Attano santāne sīlādiguṇe esī gavesīti guṇesī, tena guṇesinā.
He who seeks out and searches for qualities such as virtue (sīla) in his own continuum is guṇesī; therefore, by the guṇesin (one who seeks qualities).
Guṇesinā có nghĩa là người tìm kiếm (esī, gavesī) các phẩm chất (guṇa) như giới (sīla) trong dòng tâm thức (santāna) của mình, do đó là người tìm kiếm phẩm chất.
Karuṇāyaṃ niyutto, sā assa atthīti vā kāruṇiko, tena kāruṇikena.
One who is devoted to compassion, or one who possesses it, is kāruṇiko; therefore, by the kāruṇika (compassionate one).
Kāruṇikena có nghĩa là người gắn bó với lòng bi mẫn (karuṇā), hoặc người có lòng bi mẫn.
Ettha ca ‘‘anantañāṇenā’’ti iminā bhagavato sabbaññubhāvamāha, ‘‘niraṅgaṇenā’’ti khīṇāsavabhāvaṃ, ‘‘guṇesinā’’ti pubbacariyaṃ, ‘‘kāruṇikenā’’ti mahākaruṇāsamaṅgibhāvaṃ.
Here, by “endless knowledge (anantañāṇena)” is stated the Buddha’s omniscience; by “undefiled (niraṅgaṇena)” is stated his state of being an Arahant (khīṇāsava); by “seeker of qualities (guṇesinā)” is stated his former conduct; and by “compassionate one (kāruṇikena)” is stated his possession of great compassion (mahākaruṇā).
Ở đây, với anantañāṇena, Ngài nói về sự Toàn Tri của Đức Thế Tôn; với niraṅgaṇena, về sự diệt trừ các lậu hoặc (khīṇāsava); với guṇesinā, về hành vi thiện nghiệp trong quá khứ; với kāruṇikena, về sự đầy đủ Đại Bi.
Ettakena pana thomanena bhagavato vipākadesanāya niyyānikādibhāvaṃ dīpeti.
By this much praise, it is shown that the Buddha’s teaching on vipāka is liberating (niyyānika) and so forth.
Với lời tán thán này, Ngài chỉ ra rằng giáo pháp về quả (vipāka) của Đức Thế Tôn là con đường dẫn đến sự giải thoát (niyyānika) và những điều tương tự.
Asabbaññunā hi desitaṃ aniyyānikaṃ hoti, akhīṇāsavena desitaṃ na pākaṭaṃ, apuññavatā desitaṃ nappatiṭṭhāti, akāruṇikena vuttaṃ sukhadāyakaṃ na hoti.
For a teaching proclaimed by one who is not omniscient is not liberating; a teaching proclaimed by one who is not an Arahant (khīṇāsava) is not manifest; a teaching proclaimed by one without merit (apuññavatā) does not become established; and a teaching spoken by one who is not compassionate does not bring happiness.
Thật vậy, giáo pháp do người không Toàn Tri thuyết giảng thì không dẫn đến giải thoát; giáo pháp do người chưa diệt trừ lậu hoặc thuyết giảng thì không hiển lộ rõ ràng; giáo pháp do người không có phước báu thuyết giảng thì không được thiết lập vững chắc; lời nói của người không có lòng bi mẫn thì không mang lại hạnh phúc.
Bhagavato pana sabbaññubhāvato tena desitaṃ niyyānikaṃ, khīṇāsavattā pākaṭaṃ, puññavantatāya patiṭṭhāti, mahākaruṇāsamaṅgitāya sukhadāyakanti.
But because the Buddha is omniscient, the teaching proclaimed by him is liberating; because he is an Arahant, it is manifest; because he possesses great merit, it becomes established; and because he possesses great compassion, it brings happiness.
Tuy nhiên, vì Đức Thế Tôn là bậc Toàn Tri, giáo pháp do Ngài thuyết giảng là con đường dẫn đến giải thoát; vì Ngài đã diệt trừ lậu hoặc, giáo pháp ấy hiển lộ rõ ràng; vì Ngài có phước báu, giáo pháp ấy được thiết lập vững chắc; và vì Ngài đầy đủ Đại Bi, giáo pháp ấy mang lại hạnh phúc.
Cittappabhavanti vipākacittānaṃ uppattiṃ.
Cittappabhava means the arising of resultant consciousnesses (vipākacitta).
Cittappabhava có nghĩa là sự phát sinh của các tâm quả (vipākacitta).
377-86. Idāni vipākakathāya mātikāvasena aṭṭhakathāya ṭhapite dasappakāre dassetuṃ ‘‘ekūnatiṃsa kammānī’’tiādi vuttaṃ.
377-86. Now, in order to show the ten types established in the commentary (Aṭṭhakathā) by way of the matrix (mātikā) of the Vipāka-Kathā, it is said, “Twenty-nine actions (kammāni),” and so forth.
377-86. Bây giờ, để trình bày mười loại được đặt trong Chú Giải theo cách của bảng mục lục (mātikā) về câu chuyện quả (vipāka), câu “hai mươi chín nghiệp” (ekūnatiṃsa kammāni) và những điều tương tự đã được nói đến.
Tattha yathāraddhāya vipākakathāya mūlakāraṇabhāvato ‘‘ekūnatiṃsa kammānī’’ti paṭhamaṃ kammavavatthānaṃ kataṃ.
Among these, because it is the fundamental cause of the Vipāka-Kathā as it has been undertaken, the first classification of kamma is made as “twenty-nine actions.”
Trong đó, vì là nguyên nhân gốc rễ của câu chuyện quả đã được bắt đầu, nên sự phân loại nghiệp (kammavavatthāna) đầu tiên đã được thực hiện với “hai mươi chín nghiệp”.
Kamme pana kathite vipākakathāya adhiṭṭhānabhūtā vipākāpi kathetabbāti ‘‘pākā dvattiṃsa dassitā’’ti dutiyaṃ vipākavavatthānaṃ kataṃ.
When kamma has been stated, then the resultant states (vipāka), which are the basis of the Vipāka-Kathā, should also be stated; thus, the second classification of resultant states is made as “thirty-two results (pākā) are shown.”
Tuy nhiên, khi nghiệp đã được nói đến, các quả (vipāka) là nền tảng của câu chuyện quả cũng phải được nói đến, nên sự phân loại quả (vipākavavatthāna) thứ hai đã được thực hiện với “ba mươi hai quả đã được trình bày”.
Kammavipākānañca advāresu adissanato ‘‘tīsu…pe… dissare’’ti tatiyaṃ kammadvāravipākadvārā vuttā.
And since kamma and vipāka are not seen in non-doors, therefore, the third topic states the kamma-doors and vipāka-doors as “in three… and are seen.”
Và vì nghiệp và quả không được thấy ở những nơi không có cửa (advāra), nên các cửa của nghiệp (kammadvāra) và các cửa của quả (vipākadvāra) thứ ba đã được nói đến với “trong ba… và… được thấy”.
Kammavipākānaṃ vacanappasaṅgeyeva ekasseva kammassa taṃ taṃ paccayamāgamma anekaphalanipphādanaṃ dassetuṃ ‘‘kusalaṃ…pe… vividhaṃ phala’’nti catutthaṃ kāmāvacarakusalassa pavattipaṭisandhīsu nānāphalanipphādanaṃ vuttaṃ.
In the context of speaking about kamma and vipāka, to show that a single kamma, depending on various conditions, produces many results, the fourth topic states the production of diverse results by wholesome kamma in the sense-sphere (kāmāvacarakusala) in both the process (pavattī) and rebirth-linking (paṭisandhī) states as “wholesome… diverse results.”
Để trình bày sự tạo ra nhiều loại quả của cùng một nghiệp, tùy thuộc vào các duyên khác nhau, ngay trong bối cảnh nói về nghiệp và quả, sự tạo ra nhiều loại quả trong quá trình sinh khởi (pavatti) và tái sinh (paṭisandhi) của thiện nghiệp dục giới (kāmāvacarakusala) thứ tư đã được nói đến với “thiện nghiệp… và… quả đa dạng”.
Evaṃ vutte pana pavattipaṭisandhīnaṃ labbhamānavipākavasena vuttabhāvaṃ ajānantā –
However, when this is stated, those who do not understand that it is said in terms of the resultant states (vipāka) obtained through the process and rebirth-linking states might think:
Tuy nhiên, khi điều này đã được nói đến, những người không biết rằng nó đã được nói đến theo cách quả có được trong quá trình sinh khởi và tái sinh –
Evamādivacanassa byañjanacchāyāya atthaṃ gahetvā dinnapaṭisandhikāyapi cetanāya puna paṭisandhidānaṃ maññeyyunti ‘‘ekāya…pe… pakāsitā’’ti pañcamaṃ ekena kammena ekissāyeva paṭisandhiyā nibbattanaṃ vuttaṃ.
Thus, taking the meaning from the literal shading (byañjanacchāya) of such sayings, they might think that even a volition (cetanā) that has already given rebirth-linking gives rebirth-linking again. Therefore, the fifth topic states the production of only one rebirth-linking by one kamma as “by one… proclaimed.”
Họ có thể hiểu nghĩa của những lời như vậy theo bóng dáng của văn tự và nghĩ rằng một ý chí (cetanā) đã tạo ra sự tái sinh rồi lại tạo ra sự tái sinh nữa. Do đó, sự phát sinh của một sự tái sinh duy nhất bởi một nghiệp duy nhất đã được nói đến lần thứ năm với “bởi một… và… đã được công bố”.
Ekasmiṃ bhave nānākammassa vipākappavattiṃ suṇantā ‘‘disvā kumāraṃ satapuññalakkhaṇa’’ntiādivacanassa atthaṃ ajānantā ‘‘nānākammena ekāva paṭisandhi hotī’’ti cinteyyunti ‘‘nānā…pe… paṭisandhiyo’’ti chaṭṭhaṃ nānākammassa nānāpaṭisandhidānaṃ vuttaṃ.
Hearing about the occurrence of results of various kamma in one existence, and not understanding the meaning of sayings like “seeing the prince with a hundred marks of merit,” they might think that “only one rebirth-linking arises from various kamma.” Therefore, the sixth topic states the giving of various rebirth-linkings by various kamma as “various… rebirth-linkings.”
Những người nghe về sự vận hành của quả của nhiều nghiệp trong một kiếp, không hiểu nghĩa của câu “nhìn thấy vị hoàng tử với trăm tướng phước báu” và những điều tương tự, có thể nghĩ rằng “chỉ có một sự tái sinh do nhiều nghiệp”. Do đó, sự tạo ra nhiều sự tái sinh bởi nhiều nghiệp đã được nói đến lần thứ sáu với “nhiều… và… sự tái sinh”.
Tathā vipaccantassa ca ekassa kammassa soḷasa vipākāni dvādasamaggo ahetukaṭṭhakampīti ayaṃ vipākavibhāgo hetubhedavasena hotīti dassanatthaṃ ‘‘tihetukaṃ…pe… na ca hoti tihetukā’’ti sattamaṃ aṭṭhakathāya āgatahetukittanaṃ dassitaṃ.
Similarly, to show that this division of results (vipāka) — of one kamma ripening, there are sixteen results, twelve paths, and eight rootless states (ahetukaṭṭhakampi) — occurs by way of the distinction of roots (hetubheda), the seventh topic shows the enumeration of roots found in the commentary as “with three roots… and is not with three roots.”
Cũng vậy, để trình bày rằng sự phân loại quả này, tức là mười sáu quả của một nghiệp sinh quả, mười hai loại quả, và tám quả vô nhân (ahetukaṭṭhakampī), là do sự khác biệt về nhân (hetu), chứ không phải do nghiệp, nên sự đề cập đến nhân (hetukittana) có trong Chú Giải đã được trình bày lần thứ bảy với “tam nhân (tihetukaṃ)… và… không phải là tam nhân”.
Taṃ pana hetukittanaṃ ekekassa kammassa vipākavibhāgadassanatthanti.
That enumeration of roots, however, is for showing the division of results of each kamma.
Tuy nhiên, sự đề cập đến nhân đó là để trình bày sự phân loại quả của từng nghiệp.
Idāni tipiṭakacūḷanāgattherassa, moravāpivāsimahādattattherassa, tipiṭakamahādhammarakkhitattherassāti tiṇṇaṃ therānaṃ vādesu ‘‘ekāya cetanāya dvādasa vipākāni ettheva dasakamaggo ahetukaṭṭhakampī’’ti āgatassa dutiyattheravādassa, ‘‘ekāya cetanāya dasa vipākāni ettheva ahetukaṭṭhakampī’’ti āgatassa tatiyattherassa vādassa ca na sammāpatiṭṭhitattā suppatiṭṭhitassa paṭhamattheravādassa vasena dassetuṃ vipākesu asaṅkhārasasaṅkhāravidhānaṃ paccayabalena hoti, no kammabalenāti dīpanatthaṃ aṭṭhamaṃ, ‘‘asaṅkhārasasaṅkhāra’’ntiādinā kammena saha asamānampi katvā saṅkhārabhedo vutto.
Now, to show it according to the well-established view of the first Elder (Tipiṭaka Cūḷanāga Thera), since the views of the second Elder (Moravāpivāsī Mahādatta Thera) — “by one volition (cetanā), twelve results and in this very volition, a ten-fold path and eight rootless states occur” — and the third Elder (Tipiṭaka Mahādhammarakkhita Thera) — “by one volition, ten results and in this very volition, eight rootless states occur” — are not well-established, the eighth topic states the division of saṅkhāra (volitional formation), making it distinct from kamma, as “unprompted (asaṅkhāra) and prompted (sasaṅkhāra),” in order to clarify that the arrangement of unprompted and prompted states in resultant states occurs by the power of conditions (paccaya), not by the power of kamma.
Bây giờ, để trình bày theo quan điểm của vị trưởng lão thứ nhất, vốn được thiết lập vững chắc, vì các quan điểm của vị trưởng lão thứ hai, “mười hai quả bởi một ý chí, và mười loại nghiệp cộng với tám quả vô nhân ngay tại đây”, và quan điểm của vị trưởng lão thứ ba, “mười quả bởi một ý chí, và tám quả vô nhân ngay tại đây”, không được thiết lập đúng đắn, nên sự phân loại hữu hành (saṅkhāra) và vô hành (asaṅkhāra) trong các quả được nói đến lần thứ tám với “vô hành và hữu hành” và những điều tương tự, cho thấy rằng sự sắp xếp hữu hành và vô hành trong các quả là do sức mạnh của duyên (paccaya), chứ không phải do sức mạnh của nghiệp, và sự phân biệt hữu hành được thực hiện không giống với nghiệp.
Kammassa somanassupekkhāsahagatabhāvepi ārammaṇavaseneva vipākavedanāya parivattanaṃ dassetuṃ ‘‘ārammaṇena…pe… parivattana’’nti navamaṃ ārammaṇena vedanāparivattanaṃ vuttaṃ.
To show the alteration of resultant feeling (vipākavedanā) merely by way of the object (ārammaṇa), even when the kamma is accompanied by joy or equanimity, the ninth topic states the alteration of feeling by the object as “by the object… alteration.”
Để trình bày sự thay đổi của thọ quả (vipākavedanā) chỉ do đối tượng (ārammaṇa) mặc dù nghiệp đi kèm với hỷ (somanassa) hoặc xả (upekkhā), sự thay đổi của thọ do đối tượng đã được nói đến lần thứ chín với “do đối tượng… và… sự thay đổi”.
Kammavasena ceva ārammaṇavasena ca aniyatassa tadārammaṇassa javanavasena niyamadassanatthaṃ ‘‘tadārammaṇa…pe… niyāmita’’nti dasamaṃ javanena tadārammaṇaniyamo vuttoti.
To show the determination of tadārammaṇa (registering consciousness), which is indeterminate by way of kamma and by way of the object, by way of javana (impulsive consciousness), the tenth topic states the determination of tadārammaṇa by javana as “tadārammaṇa… determined.”
Để trình bày sự xác định của tadārammaṇa, vốn không cố định do nghiệp và do đối tượng, thông qua javana, sự xác định của tadārammaṇa bởi javana đã được nói đến lần thứ mười với “tadārammaṇa… và… được xác định”.
Ekūnatiṃsa kammānīti kusalākusalavasena vīsati parittāni, nava mahaggatānīti ekūnatiṃsa kammāni.
Ekūnatiṃsa kammāni means twenty mundane (paritta) wholesome and unwholesome actions, and nine exalted (mahaggata) actions, making twenty-nine actions.
Hai mươi chín nghiệp (ekūnatiṃsa kammāni) có nghĩa là hai mươi nghiệp dục giới (paritta) và chín nghiệp đại hành (mahaggata), tổng cộng là hai mươi chín nghiệp, theo cách thiện và bất thiện.
Yasmā panesā vaṭṭavasena vipākakathā, tasmā lokuttarakusalaṃ vajjetvā ekūnatiṃseva kammāni vuttāni.
However, since this Vipāka-Kathā is about the cycle of existence (vaṭṭa), excluding supramundane (lokuttara) wholesome kamma, only twenty-nine actions are stated.
Tuy nhiên, vì câu chuyện về quả này là về vòng luân hồi (vaṭṭa), nên hai mươi chín nghiệp đã được nói đến, ngoại trừ thiện nghiệp siêu thế (lokuttarakusala).
Evaṃ ‘‘pākā dvattiṃsā’’ti etthāpi tevīsati parittā, nava mahaggatāti pākā dvattiṃsa.
Similarly, in “thirty-two results (pākā dvattiṃsa)”, there are twenty-three mundane results and nine exalted results, making thirty-two results.
Tương tự, ở đây, trong “ba mươi hai quả” (pākā dvattiṃsā), có hai mươi ba quả dục giới và chín quả đại hành, tổng cộng là ba mươi hai quả.
Tīsu dvāresūti kāyavacīmanodvāravasena tīsu kammadvāresu.
Tīsu dvāresu means in the three kamma-doors: the body-door, speech-door, and mind-door.
Trong ba cửa (tīsu dvāresu) có nghĩa là trong ba cửa nghiệp (kammadvāra), theo cách cửa thân (kāya), cửa khẩu (vacī) và cửa ý (mano).
Kammadvāravavatthānaṃ heṭṭhā saṅkhepato dassitameva.
The classification of kamma-doors has already been briefly shown below.
Sự phân loại các cửa nghiệp đã được trình bày tóm tắt ở dưới.
Vitthārato panetaṃ aṭṭhasāliniyā dhammasaṅgahaṭṭhakathāya (dha. sa. aṭṭha. 1 kāyakammadvāra), taṃsaṃvaṇṇanādito ca gahetabbaṃ.
However, in detail, this should be understood from the Dhammasaṅgaṇī-Aṭṭhakathā, named Aṭṭhasālinī, and its sub-commentaries, etc.
Tuy nhiên, điều này cần được hiểu chi tiết từ Chú Giải Dhammasaṅgaṇī trong Aṭṭhasālinī và từ các chú giải của nó.
Kāmaṃ kammānipi chasu dvāresu pavattanti, pañcadvārappavattāni pana avipākāni, manodvāradvārattayavasena bhinnānaṃ vipākadāyakānameva saṅgaṇhanatthaṃ ‘‘tīsu dvāresū’’ti vuttaṃ.
Although kamma also occurs through six doors, kamma occurring through the five doors does not produce results. The statement “in three doors” is for including only those kamma that give results, which are differentiated by the three doors: the mind-door and the two associated doors (body and speech).
Mặc dù các nghiệp cũng vận hành trong sáu cửa, nhưng những nghiệp vận hành trong năm cửa thì không tạo ra quả (avipāka). Câu “trong ba cửa” được nói đến để bao gồm chỉ những nghiệp tạo ra quả, được phân biệt theo cách cửa ý và ba cửa.
Chasūti cakkhudvārādīni pañca, manodvārañcāti chasu vipākadvāresu.
Chasu means in the six vipāka-doors: the five sense-doors beginning with the eye-door, and the mind-door.
Trong sáu (chasu) có nghĩa là trong sáu cửa quả (vipākadvāra), tức là năm cửa như cửa mắt (cakkhudvāra) và cửa ý (manodvāra).
Atha vā taṃ taṃ paccayanti somanassādihetubhūtaṃ taṃ taṃ sahakāripaccayaṃ.
Or alternatively, taṃ taṃ paccaya means the various co-operative conditions that are causes for joy and so forth.
Hoặc duyên này duyên nọ (taṃ taṃ paccaya) có nghĩa là duyên hỗ trợ này duyên nọ, là nguyên nhân của hỷ (somanassa) và những điều tương tự.
Vividhaṃ phalanti somanassupekkhāsahagatasahetukāhetukaasaṅkhārasasaṅkhāravasena nānappakāraphalaṃ.
Vividhaṃ phala means diverse results by way of being accompanied by joy (somanassa) or equanimity (upekkhā), with or without roots (sahetuka/ahetuka), and unprompted (asaṅkhāra) or prompted (sasaṅkhāra).
Quả đa dạng (vividhaṃ phala) có nghĩa là nhiều loại quả khác nhau, theo cách đi kèm với hỷ hoặc xả, có nhân hoặc vô nhân, vô hành hoặc hữu hành.
Ekāya cetanāyāti upapajjavedanīyabhūtāya, aparāpariyavedanīyabhūtāya vā ekāya cetanāya.
Ekāya cetanāya means by one volition, which is either to be experienced in the present life (upapajjavedanīya) or to be experienced in subsequent lives (aparāpariyavedanīya).
Bởi một ý chí (ekāya cetanāya) có nghĩa là bởi một ý chí duy nhất, hoặc là ý chí tạo ra quả trong kiếp này (upapajjavedanīya), hoặc là ý chí tạo ra quả trong các kiếp sau (aparāpariyavedanīya).
Diṭṭhadhammavedanīyabhūtā pana pavattivipākameva nibbatteti, no paṭisandhiṃ.
However, volition to be experienced in this very life (diṭṭhadhammavedanīya) produces only process-results (pavattivipāka), not rebirth-linking.
Tuy nhiên, ý chí tạo ra quả trong kiếp hiện tại (diṭṭhadhammavedanīya) chỉ tạo ra quả trong quá trình sinh khởi (pavatti), chứ không tạo ra sự tái sinh (paṭisandhi).
Kiñcāpi ‘‘tihetuka’’nti avisesena vuttaṃ, ukkaṭṭhameva pana tihetukakammaṃ tihetukavipākaṃ deti, tathā duhetukampi ukkaṭṭhameva duhetukavipākaṃ deti.
Although "tihetuka" (rooted in three wholesome roots) is stated in general terms, only excellent kamma rooted in three wholesome roots yields resultant consciousness also rooted in three wholesome roots. Similarly, only excellent kamma rooted in two wholesome roots yields resultant consciousness also rooted in two wholesome roots.
Mặc dù đã nói “tihetuka” (ba nhân) một cách chung chung, nhưng chỉ có nghiệp ba nhân tối thượng mới cho quả dị thục ba nhân; tương tự, nghiệp hai nhân tối thượng cũng cho quả dị thục hai nhân.
Omakaṃ pana tihetukakammaṃ duhetukukkaṭṭhasadisaṃ, duhetukāhetukameva vipākaṃ deti.
However, inferior kamma rooted in three wholesome roots is similar to excellent kamma rooted in two wholesome roots, and yields resultant consciousness rooted in two wholesome roots or unrooted (ahetuka).
Tuy nhiên, nghiệp ba nhân thấp kém thì giống như nghiệp hai nhân tối thượng, chỉ cho quả dị thục hai nhân hoặc vô nhân.
Tathā duhetukampi ahetukameva vipākaṃ detīti.
Likewise, kamma rooted in two wholesome roots yields only unrooted (ahetuka) resultant consciousness.
Tương tự, nghiệp hai nhân cũng chỉ cho quả dị thục vô nhân.
Ukkaṭṭhomakavibhāgo ca panesa kusalākusalaparivāralābhato, āsevanavippaṭisārappavattiyā vā daṭṭhabbo.
And this distinction of superior (ukkaṭṭha) and inferior (omaka) should be understood from the acquisition of wholesome or unwholesome accompaniments, or from the occurrence of repetition and remorse.
Sự phân biệt tối thượng và thấp kém này có thể được thấy qua sự hỗ trợ của các pháp thiện hoặc bất thiện, hoặc qua sự thực hành và hối hận.
Yañhi kammaṃ attano pavattikāle purimapacchābhāgappavattehi kusaladhammehi parivāritaṃ, pacchā vā āsevanalābhena samudāciṇṇaṃ, taṃ ukkaṭṭhaṃ.
For any kamma that, at the time of its occurrence, is surrounded by wholesome dhammas occurring in its earlier and later stages, or is subsequently practiced through repeated performance, that is superior (ukkaṭṭha).
Thật vậy, nghiệp nào trong thời gian diễn tiến của nó được bao quanh bởi các pháp thiện phát sinh ở phần trước và phần sau, hoặc sau đó được thực hành thuần thục nhờ sự lặp lại, thì đó là nghiệp tối thượng.
Yaṃ pana karaṇakāle akusaladhammehi parivāritaṃ, pacchā vā ‘‘dukkaṭaṃ mayā’’ti vippaṭisāruppādanena paribhāvitaṃ, taṃ omakaṃ nāma hoti.
But that kamma which, at the time of its performance, is surrounded by unwholesome dhammas, or is subsequently pervaded by the arising of remorse, thinking, “I have done badly,” that is called inferior (omaka).
Còn nghiệp nào trong thời gian thực hiện được bao quanh bởi các pháp bất thiện, hoặc sau đó bị ô uế bởi sự hối hận “Tôi đã làm điều ác”, thì đó được gọi là nghiệp thấp kém.
Athettha yathāvuttavidhānaṃ kiṃ paṭisandhipavattīnaṃ avisesena, udāhu pavattivasenevāti ce?
Now, if it is asked whether the aforementioned regulation applies to both rebirth-linking (paṭisandhi) and life-process (pavatti) without distinction, or only to the life-process?
Nếu hỏi: Vậy thì sự quy định đã nói ở đây là áp dụng chung cho cả tái sinh (paṭisandhi) và diễn tiến (pavatti), hay chỉ riêng cho diễn tiến?
Pavattivaseneva, paṭisandhiyaṃ pana ayaṃ visesoti dassento āha ‘‘tihetukenā’’tiādi.
It applies only to the life-process; however, with regard to rebirth-linking, there is this distinction, so he says “by a three-rooted (tihetuka)” and so on.
Chỉ riêng cho diễn tiến. Còn đối với tái sinh, có một điểm đặc biệt, để làm rõ điều đó, (Đại Trưởng lão) đã nói: “tihetukena” (do nghiệp ba nhân), v.v.
Etthāpi tihetukukkaṭṭhakammeneva tihetukapaṭisandhi hoti, omakena pana duhetukukkaṭṭhena ca duhetukā paṭisandhi, duhetukomakena pana ahetukāvāti ayaṃ viseso veditabbo.
Here too, a three-rooted rebirth-linking occurs only through a superior (ukkaṭṭha) three-rooted kamma; a two-rooted rebirth-linking occurs through an inferior (omaka) three-rooted kamma or a superior two-rooted kamma; and a rootless (ahetuka) rebirth-linking occurs through an inferior two-rooted kamma—this distinction should be understood.
Ở đây cũng vậy, tái sinh ba nhân chỉ xảy ra do nghiệp ba nhân tối thượng; còn tái sinh hai nhân thì do nghiệp ba nhân thấp kém và nghiệp hai nhân tối thượng; tái sinh vô nhân thì do nghiệp hai nhân thấp kém. Đây là điểm đặc biệt cần được hiểu.
Yasmā panettha ñāṇaṃ jaccandhādivipattinimittassa mohassa, sabbākusalassa vā paṭipakkhaṃ, tasmā taṃsampayuttaṃ kammaṃ jaccandhādivipattipaccayaṃ na hotīti tihetukaṃ atidubbalampi samānaṃ duhetukapaṭisandhimeva ākaḍḍhati, nāhetukanti āha ‘‘na ca hoti ahetukā’’ti.
Because wisdom (ñāṇa) here is the antidote to delusion (moha), which is the cause of deformities like being born blind, or to all unwholesome states, kamma associated with it does not become a cause for deformities like being born blind. Therefore, even if a three-rooted kamma is extremely weak, it still brings about a two-rooted rebirth-linking, not a rootless one. Hence, he says “and is not rootless (ahetukā).”
Vì ở đây, trí tuệ là đối nghịch với sự si mê, nguyên nhân của những khuyết tật như mù bẩm sinh, hoặc là đối nghịch với mọi bất thiện, cho nên nghiệp tương ưng với trí tuệ không phải là nguyên nhân của những khuyết tật như mù bẩm sinh. Do đó, nghiệp ba nhân dù rất yếu kém vẫn kéo theo tái sinh hai nhân, chứ không phải tái sinh vô nhân. Vì vậy, (Đại Trưởng lão) nói: “na ca hoti ahetukā” (và không phải là vô nhân).
Yasmā paṭisambhidāmagge sugatiyaṃ jaccandhabadhirādivipattiyā ahetukūpapattiṃ vajjetvā gatisampattiyā ahetukūpapattiṃ dassentena dhammasenāpatinā –
Because in the Paṭisambhidāmagga, the General of the Dhamma, by excluding rootless rebirth in the fortunate destination (sugati) due to deformities like being born blind or deaf, and by demonstrating rootless rebirth in terms of the perfection of destination (gatisampatti), stated:
Vì trong Paṭisambhidāmagga, Trưởng lão Pháp Tướng (Sāriputta) đã loại trừ tái sinh vô nhân trong trường hợp khuyết tật như mù bẩm sinh, điếc bẩm sinh ở cõi thiện thú, và khi trình bày về tái sinh hữu nhân trong sự thành tựu của cõi, Ngài đã nói:
‘‘Gatisampattiyā ñāṇasampayutte aṭṭhannaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti, gatisampattiyā ñāṇasampayutte katamesaṃ aṭṭhannaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti?
“In a fortunate destination, rebirth associated with knowledge occurs due to eight roots. Which eight roots cause rebirth associated with knowledge in a fortunate destination?
“Trong sự thành tựu của cõi, tái sinh tương ưng với trí tuệ xảy ra do duyên tám nhân. Trong sự thành tựu của cõi, tái sinh tương ưng với trí tuệ xảy ra do duyên của những nhân nào trong tám nhân?
Kusalassa kammassa javanakkhaṇe tayo hetū kusalā tasmiṃ khaṇe jātacetanāya sahajātapaccayā honti, tena vuccati kusalamūlapaccayāpi saṅkhārā.
At the moment of impulsion (javana) of a wholesome kamma, three wholesome roots become co-arisen conditions for the consciousness that arises at that moment. Therefore, it is said that formations (saṅkhārā) also have wholesome roots as their condition.
Trong sát na tốc hành của nghiệp thiện, ba nhân thiện trong sát na đó là duyên đồng sinh với cetanā đã phát sinh. Do đó, được gọi là các hành cũng có duyên là thiện căn.
Nikantikkhaṇe dve hetū akusalā tasmiṃ khaṇe jātacetanāya sahajātapaccayā honti, tena vuccati akusalamūlapaccayāpi saṅkhārā.
At the moment of longing, two unwholesome roots become co-arisen conditions for the consciousness that arises at that moment. Therefore, it is said that formations (saṅkhārā) also have unwholesome roots as their condition.
Trong sát na tham đắm, hai nhân bất thiện trong sát na đó là duyên đồng sinh với cetanā đã phát sinh. Do đó, được gọi là các hành cũng có duyên là bất thiện căn.
Paṭisandhikkhaṇe tayo hetū abyākatā tasmiṃ khaṇe jātacetanāya sahajātapaccayā honti, tena vuccati nāmarūpapaccayāpi viññāṇaṃ, viññāṇapaccayāpi nāmarūpa’’nti (paṭi. ma. 1.231-232) –
At the moment of rebirth-linking, three indeterminate roots become co-arisen conditions for the consciousness that arises at that moment. Therefore, it is said that consciousness (viññāṇa) also has mentality-materiality (nāmarūpa) as its condition, and mentality-materiality (nāmarūpa) also has consciousness (viññāṇa) as its condition.”
Trong sát na tái sinh, ba nhân vô ký trong sát na đó là duyên đồng sinh với cetanā đã phát sinh. Do đó, được gọi là thức cũng có duyên là danh sắc, danh sắc cũng có duyên là thức.”
Evaṃ javanakkhaṇe tiṇṇaṃ hetūnaṃ paccayā ñāṇasampayuttavipākuppatti vuttā, na pana ‘‘javanakkhaṇe dvinnaṃ hetūnaṃ paccayā’’ti, tasmā tihetukakammeneva tihetukapaṭisandhi hoti, na duhetukenāti āha ‘‘duhetukena…pe… na ca hoti tihetukā’’ti.
Thus, the arising of knowledge-associated result (vipāka) due to three roots at the moment of impulsion (javana) was stated, but not due to two roots at the moment of impulsion. Therefore, a three-rooted rebirth-linking occurs only through a three-rooted kamma, not through a two-rooted one. Hence, he says “by a two-rooted (duhetukena)... nor is it three-rooted (tihetukā).”
Như vậy, sự phát sinh của quả dị thục tương ưng với trí tuệ đã được nói là do duyên ba nhân trong sát na tốc hành, chứ không phải “do duyên hai nhân trong sát na tốc hành”. Do đó, tái sinh ba nhân chỉ xảy ra do nghiệp ba nhân, chứ không phải do nghiệp hai nhân. Vì vậy, (Đại Trưởng lão) nói: “duhetukena…pe… na ca hoti tihetukā” (do nghiệp hai nhân…v.v… và không phải là ba nhân).
Yadi hi duhetukakammena tihetukapaṭisandhi siyā, yathā ‘‘aṭṭhannaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hotī’’ti vatvā tassa vibhaṅgo kato, evaṃ ‘‘gatisampattiyā ñāṇasampayutte sattannaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti.
If, indeed, a three-rooted rebirth-linking could occur through a two-rooted kamma, then just as it was stated that "rebirth occurs due to eight roots" and then an analysis of it was made, so too it would have to be stated: "In a fortunate destination, rebirth associated with knowledge occurs due to seven roots.
Nếu nghiệp hai nhân có thể dẫn đến tái sinh ba nhân, thì giống như khi nói “tái sinh xảy ra do duyên tám nhân” và sau đó phân tích điều đó, thì cũng phải nói “trong sự thành tựu của cõi, tái sinh tương ưng với trí tuệ xảy ra do duyên bảy nhân.
Gatisampattiyā ñāṇasampayutte katamesaṃ sattannaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti?
Which seven roots cause rebirth associated with knowledge in a fortunate destination?
Trong sự thành tựu của cõi, tái sinh tương ưng với trí tuệ xảy ra do duyên của những nhân nào trong bảy nhân?
Kusalassa kammassa javanakkhaṇe dve hetū kusalā tasmiṃ khaṇe…pe… saṅkhārā, nikantikkhaṇe dve hetū akusalā tasmiṃ khaṇe…pe… saṅkhārā, paṭisandhikkhaṇe tayo hetū abyākatā tasmiṃ khaṇe…pe… nāmarūpa’’nti sattannaṃ hetūnaṃ paccayā ñāṇasampayuttūpapattiṃ vatvā tassa vibhaṅgo kātabbo siyā, na ca panevaṃ atthi, tasmā viññāyati ‘‘duhetukakammena tihetukapaṭisandhi na hotī’’ti.
At the moment of impulsion of a wholesome kamma, two wholesome roots at that moment... formations (saṅkhārā); at the moment of longing, two unwholesome roots at that moment... formations (saṅkhārā); at the moment of rebirth-linking, three indeterminate roots at that moment... mentality-materiality (nāmarūpa)." After stating the arising of knowledge-associated rebirth due to seven roots, an analysis of it would have to be made. Since this is not the case, it is understood that a three-rooted rebirth-linking does not occur through a two-rooted kamma.
Trong sát na tốc hành của nghiệp thiện, hai nhân thiện trong sát na đó…v.v… là các hành; trong sát na tham đắm, hai nhân bất thiện trong sát na đó…v.v… là các hành; trong sát na tái sinh, ba nhân vô ký trong sát na đó…v.v… là danh sắc” – thì phải nói về sự phát sinh của tái sinh tương ưng với trí tuệ do duyên bảy nhân và sau đó phân tích điều đó. Nhưng điều đó không có, do đó có thể hiểu rằng “nghiệp hai nhân không dẫn đến tái sinh ba nhân”.
‘‘Gatisampattiyā ñāṇavippayutte channaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti.
“In a fortunate destination, rebirth dissociated from knowledge occurs due to six roots.
“Trong sự thành tựu của cõi, tái sinh không tương ưng với trí tuệ xảy ra do duyên sáu nhân.
Gatisampattiyā ñāṇavippayutte katamesaṃ…pe… hoti?
Which roots in a fortunate destination, dissociated from knowledge... occurs?
Trong sự thành tựu của cõi, tái sinh không tương ưng với trí tuệ xảy ra do duyên của những nhân nào…v.v…?
Kusalassa kammassa javanakkhaṇe dve hetū kusalā tasmiṃ khaṇe…pe… saṅkhārā.
At the moment of impulsion of a wholesome kamma, two wholesome roots at that moment... formations (saṅkhārā).
Trong sát na tốc hành của nghiệp thiện, hai nhân thiện trong sát na đó…v.v… là các hành.
Nikantikkhaṇe dve hetū akusalā tasmiṃ khaṇe…pe… saṅkhārā.
At the moment of longing, two unwholesome roots at that moment... formations (saṅkhārā).
Trong sát na tham đắm, hai nhân bất thiện trong sát na đó…v.v… là các hành.
Paṭisandhikkhaṇe dve hetū abyākatā tasmiṃ khaṇe…pe… nāmarūpa’’nti –
At the moment of rebirth-linking, two indeterminate roots at that moment... mentality-materiality (nāmarūpa).”
Trong sát na tái sinh, hai nhân vô ký trong sát na đó…v.v… là danh sắc.” –
Evaṃ duhetukakammena duhetukūpapattiṃ uddharitvā ‘‘gatisampattiyā ñāṇavippayutte sattannaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti.
Thus, after extracting the two-rooted rebirth through two-rooted kamma, it is stated, “In a fortunate destination, rebirth dissociated from knowledge occurs due to seven roots.
Nếu vậy, khi đã nêu ra sự phát sinh tái sinh hai nhân do nghiệp hai nhân như trên, thì vì tái sinh hai nhân do nghiệp ba nhân cũng không được nêu ra trong câu “trong sự thành tựu của cõi, tái sinh không tương ưng với trí tuệ xảy ra do duyên bảy nhân.
Gatisampattiyā ñāṇavippayutte katamesaṃ sattannaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti?
Which seven roots cause rebirth dissociated from knowledge in a fortunate destination?
Trong sự thành tựu của cõi, tái sinh không tương ưng với trí tuệ xảy ra do duyên của những nhân nào trong bảy nhân?
Kusalassa kammassa javanakkhaṇe tayo hetū kusalā tasmiṃ khaṇe…pe… saṅkhārā.
At the moment of impulsion of a wholesome kamma, three wholesome roots at that moment... formations (saṅkhārā).
Trong sát na tốc hành của nghiệp thiện, ba nhân thiện trong sát na đó…v.v… là các hành.
Nikantikkhaṇe dve hetū akusalā tasmiṃ khaṇe…pe… saṅkhārā.
At the moment of longing, two unwholesome roots at that moment... formations (saṅkhārā).
Trong sát na tham đắm, hai nhân bất thiện trong sát na đó…v.v… là các hành.
Paṭisandhikkhaṇe dve hetū abyākatā tasmiṃ khaṇe…pe… nāmarūpa’’nti evaṃ tihetukakammena duhetukapaṭisandhiyāpi anuddhaṭattā sāpi na hotīti ce?
At the moment of rebirth-linking, two indeterminate roots at that moment... mentality-materiality (nāmarūpa).” If, by a three-rooted kamma, a two-rooted rebirth-linking is also not extracted, would that also not occur?
Trong sát na tái sinh, hai nhân vô ký trong sát na đó…v.v… là danh sắc” – thì tái sinh đó cũng không xảy ra ư?
No na hoti, duhetukomakakammena ahetukapaṭisandhiyā viya tihetukomakena duhetukapaṭisandhiyāva dātabbattā, kammasarikkhakavipākadassanatthaṃ pana mahātherena pāṭho sāvaseso kato.
No, it is not that it does not occur, as it should be given that a two-rooted rebirth occurs from an inferior (omaka) three-rooted kamma, just as a rootless rebirth occurs from an inferior (omaka) two-rooted kamma. However, the Elder made the recitation incomplete to show a result similar to the kamma.
Không phải là không xảy ra. Vì nghiệp ba nhân thấp kém phải cho tái sinh hai nhân, giống như nghiệp hai nhân thấp kém cho tái sinh vô nhân. Còn việc Đại Trưởng lão (Sāriputta) đã trình bày bài kinh một cách không đầy đủ là để chỉ ra quả dị thục tương ứng với nghiệp.
Yadi evaṃ purimavuttehi idaṃ samānaṃ kammasarikkhakatābhāvatoti duhetukakammena tihetukapaṭisandhi na uddhaṭā, na pana alabbhanatoti?
If so, this is dissimilar to what was stated earlier, due to the absence of similarity to the kamma, and thus a three-rooted rebirth-linking was not extracted for a two-rooted kamma, but it is not that it cannot be obtained?
Nếu vậy, điều này khác với những điều đã nói trước đó vì không có sự tương ứng với nghiệp, nên tái sinh ba nhân do nghiệp hai nhân không được nêu ra, chứ không phải là không thể có được ư?
Taṃ na, akusalakammassa alobhasampayogābhāvato, alobhaphaluppādane viya ñāṇavippayuttassa ñāṇaphaluppādane asamatthabhāvato.
That is not the case, because unwholesome kamma lacks association with non-greed (alobha), and just as it is unable to produce a non-greed result, so too kamma dissociated from knowledge (ñāṇavippayutta) is unable to produce a knowledge-result.
Điều đó không đúng, vì nghiệp bất thiện không có sự tương ưng với vô tham (alobha), giống như nghiệp không tương ưng với trí tuệ không có khả năng tạo ra quả là trí tuệ, cũng như không có khả năng tạo ra quả là vô tham.
Paññābalasampayogato hi taṃñāṇaphaluppādane samatthaṃ hoti.
For it is capable of producing that knowledge-result through association with the power of wisdom.
Thật vậy, nhờ sự tương ưng với sức mạnh của tuệ, nghiệp đó mới có khả năng tạo ra quả là trí tuệ.
Etthāha – kiṃ panetaṃ kammameva paṭisandhiṃ dentaṃ attanā sadisavedanameva deti, udāhu visadisavedanampīti?
Here it is said: Does this very kamma, when giving rebirth-linking, give only a feeling similar to itself, or also a dissimilar feeling?
Ở đây, có người hỏi: Phải chăng nghiệp này, khi cho tái sinh, chỉ cho quả cảm thọ giống như chính nó, hay cũng cho quả cảm thọ khác biệt?
Duhetukomakameva visadisavedanaṃ deti, itaraṃ pana sadisavedanameva.
Only an inferior (omaka) two-rooted kamma gives a dissimilar feeling; other kamma gives only a similar feeling.
Chỉ có nghiệp hai nhân thấp kém mới cho quả cảm thọ khác biệt, còn các nghiệp khác thì chỉ cho quả cảm thọ giống như chính nó.
Tathā hi papañcasūdaniyā majjhimaṭṭhakathāya mahākammavibhaṅgasutte sukhavedanīyādikammavaṇṇanāya –
Thus, in the Majjhima Commentary called Papañcasūdanī, in the description of kamma with pleasant feeling and so on, in the Mahākammavibhaṅga Sutta:
Thật vậy, trong phần giải thích về nghiệp dẫn đến cảm thọ lạc, v.v., trong kinh Mahākammavibhaṅga trong bộ Chú giải Trung Bộ (Papañcasūdanī), có nói:
Vuttaṃ.
It is said.
Đã nói như vậy.
Nanu ca ‘‘ārammaṇena hoteva, vedanāparivattana’’nti vacanato ārammaṇavasena vedanāniyamo hoti, na ca somanassasahagatakammena paṭisandhiṃ gaṇhantassa iṭṭhārammaṇameva kammanimittādikamāpāthamāgacchatīti niyamo atthi, upekkhāsahagatakammena vā iṭṭhamajjhattārammaṇanti na sakkā vattuṃ, tasmā kathaṃ kammavaseneva vedanāniyamoti?
But is it not the case that the determination of feeling occurs by way of the object, as stated: “Indeed, the change of feeling occurs by way of the object”? And there is no rule that for one who experiences rebirth-linking through kamma accompanied by joy, only a desirable object, such as a kamma nimitta, comes into appearance; nor can it be said that for one whose kamma is accompanied by equanimity, it is an indifferent but desirable object. Therefore, how is the determination of feeling solely by way of kamma?
Chẳng phải rằng, theo lời dạy “thọ đổi thay tùy theo đối tượng”, sự quy định về thọ là tùy theo đối tượng sao? Và không có quy định rằng đối tượng khả hỷ (iṭṭhārammaṇa) như nghiệp tướng (kammanimitta) v.v., chỉ hiện hữu cho người thọ tái tục (paṭisandhi) bằng nghiệp tương ưng với hỷ thọ (somanassasahagata kamma); hoặc không thể nói rằng đối tượng trung tính khả hỷ (iṭṭhamajjhattārammaṇa) là do nghiệp tương ưng với xả thọ (upekkhāsahagata kamma). Vậy thì, sự quy định về thọ tùy theo nghiệp là như thế nào?
Vuccate – iṭṭhādiārammaṇampi āpāthamāgacchantaṃ kammabaleneva āgacchatīti somanassasahagatakammena paṭisandhiggahaṇakāle tassa balena iṭṭhārammaṇamāpāthamāgacchati, upekkhāsahagatakammena iṭṭhamajjhattārammaṇanti na na sakkā vattuṃ, tasmā kammavasena paṭisandhiyā ārammaṇaniyamo, ārammaṇavasena vedanāniyamoti.
It is said: Even a desirable object coming into appearance does so by the power of kamma; therefore, at the time of rebirth-linking through kamma accompanied by joy, by the power of that kamma, a desirable object comes into appearance. And by kamma accompanied by equanimity, an indifferent but desirable object (comes into appearance). It cannot be said otherwise; therefore, the determination of the object in rebirth-linking is by way of kamma, and the determination of feeling is by way of the object.
Xin được giải thích: Ngay cả đối tượng khả hỷ (iṭṭhārammaṇa) v.v., khi hiện hữu cũng là do sức mạnh của nghiệp mà hiện hữu. Do đó, khi thọ tái tục (paṭisandhi) bằng nghiệp tương ưng với hỷ thọ (somanassasahagata kamma), nhờ sức mạnh của nghiệp ấy mà đối tượng khả hỷ (iṭṭhārammaṇa) hiện hữu; còn đối với nghiệp tương ưng với xả thọ (upekkhāsahagata kamma) thì đối tượng trung tính khả hỷ (iṭṭhamajjhattārammaṇa) hiện hữu. Không thể nói là không được, mà là có thể nói được. Vì vậy, sự quy định về đối tượng của tái tục (paṭisandhi) là tùy theo nghiệp, và sự quy định về thọ là tùy theo đối tượng.
Apica ‘‘ārammaṇena hoteva, vedanāparivattana’’nti idaṃ tadārammaṇaṃ sandhāya vuttanti na tena paṭisandhiyā kammasarikkhakavedanābhāvo paṭikkhipituṃ sakkā, duhetukomakaṃ pana somanassasahagatampi attano nihīnatāya duhetukaphaluppādane asamatthattā, ahetukāya ca attanā sadisavedanāya paṭisandhiyā asambhavato upekkhāsahagatapaṭisandhiyā anurūpato iṭṭhamajjhattārammaṇamupaṭṭhapetvā tadārammaṇaṃ upekkhāsahagatameva paṭisandhiṃ deti.
Moreover, the statement “Indeed, the change of feeling occurs by way of the object” was said with reference to tadārammaṇa. Therefore, by that statement, the absence of feeling similar to kamma in rebirth-linking cannot be refuted. However, the inferior duhetuka kamma, even if accompanied by joy, due to its low quality, is incapable of producing duhetuka results, and since rebirth-linking with a feeling similar to itself (i.e., joy-accompanied ahetuka) is impossible, it establishes an indifferent but desirable object in accordance with equanimity-accompanied rebirth-linking, and thus gives rebirth-linking which is only equanimity-accompanied and has that indifferent but desirable object as its object.
Hơn nữa, lời dạy “thọ đổi thay tùy theo đối tượng” này được nói đến để chỉ tâm tadārammaṇa, nên không thể bác bỏ rằng tái tục (paṭisandhi) có thọ tương tự như nghiệp. Tuy nhiên, nghiệp duhetukomaka (nhị nhân yếu kém), dù tương ưng với hỷ thọ (somanassasahagata), nhưng do sự thấp kém của tự thân, không đủ khả năng sinh ra quả nhị nhân (duhetuka), và vì không thể có tái tục (paṭisandhi) với thọ tương tự như tự thân là vô nhân (ahetuka), nên nó sẽ thiết lập đối tượng trung tính khả hỷ (iṭṭhamajjhattārammaṇa) phù hợp với tái tục tương ưng với xả thọ (upekkhāsahagata paṭisandhi), và chỉ cho tái tục tương ưng với xả thọ (upekkhāsahagata) với đối tượng đó.
Nanu ca ‘‘pacchimabhavikamahābodhisattānaṃ mettāpubbabhāgaṃ somanassakammaṃ paṭisandhiṃ detī’’ti aṭṭhakathāsu vuttaṃ, mahāsivatthero ca upekkhāsahagatañāṇasampayuttaasaṅkhārikavipākacittena paṭisandhiṃ icchati.
But is it not said in the commentaries that “for the great bodhisattas of their last existence, kamma accompanied by joy, which has loving-kindness as its precursor, gives rebirth-linking”? And Mahāsivatthera desires rebirth-linking through a spontaneous resultant consciousness associated with knowledge and accompanied by equanimity.
Chẳng phải trong các bộ chú giải (Aṭṭhakathā) đã nói rằng “nghiệp hỷ thọ (somanassakamma) có phần trước là tâm từ (mettāpubbabhāga) của các vị Đại Bồ Tát ở kiếp cuối cùng (pacchimabhavika mahābodhisatta) sẽ cho tái tục (paṭisandhi)” sao? Và Đại Trưởng lão Mahāsiva lại mong muốn tái tục bằng tâm quả vô hành (asaṅkhārika vipākacitta) tương ưng với tuệ (ñāṇasampayutta) và xả thọ (upekkhāsahagata).
Vuttañhi tena ‘‘somanassasahagatato upekkhāsahagataṃ balavataraṃ, tena paṭisandhiṃ gaṇhanti, tena gahitapaṭisandhikā hi mahajjhāsayā honti tipiṭakacūḷanāgatthero viyā’’ti, tasmā somanassasahagatakusalato upekkhāsahagatapaṭisandhipi labbhati yathā ca, evaṃ tathā upekkhāsahagatato somanassasahagatāpīti kathaṃ kammasadisavedanā paṭisandhīti?
For it was said by him: “Consciousness accompanied by equanimity is stronger than consciousness accompanied by joy; with it, the Bodhisattas experience rebirth-linking. For those who experience rebirth-linking with it are of noble aspiration, like Tipitaka Cūḷanāgatthera.” Therefore, rebirth-linking accompanied by equanimity is obtained from wholesome kamma accompanied by joy, and just as that is so, so too is rebirth-linking accompanied by joy obtained from wholesome kamma accompanied by equanimity. So, how can rebirth-linking have a feeling similar to kamma?
Ngài đã nói rằng: “Tâm tương ưng với xả thọ (upekkhāsahagata) mạnh hơn tâm tương ưng với hỷ thọ (somanassasahagata). Vì thế, các vị ấy thọ tái tục (paṭisandhi) bằng tâm ấy. Những người thọ tái tục bằng tâm ấy có nguyện vọng cao cả, như Tipiṭakacūḷanāgatthera vậy.” Do đó, từ thiện nghiệp tương ưng với hỷ thọ (somanassasahagata kusala) cũng có thể có tái tục tương ưng với xả thọ (upekkhāsahagata paṭisandhi); và cũng như vậy, từ thiện nghiệp tương ưng với xả thọ (upekkhāsahagata) cũng có thể có tái tục tương ưng với hỷ thọ (somanassasahagata). Vậy thì làm sao tái tục lại có thọ tương tự như nghiệp được?
Etthāpi ca kammampi upekkhāsahagatamevāti therassa adhippāyo siyāti sakkā vattuṃ.
In this case too, it can be said that the thera’s intention might be that the kamma itself is accompanied by equanimity.
Ở đây, cũng có thể nói rằng ý của vị Trưởng lão là ngay cả nghiệp cũng tương ưng với xả thọ (upekkhāsahagata) vậy.
Apicāyaṃ vādo mahāaṭṭhakathāyaṃ paṭikkhittova.
Moreover, this view is refuted in the Mahā-Aṭṭhakathā.
Hơn nữa, luận điểm này đã bị bác bỏ trong Đại Chú giải (Mahāaṭṭhakathā).
Tathā hi vuttaṃ saṅgahakārehi ‘‘aṭṭhakathāyaṃ pana ayaṃ therassa manoratho, natthi eta’’nti paṭikkhipitvā sabbaññubodhisattānaṃ hitūpacāro balavā hoti, tasmā mettāpubbabhāgakāmāvacarakusalavipākasomanassasahagatatihetukaasaṅkhārikacittena paṭisandhiṃ gaṇhantīti vuttanti, tasmā paṭikkhittavādaṃ gahetvā na sakkā aṭṭhakathāvacanaṃ cāletunti sampaṭicchitabbamevetaṃ kammasadisavedanā paṭisandhīti.
Thus it is stated by the compilers of the Saṅgaha: “This is merely the thera’s wish in the Aṭṭhakathā; it is not so in reality.” Having refuted this, it is said that for the Omniscient Bodhisattas, their practice for the welfare of beings is strong; therefore, they experience rebirth-linking with a spontaneous resultant consciousness of kāmāvacara wholesome kamma, accompanied by joy and possessing three roots, which has loving-kindness as its precursor. Therefore, it is not possible to alter the Aṭṭhakathā’s statement by adopting a refuted view. Thus, this must be accepted: rebirth-linking has a feeling similar to kamma.
Thật vậy, các vị biên soạn (Saṅgahakāra) đã bác bỏ bằng cách nói: “Trong Chú giải (Aṭṭhakathā), đây chỉ là nguyện vọng của vị Trưởng lão, điều này không có thật,” và đã nói rằng: “Vì sự thực hành lợi ích (hitūpacāra) của các vị Bồ Tát Toàn Giác (Sabbaññubodhisatta) là rất mạnh mẽ, nên các vị ấy thọ tái tục bằng tâm vô hành (asaṅkhārika citta) tam nhân (tihetuka), tương ưng với hỷ thọ (somanassasahagata), là quả của thiện nghiệp Dục giới (kāmāvacarakusala vipāka) có phần trước là tâm từ (mettāpubbabhāga).” Do đó, không thể lấy luận điểm đã bị bác bỏ để làm lung lay lời dạy của Chú giải (Aṭṭhakathā). Vậy thì, điều này – rằng tái tục có thọ tương tự như nghiệp – phải được chấp nhận.
Asampaṭicchantehi vā aṭṭhakathāya adhippāyo sādhukaṃ kathetabboti.
Or else, those who do not accept this must properly explain the intention of the Aṭṭhakathā.
Hoặc những người không chấp nhận thì phải giải thích rõ ràng ý của Chú giải (Aṭṭhakathā).
Ārammaṇenāti iṭṭhādiārammaṇena.
“By the object” means by the desirable and other objects.
Do đối tượng (Ārammaṇena) nghĩa là do đối tượng khả hỷ (iṭṭha) v.v.
Vedanāparivattananti tassa tassa ārammaṇassa anurūpato somanassādivedanāya parivattanaṃ, kusalavipākasantīraṇatadārammaṇāni sandhāya cetaṃ vuttaṃ.
“Change of feeling” means the change of feeling, such as joy, in accordance with each respective object. And this statement refers to resultant wholesome saṃtīraṇa and tadārammaṇa.
Sự đổi thay của thọ (Vedanāparivattana) nghĩa là sự đổi thay của thọ như hỷ thọ (somanassa) v.v., tùy theo đối tượng đó. Điều này được nói đến để chỉ tâm quả thiện sanṭīraṇa và tadārammaṇa.
Tāni hi iṭṭhārammaṇe somanassasahagatāni, iṭṭhamajjhatte upekkhāsahagatāni.
For these are accompanied by joy with a desirable object, and accompanied by equanimity with an indifferent but desirable object.
Vì những tâm này tương ưng với hỷ thọ (somanassasahagata) đối với đối tượng khả hỷ (iṭṭhārammaṇa), và tương ưng với xả thọ (upekkhāsahagata) đối với đối tượng trung tính khả hỷ (iṭṭhamajjhatta).
Akusalavipākaṃ pana santīraṇatadārammaṇaṃ aniṭṭhe, aniṭṭhamajjhatte ca ārammaṇe upekkhāsahagatameva.
However, resultant unwholesome saṃtīraṇa and tadārammaṇa are always accompanied by equanimity, whether with an undesirable object or an indifferent but undesirable object.
Tuy nhiên, tâm quả bất thiện sanṭīraṇa và tadārammaṇa thì tương ưng với xả thọ (upekkhāsahagata) đối với cả đối tượng bất khả hỷ (aniṭṭha) và đối tượng trung tính bất khả hỷ (aniṭṭhamajjhatta).
Na hi tassa ārammaṇavasena vedanābhedo atthi, heṭṭhā vuttanayena dvīsupi upekkhāsahagatameva.
Indeed, for it, there is no difference in feeling based on the object; in both cases, it is accompanied by equanimity, as explained below.
Vì không có sự khác biệt về thọ của tâm ấy tùy theo đối tượng, mà trong cả hai trường hợp đều tương ưng với xả thọ (upekkhāsahagata) theo cách đã nói ở dưới.
Dvipañcaviññāṇasampaṭicchanesu ca ṭhapetvā kāyaviññāṇadvayaṃ sesāni iṭṭhādīsu sabbattha heṭṭhā vuttakāraṇavaseneva upekkhāsahagatāni, tathā kāyaviññāṇaṃ iṭṭhādīsu sukhasahagataṃ, aniṭṭhādīsu dukkhasahagatanti.
And among the ten dvipañcaviññāṇas and saṃpaṭicchana, except for the two kāyaviññāṇas, the remaining are accompanied by equanimity everywhere with desirable objects, etc., due to the reason explained below. Similarly, kāyaviññāṇa is accompanied by pleasure with desirable objects, etc., and accompanied by pain with undesirable objects, etc.
Và trong mười tâm song ngũ thức (dvipañcaviññāṇa) và tâm tiếp thâu (sampaṭicchana), trừ hai tâm thân thức (kāyaviññāṇa), các tâm còn lại ở khắp mọi nơi đối với đối tượng khả hỷ (iṭṭha) v.v., đều tương ưng với xả thọ (upekkhāsahagata) do lý do đã nói ở dưới. Tương tự, thân thức (kāyaviññāṇa) thì tương ưng với lạc thọ (sukhasahagata) đối với đối tượng khả hỷ (iṭṭha) v.v., và tương ưng với khổ thọ (dukkhasahagata) đối với đối tượng bất khả hỷ (aniṭṭha) v.v.
Javanena niyamitaṃ aṭṭhakathāyanti adhippāyo.
The meaning is that it is determined by javana in the Aṭṭhakathā.
Ý nghĩa là đã được quy định bởi tâm javana trong Chú giải (Aṭṭhakathā).
Hetuniyamanameva cettha javanavasena hoti vedanābhedassa ārammaṇeneva, saṅkhārabhedassa ca paccayavaseneva niyamitattā.
Here, the determination of roots occurs by way of javana, because the distinction of feeling is determined solely by the object, and the distinction of spontaneity/promptedness is determined solely by the condition.
Và ở đây, sự quy định về nhân (hetuniyamana) là tùy theo tâm javana, vì sự khác biệt về thọ (vedanābheda) được quy định bởi đối tượng (ārammaṇa), và sự khác biệt về hành (saṅkhārabheda) được quy định bởi duyên (paccaya).
Ettha ca akusalavipākānaṃ vibhāgābhāvato kusalavipākatadārammaṇānameva ārammaṇajavanapaccayavasena niyamanaṃ hoti.
And here, since there is no distinction among unwholesome results, only wholesome resultant tadārammaṇa are determined by way of object, javana, and condition.
Và ở đây, vì không có sự phân chia của các tâm quả bất thiện (akusalavipāka), nên chỉ có sự quy định của các tâm quả thiện (kusalavipāka) và tadārammaṇa tùy theo đối tượng (ārammaṇa), tâm javana và duyên (paccaya).
Taṃ pana sarūpato evaṃ veditabbaṃ – tihetukukkaṭṭhakammena hi tadārammaṇaṃ pavattamānaṃ kammavasena niyamābhāvato sabbesupi kusalavipākatadārammaṇesu sampattesu ārammaṇajavanapaccayavasena, ārammaṇajavanavaseneva vā niyataṃ ekameva uppajjati.
This should be understood in its true nature as follows: When tadārammaṇa occurs due to kamma with three excellent roots, since there is no determination by way of kamma, when all wholesome resultant tadārammaṇa arise, only one arises, determined by way of object, javana, and condition, or solely by way of object and javana.
Điều đó phải được hiểu rõ ràng như sau: Khi tâm tadārammaṇa phát sinh do nghiệp tihetukukkaṭṭha (tam nhân ưu việt), vì không có sự quy định theo nghiệp, nên khi tất cả các tâm quả thiện tadārammaṇa cùng hiện hữu, thì chỉ một tâm được sinh ra một cách nhất định tùy theo đối tượng, tâm javana và duyên, hoặc chỉ tùy theo đối tượng và tâm javana.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Tadārammaṇesu hi ārammaṇavasena vedanāniyamo hoti, javanavasena hetuniyamo, paccayavasena saṅkhāraniyamo.
Among tadārammaṇa, the determination of feeling is by way of the object, the determination of roots is by way of javana, and the determination of spontaneity/promptedness is by way of the condition.
Trong các tâm tadārammaṇa, sự quy định về thọ là tùy theo đối tượng, sự quy định về nhân là tùy theo tâm javana, và sự quy định về hành là tùy theo duyên.
Ahetukesu pana saṅkhārabhedābhāvato paccayavasena niyamanaṃ natthi.
However, among ahetuka (rootless tadārammaṇa), since there is no distinction of spontaneity/promptedness, there is no determination by way of condition.
Tuy nhiên, trong các tâm vô nhân (ahetuka), vì không có sự khác biệt về hành, nên không có sự quy định theo duyên.
Tattha ārammaṇena vedanāniyamanaṃ heṭṭhā vuttanayena veditabbaṃ.
There, the determination of feeling by the object should be understood in the manner stated previously.
Ở đó, sự quy định về thọ theo đối tượng phải được hiểu theo cách đã nói ở dưới.
Javanavasena hetuniyamane pana kammasarikkhakahetuvasena tihetukāni duhetukāni ahetukānīti tīṇi javanāni veditabbāni.
In the determination of roots by way of javana, three kinds of javana should be understood by way of roots similar to kamma: those with three roots, those with two roots, and those that are rootless.
Trong sự quy định về nhân theo tâm javana, có ba loại tâm javana phải được hiểu là tam nhân (tihetuka), nhị nhân (duhetuka) và vô nhân (ahetuka), tùy theo nhân tương tự như nghiệp.
Tattha kammasarikkhakahetuvasena tihetukajavanāni nāma kāmāvacarakusalakiriyāsu ñāṇasampayuttajavanāni, duhetukajavanāni nāma ñāṇavippayuttajavanāni, ahetukāni nāma akusalajavanāni ceva kiriyāhetukajavanañca.
Among these, javana with three roots, which are similar to kamma-roots, are the javana associated with knowledge in kāmāvacara wholesome and functional consciousnesses. Javana with two roots are the javana dissociated from knowledge. And rootless javana are the unwholesome javana and the rootless functional javana.
Trong đó, các tâm javana tam nhân (tihetukajavana) tùy theo nhân tương tự như nghiệp là các tâm javana tương ưng với tuệ (ñāṇasampayutta) trong các thiện nghiệp Dục giới (kāmāvacarakusala) và tâm duy tác (kiriyā). Các tâm javana nhị nhân (duhetukajavana) là các tâm javana không tương ưng với tuệ (ñāṇavippayutta). Các tâm javana vô nhân (ahetuka) là các tâm javana bất thiện (akusalajavana) và tâm javana duy tác vô nhân (kiriyāhetukajavana).
Akusalajavanānipi hi kusalakammasarikkhakahetuvasena ahetukāni kusalahetūnaṃ tesu abhāvato.
Indeed, even unwholesome javana are considered rootless by way of roots similar to wholesome kamma, due to the absence of wholesome roots in them.
Ngay cả các tâm javana bất thiện (akusalajavana) cũng là vô nhân (ahetuka) theo nhân tương tự như thiện nghiệp (kusalakamma), vì không có các nhân thiện trong chúng.
Tattha kammassa javanasadisatadārammaṇābhinipphādanasāmatthiye sati tihetukajavane javite tihetukatadārammaṇaṃ hoti, duhetukajavane javite duhetukatadārammaṇaṃ, ahetukajavane javite ahetukatadārammaṇaṃ hotīti.
There, when kamma has the power to produce tadārammaṇa similar to its javana, if the javana with three roots occurs, then the tadārammaṇa will be with three roots; if the javana with two roots occurs, then the tadārammaṇa will be with two roots; if the rootless javana occurs, then the tadārammaṇa will be rootless.
Trong đó, khi nghiệp có khả năng sinh ra tâm tadārammaṇa tương tự như tâm javana, thì khi tâm javana tam nhân (tihetukajavana) được khởi lên, tâm tadārammaṇa tam nhân (tihetukatadārammaṇa) phát sinh; khi tâm javana nhị nhân (duhetukajavana) được khởi lên, tâm tadārammaṇa nhị nhân (duhetukatadārammaṇa) phát sinh; khi tâm javana vô nhân (ahetukajavana) được khởi lên, tâm tadārammaṇa vô nhân (ahetukatadārammaṇa) phát sinh.
Evaṃ javanavasena hetuniyamanaṃ daṭṭhabbaṃ.
Thus, the determination of roots by way of javana should be seen.
Như vậy, sự quy định về nhân theo tâm javana phải được thấy rõ.
Kathaṃ paccayavasena saṅkhāraniyamoti?
How is the determination of spontaneity/promptedness by way of condition?
Sự quy định về hành theo duyên là như thế nào?
Kālasampadādīnaṃ, utusampadādīnañca paccayānaṃ balavabhāve sati asaṅkhārikatadārammaṇaṃ hoti, dubbalabhāve sasaṅkhārikaṃ.
When conditions such as the perfection of time and the perfection of seasons are strong, spontaneous tadārammaṇa occurs; when they are weak, prompted tadārammaṇa occurs.
Khi các duyên như sự đầy đủ của thời gian (kālasampadā) v.v., và sự đầy đủ của thời tiết (utusampadā) v.v., mạnh mẽ, thì tâm tadārammaṇa vô hành (asaṅkhārika tadārammaṇa) phát sinh; khi chúng yếu kém, thì tâm tadārammaṇa hữu hành (sasaṅkhārika) phát sinh.
Ahetukatadārammaṇassa pana paccayavasena niyamo natthi, tasmā yadi iṭṭhārammaṇaṃ hoti, tadā upekkhāsahagataṃ tadārammaṇaṃ paṭibāhitvā somanassasahagatatadārammaṇameva hoti.
As for ahetuka tadārammaṇa, there is no rule by way of condition. Therefore, if the object is desirable, then, having rejected tadārammaṇa accompanied by equanimity, it is only tadārammaṇa accompanied by joy.
Tuy nhiên, đối với tadārammaṇa vô nhân (ahetukatadārammaṇa) thì không có sự quy định theo duyên (paccaya). Do đó, nếu là đối tượng khả ái (iṭṭhārammaṇa), thì khi ấy, tadārammaṇa hợp với xả (upekkhāsahagata tadārammaṇa) bị loại trừ, chỉ có tadārammaṇa hợp với hỷ (somanassasahagata tadārammaṇa) mà thôi.
Somanassasahagatatadārammaṇesupi aniyamena ārammaṇavasena sabbesu sampattesu javanassa tihetukabhāve duhetukāhetuke paṭibāhitvā tihetukameva tadārammaṇaṃ hoti.
Even among tadārammaṇa accompanied by joy, when all tadārammaṇas are present without restriction by way of object, and the javana is tihetuka, then, having rejected duhetuka and ahetuka tadārammaṇa, it is only tihetuka tadārammaṇa.
Ngay cả trong các tadārammaṇa hợp với hỷ (somanassasahagata tadārammaṇa), khi tất cả (tadārammaṇa) đạt đến theo đối tượng (ārammaṇa) một cách không cố định, nếu tâm javana là tam nhân (tihetuka), thì tadārammaṇa nhị nhân (duhetuka) và vô nhân (ahetuka) bị loại bỏ, chỉ có tadārammaṇa tam nhân mà thôi.
Tihetukatadārammaṇesupi aniyamena javanavasena sabbesu sampattesu paccayassa balavabhāve sati sasaṅkhārikatadārammaṇaṃ paṭibāhitvā asaṅkhārikameva tadārammaṇaṃ hoti.
Even among tihetuka tadārammaṇa, when all tadārammaṇas are present without restriction by way of javana, and the condition is strong, then, having rejected sasaṅkhārika tadārammaṇa, it is only asaṅkhārika tadārammaṇa.
Ngay cả trong các tadārammaṇa tam nhân (tihetukatadārammaṇa), khi tất cả (tadārammaṇa) đạt đến theo tâm javana một cách không cố định, nếu duyên (paccaya) là mạnh mẽ, thì tadārammaṇa hữu hành (sasaṅkhārika) bị loại bỏ, chỉ có tadārammaṇa vô hành (asaṅkhārika) mà thôi.
Eteneva nayena sesaṃ tadārammaṇampi taṃtaṃjavanānurūpato niyamanaṃ daṭṭhabbaṃ.
In this same manner, the determination of the remaining tadārammaṇas should be understood according to their respective javanas.
Theo cách này, các tadārammaṇa còn lại cũng phải được hiểu là có sự quy định tương ứng với các tâm javana đó.
Ahetukatadārammaṇaṃ pana paccayaṃ anapekkhitvā ārammaṇavasena ceva javanavasena ca niyamanaṃ hoti.
However, ahetuka tadārammaṇa is determined by way of object and by way of javana, without considering the condition.
Tuy nhiên, tadārammaṇa vô nhân (ahetukatadārammaṇa) được quy định theo đối tượng (ārammaṇa) và theo tâm javana mà không phụ thuộc vào duyên (paccaya).
Idamettha yebhuyyappavattivasena niyamanaṃ.
This determination here is mostly by way of common occurrence.
Đây là sự quy định chủ yếu diễn ra ở đây.
Kadāci pana ārammaṇavasena, paccayavasena, paricitavasena ca tadārammaṇaniyamo hoti.
But sometimes the determination of tadārammaṇa occurs by way of object, by way of condition, and by way of habituation.
Nhưng đôi khi, sự quy định của tadārammaṇa cũng xảy ra theo đối tượng (ārammaṇa), theo duyên (paccaya) và theo sự quen thuộc (paricita).
Tattha ārammaṇavasena ceva paccayavasena ca niyamanaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
Among these, the determination by way of object and by way of condition is as explained above.
Trong đó, sự quy định theo đối tượng và theo duyên là theo cách đã nói ở trên.
Paricitavasena pana niyamane yebhuyyena tihetukakusalappavattiyā tesu paricitassa kadāci duhetuke, ahetuke vā javane javite paricayavasena tihetukatadārammaṇameva hoti.
As for determination by way of habituation, when a person habituated to mostly tihetuka wholesome javanas sometimes experiences duhetuka or ahetuka javanas, then by way of habituation, only tihetuka tadārammaṇa arises.
Còn trong sự quy định theo sự quen thuộc, khi một người đã quen thuộc với sự vận hành của thiện nghiệp tam nhân (tihetukakusala) một cách chủ yếu, thì đôi khi, dù tâm javana là nhị nhân (duhetuka) hay vô nhân (ahetuka), tadārammaṇa tam nhân (tihetukatadārammaṇa) vẫn phát sinh theo sự quen thuộc.
Yebhuyyena ca duhetukajavanappavattiyā tattha paricitassa kadāci tihetuke, ahetuke vā javane javite paricayavasena duhetukatadārammaṇameva hoti.
And when a person habituated to mostly duhetuka javanas sometimes experiences tihetuka or ahetuka javanas, then by way of habituation, only duhetuka tadārammaṇa arises.
Và khi một người đã quen thuộc với sự vận hành của tâm javana nhị nhân (duhetuka) một cách chủ yếu, thì đôi khi, dù tâm javana là tam nhân (tihetuka) hay vô nhân (ahetuka), tadārammaṇa nhị nhân (duhetukatadārammaṇa) vẫn phát sinh theo sự quen thuộc.
Tatheva akusalesu paricitassa kadāci tihetukaduhetukesupi javanesu javitesu paricayavasena ahetukatadārammaṇameva hotīti.
Similarly, when a person habituated to unwholesome javanas sometimes experiences tihetuka or duhetuka javanas, then by way of habituation, only ahetuka tadārammaṇa arises.
Cũng vậy, đối với người đã quen thuộc với các tâm bất thiện (akusala), đôi khi, dù tâm javana là tam nhân (tihetuka) hay nhị nhân (duhetuka), tadārammaṇa vô nhân (ahetukatadārammaṇa) vẫn phát sinh theo sự quen thuộc.
Evañca katvā paṭṭhāne –
Thus, it is said in the Paṭṭhāna:
Do đó, trong Paṭṭhāna (Tập Yếu Pháp) có nói:
Avisesena akusalajavanānantarampi sahetukatadārammaṇaṃ, tihetukajavanānantarañca ahetukatadārammaṇaṃ vuttaṃ.
Without distinction, sahetuka tadārammaṇa is said to arise even after unwholesome javana, and ahetuka tadārammaṇa after tihetuka javana.
Ở đây, tadārammaṇa hữu nhân (sahetukatadārammaṇa) được nói là phát sinh sau tâm javana bất thiện (akusalajavana), và tadārammaṇa vô nhân (ahetukatadārammaṇa) được nói là phát sinh sau tâm javana tam nhân (tihetukajavana) một cách không phân biệt.
Tihetukomakena, pana duhetukukkaṭṭhena ca kammena tadārammaṇappavattiyaṃ kammassa tihetukavipākadāne asamatthatāya tihetukajavanepi javite duhetukatadārammaṇameva hoti.
Moreover, in the occurrence of tadārammaṇa from inferior tihetuka kamma or superior duhetuka kamma, because the kamma is incapable of yielding tihetuka vipāka, even if a tihetuka javana arises, only duhetuka tadārammaṇa occurs.
Tuy nhiên, khi tadārammaṇa phát sinh do nghiệp tam nhân yếu kém (tihetukomaka kamma) hoặc nghiệp nhị nhân ưu việt (duhetukukkaṭṭha kamma), vì nghiệp không có khả năng cho quả dị thục tam nhân (tihetukavipāka), nên ngay cả khi tâm javana là tam nhân, tadārammaṇa nhị nhân (duhetukatadārammaṇa) vẫn phát sinh.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as explained.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Duhetukomakena pana kammena tadārammaṇappavattiyaṃ kammassa sahetukatadārammaṇanibbattane asamatthatāya sahetukajavanepi javite ahetukatadārammaṇameva hoti.
However, in the occurrence of tadārammaṇa from inferior duhetuka kamma, because the kamma is incapable of producing sahetuka tadārammaṇa, even if a sahetuka javana arises, only ahetuka tadārammaṇa occurs.
Nhưng khi tadārammaṇa phát sinh do nghiệp nhị nhân yếu kém (duhetukomaka kamma), vì nghiệp không có khả năng tạo ra tadārammaṇa hữu nhân (sahetukatadārammaṇa), nên ngay cả khi tâm javana là hữu nhân, tadārammaṇa vô nhân (ahetukatadārammaṇa) vẫn phát sinh.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as explained.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Atimahantādibhāvo cassa āpāthagatakāle uppajjanakacittakkhaṇavasena veditabbo.
Its nature as very great, etc., should be understood by the number of citta-moments that arise when it comes into range.
Trạng thái cực lớn (atimahanta) và các trạng thái khác của đối tượng phải được hiểu theo số sát-na tâm (cittakkhaṇa) phát sinh khi đối tượng xuất hiện trong tầm.
Tathā hi āpāthagatakkhaṇato paṭṭhāya yāva soḷasacittakkhaṇā, tāva vijjamānāyukaārammaṇaṃ atimahantaṃ nāma.
Thus, an object whose lifespan is present from the moment it comes into range until sixteen citta-moments is called very great.
Thật vậy, đối tượng có tuổi thọ kéo dài từ khoảnh khắc xuất hiện trong tầm cho đến mười sáu sát-na tâm được gọi là cực lớn (atimahanta).
Pannarasacuddasacittakkhaṇāyukaṃ mahantaṃ nāma.
An object whose lifespan is fifteen or fourteen citta-moments is called great.
Đối tượng có tuổi thọ mười lăm hoặc mười bốn sát-na tâm được gọi là lớn (mahanta).
Terasacittakkhaṇato paṭṭhāya aṭṭhacittakkhaṇāyukaṃ parittaṃ nāma.
An object whose lifespan is from thirteen citta-moments down to eight citta-moments is called small.
Đối tượng có tuổi thọ từ mười ba đến tám sát-na tâm được gọi là nhỏ (paritta).
Tato paraṃ atiparittaṃ nāma.
Beyond that, it is called very small.
Sau đó, đối tượng được gọi là cực nhỏ (atiparitta).
Tattha atimahantārammaṇe tadārammaṇapariyosānāni vīthicittāni uppajjanti.
Among these, in a very great object, sense-process thoughts ending with tadārammaṇa arise.
Trong đó, đối với đối tượng cực lớn (atimahantārammaṇa), các tâm lộ trình (vīthicitta) kết thúc bằng tadārammaṇa phát sinh.
Mahante javanapariyosānāni, natthi tadārammaṇuppādo.
In a great object, they end with javana; no tadārammaṇa arises.
Đối với đối tượng lớn (mahanta), các tâm lộ trình kết thúc bằng javana, không có sự phát sinh của tadārammaṇa.
Paritte javanampi na uppajjati, santīraṇānantaraṃ voṭṭhabbanameva dvattikkhattuṃ pavattati.
In a small object, not even javana arises; after santīraṇa, only voṭṭhabba occurs two or three times.
Đối với đối tượng nhỏ (paritta), ngay cả javana cũng không phát sinh, chỉ có voṭṭhabbana (tâm xác định) vận hành hai hoặc ba lần sau santīraṇa (tâm tiếp thọ).
Atiparitte bhavaṅgacalanamattameva.
In a very small object, there is only bhavanga-calana.
Đối với đối tượng cực nhỏ (atiparitta), chỉ có sự rung động của bhavaṅga (bhavaṅgacalana) mà thôi.
Kathaṃ?
How is this?
Tại sao?
Atimahante hi ārammaṇe pañcadvāresu yathānurūpaṃ aññatarasmiṃ dvāre āpāthagate pasādaghaṭṭanānubhāvena hadayavatthusannissitā bhavaṅgasantati vocchijjati, vocchijjamānā ca sahasā na occhijjati.
Indeed, when a very great object comes into range through any of the five doors as appropriate, by the force of impinging upon the sense-faculty, the bhavanga-santati, which is supported by the heart-base, is interrupted. And when it is interrupted, it does not cease abruptly.
Thật vậy, khi đối tượng cực lớn (atimahanta) xuất hiện trong một trong năm cửa (pañcadvāra) một cách thích hợp, do ảnh hưởng của sự va chạm vào tịnh sắc (pasāda), dòng bhavaṅga (bhavaṅgasantati) nương tựa vào vật y tim (hadayavatthu) bị gián đoạn, và khi bị gián đoạn, nó không bị gián đoạn ngay lập tức.
Yathā pana vegena dhāvanto puriso antarā ṭhātukāmopi ekadvepadavāre atikkamitvāva ṭhātuṃ sakkoti, na pana ṭhātukāmatāya saddhiṃyeva, evameva dīpasikhā viya, gaṅgāsoto viya, vegena javamānā bhavaṅgasantati antarā occhijjamānāpi pasādaghaṭṭanato paraṃ dvattikkhattuṃ uppajjitvāva occhijjati.
Just as a person running swiftly, even if desiring to stop midway, can only stop after passing one or two steps, and not immediately with the desire to stop, similarly, the bhavanga-santati, flowing swiftly like a lamp flame or a river current, even if interrupted midway, arises two or three times after the impinging on the sense-faculty, and then ceases.
Giống như một người đang chạy nhanh, dù muốn dừng lại giữa chừng, vẫn phải vượt qua một hoặc hai bước chân mới có thể dừng lại, chứ không thể dừng lại ngay lập tức cùng với ý muốn dừng lại; cũng vậy, dòng bhavaṅga đang vận hành nhanh như ngọn đèn dầu hoặc dòng sông Hằng, dù bị gián đoạn giữa chừng, vẫn phát sinh hai hoặc ba lần sau khi tịnh sắc bị va chạm rồi mới gián đoạn.
Tattha paṭhamacittaṃ bhavaṅgasantatiyā calanākārena uppajjanato bhavaṅgacalanaṃ nāma, dutiyaṃ upacchijjanavasena uppajjanato bhavaṅgupacchedo nāma.
Among these, the first citta is called bhavanga-calana because it arises in the manner of a tremor in the bhavanga-santati; the second is called bhavanguccheda because it arises by way of cutting off the bhavanga.
Trong đó, tâm đầu tiên được gọi là bhavaṅgacalana (bhavaṅga rung động) vì nó phát sinh dưới dạng làm rung động dòng bhavaṅga; tâm thứ hai được gọi là bhavaṅgupaccheda (bhavaṅga gián đoạn) vì nó phát sinh dưới dạng gián đoạn.
Calanañcettha visadisacittassa upanissayabhāvagamanaṃ.
Here, calana (tremor) is the entering into the state of strong support for a dissimilar citta (i.e., vīthi-citta).
Và ở đây, calana (rung động) là việc trở thành duyên trợ lực mạnh mẽ (upanissaya) cho một tâm khác loại.
Vuttañca –
And it is said:
Và cũng đã nói:
Yadi evaṃ dutiyassapi taṃ atthīti tampi bhavaṅgacalanamicceva vattabbanti?
If so, the second citta also has that; therefore, it too should be called bhavanga-calana?
Nếu vậy, tâm thứ hai cũng có sự rung động đó, vậy nó cũng phải được gọi là bhavaṅgacalana chứ?
Saccaṃ, bhavaṅgassa pana upacchijjanavasena pavattivisesaṃ gahetvā purimassa nāmato visadisanāmaṃ kātuṃ ‘‘bhavaṅgupacchedo’’ti vuccatīti.
True, but by taking the specific mode of occurrence of bhavanga as ceasing, a different name from the former is made, and it is called “bhavanguccheda.”
Đúng vậy, nhưng để tạo ra một tên khác với tên của tâm trước, bằng cách lấy sự vận hành đặc biệt của bhavaṅga dưới dạng gián đoạn, nó được gọi là “bhavaṅgupaccheda”.
Nanu ca rūpādīhi pasāde ghaṭṭite pasādanissitasseva calanaṃ yuttaṃ, kathaṃ pana hadayavatthusannissitāya bhavaṅgasantatiyā calananti?
Is it not appropriate that when rūpa (form) etc., strike the pasāda (sense-faculty), only the pasāda-supported consciousness should tremble? How then can the bhavanga-santati supported by the heart-base tremble?
Chẳng phải khi các sắc (rūpa) v.v. va chạm vào tịnh sắc (pasāda), chỉ có sự rung động của tâm nương tựa vào tịnh sắc mới là hợp lý sao? Làm sao dòng bhavaṅga nương tựa vào vật y tim (hadayavatthu) lại có thể rung động được?
Santativasena ekābaddhattā.
Because there is continuity, they are interconnected.
Vì có sự liên kết chặt chẽ theo dòng (santati).
Yathā hi bheriyā ekasmiṃ tale ṭhitasakkharāya makkhikāya nipannāya aparasmiṃ tale daṇḍādinā pahaṭe anukkamena bhericammavarattādīnaṃ calanena sakkharāya calitāya makkhikāya palāyanaṃ hoti, evameva rūpādimhi pasāde ghaṭṭite tannissayesu mahābhūtesu calitesu anukkamena taṃsambandhānaṃ sesarūpānampi calanena hadayavatthumhi calite tannissitassa bhavaṅgassa calanākārena pavatti hoti.
Just as when a fly lands on a lump of sugar placed on one side of a drum, and the other side is struck with a stick, etc., the shaking of the drum skin, straps, etc., in succession causes the sugar lump to shake, and the fly to flee; similarly, when rūpa etc., strike the pasāda, and the mahābhūtas (primary elements) supported by it tremble, then in succession, as the other rūpas connected to them also tremble, and the heart-base trembles, the bhavanga supported by it occurs in the manner of trembling.
Thật vậy, giống như khi một con ruồi đậu trên một hạt đường đặt trên một mặt của trống, và mặt kia của trống bị đánh bằng dùi v.v., thì do sự rung động liên tiếp của da trống, dây da trống v.v., hạt đường rung động và con ruồi bay đi; cũng vậy, khi các sắc (rūpa) v.v. va chạm vào tịnh sắc, các đại hiển sắc (mahābhūta) nương tựa vào đó rung động, rồi liên tiếp các sắc còn lại có liên quan cũng rung động, khi vật y tim (hadayavatthu) rung động, thì bhavaṅga nương tựa vào đó vận hành dưới dạng rung động.
Vuttañca –
And it is said:
Và cũng đã nói:
Evaṃ bhavaṅgacalanabhavaṅgupacchedesu uppajjitvā niruddhesu ‘‘kiṃ nāmeta’’nti vadantī viya vīthicittāni ārammaṇābhimukhaṃ paṭipādentī kiriyāmanodhātu uppajjati, tassānantaraṃ yathārahaṃ dassanādikiccaṃ sādhayamānā pañcaviññāṇadhātūsu aññatarā uppajjati, tadanantaraṃ tāya gahitamevārammaṇaṃ sampaṭicchamānā vipākāhetukamanodhātu uppajjati, tadanantaraṃ tadevārammaṇaṃ santīrayamānā vipākāhetukamanoviññāṇadhātu uppajjati, tadanantaraṃ tamevārammaṇaṃ vavatthāpayamānā kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu uppajjati, tadanantaraṃ kāmāvacarakusalākusalakiriyajavanesu yaṃ kiñci laddhapaccayaṃ tadevārammaṇaṃ ārabbha javanaṃ hutvā yebhuyyena sattakkhattuṃ javati, tadanantaraṃ ekādasatadārammaṇacittesu aññataraṃ kammaṃ ārammaṇaṃ javanaṃ paccayo paricitatāti imesaṃ anurūpavasena dvikkhattuṃ uppajjati, tadanantaraṃ bhavaṅgapāto hoti.
Thus, when the bhavaṅgacalanas and bhavaṅgupacchedas have arisen and ceased, the functional mind-element (kiriyāmanodhātu) arises, as if saying "What is this?", leading the thought-process-cittas (vīthicittas) towards the object; immediately after which, one of the five sense-cognition-elements (pañcaviññāṇadhātu) arises, accomplishing its respective function of seeing, etc.; immediately after that, the resultant rootless mind-element (vipākāhetukamanodhātu) arises, receiving the very same object apprehended by it; immediately after that, the resultant rootless mind-consciousness-element (vipākāhetukamanoviññāṇadhātu) arises, investigating that very same object; immediately after that, the functional rootless mind-consciousness-element (kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu) arises, determining that very same object; immediately after that, whichever javana, whether wholesome, unwholesome, or functional sense-sphere, having obtained its conditions, arises in relation to that very same object and rushes (javati) mostly seven times; immediately after that, one of the eleven tadārammaṇa-cittas arises twice, in accordance with (the suitability of) kamma, object, javana, condition, and familiarity; immediately after that, there is a fall into bhavaṅga.
Khi các tâm bhavaṅgacalanā và bhavaṅgupaccheda đã sanh rồi diệt, tâm manodhātu hành động (kiriyāmanodhātu) sanh lên, như thể đang hỏi: “Cái này là gì?”, và hướng các tâm lộ trình (vīthicitta) về phía đối tượng (ārammaṇa). Ngay sau đó, một trong năm tâm ngũ song thức (pañcaviññāṇadhātu) sanh lên để thực hiện chức năng thấy, v.v., tùy theo sự thích hợp. Ngay sau đó, tâm manodhātu quả dị thục vô nhân (vipākāhetukamanodhātu) sanh lên để tiếp nhận đối tượng đã được tâm kia nắm giữ. Ngay sau đó, tâm manoviññāṇadhātu quả dị thục vô nhân (vipākāhetukamanoviññāṇadhātu) sanh lên để thẩm sát chính đối tượng đó. Ngay sau đó, tâm manoviññāṇadhātu hành động vô nhân (kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu) sanh lên để xác định chính đối tượng đó. Ngay sau đó, bất kỳ tâm javana nào trong các tâm javana thiện, bất thiện hoặc hành động thuộc dục giới (kāmāvacarakusalākusalakiriyajavana) có được duyên thích hợp, nương vào chính đối tượng đó, trở thành javana và phần lớn sanh lên bảy lần. Ngay sau đó, một trong mười một tâm tadārammaṇa sanh lên hai lần, tùy theo sự thích hợp với nghiệp (kamma), đối tượng (ārammaṇa), javana, duyên (paccaya) và sự quen thuộc (paricitatā). Ngay sau đó, là sự rơi vào bhavaṅga (bhavaṅgapāto).
Idha ṭhatvā imissā cittaparamparāya sukhaggahaṇatthaṃ ambopamā veditabbā.
To easily grasp this sequence of consciousness here, the mango analogy should be understood.
Để dễ nắm bắt chuỗi tâm này khi đứng ở đây, nên biết về ví dụ quả xoài.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Eko kira puriso phalitambarukkhassa heṭṭhā sasīsaṃ pārupitvā nipanno niddāyati, athekaṃ ambapakkaṃ vaṇṭato muccitvā tassa kaṇṇasakkhaliṃ puñchamānaṃ viya ‘‘ṭha’’nti bhūmiyaṃ patati, so tassa saddena pabujjhitvā sīsato vatthaṃ apanetvā cakkhuṃ ummīletvā olokesi, tato hatthaṃ pasāretvā phalaṃ gahetvā madditvā upasiṅghitvā pakkabhāvaṃ ñatvā paribhuñjitvā mukhagataṃ saha semhena assādetvā puna tatheva niddāyati.
A certain man, it is said, lay sleeping under a mango tree laden with fruit, covered over his head. Then a ripe mango, detached from its stalk, fell to the ground with a "ṭha" sound, as if touching his earlobe. Awakened by that sound, he removed the cloth from his head, opened his eyes, and looked. Then, he stretched out his hand, took the fruit, squeezed it, smelled it, knew it to be ripe, ate it, relished the remnant in his mouth together with saliva, and then went back to sleep in the same way.
Có một người đàn ông nọ, nằm ngủ dưới gốc cây xoài đang ra quả, trùm kín đầu. Bỗng một quả xoài chín rụng khỏi cuống, rơi xuống đất với tiếng "độp", như thể đang chạm vào vành tai của ông ta. Ông ta giật mình tỉnh giấc vì tiếng động đó, vén tấm vải khỏi đầu, mở mắt nhìn. Sau đó, ông ta duỗi tay ra, lấy quả xoài, nắn bóp, ngửi, biết là đã chín, rồi ăn. Sau khi thưởng thức phần còn lại trong miệng cùng với nước bọt, ông ta lại ngủ thiếp đi như cũ.
Tattha tassa purisassa ambarukkhamūle niddāyanakālo viya bhavaṅgasamaṅgikālo, ambapakkassa patitakālo viya ārammaṇassa pasādaghaṭṭanakālo, patanasaddena pabuddhakālo viya manodhātuyā bhavaṅgassa āvaṭṭitakālo, ummīletvā olokitakālo viya cakkhuviññāṇassa dassanakiccaṃ sādhanakālo, hatthaṃ pasāretvā gahitakālo viya vipākamanodhātuyā ārammaṇasampaṭicchanakālo, gahetvā madditakālo viya vipākamanoviññāṇadhātuyā ārammaṇassa santīritakālo, upasiṅghitakālo viya kiriyāmanoviññāṇadhātuyā vavatthāpitakālo, paribhuttakālo viya javanassa ārammaṇarasaanubhavitakālo, mukhagataṃ saha semhena assāditakālo viya tadārammaṇassa javanena anubhūtārammaṇaanubhavanakālo, puna niddāyanaṃ viya puna bhavaṅgakāloti evamettha upamāsaṃsandanaṃ veditabbaṃ.
In this analogy, the time the man slept at the foot of the mango tree is like the bhavaṅga-state; the time the mango fruit fell is like the moment the object strikes the sense-door; the time he awoke at the sound of the fall is like the moment the mind-element (manodhātu) diverts the bhavaṅga; the time he opened his eyes and looked is like the time the eye-consciousness (cakkhuviññāṇa) accomplishes the function of seeing; the time he stretched out his hand and took it is like the time the resultant mind-element (vipākamanodhātu) receives the object; the time he took it and squeezed it is like the time the resultant mind-consciousness-element (vipākamanoviññāṇadhātu) investigates the object; the time he smelled it is like the time the functional mind-consciousness-element (kiriyāmanoviññāṇadhātu) determines the object; the time he ate it is like the time the javana experiences the taste of the object; the time he relished the remnant in his mouth with saliva is like the time the tadārammaṇa experiences the object that has been experienced by the javana; and going back to sleep is like the return to bhavaṅga. Thus, the correlation of the analogy should be understood here.
Trong ví dụ đó, thời gian người đàn ông ngủ dưới gốc cây xoài được biết như thời gian tâm bhavaṅga hiện hữu. Thời gian quả xoài rơi được biết như thời gian đối tượng va chạm với pasāda. Thời gian ông ta tỉnh giấc vì tiếng động rơi được biết như thời gian tâm manodhātu chuyển đổi bhavaṅga. Thời gian ông ta mở mắt nhìn được biết như thời gian tâm cakkhuviññāṇa thực hiện chức năng thấy. Thời gian ông ta duỗi tay ra lấy được biết như thời gian tâm manodhātu quả dị thục tiếp nhận đối tượng. Thời gian ông ta lấy rồi nắn bóp được biết như thời gian tâm manoviññāṇadhātu quả dị thục thẩm sát đối tượng. Thời gian ông ta ngửi được biết như thời gian tâm manoviññāṇadhātu hành động xác định. Thời gian ông ta ăn được biết như thời gian javana kinh nghiệm hương vị của đối tượng. Thời gian ông ta thưởng thức phần còn lại trong miệng cùng với nước bọt được biết như thời gian tâm tadārammaṇa kinh nghiệm đối tượng đã được javana kinh nghiệm. Việc ông ta lại ngủ thiếp đi được biết như thời gian tâm bhavaṅga trở lại. Như vậy, sự so sánh ví dụ này nên được hiểu.
Ayaṃ pana upamā kiṃ dīpeti?
What does this analogy demonstrate?
Tuy nhiên, ví dụ này làm sáng tỏ điều gì?
Ārammaṇassa pasādaghaṭṭanameva kiccaṃ, kiriyāmanodhātuyā bhavaṅgāvaṭṭanameva kiccaṃ, pañcaviññāṇadhātūnaṃ dassanādikameva kiccaṃ, vipākamanoviññāṇadhātuyā sampaṭicchanameva kiccaṃ, vipākamanoviññāṇadhātuyā santīraṇameva kiccaṃ, kiriyāmanoviññāṇadhātuyā vavatthāpanameva kiccaṃ, javanasseva pana ārammaṇarasānubhavanaṃ tadārammaṇassa etena anubhūtasseva anubhavananti evaṃ kiccavasena dhammānaṃ aññamaññāsaṃkiṇṇataṃ dīpeti, evaṃ pavattamānaṃ pana cittaṃ ‘‘tvaṃ āvajjanaṃ nāma hohi, tvaṃ dassanādīsu aññataraṃ, tvaṃ sampaṭicchanaṃ nāmā’’tiādinā niyuñjake kārake asatipi cittaniyāmavaseneva pavattatīti veditabbaṃ.
It demonstrates that the impact of the object on the sense-door is the function (kicca), the diversion of the bhavaṅga by the functional mind-element (kiriyāmanodhātu) is the function, seeing etc. by the five sense-cognition-elements is the function, receiving by the resultant mind-element (vipākamanodhātu) is the function, investigating by the resultant mind-consciousness-element (vipākamanoviññāṇadhātu) is the function, determining by the functional mind-consciousness-element (kiriyāmanoviññāṇadhātu) is the function, and indeed, experiencing the flavor of the object is the function of javana, while experiencing the very same object that has been experienced by javana is the function of tadārammaṇa. Thus, it demonstrates the non-confusion of phenomena (dhammas) with one another in terms of their respective functions. It should be understood that consciousness, thus proceeding, functions according to the natural law of consciousness (cittaniyāma) even without a director or agent saying, "You shall be avajjana (advertence), you shall be one of the seeing, etc., you shall be sampaṭicchana (receiving)."
Nó làm sáng tỏ sự không lẫn lộn của các pháp theo chức năng của chúng, rằng chỉ có sự va chạm của đối tượng với pasāda là chức năng, chỉ có sự chuyển đổi bhavaṅga của tâm manodhātu là chức năng, chỉ có chức năng thấy, v.v., của năm tâm ngũ song thức là chức năng, chỉ có sự tiếp nhận của tâm manodhātu quả dị thục là chức năng, chỉ có sự thẩm sát của tâm manoviññāṇadhātu quả dị thục là chức năng, chỉ có sự xác định của tâm manoviññāṇadhātu hành động là chức năng, còn chỉ có javana kinh nghiệm hương vị của đối tượng, và tadārammaṇa thì kinh nghiệm đối tượng đã được javana kinh nghiệm. Hơn nữa, tâm vận hành như vậy nên được hiểu là vận hành theo quy luật của tâm (cittaniyāma), ngay cả khi không có người điều khiển hay tác nhân nào chỉ định rằng: "Ngươi hãy là āvajjana, ngươi hãy là một trong các tâm thấy, v.v., ngươi hãy là sampaṭicchana".
Taṃ pana cittaniyāmaṃ saddhiṃ utuniyāmādīhi paricchedāvasāne vakkhati.
He will explain that cittaniyāma together with the utu-niyāma (seasonal law) and others at the conclusion of the analysis.
Và quy luật của tâm đó sẽ được đề cập ở phần cuối của phân tích cùng với quy luật thời tiết (utuniyāma), v.v.
Ayaṃ tāva atimahantārammaṇe cittappavattivibhāvanā.
This is, first of all, the exposition of the occurrence of consciousness in the case of an extremely intense object (atimahantārammaṇa).
Đây là sự giải thích về sự vận hành của tâm đối với đối tượng cực lớn (atimahantārammaṇa).
Mahantārammaṇe pana tadārammaṇuppādassa abhāvato tasmiṃ āpāthagate vuttanayena javanapariyosānesu vīthicittesu uppannesu bhavaṅgapātova hoti, ārammaṇassa pana parikkhīṇāyukattā ekacittakkhaṇikappamāṇepi vā āyumhi sati samāsannamaraṇo viya puriso dubbalabhāvato tadārammaṇaṃ nuppajjati.
In the case of an intense object (mahantārammaṇa), however, due to the non-arising of tadārammaṇa, when the thought-process-cittas have arisen and ended with javana in the manner described, bhavaṅga simply intervenes. Tadārammaṇa does not arise either because the object's life-span has expired, or because, even if its life-span is as much as one cittakkhaṇa, it is too weak, like a person close to death.
Tuy nhiên, đối với đối tượng lớn (mahantārammaṇa), do không có sự sanh khởi của tadārammaṇa, khi đối tượng đó xuất hiện, sau khi các tâm lộ trình đã sanh lên cho đến khi javana kết thúc theo cách đã nói, chỉ có sự rơi vào bhavaṅga. Nhưng do đối tượng đã hết tuổi thọ, hoặc ngay cả khi tuổi thọ chỉ bằng một sát-na tâm, tadārammaṇa không sanh lên do sự yếu kém, giống như một người sắp chết.
Apica tadārammaṇamuppajjantaṃ niyamato dvikkhattumeva uppajjati, na ekavāraṃ.
Furthermore, when tadārammaṇa arises, it always arises twice, not once.
Hơn nữa, khi tadārammaṇa sanh lên, nó nhất định sanh lên hai lần, không phải một lần.
Ekacittakkhaṇāvasiṭṭhe ca ārammaṇe ekasmiṃ tadārammaṇe uppannesu dutiyassa uppajjanakāle tassa niruddhattā nuppajjati.
And when the object has only one cittakkhaṇa remaining, if one tadārammaṇa arises, the second does not arise because the object has ceased by the time the second would arise.
Và khi đối tượng chỉ còn một sát-na tâm, nếu một tadārammaṇa sanh lên, thì khi tadārammaṇa thứ hai đáng lẽ phải sanh lên, đối tượng đó đã diệt, nên nó không sanh lên.
Na hi dvīsu tadārammaṇesu ekaṃ paccuppannārammaṇaṃ, ekaṃ atītārammaṇaṃ hoti, tasmā dutiyassa anuppattiyā paṭhamampi nuppajjatīti.
Indeed, it is not the case that of two tadārammaṇas, one is of a present object and one is of a past object; therefore, since the second does not arise, the first also does not arise.
Thật vậy, trong hai tadārammaṇa, không phải một là đối tượng hiện tại và một là đối tượng quá khứ. Do đó, vì cái thứ hai không sanh lên, cái thứ nhất cũng không sanh lên.
Majjhimaṭṭhakathāyaṃ pana sakimpi tadārammaṇassa pavatti vuttā.
However, in the Majjhimaṭṭhakathā, the occurrence of tadārammaṇa even once is stated.
Tuy nhiên, trong Majjhimaṭṭhakathā (Chú giải Trung Bộ), sự sanh khởi của tadārammaṇa một lần cũng được đề cập.
Paramatthavinicchayepi ca tameva vādaṃ sampaṭicchitvā ‘‘sakiṃ dve vā tadālamba’’nti (parama. vi. 116) vuttaṃ.
And in the Paramatthavinicchaya, accepting that very view, it is said, "tadālamba (tadārammaṇa) arises once or twice."
Và trong Paramatthavinicchaya cũng chấp nhận quan điểm đó và nói rằng: "Tadālamba sanh một lần hoặc hai lần."
Abhidhammaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘cittappavattigaṇanāyaṃ sabbavāresu dve eva cittavārāni āgatānī’’ti vatvā taṃ na sampaṭicchitaṃ, tasmā mahantārammaṇe javanāvasāne bhavaṅgapātova hoti, natthi tadārammaṇuppādo, ayañca tadārammaṇehi tucchatāya ‘‘moghavāro’’ti vuccati.
But in the Abhidhammaṭṭhakathā, after stating "in the enumeration of the occurrence of consciousness, only two occurrences of consciousness appear in all cases," it is not accepted. Therefore, in the case of an intense object (mahantārammaṇa), bhavaṅga intervenes at the end of javana, and there is no arising of tadārammaṇa. And this particular occasion, being devoid of tadārammaṇa, is called "moghavāra" (the futile process).
Tuy nhiên, trong Abhidhammaṭṭhakathā, sau khi nói rằng: "Trong sự tính toán sự vận hành của tâm, trong tất cả các trường hợp, chỉ có hai lần tâm được đề cập," thì quan điểm đó không được chấp nhận. Do đó, đối với đối tượng lớn (mahantārammaṇa), sau khi javana kết thúc, chỉ có sự rơi vào bhavaṅga; không có sự sanh khởi của tadārammaṇa. Và trường hợp này được gọi là "moghavāra" (lượt trống) vì nó trống rỗng các tadārammaṇa.
Parittārammaṇe javanuppādassapi abhāvato santīraṇāvasānesu vīthicittesu uppannesu tadanantaraṃ voṭṭhabbanameva āsevanaṃ labhitvā javanaṭṭhāne ṭhatvā dvikkhattuṃ pavattati, tato bhavaṅgapāto hoti.
In the case of a slight object (parittārammaṇa), due to the non-arising of javana, when the thought-process-cittas have arisen and ended with santīraṇa, immediately after that, the voṭṭhabbana (determining consciousness) itself, having gained repeated practice, arises twice, standing in the place of javana; then there is a fall into bhavaṅga.
Đối với đối tượng nhỏ (parittārammaṇa), do không có sự sanh khởi của javana, khi các tâm lộ trình đã sanh lên cho đến khi santīraṇa kết thúc, ngay sau đó, chỉ có voṭṭhabbana nhận được sự lặp lại (āsevana), và sanh lên hai lần ở vị trí của javana. Sau đó, là sự rơi vào bhavaṅga.
Voṭṭhabbanaṃ pana appatvā antarā cakkhuviññāṇādikaṃ patvā nivattissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
But there is no such possibility that voṭṭhabbana, without reaching its full course, would revert having reached eye-consciousness, etc., midway.
Tuy nhiên, không có trường hợp nào mà voṭṭhabbana không đạt được, mà thay vào đó, cakkhuviññāṇa, v.v., đạt được rồi dừng lại giữa chừng.
Javanaṃ pana ārammaṇassa appāyukabhāvena paridubbalattā nuppajjati.
Javana, however, does not arise due to the object's short life-span and extreme weakness.
Còn javana thì không sanh lên do đối tượng có tuổi thọ ngắn và rất yếu.
Tañhi uppajjamānaṃ sattacittakkhaṇāyukeyeva uppajjati, katipayacittakkhaṇāyuke pana paṭhamajavanameva nuppajjati.
Indeed, when javana arises, it arises only with an object having a life-span of seven cittakkhaṇas; but for an object with a life-span of only a few cittakkhaṇas, the first javana itself does not arise.
Thật vậy, khi javana sanh lên, nó chỉ sanh lên trong đối tượng có tuổi thọ bảy sát-na tâm. Tuy nhiên, đối với đối tượng có tuổi thọ chỉ vài sát-na tâm, javana đầu tiên cũng không sanh lên.
Tadanuppattiyañhi itarānipi nuppajjanti, tasmā parittārammaṇe natthi javanuppādoti ayaṃ dutiyo moghavāro aṭṭhakathāya vutto.
And if that does not arise, the others also do not arise. Therefore, in the case of a slight object (parittārammaṇa), there is no arising of javana. This is the second moghavāra (futile process) stated in the commentaries.
Và khi javana đầu tiên không sanh lên, các javana khác cũng không sanh lên. Do đó, trong đối tượng nhỏ (parittārammaṇa), không có sự sanh khởi của javana. Đây là moghavāra thứ hai được đề cập trong Aṭṭhakathā.
Ṭīkākāro pana tathā asampaṭicchitvā aññathā dutiyamoghavāraṃ pakappeti.
The Tīkākāra, however, not accepting it in that way, conceives the second moghavāra differently.
Tuy nhiên, tác giả Tīkā không chấp nhận như vậy mà đề xuất một moghavāra thứ hai khác.
Vuttañhi tena tīsu moghavāresu dutiyamoghavāro upaparikkhitvā gahetabbo.
For it is stated by him that the second moghavāra among these three moghavāras should be examined and adopted.
Thật vậy, ông ấy đã nói rằng trong ba moghavāra, moghavāra thứ hai nên được xem xét và chấp nhận.
Yadi hi anulome vedanāttike paṭiccavārādīsu ‘‘āsevanapaccayā na magge dve, namaggapaccayā āsevane dve’’ti ca vuttaṃ siyā, sopi moghavāro labbheyya.
If it were also stated in the Paṭiccavāra and others within the Vedanāttika in the direct order (anuloma) that "two (cittas) by way of āsevanapaccaya (repetition condition) do not lead to the path (magga), and two by way of non-path (namagga) lead to repetition (āsevana)," then that moghavāra would also be obtained.
Nếu trong Paṭiccavāra, v.v., thuộc Vedanāttika theo chiều thuận, có nói rằng "do duyên āsevana, không có hai trên đường đạo (magga), do duyên không phải đường đạo, có hai trong āsevana", thì moghavāra đó cũng có thể được tìm thấy.
Yadi ca voṭṭhabbanampi āsevanapaccayo siyā, kusalākusalānampi siyā.
And if voṭṭhabbana were also an āsevanapaccaya, it would also be so for wholesome and unwholesome (cittas).
Và nếu voṭṭhabbana cũng là duyên āsevana, thì nó cũng sẽ là duyên cho các tâm thiện và bất thiện.
Na hi āsevanapaccayaṃ laddhuṃ yuttassa āsevanapaccayabhāvī dhammo āsevanapaccayo hotīti avutto atthi.
For there is nothing unstated where a dhamma that is fit to receive the āsevanapaccaya is not an āsevanapaccaya-bhāvī dhamma.
Thật vậy, không có trường hợp nào mà một pháp có khả năng nhận duyên āsevana lại không có một pháp khác là duyên āsevana.
Voṭṭhabbanassa pana kusalākusalānaṃ āsevanapaccayabhāvo na vutto.
But the āsevanapaccaya-bhāva of voṭṭhabbana for wholesome and unwholesome (cittas) is not stated.
Tuy nhiên, việc voṭṭhabbana là duyên āsevana cho các tâm thiện và bất thiện thì không được đề cập.
‘‘Kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo dhammo uppajjati nāsevanapaccayā.
It is denied by the statement, “A wholesome phenomenon, on account of a wholesome phenomenon, arises by way of the non-repetition condition;
“Pháp thiện nương vào pháp thiện sinh khởi, không do duyên Āsevana.
Akusalaṃ dhammaṃ paṭicca akusalo dhammo uppajjati nāsevanapaccayā’’ti vacanato paṭikkhittova.
an unwholesome phenomenon, on account of an unwholesome phenomenon, arises by way of the non-repetition condition.”
Pháp bất thiện nương vào pháp bất thiện sinh khởi, không do duyên Āsevana” – theo lời dạy này mà đã bị bác bỏ.
Athāpi siyā ‘‘asamānavedanānaṃ vasenevaṃ vutta’’nti, evampi yathā ‘‘āvajjanā kusalānaṃ khandhānaṃ, akusalānaṃ khandhānaṃ anantarapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.417) vuttaṃ, evaṃ ‘‘āsevanapaccayena paccayo’’tipi vattabbaṃ siyā.
And if it be said, “This was stated due to dissimilar feelings,” even then, just as it is stated, “Attention is a condition by way of the contiguity condition for wholesome aggregates and unwholesome aggregates,” so too, it should be stated, “is a condition by way of the repetition condition.”
Dù có thể nói rằng “lời này được nói theo cách của các tâm javana có thọ khác nhau”, thì cũng vậy, như đã nói rằng “Āvajjanā là duyên Anantara cho các uẩn thiện và các uẩn bất thiện”, thì cũng nên nói rằng “là duyên Āsevana”.
Jātibhedā na vuttanti ce, ‘‘bhūmibhinnassa kāmāvacarassa rūpāvacarādīnaṃ āsevanapaccayabhāvo viya jātibhinnassapi bhaveyyā’’ti vattabbo eva siyā, abhinnajātikassa ca vasena yathā ‘‘āvajjanā sahetukānaṃ khandhānaṃ anantarapaccayena paccayo’’ti vuttaṃ, evaṃ ‘‘āsevanapaccayena paccayo’’tipi vattabbaṃ siyā, na tu vuttaṃ, tasmā vedanāttikepi saṃkhittāya gaṇanāya ‘‘āsevanapaccayā namagge ekaṃ, namaggapaccayā āsevane eka’’nti evaṃ gaṇanāya niddhāriyamānāya voṭṭhabbanassa āsevanapaccayattābhāvā yathāvuttappakāro dutiyo moghavāro vīmaṃsitvā gahetabbo.
If it be said that it was not stated due to a difference in kind, then it should certainly be stated, “Just as there is a repetition condition for sense-sphere impulsion and rūpa-sphere and so forth, which are different in plane, so too there should be for that which is different in kind.” And also, with regard to that of the same kind, just as it is stated, “Attention is a condition by way of the contiguity condition for aggregates with roots,” so too it should be stated, “is a condition by way of the repetition condition,” but it is not stated. Therefore, even in the feelings triplet, due to the absence of investigation as a repetition condition in the enumeration, when calculating a concise count as “One in non-repetition condition by way of repetition, one in repetition by way of non-repetition condition,” the second empty section of the aforementioned type should be investigated and accepted.
Nếu nói rằng không được nói vì sự khác biệt về loại (jāti), thì cũng nên nói rằng “cũng có thể có duyên Āsevana giữa các tâm javana khác loại như giữa các tâm javana dục giới với các tâm javana sắc giới v.v. khác cõi”, và theo cách của các tâm javana đồng loại, như đã nói rằng “Āvajjanā là duyên Anantara cho các uẩn có căn”, thì cũng nên nói rằng “là duyên Āsevana”, nhưng đã không nói, do đó, trong Vedanāttika, khi xác định số lượng một cách tóm tắt là “một Āsevana cho Namagga, một Namagga cho Āsevana”, thì vì Voṭṭhabbana không phải là duyên Āsevana, nên cái moghavāra thứ hai đã nói trên cần được xem xét và chấp nhận.
Voṭṭhabbanaṃ pana vīthivipākasantatiyā āvaṭṭanato ‘‘āvajjanā’’icceva vuttaṃ.
However, the determining consciousness (votthapana) is called “attention” because it turns the mind-process of resultant continuity.
Voṭṭhabbana được gọi là “Āvajjanā” vì nó xoay chuyển dòng tâm quả lộ trình.
Tato visadisassa javanassa karaṇato manasikāro ca.
And from that, due to performing dissimilar impulsion (javana), it is also mental advertence (manasikāra).
Do đó, vì nó tạo ra javana khác biệt, nó cũng là Manasikāra.
Evañca katvā paṭṭhāne ‘‘voṭṭhabbanaṃ kusalānaṃ khandhānaṃ anantarapaccayena paccayo’’tiādi na vuttaṃ, ‘‘āvajjanā’’icceva vuttaṃ, tasmā voṭṭhabbanato catunnaṃ vā pañcannaṃ vā javanānaṃ ārammaṇapurejātaṃ bhavituṃ asakkontaṃ rūpādiāvajjanādīnaṃ paccayo bhavituṃ na sakkoti, ayametassa sabhāvoti javanāpāripūriyā dutiyo moghavāro dassetuṃ yutto siyāti.
Having done so, it is not stated in the Paṭṭhāna, “Determining consciousness is a condition for wholesome aggregates by way of the contiguity condition,” and so forth, but rather it is stated, “attention.” Therefore, the sense objects, such as form, which cannot be a pre-arisen object for four or five impulsions after the determining consciousness, cannot be a condition for attention and so forth. This is its nature. Thus, it would be appropriate to explain the second empty section due to the non-completion of impulsion.
Và vì vậy, trong Paṭṭhāna, không nói “Voṭṭhabbana là duyên Anantara cho các uẩn thiện” v.v., mà chỉ nói “Āvajjanā”. Do đó, một đối tượng tiền sinh (ārammaṇapurejāta) của bốn hoặc năm javana từ Voṭṭhabbana không thể trở thành duyên cho rūpādiāvajjanā v.v., đây là bản chất của nó. Vì vậy, việc chỉ ra moghavāra thứ hai do javana không đầy đủ là thích hợp.
Ayañhi ācariyassa adhippāyo – yadi voṭṭhabbanampi āsevanapaccayo siyā, yathā ‘‘sukhāya vedanāya sampayuttaṃ dhammaṃ paṭicca sukhāya vedanāya sampayutto dhammo uppajjati āsevanapaccayā namaggapaccayā’’ti anulomapaccaniye, paccaniyānulome ca ‘‘sukhā…pe… namaggapaccayā āsevanapaccayā’’ti ca vuttaṃ hasituppādacittavasena, evampi voṭṭhabbanavasena ‘‘adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttaṃ dhammaṃ paṭiccā’’tiādinā pubbe vuttanayena pāṭho siyā.
Indeed, this is the intention of the teacher: if determining consciousness (votthapana) were also a repetition condition, then just as it is stated in the Anuloma Paccanīya and Paccanīyānuloma, “A phenomenon associated with pleasant feeling arises on account of a phenomenon associated with pleasant feeling by way of the repetition condition, by way of the non-repetition condition,” and “A pleasant… by way of the non-repetition condition, by way of the repetition condition,” due to the mind-producing laughter (hasituppādacitta), so too, a reading like “on account of a phenomenon associated with neither-painful-nor-pleasant feeling,” and so forth, in the manner stated previously, would exist by way of determining consciousness.
Đây là ý định của vị Ācariya: Nếu Voṭṭhabbana cũng là duyên Āsevana, thì như trong Anulomapaccanīya và Paccanīyānuloma, đã nói “Pháp tương ưng với thọ lạc nương vào pháp tương ưng với thọ lạc sinh khởi do duyên Āsevana, do duyên Namagga” và “Thọ lạc... v.v. do duyên Namagga, do duyên Āsevana” theo cách của tâm Hasituppāda, thì cũng vậy, theo cách của Voṭṭhabbana, lẽ ra phải có đoạn văn “nương vào pháp tương ưng với thọ không khổ không lạc” v.v. theo cách đã nói trước đây.
Tathā ca sati vāradvayavasena gaṇanāya ‘‘āsevanapaccayā namagge dve, namaggapaccayā āsevane dve’’ti ca vattabbaṃ siyā, na pana vuttaṃ, ‘‘āsevanapaccayā namagge ekaṃ, namaggapaccayā āsevane eka’’nticceva vuttaṃ.
And if that were the case, in the enumeration by way of two sections, it should be stated, “Two in non-repetition condition by way of repetition, two in repetition by way of non-repetition condition,” but it is not stated; only “one in non-repetition condition by way of repetition, one in repetition by way of non-repetition condition” is stated.
Và khi đó, theo số đếm của hai vāra, cũng nên nói “hai Āsevana cho Namagga, hai Namagga cho Āsevana”, nhưng đã không nói, chỉ nói “một Āsevana cho Namagga, một Namagga cho Āsevana”.
Apica yadi hi voṭṭhabbanampi āsevanapaccayo siyā, dutiyamoghavāro viya purimavāresupi siyā.
Furthermore, if determining consciousness were also a repetition condition, it would appear in the earlier sections, just like the second empty section.
Hơn nữa, nếu Voṭṭhabbana cũng là duyên Āsevana, thì nó cũng sẽ có trong các vāra trước như moghavāra thứ hai.
Tathā ca sati attano viya kusalākusalānampi siyā.
And if that were the case, it would also apply to wholesome and unwholesome phenomena, just as it applies to itself.
Và khi đó, nó cũng sẽ có cho các tâm thiện và bất thiện như chính nó.
Na hi āsevanapaccayaṃ laddhuṃ yuttassa āsevanapaccayabhāvī dhammo āsevanapaccayo hotīti avutto atthi ‘‘purimā purimā kusalā khandhā’’tiādinā anavasesato vuttattā, voṭṭhabbanassa pana avutto ‘‘abyākato dhammo kusalassa dhammassa āsevanapaccayena paccayo’’tiādivacanassa abhāvato.
Indeed, there is no instance where it is not stated that a phenomenon that is bound to be a repetition condition for that which is suitable to receive the repetition condition, is a repetition condition, because it is stated exhaustively as “earlier wholesome aggregates are a condition for later wholesome aggregates,” and so forth. However, the repetition conditionality of determining consciousness is not stated because there is no statement like, “an indeterminate phenomenon is a condition for a wholesome phenomenon by way of the repetition condition.”
Thật vậy, không có điều nào chưa được nói rằng một pháp sẽ là duyên Āsevana cho một pháp khác sẽ trở thành duyên Āsevana cho nó, vì đã được nói đầy đủ bằng “các uẩn thiện trước trước” v.v. Còn đối với Voṭṭhabbana thì chưa được nói vì không có lời dạy như “pháp vô ký là duyên Āsevana cho pháp thiện” v.v.
Na kevalaṃ avuttova, atha kho ‘‘kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo dhammo uppajjati, akusalaṃ dhammaṃ paṭicca akusalo dhammo uppajjatī’’ti phassādikusalākusaladhamme paṭicca sahajātādipaccayavasena kusalākusalassa uppattiṃ vatvā paṭhamajavanassa voṭṭhabbanato āsevanapaccayālābhaṃ sandhāya ‘‘nāsevanapaccayā’’ti paṭikkhittova.
Not only is it not stated, but rather, after stating the arising of wholesome and unwholesome phenomena on account of wholesome and unwholesome phenomena like contact and so forth, by way of conditions like conascence and so forth, it is denied by the statement “not by way of the repetition condition,” with reference to the first impulsion not receiving the repetition condition from the determining consciousness.
Không chỉ là chưa được nói, mà còn bị bác bỏ bằng cách nói về sự sinh khởi của thiện và bất thiện do duyên Sahajāta v.v. nương vào các pháp thiện và bất thiện như xúc v.v. trong câu “Pháp thiện nương vào pháp thiện sinh khởi, pháp bất thiện nương vào pháp bất thiện sinh khởi”, và sau đó, liên quan đến việc tâm javana đầu tiên không nhận được duyên Āsevana từ Voṭṭhabbana, đã nói “không do duyên Āsevana”.
Athāpettha samodhānaṃ siyā, samānavedanānaṃ eva āsevanapaccayabhāvassa dassanato voṭṭhabbanena asamānavedanānaṃ kusalākusalānaṃ vasenāyaṃ paṭikkhepo katoti.
Then, there might be a reconciliation here, saying that this denial is made because only those with similar feelings (samānavedana) are shown to be repetition conditions, and determining consciousness (votthapana) has dissimilar feelings from wholesome and unwholesome phenomena.
Ở đây, nếu có sự dung hòa, thì sự bác bỏ này được thực hiện dựa trên các tâm thiện và bất thiện có thọ không giống nhau với Voṭṭhabbana, vì chỉ thấy duyên Āsevana có ở các tâm có thọ giống nhau.
Evampi sati yathā ‘‘āvajjanā kusalānaṃ khandhānaṃ akusalānaṃ khandhānaṃ anantarapaccayena paccayo’’ti vuttaṃ, evaṃ samānavedanāvasena ‘‘āsevanapaccayena paccayo’’tipi vattabbaṃ siyā.
Even so, just as it is stated, “Attention is a condition for wholesome aggregates and unwholesome aggregates by way of the contiguity condition,” so too, it should be stated, “is a condition by way of the repetition condition,” by way of similar feelings.
Dù vậy, như đã nói “Āvajjanā là duyên Anantara cho các uẩn thiện, cho các uẩn bất thiện”, thì cũng vậy, theo cách của các thọ giống nhau, cũng nên nói “là duyên Āsevana”.
Atha voṭṭhabbanassa kusalākusalehi bhinnajātikattā tassa tesaṃ āsevanapaccayabhāvo na vuttoti ce.
If it is said that the determining consciousness (votthapana) is of a different kind from wholesome and unwholesome phenomena, and therefore its repetition conditionality for them is not stated.
Nếu nói rằng duyên Āsevana của Voṭṭhabbana đối với các tâm thiện và bất thiện không được nói vì nó khác loại với chúng.
Yathā bhūmivasena bhinnassa gotrabhuvodānavasena ṭhitassa kāmāvacarassa rūpāvacarādīnaṃ āsevanabhāvo dissati, evaṃ jātivasena bhinnassa voṭṭhabbanassa āsevanapaccayabhāve na koci vibandho, apica abhinnavedanassa, abhinnajātikassa ca upekkhāsahagatamahākiriyacittassa vasena yathā ‘‘āvajjanā sahetukānaṃ khandhānaṃ anantarapaccayena paccayo’’ti vuttaṃ, evaṃ ‘‘āsevanapaccayena paccayo’’tipi vattabbaṃ siyā, na tu vuttaṃ, tasmā vedanāttikepi voṭṭhabbanassa āsevanapaccayattassa abhāvā voṭṭhabbanassa āsevanabhāvadassanavasena vutto dutiyo moghavāro vīmaṃsitvā gahetabbo.
Just as the repetition conditionality of sense-sphere impulsion, which is different in plane and established by way of gotrabhu and vodāna, is seen for rūpa-sphere impulsions and so forth, so too there is no obstacle to the repetition conditionality of determining consciousness (votthapana), which is different in kind. Furthermore, just as it is stated, “Attention is a condition for aggregates with roots by way of the contiguity condition,” by way of the great functional consciousness accompanied by equanimity, which has similar feeling and similar kind, so too, it should be stated, “is a condition by way of the repetition condition,” but it is not stated. Therefore, even in the feelings triplet, due to the absence of the repetition conditionality of determining consciousness, the second empty section, which is stated to show the repetition conditionality of determining consciousness, should be investigated and accepted.
Thì như duyên Āsevana của tâm javana dục giới đứng ở Gotrabhū và Vodāna khác cõi được thấy đối với các tâm javana sắc giới v.v., thì cũng vậy, không có trở ngại nào đối với duyên Āsevana của Voṭṭhabbana khác loại. Hơn nữa, theo cách của tâm Mahākiriyā hợp với xả có thọ giống nhau và đồng loại, như đã nói “Āvajjanā là duyên Anantara cho các uẩn có căn”, thì cũng nên nói “là duyên Āsevana”, nhưng đã không nói, do đó, trong Vedanāttika, vì Voṭṭhabbana không phải là duyên Āsevana, nên moghavāra thứ hai đã nói để chỉ ra tính Āsevana của Voṭṭhabbana cần được xem xét và chấp nhận.
Voṭṭhabbanāvajjanānaṃ pana anatthantarabhāvato āvajjanāya ca kusalākusalānaṃ anantarapaccayabhāvassa vuttattā sati uppattiyaṃ voṭṭhabbanaṃ kāmāvacarakusalākusalakiriyājavanānaṃ ekantato anantarapaccayabhāveneva vatteyya, na pana aññathāti muñchāmaraṇāsannavelādīsu javanāpāripūriyā mandībhūtavegatāya ayaṃ dassetabboti.
However, due to the non-difference in meaning between determining consciousness (votthapana) and attention (āvajjanā), and because attention is stated to be a contiguity condition for wholesome and unwholesome phenomena, if arising occurs, determining consciousness would certainly proceed as a contiguity condition for sense-sphere wholesome, unwholesome, and functional impulsions, and not otherwise. Thus, this should be shown by the incompleteness of impulsion due to slow velocity in states such as fainting or near-death moments.
Tuy nhiên, vì Voṭṭhabbana và Āvajjanā không khác nhau về ý nghĩa, và vì Āvajjanā đã được nói là duyên Anantara cho các tâm thiện và bất thiện, nên nếu có sự sinh khởi, Voṭṭhabbana chắc chắn sẽ hoạt động như duyên Anantara cho các tâm javana thiện, bất thiện, và Kiriyā dục giới, chứ không phải cách khác. Vì vậy, điều này cần được chỉ ra do javana không đầy đủ và tốc độ chậm lại trong những lúc mê man, gần chết v.v.
Ācariyadhammapālattherena panettha idaṃ vuttaṃ – ‘‘yaṃ javanabhāvappattaṃ, taṃ chinnamūlarukkhapupphaṃ viyā’’ti vakkhamānattā anupacchinnabhavamūlānaṃ pavattassa voṭṭhabbanassa kiriyabhāvo na siyā, vutto ca ‘‘yasmiṃ samaye manoviññāṇadhātu uppannā kiriyā nevakusalā, nākusalā, na ca kammavipākā upekkhāsahagatā’’ti, tasmā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘javanaṭṭhāne ṭhatvā’’ti vacanaṃ javanassa uppajjanaṭṭhāne dvikkhattuṃ pavattitvā na javanabhāvenāti adhippāyena vuttaṃ, ‘‘āsevanaṃ labhitvā’’ti ca ‘‘āsevanaṃ viya āsevana’’nti vutte na koci virodhoti.
Here, the Elder Acariya Dhammapāla said this: “That which has attained the state of impulsion (javana) is like a flower of a tree with severed roots.” Because it will be stated thus, the determining consciousness (votthapana) that occurs to those whose root of existence is not yet severed (i.e., ordinary beings and trainees) would not be a functional consciousness (kiriyābhāva). However, it is stated, “At the time when mind-consciousness-element arises, which is functional, neither wholesome nor unwholesome, and not resultant of kamma, accompanied by equanimity.” Therefore, the phrase “having stood in the place of impulsion” in the Aṭṭhakathā is stated with the intention that it functions twice in the place where impulsion should arise, but not in the state of impulsion itself. And there is no contradiction if “having obtained repetition” means “like repetition.”
Vị Trưởng lão Ācariya Dhammapāla đã nói điều này ở đây: “Tâm Kiriyā nào đạt đến trạng thái javana, tâm đó giống như bông hoa của cây bị chặt gốc rễ” – vì sẽ được nói như vậy, nên trạng thái Kiriyā của Voṭṭhabbana phát sinh ở những người có gốc rễ sinh tồn chưa bị chặt đứt sẽ không có. Và đã nói “vào lúc nào tâm ý thức giới sinh khởi, là Kiriyā không thiện, không bất thiện, và không phải là quả của nghiệp, hợp với xả”, do đó, trong Aṭṭhakathā, câu “đứng ở vị trí javana” được nói với ý nghĩa là nó phát sinh hai lần ở vị trí javana đáng lẽ phải sinh khởi, nhưng không ở trạng thái javana. Và câu “nhận được Āsevana” có nghĩa là “giống như Āsevana”, thì không có mâu thuẫn gì.
Vipphārikassa pana sato dvikkhattuṃ pavattiyevettha āsevanasadisatā.
However, for that which has expanded (vipphārika), its mere occurrence twice is here likened to repetition.
Tuy nhiên, đối với tâm Voṭṭhabbana đang lan tỏa, việc nó phát sinh hai lần ở đây là sự tương tự với Āsevana.
Vipphārikatāya hi viññattisamuṭṭhāpakattañcassa vuccati.
Indeed, due to its expansiveness, it is said to be the cause of communicative bodily and vocal action (viññatti).
Thật vậy, việc nó tạo ra Viññatti cũng được nói là do tính lan tỏa của nó.
Vipphārikampi javanaṃ viya anekakkhattuṃ appavattiyā dubbalattā na nippariyāyato āsevanapaccayabhāvena pavatteyyāti na imassa pāṭhe āsevanattaṃ vuttaṃ.
Even though it is expansive, it cannot function as a repetition condition directly (nippariyāyato) due to its weakness from not occurring many times like impulsion. Therefore, the repetition conditionality of this (votthapana) is not stated in this text.
Dù tâm Voṭṭhabbana có tính lan tỏa, nhưng vì nó không phát sinh nhiều lần như javana, nên nó yếu ớt và không thể hoạt động như duyên Āsevana một cách trực tiếp. Vì vậy, trong đoạn kinh này, tính Āsevana của nó không được nói.
Aṭṭhakathāyaṃ pana pariyāyato vuttaṃ, yathā phalacittesu maggaṅgaṃ maggapariyāpannanti.
However, in the Commentary, it is stated implicitly, just as a path factor (maggaṅga) is included in the path (maggapariyāpanna) in the fruition consciousnesses (phalacittesu).
Tuy nhiên, trong Chú Giải, điều đó được nói một cách gián tiếp, như các chi phần Đạo trong các tâm quả là được bao gồm trong Đạo.
Yadipi ‘‘javanāpāripūriyā…pe… yutto’’ti vuttaṃ, ‘‘āvajjanādīnaṃ paccayo bhavituṃ na sakkotī’’ti pana vuttattā cittappavattivasena paṭhamamoghavārato etassa na koci visesoti.
Although it is said, "due to the completion of javana... endowed," yet because it is stated, "it cannot be a condition for adverting and so on," there is no difference for this from the first futile turn (paṭhamamoghavāra) in terms of the occurrence of consciousness.
Mặc dù đã nói rằng “do sự viên mãn của javana… vân vân… thích hợp”, nhưng vì đã nói rằng “không thể trở thành duyên cho sự hướng tâm, v.v.”, nên về mặt diễn tiến của tâm, cái này không có gì khác biệt so với javana vô hiệu đầu tiên.
Cakkhussāpāthamāgateti cakkhudvārassa yogyadesāvaṭṭhānavasena āpāthamāgate.
Cakkhussāpāthamāgate means when it has come into the range (āpātha), meaning it is situated in a suitable place for the eye-door (cakkhudvāra).
Cakkhussāpāthamāgate có nghĩa là đã đến trong tầm nhìn, tức là đã ở trong vị trí thích hợp của nhãn môn.
Tāyāti manodhātuyā bhavaṅgāvaṭṭane pākaṭatāya kiriyāmanodhātuṃ paccāmasati.
Tāyā refers to that manodhātu, recalling the kiriyā-manodhātu due to its manifestness in causing the bhavaṅga to revolve.
Tāyā (bởi tâm đó) đề cập đến tâm ý giới (manodhātu) hoạt động, do sự rõ ràng trong việc làm cho bhavaṅga chuyển động.
Āvaṭṭiteti santativasena pavattituṃ adatvā nivattite, pariṇāmite vā.
Āvaṭṭite means turned away or changed, without allowing it to proceed in a continuous flow.
Āvaṭṭite có nghĩa là đã bị quay trở lại, không cho phép nó tiếp diễn theo dòng chảy, hoặc đã bị biến đổi.
Jātesu jāyateti sambandho.
The connection is: "arises among what has arisen."
Có sự liên kết: “phát sinh trong những cái đã phát sinh”.
Gateti niruddhe.
Gate means ceased.
Gate có nghĩa là đã diệt.
Tadevāti javanānubhūtameva iṭṭhārammaṇaṃ.
Tadevā means that same agreeable object (iṭṭhārammaṇa) which was experienced by the javana.
Tadevā (chính cái đó) là đối tượng đáng ưa đã được javana kinh nghiệm.
Tenevāti javanaṃ hutvā niruddhena tena kāmāvacarakusalacittena.
Tenevā means by that kāmāvacara wholesome consciousness (kusalacitta) which, having been javana, has ceased.
Tenevā (chính bởi cái đó) là bởi tâm thiện dục giới đã diệt sau khi trở thành javana.
Tadārammaṇasaññitanti javanaggahiteyeva ārammaṇe pavattanato ‘‘brahmassaro’’tiādīsu viya tassa ārammaṇaṃ ārammaṇamassāti majjhapadalopavasena tadārammaṇanti saññitaṃ.
Tadārammaṇasaññitaṃ means designated as "that object" (tadārammaṇa) by means of the elision of the middle word (majjhapadalopavasena), as in "brahmassaro" etc., because it occurs in the object (ārammaṇa) that has been apprehended by the javana.*
Tadārammaṇasaññitaṃ (được gọi là tadārammaṇa) là được gọi là tadārammaṇa theo cách lược bỏ trung từ (majjhapadalopa), như trong các trường hợp “brahmassaro” (tiếng Phạm thiên), v.v., vì nó diễn tiến trên chính đối tượng đã được javana nắm giữ, tức là đối tượng của javana là đối tượng của nó.
Tulyatoti ārammaṇato visadisabhāvepi somanassasahagatādinā sadisattā.
Tulyato means due to being similar in terms of being accompanied by joy (somanassasahagata), etc., even though it is dissimilar to the object.
Tulyato (tương tự) là do sự tương tự về somanassa-sahagata (tương ưng với hỷ), v.v., mặc dù có sự khác biệt về đối tượng.
Mūlasadisaṃ bhavaṅgaṃ mūlabhavaṅgaṃ.
The bhavaṅga that is similar to the root (mūla) is the mūlabhavaṅga.
Bhavaṅga tương tự như bhavaṅga gốc được gọi là mūlabhavaṅga (bhavaṅga gốc).
Tadārammaṇampi bhavaṅgasabhāvattā ‘‘bhavaṅga’’nti vuccati yathā ‘‘sahetukaṃ bhavaṅgaṃ ahetukassa bhavaṅgassa anantarapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 3.1.102).
Tadārammaṇa is also called "bhavaṅga" because it is of the nature of bhavaṅga, as in "the sahetuka-bhavaṅga is a anantara-paṭṭhāna condition for the ahetuka-bhavaṅga."
Tadārammaṇa cũng được gọi là “bhavaṅga” vì nó có bản chất của bhavaṅga, như đã nói: “Bhavaṅga hữu nhân là duyên vô gián cho bhavaṅga vô nhân” (Paṭṭhā. 3.1.102).
Ettha hi paṭisandhicitte eva pavattiyaṃ ‘‘bhavaṅga’’nti vuccamāne na tassa hetuvasena bhedoti ‘‘sahetukaṃ bhavaṅgaṃ ahetukassa bhavaṅgassa anantarapaccayena paccayo’’ti na sakkā vattuṃ.
Here, if "bhavaṅga" is said to refer only to the paṭisandhi-citta, then there is no distinction by way of root (hetu), and thus it cannot be said, "the sahetuka-bhavaṅga is a anantara-paṭṭhāna condition for the ahetuka-bhavaṅga."
Ở đây, nếu chỉ nói tâm tái sinh là “bhavaṅga” trong diễn tiến, thì không có sự phân biệt theo nhân, nên không thể nói: “Bhavaṅga hữu nhân là duyên vô gián cho bhavaṅga vô nhân”.
Nāpi cetaṃ ‘‘sahetukaṃ cutiṃ ahetukapaṭisandhiñca sandhāya vutta’’nti sakkā viññātuṃ.
Nor can it be understood that this statement refers to "sahetuka cuti and ahetuka paṭisandhi."
Cũng không thể hiểu rằng điều này được nói để chỉ tâm tử hữu nhân và tâm tái sinh vô nhân.
Bhavassa aṅgabhāvābhāvato cuticittassa bhavaṅgavohārālābhatoti ‘‘sahetukaṃ bhavaṅga’’nti tadārammaṇaṃ vuttanti viññāyati.
Because the cuti-citta does not obtain the designation of bhavaṅga due to not being a factor of existence (bhava), it is understood that the tadārammaṇa is referred to as "sahetuka-bhavaṅga."
Vì tâm tử không có bản chất là chi phần của hữu (bhava), nên không thể gọi là bhavaṅga. Do đó, có thể hiểu rằng tadārammaṇa được gọi là “bhavaṅga hữu nhân”.
‘‘Tadārammaṇasaññita’’nti vatvā ‘‘mūlabhavaṅganti vuccatī’’ti vuttattā nāmadvayampi imassa labbhatīti dīpitaṃ hoti.
Having said "tadārammaṇasaññitaṃ" and then "it is called mūlabhavaṅga," it is implied that it has both names.
Sau khi nói “được gọi là tadārammaṇa” và sau đó nói “được gọi là mūlabhavaṅga”, điều đó cho thấy rằng nó có cả hai tên này.
396. Purimāni pañca vipākacittāni iminā saddhiṃ cha hontīti sambandho.
396. The connection is that the five previous vipāka consciousnesses, together with this one, become six.
396. Có sự liên kết rằng năm tâm quả trước đó cùng với tâm này trở thành sáu.
Ettha ca yebhuyyato iṭṭhārammaṇe somanassappavattivasena somanassasahagatajavanānantarameva somanassatadārammaṇaṃ vuttaṃ.
And here, generally, tadārammaṇa accompanied by joy (somanassatadārammaṇa) is stated immediately after javana accompanied by joy (somanassasahagatajavana), due to the predominance of joy in the agreeable object (iṭṭhārammaṇa).
Và ở đây, tadārammaṇa tương ưng với hỷ được nói đến chủ yếu ngay sau javana tương ưng với hỷ, do sự diễn tiến của hỷ trên đối tượng đáng ưa.
Javanassa pana pakappetvā ārammaṇaggahaṇasabbhāvato, vipākassa ca tadabhāvato iṭṭhārammaṇe upekkhāsahagatajavanesupi javitesu somanassasahagatameva tadārammaṇaṃ hoti.
However, because javana apprehends the object by projecting, and vipāka does not have that, even if javana accompanied by equanimity (upekkhāsahagatajavana) occurs with an agreeable object, the tadārammaṇa is still accompanied by joy.
Tuy nhiên, vì javana có khả năng nắm giữ đối tượng bằng cách suy xét, còn vipāka thì không có khả năng đó, nên ngay cả khi các javana tương ưng với xả đã diễn ra trên đối tượng đáng ưa, tadārammaṇa vẫn là tương ưng với hỷ.
Javanesu javitesūti sambandho.
The connection is: "when javana consciousnesses occur."
Có sự liên kết: "trong các javana đã diễn tiến".
‘‘Javitesu catūsvapī’’ti vā pāṭho.
Or the reading is "in all four javanas."
Hoặc, một bản đọc khác là "Javitesu catūsvapī" (trong cả bốn javana).
Jāyareti tadārammaṇavasena jāyanti.
Jāyare means they arise as tadārammaṇa.
Jāyare (phát sinh) có nghĩa là phát sinh theo tadārammaṇa.
Vedanāyāti vedanāya karaṇabhūtāya.
Vedanāyā means by the feeling acting as an instrument.
Vedanāyā (bởi thọ) là bởi thọ làm nhân.
Asamānattāti paṭisandhiyā saha asamānattā.
Asamānattā means due to being dissimilar to paṭisandhi.
Asamānattā (do không tương tự) là do không tương tự với tái sinh.
Purimehīti heṭṭhā vuttatadārammaṇacatukkato.
Purimehī means from the four tadārammaṇa consciousnesses mentioned below.
Purimehī (so với các cái trước) là so với bốn tadārammaṇa đã được nói ở dưới.
Atha vā ‘‘purimehi asamānattā’’ icceva yojanā.
Alternatively, the construction is "purimehi asamānattā" (due to being dissimilar to the former).
Hoặc, cách kết nối chỉ là "Purimehi asamānattā" (do không tương tự với các cái trước).
Purimehi saha asamānabhāve vutte tesaṃ sandhiyā saha asamānabhāvopi vuttova hotīti cattāri nāmato piṭṭhibhavaṅgāni ca hontīti yojanā.
When dissimilarity with the former is stated, their dissimilarity with paṭisandhi is also stated. Thus the construction is that there are four posterior bhavaṅgas by name as well.
Khi đã nói về sự không tương tự với các cái trước, thì sự không tương tự của chúng với tái sinh cũng đã được nói đến. Do đó, có sự kết nối rằng bốn tâm quả đó cũng là các piṭṭhibhavaṅga về mặt danh pháp.
Ca-saddena āgantukabhavaṅgāni, tadārammaṇāni ca hontīti dasseti.
The word ca indicates that there are also adventitious bhavaṅgas and tadārammaṇas.
Từ Ca (và) cho thấy rằng chúng cũng là các āgantukabhavaṅga (bhavaṅga ngẫu nhiên) và tadārammaṇa.
Etthāpi ca yebhuyyena iṭṭhamajjhattārammaṇe upekkhāsahagatajavanassa uppajjanato upekkhāsahagatajavanānantarameva upekkhāsahagatatadārammaṇaṃ vuttaṃ, heṭṭhā vuttanayena pana upekkhāsahagatatadārammaṇaṃ hoti.
Here too, tadārammaṇa accompanied by equanimity (upekkhāsahagatatadārammaṇa) is stated immediately after javana accompanied by equanimity, because javana accompanied by equanimity mostly arises with neutrally agreeable objects; however, in the manner mentioned below, tadārammaṇa accompanied by equanimity also arises.
Ở đây cũng vậy, tadārammaṇa tương ưng với xả được nói đến chủ yếu ngay sau javana tương ưng với xả, do javana tương ưng với xả phát sinh trên đối tượng đáng ưa trung bình; tuy nhiên, theo cách đã nói ở dưới, tadārammaṇa tương ưng với xả cũng phát sinh.
Ñāṇasampayuttādīsu javitesu ñāṇavippayuttatadārammaṇānaṃ sambhavo heṭṭhā vuttanayena veditabbo.
The possibility of tadārammaṇa dissociated from knowledge (ñāṇavippayuttatadārammaṇa) arising when javana associated with knowledge (ñāṇasampayutta) and so on occur, should be understood in the manner explained below.
Sự phát sinh của các tadārammaṇa không tương ưng với trí trong các javana tương ưng với trí, v.v., cần được hiểu theo cách đã nói ở dưới.
Kiñcāpi asaṅkhārasasaṅkhāravidhānaṃ javanavasena vuttaṃ, tathāpi utubhojanādipaccayānaṃ dubbalabhāve javanasseva asaṅkhārikattābhāvato asaṅkhārajavanāvasāne asaṅkhārameva tadārammaṇaṃ hoti, na sasaṅkhāranti niyamo.
Although the arrangement of unprompted (asaṅkhāra) and prompted (sasaṅkhāra) is stated in terms of javana, yet when the conditions such as season and food are weak, because the javana itself is unprompted, there is a rule that at the end of unprompted javana, the tadārammaṇa is also unprompted, not prompted.
Mặc dù sự quy định về asaṅkhāra (không có sự kích thích) và sasaṅkhāra (có sự kích thích) được nói theo javana, nhưng khi các duyên như thời tiết, thức ăn, v.v., yếu, do javana không có tính chất asaṅkhārika, nên sau javana asaṅkhāra, tadārammaṇa chỉ là asaṅkhāra, không phải sasaṅkhāra – đây là một quy luật.
Paccayassa pana balavabhāve satipi paresaṃ ussāhabalena sasaṅkhārassa javanassa sambhavato sasaṅkhārajavanāvasāne sasaṅkhārameva tadārammaṇaṃ hoti, sasaṅkhārikattābhāvato asaṅkhārajavanāvasāne asaṅkhāramevāti niyamo natthīti asaṅkhārajavanāvasāne asaṅkhārampi sasaṅkhārampi tadārammaṇaṃ hoti, sasaṅkhārajavanāvasāne sasaṅkhārampi asaṅkhārampi tadārammaṇaṃ hoti.
However, even when the condition is strong, due to the effort of others, prompted javana can arise. Therefore, at the end of prompted javana, the tadārammaṇa is prompted. There is no rule that at the end of unprompted javana, it must be unprompted. Thus, at the end of unprompted javana, tadārammaṇa can be unprompted or prompted, and at the end of prompted javana, it can be prompted or unprompted.
Tuy nhiên, khi duyên mạnh, do javana sasaṅkhāra có thể phát sinh nhờ nỗ lực của người khác, nên sau javana sasaṅkhāra, tadārammaṇa chỉ là sasaṅkhāra. Không có quy luật rằng sau javana asaṅkhāra, tadārammaṇa chỉ là asaṅkhāra vì không có tính chất sasaṅkhārika. Do đó, sau javana asaṅkhāra, tadārammaṇa có thể là asaṅkhāra hoặc sasaṅkhāra; và sau javana sasaṅkhāra, tadārammaṇa có thể là sasaṅkhāra hoặc asaṅkhāra.
405-6. Ekāya cetanāyāti ekāya tihetukasomanassasahagataasaṅkhārikacetanāya.
405-6. Ekāya cetanāyā means by one tihetuka (three-rooted) unprompted (asaṅkhārika) volition (cetanā) accompanied by joy (somanassasahagata).
405-6. Ekāya cetanāyā (bởi một tư tâm) là bởi một tư tâm asaṅkhārika tương ưng với hỷ có ba nhân.
Evaṃ samasaṭṭhi vipākāni uppajjantīti sambandho.
The connection is that sixty vipāka consciousnesses arise in this manner.
Có sự liên kết rằng sáu mươi tâm quả như vậy phát sinh.
Yasmā pana cakkhudvārādīsu anuppajjitvā sotadvārādīsuyeva uppajjamānā sotaviññāṇādayo viya pañcasu dvāresu anuppajjitvā manodvāreyeva uppajjamāno kāmāvacaravipāko natthi, tasmā manodvāre vipākappavatti na vuttā.
However, since there are no kāmāvacara vipākas that arise only in the mind-door without arising in the eye-door etc., just as ear-consciousness etc. arise only in the ear-door etc. without arising in the five doors, the occurrence of vipāka in the mind-door is not mentioned.
Tuy nhiên, vì không có tâm quả dục giới nào phát sinh chỉ trong ý môn mà không phát sinh trong năm môn (như nhĩ thức, v.v., chỉ phát sinh trong nhĩ môn mà không phát sinh trong nhãn môn, v.v.), nên sự diễn tiến của tâm quả trong ý môn không được nói đến.
Atha vā cakkhudvāre gahitānameva manodhātumanoviññāṇadhātūnaṃ sotadvārādīsupi gahaṇena pañcadvāresu gahitāya manoviññāṇadhātuyā manodvārepi gahaṇanayadassanaṃ kataṃ hoti, evaṃ sati chasu dvāresupi samasattati vipākāni honti.
Alternatively, by the apprehension of the manodhātu and manoviññāṇadhātu, which are apprehended in the eye-door, in the ear-door and so on, the method of apprehending the manoviññāṇadhātu, which is apprehended in the five doors, in the mind-door is shown. If this is the case, there are seventy vipāka consciousnesses in the six doors.
Hoặc, bằng cách nắm giữ ý giới (manodhātu) và ý thức giới (manoviññāṇadhātu) đã được nắm giữ trong nhãn môn, và cũng nắm giữ chúng trong nhĩ môn, v.v., thì sự nắm giữ ý thức giới trong ý môn cũng được chỉ ra, vốn đã được nắm giữ trong năm môn. Trong trường hợp này, có bảy mươi tâm quả trong sáu môn.
Atha vā manodvāre labbhamānāyapi pañcadvārappavattāya manoviññāṇadhātuyā manodvāre aggahaṇena sotadvārādīsu labbhamānānampi cakkhudvāre gahitamanodhātumanoviññāṇadhātūnaṃ sotadvārādīsu aggahaṇassa nayadassanaṃ kataṃ hoti, evaṃ sati pañcadvāresu soḷasa vipākāni honti.
Alternatively, by not apprehending the manoviññāṇadhātu, which can be obtained in the mind-door and occurs in the five doors, in the mind-door, the method of not apprehending the manodhātu and manoviññāṇadhātu, which are apprehended in the eye-door and can be obtained in the ear-door and so on, in the ear-door and so on, is shown. If this is the case, there are sixteen vipāka consciousnesses in the five doors.
Hoặc, bằng cách không nắm giữ ý thức giới, vốn có thể có trong ý môn và diễn tiến trong năm môn, trong ý môn, thì sự không nắm giữ ý giới và ý thức giới đã được nắm giữ trong nhãn môn trong nhĩ môn, v.v., cũng được chỉ ra. Trong trường hợp này, có mười sáu tâm quả trong năm môn.
Evañca katvā vuttaṃ ‘‘gahitāggahaṇenā’’tiādi.
And having done so, it is stated "gahitāggahaṇenā" and so on.
Và sau khi làm như vậy, đã nói “gahitāggahaṇenā” (bằng cách nắm giữ và không nắm giữ), v.v.
408-9. Tīhi vipākehīti tehi tīhi kusalacittehi samānehi tīhi vipākehi dinnāya paṭisandhiyāti sambandho.
408-9. Tīhi vipākehī means the paṭisandhi given by those three vipāka consciousnesses similar to those three wholesome consciousnesses. This is the connection.
408-9. Tīhi vipākehī (bởi ba tâm quả) có sự liên kết rằng bởi tái sinh được ban cho bởi ba tâm quả tương tự với ba tâm thiện đó.
Upekkhāsahitadvayeti upekkhāsahagatapaṭisandhiyugaḷe.
Upekkhāsahitadvaye refers to the pair of rebirth-linking consciousnesses accompanied by equanimity (upekkhāsahagata paṭisandhi).
Upekkhāsahitadvaye có nghĩa là cặp tái tục (paṭisandhi) đồng với xả (upekkhā).
Idha ṭhatvā nāḷiyantūpamā veditabbā.
In this context, the simile of a sugarcane press should be understood.
Ở đây, nên biết ví dụ về máy ép mía.
Ucchupīḷanasamaye kira ekasmā gāmā ekādasa yantavāhā nikkhamitvā ekaṃ ucchuvāṭaṃ disvā tassa paripakkabhāvaṃ ñatvā ucchusāmikaṃ upasaṅkamitvā ‘‘yantavāhā maya’’nti ārocesuṃ.
It is said that at the time of pressing sugarcane, eleven sugarcane press operators left a certain village, saw a sugarcane field, recognized its ripeness, approached the owner of the sugarcane, and announced, "We are sugarcane press operators."
Vào thời điểm ép mía, mười một người vận hành máy từ một ngôi làng nọ đã đi ra, thấy một vườn mía, biết nó đã chín, liền đến gặp chủ vườn mía và nói: “Chúng tôi là những người vận hành máy.”
So ‘‘ahaṃ tumheyeva pariyesissāmī’’ti ucchusālaṃ gahetvā agamāsi.
The owner of the sugarcane, saying, "I was looking for you all," took them to the sugarcane press shed.
Ông ta nói: “Tôi đang tìm chính các ông đây,” rồi dẫn họ đến xưởng mía.
Te tattha nāḷiyantaṃ yojetvā ‘‘mayaṃ ekādasa janā aparampi ekaṃ laddhuṃ vaṭṭati, vattanena gaṇhathā’’ti āhaṃsu.
There, they set up the sugarcane press and said, "We are eleven people, and we need to find another person; hire one for wages."
Họ lắp máy ép mía ở đó và nói: “Chúng tôi có mười một người, cần thêm một người nữa, hãy thuê thêm một người bằng tiền công.”
Ucchusāmiko ‘‘ahameva sahāyo bhavissāmī’’ti ucchusālaṃ pūrāpetvā tesaṃ sahāyo ahosi.
The owner of the sugarcane, saying, "I will be your helper," filled the sugarcane press with sugarcane and became their helper.
Chủ vườn mía nói: “Chính tôi sẽ là người giúp việc,” rồi chất đầy mía vào xưởng và trở thành người giúp việc của họ.
Te attano attano kiccāni katvā phāṇitapācakena ucchurase pakke guḷe baddhe ucchusāmikena tulayitvā bhāgesu dinnesu attano attano bhāgaṃ ādāya sālaṃ sālasāmikaṃ paṭicchāpetvā eteneva upāyena aparāsupi catūsu sālāsu kammaṃ katvā pakkamiṃsu.
After they had finished their respective tasks, and the sugarcane juice had been cooked into molasses by the molasses cooker and formed into lumps, the owner of the sugarcane weighed them and distributed their shares. They took their respective shares, returned the press shed to its owner, and then, using the same method, worked in the other four sheds and departed.
Sau khi hoàn thành công việc của mình, khi nước mía đã được người nấu đường nấu chín và làm thành đường viên, chủ vườn mía cân chia phần cho họ, họ nhận phần của mình, trả lại xưởng cho chủ xưởng, và cứ theo cách đó, họ làm việc ở bốn xưởng khác rồi rời đi.
Tattha pañca yantasālā viya pañca pasādā daṭṭhabbā, pañca ucchuvāṭā viya pañca ārammaṇāni, ekādasa vicaraṇakayantavāhā viya ekādasa vipākacittāni, pañca ucchusālasāmino viya pañca viññāṇāni, paṭhamakasālāya sālasāmikena saddhiṃ dvādasannaṃ janānaṃ ekato hutvā katakammānaṃ bhāgaggahaṇakālo viya ekādasannaṃ vipākacittānaṃ cakkhuviññāṇena saddhiṃ ekato hutvā cakkhudvāre rūpārammaṇe sakasakakiccakaraṇakālo, sālasāmikassa sālāya sampaṭicchitakālo viya cakkhuviññāṇassa dvārasaṅkantiakaraṇaṃ, dutiyatatiyacatutthapañcamasālāya dvādasannaṃ ekato hutvā katakammānaṃ bhāgaggahaṇakālo viya ekādasannaṃ vipākacittānaṃ kāyaviññāṇena saddhiṃ ekato hutvā kāyadvāre phoṭṭhabbārammaṇe sakasakakiccakaraṇakālo, sāmikassa sampaṭicchitakālo viya kāyaviññāṇassa dvārasaṅkantiakaraṇaṃ veditabbaṃ.
In this simile, the five press sheds should be seen as the five sense-doors (pasādā), the five sugarcane fields as the five sense-objects (ārammaṇāni), the eleven itinerant press operators as the eleven resultant consciousnesses (vipākacittāni), the five owners of the sugarcane sheds as the five consciousnesses (viññāṇāni). The time when twelve people, including the owner of the first shed, worked together and took their shares, should be understood as the time when the eleven resultant consciousnesses, together with eye-consciousness, perform their respective functions at the eye-door with the visible object (rūpārammaṇa). The time when the owner receives the shed should be understood as the eye-consciousness not transferring to the door. The time when twelve people worked together in the second, third, fourth, and fifth sheds and took their shares, should be understood as the time when the eleven resultant consciousnesses, together with body-consciousness, perform their respective functions at the body-door with the tangible object (phoṭṭhabbārammaṇa). The time when the owner receives the shed should be understood as the body-consciousness not transferring to the door.
Trong ví dụ đó, năm xưởng máy ép mía nên được xem là năm căn môn (pasāda), năm vườn mía nên được xem là năm đối tượng (ārammaṇa), mười một người vận hành máy di chuyển nên được xem là mười một tâm quả (vipākacitta), năm chủ xưởng mía nên được xem là năm thức (viññāṇa); thời điểm mười hai người cùng nhau làm việc và nhận phần ở xưởng đầu tiên với chủ xưởng nên được xem là thời điểm mười một tâm quả cùng với nhãn thức (cakkhuviññāṇa) cùng nhau thực hiện công việc riêng của mình trên sắc đối tượng (rūpārammaṇa) tại nhãn môn (cakkhudvāra); thời điểm chủ xưởng nhận lại xưởng nên được xem là nhãn thức không chuyển qua môn khác; thời điểm mười hai người cùng nhau làm việc và nhận phần ở xưởng thứ hai, thứ ba, thứ tư, thứ năm nên được xem là thời điểm mười một tâm quả cùng với thân thức (kāyaviññāṇa) cùng nhau thực hiện công việc riêng của mình trên xúc đối tượng (phoṭṭhabbārammaṇa) tại thân môn (kāyadvāra); thời điểm chủ nhận lại xưởng nên được xem là thân thức không chuyển qua môn khác, cần phải hiểu như vậy.
443-8. ‘‘Ahetupaṭisandhissā’’tiādīsu adhippāyo heṭṭhā āgatova.
443-8. The meaning of ahetupaṭisandhissā (of one with ahetuka rebirth-linking consciousness) etc. has already been given below.
443-8. Ý nghĩa của “Ahetupaṭisandhissā” v.v. đã được đề cập ở dưới.
Apāyesu paṭisandhidāyakakammena paṭisandhito hīnatadārammaṇassa anipphannato tassa labbhamānaṭṭhānameva dassetuṃ ‘‘sugatiya’’nti vuttaṃ, kāmāvacarasugatiyanti attho.
Since a lower tadārammaṇa consciousness than the rebirth-linking consciousness produced by the kamma that gives rebirth does not arise in the woeful states, sugatiya was stated to show the place where it can be obtained, meaning "in the fortunate realms of the sense-sphere."
Ở các cõi khổ (apāya), do tadārammaṇa thấp kém hơn paṭisandhi không phát sinh do nghiệp tạo paṭisandhi, nên đã nói “sugatiya” để chỉ ra nơi có thể đạt được nó, có nghĩa là ở cõi thiện dục giới (kāmāvacarasugati).
Tenāti tena jātapaṭisandhivipākena.
Tenā means "by that resultant rebirth-linking consciousness which has arisen."
Tenā có nghĩa là do quả paṭisandhi đã sinh đó.
‘‘Catūsu apāyesu labbhatī’’ti vatvā tassa visayadassanatthaṃ ‘‘thero nerayikāna’’ntiādi vuttaṃ.
Having said "it is obtained in the four woeful states," thero nerayikāna etc. was stated to show its sphere.
Sau khi nói “được tìm thấy ở bốn cõi khổ”, đã nói “thero nerayikāna” v.v. để chỉ ra phạm vi của nó.
Theroti nirayacārikāya pākaṭattā mahāmoggallānattheramāha.
Thero refers to Mahāmoggallāna Thera, being well-known for his journey to hell (nirayacārikāya).
Thero chỉ Tôn giả Mahāmoggallāna vì Ngài nổi tiếng là người đi thăm địa ngục.
Niraye bhavā nerayikā.
Those who are in hell are nerayikā (beings of hell).
Nerayikā là những chúng sinh sống trong địa ngục.
Dhammaṃ desetīti niraye padumaṃ māpetvā padumakaṇṇikāya nisinno dhammaṃ deseti.
Dhammaṃ deseti means he creates a lotus in hell, sits on its pericarp, and teaches the Dhamma.
Dhammaṃ deseti có nghĩa là Ngài hóa ra một hoa sen trong địa ngục, ngồi trên nhụy sen và thuyết pháp.
Vassatīti antohetvatthaṃ katvā vuttaṃ, vassāpetīti attho.
Vassatī (it rains) is stated using the sense of causation, meaning "he causes to rain."
Vassati được nói với nghĩa nội tại, có nghĩa là làm cho mưa rơi.
Theraṃ disvāti therassa dassanahetu.
Theraṃ disvā means "due to seeing the Thera."
Theraṃ disvā có nghĩa là do thấy Tôn giả.
Iminā indanīlapaṭimāvaṇṇassa therassa iṭṭhārammaṇabhāvena kusalavipākacakkhuviññāṇuppattiyā kāraṇaṃ dasseti.
This illustrates the cause for the arising of wholesome resultant eye-consciousness (kusalavipāka cakkhuviññāṇa) due to the pleasing object (iṭṭhārammaṇa) of the Thera, whose complexion was like an indanīla jewel statue.
Điều này chỉ ra nguyên nhân phát sinh nhãn thức quả thiện (kusalavipākacakkhuviññāṇa) do Tôn giả có sắc tướng như tượng ngọc bích là đối tượng khả ái.
Esa nayo ‘‘dhammaṃ sutvā’’tiādīsupi.
The same method should be applied to dhammaṃ sutvā (having heard the Dhamma) etc.
Cũng vậy, trong “dhammaṃ sutvā” v.v.
Gandhanti tena māpitagandhaṃ.
Gandhaṃ refers to the fragrance created by him.
Gandhaṃ có nghĩa là mùi hương do Ngài hóa ra.
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘candanavane divāvihāraṃ nisinnassa cīvaragandha’’nti (dha. sa. aṭṭha. 498 vipākuddhārakathā) vuttaṃ.
In the Aṭṭhakathā, however, it is stated as "the scent of the robe of the Thera sitting for a day's abiding in a sandalwood forest" (Dhammasaṅgaṇī Aṭṭhakathā).
Tuy nhiên, trong Aṭṭhakathā đã nói: “mùi hương y phục của vị Tôn giả đang an trú thiền định ban ngày trong rừng chiên đàn” (Dhammasaṅgaṇī Aṭṭhakathā 498, Vipākuddhārakathā).
Ghāyatanti ghāyantānaṃ.
Ghāyataṃ means "of those who smell."
Ghāyataṃ có nghĩa là của những người ngửi.
Santīraṇadvayanti atiiṭṭhamajjhattassa gandhādino vasena santīraṇadvayaṃ.
Santīraṇadvayaṃ refers to the two investigating consciousnesses (santīraṇa) of joy and equanimity, based on the very pleasing (atiiṭṭha) and moderately pleasing (iṭṭhamajjhatta) fragrance, etc.
Santīraṇadvayaṃ có nghĩa là hai santīraṇa (tâm thẩm tấn) do mùi hương v.v. là đối tượng rất khả ái và khả ái trung bình.
Kusalavipākānaṃ, iṭṭhārammaṇassa ca niraye sambhavadīpanena sesāpāyattayepi sambhavo dassitova hoti.
By illustrating the possibility of wholesome resultant consciousnesses and pleasing objects in hell, their possibility in the other three woeful states is also shown.
Bằng cách chỉ ra khả năng phát sinh của quả thiện và đối tượng khả ái trong địa ngục, khả năng phát sinh ở ba cõi khổ còn lại cũng đã được chỉ ra.
450. Niyamoyeva niyamattaṃ, tadārammaṇacittampi javanena niyāmitanti vuttaniyamoti attho.
450. Niyāmattaṃ is indeed a fixed rule (niyamoyeva). The meaning is that the tadārammaṇa consciousness is also determined by the javana, hence "the stated rule."
450. Niyamattaṃ là sự chắc chắn, có nghĩa là tâm tadārammaṇa cũng được tâm tốc hành (javana) xác định, tức là niyamatta đã nói.
Kusalaṃ pana sandhāyāti kusalajavanaṃ sandhāya dīpitaṃ aṭṭhakathāyaṃ, kusalassa viya akusalassa sadisavipākābhāvatoti adhippāyo.
Kusalaṃ pana sandhāyā means that it was explained in the Aṭṭhakathā with reference to wholesome javana (kusalajavana). The intention is that, unlike wholesome kamma, unwholesome kamma does not have similar results.
Kusalaṃ pana sandhāyā có nghĩa là trong Aṭṭhakathā đã được giải thích với ý định chỉ tâm tốc hành thiện (kusalajavana), ý nghĩa là do không có quả tương tự như tâm thiện đối với tâm bất thiện.
Ettha ca kusalajavanānantaraṃ sahetukatadārammaṇasseva vacanaṃ.
And here, the mention is only of sahetuka tadārammaṇa after wholesome javana.
Ở đây, sau tâm tốc hành thiện, chỉ nói đến tadārammaṇa hữu nhân (sahetuka).
Javanassa kammasarikkhakahetuvasena sahetukattā javanānurūpato vuttaṃ.
It was stated in accordance with the javana because the javana is sahetuka due to the roots similar to the kamma.
Điều này được nói phù hợp với tâm tốc hành, vì tâm tốc hành là hữu nhân theo nhân tương tự nghiệp.
Paricitavasena pana aññakammenāpi taṃ ahetukatadārammaṇaṃ na hotīti na vattabbaṃ.
However, it should not be said that by habituation, that ahetuka tadārammaṇa does not arise even from another kamma.
Tuy nhiên, không nên nói rằng tadārammaṇa vô nhân (ahetuka) đó không phát sinh do nghiệp khác theo thói quen.
Na hi paṭisandhijanakameva kammaṃ tadārammaṇaṃ janeti, atha kho aññakammampi paṭisandhidāyakakammena nibbattetabbatadārammaṇato visadisampi nibbattetīti.
For it is not only the kamma that produces rebirth-linking consciousness that generates tadārammaṇa; rather, other kamma can also generate tadārammaṇa that is dissimilar to the tadārammaṇa that should be generated by the kamma giving rebirth.
Vì không phải chỉ nghiệp tạo tái tục (paṭisandhi) mới tạo ra tadārammaṇa, mà nghiệp khác cũng tạo ra tadārammaṇa khác biệt với tadārammaṇa đáng được tạo ra bởi nghiệp tạo tái tục.
Akusalajavanānantarañca ahetukatadārammaṇampi javanassa kammasarikkhakahetukattā tadanurūpato vuttaṃ.
And after unwholesome javana, ahetuka tadārammaṇa is also stated in accordance with the javana, as the javana has roots similar to the kamma.
Và sau tâm tốc hành bất thiện, tadārammaṇa vô nhân cũng được nói phù hợp với tâm tốc hành, vì tâm tốc hành là hữu nhân theo nhân tương tự nghiệp.
Yathāvuttanayena pana sahetukatadārammaṇampi na hotīti natthi.
However, there is no reason why sahetuka tadārammaṇa should not occur according to the method explained.
Tuy nhiên, không có lý do gì để nói rằng tadārammaṇa hữu nhân cũng không phát sinh theo cách đã nói.
456-7. Ettāvatā tipiṭakacūḷanāgattheravāde soḷasa vipākacittāni saddhiṃ dvādasakamaggena ceva ahetukaṭṭhakena ca vibhāvetvā moravāpivāsimahādattattheravāde visesābhāvato taṃ anāmasitvā mahādhammarakkhitattheravāde kusalākusalakiriyavasena piṇḍitvā dassitānaṃ piṇḍajavanānaṃ vasena tadārammaṇaṃ dassetuṃ ‘‘somanassayute citte’’tiādi vuttaṃ.
By this exposition, having clearly explained the sixteen resultant consciousnesses (vipākacittāni) together with the twelvefold path and the eight rootless (ahetuka) states according to the view of the Elder Tipiṭakacūḷanāga, and without referring to the view of the Elder Moravāpi Mahādatta due to the absence of distinction, the phrase somanassayute citte and so on was stated to show the registering consciousness (tadārammaṇa) by way of the grouped impulsion (javana) consciousnesses, which were shown by grouping them according to wholesome, unwholesome, and functional (kiriyā) actions in the view of the Elder Mahādhammarakkhita.
456-7. Bằng chừng mực này, trong giáo thuyết của Trưởng lão Tipiṭakacūḷanāga, sau khi đã trình bày rõ ràng mười sáu tâm quả (vipākacitta) cùng với mười hai loại quả và tám quả vô nhân (ahetuka-vipāka); vì không có sự khác biệt trong giáo thuyết của Trưởng lão Moravāpivāsimahādatta, nên không đề cập đến giáo thuyết đó. Trong giáo thuyết của Trưởng lão Mahādhammarakkhita, để chỉ ra tadārammaṇa theo cách của các javana được tập hợp, đã được chỉ ra theo cách kusala, akusala và kiriyā, nên câu ‘‘somanassayute citte’’ (khi tâm hỷ) v.v. đã được nói.
Somanassa…pe… javiteti iṭṭhārammaṇe kusalākusalakiriyābyākatavasena somanassayutesu terasasu javanacittesu javitesu.
Somanassa…pe… javite means when the thirteen impulsion consciousnesses (javanacittesu) associated with joy, by way of wholesome, unwholesome, functional, and indeterminate (actions) towards desirable objects, have run their course.
Somanassa…pe… javite (khi tâm hỷ…pe… phát sinh): Khi mười ba tâm javana tương ưng với hỷ (somanassa-sahagata) phát sinh trên đối tượng khả ái (iṭṭhārammaṇa), theo cách kusala, akusala và kiriyā-abyākata.
Gavesitabbā…pe… mānasāti heṭṭhā vuttanayena somanassasahagatāni pañceva tadārammaṇacittāni gavesitabbāni.
Gavesitabbā…pe… mānasā means that the five registering consciousnesses (tadārammaṇacittāni) associated with joy, as explained below, are to be sought.
Gavesitabbā…pe… mānasā (các tâm cần tìm…pe…): Năm tâm tadārammaṇa tương ưng với hỷ (somanassa-sahagata) cần được tìm kiếm theo phương pháp đã nói ở trên.
Upekkhā…pe… javitesūti kusalākusalakiriyavasena cuddasasu upekkhāsahagatajavanacittesu javitesu.
Upekkhā…pe… javitesu means when the fourteen impulsion consciousnesses (javanacittesu) associated with equanimity, by way of wholesome, unwholesome, and functional (actions), have run their course.
Upekkhā…pe… javitesu (khi tâm xả…pe… phát sinh): Khi mười bốn tâm javana tương ưng với xả (upekkhā-sahagata) phát sinh theo cách kusala, akusala và kiriyā.
Cha gavesitabbānīti upekkhāsahagatāni cha eva gavesitabbāni.
Cha gavesitabbānī means that only the six (registering consciousnesses) associated with equanimity are to be sought.
Cha gavesitabbānī (sáu tâm cần tìm kiếm): Sáu tâm tadārammaṇa tương ưng với xả cần được tìm kiếm.
Khīṇāsavānaṃ pahīnavipallāsatāya kiriyājavanaṃ iṭṭhārammaṇe upekkhāsahagataṃ na hotīti somanassasahagatakiriyājavanesu javitesu somanassasahagatatadārammaṇameva hoti.
For those whose taints are destroyed (khīṇāsavā), functional impulsion (kiriyājavana) associated with equanimity does not occur in desirable objects due to the abandonment of perversions (vipallāsa). Therefore, when functional impulsions associated with joy have run their course, only registering consciousness associated with joy occurs.
Đối với các vị A-la-hán (khīṇāsava), vì sự đảo điên (vipallāsa) đã được đoạn trừ, nên tâm kiriyā-javana tương ưng với xả không phát sinh trên đối tượng khả ái (iṭṭhārammaṇa). Do đó, khi các tâm kiriyā-javana tương ưng với hỷ phát sinh, chỉ có tadārammaṇa tương ưng với hỷ.
Iṭṭhamajjhatte, aniṭṭhādīsu ca somanassabhāvato upekkhāsahagatakiriyājavanesu javitesu upekkhāsahagatatadārammaṇamevāti idamettha sanniṭṭhānaṃ.
In desirable-neutral and undesirable objects, etc., due to the absence of joy, when functional impulsions associated with equanimity have run their course, only registering consciousness associated with equanimity occurs. This is the conclusion here.
Khi các tâm kiriyā-javana tương ưng với xả phát sinh trên đối tượng trung tính khả ái (iṭṭhamajjhatta) và các đối tượng bất khả ái (aniṭṭha) v.v., vì không có hỷ, nên chỉ có tadārammaṇa tương ưng với xả. Đây là sự kết luận ở đây.
Sekhaputhujjanānaṃ pana appahīnavipallāsatāya iṭṭhamajjhatte, aniṭṭhaaniṭṭhamajjhattārammaṇe ca somanassasahagatajavanaṃ uppajjatīti somanassasahagatajavanāvasāne somanassasahagatatadārammaṇameva hoti, natthi upekkhāsahagatanti nāyaṃ niyamo.
For trainees (sekha) and ordinary individuals (puthujjana), however, due to not having abandoned perversions, impulsion consciousness associated with joy arises in desirable-neutral, undesirable, and undesirable-neutral objects. Therefore, at the end of impulsion consciousness associated with joy, only registering consciousness associated with joy occurs, and it is not certain that there is no (registering consciousness) associated with equanimity.
Tuy nhiên, đối với các bậc Hữu học (sekha) và phàm phu (puthujjana), vì sự đảo điên chưa được đoạn trừ, tâm javana tương ưng với hỷ phát sinh trên đối tượng trung tính khả ái, đối tượng bất khả ái và đối tượng trung tính bất khả ái. Do đó, sau khi tâm javana tương ưng với hỷ phát sinh, chỉ có tadārammaṇa tương ưng với hỷ, không có tadārammaṇa tương ưng với xả, quy tắc này không phải là tuyệt đối.
Iṭṭhārammaṇepi vuttanayānusārena yojetabbaṃ.
Even in desirable objects, it should be applied according to the method stated.
Ngay cả trên đối tượng khả ái (iṭṭhārammaṇa), cũng nên kết hợp theo phương pháp đã nói.
Tenetaṃ vuccati –
Thus, it is said:
Vì vậy, điều này được nói:
458-62. Duhetukāhetukānaṃ vipākāvaraṇehi samannāgatattā jhānuppādoyeva natthīti āha ‘‘tihetusomanassenā’’ti.
The Teacher stated tihetusomanassena and so on, because for beings with two or no roots (duhetuka, ahetuka), due to being endowed with result-obscurations (vipākāvaraṇa), the arising of jhāna itself is not possible.
458-62. Vì các cá nhân nhị nhân (duhetuka) và vô nhân (ahetuka) bị che lấp bởi các chướng ngại quả (vipākāvaraṇa), nên thiền (jhāna) không thể phát sinh. Do đó, đã nói ‘‘tihetusomanassenā’’ (với hỷ tam nhân).
Jhānato parihīnassāti uppāditalokiyajjhānato parihīnassa.
Jhānato parihīnassa means for one who has fallen away from the mundane jhāna that was developed.
Jhānato parihīnassā (đối với người đã thoái hóa khỏi thiền): Đối với người đã thoái hóa khỏi thiền thế gian (lokiya-jhāna) đã chứng đắc.
Vippaṭisārinoti ‘‘mahantena vāyāmena uppādito me paṇītadhammo naṭṭho’’ti uppannavippaṭisāravantassa.
Vippaṭisārino means for one who is filled with regret, thinking: "The excellent Dhamma that I developed with great effort is lost."
Vippaṭisārino (người hối tiếc): Người có sự hối tiếc phát sinh, nghĩ rằng: "Pháp cao quý (paṇītadhamma) mà ta đã chứng đắc bằng nỗ lực lớn đã bị mất đi."
Kiṃ…pe… mānasanti ayaṃ anumatipucchā, tadārammaṇamānasaṃ jāyate kiṃ, na vāti ayañhettha attho.
Kiṃ…pe… mānasanti – this is a question expressing uncertainty. The meaning here is: does registering consciousness (tadārammaṇa) arise or not?
Kiṃ…pe… mānasaṃ (tâm gì…pe…): Đây là câu hỏi gợi ý, ý nghĩa ở đây là: "Tâm tadārammaṇa có phát sinh không, hay không?"
Bhavaṅgapāto vā hotu tadārammaṇaṃ vā, ko ettha vibandhoti āha ‘‘paṭṭhāne paṭisiddhā’’tiādi.
And to the question, "Whether it's a fall into bhavaṅga or registering consciousness, what's the obstacle here?", he said, paṭṭhāne paṭisiddhā and so on.
Dù có sự rơi vào bhavaṅga hay tadārammaṇa phát sinh, có gì trở ngại ở đây? Do đó, đã nói ‘‘paṭṭhāne paṭisiddhā’’ (bị bác bỏ trong Paṭṭhāna) v.v.
Avacanameva paṭisedhoti katvā āha ‘‘paṭisiddhā’’ti.
Considering that non-mention itself is a prohibition, he stated paṭisiddhā (prohibited).
Cho rằng việc không nói đến chính là sự bác bỏ, nên đã nói ‘‘paṭisiddhā’’ (bị bác bỏ).
Yadi somanassānantaraṃ domanassaṃ, domanassānantaraṃ somanassaṃ vā uppajjeyya, tadā ‘‘sukhāya vedanāya sampayutto dhammo adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttassa dhammassa anantarapaccayena paccayo’’tiādi (paṭṭhā. 1.2.45) viya ‘‘sukhāya vedanāya sampayutto dhammo dukkhāya vedanāya sampayuttassa dhammassa anantarapaccayena paccayo, dukkhāya vedanāya…pe… sukhāya vedanāya…pe… paccayo’’ti vattabbaṃ siyā, tathā gaṇanavāre ekekavedanāsampayuttassa attanā samānavedanāsampayuttassa, itaravedanādvayasamaṅgissa ca paccayabhāvaṃ sandhāya ‘‘anantare navā’’ti vattabbaṃ siyā, na ca panevaṃ pāḷi āgatā.
If after joy (somanassa) there were sadness (domanassa), or after sadness there were joy, then it would have to be said, just as it is said, "The phenomenon associated with pleasant feeling is a condition by way of contiguity (anantara) for the phenomenon associated with neither-pleasant-nor-unpleasant feeling," that "the phenomenon associated with pleasant feeling is a condition by way of contiguity for the phenomenon associated with unpleasant feeling, and the phenomenon associated with unpleasant feeling is a condition by way of contiguity for the phenomenon associated with pleasant feeling." Similarly, in the enumeration, referring to the conditionality of each phenomenon associated with one feeling, with phenomena associated with the same feeling, and with phenomena endowed with both other feelings, it would have to be said, "Nine by way of contiguity." However, the Pāḷi text does not appear in this way.
Nếu sau hỷ (somanassa) có ưu (domanassa) phát sinh, hoặc sau ưu có hỷ phát sinh, thì lẽ ra phải nói: "Pháp tương ưng với lạc thọ (sukha-vedanā) là duyên vô gián (anantarapaccaya) cho pháp tương ưng với xả thọ (adukkhamasukha-vedanā)" v.v. (Paṭṭhāna 1.2.45), cũng như "Pháp tương ưng với lạc thọ là duyên vô gián cho pháp tương ưng với khổ thọ (dukkha-vedanā), pháp tương ưng với khổ thọ…pe… pháp tương ưng với lạc thọ…pe… là duyên," và trong phần đếm, lẽ ra phải nói "chín trong vô gián (anantare navā)" để chỉ duyên của mỗi pháp tương ưng với một thọ, của pháp tương ưng với thọ giống mình, và của pháp có đủ hai thọ khác. Nhưng trong kinh điển (pāḷi) không có cách nói như vậy.
Domanassasomanassavedanāya sampayuttānaṃ pana aññamaññaanantarapaccayavasena gaṇanadvayaṃ parihāpetvā ‘‘anantare sattā’’ti vuttaṃ, tasmā yathādhammasāsane avacanampi paṭisedhasadisaṃ abhāvasseva dīpanatoti vuttaṃ ‘‘paṭisiddhā’’ti.
But by omitting two counts for phenomena associated with unpleasant and pleasant feelings by way of mutual contiguity, it is stated, "Seven by way of contiguity." Therefore, in the Dhamma teachings, non-mention is like a prohibition, indicating non-existence. Thus, it is stated, paṭisiddhā.
Tuy nhiên, sau khi giảm bớt hai số đếm theo cách duyên vô gián lẫn nhau của các pháp tương ưng với ưu thọ (domanassa-vedanā) và hỷ thọ (somanassa-vedanā), đã nói "bảy trong vô gián (anantare sattā)". Do đó, ngay cả việc không nói đến trong giáo pháp (dhammasāsana) cũng giống như sự bác bỏ, vì nó chỉ ra sự không tồn tại. Vì vậy, đã nói ‘‘paṭisiddhā’’ (bị bác bỏ).
Assa vā anantaraṃ domanassassa uppattīti sambandho.
Or, the connection is that the arising of sadness after joy is prohibited.
Hoặc sự phát sinh của ưu sau hỷ là bị bác bỏ, đây là sự liên kết.
Assāti somanassassa.
Assā refers to joy (somanassa).
Assā (của nó): Của hỷ (somanassa).
Evaṃ bhavaṅgapātābhāve kāraṇaṃ vatvā puna tadārammaṇābhāvaṃ dassento āha ‘‘mahaggata’’ntiādi.
Having thus stated the reason for the absence of a fall into bhavaṅga, he further stated mahaggataṃ and so on, showing the absence of registering consciousness (tadārammaṇa).
Sau khi nói về lý do không có sự rơi vào bhavaṅga như vậy, lại tiếp tục chỉ ra sự không có tadārammaṇa, đã nói ‘‘mahaggata’’ (siêu thế) v.v.
Tattheva paṭisiddhanti ‘‘parittārammaṇo dhammo mahaggatārammaṇassa dhammassa kammapaccayena paccayo’’ti vacanābhāvato tattheva paṭṭhāne paṭisiddhaṃ.
Tattheva paṭisiddhaṃ means it is prohibited right there in the Paṭṭhāna (treatise), due to the absence of the statement: "The phenomenon with a limited object (parittārammaṇa) is a condition by way of kamma for the phenomenon with a lofty object (mahaggatārammaṇa)."
Tattheva paṭisiddhaṃ (bị bác bỏ ngay trong đó): Bị bác bỏ ngay trong Paṭṭhāna, vì không có câu nói: "Pháp có đối tượng thấp kém (parittārammaṇa) là duyên nghiệp (kammapaccaya) cho pháp có đối tượng siêu thế (mahaggatārammaṇa)."
Kiṃ nu kātabbanti kiṃ kātabbaṃ.
Kiṃ nu kātabbaṃ means what should be done?
Kiṃ nu kātabbaṃ (nên làm gì): Nên làm gì?
Na hi sakkā ettakena ‘‘acittako’’ti vattunti adhippāyo.
The intention is that it is not possible to say "without consciousness" (acittaka) merely by this.
Ý nghĩa là không thể nói "không có tâm" chỉ vì điều này.
Ettha ca mahaggatārammaṇameva domanassajavanaṃ nidassanavasena vuttaṃ.
Here, domanassa-javana (impulsion consciousness of sadness) with a lofty object (mahaggatārammaṇa) is mentioned by way of illustration.
Ở đây, domanassa-javana với đối tượng siêu thế (mahaggatārammaṇa) chỉ được nói như một ví dụ.
Iṭṭhārammaṇabhūte pana buddhādiārammaṇepi domanassajavane javite somanassapaṭisandhikassa tadārammaṇasambhavo, bhavaṅgapāto vā natthi.
However, when domanassa-javana has run its course even in desirable objects such as the Buddha and so on, there is no possibility of registering consciousness (tadārammaṇa) or a fall into bhavaṅga for one whose rebirth-linking (paṭisandhi) is associated with joy (somanassa).
Tuy nhiên, khi domanassa-javana phát sinh trên đối tượng Phật v.v. (buddhādiārammaṇa), là đối tượng khả ái (iṭṭhārammaṇa), thì không có khả năng phát sinh tadārammaṇa hoặc rơi vào bhavaṅga đối với người có tái sinh tương ưng với hỷ (somanassa-paṭisandhi).
464-5. Iṭṭhārammaṇe upekkhāsahagatatadārammaṇassa domanassānantarañca somanassassa abhāvato ‘‘upekkhāsahitā hetū’’tiādinā ācariyena vutte puna codako anubandhanto āha ‘‘āvajjanaṃ kimassā’’ti.
Because there is no registering consciousness associated with equanimity in desirable objects, and no joy after sadness, the challenger, pressing the point again after the Teacher had spoken using phrases like upekkhāsahitā hetu, said, āvajjanaṃ kimassā?
464-5. Vì không có tadārammaṇa tương ưng với xả (upekkhā-sahagata) trên đối tượng khả ái (iṭṭhārammaṇa), và không có hỷ (somanassa) sau ưu (domanassa), khi vị thầy đã nói bằng câu ‘‘upekkhāsahitā hetū’’ (các nhân tương ưng với xả) v.v., người chất vấn lại tiếp tục truy vấn và nói ‘‘āvajjanaṃ kimassā’’ (sự hướng tâm của nó là gì?).
Ācariyo pana kimettha āvajjanagavesanena, tena vināva idaṃ cittaṃ uppajjatīti dīpento āha ‘‘natthi ta’’nti.
The Teacher, however, implying "What is the use of seeking advertsing (āvajjana) here? This consciousness arises even without it," said natthi taṃ (it does not exist).
Tuy nhiên, vị thầy lại nói ‘‘natthi taṃ’’ (không có điều đó), để chỉ ra rằng ở đây không cần tìm kiếm sự hướng tâm, tâm này phát sinh mà không cần nó.
Puna codako āvajjanena vinā cittappavattiṃ avisahanto āha ‘‘taṃ jāyate katha’’nti.
Again, the challenger, unable to accept the arising of consciousness without advertsing, said taṃ jāyate kathaṃ (how does it arise)?
Người chất vấn lại, không thể chấp nhận sự phát sinh của tâm mà không có sự hướng tâm, đã nói ‘‘taṃ jāyate kathaṃ’’ (điều đó phát sinh như thế nào?).
Evaṃ pana vutte ācariyo kimettha āvajjanena, kiñca āvajjanena vinā cittappavatti natthīti idaṃ na ekantikanti dīpetuṃ nirāvajjanacittānaṃ sambhavaṃ dassento āha ‘‘bhavaṅgāvajjanāna’’ntiādi, bhavaṅgāvajjanānaṃ kiṃ āvajjanaṃ, nanu natthevāti adhippāyo.
When this was said, the Teacher, implying "What is the use of advertsing here? And it is not absolute that consciousness cannot arise without advertsing," showed the possibility of consciousnesses without advertsing, saying bhavaṅgāvajjanānaṃ and so on. The intention is: What advertsing is there for bhavaṅga and advertsing (āvajjana)? Is there none at all?
Khi được nói như vậy, vị thầy lại nói ‘‘bhavaṅgāvajjanānaṃ’’ (của bhavaṅga và āvajjana) v.v., để chỉ ra rằng ở đây không cần sự hướng tâm, và việc nói rằng không có sự phát sinh của tâm mà không có sự hướng tâm là không tuyệt đối, và để chỉ ra khả năng tồn tại của các tâm không có sự hướng tâm. Ý nghĩa là: "Sự hướng tâm của bhavaṅga và āvajjana là gì? Chẳng phải là không có sao?"
Nanu ca bhavaṅgāvajjanāni tāva sakasakavisayesu ninnattā āvajjanena vinā uppattiyaṃ bahulaṃ ciṇṇattāva uppajjanti, ayaṃ pana kathaṃ uppajjatīti idaṃ anuyogaṃ sandhāya puna nirāvajjanacittāni dassento āha ‘‘maggassā’’tiādi.
Now, the bhavaṅga and advertsing consciousnesses, being naturally inclined towards their respective objects, and being accustomed to arising frequently without advertsing, certainly do arise. But how does this (consciousness) arise? Referring to this question, he again showed consciousnesses without advertsing, saying maggassa and so on.
Chẳng phải các bhavaṅga và āvajjana phát sinh vì chúng nghiêng về các đối tượng riêng của chúng và thường xuyên phát sinh mà không có sự hướng tâm sao? Để đáp lại câu hỏi này: "Vậy thì tâm này phát sinh như thế nào?", vị thầy lại chỉ ra các tâm không có sự hướng tâm và nói ‘‘maggassā’’ (của Đạo) v.v.
Maggassa lokuttaramaggassa cittassa.
Maggassa refers to the lokuttara-magga-citta (supramundane path-consciousness).
Maggassa (của Đạo): Của tâm Đạo siêu thế (lokuttara-magga).
Anantarassa phalassa cāti maggānantarassa phalassa ca atthāya kiṃ āvajjananti sambandho.
Anantarassa phalassa ca is connected as: "And for the fruit (phala) that is immediately subsequent to the path (magga), what advertsing is there?"
Anantarassa phalassa cā (và của Quả vô gián): Và của tâm Quả (phala) vô gián sau Đạo (magga), sự hướng tâm là gì cho mục đích đó? Đây là sự liên kết.
Evaṃ natthīti yathā etesaṃ, evametassāpi natthi.
Evaṃ natthī means just as there is none for these, so too is there none for this.
Evaṃ natthī (như vậy là không có): Như những tâm này, tâm này cũng không có.
Ānandācariyo panettha ariyamaggacittaṃ, maggānantarāni phalāni ca parikammāvajjanena sāvajjanāni samānāni asatipi nirāvajjanuppattiyaṃ ninnādibhāve uppattiyā nidassanamattavasena vuttānīti vaṇṇeti.
Here, the Teacher Ānanda explains that the Noble Path consciousness (ariyamaggacitta) and the immediately subsequent fruition consciousnesses (phalāni), although endowed with advertsing through preparatory advertsing (parikammāvajjanena), are mentioned merely as examples of arising without advertsing, even if there is no natural inclination or such characteristic for arising without advertsing.
Ở đây, Trưởng lão Ānanda giải thích rằng tâm Đạo Thánh (ariyamagga-citta) và các tâm Quả vô gián sau Đạo, mặc dù có sự hướng tâm bởi parikammāvajjana (sự hướng tâm chuẩn bị), nhưng chúng được nói đến chỉ như một ví dụ về sự phát sinh mà không có sự hướng tâm, mặc dù không có trạng thái nghiêng về v.v. trong sự phát sinh không có sự hướng tâm.
Ayaṃ hissa adhippāyo – yadi hi nibbānārammaṇāvajjanābhāvaṃ sandhāya vuttāni siyuṃ, gotrabhuvodānāni dassitabbāni siyuṃ teheva etesaṃ nirāvajjanatāsiddhito, phalasamāpattikāle ca ‘‘parittārammaṇaṃ mahaggatārammaṇaṃ anulomaṃ phalasamāpattiyā anantarapaccayena paccayo’’ti vacanato samānārammaṇāvajjanarahitattā maggānantarāni phalacittānīti evaṃ samāpattiphalacittāni na vajjetabbāni siyuṃ, gotrabhuvodānāni pana yadipi nibbāne ciṇṇāni, samudācitāni ca na honti, ārammaṇantare ciṇṇasamudācitāneva.
This indeed was his intention: if they were said with reference to the absence of adverting to Nibbāna as object, then the gotrabhū and vodāna moments should have been shown, for their non-adverting nature is established by them. And at the time of fruition-attainment, the fruition-consciousness after the path-consciousness, being devoid of adverting to a similar object, would not need to be excluded, as stated by the saying, "The consciousness of Anuloma, whose object is limited (sensory) or exalted (form/formless), is a contiguous condition for fruition-attainment." But Gotrabhū and Vodāna, although practiced on Nibbāna, are not accumulated; they are only practiced and accumulated on other objects.
Đây là ý của ngài ấy: nếu những điều đó được nói đến để chỉ sự không có tác ý hướng đến Nibbāna, thì các tâm Gotrabhū và Vodāna lẽ ra phải được chỉ ra, vì chỉ với chúng mà trạng thái không có tác ý của các tâm này được thành tựu. Và trong thời gian nhập quả (phalasamāpatti), do không có tác ý đối với cùng một đối tượng theo nguyên tắc “tâm Anuloma, có đối tượng paritta (dục giới) và mahaggata (sắc giới, vô sắc giới), là duyên vô gián cho phalasamāpatti”, nên các tâm quả (phalacitta) sau đạo (magga) không nên bị loại trừ như vậy. Tuy nhiên, các tâm Gotrabhū và Vodāna, mặc dù đã được thực hành và tích lũy đối với Nibbāna, nhưng không phải là những tâm đã được thực hành và tích lũy đối với một đối tượng khác.
Phalasamāpatticittāni ca maggavīthito uddhaṃ tadatthaṃ parikammasabbhāvāti tesaṃ gahaṇaṃ na kataṃ.
And the fruition-attainment consciousnesses after the path-consciousness are not mentioned because there is a preliminary preparation for them.
Và các tâm phalasamāpatti, do có parikamma (sự chuẩn bị) cho mục đích đó sau lộ trình đạo (maggavīthi), nên không được đề cập đến.
Anulomānantarañca phalasamāpatticittaṃ ciṇṇasamudācitaṃ, na nevasaññānāsaññānantaraṃ maggānantarassa viya tadatthaṃ parikammābhāvāti ‘‘nirodhā vuṭṭhahantassā’’ti tañca nidassitanti.
And the fruition-attainment consciousness following the Anuloma is practiced and accumulated, but not the fruition-consciousness following the Nevasaññānāsaññāyatana, as in the case of the fruition following the path, because there is no preliminary preparation for that purpose. Therefore, it is indicated with "for one emerging from cessation".
Và tâm phalasamāpatti sau Anuloma đã được thực hành và tích lũy, không giống như tâm quả sau đạo sau Nevesaññānāsaññāyatana (phi tưởng phi phi tưởng xứ), do không có parikamma cho mục đích đó, nên được chỉ ra là “khi xuất khỏi diệt thọ tưởng định” (nirodhā vuṭṭhahantassa).
467. ‘‘Kimassārammaṇa’’nti vatvā nirāvajjanabhāvaṃ viya anārammaṇabhāvampi vadeyyāti tabbhāvadassanena attano vacanaṃ sādhento āha ‘‘vinā ārammaṇenā’’tiādi.
467. Having said, "What is its object?" and proving his own statement by showing the existence of an object, lest he should declare a state of non-object just like a state of non-adverting, he states "without an object", etc.
467. Sau khi nói “đối tượng của nó là gì?”, để chứng minh lời nói của mình bằng cách chỉ ra sự hiện hữu của đối tượng, như thể trạng thái không có tác ý, cũng như trạng thái không có đối tượng, ngài nói “không có đối tượng” v.v.
Yaṃ kiñcīti yaṃ kiñci paricitapubbaṃ ārammaṇaṃ ārabbha.
Whatever means taking any previously familiar object as its object.
Bất cứ điều gì (Yaṃ kiñci) có nghĩa là dựa vào bất kỳ đối tượng nào đã được quen thuộc từ trước.
Nanu ca tadārammaṇikaṃ siyāti vuttaṃ, tadārammaṇañca javanārammaṇameva gaṇhāti itarathā tadārammaṇabhāvāyogatoti kathamassā parittārammaṇanti?
Is it not said that it should be a tadārammaṇa? And tadārammaṇa takes only the object of javana, otherwise, the state of tadārammaṇa would be inappropriate. So, how can its object be limited (kāmāvacara)?
Há chẳng phải đã nói rằng đó là tadārammaṇa (tâm tiếp nhận đối tượng sau javana) ư? Và tadārammaṇa chỉ nắm giữ đối tượng của javana (tâm tốc hành), nếu không thì không thể là tadārammaṇa. Vậy làm sao nó có thể là đối tượng paritta (dục giới) được?
Saccaṃ, kāmāvacaravipākacittānaṃ ekantaparittārammaṇattā nāssā mahaggatārammaṇabhāvo yutto, ‘‘tadārammaṇa’’nti ca tadārammaṇaṭṭhāne uppattiṃ gahetvā vuttaṃ, na tassā tadārammaṇakiccasambhavato.
It is true that since kāmāvacara vipāka cittas always have a limited object, it is not fitting for it to have an exalted object. The term "tadārammaṇa" is used referring to its arising in the place of tadārammaṇa, not because it performs the function of tadārammaṇa.
Đúng vậy, do các tâm quả dục giới (kāmāvacaravipākacitta) luôn có đối tượng paritta, nên việc nó có đối tượng mahaggata (sắc giới, vô sắc giới) là không hợp lý. Và “tadārammaṇa” được nói đến là để chỉ sự phát sinh ở vị trí của tadārammaṇa, chứ không phải do có thể có chức năng tadārammaṇa của nó.
Kena carahi kiccenāyaṃ uppajjatīti?
By what function then does this arise?
Vậy nó phát sinh với chức năng gì?
Tadārammaṇakiccaṃ tāva yathāvuttakāraṇatova natthi, nāpi santīraṇakiccaṃ tathā appavattanato.
Firstly, the function of tadārammaṇa does not exist for it due to the aforementioned reason, nor does the function of santīraṇa exist, because it does not proceed in that manner.
Chức năng tadārammaṇa không có do những lý do đã nêu, cũng không có chức năng santīraṇa (tâm thẩm sát) vì nó không vận hành theo cách đó.
Paṭisandhicutīsu vattabbameva natthi.
There is nothing to be said regarding paṭisandhi and cuti.
Đối với paṭisandhi (tái tục) và cuti (tử) thì không cần phải nói đến.
Pārisesato pana bhavassa aṅgabhāvato bhavaṅgakiccanti yuttaṃ siyā, paṭisandhibhūtameva cittaṃ bhavaṅganti idaṃ yebhuyyavasena vuccatīti.
But by residual argument, since it is a component of existence (bhava), it might be appropriate to call it the function of bhavaṅga, and this is generally said that the paṭisandhi consciousness itself is bhavaṅga.
Tuy nhiên, theo phần còn lại, do là một phần của hữu (bhava), nên có thể nói rằng đó là chức năng bhavaṅga (tâm hữu phần). Và tâm là paṭisandhi thì cũng là bhavaṅga, điều này được nói đến chủ yếu.
Ācariyadhammapālattherenāpi hi ayamattho dassitova.
Indeed, this meaning has also been shown by Acariya Dhammapāla Thera.
Quả thật, ý nghĩa này cũng đã được Trưởng lão Ācariya Dhammapāla chỉ ra.
468-73. Avijjamāne kārake kathaṃ kassaci nirāvajjanappavattikassa sāvajjanabhāvenāti codanaṃ sandhāya cittaniyāmanibbattametanti dassetuṃ ‘‘utubījaniyāmo cā’’tiādi vuttaṃ.
468-73. To show that this is produced by the citta-niyāma, addressing the question "How can there be non-adverting activity for some and adverting activity for others in the absence of an agent?", it is stated "and the niyāma of season and seed", etc.
468-73. Để chỉ ra rằng điều này được tạo ra bởi cittaniyāma (quy luật của tâm), nhằm giải đáp câu hỏi về việc làm thế nào mà một số tâm có thể vận hành không có tác ý (nirāvajjanappavatti) và một số tâm khác có tác ý (sāvajjanabhāva) khi không có tác nhân (kāraka), nên đã nói “utubījaniyāmo cā” v.v.
Utubījaniyāmo cāti utuniyāmo ceva bījaniyāmo ca, utusabhāvaniyāmo bījasabhāvaniyāmoti vuttaṃ hoti.
And the niyāma of season and seed means the niyāma of season and the niyāma of seed; it is said to be the natural niyāma of season and the natural niyāma of seed.
Utubījaniyāmo cā có nghĩa là utuniyāma (quy luật của thời tiết) và bījaniyāma (quy luật của hạt giống), tức là quy luật tự nhiên của thời tiết và quy luật tự nhiên của hạt giống.
Kammadhammānaṃ niyāmo eva kammadhammaniyāmatā.
The niyāma of kamma and dhamma is precisely kammadhammaniyāmatā.
Quy luật của các pháp nghiệp (kammadhammaniyāmatā) chính là kammadhammaniyāmatā.
Ekappahārenāti taṃ taṃ utusamayamanatikkamitvā ekasmiṃyeva kāle.
At once means at the same time, without exceeding that particular season.
Ekappahārenā có nghĩa là không vượt quá thời tiết thích hợp đó, cùng một lúc.
Phalapupphādīti ādi-saddena pallavādīnaṃ saṅgaho.
Fruits, flowers, etc. The word etc. includes sprouts, etc.
Phalapupphādī (quả, hoa v.v.): Với từ ādi, bao gồm các chồi non v.v.
Sabbesanti tasmiṃ samaye phalādinibbattanakānaṃ sabbesaṃ.
Of all means of all those that produce fruits, etc. at that time.
Sabbesaṃ có nghĩa là tất cả những thứ tạo ra quả v.v. vào thời điểm đó.
Taṃtaṃtulyaphalubbhavoti tehi tehi bījehi sadisānaṃ phalānaṃ nibbatti, tesaṃ tesaṃ bījānaṃ anurūpaphalanibbattīti attho.
The production of fruits similar to each means the production of fruits similar to those respective seeds; it means the production of fruits appropriate to those respective seeds.
Taṃtaṃtulyaphalubbhavo có nghĩa là sự phát sinh của những loại quả giống với những hạt giống đó, tức là sự phát sinh của những loại quả phù hợp với những hạt giống đó.
‘‘Kulatthagacchassa uttaraggabhāvo, dakkhiṇavalliyā dakkhiṇarukkhapariharaṇaṃ, sūriyāvattapupphānaṃ sūriyābhimukhabhāvo, māluvalatāya rukkhābhimukhagamana’’nti evamādīnipi ettheva samodhānaṃ gacchanti.
"The upward growth of a kulattha plant, the wrapping of a tree by a right-handed creeper, the facing of sunflower blossoms towards the sun, the creeping of a māluvā creeper towards a tree"—such instances also fall under this (bīja-niyāma).
Những điều như “cây đậu lăng hướng ngọn về phía bắc, dây leo phía nam quấn quanh cây theo chiều kim đồng hồ, hoa hướng dương quay về phía mặt trời, dây māluvā leo lên cây” cũng thuộc về đây.
Chiddattanti chiddavantabhāvo, chiddaṃyeva vā.
Hole means the state of having a hole, or simply a hole.
Chiddattaṃ có nghĩa là trạng thái có lỗ, hoặc chính là lỗ.
Bījajoti bījasambhavo niyāmo.
Born from seed means the niyāma originating from seed.
Bījajo có nghĩa là quy luật phát sinh từ hạt giống.
Yato detīti yato yato paccayabhāvaniyāmato deti.
From which it gives means from whatever niyāma of causative condition it gives.
Yato detī có nghĩa là từ quy luật nhân duyên nào mà nó cho ra.
Ayanti ayaṃ attano anurūpassa, sadisassa, visadisassa ca phalassa nibbattane niyāmo.
This means this niyāma in producing results, whether fitting, similar, or dissimilar to oneself.
Ayaṃ có nghĩa là quy luật này về sự phát sinh của quả tương ứng, giống và không giống với chính nó.
Apica –
Furthermore –
Hơn nữa –
Imissā gāthāya aṭṭhuppattiyaṃ āgataṃ tiṇakalāpassa gahitaaggino uṭṭhahitvā ākāse gacchato kākassa gīvāya paṭimuccanaṃ, nāvikassa bhariyāya vālukaghaṭaṃ kaṇṭhe bandhitvā samuddudake pakkhipanaṃ, pabbatakūṭassa patitvā leṇe vasantānaṃ bhikkhūnaṃ dvārapidahananti taṃtaṃkammasarikkhakavipākanibbattanampi kammaniyāmoyevāti veditabbaṃ.
In the origin story of this stanza, it is understood that the binding of the burning grass-bundle around the neck of the crow flying in the sky, the throwing of a sand-pot tied around the neck of a boatman’s wife into the ocean, and the blocking of the entrance by a falling mountain peak for the bhikkhus residing in a cave—the arising of vipāka similar to such respective kammas is also a kamma-niyāma.
Trong câu chuyện về sự phát sinh của bài kệ này, việc bó cỏ đang cháy bay lên không trung và mắc vào cổ con quạ, việc vợ người lái thuyền buộc ghè cát vào cổ và ném xuống biển, việc đỉnh núi rơi xuống và đóng kín cửa hang nơi các Tỳ-kheo đang trú ngụ – những sự kiện tạo ra quả báo tương ứng với nghiệp đó cũng được hiểu là kammaniyāma (quy luật của nghiệp).
Jātiyanti paṭisandhiggahaṇe ceva mātukucchito nikkhamane ca, nidassanamattañcetaṃ abhisambodhidhammacakkappavattanādīsupi medanīkampanādikassa sambhavato.
At birth refers to both the moment of rebirth-linking and the emergence from the mother's womb, and this is merely an example, as earth tremors, etc., can also occur at Abhisambodhi (Enlightenment), the turning of the Dhamma-cakka, etc.
Jātiyaṃ có nghĩa là khi tái tục (paṭisandhi) và khi xuất ra từ bụng mẹ. Điều này chỉ là một ví dụ, vì sự rung chuyển của trái đất v.v. cũng có thể xảy ra trong các sự kiện như Abhisambodhi (giác ngộ hoàn toàn) và Dhammacakkappavattana (chuyển Pháp luân).
Bodhisattassāti pacchimabhavikabodhisattassa.
Of the Bodhisatta means of the Bodhisatta in his last existence.
Bodhisattassa có nghĩa là vị Bồ-tát trong kiếp cuối cùng.
Medanīkampanādikanti pathavīkampanādikaṃ dvattiṃsapubbanimittaṃ.
Earth tremors, etc. means the thirty-two preliminary signs, such as earth tremors.
Medanīkampanādikaṃ có nghĩa là ba mươi hai điềm báo trước (pubbanimitta) như sự rung chuyển của trái đất v.v.
Visesattamanekampīti pubbanimittato aññaṃ tadā pātubhūtaṃ sabbaṃ acchariyaṃ.
Many wondrous things means all the other extraordinary things that appeared at that time, apart from the preliminary signs.
Visesattamanekampī có nghĩa là tất cả những điều kỳ diệu khác xuất hiện vào thời điểm đó, ngoài các điềm báo trước.
Uppattāvajjanādīnanti ‘‘tvaṃ āvajjanaṃ hohi, tvaṃ dassana’’ntiādinā niyuñjakassa abhāvepi taṃtaṃkiccavasena tesaṃ tesaṃ uppatti.
The arising of adverting, etc. means the arising of these adverting, etc., each according to its function, even in the absence of an assigner saying "You be adverting, you be seeing."
Uppattāvajjanādīnaṃ có nghĩa là sự phát sinh của từng tâm như tác ý (āvajjana), thấy (dassana) v.v. theo chức năng riêng của chúng, ngay cả khi không có người ra lệnh “ngươi hãy là tác ý, ngươi hãy là thấy”.