980. Evaṃ pathavīkasiṇavasena catukkapañcakajjhānāni dassetvā yasmā sesakasiṇavasena niddisiyamāne ganthagāravo hoti, tasmā taṃ sabbaṃ ṭhapetvā arūpāvacaraṃ vibhāvetuṃ ‘‘rūpārūpa’’ntiādi āraddhaṃ.
Having thus shown the four-fold and five-fold jhāna states through the earth kasiṇa, "rūpārūpa" and so on is now begun to explain the arūpāvacara (formless jhāna) while omitting all other kasiṇas, as it would otherwise lead to verbosity in the text.
Sau khi đã trình bày các thiền bốn bậc và năm bậc thông qua kasiṇa đất như vậy, vì nếu trình bày qua các kasiṇa còn lại sẽ làm cho tác phẩm trở nên nặng nề, nên ngài đã bỏ qua tất cả những phần đó và bắt đầu với "rūpārūpaṃ" v.v... để giải thích về cõi Vô sắc.
Rūpārūpamatītenāti rūpārūpabhavaṃ atikkantena, punānūpapattivasena rūpārūpabhavaṃ atikkantena, pageva kāmāvacarabhavaṃ.
Rūpārūpamatītenā (by one who has transcended form and formlessness) means by one who has transcended the rūpabhava and arūpabhava; again, by one who has transcended rūpabhava and arūpabhava by way of not being reborn, let alone the kāmāvacarabhava.
Rūpārūpamatītena: bởi người đã vượt qua cõi Sắc và cõi Vô sắc; tức là, bởi người đã vượt qua cõi Sắc và cõi Vô sắc qua việc không tái sinh nữa, huống chi là cõi Dục.
Rūpārūpādivedināti rūpārūpādibhūmantaravedinā.
Rūpārūpādivedinā (by one who knows form, formlessness, and so on) means by one who knows the realms of form, formlessness, and other planes of existence.
Rūpārūpādivedinā: bởi người biết rõ các cõi như cõi Sắc, cõi Vô sắc, v.v...
982-4. Yasmā ayaṃ arūpāvacarasamādhi nāma rūpavirāgabhāvanā rūpavirāgavaseneva abhinipphādetabbāva, tasmā taṃ uppādetukāmassa rūpe virajjanākāraṃ, virattamānasena ca tadatthāya paṭipajjanavidhiṃ dassetuṃ ‘‘rūpe kho’’tiādi āraddhaṃ.
Since this arūpāvacara samādhi, which is the development of dispassion towards form, must be perfected precisely through dispassion towards form, "rūpe kho" and so on is begun to show the manner of becoming dispassionate towards form for one who wishes to develop it, and the method of practice for that purpose by a mind that has become dispassionate.
Bởi vì định Vô sắc giới này, gọi là sự tu tập ly tham đối với sắc, phải được hoàn thiện chính nhờ vào sự ly tham đối với sắc, do đó, để chỉ ra cách thức ly tham đối với sắc cho người muốn phát sinh định đó, và phương pháp thực hành cho người có tâm ly tham, ngài đã bắt đầu với "rūpe kho" v.v...
Daṇḍanaṭṭhena daṇḍo, muggarādi, parapīḷanādhippāyena tassa ādānaṃ daṇḍādānaṃ.
Daṇḍādānaṃ (taking up a weapon) means a stick or club, etc., due to its meaning of inflicting punishment or torment. It is the taking or grasping of it with the intention of harming others.
Daṇḍa có nghĩa là trừng phạt, như chày v.v...; việc cầm lấy nó với ý định làm hại người khác là daṇḍādāna (cầm gậy).
Ādi-saddena satthādānakalahaviggahavivādatuvaṃtuvaṃpesuññādīnaṃ, adinnādānādīnañca gahaṇaṃ.
By the word ādi, the taking up of knives, quarrels, disputes, controversies, reciprocal abuses, tale-bearing, and so on, as well as taking what is not given, and so forth, are included.
Từ ādi (v.v...) bao gồm việc cầm vũ khí, cãi vã, xung đột, tranh luận, nói lời "mày, tao", nói lời đâm thọc, v.v... và cả việc trộm cắp, v.v...
Cakkhurogādayoti ādi-saddena sotarogādīnaṃ.
Cakkhurogādayo (eye-diseases and so on)—by the word ādi, ear-diseases and so on (are included).
Cakkhurogādayo: từ ādi (v.v...) bao gồm các bệnh về tai, v.v...
Rūpe ādīnavaṃ disvāti karajarūpādioḷārikarūpe tannidānaṃ dosaṃ disvā.
Rūpe ādīnavaṃ disvā (having seen the danger in form) means having seen the fault in coarse forms such as generated matter, which is caused by them.
Rūpe ādīnavaṃ disvā: thấy được lỗi lầm do sắc làm nhân trong các sắc thô thiển như sắc do nghiệp tạo ra, v.v...
Nibbindamānasoti virattamānaso.
Nibbindamānaso (being dispassionate in mind) means having a mind that is dispassionate.
Nibbindamānaso: có tâm nhàm chán, ly tham.
Arūpanti arūpāvacarabhāvanaṃ.
Arūpaṃ means the development of the arūpāvacara.
Arūpaṃ: sự tu tập Vô sắc giới.
Tamhā kasiṇarūpāti tamhā paṭibhāganimittasaṅkhātā kasiṇarūpā.
Tamhā kasiṇarūpā (from that kasiṇa-form) means from that kasiṇa-form, which is the paṭibhāga-nimitta (counterpart sign).
Tamhā kasiṇarūpā: từ sắc kasiṇa đó, được gọi là paṭibhāganimitta (tợ tướng).
Nanu cāyaṃ rūpe ādīnavaṃ disvā taṃ samatikkamatthāya paṭipajjati, paṭibhāganimittañca arūpaṃ paṇṇattimattattāti kathaṃ tasmā nibbijjatīti anuyogaṃ sandhāya opammavasena tamatthaṃ dassento āha ‘‘sūkarābhihatova sā’’ti.
"Surely, this yogi, having seen the danger in form, practices for the purpose of transcending it. And the paṭibhāga-nimitta is merely a concept (paññatti), thus it is not form. So how can one become dispassionate from it?" In anticipation of this question, and demonstrating the meaning by way of an analogy, (the venerable Buddhaghosa) says: "sūkarābhihatova sā" (it is like one struck by a boar).
Chẳng phải người này, sau khi thấy sự nguy hại trong sắc, thực hành để vượt qua nó sao? Và paṭibhāganimitta là vô sắc vì nó chỉ là một khái niệm, vậy làm sao người ấy lại nhàm chán nó? Để trả lời câu hỏi này, ngài đã dùng một ví dụ để giải thích ý nghĩa đó, nói rằng "sūkarābhihatova sā" (như con chó bị heo rừng húc).
Yathā hi vane sūkarena pahatamatto sunakho tato bhīto rūpadassanavelāyaṃ bhattapacanaukkhaliṃ dūrato disvā sūkarapaṭibhāgatāya tassaṃ sūkarāsaṅkaṃ uppādetvā utrasto palāyateva, evameva rūpe nibbindamānaso taṃ atikkamitukāmo tappaṭibhāge kasiṇarūpepi nibbijjati, samatikkamitukāmoti adhippāyo.
Just as a dog, having merely been struck by a boar in the forest, terrified by it, at the time of seeing form, perceives a cooking pot from afar, and raising a suspicion of a boar in it due to its resemblance to a boar, becomes frightened and runs away, so too, a yogi whose mind is dispassionate towards form, desiring to transcend it, becomes dispassionate even towards the kasiṇa-form which is its counterpart. The intention is that he desires to transcend it.
Giống như một con chó trong rừng, vừa bị heo rừng húc, sợ hãi nó, khi nhìn thấy từ xa một cái nồi nấu cơm vào lúc có thể nhìn thấy hình sắc, nó liền nảy sinh ý nghĩ đó là con heo rừng vì hình dáng tương tự, rồi hoảng sợ bỏ chạy; cũng vậy, người có tâm nhàm chán sắc, muốn vượt qua nó, cũng nhàm chán cả sắc kasiṇa tương tự nó, và muốn vượt qua. Đó là ý nghĩa.
985-6. Catutthe pana jhānasminti ṭhapetvā paricchinnākāsakasiṇaṃ navasu pathavīkasiṇādīsu aññatarasmiṃ paṭiladdhacatutthajjhāne.
985-6. In the fourth jhāna, having omitted the kasiṇa of limited space,* the fourth jhāna attained in any one of the nine kasiṇas, such as the earth kasiṇa.
985-6. Catutthe pana jhānasminti có nghĩa là: trong thiền thứ tư đã chứng đắc ở một trong chín loại kasina bắt đầu bằng địa kasina, sau khi đã loại trừ paricchinnākāsa kasina (hư không kasina có giới hạn).
Keci pana ālokakasiṇampi ṭhapetvā aṭṭhasūti vadanti.
Some, however, say, "Having also omitted the light kasiṇa,* among the eight*."
Tuy nhiên, một số vị nói rằng: trong tám loại kasina, sau khi đã loại trừ cả ālokakasina (quang kasina).
Tassa pana ṭhapane kāraṇaṃ na dissati.
However, no reason is seen for omitting that*.
Nhưng không thấy có lý do gì để loại trừ kasina đó.
Suṭṭhu ciṇṇo carito atippaguṇikato āvajjanādilakkhaṇo vasībhāvo etenāti suciṇṇavasī.
Well-mastered power (suciṇṇavasī):* this because the power of mastery (vasībhāva), characterized by such things as adverting (āvajjanā), has been well-practiced, performed, and exceedingly perfected by this person.
Suciṇṇavasī là người đã thực hành thuần thục, đã rèn luyện, đã làm cho rất thành thạo, tức là người có vasībhāva (sự thuần thục) với đặc tính hướng tâm, v.v...
Karoti…pe… yatoti yasmā idaṃ catutthajjhānacittaṃ mayā nibbindakasiṇarūpaṃ ārammaṇaṃ karoti.
Karoti...pe...yato means: because this citta of the fourth jhāna causes the kasiṇa object (kasiṇarūpa) to be discerned by me as undesirable (nibbindaka).
Karoti…pe… yatoti có nghĩa là: vì tâm thiền thứ tư này của ta lấy sắc kasina đáng nhàm chán làm đối tượng.
Āsannasomanassañcāti yato tatiyajjhānassa āsannatāya āsannasomanassapaccatthikañca.
Āsannasomanassañcā means: because, due to its proximity to the third jhāna, it also has the proximate opponent of joy.
Āsannasomanassañcāti có nghĩa là: vì gần với thiền thứ ba, nên cũng gần với kẻ thù là hỷ.
Thūlasantavimokkhatoti santavimokkhasaṅkhātaarūpajjhānato etaṃ yato thūlaṃ oḷārikaṃ.
Thūlasantavimokkhato means: this* is coarse (thūla), gross (oḷārika) compared to the immaterial jhāna (arūpajjhāna) known as peaceful liberation (santavimokkha).
Thūlasantavimokkhatoti có nghĩa là: vì thiền này thô thiển, oḷārika (thô kệch) hơn thiền vô sắc được gọi là santavimokkha (sự giải thoát an tịnh).
Arūpajjhānañhi ye te santā vimokkhā atikkamma rūpe āruppantiādīsu ‘‘santavimokkha’’nti vuccati, santatāsiddhi cassa anussatito daṭṭhabbā.
Indeed, immaterial jhāna is called "peaceful liberation" in such contexts as, "Those peaceful liberations are the immaterial* that transcend form," and its peacefulness is to be understood from its repeated recollection.
Quả vậy, thiền vô sắc được gọi là “santavimokkha” trong các đoạn như “Ye te santā vimokkhā atikkamma rūpe āruppā” (Những giải thoát an tịnh ấy, vượt qua các sắc, là các thiền vô sắc), và sự thành tựu tính an tịnh của nó nên được hiểu là do sự tưởng nhớ.
987-91. Catuttheti catutthajjhāne.
987-91. In the fourth*: in the fourth jhāna.
987-91. Catuttheti có nghĩa là: trong thiền thứ tư.
Paṭhamāruppañca santato disvāti sambandho, santavasena manasi karitvāti attho.
The connection is "and having seen the first immaterial jhāna as peaceful"; the meaning is, "having attended to it as peaceful."
Nên được liên kết là “paṭhamāruppañca santato disvā” (thấy thiền vô sắc thứ nhất là an tịnh), có nghĩa là đã tác ý theo phương diện an tịnh.
Santato manasikaraṇeneva cettha paṇītato, sukhumato ca manasikāro siddhova hotīti na te visuṃ gahitā.
Here, by merely attending to it as peaceful, attention to it as refined and subtle is already accomplished, so these are not taken separately.
Ở đây, chỉ bằng việc tác ý theo phương diện an tịnh, việc tác ý theo phương diện paṇīta (cao thượng) và sukhuma (vi tế) cũng đã được thành tựu, vì vậy chúng không được đề cập riêng.
Pattharitvānāti pageva vaḍḍhitaṃ, tadā vaḍḍhanavasena vā pattharitvā.
Pattharitvānā: having already developed it, or having spread it out by developing it at that time.
Pattharitvānāti có nghĩa là: đã được mở rộng từ trước, hoặc mở rộng bằng cách phát triển vào lúc đó.
Pubbakālavasena cetaṃ vuttaṃ.
This is stated in terms of a prior action.
Và điều này được nói theo nghĩa quá khứ.
Tena naṃ ugghāṭetvā pacchā na vaḍḍhitabbanti dasseti.
Thereby, it shows that having opened it, it should not be developed later.
Qua đó, ngài chỉ ra rằng sau khi đã loại bỏ nó, không nên phát triển nó nữa.
Na hi taṃ pacchā vaḍḍhanatthāya vāyamiyamānampi vaḍḍhatīti.
For it does not grow even if one strives to make it grow later.
Vì rằng, dù cố gắng phát triển nó sau đó, nó cũng không phát triển được.
Tenāti kasiṇarūpena.
Tenā: by that kasiṇa-form.
Tenāti có nghĩa là: bằng sắc kasina.
Idānissa ugghāṭanākāraṃ dassetuṃ ‘‘ākāso iti vā’’tiādiṃ vatvā puna taṃ samatthetuṃ ‘‘ugghāṭento hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the manner of its opening, having said "ākāso iti vā" (space, or so on), it is then said "ugghāṭento hī" (for in opening) and so on, to affirm it.
Bây giờ, để chỉ ra cách loại bỏ nó, sau khi nói “ākāso iti vā” (hoặc là ‘hư không’), ngài lại nói “ugghāṭento hī” (vì khi loại bỏ) để củng cố điều đó.
Udayavasena, paricchedapharaṇavasena ca antābhāvato ananto.
Due to the absence of limits by way of origination and by way of pervasion and demarcation, it is boundless (ananto).
Ananto (vô biên) là vì không có giới hạn về phương diện sanh khởi và về phương diện bao trùm có phân định.
Na saṃvelletīti kaṭasārakakilañjādayo viya na paṭisaṃharati.
Na saṃvelletī means: it does not contract like a rush-mat or a mat, etc.
Na saṃvelletīti có nghĩa là: không cuộn lại như chiếu, thảm, v.v...
Nāvajjanto na pekkhantoti anāvajjanto anapekkhanto.
Nāvajjanto na pekkhanto means: not adverting, not looking at.
Nāvajjanto na pekkhantoti có nghĩa là: không hướng tâm, không nhìn đến.
Aññadatthu tena phuṭṭhokāsaṃ vuttanayena manasikarontoyevāti adhippāyo.
The meaning is that one merely attends to the space pervaded by it in the manner described.
Ý nghĩa là: chỉ tác ý đến không gian bị nó chiếm cứ theo cách đã nói.
Idañhi vuttaṃ hoti – rūpāvacaracatutthajjhānassa ārammaṇabhūtaṃ kasiṇarūpaṃ sabbena sabbaṃ amanasikaroto, tena ca phuṭṭhokāsaṃ ‘‘ākāso ākāso’’ti manasikaroto yadā taṃ bhāvanānubhāvena ākāsaṃ hutvā upaṭṭhāti, tadā so kasiṇaṃ ugghāṭeti nāmāti.
For this is what is said: When one does not attend to the kasiṇa-form, which is the object of the fourth rūpāvacara jhāna, in its entirety, and attends to the space pervaded by it as "space, space," and when, by the power of development, it appears as space, then one is said to open the kasiṇa.
Điều này có nghĩa là: khi người hành thiền hoàn toàn không tác ý đến sắc kasina là đối tượng của thiền sắc giới thứ tư, và tác ý đến không gian bị nó chiếm cứ là “hư không, hư không”, khi đó, nhờ năng lực của sự tu tập, nó hiện khởi thành hư không, lúc ấy người đó được gọi là loại bỏ kasina.
992-5. Evaṃ kasiṇugghāṭanavasena paṭiladdhe ākāsanimitte puna paṭipajjanavidhiṃ, yassatthāya yesaṃ paṭipajjati, tadatthasiddhañca dassetuṃ ‘‘kasiṇugghāṭimākāsaṃ nimitta’’ntiādi vuttaṃ.
992-5. Thus, to show the method of practice again regarding the space-sign (ākāsanimitta) attained by opening the kasiṇa, and for what purpose and for whom one practices, and the accomplishment of that purpose, "kasiṇugghāṭimākāsaṃ nimitta" (the space-sign of the opened kasiṇa) and so on, is stated.
992-5. Như vậy, để chỉ ra phương pháp thực hành tiếp theo trong nimitta hư không đã đạt được bằng cách loại bỏ kasina, và sự thành tựu mục đích mà người đó thực hành vì nó, ngài đã nói “kasiṇugghāṭimākāsaṃ nimitta” (nimitta hư không được loại bỏ từ kasina), v.v...
Ākāsassa animittabhāvepi nimittena phuṭṭhokāsabhāvato ‘‘nimitta’’nti vuttaṃ.
Although space (ākāsa) is not a sign, it is called a "sign" because it is the space pervaded by the sign.
Mặc dù hư không không phải là nimitta, nhưng nó được gọi là “nimitta” vì nó là không gian bị nimitta chiếm cứ.
Pañca…pe… vikkhambhantīti nanu rūpāvacarapaṭhamajjhānassa upacārakkhaṇeyeva nīvaraṇāni vikkhambhitāni, tato paṭṭhāya ca na tesaṃ pariyuṭṭhānaṃ atthi.
Pañca...pe...vikkhambhantī (five...pe...suppress): Were not the hindrances suppressed already at the upacāra moment of the first rūpāvacara jhāna, and from then on, there is no recurrence of them?
Pañca…pe… vikkhambhantīti: Chẳng phải các triền cái đã được trấn áp ngay trong khoảnh khắc cận định của thiền sắc giới thứ nhất sao, và từ đó trở đi chúng không còn khởi lên nữa?
Yadi siyā, jhānato parihāyeyyāti?
If there were, one would fall from jhāna, would one not?
Nếu có, người đó sẽ bị thoái thất khỏi thiền?
Saccametaṃ, imassa pana jhānassa vaṇṇabhaṇanavasenetaṃ vuttaṃ yathā aññatthāpi heṭṭhā pahīnānaṃ upari pahānavacananti.
This is true, but this is said in praise of this jhāna, just as elsewhere the abandonment of hindrances already abandoned in lower stages is mentioned in higher stages.
Điều đó đúng, nhưng điều này được nói để ca ngợi thiền này, giống như ở những nơi khác, việc đoạn trừ ở tầng trên được nói đến cho những gì đã được đoạn trừ ở tầng dưới.
Ye pana ‘‘sabbe kusalā dhammā sabbesaṃ akusalānaṃ paṭipakkhāti katvā evaṃ vutta’’nti vadanti, tehi dutiyajjhānūpacārādīsu nīvaraṇavikkhambhanāvacanassa kāraṇaṃ vattabbaṃ hoti.
Those who say, "All wholesome phenomena are antithetical to all unwholesome phenomena, and it is said thus on that basis," must then explain the reason for not mentioning the suppression of hindrances in the upacāra stages of the second jhāna, and so on.
Còn những người nói rằng “điều này được nói vì tất cả các pháp thiện đều đối nghịch với tất cả các pháp bất thiện”, họ phải giải thích lý do tại sao việc trấn áp triền cái không được đề cập trong cận định của thiền thứ hai, v.v...
Yampi ceke vadanti ‘‘santeva sukhumāni rūpāvacaraavikkhambhanīyāni, tāni sandhāyetaṃ vutta’’nti, taṃ tesaṃ matimattaṃ.
And what some say, "There are still subtle hindrances not suppressed by rūpāvacara jhāna, and this is said with reference to them," is merely their opinion.
Và điều một số người nói rằng “có những triền cái vi tế không thể bị trấn áp bởi thiền sắc giới, điều này được nói đến để chỉ chúng”, đó chỉ là ý kiến của họ.
Na hi mahaggatakusalesu lokuttarakusalaṃ viya odhiso pahānaṃ nāma atthi.
For there is no such thing as complete abandonment (odhiso pahāna) in the exalted wholesome states (mahaggatakusala) as there is in the supramundane wholesome states (lokuttarakusala).
Vì trong các thiện pháp đại hành, không có sự đoạn trừ theo từng phần như trong thiện pháp siêu thế.
Yo pana rūpāvacarehi arūpānaṃ uḷāraphalatādiviseso, so bhāvanāvisesena santatarappaṇītatarabhāvena tesuyeva purimapurimehi pacchimapacchimānaṃ viyāti daṭṭhabbaṃ.
However, the specific distinction of the immeasurably great fruit, etc., of the immaterial jhānas over the rūpāvacara jhānas, is to be understood as being within those very* themselves by way of superior development and by being progressively more peaceful and more refined, just as later jhānas are more refined than earlier jhānas.
Còn sự khác biệt về quả vị cao thượng hơn của các thiền vô sắc so với các thiền sắc giới, nên được hiểu là do sự khác biệt trong tu tập, do trạng thái an tịnh hơn và cao thượng hơn, giống như sự khác biệt giữa các thiền sau so với các thiền trước trong chính các thiền đó.
Idhāpīti na kevalaṃ rūpāvacaracatutthajjhāne, ‘‘sesāni kāmāvacarānī’’tiādīsu pana idha yaṃ vattabbaṃ avuttaṃ, taṃ rūpāvacarajjhānaniddese vuttanayānusārena veditabbaṃ.
Idhāpī (here also): It is not only in the fourth rūpāvacara jhāna that this applies, but whatever needs to be said here that has not been said, as in "the remaining are kāmāvacara," is to be understood in accordance with the method stated in the explanation of the rūpāvacara jhānas.
Idhāpīti: không chỉ trong thiền sắc giới thứ tư, mà những gì cần nói ở đây nhưng chưa được nói trong các đoạn như “sesāni kāmāvacarānī” (các pháp còn lại thuộc cõi dục), thì nên được hiểu theo phương pháp đã được trình bày trong phần giải thích về thiền sắc giới.
997-1001. ‘‘Puna bhāvetukāmenā’’ti vutte paṭhamameva paṭhamāruppassa bhāvitattā kiṃ bhāvetukāmenāti anuyoge ‘‘dutiyāruppamānasa’’nti vuttaṃ, na pana ‘‘dutiyāruppamānasaṃ bhāvetukāmenā’’ti iminā ajjhāsayena.
997-1001. When it is said, "by one who desires to develop again," in response to the question, "What is desired to be developed?" since the first immaterial jhāna has already been developed, "dutiyāruppamānasa" (the mind of the second immaterial jhāna) is stated, but not with the intention of "by one who desires to develop the mind of the second immaterial jhāna."
997-1001. Khi nói “puna bhāvetukāmena” (bởi người muốn tu tập lại), vì thiền vô sắc thứ nhất đã được tu tập từ trước, nên khi có câu hỏi “muốn tu tập cái gì?”, câu trả lời là “dutiyāruppamānasa” (tâm thiền vô sắc thứ hai), chứ không phải với ý định “bởi người muốn tu tập tâm thiền vô sắc thứ hai”.
Na hi paṭhamaṃ dutiyāruppaṃ bhāvitanti.
For the second immaterial jhāna is not developed first.
Vì thiền vô sắc thứ hai chưa được tu tập trước đó.
Rūpāvacarajjhānaṃ anatikkamitvā anadhigantabbato taṃ manasikārasamudācārassa hānabhāgiyabhāvāvahanato rūpāvacarajjhānametassa paccatthikanti katvā vuttaṃ ‘‘āsanna…pe… paccatthikanti cā’’ti.
Because the rūpāvacara jhāna cannot be transcended or attained, and because the mental advertence accompanied by rūpa-saññā leads to a stage of decline, it is said, "āsanna...pe...paccatthikanti cā" (proximate...pe...and an opponent), regarding the rūpāvacara jhāna as an opponent to this*.
Vì không thể đạt được nếu không vượt qua thiền sắc giới, và vì việc tác ý đến nó sẽ dẫn đến trạng thái hānabhāgiya (phần thoái thất), nên thiền sắc giới là kẻ thù của thiền này, do đó đã nói “āsanna…pe… paccatthikanti cā” (gần… là kẻ thù).
Vīthipaṭipannāya bhāvanāya uparūparivisesāvahabhāvato, paṇītabhāvasiddhito ca paṭhamāruppato dutiyāruppaṃ santatarasabhāvanti āha ‘‘dutiyāruppa…pe… panā’’ti.
And because the development that proceeds along the path brings forth progressively higher distinctions, and because it achieves refinement, it states, "dutiyāruppa...pe...panā" (the second immaterial jhāna...pe...however) that the second immaterial jhāna is more peaceful by nature than the first immaterial jhāna.
Vì sự tu tập theo lộ trình tâm mang lại sự đặc biệt ngày càng cao, và vì sự thành tựu trạng thái cao thượng, nên thiền vô sắc thứ hai có bản chất an tịnh hơn thiền vô sắc thứ nhất, do đó ngài nói “dutiyāruppa…pe… panā” (còn thiền vô sắc thứ hai…).
Vakkhati hi ‘‘supaṇītatarā honti, pacchimā pacchimā idhā’’ti (abhidha. 1040).
For it will be said, "The later ones here are more refined" (Abhidha. 1040).
Vì ngài sẽ nói “supaṇītatarā honti, pacchimā pacchimā idhā” (ở đây, các thiền sau ngày càng cao thượng hơn).
Viññāṇamiccevaṃ manasā kātabbanti viññāṇaṃ viññāṇaṃ iccevaṃ manasā kātabbaṃ, kevalaṃ anantaṃ anantanti na manasi kātabbaṃ.
Viññāṇamiccevaṃ manasā kātabba means: one should attend to it simply as "consciousness, consciousness," not merely as "infinite, infinite."
Viññāṇamiccevaṃ manasā kātabbanti có nghĩa là: nên tác ý bằng tâm là “thức, thức”, chứ không nên chỉ tác ý là “vô biên, vô biên”.
Tenāha ‘‘anantanti…pe… manasā nidhā’’ti.
Therefore, it says, "anantanti...pe...manasā nidhā" (infinite...pe...mental attention).
Do đó, ngài nói “anantanti…pe… manasā nidhā” (không nên tác ý là vô biên).
Anantaṃ viññāṇaṃ anantaṃ viññāṇanti pana manasi kātuṃ vaṭṭati.
However, it is appropriate to attend to it as "infinite consciousness, infinite consciousness."
Tuy nhiên, có thể tác ý là “thức vô biên, thức vô biên”.
1002-6. Tasmiṃ pana nimittasminti tasmiṃ paṭhamāruppaviññāṇasaṅkhāte viññāṇanimitte.
1002-6. Tasmiṃ pana nimittasmi means: in that sign of consciousness (viññāṇanimitta), which is the consciousness of the first immaterial jhāna.
1002-6. Tasmiṃ pana nimittasminti có nghĩa là: trong nimitta thức đó, được gọi là thức của thiền vô sắc thứ nhất.
Vicārentassa mānasanti bhāvanācittaṃ pavattentassa.
Vicārentassa mānasa means: the mind of one who is causing the meditation-citta to proceed.
Vicārentassa mānasanti có nghĩa là: của người đang làm cho tâm tu tập sanh khởi.
Ākāsaphuṭaviññāṇeti kasiṇugghāṭimākāsaṃ pharitvā pavatte paṭhamāruppaviññāṇe ārammaṇabhūte.
Ākāsaphuṭaviññāṇe means: in the consciousness of the first immaterial jhāna, which has arisen by pervading the space of the opened kasiṇa, and which serves as the object.
Ākāsaphuṭaviññāṇeti có nghĩa là: trong thức của thiền vô sắc thứ nhất, là đối tượng đã sanh khởi sau khi đã bao trùm hư không được loại bỏ từ kasina.
Appetīti appanāvasena pavattati.
Appetī means: it proceeds by way of appanā (fixed absorption).
Appetīti có nghĩa là: sanh khởi theo cách an chỉ định.
Sabhāvadhammepi ārammaṇasamatikkamabhāvanāvisesabhāvato idaṃ appanāpattaṃ hoti catutthāruppaṃ viya.
Even in the case of a natural phenomenon (sabhāvadhammepi) being an object, this* reaches appanā due to the characteristic of its meditation being a specific transcendence of the object, like the fourth immaterial jhāna.
Mặc dù đối tượng là một pháp tự nhiên (sabhāvadhamma), nhưng thiền này đạt đến an chỉ định là do sự đặc biệt của việc tu tập vượt qua đối tượng, giống như thiền vô sắc thứ tư.
Appanā…pe… nayovāti dutiyāruppajjhāne purimabhāge tīṇi, cattāri vā javanāni kāmāvacarāni upekkhāvedanāsampayuttāneva honti.
Appanā...pe...nayovā means: In the preliminary part of the second immaterial jhāna, there are three or four javanas that are associated only with equanimity-feeling and belong to the sensuous sphere.
Appanā…pe… nayovāti có nghĩa là: trong thiền vô sắc thứ hai, ở giai đoạn đầu, ba hoặc bốn javana (tốc hành tâm) thuộc cõi dục chỉ tương ưng với thọ xả.
Catutthaṃ, pañcamaṃ vā āruppamānasantiādinā appanānayo paṭhamāruppajjhāne vuttanayova.
The method of appanā, such as the fourth or fifth being the immaterial mind, is the same as the method stated for the first immaterial jhāna.
Tâm thứ tư hoặc thứ năm là tâm vô sắc, v.v..., phương pháp an chỉ định giống như đã được trình bày trong thiền vô sắc thứ nhất.
Pharitvā pavattaviññāṇanti paṭhamāruppaviññāṇaṃ viññāṇañcanti vuccatīti ruḷhīsaddavasena vuttabhāvameva pakāsetuṃ ‘‘viññāṇā…pe… siyā’’ti vuttaṃ.
Pharitvā pavattaviññāṇa (consciousness that proceeds by pervading) means: To reveal that the consciousness of the first immaterial jhāna is called "consciousness and so on" (viññāṇañca) by customary usage, "viññāṇā...pe...siyā" (consciousness...pe...might be) is stated.
Để làm rõ rằng thức của thiền vô sắc thứ nhất được gọi là “viññāṇañca” (và thức) theo cách dùng của từ ruḷhīsadda (từ thông dụng), ngài đã nói “viññāṇā…pe… siyā” (thức… có thể là).
Pubbe anantassa ākāsassa ārammaṇakaraṇavasena anantatāya ‘‘viññāṇañca’’nti vuttanti.
Previously, it was called "consciousness and so on" because it was boundless, by way of making boundless space its object.
Trước đây, nó được gọi là “viññāṇañca” vì tính vô biên của nó, do việc lấy hư không vô biên làm đối tượng.
Puna manasikāravasena vā anantatāya tathā vuttanti dassetuṃ ‘‘manakkāravasenāpī’’tiādi vuttaṃ.
Again, to show that it is so called because of its boundlessness by way of mental attention, "manakkāravasenāpī" (even by way of mental attention) and so on, is stated.
Để chỉ ra rằng nó được gọi như vậy vì tính vô biên do cách tác ý, ngài đã nói “manakkāravasenāpī” (cũng do cách tác ý), v.v...
Dutiyāruppaṃ bhāvento hi paṭhamāruppaṃ anantato anavasesato manasi karonto anantanti manasi karoti.
For, one who develops the second immaterial jhāna attends to the first immaterial jhāna as boundless, as without remainder, and thereby attends to it as infinite.
Vì người tu tập thiền vô sắc thứ hai, khi tác ý đến thiền vô sắc thứ nhất một cách vô biên và không còn sót lại, thì tác ý là “vô biên”.
1010. Paṭhamāruppaviññāṇābhāvoti kasiṇaṃ ugghāṭetvā ākāso viya ākāsānañcāyatanaṃ pahāya tassa abhāvo manasi kātabbo.
1010. The non-existence of the consciousness of the sphere of infinite space should be mentally attended to, just as one mentally attends to the concept of space, having removed the kasiṇa, having abandoned the sphere of infinite space, and attending to its non-existence.
1010. Sự không có của thức Vô sắc thứ nhất nghĩa là: Giống như sau khi gỡ bỏ kasiṇa, hư không được tác ý; cũng vậy, sau khi từ bỏ (thức) Không vô biên xứ, sự không có của nó cần được tác ý.
Kasmā panettha dutiyāruppaviññāṇābhāvaṃ amanasikatvā paṭhamāruppaviññāṇābhāvo manasi kātabboti?
Why here should the non-existence of the consciousness of the first immaterial jhāna be mentally attended to, without mentally attending to the non-existence of the consciousness of the second immaterial jhāna?
Tại sao ở đây không tác ý đến sự không có của thức Vô sắc thứ hai, mà lại tác ý đến sự không có của thức Vô sắc thứ nhất?
Vuccate – tayidaṃ ārammaṇātikkamanavasena pattabbaṃ, na pana aṅgātikkamanavasena.
It is said: This (immaterial jhāna) is to be attained by transcending the object, not by transcending the factors (of jhāna).
Xin thưa – Điều này (tầng thiền Vô sắc) phải được chứng đắc bằng cách vượt qua đối tượng, chứ không phải bằng cách vượt qua thiền chi.
Tathā ca sati ārammaṇeyeva sātisayaṃ dosadassanena taṃ samatikkamitabbaṃ, ārammaṇañca dutiyāruppassa paṭhamāruppameva, tasmā kasiṇe ādīnavaṃ disvā taṃ ugghāṭetvā tabbivittākāsassa viya paṭhamāruppaviññāṇe ādīnavaṃ disvā taṃ pahāya tadabhāvasseva manasikaraṇaṃ yuttanti.
And if that is so, then by seeing an excessive fault in the object itself, that (object) should be transcended. And the object of the second immaterial jhāna is precisely the first immaterial jhāna. Therefore, just as one sees a drawback in the kasiṇa, removes it, and mentally attends to the space devoid of it, similarly, seeing a drawback in the consciousness of the first immaterial jhāna, abandoning it, and mentally attending to its non-existence is proper.
Khi như vậy, cần phải vượt qua đối tượng đó bằng cách thấy lỗi một cách vượt trội ngay trong chính đối tượng. Và đối tượng của thiền Vô sắc thứ hai chính là thiền Vô sắc thứ nhất. Do đó, giống như sau khi thấy sự nguy hại trong kasiṇa, gỡ bỏ nó và tác ý đến hư không đã tách rời khỏi nó, cũng vậy, sau khi thấy sự nguy hại trong thức Vô sắc thứ nhất, từ bỏ nó và tác ý đến chính sự không có của nó là điều hợp lý.
Abhayagirivāsino pana ‘‘viññāṇañcāyatanābhāvoyeva manasi kātabbo’’ti vadanti, te pana imesaṃ ārammaṇātikkamanavasena pattabbabhāvaṃ asallakkhetvā kathenti.
However, the residents of Abhayagiri say that "only the non-existence of the consciousness of the sphere of infinite consciousness should be mentally attended to." But they speak without noticing that these (immaterial jhāna attainments) are to be attained by transcending the object.
Tuy nhiên, các vị Abhayagirivāsī (trú tại tu viện Vô Úy Sơn) lại nói rằng: “Chính sự không có của Thức vô biên xứ cần được tác ý”. Nhưng họ nói như vậy vì không nhận ra rằng các tầng thiền này phải được chứng đắc bằng cách vượt qua đối tượng.
Yadi sallakkhenti, aññattha dosaṃ disvā aññassa samatikkame atippasaṅgadosato na muccanti.
If they were to notice, they would not be freed from the fault of over-extension, which arises from seeing a fault in one thing and transcending another.
Nếu họ nhận ra, họ sẽ không thoát khỏi lỗi suy diễn thái quá (atippasaṅga) khi thấy lỗi ở một nơi (đối tượng) mà lại vượt qua một nơi khác (chủ thể nhận biết đối tượng).
Athāpi vadeyyuṃ – ‘‘viññāṇañcāyatanaṃ sato samāpajjati, sato samāpajjitvā sato vuṭṭhāti, sato vuṭṭhahitvā taññeva viññāṇaṃ bhāvetī’ti vacanato viññāṇañcāyatanābhāvoyeva manasi kātabbo’’ti, tayidaṃ pāḷiatthaṃ virujjhitvā gahaṇavasena cintitaṃ.
Moreover, if they were to say, "One enters the sphere of infinite consciousness with mindfulness, rises from it with mindfulness, and having risen from it with mindfulness, one develops that very consciousness," implying that only the non-existence of the consciousness of the sphere of infinite consciousness should be mentally attended to—this is a thought conceived by adopting an interpretation that contradicts the meaning of the Pāḷi.
Nếu họ có thể nói rằng: “Cần phải tác ý đến sự không có của Thức vô biên xứ, vì có câu ‘vị ấy nhập Thức vô biên xứ với chánh niệm, sau khi nhập với chánh niệm, vị ấy xuất khỏi với chánh niệm, sau khi xuất khỏi với chánh niệm, vị ấy tu tiến chính thức đó’”, thì điều này được suy xét theo cách nắm bắt mâu thuẫn với ý nghĩa của kinh điển.
Na hettha taññeva viññāṇanti viññāṇañcāyatanaṃ adhippetaṃ.
For here, the sphere of infinite consciousness is not intended by the phrase "that very consciousness."
Ở đây, “chính thức đó” không có nghĩa là Thức vô biên xứ.
Yadi hi taṃ adhippetaṃ siyā, viññāṇañcāyatananti tassa padhānabhāvena niddiṭṭhattā taññevāti vacaneneva pariyattaṃ, kiṃ viññāṇanti vacanena.
If that were intended, it would be sufficient to say "that very one" (taññeva) since the sphere of infinite consciousness (viññāṇañcāyatana) is designated as the primary entity; what then is the purpose of saying "consciousness" (viññāṇaṃ)?
Vì nếu nó có nghĩa như vậy, do Thức vô biên xứ đã được chỉ định là yếu tố chính qua câu “Thức vô biên xứ”, thì chỉ cần nói “chính cái đó” là đủ, cần gì phải nói thêm “thức”?
Atha sarūpaniddesatthaṃ viññāṇavacanaṃ, evaṃ sati taññeva viññāṇañcāyatananti vuttaṃ siyā, tasmā viññāṇanti vacanena yaṃ ārabbha viññāṇañcāyatanaṃ pavattaṃ, tasseva ākāsānañcāyatanassa gahaṇaṃ, na itarassāti suṭṭhu vuttaṃ.
If the word "consciousness" is for describing its essence, then in that case, it should have been said "that very sphere of infinite consciousness." Therefore, by the word "consciousness," what is to be understood is the very sphere of infinite space, on account of which the sphere of infinite consciousness arose, and not the other (sphere of infinite consciousness itself). Thus, it is well said.
Nếu nói “thức” là để chỉ rõ bản chất, thì lẽ ra phải nói là “chính Thức vô biên xứ đó”. Do đó, từ “thức” ở đây phải được hiểu là chỉ đến Không vô biên xứ, đối tượng mà Thức vô biên xứ đã duyên theo để khởi lên, chứ không phải cái khác. Nói như vậy là rất đúng đắn.
1011-2. Paṭhamāruppaviññāṇābhāvomanasikātabboti vatvā manasikāravidhiṃ dassetuṃ ‘‘taṃ panā’’tiādi vuttaṃ.
1011-2. After stating that the non-existence of the consciousness of the first immaterial jhāna is to be mentally attended to, "that indeed" and so on, is said to illustrate the method of mental attention.
1011-2. Sau khi nói rằng “cần tác ý đến sự không có của thức Vô sắc thứ nhất”, để chỉ ra phương pháp tác ý, câu “Còn điều đó…” đã được nêu lên.
Akatvā manasāti manasā ārammaṇaṃ akatvā sabbena sabbaṃ taṃ acintetvā.
Without making it mentally means without making it an object with the mind, without thinking of it at all.
Không tác ý bằng tâm nghĩa là không lấy nó làm đối tượng bằng tâm, không suy nghĩ về nó một chút nào.
‘‘Ākāsaṃ ākāsa’’nti manasi karontassa kasiṇavivittākāsaṃ viya ‘‘natthi natthī’’ti, ‘‘suññaṃ suñña’’nti vā manasi karontassa viññāṇavivittaṃ abhāvamattameva upaṭṭhātīti āha ‘‘natthī’’tiādi.
Just as one who mentally attends to "space, space" perceives the space devoid of kasiṇa, so too, one who mentally attends to "there is nothing, there is nothing" or "empty, empty" perceives only the non-existence devoid of consciousness, thus it is said "there is nothing" and so on.
Giống như đối với người tác ý “hư không, hư không” thì hư không tách rời khỏi kasiṇa hiện ra, cũng vậy, đối với người tác ý “không có, không có” hoặc “trống không, trống không” thì chỉ có sự không có, tách rời khỏi thức, hiện ra. Vì vậy, ngài đã nói “không có” v.v.
Vā-saddo aniyamattho, tena dvīsu pakāresu ekenapi atthasiddhi hotīti dasseti.
The word or (vā) signifies non-restriction, thereby showing that the goal is achieved even by one of the two methods.
Từ vā (hoặc) có nghĩa là không xác định, qua đó cho thấy rằng mục đích có thể đạt được bằng một trong hai phương pháp.
Avuttavikappanattho vā vā-saddo, tena ‘‘vivittaṃ vivitta’’nti imassapi saṅgaho daṭṭhabbo.
Or the word vā is used in the sense of expressing an unmentioned alternative, by which the inclusion of "devoid, devoid" (vivittaṃ vivittaṃ) should also be understood.
Hoặc từ vā có nghĩa là lựa chọn điều chưa được nói đến, qua đó cần hiểu rằng nó bao hàm cả cách tác ý “tách rời, tách rời”.
Aniyamo panettha tiṇṇampi visuṃ visuṃ pariyāyabhāvatova siddho.
Here, the non-restriction is established simply by the fact that all three are distinct synonyms.
Ở đây, sự không xác định đã được thành tựu bởi chính bản chất của ba từ này là các từ đồng nghĩa (pariyāya).
Pariyāyasaddā hi visuṃ visuṃyeva atthaṃ sādhentā pariyāyāti loke niruḷhā.
For synonyms are generally understood in the world to be synonyms because they each accomplish the meaning separately.
Thật vậy, các từ đồng nghĩa được biết đến trong đời là những từ diễn đạt ý nghĩa một cách riêng rẽ, tuần tự.
Yathāhu –
As it is said:
Như đã nói:
1013-6. Tasmiṃ nimitteti paṭhamāruppaviññāṇassa abhāvasaṅkhāte jhānuppattikāraṇabhūte nimitte.
1013-6. In that sign refers to the sign, which is the cause for the arising of jhāna, being the non-existence of the consciousness of the first immaterial jhāna.
1013-6. Trong nimitta đó nghĩa là trong nimitta, được gọi là sự không có của thức Vô sắc thứ nhất, là nguyên nhân cho sự phát sinh của thiền.
Sati santiṭṭhatīti abhāvanimittārammaṇā sati sammā suppatiṭṭhitā hutvā tiṭṭhati.
Mindfulness stands established means that mindfulness, having the sign of non-existence as its object, becomes well-established and remains so.
Niệm được an lập nghĩa là niệm, với đối tượng là nimitta của sự không có, được an lập một cách vững chắc và tồn tại.
Satisīsena cettha upacārajjhānānuguṇānaṃ saddhāpañcamānaṃ indriyānaṃ sakiccayogaṃ dasseti.
Here, by the word 'mindfulness,' it shows the engagement of the five faculties headed by faith, which are conducive to access concentration.
Ở đây, thông qua niệm là yếu tố dẫn đầu, ngài chỉ ra sự thực hành phận sự của năm quyền, bắt đầu bằng tín, tương ứng với thiền cận định.
Upacārajjhānaṃ pana ‘‘bhiyyopi samādhiyati mānasa’’nti iminā vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Access concentration, however, is mentioned by the phrase "the mind is further concentrated."
Cần hiểu rằng thiền cận định được nói đến qua câu “tâm được định tĩnh hơn nữa”.
Kasiṇugghāṭimā…pe… abhāvaketi evaṃ pavattaviññāṇassa natthibhāvasaṅkhāte vināsābhāvake na pure abhāvādike.
Removing the kasiṇa... etc. in non-existence refers to the non-existence of destruction, which is the non-existence of the consciousness that has thus arisen, not in previous non-existence and so on.
Trong sự không có… của thức đã gỡ bỏ kasiṇa nghĩa là trong sự không có do hủy diệt, được gọi là trạng thái không có của thức đã khởi lên như vậy, chứ không phải trong sự không có ban đầu v.v.
Appanānayo panettha pathavīkasiṇe vuttanayānusārena veditabboti āha ‘‘appanāya nayo’’tiādi.
Here, the method of absorption should be understood in accordance with the method stated for the earth kasiṇa, thus it is said "the method of absorption" and so on.
Ở đây, phương pháp an chỉ định cần được hiểu theo cách đã được giải thích trong phần địa kasiṇa, do đó ngài nói “phương pháp an chỉ định…” v.v.
1017-9. Evaṃ yaṃ tattha avasiṭṭhaṃ, taṃ atidisitvā idāni visesaṃ dassetuṃ ‘‘ākāsagataviññāṇa’’ntiādi vuttaṃ.
1017-9. Having thus indicated what is common there, now to show the distinction, "consciousness in space" and so on, is said.
1017-9. Như vậy, sau khi dẫn chiếu những gì còn lại ở đó, bây giờ để chỉ ra điểm đặc biệt, câu “thức đã đi đến hư không” v.v. đã được nói.
Parikammamanakkāre tasmiṃ antarahiteti ‘‘natthi natthī’’ti pavattaparikammamanasikāre amanasikaraṇena asmiṃ paṭhamāruppaviññāṇe antarahite, na pana khaṇabhaṅgavasena, jhānaparihānivasena vā antarahite.
When that preliminary mental attention has vanished means when this consciousness of the first immaterial jhāna has vanished due to not attending to the preliminary mental attention, which occurred as "there is nothing, there is nothing," and not due to momentary dissolution or deterioration of jhāna.
Khi nó biến mất trong lúc tác ý chuẩn bị nghĩa là khi thức Vô sắc thứ nhất này biến mất do không tác ý đến nó qua sự tác ý chuẩn bị “không có, không có”, chứ không phải biến mất do sự hoại diệt trong từng sát-na hay do sự suy thoái của thiền.
Khaṇabhaṅgavasena hi antaradhānaṃ khaṇe khaṇe upalabbhati.
For momentary disappearance is perceived at every moment.
Bởi vì sự biến mất do hoại diệt trong từng sát-na được tìm thấy trong mỗi khoảnh khắc.
Parihānivasena ca antaradhāne puna taṃ anuppādetvā uttari ñāṇādhigamoyeva natthīti.
And in the case of disappearance due to deterioration, there is no further attainment of knowledge without generating that (jhāna) again.
Và nếu biến mất do suy thoái, thì không thể có sự chứng đắc trí tuệ cao hơn nếu không làm cho nó tái sinh.
Tassāpagamamattaṃva passanto vasatīti tassa paṭhamāruppassa abhāvamattaṃ passanto so yogāvacaro viharati.
Resides seeing only its disappearance means that yogī resides seeing only the non-existence of that first immaterial jhāna.
Vị ấy sống, chỉ thấy sự vắng mặt của nó nghĩa là vị hành giả đó sống, chỉ thấy sự không có của tầng Vô sắc thứ nhất đó.
Yathā kathaṃ viyāti āha ‘‘sannipāta’’ntiādi.
How so? It is explained by "assembly" and so on.
Giống như thế nào? Ngài nói “sự hội họp” v.v.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā nāma koci puriso maṇḍalamāḷādīsu katthaci kenacideva karaṇīyena sannipatitaṃ bhikkhusaṅghaṃ disvā katthaci gantvā sannipātakiccāvasāne uṭṭhāya pakkantesu bhikkhūsu puna taṃ ṭhānaṃ gantvā olokento suññameva passati, evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbanti.
This means: just as a certain person, having seen an assembly of bhikkhus gathered for some purpose in a circular hall or similar place, goes elsewhere, and when the bhikkhus have risen and departed at the conclusion of their assembly, returns to that place and, looking, sees only emptiness; similarly, this should be understood.
Điều này có nghĩa là: Giống như một người nào đó, sau khi thấy Tăng chúng hội họp tại một nơi nào đó như giảng đường v.v. vì một công việc nào đó, rồi đi đến một nơi khác, và sau khi công việc hội họp kết thúc, các vị Tỳ-khưu đứng dậy và rời đi, người đó quay lại nơi ấy và nhìn, chỉ thấy sự trống vắng. Sự việc này cần được hiểu như vậy.
Tatridaṃ opammasaṃsandanaṃ – yathā so puriso sannipatitaṃ bhikkhusaṅghaṃ disvā gato, tato sabbesu bhikkhūsu apagatesu taṃ ṭhānaṃ tehi suññameva passati, na pana tesaṃ kutoci apagatakāraṇaṃ, evamayaṃ yogāvacaro pubbe viññāṇañcāyatanajjhānacakkhunā paṭhamāruppaviññāṇaṃ disvā natthīti manasikārena tasmiṃ apagate tatiyāruppacakkhunā tassa natthibhāvameva passati, na tassa apagatakāraṇaṃ vīmaṃsati jhānassa tādisābhogābhāvatoti.
Here is the comparison: just as that person saw the assembled bhikkhus and left, and then, after all the bhikkhus had departed, saw that place as empty of them, but did not investigate the reason for their departure from anywhere; similarly, this yogī, having previously seen the consciousness of the first immaterial jhāna with the jhāna-eye of the sphere of infinite consciousness, and when it has vanished due to the mental attention of "there is nothing," sees only its non-existence with the eye of the third immaterial jhāna, and does not investigate the reason for its disappearance, because the jhāna lacks such an extensive scope of attention.
Ở đây, sự so sánh ví dụ như sau: Giống như người đó, sau khi thấy Tăng chúng hội họp rồi bỏ đi, sau đó khi tất cả các vị Tỳ-khưu đã rời đi, ông ta chỉ thấy nơi đó trống vắng, chứ không thấy lý do họ rời đi; cũng vậy, vị hành giả này, sau khi trước đó đã thấy thức Vô sắc thứ nhất bằng con mắt của thiền Thức vô biên xứ, khi nó biến mất do tác ý “không có”, vị ấy chỉ thấy sự không có của nó bằng con mắt của thiền Vô sắc thứ ba, chứ không tìm hiểu lý do nó biến mất, vì thiền không có sự hướng tâm như vậy.
1020-4. Catutthā…pe… na ca santanti yathā nevasaññānāsaññāyatanacittaṃ saṅkhārāvasesasukhumabhāvappattiyā savisesaṃ santaṃ, evamayaṃ ākiñcaññāyatanasamāpatti na ca santā tadabhāvatoti adhippāyo.
1020-4. The fourth... and not peaceful means that just as the mind of the sphere of neither perception nor non-perception is exceptionally peaceful due to having attained a very subtle state as the remaining formations, this attainment of the sphere of nothingness is not peaceful because of the absence of that (remaining subtle formations).
1020-4. Tầng thứ tư… và không tĩnh lặng có ý nghĩa là: Giống như tâm Phi tưởng phi phi tưởng xứ là tĩnh lặng một cách đặc biệt do đạt đến trạng thái vi tế của các hành còn sót lại, thì sự chứng đắc Vô sở hữu xứ này không tĩnh lặng như vậy vì không có trạng thái đó.
Ca-saddo panettha avuttasamuccayattho.
Here, the particle ca signifies the aggregation of what is unstated.
Từ ca (và) ở đây có nghĩa là bao hàm những điều chưa được nói đến.
Tena ‘‘saññā rogo, saññā gaṇḍo, saññā sallaṃ, etaṃ santaṃ, etaṃ paṇītaṃ, yadidaṃ nevasaññānāsaññāyatana’’nti imassapi saṅgaho veditabbo.
By that (particle ca), the inclusion of this too should be understood: "Perception is a sickness, perception is a boil, perception is a dart; this is peaceful, this is sublime, namely, the sphere of neither perception nor non-perception."
Qua đó, cần hiểu rằng nó bao hàm cả câu: “Tưởng là bệnh, tưởng là khối u, tưởng là mũi tên; đây là sự tĩnh lặng, đây là sự cao thượng, đó là Phi tưởng phi phi tưởng xứ”.
Catutthaṃ santatoti saṅkhārāvasesasukhumabhāveneva savisesaṃ santatāya, asantabhāvakararogādisarikkhakasaññāvirahato ca santato disvā.
As peaceful, the fourth means seeing it as peaceful due to its being exceptionally peaceful by reason of the very subtle state of the remaining formations, and due to its being free from perception resembling sickness and so forth that cause unpeacefulness.
Tầng thứ tư là tĩnh lặng nghĩa là thấy nó tĩnh lặng do sự tĩnh lặng đặc biệt bởi chính trạng thái vi tế của các hành còn sót lại, và do không có tưởng giống như bệnh tật v.v., là nguyên nhân của sự không tĩnh lặng.
‘‘Santaṃ santamidaṃ citta’’nti iminā bhāvanākāraṃ dasseti.
By "this mind is peaceful, peaceful" the mode of development is shown.
Qua câu “Tâm này tĩnh lặng, tĩnh lặng”, ngài chỉ ra phương pháp tu tiến.
Vibhaṅgepi hi taṃyeva ākiñcaññāyatanaṃ santato manasi karotīti ayameva bhāvanākāro gahito.
Indeed, in the Vibhaṅga also, that very sphere of nothingness is mentally attended to as peaceful; thus, this very mode of development is adopted.
Thật vậy, ngay cả trong Vibhaṅga (Phân Tích), chính phương pháp tu tiến này đã được chấp nhận, rằng vị ấy tác ý đến chính Vô sở hữu xứ đó là tĩnh lặng.
Apare pana ‘‘pāḷiyaṃ imassa bhāvanākāro na gahito’’ti vatvā tattha kāraṇaṃ vadanti, tattha vattabbaṃ visuddhimaggasaṃvaṇṇanādito gahetabbaṃ.
But others say, "The mode of development of this (sphere of neither perception nor non-perception) is not adopted in the Pāḷi," and they give a reason for that. Regarding that, what should be said is to be taken from the Visuddhimagga commentary and so on.
Tuy nhiên, một số vị khác nói rằng “phương pháp tu tiến này không được đề cập trong kinh điển” và đưa ra lý do cho điều đó. Những gì cần nói về điều đó nên được tham khảo từ Visuddhimaggasaṃvaṇṇanā (Chú giải Thanh Tịnh Đạo) v.v.
1029-31. Abhāvamattampīti suññatamattampi evaṃ sukhumampīti adhippāyo.
1029-31. Abhāvamattampīti (This means) the mere emptiness, and also such a subtle concept of non-existence. This is the intention.
1029-31. Abhāvamattampīti có nghĩa là, cũng chỉ là sự trống không khỏi thức vô sắc thứ nhất, cũng chỉ là chế định "không có" vi tế như vậy.
Santārammaṇatāyāti santaṃ ārammaṇaṃ etassāti santārammaṇā, tabbhāvo santārammaṇatā, tāya, na jhānasantatāya.
Santārammaṇatāyā means: it has a calm object, hence it is santārammaṇā. That state is santārammaṇatā. By this (state of having a calm object), not by the calmness of the jhāna itself.
Santārammaṇatāyāti, do thiền chứng vô sắc thứ ba này có đối tượng là chế định "không có" an tịnh, nên gọi là santārammaṇā; trạng thái của nó là santārammaṇatā, do trạng thái đó, chứ không phải do sự an tịnh của thiền là đối tượng.
Na hi tatiyāruppasamāpatti catutthāruppato santatarā.
Indeed, the third arūpa-samāpatti is not calmer than the fourth arūpa-samāpatti.
Thiền chứng vô sắc thứ ba không an tịnh hơn thiền chứng vô sắc thứ tư.
Codako yaṃ santato manasi karoti, na tattha ādīnavadassanaṃ bhaveyya.
If the questioner attends to it as calm, there would be no perception of danger.
Người chất vấn nói rằng, nếu tác ý đến thiền vô sắc thứ ba là an tịnh, thì sẽ không thể thấy được sự nguy hại trong thiền vô sắc thứ ba ấy.
Asati ca ādīnavadassane na samatikkamo eva siyāti ‘‘santato ce manakkāro kathañca samatikkamo’’ti āha.
And if there is no perception of danger, there would be no transcendence. Thus, it is said: "If the mental attention is on the calm, how can there be transcendence?"
Và khi không thấy được sự nguy hại, thì sự vượt qua thiền chứng vô sắc thứ ba cũng không thể xảy ra, vì nghĩ vậy nên đã nói ‘‘santato ce manakkāro kathañca samatikkamo’’ (nếu tác ý là an tịnh, làm sao có sự vượt qua).
Itaro ‘‘anāpajjitukāmattā’’tiādinā parihāramāha.
The other (respondent) gives the explanation starting with "because he does not wish to enter it".
Vị thầy giải đáp khác đã trả lời bằng câu ‘‘anāpajjitukāmattā’’ (do không muốn nhập vào) v.v...
Tena ādīnavadassanampi atthevāti dasseti.
Thereby, he shows that there is indeed a perception of danger.
Qua đó, ngài chỉ ra rằng việc thấy được sự nguy hại cũng có.
Yasmiñhi jhāne abhirati, tattha āvajjanasamāpajjanādipaṭipattiyā bhavitabbaṃ.
For, in whichever jhāna there is delight, in that jhāna, there should be practice such as reviewing and entering.
Thật vậy, trong thiền nào có sự ưa thích, thì ở đó phải có sự thực hành như hướng tâm, nhập thiền v.v...
Sā panassa tatiyāruppe sabbasova natthi, kevalaṃ suññabhāvato ārammaṇakaraṇamattameva.
But for him, such delight is entirely absent in the third arūpa-jhāna; it is merely the act of making emptiness the object.
Nhưng đối với vị hành giả ấy, sự ưa thích đó hoàn toàn không có trong thiền vô sắc thứ ba, mà chỉ đơn thuần là việc lấy đối tượng do sự không có của đối tượng khác.
Tathā hesa kiñcāpi taṃ santato manasi karoti, atha khvassa ‘‘ahametaṃ āvajjissāmi, samāpajjissāmī’’ti ābhogo samannāhāro na hoti.
Thus, even though he attends to that (third arūpa-jhāna) as calm, he does not have the intention or mental application of "I will review this, I will enter this."
Do đó, mặc dù vị hành giả này tác ý đến thiền vô sắc thứ ba ấy là an tịnh, nhưng đối với vị ấy, sự hướng tâm (ābhogo) và tác ý rằng "ta sẽ hướng tâm đến thiền vô sắc thứ ba này, ta sẽ nhập vào" không khởi lên.
Ākiñcaññāyatanato nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā paṇītataratāya.
Because the attainment of neither-perception-nor-non-perception is more refined than the dimension of nothingness.
Vì thiền chứng Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ cao tột hơn Vô Sở Hữu Xứ.
Yathā hi rājā mahatā rājānubhāvena nagaravīthiyaṃ caranto dantakārādayo kammakāre cheke anekāni dantavikatiādīni sippāni karonte disvā ‘‘aho vata re chekā ācariyā, īdisāni sippāni karissantī’’ti evaṃ tesaṃ chekatāya tussati, na cassa evaṃ hoti ‘‘aho vatāhampi rajjaṃ pahāya evarūpo sippiko bhaveyya’’nti.
For example, a king, with great royal splendor, traveling in the city streets, sees ivory carvers and other skilled artisans making many ivory crafts and other arts. He is pleased by their skill, thinking, "Oh, how skilled these masters are, they can make such arts!" But he does not think, "Oh, if only I could abandon my kingdom and become such an artisan!"
Ví như một vị vua, với uy lực hoàng gia to lớn, khi đi dạo trên các con đường trong thành, thấy những người thợ khéo léo như thợ ngà voi đang làm ra nhiều sản phẩm thủ công tinh xảo từ ngà voi, liền tán thưởng sự khéo léo của họ rằng: "Ôi, thật đáng kinh ngạc, những người thợ tài ba này có thể làm ra những sản phẩm thủ công như vậy", nhưng vị vua không hề có ý nghĩ rằng: "Ôi, giá như ta cũng từ bỏ vương quốc để trở thành một người thợ thủ công như thế này".
Taṃ kissa hetu?
What is the reason for that?
Nguyên nhân của việc đó là gì?
Rajjasiriyā mahānisaṃsatāya, so tesaṃ jīvitaṃ tiṇāyapi amaññamāno te samatikkamitvā gacchati, evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
Because of the great advantage of the royal glory, he disregards their livelihood as if it were grass and passes them by. This analogy should be understood in the same way.
Vì sự huy hoàng của vương quốc có lợi ích to lớn. Vị vua ấy, không coi trọng công việc mưu sinh của những người thợ kia dù chỉ bằng cọng cỏ, đã vượt qua họ mà đi. Sự việc này nên được hiểu theo cách tương tự.
1032. Sukhumaṃ paranti ukkaṃsato sukhumaṃ, paṭhamajjhānūpacārato paṭṭhāya hi tacchentiyā viya pavattamānāya bhāvanāya anukkamena saṅkhārā tattha antimakoṭṭhāsataṃ pāpitāti.
1032. Sukhumaṃ paraṃ means extremely subtle. For indeed, the saṅkhāras are brought to their ultimate fineness in that state through cultivation proceeding gradually, like making something thin, starting from the preliminary stage of the first jhāna.
1032. Sukhumaṃ paranti là vi tế ở mức độ cao nhất. Thật vậy, bắt đầu từ cận định của thiền sơ, do sự tu tập tiến triển như thể được gọt giũa, các hành đã được đưa đến giai đoạn cuối cùng trong thiền vô sắc thứ tư ấy.
Yadi evaṃ kathaṃ bhāvanā attano kiccaṃ sādheti, nanu cesā tadavatthaṃ pāpitā ārammaṇaṃ na sammā upanijjhāyatīti?
If so, how does cultivation accomplish its purpose? Does it not fail to properly contemplate the object, having been brought to that state?
Nếu vậy, làm sao sự tu tập có thể hoàn thành phận sự của mình? Chẳng phải thiền chứng vô sắc thứ tư này, khi đã được đưa đến giai đoạn cuối cùng đó, sẽ không thể quán chiếu đối tượng một cách đúng đắn sao?
Nayidameva daṭṭhabbaṃ.
It should not be understood in this way.
Không nên hiểu như vậy.
Bhāvanābalena sukhumabhāvaṃ pāpitāpi cesā attano kicce dubbalattaṃ na pāpitā, atha kho vipphārikatābhāvaṃ gamitā, tena tathā sukhumāpi attano kicce na dubbalā evāti na tattha tassā asāmatthiyaṃ hoti.
For, even though this (fourth arūpa-samāpatti) is brought to a state of subtlety by the power of cultivation, it is not brought to a state of weakness in its own function; rather, it is brought to a state of absence of diffuseness. Therefore, even though it is so subtle, it is not weak in its function, and thus there is no inability for it in that regard.
Mặc dù thiền chứng vô sắc thứ tư này đã được đưa đến trạng thái vi tế nhờ sức mạnh của sự tu tập, nhưng nó không bị suy yếu trong phận sự của mình; trái lại, nó đã được đưa đến trạng thái không còn sự lan tỏa hay rõ ràng. Do đó, dù vi tế như vậy, nó vẫn không hề yếu kém trong phận sự của mình, và vì thế, không có sự bất lực của nó ở đó.
1033-4. Yāya saññāyāti yādisāya saññāya saddappavattihetubhūtāya.
1033-4. Yāya saññāya means by such a perception that gives rise to the term (neither-perception-nor-non-perception).
1033-4. Yāya saññāyāti, do tưởng có tính chất như thế nào, là nguyên nhân cho sự phát sinh của từ ngữ nevasaññī nāsaññī.
So nevasaññānāsaññāyatanasamaṅgī puggalo.
So means that person endowed with the dimension of neither-perception-nor-non-perception.
So, người ấy, người thành tựu Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ.
Nevasaññī ca nāsaññī hoti nevasaññānāsaññāsamaṅgī hoti.
Nevasaññī ca nāsaññī hoti means he is endowed with neither-perception-nor-non-perception.
Nevasaññī ca nāsaññī hoti, trở thành người có tưởng không phải tưởng cũng không phải không tưởng.
Na kevalaṃ tu saññāva edisī sukhumā nevasaññānāsaññā hoti, atha kho pana vedanādayopi sukhumā, vedanāpi nevavedanānāvedanā, cittampi nevacittaṃnācittaṃ, phassopi nevaphassonāphasso.
Na kevalaṃ tu saññāva edisī means it is not only perception that is so subtle, neither-perception-nor-non-perception, but also feelings and other associated phenomena are subtle; feeling is neither-feeling-nor-non-feeling; consciousness is neither-consciousness-nor-non-consciousness; contact is neither-contact-nor-non-contact.
Na kevalaṃ tu saññāva edisī, không chỉ riêng tưởng trở nên vi tế như vậy và được gọi là không phải tưởng cũng không phải không tưởng, atha kho pana vedanādayopi, mà cả thọ v.v... cũng trở nên vi tế, thọ cũng là không phải thọ cũng không phải không thọ, tâm cũng là không phải tâm cũng không phải không tâm, xúc cũng là không phải xúc cũng không phải không xúc.
Esa nayo sesasampayuttadhammesu.
This method applies to the remaining co-arising phenomena.
Phương pháp này cũng áp dụng cho các pháp tương ưng còn lại.
Saññāsīsena pana ‘‘nevasaññānāsaññāyatana’’nti vuttaṃ ‘‘nānattakāyā nānattasaññino’’tiādīsu (dī. ni. 3.332, 341, 357, 359; a. ni. 7.44; 9.24) viya.
However, by naming the perception as chief, it is called "the dimension of neither-perception-nor-non-perception," similar to expressions like "diverse in body, diverse in perception."
Nhưng vì tưởng là chính, nên được gọi là "nevasaññānāsaññāyatana" (Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ), giống như trong các trường hợp "nānattakāyā nānattasaññino" (thân khác nhau, tưởng khác nhau) v.v...
Nanu cettha yadi saññā atthi, kathaṃ nevasaññāti vattuṃ vaṭṭati.
Now, if perception exists here, how can it be said that it is "neither perception"?
Nhưng nếu ở đây có tưởng, làm sao có thể nói là "không phải tưởng" (nevasaññā)?
Yadi natthi, kathaṃ nāsaññāti anuyogaṃ sandhāya imamatthaṃ upamāhi sādhetuṃ ‘‘pattamakkhanatelenā’’tiādi vuttaṃ.
If it does not exist, how can it be said that it is "not non-perception"? In reference to this question, the statement "pattamakkhaṇatelenā" (with oil smeared on a bowl) and so on, was made to explain this meaning with similes.
Nếu không có, làm sao có thể nói là "không phải không tưởng" (nāsaññā)? Nhắm đến sự chất vấn này, để làm sáng tỏ ý nghĩa này bằng các ví dụ, câu ‘‘pattamakkhanatelenā’’ (bằng dầu thoa bát) v.v... đã được nói đến.
Tattha pattamakkhaṇatelenāti antovutthatāya yāguyā saddhiṃ akappiyaṭṭhena telaṃ atthīti, nāḷipūrādīnaṃ vasena natthīti ca vattabbena patte makkhitatelena.
Therein, pattamakkhaṇatelena refers to oil smeared on a bowl, which is spoken of as existing by virtue of its presence within (the bowl) making it unsuitable (for consumption) with gruel, and as not existing in terms of being enough to fill a measure, etc.
Trong đó, pattamakkhanatelenāti, bằng dầu được thoa trong bát, mà có thể nói là "có" dầu theo nghĩa không thích hợp để dùng chung với cháo vì đã ở bên trong, và "không có" theo nghĩa không đủ đầy một ống tre v.v...
Maggasmiṃ udakena cāti upāhanatemanamattaṭṭhena udakaṃ atthīti, nahānavasena natthīti ca vattabbena maggasmiṃ udakena.
Maggasmiṃ udakena cāti (and with water in the road) refers to water in the road, which is spoken of as existing by virtue of being enough to dampen sandals, and as not existing in terms of being enough for bathing.
Maggasmiṃ udakena cāti, và bằng nước trên đường, mà có thể nói là "có" nước theo nghĩa chỉ đủ làm ướt dép, và "không có" theo nghĩa không đủ để tắm.
1035-7. Ayaṃ atthoti kiñci visesaṃ upādāya sabhāvato atthīti vattabbasseva dhammassa kiñci visesaṃ upādāya natthīti vattabbatāsaṅkhāto ayamattho.
1035-7. Ayaṃ attho (This meaning) refers to the meaning where a phenomenon, which by its nature is said to exist due to some specific characteristic, is also said not to exist due to some other specific characteristic.
1035-7. Ayaṃ atthoti, ý nghĩa này, tức là một pháp mà về bản chất có thể nói là "có" do một đặc điểm nào đó, lại có thể được nói là "không có" do một đặc điểm khác.
Paṭusaññākiccaṃ kātuṃ asamatthatāya hi nevasaññatā, saṅkhārāvasesasukhumabhāvena nāsaññatā ca hoti.
For, it is "neither perception" due to its inability to perform the function of gross perception, and it is "not non-perception" due to the subtle remaining saṅkhāras.
Thật vậy, do không có khả năng thực hiện phận sự của tưởng rõ rệt, nên có trạng thái "không phải tưởng" (nevasaññatā), và do sự vi tế của các hành còn lại, nên có trạng thái "không phải không tưởng" (nāsaññatā).
Tenāha ‘‘paṭusaññāya kiccassā’’tiādi.
Therefore, it is said: "paṭusaññāya kiccassā" (of the function of gross perception) and so on.
Do đó, ngài đã nói ‘‘paṭusaññāya kiccassā’’ (của phận sự của tưởng rõ rệt) v.v...
Ārammaṇasañjānanañceva vipassanāya visayabhāvaṃ upagantvā nibbidājananañca paṭusaññākiccaṃ kathamayaṃ saññāva samānā saññākiccaṃ kātuṃ na sakkotīti āha ‘‘yathā dahanakicca’’ntiādi.
Recognizing the object and generating disenchantment by becoming an object for insight are functions of gross perception. To explain how this perception, while being perception, cannot perform the function of perception, it is said: "yathā dahanakicca" (just as the function of burning) and so on.
Phận sự của tưởng rõ rệt là nhận biết đối tượng và trở thành đối tượng cho tuệ quán để sinh ra sự nhàm chán. Tại sao tưởng này, dù là tưởng, lại không thể thực hiện phận sự của tưởng? Để trả lời câu hỏi này, ngài đã nói ‘‘yathā dahanakicca’’ (như phận sự thiêu đốt) v.v...
Nhātukāmassa uṇhasītabhāvaṃ akatvā sukhajananatāya sukhodakaṃ, tasmiṃ.
Sukhodakaṃ (pleasant water) refers to water that generates comfort without being hot or cold for one who desires to bathe; (the example is given) with such water.
Sukhodakaṃ, nước ấm, vì nó tạo ra sự dễ chịu cho người muốn tắm mà không gây ra cảm giác nóng hay lạnh.
Tejodhātu yathā dahanakiccaṃ kātuṃ na sakkoti, evamesā atisantārammaṇe pavattattā ārammaṇasañjānanaṃ kātuṃ na sakkoti, paramasukhumattaṃ gatāva.
Just as the element of fire cannot perform the function of burning, so too this perception, having attained extreme subtlety, cannot perform the function of recognizing the object because it arises in an exceedingly calm object.
Giống như hỏa đại trong nước ấm không thể thực hiện phận sự thiêu đốt, tưởng này cũng vậy, do nó sinh khởi trong một đối tượng vô cùng an tịnh, nên không thể thực hiện việc nhận biết đối tượng; nó đã đạt đến sự vi tế tột cùng.
Teneva hesā akatābhinivesassa vipassanāñāṇena sukhaggayhā na hotīti sesasamāpattīsu saññā viya vipassanāya visayabhāvaṃ upagantvā nibbidājananampi kātuṃ na sakkoti, aññesu hi khandhesu akatavipassanābhiniveso bhikkhu nevasaññānāsaññāyatanakkhandhe sammasitvā nibbidaṃ pattuṃ samattho nāma natthi, api āyasmā sāriputto.
Therefore, this (perception) is not easily grasped by insight knowledge for a bhikkhu who has not cultivated a strong inclination towards vipassanā. Thus, it cannot generate disenchantment by becoming an object of vipassanā, as perception does in other attainments. Indeed, there is no bhikkhu, even an Āyasmā Sāriputta, who, without having cultivated a strong inclination towards vipassanā in other aggregates, would be able to contemplate the aggregates of neither-perception-nor-non-perception and attain disenchantment.
Chính vì thế, đối với người chưa chuyên tâm vào tuệ quán, tưởng này không dễ dàng bị tuệ quán nắm bắt, và do đó, nó cũng không thể trở thành đối tượng cho tuệ quán để sinh ra sự nhàm chán như tưởng trong các thiền chứng khác. Thật vậy, một vị tỳ khưu chưa chuyên tâm tuệ quán vào các uẩn khác thì không thể nào đạt được sự nhàm chán sau khi quán xét các uẩn của Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ, ngay cả đến Tôn giả Sāriputta cũng vậy.
Pakativipassako pana sāriputtasadiso bhikkhu khandhādimukhena vipassanaṃ abhinivisitvā dvārārammaṇehi saddhiṃ dvārappavattadhammānaṃ vipassanaṃ ārabhitvā ṭhito sakkuṇeyya tabbisayaṃ udayabbayañāṇaṃ uppādetuṃ, sopi kalāpasammasanavaseneva, no anupadadhammavipassanāvasena.
However, a bhikkhu like Sāriputta, who is naturally skilled in vipassanā, having cultivated vipassanā through the aggregates as an entry point, and having commenced vipassanā on the phenomena arising at the door with the sense objects, might be able to generate the knowledge of arising and passing away regarding that object. Even he would do so only by contemplating groups (kalāpa-sammasana), not by contemplating individual phenomena (anupada-dhamma-vipassanā).
Tuy nhiên, một vị tỳ khưu thường tu tập tuệ quán, tương tự như Tôn giả Sāriputta, sau khi đã hướng tâm vào tuệ quán qua các uẩn v.v..., và bắt đầu tuệ quán các pháp sinh khởi ở các căn cùng với các căn và đối tượng, thì có thể làm phát sinh tuệ sanh diệt có đối tượng là các uẩn ấy, nhưng cũng chỉ bằng cách quán xét theo nhóm (kalāpasammasana), chứ không phải bằng cách quán xét từng pháp một (anupadadhammavipassanā).
Na hi sāriputtasadiso bhikkhu catutthāruppapariyāpannesu phassādidhammesu vinibbhujitvā visuṃ visuṃ sarūpato gahetvā aniccādivasena sammasituṃ sakkoti.
For a bhikkhu like Sāriputta cannot analyze and separately grasp the phenomena such as contact, etc., which are included in the fourth arūpa-jhāna, according to their intrinsic nature, and contemplate them in terms of impermanence and so on.
Thật vậy, một vị tỳ khưu tương tự như Tôn giả Sāriputta cũng không thể phân tích các pháp như xúc v.v... thuộc thiền vô sắc thứ tư, nắm bắt chúng riêng lẻ theo tự tánh của chúng, rồi quán xét theo phương diện vô thường v.v...
Kevalaṃ pana avinibbhujja ekato gahetvā kalāpato samūhatoyeva sammasituṃ samattho hoti, evaṃ sukhumattenesā vijjati.
Rather, he is able to contemplate them only by grasping them collectively, without individual analysis, as a single group. This perception exists in such a subtle state.
Tuy nhiên, chỉ có thể quán xét chúng bằng cách gộp chung lại thành một khối, không phân tích, mà quán xét theo nhóm, theo tập hợp. Tưởng này tồn tại với sự vi tế như vậy.
1038-40. Rūpanti kasiṇarūpasaṅkhātaṃ paṭibhāganimittaṃ.
1038-40. Rūpaṃ refers to the kasiṇa-sign called the counterpart sign.
1038-40. Rūpanti là quang tướng (paṭibhāganimitta) được gọi là sắc kasiṇa.
Ākāsanti kasiṇugghāṭimākāsaṃ.
Ākāsaṃ refers to the space that emerged from the kasiṇa.
Ākāsanti là hư không được tạo ra bằng cách loại bỏ kasiṇa.
Viññāṇanti ākāse pavattaviññāṇaṃ.
Viññāṇaṃ refers to the consciousness that arises with space as its object.
Viññāṇanti là thức sinh khởi trong hư không.
Tadabhāvakanti tassa ākāse pavattaviññāṇassa abhāvakaṃ.
Tadabhāvakaṃ refers to the absence of that consciousness which arises with space as its object.
Tadabhāvakanti là sự không có của thức sinh khởi trong hư không ấy.
Kamatoti paṭhamāruppaṃ samatikkamitvā hotītiādinā anukkamato.
Kamato means in sequence, as in, it occurs after transcending the first arūpa-jhāna, and so on.
Kamatoti là theo thứ tự, như "sau khi vượt qua thiền vô sắc thứ nhất" v.v...
Attanā vuttamatthaṃ aṭṭhakathāvacanaṃ āharitvā sādhento ‘‘āha cā’’tiādimāha.
By bringing forth the words of the Aṭṭhakathā to prove the meaning he himself stated, he says "āha cā" (and it is said) and so on.
Để chứng minh ý nghĩa mình đã nói bằng cách trích dẫn lời của Chú giải, ngài đã nói ‘‘āha cā’’ (và đã nói) v.v...
Idhāti imāsu catūsu arūpasamāpattīsu.
Idhā (Here) means among these four arūpa-samāpattis.
Idhāti, trong bốn thiền chứng vô sắc này.
Pacchimā pacchimā samāpattiyo hi purimāpurimāhi samāpattīhi supaṇītatarā suṭṭhu paṇītatarā, sundarapaṇītatarāti vā attho.
Indeed, the successive attainments (samāpattiyo) are more refined (supaṇītatarā), or the meaning is that they are more beautiful and refined, than the preceding attainments.
Pacchimā pacchimā, các thiền chứng sau so với các thiền chứng trước supaṇītatarā, cao tột hơn, hoặc ý nghĩa là tốt đẹp và cao tột hơn.
Pāsādatalasāṭikāti catubhūmakapāsādassa heṭṭhimaheṭṭhimato uparūpari savisesā pañca kāmaguṇā, cattāro pāsādatalā ca thūlasaṇhasaṇhatarasaṇhatamasuttehi vihitā āyāmavitthārato samappamāṇā sāṭikā ca.
Pāsādatalasāṭikā means the five sense-pleasures that are progressively superior on the upper floors of a four-storied palace, and the four robes of equal length and width, woven from coarse, fine, very fine, and extremely fine threads, which are like the four floors of the palace.
Pāsādatalasāṭikāti (Ví dụ về tầng lầu và tấm vải) là năm dục trưởng dưỡng có sự đặc biệt ở các tầng trên so với các tầng dưới của một lâu đài bốn tầng; và bốn tầng lầu của lâu đài; và bốn tấm vải có kích thước bằng nhau về chiều dài và chiều rộng, được dệt bằng các sợi thô, mịn, mịn hơn, và mịn nhất.
1043-7. Paranti visiṭṭhaṃ katvā, visesatoti attho.
1043-7. Para means to make excellent, meaning especially.
1043-7. Paranti là làm cho thù thắng, nghĩa là một cách đặc biệt.
Catutthajjhānamattepīti rūpāvacaracatutthajjhānamattepi, nāvassaṃ arūpajjhānehīti adhippāyo.
Even in the fourth jhāna alone means even in the fourth rūpāvacara jhāna alone, implying not necessarily with arūpa jhānas.
Catutthajjhānamattepīti là chỉ trong thiền thứ tư sắc giới, ý muốn nói không nhất thiết phải có các thiền vô sắc.
Arūpāvacarajjhānaṃ appaṭiladdhopi hi katādhikāro bhikkhu abhiññā sampādetuṃ samattho hoti.
For a bhikkhu who has made sufficient provisions, even if he has not attained the arūpāvacara jhānas, he is capable of accomplishing the abhiññās.
Bởi vì, một vị tỳ khưu đã tạo sẵn nhân duyên, dù chưa đắc các thiền vô sắc, cũng có khả năng thành tựu các thắng trí.
Ettha catutthajjhānaggahaṇeneva heṭṭhā tīṇi jhānāni gahitāni.
Here, by taking the fourth jhāna, the three lower jhānas are also included.
Ở đây, do việc đề cập đến thiền thứ tư, ba thiền dưới cũng đã được bao gồm.
Tesu hi aciṇṇavasī catutthajjhānaṃ uppādetumpi na sakkoti.
For one who has not mastered them cannot even produce the fourth jhāna.
Bởi vì, người chưa thuần thục trong các thiền ấy thì không thể nào phát sinh được thiền thứ tư.
Abhiññāsu anuyogaṃ kātuṃ vaṭṭatīti vatvā tattha payojanaṃ dassetuṃ ‘‘abhiññā nāmā’’tiādi vuttaṃ.
Having said that one should practice the abhiññās, in order to show their purpose, the phrase ‘‘abhiññā nāmā’’ and so on was stated.
Sau khi nói rằng nên nỗ lực trong các thắng trí, để chỉ ra lợi ích ở đó, câu ‘‘abhiññā nāmā’’tiādi (thắng trí tên là) đã được nói.
Niṭṭhaṅgatāti adhigatānisaṃsatāya ceva bhāvanāsukhatāya ca niṭṭhaṃ nipphattiṃ gatā.
Niṭṭhaṅgatā means attained completion, both because of having acquired its benefits and because of the ease of development.
Niṭṭhaṅgatāti là đã đi đến sự hoàn mãn, sự thành tựu, do lợi ích đã chứng đắc và do sự an lạc của việc tu tập.
Samādhibhāvanāya hi lokiyābhiññā udayaphalabhāvena pākaṭā.
Indeed, the mundane abhiññās are manifested as the fruit of the arising of samādhi development.
Bởi vì, các thắng trí hiệp thế là quả hiển nhiên của việc tu tập định.
So abhiññāya ca samādhinā ca samannāgato sukheneva paññābhāvanaṃ sampādessati.
Such a person, endowed with abhiññā and samādhi, will easily accomplish the development of wisdom (paññā).
Vị ấy, người đã thành tựu thắng trí và định, sẽ dễ dàng thành tựu việc tu tập trí tuệ.
1048-9. Dibbānītiādi lokiyābhiññānaṃ sarūpato uddisanaṃ.
1048-9. Dibbānītiādi (divine and so on) is an indication of the nature of the mundane abhiññās.
1048-9. Dibbānītiādi (thiên nhãn v.v...) là sự nêu lên các thắng trí hiệp thế theo bản chất của chúng.
Dibbāni cakkhusotānīti dibbacakkhuñāṇaṃ, dibbasotañāṇañcāti dasseti.
Dibbāni cakkhusotānīti indicates the divine eye knowledge (dibbacakkhuñāṇa) and the divine ear knowledge (dibbasotañāṇa).
Dibbāni cakkhusotānīti (thiên nhãn, thiên nhĩ) chỉ ra thiên nhãn trí và thiên nhĩ trí.
Iddhīti iddhividhañāṇaṃ.
Iddhī means the knowledge of psychic power (iddhividhañāṇa).
Iddhīti là thần thông trí.
Imā pana abhiññāyo pattukāmena ādikammikena yoginā yasmā odātakasiṇapariyantesu aṭṭhasu kasiṇesu catutthajjhānaṃ, tabbasena ca arūpasamāpattiyo nibbattetvā vā na vā kasiṇānulomatādīhi cuddasahi ākārehi cittaṃ dametabbaṃ.
However, since a beginner yogi who wishes to attain these abhiññās must train his mind in the eight kasiṇas up to the white kasiṇa, attaining the fourth jhāna and, based on that, the arūpasamāpattis or not, by the fourteen modes such as kasiṇānulomatā and so on.
Hơn nữa, vì hành giả sơ cơ muốn đắc các thắng trí này, sau khi đã phát sinh thiền thứ tư trong tám kasiṇa kết thúc bằng odātakasiṇa (kasiṇa trắng), và có hoặc không có các tầng thiền vô sắc dựa trên đó, phải rèn luyện tâm theo mười bốn phương cách bắt đầu bằng kasiṇānuloma (thuận kasiṇa).
Na hi evaṃ adametvā pubbe abhāvitabhāvano ādikammiko yogāvacaro pañca abhiññāyo nipphādessatīti tasmā taṃ cittaparidamanaṃ avassaṃ kātabbanti dassetuṃ ‘‘kasiṇānulomatādīhī’’tiādi vuttaṃ.
For a beginner yogāvacara who has not trained his mind in this way and has not developed meditation before will not be able to accomplish the five abhiññās; therefore, to show that such mental training is essential, the phrase ‘‘kasiṇānulomatādīhī’’tiādi was stated.
Bởi vì, nếu không rèn luyện như vậy, hành giả sơ cơ chưa từng tu tập trước đây sẽ không thể thành tựu năm thắng trí, do đó, để chỉ ra rằng việc rèn luyện tâm đó là điều tất yếu phải làm, câu ‘‘kasiṇānulomatādīhī’’tiādi (bằng các phương cách bắt đầu bằng kasiṇānuloma) đã được nói.
Kasiṇānulomatādīhīti kasiṇānulomatā kasiṇapaṭilomatā kasiṇānulomapaṭilomatā jhānānulomatā jhānapaṭilomatā jhānānulomapaṭilomatā jhānukkantikatā kasiṇukkantikatā jhānakasiṇukkantikatā aṅgasaṅkantikatā ārammaṇasaṅkantikatā aṅgārammaṇasaṅkantikatā aṅgavavatthāpanatā ārammaṇavavatthāpanatāti imehi cuddasahi ākārehi.
Kasiṇānulomatādīhīti means by these fourteen modes: kasiṇānulomatā (orderly kasiṇa), kasiṇapaṭilomatā (reverse kasiṇa), kasiṇānulomapaṭilomatā (orderly and reverse kasiṇa), jhānānulomatā (orderly jhāna), jhānapaṭilomatā (reverse jhāna), jhānānulomapaṭilomatā (orderly and reverse jhāna), jhānukkantikatā (skipping jhānas), kasiṇukkantikatā (skipping kasiṇas), jhānakasiṇukkantikatā (skipping jhānas and kasiṇas), aṅgasaṅkantikatā (transference of jhāna factors), ārammaṇasaṅkantikatā (transference of objects), aṅgārammaṇasaṅkantikatā (transference of factors and objects), aṅgavavatthāpanatā (determination of jhāna factors), and ārammaṇavavatthāpanatā (determination of objects).
Kasiṇānulomatādīhīti là bằng mười bốn phương cách này: kasiṇānulomatā (thuận kasiṇa), kasiṇapaṭilomatā (nghịch kasiṇa), kasiṇānulomapaṭilomatā (thuận nghịch kasiṇa), jhānānulomatā (thuận thiền), jhānapaṭilomatā (nghịch thiền), jhānānulomapaṭilomatā (thuận nghịch thiền), jhānukkantikatā (vượt bậc thiền), kasiṇukkantikatā (vượt bậc kasiṇa), jhānakasiṇukkantikatā (vượt bậc thiền và kasiṇa), aṅgasaṅkantikatā (chuyển đổi chi thiền), ārammaṇasaṅkantikatā (chuyển đổi đối tượng), aṅgārammaṇasaṅkantikatā (chuyển đổi chi thiền và đối tượng), aṅgavavatthāpanatā (xác định chi thiền), ārammaṇavavatthāpanatā (xác định đối tượng).
Tattha aṭṭhasu kasiṇesu paṭipāṭiyā satakkhattuṃ sahassakkhattumpi samāpajjanaṃ, tatheva uppaṭipāṭiyā, paṭipāṭiuppaṭipāṭivasena ca samāpajjananti imesaṃ tiṇṇaṃ ākārānaṃ vasena kasiṇānulomatādayo vuttā.
Among these, kasiṇānulomatādayo (kasiṇānulomatā and so on) are stated in terms of three modes: entering the eight kasiṇas in order a hundred or a thousand times, then in reverse order, and also by alternating between the orderly and reverse orders.
Trong đó, việc nhập định theo thứ tự trong tám kasiṇa cả trăm lần, ngàn lần; tương tự, nhập định theo thứ tự ngược lại; và nhập định theo cả thứ tự thuận và nghịch — dựa trên ba phương cách này mà kasiṇānulomatādayo (các phương cách bắt đầu bằng kasiṇānuloma) được nói đến.
Paṭhamajjhānato paṭṭhāya yāva nevasaññānāsaññāyatanaṃ, ayaṃ jhānānulomatā nāma.
From the first jhāna up to the sphere of neither perception nor non-perception, this is called jhānānulomatā.
Bắt đầu từ thiền thứ nhất cho đến Nevasaññānāsaññāyatana (Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ), đây được gọi là jhānānulomatā (thuận thiền).
Tesaṃ paṭilomato jhānapaṭilomatā nāma.
Entering them in reverse order is called jhānapaṭilomatā.
Theo thứ tự ngược lại của chúng được gọi là jhānapaṭilomatā (nghịch thiền).
Anulomapaṭilomato jhānaanulomapaṭilomatā nāma.
Entering them in both orderly and reverse orders is called jhānānulomapaṭilomatā.
Theo thứ tự thuận và nghịch được gọi là jhānānulomapaṭilomatā (thuận nghịch thiền).
Pathavīkasiṇe paṭhamajjhānaṃ samāpajjitvā tattheva tatiyaṃ samāpajjati, tato tadeva ugghāṭetvā ākāsānañcāyatanaṃ, tato ākiñcaññāyatananti evaṃ kasiṇaṃ anokkamitvā jhānasseva ekantarikabhāvena ukkamanaṃ jhānukkantikatā nāma.
Having attained the first jhāna on the earth kasiṇa, and then attaining the third jhāna on the same kasiṇa, then withdrawing from that kasiṇa and attaining the sphere of infinite space, and then the sphere of nothingness – thus, skipping jhānas by alternating them without changing the kasiṇa is called jhānukkantikatā.
Sau khi nhập thiền thứ nhất trong địa kasiṇa, vị ấy nhập thiền thứ ba ngay trong đó, rồi sau đó, bằng cách gỡ bỏ chính kasiṇa ấy, nhập Ākāsānañcāyatana (Không Vô Biên Xứ), rồi từ đó nhập Ākiñcaññāyatana (Vô Sở Hữu Xứ) — việc vượt bậc thiền một cách xen kẽ như vậy mà không vượt bậc kasiṇa được gọi là jhānukkantikatā (vượt bậc thiền).
Evaṃ āpokasiṇādimūlikāpi yojanā kātabbā.
Similarly, this application should be made starting from the water kasiṇa and so on.
Cách áp dụng tương tự cũng nên được thực hiện với thủy kasiṇa v.v... làm nền tảng.
Pathavīkasiṇe paṭhamajjhānaṃ samāpajjitvā puna tadeva tejokasiṇe, tato nīlakasiṇe, tato lohitakasiṇeti jhānaṃ anukkamitvā kasiṇasseva ekantarikabhāvena ukkamanaṃ kasiṇukkantikatā nāma.
Having attained the first jhāna on the earth kasiṇa, then attaining the same (first jhāna) on the fire kasiṇa, then on the blue kasiṇa, then on the red kasiṇa – thus, skipping kasiṇas by alternating them without changing the jhāna is called kasiṇukkantikatā.
Sau khi nhập thiền thứ nhất trong địa kasiṇa, rồi lại nhập chính thiền đó trong hỏa kasiṇa, rồi trong thanh kasiṇa, rồi trong huyết kasiṇa — việc vượt bậc kasiṇa một cách xen kẽ như vậy mà không vượt bậc thiền được gọi là kasiṇukkantikatā (vượt bậc kasiṇa).
Pathavīkasiṇe paṭhamajjhānaṃ samāpajjitvā, tejokasiṇe tatiyaṃ, nīlakasiṇaṃ ugghāṭetvā ākāsānañcāyatanaṃ, lohitakasiṇato ākiñcaññāyatananti iminā nayena jhānassa ceva kasiṇassa ca ukkamanaṃ jhānakasiṇukkantikatā nāma.
Having attained the first jhāna on the earth kasiṇa, the third on the fire kasiṇa, withdrawing from the blue kasiṇa and attaining the sphere of infinite space, from the red kasiṇa attaining the sphere of nothingness – in this manner, skipping both jhānas and kasiṇas is called jhānakasiṇukkantikatā.
Sau khi nhập thiền thứ nhất trong địa kasiṇa, nhập thiền thứ ba trong hỏa kasiṇa, gỡ bỏ thanh kasiṇa rồi nhập Ākāsānañcāyatana, từ huyết kasiṇa nhập Ākiñcaññāyatana — theo cách này, việc vượt bậc cả thiền và kasiṇa được gọi là jhānakasiṇukkantikatā (vượt bậc thiền và kasiṇa).
Pathavīkasiṇe paṭhamajjhānaṃ samāpajjitvā tattheva itaresampi samāpajjanaṃ aṅgasaṅkantikatā nāma.
Having attained the first jhāna on the earth kasiṇa, and then attaining the other (jhānas) on the same (kasiṇa) is called aṅgasaṅkantikatā.
Sau khi nhập thiền thứ nhất trong địa kasiṇa, việc nhập các thiền khác ngay trong đó được gọi là aṅgasaṅkantikatā (chuyển đổi chi thiền).
Sabbakasiṇesu ekekasseva samāpajjanaṃ ārammaṇasaṅkantikatā nāma.
Attaining only one jhāna on each and every kasiṇa is called ārammaṇasaṅkantikatā.
Việc nhập chỉ một thiền duy nhất trong tất cả các kasiṇa được gọi là ārammaṇasaṅkantikatā (chuyển đổi đối tượng).
Pathavīkasiṇe paṭhamajjhānaṃ samāpajjitvā, āpokasiṇe dutiyaṃ, tejokasiṇe tatiyaṃ, vāyokasiṇe catutthaṃ, nīlakasiṇaṃ ugghāṭetvā ākāsānañcāyatanaṃ, pītakasiṇato viññāṇañcāyatanaṃ, lohitakasiṇato ākiñcaññāyatanaṃ, odātakasiṇato nevasaññānāsaññāyatananti evaṃ aṅgānaṃ, ārammaṇānañca samatikkamanaṃ aṅgārammaṇasaṅkantikatā nāma.
Having attained the first jhāna on the earth kasiṇa, the second on the water kasiṇa, the third on the fire kasiṇa, the fourth on the air kasiṇa, withdrawing from the blue kasiṇa and attaining the sphere of infinite space, from the yellow kasiṇa attaining the sphere of infinite consciousness, from the red kasiṇa attaining the sphere of nothingness, from the white kasiṇa attaining the sphere of neither perception nor non-perception – thus, transcending both factors and objects is called aṅgārammaṇasaṅkantikatā.
Sau khi nhập thiền thứ nhất trong địa kasiṇa, thiền thứ hai trong thủy kasiṇa, thiền thứ ba trong hỏa kasiṇa, thiền thứ tư trong phong kasiṇa, gỡ bỏ thanh kasiṇa rồi nhập Ākāsānañcāyatana, từ hoàng kasiṇa nhập Viññāṇañcāyatana, từ huyết kasiṇa nhập Ākiñcaññāyatana, từ bạch kasiṇa nhập Nevasaññānāsaññāyatana — việc vượt qua các chi thiền và các đối tượng như vậy được gọi là aṅgārammaṇasaṅkantikatā (chuyển đổi chi thiền và đối tượng).
Paṭhamajjhānaṃ nāma pañcaṅgikanti vavatthapetvā dutiyaṃ caturaṅgikaṃ, tatiyaṃ tivaṅgikaṃ, catutthaṃ duvaṅgikaṃ, ākāsānañcāyatanaṃ…pe… nevasaññānāsaññāyatananti evaṃ jhānaṅgamattasseva vavatthāpanaṃ aṅgavavatthāpanaṃ nāma.
Determining the first jhāna as having five factors, the second as having four factors, the third as having three factors, the fourth as having two factors, the sphere of infinite space… and so on… up to the sphere of neither perception nor non-perception – thus, determining only the jhāna factors is called aṅgavavatthāpanaṃ.
Sau khi xác định rằng "thiền thứ nhất có năm chi", rồi "thiền thứ hai có bốn chi", "thiền thứ ba có ba chi", "thiền thứ tư có hai chi", "Ākāsānañcāyatana... cho đến... Nevasaññānāsaññāyatana" — việc xác định chỉ riêng các chi thiền như vậy được gọi là aṅgavavatthāpanaṃ (xác định chi thiền).
Tathā ‘‘idaṃ pathavīkasiṇaṃ, idaṃ āpokasiṇa’’ntiādinā ārammaṇamattasseva vavatthāpanaṃ ārammaṇavavatthāpanaṃ nāma.
Similarly, determining only the object as ‘‘this is the earth kasiṇa, this is the water kasiṇa’’ and so on is called ārammaṇavavatthāpanaṃ.
Tương tự, việc xác định chỉ riêng đối tượng bằng cách nói "đây là địa kasiṇa, đây là thủy kasiṇa" v.v... được gọi là ārammaṇavavatthāpanaṃ (xác định đối tượng).
Aṅgārammaṇavavatthāpanampi eke icchantīti.
Some also desire the determination of both factors and objects (aṅgārammaṇavavatthāpana).
Một số vị cũng chấp nhận aṅgārammaṇavavatthāpana (xác định chi thiền và đối tượng).
Aṭṭhakathāsu pana anāgatattā addhā taṃ bhāvanāsukhaṃ na hoti.
However, since it is not found in the Aṭṭhakathās, it is certainly not conducive to the ease of development.
Tuy nhiên, vì điều này không được đề cập trong các Chú giải, chắc chắn nó không mang lại sự an lạc trong tu tập.
Imehi pana cuddasahi ākārehi cittaparidamanaṃ kātuṃ aṭṭhasamāpattilābhīnaṃ satesu, sahassesu vā ekova sakkoti.
Among hundreds or thousands of those who have attained the eight samāpattis, only one is capable of training the mind in these fourteen modes.
Hơn nữa, trong số hàng trăm, hàng ngàn người đã đắc tám tầng thiền, chỉ có một người mới có thể thực hiện việc rèn luyện tâm bằng mười bốn phương cách này.
1050-1. Danteti cuddasahi ākārehi dante.
1050-1. Dante means disciplined by the fourteen modes.
1050-1. Danteti là đã được rèn luyện bằng mười bốn phương cách.
Samāhiteti catutthajjhānasamādhinā samāhite.
Samāhite means concentrated by the samādhi of the fourth jhāna.
Samāhiteti là đã được định tĩnh bằng định của thiền thứ tư.
Suddheti nīvaraṇadūrībhāvena, paccanīkasamanepi abyāvaṭāya tatramajjhattupekkhāya sampāditasatipārisuddhiyā sabbhāvena vā suparisuddhe.
Suddhe means thoroughly purified, either by the removal of the hindrances, or by the actualization of mindfulness purified by equanimity that is not involved even in the calming of adversaries.
Suddheti là hoàn toàn trong sạch do sự xa lìa các triền cái, hoặc do sự hiện hữu của sự thanh tịnh của niệm được thành tựu bởi tâm xả trung tính không bận tâm đến việc dẹp yên các pháp đối nghịch.
Pariyodāteti sudhantasuvaṇṇassa nighaṃsanena viya parisuddhattāyeva pariyodāte, pabhassareti vuttaṃ hoti.
Pariyodāte means thoroughly cleansed, shining brightly, just as purified gold is cleansed by rubbing.
Pariyodāteti là trong sáng, rực rỡ chính vì sự trong sạch, giống như vàng đã được luyện kỹ được đánh bóng; có nghĩa là phát quang.
Atha vā vitakkavicārakkhobhavirahavasena pariyodāteti vuttaṃ hoti.
Or it means thoroughly cleansed by being free from the agitation of vitakka and vicāra.
Hoặc, được gọi là trong sáng do không có sự xáo động của tầm và tứ.
Anaṅgaṇeti ‘‘mādisassa samādhisampannassa īdisena bhavitabba’’nti evaṃ jhānapaṭilābhapaccayānaṃ ‘‘aho vata mameva satthā paṭipucchitvā paṭipucchitvā bhikkhūnaṃ dhammaṃ deseyyā’’tiādinayappavattānaṃ pāpakānaṃ icchāvacarānaṃ abhāvena anaṅgaṇe.
Anaṅgaṇe means free from defilement (aṅgaṇa), due to the absence of evil desires that arise in such ways as ‘‘one who is endowed with samādhi like me should be like this’’, for example, when obtaining jhāna, and ‘‘Oh, if only the Teacher would repeatedly question me and teach the Dhamma to the bhikkhus!’’
Anaṅgaṇeti là không có tỳ vết do không có những ham muốn xấu xa, vốn là nhân duyên cho việc đắc thiền, khởi lên theo cách như: "một người thành tựu định như ta nên được như thế này", hoặc "mong sao bậc Đạo Sư chỉ hỏi ta, hỏi đi hỏi lại, rồi thuyết pháp cho các Tỳ khưu".
Anupakkileseti upagantvā kilissanaṭṭhena upakkilesasaṅkhātānaṃ rāgādīnaṃ, ‘‘abhijjhā cittassa upakkileso, byāpādo, kodho’’tiādinā āgatānaṃ cittupakkilesānaṃ vā vigatattā vigatupakkilese.
Anupakkilese (without defilements) means being free from defilements such as lust, etc., which are called upakkilesa because they cling and defile; or being free from mental defilements, such as covetousness, ill-will, and anger, which are stated with phrases like, ‘‘covetousness is a defilement of the mind, ill-will, anger’’.
Anupakkilese (không có phiền não) nghĩa là không có các phiền não như tham v.v. được gọi là upakkilesa (phiền não) theo nghĩa là chúng đến gần và làm ô nhiễm, hoặc không có các cittupakkilesa (phiền não của tâm) như “tham là phiền não của tâm, sân, giận” v.v.
Mudubhūteti paguṇabhāvāpādanena subhāvitattā mudubhūte, vasibhāvappatteti vuttaṃ hoti.
Mudubhūte (become soft/pliant) means having become soft/pliant due to being well-developed, brought to proficiency; it means having attained mastery (vasibhāva).
Mudubhūte (trở nên mềm mại) nghĩa là trở nên mềm mại, được phát triển tốt đẹp bằng cách làm cho nó trở nên thuần thục, tức là đã đạt được sự thành thạo.
Vasibhāvappattañhi cittaṃ suparimadditaṃ viya cammaṃ suparikammakatā viya ca lākhā mudūti vuccati.
For a mind that has attained mastery is said to be soft/pliant, like leather that has been well-kneaded or lacquer that has been well-prepared.
Tâm đã đạt đến sự thuần thục (vasibhāva) được gọi là mềm mại (mudū) như da thuộc đã được thuộc kỹ, và như sơn mài đã được chế biến tốt.
Kammanīyeti muduttāyeva iddhipādabhāvūpagamanena kammakkhame, vikubbanādiiddhikammayogyeti vuttaṃ hoti.
Kammanīye (workable/malleable) means capable of action, due to its very softness/pliability, and having become a basis for psychic power (iddhipāda); it means suitable for psychic actions such as transformations.
Dễ sử dụng (Kammanīye) có nghĩa là, do sự mềm mại, tâm trở nên thích hợp cho công việc, tức là thích hợp cho các hành động thần thông như biến hóa, v.v., bằng cách đạt đến trạng thái của một nền tảng sức mạnh (iddhipāda).
Mudujātañhi cittaṃ kammakkhamaṃ hoti, sudhantamiva suvaṇṇaṃ, ubhayampi cetaṃ subhāvitattāyeva hoti.
For a mind that has become soft/pliant is capable of action, like well-refined gold; and both these qualities (softness and malleability) come from being well-developed.
Tâm đã trở nên mềm mại thì dễ sử dụng, như vàng đã được tinh luyện tốt. Cả hai điều này đều do sự tu tập tốt mà có.
Yathāha – ‘‘nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi, yaṃ evaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ muduñca hoti kammaniyañca, yathayidaṃ, bhikkhave, citta’’nti (a. ni. 1.47).
As it is said: ‘‘Bhikkhus, I do not perceive any other single phenomenon that, when thus developed and frequently practiced, becomes soft and workable, as does, Bhikkhus, the mind’’.
Như đã nói: “Này các tỳ khưu, Ta không thấy một pháp nào khác, khi được tu tập như vậy, được làm cho sung mãn như vậy, lại vừa mềm mại vừa dễ sử dụng, như chính cái tâm này, này các tỳ khưu” (A. I, 47).
Ṭhiteti etesu parisuddhabhāvādīsu niccalaṃ avaṭṭhite, bhāvanāpāripūriyā vā paṇītabhāvaṃ sammasitvā ṭhite.
Ṭhite (steadfast) means steady and unshakeable in these states of purity, etc., or steadfast having thoroughly reflected on its excellence due to the perfection of development.
An trú (Ṭhite) có nghĩa là bất động, không dao động trong các trạng thái thanh tịnh, v.v. này, hoặc an trú sau khi đã quán xét trạng thái vi diệu do sự viên mãn của thiền định.
Acaleti ṭhitattāyeva akampe, āneñjappatteti vuttaṃ hoti.
Acale (unshakeable) means unmoving due to being steadfast; it means having attained imperturbability.
Bất động (Acale) có nghĩa là không lay chuyển do sự an trú, tức là đã đạt đến sự bất động (āneñja).
Mudukammaññabhāvehi vā attano vase ṭhitattā ṭhite, saddhādīhi pariggahitattā assaddhiyādīhi akampanato acale.
Or, it is ṭhite because it is established in one's control through its softness and malleability; and acale because it is unshakeable by faithlessness, etc., due to being embraced by faith, etc.
Hoặc an trú (ṭhite) do tâm đã nằm trong sự kiểm soát của mình nhờ sự mềm mại và dễ sử dụng; bất động (acale) do không bị lay chuyển bởi sự bất tín, v.v., vì đã được đức tin, v.v., nắm giữ.
Aṭṭhaṅgasampanneti ṭhitiacalatānaṃ visuṃ visuṃ aggahaṇena samāhiteti visuṃ ekaṅgaṃ katvā.
Aṭṭhaṅgasampanne (endowed with eight factors) means by not taking steadfastness and unshakeability as separate factors, but making samāhita a separate factor.
Có đủ tám chi phần (Aṭṭhaṅgasampanne) là khi xem định tĩnh (samāhita) là một chi phần riêng biệt, không gộp chung với an trú (ṭhiti) và bất động (acala).
Tāsaṃ pana visuṃ visuṃ gahaṇe suvisuddhatādīnaṃ samāhitacittassa aṅgabhūtattā samāhiteti imaṃ aṅgabhāvena aggahetvā suvisuddhatādīhi aṭṭhahi aṅgehi sampannatā veditabbā.
However, if these (steadfastness and unshakeability) are taken separately, then it should be understood as endowed with eight factors, such as extreme purity, etc., without taking samāhita as a factor, because samāhita is inherent in the factors of the concentrated mind.
Tuy nhiên, nếu an trú và bất động được xem là riêng biệt, thì trạng thái có đủ tám chi phần được hiểu là sự viên mãn của tâm đã định tĩnh với sự thanh tịnh hoàn toàn, v.v., mà không xem định tĩnh (samāhita) là một chi phần, vì nó đã là một phần của tâm định tĩnh rồi.
Iddhividhāyāti iddhikoṭṭhāsatthāya, iddhippabhedāya vā.
Iddhividhāyā (for the various kinds of psychic power) means for the portion of psychic power, or for the distinctions of psychic power.
Đối với các loại thần thông (Iddhividhāya) có nghĩa là vì các phần của thần thông, hoặc vì các loại thần thông.
Atthato pana iddhividhā nāma ekassa bahubhāvādianekavidhānapaccayabhūtaṃ abhiññāñāṇaṃ.
But in meaning, iddhividhā is the abhiññā-knowledge that serves as the cause for various kinds of manifestations, such as becoming many from one.
Tuy nhiên, theo nghĩa đen, các loại thần thông (iddhividhā) là trí tuệ siêu phàm (abhiññāñāṇa) làm nhân cho nhiều loại biến hóa như biến một thành nhiều, v.v.
Abhinīharatīti abhiññādhigamatthāya parikammacittaṃ kasiṇārammaṇato apanetvā abhiññābhimukhaṃ peseti.
Abhinīharatī (he directs) means he removes the preparatory mind from the kasiṇa object and directs it towards abhiññā for the attainment of abhiññā.
Hướng tâm đến (Abhinīharatī) có nghĩa là hướng tâm chuẩn bị (parikammacitta) ra khỏi đối tượng kasiṇa và hướng về trí tuệ siêu phàm (abhiññā) để đạt được nó.
Iddhivikubbananti ettha ijjhatīti iddhi, nipphajjati paṭilabbhatīti vuttaṃ hoti.
Regarding iddhivikubbanaṃ, iddhi means 'it succeeds' or 'it is achieved/obtained'.
Trong từ biến hóa thần thông (iddhivikubbana), iddhi có nghĩa là thành tựu, tức là hoàn thành và đạt được.
Yañhi nipphajjati, paṭilabbhati ca, taṃ ijjhatīti vuccati.
For what succeeds and is obtained is said to succeed.
Quả thật, cái gì được hoàn thành và đạt được thì được gọi là ijjhāti (thành tựu).
Yathāha –
As it is said—
Như đã nói:
1052-4. Yathā pana taṃ nipphādetabbaṃ, taṃ vidhiṃ dassetuṃ ‘‘abhiññāpādakajjhāna’’ntiādi vuttaṃ.
In order to show the method by which it is to be achieved, ‘‘abhiññāpādakajjhāna’’ (the jhāna that is the basis for higher knowledge) and so on, is stated.
1052-4. Để chỉ ra phương pháp thực hiện, đã nói “thiền định làm nền tảng cho trí tuệ siêu phàm (abhiññāpādakajjhāna)” và những điều tương tự.
Ettha ca ‘‘anupubbena cattāri jhānāni samāpajjitvā catutthajjhānato vuṭṭhāyā’’ti keci, taṃ ayuttaṃ.
Here, some say, ‘‘having successively entered the four jhānas and emerged from the fourth jhāna,’’ but this is incorrect.
Ở đây, một số người nói rằng “sau khi tuần tự nhập bốn thiền và xuất khỏi thiền thứ tư”, điều đó là không đúng.
Yadicchakaṃ samāpajjanatthañhi cittaparidamanaṃ, catutthajjhānameva ca abhiññāpādakaṃ, na itarāni.
For the taming of the mind is for entering jhānas as one wishes, and only the fourth jhāna is the basis for abhiññā, not the others.
Việc luyện tâm là để nhập định theo ý muốn, và chỉ thiền thứ tư mới là nền tảng cho trí tuệ siêu phàm, chứ không phải các thiền khác.
Sataṃ…pe… mānasanti sace sataṃ icchati, ‘‘sataṃ homi, sataṃ homī’’ti, sace sahassaṃ icchati, ‘‘sahassaṃ homi, sahassaṃ homī’’ti evaṃ parikamma mānasaṃ katvā.
Sataṃ…pe… mānasaṃ (a hundred…etc…mind) means if one wishes for a hundred, he makes his mind preparatory saying, ‘‘May I be a hundred, may I be a hundred’’; if he wishes for a thousand, he makes his mind preparatory saying, ‘‘May I be a thousand, may I be a thousand’’.
Tâm chuẩn bị (Sataṃ…pe… mānasa) có nghĩa là, nếu muốn một trăm, thì “tôi sẽ là một trăm, tôi sẽ là một trăm”; nếu muốn một ngàn, thì “tôi sẽ là một ngàn, tôi sẽ là một ngàn”, v.v., làm cho tâm trở thành tâm chuẩn bị.
‘‘Parikammamānasa’’nti ca pādakajjhānato vuṭṭhāya ‘‘sataṃ homī’’tiādinā pavattitakāmāvacaracittaṃ, pādakajjhānañca.
And ‘‘Parikammamānasaṃ’’ (preparatory mind) refers to the kāmāvacara-citta that arises with ‘‘May I be a hundred’’, etc., after emerging from the basis-jhāna, and also the basis-jhāna itself.
Và “tâm chuẩn bị” là tâm dục giới phát sinh sau khi xuất khỏi thiền làm nền tảng, với ý nghĩ “tôi sẽ là một trăm”, v.v., và cũng là thiền làm nền tảng.
Abhi…pe… punāti ettha pubbe abhiññāpādakajjhānasamāpajjanaṃ parikammacittassa samādhānatthaṃ, puna samāpajjanaṃ adhiṭṭhānacittassa balaggāhatthaṃ.
Abhi…pe… punā (directs…etc…again). Here, entering the abhiññā-basis-jhāna previously is for stabilizing the preparatory mind, and entering it again is for strengthening the resolve-mind.
Abhi…pe… punā ở đây, việc nhập thiền làm nền tảng cho trí tuệ siêu phàm trước đó là để định tâm chuẩn bị, và việc nhập lại sau đó là để tăng cường sức mạnh cho tâm quyết định (adhiṭṭhānacitta).
Adhiṭṭhātīti sataṃ āvajjetvā tato paraṃ pavattānaṃ tiṇṇaṃ, catunnaṃ vā pubbabhāgacittānaṃ anantarā uppannena sanniṭṭhāpanavasena adhiṭṭhānanti laddhanāmena abhiññāñāṇena sanniṭṭhānaṃ karoti, sataṃ nipphādetīti attho.
Adhiṭṭhātī (he resolves) means he makes a determination with the abhiññā-knowledge, which has the name adhiṭṭhāna, arising immediately after the three or four preceding thoughts that occurred after reflecting on a hundred; it means he brings a hundred into being.
Quyết định (Adhiṭṭhātī) có nghĩa là sau khi quán xét một trăm, thì với trí tuệ siêu phàm (abhiññāñāṇa) được gọi là quyết định (adhiṭṭhāna) do sự xác định, phát sinh ngay sau ba hoặc bốn tâm tiền hành, thực hiện sự xác định, tức là tạo ra một trăm.
‘‘Adhiṭṭhāna’’nti hi sabbattha abhiññāñāṇaṃ vuccati.
Indeed, ‘‘Adhiṭṭhānaṃ’’ is everywhere used to mean abhiññā-knowledge.
Quả thật, ở khắp mọi nơi, trí tuệ siêu phàm được gọi là “quyết định”.
1055-7. Nimittārammaṇanti paṭibhāganimittārammaṇaṃ.
Nimittārammaṇaṃ (sign as object) means the counter-part sign (paṭibhāga-nimitta) as object.
1055-7. Đối tượng của tướng (Nimittārammaṇa) là đối tượng của tướng đối đãi (paṭibhāganimitta).
Parikammamanānettha satārammaṇikānīti ettha etesu parikammādhiṭṭhānesu parikammamānasāni ‘‘sataṃ homī’’ti pavattāni kāmāvacaramānasāni satārammaṇikāni ekekassa cittassa vasena satārammaṇikāni honti paccekaṃ ‘‘sataṃ homī’’ti pavattanato.
Parikammamanānettha satārammaṇikānīti (Here the preparatory minds have a hundred as object) means in these preparatory resolutions, the preparatory minds that arose with ‘‘May I be a hundred’’ are kāmāvacara-minds, and they have a hundred as their object; they have a hundred as their object with respect to each individual mind, because each arises with ‘‘May I be a hundred’’.
Trong câu “các tâm chuẩn bị ở đây có một trăm đối tượng (parikammamanānettha satārammaṇikānī)”, các tâm chuẩn bị (parikammamānasa) trong các quyết định chuẩn bị này, tức là các tâm dục giới phát sinh với ý nghĩ “tôi sẽ là một trăm”, là các tâm có một trăm đối tượng, chúng có một trăm đối tượng theo từng tâm riêng biệt vì chúng phát sinh riêng lẻ với ý nghĩ “tôi sẽ là một trăm”.
Sahassārammaṇādīsupi eseva nayo.
The same method applies to those with a thousand as object, and so on.
Tương tự cũng áp dụng cho các tâm có một ngàn đối tượng, v.v.
Tadādhiṭṭhānacittampīti tassa satādikassa adhiṭṭhānacittampi.
Tadādhiṭṭhānacittampīti (And that resolve-mind) means that resolve-mind which establishes the hundred, etc.
Và tâm quyết định đó (Tadādhiṭṭhānacittampī) là tâm quyết định của một trăm, v.v.
Satārammaṇikatā ca pana nesaṃ vaṇṇavasena, no sattapaññattivasena.
And their characteristic of having a hundred as object is in terms of color, not in terms of living beings as concepts.
Và việc chúng có một trăm đối tượng là theo màu sắc, chứ không phải theo sự quy định của chúng sinh.
Rūpañhi sataṃ vā sahassaṃ vā katvā dassetabbaṃ, na paññatti.
For physical form is to be shown as a hundred or a thousand, not a concept.
Vì sắc (rūpa) phải được tạo ra và hiển thị là một trăm hoặc một ngàn, chứ không phải khái niệm (paññatti).
Ettha ca yadi nīlavaṇṇameva sataṃ abhinipphādeti, vaṇṇassa taṃtaṃsantānavasena nānattepi nīlavasena ekattā ekamekaṃ parikammacittaṃ sabbaṃ nīlajātaṃ ālambati.
Here, if one produces a hundred of only blue color, even if there is variety in the continuity of various forms of color, due to its oneness as blue, each preparatory mind takes all blue forms as its object.
Ở đây, nếu chỉ tạo ra một trăm màu xanh, thì mặc dù có sự đa dạng về màu sắc theo từng dòng chảy riêng biệt, nhưng do sự đồng nhất về màu xanh, mỗi tâm chuẩn bị đều nắm giữ tất cả các loại màu xanh.
Yadi pana nānāvaṇṇanānākiriyaparikammacittānampi bahubhāvo hoti, ekamekaṃ ekekavaṇṇaṃ, ekekavaṇṇesu ca nānākiriyaṃ ārammaṇaṃ karoti.
However, if there are many preparatory minds of various colors and various actions, each one takes a single color as its object, and within those single colors, it takes various actions as its object.
Tuy nhiên, nếu có nhiều tâm chuẩn bị với nhiều màu sắc và nhiều hành động khác nhau, thì mỗi tâm sẽ lấy một màu sắc riêng biệt, và trong mỗi màu sắc đó, nó sẽ lấy nhiều hành động khác nhau làm đối tượng.
Adhiṭṭhānacittaṃ pana vaṇṇasāmaññaṃ gahetvāpi parikammārammaṇaṃ nānāvaṇṇavantaṃ abhinipphādeti acinteyyānubhāvattā iddhivisayassa.
But the resolve-mind, even taking the commonality of color, produces a preparatory object of various colors, due to the inconceivable power of the sphere of iddhi.
Còn tâm quyết định (adhiṭṭhānacitta), ngay cả khi nắm giữ sự đồng nhất về màu sắc, vẫn có thể tạo ra đối tượng chuẩn bị với nhiều màu sắc khác nhau, do năng lực không thể nghĩ bàn của cảnh giới thần thông.
Appanācittaṃ viyāti viya-ggahaṇaṃ abhiññācittassa, jhānacittassa ca paṭhamuppattiyaṃ sadisabhāvato vuttaṃ, na tassa appanābhāvato.
Appanācittaṃ viyā (like an appanā-mind) – the term viya (like) is used because of the similarity in the initial arising of the abhiññā-mind and the jhāna-mind, not because the abhiññā-mind is an appanā-mind.
Giống như tâm nhập định (Appanācittaṃ viyā), từ viya (giống như) được nói đến vì sự tương đồng trong lần phát sinh đầu tiên của tâm siêu phàm (abhiññācitta) và tâm thiền định (jhānacitta), chứ không phải vì nó là sự nhập định.
Teneva hi pubbe vuttaggahaṇena visesitanti.
For this reason, it is distinguished by the previously mentioned term.
Chính vì thế mà nó được phân biệt bằng từ đã nói ở trên.
Catutthajjhānikanti rūpāvacaracatutthajjhānavantaṃ, tena sampayuttaṃ.
Catutthajjhānika (pertaining to the fourth jhāna) means possessing the rūpāvacara fourth jhāna, associated with it.
Thuộc thiền thứ tư (Catutthajjhānika) là có thiền thứ tư của sắc giới, và tương ưng với nó.
Yadi evaṃ catutthajjhānassa, imassa ca ko visesoti āha ‘‘parikammavisesovā’’ti.
If so, what is the difference between the fourth jhāna and this (abhiññā-mind)? He says, ‘‘parikammavisesovā’’ (or is it a difference in preparation)?
Nếu vậy, thiền thứ tư và tâm này có gì khác biệt? Câu trả lời là “chỉ khác biệt ở sự chuẩn bị (parikammavisesovā)”.
Na hettha parikammavisesaṃ vinā añño viseso atthi.
Indeed, there is no other difference here apart from the difference in preparation.
Ở đây, không có sự khác biệt nào ngoài sự khác biệt trong sự chuẩn bị.
Appanāya pubbabhāgappavattānipi tīṇi cattāri javanāni gahitaggahaṇena, aggahitaggahaṇena vā parikammopacārānulomāni sabbapacchimaṃ gotrabhunāmakantiādi sesaṃ samānameva.
The three or four javana-thoughts that occur in the preceding stage of appanā, whether taken as repetitive or non-repetitive, are preparatory, upacāra, and anuloma, with the very last one being Gotrabhū; the rest is the same.
Ba hoặc bốn tâm javana tiền hành của sự nhập định cũng được bao gồm, hoặc bởi sự nắm giữ cái đã được nắm giữ, hoặc bởi sự nắm giữ cái chưa được nắm giữ, là các tâm chuẩn bị, cận định, và thuận thứ, và tâm cuối cùng được gọi là gotrabhū, v.v., phần còn lại đều giống nhau.
Tenāha ‘‘sesaṃ pubbasamaṃ idhā’’ti.
Therefore, he says, ‘‘sesaṃ pubbasamaṃ idhā’’ (the rest here is as before).
Vì thế, đã nói “phần còn lại ở đây giống như trước (sesaṃ pubbasamaṃ idhā)”.
Iddhividhañāṇavaṇṇanā.
Description of the Iddhividha-ñāṇa.
Giải thích về trí Iddhividhañāṇa.
1058. Dibbasotanti devatānaṃ pittasemhādīhi apalibuddhehi dūrepi ārammaṇaggahaṇasamatthehi dibbasotapasādehi samānattā, dibbavihāravasena paṭiladdhattā, attanā ca dibbavihārasannissitattā dibbaṃ, savanaṭṭhena sotakiccakaraṇato, taṃsadisatāya ca sotaṃ.
Dibbasotaṃ (divine ear) is called divine because it is similar to the divine ear-faculties of devas, which are unhindered by bile, phlegm, etc., and capable of apprehending objects from afar; and because it is obtained by way of divine abodes, and because it (the ear) itself is associated with divine abodes. It is called an ear (sota) because it performs the function of hearing, and because of its similarity to an ear.
1058. Thiên nhĩ (Dibbasota) được gọi là “thiên” vì nó giống với các thính giác thần thánh của chư thiên, vốn không bị cản trở bởi mật, đờm, v.v., và có khả năng nắm bắt đối tượng từ xa; cũng vì nó được đạt được nhờ sự an trú của chư thiên (dibbavihāra), và bản thân nó nương tựa vào sự an trú của chư thiên. Nó được gọi là “nhĩ” (sota) vì nó thực hiện chức năng nghe, và vì nó tương tự như vậy.
Idanti yaṃ uddese ‘‘dibbāni cakkhusotānī’’ti (abhidha. 1048) dibbasotaṃ uddiṭṭhaṃ, taṃ idanti attho.
Idaṃ (this) means that this (idaṃ) refers to the divine ear which was mentioned in the statement, ‘‘divine eyes and ears’’.
Điều này (Idaṃ) có nghĩa là, thiên nhĩ đã được nêu trong phần tổng quát “thiên nhãn và thiên nhĩ” (abhidha. 1048) chính là điều này.
1059-64. Paṭhamaṃ oḷārikasaddaṃ āvajjetvā pacchā sukhumasaddassa āvajjitabbato āha ‘‘mahanto sukhumopi cā’’ti.
Since the gross sound is attended to first, and then the subtle sound should be attended to afterwards, it is said: "both gross and subtle."
Do phải hướng tâm đến âm thanh thô trước, sau đó mới hướng tâm đến âm thanh vi tế, nên ngài đã nói “cả lớn lẫn vi tế”.
Paricayakaraṇatthañhi paṭhamaṃ araññe sīhādīnaṃ sadde ādiṃ katvā sabbe oḷārikato paṭṭhāya yathānukkamena sukhumasaddā āvajjitabbā, tathā puratthimādīsu disāsu oḷārikānampi sukhumānampi saddānaṃ saddanimittaṃ manasi kātabbaṃ.
Indeed, for the purpose of acquiring familiarity, first, starting with the sounds of lions and the like in the forest, all sounds, from gross to subtle, should be attended to in sequence. Likewise, in the eastern and other directions, the sound-object (saddanimitta) of both gross and subtle sounds should be borne in mind.
Quả vậy, để thực hành cho quen thuộc, trước tiên, trong rừng, bắt đầu từ các âm thanh của sư tử v.v., tất cả các âm thanh vi tế phải được hướng tâm đến theo thứ tự, bắt đầu từ âm thanh thô. Tương tự, ở các phương hướng như phương đông v.v., cần phải tác ý đến tướng của âm thanh, cả thô lẫn vi tế.
Tassa te saddā pakaticittassapi pākaṭā honti, parikammacittassa pana ativiya pākaṭā.
For that yogi, those sounds are clear even to his ordinary mind, but exceedingly clear to his preparatory mind.
Đối với vị ấy, các âm thanh đó cũng hiện rõ đối với tâm bình thường, nhưng đối với tâm parikamma (chuẩn bị) thì chúng lại vô cùng hiện rõ.
Tassāti tassa yogino.
"Of him" means of that yogi.
Đối với vị ấy (Tassa) nghĩa là đối với vị hành giả ấy.
Saddassa nimittanti oḷārikassa, sukhumassa vā saddassa yathāvuttaṃ upādāyupādāya labbhamānaoḷārikasukhumākāraṃ.
"The sign of sound" refers to the gross or subtle characteristic obtained by continually taking up the sound, as stated, whether it be gross or subtle.
Tướng của âm thanh (Saddassa nimittaṃ) là trạng thái thô và vi tế có thể đạt được bằng cách nương theo, nương theo âm thanh thô hoặc vi tế đã được đề cập.
Manasi kubbatoti ‘‘imissā disāya ayaṃ saddo oḷāriko, sukhumo vā’’ti evaṃ parikammacittena manasi karontassa.
"Bearing in mind" means bearing in mind with a preparatory mind, thus: "This sound in this direction is gross or subtle."
Khi tác ý (Manasi kubbato) là khi vị ấy đang tác ý bằng tâm parikamma (chuẩn bị) rằng: “Ở phương này, âm thanh này là thô, hay là vi tế”.
Saddesūti ye parikammacittassa visayabhūtā oḷārikā, sukhumā vā saddā, tesu.
"Among sounds" means among those sounds, gross or subtle, that are the objects of the preparatory mind.
Trong các âm thanh (Saddesu) là trong những âm thanh, dù thô hay vi tế, đã trở thành đối tượng của tâm parikamma (chuẩn bị).
Aññataranti yattha parikammakaraṇavasena abhiṇhaṃ manasikāro pavatto, taṃ ekaṃ saddaṃ.
"Any one" refers to one sound, where constant attention is directed by way of performing the preparatory work, making it the object of the mind.
Một trong số đó (Aññataraṃ) là một âm thanh nào đó mà sự tác ý đã diễn ra thường xuyên do việc thực hành parikamma (chuẩn bị).
Yadi abhiññācittampi parikammena gahitameva ārammaṇaṃ karoti, ko pana tassa, imassa vā visesoti?
If even the Abhiññā-mind makes an object that has been grasped by the preparatory work, then what is the distinction between that* and this*?
Nếu tâm abhiññā (thắng trí) cũng lấy đối tượng đã được nắm bắt bởi parikamma (chuẩn bị), vậy thì có sự khác biệt nào giữa tâm này và tâm kia?
Vuccate – parikammacittaṃ asutassa gahaṇato saddamattaṃ gaṇhāti, abhiññācittaṃ pana asutampi gaṇhantaṃ savanākārena gahaṇato atthāvabodhassa paccayabhāveneva gaṇhātīti ayametesaṃ viseso.
It is said: The preparatory mind grasps mere sound, taking what is unheard; but the Abhiññā-mind, while also grasping the unheard, grasps it as a means of understanding the meaning, by grasping it in the mode of hearing. This is the distinction between them.
Xin thưa rằng: Tâm parikamma (chuẩn bị) chỉ nắm bắt âm thanh đơn thuần vì nó nắm bắt cái chưa từng nghe; còn tâm abhiññā (thắng trí), trong khi cũng nắm bắt cái chưa từng nghe, lại nắm bắt theo cách nghe, do đó nó nắm bắt chính là để làm duyên cho sự liễu tri ý nghĩa. Đây là sự khác biệt giữa chúng.
Sutakovidāti pariyattiyaṃ chekā.
"Expert in what is heard" means skilled in the Pariyatti (scriptural study).
Những người thông thạo kinh điển (Sutakovidā) là những người thiện xảo trong pháp học (pariyatti).
1065-6. Thāmajātanti jātathāmaṃ, daḷhabhāvappattanti attho.
1065-6. "Has become firm" means having attained strength, having reached a state of stability.
Đã có sức mạnh (Thāmajātaṃ) nghĩa là đã phát sinh sức mạnh, tức là đã đạt đến trạng thái vững chắc.
Vaḍḍhetabbaṃ pādakajjhānārammaṇaṃ kittakanti āha ‘‘etthantaragata’’ntiādi.
How much should the Kasina-object, which is the object of the foundation jhāna, be expanded? He states: "contained within this interval," and so on.
Đối tượng của thiền nền tảng cần được mở rộng đến mức nào? Ngài nói “đến trong khoảng đó” v.v.
Pādakajjhānassa hi ārammaṇabhūtaṃ kasiṇanimittaṃ ‘‘ettakaṃ ṭhānaṃ pharatū’’ti manasi karitvā pādakajjhānaṃ samāpajjantassa kasiṇanimittaṃ tattakaṃ ṭhānaṃ pharitvā tiṭṭhati.
Indeed, when a yogi enters the foundation jhāna, having mentally determined, "Let the Kasina-object, which is the object of the foundation jhāna, pervade this much space," the Kasina-object pervades that much space and remains there.
Quả vậy, đối với người nhập thiền nền tảng sau khi tác ý rằng “mong rằng tướng kasiṇa lan rộng đến chừng ấy nơi”, tướng kasiṇa sẽ đứng yên sau khi lan rộng đến chừng ấy nơi.
So samāpattito vuṭṭhāya puna pādakajjhānaṃ asamāpajjitvāpi anekappabhedepi sadde āvajjati subhāvitabhāvanattā.
Having risen from that attainment, he can attend to various kinds of sounds even without re-entering the foundation jhāna, because of the well-developed meditation.
Vị ấy, sau khi xuất khỏi định, dù không nhập lại thiền nền tảng, vẫn có thể hướng tâm đến các âm thanh có nhiều loại khác nhau do sự tu tập đã được thuần thục.
Tattha aññataraṃ saddaṃ ārabbha uppannāvajjanānantaraṃ cattāri, pañca vā javanāni uppajjanti, tesu pacchimaṃ iddhicittaṃ hoti.
Among those sounds, after the Āvajjana (attending consciousness) that arises with reference to one particular sound, four or five Javanas (impulsive consciousnesses) arise, and the last of these is the Iddhicitta (supernormal power consciousness).
Trong đó, sau khi hướng tâm (āvajjana) khởi lên lấy một âm thanh nào đó làm đối tượng, bốn hoặc năm sát-na tâm tốc hành (javana) khởi lên, trong số đó sát-na tâm cuối cùng là tâm thần thông (iddhicitta).
Evaṃ yattakaṃ saddaṃ icchati, tattakaṃ tattha gataṃ āvajjitvā abhiññāñāṇena jānāti.
Thus, he attends to as much sound as he desires, located in that place, and knows it with the knowledge of Abhiññā.
Như vậy, vị ấy muốn nghe âm thanh đến đâu, thì sau khi hướng tâm đến âm thanh ở nơi đó, vị ấy biết được bằng trí tuệ thắng trí (abhiññāñāṇa).
Yena pana evaṃ kasiṇanimittaṃ avaḍḍhitaṃ, tena punapi pādakajjhānaṃ samāpajjitabbameva.
However, for one by whom the Kasina-object has not been thus expanded, the foundation jhāna must be re-entered.
Tuy nhiên, người nào chưa mở rộng tướng kasiṇa như vậy thì phải nhập lại thiền nền tảng.
So hi taṃ ṭhānagatasaddaṃ pādakajjhānaṃ samāpajjitvāva tato vuṭṭhāya abhiññācittena suṇāti.
For such a one, he hears the sound located in that place only after entering the foundation jhāna, rising from it, and then with the Abhiññā-mind.
Quả vậy, vị ấy chỉ sau khi nhập thiền nền tảng và xuất khỏi đó mới nghe được âm thanh ở nơi ấy bằng tâm thắng trí (abhiññācitta).
Tato eva hi ‘‘pādakārammaṇena…pe… suṇātīti sāsaṅkaṃ vadatī’’ti (visuddhi. mahā. 2.400) vuttaṃ.
It is for this very reason that it is said, "by means of the foundation-object...he hears," expressing it with some doubt.
Chính vì thế, đã có lời nói rằng: “Nghe bằng đối tượng của thiền nền tảng... v.v... nói một cách nghi ngờ” (Visuddhi. mahā. 2.400).
Iddhividhalābhī pana sesābhiññalābhino viya vijjamānasaddādiārammaṇamattameva akatvā āgantukarūpanimmāpanato sabbathāpi dvikkhattuṃ pādakajjhānaṃ samāpajjitvāva taṃ nipphādeti.
But one who has attained Iddhividha (supernormal powers), unlike those who have attained other Abhiññās, does not merely make an existing sound, etc., the object, but rather creates an adventitious form, thereby accomplishing it always by entering the foundation jhāna twice.
Còn người đắc thần thông biến hóa (iddhividha), không chỉ lấy các đối tượng hiện hữu như âm thanh v.v. làm đối tượng như những người đắc các thắng trí khác, mà do việc tạo ra sắc pháp ngoại lai, vị ấy hoàn thành việc đó chỉ sau khi nhập thiền nền tảng hai lần trong mọi trường hợp.
Ekaṅguladvaṅgula-ggahaṇañcettha sukhumasaddāpekkhāya kataṃ.
Here, the mention of "one finger-breadth, two finger-breadths" is made with reference to subtle sounds.
Và ở đây, việc đề cập đến một ngón tay, hai ngón tay là nói về âm thanh vi tế.
1068. Suṇantoti evaṃ paricchinditvā paricchinditvā savanena vasikatābhiñño hutvā yathāvajjite suṇanto.
1068. "Hearing" means having become one whose Abhiññā is under control through repeatedly discerning and hearing, he hears as he attends.
Khi nghe (Suṇanto) là sau khi đã trở thành người có thắng trí thuần thục qua việc nghe bằng cách phân định, phân định như vậy, khi nghe những gì đã được hướng tâm đến.
Pāṭiyekkampīti ekajjhaṃ pavattamānepi yāva brahmalokā ekakolāhalaṃ katvā uṭṭhite saṅkhabherīpaṇavādisadde paccekaṃ vatthubhedena vavatthāpetukāmatāya sati ‘‘ayaṃ saṅkhasaddo, ayaṃ bherīsaddo, ayaṃ paṇavasaddo’’tiādinā paccekaṃyeva vavatthāpetuṃ sakkotiyevāti.
"Each separately" means that even when many sounds like conches, drums, and kettledrums arise simultaneously, creating a single clamor up to the Brahma-world, if there is a desire to distinguish them by their individual nature, one can distinguish each separately, saying, "This is the sound of a conch, this is the sound of a drum, this is the sound of a kettledrum," and so on.
Ngay cả từng loại riêng biệt (Pāṭiyekkampīti) là, ngay cả khi các âm thanh của ốc tù và, trống lớn, trống nhỏ v.v. cùng lúc vang lên, tạo thành một tiếng huyên náo duy nhất cho đến cõi Phạm thiên, nếu có ý muốn phân định chúng riêng biệt theo từng loại vật thể, thì vị ấy vẫn có thể phân định riêng từng loại bằng cách nhận biết “đây là tiếng ốc tù và, đây là tiếng trống lớn, đây là tiếng trống nhỏ” v.v.
Dibbasotañāṇavaṇṇanā.
Description of the knowledge of the Divine Ear.
Phần giải về Thiên nhĩ trí.
1069-73. Cetopariyamānasanti pariyātīti pariyaṃ, sarāgādivasena paricchijja jānātīti attho.
1069-73. "Cetopariyamānasa": The word pariyaṃ means that which discerns or knows by distinguishing, for example, by way of attachment and so on.
Trí biết tâm (Cetopariyamānasaṃ): Trí thấu suốt được gọi là pariyaṃ, nghĩa là biết bằng cách phân định theo các loại tâm như tâm có tham v.v.
Yesañhi dhātūnaṃ gati attho, buddhipi tesaṃ attho hotīti.
For indeed, if movement is the meaning of a root, then knowledge is also its meaning.
Quả vậy, những căn (dhātu) nào có nghĩa là “đi đến” (gati), chúng cũng có nghĩa là “trí tuệ” (buddhi).
Cetaso pariyaṃ cetopariyaṃ, manasi bhavanti mānasaṃ, ñāṇaṃ, cetopariyañca taṃ mānasañcāti cetopariyamānasaṃ.
Cetopariyaṃ is that which comprehends the mind. Mānasaṃ is that which arises in the mind, i.e., knowledge. It is cetopariya and it is mānasa, therefore it is cetopariyamānasaṃ.
Trí thấu suốt tâm là cetopariyaṃ; cái sinh khởi trong tâm là mānasaṃ, tức là trí tuệ; vừa là trí thấu suốt tâm, vừa là cái sinh khởi trong tâm, nên gọi là cetopariyamānasaṃ.
Dibbacakkhuvasenevāti dibbacakkhuupanissayeneva.
"By means of the divine eye" means by means of the strong supporting condition of the divine eye.
Chính nhờ thiên nhãn (Dibbacakkhuvasena eva) là chính nhờ sự hỗ trợ của thiên nhãn.
Tañhi etassa uppādane parikammaṃ.
For that* is the preliminary work for the production of this*.
Quả vậy, đó là sự chuẩn bị (parikamma) để làm phát sinh trí này.
Tasmāti yasmā idaṃ dibbacakkhuvaseneva pavattati, tasmā.
"Therefore" means, because this* functions by means of the divine eye, therefore.
Do đó (Tasmā) là vì trí này vận hành chính nhờ thiên nhãn, do đó.
Dibbena cakkhunāti dibbasadisatādīhi ‘‘dibbacakkhū’’ti laddhavohārena dibbacakkhuñāṇena disvāti sambandho.
"With the divine eye" is connected with "seeing" by means of the knowledge of the divine eye, which is designated as "divine eye" due to its similarity to the divine eye.
Bằng thiên nhãn (Dibbena cakkhunā) có liên hệ với “sau khi thấy bằng thiên nhãn trí”, là trí tuệ được gọi là “thiên nhãn” do sự tương đồng với mắt của chư thiên v.v.
Hadayanti na hadayavatthu, atha kho hadayamaṃsapesi.
"Heart" does not refer to the heart-base (hadayavatthu), but rather to the heart muscle.
Trái tim (Hadayaṃ) không phải là ý vật (hadayavatthu), mà là miếng thịt tim.
Yaṃ bahi kamalamakuḷasaṇṭhānaṃ anto kosātakīphalasadisanti vuccati.
It is said that externally it resembles a lotus bud, and internally it is like the fruit of a Kosātaki plant.
Nó được mô tả là bên ngoài có hình dạng như búp sen, bên trong giống như quả mướp đắng.
Tañhi nissāya idāni vuccamānaṃ lohitaṃ tiṭṭhati.
Indeed, the blood that is now being described rests supported by it.
Quả vậy, nương vào nó mà huyết đang được nói đến đây tồn tại.
Hadayavatthu pana imaṃ lohitaṃ nissāya pavattati.
But the heart-base (hadayavatthu) functions supported by this blood.
Còn ý vật (hadayavatthu) thì nương vào huyết này mà vận hành.
Lohitaṃ disvāti lohitassa vaṇṇaṃ disvā.
"Seeing the blood" means seeing the color of the blood.
Sau khi thấy huyết (Lohitaṃ disvā) là sau khi thấy màu sắc của huyết.
Dibbacakkhunopi hi vaṇṇameva dissati.
For indeed, even to the divine eye, only color is visible.
Quả vậy, thiên nhãn cũng chỉ thấy được màu sắc.
Teneva hi taṃ cakkhusadisattā ‘‘cakkhū’’ti vuccati.
It is for this very reason that it is called "eye" due to its similarity to the eye.
Chính vì thế, do sự tương đồng với con mắt, nó được gọi là “nhãn” (cakkhu).
Parassāti aññassa.
"Of another" means of someone else.
Của người khác (Parassa) là của người khác.
Yathā hi yo paro na hoti, so attā, evaṃ yo attā na hoti, so paro.
Just as one who is not another is oneself, so one who is not oneself is another.
Quả vậy, như người nào không phải là người khác thì là chính mình, cũng vậy, người nào không phải là chính mình thì là người khác.
Kathaṃ pana dibbacakkhunā lohitassa vaṇṇadassanena paracittaṃ viññeyyanti āha ‘‘somanassayute’’tiādi.
How can another's mind be known by seeing the color of the blood with the divine eye? He replies, "When conjoined with joy," and so on.
Làm thế nào tâm của người khác có thể được biết thông qua việc thấy màu sắc của huyết bằng thiên nhãn? Ngài nói “khi hợp với hỷ” v.v.
Lohitanti rattaṃ nigrodhaphalasamānavaṇṇaṃ.
"Blood" is red, the color of a ripe fig fruit (nigrodhapakkaphalasamānavaṇṇaṃ).
Huyết (Lohitaṃ) là màu đỏ, có màu sắc tương tự quả cây đa chín.
Kāḷakanti jambusadisavaṇṇaṃ.
"Dark" is the color resembling a rose apple.
Màu đen (Kāḷakaṃ) là màu sắc tương tự quả trâm.
Tilatelūpamanti anena pasannabhāvamāha.
"Like sesame oil": by this is indicated its clarity.
Tương tự dầu mè (Tilatelūpamaṃ): Bằng câu này, ngài chỉ ra trạng thái trong trẻo.
Kathaṃ pana citte somanassa sahagatādimhi sati kammajassa lohitassa vividhavaṇṇabhāvāpattīti?
How is it that when the mind is conjoined with joy and so on, the karmically produced blood assumes various colors?
Vậy làm thế nào mà huyết do nghiệp sinh lại có thể có những màu sắc khác nhau khi tâm đi kèm với hỷ v.v.?
Kiñcāpi hadayavatthusannissitabhūtāni kammajāneva, taṃ pana lohitaṃ kammajamevāti natthi catusantatirūpassapi tattha labbhamānattā.
Although the fundamental elements based on the heart-base are indeed karmically produced, it is not the case that this blood is only karmically produced, because the four continuity-rūpas are also found therein.
Mặc dù các đại chủng nương vào ý vật (hadayavatthu) chỉ do nghiệp sinh, nhưng không phải huyết đó chỉ do nghiệp sinh, vì ở đó cũng có thể tìm thấy sắc pháp từ bốn nguồn gốc.
Teneva hi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘idaṃ rūpaṃ somanassindriyasamuṭṭhānaṃ, idaṃ domanassindriyasamuṭṭhānaṃ, idaṃ upekkhindriyasamuṭṭhānanti parassa hadayalohitavaṇṇaṃ passitvā’’ti (visuddhi. 2.401) vuttaṃ.
It is for this very reason that it is said in the Aṭṭhakathā: "Having seen the color of another's heart-blood, thinking 'This rūpa arises from the faculty of joy (somanassindriya), this from the faculty of dejection (domanassindriya), this from the faculty of equanimity (upekkhindriya)'" (Visuddhi. 2.401).
Chính vì thế, trong Chú giải có nói: “Thấy màu sắc huyết trong tim của người khác rồi biết rằng ‘sắc này do hỷ căn làm nhân sinh, sắc này do ưu căn làm nhân sinh, sắc này do xả căn làm nhân sinh’” (Visuddhi. 2.401).
Evampi yaṃ tattha acittajaṃ, tassa yathāvuttavaṇṇabhedena na bhavitabbanti?
Even so, is it not the case that what is not mind-produced (acittajaṃ) among those rūpas should not have the aforementioned differences in color?
Dù vậy, những sắc pháp nào ở đó không do tâm sinh, chúng không thể có sự khác biệt về màu sắc như đã nói, phải không?
Bhavitabbaṃ sesasantatirūpānaṃ tadanuvattanato.
It should, because the other continuity-rūpas follow it.
Chúng phải có, vì các dòng sắc pháp còn lại cũng thuận theo đó.
Yathā hi gamanādīsu cittajarūpāni utujakammajāhārajarūpehi anuvattīyanti, aññathā kāyassa desantarappattiyeva na siyāti, evamidhāpi cittajarūpaṃ sesasantatirūpehi anuvattīyati, pasādakodhavelāsu ca cakkhussa vaṇṇabhedāpattiyeva tassatthassa nidassanaṃ daṭṭhabbaṃ, tasmā somanassādiyuttacittānurūpaṃ uppannacittasamuṭṭhānarūpavasena sesatisamuṭṭhānarūpānampi nānāvaṇṇatā hotiyevāti suṭṭhu vuttaṃ ‘‘lohitaṃ lohitaṃ siyā’’tiādi.
Just as mind-produced rūpas are followed by temperature-produced, kamma-produced, and nutriment-produced rūpas in walking and so forth, for otherwise the body would not reach another place, so too here, mind-produced rūpa is followed by the other continuity-rūpas. The change in the color of the eye during times of joy and anger should be seen as an illustration of this fact. Therefore, it is well said, "The blood would be red," and so on, because the other three kinds of arising rūpas also have various colors in accordance with the mind conjoined with joy and so on, by means of the mind-produced rūpa that has arisen.
Quả vậy, cũng như trong các hoạt động đi lại v.v., các sắc pháp do tâm sinh được các sắc pháp do thời tiết, nghiệp và vật thực sinh thuận theo, nếu không thì thân không thể di chuyển đến nơi khác được; tương tự ở đây, sắc pháp do tâm sinh cũng được các dòng sắc pháp còn lại thuận theo. Sự thay đổi màu sắc của mắt trong những lúc vui vẻ hay giận dữ cần được xem là ví dụ cho điều này. Do đó, tương ứng với các tâm hợp với hỷ v.v., các sắc pháp từ ba nguồn gốc còn lại cũng có màu sắc khác nhau do ảnh hưởng của sắc pháp do tâm sinh đã khởi lên. Vì vậy, câu nói “huyết sẽ có màu đỏ” v.v. là rất đúng đắn.
Disvā hadayalohitanti paṭhamaṃ tāva anumānañāṇena lohitaṃ disvā.
"Having seen the heart's blood" means having first seen the blood by inferential knowledge.
Thấy huyết trong tim (Disvā hadayalohitaṃ) là trước tiên, thấy huyết bằng trí suy luận.
Kātabbaṃ thāmataṃ gatanti uppādetvā thāmabhāvaṃ gataṃ kātabbaṃ.
"Should be made to become firm" means it should be made to reach a state of firmness, having been produced.
Cần làm cho đạt đến sức mạnh (Kātabbaṃ thāmataṃ gataṃ) là sau khi làm cho phát sinh, cần phải làm cho nó đạt đến trạng thái có sức mạnh.
Cetopariyañāṇañhi uppādetukāmena yoginā dibbacakkhulābhinā eva satā heṭṭhā vuttanayena rūpāvacaracatutthajjhānaṃ aṭṭhaṅgasamannāgataṃ abhinīhārakkhamaṃ katvā ālokaṃ vaḍḍhetvā dibbena cakkhunā parassa hadayamaṃsapesiṃ nissāya vattamānassa lohitassa vaṇṇadassanena idāni imassa cittaṃ ‘‘somanassasahagata’’nti vā ‘‘domanassasahagata’’nti vā ‘‘upekkhāsahagata’’nti vā nayaggāhavasena vavatthāpetvā pādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya ‘‘imassa cittaṃ jānāmī’’ti parikammaṃ kātabbaṃ.
Indeed, a yogi desirous of generating the Cetopariyañāṇa, being one who has attained the divine eye, should, in the manner stated below, make the fourth rūpāvacara jhāna, endowed with eight factors, capable of leading forth*; having increased the light, and having ascertained the mind of this person now, by seeing the color of the blood existing in another person's heart-flesh-organ with the divine eye, by way of inference, as "accompanied by joy" or "accompanied by displeasure" or "accompanied by equanimity", having entered the base-jhāna and risen from it, the preparatory work, "I shall know this person's mind", should be done.
Vị hành giả muốn làm cho cetopariyañāṇa (tha tâm thông) phát sanh, sau khi đã đắc được dibbacakkhu (thiên nhãn), theo phương pháp đã nói ở phần dưới, cần phải thực hành thiền sắc giới thứ tư (rūpāvacaracatutthajjhāna) có đủ tám chi và có khả năng hướng đến (abhinīhārakkhama), rồi phát triển ánh sáng (āloka). Bằng thiên nhãn, nhờ thấy được màu sắc của máu đang hiện hành nương vào khối thịt tim của người khác, vị ấy xác định rằng: “Bây giờ, tâm của người này là ‘câu hành với thọ hỷ’ (somanassasahagata)”, hoặc “câu hành với thọ ưu’ (domanassasahagata)”, hoặc “câu hành với thọ xả’ (upekkhāsahagata)”. Sau khi xác định theo cách nắm bắt phương pháp như vậy, vị ấy nhập thiền nền tảng (pādakajjhāna), xuất thiền, rồi nên thực hiện parikamma (chuẩn bị) rằng: “Ta sẽ biết tâm của người này.”
Kālasatampi kālasahassampi punappunaṃ pādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya tatheva paṭipajjitabbaṃ.
For a hundred periods of time or a thousand periods of time, one should repeatedly enter the base-jhāna and rise from it, and practice in the same way.
Dù trăm lần, dù ngàn lần, vị ấy cũng phải nhập và xuất thiền nền tảng lặp đi lặp lại rồi thực hành y như vậy.
Tassevaṃ dibbena cakkhunā hadayalohitavaṇṇadassanādividhinā paṭipajjantassa ‘‘idāni cetopariyañāṇaṃ uppajjissatī’’ti yaṃ tadā pavattatīti vavatthāpitaṃ cittaṃ, taṃ ārammaṇaṃ katvā manodvārāvajjanaṃ tīṇi cattāri vā javanāni kāmāvacarāni javanti.
As he practices in this manner, by the method of seeing the color of the heart's blood with the divine eye, etc., when it is said, "Now Cetopariyañāṇa will arise," then, taking that mind which was then determined as the object, manodvārāvajjana arises, and three or four kāmāvacara javanas flash forth.
Khi vị ấy thực hành theo phương pháp thấy màu sắc của máu trong tim bằng thiên nhãn như vậy, vào lúc được cho là “bây giờ cetopariyañāṇa sẽ phát sanh”, tâm nào đã được xác định là đang diễn ra vào lúc đó, lấy tâm ấy làm đối tượng, manodvārāvajjana (ý môn hướng tâm) sanh khởi, rồi ba hoặc bốn javana (tốc hành tâm) thuộc cõi dục (kāmāvacara) diễn ra.
Catutthaṃ, pañcamaṃ vā abhiññācittaṃ rūpāvacaracatutthajjhānikaṃ.
The fourth or fifth is the abhiññā-citta, which is the rūpāvacara fourth jhāna.
Tâm thứ tư hoặc thứ năm là tâm abhiññā (thắng trí), thuộc thiền sắc giới thứ tư.
Tattha yaṃ tena appanācittena sampayuttaṃ ñāṇaṃ, idaṃ cetopariyañāṇaṃ.
The knowledge associated with that appanā-citta is the Cetopariyañāṇa.
Trong đó, trí tuệ nào tương ưng với tâm appanā (an chỉ) ấy, đây chính là cetopariyañāṇa.
Tañhi yattha anena parikammaṃ kataṃ, taṃ parassa cittaṃ paccakkhato paṭivijjhantaṃ vibhāventameva hutvā pavattati, rūpaṃ viya ca dibbacakkhuñāṇaṃ, saddaṃ viya ca dibbasotañāṇaṃ.
For that knowledge, taking as its object that person’s mind concerning which preparatory work was done by him, arises by penetrating it directly and making it clear, just as the divine-eye-knowledge makes a visible object clear, and the divine-ear-knowledge makes a sound clear.
Trí tuệ ấy, nơi mà vị này đã thực hiện parikamma, sẽ diễn ra bằng cách thấu suốt và làm hiển lộ một cách trực tiếp tâm của người khác, giống như dibbacakkhuñāṇa (thiên nhãn thông) đối với sắc và dibbasotañāṇa (thiên nhĩ thông) đối với thanh.
Tato paraṃ pana kāmāvacaracittehi sarāgādivavatthāpanaṃ hoti nīlādivavatthāpanaṃ viya.
Beyond that, with kāmāvacara minds, there is discernment of states like ‘with lust’ (sarāga), just as there is discernment of colors like blue.
Sau đó, việc xác định tâm có tham (sarāga), v.v. được thực hiện bởi các tâm cõi dục, tương tự như việc xác định màu xanh, v.v.
1074-5. Evamadhigatassa pana cetopariyañāṇassa thāmagamanavidhānampi adhigamavidhānasadisameva, tadevettha ācariyena dassitaṃ.
The method for bringing this attained Cetopariyañāṇa to full strength is similar to the method of its attainment; this is what the teacher has indicated here.
Phương pháp để cetopariyañāṇa đã chứng đắc như vậy đạt đến sự vững mạnh cũng tương tự như phương pháp chứng đắc; chính điều đó đã được vị A-xà-lê chỉ ra ở đây.
Evaṃ thāmagatetiādi thāmagamanānisaṃsadassanaṃ.
"Thus, having reached full strength" (Evaṃ thāmagate) and so on, is a demonstration of the benefits of reaching full strength.
Evaṃ thāmagatetiādi (Như vậy, khi đã vững mạnh) là sự trình bày về lợi ích của việc đạt đến sự vững mạnh.
Sabbamevāti idaṃ ‘‘kāmāvacaracittaṃ, rūpārūpesu mānasa’’nti ubhayapadenapi sambandhitabbaṃ, catupaṇṇāsavidhaṃ kāmāvacaracittaṃ, pañcadasarūpāvacaracittaṃ, dvādasaarūpāvacaracittanti sabbameva, paccekaṃ sarāgādippabhedakaṃ vijānātīti attho.
The term "all" (sabbameva) should be connected with both phrases "kāmāvacara mind" and "mind in rūpa and arūpa realms"; it means all fifty-four kāmāvacara minds, fifteen rūpāvacara minds, and twelve arūpāvacara minds, each type of which is distinguished by 'with lust' (sarāga) and so on, can be known.
Sabbamevāti (Tất cả), từ này cần được liên kết với cả hai cụm từ “kāmāvacaracittaṃ (tâm cõi dục)” và “rūpārūpesu mānasaṃ (tâm trong cõi sắc và vô sắc)”. Nghĩa là, vị ấy biết tất cả, từng loại một, các tâm có sự phân chia như tâm có tham (sarāga), v.v., bao gồm năm mươi bốn loại tâm cõi dục, mười lăm loại tâm sắc giới, và mười hai loại tâm vô sắc giới.
Puthujjanassa vasenāyaṃ abhiññākathāti lokuttaracittaṃ idha anuddhaṭaṃ.
This discourse on abhiññā is presented from the perspective of an ordinary person (puthujjana), hence supramundane (lokuttara) minds are not mentioned here.
Vì đây là phần nói về abhiññā theo phương diện của phàm nhân, nên tâm siêu thế (lokuttaracitta) không được đề cập ở đây.
Tampi hi uparimo, sadiso vā ariyo heṭṭhimassa, sadisassa ca cittaṃ jānāti, heṭṭhimo pana uparimassa cittaṃ na jānāti.
For indeed, a higher or equal noble one (ariya) knows the mind of a lower or equal one, but a lower one does not know the mind of a higher one.
Vị Thánh ở bậc cao hơn hoặc cùng bậc có thể biết tâm của vị Thánh ở bậc thấp hơn hoặc cùng bậc, nhưng vị Thánh ở bậc thấp hơn thì không biết được tâm của vị Thánh ở bậc cao hơn.
Yathā cetaṃ, evaṃ arūpāvacarajjhāne akatābhiniveso puthujjano, sekhopi vā arūpāvacaracittaṃ na jānāti.
Just as this is so, an ordinary person (puthujjana) or even a trainee (sekha) who has not established himself in the arūpāvacara jhānas does not know the arūpāvacara mind.
Cũng như vậy, phàm nhân hoặc bậc hữu học (sekha) chưa có sự chú tâm vào thiền vô sắc giới thì không biết được tâm vô sắc giới.
Aṭṭhasamāpattikassa pana vasena idhārūpāvacaracittassāpi jānanaṃ vuttaṃ.
However, here the knowledge of arūpāvacara mind is stated for one who has attained all eight attainments.
Tuy nhiên, ở đây, việc biết cả tâm vô sắc giới được nói đến theo phương diện của người đã đắc tám thiền chứng (aṭṭhasamāpattika).
Arahā pana āruppe akatābhinivesopi tappaṭicchādakaavijjāya vihatattā tampi jānātiyeva.
But an Arahant, even if not established in the arūpa realms, still knows it, due to having dispelled the ignorance that obscures it.
Còn bậc A-la-hán, dù chưa có sự chú tâm vào cõi vô sắc, nhưng do đã diệt trừ vô minh che lấp, nên vẫn biết được cả tâm ấy.
Cetopariyañāṇavaṇṇanā.
Description of Cetopariyañāṇa.
Luận về Cetopariyañāṇa (Tha Tâm Thông).
1076-7. Pubbe atītajātīsu nivāsā nivutthā attano santāne pavattā, saparaviññāṇehi gocarāsevanāya āsevitā ca khandhā pubbenivāsā.
The aggregates (khandhas) that have previously existed in one's own continuum in past lives, and the aggregates that have been experienced as objects by one's own consciousness and the consciousness of others, are called pubbenivāsas (past existences).
Pubbenivāsa là các uẩn đã từng trú ngụ, từng diễn ra trong dòng tương tục của chính mình ở các kiếp quá khứ, và các uẩn đã được kinh nghiệm qua sự tiếp xúc đối tượng bởi thức của mình và của người khác.
Paraviññāṇaviññātāpi hi pubbe nivasiṃsu etthāti pubbenivāsāti vuccanti, te pana chinnavaṭumakānussaraṇādīsu buddhānaṃyeva visayā, pubbe nivāsesu sarūpavibhāvakaṃ ñāṇaṃ pubbenivāsañāṇaṃ.
Indeed, even aggregates known by the consciousness of others are called pubbenivāsas because they existed previously. However, these are within the scope only of the Buddhas, concerning recollections of broken-off paths and so on. The knowledge that reveals the nature of these past existences is pubbenivāsānussatiñāṇa (knowledge of recollecting past lives).
Ngay cả các uẩn được biết bởi thức của người khác cũng được gọi là pubbenivāsa vì ý nghĩa “đã từng trú ngụ ở đó trong quá khứ”. Tuy nhiên, những điều đó, như việc nhớ lại vết sẹo đã lành, là đối tượng riêng của các vị Phật. Trí tuệ làm hiển lộ bản chất trong các tiền trú được gọi là pubbenivāsañāṇa (túc mạng thông).
Tena.
By that.
Bởi trí tuệ ấy.
Tadanussatīti tesaṃ pubbenivāsānaṃ anussati.
"Their recollection" refers to the recollection of those past existences.
Tadanussatīti là sự hồi tưởng lại các tiền trú ấy.
Heṭṭhā tīsu jhānesu yathārahaṃ pītisukhehi kāyacittānaṃ sampīṇanāya cattāri jhānāni samāpajjitabbānīti āha ‘‘jhānāni panā’’tiādi.
He states, "The jhānas, however," and so on, indicating that in the three lower jhānas, the four jhānas should be entered, appropriately gratifying the body and mind with joy (pīti) and happiness (sukha).
Để làm cho thân và tâm được thấm nhuần bởi hỷ và lạc trong ba thiền dưới một cách thích hợp, bốn thiền cần phải được nhập. Vì vậy, ngài nói ‘‘jhānāni panā’’tiādi (Còn các thiền).
Aññathā pādakajjhānaṃ samāpajjitvāyevāti vuttaṃ siyā.
Otherwise, it would have been said that one should only enter the base-jhāna.
Nếu không, lẽ ra đã nói rằng: “chỉ sau khi nhập thiền nền tảng”.
Yāya nisajjāya nisinnassa anussaraṇārambho, sā idha sabbapacchimā nisajjā.
The sitting posture in which one begins to recollect is here called the last sitting posture.
Tư thế ngồi mà trong đó việc bắt đầu hồi tưởng xảy ra, ở đây được gọi là sabbapacchimā nisajjā (tư thế ngồi cuối cùng nhất).
1078-80. Tato pabhuti…pe… kkamāti tasmiṃ bhave purimabhavādīsu kataṃ sabbampi saṅgahetvā sabbamāvajjitabbantiādinā visuṃ visuṃ rattindivādivasena dasseti.
"From that time onwards... etc. ... in order" means gathering all actions performed in that existence, and in previous existences, and so on, it shows them separately as performed during day and night, etc., with "all should be adverted to" and so on.
Tato pabhuti…pe… kkamāti (Từ đó trở đi... theo thứ tự), ngài trình bày riêng theo từng ngày đêm, v.v. bằng cách nói sabbamāvajjitabbantiādi (nên hướng tâm đến tất cả), bao gồm tất cả những gì đã làm trong kiếp đó và trong các kiếp trước, v.v.
Divase rattiyaṃ katanti sabbapacchimanisajjāto paṭṭhāya āsanapaññāpanaṃ senāsanappavesananti paṭilomena sakalaṃ rattindivaṃ katakiccaṃ āvajjitabbaṃ.
"What was done by day and night" means that all actions performed throughout the day and night, such as arranging the seat and entering the dwelling, starting from the very last sitting posture, should be adverted to in reverse order.
Divase rattiyaṃ katanti (việc đã làm trong ngày, trong đêm), bắt đầu từ tư thế ngồi cuối cùng nhất, cần phải hướng tâm ngược dòng đến tất cả các công việc đã làm trong suốt ngày đêm, như việc sửa soạn chỗ ngồi, việc đi vào trú xứ.
Katamāvajjitabbanti yaṃ etthantare katakiccaṃ, sabbaṃ taṃ paṭilomakkameneva āvajjitabbanti attho.
"What is to be adverted to?" means that all actions performed during that interval should be adverted to in reverse order.
Katamāvajjitabbanti (cần hướng tâm đến việc đã làm), nghĩa là, tất cả công việc nào đã được làm trong khoảng thời gian đó, tất cả đều cần được hướng tâm theo thứ tự ngược dòng.
Ettakaṃ pana pakaticittassapi pākaṭaṃ, parikammacittassa pana atipākaṭameva.
This much is clear even to an ordinary mind, and very clear indeed to a preparatory mind.
Chừng ấy việc thì ngay cả đối với tâm bình thường cũng đã rõ ràng, còn đối với tâm parikamma thì lại càng rõ ràng hơn.
Sace panettha kiñci na pākaṭaṃ hoti, puna pādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya āvajjitabbaṃ, ettakena dīpe jalite viya pākaṭaṃ hoti.
If anything is not clear here, one should re-enter the base-jhāna, rise, and advert to it again; by doing so, it becomes clear, as if a lamp were lit.
Nếu có điều gì đó ở đây không rõ ràng, vị ấy nên nhập thiền nền tảng lại, xuất thiền rồi hướng tâm. Chỉ với chừng đó, nó sẽ trở nên rõ ràng như khi ngọn đèn được thắp lên.
Pādakajjhānasamāpajjanañhi satthakassa viya nisānasilā satipaññānaṃ nisitabhāvāvahaṃ, tasmā tā taṃsamāpajjanena paramanepakkappattā honti.
Indeed, entering the base-jhāna is like a whetstone for a knife, making mindfulness and wisdom sharp; therefore, by entering it, they attain extreme keenness.
Việc nhập thiền nền tảng giống như đá mài đối với con dao, nó mang lại sự sắc bén cho niệm và tuệ. Do đó, nhờ nhập thiền ấy, niệm và tuệ đạt đến sự tinh xảo tột bậc.
Purimasmiṃ bhaveti imamhā bhavā anantare purimasmiṃ bhave.
"In the previous existence" means in the existence immediately preceding this present existence.
Purimasmiṃ bhaveti (trong kiếp trước) là trong kiếp trước liền kề với kiếp này.
1081. Nibbattaṃ nāmarūpañcāti attano paccayehi nibbattanāmarūpaṃ.
"And the nāmarūpa that has arisen" refers to the nāmarūpa generated by one's own conditions.
Nibbattaṃ nāmarūpañcāti (và danh sắc đã sanh) là danh sắc đã sanh khởi do các duyên của nó.
Sādhukanti suṭṭhu aparihāpetvā āvajjitabbaṃ.
"Thoroughly" means it should be adverted to well, without any neglect.
Sādhukanti (một cách tốt đẹp) là cần phải hướng tâm một cách kỹ lưỡng, không bỏ sót.
Pahoti hi imissā abhiññāya katādhikāro bhikkhu paṭhamavāreneva paṭisandhiṃ ugghāṭetvā cutikkhaṇe nāmarūpaṃ ārammaṇaṃ kātuṃ, tathā asakkontenāpi dhuranikkhepaṃ akatvā pādakajjhānameva punappunaṃ samāpajjitabbaṃ, tato ca vuṭṭhāya punappunaṃ āvajjitabbaṃ.
A bhikkhu who has performed preliminary practices for this abhiññā is indeed capable of uncovering the paṭisandhi (rebirth-linking consciousness) and taking the nāmarūpa (mind-and-matter) at the moment of death (cutikkhaṇa) as an object in the very first instance; even if one is unable to do so, one should not give up the effort, but repeatedly enter the base-jhāna, and having risen from it, repeatedly advert to the object.
Vị tỳ-khưu đã có sự tích lũy cho abhiññā này có khả năng ngay trong lần đầu tiên vén mở được sự tái sanh và lấy danh sắc ở khoảnh khắc tử làm đối tượng. Người không thể làm được như vậy cũng không nên từ bỏ nỗ lực, mà phải nhập thiền nền tảng lặp đi lặp lại, và sau khi xuất thiền, phải hướng tâm lặp đi lặp lại.
Āvajjantena ca pana paṭhamaṃ rūpaṃ āvajjitvā pacchā nāmaṃ āvajjitabbanti ācariyā.
And the teachers say that when adverting, one should first advert to rūpa and then to nāma.
Các vị A-xà-lê nói rằng, khi hướng tâm, trước tiên nên hướng tâm đến sắc, sau đó mới hướng tâm đến danh.
Apare pana vipariyāyena vadanti.
Others, however, say the reverse.
Còn các vị khác thì nói ngược lại.
Tattha pacchimanisajjāto pabhuti yāva paṭisandhito ārammaṇaṃ katvā pavattañāṇaṃ atītajātīsu nivutthadhammārammaṇābhāvato pubbenivāsānussatiñāṇaṃ nāma na hoti, taṃ pana parikammañāṇameva.
In this context, the knowledge that has arisen from the last sitting posture up to the paṭisandhi, by taking the object, is not called pubbenivāsānussatiñāṇa because it does not have the past-existing phenomena as its object; it is merely preparatory knowledge.
Trong đó, trí tuệ phát sanh lấy đối tượng từ tư thế ngồi cuối cùng cho đến sự tái sanh không được gọi là pubbenivāsānussatiñāṇa (trí nhớ các kiếp quá khứ), vì nó không có đối tượng là các pháp đã từng trú ngụ trong các kiếp quá khứ. Trí tuệ đó chỉ là parikammañāṇa (trí tuệ chuẩn bị).
Yadā panassa paṭisandhiṃ atikkamma cutikkhaṇe uppannaṃ nāmarūpaṃ ārammaṇaṃ katvā manodvārāvajjanaṃ uppajjati, tasmiṃ niruddhe vuttanayena appanācittaṃ uppajjati, tena sampayuttaṃ ñāṇaṃ pubbenivāsānussatiñāṇaṃ nāma.
However, when, having transcended the paṭisandhi, the manodvārāvajjana arises, taking as its object the nāmarūpa that arose at the moment of death, and upon its cessation, the appanā-citta arises in the manner stated, the knowledge associated with that appanā-citta is called pubbenivāsānussatiñāṇa.
Nhưng khi đối với vị ấy, manodvārāvajjana (ý môn hướng tâm) sanh khởi, vượt qua sự tái sanh và lấy danh sắc sanh khởi ở khoảnh khắc tử làm đối tượng, khi tâm đó diệt, tâm appanā (an chỉ) sanh khởi theo phương pháp đã nói. Trí tuệ tương ưng với tâm đó được gọi là pubbenivāsānussatiñāṇa.
Tenāha ‘‘yadā panā’’tiādi.
Therefore, it is said, "When, however," and so on.
Do đó, ngài nói ‘‘yadā panā’’tiādi (Nhưng khi nào).
Etthāha – kiṃ ekeneva abhiññācittena cutikkhaṇe pavattanāmarūpaṃ sabbampi ārammaṇaṃ karoti, udāhu aññena aññenāti.
Here it is asked: Does one abhiññā-citta take all the nāmarūpa occurring at the moment of death as its object, or does each distinct abhiññā-citta take a distinct nāmarūpa as its object?
Ở đây, có người hỏi: Phải chăng chỉ bằng một tâm abhiññā duy nhất mà vị ấy lấy toàn bộ danh sắc diễn ra ở khoảnh khắc tử làm đối tượng, hay là bằng các tâm khác nhau?
Kiñcettha yadi ekeneva, dūrato cittapaṭaṃ pekkhantassa viya anirūpitarūpena vavatthānaṃ hoti.
And what is the consequence? If it is by one, the determination of form would be indistinct, like someone viewing a distant picture.
Trong đó, nếu chỉ bằng một tâm, thì việc xác định sẽ không rõ ràng, giống như người nhìn một bức tranh từ xa.
Yadi ca aññena aññena, visuṃ visuṃ pādakajjhānasamāpajjanādinā bhavitabbanti?
And if it is by distinct ones, would it require entering the base-jhāna separately for each?
Còn nếu bằng các tâm khác nhau, thì phải có việc nhập thiền nền tảng, v.v. riêng biệt cho từng tâm sao?
Ubhayathāpi na doso.
There is no fault in either way.
Cả hai cách đều không có lỗi.
Iddhivisayassa hi acinteyyattā ekenapi abhiññācittena nāmarūpe passanto nirūpitarūpeneva passati, na anirūpitarūpeneva passati, aññenapi vā paṭhamameva pādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya samāhitacittena kataparikammassa pavattitattā puna samāpajjanaṃ vinā āvajjitvā ārammaṇaṃ karotiyevāti.
Indeed, due to the inconceivability of the sphere of supernormal powers (iddhivisaya), one who perceives nāmarūpa even with a single abhiññā-consciousness perceives it only in a distinctly manifested form, not in an indistinct, unmanifested form. Alternatively, having first attained the foundational jhāna, risen from it, and performed the preliminary work (parikamma) with a concentrated mind, one can then advert to and make it an object without needing to re-enter the jhāna.
Bởi vì cảnh giới của thần thông là bất khả tư nghì, nên dù chỉ với một tâm thắng trí, người thấy danh sắc vẫn thấy bằng sắc đã được xác định rõ, chứ không phải thấy bằng sắc chưa được xác định rõ. Hoặc, với một tâm thắng trí khác, do sự thực hành đã được thực hiện bằng tâm định sau khi nhập và xuất khỏi thiền nền tảng ngay từ đầu, nên không cần nhập thiền lại, hành giả vẫn có thể hướng tâm và lấy đó làm đối tượng.
Pubbenivāsānussatiñāṇavaṇṇanā.
Description of the Pubbenivāsānussatiñāṇa (Knowledge of Recollection of Past Lives) is concluded.
Giải về Túc Mạng Minh Trí.
1086-8. Dibbacakkhunāti dibbasadisattā, dibbavihāravasena paṭilabhitabbattā, attanā ca dibbavihārasannissitattā mahājutikatādīhi vā dibbaṃ, rūpadassanaṭṭhena cakkhumivāti cakkhu.
1086-8. By the divine eye (dibbacakkhunā) means: it is divine due to its similarity to the divine, due to its being attainable by means of a divine abiding (dibbavihāra), and due to its own reliance on a divine abiding, or due to its great luminosity (mahājutikatā), etc.; and it is an eye in the sense of seeing rūpa (forms).
1086-8. Bằng thiên nhãn (dibbacakkhunā): Được gọi là thiên (dibba) vì giống như của chư thiên, vì phải được chứng đắc bằng thiên trú, vì tự thân nó nương vào thiên trú, hoặc vì có ánh sáng vĩ đại v.v...; và là nhãn (cakkhu) vì có chức năng thấy sắc, giống như con mắt.
Yathā hi maṃsacakkhu viññāṇādhiṭṭhitaṃ samavisamaṃ ācikkhantaṃ viya pavattati, idaṃ pana tato sātisayaṃ cakkhukiccakārīti dibbañca taṃ cakkhu cāti dibbacakkhu, tena dibbacakkhunā.
Just as the physical eye, being supported by consciousness, functions as if pointing out what is even or uneven, this (divine eye) performs the function of an eye in a superior manner to that (physical eye). Thus, it is both divine and an eye, therefore dibbacakkhu (divine eye). By that divine eye.
Ví như nhục nhãn, được tâm thức nương tựa, hoạt động như thể chỉ ra sự bằng phẳng hay gồ ghề, thì thiên nhãn này lại thực hiện chức năng của con mắt một cách vượt trội hơn hẳn. Vì vậy, nó vừa là thiên vừa là nhãn, nên gọi là thiên nhãn. Bằng thiên nhãn ấy.
Kasiṇārammaṇanti aṭṭhannampi kasiṇānaṃ vasena kasiṇārammaṇaṃ.
Kasiṇa-object (kasiṇārammaṇaṃ) means an object related to kasiṇa by way of all eight kasiṇas.
Đối tượng kasiṇa (Kasiṇārammaṇaṃ): Tức là đối tượng kasiṇa theo tám loại kasiṇa.
Abhinīhārakkhamaṃ katvāti cuddasavidhena cittaparidamanena aṭṭhaṅgasampannatākaraṇena abhinīhārakkhamaṃ dibbacakkhuñāṇābhimukhaṃ pesanārahaṃ pesanayogyaṃ katvā.
Having made it capable of projection (abhinīhārakkhamaṃ katvā) means having made it capable of projection, suitable for directing towards the divine eye knowledge (dibbacakkhuñāṇa), and fit for dispatch, by means of disciplining the mind in fourteen ways and acquiring the eightfold completeness.
Làm cho có khả năng hướng đến (Abhinīhārakkhamaṃ katvā): Tức là làm cho tâm có khả năng hướng đến, xứng đáng được hướng đến, thích hợp được hướng đến thiên nhãn trí, bằng mười bốn cách điều phục tâm và bằng việc thành tựu tám chi phần.
‘‘Tejo…pe… kasiṇampi vā āsannaṃ kātabba’’nti pāṭhaseso.
‘‘Light… and the kasiṇa should be made close” is the remainder of the text.
Phần văn bản còn thiếu là: “... hoặc tejo kasiṇa (hỏa biến xứ)... cũng cần được làm cho gần gũi”.
Āsannaṃ kātabbanti dibbacakkhuñāṇuppattiyā samīpabhūtaṃ kāraṇabhūtaṃ kātabbaṃ, tattha upacārajjhānaṃ paguṇataraṃ katvā taṃ vaḍḍhetvā icchitakkhaṇe upaṭṭhānayogyaṃ katvā ṭhapetabbanti vuttaṃ hoti.
Should be made close (āsannaṃ kātabba) means should be made near or a cause for the arising of the divine eye knowledge. Here, it is said that the access concentration (upacārajjhāna) should be made very proficient, developed, and kept ready to appear at will.
Cần được làm cho gần gũi (Āsannaṃ kātabba): Tức là cần được làm cho trở thành nhân gần, nhân duyên cho sự phát sinh của thiên nhãn trí. Điều này có nghĩa là, cần phải làm cho cận định (upacārajjhāna) trở nên thuần thục hơn, phát triển nó và giữ cho nó ở trạng thái sẵn sàng khởi lên vào bất kỳ lúc nào mong muốn.
Etthāti imasmiṃ dibbacakkhunā rūpadassanavisaye.
Here (ettha) means in this matter of seeing forms with the divine eye.
Ở đây (Etthā): Tức là trong lĩnh vực thấy sắc bằng thiên nhãn này.
Seṭṭhanti paridīpitanti ālokakasiṇasseva pabhāvissajjanasabhāvena ālokakaraṇena itarehi visiṭṭhattā visiṭṭhanti paridīpitaṃ.
Declared as supreme (seṭṭhanti paridīpita) means declared as supreme because the light kasiṇa alone is superior to the others through its nature of emitting radiance and producing light.
Được trình bày là tối thắng (Seṭṭhanti paridīpitaṃ): Được trình bày là thù thắng vì chỉ có quang biến xứ (ālokakasiṇa), với bản chất phát ra ánh sáng, mới vượt trội hơn các kasiṇa khác trong việc tạo ra ánh sáng.
1089-90. Uppādetvāti paṭhamajjhānaniddese vuttanayena upacārajjhānuppādanena uppādetvā.
1089-90. Having generated (uppādetvā) means having generated it by producing access concentration in the manner stated in the section on the first jhāna.
1089-90. Sau khi làm phát sinh (Uppādetvā): Tức là làm phát sinh cận định (upacārajjhāna) theo phương pháp đã nêu trong phần giải về sơ thiền.
Upacārajjhānuppattiyā hi saddhiṃ paṭibhāganimittuppatti.
Indeed, the arising of the counterpart sign (paṭibhāganimitta) occurs with the arising of access concentration.
Bởi vì sự phát sinh của quang tướng (paṭibhāganimitta) đi cùng với sự phát sinh của cận định.
Yasmā pādakajjhānaṃ vijjamāneyeva āloke appanāvasena pavattimattaṃ vinā attano balena ālokaṃ pharituṃ na sakkoti, nāpi yathāpatthaṭaṃ thāvaraṃ kātuṃ, parikammaṃ pana tadubhayampi kātuṃ samatthaṃ, tasmā upacārabhūmiyaṃyeva taṃ vaḍḍhetabbanti āha ‘‘upacārabhūmiya’’ntiādi.
Since the foundational jhāna, even with the light present, cannot spread the light by its own power without merely operating by way of absorption (appanā), nor can it make the spread light stable; but the preliminary work (parikamma) is capable of doing both, therefore, it should be developed only in the stage of access (upacārabhūmiyaṃyeva). So, it says “in the stage of access” and so on.
Bởi vì thiền nền tảng, ngoài việc chỉ vận hành theo cách an chỉ định (appanā) khi ánh sáng còn hiện hữu, thì không thể tự mình dùng sức mạnh để lan tỏa ánh sáng, cũng không thể làm cho ánh sáng đã lan tỏa trở nên bền vững; trong khi đó, sự chuẩn bị (parikamma) lại có khả năng thực hiện cả hai điều đó. Do đó, cần phải phát triển nó ngay trong địa của cận định, nên ngài nói “trong địa của cận định (upacārabhūmiyaṃ)” v.v...
Upacārabhūmīti cettha ālokassa thāvarakaraṇavasappavattaṃ parikammacittamevāti daṭṭhabbaṃ.
Here, stage of access (upacārabhūmi) should be understood as the preliminary mind (parikammacitta) that functions to stabilize the light.
Địa của cận định (Upacārabhūmī) ở đây nên được hiểu chính là tâm chuẩn bị (parikammacitta) vận hành nhằm làm cho ánh sáng trở nên bền vững.
Appananti jhānavasena appanaṃ.
Absorption (appanā) means absorption by way of jhāna.
An chỉ (Appanaṃ): Tức là sự an chỉ theo cách của thiền.
Na hi akataparikammassa abhiññāvasena appanā sijjhati.
Indeed, absorption (appanā) by way of supernormal knowledge (abhiññā) is not accomplished by one who has not performed preliminary work.
Bởi vì đối với người chưa thực hiện sự chuẩn bị, sự an chỉ theo cách của thắng trí sẽ không thành tựu.
Tenāha ‘‘pādakajjhānanissita’’nti.
Therefore, it says “dependent on the foundational jhāna (pādakajjhānanissita)”.
Do đó, ngài nói “nương vào thiền nền tảng (pādakajjhānanissitaṃ)”.
Pādakajjhānanissitanti pādakajjhānārammaṇaṃ hoti, na dibbacakkhussa parikammanissitaṃ parikammārammaṇaṃ hoti, tathā ca sati ālokavaḍḍhanābhāvato rūpadassanaṃ na siyāti adhippāyo.
Dependent on the foundational jhāna means it has the foundational jhāna as its object; it is not dependent on the preliminary work of the divine eye, nor does it have the preliminary work as its object. If it were so, then due to the absence of light development, the perception of forms would not occur—such is the intention.
Nương vào thiền nền tảng (Pādakajjhānanissitaṃ): có nghĩa là đối tượng của thiền nền tảng, chứ không phải đối tượng của sự chuẩn bị nương vào sự chuẩn bị của thiên nhãn. Ý muốn nói, nếu như vậy thì sẽ không có sự phát triển ánh sáng, và do đó không thể thấy được sắc.
1091-3. Anto…pe… bhaveti antogatameva rūpagataṃ passitabbaṃ bhave, na bahiddhā vikkhepuppattihetubhāvato passitabbaṃ dibbacakkhunāti adhippāyo.
1091-3. Inside… should be (anto…pe… bhave) means that forms located within should be perceived, not those outside, as external objects can cause distraction. This is the intention regarding the divine eye.
1091-3. Nên... bên trong (Anto…pe… bhave): Ý muốn nói, chỉ nên thấy sắc tướng nằm bên trong phạm vi (ánh sáng đã được lan tỏa), không nên thấy bên ngoài, vì đó là nguyên nhân dẫn đến sự tán loạn.
Na hi āloke pharitepi maṃsacakkhussa āpāthaṃ hoti.
Indeed, even when light is spread, it does not become visible to the physical eye.
Bởi vì dù ánh sáng đã được lan tỏa, nó cũng không trở thành đối tượng của nhục nhãn.
Parikammassa vāro hi atikkamati tāvadeti idha parikammaṃ nāma yathāvuttakasiṇārammaṇaṃ upacārajjhānaṃ, taṃ rūpagataṃ passato na pavattati, kasiṇālokavasena ca rūpagatadassanaṃ kasiṇāloko ca parikammavasenāti tadubhayampi parikammassa appavattiyā na hoti.
The turn of the preliminary work passes immediately (parikammassa vāro hi atikkamati tāvade): Here, "preliminary work" (parikamma) refers to the access jhāna which has the kasiṇa object as described. This (preliminary work) does not function for one who is perceiving forms. And the perception of forms occurs by way of the kasiṇa light, and the kasiṇa light occurs by way of preliminary work. Thus, both (the kasiṇa light and the perception of forms) cease when the preliminary work does not function.
Lượt của sự chuẩn bị đã trôi qua (Parikammassa vāro hi atikkamati tāvade): Ở đây, sự chuẩn bị (parikamma) chính là cận định có đối tượng là kasiṇa như đã nói. Cận định đó không vận hành khi hành giả đang thấy sắc tướng. Việc thấy sắc tướng là nhờ vào ánh sáng kasiṇa, và ánh sáng kasiṇa là nhờ vào sự chuẩn bị. Do đó, khi sự chuẩn bị không vận hành, cả hai điều đó đều không xảy ra.
Tenāha ‘‘ālokopī’’tiādi.
Therefore, it says “āloko’pi” and so on.
Vì vậy, ngài nói “cả ánh sáng cũng (ālokopī)” v.v...
Tasmiṃ antarahite rūpagatampi na ca dissati, rūpagataṃ passato parikammassa vāro atikkamati, parikammapasutassa kasiṇārammaṇañāṇaṃ hotīti rūpagataṃ dissati, kathaṃ paṭipajjitabbanti āha ‘‘tenā’’tiādi.
When that light disappears, the forms also do not appear. When perceiving forms, the turn of the preliminary work passes. For one diligent in preliminary work, the knowledge of the kasiṇa object arises, and thus forms are seen. How should one practice? To show this, it states “tenā” and so on.
Khi ánh sáng đó biến mất, sắc tướng cũng không được thấy. Khi hành giả thấy sắc tướng, lượt của sự chuẩn bị đã trôi qua. Khi hành giả chuyên tâm vào sự chuẩn bị, trí có đối tượng là kasiṇa sẽ khởi lên, và sắc tướng được thấy. Vậy phải thực hành như thế nào? Để trả lời, ngài nói “do đó (tenā)” v.v...
1094-9. Evaṃ anukkamenāti punappunaṃ pādakajjhānaṃ samāpajjitvā tato vuṭṭhāya abhiṇhaṃ ālokapharaṇena.
1094-9. In this sequence (evaṃ anukkamenā) means repeatedly attaining the foundational jhāna, then rising from it, and frequently extending the light.
1094-9. Theo thứ tự như vậy (Evaṃ anukkamenā): Tức là bằng cách lặp đi lặp lại việc nhập thiền nền tảng, rồi xuất khỏi đó và liên tục lan tỏa ánh sáng.
Āloko thāmavāti ālokagato ciraṭṭhāyī siyā, tathā ca sati tattha sucirampi rūpagataṃ passateva.
The light should be strong (āloko thāmavā) means the light should be long-lasting. If so, one will continue to see forms in it for a very long time.
Ánh sáng trở nên mạnh mẽ (Āloko thāmavā): Tức là ánh sáng sẽ trở nên bền vững, tồn tại lâu dài. Khi đó, hành giả có thể thấy sắc tướng trong ánh sáng đó rất lâu.
Tena vuttaṃ ‘‘āloko etthā’’tiādi.
Therefore, it is said “āloko etthā” and so on.
Vì vậy, có câu nói “ánh sáng ở đây (āloko etthā)” v.v...
Svāyamattho tiṇukkūpamāya vibhāvetabboti dassento āha ‘‘tiṇukkāyā’’tiādi.
Desiring to clarify this meaning with the simile of the grass-torch, it says “tiṇukkāya” and so on.
Để chỉ ra rằng ý nghĩa này cần được làm sáng tỏ bằng ví dụ về bó đuốc cỏ, ngài nói “với bó đuốc cỏ (tiṇukkāyā)” v.v...
Eko kira rattiyaṃ tiṇukkāya maggaṃ paṭipajji, tassa sā tiṇukkā vijjhāyi, athassa samavisamāni na paññāyiṃsu, so taṃ tiṇukkaṃ bhūmiyaṃ ghaṃsitvā puna ujjālesi, sā pajjalitvā purimālokato mahantaramālokaṃ akāsi, evaṃ punappunaṃ vijjhātaṃ ujjālayato kamena sūriyo uṭṭhāsi, sūriye uṭṭhite ‘‘ukkāya kammaṃ natthī’’ti taṃ chaḍḍetvā divasampi agamāsi.
Once, a certain man traveled at night with a grass-torch. His torch went out. Then he could not discern the even and uneven ground. So he rubbed the torch on the ground and rekindled it. It blazed up, producing a light greater than the previous light. As he repeatedly rekindled the extinguished torch, gradually the sun rose. When the sun rose, he thought, "There is no use for the torch," and, discarding it, he continued his journey throughout the day.
Chuyện kể rằng, có một người đi đường trong đêm với một bó đuốc cỏ. Bó đuốc của anh ta bị tắt. Khi đó, anh ta không còn phân biệt được đường bằng phẳng hay gồ ghề. Anh ta bèn chà bó đuốc xuống đất để thắp lại. Bó đuốc bùng cháy và tạo ra ánh sáng lớn hơn lúc trước. Cứ như vậy, mỗi khi đuốc tắt lại thắp lên, dần dần mặt trời mọc. Khi mặt trời đã mọc, nghĩ rằng “không cần đến bó đuốc nữa”, anh ta vứt nó đi và tiếp tục đi suốt cả ngày.
Tattha ukkāloko viya parikammakāle kasiṇāloko, ukkāya vijjhātāya samavisamānaṃ adassanaṃ viya rūpagataṃ passato parikammassa vārātikkamena āloke antarahite rūpagatānaṃ adassanaṃ, ukkāya ghaṃsanaṃ viya punappunaṃ pādakajjhānasamāpajjanaṃ, ukkāya purimālokato mahantatarālokakaraṇaṃ viya puna parikammaṃ karoto balavatarālokapharaṇaṃ, sūriyuṭṭhānaṃ viya thāmagatālokassa yathāvaḍḍhitaparicchedaṃ pharitvā avaṭṭhānaṃ, tiṇukkaṃ chaḍḍetvā divasampi gamanaṃ viya padittālokaṃ vaḍḍhetvā thāmagatenālokena divasampi rūpadassanaṃ.
In this simile, the light of the kasiṇa during the period of preliminary work is like the light of the torch. The non-perception of forms when the light disappears due to the passing of the preliminary work's turn, when one is perceiving forms, is like the non-perception of the even and uneven ground when the torch is extinguished. The repeated attainment of the foundational jhāna is like rubbing the torch. The spreading of a stronger light by one who performs preliminary work again is like the torch producing a light greater than the previous one. The stabilization of the strong light, spreading to the extent it was developed, is like the rising of the sun. The perception of forms throughout the day with the strong light, after developing and strengthening the blazing light, is like discarding the grass-torch and traveling throughout the day with the sunlight.
Trong ví dụ đó: ánh sáng kasiṇa trong lúc chuẩn bị giống như ánh sáng của bó đuốc; việc không thấy được đường bằng phẳng hay gồ ghề khi bó đuốc tắt giống như việc không thấy được các sắc tướng khi ánh sáng biến mất do lượt của sự chuẩn bị đã trôi qua lúc hành giả đang thấy sắc tướng; việc chà bó đuốc giống như việc lặp đi lặp lại việc nhập thiền nền tảng; việc bó đuốc tạo ra ánh sáng lớn hơn lúc trước giống như việc lan tỏa ánh sáng mạnh hơn khi thực hiện lại sự chuẩn bị; việc mặt trời mọc giống như việc ánh sáng đã trở nên mạnh mẽ lan tỏa và ổn định trong phạm vi đã được phát triển; việc vứt bó đuốc đi và tiếp tục đi suốt cả ngày giống như việc phát triển ánh sáng rực rỡ rồi thấy sắc suốt cả ngày bằng ánh sáng đã trở nên mạnh mẽ.
Ettāvatā ca dibbacakkhussa nānāvajjanaparikammañceva dibbacakkhuñāṇañca dassitaṃ, na tassa uppattikkamoti taṃ dassetuṃ ‘‘uppādanakkamopī’’tiādi vuttaṃ.
By this much, both the various advertings and preliminary works for the divine eye, and the divine eye knowledge itself, have been shown; but not its process of arising. To show that, “uppādanakkamopī” and so on, has been said.
Đến đây, sự chuẩn bị với các hướng tâm khác nhau của thiên nhãn và thiên nhãn trí đã được trình bày, nhưng tiến trình phát sinh của nó thì chưa. Để trình bày điều đó, ngài nói “tiến trình làm phát sinh cũng (uppādanakkamopī)” v.v...
Taṃ heṭṭhā vuttanayattā suviññeyyameva.
That is easily understandable, as it was stated below.
Điều đó rất dễ hiểu vì phương pháp đã được nói ở phần trước.
Tāni cattāri pañca vāti potthakesu likhanti.
“Those are four or five” is written in the manuscripts.
Trong các bản kinh sách, người ta viết “bốn hoặc năm tâm ấy (Tāni cattāri pañca vā)”.
‘‘Tīṇi cattāri vā panā’’ti pāṭho.
The reading is “or three or four.”
Nên hiểu đó là đoạn văn “ba hoặc bốn tâm (tīṇi cattāri vā panā)”.
1100. Tattha atthasādhakacittanti yadatthāyesa paṭipanno, tassa tadatthasādhanato atthasādhakabhūtaṃ cittaṃ.
1100. Therein, attha-sādhakacitta means the mind that accomplishes the purpose for which one practices, as it fulfills that purpose.
1100. Trong đó, tâm thành tựu mục đích (atthasādhakacittaṃ) là tâm hoàn thành mục đích mà hành giả đang thực hành để đạt được, do nó có khả năng thành tựu mục đích đó.
Tasmiñhi uppanne maṃsacakkhussa anāpāthayogyaṃ antokucchigataṃ hadayavatthunissitaṃ heṭṭhāpathavītalanissitaṃ tirokuṭṭapabbatapākāragataṃ paracakkavāḷagatanti idaṃ rūpaṃ āpāthaṃ āgacchati, maṃsacakkhunā dissamānaṃ viya hoti.
When that mind arises, forms that are not normally visible to the physical eye—such as those within the womb, dependent on the heart-base, dependent on the earth's surface below, located behind walls, mountains, or fences, or in another world-system—become manifest, appearing as if seen by the physical eye.
Bởi vì khi tâm ấy phát sinh, sắc tướng này—dù là sắc ở trong bụng, nương vào tâm sở y, nương vào nền đất bên dưới, ở bên kia bức tường, ngọn núi, thành lũy, hay ở một thế giới khác, vốn không phải là đối tượng của nhục nhãn—cũng trở thành đối tượng, hiện ra như thể được thấy bằng nhục nhãn.
Tadeva cettha rūpaṃ sarūpato vibhāvanasamatthaṃ cakkhuviññāṇaṃ viya.
In this context, it is that very rūpa which is capable of clearly manifesting itself, just like eye-consciousness.
Và ở đây, chính tâm ấy có khả năng làm hiển lộ sắc tướng đó theo đúng bản chất của nó, giống như nhãn thức.
Na pana āvajjanaparikammavasena pavattāni pubbabhāgacittāni.
Not the preliminary consciousness (pubbabhāgacittāni) that arises by way of advertence and preliminary work.
Chứ không phải là các tâm thuộc giai đoạn đầu, vận hành theo cách hướng tâm và chuẩn bị.
Tāni hi ārammaṇaṃ karontānipi na yāthāvato taṃ vibhāvetvā pavattanti āvajjanasampaṭicchanādicittāni viyāti.
For, even though those (preliminary consciousnesses) make the object (ārammaṇa) their focus, they do not function by clearly manifesting it in its true nature, just like advertence (āvajjanā) and receiving consciousness (sampaṭicchanā), etc.
Bởi vì những tâm đó, dù có bắt lấy đối tượng, cũng không vận hành bằng cách làm hiển lộ đối tượng đó một cách chân thực, giống như các tâm hướng tâm, tiếp thâu v.v...
1101-2. Nanu ca anāgataṃsañāṇaṃ yathākammūpagañāṇanti dve abhiññāñāṇāni atthi, kasmā tāni idha na dassitānīti āha ‘‘anāgataṃsañāṇassā’’tiādi.
1101-2. "Are there not two kinds of direct knowledge, namely the knowledge of future events (anāgataṃsañāṇa) and the knowledge of the destination of beings according to their kamma (yathākammūpagañāṇa)? Why are these not shown here?" To this question, the author states, "Concerning the knowledge of future events," and so forth.
1101-2. Chẳng phải có hai thắng trí là anāgataṃsañāṇa (vị lai kiến trí) và yathākammūpagañāṇa (tuỳ nghiệp tái sanh trí) sao, tại sao chúng không được trình bày ở đây? Vì vậy, ngài nói ‘‘anāgataṃsañāṇassā’’ v.v...
Ijjhanti dibbacakkhunāti visuṃ parikammassa abhāvato dibbacakkhuñāṇapaṭilābheneva tassa parivārāni hutvā paṭiladdhāni honti.
"They are attained through the divine eye." This means that due to the absence of separate preparatory work, they are attained simply by acquiring the knowledge of the divine eye, becoming its retinue.
Ijjhanti dibbacakkhunā (Thành tựu nhờ thiên nhãn): Do không có sự tu tập chuẩn bị riêng biệt, nên khi chứng đắc thiên nhãn trí, chúng cũng được chứng đắc như những trí tuệ tùy thuộc của nó.
Tatoyeva hi tāni tassa paribhaṇḍañāṇānīti vuccanti.
For this very reason, they are called the auxiliary knowledges of that divine eye.
Chính vì lý do đó, chúng được gọi là những trí tuệ phụ thuộc (paribhaṇḍañāṇa) của thiên nhãn.
Yathā hi sinerussa parivāraṭṭhāniyāni taṃsiddhiyā siddhāni mekhalaṭṭhānāni paribhaṇḍānīti vuccanti, evaṃ imānipi dibbacakkhusiddhiyā siddhāni tassa paribhaṇḍānīti veditabbāni.
Just as the seven encircling mountain ranges, which stand as the retinue of Mount Sineru, are called its auxiliaries because they come into being through its establishment, so too are these knowledges to be understood as its auxiliaries, having come into being through the establishment of the divine eye.
Ví như những ngọn núi phụ thuộc, thành tựu cùng với sự thành tựu của núi Sineru, được gọi là những ngọn núi phụ thuộc (paribhaṇḍa) ở vị trí vành đai, cũng vậy, những trí này, thành tựu cùng với sự thành tựu của thiên nhãn, nên được hiểu là những trí tuệ phụ thuộc của nó.
Hotu tāva evametaṃ, cutūpapātañāṇaṃ pana kiṃ na dassitanti āha ‘‘cutūpapātañāṇampī’’tiādi.
"Granted that this is so, why is the knowledge of the passing away and reappearance of beings (cutūpapātañāṇa) not shown?" To this question, the author states, "The knowledge of the passing away and reappearance of beings, too," and so forth.
Cứ cho là như vậy, nhưng tại sao cutūpapātañāṇa (sinh tử trí) lại không được trình bày? Vì vậy, ngài nói ‘‘cutūpapātañāṇampī’’ v.v...
Dibbacakkhuñāṇameva hi cutiyaṃ, upapattiyañca rūpaṃ vibhāventaṃ cutūpapāte pavattattā ‘‘cutūpapātañāṇa’’nti vuccati, avasesarūpavibhāvanakāle ‘‘dibbacakkhū’’ti vuccati, tasmā paramatthato nāmadvayena āgataṃ ekameva ñāṇaṃ, dibbacakkhuñāṇaṃ cutūpapātañāṇanti pana byañjanatoyeva nānanti.
Indeed, the very knowledge of the divine eye, when it discerns form at the time of passing away (cuti) and reappearance (upapatti), is called the "knowledge of the passing away and reappearance of beings" because it operates at the passing away and reappearance. At other times, when discerning form, it is called the "divine eye." Therefore, in ultimate reality (paramattha), it is one and the same knowledge presented by two names, but the divine eye knowledge and the knowledge of the passing away and reappearance of beings differ only in expression.
Chính thiên nhãn trí, khi phân biệt sắc pháp vào lúc tử và lúc sanh, do hoạt động trong việc tử và sanh, nên được gọi là “sinh tử trí”; vào lúc phân biệt các sắc pháp còn lại, nó được gọi là “thiên nhãn”. Do đó, về mặt chân đế, chỉ có một trí tuệ duy nhất được gọi bằng hai tên. Chỉ về mặt từ ngữ mà thiên nhãn trí và sinh tử trí là khác nhau.
Katthaci manomayañāṇantipi visuṃ abhiññāñāṇaṃ āgataṃ, taṃ atthato iddhividhañāṇameva.
In some places, knowledge of a mind-made body (manomayañāṇa) is also mentioned as a separate direct knowledge, but in essence, it is merely a form of the knowledge of psychic power (iddhividhañāṇa).
Ở một số nơi, manomayañāṇa (hóa thân trí) cũng được đề cập như một thắng trí riêng biệt, nhưng về mặt ý nghĩa, đó chính là thần thông trí.
Dibbacakkhuñāṇavaṇṇanā.
Description of the Divine Eye Knowledge.
Giải về Thiên Nhãn Trí.
Evamāgatā pañca.
Thus, these five kinds of direct knowledge are mentioned.
Như vậy là năm loại đã được đề cập.
Sattābhiññā imā panāti atītaṃsañāṇassa pubbenivāsānussatiñāṇe, manomayañāṇassa ca iddhividhañāṇe antogadhattā vuttaṃ.
"These seven direct knowledges" is stated because the knowledge of past events (atītaṃsañāṇa) is included in the knowledge of the recollection of past lives (pubbenivāsānussatiñāṇa), and the knowledge of a mind-made body (manomayañāṇa) is included in the knowledge of psychic power (iddhividhañāṇa).
Sattābhiññā imā panā (Nhưng đây là bảy thắng trí): Điều này được nói do atītaṃsañāṇa (quá khứ kiến trí) được bao gồm trong túc mạng tùy niệm trí, và manomayañāṇa (hóa thân trí) được bao gồm trong thần thông trí.
Atītaṃsañāṇaṃ nāma paresaṃ paccuppannabhave yāva paṭisandhipariyosānaṃ pavattacittārammaṇaṃ ñāṇaṃ.
Knowledge of past events (atītaṃsañāṇa) is the knowledge whose object is the succession of thoughts in other beings' present existence, up to their rebirth-linking consciousness (paṭisandhi).
Atītaṃsañāṇa là trí tuệ có đối tượng là tâm của người khác đã diễn ra trong kiếp hiện tại cho đến khi kết thúc bằng sự tái sanh.
Manomayañāṇampi nāma manomayakāyābhinimmānādivasappavattaṃ iddhividhañāṇaṃ.
The knowledge of a mind-made body (manomayañāṇa) is also the knowledge of psychic power that arises through acts such as the creation of a mind-made body.
Manomayañāṇa cũng là thần thông trí hoạt động qua năng lực hóa hiện thân do ý tạo ra v.v...
1106. Idāni imesaṃ abhiññāñāṇānaṃ ārammaṇavinicchaye asammohatthaṃ taṃ dassetumārabhanto āha ‘‘sattanna’’ntiādi.
1106. Now, to prevent confusion in determining the objects of these direct knowledges, the author begins to present them, saying, "Of the seven," and so forth.
1106. Bây giờ, để tránh nhầm lẫn trong việc xác định đối tượng của các thắng trí này, ngài bắt đầu trình bày về chúng và nói ‘‘sattanna’’ v.v...
Cattāro ārammaṇattikāti parittārammaṇattiko maggārammaṇattiko atītārammaṇattiko ajjhattārammaṇattikoti ime cattāro ārammaṇattikā.
"The four triads of objects" are the triad of limited objects (parittārammaṇattika), the triad of path objects (maggārammaṇattika), the triad of past objects (atītārammaṇattika), and the triad of internal objects (ajjhattārammaṇattika).
Cattāro ārammaṇattikā (Bốn bộ ba đối tượng): Bốn bộ ba đối tượng này là bộ ba đối tượng dục giới, bộ ba đối tượng đạo, bộ ba đối tượng quá khứ, và bộ ba đối tượng nội phần.
Etthāti idaṃ paccāmasanaṃ kiṃ tikānaṃ, udāhu ārammaṇānanti, kiñcettha – yadi tikānaṃ, tadayuttaṃ.
"In this"—does this refer to the triads or to the objects? What is the point here? If it refers to the triads, that is unsuitable.
Etthā (Ở đây): Sự xem xét này là về các bộ ba, hay về các đối tượng? Ở đây có vấn đề gì? Nếu là về các bộ ba, điều đó không hợp lý.
Na hi tikesu abhiññāñāṇāni pavattanti.
For direct knowledges do not arise in the triads.
Vì các thắng trí không hoạt động trên các bộ ba.
Atha ārammaṇānaṃ, tampi ayuttaṃ.
If it refers to the objects, that is also unsuitable.
Nếu là về các đối tượng, điều đó cũng không hợp lý.
Na hi aññaṃ uddisitvā aññassa paccāmasanaṃ yuttanti.
For it is not proper to refer to one thing after mentioning another.
Vì không hợp lý khi nêu lên một điều rồi lại xem xét một điều khác.
Yathā icchasi, tathā hotu.
Let it be as you wish.
Cứ cho là theo cách ngài muốn.
Bhavatu tāva tikānaṃ, nanu vuttaṃ ‘‘tikesu abhiññāñāṇāni nappavattantī’’ti?
Let it refer to the triads for now; was it not said that "direct knowledges do not arise in the triads"?
Trước hết, cứ cho là về các bộ ba, nhưng chẳng phải đã nói “các thắng trí không hoạt động trên các bộ ba” sao?
Nāyaṃ virodho tikavohārena ārammaṇānaṃyeva gayhamānattā.
There is no contradiction here, as the objects themselves are understood by the term "triads."
Đây không phải là mâu thuẫn, vì qua cách nói “bộ ba”, chính các đối tượng được hiểu ngầm.
Atha vā pana hotu ārammaṇānaṃ, nanu vuttaṃ ‘‘aññaṃ uddisitvā aññassa paccāmasanaṃ ayutta’’nti.
Alternatively, let it refer to the objects; was it not said that "it is unsuitable to refer to another after mentioning one thing"?
Hoặc cứ cho là về các đối tượng, nhưng chẳng phải đã nói “không hợp lý khi nêu lên một điều rồi lại xem xét một điều khác” sao?
Ayampi na doso yathāvuttakāraṇenevāti.
This is also not a fault, for the same reason as stated.
Điều này cũng không phải là lỗi, chính vì lý do đã nêu trên.
1107-10. Parittādīsu sattasūti asatipi vatthubhede bhūmikālasantānabhedavasena bhinnesu parittamahaggataatītānāgatapaccuppannaajjhattabahiddhārammaṇavasena sattasu parittādiārammaṇavibhāgesu.
1107-10. "In the seven types beginning with limited (paritta), etc.," refers to the seven divisions of objects, beginning with limited, namely limited, exalted, past, future, present, internal, and external objects, which, though not differing in substance, are distinguished by differences in planes, times, and continuities.
1107-10. Parittādīsu sattasū (Trong bảy loại bắt đầu bằng dục giới): Mặc dù không có sự khác biệt về thực thể, nhưng do sự khác biệt về cõi, thời gian và dòng tâm thức, có bảy loại phân chia đối tượng, bắt đầu bằng dục giới, đó là: đối tượng dục giới, đối tượng đáo đại, đối tượng quá khứ, đối tượng vị lai, đối tượng hiện tại, đối tượng nội phần, và đối tượng ngoại phần.
Iddhividhañāṇassa maggārammaṇatāya abhāvato idha maggārammaṇattiko na labbhati.
The triad of path objects (maggārammaṇattika) is not taken here, as the knowledge of psychic power does not have the path as its object.
Do thần thông trí không có đối tượng là đạo, nên bộ ba đối tượng đạo không được đề cập ở đây.
Kāyaṃ cittasannissitaṃ katvā adissamānena kāyena gantukāmoti sambandho.
The connection is: "He wishes to go with an invisible body, having made his body mind-dependent."
Mối liên hệ là: “muốn đi bằng thân không thể thấy, sau khi làm cho thân nương tựa vào tâm”.
Cittasannissitakaraṇañca taṃ viya kāyassa adissamānasīghagatikatāvasena taggatikatāpādanaṃ.
Making the body mind-dependent means making it like the mind, achieving invisibility and swiftness, as if making it mind-like.
Việc làm cho thân nương tựa vào tâm là làm cho thân có cùng đặc tính với tâm, tức là làm cho thân di chuyển nhanh và không thể thấy được, giống như tâm.
Yathā cittaṃ na dissati sīghagamanañca, evaṃ kāyampi adissamānaṃ, sīghagamanañca katvā yathicchitaṭṭhānaṃ gantukāmoti ayañhettha attho.
The meaning here is that he desires to go to the desired place, making his body invisible and swift, just as the mind is invisible and swift.
Ý nghĩa ở đây là: “giống như tâm không thể thấy và di chuyển nhanh, người ấy cũng làm cho thân không thể thấy và di chuyển nhanh, rồi muốn đi đến nơi mình muốn”.
Cittavasenāti mahaggatacittavasena pariṇāmetīti pāṭhaseso.
"By means of the mind," implies "he transforms it by means of the exalted mind." This is the remainder of the passage.
Cittavasenā (Theo năng lực của tâm): Phần còn thiếu của câu là “pariṇāmeti” (biến đổi) theo năng lực của tâm đáo đại.
Tenāha ‘‘taṃ mahaggate ca cittasmiṃ samāropetī’’ti.
Therefore, it says, "He places that (body) in the exalted mind."
Vì vậy, ngài nói ‘‘taṃ mahaggate ca cittasmiṃ samāropetī’’ (đặt thân ấy vào tâm đáo đại).
Pādakajjhānañhi samāpajjitvā vuṭṭhāya ‘‘ayaṃ kāyo idaṃ cittaṃ viya adissamāno, sīghagamano ca hotū’’ti parikammaṃ karoti, parikammaṃ pana katvā puna samāpajjitvā vuṭṭhāya tatheva parikammaṃ karonto kāyaṃ gahetvā mahaggate pādakacitte samāropeti, taggatikaṃ karoti viya, adissamānaṃ, sīghagamanañca karoti.
Indeed, having attained and emerged from the foundation jhāna, he performs the preparatory work, saying, "May this body be invisible and swift like this mind." Having performed the preparatory work, he then re-enters and emerges from the jhāna, and continuing the preparatory work in the same way, he takes his body and places it in the exalted foundation-mind, as if making it mind-like, and makes it invisible and swift.
Sau khi nhập và xuất thiền nền tảng, người ấy thực hành chuẩn bị: “mong rằng thân này trở nên không thể thấy và di chuyển nhanh như tâm này”. Sau khi thực hành chuẩn bị, người ấy lại nhập và xuất thiền, rồi tiếp tục thực hành chuẩn bị như vậy, lấy thân và đặt nó vào tâm thiền nền tảng đáo đại, làm cho nó có cùng đặc tính, tức là làm cho nó không thể thấy và di chuyển nhanh.
Taṃ pana sīghagamanatthaṃ abhāvitiddhipādānaṃ viya dandhaṃ appavattitvā katipayacittavāreheva icchitaṭṭhānappattivasena daṭṭhabbaṃ, na ekacittakkhaṇeneva.
This swiftness should be understood as reaching the desired place in a few thought-moments, not in a single thought-moment, unlike those who have not developed psychic powers, who move slowly.
Việc di chuyển nhanh này nên được hiểu là đến được nơi mong muốn chỉ trong vài sát-na tâm, không phải di chuyển chậm chạp như những người chưa tu tập thần túc, chứ không phải chỉ trong một sát-na tâm duy nhất.
‘‘Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi, yaṃ evaṃ lahuparivattaṃ, yathayidaṃ, bhikkhave, citta’’nti (a. ni. 1.48) hi ettha añña-ggahaṇeneva rūpadhammānaṃ gahitattā cittakkhaṇavasena rūpappavatti na yuttā.
For in the passage "Bhikkhus, I do not perceive any other single phenomenon that changes so quickly as this mind" (A.N. 1.48), the mention of "other" includes material phenomena, so the arising of material phenomena in a single thought-moment is not appropriate.
Vì trong câu kinh “Này các Tỳ-khưu, Ta không thấy một pháp nào khác thay đổi nhanh như vậy, này các Tỳ-khưu, như là tâm này”, việc dùng từ “khác” đã bao hàm cả các sắc pháp, nên sự vận hành của sắc pháp theo sát-na tâm là không hợp lý.
Yattha yattha ca dhammā uppajjanti, tattha tattheva bhijjanti ca, na ca iddhibalena dhammānaṃ kenaci lakkhaṇaññathattaṃ sakkā kātunti.
And wherever phenomena arise, there they also cease, and it is not possible for anyone to change the characteristics of phenomena by psychic power.
Và ở đâu các pháp sanh lên, ở đó chúng diệt đi, và không ai có thể dùng năng lực thần thông để làm thay đổi bất kỳ đặc tính nào của các pháp.
Cittavasena rūpakāyaṃ pādakajjhāne samāropentassa kāyameva ārammaṇanti āha ‘‘kāyārammaṇato’’ti, kāye vaṇṇārammaṇatoti vuttaṃ hoti.
To the yogi who places the material body in the foundation jhāna by means of the mind, the body itself is the object, so it says, "due to having the body as object," meaning, "due to having the object of sight in the body."
Khi đặt thân sắc vào thiền nền tảng theo năng lực của tâm, chính thân là đối tượng, vì vậy ngài nói ‘‘kāyārammaṇato’’ (do có đối tượng là thân), nghĩa là do có đối tượng là sắc trong thân.
Kāyasannissitaṃ katvā cittanti ettha na cittaṃ kāyaṃ viya dandhaṃ dissamānaṃ karoti, kintu dandhadissamānagatikaraṇamattamevāti daṭṭhabbaṃ.
In the phrase "having made the mind body-dependent," it should be understood that the mind is not made slow and visible like the body, but merely given the appearance of slowness and visibility.
Ở đây, trong câu kāyasannissitaṃ katvā citta (làm cho tâm nương tựa vào thân), nên hiểu rằng người ấy không làm cho tâm trở nên chậm chạp và có thể thấy được như thân, mà chỉ đơn thuần là làm cho nó có đặc tính di chuyển chậm chạp và có thể thấy được.
1112-3. Anāgatamatītañca karoti visayaṃ yadāti mahādhātunidhāne mahākassapattherādīnaṃ viya anāgataṃ adhiṭṭhahantānaṃ anāgataṃ ārammaṇaṃ karoti, kāyavasena cittapariṇāmanakāle tadeva ciraniruddhaṃ pādakajjhānaṃ ārammaṇaṃ karontānaṃ atītaṃ ārammaṇaṃ karoti, tadā atītārammaṇaṃ, anāgatagocarañca hoti, paccuppanno gocaro paccuppannassa rūpakāyassa ārammaṇakaraṇato.
1112-3. "When it makes the future and the past its object," means when the yogi, like the Mahākassapa Thera and others at the great Relic-enshrinement, resolves on the future, the future becomes its object. When transforming the mind by means of the body, and making that long-ceased foundation jhāna its object, the past becomes its object. At that time, it has the past as its object and the future as its range. The "present is its range" because it makes the present material body its object.
1112-3. Anāgatamatītañca karoti visayaṃ yadā (Khi lấy vị lai và quá khứ làm đối tượng): Giống như các vị trưởng lão Mahākassapa v.v... trong việc cất giữ xá-lợi, khi các vị quyết định về tương lai, trí tuệ của họ lấy vị lai làm đối tượng. Khi biến đổi tâm theo năng lực của thân, khi các vị lấy chính thiền nền tảng đã diệt từ lâu làm đối tượng, trí tuệ của họ lấy quá khứ làm đối tượng. Khi đó, nó có đối tượng quá khứ và đối tượng vị lai. Paccuppanno gocaro (có đối tượng hiện tại) là do lấy thân sắc hiện tại làm đối tượng.
Hatthiādayo abhinimminantassāpi hi kiñcāpi parikammaṃ anāgatārammaṇaṃ hoti, adhiṭṭhānacittaṃ pana paccuppannārammaṇameva.
Even for one who creates elephants and the like, although the preparatory work has future objects, the resolvent consciousness (adhiṭṭhānacitta) always has present objects.
Ngay cả đối với người hóa hiện ra voi v.v..., mặc dù sự tu tập chuẩn bị có đối tượng vị lai, nhưng tâm quyết định (adhiṭṭhāna) lại có đối tượng hiện tại.
Upacārārammaṇaṃ viya hi paṭibhāganimittaṃ tena saha pātubhūtameva tassārammaṇaṃ hoti.
Indeed, like the access-concentration object, the counter-sign (paṭibhāganimitta) becomes its object as soon as it arises along with it.
Giống như đối tượng cận hành, quang tướng (paṭibhāganimitta) chỉ trở thành đối tượng của trí tuệ ấy khi nó xuất hiện cùng lúc với trí tuệ đó.
1114-5. Kāyaṃ …pe… siyāti attano kāyaṃ cittavasena pariṇāmanakāle ajjhattassa kāyassa ārammaṇakaraṇato, attano cittaṃ kāyavasena pariṇāmanakāle cittassa ārammaṇakaraṇato.
1114-5. "His body ... may be" means when transforming one's own body by means of the mind, it is due to making one's own body an internal object; and when transforming one's own mind by means of the body, it is due to making the mind an object.
1114-5. Kāyaṃ …pe… siyā (Thân... có thể là): Khi biến đổi thân của mình theo năng lực của tâm, do lấy thân nội phần làm đối tượng; và khi biến đổi tâm của mình theo năng lực của thân, do lấy tâm làm đối tượng.
Vā-saddena avuttasamuccayatthena gahite attano kumāravaṇṇādiabhinimmānakāle kāyassa ārammaṇakaraṇato ca ajjhattārammaṇaṃ siyā.
When the word “vā” is taken with the meaning of including what is not explicitly stated, it could be an internal object (ajjhattārammaṇa) because one makes one’s body the object of perception during the creation of one’s own forms, such as that of a child.
Vā-saddena (bởi từ vā) avuttasamuccayatthena (với ý nghĩa tổng hợp những điều chưa được nói đến) gahite (được bao gồm), do việc lấy thân làm đối tượng vào lúc tạo tác hình tướng của mình như hình dáng trẻ thơ v.v... nên cũng là đối tượng nội phần.
Bahiddhā rūpadassaneti bahiddhā hatthiassādirūpadassanakāle.
Bahiddhā rūpadassane means when seeing external forms like elephants and horses.
Bahiddhā rūpadassaneti (trong việc thấy sắc bên ngoài) nghĩa là vào lúc thấy các sắc như voi, ngựa v.v... bên ngoài.
1116-8. Paccuppanne paritte cāti sarūpavibhāvanametaṃ.
1116-8. Paccuppanne paritte ca – this is an explanation of its nature.
1116-8. Paccuppanne paritte cāti (và trong hiện tại, trong cõi dục), đây là sự trình bày về bản chất.
Dibbasotassa hi paccuppannova saddo ārammaṇaṃ hoti, so ca sabhāvato parittova.
Indeed, for the divine ear, only a present sound is an object, and that too is inherently limited (paritta).
Vì đối tượng của thiên nhĩ là âm thanh hiện tại, và âm thanh đó về bản chất thuộc cõi dục.
Kucchisaddassāti kucchiyaṃ vātasaddassa.
Kucchisaddassa means the sound of wind in the belly.
Kucchisaddassāti (của âm thanh trong bụng) là của âm thanh của gió trong bụng.
Tattha pāṇakasaddassa pana savane bahiddhārammaṇameva.
However, hearing the sound of worms there is an external object.
Ở đó, khi nghe âm thanh của sinh vật thì chỉ là đối tượng ngoại phần.
Vasitāpattassa attano vitakkavipphārasaddasavanepi ajjhattārammaṇanti vadanti, taṃ pana ekādasabhavaṅgacittato upari bhavaṅgaṃ pavattitumadatvā bhavaṅgato vuṭṭhāya āvajjanasamatthatāvasena vasitāpattasseva yujjati.
They say that for one who has attained mastery (vasitā), even hearing the sound of one’s own thoughts spreading is an internal object. However, that is only applicable to one who has attained mastery, in the sense of being able to avert the stream of being (bhavaṅga) without allowing it to flow above the eleventh bhavaṅga-consciousness, and then emerging from the bhavaṅga to reflect.
Người ta nói rằng, đối với người đã đạt đến sự thuần thục, ngay cả khi nghe âm thanh do sự lan tỏa của tầm của mình, đó cũng là đối tượng nội phần, nhưng điều đó chỉ hợp lý đối với người đã đạt đến sự thuần thục nhờ khả năng hướng tâm sau khi xuất khỏi bhavaṅga, không cho bhavaṅga sinh khởi sau mười một tâm bhavaṅga.
‘‘Parassa ca saddassā’’ti sambandhitabbaṃ.
It should be connected to “parassa ca saddassa” (and the sound of another).
Nên được liên kết với "parassa ca saddassā" (và của âm thanh của người khác).
Na hi parassa kucchisaddasavaneyeva bahiddhārammaṇaṃ hoti, atha kho parassa cittasamuṭṭhānasaddasavanepīti.
For it is not only when hearing another’s belly sound that it is an external object, but also when hearing another’s sound produced by mind (citta-samuṭṭhāna).
Không phải chỉ khi nghe âm thanh trong bụng của người khác mới là đối tượng ngoại phần, mà ngay cả khi nghe âm thanh do tâm của người khác sinh ra cũng vậy.
1119-22. Parittādīsūti parittamahaggataappamāṇamaggaatītānāgatapaccuppannabahiddhārammaṇesu.
1119-22. Parittādīsu refers to objects that are limited (paritta), exalted (mahaggata), immeasurable (appamāṇa), path (magga), past (atīta), future (anāgata), present (paccuppanna), and external (bahiddhārammaṇa).
1119-22. Parittādīsūti (trong các đối tượng cõi dục v.v...) là trong các đối tượng cõi dục, đáo đại, vô lượng, đạo, quá khứ, vị lai, hiện tại, ngoại phần.
Parittānanti kāmāvacaracittānaṃ.
Parittānaṃ refers to the Kāmāvacara thoughts.
Parittānanti (của các pháp cõi dục) là của các tâm cõi dục.
Majjhimānanti parittaappamāṇānaṃ majjhe bhavattā majjhimasaṅkhātānaṃ rūpārūpāvacaracittānaṃ.
Majjhimānaṃ refers to the Rūpāvacara and Arūpāvacara thoughts, which are called ‘middle’ (majjhima) because they lie between the limited (paritta) and the immeasurable (appamāṇa).
Majjhimānanti (của các pháp trung bình) là của các tâm sắc giới và vô sắc giới, được gọi là trung bình vì nằm giữa cõi dục và vô lượng.
Majjhebhavatā ca desanāvasena, na sabhāvavasena.
Being in the middle is in terms of exposition, not in terms of inherent nature.
Và việc nằm ở giữa là theo cách trình bày, không phải theo bản chất.
Cetopariyañāṇaṃ parassa cittameva jānāti, avasesakkhandhattayaṃ pana na jānātīti imaṃ mahāaṭṭhakathāvādaṃ sandhāyāha ‘‘maggacittassa jānane’’tiādi.
Referring to the Great Commentary's view that Cetopariyañāṇa knows only another's mind, but not the other three aggregates, it says, “maggacittassa jāṇane” and so on.
Nhắm đến quan điểm của Đại Chú giải rằng tha tâm thông chỉ biết tâm của người khác, chứ không biết ba uẩn còn lại, ngài nói "maggacittassa jānane" (trong việc biết tâm đạo) v.v...
Ayañhettha adhippāyo – yasmā cetopariyañāṇaṃ cittameva jānāti, tasmā taṃ maggārammaṇaṃ na hoti, maggasampayuttacittajānanato pana pariyāyena maggārammaṇatā aṭṭhakathāyaṃ anuññātāti.
The intention here is this: since Cetopariyañāṇa knows only the mind, it does not have the path as its object (maggārammaṇa). However, by way of knowing the mind associated with the path, the characteristic of having the path as its object is permitted in the Commentary.
Ý nghĩa ở đây là: vì tha tâm thông chỉ biết tâm, nên nó không có đạo làm đối tượng, nhưng do biết tâm tương ưng với đạo, nên việc có đạo làm đối tượng một cách gián tiếp đã được chú giải cho phép.
Paṭṭhāne pana –
But in the Paṭṭhāna –
Còn trong Paṭṭhāna thì –
1123-5. Atītasattadivasabbhantare, anāgatasattadivasabbhantareyeva ca pavattaṃ paracittaṃ cetopariyañāṇaṃ jānāti, tato paṭṭhāya pana paṭisandhipariyosānaṃ, cutipariyosānañca pavattaṃ atītaṃsañāṇassa, anāgataṃsañāṇassa ca gocaranti adhippāyenāha ‘‘atīte’’tiādi.
1123-5. Cetopariyañāṇa knows the mind of another that occurs within the past seven days and within the future seven days. The mind of another that occurs from then until the end of rebirth-linking (paṭisandhi) and until the end of death (cuti) is within the range of knowledge of the past and knowledge of the future, respectively. This is the intention when it says “atīte” and so on.
1123-5. Tha tâm thông biết tâm của người khác đã sinh khởi trong vòng bảy ngày quá khứ và trong vòng bảy ngày vị lai, còn tâm đã sinh khởi từ đó cho đến lúc kết thúc tái tục và kết thúc tử thì là đối tượng của quá khứ thông và vị lai thông, với ý này ngài nói "atīte" (trong quá khứ) v.v...
Atītassa, anāgatassa ca paracittassa jānanaṃ sambhavati, paccuppannassa pana na sambhavatīti pucchati ‘‘kathañca panā’’tiādi.
It is possible to know the mind of another in the past and future, but not in the present. Therefore, it asks, “kathañca panā” and so on.
Việc biết tâm quá khứ và vị lai của người khác là có thể, nhưng việc biết tâm hiện tại thì không thể, nên hỏi "kathañca panā" (nhưng làm thế nào) v.v...
Itaro yattha sambhavati, taṃ dassetuṃ paccuppannaṃ tāva vibhajitvā dassento ‘‘paccuppannaṃ tidhā vutta’’ntiādimāha.
To show where it is possible, the other (teacher) first divides and explains the present, saying “paccuppannaṃ tidhā vuttaṃ” and so on.
Vị kia, để chỉ ra nơi có thể, trước tiên phân chia và chỉ ra hiện tại, nói "paccuppannaṃ tidhā vutta" (hiện tại được nói có ba loại) v.v...
Khaṇasantatiaddhatoti khaṇapaccuppannaṃ santatipaccuppannaṃ addhāpaccuppannanti evaṃ khaṇasantatiaddhāvasena tidhā vuttaṃ.
Khaṇasantatiaddhato means that the present is said to be threefold: moment-present (khaṇapaccuppanna), continuity-present (santatipaccuppanna), and epoch-present (addhāpaccuppanna), thus according to moment, continuity, and epoch.
Khaṇasantatiaddhatoti (theo sát-na, tương tục, và thời gian) là được nói có ba loại theo sát-na, tương tục, và thời gian, tức là sát-na hiện tại, tương tục hiện tại, và thời gian hiện tại.
1126. Tikkhaṇasampattanti uppādaṭṭhitibhaṅgavasena khaṇattayapariyāpannaṃ.
1126. Tikkhaṇasampattaṃ means encompassing the three moments: arising, static, and dissolution.
1126. Tikkhaṇasampattanti (đạt đến ba sát-na) là bao gồm trong ba sát-na theo nghĩa sinh, trụ, diệt.
Paccuppannakhaṇādikanti khaṇa-saddādikaṃ paccuppannaṃ khaṇapaccuppannanti vuttaṃ hoti.
Paccuppannakhaṇādikaṃ means that the present beginning with the word 'khaṇa' is called moment-present.
Paccuppannakhaṇādikanti (hiện tại bắt đầu bằng từ sát-na) có nghĩa là hiện tại bắt đầu bằng từ "sát-na" được gọi là sát-na hiện tại.
Ekadvesantativārapariyāpannanti ettha andhakāre nisīditvā ālokaṭṭhānaṃ gatassa na ca tāva ārammaṇaṃ pākaṭaṃ hoti, yāva pana taṃ pākaṭaṃ hoti, etthantare pavattā rūpasantati, arūpasantati vā ‘‘ekadvesantativārā’’ti veditabbā.
Regarding “ekadvesantativārapariyāpannaṃ” (comprising one or two moments of continuity), when one sitting in darkness goes to a place of light, the object does not immediately become clear. The continuity of rūpa or arūpa occurring in the interval until it becomes clear is to be understood as "one or two moments of continuity."
Ekadvesantativārapariyāpannanti (bao gồm trong một hoặc hai vòng tương tục), ở đây, đối với người ngồi trong bóng tối đi đến nơi có ánh sáng, đối tượng chưa hiện rõ, cho đến khi nó hiện rõ, dòng tương tục của sắc hoặc danh sinh khởi trong khoảng thời gian đó được biết là "một hoặc hai vòng tương tục".
‘‘Ālokaṭṭhāne vicaritvā ovarakaṃ paviṭṭhassāpi na tāva sahasā rūpaṃ pākaṭaṃ hoti, yāva taṃ pākaṭaṃ hoti, pubbeva tattha nisinnassa viya etthantare ekadvesantativārā veditabbā.
“Also, for one who has moved about in a place of light and entered a room, the form does not immediately become clear until it does so, just as it would for someone already sitting there. In this interval, one or two moments of continuity are to be understood.
"Đối với người đi lại ở nơi có ánh sáng rồi vào phòng, sắc cũng không hiện rõ ngay lập tức, cho đến khi nó hiện rõ, giống như người đã ngồi ở đó từ trước, trong khoảng thời gian đó, một hoặc hai vòng tương tục cần được biết.
Dūre ṭhatvā pana rajakādīnaṃ hatthavikāraṃ, ghaṇṭibherīādiākoṭanahatthavikārañca disvā na pana tāva saddaṃ suṇāti, yāva pana taṃ suṇāti, etthantare ekadvesantativārā veditabbā’’ti (visuddhi. 2.416) evaṃ tāva majjhimabhāṇakattherā vadanti.
Furthermore, standing far away, one sees the hand gestures of washermen and others, and the hand gestures of striking bells, drums, etc., but one does not hear the sound until one does. In this interval, one or two moments of continuity are to be understood.” Thus, the Majjhimabhāṇaka Theras say.
Đứng ở xa thấy sự biến đổi của tay của thợ giặt v.v..., và sự biến đổi của tay khi gõ chuông, trống v.v..., nhưng chưa nghe thấy âm thanh, cho đến khi nghe thấy, trong khoảng thời gian đó, một hoặc hai vòng tương tục cần được biết," trước hết, các trưởng lão Majjhimabhāṇaka nói như vậy.
Saṃyuttabhāṇakā pana ‘‘rūpasantati arūpasantatīti dve santatiyo vatvā udakaṃ akkamitvā gatassa yāva tīre akkantaudakalekhā na vippasīdati, addhānato āgatassa yāva kāye usumabhāvo na vūpasammati, ātapā āgantvā gabbhaṃ paviṭṭhassa yāva andhakārabhāvo na vigacchati, antogabbhe kammaṭṭhānaṃ manasikatvā divā vātapānaṃ vivaritvā olokentassa yāva akkhīnaṃ phandanabhāvo na vūpasammati, ayaṃ rūpasantati nāma.
The Saṃyuttabhāṇakas, however, say, “Having stated the two continuities as rūpasantati and arūpasantati, for one who has stepped into water and left, the line of water where they stepped does not clear until it does. For one who has come from a long journey, the heat in their body does not subside until it does. For one who has come from the sun and entered a room, the darkness does not vanish until it does. For one sitting inside a room meditating, and then opening a window during the day to look out, the trembling of their eyes does not subside until it does – this is called rūpasantati.
Còn các Saṃyuttabhāṇaka thì nói: "Sau khi nói hai dòng tương tục là dòng tương tục của sắc và dòng tương tục của danh, đối với người đi qua nước, cho đến khi dấu nước bị dẫm lên ở bờ chưa tan, đối với người đi từ xa về, cho đến khi hơi nóng trong cơ thể chưa dịu, đối với người từ ngoài nắng vào trong nhà, cho đến khi bóng tối chưa tan, đối với người tác ý đề mục trong nhà rồi mở cửa sổ nhìn ra ngoài vào ban ngày, cho đến khi sự rung động của mắt chưa hết, đây gọi là dòng tương tục của sắc.
Dve tayo javanavārā arūpasantati nāmāti vatvā tadubhayampi santatipaccuppannaṃ nāmā’’ti (visuddhi. 2.416) evaṃ ekameva santativāraṃ vadanti.
Two or three moments of Javana are called arūpasantati, and both of these are called santatipaccuppanna.” Thus, they speak of only one moment of continuity.
Hai ba vòng javana gọi là dòng tương tục của danh," sau khi nói như vậy, họ nói rằng cả hai đều được gọi là tương tục hiện tại, và như vậy họ chỉ nói về một vòng tương tục duy nhất.
Tattha majjhimabhāṇakavāde ekaccassa sīghampi pākaṭaṃ hotīti ekadvesantativārāti eka-ggahaṇampi kataṃ.
In the view of the Majjhimabhāṇakas, for some, it becomes clear quickly, so the inclusion of “eka” (one) is made in “ekadvesantativārā.”
Trong đó, theo quan điểm của các Majjhimabhāṇaka, đối với một số người, nó cũng hiện rõ nhanh chóng, nên việc dùng từ "eka" (một) trong "ekadvesantativārā" (một hoặc hai vòng tương tục) cũng đã được thực hiện.
Ācariyadhammapālatthero pana ‘‘atiparittasabhāvautuādisamuṭṭhānā vā ekadvesantativārā veditabbā’’tipi (visuddhi. mahā. 2.416) āha.
Acariya Dhammapāla Thera also says, “Or, one or two moments of continuity are to be understood as those arising from extremely subtle conditions such as seasons (utu) and so on.”
Còn trưởng lão Ācariyadhammapāla cũng nói: "Hoặc nên biết một hoặc hai vòng tương tục là do thời tiết v.v... có bản chất rất nhỏ sinh ra".
1127-8. Ekabbhavaparicchinnanti ekasmiṃ bhave paṭisandhicutivasena paricchinnaṃ ekabhavapariyāpannaṃ dhammajātaṃ.
1127-8. Ekabhavaparicchinnaṃ refers to the aggregate of phenomena that is delimited by rebirth-linking and death in a single existence, thus belonging to one existence.
1127-8. Ekabbhavaparicchinanti (được giới hạn trong một kiếp) là tập hợp các pháp được giới hạn bởi tái tục và tử trong một kiếp, bao gồm trong một kiếp.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘yo cāvuso mano, ye ca dhammā, ubhayametaṃ paccuppannaṃ, tasmiṃ ce paccuppanne chandarāgapaṭibaddhaṃ hoti viññāṇa’’ntiādi, santatipaccuppannañcettha abhidhammaṭṭhakathāsu āgataṃ, addhāpaccuppannaṃ sutte.
Referring to this, it is said, “Whatever mind there is, friend, and whatever phenomena there are, both of these are present. If the consciousness is bound by passionate desire in that present,” and so on. The santatipaccuppanna (continuity-present) is found in the Abhidhamma commentaries, and the addhāpaccuppanna (epoch-present) in the Suttas.
Nhắm đến điều đó mà có câu nói: "Này các hiền hữu, ý và các pháp, cả hai đều là hiện tại, nếu thức bị trói buộc bởi tham ái trong hiện tại đó" v.v..., và tương tục hiện tại được đề cập trong các chú giải Abhidhamma, còn thời gian hiện tại được đề cập trong kinh.
Kecīti abhayagirivāsino.
Kecī refers to the residents of Abhayagiri.
Kecīti (một số) là các vị ở Abhayagiri.
1129-30. Yathā cātiādi ettha tesaṃ opammadassanaṃ.
1129-30. “Yathā ca” and so on – here is their example.
1129-30. Yathā cātiādi (và như thế nào v.v...), ở đây là sự trình bày ví dụ của họ.
Ekapupphaṃ attano vaṇṭena ekassa vaṇṭaṃ vijjhatīti sambandho.
The connection is that one flower pierces the stalk of another with its own stalk.
Một bông hoa dùng cuống của mình đâm vào cuống của một bông hoa khác, đây là mối liên hệ.
Mahājanassāpi…pe… vijjhatīti ‘‘atītaṃ cittaṃ, anāgataṃ cittaṃ, imassa cittaṃ, asukassa citta’’nti evaṃ vibhāgaṃ akatvā parassa cittaṃ jānāmicceva rāsivasena mahājanassa citte āvajjite ekassa cittaṃ ekena cittena uppādakkhaṇe vā ṭhitikkhaṇe vā bhaṅgakkhaṇe vā ekantena paṭivijjhatīti attho.
Mahājanassāpi…pe… vijjhatī means that when the minds of many people are reflected upon collectively, without distinguishing between “past mind,” “future mind,” “this person’s mind,” or “that person’s mind,” and thinking “I want to know another’s mind,” then one person’s mind is definitely penetrated by another mind at the moment of arising, or at the moment of remaining, or at the moment of dissolution.
Mahājanassāpi…pe… vijjhatīti (ngay cả của đám đông... đâm thủng), nghĩa là không phân biệt "tâm quá khứ, tâm vị lai, tâm của người này, tâm của người kia", mà khi hướng tâm đến tâm của đám đông một cách tổng thể với ý nghĩ "tôi biết tâm của người khác", thì tâm của một người được một tâm khác thấu suốt một cách chắc chắn vào sát-na sinh, sát-na trụ, hoặc sát-na diệt.
1131-2. Taṃ pana tesaṃ vacanaṃ ayuttanti dassetuṃ ‘‘yenāvajjatī’’tiādi vuttaṃ.
1131-2. But to show that their statement is incorrect, “yenāvajjatī” and so on was stated.
1131-2. Nhưng để chỉ ra rằng lời nói của họ là không hợp lý, câu "yenāvajjatī" (tâm nào hướng đến) v.v... đã được nói.
Vassasahassampi hi evaṃ āvajjayato āvajjanajavanānaṃ ekasmiṃ ārammaṇe ṭhānaṃ natthi, abhiññācittañca sace khaṇapaccuppannaṃ jānāti, āvajjanena saha ekārammaṇe vattamānameva jānāti, no aññathā, tasmā tesaṃ āvajjanajavanānaṃ dvinnaṃ saha ekasmiṃ ārammaṇe aṭṭhānābhāvato taṃ na yujjati.
Indeed, for one who thus reflects for a thousand years, there is no abiding of āvajjana and javana on a single object. If the abhiññācitta knows a moment-present (khaṇapaccuppanna) object, it knows it only as it occurs on a single object together with āvajjana, and not otherwise. Therefore, because there is no abiding of those two āvajjana and javana together on a single object, that* is not appropriate.
Quả thật, ngay cả khi quán xét như vậy trong một ngàn năm, các tâm quán xét (āvajjanajavana) không thể an trú trên cùng một đối tượng; và nếu tâm siêu phàm (abhiññācitta) biết được một khoảnh khắc hiện tại, nó chỉ biết khi đang hiện hữu trên cùng một đối tượng với tâm quán xét, chứ không phải cách khác. Do đó, việc đó không hợp lý vì hai tâm này (tức là tâm quán xét và tâm javana) không thể an trú cùng nhau trên một đối tượng.
Bhavatu tāva ko ettha dosoti ce āha ‘‘āvajjanajavanāna’’ntiādi.
If one asks, "Let that be the case, what is the fault here?" it is said, " of āvajjana and javana," and so forth.
Nếu có ai hỏi rằng: “Hãy cứ để như vậy, ở đây có lỗi gì?”, thì (văn bản) nói: “của sự hướng tâm và tốc hành tâm” v.v...
Tattha maggaphalavīthito aññaṃ aniṭṭhaṭṭhānaṃ.
Here, anything other than the magga- and phala-vīthi is an undesirable situation.
Trong đó, một vị trí không mong muốn khác với lộ trình đạo và quả.
Maggaphalavīthiyañhi āvajjanādīnaṃ saṅkhārārammaṇattā, gotrabhuādīnañca nibbānārammaṇattā nānārammaṇatā iṭṭhā, aññattha pana aniṭṭhā, tasmā aniṭṭhe ṭhāne javanāvajjanānaṃ nānārammaṇatāpattidoso ayuttoti taṃ tesaṃ vacanaṃ ayuttanti pakāsitaṃ aṭṭhakathāsūti adhippāyo.
For in the magga- and phala-vīthi, due to āvajjana and so forth having saṅkhāras as their object, and gotrabhu and so forth having Nibbāna as their object, the diversity of objects is desired; but elsewhere, it is not desired. Therefore, it is explained in the Commentaries that " in an undesirable situation, the fault of javana and āvajjana having diverse objects is inappropriate, so that statement of theirs is inappropriate" — this is the meaning.
Thật vậy, trong lộ trình đạo và quả, sự đa dạng về đối tượng được mong muốn do sự hướng tâm (āvajjana) v.v... có đối tượng là các uẩn (saṅkhārārammaṇa), và do gotrabhu (chuyển tộc) v.v... có đối tượng là Nibbāna. Nhưng ở nơi khác thì không được mong muốn. Do đó, ý nghĩa là: lỗi về sự đa dạng đối tượng của tốc hành tâm (javana) và hướng tâm (āvajjana) ở vị trí không mong muốn là không hợp lý, vì vậy lời nói đó của họ được tuyên bố là không hợp lý trong các bản Chú giải.
1133-4. Yadi evaṃ, kathaṃ cetopariyañāṇaṃ paccuppannārammaṇaṃ hotīti āha ‘‘tasmā’’tiādi.
1133-4. If that is so, how can cetopariyañāṇa have a present object? To this, it says, " Therefore," and so forth.
Nếu vậy, làm sao cetopariyañāṇa (tâm sở tri tuệ) lại có đối tượng hiện tại được? (Văn bản) nói: “Do đó” v.v...
Yasmā evaṃ ayuttanti pakāsitaṃ, tasmā.
Because it has been declared that this is inappropriate, therefore*.
Vì điều đó đã được tuyên bố là không hợp lý như vậy, nên.
Javanavāratoti ekajavanavāravasena.
" By the javana sequence" means by way of a single javana sequence.
Theo vòng tốc hành tâm (javanavārato) là theo một vòng tốc hành tâm.
Idaṃ pana khaṇapaccuppannānantaraṃ lahukaṃ katvā paccuppannadassanatthaṃ vuttaṃ, yaṃ pana vattamānajavanavīthito atītānāgatavasena dvitijavanavīthiparimāṇakāle pavattaṃ paracittaṃ, taṃ sabbampi ‘‘santatipaccuppannaṃ nāmā’’ti aṭṭhakathāyaṃ (visuddhi. 2.416) vuttaṃ, tasmā javanavāratoti dvitijavanavāravasena dīpetabbaṃ, na sakalena paccuppannaddhunāti adhippāyo.
This, however, was stated to show the paccuppanna immediately after the khaṇapaccuppanna as rapid. But any mind of another that has occurred within the duration of two or three javana sequences, in terms of past and future, from the current javana sequence, all of that is called "continuity-present (santatipaccuppanna)" as stated in the Commentary. Therefore, " by the javana sequence" should be understood as referring to two or three javana sequences, not by the entire paccuppanna duration — this is the meaning.
Tuy nhiên, điều này được nói để chỉ sự thấy đối tượng hiện tại một cách nhanh chóng ngay sau khoảnh khắc hiện tại. Còn tất cả những tâm của người khác phát sinh trong khoảng thời gian hai, ba vòng tốc hành tâm, tính từ vòng tốc hành tâm hiện tại theo quá khứ và vị lai, đều được gọi là “santatipaccuppanna” (hiện tại liên tục), như đã được nói trong Chú giải (Visuddhi. 2.416). Do đó, ý nghĩa là: “theo vòng tốc hành tâm” nên được giải thích là theo hai hoặc ba vòng tốc hành tâm, chứ không phải là toàn bộ thời gian hiện tại.
Niddiṭṭhaṃ saṃyuttaṭṭhakathāyaṃ.
It is indicated in the Saṃyutta Commentary.
Đã được chỉ định trong Chú giải Tương Ưng.
Tatrāyaṃ dīpanātiādi javanavārassa addhāpaccuppannabhāvadīpanamukhena iddhicittassa pavattiākāradīpanaṃ.
" Herein is the explanation," and so forth, is an explanation of the manner of occurrence of the iddhi-mind, by way of explaining the javana sequence as addhāpaccuppanna.
Đây là sự giải thích v.v... là sự giải thích cách thức phát sinh của tâm thần thông (iddhicitta) thông qua việc giải thích trạng thái hiện tại về thời gian của vòng tốc hành tâm.
1139-41. Santatipaccuppannampi addhāpaccuppanneneva saṅgahetvā āha ‘‘addhāvasā…pe… panā’’ti.
1139-41. Having included santatipaccuppanna also within addhāpaccuppanna, it says, " addhāvasā…pe… panā."
Bao gồm cả santatipaccuppanna (hiện tại liên tục) vào addhāpaccuppanna (hiện tại về thời gian), (văn bản) nói: “do thời gian... và”.
Ānandācariyo panettha abhidhammamātikāya āgatassa paccuppannapadassa addhāsantatipaccuppannapadatthatā na katthaci pāḷiyaṃ vuttā, tasmā cittasāmaññena cittaṃ āvajjayamānaṃ abhimukhībhūtaṃ vijjamānacittaṃ āvajjeti, parikammāni ca taṃ taṃ vijjamānacittaṃ cittasāmaññeneva ārammaṇaṃ katvā cittajānanaparikammāni hutvā pavattanti.
Here, the teacher Ānanda* the meaning of the word paccuppanna, as it appears in the Abhidhamma Mātika, as addhāpaccuppanna and santatipaccuppanna, is nowhere stated in the Pali texts. Therefore, a mind reflecting on a mind in general reflects on the existent mind as having come into direct presence. The preparatory acts also occur, having made that particular existent mind their object, generally as mental acts for knowing the mind.
Ở đây, Ānandācariya (Thầy Ānanda) nói rằng nghĩa của từ paccuppanna (hiện tại) trong Abhidhammamātikā là addhāsantatipaccuppanna (hiện tại về thời gian và hiện tại liên tục) không được nói đến trong bất kỳ đoạn Pāḷi nào. Do đó, sự hướng tâm (āvajjana) khi hướng đến tâm nói chung sẽ hướng đến một tâm hiện hữu đang đối diện. Các tâm chuẩn bị (parikamma) cũng lấy chính tâm hiện hữu đó làm đối tượng theo cách tâm nói chung, và phát sinh như những tâm chuẩn bị để biết tâm đó.
Cetopariyañāṇaṃ pana vijjamānacittaṃ paṭivijjhantaṃ tena saha ekakkhaṇe uppajjati.
However, cetopariyañāṇa, piercing through the existent mind, arises in the same moment with it.
Còn cetopariyañāṇa (tâm sở tri tuệ) thì phát sinh đồng thời với tâm hiện hữu mà nó thấu triệt.
Tattha yasmā santānaggahaṇato ekattavasena āvajjanādīni cittanteva pavattāni, tañca cittameva, yaṃ cetopariyañāṇena vibhāvitaṃ, tasmā samānākārappavattito na aniṭṭhe ṭhāne nānārammaṇatā hotīti khaṇapaccuppannavaseneva imassa paccuppannārammaṇataṃ icchati.
In that context, since āvajjana and so forth have occurred as simply mind by taking the continuum as one, and that mind is itself what is manifested by cetopariyañāṇa, therefore, due to their occurrence in a similar manner, there is no diversity of objects in an undesirable situation. Thus, he desires this paccuppanna as an object solely by way of the moment-present (khaṇapaccuppanna).
Trong đó, vì sự hướng tâm (āvajjana) v.v... phát sinh như là tâm theo cách nắm giữ dòng tâm liên tục (santānaggahaṇa), và chính tâm đó, cái được cetopariyañāṇa làm cho hiển lộ, nên do sự phát sinh theo cách tương tự, không có sự đa dạng đối tượng ở vị trí không mong muốn. Do đó, (thầy Ānanda) mong muốn cetopariyañāṇa có đối tượng hiện tại chỉ theo nghĩa khoảnh khắc hiện tại (khaṇapaccuppanna).
Itarānīti āvajjanaparikammacittāni.
" The others" refers to the āvajjana and preparatory minds.
Những tâm khác (itarānīti) là các tâm hướng tâm và chuẩn bị.
Cakkhudvāre viññāṇanti cakkhuviññāṇaṃ.
" Consciousness at the eye-door" refers to eye-consciousness.
Thức ở nhãn môn (cakkhudvāre viññāṇaṃ) là nhãn thức.
1143-7. Parittādīsu aṭṭhasūti cetopariyañāṇassa vuttesu paccuppannārammaṇaṃ hitvā navattabbārammaṇañca pakkhipitvā aṭṭhasu parittādīsu.
1143-7. " Among the eight limited and so forth" refers to the eight categories such as limited, etc., after omitting the present object of cetopariyañāṇa and including the unnameable object.
Trong tám loại đối tượng như paritta (parittādīsu aṭṭhasu) là trong tám loại đối tượng như paritta v.v... đã được nói về cetopariyañāṇa, bỏ đối tượng hiện tại và thêm đối tượng không thể nói (navattabbārammaṇa).
Atīte…pe… phalampi vāti ettha attanāti nidassanamattaṃ.
In " in the past…pe… or the fruit," the word " by oneself" is merely an example.
Trong câu “quá khứ... hoặc quả” (atīte...pe... phalampi vā), từ “của chính mình” (attanā) chỉ là một ví dụ.
Parehipi bhāvitamaggaṃ, sacchikataphalañca pubbenivāsānussatiñāṇena samanussarati.
One also recollects the path developed by others and the fruit realized by the pubbenivāsānussatiñāṇa.
Người khác cũng nhớ lại đạo đã tu tập và quả đã chứng đắc bằng pubbenivāsānussatiñāṇa (túc mạng trí).
Vā-saddena vā avuttasamuccayatthena attanā bhāvitaṃ maggaṃ, phalampi vā parehi bhāvitaṃ maggaṃ, phalampi vāti evamattho gahetabbo.
By the word " vā" (or), which has the sense of collecting what is unstated, the meaning should be taken as: the path developed by oneself, or the fruit, or the path developed by others, or the fruit, and so on.
Với từ “vā” (hoặc), theo nghĩa tập hợp những gì không được nói đến, nên hiểu là: đạo đã tu tập của chính mình, hoặc quả, hoặc đạo đã tu tập của người khác, hoặc quả.
Tathā ca vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘attanā, parehi bhāvitamaggaṃ, sacchikataphalañca anussaraṇakāle’’ti (visuddhi. 2.417).
Thus, it is said in the Commentary: "At the time of recollecting the path developed by oneself or by others, and the fruit realized."
Như đã được nói trong Chú giải: “khi nhớ lại đạo đã tu tập của chính mình hoặc của người khác, và quả đã chứng đắc” (Visuddhi. 2.417).
Eva-kāraṃ pana padapūraṇamattameva.
The particle " eva," however, is merely a filler.
Còn từ “eva” chỉ là để bổ sung từ ngữ.
Phalampi vāti ettha ‘‘bhāvita’’nti na sambandhitabbaṃ.
In " or the fruit," the word "developed" should not be connected.
Trong cụm từ “hoặc quả” (phalampi vā), không nên liên kết với từ “bhāvita” (đã tu tập).
Na hi phalaṃ bhāvetabbaṃ hoti, atha kho sacchikātabbamevāti.
For the fruit is not to be developed; rather, it is only to be realized.
Vì quả không phải là thứ cần được tu tập, mà chỉ là thứ cần được chứng đắc.
Samanussarato magganti etthāpi ‘‘attanā, parehi vā bhāvita’’nti sambandhitabbaṃ.
In " the path recollecting," also, "developed by oneself or by others" should be connected.
Trong câu “khi nhớ lại đạo” (samanussarato maggaṃ) này, cũng nên liên kết với “đã tu tập bởi chính mình hoặc bởi người khác”.
Ekantatoti niyamato.
" Unfailingly" means without exception.
Nhất định (ekantato) là một cách chắc chắn.
1148-50. Nanu ca cetopariyañāṇayathākammūpagañāṇānipi atītārammaṇāneva, kiṃ pana tesaṃ, imassa ca ārammaṇe nānākaraṇanti āha ‘‘cetopariyañāṇampī’’tiādi.
1148-50. Is it not true that cetopariyañāṇa and yathākammūpagañāṇa also have past objects? What then is the difference between their objects and the object of this*? To this, it replies, " Even though cetopariyañāṇa," and so forth.
Nếu cetopariyañāṇa (tâm sở tri tuệ) và yathākammūpagañāṇa (như nghiệp tùy thuộc trí) cũng có đối tượng quá khứ, vậy thì sự khác biệt về đối tượng giữa chúng và trí này là gì? (Văn bản) nói: “Cetopariyañāṇa cũng vậy” v.v...
Kiñcāpīti ayaṃ nipātasamudāyo, eko vā nipāto visesānabhidhānanimitte upagamane daṭṭhabbo.
" Kiñcāpi" is a compound particle, or it can be regarded as a single particle implying the occasion of not stating a distinction.
Kiñcāpi là một tập hợp các tiểu từ, hoặc có thể xem là một tiểu từ duy nhất được dùng để chỉ sự bao hàm mà không nêu rõ chi tiết.
Atha khoti visesābhidhānasamārambhe.
" Atha kho" indicates the beginning of stating a distinction.
Atha kho là để bắt đầu một sự giải thích đặc biệt.
Cittamevāti idaṃ pubbe vicāritameva.
" Only mind"—this has already been discussed before.
Chỉ là tâm (cittamevā) điều này đã được phân tích trước đó.
Atīte cetanāmattanti idampi pubbe viya mahāaṭṭhakathāvādaṃ sandhāyeva vuttaṃ.
" Past volition only"—this too is stated with reference to the view of the Mahāaṭṭhakathā, as before.
Chỉ là tư quá khứ (atīte cetanāmattaṃ) điều này cũng được nói dựa trên quan điểm của Mahāaṭṭhakathā (Đại Chú giải) như trước.
Tattha hi yathākammūpagañāṇassa cetanāmattameva ārammaṇaṃ hoti, na cittaṃ, nāpi itare dhammā, yato taṃ yathākammūpaganti vuccatīti iminā adhippāyena yathākammūpagañāṇaṃ atītacetanāmattameva ārammaṇaṃ karotīti vuttaṃ, heṭṭhā dassitapāḷivasena sabbe cattāropi khandhā yathākammūpagañāṇassa ārammaṇanti saṅgahakārānaṃ sanniṭṭhānaṃ.
For therein, for yathākammūpagañāṇa, only volition is the object, not mind, nor other phenomena, because it is called yathākammūpaga. With this intention, it is said that yathākammūpagañāṇa takes only past volition as its object. However, according to the Pali texts shown below, it is the conclusion of the compilers that all four aggregates are objects of yathākammūpagañāṇa.
Trong đó, yathākammūpagañāṇa chỉ có đối tượng là tư (cetanā), không phải tâm, cũng không phải các pháp khác, vì nó được gọi là yathākammūpaga (tùy thuộc vào nghiệp). Với ý nghĩa này, yathākammūpagañāṇa được nói là chỉ lấy tư quá khứ làm đối tượng. Tuy nhiên, theo Pāḷi đã được trình bày ở dưới, cả bốn uẩn (khandha) đều là đối tượng của yathākammūpagañāṇa, đây là kết luận của các nhà biên soạn (Chú giải).
Natthi kiñci agocaranti kiñci khandhaṃ vā khandhapaṭibaddhaṃ nāmagottādiṃ vā agocaraṃ nāma natthi.
" There is nothing that is not its range" means there is no aggregate or anything related to aggregates, such as name, clan, etc., that is not its range.
Không có gì là không phải đối tượng (natthi kiñci agocaraṃ) nghĩa là không có uẩn nào, hoặc tên, dòng dõi v.v... liên quan đến uẩn nào, mà không phải là đối tượng.
Tañhi atītakkhandhakhandhapaṭibaddhesu dhammesu sabbaññutaññāṇasamānagatikamevāti adhippāyo.
Indeed, its scope among past aggregates and phenomena related to past aggregates is similar to that of omniscience — this is the meaning.
Ý nghĩa là: trí đó (pubbenivāsānussatiñāṇa) có sự vận hành tương tự như trí Toàn Tri đối với các pháp liên quan đến các uẩn quá khứ và các uẩn quá khứ.
1151-2. Attakkhandhānussaraṇeti attano khandhānussaraṇakāle.
1151-2. " In recollecting one's own aggregates" means at the time of recollecting one's own aggregates.
Khi nhớ lại các uẩn của chính mình (attakkhandhānussaraṇe) là khi nhớ lại các uẩn của chính mình.
Saraṇe…pe… gocaranti ‘‘atīte vipassī bhagavā ahosi, tassa mātā bandhumatī, pitā bandhumā’’tiādinā nayena nāmagottādiṃ, pathavīnimittādiñca anussaraṇakāle navattabbārammaṇaṃ hoti.
" Recollecting…pe… object"—at the time of recollecting name, clan, etc., such as "in the past, Vipassī Bhagavā arose; his mother was Bandhumatī, his father was Bandhumā," and also earth-kasiṇa sign and so forth, it has an unnameable object.
Khi nhớ... đối tượng (saraṇe...pe... gocaraṃ) là khi nhớ lại tên, dòng dõi v.v... và các dấu hiệu địa cầu (pathavīnimitta) v.v... theo cách như: “Trong quá khứ, Đức Phật Vipassī đã xuất hiện, mẹ Ngài là Bandhumatī, cha Ngài là Bandhumā”, thì đó là đối tượng không thể nói (navattabbārammaṇa).
Navattabbagocaranti hi parittārammaṇaatītārammaṇattikavasena vuttaṃ, ajjhattārammaṇattikavasena pana ākiñcaññāyatanajjhānassa ārammaṇabhūtadhammārammaṇakāle navattabbārammaṇaṃ hoti, avasesapaññattārammaṇakāle bahiddhārammaṇaṃ hoti.
" Unnameable object" is stated by way of the triad of limited object and past object. However, by way of the triad of internal object, at the time of taking as object the phenomena that are the object of the ākiñcaññāyatana jhāna, it has an unnameable object; at the time of taking other concepts as object, it has an external object.
Thật vậy, đối tượng không thể nói (navattabbagocaraṃ) được nói theo bộ ba đối tượng paritta (hữu hạn) và đối tượng atīta (quá khứ). Còn theo bộ ba đối tượng nội tại (ajjhattārammaṇa), thì khi đối tượng là các pháp là đối tượng của thiền Ākiñcaññāyatana (Vô sở hữu xứ), đó là đối tượng không thể nói. Khi đối tượng là các khái niệm còn lại, đó là đối tượng bên ngoài (bahiddhārammaṇa).
Nāmagottanti cettha khandhapaṭibaddho sammutisiddho byañjanattho, na byañjanaṃ.
" Name and clan" here means the denotation related to aggregates and established by convention, not the mere expression.
Ở đây, tên và dòng dõi (nāmagottaṃ) là nghĩa của từ ngữ được thiết lập bởi quy ước, liên quan đến các uẩn, chứ không phải là từ ngữ (byañjanaṃ).
Byañjanañhi saddāyatanasaṅgahitattā parittaṃ hoti.
For the expression, being included in the sound sense-base, is limited.
Vì từ ngữ (byañjanaṃ) thuộc vào xứ âm thanh (saddāyatana), nên nó là hữu hạn (parittaṃ).
Yathāha ‘‘niruttipaṭisambhidā parittārammaṇā’’ti (vibha. 749).
As it is said, "the analytical knowledge of language (niruttipaṭisambhidā) has a limited object."
Như đã nói: “Niruttipaṭisambhidā (Vô ngại giải về ngôn ngữ) có đối tượng hữu hạn (parittārammaṇā)” (Vibha. 749).
1155-6. Parittādīsu aṭṭhasūti pubbenivāsānussatiñāṇassa vuttesu atītārammaṇaṃ vajjetvā anāgatārammaṇaṃ pakkhipitvā aṭṭhasu.
1155-6. In the eight minor ones, etc.: Among the eight types of objects mentioned for the knowledge of recollecting past existences, by excluding past objects and including future objects, in the eight (divisions of objects).
Trong tám loại đối tượng như paritta (parittādīsu aṭṭhasu) là trong tám loại đối tượng đã được nói về pubbenivāsānussatiñāṇa (túc mạng trí), bỏ đối tượng quá khứ và thêm đối tượng vị lai.
Nibbattissati…pe… pajānatoti iminā nibbattakkhandhajānanamāha.
By this phrase, "will arise...etc....one who understands," it speaks of the knowledge of the arisen aggregates.
Với câu “sẽ phát sinh... khi biết” (nibbattissati...pe... pajānato), (văn bản) nói về sự biết các uẩn sẽ phát sinh.
Anāgataṃsañāṇassa anāgatamagocaraṃ natthi.
There is no future object that is not a range for the knowledge of future events.
Anāgataṃsañāṇa (trí biết vị lai) không có gì là không phải đối tượng vị lai.
Tampi hi anāgatakkhandhakhandhapaṭibaddhesu dhammesu sabbaññutaññāṇasamānagatikameva.
Indeed, that (knowledge of future events) is also of the same nature as the Omniscient Knowledge, regarding future aggregates and phenomena connected with future aggregates.
Trí đó cũng có sự vận hành tương tự như trí Toàn Tri đối với các pháp liên quan đến các uẩn vị lai và các uẩn vị lai.
1170-2. Idāni yasmā evaṃ abhiññāvasena adhigatānisaṃsāya thiratarāya samādhibhāvanāya samannāgatena bhikkhunā paññā bhāvetabbā hoti.
1170-2. Now, since a bhikkhu endowed with such a firmly established development of concentration, which has gained benefits through supernormal knowledge, must develop wisdom, and since such wisdom thus becomes all the more firm and reaches its peak, therefore, wishing to clarify the method of its development, he begins by saying, "But concentration, etc."
1170-2. Giờ đây, vì một vị tỳ khưu đã thành tựu sự tu tập định vững chắc hơn, với những lợi ích đã đạt được qua các thắng trí (abhiññā) như vậy, phải tu tập tuệ (paññā).
Evañhi sā sabbākārena thiratarā sikhappattā ca hoti, tasmā tassā bhāvanānayavibhāvanatthamārabhanto āha ‘‘samādhiṃ panā’’tiādi.
Therefore, wishing to clarify the method of its development, he begins by saying, "But concentration, etc."
Quả thật, khi được tu tập như vậy, tuệ sẽ trở nên vững chắc hơn và đạt đến đỉnh cao trên mọi phương diện. Do đó, để làm sáng tỏ phương pháp tu tập tuệ, vị (tác giả) bắt đầu và nói: "samādhiṃ panā" v.v.
Kā paññāti sarūpapucchā.
"What is wisdom?" This is a question about its nature.
Kā paññā là câu hỏi về bản chất (của tuệ).
Ko catthoti imissā ko attho.
"What is its meaning?" What is the meaning of this (word wisdom)?
Ko cattho nghĩa là ý nghĩa của (từ này) là gì?
Paññāti padaṃ kaṃ abhidheyyatthaṃ nissāya vattatīti adhippāyo.
The intention is: what meaning does the word "wisdom" refer to?
Ý nghĩa là: Từ paññā dựa trên ý nghĩa biểu thị nào mà được sử dụng?
1173-4. Paññā vipassanāpaññāti idhādhippetameva paññaṃ dasseti, aññattha pana bahuvidho paññāpabhedo hoti.
1173-4. Wisdom is insight-wisdom: Here, he indicates the wisdom intended in this context; in other places, however, there are many types of wisdom distinctions.
1173-4. Paññā vipassanāpaññā ở đây chỉ ra tuệ được đề cập, nhưng ở những nơi khác, có nhiều loại tuệ khác nhau.
Puññacittasamāyutāti kusalacittasampayuttā.
Associated with meritorious consciousness: Associated with wholesome consciousness.
Puññacittasamāyutā có nghĩa là tương ưng với tâm thiện (kusalacitta).
Ettha ca puñña-ggahaṇena duvidhampi abyākataṃ nivatteti, tathā ‘‘atthi saṃkiliṭṭhā’’ti evaṃ pavattaṃ micchāvādaṃ paṭisedheti.
Here, by the term 'merit', both types of undedefined (wisdom) are precluded, and also the wrong view that states, "There is defiled (wisdom)."
Ở đây, việc dùng từ puñña loại bỏ cả hai loại bất định (abyākata), và cũng bác bỏ quan điểm sai lầm (micchāvāda) như "có sự ô nhiễm".
Vipassanā-ggahaṇena kammassakatādivasappavattaṃ sesakusalapaññaṃ.
By the term 'insight', the remaining wholesome wisdom that arises from the nature of kamma-ownership, etc., is precluded.
Việc dùng từ vipassanā loại bỏ các loại tuệ thiện khác phát sinh từ nghiệp sở hữu (kammassakatā) v.v.
Jānanā vā pakāratoti vutte ‘‘kimidaṃ pakārato jānanaṃ nāmā’’ti anuyogaṃ manasi nidhāya sañjānanavijānanākāravisiṭṭhaṃ nānappakārato jānananti dassetuṃ ‘‘saññāviññāṇapaññānaṃ, ko viseso kimantara’’nti kathetukamyatāpucchaṃ katvā vissajjanamāha ‘‘saññāviññāṇapaññāna’’ntiādinā.
When it is said, "Or knowing in a particular way," keeping in mind the question, "What is this knowing in a particular way?" he makes a question out of the desire to clarify, "What is the distinction, what is the difference, between saññā, viññāṇa, and paññā?" in order to show that it is knowing in various ways, distinguished by the modes of discerning and understanding, and then gives the answer with the phrase "Of saññā, viññāṇa, and paññā, etc."
Khi nói Jānanā vā pakārato (sự biết theo cách thức), để làm rõ "sự biết theo cách thức này là gì?", và để chỉ ra rằng đó là sự biết đa dạng, khác biệt, đặc biệt về cách thức nhận biết và phân biệt, vị (tác giả) đã đặt câu hỏi muốn nói: "Sự khác biệt và sự cách biệt giữa saññā, viññāṇa và paññā là gì?" và sau đó đưa ra lời giải thích với câu "saññāviññāṇapaññānaṃ" v.v.
Jānanatte samepi cāti visayavijānanākāre samānepi.
Even when they are similar in knowing: Even when they are similar in the mode of apprehending the object.
Jānanatte samepi ca có nghĩa là mặc dù cách thức nhận biết đối tượng là giống nhau.
1175. Sañjānanamattaṃvāti ‘‘nīlapīta’’ntiādikaṃ ārammaṇe vijjamānaṃ, avijjamānaṃ vā saññānimittaṃ katvā jānanaṃ.
1175. Merely discerning: Knowing by making a sign of perception, whether existing or non-existing in the object, such as "blue, yellow," etc.
1175. Sañjānanamattaṃvā có nghĩa là sự biết chỉ bằng cách tạo ra một dấu hiệu nhận biết (saññānimitta), dù có hay không có trên đối tượng, như "xanh, vàng" v.v.
Tathā hesā puna sañjānanapaccayakaraṇarasā.
Indeed, it has the function of causing further discernment.
Quả thật, nó có chức năng tạo ra nguyên nhân cho sự nhận biết lặp lại.
Matta-saddena visesanivattiatthena vijānanappajānanākāre nivatteti, eva-kārena kadācipi imissā te visesā na santiyevāti avadhāreti.
By the word 'merely' (matta), with the meaning of precluding distinctions, it precludes the modes of discerning and truly understanding; by the particle 'eva', it ascertains that these distinctions never exist for it.
Với từ matta, nó loại bỏ các cách thức phân biệt và thấu hiểu theo nghĩa loại bỏ đặc tính, và với từ eva, nó khẳng định rằng những đặc tính đó không bao giờ có ở saññā.
Tenāha ‘‘lakkhaṇappaṭivedha’’ntiādi.
Therefore, it is said, "penetration of characteristics," etc.
Vì vậy, (tác giả) nói "lakkhaṇappaṭivedha" v.v.
‘‘Aniccaṃ dukkhamanattā’’ti lakkhaṇapaṭivedhaṃ kātuṃ neva sakkoti, viññāṇakiccampi kātuṃ na sakkoti, saññā kuto paññākiccaṃ kareyyāti lakkhaṇapaṭivedhaṃ kātuṃ na sakkoticceva vuttaṃ, na vuttaṃ ‘‘maggaṃ pāpetuṃ na sakkotī’’ti.
Saññā can neither penetrate the characteristics of "impermanent, suffering, non-self" nor perform the function of consciousness; how then could saññā perform the function of wisdom? It is simply stated that it cannot penetrate the characteristics, not that it cannot lead to the path.
Saññā không thể thấu hiểu các đặc tính "vô thường, khổ, vô ngã", cũng không thể thực hiện chức năng của viññāṇa, vậy làm sao saññā có thể thực hiện chức năng của paññā? Vì vậy, chỉ nói rằng nó không thể thấu hiểu các đặc tính, chứ không nói rằng nó không thể đưa đến Đạo.
1176. Viññāṇaṃ pana ārammaṇe pavattamānaṃ na tattha saññā viya nīlapītādikassa sañjānanavaseneva pavattati, atha kho taṃ tattha aniccatādivisesaṃ, aññañca tādisaṃ visesaṃ jānantameva pavattatīti āha ‘‘viññāṇaṃ panā’’tiādi.
1176. When consciousness arises regarding an object, it does not function merely as saññā, discerning blue, yellow, etc. Rather, it functions while knowing the specific characteristics of impermanence, etc., and other such distinctions in that object. Thus, it is said, "But consciousness, etc."
1176. Tuy nhiên, viññāṇa khi phát sinh trên đối tượng không chỉ phát sinh theo cách nhận biết các màu xanh, vàng v.v. như saññā, mà nó còn phát sinh khi biết các đặc tính như vô thường v.v. và các đặc tính tương tự khác trên đối tượng. Do đó, (tác giả) nói "viññāṇaṃ panā" v.v.
Kathaṃ pana viññāṇaṃ lakkhaṇapaṭivedhaṃ karotīti?
But how does consciousness perform the penetration of characteristics?
Nhưng làm thế nào viññāṇa có thể thấu hiểu các đặc tính?
Paññāya dassitamaggena.
Through the path shown by wisdom.
Bằng con đường được chỉ ra bởi paññā.
Lakkhaṇārammaṇikavipassanāya hi anekavāraṃ lakkhaṇāni paṭivijjhitvā pavattamānāya paguṇabhāvato paricayavasena ñāṇavippayuttacittenapi vipassanā sambhavati, yathā taṃ paguṇassa ganthassa sajjhāyane ñāyāgatāpi vārā na viññāyanti.
For when insight (vipassanā) with characteristics as its object, having repeatedly penetrated characteristics, continues to arise due to familiarity and habit, insight can arise even with consciousness dissociated from knowledge, just as in reciting a familiar text, the appropriate repetitions are not noticed.
Thật vậy, với vipassanā lấy các đặc tính làm đối tượng, sau khi thấu hiểu các đặc tính nhiều lần và trở nên thuần thục, vipassanā có thể phát sinh ngay cả với tâm không tương ưng với trí tuệ (ñāṇavippayutta-citta) do sự quen thuộc, giống như khi đọc thuộc lòng một văn bản đã thuần thục, người ta không nhận ra các lần lặp lại một cách có lý.
Lakkhaṇaṃ paṭivijjhitunti ca lakkhaṇānaṃ ārammaṇakaraṇaṃ sandhāya vuttaṃ, na paṭivijjhanaṃ.
And "to penetrate a characteristic" is said with reference to making the characteristics an object, not with reference to penetrating them.
Và lakkhaṇaṃ paṭivijjhatuṃ được nói đến để chỉ việc lấy các đặc tính làm đối tượng, chứ không phải sự thấu hiểu.
1177. Ussakkitvāti 220 udayabbayādiñāṇapaṭipāṭiyā ārabhitvā maggaṃ pāpetumeva taṃ viññāṇaṃ na sakkoti asambodhasabhāvattā.
1177. Having ascended (ussakkitvā): That consciousness cannot lead to the path by ascending through the sequence of knowledges such as arising and passing away, because its nature is non-enlightenment.
1177. Ussakkitvā có nghĩa là viññāṇa đó không thể đưa đến Đạo bằng cách bắt đầu với chuỗi trí tuệ về sinh diệt (udayabbaya) v.v., vì nó không có bản chất thấu hiểu.
Vuttanayanti viññāṇe vuttanayaṃ.
The method stated: The method stated concerning consciousness.
Vuttanayaṃ có nghĩa là cách thức đã được nói đến trong viññāṇa.
Sā hi ārammaṇañca jānāti, lakkhaṇañca paṭivijjhati.
For that (wisdom) knows the object and penetrates the characteristic.
Quả thật, tuệ (paññā) biết đối tượng và thấu hiểu các đặc tính.
Attano pana anaññasādhāraṇena ānubhāvena maggaṃ pāpetuñca sakkoti.
Moreover, by its own unique power, it can lead to the path.
Nhưng với năng lực độc đáo của mình, nó cũng có thể đưa đến Đạo.
Bālagāmikaheraññikānaṃ kahāpaṇajānanamiva ca nesaṃ ārammaṇajānanaṃ veditabbaṃ.
Their knowing of objects should be understood as similar to the knowing of kahāpaṇa coins by a child, a villager, and a money-changer.
Sự biết đối tượng của chúng (saññā, viññāṇa, paññā) nên được hiểu như sự biết tiền xu của một đứa trẻ, một người dân làng và một thợ kim hoàn.
Yathā hi heraññikaphalake ṭhapitaṃ kahāpaṇarāsiṃ eko asañjātavohārabuddhi bāladārako, eko gāmikapuriso, eko heraññikoti tīsu janesu passamānesu bāladārako kahāpaṇānaṃ cittavicittadīgharassacaturassaparimaṇḍalabhāvamattameva jānāti, ‘‘idaṃ manussānaṃ upabhogaparibhogāvahaṃ ratanasammata’’nti na jānāti.
Just as when a heap of kahāpaṇa coins is placed on a money-changer's board, and three people—a young child whose understanding of transactions has not yet arisen, a villager, and a money-changer—are observing them, the child merely knows the coins' beautiful, varied, long, short, square, and round shapes, but does not know that "this is a valuable substance used and enjoyed by humans."
Ví như, khi một đống tiền xu (kahāpaṇa) được đặt trên một tấm ván của thợ kim hoàn, trong số ba người đang nhìn – một đứa trẻ chưa có ý thức về ngôn ngữ, một người dân làng, và một thợ kim hoàn – đứa trẻ chỉ biết về hình dạng đa dạng, dài, ngắn, vuông, tròn của tiền xu, nhưng không biết rằng "đây là một vật quý được con người sử dụng và tiêu dùng".
Gāmikapuriso tadubhayaṃ jānāti, ‘‘ayaṃ cheko mahāsāro, ayaṃ kūṭo, ayaṃ aḍḍhasāro, ayaṃ pādasāro’’tiādikaṃ pana vibhāgaṃ na jānāti.
The villager knows both of these, but does not know the distinctions such as "this is genuine and highly valued, this is counterfeit, this is half-valued, this is quarter-valued."
Người dân làng biết cả hai điều đó, nhưng không biết sự phân biệt như "cái này là thật, cái này có giá trị lớn, cái này là giả, cái này có giá trị một nửa, cái này có giá trị một phần tư" v.v.
Heraññiko sabbepi te pakāre jānāti, jānanto ca oloketvāpi jānāti, ākoṭitasaddaṃ sutvāpi jānāti, gandhaṃ ghāyitvāpi rasaṃ sāyitvāpi hatthena dhārayitvāpi ‘‘asukasmiṃ gāme vā nigame vā nagare vā pabbate vā nadītīre vā kato’’tipi ‘‘asukaācariyena kato’’tipi jānāti.
The money-changer knows all these distinctions; and knowing them, he recognizes them by looking, by hearing the sound when tapped, by smelling the odor, by tasting the flavor, and by holding them in his hand. He also knows "it was made in such and such a village, or market town, or city, or mountain, or riverbank," and "it was made by such and such a craftsman."
Thợ kim hoàn biết tất cả các loại đó, và khi biết, anh ta biết bằng cách nhìn, biết bằng cách nghe tiếng gõ, biết bằng cách ngửi mùi, biết bằng cách nếm vị, biết bằng cách cầm trong tay, và còn biết "nó được làm ở làng, thị trấn, thành phố, núi, hay bờ sông nào" và "nó được làm bởi người thợ nào".
Tattha saññā asañjātavohārabuddhino bāladārakassa kahāpaṇadassanaṃ viya vibhāgaṃ akatvā piṇḍavaseneva ārammaṇaṃ gaṇhāti nīlādivasena ārammaṇassa upaṭṭhānākāraggahaṇato, viññāṇaṃ gāmikapurisassa kahāpaṇadassanamiva ekaccavisesaggahaṇasamatthatāya, paññā anavasesaggahaṇasamatthatāya heraññikassa kahāpaṇadassanamiva daṭṭhabbāti.
In that example, saññā is like the young child's viewing of the kahāpaṇa coins, in that it grasps the object as a whole without making distinctions, because it apprehends the appearance of the object in terms of blue, etc. Viññāṇa is like the villager's viewing of the kahāpaṇa coins, capable of grasping some specific distinctions. Paññā should be seen as like the money-changer's viewing of the kahāpaṇa coins, capable of grasping all distinctions without remainder.
Trong ví dụ đó, saññā nên được xem như đứa trẻ chưa có ý thức về ngôn ngữ nhìn tiền xu, nó nắm bắt đối tượng một cách tổng thể mà không phân biệt, vì nó nắm bắt đối tượng theo cách thức xuất hiện của màu xanh v.v. Viññāṇa nên được xem như người dân làng nhìn tiền xu, vì nó có khả năng nắm bắt một số đặc tính. Paññā nên được xem như thợ kim hoàn nhìn tiền xu, vì nó có khả năng nắm bắt tất cả mà không bỏ sót.
1178-80. Sabhāvapaṭivedhananti sako bhāvo, samāno vā bhāvo sabhāvo, tassa paṭivedhanaṃ ñātapariññātīraṇapariññāvasena sabhāvasāmaññalakkhaṇapaṭivedhanaṃ.
1178-80. Penetration of intrinsic nature (sabhāvapaṭivedhana): Sabhāva is one's own nature (sako bhāvo) or a common nature (samāno bhāvo); penetration of that (sabhāva) is the penetration of the specific and common characteristics of intrinsic nature, through the knowledges of complete understanding (ñātapariññā), investigation (tīraṇapariññā), and abandonment (pahānapariññā).
1178-80. Sabhāvapaṭivedhanaṃ có nghĩa là sự thấu hiểu bản chất riêng (saka bhāva) hoặc bản chất chung (samāna bhāva), tức là sự thấu hiểu các đặc tính riêng và đặc tính chung của các pháp thông qua sự hiểu biết (ñāta-pariññā), sự thẩm định (tīraṇa-pariññā) và sự đoạn trừ (pahāna-pariññā).
Ghaṭapaṭādipaṭicchādakassa bāhirandhakārassa dīpāloko viya yathāvuttadhammasabhāvapaṭicchādakassa viddhaṃsanarasā.
It has the function of dispelling that which conceals the intrinsic nature of phenomena as described, just as the light of a lamp dispels external darkness which conceals pots, cloth, etc.
Nó có chức năng phá hủy sự che chướng bản chất của các pháp đã nói, giống như ánh sáng đèn phá tan bóng tối bên ngoài che phủ các vật như bình, vải v.v.
Uppajjamānoyeva hi ñāṇāloko hadayandhakāraṃ vidhamento uppajjatīti āha ‘‘sammohanandhakārassa, viddhaṃsanarasā matā’’ti.
For indeed, the light of knowledge, while arising, dispels the darkness of delusion rooted in the heart as it arises; therefore it is said: "Its function is known to be the destruction of the darkness of delusion."
Quả thật, ánh sáng trí tuệ khi đang sanh khởi thì vừa sanh khởi vừa phá tan bóng tối trong tâm, vì vậy đã nói ‘‘được cho là có phận sự phá tan bóng tối của sự si mê’’.
Tatoyeva sabbadhammesu asammuyhanākārena paccupatiṭṭhati, kāraṇabhūtā vā sayaṃ phalabhūtaṃ asammohaṃ paccupatiṭṭhāpetīti āha ‘‘asammohapaccupaṭṭhānā’’ti.
For this very reason, it manifests as non-delusion in all phenomena, or, being a cause itself, it brings about non-delusion as its effect; thus it is said: "its manifestation is non-delusion."
Chính vì vậy, nó hiện khởi với trạng thái không si mê trong tất cả các pháp, hoặc chính nó là nhân làm cho sự không si mê là quả được hiện khởi, vì vậy đã nói ‘‘có sự không si mê là hiện khởi’’.
Vipassanāpaññāya idhādhippetattā samādhi tassā padaṭṭhānaṃ.
Because insight-knowledge (vipassanā-paññā) is intended here, samādhi is its proximate cause (padaṭṭhāna).
Bởi vì tuệ minh sát được chủ định ở đây, nên định là nhân gần của nó.
Tathā hi ‘‘samāhito yathābhūtaṃ pajānātī’’ti (saṃ. ni. 3.5; 4.99; 5.1071; a. ni. 11.2) suttapadanti āha ‘‘samādhāsannakāraṇā’’ti.
Indeed, the Sutta passage "One who is concentrated knows things as they are" (samāhito yathābhūtaṃ pajānātīti) supports this; thus it is said: "its proximate cause is samādhi."
Thật vậy, có câu kinh rằng ‘‘người có định biết đúng như thật’’, vì vậy đã nói ‘‘có định là nhân gần’’.
1181-2. Dhammasabhāvapaṭivedho nāma paññāya āveṇiko sabhāvo, na tenassā koci vibhāgo labbhatīti āha ‘‘lakkhaṇenekadhā vuttā’’ti.
1181-2. The penetration of the nature of phenomena (dhammasabhāvapaṭivedha) is a unique characteristic of paññā, and no distinction can be made from it; thus it is said: "It is stated as one by characteristic."
Sự thâm nhập vào thực tánh của các pháp là bản chất riêng của trí tuệ, do đó không thể có sự phân biệt nào đối với nó, vì vậy đã nói ‘‘được nói là một theo đặc tính’’.
Lujjanapalujjanaṭṭhena loko vuccati vaṭṭaṃ, tappariyāpannatāya loke niyuttā, tattha vā viditāti lokikā.
That which is called the world (loka) is the cycle (vaṭṭaṃ) in the sense of decaying and perishing; these are mundane (lokikā) because they are included in that, or known therein.
Thế gian (loka) được gọi là vòng luân hồi (vaṭṭa) theo nghĩa hủy hoại và tan rã; do thuộc về vòng luân hồi đó nên được gọi là lokikā (thuộc thế gian), hoặc được biết trong thế gian đó.
Tattha apariyāpannattā alokikā.
They are supramundane (alokikā) because they are not included therein.
Do không thuộc về thế gian đó nên được gọi là alokikā (không thuộc thế gian).
Katamā panettha lokiyā, katamā lokuttarā cāti āha ‘‘lokiyenā’’tiādi.
Which of these is mundane, and which is supramundane? Thus it is said: "By the mundane," and so on.
Trong số này, cái nào là hiệp thế, cái nào là siêu thế? Vì vậy đã nói ‘‘bởi hiệp thế’’ v.v.
Lokiyakusalacittuppādesu maggasampayuttā lokiyena maggena yuttā.
The knowledge associated with the path (magga-sampayuttā) in mundane wholesome thought-moments (lokiya-kusalacittuppāda) is associated with the mundane path (lokiyena maggena yuttā).
Trong các tâm thiện hiệp thế khởi sanh, trí tuệ tương ưng với đạo được gọi là tương ưng với đạo hiệp thế.
Visesato pana diṭṭhivisuddhiādivisuddhicatukkasaṅgahitamaggasaṃyuttā samudāye pavattā paññā tadekadesesupi pavattatīti magga-ggahaṇaṃ kataṃ, paccekampi vā sammādiṭṭhiādīnaṃ maggasamaññāti katvā.
More specifically, the paññā occurring in the whole path (samudāye pavattā), which comprises the four purifications starting with purification of view (diṭṭhivisuddhi), is also present in its individual parts; therefore, the term "path" (magga) is used. Or, it is used because right view (sammādiṭṭhi) and the other factors are individually designated as "path."
Đặc biệt, trí tuệ tương ưng với đạo được bao gồm trong bốn thanh tịnh như kiến thanh tịnh v.v., diễn ra trong toàn thể, cũng diễn ra trong từng phần của nó, nên đã dùng từ "đạo"; hoặc cũng có thể hiểu rằng mỗi chi phần như chánh kiến v.v. cũng có tên gọi là đạo.
Lokato uttarā uttiṇṇāti lokuttarā.
That which transcends (uttarā uttiṇṇā) the world is supramundane (lokuttarā).
Vượt thoát khỏi thế gian nên gọi là lokuttarā (siêu thế).
Lokuttarāpi hi maggasampayuttā bhāvetabbā, vipassanāpariyosāne labbhatevāti lokuttara-ggahaṇaṃ na virujjhati.
Even supramundane knowledge (lokuttarā) associated with the path should be developed, and it is attained at the culmination of vipassanā; therefore, the use of the term "supramundane" is not inappropriate.
Trí tuệ siêu thế cũng cần được tu tập tương ưng với đạo, và có thể đạt được vào cuối giai đoạn minh sát, do đó việc dùng từ "siêu thế" không có gì mâu thuẫn.
Tenāha ‘‘lokuttarenā’’tiādi.
Thus it is said: "By the supramundane," and so on.
Vì vậy đã nói ‘‘bởi siêu thế’’ v.v.
Sutamayāditotiādiggahaṇena bhāvanāmayaṃ saṅgaṇhāti.
By the term "sutamayā-ādi" (starting with knowledge gained by learning), knowledge gained by development (bhāvanāmaya) is included.
Trong câu Sutamayādito (do văn tuệ v.v.), từ "ādi" (v.v.) bao gồm cả bhāvanāmaya (tuệ do tu tập).
1183-5. Attanova cintāyāti tassa tassa anavajjassa atthassa sādhane paropadesena vinā attano upāyacintāvaseneva.
1183-5. "By one's own thought" means solely by one's own deliberation on the means of accomplishing such blameless benefit, without instruction from others.
Attanova cintāya (do sự suy tư của chính mình): là do năng lực suy tư về phương cách của chính mình, không cần sự chỉ dạy của người khác, để thành tựu lợi ích không có lỗi lầm này hay kia.
Bhūripaññenāti mahāpaññena, patthaṭatāya pathavīsamānapaññena vāti attho.
"By one of profound wisdom" (bhūripaññena) means by one of great wisdom, or by one whose wisdom is vast like the earth due to its pervasiveness.
Bhūripaññena (bởi bậc có trí tuệ rộng lớn): nghĩa là bởi bậc có trí tuệ vĩ đại, hoặc bởi bậc có trí tuệ rộng lớn như đất.
Parato pana sutvānāti parato upadesaṃ sutvā.
"But having heard from another" means having heard instruction from another.
Parato pana sutvāna (nhưng sau khi nghe từ người khác): là sau khi nghe lời chỉ dạy từ người khác.
Suteneva ca nipphannāti antogatahetvatthamidaṃ visesanaṃ, suteneva nipphannattāti attho.
"And perfected by hearing" is an adjective implying an internal cause, meaning "because it is perfected merely by hearing."
Suteneva ca nipphannā (và được thành tựu chỉ do nghe): đây là một tính từ mang ý nghĩa nhân quả, có nghĩa là "vì được thành tựu chỉ do nghe".
‘‘Nipphannattā sutena vā’’ti vā pāṭho.
Or, there is also the reading, "nipphannattā sutena vā" (or, perfected by hearing).
Hoặc cũng có bản đọc là ‘‘nipphannattā sutena vā’’ (hoặc vì được thành tựu do nghe).
Yathā vāpi tathā vāti parato sutvā vā asutvā vā.
"Whether in this way or that" means whether having heard from another or not having heard.
Yathā vāpi tathā vā (dù thế này hay thế khác): là dù có nghe từ người khác hay không.
Appanāpattāti idaṃ sikhāpattaṃ bhāvanāmayaṃ dassetuṃ vuttaṃ, na pana appanāpattāva bhāvanāmayāti.
"Having attained absorption" (appanāpattā) is stated to show that developed knowledge (bhāvanāmaya) culminates in absorption, but not that only knowledge which has attained absorption is developed knowledge.
Appanāpattā (đã đạt đến an chỉ định): điều này được nói để chỉ tuệ do tu tập đã đạt đến đỉnh cao, chứ không phải chỉ có tuệ đạt đến an chỉ định mới là tuệ do tu tập.
Tissopi panetā paññā pāḷivasena evaṃ veditabbā –
Moreover, these three kinds of knowledge should be understood according to the Pāḷi as follows:
Ba loại trí tuệ này cũng nên được hiểu theo bản Pāḷi như sau –
‘‘Tattha katamā cintāmayā paññā?
"Among these, what is knowledge gained by thought (cintāmayā paññā)?
‘‘Trong đó, tuệ do tư duy là gì?
Yogavihitesu vā kammāyatanesu yogavihitesu vā sippāyatanesu yogavihitesu vā vijjāṭhānesu kammassakataṃ vā saccānulomikaṃ vā rūpaṃ aniccanti vā, vedanā, saññā, saṅkhārā, viññāṇaṃ aniccanti vā, yaṃ evarūpaṃ anulomikaṃ khantiṃ diṭṭhiṃ ruciṃ mudiṃ pekkhaṃ dhammanijjhānakkhantiṃ parato asutvā paṭilabhati, ayaṃ vuccati cintāmayā paññā.
That which one gains without hearing from another, such as knowledge concerning occupations (kammāyatanesu), or crafts (sippāyatanesu), or sciences (vijjāṭhānesu), or that action is one's own possession (kammassakataṃ), or conformable to the truths (saccānulomikaṃ), or that form (rūpaṃ) is impermanent, or feeling (vedanā), perception (saññā), mental formations (saṅkhārā), consciousness (viññāṇaṃ) are impermanent—any such conformable acceptance (khantiṃ), view (diṭṭhiṃ), liking (ruciṃ), inclination (mudiṃ), reflection (pekkhaṃ), or acceptance through discerning phenomena (dhammanijjhānakkhantiṃ)—this is called knowledge gained by thought.
Trong các lĩnh vực nghề nghiệp được thực hành bằng trí tuệ, hoặc các lĩnh vực kỹ nghệ được thực hành bằng trí tuệ, hoặc các lĩnh vực học thuật được thực hành bằng trí tuệ, hoặc trí tuệ về nghiệp là của mình, hoặc trí tuệ thuận theo chân lý, rằng sắc là vô thường, hoặc thọ, tưởng, hành, thức là vô thường, người ấy đạt được sự chấp nhận, kiến giải, ưa thích, hoan hỷ, quán xét, và sự kham nhẫn trong việc thẩm sát các pháp thuận theo như vậy mà không cần nghe từ người khác, đây được gọi là tuệ do tư duy.
Tattha katamā sutamayā paññā…pe… sutvā paṭilabhati, ayaṃ vuccati sutamayā paññā.
Among these, what is knowledge gained by learning (sutamayā paññā)? …having heard, one gains… this is called knowledge gained by learning.
Trong đó, tuệ do nghe là gì?…v.v… đạt được sau khi nghe, đây được gọi là tuệ do nghe.
Sabbāpi samāpannassa paññā bhāvanāmayā paññā’’ti (vibha. 768).
All knowledge of one who is attained (samāpanna) is knowledge gained by development (bhāvanāmayā paññā)" (Vibha. 768).
Tất cả trí tuệ của người đã nhập định là tuệ do tu tập’’.
1186. Paṭisambhidācatukkassāti atthadhammaniruttipaṭibhānasaṅkhātassa paṭisambhidācatukkassa vasena.
1186. "Of the fourfold analytical knowledge" (paṭisambhidācatukkassā) means in the sense of the fourfold analytical knowledge (paṭisambhidācatukka) known as analytical knowledge of meaning (attha), analytical knowledge of phenomena (dhamma), analytical knowledge of language (nirutti), and analytical knowledge of ready wit (paṭibhāna).
1186. Paṭisambhidācatukkassa (của bốn tuệ phân tích): theo phương diện của bốn tuệ phân tích, tức là tuệ phân tích về nghĩa, pháp, ngữ nguyên và biện tài.
Nanu cettha vipassanāpaññā adhippetā, kasmā paṭisambhidā āhaṭāti?
Is it not insight-knowledge (vipassanāpaññā) that is intended here? Why then is analytical knowledge (paṭisambhidā) introduced?
Nhưng ở đây, tuệ minh sát mới là đối tượng được đề cập, tại sao lại đưa tuệ phân tích vào?
Vipassakānaṃ ñāṇapāṭavatthaṃ paññāppabhede niddisiyamāne paṭisambhidāpaññāpi vattukāmatāya, paṭisambhidāpaññāya vā vipassanāphalabhūtattā lokiyalokuttarapaññādhikāre vā lokuttarapaññāya saha pāpuṇitabbaṃ paṭisambhidāpaññampi vattukāmatāya idheva vuttāti.
It is introduced because, when delineating the distinctions of paññā for the purpose of sharpening the knowledge of meditators (vipassakānaṃ), there is also a desire to speak of analytical knowledge (paṭisambhidāpaññā). Or, it is introduced because analytical knowledge is the fruit of insight. Or, in the context of mundane and supramundane knowledge, there is a desire to speak of analytical knowledge, which is to be attained together with supramundane knowledge, and thus it is stated right here.
Khi trình bày các loại trí tuệ để làm cho trí tuệ của các hành giả minh sát được sắc bén, người ta muốn đề cập cả đến tuệ phân tích; hoặc vì tuệ phân tích là kết quả của minh sát, hoặc trong phần nói về tuệ hiệp thế và siêu thế, người ta muốn đề cập cả đến tuệ phân tích cần đạt được cùng với tuệ siêu thế, nên nó được nói ngay tại đây.
Atthadhammaniruttīsu ñāṇanti ‘‘atthe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, dhamme ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā’’ti (vibha. 718) evamāgataṃ atthādīsu tīsu pabhedagataṃ ñāṇattayaṃ.
"Knowledge in meaning, phenomena, and language" (atthadhammaniruttīsu ñāṇa) refers to the three kinds of knowledge, categorized by distinctions, as they appear in the passage: "Knowledge of meaning is analytical knowledge of meaning (atthapaṭisambhidā), knowledge of phenomena is analytical knowledge of phenomena (dhammapaṭisambhidā), knowledge of the expression of phenomena and language therein is analytical knowledge of language (niruttipaṭisambhidā)" (Vibha. 718).
Atthadhammaniruttīsu ñāṇa (trí tuệ về nghĩa, pháp và ngữ nguyên): là ba loại trí tuệ đã được phân loại trong ba lĩnh vực nghĩa v.v., như đã được trình bày: ‘‘Trí tuệ về nghĩa là tuệ phân tích về nghĩa (atthapaṭisambhidā), trí tuệ về pháp là tuệ phân tích về pháp (dhammapaṭisambhidā), trí tuệ về cách diễn đạt ngữ nguyên của pháp đó là tuệ phân tích về ngữ nguyên (niruttipaṭisambhidā)’’.
Tīsupīti yathāvuttesu tīsupi paṭisambhidāñāṇesu gocarakiccalakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānabhūmiādivasena te ārammaṇaṃ katvā paccavekkhantassa imāni ñāṇāni idamatthajotakānīti evaṃ pabhedagataṃ ñāṇaṃ, parittamahaggataappamāṇavasena vā tīsu ñāṇesu ñāṇaṃ.
"In all three" (tīsupī) refers to the knowledge categorized by distinctions when one reflects upon these three analytical knowledges, as mentioned, making them the object according to their range (gocara), function (kicca), characteristic (lakkhaṇa), essence (rasa), manifestation (paccupaṭṭhāna), proximate cause (padaṭṭhāna), sphere (bhūmi), and so on, realizing: "These knowledges illuminate this meaning." Or, it is knowledge concerning the three knowledges in the sense of limited (paritta), magnified (mahaggata), and immeasurable (appamāṇa).
Tīsupi (trong cả ba): là trí tuệ được phân loại trong cả ba trí tuệ phân tích đã nói trên, theo phương diện đối tượng, phận sự, đặc tính, hiện khởi, nhân gần, cảnh giới v.v., khi quán xét chúng bằng cách lấy chúng làm đối tượng, rằng ‘những trí tuệ này làm sáng tỏ ý nghĩa này’; hoặc là trí tuệ trong ba trí tuệ theo phương diện nhỏ, lớn, và vô lượng.
Paṭisambhidārammaṇampi hi paṭibhānapaṭisambhidā hoti.
Indeed, the analytical knowledge of ready wit (paṭibhānapaṭisambhidā) can also have analytical knowledge as its object.
Quả thật, tuệ phân tích về biện tài (paṭibhānapaṭisambhidā) cũng có đối tượng là các tuệ phân tích khác.
Teneva ca suttantabhājanīyapāḷiyaṃ ‘‘ñāṇesu ñāṇa’’nti, aṭṭhakathāya ca ‘‘sabbatthakañāṇaṃ ārammaṇaṃ katvā ñāṇaṃ paccavekkhantassa pabhedagataṃ ñāṇa’’nti (vibha. aṭṭha. 718) avisesena vuttaṃ.
For this very reason, in the Suttanta division Pāḷi, it is stated without distinction as "knowledge in knowledges" (ñāṇesu ñāṇaṃ), and in the commentary as "the knowledge of distinctions for one who reflects on knowledge, making all-encompassing knowledge (sabbatthakañāṇaṃ) the object" (Vibha. Aṭṭha. 718).
Chính vì vậy, trong bản Pāḷi của Suttantabhājanīya, đã nói ‘‘trí tuệ trong các trí tuệ’’, và trong Aṭṭhakathā, đã nói một cách tổng quát rằng ‘‘trí tuệ được phân loại khi quán xét trí tuệ trong mọi trường hợp bằng cách lấy nó làm đối tượng’’.
Evañca katvā mahaggatapaṭisambhidāñāṇassa abhāvepi niruttipaṭisambhidā parittārammaṇā, tisso paṭisambhidā siyā parittārammaṇā, siyā mahaggatārammaṇā, siyā appamāṇārammaṇāti paṭibhānapaṭisambhidāya mahaggatārammaṇatāpi pañhāpucchakapāḷiyaṃ vuttā.
And so, even in the absence of analytical knowledge with a magnified object, analytical knowledge of language (niruttipaṭisambhidā) has a limited object. The three analytical knowledges (atthapaṭisambhidā, dhammapaṭisambhidā, paṭibhānapaṭisambhidā) may have a limited object, may have a magnified object, or may have an immeasurable object; thus, the analytical knowledge of ready wit having a magnified object is also stated in the Pāḷi of the question and answer section.
Và do đó, mặc dù không có trí tuệ phân tích về đối tượng đại hành, nhưng tuệ phân tích về ngữ nguyên có đối tượng nhỏ; ba tuệ phân tích còn lại có thể có đối tượng nhỏ, có thể có đối tượng đại hành, hoặc có thể có đối tượng vô lượng. Như vậy, tính chất có đối tượng đại hành của tuệ phân tích về biện tài cũng đã được nói trong bản Pāḷi Pañhāpucchaka.
‘‘Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā…pe… dhammārammaṇaṃ vā, yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti.
"At the time when a wholesome kāmāvacara consciousness arises, accompanied by joy and associated with knowledge, having a visible object or… and so on… a mental object, or whatever it may take as object—at that time there is contact… and so on… there is non-distraction.
‘‘Vào lúc nào tâm thiện cõi Dục sanh khởi, câu hữu với thọ hỷ, tương ưng với trí, bắt đối tượng là sắc…v.v… hoặc đối tượng là pháp, hoặc bất cứ đối tượng nào, vào lúc đó có xúc…v.v… có sự không tán loạn.
Ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi arūpino dhammā, ime dhammā kusalā.
And whatever other formless phenomena exist at that time, these phenomena are wholesome.
Hoặc vào lúc đó, có những pháp vô sắc nào khác, những pháp này là thiện.
Tesu dhammesu ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā.
Knowledge concerning these phenomena is analytical knowledge of phenomena (dhammapaṭisambhidā).
Trí tuệ về những pháp đó là tuệ phân tích về pháp (dhammapaṭisambhidā).
Tesaṃ vipāke ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā.
Knowledge concerning their result is analytical knowledge of meaning (atthapaṭisambhidā).
Trí tuệ về quả của chúng là tuệ phân tích về nghĩa (atthapaṭisambhidā).
Yāya niruttiyā tesaṃ dhammānaṃ paññatti hoti, tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā.
The language by which these phenomena are designated—knowledge of the expression of phenomena and language therein is analytical knowledge of language (niruttipaṭisambhidā).
Ngữ nguyên nào dùng để chế định những pháp đó, trí tuệ về cách diễn đạt ngữ nguyên của pháp đó là tuệ phân tích về ngữ nguyên (niruttipaṭisambhidā).
Yena ñāṇena tāni ñāṇāni jānāti ‘imāni ñāṇāni idamatthajotakānī’ti, tesu ñāṇesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā’’ti (vibha. 725) –
The knowledge by which one knows those knowledges, ‘These knowledges illuminate this meaning’—knowledge concerning those knowledges is analytical knowledge of ready wit (paṭibhānapaṭisambhidā)" (Vibha. 725)—
Trí tuệ nào biết được các trí tuệ đó rằng ‘những trí tuệ này làm sáng tỏ ý nghĩa này’, trí tuệ về những trí tuệ đó là tuệ phân tích về biện tài (paṭibhānapaṭisambhidā)’’ –
Cittuppādakkamena desanāya pavattattā sāvaseso pāṭho kato.
The passage is given in an abridged form because the teaching proceeds in the sequence of consciousness arising.
Do sự thuyết giảng diễn ra theo thứ tự của các tâm sanh khởi, nên bản văn đã được trình bày một cách có chọn lọc.
Cittuppādasaṅgahite atthe asesetvā desanā hi abhidhammabhājanīye pavattā, na sabbañeyyeti yathādassitavisayavacanavasena ‘‘yena ñāṇena tāni ñāṇāni jānātī’’ti vuttaṃ, na taṃ aññārammaṇataṃ paṭisedheti desanāya atapparabhāvato.
The teaching, when it encompasses all meanings, without omission, gathered by cittuppāda, appears in the Abhidhamma classification, not in all knowable things. Therefore, the statement "by which knowledge one knows those knowledges" is said in the manner of the specific domain shown, and it does not prohibit other objects, because the teaching is not concerned with that.
Lời dạy được trình bày không bỏ sót các ý nghĩa được bao gồm trong các tâm sở (cittuppāda) là điều xảy ra trong phần Abhidhamma, chứ không phải trong tất cả các đối tượng nhận biết. Do đó, theo nghĩa của đối tượng được chỉ ra, đã nói "trí tuệ nào biết những trí tuệ đó", điều này không bác bỏ việc có đối tượng khác, vì lời dạy không có ý định đó.
Evañca katvā tattha nibbāne, anāgatepi atthapaṭisambhidā siyā na vattabbā atītārammaṇātipi anāgatārammaṇātipi paccuppannārammaṇātipīti atthapaṭisambhidāya nibbānārammaṇatā vuttā.
And having done so, the atthapaṭisambhidā there, regarding Nibbāna and also the future, should not be said to have a past object, or a future object, or a present object; thus, atthapaṭisambhidā is said to have Nibbāna as its object.
Và khi làm như vậy, ở đó, trong Niết Bàn (Nibbāna) và cả trong tương lai, không thể nói rằng atthapaṭisambhidā là đối tượng quá khứ, đối tượng vị lai, hay đối tượng hiện tại. Vì vậy, khả năng lấy Niết Bàn làm đối tượng của atthapaṭisambhidā đã được nói đến.
Ettha ca atthoti saṅkhepato hetuphalassetaṃ adhivacanaṃ.
Here, meaning (attha) is, in brief, a term for cause and effect.
Trong đây, Attha (ý nghĩa), nói tóm lại, là tên gọi của nhân và quả.
Hetuphalañhi yasmā hetuanusārena arīyati adhigamīyati sampāpuṇīyati, tasmā atthoti vuccati.
For cause and effect, because they are approached, attained, or fully reached in accordance with their causes, are called attha.
Quả của nhân, vì được biết, được thấu hiểu, được đạt đến theo nhân, nên được gọi là attha.
Dhammotipi saṅkhepato paccayassetaṃ adhivacanaṃ.
And Dhamma is, in brief, a term for condition.
Dhamma (pháp), nói tóm lại, cũng là tên gọi của duyên (paccaya).
So hi yasmā taṃ taṃ dahati pavatteti, sampāpuṇituṃ vā dhāreti, tasmā dhammoti vuccati.
For it is called Dhamma because it generates or brings about those respective things, or sustains them for attainment.
Duyên đó, vì nó tạo ra và làm phát sinh cái này cái kia, hoặc duy trì để đạt đến, nên được gọi là dhamma.
Niruttīti sattānaṃ mūlabhāsābhūtā māgadhikabhāsā, yāya buddhānaṃ desanā hoti.
Nirutti refers to the Māgadhī language, which is the root language of beings, and in which the Buddhas' teachings are given.
Nirutti (ngôn ngữ) là ngôn ngữ Māgadha, là ngôn ngữ gốc của chúng sanh, mà chư Phật dùng để thuyết pháp.
Paṭibhānanti heṭṭhā vuttaṃ ñāṇattayameva.
Paṭibhāna is simply the three knowledges mentioned earlier.
Paṭibhāna (biện tài) chính là ba loại tuệ đã được nói ở dưới.
Vuttañhetaṃ abhidhamme ‘‘dukkhe ñāṇaṃ…pe… tassa vipāke ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’tiādi.
For it is said in the Abhidhamma: "Knowledge in suffering... (etc.) ...knowledge in its result is atthapaṭisambhidā."
Điều này đã được nói trong Abhidhamma: “Tuệ về khổ… cho đến… tuệ về quả của nó là atthapaṭisambhidā (vô ngại giải về ý nghĩa)”.
1187. Yasmā panāyaṃ saṅkhepatthova, pabhedavasena ca vuccamāno pākaṭo hoti, tasmā taṃ saṅgahetvā pabhedatova atthādike dassetuṃ ‘‘yaṃ kiñci paccayuppanna’’ntiādi āraddhaṃ.
1187. However, since this is a concise meaning, and it becomes clear when stated by way of its distinctions, therefore, in order to gather it and show attha and so forth from its distinctions, "whatever is conditionally arisen" (yaṃ kiñci paccayuppannaṃ) and so on has been commenced.
1187. Vì ý nghĩa tóm tắt này, khi được nói theo cách phân loại thì trở nên rõ ràng, do đó, để bao gồm và trình bày atthā (ý nghĩa) và các điều khác theo cách phân loại, nên đoạn “yaṃ kiñci paccayuppanna” (bất cứ điều gì do duyên mà sinh) đã được bắt đầu.
Yaṃ kiñci paccayuppannanti yaṃ kiñci hetādipaccayato samuppannaṃ.
Whatever is conditionally arisen means whatever has arisen from a condition such as a cause.
Yaṃ kiñci paccayuppanna (bất cứ điều gì do duyên mà sinh) là bất cứ điều gì sinh khởi từ duyên như nhân (hetu) và các duyên khác.
Taṃ pana ‘‘idaṃ ito nibbatta’’nti evaṃ hetuanusārena viññāyamānameva idha adhippetaṃ, tathā kusalākusalaphalabhūtā vipākā abyāpārasantivasena viññāyamānā, sesā abyāpārabhūtā kiriyā dhammā avipākasantivasena, asaṅkhataṃ nissaraṇabhūto nirodho nibbutisantivasena, buddhavacanatthabhūto khandhādiparamatthadhammo imāya ayaṃ dīpitoti evaṃ pāḷianusārena viññāyamānova atthasamaññaṃ labhatīti āha ‘‘yaṃ kiñci paccayuppanna’’ntiādi.
But here, that is intended which is understood in accordance with its cause, such as "this has arisen from this." Similarly, results (vipāka) born of wholesome and unwholesome actions are understood by way of their cessation of activity (abyāpārasantivasena); other active phenomena (kiriyā dhammā) are understood by way of their non-resultant cessation (avipākasantivasena); the unconditioned, the cessation that is liberation (nissaraṇabhūto nirodho), is understood by way of its peaceful cessation (nibbutisantivasena); and the ultimate realities of aggregates (khandha) and so forth, which are the meanings of the Buddha's words, are understood by way of the Pāḷi, such as "this has been revealed by this," only then do they acquire the designation of attha. Therefore, it is said, "whatever is conditionally arisen," and so forth.
Tuy nhiên, điều được đề cập ở đây là những điều được hiểu theo nhân như “cái này sinh từ cái kia”; tương tự, các vipāka (quả dị thục) là quả của thiện và bất thiện được hiểu theo nghĩa không có nghiệp vụ (abyāpāra) và sự an tịnh; các dhammā (pháp) kiriyā (hành động) còn lại không có nghiệp vụ được hiểu theo nghĩa không có quả dị thục; nirodha (diệt), tức Nibbāna, là sự thoát ly vô vi, được hiểu theo nghĩa an tịnh; các pháp paramattha (chân đế) như khandhā (uẩn) là ý nghĩa của Phật ngôn, được hiểu theo Pāḷi (kinh điển) như “điều này được giải thích bởi điều kia”, chỉ khi đó mới đạt được tên gọi attha (ý nghĩa), nên đã nói “yaṃ kiñci paccayuppanna” và các điều khác.
Tattha hetuphalaṃ, bhāsitattho ca sakasakahetupaṭibaddho, bhāsitapaṭibaddho ca viññāyatīti pariyāyato, sesaṃ sakasakabhāvavaseneva viññāyatīti nippariyāyatova attho nāma.
Among these, cause and effect, and the meaning of the spoken word, are understood as connected to their respective causes and connected to the spoken word, respectively. Thus, by implication, they are called attha. The rest are understood solely by their inherent nature, thus directly being attha.
Trong đó, nhân và quả, và ý nghĩa được thuyết giảng, được hiểu là liên quan đến nhân riêng của chúng, và liên quan đến lời thuyết giảng, nên theo phương cách gián tiếp, đó được gọi là attha; các điều còn lại được hiểu chỉ theo bản chất riêng của chúng, nên theo phương cách trực tiếp, đó được gọi là attha.
Tattha pariyāyattho suttantabhājanīyavasena vutto, nippariyāyattho abhidhammabhājanīyavasenāti daṭṭhabbaṃ.
Of these, the implied attha is said according to the Suttanta-bhājanīya method, and the direct attha according to the Abhidhamma-bhājanīya method.
Trong đó, attha gián tiếp được nói theo cách phân tích trong Suttanta (kinh tạng), và attha trực tiếp được nói theo cách phân tích trong Abhidhamma (vi diệu pháp tạng).
Bhāsitanti pāḷidhammamāha.
The word Bhāsitaṃ refers to the Pāḷi Dhamma.
Bhāsita (lời thuyết giảng) đề cập đến pháp Pāḷi.
Sesaṃ atthapañcakesu vuttanayena yathārahaṃ yojetvā veditabbaṃ.
The rest should be understood by connecting them appropriately, in the manner stated in the five kinds of attha.
Các điều còn lại nên được biết bằng cách kết hợp thích hợp theo cách đã nói trong năm loại attha.
Ettha ca nibbānaṃ pattabbo attho, bhāsitattho ñāpetabbo attho, itaro nibbattetabbo atthoti tividho hoti attho.
Here, Nibbāna is the meaning to be reached; the meaning of the spoken word is the meaning to be known; and the other is the meaning to be produced. Thus, attha is threefold.
Trong đây, Nibbāna là attha cần đạt đến, ý nghĩa được thuyết giảng là attha cần được biết, và các điều khác là attha cần được tạo ra; như vậy, attha có ba loại.
Maggo sampāpako hetu, bhāsitaṃ ñāpako hetu, itaraṃ nibbattako hetūti evaṃ tividho hotīti daṭṭhabbaṃ.
The path is the cause that leads to attainment; the spoken word is the cause that makes known; and the other is the cause that produces. Thus, it should be understood that the cause is threefold.
Con đường (magga) là nhân dẫn đến, lời thuyết giảng là nhân làm cho biết, và các điều khác là nhân tạo ra; như vậy, nên hiểu rằng nhân có ba loại.
Kiriyādhammānañcettha avipākatāya dhammabhāvo na vutto.
Here, the nature of Dhamma for kiriyā dhammā (functional consciousness) is not stated due to their non-resultant nature.
Và trong đây, trạng thái dhamma của các pháp kiriyā (hành động) không được nói vì chúng không có quả dị thục.
Yadi evaṃ vipākā na hontīti atthabhāvo na vattabbo?
If so, should it not be said that vipāka (resultant consciousness) are not attha, since they are not functional?
Nếu vậy, các vipāka (quả dị thục) không phải là attha sao?
Na, paccayuppannabhāvato.
No, because they are conditionally arisen.
Không, vì chúng là paccayuppanna (do duyên mà sinh).
Evaṃ sati kusalākusalānampi paccayuppannattā atthabhāvo āpajjati?
If that is the case, then wholesome and unwholesome actions would also become attha due to being conditionally arisen?
Nếu vậy, các pháp thiện và bất thiện cũng là paccayuppanna, nên chúng cũng là attha sao?
Nāyaṃ doso appaṭisiddhattā.
This is not a fault, as it is not disallowed.
Đây không phải là lỗi, vì không bị phủ nhận.
Vipākassa pana padhānahetutāya pākaṭabhāvato dhammabhāvo eva tesaṃ vutto, kiriyānaṃ paccayabhāvā dhammabhāvo āpajjatīti ce?
However, the nature of Dhamma for wholesome and unwholesome actions is stated due to the prominent causal nature and clarity of vipāka. But if it is said that the nature of Dhamma applies to kiriyā due to their causal nature?
Nhưng trạng thái dhamma của chúng được nói vì vipāka (quả dị thục) là nhân chính nên rõ ràng; nếu nói rằng trạng thái dhamma của kiriyā (hành động) là do chúng là duyên (paccaya) thì sao?
Nāyaṃ doso appaṭisiddhattā.
This is not a fault, as it is not disallowed.
Đây không phải là lỗi, vì không bị phủ nhận.
Kammaphalasambandhassa pana hetubhāvābhāvato dhammabhāvo na yuttoti.
However, it is not fitting to state the nature of Dhamma for kiriyā due to the absence of their causal relationship with kamma results.
Tuy nhiên, vì không có trạng thái nhân của sự liên kết giữa nghiệp và quả, nên trạng thái dhamma không phù hợp.
Apica ‘‘ayaṃ imassa paccayo, ayaṃ paccayuppanno’’ti evaṃ bhedamakatvā kevalaṃ kusalākusale vipākakiriyadhamme ca paccavekkhantassa dhammatthapaṭisambhidā na hontīti tesaṃ atthadhammatā vuttāti daṭṭhabbaṃ.
Moreover, it should be understood that for one who merely contemplates wholesome, unwholesome, vipāka, and kiriyā dhammā without distinguishing "this is the condition for this" and "this is conditioned," dhammapaṭisambhidā and atthapaṭisambhidā do not arise, and thus their nature as attha and Dhamma is not stated.
Hơn nữa, nên hiểu rằng dhammatthapaṭisambhidā (vô ngại giải về pháp và ý nghĩa) không phát sinh cho người quán sát các pháp thiện, bất thiện, vipāka và kiriyā một cách đơn thuần, không phân biệt như “cái này là duyên của cái kia, cái này là do duyên mà sinh”, nên trạng thái attha và dhamma của chúng đã được nói.
1189. Sabhāvaniruttīti aviparītanirutti, aviparītaniruttīti tassa tassa atthassa bodhane sabbakālaṃ paṭiniyatasambandho abyabhicāravohāro māgadhabhāsāti vuttaṃ hoti.
1189. Sabhāvanirutti is the unperverted pronunciation (or language); it means the Māgadhī language, which is the unwavering expression with a fixed connection at all times for making known the meaning of each respective thing.
1189. Sabhāvanirutti (ngôn ngữ tự nhiên) là ngôn ngữ không sai lệch, tức là ngôn ngữ Māgadha là cách diễn đạt không sai biệt, có mối quan hệ cố định vĩnh viễn trong việc truyền đạt ý nghĩa của từng điều cụ thể.
Sā hi sabbakālaṃ paṭiniyatasambandho, itarā bhāsā pana kālantarena parivattanti.
For it has a fixed connection at all times, whereas other languages change over time.
Vì nó có mối quan hệ cố định vĩnh viễn, còn các ngôn ngữ khác thì thay đổi theo thời gian.
Atthato panesā nāmapaññattīti ācariyā.
However, in terms of its nature, this is a designation of name (nāmapaññatti), say the teachers.
Tuy nhiên, về mặt ý nghĩa, đây là nāmapaññatti (chế định danh), theo các vị Ācariya.
Yathāhu –
As they said:
Như đã nói:
Apare pana – yadi sabhāvanirutti paññattisabhāvā, evaṃ sati paññatti abhilapitabbā, na vacananti āpajjati, evañca sati ‘‘tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā’’ti idaṃ na sakkā vattuṃ, abhilapitabboti abhilāpo.
Others say: If sabhāvanirutti has the nature of a designation (paññatti), then it would follow that the paññatti is to be spoken, not the word (vacana); and if that were so, this statement, "Knowledge in the designation of Dhamma and Nirutti is niruttipaṭisambhidā," could not be made, because abhilāpo (expression) means "to be expressed." There is indeed nothing else to be expressed or uttered apart from a word. But if it means the meaning to be understood or expressed by words like phassa (contact) and so on, then it would follow that attha and Dhamma would also have the nature of nirutti because they are to be understood. Moreover, in the Commentary, it is shown that nirutti is a sound accompanied by a modification of intimation (viññattivikārasahito saddo), as in the saying, "The masculine word phasso is sabhāvanirutti, but phassā (feminine) and phassaṃ (neuter) are not sabhāvanirutti." And since it is stated in the Commentary that "for one who reviews that sabhāvanirutti word as an object, the knowledge that has entered into the distinctions in that expression of sabhāvanirutti is niruttipaṭisambhidā; thus, this niruttipaṭisambhidā has a sound as its object, not a designation (paññatti) as its object," niruttipaṭisambhidā arises in the mind-door after the cognitive process of ear-consciousness, which has the sound of nirutti as its object. And having done so, the statement " niruttipaṭisambhidā has a limited object" becomes appropriate, so they say.
Những người khác lại nói: Nếu sabhāvanirutti (ngôn ngữ tự nhiên) có bản chất là paññatti (chế định), thì khi đó, paññatti phải được diễn đạt, chứ không phải lời nói. Nếu vậy, thì không thể nói “tuệ về sự diễn đạt ngôn ngữ pháp trong đó là niruttipaṭisambhidā (vô ngại giải về ngôn ngữ)”, vì “abhilapitabba” (cần diễn đạt) là abhilāpa (sự diễn đạt). Không có gì khác ngoài lời nói cần được diễn đạt hay phát ra; nếu nói rằng điều cần được biết qua các lời nói như phassa (xúc) là điều cần được diễn đạt, thì khi đó, các atthadhamma (pháp ý nghĩa) cũng cần được biết, nên chúng cũng trở thành nirutti. Hơn nữa, trong Aṭṭhakathā (Vibhā. Aṭṭha. 718) đã chỉ rõ rằng lời nói có sự biến đổi của viññatti (biểu tri) là nirutti, qua câu “phassa là sabhāvanirutti, còn phassā và phassaṃ thì không phải sabhāvanirutti”. Và cũng vì trong Aṭṭhakathā (Vibhā. Aṭṭha. 718) đã nói rằng “tuệ về sự diễn đạt sabhāvanirutti đó, khi quán sát lời nói sabhāvanirutti đó làm đối tượng, là niruttipaṭisambhidā (vô ngại giải về ngôn ngữ) theo cách phân loại, như vậy niruttipaṭisambhidā này trở thành có đối tượng là lời nói, chứ không phải có đối tượng là paññatti”, nên niruttipaṭisambhidā phát sinh trong manodvāra (ý môn) sau sotaviññāṇavīthi (lộ trình thức nhĩ) có đối tượng là lời nói nirutti. Và như vậy, câu nói “niruttipaṭisambhidā có đối tượng nhỏ” là hợp lý.
Na hi vacanato aññaṃ abhilapitabbaṃ uccāretabbaṃ atthi, atha phassādivacanehi bodhetabbaṃ abhilapitabbaṃ, evañca sati atthadhammānampi bodhetabbattā tesampi niruttibhāvo āpajjati, apica aṭṭhakathāyaṃ ‘‘phassoti ca sabhāvanirutti, phassā phassanti na sabhāvaniruttī’’ti (vibha. aṭṭha. 718) vacanato viññattivikārasahito saddo niruttīti dassitameva, ‘‘taṃ sabhāvaniruttisaddaṃ ārammaṇaṃ katvā paccavekkhantassa tasmiṃ sabhāvaniruttābhilāpe pabhedagataṃ ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā, evamayaṃ niruttipaṭisambhidā saddārammaṇā nāma jātā, na paññattiārammaṇā’’ti ca aṭṭhakathāyaṃ (vibha. aṭṭha. 718) vuttattā niruttisaddārammaṇāya sotaviññāṇavīthiyā parato manodvāre niruttipaṭisambhidā pavattati, evañca katvā ‘‘niruttipaṭisambhidā parittārammaṇā’’ti vacanaṃ upapannaṃ hotīti vadanti.
Indeed, there is nothing else to be expressed or uttered apart from the word itself. But if the meaning to be understood is to be expressed by words such as phassa, etc., then in that case, since the meanings and phenomena (atthadhamma) are also to be understood, they too would become nirutti. Furthermore, in the Commentary, it is shown that a word accompanied by a verbal intimation (viññattivikāra) is nirutti, as stated, ‘‘Phassa is a sabhāva-nirutti, but phassā or phassaṃ are not sabhāva-nirutti’’ (VibhA. 718). And also in the Commentary (VibhA. 718) it is said, ‘‘The knowledge that arises in one who reflects, taking that sabhāva-nirutti word as its object, a knowledge that grasps its distinctions in that sabhāva-nirutti expression, is nirutti-paṭisambhidā. Thus, this nirutti-paṭisambhidā becomes one that has sound as its object, not a concept (paññatti) as its object.’’ Thus, after the auditory consciousness-process (sotaviññāṇavīthi) that has nirutti (sound) as its object, nirutti-paṭisambhidā operates in the mind-door. And so, the statement that ‘‘nirutti-paṭisambhidā has a limited object’’ becomes justified, they say.
Vì không có điều gì khác ngoài lời nói cần phải được diễn đạt hay phát ra, mà chỉ có ý nghĩa cần được làm cho hiểu rõ và được diễn đạt bằng các lời nói như "xúc" (phassa) v.v. Nếu là như vậy, thì do các pháp nghĩa cũng cần được làm cho hiểu rõ, nên chúng cũng trở thành nirutti (biểu đạt). Hơn nữa, trong Aṭṭhakathā (Vibhā. Aṭṭha. 718) đã chỉ rõ rằng: “‘Phasso’ là sabhāvanirutti (biểu đạt tự tánh), còn ‘phassā phassanti’ không phải là sabhāvanirutti”, theo lời dạy này, nirutti là âm thanh đi kèm với viññatti (biểu đạt ý). Và cũng vì trong Aṭṭhakathā (Vibhā. Aṭṭha. 718) đã nói rằng: “Khi một người quán xét, lấy âm thanh sabhāvanirutti đó làm đối tượng, thì tuệ giác đạt đến sự phân biệt trong biểu đạt sabhāvanirutti đó được gọi là niruttipaṭisambhidā. Như vậy, niruttipaṭisambhidā này được gọi là có âm thanh làm đối tượng, không phải có paññatti (chế định) làm đối tượng”, nên niruttipaṭisambhidā diễn ra ở tâm môn (manodvāra) sau chuỗi lộ trình nhĩ thức (sotaviññāṇavīthi) có âm thanh nirutti làm đối tượng. Vì vậy, họ nói rằng lời nói “niruttipaṭisambhidā có đối tượng hữu hạn (parittārammaṇā)” là hợp lý.
Ācariyajotipālattherādayo panāhu – ‘‘niruttipaṭisambhidā paccuppannārammaṇā’’ti vacanaṃ paccuppannaṃ saddaṃ gahetvā pacchājānanaṃ sandhāya vuttaṃ, evañca sati aññasmiṃ paccuppannārammaṇe aññaṃ paccuppannārammaṇanti vuttanti āpajjati, yathā pana dibbasotañāṇaṃ manussādisaddabhedanicchayassa paccayabhūtaṃ taṃtaṃsaddavibhāvakaṃ, evaṃ sabhāvāsabhāvaniruttinicchayassa paccayabhūtaṃ paccuppannasabhāvaniruttisaddārammaṇaṃ taṃvibhāvakaṃ ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidāti vuccamāne na koci pāḷivirodho, taṃ sabhāvaniruttisaddaṃ ārammaṇaṃ katvā paccavekkhantassāti ca paccuppannasaddārammaṇapaccavekkhaṇaṃ pavattentassāti na na sakkā vattuṃ.
However, venerable Ācariya Jotipalatthera and others say: The statement "niruttipaṭisambhidā has a present object" is said with reference to taking a present sound and knowing the nāmanirutti afterwards. And if that were so, it would follow that another present object is said to be a present object. But just as the divine ear-knowledge, which is the cause of determining the distinctions of sounds of humans and so forth, clarifies those respective sounds, so too, if the knowledge that has a present sabhāvanirutti sound as its object, which clarifies it and is the cause for determining the sabhāvanirutti and asabhāvanirutti, is called niruttipaṭisambhidā, then there is no contradiction with the Pāḷi. And it is not impossible to say, "for one who reviews that sabhāvanirutti word as an object," or "for one who engages in the review of a present sound as an object."
Tuy nhiên, các trưởng lão Ācariya Jotipalā và những vị khác nói rằng: Câu nói “niruttipaṭisambhidā có đối tượng hiện tại” được nói để chỉ sự hiểu biết về nāmanirutti (danh ngôn ngữ) sau khi nắm bắt lời nói hiện tại. Nếu vậy, thì sẽ xảy ra trường hợp nói rằng “một tuệ có đối tượng hiện tại khác là một tuệ có đối tượng hiện tại”. Nhưng, giống như thiên nhĩ thông là nhân để quyết định sự khác biệt của các âm thanh của con người và các loài khác, và làm rõ các âm thanh đó; thì tương tự, tuệ làm rõ lời nói sabhāvanirutti hiện tại làm đối tượng, là nhân để quyết định sabhāvanirutti và asabhāvanirutti, khi được gọi là niruttipaṭisambhidā, thì không có mâu thuẫn nào với Pāḷi. Và câu “khi quán sát lời nói sabhāvanirutti đó làm đối tượng” không thể không được nói là “khi làm cho sự quán sát có đối tượng là lời nói hiện tại phát sinh”.
Tampi hi ñāṇaṃ sabhāvaniruttiṃ vibhāventameva taṃtaṃsaddapaccavekkhaṇānantaraṃ taṃtaṃpabhedanicchayassa hetubhāvato niruttiṃ bhindantaṃ paṭivijjhantameva uppajjatīti ca pabhedagatampi hotīti.
For that knowledge itself, while clarifying the sabhāvanirutti, arises by analyzing and penetrating the nirutti immediately after the review of those respective sounds, due to being the cause for determining those respective distinctions. Thus, it also becomes knowledge that has entered into distinctions.
Thật vậy, tuệ đó phát sinh chỉ khi làm rõ sabhāvanirutti, và sau khi quán sát các lời nói đó, nó là nhân để quyết định sự phân biệt của các lời nói đó, và nó phát sinh khi phân tích và thấu hiểu nirutti, nên nó cũng là pabhedagata (thuộc về sự phân loại).
1190. Tividhanti idaṃ heṭṭhā vibhāvitanayamevāti.
1190. The word tividha (threefold) refers to the method already explained below.
1190. Tividhaṃ (ba loại): Từ này chính là phương pháp đã được trình bày ở dưới.
Paccavekkhatoti imāni ñāṇāni idamatthajotakānīti asammohavasena paccavekkhantassa.
Paccavekkhato means for one who reflects without confusion, 'These knowledges illuminate this meaning.'
Paccavekkhato (đối với người quán xét): Đối với người quán xét với năng lực không si mê rằng "những trí này làm sáng tỏ ý nghĩa này".
Nanu ca tīṇi ñāṇānipi atthadhammasabhāvaṃ nātivattantīti ñāṇesu ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, dhammapaṭisambhidā ca hoti, kasmā pana ‘‘tesu…pe… mata’’nti visuṃ vuttanti?
Is it not true that the three knowledges do not transcend the nature of meaning (attha) and phenomena (dhamma), and among knowledges, knowledge is both atthapaṭisambhidā and dhammapaṭisambhidā? Why then is "among them...pe...it is considered" mentioned separately?
Nhưng chẳng phải ba trí này cũng không vượt qua được tự tánh của nghĩa và pháp sao? Do đó, trí trong các trí là attha-paṭisambhidā (nghĩa vô ngại giải) và dhamma-paṭisambhidā (pháp vô ngại giải), vậy tại sao lại nói riêng là "trong chúng... được xem là..."?
Sārammaṇesu tīsu ñāṇesu pavattañāṇassa adhippetattā.
Because the knowledge operating among the three knowledges with an object (sārammaṇa) is intended as paṭibhānapaṭisambhidā.
Vì trí tuệ phát sinh trong ba trí có đối tượng được coi là paṭibhāna-paṭisambhidā (biện tài vô ngại giải).
Yañhi ñāṇārammaṇaṃ ñāṇaṃ tassa ārammaṇampi asammohavasena paṭivijjhantameva pavattati, taṃ idha paṭibhānapaṭisambhidā nāma.
For the knowledge that has knowledge as its object, its object is also penetrated without confusion; this is called paṭibhānapaṭisambhidā here.
Trí tuệ nào có đối tượng là trí tuệ, thì đối tượng của nó cũng phát sinh bằng cách thấu suốt với năng lực không si mê. Trí tuệ đó ở đây được gọi là paṭibhāna-paṭisambhidā (biện tài vô ngại giải).
Evañca katvā vuttaṃ ‘‘imāni ñāṇāni idamatthajotakānī’’ti.
Having understood this, it was said, "These knowledges illuminate this meaning."
Và do đó, đã được nói rằng "những trí này làm sáng tỏ ý nghĩa này".
Ñāṇamattārammaṇaṃ pana ñāṇaṃ atthapaṭisambhidāyeva.
But knowledge that has merely knowledge as its object is atthapaṭisambhidā itself.
Tuy nhiên, trí tuệ chỉ có đối tượng là trí tuệ thì chính là attha-paṭisambhidā (nghĩa vô ngại giải).
Ettha ca kiñcāpi ayaṃ paṭisambhidā sārammaṇesu ñāṇesu pavattati, ārammaṇānaṃ pana pabhedaṃ heṭṭhā ñāṇattayameva vibhāveti.
Although this paṭisambhidā (paṭibhānapaṭisambhidā) operates among knowledges with an object, the distinction of objects is elucidated below by the three knowledges (atthapaṭisambhidā, dhammapaṭisambhidā, niruttipaṭisambhidā).
Và ở đây, mặc dù paṭisambhidā (vô ngại giải) này phát sinh trong các trí có đối tượng, nhưng sự phân biệt các đối tượng đã được ba trí ở dưới trình bày.
Yathā kiṃ?
How is this so?
Như thế nào?
Yathā dhammadesanāya asamattho bahussuto kiñcāpi dhammakathikena kathetabbaṃ dhammaṃ jānāti, desanā pana dhammakathikasseva visayoti, evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
Just as a learned person, though unskilled in expounding Dhamma, knows the Dhamma that a Dhamma speaker should speak, yet exposition is the domain of the Dhamma speaker alone; this analogy should be understood in the same way.
Giống như người đa văn không có khả năng thuyết pháp, mặc dù biết pháp mà người thuyết pháp sẽ nói, nhưng việc thuyết giảng lại là lĩnh vực của người thuyết pháp, nên hiểu sự việc này cũng tương tự như vậy.
Imāsu pana pacchimānaṃ tissannaṃ sekhāsekhamaggakkhaṇe asammohavasena paṭivedho hoti, atthapaṭisambhidāya ārammaṇakaraṇavasenapi.
Among these (four paṭisambhidā), the last three are penetrated without confusion at the moment of the training and asekha paths (sekkhāsekhama-ggakkhaṇe), and also by way of being objects of atthapaṭisambhidā.
Trong số này, ba loại sau cùng được thấu suốt với năng lực không si mê trong khoảnh khắc của đạo hữu học và vô học, và cũng do năng lực lấy attha-paṭisambhidā (nghĩa vô ngại giải) làm đối tượng.
Tathā hi sā maggaphalasabhāvāpi hoti.
Thus, it (atthapaṭisambhidā) also has the nature of path and fruit.
Thật vậy, nó cũng có tự tánh của đạo và quả.
Evañca katvā sā lokiyalokuttarā, sesā tisso lokiyāva.
Therefore, that (atthapaṭisambhidā) is both worldly and supramundane (lokiyalokuttarā), while the other three are only worldly (lokiyāva).
Và do đó, nó là cả thế gian và siêu thế, còn ba loại còn lại chỉ là thế gian.
Tenāhu porāṇā –
Thus, the ancients said:
Vì vậy, các vị cổ sư đã nói –
1191. Imā pana catasso paṭisambhidā pañcahi ākārehi visadabhāvaṃ gacchantīti dassetuṃ ‘‘pariyattī’’tiādi āraddhaṃ.
1191. Now, to show that these four paṭisambhidā attain clarity through five modes, "pariyatti" and so forth are introduced.
1191. Để chỉ ra rằng bốn paṭisambhidā (vô ngại giải) này trở nên trong sáng qua năm phương diện, phần bắt đầu bằng "pariyatti" (pháp học) đã được khởi đầu.
Tattha pariyatti nāma buddhavacanassa pariyāpuṇanaṃ, pāḷiaṭṭhakathāsu gaṇṭhipadaatthapadavinicchayakathā paripucchā parito sabbato ñātuṃ pucchāti katvā.
Among these, pariyatti is the learning by heart of the Buddha's word; paripucchā is asking to know completely about the difficult words (gaṇṭhipada) and meaning-words (atthapada) in the Pāli texts and commentaries, based on the meaning of "asking to know from all sides, everywhere."
Trong đó, pariyatti (pháp học) là việc học thuộc lòng lời Phật dạy. Paripucchā (sự thẩm vấn) là việc hỏi để biết một cách toàn diện, là lời giải thích về các từ khó hiểu và ý nghĩa trong kinh điển và chú giải.
Savanaṃ sakkaccaṃ aṭṭhiṃ katvā sotaviññāṇavasena gahaṇaṃ, adhigamo magguppatti.
Savanaṃ is receiving the meaning attentively and with earnestness through ear-consciousness; adhigamo is the attainment of the path.
Savanaṃ (sự lắng nghe) là việc tiếp thu qua nhĩ thức một cách cung kính, chú tâm. Adhigamo (sự chứng đắc) là sự phát sinh của đạo.
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘adhigamo nāma arahattamagguppattī’’ti (vibha. aṭṭha. 718) vuttaṃ.
However, in the Commentary, it is said, "adhigamo means the attainment of the path of Arahantship."
Tuy nhiên, trong Aṭṭhakathā (chú giải), có nói rằng "adhigamo (sự chứng đắc) là sự phát sinh của đạo A-la-hán".
Taṃ sekhabhūmiyaṃ pabhedagamanaṃ appavisayaṃ, asekhabhūmiyaṃ bahuvisayanti katvā vuttaṃ.
That statement refers to the differentiation being limited in the trainee's stage and extensive in the Arahant's stage.
Điều này được nói vì sự phân biệt ở bậc hữu học có phạm vi hẹp, còn ở bậc vô học có phạm vi rộng.
Sātisayaṃ vā adhigamanaṃ sandhāyeva vuttaṃ.
Or it is spoken with reference to a superior attainment.
Hoặc được nói với ý nghĩa là sự chứng đắc vượt trội.
Sekhena pattānampi hi imāsaṃ arahattappattiyā visadabhāvādhigamoti.
For even for those attained by a trainee, the attainment of Arahantship leads to their clarity.
Vì ngay cả những paṭisambhidā (vô ngại giải) mà bậc hữu học đã đạt được cũng đạt đến sự trong sáng khi chứng đắc A-la-hán quả.
Pubbayogo viya pana arahattappatti arahatopi paṭisambhidāvisadatāya paccayo na na hotīti pañcannampi yathāyogaṃ sekkhāsekkhapaṭisambhidāvisadatāya kāraṇatā yojetabbā.
Furthermore, just as prior striving (pubbayoga), so too the attainment of Arahantship can be a cause for the clarity of paṭisambhidā even for an Arahant; thus, the causality of all five (factors) for the clarity of the trainee's and Arahant's paṭisambhidā should be appropriately connected.
Tuy nhiên, giống như pubbayoga (hành vi quá khứ), việc chứng đắc A-la-hán quả cũng không phải là không phải là nhân duyên cho sự trong sáng của paṭisambhidā (vô ngại giải) của bậc A-la-hán, do đó, cần phải kết hợp tính chất nhân duyên của cả năm yếu tố này đối với sự trong sáng của paṭisambhidā (vô ngại giải) của bậc hữu học và vô học một cách thích hợp.
Pubbayogo nāma pubbabuddhānaṃ sāsane gatapaccāgatikabhāvena yāva anulomagotrabhusamīpaṃ, tāva vipassanābhiyogo.
Pubbayoga refers to the striving in vipassanā, from prior Buddhas' dispensations up to the anuloma-gotrabhū (conformity-knowledge), by way of going and returning (i.e., meditating during walking to and from almsround).
Pubbayogo (hành vi quá khứ) là sự nỗ lực tu tập vipassanā (minh sát) trong giáo pháp của các vị Phật quá khứ, với trạng thái đi tới đi lui, cho đến khi gần đạt đến anuloma-gotrabhū (thuận thứ-chuyển tộc).
Adhigamapubbayogā cettha anuppannaṃ uppādenti, uppannañca visadaṃ karonti, sesāni pana suvisadabhāvasseva paccayāti daṭṭhabbaṃ.
Here, adhigama and pubbayoga produce what has not arisen and clarify what has arisen, while the remaining three are merely causes for excellent clarity.
Trong số này, adhigama (sự chứng đắc) và pubbayoga (hành vi quá khứ) làm phát sinh những gì chưa phát sinh, và làm cho những gì đã phát sinh trở nên trong sáng. Còn các yếu tố còn lại được xem là nhân duyên cho sự trong sáng hoàn toàn.
1192-4. Evaṃ ekavidhādivasena paññāya pabhedaṃ dassetvā idāni bhāvanāvidhānaṃ vibhāvetuṃ ‘‘kathaṃ bhāvetabbā’’tiādi āraddhaṃ.
1192-4. Having thus shown the division of wisdom in terms of one-fold and so on, now, in order to elucidate the method of development, "kathaṃ bhāvetabbā" (how should it be developed?) and so forth are introduced.
1192-4. Sau khi đã chỉ ra sự phân loại của trí tuệ theo một loại, v.v., bây giờ để làm rõ phương pháp tu tập, phần bắt đầu bằng "kathaṃ bhāvetabbā" (nên tu tập như thế nào?) đã được khởi đầu.
Tattha yasmā imāya paññāya khandhādayo dhammā bhūmi, sīlavisuddhi ceva cittavisuddhi cāti imā dve visuddhiyo mūlaṃ, diṭṭhivisuddhi kaṅkhāvitaraṇavisuddhi maggāmaggañāṇadassanavisuddhi paṭipadāñāṇadassanavisuddhi ñāṇadassanavisuddhīti imā pañca visuddhiyo sarīraṃ, tasmā tesu bhūmibhūtesu dhammesu uggahaparipucchāvasena ñāṇaparicayaṃ katvā mūlabhūtā dve visuddhiyo sampādetvā sarīrabhūtā pañca visuddhiyo sampādentena bhāvetabbāti dassetuṃ ‘‘khandhādīsū’’tiādi āraddhaṃ.
Therein, since the aggregates (khandhā) and so forth are the ground for this wisdom, and the two purifications—purification of virtue (sīlavisuddhi) and purification of mind (cittavisuddhi)—are its root, and the five purifications—purification of view (diṭṭhivisuddhi), purification by overcoming doubt (kaṅkhāvitaraṇavisuddhi), purification of knowledge and vision of what is path and not path (maggāmaggañāṇadassanavisuddhi), purification of knowledge and vision of the way (paṭipadāñāṇadassanavisuddhi), and purification of knowledge and vision (ñāṇadassanavisuddhi)—are its body, therefore, to show that it should be developed by cultivating knowledge through learning and questioning in these ground-like phenomena, by accomplishing the two root-like purifications, and by accomplishing the five body-like purifications, "khandhādīsu" and so forth are introduced.
Trong đó, vì các pháp như uẩn, v.v., là nền tảng (bhūmi) của trí tuệ này, hai thanh tịnh là sīlavisuddhi (giới thanh tịnh) và cittavisuddhi (tâm thanh tịnh) là gốc rễ (mūla), và năm thanh tịnh là diṭṭhivisuddhi (kiến thanh tịnh), kaṅkhāvitaraṇavisuddhi (đoạn nghi thanh tịnh), maggāmaggañāṇadassanavisuddhi (đạo phi đạo tri kiến thanh tịnh), paṭipadāñāṇadassanavisuddhi (đạo tri kiến thanh tịnh), và ñāṇadassanavisuddhi (tri kiến thanh tịnh) là thân thể (sarīra), do đó, để chỉ ra rằng cần phải tu tập bằng cách thực hành trí tuệ qua việc học hỏi và thẩm vấn trong các pháp làm nền tảng, sau khi đã hoàn thiện hai thanh tịnh làm gốc rễ, và hoàn thiện năm thanh tịnh làm thân thể, phần bắt đầu bằng "khandhādīsu" (trong các uẩn, v.v.) đã được khởi đầu.
Khandhādīsūti khandhāyatanadhātuindriyapaṭiccasamuppādādibhedesu.
Khandhādīsu means in the categories of aggregates, sense bases, elements, faculties, dependent origination, and so forth.
Khandhādīsu (trong các uẩn, v.v.): Trong các pháp được phân loại như uẩn, xứ, giới, căn, duyên khởi, v.v.
Bhūmibhūtesu cāti lakkhaṇādiggahaṇavasena ñāṇassa pavattiṭṭhānabhūtesu.
Bhūmibhūtesu ca means in those phenomena that serve as the ground for knowledge to arise by way of apprehending intrinsic characteristics and so forth.
Bhūmibhūtesu cā (và trong các pháp làm nền tảng): Trong các pháp là nơi phát sinh của trí tuệ qua việc nắm bắt các đặc tính, v.v.
Sīlaṃ cittavisuddhinti mūlabhūtaṃ sīlavisuddhiṃ, cittavisuddhiñca.
Sīlaṃ cittavisuddhi means the root-like sīlavisuddhi and cittavisuddhi.
Sīlaṃ cittavisuddhi (giới và tâm thanh tịnh): Giới thanh tịnh và tâm thanh tịnh làm gốc rễ.
Sati hi sīlavisuddhiyaṃ, cittavisuddhiyañca ayaṃ paññā mūlajātā nāma hoti, nāsatīti.
For if there is sīlavisuddhi and cittavisuddhi, this wisdom is said to be rooted; if not, it does not arise.
Vì khi có giới thanh tịnh và tâm thanh tịnh, trí tuệ này được gọi là đã có gốc rễ, còn nếu không có thì không.
Diṭṭhivisuddhādayo pañcāti upabrūhetabbattā sarīrabhūtā diṭṭhivisuddhiādayo pañca.
Diṭṭhivisuddhādayo pañcā means the five body-like purifications, starting with diṭṭhivisuddhi, which are to be strengthened.
Diṭṭhivisuddhādayo pañcā (năm loại bắt đầu bằng kiến thanh tịnh): Năm loại bắt đầu bằng kiến thanh tịnh làm thân thể, cần được vun bồi.
Imissā hi paññāya santānavasena pavattamānāya pādapāṇisīsaṭṭhāniyā diṭṭhivisuddhiādayo imā pañca visuddhiyo avayavena samudāyūpalakkhaṇanayena sarīranti veditabbā.
Indeed, as this wisdom develops in continuity, these five purifications, beginning with diṭṭhivisuddhi, which are like the feet, hands, and head, should be understood as the body, by way of parts indicating the whole.
Vì khi trí tuệ này phát triển theo dòng tương tục, năm thanh tịnh này, bắt đầu bằng kiến thanh tịnh, có vị trí như tay, chân, và đầu, nên được hiểu là thân thể theo phương pháp dùng bộ phận để chỉ toàn thể.
Tāya paññāyāti uggahaparipucchādivasena khandhādīsu dhammesu pavattapaññāya.
Tāya paññāyā means with the wisdom that arises in phenomena like the aggregates, through learning and questioning.
Tāya paññāyā (bởi trí tuệ đó): Bởi trí tuệ phát sinh trong các pháp như uẩn, v.v., qua việc học hỏi và thẩm vấn, v.v.
Jananāditoti jātijarāmaraṇādīhi.
Jananādito means from birth, aging, death, and so forth.
Jananādito (từ sanh, v.v.): Từ sanh, già, chết, v.v.
1195-6. ‘‘Bhāvetabbā’’ti vatvā idāni yasmā khandhādibhūmīsu sīlavisuddhicittavisuddhisaṅkhātehi mūlehi suppatiṭṭhitena pañcavisuddhisaṅkhātasarīrassa vaḍḍhaneneva paññāvaḍḍhanā nāma hoti, tasmā vipassanāpaññāya bhūmibhūtesu khandhādīsu ekadesadassanatthaṃ ‘‘rūpañcā’’tiādi vuttaṃ.
1195-6. Having said "bhāvetabbā" (should be developed), now, since the development of wisdom refers to the growth of the five purifications, which are its body, by being firmly rooted in the ground of the aggregates, with the roots of sīlavisuddhi and cittavisuddhi, "rūpañcā" and so forth are spoken to show a part of the aggregates, which are the ground of vipassanā wisdom.
1195-6. Sau khi nói "nên tu tập", bây giờ, vì sự phát triển của trí tuệ chính là sự phát triển của thân thể gồm năm thanh tịnh, được thiết lập vững chắc trên nền tảng là giới thanh tịnh và tâm thanh tịnh trong các uẩn, v.v., là nền tảng của trí tuệ vipassanā, do đó, để chỉ ra một phần trong các uẩn, v.v., làm nền tảng, phần bắt đầu bằng "rūpañcā" (và sắc) đã được nói đến.
Tatthāti tesu pañcasu khandhesu.
Tatthā means among those five aggregates.
Tatthā (trong đó): Trong năm uẩn đó.
Yaṃ kiñcīti anavasesapariyādānaṃ.
Yaṃ kiñcī (whatever) signifies a complete inclusion without remainder.
Yaṃ kiñci (bất cứ cái gì): Bao hàm không sót.
Atītānāgatādikantiādinā pana tadeva ekādasasu okāsesu pakkhipitvā dasseti.
By atītānāgatādika (past, future, and so on), this very same meaning is shown by being placed in eleven instances.
Còn với atītānāgatādikaṃ (quá khứ, vị lai, v.v.), ngài chỉ ra điều đó bằng cách đặt nó vào mười một trường hợp.
Ādi-ggahaṇena paccuppannassa gahaṇaṃ.
The mention of ādi (and so on) includes the present (paccuppanna).
Việc dùng ādi (v.v.) là để bao hàm cả hiện tại.
1197-1200. Hīnantiādīsu akusalakammasamuṭṭhānatāya hīnaṃ, kusalakammasamuṭṭhānatāya paṇītaṃ.
1197-1200. In Hīna (inferior) and so forth: hīna because it arises from unwholesome kamma; paṇīta (superior) because it arises from wholesome kamma.
1197-1200. Trong các từ hīnaṃ (hạ liệt), v.v.: là hīnaṃ (hạ liệt) do được tạo ra bởi nghiệp bất thiện, là paṇītaṃ (cao thượng) do được tạo ra bởi nghiệp thiện.
Akusalavipākuppattihetubhūtatāya vā hīnaṃ, vipariyāyena paṇītaṃ.
Or hīna because it is a cause for the arising of unwholesome results; paṇīta by the reverse (i.e., cause for wholesome results).
Hoặc là hīnaṃ (hạ liệt) do là nhân cho sự phát sinh của quả bất thiện, là paṇītaṃ (cao thượng) theo cách ngược lại.
Duppariggahabhūtasukhumarūpādivasena dūraṃ, itaravasena santikantiādinā attho veditabbo.
The meaning of dūra (far) as subtle matter difficult to comprehend, and santika (near) as gross matter, should be understood.
Nên hiểu ý nghĩa theo cách như sau: là dūraṃ (xa) do các sắc vi tế khó nắm bắt, v.v., là santikaṃ (gần) theo cách khác.
Sabbaṃ taṃ ekato katvāti atītādivibhāgabhinnaṃ sabbaṃ taṃ rūparāsivasena buddhiyā ekajjhaṃ gahetvā ‘‘mahāudakakkhandho’’tiādīsu viya ‘‘rāsaṭṭhena rūpakkhandho’’ti vuccati.
Sabbaṃ taṃ ekato katvā means gathering all that rūpa, which is differentiated as past, etc., into one mass by intellect, it is called "rūpakkhandho by way of mass" (rāsaṭṭhena rūpakkhandho), just as in "a great mass of water" (mahāudakakkhandho) and so on.
Sabbaṃ taṃ ekato katvā (gom tất cả lại làm một): Tất cả sắc pháp được phân chia theo quá khứ, v.v., được trí tuệ gom lại thành một khối, và được gọi là "rūpakkhandho" (sắc uẩn) với ý nghĩa là một khối, giống như trong các câu "khối nước lớn", v.v.
Suttepi hi vuttaṃ ‘‘tadekajjhaṃ abhisaṃyūhitvā abhisaṅkhipitvā’’ti.
Indeed, it is also said in the Sutta: "collecting it all together, combining it."
Thật vậy, trong kinh cũng đã nói "gom lại, tóm tắt lại thành một".
Vedanākkhandhotiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to vedanākkhandho (aggregate of feeling) and so forth.
Trong các trường hợp vedanākkhandho (thọ uẩn), v.v., cũng theo phương pháp này.
Ekekesu pana vedanādīsu ‘‘samuddo mayā diṭṭho’’tiādīsu viya samudāyavohārassa avayavepi dissanato khandha-saddo ruḷhīvasena pavattatīti daṭṭhabbaṃ.
However, in each of the feelings and so forth, the word khandha operates conventionally by way of usage, as seen in "I have seen the ocean" (samuddo mayā diṭṭho), which refers to a part even though it is a collective term.
Tuy nhiên, trong từng thọ, v.v., nên hiểu rằng từ "khandha" (uẩn) được dùng theo quy ước, vì cách nói về tổng thể cũng được thấy áp dụng cho từng bộ phận, như trong câu "tôi đã thấy biển", v.v.
Yaṃ taṃ kiñci vedayitalakkhaṇanti sambandho.
The connection is: "Whatever is characterized by feeling."
Mối liên hệ là: bất cứ cái gì có đặc tính cảm thọ.
Vedanākkhandhoyeva vedanākkhandhatā.
Vedanākkhandhatā is the aggregate of feeling itself.
Chính thọ uẩn là vedanākkhandhatā (tính chất của thọ uẩn).
Vedanāya atītādivibhāge vitthārakathā visuddhimaggato (visuddhi. 2.497 ādayo) gahetabbā.
The detailed explanation of the divisions of feeling into past, etc., should be taken from the Visuddhimagga.
Lời giải thích chi tiết về sự phân chia thọ theo quá khứ, v.v., nên được lấy từ Visuddhimagga (Thanh Tịnh Đạo).
Abhisaṅkhāralakkhaṇanti saṅkhārakkhandhassa cetanāpadhānatāya evaṃ vuttaṃ, sampayuttadhamme ārammaṇe rāsikaraṇalakkhaṇaṃ sampiṇḍanalakkhaṇanti vuttaṃ hoti.
The characteristic of 'compounding' (abhisaṅkhāra) is so called because the volitional formations aggregate (saṅkhārakkhandha) are predominant with volition (cetanā), meaning it is said to have the characteristic of accumulating and consolidating associated phenomena on an object.
Abhisaṅkhāralakkhaṇanti, điều này được nói như vậy là do sự ưu thế của cetanā (tác ý) trong saṅkhārakkhandha (hành uẩn); có nghĩa là, nó được gọi là đặc tính tích tập (rāsikaraṇa) và đặc tính gom góp (sampiṇḍana) các pháp tương ưng trong đối tượng.
Atha vā ‘‘saṅkhatamabhisaṅkharontī’’ti (saṃ. ni. 3.79) vuttattā yathā attano phalasaṅkhataṃ sammadeva nipphannaṃ hoti, evaṃ abhisaṅkharaṇasabhāvanti attho.
Alternatively, since it is said, "They compound what is conditioned," it means that it has the nature of compounding such that its own conditioned result comes to perfect fruition.
Hoặc, vì đã được nói rằng “chúng tạo tác cái đã được tạo tác”, nên có nghĩa là nó có bản chất tạo tác sao cho quả của nó, vốn đã được tạo tác, được hoàn thành một cách tốt đẹp.
Ayaṃ pana kusalākusalacetanāya vasena vaṭṭati.
This (compounding), however, operates by way of wholesome and unwholesome volition.
Tuy nhiên, điều này diễn ra theo phương diện của tác ý thiện và bất thiện.
1202-5. Evaṃ vipassanāpaññāya bhūmibhūte dhamme ekadesato dassetvā idāni sīlacittavisuddhīnaṃ heṭṭhā vuttattā tā avatvā idaṃ paññābhāvanāya ādibhūtaṃ diṭṭhivisuddhiṃ dassetuṃ ‘‘cattāro ca mahābhūtā’’tiādi āraddhaṃ.
Thus, having partially shown the phenomena that are the basis for insight-wisdom, now, because moral purity (sīla-visuddhi) and mental purity (citta-visuddhi) have been mentioned earlier, without repeating them, this (section) beginning with " the four great elements" has been initiated to show the purity of view (diṭṭhi-visuddhi), which is the beginning of the development of wisdom.
1202-5. Sau khi đã trình bày một phần các pháp làm nền tảng cho tuệ quán (vipassanāpaññā) như vậy, bây giờ, vì giới thanh tịnh (sīlavisuddhi) và tâm thanh tịnh (cittavisuddhi) đã được nói đến ở phần trước, nên không đề cập lại chúng nữa, mà để trình bày về kiến thanh tịnh (diṭṭhivisuddhi) này, vốn là khởi đầu của việc tu tập trí tuệ, ngài đã bắt đầu bằng câu “cattāro ca mahābhūtā” (và bốn đại chủng).
Taṃ sampādetukāmena ca yogāvacarena catudhātuvavatthānavasena vā dvādasāyatanavasena vā pañcakkhandhavasena vā ubhinnaṃ saṅkhepakoṭṭhāsānaṃ vasena vā paṭiladdhajjhānavasena vā nāmarūpassa vavatthāpetabbabhāvepi tena tena mukhena vavatthānappakāsanassa atipapañcāvahattā yathādhigatakkhandhavaseneva idha vavatthānaṃ dassitaṃ.
And for the meditator wishing to accomplish that (purity of view), although nāmarūpa should be distinguished by way of the four elements, or by way of the eighteen elements, or by way of the twelve sense bases, or by way of the five aggregates, or by way of the two abbreviated divisions (nāma and rūpa), or by way of the jhānas attained, yet, because revealing the distinction through each of these methods would lead to excessive elaboration, here the distinction is shown solely by way of the aggregates as they have been understood.
Và mặc dù hành giả yogāvacara muốn hoàn thiện điều đó phải xác định danh sắc bằng cách phân tích bốn đại (catudhātuvavatthāna), hoặc bằng mười hai xứ (dvādasāyatana), hoặc bằng năm uẩn (pañcakkhandha), hoặc bằng hai phần tóm tắt, hoặc bằng thiền đã chứng đắc; nhưng vì việc trình bày cách xác định theo từng phương pháp đó sẽ quá dài dòng, nên ở đây việc xác định chỉ được trình bày theo các uẩn đã liễu tri.
Ekāsītiyā cittenāti ekāsītiyā lokiyacittena.
" With eighty-one cittas" means with eighty-one mundane cittas.
Ekāsītiyā cittenāti (với tám mươi mốt tâm) nghĩa là với tám mươi mốt tâm hiệp thế.
Lokuttaracittāni pana neva sukkhavipassakassa, na samathayānikassa pariggahaṃ gacchanti anadhigatattā.
Supramundane cittas, however, are not grasped by either the dry-insight meditator or the samatha-yānika meditator, because they have not been attained.
Còn các tâm siêu thế thì không được cả hành giả thuần quán (sukkhavipassaka) lẫn hành giả chỉ thừa (samathayānika) nắm bắt, vì chúng chưa được chứng đắc.
Cattārorūpino khandheti cattāro arūpino khandhe.
" The four formless aggregates" means the four immaterial aggregates.
Cattārorūpino khandheti (bốn uẩn vô sắc) nghĩa là bốn uẩn phi sắc (arūpino khandhe).
Sītuṇhādivirodhipaccayasamavāye vikārāpajjanato rūpaṃ ruppanalakkhaṇaṃ.
Form (rūpa) has the characteristic of being afflicted (ruppana), because it undergoes change when conflicting conditions like cold and heat converge.
Vì bị biến hoại khi các duyên đối nghịch như nóng và lạnh hội đủ, nên rūpaṃ (sắc) có đặc tính biến hoại (ruppanalakkhaṇaṃ).
Ārammaṇābhimukhaṃ namanato nāmaṃ namanalakkhaṇaṃ.
Name (nāma) has the characteristic of inclining (namana), because it inclines towards the object.
Vì hướng về đối tượng, nên nāmaṃ (danh) có đặc tính hướng về (namanalakkhaṇaṃ).
Parigaṇhatīti paricchedakārikāya paññāya paricchinditvā gaṇhāti.
" He comprehends" means he comprehends by distinguishing with wisdom that performs the act of discernment.
Parigaṇhati (nắm bắt) nghĩa là nắm bắt sau khi đã phân định bằng trí tuệ có khả năng phân định.
1206-9. Tālassa kandaṃ tu yamakanti dvīhi bījehi nibbattitaṃ ekībhūtaṃ yamakatālakandaṃ.
" A twin palm sprout" refers to a unified twin palm sprout produced from two seeds.
1206-9. Tālassa kandaṃ tu yamakanti (như củ thốt nốt đôi) là củ thốt nốt đôi hợp nhất được sinh ra từ hai hạt.
Tañhi yamakaṃ bhinnasantānampi abhinnaṃ viya upaṭṭhāti, evaṃ rūpārūpadhammāti.
Indeed, that twin sprout, though its continuities are distinct, appears as one; so too are nāma and rūpa phenomena.
Thật vậy, củ đôi đó tuy có dòng tương tục riêng biệt nhưng lại hiện khởi như thể không tách rời, các pháp sắc và phi sắc cũng vậy.
Nāmañca rūpañcāti eteneva tassa duvidhabhāve siddhe ‘‘dvidhā vavatthapetī’’ti idaṃ nāmarūpavinimuttassa aññassa abhāvadassanatthaṃ.
By the statement " name and form" alone, its twofold nature is established, and the phrase " distinguishes it as twofold" is for showing that there is nothing else apart from nāma-rūpa.
Nāmañca rūpañcāti (danh và sắc), chính bằng câu này, khi tính hai mặt của nó đã được xác lập, thì câu “dvidhā vavatthapeti” (phân định thành hai) là để chỉ ra rằng không có gì khác ngoài danh và sắc.
Tenevāha ‘‘nāmato rūpato’’tiādi.
For this very reason, it is said, " from name, from form," and so on.
Chính vì thế, ngài đã nói “nāmato rūpato” (về danh và về sắc) v.v...
Nāmarūpamattatāya avinicchitattā, santānādighanabhedassa ca akatattā abhinivesena vinā samūhekattaggahaṇavasena ‘‘satto’’ti pavatto sammoho sattasammoho, tassa ghātatthaṃ vikkhambhanatthaṃ.
The delusion of "being" (satta), which arises from not having clearly determined the mere nature of nāma-rūpa, and from not having broken down the compactness of continuity and so forth, but rather taking a collection as a unity without obsession, is called " delusion of a being" (satta-sammoha), and its purpose is to destroy or suppress it.
Vì chưa phân định được rằng đó chỉ là danh và sắc, và vì chưa phá vỡ được khối đặc của dòng tương tục v.v..., nên sự si mê khởi lên là "chúng sinh" do việc chấp thủ sự hợp nhất của một nhóm mà không có sự cố chấp, đó là sattasammoho (sự si mê về chúng sinh); ghātatthaṃ (để tiêu diệt) là để trấn áp nó.
Bahusuttavasenāti ‘‘yathā hī’’tiādinā idha dassitānaṃ, aññesañca ‘‘rūpañca hidaṃ, mahāli, attā abhavissa, nayidaṃ rūpaṃ ābādhāya saṃvatteyyā’’ti (mahāva. 20; saṃ. ni. 3.59) evamādīnaṃ sambahulānaṃ suttantānaṃ vasena.
" By way of many suttas" refers to the many discourses shown here beginning with "just as," and others like, "If this form, Mahāli, were the self, then this form would not lead to affliction," and so on.
Bahusuttavasenāti (theo nhiều kinh), tức là theo nhiều suttanta (kinh điển) như những kinh được chỉ ra ở đây bằng câu “yathā hī” v.v..., và những kinh khác như “Này Mahāli, nếu sắc này là tự ngã, thì sắc này sẽ không dẫn đến bệnh hoạn”.
Tanti taṃ nāmarūpaṃ.
" That" refers to that nāma-rūpa.
Tanti (nó) là danh sắc đó.
1210-2. Aṅgasambhārāti aṅgasambhārahetu tannimittaṃ amuñcitvā sati eva tasminti attho.
" Parts and components" means that because of the conditions of the parts and components, the designation exists only when they are present and not abandoned.
1210-2. Aṅgasambhārāti (do sự kết hợp của các bộ phận), do sự kết hợp của các bộ phận, không rời bỏ nhân duyên đó, có nghĩa là chỉ khi có nó.
Saddoti vohāro.
" Sound" means convention.
Saddoti (âm thanh) là cách gọi thông thường.
Khandhesūti pañcasu upādānakkhandhesu santesu te amuñcitvāva sattoti sammuti vohāro.
" In the aggregates" means that the convention of "being" (satta) exists only when the five aggregates of clinging (upādānakkhandha) are present and not abandoned.
Khandhesūti (trong các uẩn), khi năm thủ uẩn (upādānakkhandha) santesu (có mặt), không rời bỏ chúng, thì có sammuti (chế định) hay cách gọi là satto (chúng sinh).
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā akkhacakkapañjaraīsādīsu aṅgasambhāresu ekenākārena ekajjhaṃ rāsi hutvā saṇṭhitesu ‘‘ratho’’ti vohāramattaṃ hoti, paramatthato pana ekekasmiṃ aṅge upaparikkhiyamāne ratho nāma natthi, evameva upādānakkhandhasaṅkhātesu rūpārūpadhammesu santānavasena pavattamānesu ‘‘satto’’ti vā ‘‘puggalo’’ti vā ‘‘jīvo’’ti vā vohāramattaṃ, paramatthato pana ekekasmiṃ dhamme upaparikkhiyamāne ‘‘asmī’’ti vā ‘‘aha’’nti vā gāhassa vatthubhūto satto nāma natthi, kevalaṃ nāmarūpamattameva atthīti.
This is what is meant: just as when parts and components like axles, wheels, frames, and poles are assembled into a single mass in one way, there is merely the convention of "chariot," but in ultimate reality, when each component part is individually examined, there is no such thing as a chariot; in the same way, when nāma and rūpa phenomena, termed the aggregates of clinging, proceed in a continuous flow, there is merely the convention of "being" or "person" or "living entity," but in ultimate reality, when each phenomenon is individually examined, there is no "being" that is the basis for the grasp of "I am" or "I," there is merely nāma-rūpa itself.
Điều này có nghĩa là: cũng như khi các bộ phận như trục xe, bánh xe, thùng xe, càng xe v.v... được tập hợp lại và định hình thành một khối theo một cách thức nào đó, thì chỉ có cách gọi là "cỗ xe"; nhưng về mặt chân đế, khi xem xét từng bộ phận một, không có cái gì gọi là cỗ xe cả. Tương tự như vậy, khi các pháp sắc và phi sắc, được gọi là thủ uẩn, đang diễn tiến theo dòng tương tục, thì chỉ có cách gọi là "chúng sinh", "cá nhân" hay "sinh mạng"; nhưng về mặt chân đế, khi xem xét từng pháp một, không có cái gọi là chúng sinh làm đối tượng cho sự chấp thủ "tôi là" hay "tôi", mà chỉ có danh và sắc mà thôi.
Evaṃ passato hi dassanaṃ yathābhūtadassanaṃ nāma hoti, yaṃ diṭṭhivisuddhīti vuccati.
Indeed, for one who sees in this way, that seeing is called seeing things as they truly are, which is referred to as purity of view (diṭṭhi-visuddhi).
Thật vậy, cái thấy của người thấy như vậy được gọi là cái thấy như thật (yathābhūtadassanaṃ), và đó được gọi là kiến thanh tịnh (diṭṭhivisuddhi).
Sace koci satto nāma natthi, kathañcarahi nāmarūpamatte gamanādiatthakiccasiddhatā hotīti anuyogaṃ sandhāyāha ‘‘yathāpī’’tiādi.
If there is no such thing as a being, how then is the accomplishment of actions like going possible for mere nāma-rūpa? This question is addressed by the phrase " just as," and so on.
Nếu có người hỏi: "Nếu không có cái gọi là chúng sinh, thì làm sao các công việc như đi lại v.v... có thể được thực hiện chỉ bằng danh và sắc?", ngài đã nói “yathāpī” (ví như) v.v... để trả lời câu hỏi đó.
Ayaṃ panettha saṅkhepattho – yathā dārumayaṃ yantaṃ nijjīvaṃ jīvavirahitaṃ abbhantare vattamānassa jīvassa abhāvato tatoyeva nirīhakaṃ nibyāpāraṃ, atha ca pana dārurajjusamāyoge paccayavisesavasena taṃ dāruyantaṃ gacchatipi tiṭṭhatipi, sajīvaṃ sabyāpāraṃ viya gamanādikiccaṃ sādhentamiva khāyati, tathā idaṃ nāmarūpampi kiñcāpi nijjīvaṃ nirīhakañca, atha ca pana aññamaññasaṅkhatapaccayavisesassa samāyoge sajīvaṃ sabyāpāraṃ gacchantaṃ tiṭṭhantañca khāyatīti.
The brief meaning here is this: just as a wooden machine, being lifeless and devoid of a soul because of the absence of a soul (jīva) within it, is thus inactive and without effort, yet through the combination of wood and ropes, by way of specific conditions, that wooden machine goes and stops, appearing to accomplish actions like going as if it were alive and active; similarly, this nāma-rūpa, although it is indeed lifeless and inactive, yet through the combination of specific mutually conditioned factors, it appears to go and stop as if it were alive and active.
Đây là ý nghĩa tóm tắt ở đây: cũng như cỗ máy dārumayaṃ (bằng gỗ) là nijjīvaṃ (vô tri), không có sinh mạng, vì không có sinh mạng bên trong, và do đó là nirīhakaṃ (không có nỗ lực), không có hoạt động; nhưng do dārurajjusamāyoge (sự kết hợp của gỗ và dây), do các duyên đặc biệt, cỗ máy bằng gỗ taṃ (đó) gacchatipi tiṭṭhatipi (vừa đi vừa đứng), nó dường như hoàn thành các công việc như đi lại v.v... như thể có sinh mạng và có hoạt động. Tathā idaṃ nāmarūpampi (cũng vậy, danh sắc này), mặc dù vô tri và không có nỗ lực, nhưng do samāyoge (sự kết hợp) của các duyên đặc biệt được tạo tác aññamañña (lẫn nhau), nó dường như có sinh mạng, có hoạt động, đang đi và đứng.
1213. Saccatoti bhūtato, paramatthatoti vuttaṃ hoti.
" Truly" means actually, in the ultimate sense.
1213. Saccatoti (theo sự thật) nghĩa là theo thực tại, theo chân đế.
Idaṃ nāmarūpaṃ abhisaṅkhataṃ yantamiva suññaṃ jīvādinā.
" This nāma-rūpa, conditioned, like a machine, is empty" of a soul (jīva) and so on.
Idaṃ nāmarūpaṃ abhisaṅkhataṃ yantamiva suññaṃ (danh sắc này, được tạo tác như một cỗ máy, là trống không) khỏi sinh mạng v.v...
Paccayehi abhisaṅkhataṃ idaṃ nāmarūpaṃ yantamiva suññanti vā sambandho.
Alternatively, the connection is: "This nāma-rūpa conditioned by conditions, like a machine, is empty."
Hoặc có thể liên kết là: danh sắc này, được tạo tác bởi các duyên, là trống không như một cỗ máy.
Dukkhassa puñjoti niccāturatāya dukkhassa rāsi.
" A heap of suffering" means a collection of suffering due to constant affliction.
Dukkhassa puñjoti (là một khối khổ) là một khối khổ đau do sự bức bách thường xuyên.
Tiṇakaṭṭhasādisoti attasuññatāya tiṇakaṭṭhasamo.
" Like grass and sticks" means comparable to grass and sticks in being empty of a self.
Tiṇakaṭṭhasādisoti (tương tự như cỏ và gỗ) là giống như cỏ và gỗ do trống không tự ngã.
1215. Yamakanti yugaḷaṃ.
" Twin" means a pair.
1215. Yamakanti (một cặp) là một đôi.
So ca yamakabhāvo aññamaññanissitabhāvenāti āha ‘‘ubho aññoññanissitā’’ti.
That twin nature is due to their mutual dependence, as it says, " both are mutually dependent."
Và tình trạng cặp đôi đó là do sự nương tựa lẫn nhau, nên ngài nói “ubho aññoññanissitā” (cả hai nương tựa lẫn nhau).
Tato eva ekasmiṃ bhijjamānasmiṃ ubho bhijjanti.
For that very reason, " when one breaks, both break."
Chính vì thế, ekasmiṃ bhijjamānasmiṃ ubho bhijjanti (khi một cái bị phá vỡ, cả hai đều bị phá vỡ).
Na hi kadāci pañcavokārabhave maraṇavasena rūpe nirujjhante arūpaṃ anirujjhantaṃ, arūpe vā nirujjhante rūpaṃ anirujjhantaṃ atthi.
For never in the five-constituent existence (pañcavokāra-bhava), when form ceases by way of death, does the immaterial not cease, or when the immaterial ceases, does form not cease.
Thật vậy, trong cõi năm uẩn (pañcavokārabhave), không bao giờ có trường hợp khi sắc diệt do cái chết mà phi sắc không diệt, hoặc khi phi sắc diệt mà sắc không diệt.
Ekavokārabhavacatuvokārabhavesu pana tesaṃ aññamaññaṃ anissāya pavattiyā kāraṇaṃ heṭṭhā vuttamevāti.
However, the reason for their arising independently of each other in the one-constituent existence (ekavokāra-bhava) and the four-constituent existence (catuvokāra-bhava) has been stated below.
Còn trong cõi một uẩn (ekavokārabhava) và cõi bốn uẩn (catuvokārabhava), nguyên nhân chúng vận hành không nương tựa lẫn nhau đã được nói ở phần trước.
So panāyaṃ bhaṅgo paccayavaseneva, paccayanirodheneva nāmarūpanirodhoti attho.
This breaking, however, is only due to conditions, meaning the cessation of nāma-rūpa is only through the cessation of conditions.
Tuy nhiên, sự tan rã này chỉ do duyên, có nghĩa là danh sắc chỉ diệt khi duyên diệt.
Paccayāti paccayabhūtā, aññamaññassa paccayā hontāpi ekasmiṃ bhijjamānasmiṃ ubho bhijjantiyevāti attho.
" Conditions" means being conditional, even though they are conditions for each other, when one breaks, both break.
Paccayāti (là duyên), có nghĩa là, mặc dù chúng là duyên của nhau, nhưng khi một cái bị phá vỡ, cả hai đều bị phá vỡ.
1216-9. Nittejanti tejahīnaṃ ānubhāvavirahitaṃ.
" Powerless" means devoid of splendor, lacking influence.
1216-9. Nittejanti (không có năng lực) là không có năng lực, không có sức mạnh.
Yattha pana taṃ nittejaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘na byāharatī’’tiādi vuttaṃ.
And to show in what respect it is powerless, it is said, " it does not speak," and so on.
Để chỉ ra nơi mà nó không có năng lực, ngài đã nói “na byāharatī” (không nói được) v.v...
Na hi aññathā saddahanussāhanādīsu nāmaṃ nittejanti sakkā vattuṃ, nāpi rūpaṃ sandhāraṇābandhanādīsu.
Indeed, otherwise, it would not be possible to say that name (nāma) is powerless in matters like believing and striving, nor form (rūpa) in supporting and binding, and so on.
Thật vậy, không thể nói rằng danh không có năng lực trong việc tin tưởng, nỗ lực v.v..., cũng không thể nói rằng sắc không có năng lực trong việc nâng đỡ, kết dính v.v...
Teneva hi ‘‘tathā rūpampi nitteja’’nti vatvā ‘‘bhuñjāmīti…pe… na vijjatī’’ti vuttaṃ.
For this very reason, having said, " thus form is also powerless," it is further stated, "I eat... there is none."
Chính vì thế, sau khi nói “tathā rūpampi nitteja” (cũng vậy, sắc không có năng lực), ngài đã nói “bhuñjāmīti…pe… na vijjatī” (ý nghĩ 'tôi ăn'... không tồn tại).
1220-1. Nāmaṃ nissāyātiādinā byatirekavasenapi nāmarūpānaṃ nittejataṃyeva vibhāveti.
By " depending on name," and so on, he further explains the powerlessness of nāma-rūpa also by way of antithesis.
1220-1. Bằng câu Nāmaṃ nissāyāti (nương vào danh) v.v..., ngài làm sáng tỏ tính không năng lực của danh và sắc ngay cả theo phương diện tương phản.
Rūpañhi gamanādikiriyāsu nāmaṃ nissāya pavattati, nāmaṃ dassanādikiriyāsu rūpaṃ nissāya.
Indeed, form (rūpa) proceeds in actions like going depending on name (nāma), and name (nāma) in actions like seeing depending on form (rūpa).
Thật vậy, sắc vận hành trong các hành động như đi lại v.v... là nāmaṃ nissāya (nương vào danh), còn danh trong các hành động như thấy v.v... là rūpaṃ nissāya (nương vào sắc).
Aññamaññaṃ sannissāya cassa attakiccasiddhipi paccekaṃ asamatthataṃ vibhāveti.
Their mutual dependence for the accomplishment of their respective functions also demonstrates their individual inability.
Và việc hoàn thành công việc của chính nó do nương tựa lẫn nhau cũng làm sáng tỏ sự bất lực của mỗi bên khi đứng riêng lẻ.
Tathā hi nāmarūpassa attasuññatā, nibyāpāratā ca suṭṭhutaraṃ pākaṭā hontīti.
Thus, the emptiness of self (attasuññatā) and lack of activity (nibyāpāratā) of nāmarūpa become even clearer.
Bởi vì như vậy, tính không ngã và tính không hoạt động của danh và sắc trở nên vô cùng rõ ràng.
Kathaṃ pana paccekaṃ asamatthānaṃ samuditabhāve sati samatthatā hoti asāmaggiyaṃ ahetūnaṃ sāmaggiyampi ahetukabhāvāpattito.
But how can there be capability when individually incapable phenomena come together, since even in the aggregation of things that are individually uncaused, while not yet united, they would still remain uncaused?
Tuy nhiên, làm thế nào mà những thứ riêng lẻ không có khả năng lại có thể trở nên có khả năng khi chúng hợp lại, vì những thứ không phải là nhân khi không hợp lại thì cũng không thể trở thành nhân khi hợp lại?
Na hi paccekaṃ daṭṭhuṃ asakkontānaṃ satampi sahassampi samuditaṃ daṭṭhuṃ sakkotīti codanaṃ hadaye katvā āha ‘‘imassa panā’’tiādi.
For a hundred or even a thousand blind men, incapable of seeing individually, cannot see when gathered together. Bearing this objection in mind, he said, “But this...” and so on.
Quả thật, một trăm hay một ngàn người mù, mỗi người riêng lẻ không thể thấy, thì khi hợp lại cũng không thể thấy được. Giữ lấy sự chất vấn này trong tâm, ngài đã nói ‘‘imassa panā’’ (còn đối với điều này) và các câu tiếp theo.
Upamāyapi hi asiddho attho sādhetabbo.
Indeed, an unclear meaning should be clarified by means of an analogy.
Quả thật, ý nghĩa chưa được xác lập cũng có thể được xác lập bằng ví dụ.
Tenevāha ‘‘upamaṃ te karissāmi, upamāyapi idhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ jānantī’’ti (ma. ni. 1.258; a. ni. 8.8; 10.95; jā. 2.19.24).
That is why it was said: “I shall make an analogy for you; for in this world, some wise men understand the meaning of what is spoken by means of an analogy.”
Chính vì thế, ngài đã nói: “Ta sẽ đưa ra một ví dụ cho ông, vì ở đây có những người trí hiểu được ý nghĩa của lời nói qua ví dụ”.
Ayaṃ panettha jaccandhapīṭhasappīnaṃ upamā – yathā jaccandho ca pīṭhasappī ca disā pakkamitukāmā assu.
Here, this is the analogy of the born-blind man and the cripple: Suppose a man born blind and a cripple wished to depart to another place.
Đây là ví dụ về người mù bẩm sinh và người què – ví như có một người mù bẩm sinh và một người què muốn đi đến một phương xứ nào đó.
Jaccandho pīṭhasappiṃ evamāha ‘‘ahaṃ kho, bhaṇe, sakkomi pādehi pādakaraṇīyaṃ kātuṃ, natthi ca me cakkhūni, yehi samaṃ visamaṃ passeyya’’nti.
The born-blind man says to the cripple: “Friend, I am able to perform the function of feet with my feet, but I have no eyes with which to see the even and the uneven ground.”
Người mù bẩm sinh nói với người què rằng: “Này bạn, tôi có thể dùng chân làm việc của chân, nhưng tôi không có mắt để thấy đâu là bằng phẳng, đâu là gồ ghề”.
Pīṭhasappī jaccandhaṃ evamāha ‘‘ahaṃ kho, bhaṇe, sakkomi cakkhunā cakkhukaraṇīyaṃ kātuṃ, natthi ca me pādā, yehi abhikkameyyaṃ paṭikkameyyaṃ vā’’ti.
The cripple says to the born-blind man: “Friend, I am able to perform the function of eyes with my eyes, but I have no feet with which to advance or retreat.”
Người què nói với người mù bẩm sinh rằng: “Này bạn, tôi có thể dùng mắt làm việc của mắt, nhưng tôi không có chân để đi tới hoặc đi lui”.
So tuṭṭhahaṭṭho jaccandho pīṭhasappiṃ aṃsakūṭaṃ āropesi, pīṭhasappī jaccandhassa aṃsakūṭe nisīditvā evamāha ‘‘vāmaṃ muñca, dakkhiṇaṃ gaṇha, dakkhiṇaṃ muñca, vāmaṃ gaṇhā’’ti.
So, the born-blind man, delighted and overjoyed, hoisted the cripple onto his shoulder. The cripple, sitting on the born-blind man’s shoulder, said: “Release the left, take the right; release the right, take the left.”
Người mù bẩm sinh vui mừng hân hoan, cho người què ngồi lên vai mình. Người què ngồi trên vai người mù bẩm sinh rồi nói rằng: “Hãy bỏ bên trái, đi bên phải; hãy bỏ bên phải, đi bên trái”.
Tattha jaccandhopi nittejo dubbalo na sakena balena gacchati, tatheva pīṭhasappī na sakena balena gacchati, na ca tesaṃ aññamaññaṃ nissāya gamanaṃ na pavattati, evameva nāmampi nittejaṃ na sakena tejena uppajjati, na tāsu tāsu kiriyāsu pavattati, rūpampi nittejaṃ na sakena tejena uppajjati, na tāsu tāsu kiriyāsu pavattati, na ca tesaṃ aññamaññaṃ nissāya uppatti vā pavatti vā na hotīti.
In that analogy, the born-blind man is powerless and weak; he does not go by his own power. Likewise, the cripple does not go by his own power. And it is not that their going, relying on each other, does not occur. Just so, nāma (mentality) is powerless; it does not arise by its own power and does not operate in its various functions. Rūpa (materiality) is also powerless; it does not arise by its own power and does not operate in its various functions. And it is not that their arising or functioning, relying on each other, does not occur.
Ở đây, người mù bẩm sinh không có sức mạnh, yếu ớt, không thể đi bằng sức của mình; người què cũng vậy, không thể đi bằng sức của mình. Nhưng không phải là việc đi lại của họ không diễn ra khi nương tựa vào nhau. Tương tự như vậy, danh không có sức mạnh, không tự sinh khởi bằng sức mạnh của mình, không diễn tiến trong các hoạt động này nọ; sắc cũng không có sức mạnh, không tự sinh khởi bằng sức mạnh của mình, không diễn tiến trong các hoạt động này nọ. Nhưng không phải là sự sinh khởi hay sự diễn tiến của chúng không xảy ra khi nương tựa vào nhau.
Tenāhu porāṇā –
Therefore, the ancients said:
Do đó, các bậc cổ nhân đã nói:
1222-3. Idāni nāvāyantikūpamāyapi nāmarūpānaṃ avasavattitaṃ vibhāvetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādigāthādvayaṃ vuttaṃ.
Now, in order to show the lack of self-control of nāmarūpa also by the analogy of a ship and those who navigate it, the two stanzas beginning with “yathā hi” (just as) were stated.
1222-3. Bây giờ, để làm rõ tính không tự chủ của danh và sắc qua ví dụ về thuyền và người lái, hai bài kệ bắt đầu bằng ‘‘yathā hī’’ (ví như) đã được nói đến.
Tattha nissāyāti patiṭṭhāya.
There, nissāyā means ‘relying on’, ‘established upon’.
Trong đó, nissāya có nghĩa là nương tựa.
Yantīti gacchanti.
Yantī means ‘they go’.
Yanti có nghĩa là đi.
Manusse nissāyāti netubhūte niyāmakakammakarādimanusse apassāya.
Manusse nissāyā means ‘relying on men who act as leaders, such as helmsmen and laborers’.
Manusse nissāya (nương vào con người) có nghĩa là nương vào những người làm công việc dẫn đường như người lái thuyền, người làm công, v.v.
Na hi tesaṃ araṇaggahaṇalaṅkārasaṇṭhāpanaudakasiñcanādikiriyāya vinā nāvā icchitadesaṃ pāpuṇāti, yathā pana ubhopi aññamaññaṃ nissāya aṇṇave gacchanti, evaṃ nāmañca rūpañca ubho aññamaññaṃ nissitā pavattantīti adhippāyo.
For without their actions of hoisting the sail, grasping the rudder, fixing the rigging, and bailing water, the ship does not reach the desired destination. But just as both, relying on each other, go in the ocean, so too, nāma and rūpa, both relying on each other, function—this is the intention.
Quả thật, nếu không có các hành động của họ như cầm nắm, trang trí, giăng buồm, tát nước, v.v., con thuyền không thể đến được nơi mong muốn. Nhưng cũng như cả hai (thuyền và người) đều đi trên biển khi nương tựa vào nhau, ý nghĩa ở đây là danh và sắc cả hai đều diễn tiến khi nương tựa vào nhau.
1224. Sattasaññaṃ vinodetvāti yathāvuttanayehi anādikālabhāvitaṃ khandhapañcake sattaggāhaṃ vikkhambhetvā.
Sattasaññaṃ vinodetvā means ‘having dispelled the perception of a being (satta) in the five aggregates, which has been cultivated for beginningless time, by the methods already explained’.
1224. Sattasaññaṃ vinodetvā (sau khi loại bỏ tưởng về chúng sinh) có nghĩa là sau khi trấn áp sự chấp thủ vào chúng sinh trong ngũ uẩn, điều đã được huân tập từ thời vô thủy, bằng những phương pháp đã nói.
Nāma…pe… vuccatīti ‘‘idaṃ nāmaṃ, ettakaṃ nāmaṃ, na ito bhiyyo.
Nāma…pe… vuccatī means: “‘This is nāma; nāma is this much, no more than this. This is rūpa; rūpa is this much, no more than this.’ Thus, the showing of the reality of that meaning in all aspects, through the method of thoroughly apprehending their characteristics, this (knowledge) is called Visuddhi of View by the Buddhas and others, because it purifies the defilement of self-view—this is the meaning.
Nāma…pe… vuccati (Danh… cho đến… được gọi là) có nghĩa là: “Đây là danh, danh chỉ có chừng này, không hơn.
Idaṃ rūpaṃ, ettakaṃ rūpaṃ, na ito bhiyyo’’ti ca evaṃ sabbākārena tesaṃ lakkhaṇasallakkhaṇamukhena tamatthabhāvadassanaṃ etaṃ attadiṭṭhimalavisodhanato diṭṭhivisuddhīti vuccati buddhādīhīti attho.
This is called Visuddhi of View because it purifies the defilement of wrong views.
Đây là sắc, sắc chỉ có chừng này, không hơn”. Như vậy, sự thấy biết bản chất của chúng qua việc nhận rõ các đặc tính của chúng một cách toàn diện, điều này được gọi là diṭṭhivisuddhi (kiến thanh tịnh) bởi các bậc như Đức Phật, vì nó thanh lọc cấu uế của ngã kiến.
Na kevalañcetaṃ diṭṭhivisuddhiyeva vuccati, nāmarūpavavatthāpanantipi etasseva adhivacananti veditabbaṃ.
And it should be understood that not only is this called Visuddhi of View, but ‘the determination of nāmarūpa’ is also another designation for this very thing.
Không chỉ được gọi là kiến thanh tịnh, mà cần phải hiểu rằng “sự xác định danh sắc” (nāmarūpavavatthāpana) cũng là một tên gọi khác của chính nó.
Jātiāditoti jātijarābyādhiādito dukkhato.
Jātiādito means ‘from suffering such as birth, aging, and sickness’.
Jātiādito (từ sanh, v.v.) có nghĩa là từ khổ đau do sanh, già, bệnh, v.v.
Yathāha ‘‘jātipi dukkhā, jarāpi dukkhā, byādhipi dukkho, maraṇampi dukkhaṃ, yampicchaṃ na labhati, tampi dukkhaṃ, saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā’’ti (mahāva. 14; saṃ. ni. 5.1081; paṭi. ma. 2.30).
As it is said: “Birth is suffering, aging is suffering, sickness is suffering, death is suffering, not getting what one wants is suffering; in brief, the five aggregates of clinging are suffering.”
Như đã nói: “Sanh là khổ, già là khổ, bệnh là khổ, chết là khổ, mong muốn mà không được cũng là khổ, tóm lại ngũ thủ uẩn là khổ”.
Antadvayanti sassatucchedasaṅkhātaṃ antadvayaṃ.
Antadvayaṃ means ‘the two extremes, which are eternalism and annihilationism’.
Antadvayaṃ (hai cực đoan) là hai cực đoan được gọi là thường kiến và đoạn kiến.
Atha vā sattassa accantaṃ atthibhāvasaṅkhātaṃ, tassa natthibhāvasaṅkhātañca antadvayaṃ.
Or, the two extremes are the conception of a being as eternally existing, and the conception of its non-existence.
Hoặc hai cực đoan là quan niệm rằng chúng sinh tuyệt đối tồn tại và quan niệm rằng chúng sinh không tồn tại.
Paramatthato anupalabbhanato hi satto atthīti vajjitabbameva, lokasaṅketatova upalabbhanato natthītipi vajjitabbamevāti.
For, from the ultimate perspective, a being is not found, so it must be avoided to say it exists; and since it is found only by conventional designation, it must also be avoided to say it does not exist.
Quả thật, vì không thể tìm thấy chúng sinh theo nghĩa chân đế, nên cần phải tránh nói rằng “chúng sinh tồn tại”; và vì chỉ có thể tìm thấy theo quy ước của thế gian, nên cũng cần phải tránh nói rằng “chúng sinh không tồn tại”.
Suṭṭhutaraṃ parisuddhaṃ karotīti sambandho.
The connection is: ‘makes it thoroughly pure’.
Mối liên hệ là làm cho thanh tịnh một cách vượt trội hơn.
Diṭṭhigatāni malānīti diṭṭhigatasaṅkhātāni malāni.
Diṭṭhigatāni malānī means ‘the defilements that are wrong views’.
Diṭṭhigatāni malāni (những cấu uế của tà kiến) là những cấu uế được gọi là tà kiến.
Asesaṃ nissesato nāsaṃ vināsaṃ vikkhambhanaṃ upenti.
Asesaṃ means ‘completely’, nāsaṃ means ‘destruction’, ‘eradication’, and upenti means ‘they reach’.
Chúng upenti (đạt đến) sự nāsaṃ (diệt vong), tức là sự hủy diệt, sự trấn áp, một cách asesaṃ (hoàn toàn), không còn sót lại.
Tathā hetaṃ diṭṭhimalavisodhanato diṭṭhivisuddhīti vuccati.
Indeed, this (knowledge) is called Visuddhi of View because it purifies the defilement of wrong views.
Quả thật, vì nó thanh lọc cấu uế của tà kiến, nên nó được gọi là kiến thanh tịnh.