Yathā atiiṭṭhe iṭṭhamajjhatte ca ārammaṇe vedanābhedasambhavato kusalavipākamanoviññāṇadhātu duvidhā hoti somanassasahagatā, upekkhāsahagatāti, evaṃ atianiṭṭhe aniṭṭhamajjhatte ca ārammaṇe vedanābhedo natthīti akusalavipākamanoviññāṇadhātu ekavidhāvāti ‘‘sattākusalavipākānī’’ti vuttaṃ.
Just as the wholesome resultant mind-consciousness element is twofold—accompanied by joy and accompanied by equanimity—due to the possibility of difference in feeling regarding very desirable and indifferent objects, so too, there is no difference in feeling regarding very undesirable and indifferent objects. Thus, the unwholesome resultant mind-consciousness element is of one kind, as stated: "seven unwholesome results."
Giống như tâm thức giới quả thiện có hai loại là đồng sinh với hỷ và đồng sinh với xả, do có thể có sự khác biệt về thọ trên đối tượng rất đáng ưa và đối tượng đáng ưa trung tính; thì tương tự, do không có sự khác biệt về thọ trên đối tượng rất không đáng ưa và đối tượng không đáng ưa trung tính, nên tâm thức giới quả bất thiện chỉ có một loại, do đó mới nói “sattākusalavipākānī” (bảy quả bất thiện).
Sati hi tattha vedanābhede atianiṭṭhe domanassena bhavitabbaṃ, na ca paṭighena vinā domanassaṃ uppajjatīti.
For if there is an extremely unpleasant feeling, sorrow must arise there; and sorrow does not arise without aversion.
Vì ở đó, khi có sự phân biệt cảm thọ cực kỳ không mong muốn, phải có sự ưu phiền, và ưu phiền không thể phát sinh nếu không có sự sân hận.
Kāyaviññāṇassa dukkhasahagatā kusalavipāke vuttavipariyāyena veditabbā.
The body-consciousness accompanied by pain in wholesome resultant karma should be understood in the reverse manner of what has been stated.
Thức thân câu hữu với khổ trong quả thiện cần được hiểu theo cách ngược lại với những gì đã nói.
Ettha ca akusalavipākesu labbhamānadukkhaṃ viya nātikaṭukāpi upekkhā ekantanihīnassa akusalassa vipākabhāvato dukkhasabhāvattā hīnā eva.
And here, even equanimity, though not as extremely bitter as the pain experienced in unwholesome resultant karma, is nevertheless inferior due to its nature as the resultant karma of utterly base unwholesomeness and its inherent nature of suffering.
Ở đây, sự xả thọ, dù không quá cay đắng như khổ thọ có được trong các quả bất thiện, nhưng vì là quả của bất thiện cực kỳ thấp kém, và vì có bản chất khổ, nên nó vẫn là thấp kém.
Na hi akusalassa vipāko adukkho hoti, upekkhābhāvo panassa balavatā bādhiyamānassa paṭipaharituṃ asakkontassa dubbalapurisassa tena kariyamānabādhassa upekkhanā viyāti daṭṭhabbaṃ.
Indeed, the resultant karma of unwholesomeness is not free from suffering. Its state of equanimity should be understood as resembling the equanimity of a weak person who, being oppressed by a strong person and unable to strike back, endures the oppression inflicted by them.
Quả của bất thiện không phải là không khổ; trạng thái xả thọ của nó cần được xem như sự chịu đựng của một người yếu đuối không thể chống trả lại sự quấy nhiễu của một kẻ mạnh hơn.
Imāni…pe… cittānīti imāni satta ekekassa akusalassa vipākacittāni, na pana kusalavipāke viya tihetukādipuññavisesena.
These... etc.... consciousnesses refers to these seven resultant consciousnesses of each unwholesome action, and not, however, due to specific wholesome deeds like those rooted in three wholesome roots, as in wholesome resultant karma.
Những tâm này… vân vân… ý nói bảy tâm quả của mỗi bất thiện này, không phải là do các loại công đức đặc biệt như ba nhân trong quả thiện.
Uddhaccasahagatassapi hi pavattiyaṃ satteva vipākā labbhanti.
Indeed, even in the occurrence of that accompanied by restlessness, only seven resultant karmas are found.
Ngay cả đối với sự phóng dật câu hữu với phóng dật, chỉ có bảy quả được tìm thấy trong sự vận hành.
Kasmā panettha yathā kusalavipākaṃ sahetukampi uddhaṭaṃ, na evaṃ akusalavipākanti?
Why is it that here, just as wholesome resultant karma is extracted as rooted, unwholesome resultant karma is not?
Tại sao ở đây, quả thiện được nêu ra là có nhân, nhưng quả bất thiện thì không?
Hetūnaṃ asambhavato.
Because of the impossibility of roots.
Vì không có sự hiện hữu của các nhân.
Lobhādīnañhi ekantasāvajjatāya ayonisomanasikārahetukānaṃ natthi vipākabhāvo, alobhādīnampi ekantamanavajjasabhāvānaṃ vā kāraṇassa tabbidūratāya nattheva akusalavipākabhāvo.
Indeed, roots such as greed, being utterly blameworthy and having unwise attention as their cause, have no resultant state. And roots such as non-greed, being utterly blameless in nature, or due to the remoteness of the cause, certainly have no unwholesome resultant state.
Đối với tham, v.v., vốn hoàn toàn đáng khiển trách và có nguyên nhân từ sự tác ý không như lý, không có trạng thái quả; đối với vô tham, v.v., vốn có bản chất hoàn toàn không đáng khiển trách, hoặc vì nguyên nhân quá xa, cũng không có trạng thái quả bất thiện.
Na hi alobhādīnaṃ paṭipakkhalobhādayo te abhinipphādenti, tasmā idaṃ sabbathā sahetuppavattiyā asambhavato ahetukamevāti.
Indeed, opposing greed and the like do not produce these non-greed and the like. Therefore, this is entirely unrooted, as its occurrence with roots is impossible.
Các đối thủ của vô tham, v.v. là tham, v.v. không tạo ra chúng. Do đó, điều này hoàn toàn không thể có sự vận hành có nhân, mà chỉ là vô nhân.
Kammakammanimittagatinimittesūti ettha atītabhave āyūhitaṃ aparāpariyavedanīyaṃ, upapajjavedanīyaṃ vā kammaṃ kammaṃ nāma.
In karma, karma-sign, and destiny-sign, karma refers to the karma accumulated in a past existence, leading to results in later periods or immediately.
Trong nghiệp, tướng nghiệp, và tướng cảnh giới tái sinh, nghiệp đã được tích lũy trong kiếp quá khứ, là nghiệp cảm thọ trong các kiếp sau, hoặc nghiệp cảm thọ trong kiếp tái sinh, được gọi là nghiệp.
Kammakaraṇakāle cetanāya gahitamārammaṇaṃ kammanimittaṃ nāma.
Karma-sign refers to the object grasped by volition at the time of performing the action.
Đối tượng được nắm giữ bởi ý chí vào thời điểm thực hiện nghiệp được gọi là tướng nghiệp.
Upapajjitabbabhavapariyāpanno narakādīsu aggijālādivaṇṇo gatinimittaṃ nāma.
Destiny-sign refers to the appearance, like flames in hell, pertaining to the existence in which one is to be reborn.
Màu sắc của ngọn lửa, v.v. trong các cảnh giới địa ngục, v.v. thuộc về kiếp tái sinh sắp xảy ra được gọi là tướng cảnh giới tái sinh.
54. Imeti akusalavipākā.
54. These are unwholesome resultant karmas.
54. Những điều này là các quả bất thiện.
Tesaṃ aniṭṭhāniṭṭhamajjhattavisayesu pavattivacanena tabbipariyāyena kusalavipākānaṃ iṭṭhaiṭṭhamajjhattavisayesu pavatti atthato āpannāti sā visuṃ na vuttā.
By stating their occurrence in unpleasant, extremely unpleasant, and neutral objects, the occurrence of wholesome resultant karmas in pleasant, extremely pleasant, and neutral objects is implicitly understood, and thus not stated separately.
Bằng cách nói về sự vận hành của chúng trong các đối tượng không mong muốn, không mong muốn và trung tính, sự vận hành của các quả thiện trong các đối tượng mong muốn, mong muốn và trung tính được ngụ ý, nên không được nói riêng.
Sukhādittayayuttāti sukhasomanassupekkhāyuttā.
Accompanied by the triad of pleasure means accompanied by pleasure, joy, and equanimity.
Câu hữu với ba loại thọ là lạc, hỷ và xả.
55. Pākassa asurakaññānaṃ gabbhaparipākassa sāsanato vināsanato, pākasaṅkhātassa vā asurassa vināsanato pākasāsano vuccati sakko devarājā, tena pūjito pākasāsanapūjito.
55. Sakka, the king of devas, is called Pākasāsana because he taught or destroyed the maturation of the wombs of Asura maidens, or because he destroyed the Asura named Pāka; thus, he is worshipped by Pākasāsana.
55. Do sự giáo huấn (sāsana) hoặc sự hủy diệt (vināsana) sự chín muồi (pāka) của các cô gái A-tu-la, hoặc do sự hủy diệt A-tu-la tên Pāka, nên Sakka, vị thiên chủ, được gọi là Pākasāsana, và được ông ấy tôn kính là Pākasāsanapūjito.
Pākaṃ vā paripakkaṃ sāsanametesūti pākasāsanā, khīṇāsavā, tehi pūjitoti pākasāsanapūjito.
Or, those in whom the teaching is ripe are called Pākasāsanā, meaning the Arahants; thus, he is worshipped by Pākasāsana.
Hoặc, những người có giáo pháp chín muồi (pākaṃ sāsanaṃ) là Pākasāsana, tức là các bậc A-la-hán; được những người đó tôn kính nên gọi là Pākasāsanapūjito.
Āvajjatīti āvajjanaṃ, ābhuñjati oṇojeti pariṇāmeti vāretīti vā attho.
It attends, therefore it is attending; or it makes available, directs, transforms, or restrains.
Hướng đến là hướng tâm (āvajjana), hoặc ý nghĩa là chiêu cảm, hướng đến, chuyển hướng, hoặc ngăn chặn.
Tañhi āpāthagataṃ ārammaṇaṃ paṭhamamābhuñjati, cakkhuviññāṇādīni vīthicittāni āpāthagatārammaṇābhimukhaṃ oṇojeti, cittasantānaṃ vā purimākārato aññathā pariṇāmeti, anuppabandhato pavattanakaṃ bhavaṅgacittasantānaṃ parato pavattituṃ adatvā āpāthagataṃ vā ārammaṇaṃ aññattha gantuṃ adatvā vāreti.
For it first makes available the object that has come into its range, directs the process-consciousnesses such as eye-consciousness towards the object that has come into range, or transforms the mind-continuum from its previous state, or, by not allowing the bhavanga-consciousness continuum to continue without interruption, it restrains the object that has come into range from going elsewhere.
Nó chiêu cảm đối tượng vừa xuất hiện, hướng các tâm lộ như nhãn thức, v.v. đến đối tượng vừa xuất hiện, hoặc chuyển dòng tâm thức từ trạng thái trước đó sang trạng thái khác, hoặc ngăn chặn dòng tâm thức hữu phần đang vận hành liên tục không cho nó tiếp tục vận hành, hoặc ngăn đối tượng vừa xuất hiện không cho nó đi đến nơi khác.
Hasitaṃ uppajjati, uppādīyati vā etenāti hasituppādaṃ, tadeva cittanti hasituppādacittaṃ.
Laughter arises, or is produced by this, therefore it is laughter-producing; that very consciousness is laughter-producing consciousness.
Nụ cười phát sinh, hoặc được tạo ra bởi nó, đó là tâm tâm khởi hỷ (hasituppādacitta).
Voṭṭhapetīti voṭṭhabbanaṃ.
It determines, therefore it is determining.
Phân biệt là phân biệt (voṭṭhabbana).
Kasmā panettha āvajjanavoṭṭhabbanāni upekkhāsahagatāni, hasituppādañca somanassasahagatanti?
Why here are attending and determining accompanied by equanimity, and laughter-producing accompanied by joy?
Tại sao ở đây hướng tâm và phân biệt câu hữu với xả thọ, còn tâm khởi hỷ câu hữu với hỷ thọ?
Vuccate – āvajjanaṃ tāva apubbārammaṇe sakideva ca pavattamānasantativicchedavasena pavattanato, dubbalabhavaṅgapaccayaṃ vā sabbathā visayarasamanubhavituṃ na sakkotīti iṭṭhādīsu sabbattha upekkhāyuttameva hoti.
It is said: Attending, in the first place, due to its occurrence in a new object and by way of interrupting the continuum that occurs simultaneously, or because, being a weak bhavanga-condition, it cannot fully experience the flavor of the object, it is always accompanied by equanimity in all pleasant and other objects.
Được nói rằng: Hướng tâm, vì nó vận hành bằng cách cắt đứt dòng tâm thức chỉ một lần trong đối tượng chưa từng xuất hiện, hoặc vì nó không thể hoàn toàn trải nghiệm hương vị của đối tượng do duyên hữu phần yếu ớt, nên nó luôn câu hữu với xả thọ trong tất cả các đối tượng mong muốn, v.v.
Voṭṭhabbanañca vuttavipariyāyena vedanābhedārahampi samānaṃ vipākappabandhaṃ vicchinditvā visadisacittappabandhassa nibbattanato santatipariṇāmaneyeva kiccantare byāvaṭattā vipākaṃ viya ārammaṇarasassāde asamatthamevāti sabbattha upekkhāsahagatameva.
And determining, in a way contrary to what has been stated, though capable of different feelings, is engaged in a different task of transforming the continuum by interrupting the resultant karma continuum and bringing about a continuum of dissimilar consciousnesses. Therefore, like resultant karma, it is incapable of tasting the flavor of the object and is always accompanied by equanimity.
Phân biệt, dù có khả năng phân biệt cảm thọ theo cách ngược lại với những gì đã nói, nhưng vì nó cắt đứt dòng quả và tạo ra một dòng tâm thức không đồng nhất, và vì nó bận rộn với các công việc khác trong việc chuyển đổi dòng tâm thức, nên nó không thể thưởng thức hương vị của đối tượng như quả, do đó nó luôn câu hữu với xả thọ.
Hasituppādaṃ pana vuttaviparītato parihīnavipallāsānaṃ khīṇāsavānaṃ santāne iṭṭhārammaṇeyeva uppajjanato sabbathā somanassasahagatamevāti.
But laughter-producing, contrary to what has been stated, always arises in pleasant objects in the mental continuums of Arahants who are free from defilements and errors, and is thus always accompanied by joy.
Còn tâm khởi hỷ, vì nó phát sinh trong dòng tâm thức của các bậc A-la-hán đã đoạn trừ các sai lầm suy đồi, chỉ trong đối tượng mong muốn theo cách ngược lại với những gì đã nói, nên nó luôn câu hữu với hỷ thọ.
Lakkhaṇādito panetāsu purimaṃ cakkhuviññāṇādīnaṃ purecaraṃ rūpādivijānanalakkhaṇaṃ, āvajjanarasaṃ, tathābhāvapaccupaṭṭhānaṃ, bhavaṅgavicchedapadaṭṭhānaṃ.
From the perspective of characteristics, etc., the first of these has the characteristic of recognizing visible forms, etc., acting as a precursor to eye-consciousness, etc.; its function is attending; its manifestation is being in that state; its proximate cause is the interruption of bhavanga.
Về mặt tướng trạng, v.v., tâm đầu tiên trong số này có tướng trạng nhận biết sắc, v.v. là đi trước nhãn thức, v.v.; có chức năng hướng tâm; có biểu hiện là trạng thái như vậy; có nhân gần là sự cắt đứt hữu phần.
Dutiyaṃ chaḷārammaṇavijānanalakkhaṇaṃ, arahataṃ anoḷārikesu vatthūsu hasituppādarasaṃ, tathābhāvapaccupaṭṭhānaṃ, ekantato hadayavatthupadaṭṭhānaṃ.
The second has the characteristic of recognizing the six objects; its function is producing laughter in Arahants concerning subtle objects; its manifestation is being in that state; its proximate cause is, without exception, the heart-base.
Tâm thứ hai có tướng trạng nhận biết sáu đối tượng; có chức năng khởi hỷ trong các vật thô của các bậc A-la-hán; có biểu hiện là trạng thái như vậy; có nhân gần là y vật trái tim một cách tuyệt đối.
Tatiyampi chaḷārammaṇavijānanalakkhaṇaṃ, pañcadvāramanodvāresu voṭṭhabbanāvajjanarasaṃ, tathābhāvapaccupaṭṭhānaṃ, ahetukavipākamanoviññāṇadhātubhavaṅgānaṃ aññatarāpagamapadaṭṭhānanti.
The third also has the characteristic of recognizing the six objects; its function is determining and attending in the five doors and mind-door; its manifestation is being in that state; its proximate cause is the departure of any of the rootless resultant mind-consciousness element bhavangas.
Tâm thứ ba cũng có tướng trạng nhận biết sáu đối tượng; có chức năng phân biệt và hướng tâm trong năm cửa và ý môn; có biểu hiện là trạng thái như vậy; có nhân gần là sự biến mất của một trong các tâm ý thức vô nhân, tâm thức hữu phần.
Bhavaṅgaṃ āvaṭṭayamānāti bhavaṅgasantānaṃ āvaṭṭayantī viya.
As if turning the bhavanga means as if turning the bhavanga-continuum.
Như đang xoay chuyển hữu phần ý nói như đang xoay chuyển dòng hữu phần.
Sādhāraṇāti sekkhāsekkhaputhujjanānaṃ sādhāraṇā.
Common means common to learners, accomplished ones, and ordinary individuals.
Phổ biến ý nói phổ biến cho các bậc Hữu học, Vô học và phàm phu.
Asādhāraṇāti asekkhānaṃyeva āveṇikā.
Uncommon means peculiar only to accomplished ones.
Không phổ biến ý nói chỉ đặc biệt cho các bậc Vô học.
Tenāha ‘‘khīṇāsavassā’’ti.
Therefore, it says "of an Arahant".
Do đó, Ngài nói “của bậc A-la-hán”.
Chasu dvāresu…pe… ārammaṇesūti cakkhādīsu chasu dvāresu, padhānasāruppaṭṭhānādigatesu chasu rūpādiārammaṇesu.
In the six doors... etc.... objects means in the six doors such as the eye, and in the six objects such as visible forms, which have reached principal and suitable places, etc.
Trong sáu cửa… vân vân… các đối tượng ý nói trong sáu cửa như mắt, v.v., trong sáu đối tượng như sắc, v.v. nằm ở nơi thích hợp chính yếu, v.v.
Padhānasāruppañhi ṭhānaṃ disvā diṭṭhadhammasukhavihāratthāya ‘‘sāruppamidaṃ ṭhānaṃ mayā laddha’’nti tusantassa cakkhudvāre rūpārammaṇe, bhaṇḍabhājanaṭṭhāne mahāsaddaṃ sutvā ‘‘evarūpā loluppataṇhā me pahīnā’’ti tusantassa sotadvāre saddārammaṇe, gandhehi vā pupphehi vā cetiyapūjanakāle ‘‘evarūpena vata sugandhena bhagavantaṃ pūjemī’’ti tusantassa ghānadvāre gandhārammaṇe, rasasampannaṃ piṇḍapātaṃ sabrahmacārīhi saha bhājetvā paribhuñjanakāle ‘‘sāraṇīyadhammo vata me pūrito’’ti tusantassa jivhādvāre rasārammaṇe, ābhisamācārikavattapūraṇakāle ‘‘kāyena vattapaṭivattaṃ pūremī’’ti tusantassa kāyadvāre phoṭṭhabbārammaṇeti evaṃ pañcadvāresu pañcārammaṇesu pavattati.
Indeed, seeing a principal and suitable place, one rejoices, thinking, "I have obtained this suitable place for living happily in this very life," in the eye-door with a visible form object. Hearing a loud sound in the place where goods and vessels are kept, one rejoices, thinking, "Such craving for greed has been abandoned by me," in the ear-door with a sound object. At the time of worshipping a cetiya with scents or flowers, one rejoices, thinking, "Indeed, I worship the Bhagavā with such a fragrant scent," in the nose-door with an odor object. At the time of sharing and consuming alms food rich in flavors with fellow practitioners, one rejoices, thinking, "Indeed, the commendable duty has been fulfilled by me," in the tongue-door with a taste object. At the time of fulfilling customary duties, one rejoices, thinking, "I fulfill the duty and counter-duty with the body," in the body-door with a tangible object. Thus, it occurs in the five objects in the five doors.
Nơi thích hợp chính yếu là khi nhìn thấy một nơi và vui mừng để sống an lạc trong pháp hiện tại, nghĩ rằng “tôi đã có được nơi thích hợp này”; khi nghe tiếng ồn lớn ở nơi chứa đồ vật và vui mừng, nghĩ rằng “lòng tham dục như vậy đã được tôi đoạn trừ”; khi cúng dường tháp với hương hoặc hoa và vui mừng, nghĩ rằng “tôi cúng dường Đức Thế Tôn với hương thơm tuyệt vời như vậy”; khi chia sẻ và thọ dụng thức ăn khất thực ngon lành với các vị đồng phạm hạnh và vui mừng, nghĩ rằng “pháp đáng ghi nhớ đã được tôi hoàn thành”; khi thực hiện các bổn phận nghi lễ và vui mừng, nghĩ rằng “tôi hoàn thành bổn phận bằng thân” – theo cách này, nó vận hành trong năm đối tượng ở năm cửa.
Manodvāre pana yathāvuttesveva pañcasu paccuppannārammaṇesu ghaṭikārasuttādīsu (ma. ni. 2.282 ādayo) viya bhagavato pubbenivāsañāṇena pariññāte atītārammaṇe, ‘‘aṭṭhissaro nāma paccekabuddho bhavissatī’’ti (dha. pa. aṭṭha. 1.16 devadattavatthu) āgataṭṭhānādīsu viya anāgataṃsañāṇena paricchinne anāgatārammaṇe cāti evaṃ chasvevārammaṇesu hasitaṃ uppādetīti veditabbaṃ.
But it should be understood that in the mind-door, it produces laughter in just the five present objects already mentioned, and also in past objects fully known by the Blessed One's knowledge of past existences (pubbenivāsañāṇa) as in the Ghaṭikāra Sutta and others, and in future objects discerned by the knowledge of future events (anāgataṃsañāṇa) as in passages such as "There will be a Paccekabuddha named Aṭṭhissara"; thus, in these six types of objects.
Tuy nhiên, nơi ý môn (manodvāra), cần phải biết rằng tâm sanh tiếng cười (hasitaṃ) được sanh khởi trong sáu cảnh (ārammaṇa) như vậy: năm cảnh hiện tại (paccuppannārammaṇa) đã được nói đến, và một cảnh quá khứ (atītārammaṇa) được Đức Thế Tôn biết rõ bằng túc mạng trí (pubbenivāsañāṇa) như trong kinh Ghaṭikāra và những kinh khác, và một cảnh vị lai (anāgataṃsañāṇa) được Ngài quyết định bằng vị lai trí (anāgataṃsañāṇa) như trong các chỗ nói rằng: "Vị Độc Giác Phật tên Aṭṭhissara sẽ xuất hiện".
Nanu ca atītaṃsādīsu appaṭihatādīsu appaṭihatañāṇaṃ vatvā ‘‘imehi tīhi dhammehi samannāgatassa buddhassa bhagavato sabbaṃ kāyakammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatta’’nti vacanato vicāraṇapaññārahitāya etāya kathaṃ bhagavato uppatti yujjeyyāti?
But, having said that the knowledge of non-obstruction (appaṭihatāñāṇa) exists in past and future objects, how could the arising of the Buddha's laughter be fitting for this (mind) which lacks investigative wisdom, given the teaching that "all bodily action of the Buddha, the Blessed One, endowed with these three qualities, is preceded by knowledge and accompanied by knowledge"?
Há chẳng phải đã nói rằng nơi các cảnh quá khứ, v.v., là vô ngại trí (appaṭihatañāṇa), và theo câu "Tất cả thân nghiệp của Đức Phật, bậc Thế Tôn đầy đủ ba pháp này, đều đi trước bằng trí tuệ và tùy thuộc vào trí tuệ", thì làm sao sự sanh khởi của tâm này, vốn không có thẩm sát tuệ (vicāraṇapaññā), lại phù hợp với Đức Thế Tôn?
Hasituppādacittena pavattiyamānampi bhagavato sitakaraṇaṃ pubbenivāsaanāgataṃsasabbaññutaññāṇānaṃ anuvattakattā ñāṇānuparivattiyeva, evaṃ pana ñāṇānuparivattibhāve sati na koci pāḷivirodho.
Even if the Blessed One's smile is performed by the thought producing laughter, it is still accompanied by knowledge, as it follows the knowledge of past existences, future events, and omniscience. Thus, if it is accompanied by knowledge, there is no contradiction with the Pāḷi.
Dù sự mỉm cười của Đức Thế Tôn được vận hành bởi tâm sanh tiếng cười, nhưng vì nó tùy thuộc vào túc mạng trí, vị lai trí và nhất thiết trí, nên nó vẫn là tùy thuộc vào trí tuệ. Khi đã tùy thuộc vào trí tuệ như vậy thì không có sự mâu thuẫn nào với Pāḷi.
Evañca katvā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tesaṃ ñāṇānaṃ ciṇṇapariyante idaṃ cittaṃ uppajjatī’’ti vuttaṃ.
And having done so, in the Commentary it is stated: "This thought arises at the boundary reached by those knowledges."
Và khi đã làm như vậy, trong Chú Giải có nói rằng: "Tâm này sanh khởi nơi cuối cùng của sự thực hành các trí tuệ ấy".
Avassañcetaṃ evaṃ icchitabbaṃ, itarathā aññassāpi viññattisamuṭṭhāpakassa ahetukacittassa bhagavato uppatti na yujjeyya.
And this must necessarily be desired to be so; otherwise, the arising of any other unwholesome thought that gives rise to an intimation would not be fitting for the Blessed One.
Và điều này nhất định phải được hiểu như vậy, nếu không, sự sanh khởi của tâm vô nhân khác cũng có thể sanh khởi ra biểu tri (viññatti) sẽ không phù hợp với Đức Thế Tôn.
Na hi viññattisamuṭṭhāpakassa taṃsamuṭṭhitāya viññattiyā kāyakammādibhāvaṃ āpajjanabhāvo vibandhatīti.
Indeed, the fact that an intimation-producing (thought) and an intimation arisen from it can become bodily action and so on, does not contradict (this explanation).
Vì không có gì ngăn cản một tâm sanh ra biểu tri trở thành thân nghiệp, v.v., do biểu tri được sanh ra từ tâm ấy.
Evañca katvā pañcadvāre iminā cittena somanassuppādanamattaṃ daṭṭhabbaṃ, na hāsuppādanaṃ pañcadvārikacittānaṃ aviññattijanakattā.
And having done so, in the five-door (process), only the arising of joy by this thought should be seen, not the production of laughter, because five-door thoughts do not generate intimations.
Và khi đã làm như vậy, nơi năm môn (pañcadvāra) chỉ nên thấy sự sanh khởi của hỷ (somanassa), chứ không phải sự sanh khởi của tiếng cười (hāsa), vì các tâm năm môn không tạo ra biểu tri (aviññattijanakattā).
Manodvāre pana hāsuppādanaṃ.
However, in the mind-door, there is the production of laughter.
Tuy nhiên, nơi ý môn (manodvāra) thì có sự sanh khởi của tiếng cười.
Teneva hi aṭṭhakathāyaṃ pañcadvāre ‘‘somanassito hotī’’ti (dha. sa. aṭṭha. 568) ettakameva vuttaṃ, manodvāre ca ‘‘hāsayamāna’’nti.
That is why in the Commentary only "he is joyous" is stated for the five-door process, and "laughing" for the mind-door.
Chính vì thế, trong Chú Giải, nơi năm môn chỉ nói "somanassito hoti" (hỷ lạc), còn nơi ý môn thì nói "hāsayamānaṃ" (làm sanh tiếng cười).
Idha pana ‘‘hasituppādakiccā’’ti avisesavacanaṃ pañcadvāre somanassakaraṇavasena pavattassapi manodvāre hāsajananassa paccayabhāvaṃ sandhāya vuttanti veditabbaṃ.
Here, however, the undifferentiated statement " producing laughter" should be understood to refer to the condition of causing joy in the five-door process, which also acts as a cause for generating laughter in the mind-door.
Tuy nhiên, ở đây, lời nói không phân biệt "hasituppādakiccā" (tác vụ sanh tiếng cười) cần được hiểu là nói đến sự kiện nó là nhân duyên cho sự sanh tiếng cười nơi ý môn, dù nó vận hành theo cách tạo ra hỷ nơi năm môn.
Hasituppādakiccāti hasitasseva uppādanakiccā.
Producing laughter means having the function of producing laughter itself.
Hasituppādakiccā (tác vụ sanh tiếng cười) nghĩa là tác vụ chỉ sanh ra tiếng cười.
Teneva hi taṃ ‘‘hasituppāda’’nti vuccati, na pana aññesaṃ hasituppādacittānaṃ abhāvato.
That is why it is called "laughter-producing", and not because there are no other laughter-producing thoughts.
Chính vì thế, nó được gọi là "hasituppāda" (sanh tiếng cười), chứ không phải vì không có các tâm sanh tiếng cười khác.
Tathā hi vakkhati ‘‘kusalato catūhī’’tiādi.
Thus, it will be stated: "four from the wholesome" and so on.
Như vậy, sẽ nói "kusalato catūhi" (bốn thiện) v.v.
Cha asādhāraṇañāṇānīti āsayānusayañāṇaṃ, indriyaparopariyañāṇaṃ, yamakapāṭihāriyañāṇaṃ, mahākaruṇāsamāpattiñāṇaṃ, sabbaññutaññāṇaṃ, anāvaraṇañāṇanti imāni cha paccekabuddhādīhi asādhāraṇāni ñāṇāni.
Six uncommon knowledges are the knowledge of dispositions and latent tendencies (āsayānusayañāṇa), the knowledge of the superiority and inferiority of faculties (indriyaparopariyañāṇa), the knowledge of the Twin Miracle (yamakapāṭihāriyañāṇa), the knowledge of entering the Great Compassion (mahākaruṇāsamāpattiñāṇa), the knowledge of omniscience (sabbaññutañāṇa), and the knowledge of non-obstruction (anāvaraṇañāṇa)—these six knowledges are uncommon to Paccekabuddhas and others.
Sáu trí không chung (cha asādhāraṇañāṇāni) là: tùy miên trí (āsayānusayañāṇa), thắng liệt căn trí (indriyaparopariyañāṇa), song thần biến trí (yamakapāṭihāriyañāṇa), đại bi định trí (mahākaruṇāsamāpattiñāṇa), nhất thiết trí (sabbaññutaññāṇa), và vô ngại trí (anāvaraṇañāṇa). Đây là sáu trí không chung với các vị Độc Giác Phật, v.v.
Nanu ca sabbaññutaññāṇameva anāvaraṇañāṇaṃ, itarathā sabbaññutānāvaraṇañāṇānaṃ asabbaññutasāvaraṇañāṇatā ca āpajjeyya, tathā hi yadi sabbaññutaññāṇato aññamanāvaraṇañāṇaṃ siyā, tassa sāvaraṇattā sāvaraṇe ca visaye sabhāvapaṭivedhābhāvato sabbaññubhāvaṃ na sijjheyya, anāvaraṇañāṇassa ca asabbadhammārammaṇabhāvena yattha taṃ na pavattati, tatthāvaraṇasambhavato anāvaraṇabhāvopi na siyāti?
Is not the knowledge of omniscience itself the knowledge of non-obstruction? Otherwise, omniscience and non-obstruction would imply non-omniscience and obstruction. For if the knowledge of non-obstruction were different from the knowledge of omniscience, then due to its obstruction, and the absence of penetration into the true nature in an obstructed sphere, omniscience would not be achieved. And due to the knowledge of non-obstruction not being an object of all phenomena, wherever it does not occur, obstruction would be possible, and thus it would not be non-obstructed?
Há chẳng phải nhất thiết trí chính là vô ngại trí? Nếu không, nhất thiết trí và vô ngại trí sẽ trở thành không nhất thiết trí và hữu ngại trí. Như vậy, nếu vô ngại trí khác với nhất thiết trí, thì vì nó hữu ngại, và vì không có sự thâm nhập bản chất nơi đối tượng hữu ngại, nên sẽ không thành tựu nhất thiết trí. Và vì vô ngại trí không có đối tượng là tất cả các pháp, nên nơi nào nó không vận hành, vì có thể có chướng ngại, nên nó cũng không phải là vô ngại trí?
Saccametaṃ, ekameva taṃ ñāṇaṃ anavasesasaṅkhatāsaṅkhatasammutidhammavisayattā sabbaññutaññāṇaṃ, tattha ca āvaraṇābhāvato nissaṅgavāramupādāya anāvaraṇañāṇanti evaṃ visayapavattibhedena aññehi asādhāraṇabhāvadassanatthaṃ dvedhā vuttanti.
This is true. It is one and the same knowledge; it is the knowledge of omniscience because its object is all conditioned, unconditioned, and conventional phenomena without remainder. And because there is no obstruction in it, it is called the knowledge of non-obstruction, taking the aspect of detachment. Thus, it is stated in two ways to show its uncommon nature by the distinction in its object and activity.
Điều này là đúng. Trí tuệ ấy chỉ là một, vì nó có đối tượng là tất cả các pháp hữu vi, vô vi, và tục đế không còn sót lại, nên là nhất thiết trí. Và vì không có chướng ngại nơi đó, nên lấy phương diện vô nhiễm (nissaṅgavāra) mà nói là vô ngại trí. Như vậy, vì sự khác biệt trong sự vận hành của đối tượng, nó được nói thành hai để chỉ ra sự không chung với các trí khác.
Yathāha –
As stated:
Như đã nói:
Idha ṭhatvāti hasitassa uppādanato hasitassa uppādananti vuttacittassa āgataṭṭhāne ṭhatvā.
Standing here means standing at the place where the thought, called the production of laughter from producing laughter, occurs.
Idha ṭhatvā (đứng ở đây) nghĩa là đứng ở chỗ đã nói về tâm sanh tiếng cười, tức là sự sanh khởi của tiếng cười.
Pariggaṇhitabbānīti paricchinditvā gaṇhitabbāni.
To be grasped means to be comprehended and taken.
Pariggaṇhitabbānī (cần được thâu tóm) nghĩa là cần được xác định và thâu tóm.
Kiñcāpi rūpāvacarakiriyānaṃ jhānaṅgappahānaṃ vipāke viya āgamanato ahutvā kusale viya bhāvanāvisesena pavattākāramattaṃva hoti, paṭhamajjhānassa pana pahānaṅgasambhavābhāvato ekassa vaseneva niddisituṃ sesānampi pahānaṅgaṃ avatvā sampayogaṅgameva tesu dassitanti.
Although the abandonment of jhāna factors in rūpāvacara active thoughts, like in vipāka, is merely a state of practice through special cultivation, without having existed, yet because there is no possibility of the abandonment factor for the first jhāna, the engagement factor alone is shown in them for the rest, without mentioning their abandonment factor, so as to define them by one.
Mặc dù sự đoạn trừ các chi thiền của các tâm hành động sắc giới chỉ là trạng thái vận hành đặc biệt của sự tu tập, không phải là sự đoạn trừ như trong quả dị thục, nhưng vì không có sự sanh khởi của chi đoạn trừ trong sơ thiền, nên chỉ nói đến một chi, và đối với các chi còn lại cũng không nói đến chi đoạn trừ mà chỉ chỉ ra chi tương ưng trong chúng.
58-9. Nanti taṃ yathāvuttarūpārūpasamāpattiṃ.
58-9. That refers to that rūpa and arūpa attainment as mentioned.
58-9. Naṃ (ấy) là sự nhập định sắc giới và vô sắc giới đã nói.
Samāpannā sace kriyāti ettha kiñcāpi sā eva samāpatti samāpajjituṃ na sakkā, niruddhānaṃ anuppannato, paṭiladdhasamāpattikasseva samāpajjitukāmatāya saddhiṃyeva samāpajjanato, paṭhamajjhānādikameva paṭilabhitvā dutiyajjhānādikaṃ samāpajjituṃ asakkuṇeyyabhāvato ca, pubbe paṭiladdhasamāpattisadisaṃ puna samāpajjanato puthujjanakālasmiṃ abhinibbattitasamāpattisadisā ettha sā eva tathā vuttā.
If that activity is attained - here, although that very attainment cannot be attained (again), because things that have ceased do not arise, because one attains only when one desires to attain an already obtained attainment, and because one cannot attain the second jhāna and so on after having (only) obtained the first jhāna and so on; that same attainment is thus referred to here as similar to the attainment obtained previously during the time of being a puthujjana (ordinary person), because one attains again something similar to the attainment previously obtained.
Samāpannā sace kriyā (nếu là tâm hành động đã nhập định) ở đây, mặc dù không thể nhập định chính cái định ấy, vì các định đã diệt không sanh khởi lại, vì chỉ khi có ý muốn nhập định thì mới nhập định được, và vì không thể nhập nhị thiền, v.v., sau khi đã đắc sơ thiền, v.v., nhưng ở đây, cái định ấy được nói như vậy là vì sự nhập định lại giống như định đã đắc trước đó, giống như định đã sanh khởi trong thời kỳ phàm phu.
61. Ekacittakkhaṇattāti ekacittakkhaṇeyeva pavattanato.
61. Due to being a single thought-moment means due to occurring in just one thought-moment.
61. Ekacittakkhaṇattā (vì chỉ có một sát na tâm) nghĩa là vì chỉ vận hành trong một sát na tâm.
Yadi hi so punappunaṃ uppajjeyya, tadāssa arahato uppattiyā kiriyabhāvo icchitabbo siyā.
For if it were to arise again and again, then its active nature for the Arahant's arising would have to be desired.
Nếu nó sanh khởi lặp đi lặp lại, thì sự sanh khởi của Arahán sẽ được mong muốn là tâm hành động.
Sakiṃyeva pana pavattati catusaccapaṭivedhakiccassa ekavāreneva pariniṭṭhānato, takkiccena ca vinā tassa anupalabbhanīyattā.
However, it occurs only once, because the task of penetrating the Four Noble Truths is completed in a single instance, and without that task, it is not observable.
Tuy nhiên, nó chỉ vận hành một lần, vì tác vụ thâm nhập Tứ Diệu Đế hoàn tất chỉ trong một lần, và vì không thể tìm thấy nó mà không có tác vụ ấy.
Tenāha – ‘‘na pāraṃ diguṇaṃ yantī’’ti (su. ni. 719), tasmā natthi lokuttaraṃ kiriyacittanti ayamettha adhippāyo.
Therefore, it is said: "They do not cross twice." Thus, the intention here is that there is no Lokuttara active thought.
Do đó, đã nói: "Không đi đến bờ bên kia hai lần" (Su. Ni. 719). Vì vậy, không có tâm hành động siêu thế, đây là ý nghĩa ở đây.
62. Kriyā…pe… desakoti yā āpattiyo kāyavācāhi akātabbaṃ katvā āpajjati, tā kiriyā, yā pana āpattiyo kāyavācāhi kātabbaṃ akaronto āpajjati, tā akiriyā, kiriyā ca akiriyā cāti kiriyākiriyā, kiriyākiriyā ca tā āpajjitabbato āpattiyo cāti kiriyākiriyāpattiyo, tāsaṃ vibhāgaṃ desetīti kiriyā…pe… desako.
62. Activity... etc.... explainer: Those transgressions which one incurs by doing what should not be done with body and speech are "activity" (kiriyā). Those transgressions which one incurs by not doing what should be done with body and speech are "inactivity" (akiriyā). Activity and inactivity are "kiriyā-akiriyā". And those are "transgressions of activity and inactivity" because they are to be incurred. He who explains the division of these is the explainer of activity... etc.
62. Kriyā…pe… desako (người thuyết giảng về các hành vi…v.v.) nghĩa là những giới cấm mà người ta phạm phải khi làm những điều không nên làm bằng thân và lời nói, đó là kriyā (hành vi). Còn những giới cấm mà người ta phạm phải khi không làm những điều nên làm bằng thân và lời nói, đó là akiriyā (bất hành vi). Kriyā và akiriyā là kriyākiriyā (hành vi và bất hành vi). Kriyākiriyā và chúng là āpatti (giới cấm) vì phải phạm phải, nên là kriyākiriyāpattiyo (các giới cấm hành vi và bất hành vi). Vị ấy thuyết giảng sự phân chia của chúng, nên là kriyā…pe… desako.
Atha vā kiriyājhānabhūtā samāpattiyo kiriyāpattiyo, kusalabhūtā pana samāpattiyo akiriyāpattiyo, tāsaṃ vibhāgaṃ desetīti kriyā…pe… desako.
Or, the attainments which are jhāna as activities are "activity-transgressions". But the attainments which are wholesome are "inactivity-transgressions". He who explains the division of these is the explainer of activity... etc.
Hoặc là, các định là kriyājhāna (thiền hành động) là kriyāpattiyo (các giới cấm hành động). Còn các định là kusala (thiện) là akiriyāpattiyo (các giới cấm bất hành động). Vị ấy thuyết giảng sự phân chia của chúng, nên là kriyā…pe… desako.
Yaṃ kiriyākiriyaṃ cittanti sambandho.
The connection is: which is the thought of activity and inactivity.
Đó là tâm hành động và bất hành động (kriyākiriyaṃ cittaṃ) là mối liên hệ.
Pañcannaṃ mārānaṃ jitattā jino.
He is the Conqueror (Jina) because the five Māras have been conquered.
Vì đã chiến thắng năm ma vương, nên là Jino (Đấng Chiến Thắng).
Hitāhitānanti atthānatthānaṃ.
Of what is beneficial and harmful means of what is advantageous and disadvantageous.
Hitāhitānaṃ (của lợi và bất lợi) nghĩa là của điều có lợi và điều không có lợi.
Sāti so jino.
He refers to that Conqueror.
Sā (ấy) là Đấng Chiến Thắng ấy.
Kriyākriyāratoti sabbasattānaṃ hitassa karaṇe, ahitassa ca akaraṇe nirato.
Devoted to activity and inactivity means devoted to doing what is beneficial for all beings and not doing what is harmful.
Kriyākriyārato (hoan hỷ trong hành động và bất hành động) nghĩa là hoan hỷ trong việc làm lợi ích cho tất cả chúng sanh và không làm hại.
Atha vā ekantamiṭṭhavipākattā hitāti kusalānametaṃ adhivacanaṃ.
Alternatively, beneficial is an appellation for wholesome deeds because they lead to an exclusively desirable result.
Hoặc là, vì có quả dị thục hoàn toàn đáng ưa, nên hitā (lợi ích) là tên gọi của các pháp thiện.
Tappaṭipakkhattā ahitāti akusalānametaṃ adhivacanaṃ.
Harmful is an appellation for unwholesome deeds because they are the opposite of beneficial.
Vì đối nghịch với điều đó, nên ahitā (bất lợi) là tên gọi của các pháp bất thiện.
Yathākkamaṃ tesaṃ kiriyāyaṃ, akiriyāyañca ratoti hitāhitānaṃ…pe… rato.
He delights respectively in their action and non-action; thus, "delighted in beneficial and harmful*...".
Theo thứ tự, hoan hỷ trong hành động và không hành động của chúng, nên là hoan hỷ… trong điều lợi và bất lợi.
Atha vā hitāhitāti kusalākusalā eva, tesaṃ kiriyākiriyāmattamavipākabhāvaṃ kātuṃ icchatīti hitāhitānaṃ…pe… rato.
Or alternatively, "beneficial and harmful" are indeed wholesome and unwholesome*; he desires to render their mere action or non-action ineffective. Thus, "delighted in beneficial and harmful*...".
Hoặc điều lợi và bất lợi chỉ là thiện và bất thiện, muốn làm cho chúng chỉ là hành động và không hành động mà không có quả báo, nên là hoan hỷ… trong điều lợi và bất lợi.
Atha vā hitāhitānaṃ puggalānaṃ sakiriyākiriyāya attano attano kiccassa idhalokaparalokanipphādanassa karaṇe rato abhiratoti hitāhitānaṃ…pe… rato.
Or alternatively, he delights and rejoices in the beneficial and harmful individuals accomplishing their respective duties, which bring about success in this world and the next, through their own actions and non-actions. Thus, "delighted in beneficial and harmful*...".
Hoặc hoan hỷ, vui thích trong việc thực hiện bổn phận của riêng mỗi người, tức là hoàn thành các công việc ở đời này và đời sau, thông qua hành động và không hành động của những người vì lợi và bất lợi, nên là hoan hỷ… trong điều lợi và bất lợi.
64-6. Sabbe lokuttare aṭṭha katvā ye ekūnanavuti cittuppādā vuttā, tāni cittāni mayā niddiṭṭhānīti sambandho.
64-6. The connection is that "the ninety-eight states of consciousness, counting the eight supramundane as one, are those states of consciousness that have been designated by me."
64-6. Tất cả tám tâm siêu thế được nói đến, tức là chín mươi mốt tâm sở, những tâm ấy đã được tôi chỉ rõ, đó là mối liên hệ.
Pāṭavaṃ atthenti patthenti, pāṭavasaṅkhāto vā attho etesanti pāṭavatthino.
They desire or aspire to proficiency; or the meaning of proficiency belongs to them, thus pāṭavatthino (those possessing proficiency).
Mong cầu sự khéo léo, hoặc ý nghĩa của chúng là sự khéo léo, nên là những bậc có sự khéo léo.
Uggahetabboti savanapaṭipucchāvasena uggahitabbo, uggaṇhitvā pana na kevalaṃ uggahaṇamatteyeva ṭhātabbanti dassento āha ‘‘cintetabbo punappuna’’nti, na hi sakkā uggahaṇamattenevettha sabbathā sanniṭṭhānaṃ gantunti adhippāyo.
Uggahetabbo means it should be learned by way of hearing and questioning. Showing that one should not merely dwell on the act of learning after learning, it says, "it should be contemplated again and again." The intention is that it is not possible to arrive at a full conclusion by mere learning alone.
Cần phải nắm giữ có nghĩa là cần phải nắm giữ bằng cách lắng nghe và hỏi lại. Rồi, để chỉ ra rằng không chỉ nên dừng lại ở việc nắm giữ, nên nói: “cần phải suy tư lặp đi lặp lại”. Ý nghĩa là không thể đi đến kết luận hoàn toàn chỉ bằng việc nắm giữ.
Abhidhammamahodadhinti dhammasaṅgaṇīādisattappakaraṇavasena ṭhitamabhidhammapiṭakamahaṇṇavaṃ, khandhāyatanādivasena ṭhitaṃ paramatthamahaṇṇavaṃ vā.
Abhidhammamahodadhi means the great ocean of the Abhidhamma Piṭaka, which stands by way of the seven treatises beginning with the Dhammasaṅgaṇī; or the great ocean of ultimate truth, which stands by way of aggregates, sense bases, and so forth.
Đại dương Abhidhamma là đại dương của tạng Abhidhamma được thiết lập dựa trên bảy bộ kinh như Dhammasaṅgaṇī, hoặc là đại dương của các pháp tối thượng được thiết lập dựa trên các uẩn, xứ, v.v.
Tarantīti atthaggahaṇavasena uttaranti, sutamayañāṇamūlakena vā bhāvanāñāṇena otarantīti attho.
Tarantī means they cross over by grasping the meaning, or they penetrate by means of wisdom developed through meditation, rooted in wisdom born of learning.
Vượt qua có nghĩa là vượt qua bằng cách nắm bắt ý nghĩa, hoặc là vượt qua bằng tuệ quán dựa trên tuệ văn.
Imaṃ lokanti paccuppannabhavaṃ.
Imaṃ loka (this world) means the present existence.
Đời này là kiếp hiện tại.
Paraṃ lokanti anāgatabhavaṃ.
Paraṃ loka (the other world) means future existences.
Đời sau là kiếp vị lai.
Tarantīti atikkamanti.
Tarantī means they transcend.
Vượt qua có nghĩa là vượt qua.
Idha lokasmiñhi chandarāgappahānavasena imaṃ lokaṃ taranti, āyatiṃ bhavūpapādakassa kammassa kammakkhayakarañāṇena vināsanato paralokaṃ taranti, anupādāparinibbānavasena parinibbāyantīti attho.
Here, they transcend this world by abandoning sensual desire in this world; they transcend the other world by destroying karma that produces future existences through the wisdom of karma-cessation; and they attain Nibbāna through unattached Nibbāna.
Ở đời này, họ vượt qua đời này bằng cách đoạn trừ tham ái. Họ vượt qua đời sau bằng cách hủy diệt nghiệp tạo ra sự tái sinh trong tương lai bằng tuệ diệt nghiệp, nghĩa là họ đạt Niết bàn vô dư y.