Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā

244

Sumedhakathā

The Story of Sumedha

Câu chuyện về Sumedha

245

Evaṃ ābhatassa panassa yaṃ taṃ dīpaṅkaradasabalato paṭṭhāya yāva mahābodhipallaṅkā adhigamanidānaṃ, yāva dhammacakkappavattanā desanānidānañca vuttaṃ, tassa āvibhāvatthaṃ ayaṃ anupubbikathā veditabbā –

Furthermore, for the purpose of clarifying what was stated regarding the origin of attainment, from the Buddha Dīpaṅkara, the Ten-Powered One, up to the great Bodhi-pallaṅka, and the origin of the teaching up to the turning of the Wheel of Dhamma, this progressive narrative should be understood:

Để làm sáng tỏ nguyên nhân chứng đắc được đề cập, từ Đức Phật Dīpaṅkara Thập Lực cho đến Đại Bồ Đề Kim Cang Tòa, và nguyên nhân thuyết giảng cho đến khi Chuyển Pháp Luân, về Abhidhamma đã được mang đến như thế này, câu chuyện tuần tự sau đây cần được biết:

246

Ito kira kappasatasahassādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake amaravatī nāma nagaraṃ ahosi.

It is said that at the top of four asankheyyas plus one hundred thousand kappas ago, there was a city named Amaravatī.

Nghe nói, vào thời điểm cách đây bốn A-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp, có một thành phố tên là Amaravatī.

Tattha sumedho nāma brāhmaṇo paṭivasati ubhato sujāto, mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko, yāva sattamā kulaparivaṭṭā akkhitto anupakuṭṭho jātivādena, abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato.

There lived a brahmin named Sumedha, well-born from both mother and father, of pure lineage up to the seventh generation of his family, without blemish or reproach concerning his birth, handsome, good-looking, pleasing, and endowed with supreme beauty and complexion.

Ở đó, một Bà-la-môn tên là Sumedha sinh sống, xuất thân từ cả hai phía, mẹ và cha, có dòng dõi thuần khiết, không bị chê bai hay chỉ trích về dòng tộc cho đến bảy đời tổ tiên, có dung mạo đẹp đẽ, đáng chiêm ngưỡng, khả ái, và được phú cho vẻ đẹp tuyệt vời.

So aññaṃ kammaṃ akatvā brāhmaṇasippameva uggaṇhi.

He did not engage in any other profession but learned only the brahminical arts.

Ông không làm nghề nào khác ngoài việc học nghề Bà-la-môn.

Tassa daharakāleyeva mātāpitaro kālamakaṃsu.

While he was still young, his parents passed away.

Cha mẹ ông qua đời khi ông còn nhỏ.

Athassa rāsivaḍḍhako amacco āyapotthakaṃ āharitvā suvaṇṇarajatamaṇimuttādipūrite gabbhe vivaritvā ‘ettakaṃ te kumāra mātu santakaṃ, ettakaṃ pitu santakaṃ, ettakā ayyakapayyakānaṃ santakāti yāva sattamā kulaparivaṭṭā dhanaṃ ācikkhitvā etaṃ paṭipajjāhī’ti āha.

Then, his treasurer minister brought the account book of wealth, opened the treasuries filled with gold, silver, jewels, pearls, and so forth, and said: ‘Prince, this much is your mother’s property, this much is your father’s property, and this much belongs to your grandfathers and great-grandfathers,’ thus explaining the wealth up to the seventh generation of his family, and added, ‘You should take charge of this.’

Bấy giờ, vị quan giữ của cải mang sổ sách thu chi đến, mở các kho chứa đầy vàng, bạc, ngọc, châu báu, v.v., và nói: “Này công tử, số của cải này là của mẹ ngài, số này là của cha ngài, số này là của ông bà cố kỵ ngài,” ông ta chỉ ra của cải cho đến bảy đời tổ tiên, rồi nói: “Hãy quản lý số của cải này.”

Sumedhapaṇḍito cintesi – ‘imaṃ dhanaṃ saṃharitvā mayhaṃ pitupitāmahādayo paralokaṃ gacchantā ekakahāpaṇampi gahetvā na gatā, mayā pana gahetvā gamanakāraṇaṃ kātuṃ vaṭṭatī’ti so rañño ārocetvā nagare bheriṃ carāpetvā mahājanassa dānaṃ datvā tāpasapabbajjaṃ pabbaji.

Sumedha Paṇḍita thought: ‘My fathers and grandfathers, having accumulated this wealth, did not take even a single kahāpaṇa with them when they went to the other world. It is fitting that I should make a cause to take it with me.’ So, having informed the king, he had a drum beaten throughout the city, gave alms to the populace, and embraced the ascetic's life.

Hiền giả Sumedha suy nghĩ: “Cha ông ta và các bậc tiền bối của ta đã về thế giới bên kia mà không mang theo dù chỉ một đồng kahāpaṇa nào của số của cải này. Ta nên làm điều gì đó để có thể mang theo khi ra đi.” Thế rồi, ông báo cho vua biết, cho đánh trống khắp thành, bố thí cho đại chúng, rồi xuất gia làm đạo sĩ.

Imasmiṃ pana ṭhāne sumedhakathā kathetabbā.

In this place, the story of Sumedha should be told.

Ở đây, cần kể câu chuyện về Sumedha.

Vuttañhetaṃ buddhavaṃse (bu. vaṃ. 2.1-33) –

Indeed, it has been said in the Buddhavaṃsa:

Điều này đã được nói trong Buddhavaṃsa:

247

Kappe ca satasahasse, caturo ca asaṅkhiye;

One hundred thousand kappas, and four asankheyyas;

Vào thời điểm cách đây một trăm ngàn kiếp, và bốn a-tăng-kỳ,

248

Amaraṃ nāma nagaraṃ, dassaneyyaṃ manoramaṃ.

There was a city named Amara, delightful and charming to behold.

Có một thành phố tên Amarā, đáng chiêm ngưỡng và đẹp đẽ.

249

Dasahi saddehi avivittaṃ, annapānasamāyutaṃ;

Not deserted by ten sounds, full of food and drink;

Không vắng lặng bởi mười loại âm thanh, đầy đủ đồ ăn thức uống;

250

Hatthisaddaṃ assasaddaṃ, bherisaṅkharathāni ca;

The sound of elephants, the sound of horses, of drums, conch shells, and chariots;

Tiếng voi, tiếng ngựa, tiếng trống, tiếng ốc tù và, tiếng xe;

251

Khādatha pivatha ceva, annapānena ghositaṃ.

Proclaimed by food and drink, saying, “Eat, drink!”

Tiếng hô “Hãy ăn, hãy uống!” vang dội khắp nơi với đồ ăn thức uống.

252

Nagaraṃ sabbaṅgasampannaṃ, sabbakammamupāgataṃ;

The city was fully endowed with all good qualities, possessing all desires;

Thành phố đầy đủ mọi bộ phận, đầy đủ mọi công việc;

253

Sattaratanasampannaṃ, nānājanasamākulaṃ;

Abundant with seven jewels, crowded with various people;

Đầy đủ bảy loại châu báu, đông đúc nhiều hạng người;

254

Samiddhaṃ devanagaraṃva, āvāsaṃ puññakamminaṃ.

Prosperous like a city of devas, an abode for those who have done merit.

Thịnh vượng như thành phố chư thiên, là nơi ở của những người làm phước.

255

Nagare amaravatiyā, sumedho nāma brāhmaṇo;

In the city of Amaravatī, there was a brahmin named Sumedha;

Trong thành phố Amaravatī, có một Bà-la-môn tên Sumedha;

256

Anekakoṭisannicayo, pahūtadhanadhaññavā.

With deposits of many crores, having abundant wealth and grain.

Tích trữ vô số trăm triệu của cải, có nhiều tài sản và ngũ cốc.

257

Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedāna pāragū;

A reciter, a mantra-holder, one who had reached the further shore of the three Vedas;

Thuộc lòng kinh Veda, trì chú, thông thạo ba kinh Veda;

258

Lakkhaṇe itihāse ca, sadhamme pāramiṃ gato.

Perfect in omens, history, and righteous doctrine.

Thông suốt về tướng số, lịch sử, và Chánh Pháp.

259

Rahogato nisīditvā, evaṃ cintesahaṃ tadā;

Having gone into seclusion and sat down, I then thought thus:

Khi ta ngồi một mình, ta đã suy nghĩ như vậy:

260

Dukkho punabbhavo nāma, sarīrassa ca bhedanaṃ.

Sorrowful indeed is renewed existence, and the breaking up of the body.

Tái sinh là khổ, và thân thể cũng sẽ hoại diệt.

261

Jātidhammo jarādhammo, byādhidhammo sahaṃ tadā;

I am subject to birth, subject to old age, subject to sickness;

Ta khi ấy là kẻ có bản chất sinh, bản chất già, bản chất bệnh;

262

Ajaraṃ amataṃ khemaṃ, pariyesissāmi nibbutiṃ.

I shall seek the unborn, the deathless, the secure, Nibbāna.

Ta sẽ tìm kiếm sự an ổn, bất tử, Niết-bàn không già.

263

Yaṃnūnimaṃ pūtikāyaṃ, nānākuṇapapūritaṃ;

Why don't I abandon this foul body, filled with various corpses,

Ước gì ta có thể vứt bỏ cái thân thối rữa này, chứa đầy đủ loại xác chết,

264

Chaḍḍayitvāna gaccheyyaṃ, anapekkho anatthiko.

And go forth, unattached and without desire?

Và ra đi, không luyến tiếc, không ham muốn.

265

Atthi hehiti so maggo, na so sakkā na hetuye;

There is, there must be, that path; it cannot be that it does not exist;

Chắc chắn có con đường đó, không thể nào không có;

266

Pariyesissāmi taṃ maggaṃ, bhavato parimuttiyā.

I shall seek that path for liberation from existence.

Ta sẽ tìm kiếm con đường đó, để thoát khỏi sự tồn tại.

267

Yathāpi dukkhe vijjante, sukhaṃ nāmapi vijjati;

Just as when there is suffering, there is also happiness;

Cũng như khi có khổ, thì cũng có tên gọi là lạc;

268

Evaṃ bhave vijjamāne, vibhavopi icchitabbako.

So when there is existence, non-existence is also to be desired.

Cũng vậy, khi có hữu, thì cũng nên mong cầu vô hữu.

269

Yathāpi uṇhe vijjante, aparaṃ vijjati sītalaṃ;

Just as when there is heat, there is also coolness;

Cũng như khi có nóng, thì cũng có cái lạnh khác;

270

Evaṃ tividhaggi vijjante, nibbānaṃ icchitabbakaṃ.

So when there is the triple fire, Nibbāna is to be desired.

Cũng vậy, khi có ba thứ lửa, thì nên mong cầu Niết-bàn.

271

Yathāpi pāpe vijjante, kalyāṇamapi vijjati;

Just as when there is evil, there is also good;

Cũng như khi có ác, thì cũng có thiện;

272

Evameva jāti vijjante, ajātipicchitabbakaṃ.

So when there is birth, the unborn is also to be desired.

Cũng vậy, khi có sinh, thì cũng nên mong cầu vô sinh.

273

Yathā gūthagato puriso, taḷākaṃ disvāna pūritaṃ;

Just as a man covered in excrement, seeing a full pond,

Cũng như một người bị dính phân, thấy một ao đầy nước,

274

Na gavesati taṃ taḷākaṃ, na doso taḷākassa so.

Does not seek that pond—that is not the fault of the pond.

Không tìm đến cái ao đó, đó không phải lỗi của cái ao.

275

Evaṃ kilesamaladhove, vijjante amatantaḷe;

So, when the deathless pond, which washes away the defilements' stains, exists,

Cũng vậy, khi có ao bất tử tẩy rửa cấu uế phiền não,

276

Na gavesati taṃ taḷākaṃ, na doso amatantaḷe.

If one does not seek that pond, that is not the fault of the deathless pond.

Không tìm đến cái ao đó, đó không phải lỗi của ao bất tử.

277

Yathā arīhi pariruddho, vijjante gamanampathe;

Just as one surrounded by enemies, when there is a path for escape,

Cũng như một người bị kẻ thù vây hãm, khi có con đường thoát,

278

Na palāyati so puriso, na doso añjasassa so.

Does not flee—that is not the fault of the path.

Người đó không bỏ chạy, đó không phải lỗi của con đường.

279

Evaṃ kilesapariruddho, vijjamāne sive pathe;

So, when surrounded by defilements, when the auspicious path exists,

Cũng vậy, một người bị phiền não vây hãm, khi có con đường an lành,

280

Na gavesati taṃ maggaṃ, na doso sivamañjase.

If one does not seek that path, that is not the fault of the auspicious path.

Không tìm đến con đường đó, đó không phải lỗi của con đường an lành.

281

Yathāpi byādhito puriso, vijjamāne tikicchake;

Just as a sick person, when there is a doctor,

Cũng như một người bệnh, khi có thầy thuốc,

282

Na tikicchāpeti taṃ byādhiṃ, na doso so tikicchake.

Does not get that sickness treated—that is not the fault of the doctor.

Không chịu chữa bệnh đó, đó không phải lỗi của thầy thuốc.

283

Evaṃ kilesabyādhīhi, dukkhito paripīḷito;

So, afflicted and tormented by the sicknesses of defilements,

Cũng vậy, bị khổ não và phiền não bệnh tật dày vò,

284

Na gavesati taṃ ācariyaṃ, na doso so vināyake.

If one does not seek that teacher, that is not the fault of the guide.

Không tìm đến vị thầy đó, đó không phải lỗi của vị dẫn dắt.

285

Yathāpi kuṇapaṃ puriso, kaṇṭhe baddhaṃ jigucchiya;

Just as a man, disgusted by a corpse tied around his neck,

Cũng như một người ghê tởm một xác chết buộc ở cổ,

286

Mocayitvāna gaccheyya, sukhī serī sayaṃvasī.

Would untie it and go, happy, free, and self-controlled.

Buông bỏ nó đi, sống an lạc, tự do, tự chủ.

287

Tathevimaṃ pūtikāyaṃ, nānākuṇapasañcayaṃ;

Even so, I would abandon this foul body, an accumulation of various corpses,

Cũng vậy, ta sẽ vứt bỏ cái thân thối rữa này, chứa đầy đủ loại xác chết,

288

Chaḍḍayitvāna gaccheyyaṃ, anapekkho anatthiko.

And go forth, unattached and without desire.

Và ra đi, không luyến tiếc, không ham muốn.

289

Yathā uccāraṭṭhānamhi, karīsaṃ naranāriyo;

Just as men and women, at a place of excretion, discard excrement

Cũng như nam nữ ở nơi đại tiện, phân thải ra,

290

Chaḍḍayitvāna gacchanti, anapekkhā anatthikā.

And go, unattached and without desire.

Rồi bỏ đi, không luyến tiếc, không ham muốn.

291

Evamevāhaṃ imaṃ kāyaṃ, nānākuṇapapūritaṃ;

Even so, I will abandon this body, filled with various corpses,

Cũng vậy, ta sẽ vứt bỏ cái thân này, chứa đầy đủ loại xác chết,

292

Chaḍḍayitvāna gacchissaṃ, vaccaṃ katvā yathā kuṭiṃ.

As one leaves a latrine after use.

Như người ta bỏ lại nhà vệ sinh sau khi đi đại tiện.

293

Yathāpi jajjaraṃ nāvaṃ, paluggaṃ udagāhiniṃ;

Just as owners abandon a dilapidated ship, broken and taking on water,

Cũng như một chiếc thuyền cũ nát, hư hỏng, bị nước tràn vào,

294

Sāmī chaḍḍetvā gacchanti, anapekkhā anatthikā.

And go, unattached and without desire.

Chủ thuyền bỏ đi, không luyến tiếc, không ham muốn.

295

Evamevāhaṃ imaṃ kāyaṃ, navacchiddaṃ dhuvassavaṃ;

Even so, I will abandon this body, with nine openings and constant discharges,

Cũng vậy, ta sẽ vứt bỏ cái thân này, có chín lỗ, luôn rỉ chảy,

296

Chaḍḍayitvāna gacchissaṃ, jiṇṇanāvaṃva sāmikā.

As owners abandon an old ship.

Như chủ thuyền bỏ chiếc thuyền cũ nát.

297

Yathāpi puriso corehi, gacchanto bhaṇḍamādiya;

Just as a person carrying goods, walking with thieves,

Cũng như một người mang đồ đạc đi cùng với bọn cướp,

298

Bhaṇḍacchedabhayaṃ disvā, chaḍḍayitvāna gacchati.

Seeing the danger of his goods being stolen, abandons them and goes.

Thấy nguy cơ bị cướp đoạt đồ đạc, liền bỏ lại và bỏ đi.

299

Evameva ayaṃ kāyo, mahācorasamo viya;

Even so, this body is like a great thief;

Cũng vậy, cái thân này giống như một tên cướp lớn;

300

Pahāyimaṃ gamissāmi, kusalacchedanābhayā.

I shall abandon it and go, for fear of losing merit.

Ta sẽ từ bỏ nó và ra đi, vì sợ bị cướp mất các thiện pháp.

301

Evāhaṃ cintayitvāna, nekakoṭisataṃ dhanaṃ;

Thus reflecting, I gave countless crores of wealth

Sau khi suy nghĩ như vậy, ta đã bố thí hàng trăm triệu của cải,

302

Nāthānāthānaṃ datvāna, himavantamupāgamiṃ.

To those with and without refuge, and approached the Himavanta.

Cho những người có nơi nương tựa và không có nơi nương tựa, rồi đi đến Himavanta.

303

Himavantassāvidūre, dhammiko nāma pabbato;

Not far from the Himavanta, there was a mountain named Dhammika;

Không xa Himavanta, có một ngọn núi tên là Dhammika;

304

Assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā.

My hermitage was well-made, and my leaf-hut well-constructed.

Am thất của ta được xây dựng tốt, tịnh xá lá được dựng lên khéo léo.

305

Caṅkamaṃ tattha māpesiṃ, pañcadosavivajjitaṃ;

There I made a walking path, free from five faults;

Ta đã xây dựng một đường kinh hành ở đó, không có năm lỗi;

306

Aṭṭhaguṇasamupetaṃ, abhiññābalamāhariṃ.

Endowed with eight qualities, I gained the power of supernormal knowledge.

Đầy đủ tám đức tính, ta đã đạt được sức mạnh của các thắng trí.

307

Sāṭakaṃ pajahiṃ tattha, navadosamupāgataṃ;

There I abandoned my robe, which had nine faults;

Ta đã từ bỏ chiếc y có chín lỗi ở đó;

308

Vākacīraṃ nivāsesiṃ, dvādasaguṇamupāgataṃ.

I put on a bark-garment, which possessed twelve qualities.

Ta đã mặc y vỏ cây, có mười hai đức tính.

309

Aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ, pajahiṃ paṇṇasālakaṃ;

I abandoned the leaf-hut, which was fraught with eight faults;

Ta đã từ bỏ tịnh xá lá, đầy rẫy tám lỗi;

310

Upāgamiṃ rukkhamūlaṃ, guṇe dasahupāgataṃ.

I approached the foot of a tree, which was endowed with ten qualities.

Ta đã đến gốc cây, có mười đức tính.

311

Vāpitaṃ ropitaṃ dhaññaṃ, pajahiṃ niravasesato;

I completely abandoned sown and planted grains;

Ta đã từ bỏ hoàn toàn ngũ cốc đã gieo trồng;

312

Anekaguṇasampannaṃ, pavattaphalamādiyiṃ.

I consumed self-fallen fruit, endowed with numerous qualities.

Ta đã nhận lấy trái cây tự rụng, đầy đủ vô số đức tính.

313

Tatthappadhānaṃ padahiṃ, nisajjaṭṭhānacaṅkame;

There I strove diligently, at my sitting and walking places;

Ta đã tinh tấn ở nơi ngồi và đường kinh hành đó;

314

Abbhantaramhi sattāhe, abhiññābala pāpuṇinti.(bu. vaṃ. 2.1-33);

Within seven days, I attained the power of supernormal knowledge.

Trong vòng bảy ngày, ta đã đạt được sức mạnh của các thắng trí.

315

Tattha assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitāti imissā pāḷiyā sumedhapaṇḍitena assamapaṇṇasālācaṅkamā sahatthā māpitā viya vuttā.

In this Pali passage, "My hermitage was well-made, and my leaf-hut well-constructed" suggests that Sumedha Paṇḍita personally constructed the hermitage, leaf-hut, and walking path.

Trong đoạn kinh văn đó, với câu Pāḷi “Assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā” (Am thất của ta được xây dựng tốt, tịnh xá lá được dựng lên khéo léo), dường như hiền giả Sumedha đã tự tay xây dựng am thất, tịnh xá lá và đường kinh hành.

Ayaṃ panettha attho – mahāsattañhi ‘‘himavantaṃ ajjhogāhetvā ajja dhammikapabbataṃ pavisissāmī’’ti nikkhantaṃ disvā sakko devānamindo vissakammadevaputtaṃ āmantesi – ‘‘gaccha, tāta, ayaṃ sumedhapaṇḍito ‘pabbajissāmī’ti nikkhanto etassa vasanaṭṭhānaṃ māpehī’’ti.

The meaning here is this: When Sakka, the king of devas, saw the Great Being setting out with the thought, "Today I shall penetrate the Himavanta and enter the Dhammika mountain," he addressed Visukamma devaputta: "Go, dear one, this Sumedha Paṇḍita has set out with the intention of renouncing; prepare a dwelling place for him."

Tuy nhiên, ý nghĩa ở đây là: Khi Sakka, vua của chư thiên, thấy Đại Bồ Tát đã rời đi với ý định “Hôm nay ta sẽ vào núi Dhammika sau khi đã đi sâu vào Himavanta,” ngài đã gọi thiên tử Vissakamma và nói: “Này con, hãy đi, hiền giả Sumedha này đã rời đi với ý định ‘ta sẽ xuất gia’, hãy xây dựng nơi ở cho ngài ấy.”

So tassa vacanaṃ sampaṭicchitvā ramaṇīyaṃ assamaṃ suguttaṃ paṇṇasālaṃ, manoramaṃ caṅkamañca māpesi.

He, having accepted his words, created a delightful hermitage, a well-protected leaf-hut, and a charming walking path.

Vị ấy vâng lời của vị đó, đã tạo ra một tu viện (assama) khả ái, một tịnh xá (paṇṇasālā) được bảo vệ kỹ lưỡng, và một đường kinh hành (caṅkama) đẹp đẽ.

Bhagavā pana tadā attano puññānubhāvena nipphannaṃ taṃ assamapadaṃ sandhāya ‘‘sāriputta tasmiṃ dhammikapabbate –

But the Blessed One, referring to that hermitage, which had come into being at that time through the power of his own merit, said, "Sāriputta, on that Dhamma-mountain—

Tuy nhiên, khi ấy, Đức Thế Tôn đã nói về nơi tu viện đó, được hình thành nhờ sức mạnh phước báu của chính mình, rằng: “Này Sāriputta, trên ngọn núi Dhammika ấy –

316

Assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā;

My hermitage is well made, my leaf-hut is well constructed;

Tu viện của ta đã được làm tốt, tịnh xá đã được xây dựng hoàn hảo;

317

Caṅkamaṃ tattha māpesiṃ, pañcadosavivajjita’’nti–

I made a walking path there, free from the five faults."

Ta đã tạo một đường kinh hành ở đó, không có năm lỗi lầm.” –

318

Āha.

He said.

Đã nói.

Tattha assamo sukato mayhanti sukato mayā.

There, assamo sukato mayhaṃ means "well made by me."

Trong đó, assamo sukato mayhaṃ có nghĩa là do ta đã làm tốt.

Paṇṇasālā sumāpitāti paṇṇacchannā sālāpi me sumāpitā ahosi.

Paṇṇasālā sumāpitā means "a leaf-thatched hall was also well constructed by me."

Paṇṇasālā sumāpitā có nghĩa là tịnh xá lợp lá của ta cũng đã được xây dựng hoàn hảo.

319

Pañcadosavivajjitanti pañcime caṅkamadosā nāma thaddhavisamatā, antorukkhatā, gahanacchannatā, atisambādhatā, ativisālatāti.

Pañcadosavivajjita means that these are the five faults of a walking path: stiffness and unevenness, trees within, being overgrown and dense, being too cramped, and being too vast.

Pañcadosavivajjita có nghĩa là năm lỗi lầm của đường kinh hành là: đất cứng và không bằng phẳng (thaddhavisamatā), có cây cối bên trong (antorukkhatā), bị cây cối rậm rạp che phủ (gahanacchannatā), quá chật hẹp (atisambādhatā), và quá rộng lớn (ativisālatā).

Thaddhavisamabhūmibhāgasmiñhi caṅkame caṅkamantassa pādā rujjanti, phoṭā uṭṭhahanti, cittaṃ ekaggataṃ na labhati, kammaṭṭhānaṃ vipajjati.

For one walking on a path with a stiff and uneven ground surface, the feet ache, blisters arise, the mind does not achieve one-pointedness, and meditation fails.

Thật vậy, khi kinh hành trên đường kinh hành có địa hình cứng và không bằng phẳng, chân sẽ đau nhức, nổi mụn nước, tâm không đạt được sự định tĩnh, và đề mục thiền định (kammaṭṭhāna) sẽ bị gián đoạn.

Mudusamatale pana phāsuvihāraṃ āgamma kammaṭṭhānaṃ sampajjati.

But on a soft and level ground, meditation succeeds due to comfortable dwelling.

Ngược lại, trên nền đất mềm mại và bằng phẳng, nhờ sự thoải mái trong việc an trú, đề mục thiền định sẽ thành tựu.

Tasmā thaddhavisamabhūmibhāgatā eko dosoti veditabbo.

Therefore, stiffness and unevenness of the ground surface should be understood as one fault.

Vì vậy, địa hình cứng và không bằng phẳng cần được hiểu là một lỗi lầm.

Caṅkamanassa anto vā majjhe vā koṭiyaṃ vā rukkhe sati pamādamāgamma caṅkamantassa nalāṭaṃ vā sīsaṃ vā paṭihaññatīti antorukkhatā dutiyo doso.

If there is a tree within, in the middle, or at the end of the walking path, one walking heedlessly might strike one's forehead or head; thus, a tree within is the second fault.

Nếu có cây cối ở giữa, hoặc ở hai đầu đường kinh hành, thì do sự bất cẩn, người kinh hành có thể va đầu hoặc trán vào cây, nên có cây cối bên trong là lỗi lầm thứ hai.

Tiṇalatādigahanacchanne caṅkame caṅkamanto andhakāravelāyaṃ uragādike pāṇe akkamitvā vā māreti, tehi vā daṭṭho dukkhaṃ āpajjatīti gahanacchannatā tatiyo doso.

For one walking on a walking path overgrown with grass, vines, etc., in the darkness, one might step on or kill creatures like snakes, or be bitten by them and suffer pain; thus, being overgrown and dense is the third fault.

Khi kinh hành trên đường kinh hành bị cỏ cây, dây leo rậm rạp che phủ, vào lúc trời tối, người kinh hành có thể giẫm lên hoặc giết chết các loài bò sát, v.v., hoặc bị chúng cắn mà chịu khổ, nên bị cây cối rậm rạp che phủ là lỗi lầm thứ ba.

Atisambādhe caṅkame vitthārato ratanike vā aḍḍharatanike vā caṅkamantassa paricchede pakkhalitvā nakhāpi aṅguliyopi bhijjantīti atisambādhatā catuttho doso.

On a walking path that is too cramped, a cubit or half a cubit in width, one walking might stumble on the boundary, and one's nails or toes might break; thus, being too cramped is the fourth fault.

Trên đường kinh hành quá chật hẹp, có chiều rộng một cubit (ratanika) hoặc nửa cubit, khi kinh hành, người ta có thể vấp ngã ở ranh giới, làm gãy móng tay hoặc ngón chân, nên quá chật hẹp là lỗi lầm thứ tư.

Ativisāle caṅkame caṅkamantassa cittaṃ vidhāvati, ekaggataṃ na labhatīti ativisālatā pañcamo doso.

On a walking path that is too vast, one's mind wanders and does not achieve one-pointedness; thus, being too vast is the fifth fault.

Trên đường kinh hành quá rộng lớn, tâm của người kinh hành sẽ tán loạn, không đạt được sự định tĩnh, nên quá rộng lớn là lỗi lầm thứ năm.

Puthulato pana diyaḍḍharatanaṃ dvīsu passesu ratanamattaanucaṅkamaṃ dīghato saṭṭhihatthaṃ mudutalaṃ samavippakiṇṇavālukaṃ caṅkamaṃ vaṭṭati, cetiyagirimhi dīpappasādakamahāmahindattherassa caṅkamanaṃ viya, tādisaṃ taṃ ahosi.

However, a walking path that is one and a half cubits wide, with narrow paths of one cubit on both sides, sixty cubits long, with a soft surface and evenly spread sand, is suitable, like the walking path of the elder Mahinda, who brought joy to the island, on Cetiyagiri; such was that path.

Tuy nhiên, một đường kinh hành thích hợp là đường có chiều rộng một cubit rưỡi (diyaḍḍharatana), với lối đi phụ (anucaṅkama) rộng một cubit ở hai bên, chiều dài sáu mươi cubit (saṭṭhihatthaṃ), nền mềm mại và trải cát đều đặn, giống như đường kinh hành của Đại Trưởng lão Mahinda, người đã làm cho đảo (Tích Lan) trở nên trong sạch, trên núi Cetiyagiri. Đường kinh hành đó cũng tương tự như vậy.

Tenāha ‘‘caṅkamaṃ tattha māpesiṃ, pañcadosavivajjita’’nti.

Therefore, he said, "I made a walking path there, free from the five faults."

Vì thế, Ngài đã nói: “Ta đã tạo một đường kinh hành ở đó, không có năm lỗi lầm.”

320

Aṭṭhaguṇasamupetanti aṭṭhahi samaṇasukhehi upetaṃ.

Aṭṭhaguṇasamupeta means endowed with the eight comforts of a recluse.

Aṭṭhaguṇasamupeta có nghĩa là được trang bị tám sự an lạc của một Sa-môn.

Aṭṭhimāni samaṇasukhāni nāma dhanadhaññapariggahābhāvo anavajjapiṇḍapariyesanabhāvo, nibbutapiṇḍabhuñjanabhāvo, raṭṭhaṃ pīḷetvā dhanasāraṃ vā sīsakahāpaṇādīni vā gaṇhantesu rājakulesu raṭṭhapīḷanakilesābhāvo, upakaraṇesu nicchandarāgabhāvo, coravilope nibbhayabhāvo, rājarājamahāmaccehi asaṃsaṭṭhabhāvo catūsu disāsu appaṭihatabhāvoti.

These are the eight comforts of a recluse: the absence of accumulation of wealth and grain; the blameless seeking of alms; the eating of alms with tranquility; the absence of suffering from the oppression of the country by royal families who oppress the country by taking valuable assets or taxes; the absence of craving for requisites; the absence of fear from thieves' plunder; the absence of association with kings, chief ministers; and being unimpeded in all four directions.

Tám sự an lạc của một Sa-môn này là: không tích trữ của cải và ngũ cốc; tìm kiếm thực phẩm khất thực không có lỗi lầm; thọ dụng thực phẩm khất thực một cách thanh thản; không có sự phiền não do việc các triều đình bóc lột dân chúng để thu gom tài sản, vàng bạc hay tiền tệ; không có sự tham ái đối với các vật dụng; không sợ hãi trước sự cướ bóc của trộm cướp; không giao du với vua chúa và các đại thần; và không bị cản trở ở bốn phương.

Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘yathā tasmiṃ assame vasantena sakkā honti imāni aṭṭha samaṇasukhāni vindituṃ, evaṃ aṭṭhaguṇasamupetaṃ taṃ assamaṃ māpesi’’ nti.

This is what is meant: "I created that hermitage such that one living there could experience these eight comforts of a recluse, thus endowed with eight qualities."

Điều này có nghĩa là: “Ta đã tạo ra tu viện đó với tám phẩm chất như vậy, để một Sa-môn sống ở đó có thể đạt được tám sự an lạc này.”

321

Abhiññābalamāharinti pacchā tasmiṃ assame vasanto kasiṇaparikammaṃ katvā abhiññānañca samāpattīnañca uppādanatthāya aniccato dukkhato vipassanaṃ ārabhitvā thāmappattaṃ vipassanābalaṃ āhariṃ.

Abhiññābalamāhari means that afterwards, living in that hermitage, having performed kasiṇa practice, and starting vipassana insight into impermanence (anicca) and suffering (dukkha) for the production of supernormal powers (abhiññā) and attainments (samāpatti), I brought forth a strong vipassanā power.

Abhiññābalamāhariṃ có nghĩa là sau này, khi sống trong tu viện đó, ta đã thực hành kasiṇa (phép biến xứ) và bắt đầu quán chiếu sự vô thường (anicca) và khổ (dukkha) để phát triển các thắng trí (abhiññā) và các thiền định (samāpatti), nhờ đó ta đã đạt được sức mạnh tuệ quán (vipassanābala) vững chắc.

Yathā tasmiṃ vasanto taṃ balaṃ āharituṃ sakkomi, evaṃ taṃ assamaṃ tassa abhiññatthāya vipassanābalassa anucchavikaṃ katvā māpesinti attho.

The meaning is: "I constructed that hermitage suitable for the development of abhiññā and vipassanā power, so that I, living there, could acquire that power."

Điều này có nghĩa là: Ta đã tạo ra tu viện đó phù hợp với việc đạt được thắng trí và sức mạnh tuệ quán, để khi sống ở đó, ta có thể đạt được sức mạnh đó.

322

Sāṭakaṃ pajahiṃ tattha, navadosamupāgatanti etthāyaṃ anupubbikathā, tadā kira kuṭileṇacaṅkamādipaṭimaṇḍitaṃ pupphūpagaphalūpagarukkhasañchannaṃ ramaṇīyaṃ madhurasalilāsayaṃ apagatavāḷamigabhiṃsanakasakuṇaṃ pavivekakkhamaṃ assamaṃ māpetvā alaṅkatacaṅkamassa ubhosu antesu ālambanaphalakaṃ saṃvidhāya nisīdanatthāya caṅkamavemajjhe samatalaṃ muggavaṇṇasilaṃ māpetvā antopaṇṇasālāyaṃ jaṭāmaṇḍalavākacīratidaṇḍakuṇḍikādike tāpasaparikkhāre maṇḍape pānīyaghaṭapānīyasaṅkhapānīyasarāvāni aggisālāyaṃ aṅgārakapalladāruādīnīti evaṃ yaṃ yaṃ pabbajitānaṃ upakārāya saṃvattati, taṃ taṃ sabbaṃ māpetvā paṇṇasālāya bhittiyaṃ ‘‘ye keci pabbajitukāmā ime parikkhāre gahetvā pabbajantū’’ti akkharāni chinditvā devalokameva gate vissakammadevaputte sumedhapaṇḍito himavantapāde girikandarānusārena attano nivāsanānurūpaṃ phāsukaṭṭhānaṃ olokento nadīnivattane vissakammanimmitaṃ sakkadattiyaṃ ramaṇīyaṃ assamaṃ disvā caṅkamakoṭiṃ gantvā padavalañjaṃ apassanto ‘‘dhuvaṃ pabbajitā dhuragāme bhikkhaṃ pariyesitvā kilantarūpā āgantvā paṇṇasālaṃ pavisitvā nisinnā bhavissantī’’ti cintetvā thokaṃ āgametvā ‘‘ativiya cirāyanti, jānissāmī’’ti paṇṇasālakuṭidvāraṃ vivaritvā anto pavisitvā ito cito ca olokento mahābhittiyaṃ akkharāni vācetvā ‘‘mayhaṃ kappiyaparikkhārā ete, ime gahetvā pabbajissāmī’’ti attanā nivatthapārutaṃ sāṭakayugaṃ pajahi.

Sāṭakaṃ pajahiṃ tattha, navadosamupāgata means that there is this sequential story: At that time, after creating a delightful hermitage adorned with cells, caves, walking paths, etc., covered with trees bearing flowers and fruits, having a sweet water reservoir, free from terrifying wild animals and birds, and suitable for seclusion; and having arranged a support board at both ends of the adorned walking path, and having made a level, mung-bean colored stone seat in the middle of the walking path for sitting; and having placed ascetics' requisites such as matted hair, bark garments, water pots, water conches, water bowls in the mandapa inside the leaf-hut, and charcoal, fire-lighters, firewood, etc., in the fire-hut—thus, having made everything that is beneficial for recluses, and having inscribed on the wall of the leaf-hut, "Whoever wishes to renounce, let them take these requisites and renounce!"—when the Visukamma devaputta had gone to the deva-world, Sumedha Paṇḍita, looking for a comfortable place suitable for his dwelling along the mountain caves at the foot of the Himavanta mountain, saw a delightful hermitage created by Visukamma and given by Sakka at a river bend. Going to the end of the walking path and not seeing any footprints, he thought, "Surely the recluses, having sought alms in the nearby village and being weary, must have come and entered the leaf-hut and are sitting there." After waiting a short while, he thought, "They are taking too long, I will find out." He opened the door of the leaf-hut cell, entered inside, looked around here and there, read the inscriptions on the main wall, and thinking, "These requisites are proper for me, I will take these and renounce," he discarded the pair of garments he was wearing.

Sāṭakaṃ pajahiṃ tattha, navadosamupāgata – ở đây có một câu chuyện tuần tự như sau: Khi ấy, sau khi tạo ra một tu viện khả ái, được trang hoàng bằng các tịnh xá nhỏ, hang động, đường kinh hành, v.v., được bao phủ bởi cây cối trĩu hoa và quả, có hồ nước ngọt, không có các loài thú dữ và chim chóc đáng sợ, phù hợp cho sự độc cư; sau khi sắp đặt một tấm ván tựa ở hai đầu đường kinh hành đã được trang trí; sau khi tạo một phiến đá màu xanh đậu bằng phẳng ở giữa đường kinh hành để ngồi; sau khi sắp đặt các vật dụng của đạo sĩ như búi tóc, áo vỏ cây, gậy ba chạc, bình nước, v.v., bên trong tịnh xá lá; sau khi sắp đặt các bình nước uống, vỏ ốc uống nước, chén uống nước trong chái nhà; sau khi sắp đặt than củi, củi đốt, v.v., trong nhà bếp – tóm lại, sau khi tạo ra tất cả những vật dụng hữu ích cho các đạo sĩ, và sau khi khắc lên tường tịnh xá lá dòng chữ: “Ai muốn xuất gia, hãy lấy những vật dụng này mà xuất gia!”, vị thần Visukamma đã trở về cõi trời. Khi đó, Bồ-tát Sumedha, đang tìm kiếm một nơi an trú thích hợp ở chân núi Hy Mã Lạp Sơn, dọc theo các hang động núi, đã nhìn thấy tu viện khả ái do thần Visukamma tạo ra và được Sakka (Đế Thích) ban tặng, nằm ở khúc quanh của con sông. Ngài đi đến cuối đường kinh hành nhưng không thấy dấu chân nào, liền nghĩ: “Chắc chắn các đạo sĩ đã đi khất thực ở làng gần đó và, mệt mỏi, họ đã trở về tịnh xá và đang ngồi nghỉ.” Ngài đợi một lát rồi nghĩ: “Họ đã trễ quá rồi, ta sẽ tìm hiểu xem sao.” Ngài mở cửa tịnh xá lá, bước vào bên trong, nhìn quanh và đọc các dòng chữ trên bức tường lớn: “Đây là những vật dụng thích hợp cho ta. Ta sẽ lấy chúng và xuất gia.” Ngài liền cởi bỏ bộ y phục mà mình đang mặc.

Tenāha ‘‘sāṭakaṃ pajahiṃ tatthā’’ti.

Therefore, it is said, "I abandoned the garment there."

Vì thế, Ngài đã nói: “Ta đã cởi bỏ bộ y phục ở đó.”

Evaṃ paviṭṭho ahaṃ sāriputta tassaṃ paṇṇasālāyaṃ sāṭakaṃ pajahiṃ.

Thus, Sāriputta, having entered, I abandoned the garment in that leaf-hut.

Này Sāriputta, ta đã vào tịnh xá đó và cởi bỏ bộ y phục.

323

Navadosamupāgatanti sāṭakaṃ pajahanto nava dose disvā pajahinti dīpeti.

Navadosamupāgata indicates that I abandoned the garment having seen nine faults.

Navadosamupāgata cho thấy rằng khi cởi bỏ bộ y phục, ta đã thấy chín lỗi lầm và đã từ bỏ chúng.

Tāpasapabbajjaṃ pabbajitānañhi sāṭakasmiṃ nava dosā upaṭṭhahanti.

Indeed, for those who have taken up the ascetic life, nine faults arise in a garment.

Thật vậy, đối với những người xuất gia theo hạnh đạo sĩ, có chín lỗi lầm liên quan đến y phục.

Tesu tassa mahagghabhāvo eko doso, parapaṭibaddhatāya uppajjanabhāvo eko, paribhogena lahuṃ kilissanabhāvo eko, kiliṭṭho hi dhovitabbo ca rajitabbo ca hoti, paribhogena lahukaṃ jīraṇabhāvo eko jiṇṇassa hi tunnaṃ vā aggaḷadānaṃ vā kātabbaṃ hoti.

Among these, its high cost is one fault; its dependence on others for its acquisition is one fault; its quick soiling through use is one fault (for a soiled garment must be washed and dyed); its quick deterioration through use is one fault (for a worn-out garment must be mended or patched).

Trong số đó, giá trị cao của nó là một lỗi lầm; việc nó phát sinh do phụ thuộc vào người khác là một lỗi lầm; việc nó dễ bị dơ bẩn khi sử dụng là một lỗi lầm (thật vậy, khi bị dơ bẩn, nó phải được giặt và nhuộm); việc nó dễ bị cũ nát khi sử dụng là một lỗi lầm (thật vậy, khi cũ nát, nó phải được vá hoặc sửa chữa).

Punapariyesanāya durabhisambhavabhāvo eko, tāpasapabbajjāya asāruppabhāvo eko, paccatthikānaṃ sādhāraṇabhāvo eko, yathā hi naṃ paccatthikā na gaṇhanti, evaṃ gopetabbo hoti.

Its difficulty in being found again is one fault; its unsuitability for the ascetic life is one fault; its being common to enemies is one fault (for it must be guarded so that enemies do not take it).

Việc khó tìm kiếm lại là một lỗi lầm; việc không phù hợp với hạnh xuất gia của đạo sĩ là một lỗi lầm; việc nó dễ bị kẻ thù chiếm đoạt là một lỗi lầm (thật vậy, nó phải được bảo vệ để kẻ thù không thể lấy được).

Paribhuñjantassa vibhūsanaṭṭhānabhāvo eko, gahetvā carantassa khandhabhāramahicchabhāvo ekoti.

Its serving as an ornament for the wearer is one fault; its being a heavy burden on the shoulder and leading to much craving for the one who carries it, is one fault.

Việc nó trở thành vật trang sức cho người mặc là một lỗi lầm; việc nó trở thành gánh nặng trên vai và tạo ra lòng tham lớn cho người mang nó là một lỗi lầm.

324

Vākacīraṃ nivāsesinti tadā ahaṃ sāriputta ime nava dose disvā sāṭakaṃ pahāya vākacīraṃ nivāsesiṃ muñjatiṇaṃ hīraṃ hīraṃ katvā ganthetvā kataṃ vākacīraṃ nivāsanapārupanatthāya ādiyinti attho.

Vākacīraṃ nivāsesi means that at that time, Sāriputta, having seen these nine faults, I abandoned the garment and wore a bark garment. The meaning is that I took a bark garment, made by separating muñja grass strand by strand and weaving it, for wearing and covering.

Vākacīraṃ nivāsesiṃ có nghĩa là: Này Sāriputta, khi ấy, ta đã thấy chín lỗi lầm này, từ bỏ y phục và mặc áo vỏ cây. Điều này có nghĩa là ta đã lấy áo vỏ cây được làm bằng cách bện từng sợi cỏ muñja lại với nhau để mặc và khoác.

325

Dvādasaguṇamupāgatanti dvādasahi ānisaṃsehi samannāgataṃ, vākacīrasmiñhi dvādasānisaṃsā – appagghaṃ sundaraṃ kappiyanti ayaṃ tāva eko ānisaṃso, sahatthā kātuṃ sakkāti ayaṃ dutiyo, paribhogena saṇikaṃ kilissati dhoviyamānepi papañco natthīti ayaṃ tatiyo, paribhogena jiṇṇepi sibbitabbābhāvo catuttho, puna pariyesantassa sukhena karaṇabhāvo pañcamo, tāpasapabbajjāya sāruppabhāvo chaṭṭho, paccatthikānaṃ nirupabhogabhāvo sattamo, paribhuñjantassa vibhūsanaṭṭhānābhāvo aṭṭhamo, dhāraṇe sallahukabhāvo navamo, cīvarapaccaye appicchabhāvo dasamo, vākuppattiyā dhammikaanavajjabhāvo ekādasamo vākacīre naṭṭhepi anapekkhabhāvo dvādasamoti.

Endowed with twelve qualities means endowed with twelve advantages. In the bark-fibre robe, there are twelve advantages: "it is of little value, beautiful, and suitable"—this is one advantage; "it can be made by one's own hand"—this is the second; "it slowly wears out with use, and there is no difficulty in washing it"—this is the third; "when worn out by use, there is no need to sew it"—the fourth; "the ease of making it again for one who seeks it"—the fifth; "its suitability for the ascetic's renunciation"—the sixth; "its uselessness to enemies"—the seventh; "the absence of any occasion for adornment for one who uses it"—the eighth; "its lightness when worn"—the ninth; "being content with little in terms of robe requisites"—the tenth; "the blamelessness and uprightness in the origin of the bark-fibre"—the eleventh; "the absence of attachment even if the bark-fibre robe is lost"—this is the twelfth.

Đạt đến mười hai đức tính nghĩa là được đầy đủ mười hai lợi ích. Vì trong y vỏ cây có mười hai lợi ích: (1) giá thấp, đẹp và thích hợp – đây là một lợi ích; (2) có thể tự tay làm – đây là lợi ích thứ hai; (3) khi dùng thì chậm cũ, dù giặt cũng không có sự phức tạp – đây là lợi ích thứ ba; (4) khi dùng đã cũ cũng không cần phải vá lại – đây là lợi ích thứ tư; (5) khi tìm lại thì dễ dàng làm được – đây là lợi ích thứ năm; (6) thích hợp với sự xuất gia của đạo sĩ – đây là lợi ích thứ sáu; (7) kẻ thù không thể sử dụng – đây là lợi ích thứ bảy; (8) khi mặc không có chỗ để trang sức – đây là lợi ích thứ tám; (9) nhẹ nhàng khi mang – đây là lợi ích thứ chín; (10) ít dục vọng đối với vật thực là y phục – đây là lợi ích thứ mười; (11) việc làm y vỏ cây là hợp Pháp và không có lỗi – đây là lợi ích thứ mười một; (12) khi y vỏ cây bị mất cũng không luyến tiếc – đây là lợi ích thứ mười hai.

326

Aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ, pajahiṃ paṇṇasālakanti kathaṃ pajahiṃ?

"I renounced the leaf-hut, which was fraught with eight dangers." How did I renounce it?

Ta đã từ bỏ am lá, nơi đầy dẫy tám lỗi lầm – Ta đã từ bỏ như thế nào?

So kira varasāṭakayugaṃ omuñcanto cīvaravaṃse laggitaṃ anojapupphadāmasadisaṃ rattavākacīraṃ gahetvā nivāsetvā tassupari aparaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ vākacīraṃ paridahitvā punnāgapupphasantharasadisaṃ sakhuraṃ ajinacammaṃ ekaṃsaṃ katvā jaṭāmaṇḍalaṃ paṭimuñcitvā cūḷāya saddhiṃ niccalabhāvakaraṇatthaṃ sārasūciṃ pavesetvā muttājālasadisāya sikkāya pavāḷavaṇṇaṃ kuṇḍikaṃ odahitvā tīsu ṭhānesu vaṅkakājaṃ ādāya ekissā kājakoṭiyā kuṇḍikaṃ, ekissā aṅkusakapacchitidaṇḍakādīni olaggetvā khārikājaṃ aṃse katvā dakkhiṇena hatthena kattaradaṇḍaṃ gahetvā paṇṇasālato nikkhamitvā saṭṭhihatthe mahācaṅkame aparāparaṃ caṅkamanto attano vesaṃ oloketvā ‘‘mayhaṃ manoratho matthakaṃ patto, sobhati vata me pabbajjā, buddhapaccekabuddhādīhi sabbehipi dhīrapurisehi vaṇṇitā thomitā ayaṃ pabbajjā nāma, pahīnaṃ me gihibandhanaṃ, nikkhantosmi nekkhammaṃ, laddhā me uttamapabbajjā, karissāmi samaṇadhammaṃ, labhissāmi aggaphalasukha’’nti ussāhajāto khārikājaṃ otāretvā caṅkamavemajjhe muggavaṇṇasilāpaṭṭe suvaṇṇapaṭimā viya nisinno divasabhāgaṃ vītināmetvā sāyanhasamayaṃ paṇṇasālaṃ pavisitvā bidalamañcakapasse kaṭṭhattharikāya nipanno sarīraṃ utuṃ gāhāpetvā balavapaccūse pabujjhitvā attano āgamanaṃ āvajjesi ‘‘ahaṃ gharāvāse ādīnavaṃ disvā amitabhogaṃ anantayasaṃ pahāya araññaṃ pavisitvā nekkhamagavesako hutvā pabbajito, ito dāni paṭṭhāya pamādacāraṃ carituṃ na vaṭṭati, pavivekañhi pahāya vicarantaṃ micchāvitakkamakkhikā khādanti, idāni mayā pavivekamanubrūhetuṃ vaṭṭati, ahañhi gharāvāsaṃ palibodhato disvā nikkhanto, ayañca manāpā paṇṇasālā, beluvapakkavaṇṇā paribhaṇḍakatā bhūmi, rajatavaṇṇā setabhittiyo, kapotapādavaṇṇaṃ paṇṇacchadanaṃ, vicittattharaṇavaṇṇo bidalamañcako, nivāsaphāsukaṃ vasanaṭṭhānaṃ, na etto atirekatarā viya me gehasampadā paññāyatī’’ti paṇṇasālāya dose vicinanto aṭṭha dose passi.

It is said that he, taking off his excellent pair of civilian clothes, took the crimson bark-fibre robe, which hung on the robe-rack like a garland of anojā flowers, and put it on. Over it, he draped another golden-coloured bark-fibre robe. He placed a spotted deer-skin with hooves, resembling a bed of punnāga flowers, over one shoulder. He bound his matted hair, inserted a precious needle into his topknot to make it firm, placed a coral-coloured water-pot in a net-sling resembling a string of pearls, and took a curved carrying-pole (kāja) in three places. On one end of the pole, he hung the water-pot; on the other, an elephant-goad, a basket, a three-pronged staff, and so forth. Carrying the pole laden with requisites on his shoulder, and holding a walking-stick in his right hand, he left the leaf-hut. Walking back and forth on a great walking-path sixty cubits long, he surveyed his own appearance and thought, "My aspiration has reached its peak. How beautiful is my ascetic life! This ascetic life has been praised and extolled by all wise men, including Buddhas and Paccekabuddhas. The bonds of household life have been abandoned by me. I have gone forth into renunciation. I have obtained the supreme ascetic life. I will practice the duties of an ascetic; I will attain the bliss of the highest fruits!" Filled with enthusiasm, he put down his carrying-pole, sat on a mung-bean-coloured stone slab in the middle of the walking-path like a golden statue, and passed the day. In the evening, he entered the leaf-hut and lay down on a wooden mat beside his bamboo bed. Having accustomed his body to the climate, he awoke at dawn and reflected on his own renunciation: "I, having seen the dangers of household life, abandoned immeasurable wealth and endless fame, entered the forest, and became an ascetic seeking Nibbāna. From now on, it is not fitting to lead a heedless life. Indeed, flies of wrong thoughts will devour one who wanders, abandoning solitude. Now it is fitting for me to cultivate solitude. I came forth having seen household life as an impediment. This pleasant leaf-hut, with its ground smooth like the colour of a bael fruit, its white walls like silver, its leaf-thatch like the colour of a pigeon's foot, and its bamboo bed adorned with varied coverings, is a comfortable dwelling place. It seems to me that my household prosperity was no more excellent than this." Thus, investigating the faults of the leaf-hut, he perceived eight dangers.

Ngài đã cởi bỏ bộ y phục thượng hạng (của người tại gia), rồi lấy chiếc y vỏ cây màu đỏ như vòng hoa Anoja treo trên sào y, mặc vào, sau đó khoác thêm một chiếc y vỏ cây màu vàng như vàng ròng lên trên. Ngài vắt tấm da nai có móng như thảm hoa Punnāga lên một bên vai, đội búi tóc xoắn, rồi cài kim quý bằng ngà voi để giữ búi tóc và búi búi tóc nhỏ không lay động. Ngài đặt chiếc bình nước màu san hô vào một cái túi lưới như lưới ngọc trai, rồi vác chiếc đòn gánh cong ở ba chỗ. Một đầu đòn gánh treo bình nước, đầu kia treo móc hái quả, giỏ và gậy ba chạc, vác đòn gánh đầy đủ vật dụng trên vai, tay phải cầm gậy chống, rồi đi ra khỏi am lá. Ngài đi đi lại lại trên con đường kinh hành rộng sáu mươi cubit, nhìn ngắm hình tướng của mình và nghĩ: “Nguyện vọng của ta đã thành tựu, quả thật sự xuất gia của ta thật trang nghiêm! Sự xuất gia này đã được tất cả các bậc trí giả như chư Phật, chư Phật Độc Giác tán thán và ca ngợi. Sự ràng buộc của đời sống tại gia đã được ta từ bỏ, ta đã xuất ly, ta đã đạt được sự xuất gia tối thượng. Ta sẽ thực hành Pháp của Sa-môn, ta sẽ đạt được an lạc quả vị tối thượng.” Với sự hăng hái như vậy, Ngài đặt đòn gánh xuống, ngồi trên tảng đá màu xanh đậu ở giữa đường kinh hành như một pho tượng vàng, trải qua phần ngày. Đến chiều tối, Ngài vào am lá, nằm trên tấm trải bằng gỗ bên cạnh giường tre, để cơ thể thích nghi với thời tiết. Sáng sớm hôm sau, Ngài thức dậy và quán xét về sự xuất gia của mình: “Ta đã thấy sự nguy hiểm của đời sống tại gia, từ bỏ tài sản vô hạn và danh tiếng vô biên, đi vào rừng, tìm kiếm sự xuất ly và xuất gia. Từ nay trở đi, không được sống một cách phóng dật. Bởi vì, nếu sống xa rời sự độc cư, các loại ruồi muỗi là tà tư duy sẽ cắn xé. Bây giờ ta phải phát triển sự độc cư. Ta đã từ bỏ đời sống tại gia vì thấy nó đầy rẫy chướng ngại. Am lá này thật dễ chịu, nền đất được trang trí màu vàng như quả ba la chín, tường trắng như bạc, mái lá màu chân chim bồ câu, giường tre được trải thảm nhiều màu sắc. Đây là nơi ở thoải mái, ta thấy không có sự giàu sang nào trong nhà ta hơn thế này.” Quán xét các lỗi lầm trong am lá, Ngài đã thấy tám lỗi lầm.

327

Paṇṇasālāparibhogasmiñhi aṭṭha ādīnavā – mahāsamārambhena?

Indeed, there are eight drawbacks in using a leaf-hut: "with great effort"?

Thật vậy, có tám nguy hiểm trong việc sử dụng am lá: (1) sự tìm kiếm và làm ra vật liệu xây dựng với sự chuẩn bị công phu là một nguy hiểm.

Dabbasambhāre samodhānetvā karaṇapariyesanabhāvo eko ādīnavo.

The necessity of accumulating materials and making the hut is one drawback.

(2) việc thường xuyên phải chăm sóc, sửa sang lại khi cỏ, lá, đất rơi xuống là nguy hiểm thứ hai; (3) chỗ ở (senāsana) thuộc về bậc trưởng lão, khi bị bắt dậy vào lúc không thích hợp thì tâm không định tĩnh được, do đó việc bị bắt dậy là nguy hiểm thứ ba; (4) việc cơ thể trở nên yếu ớt do được che chắn khỏi nóng lạnh là nguy hiểm thứ tư; (5) việc có thể che giấu bất kỳ tội lỗi nào khi vào nhà là nguy hiểm thứ năm; (6) việc có sự chiếm hữu “của ta” là nguy hiểm thứ sáu; (7) sự tồn tại của ngôi nhà này giống như một người bạn đồng hành thứ hai là nguy hiểm thứ bảy; (8) việc có nhiều người cùng sử dụng (bahusādhāraṇabhāvo) do là nơi chung của chấy, rệp, thằn lằn nhà, v.v. là nguy hiểm thứ tám. Thấy tám nguy hiểm này, Đại Bồ Tát đã từ bỏ am lá.

Tiṇapaṇṇamattikāsu patitāsu tāsaṃ punappunaṃ ṭhapetabbatāya nibaddhajagganabhāvo dutiyo, senāsanaṃ nāma mahallakassa pāpuṇāti, avelāya vuṭṭhāpiyamānassa cittekaggatā na hotīti uṭṭhāpanīyabhāvo tatiyo, sītuṇhapaṭighātena kāyassa sukhumālakaraṇabhāvo catuttho, gehaṃ paviṭṭhena yaṃkiñci pāpaṃ sakkā kātunti garahapaṭicchādanabhāvo pañcamo, ‘‘mayha’’nti pariggahakaraṇabhāvo chaṭṭho, gehassa atthibhāvo nāmesa dutiyakavāso viyāti sattamo ūkāmaṅgulagharagoḷikādīnaṃ sādhāraṇatāya bahusādhāraṇabhāvo aṭṭhamoti ime aṭṭha ādīnave disvā mahāsatto paṇṇasālaṃ pajahi.

The constant need for maintenance due to grass, leaves, and earth falling, and having to replace them repeatedly, is the second. A monastery is for the elder ones; if a junior monk is awakened at an untimely hour, his concentration will be disturbed—this need for being awakened by others is the third. The body becoming delicate due to protection from cold and heat is the fourth. Any evil deed can be done by one who has entered a house, thus the ability to conceal blame is the fifth. The act of appropriating it as 'mine' is the sixth. The existence of a house is like having a second companion—this is the seventh. Its commonness due to sharing with lice, bugs, house-lizards, and so forth is the eighth. Having seen these eight drawbacks, the Great Being renounced the leaf-hut.

Thật vậy, có tám nguy hiểm trong việc sử dụng am lá: (1) sự tìm kiếm và làm ra vật liệu xây dựng với sự chuẩn bị công phu là một nguy hiểm; (2) việc thường xuyên phải chăm sóc, sửa sang lại khi cỏ, lá, đất rơi xuống là nguy hiểm thứ hai; (3) chỗ ở (senāsana) thuộc về bậc trưởng lão, khi bị bắt dậy vào lúc không thích hợp thì tâm không định tĩnh được, do đó việc bị bắt dậy là nguy hiểm thứ ba; (4) việc cơ thể trở nên yếu ớt do được che chắn khỏi nóng lạnh là nguy hiểm thứ tư; (5) việc có thể che giấu bất kỳ tội lỗi nào khi vào nhà là nguy hiểm thứ năm; (6) việc có sự chiếm hữu “của ta” là nguy hiểm thứ sáu; (7) sự tồn tại của ngôi nhà này giống như một người bạn đồng hành thứ hai là nguy hiểm thứ bảy; (8) việc có nhiều người cùng sử dụng (bahusādhāraṇabhāvo) do là nơi chung của chấy, rệp, thằn lằn nhà, v.v. là nguy hiểm thứ tám. Thấy tám nguy hiểm này, Đại Bồ Tát đã từ bỏ am lá.

Tenāha ‘‘aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ, pajahiṃ paṇṇasālaka’’nti.

Therefore, it is said, "I renounced the leaf-hut, which was fraught with eight dangers."

Vì vậy, Ngài nói: “Ta đã từ bỏ am lá, nơi đầy dẫy tám lỗi lầm.”

328

Upāgamiṃ rukkhamūlaṃ guṇe dasahupāgatanti channaṃ paṭikkhipitvā dasahi guṇehi upetaṃ rukkhamūlaṃ upāgatosmīti vadati.

"I went to the foot of a tree, endowed with ten qualities," he says, meaning, having rejected a roof, I went to the foot of a tree endowed with ten qualities.

Ta đã đến gốc cây, nơi đầy đủ mười đức tính nghĩa là ta đã từ bỏ chỗ có mái che và đến gốc cây, nơi đầy đủ mười đức tính.

329

Tatrime dasa guṇā – appasamārambhatā eko guṇo upagamanamattameva hi tattha hotīti.

Here are these ten qualities: little effort is one quality, for only the act of approaching is required there.

Trong đó, có mười đức tính này: (1) ít sự chuẩn bị là một đức tính, vì ở đó chỉ có việc đến mà thôi.

Appaṭijagganatā dutiyo tañhi sammaṭṭhampi asammaṭṭhampi paribhogaphāsukaṃ hotiyeva.

Little maintenance is the second, for whether it is swept or unswept, it is always suitable for use.

(2) ít sự chăm sóc là đức tính thứ hai, vì dù có quét dọn hay không thì nó vẫn thoải mái để sử dụng.

Anuṭṭhāpanīyabhāvo tatiyo, garahaṃ nappaṭicchādeti, tattha hi pāpaṃ karonto lajjatīti garahāya appaṭicchādanabhāvo catuttho, abbhokāsāvāso viya kāyaṃ na santhambhetīti kāyassa asanthambhanabhāvo pañcamo.

The absence of being awakened by others is the third; it does not conceal blame, for one who commits evil there is ashamed, thus the inability to conceal blame is the fourth. It does not make the body firm, like living in the open air, thus the non-stiffening of the body is the fifth.

(3) không bị bắt dậy là đức tính thứ ba; (4) không che giấu sự khiển trách (garahaṃ nappaṭicchādeti), vì khi làm điều ác ở đó thì sẽ xấu hổ, do đó không che giấu sự khiển trách là đức tính thứ tư; (5) không làm cho thân thể cứng nhắc như ở nơi trống trải là đức tính thứ năm.

Pariggahakaraṇābhāvo chaṭṭho, gehālayapaṭikkhepo sattamo, bahusādhāraṇagehe viya ‘‘paṭijaggissāmi naṃ, nikkhamathā’’ti nīharaṇābhāvo aṭṭhamo, vasantassa sappītikabhāvo navamo, rukkhamūlasenāsanassa gatagataṭṭhāne sulabhatāya anapekkhabhāvo dasamoti, ime dasa guṇe disvā rukkhamūlaṃ upāgatosmīti vadati.

The absence of appropriation is the sixth; the rejection of attachment to a dwelling is the seventh; the absence of driving out others, as in a house shared by many, saying, "I will maintain it, you all leave," is the eighth; the delight of the dweller is the ninth; and its being easily available wherever one goes, due to the abundance of tree-root dwellings, and thus the absence of attachment to it, is the tenth. Having seen these ten qualities, he says, "I went to the foot of a tree."

(6) không có sự chiếm hữu là đức tính thứ sáu; (7) từ bỏ sự luyến ái đối với nhà cửa là đức tính thứ bảy; (8) không có việc xua đuổi như trong một ngôi nhà chung của nhiều người, chẳng hạn như “ta sẽ chăm sóc nó, hãy đi ra!” là đức tính thứ tám; (9) sự hoan hỷ của người cư ngụ là đức tính thứ chín; (10) sự không luyến tiếc chỗ ở dưới gốc cây vì nó dễ tìm ở bất cứ nơi nào đi đến là đức tính thứ mười. Ngài nói rằng Ngài đã thấy mười đức tính này và đã đến gốc cây.

330

Imāni ettakāni kāraṇāni sallakkhetvā mahāsatto punadivase bhikkhāya gāmaṃ pāvisi.

Having considered these many reasons, the Great Being entered the village for alms on the following day.

Đại Bồ Tát đã quán xét tất cả những điều này, rồi hôm sau vào làng khất thực.

Athassa sampattagāme manussā mahantena ussāhena bhikkhaṃ adaṃsu.

Then, in the village he reached, the people offered him alms with great enthusiasm.

Sau đó, những người trong làng mà Ngài đến đã cúng dường thực phẩm với sự hăng hái lớn lao.

So bhattakiccaṃ niṭṭhāpetvā assamaṃ āgamma nisīditvā cintesi ‘‘nāhaṃ ‘āhāraṃ na labhāmī’ti pabbajito siniddhāhāro nāmesa mānamadapurisamade vaḍḍheti.

He finished his meal, returned to the hermitage, sat down, and reflected: "I did not go forth into homelessness because I could not obtain food. Indeed, rich food increases conceit, pride, and the pride of being a man.

Ngài hoàn tất bữa ăn, trở về am thất, ngồi xuống và suy nghĩ: “Ta xuất gia không phải vì không có thức ăn. Thức ăn béo bổ này làm tăng trưởng sự kiêu mạn và sự say mê nam tính.”

Āhāramūlakassa dukkhassa anto natthi yaṃnūnāhaṃ vāpitaṃ ropitaṃ dhaññanibbattakaṃ āhāraṃ pajahitvā pavattaphalabhojano bhaveyya’’nti.

There is no end to the suffering rooted in food. What if I were to abandon food that is sown, planted, and produced from grain, and instead subsist on fallen fruits?"

“Không có giới hạn cho khổ đau bắt nguồn từ thức ăn. Ta nên từ bỏ thức ăn từ lúa gạo được gieo trồng và chỉ ăn trái cây rụng tự nhiên.”

So tato paṭṭhāya tathā katvā ghaṭento vāyamanto sattāhabbhantareyeva aṭṭha samāpattiyo pañca ca abhiññāyo nibbattesi.

From that time on, acting in this manner, striving and exerting himself, he brought forth the eight attainments and the five higher knowledges (abhiññā) within seven days.

Từ đó trở đi, Ngài đã làm như vậy, tinh tấn và nỗ lực, chỉ trong vòng bảy ngày đã chứng đắc tám định (samāpatti) và năm thần thông (abhiññā).

Tena vuttaṃ –

Therefore, it was said:

Vì vậy, đã được nói:

331

‘‘Vāpitaṃ ropitaṃ dhaññaṃ, pajahiṃ niravasesato;

"I abandoned all grains, sown and planted;

“Lúa gạo gieo trồng, ta đã từ bỏ hoàn toàn;

332

Anekaguṇasampannaṃ, pavattaphalamādiyiṃ.

I accepted fallen fruits, endowed with many qualities.

Ta đã thọ nhận trái cây rụng tự nhiên, đầy đủ vô số đức tính.

333

‘‘Tatthappadhānaṃ padahiṃ, nisajjaṭṭhānacaṅkame;

"There I strove diligently in sitting and walking;

Ta đã tinh tấn tối thượng, ở nơi ngồi và kinh hành;

334

Abbhantaramhi sattāhe, abhiññābala pāpuṇi’’nti.

Within seven days, I attained the power of higher knowledges."

Trong vòng bảy ngày, ta đã đạt được thần thông lực.”

335

Evaṃ me siddhippattassa, vasībhūtassa sāsane;

While I was thus successful, mastered in the Teaching,

Khi ta đã thành tựu như vậy, đã thuần thục trong Giáo Pháp,

336

Dīpaṅkaro nāma jino, uppajji lokanāyako.

A Jina named Dīpaṅkara, leader of the world, arose.

Đức Phật Dīpaṅkara, bậc dẫn dắt thế gian, đã xuất hiện.

337

Uppajjante ca jāyante, bujjhante dhammadesane;

Even when he conceived, was born, became enlightened, and taught the Dhamma,

Khi Ngài giáng sinh, ra đời, giác ngộ và thuyết Pháp,

338

Caturo nimitte nāddasaṃ, jhānaratisamappito.

Immersed in the delight of jhāna, I did not perceive the four signs.

Ta không thấy bốn điềm lành, vì ta đang chìm đắm trong niềm vui thiền định.

339

Paccantadesavisaye, nimantetvā tathāgataṃ;

Having invited the Tathāgata in a border region,

Khi Đức Như Lai được mời đến vùng biên giới,

340

Tassa āgamanaṃ maggaṃ, sodhenti tuṭṭhamānasā.

With joyful minds, they cleaned the path for his coming.

Với tâm hoan hỷ, họ dọn dẹp con đường cho Ngài đến.

341

Ahaṃ tena samayena, nikkhamitvā sakassamā;

At that time, having departed from my own hermitage,

Vào lúc ấy, ta rời khỏi am thất của mình;

342

Dhunanto vākacīrāni, gacchāmi ambare tadā.

Shaking my bark-fiber robes, I went through the sky at that time.

Giũ tấm y vỏ cây, ta bay đi trên không trung khi ấy.

343

Vedajātaṃ janaṃ disvā, tuṭṭhahaṭṭhaṃ pamoditaṃ;

Seeing the joyous, delighted, and exhilarated people,

Thấy dân chúng hân hoan, vui mừng, phấn khởi;

344

Orohitvāna gaganā, manusse pucchi tāvade.

I descended from the sky and immediately asked the people:

Ta từ hư không hạ xuống, liền hỏi những người ấy.

345

‘‘Tuṭṭhahaṭṭho pamudito, vedajāto mahājano;

“The great multitude is joyous, delighted, and exhilarated;

“Dân chúng đông đảo hân hoan, vui mừng, phấn khởi;

346

Kassa sodhīyati maggo, añjasaṃ vaṭumāyanaṃ’’.

For whom is the path, the high road, being cleaned?”

Con đường thẳng, lối đi này được dọn dẹp cho ai?”

347

Te me puṭṭhā viyākaṃsu ‘‘buddho loke anuttaro;

They, being asked by me, replied: “The Buddha, the unexcelled one in the world,

Khi được ta hỏi, họ liền trả lời: “Đức Phật, bậc Vô Thượng ở đời;

348

Dīpaṅkaro nāma jino, uppajji lokanāyako;

The Conqueror named Dīpaṅkara, the leader of the world, has arisen;

Bậc Chánh Giác tên Dīpaṅkara, vị Lãnh Đạo Thế Gian, đã xuất hiện;

349

Tassa sodhīyati maggo, añjasaṃ vaṭumāyanaṃ’’.

For him is the path, the high road, being cleaned.”

Con đường thẳng, lối đi này được dọn dẹp cho Ngài.”

350

‘‘Buddho’’ti vacanaṃ sutvāna, pīti uppajji tāvade;

Having heard the word “Buddha,” joy arose immediately;

Nghe lời “Phật”, hỷ lạc liền khởi sanh trong ta;

351

‘‘Buddho buddho’’ti kathayanto, somanassaṃ pavedayiṃ.

Saying “Buddha! Buddha!” I expressed my happiness.

Miệng nói “Buddho, Buddho”, ta biểu lộ niềm hoan hỷ.

352

Tattha ṭhatvā vicintesiṃ, tuṭṭho saṃviggamānaso;

Standing there, I pondered with a joyful, awe-struck mind:

Đứng tại nơi đó, ta suy tư, với tâm hoan hỷ và xúc động;

353

‘‘Idha bījāni ropissaṃ, khaṇo ve mā upaccagā’’.

“Here I shall sow seeds; let not this opportune moment pass me by.”

“Ta sẽ gieo hạt giống tại đây, mong rằng khoảnh khắc này chớ trôi qua.”

354

Yadi buddhassa sodhetha, ekokāsaṃ dadātha me;

“If you are cleaning a path for the Buddha, then give me a section;

Nếu quý vị dọn đường cho Đức Phật, xin hãy cho tôi một phần;

355

Ahampi sodhayissāmi, añjasaṃ vaṭumāyanaṃ.

I too will clean a path, a high road.”

Tôi cũng sẽ dọn dẹp con đường thẳng, lối đi này.

356

Adaṃsu te mamokāsaṃ, sodhetuṃ añjasaṃ tadā;

They gave me a section to clean the path at that time;

Khi ấy, họ đã cho tôi một phần để dọn dẹp con đường thẳng;

357

‘‘Buddho buddho’’ti cintento, maggaṃ sodhemahaṃ tadā.

Thinking “Buddha! Buddha!” I cleaned the path at that time.

Tâm niệm “Buddho, Buddho”, ta dọn dẹp con đường khi ấy.

358

Aniṭṭhite pamokāse, dīpaṅkaro mahāmuni;

Before my section was finished, the great sage Dīpaṅkara,

Khi phần của ta chưa xong, Dīpaṅkara, bậc Đại Mâu-ni;

359

Catūhi satasahassehi, chaḷabhiññehi tādihi;

Accompanied by four hundred thousand arahants, steadfast ones with six supernormal powers,

Cùng với bốn trăm ngàn vị Lục thông, bậc Tādi;

360

Khīṇāsavehi vimalehi, paṭipajji añjasaṃ jino.

Who were taint-free and pure, the Conqueror proceeded along the path.

Bậc Chánh Giác cùng các vị Lậu Tận, thanh tịnh, bước đi trên con đường thẳng.

361

Paccuggamanā vattanti, vajjanti bheriyo bahū;

Welcoming ceremonies were performed, many drums were beaten;

Đoàn người nghênh đón tiến tới, nhiều trống được đánh vang;

362

Āmoditā naramarū, sādhukāraṃ pavattayuṃ.

Humans and devas, delighted, uttered shouts of approval.

Người và trời hoan hỷ, cất tiếng tán thán lành thay.

363

Devā manusse passanti, manussāpi ca devatā;

Devas saw humans, and humans saw devas;

Chư thiên thấy loài người, và loài người cũng thấy chư thiên;

364

Ubhopi te pañjalikā, anuyanti tathāgataṃ.

Both, with clasped hands, followed the Tathāgata.

Cả hai đều chắp tay, đi theo sau Như Lai.

365

Devā dibbehi turiyehi, manussā mānusehi ca;

Devas with divine musical instruments, and humans with human ones;

Chư thiên với nhạc trời, loài người với nhạc trần;

366

Ubhopi te vajjayantā, anuyanti tathāgataṃ.

Both, playing music, followed the Tathāgata.

Cả hai cùng tấu nhạc, đi theo sau Như Lai.

367

Dibbaṃ mandāravaṃ pupphaṃ, padumaṃ pārichattakaṃ;

Divine mandārava flowers, lotus flowers, and pāricchattaka flowers;

Hoa mandārava, hoa sen, hoa pārichattaka cõi trời;

368

Disodisaṃ okiranti, ākāsanabhagatā marū.

The devas in the sky scattered them in every direction.

Chư thiên bay lượn trên không, rải khắp mọi phương trời.

369

Dibbaṃ candanacuṇṇañca, varagandhañca kevalaṃ;

Divine sandalwood powder, and exquisite perfumes;

Bột chiên-đàn cõi trời, và các loại hương thơm thượng hạng;

370

Disodisaṃ okiranti, ākāsanabhagatā marū.

The devas in the sky scattered them in every direction.

Chư thiên bay lượn trên không, rải khắp mọi phương trời.

371

Campakaṃ salalaṃ nīpaṃ, nāgapunnāgaketakaṃ;

Campaka, sarala, nīpa, nāga, punnāga, and ketaka flowers;

Hoa campaka, salala, nīpa, nāga, punnāga, ketaka;

372

Disodisaṃ ukkhipanti, bhūmitalagatā narā.

The humans on the ground threw them up in every direction.

Loài người ở dưới đất, tung lên khắp mọi phương trời.

373

Kese muñcitvāhaṃ tattha, vākacīrañca cammakaṃ;

There, I untied my hair, and spread out my bark-fiber robe and deerskin;

Ta xõa tóc tại đó, cùng với y vỏ cây và da thú;

374

Kalale pattharitvāna, avakujjo nipajjahaṃ.

Having spread them over the mud, I lay down prostrate.

Trải ra trên vũng bùn, ta nằm sấp xuống.

375

Akkamitvāna maṃ buddho, saha sissehi gacchatu;

“May the Buddha, together with his disciples, step over me and proceed;

Cầu mong Đức Phật cùng các đệ tử hãy bước lên ta mà đi;

376

Mā naṃ kalale akkamittha, hitāya me bhavissati.

May he not step in the mud; this will be for my benefit.”

Xin Ngài đừng dẫm lên bùn, điều đó sẽ là lợi ích cho ta.

377

Pathaviyaṃ nipannassa, evaṃ me āsi cetaso;

As I lay on the ground, such was my thought:

Khi nằm trên mặt đất, tâm ta khởi lên như vầy;

378

‘‘Icchamāno ahaṃ ajja, kilese jhāpaye mama.

“If I wished today, I could burn up my defilements.

“Nếu muốn, hôm nay ta có thể đốt sạch các phiền não của mình.”

379

‘‘Kiṃ me aññātavesena, dhammaṃ sacchikatenidha;

“What benefit would there be for me here, having realized the Dhamma as an unknown person?

“Có ích gì cho ta khi chứng ngộ Pháp trong thân tướng vô danh này?”

380

Sabbaññutaṃ pāpuṇitvā, buddho hessaṃ sadevake.

Having attained omniscience, I shall become a Buddha in the world with its devas.

“Sau khi đạt đến Nhất Thiết Trí, ta sẽ thành Phật trong thế giới có chư thiên.”

381

‘‘Kiṃ me ekena tiṇṇena, purisena thāmadassinā;

“What benefit would there be for me, a powerful man, if I were to cross alone?

“Có ích gì cho ta, một người nam đầy năng lực, lại chỉ một mình vượt qua?”

382

Sabbaññutaṃ pāpuṇitvā, santāressaṃ sadevakaṃ.

Having attained omniscience, I shall lead the world with its devas across.

“Sau khi đạt đến Nhất Thiết Trí, ta sẽ cứu độ thế giới có chư thiên.”

383

‘‘Iminā me adhikārena, katena purisuttame;

“By this meritorious deed performed for the Supreme Person,

“Với hành động cao cả này của ta, đã thực hiện trước bậc Tối Thắng Nhân;”

384

Sabbaññutaṃ pāpuṇitvā, tāremi janataṃ bahuṃ.

Having attained omniscience, I shall ferry many people across.

đạt đến Toàn Giác, ta sẽ cứu vớt nhiều chúng sanh.

385

‘‘Saṃsārasotaṃ chinditvā, viddhaṃsetvā tayo bhave;

“Having cut off the stream of saṃsāra, having destroyed the three existences,

“Cắt đứt dòng luân hồi, phá tan ba cõi hữu;

386

Dhammanāvaṃ samāruyha, santāressaṃ sadevakaṃ’’.

Having embarked on the Dhamma-boat, I shall lead the world with its devas across.”

Lên thuyền Pháp, ta sẽ cứu vớt chúng sanh cùng với chư thiên”.

387

Dīpaṅkaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;

Dīpaṅkara, the knower of the world, the recipient of offerings,

Đức Dīpaṅkara, bậc Thông Suốt Thế Gian, người xứng đáng nhận các vật cúng dường;

388

Ussīsake maṃ ṭhatvāna, idaṃ vacanamabravi.

Standing at my head, spoke these words:

Đứng gần đầu ta, Ngài đã nói lời này.

389

‘‘Passatha imaṃ tāpasaṃ, jaṭilaṃ uggatāpanaṃ;

“Behold this ascetic, the matted-haired, intensely practicing one;

“Hãy nhìn vị đạo sĩ khổ hạnh này, người có bối tóc và khổ hạnh mãnh liệt;

390

Aparimeyye ito kappe, buddho loke bhavissati.

After immeasurable aeons from now, he will become a Buddha in the world.

Vô lượng kiếp sau kể từ nay, một vị Phật sẽ xuất hiện trên đời.

391

‘‘Ahu kapilavhayā rammā, nikkhamitvā tathāgato;

“The Tathāgata will depart from the pleasant city named Kapilavastu;

“Từ kinh thành khả ái tên Kapilavatthu, bậc Như Lai sẽ xuất gia;

392

Padhānaṃ padahitvāna, katvā dukkarakārikaṃ.

Having exerted great effort and performed difficult austerities.

Sau khi tinh tấn nỗ lực, thực hành khổ hạnh khó làm.

393

‘‘Ajapālarukkhamūle, nisīditvā tathāgato;

“The Tathāgata, having sat at the foot of the Ajapāla Banyan tree,

“Dưới gốc cây Ajapāla, bậc Như Lai sẽ ngự tọa;

394

Tattha pāyāsaṃ paggayha, nerañjaramupehiti.

Will then receive milk-rice and go to the Nerañjarā River.

Tại đó, sau khi nhận món cháo sữa, Ngài sẽ đến sông Nerañjarā.

395

‘‘Nerañjarāya tīramhi, pāyāsaṃ ada so jino;

“On the bank of the Nerañjarā, that Conqueror will partake of the milk-rice;

“Trên bờ sông Nerañjarā, bậc Chinh Phục ấy thọ thực cháo sữa;

396

Paṭiyattavaramaggena, bodhimūlamupehiti.

And by the excellent path made ready, he will go to the root of the Bodhi tree.

Theo con đường tối thượng đã được chuẩn bị, Ngài sẽ đến cội Bồ-đề.

397

‘‘Tato padakkhiṇaṃ katvā, bodhimaṇḍaṃ anuttaro;

“Thereupon, having circumambulated the Bodhimaṇḍa, the unexcelled one,

“Sau đó, đi nhiễu quanh Bồ-đề đoàn vô thượng;

398

Assattharukkhamūlamhi, bujjhissati mahāyaso.

The highly renowned one, will attain enlightenment at the foot of the Assattha tree.

Dưới gốc cây Assattha, bậc Đại Danh Vọng sẽ giác ngộ.

399

‘‘Imassa janikā mātā, māyā nāma bhavissati;

“His mother will be named Māyā;

“Mẹ của vị này sẽ tên là Māyā;

400

Pitā suddhodano nāma, ayaṃ hessati gotamo.

His father will be named Suddhodana; he will be Gotama.

Cha tên là Suddhodana, và vị này sẽ là Gotama.

401

‘‘Anāsavā vītarāgā, santacittā samāhitā;

“Free from taints, free from craving, with minds at peace, well-concentrated;

“Không còn lậu hoặc, đã ly tham, tâm tịch tịnh, đã định tĩnh;

402

Kolito upatisso ca, aggā hessanti sāvakā;

Kolita and Upatissa will be the chief disciples;

Kolita và Upatissa sẽ là các vị Thượng Thủ Thinh Văn;

403

Ānando nāmupaṭṭhāko, upaṭṭhissatimaṃ jinaṃ.

Ananda will be the attendant, attending to this Conqueror.

Một vị thị giả tên Ānanda sẽ hầu cận bậc Chinh Phục này.

404

‘‘Khemā uppalavaṇṇā ca, aggā hessanti sāvikā;

“Khemā and Uppalavaṇṇā will be the chief female disciples;

“Khemā và Uppalavaṇṇā sẽ là các vị Thượng Thủ Nữ Thinh Văn;

405

Anāsavā vītarāgā, santacittā samāhitā.

Free from taints, free from craving, with minds at peace, well-concentrated.

Không còn lậu hoặc, đã ly tham, tâm tịch tịnh, đã định tĩnh.

406

‘‘Bodhi tassa bhagavato, assatthoti pavuccati;

“The Bodhi tree of that Blessed One is called Assattha;

“Cây Bồ-đề của Thế Tôn ấy được gọi là Assattha;

407

Citto ca hatthāḷavako, aggā hessantupaṭṭhakā;

Citta and Hatthāḷavaka will be the chief male lay supporters;

Citta và Hatthāḷavaka sẽ là các vị Thượng Thủ Nam Hộ Trì;

408

Uttarā nandamātā ca, aggā hessantupaṭṭhikā’’.

Uttarā and Nandamātā will be the chief female lay supporters.”

Uttarā và Nandamātā sẽ là các vị Thượng Thủ Nữ Hộ Trì”.

409

Idaṃ sutvāna vacanaṃ, asamassa mahesino;

Having heard these words of the incomparable great sage;

Nghe lời này của bậc Đại Sĩ vô song;

410

Āmoditā naramarū, buddhabījaṃ kira ayaṃ.

Humans and devas rejoiced, thinking, “This indeed is a Buddha seed!”

Người và trời hoan hỷ: “Vị này quả là mầm giống Phật”.

411

Ukkuṭṭhisaddā vattanti, apphoṭenti hasanti ca;

Shouts of acclamation arose, they clapped their hands and laughed;

Tiếng reo hò vang lên, họ vỗ tay và tươi cười;

412

Katañjalī namassanti, dasasahassī sadevakā.

With clasped hands, the world with ten thousand devas paid homage.

Mười ngàn thế giới cùng với chư thiên chắp tay đảnh lễ.

413

Yadimassa lokanāthassa, virajjhissāma sāsanaṃ;

“If we miss the Dispensation of this Lord of the World,

“Nếu chúng con bỏ lỡ giáo pháp của bậc Lãnh Đạo Thế Gian này;

414

Anāgatamhi addhāne, hessāma sammukhā imaṃ.

In the future, we shall stand face to face with him.”

Trong thời vị lai, chúng con sẽ được diện kiến vị này.”

415

Yathā manussā nadiṃ tarantā, paṭititthaṃ virajjhiya;

Just as people crossing a river, having missed the opposite landing place,

Giống như những người qua sông, khi lỡ bến đò thẳng;

416

Heṭṭhā titthe gahetvāna, uttaranti mahānadiṃ.

Take the landing place further down and cross the great river.

Họ tìm một bến đò ở hạ lưu và vượt qua sông lớn.

417

Evameva mayaṃ sabbe, yadi muñcāmimaṃ jinaṃ;

Even so, all of us, if we miss this Conqueror,

Cũng vậy, tất cả chúng con, nếu bỏ lỡ bậc Chinh Phục này;

418

Anāgatamhi addhāne, hessāma sammukhā imaṃ.

In the future, we shall stand face to face with him.

Trong thời vị lai, chúng con sẽ được diện kiến vị này.

419

Dīpaṅkaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;

Dīpaṅkara, the knower of the world, the recipient of offerings,

Đức Dīpaṅkara, bậc Thông Suốt Thế Gian, người xứng đáng nhận các vật cúng dường;

420

Mama kammaṃ pakittetvā, dakkhiṇaṃ pādamuddhari.

Having praised my deed, lifted his right foot.

Sau khi tán thán nghiệp của ta, Ngài đã nhấc chân phải lên.

421

Ye tatthāsuṃ jinaputtā, sabbe padakkhiṇamakaṃsu maṃ;

All the disciples of the Conqueror who were there circumambulated me;

Các vị Phật tử có mặt ở đó, tất cả đều đi nhiễu quanh ta;

422

Narā nāgā ca gandhabbā, abhivādetvāna pakkamuṃ.

Humans, nāgas, and gandhabbas, having paid homage, departed.

Người, Nāga và Gandhabba, sau khi đảnh lễ đã ra đi.

423

Dassanaṃ me atikkante, sasaṅghe lokanāyake;

When the Lord of the World, with his Saṅgha, had passed beyond my sight;

Khi bậc Lãnh Đạo Thế Gian cùng Tăng đoàn đã đi khuất tầm mắt của ta;

424

Haṭṭhatuṭṭhena cittena, āsanā vuṭṭhahiṃ tadā.

With a joyful and happy mind, I rose from my seat then.

Với tâm hân hoan vui sướng, ta đã đứng dậy khỏi chỗ nằm lúc đó.

425

Sukhena sukhito homi, pāmojjena pamodito;

I became happy with happiness, delighted with joy;

Ta an lạc với niềm vui, hoan hỷ với sự hân hoan;

426

Pītiyā ca abhissanno, pallaṅkaṃ ābhujiṃ tadā.

Filled with rapture, I sat in the cross-legged posture then.

Tràn ngập trong hỷ lạc, ta đã ngồi kiết-già lúc đó.

427

Pallaṅkena nisīditvā, evaṃ cintesahaṃ tadā;

Having sat in the cross-legged posture, I thought thus then:

Ngồi kiết-già, ta đã suy tư như vầy lúc đó:

428

‘‘Vasībhūto ahaṃ jhāne, abhiññāpāramiṃ gato.

“I have become master of jhāna, I have reached the perfection of supernormal powers.

“Ta đã làm chủ các tầng thiền, đã đạt đến sự toàn thiện về các thần thông.”

429

‘‘Dasasahassilokamhi, isayo natthi me samā;

“In the ten-thousand-world system, there are no ascetics equal to me;

“Trong mười ngàn thế giới, không có vị ẩn sĩ nào bằng ta;

430

Asamo iddhidhammesu, alabhiṃ īdisaṃ sukhaṃ’’.

I am unequalled in the states of psychic power, I have obtained such happiness.”

Không ai sánh bằng trong các pháp thần thông, ta đã đạt được niềm an lạc như thế này.”

431

Pallaṅkābhujane mayhaṃ, dasasahassādhivāsino;

When I sat in the cross-legged posture, the dwellers of the ten-thousand-world system;

Khi ta ngồi kiết-già,

432

Mahānādaṃ pavattesuṃ, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

Issued a great roar: “You will surely become a Buddha!”

Các vị trời ở mười ngàn thế giới đã phát ra tiếng vang lớn: “Chắc chắn ngài sẽ thành Phật.”

433

Yā pubbe bodhisattānaṃ, pallaṅkavaramābhuje;

“The omens that appeared previously, when Bodhisattas sat in the excellent cross-legged posture,

Những điềm lành nào trước đây đã hiện ra,

434

Nimittāni padissanti, tāni ajja padissare.

Those omens appear today.”

Khi các vị Bồ-tát ngồi kiết-già, những điềm lành ấy hôm nay cũng hiện ra.

435

Sītaṃ byapagataṃ hoti, uṇhañca upasammati;

“Cold departs, and heat subsides;

Cái lạnh đã tan biến, cái nóng cũng dịu đi;

436

Tāni ajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

Those omens appear today, you will surely become a Buddha.”

Những điềm lành ấy hôm nay đã hiện ra, chắc chắn ngài sẽ thành Phật.

437

Dasasahassī lokadhātū, nissaddā honti nirākulā;

“The ten-thousand-world systems become silent and undisturbed;

Mười ngàn thế giới trở nên tĩnh lặng, không còn náo loạn;

438

Tāni ajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

Those omens appear today, you will surely become a Buddha.”

Những điềm lành ấy hôm nay đã hiện ra, chắc chắn ngài sẽ thành Phật.

439

Mahāvātā na vāyanti, na sandanti savantiyo;

“Great winds do not blow, rivers do not flow;

Những cơn gió lớn không thổi, các dòng sông không chảy;

440

Tāni ajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

Those omens appear today, you will surely become a Buddha.”

Những điềm lành ấy hôm nay đã hiện ra, chắc chắn ngài sẽ thành Phật.

441

Thalajā dakajā pupphā, sabbe pupphanti tāvade;

“Land-born and water-born flowers, all blossom immediately;

Hoa trên cạn và hoa dưới nước, tất cả đều nở rộ vào lúc ấy;

442

Tepajja pupphitā sabbe, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

All of them have blossomed today, you will surely become a Buddha.”

Hôm nay tất cả chúng đều đã nở hoa, chắc chắn ngài sẽ thành Phật.

443

Latā vā yadi vā rukkhā, phalabhārā honti tāvade;

“Creepers or trees, all become laden with fruit immediately;

Dây leo hay cây cối, tất cả đều trĩu quả vào lúc ấy;

444

Tepajja phalitā sabbe, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

All of them have borne fruit today, you will surely become a Buddha.”

Hôm nay tất cả chúng đều đã kết trái, chắc chắn ngài sẽ thành Phật.

445

Ākāsaṭṭhā ca bhūmaṭṭhā, ratanā jotanti tāvade;

“Treasures in the sky and on the ground, all shine immediately;

Bảo vật trên không trung và dưới mặt đất, tất cả đều tỏa sáng vào lúc ấy;

446

Tepajja ratanā jotanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

All of those treasures shine today, you will surely become a Buddha.”

Hôm nay những bảo vật ấy đang tỏa sáng, chắc chắn ngài sẽ thành Phật.

447

Mānussakā ca dibbā ca, turiyā vajjanti tāvade;

“Human and divine musical instruments, all play immediately;

Nhạc cụ của loài người và chư thiên, tất cả đều vang lên vào lúc ấy;

448

Tepajjubho abhiravanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

Both of them resound today, you will surely become a Buddha.”

Hôm nay cả hai loại đều vang rền, chắc chắn ngài sẽ thành Phật.

449

Vicittapupphā gaganā, abhivassanti tāvade;

“Multi-colored flowers from the sky, rain down immediately;

Những đóa hoa kỳ diệu từ bầu trời rơi xuống như mưa vào lúc ấy;

450

Tepi ajja pavassanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

All of them rain down today, you will surely become a Buddha.”

Hôm nay chúng cũng đang rơi xuống, chắc chắn ngài sẽ thành Phật.

451

Mahāsamuddo ābhujati, dasasahassī pakampati;

“The great ocean rises, the ten-thousand-world system trembles;”

Đại dương cuộn sóng, mười ngàn thế giới rung chuyển;

452

Tepajjubho abhiravanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

Both these roar today; surely you will be a Buddha.

Hôm nay, cả hai (đại dương và mười ngàn thế giới) đều vang dội, chắc chắn ngươi sẽ thành Phật.

453

Nirayepi dasasahasse, aggī nibbanti tāvade;

Even in the hells of the ten-thousand world system, fires extinguish at that very time;

Trong mười ngàn thế giới địa ngục, lửa liền tắt;

454

Tepajja nibbutā aggī, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

Those fires are extinguished today; surely you will be a Buddha.

Hôm nay những ngọn lửa ấy đã tắt, chắc chắn ngươi sẽ thành Phật.

455

Vimalo hoti sūriyo, sabbā dissanti tārakā;

The sun is pure, all the stars are seen;

Mặt trời trong sạch, tất cả các vì sao đều hiện rõ;

456

Tepi ajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

Those too are seen today; surely you will be a Buddha.

Hôm nay chúng cũng hiện rõ, chắc chắn ngươi sẽ thành Phật.

457

Anovaṭṭhena udakaṃ, mahiyā ubbhijji tāvade;

Water without rain immediately springs forth from the earth;

Nước từ đất liền vọt lên ngay lập tức mà không cần mưa;

458

Tampajjubbhijjate mahiyā, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

That too springs forth from the earth today; surely you will be a Buddha.

Hôm nay nó cũng vọt lên từ đất, chắc chắn ngươi sẽ thành Phật.

459

Tārāgaṇā virocanti, nakkhattā gaganamaṇḍale;

The hosts of stars shine, the constellations in the firmament;

Các chòm sao và tinh tú rực rỡ trên bầu trời;

460

Visākhā candimāyuttā, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

Visākhā is conjoined with the moon; surely you will be a Buddha.

Sao Visākhā hợp với mặt trăng, chắc chắn ngươi sẽ thành Phật.

461

Bilāsayā darīsayā, nikkhamanti sakāsayā;

Den-dwellers and cave-dwellers come forth from their abodes;

Những loài sống trong hang, sống trong khe đá, đều ra khỏi chỗ ở của chúng;

462

Tepajja āsayā chuddhā, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

Their abodes are empty today; surely you will be a Buddha.

Hôm nay những chỗ ở ấy trống rỗng, chắc chắn ngươi sẽ thành Phật.

463

Na hoti arati sattānaṃ, santuṭṭhā honti tāvade;

Discontent does not arise in beings, they are immediately contented;

Chúng sanh không còn bất mãn, chúng liền được mãn nguyện;

464

Tepajja sabbe santuṭṭhā, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

All those are contented today; surely you will be a Buddha.

Hôm nay tất cả chúng đều mãn nguyện, chắc chắn ngươi sẽ thành Phật.

465

Rogā tadupasammanti, jighacchā ca vinassati;

Diseases then subside, and hunger vanishes;

Các bệnh tật liền thuyên giảm, cơn đói cũng biến mất;

466

Tānipajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

Those are seen today; surely you will be a Buddha.

Hôm nay những điều ấy hiện rõ, chắc chắn ngươi sẽ thành Phật.

467

Rogo tadā tanu hoti, doso moho vinassati;

Then desire becomes subtle, hatred and delusion vanish;

Khi ấy, tham ái trở nên mỏng manh, sân hận và si mê biến mất;

468

Tepajja vigatā sabbe, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

All those have departed today; surely you will be a Buddha.

Hôm nay tất cả những điều ấy đã tiêu tan, chắc chắn ngươi sẽ thành Phật.

469

Bhayaṃ tadā na bhavati, ajjapetaṃ padissati;

Then there is no fear, and this is seen today;

Khi ấy không có sự sợ hãi, hôm nay điều này cũng hiện rõ;

470

Tena liṅgena jānāma, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

By that sign we know, surely you will be a Buddha.

Nhờ dấu hiệu đó, chúng tôi biết chắc chắn ngươi sẽ thành Phật.

471

Rajo nuddhaṃsati uddhaṃ, ajjapetaṃ padissati;

Dust does not rise upwards, and this is seen today;

Bụi không bay lên cao, hôm nay điều này cũng hiện rõ;

472

Tena liṅgena jānāma, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

By that sign we know, surely you will be a Buddha.

Nhờ dấu hiệu đó, chúng tôi biết chắc chắn ngươi sẽ thành Phật.

473

Aniṭṭhagandho pakkamati, dibbagandho pavāyati;

Unpleasant smell departs, divine fragrance wafts;

Mùi khó chịu biến mất, mùi hương trời bay tỏa;

474

Sopajja vāyati gandho, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

That fragrance wafts today; surely you will be a Buddha.

Hôm nay mùi hương ấy cũng bay tỏa, chắc chắn ngươi sẽ thành Phật.

475

Sabbe devā padissanti, ṭhapayitvā arūpino;

All devas appear, except the formless ones;

Tất cả chư thiên đều hiện rõ, trừ các vị vô sắc;

476

Tepajja sabbe dissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

All those are seen today; surely you will be a Buddha.

Hôm nay tất cả các vị ấy đều hiện rõ, chắc chắn ngươi sẽ thành Phật.

477

Yāvatā nirayā nāma, sabbe dissanti tāvade;

As many as are the hells, all are seen at that very time;

Tất cả các địa ngục, bao nhiêu tên gọi đều hiện rõ ngay lập tức;

478

Tepajja sabbe dissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

All those are seen today; surely you will be a Buddha.

Hôm nay tất cả chúng đều hiện rõ, chắc chắn ngươi sẽ thành Phật.

479

Kuṭṭā kavāṭā selā ca, na hontāvaraṇā tadā;

Walls, doors, and rocks were not obstructions then;

Khi ấy, tường, cửa và núi đá không còn là chướng ngại;

480

Akāsabhūtā tepajja, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

Those too are like open space today; surely you will be a Buddha.

Hôm nay chúng cũng trở thành hư không, chắc chắn ngươi sẽ thành Phật.

481

Cutī ca upapatti ca, khaṇe tasmiṃ na vijjati;

Passing away and rebirth are not found at that moment;

Trong khoảnh khắc ấy, không có sự chết và tái sanh;

482

Tānipajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

Those are seen today; surely you will be a Buddha.

Hôm nay những điều ấy hiện rõ, chắc chắn ngươi sẽ thành Phật.

483

Daḷhaṃ paggaṇha vīriyaṃ, mā nivatta abhikkama;

Hold firm your energy, do not turn back, advance;

Hãy giữ vững tinh tấn, đừng thoái lui, hãy tiến lên;

484

Mayampetaṃ vijānāma, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

We too know this, surely you will be a Buddha.

Chúng tôi cũng biết điều này, chắc chắn ngươi sẽ thành Phật.

485

Buddhassa vacanaṃ sutvā, dasasahassīnacūbhayaṃ;

Having heard the word of the Buddha and of the ten-thousand world system,

Nghe lời Phật dạy và lời của mười ngàn thế giới,

486

Tuṭṭhahaṭṭho pamodito, evaṃ cintesahaṃ tadā.

Pleased, joyful, elated, I thus thought at that time:

Khi ấy tôi hoan hỷ, vui mừng và suy nghĩ như sau:

487

Advejjhavacanā buddhā, amoghavacanā jinā;

Buddhas' words are not twofold, the Conquerors' words are not in vain;

Chư Phật không nói hai lời, chư Jinā không nói lời vô ích;

488

Vitathaṃ natthi buddhānaṃ, dhuvaṃ buddho bhavāmahaṃ.

There is no falsehood in Buddhas; surely I shall be a Buddha.

Không có điều gì sai lệch trong lời của chư Phật, chắc chắn tôi sẽ thành Phật.

489

Yathā khittaṃ nabhe leḍḍu, dhuvaṃ patati bhūmiyaṃ;

Just as a clod thrown into the sky surely falls to the earth;

Như một cục đất ném lên trời, chắc chắn sẽ rơi xuống đất;

490

Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ.

Even so is the word of the foremost Buddhas, sure and eternal.

Cũng vậy, lời của chư Phật tối thượng là chắc chắn và vĩnh cửu.

491

Yathāpi sabbasattānaṃ, maraṇaṃ dhuvasassataṃ;

Just as death is sure and eternal for all beings;

Như sự chết của tất cả chúng sanh là chắc chắn và vĩnh cửu;

492

Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ.

Even so is the word of the foremost Buddhas, sure and eternal.

Cũng vậy, lời của chư Phật tối thượng là chắc chắn và vĩnh cửu.

493

Yathā rattikkhaye patte, sūriyuggamanaṃ dhuvaṃ;

Just as the rising of the sun is sure when the night's end is reached;

Như khi đêm tàn, mặt trời mọc là chắc chắn;

494

Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ.

Even so is the word of the foremost Buddhas, sure and eternal.

Cũng vậy, lời của chư Phật tối thượng là chắc chắn và vĩnh cửu.

495

Yathā nikkhantasayanassa, sīhassa nadanaṃ dhuvaṃ;

Just as the roar of a lion that has emerged from its lair is sure;

Như tiếng gầm của sư tử đã ra khỏi hang là chắc chắn;

496

Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ.

Even so is the word of the foremost Buddhas, sure and eternal.

Cũng vậy, lời của chư Phật tối thượng là chắc chắn và vĩnh cửu.

497

Yathā āpannasattānaṃ, bhāramoropanaṃ dhuvaṃ;

Just as the laying down of a burden is sure for those who have conceived;

Như việc người mang thai hạ sanh là chắc chắn;

498

Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ.

Even so is the word of the foremost Buddhas, sure and eternal.

Cũng vậy, lời của chư Phật tối thượng là chắc chắn và vĩnh cửu.

499

Handa buddhakare dhamme, vicināmi ito cito;

"Come, I shall seek out here and there the qualities that lead to Buddhahood;

Này, tôi hãy tìm kiếm các pháp tạo nên Phật quả, từ đây đến đó,

500

Uddhaṃ adho dasa disā, yāvatā dhammadhātuyā.

Up, down, in the ten directions, as far as the realm of Dhamma."

Trên, dưới, mười phương, trong toàn cõi pháp giới.

501

Vicinanto tadādakkhiṃ, paṭhamaṃ dānapāramiṃ;

While seeking, I then saw the first perfection of giving;

Khi tìm kiếm, tôi liền thấy Ba-la-mật Bố thí đầu tiên;

502

Pubbakehi mahesīhi, anuciṇṇaṃ mahāpathaṃ.

A great path practiced by the previous Great Sages.

Là con đường lớn mà các bậc Đại hiền quá khứ đã thực hành.

503

Imaṃ tvaṃ paṭhamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

"Therefore, firmly undertake this first^*;

Ngươi hãy kiên định thực hành điều này trước tiên,

504

Dānapāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

Go forth to the perfection of giving, if you wish to attain Bodhi."

Hãy đi trên con đường Ba-la-mật Bố thí, nếu ngươi muốn đạt Bồ-đề.

505

Yathāpi kumbho sampuṇṇo, yassa kassaci adhokato;

Just as a full jar, when overturned by anyone,

Như một cái bình đầy nước, khi bị lật úp bởi bất kỳ ai,

506

Vamate vudakaṃ nissesaṃ, na tattha parirakkhati.

Pours out all its water entirely, not holding back anything there.

Nó sẽ đổ hết nước ra, không giữ lại chút nào.

507

Tatheva yācake disvā, hīnamukkaṭṭhamajjhime;

Even so, seeing beggars, low, high, or middling,

Cũng vậy, khi thấy những người xin ăn, dù thấp kém, cao quý hay trung bình,

508

Dadāhi dānaṃ nissesaṃ, kumbho viya adhokato.

Give gifts entirely, like an overturned jar.

Hãy bố thí không giữ lại chút nào, như cái bình bị lật úp.

509

Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

"These are not all the qualities of a Buddha;

Những pháp tạo nên Phật quả không chỉ có bấy nhiêu;

510

Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

I will seek other qualities that ripen for Bodhi."

Tôi sẽ tìm kiếm thêm những pháp khác dẫn đến Bồ-đề.

511

Vicinanto tadādakkhiṃ, dutiyaṃ sīlapāramiṃ;

While seeking, I then saw the second perfection of moral virtue;

Khi tìm kiếm, tôi liền thấy Ba-la-mật Giới thứ hai;

512

Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

Practiced and cultivated by the previous Great Sages.

Là điều mà các bậc Đại hiền quá khứ đã luôn thực hành.

513

Imaṃ tvaṃ dutiyaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

"Therefore, firmly undertake this second^*;

Ngươi hãy kiên định thực hành điều này thứ hai,

514

Sīlapāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

Go forth to the perfection of moral virtue, if you wish to attain Bodhi."

Hãy đi trên con đường Ba-la-mật Giới, nếu ngươi muốn đạt Bồ-đề.

515

Yathāpi camarī vālaṃ, kismiñci paṭilaggitaṃ;

Just as a chamois, if its tail gets caught somewhere,

Như con bò rừng (camarī) khi lông đuôi bị vướng vào vật gì đó,

516

Upeti maraṇaṃ tattha, na vikopeti vāladhiṃ.

Goes to its death there, but does not spoil its tail.

Nó thà chết ở đó chứ không làm tổn hại đuôi của mình.

517

Tatheva catūsu bhūmīsu, sīlāni paripūraya;

Even so, fulfill moral virtues in the four planes;

Cũng vậy, ngươi hãy hoàn thiện giới hạnh trong bốn cảnh giới,

518

Parirakkha sadā sīlaṃ, camarī viya vāladhiṃ.

Always protect your moral virtue, like a chamois its tail.

Luôn luôn bảo vệ giới hạnh của mình, như bò rừng bảo vệ đuôi.

519

Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

"These are not all the qualities of a Buddha;

Những pháp tạo nên Phật quả không chỉ có bấy nhiêu;

520

Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

I will seek other qualities that ripen for Bodhi."

Tôi sẽ tìm kiếm thêm những pháp khác dẫn đến Bồ-đề.

521

Vicinanto tadādakkhiṃ, tatiyaṃ nekkhammapāramiṃ;

While seeking, I then saw the third perfection of renunciation;

Khi tìm kiếm, tôi liền thấy Ba-la-mật Xuất ly thứ ba;

522

Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

Practiced and cultivated by the previous Great Sages.

Là điều mà các bậc Đại hiền quá khứ đã luôn thực hành.

523

Imaṃ tvaṃ tatiyaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

"Therefore, firmly undertake this third^*;

Ngươi hãy kiên định thực hành điều này thứ ba,

524

Nekkhammapāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

Go forth to the perfection of renunciation, if you wish to attain Bodhi."

Hãy đi trên con đường Ba-la-mật Xuất ly, nếu ngươi muốn đạt Bồ-đề.

525

Yathā andughare puriso, ciravuttho dukhaṭṭito;

Just as a man who has long resided in a prison, suffering affliction,

Như một người đã sống lâu trong nhà tù, bị khổ sở dày vò;

526

Na tattha rāgaṃ janeti, muttimeva gavesati.

Does not generate desire there, but only seeks release.

Người ấy không sanh tham ái ở đó, mà chỉ tìm kiếm sự giải thoát.

527

Tatheva tvaṃ sabbabhave, passa andugharaṃ viya;

Even so, regard all existences as if they were a prison;

Cũng vậy, ngươi hãy xem tất cả các cõi hữu như nhà tù;

528

Nekkhammābhimukho hoti, bhavato parimuttiyā.

Be intent on renunciation, for liberation from existence.

Hãy hướng về sự xuất ly, để được giải thoát hoàn toàn khỏi hữu.

529

Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

"These are not all the qualities of a Buddha;

Những pháp tạo nên Phật quả không chỉ có bấy nhiêu;

530

Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

I will seek other qualities that ripen for Bodhi."

Tôi sẽ tìm kiếm thêm những pháp khác dẫn đến Bồ-đề.

531

Vicinanto tadādakkhiṃ, catutthaṃ paññāpāramiṃ;

While seeking, I then saw the fourth perfection of wisdom;

Khi tìm kiếm, tôi liền thấy Ba-la-mật Trí tuệ thứ tư;

532

Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

Practiced and cultivated by the previous Great Sages.

Là điều mà các bậc Đại hiền quá khứ đã luôn thực hành.

533

Imaṃ tvaṃ catutthaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

"Therefore, firmly undertake this fourth^*;

Ngươi hãy kiên định thực hành điều này thứ tư,

534

Paññāpāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

Go forth to the perfection of wisdom, if you wish to attain Bodhi."

Hãy đi trên con đường Ba-la-mật Trí tuệ, nếu ngươi muốn đạt Bồ-đề.

535

Yathāpi bhikkhu bhikkhanto, hīnamukkaṭṭhamajjhime;

Just as a bhikkhu going for alms, not avoiding families

Như một Tỳ-kheo đi khất thực, không bỏ qua các gia đình

536

Kulāni na vivajjento, evaṃ labhati yāpanaṃ.

Of low, high, or middling status, thus obtains sustenance.

Dù thấp kém, cao quý hay trung bình, thì sẽ có đủ vật thực để duy trì mạng sống.

537

Tatheva tvaṃ sabbakālaṃ, paripucchaṃ budhaṃ janaṃ;

Even so, always questioning wise people;

Cũng vậy, ngươi hãy luôn luôn hỏi han những người trí;

538

Paññāpāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

By going forth to the perfection of wisdom, you will attain full enlightenment.

Khi đã đi trên con đường Ba-la-mật Trí tuệ, ngươi sẽ đạt được Chánh Giác.

539

Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

"These are not all the qualities of a Buddha;

Những pháp tạo nên Phật quả không chỉ có bấy nhiêu;

540

Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

I will seek other qualities that ripen for Bodhi."

Tôi sẽ tìm kiếm thêm những pháp khác dẫn đến Bồ-đề.

541

Vicinanto tadādakkhiṃ, pañcamaṃ vīriyapāramiṃ;

While seeking, I then saw the fifth perfection of energy;

Khi tìm kiếm, tôi liền thấy Ba-la-mật Tinh tấn thứ năm;

542

Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

Practiced and cultivated by the previous Great Sages.

Là điều mà các bậc Đại hiền quá khứ đã luôn thực hành.

543

Imaṃ tvaṃ pañcamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

"Therefore, firmly undertake this fifth^*;

Ngươi hãy kiên định thực hành điều này thứ năm,

544

Vīriyapāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

Go forth to the perfection of energy, if you wish to attain Bodhi."

Hãy đi trên con đường Ba-la-mật Tinh tấn, nếu ngươi muốn đạt Bồ-đề.

545

Yathāpi sīho migarājā, nisajjaṭṭhānacaṅkame;

Just as a lion, the king of beasts, in sitting, standing, or walking,

Như sư tử, vua của các loài thú, khi ngồi, đứng hay đi,

546

Alīnavīriyo hoti, paggahitamano sadā.

Is unflagging in energy, always with elevated mind.

Luôn có tinh tấn không lười biếng, và tâm luôn được nâng cao.

547

Tatheva tvaṃ sabbabhave, paggaṇha vīriyaṃ daḷhaṃ;

Even so, in all existences, hold firm your energy;

Cũng vậy, ngươi hãy luôn giữ vững tinh tấn trong tất cả các cõi hữu;

548

Vīriyapāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

By going forth to the perfection of energy, you will attain full enlightenment.

Khi đã đi trên con đường Ba-la-mật Tinh tấn, ngươi sẽ đạt được Chánh Giác.

549

Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

"These are not all the qualities of a Buddha;

Những pháp tạo nên Phật quả không chỉ có bấy nhiêu;

550

Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

I will seek other qualities that ripen for Bodhi."

Tôi sẽ tìm kiếm thêm những pháp khác dẫn đến Bồ-đề.

551

Vicinanto tadādakkhiṃ, chaṭṭhamaṃ khantipāramiṃ;

While seeking, I then saw the sixth perfection of patience;

Khi tìm kiếm, tôi liền thấy Ba-la-mật Nhẫn nại thứ sáu;

552

Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

Practiced and cultivated by the previous Great Sages.

Là điều mà các bậc Đại hiền quá khứ đã luôn thực hành.

553

Imaṃ tvaṃ chaṭṭhamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

"Therefore, firmly undertake this sixth^*;

Ngươi hãy kiên định thực hành điều này thứ sáu,

554

Tattha advejjhamānaso, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

With an unhesitating mind there, you will attain full enlightenment."

Với tâm không dao động ở đó, ngươi sẽ đạt được Chánh Giác.

555

Yathāpi pathavī nāma, sucimpi asucimpi ca;

Just as the earth, whether clean or unclean,

Như đất, dù là vật sạch hay vật dơ;

556

Sabbaṃ sahati nikkhepaṃ, na karoti paṭighaṃ tayā.

Endures all deposits, and does not show aversion towards them.

Đều chấp nhận tất cả sự đặt để, không hề sanh lòng chống đối.

557

Tatheva tvampi sabbesaṃ, sammānāvamānakkhamo;

Even so, you too, enduring honor and dishonor from all;

Cũng vậy, ngươi hãy chịu đựng sự tôn trọng và khinh miệt của tất cả mọi người;

558

Khantipāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

By going forth to the perfection of patience, you will attain full enlightenment.

Khi đã đi trên con đường Ba-la-mật Nhẫn nại, ngươi sẽ đạt được Chánh Giác.

559

Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

"These are not all the qualities of a Buddha;

Những pháp tạo nên Phật quả không chỉ có bấy nhiêu;

560

Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

I will seek other qualities that ripen for Bodhi."

Tôi sẽ tìm kiếm thêm những pháp khác dẫn đến Bồ-đề.

561

Vicinanto tadādakkhiṃ, sattamaṃ saccapāramiṃ;

Searching, I then saw the seventh perfection of truth;

Trong khi tìm kiếm, bấy giờ tôi thấy Ba-la-mật về Chân thật thứ bảy;

562

Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

Practiced and cultivated by previous great sages.

đã được các bậc Đại Tiên thời xưa thực hành và tu dưỡng.

563

Imaṃ tvaṃ sattamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

You, for your part, firmly undertake this seventh^*;

Này ngươi, hãy kiên cố thọ trì Ba-la-mật thứ bảy này;

564

Tattha advejjhavacano, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

There, being unwavering in speech, you will attain perfect enlightenment (sambodhi).

ở đó, ngươi sẽ đạt được Chánh Giác với lời nói không hai nghĩa.

565

Yathāpi osamī nāma, tulābhūtā sadevake;

Just as the star of dawn, the scale of the world with its devas,

Cũng như sao Chổi (Osadhī) giữa thế giới chư thiên và loài người,

566

Samaye utuvasse vā, na vokkamati, vīthito.

Does not deviate from its path in any season or year;

không bao giờ lệch khỏi quỹ đạo của mình trong các mùa hay thời tiết.

567

Tatheva tvampi saccesu, mā vokkamasi vīthito;

Even so, you too should not deviate from the path of truths;

Tương tự như vậy, ngươi cũng đừng lệch khỏi con đường chân thật;

568

Saccapāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

Having gone the way of the perfection of truth, you will attain perfect enlightenment.

sau khi hoàn thành Ba-la-mật về Chân thật, ngươi sẽ đạt được Chánh Giác.

569

Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

Not these alone will be the qualities of a Buddha;

Những pháp Phật này không chỉ có bấy nhiêu;

570

Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

I will search for other qualities that ripen for enlightenment.

ta sẽ tìm kiếm những pháp khác là nhân đưa đến Giác ngộ.

571

Vicinanto tadādakkhiṃ, aṭṭhamaṃ adhiṭṭhānapāramiṃ;

Searching, I then saw the eighth, the perfection of determination;

Trong khi tìm kiếm, bấy giờ tôi thấy Ba-la-mật về Quyết định thứ tám;

572

Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

Practiced and cultivated by previous great sages.

đã được các bậc Đại Tiên thời xưa thực hành và tu dưỡng.

573

Imaṃ tvaṃ aṭṭhamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

You, for your part, firmly undertake this eighth^*;

Này ngươi, hãy kiên cố thọ trì Ba-la-mật thứ tám này;

574

Tattha tvaṃ acalo hutvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

There, being unshakeable, you will attain perfect enlightenment.

ở đó, ngươi sẽ trở thành kiên cố và đạt được Chánh Giác.

575

Yathāpi pabbato selo, acalo suppatiṭṭhito;

Just as a rocky mountain, firm and well-established,

Cũng như một ngọn núi đá vững chắc,

576

Na kampati bhusavātehi, sakaṭṭhāneva tiṭṭhati.

Does not tremble from strong winds, but stands in its own place;

không lay chuyển bởi những cơn gió mạnh, mà vẫn đứng vững tại chỗ của nó.

577

Tatheva tvampi adhiṭṭhāne, sabbadā acalo bhava;

Even so, you too should always be unshakeable in determination;

Tương tự như vậy, ngươi cũng hãy luôn kiên cố trong sự quyết định;

578

Adhiṭṭhānapāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

Having gone the way of the perfection of determination, you will attain perfect enlightenment.

sau khi hoàn thành Ba-la-mật về Quyết định, ngươi sẽ đạt được Chánh Giác.

579

Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

Not these alone will be the qualities of a Buddha;

Những pháp Phật này không chỉ có bấy nhiêu;

580

Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

I will search for other qualities that ripen for enlightenment.

ta sẽ tìm kiếm những pháp khác là nhân đưa đến Giác ngộ.

581

Vicinanto tadādakkhiṃ, navamaṃ mettāpāramiṃ;

Searching, I then saw the ninth, the perfection of loving-kindness;

Trong khi tìm kiếm, bấy giờ tôi thấy Ba-la-mật về Từ ái thứ chín;

582

Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

Practiced and cultivated by previous great sages.

đã được các bậc Đại Tiên thời xưa thực hành và tu dưỡng.

583

Imaṃ tvaṃ navamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

You, for your part, firmly undertake this ninth^*;

Này ngươi, hãy kiên cố thọ trì Ba-la-mật thứ chín này;

584

Mettāya asamo hohi, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

Be unequalled in loving-kindness, if you wish to attain enlightenment.

hãy trở thành vô song trong lòng từ ái, nếu ngươi muốn đạt được Giác ngộ.

585

Yathāpi udakaṃ nāma, kalyāṇe pāpake jane;

Just as water, for good people and bad people,

Cũng như nước, đối với người thiện và người ác,

586

Samaṃ pharati sītena, pavāheti rajomalaṃ.

Flows equally with coolness, washing away dust and impurities;

lan tỏa sự mát mẻ đồng đều và cuốn trôi bụi bẩn.

587

Tatheva tvampi hitāhite, samaṃ mettāya bhāvaya;

Even so, you too should develop loving-kindness equally towards friends and foes;

Tương tự như vậy, ngươi cũng hãy tu tập từ ái đồng đều đối với người lợi và người hại;

588

Mettāpāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

Having gone the way of the perfection of loving-kindness, you will attain perfect enlightenment.

sau khi hoàn thành Ba-la-mật về Từ ái, ngươi sẽ đạt được Chánh Giác.

589

Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

Not these alone will be the qualities of a Buddha;

Những pháp Phật này không chỉ có bấy nhiêu;

590

Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

I will search for other qualities that ripen for enlightenment.

ta sẽ tìm kiếm những pháp khác là nhân đưa đến Giác ngộ.

591

Vicinanto tadādakkhiṃ, dasamaṃ upekkhāpāramiṃ;

Searching, I then saw the tenth, the perfection of equanimity;

Trong khi tìm kiếm, bấy giờ tôi thấy Ba-la-mật về Xả thứ mười;

592

Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

Practiced and cultivated by previous great sages.

đã được các bậc Đại Tiên thời xưa thực hành và tu dưỡng.

593

Imaṃ tvaṃ dasamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

You, for your part, firmly undertake this tenth^*;

Này ngươi, hãy kiên cố thọ trì Ba-la-mật thứ mười này;

594

Tulābhūto daḷho hutvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

Being like a balance, firm, you will attain perfect enlightenment.

hãy trở thành vững chắc như cán cân, ngươi sẽ đạt được Chánh Giác.

595

Yathāpi pathavī nāma, nikkhittaṃ asuciṃ suciṃ;

Just as the earth, on which both impure and pure things are cast,

Cũng như đất, đối với vật ô uế và vật sạch sẽ được đặt lên,

596

Upekkhati ubhopete, kopānunayavajjitā.

Regards both with equanimity, free from anger and attachment;

nó xả bỏ cả hai, không có sự giận dữ hay yêu thích.

597

Tatheva tvampi sukhadukkhe, tulābhūto sadā bhava;

Even so, you too should always be like a balance regarding pleasure and pain;

Tương tự như vậy, ngươi cũng hãy luôn là cán cân trong khổ và lạc;

598

Upekkhāpāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

Having gone the way of the perfection of equanimity, you will attain perfect enlightenment.

sau khi hoàn thành Ba-la-mật về Xả, ngươi sẽ đạt được Chánh Giác.

599

Ettakāyeva te loke, ye dhammā bodhipācanā;

These alone are the qualities in the world that ripen for enlightenment;

Chỉ có bấy nhiêu pháp trên thế gian này là nhân đưa đến Giác ngộ;

600

Tatuddhaṃ natthi aññatra, daḷhaṃ tattha patiṭṭhaha.

Beyond these, there is nothing else, so establish yourself firmly therein.

không có pháp nào khác ngoài những điều đó, hãy kiên cố an trú trong chúng.

601

Ime dhamme sammasato, sabhāvarasalakkhaṇe;

As I contemplated these qualities—their nature, function, and characteristics—

Khi tôi quán xét những pháp này với bản chất, vị và đặc tướng của chúng,

602

Dhammatejena vasudhā, dasasahassī pakampatha.

By the power of these qualities, the earth, ten thousand worlds, quaked.

do uy lực của Pháp, trái đất mười ngàn thế giới rung chuyển.

603

Calatā ravati pathavī, ucchuyantaṃva pīḷitaṃ;

The earth quaked and roared, like a sugar-cane press being crushed;

Đất rung động và phát ra tiếng, như máy ép mía bị nghiền nát;

604

Telayante yathā cakkaṃ, evaṃ kampati medinī.

Like a wheel in an oil-press, so the earth trembled.

như bánh xe trong máy ép dầu, trái đất rung chuyển như vậy.

605

Yāvatā parisā āsi, buddhassa parivesane;

All the assembly that was there serving the Buddha,

Tất cả hội chúng đang cúng dường Đức Phật,

606

Pavedhamānā sā tattha, mucchitā sesi bhūmiyā.

Trembling there, fainted and lay on the ground.

đều run rẩy ở đó, ngất xỉu và nằm trên mặt đất.

607

Ghaṭānekasahassāni, kumbhīnañca satā bahū;

Thousands of pots and many hundreds of jars,

Hàng ngàn vại nước và hàng trăm chum lớn,

608

Sañcuṇṇamathitā tattha, aññamaññaṃ paghaṭṭitā.

There, shattered and crushed, collided with one another.

đều bị nghiền nát và vỡ tan tành, va chạm vào nhau.

609

Ubbiggā tasitā bhītā, bhantā byāthitamānasā;

Disturbed, startled, afraid, bewildered, with distressed minds,

Lo lắng, sợ hãi, khiếp đảm, tâm trí hoảng loạn;

610

Mahājanā samāgamma, dīpaṅkaramupāgamuṃ.

The great multitude gathered and approached Dīpaṅkara Buddha.

đại chúng tập hợp lại và đến gần Đức Phật Dīpaṅkara.

611

Kiṃ bhavissati lokassa, kalyāṇamatha pāpakaṃ;

“What will happen to the world, good or bad?

Điều gì sẽ xảy ra cho thế giới này, là thiện hay ác?

612

Sabbo upadduto loko, taṃ vinodehi cakkhuma.

The whole world is afflicted; remove this (fear), O Seer!”

Cả thế giới đang bị tai họa, xin Đức Nhãn Giả hãy loại bỏ điều đó.

613

Tesaṃ tadā saññāpesi, dīpaṅkaro mahāmuni;

Then, Dīpaṅkara, the Great Sage, reassured them;

Bấy giờ, Đại Hiền Giả Dīpaṅkara đã trấn an họ;

614

Vissatthā hotha mā bhātha, imasmiṃ pathavikampane.

“Be confident, do not fear, concerning this earthquake!

“Hãy yên tâm, đừng sợ hãi vì sự rung chuyển của trái đất này.

615

Yamahaṃ ajja byākāsiṃ, buddho loke bhavissati;

He whom I today declared, 'A Buddha will appear in the world,'

Người mà hôm nay ta đã thọ ký sẽ trở thành Phật trên thế gian;

616

Eso sammasati dhammaṃ, pubbakaṃ jinasevitaṃ.

This one is contemplating the qualities (dhammas) practiced by previous Jinas.

người ấy đang quán xét Pháp mà các bậc Chánh Giác trước đây đã tu tập.

617

Tassa sammasato dhammaṃ, buddhabhūmiṃ asesato;

As he contemplates these qualities, the entirety of the Buddha-state,

Khi người ấy quán xét Pháp, toàn bộ các yếu tố của Phật tính,

618

Tenāyaṃ kampitā pathavī, dasasahassī sadevake.

Therefore, this earth, ten thousand worlds with its devas, has quaked.”

vì thế trái đất mười ngàn thế giới cùng với chư thiên đã rung chuyển.”

619

Buddhassa vacanaṃ sutvā, mano nibbāyi tāvade;

Hearing the Buddha’s words, their minds were immediately calmed;

Nghe lời Đức Phật, tâm trí họ liền được an tịnh;

620

Sabbe maṃ upasaṅkamma, punāpi abhivandisuṃ.

All approached me and paid homage again.

tất cả đều đến gần tôi và một lần nữa đảnh lễ.

621

Samādayitvā buddhaguṇaṃ, daḷhaṃ katvāna mānasaṃ;

Having undertaken the Buddha-qualities, and made my mind firm,

Sau khi thọ trì các phẩm chất của một vị Phật và kiên cố tâm ý,

622

Dīpaṅkaraṃ namassitvā, āsanā vuṭṭhahiṃ tadā.

Having saluted Dīpaṅkara, I then rose from my seat.

tôi đảnh lễ Đức Dīpaṅkara và bấy giờ đứng dậy khỏi chỗ ngồi.

623

Dibbaṃ mānusakaṃ pupphaṃ, devā mānusakā ubho;

Divine and human flowers, both devas and humans,

Hoa trời và hoa người, cả chư thiên và loài người,

624

Samokiranti pupphehi, vuṭṭhahantassa āsanā.

Scattered flowers upon me as I rose from the seat.

rải hoa khi tôi đứng dậy khỏi chỗ ngồi.

625

Vedayanti ca te sotthiṃ, devā mānusakā ubho;

Both devas and humans, they proclaimed blessings (sotthi);

Cả chư thiên và loài người đều chúc phúc cho tôi;

626

Mahantaṃ patthitaṃ tuyhaṃ, taṃ labhassu yathicchitaṃ.

“The great aspiration you have desired—may you obtain it as you wish!

“Nguyện vọng lớn lao của ngài, xin ngài hãy đạt được như ý muốn.

627

Sabbītiyo vivajjantu, soko rogo vinassatu;

May all misfortunes vanish, may sorrow and sickness be destroyed;

Nguyện mọi tai ương đều tiêu tan, sầu muộn và bệnh tật đều biến mất;

628

Mā te bhavantvantarāyā, phusa khippaṃ bodhimuttamaṃ.

May no obstacles arise for you; quickly touch supreme enlightenment!

nguyện ngài không gặp chướng ngại, mau chóng chứng đắc Vô Thượng Chánh Giác.

629

Yathāpi samaye patte, pupphanti pupphino dumā;

Just as flowering trees blossom when the season arrives,

Cũng như khi đến mùa, cây cối trổ hoa;

630

Tatheva tvaṃ mahāvīra, buddhañāṇena pupphasu.

Even so, O Great Hero, may you blossom with the knowledge of a Buddha!

tương tự như vậy, hỡi Đại Hùng, xin ngài hãy nở rộ với Phật trí.

631

Yathā ye keci sambuddhā, pūrayuṃ dasapāramī;

Just as all Buddhas fulfilled the ten perfections,

Cũng như tất cả các vị Chánh Đẳng Giác đã viên mãn mười Ba-la-mật;

632

Tatheva tvaṃ mahāvīra, pūrehi dasapāramī.

Even so, O Great Hero, fulfill the ten perfections!

tương tự như vậy, hỡi Đại Hùng, xin ngài hãy viên mãn mười Ba-la-mật.

633

Yathā ye keci sambuddhā, bodhimaṇḍamhi bujjhare;

Just as all Buddhas awaken at the Bodhimaṇḍa,

Cũng như tất cả các vị Chánh Đẳng Giác đã giác ngộ tại Bồ-đề đạo tràng;

634

Tatheva tvaṃ mahāvīra, bujjhassu jinabodhiyaṃ.

Even so, O Great Hero, awaken to the enlightenment of a Jina!

tương tự như vậy, hỡi Đại Hùng, xin ngài hãy giác ngộ Phật quả của bậc Chánh Giác.

635

Yathā ye keci sambuddhā, dhammacakkaṃ pavattayuṃ;

Just as all Buddhas set in motion the Wheel of Dhamma,

Cũng như tất cả các vị Chánh Đẳng Giác đã chuyển Pháp luân;

636

Tatheva tvaṃ mahāvīra, dhammacakkaṃ pavattaya.

Even so, O Great Hero, set in motion the Wheel of Dhamma!

tương tự như vậy, hỡi Đại Hùng, xin ngài hãy chuyển Pháp luân.

637

Puṇṇamāye yathā cando, parisuddho virocati;

Just as the moon on the full-moon day shines forth pure,

Cũng như mặt trăng vào đêm rằm, trong sáng rạng rỡ;

638

Tatheva tvaṃ puṇṇamano, viroca dasasahassiyaṃ.

Even so, with a fulfilled mind, shine forth in the ten thousand worlds!

tương tự như vậy, ngài với tâm ý viên mãn, hãy rạng rỡ trong mười ngàn thế giới.

639

Rāhumutto yathā sūriyo, tāpena atirocati;

Just as the sun, freed from Rāhu, shines forth brilliantly with its heat,

Cũng như mặt trời thoát khỏi Rahu, rạng rỡ với ánh sáng rực rỡ;

640

Tatheva lokā muñcitvā, viroca siriyā tuvaṃ.

Even so, freed from the worlds, may you shine forth with glory!

tương tự như vậy, ngài thoát khỏi thế gian, hãy rạng rỡ với vẻ uy nghiêm.

641

Yathā yā kāci nadiyo, osaranti mahodadhiṃ;

Just as all rivers flow into the great ocean,

Cũng như tất cả các con sông đều đổ về đại dương;

642

Evaṃ sadevakā lokā, osarantu tavantike.

So may the worlds with their devas flow towards you!”

tương tự như vậy, nguyện thế giới cùng với chư thiên đều đổ về phía ngài.

643

Tehi thutappasattho so, dasa dhamme samādiya;

Praised and extolled by them, he undertook the ten qualities;

Được họ ca ngợi và tán thán như vậy, tôi thọ trì mười pháp Ba-la-mật;

644

Te dhamme paripūrento, pavanaṃ pāvisī tadā.

Fulfilling those qualities, he then entered the forest.

và để viên mãn những pháp ấy, bấy giờ tôi đi vào rừng.

645

Sumedhakathā niṭṭhitā.

The Story of Sumedha is concluded.

Câu chuyện về Sumedha đã kết thúc.

646

Tadā te bhojayitvāna, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ;

Then, having offered food to the Leader of the World with his Saṅgha,

Bấy giờ, sau khi cúng dường thức ăn cho vị Đạo Sư của thế gian cùng với Tăng đoàn,

647

Upagacchuṃ saraṇaṃ tassa, dīpaṅkarassa satthuno.

They took refuge in that Teacher, Dīpaṅkara.

họ quy y Đức Đạo Sư Dīpaṅkara.

648

Saraṇāgamane kañci, nivesesi tathāgato;

The Tathāgata established some in taking refuge;

Đức Như Lai đã hướng dẫn một số người vào sự quy y Tam Bảo;

649

Kañci pañcasu sīlesu, sīle dasavidhe paraṃ.

Some in the five precepts, others in the ten precepts.

một số người vào năm giới, và những người khác vào mười giới.

650

Kassaci deti sāmaññaṃ, caturo phalamuttame;

To some, he granted the ascetic states (sāmañña) and the four supreme fruitions;

Ngài ban cho một số người sự xuất gia và bốn quả tối thượng;

651

Kassaci asame dhamme, deti so paṭisambhidā.

To some, he granted the unequalled qualities of analytical knowledge (paṭisambhidā).

Ngài ban cho một số người những pháp vô song là Tứ Vô Ngại Giải.

652

Kassaci varasamāpattiyo, aṭṭha deti narāsabho;

To some, the Bull of men granted the eight supreme attainments;

Vị Đại Nhân ấy ban cho một số người tám thiền định tối thượng;

653

Tisso kassaci vijjāyo, chaḷabhiññā pavecchati.

To some, the three knowledges (vijjā) and the six supernormal powers (abhiññā).

Ngài ban cho một số người ba minh và sáu thắng trí.

654

Tena yogena janakāyaṃ, ovadati mahāmuni;

By that method, the Great Sage instructed the multitude of people;

Đại Hiền Giả đã giáo hóa chúng sinh bằng phương pháp đó;

655

Tena vitthārikaṃ āsi, lokanāthassa sāsanaṃ.

Thus, the Dispensation of the Protector of the World became widespread.

vì thế, giáo pháp của Đức Đạo Sư của thế gian đã được lan rộng.

656

Mahāhanusabhakkhandho, dīpaṅkarasanāmako;

With a great jaw and bull-like shoulders, named Dīpaṅkara,

Đức Phật có tên Dīpaṅkara, với hàm rộng và vai vạm vỡ,

657

Bahū jane tārayati, parimoceti duggatiṃ.

He ferried many beings across and freed them from misfortune.

đã cứu độ nhiều chúng sinh và giải thoát họ khỏi khổ cảnh.

658

Bodhaneyyaṃ janaṃ disvā, satasahassepi yojane;

Seeing a person ripe for enlightenment, even a hundred thousand leagues away,

Khi thấy một chúng sinh có thể được giác ngộ, dù cách xa hàng trăm ngàn do-tuần;

659

Khaṇena upagantvāna, bodheti taṃ mahāmuni.

The Great Sage would instantly approach and enlighten them.

Đại Hiền Giả liền đến trong chốc lát và giác ngộ cho họ.

660

Paṭhamābhisamaye buddho, koṭisatamabodhayi;

In the first realization (abhisamaya), the Buddha enlightened a hundred crores;

Trong lần giác ngộ đầu tiên, Đức Phật đã giác ngộ cho một trăm triệu chúng sinh;

661

Dutiyābhisamaye nātho, navutikoṭimabodhayi.

In the second realization, the Protector enlightened ninety crores.

trong lần giác ngộ thứ hai, Đức Đạo Sư đã giác ngộ cho chín mươi triệu chúng sinh.

662

Yadā ca devabhavanamhi, buddho dhammadesayi;

And when the Buddha taught the Dhamma in the deva-realm,

Và khi Đức Phật thuyết pháp tại cõi trời,

663

Navutikoṭisahassānaṃ, tatiyābhisamayo ahu.

There was a third realization for ninety thousand crores (of devas).

đã có lần giác ngộ thứ ba cho chín mươi ngàn triệu chúng sinh.

664

Sannipātā tayo āsuṃ, dīpaṅkarassa satthuno;

There were three assemblies for the Teacher Dīpaṅkara;

Có ba cuộc hội họp của các đệ tử của Đức Đạo Sư Dīpaṅkara;

665

Koṭisatasahassānaṃ, paṭhamo āsi samāgamo.

The first gathering comprised a hundred thousand crores.

cuộc hội họp đầu tiên có một trăm ngàn triệu vị.

666

Puna nāradakūṭamhi, pavivekagate jine;

Again, on Mount Nārada, when the Jina was in seclusion,

Sau đó, khi bậc Chánh Giác nhập vào nơi vắng vẻ trên đỉnh Narada,

667

Khīṇāsavā vītamalā, samiṃsu satakoṭiyo.

A hundred crores of Arahants, free from defilements, assembled.

một trăm triệu vị A-la-hán đã tận trừ các lậu hoặc và phiền não đã tập hợp lại.

668

Yamhi kāle mahāvīro, sudassanasiluccaye;

At the time when the Great Hero, on the beautiful rock of Sudassana,

Vào thời điểm đó, Đại Hùng Dīpaṅkara, tại đỉnh núi Sudassana,

669

Navutikoṭisahassehi, pavāresi mahāmuni.

The Great Sage concluded the Rains Retreat with ninety thousand crores (of bhikkhus).

đã làm lễ Tự Tứ cùng với chín mươi ngàn triệu vị A-la-hán.

670

Ahaṃ tena samayena, jaṭilo uggatāpano;

At that time, I was a hermit (jaṭilo) with fierce ascetic practice,

Vào thời điểm đó, tôi là một đạo sĩ khổ hạnh với sức nóng mãnh liệt,

671

Antalikkhamhi caraṇo, pañcābhiññāsu pāragū.

Moving through the air, proficient in the five supernormal powers (abhiññā).

có khả năng đi lại trên không trung, đã đạt đến bờ bên kia của năm thắng trí.

672

Dasavīsasahassānaṃ, dhammābhisamayo ahu;

There was a realization of Dhamma for ten or twenty thousand (beings);

Đã có sự giác ngộ Pháp cho mười hay hai mươi ngàn chúng sinh;

673

Ekadvinnaṃ abhisamayā, gaṇanāto asaṅkhiyā.

The realizations for one or two were countless.

số lượng giác ngộ của một hay hai người thì vô số.

674

Vitthārikaṃ bāhujaññaṃ, iddhaṃ phītaṃ ahu tadā;

Then, the Dispensation was extensive, populous, and prosperous;

Bấy giờ, giáo pháp đã được lan rộng, thịnh vượng và phát triển.

675

Dīpaṅkarassa bhagavato, sāsanaṃ suvisodhitaṃ.

The Dispensation of the Blessed One Dīpaṅkara was well-purified.

Giáo pháp của Đức Thế Tôn Dīpaṅkara đã được thanh lọc hoàn toàn.

676

Cattāri satasahassāni, chaḷabhiññā mahiddhikā;

Four hundred thousand monks, possessing the six supernormal powers and great psychic potency,

Bốn trăm ngàn vị, có sáu thắng trí (chaḷabhiññā) với đại thần thông;

677

Dīpaṅkaraṃ lokaviduṃ, parivārenti sabbadā.

always surrounded Dīpaṅkara, the knower of worlds.

Luôn vây quanh Đức Dīpaṅkara, bậc hiểu biết thế gian.

678

Ye keci tena samayena, jahanti mānusaṃ bhavaṃ;

Whoever at that time abandoned the human state,

Bất cứ ai vào thời đó, từ bỏ đời sống nhân loại;

679

Appattamānasā sekhā, garahitā bhavanti te.

if they were trainees who had not attained their goal, they were censured.

Là các bậc Hữu học (sekha) chưa đạt được tâm giải thoát, họ bị chê trách.

680

Supupphitaṃ pāvacanaṃ, arahantehi tādihi;

The Teaching, richly endowed, by such Arahants—

Giáo pháp nở rộ, bởi các bậc A-la-hán như vậy;

681

Khīṇāsavehi vimalehi, upasobhati sadevake.

those whose defilements were destroyed, the pure ones—it shone forth in the world, including its devas.

Bởi các vị đã đoạn tận lậu hoặc (khīṇāsava), vô cấu, làm đẹp thế giới có chư thiên.

682

Nagaraṃ rammavatī nāma, sudevo nāma khattiyo;

The city was named Rammavatī; the khattiya (king) was named Sudeva;

Thành phố tên là Rammavatī, vị vua tên là Sudeva;

683

Sumedhā nāma janikā, dīpaṅkarassa satthuno.

the mother of the Teacher Dīpaṅkara was named Sumedhā.

Và Sumedhā là mẹ của Đức Đạo Sư Dīpaṅkara.

684

Sumaṅgalo ca tisso ca, ahesuṃ aggasāvakā;

Sumaṅgala and Tissa were the chief disciples;

Sumaṅgala và Tissa là các vị Thượng Thủ Thanh Văn (aggasāvaka);

685

Sāgato nāmupaṭṭhāko, dīpaṅkarassa satthuno.

Sāgata was the attendant of the Teacher Dīpaṅkara.

Sāgata là thị giả của Đức Đạo Sư Dīpaṅkara.

686

Nandā ceva sunandā ca, ahesuṃ aggasāvikā;

Nandā and Sunandā were the chief female disciples;

Nandā và Sunandā là các vị Thượng Thủ Thanh Văn Ni (aggasāvikā);

687

Bodhi tassa bhagavato, pipphalīti pavuccati.

the Bodhi tree of that Blessed One is called Pipphalī.

Cây Bồ-đề của Đức Thế Tôn ấy được gọi là Pipphalī.

688

Asītihatthamubbedho, dīpaṅkaro mahāmuni;

The Great Sage Dīpaṅkara, eighty cubits in height,

Đức Đại Hiền Dīpaṅkara cao tám mươi cánh tay;

689

Sobhati dīparukkhova, sālarājāva pupphito;

shone like a lamp-tree, like a royal sāla tree in bloom;

Ngài rực rỡ như cây đèn, như cây Sala vương đang nở hoa;

690

Pabhā vidhāvati tassa, samantā dvādasayojane.

his radiance extended all around for twelve yojanas.

Hào quang của Ngài tỏa ra khắp mười hai dojana xung quanh.

691

Satasahassavassāni, āyu tassa mahesino;

The lifespan of that Great Sage was one hundred thousand years;

Tuổi thọ của Đức Đại Hiền ấy là một trăm ngàn năm;

692

Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.

abiding for that long, he liberated many people.

Ngài đã trụ thế chừng ấy thời gian, cứu độ vô số chúng sinh.

693

Jotayitvāna saddhammaṃ, santāretvā mahājanaṃ;

Having illuminated the True Dhamma, having led many people across (the ocean of saṃsāra),

Sau khi làm rạng rỡ Chánh pháp, cứu độ đại chúng;

694

Jalitvā aggikkhandhova, nibbuto so sasāvako.

he, together with his disciples, attained final Nibbāna, like a blazing mass of fire that is extinguished.

Ngài như một đống lửa đã cháy rực, rồi nhập Niết-bàn cùng với các đệ tử.

695

Sā ca iddhi so ca yaso, tāni ca pādesu cakkaratanāni;

That psychic power, that glory, and those chakra-gems on his feet—

Thần thông ấy, vinh quang ấy, và các bánh xe báu dưới chân Ngài;

696

Sabbaṃ tamantarahitaṃ, nanu rittā sabbasaṅkhārāti.

all that disappeared. Are not all conditioned phenomena empty?

Tất cả đều biến mất. Phải chăng tất cả các hành (saṅkhāra) đều trống rỗng?

697

Dīpaṅkarassa bhagavato aparabhāge ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ atikkamitvā koṇḍañño nāma satthā udapādi.

After the Blessed One Dīpaṅkara, after one asaṅkhyeyya passed, a Teacher named Koṇḍañña arose.

Sau Đức Thế Tôn Dīpaṅkara, sau khi một A-tăng-kỳ đã trôi qua, một Đức Đạo Sư tên là Koṇḍañña xuất hiện.

Tassāpi tayo sāvakasannipātā ahesuṃ.

He also had three assemblies of disciples.

Ngài cũng có ba hội chúng Thanh Văn.

Paṭhamasannipāte koṭisatasahassaṃ.

In the first assembly, there were one hundred thousand koṭis.

Trong hội chúng đầu tiên có một trăm ngàn ức (koṭi).

Dutiye koṭisahassaṃ, tatiye navutikoṭiyo.

In the second, one thousand koṭis; in the third, ninety koṭis.

Trong hội thứ hai có một ngàn ức, trong hội thứ ba có chín mươi ức.

698

Tadā bodhisatto vijitāvī nāma cakkavattī hutvā koṭisatasahassasaṅkhassa buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ adāsi.

At that time, the Bodhisatta, being a Cakkavatti named Vijitāvī, gave great alms to the Saṅgha of bhikkhus, led by the Buddha, consisting of one hundred thousand koṭis.

Khi ấy, Bồ-tát là một vị Chuyển Luân Vương tên là Vijitāvī, đã cúng dường đại thí cho hội chúng Tỷ-kheo do Đức Phật đứng đầu, gồm một trăm ngàn ức vị.

Satthā bodhisattaṃ ‘‘buddho bhavissatī’’ti byākaritvā dhammaṃ desesi.

The Teacher, having declared the Bodhisatta, "He will become a Buddha," taught the Dhamma.

Đức Đạo Sư đã thọ ký cho Bồ-tát rằng "Ngài sẽ thành Phật" và thuyết pháp.

So satthu dhammakathaṃ sutvā rajjaṃ niyyātetvā pabbaji.

Having heard the Teacher's Dhamma talk, he renounced his kingdom and went forth.

Ngài lắng nghe pháp thoại của Đức Đạo Sư, rồi từ bỏ vương quyền và xuất gia.

So tīṇi piṭakāni uggahetvā aṭṭha samāpattiyo, pañca ca abhiññāyo uppādetvā aparihīnajjhāno brahmaloke nibbatti.

Having mastered the three Piṭakas, and having developed the eight attainments and five supernormal powers, he was reborn in the Brahmā-world with undiminished jhāna.

Ngài đã học thuộc ba Tạng (piṭaka), phát sinh tám thiền định (samāpatti) và năm thắng trí (abhiññā), rồi tái sinh vào cõi Phạm thiên với thiền không bị suy giảm.

Koṇḍaññabuddhassa pana rammavatī nāma nagaraṃ, sunando nāma khattiyo pitā, sujātā nāma mātā, bhaddo ca subhaddo ca dve aggasāvakā, anuruddho nāma upaṭṭhāko, tissā ca upatissā ca dve aggasāvikā, sālakalyāṇī bodhi, aṭṭhāsītihatthubbedhaṃ sarīraṃ, vassasatasahassaṃ āyuppamāṇaṃ ahosi.

As for Koṇḍañña Buddha, his city was named Rammavatī, his father was a khattiya named Sunanda, his mother was named Sujātā; Bhadda and Subhadda were the two chief disciples, Anuruddha was the attendant, Tissā and Upatissā were the two chief female disciples, his Bodhi tree was the Sālakalyāṇī; his body was eighty-eight cubits in height, and his lifespan was one hundred thousand years.

Thành phố của Đức Phật Koṇḍañña tên là Rammavatī, vua Sunanda là phụ thân, hoàng hậu Sujātā là mẫu thân, Bhadda và Subhadda là hai vị Thượng Thủ Thanh Văn, Anuruddha là thị giả, Tissā và Upatissā là hai vị Thượng Thủ Thanh Văn Ni, cây Bồ-đề là Sālakalyāṇī, thân Ngài cao tám mươi tám cánh tay, tuổi thọ là một trăm ngàn năm.

699

Tassa aparabhāge ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ atikkamitvā ekasmiṃyeva kappe cattāro buddhā nibbattiṃsu maṅgalo sumano revato sobhitoti.

After him, after one asaṅkhyeyya passed, in the very same aeon, four Buddhas arose: Maṅgala, Sumana, Revata, and Sobhita.

Sau Ngài, sau khi một A-tăng-kỳ đã trôi qua, trong cùng một kiếp có bốn vị Phật xuất hiện là Maṅgala, Sumana, Revata, Sobhita.

Maṅgalassa pana bhagavato tīsu sāvakasannipātesu paṭhamasannipāte koṭisatasahassabhikkhū ahesuṃ.

As for the Blessed One Maṅgala, in his three assemblies of disciples, in the first assembly, there were one hundred thousand koṭi bhikkhus.

Trong ba hội chúng Thanh Văn của Đức Thế Tôn Maṅgala, trong hội chúng đầu tiên có một trăm ngàn ức Tỷ-kheo.

Dutiye koṭisahassaṃ.

In the second, one thousand koṭis.

Trong hội thứ hai có một ngàn ức.

Tatiye navutikoṭiyo.

In the third, ninety koṭis.

Trong hội thứ ba có chín mươi ức.

Vemātikabhātā panassa ānandakumāro nāma navutikoṭisaṅkhyāya parisāya saddhiṃ dhammasavanatthāya satthu santikaṃ agamāsi, satthā tassa anupubbikathaṃ kathesi.

His step-brother, Prince Ānanda by name, went to the Teacher to hear the Dhamma, accompanied by an assembly numbering ninety koṭis; the Teacher delivered an aṇupubbī-kathā to him.

Người em cùng cha khác mẹ của Ngài là hoàng tử Ānanda đã cùng với chín mươi ức quyến thuộc đến yết kiến Đức Đạo Sư để nghe pháp, Đức Đạo Sư đã thuyết pháp tuần tự cho Ngài.

So saddhiṃ parisāya saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.

He, together with the assembly, attained Arahantship with the paṭisambhidās.

Ngài cùng với quyến thuộc đã chứng A-la-hán quả với các Tứ Vô Ngại Giải (paṭisambhidā).

Satthā tesaṃ kulaputtānaṃ pubbacariyakaṃ olokento iddhimayapattacīvarassa upanissayaṃ disvā dakkhiṇahatthaṃ pasāretvā ‘‘etha bhikkhavo’’ti āha.

The Teacher, looking at the former conduct of those young men of good family, and seeing the supporting condition for magically-formed bowls and robes, stretched out his right hand and said, "Come, bhikkhus!"

Đức Đạo Sư khi quán xét hạnh nghiệp quá khứ của các thiện gia nam ấy, thấy được nhân duyên của y bát do thần thông tạo thành, Ngài đã duỗi tay phải ra và nói: "Này các Tỷ-kheo, hãy đến đây!".

Sabbe taṅkhaṇaññeva iddhimayapattacīvaradharā saṭṭhivassikattherā viya ākappasampannā hutvā satthāraṃ vanditvā parivārayiṃsu ayamassa tatiyo sāvakasannipāto ahosi.

All of them, at that very moment, adorned with magically-formed bowls and robes, like elders who had observed sixty vassas, became perfected in demeanor, venerated the Teacher, and surrounded him. This was his third assembly of disciples.

Tất cả ngay lúc ấy đều mang y bát do thần thông tạo thành, có tướng mạo đầy đủ như các Trưởng lão đã sáu mươi hạ lạp, đảnh lễ Đức Đạo Sư và vây quanh Ngài. Đây là hội chúng Thanh Văn thứ ba của Ngài.

700

Yathā pana aññesaṃ buddhānaṃ samantā asītihatthappamāṇāyeva sarīrappabhā hoti, na, evaṃ tassa.

However, as the bodily radiance of other Buddhas is only eighty cubits all around, it was not so for him.

Tuy nhiên, hào quang thân của các vị Phật khác chỉ tỏa ra tám mươi cánh tay xung quanh, nhưng của Ngài thì không như vậy.

Tassa pana bhagavato sarīrappabhā niccakālaṃ dasasahassilokadhātuṃ pharitvā aṭṭhāsi.

Rather, the bodily radiance of that Blessed One continuously pervaded and stood throughout the ten-thousand-world system.

Hào quang thân của Đức Thế Tôn ấy luôn tỏa khắp mười ngàn thế giới.

Rukkhapathavīpabbatasamuddādayo antamaso ukkhaliyādīni upādāya suvaṇṇapaṭa pariyonaddhā viya ahesuṃ.

Trees, earth, mountains, oceans, and so forth, down to cooking pots and the like, appeared as if wrapped and covered with golden plates.

Cây cối, đất đai, núi non, biển cả, v.v., cho đến những cái nồi, v.v., đều như được bọc bằng tấm vàng.

Āyuppamāṇaṃ panassa navutivassasahassāni ahosi.

His lifespan was ninety thousand years.

Tuổi thọ của Ngài là chín mươi ngàn năm.

Ettakaṃ kālaṃ candimasūriyādayo attano pabhāya virocituṃ nāsakkhiṃsu, rattindivaparicchedo na paññāyittha.

During this period, the moon, sun, and other (celestial bodies) could not shine with their own light; the distinction between night and day was not evident.

Trong khoảng thời gian ấy, mặt trăng, mặt trời, v.v., không thể tỏa sáng bằng hào quang của mình, sự phân chia ngày đêm không thể nhận biết được.

Divā sūriyālokena viya sattā niccaṃ buddhālokeneva vicariṃsu.

Beings always moved about only by the light of the Buddha, as if by sunlight during the day.

Chúng sinh luôn sống dưới ánh sáng của Đức Phật, như thể sống dưới ánh sáng mặt trời ban ngày.

Sāyaṃ pupphitānaṃ kusumānaṃ, pāto ravanakasakuṇānañca vasena loko rattindivaparicchedaṃ sallakkhesi.

People distinguished between night and day by the blooming of flowers in the evening and the chirping of birds in the morning.

Thế gian nhận biết sự phân chia ngày đêm dựa vào những bông hoa nở vào buổi tối và những loài chim hót vào buổi sáng.

Kiṃ pana aññesaṃ buddhānaṃ ayamānubhāvo natthīti?

"Do other Buddhas not possess this power?"

Vậy thì, các vị Phật khác không có thần thông này sao?

No natthi, tepi hi ākaṅkhamānā dasasahassiṃ vā lokadhātuṃ, tato vā bhiyyo ābhāya phareyyuṃ.

No, it is not that they do not possess it; for they too, if they wished, could pervade the ten-thousand-world system or even more with their radiance.

Không, không phải là không có, nếu các Ngài muốn, các Ngài cũng có thể tỏa sáng khắp mười ngàn thế giới, hoặc hơn thế nữa.

Maṅgalassa pana bhagavato pubbapatthanāvasena aññesaṃ byāmappabhā viya sarīrappabhā niccameva dasasahassilokadhātuṃ pharitvā aṭṭhāsi.

However, as for the Blessed One Maṅgala, by virtue of his former aspiration, his bodily radiance continuously pervaded the ten-thousand-world system, like the arm's-length aura of other Buddhas.

Tuy nhiên, do lời nguyện ước từ kiếp trước của Đức Thế Tôn Maṅgala, hào quang thân của Ngài luôn tỏa khắp mười ngàn thế giới, như hào quang một sải tay của các vị Phật khác.

701

So kira bodhisattacariyakāle vessantarasadise attabhāve ṭhito saputtadāro vaṅkapabbatasadise pabbate vasi.

It is said that in the time when he was a Bodhisatta, he dwelt on a mountain like Mount Vaṅka, with his wife and children, maintaining a life similar to King Vessantara.

Nghe nói, khi Ngài còn là Bồ-tát, Ngài đã sống trong thân tướng giống như vua Vessantara, cùng với vợ con, trên một ngọn núi giống như núi Vaṅka.

Atheko kharadāṭhiko nāma yakkho mahāpurisassa dānajjhāsayataṃ sutvā brāhmaṇavaṇṇena upasaṅkamitvā mahāsattaṃ dve dārake yāci.

Then a yakkha named Kharadāṭhika, having heard of the great being's disposition for giving, approached him in the guise of a brāhmaṇa and begged the great being for his two children.

Khi đó, một Dạ-xoa tên là Kharadāṭhika, nghe được ý chí bố thí cao cả của Đại nhân, đã hóa thành Bà-la-môn đến xin Đại sĩ hai đứa con.

Mahāsatto ‘‘dadāmi brāhmaṇassa puttake’’ti haṭṭhapahaṭṭho udakapariyantaṃ pathaviṃ kampento dvepi dārake adāsi.

The great being, delighted, thinking "I will give my children to the brāhmaṇa," caused the earth up to the water's edge to tremble and gave both children away.

Đại sĩ hoan hỷ, nghĩ rằng: "Ta sẽ ban tặng những đứa con cho Bà-la-môn!", rồi làm rung chuyển mặt đất đến tận bờ nước, và trao cả hai đứa con.

Yakkho caṅkamanakoṭiyaṃ ālambanaphalakaṃ nissāya ṭhatvā passantasseva mahāsattassa muḷālakalāpaṃ viya dve dārake khādi.

The yakkha stood leaning on a supporting plank at the end of the promenade and devoured the two children, like a bunch of lotus stalks, right before the great being's eyes.

Dạ-xoa đứng tựa vào tấm ván ở cuối đường kinh hành, và ngay trước mắt Đại sĩ, đã ăn thịt hai đứa trẻ như ăn một bó ngó sen.

Mahāpurisassa yakkhaṃ oloketvā vivaṭamatte aggijālaṃ viya lohitadhāraṃ uggiramānaṃ tassa mukhaṃ disvāpi kesaggamattampi domanassaṃ nuppajji, ‘‘sudinnaṃ vata me dāna’’nti cintayato panassa sarīre mahantaṃ pītisomanassaṃ udapādi.

Even though the great being looked at the yakkha and saw its mouth spewing forth a stream of blood like a flame of fire as soon as it opened, not even a hair's breadth of dejection arose in him; instead, great joy and happiness arose in his body as he thought, "Indeed, my giving was well-given!"

Dù Đại nhân nhìn Dạ-xoa và thấy miệng nó đang há ra, phun ra dòng máu như ngọn lửa, nhưng một mảy may buồn rầu cũng không phát sinh, mà khi Ngài nghĩ: "Thật là một sự bố thí tốt đẹp của ta!", một niềm hoan hỷ và an lạc lớn lao đã phát sinh trong thân Ngài.

So ‘‘imassa me nissandena anāgate imināva nīhārena sarīrato rasmiyo nikkhamantū’’ti patthanaṃ akāsi.

He made the aspiration, "By the outcome of this deed of mine, may rays of light emanate from my body in the future in this very manner!"

Ngài đã ước nguyện: "Do quả báo của việc làm này của ta, trong tương lai, những tia sáng sẽ phát ra từ thân ta theo cách này!".

Tassa taṃ patthanaṃ nissāya buddhabhūtassa sarīrato rasmiyo nikkhamitvā ettakaṃ ṭhānaṃ phariṃsu.

Relying on that aspiration of his, when he became a Buddha, rays of light emanated from his body and pervaded that entire space.

Do lời nguyện ước ấy, khi Ngài thành Phật, những tia sáng đã phát ra từ thân Ngài và tỏa khắp một vùng rộng lớn như vậy.

702

Aparampissa pubbacaritaṃ atthi.

He also had another former deed.

Ngài còn có một hạnh nghiệp quá khứ khác.

So kira bodhisattakāle ekassa buddhassa cetiyaṃ disvā ‘‘imassa buddhassa mayā jīvitaṃ pariccajituṃ vaṭṭatī’’ti daṇḍakadīpikāveṭhananiyāmena sakalasarīraṃ veṭhāpetvā ratanamattamakulaṃ satasahassagghanikaṃ suvaṇṇapātiṃ sappissa pūrāpetvā tattha sahassavaṭṭiyo jālāpetvā taṃ sīsenādāya sakalasarīraṃ jālāpetvā cetiyaṃ padakkhiṇaṃ karonto sakalarattiṃ vītināmesi.

It is said that when he was a Bodhisatta, seeing a cetiya of a certain Buddha, he thought, "It is fitting for me to sacrifice my life for this Buddha's cetiya." So, following the method of wrapping a lamp around a stick, he had his entire body wrapped, filled a golden bowl worth one hundred thousand, about a cubit in width, with ghee, lit a thousand wicks in it, carried it on his head, lit his entire body, and circumambulated the cetiya, spending the whole night doing so.

Nghe nói, khi Ngài còn là Bồ-tát, thấy một ngôi tháp của Đức Phật, Ngài đã nghĩ: "Ta nên hy sinh mạng sống của mình cho Đức Phật này!", rồi theo cách quấn đèn cầy quanh cây gậy, Ngài đã quấn khắp thân mình, đổ đầy bơ vào một cái bát vàng quý giá một trăm ngàn đồng tiền, có đường kính một khuỷu tay và một chóp nụ bằng ngọc, đốt một ngàn bấc đèn trong đó, đội bát ấy lên đầu, đốt cháy toàn thân, và đi nhiễu quanh tháp suốt cả đêm.

Evaṃ yāva aruṇuggamanā vāyamantassāpissa lomakūpamattampi usumaṃ na gaṇhi, padumagabbhaṃ paviṭṭhakālo viya ahosi.

Even though he exerted himself thus until dawn, not even a hair's breadth of heat affected him; it was as if he had entered the core of a lotus.

Dù Ngài đã nỗ lực như vậy cho đến khi bình minh ló dạng, nhưng một chút hơi nóng cũng không chạm vào lỗ chân lông nào của Ngài, giống như thời gian Ngài đi vào bên trong một đài sen.

Dhammo hi nāmesa attānaṃ rakkhantaṃ rakkhati.

For the Dhamma protects one who practices it.

Chánh pháp thực sự bảo vệ người giữ gìn Chánh pháp.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế Đức Thế Tôn đã dạy –

703

‘‘Dhammo have rakkhati dhammacāriṃ,

“Indeed, the Dhamma protects the Dhamma-practitioner;

“Chánh pháp thật sự bảo vệ người hành trì Chánh pháp,

704

Dhammo suciṇṇo sukhamāvahāti;

The Dhamma, well-practiced, brings happiness;

Chánh pháp được thực hành tốt đẹp mang lại an lạc;

705

Esānisaṃso dhamme suciṇṇe,

Such is the blessing of Dhamma well-practiced,

Đó là lợi ích của Pháp được thực hành tốt đẹp,

706

Na duggatiṃ gacchati dhammacārī’’ti.(theragā. 303; jā. 1.10.102; 1.15.385);

The practitioner of Dhamma does not go to a bad destination.”

Người hành Pháp không đi đến ác thú.” (Theragāthā 303; Jātaka 1.10.102; 1.15.385);

707

Imassāpi kammassa nissandena tassa bhagavato sarīrobhāso dasasahassilokadhātuṃ pharitvā aṭṭhāsi.

As a result of this action, the bodily radiance of that Fortunate One spread throughout the ten-thousandfold world system and remained.

Và do kết quả của nghiệp này, hào quang thân của đức Bhagavā ấy đã lan tỏa khắp mười ngàn thế giới.

708

Tadā amhākaṃ bodhisatto suruci nāma brāhmaṇo hutvā ‘‘satthāraṃ nimantessāmī’’ti upasaṅkamitvā madhuradhammakathaṃ sutvā ‘‘sve mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhatha bhante’’ti āha.

At that time, our Bodhisatta, having become a brāhmaṇa named Suruci, thought, "I shall invite the Teacher." Approaching him and listening to his sweet Dhamma talk, he said, "Venerable sir, please accept my alms-food tomorrow."

Khi ấy, Bồ tát của chúng ta, lúc bấy giờ là một Bà-la-môn tên Suruci, đã đến chỗ Đức Phật với ý nghĩ “Ta sẽ thỉnh Đức Đạo Sư thọ thực”, và sau khi nghe bài Pháp ngọt ngào, Ngài đã thưa: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài thọ thực của con vào ngày mai.”

Brāhmaṇa kittakehi te bhikkhūhi atthoti, kittakā pana vo bhante parivārā bhikkhūti.

"Brāhmaṇa, how many bhikkhus do you desire?" the Teacher asked. "Venerable sir, how many bhikkhus are in your retinue?" the brāhmaṇa inquired.

“Này Bà-la-môn, ông cần bao nhiêu vị Tỳ-khưu?”^* “Bạch Thế Tôn, có bao nhiêu vị Tỳ-khưu tùy tùng của Ngài ạ?”

Tadā satthu paṭhamasannipātoyeva hoti.

At that time, it was the Buddha’s first assembly (sannipāta) of disciples.

Khi ấy, đó là hội chúng Tỳ-khưu đầu tiên của Đức Đạo Sư.

Tasmā ‘‘koṭisatasahassa’’nti āha.

Therefore, he said, "One hundred thousand crores."

Vì vậy, Ngài đáp: “Một trăm ngàn ức.”

‘‘Bhante, sabbehipi saddhiṃ mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti āha.

"Venerable sir, please accept my alms-food together with all of them," he said.

“Bạch Thế Tôn, xin Ngài thọ thực của con cùng với tất cả các vị ấy.” Ngài thưa.

Satthā adhivāsesi.

The Teacher assented.

Đức Đạo Sư đã chấp thuận.

Brāhmaṇo svātanāya nimantetvā gehaṃ gacchanto cintesi ‘‘ahaṃ ettakānaṃ bhikkhūnaṃ yāgubhattavatthādīni dātuṃ no na sakkomi, nisīdanaṭṭhānaṃ pana kathaṃ bhavissatī’’ti.

The brāhmaṇa, having invited the Teacher for the next day, went home and thought, "It is not that I cannot offer gruel, rice, robes, and so forth to such a large number of bhikkhus; but how will there be enough seating?"

Vị Bà-la-môn sau khi thỉnh vào ngày mai và trở về nhà, đã suy nghĩ: “Ta không thể cúng dường cháo, cơm, y phục và các thứ khác cho chừng ấy Tỳ-khưu, nhưng chỗ ngồi sẽ như thế nào đây?”

Tassa sā cintā caturāsītiyojanasahassamatthake ṭhitassa devarañño paṇḍukambalasilāsanassa uṇhabhāvaṃ janesi.

That thought of his caused the stone seat of Paṇḍukambala, belonging to the King of Devas and situated eighty-four thousand yojanas high, to become warm.

Tư tưởng ấy của ông đã làm cho tảng đá Pandukambala, chỗ ngồi của Vua trời Sakka, nằm trên đỉnh cao tám mươi bốn ngàn dojana, trở nên nóng.

Sakko ‘‘ko nu kho maṃ imasmā ṭhānā cāvetukāmo’’ti dibbacakkhunā olokento mahāpurisaṃ disvā ‘‘ayaṃ suruci brāhmaṇo buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā nisīdanaṭṭhānatthāya cintesi, mayāpi tattha gantvā puññakoṭṭhāsaṃ gahetuṃ vaṭṭatī’’ti vaḍḍhakivaṇṇaṃ nimminitvā vāsipharasuhattho mahāpurisassa purato pāturahosi.

Sakka (Indra) wondered, "Who wishes to dislodge me from this position?" and looking with his divine eye, he saw the Great Being and thought, "This brāhmaṇa Suruci has invited the Sangha headed by the Buddha and is contemplating a seating place. It is fitting that I too go there and take a share of merit." Having manifested himself in the guise of a carpenter, axe and adze in hand, he appeared before the Great Being.

Sakka suy nghĩ: “Ai đang muốn làm ta rời khỏi chỗ này?” và khi nhìn thấy vị Đại nhân bằng thiên nhãn, ông nghĩ: “Bà-la-môn Suruci này đã thỉnh hội chúng Tỳ-khưu do Đức Phật đứng đầu, và đang lo lắng về chỗ ngồi. Ta cũng nên đến đó để chia sẻ phần phước.” Sau khi hóa thành hình dạng người thợ mộc, với rìu và đục trong tay, ông xuất hiện trước vị Đại nhân.

‘‘Atthi nu kho kassaci bhatiyā kattabbakicca’’nti āha.

He asked, "Is there any work to be done for hire by anyone?"

Ông hỏi: “Có việc gì cần làm thuê không?”

Mahāpuriso taṃ disvā ‘‘kiṃ kammaṃ karissasī’’ti āha.

The Great Being, seeing him, asked, "What work will you do?"

Vị Đại nhân thấy ông và hỏi: “Ông sẽ làm công việc gì?”

Mama ajānanasippaṃ nāma natthi, gehaṃ vā maṇḍapaṃ vā yo yaṃ kāreti, tassa taṃ kātuṃ jānāmīti.

"There is no craft that I do not know. Whatever a person wants to build, be it a house or a pavilion, I know how to build it for them," he said.

“Không có nghề nào mà tôi không biết. Dù là nhà hay giảng đường, ai muốn làm gì, tôi đều biết làm việc đó.”

Tena hi mayhaṃ kammaṃ atthīti.

"Then I have work for you," said the Great Being.

“Vậy thì ta có việc cho ông đây.”

Kiṃ, ayyāti?

"What work, sir?"

“Thưa ngài, việc gì ạ?”

Svātanāya me koṭisatasahassabhikkhū nimantitā, tesaṃ nisīdanamaṇḍapaṃ karissasīti.

"For tomorrow, I have invited one hundred thousand crores of bhikkhus. Will you build a seating pavilion for them?"

“Ngày mai ta đã thỉnh một trăm ngàn ức Tỳ-khưu, ông có thể làm giảng đường chỗ ngồi cho họ không?”

Ahaṃ nāma kareyyaṃ, sace me bhatiṃ dātuṃ sakkhissathāti.

"I would certainly do it, if you can pay me a wage," he replied.

“Tôi có thể làm được, nếu ngài có thể trả công cho tôi.”

Sakkhissāmi, tātāti.

"I can, my good man," said the Great Being.

“Ta có thể, này con.”

‘‘Sādhu karissāmī’’ti gantvā ekaṃ padesaṃ olokesi.

The carpenter said, "Very well, I will do it," and went to inspect a place.

Ông nói: “Tốt, tôi sẽ làm,” rồi đi đến một nơi và nhìn.

709

Dvādasaterasayojanappamāṇo padeso kasiṇamaṇḍalaṃ viya samatalo ahosi.

A place measuring twelve or thirteen yojanas was as level as a kasiṇa disk.

Một vùng đất rộng mười hai hoặc mười ba dojana đã trở nên bằng phẳng như một vòng tròn kasiṇa.

So ‘‘ettake ṭhāne sattaratanamayo maṇḍapo uṭṭhahatū’’ti cintetvā olokesi.

He thought, "May a pavilion made of seven precious gems rise in this place," and he looked.

Ông nghĩ: “Hãy để một giảng đường bằng bảy loại ngọc quý mọc lên ở chỗ này,” rồi ông nhìn.

Tāvadeva pathaviṃ bhinditvā maṇḍapo uṭṭhahi.

Immediately, piercing the earth, a pavilion arose.

Ngay lập tức, giảng đường đã mọc lên, xuyên qua mặt đất.

Tassa suvaṇṇamayesu thambhesu rajatamayā ghaṭakā ahesuṃ, rajatamayesu thambhesu suvaṇṇamayā, maṇitthambhesu pavāḷamayā, pavāḷatthambhesu maṇimayā, sattaratanamayesu thambhesu sattaratanamayāva ghaṭakā ahesuṃ.

In its golden pillars there were silver pitcher ornaments; in silver pillars, golden ones; in jeweled pillars, coral ones; in coral pillars, jeweled ones; and in pillars made of seven precious gems, there were pitcher ornaments also made of seven precious gems.

Trên các cột bằng vàng của giảng đường có những bình hoa bằng bạc; trên các cột bằng bạc có những bình hoa bằng vàng; trên các cột bằng ngọc có những bình hoa bằng san hô; trên các cột bằng san hô có những bình hoa bằng ngọc; và trên các cột bằng bảy loại ngọc quý thì có những bình hoa cũng bằng bảy loại ngọc quý.

Tato ‘‘maṇḍapassa antarantena kiṅkiṇikajālaṃ olambatū’’ti olokesi.

Then he thought, "May a network of tinkling bells hang in between the pavilion," and he looked.

Sau đó, ông nghĩ: “Hãy để mạng lưới chuông nhỏ treo lủng lẳng ở giữa giảng đường,” rồi ông nhìn.

Saha olokaneneva kiṅkiṇikajālaṃ olambi, yassa mandavāteritassa pañcaṅgikasseva tūriyassa madhurasaddo niggacchati.

Immediately upon looking, the network of tinkling bells hung down, from which, when stirred by a gentle breeze, a sweet sound like that of a five-part orchestra emanated.

Ngay khi ông nhìn, mạng lưới chuông nhỏ đã treo lủng lẳng, từ đó phát ra âm thanh ngọt ngào như tiếng nhạc cụ năm phần khi gió nhẹ thổi qua.

Dibbasaṅgītivattanakālo viya ahosi.

It was like a time when divine music was being played.

Nó giống như thời điểm diễn ra một buổi hòa nhạc thiên giới.

‘‘Antarantarā gandhadāmamālādāmāni olambantū’’ti cintesi.

He thought, "May garlands of perfume and flower garlands hang here and there in between."

Ông nghĩ: “Hãy để những chuỗi hương và chuỗi hoa treo lủng lẳng ở giữa.”

Tāvadeva dāmāni olambiṃsu.

Immediately, the garlands hung down.

Ngay lập tức, các chuỗi đã treo lủng lẳng.

‘‘Koṭisatasahassasaṅkhyānaṃ bhikkhūnaṃ āsanāni ca ādhārakāni ca pathaviṃ bhinditvā uṭṭhahantū’’ti cintesi.

He thought, "May seats and stands for one hundred thousand crores of bhikkhus rise, piercing the earth."

Ông nghĩ: “Hãy để các chỗ ngồi và giá đỡ bát cho một trăm ngàn ức Tỳ-khưu mọc lên, xuyên qua mặt đất.”

Tāvadeva uṭṭhahiṃsu.

Immediately they rose.

Ngay lập tức, chúng đã mọc lên.

‘‘Koṇe koṇe ekekā udakacāṭiyo uṭṭhahantū’’ti cintesi, tāvadeva udakacāṭiyo uṭṭhahiṃsu ettakaṃ māpetvā brāhmaṇassa santikaṃ gantvā ‘‘ehi ayya tava maṇḍapaṃ oloketvā mayhaṃ bhatiṃ dehī’’ti āha.

He thought, "May one water jug rise in each corner." Immediately, water jugs rose. Having created all this, he went to the brāhmaṇa and said, "Come, sir, look at your pavilion and give me my wage."

Ông nghĩ: “Hãy để mỗi góc có một bình nước mọc lên.” Ngay lập tức, các bình nước đã mọc lên. Sau khi tạo ra chừng ấy, ông đến chỗ vị Bà-la-môn và nói: “Này ngài, hãy đến xem giảng đường của ngài rồi trả công cho tôi.”

Mahāpuriso gantvā maṇḍapaṃ olokesi.

The Great Being went and looked at the pavilion.

Vị Đại nhân đi đến và nhìn giảng đường.

Olokentassevassa sakalasarīraṃ pañcavaṇṇāya pītiyā nirantaraṃ phuṭaṃ ahosi.

As he looked, his entire body was continuously pervaded by the five kinds of rapture.

Ngay khi ông nhìn, toàn thân ông tràn ngập niềm hỷ lạc năm màu không ngừng.

Athassa maṇḍapaṃ oloketvā etadahosi ‘‘nāyaṃ maṇḍapo manussabhūtena kato, mayhaṃ pana ajjhāsayaṃ mayhaṃ guṇaṃ āgamma addhā sakkassa bhavanaṃ uṇhaṃ ahosi.

Then, after looking at the pavilion, he thought, "This pavilion was not built by a human being. But owing to my resolution and my virtue, surely Sakka's abode must have become warm.

Sau đó, khi nhìn giảng đường, ông nghĩ: “Giảng đường này không phải do con người làm ra. Chắc chắn là do ý nguyện và công đức của ta mà chỗ ở của Sakka đã trở nên nóng.

Tato sakkena devaraññā ayaṃ maṇḍapo kārito bhavissatī’’ti.

Therefore, this pavilion must have been constructed by Sakka, the King of Devas."

Từ đó, giảng đường này chắc hẳn đã được Vua trời Sakka làm ra.”

‘‘Na kho pana me yuttaṃ evarūpe maṇḍape ekadivasaṃyeva dānaṃ dātuṃ, sattāhaṃ dassāmī’’ti cintesi.

He thought, "Indeed, it is not fitting for me to give alms in such a pavilion for just one day; I shall give for seven days."

Ông nghĩ: “Không hợp lý chút nào nếu ta chỉ cúng dường một ngày trong một giảng đường như thế này. Ta sẽ cúng dường bảy ngày.”

710

Bāhirakadānañhi tattakampi samānaṃ bodhisattānaṃ tuṭṭhiṃ kātuṃ na sakkoti.

For, external gifts, even if abundant, cannot satisfy the Bodhisattas.

Thật vậy, một sự bố thí bên ngoài, dù lớn đến mấy, cũng không thể làm cho các vị Bồ tát hài lòng.

Alaṅkatasīsaṃ pana chinditvā añjitaakkhīni uppāṭetvā, hadayamaṃsaṃ vā uppāṭetvā dinnakāle bodhisattānaṃ cāgaṃ nissāya tuṭṭhi nāma hoti.

But when a decorated head is severed, or anointed eyes are plucked out, or heart-flesh is cut out and given, only then does satisfaction arise in Bodhisattas on account of such a sacrifice.

Mà sự hài lòng chỉ đến với các vị Bồ tát khi họ bố thí bằng cách cắt bỏ cái đầu được trang sức, nhổ bỏ đôi mắt đã được kẻ, hoặc khoét lấy tim gan.

Amhākampi hi bodhisattassa sivijātake devasikaṃ pañcasatasahassakahāpaṇāni vissajjetvā catūsu nagaradvāresu, majjhe nagare ca dānaṃ dadantassa taṃ dānaṃ tuṭṭhiṃ uppādetuṃ nāsakkhi.

Indeed, even when our Bodhisatta, in the Sivi Jātaka, daily spent five hundred thousand kahāpaṇas and gave alms at the four city gates and in the middle of the city, that giving did not produce satisfaction in him.

Thật vậy, ngay cả khi Bồ tát của chúng ta trong câu chuyện tiền thân Sivi, mỗi ngày bố thí năm trăm ngàn đồng tiền ở bốn cổng thành và ở giữa thành, sự bố thí ấy cũng không thể làm Ngài hài lòng.

Yadā panassa brāhmaṇavaṇṇena āgantvā sakko devarājā akkhīni yāci, tadā tāni uppāṭetvā dadamānasseva hāso uppajji, kesaggamattampi cittassa aññathattaṃ nāhosi.

But when Sakka, the king of devas, came in the guise of a brāhmaṇa and asked for his eyes, immediately upon plucking them out and giving them, joy arose in him; there was not even a hair's breadth of change in his mind.

Nhưng khi Vua trời Sakka, hóa thành một Bà-la-môn, đến xin đôi mắt của Ngài, ngay khi Ngài nhổ chúng ra và bố thí, một nụ cười đã xuất hiện, và tâm Ngài không hề thay đổi dù chỉ bằng một sợi tóc.

Evaṃ dānaṃ nissāya bodhisattānaṃ titti nāma natthi.

Thus, there is no satiety for Bodhisattas dependent on giving.

Như vậy, không có sự thỏa mãn nào đối với các vị Bồ tát khi dựa vào sự bố thí.

Tasmā sopi mahāpuriso ‘‘sattāhaṃ mayā koṭisatasahassasaṅkhyānaṃ bhikkhūnaṃ dānaṃ dātuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā tasmiṃ maṇḍape buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nisīdāpetvā sattāhaṃ gavapānaṃ nāma adāsi.

Therefore, that Great Being also thought, "I must give alms to one hundred thousand crores of bhikkhus for seven days," and having seated the Sangha headed by the Buddha in that pavilion, he offered gavapāna for seven days.

Vì vậy, vị Đại nhân ấy cũng nghĩ: “Ta phải cúng dường cho một trăm ngàn ức Tỳ-khưu trong bảy ngày,” rồi Ngài đã cho hội chúng Tỳ-khưu do Đức Phật đứng đầu ngồi trong giảng đường ấy và cúng dường Gavapāna trong bảy ngày.

Gavapānanti mahante mahante kolambe khīrassa pūretvā uddhanesu āropetvā ghanapākapakke khīre thoke taṇḍule pakkhipitvā pakkamadhusakkaracuṇṇasappīhi abhisaṅkhataṃ bhojanaṃ vuccati.

Gavapāna is a meal prepared by filling large pots with milk, placing them on ovens, and when the milk is thickly boiled, adding a small amount of rice, then mixing it with boiled honey, sugar powder, and ghee.

Gavapāna được gọi là món ăn được chế biến bằng cách đổ đầy sữa vào những nồi lớn, đặt lên bếp, khi sữa đã đặc lại, cho một ít gạo vào, rồi thêm mật ong đã nấu chín, đường và bơ.

Manussāyeva pana parivisituṃ nāsakkhiṃsu, devāpi ekantarikā hutvā parivisiṃsu.

Humans alone could not serve, so devas too, alternating, served.

Con người không thể tự mình phục vụ, ngay cả chư thiên cũng phải luân phiên phục vụ.

Dvādasaterasayojanappamāṇaṃ ṭhānampi bhikkhū gaṇhituṃ nappahotiyeva.

Even a place measuring twelve or thirteen yojanas was not sufficient to accommodate the bhikkhus.

Vùng đất rộng mười hai hoặc mười ba dojana cũng không đủ chỗ cho các vị Tỳ-khưu.

Te pana bhikkhū attano ānubhāvena nisīdiṃsu.

However, those bhikkhus seated themselves through their own supernormal power.

Tuy nhiên, các vị Tỳ-khưu ấy đã ngồi xuống bằng thần thông của mình.

Pariyosānadivase sabbabhikkhūnaṃ pattāni dhovāpetvā bhesajjatthāya sappinavanītatelamadhuphāṇitānaṃ pūretvā ticīvarehi saddhiṃ adāsi.

On the last day, he had all the bhikkhus' bowls washed, and for medicinal purposes, he filled them with ghee, fresh butter, oil, honey, and treacle, and offered them along with the three robes.

Vào ngày cuối cùng, Ngài đã cho rửa bát của tất cả các vị Tỳ-khưu, rồi đổ đầy bơ, bơ tươi, dầu, mật ong và mật mía vào đó để làm thuốc, và cúng dường cùng với tam y.

Saṅghanavakabhikkhunā laddhaticīvarasāṭakā satasahassagghanikā ahesuṃ.

The robes received by the junior bhikkhus of the Sangha were worth one hundred thousand pieces of silver.

Những tấm y tam y mà vị Tỳ-khưu mới nhất trong Tăng đoàn nhận được có giá trị một trăm ngàn.

Satthā anumodanaṃ karonto ‘‘ayaṃ puriso evarūpaṃ mahādānaṃ adāsi, ko nu kho bhavissatī’’ti upadhārento ‘‘anāgate kappasatasahassādhikānaṃ dvinnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake gotamo nāma buddho bhavissatī’’ti disvā mahāpurisaṃ āmantetvā ‘‘tvaṃ ettakaṃ nāma kālaṃ atikkamitvā gotamo nāma buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

As the Teacher gave his anumodanā (thanksgiving), he pondered, "This man has given such a great offering; who will he be?" Perceiving that "he will be a Buddha named Gotama at the head of two asaṅkhyeyyas and one hundred thousand kappas in the future," he addressed the Great Being and predicted, "You will become a Buddha named Gotama after passing such a long period of time."

Khi Đức Đạo Sư ban lời tùy hỷ, Ngài suy xét: “Người này đã bố thí một đại thí như vậy, ai sẽ là người ấy?” Ngài thấy rằng “trong tương lai, sau hai a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp, sẽ có một vị Phật tên Gotama,” rồi Ngài gọi vị Đại nhân đến và tiên tri: “Ông sẽ trở thành một vị Phật tên Gotama sau chừng ấy thời gian.”

711

Mahāpuriso byākaraṇaṃ sutvā ‘‘ahaṃ kira buddho bhavissāmi, ko me gharāvāsena attho, pabbajissāmī’’ti cintetvā tathārūpaṃ sampattiṃ kheḷapiṇḍaṃ viya pahāya satthu santike pabbaji.

The Great Being, hearing the prediction, thought, "So I am to become a Buddha. What is the use of a household life for me? I will go forth into homelessness." With this thought, he abandoned such prosperity like a lump of spittle and went forth into homelessness in the presence of the Teacher.

Vị Đại nhân nghe lời tiên tri và nghĩ: “Ta sẽ trở thành Phật ư? Vậy thì ta cần gì đời sống gia đình nữa, ta sẽ xuất gia!” rồi Ngài từ bỏ tài sản như một cục đờm dãi và xuất gia dưới sự chỉ dạy của Đức Đạo Sư.

Pabbajitvā ca buddhavacanaṃ uggaṇhitvā abhiññā, samāpattiyo ca nibbattetvā āyupariyosane brahmaloke nibbatti.

And having gone forth, and having learned the Buddha's word, and having brought forth the higher knowledges (abhiññā) and attainments (samāpatti), he was reborn in the Brahma world at the end of his life.

Sau khi xuất gia và học hỏi Phật ngôn, vị ấy đã phát triển các thắng trí (abhiññā) và các thiền chứng (samāpatti), và vào cuối đời, đã tái sinh vào cõi Phạm thiên (brahmaloka).

712

Maṅgalassa pana bhagavato uttaraṃ nāma nagaraṃ ahosi.

Now, for the Blessed One Maṅgala, the city was named Uttara.

Còn thành phố của Đức Thế Tôn Maṅgala là Uttara.

Pitāpi uttaro nāma khattiyo, mātāpi uttarā nāma, sudevo ca dhammaseno ca dve aggasāvakā, pālito nāma upaṭṭhāko, sīvalī ca asokā ca dve aggasāvikā, nāgarukkho bodhi, aṭṭhāsītihatthubbedhaṃ sarīraṃ ahosi.

His father was a Khattiya named Uttara, and his mother was named Uttarā. Sudeva and Dhammasena were the two chief disciples, Pālita was the attendant, Sīvalī and Asokā were the two chief female disciples. The Bodhi tree was the Nāga-tree (Mesua ferrea), and his body was eighty-eight cubits tall.

Phụ vương của Ngài là vị vua Sát đế lỵ (khattiya) tên Uttara, mẫu hậu là Uttara. Hai vị Thượng thủ Thanh văn (aggasāvaka) là Sudeva và Dhammasena; thị giả là Pālita; hai vị Thượng thủ Thanh văn Ni (aggasāvikā) là Sīvalī và Asokā. Cây Bồ đề là cây Nāga (Nāgarukkha). Thân Ngài cao tám mươi tám cubit.

Navutivassasahassāni ṭhatvā parinibbute pana tasmiṃ ekappahāreneva dasacakkavāḷasahassāni ekandhakārāni ahesuṃ.

When he, having lived for ninety thousand years, attained parinibbāna, all ten thousand world-systems became utterly dark at once.

Sau khi Ngài nhập Niết bàn sau khi trụ thế chín mươi ngàn năm, mười ngàn thế giới (cakkavāḷa) đồng thời trở nên tối tăm.

Sabbacakkavāḷesu manussānaṃ mahantaṃ ārodanaparidevanaṃ ahosi.

There was great lamentation and weeping among humans in all world-systems.

Trong tất cả các thế giới, con người đã than khóc và bi ai rất nhiều.

713

Evaṃ dasasahassilokadhātuṃ andhakāraṃ katvā parinibbutassa tassa bhagavato aparabhāge sumano nāma satthā udapādi.

After that Blessed One, who had attained parinibbāna, leaving the ten-thousand-world-system in darkness, a Teacher named Sumana arose.

Sau khi Đức Thế Tôn ấy nhập Niết bàn, khiến mười ngàn thế giới trở nên tối tăm như vậy, sau đó một vị Đạo sư tên là Sumana xuất hiện.

Tassāpi tayo sāvakasannipātā.

He also had three assemblies of disciples.

Vị ấy cũng có ba cuộc hội chúng Thanh văn.

Paṭhamasannipāte koṭisatasahassabhikkhū ahesuṃ.

In the first assembly, there were one hundred thousand million bhikkhus.

Trong cuộc hội chúng đầu tiên có một trăm ngàn (koṭisatasahassa) Tỳ khưu.

Dutiye kañcanapabbatamhi navutikoṭisahassāni, tatiye asītikoṭisahassāni.

In the second, on the Golden Mountain, there were ninety million, and in the third, eighty million.

Trong cuộc hội chúng thứ hai, tại núi Kañcana, có chín mươi ngàn (navutikoṭi) Tỳ khưu, và trong cuộc hội chúng thứ ba có tám mươi ngàn (asītikoṭi) Tỳ khưu.

Tadā mahāsatto atulo nāma nāgarājā ahosi mahiddhiko mahānubhāvo, so ‘‘buddho uppanno’’ti sutvā ñātisaṅghaparivuto nāgabhavanā nikkhamitvā koṭisatasahassabhikkhuparivārassa tassa bhagavato dibbatūriyehi upahāraṃ kārāpetvā mahādānaṃ pavattetvā paccekaṃ dussayugāni datvā saraṇesu patiṭṭhāsi.

At that time, the Great Being was a Nāga king named Atula, mighty and powerful. Hearing that "a Buddha has arisen," he came forth from the nāga realm, surrounded by his relatives, and caused divine music to be offered to that Blessed One, who was surrounded by one hundred thousand million bhikkhus. He then held a great alms-giving, gave a pair of robes to each, and became established in the refuges.

Lúc bấy giờ, vị Đại Bồ tát là một vị vua Nāga tên Atula, có đại thần thông và đại uy lực. Nghe nói “Đức Phật đã xuất hiện”, Ngài cùng với quyến thuộc Nāga rời khỏi cung điện Nāga, dâng cúng bằng các nhạc khí trời cho Đức Thế Tôn được một trăm ngàn (koṭisatasahassa) Tỳ khưu vây quanh, tổ chức một đại lễ cúng dường, dâng cúng mỗi vị một đôi y (dussayuga) và an trú vào các Tam quy.

Sopi naṃ satthā ‘‘anāgate buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

That Teacher also declared to him, "You will be a Buddha in the future."

Vị Đạo sư ấy cũng đã thọ ký cho Ngài rằng: “Trong tương lai, ngươi sẽ trở thành một vị Phật.”

714

Tassa bhagavato nagaraṃ mekhalaṃ nāma ahosi, sudatto nāma rājā pitā, sirimā nāma mātā, saraṇo ca bhāvitatto ca dve aggasāvakā, udeno nāma upaṭṭhāko, soṇā ca upasoṇā ca dve aggasāvikā, nāgarukkhova bodhi, navutihatthubbedhaṃ sarīraṃ, navutiyeva vassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosīti.

The city of that Blessed One was named Mekhalā. His father was King Sudatta, and his mother was named Sirimā. Saraṇa and Bhāvitatta were the two chief disciples, Udena was the attendant, Soṇā and Upasoṇā were the two chief female disciples. The Bodhi tree was indeed the Nāga-tree, his body was ninety cubits tall, and his lifespan was ninety thousand years.

Thành phố của Đức Thế Tôn ấy là Mekhala. Phụ vương là vua Sudatta, mẫu hậu là Sirimā. Hai vị Thượng thủ Thanh văn là Saraṇa và Bhāvitatta; thị giả là Udena; hai vị Thượng thủ Thanh văn Ni là Soṇā và Upasoṇā. Cây Bồ đề là cây Nāga (Nāgarukkha). Thân Ngài cao chín mươi cubit, tuổi thọ là chín mươi ngàn năm.

715

Tassa aparabhāge revato nāma satthā udapādi.

After him, a Teacher named Revata arose.

Sau đó, một vị Đạo sư tên là Revata xuất hiện.

Tassāpi tayo sāvakasannipātā ahesuṃ, paṭhamasannipāte gaṇanā nāma natthi, dutiye koṭisatasahassabhikkhū ahesuṃ, tathā tatiye.

He also had three assemblies of disciples. In the first assembly, the number was immeasurable; in the second, there were one hundred thousand million bhikkhus; and likewise in the third.

Vị ấy cũng có ba cuộc hội chúng Thanh văn. Trong cuộc hội chúng đầu tiên, số lượng không thể đếm được; trong cuộc hội chúng thứ hai có một trăm ngàn (koṭisatasahassa) Tỳ khưu; và trong cuộc hội chúng thứ ba cũng vậy.

Tadā bodhisatto atidevo nāma brāhmaṇo hutvā satthu dhammadesanaṃ sutvā saraṇesu patiṭṭhāya sirasmiṃ añjaliṃ ṭhapetvā tassa satthuno kilesappahāne vaṇṇaṃ vatvā uttarāsaṅgena pūjamakāsi.

At that time, the Bodhisatta, being a brahmin named Atideva, heard the Teacher's Dhamma discourse. Becoming established in the refuges, he placed his joined hands on his head, praised that Teacher for the abandonment of defilements, and made an offering with his outer robe.

Lúc bấy giờ, vị Bồ tát là một Bà la môn tên Atideva. Nghe pháp thoại của Đức Đạo sư, Ngài an trú vào các Tam quy, chắp tay lên đầu, tán thán công đức diệt trừ phiền não của Đức Đạo sư ấy, và cúng dường bằng y thượng (uttarāsaṅga).

Sopi naṃ ‘‘buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

That Teacher also declared to him, "You will be a Buddha."

Vị ấy cũng đã thọ ký cho Ngài rằng: “Ngươi sẽ trở thành một vị Phật.”

716

Tassa pana bhagavato nagaraṃ sudhaññavatī nāma ahosi, pitā vipulo nāma khattiyo, mātāpi vipulā nāma, varuṇo ca brahmadevo ca dve aggasāvakā, sambhavo nāma upaṭṭhāko, bhaddā ca subhaddā ca dve aggasāvikā, nāgarukkhova bodhi, sarīraṃ asītihatthubbedhaṃ ahosi, āyu saṭṭhivassasahassānīti.

The city of that Blessed One was named Sudhaññavatī. His father was a Khattiya named Vipula, and his mother was also named Vipulā. Varuṇa and Brahmadeva were the two chief disciples, Sambhava was the attendant, Bhaddā and Subhaddā were the two chief female disciples. The Bodhi tree was indeed the Nāga-tree, his body was eighty cubits tall, and his lifespan was sixty thousand years.

Thành phố của Đức Thế Tôn ấy là Sudhaññavatī. Phụ vương là vị vua Sát đế lỵ (khattiya) tên Vipula, mẫu hậu là Vipulā. Hai vị Thượng thủ Thanh văn là Varuṇa và Brahmadeva; thị giả là Sambhava; hai vị Thượng thủ Thanh văn Ni là Bhaddā và Subhaddā. Cây Bồ đề là cây Nāga (Nāgarukkha). Thân Ngài cao tám mươi cubit, tuổi thọ là sáu mươi ngàn năm.

717

Tassa aparabhāge sobhito nāma satthā udapādi.

After him, a Teacher named Sobhita arose.

Sau đó, một vị Đạo sư tên là Sobhita xuất hiện.

Tassāpi tayo sāvakasannipātā, paṭhamasannipāte koṭisatabhikkhū ahesuṃ, dutiye navutikoṭiyo, tatiye asītikoṭiyo.

He also had three assemblies of disciples. In the first assembly, there were one hundred million bhikkhus; in the second, ninety million; and in the third, eighty million.

Vị ấy cũng có ba cuộc hội chúng Thanh văn. Trong cuộc hội chúng đầu tiên có một trăm ngàn (koṭisata) Tỳ khưu; trong cuộc hội chúng thứ hai có chín mươi ngàn (navutikoṭi) Tỳ khưu; và trong cuộc hội chúng thứ ba có tám mươi ngàn (asītikoṭi) Tỳ khưu.

Tadā bodhisatto ajito nāma brāhmaṇo hutvā satthu dhammadesanaṃ sutvā saraṇesu patiṭṭhāya buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ adāsi.

At that time, the Bodhisatta, being a brahmin named Ajita, heard the Teacher's Dhamma discourse, became established in the refuges, and gave a great alms-offering to the Sangha of bhikkhus headed by the Buddha.

Lúc bấy giờ, vị Bồ tát là một Bà la môn tên Ajita. Nghe pháp thoại của Đức Đạo sư, Ngài an trú vào các Tam quy, và dâng cúng đại thí cho Tăng chúng do Đức Phật dẫn đầu.

Sopi naṃ ‘‘buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

That Teacher also declared to him, "You will be a Buddha."

Vị ấy cũng đã thọ ký cho Ngài rằng: “Ngươi sẽ trở thành một vị Phật.”

718

Tassa pana bhagavato nagaraṃ sudhammaṃ nāma ahosi, pitā sudhammo nāma rājā, mātāpi sudhammā nāma, asamo ca sunetto ca dve aggasāvakā, anomo nāma upaṭṭhāko, nakulā ca sujātā ca dve aggasāvikā, nāgarukkhova bodhi, aṭṭhapaṇṇāsahatthubbedhaṃ sarīraṃ ahosi, navuti vassasahassāni āyuppamāṇanti.

The city of that Blessed One was named Sudhamma. His father was King Sudhamma, and his mother was also named Sudhammā. Asama and Sunetta were the two chief disciples, Anoma was the attendant, Nakulā and Sujātā were the two chief female disciples. The Bodhi tree was indeed the Nāga-tree, his body was fifty-eight cubits tall, and his lifespan was ninety thousand years.

Thành phố của Đức Thế Tôn ấy là Sudhamma. Phụ vương là vua Sudhamma, mẫu hậu là Sudhammā. Hai vị Thượng thủ Thanh văn là Asama và Sunetta; thị giả là Anoma; hai vị Thượng thủ Thanh văn Ni là Nakulā và Sujātā. Cây Bồ đề là cây Nāga (Nāgarukkha). Thân Ngài cao năm mươi tám cubit, tuổi thọ là chín mươi ngàn năm.

719

Tassa aparabhāge ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ atikkamitvā ekasmiṃyeva kappe tayo buddhā nibbattiṃsu anomadassī, padumo, nāradoti.

After him, passing one incalculable aeon, in one and the same aeon, three Buddhas arose: Anomadassī, Paduma, and Nārada.

Sau đó, vượt qua một a-tăng-kỳ (asaṅkhyeyya), trong cùng một kiếp (kappa), ba vị Phật đã xuất hiện: Anomadassī, Paduma, và Nārada.

Anomadassissa bhagavato tayo sāvakasannipātā, paṭhame aṭṭha bhikkhusatasahassāni ahesuṃ, dutiye satta, tatiye cha tadā bodhisatto eko yakkhasenāpati ahosi mahiddhiko mahānubhāvo anekakoṭisatasahassānaṃ yakkhānaṃ adhipati.

The Blessed One Anomadassī had three assemblies of disciples. In the first, there were eight hundred thousand bhikkhus; in the second, seven hundred thousand; in the third, six hundred thousand. At that time, the Bodhisatta was a Yakkha-senāpati (general of yakkhas), mighty and powerful, the chief of many hundreds of thousands of millions of yakkhas.

Đức Thế Tôn Anomadassī có ba cuộc hội chúng Thanh văn. Trong cuộc hội chúng đầu tiên có tám trăm ngàn (aṭṭha bhikkhusatasahassāni) Tỳ khưu; trong cuộc hội chúng thứ hai có bảy trăm ngàn (satta) Tỳ khưu; trong cuộc hội chúng thứ ba có sáu trăm ngàn (cha) Tỳ khưu. Lúc bấy giờ, vị Bồ tát là một Tổng tư lệnh Dạ xoa (yakkhasenāpati) có đại thần thông, đại uy lực, là thủ lĩnh của hàng trăm ngàn vạn (anekakoṭisatasahassānaṃ) Dạ xoa.

So ‘‘buddho uppanno’’ti sutvā āgantvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ adāsi.

Hearing that "a Buddha has arisen," he came and gave a great alms-offering to the Sangha of bhikkhus headed by the Buddha.

Nghe nói “Đức Phật đã xuất hiện”, Ngài đến và dâng cúng đại thí cho Tăng chúng do Đức Phật dẫn đầu.

Satthāpi naṃ ‘‘anāgate buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

The Teacher also declared to him, "You will be a Buddha in the future."

Đức Đạo sư cũng đã thọ ký cho Ngài rằng: “Trong tương lai, ngươi sẽ trở thành một vị Phật.”

720

Anomadassissa pana bhagavato candavatī nāma nagaraṃ ahosi, yasavā nāma rājā pitā, yasodharā nāma mātā, nisabho ca anomo ca dve aggasāvakā, varuṇo nāma upaṭṭhāko, sundarī ca sumanā ca dve aggasāvikā, ajjunarukkho bodhi, sarīraṃ aṭṭhapaṇṇāsahatthubbedhaṃ ahosi, vassasatasahassaṃ āyūti.

Now, the city of the Blessed One Anomadassī was named Candavatī. His father was King Yasavā, and his mother was named Yasodharā. Nisabha and Anoma were the two chief disciples, Varuṇa was the attendant, Sundarī and Sumanā were the two chief female disciples. The Bodhi tree was the Arjuna-tree (Terminalia arjuna), his body was fifty-eight cubits tall, and his lifespan was one hundred thousand years.

Thành phố của Đức Thế Tôn Anomadassī là Candavatī. Phụ vương là vua Yasavā, mẫu hậu là Yasodharā. Hai vị Thượng thủ Thanh văn là Nisabha và Anoma; thị giả là Varuṇa; hai vị Thượng thủ Thanh văn Ni là Sundarī và Sumanā. Cây Bồ đề là cây Arjuna (Arjunarukkha). Thân Ngài cao năm mươi tám cubit, tuổi thọ là một trăm ngàn năm.

721

Tassa aparabhāge padumo nāma satthā udapādi.

After him, a Teacher named Paduma arose.

Sau đó, một vị Đạo sư tên là Paduma xuất hiện.

Tassāpi tayo sāvakasannipātā, paṭhamasannipāte koṭisatasahassabhikkhū ahesuṃ, dutiye tīṇisatasahassāni, tatiye agāmake araññe mahāvanasaṇḍavāsīnaṃ bhikkhūnaṃ dve satasahassāni.

He also had three assemblies of disciples. In the first assembly, there were one hundred thousand million bhikkhus; in the second, three hundred thousand; and in the third, two hundred thousand bhikkhus who lived in a great forest grove in a remote wilderness.

Vị ấy cũng có ba cuộc hội chúng Thanh văn. Trong cuộc hội chúng đầu tiên có một trăm ngàn (koṭisatasahassa) Tỳ khưu; trong cuộc hội chúng thứ hai có ba trăm ngàn (tīṇisatasahassāni) Tỳ khưu; trong cuộc hội chúng thứ ba có hai trăm ngàn (dve satasahassāni) Tỳ khưu trú ngụ trong rừng lớn, không có làng mạc.

Tadā tathāgate tasmiṃyeva vanasaṇḍe vasante bodhisatto sīho hutvā satthāraṃ nirodhasamāpattisamāpannaṃ disvā pasannacitto vanditvā padakkhiṇaṃ katvā pītisomanassajāto tikkhattuṃ sīhanādaṃ naditvā sattāhaṃ buddhārammaṇaṃ pītiṃavijahitvā pītisukheneva gocarāya apakkamitvā jīvitapariccāgaṃ katvā payirupāsamāno aṭṭhāsi.

At that time, when the Tathāgata was dwelling in that very forest grove, the Bodhisatta, being a lion, saw the Teacher absorbed in the attainment of cessation (nirodhasamāpatti). With a serene mind, he paid homage, circumambulated him, and filled with joy and happiness, roared a lion's roar three times. Not abandoning the joy with the Buddha as its object for seven days, he remained attending upon him, offering his life, without departing for food due to the pleasure of joy.

Lúc bấy giờ, khi Đức Như Lai đang trú ngụ trong cùng khu rừng ấy, vị Bồ tát là một con sư tử. Thấy Đức Đạo sư đang nhập Diệt tận định (nirodhasamāpatti), sư tử ấy với tâm hoan hỷ, đảnh lễ và đi nhiễu ba vòng, phát sinh hỷ lạc (pītisomanassa), rống lên ba tiếng sư tử hống, không rời bỏ niềm hỷ lạc lấy Đức Phật làm đối tượng trong bảy ngày, và với niềm hỷ lạc ấy, không rời đi tìm thức ăn, đã hiến dâng mạng sống và đứng hầu hạ.

Satthā sattāhaccayena nirodhā vuṭṭhito sīhaṃ oloketvā ‘‘bhikkhusaṅghepi cittaṃ pasādetvā saṅghaṃ vandissatī’’ti ‘‘bhikkhusaṅgho āgacchatū’’ti cintesi.

After seven days, the Teacher, emerging from cessation, looked at the lion and thought, "He will also purify his mind towards the Sangha of bhikkhus and pay homage to the Sangha." He then thought, "Let the Sangha of bhikkhus come."

Sau bảy ngày, Đức Đạo sư xuất khỏi Diệt tận định, nhìn sư tử và nghĩ: “Nó cũng sẽ làm cho tâm hoan hỷ đối với Tăng chúng và đảnh lễ Tăng chúng.” Ngài nghĩ: “Tăng chúng hãy đến đây.”

Bhikkhū tāvadeva āgamiṃsu.

Immediately, the bhikkhus arrived.

Các Tỳ khưu liền đến.

Sīho saṅghe cittaṃ pasādeti.

The lion purified his mind towards the Sangha.

Sư tử làm cho tâm hoan hỷ đối với Tăng chúng.

Satthā tassa mānasaṃ oloketvā ‘‘anāgate buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

The Teacher, perceiving his intention, declared, "You will be a Buddha in the future."

Đức Đạo sư nhìn tâm ý của sư tử và thọ ký rằng: “Trong tương lai, ngươi sẽ trở thành một vị Phật.”

722

Padumassa pana bhagavato campakaṃ nagaraṃ ahosi asamo nāma rājā pitā, mātā asamā nāma, sālo ca upasālo ca dve aggasāvakā, varuṇo nāma upaṭṭhāko, rāmā ca surāmā ca dve aggasāvikā, soṇarukkho nāma bodhi aṭṭhapaṇṇāsahatthubbedhaṃ sarīraṃ ahosi, āyu vassasatasahassanti.

Now, the city of the Blessed One Paduma was named Campaka. His father was King Asama, and his mother was named Asamā. Sāla and Upasāla were the two chief disciples, Varuṇa was the attendant, Rāmā and Surāmā were the two chief female disciples. The Bodhi tree was named Soṇa-tree (Cassia siamea), his body was fifty-eight cubits tall, and his lifespan was one hundred thousand years.

Thành phố của Đức Thế Tôn Paduma là Campaka. Phụ vương là vua Asama, mẫu hậu là Asamā. Hai vị Thượng thủ Thanh văn là Sāla và Upasāla; thị giả là Varuṇa; hai vị Thượng thủ Thanh văn Ni là Rāmā và Surāmā. Cây Bồ đề là cây Soṇa (Soṇarukkha). Thân Ngài cao năm mươi tám cubit, tuổi thọ là một trăm ngàn năm.

723

Tassa aparabhāge nārado nāma satthā udapādi.

After him, a Teacher named Nārada arose.

Sau đó, một vị Đạo sư tên là Nārada xuất hiện.

Tassāpi tayo sāvakasannipātā, paṭhamasannipāte koṭisatasahassabhikkhū ahesuṃ, dutiye navutikoṭisahassāni, tatiye asītikoṭisahassāni.

He also had three assemblies of disciples. In the first assembly, there were one hundred thousand million bhikkhus; in the second, ninety million; and in the third, eighty million.

Vị ấy cũng có ba cuộc hội chúng Thanh văn. Trong cuộc hội chúng đầu tiên có một trăm ngàn (koṭisatasahassa) Tỳ khưu; trong cuộc hội chúng thứ hai có chín mươi ngàn (navutikoṭisahassāni) Tỳ khưu; và trong cuộc hội chúng thứ ba có tám mươi ngàn (asītikoṭisahassāni) Tỳ khưu.

Tadā bodhisatto isipabbajjaṃ pabbajitvā pañcasu abhiññāsu, aṭṭhasu ca samāpattīsu ciṇṇavasī hutvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā lohitacandanena pūjamakāsi, sopi naṃ ‘‘anāgate buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

Then the Bodhisatta, having gone forth into the ascetic's life, and having become skilled in the five abhiññās and the eight attainments, gave a great offering to the Bhikkhu Saṅgha led by the Buddha, and offered veneration with red sandalwood. That Buddha (Nārada) also declared of him, "You will be a Buddha in the future."

Khi ấy, Bồ-tát đã xuất gia theo lối sống ẩn sĩ (isipabbajjaṃ), thành thạo năm thắng trí (abhiññā) và tám thiền chứng (samāpatti). Ngài đã cúng dường đại thí cho Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu, và đã cúng dường bằng gỗ chiên đàn đỏ. Đức Phật ấy cũng đã thọ ký cho ngài rằng: “Trong tương lai, ngươi sẽ thành Phật.”

724

Tassa pana bhagavato dhaññavatī nāma nagaraṃ ahosi, sudevo nāma khattiyo pitā, anomā nāma mātā, bhaddasālo ca jitamitto ca dve aggasāvakā, vāsiṭṭho nāma upaṭṭhāko, uttarā ca phaggunī ca dve aggasāvikā, mahāsoṇarukkho bodhi, sarīraṃ aṭṭhāsītihatthubbedhaṃ ahosi, navuti vassasahassāni āyūti.

Furthermore, that Exalted One's city was named Dhaññavatī. His father was a khattiya named Sudeva, and his mother was named Anomā. Bhaddasāla and Jitamitta were the two chief disciples, Vāsiṭṭha was the attendant, Uttarā and Phaggunī were the two chief female disciples. The great soṇa tree was his Bodhi tree. His body was eighty-eight cubits tall, and his lifespan was ninety thousand years.

Thành phố của Đức Thế Tôn ấy tên là Dhaññavatī, vua cha là Sudevo, mẹ là Anomā. Hai vị Thượng thủ đệ tử là Bhaddasālo và Jitamitto. Thị giả là Vāsiṭṭho. Hai vị Thượng thủ đệ tử nữ là Uttarā và Phaggunī. Cây Bồ-đề là cây Mahāsoṇa. Thân thể cao tám mươi tám cubit. Tuổi thọ là chín mươi ngàn năm.

725

Nāradabuddhassa pana aparabhāge ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ atikkamitvā ito satasahassakappamatthake ekasmiṃ kappe ekova padumuttaro nāma buddho udapādi.

After the Buddha Nārada, having passed one asaṅkheyya and at the end of one hundred thousand aeons from now, in one aeon, only one Buddha, Padumuttara, arose.

Sau Đức Phật Nārada, trải qua một A-tăng-kỳ, vào một kiếp duy nhất trong một trăm ngàn kiếp từ nay, chỉ có một Đức Phật tên là Padumuttaro xuất hiện.

Tassāpi tayo sāvakasannipātā, paṭhamasannipāte koṭisatasahassabhikkhū ahesuṃ, dutiye vebhārapabbate navutikoṭisahassāni, tatiye asītikoṭisahassāni.

He also had three assemblies of disciples. In the first assembly, there were one hundred thousand million bhikkhus. In the second, on Vephāra mountain, there were ninety hundred thousand million, and in the third, eighty hundred thousand million.

Đức Phật ấy cũng có ba cuộc hội chúng Thanh văn. Trong cuộc hội chúng đầu tiên có một trăm ngàn ức Tỳ-kheo. Trong cuộc thứ hai, tại núi Vebhāra, có chín mươi ngàn ức. Trong cuộc thứ ba có tám mươi ngàn ức.

Tadā bodhisatto jaṭilo nāma mahāraṭṭhiyo hutvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa sacīvaraṃ dānaṃ adāsi.

At that time, the Bodhisatta, having been a great financier named Jaṭila, gave an offering with robes to the Bhikkhu Saṅgha led by the Buddha.

Khi ấy, Bồ-tát là một đại gia chủ tên là Jaṭilo, đã cúng dường y phục cho Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu.

Sopi naṃ ‘‘anāgate buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

That Buddha also declared of him, "You will be a Buddha in the future."

Đức Phật ấy cũng đã thọ ký cho ngài rằng: “Trong tương lai, ngươi sẽ thành Phật.”

Padumuttarassa pana bhagavato kāle titthiyā nāma nāhesuṃ sabbe devamanussā buddhameva saraṇamakaṃsu.

During the time of the Exalted One Padumuttara, there were no heretics; all devas and humans took refuge in the Buddha alone.

Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttaro, không có ngoại đạo, tất cả chư thiên và loài người đều quy y Đức Phật.

726

Tassa nagaraṃ haṃsavatī nāma ahosi, pitā ānando nāma khattiyo, mātā sujātā nāma, devalo ca sujāto ca dve aggasāvakā sumano nāma upaṭṭhāko, amitā ca asamā ca dve aggasāvikā, salalarukkho bodhi, sarīraṃ aṭṭhāsītihatthubbedhaṃ ahosi, sarīrappabhā samantato dvādasa yojanāni gaṇhi vassasatasahassaṃ āyūti.

His city was named Haṃsavatī. His father was a khattiya named Ānanda, and his mother was named Sujātā. Devala and Sujāta were the two chief disciples, Sumana was the attendant, Amitā and Asamā were the two chief female disciples. The salala tree was his Bodhi tree. His body was eighty-eight cubits tall, and his bodily radiance extended twelve yojanas all around. His lifespan was one hundred thousand years.

Thành phố của Đức Thế Tôn ấy tên là Haṃsavatī. Vua cha là ānando, mẹ là Sujātā. Hai vị Thượng thủ đệ tử là Devalo và Sujāto. Thị giả là Sumano. Hai vị Thượng thủ đệ tử nữ là Amitā và Asamā. Cây Bồ-đề là cây Salala. Thân thể cao tám mươi tám cubit. Hào quang thân thể tỏa khắp mười hai dojana xung quanh. Tuổi thọ là một trăm ngàn năm.

727

Tassa aparabhāge sattatikappasahassāni atikkamitvā ito tiṃsakappasahassamatthake sumedho ca sujāto cāti ekasmiṃ kappe dve buddhā nibbattiṃsu.

After him, having passed seventy thousand aeons, at the end of thirty thousand aeons from now, in one aeon, two Buddhas, Sumedha and Sujāta, arose.

Sau Đức Phật ấy, trải qua bảy mươi ngàn kiếp, vào ba mươi ngàn kiếp từ nay, trong một kiếp có hai Đức Phật xuất hiện là Sumedho và Sujāto.

Sumedhassāpi tayo sāvakasannipātā, paṭhamasannipāte sudassananagare koṭisatakhīṇāsavā ahesuṃ, dutiye navutikoṭiyo, tatiye asītikoṭiyo.

Sumedha also had three assemblies of disciples. In the first assembly in Sudassana city, there were one hundred crore Arahants. In the second, ninety crore, and in the third, eighty crore.

Đức Phật Sumedho cũng có ba cuộc hội chúng Thanh văn. Trong cuộc hội chúng đầu tiên tại thành Sudassana, có một trăm ức Tỳ-kheo đã đoạn tận lậu hoặc. Trong cuộc thứ hai có chín mươi ức. Trong cuộc thứ ba có tám mươi ức.

Tadā bodhisatto uttaro nāma brāhmaṇamāṇavo hutvā nidahitvā ṭhapitaṃyeva asītikoṭidhanaṃ vissajjetvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā dhammaṃ sutvā saraṇesu patiṭṭhāya nikkhamitvā pabbaji.

At that time, the Bodhisatta, having been a brahmin youth named Uttara, disbursed eighty crore of wealth that had been stored up, gave a great offering to the Bhikkhu Saṅgha led by the Buddha, listened to the Dhamma, established himself in the refuges, and then went forth from the household life.

Khi ấy, Bồ-tát là một Bà-la-môn trẻ tuổi tên là Uttaro, đã dùng tám mươi ức tài sản đã chôn giấu, cúng dường đại thí cho Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu, nghe pháp, an trú vào các giới và quy y, rồi xuất gia.

Sopi naṃ ‘‘anāgate buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

That Buddha also declared of him, "You will be a Buddha in the future."

Đức Phật ấy cũng đã thọ ký cho ngài rằng: “Trong tương lai, ngươi sẽ thành Phật.”

728

Sumedhassa bhagavato sudassanaṃ nāma nagaraṃ ahosi, sudatto nāma rājā pitā, mātāpi sudattā nāma, saraṇo ca sabbakāmo ca dve aggasāvakā, sāgaro nāma upaṭṭhāko, rāmā ca surāmā ca dve aggasāvikā, mahānīparukkho bodhi, sarīraṃ aṭṭhāsītihatthubbedhaṃ ahosi, āyu navuti vassasahassānīti.

The city of the Exalted One Sumedha was named Sudassana. His father was a king named Sudatta, and his mother was also named Sudattā. Saraṇa and Sabbakāma were the two chief disciples, Sāgara was the attendant, Rāmā and Surāmā were the two chief female disciples. The great nīpa tree was his Bodhi tree. His body was eighty-eight cubits tall, and his lifespan was ninety thousand years.

Thành phố của Đức Thế Tôn Sumedho tên là Sudassana. Vua cha là Sudatto, mẹ cũng tên là Sudattā. Hai vị Thượng thủ đệ tử là Saraṇo và Sabbakāmo. Thị giả là Sāgaro. Hai vị Thượng thủ đệ tử nữ là Rāmā và Surāmā. Cây Bồ-đề là cây Mahānīpa. Thân thể cao tám mươi tám cubit. Tuổi thọ là chín mươi ngàn năm.

729

Tassa aparabhāge sujāto nāma satthā udapādi.

After him, the Teacher named Sujāta arose.

Sau Đức Phật ấy, Đức Đạo Sư tên là Sujāto xuất hiện.

Tassāpi tayo sāvakasannipātā, paṭhamasannipāte saṭṭhibhikkhusatasahassāni ahesuṃ, dutiye paññāsaṃ, tatiye cattālīsaṃ.

He also had three assemblies of disciples. In the first assembly, there were sixty hundred thousand bhikkhus. In the second, fifty hundred thousand, and in the third, forty hundred thousand.

Đức Phật ấy cũng có ba cuộc hội chúng Thanh văn. Trong cuộc hội chúng đầu tiên có sáu trăm ngàn Tỳ-kheo. Trong cuộc thứ hai có năm trăm ngàn. Trong cuộc thứ ba có bốn trăm ngàn.

Tadā bodhisatto cakkavattirājā hutvā ‘‘buddho uppanno’’ti sutvā upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa saddhiṃ sattahi ratanehi catumahādīparajjaṃ datvā satthu santike pabbaji.

At that time, the Bodhisatta, having been a universal monarch, upon hearing, "A Buddha has arisen," approached him, listened to the Dhamma, and gave the rule of the four great continents along with the seven jewels to the Bhikkhu Saṅgha led by the Buddha, and then went forth at the Teacher's presence.

Khi ấy, Bồ-tát là một Chuyển Luân Vương, nghe nói: “Đức Phật đã xuất hiện,” liền đến gần, nghe pháp, rồi cùng với bảy báu và Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu, đã cúng dường vương quốc bốn đại châu, rồi xuất gia dưới sự chỉ dạy của Đức Đạo Sư.

Sakalaraṭṭhavāsino raṭṭhuppādaṃ gahetvā ārāmikakiccaṃ sādhentā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa niccaṃ mahādānaṃ adaṃsu.

All the inhabitants of the country, taking the country's produce, fulfilled the duties of park-keepers, and continually gave great offerings to the Bhikkhu Saṅgha led by the Buddha.

Tất cả cư dân trong vương quốc đã thu thuế của vương quốc, thực hiện công việc của người giữ vườn, và luôn cúng dường đại thí cho Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu.

Sopi naṃ satthā byākāsi.

That Teacher also declared of him.

Đức Đạo Sư ấy cũng đã thọ ký cho ngài.

730

Tassa bhagavato nagaraṃ sumaṅgalaṃ nāma ahosi, uggato nāma rājā pitā, pabhāvatī nāma mātā, sudassano ca sudevo ca dve aggasāvakā, nārado nāma upaṭṭhāko, nāgā ca nāgasamālā ca dve aggasāvikā, mahāveḷurukkho bodhi, so kira mandacchiddo ghanakkhandho upariniggatāhi mahāsākhāhi morapiñchakalāpo viya virocittha.

The city of that Exalted One was named Sumaṅgala. His father was a king named Uggata, and his mother was named Prabhāvatī. Sudassana and Sudeva were the two chief disciples, Nārada was the attendant, Nāgā and Nāgasamālā were the two chief female disciples. The great veḷu tree was his Bodhi tree. It was said to be narrow-holed and dense-trunked, shining like a peacock's tail with its large branches emerging upwards.

Thành phố của Đức Thế Tôn ấy tên là Sumaṅgalaṃ. Vua cha là Uggato, mẹ là Prabhāvatī. Hai vị Thượng thủ đệ tử là Sudassano và Sudevo. Thị giả là Nārado. Hai vị Thượng thủ đệ tử nữ là Nāgā và Nāgasamālā. Cây Bồ-đề là cây Mahāveḷu. Nghe nói, cây ấy có một cái lỗ nhỏ, thân cây rắn chắc, và với những cành lớn vươn lên cao, nó tỏa sáng như một chùm lông công.

Tassa bhagavato sarīraṃ paṇṇāsahatthubbedhaṃ ahosi, āyu navutivassasahassānīti.

That Exalted One's body was fifty cubits tall, and his lifespan was ninety thousand years.

Thân thể của Đức Thế Tôn ấy cao năm mươi cubit. Tuổi thọ là chín mươi ngàn năm.

731

Tassa aparabhāge ito aṭṭhārasakappasatamatthake ekasmiṃ kappe piyadassī, atthadassī, dhammadassīti tayo buddhā nibbattiṃsu.

After him, at the end of one hundred and eighteen aeons from now, in one aeon, three Buddhas arose: Piyadassī, Atthadassī, and Dhammadassī.

Sau Đức Phật ấy, vào một trăm mười tám kiếp từ nay, trong một kiếp có ba Đức Phật xuất hiện là Piyadassī, Atthadassī, Dhammadassī.

Piyadassissāpi tayo sāvakasannipātā.

Piyadassī also had three assemblies of disciples.

Đức Phật Piyadassī cũng có ba cuộc hội chúng Thanh văn.

Paṭhame koṭisatasahassabhikkhū ahesuṃ, dutiye navutikoṭiyo, tatiye asītikoṭiyo.

In the first, there were one hundred thousand million bhikkhus. In the second, ninety crore, and in the third, eighty crore.

Trong cuộc đầu tiên có một trăm ngàn ức Tỳ-kheo. Trong cuộc thứ hai có chín mươi ức. Trong cuộc thứ ba có tám mươi ức.

Tadā bodhisatto kassapo nāma māṇavo tiṇṇaṃ vedānaṃ pāraṅgato hutvā satthu dhammadesanaṃ sutvā koṭisatasahassadhanapariccāgena saṅghārāmaṃ kāretvā saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhāsi.

At that time, the Bodhisatta, having been a brahmin youth named Kassapa, who had mastered the three Vedas, listened to the Teacher's Dhamma discourse, built a Saṅgha monastery by sacrificing one hundred thousand million wealth, and established himself in the refuges and precepts.

Khi ấy, Bồ-tát là một thanh niên Bà-la-môn tên là Kassapo, đã thông thạo ba kinh Veda, nghe pháp của Đức Đạo Sư, đã xây dựng một Tăng xá với sự bố thí một trăm ngàn ức tài sản, và đã an trú vào các giới và quy y.

Atha naṃ satthā ‘‘aṭṭhārasakappasataccayena buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

Then the Teacher declared of him, "You will be a Buddha after one hundred and eighteen aeons."

Rồi Đức Đạo Sư đã thọ ký cho ngài rằng: “Sau một trăm mười tám kiếp, ngươi sẽ thành Phật.”

732

Tassa bhagavato anomaṃ nāma nagaraṃ ahosi, pitā sudinno nāma rājā, mātā candā nāma, pālito ca sabbadassī ca dve aggasāvakā, sobhito nāma upaṭṭhāko, sujātā ca dhammadinnā ca dve aggasāvikā, piyaṅgurukkho bodhi, sarīraṃ asītihatthubbedhaṃ ahosi, navutivassasahassāni āyūti.

The city of that Exalted One was named Anoma. His father was a king named Sudinna, and his mother was named Candā. Pālita and Sabbadassī were the two chief disciples, Sobhita was the attendant, Sujātā and Dhammadinnā were the two chief female disciples. The piyaṅgu tree was his Bodhi tree. His body was eighty cubits tall, and his lifespan was ninety thousand years.

Thành phố của Đức Thế Tôn ấy tên là Anomaṃ. Vua cha là Sudinno, mẹ là Candā. Hai vị Thượng thủ đệ tử là Pālito và Sabbadassī. Thị giả là Sobhito. Hai vị Thượng thủ đệ tử nữ là Sujātā và Dhammadinnā. Cây Bồ-đề là cây Piyaṅgu. Thân thể cao tám mươi cubit. Tuổi thọ là chín mươi ngàn năm.

733

Tassa aparabhāge atthadassī nāma bhagavā udapādi.

After him, the Exalted One named Atthadassī arose.

Sau Đức Phật ấy, Đức Thế Tôn tên là Atthadassī xuất hiện.

Tassāpi tayo sāvakasannipātā.

He also had three assemblies of disciples.

Đức Phật ấy cũng có ba cuộc hội chúng Thanh văn.

Paṭhame aṭṭhanavutibhikkhusatasahassāni ahesuṃ, dutiye aṭṭhāsītisahassāni, tathā tatiye.

In the first, there were ninety-eight hundred thousand million bhikkhus. In the second, eighty-eight hundred thousand, and likewise in the third.

Trong cuộc đầu tiên có chín mươi tám triệu Tỳ-kheo. Trong cuộc thứ hai có tám mươi tám triệu. Và trong cuộc thứ ba cũng vậy.

Tadā bodhisatto susīmo nāma mahiddhiko tāpaso hutvā devalokato mandāravapupphacchattaṃ āharitvā satthāraṃ pūjesi.

At that time, the Bodhisatta, having been a great psychic ascetic named Susīma, brought a mandārava flower canopy from the deva realm and venerated the Teacher.

Khi ấy, Bồ-tát là một ẩn sĩ có đại thần thông tên là Susīmo, đã mang một chiếc lọng hoa Mālārava từ cõi trời xuống để cúng dường Đức Đạo Sư.

Sopi naṃ satthā byākāsi.

That Teacher also declared of him.

Đức Đạo Sư ấy cũng đã thọ ký cho ngài.

734

Tassa bhagavato sobhaṇaṃ nāma nagaraṃ ahosi, sāgaro nāma rājā pitā, sudassanā nāma mātā, santo ca upasanto ca dve aggasāvakā, abhayo nāma upaṭṭhāko, dhammā ca sudhammā ca dve aggasāvikā, campakarukkho bodhi, sarīraṃ asītihatthubbedhaṃ ahosi, sarīrappabhā samantato sabbakālaṃ yojanamattaṃ pharitvā aṭṭhāsi, āyu vassasatasahassanti.

The city of that Exalted One was named Sobhaṇa. His father was a king named Sāgara, and his mother was named Sudassanā. Santa and Upasanta were the two chief disciples, Abhaya was the attendant, Dhammā and Sudhammā were the two chief female disciples. The campaka tree was his Bodhi tree. His body was eighty cubits tall, and his bodily radiance constantly spread for one yojana all around. His lifespan was one hundred thousand years.

Thành phố của Đức Thế Tôn ấy tên là Sobhaṇaṃ. Vua cha là Sāgaro, mẹ là Sudassanā. Hai vị Thượng thủ đệ tử là Santo và Upasanto. Thị giả là Abhayo. Hai vị Thượng thủ đệ tử nữ là Dhammā và Sudhammā. Cây Bồ-đề là cây Campaka. Thân thể cao tám mươi cubit. Hào quang thân thể tỏa khắp một dojana xung quanh vào mọi lúc. Tuổi thọ là một trăm ngàn năm.

735

Tassa aparabhāge dhammadassī nāma satthā udapādi.

After him, the Teacher named Dhammadassī arose.

Sau Đức Phật ấy, Đức Đạo Sư tên là Dhammadassī xuất hiện.

Tassāpi tayo sāvakasannipātā.

He also had three assemblies of disciples.

Đức Phật ấy cũng có ba cuộc hội chúng Thanh văn.

Paṭhamasannipāte koṭisatabhikkhū ahesuṃ, dutiye navutikoṭiyo, tatiye asītikoṭiyo.

In the first assembly, there were one hundred crore bhikkhus. In the second, ninety crore, and in the third, eighty crore.

Trong cuộc hội chúng đầu tiên có một trăm ức Tỳ-kheo. Trong cuộc thứ hai có chín mươi ức. Trong cuộc thứ ba có tám mươi ức.

Tadā bodhisatto sakko devarājā hutvā dibbagandhapupphehi ca dibbatūriyehi ca pūjamakāsi.

At that time, the Bodhisatta, having been Sakko, the king of devas, made veneration with divine fragrant flowers and divine musical instruments.

Khi ấy, Bồ-tát là Đế Thích Thiên Vương (Sakko devarājā), đã cúng dường bằng hương hoa cõi trời và nhạc khí cõi trời.

Sopi naṃ satthā byākāsi.

That Teacher also declared of him.

Đức Đạo Sư ấy cũng đã thọ ký cho ngài.

736

Tassa bhagavato saraṇaṃ nāma nagaraṃ ahosi, pitā saraṇo nāma rājā, mātā sunandā nāma, padumo ca phussadevo ca dve aggasāvakā, sunetto nāma upaṭṭhāko, khemā ca sabbanāmā ca dve aggasāvikā, rattaṅkurarukkho bodhi, ‘‘kakudharukkho’’tipi ‘‘bimbijālo’’tipi vuccati sarīraṃ panassa asītihatthubbedhaṃ ahosi, vassasatasahassaṃ āyūti.

The city of that Fortunate One was named Saraṇa. His father was King Saraṇa, and his mother was Sunandā. His two chief disciples were Paduma and Phussadeva. His attendant was named Sunetta. His two chief female disciples were Khemā and Sabbanāmā. The Bodhi tree was the rattaṅkura tree, also called 'kakudha tree' or 'bimbijāla'. His body was eighty cubits tall, and his lifespan was one hundred thousand years.

Thành của Đức Thế Tôn ấy tên là Saraṇa; cha là vua tên Saraṇa, mẹ là Sunandā; hai vị Thượng Thủ Thinh Văn là Paduma và Phussadeva; thị giả tên Sunetta; hai vị Thượng Thủ Thinh Văn nữ là Khemā và Sabba; cây Bồ đề là cây Rattaṅkura (cũng được gọi là Kakudha hay Bimbijāla); thân của Ngài cao 80 cubit; tuổi thọ là 100.000 năm.

737

Tassa aparabhāge ito catunavutikappamatthake ekasmiṃ kappe ekova siddhattho nāma buddho udapādi.

After him, at the end of ninety-four aeons from now, in one aeon, a single Buddha named Siddhattha arose.

Sau đó, cách đây 94 đại kiếp, trong một kiếp, chỉ có một Đức Phật tên là Siddhattha xuất hiện.

Tassāpi tayo sāvakasannipātā.

He also had three assemblies of disciples.

Đức Phật ấy cũng có ba cuộc hội họp của các đệ tử.

Paṭhamasannipāte koṭisatasahassabhikkhū ahesuṃ, dutiye navutikoṭiyo tatiye asītikoṭiyo.

In the first assembly, there were one hundred thousand million bhikkhus, in the second, ninety million, and in the third, eighty million.

Trong cuộc hội họp đầu tiên có 100.000.000 vị Tỳ-khưu, trong cuộc thứ hai có 90.000.000 vị, trong cuộc thứ ba có 80.000.000 vị.

Tadā bodhisatto uggatejo abhiññābalasampanno maṅgalo nāma tāpaso hutvā mahājambuphalaṃ āharitvā tathāgatassa adāsi.

At that time, the Bodhisatta, full of great splendor and endowed with supernormal powers, became an ascetic named Maṅgala and, bringing a great rose-apple fruit, offered it to the Tathāgata.

Khi ấy, Bồ-tát là một vị đạo sĩ tên Maṅgala, có oai lực lớn và đầy đủ thần thông, đã mang một quả jambu lớn đến dâng cúng cho Đức Như Lai.

Satthā taṃ phalaṃ paribhuñjitvā ‘‘catunavutikappamatthake buddho bhavissasī’’ti bodhisattaṃ byākāsi.

The Teacher, having consumed that fruit, declared to the Bodhisatta: "You will become a Buddha at the end of ninety-four aeons."

Đức Bổn Sư đã thọ dụng quả ấy và tuyên ký cho Bồ-tát rằng: “Ngươi sẽ thành Phật vào 94 đại kiếp sau.”

738

Tassa bhagavato nagaraṃ vebhāraṃ nāma ahosi, pitā jayaseno nāma rājā, mātā suphassā nāma, sambalo ca sumitto ca dve aggasāvakā, revato nāma upaṭṭhāko, sīvalā ca surāmā ca dve aggasāvikā, kaṇikārarukkho bodhi, sarīraṃ saṭṭhihatthubbedhaṃ ahosi, vassasatasahassaṃ āyūti.

The city of that Fortunate One was named Vebhāra. His father was King Jayasena, and his mother was Suphassā. His two chief disciples were Sambala and Sumitta. His attendant was named Revata. His two chief female disciples were Sīvalā and Surāmā. The Bodhi tree was the kaṇikārā tree. His body was sixty cubits tall, and his lifespan was one hundred thousand years.

Thành của Đức Thế Tôn ấy tên là Vebhāra; cha là vua tên Jayasena, mẹ là Suphassā; hai vị Thượng Thủ Thinh Văn là Sambala và Sumitta; thị giả tên Revata; hai vị Thượng Thủ Thinh Văn nữ là Sīvalā và Surāmā; cây Bồ đề là cây Kaṇikāra; thân của Ngài cao 60 cubit; tuổi thọ là 100.000 năm.

739

Tassa aparabhāge ito dvenavutikappamatthake tisso phussoti ekasmiṃ kappe dve buddhā nibbattiṃsu.

After him, at the end of ninety-two aeons from now, two Buddhas, Tissa and Phussa, arose in one aeon.

Sau đó, cách đây 92 đại kiếp, trong cùng một kiếp, hai Đức Phật tên là Tissa và Phussa đã xuất hiện.

Tissassa pana bhagavato tayo sāvakasannipātā.

Tissa Bhagavā also had three assemblies of disciples.

Đức Thế Tôn Tissa có ba cuộc hội họp của các đệ tử.

Paṭhamasannipāte bhikkhūnaṃ koṭisataṃ ahosi, dutiye navutikoṭiyo, tatiye asītikoṭiyo.

In the first assembly, there were one hundred million bhikkhus, in the second, ninety million, and in the third, eighty million.

Trong cuộc hội họp đầu tiên có 100.000.000 vị Tỳ-khưu, trong cuộc thứ hai có 90.000.000 vị, trong cuộc thứ ba có 80.000.000 vị.

Tadā bodhisatto mahābhogo mahāyaso sujāto nāma khattiyo hutvā isipabbajjaṃ pabbajitvā mahiddhikabhāvaṃ patvā ‘‘buddho uppanno’’ti sutvā dibbamandāravapadumapāricchattakapupphāni ādāya catuparisamajjhe gacchantaṃ tathāgataṃ pūjesi, ākāse pupphavitānaṃ hutvā aṭṭhāsi.

At that time, the Bodhisatta, being a rich and glorious khattiya named Sujāta, renounced the world as an ascetic (isi-pabbajjaṃ), attained great psychic power, and hearing, "A Buddha has arisen," he brought divine mandārava, paduma, and pāricchattaka flowers and worshipped the Tathāgata as he walked amidst the four assemblies, and a canopy of flowers remained suspended in the sky.

Khi ấy, Bồ-tát là một vị quý tộc tên Sujāta, có tài sản lớn và danh tiếng lớn, đã xuất gia làm ẩn sĩ, đạt được thần thông lớn, khi nghe tin “Đức Phật đã xuất hiện”, Ngài đã mang hoa mandārava, paduma và pāricchattaka từ cõi trời đến cúng dường Đức Như Lai đang đi giữa bốn chúng hội, và một tán hoa đã hiện ra trên hư không.

Sopi naṃ satthā ‘‘ito dvenavutikappamatthake buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

That Teacher also declared to him: "You will become a Buddha at the end of ninety-two aeons from now."

Đức Bổn Sư ấy cũng đã tuyên ký cho Ngài rằng: “Ngươi sẽ thành Phật vào 92 đại kiếp sau.”

740

Tassa bhagavato khemaṃ nāma nagaraṃ ahosi, pitā janasandho nāma khattiyo, mātā padumā nāma, brahmadevo ca udayo ca dve aggasāvakā samaṅgo nāma upaṭṭhāko, phussā ca sudattā ca dve aggasāvikā asanarukkho bodhi, sarīraṃ saṭṭhihatthubbedhaṃ ahosi, vassasatasahassaṃ āyūti.

The city of that Fortunate One was named Khema. His father was a khattiya named Janasandha, and his mother was Padumā. His two chief disciples were Brahmadeva and Udaya. His attendant was named Samaṅga. His two chief female disciples were Phussā and Sudattā. The Bodhi tree was the asana tree. His body was sixty cubits tall, and his lifespan was one hundred thousand years.

Thành của Đức Thế Tôn ấy tên là Khema; cha là quý tộc tên Janasandha, mẹ là Padumā; hai vị Thượng Thủ Thinh Văn là Brahmadeva và Udaya; thị giả tên Samaṅga; hai vị Thượng Thủ Thinh Văn nữ là Phussā và Sudattā; cây Bồ đề là cây Asana; thân của Ngài cao 60 cubit; tuổi thọ là 100.000 năm.

741

Tassa aparabhāge phusso nāma satthā udapādi.

After him, a Teacher named Phussa arose.

Sau đó, Đức Bổn Sư tên Phussa đã xuất hiện.

Tassāpi tayo sāvakasannipātā, paṭhamasannipāte saṭṭhi bhikkhusatasahassāni ahesuṃ, dutiye paṇṇāsa, tatiye dvattiṃsa.

He also had three assemblies of disciples. In the first assembly, there were sixty hundred thousand (six million) bhikkhus, in the second, fifty hundred thousand (five million), and in the third, thirty-two hundred thousand (three million two hundred thousand).

Đức Phật ấy cũng có ba cuộc hội họp của các đệ tử, trong cuộc hội họp đầu tiên có 6.000.000 vị Tỳ-khưu, trong cuộc thứ hai có 5.000.000 vị, trong cuộc thứ ba có 3.200.000 vị.

Tadā bodhisatto vijitāvī nāma khattiyo hutvā mahārajjaṃ pahāya satthu santike pabbajitvā tīṇi piṭakāni uggahetvā mahājanassa dhammakathaṃ kathesi.

At that time, the Bodhisatta, being a khattiya named Vijitāvī, renounced his great kingship and became a monk in the Teacher's presence, learned the three Piṭakas, and gave Dhamma talks to the great multitude.

Khi ấy, Bồ-tát là một vị quý tộc tên Vijitāvī, đã từ bỏ vương quyền lớn, xuất gia theo Đức Bổn Sư, học thuộc Tam Tạng và thuyết Pháp cho đại chúng.

Sīlapāramiñca pūresi.

He also fulfilled the pāramī of sīla.

Ngài cũng đã viên mãn Ba-la-mật về Giới.

Sopi naṃ ‘‘buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

That Teacher also declared to him: "You will become a Buddha."

Đức Phật ấy cũng đã tuyên ký cho Ngài rằng: “Ngươi sẽ thành Phật.”

742

Tassa bhagavato kāsi nāma nagaraṃ ahosi, jayaseno nāma rājā pitā, sirimā nāma mātā, surakkhito ca dhammaseno ca dve aggasāvakā, sabhiyo nāma upaṭṭhāko, cālā ca upacālā ca dve aggasāvikā, āmalakarukkho bodhi, sarīraṃ aṭṭhapaṇṇāsahatthubbedhaṃ ahosi, navuti vassasahassāni āyūti.

The city of that Fortunate One was named Kāsi. His father was King Jayasena, and his mother was Sirimā. His two chief disciples were Surakkhita and Dhammasena. His attendant was named Sabhiya. His two chief female disciples were Cālā and Upacālā. The Bodhi tree was the āmalaka tree. His body was fifty-eight cubits tall, and his lifespan was ninety thousand years.

Thành của Đức Thế Tôn ấy tên là Kāsi; cha là vua tên Jayasena, mẹ là Sirimā; hai vị Thượng Thủ Thinh Văn là Surakkhita và Dhammasena; thị giả tên Sabhiya; hai vị Thượng Thủ Thinh Văn nữ là Cālā và Upacālā; cây Bồ đề là cây Āmalaka; thân của Ngài cao 58 cubit; tuổi thọ là 90.000 năm.

743

Tassa aparabhāge ito ekanavutikappe vipassī nāma bhagavā udapādi.

After him, in the ninety-first aeon from now, the Fortunate One named Vipassī arose.

Sau đó, cách đây 91 đại kiếp, Đức Thế Tôn Vipassī đã xuất hiện.

Tassāpi tayo sāvakasannipātā, paṭhamasannipāte aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassāni ahesuṃ, dutiye ekasatasahassaṃ, tatiye asītisahassāni.

He also had three assemblies of disciples. In the first assembly, there were sixty-eight hundred thousand (six million eight hundred thousand) bhikkhus, in the second, one hundred thousand, and in the third, eighty thousand.

Đức Phật ấy cũng có ba cuộc hội họp của các đệ tử, trong cuộc hội họp đầu tiên có 6.800.000 vị Tỳ-khưu, trong cuộc thứ hai có 100.000 vị, trong cuộc thứ ba có 80.000 vị.

Tadā bodhisatto mahiddhiko mahānubhāvo atulo nāma nāgarājā hutvā sattaratanakhacitaṃ sovaṇṇamayaṃ mahāpīṭhaṃ bhagavato adāsi.

At that time, the Bodhisatta, being a nāga king named Atula, powerful and of great might, offered a great golden seat studded with seven jewels to the Fortunate One.

Khi ấy, Bồ-tát là một vị vua rồng tên Atula, có thần thông lớn và oai lực lớn, đã dâng cúng Đức Thế Tôn một ngai vàng lớn bằng vàng nạm bảy báu.

Sopi naṃ satthā ‘‘ito ekanavutikappe buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

That Teacher also declared to him: "You will become a Buddha in the ninety-first aeon from now."

Đức Bổn Sư ấy cũng đã tuyên ký cho Ngài rằng: “Ngươi sẽ thành Phật vào 91 đại kiếp sau.”

744

Tassa bhagavato bandhumatī nāma nagaraṃ ahosi, bandhumā nāma rājā pitā.

The city of that Fortunate One was named Bandhumatī. His father was King Bandhumā.

Thành của Đức Thế Tôn ấy tên là Bandhumatī; cha là vua tên Bandhumā.

Bandhumatī nāma mātā, khaṇḍo ca tisso ca dve aggasāvakā, asoko nāma upaṭṭhāko, candā ca candamittā ca dve aggasāvikā pāṭalirukkho bodhi, sarīraṃ asītihatthubbedhaṃ ahosi, sarīrappabhā sadā satta yojanāni pharitvā aṭṭhāsi, asītivassasahassāni āyūti.

His mother was named Bandhumatī. His two chief disciples were Khaṇḍa and Tissa. His attendant was named Asoka. His two chief female disciples were Candā and Candamittā. The Bodhi tree was the pāṭali tree. His body was eighty cubits tall. His bodily aura always spread seven yojanas. His lifespan was eighty thousand years.

Mẹ là Bandhumatī; hai vị Thượng Thủ Thinh Văn là Khaṇḍa và Tissa; thị giả tên Asoka; hai vị Thượng Thủ Thinh Văn nữ là Candā và Candamittā; cây Bồ đề là cây Pāṭali; thân của Ngài cao 80 cubit; hào quang thân của Ngài luôn tỏa sáng bảy dojana; tuổi thọ là 80.000 năm.

745

Tassa aparabhāge ito ekatiṃsakappe sikhī, vessabhū cāti dve buddhā ahesuṃ.

After him, in the thirty-first aeon from now, two Buddhas, Sikhī and Vessabhū, arose.

Sau đó, cách đây 31 đại kiếp, hai Đức Phật tên là Sikhī và Vessabhū đã xuất hiện.

Sikhissāpi bhagavato tayo sāvakasannipātā, paṭhamasannipāte bhikkhusatasahassaṃ ahosi, dutiye asītisahassāni, tatiye sattati.

Sikhī Bhagavā also had three assemblies of disciples. In the first assembly, there were one hundred thousand bhikkhus, in the second, eighty thousand, and in the third, seventy thousand.

Đức Thế Tôn Sikhī cũng có ba cuộc hội họp của các đệ tử, trong cuộc hội họp đầu tiên có 100.000 vị Tỳ-khưu, trong cuộc thứ hai có 80.000 vị, trong cuộc thứ ba có 70.000 vị.

Tadā bodhisatto arindamo nāma rājā hutvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa sacīvaraṃ mahādānaṃ pavattetvā sattaratanapaṭimaṇḍitaṃ hatthiratanaṃ datvā hatthippamāṇaṃ katvā kappiyabhaṇḍaṃ adāsi.

At that time, the Bodhisatta, being a king named Arindama, provided a great offering, including robes, to the assembly of bhikkhus headed by the Buddha, and gave a jeweled elephant, adorned with seven jewels, and then, measuring by the size of the elephant, gave suitable requisites.

Khi ấy, Bồ-tát là một vị vua tên Arindama, đã tổ chức một đại thí cúng dường chư Tăng do Đức Phật dẫn đầu với y phục, và dâng cúng một con voi báu được trang trí bằng bảy báu, sau đó đã cúng dường các vật dụng thích hợp tương đương với kích thước của con voi.

Sopi naṃ ‘‘ito ekatiṃsakappe buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

That Teacher also declared to him: "You will become a Buddha in the thirty-first aeon from now."

Đức Phật ấy cũng đã tuyên ký cho Ngài rằng: “Ngươi sẽ thành Phật vào 31 đại kiếp sau.”

746

Tassa pana bhagavato aruṇavatī nāma nagaraṃ ahosi, aruṇavā nāma khattiyo pitā, pabhāvatī nāma mātā, abhibhū ca sambhavo ca dve aggasāvakā khemaṅkaro nāma upaṭṭhāko, sakhilā ca padumā ca dve aggasāvikā, puṇḍarīkarukkho bodhi, sarīraṃ sattatihatthubbedhaṃ ahosi, sarīrappabhā yojanattayaṃ pharitvā aṭṭhāsi, sattahivassasahassāni āyūti.

Moreover, the city of that Fortunate One was named Aruṇavatī. His father was a khattiya named Aruṇavā, and his mother was Pabhāvatī. His two chief disciples were Abhibhū and Sambhava. His attendant was named Khemaṅkara. His two chief female disciples were Sakhilā and Padumā. The Bodhi tree was the puṇḍarīka tree. His body was seventy cubits tall. His bodily aura always spread three yojanas. His lifespan was seventy thousand years.

Thành của Đức Thế Tôn ấy tên là Aruṇavatī; cha là quý tộc tên Aruṇavā, mẹ là Prabhāvatī; hai vị Thượng Thủ Thinh Văn là Abhibhū và Sambhava; thị giả tên Khemaṅkara; hai vị Thượng Thủ Thinh Văn nữ là Sakhilā và Padumā; cây Bồ đề là cây Puṇḍarīka; thân của Ngài cao 70 cubit; hào quang thân của Ngài tỏa sáng ba dojana; tuổi thọ là 70.000 năm.

747

Tassa aparabhāge vessabhū nāma satthā udapādi.

After him, a Teacher named Vessabhū arose.

Sau đó, Đức Bổn Sư tên Vessabhū đã xuất hiện.

Tassāpi tayo sāvakasannipātā paṭhamasannipāte asītibhikkhusahassāni ahesuṃ dutiye sattati, tatiye saṭṭhi.

He also had three assemblies of disciples. In the first assembly, there were eighty thousand bhikkhus, in the second, seventy thousand, and in the third, sixty thousand.

Đức Phật ấy cũng có ba cuộc hội họp của các đệ tử, trong cuộc hội họp đầu tiên có 80.000 vị Tỳ-khưu, trong cuộc thứ hai có 70.000 vị, trong cuộc thứ ba có 60.000 vị.

Tadā bodhisatto sudassano nāma rājā hutvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa sacīvaraṃ mahādānaṃ datvā satthu santike pabbajitvā ācāraguṇasampanno buddharatane cittīkārapītibahulo ahosi.

At that time, the Bodhisatta, being a king named Sudassana, gave a great offering, including robes, to the assembly of bhikkhus headed by the Buddha, and having gone forth in the presence of the Teacher, became endowed with virtuous conduct and abounded in reverence and delight for the Buddha-jewel.

Khi ấy, Bồ-tát là một vị vua tên Sudassana, đã tổ chức một đại thí cúng dường chư Tăng do Đức Phật dẫn đầu với y phục, và sau đó đã xuất gia theo Đức Bổn Sư, trở thành người đầy đủ các đức hạnh và có lòng tôn kính, hoan hỷ sâu sắc đối với Phật Bảo.

Sopi naṃ ‘‘ito ekatiṃse kappe buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

That Teacher also declared to him: "You will become a Buddha in the thirty-first aeon from now."

Đức Phật ấy cũng đã tuyên ký cho Ngài rằng: “Ngươi sẽ thành Phật vào 31 đại kiếp sau.”

748

Tassa pana bhagavato anomaṃ nāma nagaraṃ ahosi, suppatīto nāma rājā pitā, yasavatī nāma mātā, soṇo ca uttaro ca dve aggasāvakā upasanto nāma upaṭṭhāko dāmā ca samālā ca dve aggasāvikā, sālarukkho bodhi, sarīraṃ saṭṭhihatthubbedhaṃ ahosi, saṭṭhivassasahassāni āyūti.

Moreover, the city of that Fortunate One was named Anoma. His father was King Suppatīta, and his mother was Yasavatī. His two chief disciples were Soṇa and Uttara. His attendant was named Upasanta. His two chief female disciples were Dāmā and Samālā. The Bodhi tree was the sāla tree. His body was sixty cubits tall, and his lifespan was sixty thousand years.

Thành của Đức Thế Tôn ấy tên là Anoma; cha là vua tên Suppatīta, mẹ là Yasavatī; hai vị Thượng Thủ Thinh Văn là Soṇa và Uttara; thị giả tên Upasanta; hai vị Thượng Thủ Thinh Văn nữ là Dāmā và Samālā; cây Bồ đề là cây Sāla; thân của Ngài cao 60 cubit; tuổi thọ là 60.000 năm.

749

Tassa aparabhāge imasmiṃ kappe cattāro buddhā nibbattā kakusandho, koṇāgamano, kassapo, amhākaṃ bhagavāti.

After him, in this present aeon, four Buddhas arose: Kakusandha, Koṇāgamana, Kassapa, and our Fortunate One (Gotama).

Sau đó, trong kiếp này, bốn Đức Phật đã xuất hiện: Kakusandha, Koṇāgamana, Kassapa, và Đức Thế Tôn của chúng ta.

Kakusandhassa bhagavato eko sāvakasannipāto, tattha cattālīsabhikkhusahassāni ahesuṃ.

Kakusandha Bhagavā had one assembly of disciples, in which there were forty thousand bhikkhus.

Đức Thế Tôn Kakusandha có một cuộc hội họp của các đệ tử, trong đó có 40.000 vị Tỳ-khưu.

Tadā bodhisatto khemo nāma rājā hutvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa sapattacīvaraṃ mahādānañca añjanādibhesajjāni ca datvā satthu dhammadesanaṃ sutvā pabbaji.

Then the Bodhisatta, having become a king named Khema, gave a great offering including robes and bowls, as well as eye-salve and other medicines, to the Saṅgha of bhikkhus headed by the Buddha. Having heard the Master's discourse on Dhamma, he went forth.

Khi ấy, Bồ-tát là vị vua tên Khema, đã dâng cúng đại thí gồm y bát và các loại thuốc như thuốc nhỏ mắt cho Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu, sau khi nghe pháp thoại của Đức Đạo Sư, Ngài đã xuất gia.

Sopi naṃ satthā byākāsi.

That Master also declared him^*.

Đức Đạo Sư ấy cũng đã thọ ký cho Ngài (Bồ-tát) rằng: ‘Ngươi sẽ là một vị Phật trong tương lai’.

750

Kakusandhassa pana bhagavato khemaṃ nāma nagaraṃ ahosi, aggidatto nāma brāhmaṇo pitā, visākhā nāma brāhmaṇī mātā, vidhuro ca sañjīvo ca dve aggasāvakā, buddhijo nāma upaṭṭhāko sāmā ca campā ca dve aggasāvikā mahāsirīsarukkho bodhi sarīraṃ cattālīsahatthubbedhaṃ ahosi, cattālīsavassasahassāni āyūti.

Furthermore, for Kakusandha Bhagavā, the city was named Khema; Aggidatta the brāhmaṇa was his father, Visākhā the brāhmaṇī was his mother; Vidhura and Sañjīva were the two chief disciples; Buddhija was the attendant; Sāmā and Campā were the two chief female disciples; the great Sirīsa tree was the Bodhi; his body was forty cubits tall; his lifespan was forty thousand years.

Đối với Đức Thế Tôn Kakusandha, kinh thành của Ngài tên là Khema; thân phụ là Bà-la-môn tên Aggidatta, thân mẫu là Bà-la-môn nữ tên Visākhā; hai vị Thượng Thủ Đệ Tử là Vidhura và Sañjīva; vị thị giả là Buddhi; hai vị Thượng Thủ Ni là Sāmā và Campā; cây Bồ-đề là cây Đại Sirīsa; thân thể cao bốn mươi cubit; tuổi thọ là bốn mươi ngàn năm.

751

Tassa aparabhāge koṇāgamano nāma satthā udapādi.

After him, the Master Koṇāgamana arose.

Sau Đức Thế Tôn ấy, Đức Đạo Sư tên Koṇāgamana xuất hiện.

Tassāpi eko sāvakasannipāto, tattha tiṃsabhikkhusahassāni ahesuṃ.

He also had one assembly of disciples, in which there were thirty thousand bhikkhus.

Ngài cũng chỉ có một hội chúng đệ tử, ở đó có ba mươi ngàn Tỳ-khưu.

Tadā bodhisatto pabbato nāma rājā hutvā amaccagaṇaparivuto satthu santikaṃ gantvā dhammadesanaṃ sutvā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā mahādānaṃ pavattetvā pattuṇṇacīnapaṭakoseyyakambaladukulāni ceva suvaṇṇapādukañca datvā satthu santike pabbaji.

Then the Bodhisatta, having become a king named Pabbata, surrounded by a retinue of ministers, went to the Master, heard the discourse on Dhamma, invited the Saṅgha of bhikkhus headed by the Buddha, made a great offering, and gave cloths made of cotton, wool, silk, and fine linen, as well as golden sandals. He then went forth in the presence of the Master.

Khi ấy, Bồ-tát là vị vua tên Pabbata, cùng với đoàn tùy tùng là các vị quan đại thần, đã đến yết kiến Đức Đạo Sư, nghe pháp thoại, sau đó thỉnh Đức Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu, tổ chức đại thí, dâng cúng các loại vải như pattuṇṇa, cīnapaṭaka, koseyya, kambala, dukūla, và đôi dép vàng, rồi xuất gia tại chỗ Đức Đạo Sư.

Sopi naṃ satthā byākāsi.

That Master also declared him^*.

Đức Đạo Sư ấy cũng đã thọ ký cho Ngài (Bồ-tát).

752

Tassa bhagavato sobhavatī nāma nagaraṃ ahosi, yaññadatto nāma brāhmaṇo pitā, uttarā nāma brāhmaṇī mātā, bhiyyoso ca uttaro ca dve aggasāvakā, sotthijo nāma upaṭṭhāko, samuddā ca uttarā ca dve aggasāvikā, udumbararukkho bodhi, sarīraṃ tiṃsahatthubbedhaṃ ahosi, tiṃsavassasahassāni āyūti.

For that Bhagavā, the city was named Sobhavatī; Yaññadatta the brāhmaṇa was his father, Uttarā the brāhmaṇī was his mother; Bhiyyosa and Uttaro were the two chief disciples; Sotthija was the attendant; Samuddā and Uttarā were the two chief female disciples; the Udumbara tree was the Bodhi; his body was thirty cubits tall; his lifespan was thirty thousand years.

Đối với Đức Thế Tôn ấy, kinh thành của Ngài tên là Sobhavatī; thân phụ là Bà-la-môn tên Yaññadatta, thân mẫu là Bà-la-môn nữ tên Uttarā; hai vị Thượng Thủ Đệ Tử là Bhiyyosa và Uttara; vị thị giả là Sotthija; hai vị Thượng Thủ Ni là Samuddā và Uttarā; cây Bồ-đề là cây Udumbara; thân thể cao ba mươi cubit; tuổi thọ là ba mươi ngàn năm.

753

Tassa aparabhāge kassapo nāma satthā udapādi.

After him, the Master Kassapa arose.

Sau Đức Thế Tôn ấy, Đức Đạo Sư tên Kassapa xuất hiện.

Tassāpi ekova sāvakasannipāto, tattha vīsatibhikkhusahassāni ahesuṃ.

He also had one assembly of disciples, in which there were twenty thousand bhikkhus.

Ngài cũng chỉ có một hội chúng đệ tử, ở đó có hai mươi ngàn Tỳ-khưu.

Tadā bodhisatto jotipālo nāma māṇavo tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū bhūmiyañceva antalikkhe ca pākaṭo ghaṭikārassa kumbhakārassa mitto ahosi, so tena saddhiṃ satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammakathaṃ sutvā pabbajitvā āraddhavīriyo tīṇi piṭakāni uggahetvā vattasampattiyā buddhasāsanaṃ sobhesi.

Then the Bodhisatta, as a youth named Jotipāla, proficient in the three Vedas, well-known on earth and in the sky, was a friend of Ghaṭikāra the potter. He approached the Master with him, heard the Dhamma talk, went forth, and with aroused energy, mastered the three Piṭakas, and adorned the Buddha's dispensation with his fulfillment of duties.

Khi ấy, Bồ-tát là một thanh niên tên Jotipāla, thông thạo ba bộ Veda, nổi tiếng cả trên mặt đất lẫn trên không trung, là bạn của người thợ gốm Ghaṭikāra. Ngài cùng với người bạn ấy đến yết kiến Đức Đạo Sư, nghe pháp thoại, rồi xuất gia. Với tinh tấn đã phát khởi, Ngài học thuộc lòng Tam Tạng Pāli và làm rạng rỡ giáo pháp của Đức Phật bằng sự viên mãn trong các phận sự.

Sopi naṃ satthā byākāsi.

That Master also declared him^*.

Đức Đạo Sư ấy cũng đã thọ ký cho Ngài (Bồ-tát).

754

Tassa bhagavato jātanagaraṃ bārāṇasī nāma ahosi.

For that Bhagavā, the city of birth was named Bārāṇasī.

Đối với Đức Thế Tôn ấy, kinh thành nơi Ngài đản sinh tên là Bārāṇasī.

Brahmadatto nāma brāhmaṇo pitā, dhanavatī nāma brāhmaṇī mātā, tisso ca bhāradvājo ca dve aggasāvakā, sabbamitto nāma upaṭṭhāko anuḷā ca uruveḷā ca dve aggasāvikā, nigrodharukkho bodhi sarīraṃ vīsatihatthubbedhaṃ ahosi, vīsativassasahassāni āyūti.

Brahmadatta the brāhmaṇa was his father, Dhanavatī the brāhmaṇī was his mother; Tissa and Bhāradvāja were the two chief disciples; Sabbamitta was the attendant; Anuḷā and Uruveḷā were the two chief female disciples; the Nigrodha tree was the Bodhi; his body was twenty cubits tall; his lifespan was twenty thousand years.

Thân phụ là Bà-la-môn tên Brahmadatta, thân mẫu là Bà-la-môn nữ tên Dhanavatī; hai vị Thượng Thủ Đệ Tử là Tissa và Bhāradvāja; vị thị giả là Sabbamitta; hai vị Thượng Thủ Ni là Anuḷā và Uruvelā; cây Bồ-đề là cây Nigrodha; thân thể cao hai mươi cubit; tuổi thọ là hai mươi ngàn năm.

755

Tassa pana bhagavato orabhāge ṭhapetvā imaṃ sammāsambuddhaṃ añño buddho nāma natthi.

Furthermore, apart from this Perfectly Enlightened One, there is no other Buddha after that Bhagavā.

Tuy nhiên, sau Đức Thế Tôn ấy, ngoại trừ Đức Chánh Đẳng Giác hiện tại, không có vị Phật nào khác.

Iti dīpaṅkarādīnaṃ catuvīsatiyā buddhānaṃ santike laddhabyākaraṇo pana bodhisatto yenena –

Thus, the Bodhisatta, having received the declaration in the presence of the twenty-four Buddhas beginning with Dīpaṅkara, united these eight qualities—

Như vậy, Bồ-tát đã nhận được lời thọ ký từ hai mươi bốn vị Phật, từ Đức Dīpaṅkara trở đi, và đã phát nguyện với tám pháp hợp nhất:

756

‘‘Manussattaṃ liṅgasampatti, hetu satthāradassanaṃ;

“Human existence, the attainment of masculinity,

“Thân người, giới tính viên mãn,

757

Pabbajjā guṇasampatti, adhikāro ca chandatā;

A cause (for arahantship), seeing the Teacher;

Nhân lành, thấy Đức Đạo Sư;

758

Aṭṭhadhammasamodhānā, abhinīhāro samijjhatī’’ti.(bu. vaṃ. 2.59);

Renunciation, the attainment of qualities, great sacrifice, and aspiration (chanda);

Xuất gia, đầy đủ công đức, sự cống hiến và ý muốn; (Bu. Vaṃ. 2.59)

759

Ime aṭṭha dhamme samodhānetvā dīpaṅkarapādamūle katābhinīhārena ‘‘handa buddhakare dhamme vicināmi ito cito’’ti ussāhaṃ katvā ‘‘vicinanto tadādakkhiṃ, paṭhamaṃ dānapārami’’nti dānapāramitādayo buddhakarā dhammā diṭṭhā, te pūrento yāva vessantarattabhāvā āgami.

When these eight qualities are assembled, the aspiration is fulfilled.”

Với tám pháp này hợp nhất, và đã phát nguyện dưới chân Đức Dīpaṅkara, Ngài đã nỗ lực rằng: “Này, ta sẽ tìm kiếm các pháp làm Phật từ đây đến đó.” Khi tìm kiếm, Ngài đã thấy “trước tiên là Ba-la-mật bố thí.” Các pháp làm Phật như Ba-la-mật bố thí đã được thấy, và Ngài đã hoàn thành chúng cho đến khi trở thành Vessantara.

Āgacchanto ca ye te katābhinīhārānaṃ bodhisattānaṃ ānisaṃsā saṃvaṇṇitā –

—and having made the aspiration at the feet of Dīpaṅkara Buddha, he exerted himself, thinking, “Let me seek the qualities that make a Buddha, hither and thither.” While seeking, he perceived “first the pāramī of giving.” Thus, the qualities that make a Buddha, such as the Dāna-pāramitā, were seen. Fulfilling them, he continued until the existence as Vessantara.

Khi đến, những lợi ích được mô tả cho các vị Bồ-tát đã phát nguyện là:

760

‘‘Evaṃ sabbaṅgasampannā, bodhiyā niyatā narā;

And as he came along, he attained those benefits that were declared for Bodhisattas who had made their aspiration:

“Như vậy, những người viên mãn mọi chi phần, đã được thọ ký thành Phật,

761

Saṃsaraṃ dīghamaddhānaṃ, kappakoṭisatehipi.

“Thus, individuals endowed with all qualities, destined for enlightenment,

Dù luân hồi trong thời gian dài, hàng trăm ngàn đại kiếp.

762

‘‘Avīcimhi nuppajjanti, tathā lokantaresu ca;

Wander through long ages, even for hundreds of millions of aeons.

Không sinh vào Avīci, cũng không sinh vào các thế giới trung gian;

763

Nijjhāmataṇhā khuppipāsā, na honti kālakañjikā.

They are not born in Avīci, nor in the inter-world hells;

Không có khát ái cháy bỏng, không đói khát, không là Kālakāñcika.

764

‘‘Na honti khuddakā pāṇā, uppajjantāpi duggatiṃ;

They are not tortured by thirst and hunger, nor do they become Kālakañcikā asuras.

Không là những loài vật nhỏ bé, dù sinh vào khổ cảnh;

765

Jāyamānā manussesu, jaccandhā na bhavanti te.

They are not born as tiny creatures, even if born in a lower realm;

Khi sinh làm người, họ không bị mù bẩm sinh.

766

‘‘Sotavekallatā natthi, na bhavanti mūgapakkhikā;

When born among humans, they are not blind from birth.

Không bị khiếm thính, không bị câm điếc;

767

Itthibhāvaṃ na gacchanti, ubhatobyañjanapaṇḍakā.

There is no defect in hearing, nor do they become mute or paralyzed;

Không rơi vào thân phận nữ giới, không là người lưỡng tính hay hoạn quan.

768

‘‘Na bhavanti pariyāpannā, bodhiyā niyatā narā;

They do not attain female existence, nor are they hermaphrodites or eunuchs.

Những người đã được thọ ký thành Phật, không bị bao gồm vào các cảnh giới thấp kém;

769

Muttā ānantarikehi, sabbattha suddhagocarā.

Those individuals destined for enlightenment are not included (in these misfortunes);

Thoát khỏi các nghiệp vô gián, thanh tịnh trong mọi cảnh giới.

770

‘‘Micchādiṭṭhiṃ na sevanti, kammakiriyadassanā;

Freed from the immediately ripening karmas, their conduct is pure everywhere.

Không theo tà kiến, vì thấy rõ nghiệp và hành động;

771

Vasamānāpi saggesu, asaññaṃ nupapajjare.

They do not embrace wrong views, seeing the reality of karma and action;

Dù sống ở cõi trời, cũng không sinh vào cõi vô tưởng.

772

‘‘Suddhāvāsesu devesu, hetu nāma na vijjati;

Even when dwelling in the heavens, they are not reborn in the non-percipient realm.

Ở các vị trời cõi Tịnh Cư, không có nhân (để sinh vào đó);

773

Nekkhammaninnā sappurisā, visaṃyuttā bhavābhave;

Among the gods of the Pure Abodes, there is no cause (for their existence);

Những bậc thiện nhân hướng đến sự xuất ly, không còn dính mắc trong mọi kiếp sống;

774

Caranti lokatthacariyāyo, pūrenti sabbapāramī’’ti.

These good people, inclined to renunciation, are detached in every existence;

Thực hành các hạnh lợi ích thế gian, hoàn thành mọi Ba-la-mật.”

775

Te ānisaṃse adhigantvāva āgato.

They practice for the welfare of the world, fulfilling all pāramīs.”

Ngài đã đạt được những lợi ích ấy rồi mới đến.

Pāramiyo pūrentassa ca tassa akittibrāhmaṇakāle saṅkhabrāhmaṇakāle dhanañcayarājakāle mahāsudassanarājakāle mahāgovindakāle nimimahārājakāle candakumārakāle visayhaseṭṭhikāle sivirājakāle vessantararājakāleti dānapāramitāya pūritattabhāvānaṃ parimāṇaṃ nāma natthi.

It was having attained those benefits that he came.

Đối với Ngài, khi đang hoàn thành các Ba-la-mật, số lượng các kiếp sống mà Ngài đã hoàn thành Ba-la-mật bố thí là vô số, như trong thời kỳ là Bà-la-môn Akitti, Bà-la-môn Saṅkha, vua Dhanañcaya, vua Mahāsudassana, Mahāgovinda, đại vương Nimi, hoàng tử Canda, trưởng giả Visayha, vua Sivi, vua Vessantara.

Ekantena panassa sasapaṇḍitajātakāle –

While fulfilling the pāramīs, there is no measure to the existences in which he perfected the Dāna-pāramitā, such as in the time of Akitti the Brāhmaṇa, Saṅkha the Brāhmaṇa, King Dhanañcaya, King Mahāsudassana, Mahāgovinda, King Nimī, Prince Candakumāra, the wealthy Visayha, King Sivi, and King Vessantara.

Đặc biệt, trong thời kỳ là hiền sĩ Sasapaṇḍita:

776

‘‘Bhikkhāya upagataṃ disvā, sakattānaṃ pariccajiṃ;

And indeed, in the Sasapaṇḍita Jātaka, he said:

“Thấy người đến xin ăn,

777

Dānena me samo natthi, esā me dānapāramī’’ti.(cariyā.

“Seeing one who had come for alms, I sacrificed my own self;

Ta đã hiến dâng thân mình; Không ai bằng ta về bố thí, đây là Ba-la-mật bố thí của ta.” (Cariyā. 1.143)

1.143 tassuddāna –

There is no one equal to me in giving; this is my Dāna-pāramī.”

Tóm tắt:

778

Evaṃ attapariccāgaṃ karontassa dānapāramitā paramatthapāramī nāma jātā.

Summary:

Như vậy, khi thực hiện sự hy sinh thân mình, Ba-la-mật bố thí của Ngài đã trở thành Ba-la-mật tối thượng.

779

Tathā sīlavanāgarājakāle campeyyanāgarājakāle bhūridattanāgarājakāle chaddantanāgarājakāle jayaddisarājaputtakāle alīnasattukumārakāleti sīlapāramitāya pūritattabhāvānaṃ parimāṇaṃ nāma natthi.

Thus, for the Bodhisatta who performed such a sacrifice of self, the Dāna-pāramitā became the ultimate pāramī (Paramattha-pāramī).

Tương tự, số lượng các kiếp sống mà Ngài đã hoàn thành Ba-la-mật giới là vô số, như trong thời kỳ là vua Nāga Sīlava, vua Nāga Campeyya, vua Nāga Bhūridatta, vua Nāga Chaddanta, hoàng tử Jayaddisa, hoàng tử Alīnasattu.

Ekantena panassa saṅkhapālajātakāle –

Likewise, there is no measure to the existences in which he perfected the Sīla-pāramitā, such as in the time of Sīlavanāga, Campeyyanāgarāja, Bhūridattanāgarāja, Chaddantanāgarāja, Prince Jayaddisa, and Prince Alīnasattu.

Đặc biệt, trong thời kỳ là Nāga Saṅkhapāla:

780

‘‘Sūlehipi vijjhiyanto, koṭṭiyantopi sattihi;

And indeed, in the Saṅkhapāla Jātaka, he said:

“Dù bị đâm bằng cọc, dù bị chém bằng giáo;

781

Bhojaputte na kuppāmi, esā me sīlapāramī’’ti.(cariyā. 2.91) –

“Even though pierced with spears, and struck with javelins,

Ta không giận các con của Bhoja, đây là Ba-la-mật giới của ta.” (Cariyā. 2.91)

782

Evaṃ attapariccāgaṃ karontassa sīlapāramitā paramatthapāramī nāma jātā.

I did not get angry with the Bhojaputtas; this is my Sīla-pāramī.”

Như vậy, khi thực hiện sự hy sinh thân mình, Ba-la-mật giới của Ngài đã trở thành Ba-la-mật tối thượng.

783

Tathā somanassakumārakāle hatthipālakumārakāle ayogharapaṇḍitakāleti mahārajjaṃ pahāya nekkhammapāramitāya pūritattabhāvānaṃ parimāṇaṃ nāma natthi.

Thus, for the Bodhisatta who performed such a sacrifice of self, the Sīla-pāramitā became the ultimate pāramī.

Tương tự, số lượng các kiếp sống mà Ngài đã hoàn thành Ba-la-mật xuất ly bằng cách từ bỏ đại vương quyền là vô số, như trong thời kỳ là hoàng tử Somanassa, hoàng tử Hatthipāla, hiền sĩ Ayoghara.

Ekantena panassa cūḷasutasomajātakāle –

Likewise, there is no measure to the existences in which he perfected the Nekkhamma-pāramitā by abandoning a great kingdom, such as in the time of Prince Somanassa, Prince Hatthipāla, and Ayoghara Paṇḍita.

Đặc biệt, trong thời kỳ là vua Cūḷasutasoma:

784

‘‘Mahārajjaṃ hatthagataṃ, kheḷapiṇḍaṃva chaḍḍayiṃ;

And indeed, in the Cūḷasutasoma Jātaka, he said:

“Vương quốc trong tay, ta vứt bỏ như cục đờm;

785

Cajato na hoti laganaṃ, esā me nekkhammapāramī’’ti–

“A great kingdom that came to hand, I discarded like a lump of spittle;

Khi từ bỏ, không có sự dính mắc, đây là Ba-la-mật xuất ly của ta.”

786

Evaṃ nissaṅgatāya rajjaṃ chaḍḍetvā nikkhamantassa nekkhammapāramitā paramatthapāramī nāma jātā.

For me, who renounced, there was no attachment; this is my Nekkhamma-pāramī.”

Như vậy, khi từ bỏ vương quốc và xuất gia không chút dính mắc, Ba-la-mật xuất ly của Ngài đã trở thành Ba-la-mật tối thượng.

787

Tathā vidhurapaṇḍitakāle mahāgovindapaṇḍitakāle kudālapaṇḍitakāle arakapaṇḍitakāle bodhiparibbājakakāle mahosadhapaṇḍitakāleti paññāpāramitāya pūritattabhāvānaṃ parimāṇaṃ nāma natthi.

Thus, for the Bodhisatta who renounced the kingdom without attachment and went forth, the Nekkhamma-pāramitā became the ultimate pāramī.

Tương tự, số lượng các kiếp sống mà Ngài đã hoàn thành Ba-la-mật trí tuệ là vô số, như trong thời kỳ là hiền sĩ Vidhura, hiền sĩ Mahāgovinda, hiền sĩ Kudāla, hiền sĩ Araka, du sĩ Bodhi, hiền sĩ Mahosadha.

Ekantena panassa sattubhastajātake senakapaṇḍitakāle –

Likewise, there is no measure to the existences in which he perfected the Paññā-pāramitā, such as in the time of Vidhura Paṇḍita, Mahāgovinda Paṇḍita, Kudāla Paṇḍita, Araka Paṇḍita, the ascetic Bodhi, and Mahosadha Paṇḍita.

Đặc biệt, trong thời kỳ là hiền sĩ Senaka trong truyện Jātaka Sattubhasta:

788

‘‘Paññāya vicinantohaṃ, brāhmaṇaṃ mocayiṃ dukhā;

And indeed, in the Sattubhasta Jātaka, in the time of Senaka Paṇḍita, he said:

“Với trí tuệ quán xét, ta đã cứu Bà-la-môn thoát khỏi khổ đau;

789

Paññāya me samo natthi, esā me paññāpāramī’’ti–

“By wisdom I investigated, and saved the brāhmaṇa from suffering;

Không ai bằng ta về trí tuệ, đây là Ba-la-mật trí tuệ của ta.”

790

Antobhastagataṃ sappaṃ dassentassa paññāpāramitā paramatthapāramī nāma jātā.

There is no one equal to me in wisdom; this is my Paññā-pāramī.”

Khi trình bày con rắn nằm trong bao da, Ba-la-mật trí tuệ của Ngài đã trở thành Ba-la-mật tối thượng.

791

Tathā vīriyapāramitādīnampi pūritattabhāvānaṃ parimāṇaṃ nāma natthi.

Moreover, there is no measure to the fulfilled states of existence of the perfections of energy (vīriya-pāramī) and so forth.

Cũng vậy, không có giới hạn cho sự hoàn thành các ba-la-mật như tinh tấn ba-la-mật (vīriyapāramitā) và các ba-la-mật khác.

Ekantena panassa mahājanakajātake –

Specifically, in the Mahājanaka Jātaka—

Đặc biệt, trong truyện Jātaka Mahājanaka của Ngài –

792

‘‘Atīradassī jalamajjhe, hatā sabbeva mānusā;

“Shoreless, in the midst of the water, all the people were killed;

“Giữa dòng nước mênh mông không thấy bờ, tất cả mọi người đều đã bị tiêu diệt;

793

Cittassa aññathā natthi, esā me vīriyapāramī’’ti–

My mind did not waver, this is my perfection of energy (vīriya-pāramī).”

Tâm ta không hề thay đổi, đây là tinh tấn ba-la-mật của ta.” –

794

Evaṃ mahāsamuddaṃ tarantassa vīriyapāramitā paramatthapāramī nāma jātā.

Thus, for him, who swam across the great ocean, vīriyapāramitā became a supreme perfection (paramatthapāramī).

Như vậy, khi vượt qua đại dương, tinh tấn ba-la-mật của Ngài đã trở thành Ba-la-mật tối thượng (paramatthapāramī).

795

Khantivādījātake –

In the Khantivādī Jātaka—

Trong truyện Jātaka Khantivādī –

796

‘‘Acetanaṃva koṭṭente, tiṇhena pharasunā mamaṃ;

“Though he cut me with a sharp axe as if I were inanimate,

“Khi ta bị chặt chém bằng rìu sắc bén như một vật vô tri;

797

Kāsirāje na kuppāmi, esā me khantipāramī’’ti–

I was not angry with the King of Kāsī, this is my perfection of patience (khantipāramī).”

Ta không nổi giận với vua Kāsī, đây là nhẫn nại ba-la-mật của ta.” –

798

Evaṃ acetanabhāvena viya mahādukkhaṃ adhivāsentassa khantipāramitā paramatthapāramī nāma jātā.

Thus, for him, who endured great suffering as if inanimate, khantipāramitā became a supreme perfection (paramatthapāramī).

Như vậy, khi chịu đựng khổ đau lớn như một vật vô tri, nhẫn nại ba-la-mật (khantipāramitā) của Ngài đã trở thành Ba-la-mật tối thượng.

799

Mahāsutasomajātake –

In the Mahāsutasoma Jātaka—

Trong truyện Jātaka Mahāsutasoma –

800

‘‘Saccavācaṃ anurakkhanto, cajitvā mama jīvitaṃ;

“Protecting the truth of my word, sacrificing my life,

“Bảo vệ lời nói chân thật, từ bỏ mạng sống của ta;

801

Mocesiṃ ekasataṃ khattiye, esā me saccapāramī’’ti–

I freed one hundred Khattiyas, this is my perfection of truthfulness (saccapāramī).”

Ta đã giải thoát một trăm vị vua, đây là chân thật ba-la-mật của ta.” –

802

Evaṃ jīvitaṃ cavitvā saccamanurakkhantassa saccapāramitā paramatthapāramī nāma jātā.

Thus, for him, who protected the truth by sacrificing his life, saccapāramitā became a supreme perfection (paramatthapāramī).

Như vậy, khi từ bỏ mạng sống để bảo vệ sự thật, chân thật ba-la-mật (saccapāramitā) của Ngài đã trở thành Ba-la-mật tối thượng.

803

Mūgapakkhajātake –

In the Mūgapakkha Jātaka—

Trong truyện Jātaka Mūgapakkha –

804

‘‘Mātā pitā na me dessā, napi dessaṃ mahāyasaṃ;

“My mother and father are not dear to me, nor is great glory dear to me;

“Mẹ cha không đáng ghét với ta, cũng không phải vinh quang lớn lao đáng ghét;

805

Sabbaññutaṃ piyaṃ mayhaṃ, tasmā vatamadhiṭṭhahi’’nti–

Omniscience (sabbaññuta) is dear to me, therefore I undertook the vow.”

Chánh Đẳng Giác là điều ta yêu quý, vì vậy ta đã kiên định với lời nguyện.” –

806

Evaṃ jīvitaṃ cajitvā vataṃ adhiṭṭhahantassa adhiṭṭhānapāramitā paramatthapāramī nāma jātā.

Thus, for him, who undertook the vow by sacrificing his life, adhiṭṭhānapāramitā became a supreme perfection (paramatthapāramī).

Như vậy, khi từ bỏ mạng sống để kiên định với lời nguyện, kiên định ba-la-mật (adhiṭṭhānapāramitā) của Ngài đã trở thành Ba-la-mật tối thượng.

807

Ekarājajātake –

In the Ekarāja Jātaka—

Trong truyện Jātaka Ekarāja –

808

‘‘Na maṃ koci uttasati, napihaṃ bhāyāmi kassaci;

“No one frightens me, nor do I fear anyone;

“Không ai làm ta sợ hãi, và ta cũng không sợ hãi bất cứ ai;

809

Mettābalenupatthaddho, ramāmi pavane tadā’’ti.(cariyā. 3.113) –

Supported by the strength of loving-kindness, I then delight in the forest.”

Được sức mạnh từ tâm từ nâng đỡ, ta vui vẻ trong rừng.” (Cariyā. 3.113) –

810

Evaṃ jīvitaṃ anapaloketvā mettāyantassa mettāpāramitā paramatthapāramī nāma jātā.

Thus, for him, who cultivated loving-kindness without regard for his life, mettāpāramitā became a supreme perfection (paramatthapāramī).

Như vậy, khi không màng đến mạng sống mà tu tập tâm từ, tâm từ ba-la-mật (mettāpāramitā) của Ngài đã trở thành Ba-la-mật tối thượng.

811

Lomahaṃsajātake –

In the Lomahaṃsa Jātaka—

Trong truyện Jātaka Lomahaṃsa –

812

‘‘Susāne seyyaṃ kappemi, chavaṭṭhikaṃ upanidhāyahaṃ;

“I lie in the charnel ground, making a corpse’s bone my pillow;

“Ta nằm nghỉ trong nghĩa địa, lấy xương cốt người chết làm gối;

813

Gāmaṇḍalā upāgantvā, rūpaṃ dassenti nappaka’’nti–

Village children approach and show many kinds of mischief.”

Những đứa trẻ trong làng đến gần, bày ra không ít trò trêu chọc.” –

814

Evaṃ gāmadārakesu niṭṭhubhanādīhi ceva mālāgandhūpahārādīhi ca sukhadukkhaṃ uppādentesupi upekkhanaṃ anativattentassa upekkhāpāramitā paramatthapāramī nāma jātā.

Thus, for him, who did not abandon equanimity (upekkhā) even when village children caused him pleasure and pain by spitting and urinating on him, and by offering him garlands and perfumes, upekkhāpāramitā became a supreme perfection (paramatthapāramī).

Như vậy, ngay cả khi những đứa trẻ trong làng gây ra khổ đau bằng cách nhổ nước bọt, v.v., và hạnh phúc bằng cách dâng hoa, hương, v.v., Ngài vẫn không vượt qua sự xả ly (upekkhanaṃ), xả ba-la-mật (upekkhāpāramitā) của Ngài đã trở thành Ba-la-mật tối thượng. Đây là tóm tắt ở đây, còn ý nghĩa chi tiết cần được lấy từ Cariyāpiṭaka.

Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panesa attho cariyāpiṭakato gahetabbo.

This is the summary here; the detailed meaning of this should be taken from the Cariyāpiṭaka.

Đây là tóm tắt ở đây, còn ý nghĩa chi tiết cần được lấy từ Cariyāpiṭaka.

815

Evaṃ pāramiyo pūretvā vessantarattabhāve ṭhito –

Thus, having fulfilled the perfections, while in the existence as Vessantara—

Khi đã hoàn thành các ba-la-mật như vậy, và ở trong thân phận của Vessantara –

816

‘‘Acetanāyaṃ pathavī, aviññāya sukhaṃ dukhaṃ;

“This inanimate earth, not knowing happiness or suffering,

“Mảnh đất vô tri này, không biết đến khổ lạc;

817

Sāpi dānabalā mayhaṃ, sattakkhattuṃ pakampathā’’ti.(cariyā. 1.124);

Even it quaked seven times due to the power of my giving.”

Vậy mà nó cũng đã rung chuyển bảy lần nhờ sức mạnh bố thí của ta.” (Cariyā. 1.124);

818

Evaṃ mahāpathavīkampanāni mahāpuññāni katvā āyupariyosāne tato cuto tusitabhavane nibbatti, tattha aññe deve dasahi ṭhānehi adhigaṇhitvā ‘‘yāvatāyukaṃ dibbasampattiṃ anubhavanto manussagaṇanāya idāni sattahi divasehi āyukkhayaṃ pāpuṇissatī’’ti vatthāni kilissanti, mālā milāyanti, kacchehi sedā muccanti, kāye vevaṇṇiyaṃ okkamati, devo devāsane na saṇṭhahatīti imesu pañcasu pubbanimittesu uppannesu tāni disvā ‘‘suññā vata bho saggā bhavissantī’’ti saṃvegajātāhi devatāhi mahāsattassa pūritapāramibhāvaṃ ñatvā ‘‘imasmiṃ idāni aññaṃ devalokaṃ anupagantvā manussaloke uppajjitvā buddhabhāvaṃ patte puññāni katvā cutā cutā manussā devalokaṃ paripūressantī’’ti cintetvā –

Thus, having performed great merits that caused the great earth to quake, at the end of his life, he passed away from that state and was reborn in the Tusita realm. There, having surpassed other deities in ten ways, when the five premonitory signs appeared—namely, garments becoming soiled, garlands withering, sweat issuing from the armpits, a fading of complexion, and the deity being unable to remain seated on his divine throne, indicating that "his life will now expire in seven human days, though he has enjoyed divine splendor for the full extent of his lifespan"—the deities, feeling agitated and thinking, "Indeed, the heavens will become empty," recognized the Bodhisatta's state of fulfilled perfections. They then considered, "If this Bodhisatta, without going to another divine realm, is born in the human world and attains Buddhahood, then humans who perform merits and pass away will fill the divine realms." Thinking thus—

Như vậy, sau khi tạo ra những công đức lớn lao làm chấn động đại địa, khi tuổi thọ kết thúc, Ngài đã tái sinh vào cõi trời Tusita. Ở đó, Ngài vượt trội hơn các vị trời khác về mười phương diện, và khi năm dấu hiệu báo trước sự chuyển hóa xuất hiện – y phục bị dơ bẩn, vòng hoa héo tàn, mồ hôi chảy ra từ nách, thân thể biến sắc, và vị trời không thể ngồi yên trên thiên tòa – các vị trời thấy vậy liền sanh khởi tâm xúc động và nghĩ rằng: “Ôi! Cõi trời sẽ trở nên trống rỗng!” Sau khi biết được rằng Đại Bồ Tát đã hoàn thành các ba-la-mật, họ suy nghĩ: “Giờ đây, nếu vị Bồ Tát này không tái sinh vào cõi trời khác mà tái sinh vào cõi người và đạt được Phật quả, thì những con người đã tạo công đức và chuyển hóa sẽ làm cho cõi trời trở nên đầy đủ.” Rồi họ –

819

‘‘Yatohaṃ tusite kāye, santusito nāmahaṃ tadā;

“When I was in the Tusita realm, I was called Santusita (Contented);

“Khi ta ở trong cõi Tusita, ta được gọi là Santusita;

820

Dasasahassī samāgantvā, yācanti pañjalī mamaṃ.

Ten thousand (world systems) gathered and supplicated me with folded hands.

Mười ngàn thế giới cùng tề tựu, chắp tay thỉnh cầu ta.

821

‘‘Kālo deva mahāvīra, uppajja mātukucchiyaṃ;

‘It is time, O Great Hero, be born in your mother’s womb;

‘Đại Anh Hùng, đã đến lúc rồi, xin Ngài giáng sinh vào bụng mẹ;

822

Sadevakaṃ tārayanto, bujjhassu amataṃ pada’’nti.(bu. vaṃ. 1.66-67);

Deliver the world with its deities, awaken to the deathless state (amata pada).’”

Giải thoát chúng sanh cùng chư thiên, xin Ngài giác ngộ pháp bất tử.’” (Bu. Vaṃ. 1.66-67);

823

Evaṃ buddhabhāvatthāya āyācito kālaṃ, dīpaṃ, desaṃ, kulaṃ, janettiyā āyuppamāṇanti imāni pañca mahāvilokanāni viloketvā katasanniṭṭhāno tato cuto sakyarājakule paṭisandhiṃ gahetvā tattha mahāsampattiyā parihariyamāno anukkamena bhadrayobbanaṃ anupāpuṇi.

Thus, having been implored for Buddhahood, and having made a firm resolution after observing the five great observations—namely, the time, the continent, the country, the lineage, and the lifespan of his mother—he passed away from there, took conception in the Sakyan royal family, and was nurtured with great splendor, gradually attaining the prime of youth.

Như vậy, khi được thỉnh cầu để đạt Phật quả, Ngài đã quán sát năm đại quán sát (pañca mahāvilokanāni): thời gian, châu lục, quốc độ, gia đình, và tuổi thọ của mẫu thân. Sau khi đã quyết định, Ngài chuyển sinh từ cõi trời Tusita, tái tục trong dòng tộc Sākya. Ngài được nuôi dưỡng với sự thịnh vượng lớn lao và tuần tự đạt đến tuổi thanh xuân rực rỡ.

Imasmiṃ antare ‘‘sato sampajāno ānanda bodhisatto tusitā kāyā cavitvā mātukucchiṃ okkamī’’tiādīnaṃ (ma. ni. 3.200) suttapadānañceva tesaṃ aṭṭhakathāya ca vasena vitthāro veditabbo.

In this interim, the details should be understood by means of the Sutta passages such as “Mindful and fully aware, the Bodhisatta descended from the Tusita realm and entered his mother’s womb” and their commentaries.

Trong khoảng thời gian này, cần phải hiểu chi tiết dựa trên các đoạn kinh như “Bồ Tát Ānanda, tỉnh giác và chánh niệm, đã chuyển sinh từ cõi trời Tusita và nhập vào bụng mẹ” (Ma. Ni. 3.200) và các chú giải của chúng.

824

So tiṇṇaṃ utūnaṃ anucchavikesu tīsu pāsādesu devalokasiriṃ viya rajjasiriṃ anubhavamāno uyyānakīḷāya gamanasamaye anukkamena jiṇṇabyādhimatasaṅkhāte tayo devadūte disvā sañjātasaṃvego nivattitvā catutthavāre pabbajitaṃ disvā ‘sādhu pabbajjā’ti pabbajjāya ruciṃ uppādetvā uyyānaṃ gantvā tattha divasabhāgaṃ khepetvā maṅgalapokkharaṇītīre nisinno kappakavesaṃ gahetvā āgatena vissakammena devaputtena alaṅkatapaṭiyatto rāhulabhaddassa jātasāsanaṃ sutvā puttasinehassa balavabhāvaṃ ñatvā ‘yāva idaṃ bandhanaṃ na vaḍḍhati tāvadeva naṃ chindissāmī’ti cintetvā sāyaṃ nagaraṃ pavisanto –

While he enjoyed royal splendor, like divine splendor, in three palaces suitable for the three seasons, as he was going to the pleasure garden, he gradually saw the three divine messengers—the old, the sick, and the dead. Filled with spiritual urgency, he turned back. On the fourth occasion, seeing an ascetic, he thought, “Excellent is renunciation,” and conceived a liking for renunciation. He then went to the pleasure garden, spent the day there, and sat by the edge of the auspicious lotus pond. Adorned and prepared by the divine architect Vissakamma, who had come in the guise of a barber, he heard the news of the birth of Rāhula Bhadda. Realizing the strength of his attachment to his son, he thought, “Before this bond grows, I will cut it off.” In the evening, as he entered the city, he heard—

Ngài hưởng thụ vinh hoa vương giả như sự huy hoàng của cõi trời trong ba cung điện phù hợp với ba mùa. Khi đến lúc đi dạo vườn, Ngài tuần tự nhìn thấy ba sứ giả của chư thiên, đó là hình ảnh người già, người bệnh và người chết, liền sanh khởi tâm xúc động và quay về. Lần thứ tư, Ngài thấy một vị sa-môn và nghĩ rằng ‘Đời sống xuất gia thật tốt đẹp’, từ đó phát khởi lòng yêu thích xuất gia. Ngài đi đến khu vườn, trải qua một ngày ở đó, rồi ngồi bên bờ hồ sen cát tường. Khi vị thiên tử Vissakamma hóa trang thành thợ cắt tóc đến và trang điểm cho Ngài, Ngài nghe tin về sự ra đời của Rāhulabhadda. Nhận biết sức mạnh của tình thương con, Ngài nghĩ: ‘Ta sẽ cắt đứt sự ràng buộc này trước khi nó trở nên lớn mạnh hơn.’ Chiều tối hôm đó, khi Ngài bước vào thành –

825

‘‘Nibbutā nūna sā mātā, nibbuto nūna so pitā;

“Surely that mother is blissful, surely that father is blissful;

“Chắc chắn mẹ ấy đã an lạc, chắc chắn cha ấy đã an lạc;

826

Nibbutā nūna sā nārī, yassāyaṃ īdiso patī’’ti.(bu. vaṃ. aṭṭha. 27 avidūrenidānakathā; dha. pa. aṭṭha. 1.10 sāriputtattheravatthu; apa. aṭṭha. 1.avidūrenidānakathā; jā. aṭṭha. 1.avidūrenidānakathā);

Surely that woman is blissful, whose husband is like this.”

Chắc chắn người phụ nữ ấy đã an lạc, người có người chồng như thế này.” (Bu. Vaṃ. Aṭṭha. 27 Avidūrenidānakathā; Dha. Pa. Aṭṭha. 1.10 Sāriputtattheravatthu; Apa. Aṭṭha. 1.Avidūrenidānakathā; Jā. Aṭṭha. 1.Avidūrenidānakathā);

827

Kisāgotamiyā nāma pitucchādhītāya bhāsitaṃ imaṃ gāthaṃ sutvā, ‘ahaṃ imāya nibbutapadaṃ sāvito’ti gīvato satasahassagghanikaṃ muttāhāraṃ muñcitvā, tassā pesetvā, attano bhavanaṃ pavisitvā, sirisayane nisinno niddāvasena nāṭakānaṃ vippakāraṃ disvā, nibbinnahadayo channaṃ uṭṭhāpetvā, kaṇḍakaṃ āharāpetvā, kaṇḍakaṃ āruyha, channasahāyova dasasahassilokadhātudevatāhi kataparivāro mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā, teneva rattāvasesena tīṇi mahārajjāni atikkamma anomānadītīre pabbajitvā, anukkamena rājagahaṃ gantvā, tattha piṇḍāya caritvā, paṇḍavapabbatapabbhāre nisinno magadharājena rajjena nimantiyamāno taṃ paṭikkhipitvā, sabbaññutaṃ patvā tassa vijitaṃ āgamanatthāya tena gahitapaṭiñño, āḷārañca udakañca upasaṅkamitvā, tesaṃ santike adhigatavisesena aparituṭṭho chabbassāni mahāpadhānaṃ padahitvā, visākhāpuṇṇamadivase pātova senānigame sujātāya dinnaṃ pāyāsaṃ paribhuñjitvā, nerañjarāya nadiyā suvaṇṇapātiṃ pavāhetvā, nerañjarāya tīre mahāvanasaṇḍe nānāsamāpattīhi divasabhāgaṃ vītināmetvā, sāyanhasamaye sotthiyena dinnaṃ aṭṭhatiṇamuṭṭhiṃ gahetvā, kāḷena nāgarājena abhitthutaguṇo bodhimaṇḍaṃ āruyha tiṇāni santharitvā, ‘na tāvimaṃ pallaṅkaṃ bhindissāmi yāva me na anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccissatī’ti paṭiññaṃ katvā, pācīnadisābhimukho nisīditvā, sūriye anatthaṅgamiteyeva mārabalaṃ vidhamitvā, paṭhamayāme pubbenivāsañāṇaṃ, majjhimayāme cutūpapātañāṇaṃ patvā, pacchimayāmāvasāne dasabalacatuvesārajjādisabbabuddhaguṇapaṭimaṇḍitaṃ sabbaññutaññāṇaṃ paṭivijjhantoyeva imaṃ abhidhammanayasamuddaṃ adhigañchi.

Having heard this verse spoken by Kisā Gotamī, his paternal aunt's daughter, and having thought, "By her, I have been made to hear the word 'nibbuta' (cooled/extinguished)," he unclasped the pearl necklace worth one hundred thousand from his neck, sent it to her, entered his own palace, sat on the auspicious couch, and by way of sleep, seeing the unbecoming behavior of the dancing women, his heart became disgusted. Having roused Channa, had the horse Kaṇṭhaka brought, mounted Kaṇṭhaka, and with Channa as his sole companion, surrounded by ten thousand world-system deities, he performed the Great Renunciation. By the remaining portion of that very night, he passed over three great kingdoms, renounced the world on the bank of the river Anomā, and in due course went to Rājagaha. There, after going for alms, he sat in the Pandava mountain ravine. Being invited to kingship by the Magadha king, he rejected it. Having attained Omniscience, he made a promise to the king to return to his dominion. Having approached Āḷāra and Udaka, and being unsatisfied with the special attainment he gained from them, he practiced great exertion for six years. On the full moon day of Visākhā, in the early morning, he partook of the milk-rice given by Sujātā in Senānigama, floated the golden bowl in the Nerañjarā River, spent the day in various attainments in the great forest grove on the bank of the Nerañjarā. In the evening, having taken eight handfuls of grass given by Sotthiya, and having his virtues extolled by the nāga king Kāḷa, he ascended the Bodhi-maṇḍa, spread the grass, and made the solemn declaration: "I will not break this cross-legged posture until my mind is liberated from the defilements (āsavas) without clinging." Having sat facing the eastern direction, even before the sun had set, he vanquished the army of Māra. In the first watch of the night, he attained the knowledge of past lives (pubbenivāsāñāṇa), in the middle watch, the knowledge of the passing away and rebirth of beings (cutūpapātañāṇa), and at the end of the last watch, while penetrating the all-knowing knowledge (sabbaññutaññāṇa), adorned with all the qualities of a Buddha such as the ten powers (dasabala) and the four intrepidities (catuvesārajja), he attained this ocean of the Abhidhamma method.

Sau khi nghe bài kệ này được nói bởi người con gái của chú là Kisāgotamī, Ngài suy nghĩ: ‘Ta đã được người này cho nghe từ nibbuta (an tịnh, Niết Bàn)’, rồi Ngài tháo chuỗi ngọc trai trị giá một trăm ngàn khỏi cổ, gửi đến cô ấy, rồi vào cung điện của mình, ngồi trên giường quý giá, thấy sự biến đổi của các vũ nữ do giấc ngủ, Ngài cảm thấy chán nản trong tâm. Ngài đánh thức Channa dậy, cho mang con ngựa Kaṇḍaka đến, rồi cưỡi ngựa Kaṇḍaka, chỉ có Channa làm bạn đồng hành, với sự hộ tống của chư thiên mười ngàn thế giới, Ngài thực hiện cuộc Đại Xuất Gia. Ngay trong phần còn lại của đêm đó, Ngài vượt qua ba vương quốc lớn, xuất gia bên bờ sông Anomā. Dần dần, Ngài đến Rājagaha, khất thực tại đó, rồi ngồi trên sườn núi Paṇḍava. Khi được vua Magadha mời nhận vương quyền, Ngài từ chối. Sau khi đạt được Toàn Tri, Ngài đã hứa với vị vua đó sẽ trở lại lãnh thổ của ông. Ngài đến gặp Āḷāra và Udaka, nhưng không hài lòng với những thành tựu đặc biệt đã đạt được từ họ. Ngài thực hành Đại Hạnh Khổ Hạnh trong sáu năm. Vào buổi sáng ngày trăng tròn Vesākha, Ngài thọ thực món sữa gạo (pāyāsa) do Sujātā cúng dường tại làng Senā. Ngài thả chiếc bát vàng xuống sông Nerañjarā. Ngài trải qua phần còn lại của ngày trong khu rừng lớn bên bờ sông Nerañjarā với nhiều loại thiền định (samāpatti). Vào buổi chiều tối, Ngài nhận tám nắm cỏ do Sotthiya dâng cúng. Được vua rắn Kāḷa ca ngợi đức hạnh, Ngài lên Bồ Đề Đạo Tràng, trải cỏ ra, và lập lời thệ nguyện: ‘Ta sẽ không rời khỏi tòa ngồi này cho đến khi tâm ta được giải thoát khỏi các lậu hoặc (āsava) mà không còn chấp thủ (anupādāya)’. Ngài ngồi quay mặt về hướng Đông. Ngay trước khi mặt trời lặn, Ngài đã đánh tan quân đội của Māra. Trong canh đầu, Ngài đạt được Túc Mạng Minh (pubbenivāsañāṇa). Trong canh giữa, Ngài đạt được Thiên Nhãn Minh (cutūpapātañāṇa). Và vào cuối canh cuối, Ngài đã chứng đắc Toàn Tri (sabbaññutaññāṇa), được trang hoàng bởi tất cả các đức Phật như Thập Lực (dasabala) và Tứ Vô Úy (catuvesārajja), và ngay lúc đó, Ngài đã đạt được đại dương giáo pháp Abhidhamma này.

Evamassa adhigamanidānaṃ veditabbaṃ.

Thus, the cause of his attainment should be understood.

Như vậy, đây là nguyên nhân của sự chứng đắc (adhigamanidāna) của Ngài cần được hiểu.

828

Evaṃ adhigatābhidhammo ekapallaṅkena nisinnasattāhaṃ animisasattāhaṃ caṅkamanasattāhañca atikkamitvā, catutthe sattāhe sayambhūñāṇādhigamena adhigataṃ abhidhammaṃ vicinitvā aparānipi ajapālamucalindarājāyatanesu tīṇi sattāhāni vītināmetvā, aṭṭhame sattāhe ajapālanigrodharukkhamūle nisinno dhammagambhīratāpaccavekkhaṇena appossukkataṃ āpajjamāno dasasahassimahābrahmaparivārena sahampatibrahmunā āyācitadhammadesano buddhacakkhunā lokaṃ oloketvā, brahmuno ajjhesanaṃ ādāya ‘‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyya’nti olokento āḷārudakānaṃ kālaṅkatabhāvaṃ ñatvā, pañcavaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ bahūpakārataṃ anussaritvā, uṭṭhāyāsanā kāsipuraṃ gacchanto antarāmagge upakena saddhiṃ mantetvā, āsāḷhīpuṇṇamadivase isipatane migadāye pañcavaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ vasanaṭṭhānaṃ patvā,te ananucchavikena samudācārena samudācarante saññāpetvā, dhammacakkaṃ pavattento aññāsikoṇḍaññattherappamukhā aṭṭhārasa brahmakoṭiyo amatapānaṃ pāyesi.

Thus, having attained the Abhidhamma, having passed the first week (sattāha) sitting in one posture, the second week (animisasattāha) gazing without blinking, and the third week (caṅkamanasattāha) walking, in the fourth week, having deliberated upon the Abhidhamma attained through self-born knowledge (sayambhūñāṇa), and having passed three more weeks in Ajapāla, Mucalinda, and Rājāyatana groves, in the eighth week, sitting at the foot of the Ajapāla banyan tree, he became disinclined to teach due to contemplating the profundity of the Dhamma. Being requested to teach the Dhamma by Sahampati Brahmā, accompanied by ten thousand great Brahmās, he surveyed the world with his Buddha-eye. Accepting Brahmā's entreaty, he thought, "To whom should I first teach the Dhamma?" Seeing that Āḷāra and Udaka had passed away, he recalled the great helpfulness of the group of five bhikkhus. Rising from his seat, he proceeded to Kāsipura, conversed with Upaka on the way, and on the full moon day of Āsāḷhī, reached the dwelling place of the group of five bhikkhus in Isipatana Migadāya. Having admonished them who addressed him inappropriately, he set in motion the Wheel of Dhamma (Dhammacakka), causing eighteen crores of devas and Brahmās, led by Aññā Kondañña Thera, to drink the nectar (amata).

Đức Phật, sau khi chứng đắc Abhidhamma như vậy, đã trải qua bảy ngày ngồi kiết già (ekapallaṅkena nisinnasattāhaṃ), bảy ngày không chớp mắt (animisasattāhaṃ), và bảy ngày đi kinh hành (caṅkamanasattāhañca). Vào tuần thứ tư, Ngài suy xét giáo pháp Abhidhamma đã chứng đắc bằng trí tuệ tự giác (sayambhūñāṇādhigamena). Sau đó, Ngài trải qua ba tuần nữa tại cây đa Ajapāla, cây Mucalinda, và cây Rājāyatana. Vào tuần thứ tám, khi đang ngồi dưới gốc cây đa Ajapāla, Ngài suy ngẫm về sự sâu xa của Pháp (dhammagambhīratāpaccavekkhaṇena) và trở nên không muốn thuyết pháp (appossukkataṃ āpajjamāno). Sau đó, Phạm Thiên Sahampati, cùng với mười ngàn Phạm Thiên vây quanh, đã thỉnh cầu Ngài thuyết pháp. Đức Phật quán sát thế gian bằng Phật nhãn (buddhacakkhunā), chấp nhận lời thỉnh cầu của Phạm Thiên, rồi suy nghĩ: "Ta nên thuyết pháp cho ai trước tiên?" Ngài biết rằng Āḷāra và Udaka đã qua đời, và nhớ lại công ơn lớn của nhóm năm vị tỳ khưu (pañcavaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ). Ngài rời chỗ ngồi, đi đến Kāsipura. Trên đường đi, Ngài nói chuyện với Upaka. Vào ngày trăng tròn Āsāḷha, Ngài đến chỗ ở của nhóm năm vị tỳ khưu tại Isipatana Migadāya. Ngài đã làm cho họ nhận ra sự thật khi họ đối xử với Ngài một cách không phù hợp (ananucchavikena samudācārena). Khi Ngài chuyển Pháp Luân (dhammacakkaṃ pavattento), Ngài đã cho mười tám trăm triệu Phạm Thiên, đứng đầu là Trưởng lão Aññāsikoṇḍañña, uống nước cam lồ (amata).

Evaṃ yāva dhammacakkappavattanā desanānidānaṃ veditabbaṃ.

Thus, the cause of the teaching up to the setting in motion of the Wheel of Dhamma should be understood.

Như vậy, đây là nguyên nhân của sự thuyết pháp (desanānidāna) cần được hiểu, cho đến khi chuyển Pháp Luân.

Ayamettha saṅkhepo.

This is the summary here.

Đây là tóm tắt.

Vitthāro pana sāṭṭhakathānaṃ ariyapariyesana(ma. ni. 1.274) pabbajjasuttādīnaṃ (su. ni. 407 ādayo) vasena veditabbo.

The elaboration, however, should be understood by means of the Ariyapariyesana-sutta and Pabbajjā-sutta with their commentaries.

Tuy nhiên, phần chi tiết cần được hiểu theo các bài kinh như Ariyapariyesana và Pabbajjasutta cùng với các chú giải của chúng.

829

Evaṃ adhigamanidānadesanānidānasampannassa panassa abhidhammassa aparānipi dūrenidānaṃ, avidūrenidānaṃ, santikenidānanti tīṇi nidānāni.

Furthermore, for this Abhidhamma, which is complete with the cause of attainment and the cause of teaching, there are three other causes: the distant cause (dūrenidāna), the not-so-distant cause (avidūrenidāna), and the proximate cause (santikenidāna).

Hơn nữa, đối với Abhidhamma mà nguyên nhân chứng đắc và nguyên nhân thuyết pháp đã được hoàn thành như vậy, còn có ba nguyên nhân khác là Dūrenidāna (nguyên nhân xa), Avidūrenidāna (nguyên nhân không xa), và Santikenidāna (nguyên nhân gần).

Tattha dīpaṅkarapādamūlato paṭṭhāya yāva tusitapurā dūrenidānaṃ veditabbaṃ.

Among these, the distant cause should be understood as extending from the foot of Dīpaṅkara Buddha to the Tusita heaven.

Trong đó, từ dưới chân Đức Phật Dīpaṅkara cho đến cõi trời Tusita, cần được hiểu là Dūrenidāna.

Tusitapurato paṭṭhāya yāva bodhimaṇḍā avidūrenidānaṃ.

The not-so-distant cause extends from the Tusita heaven to the Bodhi-maṇḍa.

Từ cõi trời Tusita cho đến Bồ Đề Đạo Tràng, là Avidūrenidāna.

‘Ekaṃ samayaṃ bhagavā devesu viharati tāvatiṃsesu pāricchattakamūle paṇḍukambalasilāyaṃ, tattha kho bhagavā devānaṃ tāvatiṃsānaṃ abhidhammakathaṃ kathesī’ti idamassa santikenidānaṃ.

This, "At one time the Bhagavā was dwelling among the devas in Tāvatiṃsa, at the foot of the Pāricchattaka tree on the Paṇḍukambala stone seat; there the Bhagavā delivered an Abhidhamma discourse to the Tāvatiṃsa devas," is its proximate cause.

"Một thời, Đức Thế Tôn ngự tại cõi trời Tāvatiṃsa, dưới gốc cây Pāricchattaka, trên tảng đá Paṇḍukambala. Tại đó, Đức Thế Tôn đã thuyết pháp Abhidhamma cho chư thiên Tāvatiṃsa" – đây là Santikenidāna của Abhidhamma.

Ayaṃ tāva nidānakathā.

This is the discourse on the causes (nidānakathā).

Đây là câu chuyện về các nguyên nhân (nidānakathā).

830

Nidānakathā niṭṭhitā.

The Discourse on Causes is concluded.

Câu chuyện về các nguyên nhân đã kết thúc.

Table of Contents

Sumedhakathā

The Story of Sumedha

Câu chuyện về Sumedha

Settings