Tattha kenaṭṭhena abhidhammo? Dhammātirekadhammavisesaṭṭhena.
In this regard, for what reason is it called Abhidhamma? It is called Abhidhamma by reason of being an exceeding Dhamma and a distinguished Dhamma.
Trong đó, do ý nghĩa nào mà gọi là Abhidhamma (Vi Diệu Pháp)? Do ý nghĩa là pháp vượt trội và pháp thù thắng hơn các pháp (Suttanta).
Atirekavisesatthadīpako hettha ‘abhi’-saddo.
Here, the prefix ‘abhi-’ indicates an exceeding and distinguished meaning.
Ở đây, từ ‘abhi’ có ý nghĩa là vượt trội và thù thắng.
‘‘Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti no paṭikkamanti’’ (ma. ni. 3.384; saṃ. ni. 5.195) ‘‘abhikkantavaṇṇā’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.1-2) viya.
Like in phrases such as “My painful feelings, friend, are severe, they increase, they do not decrease” and “of distinguished complexion.”
Như trong các câu: “Này các hiền giả, những cảm thọ khổ của tôi tăng lên chứ không giảm đi” và “Thân sắc tuyệt đẹp” v.v.
Tasmā yathā samussitesu bahūsu chattesu ceva dhajesu ca yaṃ atirekappamāṇaṃ visesavaṇṇasaṇṭhānañca chattaṃ, taṃ ‘aticchatta’nti vuccati, yo atirekappamāṇo nānāvirāgavaṇṇavisesasampanno ca dhajo so ‘atidhajo’ti vuccati, yathā ca ekato sannipatitesu bahūsu rājakumāresu ceva devesu ca yo jātibhogayasaissariyādisampattīhi atirekataro ceva visesavantataro ca rājakumāro so ‘atirājakumāro’ti vuccati, yo āyuvaṇṇaissariyayasasampattiādīhi atirekataro ceva visesavantataro ca devo so ‘atidevo’ti vuccati, tathārūpo brahmāpi ‘atibrahmā’ti vuccati, evameva ayampi dhammo dhammātirekadhammavisesaṭṭhena ‘abhidhammo’ti vuccati.
Therefore, just as among many parasols and banners set up, that parasol which is of exceeding size and of distinguished color and form is called ‘atichatta’ (exceeding parasol), and that banner which is of exceeding size and endowed with various distinguished colors is called ‘atidhaja’ (exceeding banner); and just as among many princes and devas gathered together, that prince who is exceedingly superior and more distinguished in terms of birth, wealth, fame, sovereignty, and so on, is called ‘atirājakumāro’ (exceeding prince), and that deva who is exceedingly superior and more distinguished in terms of life-span, complexion, sovereignty, fame, prosperity, and so on, is called ‘atidevo’ (exceeding deva); similarly, a Brahmā of such a nature is also called ‘atibrahmā’ (exceeding Brahmā). Just so, this Dhamma is called ‘Abhidhamma’ by reason of being an exceeding Dhamma and a distinguished Dhamma.
Do đó, giống như trong số nhiều lọng và cờ được dựng lên, cái lọng nào có kích thước vượt trội và hình dáng màu sắc đặc biệt thì được gọi là ‘aticchatta’ (lọng siêu việt), cái cờ nào có kích thước vượt trội và đầy đủ các màu sắc đa dạng đặc biệt thì được gọi là ‘atidhaja’ (cờ siêu việt); và giống như trong số nhiều hoàng tử và chư thiên tụ họp lại, vị hoàng tử nào vượt trội và đặc biệt hơn về dòng dõi, tài sản, danh tiếng, quyền lực v.v. thì được gọi là ‘atirājakumāra’ (siêu hoàng tử), vị thiên nhân nào vượt trội và đặc biệt hơn về tuổi thọ, sắc đẹp, quyền lực, danh tiếng, tài sản v.v. thì được gọi là ‘atideva’ (siêu thiên nhân), và một vị Phạm thiên như vậy cũng được gọi là ‘atibrahmā’ (siêu Phạm thiên); cũng vậy, pháp này cũng được gọi là ‘Abhidhamma’ do ý nghĩa là pháp vượt trội và pháp thù thắng hơn các pháp.
Suttantañhi patvā pañcakkhandhā ekadeseneva vibhattā, na nippadesena; abhidhammaṃ patvā pana suttantabhājanīyaabhidhammabhājanīyapañhapucchakanayānaṃ vasena nippadesato vibhattā.
Indeed, in the Suttantas, the five aggregates are analyzed only partially, not completely; but upon reaching the Abhidhamma, they are analyzed completely by means of the Suttantabhājanīya, Abhidhammabhājanīya, and Pañhapucchaka methods.
Thật vậy, khi đến Suttanta (Kinh tạng), năm uẩn được phân tích chỉ một phần, không hoàn toàn; nhưng khi đến Abhidhamma (Vi Diệu Pháp), chúng được phân tích hoàn toàn theo phương pháp phân tích của Suttanta, phân tích của Abhidhamma và phương pháp vấn đáp.
Tathā dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa dhātuyo, cattāri saccāni, bāvīsatindriyāni, dvādasapadiko paccayākāro.
Similarly, the twelve āyatanas, the eighteen dhātus, the four noble truths, the twenty-two indriyas, and the twelve-linked paṭiccasamuppāda.
Cũng vậy, mười hai xứ, mười tám giới, bốn chân lý, hai mươi hai căn, mười hai chi duyên khởi.
Kevalañhi indriyavibhaṅge suttantabhājanīyaṃ natthi, paccayākāre ca pañhapucchakaṃ natthi.
It is only in the Indriyavibhaṅga that there is no Suttantabhājanīya, and in the Paccayākāra there is no Pañhapucchaka.
Chỉ có trong phân tích các căn thì không có phần phân tích theo Suttanta, và trong duyên khởi thì không có phần vấn đáp.
Suttantañca patvā cattāro satipaṭṭhānā ekadeseneva vibhattā, na nippadesena; abhidhammaṃ patvā pana tiṇṇampi nayānaṃ vasena nippadesatova vibhattā.
And in the Suttantas, the four foundations of mindfulness are analyzed only partially, not completely; but upon reaching the Abhidhamma, they are analyzed completely by means of all three methods.
Và khi đến Suttanta, bốn niệm xứ được phân tích chỉ một phần, không hoàn toàn; nhưng khi đến Abhidhamma, chúng được phân tích hoàn toàn theo ba phương pháp.
Tathā cattāri sammappadhānāni, cattāro iddhipādā, satta bojjhaṅgā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, cattāri jhānāni, catasso appamaññāyo, pañca sikkhāpadāni, catasso paṭisambhidā.
Similarly, the four right exertions, the four bases of psychic power, the seven factors of enlightenment, the Noble Eightfold Path, the four jhānā, the four boundless states (brahmavihāras), the five precepts, and the four paṭisambhidā.
Cũng vậy, bốn chánh cần, bốn thần túc, bảy giác chi, bát chánh đạo, bốn thiền, bốn vô lượng tâm, năm giới học, bốn tuệ phân tích.
Kevalañhettha sikkhāpadavibhaṅge suttantabhājanīyaṃ natthi.
Only in the Sikkhāpadavibhaṅga is there no Suttantabhājanīya.
Chỉ có trong phân tích các giới học thì không có phần phân tích theo Suttanta.
Suttantaṃ patvā ca ñāṇaṃ ekadeseneva vibhattaṃ na nippadesena; tathā kilesā.
And in the Suttantas, knowledge is analyzed only partially, not completely; similarly, defilements.
Và khi đến Suttanta, trí tuệ được phân tích chỉ một phần, không hoàn toàn; cũng vậy, các phiền não.
Abhidhammaṃ patvā pana ‘‘ekavidhena ñāṇavatthū’’tiādinā (vibha. 751) nayena mātikaṃ ṭhapetvā nippadesatova vibhattaṃ.
But upon reaching the Abhidhamma, knowledge is analyzed completely, starting from the Mātikā, by the method of “one kind of basis of knowledge,” and so on.
Nhưng khi đến Abhidhamma, sau khi đặt ra maṇikā (đề mục) theo phương pháp “các căn cứ của trí tuệ có một loại” v.v., chúng được phân tích hoàn toàn.
Tathā ekakato paṭṭhāya anekehi nayehi kilesā.
Similarly, defilements are analyzed in many ways, starting from the single category.
Cũng vậy, các phiền não từ một loại trở đi theo nhiều phương pháp.
Suttantaṃ patvā ca bhūmantaraparicchedo ekadeseneva vibhatto, na nippadesena; abhidhammaṃ pana patvā tiṇṇampi nayānaṃ vasena bhūmantaraparicchedo nippadesatova vibhatto.
And in the Suttantas, the delineation of different planes of existence is analyzed only partially, not completely; but upon reaching the Abhidhamma, the delineation of different planes of existence is analyzed completely by means of all three methods.
Và khi đến Suttanta, sự phân định các cõi được phân tích chỉ một phần, không hoàn toàn; nhưng khi đến Abhidhamma, sự phân định các cõi được phân tích hoàn toàn theo ba phương pháp.
Evaṃ dhammātirekadhammavisesaṭṭhena abhidhammoti veditabbo.
Thus, it should be understood that Abhidhamma means Dhamma that is exceeding and distinguished Dhamma.
Như vậy, cần phải hiểu Abhidhamma theo ý nghĩa là pháp vượt trội và pháp thù thắng hơn các pháp.
Pakaraṇaparicchedato panesa dhammasaṅgaṇīvibhaṅgadhātukathāpuggalapaññattikathāvatthuyamakapaṭṭhānānaṃ sattannaṃ pakaraṇānaṃ vasena ṭhito.
Furthermore, this Abhidhamma stands by reason of its division into seven treatises: Dhammasaṅgaṇī, Vibhaṅga, Dhātukathā, Puggalapaññatti, Kathāvatthu, Yamaka, and Paṭṭhāna.
Theo sự phân loại các tác phẩm, Abhidhamma này được thiết lập dựa trên bảy tác phẩm: Dhammasaṅgaṇī (Pháp Tụ), Vibhaṅga (Phân Tích), Dhātukathā (Ngữ Tông), Puggalapaññatti (Nhân Chế Định), Kathāvatthu (Ngữ Tông), Yamaka (Song Đối), và Paṭṭhāna (Phát Thú).
Ayamettha ācariyānaṃ samānakathā.
This is the common discourse among the teachers.
Đây là lời giải thích chung của các vị đạo sư.
Vitaṇḍavādī panāha – ‘kathāvatthu kasmā gahitaṃ?
However, the cavilling disputant says: ‘Why is the Kathāvatthu included?
Tuy nhiên, một người theo thuyết tranh luận (Vitaṇḍavādī) nói: ‘Tại sao Kathāvatthu (Ngữ Tông) lại được đưa vào?
Nanu sammāsambuddhassa parinibbānato aṭṭhārasavassādhikāni dve vassasatāni atikkamitvā moggaliputtatissattherenetaṃ ṭhapitaṃ?
Was it not composed by the Elder Moggaliputtatissa two hundred and eighteen years after the Parinibbāna of the Perfectly Self-Enlightened One?
Chẳng phải nó đã được Trưởng lão Moggaliputtatissa biên soạn sau khi Đức Chánh Đẳng Giác nhập Niết bàn hơn hai trăm mười tám năm sao?
Tasmā sāvakabhāsitattā chaḍḍetha na’nti.
Therefore, since it was spoken by a disciple, reject it!’
Vì vậy, nó là lời của đệ tử, hãy loại bỏ nó!’
‘Kiṃ pana chappakaraṇāni abhidhammo’ti?
‘But is the Abhidhamma only six treatises?’
‘Vậy Abhidhamma chỉ có sáu tác phẩm thôi sao?’
‘Evaṃ na vadāmī’ti.
‘I do not say so.’
‘Tôi không nói như vậy.’
‘Atha kiṃ vadesī’ti.
‘Then what do you say?’
‘Vậy ông nói gì?’
‘Sattappakaraṇānī’ti.
‘Seven treatises.’
‘Bảy tác phẩm.’
‘Kataraṃ gahetvā satta karosī’ti?
‘Which one do you take to make seven?’
‘Ông lấy tác phẩm nào để làm thành bảy?’
‘Mahādhammahadayaṃ nāma atthi, etena saha sattā’ti.
‘There is one called Mahādhammāhadaya; with this, there are seven.’
‘Có một tác phẩm tên là Mahādhammahadaya; cùng với nó là bảy.’
‘Mahādhammahadaye apubbaṃ natthi, katipayāva pañhāvārā avasesā, kathāvatthunāva saddhiṃ sattā’ti.
‘In Mahādhammāhadaya there is nothing new; only a few question-sections remain, so with Kathāvatthu alone there are seven.’
‘Trong Mahādhammahadaya không có gì mới lạ, chỉ còn vài lượt vấn đáp; cùng với Kathāvatthu mới là bảy.’
‘No kathāvatthunā, mahādhātukathā nāma atthi, tāya saddhiṃ sattā’ti.
‘No, not with Kathāvatthu. There is one called Mahādhātukathā; with that, there are seven.’
‘Không phải cùng với Kathāvatthu, có một tác phẩm tên là Mahādhātukathā; cùng với nó là bảy.’
‘Mahādhātukathāyaṃ apubbaṃ natthi, appamattikāva tanti avasesā.
‘In Mahādhātukathā there is nothing new; only a very small amount of Pāḷi remains.
‘Trong Mahādhātukathā không có gì mới lạ, chỉ còn một phần kinh điển nhỏ.
Kathāvatthunāva saddhiṃ sattā’ti.
With Kathāvatthu alone, there are seven.’
Cùng với Kathāvatthu mới là bảy.’
Sammāsambuddho hi sattappakaraṇāni desento kathāvatthuṃ patvā yā esā puggalavāre tāva catūsu pañhesu dvinnaṃ pañcakānaṃ vasena aṭṭhamukhā vādayutti taṃ ādiṃ katvā sabbakathāmaggesu asampuṇṇabhāṇavāramattāya pāḷiyā mātikaṃ ṭhapesi.
The Perfectly Awakened One, when teaching the seven treatises, arrived at the Kathāvatthu, and starting with that eight-fold dialectic, which is by way of two pentads in the four questions within the Puggalavāra, He laid down the Mātika in the Pāḷi for all the lines of discourse, to the extent of an incomplete Bhāṇavāra.
Đức Phật Toàn Giác, khi thuyết giảng bảy bộ kinh, đã đến bộ Kathāvatthu và trước hết, trong phần Puggalavāra, với bốn vấn đề và theo cách của hai nhóm năm, đã thiết lập đề cương (mātika) bằng Pāḷi, chỉ một phần của một bhāṇavāra chưa hoàn chỉnh, bắt đầu từ phương pháp luận tranh có tám điểm chính.
Sā panesā ‘‘puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti.
That Mātika, however, is: ‘‘Is a person apprehended in the sense of a true ultimate reality?
Đề cương đó là: “Có thể nhận thấy một cá nhân (puggalo) theo nghĩa chân thật và tối hậu (saccikaṭṭhaparamatthena) chăng?
Āmantā.
Yes.
—Thưa vâng, có thể.
Yo saccikaṭṭho paramattho tato so puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti.
Is that person apprehended in the sense of a true ultimate reality as separate from that which is true ultimate reality?
Cá nhân đó có thể được nhận thấy theo nghĩa chân thật và tối hậu từ cái chân thật và tối hậu đó chăng?
Nahevaṃ vattabbe.
It should not be said thus.
—Không nên nói như vậy.
Ājānāhi niggahaṃ…pe… puggalo nupalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti.
Understand the rebuttal…pe… Is a person not apprehended in the sense of a true ultimate reality?
Hãy nhận ra sự bác bỏ… (pe) … Một cá nhân không thể được nhận thấy theo nghĩa chân thật và tối hậu chăng?
Āmantā.
Yes.
—Thưa vâng, không thể.
Yo saccikaṭṭho paramattho tato so puggalo nupalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti.
Is that person not apprehended in the sense of a true ultimate reality as separate from that which is true ultimate reality?
Cá nhân đó không thể được nhận thấy theo nghĩa chân thật và tối hậu từ cái chân thật và tối hậu đó chăng?
Nahevaṃ vattabbe.
It should not be said thus.
—Không nên nói như vậy.
Ājānāhi niggahaṃ…pe….
Understand the rebuttal…pe….
Hãy nhận ra sự bác bỏ… (pe) …
Sabbattha puggalo upalabbhati sabbattha puggalo nupalabbhati, sabbadā puggalo upalabbhati sabbadā puggalo nupalabbhati, sabbesu puggalo upalabbhati sabbesu puggalo nupalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā’’ti (kathā. 15-16) evaṃ paṭhamaṃ vādaṃ nissāya paṭhamaṃ niggahaṃ, dutiyaṃ nissāya dutiyaṃ …pe… aṭṭhamaṃ nissāya aṭṭhamaṃ niggahaṃ dassentena satthārā ṭhapitā.
Is a person apprehended everywhere, is a person not apprehended everywhere, is a person apprehended always, is a person not apprehended always, is a person apprehended in all things, is a person not apprehended in all things, in the sense of a true ultimate reality?’’ It was established by the Teacher, showing the first rebuttal based on the first argument, the second based on the second…pe… the eighth based on the eighth.
Một cá nhân có thể được nhận thấy ở khắp mọi nơi, một cá nhân không thể được nhận thấy ở khắp mọi nơi; một cá nhân có thể được nhận thấy mọi lúc, một cá nhân không thể được nhận thấy mọi lúc; một cá nhân có thể được nhận thấy trong tất cả, một cá nhân không thể được nhận thấy trong tất cả, theo nghĩa chân thật và tối hậu.” Đức Đạo Sư đã thiết lập đề cương này bằng cách chỉ ra sự bác bỏ thứ nhất dựa trên luận điểm thứ nhất, sự bác bỏ thứ hai dựa trên luận điểm thứ hai… (pe) … sự bác bỏ thứ tám dựa trên luận điểm thứ tám.
Iminā nayena sabbattha mātikāṭhapanaṃ veditabbaṃ.
In this manner, the establishment of the Mātika everywhere should be understood.
Theo cách này, cần phải hiểu việc thiết lập đề cương ở khắp mọi nơi.
Taṃ panetaṃ mātikaṃ ṭhapento imaṃ disvā ṭhapesi – mama parinibbānato aṭṭhārasavassādhikānaṃ dvinnaṃ vassasatānaṃ matthake moggaliputtatissatthero nāma bhikkhu bhikkhusahassamajjhe nisinno sakavāde pañca suttasatāni paravāde pañcāti suttasahassaṃ samodhānetvā dīghanikāyappamāṇaṃ kathāvatthuppakaraṇaṃ bhājessatīti.
When establishing this Mātika, He established it having foreseen this: ‘‘After two hundred and eighteen years from my parinibbāna, a monk named Moggaliputtatissa Thera, sitting amidst a thousand monks, will divide the Kathāvatthu treatise, which is as extensive as the Dīgha Nikāya, by combining five hundred suttas for his own school and five hundred for other schools, making a total of one thousand suttas.’’
Khi thiết lập đề cương này, Ngài đã thấy trước điều này: “Hai trăm mười tám năm sau khi Ta nhập Niết-bàn, một tỳ-khưu tên là Trưởng lão Moggaliputtatissa sẽ ngồi giữa một ngàn tỳ-khưu và phân tích bộ Kathāvatthu có độ dài bằng Dīghanikāya, bằng cách tổng hợp năm trăm bài kinh trong luận điểm của mình và năm trăm bài kinh trong luận điểm của người khác, tổng cộng một ngàn bài kinh.”
Moggaliputtatissattheropi idaṃ pakaraṇaṃ desento na attano ñāṇena desesi, satthārā pana dinnanayena ṭhapitamātikāya desesi.
Moggaliputtatissa Thera, when expounding this treatise, did not expound it by his own knowledge, but by means of the Mātika established by the Teacher according to the method He gave.
Trưởng lão Moggaliputtatissa khi thuyết giảng bộ kinh này cũng không phải thuyết giảng bằng trí tuệ của riêng mình, mà là thuyết giảng theo đề cương đã được Đức Đạo Sư thiết lập theo phương pháp đã được chỉ dạy.
Iti satthārā dinnanayena ṭhapitamātikāya desitattā sakalampetaṃ pakaraṇaṃ buddhabhāsitameva nāma jātaṃ.
Thus, because it was expounded by means of the Mātika established by the Teacher according to the method He gave, this entire treatise became known as the Buddha’s discourse.
Vì vậy, do được thuyết giảng theo đề cương đã được Đức Đạo Sư thiết lập theo phương pháp đã được chỉ dạy, toàn bộ bộ kinh này được gọi là lời Phật thuyết.
Yathā kiṃ?
Like what?
Giống như điều gì?
Yathā madhupiṇḍikasuttantādīni.
Like the Madhupiṇḍika Suttanta and others.
Giống như kinh Madhupiṇḍika và các kinh khác.
Madhupiṇḍikasuttantasmiñhi bhagavā ‘‘yatonidānaṃ bhikkhu purisaṃ papañcasaññāsaṅkhā samudācaranti, ettha ce natthi abhinanditabbaṃ abhivaditabbaṃ ajjhositabbaṃ, esevanto rāgānusayāna’’nti (ma. ni. 1.202) mātikaṃ ṭhapetvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi.
For in the Madhupiṇḍika Suttanta, the Blessed One laid down the Mātika: ‘‘Bhikkhu, that from which the ideas and concepts of proliferation arise for a person—if there is nothing to be delighted in, to be spoken of, or to be clung to there, that is the end of the latent tendencies of passion,’’ and rising from His seat, He entered the monastery.
Trong kinh Madhupiṇḍika, Đức Thế Tôn đã thiết lập đề cương: “Này tỳ-khưu, từ đâu mà những tưởng niệm về sự phức tạp (papañcasaññāsaṅkhā) khởi lên ở một người, nếu không có sự hoan hỷ, không có sự tán thán, không có sự chấp thủ ở đó, thì đó chính là sự chấm dứt của các tùy miên tham ái (rāgānusaya)” rồi đứng dậy khỏi chỗ ngồi và đi vào tịnh xá.
Dhammappaṭiggāhakā bhikkhū mahākaccānattheraṃ upasaṅkamitvā dasabalena ṭhapitamātikāya atthaṃ pucchiṃsu.
The bhikkhus who received the Dhamma approached Mahākaccāna Thera and asked for the meaning of the Mātika established by the Ten-Powered One.
Các tỳ-khưu thọ nhận Pháp đã đến gặp Trưởng lão Mahākaccāna và hỏi về ý nghĩa của đề cương do Đức Thập Lực thiết lập.
Thero pucchitamattakeneva akathetvā dasabalassa apacitidassanatthaṃ ‘‘seyyathāpi āvuso puriso sāratthiko sāragavesī’’ti (ma. ni. 1.203) sāropamaṃ āharitvā sārarukkho viya bhagavā sākhāpalāsasadisā sāvakā, ‘‘so hāvuso bhagavā jānaṃ jānāti, passaṃ passati cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī tathāgato’’ti satthāraṃ thometvā punappunaṃ therehi yācito satthārā ṭhapitamātikāya atthaṃ vibhajitvā ‘‘ākaṅkhamānā ca pana tumhe āyasmanto bhagavantaṃyeva upasaṅkamitvā etamatthaṃ paṭipuccheyyātha sace sabbaññutaññāṇena saddhiṃ saṃsandiyamānaṃ sameti gaṇheyyātha, no ce mā gaṇhitthā’’ti iminā adhippāyena ‘‘yathā vo bhagavā byākaroti tathā naṃ dhāreyyāthā’’ti vatvā uyyojesi.
The Thera, without answering merely upon being asked, in order to show reverence for the Ten-Powered One, brought forth the simile of the essence by saying: ‘‘Just as, friends, a man in need of heartwood, seeking heartwood,’’ (implying that the Blessed One is like the heartwood tree, and the disciples are like its branches and leaves). He praised the Teacher, saying: ‘‘Indeed, friends, that Blessed One knows what is to be known, sees what is to be seen; He is the Eye, the Knowledge, the Dhamma, the Brahmā; He is the Speaker, the Expounder, the Leader to the meaning, the Giver of the Deathless, the Lord of Dhamma, the Tathāgata.’’ Being repeatedly entreated by the elder monks, he then explained the meaning of the Mātika established by the Teacher and sent them away, saying: ‘‘If you, venerable sirs, desire, you may go and ask the Blessed One Himself about this matter. If it agrees when compared with the omniscience, you may accept it; if not, do not accept it.’’ And so, with this intention, he said: ‘‘You should bear it in mind just as the Blessed One explains it to you.’’
Trưởng lão không trả lời ngay khi được hỏi, mà để tỏ lòng tôn kính Đức Thập Lực, Ngài đã đưa ra ví dụ về cây có lõi: “Này chư hiền, ví như một người cần lõi, tìm lõi”, và nói rằng Đức Thế Tôn giống như cây có lõi, còn các đệ tử giống như cành lá, rồi tán thán Đức Đạo Sư: “Này chư hiền, Đức Thế Tôn là bậc biết điều cần biết, thấy điều cần thấy, là bậc có mắt, có trí tuệ, có Pháp, có Phạm, là bậc thuyết giảng, là bậc khai thị, là bậc dẫn dắt đến ý nghĩa, là bậc ban cho sự bất tử, là Chủ của Pháp, là Như Lai.” Sau đó, khi được các trưởng lão nhiều lần thỉnh cầu, Ngài đã phân tích ý nghĩa của đề cương do Đức Đạo Sư thiết lập và tiễn các vị đi với ý định: “Này chư Tôn giả, nếu các vị muốn, hãy đến gặp Đức Thế Tôn và hỏi lại ý nghĩa này. Nếu điều đó phù hợp với trí tuệ Toàn giác, hãy chấp nhận; nếu không, đừng chấp nhận.” Ngài nói: “Hãy ghi nhớ theo cách mà Đức Thế Tôn giải thích cho các vị.”
Te satthāraṃ upasaṅkamitvā pucchiṃsu.
They approached the Teacher and asked.
Các vị ấy đến gặp Đức Đạo Sư và hỏi.
Satthā dukkathitaṃ kaccānenāti avatvā suvaṇṇāliṅgaṃ ussāpento viya gīvaṃ unnāmetvā supupphitasatapattasassirikaṃ mahāmukhaṃ pūrento brahmassaraṃ nicchāretvā sādhu sādhūti therassa sādhukāraṃ datvā ‘‘paṇḍito, bhikkhave, mahākaccāno, mahāpañño bhikkhave mahākaccāno, maṃ cepi tumhe, bhikkhave, etamatthaṃ paṭipuccheyyātha, ahampi taṃ evamevaṃ byākareyyaṃ yathā taṃ mahākaccānena byākata’’nti (ma. ni. 1.205) āha.
The Teacher, without saying ‘‘Kaccāna has explained it poorly,’’ but rather raising His neck as if lifting a golden bell, filling His great mouth, radiant like a fully bloomed lotus, and emitting a Brahmā-like voice, gave His approval to the Thera by saying, ‘‘Good, good! Bhikkhus, Mahākaccāna is wise; bhikkhus, Mahākaccāna possesses great wisdom. Even if you, bhikkhus, were to ask me about this matter, I would explain it to you in exactly the same way as Mahākaccāna has explained it.’’
Đức Đạo Sư không nói rằng Kaccāna đã giải thích sai, mà như dựng một cây cột vàng, Ngài ngẩng cổ lên, làm cho miệng rộng lớn rực rỡ như hoa sen trăm cánh nở rộ, phát ra giọng Phạm âm, rồi tán thán Trưởng lão: “Lành thay, lành thay!”, và nói: “Này các tỳ-khưu, Mahākaccāna là bậc hiền trí; này các tỳ-khưu, Mahākaccāna là bậc đại trí tuệ. Này các tỳ-khưu, nếu các vị hỏi Ta về ý nghĩa này, Ta cũng sẽ giải thích y như Mahākaccāna đã giải thích.”
Evaṃ satthārā anumoditakālato paṭṭhāya ca pana sakalaṃ suttaṃ buddhabhāsitaṃ nāma jātaṃ.
Thus, from the time of the Teacher’s approval, the entire sutta became known as the Buddha’s discourse.
Từ khi Đức Đạo Sư tán thán như vậy, toàn bộ bài kinh đã trở thành lời Phật thuyết.
Ānandattherādīhi vitthāritasuttesupi eseva nayo.
The same method applies to the suttas elaborated by Ānanda Thera and others.
Cũng vậy, đối với các bài kinh được Trưởng lão Ānanda và các vị khác giải thích chi tiết, phương pháp cũng tương tự.
Evameva sammāsambuddho sattappakaraṇāni desento kathāvatthuṃ patvā vuttanayena mātikaṃ ṭhapesi.
In the same way, the Perfectly Awakened One, while teaching the seven treatises, came to the Kathāvatthu and established the Mātika in the manner described.
Cũng vậy, Đức Phật Toàn Giác, khi thuyết giảng bảy bộ kinh, đã đến bộ Kathāvatthu và thiết lập đề cương theo phương pháp đã nêu.
Ṭhapento ca pana imaṃ addasa –
And as He established it, He foresaw this—
Khi thiết lập, Ngài đã thấy trước điều này:
Moggaliputtatissattheropi imaṃ pakaraṇaṃ desento na attano ñāṇena desesi, satthārā pana dinnanayena ṭhapitamātikāya desesi.
Moggaliputtatissa Thera, when expounding this treatise, did not expound it by his own knowledge, but by means of the Mātika established by the Teacher according to the method He gave.
Trưởng lão Moggaliputtatissa khi thuyết giảng bộ kinh này cũng không phải thuyết giảng bằng trí tuệ của riêng mình, mà là thuyết giảng theo đề cương đã được Đức Đạo Sư thiết lập theo phương pháp đã được chỉ dạy.
Iti satthārā dinnanayena ṭhapitamātikāya desitattā sakalampetaṃ pakaraṇaṃ buddhabhāsitameva jātaṃ.
Thus, because it was expounded by means of the Mātika established by the Teacher according to the method He gave, this entire treatise became known as the Buddha’s discourse.
Vì vậy, do được thuyết giảng theo đề cương đã được Đức Đạo Sư thiết lập theo phương pháp đã được chỉ dạy, toàn bộ bộ kinh này đã trở thành lời Phật thuyết.
Evaṃ kathāvatthunāva saddhiṃ satta pakaraṇāni abhidhammo nāma.
Thus, the seven treatises, including the Kathāvatthu, are called Abhidhamma.
Như vậy, bảy bộ kinh, cùng với Kathāvatthu, được gọi là Abhidhamma.
Tattha dhammasaṅgaṇīpakaraṇe catasso vibhattiyo – cittavibhatti rūpavibhatti nikkheparāsi atthuddhāroti.
In the Dhammasaṅgaṇī treatise, there are four divisions: Cittavibhatti, Rūpavibhatti, Nikkheparāsi, and Atthuddhāra.
Trong đó, trong bộ Dhammasaṅgaṇī, có bốn phần phân tích: phân tích tâm (cittavibhatti), phân tích sắc (rūpavibhatti), tập hợp các tóm tắt (nikkheparāsi), và tóm lược ý nghĩa (atthuddhāro).
Tattha kāmāvacarakusalato aṭṭha, akusalato dvādasa, kusalavipākato soḷasa, akusalavipākato satta, kiriyato ekādasa; rūpāvacarakusalato pañca, vipākato pañca, kiriyato pañca; arūpāvacarakusalato cattāri, vipākato cattāri, kiriyato cattāri; lokuttarakusalato cattāri, vipākato cattārīti ekūnanavuti cittāni cittavibhatti nāma.
Therein, Cittavibhatti comprises eighty-nine cittas: eight from Kāmāvacara Kusala, twelve from Akusala, sixteen from Kusala Vipāka, seven from Akusala Vipāka, eleven from Kiriya; five from Rūpāvacara Kusala, five from Vipāka, five from Kiriya; four from Arūpāvacara Kusala, four from Vipāka, four from Kiriya; four from Lokuttara Kusala, and four from Vipāka.
Trong đó, tám tâm thiện dục giới, mười hai tâm bất thiện, mười sáu tâm quả thiện, bảy tâm quả bất thiện, mười một tâm duy tác; năm tâm thiện sắc giới, năm tâm quả sắc giới, năm tâm duy tác sắc giới; bốn tâm thiện vô sắc giới, bốn tâm quả vô sắc giới, bốn tâm duy tác vô sắc giới; bốn tâm thiện siêu thế, bốn tâm quả siêu thế—tổng cộng tám mươi chín tâm—được gọi là phân tích tâm.
Cittuppādakaṇḍantipi etasseva nāmaṃ.
Cittuppādakaṇḍa is also a name for this.
Nó cũng có tên là Cittuppādakaṇḍa (Phần về sự sinh khởi của tâm).
Taṃ vācanāmaggato atirekachabhāṇavāraṃ, vitthāriyamānaṃ pana anantamaparimāṇaṃ hoti.
This, by the traditional recitation method, exceeds six Bhāṇavāras, but when elaborated, it is endless and immeasurable.
Tính theo cách đọc, nó dài hơn sáu bhāṇavāra, nhưng nếu được giải thích chi tiết, nó sẽ vô tận và không giới hạn.
Tadanantaraṃ ekavidhena duvidhenātiādinā nayena mātikaṃ ṭhapetvā vitthārena vibhajitvā dassitā rūpavibhatti nāma.
After that, the Rūpavibhatti is shown by establishing the Mātika with the method beginning with “of one kind, of two kinds,” and then elaborating it extensively.
Sau đó, phần phân tích sắc (rūpavibhatti) được trình bày bằng cách thiết lập đề cương theo phương pháp bắt đầu bằng “một loại, hai loại” và được giải thích chi tiết.
Rūpakaṇḍantipi etasseva nāmaṃ.
Rūpakaṇḍa is also a name for this.
Nó cũng có tên là Rūpakaṇḍa (Phần về sắc).
Taṃ vācanāmaggato atirekadvibhāṇavāraṃ.
This, by the traditional recitation method, exceeds two Bhāṇavāras.
Tính theo cách đọc, nó dài hơn hai bhāṇavāra.
Vitthāriyamānaṃ pana anantamaparimāṇaṃ hoti.
When elaborated, however, it is endless and immeasurable.
Nhưng nếu được giải thích chi tiết, nó sẽ vô tận và không giới hạn.
Tadanantaraṃ pana tepiṭakassa buddhavacanassa atthuddhārabhūtaṃ yāva saraṇadukā nikkhittaṃ aṭṭhakathākaṇḍaṃ nāma.
Furthermore, immediately after that, the section called Aṭṭhakathākaṇḍa is laid out, extending up to the Saraṇaduka, which serves as an exposition of the meaning of the Buddha's words in the Tipiṭaka.
Sau đó là Aṭṭhakathākaṇḍa, tức là phần chú giải, được trình bày cho đến saraṇaduka, là phần trích yếu ý nghĩa của lời Phật dạy trong Tam Tạng.
Yato mahāpakaraṇiyā bhikkhū mahāpakaraṇe gaṇanacāraṃ asallakkhentā gaṇanacāraṃ samānenti.
From this section, bhikkhus who study the Mahāpakaraṇa adjust the numerical calculations in the Mahāpakaraṇa when they cannot discern them.
Từ đó, các tỳ khưu học Mahāpakaraṇa, khi không thể nhận ra cách tính toán trong Mahāpakaraṇa, đã làm cho cách tính toán đó trở nên tương đồng.
Taṃ vācanāmaggato dvimattabhāṇavāraṃ.
That section, by way of recitation, is two bhāṇavāras in extent.
Theo cách đọc, phần ấy có dung lượng hai bhāṇavāra.
Vitthāriyamānaṃ pana anantamaparimāṇaṃ hoti.
But when expanded, it is infinite and immeasurable.
Nhưng khi được mở rộng, nó trở nên vô tận, vô lượng.
Tadanantaraṃ vibhaṅgappakaraṇaṃ nāma.
Immediately after that is the Vibhaṅgappakaraṇa.
Sau đó là Vibhaṅgappakaraṇa.
Taṃ khandhavibhaṅgo āyatanavibhaṅgo dhātuvibhaṅgo saccavibhaṅgo idriyavibhaṅgo paccayākāravibhaṅgo satipaṭṭhānavibhaṅgo sammappadhānavibhaṅgo iddhipādavibhaṅgo bojjhaṅgavibhaṅgo maggaṅgavibhaṅgo jhānavibhaṅgo appamaññāvibhaṅgo sikkhāpadavibhaṅgo paṭisambhidāvibhaṅgo ñāṇavibhaṅgo khuddakavatthuvibhaṅgo dhammahadayavibhaṅgoti aṭṭhārasavidhena vibhattaṃ.
That is divided into eighteen types: Khandhavibhaṅga, Āyatanavibhaṅga, Dhātuvibhaṅga, Saccavibhaṅga, Indriyavibhaṅga, Paccayākāravibhaṅga, Satipaṭṭhānavibhaṅga, Sammappadhānavibhaṅga, Iddhipādavibhaṅga, Bojjhaṅgavibhaṅga, Maggaṅgavibhaṅga, Jhānavibhaṅga, Appamaññāvibhaṅga, Sikkhāpadavibhaṅga, Paṭisambhidāvibhaṅga, Ñāṇavibhaṅga, Khuddakavatthuvibhaṅga, and Dhammahadayavibhaṅga.
Nó được phân chia thành mười tám loại: Khandhavibhaṅga (phân tích các uẩn), Āyatanavibhaṅga (phân tích các xứ), Dhātuvibhaṅga (phân tích các giới), Saccavibhaṅga (phân tích các sự thật), Indriyavibhaṅga (phân tích các quyền), Paccayākāravibhaṅga (phân tích các phương thức duyên), Satipaṭṭhānavibhaṅga (phân tích các niệm xứ), Sammappadhānavibhaṅga (phân tích các chánh cần), Iddhipādavibhaṅga (phân tích các thần túc), Bojjhaṅgavibhaṅga (phân tích các giác chi), Maggaṅgavibhaṅga (phân tích các đạo chi), Jhānavibhaṅga (phân tích các thiền), Appamaññāvibhaṅga (phân tích các vô lượng tâm), Sikkhāpadavibhaṅga (phân tích các giới học), Paṭisambhidāvibhaṅga (phân tích các vô ngại giải), Ñāṇavibhaṅga (phân tích các tri kiến), Khuddakavatthuvibhaṅga (phân tích các tiểu sự), và Dhammahadayavibhaṅga (phân tích tâm pháp).
Tattha khandhavibhaṅgo suttantabhājanīyaabhidhammabhājanīyapañhapucchakānaṃ vasena tidhā vibhatto.
Among these, the Khandhavibhaṅga is divided into three parts: Suttantabhājanīya, Abhidhammabhājanīya, and Pañhapucchaka.
Trong đó, Khandhavibhaṅga được phân chia thành ba loại: Suttantabhājanīya (phần phân tích theo kinh), Abhidhammabhājanīya (phần phân tích theo Vi Diệu Pháp), và Pañhapucchaka (phần vấn đáp).
So vācanāmaggato pañcamattabhāṇavāro, vitthāriyamāno pana ananto aparimāṇo hoti.
That section is, by way of recitation, five bhāṇavāras in extent; but when expanded, it is infinite and immeasurable.
Theo cách đọc, phần ấy có dung lượng năm bhāṇavāra; nhưng khi được mở rộng, nó trở nên vô tận, vô lượng.
Tato paraṃ āyatanavibhaṅgādayopi eteheva tīhi nayehi vibhattā.
After that, the Āyatanavibhaṅga and others are also divided by these same three methods.
Sau đó, Āyatanavibhaṅga và các phần khác cũng được phân chia theo ba cách này.
Tesu āyatanavibhaṅgo vācanāmaggato atirekabhāṇavāro, dhātuvibhaṅgo dvimattabhāṇavāro.
Among these, the Āyatanavibhaṅga is, by way of recitation, more than one bhāṇavāra, and the Dhātuvibhaṅga is two bhāṇavāras in extent.
Trong số đó, Āyatanavibhaṅga, theo cách đọc, có dung lượng hơn một bhāṇavāra; Dhātuvibhaṅga có dung lượng hai bhāṇavāra.
Tathā saccavibhaṅgo.
Similarly, the Saccavibhaṅga.
Tương tự là Saccavibhaṅga.
Indriyavibhaṅge suttantabhājanīyaṃ natthi; vācanāmaggato panesa atirekabhāṇavāramatto.
In the Indriyavibhaṅga, there is no Suttantabhājanīya; but this is, by way of recitation, just over one bhāṇavāra in extent.
Trong Indriyavibhaṅga không có Suttantabhājanīya; nhưng theo cách đọc, phần ấy chỉ có dung lượng hơn một bhāṇavāra.
Paccayākāravibhaṅgo chamattabhāṇavāro, pañhapucchakaṃ panettha natthi.
The Paccayākāravibhaṅga is six bhāṇavāras in extent, and there is no Pañhapucchaka in it.
Paccayākāravibhaṅga có dung lượng sáu bhāṇavāra, và không có phần vấn đáp ở đây.
Satipaṭṭhānavibhaṅgo atirekabhāṇavāramatto; tathā sammappadhāna iddhipādabojjhaṅgamaggaṅgavibhaṅgā.
The Satipaṭṭhānavibhaṅga is just over one bhāṇavāra in extent; similarly for the Sammappadhāna, Iddhipāda, Bojjhaṅga, and Maggaṅgavibhaṅgas.
Satipaṭṭhānavibhaṅga chỉ có dung lượng hơn một bhāṇavāra; tương tự là Sammappadhāna, Iddhipāda, Bojjhaṅga và Maggaṅgavibhaṅga.
Jhānavibhaṅgo dvibhāṇavāramatto, appamaññāvibhaṅgo atirekabhāṇavāramatto.
The Jhānavibhaṅga is just two bhāṇavāras in extent, and the Appamaññāvibhaṅga is just over one bhāṇavāra in extent.
Jhanavibhaṅga chỉ có dung lượng hai bhāṇavāra, Appamaññāvibhaṅga chỉ có dung lượng hơn một bhāṇavāra.
Sikkhāpadavibhaṅgepi suttantabhājanīyaṃ natthi; vācanāmaggato panesa atirekabhāṇavāramatto; tathā paṭisambhidāvibhaṅgo.
Even in the Sikkhāpadavibhaṅga, there is no Suttantabhājanīya; but this is, by way of recitation, just over one bhāṇavāra in extent; similarly for the Paṭisambhidāvibhaṅga.
Trong Sikkhāpadavibhaṅga cũng không có Suttantabhājanīya; nhưng theo cách đọc, phần ấy chỉ có dung lượng hơn một bhāṇavāra; tương tự là Paṭisambhidāvibhaṅga.
Ñāṇavibhaṅgo dasavidhena vibhatto; vācanāmaggato panesa timattabhāṇavāro.
The Ñāṇavibhaṅga is divided into ten types; but this is, by way of recitation, three bhāṇavāras in extent.
Ñāṇavibhaṅga được phân chia thành mười loại; nhưng theo cách đọc, phần ấy có dung lượng ba bhāṇavāra.
Khuddakavatthuvibhaṅgopi dasavidhena vibhatto; vācanāmaggato panesa timattabhāṇavāro.
The Khuddakavatthuvibhaṅga is also divided into ten types; but this is, by way of recitation, three bhāṇavāras in extent.
Khuddakavatthuvibhaṅga cũng được phân chia thành mười loại; nhưng theo cách đọc, phần ấy có dung lượng ba bhāṇavāra.
Dhammahadayavibhaṅgo tividhena vibhatto; vācanāmaggato panesa atirekadvibhāṇavāramatto.
The Dhammahadayavibhaṅga is divided into three types; but this is, by way of recitation, just over two bhāṇavāras in extent.
Dhammahadayavibhaṅga được phân chia thành ba loại; nhưng theo cách đọc, phần ấy chỉ có dung lượng hơn hai bhāṇavāra.
Sabbepi vitthāriyamānā anantā aparimāṇā honti.
All of them, when expanded, are infinite and immeasurable.
Tất cả khi được mở rộng đều vô tận, vô lượng.
Evametaṃ vibhaṅgappakaraṇaṃ vācanāmaggato pañcatiṃsamattabhāṇavāraṃ; vitthārato pana anantamaparimāṇaṃ hoti.
Thus, this Vibhaṅgappakaraṇa is, by way of recitation, thirty-five bhāṇavāras in extent; but in detail, it is infinite and immeasurable.
Như vậy, Vibhaṅgappakaraṇa này, theo cách đọc, có dung lượng ba mươi lăm bhāṇavāra; nhưng về mặt mở rộng thì vô tận, vô lượng.
Tadanantaraṃ dhātukathāpakaraṇaṃ nāma.
Immediately after that is the Dhātukathāpakaraṇa.
Sau đó là Dhātukathāpakaraṇa.
Taṃ saṅgaho asaṅgaho, saṅgahitena asaṅgahitaṃ, asaṅgahitena saṅgahitaṃ, saṅgahitena saṅgahitaṃ, asaṅgahitena asaṅgahitaṃ; sampayogo vippayogo, sampayuttena vippayuttaṃ, vippayuttena sampayuttaṃ, sampayuttena sampayuttaṃ, vippayuttena vippayuttaṃ; saṅgahitena sampayuttaṃ vippayuttaṃ; sampayuttena saṅgahitaṃ asaṅgahitaṃ, asaṅgahitena sampayuttaṃ vippayuttaṃ, vippayuttena saṅgahitaṃ asaṅgahitanti cuddasavidhena vibhattaṃ.
That is divided into fourteen types: Saṅgaho, Asaṅgaho, Saṅgahitena Asaṅgahitaṃ, Asaṅgahitena Saṅgahitaṃ, Saṅgahitena Saṅgahitaṃ, Asaṅgahitena Asaṅgahitaṃ; Sampayogo, Vippayogo, Sampayuttena Vippayuttaṃ, Vippayuttena Sampayuttaṃ, Sampayuttena Sampayuttaṃ, Vippayuttena Vippayuttaṃ; Saṅgahitena Sampayuttaṃ Vippayuttaṃ; Sampayuttena Saṅgahitaṃ Asaṅgahitaṃ, Asaṅgahitena Sampayuttaṃ Vippayuttaṃ, Vippayuttena Saṅgahitaṃ Asaṅgahitaṃ.
Nó được phân chia thành mười bốn loại: saṅgaho asaṅgaho (tập hợp, không tập hợp), saṅgahitena asaṅgahitaṃ (được tập hợp nhưng không tập hợp), asaṅgahitena saṅgahitaṃ (không được tập hợp nhưng tập hợp), saṅgahitena saṅgahitaṃ (được tập hợp và tập hợp), asaṅgahitena asaṅgahitaṃ (không được tập hợp và không tập hợp); sampayogo vippayogo (tương ưng, không tương ưng), sampayuttena vippayuttaṃ (tương ưng nhưng không tương ưng), vippayuttena sampayuttaṃ (không tương ưng nhưng tương ưng), sampayuttena sampayuttaṃ (tương ưng và tương ưng), vippayuttena vippayuttaṃ (không tương ưng và không tương ưng); saṅgahitena sampayuttaṃ vippayuttaṃ (được tập hợp, tương ưng và không tương ưng); sampayuttena saṅgahitaṃ asaṅgahitaṃ (tương ưng, được tập hợp và không tập hợp), asaṅgahitena sampayuttaṃ vippayuttaṃ (không được tập hợp, tương ưng và không tương ưng), vippayuttena saṅgahitaṃ asaṅgahitanti (không tương ưng, được tập hợp và không tập hợp).
Taṃ vācanāmaggato atirekachabhāṇavāramattaṃ, vitthāriyamānaṃ pana anantamaparimāṇaṃ hoti.
That section, by way of recitation, is just over six bhāṇavāras in extent, but when expanded, it is infinite and immeasurable.
Theo cách đọc, phần ấy chỉ có dung lượng hơn sáu bhāṇavāra; nhưng khi được mở rộng, nó trở nên vô tận, vô lượng.
Tadanantaraṃ puggalapaññatti nāma.
Immediately after that is the Puggalapaññatti.
Sau đó là Puggalapaññatti.
Sā ‘‘khandhapaññatti āyatanapaññatti dhātupaññatti saccapaññatti indriyapaññatti puggalapaññattī’’ti chabbidhena vibhattā.
That is divided into six types: Khandhapaññatti, Āyatanapaññatti, Dhātupaññatti, Saccapaññatti, Indriyapaññatti, and Puggalapaññatti.
Nó được phân chia thành sáu loại: Khandhapaññatti (sự chế định về các uẩn), Āyatanapaññatti (sự chế định về các xứ), Dhātupaññatti (sự chế định về các giới), Saccapaññatti (sự chế định về các sự thật), Indriyapaññatti (sự chế định về các quyền), và Puggalapaññatti (sự chế định về các cá nhân).
Sā vācanāmaggato atirekapañcabhāṇavārā; vitthāriyamānā pana anantā aparimāṇāva hoti.
That section is, by way of recitation, more than five bhāṇavāras in extent; but when expanded, it is infinite and immeasurable.
Theo cách đọc, phần ấy có dung lượng hơn năm bhāṇavāra; nhưng khi được mở rộng, nó chỉ là vô tận, vô lượng.
Tadanantaraṃ kathāvatthuppakaraṇaṃ nāma.
Immediately after that is the Kathāvatthuppakaraṇa.
Sau đó là Kathāvatthuppakaraṇa.
Taṃ sakavāde pañca suttasatāni paravāde pañcāti suttasahassaṃ samodhānetvā vibhattaṃ.
That is divided by combining five hundred suttas in one's own school and five hundred in other schools, making a total of a thousand suttas.
Nó được phân chia bằng cách tổng hợp năm trăm kinh trong thuyết của mình và năm trăm kinh trong thuyết của người khác, tức là một ngàn kinh.
Taṃ vācanāmaggato idāni potthake likhitaṃ aggahetvā saṅgītiāropitanayena dīghanikāyappamāṇaṃ, vitthāriyamānaṃ pana anantamaparimāṇaṃ hoti.
That section, by way of recitation, without taking into account what is written in the books now, is of the same length as the Dīghanikāya, according to the method of its inclusion in the Saṅgīti; but when expanded, it is infinite and immeasurable.
Theo cách đọc, không tính những gì được viết trong sách hiện nay, mà theo cách đã được kết tập, nó có dung lượng bằng Dīghanikāya; nhưng khi được mở rộng, nó trở nên vô tận, vô lượng.
Tadanantaraṃ yamakaṃ nāma.
Immediately after that is the Yamaka.
Sau đó là Yamaka.
Taṃ mūlayamakaṃ khandhayamakaṃ āyatanayamakaṃ dhātuyamakaṃ saccayamakaṃ saṅkhārayamakaṃ anusayayamakaṃ cittayamakaṃ dhammayamakaṃ indriyayamakanti dasavidhena vibhattaṃ.
That is divided into ten types: Mūlayamaka, Khandhayamaka, Āyatanayamaka, Dhātuyamaka, Saccayamaka, Saṅkhārayamaka, Anusayayamaka, Cittayamaka, Dhammayamaka, and Indriyayamaka.
Nó được phân chia thành mười loại: Mūlayamaka (Yamaka căn bản), Khandhayamaka (Yamaka về các uẩn), Āyatanayamaka (Yamaka về các xứ), Dhātuyamaka (Yamaka về các giới), Saccayamaka (Yamaka về các sự thật), Saṅkhārayamaka (Yamaka về các hành), Anusayayamaka (Yamaka về các tùy miên), Cittayamaka (Yamaka về tâm), Dhammayamaka (Yamaka về pháp), và Indriyayamaka (Yamaka về các quyền).
Taṃ vācanāmaggato vīsabhāṇavārasataṃ, vitthārato pana anantamaparimāṇaṃ hoti.
That section is, by way of recitation, one hundred and twenty bhāṇavāras in extent, but in detail, it is infinite and immeasurable.
Theo cách đọc, phần ấy có dung lượng một trăm hai mươi bhāṇavāra; nhưng về mặt mở rộng thì vô tận, vô lượng.
Tadanantaraṃ mahāpakaraṇaṃ nāma.
Immediately after that is the Mahāpakaraṇa.
Sau đó là Mahāpakaraṇa.
Paṭṭhānantipi tasseva nāmaṃ.
The Paṭṭhāna is also a name for that same text.
Paṭṭhāna cũng là tên của chính nó.
Taṃ hetupaccayo ārammaṇapaccayo adhipatipaccayo anantarapaccayo samanantarapaccayo sahajātapaccayo aññamaññapaccayo nissayapaccayo upanissayapaccayo purejātapaccayo pacchājātapaccayo āsevanapaccayo kammapaccayo vipākapaccayo āhārapaccayo indriyapaccayo jhānapaccayo maggapaccayo sampayuttapaccayo vippayuttapaccayo atthipaccayo natthipaccayo vigatapaccayo avigatapaccayoti.
It is divided into these: Hetupaccaya, Ārammaṇapaccaya, Adhipatipaccaya, Anantarapaccaya, Samanantarapaccaya, Sahajātapaccaya, Aññamaññapaccaya, Nissayapaccaya, Upanissayapaccaya, Purejātapaccaya, Pacchājātapaccaya, Āsevanapaccaya, Kammapaccaya, Vipākapaccaya, Āhārapaccaya, Indriyapaccaya, Jhānapaccaya, Maggapaccaya, Sampayuttapaccaya, Vippayuttapaccaya, Atthipaccaya, Natthipaccaya, Vigatapaccaya, and Avigatapaccaya.
Nó được phân chia theo hai mươi bốn duyên: Hetupaccaya (duyên nhân), Ārammaṇapaccaya (duyên cảnh), Adhipatipaccaya (duyên tăng thượng), Anantarapaccaya (duyên vô gián), Samanantarapaccaya (duyên đẳng vô gián), Sahajātapaccaya (duyên câu sinh), Aññamaññapaccaya (duyên hỗ tương), Nissayapaccaya (duyên y chỉ), Upanissayapaccaya (duyên cận y), Purejātapaccaya (duyên tiền sinh), Pacchājātapaccaya (duyên hậu sinh), Āsevanapaccaya (duyên trùng dụng), Kammapaccaya (duyên nghiệp), Vipākapaccaya (duyên dị thục), Āhārapaccaya (duyên vật thực), Indriyapaccaya (duyên quyền), Jhānapaccaya (duyên thiền), Maggapaccaya (duyên đạo), Sampayuttapaccaya (duyên tương ưng), Vippayuttapaccaya (duyên bất tương ưng), Atthipaccaya (duyên hiện hữu), Natthipaccaya (duyên bất hiện hữu), Vigatapaccaya (duyên ly khứ), Avigatapaccaya (duyên bất ly khứ).
Paccayavasena tāva catuvīsatividhena vibhattaṃ.
It is thus divided into twenty-four types by way of conditions.
Đầu tiên, nó được phân chia thành hai mươi bốn loại theo các duyên.
Imasmiṃ pana ṭhāne paṭṭhānaṃ samānetabbaṃ.
In this place, the Paṭṭhāna should be brought into alignment.
Ở đây, Paṭṭhāna cần được tổng hợp.
Kusalattikādayo hi dvāvīsati tikā, nāma hetū dhammā nahetū dhammā…pe… saraṇā dhammā araṇā dhammāti ime sataṃ dukā.
Indeed, the twenty-two trios beginning with Kusalattika, and these one hundred duos (dyads) such as “phenomena with roots, phenomena without roots… up to… phenomena with refuge, phenomena without refuge”.
Hai mươi hai bộ ba (tika) như Kusalattika và một trăm bộ đôi (duka) như "Pháp có nhân, pháp không nhân... pháp có nương tựa, pháp không nương tựa".
Aparepi vijjābhāgino dhammā avijjābhāgino dhammā…pe… khaye ñāṇaṃ, anuppāde ñāṇanti dvācattālīsa suttantikadukā nāma.
Also, there are forty-two suttanta duos, such as “phenomena belonging to wisdom, phenomena belonging to ignorance… up to… knowledge of cessation, knowledge of non-arising”.
Bốn mươi hai bộ đôi Suttantika khác như "pháp thuộc về minh, pháp thuộc về vô minh... trí về sự diệt, trí về sự không sinh".
Tesu dvāvīsati tikā sataṃ dukāti ayaṃ āhaccabhāsitā jinavacanabhūtā sabbaññubuddhena desitā sattannaṃ pakaraṇānaṃ mātikā nāma.
Among these, the twenty-two trios and the one hundred duos constitute the Mātikā (matrix) of the seven treatises, which was spoken directly, being the word of the Victorious One, taught by the All-Enlightened Buddha.
Trong số đó, hai mươi hai bộ ba và một trăm bộ đôi này là mātikā của bảy bộ Vi Diệu Pháp, được Đức Phật Toàn Giác thuyết giảng, là lời Phật dạy được nói ra trực tiếp.
Athāpare dvācattālīsa suttantikadukā kutopabhavā kena ṭhapitā kena desitāti?
Now, where do the other forty-two suttanta duos originate from? By whom were they established? By whom were they taught?
Vậy bốn mươi hai bộ đôi Suttantika khác này từ đâu mà có, do ai thiết lập, do ai thuyết giảng?
Dhammasenāpatisāriputtattherappabhavā, tena ṭhapitā, tena desitāti.
They originate from the Elder Sāriputta, the General of the Dhamma; they were established by him, and taught by him.
Chúng có nguồn gốc từ Trưởng lão Sāriputta, vị Tổng Tư Lệnh Pháp; do ngài thiết lập, do ngài thuyết giảng.
Ime ṭhapento pana thero na sāmukkaṃsikena attano ñāṇena ṭhapesi.
However, when the Elder established these, he did not establish them through his own direct knowledge.
Tuy nhiên, khi thiết lập những điều này, Trưởng lão không thiết lập bằng trí tuệ tự mình phát khởi.
Ekuttariyaṃ pana ekanipātadukanipātasaṅgīti dasuttarasuttantehi samodhānetvā ābhidhammikattherānaṃ suttantaṃ patvā akilamatthaṃ ṭhapitā.
Rather, they were established by combining the Ekuttariya (Anguttara Nikāya), the Ekanipāta, the Dukanipāta, and the Saṅgītisuttanta, Dasuttarasuttanta, etc., reaching the suttanta of the Abhidhamma Elders, for the purpose of their not being fatigued.
Mà chúng được tổng hợp từ Ekanipāta và Dukanipāta trong Ekuttariya, Saṅgītisutta và Dasuttarasutta, để các Trưởng lão thông hiểu Abhidhamma không phải nhọc nhằn khi tiếp cận kinh điển.
Te panete ekasmiṃ nikkhepakaṇḍeyeva matthakaṃ pāpetvā vibhattā.
And these were brought to completion and divided in one Nikkhepakaṇḍa only.
Những điều này đã được phân chia và hoàn tất trong một Nikkhepakaṇḍa duy nhất.
Sesaṭṭhānesu yāva saraṇadukā abhidhammo vibhatto.
In the remaining sections, the Abhidhamma is divided up to the Saraṇaduka.
Ở những chỗ còn lại, Abhidhamma được phân chia cho đến saraṇaduka.
Sammāsambuddhena hi anulomapaṭṭhāne dvāvīsati tike nissāya tikapaṭṭhānaṃ nāma niddiṭṭhaṃ.
Indeed, in the Anuloma Paṭṭhāna, the Sammāsambuddha designated the Tikapaṭṭhāna, based on twenty-two tikas.
Quả thật, Đức Chánh Đẳng Giác đã chỉ ra cái gọi là Tikapaṭṭhāna (Pháp Tam Đề) dựa trên hai mươi hai nhóm ba pháp (tika) trong Anulomapaṭṭhāna (Pháp Thuận).
Sataṃ duke nissāya dukapaṭṭhānaṃ nāma niddiṭṭhaṃ.
The Dukapaṭṭhāna was designated, based on one hundred dukas.
Cái gọi là Dukapaṭṭhāna (Pháp Nhị Đề) đã được chỉ ra dựa trên một trăm nhóm hai pháp (duka).
Tato paraṃ dvāvīsati tike gahetvā dukasate pakkhipitvā dukatikapaṭṭhānaṃ nāma dassitaṃ.
Thereafter, taking the twenty-two tikas and inserting them into the one hundred dukas, the Dukatikapaṭṭhāna was shown.
Sau đó, cái gọi là Dukatika-paṭṭhāna (Pháp Nhị Tam Đề) đã được trình bày bằng cách lấy hai mươi hai nhóm ba pháp và đặt chúng vào một trăm nhóm hai pháp.
Tato paraṃ dukasataṃ gahetvā dvāvīsatiyā tikesu pakkhipitvā tikadukapaṭṭhānaṃ nāma dassitaṃ.
Thereafter, taking the one hundred dukas and inserting them into the twenty-two tikas, the Tikadukapaṭṭhāna was shown.
Sau đó, cái gọi là Tikaduka-paṭṭhāna (Pháp Tam Nhị Đề) đã được trình bày bằng cách lấy một trăm nhóm hai pháp và đặt chúng vào hai mươi hai nhóm ba pháp.
Tike pana tikesuyeva pakkhipitvā tikatikapaṭṭhānaṃ nāma dassitaṃ.
Furthermore, by inserting tikas into tikas themselves, the Tikatikapaṭṭhāna was shown.
Hơn nữa, cái gọi là Tikatika-paṭṭhāna (Pháp Tam Tam Đề) đã được trình bày bằng cách đặt các nhóm ba pháp vào chính các nhóm ba pháp.
Duke ca dukesuyeva pakkhipitvā dukadukapaṭṭhānaṃ nāma dassitaṃ.
And by inserting dukas into dukas themselves, the Dukadukapaṭṭhāna was shown.
Và cái gọi là Dukaduka-paṭṭhāna (Pháp Nhị Nhị Đề) đã được trình bày bằng cách đặt các nhóm hai pháp vào chính các nhóm hai pháp.
Paccanīyapaṭṭhānepi dvāvīsatitike nissāya tikapaṭṭhānaṃ nāma.
Also in the Paccanīya Paṭṭhāna, the Tikapaṭṭhāna is based on the twenty-two tikas.
Trong Paccanīyapaṭṭhāna (Pháp Nghịch) cũng vậy, cái gọi là Tikapaṭṭhāna được chỉ ra dựa trên hai mươi hai nhóm ba pháp.
Dukasataṃ nissāya dukapaṭṭhānaṃ nāma.
The Dukapaṭṭhāna is based on one hundred dukas.
Cái gọi là Dukapaṭṭhāna được chỉ ra dựa trên một trăm nhóm hai pháp.
Dvāvīsatitike dukasate pakkhipitvā dukatikapaṭṭhānaṃ nāma.
The Dukatikapaṭṭhāna is by inserting the twenty-two tikas into the one hundred dukas.
Cái gọi là Dukatika-paṭṭhāna bằng cách đặt hai mươi hai nhóm ba pháp vào một trăm nhóm hai pháp.
Dukasataṃ dvāvīsatiyā tikesu pakkhipitvā tikadukapaṭṭhānaṃ nāma.
The Tikadukapaṭṭhāna is by inserting the one hundred dukas into the twenty-two tikas.
Cái gọi là Tikaduka-paṭṭhāna bằng cách đặt một trăm nhóm hai pháp vào hai mươi hai nhóm ba pháp.
Tike tikesuyeva pakkhipitvā tikatikapaṭṭhānaṃ nāma.
The Tikatikapaṭṭhāna is by inserting tikas into tikas themselves.
Cái gọi là Tikatika-paṭṭhāna bằng cách đặt các nhóm ba pháp vào chính các nhóm ba pháp.
Duke dukesuyeva pakkhipitvā dukadukapaṭṭhānaṃ nāmāti paccanīyepi chahi nayehi paṭṭhānaṃ niddiṭṭhaṃ.
And the Dukadukapaṭṭhāna is by inserting dukas into dukas themselves. Thus, in the Paccanīya too, the Paṭṭhāna is designated by six methods.
Và cái gọi là Dukaduka-paṭṭhāna bằng cách đặt các nhóm hai pháp vào chính các nhóm hai pháp. Như vậy, trong Paccanīya (Pháp Nghịch) cũng có sáu phương pháp Paṭṭhāna được chỉ ra.
Tena vuttaṃ –
Therefore it is said:
Vì vậy, đã nói rằng –
Evaṃ vuttaṃ saṃsāravaṭṭaṃ.
This is the cycle of saṃsāra as stated. Since the earlier limit of the arising of these beings is not discernible, it is not possible to determine that beings were born after so many hundreds of years, or thousands of years, or hundreds of thousands of years; or after so many hundreds of aeons, or thousands of aeons, or hundreds of thousands of aeons, and did not exist before that; or that they were born in the time of such-and-such a king, or such-and-such a Buddha, and did not exist before that. However, in this way, by the statement, “The earlier limit of ignorance, O bhikkhus, is not discernible; it was not that ignorance did not exist before this, but rather that it arose later,” the ocean of saṃsāra is indeed without a known beginning.
Đó là vòng luân hồi đã được nói đến.
Svāyaṃ yasmā imesaṃ sattānaṃ uppattiyā purimā koṭi na paññāyati ettakānañhi vassasatānaṃ vā vassasahassānaṃ vā vassasatasahassānaṃ vā, kappasatānaṃ vā kappasahassānaṃ vā kappasatasahassānaṃ vā matthake sattā uppannā, tato pubbe nāhesunti vā, asukassa nāma rañño kāle uppannā, asukassa buddhassa kāle uppannā tato pubbe nāhesunti vā, ayaṃ paricchedo natthi; ‘‘purimā, bhikkhave, koṭi na paññāyati avijjāya, ito pubbe avijjā nāhosi atha pacchā samabhavī’’ti (a. ni. 10.61) iminā pana nayena saṃsārasāgaro anamataggova.
The great ocean, however, should be understood as the ocean of water.
Vì điểm khởi đầu của sự tái sinh của các chúng sinh này không thể được nhận biết, tức là không có giới hạn rằng chúng sinh đã tái sinh vào cuối hàng trăm, hàng ngàn, hay hàng trăm ngàn năm, hoặc hàng trăm, hàng ngàn, hay hàng trăm ngàn kiếp, và không có chúng sinh nào tồn tại trước đó; hoặc chúng sinh đã tái sinh vào thời của vị vua nào đó, hoặc vào thời của vị Phật nào đó, và không có chúng sinh nào tồn tại trước đó; không có giới hạn như vậy. Trái lại, theo cách nói này: "Này các Tỳ-khưu, điểm khởi đầu của vô minh không thể được nhận biết, không có vô minh trước đó, rồi sau đó mới phát sinh," thì Đại dương Luân hồi là vô thủy vô chung.
Mahāsamuddo pana jalasāgaro nāmāti veditabbo.
It is eighty-four thousand yojanas deep.
Đại dương lớn (mahāsamuddo) thì được biết đến là Jalasāgaro (Đại dương Nước).
So caturāsītiyojanasahassagambhīro.
There, there is no measure for the water in terms of hundreds of āḷhakas, or thousands of āḷhakas, or hundreds of thousands of āḷhakas.
Nó sâu tám mươi bốn ngàn dojana.
Tattha udakassa āḷhakasatehi vā āḷhakasahassehi vā āḷhakasatasahassehi vā pamāṇaṃ nāma natthi.
Rather, it is simply reckoned as an immeasurable, uncountable vast mass of water.
Lượng nước trong đó không thể đo lường bằng hàng trăm, hàng ngàn, hay hàng trăm ngàn alhaka.
Atha kho asaṅkhyeyyo appameyyo mahāudakakkhandhotveva saṅkhyaṃ gacchati.
This is called the ocean of water.
Mà chỉ được tính là một khối nước lớn vô số, vô lượng.
Ayaṃ jalasāgaro nāma.
What is the ocean of methods?
Đây là cái gọi là Đại dương Nước.
Katamo nayasāgaro?
The Tipiṭaka, the Buddha’s word.
Thế nào là Nayasāgaro (Đại dương Phương pháp)?
Tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ.
Indeed, for noble sons endowed with faith, abundant in serenity, and superior in wisdom, who reflect on both textual traditions, endless joy and happiness arise.
Đó là lời dạy của Đức Phật trong Tam Tạng (Tepiṭakaṃ Buddhavacanaṃ).
Dvepi hi tantiyo paccavekkhantānaṃ saddhāsampannānaṃ pasādabahulānaṃ ñāṇuttarānaṃ kulaputtānaṃ anantaṃ pītisomanassaṃ uppajjati.
Which two?
Quả thật, khi các thiện nam tử đầy lòng tin, tràn đầy tịnh tín và có trí tuệ siêu việt quán xét hai tạng này, niềm hoan hỷ và an lạc vô biên sẽ phát sinh.
Katamā dve?
The Vinaya and the Abhidhamma.
Hai tạng nào?
Vinayañca abhidhammañca.
Indeed, for bhikkhus who uphold the Vinaya, as they reflect on the Vinaya tradition, the designation of training rules according to the fault—namely, “In this fault, in this transgression, this occurs”—is not within the scope of others; it is solely within the scope of the Buddhas.
Đó là Tạng Luật (Vinaya) và Tạng Vi Diệu Pháp (Abhidhamma).
Vinayadharabhikkhūnañhi vinayatantiṃ paccavekkhantānaṃ dosānurūpaṃ sikkhāpadapaññāpanaṃ nāma – imasmiṃ dose imasmiṃ vītikkame idaṃ nāma hotīti sikkhāpadapaññāpanaṃ – aññesaṃ avisayo, buddhānameva visayoti.
For those who reflect on the sections concerning superhuman attainments, the sections concerning the color blue, and the sections concerning communication, endless joy and happiness arise.
Đối với các Tỳ-khưu trì Luật, khi quán xét Tạng Luật, việc chế định các giới luật tương ứng với lỗi lầm – rằng "trong lỗi này, trong sự vi phạm này, điều này sẽ xảy ra" – việc chế định giới luật như vậy không phải là phạm vi của người khác, mà chỉ là phạm vi của chư Phật.
Uttarimanussadhammapeyyālaṃ paccavekkhantānaṃ nīlapeyyālaṃ paccavekkhantānaṃ sañcarittapeyyālaṃ paccavekkhantānaṃ anantaṃ pītisomanassaṃ uppajjati.
And for Abhidhamma bhikkhus, as they reflect on the Abhidhamma tradition, endless joy and happiness arise, thinking, “Our Teacher indeed showed how to differentiate between aggregates, between sense-bases, between elements, between faculties, between powers and factors of enlightenment, between karma and its results, and how to precisely distinguish between matter and mind, dividing subtle phenomena into part after part, section after section, as if counting the stars in the sky.”
Khi quán xét các đoạn về Uttari-manussadhamma (pháp thượng nhân), các đoạn về Nīla (màu xanh), các đoạn về Sañcaritta (hành vi môi giới), niềm hoan hỷ và an lạc vô biên sẽ phát sinh.
Ābhidhammikabhikkhūnampi khandhantaraṃ āyatanantaraṃ dhātvantaraṃ indriyantaraṃ balabojjhaṅgakammavipākantaraṃ rūpārūpaparicchedaṃ saṇhasukhumadhammaṃ gaganatale tārakarūpāni gaṇhanto viya rūpārūpadhamme pabbaṃ pabbaṃ koṭṭhāsaṃ koṭṭhāsaṃ katvā vibhajanto dassesi vata no satthāti abhidhammatantiṃ paccavekkhantānaṃ anantaṃ pītisomanassaṃ uppajjati.
It is said that the venerable Mahāgatigamiyatissadatta Thera, desiring to venerate the Mahābodhi, was crossing to the other shore by boat, and as he sat on the upper deck of the boat, he gazed at the great ocean.
Đối với các Tỳ-khưu thông hiểu Abhidhamma, khi quán xét Tạng Abhidhamma, niềm hoan hỷ và an lạc vô biên sẽ phát sinh khi họ nghĩ: "Thật vậy, Bậc Đạo Sư của chúng ta đã trình bày các pháp sắc và vô sắc, phân chia chúng thành từng phần, từng đoạn, như thể đếm các vì sao trên bầu trời, với sự khác biệt giữa các uẩn, các xứ, các giới, các căn, các lực, các chi giác ngộ, các nghiệp và quả báo, và sự phân biệt sắc và vô sắc, những pháp vi tế và sâu sắc."
Evaṃ uppattiyā panassa idaṃ vatthupi veditabbaṃ – mahāgatigamiyatissadattatthero kira nāma mahābodhiṃ vandissāmīti paratīraṃ gacchanto nāvāya uparitale nisinno mahāsamuddaṃ olokesi.
At that moment, he could see neither the far shore nor the near shore; only the great ocean was visible, strewn with spray that had arisen from the breaking of the powerful waves, resembling a spread sheet of silver and a bed of jasmine flowers.
Cũng vậy, cần biết câu chuyện này về sự phát sinh của niềm hoan hỷ đó: Nghe nói, Đại Trưởng Lão Mahāgatigamiya Tissadatta, khi đi thuyền sang bờ bên kia để chiêm bái Đại Bồ Đề, đã ngồi trên boong thuyền và nhìn ra đại dương bao la.
Athassa tasmiṃ samaye neva paratīraṃ paññāyittha, na orimatīraṃ, ūmivegappabhedasamuggatajalacuṇṇaparikiṇṇo pana pasāritarajatapaṭṭasumanapupphasantharasadiso mahāsamuddova paññāyittha.
He then wondered, “Is the force of the great ocean’s waves mightier, or is the gate of method in the twenty-fourfold comprehensive Paṭṭhāna mightier?”
Lúc đó, ngài không thấy bờ bên kia cũng không thấy bờ bên này; chỉ thấy đại dương bao la, với những hạt nước bắn tung tóe do sóng vỗ mạnh, trông giống như một tấm thảm hoa lài trắng trải rộng.
So kiṃ nu kho mahāsamuddassa ūmivego balavā udāhu catuvīsatippabhede samantapaṭṭhāne nayamukhaṃ balavanti cintesi.
Then he realized that there was a boundary to the great ocean: it is bounded below by the great earth, above by the sky, on one side by the Cakkavāḷa mountain, and on the other by the shoreline; but the comprehensive Paṭṭhāna has no discernible boundary. As he reflected on this exceedingly subtle Dhamma, a powerful rapture arose in him.
Ngài suy nghĩ: "Sóng lớn của đại dương mạnh hơn, hay là phương pháp (naya-mukha) trong hai mươi bốn loại Paṭṭhāna toàn diện mạnh hơn?"
Athassa mahāsamudde paricchedo paññāyati – ayañhi heṭṭhā mahāpathaviyā paricchinno, upari ākāsena, ekato cakkavāḷapabbatena, ekato velantena paricchinno; samantapaṭṭhānassa pana paricchedo na paññāyatīti saṇhasukhumadhammaṃ paccavekkhantassa balavapīti uppannā.
Dispelling his rapture and developing insight, he, just as he was sitting, eradicated all defilements and became established in the highest fruit, Arahantship, and then uttered this solemn utterance:
Sau đó, ngài nhận ra rằng đại dương có giới hạn – nó bị giới hạn bởi mặt đất ở phía dưới, bởi bầu trời ở phía trên, bởi núi Cakkavāḷa (Vòng Thế Giới) ở một bên, và bởi bờ biển ở một bên; nhưng Paṭṭhāna toàn diện thì không có giới hạn. Khi quán xét pháp vi tế và sâu sắc này, một niềm hoan hỷ mãnh liệt đã phát sinh nơi ngài.
So pītiṃ vikkhambhetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā yathānisinnova sabbakilese khepetvā aggaphale arahatte patiṭṭhāya udānaṃ udānesi –
“Indeed, there is a profound, extremely difficult to comprehend,
Ngài đã dứt bỏ niềm hoan hỷ đó, tăng trưởng thiền quán (vipassanā), và ngay tại chỗ ngồi, ngài đã diệt trừ tất cả phiền não, an trú vào quả vị tối thượng là A-la-hán, và thốt lên lời cảm hứng (udāna) này –
Katamo ñāṇasāgaro?
Omniscient knowledge is called the ocean of knowledge.
Thế nào là Ñāṇasāgaro (Đại dương Trí tuệ)?
Sabbaññutaññāṇaṃ ñāṇasāgaro nāma.
Indeed, to know “This is the ocean of saṃsāra, this is the ocean of water, this is the ocean of methods” is not possible by any other knowledge; it is possible only by omniscient knowledge. Therefore, omniscient knowledge is called the ocean of knowledge.
Trí tuệ Toàn Tri (Sabbaññutaññāṇa) được gọi là Đại dương Trí tuệ.
Ayaṃ saṃsārasāgaro nāma, ayaṃ jalasāgaro nāma, ayaṃ nayasāgaro nāmāti hi aññena na sakkā jānituṃ, sabbaññutaññāṇeneva sakkā jānitunti sabbaññutaññāṇaṃ ñāṇasāgaro nāma.
This is called the ocean of saṃsāra, this is called the ocean of water, this is called the ocean of method (nayasāgara); it cannot be known by any other means, it can only be known by omniscience, thus omniscience is called the ocean of knowledge.
Quả thật, không thể biết rằng "đây là Đại dương Luân hồi, đây là Đại dương Nước, đây là Đại dương Phương pháp" bằng bất kỳ trí tuệ nào khác, mà chỉ có thể biết bằng Trí tuệ Toàn Tri. Vì vậy, Trí tuệ Toàn Tri được gọi là Đại dương Trí tuệ.
Imesu catūsu sāgaresu imasmiṃ ṭhāne nayasāgaro adhippeto.
Among these four oceans, in this context (of commenting on the Abhidhamma Pāli), the "ocean of method" (nayasāgara) is intended.
Trong bốn biển này, ở đây, biển phương pháp (nayasāgara) được ám chỉ.
Imañhi sabbaññubuddhāva paṭivijjhanti.
Indeed, only the Omniscient Buddhas penetrate this.
Quả thật, chỉ có các vị Phật Toàn Giác (Sabbaññu Buddha) mới thấu hiểu biển phương pháp này.
Ayampi bhagavā bodhimūle nisinno ‘imaṃ paṭivijjhitvā imaṃ vata me dhammaṃ esantassa gavesantassa kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni vītivattāni, atha me imasmiṃ pallaṅke nisinnena diyaḍḍhakilesasahassaṃ khepetvā ayaṃ dhammo paṭividdho’ti paṭividdhadhammaṃ paccavekkhanto sattāhaṃ ekapallaṅkena nisīdi.
This Blessed One, too, seated at the foot of the Bodhi tree, having penetrated this Dhamma, reflected upon the Dhamma He had penetrated, thinking: ‘Indeed, in seeking and searching for this Dhamma, four incalculable aeons and a hundred thousand aeons have passed for me. Then, seated on this very seat, by destroying one and a half thousand defilements, this Dhamma has been penetrated by me.’ Thus reflecting, He sat for seven days in a single cross-legged posture.
Đức Thế Tôn này cũng vậy, khi ngồi dưới gốc cây Bồ-đề, Ngài đã thấu hiểu điều này và quán xét Pháp đã được thấu hiểu rằng: ‘Khi ta tìm kiếm, truy cầu Pháp này, bốn a-tăng-kỳ (asaṅkheyya) và một trăm ngàn đại kiếp (kappa) đã trôi qua. Rồi sau đó, khi ngồi trên tòa này, sau khi diệt trừ một ngàn rưỡi phiền não (kilesa), Pháp này đã được ta thấu hiểu.’ Và Ngài đã an tọa trên một tòa (pallaṅka) trong suốt bảy ngày.
Tato tamhā pallaṅkā vuṭṭhāya ‘imasmiṃ vata me pallaṅke sabbaññutaññāṇaṃ paṭividdha’nti animisehi cakkhūhi sattāhaṃ pallaṅkaṃ olokento aṭṭhāsi.
Then, rising from that seat, He stood for seven days, gazing at the seat with unblinking eyes, thinking: ‘Indeed, it was on this very seat that omniscience was penetrated by me.’
Sau đó, Ngài rời khỏi tòa đó và đứng nhìn tòa đó suốt bảy ngày với đôi mắt không chớp, nghĩ rằng: ‘Quả thật, trên tòa này, ta đã thấu hiểu Trí Toàn Giác (Sabbaññutaññāṇa).’
Tato devatānaṃ ‘ajjāpi nūna siddhatthassa kattabbakiccaṃ atthi, pallaṅkasmiñhi ālayaṃ na vijahatī’ti parivitakko udapādi.
Then, the thought arose in the devas: ‘Surely, Siddhattha still has some task to accomplish, for he does not abandon his attachment to the seat.’
Khi đó, một ý nghĩ khởi lên trong tâm các vị chư thiên: ‘Chắc hẳn, Siddhattha vẫn còn việc phải làm, vì Ngài vẫn chưa rời bỏ sự bám víu vào tòa đó.’
Satthā devatānaṃ vitakkaṃ ñatvā tāvadeva tāsaṃ vitakkavūpasamanatthaṃ vehāsaṃ abbhuggantvā yamakapāṭihāriyaṃ dassesi.
The Teacher, knowing the devas’ thought, at that very moment ascended into the sky to calm their thoughts and displayed the Twin Miracle (Yamakapāṭihāriya).
Đạo Sư (Satthā) biết được ý nghĩ của các vị chư thiên, liền lập tức bay lên không trung để xoa dịu ý nghĩ của họ và trình diễn Phép Song Hóa (yamakapāṭihāriya).
Mahābodhipallaṅkasmiñhi katapāṭihāriyañca, ñātisamāgame katapāṭihāriyañca, pāṭiyaputtasamāgame katapāṭihāriyañca, sabbaṃ kaṇḍambarukkhamūle katayamakapāṭihāriyasadisameva ahosi.
Indeed, the miracle performed near the Mahābodhi seat, the miracle performed at the gathering of relatives, and the miracle performed at the gathering related to Pāṭiyaputta—all were similar to the Twin Miracle performed at the foot of the Gaṇḍamba tree.
Quả thật, Phép Song Hóa được thực hiện tại tòa Đại Bồ-đề (Mahābodhipallaṅka), Phép Song Hóa được thực hiện trong cuộc gặp gỡ thân quyến, và Phép Song Hóa được thực hiện trong cuộc gặp gỡ với Pāṭiyaputta, tất cả đều tương tự như Phép Song Hóa được thực hiện dưới gốc cây Kaṇḍamba.
Evaṃ yamakapāṭihāriyaṃ katvā pallaṅkassa ṭhitaṭṭhānassa ca antare ākāsato oruyha sattāhaṃ caṅkami.
Having thus performed the Twin Miracle, He descended from the sky between the place where the seat was and the place where He stood, and walked for seven days.
Sau khi thực hiện Phép Song Hóa như vậy, Ngài từ trên không trung hạ xuống và đi kinh hành suốt bảy ngày giữa tòa và nơi Ngài đã đứng.
Imesu ca ekavīsatiyā divasesu ekadivasepi satthu sarīrato rasmiyo na nikkhantā.
And during these twenty-one days, not on a single day did rays emanate from the Teacher's body.
Trong hai mươi mốt ngày này, không một ngày nào có ánh hào quang phát ra từ thân Đức Thế Tôn.
Catutthe pana sattāhe pacchimuttarāya disāya ratanaghare nisīdi – ratanagharaṃ nāma neva sattaratanamayaṃ gehaṃ.
However, in the fourth week, He sat in the Jewel House (Ratanaghara) in the north-western direction. The Jewel House is not a mansion made of seven kinds of jewels.
Đến tuần thứ tư, Ngài ngồi trong ngôi nhà báu (ratanaghara) ở hướng Tây Bắc – ngôi nhà báu không phải là một ngôi nhà làm bằng bảy loại ngọc báu.
Sattannaṃ pana pakaraṇānaṃ sammasitaṭṭhānaṃ ratanagharanti veditabbaṃ – tattha dhammasaṅgaṇiṃ sammasantassāpi sarīrato rasmiyo na nikkhantā.
But it should be understood that the place where the seven Abhidhamma treatises were contemplated is called the Jewel House. Even while contemplating the Dhammasaṅgaṇī there, rays did not emanate from His body.
Mà phải hiểu rằng, ngôi nhà báu là nơi quán xét bảy bộ Abhidhamma (pakaraṇa) – khi quán xét bộ Dhammasaṅgaṇī ở đó, ánh hào quang vẫn chưa phát ra từ thân Ngài.
Vibhaṅgappakaraṇaṃ dhātukathaṃ puggalapaññattiṃ kathāvatthuppakaraṇaṃ yamakappakaraṇaṃ sammasantassāpi sarīrato rasmiyo na nikkhantā.
Even while contemplating the Vibhaṅga, Dhātukathā, Puggalapaññatti, Kathāvatthu, and Yamaka treatises, no rays emanated from His body.
Ngay cả khi quán xét bộ Vibhaṅga, bộ Dhātukathā, bộ Puggalapaññatti, bộ Kathāvatthu, bộ Yamaka, ánh hào quang vẫn chưa phát ra từ thân Ngài.
Yadā pana mahāpakaraṇaṃ oruyha ‘‘hetupaccayo ārammaṇapaccayo…pe… avigatapaccayo’’ti sammasanaṃ ārabhi, athassa catuvīsatisamantapaṭṭhānaṃ sammasantassa ekantato sabbaññutaññāṇaṃ mahāpakaraṇeyeva okāsaṃ labhi.
However, when He descended to the Great Treatise (Mahāpakaraṇa) and began contemplating, "Condition of Root (Hetupaccayo), Condition of Object (Ārammaṇapaccayo)... and so on... Condition of Non-Disappearance (Avigatapaccayo)," then His omniscience completely found its scope only within the Great Treatise while He was contemplating the twenty-four universal Paṭṭhāna conditions.
Tuy nhiên, khi Ngài đi sâu vào bộ Mahāpakaraṇa (Paṭṭhāna) và bắt đầu quán xét về “Nhân duyên (hetupaccayo), cảnh duyên (ārammaṇapaccayo)… cho đến… vô gián duyên (avigatapaccayo)”, thì Trí Toàn Giác của Ngài đã hoàn toàn tìm được chỗ đứng trong bộ Mahāpakaraṇa khi Ngài quán xét hai mươi bốn duyên Paṭṭhāna.
Yathā hi timirapiṅgalamahāmaccho caturāsītiyojanasahassagambhīre mahāsamuddeyeva okāsaṃ labhati, evameva sabbaññutaññāṇaṃ ekantato mahāpakaraṇeyeva okāsaṃ labhi.
Just as the great fish Timira and Timiṅgala find their scope only in the great ocean, which is eighty-four thousand yojanas deep, so too did omniscience completely find its scope only in the Great Treatise.
Giống như loài cá lớn Timira và Timingala tìm được chỗ đứng trong đại dương sâu tám mươi bốn ngàn dojana, Trí Toàn Giác cũng hoàn toàn tìm được chỗ đứng trong bộ Mahāpakaraṇa.
Satthu evaṃ laddhokāsena sabbaññutaññāṇena yathāsukhaṃ saṇhasukhumadhammaṃ sammasantassa sarīrato nīlapītalohitodātamañjiṭṭhapabhassaravasena chabbaṇṇarasmiyo nikkhamiṃsu.
From the Teacher’s body, as He was contemplating the subtle and refined Dhamma at His ease with omniscience that had thus found its scope, six-coloured rays emanated in the manner of blue, yellow, red, white, crimson-red, and dazzling light.
Khi Trí Toàn Giác của Đức Thế Tôn đã tìm được chỗ đứng như vậy, và Ngài quán xét Pháp vi tế một cách an lạc, sáu sắc hào quang – xanh, vàng, đỏ, trắng, đỏ sẫm, và rực rỡ – đã phát ra từ thân Ngài.
Kesamassūhi ceva akkhīnañca nīlaṭṭhānehi nīlarasmiyo nikkhamiṃsu, yāsaṃ vasena gaganatalaṃ añjanacuṇṇasamokiṇṇaṃ viya umāpupphanīluppaladalasañchannaṃ viya vītipatantamaṇitālavaṇṭaṃ viya sampasāritamecakapaṭaṃ viya ca ahosi.
From His hair, beard, and the blue parts of His eyes, blue rays emanated. By virtue of these, the sky appeared as if covered with collyrium powder, or strewn with blue water lilies and flax flowers, or like a moving jewelled fan, or like a spread-out dark blue cloth.
Từ tóc, râu và những phần màu xanh của mắt, ánh hào quang xanh đã phát ra; nhờ đó, bầu trời trở nên như được rải bột thuốc kẻ mắt, như được phủ đầy cánh hoa sen xanh của cây Uma, như chiếc quạt lá cọ bằng ngọc báu đang bay lượn, và như tấm vải xanh sẫm được trải ra.
Aṭṭhīhi ceva dantehi ca akkhīnañca setaṭṭhānehi odātarasmiyo nikkhamiṃsu; yāsaṃ vasena disābhāgā rajataghaṭehi āsiñcamānakhīradhārāsamparikiṇṇā viya sampasāritarajatapaṭṭavitānā viya, vītipatantarajatatālavaṇṭā viya, kundakumudasinduvārasumanamallikādikusumasañchannā viya ca virociṃsu.
From His bones, teeth, and the white parts of His eyes, white rays emanated; by virtue of these, the regions of space shone as if scattered with streams of milk poured from silver pots, or as if adorned with spread-out silver plate canopies, or as if with moving silver fans, or as if covered with Kundakumuda, Sinduvāra, Sumana, Mallikā, and other such flowers.
Từ xương, răng và những phần màu trắng của mắt, ánh hào quang trắng đã phát ra; nhờ đó, các phương hướng trở nên rực rỡ như được rải đầy dòng sữa tươi rói từ bình bạc, như được trải thảm bạc, như chiếc quạt lá cọ bằng bạc đang bay lượn, và như được phủ đầy hoa Kundakumuda, Sinduvāra, Sumana, Mallikā, v.v.
Catunahutādhikadviyojanasatasahassabahalā mahāpathavī niddhantasuvaṇṇapiṇḍi viya ahosi.
The great earth, two hundred thousand yojanas thick, with an additional forty thousand, became like a solid mass of purified gold.
Đại địa dày hai trăm ngàn dojana và bốn mươi ngàn dojana trở nên như một khối vàng đã được tinh luyện.
Atha mahāpathaviṃ bhinditvā heṭṭhā udakaṃ gaṇhiṃsu.
Then, piercing through the great earth, they reached the water below.
Sau đó, xuyên qua đại địa, chúng xuyên xuống nước bên dưới.
Pathavisandhārakaṃ aṭṭhanahutādhikacatuyojanasatasahassabahalaṃ udakaṃ suvaṇṇakalasehi āsiñcamānavilīnasuvaṇṇaṃ viya ahosi.
The water supporting the earth, four hundred thousand yojanas thick, with an additional eighty thousand, became like molten gold poured from golden pots.
Nước đỡ đất, dày bốn trăm ngàn dojana và tám mươi ngàn dojana, trở nên như vàng nóng chảy được tưới từ các bình vàng.
Udakaṃ vinivijjhitvā vātaṃ aggahesuṃ.
Piercing through the water, they reached the wind.
Xuyên qua nước, chúng xuyên đến gió.
Chanahutādhikanavayojanasatasahassabahalo vāto samussitasuvaṇṇakkhandho viya ahosi.
The wind, nine hundred thousand yojanas thick, with an additional sixty thousand, became like an erected pillar of gold.
Gió dày chín trăm ngàn dojana và sáu mươi ngàn dojana trở nên như một cột vàng dựng đứng.
Vātaṃ vinivijjhitvā heṭṭhā ajaṭākāsaṃ pakkhandiṃsu.
Piercing through the wind, they penetrated into the unobstructed space (ajaṭākāsa) below.
Xuyên qua gió, chúng xuyên xuống không gian vô biên bên dưới.
Uparibhāgena uggantvāpi cātumahārājike gaṇhiṃsu.
Ascending upwards, they also penetrated the Cātumahārājika realms.
Ở phía trên, chúng bay lên và xuyên qua các cõi Tứ Đại Thiên Vương (Cātumahārājika).
Te vinivijjhitvā tāvatiṃse tato yāme tato tusite tato nimmānaratī tato paranimmitavasavattī tato nava brahmaloke tato vehapphale tato pañca suddhāvāse vinivijjhitvā cattāro āruppe gaṇhiṃsu.
Piercing through these, they reached the Tāvatiṃsa, then the Yāma, then the Tusita, then the Nimmānaratī, then the Paranimmitavasavattī, then the nine Brahma worlds, then the Vehapphala, then the five Suddhāvāsa realms, and piercing through these, they reached the four Arūpa realms.
Xuyên qua đó, chúng xuyên qua cõi Đao Lợi (Tāvatiṃsa), rồi cõi Dạ Ma (Yāma), rồi cõi Đâu Suất (Tusita), rồi cõi Hóa Lạc (Nimmānaratī), rồi cõi Tha Hóa Tự Tại (Paranimmitavasavattī), rồi chín cõi Phạm Thiên (Brahmaloka), rồi cõi Quảng Quả (Vehapphala), rồi năm cõi Tịnh Cư Thiên (Suddhāvāsa), và xuyên qua bốn cõi Vô Sắc Giới (Āruppa).
Cattāro ca āruppe vinivijjhitvā ajaṭākāsaṃ pakkhandiṃsu.
And piercing through the four Arūpa realms, they penetrated into the unobstructed space.
Xuyên qua bốn cõi Vô Sắc Giới, chúng xuyên vào không gian vô biên.
Tiriyabhāgehi anantā lokadhātuyo pakkhandiṃsu.
In the transverse direction, they penetrated endless world-systems.
Ở các phương ngang, chúng xuyên qua vô số thế giới (lokadhātu).
Ettakesu ṭhānesu candamhi candappabhā natthi, sūriye sūriyappabhā natthi, tārakarūpesu tārakarūpappabhā natthi, devatānaṃ uyyānavimānakapparukkhesu ceva sarīresu ca ābharaṇesu cāti sabbattha pabhā natthi.
In all these places, there was no light from the moon in the moon, no light from the sun in the sun, no light from the stars in the stellar forms, and no light anywhere in the devas' gardens, mansions, wish-fulfilling trees, or in their bodies and ornaments.
Ở những nơi này, không có ánh sáng của mặt trăng trong mặt trăng, không có ánh sáng của mặt trời trong mặt trời, không có ánh sáng của các vì sao trong các vì sao, không có ánh sáng ở khắp mọi nơi như trong các khu vườn, cung điện, cây như ý của chư thiên, cũng như trên thân thể và trang sức của họ.
Tisahassimahāsahassilokadhātuyā ālokapharaṇasamattho mahābrahmāpi sūriyuggamane khajjopanako viya ahosi.
Even Mahābrahmā, capable of spreading light throughout a ten-thousand-world-system, became like a firefly at sunrise.
Ngay cả Đại Phạm Thiên (Mahābrahmā), người có khả năng chiếu sáng khắp một trăm ngàn vạn ức thế giới, cũng trở nên như một con đom đóm khi mặt trời mọc.
Candasūriyatārakarūpadevatuyyānavimānakapparukkhānaṃ paricchedamattakameva paññāyittha.
Only the outlines of the moon, sun, stellar forms, devas' gardens, mansions, and wish-fulfilling trees were discernible.
Chỉ còn nhận biết được giới hạn của mặt trăng, mặt trời, các vì sao, các khu vườn, cung điện và cây như ý của chư thiên.
Ettakaṃ ṭhānaṃ buddharasmīhiyeva ajjhotthaṭaṃ ahosi.
All this space was pervaded solely by the Buddha's rays.
Toàn bộ không gian này đều được bao trùm bởi ánh hào quang của Đức Phật.
Ayañca neva buddhānaṃ adhiṭṭhāniddhi, na bhāvanāmayiddhi.
And this was neither a power of determination (adhiṭṭhāniddhi) of the Buddhas, nor a power developed through meditation (bhāvanāmayiddhi).
Và đây không phải là thần thông do quyết định (adhiṭṭhāniddhi) của chư Phật, cũng không phải là thần thông do tu tập (bhāvanāmayiddhi).
Saṇhasukhumadhammaṃ pana sammasato lokanāthassa lohitaṃ pasīdi, vatthurūpaṃ pasīdi, chavivaṇṇo pasīdi.
Rather, as the World-Protector contemplated the subtle and refined Dhamma, His blood became clear, His heart-base matter became clear, and the colour of His skin became clear.
Mà khi Đức Thế Tôn (Lokanātha) quán xét Pháp vi tế, máu của Ngài trở nên thanh tịnh, sắc vật chất của Ngài trở nên thanh tịnh, và màu da của Ngài trở nên thanh tịnh.
Cittasamuṭṭhānā vaṇṇadhātu samantā asītihatthamatte padese niccalāva aṭṭhāsi.
The element of colour arising from the mind (citta-samuṭṭhāna vaṇṇadhātu) remained perfectly still in an area eighty cubits all around.
Sắc đại chủng do tâm sinh (cittasamuṭṭhānā vaṇṇadhātu) đứng yên bất động trong một khu vực rộng tám mươi cub xung quanh.
Iminā nīhārena sattāhaṃ sammasi.
In this manner, He contemplated for seven days.
Bằng phương pháp này, Ngài đã quán xét suốt bảy ngày.
Satta rattindivāni sammasitadhammo kittako ahosīti?
How much Dhamma did He contemplate for seven days and nights? (This is the question.)
Vậy, Pháp mà Ngài đã quán xét trong bảy ngày bảy đêm là bao nhiêu?
Ananto aparimāṇo ahosi.
It was infinite and immeasurable.
Nó là vô tận, vô lượng.
Ayaṃ tāva manasādesanā nāma.
This is indeed called mental exposition (manasā desanā).
Đây là sự thuyết giảng bằng tâm (manasādesanā).
Satthā pana evaṃ sattāhaṃ manasā cintitadhammaṃ vacībhedaṃ katvā desento vassasatenapi vassasahassenapi vassasatasahassenapi matthakaṃ pāpetvā desetuṃ na sakkotīti na vattabbaṃ.
However, it should not be said that the Teacher, if He were to express in words the Dhamma He contemplated mentally for seven days, would be unable to finish expounding it even in a hundred years, a thousand years, or a hundred thousand years.
Không nên nói rằng Đức Thế Tôn không thể thuyết giảng Pháp mà Ngài đã tư duy trong tâm suốt bảy ngày này thành lời, ngay cả trong một trăm năm, một ngàn năm, hay một trăm ngàn năm, để đạt đến sự viên mãn.
Aparabhāgepi hi tathāgato tāvatiṃsabhavane pāricchattakamūle paṇḍukambalasilāyaṃ dasasahassacakkavāḷadevatānaṃ majjhe nisinno mātaraṃ kāyasakkhiṃ katvā kusalā dhammā, akusalā dhammā, abyākatā dhammāti dhammaṃ desento satabhāgena sahassabhāgena satasahassabhāgena dhammantarā dhammantaraṃ saṅkamitvā saṅkamitvāva desesi.
Indeed, in the later part, the Tathāgata, seated in the Tāvatiṃsa abode, at the foot of the Pāricchattaka tree, on the Paṇḍukambala rock-seat, in the midst of the devas from ten thousand world-systems, having made his mother a personal witness, preached the Dhamma, saying "wholesome states, unwholesome states, undeterminable states," shifting from one doctrine to another by a hundredfold, by a thousandfold, by a hundred thousandfold.
Quả thật, về sau, Đức Như Lai, ngồi trên tảng đá Paṇḍukambala dưới gốc cây Pāricchattaka trong cõi trời Tāvatiṃsa, giữa chư thiên của mười nghìn thế giới, đã lấy mẹ làm nhân chứng và thuyết giảng giáo pháp về các pháp thiện, các pháp bất thiện, các pháp vô ký, chuyển từ pháp này sang pháp khác, với một trăm phần, một nghìn phần, một trăm nghìn phần, Ngài đã thuyết giảng như vậy.
Tayo māse nirantaraṃ pavattitadesanā vegena pavattā ākāsagaṅgā viya adhomukhaṭhapitaudakaghaṭā nikkhantaudakadhārā viya ca hutvā anantā aparimāṇā ahosi.
The teaching delivered continuously for three months was infinite and immeasurable, like the flow of the Akasaganga rushing swiftly, or like the stream of water pouring from a pot placed upside down.
Bài thuyết pháp liên tục trong ba tháng ấy, như dòng sông Hằng trên trời chảy xiết, như dòng nước tuôn ra từ bình nước úp ngược, đã trở nên vô tận, vô lượng.
Buddhānañhi bhattānumodanakālepi thokaṃ vaḍḍhetvā anumodentānaṃ desanā dīghamajjhimanikāyappamāṇā hoti.
Truly, even when Buddhas recite anumodanā after a meal, if they elaborate a little, their discourse is as extensive as the Dīgha Nikāya and Majjhima Nikāya.
Thật vậy, ngay cả khi chư Phật tùy hỷ sau bữa ăn, bài thuyết pháp của các Ngài, khi được mở rộng một chút, cũng có dung lượng bằng các bộ Dīgha Nikāya và Majjhima Nikāya.
Pacchābhattaṃ pana sampattaparisāya dhammaṃ desentānaṃ desanā saṃyuttaaṅguttarikadvemahānikāyappamāṇāva hoti.
However, when they preach the Dhamma to the assembled audience after a meal, their discourse is as extensive as the two great Nikāyas, Saṃyutta and Aṅguttara.
Còn bài thuyết pháp của các Ngài khi thuyết cho hội chúng tề tựu sau bữa ăn thì có dung lượng bằng hai bộ đại Nikāya là Saṃyutta Nikāya và Aṅguttara Nikāya.
Buddhānañhi bhavaṅgaparivāso lahuko dantāvaraṇaṃ suphusitaṃ mukhādānaṃ siliṭṭhaṃ jivhā mudukā saro madhuro vacanaṃ lahuparivattaṃ.
For Buddhas, the bhavanga continuum is swift, the lips touch well, the mouth opens smoothly, the tongue is soft, the voice is sweet, and the words are quick to turn.
Thật vậy, sự an trú trong hữu phần (bhavaṅga) của chư Phật rất nhanh chóng, môi Ngài khép kín hoàn hảo, miệng Ngài mở ra khéo léo, lưỡi Ngài mềm mại, giọng Ngài ngọt ngào, lời nói Ngài xoay chuyển nhanh chóng.
Tasmā taṃ muhuttaṃ desitadhammopi ettako hoti.
Therefore, even the Dhamma preached for that moment is of such an extent.
Do đó, dù chỉ là giáo pháp được thuyết trong khoảnh khắc đó cũng có dung lượng lớn như vậy.
Temāsaṃ desitadhammo pana ananto aparimāṇoyeva.
However, the Dhamma preached for three months is indeed infinite and immeasurable.
Còn giáo pháp được thuyết trong ba tháng thì vô tận, vô lượng.
Ānandatthero hi bahussuto tipiṭakadharo pañcadasa gāthāsahassāni saṭṭhi padasahassāni latāpupphāni ākaḍḍhanto viya ṭhitapadeneva ṭhatvā gaṇhāti vā vāceti vā deseti vā.
Now, Venerable Ānanda, being extensively learned and a bearer of the Tipiṭaka, could grasp, recite, or teach fifteen thousand verses, sixty thousand lines, as if plucking flowers from a vine, remaining in a standing posture.
Đại đức Ānanda, bậc đa văn, trì giữ Tam Tạng, có thể nắm giữ, tụng đọc hoặc thuyết giảng mười lăm nghìn bài kệ và sáu mươi nghìn câu kệ như thể đang hái hoa dây leo, chỉ cần đứng yên một chỗ.
Ettako therassa eko uddesamaggo nāma hoti.
Such is one uddesa path for the elder.
Đó là một lộ trình tụng đọc (uddesa-magga) của vị Đại đức.
Therassa hi anupadaṃ uddesaṃ dadamāno añño dātuṃ na sakkoti, na sampāpuṇāti.
Indeed, when giving the elder instruction word by word, no one else could give or reach it.
Không ai khác ngoài Đức Phật có thể ban cho Đại đức một bài tụng đọc từng câu, không ai có thể theo kịp.
Sammāsambuddhova sampāpuṇeyya.
Only the Perfectly Self-Enlightened One could reach it.
Chỉ có Đức Sammāsambuddha mới có thể theo kịp.
Evaṃ adhimattasatimā adhimattagatimā adhimattadhitimā sāvako satthārā temāsaṃ iminā nīhārena desitadesanaṃ vassasataṃ vassasahassaṃ uggaṇhantopi matthakaṃ pāpetuṃ na sakkoti.
Thus, a disciple with exceeding mindfulness, exceeding quickness of comprehension, and exceeding perseverance, even if he were to learn the teaching delivered by the Teacher in this manner for three months, for a hundred years or a thousand years, would not be able to bring it to completion.
Một vị đệ tử với chánh niệm, trí tuệ và nghị lực phi thường như vậy, dù học giáo pháp được Đức Đạo Sư thuyết giảng theo cách này trong ba tháng, suốt một trăm năm hay một nghìn năm, cũng không thể hoàn tất.
Evaṃ temāsaṃ nirantaraṃ desentassa pana tathāgatassa kabaḷīkārāhārappaṭibaddhaṃ upādinnakasarīraṃ kathaṃ yāpesīti?
Then, how did the Tathāgata, who preached continuously for three months in this manner, sustain his physical body, which is dependent on physical food?
Vậy thì, thân thể do nghiệp tạo thành (upādinnaka-sarīra) của Đức Như Lai, vốn phụ thuộc vào thực phẩm vật chất (kabaḷīkārāhāra), đã được duy trì như thế nào khi Ngài thuyết pháp liên tục trong ba tháng?
Paṭijagganeneva.
By maintenance.
Chỉ bằng cách chăm sóc thân thể.
Buddhānañhi so so kālo suvavatthito suparicchinno supaccakkho.
For Buddhas, each time is well-established, well-defined, and clearly perceived.
Thật vậy, mỗi thời điểm của chư Phật đều được xác định rõ ràng, phân định rành mạch và được chứng ngộ rõ ràng.
Tasmā bhagavā dhammaṃ desentova manussaloke kālaṃ oloketi.
Therefore, the Blessed One, while preaching the Dhamma, observes the time in the human world.
Do đó, trong khi thuyết pháp, Đức Thế Tôn đã quán sát thời gian ở cõi người.
So bhikkhācāravelaṃ sallakkhetvā nimmitabuddhaṃ māpetvā ‘imassa cīvaraggahaṇaṃ pattaggahaṇaṃ sarakutti ākappo ca evarūpo nāma hotu, ettakaṃ nāma dhammaṃ desetū’ti adhiṭṭhāya pattacīvaramādāya anotattadahaṃ gacchati.
He, having observed the time for alms-round, creates a Nirmita Buddha, and determining, "Let the Nirmita Buddha's manner of taking robes, taking the alms-bowl, speech, and deportment be of such a kind; let it preach such and such an amount of Dhamma," takes his alms-bowl and robes and goes to Lake Anotatta.
Ngài nhận biết giờ khất thực, rồi tạo ra một vị Phật hóa thân (nimmitabuddha), nguyện rằng: “Vị này hãy có cách cầm y, cầm bát, cách phát âm và oai nghi như thế này; hãy thuyết giảng giáo pháp có dung lượng như thế này”, rồi Ngài cầm y bát đi đến hồ Anotatta.
Devatā nāgalatādantakaṭṭhaṃ denti.
Devas offer him a tooth-stick made of naga-vine.
Chư thiên dâng cành cây Nāgalatā để Ngài dùng tăm xỉa răng.
Taṃ khāditvā anotattadahe sarīraṃ paṭijaggitvā manosilātale ṭhito surattadupaṭṭaṃ nivāsetvā cīvaraṃ pārupitvā cātumahārājadattiyaṃ selamayaṃ pattaṃ ādāya uttarakuruṃ gacchati.
Having chewed it and cleansed his body in Lake Anotatta, he stands on the Manośilā rock-slab, puts on a well-dyed double undergarment, wraps himself in his robe, takes the stone alms-bowl offered by the Four Great Kings, and goes to Uttarakuru.
Sau khi dùng xong, Ngài chăm sóc thân thể tại hồ Anotatta, rồi đứng trên tảng đá Manosīlā, mặc y nội màu đỏ tươi, khoác y ngoài, cầm bát đá do Tứ Đại Thiên Vương dâng cúng, rồi đi đến Uttarakuru.
Tato piṇḍapātaṃ āharitvā anotattadahatīre nisinno taṃ paribhuñjitvā divāvihārāya candanavanaṃ gacchati.
From there, he collects alms-food, and sitting on the bank of Lake Anotatta, he partakes of it, and then goes to the sandalwood forest for his day-dwelling.
Từ đó, Ngài khất thực, rồi ngồi bên bờ hồ Anotatta thọ thực, sau đó đi đến rừng Chiên đàn để nghỉ trưa.
Dhammasenāpatisāriputtattheropi tattha gantvā sammāsambuddhassa vattaṃ katvā ekamantaṃ nisīdati.
Venerable Sāriputta, the General of the Dhamma, also went there, performed his duties for the Perfectly Self-Enlightened One, and sat to one side.
Đại đức Sāriputta, vị Tướng quân Pháp (Dhammasenāpati), cũng đến đó, làm các việc bổn phận cho Đức Sammāsambuddha, rồi ngồi sang một bên.
Athassa satthā nayaṃ deti.
Then the Teacher gave him an exposition.
Sau đó, Đức Đạo Sư ban cho Ngài phương pháp.
‘Sāriputta, ettako dhammo mayā desito’ti ācikkhati.
"Sāriputta, this much Dhamma has been preached by me," he declared.
Ngài dạy rằng: “Sāriputta, giáo pháp ta đã thuyết giảng đến đây là đủ rồi.”
Evaṃ sammāsambuddhe nayaṃ dente paṭisambhidāppattassa aggasāvakassa velante ṭhatvā hatthaṃ pasāretvā dassitasamuddasadisaṃ nayadānaṃ hoti.
Thus, when the Perfectly Self-Enlightened One gave an exposition, it was like showing the ocean by stretching out one's hand while standing on the shore, for the chief disciple who had attained the Analytical Knowledges (paṭisambhidā).
Khi Đức Sammāsambuddha ban phương pháp như vậy, đối với vị Trưởng lão đệ tử tối thắng đã đạt được các Biện tài (Paṭisambhidā), việc ban phương pháp ấy giống như chỉ biển cho thấy đại dương bao la, chỉ bằng cách đứng ở bờ và đưa tay ra.
Therassāpi nayasatena nayasahassena nayasatasahassena bhagavatā desitadhammo upaṭṭhātiyeva.
And for the elder, the Dhamma preached by the Blessed One, in hundreds, thousands, and hundreds of thousands of ways, certainly becomes clear.
Giáo pháp do Đức Thế Tôn thuyết giảng, dù bằng trăm phương pháp, nghìn phương pháp hay trăm nghìn phương pháp, cũng đều hiện rõ trong tâm vị Đại đức.
Satthā divāvihāraṃ nisīditvā dhammaṃ desetuṃ kāya velāya gacchatīti?
At what time does the Teacher, having rested for the day, go to preach the Dhamma?
Đức Đạo Sư nghỉ trưa xong, đến giờ nào thì Ngài đi thuyết pháp?
Sāvatthivāsīnaṃ kulaputtānaṃ sampattānaṃ dhammadesanavelā nāma atthi, tāya velāya gacchati.
There is a time for preaching the Dhamma to the devout laymen of Sāvatthī who have come; he goes at that time.
Có một thời điểm thuyết pháp dành cho các thiện nam tử ở Sāvatthī đã đến, Ngài đến vào thời điểm đó.
Dhammaṃ desetvā gacchantaṃ vā āgacchantaṃ vā ke jānanti ke na jānantīti?
Who knows and who does not know that he is going or coming back after preaching the Dhamma?
Ai biết được và ai không biết được việc Ngài đi hay về sau khi thuyết pháp?
Mahesakkhā devatā jānanti, appesakkhā devatā na jānanti.
Devas of great power know, devas of little power do not know.
Chư thiên có đại oai lực biết, chư thiên có ít oai lực không biết.
Kasmā na jānantīti?
Why do they not know?
Vì sao không biết?
Sammāsambuddhassa vā nimmitabuddhassa vā rasmiādīsu nānattābhāvā.
Because there is no difference in the rays, etc., of the Perfectly Self-Enlightened One and the Nirmita Buddha.
Vì không có sự khác biệt về hào quang và các yếu tố khác giữa Đức Sammāsambuddha và Đức Phật hóa thân.
Ubhinnampi hi tesaṃ rasmīsu vā saresu vā vacanesu vā nānattaṃ natthi.
Indeed, for both of them, there is no difference in their rays, voices, or words.
Thật vậy, không có sự khác biệt về hào quang, giọng nói hay lời nói của cả hai vị.
Sāriputtattheropi satthārā desitaṃ desitaṃ dhammaṃ āharitvā attano saddhivihārikānaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ desesi.
Venerable Sāriputta, too, having taken the Dhamma as it was preached by the Teacher, preached it to his five hundred resident disciples.
Đại đức Sāriputta cũng đã tiếp nhận và thuyết giảng giáo pháp mà Đức Đạo Sư đã thuyết giảng cho năm trăm vị tỳ khưu đệ tử của mình.
Tesaṃ ayaṃ pubbayogo – te kira kassapadasabalassa kāle khuddakavagguliyoniyaṃ nibbattā pabbhāre olambantā dvinnaṃ ābhidhammikabhikkhūnaṃ abhidhammaṃ sajjhāyantānaṃ sare nimittaṃ gahetvā kaṇhapakkhasukkapakkhe ajānitvāpi sare nimittaggāhamattakeneva kālaṃ katvā devaloke nibbattiṃsu.
This was their past karma: It is said that in the time of Kassapa, the Ten-Powered One, they were born as small bats hanging in a cave, and while two Abhidhamma-reciting monks were chanting the Abhidhamma, they grasped the sound as a sign. Without knowing about unwholesome or wholesome states, merely by grasping the sound as a sign, they passed away and were reborn in the deva realm.
Đây là tiền nghiệp của các vị ấy: nghe nói rằng, vào thời Đức Phật Kassapa, các vị ấy đã tái sinh làm loài dơi nhỏ, treo mình trong hang núi, lắng nghe âm thanh của hai vị tỳ khưu Abhidhamma đang tụng Abhidhamma, và dù không biết pháp bất thiện hay pháp thiện, chỉ nhờ việc nắm bắt được âm thanh của giáo pháp, các vị ấy đã chết và tái sinh vào cõi trời.
Ekaṃ buddhantaraṃ devaloke vasitvā tasmiṃ kāle manussaloke nibbattā yamakapāṭihāriye pasīditvā therassa santike pabbajiṃsu.
Having dwelt in the deva realm for one Buddha-interval, they were born in the human world at that time, and becoming delighted by the Twin Miracle (Yamakapāṭihāriya), they went forth under the elder.
Sau khi sống ở cõi trời suốt một thời kỳ giữa hai Đức Phật, vào thời điểm đó, các vị ấy tái sinh vào cõi người, hoan hỷ với Song Thông Biến Hóa (Yamakapāṭihāriya) và xuất gia theo Đại đức.
Thero satthārā desitaṃ desitaṃ dhammaṃ āharitvā tesaṃ desesi.
The elder, having taken the Dhamma as it was preached by the Teacher, preached it to them.
Đại đức đã tiếp nhận và thuyết giảng giáo pháp mà Đức Đạo Sư đã thuyết giảng cho các vị ấy.
Sammāsambuddhassa abhidhammadesanāpariyosānañca tesaṃ bhikkhūnaṃ sattappakaraṇauggahaṇañca ekappahāreneva ahosi.
The completion of the Perfectly Self-Enlightened One's Abhidhamma discourse and the five hundred monks' mastery of the seven Abhidhamma treatises occurred simultaneously.
Việc kết thúc bài thuyết giảng Abhidhamma của Đức Sammāsambuddha và việc năm trăm vị tỳ khưu đó nắm giữ bảy bộ Abhidhamma đã diễn ra cùng một lúc.
Abhidhamme vācanāmaggo nāma sāriputtattherappabhavo.
The method of recitation in the Abhidhamma originates from Venerable Sāriputta.
Lộ trình tụng đọc (vācanāmagga) trong Abhidhamma có nguồn gốc từ Đại đức Sāriputta.
Mahāpakaraṇe gaṇanacāropi thereneva ṭhapito.
Even the system of enumeration in the Mahāpakaraṇa was established by the elder.
Ngay cả cách tính toán trong Mahāpakaraṇa cũng do chính Đại đức thiết lập.
Thero hi iminā nīhārena dhammantaraṃ amakkhetvāva sukhaṃ gahetuṃ dhāretuṃ pariyāpuṇituṃ vācetuñca pahotīti gaṇanacāraṃ ṭhapesi.
Indeed, the elder established the system of enumeration, thinking that by this method, one could easily grasp, retain, learn, and recite the doctrines without confusion.
Đại đức đã thiết lập cách tính toán đó vì theo phương pháp này, người ta có thể dễ dàng tiếp thu, ghi nhớ, học thuộc và tụng đọc mà không làm lẫn lộn các pháp khác.
Evaṃ sante therova paṭhamataraṃ ābhidhammiko hotīti?
If that is so, then the elder was the first Abhidhammika?
Nếu vậy, có phải Đại đức là người đầu tiên thông hiểu Abhidhamma không?
Na hoti.
No, he was not.
Không phải.
Sammāsambuddhova paṭhamataraṃ ābhidhammiko.
The Perfectly Self-Enlightened One was the first Abhidhammika.
Chính Đức Sammāsambuddha là người đầu tiên thông hiểu Abhidhamma.
So hi naṃ mahābodhipallaṅke nisīditvā paṭivijjhi.
Indeed, he penetrated it while seated on the great Bodhi-seat.
Ngài đã thấu triệt Abhidhamma khi ngồi trên Bồ đề tòa vĩ đại.
Buddho hutvā ca pana sattāhaṃ ekapallaṅkena nisinno udānaṃ udānesi –
And having become a Buddha, he sat for seven days in one posture and uttered this Udāna:
Và sau khi thành Phật, Ngài đã an tọa một tư thế trong bảy ngày và thốt lên lời cảm hứng (udāna) này:
Taṃ sabbampi saṅgayhamānaṃ piṭakato tīṇi piṭakāni honti, nikāyato pañca nikāyā, aṅgato navaṅgāni, dhammakkhandhato caturāsītidhammakkhandhasahassāni.
All that, when compiled, consists of three Piṭakas by way of Piṭaka, five Nikāyas by way of Nikāya, nine constituents by way of constituent, and eighty-four thousand Dhamma-sections by way of Dhamma-section.
Khi tất cả những lời dạy đó được tập hợp lại, về mặt tạng (piṭaka), chúng là Ba Tạng (tīṇi piṭakāni); về mặt bộ kinh (nikāya), chúng là Năm Bộ Kinh (pañca nikāyā); về mặt chi pháp (aṅga), chúng là Chín Chi Pháp (navaṅgāni); về mặt uẩn pháp (dhammakkhandha), chúng là Tám vạn bốn ngàn uẩn pháp (caturāsītidhammakkhandhasahassāni).
Kathaṃ?
How so?
Như thế nào?
Sabbampi hetaṃ piṭakato vinayapiṭakaṃ suttantapiṭakaṃ abhidhammapiṭakanti tippabhedameva hoti.
All this, by way of Piṭaka, is indeed threefold: Vinaya Piṭaka, Suttanta Piṭaka, and Abhidhamma Piṭaka.
Tất cả những lời dạy này, về mặt tạng, chỉ có ba loại: Tạng Luật (Vinayapiṭaka), Tạng Kinh (Suttantapiṭaka) và Tạng Vi Diệu Pháp (Abhidhammapiṭaka).
Tattha ubhayāni pātimokkhāni dve vibhaṅgā dvāvīsati khandhakā soḷasa parivārāti idaṃ vinayapiṭakaṃ nāma.
Among these, the two Pātimokkhas, the two Vibhaṅgas, the twenty-two Khandhakas, and the sixteen Parivāras, this is called the Vinaya Piṭaka.
Trong đó, hai bộ Pātimokkha, hai bộ Vibhaṅga, hai mươi hai bộ Khandhaka, và mười sáu bộ Parivāra—đây được gọi là Tạng Luật (Vinayapiṭaka).
Brahmajālādicatuttiṃsasuttasaṅgaho dīghanikāyo.
The Dīgha Nikāya is a collection of thirty-four suttas, starting with the Brahma-jāla Sutta.
Tập hợp ba mươi bốn bài kinh bắt đầu bằng Brahmajāla Sutta là Dīgha Nikāya.
Mūlapariyāyasuttādidiyaḍḍhasatadvesuttasaṅgaho majjhimanikāyo.
The Majjhima Nikāya is a collection of one hundred and fifty-two suttas, starting with the Mūlapariyāya Sutta.
Tập hợp một trăm năm mươi hai bài kinh bắt đầu bằng Mūlapariyāya Sutta là Majjhima Nikāya.
Oghataraṇasuttādisattasuttasahassasattasatadvāsaṭṭhisuttasaṅgaho saṃyuttanikāyo.
The Saṃyutta Nikāya is a collection of seven thousand seven hundred and sixty-two suttas, starting with the Oghataraṇa Sutta.
Tập hợp bảy ngàn bảy trăm sáu mươi hai bài kinh bắt đầu bằng Oghataraṇa Sutta là Saṃyutta Nikāya.
Cittapariyādānasuttādinavasuttasahassapañcasatasattapaññāsasuttasaṅgaho aṅguttaranikāyo.
The Aṅguttara Nikāya is a collection of nine thousand five hundred and fifty-seven suttas, starting with the Cittapariyādāna Sutta.
Tập hợp chín ngàn năm trăm năm mươi bảy bài kinh bắt đầu bằng Cittapariyādāna Sutta là Aṅguttara Nikāya.
Khuddakapāṭhadhammapadaudānaitivuttakasuttanipātavimānavatthupetavatthutheragāthātherīgāthājātakaniddesapaṭisambhidāapadānabuddhavaṃsacariyāpiṭakavasena pannarasappabhedo khuddakanikāyoti idaṃ suttantapiṭakaṃ nāma.
The Khuddaka Nikāya, comprising fifteen divisions—Khuddakapāṭha, Dhammapada, Udāna, Itivuttaka, Suttanipāta, Vimānavatthu, Petavatthu, Theragāthā, Therīgāthā, Jātaka, Niddesa, Paṭisambhidāmagga, Apadāna, Buddhavaṃsa, and Cariyāpiṭaka—this is called the Suttanta Piṭaka.
Khuddaka Nikāya, gồm mười lăm phần theo Khuddakapāṭha, Dhammapada, Udāna, Itivuttaka, Suttanipāta, Vimānavatthu, Petavatthu, Theragāthā, Therīgāthā, Jātaka, Niddesa, Paṭisambhidāmagga, Apadāna, Buddhavamsa, và Cariyāpiṭaka—đây được gọi là Tạng Kinh (Suttantapiṭaka).
Dhammasaṅgaṇīādīni satta pakaraṇāni abhidhammapiṭakaṃ nāma.
The seven treatises, starting with the Dhammasaṅgaṇī, are called the Abhidhamma Piṭaka.
Bảy bộ sách bắt đầu bằng Dhammasaṅgaṇī được gọi là Tạng Vi Diệu Pháp (Abhidhammapiṭaka).
Tattha –
Therein—
Trong đó—
Vividhā hi ettha pañcavidhapātimokkhuddesapārājikādisattaāpattikkhandhamātikāvibhaṅgādippabhedā nayā visesabhūtā ca daḷhīkammasithilakaraṇappayojanā anupaññattinayā.
this Vinaya is declared to be "Vinaya" by those skilled in Vinaya.
Các bậc thông hiểu Luật đã tuyên bố rằng Luật này là Vinaya (Luật).
Kāyikavācasikaajjhācāranisedhanato cesa kāyaṃ vācañca vineti.
Indeed, in this*, there are various methods, such as the five kinds of Pātimokkha recitations, the seven classes of offenses like Pārājika, Mātika, Vibhaṅga, and so forth, as well as special methods, the supplementary regulations, which serve the purpose of strengthening or relaxing initial rules.
Vì nó ngăn cấm các hành vi sai trái của thân và khẩu, nên nó điều phục thân và khẩu.
Tasmā vividhanayattā visesanayattā kāyavācānañca vinayanato ayaṃ vinayo vinayoti akkhāto.
And it disciplines body and speech by prohibiting bodily and verbal transgressions.
Do đó, vì có nhiều phương pháp đa dạng, các phương pháp đặc biệt, và vì điều phục thân và khẩu, Vinaya này được gọi là Vinaya.
Tenetametassa vacanatthakosallatthaṃ vuttaṃ –
Therefore, because of its various methods, its special methods, and its disciplining of body and speech, this Vinaya is declared to be "Vinaya."
Vì vậy, để tinh thông ý nghĩa của từ này, đã nói rằng—
Tañhi attatthaparatthādibhede atthe sūceti.
Because it points out meanings, because it is well-spoken, because it brings forth, because it pours forth,
Quả thật, nó hiển bày các ý nghĩa thuộc loại lợi ích cho bản thân, lợi ích cho người khác, v.v.
Suvuttā cettha atthā veneyyajjhāsayānulomena vuttattā.
because it protects, and because it is like a thread, it is called “Sutta.”
Và các ý nghĩa ở đây được thuyết giảng khéo léo, vì chúng được thuyết giảng phù hợp với khuynh hướng của những người có thể được giáo hóa.
Savati cetaṃ atthe, sassamiva phalaṃ, pasavatīti vuttaṃ hoti.
For it points out meanings, such as those pertaining to one's own welfare and the welfare of others.
Và nó sinh ra các ý nghĩa, giống như mùa màng sinh ra quả; có nghĩa là nó tạo ra.
Sūdati cetaṃ, dhenu viya khīraṃ, paggharatīti vuttaṃ hoti.
And the meanings herein are well-spoken because they are taught in accordance with the dispositions of those to be trained.
Và nó tuôn chảy các ý nghĩa, giống như bò cái tuôn chảy sữa; có nghĩa là nó chảy ra.
Suṭṭhu ca ne tāyati rakkhatīti vuttaṃ hoti.
And it brings forth meanings, like a crop bringing forth fruit; that is to say, it produces.
Và nó bảo vệ chúng một cách tốt đẹp; có nghĩa là nó che chở.
Suttasabhāgañcetaṃ.
And it pours forth, like a cow pouring forth milk; that is to say, it flows forth.
Và nó giống như sợi chỉ.
Yathā hi tacchakānaṃ suttaṃ pamāṇaṃ hoti evametampi viññūnaṃ.
And it protects them well; that is to say, it guards.
Quả thật, giống như sợi chỉ là thước đo cho thợ mộc, thì kinh này cũng là thước đo cho người trí.
Yathā ca suttena saṅgahitāni pupphāni na vikiriyanti na viddhaṃsiyanti evametena saṅgahitā atthā.
And it is like a thread.
Và giống như những bông hoa được xâu bằng sợi chỉ không bị phân tán hay hủy hoại, thì các ý nghĩa được tập hợp bởi kinh này cũng vậy.
Tenetametassa vacanatthakosallatthaṃ vuttaṃ –
Just as a thread is a measure for carpenters, so too is this for the wise.
Vì vậy, để tinh thông ý nghĩa của từ này, đã nói rằng—
Ayañhi abhisaddo vuḍḍhilakkhaṇapūjitaparicchinnādhikesu dissati.
Because the dhammas spoken therein are growth-inducing, distinctive, revered, clearly defined,
Quả thật, tiền tố abhi này được thấy trong các ý nghĩa tăng trưởng, đặc tính, tôn kính, phân định và vượt trội.
Tathā hesa ‘‘bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamantī’’tiādīsu (ma. ni. 3.384; saṃ. ni. 5.195) vuḍḍhiyaṃ āgato.
and superior, therefore it is called Abhidhamma.
Chẳng hạn, nó được dùng với ý nghĩa tăng trưởng trong các đoạn như “Này các Tỳ-khưu, những cảm thọ khổ của tôi tăng lên, không giảm đi.”
‘‘Yā tā rattiyo abhiññātā abhilakkhitā’’tiādīsu (ma. ni. 1.49) lakkhaṇe.
For this prefix "Abhi-" is seen in the senses of growth, distinction, reverence, clear definition, and superiority.
Với ý nghĩa đặc tính trong các đoạn như “Những đêm đó được biết rõ, được đánh dấu.”
‘‘Rājābhirājā manujindo’’tiādīsu (ma. ni. 2.399; su. ni. 558) pūjite.
Thus, it occurs in the sense of growth in phrases like "My painful feelings are increasing, not decreasing."
Với ý nghĩa tôn kính trong các đoạn như “Vua của các vua, chúa tể loài người.”
‘‘Paṭibalo vinetuṃ abhidhamme abhivinaye’’tiādīsu (mahāva. 85) paricchinne; aññamaññasaṅkaravirahite dhamme ca vinaye cāti vuttaṃ hoti.
In the sense of distinction in phrases like "those nights that are known, distinguished."
Với ý nghĩa phân định trong các đoạn như “Có khả năng điều phục trong Abhidhamma, trong Abhivinaya”; có nghĩa là trong Dhamma và Vinaya không bị lẫn lộn với nhau.
‘‘Abhikkantena vaṇṇenā’’tiādīsu (vi. va. 75) adhike.
In the sense of reverence in phrases like "king of kings, lord of men."
Với ý nghĩa vượt trội trong các đoạn như “Với vẻ đẹp siêu việt.”
Ettha ca ‘‘rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharatī’’tiādinā (dha. sa. 163 ādayo) nayena vuḍḍhimantopi dhammā vuttā.
In the sense of clear definition in phrases like "competent to instruct in Abhidhamma, in Abhivinaya"; meaning, in Dhamma and Vinaya that are free from mutual confusion.
Và ở đây, các pháp tăng trưởng cũng được nói đến theo phương pháp như “vị ấy tu tập con đường tái sinh vào cõi sắc giới, an trú với tâm tràn đầy từ ái, bao trùm một phương.”
‘‘Rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā’’tiādinā (dha. sa. 1) nayena ārammaṇādīhi lakkhaṇīyattā salakkhaṇāpi.
In the sense of superiority in phrases like "with a surpassing radiance."
Các pháp có đặc tính riêng cũng được nói đến, vì chúng có thể được nhận biết bằng đối tượng (ārammaṇa) v.v., theo phương pháp như “hoặc đối tượng sắc (rūpārammaṇa) hoặc đối tượng âm thanh (saddārammaṇa).”
‘‘Sekkhā dhammā, asekkhā dhammā, lokuttarā dhammā’’tiādinā (dha. sa. tikamātikā 11; dukamātikā 12) nayena pūjitāpi; pūjārahāti adhippāyo.
And here, dhammas conducive to growth are taught by methods such as "He develops the path to rebirth in the Rūpa world, dwelling with a mind imbued with loving-kindness, pervading one direction."
Các pháp được tôn kính cũng được nói đến, theo phương pháp như “các pháp hữu học (sekkhā dhammā), các pháp vô học (asekkhā dhammā), các pháp siêu thế (lokuttarā dhammā)”; ý nghĩa là đáng được tôn kính.
‘‘Phasso hoti, vedanā hotī’’tiādinā (dha. sa. 1) nayena sabhāvaparicchinnattā paricchinnāpi.
And also, dhammas with distinguishing characteristics, being definable by their objects and other factors, as in "or a visible object or a sound object."
Các pháp được phân định cũng được nói đến, vì chúng được phân định bởi bản chất của chúng, theo phương pháp như “xúc (phassa) có, thọ (vedanā) có.”
‘‘Mahaggatā dhammā, appamāṇā dhammā, anuttarā dhammā’’tiādinā (dha. sa. tikamātikā 12; dukamātikā 99) nayena adhikāpi dhammā vuttā.
And also, revered dhammas, as in "training dhammas, beyond training dhammas, supramundane dhammas"; the intention is that they are worthy of reverence.
Các pháp vượt trội cũng được nói đến, theo phương pháp như “các pháp quảng đại (mahaggatā dhammā), các pháp vô lượng (appamāṇā dhammā), các pháp vô thượng (anuttarā dhammā).”
Tenetametassa vacanatthakosallatthaṃ vuttaṃ –
And also, clearly defined dhammas, being distinctly defined by their nature, as in "there is contact, there is feeling."
Vì vậy, để tinh thông ý nghĩa của từ này, đã nói rằng—
Idāni tena samodhānetvā tayopi vinayādayo ñeyyāti.
And any kind of receptacle is also called "Piṭaka," as in "Then a man would come carrying a basket (piṭaka) with a spade."
Giờ đây, ba tạng Luật, v.v., cần được hiểu khi kết hợp với ý nghĩa đó.
Tena evaṃ duvidhatthena piṭakasaddena saha samāsaṃ katvā vinayo ca so piṭakañca pariyattibhāvato, tassa tassa atthassa bhājanato cāti vinayapiṭakaṃ.
Therefore, those skilled in the meaning of Piṭaka declare "Piṭaka" to signify both collection of teachings and a receptacle.
Tức là, sau khi kết hợp với từ Piṭaka có hai ý nghĩa như vậy, Vinaya là Piṭaka vì nó là Pariyatti, và vì nó là nơi chứa đựng các ý nghĩa tương ứng—đó là Vinayapiṭaka.
Yathāvutteneva nayena suttantañca taṃ piṭakañcāti suttantapiṭakaṃ.
Now, by combining these, all three, Vinaya and so forth, are to be understood.
Theo phương pháp đã nói, Suttanta là Piṭaka—đó là Suttantapiṭaka.
Abhidhammo ca so piṭakañcāti abhidhammapiṭakanti evamete tayopi vinayādayo ñeyyā.
By forming a compound with the word "Piṭaka," which has these two meanings: Vinaya Piṭaka (Vinaya and Piṭaka), because it is a collection of teachings and a receptacle for its respective meanings.
Abhidhamma là Piṭaka—đó là Abhidhammapiṭaka; ba tạng Luật, v.v. này cần được hiểu như vậy.
Tīsupi cetesu tisso sikkhā tīṇi pahānāni catubbidho ca gambhīrabhāvo veditabbo.
In all three of these, the three trainings, the three abandonments, and the fourfold profundity should be understood.
Trong cả ba tạng này, cần phải hiểu ba học (sikkhā), ba sự đoạn trừ (pahāna) và bốn loại thâm sâu (gambhīrabhāva).
Tathā hi vinayapiṭake visesena adhisīlasikkhā vuttā, suttantapiṭake adhicittasikkhā, abhidhammapiṭake adhipaññāsikkhā.
Thus, in the Vinaya Piṭaka, the training in higher morality (adhisīlasikkhā) is especially taught; in the Suttanta Piṭaka, the training in higher mind (adhicittasikkhā); and in the Abhidhamma Piṭaka, the training in higher wisdom (adhipaññāsikkhā).
Thật vậy, trong tạng Luật, adhisīlasikkhā (giới tăng thượng học) được thuyết giảng đặc biệt; trong tạng Kinh, adhicittasikkhā (tâm tăng thượng học); và trong tạng Vi Diệu Pháp, adhipaññāsikkhā (tuệ tăng thượng học).
Ekamekasmiñcettha catubbidhopi dhammatthadesanāpaṭivedhagambhīrabhāvo veditabbo – tattha dhammoti tanti.
In each of these (three Piṭakas), the fourfold profundity of Dhamma, meaning, teaching, and penetration should be understood. Here, Dhamma means the Pāli texts (tanti).
Trong mỗi tạng này, cần phải hiểu bốn loại thâm sâu: thâm sâu về pháp (dhamma), thâm sâu về nghĩa (attha), thâm sâu về lời thuyết giảng (desanā) và thâm sâu về sự thể nhập (paṭivedha). Trong đó, Dhamma là kinh điển.
Atthoti tassāyevattho.
Meaning (attha) means the meaning of that very text.
Attha là nghĩa của chính kinh điển đó.
Desanāti tassā manasā vavatthāpitāya tantiyā desanā.
Teaching (desanā) means the discourse of that text, mentally structured.
Desanā là sự thuyết giảng kinh điển đã được an lập trong tâm.
Paṭivedhoti tantiyā tantiatthassa ca yathābhūtāvabodho.
Penetration (paṭivedha) means the as-it-is comprehension of the text and the meaning of the text.
Paṭivedha là sự thấu hiểu đúng như thật về kinh điển và nghĩa của kinh điển.
Tīsupi cetesu ete dhammatthadesanāpaṭivedhā.
These Dhamma, meaning, teaching, and penetration are present in all three of these (Piṭakas).
Trong cả ba tạng này đều có những pháp, nghĩa, lời thuyết giảng và sự thể nhập này.
Yasmā sasādīhi viya mahāsamuddo mandabuddhīhi dukkhogāhā alabbhaneyyapatiṭṭhā ca tasmā gambhīrā.
They are profound because they are difficult for those of dull wisdom to fathom and cannot be grasped by them, just as the great ocean is by hares and the like.
Vì chúng thâm sâu, khó tiếp cận và không có chỗ nương tựa cho những người trí tuệ kém cỏi, giống như đại dương đối với những loài vật nhỏ bé như thỏ, v.v.
Evaṃ ekamekasmiṃ ettha catubbidhopi gambhīrabhāvo veditabbo.
Thus, in each of these, the fourfold profundity should be understood.
Như vậy, trong mỗi tạng này, cần phải hiểu bốn loại thâm sâu.
Aparo nayo – dhammoti hetu.
Another method: Dhamma means cause (hetu).
Một phương pháp khác: Dhamma là nhân.
Vuttañhetaṃ – ‘‘hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’ti (vibha. 720).
For it has been said: "Knowledge of the cause is analysis of Dhamma (dhammapaṭisambhidā)."
Điều này đã được nói: “Trí tuệ về nhân là dhammapaṭisambhidā (vô ngại giải về pháp).”
Atthoti hetuphalaṃ.
Meaning (attha) means the result of the cause (hetuphala).
Attha là quả của nhân.
Vuttañhetaṃ – ‘‘hetuphale ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’ti (vibha. 720).
For it has been said: "Knowledge of the cause and its result is analysis of meaning (atthapaṭisambhidā)."
Điều này đã được nói: “Trí tuệ về quả của nhân là atthapaṭisambhidā (vô ngại giải về nghĩa).”
Desanāti paññatti, yathādhammaṃ dhammābhilāpoti adhippāyo; anulomapaṭilomasaṅkhepavitthārādivasena vā kathanaṃ.
Teaching (desanā) means designation (paññatti), the intention being the correct verbal expression (dhammābhilāpa) of the Dhamma; or it is the explanation by way of order (anuloma), reverse order (paṭiloma), summary, elaboration, and so forth.
Desanā là sự chế định (paññatti), nghĩa là sự diễn đạt pháp đúng theo pháp; hoặc sự thuyết giảng theo thứ tự thuận, nghịch, tóm tắt, chi tiết, v.v.
Paṭivedhoti abhisamayo.
Penetration (paṭivedha) means realization (abhisamaya).
Paṭivedha là sự chứng ngộ.
So ca lokiyalokuttaro.
And that is mundane and supramundane.
Sự chứng ngộ đó là thế gian và siêu thế.
Visayato ca asammohato ca; atthānurūpaṃ dhammesu, dhammānurūpaṃ atthesu, paññattipathānurūpaṃ paññattīsu avabodho.
And from the point of view of object and freedom from delusion: comprehension of Dhamma according to its meaning, of meaning according to its Dhamma, and of designations according to the manner of designation.
Và đó là sự thấu hiểu không lầm lẫn về đối tượng; sự thấu hiểu về các pháp phù hợp với nghĩa, về các nghĩa phù hợp với pháp, về các sự chế định phù hợp với con đường chế định.
Tesaṃ tesaṃ vā tattha tattha vuttadhammānaṃ paṭivijjhitabbo salakkhaṇasaṅkhāto aviparītasabhāvo.
Or it is the undeluded nature, called specific characteristic, of those various Dhammas taught here and there, which is to be penetrated.
Hoặc đó là bản chất không sai lệch, được gọi là tự tướng, của các pháp đã được thuyết giảng ở những nơi đó, cần phải được thể nhập.
Idāni yasmā etesu piṭakesu yaṃ yaṃ dhammajātaṃ vā atthajātaṃ vā yā cāyaṃ yathā yathā ñāpetabbo attho sotūnaṃ ñāṇassa abhimukho hoti tathā tathā tadatthajotikā desanā, yo cettha aviparītāvabodhasaṅkhāto paṭivedho tesaṃ tesaṃ vā dhammānaṃ paṭivijjhitabbo salakkhaṇasaṅkhāto aviparītasabhāvo – sabbampetaṃ anupacitakusalasambhārehi duppaññehi, sasādīhi viya mahāsamuddo, dukkhogāhaṃ alabbhaneyyapatiṭṭhañca, tasmā gambhīraṃ.
Now, because in these Piṭakas, whatever kind of Dhamma or meaning there is, and whatever discourse illuminates that meaning in such a way that the meaning to be understood becomes clear to the listener’s knowledge, and whatever penetration here is called undeluded comprehension, or whatever undeluded nature called specific characteristic of those various Dhammas taught here and there is to be penetrated—all of this is profound for those of dull wisdom who have not accumulated meritorious provisions, being as difficult to fathom and as lacking a footing as the great ocean is for hares and the like.
Bây giờ, vì trong các tạng Pāli này, bất kỳ loại pháp nào, bất kỳ loại nghĩa nào, và lời thuyết giảng nào làm cho nghĩa cần được hiểu trở nên rõ ràng đối với trí tuệ của người nghe, và sự thể nhập được gọi là sự thấu hiểu không sai lệch, hay bản chất không sai lệch được gọi là tự tướng của các pháp cần được thể nhập – tất cả những điều này đều thâm sâu, khó tiếp cận và không có chỗ nương tựa cho những người trí tuệ kém cỏi, những người chưa tích lũy đầy đủ thiện nghiệp, giống như đại dương đối với những loài vật nhỏ bé như thỏ, v.v.
Evampi ekamekasmiṃ ettha catubbidhopi gambhīrabhāvo veditabbo.
Thus, in each of these, the fourfold profundity should be understood.
Cũng như vậy, trong mỗi tạng này, cần phải hiểu bốn loại thâm sâu.
Ettāvatā ca –
And by this much—
Cho đến đây, bài kệ này –
Tattha yā duggahitā upārambhādihetu pariyāpuṭā ayaṃ alagaddūpamā.
Concerning which it was said: “Just as, monks, a man wanting a snake, seeking a snake, searching for a snake, might see a large snake, and he might grasp it by its coils or its tail. That snake, turning back, might bite his hand, or arm, or any other limb. From that cause, he would come to death or suffering like death.
Trong đó, Pariyatti nào được học một cách sai lầm, được học vì mục đích chỉ trích người khác, v.v., thì đó là alagaddūpamā (Pariyatti ví như con rắn độc).
Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, puriso alagaddatthiko alagaddagavesī alagaddapariyesanaṃ caramāno, so passeyya mahantaṃ alagaddaṃ, tamenaṃ bhoge vā naṅguṭṭhe vā gaṇheyya, tassa so alagaddo paṭiparivattitvā hatthe vā bāhāya vā aññatarasmiṃ vā aṅgapaccaṅge ḍaṃseyya, so tato nidānaṃ maraṇaṃ vā nigaccheyya maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ.
What is the reason for that?
Liên quan đến điều này, Đức Phật đã dạy: “Này các Tỳ-kheo, ví như một người muốn bắt rắn độc, đi tìm rắn độc, đi kiếm rắn độc, anh ta thấy một con rắn độc lớn, anh ta nắm vào thân hoặc đuôi của nó. Con rắn độc đó sẽ quấn ngược lại và cắn vào tay, cánh tay hoặc bất kỳ bộ phận nào khác của anh ta, và do đó, anh ta sẽ phải chết hoặc chịu đau khổ gần chết.
Taṃ kissa hetu?
Because of the wrong grasping of the snake, monks.
Tại sao lại như vậy?
Duggahitattā, bhikkhave, alagaddassa.
Even so, monks, some foolish men here learn the Dhamma – Sutta... (pe) ... Vedalla. Having learned that Dhamma, they do not examine the meaning of those Dhammas with wisdom. For them, those Dhammas, not examined for their meaning with wisdom, do not endure contemplation. They learn the Dhamma for the sake of reproach and for the sake of escaping from arguments.
Vì, này các Tỳ-kheo, con rắn độc đã bị nắm giữ sai cách.
Evameva kho, bhikkhave, idhekacce moghapurisā dhammaṃ pariyāpuṇanti suttaṃ…pe… vedallaṃ, te taṃ dhammaṃ pariyāpuṇitvā tesaṃ dhammānaṃ paññāya atthaṃ na upaparikkhanti, tesaṃ te dhammā paññāya atthaṃ anupaparikkhataṃ na nijjhānaṃ khamanti, te upārambhānisaṃsā ceva dhammaṃ pariyāpuṇanti itivādappamokkhānisaṃsā ca.
The purpose for which they learn the Dhamma, that purpose they do not realize.
Cũng vậy, này các Tỳ-kheo, có một số kẻ ngu si trong giáo pháp này học thuộc lòng các bài Kinh… v.v… các bài Vedalla, nhưng sau khi học thuộc lòng các pháp đó, họ không xem xét nghĩa của các pháp đó bằng trí tuệ. Đối với những người không xem xét nghĩa của các pháp đó bằng trí tuệ, các pháp đó không làm cho họ có được sự quán sát sâu sắc. Họ học các pháp đó chỉ vì mục đích chỉ trích người khác và vì mục đích thoát khỏi sự tranh cãi.
Yassa catthāya dhammaṃ pariyāpuṇanti tañcassa atthaṃ nānubhonti.
Those Dhammas, wrongly grasped by them, conduce to their harm and suffering for a long time.
Họ không đạt được mục đích mà vì đó họ học các pháp.
Tesaṃ te dhammā duggahitā dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanti.
What is the reason for that?
Các pháp đó, khi bị nắm giữ sai cách, sẽ dẫn đến bất lợi và đau khổ lâu dài cho họ.
Taṃ kissa hetu?
Because of the wrong grasping of the Dhamma, monks.”
Tại sao lại như vậy?
Duggahitattā, bhikkhave, dhammāna’’nti (ma. ni. 1.238).
But the learning (pariyatti) that is well-grasped and acquired with the sole desire for the perfection of the aggregates of morality and so forth, and not for the purpose of reproach and so forth, this is pariyatti for escape.
Vì, này các Tỳ-kheo, các pháp đã bị nắm giữ sai cách.”
Yā pana suggahitā sīlakkhandhādipāripūriṃyeva ākaṅkhamānena pariyāpuṭā na upārambhādihetu, ayaṃ nissaraṇatthā.
Concerning which it was said: “Those Dhammas, well-grasped by them, conduce to their welfare and happiness for a long time.
Tuy nhiên, Pariyatti nào được học đúng cách, được học với mong muốn hoàn thiện các uẩn giới, v.v., chứ không phải vì mục đích chỉ trích người khác, v.v., thì đó là nissaraṇatthā (Pariyatti vì mục đích giải thoát).
Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘tesaṃ te dhammā suggahitā dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattanti.
What is the reason for that?
Liên quan đến điều này, Đức Phật đã dạy: “Các pháp đó, khi được nắm giữ đúng cách, sẽ dẫn đến lợi ích và an lạc lâu dài cho họ.
Taṃ kissa hetu?
Because of the well-grasping of the Dhamma, monks.”
Tại sao lại như vậy?
Suggahitattā, bhikkhave, dhammāna’’nti (ma. ni. 1.239).
“Because, bhikkhus, the dhammas have been well grasped.”
Vì, này các Tỳ-kheo, các pháp đã được nắm giữ đúng cách.”
Vinaye pana suppaṭipanno bhikkhu sīlasampadaṃ nissāya tisso vijjā pāpuṇāti, tāsaṃyeva ca tattha pabhedavacanato.
Furthermore, in the Vinaya, a bhikkhu who practices well, by relying on the accomplishment of virtue, attains the three knowledges, because their distinctions are declared therein.
Trong Tạng Luật, một vị Tỳ-khưu thực hành đúng đắn nương vào sự thành tựu giới hạnh mà đạt được Tam Minh (Tisso Vijjā), bởi vì ở đó có sự phân loại các Minh này.
Sutte suppaṭipanno samādhisampadaṃ nissāya chaḷabhiññā pāpuṇāti, tāsaṃyeva ca tattha pabhedavacanato.
In the Sutta, a bhikkhu who practices well, by relying on the accomplishment of concentration, attains the six higher knowledges (abhiññā), because their distinctions are declared therein.
Trong Tạng Kinh, một vị thực hành đúng đắn nương vào sự thành tựu định mà đạt được Lục Thông (Chaḷabhiññā), bởi vì ở đó có sự phân loại các Thắng Trí này.
Abhidhamme suppaṭipanno paññāsampadaṃ nissāya catasso paṭisambhidā pāpuṇāti tāsañca tattheva pabhedavacanato.
In the Abhidhamma, a bhikkhu who practices well, by relying on the accomplishment of wisdom, attains the four analytical knowledges (paṭisambhidā), and their distinctions are declared precisely therein.
Trong Tạng Vi Diệu Pháp, một vị thực hành đúng đắn nương vào sự thành tựu tuệ mà đạt được Tứ Vô Ngại Giải (Catasso Paṭisambhidā), và ở đó cũng có sự phân loại các Vô Ngại Giải này.
Evametesu suppaṭipanno yathākkamena imaṃ vijjāttayachaḷabhiññācatupaṭisambhidāppabhedaṃ sampattiṃ pāpuṇāti.
Thus, a bhikkhu who practices well in these ways, in due order, attains this accomplishment distinguished by the three knowledges, six higher knowledges, and four analytical knowledges.
Như vậy, một vị thực hành đúng đắn trong các Tạng này sẽ tuần tự đạt được sự thành tựu được phân loại thành Tam Minh, Lục Thông và Tứ Vô Ngại Giải này.
Vinaye pana duppaṭipanno anuññātasukhasamphassaattharaṇapāvuraṇādiphassasāmaññato paṭikkhittesu upādinnakaphassādīsu anavajjasaññī hoti.
However, a bhikkhu who practices poorly in the Vinaya, due to the similarity of allowable pleasant sensations like mattresses and coverings, considers blameless those prohibited sensations related to what has been grasped*, and so on.
Tuy nhiên, trong Tạng Luật, một vị Tỳ-khưu thực hành sai trái, do sự tương đồng của các xúc chạm được cho phép như trải giường, đắp y, v.v., nên cho rằng các xúc chạm bị cấm đoán như xúc chạm với nữ giới là không có lỗi.
Vuttañhetaṃ – ‘‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā yeme antarāyikā dhammā vuttā bhagavatā te paṭisevato nālaṃ antarāyāyā’’ti (pāci. 417; ma. ni. 1.234).
For it was said: “I understand the Dhamma taught by the Blessed One in such a way that those things declared by the Blessed One to be obstacles are not capable of being obstacles for one who indulges in them.”
Điều này đã được nói: “Ta hiểu giáo pháp được Thế Tôn thuyết giảng như thế này, rằng những pháp chướng ngại mà Thế Tôn đã nói, khi thực hành chúng thì không đủ để gây chướng ngại.”
Tato dussīlabhāvaṃ pāpuṇāti.
From that, he falls into immorality.
Từ đó, vị ấy rơi vào tình trạng ác giới.
Sutte duppaṭipanno ‘‘cattārome, bhikkhave, puggalā santo saṃvijjamānā lokasmi’’ntiādīsu (a. ni. 4.5) adhippāyaṃ ajānanto duggahitaṃ gaṇhāti.
In the Sutta, a bhikkhu who practices poorly, not understanding the intention in passages like “There are, bhikkhus, these four types of individuals existing, found in the world,” grasps a wrong view.
Trong Tạng Kinh, một vị thực hành sai trái, không hiểu ý nghĩa trong các bài kinh như “Này các Tỳ-khưu, có bốn hạng người hiện hữu, có mặt trên đời này,” nên chấp giữ một cách sai lầm.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘attanā duggahitena amhe ceva abbhācikkhati attānañca khanati bahuñca apuññaṃ pasavatī’’ti (pāci. 417; ma. ni. 1.236).
Concerning which it was said: “By his wrong grasping, he slanders us and digs up himself, and brings forth much demerit.”
Liên quan đến điều này, đã có lời dạy: “Do chấp giữ sai lầm của chính mình, vị ấy phỉ báng chúng ta, tự hủy hoại mình và tạo ra nhiều điều bất thiện.”
Tato micchādiṭṭhitaṃ pāpuṇāti.
From that, he falls into wrong view.
Từ đó, vị ấy rơi vào tà kiến.
Abhidhamme duppaṭipanno dhammacintaṃ atidhāvanto acinteyyānipi cinteti, tato cittakkhepaṃ pāpuṇāti.
In the Abhidhamma, a bhikkhu who practices poorly, overreaching in Dhamma contemplation, contemplates even the inconceivable, and from that, he falls into mental distraction.
Trong Tạng Vi Diệu Pháp, một vị thực hành sai trái, vượt quá giới hạn trong việc suy tư về Dhamma, suy nghĩ cả những điều không thể nghĩ bàn, từ đó rơi vào tình trạng tâm tán loạn.
Vuttañhetaṃ – ‘‘cattārimāni, bhikkhave, acinteyyāni, na cintetabbāni, yāni cintento ummādassa vighātassa bhāgī assā’’ti (a. ni. 4.77).
For it was said: “There are, bhikkhus, these four inconceivables; they should not be contemplated, for contemplating them would lead one to madness and vexation.”
Điều này đã được nói: “Này các Tỳ-khưu, có bốn điều không thể nghĩ bàn, không nên suy nghĩ, ai suy nghĩ về chúng sẽ trở thành kẻ điên loạn hoặc bị tổn hại.”
Evametesu duppaṭipanno yathākkamena imaṃ dussīlabhāvamicchādiṭṭhitācittakkhepappabhedaṃ vipattiṃ pāpuṇātīti.
Thus, a bhikkhu who practices poorly in these ways, in due order, falls into this misfortune distinguished by immorality, wrong view, and mental distraction.
Như vậy, một vị thực hành sai trái trong các Tạng này sẽ tuần tự rơi vào sự thất bại được phân loại thành tình trạng ác giới, tà kiến và tâm tán loạn này.
Ettāvatā ca –
And by this much –
Và cho đến đây –
Kathaṃ nikāyato pañca nikāyāti?
How, by way of Nikāya, are there five Nikāyas?
Theo Nikāya (Bộ), làm thế nào để có năm Nikāya?
Sabbameva hetaṃ dīghanikāyo majjhimanikāyo saṃyuttanikāyo aṅguttaranikāyo khuddakanikāyoti pañcappabhedaṃ hoti.
All of this Dhamma is indeed divided into five kinds: Dīgha Nikāya, Majjhima Nikāya, Saṃyutta Nikāya, Aṅguttara Nikāya, and Khuddaka Nikāya.
Tất cả Phật ngôn này được phân loại thành năm loại: Dīgha Nikāya, Majjhima Nikāya, Saṃyutta Nikāya, Aṅguttara Nikāya và Khuddaka Nikāya.
Tattha katamo dīghanikāyo? Tivaggasaṅgahāni brahmajālādīni catuttiṃsa suttāni.
Among these, which is the Dīgha Nikāya? The thirty-four suttas, such as the Brahmajāla Sutta, compiled in three vaggas.
Trong đó, Dīgha Nikāya là gì? Là ba mươi bốn bài kinh, bắt đầu bằng Brahma-jāla Sutta, được tập hợp trong ba phẩm (Vagga).
Kasmā panesa dīghanikāyoti vuccati?
But why is it called Dīgha Nikāya?
Vì sao bộ này được gọi là Dīgha Nikāya?
Dīghappamāṇānaṃ suttānaṃ samūhato nivāsato ca.
Because it is a collection and abode of long suttas.
Vì nó là tập hợp và nơi chứa đựng các bài kinh có độ dài lớn.
Samūhanivāsā hi nikāyoti vuccanti.
For collections and abodes are called nikāyas.
Thật vậy, tập hợp và nơi chứa đựng được gọi là Nikāya.
‘‘Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekanikāyampi samanupassāmi evaṃ cittaṃ yathayidaṃ, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā (saṃ. ni. 3.100), poṇikanikāyo, cikkhallikanikāyo’’ti.
“Bhikkhus, I do not see any other single nikāya (group/species) so diverse as these land-dwelling creatures, bhikkhus. The poṇika-nikāya, the cikkhallika-nikāya.”
“Này các Tỳ-khưu, Ta không thấy một tập hợp nào khác mà tâm lại đa dạng như tâm của các loài động vật hoang dã này, này các Tỳ-khưu,” (Saṃ. Ni. 3.100) “tập hợp của những người Ponika,” “tập hợp của những người Cikkhallika.”
Evamādīni cettha sādhakāni sāsanato lokato ca.
Such examples serve as proof from the Canon and from common usage.
Những ví dụ như vậy, từ giáo pháp và thế gian, là bằng chứng cho điều này.
Evaṃ sesānampi nikāyabhāve vacanattho veditabbo.
Thus, the etymological meaning of the term nikāya should be understood for the other nikāyas as well.
Tương tự, ý nghĩa của từ Nikāya đối với các bộ còn lại cũng nên được hiểu như vậy.
Kathaṃ aṅgavasena navaṅgānīti?
How, by way of aṅgas (constituents), are there nine aṅgas?
Theo Aṅga (chi phần), làm thế nào để có chín Aṅga?
Sabbameva hidaṃ ‘suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedalla’nti navappabhedaṃ hoti.
All of this Buddha-word is indeed of nine kinds: Sutta, Geyya, Veyyākaraṇa, Gāthā, Udāna, Itivuttaka, Jātaka, Abbhutadhamma, and Vedalla.
Tất cả Phật ngôn này được phân loại thành chín loại: Sutta, Geyya, Veyyākaraṇa, Gāthā, Udāna, Itivuttaka, Jātaka, Abbhutadhamma và Vedalla.
Tattha ubhatovibhaṅganiddesakhandhakaparivārā suttanipāte maṅgalasuttaratanasuttanālakasuttatuvaṭṭakasuttāni aññampi ca suttanāmakaṃ tathāgatavacanaṃ suttanti veditabbaṃ.
Among these, the Ubhatovibhaṅga, Niddesa, Khandhakas, and Parivāra; the Maṅgala Sutta, Ratana Sutta, Nāḷaka Sutta, Tuvaṭṭaka Sutta in the Sutta Nipāta; and any other Buddha-word named Sutta, should be understood as Sutta.
Trong đó, hai phần Vibhaṅga, Niddesa, Khandhaka, Parivāra, các bài kinh Maṅgala, Ratana, Nālaka, Tuvaṭṭaka trong Sutta Nipāta, và bất kỳ Phật ngôn nào khác được gọi là Sutta, nên được hiểu là Sutta.
Sabbampi sagāthakaṃ suttaṃ geyyanti veditabbaṃ.
All suttas with verses should be understood as Geyya.
Tất cả các bài kinh có kệ (gāthā) nên được hiểu là Geyya.
Visesena saṃyuttanikāye sakalopi sagāthāvaggo.
Especially, the entire Sagāthā Vagga in the Saṃyutta Nikāya.
Đặc biệt, toàn bộ phẩm có kệ trong Saṃyutta Nikāya.
Sakalampi abhidhammapiṭakaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ, yañca aññampi aṭṭhahi aṅgehi asaṅgahitaṃ buddhavacanaṃ, taṃ veyyākaraṇanti veditabbaṃ.
The entire Abhidhamma Piṭaka, suttas without verses, and any other Buddha-word not included in the other eight constituents, should be understood as Veyyākaraṇa.
Toàn bộ Tạng Vi Diệu Pháp, các bài kinh không có kệ, và bất kỳ Phật ngôn nào khác không được tập hợp trong tám chi phần kia, nên được hiểu là Veyyākaraṇa.
Dhammapadaṃ theragāthā therīgāthā suttanipāte nosuttanāmikā suddhikagāthā ca gāthāti veditabbā.
The Dhammapada, Theragāthā, Therīgāthā, and the pure verses in the Sutta Nipāta that are not named suttas, should be understood as Gāthā.
Dhammapada, Theragāthā, Therīgāthā, và các bài kệ thuần túy không có tên kinh trong Sutta Nipāta, nên được hiểu là Gāthā.
Somanassañāṇamayikagāthāppaṭisaṃyuttā dvāsīti suttantā udānanti veditabbaṃ.
The eighty-two suttas connected with verses expressing joy and wisdom should be understood as Udāna.
Tám mươi hai bài kinh liên quan đến các kệ ngôn xuất phát từ trí tuệ hoan hỷ, nên được hiểu là Udāna.
‘Vuttañhetaṃ bhagavatā’tiādinayappavattā (itivu. 1) dasuttarasatasuttantā itivuttakanti veditabbaṃ.
The one hundred and ten suttas that begin with phrases like “This was said by the Blessed One” should be understood as Itivuttaka.
Một trăm mười hai bài kinh bắt đầu bằng cách nói “Điều này đã được Thế Tôn nói,” nên được hiểu là Itivuttaka.
Apaṇṇakajātakādīni paññāsādhikāni pañca jātakasatāni jātakanti veditabbaṃ.
The five hundred and fifty Jātakas, such as the Apaṇṇaka Jātaka, should be understood as Jātaka.
Năm trăm năm mươi câu chuyện tiền thân (Jātaka), bắt đầu bằng Apaṇṇaka Jātaka, nên được hiểu là Jātaka.
‘‘Cattārome, bhikkhave, acchariyā abbhutā dhammā ānande’’tiādinayapavattā (dī. ni. 2.209; a. ni. 4.129) sabbepi acchariyaabbhutadhammappaṭisaṃyuttā suttantā abbhutadhammanti veditabbaṃ.
All suttas connected with wondrous and marvellous phenomena, such as those beginning “Bhikkhus, these four wondrous, marvellous phenomena exist in Ānanda,” should be understood as Abbhutadhamma.
Tất cả các bài kinh liên quan đến các pháp kỳ diệu và phi thường, bắt đầu bằng cách nói “Này các Tỳ-khưu, có bốn pháp kỳ diệu và phi thường này, này Ānanda,” nên được hiểu là Abbhutadhamma.
Cūḷavedallamahāvedallasammādiṭṭhisakkapañhasaṅkhārabhājanīyamahāpuṇṇamasuttādayo sabbepi vedañca tuṭṭhiñca laddhā laddhā pucchitasuttantā vedallanti veditabbaṃ.
The Cūḷavedalla, Mahāvedalla, Sammādiṭṭhi, Sakka Pañha, Saṅkhārabhājanīya, Mahāpuṇṇama Suttas, and others, all suttas that were questioned again and again after gaining knowledge and satisfaction, should be understood as Vedalla.
Cūḷavedalla, Mahāvedalla, Sammādiṭṭhi, Sakkapañha, Saṅkhārabhājanīya, Mahāpuṇṇama Sutta, v.v., tất cả các bài kinh được hỏi sau khi đạt được trí tuệ và sự hoan hỷ, nên được hiểu là Vedalla.
Evametaṃ aṅgato navaṅgāni.
Thus, by way of aṅgas, these are the nine aṅgas.
Như vậy, theo chi phần, có chín chi phần.
Evaṃ paridīpitadhammakkhandhavasena caturāsītisahassappabhedaṃ hoti.
Thus, by way of the aggregates of Dhamma expounded, it has eighty-four thousand divisions.
Như vậy, theo cách phân loại các uẩn Pháp (dhammakkhandha) đã được trình bày, có tám mươi bốn ngàn loại.
Tattha ekānusandhikaṃ suttaṃ eko dhammakkhandho.
Therein, a Sutta with a single continuity is one Dhammakkhandha.
Trong số đó, một bài kinh (sutta) có một mạch văn (anusandhi) là một uẩn Pháp (dhammakkhandha).
Yaṃ anekānusandhikaṃ tattha anusandhivasena dhammakkhandhagaṇanā.
And that which has many continuities, therein, the reckoning of Dhammakkhandhas is by way of the continuities.
Bài kinh nào có nhiều mạch văn (anekānusandhika), thì số lượng uẩn Pháp (dhammakkhandha) được tính theo số mạch văn.
Gāthābandhesu pañhāpucchanaṃ eko dhammakkhandho, vissajjanaṃ eko.
In compositions of verses, the questioning of a problem is one Dhammakkhandha, and the answering is one.
Trong các bài kệ (gāthābandha), câu hỏi là một uẩn Pháp, câu trả lời là một uẩn Pháp.
Abhidhamme ekamekaṃ tikadukabhājanaṃ ekamekañca cittavārabhājanaṃ eko dhammakkhandho.
In the Abhidhamma, each division of Tika and Duka, and each division of cittavāra, is one Dhammakkhandha.
Trong Vi Diệu Pháp (Abhidhamma), mỗi phần phân loại theo bộ ba (tikabhājana) và bộ đôi (dukabhājana) riêng lẻ, và mỗi phần phân loại theo tâm cảnh (cittavārabhājana) riêng lẻ là một uẩn Pháp.
Vinaye atthi vatthu, atthi mātikā, atthi padabhājanīyaṃ, atthi āpatti, atthi anāpatti, atthi antarāpatti, atthi tikacchedo.
In the Vinaya, there is the origin-story, there is the mātikā, there is the word-by-word analysis, there is an offence, there is no offence, there is an intermediate offence, there is a Tika section.
Trong Luật (Vinaya), có sự việc (vatthu), có đề mục (mātikā), có phân tích từ ngữ (padabhājanīya), có giới vi phạm (āpatti), có không vi phạm (anāpatti), có vi phạm trung gian (antarāpatti), có phân loại theo bộ ba (tikaccheda).
Tattha ekameko koṭṭhāso ekameko dhammakkhandhoti veditabbo.
Therein, each of these sections is to be understood as one Dhammakkhandha.
Trong đó, mỗi phần được hiểu là một uẩn Pháp.
Evaṃ dhammakkhandhato caturāsīti dhammakkhandhasahassāni.
Thus, in terms of Dhammakkhandhas, there are eighty-four thousand Dhammakkhandhas.
Như vậy, có tám mươi bốn ngàn uẩn Pháp.
Evametaṃ sabbampi buddhavacanaṃ pañcasatikasaṅgītikāle saṅgāyantena mahākassapappamukhena vasīgaṇena ayaṃ dhammo ayaṃ vinayo, idaṃ paṭhamabuddhavacanaṃ, idaṃ majjhimabuddhavacanaṃ, idaṃ pacchimabuddhavacanaṃ, idaṃ vinayapiṭakaṃ, idaṃ suttantapiṭakaṃ, idaṃ abhidhammapiṭakaṃ, ayaṃ dīghanikāyo…pe… ayaṃ khuddakanikāyo, imāni suttādīni navaṅgāni, imāni caturāsīti dhammakkhandhasahassānīti imaṃ pabhedaṃ vavatthapetvāva saṅgītaṃ.
And so, the entire Buddha-word, at the time of the First Council by the five hundred Arahants, was recited by the assembly of adepts led by Venerable Mahākassapa, having distinguished this division as: “This is Dhamma, this is Vinaya; this is the Buddha’s first utterance, this is the Buddha’s middle utterance, this is the Buddha’s last utterance; this is the Vinaya Piṭaka, this is the Suttanta Piṭaka, this is the Abhidhamma Piṭaka; this is the Dīgha Nikāya… and so on… this is the Khuddaka Nikāya; these Suttas, etc., are the nine divisions; these are the eighty-four thousand Dhammakkhandhas.”
Toàn bộ lời Phật dạy này, vào thời kiết tập kinh điển lần thứ nhất gồm năm trăm vị A-la-hán, đã được hội chúng chư vị có thần thông đứng đầu là Trưởng lão Mahākassapa kiết tập, sau khi phân loại rõ ràng rằng: “Đây là Pháp, đây là Luật, đây là lời Phật dạy đầu tiên, đây là lời Phật dạy ở giữa, đây là lời Phật dạy cuối cùng, đây là Tạng Luật (Vinayapiṭaka), đây là Tạng Kinh (Suttantapiṭaka), đây là Tạng Vi Diệu Pháp (Abhidhammapiṭaka), đây là Trường Bộ Kinh (Dīghanikāya)… cho đến… đây là Tiểu Bộ Kinh (Khuddakanikāya), đây là chín bộ phận (navaṅga) như kinh (sutta) v.v., đây là tám mươi bốn ngàn uẩn Pháp.”
Na kevalañca imameva aññampi uddānasaṅgahavaggasaṅgahapeyyālasaṅgahaekanipātadukanipātādinipātasaṅgahasaṃyuttasaṅgaha paṇṇāsasaṅgahādianekavidhaṃ, tīsu piṭakesu sandissamānaṃ saṅgahappabhedaṃ vavatthapetvāva sattahi māsehi saṅgītaṃ.
Not only this distinction, but also many other kinds of distinctions seen in the three Piṭakas, such as the Uddāna-saṅgaha (summary of contents), Vagga-saṅgaha (chapter summary), Peyyāla-saṅgaha (repetition summary), Ekanipāta, Dukanipāta, etc., and Saṃyutta-saṅgaha (connected discourses summary), Paṇṇāsa-saṅgaha (fifty discourses summary), etc., were all distinguished and then recited during those seven months.
Không chỉ phân loại và kiết tập riêng phần này, mà còn kiết tập trong bảy tháng, sau khi phân loại nhiều loại tổng hợp khác được tìm thấy trong ba Tạng, như tổng hợp theo Uddāna, tổng hợp theo Vaggasaṅgaha, tổng hợp theo Peyyālsaṅgaha, tổng hợp theo Ekakanipāta, Dukanipāta v.v., tổng hợp theo Saṃyutta, tổng hợp theo Paṇṇāsasaṅgaha v.v.
Saṅgītipariyosāne cassa idaṃ mahākassapattherena dasabalassa sāsanaṃ pañcavassasahassaparimāṇakālaṃ pavattanasamatthaṃ katanti sañjātappamodā sādhukāraṃ viya dadamānā ayaṃ mahāpathavī udakapariyantaṃ katvā anekappakāraṃ kampi saṅkampi sampakampi sampavedhi.
At the conclusion of that Council, with great joy, as if giving a cheer for the Elder Mahākassapa having made the Dispensation of the Ten-Powered One capable of lasting for a period of five thousand years, this great earth, down to its watery foundation, quaked, trembled, shook, and violently shook in many ways.
Vào cuối kỳ kiết tập, Trưởng lão Mahākassapa đã làm cho giáo pháp của Đức Thập Lực có khả năng tồn tại trong thời gian năm ngàn năm. Vì vậy, đại địa này, như thể đang hoan hỷ ban lời tán thán, đã chấn động, rung chuyển, lay động và chuyển động dữ dội theo nhiều cách khác nhau, cho đến tận cùng biển nước.
Anekāni ca acchariyāni pāturahesuṃ.
And many wonders appeared.
Và nhiều điều kỳ diệu đã xuất hiện.
Taṃ dhārayantesu bhikkhūsu pubbe eko bhikkhu sabbasāmayikaparisāya nisīditvā abhidhammato suttaṃ āharitvā dhammaṃ kathento ‘‘rūpakkhandho abyākato, cattāro khandhā siyā kusalā siyā akusalā siyā abyākatā; dasāyatanā abyākatā, dve āyatanā siyā kusalā siyā akusalā siyā abyākatā; soḷasa dhātuyo abyākatā, dve dhātuyo siyā kusalā siyā akusalā siyā abyākatā; samudayasaccaṃ akusalaṃ, maggasaccaṃ kusalaṃ, nirodhasaccaṃ abyākataṃ, dukkhasaccaṃ siyā kusalaṃ siyā akusalaṃ siyā abyākataṃ; dasindriyā abyākatā, domanassindriyaṃ akusalaṃ, anaññātaññassāmītindriyaṃ kusalaṃ, cattāri indriyāni siyā kusalā siyā abyākatā, cha indriyāni siyā kusalā siyā akusalā siyā abyākatā’’ti dhammakathaṃ kathesi.
Among the bhikkhus who memorized it, previously one bhikkhu sat in an assembly of those versed in all nikāyas and, extracting a Sutta from the Abhidhamma, taught the Dhamma, saying: “The rūpakkhandha is indeterminate. The four khandhas may be wholesome, unwholesome, or indeterminate. The ten āyatanas are indeterminate. The two āyatanas (mind-base, dhamma-base) may be wholesome, unwholesome, or indeterminate. The sixteen dhātus are indeterminate. The two dhātus (mind-consciousness element, dhamma element) may be wholesome, unwholesome, or indeterminate. The truth of origination is unwholesome, the truth of the path is wholesome, the truth of cessation is indeterminate, the truth of suffering may be wholesome, unwholesome, or indeterminate. The ten indriyas are indeterminate, the indriya of displeasure is unwholesome, the indriya of knowing the unknown is wholesome, the four indriyas (faith, mindfulness, concentration, wisdom) may be wholesome or indeterminate, the six indriyas (mind, joy, equanimity, energy, life, concentration) may be wholesome, unwholesome, or indeterminate.”
Trong số các Tỳ-khưu thọ trì Vi Diệu Pháp, trước đây có một Tỳ-khưu ngồi trong hội chúng của tất cả các vị thọ trì kinh điển, trích dẫn một bài kinh từ Vi Diệu Pháp và thuyết Pháp rằng: “Sắc uẩn (rūpakkhandha) là vô ký (abyākata); bốn uẩn còn lại có thể là thiện (kusala), có thể là bất thiện (akusala), có thể là vô ký; mười xứ (āyatana) là vô ký; hai xứ còn lại có thể là thiện, có thể là bất thiện, có thể là vô ký; mười sáu giới (dhātu) là vô ký; hai giới còn lại có thể là thiện, có thể là bất thiện, có thể là vô ký; Khổ đế (dukkhasacca) có thể là thiện, có thể là bất thiện, có thể là vô ký; Tập đế (samudayasacca) là bất thiện; Đạo đế (maggasacca) là thiện; Diệt đế (nirodhasacca) là vô ký; mười căn (indriya) là vô ký; căn ưu bi (domanassindriya) là bất thiện; căn ‘tôi sẽ biết điều chưa biết’ (anaññātaññassāmītindriya) là thiện; bốn căn có thể là thiện, có thể là vô ký; sáu căn có thể là thiện, có thể là bất thiện, có thể là vô ký.”
Tasmiṃ ṭhāne eko bhikkhu nisinno ‘dhammakathika tvaṃ sineruṃ parikkhipanto viya dīghasuttaṃ āharasi, kiṃ suttaṃ nāmeta’nti āha.
At that place, one bhikkhu, seated, said to the Dhamma-speaker: “Dhamma-speaker, you are bringing forth a very long Sutta, as if circumambulating Mount Sineru. What is this Sutta called?”
Tại chỗ đó, một Tỳ-khưu ngồi và nói: “Này vị thuyết Pháp, ngài trích dẫn một bài kinh dài như thể đang bao quanh núi Sineru (Tu Di). Bài kinh này tên là gì?”
‘Abhidhammasuttaṃ nāma, āvuso’ti.
“It is called the Abhidhamma Sutta, friend.”
“Này hiền giả, tên là Abhidhammasutta (kinh Vi Diệu Pháp).”
‘Abhidhammasuttaṃ kasmā āharasi?
“Why do you bring forth the Abhidhamma Sutta?
“Tại sao ngài lại trích dẫn Abhidhammasutta?
Kiṃ aññaṃ buddhabhāsitaṃ suttaṃ āharituṃ na vaṭṭatī’ti?
Is it not proper to bring forth any other Sutta spoken by the Buddha?”
Không lẽ không được trích dẫn một bài kinh nào khác do Đức Phật thuyết sao?”
‘Abhidhammo kena bhāsito’ti?
“By whom was the Abhidhamma spoken?”
“Vi Diệu Pháp do ai thuyết?”
‘Na eso buddhabhāsito’ti.
“That was not spoken by the Buddha,” he said.
“Nó không phải do Đức Phật thuyết.”
‘Kiṃ pana te, āvuso, vinayapiṭakaṃ uggahita’nti?
“Friend, have you learned the Vinaya Piṭaka?”
“Này hiền giả, có phải ngài đã học Tạng Luật (Vinayapiṭaka) không?”
‘Na uggahitaṃ, āvuso’ti.
“No, friend, I have not learned it.”
“Này hiền giả, tôi chưa học.”
‘Avinayadhāritāya maññe tvaṃ ajānanto evaṃ vadesī’ti.
“It seems you speak thus unknowingly, due to not being a Vinaya-holder.”
“Tôi nghĩ rằng ngài nói như vậy vì ngài không biết, do không thọ trì Luật.”
‘Vinayamattameva, āvuso, uggahita’nti.
“Only a small part of the Vinaya, friend, have I learned.”
“Này hiền giả, tôi chỉ học một ít Luật thôi.”
‘Tampi te duggahitaṃ, parisapariyante nisīditvā niddāyantena uggahitaṃ bhavissati; tumhādise hi pabbājento vā upasampādento vā sātisāro hoti’.
“Even that you have learned badly; it must have been learned while sitting and dozing at the edge of the assembly; for those who ordain or give higher ordination to individuals like you incur an offense.”
“Ngay cả điều đó ngài cũng học sai. Chắc hẳn ngài đã học khi ngồi ở rìa hội chúng và ngủ gật. Thật vậy, người xuất gia hay thọ giới cho những người như ngài đều mắc lỗi.”
‘Kiṃ kāraṇā’?
“For what reason?”
“Vì lý do gì?”
Vinayamattassapi duggahitattā; vuttañhetaṃ – ‘‘tattha anāpatti, na vivaṇṇetukāmo iṅgha tāva, āvuso, suttantaṃ vā gāthāyo vā abhidhammaṃ vā pariyāpuṇassu, pacchāpi vinayaṃ pariyāpuṇissasī’’ti (pāci. 442) bhaṇati.
Because even a small part of the Vinaya was learned badly; for it is said: “There is no offense for one who does not wish to criticize, saying: ‘Come now, friend, first learn a Suttanta, or verses, or the Abhidhamma, and afterwards you may learn the Vinaya.’”
Vì ngay cả một phần nhỏ của Luật cũng đã bị học sai. Điều này đã được nói: “Ở đó không có phạm, không có ý muốn chê bai. Này hiền giả, hãy học Suttanta, hay Gāthā, hay Abhidhamma trước, sau đó ngài sẽ học Vinaya.”
‘‘Suttante okāsaṃ kārāpetvā abhidhammaṃ vā vinayaṃ vā pucchati, abhidhamme okāsaṃ kārāpetvā suttantaṃ vā vinayaṃ vā pucchati, vinaye okāsaṃ kārāpetvā suttantaṃ vā abhidhammaṃ vā pucchatī’’ti (pāci. 1221).
“Having been given permission in the Suttanta, one asks about the Abhidhamma or the Vinaya; having been given permission in the Abhidhamma, one asks about the Suttanta or the Vinaya; having been given permission in the Vinaya, one asks about the Suttanta or the Abhidhamma.”
“Nếu một Tỳ-khưu hỏi Abhidhamma hay Vinaya sau khi đã được cho phép trong Suttanta; hỏi Suttanta hay Vinaya sau khi đã được cho phép trong Abhidhamma; hỏi Suttanta hay Abhidhamma sau khi đã được cho phép trong Vinaya.”
‘Tvaṃ pana ettakampi na jānāsī’ti ettakenapi paravādī niggahito hoti.
“But you do not even know this much,” and with this much, the opponent was subdued.
“Còn ngài thì ngay cả điều này cũng không biết.” Với chừng đó thôi, kẻ đối luận đã bị đánh bại.
Mahāgosiṅgasuttaṃ pana itopi balavataraṃ.
However, the Mahāgosiṅga Sutta is even more powerful than this.
Tuy nhiên, kinh Mahāgosiṅga (Đại Gosiṅga) còn có sức nặng hơn thế.
Tatra hi dhammasenāpati sāriputtatthero aññamaññaṃ pucchitapañhañca vissajjanañca ārocetuṃ satthu santikaṃ gantvā mahāmoggallānattherassa vissajjanaṃ ārocento ‘‘idhāvuso sāriputta, dve bhikkhū abhidhammakathaṃ kathenti, te aññamaññaṃ pañhaṃ pucchanti, aññamaññassa pañhaṃ puṭṭhā vissajjenti, no ca saṃsādenti, dhammī ca nesaṃ kathāpavattinī hoti, evarūpena kho, āvuso, sāriputta, bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ sobheyyā’’ti (ma. ni. 1.343) āha.
For there, the Dhamma-commander, Venerable Sāriputta, went to the Teacher to report the questions asked and answers given by each other, and when reporting Venerable Mahāmoggallāna’s answer, he said: “Here, friend Sāriputta, two bhikkhus speak on the Abhidhamma, they question each other, and having been questioned, they answer each other, and they do not falter; and their Dhamma-talk proceeds according to Dhamma. A bhikkhu of such a kind, friend Sāriputta, would adorn the Gosiṅga Sāla Grove.”
Trong kinh đó, Trưởng lão Sāriputta, vị Đại Tướng Pháp (Dhammasenāpati), đã đến gặp Đức Thế Tôn để trình bày những câu hỏi và câu trả lời mà các vị đã hỏi nhau. Khi trình bày câu trả lời của Trưởng lão Mahāmoggallāna, ngài nói: “Này hiền giả Sāriputta, ở đây có hai Tỳ-khưu đang thuyết Pháp Vi Diệu Pháp, họ hỏi nhau những câu hỏi, và khi được hỏi, họ trả lời nhau mà không lúng túng, và sự thuyết Pháp của họ diễn ra đúng Pháp. Này hiền giả Sāriputta, một Tỳ-khưu như vậy sẽ làm đẹp khu rừng Sāla Gosiṅga.”
Satthā ābhidhammikā nāma mama sāsane paribāhirāti avatvā suvaṇṇāliṅgasadisaṃ gīvaṃ unnāmetvā puṇṇacandasassirīkaṃ mahāmukhaṃ pūretvā brahmaghosaṃ nicchārento ‘‘sādhu sādhu sāriputtā’’ti mahāmoggallānattherassa sādhukāraṃ datvā ‘‘yathā taṃ moggallāno ca sammā byākaramāno byākareyya, moggallāno hi sāriputta dhammakathiko’’ti (ma. ni. 1.343) āha.
The Teacher did not say that Abhidhammikas are outside of my Dispensation, but raising his neck like a golden yoke, filling his great mouth radiant like the full moon, emitting a Brahma-voice, he gave a cheer to Venerable Mahāmoggallāna, saying: “Well done, well done, Sāriputta!” and then said: “As Moggallāna might correctly expound, Moggallāna is indeed a Dhamma-speaker, Sāriputta.”
Đức Thế Tôn đã không nói rằng “Những vị thọ trì Vi Diệu Pháp thì ở ngoài giáo pháp của Ta,” mà Ngài đã ngẩng cổ lên như một chiếc chuông vàng, mở rộng miệng Ngài rạng rỡ như trăng tròn, và phát ra tiếng Phạm âm, tán thán Trưởng lão Mahāmoggallāna: “Lành thay, lành thay, Sāriputta!” và nói: “Moggallāna đã giải thích đúng như vậy. Thật vậy, Sāriputta, Moggallāna là một vị thuyết Pháp.”
Ābhidhammikabhikkhūyeva kira dhammakathikā nāma, avasesā dhammakathaṃ kathentāpi na dhammakathikā.
Indeed, only Abhidhamma bhikkhus are called Dhamma-speakers; the others, even when speaking Dhamma, are not Dhamma-speakers.
Chỉ có các Tỳ-khưu thọ trì Vi Diệu Pháp mới được gọi là vị thuyết Pháp, những vị khác dù có thuyết Pháp cũng không phải là vị thuyết Pháp chân chính.
Te hi dhammakathaṃ kathentā kammantaraṃ vipākantaraṃ rūpārūpaparicchedaṃ dhammantaraṃ āloḷetvā kathenti.
For when they speak Dhamma, they mix up different kamma, different vipāka, distinctions of matter and mind, and different dhammas.
Bởi vì khi thuyết Pháp, họ thường pha trộn các loại nghiệp (kammantara), các loại quả (vipākantara), sự phân biệt sắc và phi sắc (rūpārūpapariccheda), và các loại Pháp (dhammantara) khác.
Ābhidhammikā pana dhammantaraṃ na āloḷenti.
But Abhidhamma practitioners do not mix up different dhammas.
Còn các vị thọ trì Vi Diệu Pháp thì không pha trộn các loại Pháp khác.
Tasmā ābhidhammiko bhikkhu dhammaṃ kathetu vā mā vā, pucchitakāle pana pañhaṃ kathessatīti.
Therefore, whether an Abhidhamma bhikkhu speaks Dhamma or not, when questioned, he will answer the problem.
Vì vậy, một Tỳ-khưu thọ trì Vi Diệu Pháp, dù có thuyết Pháp hay không, nhưng khi được hỏi, ngài sẽ trả lời được các câu hỏi.
Ayameva ekantadhammakathiko nāma hoti.
This one alone is called a true Dhamma-speaker.
Chính vị này mới là vị thuyết Pháp chân chính.
Idaṃ sandhāya satthā sādhukāraṃ datvā ‘sukathitaṃ moggallānenā’ti āha.
Bearing this in mind, the Teacher gave a cheer and said, “Well spoken by Moggallāna.”
Do đó, Đức Thế Tôn đã tán thán và nói: “Moggallāna đã thuyết giảng thật hay.”
Abhidhammaṃ paṭibāhento imasmiṃ jinacakke pahāraṃ deti, sabbaññutaññāṇaṃ paṭibāhati, satthu vesārajjaññāṇaṃ paṭinivatteti, sotukāmaṃ parisaṃ visaṃvādeti, ariyamagge āvaraṇaṃ bandhati, aṭṭhārasasu bhedakaravatthūsu ekasmiṃ sandissati ukkhepanīyakammatajjanīyakammāraho hoti.
Whoever rejects the Abhidhamma strikes a blow at this Dispensation of the Buddha, rejects the omniscience of the Buddha, makes the Buddha’s knowledge of self-confidence retreat, deceives the audience desirous of hearing the Dhamma, creates an obstruction to the noble path, and is considered as falling under one of the eighteen schism-causing factors, thus becoming liable to the acts of suspension (ukkhepanīya kamma) and admonition (tajjanīya kamma).
Người nào bác bỏ Vi Diệu Pháp (Abhidhamma) là đánh vào giáo pháp của Đức Phật, là ngăn cản Tuệ Toàn Tri (sabbaññutaññāṇa), là làm suy giảm Tuệ Tự Tín (vesārajjaññāṇa) của Bậc Đạo Sư, là lừa dối hội chúng muốn nghe pháp, là tạo chướng ngại trên Đạo Thánh (ariyamagga), và là một trong mười tám điều gây chia rẽ, xứng đáng bị thi hành ukkhepanīyakamma (yếm ly nghiệp) và tajjanīyakamma (quở trách nghiệp).
Taṃ taṃ kammaṃ katvā uyyojetabbo ‘gaccha vighāsādo hutvā jīvissasī’ti.
Having performed such an act, he should be sent away with the words, ‘Go, you shall live by eating scraps!’
Sau khi thực hiện những hành vi như vậy, người đó phải bị trục xuất với lời rằng: "Hãy đi đi, ngươi sẽ sống bằng cách ăn đồ thừa!"
Athāpi evaṃ vadeyya – ‘‘sace abhidhammo buddhabhāsito, yathā anekesu suttasahassesu ‘ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharatī’tiādinā nayena nidānaṃ sajjitaṃ, evamassāpi nidānaṃ sajjitaṃ bhaveyyā’’ti.
Or he might say, “If the Abhidhamma was taught by the Buddha, then its introductory discourse (nidāna) should have been included, just as it is in many thousands of suttas, beginning with ‘At one time the Bhagavā was dwelling in Rājagaha,’ and so on.”
Nếu có người nói rằng: "Nếu Vi Diệu Pháp là do Đức Phật thuyết, thì lẽ ra nó cũng phải có phần dẫn nhập (nidāna) được sắp đặt theo cách như trong hàng ngàn Kinh (sutta) khác, bắt đầu bằng 'Một thời Đức Thế Tôn trú tại Rājagaha' v.v..."
So ‘jātakasuttanipātadhammapadādīnaṃ evarūpaṃ nidānaṃ natthi, na cetāni na buddhabhāsitānī’ti paṭikkhipitvā uttaripi evaṃ vattabbo – ‘paṇḍita, abhidhammo nāmesa sabbaññubuddhānaṃyeva visayo, na aññesaṃ visayo.
Such a person, having been refuted by saying, ‘The Jātaka, Sutta Nipāta, Dhammapada, and others do not have such an introduction, and yet they are not untaught by the Buddha,’ should be further addressed thus: ‘O wise one, the Abhidhamma is the domain of the omniscient Buddhas alone, not of others.
Để bác bỏ lời đó, rằng: "Những Kinh như Jātaka (Bổn Sanh), Suttanipāta (Kinh Tập), Dhammapada (Pháp Cú) v.v... không có phần dẫn nhập như vậy, nhưng chúng không phải là không do Đức Phật thuyết", và để tiếp tục nói thêm rằng: "Này hiền giả, Vi Diệu Pháp này là cảnh giới riêng của các Đức Phật Toàn Giác (sabbaññubuddha), không phải là cảnh giới của người khác.
Buddhānañhi okkanti pākaṭā, abhijāti pākaṭā, abhisambodhi pākaṭā, dhammacakkappavattanaṃ pākaṭaṃ.
For the Buddhas, their conception is evident, their birth is evident, their enlightenment is evident, and the turning of the Dhamma-wheel is evident.
Sự giáng trần (okkanti) của các Đức Phật là hiển nhiên, sự đản sanh (abhijāti) là hiển nhiên, sự chứng đắc Toàn Giác (abhisambodhi) là hiển nhiên, sự chuyển Pháp Luân (dhammacakkappavattana) là hiển nhiên.
Yamakapāṭihāriyaṃ pākaṭaṃ, tidivakkamo pākaṭo, devaloke desitabhāvo pākaṭo, devorohanaṃ pākaṭaṃ.
The Twin Miracle (yamaka pāṭihāriya) is evident, their ascent to the divine realm (tidivakkamo) is evident, their teaching in the deva realm is evident, their descent from the deva realm (devo rohaṇaṃ) is evident.
Phép song hành (yamakapāṭihāriya) là hiển nhiên, sự thăng thiên (tidivakkamo) là hiển nhiên, việc thuyết pháp ở cõi trời (devaloke desitabhāvo) là hiển nhiên, sự giáng trần từ cõi trời (devorohana) là hiển nhiên.
Yathā nāma cakkavattirañño hatthiratanaṃ vā assaratanaṃ vā thenetvā yānake yojetvā vicaraṇaṃ nāma aṭṭhānaṃ akāraṇaṃ; cakkaratanaṃ vā pana thenetvā palālasakaṭe olambitvā vicaraṇaṃ nāma aṭṭhānaṃ akāraṇaṃ; yojanappamāṇaṃ obhāsanasamatthaṃ maṇiratanaṃ vā pana kappāsapacchiyaṃ pakkhipitvā vaḷañjanaṃ nāma aṭṭhānaṃ akāraṇaṃ.
Just as it is improper and unreasonable for a Universal Monarch (cakkavattī) to steal a precious elephant or a precious horse and yoke it to a small cart to travel, or to steal a precious wheel and hang it on a straw cart to travel, or to place a gem that can illuminate for a yojana into a cotton basket and use it, is improper and unreasonable.
Giống như việc một vị Chuyển Luân Vương (cakkavattirāja) mà trộm voi báu hay ngựa báu rồi dùng chúng để kéo xe tầm thường đi lại là điều không thích hợp, không có lý do; hoặc trộm bánh xe báu rồi treo vào xe rơm mà đi lại là điều không thích hợp, không có lý do; hoặc trộm ngọc báu có khả năng chiếu sáng xa một dojana (yojana) rồi bỏ vào giỏ bông mà sử dụng là điều không thích hợp, không có lý do.
Rājārahabhaṇḍatāya; evameva abhidhammo nāma na aññesaṃ visayo, sabbaññubuddhānaṃyeva visayo.
Because it is an item worthy of a king. Similarly, the Abhidhamma is not the domain of others; it is the domain of the omniscient Buddhas alone.
Vì đó là những vật phẩm xứng đáng với bậc vương giả; cũng vậy, Vi Diệu Pháp này không phải là cảnh giới của người khác, mà là cảnh giới riêng của các Đức Phật Toàn Giác.
Tesaṃ vasena desetabbadesanā.
It is a discourse to be taught by them.
Đó là giáo pháp cần được thuyết bởi các Ngài.
Buddhānañhi okkanti pākaṭā…pe… devorohanaṃ pākaṭaṃ.
For the Buddhas, their conception is evident…their descent from the deva realm is evident.
Sự giáng trần của các Đức Phật là hiển nhiên... v.v... sự giáng trần từ cõi trời là hiển nhiên.
Abhidhammassa nidānakiccaṃ nāma natthi paṇḍitā’ti.
There is no need for an introductory discourse for the Abhidhamma, O wise one.’
Này hiền giả, Vi Diệu Pháp không cần có phần dẫn nhập."
Na hi sakkā evaṃ vutte paravādinā sahadhammikaṃ udāharaṇaṃ udāharituṃ.
Indeed, when this is said, the opponent cannot produce any counter-example based on the Dhamma.
Khi đã nói như vậy, đối phương không thể đưa ra ví dụ nào tương tự trong Chánh pháp để phản bác.
Maṇḍalārāmavāsī tissabhūtitthero pana mahābodhinidāno esa abhidhammo nāmāti dassetuṃ ‘‘yena svāhaṃ, bhikkhave, vihārena paṭhamābhisambuddho viharāmi tassa padesena vihāsi’’nti (saṃ. ni. 5.11) imaṃ padesavihārasuttantaṃ āharitvā kathesi.
However, the Elder Tissabhūti, residing in Maṇḍalārāma, wishing to show that this Abhidhamma has the Mahābodhi as its nidāna, recited the Padesavihāra Suttanta: “Bhikkhus, with which dwelling I first became fully enlightened, with a part of that dwelling I dwelt.”
Tuy nhiên, Trưởng lão Tissabhūti trú tại Maṇḍalārāma, để chỉ ra rằng Vi Diệu Pháp này có nguồn gốc từ Đại Bồ Đề, đã trích dẫn Kinh Padesavihāra (Tương ưng trú xứ) này: "Này các Tỳ Khưu, ta đã trú bằng sự trú nào khi ta lần đầu tiên chứng đắc Chánh Giác, ta đã trú bằng phần của sự trú ấy."
Dasavidho hi padeso nāma – khandhapadeso, āyatanapadeso, dhātupadeso, saccapadeso, indriyapadeso, paccayākārapadeso, satipaṭṭhānapadeso, jhānapadeso, nāmapadeso, dhammapadesoti.
Indeed, there are ten kinds of parts (padesa): the part of aggregates (khandha-padesa), the part of sense bases (āyatana-padesa), the part of elements (dhātu-padesa), the part of truths (sacca-padesa), the part of faculties (indriya-padesa), the part of dependent origination (paccayākāra-padesa), the part of foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna-padesa), the part of jhāna (jhāna-padesa), the part of mentality (nāma-padesa), and the part of phenomena (dhamma-padesa).
Padesa (phần, khía cạnh) có mười loại: Khía cạnh uẩn (khandhapadeso), khía cạnh xứ (āyatanapadeso), khía cạnh giới (dhātupadeso), khía cạnh sự thật (saccapadeso), khía cạnh quyền (indriyapadeso), khía cạnh duyên hệ (paccayākārapadeso), khía cạnh niệm xứ (satipaṭṭhānapadeso), khía cạnh thiền chi (jhānapadeso), khía cạnh danh (nāmapadeso), khía cạnh pháp (dhammapadeso).
Tesu satthā mahābodhimaṇḍe pañcakkhandhe nippadesena paṭivijjhi, imaṃ temāsaṃ vedanākkhandhavaseneva vihāsi.
Among these, the Teacher completely penetrated the five aggregates at the foot of the Bodhi tree; during these three months, He dwelt exclusively with the aggregate of feeling (vedanākkhandha).
Trong số đó, Đức Đạo Sư đã thấu triệt năm uẩn một cách trọn vẹn tại Bồ Đề Đạo Tràng (mahābodhimaṇḍa), và trong ba tháng này, Ngài đã trú chỉ bằng khía cạnh thọ uẩn.
Dvādasāyatanāni aṭṭhārasa dhātuyo nippadesena paṭivijjhi.
He completely penetrated the twelve sense bases and the eighteen elements.
Ngài đã thấu triệt mười hai xứ (dvādasāyatana) và mười tám giới (aṭṭhārasa dhātu) một cách trọn vẹn.
Imaṃ temāsaṃ dhammāyatane vedanāvasena dhammadhātuyañca vedanāvaseneva vihāsi.
During these three months, He dwelt exclusively with feeling in the dhamma-sense-base and with feeling in the dhamma-element.
Trong ba tháng này, Ngài đã trú chỉ bằng khía cạnh thọ trong pháp xứ (dhammāyatana) và cũng chỉ bằng khía cạnh thọ trong pháp giới (dhammadhātu).
Cattāri saccāni nippadesena paṭivijjhi, imaṃ temāsaṃ dukkhasacce vedanāvaseneva vihāsi.
He completely penetrated the four Noble Truths; during these three months, He dwelt exclusively with feeling as the truth of suffering.
Ngài đã thấu triệt bốn sự thật (cattāri saccāni) một cách trọn vẹn, và trong ba tháng này, Ngài đã trú chỉ bằng khía cạnh thọ trong Khổ Đế (dukkhasacca).
Bāvīsatindriyāni nippadesena paṭivijjhi, imaṃ temāsaṃ vedanāpañcakaindriyavasena vihāsi.
He completely penetrated the twenty-two faculties; during these three months, He dwelt exclusively with the five faculties pertaining to feeling.
Ngài đã thấu triệt hai mươi hai quyền (bāvīsatindriya) một cách trọn vẹn, và trong ba tháng này, Ngài đã trú chỉ bằng khía cạnh năm quyền thọ (vedanāpañcakaindriya).
Dvādasapadikaṃ paccayākāravaṭṭaṃ nippadesena paṭivijjhi, imaṃ temāsaṃ phassapaccayā vedanāvaseneva vihāsi.
He completely penetrated the twelve-linked wheel of dependent origination; during these three months, He dwelt exclusively with feeling conditioned by contact.
Ngài đã thấu triệt vòng duyên hệ mười hai chi (dvādasapadikaṃ paccayākāravaṭṭaṃ) một cách trọn vẹn, và trong ba tháng này, Ngài đã trú chỉ bằng khía cạnh thọ do xúc duyên (phassapaccayā vedanā).
Cattāro satipaṭṭhāne nippadesena paṭivijjhi, imaṃ temāsaṃ vedanāsatipaṭṭhānavaseneva vihāsi.
He completely penetrated the four foundations of mindfulness; during these three months, He dwelt exclusively with the foundation of mindfulness of feelings.
Ngài đã thấu triệt bốn niệm xứ (cattāro satipaṭṭhāna) một cách trọn vẹn, và trong ba tháng này, Ngài đã trú chỉ bằng khía cạnh thọ niệm xứ (vedanāsatipaṭṭhāna).
Cattāri jhānāni nippadesena paṭivijjhi, imaṃ temāsaṃ jhānaṅgesu vedanāvaseneva vihāsi.
He completely penetrated the four jhānas; during these three months, He dwelt exclusively with feeling among the jhāna factors.
Ngài đã thấu triệt bốn thiền (cattāri jhāna) một cách trọn vẹn, và trong ba tháng này, Ngài đã trú chỉ bằng khía cạnh thọ trong các thiền chi (jhānaṅgesu vedanā).
Nāmaṃ nippadesena paṭivijjhi, imaṃ temāsaṃ tattha vedanāvaseneva vihāsi.
He completely penetrated mentality (nāma); during these three months, He dwelt exclusively with feeling within it.
Ngài đã thấu triệt danh (nāma) một cách trọn vẹn, và trong ba tháng này, Ngài đã trú chỉ bằng khía cạnh thọ trong đó.
Dhamme nippadesena paṭivijjhi, imaṃ temāsaṃ vedanāttikavaseneva vihāsīti.
He completely penetrated phenomena (dhamma); during these three months, He dwelt exclusively with the triad of feeling (vedanāttika).
Ngài đã thấu triệt các pháp (dhamme) một cách trọn vẹn, và trong ba tháng này, Ngài đã trú chỉ bằng khía cạnh tam đề thọ (vedanāttikavaseneva).
Evaṃ thero padesavihārasuttantavasena abhidhammassa nidānaṃ kathesi.
Thus, the Elder related the nidāna of the Abhidhamma according to the Padesavihāra Suttanta.
Như vậy, Trưởng lão đã trình bày nguồn gốc của Vi Diệu Pháp dựa trên Kinh Padesavihāra.
Gāmavāsī sumanadevatthero pana heṭṭhālohapāsāde dhammaṃ parivattento ‘ayaṃ paravādī bāhā paggayha araññe kandanto viya, asakkhikaṃ aḍḍaṃ karonto viya ca, abhidhamme nidānassa atthibhāvampi na jānātī’ti vatvā nidānaṃ kathento evamāha – ekaṃ samayaṃ bhagavā devesu viharati tāvatiṃsesu pāricchattakamūle paṇḍukambalasilāyaṃ.
However, the Elder Sumanadeva, residing in the village, while reciting the Dhamma at the lower level of the Lohapāsāda, said: ‘This opponent is like one crying out in the wilderness with arms raised, or like one creating a lawsuit without witnesses, because he does not even know the existence of a nidāna in the Abhidhamma.’ Desiring to explain the nidāna, he then said: At one time, the Bhagavā was dwelling among the devas in Tāvatiṃsa, at the foot of the Pāricchattaka tree, on the Paṇḍukambala rock.
Tuy nhiên, Trưởng lão Sumanadeva trú tại làng, khi đang đọc lại Pháp (Dhamma) dưới Loha Pāsāda (Lầu Đồng), đã nói: "Kẻ phản đối này giống như người giơ tay khóc giữa rừng, hoặc như người đang kiện cáo mà không có nhân chứng, không hề biết rằng Vi Diệu Pháp có phần dẫn nhập", rồi Ngài trình bày phần dẫn nhập như sau: "Một thời, Đức Thế Tôn trú giữa chư thiên ở cõi Đao Lợi (Tāvatiṃsa), dưới gốc cây Pāricchattaka (Đông Huệ), trên tảng đá Paṇḍukambala (Hoàng Thạch).
Tatra kho bhagavā devānaṃ tāvatiṃsānaṃ abhidhammakathaṃ kathesi – ‘‘kusalā dhammā, akusalā dhammā, abyākatā dhammā’’ti.
There, the Bhagavā taught the Dhamma of Abhidhamma to the Tāvatiṃsa devas, saying: “Wholesome phenomena, unwholesome phenomena, indeterminate phenomena.”
Tại đó, Đức Thế Tôn đã thuyết bài pháp Vi Diệu Pháp cho chư thiên cõi Đao Lợi: "Các pháp thiện (kusalā dhammā), các pháp bất thiện (akusalā dhammā), các pháp vô ký (abyākatā dhammā)" v.v...
Aññesu pana suttesu ekameva nidānaṃ.
In other suttas, there is only one nidāna.
Trong các Kinh (sutta) khác, chỉ có một phần dẫn nhập.
Abhidhamme dve nidānāni – adhigamanidānañca desanānidānañca.
In the Abhidhamma, there are two nidānas: the nidāna of comprehension (adhigamanidāna) and the nidāna of teaching (desanānidāna).
Trong Vi Diệu Pháp (Abhidhamma) có hai phần dẫn nhập (dve nidānāni): phần dẫn nhập chứng đắc (adhigamanidāna) và phần dẫn nhập thuyết giảng (desanānidāna).
Tattha adhigamanidānaṃ dīpaṅkaradasabalato paṭṭhāya yāva mahābodhipallaṅkā veditabbaṃ.
Among these, the nidāna of comprehension should be understood from Dīpaṅkara Dasabala up to the Mahābodhi throne.
Trong đó, phần dẫn nhập chứng đắc cần được hiểu là từ thời Đức Phật Dīpaṅkara (Nhiên Đăng) cho đến Đại Bồ Đề Toà (mahābodhipallaṅka).
Desanānidānaṃ yāva dhammacakkappavattanā.
The nidāna of teaching is up to the turning of the Wheel of Dhamma.
Phần dẫn nhập thuyết giảng là cho đến khi chuyển Pháp Luân (dhammacakkappavattana).
Evaṃ ubhayanidānasampannassa panassa abhidhammassa nidānakosallatthaṃ idaṃ tāva pañhākammaṃ veditabbaṃ – ayaṃ abhidhammo nāma kena pabhāvito?
For the Abhidhamma, which is endowed with these two nidānas, this series of questions should be known first, for the sake of skill in its nidāna: By whom was this Abhidhamma initiated?
Như vậy, để thành thạo về phần dẫn nhập của Vi Diệu Pháp, vốn đầy đủ cả hai loại dẫn nhập, trước hết cần biết phần vấn đáp này: Vi Diệu Pháp này do ai khởi xướng?
Kattha paripācito?
Where was it matured?
Được viên mãn ở đâu?
Kattha adhigato?
Where was it comprehended?
Được chứng đắc ở đâu?
Kadā adhigato?
When was it comprehended?
Được chứng đắc khi nào?
Kena adhigato?
By whom was it comprehended?
Do ai chứng đắc?
Kattha vicito?
Where was it analyzed?
Được phân tích ở đâu?
Kadā vicito?
When was it analyzed?
Được phân tích khi nào?
Kena vicito?
By whom was it analyzed?
Do ai phân tích?
Kattha desito?
Where was it taught?
Được thuyết ở đâu?
Kassatthāya desito?
For whose benefit was it taught?
Vì lợi ích của ai mà được thuyết?
Kimatthaṃ desito?
For what purpose was it taught?
Vì mục đích gì mà được thuyết?
Kehi paṭiggahito?
By whom was it received?
Được ai tiếp nhận?
Ke sikkhanti?
Who practice it?
Ai đang học tập?
Ke sikkhitasikkhā?
Who have completed its practice?
Ai đã học tập xong?
Ke dhārenti?
Who preserve it?
Ai đang gìn giữ?
Kassa vacanaṃ?
Whose word is it?
Là lời của ai?
Kenābhatoti?
By whom was it brought?
Được ai truyền lại?
Tatridaṃ vissajjanaṃ – kena pabhāvitoti bodhiabhinīhārasaddhāya pabhāvito.
Here is the answer: By whom was it initiated? It was initiated by the faith (saddhā) of aspiring to Bodhi.
Đây là phần giải đáp: Do ai khởi xướng? Do tín tâm hướng đến sự chứng đắc Bồ Đề mà khởi xướng.
Kattha paripācitoti aḍḍhachakkesu jātakasatesu.
Where was it matured? In five hundred and fifty Jātaka stories.
Được viên mãn ở đâu? Trong năm trăm rưỡi (550) câu chuyện Jātaka (Bổn Sanh).
Kattha adhigatoti bodhimūle.
Where was it comprehended? At the foot of the Bodhi tree.
Được chứng đắc ở đâu? Dưới cội Bồ Đề.
Kadā adhigatoti visākhāpuṇṇamāsiyaṃ.
When was it comprehended? On the full moon day of Visākhā.
Được chứng đắc khi nào? Vào ngày trăng tròn tháng Visākhā (tháng Vesak).
Kenādhigatoti sabbaññubuddhena.
By whom was it comprehended? By the Omniscient Buddha.
Do ai chứng đắc? Do Đức Phật Toàn Giác (sabbaññubuddha).
Kattha vicitoti bodhimaṇḍe.
Where was it analyzed? At the Bodhimaṇḍa (platform of enlightenment).
Được phân tích ở đâu? Tại Bồ Đề Đạo Tràng (bodhimaṇḍa).
Kadā vicitoti ratanagharasattāhe.
When was it analyzed? In the week of the Ratanaghara.
Được phân tích khi nào? Trong tuần lễ Ratanaghara (Nhà Báu).
Kena vicitoti sabbaññubuddhena.
By whom was it analyzed? By the Omniscient Buddha.
Do ai phân tích? Do Đức Phật Toàn Giác.
Kattha desitoti devesu tāvatiṃsesu.
Where was it taught? Among the Tāvatiṃsa devas.
Được thuyết ở đâu? Tại cõi trời Đao Lợi (Tāvatiṃsa) cho chư thiên.
Kassatthāya desitoti devatānaṃ.
For whose benefit was it taught? For the benefit of devas.
Vì lợi ích của ai mà được thuyết? Vì lợi ích của chư thiên (devatā).
Kimatthaṃ desitoti caturoghaniddharaṇatthaṃ.
For what purpose was it taught? For the purpose of deliverance from the four floods (oghas).
Vì mục đích gì mà được thuyết? Vì mục đích vượt thoát bốn dòng lũ (caturogha).
Kehi paṭiggahitoti devehi.
By whom was it received? By devas.
Được ai tiếp nhận? Được chư thiên tiếp nhận.
Ke sikkhantīti sekkhā ca puthujjanakalyāṇā ca.
Who practice it? Those in training (sekkhā) and noble ordinary people (puthujjana kalyāṇa).
Ai đang học tập? Các bậc Hữu Học (sekkhā) và các bậc Phàm Phu Thiện Hữu (puthujjanakalyāṇā).
Ke sikkhitasikkhāti arahanto khīṇāsavā.
Who have completed its practice? The Arahants who have destroyed the defilements (khīṇāsava).
Ai đã học tập xong? Các bậc A-la-hán (arahanta) đã đoạn tận lậu hoặc (khīṇāsavā).
Ke dhārentīti yesaṃ vattati te dhārenti.
Who preserve it? Those to whom it belongs preserve it.
Ai đang gìn giữ? Những ai có nó thì gìn giữ.
Kassa vacananti bhagavato vacanaṃ, arahato sammāsambuddhassa.
Whose word is it? It is the word of the Bhagavā, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One.
Là lời của ai? Là lời của Đức Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác (sammāsambuddha).
Kenābhatoti ācariyaparamparāya.
By whom was it brought? By the succession of teachers.
Được ai truyền lại? Được truyền lại theo truyền thống thầy trò (ācariyaparamparā).
Ayañhi sāriputtatthero bhaddaji sobhito piyajālī piyapālo piyadassī kosiyaputto siggavo sandeho moggaliputto sudatto dhammiyo dāsako soṇako revatoti evamādīhi yāva tatiyasaṅgītikālā ābhato.
Indeed, this (Abhidhamma) was transmitted by the Elder Sāriputta, Bhaddaji, Sobhita, Piyajālī, Piyapāla, Piyadassī, Kosiyaputta, Siggava, Sandeha, Moggaliputta, Sudatta, Dhammiya, Dāsaka, Soṇaka, Revata, and others, up to the time of the Third Saṅgīti.
Vi Diệu Pháp này đã được truyền lại bởi các vị như Trưởng lão Sāriputta, Bhaddaji, Sobhita, Piyajāli, Piyapāla, Piyadassī, Kosiyaputta, Siggava, Sandeha, Moggaliputta, Sudatta, Dhammiya, Dāsaka, Soṇaka, Revata v.v... cho đến thời kỳ Kết Tập Tam Tạng lần thứ ba (tatiyasaṅgītikāla).
Tato uddhaṃ tesaṃyeva sissānusissehīti evaṃ tāva jambudīpatale ācariyaparamparāya ābhato.
From then onwards, it was transmitted by their disciples and their disciples’ disciples. Thus, in Jambudīpa, it was transmitted through the succession of teachers.
Từ đó trở đi, nó được truyền lại bởi các đệ tử và đệ tử của đệ tử của các vị ấy. Như vậy, trên mặt đất Jambudīpa (Diêm Phù Đề), nó đã được truyền lại theo truyền thống thầy trò.
Imaṃ pana dīpaṃ –
To this island, however—
Còn về hòn đảo này –