482-5. Pasādaghaṭṭananti pasāde ghaṭṭitaṃ.
482-5. Stimulation of the sense-faculty (pasādaghaṭṭana) means stimulated in the sense-faculty (pasāda).
Pasādaghaṭṭana có nghĩa là sự va chạm vào pasāda (căn tịnh sắc).
Bhavaṅgāvaṭṭananti bhavaṅgaṃ āvaṭṭentaṃ.
Turning of the bhavanga (bhavaṅgāvaṭṭana) means causing the bhavanga to turn.
Bhavaṅgāvaṭṭana có nghĩa là làm cho bhavaṅga (hộ kiếp tâm) xoay chuyển.
Dhammato aññā kāci kiriyā nāma natthīti dhammameva calanena saha upameti.
Since there is no action other than a phenomenon (dhamma), he compares the phenomenon itself with movement.
Vì không có bất kỳ hành động nào khác ngoài pháp (dhamma), nên chỉ ví pháp với sự rung động.
Suttānusāraṃvāti suttānusārena gamanaṃ viya.
Or by following the thread (suttānusāraṃvā) is like following the thread.
Suttānusāraṃvā có nghĩa là như sự đi theo sợi tơ nhện.
Javanassa ārammaṇarasānubhavanato tassa pavatti yūsapānena saddhiṃ upametvā vuttā.
Because javana experiences the taste of the object, its occurrence is compared with the drinking of sap.
Sự vận hành của javana (tốc hành tâm) được ví với việc hút máu, vì javana nếm trải hương vị của đối tượng.
Vatthuṃyevāti yathā purimacittāni hadayavatthunissitāni pasādavatthuṃ anugatāni aññārammaṇāni ca honti, na evaṃ bhavaṅgaṃ.
Only a base: Just as the preceding cittas, based on the heart-base, are dependent on the sense-base and have different objects, bhavaṅga is not so.
Vatthuṃyevā cho thấy rằng bhavaṅga không giống như các tâm trước đó, vốn nương tựa vào căn cứ tim, theo sau căn tịnh sắc và có các đối tượng khác.
Taṃ pana vatthārammaṇantararahitaṃ kevalaṃ hadayavatthumeva nissāya pavattatīti dīpeti.
But it shows that bhavaṅga, devoid of intervening bases and objects, occurs relying solely on the heart-base.
Tâm đó, không có sự phân biệt giữa căn và đối tượng, chỉ vận hành nương tựa vào căn cứ tim mà thôi.
Parivattananti puna bhavaṅgabhāvena parivattanaṃ.
Transformation means its transformation back into bhavaṅga.
Parivattana có nghĩa là sự xoay chuyển trở lại trạng thái bhavaṅga.
Bhavaṅgāvajjanādīnaṃ dhammato bhedepi santativasena ekattaṃ gahetvā ekeneva makkaṭakena upamāsaṃsandanaṃ vuttaṃ.
Although bhavaṅga, āvajjana, etc., are distinct in their ultimate nature, by taking their unity in terms of continuity, the comparison is made with a single monkey.
Mặc dù bhavaṅga, āvajjana (khai môn tâm), v.v. khác nhau về bản chất pháp, nhưng vì tính liên tục, chúng được xem là một và được ví với một con nhện duy nhất.
494-5. Tatoti bhavaṅgacalanato paraṃ, kusalaṃ javanaṃ cittanti kāmāvacarakusalajavanacittaṃ.
494-5. Thereafter means after the bhavaṅga vibration; wholesome javana consciousness means wholesome kāmāvacara javana consciousness.
Tato có nghĩa là sau sự rung động của bhavaṅga. Kusalaṃ javanaṃ cittaṃ là kāmāvacarakusalajavanacitta (tâm tốc hành thiện dục giới).
Akusalameva vāti vā-saddena kiriyābyākatacittampi saṅgaṇhāti.
Or unwholesome only: The word ‘or’ also includes functional (kiriya) and resultant (abyākata) cittas.
Từ vā trong akusalameva vā bao gồm cả kiriyābyākatacitta (tâm duy tác vô ký).
Ettha siyā – ko panetaṃ javanaṃ kusalatāya vā akusalatāya vā niyametīti?
Here it might be asked: What determines this javana to be wholesome or unwholesome?
Ở đây có thể có câu hỏi: Ai quy định javana này là thiện hay bất thiện?
Yonisomanasikāro ceva ayonisomanasikāro ca.
It is proper attention (yonisomanasikāra) and improper attention (ayonisomanasikāra).
Đó là yonisomanasikāra (sự tác ý đúng đắn) và ayonisomanasikāra (sự tác ý không đúng đắn).
Yassa hi catucakkasampadāvasena yonisomanasikāro pavattati, āvajjanaṃ, voṭṭhabbanañca yonisova āvaṭṭeti, vavatthāpeti ca, tassa akusaluppatti natthi.
For one in whom proper attention occurs due to the four wheel-like attainments, and whose apprehending and determining consciousness function properly, there is no arising of unwholesome states.
Đối với người mà yonisomanasikāra vận hành nhờ sự thành tựu của bốn bánh xe (catucakkasampadā), āvajjana và voṭṭhabbana (phân đoán tâm) xoay chuyển và phân định đúng đắn, thì không có sự phát sinh của bất thiện.
Yassa pana vuttavipariyāyena ayonisomanasikāro ca hoti, āvajjanaṃ, voṭṭhabbanañca ayoniso ca āvaṭṭeti, vavatthāpeti ca, tassa kusalajavanuppatti natthi, tasmā yonisomanasikāro kusalatāya, ayonisomanasikāro akusalatāya ca niyametīti daṭṭhabbaṃ.
But for one in whom, contrary to what has been said, improper attention occurs, and whose apprehending and determining consciousness function improperly, there is no arising of wholesome javana; therefore, it should be understood that proper attention determines wholesomeness, and improper attention determines unwholesomeness.
Còn đối với người mà ayonisomanasikāra vận hành ngược lại với những gì đã nói, và āvajjana cùng voṭṭhabbana xoay chuyển và phân định không đúng đắn, thì không có sự phát sinh của javana thiện. Do đó, cần hiểu rằng yonisomanasikāra quy định javana là thiện, và ayonisomanasikāra quy định javana là bất thiện.
Kiriyājavanaṃ pana arahattameva niyameti.
Functional javana, however, is determined solely by Arahantship.
Còn kiriyājavana (tốc hành duy tác) thì chỉ có Arahant mới quy định được.
Keci pana ‘‘kiriyājavanaṃ pana manasikāro ca niyameti.
Some, however, say: “Functional javana is also determined by attention.
Tuy nhiên, một số người nói rằng: “Kiriyājavana cũng được manasikāra (tác ý) quy định.
Yathā hi āvajjanaṃ kusalākusalānaṃ visuṃ visuṃ paccayo hoti, evaṃ kiriyājavanassāpī’’ti vadanti.
Just as apprehending consciousness is a distinct condition for wholesome and unwholesome states, so too is it for functional javana.”
Cũng như āvajjana là nguyên nhân riêng biệt cho thiện và bất thiện, thì nó cũng là nguyên nhân cho kiriyājavana.”
497. Dovārikopamādīnīti ettha eko rājā sayanagato niddāyati, tassa paricārako pāde parimajjanto nisīdi, badhiradovāriko dvāre ṭhito, tayo paṭihārā sayanassa, dvārassa ca majjhe paṭipāṭiyā ṭhitā.
497. The simile of the doorkeeper, etc.: Here, a certain king, having gone to bed, was sleeping. His attendant sat massaging his feet. A deaf doorkeeper stood at the gate. Three guards stood in sequence between the bed and the gate.
Trong dovārikopamādīnī (ví dụ về người gác cổng, v.v.), có một vị vua đang ngủ trên giường, một người hầu đang xoa bóp chân cho vua. Một người gác cổng bị điếc đứng ở cửa, và ba người gác cổng khác đứng theo thứ tự giữa giường và cửa.
Atheko paccantavāsī manusso paṇṇākāraṃ ādāya dvāraṃ ākoṭesi, badhiradovāriko saddaṃ na suṇāti, pādaparimajjako saññaṃ akāsi, tāya saññāya dvāraṃ vivaritvā passi, paṭhamapaṭihāro paṇṇākāraṃ gahetvā dutiyassa adāsi, dutiyo tatiyassa, tatiyo rañño, rājā paribhuñji.
Then a man from a border region, bringing a tribute, knocked on the gate. The deaf doorkeeper did not hear the sound. The foot-massager made a sign. With that sign, he opened the door and looked. The first guard took the tribute and gave it to the second. The second gave it to the third. The third gave it to the king. The king enjoyed it.
Bấy giờ, một người dân từ vùng biên mang lễ vật đến gõ cửa. Người gác cổng bị điếc không nghe thấy tiếng. Người xoa bóp chân ra hiệu. Nhờ hiệu đó, người gác cổng mở cửa nhìn ra. Người gác cổng thứ nhất nhận lễ vật và trao cho người thứ hai, người thứ hai trao cho người thứ ba, người thứ ba trao cho vua, và vua hưởng dùng.
Tattha rājā viya javanaṃ daṭṭhabbaṃ, pādaparimajjako viya āvajjanaṃ, badhiradovāriko viya cakkhuviññāṇaṃ, tayo paṭihārā viya sampaṭicchanādīni tīṇi vīthicittāni, paccantavāsino paṇṇākāraṃ ādāya dvārākoṭanaṃ viya ārammaṇassa pasādaghaṭṭanaṃ, pādaparimajjakena saññāya dinnakālo viya kiriyāmanodhātuyā bhavaṅgassa āvaṭṭitakālo, tena dinnasaññāya badhiradovārikassa dvāravivarakālo viya cakkhuviññāṇassa ārammaṇe dassanakiccasādhanakālo, paṭhamapaṭihārena paṇṇākārassa gahitakālo viya vipākamanodhātuyā ārammaṇassa sampaṭicchitakālo, paṭhamena dutiyassa dinnakālo viya vipākamanoviññāṇadhātuyā ārammaṇassa santīritakālo, dutiyena tatiyassa dinnakālo viya kiriyāmanoviññāṇadhātuyā ārammaṇassa vavatthāpitakālo, tatiyena rañño dinnakālo viya voṭṭhabbanena javanassa niyyātitakālo, rañño paribhogakālo viya javanassa ārammaṇarasānubhavanakāloti ayaṃ dovārikopamā.
In this, the javana should be seen as the king; the āvajjana as the foot-massager; the eye-consciousness as the deaf doorkeeper; the three vīthicittas beginning with sampaṭicchana as the three guards. The knocking on the gate by the border man with his tribute should be seen as the impinging of the object on the sense-base. The time when the foot-massager gave the sign should be seen as the time when the functional mind-element (kiriyāmanodhātu) turned the bhavaṅga. The time when the deaf doorkeeper opened the door by the sign given by him should be seen as the time when the eye-consciousness accomplished the function of seeing the object. The time when the first guard took the tribute should be seen as the time when the resultant mind-element (vipākamanodhātu) received the object. The time when the first gave it to the second should be seen as the time when the resultant mind-consciousness element (vipākamanoviññāṇadhātu) investigated the object. The time when the second gave it to the third should be seen as the time when the functional mind-consciousness element (kiriyāmanoviññāṇadhātu) determined the object. The time when the third gave it to the king should be seen as the time when the voṭṭhabbana handed over to the javana. The time of the king's enjoyment should be seen as the time when the javana experiences the taste of the object. This is the simile of the doorkeeper.
Trong đó, javana cần được xem như vị vua, āvajjana như người xoa bóp chân, cakkhuviññāṇa (nhãn thức) như người gác cổng bị điếc, ba tâm lộ trình là sampaṭicchana (tiếp thọ tâm), v.v. như ba người gác cổng. Việc người dân vùng biên mang lễ vật đến gõ cửa được xem như sự va chạm của đối tượng vào căn tịnh sắc. Thời điểm người xoa bóp chân ra hiệu được xem như thời điểm kiriyāmanodhātu (ý môn khai môn tâm duy tác) làm cho bhavaṅga xoay chuyển. Thời điểm người gác cổng bị điếc mở cửa nhờ hiệu của người xoa bóp chân được xem như thời điểm cakkhuviññāṇa hoàn thành chức năng nhìn đối tượng. Thời điểm người gác cổng thứ nhất nhận lễ vật được xem như thời điểm vipākamanodhātu (ý môn khai môn tâm dị thục) tiếp nhận đối tượng. Thời điểm người thứ nhất trao cho người thứ hai được xem như thời điểm vipākamanoviññāṇadhātu (ý thức giới dị thục) thẩm sát đối tượng. Thời điểm người thứ hai trao cho người thứ ba được xem như thời điểm kiriyāmanoviññāṇadhātu (ý thức giới duy tác) phân định đối tượng. Thời điểm người thứ ba trao cho vua được xem như thời điểm voṭṭhabbana chuyển javana cho vua. Thời điểm vua hưởng dùng được xem như thời điểm javana nếm trải hương vị của đối tượng. Đây là ví dụ về người gác cổng.
‘‘Idaṃ pana opammaṃ kiṃ dīpetī’’tiādi ucchuyantūpamāya vuttanayena veditabbā.
"What does this simile illustrate?" and so forth should be understood in the manner stated in the simile of the sugarcane press.
"Ví dụ này làm sáng tỏ điều gì?" v.v. cần được hiểu theo cách đã nói trong ví dụ về máy ép mía.
Sambahulā gāmadārakā antaravīthiyaṃ paṃsuṃ kīḷanti, tatthekassa hatthe kahāpaṇo paṭihaññi.
Many village children were playing in the middle of the street with dust; there, a kahāpaṇa (coin) struck one of their hands.
Nhiều đứa trẻ làng đang chơi đùa với cát trên đường làng, bỗng một đồng tiền vàng chạm vào tay một đứa.
So ‘‘mayhaṃ hatthe paṭihataṃ, kiṃ nu kho eta’’nti āha.
He said, "It struck my hand; what could it be?"
Nó nói: "Cái gì mà chạm vào tay mình thế nhỉ?"
Atheko ‘‘paṇḍaraṃ eta’’nti āha.
Then one said, "It is white."
Một đứa khác nói: "Nó màu trắng."
Aparo saha paṃsunā gāḷhaṃ gaṇhi.
Another firmly grasped it along with the dust.
Một đứa khác nữa nắm chặt nó cùng với cát.
Añño ‘‘puthulaṃ caturassaṃ eta’’nti āha.
Another said, "It is broad and square."
Một đứa khác nói: "Nó dẹt và vuông."
Aparo ‘‘kahāpaṇo eso’’ti āha.
Another said, "It is a kahāpaṇa."
Một đứa khác nói: "Đó là một đồng tiền vàng."
Atha āharitvā mātu adaṃsu, sā kamme upanesi.
Then they brought it and gave it to their mother, who used it in her work.
Sau đó, chúng mang về cho mẹ, và mẹ chúng dùng nó vào công việc.
Tattha sambahulānaṃ dārakānaṃ antaravīthiyaṃ kīḷantānaṃ sannisinnakālo viya cittappavatti daṭṭhabbā, kahāpaṇassa hatthe paṭihatakālo viya ārammaṇena pasādassa ghaṭṭitakālo, ‘‘kiṃ nu kho eta’’nti vuttakālo viya taṃ ārammaṇaṃ gahetvā kiriyāmanodhātuyā bhavaṅgassa āvaṭṭitakālo, ‘‘paṇḍaraṃ eta’’nti vuttakālo viya cakkhuviññāṇena dassanakiccassa sādhitakālo, saha paṃsunā gāḷhaṃ gahitakālo viya vipākamanodhātuyā ārammaṇassa sampaṭicchitakālo, ‘‘puthulaṃ caturassaṃ eta’’nti vuttakālo viya vipākamanoviññāṇadhātuyā ārammaṇassa santīritakālo, ‘‘kahāpaṇo eso’’ti vuttakālo viya kiriyāmanoviññāṇadhātuyā ārammaṇassa vavatthāpitakālo, mātarā kamme upanītakālo viya javanassa ārammaṇarasānubhavanaṃ veditabbanti ayaṃ gāmadārakopamā.
In this, the time when many children were playing and gathered in the middle of the street should be seen as the occurrence of consciousness. The time when the kahāpaṇa struck the hand should be seen as the time when the object impinged upon the sense-base. The time when it was said, "What could it be?" should be seen as the time when the functional mind-element (kiriyāmanodhātu), having taken that object, turned the bhavaṅga. The time when it was said, "It is white" should be seen as the time when the eye-consciousness accomplished the function of seeing. The time when it was firmly grasped along with the dust should be seen as the time when the resultant mind-element (vipākamanodhātu) received the object. The time when it was said, "It is broad and square" should be seen as the time when the resultant mind-consciousness element (vipākamanoviññāṇadhātu) investigated the object. The time when it was said, "It is a kahāpaṇa" should be seen as the time when the functional mind-consciousness element (kiriyāmanoviññāṇadhātu) determined the object. The time when the mother used it in her work should be understood as the javana's experience of the taste of the object. This is the simile of the village children.
Trong ví dụ này, sự vận hành của tâm cần được xem như thời điểm nhiều đứa trẻ làng đang chơi đùa và tụ tập trên đường làng. Thời điểm đồng tiền vàng chạm vào tay được xem như thời điểm đối tượng va chạm vào căn tịnh sắc. Thời điểm nói "Cái gì thế nhỉ?" được xem như thời điểm kiriyāmanodhātu nắm lấy đối tượng đó và làm cho bhavaṅga xoay chuyển. Thời điểm nói "Nó màu trắng" được xem như thời điểm cakkhuviññāṇa hoàn thành chức năng nhìn. Thời điểm nắm chặt nó cùng với cát được xem như thời điểm vipākamanodhātu tiếp nhận đối tượng. Thời điểm nói "Nó dẹt và vuông" được xem như thời điểm vipākamanoviññāṇadhātu thẩm sát đối tượng. Thời điểm nói "Đó là một đồng tiền vàng" được xem như thời điểm kiriyāmanoviññāṇadhātu phân định đối tượng. Thời điểm người mẹ dùng nó vào công việc được xem như thời điểm javana nếm trải hương vị của đối tượng. Đây là ví dụ về những đứa trẻ làng.
498-509. Ettakā upamā saṅgahetvā ‘‘dovārikopamādīnī’’ti vatvā ‘‘upanissayamatthaso’’ti ettha upanissayabhāvaṃ pakāsetuṃ ‘‘asambhedenā’’tiādimāha.
Having summarized so many similes and stated "the similes of the doorkeeper and so forth," in "upanissayamatthaso" (being a strong support), it begins with "asambhedena" (unbroken state) to clarify the nature of strong support.
498-509. Sau khi tóm tắt các ví dụ này và nói rằng “ví dụ về người gác cổng, v.v.”, để làm rõ trạng thái nương tựa mạnh mẽ (upanissayabhāva) trong câu “upanissayamatthaso”, văn bản đã nói đến “asambhedenā” (không bị phá hoại), v.v.
Asambhedenāti avinaṭṭhabhāvena, vātapittādīhi anupahatabhāvena ca.
"Asambhedena" means in an unruined state, and in an undisturbed state by wind, bile, and so forth.
Asambhedenā có nghĩa là không bị hủy hoại, và không bị gió, mật, v.v., làm tổn hại.
Vātapittādiupahatampi hi cakkhuviññāṇassa paccayabhāvānupagamanato sambhinnameva nāma hoti, pañcindriyānaṃ atthikkhaṇeyeva nissayabhāvūpagamanato khaṇavasena asambhedopi yujjati.
For eye-sensitivity (cakkhu-pasāda) that is afflicted by wind, bile, and so forth, it is indeed ruined because it does not become a condition for the arising of eye-consciousness; and since the five faculties (pañcindriya) attain the state of support (nissaya) only at the moment of their existence, unruined state (asambheda) is also appropriate moment by moment.
Thật vậy, ngay cả nhãn căn (cakkhupasāda) bị gió, mật, v.v., làm tổn hại cũng được gọi là bị phá hoại vì nó không trở thành nhân duyên cho nhãn thức (cakkhuviññāṇa) phát sinh. Vì năm căn (pañcindriya) trở thành chỗ nương tựa (nissaya) chỉ trong khoảnh khắc hiện hữu, nên sự không bị phá hoại theo khoảnh khắc (khaṇavasena asambhedopi) cũng hợp lý.
Esa nayo sotapasādādīsupi.
The same method applies to ear-sensitivity and so forth.
Điều này cũng đúng với nhĩ căn (sotapasāda), v.v.
Rūpāpāthagamenāti dūre ṭhitassa phalikādīhi antaritassa cakkhuviññāṇuppattiyā paccayo bhavituṃ yogyadese avaṭṭhitavasena rūpassa āpāthagamanena.
"Rūpāpāthagamenā" means by the attainment of the object (rūpa) within range, in the sense of being located in a suitable place to become a condition for the arising of eye-consciousness, even for a person far away or obstructed by crystal, etc.
Rūpāpāthagamenā có nghĩa là sự đi vào tầm nhìn của sắc (rūpa), theo cách mà sắc nằm ở một vị trí thích hợp để trở thành nhân duyên cho nhãn thức (cakkhuviññāṇa) phát sinh, ngay cả khi nó ở xa hoặc bị che khuất bởi pha lê, v.v.
Evañca katvā dūre ṭhitaṃ, parammukhe ṭhitampi dibbacakkhussa āpāthagatameva nāma hoti.
And having done so, an object far away or located out of sight is indeed within the range of divine eye (dibbacakkhu).
Và như vậy, ngay cả sắc ở xa hoặc ở phía sau cũng được gọi là đi vào tầm nhìn của thiên nhãn (dibbacakkhu).
Ālokanissayenāpīti rūpāvabhāsanasamatthaālokasaṅkhātanissayena.
"Ālokanissayenāpi" means by the support, which is light (āloka), capable of illuminating objects.
Ālokanissayenāpi có nghĩa là nhờ ánh sáng (āloka) làm chỗ nương tựa, tức là ánh sáng có khả năng làm cho sắc hiển lộ.
Āloke sati sambhavo cettha ālokanissayatā, na ālokassa nissayapaccayattā.
Here, the possibility of eye-consciousness arising when there is light is the support of light (āloka-nissayatā), not due to light being a support-condition.
Ở đây, sự có thể phát sinh khi có ánh sáng là sự nương tựa vào ánh sáng (ālokanissayatā), chứ không phải do ánh sáng là nhân duyên nương tựa (nissayapaccaya).
Manakkārova hetu manakkārahetu, tena saha vattatīti samanakkārahetu.
Attention (manakkāra) alone is the cause (hetu); hence, attention-cause (manakkārahetu). That which occurs together with it is "samanakkārahetu" (attention as a cause).
Sự tác ý (manakkāra) là nhân (hetu), tức là manakkārahetu (nhân tác ý). Cái gì tồn tại cùng với nó được gọi là samanakkārahetu (cùng với nhân tác ý).
Tena ālokanissitaṃ dasseti.
By that, it shows dependence on light (āloka).
Với điều đó, nó cho thấy sự nương tựa vào ánh sáng (āloka).
Sametehīti saṃyuttehi ekībhūtehi, na ekassapi virahenāti attho.
"Sametehi" means conjoined, unified, meaning not by the absence of even one (of them).
Sametehi có nghĩa là được hợp nhất, được thống nhất, tức là không thiếu một cái nào.
510-11. Mano…pe… veditabbanti ‘‘asambhedā manassā’’ti ettha vuttaṃ mano bhavaṅgacittanti veditabbaṃ.
498-509. "Mano…pe… veditabbaṃ" – The mind (mano) mentioned in "asambhedā manassa" should be understood as bhavanga-citta.
510-11. Mano…pe… veditabbaṃ (ý…v.v… nên biết) có nghĩa là ý (mano) được nói đến trong câu “asambhedā manassā” (sự không bị phá hoại của ý) nên được hiểu là tâm hộ kiếp (bhavaṅgacitta).
Taṃ pana cutivasena niruddhampi kiriyāmayacittassa paccayabhāvaṃ anupagantvā kevalaṃ bhavaṅgappavattivasena mandathāmagataṃ hutvā pavattanampi sambhinnamevāti daṭṭhabbaṃ.
That bhavanga-citta, even when it has ceased in the sense of cuti, or even when it is occurring with diminished power (mandathāmagataṃ) merely as bhavanga-occurrence without becoming a condition for functional mind (kiriyāmayacitta), should be understood as ruined (sambhinna).
Và tâm hộ kiếp đó, ngay cả khi nó đã diệt theo cách của tâm tử (cuti), không trở thành nhân duyên cho tâm hành (kiriyāmaya citta) mà chỉ hoạt động theo cách của tâm hộ kiếp, trở nên yếu ớt, cũng được xem là đã bị phá hoại.
Nāyaṃ sabbattha gacchatīti catuvokāre alabbhanato.
"Nāyaṃ sabbattha gacchati" (this does not apply everywhere) because it is not found in the four-realm existence (catuvokāra).
Nāyaṃ sabbattha gacchatī (điều này không áp dụng ở mọi nơi) là do nó không có được trong tứ uẩn hữu (catuvokāra).
Tenāha ‘‘bhavaṃ tu pañcavokāra’’ntiādi.
Therefore, it is stated "bhavaṃ tu pañcavokāra" and so forth.
Vì vậy, đã nói “bhavaṃ tu pañcavokāra” (hữu thì là ngũ uẩn), v.v.
Tattha pañcannaṃ khandhānaṃ vokāro etthāti pañcavokāro.
Therein, "pañcavokāra" (five-constituent existence) means that in this existence, there is an occurrence of the five aggregates.
Ở đó, pañcavokāra (ngũ uẩn hữu) là nơi có sự hoạt động của năm uẩn (khandha).
Hoti hi bhinnādhikaraṇampi aññapadatthasamāso yathā ‘‘urasilomo’’ti.
Indeed, a Bahubbīhi compound can have a different referent (bhinnādhikaraṇaṃ), like in "urasilomo" (one whose chest has hair).
Thật vậy, ngay cả một hợp chất ba cấp (aññapadatthasamāsa) với các chủ ngữ khác nhau cũng có thể xảy ra, như trong “urasilomo” (lông ngực).
Atha vā yathāpaccayaṃ pañcahi khandhehi vokarīyatīti pañcavokāro.
Alternatively, "pañcavokāra" means it is constituted by the five aggregates according to conditions.
Hoặc, pañcavokāra là cái được tạo thành bởi năm uẩn tùy theo nhân duyên.
‘‘Atthato’’ti evamādikaṃ padaṃ cakkhādīni dassanādikiccānīti ettakameva sandhāya vuttaṃ, na aññaṃ kiñci visesananti na tattha vinicchayo vutto.
The phrase "atthato" (essentially) and so forth is stated only with reference to eye and other consciousnesses having the functions of seeing and so forth, and not to any other specific meaning; hence, no determination is stated therein.
Từ “Atthato” (theo nghĩa) và các từ tương tự được nói chỉ để chỉ rằng nhãn căn (cakkhu), v.v., có chức năng thấy, v.v., chứ không phải là một đặc điểm nào khác, nên không có sự phân định nào được đưa ra ở đó.
512-4. Sabbānīti kāmāvacarādibhedaṃ anāmasitvā sabbāni.
512-4. "Sabbāni" means all, without distinguishing between kāmāvacara (sensuous sphere) and other divisions.
512-4. Sabbāni (tất cả) là tất cả, không phân biệt loại dục giới (kāmāvacara), v.v.
Kammanti paṭisandhinibbattakā upapajjavedanīyabhūtā, aparāpariyavedanīyabhūtā vā cetanā.
"Kammaṃ" refers to volition (cetanā) that generates rebirth (paṭisandhi), being either that which is felt in the next existence (upapajjavedanīya) or that which is felt in subsequent existences (aparāpariyavedanīya).
Kamma (nghiệp) là tư (cetanā) tạo ra tái sinh (paṭisandhi), có thể là nghiệp cảm thọ trong kiếp này (upapajjavedanīya) hoặc nghiệp cảm thọ trong các kiếp sau (aparāpariyavedanīya).
Kammanimittanti yaṃ vatthuṃ ārammaṇaṃ katvā āyūhanakāle kammaṃ āyūhati, taṃ dānūpakaraṇādikaṃ, pāṇaghātopakaraṇādikañca.
"Kammanimittaṃ" is the object upon which kamma is accumulated at the time of accumulation, such as requisites for giving or instruments for taking life.
Kammanimitta (nghiệp tướng) là vật thể mà dựa vào đó nghiệp được tạo tác trong thời gian tích lũy, đó là các vật dụng bố thí, v.v., và các vật dụng sát sinh, v.v.
Gatinimittanti bhavantaramupapajjitabbabhavapariyāpannavaṇṇāyatanaṃ, taṃ pana sugatiyaṃ manussaloke nibbattantassa rattakambalasadisamātukucchivaṇṇavasena, devaloke nibbattantassa uyyānakapparukkhavaṇṇavasena, duggatiyaṃ nibbattantassa aggijālādivaṇṇavasena, petatiracchānayonīsu petatiracchānānaṃ nibaddhasañcaraṇaṭṭhānapariyāpannatāvaṇṇavasena ca daṭṭhabbaṃ.
"Gatinimittaṃ" is the realm-specific color-form (vaṇṇāyatana) pertaining to the next existence where one is to be reborn. This should be understood as: for one reborn in a happy destination (sugati) in the human realm, it is like the color of a red blanket in the mother's womb; for one reborn in a divine realm, it is like the color of a pleasure garden or a wish-fulfilling tree; for one reborn in a woeful destination (duggati), it is like the color of a flame, and so forth; and in the realms of petas and animals, it is like the color of places where petas and animals constantly roam.
Gatinimitta (cảnh tướng) là sắc xứ (vaṇṇāyatana) thuộc về cõi sống sẽ tái sinh trong kiếp sau. Điều này cần được hiểu như sau: đối với người tái sinh vào cõi người trong thiện thú (sugati), đó là sắc tướng của bào thai mẹ giống như tấm chăn đỏ; đối với người tái sinh vào cõi trời, đó là sắc tướng của khu vườn hoặc cây như ý (kapparukkha); đối với người tái sinh vào ác thú (duggati), đó là sắc tướng của ngọn lửa, v.v.; và đối với người tái sinh vào cõi ngạ quỷ (peta) và súc sinh (tiracchāna), đó là sắc tướng của những nơi mà ngạ quỷ và súc sinh thường xuyên đi lại.
‘‘Tividha’’nti idaṃ yathāsambhavavasena vuttaṃ, rūpārūpasambandhīnaṃ pana kammanimittameva ārammaṇaṃ hoti.
"Tividhaṃ" (threefold) is stated according to what is possible; however, for those pertaining to the rūpa (form) and arūpa (formless) realms, the kamma-nimitta (sign of action) alone is the object.
“Tividha” (ba loại) được nói theo khả năng xảy ra, nhưng đối với những gì liên quan đến sắc giới (rūpa) và vô sắc giới (arūpa), chỉ có nghiệp tướng (kammanimitta) là đối tượng.
Tathā hi mahaggatavipākāni ekantena kammasadisārammaṇāni vuttāni.
Thus, the resultant consciousnesses of the higher spheres (mahaggatavipāka) are always said to have objects similar to kamma.
Thật vậy, các tâm quả đại thiện (mahaggatavipāka) được nói là luôn có đối tượng tương tự như nghiệp (kamma).
523-4. Akāmāvacaradhammeti kāmāvacaradhammato aññe mahaggatalokuttaradhamme.
523-4. Non-sensuous realm phenomena means phenomena other than those of the sensuous realm, namely the mahaggata (sublime) and lokuttara (supramundane) phenomena.
523-4. Akāmāvacaradhamme có nghĩa là các pháp thuộc cõi Đại Quán (Mahaggata) và Siêu Thế (Lokuttara), khác với các pháp thuộc Dục Giới (Kāmāvacara).
Nānubandhatīti nānuvattati.
Nānubandhatī means it does not follow.
Nānubandhatī có nghĩa là không theo sau.
Janakaṃ…pe… anubandhatīti yathā nāma gehato nikkhamitvā bahi gantukāmo taruṇadārako attano janakaṃ pitaraṃ vā aññaṃ vā pitusadisaṃ hitakāmaṃ ñātiṃ aṅguliyaṃ gahetvā anubandhati, na aññaṃ rājapurisādiṃ, tathā etampi bhavaṅgārammaṇato bahi nikkhamitukāmasabhāgatāya attano janakaṃ paṭhamakusalādikaṃ sadisaṃ vā dutiyakusalādikāmāvacarajavanameva anubandhati, na aññaṃ mahaggataṃ lokuttaranti ayamettha attho.
Janakaṃ…pe… anubandhatī means that just as a young child, wishing to go out from the house, takes hold of the finger of their father, or some other relative like a father who desires their welfare, and follows them, but does not follow others such as royal officials, so too, this* mental state, in its nature of wishing to emerge from the bhavaṅga-object, follows only its generative first kāmāvacara-javana or similar second kāmāvacara-javana, etc., but does not follow other mahaggata or lokuttara*. This is the meaning here.
Janakaṃ…pe… anubandhatī có nghĩa là: Ví như một đứa trẻ muốn ra khỏi nhà đi ra ngoài, nó nắm ngón tay cha mình hoặc một người thân nào đó giống cha và mong muốn điều tốt lành mà đi theo, chứ không theo một người nào khác như quan lại v.v. Cũng vậy, tâm tadārammaṇa này, do bản chất muốn thoát ra khỏi đối tượng của bhavaṅga, chỉ theo sau javana (tâm tốc hành) Dục Giới, vốn là tâm tạo tác của nó, như paṭhamakusala (thiện đệ nhất) v.v., hoặc tương tự như dutiyakusala (thiện đệ nhị) v.v., chứ không theo sau tâm Đại Quán hay Siêu Thế nào khác. Đây là ý nghĩa ở đây.
Kusalākusalādinti ādi-ggahaṇena kiriyābyākataṃ saṅgaṇhāti.
Kusalākusalādi means that the term ādi (etc.) includes kiriyā-abyākata.
Trong Kusalākusalādi, từ ādi (v.v.) bao gồm cả kriyā-abyākata (tâm duy tác vô ký).
Ānandācariyo pana paṭṭhāne ‘‘kusalākusale niruddhe vipāko tadārammaṇatā uppajjatī’’ti (paṭṭhā. 3.1.98) vipākadhammadhammānamevānantaraṃ tadārammaṇaṃ vuttaṃ.
However, Ānandācariya states in the Paṭṭhāna: ‘‘When wholesome and unwholesome states have ceased, vipāka arises as tadārammaṇa’’ thereby stating that tadārammaṇa occurs immediately after states whose nature is vipāka-dhammas.
Tuy nhiên, Ānandācariya trong Paṭṭhāna đã nói rằng ‘‘khi thiện và bất thiện đã diệt, vipāka (tâm quả) phát sinh dưới dạng tadārammaṇa’’ (Paṭṭhā. 3.1.98), chỉ đề cập tadārammaṇa ngay sau các pháp quả (vipāka-dhamma).
Vipphāravantañhi javanaṃ nāvaṃ viya nadīsoto bhavaṅgaṃ anubandhati, na pana chaḷaṅgupekkhāvato santavuttiṃ kiriyājavanaṃ paṇṇapuṭaṃ viya nadīsototi kiriyājavanānantaraṃ tadārammaṇaṃ na icchati, ācariyajotipālattherādayo pana ‘‘labbhamānassapi kenaci adhippāyena katthaci avacanaṃ dissati, yathā taṃ dhammasaṅgahe akusalaniddese labbhamānopi adhipati na vutto, tasmā yadi abyākatānantarampi tadārammaṇaṃ vucceyya, tadā voṭṭhabbanānantarampi tassa pavattiṃ maññeyyunti kiriyājavanānantaraṃ tadārammaṇaṃ na vuttaṃ, na pana alabbhanato.
Indeed, a widely extended javana follows bhavaṅga like a river current follows a boat, but bhavaṅga does not follow a kiriyā-javana, which has a tranquil occurrence for an Arahant endowed with the sixfold equanimity, just as a river current does not follow a leaf-packet. Therefore, he does not wish for tadārammaṇa immediately after kiriyā-javana. However, the venerable Ācariya Jotipāla and others say, ‘‘It is seen that something that could be obtained is not stated in some places for some reason. For instance, in the enumeration of unwholesome states in the Dhammasaṅgaṇī, adhipati, though obtainable, is not mentioned. Therefore, if tadārammaṇa were mentioned after abyākata, people might also assume its occurrence after votthabbana. For this reason, tadārammaṇa is not mentioned after kiriyā-javana, not because it is unobtainable.
Thật vậy, javana có sự lan tỏa theo sau bhavaṅga như dòng sông theo sau con thuyền, nhưng javana duy tác (kriyā-javana) có sự vận hành tĩnh lặng của bậc A-la-hán với sáu chi xả (chaḷaṅgupekkhāvato) thì không theo sau bhavaṅga như dòng sông không theo sau một chiếc lá trôi. Vì vậy, vị ấy không chấp nhận tadārammaṇa ngay sau kriyā-javana. Tuy nhiên, các trưởng lão như Ācariya Jotipalatthera v.v. lại nói: ‘‘Đôi khi, việc không đề cập đến một điều gì đó đáng lẽ phải có thể được tìm thấy, theo một ý định nào đó, như trong Dhammasaṅgaṇī, adhipati (tâm tăng thượng) không được đề cập trong phần giải thích về akusala (bất thiện) mặc dù nó có thể có. Do đó, nếu tadārammaṇa được nói là phát sinh ngay cả sau abyākata (vô ký), thì người ta có thể nghĩ rằng nó cũng phát sinh sau voṭṭhabbana (tâm xác định). Vì vậy, tadārammaṇa không được đề cập sau kriyā-javana, chứ không phải vì nó không thể có.
Yañcettha paṇṇapuṭaṃ nidassitaṃ, taṃ nidassitabbena samānaṃ na hoti, nāvāpaṇṇapuṭānañhi nadīsotassa āvaṭṭanaṃ gati ca visadisīti nāvāyaṃ nadīsotassa anubandhanaṃ, paṇṇapuṭassa ananubandhanañca yujjati, idha pana kiriyājavanetarajavanānaṃ bhavaṅgasotassa āvaṭṭanaṃ gati ca sadisīti etassa ananubandhanaṃ, itarassa anubandhanañca na yujjati, tasmā vicāretabbameva ta’’nti vadanti.
And the leaf-packet simile given here is not comparable to what it is meant to illustrate. For the turning and movement of a river current with respect to a boat and a leaf-packet are dissimilar; hence, the following of a boat by the river current and the not-following of a leaf-packet are appropriate. But here, the turning and movement of the bhavaṅga current with respect to kiriyā-javana and other javanic states are similar; hence, the not-following of the former and the following of the latter are not appropriate. Therefore, this matter must be investigated.’’
Và chiếc lá trôi được đưa ra làm ví dụ ở đây không giống với điều cần được ví dụ. Bởi vì sự xoáy nước và dòng chảy của dòng sông đối với thuyền và lá trôi là khác nhau, nên việc dòng sông theo sau thuyền và không theo sau lá trôi là hợp lý. Nhưng ở đây, sự xoáy nước và dòng chảy của dòng bhavaṅga đối với kriyā-javana và các javana khác là giống nhau, nên việc nó không theo sau kriyā-javana và theo sau các javana khác là không hợp lý. Do đó, điều này cần được xem xét kỹ lưỡng.’’
525-6. Yathā cetaṃ mahaggatalokuttaradhamme nānuvattati, tathā yadā ete kāmāvacaradhammāpi mahaggatānuttaradhammārammaṇā hutvā pavattanti, tadā tepi nānubandhatīti āha ‘‘kāmāvacaradhammāpī’’tiādi.
525-6. Just as this* does not follow mahaggata and lokuttara mental states, so too, when these kāmāvacara states occur, having mahaggata and anuttara states as their object, then also it does not follow them. Thus, he states, ‘‘kāmāvacaradhammāpi’’ and so on.
525-6. Và cũng như tadārammaṇa không theo sau các pháp Đại Quán và Siêu Thế, thì khi các pháp Dục Giới này cũng phát sinh với đối tượng là các pháp Đại Quán và Siêu Thế, chúng cũng không theo sau. Vì vậy, kinh nói ‘‘kāmāvacaradhammāpī’’ (các pháp Dục Giới cũng) v.v.
Mahaggatā-ggahaṇena cettha lokuttarānampi saṅgaho daṭṭhabbo.
Here, by the inclusion of mahaggata, lokuttara states are also to be understood as included.
Và ở đây, từ Mahaggata (Đại Quán) cũng bao gồm cả các pháp Siêu Thế.
Te cāpīti ca-saddena lokuttarārammaṇānaṃ gahaṇaṃ.
Te cāpī means that the word ca (and) implies the inclusion of lokuttara objects.
Trong Te cāpī, từ ca (và) bao gồm các đối tượng Siêu Thế.
Kasmā nānubandhatīti āha ‘‘parittārammaṇattā’’tiādi.
Why does it not follow them? He states, ‘‘parittārammaṇattā’’ and so on.
Tại sao tadārammaṇa không theo sau? Kinh nói ‘‘parittārammaṇattā’’ (do có đối tượng hạn hẹp) v.v.
Parittārammaṇattāti heṭṭhā vuttanayena kāmāvacaravipākānaṃ ekantena parittārammaṇattā.
Parittārammaṇattā means due to the exclusively limited object nature of kāmāvacara vipākas, as explained below.
Parittārammaṇattā có nghĩa là do các tâm quả Dục Giới (kāmāvacara-vipāka) luôn có đối tượng hạn hẹp theo cách đã nói ở trên.
Tathāparicitattāti yathā javanaṃ, evaṃ aparicitattā.
Tathāparicitattā means being unfamiliar, just as javana is familiar.
Tathāparicitattā có nghĩa là không quen thuộc như javana.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā hi so pitaraṃ, pitusadisaṃ vā kañci anubandhanto taruṇadārako gharadvārantaravīthicatukkādimhi pariciteyeva dese anugacchati, na araññaṃ vā rakkhasabhūmiṃ vā gacchantaṃ, evaṃ kāmāvacaradhamme anubandhantampi parittamhi pariciteyeva dese pavattamāne te dhamme anubandhati, na mahaggatalokuttaradhamme ārabbha pavattamānepi.
This is what is meant: just as a young boy following his father or someone like his father goes only in familiar places like the doorway, the inner lane, or a crossroads, and does not follow someone going into a forest or a demon’s realm, so too, tadārammaṇa, when following kāmāvacara states, follows those states when they occur in the familiar limited sphere, but not even when they occur having mahaggata and lokuttara states as their object.
Điều này có nghĩa là: Ví như một đứa trẻ theo cha hoặc một người nào đó giống cha, nó chỉ đi theo trong những nơi quen thuộc như cửa nhà, đường làng, ngã tư v.v., chứ không theo vào rừng hay vùng đất của quỷ. Cũng vậy, tadārammaṇa theo sau các pháp Dục Giới cũng chỉ theo sau những pháp đó khi chúng phát sinh trong phạm vi quen thuộc, hạn hẹp, chứ không theo sau ngay cả khi chúng phát sinh với đối tượng là các pháp Đại Quán và Siêu Thế.
527-32. Idāni kiṃ imāya yuttikathāya, aṭṭhakathāpamāṇato cetaṃ gahetabbanti dassento āha ‘‘kiṃ tenā’’tiādi.
527-32. Now, indicating, ‘‘What is the purpose of this logical discourse? This should be understood from the authority of the commentaries,’’ he states, ‘‘kiṃ tenā’’ and so on.
527-32. Bây giờ, để chỉ ra rằng việc tranh luận về lý lẽ này là vô ích và điều này nên được chấp nhận theo thẩm quyền của các Chú Giải, kinh nói ‘‘kiṃ tenā’’ v.v.
Javaneti kāmāvacarajavane.
Javane means in kāmāvacara javana.
Javane có nghĩa là trong javana Dục Giới.
Tadārammaṇacittāni ‘‘tadārammaṇa’’nti laddhanāmāni cittāni tadārammaṇabhāvaṃ na gaṇhanti, tadārammaṇabhāvena na pavattantīti attho.
Tadārammaṇacittāni means that the mental states designated as "tadārammaṇa" do not assume the state of tadārammaṇa, or, in other words, they do not occur as tadārammaṇa.
Tadārammaṇacittāni có nghĩa là các tâm được gọi là ‘‘tadārammaṇa’’ không nắm giữ trạng thái tadārammaṇa, tức là không phát sinh dưới dạng tadārammaṇa.
Atha vā nāmagottaṃ ārabbha javane javite tadārammaṇaṃ tassa javanassa ārammaṇaṃ na gaṇhanti na labbhantīti attho.
Alternatively, it means that when javana has occurred, taking a name or lineage as object, the tadārammaṇa, i.e., the object of that javana, is not obtained or not found.
Hoặc, khi javana đã tốc hành dựa trên tên và dòng dõi, tadārammaṇa không nắm giữ đối tượng của javana đó, tức là không có được đối tượng của javana đó.
Rūpārūpabhavesu vāti vā-saddena ‘‘javane javitepi tadārammaṇaṃ na gaṇhantī’’ti ākaḍḍhati.
Rūpārūpabhavesu vā means that the word vā (or) also implies ‘‘tadārammaṇa is not obtained even when javana has occurred.’’
Trong Rūpārūpabhavesu vā, từ vā (hoặc) kéo theo ý nghĩa ‘‘ngay cả khi javana đã tốc hành, tadārammaṇa cũng không nắm giữ đối tượng’’.
Paṇṇattiṃ ārabbhāti kāmabhavepi paṇṇattiṃ ārabbha.
Paññattiṃ ārabbhā means even in the kāma realm, taking a concept (paññatti) as object.
Paṇṇattiṃ ārabbhā có nghĩa là ngay cả trong Dục Giới, dựa trên paññatti (chế định).
Lakkhaṇārammaṇāyāti aniccādilakkhaṇattayārammaṇāya, balavavipassanāyāti attho.
Lakkhaṇārammaṇāyā means powerful insight (vipassanā) whose object is the three characteristics (anicca, dukkha, anattā).
Lakkhaṇārammaṇāyā có nghĩa là dựa trên ba tướng (lakkhaṇa) như vô thường (anicca) v.v., tức là trong vipassanā (tuệ quán) mạnh mẽ.
‘‘Tīṇi lakkhaṇāni, tisso ca paññattiyo kusalattike na labbhantī’’ti aṭṭhakathāya vuttattā tiṇṇaṃ lakkhaṇānaṃ dhammato abhāvena taṃ ārabbha pavattāya vipassanāya tadārammaṇāni na labbhanti.
Because it is stated in the Commentary that ‘‘the three characteristics and the three concepts are not found in the group of kusala states,’’ tadārammaṇa is not found in the insight that occurs taking those three characteristics as object, due to their non-existence in terms of ultimate reality (dhamma).
Vì trong Aṭṭhakathā đã nói rằng ‘‘ba tướng và ba chế định không được tìm thấy trong tam đề thiện’’, và vì ba tướng không phải là pháp tối hậu (paramattha-dhamma), nên tadārammaṇa không được tìm thấy trong vipassanā phát sinh dựa trên chúng.
Paṭṭhāne pana ‘‘sekhā vā puthujjanā vā kusalaṃ aniccato dukkhato anattato vipassanti, kusalākusale niruddhe vipāko tadārammaṇatā uppajjatī’’ti (paṭṭhā. 1.1.406) vacanato khandhārammaṇikavipassanāya tadārammaṇaṃ labbhatīti daṭṭhabbaṃ.
However, in the Paṭṭhāna, it is stated: ‘‘Sekhas or ordinary people contemplate kusala as impermanent, unsatisfactory, and non-self. When kusala and akusala have ceased, vipāka arises as tadārammaṇa.’’ From this statement, it should be understood that tadārammaṇa is obtainable in insight that has the aggregates as object.
Tuy nhiên, trong Paṭṭhāna đã nói rằng ‘‘Người hữu học hoặc phàm phu quán sát thiện là vô thường, khổ, vô ngã; khi thiện và bất thiện đã diệt, vipāka phát sinh dưới dạng tadārammaṇa’’ (Paṭṭhā. 1.1.406), nên tadārammaṇa được tìm thấy trong vipassanā có đối tượng là các uẩn. Điều này cần được hiểu như vậy.
Micchattaniyatesūti ‘‘katame dhammā micchattaniyatā?
Micchattaniyatesu refers to mental states that occur in connection with wrong views, as stated: ‘‘What are the states fixed in wrongness? The four consciousnesses associated with wrong view.’’
Trong Micchattaniyatesu, ‘‘Các pháp nào là micchattaniyata (tà kiến cố định)?
Cattāro diṭṭhigatasampayuttacittuppādā’’ti (dha. sa. 1426) evamāgatesu micchāgāhavasena pavattesu dhammesu javanaṃ hutvā javitesu.
It refers to those mental states (dhammas) that arise under the sway of wrong apprehension, when they have occurred as javana.
Bốn tâm sở hữu tà kiến’’ (Dha. Sa. 1426). Tức là khi javana đã tốc hành trong các pháp phát sinh do chấp thủ tà kiến như vậy.
Kasmā pana tesu javitesu tadārammaṇaṃ na labbhatīti?
Why is tadārammaṇa not found when those javanas occur?
Tại sao tadārammaṇa không được tìm thấy khi javana đã tốc hành trong những pháp đó?
Kāmāvacaravipākānañhi niyatamicchādiṭṭhi viya ‘‘attā occhijjatī’’tiādinā attaparikappanāvasena appavattanato niyatamicchādiṭṭhivasappavattesu tesu javitesu tadanantaraṃ tadārammaṇāni na uppajjanti, aniyatamicchādiṭṭhivasappavattesu pana javitesu tadārammaṇaṃ nuppajjatīti natthi.
For kāmāvacara vipākas do not occur with self-conceptions such as ‘‘the self is annihilated’’ like fixed wrong views. Therefore, when those javanas occur under the sway of fixed wrong views, tadārammaṇas do not arise immediately after them. However, there is no statement that tadārammaṇa does not arise when javanas occur under the sway of unfixed wrong views.
Vì các tâm quả Dục Giới không phát sinh theo cách tự ngã tưởng tượng như ‘‘tự ngã bị đoạn diệt’’ v.v. giống như tà kiến cố định (niyata-micchādiṭṭhi), nên khi javana đã tốc hành trong các pháp phát sinh do tà kiến cố định, tadārammaṇa không phát sinh ngay sau đó. Tuy nhiên, không có quy định rằng tadārammaṇa không phát sinh khi javana đã tốc hành trong các pháp phát sinh do tà kiến không cố định (aniyata-micchādiṭṭhi).
Atha vā micchattaniyatesūti micchābhāvaniyatasabhāvesu taṃvisayesūti attho.
Alternatively, micchattaniyatesu means in those states whose nature is fixed in wrongness, having that as their object.
Hoặc, micchattaniyatesu có nghĩa là trong các pháp có bản chất cố định là sai lầm, tức là các đối tượng của chúng.
Micchattaniyatadhammānaṃ dhammasabhāvaṃ aggahetvā micchattaniyatasabhāvasseva gahaṇato, tassa ca vipākānaṃ avibhūtattā micchattaniyatasabhāve ārabbha tadārammaṇā na labbhanti.
Because the ultimate nature of states fixed in wrongness is not grasped, and only the nature fixed in wrongness itself is grasped, and because this (wrongness) is not clearly manifest to the vipākas, tadārammaṇas are not obtainable with respect to states whose nature is fixed in wrongness.
Vì không nắm giữ bản chất pháp tối hậu của các pháp micchattaniyata mà chỉ nắm giữ bản chất micchattaniyata, và vì bản chất đó không rõ ràng đối với các tâm quả, nên tadārammaṇa không được tìm thấy khi dựa trên bản chất micchattaniyata.
Pi-saddena sammattaniyatesupīti sampiṇḍeti, ‘‘lokuttaradhamme ārabbhā’’ti vā etena siddhattā na tesaṃ visuṃ uddharaṇaṃ kataṃ.
The particle pi also includes states fixed in rightness. Alternatively, it is not mentioned separately because it is already accomplished by the phrase ‘‘ārabbha lokuttaradhamme’’ (having lokuttara states as object).
Từ pi (cũng) bao gồm cả sammattaniyata (chánh kiến cố định). Hoặc, vì điều này đã được chứng minh bởi ‘‘dựa trên các pháp siêu thế’’, nên chúng không được đề cập riêng biệt.
Aṭṭhakathāyaṃ pana micchattaniyatasammattaniyatānaṃ aññamaññapaṭipakkhabhāvena balavabhāvato tadārammaṇassa avatthubhāvadassanatthaṃ micchattaniyatānantaraṃ sammattaniyatāpi uddhaṭā.
However, in the Commentary, states fixed in rightness are also mentioned after states fixed in wrongness to show that tadārammaṇa has no basis, due to the powerful opposing nature of fixed wrongness and fixed rightness.
Tuy nhiên, trong Chú Giải, để chỉ ra rằng đối tượng của tùy quán (tadārammaṇa) không phải là đối tượng thực sự, do tính chất đối lập và mạnh mẽ của tà kiến cố định (micchattaniyata) và chánh kiến cố định (sammattaniyata) với nhau, nên sau tà kiến cố định, chánh kiến cố định cũng được đề cập.
Micchattaniyatasabhāvassa viya paṭisambhidāsabhāvassapi kāmāvacaravipākānaṃ avibhūtabhāvena paṭisambhidāñāṇāni ārabbha javane javite tadārammaṇaṃ na labbhatīti āha ‘‘paṭisambhidāñāṇānī’’tiādi.
Just as the nature of fixed wrongness is not clearly manifest to kāmāvacara vipākas, so too, the nature of paṭisambhidā (analytic knowledge) is not clearly manifest. Therefore, tadārammaṇa is not obtainable when javana has occurred with paṭisambhidā-ñāṇas as object. Thus, he states, ‘‘paṭisambhidāñāṇānī’’ and so on.
Giống như bản chất của tà kiến cố định, bản chất của phân tích trí (paṭisambhidā) cũng không hiển lộ trong các quả dị thục cõi dục (kāmāvacaravipāka), nên khi các tốc hành tâm (javana) khởi lên đối với các phân tích trí tuệ (paṭisambhidāñāṇa), tùy quán (tadārammaṇa) không thể đạt được. Do đó, đã nói “paṭisambhidāñāṇāni” (các phân tích trí tuệ), v.v.
Manodvārepīti na kevalaṃ pañcadvāresuyeva, atha kho manodvārepi.
Manodvārepī means not only in the five sense-doors, but also in the mind-door.
“Manodvārepī” (cũng ở ý môn) nghĩa là không chỉ ở năm môn (pañcadvāra), mà còn ở ý môn (manodvāra).
Sabbesanti ahetukaduhetukādīnaṃ sabbesaṃ.
Sabbesaṃ means all, including ahetuka, duhetuka, etc.
“Sabbesaṃ” (của tất cả) nghĩa là của tất cả các tâm vô nhân (ahetuka), nhị nhân (duhetuka), v.v.
Anupubbatoti heṭṭhā vuttaanukkamato.
Anupubbato means in the order mentioned previously.
“Anupubbato” (theo thứ tự) nghĩa là theo thứ tự đã nói ở trên.
535-6. Satta sattāti ekekassa satta sattāti katvā.
535-6. “Seven, seven” means by taking seven* for each*.
535-6. “Satta sattā” (bảy bảy) nghĩa là mỗi một tâm có bảy bảy quả dị thục.
Pāpapākāti akusalavipākā.
“Pāpapākā” means akusalavipāka (unwholesome results).
“Pāpapākā” (quả dị thục bất thiện) nghĩa là các quả dị thục bất thiện (akusalavipāka).
‘‘Dvādasāpuññacittāna’’nti vatvā ‘‘pāpapākā’’ti vacanaṃ ‘‘tatridaṃ sugatassa sugatacīvarappamāṇa’’ntiādīsu viya saññāsaddavasena vuttaṃ.
The statement “pāpapākā” after saying “dvādasāpuññacittānaṃ” (of the twelve unwholesome consciousnesses) is said by way of a conceptual term, as in “tatridaṃ sugatassa sugatacīvarappamāṇaṃ” (this is the measure of the Fortunate One’s robe of the Fortunate One), and so on.
Việc nói “pāpapākā” sau khi nói “dvādasāpuññacittānaṃ” (mười hai tâm bất thiện) được nói theo cách của danh từ quy ước (saññāsaddavasena), như trong các trường hợp “tatridaṃ sugatassa sugatacīvarappamāṇaṃ” (đây là kích thước y của bậc Thiện Thệ), v.v.
Evaṃ pavattiyaṃ akusalavipākānaṃ pavattiṃ dassetvā idāni paṭisandhiyaṃ dassetuṃ ‘‘ekādasavidhāna’’ntiādi vuttaṃ.
Having thus shown the occurrence of akusalavipāka in the course of life, now to show it at rebirth, it is said “ekādasavidhānaṃ” (elevenfold), and so on.
Sau khi trình bày sự phát sinh của các quả dị thục bất thiện trong quá trình vận hành (pavatti), bây giờ để trình bày trong tái tục (paṭisandhi), đã nói “ekādasavidhānaṃ” (mười một loại), v.v.
Uddhaccacetanāya pavattivipākadānamattaṃ vinā paṭisandhidānābhāvato āha ‘‘hitvā uddhaccamānasa’’nti.
Since there is no rebirth-giving nature apart from the mere giving of the result in the course of life by uddhacca-cetanā, it is said “hitvā uddhaccamānasaṃ” (having abandoned the mind of restlessness).
Do tâm phóng dật (uddhaccacetanā) chỉ cho quả dị thục trong quá trình vận hành (pavatti), mà không cho quả dị thục tái tục (paṭisandhi), nên đã nói “hitvā uddhaccamānasaṃ” (trừ tâm phóng dật).
Kiṃ panettha kāraṇaṃ, adhimokkhavirahena sabbadubbalampi vicikicchāsahagataṃ paṭisandhiṃ ākaḍḍhati, adhimokkhasabhāvato tato balavatarampi uddhaccasahagataṃ nākaḍḍhatīti?
What is the reason for this? Even that which is weakest of all, accompanied by vicikicchā, draws rebirth due to the absence of adhimokkha, but that which is stronger than it, accompanied by uddhacca, does not draw rebirth due to the nature of adhimokkha?
Vậy nguyên nhân ở đây là gì, tâm nghi ngờ (vicikicchāsahagata) dù yếu nhất do thiếu quyết định (adhimokkha) vẫn có thể dẫn đến tái tục, còn tâm phóng dật (uddhaccasahagata) dù mạnh hơn do có bản chất quyết định lại không dẫn đến tái tục?
Paṭisandhidānasabhāvābhāvato.
Because of the absence of the nature of giving rebirth.
Là do nó không có bản chất cho quả tái tục.
‘‘Balavaṃ ākaḍḍhati, dubbalaṃ nākaḍḍhatī’’ti hi ayaṃ vicāraṇā paṭisandhidānasabhāvesuyeva.
Indeed, this investigation, “The strong draws it, the weak does not draw it,” applies only to those with the nature of giving rebirth.
Thật vậy, sự xem xét “mạnh thì dẫn đến, yếu thì không dẫn đến” này chỉ áp dụng cho các tâm có bản chất cho quả tái tục.
Yassa pana paṭisandhidānasabhāvo eva natthi, na tassa balavabhāvo paṭisandhiākaḍḍhane kāraṇanti.
But for that which does not have the nature of giving rebirth at all, its strength is not a cause for drawing rebirth.
Còn đối với tâm mà bản chất cho quả tái tục không có, thì tính mạnh mẽ của nó không phải là nguyên nhân dẫn đến tái tục.
Kathaṃ panetaṃ viññātabbaṃ ‘‘uddhaccasahagatassa paṭisandhidānasabhāvo natthī’’ti?
How, then, is it to be known that “uddhaccasahagata (consciousness accompanied by restlessness) does not have the nature of giving rebirth”?
Nhưng làm sao biết được rằng “tâm phóng dật (uddhaccasahagata) không có bản chất cho quả tái tục”?
Dassanenapahātabbesu anāgatattā.
Because it is not included among those to be abandoned by seeing (dassanenapahātabba).
Vì nó không được đề cập trong các pháp cần đoạn trừ bằng kiến (dassanenapahātabba).
Tividhā hi akusalā dassanenapahātabbā, bhāvanāyapahātabbā, siyā dassanenapahātabbā siyā bhāvanāyapahātabbāti.
Indeed, unwholesome states are of three kinds: to be abandoned by seeing, to be abandoned by developing (bhāvanāya pahātabba), and sometimes to be abandoned by seeing, sometimes by developing.
Thật vậy, có ba loại bất thiện pháp: cần đoạn trừ bằng kiến (dassanenapahātabba), cần đoạn trừ bằng tu (bhāvanāyapahātabba), và có thể cần đoạn trừ bằng kiến, có thể cần đoạn trừ bằng tu (siyā dassanenapahātabbā siyā bhāvanāyapahātabbā).
Tattha diṭṭhisampayuttavicikicchāsahagatacittuppādā dassanenapahātabbā nāma.
Among these, states of consciousness associated with wrong view and accompanied by doubt are called “dassanenapahātabbā” (to be abandoned by seeing).
Trong đó, các tâm sinh khởi đồng với tà kiến (diṭṭhisampayutta) và đồng với nghi ngờ (vicikicchāsahagata) được gọi là cần đoạn trừ bằng kiến (dassanenapahātabba).
Yathāha ‘‘katame dhammā dassanenapahātabbā?
As it is said, “Which dhammas are to be abandoned by seeing?
Như đã nói: “Những pháp nào là cần đoạn trừ bằng kiến?
Cattāro diṭṭhigatasampayuttacittuppādā vicikicchāsahagato cittuppādo’’ti (dha. sa. 1408).
The four states of consciousness associated with wrong view, the state of consciousness accompanied by doubt.”
Bốn tâm sinh khởi đồng với tà kiến (diṭṭhigatasampayutta), tâm sinh khởi đồng với nghi ngờ (vicikicchāsahagata)” (Dhs. 1408).
Te hi paṭhamaṃ nibbānadassanato ‘‘dassana’’nti laddhanāmena sotāpattimaggeneva pahātabbattā ‘‘dassanenapahātabbā’’ti vuccanti.
These are called “dassanenapahātabbā” because they are to be abandoned solely by the stream-entry path, which is called “seeing” (dassana) as it is the first seeing of Nibbāna.
Thật vậy, chúng được gọi là “cần đoạn trừ bằng kiến” vì chúng cần được đoạn trừ chỉ bằng Sơ đạo (sotāpattimagga), tức là “kiến” (dassana) do lần đầu tiên thấy Niết Bàn.
Uddhaccasahagatacittuppādo bhāvanāyapahātabbo nāma.
The state of consciousness accompanied by restlessness (uddhaccasahagatacittuppādo) is called “bhāvanāyapahātabbo” (to be abandoned by developing).
Tâm sinh khởi đồng với phóng dật (uddhaccasahagatacittuppāda) được gọi là cần đoạn trừ bằng tu (bhāvanāyapahātabba).
Yathāha ‘‘katame dhammā bhāvanāyapahātabbā?
As it is said, “Which dhammas are to be abandoned by developing?
Như đã nói: “Những pháp nào là cần đoạn trừ bằng tu?
Uddhaccasahagato cittuppādo’’ti.
The state of consciousness accompanied by restlessness.”
Tâm sinh khởi đồng với phóng dật (uddhaccasahagatacittuppāda)”
So hi aggamaggena pahātabbattā ‘‘bhāvanāyapahātabbo’’ti vutto.
That is said to be “bhāvanāyapahātabbo” because it is to be abandoned by the Arahantship path.
Tâm đó được gọi là “cần đoạn trừ bằng tu” vì nó cần được đoạn trừ bằng Đạo Vô Sanh (aggamagga).
Uparimaggattayañhi paṭhamamaggena diṭṭhasmiṃyeva bhāvanāvasena uppajjati, na adiṭṭhapubbaṃ kiñci passati, tasmā ‘‘bhāvanā’’ti vuccati.
For the three higher paths arise only through developing what was seen by the first path; they do not see anything that was not seen before. Therefore, it is called “bhāvanā” (development).
Thật vậy, ba đạo cao hơn (uparimaggattaya) chỉ phát sinh theo cách tu tập (bhāvanāvasena) trên những gì đã được thấy bởi Sơ đạo (paṭhamamagga), không thấy bất cứ điều gì chưa từng thấy trước đây. Do đó, nó được gọi là “tu” (bhāvanā).
Diṭṭhivippayuttadomanassasahagatacittuppādā pana siyā dassanenapahātabbā siyā bhāvanāyapahātabbā nāma.
But states of consciousness dissociated from wrong view and accompanied by dejection are called “siyā dassanenapahātabbā siyā bhāvanāyapahātabbā” (sometimes to be abandoned by seeing, sometimes by developing).
Còn các tâm sinh khởi đồng với ưu (domanassasahagata) không đồng với tà kiến (diṭṭhivippayutta) được gọi là có thể cần đoạn trừ bằng kiến, có thể cần đoạn trừ bằng tu (siyā dassanenapahātabbā siyā bhāvanāyapahātabbā).
Yathāha ‘‘cattāro diṭṭhigatavippayuttā lobhasahagatacittuppādā dve domanassasahagatacittuppādā.
As it is said, “The four states of consciousness accompanied by greed and dissociated from wrong view, the two states of consciousness accompanied by dejection.
Như đã nói: “Bốn tâm sinh khởi đồng với tham (lobhasahagata) không đồng với tà kiến (diṭṭhigatavippayutta), hai tâm sinh khởi đồng với ưu (domanassasahagatacittuppāda).
Ime dhammā siyā dassanenapahātabbā siyā bhāvanāyapahātabbā’’ti (dha. sa. 1409).
These dhammas are sometimes to be abandoned by seeing, sometimes by developing.”
Những pháp này có thể cần đoạn trừ bằng kiến, có thể cần đoạn trừ bằng tu” (Dhs. 1409).
Te hi apāyanibbattakāvatthāya paṭhamamaggena, sesāvatthāya uparimaggehi pahīyamānattā siyā dassanenapahātabbā siyā bhāvanāyapahātabbā nāma.
These are called “siyā dassanenapahātabbā siyā bhāvanāyapahātabbā” because they are abandoned by the first path for the condition that causes rebirth in a lower realm, and by the higher paths for the remaining conditions.
Thật vậy, chúng được gọi là có thể cần đoạn trừ bằng kiến, có thể cần đoạn trừ bằng tu vì chúng được đoạn trừ bằng Sơ đạo (paṭhamamagga) đối với trạng thái dẫn đến khổ cảnh (apāyanibbattikāvatthāya), và bằng các đạo cao hơn (uparimagga) đối với các trạng thái còn lại.
Tattha siyā dassanenapahātabbampi dassanenapahātabbasāmaññena idha ‘‘dassanenapahātabbā’’tveva voharanti.
Therein, that which is sometimes to be abandoned by seeing is here spoken of simply as “dassanenapahātabbā” by common agreement with dasanenapahātabba.
Trong đó, pháp có thể cần đoạn trừ bằng kiến (siyā dassanenapahātabba) cũng được gọi là “cần đoạn trừ bằng kiến” (dassanenapahātabba) ở đây theo nghĩa chung của pháp cần đoạn trừ bằng kiến.
Yadi ca uddhaccasahagataṃ paṭisandhiṃ dadeyya, tadā akusalapaṭisandhiyā sugatiyaṃ asambhavato apāyesveva dadeyya, apāyagamanīyañca ekantena dassanenapahātabbā siyā, itarathā apāyagamanīyassa appahīnattā sekhānaṃ apāyuppatti āpajjati, na ca panetaṃ yuttaṃ, ‘‘catūhapāyehi ca vippamutto (khu. pā. 6.11; su. ni. 234), avinipātadhammo’’tiādivacanehi saha virujjhanato, sati ca panetassa dassanenapahātabbabhāve ‘‘siyā dassanenapahātabbā’’ti imassa vibhaṅge vattabbaṃ siyā, na ca panetaṃ vuttanti.
And if uddhaccasahagata were to give rebirth, then since akusala-paṭisandhi (unwholesome rebirth) is impossible in a happy destination, it would give rebirth only in the lower realms. And that which leads to the lower realms should be entirely dasanenapahātabba; otherwise, if that which leads to the lower realms were not abandoned, then an arising in the lower realms would occur for trainees, and this is not fitting, as it would contradict such statements as “free from the four lower realms” and “of an unperishing nature.” And if this were dassanenapahātabba, it should have been stated in the analysis of “siyā dassanenapahātabbā,” but it was not stated.
Và nếu tâm phóng dật (uddhaccasahagata) có thể cho quả tái tục, thì khi đó, do tái tục bất thiện không thể có ở thiện cảnh (sugati), nó sẽ cho quả ở khổ cảnh (apāya). Và việc đi đến khổ cảnh chắc chắn sẽ là cần đoạn trừ bằng kiến (dassanenapahātabba); nếu không, do pháp dẫn đến khổ cảnh không được đoạn trừ, sẽ dẫn đến việc các bậc Hữu học (sekha) có thể sinh vào khổ cảnh, điều này không hợp lý, vì nó mâu thuẫn với các lời dạy như “đã thoát khỏi bốn khổ cảnh (catūhapāyehi ca vippamutto), không còn bị rơi vào ác đạo (avinipātadhammo)”, v.v. Và nếu nó có bản chất cần đoạn trừ bằng kiến, thì điều đó đáng lẽ phải được nói trong phần phân tích về “có thể cần đoạn trừ bằng kiến”, nhưng điều đó lại không được nói.
Atha siyā ‘‘apāyagamanīyo rāgo doso moho tadekaṭṭhā ca kilesā’’ti evaṃ dassanenapahātabbesu vuttattā uddhaccasahagatassāpi tattha saṅgaho sakkā kātunti?
Perhaps it could be argued that since “greed, hatred, delusion that leads to the lower realms, and the defilements associated with them” are stated among the dassanenapahātabba, uddhaccasahagata could also be included there?
Vậy có thể cho rằng “tham (rāga), sân (dosa), si (moha) dẫn đến khổ cảnh và các phiền não đồng sinh với chúng” đã được nói trong các pháp cần đoạn trừ bằng kiến (dassanenapahātabba), nên tâm phóng dật (uddhaccasahagata) cũng có thể được bao gồm trong đó?
Taṃ na, tassa niyāmato bhāvanāyapahātabbabhāvena vuttattāti tasmā dassanenapahātabbesu avacanameva paṭisandhidānābhāvaṃ sādhetīti.
That is not the case, because it is definitively stated to be bhāvanāyapahātabba. Therefore, its omission from the dassanenapahātabba section proves the absence of its rebirth-giving nature.
Điều đó không đúng, vì tâm đó đã được nói là có bản chất cần đoạn trừ bằng tu (bhāvanāyapahātabbabhāvena) theo quy tắc (niyāmato). Do đó, việc không nói đến nó trong các pháp cần đoạn trừ bằng kiến chính là chứng minh rằng nó không có bản chất cho quả tái tục.
Pavattivipākassapi vasena nānakkhaṇikakammapaccayo vutto, evametthāpi nānakkhaṇikakammapaccayabhāvo vattabbo siyā.
The kamma condition of different moments is stated by way of occurrence of results, so too here, the state of kamma condition of different moments should be stated.
Nếu nānakkhaṇikakammapaccaya đã được nói đến theo cách quả pavatti cũng được nói đến, thì ở đây cũng vậy, trạng thái nānakkhaṇikakammapaccaya cũng nên được nói đến.
Na hi labbhamānassa avacane kāraṇaṃ atthīti tasmā yathādhammasāsane avacanampi abhāvameva dīpeti.
For there is no reason for not stating that which can be obtained. Therefore, non-statement in the Sāsana of true Dhamma also indicates its non-existence.
Thật vậy, không có lý do gì để không nói đến một điều có thể có được. Do đó, việc không nói đến trong giáo pháp Abhidhamma cũng chỉ ra sự không tồn tại của nó.
Apica yadi uddhaccasahagatassa pavattivipākadānaṃ adhippetaṃ siyā, tadā ‘‘anupādinnupādāniyo dhammo upādinnupādāniyassa dhammassa na kammapaccayena paccayo’’ti paṭisedho na kātabbo siyā.
Furthermore, if the giving of occurrence of results by a phenomenon accompanied by restlessness were intended, then the prohibition “a phenomenon that is not clung to and gives rise to clinging is not a condition by way of kamma condition for a phenomenon that is clung to and gives rise to clinging” would not have to be made.
Hơn nữa, nếu ý định là cho quả pavatti của pháp tương ưng với phóng dật, thì sự phủ định “pháp không bị chấp thủ nhưng có thể bị chấp thủ không phải là kammapaccaya cho pháp bị chấp thủ và có thể bị chấp thủ” đã không cần phải được thực hiện.
Na hi ṭhapetvā uddhaccaṃ añño koci anupādinnupādāniyo dhammo upādinnupādāniyassa dhammassa paccayo bhavituṃ asamattho atthīti, tayidametesaṃ abhilāpamattaṃ.
For there is no other phenomenon that is not clung to and gives rise to clinging, apart from restlessness, which is unable to be a condition for a phenomenon that is clung to and gives rise to clinging. So, this is merely their assertion.
Thật vậy, không có pháp nào khác không bị chấp thủ nhưng có thể bị chấp thủ mà không thể là paccaya cho pháp bị chấp thủ và có thể bị chấp thủ, ngoại trừ phóng dật. Do đó, điều này chỉ là lời nói của họ.
Tathā hi yaṃ tāva vuttaṃ ‘‘vipākārahabhāvaṃ gahetvā tesaṃ vipāketi vutta’’nti, tadeva tassa vipākasabbhāvaṃ dīpeti.
Indeed, what was stated, "It is said 'their result' by taking the state of suitability for result," that itself indicates its existence of result.
Thật vậy, điều đã nói “khi nắm giữ trạng thái khả năng cho quả, thì nói về quả của chúng” chính điều đó đã chỉ ra sự tồn tại của quả của nó.
Na hi vipākārahabhāve sati abhiññādīnaṃ viya tassa avipākatāya kāraṇaṃ atthīti.
For when there is suitability for result, there is no reason for it to be non-resultant, like supernormal knowledge and so on.
Thật vậy, khi có trạng thái khả năng cho quả, thì không có lý do gì để nó không cho quả, giống như các pháp abhiññā v.v...
Yampi vuttaṃ ‘‘nānakkhaṇikakammapaccayassa avacanaṃ vipākabhāvaṃ dīpetī’’ti, tampi na sundaraṃ, labbhamānassāpi katthaci kenaci adhippāyena avacanato.
And what was stated, "The non-mention of the kamma condition of different moments indicates the non-existence of results," that too is not good, because even what can be obtained is sometimes not stated due to some intention.
Điều đã nói “việc không nói đến nānakkhaṇikakammapaccaya chỉ ra trạng thái không có quả” cũng không hay, vì đôi khi một điều có thể có được cũng không được nói đến vì một ý định nào đó.
Tathā hi dhammasaṅgaṇiyaṃ labbhamānampi hadayavatthu na vuttaṃ.
For example, in the Dhammasaṅgaṇī, the heart-base (hadayavatthu), though obtainable, is not mentioned.
Thật vậy, trong Dhammasaṅgaṇī, hadayavatthu (căn cứ tim) mặc dù có thể có được nhưng không được nói đến.
Tasmā yadi pavattivipākaṃ sandhāya nānakkhaṇikakammapaccayabhāvo vucceyya, tadā paṭisandhivipākadānampissa maññeyyunti labbhamānassapi pavattivipākassa vasena nānakkhaṇikakammapaccayabhāvo na vuttoti.
Therefore, if the kamma condition of different moments were stated with reference to the occurrence of results, then people would also assume the giving of rebirth-linking results by it. Thus, the kamma condition of different moments by way of occurrence of results, though obtainable, is not stated.
Do đó, nếu trạng thái nānakkhaṇikakammapaccaya được nói đến liên quan đến quả pavatti, thì họ sẽ nghĩ rằng nó cũng cho quả tái tục. Vì vậy, trạng thái nānakkhaṇikakammapaccaya không được nói đến theo cách quả pavatti có thể có được.
Yaṃ pana anupādinnupādāniyassa upādinnupādāniyaṃ pati kammapaccayapaṭikkhepavacanaṃ, taṃ abhiññākusalādike sandhāyāti na ettāvatā uddhaccasahagatassa pavattivipākadānaṃ sabbathāpi paṭikkhipituṃ sakkāti.
However, the statement rejecting the kamma condition for an ungrasped, grasping-conditioned phenomenon towards a grasped, grasping-conditioned phenomenon, refers to supernormal wholesome kamma and so on. Hence, it is not possible to totally reject the giving of occurrence of results by a phenomenon accompanied by restlessness on this account alone.
Còn về lời phủ định kammapaccaya của pháp không bị chấp thủ nhưng có thể bị chấp thủ đối với pháp bị chấp thủ và có thể bị chấp thủ, điều đó là liên quan đến abhiññākusala v.v... Do đó, không thể phủ nhận hoàn toàn việc cho quả pavatti của pháp tương ưng với phóng dật chỉ vì điều này.
Yampi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘yathā ca abhiññācetanā, evamuddhaccacetanāpi ‘saṅkhārapaccayā viññāṇa’nti ettha apanetabbā’’ti vuttaṃ, tampi uddhaccacetanāya tattha niddisiyamānāya yathā itarā paṭisandhipavattivasena duvidhassapi vipākaviññāṇassa paccayo, evamuddhaccacetanāpīti gaṇheyyunti vuttaṃ, na tassa pavattivipākābhāvatoti.
And what is stated in the Commentary, "Just as supernormal knowledge-volition should be excluded in 'saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ' (volitional formations are a condition for consciousness), so too should restlessness-volition," this is stated so that people might understand that just as the other volition is a condition for both kinds of resultant consciousness, namely rebirth-linking and occurrence, so too is restlessness-volition, and not due to the non-existence of its occurrence of results.
Điều đã nói trong Aṭṭhakathā rằng “giống như abhiññācetanā, uddhaccacetanā cũng phải được loại bỏ ở chỗ ‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ’”, điều đó cũng được nói ra để họ hiểu rằng, khi uddhaccacetanā được chỉ định ở đó, giống như các cetanā khác là paccaya cho cả hai loại vipākaviññāṇa (quả thức) là tái tục và pavatti, thì uddhaccacetanā cũng vậy, chứ không phải vì nó không có quả pavatti.
Ācariyabuddhamittādayo pana uddhaccasahagataṃ dvidhā vibhajitvā ekassa ubhayavipākadānaṃ, ekassa sabbathāpi vipākābhāvaṃ vaṇṇenti.
However, Acariya Buddhamitta and others, having divided restlessness-accompanied mind into two, describe one as giving both kinds of results (rebirth-linking and occurrence), and the other as having no results whatsoever.
Tuy nhiên, các vị thầy như Ācariya Buddhamitta v.v... chia pháp tương ưng với phóng dật thành hai loại và giải thích rằng một loại cho cả hai loại quả, còn loại kia thì hoàn toàn không có quả.
Tesañhi ayaṃ vinicchayo – atthi uddhaccaṃ bhāvanāyapahātabbampi, atthi nabhāvanāyapahātabbampi.
For them, this is the determination: there is restlessness to be abandoned by development, and there is also restlessness not to be abandoned by development.
Thật vậy, sự phân định của họ là: có phóng dật cần phải đoạn trừ bằng Thiền tu (bhāvanāyapahātabba), và có phóng dật không cần phải đoạn trừ bằng Thiền tu (nabhāvanāyapahātabba).
Tesu bhāvanāyapahātabbaṃ sekhasantānappavattaṃ, itaraṃ puthujjanasantānappavattaṃ.
Among these, restlessness to be abandoned by development occurs in the stream of a trainee (sekha), and the other occurs in the stream of an ordinary person (puthujjana).
Trong số đó, phóng dật cần phải đoạn trừ bằng Thiền tu là cái phát sinh trong dòng tâm thức của bậc Hữu học (sekha), còn cái kia là cái phát sinh trong dòng tâm thức của phàm phu (puthujjana).
Phaladānañca puthujjanasantāne pavattasseva, netarassa.
And the giving of fruit belongs only to that which occurs in the stream of an ordinary person, not to the other.
Và việc cho quả chỉ xảy ra đối với cái phát sinh trong dòng tâm thức của phàm phu, chứ không phải của cái kia.
Tathā hi dassanabhāvanānaṃ abhāvepi yesaṃ puthujjanānaṃ, sekhānañca dassanabhāvanāhi bhavitabbaṃ, tesaṃ taduppattikāle tāhi pahātuṃ sakkuṇeyyā akusalā ‘‘dassanenapahātabbā, bhāvanāyapahātabbā’’ti ca vuccanti.
For indeed, even in the absence of insight and development, those unwholesome states that can be abandoned by insight and development when they arise in ordinary people and trainees for whom insight and development should arise, are called "to be abandoned by insight" and "to be abandoned by development."
Thật vậy, mặc dù chưa có Tuệ tri và Thiền tu, nhưng những pháp bất thiện mà những phàm phu và những bậc Hữu học có thể đoạn trừ bằng Tuệ tri và Thiền tu khi chúng phát sinh, thì được gọi là “cần phải đoạn trừ bằng Tuệ tri” (dassanenapahātabba) và “cần phải đoạn trừ bằng Thiền tu” (bhāvanāyapahātabba).
Puthujjanānaṃ pana bhāvanāya abhāvato bhāvanāyapahātabbacintā natthi, tena tesaṃ pavattamānā te dassanena pahātuṃ asakkuṇeyyāpi ‘‘bhāvanāyapahātabbā’’ti na vuccanti.
But for ordinary people, due to the absence of development, there is no consideration of phenomena to be abandoned by development. Therefore, the unwholesome states arising in them, even if they cannot be abandoned by insight, are not called "to be abandoned by development."
Tuy nhiên, đối với phàm phu, vì không có Thiền tu, nên không có sự suy xét về pháp cần phải đoạn trừ bằng Thiền tu. Do đó, những pháp bất thiện phát sinh trong họ mà không thể đoạn trừ bằng Tuệ tri thì không được gọi là “cần phải đoạn trừ bằng Thiền tu”.
Yadi vucceyyuṃ, dassanenapahātabbā bhāvanāyapahātabbānaṃ kesañci keci kadāci ārammaṇārammaṇādhipatiupanissayapaccayehi paccayā bhaveyyuṃ.
If they were to be so called, then some phenomena to be abandoned by insight might sometimes be conditions for some phenomena to be abandoned by development by way of object, predominant object, and proximate support conditions.
Nếu chúng được gọi như vậy, thì một số pháp cần phải đoạn trừ bằng Tuệ tri đôi khi sẽ là paccaya cho một số pháp cần phải đoạn trừ bằng Thiền tu thông qua các paccaya như ārammaṇa, ārammaṇādhipati, upanissaya.
Sakabhaṇḍe chandarāgādīnañhi kesañci sakkāyadiṭṭhādayo keci atītādīsu kismiñci kāle ārammaṇādhipatiupanissayehi paccayā hontīti natthi, na ca paṭṭhāne ‘‘dassanenapahātabbā bhāvanāyapahātabbānaṃ kenaci paccayena paccayo’’ti vuttā, tasmā natthi puthujjanesu pavattamānānamakusalānaṃ bhāvanāyapahātabbapariyāyo.
For indeed, for some of their own passions like sensual desire, some wrong views such as sakkāya-diṭṭhi and so on, are conditions by way of object, predominant object, and proximate support at some time in the past and so on. But it is not stated in the Paṭṭhāna that "phenomena to be abandoned by insight are a condition for phenomena to be abandoned by development by any condition whatsoever." Therefore, there is no category of phenomena to be abandoned by development for unwholesome states arising in ordinary people.
Thật vậy, không có việc một số sakkāyadiṭṭhi v.v... đôi khi là paccaya cho một số chandarāga v.v... trong tài sản của chính mình trong một thời điểm nào đó trong quá khứ v.v... thông qua các paccaya ārammaṇa, ādhipati, upanissaya. Và trong Paṭṭhāna không nói rằng “các pháp cần phải đoạn trừ bằng Tuệ tri là paccaya cho các pháp cần phải đoạn trừ bằng Thiền tu bằng bất kỳ paccaya nào”. Do đó, không có thuật ngữ “cần phải đoạn trừ bằng Thiền tu” cho các pháp bất thiện phát sinh trong phàm phu.
Yadi tattha avacanameva pamāṇaṃ, evaṃ sati sekhasantānapavattānampi akusalānaṃ bhāvanāyapahātabbapariyāyo natthīti āpajjatīti?
If mere non-statement there is the criterion, then it would follow that there is no category of phenomena to be abandoned by development even for unwholesome states occurring in trainees?
Nếu việc không nói đến ở đó là tiêu chuẩn, thì khi đó, các pháp bất thiện phát sinh trong dòng tâm thức của bậc Hữu học cũng không có thuật ngữ “cần phải đoạn trừ bằng Thiền tu” ư?
Nāpajjati, sekhasantānappavattānaṃ bhāvanāya pahātuṃ sakkuṇeyyattā.
It does not follow, because unwholesome states occurring in trainees can be abandoned by development.
Không phải vậy, vì các pháp bất thiện phát sinh trong dòng tâm thức của bậc Hữu học có thể được đoạn trừ bằng Thiền tu.
Teneva ca kiñci katvā sekhānaṃ dassanenapahātabbānaṃ akusalānaṃ pahīnabhāvena assādanābhinandanānaṃ vatthūni na honti.
And for that very reason, having done something, the unwholesome states of trainees that are to be abandoned by insight, due to their abandonment, do not become objects for gratification and delight.
Và chính vì lý do đó, các pháp bất thiện cần phải đoạn trừ bằng Tuệ tri của bậc Hữu học, do đã được đoạn trừ, nên không trở thành đối tượng của sự thích thú và hoan hỷ.
Pahīnatāya eva somanassassa hetubhūtā, avikkhepahetubhūtā ca na domanassaṃ, uddhaccañca uppādentīti na tesaṃ ārammaṇārammaṇādhipatipakatūpanissayabhāvaṃ gacchanti.
Because of their abandonment, they become causes for joy and causes for undistractedness, and do not produce displeasure or restlessness. Hence, they do not become object, predominant object, or natural proximate support conditions for those phenomena.
Chính vì đã được đoạn trừ, chúng là nguyên nhân của sự hoan hỷ và là nguyên nhân của sự không tán loạn, chúng không tạo ra sự buồn bã và phóng dật. Do đó, chúng không trở thành ārammaṇa, ārammaṇādhipati, pakatūpanissaya của các pháp đó.
Na hi pahīnakilese upanissāya ariyā rāgadosavikkhepe uppādenti.
For noble ones do not generate desire, hatred, or distractedness based on abandoned defilements.
Thật vậy, các bậc Thánh không dựa vào những phiền não đã được đoạn trừ để tạo ra tham, sân và phóng dật.
Vuttañca ‘‘sotāpattimaggena ye kilesā pahīnā, te kilese na puneti, na pacceti, na paccāgacchatīti sugato, sakadāgāmi…pe… arahattamaggena…pe… sugato’’ti.
And it has been said: “The defilements that are abandoned by the Sotāpatti-magga, one does not return to, does not go towards, and does not come back to those defilements; thus one is Sugata. Similarly, for the Sakadāgāmi…pe… by the Arahatta-magga…pe… one is Sugata.”
Và đã được nói rằng: ‘Những phiền não nào đã được đoạn trừ bằng Đạo Tu-đà-hoàn (Sotāpattimagga), người ấy không trở lại, không đối diện, không tái phát những phiền não đó nữa, nên gọi là Thiện Thệ (Sugata). Đạo Tư-đà-hàm (Sakadāgāmi)... (v.v.)... Đạo A-la-hán (Arahattamagga)... (v.v.)... gọi là Thiện Thệ.’
Puthujjanānaṃ pana dassanena pahātuṃ sakkuṇeyyā dassanena pahātuṃ asakkuṇeyyānaṃ kenaci paccayena paccayā na hontīti na sakkā vattuṃ, ‘‘diṭṭhiṃ assādeti abhinandati, taṃ ārabbha rāgo uppajjati, diṭṭhi uppajjati, vicikicchā uppajjati, uddhaccaṃ uppajjati, vicikicchaṃ ārabbha vicikicchā uppajjati, diṭṭhi uppajjati, uddhaccaṃ uppajjatī’’ti (paṭṭhā. 1.1.407) diṭṭhivicikicchānaṃ uddhaccārammaṇabhāvassa vuttattā.
However, it cannot be said that for ordinary individuals, the defilements that can be abandoned by direct insight do not serve as conditions, by any means, for defilements that cannot be abandoned by direct insight. This is because it has been stated that wrong view (diṭṭhi) and doubt (vicikicchā) can be objects for restlessness (uddhacca), as in: “One relishes and delights in wrong view; based on that, lust (rāga) arises, wrong view arises, doubt arises, restlessness arises. Based on doubt, doubt arises, wrong view arises, restlessness arises.”
Tuy nhiên, không thể nói rằng đối với phàm nhân, những pháp bất thiện có thể đoạn trừ bằng Tuệ quán (Dassana) không trở thành duyên cho những pháp bất thiện không thể đoạn trừ bằng Tuệ quán bằng bất kỳ duyên nào, bởi vì đã được nói rằng: ‘Khi hoan hỷ và chấp thủ tà kiến (diṭṭhi), thì tham (rāga) khởi lên, tà kiến khởi lên, hoài nghi (vicikicchā) khởi lên, phóng dật (uddhacca) khởi lên. Khi hoan hỷ và chấp thủ hoài nghi, thì hoài nghi khởi lên, tà kiến khởi lên, phóng dật khởi lên.’ (Paṭṭhāna 1.1.407) Điều này cho thấy tà kiến và hoài nghi có thể là đối tượng của phóng dật.
Ettha hi uddhaccanti uddhaccasahagataṃ cittuppādaṃ sandhāya vuttaṃ, na dassanenapahātabbesupi labbhamānacetasikaṃ uddhaccaṃ.
Here, the term uddhaccaṃ refers to a consciousness conjoined with restlessness, not the mental factor of restlessness that can occur even in states to be abandoned by direct insight.
Ở đây, phóng dật (uddhacca) được nói đến là tâm sở phóng dật đồng sanh với tâm, chứ không phải là tâm sở phóng dật có thể tìm thấy ngay cả trong những pháp cần được đoạn trừ bằng Tuệ quán.
Evañca katvā adhipatipaccayaniddese ‘‘diṭṭhiṃ garuṃ katvā assādeti abhinandati, taṃ garuṃ katvā rāgo uppajjati, diṭṭhi uppajjatī’’ti (paṭṭhā. 1.1.415) ettakameva vuttaṃ, na vuttaṃ ‘‘uddhaccaṃ uppajjatī’’ti, tasmā sekhasantānappavattānamakusalānaṃ dassanenapahātabbānaṃ kenaci paccayena paccayattābhāvato puthujjanānaṃ santāneva dassanenapahātabbānamakusalānaṃ paccayā na hontīti na sakkā vattunti paṭṭhāne dassanenapahātabbānaṃ bhāvanāyapahātabbassa ārammaṇārammaṇādhipatiupanissayapaccayattānuddharaṇaṃ sekhasantānappavattānaṃ bhāvanāyapahātabbapariyāyabhāvaṃ sādheti, puthujjanasantāneyeva nadassanenapahātabbānamakusalānaṃ bhāvanāyapahātabbapariyāyabhāvaṃ na sādheti, tasmā dassanabhāvanāhi pahātabbānaṃ atītādibhāvena navattabbattepi yādisānaṃ tāhi anuppattidhammatā āpādetabbā, te puthujjanesu pavattamānā dassanena pahātuṃ sakkuṇeyyā dassanamaggāpekkhāya tadappavattiyampi dassanenapahātabbā nāma.
Having done so, in the Adhipati-Paccaya-Niddesa, it is stated only this much: “Taking wrong view as paramount, one relishes and delights in it; taking that as paramount, lust arises, wrong view arises,” but it is not stated “restlessness arises.” Therefore, since the unwholesome states to be abandoned by direct insight, which occur in the continuum of a Sekha, are not conditions by any means, it cannot be said that for ordinary individuals, the unwholesome states to be abandoned by direct insight in their own continuum are not conditions. Thus, the Patthāna’s omission of direct condition (ārammaṇa-paccaya), predominant condition (ārammaṇādhipati-paccaya), and decisive support condition (upanissaya-paccaya) between dassanena pahātabba and bhāvanāya pahātabba establishes the bhāvanāya pahātabba nature of defilements occurring in the continuum of a Sekha. It does not establish the bhāvanāya pahātabba nature of unwholesome states that are not dassanena pahātabba in the continuum of ordinary individuals. Therefore, even though defilements to be abandoned by direct insight and by development are not to be spoken of as past, etc., those defilements which are to be caused not to arise by these paths, and which occur in ordinary individuals, are called dassanena pahātabba even when they have not yet arisen, owing to the expectation of the path of direct insight.
Và vì vậy, trong phần Giải thích về Duyên Tăng thượng (Adhipatipaccayaniddesa) chỉ nói đến chừng ấy thôi: ‘Khi coi tà kiến là quan trọng, hoan hỷ và chấp thủ nó, thì tham khởi lên, tà kiến khởi lên.’ (Paṭṭhāna 1.1.415) Không nói ‘phóng dật khởi lên’. Do đó, không thể nói rằng những pháp bất thiện cần được đoạn trừ bằng Tuệ quán, vốn tồn tại trong dòng tâm thức của phàm nhân, không có duyên nào cả, bởi vì những pháp bất thiện cần được đoạn trừ bằng Tuệ quán trong dòng tâm thức của những bậc Hữu học (Sekha) không có duyên nào cả. Việc không đề cập đến duyên đối tượng (ārammaṇa), duyên tăng thượng đối tượng (ārammaṇādhipati) và duyên y chỉ tự nhiên (upanissaya) của những pháp cần được đoạn trừ bằng Tuệ quán đối với những pháp cần được đoạn trừ bằng Tu tập (Bhāvanā) trong Paṭṭhāna chứng minh rằng những pháp bất thiện tồn tại trong dòng tâm thức của những bậc Hữu học là những pháp thuộc loại cần được đoạn trừ bằng Tu tập. Nó không chứng minh rằng những pháp bất thiện không cần được đoạn trừ bằng Tuệ quán trong dòng tâm thức của phàm nhân là những pháp thuộc loại cần được đoạn trừ bằng Tu tập. Vì vậy, mặc dù không thể nói về những pháp cần được đoạn trừ bằng Tuệ quán và Tu tập theo cách quá khứ, v.v., nhưng những pháp bất thiện mà sự không tái sanh của chúng cần được tạo ra bằng Tuệ quán và Tu tập, khi chúng tồn tại trong phàm nhân, chúng có thể được đoạn trừ bằng Tuệ quán, và chúng được gọi là những pháp cần được đoạn trừ bằng Tuệ quán ngay cả khi chúng chưa khởi lên, dựa trên sự mong đợi của Đạo Tuệ quán.
Sekhesu pavattamānā bhāvanāya pahātuṃ sakkuṇeyyā tadappavattiyampi tadapekkhāya bhāvanāyapahātabbā nāma.
Those defilements occurring in Sekhas, which can be abandoned by development, are called bhāvanāya pahātabba even when they have not yet arisen, owing to the expectation of that development.
Những pháp bất thiện khi tồn tại trong các bậc Hữu học có thể được đoạn trừ bằng Tu tập, và chúng được gọi là những pháp cần được đoạn trừ bằng Tu tập ngay cả khi chúng chưa khởi lên, dựa trên sự mong đợi của Đạo Tu tập.
Dassanena pahātuṃ asakkuṇeyyā pana puthujjanesu pavattamānā heṭṭhā vuttanayena nevadassanenapahātabbā nabhāvanāyapahātabbā, tesu bhāvanāyapahātabbā sahāyavirahato vipākaṃ na janenti.
However, those defilements in ordinary individuals that cannot be abandoned by direct insight are, as explained below, neither dassanena pahātabba nor bhāvanāya pahātabba. Among these, the bhāvanāya pahātabba do not produce resultants due to the absence of a companion.
Tuy nhiên, những pháp bất thiện không thể đoạn trừ bằng Tuệ quán, khi chúng tồn tại trong phàm nhân, theo cách đã nói ở trên, chúng không phải là những pháp cần được đoạn trừ bằng Tuệ quán cũng không phải là những pháp cần được đoạn trừ bằng Tu tập. Trong số đó, những pháp cần được đoạn trừ bằng Tu tập không tạo ra quả báo do thiếu bạn đồng hành.
Tathā hi tesaṃ dassanenapahātabbasaṅkhātaṃ sahakārīkāraṇaṃ sahāyabhūtaṃ natthīti bhāvanāyapahātabbacetanāya nānakkhaṇikakammapaccayabhāvo na vutto.
Indeed, since there is no cooperative cause, no companion, in the form of the dassanena pahātabba for them, the nānākkhāṇika-kamma-paccaya relationship for bhāvanāya pahātabba-cetanā is not mentioned.
Thật vậy, vì không có nguyên nhân hỗ trợ, tức là bạn đồng hành, được gọi là những pháp cần được đoạn trừ bằng Tuệ quán, nên không nói đến trạng thái duyên nghiệp dị thời của tâm sở tư (cetanā) cần được đoạn trừ bằng Tu tập.
Apekkhitabbadassanabhāvanārahitānaṃ pana puthujjanesu uppajjamānānaṃ sakabhaṇḍe chandarāgādīnaṃ, uddhaccasahagatacittuppādassa ca saṃyojanattayatadekaṭṭhakilesānaṃ anupacchinnatāya aparikkhīṇasahāyānaṃ vipākuppādanaṃ na sakkā paṭikkhipitunti uddhaccasahagatadhammānaṃ vipāko vibhaṅge vuttoti.
But for those defilements arising in ordinary individuals, which are devoid of the requisite direct insight and development, such as desire-lust for one’s own possessions and the consciousness conjoined with restlessness, since the three fetters and the defilements existing with them are not cut off and their companions are not exhausted, the production of resultants cannot be denied. Thus, the resultant of states conjoined with restlessness is mentioned in the Vibhaṅga.
Tuy nhiên, không thể bác bỏ việc tạo ra quả báo của những ham muốn, v.v., đối với tài sản của mình, và của tâm sở phóng dật đồng sanh, cũng như của ba kiết sử và các phiền não đồng sanh với chúng, khi chúng khởi lên trong phàm nhân mà không có Tuệ quán và Tu tập cần thiết, do sự không đoạn trừ và không tận diệt các bạn đồng hành. Vì vậy, quả báo của các pháp đồng sanh với phóng dật đã được nói trong Vibhaṅga.
Yadi evaṃ, apekkhitabbadassanabhāvanārahitānaṃ akusalānaṃ ‘‘nevadassanenanabhāvanāyapahātabbā’’ti vattabbatā āpajjatīti?
If so, does it follow that unwholesome states devoid of the requisite direct insight and development should be called “neither to be abandoned by direct insight nor by development”?
Nếu vậy, thì những pháp bất thiện không có Tuệ quán và Tu tập cần thiết sẽ trở thành những pháp ‘không cần được đoạn trừ bằng Tuệ quán cũng không cần được đoạn trừ bằng Tu tập’ phải không?
Nāpajjati, appahātabbasabhāvānaṃ kusalādīnaṃ ‘‘nevadassanenanabhāvanāyapahātabbā’’ti vuttattā, appahātabbaviruddhasabhāvattā ca akusalānaṃ.
No, it does not follow, because wholesome states, etc., which are by nature not to be abandoned, are called “neither to be abandoned by direct insight nor by development,” and unwholesome states are by nature opposite to what is not to be abandoned.
Không phải vậy, vì những pháp thiện, v.v., vốn có bản chất không cần đoạn trừ, đã được nói là ‘không cần được đoạn trừ bằng Tuệ quán cũng không cần được đoạn trừ bằng Tu tập’, và các pháp bất thiện thì có bản chất đối lập với không cần đoạn trừ.
Yadi evaṃ te imasmiṃ tike navattabbāti vattabbā āpajjantīti?
If so, does it follow that these unwholesome states should be said to be “not to be spoken of” in this triad?
Nếu vậy, thì phải nói rằng những pháp đó không được đề cập trong nhóm ba này phải không?
Nāpajjanti, cittuppādakaṇḍe dassitānaṃ dvādasākusalacittuppādānaṃ dvīhi padehi saṅgahitattā.
No, it does not follow, because the twelve unwholesome consciousnesses shown in the Cittuppādakaṇḍa are subsumed under two terms.
Không phải vậy, vì mười hai tâm bất thiện đã được trình bày trong phần về tâm sở đã được bao gồm trong hai thuật ngữ.
Yathā hi uppannattike dhammavasena sabbesaṃ saṅkhatadhammānaṃ saṅgahitattā kālavasena asaṅgahitāpi atītā ‘‘navattabbā’’ti na vuttā cittuppādānurūpena saṅgahitesu navattabbassa abhāvā, evaṃ idhāpi cittuppādabhāvena saṅgahitesu navattabbassa abhāvā ‘‘navattabbā’’ti na vuttā.
Just as in the Uppannattika, because all conditioned phenomena are subsumed in terms of dhammas, past phenomena, even though not subsumed in terms of time, are not called “not to be spoken of,” because there is no category of “not to be spoken of” among those subsumed according to consciousness; similarly, here too, because there is no category of “not to be spoken of” among those subsumed as consciousness, they are not called “not to be spoken of.”
Cũng như trong nhóm ba về sự khởi sanh (uppannattika), mặc dù các pháp quá khứ không được bao gồm theo thời gian, nhưng chúng không được nói là ‘không được đề cập’ vì không có pháp nào không được đề cập trong các pháp được bao gồm theo bản chất của tâm sở; tương tự, ở đây cũng vậy, không có pháp nào không được đề cập trong các pháp được bao gồm theo bản chất của tâm sở, nên chúng không được nói là ‘không được đề cập’.
Sabbena sabbañhi dhammavasena asaṅgahitassa tikadukesu navattabbatāpatti.
Indeed, the category of "not to be spoken of" in the triads and dyads applies to what is not subsumed at all in terms of dhammas.
Thật vậy, hoàn toàn là các pháp không được bao gồm theo bản chất sẽ rơi vào trạng thái không được đề cập trong các nhóm ba và nhóm hai.
Yattha hi cittuppādo koci niyogato navattabbo atthi, tattha tesaṃ catuttho koṭṭhāso atthīti yathāvuttapadesu viya tatthāpi bhinditvā bhājetabbe cittuppāde bhinditvā bhājeti ‘‘siyā navattabbāparittārammaṇā’’tiādinā, tadabhāvā uppannattike, idha ca tathā na vuttanti.
If there is any consciousness that is necessarily not to be spoken of, then there is a fourth division for them; and in such consciousnesses to be divided and classified, just as in the aforesaid terms, it is divided and classified as “some may be not to be spoken of, with limited objects,” etc. As there is no such case in the Uppannattika and here, it is not stated thus.
Nơi nào có một tâm sở nào đó nhất định không được đề cập, nơi đó có phần thứ tư của chúng. Vì vậy, như trong các đoạn đã nói, ở đó cũng phân chia tâm sở cần được phân chia bằng cách nói ‘có thể là những pháp không được đề cập, có đối tượng là hữu hạn’ (siyā navattabbāparittārammaṇā), v.v. Do không có điều đó, nên trong nhóm ba về sự khởi sanh và ở đây, không nói như vậy.
Evampi yathā aphoṭṭhabbattā rūpadhātuyaṃ tayo mahābhūtā na paramatthato sappaṭighā, evaṃ apekkhitabbabhāvanārahitā puthujjanesu pavattamānā sakabhaṇḍe chandarāgādayo pana paramatthato bhāvanāya pahātabbāti bhāvanāyapahātabbānaṃ nānakkhaṇikakammapaccayatā na vuttā, na ca ‘‘dassanenapahātabbā bhāvanāyapahātabbānaṃ kenaci paccayena paccayo’’ti vuttā.
Even so, just as the three great elements in the rūpadhātu are not ultimately impinging due to their non-tangibility, similarly, desire-lust and other defilements occurring in ordinary individuals, which are devoid of the requisite development, are not ultimately bhāvanāya pahātabba. Therefore, the nānākkhāṇika-kamma-paccaya relationship for bhāvanāya pahātabba is not mentioned, nor is it stated, “dassanena pahātabba are conditions for bhāvanāya pahātabba by any means.”
Cũng như vậy, mặc dù ba đại chủng trong giới sắc không phải là những pháp có chướng ngại theo nghĩa tối hậu vì chúng không có xúc chạm, thì tương tự, những ham muốn, v.v., đối với tài sản của mình, tồn tại trong phàm nhân mà không có Tu tập cần thiết, không phải là những pháp cần được đoạn trừ bằng Tu tập theo nghĩa tối hậu. Vì vậy, không nói đến duyên nghiệp dị thời của những pháp cần được đoạn trừ bằng Tu tập, và cũng không nói ‘những pháp cần được đoạn trừ bằng Tuệ quán là duyên cho những pháp cần được đoạn trừ bằng Tu tập bằng bất kỳ duyên nào’.
Ye hi dassanenapahātabbapaccayā kilesā, na te dassanato uddhaṃ pavattanti.
For the defilements that are to be abandoned by direct insight do not continue to arise after direct insight.
Thật vậy, những phiền não là duyên cần được đoạn trừ bằng Tuệ quán thì không tồn tại vượt quá Tuệ quán.
Dassanenapahātabbapaccayassāpi pana uddhaccasahagatassa sahāyavekallamattameva dassanena kataṃ, na tassa koci bhāvo dassanena anuppattidhammataṃ āpāditoti tassa ekantabhāvanāyapahātabbatā vuttā, tasmā uddhaccabhāvena ekasabhāvasseva tassa sati sahāye vipākuppādanavacanaṃ, asati ca vipākānuppādanavacanaṃ na virujjhati.
And as for that which is associated with agitation (uddhaccasahagata), being a factor to be abandoned by seeing, merely the absence of a companion is brought about by seeing, and no state of its being is made such that it does not arise again by seeing. Therefore, it is not said that its being exclusively abandoned by development (bhāvanāyapahātabba) is taught. For this reason, regarding that which is of a single nature due to being Uddhacca, the statement of producing vipāka when there is a companion, and the statement of not producing vipāka when there is no companion, is not contradictory.
Tuy nhiên, đối với phiền não uddhacca-sahagata (phóng dật đi kèm) thuộc loại dassanena-pahātabba (đoạn trừ bằng Tuệ Kiến), việc đoạn trừ bằng Tuệ Kiến chỉ làm mất đi sự hỗ trợ của nó, chứ không làm cho bản chất của nó trở thành không còn tái sinh. Do đó, không thể nói rằng nó hoàn toàn là bhāvanāya-pahātabba (đoạn trừ bằng Tuệ Thiền). Vì vậy, lời nói rằng khi có sự hỗ trợ, tâm uddhacca-sahagata ấy sinh ra quả dị thục, và khi không có sự hỗ trợ, nó không sinh ra quả dị thục là không mâu thuẫn.
Tayidaṃ sabbametesaṃ ācariyānaṃ ahopurisikāramattaṃ.
And all of this is merely the self-importance of these teachers.
Tất cả những điều này chỉ là sự kiêu căng của các vị đạo sư ấy.
Uddhaccasahagatassa ekantabhāvanāyapahātabbabhāvena vuttattā.
Because Uddhaccasahagata is stated as being exclusively abandonable by development.
Vì tâm uddhacca-sahagata đã được tuyên bố là hoàn toàn bhāvanāya-pahātabba.
Evañhi vuttaṃ bhagavatā ‘‘katame dhammā bhāvanāyapahātabbā.
For thus it was said by the Blessed One: “Which states are abandonable by development?
Thật vậy, Đức Thế Tôn đã dạy: “Những pháp nào là bhāvanāya-pahātabba?
Uddhaccasahagato cittuppādo’’ti (dha. sa. 1406).
The mind-state accompanied by agitation (uddhaccasahagata cittuppādo).”
Là tâm sở uddhacca-sahagata” (Dhammasaṅgaṇī 1406).
Yadi ca uddhaccasahagataṃ nabhāvanāyapahātabbaṃ abhavissa, yathā atītārammaṇattike ‘‘niyogā anāgatārammaṇā natthī’’ti (dha. sa. 1433) vatvā vibhajja vuttaṃ, evamidhāpi ‘‘niyogā bhāvanāyapahātabbā natthī’’ti vatvā ‘‘uddhaccasahagato siyā bhāvanāyapahātabbo siyā navattabbo ‘dassanenapahātabbo’tipi ‘bhāvanāyapahātabbo’tipī’’tiādi vattabbaṃ siyā, na ca tathā vuttaṃ.
And if Uddhaccasahagata were not abandonable by development, then, just as in the atītārammaṇattika it is said, “There are no dhammas whose objects are invariably future,” and then it is analyzed and stated, so too here it would have to be said, “There are no dhammas invariably abandonable by development,” and also, “Uddhaccasahagata might be abandonable by development, or it might not be said as ‘abandonable by seeing’ or ‘abandonable by development’,” and so on. But it was not said in that manner.
Nếu tâm uddhacca-sahagata không phải là bhāvanāya-pahātabba, thì lẽ ra phải được nói rõ như trong atītārammaṇattike (Tam đề về đối tượng quá khứ) đã nói và phân tích rằng “không có pháp nào luôn có đối tượng vị lai”, thì ở đây cũng phải nói rằng “không có pháp nào luôn là bhāvanāya-pahātabba” và “tâm uddhacca-sahagata có thể là bhāvanāya-pahātabba, có thể không cần phải nói là ‘ dassanena-pahātabba’ hay ‘ bhāvanāya-pahātabba’” v.v... nhưng lại không được nói như vậy.
Yā ca ‘‘tamatthaṃ paṭipādentehi yadi vucceyyu’’ntiādinā yutti vuttā, sāpi ayutti.
And the reasoning presented with “if it were to be said by those who maintain that meaning” and so on, that too is not valid reasoning.
Và lý lẽ được đưa ra bằng cách nói “nếu những người muốn đạt được mục đích đó nói rằng” v.v... thì đó cũng là phi lý.
Dassanenapahātabbārammaṇānaṃ rāgadiṭṭhivicikicchāuddhaccānaṃ tena tena pahātabbabhāvavasena icchitattā.
Because attachment, wrong view, doubt, and agitation, whose objects are abandonable by seeing, are desired as being abandonable by that particular means.
Vì các phiền não rāga (tham), diṭṭhi (tà kiến), vicikicchā (hoài nghi), uddhacca (phóng dật) có đối tượng thuộc loại dassanena-pahātabba đã được chấp nhận là phải đoạn trừ bằng phương pháp tương ứng.
Yañca ‘‘uddhaccaṃ uppajjatī’’ti uddhaccasahagatacittuppādo vuttoti dassetuṃ adhipatipaccayaniddese uddhaccassa anuddharaṇaṃ kāraṇavasena vuttaṃ, tampi akāraṇaṃ aññatthāpi sāvasesapāṭhānaṃ dassanato.
And the non-mention of Uddhacca in the Adhipatipaccaya-niddesa, which was stated as a reason to show that "Uddhacca arises" means Uddhaccasahagatacittuppāda, that too is no reason, since even in other places there are texts with remaining parts.
Và việc không đề cập đến uddhacca trong phần giải thích về adhipati-paccaya (duyên chủ) để chỉ ra rằng tâm uddhacca-sahagata được nói đến trong câu “ uddhaccaṃ uppajjati” (phóng dật sinh khởi) là vô căn cứ, bởi vì các đoạn văn còn sót lại cũng được thấy ở những chỗ khác.
Tathā hi ‘‘atīto dhammo paccuppannassa dhammassa, anāgato dhammo paccuppannassa dhammassa ārammaṇapaccayena paccayo’’ti etesaṃ vibhaṅge cetopariyañāṇaggahaṇaṃ katvā ‘‘paccuppanno dhammo paccuppannassa dhammassā’’ti imassa vibhaṅge labbhamānampi cetopariyañāṇaṃ na gahitaṃ.
For instance, in the analysis of "a past phenomenon is a condition for a present phenomenon, a future phenomenon is a condition for a present phenomenon by way of object condition," Ceto-pariya-ñāṇa is included, but Ceto-pariya-ñāṇa, though obtainable in the analysis of "a present phenomenon is for a present phenomenon," is not taken.
Thật vậy, trong phần phân tích các câu “pháp quá khứ là duyên đối tượng cho pháp hiện tại, pháp vị lai là duyên đối tượng cho pháp hiện tại” thì đã lấy ví dụ về cetopariyañāṇa (tha tâm thông), nhưng trong phần phân tích câu “pháp hiện tại là duyên đối tượng cho pháp hiện tại” thì cetopariyañāṇa được tìm thấy lại không được lấy làm ví dụ.
Yampi bhāvanāyapahātabbassa vipākadānamhi dassanenapahātabbassa sahāyabhāvūpagamanaṃ vuttaṃ, tampi vicāretabbaṃ – kiṃ avijjādi viya dānasīlādīnaṃ upapattiyaṃyeva vipākadānasāmatthiyā ṭhānavasena dassanenapahātabbā bhāvanāyapahātabbānaṃ sahakārīkāraṇaṃ hoti, udāhu kileso viya kammassa paṭisandhidānamhīti?
And the statement that what is abandonable by seeing becomes a companion for what is abandonable by development in giving vipāka, that too should be investigated: Is what is abandonable by seeing a co-operative cause for what is abandonable by development, in the way ignorance etc. are causes for the attainment of results of generosity, morality etc., standing in the capacity of being capable of giving vipāka only upon occurrence, or is it like defilements for kamma in giving rebirth-linking?
Và việc nói rằng dassanena-pahātabba trở thành trợ duyên cho bhāvanāya-pahātabba trong việc cho quả dị thục cũng cần phải xem xét – liệu dassanena-pahātabba có phải là trợ duyên cho bhāvanāya-pahātabba theo cách mà avijjā (vô minh) v.v... là nguyên nhân hỗ trợ cho dāna (bố thí), sīla (giới) v.v... trong việc cho quả dị thục ngay từ khi sinh khởi, hay nó giống như kilesa (phiền não) đối với kamma (nghiệp) trong việc cho quả tái sinh?
Kiñcettha – yadi tāva purimo nayo, sekhasantāne bhāvanāyapahātabbassa akiriyābhāvo āpajjati, pahīnāvijjāmānataṇhānusayasmiṃ santāne dānādi viya sahāyavekallena avipākasabhāvataṃ āpannattā.
And further, in this matter: if it is the former method, then for a Sekkha being, the non-activity of what is abandonable by development would arise, because it has attained the nature of not giving vipāka due to the absence of a companion, just like generosity etc. in a being whose ignorance, conceit, and craving anusasayas have been eliminated.
Và ở đây, nếu theo cách thứ nhất, thì trong dòng tâm thức của bậc Hữu học (sekha), bhāvanāya-pahātabba sẽ trở thành không hoạt động, bởi vì trong dòng tâm thức của bậc đã đoạn trừ avijjā (vô minh), māna (ngã mạn), taṇhā (ái) và các tùy miên (anusaya), nó sẽ không cho quả dị thục do thiếu sự hỗ trợ, giống như dāna v.v...
Atha dutiyo, bhāvanāyapahātabbattena abhimatassāpi dassanenapahātabbabhāvo āpajjati, paṭisandhidāne sati apāyagamanīyasabhāvānativattanato, tasmā amhehi heṭṭhā vuttanayeneva uddhaccasahagatassa vipākadānaṃ sampaṭicchitabbaṃ, na yesaṃ kesañci vacanaṃ.
If it is the latter, then even what is intended to be abandonable by development would become abandonable by seeing, because if rebirth-linking is given, its nature of leading to states of woe cannot be surpassed. Therefore, we should accept the giving of vipāka by Uddhaccasahagata only in the manner stated below, and not the words of just anyone.
Nếu theo cách thứ hai, thì ngay cả pháp được coi là bhāvanāya-pahātabba cũng sẽ trở thành dassanena-pahātabba, vì khi cho quả tái sinh thì không thể vượt qua bản chất dẫn đến các cõi khổ (apāya). Do đó, chúng ta phải chấp nhận việc uddhaccasahagata cho quả dị thục theo cách đã nói ở trên, chứ không phải theo lời nói của bất kỳ ai.
Paṭṭhānānusārīhi bhavitabbanti.
One should follow the Paṭṭhāna.
Phải tuân theo Paṭṭhāna (Duyên hệ).
537-8. Yanti yaṃ āvajjanadvayaṃ.
537-8. Yaṃ means that twin-consciousness of advertence (āvajjana-dvayaṃ).
537-8. Yaṃ (cái nào) là hai tâm āvajjana (hướng tâm).
Karaṇamattattāti karaṇamattameva ṭhapetvā phaladānābhāvato.
Karaṇamattattā means because there is no giving of result, leaving only the act of doing.
Karaṇamattattā (chỉ là sự hành động) là vì chỉ là sự hành động mà không cho quả.
Vātapupphasamanti moghapupphasamaṃ, yathā taṃ paṭhamasañjātaṃ acchinnamūlepi rukkhe nibbattaṃ purimehi adinnaphalattā phalanibbattakaṃ na hoti, evamidaṃ anupacchinnabhavamūlepi santāne nibbattaṃ anāsevanabhāvena phaladāyakaṃ na hotīti adhippāyo.
Vātapupphasamaṃ means like a barren flower, just as that flower, which initially blossoms on a tree whose root is not cut, does not produce fruit because earlier ones did not give fruit; likewise, these two advertence consciousnesses, arising in a being whose root of existence is not cut, do not yield fruit due to not being repeatedly cultivated.
Vātapupphasamaṃ (giống như hoa gió) là giống như hoa vô ích. Ý muốn nói rằng, giống như bông hoa đầu tiên nở trên cây chưa bị đứt rễ, nhưng vì những bông hoa trước đó không cho quả nên nó cũng không cho quả, thì tâm āvajjana này cũng vậy, dù sinh khởi trong dòng tâm thức chưa bị đứt rễ sinh tử, nhưng do không có sự tích lũy (āsevanabhāva) nên nó không cho quả.
Javanattaṃ tu sampattanti aṭṭhārasavidhaṃ khīṇāsavāveṇikaṃ viññāṇamāha.
Javanattaṃ tu sampattaṃ refers to the eighteen kinds of functional consciousness (kiriya-citta) unique to Arahants (khīṇāsava).
Javanattaṃ tu sampattaṃ (tâm javana đã đạt đến) là nói đến 18 loại tâm kiriya (hành) độc đáo của bậc Arahán.
Kiccasādhanatoti bhavataṇhāmūlassa avocchinnabhāve sati kusalākusalakammakiccassa sādhanato, dānāditaṃtaṃkiccasādhanavasena vā.
Kiccasādhanato means by accomplishing the function of wholesome and unwholesome kamma when the root of craving for existence is not cut; or, by accomplishing various functions such as giving and so on.
Kiccasādhanato (do hoàn thành nhiệm vụ) là do hoàn thành nhiệm vụ của nghiệp thiện và bất thiện khi gốc bhava-taṇhā (ái hữu) chưa bị đoạn trừ, hoặc do hoàn thành các nhiệm vụ bố thí v.v...
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā hi chinnamūlassa rukkhassa pupphaṃ pupphanamattaṃ ṭhapetvā aphalameva hoti, evametampi taṃtaṃkiccasādhanamattaṃ ṭhapetvā samucchinnabhavataṇhāmūle santāne pavattanato aphalamevāti.
This means: just as the flower of a tree whose root is cut is unfruitful, leaving only the act of blossoming, so too these functional consciousnesses, arising in a being whose root of craving for existence is completely eradicated, are unfruitful, leaving only the accomplishment of their respective functions.
Điều này có nghĩa là: giống như bông hoa của cây đã bị đứt rễ chỉ là sự nở hoa mà không cho quả, thì tâm kiriya độc đáo của bậc Arahán này cũng vậy, chỉ hoàn thành các nhiệm vụ tương ứng (như bố thí v.v...) mà không cho quả, vì nó sinh khởi trong dòng tâm thức mà gốc bhava-taṇhā đã bị đoạn trừ.
539-40. Paṭiccāti hetudhammassa paṭimukhaṃ gantvā taṃ apaccakkhāya.
539-40. Paṭiccā means going towards the causal phenomenon, not abandoning it.
539-40. Paṭicca (nương tựa) là đi đối diện với pháp nhân, không từ bỏ nó.
Etīti pavattati, tiṭṭhati uppajjati vāti vuttaṃ hoti.
Etī means it occurs, it remains, or it arises. This is said.
Eti (diễn tiến) là sinh khởi, tồn tại hoặc phát sinh.
‘‘Etī’’ti hi idaṃ uppattiṭṭhitīnaṃ sādhāraṇavasena pavattiparidīpakaṃ.
Indeed, the word “Etī” indicates occurrence in a general sense for both arising and remaining.
Thật vậy, từ “ eti” này chỉ sự diễn tiến nói chung cho cả sự sinh khởi và sự tồn tại.
Tenevāha ‘‘ṭhitiyuppattiyāpi vā’’ti.
That is why it is said ‘‘ṭhitiyuppattiyāpi vā’’ (for remaining or for arising).
Chính vì thế mà nói “ṭhitiyuppattiyāpi vā” (hoặc là sự tồn tại và sự sinh khởi).
Ekacco hi paccayo ṭhitiyā eva upakārako hoti yathā pacchājātapaccayo, ekacco uppattiyā eva yathā anantarādiko, ekacco ubhayassa yathā hetuādayo.
For some conditions are helpful only for remaining, like the Post-nascence condition (pacchājāta-paccaya); some only for arising, like the Contiguity condition (anantara-paccaya) and so on; and some for both, like the Root condition (hetu-paccaya) and so on.
Thật vậy, có một số duyên chỉ hỗ trợ cho sự tồn tại, như duyên hậu sinh (pacchājāta-paccaya); một số duyên chỉ hỗ trợ cho sự sinh khởi, như duyên vô gián (anantara-paccaya) v.v...; và một số duyên hỗ trợ cho cả hai, như duyên nhân (hetu-paccaya) v.v...
Evaṃ paccaya-saddassa vacanatthaṃ dassetvā idāni paccayalakkhaṇaṃ dassento āha ‘‘yo dhammo’’tiādi.
Having thus explained the etymology of the word paccaya, the teacher now states the characteristic of paccaya, saying ‘‘yo dhammo’’ and so on.
Sau khi trình bày ý nghĩa từ ngữ của từ paccaya (duyên) như vậy, bây giờ để trình bày đặc tính của duyên, Ngài nói “yo dhammo” (pháp nào) v.v...
Yoti hetudhammo.
Yo means the causal phenomenon.
Yo (cái nào) là pháp nhân.
Yassāti yassa phaladhammassa.
Yassā means for which resultant phenomenon.
Yassā (của cái nào) là của pháp quả nào.
Ṭhitiyuppattiyāpi vāti ṭhititthaṃ, uppattitthaṃ vā.
Ṭhitiyuppattiyāpi vā means for the purpose of remaining or for the purpose of arising; or else,
Ṭhitiyuppattiyāpi vā (hoặc là sự tồn tại và sự sinh khởi) là vì sự tồn tại, hoặc vì sự sinh khởi.
Ṭhitiyāti vā ṭhitikkhaṇe, uppattiyāti uppādakkhaṇe.
Ṭhitiyā means at the moment of remaining, uppattiyā means at the moment of arising.
Ṭhitiyā (trong sự tồn tại) là trong sát-na tồn tại; uppattiyā (trong sự sinh khởi) là trong sát-na sinh khởi.
Yassa dhammassa upakāro, yassa dhammassa ṭhitiyuppattiyāti vā sambandho.
The connection is: for which phenomenon there is help, or for which phenomenon there is remaining or arising.
Hoặc là sự hỗ trợ của pháp nào, hoặc là sự tồn tại và sự sinh khởi của pháp nào, đó là sự liên kết.
‘‘Upakāro’’ti iminā dhammena dhammasattiupakārakaṃ dasseti.
By ‘‘Upakāro’’ (help), it shows the helper of the phenomenon's potential by means of the phenomenon.
Bằng từ “upakāro” (sự hỗ trợ), Ngài chỉ ra rằng pháp hỗ trợ cho năng lực của pháp.
‘‘Sambhavo’’tiādi paccayasseva pariyāyadassanaṃ.
‘‘Sambhavo’’ and so on is a presentation of synonyms for paccaya itself.
“Sambhavo” (nguồn gốc) v.v... là sự trình bày các từ đồng nghĩa của duyên.
Sambhavati etasmāti sambhavo.
That from which something arises is sambhavo (source).
Vì từ đó mà sinh khởi, nên gọi là sambhavo (nguồn gốc).
Tathā pabhavo.
Likewise pabhavo (origin).
Cũng vậy, pabhavo (nguồn gốc).
Hinoti patiṭṭhāti etthāti hetu.
That in which something is established or rooted is hetu (root).
Vì nó chứa đựng hoặc thiết lập ở đó, nên gọi là hetu (nhân).
Anekatthattā dhātusaddānaṃ hi-saddo mūla-saddo viya patiṭṭhattho veditabbo.
Due to the many meanings of root-words (dhātu-saddānaṃ), the word hi should be understood in the sense of ‘established’ like the word ‘mūla’.
Do các từ gốc có nhiều nghĩa, từ hi phải được hiểu là có nghĩa là “thiết lập” như từ “mūla” (gốc).
Hinoti vā etena kammanidānabhūtena uddhaṃ ojaṃ abhiharantena mūlena viya pādapo tappaccayaṃ phalaṃ gacchati, vuddhiṃ viruḷhiṃ āpajjatīti hetu.
Or, a tree (pādapo) goes to growth and development by means of the root that conveys sap upwards, just as a fruit related to its cause goes to growth and development by this root, which is the cause of kamma; therefore, hetu (root).
Hoặc vì nhờ nó mà quả tương ứng đạt được sự phát triển và tăng trưởng, giống như cái cây đạt được sự phát triển và tăng trưởng nhờ rễ mang chất dinh dưỡng lên trên, nên gọi là hetu.
Attano phalaṃ karotīti kāraṇaṃ.
That which produces its own result is kāraṇaṃ (cause).
Vì nó tạo ra quả của chính nó, nên gọi là kāraṇaṃ (nguyên nhân).
Paccayo matoti paccayova ‘‘sambhavo’’tiādito mato.
Paccayo mato means paccaya is understood from “sambhavo” and so on.
Paccayo mato (được biết là duyên) có nghĩa là duyên được biết từ “ sambhavo” v.v...
Atthato ete samānā, byañjanamattaṃyeva nesaṃ nānattanti vuttaṃ hoti.
In meaning, these are the same; it is said that only their expression is different.
Điều này có nghĩa là về nghĩa thì chúng giống nhau, chỉ khác nhau về hình thức từ ngữ.
541-5. Evaṃ paṭṭhāne āgatasabbapaccayānaṃ sādhāraṇavasena atthaṃ vatvā idhādhippetassa hetupaccayasseva sarūpaṃ dassetuṃ ‘‘lobhādi pana yo dhammo’’tiādi vuttaṃ.
541-5. Having thus stated the general meaning of all conditions mentioned in the Paṭṭhāna, the passage ‘‘lobhādi pana yo dhammo’’ and so on, is said to illustrate the specific nature of the Hetu condition intended here.
541-5. Sau khi trình bày ý nghĩa chung của tất cả các duyên được đề cập trong Paṭṭhāna như vậy, để chỉ ra bản chất của duyên nhân (hetu-paccaya) được đề cập ở đây, Ngài đã nói “lobhādi pana yo dhammo” (pháp nào là tham v.v...) v.v...
Mūlaṭṭhenāti sampayuttānaṃ suppatiṭṭhitabhāvasādhanasaṅkhātamūlaṭṭhena.
Mūlaṭṭhenā means in the sense of a root, which is the accomplishment of the well-established state of the conascent factors.
Mūlaṭṭhenā (với nghĩa là gốc) là với nghĩa là gốc, tức là làm cho các pháp tương ưng được thiết lập vững chắc.
Chaḷevāti mūlaṭṭhenūpakārakabhāvassa tesameva āveṇikabhāvena ete chaḷeva.
Chaḷevā means these six alone, owing to their unique nature as causes in the sense of a root.
Chaḷevā (chỉ có sáu) là chỉ có sáu loại này, vì chúng là độc đáo trong việc hỗ trợ với nghĩa là gốc.
Jātitoti kusalākusalābyākatajātito.
Jātito means by way of wholesome, unwholesome, and indeterminate types.
Jātito (theo loại) là theo loại thiện, bất thiện, và vô ký.
Navadhāti tayo kusalahetū, tayo akusalahetū, tayo abyākatahetūti navadhā.
Navadhā means threefold wholesome roots, threefold unwholesome roots, and threefold indeterminate roots, thus ninefold.
Navadhā (chín loại) là ba nhân thiện, ba nhân bất thiện, và ba nhân vô ký, tổng cộng là chín loại.
Dhammānaṃ…pe… sādhakoti yathā sālivīhibījādīni sālivīhiādibhāvassa sādhakāni, maṇiādipabhāvatthūnañca nīlādivaṇṇāni nīlādimaṇipabhāya sādhakāni, evaṃ hetupaccayo yathārahaṃ attano sampayuttānaṃ kusalādittasādhakoti kusalākusalābyākatadhammānaṃ yathākkamaṃ kusalākusalābyākatabhāvasādhako mūlaṭṭhoti ayamettha attho.
“Dhammānaṃ…pe…sādhako” means that just as seeds of rice and barley, etc., bring about the state of rice and barley, etc., and blue and other colors of gems and other luminous substances bring about the blue and other brilliance of gems, similarly the hetupaccaya, as appropriate, accomplishes the kusala and other states of its associated dhammas; thus, it is the root that brings about the states of wholesome, unwholesome, and indeterminate dhammas respectively. This is the meaning here.
Dhammānaṃ…pe… sādhako (người hoàn thành các pháp) nghĩa là: Như các hạt giống lúa, lúa mì, v.v., là những thứ hoàn thành trạng thái lúa, lúa mì, v.v.; và như các màu xanh, v.v., của các vật chất có ánh sáng như ngọc báu, v.v., là những thứ hoàn thành ánh sáng ngọc báu màu xanh, v.v.; tương tự như vậy, duyên nhân (hetupaccaya) tùy theo sự thích hợp, hoàn thành trạng thái thiện, v.v., của các pháp đồng sanh với nó. Do đó, đây là ý nghĩa: Dhammānaṃ…pe… sādhako là nguyên nhân căn bản (mūlaṭṭha) hoàn thành trạng thái thiện, bất thiện, vô ký của các pháp thiện, bất thiện, vô ký theo thứ tự.
Eke ācariyāti revatācariyaṃ, tassa sissānusisse ca sandhāyāha.
“Eke ācariyā” (some teachers) is said referring to Acariya Revata and his disciples and grand-disciples.
Eke ācariyā (một số vị thầy) được nói đến để chỉ Tôn giả Revata và các đệ tử, đệ tử kế tiếp của Ngài.
Atha vā garumhi bahuvacanampi yujjatīti revatācariyameva sandhāya ‘‘eke ācariyā’’ti vuttaṃ.
Alternatively, the plural form is suitable when referring to a revered person, so “eke ācariyā” is said referring only to Acariya Revata.
Hoặc cũng hợp lý khi dùng số nhiều cho một vị thầy đáng kính, nên lời nói “eke ācariyā” (một số vị thầy) đã được nói để chỉ riêng Tôn giả Revata.
Evaṃ santeti yadi mūlaṭṭho kusalādibhāvasādhako, evaṃ sati.
Evaṃ sante means, if the fundamental principle (mūlaṭṭho) is that which establishes the state of wholesome (kusala) and so on, then it is so.
Evaṃ sante (nếu là như vậy) nghĩa là, nếu nguyên nhân căn bản (mūlaṭṭha) là thứ hoàn thành trạng thái thiện, v.v., thì khi là như vậy.
Yathā cittaṃ cittajarūpānaṃ paccayo hoti, evaṃ taṃsampayuttadhammāpīti āha ‘‘taṃsamuṭṭhānarūpisū’’ti, hetusamuṭṭhānarūpesūti attho.
Just as mind is a condition for mind-born rūpa, so too are the states associated with it; therefore, it is said, " in the rūpas originating from them," meaning, in the rūpas originating from the roots (hetu).
Như tâm là duyên cho các sắc do tâm sanh, thì các pháp đồng sanh với tâm cũng vậy. Do đó, nói “taṃsamuṭṭhānarūpisu” (đối với các sắc do chúng sanh), nghĩa là đối với các sắc do nhân sanh.
Neva sampajjatīti na sijjhati, ‘‘hetū hetusampayuttakānaṃ dhammānaṃ taṃsamuṭṭhānānañca rūpānaṃ hetupaccayena paccayo’’ti vutto hetupaccayabhāvo na sampajjatīti vuttaṃ hoti.
Neva sampajjatī means it does not occur, it does not come to be. It is said that the conditionality (paccayabhāvo) as a root condition, which is expressed as "Roots are a root condition for the states associated with roots and for the rūpas originating from them," does not occur.
Neva sampajjatī (không thành tựu) nghĩa là không thành công. Điều này có nghĩa là trạng thái duyên nhân đã được nói là “Nhân là duyên nhân cho các pháp đồng sanh với nhân và các sắc do chúng sanh” thì không thành tựu.
Yathā kusalākusalā hetū taṃsamuṭṭhānarūpassa kusalādibhāvāya na pariyattā, evaṃ abyākatopi hetu taṃsamuṭṭhānassa rūpassa abyākatabhāvāya na pariyatto.
Just as wholesome (kusala) and unwholesome (akusala) roots are not capable of bringing about the state of wholesome and so on for the rūpa originating from them, so too an indeterminate (abyākata) root is not capable of bringing about the indeterminate state for the rūpa originating from it.
Như các nhân thiện, bất thiện không đủ để làm cho các sắc do chúng sanh có trạng thái thiện, v.v., thì nhân vô ký cũng không đủ để làm cho sắc do chúng sanh có trạng thái vô ký.
Sabhāvena hi taṃ abyākatanti āha ‘‘na hī’’tiādi.
For indeed, that rūpa is indeterminate by its intrinsic nature; therefore, it says " na hī" and so on.
Vì nó tự nhiên là vô ký, nên nói “na hī” (không phải vậy) v.v.
Yadi kusalādibhāvaṃ na sādhenti, paccayāpi na hontīti vadeyyāti āha ‘‘na tesa’’ntiādi.
If it were to be said that if they do not bring about the state of wholesome and so on, then they are also not conditions, therefore, it says " na tesaṃ" and so on.
Nếu chúng không hoàn thành trạng thái thiện, v.v., thì chúng cũng không phải là các duyên, điều này sẽ được nói là “na tesaṃ” (không phải của chúng) v.v.
‘‘Hetū hetusampayuttakānaṃ dhammānaṃ taṃsamuṭṭhānānañca rūpānaṃ hetupaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.1) vacanato te alobhādayo tesaṃ rūpānaṃ paccayā na na honti, bhavantevāti attho.
Due to the statement "Roots are a root condition for the states associated with roots and for the rūpas originating from them," those alobha (non-greed) and so on are not not conditions for those rūpas; rather, they are indeed conditions.
Theo lời dạy “Nhân là duyên nhân cho các pháp đồng sanh với nhân và các sắc do chúng sanh” thì các pháp vô tham, v.v., đó không phải là không phải duyên cho các sắc đó, mà chúng là duyên. Đây là ý nghĩa.
546-7. Na gantabboti na paccetabbo.
546-7. Na gantabbo means it should not be believed.
546-7. Na gantabbo (không nên đi đến) nghĩa là không nên tin.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yadi kusalādihetuyo attano viya attahetukānaṃ dhammānaṃ kusalādibhāvaṃ sādhenti, kusalākusalahetupaccayasambhūtā rūpadhammāpi te viya kusalādayo siyuṃ, hetuyo vā rūpānaṃ paccayā na siyuṃ, na ca panetaṃ ubhayampi atthi, tasmā kusalādīnaṃ kusalādibhāvasādhako mūlaṭṭhoti na viññātabbanti.
This is what is meant: if wholesome and other roots establish the wholesome and other states for the states that have themselves as cause, then rūpa-states arisen from wholesome/unwholesome root-conditions would also be wholesome and so on, like them, or the roots would not be conditions for rūpas. But neither of these is true. Therefore, it should not be understood that the fundamental principle (mūlaṭṭho) is that which establishes the wholesome and other states.
Điều này có nghĩa là: Nếu các nhân thiện, v.v., hoàn thành trạng thái thiện, v.v., của các pháp có nhân tự thân như chính chúng, thì các sắc pháp do duyên nhân thiện, bất thiện sanh ra cũng sẽ là thiện, v.v., như chúng; hoặc các nhân sẽ không phải là duyên cho các sắc. Nhưng cả hai điều này đều không có. Do đó, không nên hiểu rằng nguyên nhân căn bản (mūlaṭṭha) là thứ hoàn thành trạng thái thiện, v.v., của các pháp thiện, v.v.
Apica yadi hetupaṭibaddho kusalādibhāvo, tadā abyākatabhāvopi tappaṭibaddho siyā, ahetukānaṃ abyākatabhāvo na sijjhati.
Moreover, if the state of wholesome and so on is dependent on roots, then the state of indeterminate (abyākata) would also be dependent on them; but the indeterminate state of rootless (ahetuka) states does not occur.
Hơn nữa, nếu trạng thái thiện, v.v., bị ràng buộc bởi nhân, thì trạng thái vô ký cũng sẽ bị ràng buộc bởi nhân, và trạng thái vô ký của các pháp vô nhân sẽ không thành tựu.
Yadi ca hetupaṭibaddho kusalādibhāvo, hetūnampi kusalādibhāvo appaṭibaddho siyā.
And if the state of wholesome and so on is dependent on roots, then the state of wholesome and so on for the roots themselves would be independent.
Và nếu trạng thái thiện, v.v., bị ràng buộc bởi nhân, thì trạng thái thiện, v.v., của chính các nhân cũng sẽ không bị ràng buộc.
Atha tesampi sesahetupaṭibaddho, evampi momūhacittasampayuttassa hetuno akusalabhāvo na sijjheyya.
If their (the roots') state is dependent on other roots, then the unwholesome state of the root associated with bewildered consciousness would not occur.
Nếu trạng thái thiện, v.v., của chúng cũng bị ràng buộc bởi các nhân khác, thì trạng thái bất thiện của nhân đồng sanh với tâm si mê cũng sẽ không thành tựu.
Atha tassa so aññahetuko siyā, evaṃ sati sesahetūnampi taṃhetukova siyā.
If its (the bewildered consciousness's root) state were due to another root, then the state of the remaining roots would also be due to that same root.
Nếu trạng thái bất thiện đó của nó là do một nhân khác, thì trong trường hợp này, trạng thái thiện, v.v., của các nhân còn lại cũng sẽ là do nhân đó.
Yathā ca sesahetūnaṃ, evaṃ avasesasampayuttadhammānampi taṃhetukova siyā.
And just as for the remaining roots, so too for the remaining associated states, their state would be due to that same root.
Và như đối với các nhân còn lại, thì đối với các pháp đồng sanh còn lại cũng sẽ là do nhân đó.
Atha siyā hetūnaṃ sabhāvatova kusalādibhāvo, sampayuttānaṃ pana hetupaṭibaddhoti, evaṃ sati alobho kusalo vā siyā abyākato vā.
If it were that roots are wholesome and so on by their intrinsic nature, but for associated states, it is dependent on roots, then alobha (non-greed) would be either wholesome or indeterminate.
Nếu trạng thái thiện, v.v., của các nhân là do tự tánh, nhưng của các pháp đồng sanh thì bị ràng buộc bởi nhân, thì trong trường hợp này, vô tham có thể là thiện hoặc vô ký.
Yadi hi so sabhāvato kusalo, taṃsabhāvattā abyākato na siyā.
If indeed it is wholesome by intrinsic nature, then because of that intrinsic nature, it would not be indeterminate.
Nếu nó tự tánh là thiện, thì do có tánh thiện đó, nó sẽ không phải là vô ký.
Atha abyākato, taṃsabhāvattā kusalo na siyā alobhasabhāvassa adosattābhāvo viya.
And if it is indeterminate, then because of that intrinsic nature, it would not be wholesome, just as the intrinsic nature of non-greed is not the absence of non-hatred.
Nếu nó là vô ký, thì do có tánh vô ký đó, nó sẽ không phải là thiện, giống như tánh vô tham không phải là tánh vô sân.
Yasmā pana ubhayathāpi hoti, tasmā yathā ubhayathā hontesu saddhādīsu sampayuttesu hetupaṭibaddhaṃ kusalādibhāvaṃ pariyesatha, na sabhāvato, evaṃ hetūsupi kusalāditā aññapaṭibaddhā pariyesitabbā, na sabhāvato.
But because it occurs in both ways, therefore, just as you seek the state of wholesome and so on in associated states like faith (saddhā) and so on, which occur in both ways, as dependent on roots and not by intrinsic nature, so too for roots, the state of wholesome and so on should be sought as dependent on something else, not by intrinsic nature.
Tuy nhiên, vì nó có thể là cả hai, nên như quý vị tìm kiếm trạng thái thiện, v.v., bị ràng buộc bởi nhân trong các pháp đồng sanh như tín, v.v., mà có thể là cả hai, chứ không phải do tự tánh, thì tương tự, trạng thái thiện, v.v., trong các nhân cũng nên được tìm kiếm là bị ràng buộc bởi một nhân khác, chứ không phải do tự tánh.
Sā pana pariyesiyamānā yonisomanasikārādipaṭibaddhā hotīti hetūsu viya hetusampayuttadhammesupi yonisomanasikārādipaṭibaddho kusalādibhāvo, na hetupaṭibaddhoti.
When thus sought, that state is dependent on proper attention (yonisomanasikāra) and so on. Therefore, just as in roots, so too in states associated with roots, the state of wholesome and so on is dependent on proper attention and so on, not dependent on roots.
Và trạng thái đó, khi được tìm kiếm, thì bị ràng buộc bởi sự tác ý chân chánh (yonisomanasikāra), v.v. Do đó, trạng thái thiện, v.v., trong các pháp đồng sanh với nhân cũng bị ràng buộc bởi sự tác ý chân chánh, v.v., chứ không phải bị ràng buộc bởi nhân, giống như trong các nhân.
Tenevāha –
Therefore, it is said:
Vì thế, Ngài đã nói:
556. Lokassa adhipati lokādhipati, sakalalokanāyakenāti attho.
556. The ruler of the world is lokādhipati, meaning by the leader of the entire world (i.e., the Buddha).
556. Lokādhipati (người chủ tể thế gian) nghĩa là bởi vị lãnh đạo toàn thể thế gian.
Attādhīnānaṃ patinoti adhipatī.
One who is a lord (pati) over those dependent on oneself is called adhipatī.
Adhipatī (chủ tể) nghĩa là chủ tể của những gì phụ thuộc vào tự thân.
Chandaṃ tu jeṭṭhakaṃ katvāti ‘‘chandavato kiṃ nāma na sijjhatī’’tiādikaṃ purimābhisaṅkhārūpanissayaṃ labhitvā uppajjamāne cittuppāde chando jeṭṭhakabhūto sampayuttadhamme vase vattamāno hutvā pavattati, sampayuttadhammā ca tassa vase pavattanti hīnādibhāvena tadanuvattanatoti āha ‘‘chandaṃ tu jeṭṭhakaṃ katvā’’tiādi.
Chandaṃ tu jeṭṭhakaṃ katvā means having made volition (chanda) primary. Volition, becoming the chief, acts in accordance with its own will regarding the associated states in a mind-arising that arises having obtained the strong support (nissaya) of previous volitional formations (abhisaṅkhāra), such as "What cannot be accomplished by one who has volition?" And the associated states also act in accordance with its will, following it by being inferior and so on. Therefore, it says "chandaṃ tu jeṭṭhakaṃ katvā" and so on.
Chandaṃ tu jeṭṭhakaṃ katvā (lấy ý muốn làm chủ yếu) nghĩa là, sau khi nhận được sự nương tựa vào các hành đã tạo trước đó như “Người có ý muốn thì không có gì là không thành tựu”, ý muốn (chanda) trở thành chủ yếu trong tâm sanh khởi, tự vận hành theo ý mình đối với các pháp đồng sanh, và các pháp đồng sanh cũng vận hành theo ý nó bằng cách tuân theo nó về mặt thấp kém, v.v. Do đó, nói “chandaṃ tu jeṭṭhakaṃ katvā” v.v.
Katvā dhuranti sahajātapubbaṅgamavasena pubbaṅgamaṃ katvā.
Katvā dhuraṃ means having made it the forefront by way of conascent precedence.
Katvā dhuraṃ (lấy làm trọng yếu) nghĩa là lấy làm đi trước theo cách đồng sanh đi trước.
Chandādhipati nāma so vā cittuppādo chandādhipati nāma ‘‘chando adhipati imassā’’ti katvā.
And that mind-arising is called chandādhipati, "volition as dominance," because volition is dominant over it (this mind-arising).
Chandādhipati nāma so (đó là ý muốn chủ tể) hoặc tâm sanh khởi đó được gọi là ý muốn chủ tể (chandādhipati) vì “ý muốn là chủ tể của nó”.
Esevāti ‘‘cittaṃ dhuraṃ katvā…pe… kālasmiṃ cittādhipati nāmā’’tiādinā yathāvuttova nayo.
Esevā refers to the same method as stated before: "Having made consciousness (citta) the forefront...pe... at that time, it is called cittādhipati (dominance of consciousness)."
Esevā (cũng vậy) nghĩa là phương pháp đã nói ở trên, như “lấy tâm làm trọng yếu…pe… vào thời điểm đó được gọi là tâm chủ tể (cittādhipati)” v.v.
Sesesūti cittādīsu.
Sesesū means in the case of consciousness and so on.
Sesesū (trong những cái còn lại) nghĩa là trong tâm, v.v.
Ettha ca ‘‘chandaṃ…pe… kālasmi’’ntiādinā kālassa niyamitattā cattāropete ekakkhaṇe adhipatī na hontīti daṭṭhabbaṃ.
Here, because the time is specified by "chandaṃ...pe... kālasmiṃ" and so on, it should be understood that these four dominances do not occur simultaneously in one single moment.
Và ở đây, vì thời gian được quy định bởi cụm từ "chandaṃ…pe… kālasmiṃ" (ý muốn…v.v… vào thời điểm), nên bốn quyền tối thượng này không thể đồng thời xuất hiện trong cùng một sát-na. Điều này cần được hiểu.
Evañca katvā paṭṭhāne ‘‘chandādhipati chandasampayuttakānaṃ dhammānaṃ taṃsamuṭṭhānānañca rūpānaṃ adhipatipaccayena paccayo’’tiādinā (paṭṭhā. 1.1.3) catunnampi adhipatīnaṃ paccayabhāvo visuṃ visuṃyeva uddhaṭo.
And having done so, in the Paṭṭhāna, the conditionality of all four dominances is stated separately in passages like "Volition as dominance is a dominance condition for the states associated with volition and for the rūpas originating from them."
Vì vậy, trong Paṭṭhāna, trạng thái là duyên của cả bốn quyền tối thượng đã được trình bày riêng biệt, bắt đầu bằng "Ý muốn tối thượng là duyên theo duyên tối thượng cho các pháp đồng sinh với ý muốn và các sắc pháp cùng khởi sinh từ đó".
Yadi hi te ekakkhaṇeyeva adhipatipaccayā siyuṃ, tadā yathā hetupaccayaniddese ‘‘hetū hetusampayuttakāna’’ntiādinā avisesena vuttaṃ mūlaṭṭhena upakārakabhāvassa vijjamānena dvinnaṃ, tiṇṇampi hetūnaṃ ekakkhaṇe paccayabhāvūpagamanato, evaṃ ekakkhaṇeyeva bahūnaṃ jeṭṭhakabhāve sati adhipatipaccayaniddesepi ‘‘adhipatī adhipatisampayuttakāna’’ntiādinā vattabbaṃ siyā.
If, indeed, those four factors were conditions of dominance at a single moment, then, just as it is stated without distinction in the Hetu-paccaya-niddesa (Exposition of Root Conditions) with "Roots for the associated roots," etc., because of the non-existence of the condition of being helpful in the sense of a root, and because two or even three roots can become a condition at a single moment, so too, if there were many chief factors at a single moment, it would have to be stated in the Adhipati-paccaya-niddesa (Exposition of Dominance Conditions) with "Dominant factors for the associated dominant factors," etc.
Nếu bốn pháp đó là duyên tối thượng trong cùng một sát-na, thì như trong Hetupaccayaniddesa đã nói một cách tổng quát "các nhân cho các pháp đồng sinh với nhân", vì hai hoặc ba nhân có thể đồng thời là duyên trong một sát-na do có trạng thái hỗ trợ theo nghĩa gốc, thì cũng vậy, khi nhiều pháp là tối thượng trong cùng một sát-na, trong Adhipatipaccayaniddesa cũng phải nói "các quyền tối thượng cho các pháp đồng sinh với quyền tối thượng".
Yasmā pana evaṃ avatvā ‘‘chandādhipati chandasampayuttakāna’’ntiādinā cattārova visesetvā vuttā, tasmā ekekadhammoyeva ekakkhaṇe adhipatipaccayo hotīti daṭṭhabbaṃ.
But since it is not stated thus, but rather the four factors are specifically mentioned as "will as dominant for the associated will," etc., it should be understood that only a single dhamma acts as a condition of dominance at any given moment.
Nhưng vì không nói như vậy mà lại nói rõ bốn pháp, bắt đầu bằng "Ý muốn tối thượng cho các pháp đồng sinh với ý muốn", nên cần phải hiểu rằng chỉ một pháp duy nhất là duyên tối thượng trong một sát-na.
Jeṭṭhaṭṭhenāti pamukhabhāvena.
Jeṭṭhaṭṭhenāti means in the sense of being paramount.
Jeṭṭhaṭṭhenā (theo nghĩa là tối thượng) nghĩa là theo nghĩa là chủ yếu.
560-1. Vaṭṭakathāya lokuttaravipākānaṃ alabbhanato ‘‘lokiyānevā’’ti vuttaṃ.
Because supramundane results are not obtained in the Vaṭṭakathā, it is said "lokiyāneva" (only mundane).
560-1. Vì các quả vị siêu thế không thể đạt được trong sự diễn giải về vòng luân hồi (vaṭṭakathā), nên đã nói "chỉ là thế gian".
Puññāpuññādisaṅkhārāti puññābhisaṅkhāro apuññābhisaṅkhāro āneñjābhisaṅkhāroti tayo saṅkhārā.
Puññāpuññādisaṅkhārā means the three formations: meritorious formation (puññābhisaṅkhāra), demeritorious formation (apuññābhisaṅkhāra), and imperturbable formation (āneñjābhisaṅkhāra).
Puññāpuññādisaṅkhārā (các hành thiện, bất thiện, v.v.) là ba hành: puññābhisaṅkhāra (hành thiện), apuññābhisaṅkhāra (hành bất thiện), āneñjābhisaṅkhāra (hành bất động).
Tattha punāti attano santānaṃ apuññaphalato, dukkhasaṃkilesato ca sodheti, pujjaṃ bhavaphalaṃ nibbattetīti vā puññaṃ, attano phalassa abhisaṅkharaṇaṭṭhena abhisaṅkhāro cāti puññābhisaṅkhāro, puññapaṭipakkhato apuññaṃ, vuttanayena abhisaṅkhāro cāti apuññābhisaṅkhāro.
Among these, puññābhisaṅkhāro is that which purifies one's continuum from unwholesome results and from suffering and defilements, or which produces a revered rebirth-result, and it is a formation (abhisaṅkhāra) in the sense of forming its own result. Apuññābhisaṅkhāro is the opposite of merit (apuñña), and it is a formation in the manner stated.
Trong đó, puñña (phước) là làm thanh tịnh dòng tâm thức của mình khỏi quả bất thiện và khỏi phiền não khổ đau, hoặc làm phát sinh quả vị đáng tôn kính; và abhisaṅkhāra (hành) là do nghĩa làm phát sinh quả của chính nó, nên gọi là puññābhisaṅkhāra. Ngược lại với phước là apuñña (bất thiện); và abhisaṅkhāra (hành) theo cách đã nói, nên gọi là apuññābhisaṅkhāra.
Samādhipaccanīkānaṃ atidūratāya na iñjati na kampatīti āneñjaṃ, taṃ abhisaṅkharotīti āneñjābhisaṅkhāro.
That which does not waver or tremble (na iñjati na kampati) due to being extremely far from the hindrances to concentration (samādhipaccanīkānaṃ atidūratāya) is called āneñja; that which forms it is āneñjābhisaṅkhāro.
Āneñjābhisaṅkhāro (hành bất động) là không rung động, không lay chuyển do rất xa lìa các chướng ngại của định (samādhi); và nó làm phát sinh điều đó.
Tattha dānasīlādivasena pavattā aṭṭha kāmāvacarakusalacetanā, bhāvanāvaseneva pavattā rūpāvacarakusalacetanā cāti terasa cetanā puññābhisaṅkhāro nāma.
Among these, the thirteen volitions (cetanā), consisting of the eight mundane wholesome volitions occurring through giving, morality, etc., and the five rūpāvacara wholesome volitions occurring only through development (bhāvanā), are called puññābhisaṅkhāro.
Trong đó, mười ba tác ý (cetanā) là tám tác ý thiện dục giới phát sinh do bố thí, trì giới, v.v., và năm tác ý thiện sắc giới phát sinh chỉ do tu tập, được gọi là puññābhisaṅkhāra.
Pāṇātipātādivasena pavattā dvādasa akusalacetanā apuññābhisaṅkhāro nāma.
The twelve unwholesome volitions occurring through taking life, etc., are called apuññābhisaṅkhāro.
Mười hai tác ý bất thiện phát sinh do sát sinh, v.v., được gọi là apuññābhisaṅkhāra.
Bhāvanāvaseneva pavattā catasso arūpāvacarakusalacetanā āneñjābhisaṅkhāro nāma.
The four arūpāvacara wholesome volitions, occurring only through development (bhāvanā), are called āneñjābhisaṅkhāro.
Bốn tác ý thiện vô sắc giới phát sinh chỉ do tu tập, được gọi là āneñjābhisaṅkhāra.
Bhavādīsu yathā paccayā, tathā yesañca vipākānaṃ paccayā, tepi viññātabbāti sambandho.
And as the conditions operate in states of existence (bhavādīsu), so too should be understood the results for which they are conditions – this is the connection.
Mối liên hệ là: cần phải biết rằng các hành là duyên cho các cõi hữu, v.v., theo cách nào, thì chúng cũng là duyên cho các quả dị thục nào theo cách đó.
Keci pana ‘‘tepīti saṅkhārānaṃ gahaṇa’’nti vadanti, taṃ na yuttaṃ, evaṃ sati ‘‘yesa’’nti aniyamaniddesassa niyamakavacanābhāvato.
Some, however, say that "tepi" means the inclusion of formations, but that is not appropriate, for in that case, there would be no specific word to determine the indefinite statement "yesaṃ."
Tuy nhiên, một số người nói rằng "tepi" (chúng cũng vậy) là để chỉ các hành. Điều đó không hợp lý, vì nếu vậy thì không có từ ngữ nào quy định cho sự diễn giải không xác định "yesaṃ" (của những gì).
562. Katame pana te bhavādayoti āha ‘‘tayo bhavā’’tiādi.
562. To the question "What then are these states of existence, etc.?" it is said "the three existences" and so on.
562. Các cõi hữu, v.v., đó là gì? Vị ấy nói "ba cõi hữu" và tiếp theo.
Tattha kāmarūpārūpavasena tayo bhavā.
Among these, the three existences are kāma-bhava, rūpa-bhava, and arūpa-bhava.
Trong đó, ba cõi hữu là cõi dục, cõi sắc và cõi vô sắc.
Saññībhavaasaññībhavanevasaññīnāsaññībhavavasena, pana ekavokārabhavacatuvokārabhavapañcavokārabhavavasena ca tayo bhavā ettheva samodhānaṃ gacchanti.
Moreover, the three existences, based on saññībhava, asaññībhava, and nevasaññīnāsaññībhava, and also based on ekavokārabhava, catuvokārabhava, and pañcavokārabhava, are all comprised within these.
Tuy nhiên, ba cõi hữu theo cách thức cõi hữu có tưởng, cõi hữu vô tưởng, cõi hữu phi tưởng phi phi tưởng; và ba cõi hữu theo cách thức cõi hữu một uẩn, cõi hữu bốn uẩn, cõi hữu năm uẩn đều hội tụ ở đây.
Catasso yoniyoti aṇḍajajalābujasaṃsedajaopapātikavasena cattāro sattanikāyā.
The four wombs (yoniyo) are the four classes of beings based on egg-born (aṇḍaja), womb-born (jalābuja), moisture-born (saṃsedaja), and spontaneous generation (opapātika).
Catasso yoniyo (bốn loại sinh) là bốn loại chúng sinh: noãn sinh, thai sinh, thấp sinh, hóa sinh.
Tattha bījakapāle nibbatto sattanikāyo aṇḍajayoni nāma.
Among these, the class of beings born in an eggshell is called aṇḍaja-yoni.
Trong đó, loại chúng sinh sinh ra trong vỏ trứng được gọi là noãn sinh (aṇḍajayoni).
Mātugabbhe jalābuje nibbattasattanikāyo jalābujayoni nāma.
The class of beings born in a mother's womb, encased in a membrane, is called jalābuja-yoni.
Loại chúng sinh sinh ra trong bọc thai trong bụng mẹ được gọi là thai sinh (jalābujayoni).
Padumagabbhamānusakagabbhamalādisaṃsedūpanissayena uppajjanakasattanikāyo saṃsedajayoni nāma.
The class of beings arising through dependence on moisture, such as within the womb of a lotus, human wombs, or other decaying matter, is called saṃsedaja-yoni.
Loại chúng sinh sinh ra do nương tựa vào sự ẩm thấp như trong bào thai hoa sen, bào thai người, chất dơ, v.v., được gọi là thấp sinh (saṃsedajayoni).
Kutoci anuppajjitvā kevalaṃ tattha tattha paripuṇṇaṅgapaccaṅgo hutvā uppajjanakasattanikāyo opapātikayoni nāma.
The class of beings that do not arise from anywhere but appear spontaneously in those various states of existence with fully formed limbs and organs is called opapātika-yoni.
Loại chúng sinh không sinh ra từ bất cứ đâu, mà chỉ xuất hiện với đầy đủ các bộ phận lớn nhỏ ở các cõi khác nhau, được gọi là hóa sinh (opapātikayoni).
Gatipañcakaṃ heṭṭhā vibhāvitameva.
The five destinies (gatipañcakaṃ) have already been explained below.
Gatipañcakaṃ (năm nẻo tái sinh) đã được giải thích ở trên.
Paṭisandhiviññāṇassa vatthubhūtā ca viññāṇakkhandhā cha viññāṇaṭṭhitiyo nāma.
The aggregates of consciousness (viññāṇakkhandhā) that serve as the support for rebirth-consciousness (paṭisandhiviññāṇa) are called the six stations of consciousness (viññāṇaṭṭhitiyo).
Và các uẩn thức là nơi nương tựa của thức tái sinh được gọi là sáu trú xứ của thức (viññāṇaṭṭhitiyo).
Tā pana nānattakāyādivasena sattavidhāti āha ‘‘viññāṇaṭṭhitiyo sattā’’ti.
However, these are sevenfold due to having various bodies, etc., as stated in "viññāṇaṭṭhitiyo sattā".
Tuy nhiên, chúng có bảy loại theo cách thức thân khác nhau, v.v., nên đã nói "bảy trú xứ của thức".
Vuttañhetaṃ –
This has been stated thus:
Điều này đã được nói:
‘‘Sattimā, bhikkhave, viññāṇaṭṭhitiyo.
"There are, bhikkhus, these seven stations of consciousness.
“Này các Tỳ-khưu, có bảy trú xứ của thức.
Katamā satta?
Which seven?
Bảy là gì?
Santi, bhikkhave, sattā nānattakāyā nānattasaññino.
There are, bhikkhus, beings diverse in body and diverse in perception.
Này các Tỳ-khưu, có những chúng sinh thân khác nhau, tưởng khác nhau.
Seyyathāpi manussā ekacce ca devā ekacce ca vinipātikā, ayaṃ paṭhamā viññāṇaṭṭhiti.
Such as human beings, some devas, and some states of woe; this is the first station of consciousness.
Ví dụ như loài người, một số chư thiên và một số loài đọa xứ, đây là trú xứ của thức thứ nhất.
Santi, bhikkhave, sattā nānattakāyā ekattasaññino.
There are, bhikkhus, beings diverse in body but unified in perception.
Này các Tỳ-khưu, có những chúng sinh thân khác nhau, tưởng đồng nhất.
Seyyathāpi devā brahmakāyikā paṭhamābhinibbattā, ayaṃ dutiyā viññāṇaṭṭhiti.
Such as the devas of the Brahmakāyikā realm, reborn there for the first time; this is the second station of consciousness.
Ví dụ như các vị Phạm thiên thuộc cõi Phạm thiên sơ khởi, đây là trú xứ của thức thứ hai.
Santi, bhikkhave, sattā ekattakāyā nānattasaññino.
There are, bhikkhus, beings unified in body but diverse in perception.
Này các Tỳ-khưu, có những chúng sinh thân đồng nhất, tưởng khác nhau.
Seyyathāpi devā ābhassarā, ayaṃ tatiyā viññāṇaṭṭhiti.
Such as the Ābhassarā devas; this is the third station of consciousness.
Ví dụ như các vị Phạm thiên A-bha-sara, đây là trú xứ của thức thứ ba.
Santi, bhikkhave, sattā ekattakāyā ekattasaññino.
There are, bhikkhus, beings unified in body and unified in perception.
Này các Tỳ-khưu, có những chúng sinh thân đồng nhất, tưởng đồng nhất.
Seyyathāpi devā subhakiṇhā, ayaṃ catutthī viññāṇaṭṭhiti.
Such as the Subhakiṇhā devas; this is the fourth station of consciousness.
Ví dụ như các vị Phạm thiên Subhakiṇha, đây là trú xứ của thức thứ tư.
Santi, bhikkhave, sattā sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanūpagā, ayaṃ pañcamī viññāṇaṭṭhiti.
There are, bhikkhus, beings who, by completely transcending perceptions of form, by the fading away of perceptions of sensory impingement, and by not attending to perceptions of diversity, attain the sphere of infinite space, thinking, 'Space is infinite'; this is the fifth station of consciousness.
Này các Tỳ-khưu, có những chúng sinh hoàn toàn vượt qua các tưởng sắc, các tưởng đối ngại đã diệt, không tác ý đến các tưởng sai biệt, đạt đến cõi Không Vô Biên Xứ với ý nghĩ ‘không gian là vô biên’, đây là trú xứ của thức thứ năm.
Santi, bhikkhave, sattā sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanūpagā, ayaṃ chaṭṭhī viññāṇaṭṭhiti.
There are, bhikkhus, beings who, by completely transcending the sphere of infinite space, attain the sphere of infinite consciousness, thinking, 'Consciousness is infinite'; this is the sixth station of consciousness.
Này các Tỳ-khưu, có những chúng sinh hoàn toàn vượt qua cõi Không Vô Biên Xứ, đạt đến cõi Thức Vô Biên Xứ với ý nghĩ ‘thức là vô biên’, đây là trú xứ của thức thứ sáu.
Santi, bhikkhave, sattā sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanūpagā, ayaṃ sattamī viññāṇaṭṭhitī’’ti (dī. ni. 3.332; a. ni. 7.44).
There are, bhikkhus, beings who, by completely transcending the sphere of infinite consciousness, attain the sphere of nothingness, thinking, 'There is nothing at all'; this is the seventh station of consciousness."
Này các Tỳ-khưu, có những chúng sinh hoàn toàn vượt qua cõi Thức Vô Biên Xứ, đạt đến cõi Vô Sở Hữu Xứ với ý nghĩ ‘không có gì cả’, đây là trú xứ của thức thứ bảy.”
Ettha hi aparimāṇacakkavāḷavāsino manussā kāmāvacaradevā punabbasumātupiyaṅkaramātādayo vinipātikāsurā ca kusalavipākapaṭisandhikā vemānikapetā ceti ime dīgharassakisathūlakāḷaodātādivaṇṇasaṇṭhānavasena rūpakāyassa, ahetuduhetutihetuvasena paṭisandhisaññāya ca nānābhāvato nānattakāyanānattasaññino nāma, ayaṃ paṭhamā viññāṇaṭṭhiti.
Here, human beings dwelling in infinite world-systems, kāma-sphere devas, vinipātika asuras such as Punabbasu’s mother and Piyaṅkara’s mother, and vimānika-petas who have rebirth-consciousness resulting from wholesome kamma—these are called nānattakāya-nānattasaññino (diverse in body and diverse in perception) because of the diversity of their physical bodies in terms of long, short, thin, stout, black, white, and other colors and shapes, and because of the diversity of their rebirth-perceptions (paṭisandhi-saññāya) in terms of ahetuka, dvihetuka, and tihetuka. This is the first station of consciousness.
Ở đây, loài người sống trong vô số vũ trụ, các vị trời dục giới, các vị A-tu-la đọa xứ như mẹ của Punabbasu và mẹ của Piyaṅkara, và các ngạ quỷ có phi hành điện (vimāna) có tái sinh do quả thiện, những chúng sinh này được gọi là thân khác nhau, tưởng khác nhau do sự khác biệt về sắc thân theo màu sắc và hình dáng như cao, thấp, gầy, mập, đen, trắng, v.v., và do sự khác biệt về tưởng tái sinh theo vô nhân, nhị nhân, tam nhân. Đây là trú xứ của thức thứ nhất.
Paṭhamajjhānatalavāsino pana tayo devā uparūparivāsīnaṃ vaṇṇādikamapekkhitvā attano vaṇṇādīnaṃ nihīnatāya rūpakāyassa nānābhāvato, paṭhamajjhānavipākaviññāṇavasena samānasaññitāya ca nānattakāyaekattasaññino nāma, ayaṃ dutiyā viññāṇaṭṭhiti, caturāpāyavāsinopi vaṇṇasaṇṭhānavasena rūpakāyassa nānāsabhāvattā, akusalavipākasaññāvasena saññāya ekasabhāvattā ca dutiyaviññāṇaṭṭhitiyaṃyeva samodhānaṃ gacchantīti veditabbaṃ.
However, the three kinds of deities dwelling in the first jhāna realm, considering the beauty, etc., of the deities dwelling in successively higher realms, are called diverse in body but unified in perception (nānattakāyaekattasaññino) due to the inferiority of their own beauty, etc., the diversity of their physical bodies, and the uniformity of their rebirth-linking perception by way of the resultant consciousness of the first jhāna. This is the second station of consciousness. It should be understood that beings dwelling in the four miserable states (apacāya) also fall into this second station of consciousness, due to the diversity of their physical bodies in terms of color and form, and the uniformity of their perception by way of unwholesome resultant perception.
Tuy nhiên, ba loại Phạm thiên cư trú ở tầng thiền thứ nhất, do so sánh sắc tướng, v.v. của mình với những vị cư trú ở các tầng cao hơn và thấy sắc tướng, v.v. của mình thấp kém, nên thân thể có sự khác biệt; và do có cùng một loại tưởng tái sinh theo thức quả của thiền thứ nhất, nên được gọi là những vị có thân thể khác biệt nhưng tưởng đồng nhất (nānattakāyaekattasaññino). Đây là thức trú thứ hai. Cần phải biết rằng những chúng sinh cư trú ở bốn cõi khổ cũng thuộc về thức trú thứ hai này, do thân thể có sự khác biệt về sắc tướng và hình thể, và do có cùng một loại tưởng theo tưởng quả bất thiện.
Dutiyajjhānatalavāsino tayo devā vaṇṇasaṇṭhānādivasena samānattā rūpakāyassa visesābhāvato pañcakanaye dutiyatatiyajjhānasaññāvasena paṭisandhisaññāya nānābhāvato ekattakāyanānattasaññino nāma, ayaṃ tatiyā viññāṇaṭṭhiti.
The three kinds of deities dwelling in the second jhāna realm are called unified in body but diverse in perception (ekattakāyanānattasaññino) because their physical bodies are uniform due to their similarity in color, form, etc., and their rebirth-linking perception is diverse by way of the perception of the second and third jhānas in the five-factor system. This is the third station of consciousness.
Ba loại Phạm thiên cư trú ở tầng thiền thứ hai, do có sắc tướng và hình thể tương đồng, không có sự khác biệt về thân thể; và theo phương pháp năm chi, do có sự khác biệt về tưởng tái sinh theo tưởng thiền thứ hai và thứ ba, nên được gọi là những vị có thân thể đồng nhất nhưng tưởng khác biệt (ekattakāyanānattasaññino). Đây là thức trú thứ ba.
Tatiyajjhānatalavāsino pana tayo devā rūpakāyavasena samānattā, pañcakanaye catutthajjhānavipākasaññāvasena paṭisandhisaññāya ca ekattā ekattakāyaekattasaññino nāma, ayaṃ catutthī viññāṇaṭṭhiti.
However, the three kinds of deities dwelling in the third jhāna realm are called unified in body and unified in perception (ekattakāyaekattasaññino) because their physical bodies are uniform, and their rebirth-linking perception is also uniform by way of the resultant perception of the fourth jhāna in the five-factor system. This is the fourth station of consciousness.
Tuy nhiên, ba loại Phạm thiên cư trú ở tầng thiền thứ ba, do thân thể tương đồng; và theo phương pháp năm chi, do có cùng một loại tưởng tái sinh theo tưởng quả của thiền thứ tư, nên được gọi là những vị có thân thể đồng nhất và tưởng đồng nhất (ekattakāyaekattasaññino). Đây là thức trú thứ tư.
Vehapphalavāsino ceva pañca suddhāvāsavāsino ca vaṇṇasaṇṭhānavasena rūpakāyassa, pañcamajjhānavipākasaññāvasena paṭisandhisaññāya ca samānattā catutthaviññāṇaṭṭhitimeva bhajanti.
Those dwelling in the Vehapphala realm and the five Pure Abodes (Suddhāvāsa) belong to this fourth station of consciousness, as their physical bodies are uniform in terms of color and form, and their rebirth-linking perception is uniform by way of the resultant perception of the fifth jhāna.
Những vị cư trú ở cõi Vô Tưởng (Vehapphala) và năm cõi Tịnh Cư Thiên (Suddhāvāsa) cũng thuộc về thức trú thứ tư, do có sự tương đồng về thân thể theo sắc tướng và hình thể, và về tưởng tái sinh theo tưởng quả của thiền thứ năm.
Ākāsānañcāyatanādayo tisso viññāṇaṭṭhitiyo pāḷivaseneva pākaṭā.
The three stations of consciousness beginning with the realm of infinite space (Ākāsānañcāyatana) are clearly explained in the Pāḷi text itself.
Ba thức trú Ákāsānañcāyatana, v.v. đã được trình bày rõ ràng trong Pāḷi.
Asaññasattā pana viññāṇābhāvena nevasaññānāsaññāyatanavāsino ca saññāya viya viññāṇassa sukhumabhāveneva viññāṇaṭṭhitīsu na gahitā, sattānaṃ nivāsatāya pana ‘‘sattāvāsā’’ti vuccanti.
However, the non-percipient beings (Asaññasatta) are not included in the stations of consciousness due to the absence of consciousness, and those dwelling in the neither-perception-nor-non-perception realm (Nevasaññānāsaññāyatana) are not included due to the subtlety of their consciousness, similar to perception. However, they are called abodes of beings (sattāvāsā) as they are dwelling places for beings.
Tuy nhiên, các chúng sinh Vô Tưởng (Asaññasatta) do không có thức, và những vị cư trú ở cõi Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ (Nevasaññānāsaññāyatana) do thức vi tế như tưởng, nên không được kể vào các thức trú, nhưng được gọi là nơi cư trú của chúng sinh (sattāvāsā).
Evañca katvā tehi satta viññāṇaṭṭhitiyo samodhānetvā nava sattāvāsā vuttā.
Thus, by combining them with these seven stations of consciousness, nine abodes of beings have been described.
Do đó, khi gộp bảy thức trú này lại với những vị đó, thì có chín nơi cư trú của chúng sinh (sattāvāsā) được đề cập.
569-74. Rūpe puññābhisaṅkhārāti abhiññāvajjitā pañca rūpāvacarapuññābhisaṅkhārā.
569-74. "Wholesome volitional formations in the form-sphere" (Rūpe puññābhisaṅkhārā) refers to the five rūpāvacara wholesome volitional formations, excluding the higher knowledges (abhiññā).
569-74. Các hành thiện sắc giới (rūpe puññābhisaṅkhārā) là năm hành thiện sắc giới ngoại trừ thắng trí (abhiññā).
Kasmā pana abhiññāya parivajjananti?
But why is the higher knowledge excluded?
Tại sao lại loại trừ thắng trí?
Vipākadānābhāvato, tañca kho panassā vipākassa asambhavato, na pana vipākuppādanasabhāvābhāvato.
Because it does not yield results, and this is because its result is not possible, not because it lacks the nature of producing results.
Vì nó không mang lại quả, và điều đó là do quả của nó không thể phát sinh, chứ không phải do nó không có khả năng tạo ra quả.
Yadi hi abhiññācetanā vipākaṃ uppādeyya, aññabhūmikakammassa aññabhūmikavipākuppādanāyogato sabhūmikameva uppādeyya.
If the volition of higher knowledge were to produce a result, it would produce one of its own realm, since it is not possible for kamma of one realm to produce a result in another realm.
Nếu tâm sở thắng trí có thể sinh ra quả, thì do nghiệp ở một cõi không thể sinh ra quả ở một cõi khác, nó chỉ có thể sinh ra quả ở cùng cõi với nó.
Taṃ pana kiṃ navattabbārammaṇaṃ vā uppādeyya parittādiārammaṇaṃ vā?
Would it then produce a result with an unspecifiable object, or one with a limited object, etc.?
Nhưng quả đó sẽ có đối tượng là không thể nói (navattabbārammaṇa) hay đối tượng là hữu hạn (parittādiārammaṇa)?
Kiñcettha – yadi tāva navattabbārammaṇaṃ uppādeti, taṃ na yuttaṃ rūpāvacaravipākānaṃ ekantena kammasamānārammaṇatāya dassitattā, abhiññācetanāya ca sayaṃ parittādiārammaṇattā.
And what here? If it produces a result with an unspecifiable object, that is not appropriate, as rūpāvacara results are shown to invariably have an object similar to their kamma, and the volition of higher knowledge itself has a limited object, etc.
Điều gì ở đây – nếu nó sinh ra quả có đối tượng là không thể nói, điều đó không hợp lý vì các quả sắc giới luôn được trình bày là có đối tượng giống với nghiệp, và tâm sở thắng trí tự nó có đối tượng là hữu hạn, v.v.
Atha parittādiārammaṇaṃ uppādeti, tampi na yujjati rūpāvacaravipākānaṃ ekanteneva navattabbārammaṇabhāvato.
If it produces a result with a limited object, etc., that too is not appropriate, as rūpāvacara results invariably have an unspecifiable object.
Nếu nó sinh ra quả có đối tượng là hữu hạn, điều đó cũng không hợp lý vì các quả sắc giới luôn có đối tượng là không thể nói.
Tathā hi vuttaṃ cittuppādakaṇḍe –
Thus, it is stated in the Cittuppādakaṇḍa:
Thật vậy, trong phần Citta-uppāda-kaṇḍa đã nói:
Apica samādhivijjāsambhārabhūtā abhiññā samādhissa ānisaṃsamattaṃ samādhiphalasadisā.
Furthermore, higher knowledge, being a constituent of concentration and wisdom, is merely a benefit of concentration and resembles the fruit of concentration.
Hơn nữa, thắng trí, là yếu tố cấu thành của định và tuệ, chỉ là một lợi ích của định, giống như quả của định.
Tassa tassa hi adhiṭṭhānavikubbanadibbasaddasavanādikassa yathicchitassa kiccassa nipphādanamattaphalā abhiññācetanā.
The volition of higher knowledge merely has the fruit of accomplishing whatever desired task, such as acts of determination, transformations, or hearing divine sounds, etc.
Thật vậy, tâm sở thắng trí chỉ có quả là thành tựu các việc mong muốn như thần thông, biến hóa, nghe tiếng trời, v.v.
Tenāha ‘‘so evaṃ samāhite citte’’tiādi (pārā. 12-13) tasmā samādhissa phalasadisā abhiññācetanā na ca phalaṃ deti, dānasīlānisaṃsabhūto tasmiṃ bhave paccayalābho viya natthi tassa vipākuppādananti.
Therefore, it is said: "He, with such a concentrated mind..." Thus, the volition of higher knowledge, resembling the fruit of concentration, does not yield a result, just as the gain of requisites in that very existence, being a benefit of giving and morality, does not produce a karmic result for it.
Vì thế, đã nói “khi tâm đã định như vậy” v.v. Do đó, tâm sở thắng trí giống như quả của định nhưng không mang lại quả, không có sự sinh ra quả của nó giống như sự đạt được vật chất trong kiếp đó là lợi ích của bố thí và trì giới.
Keci pana ‘‘samānabhūmikato āsevanalābhena balavantāni jhānāni vipākaṃ uppādenti samāpattibhāvato, abhiññā pana satipi jhānabhāve tadabhāvato tasmiṃ tasmiṃ ārammaṇe āgantukāyevāti dubbalā, tasmā vipākaṃ na detī’’ti vadanti.
Some, however, say: "Jhānas, being powerful through the attainment of repetition from the same plane, produce results due to their nature as attainments. Higher knowledge, however, even though it possesses the nature of jhāna, is weak due to the absence of that power and is merely an occasional occurrence in its respective object. Therefore, it does not yield a result."
Tuy nhiên, một số vị nói rằng: “Các thiền có được sức mạnh do sự tu tập từ cùng một cõi, và do là các thiền chứng, nên chúng sinh ra quả. Còn thắng trí, dù là thiền, nhưng do không có sự tu tập đó, nó chỉ là một yếu tố ngẫu nhiên trong từng đối tượng, nên nó yếu kém, vì vậy nó không mang lại quả”.
Evañca katvā vuttaṃ anuruddhācariyena –
And because of this, Anuruddha Acariya stated:
Và do đó, ngài Anuruddha đã nói:
Pañcannaṃ pākacittānanti pañcannaṃ rūpāvacaravipākacittānaṃ.
"For the five resultant consciousnesses" refers to the five rūpāvacara resultant consciousnesses.
Đối với năm tâm quả (pañcannaṃ pākacittānaṃ) nghĩa là đối với năm tâm quả sắc giới.
Māpuññasaṅkhārāti apuññābhisaṅkhārā.
"Māpuññasaṅkhārā" refers to the unwholesome volitional formations.
Māpuññasaṅkhārā là các hành bất thiện (apuññābhisaṅkhārā).
‘‘Ime apuññasaṅkhārā’’ti vā padacchedo.
Alternatively, the word-division is "these are unwholesome volitional formations."
Hoặc cách phân tích từ là “Ime apuññasaṅkhārā” (đây là các hành bất thiện).
Ekassāti ekassa akusalavipākasantīraṇassa.
"For one" refers to one unwholesome resultant investigating consciousness.
Đối với một (ekassā) nghĩa là đối với một tâm suy cứu quả bất thiện.
Channanti santīraṇavajjānaṃ channaṃ akusalavipākānaṃ.
"For six" refers to the six unwholesome resultant consciousnesses, excluding the investigating consciousness.
Đối với sáu (channaṃ) nghĩa là đối với sáu tâm quả bất thiện ngoại trừ tâm suy cứu.
Pavatte paccayā honti aniṭṭharūpādiāpāthāgateti adhippāyo.
"Are conditions in the course of existence" means when unpleasant sights, etc., occur within the range of experience.
Trong diễn tiến, chúng là duyên nghĩa là khi các đối tượng không mong muốn như sắc, v.v. xuất hiện.
Sugatiyaṃ akusalavipākapaṭisandhiyā abhāvato āha ‘‘na honti paṭisandhiya’’nti.
Since there is no unwholesome resultant rebirth-linking consciousness in happy destinations, it is said: "They do not exist at rebirth."
Do không có tái sinh quả bất thiện ở thiện thú, nên nói “không có khi tái sinh (na honti paṭisandhiya)”.
Catunnanti akusalavipākacakkhusotaviññāṇasampaṭicchanasantīraṇavasena catunnaṃ.
"For four" refers to the four unwholesome resultant consciousnesses: eye-consciousness, ear-consciousness, receiving consciousness, and investigating consciousness.
Đối với bốn (catunnaṃ) nghĩa là đối với bốn tâm quả bất thiện: nhãn thức, nhĩ thức, tâm tiếp thâu và tâm suy cứu.
Tāni pana ekantato aniṭṭhārammaṇāni.
These, however, invariably have unpleasant objects.
Những tâm này luôn có đối tượng là không mong muốn.
Rūpabhave ca kathaṃ aniṭṭhārammaṇasamāyogoti āha ‘‘so cā’’tiādi.
And how is there a combination with undesirable objects in the rūpa-bhava? The text states ‘so ca’ and so forth, because there is occasion for such a question.
Và trong cõi sắc (rūpabhava), sự kết hợp với cảnh không mong muốn (aniṭṭhārammaṇa) làm sao có thể xảy ra? – vì có thể bị chất vấn như vậy, nên nói "so cā" (cái đó và) v.v.
Soti so paccayabhāvo.
‘So’ means that state of being a condition.
So (cái đó) nghĩa là trạng thái làm duyên (paccayabhāva) đó.
‘‘Kāmabhave’’ti idaṃ aniṭṭharūpādīnaṃ visesanaṃ, na pana ‘‘upaladdhiya’’nti imassa.
The term ‘kāmabhave’ is an adjective for undesirable forms and so forth, not for ‘upaladdhiyaṃ’.
"Kāmabhave" (trong cõi dục) là tính từ bổ nghĩa cho các sắc pháp không mong muốn (aniṭṭharūpādīnaṃ), chứ không phải cho từ "upaladdhiyaṃ" (trong sự thọ đắc).
Tenāha ‘‘aniṭṭha…pe… na vijjare’’ti.
Therefore, it says ‘undesirable…do not exist’.
Do đó, nói "aniṭṭha...pe... na vijjare" (không có... cảnh không mong muốn).
Keci pana ‘‘upaladdhiyanti imasseva visesanabhāvena gahetvā brahmūnaṃ kāmabhavaṃ āgatakkhaṇe rūpādiupaladdhiya’’nti vadanti.
However, some say, taking it as an adjective for ‘upaladdhiyaṃ’ itself, ‘when Brahmas arrive in the sense-sphere realm, there is the obtaining of forms and so forth’.
Tuy nhiên, một số vị lại cho rằng "upaladdhiyaṃ" là tính từ bổ nghĩa cho chính nó, và nói rằng "khi chư Phạm Thiên đến cõi dục, trong sự thọ đắc các sắc pháp v.v.".
Aniṭṭha…pe… na vijjare ekantasukhavatthubhūte tattha vokiṇṇasukhadukkhakāraṇassa abhāvato.
‘Undesirable…do not exist’ in that realm, which is exclusively a basis for happiness, because there is no cause for mixed happiness and suffering there.
Aniṭṭha...pe... na vijjare (không có... cảnh không mong muốn) ở đó, vì nơi đó là nền tảng của hạnh phúc tuyệt đối, không có nguyên nhân của khổ và lạc xen lẫn.
577-81. Yattha vitthārappakāsanaṃ kataṃ, tato bhavato paṭṭhāya mukhamattappakāsanaṃ kātukāmo āha ‘‘tatrida’’ntiādi.
577-81. Wishing to provide only an outline from the existence where detailed exposition has been made, the text says ‘tatridaṃ’ and so forth.
577-81. Để trình bày tóm tắt từ cõi giới (bhava) trở đi, nơi đã được giải thích chi tiết, vị ấy nói "tatrida" (trong đó, đây) v.v.
Tatrāti tesu bhavādīsu.
‘Tatra’ means among those existences and so forth.
Tatrā (trong đó) nghĩa là trong các cõi giới (bhava) đó v.v.
Idanti nidassitabbabhāvena āsannapaccakkhamāha.
‘Idaṃ’ indicates something immediately present, to be pointed out.
Idaṃ (đây) nói về cái đang hiện hữu gần gũi như một điều cần được chỉ ra.
Ādito pana paṭṭhāyāti bhavato paṭṭhāya.
‘Ādito pana paṭṭhāyā’ means starting from existence.
Ādito pana paṭṭhāyā (nhưng từ ban đầu trở đi) nghĩa là từ cõi giới (bhava) trở đi.
Avisesenāti kāmāvacararūpāvacaravasena visesābhāvena terasa puññābhisaṅkhārā.
‘Avisesenā’ means thirteen wholesome volitional formations without distinction, in terms of kāma-bhava and rūpa-bhava.
Avisesenā (không phân biệt) là mười ba loại phước hành (puññābhisaṅkhāra) không có sự phân biệt theo cõi dục (kāmāvacara) và cõi sắc (rūpāvacara).
Dvibhavesūti kāmarūpabhavesu.
‘Dvibhavesu’ means in the two existences of kāma-bhava and rūpa-bhava.
Dvibhavesu (trong hai cõi) là trong cõi dục (kāmabhava) và cõi sắc (rūpabhava).
Kesañci manussānaṃ, bhummadevānañca aṇḍajajalābujānampi sambhavato tadapekkhāya ‘‘catūsu…pe… yonisū’’ti vuttaṃ.
In consideration of the possibility of oviparous and viviparous beings among some humans and earth deities, it is stated ‘in the four…wombs’.
Vì có sự xuất hiện của một số người, chư thiên trên mặt đất, và cả những loài sinh từ trứng (aṇḍaja) và sinh từ thai (jalābuja), nên dựa vào đó mà nói "catūsu...pe... yonisu" (trong bốn... loài sinh).
Nānatta…pe… ṭhitīsupīti aluttasamāsavasena vuttaṃ, nānattakāyanānattasaññādīsu catūsu viññāṇaṭṭhitīsūti attho.
‘Nānatta…pe… ṭhitīsupi’ is stated in the sense of an alutta-samāsa; the meaning is ‘in the four stations of consciousness, such as diversity of body and diversity of perception’.
Nānatta...pe... ṭhitīsupī (trong các trạng thái khác nhau về thân thể và nhận thức) được nói theo cách hợp chất không biến đổi (aluttasamāsa), nghĩa là trong bốn thức trú (viññāṇaṭṭhiti) như thân thể khác nhau, nhận thức khác nhau v.v.
Vuttappakārasminti nānattakāyādike, puññābhisaṅkhārassa bhavādīsu ekavīsativipākānaṃ ekāvatthāya paccayo ahutvā duggatipariyāpannesu bhavayonigativiññāṇaṭṭhitisattāvāsesu paṭisandhiṃ adatvā pavatteyeva aṭṭhannaṃ vipākānaṃ paccayabhāvato, kāmāvacarasugatipariyāpannesu paṭisandhiṃ datvā pavatte soḷasannaṃ vipākānaṃ paccayabhāvato, rūpāvacarabhūmipariyāpannesu paṭisandhiṃ datvā pavatte dasannaṃ vipākānaṃ paccayabhāvato vuttaṃ ‘‘yathāraha’’nti.
‘Vuttappakārasmiṃ’ refers to the diversity of body and so forth, and ‘yathārahaṃ’ is stated because the wholesome volitional formations do not become a condition for the twenty-one results in the existences and so forth at a single moment, without giving rebirth in the existences, wombs, destinations, stations of consciousness, and abodes of beings included in the woeful destinations, but are a condition for the eight results in the continuous process; because they give rebirth and are a condition for the sixteen results in the continuous process in the existences and so forth included in the kama-sugati; and because they give rebirth and are a condition for the ten results in the continuous process in the existences and so forth included in the rūpāvacara realms.
Vuttappakārasmiṃ (theo cách đã nói) nghĩa là trong các thân thể khác nhau v.v. Từ "yathārahaṃ" (tùy theo sự thích hợp) được nói vì phước hành (puññābhisaṅkhāra) không làm duyên cho hai mươi mốt quả (vipāka) một cách đồng nhất trong các cõi giới (bhava) v.v., mà làm duyên cho tám quả trong trạng thái diễn tiến (pavatti) mà không cho tái sinh (paṭisandhi) trong các cõi giới, loài sinh, cảnh giới, thức trú, và nơi ở của chúng sinh thuộc về khổ cảnh; làm duyên cho mười sáu quả trong trạng thái diễn tiến sau khi cho tái sinh trong các cõi giới thuộc về thiện cảnh cõi dục; và làm duyên cho mười quả trong trạng thái diễn tiến sau khi cho tái sinh trong các cõi giới thuộc về cõi sắc.
587-90. Nanu ca saṅkhārānaṃ paṭisandhipavattīsupi vipākānaṃ paccayabhāvo vutto.
587-90. Surely, the volitional formations have been described as conditions for results in both rebirth and continuous process.
587-90. Há không phải đã nói rằng các hành (saṅkhāra) là duyên cho các quả (vipāka) cả trong tái sinh (paṭisandhi) lẫn trong diễn tiến (pavatti) sao?
Tattha paṭisandhiyeva tāva na sakkā viññātuṃ.
Among those, rebirth itself cannot be understood.
Trong đó, tái sinh trước hết không thể được hiểu rõ.
Yadi hi purimabhavato paṭisandhiviññāṇaṃ idhāgacchatīti vucceyya, taṃ na yuttaṃ, rūpārūpadhammānaṃ kesaggamattampi desantarasaṅkamanābhāvato.
For if it were said that rebirth-consciousness comes here from a previous existence, that would not be appropriate, as there is no transmigration of even a hair's breadth of rūpa or arūpa phenomena to another region.
Nếu nói rằng thức tái sinh (paṭisandhiviññāṇa) từ đời trước đến đây, thì điều đó không hợp lý, vì các pháp sắc và vô sắc (rūpārūpadhamma) dù chỉ bằng một sợi tóc cũng không di chuyển từ nơi này sang nơi khác.
Atha atītabhavanibbattasaṅkhārato na nibbattati, tampi na yujjati ahetukadosāpattitoti iminā adhippāyena codento āha ‘‘na rūpārūpadhammāna’’ntiādi.
If, however, it does not arise from the volitional formations that arose in a past existence, that too is not acceptable, as it would lead to the fault of being uncaused. With this intention, the objector says ‘na rūpārūpadhammānaṃ’ and so forth.
Nếu nói rằng nó không sinh ra từ các hành nghiệp (kammasaṅkhāra) đã sinh ra trong đời quá khứ, thì điều đó cũng không hợp lý, vì sẽ rơi vào lỗi vô nhân (ahetukadosāpatti). Với ý định này, người chất vấn nói "na rūpārūpadhammānaṃ" (không phải của các pháp sắc và vô sắc) v.v.
Ācariyo tassādhippāyaṃ sampaṭicchitvā taṃ saññāpetukāmo āha ‘‘natthi cittassā’’tiādi.
The Teacher, accepting that intention, wishing to instruct him, says ‘natthi cittassa’ and so forth.
Vị Đạo sư chấp nhận ý định đó và muốn làm cho người ấy hiểu rõ, nên nói "natthi cittassā" (không có tâm) v.v.
Tato hetuṃ vināti tattha hetuṃ vinā, atītabhavanibbattakammasaṅkhāranikantiārammaṇaṃ vināti attho.
‘Tato hetuṃ vinā’ means ‘without a cause there, without a karma-saṅkhāra that arose in a past existence as the object of craving’.
Tato hetuṃ vinā (không có nhân từ đó) nghĩa là không có nhân ở đó, không có nghiệp hành (kammasaṅkhāra) và cảnh ái (nikantiārammaṇa) đã sinh ra trong đời quá khứ.
Suladdhapaccayanti avijjādisahakārīkāraṇasahitassa saṅkhārassa vasena suṭṭhu avekallato paṭiladdhapaccayaṃ.
‘Suladdhapaccayaṃ’ means having well-obtained conditions due to the perfection of the volitional formations accompanied by the co-operative causes like avijjā and so forth.
Suladdhapaccayaṃ (có duyên đầy đủ) nghĩa là có duyên đã được thọ đắc một cách hoàn hảo, do sự không thiếu sót của các hành (saṅkhāra) cùng với các nguyên nhân phụ trợ như vô minh (avijjā) v.v.
Rūpārūpamattanti bāhirakaparikappitassa adhitiṭṭhanakassa sattajīvādino abhāvato rūpārūpadhammamattaṃ.
‘Rūpārūpamattaṃ’ means merely rūpa and arūpa phenomena, as there is no soul, life, or other external conceptualized abiding entity.
Rūpārūpamattaṃ (chỉ là sắc và vô sắc) nghĩa là chỉ là các pháp sắc và vô sắc (rūpārūpadhamma), vì không có chúng sinh, sinh mệnh v.v. được ngoại đạo tưởng tượng là trú ngụ.
Tenāha ‘‘na ca satto’’tiādi.
Therefore, it says ‘na ca satto’ and so forth.
Do đó, nói "na ca satto" (và không có chúng sinh) v.v.
Bhavantara…pe… pavuccatīti vohāramattena bhavantaramupetīti pavuccati.
‘Bhavantara…pe… pavuccatī’ means it is said to go to another existence merely by conventional usage.
Bhavantara...pe... pavuccatī (được gọi là... chuyển sang đời khác) nghĩa là chỉ bằng cách quy ước, nó được gọi là chuyển sang đời khác.
Atthato pana paccayasāmaggiyā bhavantarabhāvena uppajjanamattanti adhippāyo.
In ultimate reality, however, the intention is merely arising as another existence due to the conjunction of conditions.
Tuy nhiên, về mặt ý nghĩa tối hậu, ý nghĩa là chỉ là sự sinh khởi do sự hội đủ của các duyên trong trạng thái của một đời khác.
592-3. Āsannamaraṇassāti parūpakkamena vā āyukkhayādivasena vā samāsannamaraṇassa.
592-3. ‘Āsannamaraṇassa’ means of a being close to death, either through external attack or through the exhaustion of life span and so forth.
592-3. Āsannamaraṇassā (của người sắp chết) nghĩa là của người sắp chết do sự tấn công của người khác hoặc do sự cạn kiệt tuổi thọ v.v.
Sussamāneti anukkamena upasussamāne.
‘Sussamāne’ means when gradually drying up.
Sussamāne (khi khô héo) nghĩa là khi khô héo dần dần.
Gabbhaseyyakassa āyatanānaṃ anupubbuppatti viya nirodhopi anupubbato hotīti vuttaṃ ‘‘naṭṭhe cakkhundriyādike’’ti.
It is stated ‘when the eye faculty and so forth are destroyed’ because the cessation also occurs gradually, similar to the gradual arising of faculties in an embryo.
Sự diệt cũng xảy ra dần dần, giống như sự sinh khởi dần dần của các xứ (āyatana) của thai sinh (gabbhaseyyaka), nên nói "naṭṭhe cakkhundriyādike" (khi nhãn căn v.v. đã diệt).
Keci pana ‘‘nānākammasamuṭṭhitesu cakkhundriyādīsu naṭṭhesū’’ti vadanti.
However, some say, ‘when the eye faculty and so forth, arisen from various karmas, are destroyed’.
Tuy nhiên, một số vị nói rằng "khi nhãn căn v.v. sinh ra từ các nghiệp khác nhau đã diệt".
‘‘Hadaya…pe… ke’’ti iminā sesakāye kāyindriyassa niruddhabhāvo vuttoti ekakammasamuṭṭhitampi nassatevāti apare.
Others say that with ‘hadaya…pe…ke’, the cessation of the body faculty in the rest of the body is stated, and thus even that which arose from a single karma perishes.
Một số khác nói rằng "bằng 'hadaya...pe... ke' này, sự diệt của thân căn (kāyindriya) trong phần còn lại của thân thể đã được nói, nên dù là cái sinh ra từ một nghiệp cũng sẽ diệt".
Ānandācariyo pana ‘‘yamake’’ yassa cakkhāyatanaṃ nirujjhati, tassa manāyatanaṃ nirujjhatīti.
Ānandācariya, however, says: In the Yamaka, if the eye-base ceases for someone, does the mind-base cease for him?
Tuy nhiên, Ānandācariya nói trong Yamaka (Duyên Khởi): "Nếu nhãn xứ (cakkhāyatana) của ai diệt, thì ý xứ (manāyatana) của người đó có diệt không?"
Āmantā.
Yes.
"Vâng, diệt."
Yassa vā pana manāyatanaṃ nirujjhati, tassa cakkhāyatanaṃ nirujjhatīti.
Or, if the mind-base ceases for someone, does the eye-base cease for him?
"Hoặc nếu ý xứ của ai diệt, thì nhãn xứ của người đó có diệt không?"
Sacittakānaṃ acakkhukānaṃ cavantānaṃ tesaṃ manāyatanaṃ nirujjhati, no ca tesaṃ cakkhāyatanaṃ nirujjhati.
For those who are without eyes and are passing away, their mind-base ceases, but their eye-base does not cease.
"Đối với những người không có mắt đang chết, ý xứ của họ diệt, nhưng nhãn xứ của họ không diệt."
Sacakkhukānaṃ cavantānaṃ tesaṃ manāyatanañca nirujjhati, cakkhāyatanañca nirujjhatī’tiādinā (yama. 1.āyatanayamaka.120) cakkhāyatanādīnaṃ cuticittena saha nirodho vuttoti cakkhundriyādīni cutito pubbe na nassanti.
For those who have eyes and are passing away, both their mind-base and eye-base cease. (yama. 1.āyatanayamaka.120) In this way, the cessation of the eye-base and so forth together with the cuti-citta is stated, so the eye-faculty and so forth do not perish before the cuti.
"Đối với những người có mắt đang chết, ý xứ của họ diệt, và nhãn xứ của họ cũng diệt" v.v. (Yama. 1.āyatanayamaka.120). Như vậy, sự diệt của nhãn xứ v.v. cùng với tâm tử (cuticitta) đã được nói, nên nhãn căn v.v. không diệt trước khi chết.
Atimandabhāvūpagamanaṃ pana sandhāya aṭṭhakathāya ‘niruddhesu indriyesū’ti vuttaṃ, na anavasesanirodhaṃ sandhāya.
However, the Aṭṭhakathā states ‘when the faculties are ceased’ referring to their becoming extremely weak, not referring to their complete cessation.
Tuy nhiên, trong chú giải, "niruddhesu indriyesu" (khi các căn đã diệt) được nói để chỉ sự suy yếu cực độ, chứ không phải để chỉ sự diệt hoàn toàn.
Pañcadvārikajavanānantarampi cuti aṭṭhakathāyaṃ dassitā’’ti vadati.
Cuti also occurs immediately after the five-door javana, as shown in the Aṭṭhakathā,” he says.
Cũng đã được chỉ ra trong chú giải rằng tâm tử (cuti) cũng có thể xảy ra ngay sau các tâm tốc hành (javana) thuộc năm cửa."
Hadayavatthumattasminti hadayavatthupadesamatte.
‘Hadayavatthumattasmiṃ’ means only in the region of the heart-base.
Hadayavatthumattasmiṃ (chỉ trong vật y tim) nghĩa là chỉ trong vùng vật y tim.
Na hi hadayavatthuṃ nissāya kāyindriyaṃ pavattati.
For the body faculty does not function dependent on the heart-base.
Thân căn (kāyindriya) không hoạt động nương vào vật y tim.
Nikantikkhaṇe hetudvayapaccayāpi sugatipaṭisandhikassa kathaṃ dassitāti?
How is it shown that at the moment of craving, two roots are conditions for one who has a sugati-paṭisandhi?
Tại sao đối với người có tái sanh cõi lành, lại chỉ ra rằng trong khoảnh khắc ưa thích cũng có duyên là hai nhân?
Nayidaṃ maraṇāsannajavanasampayuttahetuyo sandhāya vuttaṃ, atha kho katakammassa taṃ kammaṃ ārabbha assādavasena pavattajavanasampayuttahetuyo sandhāya.
This statement does not refer to the roots associated with the javanas near death, but rather to the roots associated with the javanas that arise with a sense of enjoyment, taking that kamma as their object, after the kamma has been performed.
Điều này không được nói đến với ý chỉ các nhân tương ưng với javana cận tử, mà là chỉ các nhân tương ưng với javana khởi lên do sự khoái lạc đối với nghiệp đã được tạo.
Katūpacitampi hi kammaṃ taṇhāya assāditaṃ vipākābhinipphādane samatthanti.
For kamma that has been done and accumulated, if savored by craving, it is capable of producing vipāka.
Bởi vì nghiệp đã được tạo và tích lũy, khi được tham ái tận hưởng, mới có khả năng tạo ra quả.
Keci pana ‘‘kammakaraṇakāle appahīnāvatthāya santāne anusayitahetuyo sandhāya nikantikkhaṇe dve hetuyoti vutta’’nti vadanti, taṃ na yujjati, tesaṃ sahajātapaccayattāyogato.
Some say that ‘‘the two roots at the moment of craving’’ refers to the underlying roots present in the continuum at the time of performing kamma, in a state where they have not yet been abandoned. This is not appropriate, as they cannot be concurrent conditions.
Tuy nhiên, một số vị nói rằng: ‘‘Trong khoảnh khắc ưa thích có hai nhân được nói đến là chỉ các nhân tùy miên trong dòng tâm thức ở trạng thái chưa bị đoạn trừ vào lúc tạo nghiệp’’, điều đó không hợp lý, vì chúng không thể là duyên đồng sanh.
Pubbānusevitaṃ puññaṃ vā apuññameva vā kammaṃ, kammanimittaṃ vā ālambitvā cittaṃ pavattatīti sambandho.
The mind arises taking as its object either good kamma or bad kamma cultivated previously, or a kamma-nimitta—this is the connection.
Tâm khởi lên, bắt lấy đối tượng là nghiệp thiện hoặc bất thiện đã được thực hành từ trước, hoặc nghiệp tướng, đó là mối liên hệ.
Pubbānusevitanti pubbe āsevitaṃ.
Pubbānusevitaṃ means cultivated in the past.
Pubbānusevita nghĩa là đã thực hành từ trước.
‘‘Katattā upacitattā’’ti hi vuttaṃ.
For it is said, ‘‘because it was done, because it was accumulated.’’
Bởi vì đã được nói: ‘‘Do đã làm, do đã tích lũy’’.
Taṇhāya anusevitabhāvaṃ sandhāya vā ‘‘pubbānusevita’’nti vuttaṃ.
Or, ‘‘pubbānusevitaṃ’’ is said with reference to having been savored by craving.
Hoặc ‘‘pubbānusevita’’ được nói đến với ý chỉ trạng thái đã được tham ái thực hành theo.
‘‘Anupubbasevita’’ntipi pāṭhaṃ vadanti, paṭisandhivasena pubbe āsevitaṃ, pubbe dinnapaṭisandhikanti attho.
They also mention the reading ‘‘anupubbasevitaṃ’’, meaning cultivated successively in the past by way of rebirth, i.e., having given rise to rebirth in the past.
Cũng có người cho rằng bản văn là ‘‘anupubbasevita’’, nghĩa là đã được thực hành từ trước do tái sanh, tức là đã cho tái sanh từ trước.
Dinnapaṭisandhikampi pana aparajātīsu pavattivipākaṃ na nibbattetīti natthi.
There is no instance where kamma that has given rise to rebirth does not produce resultant vipāka in subsequent existences.
Nhưng không có chuyện nghiệp đã cho tái sanh rồi thì không thể tạo ra quả trong dòng sinh mệnh ở các kiếp sau.
Puññāpuññaggahaṇena yathākammaṃ sugatiduggatipaṭisandhīnaṃ ārammaṇaṃ dasseti.
By taking both wholesome and unwholesome kamma, the text shows the objects of rebirth in good and bad destinies respectively.
Việc đề cập đến thiện và bất thiện là để chỉ đối tượng của các cuộc tái sanh vào cõi lành và cõi dữ tùy theo nghiệp.
Kammaṃ kammanimittaṃ vāti vā-saddena gatinimittaṃ saṅgaṇhāti.
In kammaṃ kammanimittaṃ vā, the word vā includes the gati-nimitta.
Kammaṃ kammanimittaṃ vā (nghiệp hoặc nghiệp tướng): từ vā bao hàm cả thú tướng.
Tattha kammaṃ, gatinimittañca manodvāreyeva āpāthamāgacchati, kammanimittaṃ pana pañcadvārepi.
Among these, kamma and gati-nimitta appear only at the mind-door, but kamma-nimitta also appears at the five sense-doors.
Trong đó, nghiệp và thú tướng chỉ hiện ra ở ý môn, còn nghiệp tướng thì có thể hiện ra ở cả năm môn.
Evañca katvā pañcadvāraggahitepi ārammaṇe paṭisandhi hoti.
Thus, rebirth can occur with objects perceived through the five sense-doors.
Do đó, tái sanh cũng xảy ra với đối tượng được bắt qua năm môn.
Apare pana gatinimittampi chadvāresu labbhatīti vaṇṇenti.
Others explain that the gati-nimitta can also be perceived through all six doors.
Tuy nhiên, các vị khác giải thích rằng thú tướng cũng có thể được nhận biết qua sáu môn.
Evañca katvā vuttaṃ saccasaṅkhepe –
Having made this statement, it is said in the Saccasaṅkhepa:
Do đó, trong Saccasaṅkhepa có nói rằng –
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘gatinimittaṃ manodvāre āpāthamāgacchatī’’ti vuttattā, tadārammaṇāya ca pañcadvārikapaṭisandhiyā adassitattā, mūlaṭīkādīsu ca ‘‘kammabalena upaṭṭhāpitaṃ vaṇṇāyatanaṃ supinaṃ passantassa viya, dibbacakkhukassa viya ca manodvāre eva gocarabhāvaṃ gacchatī’’ti niyametvā vuttattā tesaṃ vacanaṃ na sampaṭicchanti ācariyā.
However, in the Aṭṭhakathā, since it is stated that ‘‘the gati-nimitta appears at the mind-door’’, and since rebirth through the five sense-doors with that as its object is not shown, and in the Mūlaṭīkā and other texts it is specified that ‘‘a visual object, made to appear by the power of kamma, comes into the range of the mind-door, as if one is dreaming, or as if one has divine sight’’, the teachers do not accept their statement.
Tuy nhiên, trong Aṭṭhakathā vì đã nói rằng ‘‘thú tướng hiện ra ở ý môn’’, và vì không chỉ ra sự tái sanh qua năm môn với đối tượng đó, và trong Mūlaṭīkā v.v... vì đã khẳng định rằng ‘‘sắc xứ được làm cho hiện khởi bởi sức mạnh của nghiệp, trở thành đối tượng chỉ ở ý môn, giống như của người đang mơ, và giống như của người có thiên nhãn’’, nên các vị Ācariya không chấp nhận lời của họ.
Kammanimittañca panettha paccuppannaṃ pañcadvāre āpāthamāgacchantaṃ cutikālāsanne katakammassa ārammaṇasantāne uppannaṃ taṃsadisanti daṭṭhabbaṃ, itarathā tadeva paṭisandhiyā ārammaṇupaṭṭhāpakaṃ tadeva paṭisandhijanakaṃ bhaveyya, na ca paṭisandhiyā upacārabhūtāni viya, ‘‘etasmiṃ tayā pavattitabba’’nti paṭisandhiyā ārammaṇaṃ anuppadentāni viya ca pavattāni cutiāsannajavanāni paṭisandhijanakāni bhaveyyuṃ.
Here, the kamma-nimitta is to be understood as similar to the present object appearing at the five sense-doors, which has arisen in the continuum of objects of kamma performed close to the time of death; otherwise, that very kamma would be what presents the object of rebirth and would be what generates rebirth. And the javanas near death, which proceed like the preliminary processes of rebirth and do not present an object to rebirth as if saying, ‘‘you should proceed with this’’, would not be the generators of rebirth.
Và ở đây, nghiệp tướng hiện tại xuất hiện ở năm môn cần được hiểu là tương tự với đối tượng của nghiệp đã được tạo ra gần lúc chết, sanh khởi trong dòng đối tượng của nghiệp đó; nếu không, chính nó vừa là cái làm cho đối tượng của tái sanh hiện khởi, vừa là cái sanh ra tái sanh, và các javana cận tử, vốn diễn ra như là sự chuẩn bị cho tái sanh, như thể trao đối tượng cho tái sanh với ý rằng ‘‘ngươi phải diễn tiến trong đối tượng này’’, sẽ không thể sanh ra tái sanh.
‘‘Katattā upacitattā’’ti hi vuttaṃ.
For it is said, ‘‘because it was done, because it was accumulated.’’
Bởi vì đã được nói: ‘‘Do đã làm, do đã tích lũy’’.
Tadā ca paṭisandhiyā ekavīthiyaṃ viya pavattamānāni kathaṃ katūpacitāni siyuṃ, assādanabhūtāya taṇhāya aparāmaṭṭhāni kathaṃ paṭisandhinibbattakāni, na ca lokiyāni lokuttarāni viya samānavīthiphalāni hontīti.
And at that time, how could the javanas, which occur as if in the same thought-process as rebirth, be done and accumulated? How could kamma not grasped by craving, which is enjoyment, be generators of rebirth? And worldly kamma do not have results in the same thought-process like supramundane kamma.
Và khi đó, làm sao chúng có thể được tạo và tích lũy khi diễn ra như trong cùng một lộ trình với tái sanh, làm sao chúng có thể tạo ra tái sanh khi chưa được tham ái, vốn là sự hưởng thụ, chạm đến, và các pháp thế gian không có quả trong cùng một lộ trình như các pháp siêu thế.
Taṃ viññāṇanti taṃ javanaviññāṇaṃ.
That consciousness means that javana-consciousness.
Taṃ viññāṇaṃ (thức ấy) là thức javana ấy.
Ekattanayena paṭisandhiviññāṇañca sandhāya vuttaṃ.
It is also said with reference to paṭisandhi-consciousness by way of sameness.
Theo cách nói gộp, nó cũng được nói đến với ý chỉ thức tái sanh.
Cutipaṭisandhitadāsannaviññāṇānañhi santativasena viññāṇanti upanītekattaṃ idha taṃ viññāṇanti adhippetaṃ.
Here, ‘‘that consciousness’’ refers to the unity presented as consciousness by way of the continuity of cuti-consciousness, paṭisandhi-consciousness, and the consciousness near them.
Bởi vì ở đây, sự hợp nhất được đưa đến, gọi là thức theo dòng tương tục của các thức tử, thức tái sanh và các thức gần đó, được hàm ý là thức ấy.
Avijjāya paṭicchannādīnaveti anusayavasena pavattāya bhavataṇhāya, cittasampayuttāya vā avijjāya chāditadukkhādīnave.
With the danger obscured by ignorance means with the suffering and danger obscured by ignorance, either craving for existence arising by way of latent tendencies, or ignorance associated with consciousness.
Avijjāya paṭicchannādīnave (trong đối tượng có sự nguy hại bị vô minh che lấp): trong đối tượng có sự nguy hại là khổ bị che lấp bởi vô minh, hoặc là vô minh khởi lên theo cách tùy miên, hoặc là vô minh tương ưng với tâm.
Tathābhūte pana kammādivisaye paṭisandhiviññāṇassa ārammaṇabhāvena uppattiṭṭhānabhūte.
And in such an object of kamma, etc., which is the place of arising for paṭisandhi-consciousness as its object.
Trong đối tượng nghiệp v.v... như vậy, là nơi sanh khởi, là chỗ đứng cho thức tái sanh với tư cách là đối tượng.
Taṇhāya appahīnattā eva purimuppannāya ca santatiyā tathāpariṇatattā paṭisandhiṭṭhānābhimukhaṃ viññāṇaṃ ninnapoṇapabbhāraṃ hutvā pavattatīti āha ‘‘taṇhā nametī’’ti.
Because craving has not yet been abandoned, and because the previously arisen continuum has ripened in that way, consciousness leans and slopes towards the rebirth-location, thus he says, ‘‘craving inclines it’’.
Chính vì tham ái chưa được đoạn trừ và vì dòng tương tục đã sanh trước đã chín muồi như vậy, thức hướng về nơi tái sanh, trở nên nghiêng, xuôi, dốc xuống mà khởi lên, nên nói ‘‘taṇhā nameti’’ (tham ái uốn nắn).
Sahajā pana saṅkhārāti cutiāsannajavanaviññāṇasahajātacetanā, sabbepi vā phassādayo.
But the co-arising formations are the volition co-arising with the javana-consciousness near cuti-consciousness, or all sense-contacts, etc.
Sahajā pana saṅkhārā (còn các hành đồng sanh): là cetanā đồng sanh với thức javana cận tử, hoặc là tất cả các pháp như xúc v.v...
Khipantīti khipantā viya tasmiṃ visaye paṭisandhivasena viññāṇapatiṭṭhānassa hetubhāvena pavattanti.
They propel as if propelling, they function as causes for the establishment of consciousness in that object by way of paṭisandhi.
Khipanti (chúng ném đi): chúng khởi lên như thể ném đi, với tư cách là nhân cho sự an trú của thức theo cách tái sanh trong đối tượng đó.
Tanti taṃ viññāṇaṃ.
It means that consciousness.
Taṃ (nó): là thức ấy.
‘‘Santativasā’’ti vadanto tadeva viññāṇaṃ sandhāvati saṃsarati, na aññanti imañca micchāvādaṃ paṭikkhipati.
By saying ‘‘by way of continuity’’, it rejects the false view that only that same consciousness runs on and transmigrates, and no other.
Khi nói ‘‘santativasā’’ (do năng lực của dòng tương tục), ngài bác bỏ tà kiến này rằng chính thức ấy trôi chảy, luân hồi, chứ không phải thức khác.
Sati hi nānattanaye santativasena ekattanayo hotīti.
For when there is diversity, there is also unity by way of continuity.
Bởi vì khi có cách nói về sự khác biệt, thì mới có cách nói về sự hợp nhất theo dòng tương tục.
599. Ārammaṇādīhi…pe… pavattatīti ārammaṇanissayapaccayādīhi pavattati.
By objects and so forth… it proceeds means it proceeds by way of object-condition, support-condition, and so forth.
599. Ārammaṇādīhi…pe… pavattatī (do đối tượng v.v... khởi lên): khởi lên do các duyên như đối tượng, y chỉ v.v...
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Āsannamaraṇassa hi kammabalena manodvāre upaṭṭhāpitaṃ avijjāya paṭicchannādīnavaṃ kammādivisayaṃ ārabbha manodvārāvajjanaṃ uppajjati, tato maraṇāsannavīthiyā vatthudubbalabhāvena mandappavattiyā cattāri, pañca vā javanāni pavattanti, tadanantaraṃ tadārammaṇe sati, asati vā bhavaṅgavisayamālambitvā cuticittaṃ uppajjati.
For one near death, the mind-door-adverting consciousness arises, taking as its object a kamma-object, etc., presented at the mind-door by the power of kamma, with its danger obscured by ignorance. Thereafter, in the javana-process near death, four or five javanas occur with weakened intensity due to the weakness of the physical base, after which, if there is a tadārammaṇa, or if there is not, the cuti-consciousness arises, taking a bhavaṅga-object as its object.
Đối với người sắp chết, do sức mạnh của nghiệp, ý môn hướng tâm sanh khởi, bắt lấy đối tượng nghiệp v.v... có sự nguy hại bị vô minh che lấp, đã được làm cho hiện khởi ở ý môn; sau đó, trong lộ trình cận tử, do vật yếu, nên diễn tiến chậm, bốn hoặc năm javana khởi lên; sau đó, dù có hay không có na cảnh, tâm tử sanh khởi, bắt lấy đối tượng của bhavaṅga.
Bhavaṅgānantarampi cuti hotīti vadanti.
They also say that cuti occurs immediately after bhavaṅga.
Cũng có người nói rằng tâm tử cũng sanh khởi sau bhavaṅga.
Cuticitte pana niruddhe tadeva āpāthagataṃ kammakammanimittādiṃ ārabbha anupacchinnakilesabalavanimittaṃ sahajātasaṅkhārehi kammādiārammaṇe khipiyamānaṃ orimatīrarukkhavinibandhaṃ rajjuṃ ālambitvā mātikātikkāmako viya purimañca nissayaṃ jahati, aparañca kammasamuṭṭhitaṃ nissayaṃ assādayamānaṃ vā anassādayamānaṃ vā ārammaṇādīhi paccayehi pavattati.
But when the cuti-consciousness has ceased, taking as its object that very kamma, kamma-nimitta, etc., which has become apparent, being propelled into the kamma-object, etc., by co-arising saṅkhāras with the power of unabandoned defilements, consciousness abandons the former support, like one crossing a ditch by holding onto a rope tied to a tree on this bank, and proceeds by the conditions of objects, etc., whether enjoying or not enjoying the new support arisen from kamma.
Nhưng khi tâm tử đã diệt, bắt lấy chính đối tượng nghiệp, nghiệp tướng v.v... đã hiện ra, được các hành đồng sanh ném vào đối tượng nghiệp v.v..., giống như người nhảy qua mương, vịn vào sợi dây buộc vào cây ở bờ bên này, từ bỏ nơi nương tựa trước, và hoặc là hưởng thụ hoặc không hưởng thụ nơi nương tựa do nghiệp tạo ra ở nơi khác, mà khởi lên do các duyên như đối tượng v.v...
Ettha ca orimatīraṃ viya purimabhavo daṭṭhabbo, tattha ṭhitarukkho viya purimabhave pavattamānakkhandhā, rajju viya kammādiārammaṇaṃ.
Here, the previous existence should be understood like the near bank; the aggregates occurring in the previous existence, like a tree standing there; the object of kamma, etc., like a rope.
Ở đây, tiền kiếp được xem như bờ bên này, các uẩn (khandha) đã phát sinh trong tiền kiếp được xem như cây đứng trên đó, và đối tượng như nghiệp (kamma) v.v. được xem như sợi dây.
Keci pana ‘‘rajju viya hadayavatthū’’ti vadanti, ‘‘rajju viya taṇhā’’tipi apare.
Some say the heart-base is like a rope, and others say craving is like a rope.
Tuy nhiên, một số người nói rằng “cơ sở tâm (hadayavatthu) giống như sợi dây”, và những người khác lại nói “ái (taṇhā) giống như sợi dây”.
Puriso viya viññāṇaṃ, tassa rajjuggahaṇaṃ viya taṇhāya ārammaṇābhimukhanamanaṃ, payogo viya khipanakasaṅkhārā, mātikā viya cuticittaṃ, paratīraṃ viya paraloko.
Consciousness is like the man; the grasping of the rope by him is like craving's inclination towards the object; the effort is like the karmic formations that cast forth; the ditch is like the death-consciousness; the far bank is like the next world.
Thức (viññāṇa) được xem như người, việc người đó nắm lấy sợi dây được xem như ái hướng đến đối tượng, sự vận dụng được xem như các hành (saṅkhāra) phóng đi, con mương được xem như tâm tử (cuticitta), và bờ bên kia được xem như thế giới bên kia.
600. Yathā puriso paratīre patiṭṭhahamāno paratīrarukkhavinibandhaṃ kiñci assādayamāno vā anassādayamāno vā kevalaṃ pathaviyaṃ sakabalappayogeheva patiṭṭhāti, evamidampi bhavantarattabhāvavinibandhahadayavatthusaṅkhātaṃ nissayaṃ pañcavokārabhave assādayamānaṃ vā catuvokārabhave anassādayamānaṃ vā kevalaṃ ārammaṇanissayasampayuttadhammeheva pavattatīti taṃ viññāṇaṃ nāpi idhāgataṃ imasmiṃyeva bhave nibbattattā.
600. Just as a man, standing on the far bank, whether enjoying or not enjoying something bound to a tree on the far bank, stands merely by the application of his own strength on the ground; in the same way, this paṭisandhi-consciousness, whether enjoying (in a pañcavokāra existence) or not enjoying (in a catuvokāra existence) the support known as the heart-base which is bound to the state of self in another existence, proceeds merely by the dharmas associated with the object and support conditions. Therefore, that consciousness does not come to this existence, because it arises in this very existence.
600. Giống như một người khi đứng vững ở bờ bên kia, dù có nếm trải hay không nếm trải bất cứ thứ gì gắn liền với cây ở bờ bên kia, chỉ đứng vững trên đất bằng sức lực của chính mình; cũng vậy, thức tái sinh này, dù có nếm trải nơi nương tựa là cơ sở tâm gắn liền với thân thể trong kiếp khác ở cõi ngũ uẩn (pañcavokārabhava), hay không nếm trải ở cõi tứ uẩn (catuvokārabhava), chỉ hoạt động dựa vào các pháp tương ưng với đối tượng và nơi nương tựa. Do đó, thức ấy không phải là đã đến đây vì nó chỉ phát sinh trong chính kiếp này.
Kammādinti atītabhavanibbattakammādiṃ.
"Kamma, etc." refers to the kamma, etc., that arose in a past existence.
Nghiệp v.v. là nghiệp v.v. đã phát sinh trong kiếp quá khứ.
Ādi-saddena khipanakasaṅkhārānaṃ, namanavasena pavattataṇhāya, kammādivisayāya ādīnavapaṭicchādikāya ca avijjāya, daḷhaggāhādikarānaṃ upādānādīnañca gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
By the word "etc.", the inclusion of the karmic formations that cast forth, the craving that proceeds by way of inclination, the ignorance which conceals the danger and whose object is kamma, etc., and the upādānas, etc., which cause strong clinging, should be understood.
Với từ v.v., cần phải hiểu là bao gồm các hành (saṅkhāra) phóng đi, ái (taṇhā) phát sinh theo cách hướng đến, vô minh (avijjā) che giấu hiểm họa liên quan đến nghiệp v.v., và các thủ (upādāna) gây ra sự chấp thủ mạnh mẽ v.v.
Tattha kammaṃ nāma upapajjavedanīyabhūtaṃ, aparāpariyavedanīyabhūtaṃ vā paṭisandhinibbattakakammaṃ.
Among these, kamma refers to kamma that is experienced in the next birth (upapajjavedanīya) or kamma that is experienced subsequently (aparāpariyavedanīya), which gives rise to paṭisandhi.
Trong số đó, nghiệp (kamma) là nghiệp tái sinh có khả năng cho quả trong kiếp này (upapajjavedanīya) hoặc có khả năng cho quả trong các kiếp sau (aparāpariyavedanīya).
Khipanakasaṅkhārā nāma cutiāsannajavanasahajātasaṅkhārā, paṭisandhijanakakammasahagatasaṅkhārā vā, tato purimajavanasahagatasaṅkhārāti vā keci.
The karmic formations that cast forth (khipanaka-saṅkhārā) are the formations co-arisen with the javana-citta nearing death, or the formations co-arisen with the kamma that generates paṭisandhi, or some say, the formations co-arisen with the javana-citta preceding that.
Các hành (saṅkhāra) phóng đi là các hành đồng sinh với tâm tốc hành (javana) gần tử, hoặc các hành đồng hành với nghiệp tạo ra tái sinh, hoặc một số người nói là các hành đồng hành với tâm tốc hành trước đó.
Namanavasena pavattataṇhā nāma anusayāvatthāya pavattataṇhā.
Craving that proceeds by way of inclination (namana-vasena pavatta-taṇhā) is craving that proceeds in the latent state (anusayāvatthāya).
Ái (taṇhā) phát sinh theo cách hướng đến là ái phát sinh ở trạng thái tùy miên (anusaya).
Esa nayo ādīnavapaṭicchādakaavijjāyapi.
This method applies to ignorance that conceals danger (ādīnavapaṭicchādaka-avijjā) as well.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho vô minh (avijjā) che giấu hiểm họa.
Kammādivisayā pubbe vuttāyeva.
Ignorance whose object is kamma, etc., has already been explained previously.
Vô minh liên quan đến nghiệp v.v. đã được đề cập trước đó.
Daḷhaggāhakaraupādānā nāma maṇḍūkaṃ pannago viya upapattibhavassa daḷhaggahaṇavasena pavattā kāmupādānādayo.
The upādānas that cause strong clinging (daḷhaggāhaka-upādānā) are the kāma-upādāna, etc., that proceed by way of strongly grasping the existence of rebirth, just as a snake grasps a frog firmly.
Các thủ (upādāna) gây ra sự chấp thủ mạnh mẽ là các dục thủ (kāmupādāna) v.v. phát sinh theo cách chấp thủ mạnh mẽ kiếp tái sinh, giống như rắn bắt ếch.
601-5. Saddapaṭighosādīnaṃ satipi paccayapaccayuppannabhāve santānabandho na pākaṭoti tesaṃ ekattanānattabhāvaṃ anāmasitvā anāgatamatītahetusamuppādameva dassento ‘‘ettha cā’’tiādimāha.
601-5. The Venerable Buddhaghosa, wishing to show only the arising of future effects from past causes, without referring to the sameness or difference of sound and echo, etc., because the continuity is not manifest even though there is the relation of cause and effect, said "ettha cā" etc. (And here, etc.).
601-5. Vì sự liên tục (santānabandha) không rõ ràng ngay cả khi có mối quan hệ nhân quả giữa âm thanh và tiếng vọng v.v., nên để chỉ ra rằng chỉ có sự phát sinh từ nhân quá khứ mà không đến từ kiếp này, mà không đề cập đến tính đồng nhất hay khác biệt của chúng,* nói "Ở đây v.v.".
Etthāti imasmiṃ cutipaṭisandhādhikāre.
"Ettha" means, in this context of death and rebirth.
Ở đây có nghĩa là trong phần về tâm tử (cuticitta) và tái sinh (paṭisandhi) này.
Paṭighosadīpamuddādīti ādi-saddena ādāsatalagatamukhanimittādīnaṃ gahaṇaṃ.
In the phrase "paṭighosa-dīpa-muddā-dī", the word "ādi" (etc.) includes facial reflections, etc., appearing on a mirror surface, etc.
Tiếng vọng, đèn, dấu ấn v.v. – với từ v.v., bao gồm hình ảnh khuôn mặt trong gương v.v.
Aññattha agantvāti saddādipaccayadesaṃ anupagantvā.
"Aññattha agantvā" means, without going to the place of the cause of sound, etc.
Không đi đến nơi khác có nghĩa là không đi đến nơi của nhân âm thanh v.v.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā saddādīnaṃ uppattipadesaṃ anupagantvā paṭighoso saddahetuko, padīpo padīpantarādihetuko, muddā lañchanahetuko, mukhanimittādikaṃ ādāsādiabhimukhādihetukaṃ hoti tato pubbe abhāvā, evamidampi paṭisandhiviññāṇaṃ na hetudesaṃ gantvā taṃhetukaṃ hoti tato pubbe abhāvā, tasmā na idaṃ hetudesato purimabhavato idhāgataṃ paṭighosādayo viya saddādidesato, nāpi tato hetuṃ vinā uppannaṃ saddādīhi vinā paṭighosādayo viyāti.
This is what is meant: just as an echo is caused by a sound, a lamp by another lamp, a seal by an impression, and a facial reflection, etc., is caused by a face confronting a mirror, etc., without going to the place of origin of sound, etc., because they did not exist before that; similarly, this paṭisandhi-consciousness is not caused by going to the place of the cause (kamma, etc.), because it did not exist before that. Therefore, this paṭisandhi-consciousness does not come to this existence from the place of the cause, i.e., the previous existence, just as echoes, etc., do not come from the place of sound, etc. Nor does it arise without that cause, just as echoes, etc., do not arise without sounds, etc. This should be understood.
Điều này có nghĩa là: Giống như tiếng vọng do âm thanh làm nhân, ngọn đèn do ngọn đèn khác làm nhân, dấu ấn do con dấu làm nhân, và hình ảnh khuôn mặt trong gương v.v. do khuôn mặt đối diện gương làm nhân, chúng không phát sinh trước đó; cũng vậy, thức tái sinh này không phải là đi đến nơi của nhân rồi mới phát sinh từ nhân đó, vì nó không tồn tại trước đó. Do đó, thức này không phải là đã đến đây từ kiếp trước, nơi là nơi của nhân, giống như tiếng vọng v.v. không đến từ nơi của âm thanh v.v. Cũng không phải là nó phát sinh mà không có nhân, giống như tiếng vọng v.v. không thể phát sinh mà không có âm thanh v.v.
Atha vā aññatra agantvāti pubbe paccayapadese sannihitā hutvā tato aññatra gantvā tappaccayā na honti uppattito pubbe abhāvā, nāpi saddādipaccayā na honti, evaṃ idampīti vuttanayena yojetabbaṃ.
Alternatively, "aññattha agantvā" means that causes like sounds, etc., existing previously in their respective places, do not go elsewhere to become the causes of future effects because they did not exist before the arising of these effects; nor do the causes like sounds, etc., not exist. In this way, this should be correlated according to the method explained, for this (paṭisandhi-consciousness) too.
Hoặc, "không đi đến nơi khác" có nghĩa là, các nhân không tồn tại ở nơi của nhân trước đó rồi đi đến nơi khác để trở thành nhân của thức tái sinh, vì chúng không tồn tại trước khi phát sinh; cũng không phải là chúng không phải là nhân của âm thanh v.v. Điều này cần được kết nối theo cách đã nói.
Santānabandhato natthīti santānappabandhato natthi ekatā santānekattepi aññasseva viññāṇassa pātubhavanato, nāpi nānatā apubbānaṃ apubbānaṃ uppādepi paṭhamuppannaṃ dhammaṃ vinā pacchimassa anuppajjanato, padīpassa viya nānatā na siyā.
"Santānabandhato natthi" means that there is no sameness from the continuous succession (santāna-ppabandha), because even with the sameness of the continuum, a different consciousness arises; nor should there be diversity (nānatā), because even with the arising of new and new dharmas, the later one does not arise without the first arisen dharma, just as there would be no diversity in a lamp (flame).
Không có sự liên tục có nghĩa là không có sự đồng nhất theo dòng chảy liên tục (santānappabandha), vì ngay cả khi có sự đồng nhất trong dòng chảy, một thức khác vẫn xuất hiện; cũng không có sự khác biệt, vì ngay cả khi có sự phát sinh của những pháp mới mẻ, pháp sau không thể phát sinh nếu không có pháp đầu tiên, giống như sự khác biệt của ngọn đèn sẽ không xảy ra.
Khaṇikāpi hi padīpajālā santānekattaṃ upādāya sā evāti vuccati, attakiccañca sādheti.
Indeed, even a momentary lamp flame, by virtue of the sameness of the continuum, is called "that very same (flame)" and accomplishes its own function.
Quả thật, ngọn lửa đèn, dù là khoảnh khắc, vẫn được gọi là "chính nó" dựa trên sự đồng nhất của dòng chảy, và nó hoàn thành chức năng của mình.
‘‘Sati santānabandhe’’tiādinā santānabandhe ekantaṃ ekattāya ca nānattāya ca aggahetabbataṃ, gahaṇe ca dosaṃ dasseti.
By "Sati santānabandhe" etc., it is shown that when there is a continuum, neither absolute sameness nor absolute diversity should be taken, and the fault if they are taken.
Với câu "Khi có sự liên tục" v.v.,* chỉ ra rằng khi có sự liên tục, không nên chấp thủ một cách tuyệt đối vào tính đồng nhất hay tính khác biệt, và cũng chỉ ra lỗi lầm nếu chấp thủ.
Idaṃ vuttaṃ hoti – santānabandhe sati yadi ekantena ekatā siyā, khīradadhīnampi anaññabhāvato, attatoyeva ca sayaṃ anuppajjanato khīrato dadhisambhūtaṃ na bhaveyya.
This is what is meant: if there were absolute sameness when there is a continuum, then milk would not become curd, due to the non-difference of milk and curd, and also because it does not arise spontaneously by itself.
Điều này có nghĩa là: Nếu khi có sự liên tục mà có sự đồng nhất tuyệt đối, thì sữa và sữa đông cũng không khác biệt, và vì chúng không tự phát sinh từ chính mình, sữa đông sẽ không thể hình thành từ sữa.
Athāpi santānabandhe sati ekantaṃ nānatā bhaveyya, khīradadhīnampi nānattā, aññassa ca sāmibhāvamattena aparassa sāmibhāvāyogato khīrasāmi naro dadhisāmi na bhaveyya, na ca panevaṃ loke dissatīti.
And if there were absolute diversity when there is a continuum, then a man who owns milk would not own curd, due to the diversity of milk and curd, and also because one cannot be the owner of another merely by being the owner of one; and this is not observed in the world. This should be known.
Và nếu khi có sự liên tục mà có sự khác biệt tuyệt đối, thì sữa và sữa đông cũng khác biệt, và vì quyền sở hữu của người này không thể là quyền sở hữu của người khác, người chủ của sữa sẽ không thể là người chủ của sữa đông, nhưng điều này không được thấy trong thế gian.
607-9. Nanu na sundaraṃ, nanu siyāti vā sambandho.
607-9. "Nanu na sundaraṃ" or "nanu siyā" is the connection.
607-9. "Há chẳng tốt sao?" hoặc "Há chẳng thể là như vậy sao?" là cách liên kết.
Asaṅkantipātubhāveti saṅkantipātubhāvarahite, asaṅkantivasena vā pātubhāve, asaṅkamitvāva pātubhāveti attho.
"Asaṅkanti-pātubhāve" means, in the absence of manifest transmigration, or in its manifestation without transmigration, or in its manifestation without having transmigrated. This is the meaning.
Asaṅkantipātubhāve có nghĩa là không có sự xuất hiện của sự chuyển dịch, hoặc xuất hiện mà không có sự chuyển dịch, hoặc xuất hiện mà không cần chuyển dịch.
Khandhābhisambhavāti abhisambhūtakkhandhā, atha vā abhisambhavati kammaṃ etesūti abhisambhavā, khandhā, evaṃ abhisambhavā kammādhiṭṭhānabhūtā khandhāti attho.
"Khandhābhisambhavā" means, the aggregates that have become; or alternatively, abhisambhavā are these (aggregates) in which kamma becomes, meaning the aggregates that are the basis for kamma to become.
Khandhābhisambhavā có nghĩa là các uẩn (khandha) đã được hình thành. Hoặc, abhisambhavā là những gì nghiệp (kamma) có thể hình thành trên đó, tức là các uẩn. Như vậy, abhisambhavā có nghĩa là các uẩn làm nền tảng cho nghiệp.
Idha niruddhattāti phalādhiṭṭhānabhūtaṃ paralokaṃ agantvā idheva niruddhattā.
"Idha niruddhattā" means, having ceased in this very existence, without going to the next world which is the basis of the result.
Vì đã diệt ở đây có nghĩa là đã diệt ngay trong kiếp này mà không đi đến thế giới bên kia, nơi là nền tảng của quả.
Paratthāgamatoti paralokaṃ agamanato.
"Paratthāgamato" means, not going to the next world.
Do không đi đến kiếp sau có nghĩa là do không đi đến thế giới bên kia.
Tassāti kammassa.
"Tassā" refers to kamma.
Của nó có nghĩa là của nghiệp (kamma).
Aññassāti yena taṃ kammaṃ kataṃ, tato aññassa.
"Aññassā" means, of another (being) than the one by whom that kamma was done.
Của người khác có nghĩa là của một người khác với người đã tạo ra nghiệp đó.
Aññatoti yaṃ taṃ kammaṃ nibbattaṃ, tato aññato.
"Aññato" means, from another (kamma) than that kamma which arose.
Từ cái khác có nghĩa là từ một nghiệp khác với nghiệp đã phát sinh.
Etaṃ vidhānanti idhalokato paralokaṃ gantvā natthi, tattha ‘‘aññeva khandhā nibbattantī’’ti idaṃ sabbaṃ yathāvuttavidhānaṃ.
"Etaṃ vidhānaṃ" means, that there is no going from this world to the next, and that other aggregates arise there – all this aforementioned arrangement is not good.
Quy tắc này có nghĩa là tất cả những gì đã nói rằng không có sự đi từ thế giới này sang thế giới bên kia, và ở đó chỉ có các uẩn khác phát sinh, đó là toàn bộ quy tắc đã nói.
611-4. ‘‘Santāne…pe… sādhako’’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ pakāsetuṃ ‘‘ekasmiṃ panā’’tiādi vuttaṃ.
611-4. To make manifest the meaning briefly stated as "santāne...pe... sādhako" (in the continuum...etc....proves), "ekasmiṃ panā" etc. (but in one, etc.) was said.
611-4. Để làm rõ ý nghĩa đã được trình bày tóm tắt trong "Santāne...pe... sādhako",* đã nói "Ekasmiṃ panā" v.v.
Ekasmiṃ santāneti yasmiṃ dhammapuñje kammaṃ nibbattaṃ, tasseva santāneti attho.
"Ekasmiṃ santāne" means, in the continuum of that very collection of dharmas in which kamma arose.
Trong một dòng chảy có nghĩa là trong dòng chảy của chính tập hợp pháp (dhammapuñja) mà nghiệp đã phát sinh.
Aññassātipi vā…pe… hoti.
Nor of another...etc....it is.
Hoặc của người khác...pe... không phải vậy.
Tattha ekantaṃ ekattanānattānaṃ paṭisiddhattāti adhippāyo.
The intention here is that absolute sameness and diversity are refuted.
Ý nghĩa ở đây là vì tính đồng nhất và tính khác biệt tuyệt đối đã bị bác bỏ.
Etassatthassāti hetuphalānaṃ atthato aññattepi teneva hetuphalabhāvena sambandhattā taṃ phalaṃ aññassa, aññatoti vā na vattabbanti etassa atthassa.
"Etassatthassā" refers to the meaning that although causes and effects are different in essence, because they are connected by that very causal-resultant relationship, that result should not be said to belong to another (being) or to be from another (cause).
Của ý nghĩa này có nghĩa là của ý nghĩa rằng, mặc dù nhân và quả khác nhau về bản chất, nhưng vì chúng liên hệ với nhau theo mối quan hệ nhân quả đó, nên không thể nói rằng quả ấy là của người khác, hoặc do cái khác.
Bījānanti ambamātuluṅgabījānaṃ.
"Bījānaṃ" refers to mango and citron seeds.
Các hạt giống là các hạt xoài, bưởi v.v.
Abhisaṅkhāroti madhuādiparibhāvanaṃ.
"Abhisaṅkhāro" means, impregnating with honey, etc.
Abhisaṅkhāro là sự tẩm ướp bằng mật ong v.v.
Madhuādināti madhucatumadhuraalattakarasādinā.
By honey etc. means by honey, the four sweets, lac-juice, etc.
Madhuādinā (bằng mật ong v.v...): bằng mật ong, tứ mật, nước cánh kiến đỏ v.v...
Tassāti tassa paribhāvitabījassa.
Of that means of that seed that has been treated.
Tassā (của nó): của hạt giống đã được ướp đó.
Paṭhamaṃ laddhapaccayoti madhurabhāvūpagamanato paṭhamameva laddhapaccayo.
That which has first obtained a condition means that which has obtained a condition prior to becoming sweet.
Paṭhamaṃ laddhapaccayo (duyên đã được nhận trước tiên) có nghĩa là: duyên đã được nhận ngay từ đầu do sự đạt đến trạng thái ngọt ngào.
Kālantareti phalakāle.
At a later time means at the time of fruition.
Kālantare (vào một thời điểm khác) có nghĩa là: vào thời điểm ra quả.
Evaṃ ñeyyamidampi cāti yathā etaṃ, evaṃ idampi ñātabbaṃ.
This too should be known thus means just as this is known, so too should this be known.
Evaṃ ñeyyamidampi cā (điều này cũng nên được hiểu như vậy) có nghĩa là: cũng như điều kia, điều này cũng nên được biết như vậy.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā hi ambabījādīsu madhunā, catumadhurena vā yojetvā ropitesu phalaraso madhuro hoti, mātuluṅgabīje ca alattakarasena rajitvā ropite ambilabhaṇḍo ratto hoti, na ca taṃ bījaṃ abhisaṅkharaṇaṃ vā phalaṭṭhānaṃ pāpuṇāti, evaṃ santepi kālantare phalaviseso na aññabījasantāne hoti, na ca aññasmiṃ bīje abhisaṅkhārapaccayato hoti, evameva ye idha loke nibbattakkhandhā, tesu nipphannaṃ kammaṃ vā paralokaṃ na gacchanti.
This is what is meant: just as when mango seeds, etc., are planted after being prepared with honey or the four sweet substances, the fruit juice becomes sweet; and when citron seeds are planted after being dyed with lac-juice, the tart fruit becomes red. And that seed or that preparation does not go to the fruit's location. Even so, after some time, a special fruit does not arise in another seed's continuum, nor does it arise in another seed due to the condition of preparation. In the same way, the aggregates that arise in this world, or the kamma produced in them, do not go to the other world.
Điều này được nói đến có nghĩa là: cũng như khi hạt xoài v.v... được ướp với mật ong hoặc tứ mật rồi đem trồng thì vị của quả sẽ ngọt, và khi hạt thanh yên được nhuộm bằng nước cánh kiến rồi đem trồng thì quả có vị chua sẽ có màu đỏ, nhưng hạt giống ấy hay sự gia công ấy không đi đến nơi ra quả; dù vậy, vào một thời điểm khác, quả đặc biệt ấy không sinh ra trong dòng tương tục của hạt giống khác, và cũng không phải do duyên gia công trên một hạt giống khác mà có. Tương tự như vậy, các uẩn đã sinh ra trong đời này hay nghiệp đã được tạo trong các uẩn ấy cũng không đi sang đời sau.
Evampi kālantare vipākakkhandhā aññasmiṃ santāne na nibbattanti, na ca aññakammapaccayato hontīti.
Even so, in time, the resultant aggregates do not arise in another continuum, nor do they arise due to the condition of another kamma.
Dù vậy, vào một thời điểm khác, các uẩn quả dị thục không sinh khởi trong dòng tương tục khác, và cũng không phải do duyên của nghiệp khác mà có.