985. Ettāvatā kusalattiko sabbesaṃ kusalādidhammānaṃ padabhājananayena vitthārito hoti.
By this much, the triad of wholesome states (Kusalattika) has been expounded extensively by way of the analysis of terms for all wholesome and other phenomena.
Đến đây, tam đề thiện đã được trình bày chi tiết theo phương pháp phân tích các thuật ngữ (padabhājana) của tất cả các pháp thiện và các pháp khác.
Yasmā pana yvāyaṃ kusalattikassa vibhajananayo vutto, sesatikadukānampi eseva vibhajananayo hoti – yathā hi ettha, evaṃ ‘katame dhammā sukhāya vedanāya sampayuttā?
But since the method of analysis for this Kusalattika has been stated, the same method of analysis applies to the remaining triads and dyads, for just as here, so also in 'Which phenomena are associated with pleasant feeling?'.
Và bởi vì phương pháp phân tích tam đề thiện đã được nêu ra này cũng chính là phương pháp phân tích cho các tam đề và nhị đề còn lại – ví như ở đây, cũng vậy, đối với tất cả các tam đề và nhị đề, các bậc trí có thể nhận thấy phương pháp phân tích theo thứ tự qua câu ‘Những pháp nào tương ưng với lạc thọ?
Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā…pe… ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ṭhapetvā vedanākhandhaṃ, ime dhammā sukhāya vedanāya sampayuttā’tiādinā anukkamena sabbatikadukesu sakkā paṇḍitehi vibhājananayaṃ sallakkhetuṃ – tasmā taṃ vitthāradesanaṃ nikkhipitvā, aññena nātisaṅkhepanātivitthāranayena sabbatikadukadhammavibhāgaṃ dassetuṃ katame dhammā kusalāti nikkhepakaṇḍaṃ āraddhaṃ.
By this length of discourse, the Kusalattika has been expanded by the method of dividing the terms of all wholesome and other phenomena. But since the method of division which was taught for the Kusalattika also applies to the remaining tikas and dukas, indeed, just as here in the Kusalattika, it is possible for the wise to discern the method of division in all tikas and dukas by this sequence, beginning with ‘What phenomena are associated with pleasant feeling?’ (with only the two terms ‘excluding the feeling aggregate’ being additional, the rest being according to the first Mahākusala-citta Pāḷi). Therefore, setting aside that elaborate exposition and to show the division of phenomena for all tikas and dukas by another method that is neither too concise nor too elaborate, the section What phenomena are wholesome? (Katame dhammā kusalā) called the Nikkhepakaṇḍa has been commenced by the Blessed One.
Vào lúc tâm thiện cõi Dục giới sanh khởi, câu hành với thọ hỷ, tương ưng với trí, lấy sắc làm cảnh… v.v… hoặc bất cứ pháp vô sắc nào khác đồng sanh theo duyên khởi vào lúc ấy, ngoại trừ thọ uẩn, những pháp này tương ưng với lạc thọ’, v.v… – do đó, sau khi đặt sang một bên phần thuyết giảng chi tiết đó, Phẩm Trình Bày (Nikkhepakaṇḍa) được bắt đầu với câu “Những pháp nào là thiện?” để chỉ ra sự phân loại các pháp trong tất cả các tam đề và nhị đề theo một phương pháp khác, không quá vắn tắt cũng không quá chi tiết.
Cittuppādakaṇḍañhi vitthāradesanā, aṭṭhakathākaṇḍaṃ saṅkhepadesanā.
The Cittuppādakaṇḍa is an elaborate exposition, and the Aṭṭhakathā-kaṇḍa is a concise exposition.
Vì Phẩm Tâm Sanh (Cittuppādakaṇḍa) là phần thuyết giảng chi tiết, còn Phẩm Chú Giải (Aṭṭhakathākaṇḍa) là phần thuyết giảng tóm tắt.
Idaṃ pana nikkhepakaṇḍaṃ cittuppādakaṇḍaṃ upādāya saṅkhepo, aṭṭhakathākaṇḍaṃ upādāya vitthāroti saṅkhittavitthāradhātukaṃ hoti.
However, this Nikkhepakaṇḍa is concise in relation to the Cittuppādakaṇḍa and elaborate in relation to the Aṭṭhakathā-kaṇḍa; thus, it possesses the nature of both conciseness and elaborateness.
Còn Phẩm Trình Bày (Nikkhepakaṇḍa) này, so với Phẩm Tâm Sanh thì là tóm tắt, so với Phẩm Chú Giải thì là chi tiết, do đó nó có bản chất vừa tóm tắt vừa chi tiết.
Tayidaṃ, vitthāradesanaṃ nikkhipitvā desitattāpi, heṭṭhā vuttakāraṇavasenāpi, nikkhepakaṇḍaṃ nāmāti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that this is called the Nikkhepakaṇḍa because it is expounded after setting aside the elaborate exposition, and also due to the reasons mentioned below (in the Nidānā-kathā).
Cần phải hiểu rằng, chương này được gọi là Nikkhepakaṇḍa (Chương Tóm Lược) vì đã được thuyết giảng sau khi gác lại phần thuyết giảng chi tiết, và cũng do bởi lý do đã được nêu ở trước.
Vuttañhetaṃ –
For it has been said:
Điều này đã được nói rằng –
Idañhi tīṇi kusalamūlānītiādinā nayena mūlato nikkhipitvā desitaṃ.
Here, this (Nikkhepakaṇḍa) is expounded by way of laying down from the roots, by the method beginning with three roots of wholesome actions.
Thật vậy, chương này đã được thuyết giảng sau khi tóm lược theo căn bằng phương pháp bắt đầu bằng “ba căn thiện”.
Taṃsampayutto vedanākkhandhoti khandhato.
The feeling aggregate associated with that is by way of the aggregates.
Theo uẩn là “thọ uẩn tương ưng với chúng”.
Taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammanti dvārato.
Bodily action arisen from that is by way of the doors.
Theo môn là “thân nghiệp đồng sanh với chúng”.
Kāyadvārappavattañhi kammaṃ kāyakammanti vuccati.
For action that arises through the body-door is called bodily action.
Thật vậy, nghiệp diễn ra qua thân môn được gọi là thân nghiệp.
Sukhabhūmiyaṃ, kāmāvacareti bhūmito nikkhipitvā desitaṃ.
In the plane of pleasant feeling, in the sense-sphere is expounded by way of laying down from the planes.
Đã được thuyết giảng sau khi tóm lược theo cõi là “trong cõi an lạc, trong cõi Dục giới”.
Tattha tattha atthadhammanāmaliṅgānaṃ vasena desitattā atthādīhi nikkhipitvā desitaṃ nāmāti veditabbaṃ.
And it should be understood that because it is expounded in various places by way of meaning, phenomena, name, and gender, it is expounded by laying down from meaning and so forth.
Cần phải hiểu rằng, vì được thuyết giảng ở mỗi nơi theo phương diện nghĩa, pháp, danh và tính, nên được gọi là đã thuyết giảng sau khi tóm lược theo nghĩa, v.v.
Tattha kusalapadaniddese tāva tīṇīti gaṇanaparicchedo.
There, in the exposition of wholesome terms, first, three is a numerical classification.
Trong đó, trước hết, trong phần chỉ định về mục từ thiện, “ba” là sự phân định về số lượng.
Kusalāni ca tāni mūlāni ca, kusalānaṃ vā dhammānaṃ hetupaccayapabhavajanakasamuṭṭhānanibbattakaṭṭhena mūlānīti kusalamūlāni.
They are wholesome and they are roots, or they are roots by being the cause, condition, origin, generator, source, and producer of wholesome phenomena. Hence, roots of wholesome actions (kusalamūlāni).
Chúng vừa là thiện, vừa là các căn; hoặc chúng là các căn của các pháp thiện theo nghĩa là nhân, là duyên, là nguồn gốc, là tác nhân phát sanh, là tác nhân tạo thành, nên gọi là “các căn thiện”.
Evaṃ atthavasena dassetvā idāni nāmavasena dassetuṃ alobho adoso amohoti āha.
Having thus shown by way of meaning, now, to show by way of name, it is said: non-greed, non-hatred, non-delusion.
Sau khi đã chỉ ra như vậy theo phương diện nghĩa, bây giờ để chỉ ra theo phương diện danh, Ngài nói “vô tham, vô sân, vô si”.
Ettāvatā yasmā mūlena muttaṃ kusalaṃ nāma natthi, tasmā catubhūmakakusalaṃ tīhi mūlehi pariyādiyitvā dassesi dhammarājā.
By this much, since there is no wholesome action that is free from a root, the King of Dhamma taught all four-plane wholesome actions by fully encompassing them with the three roots.
Bởi lẽ đó, vì không có pháp thiện nào tách rời khỏi căn, nên Pháp Vương đã chỉ ra pháp thiện thuộc bốn cõi bằng cách bao gồm chúng qua ba căn.
Taṃsampayuttoti tehi alobhādīhi sampayutto.
Associated with that means associated with those (roots), non-greed and so forth.
“Tương ưng với chúng” nghĩa là tương ưng với các pháp vô tham, v.v. ấy.
Tattha alobhena sampayutte saṅkhārakkhandhe, adosāmohāpi alobhena sampayuttasaṅkhārakkhandhagaṇanaṃyeva gacchanti.
There, when the formation aggregate is associated with non-greed, non-hatred and non-delusion also fall under the count of the formation aggregate associated with non-greed.
Trong đó, trong hành uẩn tương ưng với vô tham, thì vô sân và vô si cũng được tính vào trong số hành uẩn tương ưng với vô tham.
Sesadvayavasena sampayogepi eseva nayo.
The same method applies to association by way of the other two (non-hatred and non-delusion).
Phương pháp này cũng tương tự đối với sự tương ưng theo hai pháp còn lại.
Iti catubhūmakakusalaṃ puna taṃsampayuttakacatukkhandhavasena pariyādiyitvā dassesi dhammarājā.
Thus, the King of Dhamma, having fully encompassed the four-plane wholesome actions with the three roots, further showed them by way of the four aggregates associated with those roots.
Như vậy, Pháp Vương lại chỉ ra pháp thiện thuộc bốn cõi bằng cách bao gồm chúng theo phương diện bốn uẩn tương ưng với các căn ấy.
Taṃsamuṭṭhānanti tehi alobhādīhi samuṭṭhitaṃ.
Arisen from that means arisen from those (roots), non-greed and so forth.
“Đồng sanh với chúng” nghĩa là được sanh khởi từ các pháp vô tham, v.v. ấy.
Imināpi nayena tadeva catubhūmikakusalaṃ tiṇṇaṃ kammadvārānaṃ vasena pariyādiyitvā dassesi dhammarājā.
By this method too, the King of Dhamma showed those same four-plane wholesome actions by fully encompassing them by way of the three doors of action.
Cũng bằng phương pháp này, Pháp Vương đã chỉ ra chính pháp thiện thuộc bốn cõi ấy bằng cách bao gồm chúng theo phương diện ba nghiệp môn.
Evaṃ tāva kusalaṃ tīsu ṭhānesu pariyādiyitvā dassitaṃ.
Thus, wholesome action has been shown by fully encompassing it in these three ways.
Như vậy, trước hết, pháp thiện đã được chỉ ra bằng cách bao gồm chúng trong ba phương diện.
986. Akusalepi eseva nayo.
The same method applies to unwholesome action.
986. Trong pháp bất thiện cũng theo phương pháp này.
Dvādasannañhi akusalacittānaṃ ekampi mūlena muttaṃ nāma natthīti mūlena pariyādiyitvā dassesi dhammarājā.
Indeed, among the twelve unwholesome cittas, not even one is free from a root, hence the King of Dhamma showed them by fully encompassing them through the roots.
Thật vậy, vì trong mười hai tâm bất thiện, không có một tâm nào tách rời khỏi căn, nên Pháp Vương đã chỉ ra chúng bằng cách bao gồm chúng qua các căn.
Taṃsampayuttacatukkhandhato ca uddhaṃ akusalaṃ nāma natthīti tāneva dvādasa akusalacittāni catukkhandhavasena pariyādiyitvā dassesi.
And there is no unwholesome action beyond the four aggregates associated with those roots, thus He showed those same twelve unwholesome cittas by fully encompassing them through the four aggregates.
Và vì không có pháp bất thiện nào vượt ngoài bốn uẩn tương ưng với các căn ấy, nên Ngài đã chỉ ra chính mười hai tâm bất thiện ấy bằng cách bao gồm chúng theo phương diện bốn uẩn.
Dhammarājā kāyakammādivasena pana nesaṃ pavattisabbhāvato kammadvāravasena pariyādiyitvā dassesi dhammarājā.
The King of Dhamma, furthermore, showed them by fully encompassing them by way of the doors of action, due to their occurrence through bodily action and so forth.
Và do sự tồn tại của sự diễn tiến của chúng theo phương diện thân nghiệp, v.v., nên Pháp Vương đã chỉ ra chúng bằng cách bao gồm chúng theo phương diện nghiệp môn.
Yaṃ panettha tadekaṭṭhā ca kilesātiādi vuttaṃ, tattha ekasmiṃ citte puggale vā ṭhitanti ‘ekaṭṭhaṃ’.
As for what is said here, and the defilements having the same basis with them and so forth: in that, ekaṭṭha (same basis) means residing in a single citta or a single individual.
Trong đó, điều được nói là “và các phiền não đồng trú với chúng”, v.v., thì ở đây “đồng trú” (ekaṭṭha) có nghĩa là trú trong cùng một tâm hoặc cùng một cá nhân.
Tattha ekasmiṃ citte ṭhitaṃ sahajekaṭṭhaṃ nāma hoti.
That which resides in a single citta is called sahajekaṭṭha (co-arisen and having the same basis).
Trong đó, pháp trú trong cùng một tâm được gọi là sahajekaṭṭha (đồng sanh đồng trú).
Ekasmiṃ puggale ṭhitaṃ pahānekaṭṭhaṃ nāma.
That which resides in a single individual is called pahānekaṭṭha (to be abandoned and having the same basis).
Pháp trú trong cùng một cá nhân được gọi là pahānekaṭṭha (đồng trú cần đoạn trừ).
Tena lobhādinā aññena vā tattha tattha niddiṭṭhena saha ekasmiṃ ṭhitanti tadekaṭṭhaṃ.
Tadekaṭṭha (having the same basis with that) means residing in a single (citta or individual) together with that greed and so forth, or with other (defilements) indicated in each respective place.
Do đó, vì trú trong cùng một nơi với tham, v.v., hoặc với pháp khác đã được chỉ ra ở nơi này nơi kia, nên gọi là tadekaṭṭha (đồng trú với pháp ấy).
Tattha ‘katame dhammā saṃkiliṭṭhasaṃkilesikā?
There, in the Saṃkiliṭṭhattika: ‘What phenomena are defiled and defiling? The three roots of unwholesome actions – greed, hatred, delusion, and the defilements having the same basis with them.’
Trong đó, câu: ‘Thế nào là các pháp nhiễm ô và là đối tượng của nhiễm ô? Ba căn bất thiện – tham, sân, si, và các phiền não đồng trú với chúng’ trong bộ ba Saṃkiliṭṭha; ‘Thế nào là các pháp hạ liệt?
Tīṇi akusalamūlāni – lobho doso moho, tadekaṭṭhā ca kilesā’ti saṃkiliṭṭhattike; ‘katame dhammā hīnā?
In the Hīnattika: ‘What phenomena are inferior? The three roots of unwholesome actions – greed, hatred, delusion, and the defilements having the same basis with them.’
Ba căn bất thiện – tham, sân, si, và các phiền não đồng trú với chúng’ trong bộ ba Hīna; ‘Thế nào là các pháp bất thiện?
Tīṇi akusalamūlāni – lobho doso moho, tadekaṭṭhā ca kilesā’ti hīnattike ‘katame dhammā akusalā?
In this Kusalattika: ‘What phenomena are unwholesome? The three roots of unwholesome actions – greed, hatred, delusion, and the defilements having the same basis with them.’
Ba căn bất thiện – tham, sân, si, và các phiền não đồng trú với chúng’ trong bộ ba Kusala này; ‘Thế nào là các pháp nhiễm ô?
Tīṇi akusalamūlāni – lobho doso moho, tadekaṭṭhā ca kilesā’ti imasmiṃ kusalattike; ‘katame dhammā saṃkiliṭṭhā?
In the Kilesagocchaka: ‘What phenomena are defiled? The three roots of unwholesome actions – greed, hatred, delusion, and the defilements having the same basis with them.’
Ba căn bất thiện – tham, sân, si, và các phiền não đồng trú với chúng’ trong nhóm Kilesa; ‘Thế nào là các pháp hữu lậu?
Tīṇi akusalamūlāni – lobho doso moho, tadekaṭṭhā ca kilesā’ti kilesagocchake ‘katame dhammā saraṇā?
In the Saraṇaduka: ‘What phenomena are with refuge? The three roots of unwholesome actions – greed, hatred, delusion, and the defilements having the same basis with them.’
Ba căn bất thiện – tham, sân, si, và các phiền não đồng trú với chúng trong bộ đôi Saraṇa’ –
Tīṇi akusalamūlāni – lobho doso moho, tadekaṭṭhā ca kilesāti saraṇaduke’ti – imesu ettakesu ṭhānesu ‘sahajekaṭṭhaṃ’ āgataṃ.
It should be understood that sahajekaṭṭha appears in these specified places.
trong chừng ấy trường hợp này, thuật ngữ ‘sahajekaṭṭha’ đã xuất hiện.
Dassanenapahātabbattike pana ‘imāni tīṇi saṃyojanāni, tadekaṭṭhā ca kilesā’ti, dassanenapahātabbahetukattikepi ‘imāni tīṇi saṃyojanāni, tadekaṭṭhā ca kilesā’ti, puna tattheva tīṇi saṃyojanāni – sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso, ime dhammā dassanenapahātabbā; tadekaṭṭho lobho doso moho, ime dhammā dassanenapahātabbahetū; tadekaṭṭhā ca kilesā taṃsampayutto vedanākhandho…pe… viññāṇakkhandho, taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ, ime dhammā dassanenapahātabbahetukāti; sammappadhānavibhaṅge ‘‘tattha katame pāpakā akusalā dhammā?
However, in the Dassanenapahātabbattika: ‘These are the three fetters, and the defilements having the same basis with them.’ In the Dassanenapahātabbahetukattika: ‘These are the three fetters, and the defilements having the same basis with them.’ Again in the same place: ‘These three fetters – personality view, doubt, adherence to rites and rituals – these phenomena are to be abandoned by seeing; the greed, hatred, and delusion having the same basis with them – these phenomena are the causes to be abandoned by seeing; and the defilements having the same basis with them, the feeling aggregate associated with them…pe… the consciousness aggregate, bodily action, verbal action, mental action arisen from them – these phenomena are causes to be abandoned by seeing.’ In the Sammappadhānavibhaṅga: ‘‘Therein, what are unwholesome evil phenomena? The three roots of unwholesome actions – greed, hatred, delusion, and the defilements having the same basis with them’’
Còn trong bộ ba Dassanenapahātabba có câu ‘Ba kiết sử này, và các phiền não đồng trú với chúng’; trong bộ ba Dassanenapahātabbahetuka cũng có câu ‘Ba kiết sử này, và các phiền não đồng trú với chúng’; lại nữa, cũng trong bộ ba đó: ‘Ba kiết sử – thân kiến, hoài nghi, giới cấm thủ, các pháp này cần được đoạn trừ bằng tri kiến; tham, sân, si đồng trú với chúng, các pháp này là nhân cần được đoạn trừ bằng tri kiến; và các phiền não đồng trú với chúng, thọ uẩn tương ưng với chúng… cho đến… thức uẩn, thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp phát sanh từ chúng, các pháp này là nhân cần được đoạn trừ bằng tri kiến’; trong phần phân tích Chánh cần: ‘Trong đó, thế nào là các pháp ác, bất thiện? Ba căn bất thiện – tham, sân, si, và các phiền não đồng trú với chúng’ –
Tīṇi akusalamūlāni – lobho doso moho, tadekaṭṭhā ca kilesā’’ti (vibha. 391) – imesu pana ettakesu ṭhānesu ‘pahānekaṭṭhaṃ’ āgatanti veditabbaṃ.
it should be understood that pahānekaṭṭha appears in these specified places.
cần hiểu rằng trong chừng ấy trường hợp này, thuật ngữ ‘pahānekaṭṭha’ đã xuất hiện.
988. Vedanāttikaniddese sukhabhūmiyanti ettha yathā tambabhūmi kaṇhabhūmīti tambakaṇhabhūmiyova vuccanti, evaṃ sukhampi sukhabhūmi nāma.
988. In the exposition of the Vedanāttika (triad of feelings), in the phrase sukhabhūmiyaṃ (in the plane of pleasant feeling), just as "red earth" and "black earth" are called tambabhūmi and kaṇhabhūmi respectively, so too pleasant feeling itself is called sukhabhūmi.
988. Trong phần giải thích bộ ba Thọ, ở đoạn sukhabhūmiyaṃ (trong trú xứ của lạc), cũng như đất đỏ, đất đen được gọi là tambabhūmi, kaṇhabhūmi, thì lạc cũng được gọi là sukhabhūmi.
Yathā ucchubhūmi sālibhūmīti ucchusālīnaṃ uppajjanaṭṭhānāni vuccanti, evaṃ sukhassa uppajjanaṭṭhānaṃ cittampi sukhabhūmi nāma.
Just as the places where sugarcane and rice grow are called ucchubhūmi and sālibhūmi respectively, so too the citta, which is the place where pleasant feeling arises, is called sukhabhūmi.
Cũng như nơi sanh khởi của mía và lúa được gọi là ucchubhūmi, sālibhūmi, thì tâm là nơi sanh khởi của lạc cũng được gọi là sukhabhūmi.
Taṃ idha adhippetaṃ.
This is what is intended here.
Điều này được ngụ ý ở đây.
Yasmā pana sā kāmāvacare vā hoti, rūpāvacarādīsu vā, tasmāssā taṃ pabhedaṃ dassetuṃ kāmāvacaretiādi vuttaṃ.
And since that (plane of pleasant feeling) occurs in the sense-sphere or in the fine-material sphere and so forth, in the sense-sphere and so forth is stated to show its differentiation.
Lại nữa, vì rằng pháp ấy có ở cõi Dục hoặc ở cõi Sắc v.v..., do đó, để chỉ rõ sự phân loại ấy của nó, nên đã nói kāmāvacare v.v...
Sukhavedanaṃ ṭhapetvāti yā sā sukhabhūmiyaṃ sukhavedanā, taṃ ṭhapetvā.
Excluding pleasant feeling means excluding that pleasant feeling which is in the plane of pleasant feeling.
Sukhavedanaṃ ṭhapetvā (trừ lạc thọ) có nghĩa là: trừ đi lạc thọ ở trong trú xứ của lạc.
Taṃsampayuttoti tāya ṭhapitāya sukhavedanāya sampayutto.
Associated with that means associated with that excluded pleasant feeling.
Taṃsampayutto (tương ưng với nó) có nghĩa là: tương ưng với lạc thọ đã được trừ ra ấy.
Sesapadadvayepi imināva nayena attho veditabboti.
The meaning of the other two pairs of terms (associated with painful feeling and associated with neither painful nor pleasant feeling) should be understood in the same way.
Đối với hai thuật ngữ còn lại, ý nghĩa cũng cần được hiểu theo phương pháp này.
Imasmiṃ tike tisso vedanā, sabbaṃ rūpaṃ, nibbānanti idampi na labbhati.
In this tika, the three feelings, all rūpa, and Nibbāna are also not found.
Trong bộ ba này, ba thọ, tất cả sắc, và Nibbāna—những pháp này cũng không có được.
Ayañhi tiko kusalattike ca alabbhamānehi imehi ca tīhi koṭṭhāsehi muttako nāma.
This triad is indeed free from what is not obtainable in the kusalattika and from these three components.
Vì bộ ba này được gọi là bộ ba được miễn trừ khỏi những pháp không có trong bộ ba Thiện và khỏi ba phần này.
Ito paresu pana tikadukesu pāḷito ca atthato ca yaṃ vattabbaṃ siyā taṃ sabbaṃ padānukkamena mātikākathāyañceva kusalādīnaṃ niddese ca vuttameva.
However, with regard to what should be said concerning the subsequent triads and dyads, both in terms of Pāli and meaning, all of that has already been stated in the exposition of the mātikā and in the definition of kusala and so forth, in due order of terms.
Tuy nhiên, trong các bộ ba và bộ đôi sau đây, tất cả những gì cần nói về phương diện Pāḷi và ý nghĩa đều đã được trình bày theo thứ tự thuật ngữ trong phần giải thích Mātikā và trong phần định nghĩa về Thiện v.v...
Yaṃ pana yattha visesamattaṃ tadeva vakkhāma.
Whatever is merely a special point in a particular place, that alone we shall explain.
Tuy nhiên, chúng tôi sẽ chỉ nói về những điểm đặc biệt ở từng nơi.
991. Tattha vipākattike tāva kiñcāpi arūpadhammā viya rūpadhammāpi kammasamuṭṭhānā atthi, anārammaṇattā pana te kammasarikkhakā na hontīti sārammaṇā arūpadhammāva kammasarikkhakattā vipākāti vuttā, bījasarikkhakaṃ phalaṃ viya.
991. First, in the vipākattika, although rūpa-dharmas, like arūpa-dharmas, are also karma-generated, yet, because they are not objective, they are not similar to karma. Therefore, only objective arūpa-dharmas are called vipāka, due to their similarity to karma, like a fruit resembling its seed.
991. Ở đó, trước hết trong bộ ba Dị thục, mặc dù có các sắc pháp do nghiệp tạo ra giống như các vô sắc pháp, nhưng vì chúng không có đối tượng nên không tương tự như nghiệp. Do đó, chỉ có các vô sắc pháp có đối tượng, vì tương tự như nghiệp, mới được gọi là dị thục, giống như quả tương tự như hạt giống.
Sālibījasmiñhi vapite aṅkurapattādīsu nikkhantesupi sāliphalanti na vuccati.
When a rice seed is sown, even if sprouts and leaves emerge, it is not called a rice fruit.
Thật vậy, khi hạt lúa được gieo, dù mầm, lá v.v... đã mọc lên, chúng vẫn không được gọi là quả lúa.
Yadā pana sālisīsaṃ pakkaṃ hoti pariṇataṃ, tadā bījasarikkhako sāli eva sāliphalanti vuccati.
But when the rice ear is ripe and matured, then only the rice that resembles the seed is called a rice fruit.
Nhưng khi bông lúa đã chín, đã trưởng thành, lúc đó chính hạt lúa tương tự như hạt giống mới được gọi là quả lúa.
Aṅkurapattādīni pana bījajātāni bījato nibbattānīti vuccanti, evameva rūpampi kammajanti vā upādiṇṇanti vā vattuṃ vaṭṭati.
Sprouts, leaves, and so forth are called "seed-born" or "produced from the seed." In the same way, rūpa can be said to be "karma-born" or "grasped."
Còn mầm, lá v.v... được gọi là sinh từ hạt, phát sinh từ hạt. Tương tự như vậy, sắc cũng có thể được gọi là do nghiệp sinh (kammaja) hoặc là được chấp thủ (upādiṇṇa).
994. Upādiṇṇattike kiñcāpi khīṇāsavassa khandhā ‘amhākaṃ mātulatthero amhākaṃ cūḷapitutthero’ti vadantānaṃ paresaṃ upādānassa paccayā honti, maggaphalanibbānāni pana aggahitāni aparāmaṭṭhāni anupādiṇṇāneva.
994. In the upādiṇṇattika, although the aggregates of an Arahant may be causes for the clinging of others who say, 'This is our maternal uncle elder,' 'This is our paternal uncle elder,' yet the paths, fruits, and Nibbāna are ungripped, ungrasped, and unappropriated.
994. Trong bộ ba Chấp thủ, mặc dù các uẩn của vị lậu tận có thể là nhân duyên cho sự chấp thủ của người khác khi họ nói: ‘Vị trưởng lão cậu của chúng tôi, vị trưởng lão chú của chúng tôi’, nhưng Đạo, Quả và Nibbāna thì không bị nắm giữ, không bị xuyên tạc, và không bị chấp thủ.
Tāni hi, yathā divasaṃ santatto ayoguḷo makkhikānaṃ abhinisīdanassa paccayo na hoti, evameva tejussadattā taṇhāmānadiṭṭhivasena gahaṇassa paccayā na honti.
For they, just as an iron ball heated throughout the day does not become a cause for flies to alight, similarly, due to their intense glow, do not become causes for grasping by way of craving, conceit, and wrong view.
Thật vậy, giống như một quả cầu sắt bị nung nóng suốt ngày không phải là nhân duyên cho ruồi đậu vào, cũng vậy, do tính chất mãnh liệt, chúng không phải là nhân duyên cho sự nắm giữ theo cách của tham, mạn và tà kiến.
Tena vuttaṃ – ime dhammā anupādiṇṇaanupādāniyāti.
Therefore, it is said: These phenomena are unappropriated and not liable to appropriation.
Do đó đã nói rằng: những pháp này là không bị chấp thủ và không phải là đối tượng của chấp thủ.
1003. Pītisahagatattike pītiādayo attanā sahajātadhammānaṃ pītisahagatādibhāvaṃ datvā sayaṃ piṭṭhivaṭṭakā jātā.
1003. In the pītisahagatattika, pīti and so forth, after bestowing the state of being associated with pīti (joy-associated) upon their co-existent phenomena, have themselves turned their back.
1003. Trong bộ ba Câu hành với hỷ, hỷ v.v... sau khi đã trao cho các pháp đồng sinh với mình trạng thái câu hành với hỷ v.v..., tự chúng lại trở thành nền tảng.
Imasmiñhi tike dve domanassasahagatacittuppādā dukkhasahagataṃ kāyaviññāṇaṃ upekkhāvedanā rūpaṃ nibbānanti – idampi na labbhati.
In this triad, two states of consciousness associated with dejection, bodily pain-associated consciousness, equanimity-associated feeling, rūpa, and Nibbāna — these are also not included.
Trong bộ ba này, hai tâm sở câu hành với ưu, thân thức câu hành với khổ, xả thọ, sắc và Nibbāna—những pháp này cũng không có được.
Ayañhi tiko kusalattike ca alabbhamānehi imehi ca pañcahi koṭṭhāsehi muttako nāma.
This triad is indeed free from what is not obtainable in the kusalattika and from these five components.
Thật vậy, tam đề này được gọi là tam đề được giải thoát khỏi những pháp không có trong tam đề thiện và khỏi năm phần này.
1006. Dassanenapahātabbattike saññojanānīti bandhanāni.
1006. In the dassanenapahātabbattika, saṃyojanāni means fetters.
1006. Trong tam đề cần được đoạn trừ bằng tri kiến, saññojanāni nghĩa là các pháp trói buộc.
Sakkāyadiṭṭhīti vijjamānaṭṭhena sati khandhapañcakasaṅkhāte kāye; sayaṃ vā satī tasmiṃ kāye diṭṭhīti ‘sakkāyadiṭṭhi’.
Sakkāyadiṭṭhi is the view (diṭṭhi) that arises in the body (kāya), which is the five aggregates, in the sense of being truly existent; or it is the view (diṭṭhi) that is truly existent in that body. Hence, sakkāyadiṭṭhi.
Sakkāyadiṭṭhi là: trong thân (kāya) được gọi là năm uẩn, vốn hiện hữu (sati) do ý nghĩa là đang tồn tại; hoặc tự thân tà kiến hiện hữu trong thân ấy, nên gọi là ‘sakkāyadiṭṭhi’.
Sīlena sujjhituṃ sakkā, vatena sujjhituṃ sakkā, sīlavatehi sujjhituṃ sakkāti gahitasamādānaṃ pana sīlabbataparāmāso nāma.
However, the practice undertaken with the belief that one can be purified by precepts, by observances, or by precepts and observances, is called sīlabbataparāmāsa.
Còn sự chấp thủ rằng: có thể thanh tịnh nhờ giới, có thể thanh tịnh nhờ vật, có thể thanh tịnh nhờ giới và vật, thì được gọi là sīlabbataparāmāso.
1007. Idhāti desāpadese nipāto.
1007. Idha is a particle indicating a place or locality.
1007. Idha là một bất biến từ chỉ nơi chốn.
Svāyaṃ katthaci lokaṃ upādāya vuccati.
This term is sometimes used with reference to the world.
Từ này, ở một số nơi, được nói đến để chỉ thế gian.
Yathāha – ‘‘idha tathāgato loke uppajjatī’’ti (dī. ni. 1.189).
As it is said: "Herein, the Tathāgata arises in the world."
Như có lời dạy: “Này đây, Như Lai xuất hiện trong thế gian”.
Katthaci sāsanaṃ.
Sometimes, it refers to the Dispensation.
Ở một số nơi, chỉ giáo pháp.
Yathāha – ‘‘idheva, bhikkhave, samaṇo idha dutiyo samaṇo’’ti (ma. ni. 1.139; a. ni. 4.241).
As it is said: "Herein, bhikkhus, is a recluse; here is a second recluse."
Như có lời dạy: “Chỉ ở đây, này các Tỳ khưu, có sa-môn, ở đây có sa-môn thứ hai”.
Katthaci okāsaṃ.
Sometimes, it refers to a place.
Ở một số nơi, chỉ không gian.
Yathāha –
As it is said:
Như có lời dạy:
Assutavā puthujjanoti ettha pana ‘āgamādhigamābhāvā ñeyyo assutavā iti’.
Regarding assutavā puthujjano (the untaught ordinary person), it is to be known as 'untaught due to the absence of learning and penetration.'
Trong câu Assutavā puthujjano, cần hiểu rằng ‘do không có văn và chứng, nên gọi là vô văn’.
Yassa hi khandhadhātuāyatanapaccayākārasatipaṭṭhānādīsu uggahaparipucchāvinicchayarahitattā diṭṭhipaṭisedhako neva ‘āgamo’, paṭipattiyā adhigantabbassa anadhigatattā neva ‘adhigamo’ atthi, so ‘āgamādhigamābhāvā ñeyyo assutavā iti’.
For the person who, due to lacking learning, inquiry, and decisive knowledge regarding aggregates, elements, sense bases, dependent origination, foundations of mindfulness, etc., has no 'learning' (āgama) capable of refuting wrong views, and has not 'penetrated' (adhigama) what should be penetrated through practice, such a person is 'untaught due to the absence of learning and penetration.'
Thật vậy, người nào do không học hỏi, tra vấn, và quyết trạch về uẩn, giới, xứ, duyên khởi, niệm xứ, v.v., nên không có ‘văn’ (āgama) để bác bỏ tà kiến; và do chưa chứng đắc những gì cần chứng đắc qua thực hành, nên không có ‘chứng’ (adhigama); người đó ‘do không có văn và chứng, nên được gọi là vô văn’.
Svāyaṃ –
This person is—
Vị ấy –
So hi puthūnaṃ nānappakārānaṃ kilesādīnaṃ jananādīhi kāraṇehi puthujjano.
Indeed, he is an ordinary person (puthujjano) due to causes such as generating many diverse defilements (kilesa).
Thật vậy, vị ấy được gọi là puthujjano do các nguyên nhân như làm phát sinh nhiều (puthu) phiền não (kilesa) đa dạng.
Yathāha – ‘‘puthu kilese janentīti puthujjanā.
As it is said: "They generate many defilements, therefore they are ordinary people (puthujjanā).
Như có lời dạy: “Họ làm phát sinh nhiều phiền não, nên gọi là phàm phu.
Puthu avihatasakkāyadiṭṭhikāti puthujjanā.
They have many uneliminated sakkāyadiṭṭhi, therefore they are ordinary people (puthujjanā).
Họ có nhiều thân kiến chưa bị đoạn trừ, nên gọi là phàm phu.
Puthu satthārānaṃ mukhullokikāti puthujjanā.
They look to the faces of many teachers, therefore they are ordinary people (puthujjanā).
Họ trông chờ vào nhiều vị đạo sư, nên gọi là phàm phu.
Puthu sabbagatīhi avuṭṭhitāti puthujjanā.
They are not yet arisen from many all destinations, therefore they are ordinary people (puthujjanā).
Họ chưa thoát khỏi tất cả các cõi, nên gọi là phàm phu.
Puthu nānābhisaṅkhāre abhisaṅkharontīti puthujjanā.
They construct many diverse formations, therefore they are ordinary people (puthujjanā).
Họ tạo tác nhiều loại hành khác nhau, nên gọi là phàm phu.
Puthu nānāoghehi vuyhantīti puthujjanā.
They are carried away by many diverse floods, therefore they are ordinary people (puthujjanā).
Họ bị nhiều loại bộc lưu cuốn trôi, nên gọi là phàm phu.
Puthu nānāsantāpehi santappantīti puthujjanā.
They are tormented by many diverse torments, therefore they are ordinary people (puthujjanā).
Họ bị nhiều loại nhiệt não thiêu đốt, nên gọi là phàm phu.
Puthu nānāpariḷāhehi pariḍayhantīti puthujjanā.
They are consumed by many diverse fevers, therefore they are ordinary people (puthujjanā).
Họ bị nhiều loại phiền muộn thiêu đốt, nên gọi là phàm phu.
Puthu pañcasu kāmaguṇesu rattā giddhā gadhitā mucchitā ajjhosannā laggā laggitā palibuddhāti puthujjanā.
They are attached, greedy, infatuated, deluded, immersed, stuck, clung to, and entangled in the five sense pleasures, therefore they are ordinary people (puthujjanā).
Họ tham đắm, say mê, dính mắc, mê muội, chìm đắm, bám víu, quyến luyến, bị trói buộc trong năm dục, nên gọi là phàm phu.
Puthu pañcahi nīvaraṇehi āvutā nivutā ovutā pihitā paṭicchannā paṭikujjitāti puthujjanā’’ti (mahāni. 94).
They are obstructed, hindered, covered, closed, concealed, and inverted by the five hindrances, therefore they are ordinary people (puthujjanā)."
Bị năm triền cái (nīvaraṇa) che đậy, ngăn che, bao trùm, đóng kín, che lấp, úp lại, nên gọi là phàm phu (puthujjana).
Puthūnaṃ vā gaṇanapathamatītānaṃ ariyadhammaparammukhānaṃ nīcadhammasamācārānaṃ janānaṃ antogadhattāpi puthujjanā.
Or they are ordinary people (puthujjanā) because they are included among numerous beings, countless and averse to noble qualities, whose conduct is ignoble.
Hoặc, do được bao gồm trong số những chúng sanh nhiều vô số, vượt ngoài con đường đếm được, quay lưng với Thánh pháp (ariyadhamma), và thực hành các pháp thấp hèn, nên cũng gọi là phàm phu.
Puthu vā ayaṃ – visuṃyeva saṅkhyaṃ gato, visaṃsaṭṭho sīlasutādiguṇayuttehi ariyehi – janotipi puthujjano.
Or this person (ayaṃ jano) is an ordinary person (puthujjano) because he is distinctly reckoned and unmixed with noble ones (ariyā) who are endowed with virtues such as morality and learning.
Hoặc, chúng sanh này là riêng biệt – được kể riêng ra, không hòa hợp với các bậc Thánh có các đức tính như giới, văn, v.v... – nên cũng gọi là phàm phu.
Evametehi ‘assutavā puthujjano’ti dvīhi padehi ye te –
Thus, by these two terms, 'untaught' (assutavā) and 'ordinary person' (puthujjano), it should be understood that of the two types of ordinary people—
Như vậy, với hai từ ‘phàm phu vô văn’ này, những người mà–
Ariyānaṃ adassāvītiādīsu ariyāti ārakattā kilesehi, anaye na iriyanato, aye iriyanato, sadevakena lokena ca araṇīyato buddhā ca paccekabuddhā ca buddhasāvakā ca vuccanti.
In ariyānaṃ adassāvī and so forth, ariyā refers to Buddhas, Paccekabuddhas, and disciples of the Buddha, because they are far from defilements, do not act improperly, act properly, and are to be honored by the world including devas.
Trong các cụm từ như ariyānaṃ adassāvī (không thấy các bậc Thánh), ariyā (bậc Thánh) được dùng để chỉ các Đức Phật, các vị Phật Độc Giác và các vị Thinh Văn của Đức Phật, vì các ngài xa lìa các phiền não, không đi vào đường bất lợi, đi vào đường lợi ích, và đáng được thế gian cùng chư thiên tôn kính.
Buddhā eva vā idha ariyā.
Or here, only Buddhas are ariyā.
Hoặc ở đây, chỉ có các Đức Phật là bậc Thánh.
Yathāha – ‘‘sadevake, bhikkhave, loke…pe… tathāgato ariyoti vuccatī’’ti (saṃ. ni. 5.1098).
As it is said: "In the world with its devas, bhikkhus... the Tathāgata is called an Ariya."
Như có lời dạy: “Này các Tỳ-khưu, trong thế gian cùng với chư thiên... Như Lai được gọi là bậc Thánh.”
Sappurisāti ettha pana paccekabuddhā tathāgatasāvakā ca sappurisāti veditabbā.
Here, in sappurisā, Paccekabuddhas and the Tathāgata's disciples are to be known as sappurisā.
Còn trong từ sappurisā (bậc chân nhân), cần hiểu rằng các vị Phật Độc Giác và các vị Thinh Văn của Như Lai là bậc chân nhân.
Te hi lokuttaraguṇayogena sobhanā purisāti sappurisā.
For they are excellent persons (sobhanā purisā) due to their connection with supramundane qualities, thus sappurisā.
Bởi vì các vị ấy, do liên hệ với các đức tính siêu thế, là những người cao đẹp, nên gọi là sappurisā.
Sabbeva vā ete dvedhāpi vuttā.
Or all of these are stated in both ways.
Hoặc, tất cả các vị ấy đều được nói đến theo cả hai cách.
Buddhāpi hi ariyā ca sappurisā ca paccekabuddhā buddhasāvakāpi.
Buddhas are indeed Ariyas and Sappurisā; Paccekabuddhas and Buddha's disciples are also (Ariyas and Sappurisā).
Bởi vì các Đức Phật vừa là bậc Thánh vừa là bậc chân nhân, các vị Phật Độc Giác và các vị Thinh Văn của Đức Phật cũng vậy.
Yathāha –
As it is said:
Như có lời dạy –
‘Kalyāṇamitto daḷhabhatti ca hotī’ti ettāvatā hi buddhasāvako vutto.
By "a good friend and possessed of firm devotion," a disciple of the Buddha is meant.
Bởi vì, chỉ với câu ‘có bạn lành và lòng tin vững chắc’, vị Thinh Văn của Đức Phật đã được nói đến.
Kataññutādīhi paccekabuddhā buddhāti.
By gratefulness and so forth, Paccekabuddhas and Buddhas are meant.
Với các đức tính như biết ơn v.v..., các vị Phật Độc Giác và các Đức Phật được nói đến.
Idāni yo tesaṃ ariyānaṃ adassanasīlo, na ca dassane sādhukārī, so ariyānaṃ adassāvīti veditabbo.
Now, a person who has no habit of seeing those noble ones and does not act well in seeing them, that person is to be understood as one who does not see the noble ones.
Bây giờ, người nào có thói quen không thấy các bậc Thánh ấy, và không hoan hỷ trong việc thấy, người đó cần được hiểu là ariyānaṃ adassāvī (người không thấy các bậc Thánh).
So cakkhunā adassāvī ñāṇena adassāvīti duvidho.
That one who does not see is of two kinds: one who does not see with the eye, and one who does not see with wisdom (ñāṇa).
Người đó có hai loại: không thấy bằng mắt và không thấy bằng trí tuệ.
Tesu ñāṇena adassāvī idha adhippeto.
Among these, the one who does not see with wisdom is intended here.
Trong số đó, người không thấy bằng trí tuệ được nhắm đến ở đây.
Maṃsacakkhunā hi dibbacakkhunā vā ariyā diṭṭhāpi adiṭṭhāva honti, tesaṃ cakkhūnaṃ vaṇṇamattaggahaṇato, na ariyabhāvagocarato.
For noble ones, even if seen with the physical eye or the divine eye, are as if unseen, because those eyes only grasp the mere appearance, not the range of their Ariya-state.
Bởi vì, dù các bậc Thánh được thấy bằng mắt thịt hay thiên nhãn, thì cũng như không thấy, vì các con mắt ấy chỉ nắm bắt được hình sắc bên ngoài, chứ không phải cảnh giới của Thánh tánh.
Soṇasiṅgālādayopi cakkhunā ariye passanti, na ca te ariyānaṃ dassāvino.
Even dogs and jackals, for instance, see noble ones with their eyes, but they are not considered as 'seers of the noble ones'.
Ngay cả loài chó, chó rừng v.v... cũng thấy các bậc Thánh bằng mắt, nhưng chúng không phải là người thấy các bậc Thánh.
Tatridaṃ vatthu – cittalapabbatavāsino kira khīṇāsavattherassa upaṭṭhāko vuḍḍhapabbajito ekadivasaṃ therena saddhiṃ piṇḍāya caritvā therassa pattacīvaraṃ gahetvā piṭṭhito āgacchanto theraṃ pucchi – ‘ariyā nāma bhante kīdisā’ti?
In this regard, there is this story: A certain elderly ascetic, an attendant of a Kīṇāsava Thera residing on Cittala Mountain, one day went for alms with the Thera. Carrying the Thera’s bowl and robe, he followed behind and asked the Thera, “Venerable Sir, what are noble ones like?”
Về điều này, có câu chuyện như sau – nghe nói, vị thị giả của trưởng lão lậu tận trú tại núi Cittalapabbata là một vị xuất gia lớn tuổi, một hôm sau khi đi khất thực cùng với vị trưởng lão, mang y bát của ngài và đi theo sau, đã hỏi vị trưởng lão rằng: ‘Bạch ngài, bậc Thánh là người như thế nào?’
Thero āha – ‘idhekacco mahallako ariyānaṃ pattacīvaraṃ gahetvā vattapaṭipattiṃ katvā saha carantopi neva ariye jānāti, evaṃdujjānāvuso, ariyā’ti.
The Thera said, “Here, some elderly person, even carrying the robes and bowl of noble ones, practicing their observances, and walking together with them, still does not know the noble ones. Thus difficult to know, friend, are the noble ones.”
Vị trưởng lão đáp: ‘Này hiền giả, ở đời có người dù là bậc trưởng thượng, mang y bát của các bậc Thánh, thực hành các phận sự và đi cùng các ngài, nhưng vẫn không biết các bậc Thánh. Này hiền giả, các bậc Thánh khó biết được như vậy đó.’
Evaṃ vuttepi so neva aññāsi.
Even after being told this, he still did not understand.
Dù được nói như vậy, vị ấy vẫn không hiểu.
Tasmā na cakkhunā dassanaṃ ‘dassanaṃ’, ñāṇadassanameva ‘dassanaṃ’.
Therefore, seeing with the eye is not 'seeing'; only seeing with wisdom is 'seeing'.
Vì thế, sự thấy bằng mắt không phải là ‘thấy’, chỉ có sự thấy bằng trí tuệ mới là ‘thấy’.
Yathāha – ‘‘kiṃ te vakkali iminā pūtikāyena diṭṭhena?
As it is said: “What is there for you, Vakkali, in seeing this foul body?
Như đã nói: “‘Này Vakkali, có ích gì cho ngươi khi thấy cái thân hôi thối này?
Yo kho, vakkali, dhammaṃ passati, so maṃ passatī’’ti (saṃ. ni. 3.87).
Whoever, Vakkali, sees the Dhamma, sees me.”
Này Vakkali, người nào thấy Pháp, người đó thấy Ta.’”
Tasmā cakkhunā passantopi, ñāṇena ariyehi diṭṭhaṃ aniccādilakkhaṇaṃ apassanto, ariyādhigatañca dhammaṃ anadhigacchanto, ariyakaradhammānaṃ ariyabhāvassa ca adiṭṭhattā, ‘ariyānaṃ adassāvī’ti veditabbo.
Therefore, even one who sees with the eye, but does not see the characteristics like impermanence (anicca) seen by the noble ones, and does not comprehend the Dhamma attained by the noble ones, due to not seeing the qualities that make one noble and the state of being noble, is to be understood as one who does not see the noble ones.
Do đó, dù thấy bằng mắt, nhưng không thấy được đặc tính vô thường v.v. mà các bậc Thánh đã thấy bằng trí tuệ, không chứng ngộ được Pháp mà các bậc Thánh đã chứng ngộ, vì không thấy được các pháp làm nên bậc Thánh và bản chất của bậc Thánh, nên phải hiểu người ấy là ‘người không thấy các bậc Thánh’.
Ayañhi saṃvaravinayo pahānavinayoti duvidho vinayo.
Indeed, this discipline (vinaya) is of two kinds: the discipline of restraint (saṃvaravinaya) and the discipline of abandonment (pahānavinaya).
Thật vậy, vinaya (sự huấn luyện) này có hai loại: saṃvaravinaya (huấn luyện bằng cách phòng hộ) và pahānavinaya (huấn luyện bằng cách đoạn trừ).
Ettha ca duvidhepi vinaye ekameko vinayo pañcadhā bhijjati.
And in both kinds of discipline, each discipline divides into five types.
Và trong hai loại vinaya này, mỗi loại lại được chia làm năm phần.
Saṃvaravinayopi hi sīlasaṃvaro satisaṃvaro ñāṇasaṃvaro khantisaṃvaro vīriyasaṃvaroti pañcavidho.
The discipline of restraint (saṃvaravinaya) is indeed fivefold: restraint through sīla, restraint through mindfulness (sati), restraint through wisdom (ñāṇa), restraint through patience (khanti), and restraint through effort (vīriya).
Saṃvaravinaya có năm loại: sīlasaṃvara (phòng hộ bằng giới), satisaṃvara (phòng hộ bằng niệm), ñāṇasaṃvara (phòng hộ bằng trí), khantisaṃvara (phòng hộ bằng nhẫn nại), và vīriyasaṃvara (phòng hộ bằng tinh tấn).
Pahānavinayopi tadaṅgapahānaṃ vikkhambhanapahānaṃ samucchedapahānaṃ paṭippassaddhipahānaṃ nissaraṇapahānanti pañcavidho.
The discipline of abandonment (pahānavinaya) is also fivefold: abandonment by substitution (tadaṅgapahāna), abandonment by suppression (vikkhambhanapahāna), abandonment by eradication (samucchedapahāna), abandonment by tranquilization (paṭippassaddhipahāna), and abandonment by escape (nissaraṇapahāna).
Pahānavinaya cũng có năm loại: tadaṅgapahāna (đoạn trừ bằng chi phần đối trị), vikkhambhanapahāna (đoạn trừ bằng cách đè nén), samucchedapahāna (đoạn trừ bằng cách cắt đứt), paṭippassaddhipahāna (đoạn trừ bằng cách làm cho an tịnh), và nissaraṇapahāna (đoạn trừ bằng cách xuất ly).
Ayaṃ ñāṇasaṃvaro nāma.
This is called restraint through wisdom (ñāṇasaṃvaro). “He is patient with cold and heat,” this is restraint through patience (khantisaṃvaro).
Đây được gọi là ñāṇasaṃvara.
‘‘Khamo hoti sītassa uṇhassā’’ti (ma. ni. 1.24; a. ni. 4.114; 6.58) ayaṃ khantisaṃvaro.
“He does not tolerate an arisen sensual thought,” this is restraint through effort (vīriyasaṃvaro).
“Vị ấy chịu đựng được lạnh, nóng” — đây là khantisaṃvara.
‘‘Uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’ti (ma. ni. 1.26; a. ni. 4.114; 6.58) ayaṃ vīriyasaṃvaro.
“He does not tolerate an arisen thought of sensual desire” is restraint through energy (vīriyasaṃvara).
“Vị ấy không dung chứa dục tầm đã khởi lên” — đây là vīriyasaṃvara.
Sabbopi cāyaṃ saṃvaro yathāsakaṃ saṃvaritabbānaṃ vinetabbānañca kāyaduccaritādīnaṃ saṃvaraṇato saṃvaro, vinayanato vinayoti vuccati.
All this restraint, because it restrains the various bodily misconducts and so on that are to be restrained and disciplined, is called 'restraint' (saṃvara), and because it disciplines, it is called 'discipline' (vinaya).
Tất cả sự thu thúc này, do vì thu thúc các pháp cần được thu thúc và chế ngự như thân ác hạnh, v.v., tùy theo từng trường hợp, nên được gọi là saṃvaro (sự thu thúc); và do vì chế ngự, nên được gọi là vinayo (sự điều phục).
Evaṃ tāva ‘saṃvaravinayo’ pañcadhā bhijjatīti veditabbo.
Thus, it should be understood that the 'discipline of restraint' divides into five types.
Như vậy, trước hết, cần phải hiểu rằng ‘saṃvaravinayo’ (sự điều phục bằng thu thúc) được phân chia thành năm loại.
Tathā yaṃ nāmarūpaparicchedādīsu vipassanāñāṇesu paṭipakkhabhāvato, dīpālokeneva tamassa, tena tena vipassanāñāṇena tassa tassa anatthassa pahānaṃ, seyyathidaṃ – nāmarūpavavatthānena sakkāyadiṭṭhiyā, paccayapariggahena ahetuvisamahetudiṭṭhīnaṃ, tasseva aparabhāgena kaṅkhāvitaraṇena kathaṃkathibhāvassa, kalāpasammasanena ‘ahaṃ mamā’ti gāhassa, maggāmaggavavatthānena amagge maggasaññāya, udayadassanena ucchedadiṭṭhiyā, vayadassanena sassatadiṭṭhiyā, bhayadassanena sabhaye abhayasaññāya, ādīnavadassanena assādasaññāya, nibbidānupassanāya abhiratisaññāya, muccitukamyatāñāṇena amuccitukāmatāya, upekkhāñāṇena anupekkhāya, anulomena dhammaṭṭhitiyaṃ nibbāne ca paṭilomabhāvassa, gotrabhunā saṅkhāranimittaggāhassa pahānaṃ, etaṃ ‘tadaṅgapahānaṃ’ nāma.
Similarly, that abandonment of each defilement by each insight-wisdom (vipassanā-ñāṇa) in the discernment of nāma-rūpa and so on, by being an opponent, just as darkness is dispelled by the light of a lamp – for example, the abandonment of personality view (sakkāyadiṭṭhi) by the determination of nāma-rūpa; the abandonment of views of no cause (ahetuka-diṭṭhi) and wrong cause (visamahetu-diṭṭhi) by the comprehension of causality; the abandonment of doubt (kathaṃkathibhāva) by the purification of doubt (kaṅkhāvitaraṇa) which is a later stage of the same (comprehension of causality); the abandonment of the notion 'I am' and 'mine' by the comprehension of aggregates (kalāpasammasana); the abandonment of the perception of a path in what is not the path (amagge maggasaññāya) by the determination of path and not-path (maggāmaggavavatthāna); the abandonment of annihilationism (uccheda-diṭṭhi) by the contemplation of arising (udayadassana); the abandonment of eternalism (sassata-diṭṭhi) by the contemplation of passing away (vayadassana); the abandonment of the perception of safety in what is fearful (sabhaye abhayasaññāya) by the contemplation of fear (bhayadassana); the abandonment of the perception of enjoyment (assādasaññāya) by the contemplation of danger (ādīnavadassana); the abandonment of the perception of delight (abhiratisaññāya) by the contemplation of disenchantment (nibbidānupassanā); the abandonment of the desire not to be liberated (amuccitukāmatā) by the knowledge of desire for liberation (muccitukamyatāñāṇa); the abandonment of not looking impartially (anupekkhāya) by the knowledge of equanimity (upekkhāñāṇa); the abandonment of opposition to the stability of Dhamma (dhammaṭṭhiti) and Nibbāna by conformity (anuloma); the abandonment of grasping at the signs of formations (saṅkhāranimitta) by change of lineage (gotrabhū) – this is called abandonment by substitution (tadaṅgapahānaṃ).
Tương tự như vậy, trong các tuệ quán như trí phân biệt danh sắc, v.v., do là đối nghịch nhau—giống như ánh sáng đèn xua tan bóng tối—sự đoạn trừ từng phiền não tương ứng bằng từng tuệ quán tương ứng, đó là: đoạn trừ thân kiến (sakkāyadiṭṭhi) bằng trí phân định danh sắc (nāmarūpavavatthāna); đoạn trừ tà kiến vô nhân và tà kiến dị nhân (ahetuvisamahetudiṭṭhi) bằng trí nắm bắt duyên (paccayapariggaha); đoạn trừ sự hoài nghi (kathaṃkathibhāva) bằng trí vượt qua hoài nghi (kaṅkhāvitaraṇa), là phần sau của trí ấy; đoạn trừ sự chấp thủ ‘ta, của ta’ bằng trí thẩm sát theo nhóm (kalāpasammasana); đoạn trừ tưởng về phi đạo là đạo bằng trí phân định đạo và phi đạo (maggāmaggavavatthāna); đoạn trừ đoạn kiến (ucchedadiṭṭhi) bằng trí thấy sự sinh (udayadassana); đoạn trừ thường kiến (sassatadiṭṭhi) bằng trí thấy sự diệt (vayadassana); đoạn trừ tưởng không đáng sợ trong cái đáng sợ bằng trí thấy sự đáng sợ (bhayadassana); đoạn trừ tưởng về vị ngọt bằng trí thấy sự nguy hại (ādīnavadassana); đoạn trừ tưởng về sự hoan hỷ bằng trí quán sự nhàm chán (nibbidānupassanā); đoạn trừ sự không muốn giải thoát bằng trí muốn giải thoát (muccitukamyatāñāṇa); đoạn trừ sự không xả ly bằng trí xả (upekkhāñāṇa); đoạn trừ sự đối nghịch với thực tại của các pháp và với Nibbāna bằng trí thuận thứ (anuloma); đoạn trừ sự nắm bắt tướng của các hành (saṅkhāranimittaggāha) bằng trí chuyển tộc (gotrabhu); sự đoạn trừ này được gọi là ‘tadaṅgapahānaṃ’ (đoạn trừ bằng chi phần tương ứng).
Yaṃ pana upacārappanābhedena samādhinā pavattibhāvanivāraṇato, ghaṭappahāreneva udakapiṭṭhe sevālassa, tesaṃ tesaṃ nīvaraṇādidhammānaṃ pahānaṃ, etaṃ ‘vikkhambhanapahānaṃ’ nāma.
But the abandonment of those hindrances and other defilements by the suppression of their arising through concentration (samādhi), which is distinguished as access (upacāra) and absorption (appanā), just as moss on the surface of water is cleared by a blow from a pot, this is called abandonment by suppression (vikkhambhanapahānaṃ).
Còn sự đoạn trừ các pháp như triền cái, v.v., bằng định (samādhi) được phân chia thành cận hành và an chỉ, do ngăn chặn sự phát sinh của chúng, giống như dùng chậu gạt rêu trên mặt nước, sự đoạn trừ này được gọi là ‘vikkhambhanapahānaṃ’ (đoạn trừ bằng cách trấn áp).
‘‘Yaṃ catunnaṃ ariyamaggānaṃ bhāvitattā taṃtaṃmaggavato attano attano santāne diṭṭhigatānaṃ pahānāyā’’tiādinā (dha. sa. 277) nayena vuttassa samudayapakkhikassa kilesagaṇassa accantaṃ appavattibhāvena pahānaṃ, idaṃ ‘samucchedapahānaṃ’ nāma.
The complete non-arising of the multitude of defilements belonging to the origin-side, as stated in the manner of "due to the cultivation of the four Noble Paths, for the abandonment of personality views (diṭṭhigata) in one's own continuum for each person who has attained that Path" and so on, this is called abandonment by eradication (samucchedapahānaṃ).
Do sự tu tập bốn Thánh đạo, sự đoạn trừ nhóm phiền não thuộc về phần tập khởi đã được nói theo phương pháp: “Để đoạn trừ các tà kiến trong dòng tâm thức của người có đạo tương ứng…” v.v., bằng cách khiến chúng hoàn toàn không khởi lên, sự đoạn trừ này được gọi là ‘samucchedapahānaṃ’ (đoạn trừ bằng cách cắt đứt).
Yaṃ pana phalakkhaṇe paṭippassaddhattaṃ kilesānaṃ, etaṃ ‘paṭippassaddhipahānaṃ’ nāma.
But the tranquilization of defilements at the moment of fruition, this is called abandonment by tranquilization (paṭippassaddhipahānaṃ).
Còn sự lắng dịu của các phiền não vào sát-na quả, sự đoạn trừ này được gọi là ‘paṭippassaddhipahānaṃ’ (đoạn trừ bằng cách làm cho lắng dịu).
Yaṃ sabbasaṅkhatanissaṭattā pahīnasabbasaṅkhataṃ nibbānaṃ, etaṃ ‘nissaraṇapahānaṃ’ nāma.
The Nibbāna which is free from all conditioned things (saṅkhata) and has all conditioned things abandoned, this is called abandonment by escape (nissaraṇapahānaṃ).
Còn Nibbāna, nơi đã đoạn trừ tất cả các pháp hữu vi do đã thoát khỏi tất cả các pháp hữu vi, sự đoạn trừ này được gọi là ‘nissaraṇapahānaṃ’ (đoạn trừ bằng cách thoát ly).
Sabbampi cetaṃ pahānaṃ yasmā cāgaṭṭhena pahānaṃ, vinayanaṭṭhena vinayo, tasmā ‘pahānavinayo’ti vuccati.
All this abandonment is called 'abandonment' because it is abandonment in the sense of relinquishing, and it is called 'discipline' (vinaya) in the sense of disciplining.
Và tất cả sự đoạn trừ này, vì có nghĩa là từ bỏ nên được gọi là pahānaṃ (sự đoạn trừ), vì có nghĩa là điều phục nên được gọi là vinayo (sự điều phục), do đó được gọi là ‘pahānavinayo’ (sự điều phục bằng đoạn trừ).
Taṃtaṃpahānavato vā tassa tassa vinayassa sambhavatopetaṃ pahānavinayoti vuccati.
Or it is called 'discipline of abandonment' (pahānavinaya) because of the existence of each specific discipline for each type of abandonment.
Hoặc, do sự tồn tại của từng sự điều phục tương ứng nơi người có sự đoạn trừ tương ứng, nên nó được gọi là pahānavinayo.
Evaṃ pahānavinayopi pañcadhā bhijjatīti veditabbo.
Thus, it should be understood that the discipline of abandonment also divides into five types.
Như vậy, cần phải hiểu rằng pahānavinayo cũng được phân chia thành năm loại.
Evamayaṃ saṅkhepato duvidho, bhedato ca dasavidho vinayo, bhinnasaṃvarattā, pahātabbassa ca appahīnattā, yasmā etassa assutavato puthujjanassa natthi, tasmā abhāvato tassa, ayaṃ ‘avinīto’ti vuccatīti.
So, this discipline (vinaya), which is twofold in brief and tenfold in detail, because the restraint is broken, and because what should be abandoned has not been abandoned, is absent in this uninstructed ordinary person. Therefore, due to its absence, this person is called 'undisciplined' (avinīto).
Như vậy, sự điều phục này, nói tóm lại có hai loại, và phân chia ra có mười loại. Vì sự thu thúc của kẻ phàm phu vô văn đã bị phá vỡ, và những gì cần đoạn trừ vẫn chưa được đoạn trừ, nên sự điều phục này không có nơi người ấy. Do đó, vì không có, người này được gọi là ‘avinīto’ (kẻ không được điều phục).
Esa nayo sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinītoti etthāpi.
This same method applies also to one who does not see the good people (sappurisānaṃ adassāvī), unskilled in the Dhamma of good people (sappurisadhammassa akovido), undisciplined in the Dhamma of good people (sappurisadhamme avinīto).
Phương pháp này cũng áp dụng trong trường hợp không thấy các bậc chân nhân, không thiện xảo trong pháp của bậc chân nhân, không được huấn luyện trong pháp của bậc chân nhân.
Ninnānākaraṇañhetaṃ atthato.
For in meaning, these are not different.
Thật vậy, về mặt ý nghĩa, điều này không có sự khác biệt.
Yathāha – ‘‘yeva te ariyā teva te sappurisā, yeva te sappurisā teva te ariyā.
As it is said: “Those who are noble ones, are good people; those who are good people, are noble ones.
Như đã nói – ‘‘Những vị nào là bậc Thánh, những vị ấy là bậc chân nhân; những vị nào là bậc chân nhân, những vị ấy là bậc Thánh.
Yo eva so ariyānaṃ dhammo so eva so sappurisānaṃ dhammo, yo eva so sappurisānaṃ dhammo so eva so ariyānaṃ dhammo.
That Dhamma which belongs to noble ones, is the Dhamma of good people; that Dhamma which belongs to good people, is the Dhamma of noble ones.
Pháp nào là pháp của các bậc Thánh, pháp ấy là pháp của các bậc chân nhân; pháp nào là pháp của các bậc chân nhân, pháp ấy là pháp của các bậc Thánh.
Yeva te ariyavinayā teva te sappurisavinayā, yeva te sappurisavinayā teva te ariyavinayā.
Those disciplines which belong to noble ones, are the disciplines of good people; those disciplines which belong to good people, are the disciplines of noble ones.
Giới luật nào là giới luật của bậc Thánh, giới luật ấy là giới luật của bậc chân nhân; giới luật nào là giới luật của bậc chân nhân, giới luật ấy là giới luật của bậc Thánh.
Ariyeti vā sappuriseti vā, ariyadhammeti vā sappurisadhammeti vā, ariyavinayeti vā sappurisavinayeti vā, esese eke ekaṭṭhe same samabhāge tajjāte taññevā’’ti.
Whether 'noble ones' or 'good people', whether 'Dhamma of noble ones' or 'Dhamma of good people', whether 'discipline of noble ones' or 'discipline of good people' – these are all one, having one meaning, the same, of the same kind, that very thing.”
Dù là bậc Thánh hay bậc chân nhân, dù là pháp của bậc Thánh hay pháp của bậc chân nhân, dù là giới luật của bậc Thánh hay giới luật của bậc chân nhân, tất cả đều là một, cùng một ý nghĩa, tương đồng, cùng một phần, cùng một bản chất, chỉ là một mà thôi.’’
Rūpaṃ attato samanupassatīti idhekacco rūpaṃ attato samanupassati – ‘yaṃ rūpaṃ so ahaṃ, yo ahaṃ taṃ rūpa’nti rūpañca attānañca advayaṃ samanupassati.
Perceiving form as self (rūpaṃ attato samanupassati) means that here, some person perceives form as self – 'That which is form, that am I; that which am I, that is form' – he perceives form and self as non-dual.
Quán xét sắc là tự ngã có nghĩa là, ở đây có người quán xét sắc là tự ngã như sau – ‘Cái gì là sắc, cái đó là ta; cái gì là ta, cái đó là sắc’, người ấy quán xét sắc và tự ngã là không hai.
‘‘Seyyathāpi nāma telappadīpassa jhāyato yā acci so vaṇṇo, yo vaṇṇo sā accīti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati,’’ evameva idhekacco rūpaṃ attato samanupassatīti evaṃ rūpaṃ attāti diṭṭhipassanāya passati.
‘‘Just as for a burning oil lamp, that which is the flame is the colour, and that which is the colour is the flame; thus one perceives the flame and the colour as not two.’’ In the same way, some individual here perceives form as self—thus he perceives, by the perception of wrong view, that form is the self.
‘‘Ví như ngọn lửa của cây đèn dầu đang cháy, cái gì là ngọn lửa, cái đó là màu sắc; cái gì là màu sắc, cái đó là ngọn lửa, người ấy quán xét ngọn lửa và màu sắc là không hai,’’ cũng vậy, ở đây có người quán xét sắc là tự ngã, tức là thấy sắc là tự ngã bằng cái thấy của tà kiến.
Rūpavantaṃ vā attānanti ‘arūpaṃ attā’ti gahetvā, chāyāvantaṃ rukkhaṃ viya, taṃ rūpavantaṃ samanupassati.
Or the self as possessing form means, taking the non-material (arūpa) as the self, one perceives that self as possessing form, like a tree with its shadow.
Hoặc tự ngã có sắc có nghĩa là, sau khi chấp thủ ‘tự ngã là vô sắc’, người ấy quán xét tự ngã đó có sắc, giống như cây có bóng.
Attani vā rūpanti ‘arūpameva attā’ti gahetvā, pupphamhi gandhaṃ viya, attani rūpaṃ samanupassati.
Or form in the self means, taking the non-material (arūpa) itself as the self, one perceives form in the self, like scent in a flower.
Hoặc sắc ở trong tự ngã có nghĩa là, sau khi chấp thủ ‘tự ngã chính là vô sắc’, người ấy quán xét sắc ở trong tự ngã, giống như hương thơm ở trong bông hoa.
Rūpasmiṃ vā attānanti ‘arūpameva attā’ti gahetvā, karaṇḍake maṇiṃ viya, attānaṃ rūpasmiṃ samanupassati.
Or the self in form means, taking the non-material (arūpa) itself as the self, one perceives the self in form, like a gem in a casket.
Hoặc tự ngã ở trong sắc có nghĩa là, sau khi chấp thủ ‘tự ngã chính là vô sắc’, người ấy quán xét tự ngã ở trong sắc, giống như viên ngọc ở trong hộp.
Vedanādīsupi eseva nayo.
The same method applies to feeling and so forth.
Đối với thọ v.v... cũng theo phương pháp này.
Tattha ‘rūpaṃ attato samanupassatī’ti suddharūpameva attāti kathitaṃ.
In this connection, ‘perceives form as self’ refers to pure form as the self.
Trong đó, câu ‘quán xét sắc là tự ngã’ nói về việc chấp thủ sắc thuần túy là tự ngã.
‘Rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ; vedanaṃ attato samanupassati… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassatī’ti imesu sattasu ṭhānesu ‘arūpaṃ attā’ti kathitaṃ.
In these seven instances: ‘or the self as possessing form, or form in the self, or the self in form; perceives feeling as self… perception… mental formations… consciousness as self,’ the non-material (arūpa) is stated as the self.
Trong bảy trường hợp này: ‘hoặc tự ngã có sắc, hoặc sắc ở trong tự ngã, hoặc tự ngã ở trong sắc; quán xét thọ là tự ngã… tưởng… các hành… thức là tự ngã’, thì ‘tự ngã là vô sắc’ được nói đến.
Vedanāvantaṃ vā attānaṃ, attani vā vedanaṃ, vedanāya vā attānanti evaṃ catūsu khandhesu tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ vasena dvādasasu ṭhānesu ‘rūpārūpamissako attā’ kathito.
‘Or the self as possessing feeling, or feeling in the self, or the self in feeling,’—in this way, in twelve instances, by way of three each among the four aggregates, the self mixed with both form and non-form (rūpārūpamissako attā) is described.
Trong mười hai trường hợp theo cách chia ba loại cho mỗi uẩn trong bốn uẩn, như ‘hoặc tự ngã có thọ, hoặc thọ ở trong tự ngã, hoặc tự ngã ở trong thọ’, thì ‘tự ngã hỗn hợp sắc và vô sắc’ được nói đến.
Tattha ‘rūpaṃ attato samanupassati vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassatī’ti imesu pañcasu ṭhānesu ucchedadiṭṭhi kathitā.
Here, in these five instances: ‘perceives form as self, feeling… perception… mental formations… consciousness as self,’ the annihilation view (ucchedadiṭṭhi) is explained.
Trong đó, ở năm trường hợp ‘quán xét sắc là tự ngã, thọ… tưởng… các hành… thức là tự ngã’, đoạn kiến được nói đến.
Avasesesu sassatadiṭṭhi.
In the remaining instances, it is the eternalist view (sassatadiṭṭhi).
Trong các trường hợp còn lại là thường kiến.
Evamettha pannarasa bhavadiṭṭhiyo pañca vibhavadiṭṭhiyo honti.
Thus, there are fifteen views of existence (bhavadiṭṭhi) and five views of non-existence (vibhavadiṭṭhi) here.
Như vậy, ở đây có mười lăm hữu kiến và năm vô hữu kiến.
Tā sabbāpi maggāvaraṇā, na saggāvaraṇā, paṭhamamaggavajjhāti veditabbā.
All of them are obstacles to the path (maggāvaraṇā), not obstacles to heaven (na saggāvaraṇā), and are to be abandoned by the first path (paṭhamamaggavajjhā).
Cần phải hiểu rằng tất cả chúng đều là chướng ngại của Đạo, không phải là chướng ngại của cõi trời, và bị đoạn trừ bởi Đạo đầu tiên.
1008. Satthari kaṅkhatīti satthu sarīre vā guṇe vā ubhayattha vā kaṅkhati.
1008. Doubts the Teacher means he doubts the Teacher’s body, or his qualities, or both.
1008. Hoài nghi về Bậc Đạo Sư là hoài nghi về thân thể của Bậc Đạo Sư, hoặc về đức hạnh, hoặc về cả hai.
Sarīre kaṅkhamāno ‘dvattiṃsavaralakkhaṇapaṭimaṇḍitaṃ nāma sarīraṃ atthi nu kho natthī’ti kaṅkhati.
One who doubts the body wonders, ‘Is there a body adorned with the thirty-two marks of a great man, or is there not?’
Khi hoài nghi về thân thể, người ấy hoài nghi rằng: ‘Thân thể được trang hoàng bởi ba mươi hai tướng tốt của bậc đại nhân có thật chăng, hay không có thật?’.
Guṇe kaṅkhamāno ‘atītānāgatapaccuppannajānanasamatthaṃ sabbaññutañāṇaṃ atthi nu kho natthī’ti kaṅkhati.
One who doubts the qualities wonders, ‘Is there omniscience, capable of knowing past, future, and present, or is there not?’
Khi hoài nghi về đức hạnh, người ấy hoài nghi rằng: ‘Trí tuệ toàn giác (sabbaññutañāṇa) có khả năng biết rõ quá khứ, vị lai và hiện tại có thật chăng, hay không có thật?’.
Ubhayattha kaṅkhamāno ‘asītianubyañjanabyāmappabhānurañjitāya sarīranipphattiyā samannāgato sabbañeyyajānanasamatthaṃ sabbaññutaññāṇaṃ paṭivijjhitvā ṭhito lokatārako buddho nāma atthi nu kho natthī’ti kaṅkhati.
One who doubts both wonders, ‘Is there a Buddha, the saviour of the world, endowed with the perfection of a body radiant with eighty minor marks and a fathom-long aura, and having penetrated omniscience, which is capable of knowing all knowable things, or is there not?’
Khi hoài nghi về cả hai, người ấy hoài nghi rằng: ‘Bậc Giác Ngộ, người cứu độ thế gian, người đã thành tựu thân thể được tô điểm bởi tám mươi vẻ đẹp phụ và hào quang một tầm, và đã đứng vững sau khi chứng ngộ trí tuệ toàn giác (sabbaññutaññāṇa) có khả năng biết tất cả những gì cần biết, có thật chăng, hay không có thật?’.
Ayañhissa attabhāve guṇe vā kaṅkhanato ubhayattha kaṅkhati nāma.
Indeed, this is called doubting both because of his doubt about the existence of the Teacher or his qualities.
Thật vậy, do hoài nghi về thân thể hoặc đức hạnh của vị ấy, nên đây được gọi là hoài nghi về cả hai.
Vicikicchatīti ārammaṇaṃ nicchetuṃ asakkonto kicchati kilamati.
Is perplexed means, being unable to ascertain the object, he becomes distressed and wearied.
Vicikicchati là do không thể quyết đoán về đối tượng nên trở nên mệt mỏi, khổ sở.
Nādhimuccatīti tattheva adhimokkhaṃ na labhati.
Does not firmly resolve means he does not attain conviction in that very object.
Nādhimuccati là không thể đạt được sự quyết đoán ở nơi đó.
Na sampasīdatīti cittaṃ anāvilaṃ katvā pasīdituṃ na sakkoti, guṇesu nappasīdati.
Does not become clear means he cannot make his mind clear and serene; he does not become serene regarding the qualities.
Na sampasīdati là không thể làm cho tâm trong sạch để có được sự tịnh tín, không tịnh tín nơi các đức hạnh.
Dhamme kaṅkhatītiādīsu pana ‘kilese pajahantā cattāro ariyamaggā, paṭippassaddhakilesāni cattāri sāmaññaphalāni, maggaphalānaṃ ārammaṇapaccayabhūtaṃ amataṃ mahānibbānaṃ nāma atthi nu kho natthī’ti kaṅkhantopi ‘ayaṃ dhammo niyyāniko nu kho aniyyāniko’ti kaṅkhantopi dhamme kaṅkhati nāma.
In ‘ Doubts the Dhamma’ and so forth, even one who wonders, ‘Are there the four noble paths that abandon defilements, or are there not? Are there the four fruits of recluseship, which have the defilements entirely subsided, or are there not? Is there the great Nibbāna, which is immortal and serves as the object-condition for the paths and fruits, or is there not?’ or one who wonders, ‘Is this Dhamma leading to liberation or not leading to liberation?’ is said to doubt the Dhamma.
Trong các câu như hoài nghi về Pháp v.v., người hoài nghi rằng: ‘Bốn Thánh đạo đoạn trừ phiền não, bốn quả Sa-môn với các phiền não đã được lắng dịu, và Đại Nibbāna bất tử làm duyên đối tượng cho đạo và quả, có thật chăng, hay không có thật?’, hoặc người hoài nghi rằng: ‘Pháp này có đưa đến giải thoát chăng, hay không đưa đến giải thoát?’, đều được gọi là hoài nghi về Pháp.
‘Cattāro maggaṭṭhakā cattāro phalaṭṭhakāti idaṃ saṅgharatanaṃ atthi nu kho natthī’ti kaṅkhantopi, ‘ayaṃ saṅgho suppaṭipanno nu kho duppaṭipanno’ti kaṅkhantopi, ‘etasmiṃ saṅgharatane dinnassa vipākaphalaṃ atthi nu kho natthī’ti kaṅkhantopi saṅghe kaṅkhati nāma.
Even one who wonders, ‘Is there this Jewel of the Saṅgha, consisting of the four who have attained the path and the four who have attained the fruit, or is there not?’ or one who wonders, ‘Is this Saṅgha practicing well or practicing poorly?’ or one who wonders, ‘Is there a result and fruit of offerings made to this Jewel of the Saṅgha, or is there not?’ is said to doubt the Saṅgha.
Người hoài nghi rằng: ‘Tăng bảo này, gồm bốn bậc trú trong đạo và bốn bậc trú trong quả, có thật chăng, hay không có thật?’, hoặc người hoài nghi rằng: ‘Tăng chúng này có phải là bậc thiện hạnh chăng, hay là bậc ác hạnh?’, hoặc người hoài nghi rằng: ‘Quả báo của sự cúng dường đến Tăng bảo này có thật chăng, hay không có thật?’, đều được gọi là hoài nghi về Tăng.
‘Tisso pana sikkhā atthi nu kho natthī’ti kaṅkhantopi, ‘tisso sikkhā sikkhitapaccayena ānisaṃso atthi nu kho natthī’ti kaṅkhantopi sikkhāya kaṅkhati nāma.
Even one who wonders, ‘Are there the three trainings (sikkhā), or are there not?’ or one who wonders, ‘Is there a benefit from having trained in the three trainings, or is there not?’ is said to doubt the training.
Người hoài nghi rằng: ‘Ba học pháp có thật chăng, hay không có thật?’, hoặc người hoài nghi rằng: ‘Do duyên thực hành ba học pháp, có lợi ích chăng, hay không có lợi ích?’, đều được gọi là hoài nghi về học pháp.
Pubbanto vuccati atītāni khandhadhātāyatanāni.
Pubbanta (the past end) refers to the past aggregates, elements, and sense bases.
Tiền biên được gọi là các uẩn, giới, và xứ trong quá khứ.
Aparanto anāgatāni.
Aparanta (the future end) refers to the future ones.
Hậu biên là các pháp trong vị lai.
Tattha atītesu khandhādīsu ‘atītāni nu kho, na nu kho’ti kaṅkhanto pubbante kaṅkhati nāma.
Here, one who doubts about the past aggregates and so forth, saying, ‘Were they past, or were they not?’ is said to doubt the past end.
Trong đó, người hoài nghi về các uẩn v.v. trong quá khứ rằng: ‘Chúng có thật trong quá khứ chăng, hay không có thật?’, được gọi là hoài nghi về tiền biên.
Anāgatesu ‘anāgatāni nu kho, na nu kho’ti kaṅkhanto aparante kaṅkhati nāma.
One who doubts about the future ones, saying, ‘Will they be future, or will they not?’ is said to doubt the future end.
Người hoài nghi về các pháp trong vị lai rằng: ‘Chúng sẽ có thật trong vị lai chăng, hay sẽ không có thật?’, được gọi là hoài nghi về hậu biên.
Ubhayattha kaṅkhanto pubbantāparante kaṅkhati nāma.
One who doubts about both is said to doubt the past and future ends.
Người hoài nghi về cả hai được gọi là hoài nghi về tiền biên và hậu biên.
‘Dvādasapadikaṃ paccayavaṭṭaṃ atthi nu kho natthī’ti kaṅkhanto idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhati nāma.
One who doubts, ‘Is there the twelve-linked cycle of conditionality, or is there not?’ is said to doubt in the conditionality (idappaccayatā) and dependently arisen phenomena (paṭiccasamuppanna dhammā).
Người hoài nghi rằng: ‘Vòng tương duyên gồm mười hai chi phần có thật chăng, hay không có thật?’, được gọi là hoài nghi về các pháp idappaccayatāpaṭiccasamuppanna (các pháp sinh khởi tùy thuộc vào duyên này).
Tatrāyaṃ vacanattho – imesaṃ jarāmaraṇādīnaṃ paccayā ‘idappaccayā’.
Herein, the etymological meaning is this: the conditions for these old age-and-death and so forth are ‘idappaccayā’ (these conditions).
Ở đây, ý nghĩa của từ ngữ này là – các duyên của những pháp này như già, chết v.v. là ‘idappaccayā’ (duyên của những pháp này).
Idappaccayānaṃ bhāvo ‘idappaccayatā’.
The state of these conditions is ‘idappaccayatā’ (conditionality).
Trạng thái của các idappaccayā là ‘idappaccayatā’.
Idappaccayā eva vā ‘idappaccayatā’; jātiādīnametaṃ adhivacanaṃ.
Or, these conditions themselves are ‘idappaccayatā’; this is a designation for birth and so forth.
Hoặc, chính ‘idappaccayā’ (duyên của cái này) là ‘idappaccayatā’ (tính duyên của cái này); đây là danh xưng của các pháp như sanh, v.v.
Jātiādīsu taṃ taṃ paṭicca āgamma samuppannāti ‘paṭiccasamuppannā’.
That which arises by depending on each of these (jātiādīsu taṃ taṃ paṭicca āgamma) birth and so forth is called ‘paṭiccasamuppannā’ (dependently arisen).
Trong các pháp như sanh, v.v., vì duyên theo, nương vào cái này cái kia mà sanh khởi, nên gọi là ‘paṭiccasamuppannā’ (các pháp do duyên sanh).
Idaṃ vuttaṃ hoti – idappaccayatāya ca paṭiccasamuppannesu ca dhammesu kaṅkhatīti.
This means: he doubts in conditionality (idappaccayatā) and in dependently arisen phenomena (paṭiccasamuppanna dhammā).
Điều được nói ở đây là – người ấy hoài nghi về idappaccayatā (tính duyên) và về các pháp paṭiccasamuppanna (do duyên sanh).
1009. Sīlenāti gosīlādinā.
1009. By moral habit (sīlena) means by moral habits such as those of a cow.
1009. Sīlena (bởi giới): là bởi ngưu giới, v.v.
Vatenāti govatādināva.
By vow (vatena) means by vows such as those of a cow itself.
Vatena (bởi hạnh): chính là bởi ngưu hạnh, v.v.
Sīlabbatenāti tadubhayena.
By moral habit and vow (sīlabbattena) means by both of these.
Sīlabbatena (bởi giới cấm): là bởi cả hai điều đó.
Suddhīti kilesasuddhi; paramatthasuddhibhūtaṃ vā nibbānameva.
Purity (suddhī) means purity from defilements; or it is Nibbāna itself, which is the ultimate purity.
Suddhi (sự thanh tịnh): là sự thanh tịnh khỏi phiền não; hoặc chính là Nibbāna, vốn là sự thanh tịnh tối hậu.
Tadekaṭṭhāti idha pahānekaṭṭhaṃ dhuraṃ.
That which has the same purpose (tadekaṭṭhā) here refers to the central point of abandonment (pahānekaṭṭha).
Tadekaṭṭhā (cùng một đối tượng): ở đây, gánh nặng là pahānekaṭṭha (cùng một đối tượng đoạn trừ).
Imissā ca pāḷiyā diṭṭhikileso vicikicchākilesoti dveyeva āgatā.
In this text, only the defilement of wrong view (diṭṭhikilesa) and the defilement of doubt (vicikicchākilesa) are mentioned directly.
Và trong đoạn Pāḷi này, chỉ có hai loại là phiền não tà kiến và phiền não hoài nghi được đề cập đến.
Lobho doso moho māno thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti ime pana aṭṭha anāgatā.
But craving, hatred, delusion, conceit, sloth, restlessness, shamelessness, and lack of moral dread (lobho doso moho māno thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappaṃ) —these eight are not mentioned directly.
Còn tám loại này: tham, sân, si, mạn, hôn trầm, trạo cử, vô tàm, vô quý thì không được đề cập.
Āharitvā pana dīpetabbā.
However, they should be introduced and explained.
Tuy nhiên, cần phải dẫn ra và chỉ rõ.
Ettha hi diṭṭhivicikicchāsu pahīyamānāsu apāyagamanīyo lobho doso moho māno thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti sabbepime pahānekaṭṭhā hutvā pahīyanti.
For when wrong view and doubt are abandoned here, all these defilements that lead to the lower realms—craving, hatred, delusion, conceit, sloth, restlessness, shamelessness, and lack of moral dread—are abandoned as having the same purpose (pahānekaṭṭhā).
Bởi vì ở đây, khi tà kiến và hoài nghi đang được đoạn trừ, thì tất cả những pháp này: tham, sân, si, mạn, hôn trầm, trạo cử, vô tàm, vô quý, là những pháp dẫn đến khổ cảnh, cũng trở thành cùng một đối tượng đoạn trừ và được đoạn trừ.
Sahajekaṭṭhaṃ pana āharitvā dīpetabbaṃ.
However, that which is concomitant (sahajekaṭṭha) should be introduced and explained.
Còn sahajekaṭṭha (cùng một đối tượng đồng sanh) thì cần phải được dẫn ra và chỉ rõ.
Sotāpattimaggena hi cattāri diṭṭhisahagatāni vicikicchāsahagatañcāti pañca cittāni pahīyanti.
Indeed, by the Stream-entry path, five consciousnesses are abandoned: the four associated with wrong view and the one associated with doubt.
Bởi vì, bởi Tu-đà-hoàn đạo, năm tâm được đoạn trừ: bốn tâm tương ưng tà kiến và một tâm tương ưng hoài nghi.
Tattha dvīsu asaṅkhārikadiṭṭhicittesu pahīyantesu tehi sahajāto lobho moho uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti ime kilesā sahajekaṭṭhavasena pahīyanti.
Among these, when the two unprompted consciousnesses associated with wrong view are abandoned, the defilements of craving, delusion, restlessness, shamelessness, and lack of moral dread, which arise concomitantly with them, are abandoned by way of being concomitantly associated (sahajekaṭṭhavasena).
Trong đó, khi hai tâm tà kiến vô trợ được đoạn trừ, các phiền não đồng sanh với chúng là tham, si, trạo cử, vô tàm, vô quý được đoạn trừ theo phương diện cùng một đối tượng đồng sanh.
Sesadiṭṭhikileso ca vicikicchākileso ca pahānekaṭṭhavasena pahīyanti.
The remaining defilement of wrong view and the defilement of doubt are abandoned by way of having the same purpose (pahānekaṭṭhavasena).
Còn phiền não tà kiến còn lại và phiền não hoài nghi thì được đoạn trừ theo phương diện cùng một đối tượng đoạn trừ.
Diṭṭhigatasampayuttasasaṅkhārikacittesupi pahīyantesu tehi sahajāto lobho moho thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti ime kilesā sahajekaṭṭhavasena pahīyanti.
Also, when the prompted consciousnesses associated with wrong view are abandoned, the defilements of craving, delusion, sloth, restlessness, shamelessness, and lack of moral dread, which arise concomitantly with them, are abandoned by way of being concomitantly associated (sahajekaṭṭhavasena).
Ngay cả khi các tâm tà kiến tương ưng hữu trợ được đoạn trừ, các phiền não đồng sanh với chúng là tham, si, hôn trầm, trạo cử, vô tàm, vô quý cũng được đoạn trừ theo phương diện cùng một đối tượng đồng sanh.
Sesadiṭṭhikileso ca vicikicchākileso ca pahānekaṭṭhavasena pahīyanti.
The remaining defilement of wrong view and the defilement of doubt are abandoned by way of having the same purpose (pahānekaṭṭhavasena).
Còn phiền não tà kiến còn lại và phiền não hoài nghi thì được đoạn trừ theo phương diện cùng một đối tượng đoạn trừ.
Evaṃ pahānekaṭṭhasmiṃyeva sahajekaṭṭhaṃ labbhatīti idaṃ sahajekaṭṭhaṃ āharitvā dīpayiṃsu.
Thus, since the concomitantly associated (sahajekaṭṭha) is obtained in that which has the same purpose (pahānekaṭṭha), this concomitantly associated (sahajekaṭṭha) has been introduced and explained.
Như vậy, ngay trong pahānekaṭṭha (cùng một đối tượng đoạn trừ) cũng có thể tìm thấy sahajekaṭṭha (cùng một đối tượng đồng sanh), vì thế các ngài đã dẫn ra và chỉ rõ sahajekaṭṭha này.
Taṃsampayuttoti tehi tadekaṭṭhehi aṭṭhahi kilesehi sampayutto.
That which is conjoined with them (taṃsampayutto) means conjoined with those eight defilements that have the same purpose.
Taṃsampayutto (tương ưng với cái đó): là tương ưng với tám phiền não có cùng một đối tượng đó.
Vinibbhogaṃ vā katvā tena lobhena tena dosenāti evaṃ ekekena sampayuttatā dīpetabbā.
Or, by making a distinction, it should be explained that it is conjoined with each one, such as ‘with that craving,’ ‘with that hatred.’
Hoặc, sau khi phân tích riêng rẽ, cần chỉ rõ sự tương ưng với từng pháp một như: với tham đó, với sân đó.
Tattha lobhe gahite, moho māno thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti ayaṃ saṅkhārakkhandhe kilesagaṇo lobhasampayutto nāma.
Here, when craving is taken, the group of defilements in the aggregate of mental formations—delusion, conceit, sloth, restlessness, shamelessness, and lack of moral dread—is called ‘conjoined with craving’ (lobhasampayutto).
Trong đó, khi tham được lấy làm đối tượng, nhóm phiền não trong hành uẩn này: si, mạn, hôn trầm, trạo cử, vô tàm, vô quý, được gọi là tương ưng với tham.
Dose gahite, moho thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti ayaṃ kilesagaṇo dosasampayutto nāma.
When hatred (dosa) is taken, delusion (moha), sloth (thīna), restlessness (uddhacca), shamelessness (ahirika), and lack of moral dread (anottappa) — this group of defilements is called associated with hatred (dosasampayutta).
Khi sân được lấy làm đối tượng, nhóm phiền não này: si, hôn trầm, trạo cử, vô tàm, vô quý, được gọi là tương ưng với sân.
Mohe gahite, lobho doso māno thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti ayaṃ kilesagaṇo mohasampayutto nāma.
When delusion (moha) is taken, greed (lobha), hatred (dosa), conceit (māna), sloth (thīna), restlessness (uddhacca), shamelessness (ahirika), and lack of moral dread (anottappa) — this group of defilements is called associated with delusion (mohasampayutta).
Khi si được lấy làm đối tượng, nhóm phiền não này: tham, sân, mạn, hôn trầm, trạo cử, vô tàm, vô quý, được gọi là tương ưng với si.
Māne gahite, tena sahuppanno lobho moho thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti ayaṃ kilesagaṇo mānasampayutto nāma.
When conceit (māna) is taken, greed (lobha), delusion (moha), sloth (thīna), restlessness (uddhacca), shamelessness (ahirika), and lack of moral dread (anottappa) that arose simultaneously with it — this group of defilements is called associated with conceit (mānasampayutta).
Khi mạn được lấy làm đối tượng, nhóm phiền não này: tham, si, hôn trầm, trạo cử, vô tàm, vô quý, đồng sanh với mạn đó, được gọi là tương ưng với mạn.
Iminā upāyena tena thinena tena uddhaccena tena ahirikena tena anottappena sampayutto taṃsampayuttoti yojanā kātabbā.
In this way, the interpretation "associated with that" (taṃsampayutto) should be done for those associated with that sloth, that restlessness, that shamelessness, and that lack of moral dread.
Bằng phương pháp này, nên hiểu rằng "tương ưng với nó" (taṃsampayutto) có nghĩa là tương ưng với hôn trầm ấy, với trạo cử ấy, với vô tàm ấy, với vô úy ấy.
Taṃsamuṭṭhānanti tena lobhena…pe… tena anottappena samuṭṭhitanti attho.
"Arising from that" (Taṃsamuṭṭhānaṃ) means "arising from that greed... and from that lack of moral dread."
Đồng sanh khởi với nó (Taṃsamuṭṭhāna) có nghĩa là đã sanh khởi do tham ấy... do vô úy ấy.
Ime dhammā dassanena pahātabbāti ettha dassanaṃ nāma sotāpattimaggo; tena pahātabbāti attho.
In "These phenomena are to be abandoned by vision" (Ime dhammā dassanena pahātabbā), "vision" (dassana) means the Path of Stream-entry (Sotāpattimagga); it means they are to be abandoned by that.
Trong câu "Các pháp này cần được đoạn trừ bằng kiến", "kiến" (dassana) chính là Tu-đà-hoàn đạo; nghĩa là cần được đoạn trừ bởi đạo ấy.
‘Kasmā pana sotāpattimaggo dassanaṃ nāma jāto’ti?
"But why is the Path of Stream-entry called 'vision'?"
‘Vậy tại sao Tu-đà-hoàn đạo lại được gọi là kiến?’
‘Paṭhamaṃ nibbānadassanato’.
"Because it is the first seeing of Nibbāna."
‘Do lần đầu tiên thấy Niết-bàn’.
‘Nanu gotrabhu paṭhamataraṃ passatī’ti?
"But doesn't the Change-of-lineage (Gotrabhu) see it even earlier?"
‘Chẳng phải tâm chuyển tộc (gotrabhu) thấy trước hơn sao?’
‘No na passati; disvāpi kattabbakiccaṃ pana na karoti, saṃyojanānaṃ appahānato.
"No, it does not not see; but even having seen, it does not perform the duty to be done, because the fetters are not abandoned.
‘Không phải là không thấy; nhưng dù thấy cũng không làm được việc cần làm, vì không đoạn trừ được các kiết sử.
Tasmā passatī’ti na vattabbo.
Therefore, it should not be said that it 'sees'.
Vì thế, không thể nói là "thấy".
Yattha katthaci rājānaṃ disvāpi paṇṇākāraṃ datvā kiccanipphattiyā adiṭṭhattā ‘ajjāpi rājānaṃ na passāmī’ti vadanto cettha jānapadapuriso nidassanaṃ.
Here, the countryman who says, 'I still haven't seen the king,' even after having seen the king somewhere and offered a present, because his purpose has not been fulfilled, is an example.
Ví dụ cho trường hợp này là người dân quê, dù đã thấy vua ở một nơi nào đó, nhưng vì chưa dâng lễ vật và hoàn thành công việc nên vẫn nói rằng ‘đến nay tôi vẫn chưa gặp được vua’.
1011. Avaseso lobhoti dassanena pahīnāvaseso.
1011. "Remaining greed" (Avaseso lobho) means the remainder of what was abandoned by vision.
Tham còn lại là tham còn sót lại sau khi đã được đoạn trừ bằng kiến.
Lobho dosamohesupi eseva nayo.
The same method applies to hatred and delusion.
Đối với sân và si, phương pháp cũng tương tự.
Dassanena hi apāyagamanīyāva pahīnā.
For by vision, only those defilements leading to the planes of misery are abandoned.
Bởi vì, bằng kiến, chỉ những pháp dẫn đến khổ cảnh mới được đoạn trừ.
Tehi pana aññe dassetuṃ idaṃ vuttaṃ.
But this statement was made to show others apart from those.
Nhưng để chỉ ra những pháp khác ngoài những pháp ấy, điều này đã được nói đến.
‘Tadekaṭṭhā’ti tehi pāḷiyaṃ āgatehi tīhi kilesehi sampayogatopi pahānatopi ekaṭṭhā pañca kilesā.
"Of the same nature" (Tadekaṭṭhā) means the five defilements are of the same nature as the three defilements (greed, hatred, delusion) mentioned in the Pali text, both in terms of association and abandonment.
‘Đồng nhất với chúng’ có nghĩa là năm phiền não đồng nhất với ba phiền não đã được đề cập trong Chánh tạng về phương diện tương ưng và phương diện đoạn trừ.
Neva dassanena na bhāvanāyāti idaṃ saṃyojanādīnaṃ viya tehi maggehi appahātabbataṃ sandhāya vuttaṃ.
"Neither by vision nor by development" (Neva dassanena na bhāvanāya) this statement refers to the fact that these (wholesome and indeterminate) phenomena are not to be abandoned by those paths, like the fetters, etc.
Câu ‘Không phải bằng kiến, cũng không phải bằng tu’ được nói đến để chỉ rằng chúng không thể bị đoạn trừ bởi các đạo lộ ấy, giống như trường hợp của các kiết sử v.v.
Yaṃ pana ‘‘sotāpattimaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa nirodhena satta bhave ṭhapetvā anamatagge saṃsāravaṭṭe ye uppajjeyyuṃ, nāmañca rūpañca etthete nirujjhantī’’tiādinā nayena kusalādīnampi pahānaṃ anuññātaṃ, taṃ tesaṃ maggānaṃ abhāvitattā ye uppajjeyyuṃ, te upanissayapaccayānaṃ kilesānaṃ pahīnattā pahīnāti imaṃ pariyāyaṃ sandhāya vuttanti veditabbaṃ.
However, what is affirmed elsewhere, such as in the statement: "By the knowledge of the Path of Stream-entry, with the cessation of the volitional consciousness, except for seven existences, whatever mind-and-matter would arise in the beginningless cycle of existence, these cease here," and so on, concerning the abandonment of even wholesome and other phenomena, should be understood as referring to the method where those paths are not developed, but because the defilements, which are proximate causes (upanissayapaccaya) for the arising of mind-and-matter, are abandoned, whatever would arise, those are abandoned.
Còn việc đoạn trừ các pháp thiện v.v. đã được cho phép theo phương pháp như "do sự diệt của thức hành (abhisaṅkhāraviññāṇa) bởi trí Tu-đà-hoàn đạo, sau khi đặt ra bảy kiếp sống, những danh và sắc nào có thể sanh khởi trong vòng luân hồi vô thủy, chúng đều diệt tại đây" v.v., cần phải hiểu rằng điều này được nói đến theo một cách diễn giải khác: rằng những pháp nào có thể sanh khởi do các đạo lộ ấy chưa được tu tập, chúng được xem là đã đoạn trừ vì các phiền não làm duyên y chỉ (upanissayapaccaya) đã được đoạn trừ.
1013. Dassanenapahātabbahetukattike ime dhammā dassanena pahātabbahetukāti niṭṭhapetvā, puna ‘tīṇi saṃyojanānī’tiādi pahātabbe dassetvā, tadekaṭṭhabhāvena hetū ceva sahetuke ca dassetuṃ vuttaṃ.
1013. After concluding "These phenomena have causes to be abandoned by vision" (Dassanenapahātabbahetukattike) (that these phenomena have causes to be abandoned by vision), again, "the three fetters" (tīṇi saṃyojanānī) etc. are stated to show the phenomena to be abandoned, and by their being of the same nature, to show both the causes and those with causes.
Trong bộ ba về các nhân cần được đoạn trừ bằng kiến, sau khi kết luận "các pháp này là các nhân cần được đoạn trừ bằng kiến", lại chỉ ra những pháp cần đoạn trừ bằng câu ‘ba kiết sử’ v.v., điều này được nói để chỉ ra các nhân và các pháp hữu nhân (sahetuka) trên cơ sở đồng nhất.
Tattha ‘kiñcāpi dassanena pahātabbesu hetūsu lobhasahagato moho lobhena sahetuko hoti, dosasahagato moho dosena, lobhadosā ca mohenāti pahātabbahetukapadepete saṅgahaṃ gacchanti, vicikicchāsahagato pana moho aññassa sampayuttahetuno abhāvena hetuyeva, na sahetukoti tassa pahānaṃ dassetuṃ ime dhammā dassanena pahātabbahetū’ti vuttaṃ.
There, although delusion associated with greed, being caused by greed, and delusion associated with hatred, being caused by hatred, and greed and hatred, being caused by delusion, are included in the term "having causes to be abandoned by vision", nevertheless, delusion associated with doubt (vicikicchā-sahagata moha), due to the absence of another associated cause, is itself a cause, not having a cause. Therefore, to show its abandonment, it is said: "These phenomena have causes to be abandoned by vision."
Trong đó, mặc dù trong các nhân cần được đoạn trừ bằng kiến, si đồng sanh với tham trở thành hữu nhân bởi tham, si đồng sanh với sân trở thành hữu nhân bởi sân, và tham cùng sân trở thành hữu nhân bởi si, do đó chúng được bao gồm trong thuật ngữ "nhân cần đoạn trừ", nhưng si đồng sanh với hoài nghi, do không có nhân tương ưng nào khác, chỉ là nhân chứ không phải hữu nhân. Để chỉ ra sự đoạn trừ của nó, câu "các pháp này là các nhân cần được đoạn trừ bằng kiến" đã được nói đến.
1018. Dutiyapade uddhaccasahagatassa mohassa pahānaṃ dassetuṃ ime dhammā bhāvanāya pahātabbahetūti vuttaṃ.
1018. In the second section, to show the abandonment of delusion associated with restlessness (uddhacca), it is stated: "These phenomena have causes to be abandoned by development" (Ime dhammā bhāvanāya pahātabbahetū).
1018. Ở đoạn thứ hai, để chỉ ra sự đoạn trừ si (moha) tương ưng với phóng dật (uddhacca), đã nói rằng “những pháp này là nhân cần được đoạn trừ bằng sự tu tập”.
So hi attanā sampayuttadhamme sahetuke katvā piṭṭhivaṭṭako jāto, vicikicchāsahagato viya aññassa sampayuttahetuno abhāvā pahātabbahetukapadaṃ na bhajati.
For it, making the phenomena associated with itself to be with causes, has become a "back-turner"; like delusion associated with doubt, due to the absence of another associated cause, it does not fall under the term "having causes to be abandoned."
Bởi vì, si đó, sau khi làm cho các pháp tương ưng với chính nó trở thành có nhân, đã trở thành nền tảng cho vòng luân hồi; giống như si tương ưng với hoài nghi (vicikicchā), do không có nhân tương ưng khác, nó không thuộc vào đoạn “nhân cần được đoạn trừ”.
Tatiyapade avasesā akusalāti puna akusalaggahaṇaṃ vicikicchuddhaccasahagatānaṃ mohānaṃ saṅgahatthaṃ kataṃ.
In the third section, the reiteration of "unwholesome" (akusala) in "remaining unwholesome phenomena" (avasesā akusalā) is for the purpose of including delusion associated with doubt and restlessness.
Ở đoạn thứ ba, việc dùng lại từ bất thiện trong câu “các pháp bất thiện còn lại” được thực hiện nhằm mục đích bao gồm cả si tương ưng với hoài nghi và phóng dật.
Te hi sampayuttahetuno abhāvā pahātabbahetukā nāma na honti.
For these, due to the absence of associated causes, are not called "having causes to be abandoned."
Bởi vì, do không có nhân tương ưng, chúng không được gọi là “nhân cần được đoạn trừ”.
1029. Parittārammaṇattike ārabbhāti ārammaṇaṃ katvā.
1029. In the triad of "with limited object" (Parittārammaṇattike), "ārabbhā" means "making as object".
1029. Trong bộ ba về đối tượng nhỏ, ārabbhā có nghĩa là lấy làm đối tượng.
Sayañhi parittā vā hontu mahaggatā vā, parittadhamme ārammaṇaṃ katvā uppannā parittārammaṇā, mahaggate ārammaṇaṃ katvā uppannā mahaggatārammaṇā, appamāṇe ārammaṇaṃ katvā uppannā appamāṇārammaṇā.
For phenomena themselves, whether limited or exalted, when arising by making limited phenomena their object, are "with limited object" (parittārammaṇā); when arising by making exalted phenomena their object, are "with exalted object" (mahaggatārammaṇā); and when arising by making immeasurable phenomena their object, are "with immeasurable object" (appamāṇārammaṇā).
Bởi vì, tự thân các pháp dù là nhỏ hay lớn, khi sanh khởi lấy các pháp nhỏ làm đối tượng thì được gọi là parittārammaṇā (có đối tượng nhỏ), khi sanh khởi lấy các pháp lớn làm đối tượng thì được gọi là mahaggatārammaṇā (có đối tượng lớn), khi sanh khởi lấy các pháp vô lượng làm đối tượng thì được gọi là appamāṇārammaṇā (có đối tượng vô lượng).
Te pana parittāpi honti mahaggatāpi appamāṇāpi.
However, those (objects) can be limited, exalted, or immeasurable.
Tuy nhiên, chúng có thể là pháp nhỏ, pháp lớn, hoặc pháp vô lượng.
1035. Micchattattike ānantarikānīti anantarāyena phaladāyakāni; mātughātakakammādīnametaṃ adhivacanaṃ.
1035. In the triad of "wrongness" (Micchattattike), "ānantarikāni" refers to those that yield results without interruption; this is a designation for actions such as matricide.
1035. Trong bộ ba về tà tánh, ānantarikāni có nghĩa là những nghiệp cho quả không có gián cách; đây là tên gọi của các nghiệp như giết mẹ, v.v.
Tesu hi ekasmimpi kamme kate taṃ paṭibāhitvā aññaṃ kammaṃ attano vipākassa okāsaṃ kātuṃ na sakkoti.
For if even one of these actions is committed, no other action can counteract it and create an opportunity for its own result.
Bởi vì, khi một trong những nghiệp đó đã được thực hiện, không một nghiệp nào khác có thể ngăn cản nó và tạo cơ hội cho quả của mình.
Sineruppamāṇepi hi suvaṇṇathūpe katvā cakkavāḷamattaṃ vā ratanamayapākāraṃ vihāraṃ kāretvā taṃ pūretvā nisinnassa buddhappamukhassa saṅghassa yāvajīvaṃ cattāro paccaye dadatopi taṃ kammaṃ etesaṃ kammānaṃ vipākaṃ paṭibāhetuṃ na sakkoti eva.
Even if one were to build golden stūpas the size of Mount Sineru, or a monastery with jewel-studded walls the size of a cakkavāḷa, and fill it with the Saṅgha led by the Buddha, and offer the four requisites throughout one's life, that good action would still be unable to counteract the result of these (anantarika) actions.
Thật vậy, ngay cả khi một người đã xây những bảo tháp bằng vàng cao bằng núi Sineru, hoặc đã cho xây một tu viện có tường rào bằng châu báu rộng bằng một cakkavāḷa, rồi cúng dường bốn món vật dụng suốt đời cho Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu đang ngự đầy trong tu viện đó, nghiệp thiện ấy cũng không thể ngăn cản được quả của những nghiệp này.
Yā ca micchādiṭṭhi niyatāti ahetukavādaakiriyavādanatthikavādesu aññatarā.
"And that wrong view which is fixed" (Yā ca micchādiṭṭhi niyatā) is one of the views of no cause (ahetukavāda), no action (akiriyavāda), or nihilism (natthikavāda).
Và tà kiến nào là cố định (niyatā) có nghĩa là một trong các thuyết: vô nhân kiến, vô tác kiến, và đoạn kiến.
Tañhi gahetvā ṭhitaṃ puggalaṃ buddhasatampi buddhasahassampi bodhetuṃ na sakkoti.
Even a hundred Buddhas or a thousand Buddhas cannot enlighten a person who adheres to such a view.
Bởi vì, một trăm vị Phật hay một ngàn vị Phật cũng không thể làm cho một người đã chấp giữ tà kiến ấy giác ngộ được.
1039. Maggahetukaniddese paṭhamanayena paccayaṭṭhena hetunā maggasampayuttānaṃ khandhānaṃ sahetukabhāvo dassito.
1039. In the explanation of "with the path as cause" (Maggahetukaniddese), the first method shows that the aggregates associated with the path have causes, with the path functioning as a condition (paccayaṭṭhena hetunā).
1039. Trong phần giải thích về nhân là đạo, theo cách thứ nhất, trạng thái có nhân của các uẩn tương ưng với đạo được chỉ ra bằng nhân theo nghĩa là duyên.
Dutiyanayena maggabhūtena sammādiṭṭhisaṅkhātena hetunā sesamaggaṅgānaṃ sahetukabhāvo dassito.
The second method shows that the remaining path-factors have causes, with right understanding (sammādiṭṭhi) serving as the path-cause.
Theo cách thứ hai, trạng thái có nhân của các đạo chi còn lại được chỉ ra bằng nhân là chánh kiến, vốn là một phần của đạo.
Tatiyanayena magge uppannahetūhi sammādiṭṭhiyā sahetukabhāvo dassitoti veditabbo.
The third method should be understood as showing that right understanding has causes, with the causes arisen in the path (alobha, adosa, amoha).
Theo cách thứ ba, cần hiểu rằng trạng thái có nhân của chánh kiến được chỉ ra bằng các nhân sanh khởi trong đạo.
1040. Adhipatiṃ karitvāti ārammaṇādhipatiṃ katvā.
1040. "Making it a predominant factor" (Adhipatiṃ karitvā) means making it the object-predominant factor (ārammaṇādhipati).
1040. Adhipatiṃ karitvā có nghĩa là lấy làm đối tượng trưởng.
Te ca kho parittadhammāva honti.
And these are only limited phenomena.
Và chúng chỉ là các pháp nhỏ.
Ariyasāvakānañhi attano maggaṃ garuṃ katvā paccavekkhaṇakāle ārammaṇādhipati labbhati.
For Noble disciples, the object-predominant factor (ārammaṇādhipati) is obtained when they reflect on their own path as important.
Bởi vì, đối tượng trưởng được thành tựu vào lúc các bậc thánh đệ tử quán xét đạo của mình với sự trân trọng.
Cetopariyañāṇena pana ariyasāvako parassa maggaṃ paccavekkhamāno garuṃ karontopi attanā paṭividdhamaggaṃ viya garuṃ na karoti.
However, a Noble disciple reflecting on another's path with mind-penetrating knowledge (cetopariyañāṇa), even if he makes it important, does not make it as important as the path he himself has realized.
Vả lại, vị Thánh đệ tử, bằng Tha tâm thông (cetopariyañāṇa), khi quán xét đạo của người khác, dù có tôn trọng, cũng không tôn trọng như là đạo mà tự mình đã chứng ngộ.
‘Yamakapāṭihāriyaṃ karontaṃ tathāgataṃ disvā tassa maggaṃ garuṃ karoti na karotī’ti?
"When seeing the Tathāgata perform the Twin Miracle (Yamakapāṭihāriya), does one make his path important or not?"
‘Khi thấy Như Lai đang thực hiện song thông thần biến (yamakapāṭihāriya), vị ấy có tôn trọng đạo của ngài không?’
Karoti, na pana attano maggaṃ viya.
He does, but not as his own path.
Có tôn trọng, nhưng không như đạo của chính mình.
Arahā na kiñci dhammaṃ garuṃ karoti ṭhapetvā maggaṃ phalaṃ nibbānanti.
An Arahant does not consider any phenomenon important except the path, the fruit, and Nibbāna.
Bậc A-la-hán không tôn trọng bất kỳ pháp nào ngoại trừ đạo, quả và Nibbāna.
Etthāpi ayamevattho.
Here, too, the same meaning applies.
Ở đây cũng có cùng ý nghĩa ấy.
Vīmaṃsādhipateyyanti idaṃ sahajātādhipatiṃ dassetuṃ vuttaṃ.
"Investigation-predominance" (Vīmaṃsādhipateyyaṃ) is stated to show conascent predominance (sahajātādhipati).
Vīmaṃsādhipateyya (trạch pháp làm chủ) này được nói để chỉ ra câu sinh trưởng (sahajātādhipati).
Chandañhi jeṭṭhakaṃ katvā maggaṃ bhāventassa chando adhipati nāma hoti, na maggo.
For a person who develops the path by making desire (chanda) the chief, desire is the predominant factor (adhipati), not the path.
Bởi vì, đối với người tu tập đạo bằng cách lấy dục làm chủ đạo, thì dục được gọi là trưởng, chứ không phải đạo.
Sesadhammāpi chandādhipatino nāma honti, na maggādhipatino.
The other phenomena are also called "desire-predominant," not "path-predominant."
Các pháp còn lại cũng được gọi là có dục làm trưởng, chứ không phải có đạo làm trưởng.
Cittepi eseva nayo.
The same method applies to consciousness (citta).
Đối với tâm cũng theo phương pháp này.
Vīmaṃsaṃ pana jeṭṭhakaṃ katvā maggaṃ bhāventassa vīmaṃsādhipati ceva hoti maggo cāti.
But for one who develops the path by making investigation (vīmaṃsā) the chief, both investigation and the path are predominant factors (adhipati).
Còn đối với người tu tập đạo bằng cách lấy trạch pháp làm chủ đạo, thì trạch pháp vừa là trưởng, đạo cũng vừa là trưởng.
Sesadhammā maggādhipatino nāma honti.
The other phenomena are called "path-predominant."
Các pháp còn lại được gọi là có đạo làm trưởng.
Vīriyepi eseva nayo.
The same method applies to energy (vīriya).
Đối với tinh tấn cũng theo phương pháp này.
1041. Uppannattikaniddese jātāti nibbattā, paṭiladdhattabhāvā.
1041. In the explanation of the triad of "arisen" (Uppannattikaniddese), "born" (jātā) means "originated, having attained their state of being."
Trong phần giải thích về tam pháp đã sanh, jātā có nghĩa là đã phát sanh, đã có được tự tánh.
Bhūtātiādīni tesaṃyeva vevacanāni.
"Come into existence" (bhūtā) and so on are synonyms for these very terms.
Bhūtā v.v... là các từ đồng nghĩa của chúng.
Jātā eva hi bhāvappattiyā bhūtā.
For those that are born become "come into existence" by attaining their state of being.
Bởi vì chính các pháp đã sanh (jātā) được gọi là đã thành (bhūtā) do đã đạt đến trạng thái hiện hữu.
Paccayasaṃyoge jātattā sañjātā.
They are sañjātā (originated) because they have come into being through the conjunction of conditions.
Do được sanh ra trong sự kết hợp của các duyên nên gọi là sañjātā.
Nibbattilakkhaṇappattattā nibbattā.
They are nibbattā (produced) because they have attained the characteristic of arising.
Do đã đạt đến đặc tính phát sanh nên gọi là nibbattā.
Upasaggena pana padaṃ vaḍḍhetvā abhinibbattāti vuttā.
However, by adding a prefix, the word is expanded and spoken of as abhinibbattā (manifested).
Và bằng cách thêm tiếp đầu ngữ, từ này được nói là abhinibbattā.
Pākaṭībhūtāti pātubhūtā.
They are pātubhūtā (appeared) because they have become manifest.
Đã trở nên hiển lộ nên là pātubhūtā.
Pubbantato uddhaṃ pannāti uppannā.
They are uppannā (arisen) because they have proceeded upwards from the past.
Đã sanh lên từ điểm cuối trước đó nên là uppannā.
Upasaggena padaṃ vaḍḍhetvā samuppannāti vuttā.
By adding a prefix, the word is expanded and spoken of as samuppannā (fully arisen).
Bằng cách thêm tiếp đầu ngữ, từ này được nói là samuppannā.
Nibbattaṭṭheneva uddhaṃ ṭhitāti uṭṭhitā.
They are uṭṭhitā (sprung up) in the sense of having arisen.
Đã đứng vững ở trên theo nghĩa đã phát sanh nên là uṭṭhitā.
Paccayasaṃyoge uṭṭhitāti samuṭṭhitā.
They are samuṭṭhitā (fully sprung up) because they have sprung up in conjunction with conditions.
Đã đứng vững trong sự kết hợp của các duyên nên là samuṭṭhitā.
Puna uppannātivacane kāraṇaṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.
The reason for stating "uppannā" again should be understood in the manner explained below.
Lý do của việc nói lại uppannā cần được hiểu theo phương pháp đã được trình bày ở dưới.
Uppannaṃsena saṅgahitāti uppannakoṭṭhāsena gaṇanaṃ gatā.
Uppannaṃsena saṅgahitā means counted within the portion of what has arisen.
Uppannaṃsena saṅgahitā có nghĩa là được tính vào phần đã sanh.
Rūpaṃ vedanā saññā saṅkhārā viññāṇanti idaṃ nesaṃ sabhāvadassanaṃ.
Rūpaṃ vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ (form, feeling, perception, mental formations, consciousness) — this is the demonstration of their inherent nature.
Rūpaṃ vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ (sắc, thọ, tưởng, hành, thức) đây là sự trình bày về tự tánh của chúng.
Dutiyapadaniddeso vuttapaṭisedhanayena veditabbo.
The explanation of the second term should be understood by way of negating what was stated.
Phần giải thích về mục thứ hai cần được hiểu theo phương pháp phủ định những gì đã nói.
Tatiyapadaniddeso uttānatthoyeva.
The explanation of the third term is clear in its meaning.
Phần giải thích về mục thứ ba có ý nghĩa rõ ràng.
Ayaṃ pana tiko dvinnaṃ addhānaṃ vasena pūretvā dassito.
This triad, however, is presented by completing it in terms of the two times (future and present).
Vả lại, tam pháp này được trình bày bằng cách làm cho đầy đủ theo phương diện của hai thời.
Laddhokāsassa hi kammassa vipāko duvidho – khaṇappatto, ca appatto ca.
Indeed, the result of kamma that has found opportunity is of two kinds: that which has reached the moment (of fruition), and that which has not reached it.
Bởi vì quả của nghiệp đã có cơ hội trổ quả có hai loại: đã đến thời điểm, và chưa đến thời điểm.
Tattha ‘khaṇappatto’ uppanno nāma.
Among these, 'that which has reached the moment' is called uppanna (arisen).
Trong đó, ‘đã đến thời điểm’ được gọi là đã sanh.
‘Appatto’ cittānantare vā uppajjatu, kappasatasahassātikkame vā.
'That which has not reached' may arise immediately after a thought, or it may arise after the lapse of hundreds of thousands of eons.
‘Chưa đến thời điểm’ dù sanh khởi ngay sau tâm, hay sau khi đã trải qua một trăm ngàn kiếp.
Dhuvapaccayaṭṭhena natthi nāma na hoti, uppādino dhammā nāma jāto.
Due to being a constant condition, it is not the case that it does not exist; it is called a phenomenon that will arise.
Do có duyên chắc chắn nên không thể gọi là không có, mà được gọi là các pháp có tính sanh khởi.
Yathā hi – ‘‘tiṭṭhateva sāyaṃ, poṭṭhapāda, arūpī attā saññāmayo.
Just as it is said: "This formless atta, composed of perception, remains, Poṭṭhapāda.
Như có câu: “Này Poṭṭhapāda, tự ngã vô sắc do tưởng tạo thành đó vẫn tồn tại.
Atha imassa purisassa aññā ca saññā uppajjanti aññā ca saññā nirujjhantī’’ti (dī. ni. 1.419).
Then other perceptions arise for this person, and other perceptions cease."
Rồi các tưởng khác sanh khởi nơi người này, và các tưởng khác diệt đi.”
Ettha āruppe kāmāvacarasaññāpavattikāle kiñcāpi mūlabhavaṅgasaññā niruddhā kāmāvacarasaññāya pana niruddhakāle avassaṃ sā uppajjissatīti arūpasaṅkhāto attā natthīti saṅkhyaṃ agantvā ‘tiṭṭhateva’ nāmāti jāto.
Here, even though the original bhavaṅga perception has ceased during the time when sense-sphere perceptions arise in the formless realm, it is said that it 'remains' because it will certainly arise when the sense-sphere perceptions cease, not falling under the classification of the formless atta as non-existent.
Ở đây, trong cõi vô sắc, vào lúc tưởng dục giới đang diễn ra, mặc dù tưởng bhavaṅga nền tảng đã diệt, nhưng vào lúc tưởng dục giới diệt, tưởng ấy chắc chắn sẽ sanh khởi lại. Do đó, cái ngã được gọi là vô sắc không bị xem là ‘không có’, mà được xem là ‘vẫn tồn tại’.
Evameva laddhokāsassa kammassa vipāko duvidho…pe… dhuvapaccayaṭṭhena natthi nāma na hoti, uppādino dhammā nāma jāto.
In the same way, the result of kamma that has found opportunity is of two kinds... by way of being a constant condition, it is not the case that it does not exist, it is called a phenomenon that will arise.
Cũng vậy, quả của nghiệp đã có cơ hội thì có hai loại…đến… Vì là nhân duyên chắc chắn, nên không thể gọi là không có, mà được gọi là các pháp có sự sanh khởi.
Yadi pana āyūhitaṃ kusalākusalakammaṃ sabbaṃ vipākaṃ dadeyya, aññassa okāso na bhaveyya.
If all accumulated wholesome and unwholesome kamma were to yield results, there would be no opportunity for other kamma.
Nếu tất cả các nghiệp thiện và bất thiện đã được tạo tác đều cho quả, thì các nghiệp khác sẽ không có cơ hội.
Taṃ pana duvidhaṃ hoti – dhuvavipākaṃ, adhuvavipākañca.
That kamma, however, is of two kinds: kamma with fixed results (dhuvavipāka) and kamma with unfixed results (adhuvavipāka).
Nghiệp ấy có hai loại – nghiệp có quả chắc chắn và nghiệp có quả không chắc chắn.
Tattha pañca ānantariyakammāni, aṭṭha samāpattiyo, cattāro ariyamaggāti etaṃ ‘dhuvavipākaṃ’ nāma.
Among these, the five anantarika kamma, the eight attainments (samāpatti), and the four Noble Paths are called 'dhuvavipāka'.
Trong đó, năm nghiệp vô gián, tám thiền chứng, bốn Thánh đạo, đây được gọi là ‘nghiệp có quả chắc chắn’.
Taṃ pana khaṇappattampi atthi, appattampi.
That (dhuvavipāka) kamma exists both as having reached the moment (of fruition) and as not having reached it.
Nghiệp ấy lại có loại đã đạt đến sát-na và loại chưa đạt đến sát-na.
Tattha ‘khaṇappattaṃ’ uppannaṃ nāma.
Among these, 'that which has reached the moment' is called uppanna (arisen).
Trong đó, ‘đã đạt đến sát-na’ được gọi là đã sanh.
‘Appattaṃ’ anuppannaṃ nāma.
'That which has not reached' is called anuppanna (not yet arisen).
‘Chưa đạt đến sát-na’ được gọi là chưa sanh.
Tassa vipāko cittānantare vā uppajjatu kappasatasahassātikkame vā.
Its result may arise immediately after a thought, or it may arise after the lapse of hundreds of thousands of eons.
Quả của nghiệp ấy dù sanh khởi ngay sau tâm ấy hay sau khi một trăm ngàn kiếp trôi qua.
Dhuvapaccayaṭṭhena anuppannaṃ nāma na hoti, uppādino dhammā nāma jātaṃ.
Due to being a constant condition, it is not the case that it does not exist as anuppanna; it is called a phenomenon that will arise.
Vì là nhân duyên chắc chắn, nên không thể gọi là chưa sanh, mà được gọi là các pháp có sự sanh khởi.
Metteyyabodhisattassa maggo anuppanno nāma, phalaṃ uppādino dhammāyeva nāma jātaṃ.
The Path of Metteyya Bodhisatta is called anuppanna, but its fruit is certainly a phenomenon that will arise.
Đạo của Bồ-tát Metteyya được gọi là chưa sanh, nhưng quả thì được gọi là các pháp có sự sanh khởi.
1044. Atītattikaniddese atītāti khaṇattayaṃ atikkantā.
1044. In the explanation of the atīta triad, atītā (past) means having passed the three moments (arising, existing, ceasing).
1044. Trong phần giải thích về bộ ba quá khứ, atītā (đã qua) là đã vượt qua ba sát-na.
Niruddhāti nirodhappattā.
Niruddhā (ceased) means having attained cessation.
Niruddhā (đã diệt) là đã đạt đến sự diệt.
Vigatāti vibhavaṃ gatā, vigacchitā vā.
Vigatā (gone) means having gone to disappearance, or having departed.
Vigatā (đã mất) là đã đi đến sự không hiện hữu, hoặc đã lìa đi.
Vipariṇatāti pakativijahanena vipariṇāmaṃ gatā.
Vipariṇatā (transformed) means having undergone change by abandoning their original nature.
Vipariṇatā (đã biến đổi) là đã đi đến sự biến đổi do từ bỏ trạng thái tự nhiên.
Nirodhasaṅkhātaṃ atthaṃ gatāti atthaṅgatā.
They are atthaṅgatā (set, perished) because they have gone to the meaning of cessation.
Đã đi đến sự tận cùng được gọi là sự diệt, nên là atthaṅgatā (đã lặn mất).
Abbhatthaṅgatāti upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ.
Abbhatthaṅgatā is an expansion of the word with a prefix.
Abbhatthaṅgatā (đã hoàn toàn lặn mất) là từ được thêm vào bằng tiếp đầu ngữ.
Uppajjitvā vigatāti nibbattitvā vigacchitā.
Uppajjitvā vigatā (having arisen, having gone) means having come into being and then departed.
Uppajjitvā vigatā (sanh rồi mất) là sanh khởi rồi lìa đi.
Puna atītavacane kāraṇaṃ heṭṭhā vuttameva.
The reason for stating "atīta" again is as explained previously.
Lý do cho việc lặp lại từ quá khứ đã được nói ở dưới.
Parato anāgatādīsupi eseva nayo.
The same method applies to anāgatādi (future, etc.) thereafter.
Về sau, trong các phần về vị lai, v.v., phương pháp cũng tương tự.
Atītaṃsena saṅgahitāti atītakoṭṭhāsena gaṇanaṃ gatā.
Atītaṃsena saṅgahitā means counted within the portion of the past.
Atītaṃsena saṅgahitā (được bao gồm trong phần quá khứ) là đã được tính vào trong nhóm quá khứ.
Katame teti?
What are these?
Những pháp ấy là gì?
Rūpaṃ vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ.
Form, feeling, perception, mental formations, consciousness.
Sắc, thọ, tưởng, hành, thức.
Parato anāgatādīsupi eseva nayo.
The same method applies to future, etc., thereafter.
Về sau, trong các phần về vị lai, v.v., phương pháp cũng tương tự.
1050. Ajjhattattikaniddese tesaṃ tesanti padadvayena sabbasatte pariyādiyati.
1050. In the explanation of the ajjhatta triad, the two words tesaṃ tesaṃ (of those, of those) comprehend all beings.
1050. Trong phần giải thích về bộ ba nội phần, với hai từ tesaṃ tesaṃ (của những chúng sanh ấy, của những chúng sanh ấy), ngài bao gồm tất cả chúng sanh.
Ajjhattaṃ paccattanti ubhayaṃ niyakajjhattādhivacanaṃ.
Both ajjhattaṃ and paccattaṃ refer to one's own internal (phenomena).
Ajjhattaṃ paccattaṃ (nội phần, riêng biệt), cả hai đều là từ đồng nghĩa với nội phần của riêng mình.
Niyatāti attani jātā.
Niyatā (inherent) means arisen in oneself.
Niyatā (cố định) là sanh khởi trong tự thân.
Pāṭipuggalikāti pāṭiyekkassa pāṭiyekkassa puggalassa santakā.
Pāṭipuggalikā (personal) means belonging to each individual.
Pāṭipuggalikā (thuộc cá nhân) là thuộc về mỗi cá nhân riêng biệt.
Upādiṇṇāti sarīraṭṭhakā.
Upādiṇṇā (grasped) means existing in the body.
Upādiṇṇā (được chấp thủ) là thuộc về thân thể.
Te hi kammanibbattā vā hontu mā vā, ādinnagahitaparāmaṭṭhavasena pana idha upādiṇṇāti vuttā.
For whether these (phenomena) are produced by kamma or not, here they are called upādiṇṇā by virtue of being firmly grasped, taken, and wrongly conceived.
Bởi vì các pháp ấy dù có do nghiệp sanh hay không, nhưng ở đây chúng được gọi là upādiṇṇā theo nghĩa là được nhận lấy, nắm giữ và bám víu.
1053. Ajjhattārammaṇattikassa paṭhamapade parittamahaggatā dhammā veditabbā.
1053. In the first term of the ajjhattārammaṇa triad, limited and exalted (kāma and mahaggata) phenomena should be understood.
1053. Trong chi phần đầu tiên của bộ ba về đối tượng nội tại, cần hiểu là các pháp hữu hạn và quảng đại.
Dutiye appamāṇāpi.
In the second, immeasurable (appamāṇa) phenomena also.
Trong chi phần thứ hai, cũng có các pháp vô lượng.
Tatiye parittamahaggatāva.
In the third, only limited and exalted phenomena.
Trong chi phần thứ ba, chỉ có các pháp hữu hạn và quảng đại.
Appamāṇā pana kālena bahiddhā kālena ajjhattaṃ ārammaṇaṃ na karonti.
For immeasurable phenomena do not sometimes make internal objects, sometimes external objects, their object.
Còn các pháp vô lượng thì không lấy đối tượng ngoại tại vào một lúc và đối tượng nội tại vào một lúc khác.
Sanidassanattikaniddeso uttānoyevāti.
The explanation of the sanidassana triad is straightforward.
Phần phân tích bộ ba Sanidassana thì đã rõ ràng.