Cūḷaniddesapāḷi

649

Pārāyanavagganiddeso

Pārāyanavagganiddesa

Phần giải thích về Pārāyanavagga

650

1. Ajitamāṇavapucchāniddeso

1. Giải thích câu hỏi của Bà-la-môn Ajita

651

1.

652

Kenassu nivuto loko,^*

By what is the world enveloped,^*

“Thế gian bị cái gì che lấp,

653

Kenassu nappakāsati;

By what does it not shine forth?

Bị cái gì không chiếu sáng;

654

Kissābhilepanaṃ brūsi^* , kiṃsu tassa mahabbhayaṃ.

What do you declare to be its defilement? What is its great danger?

Ngài nói cái gì là chất bôi trét, cái gì là nỗi sợ hãi lớn của nó?”

655

Kenassu nivuto lokoti.

“By what is the world enveloped?”

“Thế gian bị cái gì che lấp?”

Lokoti nirayaloko tiracchānaloko pettivisayaloko manussaloko devaloko khandhaloko dhātuloko āyatanaloko ayaṃ loko paro loko brahmaloko devaloko – ayaṃ vuccati loko.

“World” means the hell-world, the animal-world, the ghost-world, the human-world, the deva-world, the khandha-world, the dhātu-world, the āyatana-world, this world, the other world, the Brahmā-world, the deva-world – this is called the world.

Thế gian ở đây là: cõi địa ngục, cõi súc sinh, cõi ngạ quỷ, cõi người, cõi trời, cõi uẩn (khandha), cõi giới (dhātu), cõi xứ (āyatana), thế gian này, thế gian khác, cõi Phạm thiên, cõi trời – đây được gọi là thế gian.

Ayaṃ loko kena āvuto nivuto ovuto^* pihito paṭicchanno paṭikujjitoti – kenassu nivuto loko?

By what is this world covered, enveloped, concealed, hidden, obscured, shut off? – “By what is the world enveloped?”

Thế gian này bị cái gì bao phủ, bị cái gì che lấp, bị cái gì che đậy, bị cái gì ẩn giấu, bị cái gì phủ kín, bị cái gì úp ngược xuống? – Thế gian bị cái gì che lấp?

656

Iccāyasmā ajitoti.

“Thus spoke Venerable Ajita.”

“Tôn giả Ajita nói vậy”.

Iccāti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ^* iccāti.

“Iccā” is a conjunction of words, a connection of words, a completion of words, a combination of syllables, a smoothness of consonants, a sequence of words – this is “iccā”.

“Iccā” là sự nối kết các từ, sự liên kết các từ, sự hoàn chỉnh của từ, sự hài hòa của các chữ cái, sự trôi chảy của phụ âm, sự tuần tự của các từ – đó là “iccā”.

Āyasmāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ āyasmāti.

“Āyasmā” is an endearing term, a respectful term, a term of reverence and deference – this is “āyasmā”.

“Āyasmā” là lời nói thân ái, lời nói tôn kính, lời nói biểu lộ sự tôn trọng và kính cẩn – đó là “āyasmā”.

Ajitoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpoti – iccāyasmā ajito.

“Ajita” is the name, designation, appellation, convention, name-giving, nomenclature, etymology, expression, declaration of that brahmin – thus spoke Venerable Ajita.

“Ajita” là tên, danh hiệu, biệt danh, cách gọi, tên gọi, việc đặt tên, danh xưng, cách diễn đạt, biểu thị, cách nói của vị Bà-la-môn đó – “Tôn giả Ajita nói vậy”.

657

Kenassu nappakāsatīti kena loko nappakāsati na bhāsati na tapati na virocati na ñāyati na paññāyatīti – kenassu nappakāsati.

“By what does it not shine forth?” By what does the world not shine, not glow, not radiate, not appear, not become known, not become manifest? – “By what does it not shine forth?”

“Bị cái gì không chiếu sáng?” Thế gian bị cái gì mà không chiếu sáng, không rực rỡ, không tỏa sáng, không hiển lộ, không được biết đến, không được nhận ra? – Bị cái gì không chiếu sáng?

658

Kissābhilepanaṃ brūsīti kiṃ lokassa lepanaṃ lagganaṃ bandhanaṃ upakkileso.

“What do you declare to be its defilement?” What is the world’s anointing, clinging, binding, or defilement?

Ngài nói cái gì là sự thoa phết có nghĩa là: Cái gì là sự thoa phết, sự dính mắc, sự trói buộc, sự phiền não của thế gian?

Kena loko litto saṃlitto upalitto kiliṭṭho saṃkiliṭṭho makkhito saṃsaṭṭho laggo laggito palibuddho, brūsi ācikkhasi desesi paññapesi^* paṭṭhapesi vivarasi vibhajasi uttānīkarosi^* pakāsesīti – kissābhilepanaṃ brūsi.

By what is the world anointed, thoroughly anointed, smeared, defiled, thoroughly defiled, stained, entangled, clung to, attached, bound? Do you declare, teach, expound, make known, establish, reveal, analyze, clarify, or proclaim? – “What do you declare to be its defilement?”

Do cái gì mà thế gian bị thoa phết, bị thoa phết kỹ lưỡng, bị trét lên, bị ô nhiễm, bị ô nhiễm hoàn toàn, bị bôi trét, bị liên hệ, bị dính mắc, bị làm cho dính mắc, bị trói buộc? Ngài nói, ngài chỉ dạy, ngài thuyết giảng, ngài làm cho biết, ngài thiết lập, ngài khai mở, ngài phân tích, ngài làm cho rõ ràng, ngài tuyên bố? – Ngài nói cái gì là sự thoa phết.

659

Kiṃsu tassa mahabbhayanti kiṃ lokassa bhayaṃ mahabbhayaṃ pīḷanaṃ ghaṭṭanaṃ upaddavo upasaggoti – kiṃsu tassa mahabbhayaṃ.

“What is its great danger?” What is the world’s fear, great danger, oppression, affliction, calamity, or peril? – “What is its great danger?”

Cái gì là nỗi kinh sợ lớn của nó có nghĩa là: Cái gì là sự kinh sợ, nỗi kinh sợ lớn, sự bức bách, sự va chạm, sự tai ương, sự nguy hiểm của thế gian? – Cái gì là nỗi kinh sợ lớn của nó.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói:

660

‘‘Kenassu nivuto loko,^*

“By what is the world enveloped,^*

“Thế gian bị cái gì che đậy,^*

661

Kenassu nappakāsati;

By what does it not shine forth?

Do cái gì mà nó không chiếu sáng;

662

Kissābhilepanaṃ brūsi, kiṃsu tassa mahabbhaya’’nti.

What do you declare to be its defilement? What is its great danger?”

Ngài nói cái gì là sự thoa phết, cái gì là nỗi kinh sợ lớn của nó?”

663

2.

2.

2.

664

Avijjāya nivuto loko,^*

“The world is enveloped by ignorance,^*

Thế gian bị vô minh che đậy,^*

665

Vevicchā pamādā nappakāsati;

It does not shine forth due to wavering and heedlessness;

Do keo kiệt và phóng dật mà không chiếu sáng;

666

Jappābhilepanaṃ brūmi, dukkhamassa mahabbhayaṃ.

I declare craving to be its defilement, suffering is its great danger.”

Ta nói khát vọng là sự thoa phết, khổ là nỗi kinh sợ lớn của nó.

667

Avijjāya nivuto lokoti.

“The world is enveloped by ignorance.”

Thế gian bị vô minh che đậy có nghĩa là:

Avijjāti dukkhe aññāṇaṃ dukkhasamudaye aññāṇaṃ dukkhanirodhe aññāṇaṃ dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ, pubbante aññāṇaṃ aparante aññāṇaṃ pubbantāparante aññāṇaṃ, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃ, yaṃ evarūpaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṃgāhanā apariyogāhanā asamapekkhanā apaccavekkhaṇā^* apaccavekkhaṇakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ, ayaṃ vuccati – avijjā.

“Ignorance” means not knowing suffering, not knowing the origin of suffering, not knowing the cessation of suffering, not knowing the path leading to the cessation of suffering; not knowing the past, not knowing the future, not knowing both the past and the future; not knowing the conditionally arisen phenomena. Whatever such not-knowing, not-seeing, non-comprehension, non-realization, non-awakening, non-penetration, non-grasping, non-fathoming, non-contemplation, non-reflection, non-actualization, dullness, foolishness, non-discernment, delusion, infatuation, confusion, ignorance, the flood of ignorance, the yoke of ignorance, the latent tendency of ignorance, the obsession of ignorance, the barrier of ignorance, delusion, the root of unwholesomeness – this is called ignorance.

Vô minh là không biết về khổ, không biết về khổ tập, không biết về khổ diệt, không biết về con đường đưa đến khổ diệt; không biết về quá khứ, không biết về tương lai, không biết về cả quá khứ và tương lai; không biết về các pháp duyên sinh theo lý duyên khởi này. Bất cứ sự không biết, không thấy, không thấu đạt, không giác ngộ, không liễu tri, không thông suốt, không nắm bắt, không thẩm sát, không quán xét, không phản tỉnh, hành động không phản tỉnh, sự ngu muội, sự u mê, sự không tỉnh giác, sự si mê, sự mê muội, sự hoàn toàn si mê, vô minh, bộc lưu vô minh, ách phược vô minh, tùy miên vô minh, triền cái vô minh, then cài vô minh, si, gốc rễ bất thiện nào như vậy, đây được gọi là – vô minh.

668

Lokoti nirayaloko tiracchānaloko pettivisayaloko manussaloko devaloko khandhaloko dhātuloko āyatanaloko ayaṃ loko paro loko brahmaloko devaloko – ayaṃ vuccati loko.

“World” means the hell-world, the animal-world, the ghost-world, the human-world, the deva-world, the khandha-world, the dhātu-world, the āyatana-world, this world, the other world, the Brahmā-world, the deva-world – this is called the world.

Thế gian là thế gian địa ngục, thế gian súc sinh, thế gian ngạ quỷ, thế gian loài người, thế gian chư thiên, thế gian uẩn, thế gian giới, thế gian xứ, thế gian này, thế gian khác, thế gian Phạm thiên, thế gian chư thiên – đây được gọi là thế gian.

Ayaṃ loko imāya avijjāya āvuto nivuto ovuto pihito paṭicchanno paṭikujjitoti – avijjāya nivuto loko.

This world is covered, enveloped, concealed, hidden, obscured, shut off by this ignorance – thus, “the world is enveloped by ignorance.”

Thế gian này bị vô minh này che lấp, che đậy, bao phủ, che kín, bao trùm, úp lại – thế gian bị vô minh che đậy.

669

Ajitāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

“Ajita,” the Blessed One addressed that brahmin by name.

Này Ajita là Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanaṃ.

“Bhagavā” is a term of reverence.

Bhagavā là một danh xưng tôn kính.

Api ca, bhaggarāgoti bhagavā; bhaggadosoti bhagavā; bhaggamohoti bhagavā; bhaggamānoti bhagavā; bhaggadiṭṭhīti bhagavā; bhaggakaṇṭakoti bhagavā; bhaggakilesoti bhagavā; bhaji vibhaji pavibhaji dhammaratananti bhagavā; bhavānaṃ antakaroti bhagavā; bhāvitakāyo bhāvitasīlo bhāvitacitto^* bhāvitapaññoti bhagavā; bhaji vā bhagavā araññavanapatthāni pantāni senāsanāni appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni^* paṭisallānasāruppānīti bhagavā; bhāgī vā bhagavā cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānanti bhagavā; bhāgī vā bhagavā attharasassa dhammarasassa vimuttirasassa adhisīlassa adhicittassa adhipaññāyāti bhagavā; bhāgī vā bhagavā catunnaṃ jhānānaṃ catunnaṃ appamaññānaṃ catunnaṃ arūpasamāpattīnanti bhagavā; bhāgī vā bhagavā aṭṭhannaṃ vimokkhānaṃ aṭṭhannaṃ abhibhāyatanānaṃ navannaṃ anupubbasamāpattīnanti bhagavā; bhāgī vā bhagavā dasannaṃ saññābhāvanānaṃ kasiṇasamāpattīnaṃ ānāpānassatisamādhissa asubhasamāpattiyāti bhagavā; bhāgī vā bhagavā catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ catunnaṃ sammappadhānānaṃ catunnaṃ iddhipādānaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ pañcannaṃ balānaṃ sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassāti bhagavā; bhāgī vā bhagavā dasannaṃ tathāgatabalānaṃ catunnaṃ vesārajjānaṃ catunnaṃ paṭisambhidānaṃ channaṃ abhiññānaṃ channaṃ buddhadhammānanti bhagavā; bhagavāti netaṃ nāmaṃ mātarā kataṃ na pitarā kataṃ na bhātarā kataṃ na bhaginiyā kataṃ na mittāmaccehi kataṃ na ñātisālohitehi kataṃ na samaṇabrāhmaṇehi kataṃ na devatāhi kataṃ.

Furthermore, the Bhagavā is one who has shattered lust; the Bhagavā is one who has shattered hatred; the Bhagavā is one who has shattered delusion; the Bhagavā is one who has shattered conceit; the Bhagavā is one who has shattered wrong views; the Bhagavā is one who has shattered the thorns (of defilements); the Bhagavā is one who has shattered defilements; the Bhagavā is one who has resorted to, distinguished, and thoroughly distinguished the jewel of the Dhamma; the Bhagavā is one who makes an end of existences; the Bhagavā is one whose body is developed, whose morality is developed, whose mind is developed, whose wisdom is developed; or the Bhagavā resorted to remote forest groves, secluded abodes, quiet, free from noise, devoid of human commotion, suitable for seclusion; or the Bhagavā is a partaker of robes, almsfood, lodgings, and medicinal requisites for the sick; or the Bhagavā is a partaker of the taste of benefit, the taste of Dhamma, the taste of liberation, higher morality, higher mind, and higher wisdom; or the Bhagavā is a partaker of the four jhānas, the four immeasurables, the four formless attainments; or the Bhagavā is a partaker of the eight liberations, the eight spheres of mastery, the nine successive attainments; or the Bhagavā is a partaker of the ten contemplations of perception, the kasiṇa attainments, the concentration of mindfulness of breathing, the attainment of foulness; or the Bhagavā is a partaker of the four foundations of mindfulness, the four right exertions, the four bases of psychic power, the five faculties, the five powers, the seven factors of enlightenment, the Noble Eightfold Path; or the Bhagavā is a partaker of the ten powers of a Tathāgata, the four intrepidities, the four analytical knowledges, the six higher knowledges, the six Buddha-qualities. This name ‘Bhagavā’ was not made by his mother, nor by his father, nor by his brother, nor by his sister, nor by his friends and associates, nor by his relatives and kinsmen, nor by recluses and brahmins, nor by deities.

Hơn nữa, vì đã bẻ gãy tham ái nên là Bhagavā; vì đã bẻ gãy sân hận nên là Bhagavā; vì đã bẻ gãy si mê nên là Bhagavā; vì đã bẻ gãy ngã mạn nên là Bhagavā; vì đã bẻ gãy tà kiến nên là Bhagavā; vì đã bẻ gãy gai góc nên là Bhagavā; vì đã bẻ gãy phiền não nên là Bhagavā; vì đã phân tích, phân chia, phân loại pháp bảo nên là Bhagavā; vì là người chấm dứt các cõi hữu nên là Bhagavā; vì đã tu tập thân, đã tu tập giới, đã tu tập tâm, đã tu tập tuệ nên là Bhagavā; vì Bhagavā đã lui tới những trú xứ như rừng rậm, rừng sâu, nơi xa vắng, ít tiếng động, không ồn ào, vắng người, kín đáo, thích hợp cho việc độc cư nên là Bhagavā; vì Bhagavā là người có phần trong y phục, vật thực khất thực, trú xứ, dược phẩm trị bệnh nên là Bhagavā; vì Bhagavā là người có phần trong vị của ý nghĩa, vị của Pháp, vị của giải thoát, của tăng thượng giới, tăng thượng tâm, tăng thượng tuệ nên là Bhagavā; vì Bhagavā là người có phần trong bốn thiền, bốn vô lượng tâm, bốn thiền vô sắc nên là Bhagavā; vì Bhagavā là người có phần trong tám giải thoát, tám thắng xứ, chín thiền định thứ lớp nên là Bhagavā; vì Bhagavā là người có phần trong mười pháp tu tưởng, các thiền định biến xứ, định niệm hơi thở, thiền định bất tịnh nên là Bhagavā; vì Bhagavā là người có phần trong bốn niệm xứ, bốn chánh cần, bốn như ý túc, năm căn, năm lực, bảy giác chi, Bát Thánh Đạo nên là Bhagavā; vì Bhagavā là người có phần trong mười lực Như Lai, bốn vô úy, bốn vô ngại giải, sáu thần thông, sáu pháp của bậc Giác Ngộ nên là Bhagavā; Bhagavā không phải là danh hiệu do mẹ đặt, không phải do cha đặt, không phải do anh em đặt, không phải do chị em đặt, không phải do bạn bè thân hữu đặt, không phải do quyến thuộc đặt, không phải do Sa-môn Bà-la-môn đặt, không phải do chư thiên đặt.

Vimokkhantikametaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ bodhiyā mūle saha sabbaññutañāṇassa paṭilābhā sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – ajitāti bhagavā.

This is a true designation, a term established by the Buddhas, the Bhagavās, at the foot of the Bodhi tree, together with the attainment of omniscience, namely, ‘Bhagavā’—thus Ajita, the Bhagavā.

Đây là một danh xưng có tính giải thoát của các Đức Phật, các bậc Thế Tôn, một chế định được chứng thực cùng với sự chứng đắc Toàn Giác Trí tại cội Bồ-đề, đó là Bhagavā – này Ajita, Đức Thế Tôn phán.

670

Vevicchā pamādā nappakāsatīti.

“ The world does not shine due to stinginess and heedlessness.”

Do keo kiệt và phóng dật mà không chiếu sáng có nghĩa là:

Vevicchaṃ vuccati pañca macchariyāni – āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, dhammamacchariyaṃ.

Stinginess is said to be the five kinds of avarice: avarice concerning dwellings, avarice concerning families, avarice concerning gain, avarice concerning praise, avarice concerning Dhamma.

Keo kiệt được nói là năm thứ bỏn xẻn: bỏn xẻn trú xứ, bỏn xẻn gia đình, bỏn xẻn lợi lộc, bỏn xẻn dung sắc, bỏn xẻn Pháp.

Yaṃ evarūpaṃ maccheraṃ maccharāyanā maccharāyitattaṃ vevicchaṃ kadariyaṃ kaṭukañcukatā aggahitattaṃ cittassa – idaṃ vuccati macchariyaṃ.

That avarice, that act of being avaricious, that state of being avaricious, that stinginess, that meanness, that harsh contraction, that unclearness of mind—this is called avarice.

Bất cứ sự bỏn xẻn, tính bỏn xẻn, trạng thái bỏn xẻn, sự keo kiệt, tính bủn xỉn, sự co rút, sự không trong sạch của tâm nào như vậy – đây được gọi là sự bỏn xẻn.

Api ca khandhamacchariyampi macchariyaṃ, dhātumacchariyampi macchariyaṃ, āyatanamacchariyampi macchariyaṃ, gāho vuccati macchariyaṃ.

Furthermore, avarice concerning the aggregates is avarice, avarice concerning the elements is avarice, avarice concerning the sense bases is avarice; grasping is called avarice.

Hơn nữa, bỏn xẻn về uẩn cũng là bỏn xẻn, bỏn xẻn về giới cũng là bỏn xẻn, bỏn xẻn về xứ cũng là bỏn xẻn, sự chấp giữ được gọi là bỏn xẻn.

Pamādo vattabbo – kāyaduccarite vā vacīduccarite vā manoduccarite vā pañcasu kāmaguṇesu vā cittassa vosaggo^* vosaggānuppadānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanāya asakkaccakiriyatā asātaccakiriyatā anaṭṭhitakiriyatā^* olīnavuttitā nikkhittacchandatā nikkhittadhuratā anāsevanā abhāvanā abahulīkammaṃ anadhiṭṭhānaṃ ananuyogo pamādo.

Heedlessness is to be stated as: in bodily misconduct, or verbal misconduct, or mental misconduct, or in the five strands of sensual pleasure, the abandonment of the mind, the giving over to abandonment, the not-doing with respect, the not-doing continuously, the not-doing with steadfastness, the state of being sluggish, the abandoning of zeal, the abandoning of effort, non-cultivation, non-development, non-frequent practice, non-determination, non-application—this is heedlessness.

Phóng dật nên được nói đến: sự buông thả, sự liên tục buông thả tâm trong thân ác hành, khẩu ác hành, ý ác hành, hoặc trong năm dục trưởng dưỡng; sự không thực hành một cách cung kính, không thực hành một cách liên tục, không thực hành một cách kiên trì trong việc tu tập các pháp thiện; thái độ co rút, từ bỏ ý muốn, từ bỏ gánh nặng, không thực hành, không tu tập, không làm cho sung mãn, không quyết tâm, không chuyên cần là phóng dật.

Yo evarūpo pamādo pamajjanā pamajjitattaṃ – ayaṃ vuccati pamādo.

That kind of heedlessness, the act of being heedless, the state of being heedless—this is called heedlessness.

Bất cứ sự phóng dật, sự lơ là, trạng thái lơ là nào như vậy – đây được gọi là phóng dật.

Vevicchā pamādā nappakāsatīti iminā ca macchariyena iminā ca pamādena loko nappakāsati na bhāsati na tapati na virocati na ñāyati na paññāyatīti – vevicchā pamādā nappakāsati.

“ The world does not shine due to stinginess and heedlessness” means that due to this avarice and due to this heedlessness, the world does not shine forth, does not illuminate, does not glow, does not radiate, is not known, is not understood—thus, “the world does not shine due to stinginess and heedlessness.”

Do keo kiệt và phóng dật mà không chiếu sáng có nghĩa là do sự bỏn xẻn này và do sự phóng dật này mà thế gian không chiếu sáng, không tỏa sáng, không rực rỡ, không chói lọi, không được biết đến, không được nhận ra – do keo kiệt và phóng dật mà không chiếu sáng.

671

Jappābhilepanaṃ brūmīti jappā vuccati taṇhā.

“ I declare craving to be an anointing”—craving is called jappā.

Ta nói khát vọng là sự thoa phết có nghĩa là khát vọng được gọi là jappā.

Yo rāgo sārāgo anunayo anurodho nandī^* nandirāgo cittassa sārāgo icchā mucchā ajjhosānaṃ gedho paligedho saṅgo paṅko ejā māyā janikā sañjananī sibbinī jālinī saritā visattikā suttaṃ visaṭā^* āyūhanī dutiyā paṇidhi bhavanetti vanaṃ vanatho santhavo^* sineho apekkhā paṭibandhu āsā āsīsanā^* āsīsitattaṃ rūpāsā saddāsā gandhāsā rasāsā phoṭṭhabbāsā lābhāsā dhanāsā puttāsā jīvitāsā jappā pajappā abhijappā jappanā jappitattaṃ loluppaṃ loluppāyanā loluppāyitattaṃ pucchañjikatā sādhukamyatā adhammarāgo visamalobho nikanti nikāmanā patthanā pihanā sampatthanā kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā rūpataṇhā arūpataṇhā nirodhataṇhā rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā ogho yogo gantho upādānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ chadanaṃ bandhanaṃ upakkileso anusayo pariyuṭṭhānaṃ latā vevicchaṃ dukkhamūlaṃ dukkhanidānaṃ dukkhappabhavo mārapāso mārabaḷisaṃ mārāmisaṃ māravisayo māranivāso māragocaro mārabandhanaṃ taṇhānadī taṇhājālaṃ taṇhāgaddulaṃ taṇhāsamuddo abhijjhā lobho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati jappā.

That lust, that strong lust, that inclination, that compliance, that delight, that delight-lust, that strong lust of the mind, that desire, that infatuation, that clinging, that greed, that strong greed, that attachment, that mire, that agitation, that deception, that generator, that producer, that stitcher, that net, that current, that entanglement, that thread, that spreading, that drawing, that second, that aspiration, that leading to existence, that forest, that thicket, that familiarity, that affection, that longing, that bond, that hope, that aspiration, that state of wishing, that hope for forms, that hope for sounds, that hope for odours, that hope for tastes, that hope for tactile objects, that hope for gain, that hope for wealth, that hope for sons, that hope for life, that longing, that intense longing, that excessive longing, that act of longing, that state of longing, that covetousness, that strong covetousness, that state of strong covetousness, that trembling, that desire for good things, that unrighteous lust, that unwholesome greed, that yearning, that desire, that wish, that ardent wish, that strong wish, that craving for sensual pleasures, that craving for existence, that craving for non-existence, that craving for form, that craving for the formless, that craving for cessation, that craving for forms, that craving for sounds, that craving for odours, that craving for tastes, that craving for tactile objects, that craving for mental objects, that flood, that yoke, that fetter, that clinging, that obstruction, that hindrance, that covering, that binding, that defilement, that latent tendency, that obsession, that creeper, that vacillation, that root of suffering, that source of suffering, that origin of suffering, that snare of Māra, that hook of Māra, that bait of Māra, that sphere of Māra, that abode of Māra, that range of Māra, that bondage of Māra, that river of craving, that net of craving, that bond of craving, that ocean of craving, that covetousness, that greed, that root of unwholesomeness – this is called longing.

Bất cứ tham ái nào, sự tham ái mãnh liệt, sự thiên vị, sự thuận theo, sự hoan hỷ, tham ái đi cùng hoan hỷ, sự tham ái mãnh liệt của tâm, sự mong muốn, sự mê muội, sự chìm đắm, sự tham lam, sự tham lam mãnh liệt, sự dính mắc, vũng lầy, sự rung động, ảo ảnh, người tạo ra, người sinh ra, người khâu vá, người giăng lưới, dòng sông, sự bám víu, sợi chỉ, sự lan tỏa, người nỗ lực, người bạn đồng hành, sự mong mỏi, người dẫn đến các cõi hữu, rừng rậm, bụi rậm, sự thân mật, tình yêu, sự quyến luyến, sự ràng buộc, sự hy vọng, sự khao khát, trạng thái khao khát, hy vọng vào sắc, hy vọng vào thanh, hy vọng vào hương, hy vọng vào vị, hy vọng vào xúc, hy vọng vào lợi lộc, hy vọng vào tài sản, hy vọng vào con cái, hy vọng vào sự sống, sự thì thầm, sự lẩm bẩm, sự thì thầm mãnh liệt, sự thì thầm, trạng thái thì thầm, sự tham lam, hành vi tham lam, trạng thái tham lam, sự run rẩy, sự mong muốn điều tốt lành, tham ái phi pháp, tham lam không chừng mực, sự ưa thích, sự khao khát, sự mong cầu, sự ước ao, sự mong cầu trọn vẹn, dục ái, hữu ái, phi hữu ái, sắc ái, vô sắc ái, ái đối với sự đoạn diệt, ái đối với sắc, ái đối với thanh, ái đối với hương, ái đối với vị, ái đối với xúc, ái đối với pháp, bộc lưu, ách phược, triền phược, thủ, cái che đậy, cái ngăn che, cái bao phủ, sự trói buộc, phiền não phụ, tùy miên, triền, dây leo, sự đa dạng, gốc rễ của khổ, nguyên nhân của khổ, nguồn gốc của khổ, vòng của Ma, lưỡi câu của Ma, mồi của Ma, cảnh giới của Ma, nơi ở của Ma, nơi kiếm ăn của Ma, sự trói buộc của Ma, sông ái, lưới ái, dây ái, biển ái, tham lam, tham, gốc rễ của bất thiện – đây được gọi là jappā (sự thì thầm, sự khao khát).

Lokassa lepanaṃ lagganaṃ bandhanaṃ upakkileso imāya jappāya loko litto saṃlitto upalitto kiliṭṭho saṃkiliṭṭho makkhito saṃsaṭṭho laggo laggito palibuddhoti brūmi ācikkhāmi desemi paññapemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti – jappābhilepanaṃ brūmi.

I declare, I explain, I teach, I make known, I establish, I reveal, I analyze, I clarify, I make manifest that this longing is the smearing, clinging, binding, and defilement of the world. By this longing, the world is smeared, thoroughly smeared, defiled, thoroughly defiled, stained, thoroughly mixed, attached, clung to, and bound. This is what I mean by the anointing of longing.

Sự bôi bẩn, sự dính mắc, sự trói buộc, phiền não phụ của thế gian; bởi jappā này mà thế gian bị bôi bẩn, bị bôi bẩn hoàn toàn, bị vấy bẩn, bị ô nhiễm, bị ô nhiễm hoàn toàn, bị phết lên, bị vướng vào, bị dính mắc, bị dính chặt, bị trói buộc hoàn toàn, Ta nói, Ta chỉ ra, Ta thuyết giảng, Ta trình bày, Ta thiết lập, Ta mở ra, Ta phân tích, Ta làm cho rõ ràng, Ta tuyên bố – Ta nói rằng jappā là sự bôi bẩn.

672

Dukkhamassa mahabbhayanti.

Suffering is a great danger.

Khổ là mối nguy lớn của nó.

Dukkhanti jātidukkhaṃ jarādukkhaṃ byādhidukkhaṃ maraṇadukkhaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ nerayikaṃ dukkhaṃ tiracchānayonikaṃ dukkhaṃ pettivisayikaṃ dukkhaṃ mānusikaṃ dukkhaṃ gabbhokkantimūlakaṃ dukkhaṃ gabbhaṭṭhitimūlakaṃ^* dukkhaṃ gabbhavuṭṭhānamūlakaṃ dukkhaṃ jātassūpanibandhakaṃ dukkhaṃ jātassa parādheyyakaṃ dukkhaṃ attūpakkamadukkhaṃ parūpakkamadukkhaṃ saṅkhāradukkhaṃ vipariṇāmadukkhaṃ cakkhurogo sotarogo ghānarogo jivhārogo kāyarogo sīsarogo kaṇṇarogo mukharogo dantarogo kāso sāso pināso ḍāho^* jaro kucchirogo mucchā pakkhandikā sūlā visūcikā kuṭṭhaṃ gaṇḍo kilāso soso apamāro daddu kaṇḍu kacchu rakhasā^* vitacchikā lohitapittaṃ^* madhumeho aṃsā piḷakā bhagandalā pittasamuṭṭhānā ābādhā semhasamuṭṭhānā ābādhā vātasamuṭṭhānā ābādhā sannipātikā ābādhā utupariṇāmajā ābādhā visamaparihārajā ābādhā opakkamikā ābādhā kammavipākajā ābādhā sītaṃ uṇhaṃ jighacchā pipāsā uccāro passāvo ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassaṃ dukkhaṃ mātumaraṇaṃ dukkhaṃ pitumaraṇaṃ dukkhaṃ bhātumaraṇaṃ dukkhaṃ bhaginimaraṇaṃ dukkhaṃ puttamaraṇaṃ dukkhaṃ dhītumaraṇaṃ dukkhaṃ ñātibyasanaṃ dukkhaṃ rogabyasanaṃ dukkhaṃ bhogabyasanaṃ dukkhaṃ sīlabyasanaṃ dukkhaṃ diṭṭhibyasanaṃ dukkhaṃ yesaṃ dhammānaṃ ādito samudāgamanaṃ paññāyati.

Suffering means the suffering of birth, the suffering of old age, the suffering of sickness, the suffering of death, the suffering of sorrow, lamentation, pain, dejection, and despair; the suffering in hell, the suffering in the animal realm, the suffering in the realm of hungry ghosts, the suffering in the human realm; the suffering rooted in conception in the womb, the suffering rooted in remaining in the womb, the suffering rooted in emergence from the womb; the suffering associated with being born, the suffering of being dependent after birth; the suffering caused by oneself, the suffering caused by others; the suffering of formations, the suffering of change; eye disease, ear disease, nose disease, tongue disease, body disease, head disease, earache, mouth disease, toothache, cough, asthma, catarrh, fever, old age, abdominal disease, fainting, dysentery, stabbing pains, cholera, leprosy, boils, skin disease, consumption, epilepsy, ringworm, itching, scabies, skin abrasions, eczema, blood-vomiting, diabetes, piles, carbuncles, fistulas; diseases arising from bile, diseases arising from phlegm, diseases arising from wind, diseases arising from the combination of humors, diseases arising from changes in season, diseases arising from improper care, diseases arising from external causes, diseases arising from kamma-result; cold, heat, hunger, thirst, defecation, urination, the suffering of contact with gnats, mosquitoes, wind, sun, and creeping things; the suffering of mother's death, the suffering of father's death, the suffering of brother's death, the suffering of sister's death, the suffering of son's death, the suffering of daughter's death, the suffering of loss of relatives, the suffering of loss through sickness, the suffering of loss of wealth, the suffering of loss of sīla, the suffering of loss of view; these are the phenomena whose arising is evident from the beginning.

Khổ là: khổ của sinh, khổ của già, khổ của bệnh, khổ của chết, khổ của sầu, bi, khổ, ưu, não; khổ ở địa ngục, khổ ở loài súc sinh, khổ ở cõi ngạ quỷ, khổ ở cõi người; khổ lấy việc nhập thai làm gốc, khổ lấy việc ở trong thai làm gốc, khổ lấy việc ra khỏi thai làm gốc; khổ ràng buộc người đã sinh ra, khổ của việc bị lệ thuộc vào người khác khi đã sinh ra, khổ do tự mình gây ra, khổ do người khác gây ra; khổ của các hành, khổ của sự biến hoại; bệnh mắt, bệnh tai, bệnh mũi, bệnh lưỡi, bệnh thân, bệnh đầu, bệnh tai, bệnh miệng, bệnh răng; ho, hen suyễn, sổ mũi, nóng sốt, sốt rét, bệnh bụng, ngất xỉu, kiết lỵ, đau nhói, thổ tả; bệnh hủi, ung nhọt, bạch biến, lao phổi, động kinh; hắc lào, ngứa, ghẻ, trầy xước, nứt nẻ; bệnh huyết-đởm, bệnh tiểu đường; đau vai, mụn nhọt, bệnh trĩ; các bệnh do đởm sanh, các bệnh do đàm sanh, các bệnh do gió sanh, các bệnh do ba thứ hợp lại sanh; các bệnh do thời tiết thay đổi sanh, các bệnh do sinh hoạt không điều độ sanh, các bệnh do nghiệp đột ngột sanh, các bệnh do quả của nghiệp sanh; lạnh, nóng, đói, khát, đại tiện, tiểu tiện; khổ do xúc chạm với ruồi, muỗi, gió, nắng, loài bò sát; khổ do mẹ chết, khổ do cha chết, khổ do anh em trai chết, khổ do chị em gái chết, khổ do con trai chết, khổ do con gái chết; khổ do mất người thân, khổ do bệnh tật, khổ do mất tài sản, khổ do mất giới, khổ do mất tri kiến; những pháp nào mà sự khởi sanh lúc ban đầu được nhận biết.

Atthaṅgamato nirodho paññāyati.

Their cessation is evident upon their disappearance.

Sự đoạn diệt khi hoại diệt được nhận biết.

Kammasannissito vipāko.

Kamma is dependent on its result.

Quả nương vào nghiệp.

Vipākasannissitaṃ kammaṃ, nāmasannissitaṃ rūpaṃ rūpasannissitaṃ nāmaṃ, jātiyā anugataṃ jarāya anusaṭaṃ byādhinā abhibhūtaṃ maraṇena abbhāhataṃ dukkhe patiṭṭhitaṃ atāṇaṃ aleṇaṃ asaraṇaṃ asaraṇībhūtaṃ – idaṃ vuccati dukkhaṃ.

Karma is dependent on vipāka; form is dependent on nāma; nāma is dependent on form. Followed by birth, pervaded by old age, overwhelmed by sickness, struck down by death, established in suffering, without protection, without a refuge, without shelter, incapable of providing shelter – this is called suffering.

Nghiệp nương vào quả, sắc nương vào danh, danh nương vào sắc, bị sinh theo sau, bị già lan khắp, bị bệnh chế ngự, bị chết áp đảo, đứng vững trong khổ, không nơi nương tựa, không nơi ẩn náu, không nơi trú ẩn, không thể làm nơi nương náu – đây được gọi là khổ.

Idaṃ dukkhaṃ lokassa bhayaṃ mahābhayaṃ pīḷanaṃ ghaṭṭanaṃ upaddavo upasaggoti – dukkhamassa mahabbhayaṃ.

This suffering is a danger, a great danger, an oppression, a torment, a calamity, an affliction for the world – suffering is its great danger.

Khổ này là sự sợ hãi của thế gian, là mối nguy lớn, là sự áp bức, sự va chạm, tai ương, tai họa – khổ là mối nguy lớn của nó.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy:

673

‘‘Avijjāya nivuto loko,^*

“The world is shrouded by ignorance,^*

“Thế gian bị vô minh che lấp,^*

674

Vevicchā pamādā nappakāsati;

It does not shine forth due to doubt and heedlessness;

Vì do dự và phóng dật nên không tỏ rạng;

675

Jappābhilepanaṃ brūmi, dukkhamassa mahabbhaya’’nti.

I declare craving to be a defilement, suffering is its great danger.”

Ta nói rằng khao khát là sự bôi bẩn, khổ là mối nguy lớn của nó.”

676

3.

3.

677

Savanti sabbadhi sotā,^*

“Streams flow everywhere,^*

Các dòng chảy khắp nơi,^*

678

Sotānaṃ kiṃ nivāraṇaṃ;

What is the dam for these streams?

Điều gì ngăn chặn các dòng chảy?

679

Sotānaṃ saṃvaraṃ brūhi, kena sotā pidhiyyare^* .

Tell me the restraint of these streams, by what are the streams stopped?”

Xin hãy nói về sự phòng hộ các dòng chảy, các dòng chảy bị bịt lại bởi cái gì?

680

Savanti sabbadhi sotāti.

“Streams flow everywhere” means:

Các dòng chảy khắp nơi.

Sotāti taṇhāsoto diṭṭhisoto kilesasoto duccaritasoto avijjāsoto.

Streams are the stream of craving, the stream of views, the stream of defilements, the stream of misconduct, the stream of ignorance.

Các dòng chảy là: dòng ái, dòng tà kiến, dòng phiền não, dòng ác hạnh, dòng vô minh.

Sabbadhīti sabbesu āyatanesu.

Everywhere means in all sense bases.

Khắp nơi là: trong tất cả các xứ.

Savantīti savanti āsavanti sandanti pavattanti.

Flow means they flow, they pour forth, they stream, they proceed.

Chảy là: chúng chảy, chúng rỉ ra, chúng tuôn ra, chúng diễn tiến.

Cakkhuto rūpe savanti āsavanti sandanti pavattanti.

From the eye, forms flow, pour forth, stream, proceed.

Từ mắt, đối với các sắc, chúng chảy, chúng rỉ ra, chúng tuôn ra, chúng diễn tiến.

Sotato sadde savanti…pe… ghānato gandhe savanti… jivhāto rase savanti… kāyato phoṭṭhabbe savanti… manato dhamme savanti āsavanti sandanti pavattanti.

From the ear, sounds flow… From the nose, smells flow… From the tongue, tastes flow… From the body, tangibles flow… From the mind, mental phenomena flow, pour forth, stream, proceed.

Từ tai, đối với các âm thanh, chúng chảy... cho đến... từ mũi, đối với các mùi hương, chúng chảy... từ lưỡi, đối với các vị, chúng chảy... từ thân, đối với các xúc, chúng chảy... từ ý, đối với các pháp, chúng chảy, chúng rỉ ra, chúng tuôn ra, chúng diễn tiến.

Cakkhuto rūpataṇhā savanti āsavanti sandanti pavattanti.

From the eye, craving for forms flows, pours forth, streams, proceeds.

Từ mắt, sắc ái chảy, rỉ ra, tuôn ra, diễn tiến.

Sotato saddataṇhā savanti āsavanti sandanti pavattanti.

From the ear, craving for sounds flows, pours forth, streams, proceeds.

Từ tai, thanh ái chảy, rỉ ra, tuôn ra, diễn tiến.

Ghānato gandhataṇhā savanti… jivhāto rasataṇhā savanti… kāyato phoṭṭhabbataṇhā savanti… manato dhammataṇhā savanti āsavanti sandanti pavattantīti – savanti sabbadhi sotā.

From the nose, craving for smells flows… From the tongue, craving for tastes flows… From the body, craving for tangibles flows… From the mind, craving for mental phenomena flows, pours forth, streams, proceeds – thus, streams flow everywhere.

Từ mũi, hương ái chảy... từ lưỡi, vị ái chảy... từ thân, xúc ái chảy... từ ý, pháp ái chảy, rỉ ra, tuôn ra, diễn tiến – các dòng chảy khắp nơi.

681

Iccāyasmā ajitoti.

“Said Venerable Ajita” means:

Tôn giả Ajita thưa.

Iccāti padasandhi…pe… padānupubbatāpetaṃ iccāti…pe… iccāyasmā ajito.

“Icca” is a word connection… it is a sequence of words… thus, Venerable Ajita.

Thưa là sự nối kết từ... cho đến... đây là sự tuần tự của các từ... cho đến... Tôn giả Ajita thưa.

682

Sotānaṃ kiṃ nivāraṇanti sotānaṃ kiṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ saṃvaraṇaṃ rakkhanaṃ gopananti – sotānaṃ kiṃ nivāraṇaṃ.

“What is the dam for these streams?” means what is the covering, the hindrance, the restraint, the protection, the guarding for these streams? – What is the dam for these streams?

Điều gì ngăn chặn các dòng chảy? Điều gì là sự che chắn, sự ngăn cản, sự phòng hộ, sự bảo vệ, sự gìn giữ các dòng chảy? – Điều gì ngăn chặn các dòng chảy?

683

Sotānaṃ saṃvaraṃ brūhīti sotānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ saṃvaraṇaṃ rakkhanaṃ gopanaṃ brūhi ācikkha desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – sotānaṃ saṃvaraṃ brūhi.

“Tell me the restraint of these streams” means tell, declare, teach, proclaim, establish, reveal, explain, clarify, make manifest the covering, the hindrance, the restraint, the protection, the guarding of these streams – Tell me the restraint of these streams.

Xin hãy nói về sự phòng hộ các dòng chảy: Xin hãy nói, chỉ ra, thuyết giảng, trình bày, thiết lập, mở ra, phân tích, làm cho rõ ràng, tuyên bố về sự che chắn, sự ngăn cản, sự phòng hộ, sự bảo vệ, sự gìn giữ các dòng chảy – Xin hãy nói về sự phòng hộ các dòng chảy.

684

Kena sotā pidhiyyareti kena sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattantīti – kena sotā pidhiyyare.

“By what are the streams stopped?” means by what are the streams stopped, cut off, do not flow, do not pour forth, do not stream, do not proceed? – By what are the streams stopped?

Các dòng chảy bị bịt lại bởi cái gì? Các dòng chảy bị bịt lại, bị cắt đứt, không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không diễn tiến bởi cái gì? – Các dòng chảy bị bịt lại bởi cái gì?

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì thế, vị Bà-la-môn ấy đã nói:

685

‘‘Savanti sabbadhi sotā,^*

“Streams flow everywhere,^*

“Các dòng chảy khắp nơi,^*

686

Sotānaṃ kiṃ nivāraṇaṃ;

What is the dam for these streams?

Điều gì ngăn chặn các dòng chảy?

687

Sotānaṃ saṃvaraṃ brūhi, kena sotā pidhiyyare’’.

Tell me the restraint of these streams, by what are the streams stopped?”

Xin hãy nói về sự phòng hộ các dòng chảy, các dòng chảy bị bịt lại bởi cái gì?”

688

4.

4.

689

Yāni sotāni lokasmiṃ,^*

“Whatever streams there are in the world,^*

Những dòng chảy nào trong thế gian,^*

690

Sati tesaṃ nivāraṇaṃ;

Mindfulness is their dam;

Niệm là sự ngăn chặn của chúng;

691

Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi, paññāyete pidhiyyare.

I declare the restraint of these streams, by wisdom are they stopped.”

Ta nói về sự phòng hộ các dòng chảy, chúng bị bịt lại bởi trí tuệ.

692

Yāni sotāni lokasminti yāni etāni sotāni mayā kittitāni pakittitāni ācikkhitāni desitāni paññapitāni paṭṭhapitāni vivaritāni vibhajitāni^* uttānīkatāni pakāsitāni, seyyathidaṃ^* – taṇhāsoto diṭṭhisoto kilesasoto duccaritasoto avijjāsoto.

“Whatever streams there are in the world” means those streams that I have recounted, fully recounted, declared, taught, proclaimed, established, revealed, explained, clarified, made manifest, namely – the stream of craving, the stream of views, the stream of defilements, the stream of misconduct, the stream of ignorance.

Những dòng chảy nào trong thế gian có nghĩa là: những dòng chảy này đã được Ta kể ra, tuyên thuyết, chỉ dạy, thuyết giảng, trình bày, thiết lập, khai mở, phân tích, làm cho rõ ràng, làm cho sáng tỏ; đó là: dòng chảy ái, dòng chảy tà kiến, dòng chảy phiền não, dòng chảy ác hạnh, dòng chảy vô minh.

Lokasminti apāyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhātuloke āyatanaloketi – yāni sotāni lokasmiṃ.

In the world means in the world of suffering, in the human world, in the divine world, in the world of aggregates, in the world of elements, in the world of sense bases – whatever streams there are in the world.

Trong thế gian có nghĩa là: trong cõi khổ, trong cõi người, trong cõi trời, trong thế giới uẩn, trong thế giới giới, trong thế giới xứ. – (Đó là nghĩa của câu) những dòng chảy nào trong thế gian.

Ajitāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

“Ajita,” the Blessed One addresses that brahmin by name.

Này Ajita có nghĩa là: Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

693

Sati tesaṃ nivāraṇanti.

“Mindfulness is their dam” means:

Niệm là sự ngăn ngừa chúng.

Satīti yā sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati satisambojjhaṅgo ekāyanamaggo – ayaṃ vuccati sati.

Mindfulness is that mindfulness, recollection, repeated recollection, the state of remembering, the state of retaining, the state of not forgetting, the state of not being muddled, mindfulness, the faculty of mindfulness, the power of mindfulness, right mindfulness, the enlightenment factor of mindfulness, the one-way path – this is called mindfulness.

Niệm là: niệm nào, sự tùy niệm, sự đối niệm, niệm, sự ghi nhớ, sự không quên lãng, sự không lú lẫn, niệm, niệm căn, niệm lực, chánh niệm, niệm giác chi, con đường độc nhất – đây được gọi là niệm.

Nivāraṇanti āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ saṃvaraṇaṃ rakkhanaṃ gopananti – sati tesaṃ nivāraṇaṃ.

Dam means covering, hindrance, restraint, protection, guarding – mindfulness is their dam.

Sự ngăn ngừa có nghĩa là: sự che chắn, sự ngăn cản, sự phòng hộ, sự bảo vệ, sự giữ gìn. – (Đó là nghĩa của câu) niệm là sự ngăn ngừa chúng.

694

Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmīti sotānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ saṃvaraṇaṃ rakkhanaṃ gopanaṃ brūmi ācikkhāmi…pe… uttānīkaromi pakāsemīti – sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi.

“I declare the restraint of these streams” means I declare, I proclaim… I clarify, I make manifest the covering, the hindrance, the restraint, the protection, the guarding of these streams – I declare the restraint of these streams.

Ta nói sự phòng hộ các dòng chảy có nghĩa là: Ta nói, Ta chỉ dạy… đến… Ta làm cho rõ ràng, Ta làm cho sáng tỏ sự che chắn, sự ngăn cản, sự phòng hộ, sự bảo vệ, sự giữ gìn các dòng chảy. – (Đó là nghĩa của câu) Ta nói sự phòng hộ các dòng chảy.

695

Paññāyete pidhiyyareti.

By wisdom, these are closed.

Chúng được bịt lại bằng tuệ.

Paññāti yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.

Paññā means that wisdom which knows by distinctions such as impermanence, etc., and knows by characteristics, and knows without delusion, and knows by discerning the Four Noble Truths, and is the wisdom skillful in the right path to liberation.

Tuệ là: tuệ nào, sự biết rõ… đến… sự vô si, trạch pháp, chánh kiến.

Paññāyete pidhiyyareti – paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattanti.

By wisdom, these are closed means: By wisdom, those streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow.

Chúng được bịt lại bằng tuệ có nghĩa là: những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành.

‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti jānato passato paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattanti.

For one who knows and sees, “All conditioned phenomena are impermanent,” by wisdom, these streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow.

Đối với người biết và thấy rằng “Tất cả các hành là vô thường”, những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành.

‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti jānato passato paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattanti.

For one who knows and sees, “All conditioned phenomena are suffering,” by wisdom, these streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow.

Đối với người biết và thấy rằng “Tất cả các hành là khổ”, những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành.

‘‘Sabbe saṅkhārā anattā’’ti jānato passato paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattanti.

For one who knows and sees, “All conditioned phenomena are not-self,” by wisdom, these streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow.

Đối với người biết và thấy rằng “Tất cả các pháp là vô ngã”, những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành.

‘‘Avijjāpaccayā saṅkhārā’’ti jānato passato paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattanti.

For one who knows and sees, “Conditioned phenomena arise dependent on ignorance,” by wisdom, these streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow.

Đối với người biết và thấy rằng “Do vô minh duyên, các hành (sanh)”, những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành.

‘‘Saṅkhārapaccayā viññāṇa’’nti…pe… ‘‘viññāṇapaccayā nāmarūpa’’nti… ‘‘nāmarūpapaccayā saḷāyatana’’nti… ‘‘saḷāyatanapaccayā phasso’’ti… ‘‘phassapaccayā vedanā’’ti… ‘‘vedanāpaccayā taṇhā’’ti… ‘‘taṇhāpaccayā upādāna’’nti… ‘‘upādānapaccayā bhavo’’ti… ‘‘bhavapaccayā jātī’’ti… ‘‘jātipaccayā jarāmaraṇa’’nti jānato passato paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattanti.

For one who knows and sees, “Consciousness arises dependent on conditioned phenomena”… “Name-and-form arises dependent on consciousness”… “The six sense bases arise dependent on name-and-form”… “Contact arises dependent on the six sense bases”… “Feeling arises dependent on contact”… “Craving arises dependent on feeling”… “Clinging arises dependent on craving”… “Existence arises dependent on clinging”… “Birth arises dependent on existence”… “Aging-and-death arises dependent on birth,” by wisdom, these streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow.

Đối với người biết và thấy rằng “Do hành duyên, thức (sanh)”… đến… “do thức duyên, danh sắc (sanh)”… “do danh sắc duyên, sáu xứ (sanh)”… “do sáu xứ duyên, xúc (sanh)”… “do xúc duyên, thọ (sanh)”… “do thọ duyên, ái (sanh)”… “do ái duyên, thủ (sanh)”… “do thủ duyên, hữu (sanh)”… “do hữu duyên, sanh (sanh)”… “do sanh duyên, già-chết (sanh)”, những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành.

‘‘Avijjānirodhā saṅkhāranirodho’’ti… ‘‘saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho’’ti… ‘‘viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho’’ti… ‘‘nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho’’ti… ‘‘saḷāyatananirodhā phassanirodho’’ti… ‘‘phassanirodhā vedanānirodho’’ti… ‘‘vedanānirodhā taṇhānirodho’’ti… ‘‘taṇhānirodhā upādānanirodho’’ti… ‘‘upādānanirodhā bhavanirodho’’ti… ‘‘bhavanirodhā jātinirodho’’ti… ‘‘jātinirodhā jarāmaraṇanirodho’’ti jānato passato paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattanti.

For one who knows and sees, “With the cessation of ignorance, there is the cessation of conditioned phenomena”… “With the cessation of conditioned phenomena, there is the cessation of consciousness”… “With the cessation of consciousness, there is the cessation of name-and-form”… “With the cessation of name-and-form, there is the cessation of the six sense bases”… “With the cessation of the six sense bases, there is the cessation of contact”… “With the cessation of contact, there is the cessation of feeling”… “With the cessation of feeling, there is the cessation of craving”… “With the cessation of craving, there is the cessation of clinging”… “With the cessation of clinging, there is the cessation of existence”… “With the cessation of existence, there is the cessation of birth”… “With the cessation of birth, there is the cessation of aging-and-death,” by wisdom, these streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow.

Đối với người biết và thấy rằng “Do vô minh diệt, hành diệt”… “do hành diệt, thức diệt”… “do thức diệt, danh sắc diệt”… “do danh sắc diệt, sáu xứ diệt”… “do sáu xứ diệt, xúc diệt”… “do xúc diệt, thọ diệt”… “do thọ diệt, ái diệt”… “do ái diệt, thủ diệt”… “do thủ diệt, hữu diệt”… “do hữu diệt, sanh diệt”… “do sanh diệt, già-chết diệt”, những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành.

‘‘Idaṃ dukkha’’nti…pe… ‘‘ayaṃ dukkhasamudayo’’ti… ‘‘ayaṃ dukkhanirodho’’ti… ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti jānato passato paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattanti.

For one who knows and sees, “This is suffering”… “This is the origin of suffering”… “This is the cessation of suffering”… “This is the path leading to the cessation of suffering,” by wisdom, these streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow.

Đối với người biết và thấy rằng “Đây là khổ”… đến… “đây là khổ tập”… “đây là khổ diệt”… “đây là con đường đưa đến khổ diệt”, những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành.

‘‘Ime dhammā āsavā’’ti…pe… ‘‘ayaṃ āsavasamudayo’’ti… ‘‘ayaṃ āsavanirodho’’ti… ‘‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’’ti jānato passato paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattanti.

For one who knows and sees, “These phenomena are āsavas”… “This is the origin of āsavas”… “This is the cessation of āsavas”… “This is the path leading to the cessation of āsavas,” by wisdom, these streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow.

Đối với người biết và thấy rằng “Các pháp này là lậu hoặc”… đến… “đây là lậu hoặc tập”… “đây là lậu hoặc diệt”… “đây là con đường đưa đến lậu hoặc diệt”, những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành.

‘‘Ime dhammā abhiññeyyā’’ti…pe… ‘‘ime dhammā pariññeyyā’’ti… ‘‘ime dhammā pahātabbā’’ti… ‘‘ime dhammā bhāvetabbā’’ti… ‘‘ime dhammā sacchikātabbā’’ti jānato passato paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattanti.

For one who knows and sees, “These phenomena are to be fully understood”… “These phenomena are to be fully comprehended”… “These phenomena are to be abandoned”… “These phenomena are to be developed”… “These phenomena are to be realized,” by wisdom, these streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow.

Đối với người biết và thấy rằng “Các pháp này cần được thắng tri”… đến… “các pháp này cần được liễu tri”… “các pháp này cần được đoạn trừ”… “các pháp này cần được tu tập”… “các pháp này cần được chứng ngộ”, những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành.

Channaṃ phassāyatanānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca jānato passato paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattanti.

For one who knows and sees the origin, the disappearance, the gratification, the danger, and the escape from the six sense bases of contact, by wisdom, these streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow.

Đối với người biết và thấy sự sanh khởi và sự đoạn diệt, vị ngọt, sự nguy hại và sự xuất ly của sáu xúc xứ, những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành.

Pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca jānato passato… catunnaṃ mahābhūtānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca jānato passato… yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhammanti jānato passato paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattantīti – paññāyete pidhiyyare.

For one who knows and sees the origin, the disappearance, the gratification, the danger, and the escape from the five aggregates of clinging… for one who knows and sees the origin, the disappearance, the gratification, the danger, and the escape from the four great elements… for one who knows and sees that whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease, by wisdom, these streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow—by wisdom, these are closed.

Đối với người biết và thấy sự sanh khởi và sự đoạn diệt, vị ngọt, sự nguy hại và sự xuất ly của năm thủ uẩn… đối với người biết và thấy sự sanh khởi và sự đoạn diệt, vị ngọt, sự nguy hại và sự xuất ly của bốn đại chủng… đối với người biết và thấy rằng “Bất cứ pháp nào có sanh khởi, tất cả pháp ấy đều có diệt tận”, những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành. – (Đó là nghĩa của câu) chúng được bịt lại bằng tuệ.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Do đó, Đức Thế Tôn đã nói:

696

‘‘Yāni sotāni lokasmiṃ,^*

“Whatever streams there are in the world,

“Những dòng chảy nào trong thế gian,^*

697

Sati tesaṃ nivāraṇaṃ;

Mindfulness is their restraint;

Niệm là sự ngăn ngừa chúng;

698

Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi, paññāyete pidhiyyare’’ti.

“I declare the restraint of those streams; by wisdom are they stopped.”

Ta nói sự phòng hộ các dòng chảy, chúng được bịt lại bằng tuệ.”

699

5.

5.

700

Paññā ceva sati cāpi,^*

“O venerable sir, both wisdom and mindfulness,

Cả tuệ và cả niệm,^*

701

Nāmarūpañca mārisa;

And nāma-rūpa;

Và cả danh-sắc, thưa Ngài;

702

Etaṃ me puṭṭho pabrūhi, katthetaṃ uparujjhati.

Being asked this, declare to me, where do these cease?”

Điều này con đã hỏi, xin hãy nói rõ, chúng diệt tận ở đâu?

703

Paññā ceva sati cāpīti.

Paññā ceva sati cāpīti. Paññā means that wisdom which is understanding, analysis, investigation, discrimination of phenomena, discernment, apprehension, repeated apprehension, sagacity, skill, adroitness, comprehension, reflection, examination, insight, intelligence, leadership, Vipassanā, clear comprehension, the goad, wisdom, the faculty of wisdom, the power of wisdom, the sword of wisdom, the palace of wisdom, the light of wisdom, the radiance of wisdom, the splendor of wisdom, the gem of wisdom, non-delusion, discrimination of phenomena, right view.

Cả tuệ và cả niệm.

Paññāti yā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī^* medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.

Satīti means that mindfulness which is recollection… and so on… right mindfulness—thus, both wisdom and mindfulness, said Venerable Ajita.

Tuệ là: tuệ nào, sự biết rõ, sự thẩm sát, sự thẩm sát kỹ lưỡng, trạch pháp, sự nhận rõ đặc tính, sự nhận biết, sự nhận biết rõ ràng, sự thông thái, sự khéo léo, sự tinh tế, sự sáng suốt, sự suy xét, sự quán sát, sự rộng lớn, trí tuệ, sự dẫn dắt, minh sát, tỉnh giác, cây roi thúc, tuệ, tuệ căn, tuệ lực, tuệ kiếm, tuệ lâu đài, tuệ ánh sáng, tuệ quang minh, tuệ ngọn đuốc, tuệ báu, sự vô si, trạch pháp, chánh kiến.

Satīti yā sati anussati…pe… sammāsatīti – paññā ceva saticāpi, iccāyasmā ajito.

Thus, Venerable Ajita asked: "Both wisdom and mindfulness."

Niệm là: niệm nào, sự tùy niệm… đến… chánh niệm. – (Đó là nghĩa của câu) cả tuệ và cả niệm, Tôn giả Ajita thưa.

704

Nāmarūpañca mārisāti.

Và cả danh-sắc, thưa Ngài.

Nāmanti cattāro arūpino khandhā.

Nāma means the four immaterial aggregates.

Danh là: bốn uẩn vô sắc.

Rūpanti cattāro ca mahābhūtā catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyarūpaṃ.

Rūpa means the four great primary elements and the derived form dependent on the four great primary elements.

Sắc là: bốn đại chủng và sắc y sinh từ bốn đại chủng.

Mārisāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ mārisāti – nāmarūpañca mārisa.

Mārisā is an endearing term, a term of respect, a term of reverence and deference—thus, nāma-rūpa, O venerable sir.

Thưa Ngài là: đây là lời nói thân ái, lời nói tôn kính, lời nói biểu thị sự kính trọng và vâng phục. – (Đó là nghĩa của câu) và cả danh-sắc, thưa Ngài.

705

Etaṃ me puṭṭho pabrūhīti.

Điều này con đã hỏi, xin hãy nói rõ.

Etaṃ meti yaṃ pucchāmi yaṃ yācāmi yaṃ ajjhesāmi yaṃ pasādemi.

Etaṃ me means what I ask, what I request, what I urge, what I implore.

Điều này của con có nghĩa là: điều mà con hỏi, điều mà con thỉnh cầu, điều mà con khẩn khoản, điều mà con mong mỏi.

Puṭṭhoti pucchito yācito ajjhesito pasādito.

Puṭṭho means being asked, requested, urged, implored.

Đã hỏi có nghĩa là: đã được hỏi, đã được thỉnh cầu, đã được khẩn khoản, đã được mong mỏi.

Pabrūhīti brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi^* uttānīkarohi pakāsehīti – etaṃ me puṭṭho pabrūhi.

Pabrūhī means declare, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, clarify, make manifest—thus, being asked this, declare to me.

Pabrūhīti là hãy nói, hãy chỉ dạy, hãy thuyết giảng, hãy làm cho biết, hãy thiết lập, hãy khai mở, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng, hãy tuyên thuyết – đây là điều con đã hỏi, xin Ngài hãy giảng giải.

706

Katthetaṃ uparujjhatīti katthetaṃ nirujjhati vūpasammati atthaṃ gacchati paṭippassambhatīti.

Katthetaṃ uparujjhatīti means where do these cease, subside, come to an end, become completely tranquil?

Katthetaṃ uparujjhatīti là chúng đoạn diệt, lắng dịu, đi đến chấm dứt, trở nên an tịnh ở đâu.

Katthetaṃ uparujjhati.

Where do these cease?

Chúng đoạn diệt ở đâu.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói –

707

‘‘Paññā ceva sati cāpi,^*

“Both wisdom and mindfulness,^*

“Trí tuệ và cả niệm,

708

Nāmarūpañca mārisa;

And nāma-rūpa, O venerable sir;

Cùng danh và sắc nữa, thưa Ngài;

709

Evaṃ me puṭṭho pabrūhi, katthetaṃ uparujjhatī’’ti.

Being asked this, declare to me, where do these cease?”

Con đã hỏi như vậy, xin Ngài hãy giảng giải, chúng đoạn diệt ở đâu?”

710

6.

6.

711

Yametaṃ pañhaṃ apucchi, ajita taṃ vadāmi te;

“Ajita, I will tell you the question you asked:

“Câu hỏi mà ngươi đã hỏi, này Ajita, Ta sẽ nói cho ngươi;

712

Yattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhati;

Where nāma and rūpa cease without remainder;

Nơi nào danh và sắc, đoạn diệt không còn sót;

713

Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ uparujjhati.

By the cessation of consciousness, there do these cease.”

Với sự diệt của thức, tại đây chúng đoạn diệt.”

714

Yametaṃ pañhaṃ apucchīti.

Yametanti paññañca satiñca nāmarūpañca.

Yametaṃ means wisdom, mindfulness, and nāma-rūpa.

Yametan là trí tuệ, niệm, và danh sắc.

Apucchīti apucchasi yācasi ajjhesati^* pasādesīti – yametaṃ pañhaṃ apucchi.

Apucchī means you asked, you requested, you urged, you implored—thus, the question you asked.

Apucchīti là ngươi đã hỏi, đã thỉnh cầu, đã thỉnh mời, đã làm cho hoan hỷ – câu hỏi mà ngươi đã hỏi.

715

Ajita taṃ vadāmi teti.

Ajita taṃ vadāmi teti.

Ajitāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

Ajita means the Blessed One addresses that brahmin by name.

Ajitāti là Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Tanti paññañca satiñca nāmarūpañca.

Taṃ means wisdom, mindfulness, and nāma-rūpa.

Tan là trí tuệ, niệm, và danh sắc.

Vadāmīti vadāmi ācikkhāmi desemi paññapemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti.

Vadāmī means I declare, I explain, I teach, I make known, I establish, I reveal, I analyze, I clarify, I make manifest.

Vadāmīti là Ta nói, Ta chỉ dạy, Ta thuyết giảng, Ta làm cho biết, Ta thiết lập, Ta khai mở, Ta phân tích, Ta làm cho rõ ràng, Ta tuyên thuyết.

Ajita taṃ vadāmi te.

Ajita, I will tell you that.

Này Ajita, Ta sẽ nói điều đó cho ngươi.

716

Yattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhatīti nāmanti cattāro arūpino khandhā.

Yattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhatīti. Nāma means the four immaterial aggregates.

Yattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhatīti nāman là bốn uẩn vô sắc.

Rūpanti cattāro ca mahābhūtā catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyarūpaṃ.

Rūpa means the four great primary elements and the derived form dependent on the four great primary elements.

Rūpan là bốn đại chủng và sắc do bốn đại chủng tạo thành.

Asesanti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādiyanavacanametaṃ^* asesanti.

Asesaṃ means completely, entirely, in every way, without remainder, without residue—this is a term for complete exhaustion.

Asesan là bằng mọi cách, hoàn toàn, tất cả, không còn sót, không còn dư lại; đây là từ ngữ chỉ sự thâu tóm trọn vẹn – asesan.

Uparujjhatīti nirujjhati vūpasammati atthaṃ gacchati paṭippassambhatīti.

Uparujjhatī means ceases, subsides, comes to an end, becomes completely tranquil.

Uparujjhatīti là đoạn diệt, lắng dịu, đi đến chấm dứt, trở nên an tịnh.

Yattha nāmañca rūpañca asesaṃ uparujjhati.

Where nāma and rūpa cease without remainder.

Nơi nào danh và sắc đoạn diệt không còn sót.

717

Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ uparujjhatīti sotāpattimaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa nirodhena satta bhave ṭhapetvā anamatagge saṃsāre ye uppajjeyyuṃ nāmañca rūpañca, etthete nirujjhanti vūpasammanti atthaṃ gacchanti paṭippassambhanti.

Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ uparujjhatīti. By the cessation of consciousness conditioned by kamma, through the knowledge of the Sotāpatti-magga, excluding the seven existences, in the beginningless saṃsāra, whatever nāma and rūpa might arise, these cease, subside, come to an end, become completely tranquil here. By the cessation of consciousness conditioned by kamma, through the knowledge of the Sakadāgāmi-magga, excluding the two existences, in the five existences, whatever nāma and rūpa might arise, these cease, subside, come to an end, become completely tranquil here.

Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ uparujjhatīti là với sự diệt của thức hành (abhisaṅkhāraviññāṇa) bằng trí tuệ Tu-đà-hoàn đạo, những danh và sắc nào có thể sanh khởi trong vòng luân hồi vô thủy, ngoại trừ bảy kiếp sống, chúng đều đoạn diệt, lắng dịu, đi đến chấm dứt, trở nên an tịnh tại đây.

Sakadāgāmimaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa nirodhena dve bhave ṭhapetvā pañcasu bhavesu ye uppajjeyyuṃ nāmañca rūpañca, etthete nirujjhanti vūpasammanti atthaṃ gacchanti paṭippassambhanti.

By the cessation of consciousness conditioned by kamma, through the knowledge of the Anāgāmi-magga, excluding one existence, whether in the rūpa-dhātu or the arūpa-dhātu, whatever nāma and rūpa might arise, these cease, subside, come to an end, become completely tranquil here. By the cessation of consciousness conditioned by kamma, through the knowledge of the Arahant-magga, whatever nāma and rūpa might arise, these cease, subside, come to an end, become completely tranquil here. For the Arahant who attains Parinibbāna in the anupādisesa-Nibbāna-dhātu (Nibbāna without any remainder of aggregates), by the cessation of the final consciousness, wisdom, mindfulness, nāma, and rūpa—these cease, subside, come to an end, become completely tranquil here, at the time of attaining Parinibbāna. Therefore, the Blessed One said:

Với sự diệt của thức hành bằng trí tuệ Tư-đà-hàm đạo, những danh và sắc nào có thể sanh khởi trong năm kiếp sống, ngoại trừ hai kiếp sống, chúng đều đoạn diệt, lắng dịu, đi đến chấm dứt, trở nên an tịnh tại đây.

Anāgāmimaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa nirodhena ekaṃ bhavaṃ ṭhapetvā rūpadhātuyā vā arūpadhātuyā vā ye uppajjeyyuṃ nāmañca rūpañca, etthete nirujjhanti vūpasammanti atthaṃ gacchanti paṭippassambhanti.

By the cessation of abhisaṅkhāraviññāṇa through the Anāgāmi path-knowledge, excluding one existence, those name-and-form that would arise in the form realm or the formless realm, these cease here, are appeased, come to an end, are fully tranquilized.

Với sự diệt của thức hành bằng trí tuệ A-na-hàm đạo, những danh và sắc nào có thể sanh khởi ở sắc giới hay vô sắc giới, ngoại trừ một kiếp sống, chúng đều đoạn diệt, lắng dịu, đi đến chấm dứt, trở nên an tịnh tại đây.

Arahattamaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa nirodhena ye uppajjeyyuṃ nāmañca rūpañca, etthete nirujjhanti vūpasammanti atthaṃ gacchanti paṭippassambhanti.

By the cessation of abhisaṅkhāraviññāṇa through the Arahantship path-knowledge, those name-and-form that would arise, these cease here, are appeased, come to an end, are fully tranquilized.

Với sự diệt của thức hành bằng trí tuệ A-la-hán đạo, những danh và sắc nào có thể sanh khởi, chúng đều đoạn diệt, lắng dịu, đi đến chấm dứt, trở nên an tịnh tại đây.

Arahato anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyantassa carimaviññāṇassa nirodhena paññā ca sati ca nāmañca rūpañca, etthete nirujjhanti vūpasammanti atthaṃ gacchanti paṭippassambhantīti – viññāṇassa nirodhena etthetaṃ uparujjhati.

By the cessation of the final consciousness of an Arahant attaining parinibbāna in the anupādisesā nibbānadhātu, wisdom, mindfulness, name, and form—these cease here, are appeased, come to an end, are fully tranquilized. Thus, by the cessation of consciousness, this ceases here.

Đối với bậc A-la-hán đang nhập Vô dư y Niết-bàn giới (anupādisesā nibbānadhātu), với sự diệt của tâm cuối cùng, cả trí tuệ, niệm, danh và sắc, chúng đều đoạn diệt, lắng dịu, đi đến chấm dứt, trở nên an tịnh tại đây – với sự diệt của thức, tại đây chúng đoạn diệt.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Do đó, Đức Thế Tôn đã nói –

718

‘‘Yametaṃ pañhaṃ apucchi, ajita taṃ vadāmi te;

“The question you asked, Ajita, I shall answer you:

“Câu hỏi mà ngươi đã hỏi, này Ajita, Ta sẽ nói cho ngươi;

719

Yattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhati;

Where name and form cease without remainder,

Nơi nào danh và sắc, đoạn diệt không còn sót;

720

Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ uparujjhatī’’ti.

There, by the cessation of consciousness, this ceases.”

Với sự diệt của thức, tại đây chúng đoạn diệt.”

721

7.

7.

722

Ye ca saṅkhātadhammāse, ye ca sekhā^* puthū idha;

Those who are saṅkhātadhammā, and those who are sekhā, many here;

“Những vị có pháp đã được thẩm xét, và những bậc hữu học nhiều ở đây;

723

Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisa.

Wise one, tell me, when asked, their conduct, O venerable one.

Hạnh của các vị ấy, thưa Ngài, bậc trí tuệ, khi được hỏi, xin hãy giảng giải cho con.”

724

Ye ca saṅkhātadhammāseti saṅkhātadhammā vuccanti arahanto khīṇāsavā.

Those who are saṅkhātadhammā: Saṅkhātadhammā are called Arahants, whose taints are destroyed.

Ye ca saṅkhātadhammāseti những bậc A-la-hán, những vị đã đoạn tận lậu hoặc, được gọi là những người có pháp đã được thẩm xét (saṅkhātadhammā).

Kiṃkāraṇā saṅkhātadhammā vuccanti arahanto khīṇāsavā?

For what reason are Arahants, whose taints are destroyed, called saṅkhātadhammā?

Vì lý do gì mà các bậc A-la-hán, những vị đã đoạn tận lậu hoặc, được gọi là những người có pháp đã được thẩm xét?

Te saṅkhātadhammā ñātadhammā tulitadhammā tīritadhammā vibhūtadhammā vibhāvitadhammā.

They are saṅkhātadhammā, ñātadhammā, tulitadhammā, tīritadhammā, vibhūtadhammā, vibhāvitadhammā.

Các vị ấy có các pháp đã được thẩm xét, các pháp đã được liễu tri, các pháp đã được cân nhắc, các pháp đã được phán xét, các pháp đã được làm cho hiển lộ, các pháp đã được làm cho sáng tỏ.

‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti saṅkhātadhammā ñātadhammā tulitadhammā tīritadhammā vibhūtadhammā vibhāvitadhammā.

“All conditioned phenomena are impermanent”—thus they are saṅkhātadhammā, ñātadhammā, tulitadhammā, tīritadhammā, vibhūtadhammā, vibhāvitadhammā.

“Tất cả các hành là vô thường” là pháp đã được thẩm xét, pháp đã được liễu tri, pháp đã được cân nhắc, pháp đã được phán xét, pháp đã được làm cho hiển lộ, pháp đã được làm cho sáng tỏ.

‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti saṅkhātadhammā…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti saṅkhātadhammā… ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’ti saṅkhātadhammā… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti saṅkhātadhammā ñātadhammā tulitadhammā tīritadhammā vibhūtadhammā vibhāvitadhammā.

“All conditioned phenomena are suffering”—thus they are saṅkhātadhammā…pe… “All phenomena are not-self”—thus they are saṅkhātadhammā… “Conditioned phenomena arise dependent on ignorance”—thus they are saṅkhātadhammā… “Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease”—thus they are saṅkhātadhammā, ñātadhammā, tulitadhammā, tīritadhammā, vibhūtadhammā, vibhāvitadhammā.

“Tất cả các hành là khổ” là pháp đã được thẩm xét… cho đến… “tất cả các pháp là vô ngã” là pháp đã được thẩm xét… “vô minh duyên các hành” là pháp đã được thẩm xét… “bất cứ pháp nào có sanh khởi, tất cả pháp ấy đều có diệt” là pháp đã được thẩm xét, pháp đã được liễu tri, pháp đã được cân nhắc, pháp đã được phán xét, pháp đã được làm cho hiển lộ, pháp đã được làm cho sáng tỏ.

Atha vā tesaṃ khandhā saṅkhātā dhātuyo saṅkhātā āyatanāni saṅkhātā gatiyo saṅkhātā upapattiyo saṅkhātā paṭisandhi saṅkhātā bhavā saṅkhātā saṃsārā saṅkhātā vaṭṭā saṅkhātā.

Or else, their aggregates are saṅkhātā, their elements are saṅkhātā, their sense bases are saṅkhātā, their destinations are saṅkhātā, their rebirths are saṅkhātā, their re-linking consciousness is saṅkhātā, their existences are saṅkhātā, their rounds of rebirth are saṅkhātā, their cycles of existence are saṅkhātā.

Hoặc là, đối với các vị ấy, các uẩn đã được thẩm xét, các giới đã được thẩm xét, các xứ đã được thẩm xét, các cõi đã được thẩm xét, các nơi sanh đã được thẩm xét, sự tái sanh đã được thẩm xét, các cõi tồn tại đã được thẩm xét, các vòng luân hồi đã được thẩm xét, các vòng luân chuyển đã được thẩm xét.

Atha vā te khandhapariyante ṭhitā dhātupariyante ṭhitā āyatanapariyante ṭhitā gatipariyante ṭhitā upapattipariyante ṭhitā paṭisandhipariyante ṭhitā bhavapariyante ṭhitā saṃsārapariyante ṭhitā vaṭṭapariyante ṭhitā antime bhave ṭhitā antime samussaye ṭhitā antimadehadharā arahanto.

Or else, they stand at the end of aggregates, stand at the end of elements, stand at the end of sense bases, stand at the end of destinations, stand at the end of rebirths, stand at the end of re-linking consciousness, stand at the end of existences, stand at the end of rounds of rebirth, stand at the end of cycles of existence, stand in their final existence, stand in their final aggregation, Arahants bearing their final body.

Hoặc là, các vị ấy đứng ở điểm cuối cùng của uẩn, đứng ở điểm cuối cùng của giới, đứng ở điểm cuối cùng của xứ, đứng ở điểm cuối cùng của cõi, đứng ở điểm cuối cùng của nơi sanh, đứng ở điểm cuối cùng của sự tái sanh, đứng ở điểm cuối cùng của cõi tồn tại, đứng ở điểm cuối cùng của vòng luân hồi, đứng ở điểm cuối cùng của vòng luân chuyển, đứng trong kiếp sống cuối cùng, đứng trong thân thể cuối cùng, các bậc A-la-hán mang thân xác cuối cùng.

725

Tesaṃ cāyaṃ^* pacchimako, carimoyaṃ samussayo;

This is their last, this is their final aggregation;

Đối với các vị ấy, đây là kiếp cuối cùng, thân thể này là cuối cùng;

726

Jātimaraṇasaṃsāro, natthi nesaṃ punabbhavoti.

The round of birth-and-death, there is no more rebirth for them.

Vòng luân hồi sanh tử, không còn tái sanh đối với các vị ấy.

727

Taṃkāraṇā saṅkhātadhammā vuccanti arahanto khīṇāsavāti.

For that reason, Arahants whose taints are destroyed are called saṅkhātadhammā.

Vì lý do đó, các bậc A-la-hán, những vị đã đoạn tận lậu hoặc, được gọi là những người có pháp đã được thẩm xét.

Ye ca saṅkhātadhammāse, ye ca sekhā puthū idhāti.

Those who are saṅkhātadhammā, and those who are sekhā, many here.

Ye ca saṅkhātadhammāse, ye ca sekhā puthū idhāti.

Sekhāti kiṃkāraṇā vuccanti sekhā?

Sekhā: For what reason are they called sekhā?

Sekhāti vì lý do gì được gọi là hữu học?

Sikkhantīti sekhā.

Because they train, they are sekhā.

Vì đang học tập nên gọi là hữu học.

Kiñca sikkhanti?

What do they train in?

Học tập những gì?

Adhisīlampi sikkhanti, adhicittampi sikkhanti, adhipaññampi sikkhanti.

They train in higher virtue (adhisīla), they train in higher mind (adhicitta), they train in higher wisdom (adhipaññā).

Học tập cả tăng thượng giới, học tập cả tăng thượng tâm, học tập cả tăng thượng tuệ.

Katamā adhisīlasikkhā?

What is the training in higher virtue?

Thế nào là tăng thượng giới học?

Idha bhikkhu sīlavā hoti pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu.

Here, a bhikkhu is virtuous, he dwells restrained by the Pātimokkha restraint, endowed with good conduct and resort, seeing danger in the slightest faults, he undertakes and trains in the training rules.

Ở đây, vị Tỳ-khưu có giới, sống được thu thúc bởi sự thu thúc của Pātimokkha, đầy đủ oai nghi và nơi hành xứ, thấy sự nguy hiểm trong những lỗi nhỏ nhặt, chấp nhận và học tập trong các học giới.

Khuddako sīlakkhandho mahanto sīlakkhandho sīlaṃ patiṭṭhā ādi caraṇaṃ saṃyamo saṃvaro mukhaṃ pamukhaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – ayaṃ adhisīlasikkhā.

A small aggregate of virtue, a great aggregate of virtue; virtue is the foundation, the basis, the beginning, the practice, the restraint, the protection, the door, the chief door for the attainment of wholesome states—this is the training in higher virtue.

Giới uẩn nhỏ, giới uẩn lớn, giới là nền tảng, là khởi đầu, là bước chân, là sự chế ngự, là sự thu thúc, là cửa ngõ, là hàng đầu để chứng đắc các thiện pháp – đây là tăng thượng giới học.

728

Katamā adhicittasikkhā?

What is the training in higher mind?

Thế nào là tăng thượng tâm học?

Idha bhikkhu vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ… dutiyaṃ jhānaṃ… tatiyaṃ jhānaṃ… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati – ayaṃ adhicittasikkhā.

Here, a bhikkhu, quite secluded from sensual pleasures…pe… attains and dwells in the first jhāna… the second jhāna… the third jhāna… the fourth jhāna—this is the training in higher mind.

Ở đây, vị Tỳ-khưu ly dục… cho đến… chứng và trú thiền thứ nhất… thiền thứ hai… thiền thứ ba… thiền thứ tư – đây là tăng thượng tâm học.

729

Katamā adhipaññāsikkhā?

What is the training in higher wisdom?

Thế nào là tăng thượng tuệ học?

Idha bhikkhu paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā.

Here, a bhikkhu is wise, endowed with wisdom that discerns rise and fall, noble, penetrative, leading to the right destruction of suffering.

Ở đây, vị Tỳ-khưu có trí tuệ, sở hữu trí tuệ thấy được sự sanh diệt, là trí tuệ bậc Thánh, có khả năng xuyên thấu, đưa đến sự đoạn tận khổ một cách chân chánh.

So ‘‘idaṃ dukkha’’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhasamudayo’’ti…pe… ‘‘ayaṃ dukkhanirodho’’ti… ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti.

He understands as it really is: ‘This is suffering’; ‘This is the origin of suffering’… ‘This is the cessation of suffering’; ‘This is the path leading to the cessation of suffering,’ as it really is.

Vị ấy tuệ tri như thật: “Đây là khổ”, “Đây là khổ tập”… cho đến… “Đây là khổ diệt”… “Đây là con đường đưa đến khổ diệt”.

‘‘Ime āsavā’’ti…pe… ‘‘ayaṃ āsavasamudayo’’ti… ‘‘ayaṃ āsavanirodho’’ti… ‘‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti.

He understands as it really is: ‘These are the āsavas’… ‘This is the origin of the āsavas’… ‘This is the cessation of the āsavas’… ‘This is the path leading to the cessation of the āsavas.’

Vị ấy tuệ tri như thật: “Đây là các lậu hoặc”… cho đến… “Đây là lậu hoặc tập”… “Đây là lậu hoặc diệt”… “Đây là con đường đưa đến lậu hoặc diệt”.

‘‘Ayaṃ adhipaññāsikkhā’’… imā tisso sikkhāyo āvajjantā sikkhanti jānantā sikkhanti passantā sikkhanti cittaṃ adhiṭṭhahantā sikkhanti saddhāya adhimuccantā sikkhanti vīriyaṃ^* paggaṇhantā sikkhanti satiṃ upaṭṭhapentā sikkhanti cittaṃ samādahantā sikkhanti paññāya pajānantā sikkhanti abhiññeyyaṃ abhijānantā sikkhanti pariññeyyaṃ parijānantā sikkhanti pahātabbaṃ pajahantā sikkhanti bhāvetabbaṃ bhāventā sikkhanti sacchikātabbaṃ sacchikarontā sikkhanti ācaranti samācaranti samādāya vattanti.

‘This is the training in higher wisdom’… reflecting on these three trainings, they train; knowing, they train; seeing, they train; resolving the mind, they train; having faith, they train; exerting energy, they train; establishing mindfulness, they train; concentrating the mind, they train; understanding with wisdom, they train; directly knowing what is to be directly known, they train; fully understanding what is to be fully understood, they train; abandoning what is to be abandoned, they train; developing what is to be developed, they train; realizing what is to be realized, they train; they practice, they fully practice, they undertake and abide.

“Đây là tăng thượng tuệ học”… Họ học tập ba học pháp này trong khi quán xét, họ học tập trong khi biết, họ học tập trong khi thấy, họ học tập trong khi quyết định tâm, họ học tập trong khi tin tưởng với đức tin, họ học tập trong khi nỗ lực tinh tấn, họ học tập trong khi an trú niệm, họ học tập trong khi định tâm, họ học tập trong khi biết rõ bằng trí tuệ, họ học tập trong khi thắng tri điều cần thắng tri, họ học tập trong khi liễu tri điều cần liễu tri, họ học tập trong khi từ bỏ điều cần từ bỏ, họ học tập trong khi tu tập điều cần tu tập, họ học tập trong khi chứng ngộ điều cần chứng ngộ, họ thực hành, họ thực hành tốt, họ thọ trì và hành theo.

Taṃkāraṇā vuccanti – sekhā.

For that reason, they are called Sekhas.

Vì lý do đó, họ được gọi là các bậc hữu học.

Puthūti bahukā.

Puthū means many.

Puthū có nghĩa là nhiều.

Ete sekhā sotāpannā ca paṭipannā ca sakadāgāmino ca paṭipannā ca anāgāmino ca paṭipannā ca arahanto ca paṭipannā ca.

These Sekhas are Stream-Enterers and those practicing for Stream-Entry, Once-Returners and those practicing for Once-Returning, Non-Returners and those practicing for Non-Returning, and Arahants and those practicing for Arahantship.

Các bậc hữu học này là các vị Dự lưu và những vị đang thực hành (để thành Dự lưu), các vị Nhất lai và những vị đang thực hành (để thành Nhất lai), các vị Bất lai và những vị đang thực hành (để thành Bất lai), và những vị đang thực hành để thành A-la-hán.

Idhāti imissā diṭṭhiyā imissā khantiyā imissā ruciyā imasmiṃ ādāye imasmiṃ dhamme imasmiṃ vinaye imasmiṃ dhammavinaye imasmiṃ pāvacane imasmiṃ brahmacariye imasmiṃ satthusāsane imasmiṃ attabhāve imasmiṃ manussaloketi – ye ca sekhā puthū idha.

Idha means in this view, in this patience, in this liking, in this acceptance, in this Dhamma, in this Vinaya, in this Dhamma-Vinaya, in this teaching, in this holy life, in this Teacher’s Dispensation, in this existence, in this human world—thus: ‘and the many Sekhas here.’

Idha (ở đây) có nghĩa là: trong tri kiến này, trong sự kham nhẫn này, trong sự ưa thích này, trong sự chấp nhận này, trong Pháp này, trong Luật này, trong Pháp và Luật này, trong lời giáo huấn này, trong phạm hạnh này, trong giáo pháp của Bậc Đạo Sư này, trong thân thể này, trong cõi người này – đó là ý nghĩa của “những bậc hữu học, đông đảo, ở đây”.

730

Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisāti tvampi nipako paṇḍito paññavā buddhimā ñāṇī medhāvī.

Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisā means: ‘You too are discerning, wise, intelligent, sagacious, knowledgeable, astute.’

Xin ngài, bậc uyên bác, hãy nói cho con về hạnh của họ, khi được hỏi, thưa ngài Mārisa: Ngài cũng là bậc uyên bác, bậc hiền trí, bậc có trí tuệ, bậc có trí thông minh, bậc có tri kiến, bậc có tuệ giác.

Tesaṃ saṅkhātadhammānañca sekkhānañca iriyaṃ cariyaṃ vutti pavatti ācaraṃ gocaraṃ vihāraṃ paṭipadaṃ.

Their conduct, behavior, way of life, course of action, practice, resort, abiding, and path of those whose dhammas are understood and of the Sekhas.

Hạnh của họ, những người đã thấu triệt các pháp và các bậc hữu học, là sự thực hành, cách sống, sự tồn tại, sự diễn tiến, cách hành xử, cảnh giới, trú xứ, con đường.

Puṭṭhoti pucchito yācito ajjhesito pasādito.

Puṭṭho means asked, requested, exhorted, pleased.

Khi được hỏi có nghĩa là được hỏi, được yêu cầu, được thỉnh cầu, được làm cho hoan hỷ.

Pabrūhīti brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehi.

Pabrūhi means declare, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, clarify, proclaim.

Hãy nói có nghĩa là hãy nói, hãy chỉ dạy, hãy thuyết giảng, hãy trình bày, hãy thiết lập, hãy khai mở, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng, hãy tuyên bố.

Mārisāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ mārisāti – tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisa.

Mārisā is a term of endearment, a term of respect, a term expressing reverence and deference—thus: ‘O venerable one, being asked, declare to me their conduct, being discerning.’

Mārisa là một lời nói thân ái, một lời nói tôn trọng, một lời nói thể hiện sự kính trọng và vâng phục, đó là Mārisa – Xin ngài, bậc uyên bác, hãy nói cho con về hạnh của họ, khi được hỏi, thưa ngài Mārisa.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì thế, vị Bà-la-môn ấy đã nói:

731

‘‘Ye ca saṅkhātadhammāse, ye ca sekhā puthū idha;

“And those whose dhammas are understood, and the many Sekhas here;

“Những người đã thấu triệt các pháp, và những bậc hữu học, đông đảo, ở đây;

732

Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisā’’ti.

O venerable one, being asked, declare to me their conduct, being discerning.”

Xin ngài, bậc uyên bác, hãy nói cho con về hạnh của họ, khi được hỏi, thưa ngài Mārisa.”

733

8.

8.

734

Kāmesu nābhigijjheyya, manasānāvilo siyā;

One should not crave for sensual pleasures, one should be undisturbed in mind;

Không nên tham đắm trong các dục, tâm không nên bị vẩn đục;

735

Kusalo sabbadhammānaṃ, sato bhikkhu paribbaje.

Skilled in all dhammas, mindful, a bhikkhu should wander.

Là người thiện xảo trong tất cả các pháp, vị Tỳ khưu có chánh niệm nên du hành.

736

Kāmesu nābhigijjheyyāti.

Kāmesu nābhigijjheyya.

Không nên tham đắm trong các dục.

Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca.

Kāmā are briefly of two kinds: vatthukāmā (sensual objects) and kilesakāmā (sensual defilements).

Dục: Nói tóm lại, có hai loại dục – dục đối tượng và dục phiền não.

Katame vatthukāmā?

What are vatthukāmā?

Thế nào là dục đối tượng?

Manāpikā rūpā manāpikā saddā manāpikā gandhā manāpikā rasā manāpikā phoṭṭhabbā, attharaṇā pāvuraṇā^* dāsidāsā ajeḷakā kukkuṭasūkarā hatthigavāssavaḷavā khettaṃ vatthu hiraññaṃ suvaṇṇaṃ gāmanigamarājadhāniyo^* raṭṭhañca janapado ca koso ca koṭṭhāgārañca – yaṃ kiñci rajanīyavatthu vatthukāmā.

Pleasant forms, pleasant sounds, pleasant odors, pleasant tastes, pleasant tactile objects, coverings and clothes, male and female slaves, goats and sheep, chickens and pigs, elephants, cattle, horses and mares, fields, land, silver, gold, villages, towns, royal capitals, country and provinces, treasury and storehouses—whatever is an object of attachment is vatthukāmā.

Các sắc khả ý, các thanh khả ý, các hương khả ý, các vị khả ý, các xúc khả ý, đồ trải, đồ đắp, tôi tớ nam nữ, dê và cừu, gà và heo, voi, bò, ngựa và ngựa cái, ruộng, đất, bạc, vàng, làng, thị trấn, kinh thành, quốc độ và xứ sở, kho tàng và vựa lúa – bất cứ vật gì có thể làm khởi sinh tham ái đều là dục đối tượng.

737

Api ca atītā kāmā anāgatā kāmā paccuppannā kāmā ajjhattā kāmā bahiddhā kāmā ajjhattabahiddhā kāmā, hīnā kāmā majjhimā kāmā paṇītā kāmā, āpāyikā kāmā mānusikā kāmā dibbā kāmā, paccupaṭṭhitā kāmā, nimmitā kāmā paranimmitā kāmā, pariggahitā kāmā apariggahitā kāmā, mamāyitā kāmā amamāyitā kāmā, sabbepi kāmāvacarā dhammā, sabbepi rūpāvacarā dhammā, sabbepi arūpāvacarā dhammā, taṇhāvatthukā taṇhārammaṇā, kāmanīyaṭṭhena rajanīyaṭṭhena madanīyaṭṭhena ramaṇīyaṭṭhena^* kāmā.

Furthermore, past kāmā, future kāmā, present kāmā, internal kāmā, external kāmā, internal and external kāmā, inferior kāmā, mediocre kāmā, excellent kāmā, kāmā of the lower realms, human kāmā, divine kāmā, kāmā that are present, kāmā that are created, kāmā that are created by others, kāmā that are grasped, kāmā that are not grasped, kāmā that are considered ‘mine,’ kāmā that are not considered ‘mine,’ all kāmāvacara dhammas, all rūpāvacara dhammas, all arūpāvacara dhammas, those that are objects of craving, those that are supports of craving, are kāmā by reason of being longed for, by reason of being intoxicating, by reason of being alluring, by reason of being delightful.

Hơn nữa, các dục trong quá khứ, các dục trong tương lai, các dục trong hiện tại, các dục bên trong, các dục bên ngoài, các dục cả trong lẫn ngoài, các dục hạ liệt, các dục trung bình, các dục cao thượng, các dục ở cõi khổ, các dục ở cõi người, các dục ở cõi trời, các dục đã hiện khởi, các dục được hóa hiện, các dục được người khác hóa hiện, các dục đã được chiếm hữu, các dục chưa được chiếm hữu, các dục được xem là của ta, các dục không được xem là của ta, tất cả các pháp thuộc dục giới, tất cả các pháp thuộc sắc giới, tất cả các pháp thuộc vô sắc giới, là cơ sở của ái, là đối tượng của ái, được gọi là dục theo nghĩa là đáng mong muốn, đáng tham đắm, đáng say mê, đáng vui thích.

Ime vuccanti vatthukāmā.

These are called vatthukāmā.

Những thứ này được gọi là dục đối tượng.

738

Katame kilesakāmā?

What are kilesakāmā?

Thế nào là dục phiền não?

Chando kāmo rāgo kāmo chandarāgo kāmo saṅkappo kāmo rāgo kāmo saṅkapparāgo kāmo, yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasineho kāmapipāsā kāmapariḷāho kāmagedho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ kāmogho kāmayogo kāmupādānaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ –

Desire is kāma, lust is kāma, desire-and-lust is kāma, intention is kāma, lust is kāma, intention-and-lust is kāma; whatever kāma-chanda (sensual desire), kāma-rāga (sensual lust), kāma-nandī (delight in sensuality), kāma-taṇhā (sensual craving), kāma-sineha (sensual affection), kāma-pipāsā (thirst for sensuality), kāma-pariḷāha (fever of sensuality), kāma-gedha (greed for sensuality), kāma-mucchā (infatuation with sensuality), kāmajjhosāna (clinging to sensuality), kāmogha (flood of sensuality), kāmayoga (fetter of sensuality), kāmupādāna (clinging to sensuality), kāmacchandanīvaraṇa (hindrance of sensual desire) in sensual pleasures –

Dục là lòng ham muốn, dục là tham ái, dục là lòng ham muốn và tham ái, dục là sự suy tư, dục là tham ái, dục là sự suy tư và tham ái, trong các dục, đó là dục tham, dục ái, dục hỷ, dục ái, dục luyến, dục khát, dục nhiệt não, dục tham lam, dục si mê, sự chìm đắm trong dục, dục bộc, dục ách, dục thủ, dục tham triền cái –

739

Addasaṃ kāma te mūlaṃ, saṅkappā kāma jāyasi;

“O Kāma, I have seen your root; O Kāma, you arise from intentions;

Hỡi dục, ta đã thấy gốc rễ của ngươi, ngươi sinh ra từ sự suy tư;

740

Na taṃ saṅkappayissāmi, evaṃ kāma na hehisīti.

I will not intend you, thus, O Kāma, you will not be.”

Ta sẽ không suy tư về ngươi, như vậy, hỡi dục, ngươi sẽ không tồn tại.

741

Ime vuccanti kilesakāmā.

These are called defilement-kāmas (kilesakāmā).

Những thứ này được gọi là dục phiền não.

Gedho vuccati taṇhā, yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

Greed (gedha) is called craving (taṇhā); whatever is lust (rāga), that is strong lust (sarāga)...pe... covetousness (abhijjhā), greed (lobha), a root of unwholesome states (akusalamūla).

Sự tham lam được gọi là ái, đó là tham, tham luyến… cho đến… tham lam, tham, là gốc rễ của bất thiện.

Kāmesu nābhigijjheyyāti kilesakāmena vatthukāmesu nābhigijjheyya na palibundheyya^* agiddho assa agadhito amucchito anajjhāpanno^* vītagedho vigatagedho cattagedho vantagedho muttagedho pahīnagedho paṭinissaṭṭhagedho vītarāgo vigatarāgo cattarāgo vantarāgo muttarāgo pahīnarāgo paṭinissaṭṭharāgo nicchāto nibbuto sītibhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā vihareyyāti – kāmesu nābhigijjheyya.

“Should not be greedy for sensual pleasures” means one should not be greedy for or bound by material sensual pleasures with defilement-kāma. One should be ungreedy, unattached, uninfatuated, uncommitted, free from greed, gone beyond greed, having abandoned greed, having vomited greed, released from greed, having given up greed, having relinquished greed; free from lust, gone beyond lust, having abandoned lust, having vomited lust, released from lust, having given up lust, having relinquished lust; unthirsting, extinguished, cooled, experiencing happiness, and should dwell with a mind that has become brahmā-like – this is “should not be greedy for sensual pleasures.”

Không nên tham đắm trong các dục có nghĩa là không nên tham đắm, không nên bị trói buộc bởi dục phiền não trong các dục đối tượng; nên không tham đắm, không say mê, không si mê, không chìm đắm, đã từ bỏ sự tham lam, đã xa lìa sự tham lam, đã vứt bỏ sự tham lam, đã từ bỏ sự tham lam, đã giải thoát khỏi sự tham lam, đã đoạn trừ sự tham lam, đã xả bỏ sự tham lam, không còn tham ái, đã xa lìa tham ái, đã vứt bỏ tham ái, đã từ bỏ tham ái, đã giải thoát khỏi tham ái, đã đoạn trừ tham ái, đã xả bỏ tham ái, không còn khao khát, đã tịch tịnh, đã mát mẻ, cảm nhận được hạnh phúc, nên sống với một tâm hồn cao thượng – đó là ý nghĩa của “không nên tham đắm trong các dục”.

742

Manasānāvilo siyāti.

“One should be undisturbed in mind.”

Tâm không nên bị vẩn đục.

Manoti yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu.

“Mind” means that which is consciousness, mind, mentality, heart, the bright mind, mind, mind-base, mind-faculty, consciousness, the aggregate of consciousness, the mind-consciousness element arising therefrom.

Tâm là cái gì là citta, mano, mānasa, hadaya, paṇḍara, mano, manāyatana, manindriya, viññāṇa, viññāṇakkhandha, và manoviññāṇadhātu tương ứng.

Kāyaduccaritena cittaṃ āvilaṃ hoti luḷitaṃ eritaṃ ghaṭṭitaṃ calitaṃ bhantaṃ avūpasantaṃ.

By misconduct in body, the mind becomes disturbed, agitated, stirred, struck, moved, bewildered, unpacified.

Do thân ác hạnh, tâm trở nên vẩn đục, khuấy động, dao động, bị va chạm, rung chuyển, quay cuồng, không an tịnh.

Vacīduccaritena…pe… manoduccaritena… rāgena… dosena… mohena… kodhena… upanāhena… makkhena… paḷāsena… issāya… macchariyena… māyāya… sāṭheyyena… thambhena… sārambhena… mānena… atimānena… madena… pamādena… sabbakilesehi… sabbaduccaritehi… sabbaḍāhehi… sabbapariḷāhehi… sabbasantāpehi… sabbākusalābhisaṅkhārehi cittaṃ āvilaṃ hoti luḷitaṃ eritaṃ ghaṭṭitaṃ calitaṃ bhantaṃ avūpasantaṃ.

By misconduct in speech...pe... by misconduct in mind... by lust... by hatred... by delusion... by anger... by resentment... by disparagement... by domination... by envy... by avarice... by deceit... by craftiness... by obstinacy... by arrogance... by conceit... by excessive pride... by intoxication... by heedlessness... by all defilements... by all misconducts... by all burnings... by all fevers... by all torments... by all unwholesome volitional formations, the mind becomes disturbed, agitated, stirred, struck, moved, bewildered, unpacified.

Do khẩu ác hạnh… cho đến… do ý ác hạnh… do tham… do sân… do si… do phẫn… do hận… do phú… do não… do tật… do xan… do man trá… do xảo quyệt… do ngoan cố… do tranh cạnh… do mạn… do quá mạn… do say sưa… do phóng dật… do tất cả các phiền não… do tất cả các ác hạnh… do tất cả các sự thiêu đốt… do tất cả các sự nóng bức… do tất cả các sự phiền muộn… do tất cả các hành bất thiện, tâm trở nên vẩn đục, khuấy động, dao động, bị va chạm, rung chuyển, quay cuồng, không an tịnh.

Manasānāvilo siyāti cittena anāvilo siyā – aluḷito anerito aghaṭṭito acalito abhanto vūpasanto āvilakare kilese jaheyya pajaheyya vinodeyya byantīkareyya^* anabhāvaṃ gameyya, āvilakarehi kilesehi ca ārato^* virato paṭivirato nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā vihareyyāti – manasānāvilo siyā.

“One should be undisturbed in mind” means one should be undisturbed in mind – unagitated, unstirred, unstruck, unmoved, unbewildered, pacified. One should abandon, relinquish, dispel, make an end of, bring to naught the defilements that cause disturbance. And one should be far removed from, abstained from, fully abstained from, departed from, released from, disjoined from the defilements that cause disturbance, and should dwell with a mind that is boundless – this is “undisturbed in mind.”

Tâm không nên bị vẩn đục có nghĩa là tâm không nên bị vẩn đục – không bị khuấy động, không bị dao động, không bị va chạm, không bị rung chuyển, không bị quay cuồng, nên được an tịnh, nên từ bỏ, đoạn trừ, loại bỏ, chấm dứt, làm cho không còn tồn tại các phiền não gây vẩn đục, và nên xa lìa, từ bỏ, đoạn tuyệt các phiền não gây vẩn đục, nên thoát ra, từ bỏ, giải thoát hoàn toàn, không còn bị ràng buộc, nên sống với một tâm không còn giới hạn – đó là ý nghĩa của “tâm không nên bị vẩn đục”.

743

Kusalo sabbadhammānanti ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti kusalo sabbadhammānaṃ, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti kusalo sabbadhammānaṃ, ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti kusalo sabbadhammānaṃ, ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’ti kusalo sabbadhammānaṃ…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti kusalo sabbadhammānaṃ.

“Skilled in all phenomena”: one is skilled in all phenomena by understanding, “All conditioned things are impermanent.” One is skilled in all phenomena by understanding, “All conditioned things are suffering.” One is skilled in all phenomena by understanding, “All phenomena are not self.” One is skilled in all phenomena by understanding, “Conditioned things arise dependent on ignorance”...pe... “Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease.”

Là người thiện xảo trong tất cả các pháp có nghĩa là: thiện xảo trong tất cả các pháp rằng “tất cả các hành là vô thường”, thiện xảo trong tất cả các pháp rằng “tất cả các hành là khổ”, thiện xảo trong tất cả các pháp rằng “tất cả các pháp là vô ngã”, thiện xảo trong tất cả các pháp rằng “do vô minh làm duyên, các hành sinh khởi”… cho đến… thiện xảo trong tất cả các pháp rằng “bất cứ pháp nào có tính sinh khởi, tất cả pháp ấy đều có tính diệt tận”.

Evampi kusalo sabbadhammānaṃ.

In this way too, one is skilled in all phenomena.

Như vậy cũng là thiện xảo trong tất cả các pháp.

744

Atha vā, aniccato kusalo sabbadhammānaṃ, dukkhato…pe… rogato… gaṇḍato… sallato… aghato… ābādhato… parato… palokato… ītito… upaddavato… bhayato… upasaggato… calato… pabhaṅguto… addhuvato^* … atāṇato… aleṇato… asaraṇato… asaraṇībhūtato… rittato… tucchato… suññato… anattato… ādīnavato… vipariṇāmadhammato… asārakato… aghamūlato… vadhakato… vibhavato… sāsavato… saṅkhatato… mārāmisato… jātidhammato… jarādhammato… byādhidhammato… maraṇadhammato… sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadhammato … saṃkilesikadhammato… samudayato… atthaṅgamato… assādato… ādīnavato… nissaraṇato kusalo sabbadhammānaṃ.

Or, one is skilled in all phenomena by seeing impermanence, by seeing suffering...pe... by seeing disease... by seeing a boil... by seeing a dart... by seeing misfortune... by seeing affliction... by seeing the other side... by seeing decay... by seeing calamity... by seeing danger... by seeing fear... by seeing misfortune... by seeing movement... by seeing destruction... by seeing instability... by seeing no protection... by seeing no shelter... by seeing no refuge... by seeing no refuge for those who rely... by seeing emptiness... by seeing hollowness... by seeing voidness... by seeing not-self... by seeing danger... by seeing the nature of change... by seeing lack of essence... by seeing the root of misfortune... by seeing a slayer... by seeing non-existence... by seeing with taints... by seeing conditionedness... by seeing Māra’s bait... by seeing the nature of birth... by seeing the nature of old age... by seeing the nature of sickness... by seeing the nature of death... by seeing the nature of sorrow, lamentation, pain, dejection, and despair... by seeing the nature of defilement... by seeing origin... by seeing disappearance... by seeing gratification... by seeing danger... by seeing escape, one is skilled in all phenomena.

Lại nữa, là thiện xảo đối với tất cả các pháp xét theo phương diện vô thường, xét theo phương diện khổ… cho đến… xét theo phương diện bệnh tật… xét theo phương diện ung nhọt… xét theo phương diện mũi tên… xét theo phương diện điều ác… xét theo phương diện bệnh hoạn… xét theo phương diện kẻ khác… xét theo phương diện hoại diệt… xét theo phương diện tai ương… xét theo phương diện tai họa… xét theo phương diện hiểm nguy… xét theo phương diện phiền não… xét theo phương diện dao động… xét theo phương diện tan vỡ… xét theo phương diện không bền vững… xét theo phương diện không có sự che chở… xét theo phương diện không có nơi ẩn náu… xét theo phương diện không có nơi nương tựa… xét theo phương diện không trở thành nơi nương tựa… xét theo phương diện trống rỗng… xét theo phương diện rỗng tuếch… xét theo phương diện không… xét theo phương diện vô ngã… xét theo phương diện nguy hiểm… xét theo phương diện có bản chất biến hoại… xét theo phương diện không có lõi cây… xét theo phương diện là gốc rễ của điều ác… xét theo phương diện là kẻ sát hại… xét theo phương diện là sự không tồn tại… xét theo phương diện có lậu hoặc… xét theo phương diện là pháp hữu vi… xét theo phương diện là mồi của Ác ma… xét theo phương diện có bản chất sanh… xét theo phương diện có bản chất già… xét theo phương diện có bản chất bệnh… xét theo phương diện có bản chất chết… xét theo phương diện có bản chất sầu, bi, khổ, ưu, não… xét theo phương diện có bản chất ô nhiễm… xét theo phương diện tập khởi… xét theo phương diện đoạn diệt… xét theo phương diện vị ngọt… xét theo phương diện sự nguy hiểm… xét theo phương diện sự xuất ly; là thiện xảo đối với tất cả các pháp.

Evampi kusalo sabbadhammānaṃ.

In this way too, one is skilled in all phenomena.

Như vậy cũng là thiện xảo đối với tất cả các pháp.

745

Atha vā, khandhakusalo dhātukusalo āyatanakusalo paṭiccasamuppādakusalo satipaṭṭhānakusalo sammappadhānakusalo iddhipādakusalo indriyakusalo balakusalo bojjhaṅgakusalo maggakusalo phalakusalo nibbānakusalo.

Or, skilled in aggregates, skilled in elements, skilled in sense bases, skilled in dependent origination, skilled in foundations of mindfulness, skilled in right exertions, skilled in bases of psychic power, skilled in faculties, skilled in powers, skilled in factors of awakening, skilled in the path, skilled in the fruit, skilled in Nibbāna.

Lại nữa, là thiện xảo về uẩn, thiện xảo về giới, thiện xảo về xứ, thiện xảo về duyên khởi, thiện xảo về niệm xứ, thiện xảo về chánh cần, thiện xảo về thần túc, thiện xảo về căn, thiện xảo về lực, thiện xảo về giác chi, thiện xảo về đạo, thiện xảo về quả, thiện xảo về Nibbāna.

Evampi kusalo sabbadhammānaṃ.

In this way, too, he is skilled in all phenomena.

Như vậy cũng là thiện xảo đối với tất cả các pháp.

746

Atha vā, sabbadhammā vuccanti dvādasāyatanāni – cakkhu ceva^* rūpā ca, sotañca saddā ca, ghānañca gandhā ca, jivhā ca rasā ca, kāyo ca phoṭṭhabbā ca, mano ca dhammā ca.

Or, all phenomena are called the twelve sense bases: the eye and forms, the ear and sounds, the nose and odors, the tongue and tastes, the body and tangibles, the mind and mental phenomena.

Lại nữa, tất cả các pháp được gọi là mười hai xứ – mắt và các sắc, tai và các tiếng, mũi và các mùi, lưỡi và các vị, thân và các vật xúc chạm, ý và các pháp.

Yato ca ajjhattikabāhiresu āyatanesu chandarāgo pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṃkato^* āyatiṃ anuppādadhammo, ettāvatāpi kusalo sabbadhammānanti – kusalo sabbadhammānaṃ.

When desire-passion in the internal and external sense bases is abandoned, uprooted, made like a palm-stump, brought to non-existence, and is of a nature not to arise again in the future, by this much too, he is skilled in all phenomena—skilled in all phenomena.

Và khi nào dục tham trong các xứ nội và ngoại đã được đoạn tận, đã được nhổ tận gốc, làm cho như thân cây tala không còn ngọn, làm cho không thể hiện hữu, có bản chất không sanh khởi trong tương lai, đến chừng ấy cũng là thiện xảo đối với tất cả các pháp – là thiện xảo đối với tất cả các pháp.

747

Sato bhikkhu paribbajeti.

A mindful bhikkhu should wander.

Vị bhikkhu chánh niệm nên du hành.

Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato, vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato, citte cittānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato, dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato.

Mindful means mindful due to four reasons: mindful by developing the foundation of mindfulness on the body in the body; mindful by developing the foundation of mindfulness on feelings in feelings; mindful by developing the foundation of mindfulness on the mind in the mind; mindful by developing the foundation of mindfulness on phenomena in phenomena.

Chánh niệm là chánh niệm do bốn lý do – là chánh niệm khi tu tập niệm xứ tùy quán thân trên thân, là chánh niệm khi tu tập niệm xứ tùy quán thọ trên các thọ, là chánh niệm khi tu tập niệm xứ tùy quán tâm trên tâm, là chánh niệm khi tu tập niệm xứ tùy quán pháp trên các pháp.

748

Aparehipi catūhi kāraṇehi sato – asatiparivajjanāya sato, satikaraṇīyānaṃ dhammānaṃ katattā sato, satiparibandhānaṃ^* dhammānaṃ hatattā sato, satinimittānaṃ dhammānaṃ asammuṭṭhattā^* sato.

And by another four reasons, he is mindful: mindful by avoiding the unmindful; mindful by having performed the phenomena conducive to mindfulness; mindful by having destroyed the phenomena that obstruct mindfulness; mindful by not forgetting the signs of mindfulness.

Là chánh niệm do bốn lý do khác – là chánh niệm do từ bỏ sự thất niệm, là chánh niệm do đã làm các pháp cần làm với niệm, là chánh niệm do đã hủy diệt các pháp đối nghịch với niệm, là chánh niệm do không quên lãng các pháp là nhân của niệm.

749

Aparehipi catūhi kāraṇehi sato – satiyā samannāgatattā sato, satiyā vasitattā sato, satiyā pāguññena samannāgatattā sato, satiyā apaccorohaṇatāya sato.

And by another four reasons, he is mindful: mindful by being endowed with mindfulness; mindful by being proficient in mindfulness; mindful by being endowed with skill in mindfulness; mindful by not falling back from mindfulness.

Là chánh niệm do bốn lý do khác – là chánh niệm do đã thành tựu niệm, là chánh niệm do đã thuần thục trong niệm, là chánh niệm do đã thành tựu sự thuần thục trong niệm, là chánh niệm do không thoái lui khỏi niệm.

750

Aparehipi catūhi kāraṇehi sato – satiyā samannāgatattā sato, santattā sato, samitattā sato, santadhammasamannāgatattā sato.

And by another four reasons, he is mindful: mindful by being endowed with mindfulness; mindful by being tranquil; mindful by being appeased; mindful by being endowed with tranquil phenomena.

Là chánh niệm do bốn lý do khác – là chánh niệm do đã thành tựu niệm, là chánh niệm do có sự tịch tịnh, là chánh niệm do đã được an tịnh, là chánh niệm do đã thành tựu các pháp tịch tịnh.

Buddhānussatiyā sato, dhammānussatiyā sato, saṅghānussatiyā sato, sīlānussatiyā sato, cāgānussatiyā sato, devatānussatiyā sato, ānāpānassatiyā sato, maraṇassatiyā sato, kāyagatāsatiyā sato, upasamānussatiyā sato.

Mindful through recollection of the Buddha, mindful through recollection of the Dhamma, mindful through recollection of the Saṅgha, mindful through recollection of virtue, mindful through recollection of generosity, mindful through recollection of devas, mindful through mindfulness of breathing, mindful through mindfulness of death, mindful through mindfulness of the body, mindful through recollection of peace.

Là chánh niệm do niệm Phật, là chánh niệm do niệm Pháp, là chánh niệm do niệm Tăng, là chánh niệm do niệm giới, là chánh niệm do niệm thí, là chánh niệm do niệm thiên, là chánh niệm do niệm hơi thở, là chánh niệm do niệm sự chết, là chánh niệm do niệm thân thể, là chánh niệm do niệm sự an tịnh.

Yā sati anussati…pe… sammāsati satisambojjhaṅgo ekāyanamaggo, ayaṃ vuccati sati.

That mindfulness, recollection… (etc.)… right mindfulness, the mindfulness factor of awakening, the one-way path—this is called mindfulness.

Sự niệm, sự tùy niệm… cho đến… chánh niệm, niệm giác chi, con đường độc nhất, đây được gọi là niệm.

Imāya satiyā upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno^* samannāgato, so vuccati sato.

He is endowed, fully endowed, approached, fully approached, established, fully established, possessed of this mindfulness; he is called mindful.

Vị ấy được gọi là người chánh niệm vì đã đạt đến, đã hoàn toàn đạt đến, đã tới gần, đã hoàn toàn tới gần, đã thành tựu, đã hoàn toàn thành tựu, đã viên mãn niệm này.

Bhikkhūti sattannaṃ dhammānaṃ bhinnattā bhikkhu – sakkāyadiṭṭhi bhinnā hoti, vicikicchā bhinnā hoti, sīlabbataparāmāso bhinno hoti, rāgo bhinno hoti, doso bhinno hoti, moho bhinno hoti, māno bhinno hoti.

Bhikkhu means bhikkhu because seven phenomena are broken: sakkāya-diṭṭhi is broken, vicikicchā is broken, sīlabbataparāmāsa is broken, greed is broken, hatred is broken, delusion is broken, conceit is broken.

Bhikkhu là bhikkhu do đã phá vỡ bảy pháp – thân kiến đã được phá vỡ, hoài nghi đã được phá vỡ, giới cấm thủ đã được phá vỡ, tham đã được phá vỡ, sân đã được phá vỡ, si đã được phá vỡ, mạn đã được phá vỡ.

Bhinnā honti pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā^* sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā.

Evil, unwholesome phenomena that defile, lead to renewed existence, are accompanied by distress, result in suffering, and lead to birth, aging, and death in the future are broken.

Các pháp ác, bất thiện, gây ô nhiễm, đưa đến tái sanh, gây khổ não, có quả khổ, là nhân của sanh, già, chết trong tương lai đã được phá vỡ.

751

Pajjena katena^* attanā,^*

“By oneself, by the light made,^*

Do chính mình đã thực hành con đường,^*

752

Parinibbānagato vitiṇṇakaṅkho;

Having gone to Nibbāna, having crossed over doubt;

Đã đạt đến Parinibbāna, đã vượt qua hoài nghi;

753

Vibhavañca bhavañca vippahāya, vusitavā khīṇapunabbhavo sa bhikkhūti.

Having abandoned both non-existence and existence, having lived the holy life, with rebirth exhausted, he is a bhikkhu.”

Đã từ bỏ cả sự không tồn tại và sự tồn tại, đã sống phạm hạnh, đã tận diệt tái sanh, vị ấy là bhikkhu.

754

Sato bhikkhu paribbajeti sato bhikkhu paribbaje, sato gaccheyya, sato tiṭṭheyya, sato nisīdeyya, sato seyyaṃ kappeyya, sato abhikkameyya, sato paṭikkameyya, sato ālokeyya, sato vilokeyya, sato samiñjeyya, sato pasāreyya, sato saṅghāṭipattacīvaraṃ dhāreyya, sato careyya vihareyya iriyeyya vatteyya pāleyya yapeyya yāpeyyāti – sato bhikkhu paribbaje.

A mindful bhikkhu should wander means a mindful bhikkhu should wander, a mindful bhikkhu should go, a mindful bhikkhu should stand, a mindful bhikkhu should sit, a mindful bhikkhu should lie down, a mindful bhikkhu should advance, a mindful bhikkhu should retreat, a mindful bhikkhu should look forward, a mindful bhikkhu should look around, a mindful bhikkhu should bend his limbs, a mindful bhikkhu should stretch his limbs, a mindful bhikkhu should wear his outer robe, bowl, and inner robe, a mindful bhikkhu should conduct himself, dwell, move, behave, protect, sustain, maintain—thus, a mindful bhikkhu should wander.

Vị bhikkhu chánh niệm nên du hành có nghĩa là vị bhikkhu chánh niệm nên du hành, chánh niệm nên đi, chánh niệm nên đứng, chánh niệm nên ngồi, chánh niệm nên nằm, chánh niệm nên đi tới, chánh niệm nên đi lui, chánh niệm nên nhìn thẳng, chánh niệm nên nhìn nghiêng, chánh niệm nên co tay chân, chánh niệm nên duỗi tay chân, chánh niệm nên mang y tăng-già-lê, bát và y, chánh niệm nên đi, nên trú, nên duy trì oai nghi, nên hành trì, nên bảo hộ, nên nuôi mạng, nên duy trì – vị bhikkhu chánh niệm nên du hành.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy:

755

‘‘Kāmesu nābhigijjheyya, manasānāvilo siyā;

“He should not crave for sensual pleasures, his mind should be undisturbed;

“Không nên tham đắm trong các dục, tâm không nên bị vẩn đục;

756

Kusalo sabbadhammānaṃ, sato bhikkhu paribbaje’’ti.

Skilled in all phenomena, a mindful bhikkhu should wander.”

Là người thiện xảo đối với tất cả các pháp, vị bhikkhu chánh niệm nên du hành.”

757

Saha gāthāpariyosānā ye te brāhmaṇena saddhiṃ ekacchandā ekapayogā ekādhippāyā ekavāsanavāsitā, tesaṃ anekapāṇasahassānaṃ virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti.

As soon as the stanza ended, for those many thousands of beings who were of the same desire, the same effort, the same intention, and imbued with the same latent tendencies as that brahmin, the stainless, undefiled Dhamma-eye arose: "Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease."

Khi bài kệ vừa kết thúc, những người có cùng ý muốn, cùng sự thực hành, cùng mục đích, cùng tập quán với vị bà-la-môn ấy, trong số hàng ngàn chúng sanh ấy, pháp nhãn không bụi, không uế đã sanh khởi: “Phàm pháp nào có bản chất sanh khởi, tất cả pháp ấy đều có bản chất đoạn diệt.”

Tassa brāhmaṇassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimucci.

That brahmin's mind was liberated from the asavas, without clinging.

Tâm của vị bà-la-môn ấy đã giải thoát khỏi các lậu hoặc do không còn chấp thủ.

Saha arahattappattā ajinajaṭāvākacīratidaṇḍakamaṇḍalukesā ca massū ca antarahitā, bhaṇḍukāsāyavatthavasano saṅghāṭipattacīvaradharo anvatthapaṭipattiyā pañjaliko bhagavantaṃ namassamāno nisinno hoti – ‘‘satthā me bhante bhagavā, sāvakohamasmī’’ti.

Simultaneously with attaining Arahantship, his deerskin, matted hair, bark-garment, staff, water-strainer, hair, and beard disappeared. Dressed in soft saffron robes, wearing the triple robe and carrying his bowl, he sat down, saluting the Blessed One with joined hands, in accordance with his attainment, saying: "Venerable sir, the Blessed One is my Teacher; I am a disciple."

Ngay khi chứng đắc A-la-hán quả, da thú, bện tóc, y vỏ cây, gậy ba trạc, bình nước, tóc và râu của vị ấy đều biến mất, vị ấy trở thành người mặc y nhuộm màu sẫm, mang y tăng-già-lê, bát và y, chắp tay, ngồi đảnh lễ Đức Thế Tôn với sự thực hành phù hợp với mục đích, và nói: “Bạch Thế Tôn, Ngài là bậc Đạo Sư của con, con là đệ tử.”

758

Ajitamāṇavapucchāniddeso paṭhamo.

The first exposition of Ajita's Questions is concluded.

Phần giải thích câu hỏi của thanh niên Ajita, chương thứ nhất.

759

2. Tissametteyyamāṇavapucchāniddeso

2. Exposition of Tissametteyya's Questions

2. Phần giải thích câu hỏi của thanh niên Tissametteyya

760

9.

761

Kodha santusito loke,^*

Who is content in the world,^*

Ai là người tri túc trong đời,^*

762

Kassa no santi iñjitā;

For whom are there no agitations?

Ai là người không còn những rung động;

763

Ko ubhantamabhiññāya, majjhe mantā na lippati;

Who, having fully understood both ends, is not defiled by wisdom in the middle?

Ai là người sau khi đã thắng tri cả hai cực đoan, không bị dính mắc ở khoảng giữa bởi trí tuệ;

764

Kaṃ brūsi mahāpurisoti, ko idha sibbinimaccagā.

Whom do you call a great man? Who here has overcome the seamstress?

Ngài gọi ai là bậc Đại nhân, ai ở đây đã vượt qua được đường may.

765

Kodha santusito loketi ko loke tuṭṭho santuṭṭho attamano paripuṇṇasaṅkappoti – kodha santusito loke.

Who is content in the world? means: Who in the world is pleased, well-pleased, joyful, with fulfilled aspirations? – Who is content in the world?

Ai là người tri túc trong đời nghĩa là ai trong đời là người hoan hỷ, tri túc, mãn ý, có ý nguyện viên mãn?

766

Iccāyasmā tissametteyyoti.

So said Venerable Tissametteyya.

Kính bạch, Tôn giả Tissametteyyo.

Iccāti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ – iccāti.

So said is a word-connection, a word-combination, a word-completion, an agreement of letters, a smoothness of consonants, a sequence of words—this is so said.

Kính bạch là sự nối kết từ, sự liên kết từ, sự hoàn chỉnh từ, sự hòa hợp chữ, sự trôi chảy của phụ âm; kính bạch là sự tuần tự của các từ.

Āyasmāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ – āyasmāti.

Venerable is an affectionate word, a respectful word, a word of reverence and deference—this is Venerable.

Tôn giả là lời nói thân ái, lời nói tôn trọng; Tôn giả là lời nói thể hiện sự kính trọng và tôn phục.

Tissoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpo.

Tissa is that brahmin's name, designation, appellation, term, name, naming, nomenclature, etymology, expression, declaration.

Tissa là tên của vị bà-la-môn ấy, là cách gọi, là danh xưng, là sự quy định, là cách dùng từ, là tên, là việc đặt tên, là tên gọi, là sự giải thích, là sự biểu thị, là sự tuyên bố.

Metteyyoti tassa brāhmaṇassa gottaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāroti – iccāyasmā tissametteyyo.

Metteyya is that brahmin's clan, designation, appellation, term—this is so said Venerable Tissametteyya.

Metteyya là họ của vị bà-la-môn ấy, là cách gọi, là danh xưng, là sự quy định, là cách dùng từ – kính bạch, Tôn giả Tissametteyyo.

767

Kassa no santi iñjitāti taṇhiñjitaṃ diṭṭhiñjitaṃ māniñjitaṃ kilesiñjitaṃ kāmiñjitaṃ.

For whom are there no agitations? means: Agitation of craving, agitation of views, agitation of conceit, agitation of defilements, agitation of sensual pleasures.

Ai là người không còn những rung động là sự rung động do tham ái, sự rung động do tà kiến, sự rung động do ngã mạn, sự rung động do phiền não, sự rung động do nghiệp.

Kassime iñjitā natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhanti pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti – kassa no santi iñjitā.

For whom do these agitations not exist, are not present, are not found, are abandoned, eradicated, calmed, tranquilized, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge? – For whom are there no agitations?

Đối với ai, những dao động này không có, không hiện hữu, không được tìm thấy, không thể đạt được, đã được đoạn trừ, đã được cắt đứt, đã được lắng dịu, đã được an tịnh, không có khả năng sanh khởi, đã bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ – đối với ai không có các dao động.

768

Ko ubhantamabhiññāyāti ko ubho ante abhiññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – ko ubhantamabhiññāya.

Who, having fully understood both ends? means: Who, having fully understood, known, weighed, investigated, clearly perceived, and made manifest both ends? – Who, having fully understood both ends?

Ai sau khi đã thắng tri cả hai cực đoan có nghĩa là: Ai sau khi đã thắng tri, đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho sáng tỏ, đã làm cho hiển lộ cả hai cực đoan – ấy là ai sau khi đã thắng tri cả hai cực đoan.

769

Majjhe mantā na lippatīti majjhe mantāya na lippati, alitto anupalitto nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti – majjhe mantā na lippati.

Is not defiled by wisdom in the middle? means: Is not defiled by wisdom in the middle; undefiled, unattached, gone forth, released, liberated, disjoined, dwelling with a boundless mind – is not defiled by wisdom in the middle.

Không bị nhiễm trước ở khoảng giữa bởi trí tuệ có nghĩa là: Ở khoảng giữa, vị ấy không bị nhiễm trước bởi trí tuệ, không bị dính mắc, không bị vấy bẩn, đã thoát ly, đã từ bỏ, đã hoàn toàn giải thoát, đã không còn liên hệ, trú với tâm đã vượt thoát mọi giới hạn – ấy là không bị nhiễm trước ở khoảng giữa bởi trí tuệ.

770

Kaṃ brūsi mahāpurisoti mahāpuriso aggapuriso seṭṭhapuriso viseṭṭhapuriso pāmokkhapuriso uttamapuriso padhānapuriso pavarapurisoti.

Whom do you call a great man? A great man means a foremost man, an excellent man, a pre-eminent man, a leading man, a supreme man, a chief man, a most excellent man.

Ngài gọi ai là bậc đại nhân có nghĩa là: Bậc đại nhân là bậc nhân tối thượng, bậc nhân cao tột, bậc nhân ưu việt, bậc nhân lỗi lạc, bậc nhân tối thắng, bậc nhân chủ đạo, bậc nhân cao quý.

Kaṃ brūsi kaṃ kathesi kaṃ maññasi kaṃ bhaṇasi kaṃ passati kaṃ voharasīti – kaṃ brūsi mahāpurisoti.

Whom do you call, whom do you speak of, whom do you consider, whom do you declare, whom do you see, whom do you address? – Whom do you call a great man?

Ngài gọi ai, Ngài nói về ai, Ngài nghĩ về ai, Ngài tuyên bố về ai, Ngài thấy ai, Ngài gọi tên ai – ấy là Ngài gọi ai là bậc đại nhân.

771

Ko idha sibbinimaccagāti ko idha sibbiniṃ taṇhaṃ ajjhagā upaccagā atikkanto samatikkanto vītivattoti – ko idha sibbinimaccagā.

Who here has overcome the seamstress? means: Who here has overcome, surpassed, transcended, gone beyond craving, the seamstress? – Who here has overcome the seamstress?

Ai ở đây đã vượt qua được đường may vá có nghĩa là: Ai ở đây đã vượt qua, đã đi qua, đã vượt lên, đã hoàn toàn vượt lên, đã đi qua khỏi được ái dục là đường may vá – ấy là ai ở đây đã vượt qua được đường may vá.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói:

772

‘‘Kodha santusito loke,^*

‘‘Who is content in the world,^*

“Ai ở đời này được mãn nguyện,^*

773

Kassa no santi iñjitā;

For whom are there no agitations?

Đối với ai không có các dao động;

774

Ko ubhantamabhiññāya, majjhe mantā na lippati;

Who, having fully understood both ends, is not defiled by wisdom in the middle?

Ai sau khi đã thắng tri cả hai cực đoan, không bị nhiễm trước ở khoảng giữa bởi trí tuệ;

775

Kaṃ brūsi mahāpurisoti, ko idha sibbinimaccagā’’ti.

Whom do you call a great man? Who here has overcome the seamstress?’’

Ngài gọi ai là bậc đại nhân, ai ở đây đã vượt qua được đường may vá?”

776

10.

10.

777

Kāmesu brahmacariyavā,^*

Metteyya, the bhikkhu who leads the holy life in sensual pleasures,

“Vị sống phạm hạnh trong các dục,^*

778

Vītataṇho sadā sato;

Is free from craving, ever mindful;

Đã ly ái, luôn chánh niệm;

779

Saṅkhāya nibbuto bhikkhu, tassa no santi iñjitā.

Having comprehended, the bhikkhu is extinguished; for him there are no agitations.

Vị Tỳ-khưu sau khi thẩm sát đã tịch tịnh, đối với vị ấy không có các dao động.”

780

Kāmesu brahmacariyavāti.

Leads the holy life in sensual pleasures.

Vị sống phạm hạnh trong các dục.

Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā.

Sensual pleasures are briefly of two kinds: material sensual pleasures and defilement sensual pleasures… (pa) …these are called material sensual pleasures… (pa) …these are called defilement sensual pleasures.

Các dục: Nói tóm lại, có hai loại dục – vật dục và phiền não dục… này được gọi là vật dục… này được gọi là phiền não dục.

Brahmacariyaṃ vuccati asaddhammasamāpattiyā ārati virati paṭivirati veramaṇī akiriyā akaraṇaṃ anajjhāpatti velāanatikkamo.

The holy life is called abstention, avoidance, refraining, desisting from engaging in ignoble conduct; non-doing, not committing, not falling into, not transgressing the boundary of noble conduct.

Phạm hạnh được gọi là sự từ bỏ, sự tránh xa, sự lánh xa, sự kiêng cữ, sự không làm, sự không thực hiện, sự không vướng vào, sự không vượt qua giới hạn đối với việc thực hành phi pháp.

Api ca, nippariyāyena brahmacariyaṃ vuccati ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvācā, sammākammanto, sammāājīvo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi.

Furthermore, in the ultimate sense, the noble eight-membered path is called brahmacariya, namely: right view, right intention, right speech, right action, right livelihood, right effort, right mindfulness, right concentration.

Hơn nữa, theo nghĩa tuyệt đối, phạm hạnh được gọi là Bát Thánh Đạo, tức là: Chánh kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định.

Yo iminā ariyena aṭṭhaṅgikena maggena upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato, so vuccati brahmacariyavā.

Whoever is endowed, well-endowed, attained, well-attained, possessed, accomplished, fully endowed with this noble eight-membered path, that one is called one who lives the brahmacariya.

Người nào được trang bị, được đầy đủ, đã đạt đến, đã hoàn toàn đạt đến, đã thành tựu, đã hoàn toàn thành tựu, đã hội đủ Bát Thánh Đạo này, vị ấy được gọi là người sống phạm hạnh.

Yathā ca dhanena dhanavāti vuccati, bhogena bhogavāti vuccati, yasena yasavāti vuccati, sippena sippavāti vuccati, sīlena sīlavāti vuccati, vīriyena vīriyavāti vuccati, paññāya paññavāti vuccati, vijjāya vijjavāti vuccati – evameva yo iminā ariyena aṭṭhaṅgikena maggena upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato, so vuccati brahmacariyavāti – kāmesu brahmacariyavā.

Just as one is called wealthy by wealth, prosperous by possessions, glorious by fame, skilled by craft, virtuous by virtue, energetic by energy, wise by wisdom, learned by knowledge – in the same way, whoever is endowed, well-endowed, attained, well-attained, possessed, accomplished, fully endowed with this noble eight-membered path, that one is called one who lives the brahmacariya – one who lives the brahmacariya in regard to sensual pleasures.

Và cũng như người có tài sản được gọi là người giàu có, người có của cải được gọi là người sung túc, người có danh tiếng được gọi là người danh giá, người có tài nghệ được gọi là người tài hoa, người có giới hạnh được gọi là người có giới, người có tinh tấn được gọi là người tinh cần, người có trí tuệ được gọi là người có tuệ, người có minh được gọi là người có minh – cũng vậy, người nào được trang bị, được đầy đủ, đã đạt đến, đã hoàn toàn đạt đến, đã thành tựu, đã hoàn toàn thành tựu, đã hội đủ Bát Thánh Đạo này, vị ấy được gọi là người sống phạm hạnh – ấy là vị sống phạm hạnh trong các dục.

781

Metteyyāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ gottena ālapati.

"Metteyya!"—thus the Blessed One addresses that brahmin by his clan name.

Này Metteyya: Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng dòng họ.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – metteyyāti bhagavā.

"Bhagavā" is a term of respect…pe… a true designation, namely "Bhagavā"—"Metteyya!" said the Blessed One.

Đức Thế Tôn: Đây là một danh xưng tôn kính… đây là một định danh được chứng thực, tức là Đức Thế Tôn – ấy là này Metteyya, Đức Thế Tôn dạy.

782

Vītataṇho sadā satoti.

"One who is free from craving, ever mindful"—

Đã ly ái, luôn chánh niệm.

Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā.

Craving means craving for forms…pe… craving for phenomena.

Ái: là ái đối với sắc… ái đối với pháp.

Yassesā taṇhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati vītataṇho cattataṇho vantataṇho muttataṇho pahīnataṇho paṭinissaṭṭhataṇho vītarāgo cattarāgo vantarāgo muttarāgo pahīnarāgo paṭinissaṭṭharāgo nicchāto nibbuto sītibhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharati.

For whom this craving is abandoned, cut off, calmed, tranquilized, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge, that one is called one free from craving, one who has relinquished craving, one who has vomited forth craving, one who is released from craving, one who has abandoned craving, one who has renounced craving; one free from passion, one who has relinquished passion, one who has vomited forth passion, one who is released from passion, one who has abandoned passion, one who has renounced passion; one who is unthirsting, unbound, cooled, experiencing happiness, dwelling with a divine self.

Người nào đã đoạn trừ, đã cắt đứt, đã lắng dịu, đã an tịnh, không còn khả năng sanh khởi, đã bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ đối với ái này, vị ấy được gọi là người đã ly ái, đã từ bỏ ái, đã khước từ ái, đã giải thoát khỏi ái, đã đoạn trừ ái, đã xả ly ái, đã ly tham, đã từ bỏ tham, đã khước từ tham, đã giải thoát khỏi tham, đã đoạn trừ tham, đã xả ly tham, không còn khao khát, đã tịch tịnh, đã trở nên mát mẻ, đang cảm thọ lạc, trú với tự thân đã trở thành phạm thiên.

Sadāti sadā sabbadā sabbakālaṃ niccakālaṃ dhuvakālaṃ satataṃ samitaṃ abbokiṇṇaṃ poṅkhānupoṅkhaṃ^* udakūmikajātaṃ avīcisantatisahitaṃ^* phassitaṃ^* purebhattaṃ pacchābhattaṃ purimayāmaṃ majjhimayāmaṃ pacchimayāmaṃ kāḷe juṇhe vasse hemante gimhe purime vayokhandhe majjhime vayokhandhe pacchime vayokhandhe.

Ever means always, at all times, at every moment, constantly, perpetually, continuously, without interruption, in unbroken succession, like waves of water, accompanied by an unbroken continuity, touched; before meals, after meals, in the first watch, in the middle watch, in the last watch; in the dark fortnight, in the bright fortnight; in the rainy season, in winter, in summer; in the first stage of life, in the middle stage of life, in the last stage of life.

Luôn: là luôn luôn, mọi lúc, mọi thời, thường xuyên, bền vững, liên tục, không gián đoạn, không ngắt quãng, nối tiếp nhau, như sóng nước dâng trào, liên tục không gián đoạn, tiếp xúc, trước bữa ăn, sau bữa ăn, trong canh đầu, trong canh giữa, trong canh cuối, trong kỳ tối, trong kỳ sáng, trong mùa mưa, trong mùa đông, trong mùa hè, trong giai đoạn đầu của cuộc đời, trong giai đoạn giữa của cuộc đời, trong giai đoạn cuối của cuộc đời.

Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato, vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato, citte cittānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato, dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato…pe… so vuccati satoti – vītataṇho sadā sato.

Mindful means mindful due to four reasons: mindful by developing the foundation of mindfulness of the body in the body, mindful by developing the foundation of mindfulness of feelings in feelings, mindful by developing the foundation of mindfulness of mind in the mind, mindful by developing the foundation of mindfulness of phenomena in phenomena…pe… that one is called mindful—one who is free from craving, ever mindful.

Chánh niệm: là chánh niệm do bốn lý do – vị ấy chánh niệm khi tu tập niệm xứ quán thân trên thân, chánh niệm khi tu tập niệm xứ quán thọ trên các cảm thọ, chánh niệm khi tu tập niệm xứ quán tâm trên tâm, chánh niệm khi tu tập niệm xứ quán pháp trên các pháp… vị ấy được gọi là người chánh niệm – ấy là đã ly ái, luôn chánh niệm.

783

Saṅkhāya nibbuto bhikkhūti saṅkhā vuccati ñāṇaṃ.

"A monk, having understood, is unbound"—understanding is called knowledge.

Vị Tỳ-khưu sau khi thẩm sát đã tịch tịnh: Thẩm sát được gọi là trí tuệ.

Yā paññā pajānanā vicayo pavicayo…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.

That wisdom, discernment, analysis, thorough analysis…pe… non-delusion, investigation of phenomena, right view.

Trí tuệ ấy là sự hiểu biết, sự phân biệt, sự thẩm xét, sự quán sát… sự không si mê, sự trạch pháp, chánh kiến.

Saṅkhāyāti saṅkhāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā, ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti saṅkhāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti… ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’ti… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti saṅkhāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā.

Having understood means having understood, known, weighed, investigated, clarified, made manifest by understanding, "all formations are impermanent"; having understood, known, weighed, investigated, clarified, made manifest by understanding, "all formations are suffering"…pe… "all phenomena are not-self"… "formations arise conditioned by ignorance"… "whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease"—having understood, known, weighed, investigated, clarified, made manifest by understanding.

Sau khi thẩm sát: là sau khi đã thẩm sát, đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho sáng tỏ, đã làm cho hiển lộ rằng: “Tất cả các hành là vô thường”; sau khi đã thẩm sát, đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho sáng tỏ, đã làm cho hiển lộ rằng: “Tất cả các hành là khổ”… “Tất cả các pháp là vô ngã”… “Do vô minh làm duyên, các hành sanh khởi”… “Bất cứ pháp nào có sanh khởi, tất cả pháp ấy đều có diệt tận”, sau khi đã thẩm sát, đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho sáng tỏ, đã làm cho hiển lộ.

784

Atha vā, aniccato saṅkhāya jānitvā…pe… dukkhato… rogato… gaṇḍato… sallato…pe… nissaraṇato saṅkhāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā.

Or, having understood, known by understanding as impermanent…pe… as suffering… as a disease… as a boil… as a dart…pe… as an escape; having understood, known, weighed, investigated, clarified, made manifest by understanding.

Hoặc là, sau khi đã thẩm sát, đã biết… về phương diện vô thường… về phương diện khổ… về phương diện bệnh… về phương diện ung nhọt… về phương diện mũi tên… về phương diện xuất ly, sau khi đã thẩm sát, đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho sáng tỏ, đã làm cho hiển lộ.

Nibbutoti rāgassa nibbāpitattā nibbuto, dosassa nibbāpitattā nibbuto, mohassa nibbāpitattā nibbuto, kodhassa… upanāhassa… makkhassa… paḷāsassa… issāya… macchariyassa… māyāya… sāṭheyyassa… thambhassa… sārambhassa… mānassa… atimānassa… madassa… pamādassa… sabbakilesānaṃ… sabbaduccaritānaṃ… sabbadarathānaṃ … sabbapariḷāhānaṃ… sabbasantāpānaṃ… sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ nibbāpitattā nibbuto.

Unbound means unbound due to the extinguishing of passion, unbound due to the extinguishing of aversion, unbound due to the extinguishing of delusion, unbound due to the extinguishing of anger… resentment… denigration… domineering… envy… avarice… deceit… craftiness… obstinacy… arrogance… conceit… excessive pride… intoxication… heedlessness… unbound due to the extinguishing of all defilements… all misconduct… all torments… all internal fevers… all distresses… all unwholesome volitional formations.

Đã tịch tịnh: là đã tịch tịnh vì tham đã được dập tắt, đã tịch tịnh vì sân đã được dập tắt, đã tịch tịnh vì si đã được dập tắt, vì phẫn nộ… uất hận… gièm pha… ganh tỵ… ganh ghét… xan tham… lừa dối… xảo trá… ngoan cố… tranh đua… kiêu mạn… quá mạn… say đắm… phóng dật… vì tất cả phiền não… tất cả ác hạnh… tất cả phiền muộn… tất cả nhiệt não… tất cả thiêu đốt… tất cả hành bất thiện đã được dập tắt.

Bhikkhūti sattannaṃ dhammānaṃ bhinnattā bhikkhu…pe… vusitavā khīṇapunabbhavo sa bhikkhūti – saṅkhāya nibbuto bhikkhu.

Bhikkhu means one who breaks through the seven dhammas (such as sakkāyadiṭṭhi). …pe… He has completed the holy life, his rebirth is exhausted; such a bhikkhu is one who is extinguished by understanding.

Tỳ-khưu: là Tỳ-khưu vì đã phá tan bảy pháp… đã sống xong đời phạm hạnh, đã tận trừ tái sanh, vị ấy là Tỳ-khưu – ấy là vị Tỳ-khưu sau khi thẩm sát đã tịch tịnh.

785

Tassa no santi iñjitāti.

He has no agitations.

Đối với vị ấy không có các dao động.

Tassāti arahato khīṇāsavassa.

Tassa means for the Arahant, whose defilements are destroyed.

Đối với vị ấy: là đối với bậc A-la-hán, bậc lậu tận.

Iñjitāti taṇhiñjitaṃ diṭṭhiñjitaṃ māniñjitaṃ kilesiñjitaṃ kāmiñjitaṃ.

Iñjitā means agitation due to craving, agitation due to views, agitation due to conceit, agitation due to defilements, agitation due to sensual pleasures.

Các dao động: là sự dao động của ái, sự dao động của tà kiến, sự dao động của ngã mạn, sự dao động của phiền não, sự dao động của dục.

Tassime iñjitā natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhanti pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti – tassa no santi iñjitā.

For him, these agitations do not exist, are not present, are not found, are not perceived; they are abandoned, utterly cut off, calmed, extinguished, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge. Thus, he has no agitations.

Đối với vị ấy, những dao động này không có, không hiện hữu, không được tìm thấy, không thể đạt được, đã được đoạn trừ, đã được cắt đứt, đã được lắng dịu, đã được an tịnh, không có khả năng sanh khởi, đã bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ – ấy là đối với vị ấy không có các dao động.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy:

786

‘‘Kāmesu brahmacariyavā,^*

“One who lives the holy life in sensual pleasures,^*

“Vị sống phạm hạnh trong các dục,^*

787

Vītataṇho sadā sato;

Free from craving, ever mindful;

Đã ly ái, luôn chánh niệm;

788

Saṅkhāya nibbuto bhikkhu, tassa no santi iñjitā’’ti.

A bhikkhu extinguished by understanding, he has no agitations.”

Vị Tỳ-khưu sau khi thẩm sát đã tịch tịnh, đối với vị ấy không có các dao động.”

789

11.

11.

790

So ubhantamabhiññāya, majjhe mantā na lippati;

Having fully known both extremes, he is not stained in the middle by wisdom;

“Vị ấy sau khi đã thắng tri cả hai cực đoan, không bị nhiễm trước ở khoảng giữa bởi trí tuệ;

791

Taṃ brūmi mahāpurisoti, so idha sibbinimaccagā.

Him I call a great man, he has transcended the seamstress here.

Ta gọi người ấy là bậc Đại nhân, người đã vượt qua ái dục ở đời này.

792

So ubhantamabhiññāya, majjhe mantā na lippatīti.

Having fully known both extremes, he is not stained in the middle by wisdom.

Người ấy do thắng tri hai cực đoan, không bị dính mắc ở trung đạo bằng trí tuệ.

Antāti phasso eko anto, phassasamudayo dutiyo anto, phassanirodho majjhe; atītaṃ eko anto, anāgataṃ dutiyo anto, paccuppannaṃ majjhe; sukhā vedanā eko anto, dukkhā vedanā dutiyo anto, adukkhamasukhā vedanā majjhe; nāmaṃ eko anto, rūpaṃ dutiyo anto, viññāṇaṃ majjhe; cha ajjhattikāni āyatanāni eko anto, cha bāhirāni āyatanāni dutiyo anto, viññāṇaṃ majjhe; sakkāyo eko anto, sakkāyasamudayo dutiyo anto, sakkāyanirodho majjhe.

Antā means: contact is one extreme, the origin of contact is the second extreme, the cessation of contact is the middle; the past is one extreme, the future is the second extreme, the present is the middle; pleasant feeling is one extreme, painful feeling is the second extreme, neither-painful-nor-pleasant feeling is the middle; name is one extreme, form is the second extreme, consciousness is the middle; the six internal sense bases are one extreme, the six external sense bases are the second extreme, consciousness is the middle; sakkāya is one extreme, the origin of sakkāya is the second extreme, the cessation of sakkāya is the middle. Mantā is called wisdom; that wisdom is knowing, ...pe... non-delusion, investigation of dhamma, right view.

Cực đoan là: Xúc là một cực đoan, sự tập khởi của xúc là cực đoan thứ hai, sự đoạn diệt của xúc là trung đạo; quá khứ là một cực đoan, vị lai là cực đoan thứ hai, hiện tại là trung đạo; lạc thọ là một cực đoan, khổ thọ là cực đoan thứ hai, thọ bất khổ bất lạc là trung đạo; danh là một cực đoan, sắc là cực đoan thứ hai, thức là trung đạo; sáu nội xứ là một cực đoan, sáu ngoại xứ là cực đoan thứ hai, thức là trung đạo; thân kiến là một cực đoan, sự tập khởi của thân kiến là cực đoan thứ hai, sự đoạn diệt của thân kiến là trung đạo.

Mantā vuccati paññā, yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.

Mantā is called wisdom; that wisdom is knowing, ...pe... non-delusion, investigation of dhamma, right view.

Trí tuệ được gọi là mantā, trí tuệ nào là sự hiểu biết... cho đến... vô si, trạch pháp, chánh kiến.

793

Lepāti dve lepā – taṇhālepo ca diṭṭhilepo ca.

Lepā means two stains: the stain of craving and the stain of views.

Sự dính mắc là có hai sự dính mắc – sự dính mắc do ái và sự dính mắc do tà kiến.

Katamo taṇhālepo?

What is the stain of craving?

Thế nào là sự dính mắc do ái?

Yāvatā taṇhāsaṅkhātena sīmakataṃ odhikataṃ^* pariyantakataṃ pariggahitaṃ mamāyitaṃ – ‘‘idaṃ mama, etaṃ mama, ettakaṃ mama, ettāvatā mama rūpā saddā gandhā rasā phoṭṭhabbā attharaṇā pāvuraṇā dāsidāsā ajeḷakā kukkuṭasūkarā hatthigavāssavaḷavā khettaṃ vatthu hiraññaṃ suvaṇṇaṃ gāmanigamarājadhāniyo raṭṭhañca janapado ca koso ca koṭṭhāgārañca’’.

Whatever is delimited, bounded, restricted, grasped, and cherished by way of craving: “This is mine, that is mine, this much is mine, so much are my forms, sounds, smells, tastes, tangibles, coverings, cloaks, male and female slaves, goats and sheep, chickens and pigs, elephants, cattle, horses, mares, fields, land, silver, gold, villages, towns, royal capitals, and country, and district, and treasury, and storehouse.”

Bất cứ điều gì được phân định, được giới hạn, được xác định ranh giới, được nắm giữ, được coi là của ta bởi cái được gọi là ái – "đây là của ta, cái kia là của ta, chừng này là của ta, bấy nhiêu là của ta", các sắc, thanh, hương, vị, xúc, vật trải, vật đắp, tôi tớ nam nữ, dê và cừu, gà và heo, voi, bò, ngựa và lừa, ruộng, đất, vàng, bạc, làng, thị trấn, kinh thành, xứ, quốc độ, ngân khố và kho lẫm.

Kevalampi mahāpathaviṃ taṇhāvasena mamāyati.

Even the entire great earth is cherished by way of craving.

Ngay cả toàn bộ đại địa cũng được coi là của ta do năng lực của ái.

Yāvatā aṭṭhasatataṇhāvicaritaṃ – ayaṃ taṇhālepo.

Whatever is the roaming of the one hundred and eight cravings—this is the stain of craving.

Tất cả một trăm lẻ tám loại ái đang vận hành – đây là sự dính mắc do ái.

794

Katamo diṭṭhilepo?

What is the stain of views?

Thế nào là sự dính mắc do tà kiến?

Vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi, dasavatthukā micchādiṭṭhi, dasavatthukā antaggāhikā diṭṭhi, yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesaggāho^* viparītaggāho vipallāsaggāho micchāgāho ayāthāvakasmiṃ yāthāvakanti gāho, yāvatā dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni – ayaṃ diṭṭhilepo.

The twenty-fold sakkāyadiṭṭhi, the ten-fold wrong view, the ten-fold extreme-grasping view; whatever such view, wrong view, thicket of views, wilderness of views, distortion of views, agitation of views, fetter of views, grasping, clinging, adherence, attachment, wrong path, false way, wrongness, sectarian basis, perverted grasping, distorted grasping, inverted grasping, wrong grasping, the grasping of reality in the unreal, whatever the sixty-two wrong views—this is the stain of views.

Thân kiến có hai mươi đối tượng, tà kiến có mười đối tượng, biên kiến có mười đối tượng, bất cứ tà kiến nào như vậy, sự lạc vào tà kiến, rừng rậm tà kiến, hoang địa tà kiến, sự nhức nhối của tà kiến, sự dao động của tà kiến, triền phược tà kiến, sự nắm giữ, sự bám chặt, sự cố chấp, sự chấp thủ, con đường xấu, con đường sai lầm, sự sai lầm, nền tảng của các tà thuyết, sự chấp thủ sai lầm, sự chấp thủ ngược, sự chấp thủ điên đảo, sự chấp thủ sai trái, sự chấp thủ cái không có thực là có thực, cho đến sáu mươi hai loại tà kiến – đây là sự dính mắc do tà kiến.

795

So ubhantamabhiññāya, majjhe mantā na lippatīti so ubho ca ante majjhañca mantāya abhiññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā na lippati na palippati na upalippati, alitto asaṃlitto anupalitto nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti – so ubhantamabhiññāya majjhe mantā na lippati.

Having fully known both extremes, he is not stained in the middle by wisdom means: that bhikkhu, having fully known, understood, weighed, examined, developed, and made manifest both extremes and the middle by wisdom, is not stained, not thoroughly stained, not attached, unstained, unattached, unadhered, gone forth, released, liberated, disjoined, and dwells with a boundless mind. Thus, having fully known both extremes, he is not stained in the middle by wisdom.

Người ấy do thắng tri hai cực đoan, không bị dính mắc ở trung đạo bằng trí tuệ nghĩa là: người ấy do thắng tri, biết rõ, cân nhắc, thẩm xét, làm cho sáng tỏ, làm cho hiển lộ cả hai cực đoan và trung đạo bằng trí tuệ, nên không bị dính mắc, không bị vấy bẩn, không bị nhiễm ô, là người không dính mắc, không vấy bẩn, không nhiễm ô, đã thoát ra, đã từ bỏ, đã hoàn toàn giải thoát, không còn bị ràng buộc, sống với tâm không còn giới hạn – đó là ý nghĩa của "người ấy do thắng tri hai cực đoan, không bị dính mắc ở trung đạo bằng trí tuệ".

796

Taṃ brūmi mahāpurisoti mahāpuriso aggapuriso seṭṭhapuriso viseṭṭhapuriso pāmokkhapuriso uttamapuriso pavarapuriso, taṃ brūmi taṃ kathemi taṃ bhaṇāmi taṃ dīpemi taṃ voharāmi.

Him I call a great man means: a great man, a foremost man, a best man, a most excellent man, a chief man, a supreme man, a pre-eminent man; him I call, him I say, him I declare, him I point out, him I designate.

Ta gọi người ấy là bậc Đại nhân nghĩa là: bậc Đại nhân, bậc Tối thượng, bậc Tối thắng, bậc Vô song, bậc Thủ lĩnh, bậc Tối cao, bậc Cao quý; Ta gọi người ấy, Ta nói về người ấy, Ta tuyên bố về người ấy, Ta chỉ rõ về người ấy, Ta xưng danh người ấy.

797

Āyasmā sāriputto^* bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘mahāpuriso mahāpuriso’ti, bhante, vuccati.

Venerable Sāriputta addressed the Blessed One thus: “Mahāpurisa, mahāpurisa, Bhante, it is said.

Tôn giả Sāriputta đã bạch với Đức Thế Tôn điều này: "Bạch Thế Tôn, người ta gọi là 'bậc Đại nhân, bậc Đại nhân'.

Kittāvatā nu kho, bhante, mahāpuriso hotī’’ti?

To what extent, Bhante, is one a mahāpurisa?”

Bạch Thế Tôn, do đâu mà một người trở thành bậc Đại nhân?"

‘‘Vimuttacittattā khvāhaṃ, sāriputta, mahāpurisoti vadāmi, avimuttacittattā no mahāpurisoti vadāmi.

“It is because of the liberation of the mind, Sāriputta, that I call one a mahāpurisa; it is not because of the non-liberation of the mind that I call one a mahāpurisa.”

"Này Sāriputta, Ta nói rằng do tâm đã giải thoát mà một người là bậc Đại nhân; Ta không nói rằng do tâm chưa giải thoát mà một người là bậc Đại nhân.

798

‘‘Kathañca, sāriputta, vimuttacitto hoti?

‘‘And how, Sāriputta, is one liberated in mind?

"Và này Sāriputta, thế nào là tâm đã giải thoát?

Idha, sāriputta, bhikkhu ajjhattaṃ kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.

Here, Sāriputta, a bhikkhu dwells contemplating the body in the body, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and displeasure in the world.

Ở đây, này Sāriputta, vị Tỳ khưu sống quán thân trên thân bên trong, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để loại bỏ tham và ưu ở đời.

Tassa kāye kāyānupassino viharato cittaṃ virajjati vimuccati anupādāya āsavehi.

As he dwells contemplating the body in the body, his mind becomes dispassionate and is liberated from the asavas without clinging.

Khi vị ấy sống quán thân trên thân, tâm của vị ấy trở nên ly tham, giải thoát khỏi các lậu hoặc không còn chấp thủ.

Vedanāsu…pe… citte… dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.

He dwells contemplating feelings in feelings... mind in mind... phenomena in phenomena, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and displeasure in the world.

Trên các thọ... cho đến... trên tâm... vị ấy sống quán pháp trên các pháp, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để loại bỏ tham và ưu ở đời.

Tassa dhammesu dhammānupassino viharato cittaṃ virajjati vimuccati anupādāya āsavehi.

As he dwells contemplating phenomena in phenomena, his mind becomes dispassionate and is liberated from the asavas without clinging.

Khi vị ấy sống quán pháp trên các pháp, tâm của vị ấy trở nên ly tham, giải thoát khỏi các lậu hoặc không còn chấp thủ.

Evaṃ kho, sāriputta, bhikkhu vimuttacitto hoti.

It is in this way, Sāriputta, that a bhikkhu is liberated in mind.

Này Sāriputta, như vậy là vị Tỳ khưu có tâm đã giải thoát.

Vimuttacittattā khvāhaṃ, sāriputta, mahāpurisoti vadāmi, avimuttacittattā no mahāpurisoti vadāmī’’ti – taṃ brūmi mahāpurisoti.

Because of being liberated in mind, Sāriputta, I call him a great man; because of not being liberated in mind, I do not call him a great man.’’ – that one I call a great man.

Này Sāriputta, Ta nói rằng do tâm đã giải thoát mà một người là bậc Đại nhân; Ta không nói rằng do tâm chưa giải thoát mà một người là bậc Đại nhân" – đó là ý nghĩa của "Ta gọi người ấy là bậc Đại nhân".

799

So idha sibbinimaccagāti sibbinī vuccati taṇhā.

He here transcended the sibbinī means that sibbini is called craving (taṇhā).

Người đã vượt qua ái dục ở đời này nghĩa là: ái dục được gọi là sibbinī (người thợ may).

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ, yassesā sibbinī taṇhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā.

That which is passion (rāga), intense passion (sārāga)... covetousness (abhijjhā), greed (lobha), a root of unwholesomeness (akusalamūla), that sibbini craving of his is abandoned, uprooted, calmed, fully tranquilized, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge.

Sự tham ái, sự say đắm... cho đến... lòng tham, tham lam, gốc rễ của bất thiện; đối với người nào mà ái dục, người thợ may này, đã được từ bỏ, đoạn trừ, làm cho an tịnh, làm cho lắng dịu, không còn khả năng tái sanh, đã bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ.

So sibbiniṃ taṇhaṃ accagā upaccagā atikkanto samatikkanto vītivattoti – so idha sibbinimaccagā.

He transcended (accagā), went beyond (upaccagā), overcame (atikkanto), thoroughly overcame (samatikkanto), passed beyond (vītivatto) that sibbini craving – thus, he here transcended the sibbini.

Người ấy đã vượt qua, đã vượt lên trên, đã đi qua, đã hoàn toàn đi qua, đã vượt khỏi ái dục, người thợ may – đó là ý nghĩa của "người đã vượt qua ái dục ở đời này".

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Do đó, Đức Thế Tôn đã nói:

800

‘‘So ubhantamabhiññāya, majjhe mantā na lippati;

‘‘Having fully known both ends, he is not stained by the middle, being wise;

"Người ấy do thắng tri hai cực đoan, không bị dính mắc ở trung đạo bằng trí tuệ;

801

Taṃ brūmi mahāpurisoti, so idha sibbinimaccagā’’ti.

That one I call a great man, he here transcended the sibbini.’’

Ta gọi người ấy là bậc Đại nhân, người đã vượt qua ái dục ở đời này."

802

Saha gāthāpariyosānā ye te brāhmaṇena saddhiṃ ekacchandā ekapayogā ekādhippāyā ekavāsanavāsitā, tesaṃ anekapāṇasahassānaṃ virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti.

With the conclusion of the verse, for those many thousands of beings who were of the same intention, same practice, same aspiration, imbued with the same disposition as that brahmin, the dustless, stainless Dhamma-eye arose: ‘‘Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease.’’

Ngay khi bài kệ kết thúc, đối với hàng ngàn chúng sanh có cùng ý nguyện, cùng sự nỗ lực, cùng mục đích, cùng tập quán với vị Bà-la-môn ấy, pháp nhãn không bụi, không uế nhiễm đã khởi lên: "Bất cứ pháp nào có sanh khởi, tất cả pháp ấy đều có đoạn diệt".

Tassa brāhmaṇassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimucci.

That brahmin’s mind was liberated from the asavas without clinging.

Tâm của vị Bà-la-môn ấy đã giải thoát khỏi các lậu hoặc không còn chấp thủ.

Saha arahattappattā ajinajaṭāvākacīratidaṇḍakamaṇḍalukesā ca massū ca antarahitā.

Immediately upon attaining Arahantship, his deerskin, matted hair, bark-garment, staff, water-pot, hair, and beard vanished.

Ngay khi chứng đắc A-la-hán, da thú, tóc bện, vỏ cây, gậy, bình nước, tóc và râu của vị ấy đều biến mất.

Bhaṇḍukāsāyavatthavasano saṅghāṭipattacīvaradharo anvatthapaṭipattiyā pañjaliko bhagavantaṃ namassamāno nisinno hoti – ‘‘satthā me bhante bhagavā, sāvakohamasmī’’ti.

Having a shaven head, wearing saffron robes, holding a bowl and outer robe, he sat reverently with clasped hands, paying homage to the Blessed One, saying: ‘‘Venerable Sir, the Blessed One is my Teacher; I am a disciple.’’

Vị ấy trở thành người cạo đầu, mặc y màu vỏ cây nhạt, mang y tăng-già-lê, bình bát và y, với sự thực hành phù hợp, chắp tay, ngồi đảnh lễ Đức Thế Tôn và nói: "Bạch Thế Tôn, Ngài là bậc Đạo sư của con, con là đệ tử của Ngài".

803

Tissametteyyamāṇavapucchāniddeso dutiyo.

The Second Section on the Questions of Tissametteyya the Youth.

Phần giải thích câu hỏi của thanh niên Tissametteyya, chương thứ hai.

804

3. Puṇṇakamāṇavapucchāniddeso

3. Section on the Questions of Puṇṇaka the Youth

3. Phần giải thích câu hỏi của thanh niên Puṇṇaka

805

12.

12.

806

Anejaṃ mūladassāviṃ,^*

To the Undisturbed, the Knower of the Roots,^*

Đến bậc Vô Nhiễm, thấy rõ cội nguồn,^*

807

Atthi pañhena āgamaṃ;

I have come with a question;

Con đến đây với một câu hỏi;

808

Kiṃnissitā isayo manujā, khattiyā brāhmaṇā devatānaṃ;

Rishis, humans, khattiyas, brahmins, relying on what, for the devas,

Nương vào đâu mà các vị ẩn sĩ, con người, các vị vua và Bà-la-môn

809

Yaññamakappayiṃsu puthūdha loke, pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.

Did they perform many sacrifices here in the world? I ask you, Blessed One, tell me this.

Đã thực hiện nhiều lễ tế cho chư thiên ở thế gian này? Con xin hỏi Ngài điều đó, bạch Đức Thế Tôn, xin hãy nói cho con.

810

Anejaṃ mūladassāvinti ejā vuccati taṇhā.

To the Undisturbed, the Knower of the Roots – ejā is called craving (taṇhā).

Đến bậc Vô Nhiễm, thấy rõ cội nguồn nghĩa là: ái dục được gọi là ejā (sự dao động).

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ sā ejā taṇhā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

That which is passion (rāga), intense passion (sārāga)... covetousness (abhijjhā), greed (lobha), a root of unwholesomeness (akusalamūla) – that ejā craving of the Blessed Buddha is abandoned, its root cut off, made like a palm-stump, made non-existent, and is of a nature not to arise in the future.

Sự tham ái, sự say đắm... cho đến... lòng tham, tham lam, gốc rễ của bất thiện, ái dục dao động đó đã được Đức Phật, Đức Thế Tôn, từ bỏ, nhổ tận gốc, làm cho như gốc cây thốt nốt, làm cho không còn tồn tại, có tính chất không sanh khởi trong tương lai.

Tasmā buddho anejo.

Therefore, the Buddha is aneja (undisturbed).

Vì vậy, Đức Phật là bậc Vô Nhiễm (anejo).

Ejāya pahīnattā anejo.

Because craving (ejā) is abandoned, he is aneja.

Do đã từ bỏ sự dao động (ejā), Ngài là bậc Vô Nhiễm (anejo).

Bhagavā lābhepi na iñjati, alābhepi na iñjati, yasepi na iñjati, ayasepi na iñjati, pasaṃsāyapi na iñjati, nindāyapi na iñjati, sukhepi na iñjati, dukkhepi na iñjati na calati na vedhati nappavedhatīti – anejaṃ.

The Blessed One does not waver at gain, does not waver at loss, does not waver at fame, does not waver at disrepute, does not waver at praise, does not waver at blame, does not waver at pleasure, does not waver at pain, does not tremble, does not shake, does not quiver – thus, aneja.

Đức Thế Tôn không dao động khi được lợi, không dao động khi không được lợi, không dao động khi được danh, không dao động khi không được danh, không dao động khi được khen, không dao động khi bị chê, không dao động trong lạc, không dao động trong khổ, không lay chuyển, không rung động, không chấn động – đó là ý nghĩa của bậc Vô Nhiễm (anejaṃ).

Mūladassāvinti bhagavā mūladassāvī hetudassāvī nidānadassāvī sambhavadassāvī pabhavadassāvī samuṭṭhānadassāvī āhāradassāvī ārammaṇadassāvī paccayadassāvī samudayadassāvī.

Knower of the Roots – the Blessed One is a knower of roots (mūladassāvī), a knower of causes (hetudassāvī), a knower of origins (nidānadassāvī), a knower of arising (sambhavadassāvī), a knower of production (pabhavadassāvī), a knower of origination (samuṭṭhānadassāvī), a knower of nutriment (āhāradassāvī), a knower of objects (ārammaṇadassāvī), a knower of conditions (paccayadassāvī), a knower of accumulation (samudayadassāvī).

Thấy rõ cội nguồn nghĩa là: Đức Thế Tôn thấy rõ cội nguồn, thấy rõ nhân, thấy rõ duyên khởi, thấy rõ nguồn gốc, thấy rõ sự phát sanh, thấy rõ sự khởi sanh, thấy rõ vật thực, thấy rõ đối tượng, thấy rõ điều kiện, thấy rõ sự tập khởi.

811

Tīṇi akusalamūlāni – lobho akusalamūlaṃ, doso akusalamūlaṃ, moho akusalamūlaṃ.

There are three roots of unwholesomeness: greed is a root of unwholesomeness, hatred is a root of unwholesomeness, delusion is a root of unwholesomeness.

Có ba gốc rễ bất thiện – tham là gốc rễ bất thiện, sân là gốc rễ bất thiện, si là gốc rễ bất thiện.

812

Vuttañhetaṃ bhagavatā –^* ‘‘tīṇimāni, bhikkhave, nidānāni kammānaṃ samudayāya.

This was said by the Blessed One: ‘‘Monks, these are the three origins for the arising of kamma.

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói – ‘‘Này các Tỳ khưu, có ba nhân duyên này cho sự sanh khởi của các nghiệp.

Katamāni tīṇi?

Which three?

Ba điều ấy là gì?

Lobho nidānaṃ kammānaṃ samudayāya, doso nidānaṃ kammānaṃ samudayāya, moho nidānaṃ kammānaṃ samudayāya.

Greed is an origin for the arising of kamma, hatred is an origin for the arising of kamma, delusion is an origin for the arising of kamma.

Tham là nhân duyên cho sự sanh khởi của các nghiệp, sân là nhân duyên cho sự sanh khởi của các nghiệp, si là nhân duyên cho sự sanh khởi của các nghiệp.

Na, bhikkhave, lobhajena kammena dosajena kammena mohajena kammena devā paññāyanti, manussā paññāyanti, yā vā panaññāpi kāci sugatiyo.

Monks, by kamma born of greed, by kamma born of hatred, by kamma born of delusion, devas do not arise, humans do not arise, nor do any other good destinations.

Này các Tỳ khưu, do nghiệp sanh từ tham, do nghiệp sanh từ sân, do nghiệp sanh từ si, chư Thiên không được biết đến, loài người không được biết đến, hay bất kỳ thiện thú nào khác cũng vậy.

Atha kho, bhikkhave, lobhajena kammena dosajena kammena mohajena kammena nirayo paññāyati, tiracchānayoni paññāyati, pettivisayo paññāyati, yā vā panaññāpi kāci duggatiyo niraye tiracchānayoniyā pettivisaye attabhāvābhinibbattiyā’’.

However, monks, due to kamma born of greed, due to kamma born of hatred, due to kamma born of delusion, hell appears, the animal realm appears, the realm of hungry ghosts appears, or any other miserable states of existence for the manifestation of existence in hell, in the animal realm, or in the realm of hungry ghosts.”

Mà này các Tỳ khưu, do nghiệp sanh từ tham, do nghiệp sanh từ sân, do nghiệp sanh từ si, địa ngục được biết đến, loài súc sanh được biết đến, cảnh giới ngạ quỷ được biết đến, hay bất kỳ ác thú nào khác trong địa ngục, trong loài súc sanh, trong cảnh giới ngạ quỷ, do sự tái sanh của tự thân’’.

Imāni tīṇi akusalamūlānīti bhagavā jānāti passati.

“These three are the roots of unwholesome kamma,” the Blessed One knows and sees.

Đức Thế Tôn biết và thấy rằng: “Ba điều này là các gốc rễ bất thiện”.

Evampi bhagavā mūladassāvī…pe… samudayadassāvī.

Thus, too, the Blessed One is a seer of roots…pe… a seer of origin.

Như vậy, Đức Thế Tôn là bậc thấy rõ gốc rễ… … là bậc thấy rõ sự sanh khởi.

Tīṇi kusalamūlāni – alobho kusalamūlaṃ, adoso kusalamūlaṃ, amoho kusalamūlaṃ.

There are three roots of wholesome kamma: non-greed is a root of wholesome kamma, non-hatred is a root of wholesome kamma, non-delusion is a root of wholesome kamma.

Có ba gốc rễ thiện – vô tham là gốc rễ thiện, vô sân là gốc rễ thiện, vô si là gốc rễ thiện.

813

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘tīṇimāni…pe… na, bhikkhave, alobhajena kammena adosajena kammena amohajena kammena nirayo paññāyati, tiracchānayoni paññāyati, pettivisayo paññāyati, yā vā panaññāpi kāci duggatiyo.

For this was said by the Blessed One: “Monks, due to kamma born of non-greed, due to kamma born of non-hatred, due to kamma born of non-delusion, hell does not appear, the animal realm does not appear, the realm of hungry ghosts does not appear, nor any other miserable states of existence.

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói – ‘‘Có ba điều này… … Này các Tỳ khưu, do nghiệp sanh từ vô tham, do nghiệp sanh từ vô sân, do nghiệp sanh từ vô si, địa ngục không được biết đến, loài súc sanh không được biết đến, cảnh giới ngạ quỷ không được biết đến, hay bất kỳ ác thú nào khác cũng vậy.

Atha kho, bhikkhave, alobhajena kammena adosajena kammena amohajena kammena devā paññāyanti, manussā paññāyanti, yā vā panaññāpi kāci sugatiyo deve ca manusse ca attabhāvābhinibbattiyā’’.

But, monks, due to kamma born of non-greed, due to kamma born of non-hatred, due to kamma born of non-delusion, devas appear, human beings appear, or any other happy states of existence for the manifestation of existence among devas and human beings.”

Mà này các Tỳ khưu, do nghiệp sanh từ vô tham, do nghiệp sanh từ vô sân, do nghiệp sanh từ vô si, chư Thiên được biết đến, loài người được biết đến, hay bất kỳ thiện thú nào khác trong cõi trời và cõi người, do sự tái sanh của tự thân’’.

Imāni tīṇi kusalamūlānīti bhagavā jānāti passati.

“These three are the roots of wholesome kamma,” the Blessed One knows and sees.

Đức Thế Tôn biết và thấy rằng: “Ba điều này là các gốc rễ thiện”.

Evampi bhagavā mūladassāvī…pe… samudayadassāvī.

Thus, too, the Blessed One is a seer of roots…pe… a seer of origin.

Như vậy, Đức Thế Tôn là bậc thấy rõ gốc rễ… … là bậc thấy rõ sự sanh khởi.

814

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘ye keci, bhikkhave, dhammā akusalā akusalabhāgiyā akusalapakkhikā sabbe te avijjāmūlakā avijjāsamosaraṇā avijjāsamugghātā’’.

For this was said by the Blessed One: “Whatever unwholesome phenomena there are, monks, those pertaining to the unwholesome, those allied with the unwholesome, all of them have ignorance as their root, ignorance as their convergence, ignorance as their eradication.”

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói – ‘‘Này các Tỳ khưu, bất kỳ pháp nào là bất thiện, thuộc phần bất thiện, thuộc phe bất thiện, tất cả chúng đều có vô minh làm gốc rễ, vô minh làm nơi quy tụ, vô minh làm nơi phát sanh’’.

Sabbe te samugghātaṃ gacchantīti bhagavā jānāti passati.

“All of them go to eradication,” the Blessed One knows and sees.

Đức Thế Tôn biết và thấy rằng, tất cả chúng đều đi đến sự đoạn trừ.

Evampi bhagavā mūladassāvī…pe… samudayadassāvī.

Thus, too, the Blessed One is a seer of roots…pe… a seer of origin.

Như vậy, Đức Thế Tôn là bậc thấy rõ gốc rễ… … là bậc thấy rõ sự sanh khởi.

815

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘ye keci, bhikkhave, dhammā kusalā kusalabhāgiyā kusalapakkhikā, sabbe te appamādamūlakā appamādasamosaraṇā.

For this was said by the Blessed One: “Whatever wholesome phenomena there are, monks, those pertaining to the wholesome, those allied with the wholesome, all of them have heedfulness as their root, heedfulness as their convergence.

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói – ‘‘Này các Tỳ khưu, bất kỳ pháp nào là thiện, thuộc phần thiện, thuộc phe thiện, tất cả chúng đều có sự không dể duôi làm gốc rễ, sự không dể duôi làm nơi quy tụ.

Appamādo tesaṃ dhammānaṃ aggamakkhāyatī’’ti bhagavā jānāti passati.

Heedfulness is declared to be the foremost of those phenomena,” the Blessed One knows and sees.

Sự không dể duôi được xem là cao tột trong các pháp ấy’’, Đức Thế Tôn biết và thấy.

Evampi bhagavā mūladassāvī…pe… samudayadassāvī.

Thus, too, the Blessed One is a seer of roots…pe… a seer of origin.

Như vậy, Đức Thế Tôn là bậc thấy rõ gốc rễ… … là bậc thấy rõ sự sanh khởi.

816

Atha vā, bhagavā jānāti passati.

Or, the Blessed One knows and sees:

Hoặc là, Đức Thế Tôn biết và thấy.

‘‘Avijjā mūlaṃ saṅkhārānaṃ, saṅkhārā mūlaṃ viññāṇassa, viññāṇaṃ mūlaṃ nāmarūpassa, nāmarūpaṃ mūlaṃ saḷāyatanassa, saḷāyatanaṃ mūlaṃ phassassa, phasso mūlaṃ vedanāya, vedanā mūlaṃ taṇhāya, taṇhā mūlaṃ upādānassa, upādānaṃ mūlaṃ bhavassa, bhavo mūlaṃ jātiyā, jāti mūlaṃ jarāmaraṇassā’’ti – bhagavā jānāti passati.

“Ignorance is the root of volitional formations; volitional formations are the root of consciousness; consciousness is the root of mentality-materiality; mentality-materiality is the root of the six sense bases; the six sense bases are the root of contact; contact is the root of feeling; feeling is the root of craving; craving is the root of clinging; clinging is the root of existence; existence is the root of birth; birth is the root of aging and death.” Thus, the Blessed One knows and sees.

‘‘Vô minh là gốc rễ của các hành, các hành là gốc rễ của thức, thức là gốc rễ của danh sắc, danh sắc là gốc rễ của sáu xứ, sáu xứ là gốc rễ của xúc, xúc là gốc rễ của thọ, thọ là gốc rễ của ái, ái là gốc rễ của thủ, thủ là gốc rễ của hữu, hữu là gốc rễ của sanh, sanh là gốc rễ của già chết’’ – Đức Thế Tôn biết và thấy.

Evampi bhagavā mūladassāvī…pe… samudayadassāvī.

Thus, too, the Blessed One is a seer of roots…pe… a seer of origin.

Như vậy, Đức Thế Tôn là bậc thấy rõ gốc rễ… … là bậc thấy rõ sự sanh khởi.

817

Atha vā, bhagavā jānāti passati.

Or, the Blessed One knows and sees:

Hoặc là, Đức Thế Tôn biết và thấy.

‘‘Cakkhu mūlaṃ cakkhurogānaṃ, sotaṃ mūlaṃ sotarogānaṃ, ghānaṃ mūlaṃ ghānarogānaṃ, jivhā mūlaṃ jivhārogānaṃ, kāyo mūlaṃ kāyarogānaṃ, mano mūlaṃ cetasikānaṃ dukkhāna’’nti – bhagavā jānāti passati.

“The eye is the root of eye diseases; the ear is the root of ear diseases; the nose is the root of nose diseases; the tongue is the root of tongue diseases; the body is the root of bodily diseases; the mind is the root of mental sufferings.” Thus, the Blessed One knows and sees.

‘‘Mắt là gốc rễ của các bệnh về mắt, tai là gốc rễ của các bệnh về tai, mũi là gốc rễ của các bệnh về mũi, lưỡi là gốc rễ của các bệnh về lưỡi, thân là gốc rễ của các bệnh về thân, ý là gốc rễ của các khổ tâm’’ – Đức Thế Tôn biết và thấy.

Evampi bhagavā mūladassāvī hetudassāvī nidānadassāvī sambhavadassāvī pabhavadassāvī samuṭṭhānadassāvī āhāradassāvī ārammaṇadassāvī paccayadassāvī samudayadassāvīti – anejaṃ mūladassāvī.

Thus, too, the Blessed One is a seer of roots, a seer of causes, a seer of origins, a seer of sources, a seer of arising, a seer of generation, a seer of nutriment, a seer of objects, a seer of conditions, a seer of origin—an unshakeable seer of roots.

Như vậy, Đức Thế Tôn là bậc thấy rõ gốc rễ, thấy rõ nhân, thấy rõ duyên, thấy rõ sự sanh khởi, thấy rõ sự phát sanh, thấy rõ nơi khởi sanh, thấy rõ vật thực, thấy rõ đối tượng, thấy rõ trợ duyên, thấy rõ sự tập khởi – bậc thấy rõ gốc rễ không lay động.

818

Iccāyasmā puṇṇakoti iccāti padasandhi…pe… āyasmā puṇṇako.

Thus Venerable Puṇṇaka—here iccā is a sandhi of words…pe… Venerable Puṇṇaka.

Vậy nên Tôn giả Puṇṇaka thì vậy nên là sự nối kết từ… … Tôn giả Puṇṇaka.

819

Atthi pañhena āgamanti pañhena atthiko āgatomhi,^* pañhaṃ pucchitukāmo āgatomhi, pañhaṃ sotukāmo āgatomhīti – evampi atthi pañhena āgamaṃ.

I have come with a question means, “I have come seeking a question, I have come wishing to ask a question, I have come wishing to hear a question.” Thus, too, is the meaning of “I have come with a question.”

Đã đến với câu hỏi có nghĩa là, con đã đến vì có câu hỏi, con đã đến vì muốn hỏi, con đã đến vì muốn nghe câu hỏi – như vậy cũng là đã đến với câu hỏi.

Atha vā, pañhatthikānaṃ pañhaṃ pucchitukāmānaṃ pañhaṃ sotukāmānaṃ āgamanaṃ abhikkamanaṃ upasaṅkamanaṃ payirupāsanaṃ atthīti – evampi atthi pañhena āgamaṃ.

Alternatively, “There is a coming, an approach, an attendance, a waiting upon for those seeking questions, wishing to ask questions, wishing to hear questions.” Thus, too, is the meaning of “I have come with a question.”

Hoặc là, có sự đến, sự đi đến, sự tiếp cận, sự hầu cận của những người có câu hỏi, muốn hỏi câu hỏi, muốn nghe câu hỏi – như vậy cũng là đã đến với câu hỏi.

Atha vā, pañhāgamo tuyhaṃ atthi, tvampi pahu tvamasi alamatto.

Alternatively, “You have a coming with a question; you are also capable, you are able.

Hoặc là, Ngài có người đến hỏi, Ngài có khả năng, Ngài có đủ năng lực.

Mayā pucchitaṃ kathetuṃ visajjetuṃ vahassetaṃ bhāranti^* – evampi atthi pañhena āgamaṃ.

You are able to explain, to answer what I ask; you can bear this burden.” Thus, too, is the meaning of “I have come with a question.”

Để nói, để giải đáp điều con hỏi, hãy gánh vác gánh nặng này – như vậy cũng là đã đến với câu hỏi.

820

Kiṃ nissitā isayo manujāti kiṃ nissitā āsitā allīnā upagatā ajjhositā adhimuttā.

On what do sages and humans depend? means, “On what do they rely, adhere, cling, approach, settle, or incline?”

Các vị ẩn sĩ, con người nương tựa vào điều gì là nương tựa, dựa vào, bám víu, gần gũi, chấp thủ, quyết đoán vào điều gì.

Isayoti isināmakā ye keci isipabbajjaṃ pabbajitā ājīvakā nigaṇṭhā jaṭilā tāpasā.

Sages means all those known as sages who have gone forth into the ascetic life, such as Ājīvakas, Nigaṇṭhas, matted-hair ascetics, and hermits.

Các vị ẩn sĩ là bất kỳ ai mang tên ẩn sĩ, đã xuất gia theo lối sống ẩn sĩ, các vị Ājīvaka, Nigaṇṭha, Jaṭila, Tāpasa.

Manujāti manussā vuccantīti – kiṃ nissitā isayo manujā.

Manujā means humans. What do these ascetics, these humans, rely on?

Con người được gọi là loài người – các vị ẩn sĩ, con người nương tựa vào điều gì.

821

Khattiyā brāhmaṇā devatānanti.

Khattiyas, brāhmaṇas, and devas.

Giai cấp Sát-đế-lỵ, Bà-la-môn, và chư thiên.

Khattiyāti ye keci khattiyajātikā.

Khattiyā are all those of the khattiya caste.

Giai cấp Sát-đế-lỵ là bất kỳ ai thuộc dòng dõi Sát-đế-lỵ.

Brāhmaṇāti ye keci bhovādikā.

Brāhmaṇā are all those who address others with "bho".

Bà-la-môn là bất kỳ ai có thói quen xưng hô “bho”.

Devatānanti ājīvakasāvakānaṃ ājīvakā devatā, nigaṇṭhasāvakānaṃ nigaṇṭhā devatā, jaṭilasāvakānaṃ jaṭilā devatā, paribbājakasāvakānaṃ paribbājakā devatā, aviruddhakasāvakānaṃ aviruddhakā^* devatā, hatthivatikānaṃ hatthī devatā, assavatikānaṃ assā devatā, govatikānaṃ gāvo devatā, kukkuravatikānaṃ kukkurā devatā, kākavatikānaṃ kākā devatā, vāsudevavatikānaṃ vāsudevo devatā, baladevavatikānaṃ baladevo devatā, puṇṇabhaddavatikānaṃ puṇṇabhaddo devatā, maṇibhaddavatikānaṃ maṇibhaddo devatā, aggivatikānaṃ aggi devatā, nāgavatikānaṃ nāgā devatā, supaṇṇavatikānaṃ supaṇṇā devatā, yakkhavatikānaṃ yakkhā devatā, asuravatikānaṃ asurā devatā, gandhabbavatikānaṃ gandhabbā devatā, mahārājavatikānaṃ mahārājāno devatā, candavatikānaṃ cando devatā, sūriyavatikānaṃ sūriyo devatā, indavatikānaṃ indo devatā, brahmavatikānaṃ brahmā devatā, devavatikānaṃ devo devatā, disāvatikānaṃ disā devatā, ye yesaṃ dakkhiṇeyyā te tesaṃ devatāti – khattiyabrāhmaṇā devatānaṃ.

Devatānaṃ means for the disciples of Ājīvakas, the Ājīvakas are their devas; for the disciples of Nigaṇṭhas, the Nigaṇṭhas are their devas; for the disciples of Jaṭilas, the Jaṭilas are their devas; for the disciples of Paribbājakas, the Paribbājakas are their devas; for the disciples of Aviruddhaka, the Aviruddhakas are their devas; for those who practice the elephant-vow, elephants are their devas; for those who practice the horse-vow, horses are their devas; for those who practice the cow-vow, cows are their devas; for those who practice the dog-vow, dogs are their devas; for those who practice the crow-vow, crows are their devas; for those who practice the Vāsudeva-vow, Vāsudeva is their deva; for those who practice the Baladeva-vow, Baladeva is their deva; for those who practice the Puṇṇabhadda-vow, Puṇṇabhadda is their deva; for those who practice the Maṇibhadda-vow, Maṇibhadda is their deva; for those who practice the fire-vow, fire is their deva; for those who practice the nāga-vow, nāgas are their devas; for those who practice the supaṇṇa-vow, supaṇṇas are their devas; for those who practice the yakkha-vow, yakkhās are their devas; for those who practice the asura-vow, asuras are their devas; for those who practice the gandhabba-vow, gandhabbas are their devas; for those who practice the Mahārāja-vow, the Mahārājas are their devas; for those who practice the moon-vow, the moon is their deva; for those who practice the sun-vow, the sun is their deva; for those who practice the Inda-vow, Inda is their deva; for those who practice the Brahmā-vow, Brahmā is their deva; for those who practice the deva-vow, devas are their devas; for those who practice the direction-vow, directions are their devas; whoever are worthy of offerings for them, they are their devas – this is Khattiyas, brāhmaṇas, and devas.

Chư thiên là: đối với các đệ tử Ājīvaka, Ājīvaka là chư thiên; đối với các đệ tử Nigaṇṭha, Nigaṇṭha là chư thiên; đối với các đệ tử Jaṭila, Jaṭila là chư thiên; đối với các đệ tử Paribbājaka, Paribbājaka là chư thiên; đối với các đệ tử Aviruddhaka, Aviruddhaka là chư thiên; đối với những người theo hạnh con voi, voi là chư thiên; đối với những người theo hạnh con ngựa, ngựa là chư thiên; đối với những người theo hạnh con bò, bò là chư thiên; đối với những người theo hạnh con chó, chó là chư thiên; đối với những người theo hạnh con quạ, quạ là chư thiên; đối với những người theo hạnh Vāsudeva, Vāsudeva là chư thiên; đối với những người theo hạnh Baladeva, Baladeva là chư thiên; đối với những người theo hạnh Puṇṇabhadda, Puṇṇabhadda là chư thiên; đối với những người theo hạnh Maṇibhadda, Maṇibhadda là chư thiên; đối với những người theo hạnh thờ lửa, lửa là chư thiên; đối với những người theo hạnh loài nāga, nāga là chư thiên; đối với những người theo hạnh loài supaṇṇa, supaṇṇa là chư thiên; đối với những người theo hạnh loài yakkha, yakkha là chư thiên; đối với những người theo hạnh loài asura, asura là chư thiên; đối với những người theo hạnh loài gandhabba, gandhabba là chư thiên; đối với những người theo hạnh các vị Mahārāja, các vị Mahārāja là chư thiên; đối với những người theo hạnh mặt trăng, mặt trăng là chư thiên; đối với những người theo hạnh mặt trời, mặt trời là chư thiên; đối với những người theo hạnh Indra, Indra là chư thiên; đối với những người theo hạnh Brahmā, Brahmā là chư thiên; đối với những người theo hạnh deva, deva là chư thiên; đối với những người theo hạnh các phương, các phương là chư thiên; những ai là bậc đáng cúng dường của họ, thì đó là chư thiên của họ – giai cấp Sát-đế-lỵ, Bà-la-môn, và chư thiên.

822

Yaññamakappayiṃsu puthūdha loketi yaññaṃ vuccati deyyadhammo cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ annaṃ pānaṃ vatthaṃ yānaṃ mālāgandhavilepanaṃ^* seyyāvasathapadīpeyyaṃ.

Yaññamakappayiṃsu puthūdha loke means that offerings (yañña) are robes, almsfood, dwellings, requisites for the sick, medicine, food, drink, clothing, vehicles, garlands, perfumes, unguents, beds, shelters, and lamps.

Đã thực hiện nhiều lễ tế trong thế gian này, lễ tế được gọi là vật phẩm cúng dường: y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men và vật dụng cho người bệnh, thức ăn, thức uống, vải vóc, xe cộ, vòng hoa, hương liệu, thuốc xoa, chỗ nằm, nơi ở, đèn dầu.

Yaññamakappayiṃsūti yepi yaññaṃ esanti gavesanti pariyesanti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ annaṃ pānaṃ vatthaṃ yānaṃ mālāgandhavilepanaṃ seyyāvasathapadīpeyyaṃ, tepi yaññaṃ kappenti.

Yaññamakappayiṃsū means that those who seek, search for, and look for offerings—robes, almsfood, dwellings, requisites for the sick, medicine, food, drink, clothing, vehicles, garlands, perfumes, unguents, beds, shelters, and lamps—they too prepare offerings.

Đã thực hiện lễ tế là: những ai tìm kiếm, truy tìm, lùng sục lễ tế, tức là y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men và vật dụng cho người bệnh, thức ăn, thức uống, vải vóc, xe cộ, vòng hoa, hương liệu, thuốc xoa, chỗ nằm, nơi ở, đèn dầu, những người ấy cũng đang thực hiện lễ tế.

Yepi yaññaṃ abhisaṅkharonti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ annaṃ pānaṃ…pe… seyyāvasathapadīpeyyaṃ, tepi yaññaṃ kappenti.

And those who arrange offerings—robes, almsfood, dwellings, requisites for the sick, medicine, food, drink… and beds, shelters, and lamps—they too prepare offerings.

Những ai chuẩn bị cho sự cúng dường, gồm y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, dược phẩm trị bệnh, thức ăn, thức uống… cho đến chỗ ngủ, trú xá, đèn đuốc, những người ấy cũng đang thực hiện sự cúng dường.

Yepi yaññaṃ denti yajanti pariccajanti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ annaṃ pānaṃ…pe… seyyāvasathapadīpeyyaṃ, tepi yaññaṃ kappenti.

And those who give, sacrifice, and relinquish offerings—robes, almsfood… and beds, shelters, and lamps—they too prepare offerings.

Những ai cho, cúng tế, từ bỏ sự cúng dường, gồm y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, dược phẩm trị bệnh, thức ăn, thức uống… cho đến chỗ ngủ, trú xá, đèn đuốc, những người ấy cũng đang thực hiện sự cúng dường.

Puthūti yaññā vā ete puthū, yaññayājakā^* vā ete puthū, dakkhiṇeyyā vā ete puthū.

Puthū means that these offerings are manifold, or these sacrificers of offerings are manifold, or these recipients of offerings are manifold.

Nhiều nghĩa là: hoặc những sự cúng dường này là nhiều, hoặc những người thực hiện cúng dường này là nhiều, hoặc những người xứng đáng nhận cúng dường này là nhiều.

Kathaṃ yaññā vā ete puthū?

How are these offerings manifold?

Thế nào là những sự cúng dường này là nhiều?

Bahukānaṃ ete yaññā cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārā annaṃ pānaṃ vatthaṃ yānaṃ mālaṃ gandhaṃ vilepanaṃ seyyāvasathapadīpeyyaṃ – evaṃ yaññā vā ete puthū.

These offerings are manifold: robes, almsfood, dwellings, requisites for the sick, medicine, food, drink, clothing, vehicles, garlands, perfumes, unguents, beds, shelters, and lamps – thus are these offerings manifold.

Những sự cúng dường này là của nhiều người, gồm y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, dược phẩm trị bệnh, thức ăn, thức uống, vải vóc, xe cộ, vòng hoa, hương thơm, vật thoa, chỗ ngủ, trú xá, đèn đuốc – như vậy, những sự cúng dường này là nhiều.

823

Kathaṃ yaññayājakā vā ete puthū?

How are these sacrificers of offerings manifold?

Thế nào là những người thực hiện cúng dường này là nhiều?

Bahukā ete yaññayājakā khattiyā ca brāhmaṇā ca vessā ca suddā ca gahaṭṭhā ca pabbajitā ca devā ca manussā ca – evaṃ yaññayājakā vā ete puthū.

These sacrificers of offerings are manifold: khattiyas, brāhmaṇas, vessas, suddas, householders, renunciants, devas, and humans – thus are these sacrificers of offerings manifold.

Những người thực hiện cúng dường này là nhiều, gồm các vị Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, Phệ-xá, Thủ-đà, tại gia, xuất gia, chư thiên và loài người – như vậy, những người thực hiện cúng dường này là nhiều.

824

Kathaṃ dakkhiṇeyyā vā ete puthū?

How are these recipients of offerings manifold?

Thế nào là những người xứng đáng nhận cúng dường này là nhiều?

Bahukā ete dakkhiṇeyyā puthū samaṇabrāhmaṇā kapaṇaddhikavanibbakayācakā^* – evaṃ dakkhiṇeyyā vā ete puthū.

These recipients of offerings are manifold: samaṇas, brāhmaṇas, the poor, wayfarers, merchants, and beggars – thus are these recipients of offerings manifold.

Những người xứng đáng nhận cúng dường này là nhiều, gồm các sa-môn, bà-la-môn, người nghèo khổ, người giàu có, người hành khất, người ăn xin – như vậy, những người xứng đáng nhận cúng dường này là nhiều.

Idha loketi manussaloketi yaññamakappayiṃsu – puthūdha loke.

Idha loke means in the human world – thus they prepared offerings, manifold, here in the world.

Ở đời này nghĩa là ở trong nhân gian, họ đã thực hiện các cuộc tế lễ – nhiều ở đời này.

825

Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metanti.

Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.

Con xin hỏi Ngài, Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều ấy.

Pucchāti tisso pucchā – adiṭṭhajotanā pucchā, diṭṭhasaṃsandanā pucchā, vimaticchedanā pucchā.

Pucchā means there are three kinds of questions: questions to illuminate the unseen, questions to confirm the seen, and questions to resolve doubt.

Hỏi có ba loại câu hỏi: câu hỏi để làm sáng tỏ điều chưa thấy, câu hỏi để đối chiếu điều đã thấy, và câu hỏi để đoạn trừ hoài nghi.

Katamā adiṭṭhajotanā pucchā?

What is a question to illuminate the unseen?

Thế nào là câu hỏi để làm sáng tỏ điều chưa thấy?

Pakatiyā lakkhaṇaṃ aññātaṃ hoti adiṭṭhaṃ atulitaṃ atīritaṃ avibhūtaṃ avibhāvitaṃ, tassa ñāṇāya dassanāya tulanāya tīraṇāya vibhūtatthāya vibhāvanatthāya pañhaṃ pucchati – ayaṃ adiṭṭhajotanā pucchā.

A characteristic is naturally unknown, unseen, uncompared, unexamined, unmanifested, undeveloped; one asks a question for its knowledge, for its seeing, for its comparison, for its examination, for its manifestation, for its development – this is a question to illuminate the unseen.

Vốn dĩ, một đặc tính chưa được biết, chưa được thấy, chưa được cân nhắc, chưa được suy xét, chưa được hiển lộ, chưa được làm cho rõ ràng; người ấy đặt câu hỏi để biết, để thấy, để cân nhắc, để suy xét, để làm cho hiển lộ, để làm cho rõ ràng – đây là câu hỏi để làm sáng tỏ điều chưa thấy.

826

Katamā diṭṭhasaṃsandanā pucchā?

What is the inquiry for comparing one's view?

Thế nào là câu hỏi để đối chiếu điều đã thấy?

Pakatiyā lakkhaṇaṃ ñātaṃ hoti diṭṭhaṃ tulitaṃ tīritaṃ vibhūtaṃ vibhāvitaṃ.

By nature, a characteristic is known, seen, weighed, investigated, clearly understood, and well-explained.

Vốn dĩ, một đặc tính đã được biết, đã được thấy, đã được cân nhắc, đã được suy xét, đã được hiển lộ, đã được làm cho rõ ràng.

Aññehi paṇḍitehi saddhiṃ saṃsandanatthāya pañhaṃ pucchati – ayaṃ diṭṭhasaṃsandanā pucchā.

One asks a question in order to compare it with other wise people – this is the inquiry for comparing one's view.

Người ấy đặt câu hỏi để đối chiếu với các bậc hiền trí khác – đây là câu hỏi để đối chiếu điều đã thấy.

827

Katamā vimaticchedanā pucchā?

What is the inquiry for cutting off doubt?

Thế nào là câu hỏi để đoạn trừ hoài nghi?

Pakatiyā saṃsayapakkhando^* hoti vimatipakkhando dveḷhakajāto – ‘‘evaṃ nu kho, na nu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’’ti!

By nature, one is inclined to doubt, inclined to perplexity, of two minds, thinking: “Is it so? Is it not so? What is it? How is it?”

Vốn dĩ, người ấy rơi vào trạng thái ngờ vực, rơi vào trạng thái hoài nghi, sinh tâm phân vân – “Có phải như vậy chăng, hay không phải như vậy chăng, là cái gì vậy, là thế nào vậy?”

So vimaticchedanatthāya pañhaṃ pucchati – ayaṃ vimaticchedanā pucchā.

One asks a question in order to cut off doubt – this is the inquiry for cutting off doubt.

Người ấy đặt câu hỏi để đoạn trừ hoài nghi – đây là câu hỏi để đoạn trừ hoài nghi.

Imā tisso pucchā.

These are the three types of inquiries.

Đây là ba loại câu hỏi.

828

Aparāpi tisso pucchā – manussapucchā, amanussapucchā, nimmitapucchā.

There are also three other types of inquiries: the human inquiry, the non-human inquiry, and the created-being inquiry.

Lại có ba loại câu hỏi khác: câu hỏi của con người, câu hỏi của phi nhân, câu hỏi của người hóa hiện.

Katamā manussapucchā?

What is the human inquiry?

Thế nào là câu hỏi của con người?

Manussā buddhaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pucchanti, bhikkhū pucchanti, bhikkhuniyo pucchanti, upāsakā pucchanti, upāsikāyo pucchanti, rājāno pucchanti, khattiyā pucchanti, brāhmaṇā pucchanti, vessā pucchanti, suddā pucchanti, gahaṭṭhā pucchanti, pabbajitā pucchanti – ayaṃ manussapucchā.

Humans approach the Buddha, the Blessed One, and ask questions; bhikkhus ask questions, bhikkhunīs ask questions, male lay followers ask questions, female lay followers ask questions, kings ask questions, khattiyas ask questions, brahmins ask questions, vessas ask questions, suddas ask questions, householders ask questions, monastics ask questions – this is the human inquiry.

Con người đến gần Đức Phật, Thế Tôn và đặt câu hỏi; các tỳ-khưu hỏi, các tỳ-khưu-ni hỏi, các nam cư sĩ hỏi, các nữ cư sĩ hỏi, các vị vua hỏi, các vị Sát-đế-lợi hỏi, các vị Bà-la-môn hỏi, các vị Phệ-xá hỏi, các vị Thủ-đà hỏi, người tại gia hỏi, người xuất gia hỏi – đây là câu hỏi của con người.

829

Katamā amanussapucchā?

What is the non-human inquiry?

Thế nào là câu hỏi của phi nhân?

Amanussā buddhaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchanti, nāgā pucchanti, supaṇṇā pucchanti, yakkhā pucchanti, asurā pucchanti, gandhabbā pucchanti, mahārājāno pucchanti, indā pucchanti, brahmāno pucchanti, devatāyo pucchanti – ayaṃ amanussapucchā.

Non-humans approach the Buddha, the Blessed One, and ask questions; nāgas ask questions, supaṇṇas ask questions, yakkhas ask questions, asuras ask questions, gandhabbas ask questions, Great Kings ask questions, Indas ask questions, Brahmās ask questions, devas ask questions – this is the non-human inquiry.

Các phi nhân đến gần Đức Phật, Thế Tôn và đặt câu hỏi; các loài rồng hỏi, các loài kim sí điểu hỏi, các loài dạ-xoa hỏi, các loài a-tu-la hỏi, các loài càn-thát-bà hỏi, các vị Đại vương hỏi, các vị Đế-thích hỏi, các vị Phạm thiên hỏi, các vị chư thiên hỏi – đây là câu hỏi của phi nhân.

830

Katamā nimmitapucchā?

What is the created-being inquiry?

Thế nào là câu hỏi của người hóa hiện?

Yaṃ bhagavā rūpaṃ abhinimmināti manomayaṃ sabbaṅgapaccaṅgaṃ ahīnindriyaṃ, so nimmito buddhaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchati; bhagavā visajjeti^* – ayaṃ nimmitapucchā.

The Blessed One creates a mind-made form, complete with all its limbs and minor parts, with unimpaired faculties, and that created being approaches the Buddha, the Blessed One, and asks a question; the Blessed One answers – this is the created-being inquiry.

Khi Thế Tôn hóa hiện ra một hình sắc do tâm tạo, có đủ các chi phần lớn nhỏ, các căn không thiếu sót, người hóa hiện ấy đến gần Đức Phật, Thế Tôn và đặt câu hỏi; Thế Tôn trả lời – đây là câu hỏi của người hóa hiện.

Imā tisso pucchā.

These are the three types of inquiries.

Đây là ba loại câu hỏi.

831

Aparāpi tisso pucchā – attatthapucchā, paratthapucchā, ubhayatthapucchā.

There are also three other types of inquiries: the inquiry for one's own welfare, the inquiry for the welfare of others, the inquiry for the welfare of both.

Lại có ba loại câu hỏi khác: câu hỏi vì lợi ích của bản thân, câu hỏi vì lợi ích của người khác, câu hỏi vì lợi ích của cả hai.

Aparāpi tisso pucchā – diṭṭhadhammikatthapucchā, samparāyikatthapucchā, paramatthapucchā.

There are also three other types of inquiries: the inquiry for welfare in this present life, the inquiry for welfare in the future life, the inquiry for ultimate welfare.

Lại có ba loại câu hỏi khác: câu hỏi về lợi ích trong hiện tại, câu hỏi về lợi ích trong tương lai, câu hỏi về lợi ích tối thượng.

Aparāpi tisso pucchā – anavajjatthapucchā, nikkilesatthapucchā, vodānatthapucchā.

There are also three other types of inquiries: the inquiry for blameless welfare, the inquiry for undefiled welfare, the inquiry for purified welfare.

Lại có ba loại câu hỏi khác: câu hỏi về điều không có lỗi, câu hỏi về việc không còn phiền não, câu hỏi về sự thanh tịnh.

Aparāpi tisso pucchā – atītapucchā, anāgatapucchā, paccuppannapucchā.

There are also three other types of inquiries: the inquiry about the past, the inquiry about the future, the inquiry about the present.

Lại có ba loại câu hỏi khác: câu hỏi về quá khứ, câu hỏi về tương lai, câu hỏi về hiện tại.

Aparāpi tisso pucchā – ajjhattapucchā, bahiddhāpucchā, ajjhattabahiddhāpucchā.

There are also three other types of inquiries: the inquiry about the internal, the inquiry about the external, the inquiry about both internal and external.

Lại có ba loại câu hỏi khác: câu hỏi về nội phần, câu hỏi về ngoại phần, câu hỏi về cả nội phần và ngoại phần.

Aparāpi tisso pucchā – kusalapucchā, akusalapucchā, abyākatapucchā.

There are also three other types of inquiries: the inquiry about the wholesome, the inquiry about the unwholesome, the inquiry about the indeterminate.

Lại có ba loại câu hỏi khác: câu hỏi về điều thiện, câu hỏi về điều bất thiện, câu hỏi về điều vô ký.

Aparāpi tisso pucchā – khandhapucchā, dhātupucchā, āyatanapucchā.

There are also three other types of inquiries: the inquiry about the aggregates, the inquiry about the elements, the inquiry about the sense bases.

Lại có ba loại câu hỏi khác: câu hỏi về uẩn, câu hỏi về giới, câu hỏi về xứ.

Aparāpi tisso pucchā – satipaṭṭhānapucchā, sammappadhānapucchā, iddhipādapucchā.

There are also three other types of inquiries: the inquiry about the foundations of mindfulness, the inquiry about the right exertions, the inquiry about the bases of psychic power.

Lại có ba loại câu hỏi khác: câu hỏi về niệm xứ, câu hỏi về chánh cần, câu hỏi về thần túc.

Aparāpi tisso pucchā – indriyapucchā, balapucchā, bojjhaṅgapucchā.

There are also three other types of inquiries: the inquiry about the faculties, the inquiry about the powers, the inquiry about the factors of awakening.

Lại có ba loại câu hỏi khác: câu hỏi về căn, câu hỏi về lực, câu hỏi về giác chi.

Aparāpi tisso pucchā – maggapucchā, phalapucchā, nibbānapucchā.

There are also three other types of inquiries: the inquiry about the path, the inquiry about the fruit, the inquiry about Nibbāna.

Lại có ba loại câu hỏi khác: câu hỏi về đạo, câu hỏi về quả, câu hỏi về Niết-bàn.

832

Pucchāmi tanti pucchāmi taṃ yācāmi taṃ ajjhesāmi taṃ pasādemi taṃ ‘‘kathayassu me’’ti pucchāmi taṃ.

I ask you means I ask you, I entreat you, I urge you, I approach you with faith, I ask you, "Tell me."

Con xin hỏi Ngài nghĩa là con xin hỏi Ngài, con xin thỉnh Ngài, con xin khẩn cầu Ngài, con xin làm Ngài hoan hỷ, “xin hãy nói cho con” – con xin hỏi Ngài.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ… sacchikā paññatti – yadidaṃ bhagavāti.

Blessed One is a term of reverence… a true designation – that is, the Blessed One.

Thế Tôn là một danh xưng tôn kính… một khái niệm được chứng thực – đó là Thế Tôn.

Brūhi metanti brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.

Tell me means tell, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, clarify, make manifest – I ask you, Blessed One, tell me.

Xin hãy nói cho con nghĩa là xin hãy nói, hãy chỉ dạy, hãy thuyết giảng, hãy trình bày, hãy thiết lập, hãy khai mở, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng, hãy tuyên thuyết – con xin hỏi Ngài, Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều ấy.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói:

833

‘‘Anejaṃ mūladassāviṃ,^*

“Punṇaka the venerable, who sees the root, free from agitation,

“Bậc không dao động, thấy rõ cội nguồn,^*

834

Atthi pañhena āgamaṃ;

Has come with a question.

Con đến đây với một câu hỏi;

835

Kiṃ nissitā isayo manujā, khattiyā brāhmaṇā devatānaṃ;

Rishis, humans, khattiyas, brahmins, for the devas,

Nương vào điều gì mà các ẩn sĩ, con người, các vị Sát-đế-lợi, Bà-la-môn đã dâng cúng tế lễ lên chư thiên,

836

Yaññamakappayiṃsu puthūdha loke, pucchāmi taṃ bhagavā brūhi meta’’nti.

Performed sacrifices widely here in the world. I ask you, Blessed One, tell me.”

Nhiều như vậy ở đời này? Con xin hỏi Ngài, Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều ấy.”

837

13.

838

Ye kecime isayo manujā,^*

“ All those rishis and humans,^*

Bất kỳ ẩn sĩ, con người nào,^*

839

Khattiyā brāhmaṇā devatānaṃ;

Khattiyas, brahmins, for the devas;

Các vị Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, đối với chư thiên;

840

Yaññamakappayiṃsu puthūdha loke, āsīsamānā puṇṇaka itthattaṃ^* ;

Who performed sacrifices widely here in the world, Punṇaka, aspiring to this state of being;

Đã thực hiện các cuộc tế lễ nhiều ở đời này, là vì mong cầu, này Puṇṇaka, sự hiện hữu này;

841

Jaraṃ sitā yaññamakappayiṃsu.

Being subject to old age, they performed sacrifices.”

Nương vào tuổi già, họ đã thực hiện các cuộc tế lễ.

842

Ye kecime isayo manujāti.

“All those rishis and humans”.

Bất kỳ ẩn sĩ, con người nào.

Ye kecīti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādiyanavacanametaṃ – ye kecīti.

“All those” is a word that signifies completely, in every way, entirely, without remainder, without exception – all those.

Bất kỳ nào là một từ bao hàm tất cả, theo mọi cách, toàn bộ, không trừ sót, không để lại gì – đó là bất kỳ nào.

Isayoti isināmakā ye keci isipabbajjaṃ pabbajitā ājīvakā nigaṇṭhā jaṭilā tāpasā.

Isayo means all those named isi who have gone forth into the ascetic life, such as Ājīvakas, Nigaṇṭhas, ascetics with matted hair (jaṭilā), and other ascetics (tāpasā).

Ẩn sĩ là bất kỳ ai mang tên ẩn sĩ, đã xuất gia theo lối sống của ẩn sĩ, các vị Ājīvaka, Nigaṇṭha, Jaṭila, Tāpasa.

Manujāti manussā vuccantīti – ye kecime isayo manujā puṇṇakāti bhagavā.

Manujā means humans. Thus, "whatever ascetics and humans (ye kecime isayo manujā)," the Blessed One addresses as "Puṇṇaka."

Con người được gọi là người – bất kỳ ẩn sĩ, con người nào, này Puṇṇaka, Thế Tôn dạy.

843

Khattiyā brāhmaṇā devatānanti.

Khattiyas, brahmins, and devatās.

Các vị Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, đối với chư thiên.

Khattiyāti ye keci khattiyajātikā.

Khattiyā means all those of the khattiya caste.

Sát-đế-lợi là bất kỳ ai thuộc dòng dõi Sát-đế-lợi.

Brāhmaṇāti ye keci bhovādikā.

Brāhmaṇā means all those who address others with "bho."

Bà-la-môn là bất kỳ ai có thói quen xưng hô “bho”.

Devatānanti ājīvakasāvakānaṃ ājīvakā devatā…pe… disāvatikānaṃ disā devatā.

Devatāna means the Ājīvakas are the devatās of the Ājīvaka disciples…pe… the directions are the devatās of those who worship the directions.

Đối với chư thiên nghĩa là đối với các đệ tử của Ājīvaka, thì các Ājīvaka là chư thiên… đối với những người thờ các phương hướng, thì các phương hướng là chư thiên.

Ye yesaṃ dakkhiṇeyyā, te tesaṃ devatāti – khattiyā brāhmaṇā devatānaṃ.

Those who are worthy of offerings for certain people are their devatās. Thus, "khattiyas, brahmins, and devatās."

Những ai là người xứng đáng nhận cúng dường của ai, thì họ là chư thiên của những người đó – các vị Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, đối với chư thiên.

844

Yaññamakappayiṃsu puthūdha loketi.

They performed a sacrifice, many here in the world.

Đã thực hiện các cuộc tế lễ nhiều ở đời này.

Yaññaṃ vuccati deyyadhammo cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ annaṃ pānaṃ…pe… seyyāvasathapadīpeyyaṃ.

Sacrifice refers to things to be given: robes, almsfood, lodgings, medicines for the sick, food, drink…pe… beds, residences, and lamps.

Tế lễ được gọi là vật phẩm cúng dường, gồm y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, dược phẩm trị bệnh, thức ăn, thức uống… cho đến chỗ ngủ, trú xá, đèn đuốc.

Yaññamakappayiṃsūti yepi yaññaṃ esanti gavesanti pariyesanti…pe… seyyāvasathapadīpeyyaṃ, tepi yaññaṃ kappenti.

They performed a sacrifice means those who seek, search for, and investigate a sacrifice—pe… beds, residences, and lamps—they too perform a sacrifice.

Yaññamakappayiṃsū có nghĩa là: những ai tìm kiếm, truy tìm, lùng sục lễ tế... cho đến... chỗ ở, nơi trú ngụ, đèn dầu, họ cũng thực hiện lễ tế.

Puthūti yaññā vā ete puthū, yaññayājakā vā ete puthū, dakkhiṇeyyā vā ete puthū…pe… evaṃ dakkhiṇeyyā vā ete puthū.

Puthū means either these sacrifices are many, or these performers of sacrifices are many, or these recipients of offerings are many…pe… thus, these recipients of offerings are many.

Puthū có nghĩa là: những lễ tế này là nhiều, hoặc những người thực hiện lễ tế này là nhiều, hoặc những người đáng nhận lễ cúng dường này là nhiều... cho đến... như vậy, những người đáng nhận lễ cúng dường này là nhiều.

Idha loketi manussaloketi yaññamakappayiṃsu – puthūdha loke.

Idha loke means in the human world. Thus, "they performed a sacrifice, many here in the world."

Idha loke có nghĩa là: trong cõi người, họ đã thực hiện lễ tế – nhiều ở cõi đời này.

845

Āsīsamānā puṇṇaka itthattanti.

Hoping, Puṇṇaka, for existence here.

Āsīsamānā puṇṇaka itthattaṃ (mong cầu, này Puṇṇaka, sự hiện hữu này).

Āsīsamānāti rūpapaṭilābhaṃ āsīsamānā, saddapaṭilābhaṃ āsīsamānā, gandhapaṭilābhaṃ āsīsamānā, rasapaṭilābhaṃ āsīsamānā, phoṭṭhabbapaṭilābhaṃ āsīsamānā, puttapaṭilābhaṃ āsīsamānā, dārapaṭilābhaṃ āsīsamānā, dhanapaṭilābhaṃ āsīsamānā, yasapaṭilābhaṃ āsīsamānā, issariyapaṭilābhaṃ āsīsamānā, khattiyamahāsālakule attabhāvapaṭilābhaṃ āsīsamānā, brāhmaṇamahāsālakule attabhāvapaṭilābhaṃ āsīsamānā, gahapatimahāsālakule attabhāvapaṭilābhaṃ āsīsamānā, cātumahārājikesu^* devesu attabhāvapaṭilābhaṃ āsīsamānā, tāvatiṃsesu devesu yāmesu devesu tusitesu devesu nimmānaratīsu devesu paranimmitavasavattīsu devesu brahmakāyikesu devesu attabhāvapaṭilābhaṃ āsīsamānā icchamānā sādiyamānā patthayamānā pihayamānā abhijappamānāti āsīsamānā.

Āsīsamānā means hoping for the acquisition of forms, hoping for the acquisition of sounds, hoping for the acquisition of odours, hoping for the acquisition of tastes, hoping for the acquisition of tangibles, hoping for the acquisition of sons, hoping for the acquisition of wives, hoping for the acquisition of wealth, hoping for the acquisition of fame, hoping for the acquisition of sovereignty, hoping for the acquisition of existence in a great khattiya family, hoping for the acquisition of existence in a great brahmin family, hoping for the acquisition of existence in a great householder family, hoping for the acquisition of existence among the Cātumahārājika devas, hoping for the acquisition of existence among the Tāvatiṃsa devas, among the Yāma devas, among the Tusita devas, among the Nimmānaratī devas, among the Paranimmitavasavattī devas, among the Brahmakāyika devas; wishing, delighting, longing, desiring, and eagerly speaking of. Thus, "āsīsamānā."

Āsīsamānā có nghĩa là: mong cầu được sắc, mong cầu được tiếng, mong cầu được hương, mong cầu được vị, mong cầu được xúc, mong cầu được con trai, mong cầu được vợ, mong cầu được tài sản, mong cầu được danh vọng, mong cầu được quyền lực, mong cầu được tái sanh vào dòng dõi khattiya đại phú, mong cầu được tái sanh vào dòng dõi brāhmaṇa đại phú, mong cầu được tái sanh vào dòng dõi gia chủ đại phú, mong cầu được tái sanh vào cõi chư thiên Tứ Đại Thiên Vương, chư thiên Tāvatiṃsa, chư thiên Yāma, chư thiên Tusita, chư thiên Nimmānaratī, chư thiên Paranimmitavasavattī, chư thiên Brahmakāyika; mong mỏi, ưa thích, nguyện cầu, khao khát, ao ước – đó là mong cầu.

846

Puṇṇaka itthattanti ettha attabhāvābhinibbattiṃ āsīsamānā ettha khattiyamahāsālakule attabhāvābhinibbattiṃ āsīsamānā…pe… ettha brahmakāyikesu devesu attabhāvābhinibbattiṃ āsīsamānā icchamānā sādiyamānā patthayamānā pihayamānā abhijappamānāti āsīsamānā – puṇṇaka itthattaṃ.

Puṇṇaka, for existence here means hoping for the manifestation of existence in this human realm, hoping for the manifestation of existence in this great khattiya family…pe… hoping for the manifestation of existence among these Brahmakāyika devas; wishing, delighting, longing, desiring, and eagerly speaking of. Thus, "āsīsamānā, Puṇṇaka, for existence here."

Puṇṇaka itthattaṃ có nghĩa là: mong cầu sự tái sanh của tự thân ở đây, mong cầu sự tái sanh của tự thân vào dòng dõi khattiya đại phú ở đây... cho đến... mong cầu sự tái sanh của tự thân vào cõi chư thiên Brahmakāyika ở đây; mong mỏi, ưa thích, nguyện cầu, khao khát, ao ước – đó là mong cầu, này Puṇṇaka, sự hiện hữu này.

847

Jaraṃ sitā yaññamakappayiṃsūti jarānissitā byādhinissitā maraṇanissitā sokaparidevadukkhadomanassupāyāsanissitā.

Dependent on old age, they performed a sacrifice means dependent on old age, dependent on sickness, dependent on death, dependent on sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair.

Jaraṃ sitā yaññamakappayiṃsū có nghĩa là: nương tựa vào già, nương tựa vào bệnh, nương tựa vào chết, nương tựa vào sầu, bi, khổ, ưu, não.

Yadeva te jātinissitā tadeva te jarānissitā.

Whatever they performed dependent on birth, that they performed dependent on old age.

Chính vì họ nương tựa vào sanh, nên họ nương tựa vào già.

Yadeva te jarānissitā tadeva te byādhinissitā.

Whatever they performed dependent on old age, that they performed dependent on sickness.

Chính vì họ nương tựa vào già, nên họ nương tựa vào bệnh.

Yadeva te byādhinissitā tadeva te maraṇanissitā.

Whatever they performed dependent on sickness, that they performed dependent on death.

Chính vì họ nương tựa vào bệnh, nên họ nương tựa vào chết.

Yadeva te maraṇanissitā tadeva te sokaparidevadukkhadomanassupāyāsanissitā.

Whatever they performed dependent on death, that they performed dependent on sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair.

Chính vì họ nương tựa vào chết, nên họ nương tựa vào sầu, bi, khổ, ưu, não.

Yadeva te sokaparidevadukkhadomanassupāyāsanissitā tadeva te gatinissitā.

Whatever they performed dependent on sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair, that they performed dependent on destiny (gati).

Chính vì họ nương tựa vào sầu, bi, khổ, ưu, não, nên họ nương tựa vào cõi đi.

Yadeva te gatinissitā tadeva te upapattinissitā.

Whatever they performed dependent on destiny, that they performed dependent on rebirth (upapatti).

Chính vì họ nương tựa vào cõi đi, nên họ nương tựa vào sự tái sanh.

Yadeva te upapattinissitā tadeva te paṭisandhinissitā.

Whatever they performed dependent on rebirth, that they performed dependent on re-linking consciousness (paṭisandhi).

Chính vì họ nương tựa vào sự tái sanh, nên họ nương tựa vào sự nối liền (paṭisandhi).

Yadeva te paṭisandhinissitā tadeva te bhavanissitā.

Whatever they performed dependent on re-linking consciousness, that they performed dependent on existence (bhava).

Chính vì họ nương tựa vào sự nối liền, nên họ nương tựa vào sự hiện hữu.

Yadeva te bhavanissitā tadeva te saṃsāranissitā.

Whatever they performed dependent on existence, that they performed dependent on saṃsāra.

Chính vì họ nương tựa vào sự hiện hữu, nên họ nương tựa vào luân hồi.

Yadeva te saṃsāranissitā tadeva te vaṭṭanissitā allīnā upagatā ajjhositā adhimuttāti – jaraṃ sitā yaññamakappayiṃsu.

Whatever they performed dependent on saṃsāra, that they performed dependent on the cycle of existence (vaṭṭa), clinging, having approached, having settled, having become devoted. Thus, "dependent on old age, they performed a sacrifice."

Chính vì họ nương tựa vào luân hồi, nên họ nương tựa vào vòng luân chuyển, bị dính mắc, bị ràng buộc, bị chìm đắm, bị lệ thuộc – nương tựa vào già, họ đã thực hiện lễ tế.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Do đó, Đức Thế Tôn đã nói:

848

‘‘Ye kecime isayo manujā,^*

“Whatever ascetics and humans,^*

“Bất cứ những vị ẩn sĩ, người đời nào,^*

849

Khattiyā brāhmaṇā devatānaṃ;

Khattiyas, brahmins, and devatās;

Giai cấp Khattiya, Brāhmaṇa, vì chư thiên;

850

Yaññamakappayiṃsu puthūdha loke, āsīsamānā puṇṇaka itthattaṃ;

They performed a sacrifice, many here in the world, hoping, Puṇṇaka, for existence here;

Đã thực hiện nhiều lễ tế ở cõi đời này, mong cầu, này Puṇṇaka, sự hiện hữu này;

851

Jaraṃ sitā yaññamakappayiṃsū’’ti.

Dependent on old age, they performed a sacrifice.”

Nương tựa vào già, họ đã thực hiện lễ tế.”

852

14.

14.

853

Ye kecime isayo manujā,^*

Whatever ascetics and humans,^*

Bất cứ những vị ẩn sĩ, người đời nào,^*

854

Khattiyā brāhmaṇā devatānaṃ;

Khattiyas, brahmins, and devatās;

Giai cấp Khattiya, Brāhmaṇa, vì chư thiên;

855

Yaññamakappayiṃsu puthūdha loke, kaccisu te bhagavā yaññapathe appamattā;

They performed many sacrifices here in the world. O Blessed One, are they diligent in the path of sacrifice?

Đã thực hiện nhiều lễ tế ở cõi đời này, liệu họ, bạch Đức Thế Tôn, có không lơ là trong con đường tế lễ;

856

Atāruṃ^* jātiñca jarañca mārisa, pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.

Have they crossed birth and old age, O venerable sir? I ask you, O Blessed One, declare this to me.

Đã vượt qua sanh và già chăng, thưa Ngài, con xin hỏi Ngài, bạch Đức Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều ấy.

857

Ye kecime isayo manujāti.

“ Whatever ascetics and humans”—

Bất cứ những vị ẩn sĩ, người đời nào.

Ye kecīti…pe….

“ Whatever”—…etc….

Bất cứ có nghĩa là... cho đến...

858

Kaccisu te bhagavā yaññapathe appamattāti.

“ O Blessed One, are they diligent in the path of sacrifice?”

Liệu họ, bạch Đức Thế Tôn, có không lơ là trong con đường tế lễ.

Kaccisūti saṃsayapucchā vimatipucchā dveḷhakapucchā anekaṃsapucchā – ‘‘evaṃ nu kho, na nu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’’ti – kaccisu.

“ Kaccisū” is a question of doubt, a question of uncertainty, a question of two-mindedness, a question of indecision— “Is it so, is it not so, what is it so, how is it so”— kaccisu.

Liệu là câu hỏi nghi vấn, câu hỏi do dự, câu hỏi lưỡng lự, câu hỏi không chắc chắn – “Có phải vậy chăng, không phải vậy chăng, là gì vậy, làm sao vậy?” – đó là liệu.

Teti yaññayājakā vuccanti.

“ Te” refers to those who perform sacrifices.

Họ ở đây chỉ những người thực hiện lễ tế.

Bhagavāti gāravādhivacanaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – kaccisu te bhagavā.

“ Bhagavā” is a term of respect…etc… a direct designation, namely, Bhagavā— “kaccisu te bhagavā.”

Đức Thế Tôn là một danh xưng tôn kính... cho đến... là một khái niệm có thật, đó là Đức Thế Tôn – liệu họ, bạch Đức Thế Tôn.

Yaññapathe appamattāti yaññoyeva vuccati yaññapatho.

“ Diligent in the path of sacrifice”— the sacrifice itself is called the path of sacrifice (yaññapatha).

Không lơ là trong con đường tế lễ có nghĩa là: chính lễ tế được gọi là con đường tế lễ.

Yathā ariyamaggo ariyapatho devamaggo devapatho brahmamaggo brahmapatho, evameva yaññoyeva vuccati yaññapatho.

Just as the noble path is called the noble path (ariyapatha), the path of devas is called the path of devas (devapatha), the path of Brahmā is called the path of Brahmā (brahmapatha), even so, the sacrifice itself is called the path of sacrifice (yaññapatha).

Cũng như Thánh đạo được gọi là Thánh lộ, thiên đạo được gọi là thiên lộ, Phạm đạo được gọi là Phạm lộ, cũng vậy, chính lễ tế được gọi là con đường tế lễ.

Appamattāti yaññapathe appamattā sakkaccakārino sātaccakārino aṭṭhitakārino anolīnavuttino anikkhittacchandā anikkhittadhurā taccaritā tabbahulā taggarukā tanninnā tappoṇā tappabbhārā tadadhimuttā tadadhipateyyāti – tepi yaññapathe appamattā.

“ Appamattā” means diligent in the path of sacrifice, performing with care, performing continuously, performing steadfastly, maintaining an unflagging attitude, not abandoning their aspiration, not abandoning their burden, practicing it, devoted to it, revering it, inclined towards it, leaning towards it, tending towards it, resolved upon it, having it as their chief aim— they are diligent in the path of sacrifice.

Không lơ là có nghĩa là: không lơ là trong con đường tế lễ, là người hành động một cách cẩn trọng, hành động một cách liên tục, hành động một cách kiên định, có thái độ không thoái lui, không từ bỏ ý muốn, không buông bỏ gánh nặng, chuyên tâm vào đó, chú trọng vào đó, tôn trọng đó, hướng về đó, nghiêng về đó, xuôi về đó, quyết tâm vào đó, xem đó là chủ đạo – họ cũng không lơ là trong con đường tế lễ.

Yepi yaññaṃ esanti gavesanti pariyesanti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ annaṃ pānaṃ…pe… seyyāvasathapadīpeyyaṃ sakkaccakārino…pe… tadadhipateyyā, tepi yaññapathe appamattā.

Those who seek, search for, and investigate the sacrifice—robes, almsfood, lodging, requisites for the sick, medicine, food, drink…etc… beds, residences, lamps—performing with care…etc… having it as their chief aim, they too are diligent in the path of sacrifice.

Những ai tìm kiếm, truy tìm, lùng sục lễ tế như y, vật thực, sàng tọa, dược phẩm trị bệnh và các vật dụng khác, thức ăn, thức uống... cho đến... chỗ ở, nơi trú ngụ, đèn dầu một cách cẩn trọng... cho đến... xem đó là chủ đạo, họ cũng không lơ là trong con đường tế lễ.

Yepi yaññaṃ abhisaṅkharonti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ annaṃ pānaṃ…pe… seyyāvasathapadīpeyyaṃ sakkaccakārino…pe… tadadhipateyyā, tepi yaññapathe appamattā.

Those who prepare the sacrifice—robes, almsfood, lodging, requisites for the sick, medicine, food, drink…etc… beds, residences, lamps—performing with care…etc… having it as their chief aim, they too are diligent in the path of sacrifice.

Những ai chuẩn bị lễ tế như y, vật thực, sàng tọa, dược phẩm trị bệnh và các vật dụng khác, thức ăn, thức uống... cho đến... chỗ ở, nơi trú ngụ, đèn dầu một cách cẩn trọng... cho đến... xem đó là chủ đạo, họ cũng không lơ là trong con đường tế lễ.

Yepi yaññaṃ denti yajanti pariccajanti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ annaṃ pānaṃ…pe… seyyāvasathapadīpeyyaṃ sakkaccakārino …pe… tadadhipateyyā, tepi yaññapathe appamattāti – kaccisu te bhagavā yaññapathe appamattā.

Those who give, offer, and renounce the sacrifice—robes, almsfood, lodging, requisites for the sick, medicine, food, drink…etc… beds, residences, lamps—performing with care…etc… having it as their chief aim, they too are diligent in the path of sacrifice— “kaccisu te bhagavā yaññapathe appamattā.”

Những ai cho, cúng dường, từ bỏ lễ tế như y, vật thực, sàng tọa, dược phẩm trị bệnh và các vật dụng khác, thức ăn, thức uống... cho đến... chỗ ở, nơi trú ngụ, đèn dầu một cách cẩn trọng... cho đến... xem đó là chủ đạo, họ cũng không lơ là trong con đường tế lễ – liệu họ, bạch Đức Thế Tôn, có không lơ là trong con đường tế lễ.

859

Atāruṃ jātiñca jarañca mārisāti jarāmaraṇaṃ atariṃsu uttariṃsu patariṃsu samatikkamiṃsu vītivattiṃsu.

“ Have they crossed birth and old age, O venerable sir?” means they have crossed, overcome, passed beyond, surmounted, and transcended old age and death.

Đã vượt qua sanh và già chăng, thưa Ngài có nghĩa là: họ đã vượt qua, vượt lên, vượt khỏi, vượt hẳn, vượt thoát khỏi già và chết.

Mārisāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ mārisāti – atāru jātiñca jarañca mārisa.

“ Mārisa” is a term of affection, a term of respect, a term of reverence and deference, this “mārisa”— “atāru jātiñca jarañca mārisa.”

Thưa Ngài là lời nói thân ái, lời nói tôn trọng, đây là một danh xưng thể hiện sự kính trọng và vâng phục, đó là thưa Ngài – đã vượt qua sanh và già chăng, thưa Ngài.

860

Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metanti.

“ I ask you, O Blessed One, declare this to me.”

Con xin hỏi Ngài, bạch Đức Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều ấy.

Pucchāmi tanti pucchāmi taṃ yācāmi taṃ ajjhesāmi taṃ pasādemi taṃ kathayassu meti – pucchāmi taṃ.

“ I ask you” means I ask you, I beg you, I request you, I implore you, tell me— “pucchāmi taṃ.”

Con xin hỏi Ngài có nghĩa là: con xin hỏi Ngài, con xin thỉnh cầu Ngài, con xin thỉnh mời Ngài, con xin làm Ngài hoan hỷ, xin hãy nói cho con – con xin hỏi Ngài.

Bhagavāti gāravādhivacanaṃ…pe… sacchikā paññatti – yadidaṃ bhagavāti.

“ Bhagavā” is a term of respect…etc… a direct designation—namely, Bhagavā.

Đức Thế Tôn là một danh xưng tôn kính... cho đến... là một khái niệm có thật – đó là Đức Thế Tôn.

Brūhi metanti brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.

“ Declare this to me” means declare, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, make clear, proclaim— “pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.”

Xin hãy nói cho con điều ấy có nghĩa là: xin hãy nói, hãy chỉ dạy, hãy thuyết giảng, hãy trình bày, hãy thiết lập, hãy khai mở, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng, hãy tuyên bố – con xin hỏi Ngài, bạch Đức Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều ấy.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị brāhmaṇa ấy đã nói:

861

‘‘Ye kecime isayo manujā,^*

“Whatever ascetics and humans,^*

“Bất cứ những vị ẩn sĩ, người đời nào,^*

862

Khattiyā brāhmaṇā devatānaṃ;

Khattiyas, brahmins, for the devas;

Giai cấp Khattiya, Brāhmaṇa, vì chư thiên;

863

Yaññamakappayiṃsu puthūdha loke, kaccisu te bhagavā yaññapathe appamattā;

Performed many sacrifices here in the world. O Blessed One, are they diligent in the path of sacrifice?

Đã thực hiện nhiều lễ tế ở cõi đời này, liệu họ, bạch Đức Thế Tôn, có không lơ là trong con đường tế lễ;

864

Atāru jātiñca jarañca mārisa, pucchāmi taṃ bhagavā brūhi meta’’nti.

Have they crossed birth and old age, O venerable sir? I ask you, O Blessed One, declare this to me.”

Đã vượt qua sanh và già chăng, thưa Ngài, con xin hỏi Ngài, bạch Đức Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều ấy.”

865

15.

15.

866

Āsīsanti^* thomayanti, abhijappanti juhanti;^*

They wish, praise, murmur, and offer;^*

Họ mong cầu, tán thán, ao ước, cúng dường;^*

867

Kāmābhijappanti paṭicca lābhaṃ, te yājayogā bhavarāgarattā;

They murmur for sense pleasures, dependent on gain; those engaged in sacrifice, infatuated with the passion for existence;

Họ ao ước các dục, nương vào lợi lộc, những người gắn bó với tế lễ ấy, đam mê trong ái dục hữu;

868

Nātariṃsu jātijaranti brūmi.

I declare they have not crossed birth and old age.

Ta nói rằng, họ không vượt qua được sanh và già.

869

Āsīsanti thomayanti abhijappanti juhantīti.

“ They wish, praise, murmur, and offer.”

Họ mong cầu, tán thán, ao ước, cúng dường.

Āsīsantīti rūpapaṭilābhaṃ āsīsanti, saddapaṭilābhaṃ āsīsanti, gandhapaṭilābhaṃ āsīsanti, rasapaṭilābhaṃ āsīsanti, phoṭṭhabbapaṭilābhaṃ āsīsanti, puttapaṭilābhaṃ āsīsanti, dārapaṭilābhaṃ āsīsanti, dhanapaṭilābhaṃ āsīsanti, yasapaṭilābhaṃ āsīsanti, issariyapaṭilābhaṃ āsīsanti, khattiyamahāsālakule attabhāvapaṭilābhaṃ āsīsanti, brāhmaṇamahāsālakule…pe… gahapatimahāsālakule attabhāvapaṭilābhaṃ āsīsanti, cātumahārājikesu devesu…pe… brahmakāyikesu devesu attabhāvapaṭilābhaṃ āsīsanti icchanti sādiyanti patthayanti pihayantīti – āsīsanti.

Āsīsanti means they long for the acquisition of forms, they long for the acquisition of sounds, they long for the acquisition of odors, they long for the acquisition of tastes, they long for the acquisition of tangibles, they long for the acquisition of sons, they long for the acquisition of wives, they long for the acquisition of wealth, they long for the acquisition of fame, they long for the acquisition of sovereignty, they long for the acquisition of a self-existence in a rich Khattiya family, in a rich Brāhmaṇa family… in a rich householder family, they long for the acquisition of a self-existence among the devas of the Cātumahārājika realm… among the devas of the Brahmakāyika realm; they desire, they delight in, they wish for, they yearn for—thus āsīsanti.

Mong cầu có nghĩa là: Họ mong cầu được sắc, họ mong cầu được thanh, họ mong cầu được hương, họ mong cầu được vị, họ mong cầu được xúc, họ mong cầu được con trai, họ mong cầu được vợ, họ mong cầu được tài sản, họ mong cầu được danh vọng, họ mong cầu được quyền uy, họ mong cầu được thân mạng trong dòng dõi Sát-đế-lỵ đại phú, trong dòng dõi Bà-la-môn đại phú... họ mong cầu được thân mạng trong dòng dõi gia chủ đại phú, họ mong cầu được thân mạng trong cõi chư thiên Tứ Đại Thiên Vương... họ mong cầu được thân mạng trong cõi chư thiên Phạm Chúng, họ ước muốn, họ vui thích, họ mong mỏi, họ khao khát — đó là mong cầu.

870

Thomayantīti yaññaṃ vā thomenti phalaṃ vā thomenti dakkhiṇeyye vā thomenti.

Thomayanti means they praise the sacrifice, or they praise the result, or they praise those worthy of offerings.

Tán thán có nghĩa là: Hoặc tán thán lễ tế, hoặc tán thán quả báo, hoặc tán thán những người xứng đáng nhận lễ vật.

Kathaṃ yaññaṃ thomenti?

How do they praise the sacrifice?

Tán thán lễ tế như thế nào?

Suciṃ dinnaṃ^* , manāpaṃ dinnaṃ, paṇītaṃ dinnaṃ, kālena dinnaṃ, kappiyaṃ dinnaṃ, viceyya dinnaṃ, anavajjaṃ dinnaṃ, abhiṇhaṃ dinnaṃ dadaṃ cittaṃ pasāditanti – thomenti kittenti vaṇṇenti pasaṃsanti.

It is given purely, given pleasantly, given exquisitely, given at the proper time, given what is allowable, given after careful consideration, given blamelessly, given constantly, given with a mind made clear—thus they praise, extol, commend, and laud.

“Đã dâng cúng vật trong sạch, đã dâng cúng vật đẹp ý, đã dâng cúng vật cao quý, đã dâng cúng đúng thời, đã dâng cúng vật thích hợp, đã dâng cúng sau khi chọn lựa, đã dâng cúng vật không có lỗi, đã dâng cúng thường xuyên, dâng cúng với tâm hoan hỷ” — họ tán thán, ca ngợi, xưng tụng, tán dương như vậy.

Evaṃ yaññaṃ thomenti.

Thus they praise the sacrifice.

Họ tán thán lễ tế như thế.

871

Kathaṃ phalaṃ thomenti?

How do they praise the result?

Tán thán quả báo như thế nào?

Ito nidānaṃ rūpapaṭilābho bhavissati…pe… brahmakāyikesu devesu attabhāvapaṭilābho bhavissatīti – thomenti kittenti vaṇṇenti pasaṃsanti.

"From this cause there will be the acquisition of forms… there will be the acquisition of a self-existence among the devas of the Brahmakāyika realm"—thus they praise, extol, commend, and laud.

“Do nhân này, sẽ được sắc... sẽ được thân mạng trong cõi chư thiên Phạm Chúng” — họ tán thán, ca ngợi, xưng tụng, tán dương như vậy.

Evaṃ phalaṃ thomenti.

Thus they praise the result.

Họ tán thán quả báo như thế.

872

Kathaṃ dakkhiṇeyye thomenti?

How do they praise those worthy of offerings?

Tán thán những người xứng đáng nhận lễ vật như thế nào?

Dakkhiṇeyyā jātisampannā gottasampannā ajjhāyakā mantadharā tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padakā veyyākaraṇā lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayāti, vītarāgā vā rāgavinayāya vā paṭipannā, vītadosā vā dosavinayāya vā paṭipannā, vītamohā vā mohavinayāya vā paṭipannā, saddhāsampannā sīlasampannā samādhisampannā paññāsampannā vimuttisampannā vimuttiñāṇadassanasampannāti – thomenti kittenti vaṇṇenti pasaṃsanti.

"Those worthy of offerings are endowed with birth, endowed with lineage, reciters, holders of mantras, proficient in the three Vedas with their Nighaṇṭu and Keṭubha, with their distinctions of letters, and with Itihāsa as the fifth; they are experts in terms, grammarians, flawless in Lokāyata and the marks of a great man; or they are free from lust, or practicing for the subduing of lust; or they are free from hatred, or practicing for the subduing of hatred; or they are free from delusion, or practicing for the subduing of delusion; they are endowed with faith, endowed with morality, endowed with concentration, endowed with wisdom, endowed with liberation, endowed with the knowledge and vision of liberation"—thus they praise, extol, commend, and laud.

“Những người xứng đáng nhận lễ vật là những người có dòng dõi cao quý, có gia tộc cao quý, là người tụng đọc, là người trì giữ các câu thần chú, thông suốt ba bộ Veda cùng với các sách Nighaṇḍu, Keṭubha, các loại văn tự, và Itihāsa là thứ năm, là người am hiểu từ cú, là nhà ngữ pháp, không thiếu sót trong các học thuyết Lokāyata và tướng của bậc đại nhân; hoặc là người đã ly tham hay đang thực hành để đoạn trừ tham ái, hoặc là người đã ly sân hay đang thực hành để đoạn trừ sân hận, hoặc là người đã ly si hay đang thực hành để đoạn trừ si mê, là người có đầy đủ đức tin, có đầy đủ giới, có đầy đủ định, có đầy đủ tuệ, có đầy đủ giải thoát, có đầy đủ giải thoát tri kiến” — họ tán thán, ca ngợi, xưng tụng, tán dương như vậy.

Evaṃ dakkhiṇeyye thomentīti – āsīsanti thomayanti.

Thus they praise those worthy of offerings—thus āsīsanti thomayanti.

Họ tán thán những người xứng đáng nhận lễ vật như thế — đó là mong cầu, tán thán.

873

Abhijappantīti rūpapaṭilābhaṃ abhijappanti, saddapaṭilābhaṃ abhijappanti, gandhapaṭilābhaṃ abhijappanti, rasapaṭilābhaṃ abhijappanti…pe… brahmakāyikesu devesu attabhāvapaṭilābhaṃ abhijappantīti – āsīsanti thomayanti abhijappanti.

Abhijappanti means they repeatedly speak of the acquisition of forms, they repeatedly speak of the acquisition of sounds, they repeatedly speak of the acquisition of odors, they repeatedly speak of the acquisition of tastes… they repeatedly speak of the acquisition of a self-existence among the devas of the Brahmakāyika realm—thus āsīsanti thomayanti abhijappanti.

Ước ao có nghĩa là: Họ ước ao được sắc, họ ước ao được thanh, họ ước ao được hương, họ ước ao được vị... họ ước ao được thân mạng trong cõi chư thiên Phạm Chúng — đó là mong cầu, tán thán, ước ao.

Juhantīti juhanti denti yajanti pariccajanti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ annaṃ pānaṃ vatthaṃ yānaṃ mālāgandhavilepanaṃ seyyāvasathapadīpeyyanti – āsīsanti thomayanti abhijappanti juhanti puṇṇakāti bhagavā.

Juhanti means they offer, give, sacrifice, and relinquish robes, almsfood, lodgings, requisites for the sick, medicine, food, drink, clothing, vehicles, garlands, perfumes, unguents, beds, dwellings, and lamps—thus āsīsanti thomayanti abhijappanti juhanti, Punṇaka, said the Blessed One.

Tế lễ có nghĩa là: Họ tế lễ, họ dâng cúng, họ cúng dường, họ bố thí y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men trị bệnh và các vật dụng, thức ăn, thức uống, vải vóc, xe cộ, vòng hoa, hương thơm, vật thoa, chỗ nằm, nhà ở, đèn đuốc — đó là mong cầu, tán thán, ước ao, tế lễ, này Puṇṇaka, Đức Thế Tôn phán.

874

Kāmābhijappanti paṭicca lābhanti rūpapaṭilābhaṃ paṭicca kāme abhijappanti, saddapaṭilābhaṃ paṭicca kāme abhijappanti…pe… brahmakāyikesu devesu attabhāvapaṭilābhaṃ paṭicca kāme abhijappanti pajappantīti – kāmābhijappanti paṭicca lābhaṃ.

Kāmābhijappanti paṭicca lābha means they repeatedly speak of sensual pleasures by reason of the acquisition of forms, they repeatedly speak of sensual pleasures by reason of the acquisition of sounds… they repeatedly speak of sensual pleasures by reason of the acquisition of a self-existence among the devas of the Brahmakāyika realm—thus kāmābhijappanti paṭicca lābha.

Vì lợi lộc mà ước ao các dục có nghĩa là: Duyên vào việc được sắc mà ước ao các dục, duyên vào việc được thanh mà ước ao các dục... duyên vào việc được thân mạng trong cõi chư thiên Phạm Chúng mà ước ao các dục, mong mỏi — đó là vì lợi lộc mà ước ao các dục.

875

Te yājayogā bhavarāgarattā nātariṃsu jātijaranti brūmīti teti yaññayājakā vuccanti, yājayogāti yājayogesu yuttā payuttā āyuttā samāyuttā taccaritā tabbahulā taggarukā tanninnā tappoṇā tappabbhārā tadadhimuttā tadadhipateyyāti – te yājayogā, bhavarāgarattāti bhavarāgo vuccati yo bhavesu bhavacchando bhavarāgo bhavanandī bhavataṇhā bhavasineho bhavapariḷāho bhavamucchā bhavajjhosānaṃ.

Te yājayogā bhavarāgarattā nātariṃsu jātijaranti brūmī— te refers to those who offer sacrifices. Yājayogā means they are engaged, devoted, applied, well-applied, accustomed to, abundant in, earnest about, inclined towards, tending towards, leaning towards, resolved upon, and dominant in sacrificial practices—thus te yājayogā. Bhavarāgarattā means the lust for existence, which is the desire for existence, the lust for existence, the delight in existence, the craving for existence, the affection for existence, the fever of existence, the infatuation with existence, the clinging to existence.

Những người chuyên tế lễ, tham đắm trong ái luyến hữu, Ta nói rằng, họ không vượt qua được sanh và già: Những người ấy là chỉ những người thực hành tế lễ. Chuyên tế lễ có nghĩa là: gắn bó, chuyên chú, dấn thân, hết lòng với việc tế lễ, thực hành điều đó, thường xuyên làm điều đó, xem trọng điều đó, hướng về điều đó, nghiêng về điều đó, xuôi về điều đó, quyết tâm theo điều đó, lấy đó làm chủ đạo — đó là những người chuyên tế lễ. Tham đắm trong ái luyến hữu có nghĩa là: Ái luyến hữu được gọi là sự mong muốn trong các cõi hữu, sự tham ái trong cõi hữu, sự hoan hỷ trong cõi hữu, sự khao khát trong cõi hữu, sự yêu mến trong cõi hữu, sự thiêu đốt trong cõi hữu, sự mê đắm trong cõi hữu, sự chìm đắm trong cõi hữu.

Bhavarāgena bhavesu rattā giddhā gadhitā mucchitā ajjhosannā laggā laggitā palibuddhāti – te yājayogā bhavarāgarattā.

Infatuated with the lust for existence, they are attached to, greedy for, craving for, infatuated with, clinging to, stuck to, and entangled in existences—thus te yājayogā bhavarāgarattā.

Bởi ái luyến hữu mà họ tham đắm, say mê, dính mắc, mê muội, chìm đắm, vướng víu, bị trói buộc trong các cõi hữu — đó là những người chuyên tế lễ, tham đắm trong ái luyến hữu.

876

Nātariṃsu jātijaranti brūmīti te yājayogā bhavarāgarattā jātijarāmaraṇaṃ nātariṃsu na uttariṃsu na patariṃsu na samatikkamiṃsu na vītivattiṃsu, jātijarāmaraṇā anikkhantā anissaṭā anatikkantā asamatikkantā avītivattā antojātijarāmaraṇe parivattanti antosaṃsārapathe parivattanti.

" I declare that they did not cross over birth and old age" means that those people diligent in sacrifice, being attached to the craving for existence, did not cross over, did not particularly cross over, did not variously cross over, did not properly cross over, did not completely pass beyond birth, old age, and death. Not having departed from, not having abandoned, not having crossed over, not having properly crossed over, not having completely passed beyond birth, old age, and death, they revolve within birth, old age, and death; they revolve within the path of saṃsāra.

Ta nói rằng, họ không vượt qua được sanh và già: Những người chuyên tế lễ, tham đắm trong ái luyến hữu ấy đã không vượt qua, không thoát khỏi, không qua được, không siêu việt, không vượt lên trên sanh, già, và chết; họ không thoát ra khỏi, không rời bỏ, không vượt qua, không siêu việt, không vượt lên trên sanh, già, và chết; họ luân chuyển trong vòng sanh, già, và chết; họ luân chuyển trong con đường luân hồi.

Jātiyā anugatā jarāya anusaṭā byādhinā abhibhūtā maraṇena abbhāhatā atāṇā aleṇā asaraṇā asaraṇībhūtāti; brūmi ācikkhāmi desemi paññapemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti – te yājayogā bhavarāgarattā nātariṃsu jātijaranti brūmi.

Followed by birth, pervaded by old age, overcome by sickness, struck down by death, without protection, without refuge, without shelter, not having become a shelter for those who rely on them—I declare, I explain, I teach, I make known, I establish, I reveal, I analyze, I make clear, I make manifest that those diligent in sacrifice, attached to the craving for existence, did not cross over birth and old age.

Họ bị sanh theo đuổi, bị già bám riết, bị bệnh tật khuất phục, bị cái chết đè nén, không có nơi nương tựa, không có nơi ẩn náu, không có nơi trú ẩn, không trở thành nơi nương tựa cho ai; Ta nói, Ta chỉ dạy, Ta thuyết giảng, Ta trình bày, Ta thiết lập, Ta khai mở, Ta phân tích, Ta làm cho rõ ràng, Ta tuyên bố — đó là những người chuyên tế lễ, tham đắm trong ái luyến hữu, Ta nói rằng, họ không vượt qua được sanh và già.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói:

877

‘‘Āsīsanti thomayanti, abhijappanti juhanti;^*

“They hope, they praise, they yearn, they offer sacrifices;^*

“Họ mong cầu, tán thán, ước ao, tế lễ;^*

878

Kāmābhijappanti paṭicca lābhaṃ, te yājayogā bhavarāgarattā;

Yearning for sensual pleasures, depending on gain, those diligent in sacrifice, attached to the craving for existence;

Vì lợi lộc mà ước ao các dục, những người chuyên tế lễ, tham đắm trong ái luyến hữu;

879

Nātariṃsu jātijaranti brūmī’’ti.

I declare that they did not cross over birth and old age.”

Ta nói rằng, họ không vượt qua được sanh và già.”

880

16.

881

Te ce nātariṃsu yājayogā,^*

“ If those diligent in sacrifice did not cross over,^*

^* Nếu những người chuyên tế lễ ấy,

882

Yaññehi jātiñca jarañca mārisa;

By means of sacrifices, birth and old age, dear sir;

Bằng các lễ tế, không vượt qua sanh và già, thưa Ngài;

883

Atha ko carahi devamanussaloke, atāri jātiñca jarañca mārisa;

Then who, in the world of devas and humans, dear sir, crossed over birth and old age?

Vậy thì trong thế giới chư thiên và loài người, ai đã vượt qua sanh và già, thưa Ngài?

884

Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.

I ask you, Blessed One, tell me this.”

Con xin hỏi Ngài, kính mong Đức Thế Tôn hãy nói cho con biết điều đó.

885

Te ce nātariṃsu yājayogāti te yaññayājakā yājayogā bhavarāgarattā jātijarāmaraṇaṃ nātariṃsu na uttariṃsu na patariṃsu na samatikkamiṃsu na vītivattiṃsu, jātijarāmaraṇā anikkhantā anissaṭā anatikkantā asamatikkantā avītivattā antojātijarāmaraṇe parivattanti antosaṃsārapathe parivattanti.

" If those diligent in sacrifice did not cross over" means that those who perform sacrifices, diligent in sacrifice, being attached to the craving for existence, did not cross over, did not particularly cross over, did not variously cross over, did not properly cross over, did not completely pass beyond birth, old age, and death. Not having departed from, not having abandoned, not having crossed over, not having properly crossed over, not having completely passed beyond birth, old age, and death, they revolve within birth, old age, and death; they revolve within the path of saṃsāra.

Nếu những người chuyên tế lễ ấy không vượt qua có nghĩa là: Những người thực hành tế lễ, chuyên tế lễ, tham đắm trong ái luyến hữu ấy đã không vượt qua, không thoát khỏi, không qua được, không siêu việt, không vượt lên trên sanh, già, và chết; họ không thoát ra khỏi, không rời bỏ, không vượt qua, không siêu việt, không vượt lên trên sanh, già, và chết; họ luân chuyển trong vòng sanh, già, và chết; họ luân chuyển trong con đường luân hồi.

Jātiyā anugatā jarāya anusaṭā byādhinā abhibhūtā maraṇena abbhāhatā atāṇā aleṇā asaraṇā asaraṇībhūtāti – te ce nātariṃsu yājayogā.

Followed by birth, pervaded by old age, overcome by sickness, struck down by death, without protection, without refuge, without shelter, not having become a shelter for those who rely on them—if those diligent in sacrifice did not cross over.

Họ bị sanh theo đuổi, bị già bám riết, bị bệnh tật khuất phục, bị cái chết đè nén, không có nơi nương tựa, không có nơi ẩn náu, không có nơi trú ẩn, không trở thành nơi nương tựa cho ai — đó là nếu những người chuyên tế lễ ấy không vượt qua.

886

Iccāyasmā puṇṇakoti.

" Thus spoke Venerable Puṇṇaka" means: thus, Venerable Puṇṇaka asked.

Tôn giả Puṇṇaka thưa rằng.

Iccāti padasandhi…pe… āyasmā puṇṇako.

"Thus" is a conjunction of words...pe... Venerable Puṇṇaka.

“Thưa rằng” là từ nối... Tôn giả Puṇṇaka.

887

Yaññehi jātiñca jarañca mārisāti.

" By means of sacrifices, birth and old age, dear sir" means:

Bằng các lễ tế, không vượt qua sanh và già, thưa Ngài.

Yaññehīti yaññehi pahūtehi yaññehi vividhehi yaññehi puthūhi.

" By means of sacrifices" means by numerous sacrifices, by various sacrifices, by manifold sacrifices.

Bằng các lễ tế có nghĩa là: Bằng nhiều lễ tế, bằng các loại lễ tế khác nhau, bằng vô số lễ tế.

Mārisāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ mārisāti – yaññehi jātiñca jarañca mārisa.

" Dear sir" is an endearing address, a respectful address, an address with reverence and respect—by means of sacrifices, birth and old age, dear sir.

Thưa Ngài là một lời nói thân ái, một lời nói tôn kính, một lời nói thể hiện sự kính trọng và vâng phục — đó là bằng các lễ tế, không vượt qua sanh và già, thưa Ngài.

888

Atha ko carahi devamanussaloke, atāri jātiñca jarañca mārisāti atha ko eso sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya jātijarāmaraṇaṃ atari uttari patari samatikkami vītivattayi^* .

" Then who, in the world of devas and humans, dear sir, crossed over birth and old age?" means: then who, in this world with its devas, with its Māra, with its Brahmā, with its ascetics and brahmins, with its devas and humans, crossed over, particularly crossed over, variously crossed over, properly crossed over, completely passed beyond birth, old age, and death?

Vậy thì trong thế giới chư thiên và loài người, ai đã vượt qua sanh và già, thưa Ngài? có nghĩa là: Vậy thì, trong thế giới này cùng với chư thiên, Ma vương, Phạm thiên, trong chúng sanh cùng với các Sa-môn, Bà-la-môn, chư thiên và loài người, ai là người đã vượt qua, thoát khỏi, qua được, siêu việt, vượt lên trên sanh, già, và chết?

Mārisāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappattissādhivacanametaṃ mārisāti – atha ko carahi devamanussaloke, atāri jātiñca jarañca mārisa.

" Dear sir" is an endearing address, a respectful address, an address with reverence and respect—then who, in the world of devas and humans, dear sir, crossed over birth and old age?

Thưa Ngài là một lời nói thân ái, một lời nói tôn kính, một lời nói thể hiện sự kính trọng và vâng phục — đó là vậy thì trong thế giới chư thiên và loài người, ai đã vượt qua sanh và già, thưa Ngài?

889

Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metanti.

" I ask you, Blessed One, tell me this" means:

Con xin hỏi Ngài, kính mong Đức Thế Tôn hãy nói cho con biết điều đó.

Pucchāmi tanti pucchāmi taṃ yācāmi taṃ ajjhesāmi taṃ pasādemi taṃ kathayassu metanti – pucchāmi taṃ.

" I ask you" means I ask you, I entreat you, I urge you, I please you, please tell me this—I ask you.

Con xin hỏi Ngài có nghĩa là: Con xin hỏi Ngài, con xin thỉnh cầu Ngài, con xin thỉnh mời Ngài, con xin làm Ngài hoan hỷ, xin Ngài hãy nói cho con biết — đó là con xin hỏi Ngài.

Bhagavāti gāravādhivacanaṃ…pe… sacchikā paññatti – yadidaṃ bhagavāti.

" Blessed One" is a term of respect...pe... a designation that has been realized—namely, Blessed One.

Bhagavā là một từ tôn kính...v.v... là một danh xưng được chứng thực - tức là Bhagavā.

Brūhi metanti brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.

" Tell me this" means tell, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, make clear, make manifest—I ask you, Blessed One, tell me this.

Hãy nói điều ấy cho con nghĩa là: hãy nói, hãy chỉ dạy, hãy thuyết giảng, hãy làm cho biết, hãy thiết lập, hãy khai mở, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng, hãy hiển thị - con xin hỏi Ngài, bạch Thế Tôn, xin hãy nói điều ấy cho con.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì thế, vị Bà-la-môn ấy đã nói:

890

‘‘Te ce nātariṃsu yājayogā,^*

“If those diligent in sacrifice did not cross over,^*

“Nếu những người thực hành tế lễ ấy đã không vượt qua,^*

891

Yaññehi jātiñca jarañca mārisa;

By means of sacrifices, birth and old age, dear sir;

Bằng các lễ tế, thưa Ngài, đối với sanh và già;

892

Atha ko carahi devamanussaloke, atāri jātiñca jarañca mārisa;

Then who, in the world of devas and humans, dear sir, crossed over birth and old age;

Vậy thì trong thế giới chư thiên và loài người, ai đã vượt qua sanh và già, thưa Ngài;

893

Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi meta’’nti.

I ask you, Blessed One, tell me this.”

Con xin hỏi Ngài, bạch Thế Tôn, xin hãy nói điều ấy cho con.”

894

17.

17.

895

Saṅkhāya lokasmi^* paroparāni,^*

“ Having comprehended the high and low in the world,^*

Sau khi đã thẩm xét trong thế gian những điều cao thấp,^*

896

Yassiñjitaṃ natthi kuhiñci loke;

He who has no agitation anywhere in the world;

Người không có sự dao động ở bất cứ đâu trong thế gian;

897

Santo vidhūmo anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmi.

Calm, smokeless, without affliction, without longing, I declare that he has crossed over birth and old age.”

Vị ấy tịch tịnh, không khói, không phiền não, không mong cầu, Ta nói rằng vị ấy đã vượt qua sanh và già.

898

Saṅkhāya lokasmi paroparānīti saṅkhā vuccati ñāṇaṃ yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.

" Having comprehended the high and low in the world" means: comprehension is called knowledge, which is wisdom, discerning...pe... non-delusion, investigation of phenomena, right view.

Sau khi đã thẩm xét trong thế gian những điều cao thấp có nghĩa là: saṅkhā được gọi là trí tuệ, tức là tuệ, sự thông hiểu...v.v... sự không si mê, sự trạch pháp, chánh kiến.

Paroparānīti oraṃ vuccati sakattabhāvo, paraṃ vuccati parattabhāvo oraṃ vuccati sakarūpavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇaṃ, paraṃ vuccati pararūpavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇaṃ; oraṃ vuccati cha ajjhattikāni āyatanāni, paraṃ vuccati cha bāhirāni āyatanāni.

Paroparāni means: one's own existence is called ora; another's existence is called para. One's own rūpa, vedanā, saññā, saṅkhāra, and viññāṇa are called ora; another's rūpa, vedanā, saññā, saṅkhāra, and viññāṇa are called para. The six internal āyatanas are called ora; the six external āyatanas are called para.

Những điều cao thấp có nghĩa là: điều thấp được gọi là tự thân, điều cao được gọi là tha thân; điều thấp được gọi là sắc, thọ, tưởng, hành, thức của tự thân, điều cao được gọi là sắc, thọ, tưởng, hành, thức của tha thân; điều thấp được gọi là sáu nội xứ, điều cao được gọi là sáu ngoại xứ.

Oraṃ vuccati manussaloko, paraṃ vuccati devaloko; oraṃ vuccati kāmadhātu, paraṃ vuccati rūpadhātu arūpadhātu; oraṃ vuccati kāmadhātu rūpadhātu, paraṃ vuccati arūpadhātu.

The human realm is called ora; the deva realm is called para. The kāma-dhātu is called ora; the rūpa-dhātu and arūpa-dhātu are called para. The kāma-dhātu and rūpa-dhātu are called ora; the arūpa-dhātu is called para.

Điều thấp được gọi là cõi người, điều cao được gọi là cõi trời; điều thấp được gọi là dục giới, điều cao được gọi là sắc giới, vô sắc giới; điều thấp được gọi là dục giới, sắc giới, điều cao được gọi là vô sắc giới.

Saṅkhāya lokasmi paroparānīti paroparāni aniccato saṅkhāya dukkhato rogato gaṇḍato…pe… nissaraṇato saṅkhāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – saṅkhāya lokasmi paroparāni.

Saṅkhāya lokasmi paroparānī means having discerned, known, weighed, investigated, developed, and made manifest these paroparāni in the world as impermanent, as suffering, as a disease, as a boil…pe… as an escape.

Sau khi đã thẩm xét trong thế gian những điều cao thấp có nghĩa là: sau khi đã thẩm xét những điều cao thấp về phương diện vô thường, khổ, bệnh, ung nhọt...v.v... về phương diện xuất ly, sau khi đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm định, đã làm cho sáng tỏ, đã làm cho hiển nhiên - đó là ý nghĩa của "sau khi đã thẩm xét trong thế gian những điều cao thấp".

Puṇṇakāti bhagavāti.

Puṇṇaka, the Blessed One.

Này Puṇṇaka, Đức Thế Tôn có nghĩa là:

Puṇṇakāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

Puṇṇaka, the Blessed One addresses that brahmin by name.

Puṇṇaka là Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… yadidaṃ bhagavāti – puṇṇakāti bhagavā.

Bhagavā is a term of respect…pe… namely, the Blessed One— Puṇṇaka, the Blessed One.

Bhagavā là một từ tôn kính...v.v... tức là Bhagavā - đó là ý nghĩa của "này Puṇṇaka, Đức Thế Tôn".

899

Yassiñjitaṃ natthi kuhiñci loketi.

For whom there is no wavering anywhere in the world.

Người không có sự dao động ở bất cứ đâu trong thế gian có nghĩa là:

Yassāti arahato khīṇāsavassa.

Yassa refers to an Arahant, one whose āsavas are destroyed.

Người ở đây là chỉ bậc A-la-hán, bậc lậu tận.

Iñjitanti taṇhiñjitaṃ diṭṭhiñjitaṃ māniñjitaṃ kilesiñjitaṃ kāmiñjitaṃ.

Iñjita means wavering due to craving, wavering due to views, wavering due to conceit, wavering due to defilements, wavering due to sensual desires.

Sự dao động là sự dao động do tham ái, sự dao động do tà kiến, sự dao động do ngã mạn, sự dao động do phiền não, sự dao động do dục vọng.

Yassime iñjitā natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhanti, pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā.

For whom these waverings do not exist, are not present, are not found, are not perceived; they are abandoned, uprooted, calmed, fully tranquilized, incapable of arising again, burnt by the fire of wisdom.

Đối với người ấy, những sự dao động này không có, không hiện hữu, không tồn tại, không thể tìm thấy; chúng đã được từ bỏ, đã được đoạn trừ, đã được làm cho lắng dịu, đã được làm cho an tịnh, không còn khả năng tái sanh, đã bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ.

Kuhiñcīti kuhiñci kismiñci katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vā.

Kuhiñci means anywhere, in anything, in any place, whether internal or external, or both internal and external.

Ở bất cứ đâu có nghĩa là ở bất cứ nơi nào, trong bất cứ điều gì, ở bất cứ chỗ nào, dù là bên trong, bên ngoài, hay cả bên trong lẫn bên ngoài.

Loketi apāyaloke…pe… āyatanaloketi – yassiñjitaṃ natthi kuhiñci loke.

Loke means in the realms of woe…pe… in the world of āyatanas— for whom there is no wavering anywhere in the world.

Trong thế gian có nghĩa là trong ác thú thế gian...v.v... trong xứ thế gian - đó là ý nghĩa của "người không có sự dao động ở bất cứ đâu trong thế gian".

900

Santo vidhūmo anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmīti.

Calm, smokeless, free from distress, without hope, he has crossed birth and old age, I say.

Vị ấy tịch tịnh, không khói, không phiền não, không mong cầu, Ta nói rằng vị ấy đã vượt qua sanh và già có nghĩa là:

Santoti rāgassa santattā santo, dosassa…pe… mohassa… kodhassa… upanāhassa… makkhassa… sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ santattā samitattā vūpasamitattā vijjhātattā^* nibbutattā vigatattā paṭipassaddhattā santo upasanto vūpasanto nibbuto paṭipassaddhoti santo; vidhūmoti kāyaduccaritaṃ vidhūmitaṃ vidhamitaṃ sositaṃ visositaṃ byantīkataṃ^* , vacīduccaritaṃ…pe… manoduccaritaṃ vidhūmitaṃ vidhamitaṃ sositaṃ visositaṃ byantīkataṃ, rāgo… doso… moho vidhūmito vidhamito sosito visosito byantīkato, kodho… upanāho… makkho… paḷāso… issā… macchariyaṃ… māyā… sāṭheyyaṃ… thambho… sārambho… māno… atimāno… mado… pamādo… sabbe kilesā sabbe duccaritā sabbe darathā sabbe pariḷāhā sabbe santāpā sabbākusalābhisaṅkhārā vidhūmitā vidhamitā sositā visositā byantīkatā.

Santo means calm due to the calming of lust, calm due to the calming of hatred…pe… delusion… anger… resentment… hypocrisy… and due to the calming, appeasing, pacifying, burning out, extinguishing, removal, and tranquilizing of all unwholesome volitional formations. Therefore, he is calm, peaceful, tranquil, extinguished, and fully tranquilized. Vidhūmo means bodily misconduct is eliminated, removed, dried up, completely dried up, and brought to an end; verbal misconduct…pe… mental misconduct is eliminated, removed, dried up, completely dried up, and brought to an end. Lust… hatred… delusion are eliminated, removed, dried up, completely dried up, and brought to an end. Anger… resentment… hypocrisy… arrogance… envy… avarice… deceit… craftiness… obstinacy… contention… conceit… excessive pride… intoxication… heedlessness… all defilements, all misconducts, all anxieties, all fevers, all torments, all unwholesome volitional formations are eliminated, removed, dried up, completely dried up, and brought to an end.

Tịch tịnh có nghĩa là: tịch tịnh vì tham đã được dập tắt, vì sân...v.v... vì si... vì phẫn... vì hận... vì mạt... vì tất cả các hành bất thiện đã được dập tắt, đã được làm cho yên lặng, đã được làm cho lắng dịu, đã được dập tắt, đã được tịch diệt, đã được đoạn trừ, đã được làm cho an tịnh; tịch tịnh, an tịnh, lắng dịu, tịch diệt, an tịnh là ý nghĩa của "tịch tịnh"; không khói có nghĩa là: thân ác hành đã được thổi bay, đã được xua tan, đã được làm cho khô cạn, đã được làm cho hoàn toàn khô cạn, đã được loại bỏ; khẩu ác hành...v.v... ý ác hành đã được thổi bay, đã được xua tan, đã được làm cho khô cạn, đã được làm cho hoàn toàn khô cạn, đã được loại bỏ; tham... sân... si đã được thổi bay, đã được xua tan, đã được làm cho khô cạn, đã được làm cho hoàn toàn khô cạn, đã được loại bỏ; phẫn... hận... mạt... não... tật... xan... man trá... xảo quyệt... ngoan cố... tranh cạnh... mạn... quá mạn... kiêu... phóng dật... tất cả phiền não, tất cả ác hành, tất cả khổ não, tất cả nhiệt não, tất cả phiền muộn, tất cả các hành bất thiện đã được thổi bay, đã được xua tan, đã được làm cho khô cạn, đã được làm cho hoàn toàn khô cạn, đã được loại bỏ.

Atha vā, kodho vuccati dhūmo –

Alternatively, anger is called smoke—

Hoặc là, sân được gọi là khói –

901

Māno hi te brāhmaṇa khāribhāro, kodho dhūmo bhasmani^* mosavajjaṃ;

Indeed, brahmin, your conceit is a heavy burden, your anger is smoke and false speech is ashes;

Này Bà-la-môn, ngã mạn của ông là gánh nặng, sân là khói, nói dối là tro;

902

Jivhā sujā hadayaṃ^* jotiṭṭhānaṃ, attā sudanto purisassa joti.

The tongue is a sacrificial offering, the heart is a place of light; a well-tamed self is the light of a person.

Lưỡi là muỗng tế lễ, tâm là nơi lửa cháy, tự ngã được khéo điều phục là ánh sáng của con người.

903

Api ca, dasahākārehi kodho jāyati – anatthaṃ me acarīti kodho jāyati, anatthaṃ me caratīti kodho jāyati, anatthaṃ me carissatīti kodho jāyati, piyassa me manāpassa anatthaṃ acari, anatthaṃ carati, anatthaṃ carissatīti kodho jāyati, appiyassa me amanāpassa atthaṃ acari, atthaṃ carati, atthaṃ carissatīti kodho jāyati, aṭṭhāne vā pana kodho jāyati.

Furthermore, anger arises in ten ways: anger arises thinking, "He harmed me"; anger arises thinking, "He is harming me"; anger arises thinking, "He will harm me." Anger arises thinking, "He harmed my dear and pleasing one; he is harming my dear and pleasing one; he will harm my dear and pleasing one." Anger arises thinking, "He benefited my unpleasant and disagreeable one; he is benefiting my unpleasant and disagreeable one; he will benefit my unpleasant and disagreeable one." Or, anger arises without cause.

Hơn nữa, sân sanh khởi do mười lý do: sân sanh khởi vì nghĩ rằng 'người ấy đã làm điều bất lợi cho ta', sân sanh khởi vì nghĩ rằng 'người ấy đang làm điều bất lợi cho ta', sân sanh khởi vì nghĩ rằng 'người ấy sẽ làm điều bất lợi cho ta', sân sanh khởi vì nghĩ rằng 'người ấy đã làm, đang làm, sẽ làm điều bất lợi cho người thân yêu, người khả ái của ta', sân sanh khởi vì nghĩ rằng 'người ấy đã làm, đang làm, sẽ làm điều lợi cho người không thân yêu, người không khả ái của ta', hoặc sân sanh khởi một cách vô cớ.

Yo evarūpo cittassa āghāto paṭighāto paṭighaṃ paṭivirodho kopo pakopo sampakopo doso padoso sampadoso cittassa byāpatti manopadoso kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo^* anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati kodho.

Whatever such vexation of mind, resentment, opposition, hostility, agitation, violent agitation, intense agitation, ill-will, malevolence, intense malevolence, mental affliction, mental corruption, anger, being angry, state of being angry, hatred, being hateful, state of being hateful, perversion, being perverted, state of being perverted, opposition, counter-opposition, ferocity, ill-temper, displeasure of mind—this is called anger.

Sự bức bách, sự chống đối, sự đối kháng, sự thù nghịch, sự tức giận, sự phẫn nộ, sự giận dữ, sự sân hận, sự ác ý, sự ác tâm, sự bất bình của tâm, sự ác ý trong tâm, sự phẫn nộ, sự tức giận, trạng thái tức giận, sự sân hận, sự ác ý, trạng thái ác ý, sự bất bình, sự chống đối, trạng thái chống đối, sự hung dữ, sự thô bạo, sự không hài lòng của tâm - đây được gọi là sân.

904

Api ca, kodhassa adhimattaparittatā veditabbā.

Moreover, the extreme and slight nature of anger should be understood.

Hơn nữa, cần phải biết mức độ mạnh yếu của sân.

Atthi kañci^* kālaṃ kodho cittāvilakaraṇamatto hoti, na ca tāva mukhakulānavikulāno hoti.

At some time, anger is merely the defilement of the mind, but the contortion and distortion of the face does not yet occur.

Có lúc, sân chỉ ở mức độ làm cho tâm vẩn đục, nhưng chưa đến mức làm cho mặt mày cau có, nhăn nhó.

Atthi kañci kālaṃ kodho mukhakulānavikulānamatto hoti, na ca tāva hanusañcopano hoti.

At some time, anger is merely the contortion and distortion of the face, but the shaking of the jaw does not yet occur.

Có lúc, sân ở mức độ làm cho mặt mày cau có, nhăn nhó, nhưng chưa đến mức làm cho hàm răng nghiến lại.

Atthi kañci kālaṃ kodho hanusañcopanamatto hoti, na ca tāva pharusavācaṃ nicchāraṇo^* hoti.

At some time, anger is merely the shaking of the jaw, but the uttering of harsh words does not yet occur.

Có lúc, sân ở mức độ làm cho hàm răng nghiến lại, nhưng chưa đến mức thốt ra lời nói thô ác.

Atthi kañci kālaṃ kodho pharusavācaṃ nicchāraṇamatto hoti, na ca tāva disāvidisānuvilokano hoti.

At some time, anger is merely the uttering of harsh words, but the looking repeatedly in this direction and that does not yet occur.

Có lúc, sân ở mức độ thốt ra lời nói thô ác, nhưng chưa đến mức nhìn quanh các phương và các hướng phụ.

Atthi kañci kālaṃ kodho disāvidisānuvilokanamatto hoti, na ca tāva daṇḍasatthaparāmasano hoti.

At some time, anger is merely the looking repeatedly in this direction and that, but the taking up of sticks and weapons does not yet occur.

Có lúc, sân ở mức độ nhìn quanh các phương và các hướng phụ, nhưng chưa đến mức cầm lấy gậy gộc và vũ khí.

Atthi kañci kālaṃ kodho daṇḍasatthaparāmasanamatto hoti, na ca tāva daṇḍasatthaabbhukkiraṇo hoti.

At some time, anger is merely the taking up of sticks and weapons, but the raising of sticks and weapons does not yet occur.

Có lúc, sân ở mức độ cầm lấy gậy gộc và vũ khí, nhưng chưa đến mức giơ gậy gộc và vũ khí lên.

Atthi kañci kālaṃ kodho daṇḍasatthaabbhukkiraṇamatto hoti, na ca tāva daṇḍasatthaabhinipātano hoti.

At some time, anger is merely the raising of sticks and weapons, but the striking down with sticks and weapons does not yet occur.

Có lúc, sân ở mức độ giơ gậy gộc và vũ khí lên, nhưng chưa đến mức tấn công bằng gậy gộc và vũ khí.

Atthi kañci kālaṃ kodho daṇḍasatthaabhinipātanamatto hoti, na ca tāva chinnavicchinnakaraṇo hoti.

At some time, anger is merely the striking down with sticks and weapons, but the cutting and severing does not yet occur.

Có lúc, sân ở mức độ tấn công bằng gậy gộc và vũ khí, nhưng chưa đến mức làm cho bị cắt đứt, chia lìa.

Atthi kañci kālaṃ kodho chinnavicchinnakaraṇamatto hoti, na ca tāva sambhañjanapalibhañjano hoti.

At some time, anger is merely the cutting and severing, but the breaking and shattering does not yet occur.

Có lúc, sân ở mức độ làm cho bị cắt đứt, chia lìa, nhưng chưa đến mức đập phá, hủy hoại.

Atthi kañci kālaṃ kodho sambhañjanapalibhañjanamatto hoti, na ca tāva aṅgamaṅgaapakaḍḍhano hoti.

At some time, anger is merely the breaking and shattering, but the tearing off of limbs does not yet occur.

Có lúc, sân ở mức độ đập phá, hủy hoại, nhưng chưa đến mức kéo giật tay chân, các chi phần.

Atthi kañci kālaṃ kodho aṅgamaṅgaapakaḍḍhanamatto hoti, na ca tāva jīvitāvoropano^* hoti.

At some time, anger is merely the tearing off of limbs, but the taking of life does not yet occur.

Có lúc, sân ở mức độ kéo giật tay chân, các chi phần, nhưng chưa đến mức tước đoạt mạng sống.

Atthi kañci kālaṃ kodho jīvitāvoropanamatto hoti, na ca tāva sabbacāgapariccāgāya saṇṭhito hoti.

At some time, anger is merely the taking of life, but the readiness for all renunciation and sacrifice does not yet occur.

Có lúc, sân ở mức độ tước đoạt mạng sống, nhưng chưa đến mức sẵn sàng từ bỏ, hy sinh tất cả.

Yato kodho paraṃ puggalaṃ ghātetvā attānaṃ ghāteti, ettāvatā kodho paramussadagato paramavepullapatto hoti.

When anger, having killed another person, kills oneself, to that extent anger reaches its highest peak and attains its greatest extent.

Khi nào sân hận sau khi giết người khác rồi giết chính mình, do đó sân hận đã đến mức tột cùng, đã đạt đến sự lan rộng tột cùng.

Yassa so hoti kodho pahīno samucchinno vūpasanto paṭipassaddho abhabbuppattiko ñāṇagginā daḍḍho, so vuccati – vidhūmo.

One in whom that anger is abandoned, uprooted, appeased, tranquillized, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge, is called "free from smoke" (vidhūmo).

Người nào có sân hận ấy đã được đoạn trừ, cắt đứt hoàn toàn, làm cho an tịnh, làm cho lắng dịu, không có khả năng tái sanh, đã được thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ, người ấy được gọi là – người không còn khói (vidhūmo).

905

Kodhassa pahīnattā vidhūmo, kodhavatthussa pariññātattā vidhūmo, kodhahetussa pariññātattā vidhūmo, kodhahetussa upacchinnattā vidhūmo.

Free from smoke because anger is abandoned; free from smoke because the basis of anger is fully understood; free from smoke because the cause of anger is fully understood; free from smoke because the cause of anger is cut off.

Do đã đoạn trừ sân hận nên là người không còn khói; do đã liễu tri vật của sân hận nên là người không còn khói; do đã liễu tri nhân của sân hận nên là người không còn khói; do đã cắt đứt nhân của sân hận nên là người không còn khói.

Anīghoti rāgo nīgho, doso nīgho, moho nīgho, kodho nīgho, upanāho nīgho…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā nīghā.

Anīgho means: lust is affliction, hatred is affliction, delusion is affliction, anger is affliction, resentment is affliction… all unwholesome volitional formations are afflictions.

Không còn phiền não (anīgho) có nghĩa là: tham là phiền não, sân là phiền não, si là phiền não, phẫn nộ là phiền não, oán hận là phiền não… cho đến… tất cả các hành bất thiện là phiền não.

Yassete nīghā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati anīgho.

One in whom these afflictions are abandoned, uprooted, appeased, tranquillized, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge, is called "free from affliction" (anīgho).

Người nào có những phiền não này đã được đoạn trừ, cắt đứt hoàn toàn, làm cho an tịnh, làm cho lắng dịu, không có khả năng tái sanh, đã được thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ, người ấy được gọi là không còn phiền não.

906

Nirāsoti āsā vuccati taṇhā.

Nirāso means: hope is called craving.

Không còn hy vọng (nirāso) có nghĩa là: ái được gọi là hy vọng (āsā).

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

That which is lust, intense lust… covetousness, greed, the root of unwholesome things.

Cái gì là tham, ái nhiễm… cho đến… tham dục, tham, gốc rễ bất thiện.

Yassesā āsā taṇhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati nirāso.

One in whom this hope, this craving, is abandoned, uprooted, appeased, tranquillized, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge, is called "without hope" (nirāso).

Người nào có hy vọng, ái này đã được đoạn trừ, cắt đứt hoàn toàn, làm cho an tịnh, làm cho lắng dịu, không có khả năng tái sanh, đã được thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ, người ấy được gọi là không còn hy vọng.

Jātīti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jāti sañjāti okkanti abhinibbatti khandhānaṃ pātubhāvo āyatanānaṃ paṭilābho.

Jāti means: the birth, origination, descent, rebirth, manifestation of aggregates, and acquisition of sense bases for those various beings in those various abodes of beings.

Sanh có nghĩa là sự sanh, sự tái sanh, sự nhập thai, sự xuất hiện, sự hiện khởi của các uẩn, sự thành tựu các xứ của những chúng sanh này hay những chúng sanh khác trong loài chúng sanh này hay loài chúng sanh khác.

Jarāti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā āyuno saṃhāni indriyānaṃ paripāko.

Jarā means: the aging, decrepitude, broken teeth, gray hair, wrinkled skin, decline of life, and decay of faculties for those various beings in those various abodes of beings.

Già có nghĩa là sự già, sự lão hóa, sự rụng răng, sự bạc tóc, sự da nhăn, sự suy giảm tuổi thọ, sự chín muồi của các căn của những chúng sanh này hay những chúng sanh khác trong loài chúng sanh này hay loài chúng sanh khác.

Santo vidhūmo anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmīti yo santo ca vidhūmo ca anīgho ca nirāso ca, so jātijarāmaraṇaṃ atari uttari patari samatikkami vītivattayīti brūmi ācikkhāmi desemi paññapemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti – santo vidhūmo anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmi.

"Peaceful, smokeless, affliction-free, without hope, he has crossed birth and aging"—thus I declare means: one who is peaceful, smokeless, affliction-free, and without hope, has crossed, surmounted, passed beyond, overcome, and transcended birth, aging, and death—thus I declare, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, clarify, and make manifest. Therefore, "Peaceful, smokeless, affliction-free, without hope, he has crossed birth and aging"—thus I declare.

Người an tịnh, không còn khói, không còn phiền não, không còn hy vọng, người ấy đã vượt qua sanh và già, Ta nói vậy có nghĩa là: người nào an tịnh, không còn khói, không còn phiền não, và không còn hy vọng, người ấy đã vượt qua, đã siêu việt, đã thoát khỏi, đã vượt lên, đã đi qua sanh, già và chết, Ta nói vậy, Ta chỉ dạy, Ta thuyết giảng, Ta trình bày, Ta thiết lập, Ta khai mở, Ta phân tích, Ta làm cho rõ ràng, Ta tuyên bố – người an tịnh, không còn khói, không còn phiền não, không còn hy vọng, người ấy đã vượt qua sanh và già, Ta nói vậy.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy rằng –

907

‘‘Saṅkhāya lokasmi paroparāni,^*

“Having understood the high and low in the world,

“Sau khi quán xét các pháp cao thấp trong thế gian,^*

908

Yassiñjitaṃ natthi kuhiñci loke;

One who has no wavering anywhere in the world;

Người không có sự dao động ở bất cứ đâu trong thế gian;

909

Santo vidhūmo anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmī’’ti.

Peaceful, smokeless, affliction-free, without hope, he has crossed birth and aging”—thus I declare.

An tịnh, không còn khói, không còn phiền não, không còn hy vọng, người ấy đã vượt qua sanh và già, Ta nói vậy.”

910

Sahagāthāpariyosānā…pe… pañjaliko bhagavantaṃ namassamāno nisinno hoti – ‘‘satthā me bhante bhagavā, sāvakohamasmī’’ti.

At the conclusion of the verses… with clasped hands, revering the Blessed One, he sat down, saying, “Bhante, the Blessed One is my Teacher; I am a disciple.”

Khi bài kệ kết thúc… cho đến… chắp tay đảnh lễ Đức Thế Tôn và ngồi xuống, thưa rằng – “Bạch Thế Tôn, Ngài là bậc Đạo sư của con, con là đệ tử.”

911

Puṇṇakamāṇavapucchāniddeso tatiyo.

The Third Exposition of Puṇṇaka the student’s Questions.

Phần giải thích câu hỏi của Bà-la-môn Puṇṇaka, chương thứ ba.

912

4. Mettagūmāṇavapucchāniddeso

4. The Exposition of Mettagū the student’s Questions

4. Phần giải thích câu hỏi của Bà-la-môn Mettagū

913

18.

914

Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ,^*

I ask you, O Blessed One, tell me this,^*

Con xin hỏi Ngài, bạch Đức Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều này,^*

915

Maññāmi taṃ vedagū bhāvitattaṃ;

I consider you, O knower of the Vedas, one whose self is developed;

Con nghĩ rằng Ngài là bậc thông suốt Veda, tự thân đã tu tập;

916

Kuto nu dukkhā samudāgatā ime, ye keci lokasmimanekarūpā.

From where, indeed, have these various sufferings arisen in the world?

Từ đâu mà những khổ đau này khởi sanh, những khổ đau có nhiều hình thức trong thế gian.

917

Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metanti.

“I ask you, O Blessed One, tell me this”—

Con xin hỏi Ngài, bạch Đức Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều này.

Pucchāmīti tisso pucchā – adiṭṭhajotanā pucchā, diṭṭhasaṃsandanā pucchā, vimaticchedanā pucchā.

By ‘I ask’ there are three kinds of questions: the question for illuminating the unseen, the question for corroborating the seen, and the question for cutting off doubt.

Con xin hỏi có nghĩa là có ba loại câu hỏi – câu hỏi để làm sáng tỏ điều chưa thấy, câu hỏi để đối chiếu điều đã thấy, và câu hỏi để đoạn trừ hoài nghi.

Katamā adiṭṭhajotanā pucchā?

What is the question for illuminating the unseen?

Thế nào là câu hỏi để làm sáng tỏ điều chưa thấy?

Pakatiyā lakkhaṇaṃ aññātaṃ hoti adiṭṭhaṃ atulitaṃ atīritaṃ avibhūtaṃ avibhāvitaṃ.

Naturally, a characteristic is unknown, unseen, unweighed, unexamined, unmanifested, undeveloped.

Thông thường, một đặc tính chưa được biết, chưa được thấy, chưa được cân nhắc, chưa được xem xét, chưa được hiển lộ, chưa được làm cho rõ ràng.

Tassa ñāṇāya dassanāya tulanāya tīraṇāya vibhūtatthāya vibhāvanatthāya pañhaṃ pucchati – ayaṃ adiṭṭhajotanā pucchā.

One asks a question for the sake of knowing it, seeing it, weighing it, examining it, manifesting it, developing it—this is the question for illuminating the unseen.

Người ấy đặt câu hỏi để biết, để thấy, để cân nhắc, để xem xét, để làm hiển lộ, để làm cho rõ ràng – đây là câu hỏi để làm sáng tỏ điều chưa thấy.

918

Katamā diṭṭhasaṃsandanā pucchā?

What is the question for corroborating the seen?

Thế nào là câu hỏi để đối chiếu điều đã thấy?

Pakatiyā lakkhaṇaṃ ñātaṃ hoti diṭṭhaṃ tulitaṃ tīritaṃ vibhūtaṃ vibhāvitaṃ.

Naturally, a characteristic is known, seen, weighed, examined, manifested, developed.

Thông thường, một đặc tính đã được biết, đã được thấy, đã được cân nhắc, đã được xem xét, đã được hiển lộ, đã được làm cho rõ ràng.

Aññehi paṇḍitehi saddhiṃ saṃsandanatthāya pañhaṃ pucchati – ayaṃ diṭṭhasaṃsandanā pucchā.

One asks a question for the sake of corroborating it with other wise ones—this is the question for corroborating the seen.

Người ấy đặt câu hỏi để đối chiếu với các bậc hiền trí khác – đây là câu hỏi để đối chiếu điều đã thấy.

919

Katamā vimaticchedanā pucchā?

What is the question for cutting off doubt?

Thế nào là câu hỏi để đoạn trừ hoài nghi?

Pakatiyā saṃsayapakkhando hoti vimatipakkhando dveḷhakajāto – ‘‘evaṃ nu kho, na nu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’’ti?

Naturally, one is inclined to uncertainty, inclined to doubt, of two minds—"Is it so? Is it not so? What is it? How is it?"

Thông thường, người ấy rơi vào trạng thái nghi ngờ, rơi vào trạng thái hoài nghi, sanh lòng do dự – “Có phải như vậy không, hay không phải vậy, là cái gì, là như thế nào?”

So vimaticchedanatthāya pañhaṃ pucchati – ayaṃ vimaticchedanā pucchā.

One asks a question for the sake of cutting off doubt—this is the question for cutting off doubt.

Người ấy đặt câu hỏi để đoạn trừ hoài nghi – đây là câu hỏi để đoạn trừ hoài nghi.

Imā tisso pucchā.

These are the three questions.

Đây là ba loại câu hỏi.

920

Aparāpi tisso pucchā – manussapucchā, amanussapucchā, nimmitapucchā.

There are also three other questions: the question by humans, the question by non-humans, the question by a created being.

Lại nữa, có ba loại câu hỏi khác – câu hỏi của con người, câu hỏi của phi nhân, câu hỏi của vị hóa thân.

Katamā manussapucchā?

What is the question by humans?

Thế nào là câu hỏi của con người?

Manussā buddhaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchanti, bhikkhū pucchanti, bhikkhuniyo pucchanti, upāsakā pucchanti, upāsikāyo pucchanti, rājāno pucchanti khattiyā pucchanti, brāhmaṇā pucchanti, vessā pucchanti, suddā pucchanti, gahaṭṭhā pucchanti, pabbajitā pucchanti – ayaṃ manussapucchā.

Humans approach the Buddha, the Blessed One, and ask questions; bhikkhus ask, bhikkhunīs ask, laymen ask, laywomen ask, kings ask, khattiyas ask, brahmins ask, merchants ask, sudras ask, householders ask, renunciants ask—this is the question by humans.

Con người đến gần Đức Phật, Đức Thế Tôn và đặt câu hỏi; các Tỳ-kheo hỏi, các Tỳ-kheo-ni hỏi, các nam cư sĩ hỏi, các nữ cư sĩ hỏi, các vị vua hỏi, các vị Sát-đế-lỵ hỏi, các vị Bà-la-môn hỏi, các vị Phệ-xá hỏi, các vị Thủ-đà-la hỏi, các vị tại gia hỏi, các vị xuất gia hỏi – đây là câu hỏi của con người.

921

Katamā amanussapucchā?

What is the question by non-humans?

Thế nào là câu hỏi của phi nhân?

Amanussā buddhaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchanti, nāgā pucchanti, supaṇṇā pucchanti, yakkhā pucchanti, asurā pucchanti, gandhabbā pucchanti, mahārājāno pucchanti, indā pucchanti, brahmā pucchanti, devā pucchanti – ayaṃ amanussapucchā.

Non-humans approach the Buddha, the Blessed One, and ask questions; nāgas ask, supaṇṇas ask, yakkhas ask, asuras ask, gandhabbas ask, great kings ask, Indras ask, Brahmās ask, devas ask—this is the question by non-humans.

Các phi nhân đến gần Đức Phật, Đức Thế Tôn và đặt câu hỏi; các vị rồng (nāga) hỏi, các vị kim xí điểu (supaṇṇa) hỏi, các vị dạ-xoa (yakkha) hỏi, các vị a-tu-la (asura) hỏi, các vị càn-thát-bà (gandhabba) hỏi, các vị Đại vương hỏi, các vị Đế-thích (Inda) hỏi, các vị Phạm thiên (Brahmā) hỏi, các vị chư thiên (deva) hỏi – đây là câu hỏi của phi nhân.

922

Katamā nimmitapucchā?

What is the question by a created being?

Thế nào là câu hỏi của vị hóa thân?

Bhagavā rūpaṃ abhinimmināti manomayaṃ sabbaṅgapaccaṅgaṃ ahīnindriyaṃ.

The Blessed One creates a form, mind-made, complete with all major and minor limbs, with unblemished faculties.

Đức Thế Tôn hóa hiện một hình sắc do tâm tạo, có đầy đủ các chi phần lớn nhỏ, không thiếu sót các căn.

So nimmito buddhaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchati.

That created being approaches the Buddha, the Blessed One, and asks a question.

Vị hóa thân ấy đến gần Đức Phật, Đức Thế Tôn và đặt câu hỏi.

Bhagavā visajjeti.

The Blessed One answers.

Đức Thế Tôn giải đáp.

Ayaṃ nimmitapucchā.

This is the question by a created being.

Đây là câu hỏi của vị hóa thân.

Imā tisso pucchā.

These are the three questions.

Đây là ba loại câu hỏi.

923

Aparāpi tisso pucchā – attatthapucchā, paratthapucchā, ubhayatthapucchā…pe… aparāpi tisso pucchā – diṭṭhadhammikatthapucchā, samparāyikatthapucchā, paramatthapucchā… aparāpi tisso pucchā – anavajjatthapucchā, nikkilesatthapucchā, vodānatthapucchā… aparāpi tisso pucchā – atītapucchā, anāgatapucchā, paccuppannapucchā… aparāpi tisso pucchā – ajjhattapucchā, bahiddhāpucchā, ajjhattabahiddhāpucchā… aparāpi tisso pucchā – kusalapucchā, akusalapucchā, abyākatapucchā… aparāpi tisso pucchā – khandhapucchā, dhātupucchā āyatanapucchā… aparāpi tisso pucchā – satipaṭṭhānapucchā, sammappadhānapucchā, iddhipādapucchā… aparāpi tisso pucchā – indriyapucchā, balapucchā, bojjhaṅgapucchā… aparāpi tisso pucchā – maggapucchā, phalapucchā, nibbānapucchā….

There are also three other questions: the question for one's own benefit, the question for others' benefit, the question for the benefit of both… (and so on) … There are also three other questions: the question for present benefit, the question for future benefit, the question for ultimate benefit… There are also three other questions: the question for blameless benefit, the question for defilement-free benefit, the question for purified benefit… There are also three other questions: the question about the past, the question about the future, the question about the present… There are also three other questions: the question about the internal, the question about the external, the question about the internal and external… There are also three other questions: the question about wholesome things, the question about unwholesome things, the question about indeterminate things… There are also three other questions: the question about aggregates (khandhas), the question about elements (dhātus), the question about sense bases (āyatanas)… There are also three other questions: the question about foundations of mindfulness (satipaṭṭhānas), the question about right exertions (sammappadhānas), the question about bases of psychic power (iddhipādas)… There are also three other questions: the question about faculties (indriyas), the question about powers (balas), the question about factors of awakening (bojjhaṅgas)… There are also three other questions: the question about the path (magga), the question about the fruit (phala), the question about Nibbāna….

Lại nữa, có ba loại câu hỏi khác – câu hỏi vì lợi ích bản thân, câu hỏi vì lợi ích người khác, câu hỏi vì lợi ích cả hai… cho đến… lại nữa, có ba loại câu hỏi khác – câu hỏi về lợi ích trong hiện tại, câu hỏi về lợi ích trong tương lai, câu hỏi về lợi ích tối thượng… lại nữa, có ba loại câu hỏi khác – câu hỏi về điều không có lỗi, câu hỏi về việc đoạn trừ phiền não, câu hỏi về sự thanh tịnh… lại nữa, có ba loại câu hỏi khác – câu hỏi về quá khứ, câu hỏi về tương lai, câu hỏi về hiện tại… lại nữa, có ba loại câu hỏi khác – câu hỏi về nội phần, câu hỏi về ngoại phần, câu hỏi về cả nội và ngoại phần… lại nữa, có ba loại câu hỏi khác – câu hỏi về thiện, câu hỏi về bất thiện, câu hỏi về vô ký… lại nữa, có ba loại câu hỏi khác – câu hỏi về uẩn, câu hỏi về giới, câu hỏi về xứ… lại nữa, có ba loại câu hỏi khác – câu hỏi về niệm xứ, câu hỏi về chánh cần, câu hỏi về thần túc… lại nữa, có ba loại câu hỏi khác – câu hỏi về quyền, câu hỏi về lực, câu hỏi về giác chi… lại nữa, có ba loại câu hỏi khác – câu hỏi về đạo, câu hỏi về quả, câu hỏi về Niết-bàn….

924

Pucchāmi tanti pucchāmi taṃ yācāmi taṃ ajjhesāmi taṃ pasādemi taṃ ‘‘kathayassu me’’ti pucchāmi taṃ.

“I ask you” means: I ask you, I request you, I urge you, I appeal to you, "Tell me." Thus, I ask you.

Con xin hỏi Ngài có nghĩa là con xin hỏi Ngài, con xin thỉnh Ngài, con xin thỉnh cầu Ngài, con xin làm Ngài hoan hỷ, “xin hãy nói cho con” – đó là ý nghĩa của con xin hỏi Ngài.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti – yadidaṃ bhagavāti.

“Bhagavā” (Blessed One) is a term of reverence… (and so on) … a true designation—that is, Bhagavā.

Đức Thế Tôn là một danh xưng tôn kính… cho đến… là một khái niệm có thật – đó là Đức Thế Tôn.

Brūhi metanti brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.

“Tell me this” means: Tell, declare, teach, explain, establish, reveal, analyze, make clear, make manifest—thus, I ask you, O Blessed One, tell me this.

Xin hãy nói cho con điều này có nghĩa là xin hãy nói, hãy chỉ dạy, hãy thuyết giảng, hãy trình bày, hãy thiết lập, hãy khai mở, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng, hãy tuyên bố – đó là ý nghĩa của con xin hỏi Ngài, bạch Đức Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều này.

925

Iccāyasmā mettagūti iccāti padasandhi…pe… iccāyasmā mettagū.

“Thus, Venerable Mettagū”—iccā is a word-junction… (and so on) … thus, Venerable Mettagū.

Tôn giả Mettagū thưa có nghĩa là đây là sự nối kết các từ… cho đến… Tôn giả Mettagū thưa.

926

Maññāmi taṃ vedagū bhāvitattanti.

“I consider you, O knower of the Vedas, one whose self is developed.”

Con nghĩ rằng Ngài là bậc thông suốt Veda, tự thân đã tu tập.

Vedagūti taṃ maññāmi, bhāvitattoti taṃ maññāmi, evaṃ jānāmi, evaṃ ājānāmi evaṃ paṭijānāmi evaṃ paṭivijjhāmi.

I consider him Vedagū, I consider him Bhāvitatta; thus I know, thus I understand, thus I acknowledge, thus I penetrate.

Bậc thông suốt Veda, con nghĩ về Ngài như vậy; tự thân đã tu tập, con nghĩ về Ngài như vậy; con biết như vậy, con nhận biết như vậy, con thừa nhận như vậy, con thấu triệt như vậy.

Vedagū bhāvitattoti kathañca bhagavā vedagū?

How is the Blessed One Vedagū in the sense of " Vedagū Bhāvitatta"?

Bậc thông suốt Veda, tự thân đã tu tập có nghĩa là: Đức Thế Tôn là bậc thông suốt Veda như thế nào?

Vedā vuccanti catūsu maggesu ñāṇaṃ paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ…pe… dhammavicayasambojjhaṅgo vīmaṃsā vipassanā sammādiṭṭhi.

Vedā are called knowledge, wisdom, faculty of wisdom, power of wisdom in the four paths… discernment-factor of awakening, investigation, insight, right view.

Veda được gọi là trí tuệ trong bốn đạo, là tuệ, tuệ quyền, tuệ lực… cho đến… trạch pháp giác chi, trạch pháp, tuệ quán, chánh kiến.

Bhagavā tehi vedehi jātijarāmaraṇassa antagato antappatto koṭigato koṭippatto pariyantagato pariyantappatto vosānagato vosānappatto tāṇagato tāṇappatto leṇagato leṇappatto saraṇagato saraṇappatto abhayagato abhayappatto accutagato accutappatto amatagato amatappatto nibbānagato nibbānappatto.

By these Vedā, the Blessed One has reached the end, attained the end, gone to the summit, attained the summit, gone to the limit, attained the limit, gone to the cessation, attained the cessation, gone to the refuge, attained the refuge, gone to the shelter, attained the shelter, gone to the protection, attained the protection, gone to the fearless, attained the fearless, gone to the immutable, attained the immutable, gone to the deathless, attained the deathless, gone to Nibbāna, attained Nibbāna of birth, aging, and death.

Đức Thế Tôn, với những trí tuệ ấy, đã đi đến tận cùng, đã đạt đến tận cùng của sanh, già, và chết; đã đi đến đỉnh cao, đã đạt đến đỉnh cao; đã đi đến giới hạn, đã đạt đến giới hạn; đã đi đến kết thúc, đã đạt đến kết thúc; đã đi đến nơi che chở, đã đạt đến nơi che chở; đã đi đến nơi ẩn náu, đã đạt đến nơi ẩn náu; đã đi đến nơi nương tựa, đã đạt đến nơi nương tựa; đã đi đến nơi vô úy, đã đạt đến nơi vô úy; đã đi đến nơi bất biến, đã đạt đến nơi bất biến; đã đi đến nơi bất tử, đã đạt đến nơi bất tử; đã đi đến Niết-bàn, đã đạt đến Niết-bàn.

Vedānaṃ vā antagatoti vedagū; vedehi vā antagatoti vedagū; sattannaṃ vā dhammānaṃ viditattā vedagū; sakkāyadiṭṭhi viditā hoti, vicikicchā viditā hoti, sīlabbataparāmāso vidito hoti, rāgo doso moho māno vidito hoti, viditāssa honti pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā.

Or, having gone to the end of the Vedā, he is Vedagū; or, having gone to the end by the Vedā, he is Vedagū; or, he is Vedagū by having known seven dhammas: sakkāyadiṭṭhi is known, vicikicchā is known, sīlabbataparāmāsa is known, greed, hatred, delusion, and conceit are known. Evil, unwholesome dhammas that defile, lead to renewed existence, are accompanied by distress, result in suffering, and lead to birth, aging, and death in the future, are known to him.

Hoặc là, Ngài là vedagū vì đã đi đến tận cùng của các trí tuệ; hoặc là, Ngài là vedagū vì đã đi đến tận cùng bằng các trí tuệ; hoặc là, Ngài là vedagū vì đã thấu triệt bảy pháp; thân kiến đã được thấu triệt, hoài nghi đã được thấu triệt, giới cấm thủ đã được thấu triệt, tham, sân, si, mạn đã được thấu triệt, các pháp ác bất thiện, gây ô nhiễm, dẫn đến tái sanh, gây phiền não, có quả là khổ, là nhân của sanh, già, và chết trong tương lai đã được Ngài thấu triệt.

927

Vedāni viceyya kevalāni,^*

Having thoroughly investigated all the Vedā,^*

Sau khi đã thẩm xét toàn bộ các trí tuệ,^*

928

Samaṇānaṃ yānīdhatthi^* brāhmaṇānaṃ;

that exist here for ascetics and brahmins;

của các Sa-môn và Bà-la-môn ở đời này;

929

Sabbavedanāsu vītarāgo;

He is free from craving for all feelings;

đã ly tham trong tất cả mọi cảm thọ;

930

Sabbaṃ vedamaticca vedagū soti.

Having transcended all knowledge, he is Vedagū.

vượt qua mọi trí tuệ, vị ấy là vedagū.

931

Evaṃ bhagavā vedagū.

Thus is the Blessed One Vedagū.

Như vậy, Đức Thế Tôn là vedagū.

932

Kathaṃ bhagavā bhāvitatto?

How is the Blessed One Bhāvitatta?

Thế nào là Đức Thế Tôn có tự thân đã được tu tập?

Bhagavā bhāvitakāyo bhāvitasīlo bhāvitacitto bhāvitapañño bhāvitasatipaṭṭhāno bhāvitasammappadhāno bhāvitaiddhipādo bhāvitaindriyo bhāvitabalo bhāvitabojjhaṅgo bhāvitamaggo, pahīnakileso paṭividdhākuppo sacchikatanirodho.

The Blessed One has developed his body, developed his virtue, developed his mind, developed his wisdom, developed his foundations of mindfulness, developed his right exertions, developed his bases of psychic power, developed his faculties, developed his powers, developed his factors of awakening, developed his path; his defilements are abandoned, the unshakeable (arahattaphala) is penetrated, cessation is realized.

Đức Thế Tôn có thân đã được tu tập, có giới đã được tu tập, có tâm đã được tu tập, có tuệ đã được tu tập, có niệm xứ đã được tu tập, có chánh cần đã được tu tập, có thần túc đã được tu tập, có căn đã được tu tập, có lực đã được tu tập, có giác chi đã được tu tập, có đạo đã được tu tập, đã đoạn trừ phiền não, đã chứng ngộ sự bất động, đã chứng thực Niết-bàn.

Dukkhaṃ tassa pariññātaṃ, samudayo pahīno, maggo bhāvito, nirodho sacchikato, abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, pariññeyyaṃ pariññātaṃ, pahātabbaṃ pahīnaṃ, bhāvetabbaṃ bhāvitaṃ, sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, aparitto mahanto gambhīro appameyyo duppariyogāḷho bahuratano sāgarūpamo^* chaḷaṅgupekkhāya samannāgato hoti.

Suffering is fully understood by him, the origin is abandoned, the path is developed, cessation is realized. What is to be directly known is directly known, what is to be fully understood is fully understood, what is to be abandoned is abandoned, what is to be developed is developed, what is to be realized is realized. He is endowed with a vast, great, profound, immeasurable, unfathomable wisdom, rich in many gems, like an ocean, and with six-limbed equanimity.

Khổ đã được Ngài liễu tri, tập đã được đoạn trừ, đạo đã được tu tập, diệt đã được chứng thực, pháp cần thắng tri đã được thắng tri, pháp cần liễu tri đã được liễu tri, pháp cần đoạn trừ đã được đoạn trừ, pháp cần tu tập đã được tu tập, pháp cần chứng thực đã được chứng thực. Ngài không nhỏ hẹp, mà vĩ đại, sâu thẳm, không thể đo lường, khó thâm nhập, nhiều châu báu, ví như biển cả, và thành tựu sáu chi phần của xả.

933

Cakkhunā rūpaṃ disvā neva sumano hoti na dummano; upekkhako viharati sato sampajāno.

Having seen a form with the eye, he is neither pleased nor displeased; he dwells in equanimity, mindful and clearly comprehending.

Khi mắt thấy sắc, Ngài không hoan hỷ cũng không buồn rầu; Ngài an trú với tâm xả, chánh niệm và tỉnh giác.

Sotena saddaṃ sutvā, ghānena gandhaṃ ghāyitvā, jivhāya rasaṃ sāyitvā, kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā, manasā dhammaṃ viññāya neva sumano hoti na dummano; upekkhako viharati sato sampajāno.

Having heard a sound with the ear, having smelled an odor with the nose, having tasted a flavor with the tongue, having felt a tactile sensation with the body, having cognized a mental phenomenon with the mind, he is neither pleased nor displeased; he dwells in equanimity, mindful and clearly comprehending.

Khi tai nghe tiếng, mũi ngửi mùi, lưỡi nếm vị, thân xúc chạm, ý nhận biết pháp, Ngài không hoan hỷ cũng không buồn rầu; Ngài an trú với tâm xả, chánh niệm và tỉnh giác.

934

Cakkhunā rūpaṃ disvā manāpaṃ rūpaṃ nābhigijjhati nābhihaṃsati^* na rāgaṃ janeti.

Having seen a pleasing form with the eye, he does not become greedy, he does not become delighted, he does not generate lust.

Khi mắt thấy sắc khả ý, Ngài không tham đắm, không hoan hỷ, không khởi lên lòng tham ái.

Tassa ṭhitova kāyo hoti, ṭhitaṃ cittaṃ ajjhattaṃ susaṇṭhitaṃ suvimuttaṃ.

His body is steady, his mind is steady, well-established internally, well-liberated.

Thân của Ngài vẫn đứng yên, tâm đứng yên, nội tâm vững vàng, khéo giải thoát.

Cakkhunā kho paneva rūpaṃ disvā amanāpaṃ na maṅku hoti appatiṭṭhitacitto^* alīnamanaso^* abyāpannacetaso.

And having seen an unpleasing form with the eye, he does not become dejected, his mind is not unsettled, his mind is not depressed, his mind is not ill-disposed.

Lại nữa, khi mắt thấy sắc không khả ý, Ngài không phiền muộn, tâm không dao động, ý không co rút, tâm không sân hận.

Tassa ṭhitova kāyo hoti ṭhitaṃ cittaṃ ajjhattaṃ susaṇṭhitaṃ suvimuttaṃ.

His body is steady, his mind is steady, well-established internally, well-liberated.

Thân của Ngài vẫn đứng yên, tâm đứng yên, nội tâm vững vàng, khéo giải thoát.

Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya manāpaṃ nābhigijjhati nābhihaṃsati na rāgaṃ janeti.

Having heard a sound with the ear…pe… having smelled an odor with the nose… having tasted a flavor with the tongue… having felt a tactile sensation with the body… having cognized a pleasing mental phenomenon with the mind, he does not become greedy, he does not become delighted, he does not generate lust.

Khi tai nghe tiếng… cho đến… mũi ngửi mùi… lưỡi nếm vị… thân xúc chạm… ý nhận biết pháp khả ý, Ngài không tham đắm, không hoan hỷ, không khởi lên lòng tham ái.

Tassa ṭhitova kāyo hoti ṭhitaṃ cittaṃ ajjhattaṃ susaṇṭhitaṃ suvimuttaṃ.

His body is steady, his mind is steady, well-established internally, well-liberated.

Thân của Ngài vẫn đứng yên, tâm đứng yên, nội tâm vững vàng, khéo giải thoát.

Manasāyeva kho pana dhammaṃ viññāya amanāpaṃ na maṅku hoti.

And having cognized an unpleasing mental phenomenon with the mind, he does not become dejected.

Lại nữa, khi ý nhận biết pháp không khả ý, Ngài không phiền muộn.

Appatiṭṭhitacitto alīnamanaso abyāpannacetaso tassa ṭhitova kāyo hoti ṭhitaṃ cittaṃ ajjhattaṃ susaṇṭhitaṃ suvimuttaṃ.

His mind is not unsettled, his mind is not depressed, his mind is not ill-disposed; his body is steady, his mind is steady, well-established internally, well-liberated.

Tâm không dao động, ý không co rút, tâm không sân hận. Thân của Ngài vẫn đứng yên, tâm đứng yên, nội tâm vững vàng, khéo giải thoát.

935

Cakkhunā rūpaṃ disvā manāpāmanāpesu rūpesu ṭhitova kāyo hoti ṭhitaṃ cittaṃ ajjhattaṃ susaṇṭhitaṃ suvimuttaṃ.

Having seen a form with the eye, his body is steady, his mind is steady, well-established internally, well-liberated, with regard to pleasing and unpleasing forms.

Khi mắt thấy sắc, đối với các sắc khả ý và không khả ý, thân của Ngài vẫn đứng yên, tâm đứng yên, nội tâm vững vàng, khéo giải thoát.

Sotena saddaṃ sutvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya manāpāmanāpesu dhammesu ṭhitova kāyo hoti ṭhitaṃ cittaṃ ajjhattaṃ susaṇṭhitaṃ suvimuttaṃ.

Having heard a sound with the ear… (and so on) … having cognized a phenomenon with the mind, the body remains steadfast in agreeable and disagreeable phenomena, and the mind is internally well-established and well-liberated.

Khi tai nghe tiếng… cho đến… khi ý nhận biết pháp, đối với các pháp khả ý và không khả ý, thân của Ngài vẫn đứng yên, tâm đứng yên, nội tâm vững vàng, khéo giải thoát.

936

Cakkhunā rūpaṃ disvā rajanīye na rajjati, dussanīye^* na dussati, mohanīye na muyhati, kopanīye na kuppati, madanīye na majjati, kilesanīye na kilissati.

Having seen a form with the eye, one does not cling to what is alluring, does not become hostile towards what is offensive, does not become deluded by what is deluding, does not become angry at what is provoking, does not become intoxicated by what is intoxicating, does not become defiled by what is defiling.

Khi mắt thấy sắc, Ngài không tham ái trong đối tượng đáng tham ái, không sân hận trong đối tượng đáng sân hận, không si mê trong đối tượng đáng si mê, không phẫn nộ trong đối tượng đáng phẫn nộ, không say đắm trong đối tượng đáng say đắm, không ô nhiễm trong đối tượng đáng ô nhiễm.

Sotena saddaṃ sutvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya rajanīye na rajjati, dussanīye na dussati, mohanīye na muyhati, kopanīye na kuppati, madanīye na majjati, kilesanīye na kilissati.

Having heard a sound with the ear… (and so on) … having cognized a phenomenon with the mind, one does not cling to what is alluring, does not become hostile towards what is offensive, does not become deluded by what is deluding, does not become angry at what is provoking, does not become intoxicated by what is intoxicating, does not become defiled by what is defiling.

Khi tai nghe tiếng… cho đến… khi ý nhận biết pháp, Ngài không tham ái trong đối tượng đáng tham ái, không sân hận trong đối tượng đáng sân hận, không si mê trong đối tượng đáng si mê, không phẫn nộ trong đối tượng đáng phẫn nộ, không say đắm trong đối tượng đáng say đắm, không ô nhiễm trong đối tượng đáng ô nhiễm.

937

Diṭṭhe diṭṭhamatto, sute sutamatto, mute mutamatto, viññāte viññātamatto.

In the seen, there is only the seen; in the heard, there is only the heard; in the sensed, there is only the sensed; in the cognized, there is only the cognized.

Trong cái thấy chỉ là cái thấy, trong cái nghe chỉ là cái nghe, trong cái cảm nhận chỉ là cái cảm nhận, trong cái nhận biết chỉ là cái nhận biết.

Diṭṭhe na limpati, sute na limpati, mute na limpati, viññāte na limpati.

In the seen, one is not defiled; in the heard, one is not defiled; in the sensed, one is not defiled; in the cognized, one is not defiled.

Ngài không bị dính mắc trong cái thấy, không bị dính mắc trong cái nghe, không bị dính mắc trong cái cảm nhận, không bị dính mắc trong cái nhận biết.

Diṭṭhe anūpayo^* anapāyo anissito appaṭibaddho vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharati.

In the seen, one dwells with a mind that is free from clinging, free from destruction, unattached, unbound, well-liberated, disjoined, and boundless.

Trong cái thấy, Ngài không chấp thủ, không từ bỏ, không nương tựa, không bị trói buộc, hoàn toàn giải thoát, không bị ràng buộc, Ngài an trú với tâm không còn giới hạn.

Sute…pe… mute … viññāte anūpayo^* anapāyo anissito appaṭibaddho vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharati.

In the heard… (and so on) … in the sensed … in the cognized, one dwells with a mind that is free from clinging, free from destruction, unattached, unbound, well-liberated, disjoined, and boundless.

Trong cái nghe… cho đến… trong cái cảm nhận… trong cái nhận biết, Ngài không chấp thủ, không từ bỏ, không nương tựa, không bị trói buộc, hoàn toàn giải thoát, không bị ràng buộc, Ngài an trú với tâm không còn giới hạn.

938

Saṃvijjati bhagavato cakkhu, passati bhagavā cakkhunā rūpaṃ, chandarāgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavā.

The Eye of the Blessed One exists; the Blessed One sees forms with the eye; the Blessed One has no sensual desire; the Blessed One's mind is well-liberated.

Đức Thế Tôn có mắt, Đức Thế Tôn thấy sắc bằng mắt, nhưng Đức Thế Tôn không có dục tham, Đức Thế Tôn có tâm khéo giải thoát.

Saṃvijjati bhagavato sotaṃ, suṇāti bhagavā sotena saddaṃ, chandarāgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavā.

The Ear of the Blessed One exists; the Blessed One hears sounds with the ear; the Blessed One has no sensual desire; the Blessed One's mind is well-liberated.

Đức Thế Tôn có tai, Đức Thế Tôn nghe tiếng bằng tai, nhưng Đức Thế Tôn không có dục tham, Đức Thế Tôn có tâm khéo giải thoát.

Saṃvijjati bhagavato ghānaṃ, ghāyati bhagavā ghānena gandhaṃ, chandarāgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavā.

The Nose of the Blessed One exists; the Blessed One smells odors with the nose; the Blessed One has no sensual desire; the Blessed One's mind is well-liberated.

Đức Thế Tôn có mũi, Đức Thế Tôn ngửi mùi bằng mũi, nhưng Đức Thế Tôn không có dục tham, Đức Thế Tôn có tâm khéo giải thoát.

Saṃvijjati bhagavato jivhā, sāyati bhagavā jivhāya rasaṃ, chandarāgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavā.

The Tongue of the Blessed One exists; the Blessed One tastes flavors with the tongue; the Blessed One has no sensual desire; the Blessed One's mind is well-liberated.

Đức Thế Tôn có lưỡi, Đức Thế Tôn nếm vị bằng lưỡi, nhưng Đức Thế Tôn không có dục tham, Đức Thế Tôn có tâm khéo giải thoát.

Saṃvijjati bhagavato kāyo, phusati bhagavā kāyena phoṭṭhabbaṃ, chandarāgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavā.

The Body of the Blessed One exists; the Blessed One feels tactile sensations with the body; the Blessed One has no sensual desire; the Blessed One's mind is well-liberated.

Đức Thế Tôn có thân, Đức Thế Tôn xúc chạm bằng thân, nhưng Đức Thế Tôn không có dục tham, Đức Thế Tôn có tâm khéo giải thoát.

Saṃvijjati bhagavato mano, vijānāti bhagavā manasā dhammaṃ, chandarāgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavā.

The Mind of the Blessed One exists; the Blessed One cognizes phenomena with the mind; the Blessed One has no sensual desire; the Blessed One's mind is well-liberated.

Đức Thế Tôn có ý, Đức Thế Tôn nhận biết pháp bằng ý, nhưng Đức Thế Tôn không có dục tham, Đức Thế Tôn có tâm khéo giải thoát.

939

Cakkhu rūpārāmaṃ rūparataṃ rūpasammuditaṃ, taṃ bhagavato^* dantaṃ guttaṃ rakkhitaṃ saṃvutaṃ; tassa ca saṃvarāya dhammaṃ deseti.

The eye delights in forms, rejoices in forms, is pleased with forms; that (eye) of the Blessed One is tamed, guarded, protected, restrained; and for its restraint, he teaches the Dhamma.

Mắt có sắc làm cảnh vui, thích thú nơi sắc, hoan hỷ trong sắc, nhưng mắt ấy của Đức Thế Tôn đã được điều phục, hộ trì, bảo vệ, thu thúc; và Ngài thuyết pháp để thu thúc mắt ấy.

Sotaṃ saddārāmaṃ saddarataṃ…pe… ghānaṃ gandhārāmaṃ gandharataṃ… jivhā rasārāmā rasaratā rasasammuditā, sā bhagavato dantā guttā rakkhitā saṃvutā; tassa ca saṃvarāya dhammaṃ deseti.

The ear delights in sounds, rejoices in sounds… (and so on) … the nose delights in odors, rejoices in odors… the tongue delights in flavors, rejoices in flavors, is pleased with flavors; that (tongue) of the Blessed One is tamed, guarded, protected, restrained; and for its restraint, he teaches the Dhamma.

Tai có tiếng làm cảnh vui, thích thú nơi tiếng… cho đến… mũi có mùi làm cảnh vui, thích thú nơi mùi… lưỡi có vị làm cảnh vui, thích thú nơi vị, hoan hỷ trong vị, nhưng lưỡi ấy của Đức Thế Tôn đã được điều phục, hộ trì, bảo vệ, thu thúc; và Ngài thuyết pháp để thu thúc lưỡi ấy.

Kāyo phoṭṭhabbārāmo phoṭṭhabbarato phoṭṭhabbasammudito… mano dhammārāmo dhammarato dhammasammudito, so bhagavato danto gutto rakkhito saṃvuto; tassa ca saṃvarāya dhammaṃ deseti –

The body delights in tactile sensations, rejoices in tactile sensations, is pleased with tactile sensations… the mind delights in phenomena, rejoices in phenomena, is pleased with phenomena; that (mind) of the Blessed One is tamed, guarded, protected, restrained; and for its restraint, he teaches the Dhamma –

Thân có vật xúc chạm làm cảnh vui, thích thú nơi vật xúc chạm, hoan hỷ trong vật xúc chạm… ý có pháp làm cảnh vui, thích thú nơi pháp, hoan hỷ trong pháp, nhưng ý ấy của Đức Thế Tôn đã được điều phục, hộ trì, bảo vệ, thu thúc; và Ngài thuyết pháp để thu thúc ý ấy –

940

‘‘Dantaṃ nayanti samitiṃ, dantaṃ rājābhirūhati;

“The tamed lead to the assembly, the tamed the king mounts;

“Con vật đã được điều phục, người ta dắt đến hội chúng, con vật đã được điều phục, nhà vua cưỡi lên;

941

Danto seṭṭho manussesu, yotivākyaṃ titikkhati.

The tamed are supreme among humans, who endure abusive speech.

Người đã được điều phục là bậc tối thượng giữa loài người, là người nhẫn chịu được lời lăng mạ.

942

‘‘Varamassatarā dantā, ājānīyā ca^* sindhavā;

Better are tamed mules, and noble Sindh horses;

“Những con la đã được điều phục, những con ngựa thuần chủng xứ Sindhava là quý báu;

943

Kuñjarā ca^* mahānāgā, attadanto tato varaṃ.

And great elephants, but better is one who has tamed oneself.

Voi kuñjara và voi chúa đã được thuần hóa là cao quý, nhưng người đã tự điều phục còn cao quý hơn.

944

‘‘Na hi etehi yānehi, gaccheyya agataṃ disaṃ;

For by these vehicles one would not go to the unreached direction;

“Vì rằng với những cỗ xe này, không thể đi đến phương chưa từng đến;

945

Yathāttanā sudantena, danto dantena gacchati.

Just as one who has well-tamed oneself, the tamed one goes with the tamed self.

Như người đã được điều phục, với tự thân được huấn luyện kỹ càng, đi đến (Nibbāna).

946

‘‘Vidhāsu na vikampanti, vippamuttā punabbhavā;

They do not waver in conceits, they are well-liberated from rebirth;

“Các vị không dao động giữa những biến động, đã giải thoát khỏi tái sanh;

947

Dantabhūmiṃ anuppattā, te loke vijitāvino.

Having attained the stage of the tamed, they are victors in the world.

Đã đạt đến trạng thái được điều phục, các vị ấy là những người chiến thắng trong thế gian.

948

‘‘Yassindriyāni bhāvitāni, ajjhattañca bahiddhā ca sabbaloke;

Whose faculties are developed, both internally and externally in all the world;

“Người nào có các căn đã được tu tập, cả bên trong, bên ngoài, và trong toàn thể thế gian;

949

Nibbijjha imaṃ parañca lokaṃ, kālaṃ kaṅkhati bhāvito sa danto’’ti^* .

Penetrating this world and the other, developed is that tamed one who awaits the time.”

Sau khi thấu triệt thế gian này và thế gian khác, vị ấy, người đã tu tập và được điều phục, chờ đợi thời điểm (qua đời).”

950

Evaṃ bhagavā bhāvitattoti.

Thus, the Blessed One is one whose self is developed.

Như vậy, Đức Thế Tôn là bậc có tự thân đã được tu tập.

951

Maññāmi taṃ vedagū bhāvitattaṃ, kuto nu dukkhā samudāgatā imeti.

“I consider you, O knower of the Vedas, one whose self is developed. From where, pray, have these sufferings arisen?”

Con cho rằng Ngài là bậc Vedagū, có tự thân đã được tu tập, vậy những khổ này từ đâu mà sanh khởi?

Kuto nūti saṃsayapucchā vimatipucchā dveḷhakapucchā anekaṃsapucchā – ‘‘evaṃ nu kho, na nu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’’ti – kuto nu.

“From where, pray” is a question of doubt, a question of uncertainty, a question of two-mindedness, a question of not knowing for sure – “Is it so, is it not so, what is it, how is it?” – from where, pray.

Từ đâu ư là câu hỏi về sự nghi ngờ, câu hỏi về sự phân vân, câu hỏi về sự lưỡng lự, câu hỏi về sự không chắc chắn – “Phải chăng là như vậy, hay không phải vậy, là cái gì vậy, là thế nào vậy?” – từ đâu ư.

Dukkhāti jātidukkhaṃ, jarādukkhaṃ, byādhidukkhaṃ, maraṇadukkhaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ, byasanaṃ dukkhaṃ, nerayikaṃ dukkhaṃ, tiracchānayonikaṃ dukkhaṃ, pettivisayikaṃ dukkhaṃ, mānusikaṃ dukkhaṃ, gabbhokkantimūlakaṃ dukkhaṃ, gabbhaṭṭhitimūlakaṃ dukkhaṃ, gabbhavuṭṭhānamūlakaṃ dukkhaṃ, jātassūpanibandhakaṃ dukkhaṃ, jātassa parādheyyakaṃ dukkhaṃ, attūpakkamaṃ dukkhaṃ, parūpakkamaṃ dukkhaṃ, dukkhadukkhaṃ, saṅkhāradukkhaṃ, vipariṇāmadukkhaṃ, cakkhurogo sotarogo ghānarogo jivhārogo kāyarogo sīsarogo kaṇṇarogo mukharogo dantarogo kāso sāso pināso ḍāho jaro kucchirogo mucchā pakkhandikā sūlā visūcikā kuṭṭhaṃ gaṇḍo kilāso soso apamāro daddu kaṇḍu kacchu rakhasā vitacchikā lohitapittaṃ madhumeho aṃsā piḷakā bhagandalā pittasamuṭṭhānā ābādhā semhasamuṭṭhānā ābādhā vātasamuṭṭhānā ābādhā sannipātikā ābādhā utupariṇāmajā ābādhā visamaparihārajā ābādhā opakkamikā ābādhā kammavipākajā ābādhā sītaṃ uṇhaṃ jighacchā pipāsā uccāro passāvo ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassaṃ dukkhaṃ, mātumaraṇaṃ dukkhaṃ, pitumaraṇaṃ dukkhaṃ, bhātumaraṇaṃ dukkhaṃ, bhaginimaraṇaṃ dukkhaṃ, puttamaraṇaṃ dukkhaṃ, dhītumaraṇaṃ dukkhaṃ, ñātibyasanaṃ dukkhaṃ, rogabyasanaṃ dukkhaṃ, bhogabyasanaṃ dukkhaṃ, sīlabyasanaṃ dukkhaṃ, diṭṭhibyasanaṃ dukkhaṃ; yesaṃ dhammānaṃ ādito samudāgamanaṃ paññāyati, atthaṅgamato nirodho paññāyati, kammasannissito vipāko, vipākasannissitaṃ kammaṃ, nāmasannissitaṃ rūpaṃ, rūpasannissitaṃ nāmaṃ, jātiyā anugataṃ, jarāya anusaṭaṃ, byādhinā abhibhūtaṃ, maraṇena abbhāhataṃ, dukkhe patiṭṭhitaṃ, atāṇaṃ aleṇaṃ asaraṇaṃ asaraṇībhūtaṃ – ime vuccanti dukkhā.

Dukkha means the suffering of birth, the suffering of aging, the suffering of sickness, the suffering of death, the suffering of sorrow, lamentation, pain, dejection, and despair; the suffering of loss; the suffering in hell; the suffering in the animal realm; the suffering in the realm of hungry ghosts; human suffering; suffering rooted in conception in the womb; suffering rooted in remaining in the womb; suffering rooted in emerging from the womb; suffering connected with being born; suffering dependent on others for the born; suffering from one's own efforts; suffering from others' efforts; suffering as pain; suffering as formations (saṅkhāra); suffering as change (vipariṇāma); eye disease, ear disease, nose disease, tongue disease, body disease, head disease, earache, mouth disease, toothache, cough, asthma, catarrh, burning, fever, abdominal disease, fainting, dysentery, stabbing pains, cholera, leprosy, boils, ringworm, consumption, epilepsy, tinea, scabies, itch, eczema, blood-bile disease, diabetes, hemorrhoids, carbuncles, fistulas; ailments arising from bile, ailments arising from phlegm, ailments arising from wind, ailments arising from a combination of humors, ailments arising from changes in season, ailments arising from improper care, accidental ailments, ailments arising from kamma-vipāka; cold, heat, hunger, thirst, defecation, urination, contact with gnats, mosquitoes, wind, sun, and creeping things is suffering; the death of a mother is suffering, the death of a father is suffering, the death of a brother is suffering, the death of a sister is suffering, the death of a son is suffering, the death of a daughter is suffering; suffering from loss of relatives, suffering from loss due to illness, suffering from loss of wealth, suffering from loss of sīla, suffering from loss of right view; those phenomena of which the origin is discerned from the beginning, and the cessation is discerned through their passing away; kamma is dependent on vipāka, vipāka is dependent on kamma; nāma is dependent on rūpa, rūpa is dependent on nāma; accompanied by birth, pervaded by aging, overcome by sickness, struck down by death, established in suffering, without protection, without shelter, without refuge, unable to provide refuge—these are called dukkha.

Khổ là khổ sanh, khổ già, khổ bệnh, khổ chết, khổ sầu, bi, khổ, ưu, não, khổ do tai ương, khổ ở địa ngục, khổ ở loài bàng sanh, khổ ở cõi ngạ quỷ, khổ ở cõi người, khổ lấy sự nhập thai làm gốc, khổ lấy sự an trú trong thai làm gốc, khổ lấy sự ra khỏi thai làm gốc, khổ ràng buộc người đã sanh, khổ phụ thuộc vào người khác của người đã sanh, khổ do tự mình gây ra, khổ do người khác gây ra, khổ khổ, hành khổ, hoại khổ, bệnh mắt, bệnh tai, bệnh mũi, bệnh lưỡi, bệnh thân, bệnh đầu, bệnh tai, bệnh miệng, bệnh răng, ho, suyễn, sổ mũi, sốt, nóng, bệnh bụng, ngất, kiết lỵ, đau nhói, thổ tả, hủi, bướu, bạch biến, lao, động kinh, lác, ngứa, ghẻ, trầy xước, nứt nẻ, thổ huyết, tiểu đường, mụn nhọt, rò, các bệnh do mật sanh, các bệnh do đàm sanh, các bệnh do gió sanh, các bệnh do tam khí hợp lại, các bệnh do thời tiết thay đổi, các bệnh do sinh hoạt không điều độ, các bệnh do ngoại cảnh tác động, các bệnh do quả của nghiệp, lạnh, nóng, đói, khát, phân, nước tiểu, sự xúc chạm của ruồi, muỗi, gió, nắng, và loài bò sát là khổ, mẹ chết là khổ, cha chết là khổ, anh chết là khổ, chị chết là khổ, con trai chết là khổ, con gái chết là khổ, khổ do mất người thân, khổ do bệnh tật, khổ do mất tài sản, khổ do mất giới, khổ do mất tri kiến; các pháp nào mà sự sanh khởi lúc ban đầu được biết rõ, sự diệt tận lúc chấm dứt được biết rõ, quả phụ thuộc vào nghiệp, nghiệp phụ thuộc vào quả, sắc phụ thuộc vào danh, danh phụ thuộc vào sắc, bị sanh theo đuổi, bị già lan khắp, bị bệnh đè nén, bị chết áp đảo, đứng vững trong khổ, không nơi nương tựa, không nơi ẩn náu, không nơi trú ẩn, không thể làm nơi trú ẩn – những điều này được gọi là các khổ.

Ime dukkhā kuto samudāgatā kuto jātā kuto sañjātā kuto nibbattā kuto abhinibbattā kuto pātubhūtā kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavāti, imesaṃ dukkhānaṃ mūlaṃ pucchati hetuṃ pucchati nidānaṃ pucchati sambhavaṃ pucchati pabhavaṃ pucchati samuṭṭhānaṃ pucchati āhāraṃ pucchati ārammaṇaṃ pucchati paccayaṃ pucchati samudayaṃ pucchati papucchati yācati ajjhesati pasādetīti – kuto nu dukkhā samudāgatā ime.

These dukkha, from where did they arise, from where were they born, from where did they originate, from where did they come into being, from where did they appear, what is their cause, what is their origin, what is their nature, what is their source? He asks about the root of these dukkha, he asks about the cause, he asks about the origin, he asks about the arising, he asks about the source, he asks about the generation, he asks about the sustenance, he asks about the object, he asks about the condition, he asks about the arising, he repeatedly asks, he implores, he urges, he pleases—‘From where, indeed, have these dukkha arisen?’

Những khổ này từ đâu sanh khởi, từ đâu sinh ra, từ đâu phát sinh, từ đâu hiện khởi, từ đâu xuất hiện, từ đâu khởi lên, có nhân gì, có nguồn gốc gì, có bản chất gì, có nguồn phát sanh gì, vị ấy hỏi về gốc rễ của những khổ này, hỏi về nhân, hỏi về duyên, hỏi về sự sinh thành, hỏi về nguồn phát sanh, hỏi về nơi khởi sanh, hỏi về vật thực, hỏi về đối tượng, hỏi về điều kiện, hỏi về tập khởi, hỏi, thỉnh cầu, khẩn khoản, làm cho hoan hỷ – vậy những khổ này từ đâu mà sanh khởi.

952

Ye keci lokasmimanekarūpāti.

‘Whatever in the world, of manifold forms’ means:

Bất cứ những gì trong thế gian với nhiều hình thức khác nhau.

Ye kecīti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādiyanavacanametaṃ – ye kecīti.

‘Whatever’ is a word that encompasses all, in every way, completely, without remainder, without exception—‘whatever’.

Bất cứ những gì là một từ bao hàm tất cả, một cách toàn diện, tất cả mọi thứ, không trừ một thứ gì, không còn sót lại – bất cứ những gì.

Lokasminti apāyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhātuloke āyatanaloke.

‘In the world’ means in the world of woe, in the human world, in the divine world, in the world of aggregates (khandha), in the world of elements (dhātu), in the world of sense bases (āyatana).

Trong thế gian là trong cõi khổ, cõi người, cõi trời, trong uẩn giới, trong giới giới, trong xứ giới.

Anekarūpāti anekavidhā nānāppakārā dukkhāti – ye keci lokasmimanekarūpā.

‘Of manifold forms’ means of many kinds, of various sorts, are dukkha—‘whatever in the world, of manifold forms’.

Nhiều hình thức khác nhau là những khổ có nhiều loại, nhiều dạng khác nhau – bất cứ những gì trong thế gian với nhiều hình thức khác nhau.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy nói rằng –

953

‘‘Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ,^*

“I ask you, Blessed One, tell me this,^*

“Con xin hỏi Ngài, bạch Đức Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều này,^*

954

Maññāmi taṃ vedagū bhāvitattaṃ;

I consider you one who knows the Vedas, one whose self is developed;

Con cho rằng Ngài là bậc Vedagū, có tự thân đã được tu tập;

955

Kuto nu dukkhā samudāgatā ime, ye keci lokasmimanekarūpā’’ti.

From where, indeed, have these dukkha arisen, whatever in the world, of manifold forms?”

Vậy những khổ này, bất cứ những gì trong thế gian với nhiều hình thức khác nhau, từ đâu mà sanh khởi?”

956

19.

957

Dukkhassa ve maṃ pabhavaṃ apucchasi,^*

“You ask me, Mettagū, about the source of suffering,^*

Ngươi đã hỏi Ta về nguồn gốc của khổ,^*

958

Taṃ te pavakkhāmi yathā pajānaṃ;

I will declare it to you as I understand it;

Ta sẽ nói cho ngươi điều đó như Ta biết;

959

Upadhinidānā pabhavanti dukkhā, ye keci lokasmimanekarūpā.

Dukkha arise from upadhi as their cause, whatever in the world, of manifold forms.”

Những khổ, bất cứ những gì trong thế gian với nhiều hình thức khác nhau, đều phát sanh từ upadhi làm nhân.

960

Dukkhassa ve maṃ pabhavaṃ apucchasīti.

‘You ask me, Mettagū, about the source of suffering’ means:

Ngươi đã hỏi Ta về nguồn gốc của khổ.

Dukkhassāti jātidukkhassa jarādukkhassa byādhidukkhassa maraṇadukkhassa sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhassa.

‘Of suffering’ means of the suffering of birth, the suffering of aging, the suffering of sickness, the suffering of death, the suffering of sorrow, lamentation, pain, dejection, and despair.

Của khổ là của khổ sanh, khổ già, khổ bệnh, khổ chết, của khổ sầu, bi, khổ, ưu, não.

Pabhavaṃ apucchasīti dukkhassa mūlaṃ pucchasi hetuṃ pucchasi nidānaṃ pucchasi sambhavaṃ pucchasi pabhavaṃ pucchasi samuṭṭhānaṃ pucchasi āhāraṃ pucchasi ārammaṇaṃ pucchasi paccayaṃ pucchasi samudayaṃ pucchasi yācasi ajjhesasi pasādesīti – dukkhassa ve maṃ pabhavaṃ apucchasi.

"You ask about the origin" means you ask about the root, you ask about the cause, you ask about the source, you ask about the arising, you ask about the origin, you ask about the generation, you ask about the nutriment, you ask about the object, you ask about the condition, you ask about the accumulation, you entreat, you urge, you clarify – "You indeed ask me about the origin of suffering."

Ngươi hỏi về nguồn gốc là ngươi hỏi về gốc rễ của khổ, hỏi về nhân, hỏi về duyên, hỏi về sự sinh thành, hỏi về nguồn phát sanh, hỏi về nơi khởi sanh, hỏi về vật thực, hỏi về đối tượng, hỏi về điều kiện, hỏi về tập khởi, ngươi thỉnh cầu, khẩn khoản, làm cho hoan hỷ – ngươi đã hỏi Ta về nguồn gốc của khổ.

Mettagūti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

"Mettagū" means the Blessed One addresses that brahmin by name.

Mettagū là Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – mettagūti bhagavā.

"Bhagavā" is a term of respect…pe… it is a true designation, namely, Bhagavā – "Mettagū," said the Blessed One.

Thế Tôn là một danh xưng tôn kính…v.v… là một khái niệm được chứng thực, đó là Thế Tôn – Đức Thế Tôn nói với Mettagū.

961

Taṃ te pavakkhāmi yathā pajānanti.

"I will explain it to you as I understand it."

Ta sẽ nói cho ngươi điều đó như Ta biết.

Tanti dukkhassa mūlaṃ pavakkhāmi hetuṃ pavakkhāmi nidānaṃ pavakkhāmi sambhavaṃ pavakkhāmi pabhavaṃ pavakkhāmi samuṭṭhānaṃ pavakkhāmi āhāraṃ pavakkhāmi ārammaṇaṃ pavakkhāmi paccayaṃ pavakkhāmi samudayaṃ pavakkhāmi ācikkhissāmi desessāmi paññapessāmi paṭṭhapessāmi vivarissāmi vibhajissāmi uttānīkarissāmi pakāsessāmīti – taṃ te pavakkhāmi.

"It" means I will explain the root of suffering, I will explain the cause, I will explain the source, I will explain the arising, I will explain the origin, I will explain the generation, I will explain the nutriment, I will explain the object, I will explain the condition, I will explain the accumulation, I will declare, I will teach, I will make known, I will establish, I will reveal, I will analyze, I will make clear, I will expound – "I will explain it to you."

Điều đó là Ta sẽ nói về gốc rễ của khổ, Ta sẽ nói về nhân, Ta sẽ nói về duyên, Ta sẽ nói về sự sinh thành, Ta sẽ nói về nguồn phát sanh, Ta sẽ nói về nơi khởi sanh, Ta sẽ nói về vật thực, Ta sẽ nói về đối tượng, Ta sẽ nói về điều kiện, Ta sẽ nói về tập khởi, Ta sẽ chỉ dạy, sẽ thuyết giảng, sẽ làm cho biết, sẽ thiết lập, sẽ khai mở, sẽ phân tích, sẽ làm cho rõ ràng, sẽ tuyên bố – Ta sẽ nói cho ngươi điều đó.

Yathā pajānanti yathā pajānanto ājānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto.

"As I understand it" means as one who understands, comprehends, discerns, fully discerns, penetrates.

Như Ta biết là như người biết, hiểu rõ, nhận biết, thấu hiểu, thâm nhập.

Na itihītihaṃ na itikirāya na paramparāya na piṭakasampadāya^* na takkahetu na nayahetu na ākāraparivitakkena na diṭṭhinijjhānakkhantiyā sāmaṃ sayamabhiññātaṃ attapaccakkhadhammaṃ taṃ kathayissāmīti – taṃ te pavakkhāmi yathā pajānaṃ.

Not by hearsay, not by tradition, not by lineage, not by scriptural transmission, not by logic, not by inference, not by pondering over appearances, not by the acceptance of a view, but that Dhamma which is directly known by myself, seen directly by myself, that I will declare – "I will explain it to you as I understand it."

Không phải do truyền khẩu, không phải do tin đồn, không phải do truyền thống, không phải do dựa vào kinh điển, không phải do suy luận, không phải do phương pháp, không phải do tư duy về hình tướng, không phải do chấp nhận một quan điểm sau khi cân nhắc, mà Ta sẽ nói về pháp mà Ta đã tự mình chứng ngộ, pháp mà Ta đã trực tiếp chứng nghiệm – Ta sẽ nói cho ngươi điều đó như Ta biết.

962

Upadhinidānā pabhavanti dukkhāti.

"Sufferings arise from upadhi as their source."

Những khổ phát sanh từ upadhi làm nhân.

Upadhīti dasa upadhī – taṇhūpadhi, diṭṭhūpadhi, kilesūpadhi, kammūpadhi, duccaritūpadhi, āhārūpadhi, paṭighūpadhi, catasso upādinnadhātuyo upadhī, cha ajjhattikāni āyatanāni upadhī, cha viññāṇakāyā upadhī, sabbampi dukkhaṃ dukkhamanaṭṭhena^* upadhi.

"Upadhi" means ten upadhi: craving-upadhi, view-upadhi, defilement-upadhi, kamma-upadhi, misconduct-upadhi, nutriment-upadhi, aversion-upadhi, the four grasped elements are upadhi, the six internal sense bases are upadhi, the six consciousness groups are upadhi, all suffering is upadhi in the sense of suffering.

Upadhi là có mười loại upadhi – ái là upadhi, tà kiến là upadhi, phiền não là upadhi, nghiệp là upadhi, ác hạnh là upadhi, vật thực là upadhi, sân hận là upadhi, bốn đại được chấp thủ là upadhi, sáu nội xứ là upadhi, sáu thân thức là upadhi, và tất cả khổ, theo nghĩa là khổ, cũng là upadhi.

Ime vuccanti dasa upadhī.

These are called the ten upadhi.

Đây được gọi là mười loại upadhi.

Dukkhāti jātidukkhaṃ jarādukkhaṃ byādhidukkhaṃ maraṇadukkhaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ nerayikaṃ dukkhaṃ…pe… diṭṭhibyasanaṃ dukkhaṃ.

"Sufferings" means the suffering of birth, the suffering of aging, the suffering of sickness, the suffering of death, the suffering of sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair, the suffering in hell…pe… the suffering of loss of view.

Khổ là khổ sanh, khổ già, khổ bệnh, khổ chết, khổ sầu, bi, khổ, ưu, não, khổ nơi địa ngục… cho đến… khổ do tà kiến gây ra.

Yesaṃ dhammānaṃ ādito samudāgamanaṃ paññāyati, atthaṅgamato nirodho paññāyati, kammasannissito vipāko, vipākasannissitaṃ kammaṃ, nāmasannissitaṃ rūpaṃ, rūpasannissitaṃ nāmaṃ, jātiyā anugataṃ, jarāya anusaṭaṃ, byādhinā abhibhūtaṃ, maraṇena abbhāhataṃ, dukkhe patiṭṭhitaṃ, atāṇaṃ aleṇaṃ asaraṇaṃ asaraṇībhūtaṃ – ime vuccanti dukkhā.

Those phenomena whose initial arising is evident, whose cessation is evident upon their disappearance, whose result is dependent on kamma, whose kamma is dependent on result, whose form is dependent on name, whose name is dependent on form, followed by birth, pervaded by aging, overcome by sickness, struck down by death, established in suffering, without protection, without shelter, without refuge, not having become a refuge – these are called sufferings.

Những pháp nào mà sự khởi sanh lúc ban đầu được biết rõ, sự đoạn diệt do hoại diệt được biết rõ, quả nương vào nghiệp, nghiệp nương vào quả, sắc nương vào danh, danh nương vào sắc, bị sanh theo sau, bị già lan khắp, bị bệnh chinh phục, bị chết đè nén, an trú trong khổ, không nơi nương tựa, không nơi ẩn náu, không nơi quy y, không thể trở thành nơi quy y – những điều này được gọi là khổ.

Ime dukkhā upadhinidānā upadhihetukā upadhipaccayā upadhikāraṇā honti pabhavanti sambhavanti jāyanti sañjāyanti nibbattanti pātubhavantīti – upadhinidānā pabhavanti dukkhā.

These sufferings have upadhi as their source, upadhi as their cause, upadhi as their condition, upadhi as their reason; they arise, come into being, are born, are generated, manifest, appear – "Sufferings arise from upadhi as their source."

Những khổ này có upadhi làm nhân sanh, có upadhi làm nhân duyên, có upadhi làm điều kiện, có upadhi làm nguyên nhân mà hiện hữu, mà phát sanh, mà sanh khởi, mà được sanh ra, mà được tạo ra, mà xuất hiện – khổ phát sanh do upadhi làm nhân sanh.

963

Ye keci lokasmimanekarūpāti.

"Whatever are of many kinds in the world."

Bất cứ những gì nhiều loại trong thế gian.

Ye kecīti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādiyanavacanametaṃ – ye kecīti.

"Whatever" is a word that means entirely, in every way, completely, without remainder, without exception – "whatever."

Bất cứ những gì là từ ngữ bao hàm tất cả, bằng mọi cách, toàn bộ, không sót, không chừa lại – đó là bất cứ những gì.

Lokasminti apāyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhātuloke āyatanaloke.

"In the world" means in the world of woe, in the human world, in the divine world, in the world of aggregates, in the world of elements, in the world of sense bases.

Trong thế gian là trong thế gian khổ cảnh, trong thế gian loài người, trong thế gian chư thiên, trong thế gian uẩn, trong thế gian giới, trong thế gian xứ.

Anekarūpāti anekavidhā nānappakārā dukkhāti – ye keci lokasmimanekarūpā.

"Of many kinds" means of many sorts, of various types, sufferings – "whatever are of many kinds in the world."

Nhiều loại là khổ có nhiều loại, nhiều hình thức khác nhau – đó là bất cứ những gì nhiều loại trong thế gian.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy rằng –

964

‘‘Dukkhassa ve maṃ pabhavaṃ apucchasi,^*

"You indeed ask me about the origin of suffering,^*

“Này Mettagū, con đã hỏi Ta về nguồn gốc của khổ,^*

965

Taṃ te pavakkhāmi yathā pajānaṃ;

I will explain it to you as I understand it;

Ta sẽ giảng cho con điều đó, như Ta đã biết;

966

Upadhinidānā pabhavanti dukkhā, ye keci lokasmimanekarūpā’’ti.

Sufferings arise from upadhi as their source, whatever are of many kinds in the world."

Khổ phát sanh do upadhi làm nhân sanh, bất cứ những gì nhiều loại trong thế gian.”

967

20.

968

Yo ve avidvā upadhiṃ karoti, punappunaṃ dukkhamupeti mando;

Whoever, being ignorant, creates upadhi, that fool repeatedly experiences suffering;

Kẻ ngu si nào, vì vô minh, tạo ra upadhi, kẻ ấy lại phải chịu khổ đau nhiều lần;

969

Tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirā, dukkhassa jātippabhavānupassī.

Therefore, one who understands should not create upadhi, seeing the origin of suffering's birth.

Vì vậy, người có trí, thấy rõ sanh là nguồn gốc của khổ, không nên tạo ra upadhi.

970

Yo ve avidvā upadhiṃ karotīti.

"Whoever, being ignorant, creates upadhi" means:

Kẻ ngu si nào, vì vô minh, tạo ra upadhi.

Yoti yo yādiso yathāyutto yathāvihito yathāpakāro yaṃṭhānappatto yaṃdhammasamannāgato khattiyo vā brāhmaṇo vā vesso vā suddo vā gahaṭṭho vā pabbajito vā devo vā manusso vā.

"Whoever" means whoever, of whatever kind, however associated, however arranged, of whatever nature, having reached whatever state, endowed with whatever qualities, be it a khattiya, a brahmin, a merchant, a worker, a householder, an ascetic, a deva, or a human.

Kẻ nào là người nào, thuộc loại nào, có liên hệ thế nào, có nếp sống thế nào, có hình thức thế nào, đạt đến địa vị nào, có đầy đủ pháp nào, dù là Sát-đế-lỵ, Bà-la-môn, Vệ-xá, Thủ-đà-la, tại gia, xuất gia, chư thiên hay loài người.

Avidvāti avijjāgato aññāṇī avibhāvī duppañño.

Avidvā means one who has entered into ignorance, is unknowing, unable to discern, and is unwise.

Vô minh là người bị vô minh chi phối, không có trí tuệ, không thấu hiểu, có trí tuệ thấp kém.

Upadhiṃ karotīti taṇhūpadhiṃ karoti, diṭṭhūpadhiṃ karoti, kilesūpadhiṃ karoti, kammūpadhiṃ karoti, duccaritūpadhiṃ karoti, āhārūpadhiṃ karoti, paṭighūpadhiṃ karoti, catasso upādinnadhātuyo upadhī karoti, cha ajjhattikāni āyatanāni upadhī karoti, cha viññāṇakāye upadhī karoti janeti sañjaneti nibbatteti abhinibbattetīti – avidvā upadhiṃ karoti.

Upadhiṃ karoti means one creates the upadhi of craving, creates the upadhi of wrong view, creates the upadhi of defilements, creates the upadhi of kamma, creates the upadhi of misconduct, creates the upadhi of nutriment, creates the upadhi of aversion, creates the four grasped elements as upadhi, creates the six internal sense bases as upadhi, creates the six consciousness-groups as upadhi; one gives rise to, produces, generates, and brings forth – thus, an ignorant person creates upadhi.

Tạo ra upadhi là tạo ra upadhi ái, tạo ra upadhi kiến, tạo ra upadhi phiền não, tạo ra upadhi nghiệp, tạo ra upadhi tà hạnh, tạo ra upadhi vật thực, tạo ra upadhi sân hận, tạo ra bốn đại do chấp thủ làm upadhi, tạo ra sáu nội xứ làm upadhi, tạo ra sáu thân thức làm upadhi, làm cho sanh, làm cho khởi sanh, làm cho hiện khởi, làm cho phát sanh – đó là vô minh tạo ra upadhi.

971

Punappunaṃ dukkhamupeti mandoti punappunaṃ jātidukkhaṃ jarādukkhaṃ byādhidukkhaṃ maraṇadukkhaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ eti samupeti upagacchati gaṇhāti parāmasati abhinivisatīti – punappunaṃ dukkhamupeti.

Punappunaṃ dukkhamupeti mando means one repeatedly experiences the suffering of birth, the suffering of old age, the suffering of sickness, the suffering of death, the suffering of sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair; one attains, reaches, approaches, grasps, clings to, and repeatedly adheres to suffering.

Kẻ ấy lại phải chịu khổ đau nhiều lần là lại phải chịu khổ sanh, khổ già, khổ bệnh, khổ chết, khổ sầu, bi, khổ, ưu, não nhiều lần, đi đến, gặp phải, tiếp cận, nắm giữ, chấp thủ, bám víu vào – đó là lại phải chịu khổ đau nhiều lần.

Mandoti mando momuho avidvā avijjāgato aññāṇī avibhāvī duppaññoti – punappunaṃ dukkhamupeti mando.

Mando means one who is dull-witted, deluded, ignorant, entered into ignorance, unknowing, unable to discern, and unwise – thus, a dull-witted person repeatedly experiences suffering.

Kẻ ngu si là người ngu si, mê muội, vô minh, bị vô minh chi phối, không có trí tuệ, không thấu hiểu, có trí tuệ thấp kém – đó là kẻ ấy lại phải chịu khổ đau nhiều lần.

972

Tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirāti.

Tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirā.

Vì vậy, người có trí không nên tạo ra upadhi.

Tasmāti taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā taṃnidānā etaṃ ādīnavaṃ sampassamāno upadhīsūti tasmā.

Tasmā means for that reason, for that cause, due to that condition, owing to that origin, seeing this danger in upadhis – therefore.

Vì vậy là vì nguyên nhân đó, vì lý do đó, vì điều kiện đó, vì nhân sanh đó, thấy rõ nguy hại này trong các upadhi, nên gọi là vì vậy.

Pajānanti pajānanto ājānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto, ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti pajānanto ājānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti pajānanto ājānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto.

Pajānaṃ means knowing, understanding, discerning, comprehending, penetrating; knowing, understanding, discerning, comprehending, penetrating that "all formations are impermanent"; ...that "all formations are suffering"; ...that "all phenomena are non-self"; ...that "whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease."

Người có trí là người biết, hiểu, nhận thức, thấu triệt, xuyên thấu, biết, hiểu, nhận thức, thấu triệt, xuyên thấu rằng “tất cả các hành là vô thường”, biết, hiểu, nhận thức, thấu triệt, xuyên thấu rằng “tất cả các hành là khổ”… cho đến… “tất cả các pháp là vô ngã”… cho đến… “bất cứ pháp nào có sanh khởi, tất cả pháp đó đều có đoạn diệt”.

Upadhiṃ na kayirāti taṇhūpadhiṃ na kareyya, diṭṭhūpadhiṃ na kareyya, kilesūpadhiṃ na kareyya, duccaritūpadhiṃ na kareyya, āhārūpadhiṃ na kareyya, paṭighūpadhiṃ na kareyya, catasso upādinnadhātuyo upadhī na kareyya, cha ajjhattikāni āyatanāni upadhī na kareyya, cha viññāṇakāye upadhī na kareyya, na janeyya na sañjaneyya na nibbatteyya nābhinibbatteyyāti – tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirā.

Upadhiṃ na kayirā means one should not create the upadhi of craving, should not create the upadhi of wrong view, should not create the upadhi of defilements, should not create the upadhi of misconduct, should not create the upadhi of nutriment, should not create the upadhi of aversion, should not create the four grasped elements as upadhi, should not create the six internal sense bases as upadhi, should not create the six consciousness-groups as upadhi; one should not give rise to, not produce, not generate, not bring forth – thus, therefore, knowing, one should not create upadhi.

Không nên tạo ra upadhi là không nên tạo ra upadhi ái, không nên tạo ra upadhi kiến, không nên tạo ra upadhi phiền não, không nên tạo ra upadhi tà hạnh, không nên tạo ra upadhi vật thực, không nên tạo ra upadhi sân hận, không nên tạo ra bốn đại do chấp thủ làm upadhi, không nên tạo ra sáu nội xứ làm upadhi, không nên tạo ra sáu thân thức làm upadhi, không nên làm cho sanh, không nên làm cho khởi sanh, không nên làm cho hiện khởi, không nên làm cho phát sanh – đó là vì vậy, người có trí không nên tạo ra upadhi.

973

Dukkhassāti jātidukkhassa jarādukkhassa byādhidukkhassa maraṇadukkhassa sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhassa.

Dukkhassā means of the suffering of birth, the suffering of old age, the suffering of sickness, the suffering of death, the suffering of sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair.

Của khổ là của khổ sanh, khổ già, khổ bệnh, khổ chết, khổ sầu, bi, khổ, ưu, não.

Pabhavānupassīti dukkhassa mūlānupassī hetānupassī nidānānupassī sambhavānupassī pabhavānupassī samuṭṭhānānupassī āhārānupassī ārammaṇānupassī paccayānupassī samudayānupassī.

Pabhavānupassī means one who constantly contemplates the root, the cause, the origin, the source, the arising, the condition, the nutriment, the object, the supporting condition, the origination of suffering.

Thấy rõ nguồn gốc là người thường quán xét cội rễ của khổ, thường quán xét nhân duyên của khổ, thường quán xét nhân sanh của khổ, thường quán xét sự sanh khởi của khổ, thường quán xét nguồn gốc của khổ, thường quán xét nơi phát sanh của khổ, thường quán xét vật thực của khổ, thường quán xét đối tượng của khổ, thường quán xét điều kiện của khổ, thường quán xét sự tập khởi của khổ.

Anupassanā vuccati ñāṇaṃ.

Contemplation is called wisdom.

Sự quán xét được gọi là trí tuệ.

Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.

That wisdom, discernment…pe… non-delusion, investigation of phenomena, right view.

Trí tuệ nào là sự biết rõ… cho đến… là sự không si mê, là sự trạch pháp, là chánh kiến.

Imāya anupassanāya paññāya upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato.

One is endowed with, fully endowed with, possessed of, fully possessed of, furnished with, fully furnished with, and accomplished in this contemplation, this wisdom.

Người ấy được trang bị, được trang bị đầy đủ, đã đạt đến, đã đạt đến trọn vẹn, đã có, đã có đầy đủ, đã thành tựu với trí tuệ quán xét này.

So vuccati anupassīti – dukkhassa jātippabhavānupassī.

Such a one is called a contemplator – thus, one who contemplates the origin of suffering.

Người ấy được gọi là người quán xét – người thấy rõ sanh là nguồn gốc của khổ.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy rằng –

974

‘‘Yo ve avidvā upadhiṃ karoti, punappunaṃ dukkhamupeti mando;

“Indeed, whoever, being ignorant, creates upadhi,

“Kẻ ngu si nào, vì vô minh, tạo ra upadhi, kẻ ấy lại phải chịu khổ đau nhiều lần;

975

Tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirā, dukkhassa jātippabhavānupassī’’ti.

That dull-witted one repeatedly experiences suffering; therefore, knowing, one should not create upadhi, contemplating the origin of suffering.”

Vì vậy, người có trí, thấy rõ sanh là nguồn gốc của khổ, không nên tạo ra upadhi.”

976

21.

977

Yaṃ taṃ apucchimha akittayī no, aññaṃ taṃ pucchāma tadiṅgha brūhi;

That which we asked of you, you explained to us; we ask you another matter, so please tell us that;

Điều chúng con đã hỏi, Ngài đã giảng giải cho chúng con, chúng con xin hỏi Ngài điều khác, xin Ngài hãy nói điều đó;

978

Kathaṃ nu dhīrā vitaranti oghaṃ, jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca;

How do the wise cross the flood, birth, old age, sorrow, and lamentation?

Làm thế nào các bậc hiền trí vượt qua bộc lưu, sanh, già, sầu và bi;

979

Taṃ me munī sādhu viyākarohi, tathā hi te vidito esa dhammo.

Please explain that to me well, O Sage, for indeed, this Dhamma is known to you.

Xin bậc Mâu-ni hãy giải thích rõ điều đó cho con, vì pháp ấy đã được Ngài biết rõ.

980

Yaṃ taṃ apucchimha akittayī noti yaṃ taṃ apucchimha ayācimha ajjhesimha pasādayimha.

Yaṃ taṃ apucchimha akittayī no means that which we asked, requested, implored, and revered.

Điều chúng con đã hỏi, Ngài đã giảng giải cho chúng con là điều chúng con đã hỏi, đã thỉnh cầu, đã khẩn khoản, đã làm cho hoan hỷ.

Akittayī noti kittitaṃ^* pakittitaṃ ācikkhitaṃ desitaṃ paññapitaṃ^* paṭṭhapitaṃ vivaritaṃ vibhattaṃ uttānīkataṃ pakāsitanti – yaṃ taṃ apucchimha akittayī no.

Akittayī no means it was declared, proclaimed, taught, expounded, established, revealed, analyzed, clarified, and made manifest to us – thus, that which we asked of you, you explained to us.

Ngài đã giảng giải cho chúng con là đã được tuyên thuyết, đã được trình bày, đã được chỉ dạy, đã được thuyết giảng, đã được thiết lập, đã được khai mở, đã được phân tích, đã được làm cho rõ ràng, đã được công bố – đó là điều chúng con đã hỏi, Ngài đã giảng giải cho chúng con.

981

Aññaṃ taṃ pucchāma tadiṅgha brūhīti aññaṃ taṃ pucchāma, aññaṃ taṃ yācāma, aññaṃ taṃ ajjhesāma, aññaṃ taṃ pasādema, uttari taṃ pucchāma.

Aññaṃ taṃ pucchāma tadiṅgha brūhī means we ask you another matter, we request you another matter, we implore you another matter, we revere you another matter, we ask you further.

Chúng con xin hỏi Ngài điều khác, xin Ngài hãy nói điều đó là chúng con xin hỏi Ngài điều khác, chúng con xin thỉnh cầu Ngài điều khác, chúng con xin khẩn khoản Ngài điều khác, chúng con xin làm cho Ngài hoan hỷ về điều khác, chúng con xin hỏi Ngài điều cao hơn.

Tadiṅgha brūhīti iṅgha brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – aññaṃ taṃ pucchāma tadiṅgha brūhi.

The phrase "Tadiṅgha brūhi" means: "Please tell, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, clarify, proclaim." We ask you about another matter, "Tadiṅgha brūhi."

Xin Ngài hãy nói điều đó là xin Ngài hãy nói, hãy trình bày, hãy thuyết giảng, hãy thiết lập, hãy khai mở, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng, hãy công bố – đó là chúng con xin hỏi Ngài điều khác, xin Ngài hãy nói điều đó.

982

Kathaṃ nu dhīrā vitaranti oghaṃ, jātiṃ jaraṃ sokapariddavañcāti.

"How do the wise cross over the flood, birth, aging, sorrow, and lamentation?"

Làm thế nào các bậc hiền trí vượt qua bộc lưu, sanh, già, sầu và bi.

Kathaṃ nūti saṃsayapucchā vimatipucchā dveḷhakapucchā anekaṃsapucchā – ‘‘evaṃ nu kho, nanu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’’ti – kathaṃ nu.

"Kathaṃ nu" is a question of doubt, uncertainty, wavering, and indefiniteness – "Is it so? Is it not so? What is it so? How is it so?" – "Kathaṃ nu."

Làm thế nào là câu hỏi về sự nghi ngờ, câu hỏi về sự phân vân, câu hỏi về sự lưỡng lự, câu hỏi về sự không chắc chắn – “phải chăng là như vậy, có phải không, là gì vậy, làm thế nào vậy” – đó là làm thế nào.

Dhīrāti dhīrā paṇḍitā paññavanto buddhimanto ñāṇino vibhāvino medhāvino.

"Dhīrā" refers to the wise, the intelligent, the discerning, the sagacious, the knowing, the understanding, the astute.

Các bậc hiền trí là những người hiền trí, những người thông thái, những người có trí tuệ, những người có hiểu biết, những người có tri kiến, những người sáng suốt, những người có trí tuệ sâu sắc.

Oghanti kāmoghaṃ bhavoghaṃ diṭṭhoghaṃ avijjoghaṃ.

"Oghaṃ" refers to the flood of sensual desires (kāmogha), the flood of existence (bhavogha), the flood of views (diṭṭhogha), the flood of ignorance (avijjogha).

Bộc lưu là dục bộc, hữu bộc, kiến bộc, vô minh bộc.

Jātīti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jāti sañjāti okkanti nibbatti abhinibbatti khandhānaṃ pātubhāvo āyatanānaṃ paṭilābho.

"Jāti" refers to the birth, origination, descent, production, reproduction, manifestation of aggregates, and acquisition of sense bases for those various beings in those various realms of beings.

Sanh là sự sanh, sự sanh khởi, sự nhập thai, sự hiện hữu, sự tái sanh, sự xuất hiện của các uẩn, sự thành tựu các xứ của các chúng sanh này hay chúng sanh khác trong giới chúng sanh này hay giới chúng sanh khác.

Jarāti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā āyuno saṃhāni indriyānaṃ paripāko.

"Jarā" refers to the aging, decrepitude, broken teeth, gray hair, wrinkled skin, decline of life, and decay of faculties for those various beings in those various realms of beings.

Già là sự già, sự lão hóa, sự rụng răng, sự bạc tóc, sự da nhăn, sự suy giảm tuổi thọ, sự chín muồi của các căn của các chúng sanh này hay chúng sanh khác trong giới chúng sanh này hay giới chúng sanh khác.

Sokoti ñātibyasanena vā phuṭṭhassa bhogabyasanena vā phuṭṭhassa rogabyasanena vā phuṭṭhassa sīlabyasanena vā phuṭṭhassa diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa aññataraññatarena byasanena vā samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena vā phuṭṭhassa soko socanā socitattaṃ antosoko antoparisoko antoḍāho antopariḍāho cetaso parijjhāyanā domanassaṃ sokasallaṃ.

"Soko" refers to sorrow, grieving, the state of being grieved, inner sorrow, inner pervasive sorrow, inner burning, inner pervasive burning, mental anguish, mental pain, and the dart of sorrow, for one afflicted by loss of relatives, or afflicted by loss of wealth, or afflicted by disease, or afflicted by loss of sīla, or afflicted by loss of right view, or endowed with any other loss, or afflicted by any other painful phenomenon.

Sầu là sầu muộn, sự sầu muộn, trạng thái sầu muộn, sầu muộn bên trong, sầu muộn triền miên bên trong, nóng nảy bên trong, nóng nảy triền miên bên trong, sự thiêu đốt của tâm, ưu, mũi tên sầu, đối với người bị tác động bởi sự mất mát thân quyến, hoặc bị tác động bởi sự mất mát tài sản, hoặc bị tác động bởi sự mất mát do bệnh tật, hoặc bị tác động bởi sự mất mát giới hạnh, hoặc bị tác động bởi sự mất mát tri kiến, hoặc đã gặp phải một sự mất mát nào đó, hoặc bị tác động bởi một pháp khổ nào đó.

Paridevoti ñātibyasanena vā phuṭṭhassa bhogabyasanena vā phuṭṭhassa rogabyasanena vā phuṭṭhassa sīlabyasanena vā phuṭṭhassa diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa aññataraññatarena byasanena vā samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena vā phuṭṭhassa ādevo paridevo ādevanā paridevanā ādevitattaṃ paridevitattaṃ vācā palāpo^* vippalāpo lālappo lālappanā lālappitattaṃ^* .

"Paridevo" refers to lamentation, wailing, the act of lamenting, the act of wailing repeatedly, the state of having lamented, the state of having wailed repeatedly, speech, idle talk, incoherent talk, incessant wailing, the act of incessant wailing, and the state of having wailed incessantly, for one afflicted by loss of relatives, or afflicted by loss of wealth, or afflicted by disease, or afflicted by loss of sīla, or afflicted by loss of right view, or endowed with any other loss, or afflicted by any other painful phenomenon.

Bi là than van, khóc lóc, sự than van, sự khóc lóc, trạng thái than van, trạng thái khóc lóc, lời nói lảm nhảm, nói lảm nhảm, nói năng lộn xộn, than vãn, sự than vãn, trạng thái than vãn, đối với người bị tác động bởi sự mất mát thân quyến, hoặc bị tác động bởi sự mất mát tài sản, hoặc bị tác động bởi sự mất mát do bệnh tật, hoặc bị tác động bởi sự mất mát giới hạnh, hoặc bị tác động bởi sự mất mát tri kiến, hoặc đã gặp phải một sự mất mát nào đó, hoặc bị tác động bởi một pháp khổ nào đó.

983

Kathaṃ nu dhīrā vitaranti oghaṃ, jātiṃ jaraṃ sokapariddavañcāti dhīrā kathaṃ oghañca jātiñca jarañca sokañca paridevañca taranti uttaranti pataranti samatikkamanti vītivattantīti – kathaṃ nu dhīrā vitaranti oghaṃ, jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca.

"How do the wise cross over the flood, birth, aging, sorrow, and lamentation?" means: How do the wise cross, pass over, transcend, overcome, and surmount the flood, birth, aging, sorrow, and lamentation?

Làm sao bậc trí vượt qua bộc lưu, sanh, già, sầu và bi? có nghĩa là: làm sao bậc trí vượt qua, vượt lên, vượt thoát, vượt khỏi, vượt qua bộc lưu, sanh, già, sầu và bi? – Làm sao bậc trí vượt qua bộc lưu, sanh, già, sầu và bi?

984

Taṃ me munī sādhu viyākarohīti.

"Munī, please explain that to me well."

Xin bậc Mâu-ni hãy khéo giảng giải điều ấy cho con.

Tanti yaṃ pucchāmi yaṃ yācāmi yaṃ ajjhesāmi yaṃ pasādemi.

"Taṃ" refers to that which I ask, that which I request, that which I urge, that which I delight in.

Điều ấy là điều con hỏi, điều con cầu xin, điều con thỉnh cầu, điều con kính ngưỡng.

Munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ.

"Munī": "Mona" is called knowledge (ñāṇa).

Bậc Mâu-ni: Trí tuệ được gọi là sự tĩnh lặng (mona).

Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.

That wisdom (paññā), understanding (pajānanā)... delusionlessness (amoho), investigation of phenomena (dhammavicayo), right view (sammādiṭṭhi).

Trí tuệ nào là sự hiểu biết...v.v... sự không si mê, sự trạch pháp, chánh kiến.

Bhagavā tena ñāṇena samannāgato muni monappatto.

The Blessed One, endowed with that knowledge, is a muni, having attained mona.

Đức Thế Tôn, bậc đã thành tựu trí tuệ ấy, là bậc Mâu-ni, đã đạt đến sự tĩnh lặng.

Tīṇi moneyyāni – kāyamoneyyaṃ vacīmoneyyaṃ manomoneyyaṃ.

There are three moneyyāni: bodily discipline (kāyamoneyyaṃ), verbal discipline (vacīmoneyyaṃ), and mental discipline (manomoneyyaṃ).

Có ba sự tĩnh lặng: thân tĩnh lặng, khẩu tĩnh lặng, ý tĩnh lặng.

985

Katamaṃ kāyamoneyyaṃ?

What is bodily discipline (kāyamoneyyaṃ)?

Thế nào là thân tĩnh lặng?

Tividhānaṃ kāyaduccaritānaṃ pahānaṃ kāyamoneyyaṃ.

The abandonment of the three kinds of bodily misconduct is bodily discipline.

Sự từ bỏ ba loại thân ác hạnh là thân tĩnh lặng.

Tividhaṃ kāyasucaritaṃ kāyamoneyyaṃ.

The three kinds of bodily good conduct are bodily discipline.

Ba loại thân thiện hạnh là thân tĩnh lặng.

Kāyārammaṇe ñāṇaṃ kāyamoneyyaṃ.

Knowledge regarding bodily objects is bodily discipline.

Trí tuệ về đối tượng thân là thân tĩnh lặng.

Kāyapariññā kāyamoneyyaṃ.

Full understanding of the body is bodily discipline.

Sự liễu tri thân là thân tĩnh lặng.

Pariññāsahagato maggo kāyamoneyyaṃ.

The path accompanied by full understanding is bodily discipline.

Đạo tương ưng với sự liễu tri là thân tĩnh lặng.

Kāye chandarāgassa pahānaṃ kāyamoneyyaṃ.

The abandonment of sensual desire for the body is bodily discipline.

Sự từ bỏ dục tham trong thân là thân tĩnh lặng.

Kāyasaṅkhāranirodho catutthajjhānasamāpatti kāyamoneyyaṃ.

The cessation of bodily formations, the attainment of the fourth jhāna, is bodily discipline.

Sự chứng đắc Tứ thiền, nơi các thân hành được đình chỉ, là thân tĩnh lặng.

Idaṃ kāyamoneyyaṃ.

This is bodily discipline.

Đây là thân tĩnh lặng.

986

Katamaṃ vacīmoneyyaṃ?

What is verbal discipline (vacīmoneyyaṃ)?

Thế nào là khẩu tĩnh lặng?

Catubbidhānaṃ vacīduccaritānaṃ pahānaṃ vacīmoneyyaṃ.

The abandonment of the four kinds of verbal misconduct is verbal discipline.

Sự từ bỏ bốn loại khẩu ác hạnh là khẩu tĩnh lặng.

Catubbidhaṃ vacīsucaritaṃ vacīmoneyyaṃ.

The four kinds of verbal good conduct are verbal discipline.

Bốn loại khẩu thiện hạnh là khẩu tĩnh lặng.

Vācārammaṇe ñāṇaṃ vacīmoneyyaṃ.

Knowledge regarding verbal objects is verbal discipline.

Trí tuệ về đối tượng khẩu là khẩu tĩnh lặng.

Vācāpariññā vacīmoneyyaṃ.

Full understanding of speech is verbal discipline.

Sự liễu tri khẩu là khẩu tĩnh lặng.

Pariññāsahagato maggo vacīmoneyyaṃ.

The path accompanied by full understanding is verbal discipline.

Đạo tương ưng với sự liễu tri là khẩu tĩnh lặng.

Vācāya chandarāgassa pahānaṃ vacīmoneyyaṃ.

The abandonment of sensual desire for speech is verbal discipline.

Sự từ bỏ dục tham trong lời nói là khẩu tĩnh lặng.

Vacīsaṅkhāranirodho dutiyajjhānasamāpatti vacīmoneyyaṃ.

The cessation of verbal formations, the attainment of the second jhāna, is verbal discipline.

Sự chứng đắc Nhị thiền, nơi các khẩu hành được đình chỉ, là khẩu tĩnh lặng.

Idaṃ vacīmoneyyaṃ.

This is verbal discipline.

Đây là khẩu tĩnh lặng.

987

Katamaṃ manomoneyyaṃ?

What is mental discipline (manomoneyyaṃ)?

Thế nào là ý tĩnh lặng?

Tividhānaṃ manoduccaritānaṃ pahānaṃ manomoneyyaṃ.

The abandonment of the three kinds of mental misconduct is mental discipline.

Sự từ bỏ ba loại ý ác hạnh là ý tĩnh lặng.

Tividhaṃ manosucaritaṃ manomoneyyaṃ.

The three kinds of mental good conduct are mental discipline.

Ba loại ý thiện hạnh là ý tĩnh lặng.

Cittārammaṇe ñāṇaṃ manomoneyyaṃ.

Knowledge regarding mental objects is mental discipline.

Trí tuệ về đối tượng tâm là ý tĩnh lặng.

Cittapariññā manomoneyyaṃ.

Full understanding of the mind is mental discipline.

Sự liễu tri tâm là ý tĩnh lặng.

Pariññāsahagato maggo manomoneyyaṃ.

The path accompanied by full understanding is mental discipline.

Đạo tương ưng với sự liễu tri là ý tĩnh lặng.

Citte chandarāgassa pahānaṃ manomoneyyaṃ.

The abandonment of desire and lust in the mind is manomoneyya.

Sự từ bỏ dục tham trong tâm là ý tĩnh lặng.

Cittasaṅkhāranirodho saññāvedayitanirodhasamāpatti manomoneyyaṃ.

The cessation of mental formations, the attainment of the cessation of perception and feeling, is manomoneyya.

Sự chứng đắc Diệt Thọ Tưởng Định, nơi các tâm hành được đình chỉ, là ý tĩnh lặng.

Idaṃ manomoneyyaṃ.

This is manomoneyya.

Đây là ý tĩnh lặng.

988

Kāyamuniṃ vacīmuniṃ^* , manomunimanāsavaṃ;

The muni of body, the muni of speech, the muni of mind, the one without taints;

Bậc Mâu-ni về thân, Mâu-ni về khẩu, Mâu-ni về ý, không còn lậu hoặc;

989

Muniṃ moneyyasampannaṃ, āhu sabbappahāyinaṃ.

They call him a muni, endowed with moneyya, who has abandoned all.

Bậc Mâu-ni đã thành tựu các sự tĩnh lặng, được gọi là người đã từ bỏ tất cả.

990

Kāyamuniṃ vacīmuniṃ, manomunimanāsavaṃ;

The muni of body, the muni of speech, the muni of mind, the one without taints;

Bậc Mâu-ni về thân, Mâu-ni về khẩu, Mâu-ni về ý, không còn lậu hoặc;

991

Muniṃ moneyyasampannaṃ, āhu ninhātapāpakanti.

They call him a muni, endowed with moneyya, who has washed away all evil.

Bậc Mâu-ni đã thành tựu các sự tĩnh lặng, được gọi là người đã gột sạch tội lỗi.

992

Imehi tīhi moneyyehi dhammehi samannāgatā.

Endowed with these three moneyyas are

Các vị đã thành tựu ba pháp tĩnh lặng này.

Cha munino^* – agāramunino, anagāramunino, sekhamunino^* , asekhamunino, paccekamunino munimuninoti.

the six munis: householder munis, homeless munis, sekha munis, asekha munis, Paccekabuddha munis, and Muni-of-munis.

Có sáu bậc Mâu-ni: Mâu-ni tại gia, Mâu-ni xuất gia, Mâu-ni hữu học, Mâu-ni vô học, Mâu-ni Độc Giác và Mâu-ni của các Mâu-ni.

Katame agāramunino?

Who are the householder munis?

Thế nào là các Mâu-ni tại gia?

Ye te agārikā diṭṭhapadā viññātasāsanā – ime agāramunino.

Those householders who have seen the path and understood the Teaching—these are householder munis.

Những người tại gia đã thấy được chân lý, đã hiểu rõ giáo pháp – đó là các Mâu-ni tại gia.

Katame anagāramunino?

Who are the homeless munis?

Thế nào là các Mâu-ni xuất gia?

Ye te pabbajitā diṭṭhapadā viññātasāsanā – ime anagāramunino.

Those renunciants who have seen the path and understood the Teaching—these are homeless munis.

Những người đã xuất gia, đã thấy được chân lý, đã hiểu rõ giáo pháp – đó là các Mâu-ni xuất gia.

Satta sekhā sekhamunino.

The seven Sekhas are sekha munis.

Bảy bậc hữu học là các Mâu-ni hữu học.

Arahanto asekhamunino.

Arahants are asekha munis.

Các bậc A-la-hán là các Mâu-ni vô học.

Paccekasambuddhā paccekamunino.

Paccekasambuddhas are Paccekamunis.

Các bậc Độc Giác Phật là các Mâu-ni Độc Giác.

Tathāgatā arahanto sammāsambuddhā munimunino.

Tathāgatas, Arahants, Sammāsambuddhas are Muni-of-munis.

Các bậc Như Lai, A-la-hán, Chánh Đẳng Giác là các Mâu-ni của các Mâu-ni.

993

Na monena munī^* hoti, mūḷharūpo aviddasu;

One is not a muni by silence, if deluded and ignorant;

Không phải vì tĩnh lặng mà trở thành Mâu-ni, kẻ ngu si, không hiểu biết;

994

Yo ca tulaṃva paggayha, varamādāya paṇḍito.

But the wise one, having taken up the excellent, like a scale,

Người trí, như người cầm cân, chọn lấy điều cao thượng.

995

Pāpāni parivajjeti, sa munī tena so muni;

avoids evils. He is a muni; for that reason, he is a muni.

Tránh xa các điều ác, vị ấy là Mâu-ni, do đó vị ấy là Mâu-ni;

996

Yo munāti ubho loke, muni tena pavuccati.

He who knows both worlds, for that reason he is called a muni.

Người nào biết rõ cả hai thế giới, do đó được gọi là Mâu-ni.

997

Asatañca satañca ñatvā dhammaṃ, ajjhattaṃ bahiddhā ca sabbaloke;

Having known the Dhamma of the bad and the good, both internal and external, in all the world;

Biết rõ pháp của người bất thiện và người thiện, trong và ngoài, trong tất cả các thế giới;

998

Devamanussehi pūjanīyo^* , saṅgajālamaticca^* so munīti.

Honored by gods and humans, that muni has overcome the net of attachment.

Được chư thiên và loài người tôn kính, vượt qua lưới ái luyến, vị ấy là Mâu-ni.

999

Sādhu viyākarohīti taṃ sādhu ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – taṃ me munī sādhu viyākarohi.

“Please explain well” means: please relate, teach, declare, establish, reveal, analyze, clarify, proclaim that to me, muni, well.

Xin hãy khéo giảng giải có nghĩa là: xin hãy khéo nói rõ, chỉ dạy, trình bày, thiết lập, khai mở, phân tích, làm cho sáng tỏ, hiển thị điều ấy – xin bậc Mâu-ni hãy khéo giảng giải điều ấy cho con.

Tathā hi te vidito esa dhammoti tathā hi te vidito tulito tīrito vibhūto vibhāvito esa dhammoti – tathā hi te vidito esa dhammo.

“For this Dhamma is known to you” means: for this Dhamma is known, weighed, investigated, manifested, developed by you—thus, this Dhamma is known to you.

Vì Ngài đã biết rõ pháp này có nghĩa là: vì Ngài đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho sáng tỏ, đã làm cho hiển nhiên pháp này – vì Ngài đã biết rõ pháp này.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy nói:

1000

‘‘Yaṃ taṃ apucchimha akittayī no, aññaṃ taṃ pucchāma tadiṅgha brūhi;

“What we asked you, you have declared to us. We ask you another thing, please tell us that:

"Điều chúng con đã hỏi, Ngài đã giảng giải. Chúng con xin hỏi Ngài điều khác, xin hãy nói rõ điều đó;

1001

Kathaṃ nu dhīrā vitaranti oghaṃ, jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca;

How do the wise cross the flood, birth, old age, sorrow, and lamentation?

Làm sao bậc trí vượt qua bộc lưu, sanh, già, sầu và bi?

1002

Taṃ me munī sādhu viyākarohi, tathā hi te vidito esa dhammo’’ti.

Please explain that to me well, muni, for this Dhamma is known to you.”

Xin bậc Mâu-ni hãy khéo giảng giải điều ấy cho con, vì Ngài đã biết rõ pháp này."

1003

22.

1004

Kittayissāmi te dhammaṃ,^*

“Mettagū, I will declare the Dhamma to you,

Ta sẽ giảng giải pháp cho ngươi,^*

1005

Diṭṭhe dhamme anītihaṃ;

That which is seen in this very life, not based on hearsay;

Trong pháp hiện tại, không do truyền thống;

1006

Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ.

Having known which, one, mindful, practicing, may cross attachment in the world.”

Biết được pháp ấy, hành trì với chánh niệm, sẽ vượt qua ái luyến trong đời.

1007

Kittayissāmi te dhammanti.

“I will declare the Dhamma to you” means:

Ta sẽ giảng giải pháp cho ngươi.

Dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ, cattāro satipaṭṭhāne, cattāro sammappadhāne, cattāro iddhipāde, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅge, ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ, nibbānañca, nibbānagāminiñca paṭipadaṃ kittayissāmi ācikkhissāmi desessāmi paññapessāmi paṭṭhapessāmi vivarissāmi vibhajissāmi uttānīkarissāmi pakāsissāmīti – kittayissāmi te dhammaṃ.

“Dhamma” refers to the holy life, beautiful in the beginning, beautiful in the middle, beautiful in the end, with meaning and with letter, complete in its entirety, perfectly pure; the four foundations of mindfulness, the four right efforts, the four bases of psychic power, the five faculties, the five powers, the seven factors of awakening, the Noble Eightfold Path, Nibbāna, and the path leading to Nibbāna—I will declare, relate, teach, declare, establish, reveal, analyze, clarify, proclaim this to you. Thus, “I will declare the Dhamma to you.”

Pháp là phạm hạnh toàn thiện, trong sạch, tốt đẹp ở phần đầu, tốt đẹp ở phần giữa, tốt đẹp ở phần cuối, có ý nghĩa, có văn tự; là bốn niệm xứ, bốn chánh cần, bốn như ý túc, năm căn, năm lực, bảy giác chi, Thánh đạo tám ngành, Niết-bàn và con đường đưa đến Niết-bàn, Ta sẽ giảng giải, nói rõ, chỉ dạy, trình bày, thiết lập, khai mở, phân tích, làm cho sáng tỏ, hiển thị – Ta sẽ giảng giải pháp cho ngươi.

Mettagūti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

The Blessed One addresses that brahmin by name as “Mettagū.”

Này Mettagū, Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

1008

Diṭṭhe dhamme anītihanti.

“That which is seen in this very life, not based on hearsay” means:

Trong pháp hiện tại, không do truyền thống.

Diṭṭhe dhammeti diṭṭhe dhamme ñāte dhamme tulite dhamme tīrite dhamme vibhūte dhamme vibhāvite dhamme sabbe saṅkhārā aniccāti…pe… yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhammanti diṭṭhe dhamme ñāte dhamme tulite dhamme tīrite dhamme vibhūte dhamme vibhāvite dhammeti – evampi diṭṭhe dhamme kathayissāmi.

“Seen in this very life” means: I will speak of the Dhamma as seen, known, weighed, investigated, manifested, developed, as in “all formations are impermanent… (etc.)… whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease.” Thus, I will speak of the Dhamma as seen.

Trong pháp được thấy là trong pháp được thấy, trong pháp được biết, trong pháp được cân nhắc, trong pháp được thẩm xét, trong pháp được hiển bày, trong pháp được tu tập rằng: ‘Tất cả các pháp hữu vi là vô thường’… cho đến… ‘Bất cứ pháp nào có sanh khởi, tất cả pháp ấy đều có diệt tận’. Trong pháp được thấy, trong pháp được biết, trong pháp được cân nhắc, trong pháp được thẩm xét, trong pháp được hiển bày, trong pháp được tu tập – như vậy cũng là "ta sẽ nói về pháp được thấy".

Atha vā, dukkhe diṭṭhe dukkhaṃ kathayissāmi, samudaye diṭṭhe samudayaṃ kathayissāmi, magge diṭṭhe maggaṃ kathayissāmi, nirodhe diṭṭhe nirodhaṃ kathayissāmīti – evampi diṭṭhe dhamme kathayissāmi.

Alternatively, I will speak of suffering as seen, I will speak of the origin as seen, I will speak of the path as seen, I will speak of the cessation as seen. Thus, I will speak of the Dhamma as seen.

Hoặc là, khi khổ được thấy, ta sẽ nói về khổ; khi tập khởi được thấy, ta sẽ nói về tập khởi; khi đạo được thấy, ta sẽ nói về đạo; khi diệt được thấy, ta sẽ nói về diệt – như vậy cũng là "ta sẽ nói về pháp được thấy".

Atha vā, diṭṭhe dhamme sandiṭṭhikaṃ akālikaṃ ehipassikaṃ opaneyyikaṃ paccattaṃ veditabbaṃ viññūhīti – evampi diṭṭhe dhamme kathayissāmīti diṭṭhe dhamme.

Alternatively, I shall teach the Dhamma that is visible, immediately effective, timeless, inviting to come and see, leading onwards, to be personally realized by the wise—thus also regarding the visible Dhamma.

Hoặc là, trong pháp được thấy, ta sẽ nói về pháp có thể thấy ngay trong hiện tại, không có thời gian gián cách, có tính đến để thấy, có tính hướng thượng, được người trí tự mình chứng ngộ – như vậy cũng là "ta sẽ nói về pháp được thấy".

Anītihanti na itihītihaṃ na itikirāya na paramparāya na piṭakasampadāya na takkahetu na nayahetu na ākāraparivitakkena na diṭṭhinijjhānakkhantiyā, sāmaṃ sayamabhiññātaṃ attapaccakkhadhammaṃ, taṃ kathayissāmīti – diṭṭhe dhamme anītihaṃ.

Anītihaṃ means it is not from tradition, not from hearsay, not from lineage, not from scriptural transmission, not from reasoning, not from inference, not from pondering over appearances, not from the acceptance of a view through contemplation; it is a Dhamma known by oneself, directly experienced by oneself, which I shall teach—thus, "visible Dhamma, not by tradition."

Không do truyền khẩu là không phải do lời truyền khẩu, không phải do lời đồn, không phải do truyền thống, không phải do tương hợp với kinh điển, không phải do lý luận suy diễn, không phải do phương pháp luận, không phải do tư duy về các khía cạnh, không phải do sự chấp nhận một quan điểm sau khi đã thẩm xét; mà là pháp do tự mình thắng tri, do tự thân chứng ngộ, ta sẽ nói về pháp ấy – đó là "trong pháp được thấy, không do truyền khẩu".

1009

Yaṃ viditvā sato caranti yaṃ viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā, ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā.

Having known, mindful, one fares means having known, weighed, investigated, understood, and made clear; having known, weighed, investigated, understood, and made clear that "all conditioned phenomena are impermanent"; that "all conditioned phenomena are suffering"; that "all phenomena are non-self"… and so on… having known, weighed, investigated, understood, and made clear that "whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease."

Điều mà biết rồi, chánh niệm thực hành là sau khi đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã tu tập, đã làm cho hiển bày điều ấy; sau khi đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã tu tập, đã làm cho hiển bày rằng: ‘Tất cả các pháp hữu vi là vô thường’; sau khi đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã tu tập, đã làm cho hiển bày rằng: ‘Tất cả các pháp hữu vi là khổ’… ‘Tất cả các pháp là vô ngã’… cho đến… ‘Bất cứ pháp nào có sanh khởi, tất cả pháp ấy đều có diệt tận’, sau khi đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã tu tập, đã làm cho hiển bày.

Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato…pe… so vuccati sato.

Mindful means mindful due to four reasons: mindful by developing the foundation of mindfulness as contemplation of the body in the body… and so on… that one is called mindful.

Chánh niệm là có chánh niệm do bốn lý do – có chánh niệm khi tu tập niệm xứ quán thân trên thân… cho đến… người ấy được gọi là người có chánh niệm.

Caranti caranto viharanto iriyanto vattento pālento yapento yāpentoti – yaṃ viditvā sato caraṃ.

Fares means faring, dwelling, moving, behaving, maintaining, sustaining, living—thus, "having known, mindful, one fares."

Thực hành là đang thực hành, đang trú, đang duy trì oai nghi, đang hành xử, đang hộ trì, đang bảo dưỡng, đang nuôi mạng – đó là "điều mà biết rồi, chánh niệm thực hành".

1010

Tare loke visattikanti visattikā vuccati taṇhā.

One crosses over attachment in the world means craving is called attachment (visattikā).

Vượt qua dính mắc trong đời là tham ái được gọi là sự dính mắc.

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

That passion, strong passion… and so on… covetousness, greed, the root of unwholesome states.

Sự tham ái, sự tham đắm mãnh liệt… cho đến… sự tham lam, lòng tham, là gốc rễ của bất thiện.

Visattikāti kenaṭṭhena visattikā?

Visattikā, why is it called visattikā?

Sự dính mắc, vì sao gọi là sự dính mắc?

Visatāti visattikā, visālāti visattikā, visaṭāti visattikā, visamāti visattikā, visakkatīti visattikā, visaṃharatīti visattikā, visaṃvādikāti visattikā, visamūlāti visattikā, visaphalāti visattikā, visaparibhogāti visattikā, visālā vā pana sā taṇhā rūpe sadde gandhe rase phoṭṭhabbe kule gaṇe āvāse lābhe yase pasaṃsāya sukhe cīvare piṇḍapāte senāsane gilānapaccayabhesajjaparikkhāre kāmadhātuyā rūpadhātuyā arūpadhātuyā kāmabhave rūpabhave arūpabhave saññābhave asaññābhave nevasaññānāsaññābhave ekavokārabhave catuvokārabhave pañcavokārabhave atīte anāgate paccuppanne diṭṭhasutamutaviññātabbesu dhammesu visaṭā vitthatāti visattikā.

It spreads, therefore visattikā; it is expansive, therefore visattikā; it is diffused, therefore visattikā; it is uneven, therefore visattikā; it clings, therefore visattikā; it brings forth suffering, therefore visattikā; it is deceptive, therefore visattikā; it has a poisonous root, therefore visattikā; it has poisonous fruits, therefore visattikā; it has poisonous enjoyment, therefore visattikā. Or, that craving is expansive, diffused, and spread out among forms, sounds, odors, tastes, tactile objects, families, groups, dwellings, gains, fame, praise, happiness, robes, almsfood, lodgings, medicines for the sick, in the kāma-dhātu, rūpa-dhātu, arūpa-dhātu, kāma-bhava, rūpa-bhava, arūpa-bhava, saññā-bhava, asaññā-bhava, nevasaññānāsaññā-bhava, ekavokāra-bhava, catuvokāra-bhava, pañcavokāra-bhava, in the past, future, and present, and in phenomena seen, heard, sensed, and cognized—therefore, visattikā.

Vì nó lan rộng nên gọi là sự dính mắc, vì nó bao la nên gọi là sự dính mắc, vì nó trải rộng nên gọi là sự dính mắc, vì nó không đồng đều nên gọi là sự dính mắc, vì nó bám chặt nên gọi là sự dính mắc, vì nó mang lại độc hại nên gọi là sự dính mắc, vì nó lừa dối nên gọi là sự dính mắc, vì nó có gốc rễ độc hại nên gọi là sự dính mắc, vì nó có quả độc hại nên gọi là sự dính mắc, vì nó có sự hưởng thụ độc hại nên gọi là sự dính mắc; hoặc là, tham ái ấy bao la, lan rộng và trải khắp trong sắc, thanh, hương, vị, xúc; trong gia tộc, đoàn thể, trú xứ; trong lợi lộc, danh vọng, tán dương, lạc thú; trong y, vật thực, sàng tọa, dược phẩm trị bệnh; trong cõi Dục, cõi Sắc, cõi Vô Sắc; trong Dục hữu, Sắc hữu, Vô Sắc hữu; trong Tưởng hữu, Vô Tưởng hữu, Phi Tưởng Phi Phi Tưởng hữu; trong Nhất uẩn hữu, Tứ uẩn hữu, Ngũ uẩn hữu; trong quá khứ, tương lai, hiện tại; trong các pháp được thấy, nghe, cảm nhận, và nhận thức – nên gọi là sự dính mắc.

Loketi apāyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhātuloke āyatanaloke.

In the world means in the world of suffering, the human world, the divine world, the world of aggregates, the world of elements, the world of sense bases.

Trong đời là trong cõi khổ, cõi người, cõi trời; trong uẩn giới, giới giới, xứ giới.

Tare loke visattikanti loke vesā visattikā^* , loke vetaṃ visattikaṃ sato tareyya uttareyya patareyya samatikkameyya vītivatteyyāti – tare loke visattikaṃ.

One crosses over attachment in the world means that attachment in the world, or that attachment in the world, a mindful person should cross over, surmount, overcome, transcend, pass beyond—thus, "one crosses over attachment in the world."

Vượt qua dính mắc trong đời là sự dính mắc ấy ở trong đời, người có chánh niệm nên vượt qua, nên vượt lên, nên vượt thoát, nên siêu việt, nên đi qua khỏi sự dính mắc ấy trong đời – đó là "vượt qua dính mắc trong đời".

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy:

1011

‘‘Kittayissāmi te dhammaṃ,^*

“I shall teach you the Dhamma,^*

“Ta sẽ tuyên thuyết pháp cho ngươi,^*

1012

Diṭṭhe dhamme anītihaṃ;

Visible Dhamma, not by tradition;

Trong pháp được thấy, không do truyền khẩu;

1013

Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattika’’nti.

Having known which, mindful, one fares, one crosses over attachment in the world.”

Điều mà biết rồi, chánh niệm thực hành, sẽ vượt qua dính mắc trong đời.”

1014

23.

23.

1015

Tañcāhaṃ abhinandāmi, mahesi dhammamuttamaṃ;

And that supreme Dhamma, O Great Seeker, I delight in;

Con xin hoan hỷ đón nhận, hỡi bậc Đại Sĩ, pháp tối thượng ấy;

1016

Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ.

Having known which, mindful, one fares, one crosses over attachment in the world.

Điều mà biết rồi, chánh niệm thực hành, sẽ vượt qua dính mắc trong đời.

1017

Tañcāhaṃ abhinandāmīti.

And that I delight in.

Con xin hoan hỷ đón nhận điều ấy.

Tanti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ^* desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ^* .

That means your word, expression, teaching, instruction, admonition.

Điều ấy là lời dạy, lời trình bày, lời thuyết giảng, lời giáo huấn, lời chỉ dạy của Ngài.

Nandāmīti abhinandāmi modāmi anumodāmi icchāmi sādiyāmi yācāmi patthayāmi pihayāmi abhijappāmīti – tañcāhaṃ abhinandāmi.

I delight means I greatly delight, I rejoice, I greatly rejoice, I wish for, I approve, I request, I aspire to, I long for, I ardently desire—thus, "and that I delight in."

Con hoan hỷ là con rất hoan hỷ, con vui mừng, con tùy hỷ, con mong muốn, con chấp nhận, con thỉnh cầu, con ước nguyện, con khao khát, con tha thiết – đó là "con xin hoan hỷ đón nhận điều ấy".

1018

Mahesi dhammamuttamanti.

O Great Seeker, the supreme Dhamma.

Hỡi bậc Đại Sĩ, pháp tối thượng.

Mahesīti kiṃ mahesi bhagavā, mahantaṃ sīlakkhandhaṃ esī gavesī^* pariyesīti mahesi, mahantaṃ samādhikkhandhaṃ…pe… mahantaṃ paññākkhandhaṃ… mahantaṃ vimuttikkhandhaṃ… mahantaṃ vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato tamokāyassa padālanaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato vipallāsassa pabhedanaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato taṇhāsallassa abbahanaṃ^* esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato diṭṭhisaṅghātassa viniveṭhanaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato mānadhajassa papātanaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato abhisaṅkhārassa vūpasamaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato oghassa nittharaṇaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato bhārassa nikkhepanaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato saṃsāravaṭṭassa upacchedaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato santāpassa nibbāpanaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato pariḷāhassa paṭippassaddhiṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato dhammadhajassa ussāpanaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahante satipaṭṭhāne…pe… mahante sammappadhāne… mahante iddhipāde… mahantāni indriyāni… mahantāni balāni… mahante bojjhaṅge… mahantaṃ ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ… mahantaṃ paramatthaṃ amataṃ nibbānaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahesakkhehi sattehi esito gavesito pariyesito – ‘‘kahaṃ buddho, kahaṃ bhagavā, kahaṃ devadevo, kahaṃ narāsabho’’ti mahesi.

Mahesī means: Is the Blessed One a Mahesī? Because he searched, sought, and investigated the great aggregate of sīla, he is Mahesī. Because he searched, sought, and investigated the great aggregate of samādhi…pe… the great aggregate of paññā… the great aggregate of vimutti… the great aggregate of vimuttiñāṇadassana, he is Mahesī. Because he searched, sought, and investigated the breaking up of the great mass of darkness, he is Mahesī. Because he searched, sought, and investigated the shattering of great perversion, he is Mahesī. Because he searched, sought, and investigated the extraction of the great dart of craving, he is Mahesī. Because he searched, sought, and investigated the disentanglement of the great entanglement of views, he is Mahesī. Because he searched, sought, and investigated the bringing down of the great banner of conceit, he is Mahesī. Because he searched, sought, and investigated the calming of great volitional formations, he is Mahesī. Because he searched, sought, and investigated the crossing over of the great flood, he is Mahesī. Because he searched, sought, and investigated the laying down of the great burden, he is Mahesī. Because he searched, sought, and investigated the cutting off of the great cycle of saṃsāra, he is Mahesī. Because he searched, sought, and investigated the extinguishing of great torment, he is Mahesī. Because he searched, sought, and investigated the complete appeasement of great anguish, he is Mahesī. Because he searched, sought, and investigated the raising of the great banner of Dhamma, he is Mahesī. Because he searched, sought, and investigated the great foundations of mindfulness…pe… the great right exertions… the great bases of psychic power… the great faculties… the great powers… the great factors of enlightenment… the great Noble Eightfold Path… the great ultimate, the Deathless Nibbāna, he is Mahesī. Or, he is Mahesī because he is searched, sought, and investigated by beings of great power with the thought: “Where is the Buddha? Where is the Blessed One? Where is the God of gods? Where is the chief of men?”

Bậc Đại Sĩ: Vì sao Đức Thế Tôn là bậc Đại Sĩ? Ngài đã tìm cầu, truy tầm, khảo sát uẩn giới vĩ đại, nên là bậc Đại Sĩ; Ngài đã tìm cầu, truy tầm, khảo sát định uẩn vĩ đại… cho đến… tuệ uẩn vĩ đại… giải thoát uẩn vĩ đại… giải thoát tri kiến uẩn vĩ đại, nên là bậc Đại Sĩ; Ngài đã tìm cầu, truy tầm, khảo sát sự phá tan khối u minh vĩ đại, nên là bậc Đại Sĩ; Ngài đã tìm cầu, truy tầm, khảo sát sự đập tan những điên đảo vĩ đại, nên là bậc Đại Sĩ; Ngài đã tìm cầu, truy tầm, khảo sát sự nhổ lên mũi tên tham ái vĩ đại, nên là bậc Đại Sĩ; Ngài đã tìm cầu, truy tầm, khảo sát sự gỡ bỏ đám rối tà kiến vĩ đại, nên là bậc Đại Sĩ; Ngài đã tìm cầu, truy tầm, khảo sát sự hạ xuống ngọn cờ ngã mạn vĩ đại, nên là bậc Đại Sĩ; Ngài đã tìm cầu, truy tầm, khảo sát sự lắng dịu các hành vĩ đại, nên là bậc Đại Sĩ; Ngài đã tìm cầu, truy tầm, khảo sát sự vượt qua bộc lưu vĩ đại, nên là bậc Đại Sĩ; Ngài đã tìm cầu, truy tầm, khảo sát sự đặt xuống gánh nặng vĩ đại, nên là bậc Đại Sĩ; Ngài đã tìm cầu, truy tầm, khảo sát sự cắt đứt vòng luân hồi vĩ đại, nên là bậc Đại Sĩ; Ngài đã tìm cầu, truy tầm, khảo sát sự dập tắt nhiệt não vĩ đại, nên là bậc Đại Sĩ; Ngài đã tìm cầu, truy tầm, khảo sát sự làm nguội đi phiền não vĩ đại, nên là bậc Đại Sĩ; Ngài đã tìm cầu, truy tầm, khảo sát sự dựng lên ngọn cờ Chánh pháp vĩ đại, nên là bậc Đại Sĩ; Ngài đã tìm cầu, truy tầm, khảo sát các niệm xứ vĩ đại… cho đến… các chánh cần vĩ đại… các như ý túc vĩ đại… các quyền vĩ đại… các lực vĩ đại… các giác chi vĩ đại… Bát Chánh Đạo cao thượng vĩ đại… Niết-bàn bất tử, chân nghĩa tối thượng vĩ đại, nên là bậc Đại Sĩ; Ngài được các chúng sanh có đại quyền lực tìm cầu, truy tầm, khảo sát rằng: ‘Đức Phật ở đâu, Đức Thế Tôn ở đâu, bậc Thiên Nhân Sư ở đâu, bậc Nhân Ngưu Vương ở đâu?’, nên là bậc Đại Sĩ.

Dhammamuttamanti dhammamuttaṃmaṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ.

Dhammamuttamaṃ refers to the Deathless Nibbāna.

Pháp tối thượng là pháp bất tử, Niết-bàn, được gọi là pháp tối thượng.

Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ.

That which is the calming of all formations, the relinquishing of all substrata, the destruction of craving, dispassion, cessation, Nibbāna.

Đó là sự tịch tịnh của tất cả các pháp hữu vi, sự từ bỏ tất cả các sanh y, sự đoạn tận tham ái, sự ly tham, sự chấm dứt, Niết-bàn.

Uttamanti aggaṃ seṭṭhaṃ viseṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaraṃ dhammanti – mahesi dhammamuttamaṃ.

Uttamaṃ means supreme, excellent, pre-eminent, foremost, highest, noble Dhamma—thus, Mahesī Dhammamuttamaṃ.

Tối thượng là pháp cao cả, ưu việt, đặc biệt, đứng đầu, tối thượng, cao quý – đó là "hỡi bậc Đại Sĩ, pháp tối thượng".

1019

Yaṃ viditvā sato caranti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā, ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā.

Yaṃ viditvā sato caraṃ means having known, having weighed, having discerned, having developed, having made manifest: having known, weighed, discerned, developed, and made manifest that “all formations are impermanent”; having known, weighed, discerned, developed, and made manifest that “all formations are suffering”… that “all phenomena are non-self”…pe… that “whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease.”

Biết điều ấy rồi, chánh niệm mà đi là sau khi đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã phát triển, đã làm cho rõ ràng rằng: ‘Tất cả các pháp hữu vi là vô thường’; sau khi đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã phát triển, đã làm cho rõ ràng rằng: ‘Tất cả các pháp hữu vi là khổ’... ‘Tất cả các pháp là vô ngã’... (v.v.)... ‘Bất cứ pháp nào có sanh khởi, tất cả pháp ấy đều có diệt tận’ sau khi đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã phát triển, đã làm cho rõ ràng.

Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato, vedanāsu…pe… citte… dhammesu… dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato… so vuccati sato.

Sato means mindful for four reasons: mindful by developing the foundation of mindfulness as contemplation of the body in the body, mindful in feelings…pe… in mind… in phenomena… mindful by developing the foundation of mindfulness as contemplation of phenomena in phenomena… such a one is called mindful.

Chánh niệm là chánh niệm bởi bốn lý do – là chánh niệm khi đang phát triển niệm xứ quán thân trên thân, là chánh niệm khi đang phát triển... trên các cảm thọ... trên tâm... trên các pháp... niệm xứ quán pháp trên các pháp... người ấy được gọi là người có chánh niệm.

Caranti caranto viharanto iriyanto vattento pālento yapento yāpentoti – yaṃ viditvā sato caraṃ.

Caraṃ means practicing, dwelling, moving, behaving, observing, maintaining, living—thus, yaṃ viditvā sato caraṃ.

Đi là đang đi, đang trú, đang duy trì oai nghi, đang thực hành, đang bảo hộ, đang duy trì, đang nuôi mạng. Đó là ý nghĩa của ‘biết điều ấy rồi, chánh niệm mà đi’.

1020

Tare loke visattikanti visattikā vuccati taṇhā.

Tare loke visattikaṃ: Visattikā is said to be craving.

Vượt qua ái trước trong đời, ái trước được gọi là tham ái.

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

That which is lust, strong lust…pe… covetousness, greed, the root of unwholesome states.

Sự tham ái, sự tham đắm mãnh liệt... (v.v.)... tham lam, tham, căn bản bất thiện.

Visattikāti kenaṭṭhena visattikā…pe… visaṭā vitthatāti visattikā.

Visattikā means: In what sense is it visattikā…pe… it is visattikā because it is spread out and extended.

Ái trước, do ý nghĩa gì là ái trước?... Vì lan rộng, vì trải khắp nên gọi là ái trước.

Loketi apāyaloke…pe… āyatanaloke.

Loke means in the world of woe…pe… in the world of sense bases.

Trong đời là trong cảnh giới khổ... (v.v.)... trong thế giới của các xứ.

Tare loke visattikanti loke vesā visattikā, loke vetaṃ visattikaṃ sato tareyya uttareyya patareyya samatikkameyya vītivatteyyāti – tare loke visattikaṃ.

Tare loke visattikaṃ means: That visattikā in the world, or that visattikā in the world, one who is mindful should cross over, overcome, surmount, transcend, pass beyond—thus, tare loke visattikaṃ.

Vượt qua ái trước trong đời là trong đời có ái trước ấy, trong đời có sự ái trước ấy, người có chánh niệm nên vượt qua, nên vượt lên, nên vượt thoát, nên vượt khỏi, nên vượt hẳn. Đó là ý nghĩa của ‘vượt qua ái trước trong đời’.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì thế, vị Bà-la-môn ấy đã nói:

1021

‘‘Tañcāhaṃ abhinandāmi, mahesi dhammamuttamaṃ;

“I delight in that supreme Dhamma, O Seeker,

“Con xin hoan hỷ điều ấy, hỡi bậc Đại Sĩ, pháp tối thượng;

1022

Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattika’’nti.

Having known which, one, mindful, practicing, crosses over the entanglement in the world.”

Biết điều ấy rồi, chánh niệm mà đi, vượt qua ái trước trong đời.”

1023

24.

24.

1024

Yaṃ kiñci sampajānāsi,^*

Whatever you fully understand,^*

Bất cứ điều gì ngươi nhận biết,^*

1025

Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe;

Above, below, across, and also in the middle;

Trên, dưới, và cả ngang, ở giữa;

1026

Etesu nandiñca nivesanañca, panujja viññāṇaṃ bhave na tiṭṭhe.

Having abandoned delight and attachment in these, let not consciousness stand in existence.

Hãy loại bỏ hỷ lạc và chấp thủ nơi chúng, không để thức đứng lại trong các cõi hữu.

1027

Yaṃ kiñci sampajānāsīti yaṃ kiñci pajānāsi ājānāsi vijānāsi paṭivijānāsi paṭivijjhasīti – yaṃ kiñci sampajānāsi.

Whatever you comprehend means: you comprehend, you know, you understand, you discern, you penetrate—whatever you comprehend.

Bất cứ điều gì ngươi nhận biết là bất cứ điều gì ngươi biết, ngươi hiểu, ngươi nhận ra, ngươi thấu hiểu, ngươi thâm nhập. Đó là ý nghĩa của ‘bất cứ điều gì ngươi nhận biết’.

Mettagūti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

Mettagū means the Blessed One addresses that brahmin by name.

Này Mettagū, Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – mettagūti bhagavā.

Bhagavā is a term of respect...pe... it is a true designation, namely, Bhagavā—'Mettagū' is the Blessed One.

Đức Thế Tôn là một danh xưng tôn kính... (v.v.)... là một khái niệm được chứng thực, đó chính là Đức Thế Tôn. Đó là ý nghĩa của ‘này Mettagū, Đức Thế Tôn phán’.

1028

Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjheti.

Above, below, across, and in the middle.

Trên, dưới, và cả ngang, ở giữa.

Uddhanti anāgataṃ^* ; adhoti atītaṃ; tiriyañcāpi majjheti paccuppannaṃ.

Above means the future; below means the past; across and in the middle means the present.

Trên là tương lai; dưới là quá khứ; và cả ngang, ở giữa là hiện tại.

Uddhanti devaloko; adhoti nirayaloko; tiriyañcāpi majjheti manussaloko.

Above means the deva-world; below means the hell-world; across and in the middle means the human world.

Trên là thế giới chư thiên; dưới là thế giới địa ngục; và cả ngang, ở giữa là thế giới loài người.

Atha vā, uddhanti kusalā dhammā; adhoti akusalā dhammā; tiriyañcāpi majjheti abyākatā dhammā.

Alternatively, above means wholesome states; below means unwholesome states; across and in the middle means indeterminate states.

Hoặc là, trên là các pháp thiện; dưới là các pháp bất thiện; và cả ngang, ở giữa là các pháp vô ký.

Uddhanti arūpadhātu; adhoti kāmadhātu; tiriyañcāpi majjheti rūpadhātu.

Above means the formless realm; below means the sense-sphere realm; across and in the middle means the form realm.

Trên là cõi vô sắc; dưới là cõi dục; và cả ngang, ở giữa là cõi sắc.

Uddhanti sukhā vedanā; adhoti dukkhā vedanā; tiriyañcāpi majjheti adukkhamasukhā vedanā.

Above means pleasant feeling; below means painful feeling; across and in the middle means neither-painful-nor-pleasant feeling.

Trên là lạc thọ; dưới là khổ thọ; và cả ngang, ở giữa là thọ bất khổ bất lạc.

Uddhanti uddhaṃ pādatalā; adhoti adho kesamatthakā; tiriyañcāpi majjheti vemajjheti – uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe.

Above means above the soles of the feet; below means below the tips of the hair; across and in the middle means in between—above, below, across, and in the middle.

Trên là từ lòng bàn chân trở lên; dưới là từ ngọn tóc trở xuống; và cả ngang, ở giữa là phần giữa. Đó là ý nghĩa của ‘trên, dưới, và cả ngang, ở giữa’.

1029

Etesu nandiñca nivesanañca, panujja viññāṇaṃ bhave na tiṭṭheti etesūti ācikkhitesu desitesu paññapitesu paṭṭhapitesu vivaritesu vibhajitesu uttānīkatesu pakāsitesu.

In these, having abandoned delight and attachment, consciousness does not stand in existence. In these means in those that have been explained, taught, designated, established, revealed, analyzed, made clear, and elucidated.

Hãy loại bỏ hỷ lạc và chấp thủ nơi chúng, không để thức đứng lại trong các cõi hữu có nghĩa là nơi chúng là nơi những điều đã được chỉ dạy, thuyết giảng, quy định, thiết lập, khai mở, phân tích, làm cho rõ ràng, tuyên bố.

Nandī vuccati taṇhā.

Delight is called craving.

Hỷ lạc được gọi là tham ái.

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

That passion, strong passion...pe... covetousness, greed, the root of unwholesomeness.

Sự tham ái, sự tham đắm mãnh liệt... (v.v.)... tham lam, tham, căn bản bất thiện.

Nivesananti dve nivesanā – taṇhānivesanā ca diṭṭhinivesanā ca.

Attachment means two attachments: attachment of craving and attachment of views.

Chấp thủ có hai loại chấp thủ – chấp thủ tham ái và chấp thủ tà kiến.

Katamā taṇhā nivesanā?

What is the attachment of craving?

Thế nào là chấp thủ tham ái?

Yāvatā taṇhāsaṅkhātena …pe… ayaṃ taṇhānivesanā.

As far as that which is reckoned as craving...pe... this is the attachment of craving.

Bao nhiêu sự lan rộng bởi tham ái... (v.v.)... đây là chấp thủ tham ái.

Katamā diṭṭhinivesanā?

What is the attachment of views?

Thế nào là chấp thủ tà kiến?

Vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi …pe… ayaṃ diṭṭhinivesanā.

The twenty-fold personality view (sakkāyadiṭṭhi)...pe... this is the attachment of views.

Thân kiến có hai mươi nền tảng... (v.v.)... đây là chấp thủ tà kiến.

1030

Panujja viññāṇanti puññābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇaṃ, apuññābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇaṃ, āneñjābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇaṃ.

Having abandoned consciousness means consciousness accompanied by meritorious volitional formations, consciousness accompanied by demeritorious volitional formations, consciousness accompanied by imperturbable volitional formations.

Loại bỏ thức là thức đi kèm với phước hành, thức đi kèm với phi phước hành, thức đi kèm với bất động hành.

Etesu nandiñca nivesanañca abhisaṅkhārasahagatañca viññāṇaṃ nujja panujja nuda panuda jaha pajaha vinodehi byantīkarohi anabhāvaṃ gamehīti – etesu nandiñca nivesanañca panujja viññāṇaṃ.

In these, having abandoned delight and attachment, and consciousness accompanied by volitional formations—having expelled, having completely expelled, having removed, having thoroughly removed, having given up, having completely given up, having dispelled, having brought to an end, having made to cease—in these, having abandoned delight and attachment, consciousness.

Nơi chúng, hãy trừ bỏ, hãy loại bỏ hỷ lạc và chấp thủ, và thức đi kèm với các hành; hãy trừ bỏ, hãy loại bỏ, hãy từ bỏ, hãy đoạn trừ, hãy tiêu trừ, hãy làm cho chấm dứt, hãy đưa đến chỗ không còn. Đó là ý nghĩa của ‘nơi chúng, hãy loại bỏ hỷ lạc và chấp thủ, và thức’.

1031

Bhave na tiṭṭheti.

Does not stand in existence.

Không để đứng lại trong các cõi hữu.

Bhavāti dve bhavā – kammabhavo ca paṭisandhiko ca punabbhavo.

Existences are two: kamma-existence and rebirth-existence.

Cõi hữu có hai loại hữu – nghiệp hữu và tái sanh hữu.

Katamo kammabhavo?

What is kamma-existence?

Thế nào là nghiệp hữu?

Puññābhisaṅkhāro apuññābhisaṅkhāro āneñjābhisaṅkhāro – ayaṃ kammabhavo.

Meritorious volitional formation, demeritorious volitional formation, imperturbable volitional formation—this is kamma-existence.

Phước hành, phi phước hành, bất động hành – đây là nghiệp hữu.

Katamo paṭisandhiko punabbhavo?

What is rebirth-existence?

Thế nào là tái sanh hữu?

Paṭisandhikā rūpaṃ vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ – ayaṃ paṭisandhiko punabbhavo.

Rebirth-generating form, feeling, perception, volitional formations, consciousness—this is rebirth-existence.

Sắc, thọ, tưởng, hành, thức thuộc về tái sanh – đây là tái sanh hữu.

Bhave na tiṭṭheti nandiñca nivesanañca abhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇañca kammabhavañca paṭisandhikañca punabbhavaṃ pajahanto vinodento byantīkaronto anabhāvaṃ gamento kammabhave na tiṭṭheyya paṭisandhike punabbhave na tiṭṭheyya na santiṭṭheyyāti – panujja viññāṇaṃ bhave na tiṭṭhe.

Does not stand in existence means, abandoning, dispelling, bringing to an end, making to cease delight and attachment, and consciousness accompanied by volitional formations, and kamma-existence, and rebirth-existence—one would not stand in kamma-existence, one would not stand in rebirth-existence, one would not remain—having abandoned consciousness, one does not stand in existence.

Không để đứng lại trong các cõi hữu là khi đang đoạn trừ, tiêu trừ, làm cho chấm dứt, đưa đến chỗ không còn hỷ lạc, chấp thủ, thức đi kèm với các hành, nghiệp hữu và tái sanh hữu, thì không nên đứng lại trong nghiệp hữu, không nên đứng lại trong tái sanh hữu, không nên an trú. Đó là ý nghĩa của ‘loại bỏ thức, không để đứng lại trong các cõi hữu’.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã phán:

1032

‘‘Yaṃ kiñci sampajānāsi,^*

“Whatever you comprehend,^*

“Bất cứ điều gì ngươi nhận biết,^*

1033

Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe;

Above, below, across, and in the middle;

Trên, dưới, và cả ngang, ở giữa;

1034

Etesu nandiñca nivesanañca, panujja viññāṇaṃ bhave na tiṭṭhe’’ti.

In these, having abandoned delight and attachment, consciousness does not stand in existence.”

Hãy loại bỏ hỷ lạc và chấp thủ nơi chúng, không để thức đứng lại trong các cõi hữu.”

1035

25.

25.

1036

Evaṃvihārī sato appamatto,

Living thus, mindful and diligent,

Sống như vậy, chánh niệm, không buông lung,

1037

Bhikkhu caraṃ hitvā mamāyitāni;

A bhikkhu, wandering, having abandoned possessiveness;

Vị Tỳ-khưu hành đạo, từ bỏ những gì là của ta;

1038

Jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca, idheva vidvā pajaheyya dukkhaṃ.

Herein, knowing birth, old age, sorrow, and lamentation, he would abandon suffering.

Sanh, già, sầu bi, than khóc, ngay tại đây, bậc trí tuệ hãy đoạn trừ khổ đau.

1039

Evaṃvihārī sato appamattoti.

Living thus, mindful and diligent.

Sống như vậy, chánh niệm, không buông lung.

Evaṃvihārīti nandiñca nivesanañca abhisaṅkhārasahagataviññāṇañca kammabhavañca paṭisandhikañca punabbhavaṃ pajahanto vinodento byantīkaronto anabhāvaṃ gamentoti – evaṃvihārī.

Living thus means, abandoning, dispelling, bringing to an end, making to cease delight and attachment, and consciousness accompanied by volitional formations, and kamma-existence, and rebirth-existence—living thus.

Sống như vậy là khi đang đoạn trừ, tiêu trừ, làm cho chấm dứt, đưa đến chỗ không còn hỷ lạc, chấp thủ, thức đi kèm với các hành, nghiệp hữu và tái sanh hữu. Đó là ý nghĩa của ‘sống như vậy’.

Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento…pe… so vuccati sato.

Mindful means mindful due to four reasons—developing the mindfulness foundation of contemplating the body in the body...pe... he is called mindful.

Chánh niệm là chánh niệm bởi bốn lý do – là chánh niệm khi đang phát triển niệm xứ quán thân trên thân... (v.v.)... người ấy được gọi là người có chánh niệm.

Appamattoti sakkaccakārī sātaccakārī aṭṭhitakārī anolīnavuttī^* anikkhittacchando anikkhittadhuro appamatto kusalesu dhammesu – ‘‘kathāhaṃ^* aparipūraṃ vā sīlakkhandhaṃ paripūreyyaṃ, paripūraṃ vā sīlakkhandhaṃ tattha tattha paññāya anuggaṇheyya’’nti yo tattha chando ca vāyāmo ca ussāho ca ussoḷhī ca appaṭivānī^* ca sati ca sampajaññañca ātappaṃ padhānaṃ adhiṭṭhānaṃ anuyogo appamatto appamādo kusalesu dhammesu.

Appamatto means one who acts respectfully, acts continuously, acts firmly, whose conduct is uncontracted, whose aspiration is not abandoned, whose burden is not abandoned, one who is heedful in wholesome states – "How can I fulfill the unfulfilled aggregate of virtue, or sustain the fulfilled aggregate of virtue with wisdom here and there?" The aspiration, effort, exertion, endeavor, unflagging zeal, mindfulness, clear comprehension, ardor, striving, determination, and application in wholesome states is heedfulness, diligence in wholesome states.

Không buông lung là người hành động cẩn trọng, hành động liên tục, hành động kiên trì, có thái độ không thoái lui, không từ bỏ ý muốn, không từ bỏ gánh nặng, không buông lung trong các pháp thiện – “Làm thế nào ta có thể hoàn thiện giới uẩn chưa hoàn thiện, hoặc hỗ trợ giới uẩn đã hoàn thiện bằng trí tuệ ở các nơi chốn khác nhau?” – nơi đó có ý muốn, có nỗ lực, có sự cố gắng, có sự phấn đấu, không lùi bước, có chánh niệm, có tỉnh giác, có sự nhiệt tâm, có sự tinh tấn, có sự quyết tâm, có sự chuyên cần, không buông lung, đó là sự không buông lung trong các pháp thiện.

‘‘Kathāhaṃ aparipūraṃ vā samādhikkhandhaṃ…pe… paññākkhandhaṃ… vimuttikkhandhaṃ… vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ paripūreyyaṃ paripūraṃ vā vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ tattha tattha paññāya anuggaṇheyya’’nti yo tattha chando ca vāyāmo ca ussāho ca ussoḷhī ca appaṭivānī ca sati ca sampajaññañca ātappaṃ padhānaṃ adhiṭṭhānaṃ anuyogo appamatto appamādo kusalesu dhammesu.

"How can I fulfill the unfulfilled aggregate of concentration…pe… the aggregate of wisdom… the aggregate of liberation… the aggregate of knowledge and vision of liberation, or sustain the fulfilled aggregate of knowledge and vision of liberation with wisdom here and there?" The aspiration, effort, exertion, endeavor, unflagging zeal, mindfulness, clear comprehension, ardor, striving, determination, and application in wholesome states is heedfulness, diligence in wholesome states.

“Làm thế nào ta có thể làm cho viên mãn định uẩn... trí tuệ uẩn... giải thoát uẩn... giải thoát tri kiến uẩn chưa viên mãn, hay làm thế nào ta có thể dùng trí tuệ để hỗ trợ giải thoát tri kiến uẩn đã viên mãn ở nơi này nơi kia?” – chính là sự mong muốn, sự cố gắng, sự nỗ lực, sự phấn đấu, sự không thối chuyển, niệm, tỉnh giác, sự nhiệt tâm, sự tinh tấn, sự quyết định, sự chuyên chú, sự không buông lung, sự không lơ là trong các thiện pháp ở nơi ấy.

‘‘Kathāhaṃ apariññātaṃ vā dukkhaṃ parijāneyyaṃ, appahīne vā kilese pajaheyyaṃ, abhāvitaṃ vā maggaṃ bhāveyyaṃ, asacchikataṃ vā nirodhaṃ sacchikareyya’’nti yo tattha chando ca vāyāmo ca ussāho ca ussoḷhī ca appaṭivānī ca sati ca sampajaññañca ātappaṃ padhānaṃ adhiṭṭhānaṃ anuyogo appamatto appamādo kusalesu dhammesūti – evaṃvihārī sato appamatto.

"How can I fully comprehend suffering that is not yet fully comprehended, abandon defilements not yet abandoned, develop the path not yet developed, realize cessation not yet realized?" The aspiration, effort, exertion, endeavor, unflagging zeal, mindfulness, clear comprehension, ardor, striving, determination, and application in wholesome states is heedfulness, diligence in wholesome states – one who dwells thus, mindful and heedful.

“Làm thế nào ta có thể liễu tri khổ chưa được liễu tri, đoạn trừ các phiền não chưa được đoạn trừ, tu tập đạo chưa được tu tập, chứng ngộ diệt chưa được chứng ngộ?” – chính là sự mong muốn, sự cố gắng, sự nỗ lực, sự phấn đấu, sự không thối chuyển, niệm, tỉnh giác, sự nhiệt tâm, sự tinh tấn, sự quyết định, sự chuyên chú, sự không buông lung, sự không lơ là trong các thiện pháp ở nơi ấy – vị sống như vậy là người có niệm, không buông lung.

1040

Bhikkhu caraṃ hitvā mamāyitānīti.

A bhikkhu, wandering, having abandoned attachments.

Vị tỳ khưu khi đi, từ bỏ những ái luyến.

Bhikkhūti puthujjanakalyāṇako^* vā bhikkhu sekkho vā bhikkhu.

Bhikkhu means either a noble worldling (kalyāṇaputhujjano) bhikkhu or a trainee (sekha) bhikkhu.

Tỳ khưu là vị tỳ khưu phàm phu thiện hoặc vị tỳ khưu hữu học.

Caranti caranto viharanto iriyanto vattento pālento yapento yāpento.

Caraṃ means wandering, dwelling, moving, behaving, maintaining, living, sustaining.

Khi đi là đang đi, đang sống, đang hành động, đang thực hành, đang duy trì, đang tồn tại, đang bảo tồn.

Mamattāti dve mamattā – taṇhāmamattañca diṭṭhimamattañca…pe… idaṃ taṇhāmamattaṃ…pe… idaṃ diṭṭhimamattaṃ… taṇhāmamattaṃ pahāya diṭṭhimamattaṃ paṭinissajjitvā mamatte jahitvā cajitvā pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṃ gametvāti – bhikkhu caraṃ hitvā mamāyitāni.

Mamattā means two kinds of attachments: attachment of craving (taṇhāmamatta) and attachment of wrong view (diṭṭhimamatta)…pe… this is attachment of craving…pe… this is attachment of wrong view… having abandoned the attachment of craving, having relinquished the attachment of wrong view, having given up, forsaken, completely abandoned, dispelled, brought to an end, and brought to non-existence these attachments – a bhikkhu, wandering, having abandoned attachments.

Ái luyến có hai loại ái luyến: ái luyến do tham ái và ái luyến do tà kiến... đây là ái luyến do tham ái... đây là ái luyến do tà kiến... Sau khi đoạn trừ ái luyến do tham ái, sau khi từ bỏ ái luyến do tà kiến, sau khi dứt bỏ, từ bỏ, đoạn trừ, loại bỏ, làm cho tiêu tan, làm cho không còn tồn tại các ái luyến, đó là – vị tỳ khưu khi đi, từ bỏ những ái luyến.

1041

Jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca, idheva vidvā pajaheyya dukkhanti.

Birth, old age, sorrow, and lamentation, here indeed the wise one should abandon suffering.

Sanh, già, sầu và bi, bậc trí ngay tại đây đoạn trừ khổ.

Jātīti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ…pe… jaranti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ…pe… sokoti ñātibyasanena vā phuṭṭhassa…pe… paridevoti ñātibyasanena vā phuṭṭhassa…pe… idhāti imissā diṭṭhiyā…pe… imasmiṃ manussaloke.

Jāti means the birth of those various beings…pe… jarā means the old age of those various beings…pe… soko means sorrow for one afflicted by the loss of relatives…pe… paridevo means lamentation for one afflicted by the loss of relatives…pe… idhā means in this view…pe… in this human world.

Sanh là sự sanh của các chúng sanh này hay chúng sanh khác... già là sự già của các chúng sanh này hay chúng sanh khác... sầu là khi bị ảnh hưởng bởi sự mất mát người thân... bi là khi bị ảnh hưởng bởi sự mất mát người thân... tại đây là trong tà kiến này... trong cõi người này.

Vidvāti vijjāgato ñāṇī vibhāvī medhāvī.

Vidvā means one who has attained knowledge, is wise, discerning, intelligent.

Bậc trí là người đã đạt đến trí tuệ, người có trí, người có sự thấu hiểu, người có trí tuệ.

Dukkhanti jātidukkhaṃ…pe… domanassupāyāsadukkhaṃ.

Dukkha means the suffering of birth…pe… the suffering of mental pain and despair.

Khổ là khổ sanh... khổ ưu và não.

Jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca, idheva vidvā pajaheyya dukkhanti vijjāgato ñāṇī vibhāvī medhāvī idheva jātiñca jarañca sokapariddavañca dukkhañca pajaheyya vinodeyya byantīkareyya anabhāvaṃ gameyyāti – jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca, idheva vidvā pajaheyya dukkhaṃ.

Birth, old age, sorrow, and lamentation, here indeed the wise one should abandon suffering means one who has attained knowledge, is wise, discerning, intelligent, should here indeed abandon, dispel, bring to an end, and bring to non-existence birth, old age, sorrow, lamentation, and suffering – thus, birth, old age, sorrow, and lamentation, here indeed the wise one should abandon suffering.

Sanh, già, sầu và bi, bậc trí ngay tại đây đoạn trừ khổ nghĩa là người đã đạt đến trí tuệ, người có trí, người có sự thấu hiểu, người có trí tuệ ngay tại đây nên đoạn trừ, loại bỏ, làm cho tiêu tan, làm cho không còn tồn tại sanh, già, sầu, bi và khổ – sanh, già, sầu và bi, bậc trí ngay tại đây đoạn trừ khổ.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Do đó, Đức Thế Tôn đã nói –

1042

‘‘Evaṃvihārī sato appamatto, bhikkhu caraṃ hitvā mamāyitāni;

“Dwelling thus, mindful and heedful, a bhikkhu, wandering, having abandoned attachments;

“Vị sống như vậy, có niệm, không buông lung, vị tỳ khưu khi đi, từ bỏ những ái luyến;

1043

Jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca, idheva vidvā pajaheyya dukkha’’nti.

Here indeed the wise one should abandon birth, old age, sorrow, lamentation, and suffering.”

Sanh, già, sầu và bi, bậc trí ngay tại đây đoạn trừ khổ.”

1044

26.

26.

26.

1045

Etābhinandāmi vaco mahesino, sukittitaṃ gotamanūpadhīkaṃ;

I rejoice in the word of the Great Seer, well-proclaimed by Gotama, without substratum;

Con hoan hỷ lời dạy của bậc Đại Sĩ, được tán dương khéo léo, không còn chấp thủ, hỡi Gotama;

1046

Addhā hi bhagavā pahāsi dukkhaṃ, tathā hi te vidito esa dhammo.

Indeed, the Blessed One has abandoned suffering, for thus is this Dhamma known to you.

Chắc chắn rằng Đức Thế Tôn đã đoạn trừ khổ, vì pháp ấy đã được Ngài thấu rõ như vậy.

1047

Etābhinandāmi vaco mahesinoti.

I rejoice in the word of the Great Seer.

Con hoan hỷ lời dạy của bậc Đại Sĩ.

Etanti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ nandāmi abhinandāmi modāmi anumodāmi icchāmi sādiyāmi patthayāmi pihayāmi abhijappāmi.

Etaṃ means your word, discourse, teaching, instruction, admonition; I rejoice, delight, am glad, approve, desire, accept, long for, yearn for, and aspire to it.

Lời dạy này là con hoan hỷ, rất hoan hỷ, vui mừng, tùy hỷ, mong muốn, chấp nhận, ước ao, khao khát, cầu mong lời nói, lời trình bày, lời thuyết giảng, lời giáo huấn, lời chỉ dạy của Ngài.

Mahesinoti kiṃ mahesi bhagavā?

Mahesino: Why is the Blessed One a Great Seer?

Của bậc Đại Sĩ: Vì sao Đức Thế Tôn là bậc Đại Sĩ?

Mahantaṃ sīlakkhandhaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi…pe… kahaṃ narāsabhoti mahesīti – etābhinandāmi vaco mahesino.

Because he sought, searched for, and thoroughly investigated the great aggregate of virtue, therefore he is a Great Seer…pe… "Where is the best of men?" he was sought, therefore he is a Great Seer – thus, I rejoice in the word of the Great Seer.

Ngài đã tìm kiếm, truy tầm, khảo sát giới uẩn vĩ đại nên là bậc Đại Sĩ... Ngài là bậc Đại Sĩ ở đâu, hỡi bậc Nhân Ngưu Vương – con hoan hỷ lời dạy của bậc Đại Sĩ.

1048

Sukittitaṃ gotamanūpadhīkanti.

Well-proclaimed is Gotama's freedom from upadhi.

Được tán dương khéo léo, không còn chấp thủ, hỡi Gotama.

Sukittitanti sukittitaṃ suācikkhitaṃ sudesitaṃ supaññapitaṃ supaṭṭhapitaṃ suvivaritaṃ suvibhajitaṃ suuttānīkataṃ supakāsitanti – sukittitaṃ.

Well-proclaimed means well-proclaimed, well-declared, well-taught, well-made known, well-established, well-revealed, well-analyzed, well-clarified, well-made manifest—that is well-proclaimed.

Được tán dương khéo léo là được tán dương khéo léo, được giảng giải khéo léo, được thuyết giảng khéo léo, được trình bày khéo léo, được thiết lập khéo léo, được khai mở khéo léo, được phân tích khéo léo, được làm cho rõ ràng khéo léo, được tuyên bố khéo léo – được tán dương khéo léo.

Gotamanūpadhīkanti upadhī vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca.

Gotama's freedom from upadhi means that upadhi are called defilements (kilesā), aggregates (khandhā), and volitional formations (abhisaṅkhārā).

Không còn chấp thủ, hỡi Gotama: Chấp thủ (upadhi) được gọi là các phiền não, các uẩn, và các hành.

Upadhippahānaṃ upadhivūpasamaṃ upadhipaṭinissaggaṃ upadhipaṭipassaddhaṃ amataṃ nibbānanti – sukittitaṃ gotamanūpadhīkaṃ.

The abandoning of upadhi, the calming of upadhi, the relinquishing of upadhi, the tranquilizing of upadhi, the deathless Nibbāna—thus is Gotama's freedom from upadhi well-proclaimed.

Sự đoạn trừ chấp thủ, sự lắng dịu chấp thủ, sự từ bỏ chấp thủ, sự an tịnh chấp thủ, bất tử, Niết Bàn – được tán dương khéo léo, không còn chấp thủ, hỡi Gotama.

1049

Addhā hi bhagavā pahāsi dukkhanti.

Indeed, the Blessed One has abandoned suffering.

Chắc chắn rằng Đức Thế Tôn đã đoạn trừ khổ.

Addhāti ekaṃsavacanaṃ nissaṃsayavacanaṃ nikkaṅkhāvacanaṃ advejjhavacanaṃ adveḷhakavacanaṃ nirodhavacanaṃ appaṇakavacanaṃ avatthāpanavacanametaṃ – addhāti.

Indeed is a word of certainty, a word of no doubt, a word of no perplexity, a word of no duality, a word of no vacillation, a word of cessation, a word of assurance, a word of establishment—that is indeed.

Chắc chắn rằng là lời nói chắc chắn, lời nói không nghi ngờ, lời nói không hoài nghi, lời nói không có hai nghĩa, lời nói không do dự, lời nói phủ định, lời nói không xác định, lời nói xác quyết – đó là chắc chắn rằng.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti.

Blessed One is a term of reverence…pe… a directly experienced designation, namely, the Blessed One.

Đức Thế Tôn là một danh xưng tôn kính... đây là một khái niệm thực chứng, tức là Đức Thế Tôn.

Pahāsi dukkhanti jātidukkhaṃ jarādukkhaṃ byādhidukkhaṃ maraṇadukkhaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ pahāsi pajahi vinodesi byantīkarosi anabhāvaṃ gamesīti – addhā hi bhagavā pahāsi dukkhaṃ.

Has abandoned suffering means has abandoned, relinquished, dispelled, annihilated, brought to an end the suffering of birth, the suffering of old age, the suffering of sickness, the suffering of death, the suffering of sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair—thus, indeed, the Blessed One has abandoned suffering.

Đã đoạn trừ khổ là đã đoạn trừ, dứt bỏ, loại bỏ, làm cho tiêu tan, làm cho không còn tồn tại khổ sanh, khổ già, khổ bệnh, khổ chết, khổ sầu, bi, khổ, ưu, não – chắc chắn rằng Đức Thế Tôn đã đoạn trừ khổ.

1050

Tathā hi te vidito esa dhammoti tathā hi te vidito tulito tīrito vibhūto vibhāvito esa dhammoti – tathā hi te vidito esa dhammo.

For thus is this Dhamma known to you means for thus is this Dhamma known to you, measured, investigated, manifested, developed—thus, for thus is this Dhamma known to you.

Vì pháp ấy đã được Ngài thấu rõ như vậy là vì pháp ấy đã được Ngài thấu rõ, cân nhắc, xem xét, làm cho hiển lộ, làm cho sáng tỏ như vậy – vì pháp ấy đã được Ngài thấu rõ như vậy.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói –

1051

‘‘Etābhinandāmi vaco mahesino, sukittitaṃ gotamanūpadhīkaṃ;

“I rejoice in the word of the great sage, well-proclaimed is Gotama’s freedom from upadhi;

“Con hoan hỷ lời dạy của bậc Đại Sĩ, được tán dương khéo léo, không còn chấp thủ, hỡi Gotama;

1052

Addhā hi bhagavā pahāsi dukkhaṃ, tathā hi te vidito esa dhammo’’ti.

Indeed, the Blessed One has abandoned suffering, for thus is this Dhamma known to you.”

Chắc chắn rằng Đức Thế Tôn đã đoạn trừ khổ, vì pháp ấy đã được Ngài thấu rõ như vậy.”

1053

27.

27.

27.

1054

Te cāpi nūnappajaheyyu dukkhaṃ, ye tvaṃ munī aṭṭhitaṃ ovadeyya;

And surely they would abandon suffering, those whom you, sage, would earnestly advise;

Những ai được Ngài, bậc Mâu-ni, thường xuyên giáo huấn, chắc chắn họ cũng sẽ đoạn trừ được khổ;

1055

Taṃ taṃ namassāmi samecca nāga, appeva maṃ bhagavā aṭṭhitaṃ ovadeyya.

I approach and pay homage to you, O Nāga; may the Blessed One earnestly advise me.

Con đến đảnh lễ Ngài, bậc Nāga, mong rằng Đức Thế Tôn sẽ thường xuyên giáo huấn con.

1056

Te cāpi nūnappajaheyyu dukkhanti.

And surely they would abandon suffering.

Chắc chắn họ cũng sẽ đoạn trừ được khổ.

Te cāpīti khattiyā ca brāhmaṇā ca vessā ca suddā ca gahaṭṭhā ca pabbajitā ca devā ca manussā ca.

They means khattiyas and brahmins, vessas and suddas, householders and renunciants, devas and humans.

Họ cũng là các vị Sát-đế-lỵ, Bà-la-môn, Vệ-xá, Thủ-đà, tại gia, xuất gia, chư thiên và loài người.

Pajaheyyu dukkhanti jātidukkhaṃ jarādukkhaṃ byādhidukkhaṃ maraṇadukkhaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ pajaheyyuṃ vinodeyyuṃ byantīkareyyuṃ anabhāvaṃ gameyyunti – te cāpi nūnappajaheyyu dukkhaṃ.

Would abandon suffering means would abandon, dispel, annihilate, bring to an end the suffering of birth, the suffering of old age, the suffering of sickness, the suffering of death, the suffering of sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair—thus, and surely they would abandon suffering.

Sẽ đoạn trừ được khổ là họ sẽ đoạn trừ, loại bỏ, làm cho tiêu tan, làm cho không còn tồn tại khổ sanh, khổ già, khổ bệnh, khổ chết, khổ sầu, bi, khổ, ưu, não – chắc chắn họ cũng sẽ đoạn trừ được khổ.

1057

Ye tvaṃ munī aṭṭhitaṃ ovadeyyāti.

Those whom you, sage, would earnestly advise.

Những ai được Ngài, bậc Mâu-ni, thường xuyên giáo huấn.

Yeti khattiye ca brāhmaṇe ca vesse ca sudde ca gahaṭṭhe ca pabbajite ca deve ca manusse ca.

Whom means khattiyas and brahmins, vessas and suddas, householders and renunciants, devas and humans.

Những ai là các vị Sát-đế-lỵ, Bà-la-môn, Vệ-xá, Thủ-đà, tại gia, xuất gia, chư thiên và loài người.

Tvanti bhagavantaṃ bhaṇati.

You refers to the Blessed One.

Ngài là chỉ Đức Thế Tôn.

Munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ…pe… saṅgajālamaticca so muni.

Sage means silence (mona) is called knowledge…pe… having transcended the net of attachment, he is a sage.

Bậc Mâu-ni: sự tĩnh lặng (mona) được gọi là trí tuệ... người ấy là bậc Mâu-ni vì đã vượt qua mạng lưới ràng buộc.

Aṭṭhitaṃ ovadeyyāti aṭṭhitaṃ ovadeyya sakkaccaṃ ovadeyya abhiṇhaṃ ovadeyya punappunaṃ ovadeyya anusāseyyāti – ye tvaṃ munī aṭṭhitaṃ ovadeyya.

Would earnestly advise means would advise earnestly, would advise respectfully, would advise repeatedly, would advise again and again, would instruct—thus, those whom you, sage, would earnestly advise.

Thường xuyên giáo huấn là thường xuyên giáo huấn, giáo huấn một cách cẩn trọng, giáo huấn liên tục, giáo huấn lặp đi lặp lại, chỉ dạy – những ai được Ngài, bậc Mâu-ni, thường xuyên giáo huấn.

1058

Taṃ taṃ namassāmi samecca nāgāti.

I approach and pay homage to you, O Nāga.

Con đến đảnh lễ Ngài, bậc Nāga.

Tanti bhagavantaṃ bhaṇati.

You refers to the Blessed One.

Ngài là chỉ Đức Thế Tôn.

Namassāmīti kāyena vā namassāmi, vācāya vā namassāmi, cittena vā namassāmi, anvatthapaṭipattiyā vā namassāmi, dhammānudhammapaṭipattiyā vā namassāmi, sakkaromi garuṃ karomi^* mānemi pūjemi.

I pay homage means I pay homage with body, I pay homage with speech, I pay homage with mind, I pay homage by practicing in accordance with the meaning, I pay homage by practicing in accordance with the Dhamma and its sub-principles; I honor, I revere, I respect, I worship.

Đảnh lễ là con đảnh lễ bằng thân, con đảnh lễ bằng lời, con đảnh lễ bằng tâm, con đảnh lễ bằng sự thực hành đúng theo pháp, con đảnh lễ bằng sự thực hành pháp và tùy pháp, con cung kính, tôn trọng, quý mến, cúng dường.

Sameccāti samecca abhisamecca samāgantvā abhisamāgantvā sammukhā taṃ namassāmi.

Having approached means having approached, having fully approached, having met, having fully met, in your presence I pay homage to you.

Đến là đến gần, đến gần sau khi thấu hiểu, đến gần sau khi chứng ngộ, con đảnh lễ Ngài trực diện.

Nāgāti nāgo ca bhagavā āguṃ na karotīti – nāgo, na gacchatīti – nāgo, na āgacchatīti – nāgo.

Nāga means the Blessed One is a Nāga because he does not commit evil (āgu); he is a Nāga because he does not go (na gacchati); he is a Nāga because he does not return (na āgacchati).

Bậc Nāga: Đức Thế Tôn là bậc Nāga vì Ngài không làm điều ác (āguṃ na karoti), không đi đến (na gacchati) (thiên vị), không trở lại (na āgacchati) (phiền não đã đoạn trừ).

Kathaṃ bhagavā āguṃ na karotīti – nāgo?

How does the Blessed One not commit evil, thus being a Nāga?

Vì sao Đức Thế Tôn là bậc Nāga vì Ngài không làm điều ác?

Āgu vuccati pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā.

Evil (āgu) refers to unwholesome, unskillful states that are defiling, lead to renewed existence, are fraught with suffering, have painful results, and lead to future birth, old age, and death.

Tội lỗi (āgu) được gọi là các pháp bất thiện xấu xa, làm ô nhiễm, dẫn đến tái sanh, có phiền muộn, có quả khổ, là nhân của sanh, già, chết trong tương lai.

1059

Āguṃ na karoti kiñci loke,^*

He commits no evil in the world, O Sabhiya,

Vị ấy không làm bất cứ điều ác nào trong thế gian,

1060

Sabbasaṃyoge^* visajja bandhanāni;

Having released all bonds and fetters;

Đã từ bỏ mọi ràng buộc của các kiết sử;

1061

Sabbattha na sajjatī vimutto, nāgo tādi pavuccate tathattāti.

He is unattached everywhere, liberated; such a one is called a Nāga, being thus.

Đã giải thoát, không dính mắc vào bất cứ đâu, vị như vậy được gọi là Nāga vì có bản tánh vững chắc.

1062

Evaṃ bhagavā āguṃ na karotīti – nāgo.

Thus the Blessed One commits no evil, thus being a Nāga.

Như vậy, Đức Thế Tôn không làm điều ác, nên Ngài là Nāga.

1063

Kathaṃ bhagavā na gacchatīti – nāgo.

How does the Blessed One not go, thus being a Nāga?

Thế nào là Đức Thế Tôn không đi (na gacchati) – nên là Nāga?

Bhagavā na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ gacchati, na rāgavasena gacchati, na dosavasena gacchati, na mohavasena gacchati, na mānavasena gacchati, na diṭṭhivasena gacchati, na uddhaccavasena gacchati, na vicikicchāvasena gacchati, na anusayavasena gacchati, na vaggehi dhammehi yāyati nīyati^* vuyhati saṃharīyati.

The Blessed One does not go by way of desire, does not go by way of hatred, does not go by way of delusion, does not go by way of fear. He does not go by means of lust, does not go by means of hatred, does not go by means of delusion, does not go by means of conceit, does not go by means of wrong view, does not go by means of restlessness, does not go by means of doubt, does not go by means of latent tendencies. He is not carried, led, borne, or taken away by these grouped defilements.

Đức Thế Tôn không đi đến thiên vị vì dục, không đi đến thiên vị vì sân, không đi đến thiên vị vì si, không đi đến thiên vị vì sợ. Ngài không đi theo tham, không đi theo sân, không đi theo si, không đi theo mạn, không đi theo tà kiến, không đi theo trạo cử, không đi theo hoài nghi, không đi theo các tùy miên. Ngài không bị dẫn dắt, không bị lôi kéo, không bị cuốn đi, không bị mang đi bởi các pháp thuộc nhóm thiên vị.

Evaṃ bhagavā na gacchatīti – nāgo.

Thus, because the Blessed One does not go, he is called a Nāga.

Như vậy, Đức Thế Tôn không đi (na gacchati), nên Ngài là Nāga.

1064

Kathaṃ bhagavā na āgacchatīti – nāgo.

How is the Blessed One a Nāga because he does not return?

Thế nào là Đức Thế Tôn không trở lại (na āgacchati) – nên là Nāga?

Sotāpattimaggena ye kilesā pahīnā te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchati.

The defilements that have been abandoned by the path of stream-entry (Sotāpattimagga)—to those defilements he does not return, does not come back, does not come back again.

Đối với những phiền não đã được đoạn trừ bởi Tu-đà-hoàn đạo, Ngài không quay lại, không trở về, không tái đến với những phiền não ấy.

Sakadāgāmimaggena…pe… anāgāmimaggena… arahattamaggena ye kilesā pahīnā te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchati.

By the path of once-returning (Sakadāgāmimagga)…pe… by the path of non-returning (Anāgāmimagga)… by the path of arahantship (Arahattamagga), the defilements that have been abandoned—to those defilements he does not return, does not come back, does not come back again.

Đối với những phiền não đã được đoạn trừ bởi Tư-đà-hàm đạo... ... bởi A-na-hàm đạo... bởi A-la-hán đạo, Ngài không quay lại, không trở về, không tái đến với những phiền não ấy.

Evaṃ bhagavā na āgacchatīti nāgoti – taṃ taṃ namassāmi samecca nāga.

Thus, because the Blessed One does not return, he is called a Nāga—"That Nāga, having understood, I pay homage to you."

Như vậy, Đức Thế Tôn không trở lại (na āgacchati), nên là Nāga – Con xin đảnh lễ vị Nāga ấy, sau khi đã hiểu rõ.

1065

Appeva maṃ bhagavā aṭṭhitaṃ ovadeyyāti appeva maṃ bhagavā aṭṭhitaṃ ovadeyya sakkaccaṃ ovadeyya abhiṇhaṃ ovadeyya punappunaṃ ovadeyya anusāseyyāti – appeva maṃ bhagavā aṭṭhitaṃ ovadeyya.

May the Blessed One instruct me who is earnest means: May the Blessed One instruct me earnestly, may he instruct me respectfully, may he instruct me repeatedly, may he instruct me again and again, may he admonish me—may the Blessed One instruct me who is earnest.

Mong sao Đức Thế Tôn hãy ân cần giáo huấn con có nghĩa là: Mong sao Đức Thế Tôn hãy ân cần giáo huấn con, hãy cung kính giáo huấn con, hãy thường xuyên giáo huấn con, hãy lặp đi lặp lại giáo huấn con, hãy chỉ dạy con – Mong sao Đức Thế Tôn hãy ân cần giáo huấn con.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói:

1066

‘‘Te cāpi nūnappajaheyyu dukkhaṃ, ye tvaṃ munī aṭṭhitaṃ ovadeyya;

“Surely they would abandon suffering, those whom you, sage, would earnestly instruct;

“Những ai được Ngài, bậc Mâu-ni, ân cần giáo huấn, chắc chắn họ cũng sẽ từ bỏ được khổ đau.

1067

Taṃ taṃ namassāmi samecca nāga, appeva maṃ bhagavā aṭṭhitaṃ ovadeyyā’’ti.

That Nāga, having understood, I pay homage to you, may the Blessed One instruct me who is earnest.”

Con xin đảnh lễ vị Nāga ấy, sau khi đã hiểu rõ, mong sao Đức Thế Tôn hãy ân cần giáo huấn con.”

1068

28.

28.

1069

Yaṃ brāhmaṇaṃ vedagumābhijaññā, akiñcanaṃ kāmabhave asattaṃ;

That brahmin whom the Veda-knower would know, as one without possessions, unattached to the realm of sensual pleasures;

Vị Bà-la-môn nào mà Ngài biết là bậc Vedagū, không còn sở hữu, không dính mắc trong cõi dục và cõi hữu;

1070

Addhā hi so oghamimaṃ atāri, tiṇṇo ca pāraṃ akhilo akaṅkho.

Surely he has crossed this flood, having crossed, he is on the other shore, unblemished, free from doubt.

Chắc chắn vị ấy đã vượt qua bộc lưu này, đã qua đến bờ kia, không còn chướng ngại, không còn hoài nghi.

1071

Yaṃ brāhmaṇaṃ vedagumābhijaññāti.

That brahmin whom the Veda-knower would know.

Vị Bà-la-môn nào mà Ngài biết là bậc Vedagū.

Brāhmaṇoti sattannaṃ dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo.

Brahmin means one who is a brahmin because of having cast out seven defilements.

Bà-la-môn là vì đã loại trừ bảy pháp.

Sakkāyadiṭṭhi bāhitā hoti, vicikicchā bāhitā hoti, sīlabbataparāmāso bāhito hoti, rāgo bāhito hoti, doso bāhito hoti, moho bāhito hoti, māno bāhito hoti.

Sakkāya-diṭṭhi is cast out, vicikicchā is cast out, sīlabbataparāmāsa is cast out, lust is cast out, hatred is cast out, delusion is cast out, conceit is cast out.

Thân kiến đã được loại trừ, hoài nghi đã được loại trừ, giới cấm thủ đã được loại trừ, tham đã được loại trừ, sân đã được loại trừ, si đã được loại trừ, mạn đã được loại trừ.

Bāhitāssa honti pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā.

Evil, unwholesome defilements that are defiling, leading to renewed existence, accompanied by distress, with painful results, and causing birth, aging, and death in the future, are cast out by him.

Vị ấy đã loại trừ các pháp bất thiện xấu xa, làm ô nhiễm, dẫn đến tái sanh, có phiền muộn, có quả khổ, là nhân của sanh, già, chết trong tương lai.

1072

Bāhitvā sabbapāpakāni,^*

Having cast out all evil,

Sau khi đã loại trừ tất cả các điều ác,

1073

Vimalo sādhusamāhito ṭhitatto;

He is stainless, well-composed, with a steadfast mind;

Vị ấy thanh tịnh, định tĩnh tốt đẹp, tâm vững vàng;

1074

Saṃsāramaticca kevalī so, asito^* tādi pavuccate sa brahmā.

Having transcended saṃsāra, he is complete, unattached, such a one is called a Brahmā.

Vị ấy đã vượt qua luân hồi, hoàn mãn, không còn nương tựa, vị như vậy được gọi là Phạm thiên.

1075

Vedagūti vedo vuccati catūsu maggesu ñāṇaṃ…pe… sabbaṃ vedamaticca vedagū soti.

Veda-knower means knowledge in the four paths is called Veda…pe… having transcended all Veda, he is a Veda-knower.

Vedagū là: Trí tuệ trong bốn đạo được gọi là veda... ... Vị ấy đã vượt qua tất cả veda, nên là Vedagū.

Abhijaññāti abhijāneyya ājāneyya vijāneyya paṭivijāneyya paṭivijjheyyāti – yaṃ brāhmaṇaṃ vedagumābhijaññā.

Would know means would fully know, would understand, would discern, would comprehend, would penetrate—that brahmin whom the Veda-knower would know.

Biết có nghĩa là nên biết rõ, nên nhận biết, nên phân biệt, nên thấu hiểu, nên chứng ngộ – Vị Bà-la-môn nào mà Ngài biết là bậc Vedagū.

1076

Akiñcanaṃ kāmabhave asattanti.

One without possessions, unattached to the realm of sensual pleasures.

Không còn sở hữu, không dính mắc trong cõi dục và cõi hữu.

Akiñcananti rāgakiñcanaṃ dosakiñcanaṃ mohakiñcanaṃ mānakiñcanaṃ diṭṭhikiñcanaṃ kilesakiñcanaṃ duccaritakiñcanaṃ, yassete kiñcanā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati akiñcano.

Without possessions means one who has abandoned, uprooted, pacified, tranquilized, rendered incapable of future arising, and burnt with the fire of knowledge, the possessions of lust, hatred, delusion, conceit, wrong view, defilements, and misconduct. Such a one is called "without possessions."

Không còn sở hữu là: Ai đã đoạn trừ, cắt đứt, làm cho lắng dịu, làm cho an tịnh, làm cho không còn khả năng phát sanh, đã thiêu đốt bằng ngọn lửa trí tuệ các sở hữu như sở hữu tham, sở hữu sân, sở hữu si, sở hữu mạn, sở hữu tà kiến, sở hữu phiền não, sở hữu ác hạnh, vị ấy được gọi là người không còn sở hữu.

Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā.

Sensual pleasures are briefly of two kinds: object-sensual pleasures and defilement-sensual pleasures…pe… these are called object-sensual pleasures…pe… these are called defilement-sensual pleasures.

Dục là: Tóm lại có hai loại dục – vật dục và phiền não dục... ... Đây được gọi là vật dục... ... Đây được gọi là phiền não dục.

Bhavāti dve bhavā – kammabhavo ca paṭisandhiko ca punabbhavo …pe… ayaṃ paṭisandhiko punabbhavo.

Realms of existence are of two kinds: kamma-bhava and rebirth-bhava…pe… this is rebirth-bhava.

Hữu là: Có hai loại hữu – nghiệp hữu và tái sanh hữu... ... Đây là tái sanh hữu.

Akiñcanaṃ kāmabhave asattanti akiñcanaṃ puggalaṃ kāmabhave ca asattaṃ alaggaṃ alaggitaṃ apalibuddhaṃ nikkhantaṃ nissaṭaṃ vippamuttaṃ visaññuttaṃ vimariyādikatena cetasā viharantanti – akiñcanaṃ kāmabhave asattaṃ.

One without possessions, unattached to the realm of sensual pleasures means one who is without possessions, unattached, not clinging, not bound, released, detached, disjoined, dwelling with a mind that has transcended all boundaries, in the realm of sensual pleasures—one without possessions, unattached to the realm of sensual pleasures.

Không còn sở hữu, không dính mắc trong cõi dục và cõi hữu có nghĩa là: Vị ấy là người không còn sở hữu, không dính mắc, không bám víu, không vướng bận trong cõi dục và cõi hữu, đã thoát ly, đã từ bỏ, đã hoàn toàn giải thoát, không còn tương ưng, sống với tâm không còn giới hạn – không còn sở hữu, không dính mắc trong cõi dục và cõi hữu.

1077

Addhā hi so oghamimaṃ atārīti.

Surely he has crossed this flood.

Chắc chắn vị ấy đã vượt qua bộc lưu này.

Addhāti ekaṃsavacanaṃ…pe… avatthāpanavacanametaṃ – addhāti.

Surely is a word of certainty…pe… it is a word of establishment—surely.

Chắc chắn là một từ chỉ sự tuyệt đối... ... là một từ chỉ sự xác quyết – chắc chắn.

Oghanti kāmoghaṃ bhavoghaṃ diṭṭhoghaṃ avijjoghaṃ.

Flood means the flood of sensual pleasures, the flood of existence, the flood of wrong views, the flood of ignorance.

Bộc lưu là: Dục bộc, hữu bộc, kiến bộc, vô minh bộc.

Atārīti uttari patari samatikkami vītivattayīti – addhā hi so oghamimaṃ atāri.

Has crossed means has gone over, has passed beyond, has overcome, has transcended—surely he has crossed this flood.

Đã vượt qua có nghĩa là đã qua khỏi, đã vượt thoát, đã siêu việt, đã đi qua – chắc chắn vị ấy đã vượt qua bộc lưu này.

1078

Tiṇṇo ca pāraṃ akhilo akaṅkhoti.

Having crossed, he is on the other shore, unblemished, free from doubt.

Đã qua đến bờ kia, không còn chướng ngại, không còn hoài nghi.

Tiṇṇoti kāmoghaṃ tiṇṇo, bhavoghaṃ tiṇṇo, diṭṭhoghaṃ tiṇṇo, avijjoghaṃ tiṇṇo, saṃsārapathaṃ tiṇṇo uttiṇṇo nitthiṇṇo^* atikkanto samatikkanto vītivatto.

Tiṇṇo means: he has crossed the flood of sensual desires, he has crossed the flood of existence, he has crossed the flood of wrong views, he has crossed the flood of ignorance, he has crossed the path of saṃsāra; he has gone beyond, completely gone beyond, transcended, utterly transcended, surmounted.

Đã qua là: Đã qua dục bộc, đã qua hữu bộc, đã qua kiến bộc, đã qua vô minh bộc, đã qua con đường luân hồi, đã vượt qua, đã thoát khỏi, đã siêu việt, đã đi qua.

So vutthavāso^* ciṇṇacaraṇo gataddho gatadiso gatakoṭiko pālitabrahmacariyo uttamadiṭṭhippatto bhāvitamaggo, pahīnakileso paṭividdhākuppo sacchikatanirodho.

He has lived the holy life, fulfilled the practice, traversed the path, reached the destination, attained the summit, observed the noble conduct, attained the highest view, developed the path, abandoned defilements, penetrated the unshakable, realized Nibbāna.

Vị ấy đã sống xong đời sống phạm hạnh, đã thực hành xong, đã đi hết quãng đường, đã đến đích, đã đạt đến điểm cuối cùng, đã gìn giữ phạm hạnh, đã đạt được chánh kiến tối thượng, đã tu tập đạo, đã đoạn trừ phiền não, đã chứng ngộ sự bất động, đã chứng thực Niết-bàn.

Dukkhaṃ tassa pariññātaṃ, samudayo pahīno, maggo bhāvito, nirodho sacchikato, abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, pariññeyyaṃ pariññātaṃ, pahātabbaṃ pahīnaṃ, bhāvetabbaṃ bhāvitaṃ, sacchikātabbaṃ sacchikataṃ.

For him, suffering is fully understood, its origin is abandoned, the path is developed, Nibbāna is realized; what is to be directly known is directly known, what is to be fully understood is fully understood, what is to be abandoned is abandoned, what is to be developed is developed, what is to be realized is realized.

Khổ đã được vị ấy liễu tri, tập đã được đoạn trừ, đạo đã được tu tập, diệt đã được chứng thực. Điều cần thắng tri đã được thắng tri, điều cần liễu tri đã được liễu tri, điều cần đoạn trừ đã được đoạn trừ, điều cần tu tập đã được tu tập, điều cần chứng thực đã được chứng thực.

So ukkhittapaligho saṃkiṇṇaparikkho abbuḷhesiko niraggaḷo ariyo pannaddhajo pannabhāro visaññutto pañcaṅgavippahīno chaḷaṅgasamannāgato ekārakkho caturāpasseno panuṇṇapaccekasacco^* samavayasaṭṭhesano anāvilasaṅkappo passaddhakāyasaṅkhāro suvimuttacitto suvimuttapañño kevalī vusitavā uttamapuriso paramapuriso paramapattippatto.

He has removed the cross-bar, filled up the moat, pulled out the stake, removed the bolt; he is noble, with banner laid down, burden cast off, detached, having abandoned five factors, endowed with six factors, with one guard, with four supports, having expelled individual truths, with craving and seeking well-abandoned, with pure resolve, with bodily formations tranquilized, with mind well-liberated, with wisdom well-liberated, complete, one who has lived the holy life, the supreme person, the ultimate person, one who has attained the highest attainment.

Vị ấy đã nhổ lên then cài, đã lấp đầy hào sâu, đã rút lên cột trụ, đã không còn chướng ngại, là bậc Thánh, đã hạ cờ, đã đặt gánh nặng xuống, không còn tương ưng, đã đoạn trừ năm chi phần, đã thành tựu sáu chi phần, có một sự hộ trì, có bốn nơi nương tựa, đã loại bỏ các chân lý riêng lẻ, đã lắng dịu sự tìm cầu, có tư duy không vẩn đục, có thân hành đã an tịnh, có tâm giải thoát tốt đẹp, có tuệ giải thoát tốt đẹp, là bậc toàn thiện, đã sống xong, là bậc tối thượng, là bậc tối cao, đã đạt đến sự thành tựu tối hậu.

So neva ācināti na apacināti, apacinitvā ṭhito.

He neither accumulates nor diminishes; he stands having diminished.

Vị ấy không tích lũy cũng không tiêu trừ, vị ấy đứng vững sau khi đã tiêu trừ.

Neva pajahati na upādiyati, pajahitvā ṭhito.

He neither abandons nor grasps; he stands having abandoned.

Vị ấy không từ bỏ cũng không chấp thủ, vị ấy đứng vững sau khi đã từ bỏ.

Neva visineti na ussineti, visinetvā ṭhito.

He neither binds nor elevates; he stands having unbound.

Vị ấy không dệt cũng không tháo, vị ấy đứng vững sau khi đã tháo.

Neva vidhūpeti na sandhūpeti, vidhūpetvā ṭhito.

He neither extinguishes nor kindles; he stands having extinguished.

Vị ấy không dập tắt cũng không thổi bùng, vị ấy đứng vững sau khi đã dập tắt.

Asekkhena sīlakkhandhena samannāgatattā ṭhito.

He stands by being endowed with the aggregate of unconditioned morality.

Vị ấy đứng vững vì đã thành tựu giới uẩn vô học.

Asekkhena samādhikkhandhena…pe… paññākkhandhena… vimuttikkhandhena… vimuttiñāṇadassanakkhandhena samannāgatattā ṭhito.

He stands by being endowed with the aggregate of unconditioned concentration…pe… the aggregate of wisdom… the aggregate of liberation… the aggregate of knowledge and vision of liberation.

Vị ấy đứng vững vì đã thành tựu định uẩn vô học... ... tuệ uẩn... giải thoát uẩn... giải thoát tri kiến uẩn vô học.

Saccaṃ sampaṭipādayitvā^* ṭhito.

He stands having accomplished the truth.

Vị ấy đứng vững sau khi đã thành tựu chân lý.

Ejaṃ samatikkamitvā ṭhito.

He stands having transcended agitation.

Vị ấy đứng vững sau khi đã vượt qua sự dao động.

Kilesaggiṃ pariyādiyitvā ṭhito.

He stands having utterly consumed the fire of defilements.

Vị ấy đứng vững sau khi đã dập tắt ngọn lửa phiền não.

Aparigamanatāya ṭhito.

He stands by not returning.

Vị ấy đứng vững do không còn quay trở lại.

Kathaṃ^* samādāya ṭhito?

How does he stand, having taken up?

Vị ấy đứng vững sau khi đã thọ trì điều gì?

Vimuttipaṭisevanatāya ṭhito.

He stands by the practice of liberation.

Vị ấy đứng vững do thường xuyên thực hành giải thoát.

Mettāya pārisuddhiyā ṭhito.

He stands by the purity of loving-kindness.

Vị ấy đứng vững trong sự thanh tịnh của tâm từ.

Karuṇāya …pe… muditāya… upekkhāya pārisuddhiyā ṭhito.

He stands by the purity of compassion…pe… sympathetic joy… equanimity.

Vị ấy đứng vững trong sự thanh tịnh của tâm bi... ... tâm hỷ... tâm xả.

Accantapārisuddhiyā ṭhito.

He stands by ultimate purity.

Vị ấy đứng vững trong sự thanh tịnh tuyệt đối.

Atammayatāya^* pārisuddhiyā ṭhito.

He stands by the purity of non-identification.

Vị ấy đứng vững trong sự thanh tịnh của trạng thái không bị tạo tác.

Vimuttattā ṭhito.

He stands by being liberated.

Vị ấy đứng vững do đã giải thoát.

Santussitattā ṭhito.

He stands by being contented.

Vị ấy đứng vững do đã tri túc.

Khandhapariyante ṭhito.

He stands at the end of the aggregates.

Vị ấy đứng vững nơi tận cùng của các uẩn.

Dhātupariyante ṭhito.

He stands at the end of the elements.

Vị ấy đứng vững nơi tận cùng của các giới.

Āyatanapariyante ṭhito.

He stands at the end of the sense-bases.

Đứng ở cuối các xứ.

Gatipariyante ṭhito.

He stands at the end of destinies.

Đứng ở cuối các cõi.

Upapattipariyante ṭhito.

He stands at the end of rebirths.

Đứng ở cuối các sự tái sinh.

Paṭisandhipariyante ṭhito.

He stands at the end of re-linking consciousness.

Đứng ở cuối các sự tái tục.

Bhavapariyante ṭhito.

He stands at the end of existences.

Đứng ở cuối các hữu.

Saṃsārapariyante ṭhito.

He stands at the end of saṃsāra.

Đứng ở cuối luân hồi.

Vaṭṭapariyante ṭhito.

He stands at the end of the round of rebirths.

Đứng ở cuối vòng luân chuyển.

Antimabhave ṭhito.

He stands in his final existence.

Đứng ở hữu cuối cùng.

Antime samussaye ṭhito.

He stands in his final body.

Đứng ở thân cuối cùng.

Antimadehadharo arahā.

He is an Arahant, bearing the final body.

Bậc A-la-hán mang thân cuối cùng.

1079

Tassāyaṃ pacchimako bhavo, carimoyaṃ samussayo;

This is his last existence, this is his final body;

Hữu này của người ấy là hữu cuối cùng, thân này là thân cuối cùng;

1080

Jātimaraṇasaṃsāro, natthi tassa punabbhavoti.

The cycle of birth and death, there is no further existence for him.

Không còn tái sinh nữa đối với người đã vượt qua luân hồi sinh tử.

1081

Tiṇṇo ca pāranti pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ.

Tiṇṇo ca pāraṃ means: the far shore (pāraṃ) is called the deathless Nibbāna.

Đã vượt qua bờ bên kia là bờ bên kia được gọi là Niết bàn bất tử.

Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ.

That which is the calming of all formations, the relinquishing of all substrata, the destruction of craving, dispassion, cessation, Nibbāna.

Đó là sự an tịnh của mọi hành, sự từ bỏ mọi chấp thủ, sự đoạn tận ái, sự ly tham, sự diệt tận, Niết bàn.

So pāragato pārappatto antagato antappatto koṭigato koṭippatto pariyantagato pariyantappatto vosānagato vosānappatto tāṇagato tāṇappatto leṇagato leṇappatto saraṇagato saraṇappatto abhayagato abhayappatto accutagato accutappatto amatagato amatappatto nibbānagato nibbānappatto.

He has gone to the far shore, reached the far shore; gone to the end, reached the end; gone to the summit, reached the summit; gone to the boundary, reached the boundary; gone to the conclusion, reached the conclusion; gone to refuge, reached refuge; gone to shelter, reached shelter; gone to protection, reached protection; gone to safety, reached safety; gone to the unchangeable, reached the unchangeable; gone to the deathless, reached the deathless; gone to Nibbāna, reached Nibbāna.

Người ấy đã đến bờ bên kia, đã đạt đến bờ bên kia, đã đến cuối cùng, đã đạt đến cuối cùng, đã đến đỉnh cao, đã đạt đến đỉnh cao, đã đến tận cùng, đã đạt đến tận cùng, đã đến kết thúc, đã đạt đến kết thúc, đã đến nơi nương tựa, đã đạt đến nơi nương tựa, đã đến nơi ẩn náu, đã đạt đến nơi ẩn náu, đã đến nơi trú ẩn, đã đạt đến nơi trú ẩn, đã đến nơi vô úy, đã đạt đến nơi vô úy, đã đến nơi bất biến, đã đạt đến nơi bất biến, đã đến nơi bất tử, đã đạt đến nơi bất tử, đã đến Niết bàn, đã đạt đến Niết bàn.

So vuttavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro, natthi tassa punabbhavoti – tiṇṇo ca pāraṃ.

He has lived the holy life, fulfilled the practice…pe… the cycle of birth and death, there is no further existence for him – thus, he has crossed to the far shore.

Người ấy đã sống Phạm hạnh, đã hoàn thành hạnh lành… (v.v.)… không còn tái sinh nữa đối với người đã vượt qua luân hồi sinh tử – đã vượt qua bờ bên kia.

1082

Akhiloti rāgo khilo, doso khilo, moho khilo, kodho khilo, upanāho khilo…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā khilā.

Akhilo means: lust is a barrenness (khila), hatred is a barrenness, delusion is a barrenness, anger is a barrenness, resentment is a barrenness…pe… all unwholesome volitional formations are barrenness.

Không chướng ngại là tham là chướng ngại, sân là chướng ngại, si là chướng ngại, giận là chướng ngại, oán hận là chướng ngại… (v.v.)… tất cả các hành bất thiện đều là chướng ngại.

Yassete khilā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā so vuccati akhilo.

He for whom these barrennesses are abandoned, uprooted, tranquilized, appeased, incapable of future arising, burnt by the fire of knowledge, is called akhilo (without barrenness).

Người nào đã đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm lắng dịu, xoa dịu hoàn toàn, khiến không thể tái khởi, và đã đốt cháy bằng ngọn lửa trí tuệ những chướng ngại này, người ấy được gọi là akhilo (không chướng ngại).

Akaṅkhoti dukkhe kaṅkhā, dukkhasamudaye kaṅkhā, dukkhanirodhe kaṅkhā, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya kaṅkhā, pubbante kaṅkhā, aparante kaṅkhā, pubbantāparante kaṅkhā, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhā, yā evarūpā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvedhāpatho saṃsayo anekaṃsaggāho āsappanā parisappanā apariyogāhanā chambhitattaṃ cittassa manovilekho.

Akaṅkho means doubt regarding suffering, doubt regarding the origin of suffering, doubt regarding the cessation of suffering, doubt regarding the path leading to the cessation of suffering, doubt regarding the past, doubt regarding the future, doubt regarding both the past and the future, doubt regarding phenomena that arise dependently on conditions; such doubt, wavering, being in doubt, perplexity, indecision, two-mindedness, uncertainty, inability to grasp a definite conclusion, vacillation, wandering, inability to penetrate, the mind's trepidation, and mental distraction.

Akaṅkho (không nghi ngờ) nghĩa là: nghi ngờ về khổ, nghi ngờ về nguyên nhân của khổ, nghi ngờ về sự diệt khổ, nghi ngờ về con đường đưa đến diệt khổ, nghi ngờ về quá khứ, nghi ngờ về tương lai, nghi ngờ về quá khứ và tương lai, nghi ngờ về các pháp duyên khởi do điều kiện này sinh khởi; bất kỳ sự nghi ngờ, hoài nghi, trạng thái nghi ngờ, phân vân, lưỡng lự, hai ngả, do dự, không quyết đoán, lần lữa, quanh co, không thấu hiểu, sự bối rối của tâm, sự vẩn đục của tâm như vậy.

Yassete kaṅkhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā so vuccati akaṅkhoti – tiṇṇo ca pāraṃ akhilo akaṅkho.

He in whom these doubts are abandoned, uprooted, appeased, allayed, incapable of arising again, and burned by the fire of knowledge, is called akaṅkho — "crossed to the far shore, free from defilements, free from doubt."

Người nào đã đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm lắng dịu, xoa dịu hoàn toàn, khiến không thể tái khởi, và đã đốt cháy bằng ngọn lửa trí tuệ những nghi ngờ này, người ấy được gọi là akaṅkho (không nghi ngờ) – đã vượt qua bờ bên kia, không chướng ngại, không nghi ngờ.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói:

1083

‘‘Yaṃ brāhmaṇaṃ vedagumābhijaññā, akiñcanaṃ kāmabhave asattaṃ;

“That brahmin whom one would know as one who has reached the Veda, having nothing, unattached to existence in the realm of sensual desire;

“Vị Bà-la-môn nào đã thấu hiểu các Veda, không sở hữu, không dính mắc vào các cõi dục;

1084

Addhā hi so oghamimaṃ atāri, tiṇṇo ca pāraṃ akhilo akaṅkho’’ti.

Indeed, he has crossed this flood, crossed to the far shore, free from defilements, free from doubt.”

Chắc chắn người ấy đã vượt qua dòng nước lũ này, đã vượt sang bờ bên kia, không chướng ngại, không nghi ngờ.”

1085

29.

29.

1086

Vidvā ca yo vedagū naro idha, bhavābhave saṅgamimaṃ visajja;

“And the wise one, the man who here has reached the Veda, having relinquished this attachment to existence and non-existence;

Người trí tuệ, đã thấu hiểu Veda ở đời này, đã đoạn trừ sự dính mắc vào các cõi hữu;

1087

So vītataṇho anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmi.

He, free from craving, free from distress, free from longing, I declare, has crossed birth and aging.”

Vị ấy không khát ái, không phiền não, không hy vọng, Ta nói rằng vị ấy đã vượt qua sinh và già.

1088

Vidvā ca yo vedagū naro idhāti.

“And the wise one, the man who here has reached the Veda” means:

Người trí tuệ, đã thấu hiểu Veda ở đời này nghĩa là:

Vidvāti vijjāgato ñāṇī vibhāvī medhāvī.

Vidvā means one who has attained knowledge, is discerning, intelligent, and sagacious.

Vidvā (người trí tuệ) nghĩa là: người đã đạt được minh (vijjā), có trí tuệ (ñāṇī), có khả năng phân biệt (vibhāvī), có trí thông minh (medhāvī).

Yoti yo yādiso…pe… manusso vā.

Yo means whoever, of whatever kind… (and so on) … or a human being.

Yo (người nào) nghĩa là: người nào, hạng người nào… (và) hoặc là con người.

Vedagūti vedā vuccanti catūsu maggesu ñāṇaṃ paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ dhammavicayasambojjhaṅgo vīmaṃsā vipassanā sammādiṭṭhi^* .

Vedagū: The Vedas are said to be the knowledge, wisdom, faculty of wisdom, power of wisdom, the enlightenment factor of discrimination of phenomena, investigation, insight, and right view in the four paths.

Vedagū (người thấu hiểu Veda) nghĩa là: Veda được gọi là trí tuệ (ñāṇa), tuệ (paññā), tuệ căn (paññindriya), tuệ lực (paññābala), giác chi trạch pháp (dhammavicayasambojjhaṅga), sự khảo sát (vīmaṃsā), tuệ quán (vipassanā), chánh kiến (sammādiṭṭhi) trong bốn đạo lộ.

Tehi vedehi jātijarāmaraṇassa antagato antappatto koṭigato koṭippatto pariyantagato pariyantappatto vosānagato vosānappatto tāṇagato tāṇappatto leṇagato leṇappatto saraṇagato saraṇappatto abhayagato abhayappatto accutagato accutappatto amatagato amatappatto nibbānagato nibbānappatto.

By these Vedas, one has reached the end, attained the end, reached the pinnacle, attained the pinnacle, reached the limit, attained the limit, reached the conclusion, attained the conclusion, reached refuge, attained refuge, reached shelter, attained shelter, reached protection, attained protection, reached fearlessness, attained fearlessness, reached the imperishable, attained the imperishable, reached the deathless, attained the deathless, reached Nibbāna, attained Nibbāna, of birth, aging, and death.

Nhờ những Veda ấy, người ấy đã đạt đến tận cùng, đạt đến giới hạn, đạt đến đỉnh cao, đạt đến điểm cuối, đạt đến sự kết thúc, đạt đến sự giải thoát, đạt đến nơi nương tựa, đạt đến nơi ẩn náu, đạt đến nơi trú ẩn, đạt đến nơi không sợ hãi, đạt đến nơi bất tử, đạt đến Niết Bàn, đạt đến sự giải thoát khỏi sinh, già, chết.

Vedānaṃ vā antagatoti vedagū, vedehi vā antagatoti vedagū, sattannaṃ vā dhammānaṃ viditattā vedagū.

Or, one who has reached the end of the Vedas is a Vedagū; or, one who has reached the end through the Vedas is a Vedagū; or, one who knows the seven phenomena is a Vedagū.

Hoặc là người đã đạt đến tận cùng của các Veda (kiết sử) nên gọi là vedagū; hoặc là người đã đạt đến tận cùng (của khổ) bằng các Veda (trí tuệ) nên gọi là vedagū; hoặc là người đã thấu hiểu bảy pháp nên gọi là vedagū.

Sakkāyadiṭṭhi viditā hoti, vicikicchā…pe… sīlabbataparāmāso… rāgo… doso… moho… māno vidito hoti.

Sakkāya-diṭṭhi is known, vicikicchā… (and so on) … sīlabbataparāmāsa… rāga… dosa… moha… māna is known.

Tà kiến thân kiến (sakkāyadiṭṭhi) đã được người ấy biết rõ, nghi ngờ (vicikicchā)… (và) chấp thủ giới cấm (sīlabbataparāmāso)… tham (rāgo)… sân (doso)… si mê (moho)… ngã mạn (māno) đã được người ấy biết rõ.

Viditāssa honti pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā.

Evil, unwholesome phenomena that defile, lead to renewed existence, are accompanied by distress, result in suffering, and lead to birth, aging, and death in the future, are known to him.

Các pháp bất thiện, ô nhiễm, tái sinh, có khổ, có quả khổ, và đưa đến sinh, già, chết trong tương lai đã được người ấy biết rõ.

1089

Vedāni viceyya kevalāni,^*

“Having thoroughly discerned all the Vedas,^*

“Sau khi đã phân tích toàn bộ các Veda (kiết sử),^*

1090

Samaṇānaṃ yānīdhatthi brāhmaṇānaṃ;

Which exist here for ascetics and brahmins;

Những gì có ở đây đối với các Sa-môn và Bà-la-môn;

1091

Sabbavedanāsu vītarāgo, sabbaṃ vedamaticca vedagū so.

Dispassionate in all feelings, he, having surpassed all Vedas, is a Vedagū.”

Vị ấy không còn tham ái đối với tất cả các cảm thọ, vượt qua tất cả Veda (kiết sử), vị ấy là vedagū.”

1092

Naroti satto naro mānavo poso puggalo jīvo jāgu^* jantu indagu^* manujo.

Naro means a being, a man, a human, a person, an individual, a living being, a creature, a sentient being, an individual, a human being.

Naro (người) nghĩa là: chúng sinh (satto), người (naro), con người (mānavo), cá nhân (poso), người (puggalo), sinh vật (jīvo), người sinh ra (jāgu), sinh linh (jantu), người có các căn (indagu), người (manujo).

Idhāti imissā diṭṭhiyā…pe… imasmiṃ manussaloketi – vidvā ca yo vedagū naro idha.

Idha means in this view… (and so on) … in this human world — “and the wise one, the man who here has reached the Veda.”

Idha (ở đây) nghĩa là: trong quan điểm này… (và) trong cõi người này – người trí tuệ, đã thấu hiểu Veda ở đời này.

1093

Bhavābhave saṅgamimaṃ visajjāti.

“Having relinquished this attachment to existence and non-existence” means:

Đã đoạn trừ sự dính mắc này vào các cõi hữu nghĩa là:

Bhavābhaveti bhavābhave kammabhave punabbhave kāmabhave, kammabhave kāmabhave punabbhave rūpabhave, kammabhave rūpabhave punabbhave arūpabhave, kammabhave arūpabhave punabbhave punappunabhave, punappunagatiyā punappunaupapattiyā punappunapaṭisandhiyā punappunaattabhāvābhinibbattiyā.

Bhavābhave means in existence and non-existence, in kamma-existence, in rebirth-existence, in kāma-existence; in kamma-existence, in kāma-existence, in rebirth-existence, in rūpa-existence; in kamma-existence, in rūpa-existence, in rebirth-existence, in arūpa-existence; in kamma-existence, in arūpa-existence, in rebirth-existence, in repeated existence; in repeated going, in repeated arising, in repeated re-linking, in repeated manifestation of individuality.

Bhavābhave (trong các cõi hữu) nghĩa là: trong các cõi hữu (bhavābhave), trong cõi nghiệp (kammabhave), trong cõi tái sinh (punabbhave), trong cõi dục (kāmabhave); trong cõi nghiệp, trong cõi dục, trong cõi tái sinh, trong cõi sắc (rūpabhave); trong cõi nghiệp, trong cõi sắc, trong cõi tái sinh, trong cõi vô sắc (arūpabhave); trong cõi nghiệp, trong cõi vô sắc, trong cõi tái sinh, trong sự tái sinh liên tục (punappunabhave), trong sự tái sinh liên tục (punappunagatiyā), trong sự tái sinh liên tục (punappunaupapattiyā), trong sự tái tục liên tục (punappunapaṭisandhiyā), trong sự hình thành thân thể liên tục (punappunaattabhāvābhinibbattiyā).

Saṅgāti satta saṅgā – rāgasaṅgo, dosasaṅgo, mohasaṅgo, mānasaṅgo, diṭṭhisaṅgo, kilesasaṅgo, duccaritasaṅgo.

Saṅgā means the seven attachments: attachment of lust, attachment of hatred, attachment of delusion, attachment of conceit, attachment of wrong view, attachment of defilements, attachment of misconduct.

Saṅgā (sự dính mắc) nghĩa là: bảy sự dính mắc – sự dính mắc tham ái (rāgasaṅgo), sự dính mắc sân hận (dosasaṅgo), sự dính mắc si mê (mohasaṅgo), sự dính mắc ngã mạn (mānasaṅgo), sự dính mắc tà kiến (diṭṭhisaṅgo), sự dính mắc phiền não (kilesasaṅgo), sự dính mắc ác hạnh (duccaritasaṅgo).

Visajjāti saṅge vosajjetvā vā visajja.

Visajjā means having completely relinquished attachments or having released them.

Visajjā (đoạn trừ) nghĩa là: sau khi đã hoàn toàn đoạn trừ các sự dính mắc.

Atha vā, saṅge bandhe vibandhe ābandhe lagge laggite palibuddhe bandhane phoṭayitvā^* vā visajja.

Alternatively, having shattered or released attachments, bonds, fetters, ties, clingings, attachments, and entanglements.

Hoặc là, sau khi đã phá vỡ các sự dính mắc, trói buộc, cột chặt, buộc chặt, bám víu, dính mắc, bị trói buộc, bị ràng buộc.

Yathā yānaṃ vā vayhaṃ vā rathaṃ vā sakaṭaṃ vā sandamānikaṃ vā sajjaṃ visajjaṃ karonti vikopenti – evameva te saṅge vosajjetvā vā visajja.

Just as they relinquish or dismantle a vehicle, a conveyance, a chariot, a cart, or a sedan chair that is prepared — in the same way, having completely relinquished or released those attachments.

Cũng như người ta tháo gỡ, phá hủy một cỗ xe, một xe chở hàng, một cỗ xe ngựa, một cỗ xe bò, hoặc một chiếc xe kéo đang chạy – cũng vậy, sau khi đã hoàn toàn đoạn trừ các sự dính mắc.

Atha vā, saṅge bandhe vibandhe ābandhe lagge laggite palibuddhe bandhane phoṭayitvā vā visajjāti – bhavābhave saṅgamimaṃ visajja.

Alternatively, having shattered or released attachments, bonds, fetters, ties, clingings, attachments, entanglements, and bonds — “having relinquished this attachment to existence and non-existence.”

Hoặc là, sau khi đã phá vỡ các sự dính mắc, trói buộc, cột chặt, buộc chặt, bám víu, dính mắc, bị trói buộc, bị ràng buộc – đã đoạn trừ sự dính mắc này vào các cõi hữu.

1094

So vītataṇho anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmīti.

“He, free from craving, free from distress, free from longing, I declare, has crossed birth and aging” means:

Vị ấy không khát ái, không phiền não, không hy vọng, Ta nói rằng vị ấy đã vượt qua sinh và già nghĩa là:

Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā… yassesā taṇhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati vītataṇho vigatataṇho cattataṇho vantataṇho muttataṇho pahīnataṇho paṭinissaṭṭhataṇho vītarāgo cattarāgo pahīnarāgo paṭinissaṭṭharāgo nicchāto nibbuto sītibhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharatīti – so vītataṇho.

Craving means craving for forms…pe… craving for mental phenomena. The person in whom this craving is abandoned, eradicated, appeased, fully calmed, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge, is called one who is without craving (vītataṇho), one whose craving has departed (vigatataṇho), one who has given up craving (cattataṇho), one who has vomited out craving (vantataṇho), one who is freed from craving (muttataṇho), one whose craving is abandoned (pahīnataṇho), one whose craving is relinquished (paṭinissaṭṭhataṇho), one who is without passion (vītarāgo), one who has given up passion (cattarāgo), one whose passion is abandoned (pahīnarāgo), one whose passion is relinquished (paṭinissaṭṭharāgo), one who is unthirsting (nicchāto), one who is extinguished (nibbuto), one who is cooled (sītibhūto), one who experiences happiness (sukhappaṭisaṃvedī), one who dwells with a divine self (brahmabhūtena attanā viharati)—that is, one who is without craving.

Taṇhā (khát ái) nghĩa là: khát ái sắc (rūpataṇhā)… (và) khát ái pháp (dhammataṇhā)… Người nào đã đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm lắng dịu, xoa dịu hoàn toàn, khiến không thể tái khởi, và đã đốt cháy bằng ngọn lửa trí tuệ khát ái này, người ấy được gọi là vītataṇho (không khát ái), vigatataṇho (không khát ái), cattataṇho (đã từ bỏ khát ái), vantataṇho (đã nhổ bỏ khát ái), muttataṇho (đã giải thoát khỏi khát ái), pahīnataṇho (đã đoạn trừ khát ái), paṭinissaṭṭhataṇho (đã xả bỏ khát ái); vītarāgo (không tham ái), cattarāgo (đã từ bỏ tham ái), pahīnarāgo (đã đoạn trừ tham ái), paṭinissaṭṭharāgo (đã xả bỏ tham ái); nicchāto (không còn khát khao), nibbuto (đã tịch tịnh), sītibhūto (đã mát mẻ), sukhappaṭisaṃvedī (cảm nhận hạnh phúc), sống với tự ngã Phạm thiên (brahmabhūtena attanā viharati) – vị ấy không khát ái.

Anīghoti rāgo nīgho, doso nīgho, moho nīgho, kodho nīgho, upanāho nīgho…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā nīghā.

Undistressed means passion is distress, hatred is distress, delusion is distress, anger is distress, resentment is distress…pe… all unwholesome volitional formations are distress.

Anīgho (không phiền não) nghĩa là: tham ái là phiền não (rāgo nīgho), sân hận là phiền não (doso nīgho), si mê là phiền não (moho nīgho), giận dữ là phiền não (kodho nīgho), hiềm hận là phiền não (upanāho nīgho)… (và) tất cả các hành bất thiện là phiền não (sabbākusalābhisaṅkhārā nīghā).

Yassete nīghā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati anīgho.

The person in whom these distresses are abandoned, eradicated, appeased, fully calmed, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge, is called one who is undistressed (anīgho).

Người nào đã đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm lắng dịu, xoa dịu hoàn toàn, khiến không thể tái khởi, và đã đốt cháy bằng ngọn lửa trí tuệ những phiền não này, người ấy được gọi là anīgho (không phiền não).

Nirāsoti āsā vuccati taṇhā.

Without longing means longing is called craving.

Nirāso (không hy vọng) nghĩa là: āsā (hy vọng) được gọi là khát ái (taṇhā).

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

That passion is attachment…pe… covetousness, greed, a root of unwholesome states.

Bất kỳ tham ái nào, sự tham ái mạnh mẽ… (và) sự tham lam, lòng tham, gốc rễ của bất thiện.

Yassesā āsā taṇhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati nirāso.

The person in whom this longing, this craving, is abandoned, eradicated, appeased, fully calmed, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge, is called one who is without longing (nirāso).

Người nào đã đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm lắng dịu, xoa dịu hoàn toàn, khiến không thể tái khởi, và đã đốt cháy bằng ngọn lửa trí tuệ khát ái này, người ấy được gọi là nirāso (không hy vọng).

Jātīti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ…pe… āyatanānaṃ paṭilābho.

Birth means the acquisition of various beings…pe… sense-bases.

Jātī (sinh) nghĩa là: bất kỳ sự sinh khởi nào của các chúng sinh… (và) sự tiếp nhận các xứ (āyatana).

Jarāti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ …pe… indriyānaṃ paripāko.

Aging means the ripening of the faculties of various beings…pe… .

Jarā (già) nghĩa là: bất kỳ sự già yếu nào của các chúng sinh… (và) sự chín muồi của các căn (indriya).

Ayaṃ vuccati jarā.

This is called aging.

Đây được gọi là già.

So vītataṇho anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmīti yo so vītataṇho anīgho ca nirāso ca, so kho jātijarāmaraṇaṃ atari uttari patari samatikkami vītivattayīti brūmi ācikkhāmi desemi paññapemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti – so vītataṇho anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmi.

“He is without craving, undistressed, without longing; he has crossed birth and aging, so I declare,” means that person who is without craving, undistressed, and without longing, he has indeed crossed, gone beyond, traversed, overcome, transcended birth, aging, and death—so I declare, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, clarify, proclaim—that is, “He is without craving, undistressed, without longing; he has crossed birth and aging, so I declare.”

Vị ấy không còn ái, không phiền não, không mong cầu, vị ấy đã vượt qua sanh và già, Ta tuyên bố như vậy có nghĩa là: người nào không còn ái, không phiền não, và không mong cầu, vị ấy chắc chắn đã vượt qua, đã vượt lên, đã vượt thoát, đã vượt hẳn, đã vượt khỏi sanh, già, và chết. Ta tuyên bố, Ta trình bày, Ta thuyết giảng, Ta làm cho biết, Ta thiết lập, Ta khai mở, Ta phân tích, Ta làm cho rõ ràng, Ta hiển thị. – Vị ấy không còn ái, không phiền não, không mong cầu, vị ấy đã vượt qua sanh và già, Ta tuyên bố như vậy.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy rằng:

1095

‘‘Vidvā ca yo vedagū naro idha, bhavābhave saṅgamimaṃ visajja;

“That wise person, a knower of the Vedas, having abandoned this attachment to existence and non-existence here,

“Người trí tuệ, bậc thông suốt các Veda ở đời này, đã từ bỏ sự vướng mắc này trong các cõi hữu;

1096

So vītataṇho anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmī’’ti.

He is without craving, undistressed, without longing; he has crossed birth and aging, so I declare.”

Vị ấy không còn ái, không phiền não, không mong cầu, vị ấy đã vượt qua sanh và già, Ta tuyên bố như vậy.”

1097

Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me, bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.

At the conclusion of the verse…pe… “The Blessed One, venerable sir, is my Teacher; I am a disciple.”

Khi bài kệ vừa kết thúc... ... Bạch Thế Tôn, Ngài là bậc Đạo Sư của con, con là đệ tử của Ngài.

1098

Mettagūmāṇavapucchāniddeso catuttho.

The Fourth Section: The Question of the Venerable Mettagū.

Phần phân tích câu hỏi của thanh niên Mettagū, thứ tư.

1099

5. Dhotakamāṇavapucchāniddeso

5. The Section: The Question of the Venerable Dhotaka

5. Phân tích câu hỏi của thanh niên Dhotaka

1100

30.

30.

1101

Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ,^*

“I ask you, Blessed One, tell me this,^*

“Con xin hỏi Ngài, bạch Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều này,”^*

1102

Vācābhikaṅkhāmi mahesi tuyhaṃ;

I long for your utterance, O Great Seeker;

“Con mong mỏi lời dạy của Ngài, bậc Đại Sĩ;”

1103

Tava sutvāna nigghosaṃ, sikkhe nibbānamattano.

Having heard your voice, I would train for my own Nibbāna.”

“Sau khi nghe âm vang của Ngài, con sẽ học về Nibbāna của chính mình.”

1104

Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metanti.

“I ask you, Blessed One, tell me this.”

Con xin hỏi Ngài, bạch Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều này.

Pucchāmīti tisso pucchā – adiṭṭhajotanā pucchā, diṭṭhasaṃsandanā pucchā, vimaticchedanā pucchā…pe… imā tisso pucchā…pe… nibbānapucchā.

“I ask” refers to three kinds of questions: a question to illuminate the unseen, a question to confirm what is seen, a question to cut off doubt…pe… these three kinds of questions…pe… a question about Nibbāna.

Con xin hỏi: có ba loại câu hỏi: câu hỏi để làm sáng tỏ điều chưa thấy, câu hỏi để đối chiếu điều đã thấy, câu hỏi để đoạn trừ sự do dự... ... đây là ba loại câu hỏi... ... câu hỏi về Nibbāna.

Pucchāmi tanti pucchāmi taṃ yācāmi taṃ ajjhesāmi taṃ pasādemi taṃ, kathayassu meti – pucchāmi taṃ.

“I ask you” means I ask you, I entreat you, I request you, I please you, “Tell me”—that is, “I ask you.”

Con xin hỏi Ngài: con xin hỏi Ngài, con xin thỉnh cầu Ngài, con xin thỉnh mời Ngài, con xin làm Ngài hoan hỷ, xin hãy nói cho con. – Con xin hỏi Ngài.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti.

“Blessed One” is a term of respect…pe… it is a true designation, namely, “Blessed One.”

Thế Tôn: đây là một danh xưng tôn kính... ... là một chế định được chứng thực, đó là Thế Tôn.

Brūhi metanti brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.

“Tell me this” means tell, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, clarify, proclaim—that is, “I ask you, Blessed One, tell me this.”

Xin hãy nói cho con điều này: xin hãy nói, trình bày, thuyết giảng, làm cho biết, thiết lập, khai mở, phân tích, làm cho rõ ràng, hiển thị. – Con xin hỏi Ngài, bạch Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều này.

1105

Iccāyasmā dhotakoti.

“Thus said the Venerable Dhotaka.”

Tôn giả Dhotaka thưa.

Iccāti padasandhi…pe… āyasmāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ āyasmāti.

“Thus” is a word-junction…pe… “Venerable” is a term of endearment, a term of reverence, a term of respect and deference—that is, “Venerable.”

Thưa: là sự nối kết từ... ... Tôn giả: đây là một lời nói thân ái, một lời nói kính trọng, một danh xưng thể hiện sự kính trọng và tôn nghiêm, đó là Tôn giả.

Dhotakoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpoti – iccāyasmā dhotako.

“Dhotaka” is the name, designation, appellation, declaration, usage, name-giving, naming, etymology, expression, utterance of that brahmin—that is, “Thus said the Venerable Dhotaka.”

Dhotaka: là tên, là cách gọi, là danh xưng, là chế định, là cách xưng hô, là tên, là tên gọi, là danh hiệu, là từ ngữ, là biểu hiện, là cách nói về vị Bà-la-môn ấy. – Tôn giả Dhotaka thưa.

1106

Vācābhikaṅkhāmi mahesi tuyhanti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ kaṅkhāmi abhikaṅkhāmi icchāmi sādiyāmi patthayāmi pihayāmi abhijappāmi.

“I long for your utterance, O Great Seeker” means I long for, greatly long for, desire, approve, wish for, yearn for, speak longingly for your word, discourse, teaching, instruction, admonition.

Con mong mỏi lời dạy của Ngài, bậc Đại Sĩ: con mong mỏi, con hết lòng mong mỏi, con ao ước, con vui thích, con nguyện cầu, con khao khát, con khát khao lời nói, lời trình bày, lời thuyết giảng, lời giáo huấn, lời chỉ dạy của Ngài.

Mahesīti kiṃ mahesi bhagavā?

“O Great Seeker” (Mahesī)—why is the Blessed One called Mahesī?

Bậc Đại Sĩ: vì sao Thế Tôn là bậc Đại Sĩ?

Mahantaṃ sīlakkhandhaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi…pe… kahaṃ narāsabhoti mahesīti – vācābhikaṅkhāmi mahesi tuyhaṃ.

Because he sought, searched for, thoroughly sought the great aggregate of virtue—thus, Mahesī…pe… “where is the bull among men?”—thus, Mahesī—that is, “I long for your utterance, O Great Seeker.”

Ngài đã tìm kiếm, truy tầm, dò xét giới uẩn vĩ đại, nên là bậc Đại Sĩ... ... bậc Nhân Ngưu ở đâu, nên là bậc Đại Sĩ. – Con mong mỏi lời dạy của Ngài, bậc Đại Sĩ.

1107

Tava sutvāna nigghosanti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ sutvā suṇitvā uggahetvā upadhārayitvā upalakkhayitvāti – tava sutvāna nigghosaṃ.

“Having heard your voice” means having heard, listened to, grasped, retained, observed your word, discourse, teaching, instruction, admonition—that is, “having heard your voice.”

Sau khi nghe âm vang của Ngài: sau khi đã nghe, lắng nghe, tiếp thu, ghi nhớ, nhận biết lời nói, lời trình bày, lời thuyết giảng, lời giáo huấn, lời chỉ dạy của Ngài. – Sau khi nghe âm vang của Ngài.

1108

Sikkhe nibbānamattanoti.

“I would train for my own Nibbāna.”

Con sẽ học về Nibbāna của chính mình.

Sikkhāti tisso sikkhā – adhisīlasikkhā, adhicittasikkhā, adhipaññāsikkhā…pe… ayaṃ adhipaññāsikkhā.

Sikkhā refers to the three trainings: the training in higher morality (adhisīlasikkhā), the training in higher mind (adhicittasikkhā), the training in higher wisdom (adhipaññāsikkhā)…pe… this is the training in higher wisdom.

Học: có ba pháp học: tăng thượng giới học, tăng thượng tâm học, tăng thượng tuệ học... ... đây là tăng thượng tuệ học.

Nibbānamattanoti attano rāgassa nibbāpanāya, dosassa nibbāpanāya, mohassa nibbāpanāya, kodhassa nibbāpanāya, upanāhassa nibbāpanāya…pe… sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ samāya upasamāya vūpasamāya nibbāpanāya paṭinissaggāya paṭipassaddhiyā adhisīlampi sikkheyya, adhicittampi sikkheyya, adhipaññampi sikkheyya.

Nibbānamattano means for the extinguishing of one's own lust, for the extinguishing of hatred, for the extinguishing of delusion, for the extinguishing of anger, for the extinguishing of resentment…pe… for the calming, for the subduing, for the complete cessation, for the extinguishing, for the relinquishing, for the appeasing of all unwholesome volitional formations (sabbākusalābhisaṅkhārā), one should train in higher morality, one should train in higher mind, one should train in higher wisdom.

Về Nibbāna của chính mình: để dập tắt tham của chính mình, để dập tắt sân của chính mình, để dập tắt si của chính mình, để dập tắt phẫn nộ của chính mình, để dập tắt oán hận của chính mình... ... để làm cho lắng dịu, an tịnh, dập tắt, dập tắt hoàn toàn, từ bỏ, làm cho an ổn tất cả các hành bất thiện, vị ấy nên học cả tăng thượng giới, nên học cả tăng thượng tâm, và nên học cả tăng thượng tuệ.

Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkheyya, jānanto sikkheyya, passanto sikkheyya, paccavekkhanto sikkheyya, cittaṃ padahanto sikkheyya, saddhāya adhimuccanto sikkheyya, vīriyaṃ paggaṇhanto sikkheyya, satiṃ upaṭṭhapento sikkheyya, cittaṃ samādahanto sikkheyya, paññāya pajānanto sikkheyya, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkheyya, pariññeyyaṃ parijānanto sikkheyya, pahātabbaṃ pajahanto sikkheyya, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkheyya, sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkheyya, ācareyya samācareyya samādāya vatteyyāti – sikkhe nibbānamattano.

These three trainings, one should train by reflecting, one should train by knowing, one should train by seeing, one should train by reviewing, one should train by applying the mind, one should train by resolving with faith, one should train by exerting energy, one should train by establishing mindfulness, one should train by concentrating the mind, one should train by understanding with wisdom, one should train by fully knowing what is to be fully known, one should train by fully comprehending what is to be fully comprehended, one should train by abandoning what is to be abandoned, one should train by developing what is to be developed, one should train by realizing what is to be realized, one should practice, one should fully practice, one should undertake and observe—thus, ‘should train for one’s own Nibbāna’.

Vị ấy nên học bằng cách hướng tâm đến ba pháp học này, nên học bằng cách biết, nên học bằng cách thấy, nên học bằng cách quán xét, nên học bằng cách nỗ lực tâm, nên học bằng cách tin tưởng với đức tin, nên học bằng cách phát huy tinh tấn, nên học bằng cách thiết lập niệm, nên học bằng cách định tâm, nên học bằng cách hiểu rõ với trí tuệ, nên học bằng cách thắng tri điều cần thắng tri, nên học bằng cách liễu tri điều cần liễu tri, nên học bằng cách đoạn tận điều cần đoạn tận, nên học bằng cách tu tập điều cần tu tập, nên học bằng cách chứng ngộ điều cần chứng ngộ, vị ấy nên thực hành, nên hành trì, nên thọ trì và sống theo. – Con sẽ học về Nibbāna của chính mình.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì thế, vị Bà-la-môn ấy đã nói:

1109

‘‘Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ,^*

“I ask you, Blessed One, tell me this,^*

“Con xin hỏi Ngài, bạch Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều này,”^*

1110

Vācābhikaṅkhāmi mahesi tuyhaṃ;

I desire your speech, O Great Seer;

“Con mong mỏi lời dạy của Ngài, bậc Đại Sĩ;”

1111

Tava sutvāna nigghosaṃ, sikkhe nibbānamattano’’ti.

Having heard your utterance, I shall train for my own Nibbāna.”

“Sau khi nghe âm vang của Ngài, con sẽ học về Nibbāna của chính mình.”

1112

31.

31.

1113

Tenahātappaṃ karohi,^*

“Then exert yourself,^*

“Vậy thì hãy nỗ lực,”^*

1114

Idheva nipako sato;

Herein, discerning and mindful;

“Ngay tại đây, hãy là người khôn khéo, có chánh niệm;”

1115

Ito sutvāna nigghosaṃ, sikkhe nibbānamattano.

Having heard the utterance from here, you shall train for your own Nibbāna.”

“Từ đây, sau khi nghe âm vang, hãy học về Nibbāna của chính mình.”

1116

Tenahātappaṃ karohīti ātappaṃ karohi, ussāhaṃ karohi, ussoḷhiṃ karohi, thāmaṃ karohi, dhitiṃ karohi, vīriyaṃ karohi, chandaṃ janehi sañjanehi upaṭṭhapehi samuṭṭhapehi nibbattehi abhinibbattehīti – tenahātappaṃ karohi.

Tenahātappaṃ karohi means: exert yourself, strive, make an effort, be firm, be resolute, be energetic, generate desire, fully generate, establish, firmly establish, bring forth, fully bring forth—thus, ‘then exert yourself’.

Vậy thì hãy nỗ lực: hãy nỗ lực, hãy cố gắng, hãy gắng sức, hãy dùng sức mạnh, hãy kiên trì, hãy tinh tấn, hãy phát sinh, khởi tạo, thiết lập, làm cho khởi lên, tạo ra, làm cho thành tựu ý muốn. – Vậy thì hãy nỗ lực.

1117

Dhotakāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

Dhotakā means the Blessed One addresses that brahmin by name.

Hỡi Dhotaka: Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – dhotakāti bhagavā.

Bhagavā is a term of respect…pe… a true designation, namely, ‘Bhagavā’—thus, ‘Dhotaka, said the Blessed One’.

Thế Tôn: đây là một danh xưng tôn kính... ... là một chế định được chứng thực, đó là Thế Tôn. – Hỡi Dhotaka, Thế Tôn dạy.

1118

Idheva nipako satoti.

Idheva nipako sato.

Ngay tại đây, hãy là người khôn khéo, có chánh niệm.

Idhāti imissā diṭṭhiyā imissā khantiyā imissā ruciyā imasmiṃ ādāye imasmiṃ dhamme imasmiṃ vinaye imasmiṃ dhammavinaye imasmiṃ pāvacane imasmiṃ brahmacariye imasmiṃ satthusāsane imasmiṃ attabhāve imasmiṃ manussaloke.

Idha means in this view, in this patience, in this desire, in this acceptance, in this Dhamma, in this Vinaya, in this Dhamma-Vinaya, in this teaching, in this holy life, in this Teacher’s Dispensation, in this existence, in this human world.

Ngay tại đây: trong tà kiến này, trong sự kham nhẫn này, trong sở thích này, trong sự thọ trì này, trong pháp này, trong luật này, trong giáo pháp và giới luật này, trong lời dạy này, trong phạm hạnh này, trong giáo huấn của bậc Đạo Sư này, trong thân này, trong cõi người này.

Nipakoti nipako paṇḍito paññavā buddhimā ñāṇī vibhāvī medhāvī.

Nipako means discerning, wise, endowed with wisdom, intelligent, knowledgeable, perceptive, sagacious.

Khôn khéo: khôn khéo, bậc hiền trí, người có trí tuệ, người có tuệ giác, người có tri kiến, người có sự sáng suốt, người có trí thông minh.

Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato…pe… so vuccati satoti – idheva nipako sato.

Sato means mindful for four reasons: mindful by developing the establishment of mindfulness on the body, contemplating the body…pe… that one is called mindful—thus, ‘herein, discerning and mindful’.

Có chánh niệm: có chánh niệm do bốn lý do – có chánh niệm khi tu tập niệm xứ quán thân trên thân... ... vị ấy được gọi là người có chánh niệm. – Ngay tại đây, hãy là người khôn khéo, có chánh niệm.

1119

Ito sutvāna nigghosanti ito mayhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ sutvā suṇitvā uggaṇhitvā upadhārayitvā upalakkhayitvāti – ito sutvāna nigghosaṃ.

Ito sutvāna nigghosaṃ means having heard, having listened, having grasped, having retained, having understood my words, speech, teaching, instruction, admonition from here—thus, ‘having heard the utterance from here’.

Từ đây, sau khi nghe âm vang: từ đây, sau khi đã nghe, lắng nghe, tiếp thu, ghi nhớ, nhận biết lời nói, lời trình bày, lời thuyết giảng, lời giáo huấn, lời chỉ dạy của Ta. – Từ đây, sau khi nghe âm vang.

1120

Sikkhe nibbānamattanoti.

Sikkhe nibbānamattano.

Hãy học về Nibbāna của chính mình.

Sikkhāti tisso sikkhā – adhisīlasikkhā, adhicittasikkhā, adhipaññāsikkhā…pe… ayaṃ adhipaññāsikkhā.

Sikkhā refers to the three trainings: the training in higher morality (adhisīlasikkhā), the training in higher mind (adhicittasikkhā), the training in higher wisdom (adhipaññāsikkhā)…pe… this is the training in higher wisdom.

Học: có ba pháp học: tăng thượng giới học, tăng thượng tâm học, tăng thượng tuệ học... ... đây là tăng thượng tuệ học.

Nibbānamattanoti attano rāgassa nibbāpanāya, dosassa nibbāpanāya, mohassa nibbāpanāya, kodhassa nibbāpanāya, upanāhassa nibbāpanāya…pe… sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ samāya upasamāya vūpasamāya nibbāpanāya paṭinissaggāya paṭipassaddhiyā adhisīlampi sikkheyya, adhicittampi sikkheyya, adhipaññampi sikkheyya.

Nibbānamattano means for the extinguishing of one's own lust, for the extinguishing of hatred, for the extinguishing of delusion, for the extinguishing of anger, for the extinguishing of resentment…pe… for the calming, for the subduing, for the complete cessation, for the extinguishing, for the relinquishing, for the appeasing of all unwholesome volitional formations (sabbākusalābhisaṅkhārā), one should train in higher morality, one should train in higher mind, one should train in higher wisdom.

Về Nibbāna của chính mình: để dập tắt tham của chính mình, để dập tắt sân của chính mình, để dập tắt si của chính mình, để dập tắt phẫn nộ của chính mình, để dập tắt oán hận của chính mình... ... để làm cho lắng dịu, an tịnh, dập tắt, dập tắt hoàn toàn, từ bỏ, làm cho an ổn tất cả các hành bất thiện, vị ấy nên học cả tăng thượng giới, nên học cả tăng thượng tâm, và nên học cả tăng thượng tuệ.

Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkheyya, jānanto sikkheyya…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkheyya, ācareyya samācareyya samādāya vatteyyāti – sikkhe nibbānamattano.

These three trainings, one should train by reflecting, one should train by knowing…pe… one should train by realizing what is to be realized, one should practice, one should fully practice, one should undertake and observe—thus, ‘should train for one’s own Nibbāna’.

Vị ấy nên học bằng cách hướng tâm đến ba pháp học này, nên học bằng cách biết... ... nên học bằng cách chứng ngộ điều cần chứng ngộ, vị ấy nên thực hành, nên hành trì, nên thọ trì và sống theo. – Hãy học về Nibbāna của chính mình.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy rằng:

1121

‘‘Tenahātappaṃ karohi,^*

“Then exert yourself,^*

“Vậy thì hãy nỗ lực,”^*

1122

Idheva nipako sato;

Herein, discerning and mindful;

“Ngay tại đây, hãy là người khôn khéo, có chánh niệm;”

1123

Ito sutvāna nigghosaṃ, sikkhe nibbānamattano’’ti.

Having heard the utterance from here, you shall train for your own Nibbāna.”

“Từ đây, sau khi nghe âm vang, hãy học về Nibbāna của chính mình.”

1124

32.

32.

1125

Passāmahaṃ devamanussaloke, akiñcanaṃ brāhmaṇamiriyamānaṃ;

“I see in the world of devas and humans, a brahmin without possessions struggling;

Con thấy trong cõi trời người, một vị brāhmaṇa không vướng bận đang đi lại;

1126

Taṃ taṃ namassāmi samantacakkhu, pamuñca maṃ sakka kathaṃkathāhi.

I pay homage to you, the All-seeing One; release me, Sakka, from doubts.

Con xin đảnh lễ Ngài, bậc Toàn Giác, xin hãy giải thoát con khỏi những hoài nghi, hỡi đấng Sakka.

1127

Passāmahaṃ devamanussaloketi.

“I see in the world of devas and humans”.

Passāmahaṃ devamanussaloke có nghĩa là.

Devāti tayo devā – sammutidevā, upapattidevā, visuddhidevā.

Devas are of three kinds: conventional devas, rebirth devas, and purified devas.

Devā có nghĩa là có ba loại chư thiên – sammutidevā, upapattidevā, visuddhidevā.

Katame sammutidevā?

Who are the conventional devas?

Thế nào là sammutidevā?

Sammutidevā vuccanti rājāno ca rājakumārā ca deviyo ca.

Conventional devas are said to be kings, princes, and queens.

Sammutidevā được gọi là các vị vua, các hoàng tử, và các hoàng hậu.

Ime vuccanti sammutidevā.

These are called conventional devas.

Những vị này được gọi là sammutidevā.

Katame upapattidevā?

Who are the rebirth devas?

Thế nào là upapattidevā?

Upapattidevā vuccanti cātumahārājikā devā tāvatiṃsā devā yāmā devā tusitā devā nimmānaratī devā paranimmitavasavattī devā brahmakāyikā devā ye ca devā taduttari^* .

Rebirth devas are said to be the Cātumahārājika devas, the Tāvatiṃsa devas, the Yāma devas, the Tusita devas, the Nimmānaratī devas, the Paranimmitavasavattī devas, the Brahmakāyika devas, and those devas superior to them.

Upapattidevā được gọi là chư thiên cõi Tứ Đại Thiên Vương, chư thiên cõi Tāvatiṃsa, chư thiên cõi Yāma, chư thiên cõi Tusita, chư thiên cõi Nimmānaratī, chư thiên cõi Paranimmitavasavattī, chư thiên thuộc chúng Phạm thiên, và các chư thiên ở cõi cao hơn nữa.

Ime vuccanti upapattidevā.

These are called rebirth devas.

Những vị này được gọi là upapattidevā.

Katame visuddhidevā?

Who are the purified devas?

Thế nào là visuddhidevā?

Visuddhidevā vuccanti tathāgatasāvakā arahanto khīṇāsavā ye ca paccekabuddhā.

Purified devas are said to be the Tathāgata’s disciples who are Arahants, whose taints are destroyed, and also the Paccekabuddhas.

Visuddhidevā được gọi là các vị đệ tử của Như Lai, các bậc A-la-hán đã tận trừ lậu hoặc, và các vị Phật Độc Giác.

Ime vuccanti visuddhidevā.

These are called purified devas.

Những vị này được gọi là visuddhidevā.

Bhagavā sammutidevānañca upapattidevānañca visuddhidevānañca devo ca atidevo ca devātidevo ca sīhasīho nāganāgo gaṇigaṇī munimunī rājarājā.

The Blessed One is a deva, an over-deva, and a deva beyond devas for the conventional devas, the rebirth devas, and the purified devas; a lion among lions, a nāga among nāgas, a leader among leaders, a sage among sages, a king among kings.

Đức Thế Tôn là chư thiên, là siêu thiên, là thiên-siêu-thiên của các sammutidevā, upapattidevā, và visuddhidevā; là sư tử của các sư tử, là long vương của các long vương, là thủ lĩnh của các thủ lĩnh, là bậc hiền triết của các bậc hiền triết, là vua của các vị vua.

Passāmahaṃ devamanussaloketi manussaloke devaṃ passāmi atidevaṃ passāmi devātidevaṃ passāmi dakkhāmi olokemi nijjhāyāmi upaparikkhāmīti – passāmahaṃ devamanussaloke.

“I see in the world of devas and humans” means: in the human world, I see a deva, I see an over-deva, I see a deva beyond devas; I behold, I observe, I contemplate, I investigate – I see in the world of devas and humans.

Passāmahaṃ devamanussaloke có nghĩa là: trong cõi người, con thấy vị chư thiên, con thấy vị siêu thiên, con thấy vị thiên-siêu-thiên, con sẽ thấy, con nhìn, con chiêm ngưỡng, con quán xét – đó là ý nghĩa của passāmahaṃ devamanussaloke.

1128

Ākiñcanaṃ brāhmaṇamiriyamānanti.

“The brāhmaṇa without attachments, practicing”.

Akiñcanaṃ brāhmaṇamiriyamānaṃ có nghĩa là.

Akiñcananti rāgakiñcanaṃ dosakiñcanaṃ mohakiñcanaṃ mānakiñcanaṃ diṭṭhikiñcanaṃ kilesakiñcanaṃ duccaritakiñcanaṃ, te kiñcanā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā, tasmā buddho akiñcano.

Without attachments means attachments of lust, attachments of hatred, attachments of delusion, attachments of conceit, attachments of wrong view, attachments of defilements, attachments of misconduct. These attachments have been abandoned by the Blessed Buddha, their roots cut off, made like palm-stumps, brought to non-existence, and are of a nature not to arise again in the future. Therefore, the Buddha is without attachments.

Akiñcana có nghĩa là không vướng bận tham, không vướng bận sân, không vướng bận si, không vướng bận mạn, không vướng bận tà kiến, không vướng bận phiền não, không vướng bận ác hạnh; những vướng bận ấy đã được Đức Phật, Thế Tôn, đoạn trừ, nhổ tận gốc rễ, làm cho như cây thốt nốt bị chặt ngọn, làm cho không thể hiện hữu, có bản chất không sinh khởi trong tương lai, vì thế Đức Phật là bậc không vướng bận.

Brāhmaṇoti bhagavā sattannaṃ dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo – sakkāyadiṭṭhi bāhitā hoti, vicikicchā bāhitā hoti, sīlabbataparāmāso bāhito hoti, rāgo bāhito hoti, doso bāhito hoti, moho bāhito hoti, māno bāhito hoti, bāhitāssa honti pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā.

Brāhmaṇa means that the Blessed One is a brāhmaṇa because he has put away seven things: wrong view regarding the body is put away, doubt is put away, adherence to rites and rituals is put away, lust is put away, hatred is put away, delusion is put away, conceit is put away; evil, unwholesome states that are defiling, lead to renewed existence, are accompanied by distress, result in suffering, and lead to birth, aging, and death in the future, are put away by him.

Brāhmaṇa có nghĩa là: Đức Thế Tôn là một vị brāhmaṇa vì đã loại bỏ bảy pháp – thân kiến đã được loại bỏ, hoài nghi đã được loại bỏ, giới cấm thủ đã được loại bỏ, tham đã được loại bỏ, sân đã được loại bỏ, si đã được loại bỏ, mạn đã được loại bỏ; các pháp ác, bất thiện, gây ô nhiễm, dẫn đến tái sinh, mang lại phiền muộn, có quả khổ, thuộc về sinh, già, chết trong tương lai của Ngài đã được loại bỏ.

1129

Bāhitvā sabbapāpakāni,^*

Having put away all evil deeds,

Sau khi đã loại bỏ tất cả các điều ác,^*

1130

Vimalo sādhusamāhito ṭhitatto;

He is stainless, well-composed, with a steadfast mind;

Vị ấy thanh tịnh, định tĩnh tốt đẹp, tâm vững vàng;

1131

Saṃsāramaticca kevalī so, asito tādi pavuccate sa brahmāti.

Having transcended saṃsāra, he is complete, unattached, such is he called, a Brahmā.

Vượt qua luân hồi, hoàn toàn viên mãn, không bị dính mắc, vị ấy, bậc như vậy, được gọi là Phạm thiên.

1132

Iriyamānanti carantaṃ viharantaṃ iriyantaṃ vattentaṃ pālentaṃ yapentaṃ yāpentanti – akiñcanaṃ brāhmaṇamiriyamānaṃ.

Practicing means walking, dwelling, moving, behaving, maintaining, living, passing time – the brāhmaṇa without attachments, practicing.

Iriyamānaṃ có nghĩa là đang đi, đang trú, đang cử động, đang vận hành, đang duy trì, đang sống, đang tồn tại – đó là ý nghĩa của akiñcanaṃ brāhmaṇamiriyamānaṃ.

1133

Taṃ taṃ namassāmi samantacakkhūti.

“I pay homage to you, the All-seeing One”.

Taṃ taṃ namassāmi samantacakkhū có nghĩa là.

Tanti bhagavantaṃ bhaṇati.

You refers to the Blessed One.

Taṃ là chỉ Đức Thế Tôn.

Namassāmīti kāyena vā namassāmi, vācāya vā namassāmi, cittena vā namassāmi, anvatthapaṭipattiyā vā namassāmi, dhammānudhammapaṭipattiyā vā namassāmi sakkaromi garuṃ karomi mānemi pūjemi.

I pay homage means I pay homage with body, or I pay homage with speech, or I pay homage with mind, or I pay homage by practice in accordance with the goal, or I pay homage by practice in accordance with the Dhamma; I respect, I honor, I esteem, I venerate.

Namassāmi có nghĩa là con xin đảnh lễ bằng thân, hoặc con xin đảnh lễ bằng lời, hoặc con xin đảnh lễ bằng ý, hoặc con xin đảnh lễ bằng sự thực hành tương ứng với mục đích, hoặc con xin đảnh lễ bằng sự thực hành pháp và tùy pháp, con cung kính, con tôn trọng, con quý mến, con cúng dường.

Samantacakkhūti samantacakkhu vuccati sabbaññutañāṇaṃ.

All-seeing One means the all-seeing eye is called omniscience.

Samantacakkhū có nghĩa là: samantacakkhu được gọi là trí tuệ nhất thiết chủng trí.

Bhagavā sabbaññutañāṇena upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato.

The Blessed One is endowed, fully endowed, attained, fully attained, accomplished, fully accomplished, possessed of omniscience.

Đức Thế Tôn đã được trang bị, được trang bị đầy đủ, đã đạt đến, đã đạt đến trọn vẹn, đã thành tựu, đã thành tựu trọn vẹn, đã viên mãn với trí tuệ nhất thiết chủng trí.

1134

‘‘Na tassa addiṭṭhamidhatthi^* kiñci, atho aviññātamajānitabbaṃ;

“Nothing here remains unseen by him,

“Đối với Ngài, không có gì ở đây là chưa thấy, cũng không có gì là chưa biết, không thể biết;

1135

Sabbaṃ abhiññāsi yadatthi neyyaṃ, tathāgato tena samantacakkhū’’ti.

Nor unknown, nor unknowable; whatever is to be known, he fully knows all of it. Therefore, the Tathāgata is the All-seeing One.”

Ngài đã thấu suốt tất cả những gì cần biết, vì thế Như Lai là bậc Toàn Giác.”

1136

Taṃ taṃ namassāmi samantacakkhu.

I pay homage to you, the All-seeing One.

Đó là ý nghĩa của Taṃ taṃ namassāmi samantacakkhu.

1137

Pamuñca maṃ sakka kathaṃkathāhīti.

“Release me, Sakka, from doubts”.

Pamuñca maṃ sakka kathaṃkathāhi có nghĩa là.

Sakkāti sakko bhagavā sakyakulā pabbajitotipi sakko.

Sakka means the Blessed One is Sakka because he renounced from the Sakya clan.

Sakka có nghĩa là: Đức Thế Tôn là bậc Sakka vì Ngài xuất gia từ dòng họ Sakya.

Atha vā, aḍḍho^* mahaddhano dhanavātipi sakko.

Or he is Sakka because he is rich, very wealthy, possessing wealth.

Hoặc, Ngài là bậc Sakka vì Ngài giàu có, đại phú, có tài sản.

Tassimāni dhanāni, seyyathidaṃ – saddhādhanaṃ sīladhanaṃ hiridhanaṃ ottappadhanaṃ sutadhanaṃ cāgadhanaṃ paññādhanaṃ satipaṭṭhānadhanaṃ sammappadhānadhanaṃ iddhipādadhanaṃ indriyadhanaṃ baladhanaṃ bojjhaṅgadhanaṃ maggadhanaṃ phaladhanaṃ nibbānadhanaṃ.

These are his riches, namely: the wealth of faith, the wealth of morality, the wealth of shame, the wealth of fear of wrongdoing, the wealth of learning, the wealth of generosity, the wealth of wisdom, the wealth of mindfulness foundations, the wealth of right efforts, the wealth of bases of psychic power, the wealth of faculties, the wealth of powers, the wealth of enlightenment factors, the wealth of the path, the wealth of the fruit, the wealth of Nibbāna.

Tài sản của Ngài là đây, tức là – tín tài, giới tài, tàm tài, quý tài, văn tài, thí tài, tuệ tài, niệm xứ tài, chánh cần tài, thần túc tài, căn tài, lực tài, giác chi tài, đạo tài, quả tài, Niết-bàn tài.

Imehi anekavidhehi dhanaratanehi aḍḍho mahaddhano dhanavātipi sakko.

He is Sakka because he is rich, very wealthy, possessing wealth with these many kinds of jewel-like riches.

Ngài là bậc Sakka vì Ngài giàu có, đại phú, có tài sản với vô số loại bảo vật tài sản này.

Atha vā, sakko pahu visavī alamatto sūro vīro vikkanto abhīrū acchambhī anutrāsī apalāyī pahīnabhayabheravo vigatalomahaṃsotipi sakko.

Or, Sakka is one who is able to conquer many enemies, brave, resolute, exceedingly pleasing, fearless, unperplexed, undaunted, not fleeing, one who has abandoned fear and terror, and whose hair does not stand on end. Therefore, he is Sakka.

Hoặc, Ngài là bậc Sakka vì Ngài có khả năng, có năng lực, có đủ sức, là bậc dũng mãnh, anh hùng, can đảm, không sợ hãi, không kinh hoàng, không run sợ, không bỏ chạy, đã đoạn trừ sợ hãi và kinh hoàng, đã vượt qua sự dựng tóc gáy.

Kathaṃkathā vuccati vicikicchā.

Doubt is called kathaṃkathā (perplexity).

Kathaṃkathā được gọi là hoài nghi.

Dukkhe kaṅkhā, dukkhasamudaye kaṅkhā, dukkhanirodhe kaṅkhā, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya kaṅkhā, pubbante kaṅkhā, aparante kaṅkhā, pubbantāparante kaṅkhā, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhā.

Doubt concerning suffering, doubt concerning the origin of suffering, doubt concerning the cessation of suffering, doubt concerning the path leading to the cessation of suffering, doubt concerning the past, doubt concerning the future, doubt concerning both the past and the future, doubt concerning phenomena that arise dependently on conditions.

Hoài nghi về khổ, hoài nghi về khổ tập, hoài nghi về khổ diệt, hoài nghi về con đường đưa đến khổ diệt, hoài nghi về quá khứ, hoài nghi về tương lai, hoài nghi về quá khứ và tương lai, hoài nghi về các pháp duyên sinh theo nguyên lý "cái này có mặt vì cái kia có mặt".

Yā evarūpā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvedhāpatho saṃsayo anekaṃsaggāho āsappanā parisappanā apariyogāhanā chambhitattaṃ cittassa manovilekho.

Such doubt, wavering, the state of being perplexed, indecision, perplexity, a double-minded state, a two-fold path, uncertainty, inability to grasp a definite conclusion, wavering (āsappanā), wandering (parisappanā), inability to penetrate, the mind's bewilderment, the mind's scribbling, is called kathaṃkathā.

Sự hoài nghi như vậy, trạng thái hoài nghi, bản chất hoài nghi, sự phân vân, sự nghi ngờ, sự lưỡng lự, sự phân hai ngả, sự do dự, sự không chắc chắn, sự dao động, sự chao đảo, sự không thâm nhập, sự cứng đờ của tâm, sự rối bời của tâm.

Pamuñca maṃ sakka kathaṃkathāhīti muñca maṃ pamuñca maṃ mocehi maṃ pamocehi maṃ uddhara maṃ samuddhara maṃ vuṭṭhāpehi maṃ kathaṃkathāsallatoti – pamuñca maṃ sakka kathaṃkathāhi.

"Release me, Sakka, from doubts" means, "Release me, free me, liberate me, deliver me, uplift me, fully uplift me, raise me up, from the dart of doubt." Thus, "Release me, Sakka, from doubts."

Pamuñca maṃ sakka kathaṃkathāhi có nghĩa là: xin hãy giải thoát con, xin hãy giải thoát con hoàn toàn, xin hãy giải tỏa cho con, xin hãy giải tỏa cho con hoàn toàn, xin hãy cứu vớt con, xin hãy cứu vớt con hoàn toàn, xin hãy nâng con dậy khỏi mũi tên hoài nghi – đó là ý nghĩa của pamuñca maṃ sakka kathaṃkathāhi.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì thế, vị Bà-la-môn ấy đã nói:

1138

‘‘Passāmahaṃ devamanussaloke, akiñcanaṃ brāhmaṇamiriyamānaṃ;

"I see in the world of gods and humans, a brahmin without possessions, striving;

“Con thấy trong cõi trời người, một vị brāhmaṇa không vướng bận đang đi lại;

1139

Taṃ taṃ namassāmi samantacakkhu, pamuñca maṃ sakka kathaṃkathāhī’’ti.

I bow to you, All-Seeing One, release me, Sakka, from doubts."

Con xin đảnh lễ Ngài, bậc Toàn Giác, xin hãy giải thoát con khỏi những hoài nghi, hỡi đấng Sakka.”

1140

33.

33.

1141

Nāhaṃ sahissāmi pamocanāya, kathaṃkathiṃ dhotaka kañci loke;

"I am not able to release anyone in the world, Dhotaka, from doubt;

Ta không thể giải thoát cho bất kỳ ai trong thế gian khỏi hoài nghi, hỡi Dhotaka;

1142

Dhammañca seṭṭhaṃ ājānamāno, evaṃ tuvaṃ oghamimaṃ taresi.

By understanding the supreme Dhamma, you yourself shall cross this flood."

Khi đã biết rõ Pháp tối thượng này, ngươi sẽ vượt qua được dòng bộc lưu này.

1143

Nāhaṃ sahissāmi^* pamocanāyāti nāhaṃ taṃ sakkomi muñcituṃ pamuñcituṃ mocetuṃ pamocetuṃ uddharituṃ samuddharituṃ uṭṭhāpetuṃ samuṭṭhāpetuṃ kathaṃkathāsallatoti.

"I am not able to release" means, "I am not able to free you, to release you, to liberate you, to deliver you, to uplift you, to fully uplift you, to raise you up, to fully raise you up from the dart of doubt."

Nāhaṃ sahissāmi pamocanāya có nghĩa là: Ta không có khả năng giải thoát cho ngươi, giải thoát hoàn toàn, giải tỏa, giải tỏa hoàn toàn, cứu vớt, cứu vớt hoàn toàn, nâng dậy, nâng dậy hoàn toàn khỏi mũi tên hoài nghi.

Evampi nāhaṃ sahissāmi pamocanāya.

In this way too, "I am not able to release."

Như vậy cũng là ý nghĩa của nāhaṃ sahissāmi pamocanāya.

Atha vā, na īhāmi na samīhāmi na ussahāmi na vāyamāmi na ussāhaṃ karomi na ussoḷhiṃ karomi na thāmaṃ karomi na dhitiṃ karomi na vīriyaṃ karomi na chandaṃ janemi na sañjanemi na nibbattemi na abhinibbattemi assaddhe puggale acchandike kusīte hīnavīriye appaṭipajjamāne dhammadesanāyāti.

Or, I do not strive, I do not exert myself, I do not endeavor, I do not make effort, I do not make firm resolve, I do not make strong determination, I do not make strength, I do not make perseverance, I do not generate desire, I do not fully generate, I do not bring about, I do not fully bring about the teaching of Dhamma to individuals who are faithless, without desire, lazy, of weak energy, and not practicing.

Hoặc, Ta không mong muốn, không cố gắng, không nỗ lực, không gắng sức, không tạo ra sự cố gắng, không tạo ra sự bền bỉ, không tạo ra sức mạnh, không tạo ra sự kiên trì, không tạo ra tinh tấn, không khởi lên ý muốn, không tạo ra, không phát sinh, không làm cho phát sinh ý muốn thuyết pháp cho những người không có đức tin, không có ý muốn, lười biếng, ít tinh tấn, không thực hành.

Evampi nāhaṃ sahissāmi pamocanāya.

In this way too, "I am not able to release."

Như vậy cũng là ý nghĩa của nāhaṃ sahissāmi pamocanāya.

Atha vā, natthañño koci mocetā.

Or, there is no other liberator.

Hoặc, không có ai khác có thể giải thoát.

Te yadi moceyyuṃ sakena thāmena sakena balena sakena vīriyena sakena parakkamena sakena purisathāmena sakena purisabalena sakena purisavīriyena sakena purisaparakkamena attanā sammāpaṭipadaṃ anulomapaṭipadaṃ apaccanīkapaṭipadaṃ anvatthapaṭipadaṃ dhammānudhammapaṭipadaṃ paṭipajjamānā moceyyunti.

If they are to be liberated, they must liberate themselves by their own strength, their own power, their own energy, their own endeavor, their own manly strength, their own manly power, their own manly energy, their own manly endeavor, by practicing the right path, the conforming path, the unopposed path, the meaningful path, the path in accordance with the Dhamma.

Nếu họ có thể được giải thoát, thì đó là do họ thực hành con đường đúng đắn, con đường thuận theo, con đường không đối nghịch, con đường tương ứng với mục đích, con đường của pháp và tùy pháp, bằng chính sức mạnh của mình, bằng chính năng lực của mình, bằng chính tinh tấn của mình, bằng chính nỗ lực của mình, bằng chính sức mạnh nam tính của mình, bằng chính năng lực nam tính của mình, bằng chính tinh tấn nam tính của mình, bằng chính nỗ lực nam tính của mình.

Evampi nāhaṃ sahissāmi pamocanāya.

In this way too, "I am not able to release."

Như vậy cũng là ý nghĩa của nāhaṃ sahissāmi pamocanāya.

1144

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘so vata, cunda, attanā palipapalipanno paraṃ palipapalipannaṃ uddharissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

For it was said by the Blessed One: "Cunda, it is not possible that one who is himself sunk in mud can pull another out of the mud.

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: “Này Cunda, một người tự mình bị chìm trong vũng lầy mà lại có thể cứu vớt người khác cũng đang bị chìm trong vũng lầy, điều đó không thể xảy ra.

So vata, cunda, attanā adanto avinīto aparinibbuto paraṃ damessati vinessati parinibbāpessatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti.

Cunda, it is not possible that one who is himself untamed, undisciplined, unextinguished, can tame, discipline, or extinguish another."

Này Cunda, thật vậy, người tự mình không được điều phục, không được rèn luyện, không được tịch tịnh, lại có thể điều phục, rèn luyện, làm cho người khác được tịch tịnh, điều ấy không thể xảy ra.

Evampi nāhaṃ sahissāmi pamocanāya.

In this way too, "I am not able to release."

Cũng vậy, Ta không có khả năng giải thoát cho (người khác).

1145

Vuttañhetaṃ bhagavatā –

For it was said by the Blessed One:

Điều này đã được Thế Tôn nói đến –

1146

‘‘Attanā hi^* kataṃ pāpaṃ, attanā saṃkilissati;

"By oneself is evil done, by oneself is one defiled;

“Tự mình làm điều ác, tự mình bị ô nhiễm;

1147

Attanā akataṃ pāpaṃ, attanāva visujjhati;

By oneself is evil left undone, by oneself is one purified;

Tự mình không làm điều ác, tự mình được thanh tịnh;

1148

Suddhi asuddhi paccattaṃ, nāñño aññaṃ visodhaye’’ti.

Purity and impurity are personal; no one purifies another."

Thanh tịnh, không thanh tịnh do tự mình, không ai có thể làm người khác thanh tịnh.”

1149

Evampi nāhaṃ sahissāmi pamocanāya.

In this way too, "I am not able to release."

Cũng vậy, Ta không có khả năng giải thoát cho (người khác).

1150

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘evameva kho, brāhmaṇa, tiṭṭhateva nibbānaṃ tiṭṭhati nibbānagāmimaggo tiṭṭhāmahaṃ samādapetā, atha ca pana mama sāvakā mayā evaṃ ovadiyamānā evaṃ anusāsiyamānā appekacce accantaniṭṭhaṃ nibbānaṃ ārādhenti ekacce nārādhentīti.

For it was said by the Blessed One: "Just so, brahmin, Nibbāna exists, the path leading to Nibbāna exists, I exist as the instructor. Yet, some of my disciples, though thus exhorted and instructed by me, attain Nibbāna, the ultimate goal, while others do not.

Điều này đã được Thế Tôn nói đến – “Này Bà-la-môn, cũng vậy, Nibbāna vẫn tồn tại, con đường dẫn đến Nibbāna vẫn tồn tại, và Ta là người chỉ dẫn vẫn tồn tại, thế nhưng các đệ tử của Ta, được Ta khuyên dạy như vậy, giáo huấn như vậy, một số đạt được Nibbāna tối hậu, một số không đạt được.

Ettha kyāhaṃ, brāhmaṇa karomi?

What can I do here, brahmin?

Này Bà-la-môn, ở đây Ta có thể làm gì được?

Maggakkhāyī, brāhmaṇa, tathāgato.

The Tathāgata, brahmin, is a proclaimer of the path.

Này Bà-la-môn, Như Lai là người chỉ đường.

Maggaṃ buddho ācikkhati.

The Buddha declares the path.

Đức Phật chỉ ra con đường.

Attanā paṭipajjamānā mucceyyunti^* .

They themselves, by practicing, may be released."

Tự mình thực hành, họ sẽ được giải thoát.

Evampi nāhaṃ sahissāmi pamocanāya’’.

In this way too, "I am not able to release."

Cũng vậy, Ta không có khả năng giải thoát cho (người khác).”

1151

Kathaṃkathiṃ dhotaka kañci loketi kathaṃkathiṃ puggalaṃ sakaṅkhaṃ sakhilaṃ sadveḷhakaṃ savicikicchaṃ.

"Anyone in the world, Dhotaka, who is doubtful" means an individual who is doubtful, with wavering, with a mind hindered by doubt, with a double mind, with perplexity, whether a khattiya, a brahmin, a vessa, a sudda, a householder, a renunciant, a deva, or a human, in the realms of woe, or in the sense-sphere realm, or in the form realm, or in the formless realm. This is the meaning of the phrase "anyone in the world, Dhotaka, who is doubtful."

Bất cứ người nào còn hoài nghi trong đời, hỡi Dhotaka có nghĩa là người còn hoài nghi, còn chướng ngại, còn do dự, còn nghi hoặc.

Kañcīti kañci khattiyaṃ vā brāhmaṇaṃ vā vessaṃ vā suddaṃ vā gahaṭṭhaṃ vā pabbajitaṃ vā devaṃ vā manussaṃ vā.

Kañcī means any Khattiya, or Brāhmaṇa, or Vessa, or Sudda, or householder, or renunciant, or deva, or human.

Bất cứ người nào có nghĩa là bất cứ người nào thuộc giai cấp Sát-đế-lỵ, Bà-la-môn, Phệ-xá, Thủ-đà, tại gia hay xuất gia, chư thiên hay loài người.

Loketi apāyaloke…pe… āyatanaloketi – kathaṃkathiṃ dhotaka kañci loke.

Loke means in the lower realms... and in the realm of sense bases – "Dhotaka, any doubtful one in the world."

Trong đời có nghĩa là trong cõi khổ… cho đến… trong cõi xứ – Bất cứ người nào còn hoài nghi trong đời, hỡi Dhotaka.

1152

Dhammañca seṭṭhaṃ ājānamānoti dhammaṃ seṭṭhaṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ.

Dhammañca seṭṭhaṃ ājānamāno means the supreme Dhamma is called the deathless Nibbāna.

Và khi biết rõ Pháp tối thượng có nghĩa là Pháp tối thượng được gọi là Bất tử, Nibbāna.

Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ.

That which is the calming of all formations, the relinquishing of all substrata, the destruction of craving, dispassion, cessation, Nibbāna.

Đó là sự tịch tịnh của tất cả các hành, sự từ bỏ tất cả các chấp thủ, sự đoạn tận ái, sự ly tham, sự diệt, Nibbāna.

Seṭṭhanti aggaṃ seṭṭhaṃ viseṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaraṃ dhammaṃ ājānamāno vijānamāno paṭivijānamāno paṭivijjhamānoti – dhammañca seṭṭhaṃ ājānamāno.

Seṭṭhaṃ means the foremost, supreme, excellent, principal, highest, most excellent Dhamma, knowing, understanding, fully understanding, penetrating – thus, "knowing the supreme Dhamma."

Tối thượng có nghĩa là Pháp cao cả, tối thượng, đặc biệt, chủ yếu, tối cao, ưu việt, khi biết rõ, nhận biết, thấu hiểu, thông suốt – và khi biết rõ Pháp tối thượng.

1153

Evaṃ tuvaṃ oghamimaṃ taresīti evaṃ kāmoghaṃ bhavoghaṃ diṭṭhoghaṃ avijjoghaṃ tareyyāsi uttareyyāsi patareyyāsi samatikkameyyāsi vītivatteyyāsīti – evaṃ tuvaṃ oghamimaṃ taresi.

Evaṃ tuvaṃ oghamimaṃ taresīti means "Thus you would cross this flood" – you would cross, overcome, transcend, surmount, pass beyond this flood of sensuality, flood of existence, flood of views, flood of ignorance.

Như vậy, ngươi sẽ vượt qua bộc lưu này có nghĩa là ngươi sẽ vượt qua, vượt lên, vượt khỏi, vượt hẳn, vượt thoát khỏi dục bộc, hữu bộc, kiến bộc, vô minh bộc – như vậy, ngươi sẽ vượt qua bộc lưu này.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Do đó, Thế Tôn đã nói –

1154

‘‘Nāhaṃ sahissāmi pamocanāya, kathaṃkathiṃ dhotaka kañci loke;

“I cannot liberate, Dhotaka, any doubtful one in the world;

“Ta không có khả năng giải thoát cho bất cứ người nào còn hoài nghi trong đời, hỡi Dhotaka;

1155

Dhammañca seṭṭhaṃ ājānamāno, evaṃ tuvaṃ oghamimaṃ taresī’’ti.

Knowing the supreme Dhamma, thus you will cross this flood.”

Và khi biết rõ Pháp tối thượng, như vậy, ngươi sẽ vượt qua bộc lưu này.”

1156

34.

34.

1157

Anusāsa brahme karuṇāyamāno, vivekadhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ;

Instruct me, Brahmā, out of compassion, the Dhamma of seclusion that I may understand;

Xin hãy giáo huấn, hỡi Phạm Thiên, với lòng bi mẫn, về pháp viễn ly mà con có thể biết;

1158

Yathāhaṃ ākāsova^* abyāpajjamāno^* , idheva santo asito careyyaṃ.

So that I, like the sky, unhindered, may here abide unattached.

Để con, như hư không, không bị vướng mắc, sống ngay tại đây, an tịnh, không nương tựa.

1159

Anusāsa brahme karuṇāyamānoti anusāsa brahme anuggaṇha brahme anukampa brahmeti – anusāsa brahme.

Anusāsa brahme karuṇāyamāno means "Instruct me, Brahmā, out of compassion" – instruct me, Brahmā; guide me, Brahmā; have pity on me, Brahmā.

Xin hãy giáo huấn, hỡi Phạm Thiên, với lòng bi mẫn có nghĩa là xin hãy giáo huấn, hỡi Phạm Thiên, xin hãy chỉ dạy, hỡi Phạm Thiên, xin hãy thương xót, hỡi Phạm Thiên – xin hãy giáo huấn, hỡi Phạm Thiên.

Karuṇāyamānoti karuṇāyamāno anudayamāno^* anurakkhamāno anuggaṇhamāno anukampamānoti – anusāsa brahme karuṇāyamāno.

Karuṇāyamāno means being compassionate, being sympathetic, protecting, guiding, pitying – thus, "instruct me, Brahmā, out of compassion."

Với lòng bi mẫn có nghĩa là với lòng bi mẫn, với lòng trắc ẩn, với lòng bảo hộ, với lòng chỉ dạy, với lòng thương xót – xin hãy giáo huấn, hỡi Phạm Thiên, với lòng bi mẫn.

1160

Vivekadhammaṃ yamahaṃ vijaññanti vivekadhammaṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ.

Vivekadhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ means the Dhamma of seclusion is called the deathless Nibbāna.

Về pháp viễn ly mà con có thể biết có nghĩa là pháp viễn ly được gọi là Bất tử, Nibbāna.

Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ.

That which is the calming of all formations, the relinquishing of all substrata, the destruction of craving, dispassion, cessation, Nibbāna.

Đó là sự tịch tịnh của tất cả các hành, sự từ bỏ tất cả các chấp thủ, sự đoạn tận ái, sự ly tham, sự diệt, Nibbāna.

Yamahaṃ vijaññanti yamahaṃ jāneyyaṃ ājāneyyaṃ vijāneyyaṃ paṭivijāneyyaṃ paṭivijjheyyaṃ adhigaccheyyaṃ phasseyyaṃ sacchikareyyanti – vivekadhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ.

Yamahaṃ vijaññaṃ means "that which I may know, understand, fully understand, repeatedly understand, penetrate, attain, experience, realize" – thus, "the Dhamma of seclusion that I may understand."

Mà con có thể biết có nghĩa là con có thể biết, nhận biết, thấu hiểu, thông suốt, chứng ngộ, đạt đến, tiếp xúc, thực chứng – về pháp viễn ly mà con có thể biết.

1161

Yathāhaṃ ākāsova abyāpajjamānoti yathā ākāso na pajjati na gaṇhati^* na bajjhati na palibajjhati, evaṃ apajjamāno agaṇhamāno abajjhamāno apalibajjhamānoti – evampi ākāsova abyāpajjamāno.

Yathāhaṃ ākāsova abyāpajjamāno means just as the sky is not affected, not grasped, not bound, not firmly bound, so too, being unaffected, ungrasped, unbound, unfirmly bound – thus, "like the sky, unhindered."

Để con, như hư không, không bị vướng mắc có nghĩa là như hư không không bị vướng, không bị nắm giữ, không bị trói buộc, không bị ràng buộc, cũng vậy, không bị vướng, không bị nắm giữ, không bị trói buộc, không bị ràng buộc – cũng vậy, như hư không, không bị vướng mắc.

Yathā ākāso na rajjati lākhāya vā haliddiyā^* vā nīliyā^* vā mañjeṭṭhāya vā evaṃ arajjamāno adussamāno amuyhamāno akilissamānoti^* – evampi ākāsova abyāpajjamāno.

Just as the sky is not stained by lacquer, or turmeric, or indigo, or madder, so too, being unstained, undefiled, unbewildered, unblemished – thus, "like the sky, unhindered."

Như hư không không bị nhuộm bởi sơn cánh kiến, nghệ, chàm, hay màu đỏ son, cũng vậy, không bị nhuộm, không bị ô uế, không bị si mê, không bị phiền não – cũng vậy, như hư không, không bị vướng mắc.

Yathā ākāso na kuppati na byāpajjati na patilīyati^* na paṭihaññati, evaṃ akuppamāno abyāpajjamāno appatilīyamāno appaṭihaññamāno appaṭihatamānoti – evampi ākāsova abyāpajjamāno.

Just as the sky is not agitated, not afflicted, not clinging, not struck, so too, being unagitated, unafflicted, unclinging, unstruck, unhindered – thus, "like the sky, unhindered."

Như hư không không dao động, không bị phiền não, không co lại, không bị cản trở, cũng vậy, không dao động, không bị phiền não, không co lại, không bị cản trở, không bị đối kháng – cũng vậy, như hư không, không bị vướng mắc.

1162

Idheva santo asito careyyanti.

Idheva santo asito careyyaṃ.

Sống ngay tại đây, an tịnh, không nương tựa.

Idheva santoti idheva santo idheva samāno idheva nisinno samāno imasmiṃyeva āsane nisinno samāno imissāyeva parisāya nisinno samānoti, evampi – idheva santo.

Idheva santo means "being right here" – being right here, being present right here, being seated right here, being seated on this very seat, being seated in this very assembly – thus, "being right here."

Sống ngay tại đây có nghĩa là sống ngay tại đây, hiện hữu ngay tại đây, ngồi ngay tại đây, ngồi ngay trên chỗ ngồi này, ngồi ngay trong hội chúng này – cũng vậy, sống ngay tại đây.

Atha vā, idheva santo upasanto vūpasanto nibbuto paṭippassaddhoti, evampi – idheva santo.

Alternatively, idheva santo means "being right here, calmed, greatly calmed, thoroughly calmed, extinguished, entirely tranquilized" – thus, "being right here."

Hoặc là, sống ngay tại đây, an tịnh, tịch tịnh, dập tắt, lắng dịu – cũng vậy, sống ngay tại đây.

Asitoti dve nissayā – taṇhānissayo ca diṭṭhinissayo ca…pe… ayaṃ taṇhānissayo…pe… ayaṃ diṭṭhinissayo… taṇhānissayaṃ pahāya diṭṭhinissayaṃ paṭinissajjitvā cakkhuṃ anissito, sotaṃ anissito, ghānaṃ anissito, jivhaṃ anissito, kāyaṃ anissito, manaṃ anissito, rūpe… sadde… gandhe … rase… phoṭṭhabbe… dhamme… kulaṃ… gaṇaṃ… āvāsaṃ… lābhaṃ… yasaṃ… pasaṃsaṃ… sukhaṃ… cīvaraṃ… piṇḍapātaṃ… senāsanaṃ… gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ… kāmadhātuṃ… rūpadhātuṃ… arūpadhātuṃ… kāmabhavaṃ… rūpabhavaṃ… arūpabhavaṃ… saññābhavaṃ… asaññābhavaṃ… nevasaññānāsaññābhavaṃ… ekavokārabhavaṃ… catuvokārabhavaṃ… pañcavokārabhavaṃ… atītaṃ… anāgataṃ… paccuppannaṃ… diṭṭhasutamutaviññātabbe^* dhamme asito anissito anallīno anupagato anajjhosito anadhimutto nikkhanto nissaṭo^* vippamutto visaṃyutto vimariyādikatena cetasā.

Asito means there are two supports: the support of craving and the support of views…pe… this is the support of craving…pe… this is the support of views. Having abandoned the support of craving and relinquished the support of views, one is unattached to the eye, unattached to the ear, unattached to the nose, unattached to the tongue, unattached to the body, unattached to the mind, unattached to forms… sounds… odors… tastes… tactile objects… mental objects… family… company… dwelling… gain… fame… praise… happiness… robes… almsfood… lodging… requisites of medicine for the sick… the sense-sphere realm… the form realm… the formless realm… the realm of perception… the realm of non-perception… the realm of neither-perception-nor-non-perception… the one-constituent existence… the four-constituent existence… the five-constituent existence… the past… the future… the present… to what is seen, heard, sensed, and cognized: unattached, unsupported, unadhering, unapproaching, unobsessed, uninclined, gone forth, released, liberated, disjoined, with a mind free from limitations.

Không nương tựa có nghĩa là có hai sự nương tựa – nương tựa vào ái và nương tựa vào tà kiến… đây là nương tựa vào ái… đây là nương tựa vào tà kiến… sau khi từ bỏ sự nương tựa vào ái, sau khi xả ly sự nương tựa vào tà kiến, không nương tựa vào mắt, không nương tựa vào tai, không nương tựa vào mũi, không nương tựa vào lưỡi, không nương tựa vào thân, không nương tựa vào ý, không nương tựa vào sắc… thanh… hương… vị… xúc… pháp… gia tộc… hội chúng… trú xứ… lợi lộc… danh vọng… tán thán… lạc… y… vật thực… sàng tọa… thuốc men và vật dụng trị bệnh… dục giới… sắc giới… vô sắc giới… dục hữu… sắc hữu… vô sắc hữu… tưởng hữu… vô tưởng hữu… phi tưởng phi phi tưởng hữu… nhất uẩn hữu… tứ uẩn hữu… ngũ uẩn hữu… quá khứ… vị lai… hiện tại… các pháp được thấy, nghe, cảm nhận, nhận biết, không nương tựa, không dính mắc, không bám víu, không đi đến, không chấp thủ, không hướng tâm đến, đã thoát ra, đã xả ly, đã giải thoát, đã không còn liên hệ, với tâm không còn giới hạn.

Careyyanti careyyaṃ vihareyyaṃ iriyeyyaṃ vatteyyaṃ yapeyyaṃ yāpeyyanti – idheva santo asito careyyaṃ.

Careyya means one should conduct oneself, one should dwell, one should behave, one should live, one should maintain, one should sustain – being thus, unattached, one should conduct oneself.

Sống có nghĩa là con sẽ sống, trú, hành động, duy trì, tồn tại – sống ngay tại đây, an tịnh, không nương tựa.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói –

1163

‘‘Anusāsa brahme karuṇāyamāno, vivekadhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ;

“O Brahma, out of compassion, instruct me in the dharma of seclusion, which I might know;

“Xin hãy giáo huấn, hỡi Phạm Thiên, với lòng bi mẫn, về pháp viễn ly mà con có thể biết;

1164

Yathāhaṃ ākāsova abyāpajjamāno, idheva santo asito careyya’’nti.

So that I, like the sky, unmolested, may live here, unattached.”

Để con, như hư không, không bị vướng mắc, sống ngay tại đây, an tịnh, không nương tựa.”

1165

35.

35.

1166

Kittayissāmi te santiṃ,^*

“I shall proclaim to you peace, Dhotaka, said the Blessed One,

^* Ta sẽ tuyên thuyết cho ngươi về sự an tịnh, hỡi Dhotaka,

1167

Diṭṭhe dhamme anītihaṃ;

Which is seen in this very life, not based on hearsay;

Pháp được thấy trong hiện tại, không do truyền thống;

1168

Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ.

Having known which, one, mindful, practicing, may cross over attachment in the world.”

Biết được pháp ấy, sống chánh niệm, sẽ vượt qua sự dính mắc trong đời.

1169

Kittayissāmi te santinti rāgassa santiṃ, dosassa santiṃ, mohassa santiṃ, kodhassa santiṃ, upanāhassa…pe… makkhassa… paḷāsassa… issāya… macchariyassa… māyāya… sāṭheyyassa… thambhassa… sārambhassa… mānassa… atimānassa… madassa… pamādassa… sabbakilesānaṃ… sabbaduccaritānaṃ… sabbadarathānaṃ… sabbapariḷāhānaṃ… sabbasantāpānaṃ… sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ santiṃ upasantiṃ vūpasantiṃ nibbutiṃ paṭippassaddhiṃ kittayissāmi pakittayissāmi ācikkhissāmi desessāmi paññapessāmi paṭṭhapessāmi vivarissāmi vibhajissāmi uttānīkarissāmi pakāsissāmīti – kittayissāmi te santiṃ.

Kittayissāmi te santi means I shall proclaim, declare, announce, teach, make known, establish, reveal, analyze, clarify, and make manifest the peace of passion, the peace of hatred, the peace of delusion, the peace of anger, the peace of resentment…pe… of hypocrisy… of insolence… of envy… of avarice… of deceit… of craftiness… of obstinacy… of arrogance… of conceit… of excessive pride… of intoxication… of heedlessness… the peace, tranquility, utter tranquility, coolness, and appeasement of all defilements… of all evil conduct… of all distresses… of all fevers… of all torments… of all unwholesome volitional formations – thus, I shall proclaim to you peace.

Kittayissāmi te santi (Ta sẽ tuyên bố sự an tịnh cho ngươi) nghĩa là: Ta sẽ tuyên bố, sẽ trình bày, sẽ chỉ rõ, sẽ giảng dạy, sẽ chỉ định, sẽ thiết lập, sẽ mở bày, sẽ phân tích, sẽ làm rõ, sẽ công bố sự an tịnh, sự tịch tịnh, sự hoàn toàn tịch tịnh, sự Niết-bàn, sự lắng dịu của tham ái (rāga), của sân hận (dosa), của si mê (moha), của phẫn nộ (kodha), của oán kết (upanāha)…pe… của lật lọng (makkha)… của lấn lướt (paḷāsa)… của tật đố (issā)… của xan tham (macchariya)… của lừa dối (māyā)… của gian xảo (sāṭheyya)… của cứng đầu (thambha)… của kiêu căng (sārambha)… của ngã mạn (māna)… của tăng thượng mạn (atimāna)… của kiêu mạn (mada)… của phóng dật (pamāda)… của tất cả phiền não (sabbakilesānaṃ)… của tất cả ác hạnh (sabbaduccaritānaṃ)… của tất cả sự khổ não (sabbadarathānaṃ)… của tất cả sự nóng nảy (sabbapariḷāhānaṃ)… của tất cả sự thiêu đốt (sabbasantāpānaṃ)… của tất cả các hành bất thiện (sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ) – đó là Kittayissāmi te santiṃ.

1170

Dhotakāti bhagavāti.

Dhotaka, said the Blessed One.

Dhotaka, này Thế Tôn (Dhotakāti bhagavā).

Dhotakāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

Dhotaka, the Blessed One addresses that brahmin by name.

Dhotaka, Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – dhotakāti bhagavā.

Bhagavā is an appellation of reverence…pe… it is a true designation, namely, Bhagavā – Dhotaka, said the Blessed One.

Thế Tôn (Bhagavā) là một danh xưng tôn kính…pe… là một sự chế định có thật, đó là Thế Tôn – Dhotaka, này Thế Tôn.

1171

Diṭṭhe dhamme anītihanti.

Diṭṭhe dhamme anītiha means:

Trong pháp hiện tại, không do truyền thuyết (Diṭṭhe dhamme anītihaṃ).

Diṭṭhe dhammeti diṭṭhe dhamme ñāte dhamme tulite dhamme tīrite dhamme vibhūte dhamme vibhāvite dhamme sabbe saṅkhārā aniccāti…pe… yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhammanti diṭṭhe dhamme ñāte dhamme tulite dhamme tīrite dhamme vibhāvite dhamme vibhūte dhammeti, evampi – diṭṭhe dhamme…pe….

Diṭṭhe dhamme means in the dharma that is seen, known, weighed, investigated, understood, and clarified, that all formations are impermanent…pe… whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease – in the dharma that is seen, known, weighed, investigated, understood, and clarified. In this way, too, diṭṭhe dhamme…pe….

Trong pháp hiện tại (Diṭṭhe dhamme) nghĩa là: trong pháp được thấy, trong pháp được biết, trong pháp được cân nhắc, trong pháp được xem xét, trong pháp được hiển lộ, trong pháp được làm rõ, rằng: “Tất cả các hành là vô thường”…pe… “Phàm cái gì có pháp tập khởi thì tất cả cái đó có pháp đoạn diệt” – trong pháp được thấy, trong pháp được biết, trong pháp được cân nhắc, trong pháp được xem xét, trong pháp được làm rõ, trong pháp được hiển lộ – như vậy cũng là trong pháp hiện tại…pe….

Atha vā, dukkhe diṭṭhe dukkhaṃ kathayissāmi, samudaye diṭṭhe samudayaṃ kathayissāmi, magge diṭṭhe maggaṃ kathayissāmi, nirodhe diṭṭhe nirodhaṃ kathayissāmīti, evampi – diṭṭhe dhamme…pe….

Alternatively, if suffering is seen, I shall speak of suffering; if the origin is seen, I shall speak of the origin; if the path is seen, I shall speak of the path; if cessation is seen, I shall speak of cessation. In this way, too, diṭṭhe dhamme…pe….

Hoặc giả, khi khổ được thấy, ta sẽ nói về khổ; khi tập khởi được thấy, ta sẽ nói về tập khởi; khi đạo được thấy, ta sẽ nói về đạo; khi diệt tận được thấy, ta sẽ nói về diệt tận – như vậy cũng là trong pháp hiện tại…pe….

Atha vā, sandiṭṭhikaṃ akālikaṃ ehipassikaṃ opaneyyikaṃ^* paccattaṃ veditabbaṃ viññūhīti, evampi – diṭṭhe dhamme.

Alternatively, it is self-evident, timeless, inviting inspection, leading inwards, to be individually realized by the wise. In this way, too, diṭṭhe dhamme.

Hoặc giả, đó là pháp thiết thực hiện tại, không có thời gian, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, được người trí tự mình chứng biết – như vậy cũng là trong pháp hiện tại.

Anītihanti na itihītihaṃ na itikirāya na paramparāya na piṭakasampadāya na takkahetu na nayahetu na ākāraparivitakkena na diṭṭhinijjhānakkhantiyā sāmaṃ sayamabhiññātaṃ attapaccakkhadhammaṃ, taṃ kathayissāmīti – diṭṭhe dhamme anītihaṃ.

Anītiha means not by hearsay, not by tradition, not by lineage, not by scriptural transmission, not by logic, not by inference, not by pondering over reasons, not by the acceptance of a view, but a dharma directly known by oneself, personally experienced. That I shall speak of – thus, diṭṭhe dhamme anītiha.

Không do truyền thuyết (Anītihaṃ) nghĩa là: không phải do “nghe nói như vầy”, không phải do “nên làm như vầy”, không phải do truyền thống, không phải do truyền thừa kinh điển, không phải do suy luận, không phải do lý luận, không phải do suy đoán theo hình tướng, không phải do chấp thủ quan điểm – mà là pháp tự mình chứng ngộ, tự mình trực tiếp thấy biết. Ta sẽ nói về pháp ấy – đó là trong pháp hiện tại, không do truyền thuyết.

1172

Yaṃ viditvā sato caranti yaṃ viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā; ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā; ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā.

Having known, mindful, one fares: Having known, weighed, investigated, developed, and made manifest that thing; having known, weighed, investigated, developed, and made manifest that "all conditioned phenomena are impermanent"; having known, weighed, investigated, developed, and made manifest that "all conditioned phenomena are suffering"... "all phenomena are not-self"... "whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease."

Biết được điều ấy, có niệm mà sống (Yaṃ viditvā sato caraṃ) nghĩa là: đã biết, đã cân nhắc, đã xem xét, đã làm rõ, đã hiển lộ điều ấy; đã biết, đã cân nhắc, đã xem xét, đã làm rõ, đã hiển lộ rằng: “Tất cả các hành là vô thường”; đã biết, đã cân nhắc, đã xem xét, đã làm rõ, đã hiển lộ rằng: “Tất cả các hành là khổ”…pe… “Tất cả các pháp là vô ngã”…pe… “Phàm cái gì có pháp tập khởi thì tất cả cái đó có pháp đoạn diệt”.

Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato…pe… so vuccati sato.

Mindful means mindful due to four reasons – mindful by developing the contemplation of the body (kāyānupassanāsatipaṭṭhāna) in the body... he is called mindful.

Có niệm (Sato) nghĩa là: có niệm do bốn lý do – có niệm do tu tập Tứ niệm xứ quán thân trên thân…pe… người ấy được gọi là có niệm.

Caranti caranto viharanto iriyanto vattento pālento yapento yāpentoti – yaṃ viditvā sato caraṃ.

Fares means faring, dwelling, moving, behaving, guarding, maintaining, subsisting – having known, mindful, one fares.

Mà sống (Caraṃ) nghĩa là: sống, an trú, đi đứng, hành động, duy trì, tiếp tục – đó là biết được điều ấy, có niệm mà sống.

1173

Tare loke visattikanti visattikā vuccati taṇhā.

Crosses craving in the world: craving is called visattikā.

Vượt qua sự dính mắc trong thế gian (Tare loke visattikaṃ). Sự dính mắc (visattikā) được gọi là tham ái (taṇhā).

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

That which is passion, intense passion... covetousness, greed, a root of unwholesomeness.

Tham ái là sự tham đắm, sự tham đắm mãnh liệt…pe… là tham lam, là gốc rễ của bất thiện.

Visattikāti kenaṭṭhena visattikā…pe… visaṭā vitthatāti visattikā.

Visattikā – in what sense is it visattikā... it is spread out, extended, thus it is visattikā.

Sự dính mắc (Visattikā) nghĩa là: với ý nghĩa nào là sự dính mắc…pe… là sự lan rộng, sự trải khắp – nên gọi là sự dính mắc.

Loketi apāyaloke…pe… āyatanaloke.

In the world means in the world of suffering... in the world of sense bases.

Trong thế gian (Loke) nghĩa là: trong thế gian khổ cảnh…pe… trong thế gian xứ.

Tare loke visattikanti loke vesā visattikā, loke vetaṃ visattikaṃ sato tareyya uttareyya patareyya samatikkameyya vītivatteyyāti – tare loke visattikaṃ.

Crosses craving in the world means, mindful, one should cross, go beyond, overcome, transcend, pass over that craving in the world, that attachment in the world – crosses craving in the world.

Vượt qua sự dính mắc trong thế gian (Tare loke visattikaṃ) nghĩa là: người có niệm sẽ vượt qua, sẽ vượt lên, sẽ vượt qua hoàn toàn, sẽ vượt qua triệt để, sẽ vượt qua hẳn sự dính mắc ấy trong thế gian, sự dính mắc ấy trong thế gian – đó là vượt qua sự dính mắc trong thế gian.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì vậy, Thế Tôn đã nói:

1174

‘‘Kittayissāmi te santiṃ,^*

“I will proclaim to you peace,^*

“Ta sẽ tuyên bố sự an tịnh cho ngươi,^*

1175

Diṭṭhe dhamme anītihaṃ;

Unheard-of in this very life;

Trong pháp hiện tại, không do truyền thuyết;

1176

Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattika’’nti.

Having known which, mindful, one fares, and crosses craving in the world.”

Biết được điều ấy, có niệm mà sống, sẽ vượt qua sự dính mắc trong thế gian.”

1177

36.

1178

Tañcāhaṃ abhinandāmi, mahesi santimuttamaṃ;

And I delight in that supreme peace, O Great Seeker;

Thưa Đại Hiền, con hoan hỷ với sự an tịnh tối thượng ấy;

1179

Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ.

Having known which, mindful, one fares, and crosses craving in the world.

Biết được điều ấy, có niệm mà sống, sẽ vượt qua sự dính mắc trong thế gian.

1180

Tañcāhaṃ abhinandāmīti.

And I delight in that.

Con hoan hỷ với điều ấy (Tañcāhaṃ abhinandāmi) nghĩa là:

Tanti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ nandāmi abhinandāmi modāmi anumodāmi icchāmi sādiyāmi patthayāmi pihayāmi abhijappāmīti – tañcāhaṃ abhinandāmi.

That means I delight, rejoice, am pleased, am greatly pleased, desire, approve, long for, yearn for, aspire to your word, discourse, teaching, instruction – and I delight in that.

Điều ấy (Taṃ) nghĩa là: con hoan hỷ, con rất hoan hỷ, con vui mừng, con tùy hỷ, con mong muốn, con tán thành, con khát khao, con yêu thích, con mong cầu lời dạy, sự trình bày, sự thuyết giảng, sự giáo huấn, sự chỉ dạy của Ngài – đó là con hoan hỷ với điều ấy.

1181

Mahesisantimuttamanti.

O Great Seeker, supreme peace.

Đại Hiền, sự an tịnh tối thượng (Mahesi santimuttamaṃ) nghĩa là:

Mahesīti kiṃ mahesi bhagavā?

Great Seeker – is the Blessed One a Great Seeker?

Đại Hiền (Mahesī) nghĩa là: Thế Tôn có phải là Đại Hiền không?

Mahantaṃ sīlakkhandhaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahantaṃ samādhikkhandhaṃ…pe… kahaṃ narāsabhoti mahesi.

He sought, searched, investigated the great aggregate of virtue, thus he is a Great Seeker; the great aggregate of concentration... "where is the Bull among men?" thus he is a Great Seeker.

Ngài tìm cầu, tìm kiếm, truy tìm giới uẩn vĩ đại nên gọi là Đại Hiền; Ngài tìm cầu định uẩn vĩ đại…pe… “Thủ lĩnh loài người ở đâu?” nên gọi là Đại Hiền.

Santimuttamanti santi vuccati amataṃ nibbānaṃ.

Supreme peace – peace is called the deathless, Nibbāna.

Sự an tịnh tối thượng (Santimuttamaṃ). Sự an tịnh (santi) được gọi là bất tử, Niết-bàn.

Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ.

That which is the calming of all conditioned phenomena, the relinquishing of all substrata, the destruction of craving, dispassion, cessation, Nibbāna.

Đó là sự lắng dịu của tất cả các hành, sự từ bỏ tất cả các chấp thủ, sự diệt tận tham ái, sự ly tham, sự đoạn diệt, Niết-bàn.

Uttamanti aggaṃ seṭṭhaṃ viseṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaranti – mahesi santimuttamaṃ.

Supreme means foremost, excellent, distinguished, chief, supreme, pre-eminent – O Great Seeker, supreme peace.

Tối thượng (Uttamaṃ) nghĩa là: cao tột, thù thắng, đặc biệt, ưu việt, tối thượng, tối thắng – đó là Đại Hiền, sự an tịnh tối thượng.

1182

Yaṃ viditvā sato caranti yaṃ viditaṃ katvā…pe… ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā; ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā.

Having known, mindful, one fares: Having known... having known, weighed, investigated, developed, and made manifest that "all conditioned phenomena are impermanent"; "all conditioned phenomena are suffering"... "all phenomena are not-self"... "whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease."

Biết được điều ấy, có niệm mà sống (Yaṃ viditvā sato caraṃ) nghĩa là: đã biết điều ấy…pe… đã biết, đã cân nhắc, đã xem xét, đã làm rõ, đã hiển lộ rằng: “Tất cả các hành là vô thường”; “Tất cả các hành là khổ”… “Tất cả các pháp là vô ngã”…pe… đã biết, đã cân nhắc, đã xem xét, đã làm rõ, đã hiển lộ rằng: “Phàm cái gì có pháp tập khởi thì tất cả cái đó có pháp đoạn diệt”.

Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato…pe… so vuccati sato.

Mindful means mindful due to four reasons – mindful by developing the contemplation of the body (kāyānupassanāsatipaṭṭhāna) in the body... he is called mindful.

Có niệm (Sato) nghĩa là: có niệm do bốn lý do – có niệm do tu tập Tứ niệm xứ quán thân trên thân…pe… người ấy được gọi là có niệm.

Caranti caranto…pe… yāpentoti – yaṃ viditvā sato caraṃ.

Fares means faring... subsisting – having known, mindful, one fares.

Mà sống (Caraṃ) nghĩa là: sống…pe… duy trì – đó là biết được điều ấy, có niệm mà sống.

1183

Tare loke visattikanti.

Crosses craving in the world.

Vượt qua sự dính mắc trong thế gian (Tare loke visattikaṃ).

Visattikā vuccati taṇhā.

Craving is called visattikā.

Sự dính mắc (visattikā) được gọi là tham ái (taṇhā).

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

That which is passion, intense passion... covetousness, greed, a root of unwholesomeness.

Tham ái là sự tham đắm, sự tham đắm mãnh liệt…pe… là tham lam, là gốc rễ của bất thiện.

Visattikāti kenaṭṭhena visattikā…pe… visaṭā vitthatāti visattikā.

Visattikā – in what sense is it visattikā... it is spread out, extended, thus it is visattikā.

Sự dính mắc (Visattikā) nghĩa là: với ý nghĩa nào là sự dính mắc…pe… là sự lan rộng, sự trải khắp – nên gọi là sự dính mắc.

Loketi apāyaloke…pe… āyatanaloke.

In the world means in the world of suffering... in the world of sense bases.

Trong thế gian (Loke) nghĩa là: trong thế gian khổ cảnh…pe… trong thế gian xứ.

Tare loke visattikanti loke vesā visattikā, loke vetaṃ visattikaṃ sato tareyyaṃ uttareyyaṃ…pe… vītivatteyyanti – tare loke visattikaṃ.

Crosses craving in the world means, mindful, I should cross, go beyond... pass over that craving in the world, that attachment in the world – crosses craving in the world.

Vượt qua sự dính mắc trong thế gian (Tare loke visattikaṃ) nghĩa là: trong thế gian có sự dính mắc, người có niệm sẽ vượt qua, sẽ vượt lên…pe… sẽ vượt qua hẳn sự dính mắc ấy trong thế gian – đó là vượt qua sự dính mắc trong thế gian.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì vậy, vị Bà-la-môn ấy đã nói:

1184

‘‘Tañcāhaṃ abhinandāmi, mahesi santimuttamaṃ;

“And I delight in that supreme peace, O Great Seeker;

“Thưa Đại Hiền, con hoan hỷ với sự an tịnh tối thượng ấy;

1185

Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattika’’nti.

Having known which, mindful, one fares, and crosses craving in the world.”

Biết được điều ấy, có niệm mà sống, sẽ vượt qua sự dính mắc trong thế gian.”

1186

37.

1187

Yaṃ kiñci sampajānāsi,^*

Whatever you fully understand,^*

Bất cứ điều gì ngươi chứng biết,^*

1188

Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe;

Above, below, across, and in the middle;

Dù ở trên, dưới, hay ngang giữa;

1189

Etaṃ viditvā saṅgoti loke, bhavābhavāya mākāsi taṇhaṃ.

Having known this, that it is attachment in the world, do not make craving for existence and non-existence.

Biết điều ấy là sự ràng buộc trong thế gian, chớ tạo tham ái cho sự hiện hữu và phi hiện hữu.

1190

Yaṃ kiñci sampajānāsīti yaṃ kiñci sampajānāsi ājānāsi paṭivijānāsi paṭivijjhasīti – yaṃ kiñci sampajānāsi.

Whatever you fully understand means whatever you fully understand, know, discern, comprehend, penetrate – whatever you fully understand.

Bất cứ điều gì ngươi chứng biết (Yaṃ kiñci sampajānāsi) nghĩa là: bất cứ điều gì ngươi chứng biết, ngươi thấu hiểu, ngươi quán triệt, ngươi thâm nhập – đó là bất cứ điều gì ngươi chứng biết.

Dhotakāti bhagavāti.

Dhotaka, said the Blessed One.

Này Dhotaka, Thế Tôn nói (Dhotakāti bhagavā) nghĩa là:

Dhotakāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

The Blessed One addresses that brahmin by name as Dhotaka.

Dhotaka, Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – dhotakāti bhagavā.

Bhagavā is a term of respect…pe… a true designation, namely, Bhagavā – as Dhotaka, the Blessed One.

Thế Tôn (Bhagavā) là một danh xưng tôn kính…pe… là một sự chế định có thật, đó là Thế Tôn – đó là này Dhotaka, Thế Tôn nói.

1191

Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjheti.

Above, below, across, and in the middle.

Dù ở trên, dưới, hay ngang giữa (Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe) nghĩa là:

Uddhanti anāgataṃ; adhoti atītaṃ; tiriyañcāpi majjheti paccuppannaṃ.

Above means the future; below means the past; across and in the middle means the present.

Trên (Uddhaṃ) là vị lai; dưới (adho) là quá khứ; ngang giữa (tiriyañcāpi majjhe) là hiện tại.

Uddhanti devaloko; adhoti apāyaloko; tiriyañcāpi majjheti manussaloko.

Above means the deva-world; below means the world of woe; across and in the middle means the human world.

Trên (Uddhaṃ) là cõi trời; dưới (adho) là cõi khổ; ngang giữa (tiriyañcāpi majjhe) là cõi người.

Atha vā, uddhanti kusalā dhammā; adhoti akusalā dhammā; tiriyañcāpi majjheti abyākatā dhammā.

Alternatively, above means wholesome phenomena; below means unwholesome phenomena; across and in the middle means indeterminate phenomena.

Hoặc giả, phía trên là các pháp thiện (kusalā dhammā); phía dưới là các pháp bất thiện (akusalā dhammā); ngang qua và ở giữa là các pháp vô ký (abyākatā dhammā).

Uddhanti arūpadhātu; adhoti kāmadhātu; tiriyañcāpi majjheti rūpadhātu.

Above means the formless realm; below means the sense-sphere realm; across and in the middle means the form realm.

Phía trên là cõi Vô sắc (arūpadhātu); phía dưới là cõi Dục (kāmadhātu); ngang qua và ở giữa là cõi Sắc (rūpadhātu).

Uddhanti sukhā vedanā; adhoti dukkhā vedanā; tiriyañcāpi majjheti adukkhamasukhā vedanā.

Above means pleasant feeling; below means painful feeling; across and in the middle means neither-painful-nor-pleasant feeling.

Phía trên là thọ lạc (sukhā vedanā); phía dưới là thọ khổ (dukkhā vedanā); ngang qua và ở giữa là thọ không khổ không lạc (adukkhamasukhā vedanā).

Uddhanti uddhaṃ pādatalā; adhoti adho kesamatthakā; tiriyañcāpi majjheti vemajjheti – uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe.

Above means above the soles of the feet; below means below the tips of the hair; across and in the middle means the mid-region – above, below, across, and in the middle.

Phía trên là từ trên lòng bàn chân; phía dưới là từ dưới đỉnh tóc; ngang qua và ở giữa là ở giữa – phía trên, phía dưới, ngang qua và ở giữa.

1192

Etaṃ viditvā saṅgoti loketi saṅgo eso lagganaṃ etaṃ bandhanaṃ etaṃ palibodho esoti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – etaṃ viditvā saṅgoti loke.

Knowing this, do not create craving for existence and non-existence in the world, means knowing, understanding, weighing, investigating, clarifying, and making manifest that this is attachment, this is clinging, this is bondage, this is an impediment – knowing this, do not create craving for existence and non-existence in the world.

Sau khi biết rằng đây là sự ràng buộc trong thế gian nghĩa là, sau khi biết, nhận thức, cân nhắc, xem xét, làm rõ, làm cho hiển nhiên rằng đây là sự ràng buộc, đây là sự bám chấp, đây là sự trói buộc, đây là sự chướng ngại – sau khi biết rằng đây là sự ràng buộc trong thế gian.

1193

Bhavābhavāya mākāsi taṇhanti.

Do not create craving for existence and non-existence.

Đừng tạo ra tham ái cho sự hiện hữu và phi hiện hữu.

Taṇhāti rūpataṇhā saddataṇhā…pe… dhammataṇhā.

Craving means craving for forms, craving for sounds…pe… craving for phenomena.

Tham ái là tham ái sắc (rūpataṇhā), tham ái tiếng (saddataṇhā)… (v.v.)… tham ái pháp (dhammataṇhā).

Bhavābhavāyāti bhavābhavāya kammabhavāya punabbhavāya kāmabhavāya, kammabhavāya kāmabhavāya punabbhavāya rūpabhavāya, kammabhavāya rūpabhavāya punabbhavāya arūpabhavāya, kammabhavāya arūpabhavāya punabbhavāya punappunabbhavāya, punappunagatiyā punappunaupapattiyā punappunapaṭisandhiyā punappunaattabhāvābhinibbattiyā taṇhaṃ mākāsi mā janesi mā sañjanesi mā nibbattesi mābhinibbattesi, pajaha vinodehi byantīkarohi anabhāvaṃ gamehīti – bhavābhavāya mākāsi taṇhanti.

For existence and non-existence means for existence and non-existence, for kamma-existence, for re-existence, for sense-sphere existence, for kamma-existence, for sense-sphere existence, for re-existence, for form existence, for kamma-existence, for form existence, for re-existence, for formless existence, for kamma-existence, for formless existence, for re-existence, for repeated existence, for repeated destinations, for repeated rebirths, for repeated reconnections, for repeated acquisitions of individuality, do not make craving, do not generate, do not produce, do not bring forth, do not bring into being, abandon, dispel, put an end to, bring to naught – do not create craving for existence and non-existence.

Cho sự hiện hữu và phi hiện hữu nghĩa là, đừng tạo ra, đừng phát sinh, đừng làm cho phát sinh, đừng làm cho hiện hữu, đừng làm cho hiện hữu hoàn toàn tham ái cho sự hiện hữu và phi hiện hữu, cho nghiệp hữu (kammabhava), cho tái hữu (punabbhava), cho cõi dục (kāmabhava); cho nghiệp hữu, cho cõi dục, cho tái hữu, cho cõi sắc (rūpabhava); cho nghiệp hữu, cho cõi sắc, cho tái hữu, cho cõi vô sắc (arūpabhava); cho nghiệp hữu, cho cõi vô sắc, cho tái hữu, cho sự tái hiện hữu nhiều lần, cho sự tái sinh nhiều lần, cho sự tái tục nhiều lần, cho sự tái tạo thân thể nhiều lần. Hãy từ bỏ, loại trừ, diệt tận, đưa đến sự không hiện hữu – đừng tạo ra tham ái cho sự hiện hữu và phi hiện hữu.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì vậy, Thế Tôn đã nói:

1194

‘‘Yaṃ kiñci sampajānāsi,^*

“Whatever you comprehend,^*

“Này Dhotaka, bất cứ điều gì ngươi nhận biết,

1195

Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe;

Above, below, across, and in the middle;

Dù phía trên, phía dưới, ngang qua hay ở giữa;

1196

Etaṃ viditvā saṅgoti loke, bhavābhavāya mākāsi taṇha’’nti.

Knowing this as attachment in the world, do not create craving for existence and non-existence.”

Hãy biết rằng đó là sự ràng buộc trong thế gian, đừng tạo ra tham ái cho sự hiện hữu và phi hiện hữu.”

1197

Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me, bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.

Immediately upon the conclusion of the verse…pe… “Venerable Sir, the Blessed One is my Teacher, I am a disciple.”

Khi bài kệ vừa kết thúc… (v.v.)… “Bạch Thế Tôn, Thế Tôn là bậc Đạo Sư của con, con là đệ tử của Ngài.”

1198

Dhotakamāṇavapucchāniddeso pañcamo.

The Fifth Section on Dhotaka’s Questions.

Phần giải thích câu hỏi của thanh niên Dhotaka, thứ năm, đã hoàn tất.

1199

6. Upasīvamāṇavapucchāniddeso

6. The Section on Upasīva’s Questions

6. Phần giải thích câu hỏi của thanh niên Upasīva

1200

38.

1201

Eko ahaṃ sakka mahantamoghaṃ,^*

“Alone, Sakka, I cannot cross the great flood,^*

“Bạch Thích Ca, con một mình, dòng nước lớn này,^*

1202

Anissito no visahāmi tārituṃ;

Without support;

Không nương tựa, con không thể vượt qua;

1203

Ārammaṇaṃ^* brūhi samantacakkhu, yaṃ nissito oghamimaṃ tareyyaṃ.

Tell me, All-seeing One, the support by which I may cross this flood.”

Bậc Toàn Nhãn, xin hãy nói cho con một chỗ nương tựa, nhờ nương tựa vào đó con có thể vượt qua dòng nước lớn này.”

1204

Eko ahaṃ sakka mahantamoghanti.

“Alone, Sakka, the great flood.”

“Bạch Thích Ca, con một mình, dòng nước lớn này”.

Ekoti puggalo vā me dutiyo natthi, dhammo vā me dutiyo natthi, yaṃ vā puggalaṃ nissāya dhammaṃ vā nissāya mahantaṃ kāmoghaṃ bhavoghaṃ diṭṭhoghaṃ avijjoghaṃ tareyyaṃ uttareyyaṃ patareyyaṃ samatikkameyyaṃ vītivatteyyanti.

Alone means that I have no second person or no second Dhamma, by relying on which person or Dhamma I could cross, overcome, traverse, transcend, or pass beyond the great flood of sensuality, the flood of existence, the flood of views, the flood of ignorance.

Một mình nghĩa là, con không có người thứ hai, con không có pháp thứ hai, mà nhờ nương tựa vào người hay pháp đó con có thể vượt qua, đi qua, bơi qua, vượt qua hoàn toàn, thoát khỏi dòng nước lớn của dục (kāmogha), dòng nước lớn của hữu (bhavogha), dòng nước lớn của tà kiến (diṭṭhogha), dòng nước lớn của vô minh (avijjogha).

Sakkāti sakko.

Sakka means Sakka.

Thích Ca nghĩa là, bậc Thích Ca.

Bhagavā sakyakulā pabbajitotipi sakko.

The Blessed One is also called Sakka because he renounced from the Sakya clan.

Thế Tôn xuất gia từ dòng dõi Thích Ca, nên Ngài là bậc Thích Ca.

Atha vā, aḍḍho mahaddhano dhanavātipi sakko.

Alternatively, he is also called Sakka because he is rich, greatly wealthy, and possessing wealth.

Hoặc giả, Ngài là bậc Thích Ca vì giàu có, đại phú, nhiều tài sản.

Tassimāni dhanāni, seyyathidaṃ – saddhādhanaṃ sīladhanaṃ hiridhanaṃ ottappadhanaṃ sutadhanaṃ cāgadhanaṃ paññādhanaṃ satipaṭṭhānadhanaṃ…pe… nibbānadhanaṃ.

These are his riches, namely – the wealth of faith, the wealth of morality, the wealth of shame, the wealth of dread, the wealth of learning, the wealth of generosity, the wealth of wisdom, the wealth of mindfulness…pe… the wealth of Nibbāna.

Những tài sản này thuộc về Ngài, đó là – tài sản tín (saddhādhana), tài sản giới (sīladhana), tài sản tàm (hirīdhana), tài sản quý (ottappadhana), tài sản nghe (sutadhana), tài sản thí (cāgadhana), tài sản tuệ (paññādhana), tài sản niệm xứ (satipaṭṭhānadhana)… (v.v.)… tài sản Niết Bàn (nibbānadhana).

Imehi anekehi dhanaratanehi aḍḍho mahaddhano dhanavātipi sakko.

He is also called Sakka because he is rich, greatly wealthy, and possessing wealth with these many jewel-like riches.

Ngài là bậc Thích Ca vì giàu có, đại phú, nhiều tài sản với vô số châu báu pháp này.

Atha vā, sakko pahu visavī alamatto sūro vīro vikkanto abhīrū achambhī anutrāsī apalāyī pahīnabhayabheravo vigatalomahaṃsotipi sakkoti – eko ahaṃ sakka mahantamoghaṃ.

Alternatively, Sakka means capable, mighty, sufficient, brave, heroic, valiant, fearless, undaunted, intrepid, not fleeing, having abandoned fear and terror, having dispelled goosebumps – thus, Sakka – “Alone, Sakka, the great flood.”

Hoặc giả, Ngài là bậc Thích Ca vì Ngài có khả năng, có quyền năng, có năng lực, dũng cảm, anh hùng, oai dũng, không sợ hãi, không run sợ, không khiếp đảm, không bỏ chạy, đã loại bỏ mọi sợ hãi và kinh hoàng, đã thoát khỏi sự dựng tóc gáy – vậy nên Ngài là bậc Thích Ca – “Con một mình, bạch Thích Ca, dòng nước lớn này.”

1205

Iccāyasmā upasīvoti.

Thus spoke the venerable Upasīva.

“Tôn giả Upasīva nói”.

Iccāti padasandhi…pe….

Thus is a word-junction…pe….

Iccā là sự nối từ… (v.v.)….

Āyasmāti piyavacanaṃ…pe….

Venerable is a term of endearment…pe….

Tôn giả là lời nói thân ái… (v.v.)….

Upasīvoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā upasīvo.

Upasīva is the name of that brahmin…pe… an appellation – thus spoke the venerable Upasīva.

Upasīva là tên của vị Bà la môn đó… (v.v.)… là sự gọi tên – “Tôn giả Upasīva nói.”

1206

Anissito no visahāmi tāritunti.

“Without support, I cannot cross.”

“Không nương tựa, con không thể vượt qua”.

Anissitoti puggalaṃ vā anissito dhammaṃ vā anissito no visahāmi na ussahāmi na sakkomi na paṭibalo mahantaṃ kāmoghaṃ bhavoghaṃ diṭṭhoghaṃ avijjoghaṃ tarituṃ uttarituṃ patarituṃ samatikkamituṃ vītivattitunti – anissito no visahāmi tārituṃ.

Anissito means not relying on a person, not relying on a Dhamma, I am unable, I cannot strive, I am not capable, I am not able to cross, to cross over, to pass over, to overcome, to transcend the great flood of sensuality (kāmogha), the flood of existence (bhavogha), the flood of views (diṭṭhogha), the flood of ignorance (avijjogha) – Anissito, I am unable to cross.

Không nương tựa nghĩa là, con không nương tựa vào người hay không nương tựa vào pháp, con không thể, không cố gắng, không có khả năng, không đủ sức để vượt qua, đi qua, bơi qua, vượt qua hoàn toàn, thoát khỏi dòng nước lớn của dục, dòng nước lớn của hữu, dòng nước lớn của tà kiến, dòng nước lớn của vô minh – “không nương tựa, con không thể vượt qua.”

1207

Ārammaṇaṃ brūhi samantacakkhūti ārammaṇaṃ ālambaṇaṃ nissayaṃ upanissayaṃ brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehi.

Ārammaṇaṃ brūhi samantacakkhū means: Declare, teach, explain, establish, reveal, analyze, make clear, make manifest the support, the object, the reliance, the strong reliance.

“Bậc Toàn Nhãn, xin hãy nói cho con một chỗ nương tựa” nghĩa là, xin hãy nói, chỉ dạy, thuyết giảng, tuyên bố, thiết lập, mở ra, phân tích, làm cho rõ ràng, làm cho hiển lộ một chỗ nương tựa (ārammaṇa), một chỗ bám víu (ālambaṇa), một sự nương tựa (nissaya), một sự nương tựa mạnh mẽ (upanissaya).

Samantacakkhūti samantacakkhu vuccati sabbaññutañāṇaṃ.

Samantacakkhū refers to the Omniscient Knowledge (sabbaññutañāṇa).

Bậc Toàn Nhãn nghĩa là, Toàn Nhãn được gọi là Tuệ Toàn Tri (sabbaññutañāṇa).

Bhagavā tena sabbaññutañāṇena upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato.

The Blessed One is endowed, fully endowed, possessed, fully possessed, attained, fully attained, accomplished with that Omniscient Knowledge.

Thế Tôn được trang bị, được trang bị đầy đủ, đạt được, đạt được đầy đủ, thành tựu, thành tựu đầy đủ, sở hữu Tuệ Toàn Tri đó.

1208

Na tassa adiṭṭhamidhatthi kiñci, atho aviññātamajānitabbaṃ;

There is nothing here unseen by him, nor anything unknown, unknowable;

Không có điều gì ở đây mà Ngài không thấy, cũng không có điều gì không biết, không cần phải biết;

1209

Sabbaṃ abhiññāsi yadatthi neyyaṃ, tathāgato tena samantacakkhūti.

All that is to be known, he fully knew; thus is the Tathāgata the Samantacakkhu.

Tất cả những gì cần biết, Ngài đều đã biết rõ, do đó Như Lai là bậc Toàn Nhãn.

1210

Ārammaṇaṃ brūhi samantacakkhu.

Declare the support, O Samantacakkhu.

“Bậc Toàn Nhãn, xin hãy nói cho con một chỗ nương tựa.”

1211

Yaṃ nissito oghamimaṃ tareyyanti.

Yaṃ nissito oghamimaṃ tareyyaṃ means:

“Nhờ nương tựa vào đó con có thể vượt qua dòng nước lớn này”.

Yaṃ nissitoti yaṃ puggalaṃ vā nissito dhammaṃ vā nissito mahantaṃ kāmoghaṃ bhavoghaṃ diṭṭhoghaṃ avijjoghaṃ tareyyaṃ uttareyyaṃ patareyyaṃ samatikkameyyaṃ vītivatteyyanti – yaṃ nissito oghamimaṃ tareyyaṃ.

Yaṃ nissito means relying on which person or relying on which Dhamma, I would cross, cross over, pass over, overcome, transcend this great flood of sensuality (kāmogha), flood of existence (bhavogha), flood of views (diṭṭhogha), flood of ignorance (avijjogha).

Nhờ nương tựa vào đó nghĩa là, nhờ nương tựa vào người hay pháp đó, con có thể vượt qua, đi qua, bơi qua, vượt qua hoàn toàn, thoát khỏi dòng nước lớn của dục, dòng nước lớn của hữu, dòng nước lớn của tà kiến, dòng nước lớn của vô minh – “nhờ nương tựa vào đó con có thể vượt qua dòng nước lớn này.”

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì vậy, vị Bà la môn đó đã nói:

1212

‘‘Eko ahaṃ sakka mahantamoghaṃ,^*

“Alone, O Sakka, I, Venerable Upasīva, am unable to cross the great flood, being without reliance;

“Bạch Thích Ca, con một mình, dòng nước lớn này,^*

1213

Anissito no visahāmi tārituṃ;

Without reliance, I am unable to cross;

Không nương tựa, con không thể vượt qua;

1214

Ārammaṇaṃ brūhi samantacakkhu, yaṃ nissito oghamimaṃ tareyya’’nti.

Declare the support, O Samantacakkhu, relying on which I might cross this flood.”

Bậc Toàn Nhãn, xin hãy nói cho con một chỗ nương tựa, nhờ nương tựa vào đó con có thể vượt qua dòng nước lớn này.”

1215

39.

39.

39.

1216

Ākiñcaññaṃ pekkhamāno satimā,^*

Upasīva, the Blessed One said: Looking upon nothingness, mindful,

“Này Upasīva, người có niệm, quán sát Vô sở hữu xứ,^*

1217

Natthīti nissāya tarassu oghaṃ;

Relying on "there is nothing," cross the flood;

Nương tựa vào ‘không có gì’, hãy vượt qua dòng nước lớn;

1218

Kāme pahāya virato kathāhi, taṇhakkhayaṃ nattamahābhipassa^* .

Having abandoned sensual pleasures, abstaining from talk, fully behold the destruction of craving day and night.

Từ bỏ dục lạc, lìa bỏ mọi tranh luận, hãy quán sát sự diệt tận của tham ái ngày đêm.”

1219

Ākiñcaññaṃ pekkhamāno satimāti so brāhmaṇo pakatiyā ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ lābhīyeva nissayaṃ na jānāti – ‘‘ayaṃ me nissayo’’ti.

Ākiñcaññaṃ pekkhamāno satimā: That brahmin, by nature, was an attainer of the attainment of the sphere of nothingness (ākiñcaññāyatana-samāpatti), but he did not know the reliance as "this is my reliance."

“Người có niệm, quán sát Vô sở hữu xứ” nghĩa là, vị Bà la môn đó vốn đã là người đắc Vô sở hữu xứ định, nhưng không biết rõ chỗ nương tựa – “Đây là chỗ nương tựa của tôi.”

Tassa bhagavā nissayañca ācikkhati uttariñca niyyānapathaṃ.

To him, the Blessed One declared the reliance and the further path to liberation.

Thế Tôn đã chỉ dạy cho vị Bà la môn đó chỗ nương tựa và con đường giải thoát cao hơn.

Ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ sato samāpajjitvā tato vuṭṭhahitvā tattha jāte cittacetasike dhamme aniccato pekkhamāno, dukkhato…pe… rogato… gaṇḍato… sallato… aghato… ābādhato… parato… palokato… ītito… upaddavato… bhayato… upasaggato… calato… pabhaṅguto… addhuvato… atāṇato… aleṇato… asaraṇato… asaraṇībhūtato… rittato… tucchato… suññato… anattato… ādīnavato… vipariṇāmadhammato… asārakato… aghamūlato… bhavato… vibhavato… sāsavato… saṅkhatato… mārāmisato… jātidhammato… jarādhammato… byādhidhammato… maraṇadhammato… sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadhammato … samudayadhammato… atthaṅgamato… assādato… ādīnavato… nissaraṇato pekkhamāno dakkhamāno olokayamāno nijjhāyamāno upaparikkhamāno.

Having entered the attainment of the sphere of nothingness mindfully, then emerging from it, mindfully contemplating, observing, looking at, reflecting upon, and examining the mental and volitional states arisen therein as impermanent, as suffering, as a disease, as a boil, as a dart, as an affliction, as a malady, as alien, as disintegrating, as an evil, as a calamity, as a danger, as a misfortune, as trembling, as breaking, as unstable, as without refuge, as without shelter, as without protection, as having become unprotected, as empty, as hollow, as void, as non-self, as disadvantageous, as subject to change, as without essence, as the root of evil, as a killer, as leading to existence, as leading to non-existence, as with defilements, as conditioned, as Mara's bait, as subject to birth, as subject to aging, as subject to sickness, as subject to death, as subject to sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair, as subject to defilement, as subject to origination, as subject to cessation, as gratification, as disadvantage, as escape.

Sau khi nhập Vô sở hữu xứ định với chánh niệm, rồi xuất định, quán sát các pháp tâm và tâm sở phát sinh trong đó là vô thường (aniccato), là khổ (dukkhato)… (v.v.)… là bệnh (rogato)… là mụn nhọt (gaṇḍato)… là mũi tên (sallato)… là đau khổ (aghato)… là bệnh tật (ābādhato)… là ngoại lai (parato)… là hủy hoại (palokato)… là tai họa (ītito)… là nguy hiểm (upaddavato)… là sợ hãi (bhayato)… là tai ương (upasaggato)… là lay động (calato)… là tan rã (pabhaṅguto)… là không bền vững (addhuvato)… là không có sự bảo vệ (atāṇato)… là không có nơi ẩn náu (aleṇato)… là không có nơi nương tựa (asaraṇato)… là không có nơi nương tựa cho những người nương tựa (asaraṇībhūtato)… là trống rỗng (rittato)… là hư không (tucchato)… là không có chủ quyền (suññato)… là vô ngã (anattato)… là nguy hiểm (ādīnavato)… là pháp biến hoại (vipariṇāmadhammato)… là không có cốt lõi (asārakato)… là gốc rễ của đau khổ (aghamūlato)… là sự sinh hữu (bhavato)… là sự diệt hữu (vibhavato)… là có lậu hoặc (sāsavato)… là pháp hữu vi (saṅkhatato)… là mồi nhử của Ma vương (mārāmisato)… là pháp sinh (jātidhammato)… là pháp già (jarādhammato)… là pháp bệnh (byādhidhammato)… là pháp chết (maraṇadhammato)… là pháp sầu bi khổ ưu não (sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadhammato)… là pháp ô nhiễm (saṃkilesadhammato)… là pháp tập khởi (samudayadhammato)… là pháp hoại diệt (atthaṅgamato)… là sự thỏa thích (assādato)… là sự nguy hiểm (ādīnavato)… là sự xuất ly (nissaraṇato) – quán sát, thấy rõ, nhìn, suy tư, khảo sát kỹ lưỡng.

1220

Satimāti yā sati anussati paṭissati…pe… sammāsati – ayaṃ vuccati sati.

Satimā means that mindfulness, recollection, repeated recollection... right mindfulness—this is called mindfulness.

Người có niệm nghĩa là, niệm (sati), tùy niệm (anussati), phản niệm (paṭissati)… (v.v.)… chánh niệm (sammāsati) – đây được gọi là niệm.

Imāya satiyā upeto hoti…pe… samannāgato, so vuccati satimāti – ākiñcaññaṃ pekkhamāno satimā.

He is endowed with this mindfulness... accomplished with it; he is called mindful. Thus, ākiñcaññaṃ pekkhamāno satimā.

Người được trang bị niệm này… (v.v.)… sở hữu niệm này, người đó được gọi là người có niệm – “người có niệm, quán sát Vô sở hữu xứ.”

1221

Upasīvāti bhagavāti.

Upasīvāti bhagavā means:

“Này Upasīva, Thế Tôn nói”.

Upasīvāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

The Blessed One addresses that brahmin by name as Upasīva.

Này Upasīva: Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – upasīvāti bhagavā.

Bhagavā is a term of reverence... a true designation, namely, the Blessed One. Thus, Upasīvāti bhagavā.

Bhagavā (Đức Thế Tôn): Đây là một danh xưng tôn kính… cho đến… là một định danh có thật, đó là Bhagavā – Này Upasīva, Đức Thế Tôn.

1222

Natthīti nissāya tarassu oghanti natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanasamāpatti.

Natthīti nissāya tarassu oghaṃ means: Relying on the attainment of the sphere of nothingness, which contemplates "there is nothing."

Hãy nương vào ‘không có gì’ mà vượt qua bộc lưu: ‘Không có gì’ là thiền chứng Vô Sở Hữu Xứ.

Kiṃkāraṇā natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanasamāpatti?

Why is the attainment of the sphere of nothingness that which contemplates "there is nothing"?

Vì lý do gì mà thiền chứng Vô Sở Hữu Xứ được gọi là ‘không có gì’?

Viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ sato samāpajjitvā tato vuṭṭhahitvā taññeva viññāṇaṃ abhāveti, vibhāveti, antaradhāpeti, natthi kiñcīti passati.

Having mindfully entered the attainment of the sphere of infinite consciousness, then emerging from it mindfully, one makes that very consciousness non-existent, makes it specially non-existent, makes it disappear, and sees that "there is nothing."

Sau khi nhập thiền chứng Thức Vô Biên Xứ một cách chánh niệm, rồi xuất khỏi thiền ấy, vị ấy làm cho chính thức ấy không hiện hữu, làm cho biến mất, làm cho tan biến, và thấy rằng ‘không có gì’.

Taṃkāraṇā natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ nissāya upanissāya ālambaṇaṃ karitvā kāmoghaṃ bhavoghaṃ diṭṭhoghaṃ avijjoghaṃ tarassu uttarassu patarassu samatikkamassu vītivattassūti – natthīti nissāya tarassu oghaṃ.

Therefore, relying on the attainment of the base of nothingness (ākiñcaññāyatana), making 'there is nothing' the object, cross over, cross over especially, cross over in various ways, completely overcome, completely transcend the flood of sensual desire (kāmogha), the flood of becoming (bhavogha), the flood of views (diṭṭhogha), and the flood of ignorance (avijjogha) – that is, relying on 'there is nothing', cross over the flood.

Vì lý do đó, nương vào, y cứ vào, lấy thiền chứng Vô Sở Hữu Xứ làm đối tượng, hãy vượt qua, hãy vượt lên, hãy băng qua, hãy vượt khỏi, hãy đi qua khỏi dục bộc lưu, hữu bộc lưu, kiến bộc lưu, vô minh bộc lưu – ấy là hãy nương vào ‘không có gì’ mà vượt qua bộc lưu.

1223

Kāme pahāya virato kathāhīti.

Having abandoned sensual pleasures, abstained from talk.

Từ bỏ các dục, lánh xa các lời bàn luận:

Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā …pe… ime vuccanti kilesakāmā.

Sensual pleasures (kāmā): In brief, there are two kinds of sensual pleasures – object-sensual pleasures (vatthukāmā) and defilement-sensual pleasures (kilesakāmā)… (etc.)… these are called object-sensual pleasures… (etc.)… these are called defilement-sensual pleasures.

Các dục: Tóm lại, có hai loại dục – vật dục và phiền não dục… cho đến… những thứ này được gọi là vật dục… cho đến… những thứ này được gọi là phiền não dục.

Kāme pahāyāti vatthukāme parijānitvā kilesakāme pahāya pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṃ gametvāti – kāme pahāya.

Having abandoned sensual pleasures (kāme pahāyā) means having fully understood object-sensual pleasures, and having abandoned, given up, removed, annihilated, and brought to non-existence defilement-sensual pleasures – thus, 'having abandoned sensual pleasures'.

Từ bỏ các dục: Sau khi liễu tri các vật dục, từ bỏ, đoạn trừ, loại bỏ, chấm dứt, làm cho không còn hiện hữu các phiền não dục – ấy là từ bỏ các dục.

Virato kathāhīti kathaṃkathā vuccati vicikicchā.

Abstained from talk (virato kathāhī): 'Talk' (kathaṃkathā) is called doubt (vicikicchā).

Lánh xa các lời bàn luận: Lời bàn luận được gọi là hoài nghi.

Dukkhe kaṅkhā…pe… chambhitattaṃ cittassa manovilekho kathaṃkathāya ārato virato paṭivirato nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti – evampi virato kathāhi…pe… atha vā, dvattiṃsāya tiracchānakathāya ārato virato paṭivirato nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti evampi virato kathāhīti – kāme pahāya virato kathāhi.

Doubt about suffering… (etc.)… the trembling of the mind, the scratching of the mind – one is far from, abstained from, completely abstained from, gone forth from, released from, freed from, disjoined from, and dwells with a mind free from boundaries by this doubt (kathaṃkathā) – in this way too, 'abstained from talk'… (etc.)… Or alternatively, one is far from, abstained from, completely abstained from, gone forth from, released from, freed from, disjoined from, and dwells with a mind free from boundaries by the thirty-two kinds of animal-talk (tiracchānakathā) – in this way too, 'abstained from talk' – thus, 'having abandoned sensual pleasures, abstained from talk'.

Nghi ngờ về khổ… cho đến… sự cứng đờ, sự vẩn đục trong tâm, vị ấy lánh xa, xa lìa, hoàn toàn xa lìa, thoát ra, từ bỏ, giải thoát khỏi, không còn liên hệ với hoài nghi, sống với tâm không còn giới hạn – như vậy cũng là lánh xa các lời bàn luận… cho đến… Hoặc là, vị ấy lánh xa, xa lìa, hoàn toàn xa lìa, thoát ra, từ bỏ, giải thoát khỏi, không còn liên hệ với ba mươi hai loại tà thoại, sống với tâm không còn giới hạn, như vậy cũng là lánh xa các lời bàn luận – ấy là từ bỏ các dục, lánh xa các lời bàn luận.

1224

Taṇhakkhayaṃ nattamahābhipassāti.

See the destruction of craving day and night.

Hãy quán thấy sự đoạn tận ái, cả ngày lẫn đêm:

Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā.

Craving (taṇhā): Craving for forms (rūpataṇhā)… (etc.)… craving for mental objects (dhammataṇhā).

Ái: Sắc ái… cho đến… pháp ái.

Nattaṃ vuccati ratti.

Nattaṃ is called night.

Nattaṃ được gọi là ban đêm.

Ahoti divaso.

Aho is day.

Aho là ban ngày.

Rattiñca divā ca taṇhakkhayaṃ rāgakkhayaṃ dosakkhayaṃ mohakkhayaṃ gatikkhayaṃ upapattikkhayaṃ paṭisandhikkhayaṃ bhavakkhayaṃ saṃsārakkhayaṃ vaṭṭakkhayaṃ passa abhipassa dakkha olokaya nijjhāya upaparikkhāti – taṇhakkhayaṃ nattamahābhipassa.

See, discern, perceive, observe, contemplate, reflect upon, day and night, the destruction of craving, the destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion, the destruction of destinations, the destruction of rebirths, the destruction of re-linking, the destruction of becoming, the destruction of transmigration, the destruction of the round (of existence) – thus, 'see the destruction of craving day and night'.

Cả đêm lẫn ngày, hãy thấy, hãy quán thấy, hãy nhận ra, hãy nhìn, hãy chiêm nghiệm, hãy xem xét sự đoạn tận của ái, sự đoạn tận của tham, sự đoạn tận của sân, sự đoạn tận của si, sự đoạn tận của các cõi, sự đoạn tận của sự sinh, sự đoạn tận của sự tái sinh, sự đoạn tận của hữu, sự đoạn tận của luân hồi, sự đoạn tận của vòng luân chuyển – ấy là hãy quán thấy sự đoạn tận ái, cả ngày lẫn đêm.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy:

1225

‘‘Ākiñcaññaṃ pekkhamāno satimā,^*

“Mindful, contemplating nothingness,^*

“Này Upasīva, hãy chánh niệm, quán xét Vô Sở Hữu Xứ,

1226

Natthīti nissāya tarassu oghaṃ;

Relying on ‘there is nothing’, cross over the flood;

Hãy nương vào ‘không có gì’ mà vượt qua bộc lưu;

1227

Kāme pahāya virato kathāhi, taṇhakkhayaṃ nattamahābhipassā’’ti.

Having abandoned sensual pleasures, abstained from talk, see the destruction of craving day and night.”

Từ bỏ các dục, lánh xa các lời bàn luận, hãy quán thấy sự đoạn tận ái, cả ngày lẫn đêm.”

1228

40.

1229

Sabbesu kāmesu yo vītarāgo,^*

“He who is free from lust for all sensual pleasures,^*

Vị nào đã ly tham trong tất cả các dục,

1230

Ākiñcaññaṃ nissito hitvā maññaṃ;

Having abandoned 'I am', relying on nothingness;

Nương vào Vô Sở Hữu Xứ, từ bỏ cái khác;

1231

Saññāvimokkhe paramedhimutto, tiṭṭhe nu so tattha anānuyāyī.

Liberated supremely in the liberation of perception, would he stand there, never returning?”

Trong tưởng giải thoát tối thượng, tâm đã hướng đến, liệu vị ấy có an trú ở đó, không còn tái sinh?

1232

Sabbesu kāmesu yo vītarāgoti.

He who is free from lust for all sensual pleasures.

Vị nào đã ly tham trong tất cả các dục:

Sabbesūti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādiyanavacanametaṃ sabbesūti.

For all (sabbesū): This is a word signifying all, completely, in every way, without remainder, without exception, 'for all'.

Trong tất cả: Bằng mọi cách, mọi phương diện, tất cả, không còn sót lại, không có ngoại lệ, đây là một từ ngữ bao hàm toàn bộ, ấy là trong tất cả.

Kāmesūti kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā.

Sensual pleasures (kāmesū): In brief, there are two kinds of sensual pleasures – object-sensual pleasures (vatthukāmā) and defilement-sensual pleasures (kilesakāmā)… (etc.)… these are called object-sensual pleasures… (etc.)… these are called defilement-sensual pleasures.

Trong các dục: Các dục – tóm lại, có hai loại dục – vật dục và phiền não dục… cho đến… những thứ này được gọi là vật dục… cho đến… những thứ này được gọi là phiền não dục.

Sabbesu kāmesu yo vītarāgoti.

He who is free from lust for all sensual pleasures.

Vị nào đã ly tham trong tất cả các dục:

Sabbesu kāmesu yo vītarāgo vigatarāgo cattarāgo vantarāgo muttarāgo pahīnarāgo paṭinissaṭṭharāgo vikkhambhanatoti – sabbesu kāmesu yo vītarāgo.

He who is free from lust for all sensual pleasures means he whose lust is gone, whose lust is departed, whose lust is relinquished, whose lust is vomited forth, whose lust is released, whose lust is abandoned, whose lust is completely given up by way of suppression – thus, 'he who is free from lust for all sensual pleasures'.

Vị nào đã ly tham, đã lìa tham, đã từ bỏ tham, đã nhổ bỏ tham, đã giải thoát khỏi tham, đã đoạn trừ tham, đã xả ly tham trong tất cả các dục bằng cách trấn áp – ấy là vị nào đã ly tham trong tất cả các dục.

1233

Iccāyasmā upasīvoti.

Thus spoke the Venerable Upasīva.

Tôn giả Upasīva thưa rằng:

Iccāti padasandhi…pe….

Iccā is a sandhi (euphonic combination)… (etc.)….

Iccā (rằng): là sự nối kết từ… cho đến….

Āyasmāti piyavacanaṃ…pe….

Venerable (Āyasmā) is an affectionate term… (etc.)….

Āyasmā (Tôn giả): là một lời nói thân ái… cho đến….

Upasīvoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā upasīvo.

Upasīva is the name of that brahmin… (etc.)… the designation – thus, 'the Venerable Upasīva'.

Upasīva: là tên của vị Bà-la-môn ấy… cho đến… là cách gọi – ấy là Tôn giả Upasīva thưa rằng.

1234

Ākiñcaññaṃ nissito hitvā maññanti.

Having abandoned 'I am', relying on nothingness.

Nương vào Vô Sở Hữu Xứ, từ bỏ cái khác:

Heṭṭhimā cha samāpattiyo hitvā cajitvā pariccajitvā atikkamitvā samatikkamitvā vītivattitvā ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ nissito allīno upagato samupagato ajjhosito adhimuttoti – ākiñcaññaṃ nissito hitvā maññaṃ.

Having abandoned, given up, relinquished, transcended, completely transcended, and overcome the six lower attainments, one relies on, clings to, approaches, fully approaches, is intent on, and is devoted to the attainment of the base of nothingness (ākiñcaññāyatana) – thus, 'having abandoned 'I am', relying on nothingness'.

Sau khi từ bỏ, xả ly, hoàn toàn xả ly, vượt qua, hoàn toàn vượt qua, đi qua khỏi sáu thiền chứng thấp hơn, vị ấy nương tựa, gắn bó, đến gần, hoàn toàn đến gần, quyết định, hướng tâm đến thiền chứng Vô Sở Hữu Xứ – ấy là nương vào Vô Sở Hữu Xứ, từ bỏ cái khác.

1235

Saññāvimokkhe paramedhimuttoti saññāvimokkhā vuccanti satta saññāsamāpattiyo.

Liberated supremely in the liberation of perception (saññāvimokkhe paramedhimutto): The seven attainments of perception (saññāsamāpattiyo) are called liberations of perception (saññāvimokkhā).

Trong tưởng giải thoát tối thượng, tâm đã hướng đến: Các tưởng giải thoát được gọi là bảy tưởng thiền chứng.

Tāsaṃ saññāsamāpattīnaṃ ākiñcaññāyatanasamāpattivimokkho^* aggo ca seṭṭho ca viseṭṭho ca pāmokkho ca uttamo ca pavaro ca, parame agge seṭṭhe viseṭṭhe pāmokkhe uttame pavare adhimuttivimokkhena adhimutto tatrādhimutto tadadhimutto taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyoti – saññāvimokkhe paramedhimutto.

Among these attainments of perception, the liberation of the attainment of the base of nothingness (ākiñcaññāyatanasamāpatti) is supreme, excellent, pre-eminent, foremost, highest, and most distinguished; one is devoted to, fully devoted to, completely devoted to, practicing, frequently practicing, revering, inclined towards, tending towards, leaning towards, devoted to, and having as one's master, the supreme, foremost, excellent, pre-eminent, highest, and most distinguished liberation of devotion – thus, 'liberated supremely in the liberation of perception'.

Trong số các tưởng thiền chứng ấy, sự giải thoát của thiền chứng Vô Sở Hữu Xứ là cao tột, là cao quý, là đặc biệt, là hàng đầu, là tối thượng, là ưu việt; trong sự giải thoát tối thượng, cao tột, cao quý, đặc biệt, hàng đầu, ưu việt, vị ấy đã hướng đến bằng sự giải thoát qua hướng tâm, đã hướng tâm đến đó, đã hướng tâm vào đó, thực hành điều đó, thường xuyên thực hành điều đó, xem trọng điều đó, xu hướng về đó, nghiêng về đó, thiên về đó, đã hướng tâm đến đó, lấy đó làm chủ đạo – ấy là trong tưởng giải thoát tối thượng, tâm đã hướng đến.

1236

Tiṭṭhe nu so tattha anānuyāyīti.

Would he stand there, never returning?

Liệu vị ấy có an trú ở đó, không còn tái sinh?:

Tiṭṭhe nūti saṃsayapucchā vimatipucchā dveḷhakapucchā anekaṃsapucchā, ‘‘evaṃ nu kho, nanu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’’ti – tiṭṭhe nu.

Tiṭṭhe nu is a question of doubt, a question of uncertainty, a question of two minds, a question of not knowing for sure, (meaning) "will it stand thus, or not stand, how will it stand, why will it stand?" – that is Tiṭṭhe nu.

Liệu có an trú?: là câu hỏi mang tính nghi ngờ, câu hỏi mang tính phân vân, câu hỏi mang tính lưỡng lự, câu hỏi mang tính không chắc chắn, “Có phải như vậy chăng, không phải như vậy chăng, là gì vậy chăng, tại sao vậy chăng?” – ấy là liệu có an trú?.

Tatthāti ākiñcaññāyatane.

Tatthā means in the ākiñcaññāyatana.

Ở đó: là trong cõi Vô Sở Hữu Xứ.

Anānuyāyīti anānuyāyī aviccamāno^* avigacchamāno anantaradhāyamāno aparihāyamāno…pe….

Anānuyāyī means not moving, not departing, not disappearing, not declining…etc….

Không còn tái sinh: không còn tái sinh, không lay động, không rời đi, không biến mất, không suy giảm… cho đến….

Atha vā, arajjamāno adussamāno amuyhamāno akilissamānoti – tiṭṭhe nu so tattha anānuyāyī.

Or, not being attached, not being hateful, not being deluded, not being defiled – that is, "will he stand there, not moving?"

Hoặc là, không bị tham ái, không bị sân hận, không bị si mê, không bị ô nhiễm – ấy là liệu vị ấy có an trú ở đó, không còn tái sinh?.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì thế, vị Bà-la-môn ấy đã thưa:

1237

‘‘Sabbesu kāmesu yo vītarāgo,^*

“He who is dispassionate towards all sense-pleasures,

“Vị nào đã ly tham trong tất cả các dục,

1238

Ākiñcaññaṃ nissito hitvā maññaṃ;

Having abandoned conceiving, he relies on ākiñcaññāyatana;

Nương vào Vô Sở Hữu Xứ, từ bỏ cái khác;

1239

Saññāvimokkhe paramedhimutto, tiṭṭhe nu so tattha anānuyāyī’’ti.

Released in the supreme liberation of perception, will he stand there, not moving?”

Trong tưởng giải thoát tối thượng, tâm đã hướng đến, liệu vị ấy có an trú ở đó, không còn tái sinh?”

1240

41.

41.

41.

1241

Sabbesu kāmesu yo vītarāgo,^*

“Upasīva, he who is dispassionate towards all sense-pleasures,

Vị nào đã ly tham trong tất cả các dục,

1242

Ākiñcaññaṃ nissito hitvā maññaṃ;

Having abandoned conceiving, he relies on ākiñcaññāyatana;

Nương vào Vô Sở Hữu Xứ, từ bỏ cái khác;

1243

Saññāvimokkhe paramedhimutto, tiṭṭheyya so tattha anānuyāyī.

Released in the supreme liberation of perception, he will stand there, not moving.”

Trong tưởng giải thoát tối thượng, tâm đã hướng đến, vị ấy sẽ an trú ở đó, không còn tái sinh.

1244

Sabbesu kāmesu yo vītarāgoti.

Sabbesu kāmesu yo vītarāgo.

Vị nào đã ly tham trong tất cả các dục:

Sabbesūti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādiyanavacanametaṃ sabbesūti.

Sabbesu is a word that encompasses all, completely, in every way, without remainder, without exception, that is sabbesu.

Trong tất cả: Bằng mọi cách, mọi phương diện, tất cả, không còn sót lại, không có ngoại lệ, đây là một từ ngữ bao hàm toàn bộ, ấy là trong tất cả.

Kāmesūti kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā.

Kāmesu – kāmā are of two kinds by summary: vatthukāmā and kilesakāmā…etc… these are called vatthukāmā…etc… these are called kilesakāmā.

Trong các dục: Các dục – tóm lại, có hai loại dục – vật dục và phiền não dục… cho đến… những thứ này được gọi là vật dục… cho đến… những thứ này được gọi là phiền não dục.

Sabbesu kāmesu yo vītarāgoti sabbesu kāmesu yo vītarāgo…pe… paṭinissaṭṭharāgo vikkhambhanatoti – sabbesu kāmesu yo vītarāgo.

Sabbesu kāmesu yo vītarāgo means he who is dispassionate towards all sense-pleasures…etc… one whose passion is relinquished through suppression – that is sabbesu kāmesu yo vītarāgo.

Vị nào đã ly tham trong tất cả các dục: Vị nào đã ly tham… cho đến… đã xả ly tham trong tất cả các dục bằng cách trấn áp – ấy là vị nào đã ly tham trong tất cả các dục.

1245

Upasīvāti bhagavāti.

Upasīvāti bhagavā.

Này Upasīva, Đức Thế Tôn dạy:

Upasīvāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

Upasīvā means the Blessed One addresses that brahmin by name.

Này Upasīva: Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – upasīvāti bhagavā.

Bhagavā is a term of reverence…etc… a true designation, namely, the Blessed One – that is Upasīvāti bhagavā.

Bhagavā (Đức Thế Tôn): Đây là một danh xưng tôn kính… cho đến… là một định danh có thật, đó là Bhagavā – Này Upasīva, Đức Thế Tôn.

1246

Ākiñcaññaṃ nissito hitvā maññanti.

Ākiñcaññaṃ nissito hitvā maññaṃ.

Nương vào Vô Sở Hữu Xứ, từ bỏ cái khác:

Heṭṭhimā cha samāpattiyo hitvā cajitvā pariccajitvā atikkamitvā samatikkamitvā vītivattitvā ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ nissito allīno upagato samupagato ajjhosito adhimuttoti – ākiñcaññaṃ nissito hitvā maññaṃ.

Having abandoned, given up, renounced, transcended, completely transcended, overcome the six lower attainments, he relies on, adheres to, resorts to, completely resorts to, is intent on, is devoted to the attainment of ākiñcaññāyatana – that is ākiñcaññaṃ nissito hitvā maññaṃ.

Sau khi từ bỏ, xả ly, hoàn toàn xả ly, vượt qua, hoàn toàn vượt qua, đi qua khỏi sáu thiền chứng thấp hơn, vị ấy nương tựa, gắn bó, đến gần, hoàn toàn đến gần, quyết định, hướng tâm đến thiền chứng Vô Sở Hữu Xứ – ấy là nương vào Vô Sở Hữu Xứ, từ bỏ cái khác.

1247

Saññāvimokkhe paramedhimuttoti saññāvimokkhā vuccanti satta saññāsamāpattiyo.

Saññāvimokkhe paramedhimutto – the seven attainments of perception are called saññāvimokkhā.

Trong tưởng giải thoát tối thượng, tâm đã hướng đến: Các tưởng giải thoát được gọi là bảy tưởng thiền chứng.

Tāsaṃ saññāsamāpattīnaṃ ākiñcaññāyatanasamāpattivimokkho aggo ca seṭṭho ca viseṭṭho ca pāmokkho ca uttamo ca pavaro ca, parame agge seṭṭhe viseṭṭhe pāmokkhe uttame pavare adhimuttivimokkhena adhimutto tatrādhimutto tadadhimutto…pe… tadadhipateyyoti – saññāvimokkhe paramedhimutto.

Among those attainments of perception, the liberation of the attainment of ākiñcaññāyatana is supreme, excellent, pre-eminent, foremost, highest, and most distinguished; he is devoted to the supreme, excellent, pre-eminent, foremost, highest, and most distinguished liberation, devoted to that, intent on that…etc… having that as his chief – that is saññāvimokkhe paramedhimutto.

Trong các pháp nhập tưởng định ấy, pháp nhập định Vô Sở Hữu Xứ là sự giải thoát, là tối thượng, là cao tột, là đặc biệt, là chủ đạo, là ưu việt, là thù thắng. Người ấy đã giải thoát bằng sự giải thoát nhờ quyết tâm trong pháp tối thượng, cao tột, đặc biệt, chủ đạo, ưu việt, thù thắng ấy; người ấy có lòng tin vững chắc ở nơi đó, có lòng tin vững chắc vào điều đó...v.v... người ấy lấy đó làm chủ đạo — đó là đã giải thoát một cách tối thượng trong sự giải thoát khỏi tưởng.

1248

Tiṭṭheyya so tattha anānuyāyīti.

Tiṭṭheyya so tattha anānuyāyī.

Vị ấy sẽ trú tại đó, không lay chuyển.

Tiṭṭheyyāti tiṭṭheyya saṭṭhikappasahassāni.

Tiṭṭheyya means he would stand for sixty thousand aeons.

Sẽ trú: Vị ấy sẽ trú trong sáu mươi ngàn đại kiếp.

Tatthāti ākiñcaññāyatane.

Tatthā means in the ākiñcaññāyatana.

Tại đó: Tại cõi Vô Sở Hữu Xứ.

Anānuyāyīti anānuyāyī aviccamāno avigacchamāno anantaradhāyamāno aparihāyamāno.

Anānuyāyī means not moving, not departing, not disappearing, not declining.

Không lay chuyển: Không lay chuyển, không di dời, không rời xa, không biến mất, không suy giảm.

Atha vā, arajjamāno adussamāno amuyhamāno akilissamānoti – tiṭṭheyya so tattha anānuyāyī.

Or, not being attached, not being hateful, not being deluded, not being defiled – that is tiṭṭheyya so tattha anānuyāyī.

Hoặc là, không tham đắm, không sân hận, không si mê, không ô nhiễm — đó là vị ấy sẽ trú tại đó, không lay chuyển.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy:

1249

‘‘Sabbesu kāmesu yo vītarāgo,^*

“Upasīva, he who is dispassionate towards all sense-pleasures,

“Người đã ly tham trong mọi dục vọng,^*

1250

Ākiñcaññaṃ nissito hitvā maññaṃ;

Having abandoned conceiving, he relies on ākiñcaññāyatana;

Nương vào Vô Sở Hữu, từ bỏ mọi thứ;

1251

Saññāvimokkhe paramedhimutto, tiṭṭheyya so tattha anānuyāyī’’ti.

Released in the supreme liberation of perception, he will stand there, not moving.”

Đã giải thoát tối thượng trong sự giải thoát khỏi tưởng, vị ấy sẽ trú tại đó, không lay chuyển.”

1252

42.

42.

1253

Tiṭṭhe ce so tattha anānuyāyī, pūgampi vassāni^* samantacakkhu;

“If he, the All-Seeing, were to stand there, not moving, for many years;

Nếu vị ấy trú tại đó, không lay chuyển, trong vô số năm, hỡi bậc Toàn Giác;

1254

Tattheva so sītisiyā vimutto, cavetha viññāṇaṃ tathāvidhassa.

Would he be cool and liberated right there? Would the consciousness of such a one cease?”

Ngay tại đó, vị ấy sẽ được an tịnh, được giải thoát, hay thức của người như vậy sẽ hoại diệt?

1255

Tiṭṭhe ce so tattha anānuyāyīti sace so tiṭṭheyya saṭṭhikappasahassāni.

Tiṭṭhe ce so tattha anānuyāyī means if he were to stand for sixty thousand aeons.

Nếu vị ấy trú tại đó, không lay chuyển: Nếu vị ấy trú trong sáu mươi ngàn đại kiếp.

Tatthāti ākiñcaññāyatane.

Tatthā means in the ākiñcaññāyatana.

Tại đó: Tại cõi Vô Sở Hữu Xứ.

Anānuyāyīti anānuyāyī aviccamāno avigacchamāno anantaradhāyamāno aparihāyamāno.

Anānuyāyī means not moving, not departing, not disappearing, not declining.

Không lay chuyển: Không lay chuyển, không di dời, không rời xa, không biến mất, không suy giảm.

Atha vā, arajjamāno adussamāno amuyhamāno akilissamānoti – tiṭṭhe ce so tattha anānuyāyī.

Or, not being attached, not being hateful, not being deluded, not being defiled – that is tiṭṭhe ce so tattha anānuyāyī.

Hoặc là, không tham đắm, không sân hận, không si mê, không ô nhiễm — đó là nếu vị ấy trú tại đó, không lay chuyển.

1256

Pūgampi vassāni samantacakkhūti.

Pūgampi vassāni samantacakkhū.

Trong vô số năm, hỡi bậc Toàn Giác.

Pūgampi vassānīti pūgampi vassāni bahūni vassāni^* bahūni vassasatāni bahūni vassasahassāni bahūni vassasatasahassāni bahūni kappāni bahūni kappasatāni bahūni kappasahassāni bahūni kappasatasahassāni.

Pūgampi vassānī means for a multitude of years, for many years, for many hundreds of years, for many thousands of years, for many hundreds of thousands of years, for many aeons, for many hundreds of aeons, for many thousands of aeons, for many hundreds of thousands of aeons.

Vô số năm: Vô số năm, nhiều năm, nhiều trăm năm, nhiều ngàn năm, nhiều trăm ngàn năm, nhiều kiếp, nhiều trăm kiếp, nhiều ngàn kiếp, nhiều trăm ngàn kiếp.

Samantacakkhūti samantacakkhu vuccati sabbaññutañāṇaṃ…pe… tathāgato tena samantacakkhūti – pūgampi vassāni samantacakkhu.

Samantacakkhū means the omniscience is called samantacakkhu…pe… therefore the Tathāgata is samantacakkhu. Thus, for a multitude of years, the samantacakkhu.

Toàn Giác: Toàn Giác được gọi là trí tuệ toàn giác…v.v… Như Lai là bậc Toàn Giác nhờ trí tuệ ấy — đó là trong vô số năm, hỡi bậc Toàn Giác.

1257

Tattheva so sītisiyā vimutto, cavetha viññāṇaṃ tathāvidhassāti tattheva so sītibhāvamanuppatto nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammo sassatisamaṃ tatheva tiṭṭheyya.

Tattheva so sītisiyā vimutto, cavetha viññāṇaṃ tathāvidhassā means, would he remain there, having attained coolness, being eternal, firm, everlasting, of an unchangeable nature, remaining thus forever in that very ākiñcaññāyatana realm?

Ngay tại đó, vị ấy sẽ được an tịnh, được giải thoát, hay thức của người như vậy sẽ hoại diệt?: Ngay tại đó, vị ấy đã đạt đến trạng thái an tịnh, thường hằng, bền vững, vĩnh cửu, có pháp không biến đổi, sẽ trú tại đó một cách thường hằng như vĩnh cửu.

Atha vā, tassa viññāṇaṃ caveyya ucchijjeyya nasseyya vinasseyya na bhaveyyāti punabbhavapaṭisandhiviññāṇaṃ nibbatteyya kāmadhātuyā vā rūpadhātuyā vā arūpadhātuyā vāti ākiñcaññāyatanaṃ samāpannassa sassatañca ucchedañca pucchati.

Or would his consciousness cease, be cut off, perish, be destroyed, not exist, and would a rebirth-linking consciousness arise in the kāmadhātu, rūpadhātu, or arūpadhātu? Thus, it asks about eternality and annihilation for one who has attained the ākiñcaññāyatana.

Hoặc là, thức của vị ấy sẽ hoại diệt, sẽ bị cắt đứt, sẽ mất đi, sẽ hủy diệt, sẽ không còn tồn tại, hay thức tái sanh sẽ phát sinh trở lại trong Dục giới, Sắc giới, hoặc Vô Sắc giới? — (vị Bà-la-môn) hỏi về sự thường hằng và đoạn diệt của người đã nhập Vô Sở Hữu Xứ.

Udāhu tattheva anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyeyya.

Or would he attain parinibbāna in that very realm with the anupādisesa Nibbāna-dhātu?

Hay là vị ấy sẽ nhập vô dư y Niết-bàn ngay tại đó?

Atha vā, tassa viññāṇaṃ caveyya puna paṭisandhiviññāṇaṃ nibbatteyya kāmadhātuyā vā rūpadhātuyā vā arūpadhātuyā vāti, ākiñcaññāyatanaṃ upapannassa parinibbānañca paṭisandhiñca pucchati.

Or would his consciousness cease, and would a rebirth-linking consciousness arise again in the kāmadhātu, rūpadhātu, or arūpadhātu? Thus, it asks about parinibbāna and rebirth for one who has arisen in the ākiñcaññāyatana.

Hoặc là, thức của vị ấy sẽ hoại diệt, rồi thức tái sanh sẽ phát sinh trở lại trong Dục giới, Sắc giới, hoặc Vô Sắc giới? — (vị Bà-la-môn) hỏi về sự nhập Niết-bàn và sự tái sanh của người đã sanh vào cõi Vô Sở Hữu Xứ.

Tathāvidhassāti tathāvidhassa tādisassa tassaṇṭhitassa tappakārassa tappaṭibhāgassa ākiñcaññāyatanaṃ upapannassāti – tattheva so sītisiyā vimutto, cavetha viññāṇaṃ tathāvidhassa.

Tathāvidhassā means for such a one, for one of that kind, for one established in that, for one of that nature, for one similar to that, for one who has arisen in the ākiñcaññāyatana. Thus, Tattheva so sītisiyā vimutto, cavetha viññāṇaṃ tathāvidhassa.

Của người như vậy: Của người như vậy, của người như thế, của người có trạng thái như thế, của người có bản chất như thế, của người có phần tương tự như thế, của người đã sanh vào cõi Vô Sở Hữu Xứ — đó là ngay tại đó, vị ấy sẽ được an tịnh, được giải thoát, hay thức của người như vậy sẽ hoại diệt.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì thế, vị Bà-la-môn ấy đã nói:

1258

‘‘Tiṭṭhe ce so tattha anānuyāyī, pūgampi vassāni samantacakkhu;

“If he remains there, not pursuing, for a multitude of years, the samantacakkhu;

“Nếu vị ấy trú tại đó, không lay chuyển, trong vô số năm, hỡi bậc Toàn Giác;

1259

Tattheva so sītisiyā vimutto, cavetha viññāṇaṃ tathāvidhassā’’ti.

Would he be cool and freed in that very state, or would the consciousness of such a one cease?”

Ngay tại đó, vị ấy sẽ được an tịnh, được giải thoát, hay thức của người như vậy sẽ hoại diệt?”

1260

43.

43.

1261

Acci yathā vātavegena khittā,^*

As a flame, Upasīva, struck by a gust of wind,

Như ngọn lửa bị sức gió thổi bay,^*

1262

Atthaṃ paleti na upeti saṅkhaṃ;

Goes out and cannot be reckoned;

Đi đến chỗ tắt, không còn được gọi tên;

1263

Evaṃ munī nāmakāyā vimutto, atthaṃ paleti na upeti saṅkhaṃ.

So a sage, freed from the name-body, goes out and cannot be reckoned.

Cũng vậy, bậc hiền nhân, giải thoát khỏi danh thân, đi đến chỗ tắt, không còn được gọi tên.

1264

Acci yathā vātavegena khittāti acci vuccati jālasikhā.

Acci yathā vātavegena khittā means acci is called a flame.

Như ngọn lửa bị sức gió thổi bay: Ngọn lửa được gọi là ngọn đuốc.

Vātāti puratthimā vātā pacchimā vātā uttarā vātā dakkhiṇā vātā sarajā vātā arajā vātā sītā vātā uṇhā vātā parittā vātā adhimattā vātā^* verambhavātā pakkhavātā supaṇṇavātā tālapaṇṇavātā vidhūpanavātā.

Vātā means easterly winds, westerly winds, northerly winds, southerly winds, dusty winds, dustless winds, cold winds, hot winds, gentle winds, strong winds, violent winds, winds from above, winds from wings, winds from garuḍas, winds from palm leaves, fanning winds.

Gió: Gió từ phương đông, gió từ phương tây, gió từ phương bắc, gió từ phương nam, gió có bụi, gió không bụi, gió lạnh, gió nóng, gió nhẹ, gió mạnh, gió đen, gió verambha, gió từ cánh chim, gió từ chim supaṇṇa, gió từ lá cọ, gió từ quạt.

Vātavegena khittāti vātavegena khittā^* ukkhittā nunnā paṇunnā khambhitā vikkhambhitāti – acci yathā vātavegena khittā.

Vātavegena khittā means struck by the force of the wind, lifted, pushed, driven away, dislodged, scattered. Thus, acci yathā vātavegena khittā.

Bị sức gió thổi bay: Bị sức gió thổi bay, thổi lên, thổi đi, thổi xa, làm lay động, làm rung chuyển — đó là như ngọn lửa bị sức gió thổi bay.

Upasīvāti bhagavāti.

Upasīvāti bhagavā.

Này Upasīva, Đức Thế Tôn dạy.

Upasīvāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

Upasīvā means the Blessed One addresses that brahmin by name.

Upasīva: Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – upasīvāti bhagavā.

Bhagavā is a term of reverence…pe… a true designation, namely, Bhagavā. Thus, Upasīvāti bhagavā.

Đức Thế Tôn: Đây là một từ tôn kính…v.v… là một danh xưng chân thật, đó là Đức Thế Tôn — đó là này Upasīva, Đức Thế Tôn dạy.

1265

Atthaṃ paleti na upeti saṅkhanti.

Atthaṃ paleti na upeti saṅkhaṃ.

Đi đến chỗ tắt, không còn được gọi tên.

Atthaṃ paletīti atthaṃ paleti, atthaṃ gameti, atthaṃ gacchati nirujjhati vūpasamati paṭippassambhati.

Atthaṃ paleti means it goes to an end, it reaches an end, it comes to an end, it ceases, it subsides, it is completely calmed.

Đi đến chỗ tắt: Đi đến chỗ tắt, đi đến chỗ diệt, đi đến chỗ mất, chấm dứt, lắng dịu, an tịnh.

Na upeti saṅkhanti saṅkhaṃ^* na upeti, uddesaṃ na upeti, gaṇanaṃ na upeti, paṇṇattiṃ na upeti, ‘‘puratthimaṃ vā disaṃ gatā, pacchimaṃ vā disaṃ gatā, uttaraṃ vā disaṃ gatā, dakkhiṇaṃ vā disaṃ gatā uddhaṃ vā gatā, adho vā gatā, tiriyaṃ vā gatā, vidisaṃ vā gatā’’ti, so hetu natthi, paccayo natthi, kāraṇaṃ natthi, yena saṅkhaṃ gaccheyyāti – atthaṃ paleti na upeti saṅkhaṃ.

Na upeti saṅkhaṃ means it cannot be reckoned, it cannot be indicated, it cannot be counted, it cannot be designated as “gone to the eastern direction, or gone to the western direction, or gone to the northern direction, or gone to the southern direction, or gone upwards, or gone downwards, or gone across, or gone to an intermediate direction.” There is no cause, no condition, no reason by which it could be reckoned. Thus, atthaṃ paleti na upeti saṅkhaṃ.

Không còn được gọi tên: Không còn được gọi tên, không còn được chỉ định, không còn được đếm, không còn được định danh là “đã đi về phương đông, hay đã đi về phương tây, hay đã đi về phương bắc, hay đã đi về phương nam, hay đã đi lên trên, hay đã đi xuống dưới, hay đã đi ngang, hay đã đi về các phương chéo”. Không có nhân, không có duyên, không có nguyên nhân nào để có thể gọi tên được — đó là đi đến chỗ tắt, không còn được gọi tên.

1266

Evaṃ munī nāmakāyā vimuttoti.

Evaṃ munī nāmakāyā vimutto.

Cũng vậy, bậc hiền nhân, giải thoát khỏi danh thân.

Evanti opammasampaṭipādanaṃ.

Evaṃ is a statement indicating the completion of the simile.

Cũng vậy: Là sự trình bày ví dụ.

Munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ …pe… saṅgajālamaticca so muni.

Munī means wisdom is called mona…pe… that sage has transcended the net of attachment.

Hiền nhân: Sự tĩnh lặng được gọi là trí tuệ…v.v… vị ấy vượt qua mạng lưới ràng buộc, đó là bậc hiền nhân.

Nāmakāyā vimuttoti so muni pakatiyā pubbeva rūpakāyā vimutto.

Nāmakāyā vimutto means that sage was naturally freed from the rūpakāya even before.

Giải thoát khỏi danh thân: Vị hiền nhân ấy, theo bản chất, đã giải thoát khỏi sắc thân từ trước.

Tadaṅgaṃ samatikkamā^* vikkhambhanappahānena pahīno.

He is abandoned by the overcoming of that part, by the abandonment through suppression.

Đã được đoạn trừ bằng cách đoạn trừ tạm thời, vượt qua trạng thái đó.

Tassa munino bhavantaṃ āgamma cattāro ariyamaggā paṭiladdhā honti.

Depending on the end of existence of that muni, the four Noble Paths are attained.

Vị hiền nhân ấy, nhờ hướng đến sự chấm dứt của hữu, đã chứng đắc bốn Thánh đạo.

Catunnaṃ ariyamaggānaṃ paṭiladdhattā nāmakāyo ca rūpakāyo ca pariññātā honti.

Because of the attainment of the four Noble Paths, both the mental body and the physical body are fully understood.

Do đã chứng đắc bốn Thánh đạo, danh thân và sắc thân đều đã được liễu tri.

Nāmakāyassa ca rūpakāyassa ca pariññātattā nāmakāyā ca rūpakāyā ca mutto vimutto suvimutto accantaanupādāvimokkhenāti – evaṃ munī nāmakāyā vimutto.

Because of the full understanding of both the mental body and the physical body, he is freed, especially freed, well freed from the mental body and the physical body by liberation utterly free from clinging—thus is the muni liberated from the mental body.

Do đã liễu tri danh thân và sắc thân, vị ấy đã thoát khỏi, giải thoát, hoàn toàn giải thoát khỏi danh thân và sắc thân bằng sự giải thoát hoàn toàn không còn chấp thủ — đó là cũng vậy, bậc hiền nhân, giải thoát khỏi danh thân.

1267

Atthaṃ paleti na upeti saṅkhanti.

He goes to cessation; he does not enter into reckoning.

Đi đến chỗ tắt, không còn được gọi tên.

Atthaṃ paletīti anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati.

He goes to cessation means he attains parinibbāna with the element of Nibbāna without remainder.

Đi đến chỗ tắt: Nhập vô dư y Niết-bàn giới.

Na upeti saṅkhanti anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbuto saṅkhaṃ na upeti, uddesaṃ na upeti, gaṇanaṃ na upeti, paṇṇattiṃ na upeti – khattiyoti vā brāhmaṇoti vā vessoti vā suddoti vā gahaṭṭhoti vā pabbajitoti vā devoti vā manussoti vā rūpīti vā arūpīti vā saññīti vā asaññīti vā nevasaññīnāsaññīti vā.

He does not enter into reckoning means that having attained parinibbāna with the element of Nibbāna without remainder, he does not enter into reckoning, he does not enter into designation, he does not enter into enumeration, he does not enter into appellation—as a khattiya, or a brāhmaṇa, or a vessa, or a sudda, or a householder, or a renunciant, or a deva, or a human, or one with form, or one without form, or one with perception, or one without perception, or one neither with nor without perception.

Không còn được gọi tên: Người đã nhập vô dư y Niết-bàn giới không còn được gọi tên, không còn được chỉ định, không còn được đếm, không còn được định danh là Sát-đế-lỵ, hay Bà-la-môn, hay Phệ-xá, hay Thủ-đà-la, hay tại gia, hay xuất gia, hay chư thiên, hay nhân loại, hay có sắc, hay không có sắc, hay có tưởng, hay không có tưởng, hay phi tưởng phi phi tưởng.

So hetu natthi paccayo natthi kāraṇaṃ natthi yena saṅkhaṃ gaccheyyāti – atthaṃ paleti na upeti saṅkhaṃ.

There is no cause, no condition, no reason by which he would go to reckoning—he goes to cessation, he does not enter into reckoning.

Không có nhân, không có duyên, không có nguyên nhân nào để có thể gọi tên được — đó là đi đến chỗ tắt, không còn được gọi tên.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy:

1268

‘‘Acci yathā vātavegena khittā,^*

“Just as a flame, flung by the force of the wind,^*

“Như ngọn lửa bị sức gió thổi bạt,^*

1269

Atthaṃ paleti na upeti saṅkhaṃ;

Goes to cessation, it does not enter into reckoning;

Đi đến chỗ biến mất, không đi vào sự tính đếm;

1270

Evaṃ munī nāmakāyā vimutto, atthaṃ paleti na upeti saṅkha’’nti.

So too, a muni, liberated from the mental body, goes to cessation, he does not enter into reckoning.”

Cũng vậy, bậc ẩn sĩ được giải thoát khỏi danh thân, đi đến chỗ biến mất, không đi vào sự tính đếm.”

1271

44.

44.

1272

Atthaṅgato so uda vā so natthi, udāhu ve sassatiyā arogo;

Has he gone to cessation, or does he not exist? Or is he truly eternally free from illness?

Vị ấy đã đi đến chỗ biến mất, hay là vị ấy không có, hay là thật vậy do sự thường hằng nên không biến hoại?

1273

Taṃ me munī sādhu viyākarohi, tathā hi te vidito esa dhammo.

Explain that to me well, O muni, for this Dhamma is known to you.

Thưa bậc Ẩn Sĩ, xin Ngài hãy khéo giảng giải điều ấy cho con, vì quả thật pháp này đã được Ngài biết rõ.

1274

Atthaṅgato so uda vā so natthīti so atthaṅgato udāhu natthi so niruddho ucchinno vinaṭṭhoti – atthaṅgato so uda vā so natthi.

Has he gone to cessation, or does he not exist? means, has he gone to cessation, or does he not exist, has he ceased, been cut off, vanished?—that is, has he gone to cessation, or does he not exist?

Vị ấy đã đi đến chỗ biến mất, hay là vị ấy không có nghĩa là: Vị ấy đã đi đến chỗ biến mất chăng, hay là vị ấy không có, đã diệt tận, đã đoạn tuyệt, đã hoại diệt chăng? – Vị ấy đã đi đến chỗ biến mất, hay là vị ấy không có.

1275

Udāhu ve sassatiyā arogoti udāhu nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammo sassatisamaṃ tatheva tiṭṭheyyāti – udāhu ve sassatiyā arogo.

Or is he truly eternally free from illness? means, or is he permanent, stable, eternal, of an unchangeable nature, would he remain perpetually the same?—that is, or is he truly eternally free from illness?

Hay là thật vậy do sự thường hằng nên không biến hoại nghĩa là: Hay là vị ấy thường còn, vững chắc, vĩnh cửu, có bản chất không biến đổi, tồn tại mãi mãi như sự thường hằng chăng? – Hay là thật vậy do sự thường hằng nên không biến hoại.

1276

Taṃ me munī sādhu viyākarohīti.

Explain that to me well, O muni.

Thưa bậc Ẩn Sĩ, xin Ngài hãy khéo giảng giải điều ấy cho con.

Tanti yaṃ pucchāmi yaṃ yācāmi yaṃ ajjhesāmi yaṃ pasādemi.

That means what I ask, what I request, what I urge, what I venerate.

Điều ấy là điều con hỏi, điều con cầu xin, điều con thỉnh mời, điều con làm cho hoan hỷ.

Munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ…pe… saṅgajālamaticca so muni.

Muni means wisdom is called mona…pe… having transcended the net of clinging, he is a muni.

Bậc Ẩn Sĩ là: Sự ẩn mình được gọi là trí tuệ... cho đến... vị ấy là bậc ẩn sĩ đã vượt qua mạng lưới của sự vướng mắc.

Sādhu viyākarohīti sādhu ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – taṃ me munī sādhu viyākarohi.

Explain that to me well means, please declare, teach, describe, establish, reveal, analyze, make clear, make manifest—explain that to me well, O muni.

Xin Ngài hãy khéo giảng giải nghĩa là: Xin Ngài hãy khéo nói rõ, chỉ dạy, làm cho biết, thiết lập, phơi bày, phân tích, làm cho hiển lộ, làm cho sáng tỏ. – Thưa bậc Ẩn Sĩ, xin Ngài hãy khéo giảng giải điều ấy cho con.

1277

Tathā hi te vidito esa dhammoti tathā hi te vidito tulito tīrito vibhūto vibhāvito esa dhammoti – tathā hi te vidito esa dhammo.

For this Dhamma is known to you means, truly, this Dhamma is known, weighed, investigated, understood, comprehended by you—for this Dhamma is known to you.

Vì quả thật pháp này đã được Ngài biết rõ nghĩa là: Vì quả thật pháp này đã được Ngài biết rõ, cân nhắc, thẩm xét, làm cho hiển nhiên, làm cho sáng tỏ. – Vì quả thật pháp này đã được Ngài biết rõ.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brāhmaṇa said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói:

1278

‘‘Atthaṅgato so uda vā so natthi, udāhu ve sassatiyā arogo;

“Has he gone to cessation, or does he not exist? Or is he truly eternally free from illness?

“Vị ấy đã đi đến chỗ biến mất, hay là vị ấy không có, hay là thật vậy do sự thường hằng nên không biến hoại?

1279

Taṃ me munī sādhu viyākarohi, tathā hi te vidito esa dhammo’’ti.

Explain that to me well, O muni, for this Dhamma is known to you.”

Thưa bậc Ẩn Sĩ, xin Ngài hãy khéo giảng giải điều ấy cho con, vì quả thật pháp này đã được Ngài biết rõ.”

1280

45.

45.

1281

Atthaṅgatassa na pamāṇamatthi,^*

For one gone to cessation, there is no measure,^*

Đối với người đã đi đến chỗ biến mất, không có sự đo lường nào,^*

1282

Yena naṃ vajjuṃ taṃ tassa natthi;

That by which one might describe him does not exist for him;

Điều mà người ta có thể nói về vị ấy, điều đó nơi vị ấy không có;

1283

Sabbesu dhammesu samūhatesu, samūhatā vādapathāpi sabbe.

When all phenomena are uprooted, all paths of discourse are also uprooted.

Khi tất cả các pháp đã được nhổ sạch, tất cả các con đường ngôn luận cũng đều được nhổ sạch.

1284

Atthaṅgatassa na pamāṇamatthīti atthaṅgatassa anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbutassa rūpapamāṇaṃ natthi, vedanāpamāṇaṃ natthi, saññāpamāṇaṃ natthi, saṅkhārapamāṇaṃ natthi, viññāṇapamāṇaṃ natthi, na atthi na saṃvijjati nupalabbhati pahīnaṃ samucchinnaṃ vūpasantaṃ paṭippassaddhaṃ abhabbuppattikaṃ ñāṇagginā daḍḍhanti – atthaṅgatassa na pamāṇamatthi.

For one gone to cessation, there is no measure means for one gone to cessation, one who has attained parinibbāna with the element of Nibbāna without remainder, there is no measure of form, no measure of feeling, no measure of perception, no measure of mental formations, no measure of consciousness; they do not exist, are not found, are not apprehended, they are abandoned, cut off, calmed, utterly tranquilized, incapable of future arising, burnt by the fire of knowledge—for one gone to cessation, there is no measure.

Đối với người đã đi đến chỗ biến mất, không có sự đo lường nào nghĩa là: Đối với người đã đi đến chỗ biến mất, đã tịch diệt bằng Vô Dư Y Niết-bàn giới, không có sự đo lường về sắc, không có sự đo lường về thọ, không có sự đo lường về tưởng, không có sự đo lường về các hành, không có sự đo lường về thức; không có, không hiện hữu, không tìm thấy được, đã được từ bỏ, đã được đoạn trừ, đã được lắng dịu, đã được an tịnh, không có khả năng sinh khởi, đã bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ. – Đối với người đã đi đến chỗ biến mất, không có sự đo lường nào.

Upasīvāti bhagavāti upasīvāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

Upasīva, said the Blessed One means the Blessed One addresses that brāhmaṇa by name as Upasīva.

Đức Thế Tôn nói với Upasīva là: Upasīva là Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – upasīvāti bhagavā.

Blessed One is an appellation of respect…pe… a true designation, namely, the Blessed One—Upasīva, said the Blessed One.

Đức Thế Tôn là một từ chỉ sự tôn kính... cho đến... là một sự chế định có thực, đó là Đức Thế Tôn. – Đức Thế Tôn nói với Upasīva.

1285

Yena naṃ vajjuṃ taṃ tassa natthīti yena taṃ rāgena^* vadeyyuṃ, yena dosena vadeyyuṃ, yena mohena vadeyyuṃ, yena mānena vadeyyuṃ, yāya diṭṭhiyā vadeyyuṃ, yena uddhaccena vadeyyuṃ, yāya vicikicchāya vadeyyuṃ, yehi anusayehi vadeyyuṃ – rattoti vā duṭṭhoti vā mūḷhoti vā vinibaddhoti vā parāmaṭṭhoti vā vikkhepagatoti vā aniṭṭhaṅgatoti^* vā thāmagatoti vā, te abhisaṅkhārā pahīnā.

"That by which they might describe him, that does not exist for him" means: By which greed they might speak of him, by which hatred they might speak, by which delusion they might speak, by which conceit they might speak, by which view they might speak, by which restlessness they might speak, by which doubt they might speak, by which latent tendencies they might speak – as 'attached' or 'hateful' or 'deluded' or 'bound' or 'wrongly grasped' or 'gone to distraction' or 'not reached final determination' or 'reached strength' – those fabrications are abandoned.

Điều mà người ta có thể nói về vị ấy, điều đó nơi vị ấy không có nghĩa là: Cái tham nào mà người ta có thể nói về vị ấy, cái sân nào mà người ta có thể nói, cái si nào mà người ta có thể nói, cái mạn nào mà người ta có thể nói, cái tà kiến nào mà người ta có thể nói, cái trạo cử nào mà người ta có thể nói, cái hoài nghi nào mà người ta có thể nói, những tùy miên nào mà người ta có thể nói – rằng vị ấy tham ái, hay sân hận, hay si mê, hay bị trói buộc, hay chấp thủ, hay bị tán loạn, hay chưa đi đến quyết định, hay đã đạt đến sức mạnh, thì những hành vi tạo tác ấy đã được từ bỏ.

Abhisaṅkhārānaṃ pahīnattā gatiyā yena taṃ vadeyyuṃ – nerayikoti vā tiracchānayonikoti vā pettivisayikoti vā manussoti vā devoti vā rūpīti vā arūpīti vā saññīti vā asaññīti vā nevasaññīnāsaññīti vā, so hetu natthi paccayo natthi kāraṇaṃ natthi yena vadeyyuṃ katheyyuṃ bhaṇeyyuṃ dīpeyyuṃ vohareyyunti – yena naṃ vajjuṃ taṃ tassa natthi.

Because the fabrications are abandoned, there is no cause, no condition, no reason by which they might describe him by a destiny – as 'an inhabitant of hell' or 'an animal' or 'a hungry ghost' or 'a human' or 'a deva' or 'possessing form' or 'formless' or 'percipient' or 'non-percipient' or 'neither percipient nor non-percipient' – by which they might speak, relate, declare, or designate him. Thus, "That by which they might describe him, that does not exist for him."

Do đã từ bỏ các hành vi tạo tác, nên điều mà người ta có thể nói về cõi đi của vị ấy – rằng là chúng sinh địa ngục, hay là chúng sinh trong loài bàng sinh, hay là trong cõi ngạ quỷ, hay là người, hay là trời, hay là có sắc, hay là không có sắc, hay là có tưởng, hay là không có tưởng, hay là phi tưởng phi phi tưởng – nhân ấy, duyên ấy, nguyên nhân ấy không có, để người ta có thể nói, kể, phát biểu, chỉ bày, dùng từ ngữ. – Điều mà người ta có thể nói về vị ấy, điều đó nơi vị ấy không có.

1286

Sabbesu dhammesu samūhatesūti sabbesu dhammesu sabbesu khandhesu sabbesu āyatanesu sabbāsu dhātūsu sabbāsu gatīsu sabbāsu upapattīsu sabbāsu paṭisandhīsu sabbesu bhavesu sabbesu saṃsāresu sabbesu vaṭṭesu ūhatesu samūhatesu uddhatesu samuddhatesu uppāṭitesu samuppāṭitesu pahīnesu samucchinnesu vūpasantesu paṭippassaddhesu abhabbuppattikesu ñāṇagginā daḍḍhesūti – sabbesu dhammesu samūhatesu.

"When all phenomena are uprooted" means: when all phenomena, all aggregates, all sense bases, all elements, all destinies, all rebirths, all re-existences, all existences, all cycles of saṃsāra, all rounds of existence are uprooted, thoroughly uprooted, removed, thoroughly removed, extracted, thoroughly extracted, abandoned, utterly cut off, calmed, thoroughly tranquillized, incapable of future arising, burnt by the fire of knowledge – when all phenomena are uprooted.

Khi tất cả các pháp đã được nhổ sạch nghĩa là: Khi tất cả các pháp, tất cả các uẩn, tất cả các xứ, tất cả các giới, tất cả các cõi đi, tất cả các sự sinh, tất cả các sự tái sanh, tất cả các cõi hữu, tất cả các vòng luân hồi, tất cả các vòng sinh tử đã được nhổ lên, nhổ sạch, dứt bỏ, dứt sạch, lật đổ, lật đổ hoàn toàn, từ bỏ, đoạn trừ, lắng dịu, an tịnh, không có khả năng sinh khởi, bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ. – Khi tất cả các pháp đã được nhổ sạch.

1287

Samūhatā vādapathāpi sabbeti vādapathā vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca.

"All paths of discourse are also uprooted" means that paths of discourse are called defilements, aggregates, and fabrications.

Tất cả các con đường ngôn luận cũng đều được nhổ sạch là: Các con đường ngôn luận được gọi là các phiền não, các uẩn và các hành vi tạo tác.

Tassa vādā ca vādapathā ca adhivacanāni ca adhivacanapathā ca nirutti ca niruttipathā ca paññatti ca paññattipathā ca ūhatā samūhatā uddhatā samuddhatā uppāṭitā samuppāṭitā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti – samūhatā vādapathāpi sabbe.

His discourses and paths of discourse, his designations and paths of designation, his expressions and paths of expression, his concepts and paths of concept are uprooted, thoroughly uprooted, removed, thoroughly removed, extracted, thoroughly extracted, abandoned, utterly cut off, calmed, thoroughly tranquillized, incapable of future arising, burnt by the fire of knowledge. Thus, "All paths of discourse are also uprooted."

Nơi vị ấy, các ngôn luận và các con đường ngôn luận, các danh xưng và các con đường danh xưng, các từ ngữ và các con đường từ ngữ, các chế định và các con đường chế định đã được nhổ lên, nhổ sạch, dứt bỏ, dứt sạch, lật đổ, lật đổ hoàn toàn, từ bỏ, đoạn trừ, lắng dịu, an tịnh, không có khả năng sinh khởi, bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ. – Tất cả các con đường ngôn luận cũng đều được nhổ sạch.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Do đó, Đức Thế Tôn đã nói:

1288

‘‘Atthaṅgatassa na pamāṇamatthi,^*

“For one who has gone to rest, there is no measure,^*

“Đối với người đã đi đến chỗ biến mất, không có sự đo lường nào,^*

1289

Yena naṃ vajjuṃ taṃ tassa natthi;

That by which they might describe him, that does not exist for him;

Điều mà người ta có thể nói về vị ấy, điều đó nơi vị ấy không có;

1290

Sabbesu dhammesu samūhatesu, samūhatā vādapathāpi sabbe’’ti.

When all phenomena are uprooted, all paths of discourse are also uprooted.”

Khi tất cả các pháp đã được nhổ sạch, tất cả các con đường ngôn luận cũng đều được nhổ sạch.”

1291

Saha gāthāpariyosānā ye te brāhmaṇena saddhiṃ…pe… pañjaliko namassamāno nisinno hoti – satthā me, bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.

At the conclusion of the stanza, those who were with the brahmin… (etc.)… were seated, reverently saluting with clasped hands, saying: "My Teacher, venerable Blessed One, I am your disciple."

Ngay khi bài kệ kết thúc, những người cùng đi với vị Bà-la-môn ấy... cho đến... chắp tay lạy và ngồi xuống, nói rằng: “Bạch Thế Tôn, Đức Thế Tôn là bậc Đạo Sư của con, con là đệ tử.”

1292

Upasīvamāṇavapucchāniddeso chaṭṭho.

The Sixth Section: The Exposition of Upasīva's Question.

Phần Giải Thích Câu Hỏi Của Thanh Niên Upasīva, thứ sáu.

1293

7. Nandamāṇavapucchāniddeso

7. The Exposition of Nanda's Question

7. Phần Giải Thích Câu Hỏi Của Thanh Niên Nanda

1294

46.

46.

1295

Santi loke munayo,^*

“There are sages in the world,^*

“Có những bậc ẩn sĩ trong đời,^*

1296

Janā vadanti tayidaṃ kathaṃsu;

People say this. How is this so?

Người đời nói như vậy, điều này là thế nào?

1297

Ñāṇūpapannaṃ muni no vadanti, udāhu ve jīvitenūpapannaṃ^* .

Do they call a sage one who is endowed with knowledge, or indeed one who is endowed with a way of life?”

Họ gọi người thành tựu trí tuệ là ẩn sĩ, hay là người thành tựu về đời sống?”

1298

Santi loke munayoti.

"There are sages in the world" means:

Có những bậc ẩn sĩ trong đời.

Santīti santi saṃvijjanti atthi upalabbhanti.

"Are" means they exist, they are present, they are found, they are met with.

Có là: có, hiện hữu, tồn tại, tìm thấy được.

Loketi apāyaloke…pe… āyatanaloke.

"In the world" means in the world of suffering… (etc.)… in the world of sense bases.

Trong đời là: trong cõi khổ... cho đến... trong thế giới của các xứ.

Munayoti munināmakā ājīvakā nigaṇṭhā jaṭilā tāpasā.(Devā loke munayoti sañjānanti, na ca te munayo)^* ti.

"Sages" means those named sages: Ājīvakas, Nigaṇṭhas, ascetics with matted hair, and hermits. (Devas recognize sages in the world, but they are not sages.)

Bậc ẩn sĩ là: những người mang tên ẩn sĩ như các tu sĩ Ājīvaka, Nigaṇṭha, các đạo sĩ bện tóc, các ẩn sĩ. (Chư thiên trong đời nhận biết họ là ẩn sĩ, nhưng họ không phải là ẩn sĩ).

Santi loke munayo.

"There are sages in the world."

Có những bậc ẩn sĩ trong đời.

Iccāyasmā nandoti.

"Thus spoke Venerable Nanda" means:

Tôn giả Nanda thưa rằng.

Iccāti padasandhi…pe….

"Thus" is a conjunction of words… (etc.)….

Thưa rằng là sự nối kết từ... cho đến...

Āyasmāti piyavacanaṃ…pe….

"Venerable" is an endearing term… (etc.)….

Tôn giả là lời nói thân ái... cho đến...

Nandoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā nando.

"Nanda" is the name of that brahmin… (etc.)… a designation. Thus, "Thus spoke Venerable Nanda."

Nanda là tên của vị Bà-la-môn ấy... cho đến... là cách gọi. – Tôn giả Nanda thưa rằng.

1299

Janā vadanti tayidaṃ kathaṃsūti.

"People say this. How is this so?" means:

Người đời nói như vậy, điều này là thế nào?

Janāti khattiyā ca brāhmaṇā ca vessā ca suddā ca gahaṭṭhā ca pabbajitā ca devā ca manussā ca.

"People" means Khattiyas, brahmins, Vessas, Suddas, householders, monastics, devas, and humans.

Người đời là: các vị Sát-đế-lỵ, Bà-la-môn, Phệ-xá, Thủ-đà, các gia chủ, các người xuất gia, chư thiên và loài người.

Vadantīti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharanti.

"Say" means they speak, declare, explain, or designate.

Nói là: kể, phát biểu, chỉ bày, dùng từ ngữ.

Tayidaṃ kathaṃsūti saṃsayapucchā vimatipucchā dveḷhakapucchā anekaṃsapucchā ‘‘evaṃ nu kho, na nu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’’ti – janā vadanti tayidaṃ kathaṃsu.

"How is this so?" is a question of doubt, a question of uncertainty, a question of perplexity, a question of indecision,^* "Is it so, or is it not so? What is it so? How is it so?" Thus, "People say this. How is this so?"

Điều này là thế nào? là câu hỏi do nghi ngờ, câu hỏi do phân vân, câu hỏi do lưỡng lự, câu hỏi do không chắc chắn: “Có phải như vậy không, hay không phải như vậy, là cái gì vậy, là thế nào vậy?” – Người đời nói như vậy, điều này là thế nào?

1300

Ñāṇūpapannaṃ muni no vadantīti.

"Do they call a sage one who is endowed with knowledge?" means:

Họ gọi người thành tựu trí tuệ là ẩn sĩ.

Aṭṭha samāpattiñāṇena vā pañcābhiññāñāṇena vā upetaṃ samupetaṃ upāgataṃ samupāgataṃ upapannaṃ samupapannaṃ samannāgataṃ muniṃ vadanti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharantīti – ñāṇūpapannaṃ muni no vadanti.

Do they call, teach, recite, reveal, or designate as a muni one who is endowed, fully endowed, approached, fully approached, possessed, fully possessed, or endowed with the knowledge of the eight attainments or the knowledge of the five abhiññā? — This is the meaning of "Do they call a muni one endowed with knowledge?"

Họ gọi người đã đạt được, đã thành tựu, đã đến, đã đạt đến, đã có được, đã viên mãn, đã đầy đủ trí tuệ của tám thiền chứng hoặc trí tuệ của năm thắng trí là bậc ẩn sĩ, họ kể, họ phát biểu, họ chỉ bày, họ dùng từ ngữ như vậy chăng? – Họ gọi người thành tựu trí tuệ là ẩn sĩ.

1301

Udāhu ve jīvitenūpapannanti udāhu anekavividhaatiparamadukkarakārikalūkhajīvitānuyogena upetaṃ samupetaṃ upāgataṃ samupāgataṃ upapannaṃ samupapannaṃ samannāgataṃ muniṃ vadanti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharantīti – udāhu ve jīvitenūpapannaṃ.

Or is it one endowed with a way of life? Or do they call, teach, recite, reveal, or designate as a muni one who is endowed, fully endowed, approached, fully approached, possessed, fully possessed, or endowed with a way of life characterized by various extremely difficult and harsh practices? — This is the meaning of "Or is it one endowed with a way of life?"

Hay là do được trang bị đời sống có nghĩa là, hay là họ nói, họ kể, họ tuyên bố, họ chỉ rõ, họ gọi là bậc muni người đã đạt đến, đã tiếp cận, đã đến gần, đã đến rất gần, đã được trang bị, đã được đầy đủ, đã được thành tựu với sự nỗ lực sinh sống trong khổ hạnh, đa dạng, vô cùng khó làm, khắc khổ? – hay là do được trang bị đời sống.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vị Bà-la-môn ấy đã nói như vầy –

1302

‘‘Santi loke munayo,^*

“There are munis in the world,^*,

“Có những bậc muni ở trên đời,^*

1303

Janā vadanti tayidaṃ kathaṃsu;

People say this, but how is it so?

Người đời nói như vậy, điều này là thế nào?

1304

Ñāṇūpapannaṃ muni no vadanti, udāhu ve jīvitenūpapanna’’nti.

Do they call a muni one endowed with knowledge, or is it one endowed with a way of life?”

Họ nói bậc muni là người được trang bị trí tuệ, hay là người được trang bị đời sống?”

1305

47.

47.

1306

Na diṭṭhiyā na sutiyā na ñāṇena,

“Not by view, not by tradition, not by knowledge,

“Này Nanda, ở đây các bậc thiện xảo không nói bậc muni

1307

Munīdha nanda kusalā vadanti;

Do the skilled here, Nanda, call one a muni;

là do kiến, do văn, hay do trí tuệ;

1308

Visenikatvā^* anīghā nirāsā, caranti ye te munayoti brūmi.

Those who, having disarmed, are free from affliction and desire, and wander — them I declare to be munis.”

Những vị nào đã chiến thắng quân ma, không phiền não, không mong cầu mà đi, Ta nói rằng họ là những bậc muni.”

1309

Na diṭṭhiyā na sutiyā na ñāṇenāti.

“Not by view, not by tradition, not by knowledge” —

Không do kiến, không do văn, hay do trí tuệ là.

Na diṭṭhiyāti na diṭṭhasuddhiyā.

“Not by view” means not by mere purity of view.

Không do kiến là không phải do sự thanh tịnh của tri kiến.

Na sutiyāti na sutasuddhiyā.

“Not by tradition” means not by mere purity of tradition.

Không do văn là không phải do sự thanh tịnh của sở văn.

Na ñāṇenāti napi aṭṭhasamāpattiñāṇena napi pañcābhiññāñāṇena napi micchāñāṇenāti – na diṭṭhiyā na sutiyā na ñāṇena.

“Not by knowledge” means not by the knowledge of the eight attainments, nor by the knowledge of the five abhiññā, nor by wrong knowledge — thus, not by view, not by tradition, not by knowledge.

Hay do trí tuệ là cũng không phải do trí tuệ của tám thiền chứng, cũng không phải do trí tuệ của năm thắng trí, cũng không phải do tà trí – không do kiến, không do văn, hay do trí tuệ.

1310

Munīdha nanda kusalā vadantīti.

“The skilled here, Nanda, call one a muni” —

Này Nanda, ở đây các bậc thiện xảo không nói bậc muni là.

Kusalāti ye te khandhakusalā dhātukusalā āyatanakusalā paṭiccasamuppādakusalā satipaṭṭhānakusalā sammappadhānakusalā iddhipādakusalā indriyakusalā balakusalā bojjhaṅgakusalā maggakusalā phalakusalā nibbānakusalā diṭṭhasuddhiyā vā sutasuddhiyā vā aṭṭhasamāpattiñāṇena vā pañcābhiññāñāṇena vā micchāñāṇena vā diṭṭhena vā sutena vā upetaṃ samupetaṃ upāgataṃ samupāgataṃ upapannaṃ samupapannaṃ samannāgataṃ muniṃ na vadanti na kathenti na bhaṇanti na dīpayanti na voharantīti – munīdha nanda kusalā vadanti.

“Skilled” refers to those who are skilled in aggregates, skilled in elements, skilled in sense bases, skilled in dependent origination, skilled in foundations of mindfulness, skilled in right efforts, skilled in bases of psychic power, skilled in faculties, skilled in powers, skilled in factors of enlightenment, skilled in the path, skilled in fruits, skilled in Nibbāna. These skilled ones do not call, teach, recite, reveal, or designate as a muni one who is endowed, fully endowed, approached, fully approached, possessed, fully possessed, or endowed with purity of view, or purity of tradition, or the knowledge of the eight attainments, or the knowledge of the five abhiññā, or wrong knowledge, or what is seen, or what is heard — thus, the skilled here, Nanda, call one a muni.

Các bậc thiện xảo là những vị thiện xảo về uẩn, thiện xảo về giới, thiện xảo về xứ, thiện xảo về duyên khởi, thiện xảo về niệm xứ, thiện xảo về chánh cần, thiện xảo về thần túc, thiện xảo về quyền, thiện xảo về lực, thiện xảo về giác chi, thiện xảo về đạo, thiện xảo về quả, thiện xảo về Nibbāna; các vị ấy không nói, không kể, không tuyên bố, không chỉ rõ, không gọi là bậc muni người đã đạt đến, đã tiếp cận, đã đến gần, đã đến rất gần, đã được trang bị, đã được đầy đủ, đã được thành tựu với sự thanh tịnh của tri kiến, hay sự thanh tịnh của sở văn, hay trí tuệ của tám thiền chứng, hay trí tuệ của năm thắng trí, hay tà trí, hay cái được thấy, hay cái được nghe – Này Nanda, ở đây các bậc thiện xảo không nói bậc muni.

1311

Visenikatvā anīghā nirāsā, caranti ye te munayoti brūmīti senā vuccati mārasenā, kāyaduccaritaṃ mārasenā, vacīduccaritaṃ mārasenā, manoduccaritaṃ mārasenā, rāgo mārasenā, doso mārasenā, moho mārasenā, kodho…pe… upanāho… makkho… paḷāso… issā… macchariyaṃ… māyā… sāṭheyyaṃ… thambho… sārambho… māno… atimāno… mado… pamādo… sabbe kilesā sabbe duccaritā sabbe darathā sabbe pariḷāhā sabbe santāpā sabbākusalābhisaṅkhārā mārasenā.

“Those who, having disarmed, are free from affliction and desire, and wander — them I declare to be munis” — "army" is called the army of Māra: bodily misconduct is the army of Māra, verbal misconduct is the army of Māra, mental misconduct is the army of Māra, greed is the army of Māra, hatred is the army of Māra, delusion is the army of Māra, anger... envy... avarice... deceit... treachery... obstinacy... arrogance... conceit... excessive pride... intoxication... heedlessness... all defilements, all misconducts, all anxieties, all fevers, all torments, all unwholesome volitional formations are the army of Māra.

Những vị nào đã chiến thắng quân ma, không phiền não, không mong cầu mà đi, Ta nói rằng họ là những bậc muni là: quân được gọi là quân ma, thân ác hành là quân ma, khẩu ác hành là quân ma, ý ác hành là quân ma, tham là quân ma, sân là quân ma, si là quân ma, phẫn nộ… cho đến… oán hận… phỉ báng… cạnh tranh… tật đố… xan tham… xảo trá… gian manh… ngoan cố… hiếu thắng… kiêu mạn… quá mạn… say đắm… phóng dật… tất cả phiền não, tất cả ác hành, tất cả khổ não, tất cả nhiệt não, tất cả ưu não, tất cả hành bất thiện là quân ma.

Vuttañhetaṃ bhagavatā –

For this was said by the Blessed One:

Và điều này đã được Đức Thế Tôn dạy –

1312

‘‘Kāmā te paṭhamā senā, dutiyā arati vuccati;

“Sensual pleasures are your first army, the second is called discontent;

“Dục là đạo quân thứ nhất của ngươi, thứ hai được gọi là bất mãn;

1313

Tatiyā khuppipāsā te, catutthī taṇhā pavuccati.

The third is hunger and thirst, the fourth is called craving.

Thứ ba của ngươi là đói và khát, thứ tư được gọi là ái.

1314

‘‘Pañcamaṃ thinamiddhaṃ te, chaṭṭhā bhīrū pavuccati;

“The fifth is sloth and torpor, the sixth is called fear;

“Thứ năm của ngươi là hôn trầm thụy miên, thứ sáu được gọi là sợ hãi;

1315

Sattamī vicikicchā te, makkho thambho te aṭṭhamo;

The seventh is doubt, the eighth is ingratitude and obstinacy;

Thứ bảy của ngươi là hoài nghi, phỉ báng và ngoan cố là thứ tám của ngươi;

1316

Lābho siloko sakkāro, micchāladdho ca yo yaso.

Gain, fame, honor, and any wrongly acquired glory.

Lợi lộc, tiếng tăm, cung kính, và danh vọng nào có được một cách sai trái.

1317

‘‘Yo cattānaṃ samukkaṃse, pare ca avajānāti;

“And whoever exalts himself and disparages others;

“Và kẻ nào tự tán dương mình, lại khinh miệt người khác;

1318

Esā namuci te senā^* , kaṇhassābhippahārinī;

This, Namuci, is your army, assailing the dark one;

Đó là đạo quân của ngươi, hỡi Namuci, kẻ tấn công loài hắc ám;

1319

Na naṃ asūro jināti, jetvā ca labhate sukha’’nti.

The weak cannot conquer it, but having conquered, one attains happiness.”

Kẻ không phải anh hùng không thể thắng nó, nhưng khi chiến thắng thì được an lạc.”

1320

Yato catūhi ariyamaggehi sabbā ca mārasenā sabbe ca paṭisenikarā^* kilesā jitā ca parājitā ca bhaggā vippaluggā^* parammukhā, tena vuccanti visenikatvā.

When all of Māra's army and all opposing defilements have been conquered, defeated, broken, shattered, and turned away by the four noble paths, therefore they are called "having disarmed."

Bởi vì tất cả quân ma và tất cả các phiền não đối nghịch đã bị chiến thắng, bị đánh bại, bị phá vỡ, bị tan rã, bị quay lưng bởi bốn Thánh đạo, nên được gọi là đã chiến thắng quân ma.

Anīghāti rāgo nīgho, doso nīgho, moho nīgho, kodho nīgho, upanāho nīgho…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā nīghā.

“Free from affliction” means greed is an affliction, hatred is an affliction, delusion is an affliction, anger is an affliction, resentment is an affliction... all unwholesome volitional formations are afflictions.

Không phiền não là: tham là phiền não, sân là phiền não, si là phiền não, phẫn nộ là phiền não, oán hận là phiền não… cho đến… tất cả hành bất thiện là phiền não.

Yesaṃ ete nīghā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā te vuccanti anīghā.

Those in whom these afflictions are abandoned, eradicated, calmed, tranquilized, incapable of arising again, and burned by the fire of knowledge, are called "free from affliction."

Những vị nào đã đoạn trừ, cắt đứt, làm cho lắng dịu, làm cho an tịnh, không còn khả năng tái sinh, đã bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ những phiền não này, các vị ấy được gọi là không phiền não.

Nirāsāti āsā vuccati taṇhā.

“Free from desire” — "desire" is called craving.

Không mong cầu là: mong cầu được gọi là ái.

Yo rāgo sārāgo…pe… avijjā lobho akusalamūlaṃ.

That greed, intense greed... covetousness, greed, the root of unwholesomeness.

Tức là tham ái, ái luyến… cho đến… tham lam, là gốc rễ bất thiện.

Yesaṃ esā āsā taṇhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, te vuccanti nirāsā arahanto khīṇāsavā.

Those for whom this hope, this craving, is abandoned, cut off, calmed, fully tranquilized, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge—they are called nirāsā (hopeless), Arahants, those with defilements destroyed.

Những vị nào đã đoạn trừ, cắt đứt, làm cho lắng dịu, làm cho an tịnh, không còn khả năng tái sinh, đã bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ sự mong cầu, tức ái này, các vị ấy được gọi là không mong cầu, là các bậc A-la-hán, các bậc lậu tận.

Visenikatvā anīghā nirāsā, caranti ye te munayoti brūmīti ye te visenikatvāva anīghā ca nirāsā ca caranti viharanti iriyanti vattenti pālenti yapenti yāpenti, te loke munayoti brūmi ācikkhāmi desemi paññapemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti – visenikatvā anīghā nirāsā, caranti ye te munayoti brūmi.

“ Having destroyed the enemy, free from affliction, without hope, those who wander, them I call sages”—those who, having destroyed the army of defilements, are free from affliction and without hope, wander, dwell, maintain their postures, conduct themselves, guard, pass their time, and sustain their lives—them I declare, teach, proclaim, establish, reveal, analyze, make clear, and make manifest as sages in the world. Thus it is said: “Having destroyed the enemy, free from affliction, without hope, those who wander, them I call sages.”

Những vị nào đã chiến thắng quân ma, không phiền não, không mong cầu mà đi, Ta nói rằng họ là những bậc muni là: những vị nào đã chiến thắng quân ma, không phiền não và không mong cầu mà đi, sống, hành động, duy trì, bảo tồn, tồn tại, tiếp tục, Ta nói, Ta chỉ dạy, Ta thuyết giảng, Ta ban bố, Ta thiết lập, Ta mở bày, Ta phân tích, Ta làm cho rõ ràng, Ta tuyên bố rằng họ là những bậc muni ở trên đời – những vị nào đã chiến thắng quân ma, không phiền não, không mong cầu mà đi, Ta nói rằng họ là những bậc muni.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy –

1321

‘‘Na diṭṭhiyā na sutiyā na ñāṇena, munīdha nanda kusalā vadanti;

“Not by sight, nor by hearing, nor by knowledge, do sages here, Nanda, speak of purity;

“Này Nanda, ở đây các bậc thiện xảo không nói bậc muni là do kiến, do văn, hay do trí tuệ;

1322

Visenikatvā anīghā nirāsā, caranti ye te munayoti brūmī’’ti.

Having destroyed the enemy, free from affliction, without hope, those who wander, them I call sages.”

Những vị nào đã chiến thắng quân ma, không phiền não, không mong cầu mà đi, Ta nói rằng họ là những bậc muni.”

1323

48.

48.

1324

Ye kecime samaṇabrāhmaṇāse,^*

“ Whatever ascetics and brahmins there are,^*

“Bất kỳ Sa-môn và Bà-la-môn nào,^*

1325

Diṭṭhassutenāpi vadanti suddhiṃ;

Who declare purity by what is seen and heard;

Tuyên bố sự thanh tịnh qua cái thấy và cái nghe;

1326

Sīlabbatenāpi vadanti suddhiṃ, anekarūpena vadanti suddhiṃ.

Who declare purity by virtue and vows, who declare purity in many ways.

Tuyên bố sự thanh tịnh qua giới và cấm thủ, tuyên bố sự thanh tịnh qua nhiều hình thức.

1327

Kaccissu te bhagavā tattha yatā carantā, atāru jātiñca jarañca mārisa;

Have they, Blessed One, striving and living thus, crossed birth and old age, noble sir?

Kính bạch Đức Thế Tôn, khi họ thực hành như vậy, liệu họ có vượt qua được sanh và già không, thưa ngài;

1328

Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.

I ask you, Blessed One, tell me this.”

Con xin hỏi Ngài, kính mong Đức Thế Tôn hãy nói cho con điều này.”

1329

Ye kecime samaṇabrāhmaṇāseti.

Whatever ascetics and brahmins there are—

Bất kỳ Sa-môn và Bà-la-môn nào là.

Ye kecīti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādiyanavacanametaṃ – ye kecīti.

Whatever is a word that encompasses all, completely, in every way, without remainder, without exception—whatever.

Bất kỳ là một từ bao hàm tất cả, có nghĩa là tất cả trong mọi phương diện, tất cả không trừ sót, không để lại gì – bất kỳ.

Samaṇāti ye keci ito bahiddhā pabbajjūpagatā paribbājakasamāpannā.

Ascetics are those who have gone forth into homelessness outside this dispensation, who have entered the state of wanderers.

Sa-môn là bất kỳ ai đã xuất gia, thực hành đời sống du sĩ bên ngoài giáo pháp này.

Brāhmaṇāti ye keci bhovādikāti – ye kecime samaṇabrāhmaṇāse.

Brahmins are those who are bhovādikā—whatever ascetics and brahmins there are.

Bà-la-môn là bất kỳ ai có thói quen xưng hô "bho" – bất kỳ Sa-môn và Bà-la-môn nào.

Iccāyasmā nandoti.

Thus spoke Venerable Nanda—

Kính bạch ngài, Tôn giả Nanda thưa là.

Iccāti padasandhi…pe….

Thus is a word-junction…pe….

Kính bạch là sự nối từ… cho đến….

Āyasmāti piyavacanaṃ…pe….

Venerable is a term of endearment…pe….

Tôn giả là một lời nói thân ái… cho đến….

Nandoti.

Nanda—

Nanda là.

Tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā nando.

The name of that brahmin…pe… is an appellation—thus spoke Venerable Nanda.

Tên của vị Bà-la-môn ấy… cho đến… là cách gọi – kính bạch ngài, Tôn giả Nanda thưa.

1330

Diṭṭhassutenāpi vadanti suddhinti diṭṭhenapi suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ vadanti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharanti; sutenapi suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ vadanti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharanti; diṭṭhassutenapi suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ vadanti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharantīti – diṭṭhassutenāpi vadanti suddhiṃ.

Who declare purity by what is seen and heard means they declare, explain, recite, illustrate, and use the term purity, purification, complete purification, liberation, complete liberation, perfect liberation by what is seen; they declare, explain, recite, illustrate, and use the term purity, purification, complete purification, liberation, complete liberation, perfect liberation by what is heard; they declare, explain, recite, illustrate, and use the term purity, purification, complete purification, liberation, complete liberation, perfect liberation by what is seen and heard.

Tuyên bố sự thanh tịnh qua cái thấy và cái nghe là: họ tuyên bố, họ kể, họ nói, họ chỉ rõ, họ gọi sự thanh tịnh, sự trong sạch, sự thuần khiết, sự giải thoát, sự hoàn toàn giải thoát, sự triệt để giải thoát bằng cái thấy; họ tuyên bố, họ kể, họ nói, họ chỉ rõ, họ gọi sự thanh tịnh, sự trong sạch, sự thuần khiết, sự giải thoát, sự hoàn toàn giải thoát, sự triệt để giải thoát bằng cái nghe; họ tuyên bố, họ kể, họ nói, họ chỉ rõ, họ gọi sự thanh tịnh, sự trong sạch, sự thuần khiết, sự giải thoát, sự hoàn toàn giải thoát, sự triệt để giải thoát bằng cái thấy và cái nghe – tuyên bố sự thanh tịnh qua cái thấy và cái nghe.

1331

Sīlabbatenāpi vadanti suddhinti sīlenapi suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ vadanti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharanti; vatenapi suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ vadanti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharanti; sīlabbatenāpi suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ vadanti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharantīti – sīlabbatenāpi vadanti suddhiṃ.

Who declare purity by virtue and vows means they declare, explain, recite, illustrate, and use the term purity, purification, complete purification, liberation, complete liberation, perfect liberation by virtue; they declare, explain, recite, illustrate, and use the term purity, purification, complete purification, liberation, complete liberation, perfect liberation by vows; they declare, explain, recite, illustrate, and use the term purity, purification, complete purification, liberation, complete liberation, perfect liberation by virtue and vows.

Tuyên bố sự thanh tịnh qua giới và cấm thủ là: họ tuyên bố, họ kể, họ nói, họ chỉ rõ, họ gọi sự thanh tịnh, sự trong sạch, sự thuần khiết, sự giải thoát, sự hoàn toàn giải thoát, sự triệt để giải thoát bằng giới; họ tuyên bố, họ kể, họ nói, họ chỉ rõ, họ gọi sự thanh tịnh, sự trong sạch, sự thuần khiết, sự giải thoát, sự hoàn toàn giải thoát, sự triệt để giải thoát bằng cấm thủ; họ tuyên bố, họ kể, họ nói, họ chỉ rõ, họ gọi sự thanh tịnh, sự trong sạch, sự thuần khiết, sự giải thoát, sự hoàn toàn giải thoát, sự triệt để giải thoát bằng giới và cấm thủ – tuyên bố sự thanh tịnh qua giới và cấm thủ.

1332

Anekarūpena vadanti suddhinti anekavidhakotūhalamaṅgalena^* suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ vadanti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharantīti – anekarūpena vadanti suddhiṃ.

Who declare purity in many ways means they declare, explain, recite, illustrate, and use the term purity, purification, complete purification, liberation, complete liberation, perfect liberation by various types of auspicious rites and practices.

Họ nói sự thanh tịnh bằng nhiều hình thức, có nghĩa là họ nói, thuyết giảng, tuyên bố, chỉ bày, và gọi sự thanh tịnh, sự thanh lọc, sự hoàn toàn thanh tịnh, sự giải thoát, sự hoàn toàn giải thoát, sự giải thoát tối thượng bằng nhiều loại lễ nghi và điềm lành khác nhau – đó là, họ nói sự thanh tịnh bằng nhiều hình thức.

1333

Kaccisu te bhagavā tattha yatā carantāti.

Have they, Blessed One, striving and living thus—

Thưa Thế Tôn, những vị ấy có thực hành và kiểm soát bản thân ở đó không?

Kaccissūti saṃsayapucchā vimatipucchā dveḷhakapucchā anekaṃsapucchā, ‘‘evaṃ nu kho, na nu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’’ti – kaccissu.

Have they is a question of doubt, a question of uncertainty, a question of wavering, a question of inconclusiveness, asking, “Is it so, is it not so, what is it so, how is it so?”—have they.

Kaccissu là một câu hỏi nghi ngờ, câu hỏi hoài nghi, câu hỏi lưỡng lự, câu hỏi không chắc chắn, có nghĩa là “Phải chăng là như vậy, phải chăng không phải như vậy, phải chăng là gì, phải chăng là thế nào?” – kaccissu.

Teti diṭṭhigatikā.

They are those holding to views.

Te là những người theo tà kiến.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – kaccissu te bhagavā.

Blessed One is a term of reverence…pe… a true designation, namely, Blessed One—have they, Blessed One.

Bhagavā là một từ tôn kính…pe… một danh xưng được thực chứng, đó là Bhagavat – kaccissu te bhagavā.

Tattha yatā carantāti.

Striving and living thus—

Tattha yatā carantā là:

Tatthāti sakāya diṭṭhiyā sakāya khantiyā sakāya ruciyā sakāya laddhiyā.

Thus means according to their own view, their own acceptance, their own inclination, their own doctrine.

Tattha là trong tà kiến của chính họ, trong sự nhẫn nại của chính họ, trong sự yêu thích của chính họ, trong giáo lý của chính họ.

Yatāti yattā paṭiyattā^* guttā gopitā rakkhitā saṃvutā.

Striving means disciplined, prepared, guarded, protected, restrained.

Yatā là được kiểm soát, được chuẩn bị, được bảo vệ, được giữ gìn, được che chở, được chế ngự.

Carantāti carantā viharantā iriyantā vattentā pālentā yapentā yāpentāti – kaccissu te bhagavā tattha yatā carantā.

Living means wandering, dwelling, maintaining their postures, conducting themselves, guarding, passing their time, and sustaining their lives—have they, Blessed One, striving and living thus.

Carantā là thực hành, an trú, đi đứng, vận hành, duy trì, sống, tồn tại – kaccissu te bhagavā tattha yatā carantā.

1334

Atāru jātiñca jarañca mārisāti jātijarāmaraṇaṃ atariṃsu uttariṃsu patariṃsu samatikkamiṃsu vītivattiṃsu.

"Did they cross birth and old age, Venerable Sir?" means they crossed, especially crossed, fully crossed, overcame, and completely transcended birth, old age, and death.

Họ đã vượt qua sinh, già, hỡi Mārisa có nghĩa là họ đã vượt qua, đã vượt lên, đã vượt qua hoàn toàn, đã vượt qua mọi sự, đã vượt qua sinh, già, chết.

Mārisāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ – mārisāti – atāru jātiñca jarañca mārisa.

"Mārisā" is a term of endearment, a term of respect, a term of reverence and deference. This is the meaning of "Mārisā" in "Did they cross birth and old age, Venerable Sir?"

Mārisa là một lời nói thân ái, một lời nói tôn kính, một lời nói biểu lộ sự tôn trọng và kính phục – mārisa – atāru jātiñca jarañca mārisa.

1335

Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metanti.

"I ask you, Blessed One, tell me this."

Con xin hỏi Thế Tôn, xin Ngài hãy nói cho con biết điều này.

Pucchāmi tanti pucchāmi taṃ yācāmi taṃ ajjhesāmi taṃ, kathayassu meti pucchāmi taṃ.

"I ask you" means I ask you, I entreat you, I invite you; tell me this, I ask you.

Pucchāmi taṃ có nghĩa là con hỏi Ngài, con thỉnh cầu Ngài, con khẩn khoản Ngài, xin Ngài hãy nói cho con biết – pucchāmi taṃ.

Bhagavāti…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti.

"Blessed One"… (the rest as before) … is a designation realized, namely, "Blessed One".

Bhagavā là…pe… một danh xưng được thực chứng, đó là Bhagavat.

Brūhi metanti brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.

"Tell me this" means tell, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, clarify, proclaim. Thus: "I ask you, Blessed One, tell me this."

Brūhi metaṃ có nghĩa là hãy nói, hãy chỉ dạy, hãy thuyết giảng, hãy công bố, hãy thiết lập, hãy mở ra, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng, hãy làm cho hiển lộ – pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì vậy, vị Bà-la-môn ấy nói:

1336

‘‘Ye kecime samaṇabrāhmaṇāse,^*

"All these ascetics and brahmins,^*

“Bất cứ Sa-môn, Bà-la-môn nào,

1337

Diṭṭhassutenāpi vadanti suddhiṃ;

Declare purity through what is seen and heard;

Họ nói sự thanh tịnh bằng điều đã thấy, đã nghe;

1338

Sīlabbatenāpi vadanti suddhiṃ, anekarūpena vadanti suddhiṃ.

They declare purity through moral practices and vows, they declare purity in various ways.

Họ nói sự thanh tịnh bằng giới luật và cấm giới, họ nói sự thanh tịnh bằng nhiều hình thức.

1339

‘‘Kaccissu te bhagavā tattha yatā carantā,

"Do they, Blessed One, living restrained in that way,

Thưa Thế Tôn, những vị ấy có thực hành và kiểm soát bản thân ở đó không?

1340

Atāru jātiñca jarañca mārisa;

Cross birth and old age, Venerable Sir?

Họ đã vượt qua sinh, già, hỡi Mārisa?

1341

Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi meta’’nti.

I ask you, Blessed One, tell me this."

Con xin hỏi Thế Tôn, xin Ngài hãy nói cho con biết điều này.”

1342

49.

49.

1343

Ye kecime samaṇabrāhmaṇāse,^*

"All these ascetics and brahmins,^*

“Này Nanda, bất cứ Sa-môn, Bà-la-môn nào,

1344

Diṭṭhassutenāpi vadanti suddhiṃ;

Declare purity through what is seen and heard;

Họ nói sự thanh tịnh bằng điều đã thấy, đã nghe;

1345

Sīlabbatenāpi vadanti suddhiṃ, anekarūpena vadanti suddhiṃ;

They declare purity through moral practices and vows, they declare purity in various ways;

Họ nói sự thanh tịnh bằng giới luật và cấm giới, họ nói sự thanh tịnh bằng nhiều hình thức;

1346

Kiñcāpi te tattha yatā caranti, nātariṃsu jātijaranti brūmi.

Even if they live restrained in that way, I say they have not crossed birth and old age."

Dù họ có thực hành và kiểm soát bản thân ở đó, Ta nói rằng họ chưa vượt qua sinh và già.”

1347

Ye kecime samaṇabrāhmaṇāseti.

"All these ascetics and brahmins".

Ye kecime samaṇabrāhmaṇāse là:

Ye kecīti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādiyanavacanametaṃ – ye kecīti.

"All these" is a word that encompasses everything, in every way, without exception, without remainder.

Ye keci là một lời nói bao hàm tất cả, toàn bộ, không sót, không còn gì – ye keci.

Samaṇāti ye keci ito bahiddhā pabbajjūpagatā paribbājakasamāpannā.

"Ascetics" are all those who have gone forth outside this Dispensation, who have entered the state of wanderers.

Samaṇā là bất cứ ai đã xuất gia bên ngoài giáo pháp này, đã trở thành du sĩ.

Brāhmaṇāti ye keci bhovādikāti – ye kecime samaṇabrāhmaṇāse.

"Brahmins" are all those who are accustomed to saying "bho". Thus: "All these ascetics and brahmins."

Brāhmaṇā là bất cứ ai là những người Bhovādi – ye kecime samaṇabrāhmaṇāse.

Nandāti bhagavāti.

"Nanda, said the Blessed One".

Nandāti bhagavā là:

Nandāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

"Nanda": The Blessed One addresses that brahmin by name.

Nandā là Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn đó bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – nandāti bhagavā.

"Blessed One" is a term of respect… (the rest as before) … is a designation realized, namely, "Blessed One". Thus: "Nanda, said the Blessed One."

Bhagavā là một từ tôn kính…pe… một danh xưng được thực chứng, đó là Bhagavat – nandāti bhagavā.

1348

Diṭṭhassutenāpi vadanti suddhinti diṭṭhenapi suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ vadanti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharanti; sutenapi suddhiṃ…pe… diṭṭhassutenapi suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ vadanti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharantīti – diṭṭhassutenāpi vadanti suddhiṃ.

"Declare purity through what is seen and heard" means they declare, explain, state, make clear, and use the term purity, purification, complete purity, liberation, complete liberation, perfect liberation, through what is seen; and through what is heard, purity… (the rest as before) … and through what is seen and heard, purity, purification, complete purity, liberation, complete liberation, perfect liberation, they declare, explain, state, make clear, and use the term. Thus: "Declare purity through what is seen and heard."

Họ nói sự thanh tịnh bằng điều đã thấy, đã nghe có nghĩa là họ nói, thuyết giảng, tuyên bố, chỉ bày, và gọi sự thanh tịnh, sự thanh lọc, sự hoàn toàn thanh tịnh, sự giải thoát, sự hoàn toàn giải thoát, sự giải thoát tối thượng bằng điều đã thấy; họ nói sự thanh tịnh…pe… họ nói sự thanh tịnh, sự thanh lọc, sự hoàn toàn thanh tịnh, sự giải thoát, sự hoàn toàn giải thoát, sự giải thoát tối thượng bằng điều đã thấy và đã nghe – đó là, họ nói sự thanh tịnh bằng điều đã thấy, đã nghe.

1349

Sīlabbatenāpi vadanti suddhinti sīlenapi suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ vadanti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharanti; vatenapi suddhiṃ…pe… voharanti; sīlabbatenāpi suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ vadanti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharantīti – sīlabbatenāpi vadanti suddhiṃ.

"Declare purity through moral practices and vows" means they declare, explain, state, make clear, and use the term purity, purification, complete purity, liberation, complete liberation, perfect liberation, through moral practice; and through vows, purity… (the rest as before) … they use the term; and through moral practices and vows, purity, purification, complete purity, liberation, complete liberation, perfect liberation, they declare, explain, state, make clear, and use the term. Thus: "Declare purity through moral practices and vows."

Họ nói sự thanh tịnh bằng giới luật và cấm giới có nghĩa là họ nói, thuyết giảng, tuyên bố, chỉ bày, và gọi sự thanh tịnh, sự thanh lọc, sự hoàn toàn thanh tịnh, sự giải thoát, sự hoàn toàn giải thoát, sự giải thoát tối thượng bằng giới luật; họ nói sự thanh tịnh…pe… họ gọi; họ nói, thuyết giảng, tuyên bố, chỉ bày, và gọi sự thanh tịnh, sự thanh lọc, sự hoàn toàn thanh tịnh, sự giải thoát, sự hoàn toàn giải thoát, sự giải thoát tối thượng bằng giới luật và cấm giới – đó là, họ nói sự thanh tịnh bằng giới luật và cấm giới.

1350

Anekarūpena vadanti suddhinti anekavidhakotūhalamaṅgalena suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ vadanti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharantīti – anekarūpena vadanti suddhiṃ.

"Declare purity in various ways" means they declare, explain, state, make clear, and use the term purity, purification, complete purity, liberation, complete liberation, perfect liberation, through various kinds of auspicious rituals and ceremonies. Thus: "Declare purity in various ways."

Họ nói sự thanh tịnh bằng nhiều hình thức có nghĩa là họ nói, thuyết giảng, tuyên bố, chỉ bày, và gọi sự thanh tịnh, sự thanh lọc, sự hoàn toàn thanh tịnh, sự giải thoát, sự hoàn toàn giải thoát, sự giải thoát tối thượng bằng nhiều loại lễ nghi và điềm lành khác nhau – đó là, họ nói sự thanh tịnh bằng nhiều hình thức.

1351

Kiñcāpi te tattha yatā carantīti.

"Even if they live restrained in that way".

Dù họ có thực hành và kiểm soát bản thân ở đó là:

Kiñcāpīti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ – kiñcāpīti.

"Even if" is a word for conjunction of words, combination of words, completion of words, harmony of syllables, smoothness of consonants, and sequence of words.

Kiñcāpi là sự nối kết từ, sự kết hợp từ, sự hoàn chỉnh từ, sự hòa hợp chữ cái, sự trôi chảy của phụ âm, sự tuần tự của các từ – kiñcāpi.

Teti diṭṭhigatikā.

"They" are those who hold views.

Te là những người theo tà kiến.

Tatthāti sakāya diṭṭhiyā sakāya khantiyā sakāya ruciyā sakāya laddhiyā.

"In that way" means in their own view, in their own acceptance, in their own inclination, in their own doctrine.

Tatthā là trong tà kiến của chính họ, trong sự nhẫn nại của chính họ, trong sự yêu thích của chính họ, trong giáo lý của chính họ.

Yatāti yattā paṭiyattā guttā gopitā rakkhitā saṃvutā.

"Restrained" means bound, well-bound, guarded, protected, watched over, controlled.

Yatā là được kiểm soát, được chuẩn bị, được bảo vệ, được giữ gìn, được che chở, được chế ngự.

Carantīti caranti viharanti iriyanti vattenti pālenti yapenti yāpentīti – kiñcāpi te tattha yatā caranti.

"Live" means they practice, abide, move, conduct themselves, maintain, pass, and sustain their lives. Thus: "Even if they live restrained in that way."

Carantī là thực hành, an trú, đi đứng, vận hành, duy trì, sống, tồn tại – kiñcāpi te tattha yatā caranti.

1352

Nātariṃsu jātijaranti brūmīti jātijarāmaraṇaṃ na tariṃsu na uttariṃsu na patariṃsu na samatikkamiṃsu na vītivattiṃsu, jātijarāmaraṇā anikkhantā anissaṭā anatikkantā asamatikkantā avītivattā, antojātijarāmaraṇe parivattenti, antosaṃsārapathe parivattenti, jātiyā anugatā, jarāya anusaṭā, byādhinā abhibhūtā, maraṇena abbhāhatā atāṇā aleṇā asaraṇā asaraṇībhūtāti brūmi ācikkhāmi desemi paññapemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti – nātariṃsu jātijaranti brūmi.

“They have not crossed birth and aging,” I say means they have not crossed, not especially crossed, not variously crossed, not thoroughly crossed, not utterly crossed birth, aging, and death. Not having departed, not having escaped, not having overcome, not having thoroughly overcome, not having utterly overcome birth, aging, and death, they revolve within birth, aging, and death; they revolve within the path of saṃsāra. They are followed by birth, pervaded by aging, overwhelmed by sickness, struck down by death, without protection, without refuge, without shelter, without a haven, so I say, I declare, I teach, I make known, I establish, I reveal, I analyze, I make clear, I proclaim – “They have not crossed birth and aging,” I say.

Ta nói rằng họ chưa vượt qua sinh và già có nghĩa là họ chưa vượt qua, chưa vượt lên, chưa vượt qua hoàn toàn, chưa vượt qua mọi sự, chưa vượt qua sinh, già, chết; họ chưa thoát khỏi, chưa thoát ly, chưa vượt qua, chưa vượt qua mọi sự, chưa vượt qua hoàn toàn sinh, già, chết; họ vẫn quay cuồng trong sinh, già, chết; họ vẫn quay cuồng trong con đường luân hồi; họ bị sinh theo đuổi, bị già đeo bám, bị bệnh tật áp đảo, bị chết đánh bại, không có nơi nương tựa, không có nơi ẩn náu, không có nơi trú ẩn, không có ai để nương tựa – Ta nói, Ta chỉ dạy, Ta thuyết giảng, Ta công bố, Ta thiết lập, Ta mở ra, Ta phân tích, Ta làm cho rõ ràng, Ta làm cho hiển lộ – đó là, Ta nói rằng họ chưa vượt qua sinh và già.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì vậy, Thế Tôn nói:

1353

‘‘Ye kecime samaṇabrāhmaṇāse,^*

‘‘Whatever recluses and brahmins there may be,^*

“Này Nanda, bất cứ Sa-môn, Bà-la-môn nào,

1354

Diṭṭhassutenāpi vadanti suddhiṃ;

Who declare purity by what is seen and heard;

Họ nói sự thanh tịnh bằng điều đã thấy, đã nghe;

1355

Sīlabbatenāpi vadanti suddhiṃ, anekarūpena vadanti suddhiṃ;

Who declare purity by virtue and vows, who declare purity in many ways;

Họ nói sự thanh tịnh bằng giới luật và cấm giới, họ nói sự thanh tịnh bằng nhiều hình thức;

1356

Kiñcāpi te tattha yatā caranti, nātariṃsu jātijaranti brūmī’’ti.

Even though they strive and practice there, “They have not crossed birth and aging,” I say.’

Dù họ có thực hành và kiểm soát bản thân ở đó, Ta nói rằng họ chưa vượt qua sinh và già.”

1357

50.

50.

1358

Ye kecime samaṇabrāhmaṇāse,^*

‘‘Whatever recluses and brahmins there may be,^*

“Bất cứ Sa-môn, Bà-la-môn nào,

1359

Diṭṭhassutenāpi vadanti suddhiṃ;

Who declare purity by what is seen and heard;

Họ nói sự thanh tịnh bằng điều đã thấy, đã nghe;

1360

Sīlabbatenāpi vadanti suddhiṃ, anekarūpena vadanti suddhiṃ.

Who declare purity by virtue and vows, who declare purity in many ways.

Họ nói sự thanh tịnh bằng giới luật và cấm giới, họ nói sự thanh tịnh bằng nhiều hình thức.

1361

Te ce munī brūsi anoghatiṇṇe, atha ko carahi devamanussaloke;

If you, sage, say that they have not crossed the flood, then who, in the world of devas and humans;

Nếu Ngài, bậc Hiền giả, nói rằng họ chưa vượt qua dòng nước lũ, vậy thì ai trong thế gian chư Thiên và loài người;

1362

Atāri jātiñca jarañca mārisa, pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.

Has crossed birth and aging, good sir? I ask you, Blessed One, tell me this.

Đã vượt qua sinh và già, hỡi Mārisa? Con xin hỏi Ngài, Thế Tôn, xin Ngài hãy nói cho con biết điều này.”

1363

Ye kecime samaṇabrāhmaṇāseti.

“Whatever recluses and brahmins there may be” means:

Ye kecime samaṇabrāhmaṇāse là:

Ye kecīti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādiyanavacanametaṃ – ye kecīti.

“Whatever” is a word that encompasses all, in every way, completely, without remainder, without exception – “whatever.”

Ye keci là một lời nói bao hàm tất cả, toàn bộ, không sót, không còn gì – ye keci.

Samaṇāti ye keci ito bahiddhā pabbajjūpagatā paribbājakasamāpannā.

“Recluses” are those who have gone forth outside this Dispensation, who have entered the state of wanderers.

Samaṇā là bất cứ ai đã xuất gia bên ngoài giáo pháp này, đã trở thành du sĩ.

Brāhmaṇāti ye keci bhovādikāti – ye kecime samaṇabrāhmaṇāse.

“Brahmins” are those who are called bhovādikas – “whatever recluses and brahmins there may be.”

Brāhmaṇā là bất cứ ai là những người Bhovādi – ye kecime samaṇabrāhmaṇāse.

Iccāyasmā nandoti.

“Thus Venerable Nanda” means:

Iccāyasmā Nando là:

Iccāti padasandhi…pe… iccāyasmā nando.

“Thus” is a word-junction…pe… thus Venerable Nanda.

Iccā là sự nối kết từ…pe… Tôn giả Nanda nói.

1364

Diṭṭhassutenāpi vadanti suddhinti diṭṭhenapi suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ vadanti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharanti; sutenāpi suddhiṃ…pe… diṭṭhassutenāpi suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ vadanti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharantīti – diṭṭhassutenāpi vadanti suddhiṃ.

“They declare purity by what is seen and heard” means they declare, explain, state, show, or speak of purity, purification, complete purification, liberation, complete liberation, utter liberation by what is seen; and also by what is heard, they declare purity, purification, complete purification, liberation, complete liberation, utter liberation – “they declare purity by what is seen and heard.”

Bằng cái thấy và nghe, họ nói đến thanh tịnh có nghĩa là: Bằng cái thấy, họ nói, họ trình bày, họ tuyên bố, họ giải thích, họ gọi đó là sự thanh tịnh, sự trong sạch, sự hoàn toàn trong sạch, sự giải thoát, sự hoàn toàn giải thoát, sự triệt để giải thoát; bằng cái nghe, họ nói đến sự thanh tịnh... cho đến... bằng cái thấy và nghe, họ nói, họ trình bày, họ tuyên bố, họ giải thích, họ gọi đó là sự thanh tịnh, sự trong sạch, sự hoàn toàn trong sạch, sự giải thoát, sự hoàn toàn giải thoát, sự triệt để giải thoát – ấy là Bằng cái thấy và nghe, họ nói đến thanh tịnh.

1365

Sīlabbatenāpi vadanti suddhinti sīlenāpi suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ vadanti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharanti; vatenāpi suddhiṃ…pe… voharanti; sīlabbatenāpi suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ vadanti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharantīti – sīlabbatenāpi vadanti suddhiṃ.

“They declare purity by virtue and vows” means they declare, explain, state, show, or speak of purity, purification, complete purification, liberation, complete liberation, utter liberation by virtue; and also by vows, they declare purity, purification, complete purification, liberation, complete liberation, utter liberation – “they declare purity by virtue and vows.”

Bằng giới và hạnh, họ nói đến thanh tịnh có nghĩa là: Bằng giới, họ nói, họ trình bày, họ tuyên bố, họ giải thích, họ gọi đó là sự thanh tịnh, sự trong sạch, sự hoàn toàn trong sạch, sự giải thoát, sự hoàn toàn giải thoát, sự triệt để giải thoát; bằng hạnh, họ nói đến sự thanh tịnh... cho đến... họ gọi; bằng giới và hạnh, họ nói, họ trình bày, họ tuyên bố, họ giải thích, họ gọi đó là sự thanh tịnh, sự trong sạch, sự hoàn toàn trong sạch, sự giải thoát, sự hoàn toàn giải thoát, sự triệt để giải thoát – ấy là Bằng giới và hạnh, họ nói đến thanh tịnh.

1366

Anekarūpena vadanti suddhinti anekavidhakotūhalamaṅgalena suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ vadanti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharantīti – anekarūpena vadanti suddhiṃ.

“They declare purity in many ways” means they declare, explain, state, show, or speak of purity, purification, complete purification, liberation, complete liberation, utter liberation by various kinds of auspicious rites and ceremonies – “they declare purity in many ways.”

Bằng nhiều hình thức, họ nói đến thanh tịnh có nghĩa là: Bằng nhiều loại nghi lễ cát tường, họ nói, họ trình bày, họ tuyên bố, họ giải thích, họ gọi đó là sự thanh tịnh, sự trong sạch, sự hoàn toàn trong sạch, sự giải thoát, sự hoàn toàn giải thoát, sự triệt để giải thoát – ấy là Bằng nhiều hình thức, họ nói đến thanh tịnh.

1367

Te ce munī brūsi anoghatiṇṇeti.

“If you, sage, say that they have not crossed the flood” means:

Ngài nói rằng các bậc ẩn sĩ ấy chưa vượt bộc lưu.

Te ceti diṭṭhigatike.

“If they” refers to those holding wrong views.

Các bậc ấy là những người có tà kiến.

Munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ…pe… saṅgajālamaticca so muni.

“Sage” (Munī) means wisdom is called mona…pe… having transcended the net of attachments, he is a sage.

Ẩn sĩ: sự tĩnh lặng được gọi là trí tuệ... cho đến... vượt qua lưới ái luyến, vị ấy là bậc ẩn sĩ.

Brūsi anoghatiṇṇeti kāmoghaṃ bhavoghaṃ diṭṭhoghaṃ avijjoghaṃ atiṇṇe anatikkante asamatikkante avītivatte antojātijarāmaraṇe parivattente antosaṃsārapathe parivattente jātiyā anugate jarāya anusaṭe byādhinā abhibhūte maraṇena abbhāhate atāṇe aleṇe asaraṇe asaraṇībhūte.

“You say they have not crossed the flood” means you say they have not crossed, not overcome, not thoroughly overcome, not utterly overcome the flood of sensuality, the flood of existence, the flood of views, the flood of ignorance; they revolve within birth, aging, and death; they revolve within the path of saṃsāra; they are followed by birth, pervaded by aging, overwhelmed by sickness, struck down by death, without protection, without refuge, without shelter, without a haven.

Ngài nói rằng chưa vượt bộc lưu có nghĩa là chưa vượt qua, chưa siêu việt, chưa thoát khỏi, chưa vượt khỏi dục bộc, hữu bộc, kiến bộc, vô minh bộc; họ luân chuyển trong sanh, già, chết; họ luân chuyển trong con đường sanh tử; bị sanh theo đuổi, bị già bám riết, bị bệnh tật lấn át, bị cái chết đè nén, không nơi nương tựa, không nơi ẩn náu, không nơi quy y, không thể trở thành nơi nương tựa.

Brūsīti brūsi ācikkhasi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivarasi vibhajasi uttānīkarosi pakāsesīti – te ce munī brūsi anoghatiṇṇe.

“You say” means you declare, you teach, you make known, you establish, you reveal, you analyze, you make clear, you proclaim – “if you, sage, say that they have not crossed the flood.”

Ngài nói có nghĩa là ngài nói, ngài chỉ dạy, ngài thuyết giảng, ngài thiết lập, ngài khai thị, ngài phân tích, ngài làm cho rõ ràng, ngài tuyên bố – ấy là Ngài nói rằng các bậc ẩn sĩ ấy chưa vượt bộc lưu.

1368

Atha ko carahi devamanussaloke, atāri jātiñca jarañca mārisāti atha ko eso sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya jātijarāmaraṇaṃ atari uttari patari samatikkami vītivattayi.

“Then who, in the world of devas and humans, has crossed birth and aging, good sir?” means then who among this world with its devas, Māras, and Brahmās, among this generation with its recluses and brahmins, with its devas and humans, has crossed, especially crossed, variously crossed, thoroughly overcome, utterly overcome birth, aging, and death?

Vậy thì thưa ngài, trong thế giới chư thiên và loài người, ai đã vượt qua sanh và già? có nghĩa là: Vậy thì trong thế giới này cùng với chư thiên, cùng với ma vương, cùng với phạm thiên, trong chúng sanh cùng với sa-môn, bà-la-môn, cùng với chư thiên và loài người, ai đã vượt qua, đã siêu việt, đã thoát khỏi, đã vượt khỏi, đã đi qua được sanh, già, và chết?

Mārisāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ mārisāti – atha ko carahi devamanussaloke, atāri jātiñca jarañca mārisa.

"Mārisa" is an endearing address, a respectful address; this word "mārisa" is an address spoken with reverence and deference. "Then who, venerable sir, in the world of devas and humans, has crossed birth and old age?"

Thưa ngài là lời nói thân ái, lời nói tôn trọng, lời nói này thể hiện sự kính trọng và cung kính – ấy là Vậy thì thưa ngài, trong thế giới chư thiên và loài người, ai đã vượt qua sanh và già?

1369

Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metanti.

"I ask you, Blessed One, tell me this."

Con xin hỏi Ngài, Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều ấy.

Pucchāmi tanti pucchāmi taṃ yācāmi taṃ ajjhesāmi taṃ pasādemi taṃ.

"I ask you" means: I ask you, I entreat you, I urge you, I appeal to you.

Con xin hỏi Ngài có nghĩa là con xin hỏi Ngài, con xin thỉnh cầu Ngài, con xin thỉnh mời Ngài, con xin làm Ngài hài lòng.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti.

"Blessed One" is an address of reverence…pe… a true designation, namely, "Blessed One."

Thế Tôn là một danh xưng tôn kính... cho đến... là một khái niệm được chứng thực, đó là Thế Tôn.

Brūhi metanti brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.

"Tell me this" means: tell, declare, teach, explain, establish, reveal, analyze, make clear, make manifest. Thus: "I ask you, Blessed One, tell me this."

Xin hãy nói cho con điều ấy có nghĩa là xin hãy nói, hãy chỉ dạy, hãy thuyết giảng, hãy thiết lập, hãy khai thị, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng, hãy tuyên bố – ấy là Con xin hỏi Ngài, Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều ấy.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị bà-la-môn ấy đã nói:

1370

‘‘Ye kecime samaṇabrāhmaṇāse,^*

“Whatever ascetics and brahmins there are,^*

“Bất kỳ sa-môn, bà-la-môn nào,^*

1371

Diṭṭhassutenāpi vadanti suddhiṃ;

Who declare purity by what is seen or heard;

Bằng cái thấy và nghe, họ nói đến thanh tịnh;

1372

Sīlabbatenāpi vadanti suddhiṃ, anekarūpena vadanti suddhiṃ.

Who declare purity by virtue and vows, who declare purity in many ways.

Bằng giới và hạnh, họ nói đến thanh tịnh, bằng nhiều hình thức, họ nói đến thanh tịnh.

1373

Te ce munī brūsi anoghatiṇṇe, atha ko carahi devamanussaloke;

If you, Sage, declare them not to have crossed the flood, then who, venerable sir, in the world of devas and humans;

Ngài nói rằng các bậc ẩn sĩ ấy chưa vượt bộc lưu, vậy thì thưa ngài, trong thế giới chư thiên và loài người;

1374

Atāri jātiñca jarañca mārisa, pucchāmi taṃ bhagavā brūhi meta’’nti.

Has crossed birth and old age? I ask you, Blessed One, tell me this.”

Ai đã vượt qua sanh và già? Con xin hỏi Ngài, Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều ấy.”

1375

51.

51.

1376

Nāhaṃ sabbe samaṇabrāhmaṇāse,^*

“I do not say that all ascetics and brahmins,^*

Này Nanda, Ta không nói rằng tất cả sa-môn, bà-la-môn,^*

1377

Jātijarāya nivutāti brūmi;

Are enveloped by birth and old age;

Đều bị sanh và già che lấp;

1378

Ye sīdha diṭṭhaṃ va sutaṃ mutaṃ vā, sīlabbataṃ vāpi pahāya sabbaṃ.

But those who here abandon all that is seen, heard, or cognized, or virtue and vows.

Những ai ở đây, từ bỏ tất cả cái thấy, cái nghe, hay cái biết, hoặc giới và hạnh.

1379

Anekarūpampi pahāya sabbaṃ, taṇhaṃ pariññāya anāsavāse^* ;

And abandon all that is of many kinds, and having fully understood craving, are without cankers;

Từ bỏ tất cả những hình thức đa dạng, liễu tri ái dục, không còn lậu hoặc;

1380

Te ve narā oghatiṇṇāti brūmi.

Those indeed are the people whom I declare to have crossed the flood.”

Ta nói rằng những người ấy đã vượt qua bộc lưu.

1381

Nāhaṃ sabbe samaṇabrāhmaṇāse, nandāti bhagavā jātijarāya nivutāti brūmīti nāhaṃ, nanda, sabbe samaṇabrāhmaṇā jātijarāya āvutā nivutā ovutā pihitā paṭicchannā paṭikujjitāti vadāmi.

"I do not say that all ascetics and brahmins, Nanda, said the Blessed One, are enveloped by birth and old age" means: I do not say, Nanda, that all ascetics and brahmins are covered, enveloped, concealed, hidden, obscured, or overturned by birth and old age.

Này Nanda, Ta không nói rằng tất cả sa-môn, bà-la-môn đều bị sanh và già che lấp có nghĩa là: Này Nanda, Ta không nói rằng tất cả sa-môn, bà-la-môn đều bị sanh và già bao phủ, che lấp, che đậy, che kín, che giấu, úp lại.

Atthi te samaṇabrāhmaṇā yesaṃ jāti ca jarāmaraṇañca pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammāti brūmi ācikkhāmi desemi paññapemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti – nāhaṃ sabbe samaṇabrāhmaṇāse nandāti bhagavā jātijarāya nivutāti brūmi.

There are those ascetics and brahmins for whom birth and old age-and-death are abandoned, their roots cut off, made like a palm-stump, brought to non-existence, and are of a nature not to arise again in the future – thus I declare, I explain, I teach, I make known, I establish, I reveal, I analyze, I make clear, I make manifest. Thus: "I do not say that all ascetics and brahmins, Nanda, said the Blessed One, are enveloped by birth and old age."

Có những sa-môn, bà-la-môn mà đối với họ, sanh, già và chết đã được đoạn trừ, nhổ tận gốc rễ, làm cho như cây thốt nốt cụt ngọn, làm cho không còn hiện hữu, có pháp không sanh khởi trong tương lai, Ta nói, Ta chỉ dạy, Ta thuyết giảng, Ta thiết lập, Ta khai thị, Ta phân tích, Ta làm cho rõ ràng, Ta tuyên bố – ấy là Này Nanda, Ta không nói rằng tất cả sa-môn, bà-la-môn đều bị sanh và già che lấp.

1382

Ye sīdha diṭṭhaṃ va sutaṃ mutaṃ vā, sīlabbataṃ vāpi pahāya sabbanti ye sabbā diṭṭhasuddhiyo pahāya jahitvā pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṃ gametvā.

"Those who here abandon all that is seen, heard, or cognized, or virtue and vows" means: those who abandon all purifications through seeing, having given up, having relinquished, having dispelled, having made an end of, having brought to non-existence.

Những ai ở đây, từ bỏ tất cả cái thấy, cái nghe, hay cái biết, hoặc giới và hạnh có nghĩa là những ai từ bỏ, đoạn trừ, xả ly, loại bỏ, làm cho không còn hiện hữu tất cả sự thanh tịnh do cái thấy.

Ye sabbā sutasuddhiyo pahāya…pe… ye sabbā mutasuddhiyo pahāya, ye sabbā diṭṭhasutamutasuddhiyo pahāya ye sabbā sīlasuddhiyo pahāya, ye sabbā vatasuddhiyo pahāya, ye sabbā sīlabbatasuddhiyo pahāya jahitvā pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṃ gametvāti – ye sīdha diṭṭhaṃva sutaṃ mutaṃ vā, sīlabbataṃ vāpi pahāya sabbaṃ.

Those who abandon all purifications through hearing…pe… those who abandon all purifications through cognizing, those who abandon all purifications through seeing, hearing, and cognizing, those who abandon all purifications through virtue, those who abandon all purifications through vows, those who abandon all purifications through virtue and vows, having given up, having relinquished, having dispelled, having made an end of, having brought to non-existence. Thus: "those who here abandon all that is seen, heard, or cognized, or virtue and vows."

Những ai từ bỏ tất cả sự thanh tịnh do cái nghe... cho đến... những ai từ bỏ tất cả sự thanh tịnh do cái biết, những ai từ bỏ tất cả sự thanh tịnh do cái thấy, cái nghe và cái biết, những ai từ bỏ tất cả sự thanh tịnh do giới, những ai từ bỏ tất cả sự thanh tịnh do hạnh, những ai từ bỏ, đoạn trừ, xả ly, loại bỏ, làm cho không còn hiện hữu tất cả sự thanh tịnh do giới và hạnh – ấy là Những ai ở đây, từ bỏ tất cả cái thấy, cái nghe, hay cái biết, hoặc giới và hạnh.

1383

Anekarūpampi pahāya sabbanti anekavidhakotūhalamaṅgalena suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ pahāya jahitvā pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṃ gametvāti – anekarūpampi pahāya sabbaṃ.

"And abandon all that is of many kinds" means: having abandoned purity, purification, complete purification, liberation, complete liberation, perfect liberation through various kinds of auspicious rites, having given up, having relinquished, having dispelled, having made an end of, having brought to non-existence. Thus: "and abandon all that is of many kinds."

Từ bỏ tất cả những hình thức đa dạng có nghĩa là từ bỏ, đoạn trừ, xả ly, loại bỏ, làm cho không còn hiện hữu sự thanh tịnh, sự trong sạch, sự hoàn toàn trong sạch, sự giải thoát, sự hoàn toàn giải thoát, sự triệt để giải thoát bằng nhiều loại nghi lễ cát tường – ấy là Từ bỏ tất cả những hình thức đa dạng.

1384

Taṇhaṃ pariññāya anāsavā se, te ve narā oghatiṇṇāti brūmīti.

"And having fully understood craving, are without cankers; those indeed are the people whom I declare to have crossed the flood."

Liễu tri ái dục, không còn lậu hoặc, Ta nói rằng những người ấy đã vượt qua bộc lưu.

Taṇhāti rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā.

"Craving" means: craving for forms, craving for sounds, craving for odors, craving for tastes, craving for tangibles, craving for mental objects.

Ái dục là ái đối với sắc, ái đối với thanh, ái đối với hương, ái đối với vị, ái đối với xúc, ái đối với pháp.

Taṇhaṃ pariññāyāti taṇhaṃ tīhi pariññāhi parijānitvā – ñātapariññāya, tīraṇapariññāya, pahānapariññāya.

"Having fully understood craving" means: having fully understood craving by the three kinds of full understanding—full understanding of the known, full understanding of investigation, full understanding of abandonment.

Liễu tri ái dục có nghĩa là liễu tri ái dục bằng ba loại liễu tri: ñātapariññā (liễu tri bằng sự biết), tīraṇapariññā (liễu tri bằng sự thẩm xét), và pahānapariññā (liễu tri bằng sự đoạn trừ).

Katamā ñātapariññā?

What is full understanding of the known?

Thế nào là ñātapariññā?

Taṇhaṃ jānāti^* ‘‘ayaṃ rūpataṇhā, ayaṃ saddataṇhā, ayaṃ gandhataṇhā, ayaṃ rasataṇhā, ayaṃ phoṭṭhabbataṇhā, ayaṃ dhammataṇhā’’ti jānāti passati – ayaṃ ñātapariññā.

One knows craving, perceives it as "this is craving for forms, this is craving for sounds, this is craving for odors, this is craving for tastes, this is craving for tangibles, this is craving for mental objects"—this is full understanding of the known.

Biết ái dục: “Đây là ái đối với sắc, đây là ái đối với thanh, đây là ái đối với hương, đây là ái đối với vị, đây là ái đối với xúc, đây là ái đối với pháp,” biết như vậy, thấy như vậy – đây là ñātapariññā.

1385

Katamā tīraṇapariññā?

What is full understanding of investigation?

Thế nào là tīraṇapariññā?

Evaṃ ñātaṃ katvā taṇhaṃ tīreti aniccato dukkhato rogato gaṇḍato…pe… nissaraṇato tīreti – ayaṃ tīraṇapariññā.

Having thus known, one investigates craving as impermanent, as suffering, as a disease, as a boil…pe… as an escape. This is full understanding of investigation.

Sau khi biết như vậy, thẩm xét ái dục là vô thường, là khổ, là bệnh, là ung nhọt... cho đến... là sự thoát ly, thẩm xét như vậy – đây là tīraṇapariññā.

1386

Katamā pahānapariññā?

What is full understanding of abandonment?

Thế nào là pahānapariññā?

Evaṃ tīrayitvā taṇhaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti.

Having thus investigated, one abandons craving, dispels it, makes an end of it, brings it to non-existence.

Sau khi thẩm xét như vậy, vị ấy đoạn trừ, xả ly, loại bỏ, làm cho không còn hiện hữu ái dục.

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘yo, bhikkhave, taṇhāya chandarāgo taṃ pajahatha.

For this was said by the Blessed One: “Monks, abandon the desire and lust for craving.

Điều này đã được Thế Tôn dạy: “Này các Tỳ khưu, dục và tham nào đối với ái dục, các con hãy đoạn trừ nó.”

Evaṃ sā taṇhā pahīnā bhavissati ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā’’.

Thus that craving will be abandoned, uprooted, made like a palm-stump, brought to non-existence, no longer liable to arise in the future.

Như vậy, ái dục ấy sẽ được đoạn trừ, nhổ tận gốc rễ, làm cho như cây thốt nốt cụt ngọn, làm cho không còn hiện hữu, có pháp không sanh khởi trong tương lai.

Ayaṃ pahānapariññā.

This is the comprehension by abandoning (pahānapariññā).

Đây là pahānapariññā.

Taṇhaṃ pariññāyāti taṇhaṃ imāhi tīhi pariññāhi parijānitvā.

‘Having fully understood craving’ means having fully understood craving by these three comprehensions.

Liễu tri ái dục có nghĩa là liễu tri ái dục bằng ba loại liễu tri này.

Anāsavāti cattāro āsavā – kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo, avijjāsavo.

‘Without taints’ refers to the four taints: the taint of sensual desire (kāmāsava), the taint of existence (bhavāsava), the taint of views (diṭṭhāsava), and the taint of ignorance (avijjāsava).

Không còn lậu hoặc: có bốn lậu hoặc – dục lậu, hữu lậu, kiến lậu, vô minh lậu.

Yesaṃ ime āsavā pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā, te vuccanti anāsavā arahanto khīṇāsavā – taṇhaṃ pariññāya anāsavā.

Those in whom these taints are abandoned, uprooted, made like a palm-stump, brought to non-existence, no longer liable to arise in the future, are called taintless Arahants, those whose taints are destroyed—‘having fully understood craving, they are without taints’.

Những vị nào đã đoạn trừ các lậu hoặc này, đã nhổ tận gốc rễ, đã làm cho như thân cây ta-la, đã làm cho không thể hiện hữu, có trạng thái không sanh khởi trong tương lai, các vị ấy được gọi là bậc vô lậu, bậc A-la-hán, bậc đã tận trừ các lậu hoặc – do liễu tri ái, các vị ấy là bậc vô lậu.

1387

Te ve narā oghatiṇṇāti brūmīti ye taṇhaṃ pariññāya anāsavā, te kāmoghaṃ tiṇṇā bhavoghaṃ tiṇṇā diṭṭhoghaṃ tiṇṇā avijjoghaṃ tiṇṇā sabbasaṃsārapathaṃ tiṇṇā uttiṇṇā nittiṇṇā atikkantā samatikkantā vītivattāti brūmi ācikkhāmi desemi paññapemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti – taṇhaṃ pariññāya anāsavāse te ve narā oghatiṇṇāti brūmi.

‘Those men, I declare, have crossed the flood’ means that those who, having fully understood craving, are without taints, have crossed the flood of sensual desire, crossed the flood of existence, crossed the flood of views, crossed the flood of ignorance, crossed, passed over, utterly passed over, overcome, completely overcome, transcended the entire path of saṃsāra—thus I declare, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, make clear, proclaim.

Ta tuyên bố rằng những người ấy thật đã vượt qua bộc lưu có nghĩa là: những vị nào do liễu tri ái mà không còn lậu hoặc, các vị ấy đã vượt qua dục bộc, đã vượt qua hữu bộc, đã vượt qua kiến bộc, đã vượt qua vô minh bộc, đã vượt qua mọi con đường luân hồi, đã vượt qua, đã vượt qua hoàn toàn, đã vượt qua trọn vẹn, đã đi qua, đã đi qua hoàn toàn, đã vượt khỏi, Ta tuyên bố, Ta giải thích, Ta thuyết giảng, Ta trình bày, Ta thiết lập, Ta khai mở, Ta phân tích, Ta làm cho rõ ràng, Ta hiển thị rằng – do liễu tri ái, các vị ấy là bậc vô lậu, Ta tuyên bố rằng những người ấy thật đã vượt qua bộc lưu.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy rằng –

1388

‘‘Nāhaṃ sabbe samaṇabrāhmaṇāse,^*

“I do not say that all ascetics and brahmins,

“Này Nanda, Ta không tuyên bố rằng, tất cả Sa-môn và Bà-la-môn,

1389

Jātijarāya nivutāti brūmi;

Sonanda, are encompassed by birth and aging;

Được bao bọc bởi sanh và già;

1390

Ye sīdha diṭṭhaṃ va sutaṃ mutaṃ vā, sīlabbataṃ vāpi pahāya sabbaṃ.

But those who here abandon all that is seen, heard, or sensed, and all observances and vows,

Những ai ở đây, sau khi từ bỏ tất cả những gì đã thấy, đã nghe, hay đã nhận thức, cả giới và cấm thủ.

1391

Anekarūpampi pahāya sabbaṃ, taṇhaṃ pariññāya anāsavāse;

And abandon all diverse forms, having fully understood craving, are without taints;

Sau khi từ bỏ tất cả những gì có nhiều hình thức, do liễu tri ái, các vị ấy là bậc vô lậu;

1392

Te ve narā oghatiṇṇāti brūmī’’ti.

Those men, I declare, have crossed the flood.”

Ta tuyên bố rằng những người ấy thật đã vượt qua bộc lưu.”

1393

52.

52.

1394

Etābhinandāmi vaco mahesino, sukittitaṃ gotamanūpadhīkaṃ;

I rejoice in the word of the Great Seer, the well-spoken, Gotama, free from substrata;

Con vô cùng hoan hỷ lời dạy của bậc Đại Sĩ, được tán dương khéo léo, này Gotama, về sự không còn chấp thủ;

1395

Ye sīdha diṭṭhaṃ va sutaṃ mutaṃ vā, sīlabbataṃ vāpi pahāya sabbaṃ.

Those who here abandon all that is seen, heard, or sensed, and all observances and vows,

Những ai ở đây, sau khi từ bỏ tất cả những gì đã thấy, đã nghe, hay đã nhận thức, cả giới và cấm thủ.

1396

Anekarūpampi pahāya sabbaṃ, taṇhaṃ pariññāya anāsavāse;

And abandon all diverse forms, having fully understood craving, are without taints;

Sau khi từ bỏ tất cả những gì có nhiều hình thức, do liễu tri ái, các vị ấy là bậc vô lậu;

1397

Ahampi te oghatiṇṇāti brūmi.

I too declare them to have crossed the flood.

Con cũng tuyên bố rằng các vị ấy đã vượt qua bộc lưu.

1398

Etābhinandāmi vaco mahesinoti.

‘ I rejoice in the word of the Great Seer’.

Con vô cùng hoan hỷ lời dạy của bậc Đại Sĩ có nghĩa là.

Etanti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ nandāmi abhinandāmi modāmi anumodāmi icchāmi sādiyāmi patthayāmi pihayāmi abhijappāmi.

‘ This’ refers to your word, declaration, teaching, instruction, admonition—I rejoice, delight, am glad, approve, wish, accept, long for, desire, aspire to it.

Điều này có nghĩa là lời dạy, lời nói, bài pháp, lời giáo huấn, lời chỉ dạy của ngài, con hoan hỷ, con vô cùng hoan hỷ, con vui mừng, con tùy hỷ, con mong muốn, con chấp nhận, con cầu mong, con khao khát, con ước ao.

Mahesinoti kiṃ mahesi bhagavā?

‘ Of the Great Seer’: Why is the Blessed One a Great Seer (Mahesi)?

Của bậc Đại Sĩ có nghĩa là: Vì sao Đức Thế Tôn là bậc Đại Sĩ?

Mahantaṃ sīlakkhandhaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi…pe… kahaṃ narāsabhoti mahesīti – etābhinandāmi vaco mahesino.

Because he sought, searched for, and thoroughly sought the great aggregate of virtue (sīlakkhandha)—hence, Great Seer… (etc.)… ‘where is the best of men?’—hence, Great Seer. Thus, ‘I rejoice in the word of the Great Seer’.

Ngài đã tìm kiếm, truy tầm, khảo sát giới uẩn vĩ đại, nên là bậc Đại Sĩ… cho đến… bậc Nhân Ngưu ở đâu, nên là bậc Đại Sĩ – con vô cùng hoan hỷ lời dạy của bậc Đại Sĩ.

1399

Sukittitaṃ gotamanūpadhīkanti.

‘ Well-spoken, Gotama, free from substrata’.

Được tán dương khéo léo, này Gotama, về sự không còn chấp thủ có nghĩa là.

Sukittitanti sukittitaṃ suācikkhitaṃ^* sudesitaṃ supaññapitaṃ supaṭṭhapitaṃ suvivaṭaṃ suvibhattaṃ suuttānīkataṃ supakāsitaṃ.

‘ Well-spoken’ means well-explained, well-taught, well-made known, well-established, well-revealed, well-analyzed, well-made clear, well-proclaimed.

Được tán dương khéo léo có nghĩa là được tán dương khéo léo, được giải thích khéo léo, được thuyết giảng khéo léo, được trình bày khéo léo, được thiết lập khéo léo, được khai mở khéo léo, được phân tích khéo léo, được làm cho rõ ràng khéo léo, được hiển thị khéo léo.

Gotamanūpadhīkanti upadhī vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca.

‘ Gotama, free from substrata’: Substrata (upadhī) are called defilements (kilesā), aggregates (khandhā), and volitional formations (abhisaṅkhārā).

Này Gotama, về sự không còn chấp thủ có nghĩa là: chấp thủ (upadhi) được gọi là các phiền não, các uẩn, và các hành.

Upadhippahānaṃ upadhivūpasamaṃ upadhinissaggaṃ upadhipaṭippassaddhaṃ amataṃ nibbānanti – sukittitaṃ gotamanūpadhīkaṃ.

The abandonment of substrata, the appeasement of substrata, the relinquishing of substrata, the calming of substrata is the deathless Nibbāna—thus, ‘well-spoken, Gotama, free from substrata’.

Sự đoạn trừ chấp thủ, sự lắng dịu chấp thủ, sự từ bỏ chấp thủ, sự an tịnh chấp thủ, là bất tử, là Nibbāna – được tán dương khéo léo, này Gotama, về sự không còn chấp thủ.

1400

Ye sīdha diṭṭhaṃ va sutaṃ mutaṃ vā, sīlabbataṃ vāpi pahāya sabbanti ye sabbā diṭṭhasuddhiyo pahāya jahitvā pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṃ gametvā.

‘ Those who here abandon all that is seen, heard, or sensed, and all observances and vows’ means those who abandon, give up, renounce, remove, eradicate, bring to non-existence all purifications by seeing.

Những ai ở đây, sau khi từ bỏ tất cả những gì đã thấy, đã nghe, hay đã nhận thức, cả giới và cấm thủ có nghĩa là những ai sau khi từ bỏ, xả ly, đoạn trừ, loại bỏ, làm cho không còn hiện hữu tất cả các thanh tịnh do thấy.

Ye sabbā sutasuddhiyo…pe… ye sabbā mutasuddhiyo… ye sabbā diṭṭhasutamutasuddhiyo… ye sabbā sīlasuddhiyo… ye sabbā vatasuddhiyo… ye sabbā sīlabbatasuddhiyo pahāya jahitvā pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṃ gametvāti – ye sīdha diṭṭhaṃ va sutaṃ mutaṃ vā, sīlabbataṃ vāpi pahāya sabbaṃ.

Those who abandon all purifications by hearing… (etc.)… those who abandon all purifications by sensing… those who abandon all purifications by seeing, hearing, and sensing… those who abandon all purifications by morality… those who abandon all purifications by vows… those who abandon, give up, renounce, remove, eradicate, bring to non-existence all purifications by morality and vows. Thus, ‘those who here abandon all that is seen, heard, or sensed, and all observances and vows’.

Những ai sau khi từ bỏ… tất cả các thanh tịnh do nghe… cho đến… những ai sau khi từ bỏ… tất cả các thanh tịnh do nhận thức… những ai sau khi từ bỏ… tất cả các thanh tịnh do thấy, nghe, và nhận thức… những ai sau khi từ bỏ… tất cả các thanh tịnh do giới… những ai sau khi từ bỏ… tất cả các thanh tịnh do cấm thủ… những ai sau khi từ bỏ, xả ly, đoạn trừ, loại bỏ, làm cho không còn hiện hữu tất cả các thanh tịnh do giới và cấm thủ – những ai ở đây, sau khi từ bỏ tất cả những gì đã thấy, đã nghe, hay đã nhận thức, cả giới và cấm thủ.

1401

Anekarūpampi pahāya sabbanti anekavidhakotūhalamaṅgalena suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ pahāya jahitvā pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṃ gametvāti – anekarūpampi pahāya sabbaṃ.

‘ And abandon all diverse forms’ means abandoning, giving up, renouncing, removing, eradicating, bringing to non-existence purification, thorough purification, complete purification, liberation, thorough liberation, complete liberation by means of various auspicious rites and ceremonies. Thus, ‘and abandon all diverse forms’.

Sau khi từ bỏ tất cả những gì có nhiều hình thức có nghĩa là sau khi từ bỏ, xả ly, đoạn trừ, loại bỏ, làm cho không còn hiện hữu sự thanh tịnh, sự trong sạch, sự hoàn toàn trong sạch, sự giải thoát, sự hoàn toàn giải thoát, sự triệt để giải thoát bằng các loại điềm lành huyên náo khác nhau – sau khi từ bỏ tất cả những gì có nhiều hình thức.

1402

Taṇhaṃ pariññāya anāsavāse, ahampi te oghatiṇṇāti brūmīti.

‘ Having fully understood craving, they are without taints; I too declare them to have crossed the flood’.

Do liễu tri ái, các vị ấy là bậc vô lậu; con cũng tuyên bố rằng các vị ấy đã vượt qua bộc lưu có nghĩa là.

Taṇhāti rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā.

‘ Craving’ refers to craving for forms, craving for sounds, craving for smells, craving for tastes, craving for tactile objects, craving for mental phenomena.

Ái là ái đối với sắc, ái đối với thanh, ái đối với hương, ái đối với vị, ái đối với xúc, ái đối với pháp.

Taṇhaṃ pariññāyāti taṇhaṃ tīhi pariññāhi parijānitvā – ñātapariññāya, tīraṇapariññāya^* , pahānapariññāya.

‘ Having fully understood craving’ means having fully understood craving by three comprehensions: comprehension by knowing (ñātapariññā), comprehension by scrutinizing (tīraṇapariññā), and comprehension by abandoning (pahānapariññā).

Do liễu tri ái có nghĩa là liễu tri ái bằng ba loại liễu tri – liễu tri bằng sự biết rõ (ñātapariññā), liễu tri bằng sự thẩm xét (tīraṇapariññā), và liễu tri bằng sự đoạn trừ (pahānapariññā).

Katamā ñātapariññā?

What is comprehension by knowing?

Thế nào là liễu tri bằng sự biết rõ?

Taṇhaṃ jānāti – ayaṃ rūpataṇhā, ayaṃ saddataṇhā, ayaṃ gandhataṇhā, ayaṃ rasataṇhā, ayaṃ phoṭṭhabbataṇhā, ayaṃ dhammataṇhāti jānāti passati – ayaṃ ñātapariññā.

He knows craving: ‘This is craving for forms, this is craving for sounds, this is craving for odours, this is craving for tastes, this is craving for tangibles, this is craving for mental phenomena.’ He knows and sees thus – this is comprehension by knowing (ñātapariññā).

Vị ấy biết rõ ái – biết, thấy rằng: đây là ái đối với sắc, đây là ái đối với thanh, đây là ái đối với hương, đây là ái đối với vị, đây là ái đối với xúc, đây là ái đối với pháp – đây là liễu tri bằng sự biết rõ.

1403

Katamā tīraṇapariññā?

What is comprehension by investigation (tīraṇapariññā)?

Thế nào là liễu tri bằng sự thẩm xét?

Evaṃ ñātaṃ katvā taṇhaṃ tīreti^* aniccato dukkhato rogato gaṇḍato sallato aghato ābādhato parato palokato ītito upaddavato bhayato upasaggato calato pabhaṅguto addhuvato atāṇato aleṇato asaraṇato asaraṇībhūtato rittato tucchato suññato anattato ādīnavato vipariṇāmadhammato asārakato aghamūlato vadhakato vibhavato sāsavato saṅkhatato mārāmisato jātidhammato jarādhammato byādhidhammato maraṇadhammato sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadhammato saṃkilesadhammato samudayato atthaṅgamato assādato ādīnavato nissaraṇato tīreti – ayaṃ tīraṇapariññā.

Having thus known craving, he investigates it as impermanent, as suffering, as a disease, as a boil, as a dart, as an affliction, as an ailment, as alien, as disintegrating, as a terror, as a misfortune, as a danger, as shaking, as breaking up, as unstable, as having no protection, as having no shelter, as having no refuge, as having no refuge for those who rely on it, as empty, as vain, as void, as non-self, as a drawback, as subject to change, as without essence, as the root of ill, as a slayer, as a becoming, as a non-becoming, as having defilements, as conditioned, as the bait of Māra, as subject to birth, as subject to ageing, as subject to sickness, as subject to death, as subject to sorrow, lamentation, pain, dejection, and despair, as subject to defilement, as origination, as disappearance, as gratification, as a drawback, as escape – this is comprehension by investigation.

Sau khi đã biết như vậy, vị ấy thẩm xét ái là vô thường, là khổ, là bệnh, là khối u, là mũi tên, là điều bất hạnh, là tật bệnh, là cái khác, là hoại diệt, là tai ương, là phiền não, là hiểm họa, là sự nguy hiểm, là dao động, là mong manh, là không bền vững, là không nơi nương tựa, là không nơi ẩn náu, là không nơi quy y, là không thể trở thành nơi quy y, là trống rỗng, là hư vô, là không có thực chất, là vô ngã, là nguy hại, là có bản chất biến đổi, là không có lõi, là gốc rễ của khổ đau, là kẻ sát nhân, là sự tiêu vong, là có lậu hoặc, là hữu vi, là mồi của ma, là có bản chất sanh, là có bản chất già, là có bản chất bệnh, là có bản chất chết, là có bản chất sầu, bi, khổ, ưu, não, là có bản chất ô nhiễm, là sự sanh khởi, là sự đoạn diệt, là vị ngọt, là sự nguy hại, là sự xuất ly, vị ấy thẩm xét – đây là liễu tri bằng sự thẩm xét.

1404

Katamā pahānapariññā?

What is comprehension by abandonment (pahānapariññā)?

Thế nào là liễu tri bằng sự đoạn trừ?

Evaṃ tīrayitvā taṇhaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti – ayaṃ pahānapariññā.

Having thus investigated, he abandons craving, dispels it, makes an end of it, brings it to a state of non-existence – this is comprehension by abandonment.

Sau khi thẩm xét như vậy, vị ấy từ bỏ, đoạn trừ, loại bỏ, làm cho ái không còn hiện hữu – đây là liễu tri bằng sự đoạn trừ.

1405

Taṇhaṃ pariññāyāti taṇhaṃ imāhi tīhi pariññāhi parijānitvā.

Having comprehended craving means having fully known craving through these three comprehensions.

Do liễu tri ái có nghĩa là liễu tri ái bằng ba loại liễu tri này.

Anāsavāti cattāro āsavā – kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo, avijjāsavo.

Undefiled (anāsavā): There are four defilements (āsavā) – the defilement of sensual desire (kāmāsava), the defilement of becoming (bhavāsava), the defilement of views (diṭṭhāsava), the defilement of ignorance (avijjāsava).

Vô lậu có nghĩa là: có bốn lậu hoặc – dục lậu, hữu lậu, kiến lậu, vô minh lậu.

Yesaṃ ime āsavā pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā, te vuccanti anāsavā arahanto khīṇāsavā.

Those whose defilements are abandoned, uprooted, made like a palm-stump, brought to a state of non-existence, and are of a nature not to arise again in the future, are called undefiled (anāsavā), Arahants, those whose defilements are destroyed (khīṇāsavā).

Những vị nào đã đoạn trừ các lậu hoặc này, đã nhổ tận gốc rễ, đã làm cho như thân cây ta-la, đã làm cho không thể hiện hữu, có trạng thái không sanh khởi trong tương lai, các vị ấy được gọi là bậc vô lậu, bậc A-la-hán, bậc đã tận trừ các lậu hoặc.

Taṇhaṃ pariññāya anāsavāse, ahampi te oghatiṇṇāti.

“Having comprehended craving, you are undefiled; I declare that you too have crossed the flood.”

Do liễu tri ái, các vị ấy là bậc vô lậu; con cũng tuyên bố rằng các vị ấy đã vượt qua bộc lưu có nghĩa là.

Brūmīti ye taṇhaṃ pariññāya anāsavā, ahampi te kāmoghaṃ tiṇṇā bhavoghaṃ tiṇṇā diṭṭhoghaṃ tiṇṇā avijjoghaṃ tiṇṇā sabbasaṃsārapathaṃ tiṇṇā uttiṇṇā nittiṇṇā atikkantā samatikkantā vītivattāti brūmi vadāmiti – taṇhaṃ pariññāya anāsavāse, ahampi te oghatiṇṇāti brūmi.

I declare means: Those who, having comprehended craving, are undefiled – I declare, I say, that they have crossed the flood of sensual desire, crossed the flood of becoming, crossed the flood of views, crossed the flood of ignorance, crossed the entire path of saṃsāra, passed over, utterly passed over, overcome, completely overcome, transcended. Thus, I declare: “Having comprehended craving, you are undefiled; I declare that you too have crossed the flood.”

Tuyên bố có nghĩa là: những vị nào do liễu tri ái mà không còn lậu hoặc, con cũng tuyên bố, con cũng nói rằng các vị ấy đã vượt qua dục bộc, đã vượt qua hữu bộc, đã vượt qua kiến bộc, đã vượt qua vô minh bộc, đã vượt qua mọi con đường luân hồi, đã vượt qua, đã vượt qua hoàn toàn, đã vượt qua trọn vẹn, đã đi qua, đã đi qua hoàn toàn, đã vượt khỏi – do liễu tri ái, các vị ấy là bậc vô lậu; con cũng tuyên bố rằng các vị ấy đã vượt qua bộc lưu.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì thế, vị Bà-la-môn ấy đã nói rằng –

1406

‘‘Etābhinandāmi vaco mahesino, sukittitaṃ gotamanūpadhīkaṃ;

“I rejoice in this word of the Great Seer, well-spoken by Gotama, the one without basis;

“Con vô cùng hoan hỷ lời dạy của bậc Đại Sĩ, được tán dương khéo léo, này Gotama, về sự không còn chấp thủ;

1407

Ye sīdha diṭṭhaṃ va sutaṃ mutaṃ vā, sīlabbataṃ vāpi pahāya sabbaṃ.

Whoever here, having abandoned all that is seen or heard or sensed,

Những ai ở đây, sau khi từ bỏ tất cả những gì đã thấy, đã nghe, hay đã nhận thức, cả giới và cấm thủ.

1408

Anekarūpampi pahāya sabbaṃ, taṇhaṃ pariññāya anāsavāse;

Or even all moral practices and vows, having abandoned all of various kinds,

Sau khi từ bỏ tất cả những gì có nhiều hình thức, do liễu tri ái, các vị ấy là bậc vô lậu;

1409

Ahampi te oghatiṇṇāti brūmī’’ti.

Having comprehended craving, you are undefiled; I declare that you too have crossed the flood.”

Con cũng tuyên bố rằng các vị ấy đã vượt qua bộc lưu.”

1410

Nandamāṇavapucchāniddeso sattamo.

The Seventh Section: Explanation of Nandamāṇava’s Question.

Phần Chú Giải Câu Hỏi của Thanh Niên Nanda, thứ bảy.

1411

8. Hemakamāṇavapucchāniddeso

8. Explanation of Hemakamāṇava’s Question

8. Phần Chú Giải Câu Hỏi của Thanh Niên Hemaka

1412

53.

53.

1413

Ye me pubbe viyākaṃsu,^*

“Those who previously explained to me,^*

Những người đã giải thích cho con trước đây,^*

1414

Huraṃ gotamasāsanā;

Before Gotama’s teaching,

Trước giáo pháp của Gotama;

1415

Iccāsi iti bhavissati, sabbaṃ taṃ itihītihaṃ;

‘It was so, it will be so,’ all that is mere hearsay;

Rằng ‘đã là như thế này’, ‘sẽ là như thế kia’, tất cả đều là lời truyền khẩu;

1416

Sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ, nāhaṃ tattha abhiramiṃ.

All that is an increase of speculation; I did not delight in it.”

Tất cả đều làm tăng trưởng sự suy luận, con không hoan hỷ trong đó.

1417

Ye me pubbe viyākaṃsūti yo ca bāvarī brāhmaṇo ye caññe tassa ācariyā, te sakaṃ diṭṭhiṃ sakaṃ khantiṃ sakaṃ ruciṃ sakaṃ laddhiṃ sakaṃ ajjhāsayaṃ sakaṃ adhippāyaṃ byākaṃsu ācikkhiṃsu desayiṃsu paññapiṃsu paṭṭhapiṃsu vivariṃsu vibhajiṃsu uttānīakaṃsu pakāsesunti – ye me pubbe viyākaṃsu.

Those who previously explained to me means: That brahmin Bāvarī and those other teachers of his explained, taught, proclaimed, established, revealed, analyzed, made clear, and elucidated their own view, their own acceptance, their own preference, their own doctrine, their own inclination, their own intention – thus, “Those who previously explained to me.”

Những người đã giải thích cho con trước đây có nghĩa là: vị Bà-la-môn Bāvarī và các vị thầy khác của ông ấy, họ đã giải thích, đã trình bày, đã thuyết giảng, đã trình bày, đã thiết lập, đã khai mở, đã phân tích, đã làm cho rõ ràng, đã hiển thị kiến giải của riêng họ, sự chấp nhận của riêng họ, sở thích của riêng họ, học thuyết của riêng họ, khuynh hướng của riêng họ, chủ ý của riêng họ – những người đã giải thích cho con trước đây.

Iccāyasmā hemakoti.

Thus spoke Venerable Hemaka.

Tôn giả Hemaka thưa có nghĩa là.

Iccāti padasandhi…pe… padānupubbatāpetaṃ – iccāti.

Thus (iccā) is a word-junction…pe… this is also a sequence of words – thus.

Thưa là sự nối kết từ… cho đến… đây là sự tuần tự của các từ – thưa.

Āyasmāti piyavacanaṃ…pe….

Venerable is an affectionate address…pe….

Tôn giả là một cách gọi thân mật… cho đến….

Hemakoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā hemako.

Hemaka is the name of that brahmin…pe… his appellation – thus spoke Venerable Hemaka.

Hemako là tên của vị bà-la-môn ấy... cho đến... là cách gọi – như vậy, trưởng lão Hemaka.

1418

Huraṃ gotamasāsanāti huraṃ gotamasāsanā paraṃ gotamasāsanā pure gotamasāsanā paṭhamataraṃ gotamasāsanā buddhasāsanā jinasāsanā tathāgatasāsanā^* arahantasāsanāti – huraṃ gotamasāsanā.

Before Gotama’s teaching means: before Gotama’s teaching, beyond Gotama’s teaching, prior to Gotama’s teaching, earlier than Gotama’s teaching, before the Buddha’s teaching, before the Victor’s teaching, before the Tathāgata’s teaching, before the Arahants’ teaching – thus, “before Gotama’s teaching.”

Trước giáo pháp của Gotama là trước giáo pháp của Gotama, sau giáo pháp của Gotama, trước hơn giáo pháp của Gotama, trước nhất giáo pháp của Gotama, giáo pháp của bậc Giác Ngộ, giáo pháp của bậc Chiến Thắng, giáo pháp của bậc Như Lai, giáo pháp của bậc A-la-hán – (đó là) trước giáo pháp của Gotama.

1419

Iccāsi iti bhavissatīti evaṃ kira āsi, evaṃ kira bhavissatīti – iccāsi iti bhavissati.

“It was so, it will be so” means: “It was indeed so, it will indeed be so” – thus, “It was so, it will be so.”

Đã là như vậy, sẽ là như thế là nghe nói rằng đã là như vậy, nghe nói rằng sẽ là như thế – (đó là) đã là như vậy, sẽ là như thế.

1420

Sabbaṃ taṃ itihītihanti sabbaṃ taṃ itihītihaṃ itikirāya paraṃparāya piṭakasampadāya takkahetu nayahetu ākāraparivitakkena diṭṭhinijjhānakkhantiyā na sāmaṃ sayamabhiññātaṃ na attapaccakkhadhammaṃ kathayiṃsūti – sabbaṃ taṃ itihītihaṃ.

All that is mere hearsay means: All that is mere hearsay, by tradition, by word of mouth, by oral transmission, by reason of conjecture, by reason of method, by reflection on aspects, by the acceptance of a speculative view, they did not teach what was directly known by themselves, what was personally experienced – thus, “All that is mere hearsay.”

Tất cả điều ấy chỉ là lời truyền tụng là tất cả điều ấy chỉ là lời truyền tụng, chỉ là lời đồn, chỉ là truyền thống kế thừa, chỉ là sự tương đồng với kinh điển, chỉ do suy luận, chỉ do phương pháp, chỉ do tư duy về các khía cạnh, chỉ do sự chấp nhận một quan điểm sau khi đã cân nhắc, chứ không phải là điều được tự mình thắng tri, không phải là pháp được tự mình chứng ngộ mà họ đã trình bày – (đó là) tất cả điều ấy chỉ là lời truyền tụng.

1421

Sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhananti sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ vitakkavaḍḍhanaṃ saṅkappavaḍḍhanaṃ kāmavitakkavaḍḍhanaṃ byāpādavitakkavaḍḍhanaṃ vihiṃsāvitakkavaḍḍhanaṃ ñātivitakkavaḍḍhanaṃ janapadavitakkavaḍḍhanaṃ amarāvitakkavaḍḍhanaṃ parānudayatāpaṭisaṃyuttavitakkavaḍḍhanaṃ lābhasakkārasilokapaṭisaṃyuttavitakkavaḍḍhanaṃ anavaññattipaṭisaṃyuttavitakkavaḍḍhananti – sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ.

All that is the increase of thoughts means all that is the increase of thoughts, the increase of vitakka, the increase of saṅkappa, the increase of sensual thoughts, the increase of thoughts of ill-will, the increase of thoughts of harm, the increase of thoughts about relatives, the increase of thoughts about the country, the increase of thoughts that are unstable like the Amara fish, the increase of thoughts connected with compassion for others, the increase of thoughts connected with gain, honor, and fame, the increase of thoughts connected with not being despised – all that is the increase of thoughts.

Tất cả điều ấy làm tăng trưởng tư duy là tất cả điều ấy làm tăng trưởng tư duy, làm tăng trưởng tầm, làm tăng trưởng ý định, làm tăng trưởng dục tầm, làm tăng trưởng sân tầm, làm tăng trưởng hại tầm, làm tăng trưởng tư duy về quyến thuộc, làm tăng trưởng tư duy về quốc độ, làm tăng trưởng tư duy về sự bất tử, làm tăng trưởng tư duy liên quan đến lòng trắc ẩn đối với người khác, làm tăng trưởng tư duy liên quan đến lợi lộc, cung kính và danh tiếng, làm tăng trưởng tư duy liên quan đến việc không bị khinh thường – (đó là) tất cả điều ấy làm tăng trưởng tư duy.

1422

Nāhaṃ tattha abhiraminti nāhaṃ tattha abhiramiṃ na vindiṃ nādhigacchiṃ na paṭilabhinti – nāhaṃ tattha abhiramiṃ.

I did not delight in that means I did not delight in that, I did not find it, I did not attain it, I did not obtain it – I did not delight in that.

Con không hoan hỷ nơi ấy là con không hoan hỷ nơi ấy, không tìm thấy, không đạt được, không chứng đắc – (đó là) con không hoan hỷ nơi ấy.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì thế, vị bà-la-môn ấy đã nói:

1423

‘‘Ye me pubbe viyākaṃsu,^*

“Those who formerly explained to me,^*

“Những vị trước đây đã giảng giải cho con,^*

1424

Huraṃ gotamasāsanā;

Beyond the teaching of Gotama;

trước giáo pháp của Gotama;

1425

Iccāsi iti bhavissati, sabbaṃ taṃ itihītihaṃ;

‘It was thus, it will be thus’ – all that is mere hearsay;

‘Đã là như vậy, sẽ là như thế,’ tất cả điều ấy chỉ là lời truyền tụng;

1426

Sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ, nāhaṃ tattha abhirami’’nti.

All that is the increase of thoughts; I did not delight in that.”

Tất cả điều ấy làm tăng trưởng tư duy, con không hoan hỷ nơi ấy.”

1427

54.

54.

1428

Tvañca me dhammamakkhāhi, taṇhānigghātanaṃ muni;

And do you, Sage, declare to me the Dhamma that crushes craving;

Và xin Ngài hãy giảng pháp cho con, hỡi bậc Mâu-ni, pháp đoạn trừ ái dục;

1429

Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ.

Having known which, one, mindful, fares on and crosses over entanglement in the world.

Pháp mà khi biết rồi, con chánh niệm hành trì, có thể vượt qua sự bám víu trong đời.

1430

Tvañca me dhammamakkhāhīti.

And do you declare to me the Dhamma means:

Và xin Ngài hãy giảng pháp cho con.

Tvanti bhagavantaṃ bhaṇati.

You refers to the Blessed One.

Ngài là nói đến Đức Thế Tôn.

Dhammamakkhāhīti.

Declare the Dhamma means:

Hãy giảng pháp.

Dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ, cattāro satipaṭṭhāne cattāro sammappadhāne cattāro iddhipāde pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅge ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ akkhāhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – tvañca me dhammamakkhāhi.

Dhamma refers to the holy life, beautiful in the beginning, beautiful in the middle, beautiful in the end, with meaning and with letter, entirely complete and purified; declare, teach, expound, make known, establish, reveal, analyze, make plain, and make manifest the four foundations of mindfulness, the four right exertions, the four bases of psychic power, the five faculties, the five powers, the seven factors of enlightenment, the Noble Eightfold Path, Nibbāna, and the path leading to Nibbāna – and do you declare to me the Dhamma.

Pháp là phạm hạnh toàn hảo, trọn vẹn và thanh tịnh, tốt đẹp ở phần đầu, tốt đẹp ở phần giữa, tốt đẹp ở phần cuối, có ý nghĩa, có văn tự; là bốn niệm xứ, bốn chánh cần, bốn như ý túc, năm căn, năm lực, bảy giác chi, Thánh đạo tám ngành, và Niết-bàn cùng con đường đưa đến Niết-bàn, xin Ngài hãy giảng, hãy chỉ dạy, hãy thuyết giảng, hãy làm cho biết, hãy thiết lập, hãy khai mở, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng, hãy tuyên thuyết – (đó là) và xin Ngài hãy giảng pháp cho con.

1431

Taṇhānigghātanaṃ munīti.

Sage, that crushes craving means:

Hỡi bậc Mâu-ni, pháp đoạn trừ ái dục.

Taṇhāti – rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā.

Craving means – craving for forms… (and so on) …craving for phenomena.

Ái dục là sắc ái... cho đến... pháp ái.

Taṇhānigghātanaṃ taṇhāpahānaṃ taṇhāvūpasamaṃ taṇhāpaṭinissaggaṃ taṇhāpaṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānaṃ.

Crushing of craving, abandonment of craving, appeasement of craving, relinquishment of craving, tranquilization of craving, the deathless Nibbāna.

Pháp đoạn trừ ái dục là sự từ bỏ ái dục, sự làm lắng dịu ái dục, sự xả ly ái dục, sự làm an tịnh ái dục, là bất tử, là Niết-bàn.

Munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ…pe… saṅgajālamaticca so munīti – taṇhānigghātanaṃ muni.

Sage means wisdom is called silence… (and so on) …having overcome the net of attachment, he is a sage – Sage, that crushes craving.

Hỡi bậc Mâu-ni, trí tuệ được gọi là mona... cho đến... vị ấy vượt qua mạng lưới ràng buộc, nên là bậc Mâu-ni – (đó là) hỡi bậc Mâu-ni, pháp đoạn trừ ái dục.

1432

Yaṃ viditvā sato caranti yaṃ viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā.

Having known which, one, mindful, fares on means having known, weighed, examined, comprehended, and clearly understood that.

Pháp mà khi biết rồi, con chánh niệm hành trì là sau khi đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho phát triển, đã làm cho hiển lộ pháp ấy.

‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā.

Having known, weighed, examined, comprehended, and clearly understood that “all formations are impermanent”; having known, weighed, examined, comprehended, and clearly understood that “all formations are suffering”… (and so on) …that “all phenomena are not-self”… (and so on) …having known, weighed, examined, comprehended, and clearly understood that “whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease.”

Sau khi đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho phát triển, đã làm cho hiển lộ rằng: “Tất cả các hành là vô thường”; sau khi... rằng: “Tất cả các hành là khổ”... cho đến... rằng: “Tất cả các pháp là vô ngã”... cho đến... sau khi đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho phát triển, đã làm cho hiển lộ rằng: “Phàm pháp gì có tính sanh khởi, tất cả pháp ấy đều có tính diệt tận.”

Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato…pe… so vuccati sato.

Mindful means mindful due to four reasons – mindful, developing the foundation of mindfulness of the body in the body… (and so on) …he is called mindful.

Chánh niệm là chánh niệm do bốn lý do: là người chánh niệm khi tu tập niệm xứ quán thân trên thân... cho đến... vị ấy được gọi là người chánh niệm.

Caranti caranto viharanto iriyanto vattento pālento yapento yāpentoti – yaṃ viditvā sato caraṃ.

Fares on means faring, dwelling, moving, behaving, maintaining, sustaining, living – having known which, one, mindful, fares on.

Hành trì là đang hành trì, đang trú, đang đi, đang thực hành, đang hộ trì, đang duy trì, đang bảo dưỡng – (đó là) pháp mà khi biết rồi, con chánh niệm hành trì.

1433

Tare loke visattikanti visattikā vuccati taṇhā.

Crosses over entanglement in the world means craving is called entanglement.

Có thể vượt qua sự bám víu trong đời, sự bám víu được gọi là ái dục.

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

That which is passion, intense passion… (and so on) …covetousness, greed, the root of unwholesomeness.

Là tham, là ái nhiễm... cho đến... là tham dục, là tham, là gốc rễ của bất thiện.

Visattikāti kenaṭṭhena visattikā…pe… visaṭā vitthatāti visattikā.

Entanglement – in what sense is it entanglement… (and so on) …it spreads and extends, therefore it is entanglement.

Sự bám víu, do ý nghĩa nào mà là sự bám víu?... cho đến... vì lan rộng, vì trải khắp nên là sự bám víu.

Loketi apāyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhātuloke āyatanaloke.

In the world means in the world of woe, in the human world, in the divine world, in the world of aggregates, in the world of elements, in the world of sense-bases.

Trong đời là trong cảnh giới khổ, trong cảnh giới người, trong cảnh giới trời, trong uẩn giới, trong giới giới, trong xứ giới.

Tare loke visattikanti loke vesā visattikā loke vetaṃ visattikaṃ sato tareyyaṃ uttareyyaṃ patareyyaṃ samatikkameyyaṃ vītivatteyyanti – tare loke visattikaṃ.

Crosses over entanglement in the world means that entanglement in the world, that attachment in the world, one, mindful, should cross over, overcome, pass beyond, transcend, go beyond – crosses over entanglement in the world.

Có thể vượt qua sự bám víu trong đời là con, với chánh niệm, có thể vượt qua, có thể vượt lên, có thể vượt khỏi, có thể hoàn toàn vượt qua, có thể siêu việt sự bám víu ấy trong đời – (đó là) có thể vượt qua sự bám víu trong đời.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì thế, vị bà-la-môn ấy đã nói:

1434

‘‘Tvañca me dhammamakkhāhi, taṇhānigghātanaṃ muni;

“And do you, Sage, declare to me the Dhamma that crushes craving;

“Và xin Ngài hãy giảng pháp cho con, hỡi bậc Mâu-ni, pháp đoạn trừ ái dục;

1435

Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattika’’nti.

Having known which, one, mindful, fares on and crosses over entanglement in the world.”

Pháp mà khi biết rồi, con chánh niệm hành trì, có thể vượt qua sự bám víu trong đời.”

1436

55.

55.

1437

Idha diṭṭhasutamutaviññātesu, piyarūpesu hemaka;

Here, Hemaka, among things seen, heard, sensed, and cognized, which are dear,

Ở đây, đối với những gì được thấy, nghe, cảm nhận và nhận thức, những hình sắc đáng yêu, hỡi Hemaka;

1438

Chandarāgavinodanaṃ, nibbānapadamaccutaṃ.

Is the removal of desire and lust, the immutable state of Nibbāna.

Sự loại bỏ dục tham, là cảnh giới Niết-bàn, bất biến.

1439

Idha diṭṭhasutamutaviññātesūti.

Here, among things seen, heard, sensed, and cognized means:

Ở đây, đối với những gì được thấy, nghe, cảm nhận và nhận thức.

Diṭṭhanti cakkhunā diṭṭhaṃ; sutanti sotena sutaṃ; mutanti ghānena ghāyitaṃ jivhāya sāyitaṃ kāyena phuṭṭhaṃ; viññātanti manasā viññātanti – idha diṭṭhasutamutaviññātesu.

Seen means seen by the eye; heard means heard by the ear; sensed means smelled by the nose, tasted by the tongue, touched by the body; cognized means cognized by the mind – here, among things seen, heard, sensed, and cognized.

Được thấy là được thấy bằng mắt; được nghe là được nghe bằng tai; được cảm nhận là được ngửi bằng mũi, được nếm bằng lưỡi, được xúc chạm bằng thân; được nhận thức là được nhận thức bằng ý – (đó là) ở đây, đối với những gì được thấy, nghe, cảm nhận và nhận thức.

1440

Piyarūpesu hemakāti kiñca loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ?

Hemaka, concerning what is dear and delightful: What in the world is dear and delightful?

Những hình sắc đáng yêu, hỡi Hemaka, cái gì trong đời là hình sắc đáng yêu, là hình sắc khả ái?

Cakkhu^* loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, sotaṃ loke…pe… ghānaṃ loke… jivhā loke… kāyo loke… mano loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ; rūpā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, saddā loke… gandhā loke… rasā loke… phoṭṭhabbā loke… dhammā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ; cakkhuviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, sotaviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, ghānaviññāṇaṃ loke… jivhāviññāṇaṃ loke… kāyaviññāṇaṃ loke… manoviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, cakkhusamphasso loke… sotasamphasso loke… ghānasamphasso loke… jivhāsamphasso loke… kāyasamphasso loke… manosamphasso loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ; cakkhusamphassajā vedanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ… sotasamphassajā vedanā… ghānasamphassajā vedanā… jivhāsamphassajā vedanā… kāyasamphassajā vedanā… manosamphassajā vedanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ; rūpasaññā loke… saddasaññā loke… gandhasaññā loke… rasasaññā loke… phoṭṭhabbasaññā loke… dhammasaññā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, rūpasañcetanā loke… saddasañcetanā loke… gandhasañcetanā loke… rasasañcetanā loke… phoṭṭhabbasañcetanā loke… dhammasañcetanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ; rūpataṇhā loke… saddataṇhā loke… gandhataṇhā loke… rasataṇhā loke … phoṭṭhabbataṇhā loke… dhammataṇhā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ; rūpavitakko loke… saddavitakko loke… gandhavitakko loke… rasavitakko loke… phoṭṭhabbavitakko loke… dhammavitakko loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ; rūpavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, saddavicāro loke… gandhavicāro loke… rasavicāro loke… phoṭṭhabbavicāro loke… dhammavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpanti – piyarūpesu hemaka.

The eye in the world is dear and delightful; the ear in the world…pe… the nose in the world… the tongue in the world… the body in the world… the mind in the world is dear and delightful; forms in the world are dear and delightful; sounds in the world… odors in the world… tastes in the world… tactile objects in the world… mental phenomena in the world are dear and delightful; eye-consciousness in the world is dear and delightful; ear-consciousness in the world is dear and delightful; nose-consciousness in the world… tongue-consciousness in the world… body-consciousness in the world… mind-consciousness in the world is dear and delightful; eye-contact in the world… ear-contact in the world… nose-contact in the world… tongue-contact in the world… body-contact in the world… mind-contact in the world is dear and delightful; feeling born of eye-contact in the world is dear and delightful… feeling born of ear-contact… feeling born of nose-contact… feeling born of tongue-contact… feeling born of body-contact… feeling born of mind-contact in the world is dear and delightful; perception of forms in the world… perception of sounds in the world… perception of odors in the world… perception of tastes in the world… perception of tactile objects in the world… perception of mental phenomena in the world is dear and delightful; volition regarding forms in the world… volition regarding sounds in the world… volition regarding odors in the world… volition regarding tastes in the world… volition regarding tactile objects in the world… volition regarding mental phenomena in the world is dear and delightful; craving for forms in the world… craving for sounds in the world… craving for odors in the world… craving for tastes in the world… craving for tactile objects in the world… craving for mental phenomena in the world is dear and delightful; initial application to forms in the world… initial application to sounds in the world… initial application to odors in the world… initial application to tastes in the world… initial application to tactile objects in the world… initial application to mental phenomena in the world is dear and delightful; sustained application to forms in the world is dear and delightful; sustained application to sounds in the world… sustained application to odors in the world… sustained application to tastes in the world… sustained application to tactile objects in the world… sustained application to mental phenomena in the world is dear and delightful—thus, Hemaka, concerning what is dear and delightful.

Này Hemaka, trong thế gian, mắt là pháp khả ái, pháp khả hỷ; tai trong thế gian... cho đến... mũi trong thế gian... lưỡi trong thế gian... thân trong thế gian... ý trong thế gian là pháp khả ái, pháp khả hỷ; các sắc trong thế gian là pháp khả ái, pháp khả hỷ, các tiếng trong thế gian... các mùi trong thế gian... các vị trong thế gian... các vật xúc chạm trong thế gian... các pháp trong thế gian là pháp khả ái, pháp khả hỷ; nhãn thức trong thế gian là pháp khả ái, pháp khả hỷ, nhĩ thức trong thế gian là pháp khả ái, pháp khả hỷ, tỷ thức trong thế gian... thiệt thức trong thế gian... thân thức trong thế gian... ý thức trong thế gian là pháp khả ái, pháp khả hỷ; nhãn xúc trong thế gian... nhĩ xúc trong thế gian... tỷ xúc trong thế gian... thiệt xúc trong thế gian... thân xúc trong thế gian... ý xúc trong thế gian là pháp khả ái, pháp khả hỷ; thọ do nhãn xúc sanh trong thế gian là pháp khả ái, pháp khả hỷ... thọ do nhĩ xúc sanh... thọ do tỷ xúc sanh... thọ do thiệt xúc sanh... thọ do thân xúc sanh... thọ do ý xúc sanh trong thế gian là pháp khả ái, pháp khả hỷ; sắc tưởng trong thế gian... thanh tưởng trong thế gian... hương tưởng trong thế gian... vị tưởng trong thế gian... xúc tưởng trong thế gian... pháp tưởng trong thế gian là pháp khả ái, pháp khả hỷ; sắc tư trong thế gian... thanh tư trong thế gian... hương tư trong thế gian... vị tư trong thế gian... xúc tư trong thế gian... pháp tư trong thế gian là pháp khả ái, pháp khả hỷ; sắc ái trong thế gian... thanh ái trong thế gian... hương ái trong thế gian... vị ái trong thế gian... xúc ái trong thế gian... pháp ái trong thế gian là pháp khả ái, pháp khả hỷ; sắc tầm trong thế gian... thanh tầm trong thế gian... hương tầm trong thế gian... vị tầm trong thế gian... xúc tầm trong thế gian... pháp tầm trong thế gian là pháp khả ái, pháp khả hỷ; sắc tứ trong thế gian là pháp khả ái, pháp khả hỷ, thanh tứ trong thế gian... hương tứ trong thế gian... vị tứ trong thế gian... xúc tứ trong thế gian... pháp tứ trong thế gian là pháp khả ái, pháp khả hỷ – đó là các pháp khả ái, này Hemaka.

1441

Chandarāgavinodananti.

The removal of desire and lust.

Về việc loại trừ dục tham.

Chandarāgoti yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasineho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ kāmogho kāmayogo kāmupādānaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ.

Desire and lust refers to whatever is desire for sensual pleasures, lust for sensual pleasures, delight in sensual pleasures, craving for sensual pleasures, affection for sensual pleasures, burning with sensual pleasures, infatuation with sensual pleasures, clinging to sensual pleasures; the flood of sensual pleasures, the yoke of sensual pleasures, the clinging of sensual pleasures, the hindrance of sensual desire.

Dục tham là: trong các dục, bất cứ dục, tham dục, hỷ dục, ái dục, luyến ái dục, nhiệt não dục, mê đắm dục, chìm đắm dục, bộc lưu dục, ách trói buộc dục, thủ dục, triền cái dục nào.

Chandarāgavinodananti chandarāgappahānaṃ chandarāgavūpasamaṃ chandarāgapaṭinissaggaṃ chandarāgapaṭippassaddhaṃ amataṃ nibbānanti – chandarāgavinodanaṃ.

The removal of desire and lust refers to the abandoning of desire and lust, the appeasement of desire and lust, the relinquishing of desire and lust, the calming of desire and lust, the deathless state, Nibbāna—thus, the removal of desire and lust.

Việc loại trừ dục tham là: sự đoạn trừ dục tham, sự làm lắng dịu dục tham, sự từ bỏ dục tham, sự làm an tịnh dục tham, là bất tử, là Nibbāna – đó là việc loại trừ dục tham.

1442

Nibbānapadamaccutanti nibbānapadaṃ tāṇapadaṃ leṇapadaṃ saraṇapadaṃ abhayapadaṃ.

The deathless state of Nibbāna refers to the state of Nibbāna, the state of protection, the state of refuge, the state of shelter, the state of fearlessness.

Trạng thái Nibbāna bất biến là: trạng thái Nibbāna là trạng thái bảo vệ, trạng thái ẩn náu, trạng thái nương tựa, trạng thái vô úy.

Accutanti niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammanti – nibbānapadamaccutaṃ.

Deathless means permanent, stable, eternal, not subject to change—thus, the deathless state of Nibbāna.

Bất biến là: thường còn, hằng hữu, vĩnh cửu, pháp không biến hoại – đó là trạng thái Nibbāna bất biến.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy rằng:

1443

‘‘Idha diṭṭhasutamutaviññātesu, piyarūpesu hemaka;

“Here, Hemaka, in what is seen, heard, sensed, and cognized, which are dear and delightful,

“Này Hemaka, đối với các pháp khả ái được thấy, nghe, cảm nhận, và nhận thức ở đây,

1444

Chandarāgavinodanaṃ, nibbānapadamaccuta’’nti.

Is the removal of desire and lust, the deathless state of Nibbāna.”

Việc loại trừ dục tham chính là trạng thái Nibbāna bất biến.”

1445

56.

56.

1446

Etadaññāya ye satā, diṭṭhadhammābhinibbutā;

Those mindful ones who understand this, are truly extinguished in this very life;

Những vị nào có chánh niệm, đã liễu tri điều này, tịch tịnh ngay trong hiện tại;

1447

Upasantā ca te sadā, tiṇṇā loke visattikaṃ.

They are always peaceful, having crossed over attachment in the world.

Các vị ấy luôn được an tịnh, đã vượt qua sự dính mắc trong thế gian.

1448

Etadaññāya ye satāti.

Those mindful ones who understand this.

Những vị nào có chánh niệm, đã liễu tri điều này.

Etanti amataṃ nibbānaṃ.

This refers to the deathless Nibbāna.

Điều này là: bất tử, Nibbāna.

Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ.

That which is the calming of all formations, the relinquishing of all substrata, the destruction of craving, dispassion, cessation, Nibbāna.

Đó là sự tịch tịnh của tất cả các hành, sự từ bỏ tất cả các sanh y, sự đoạn tận ái, sự ly tham, sự đoạn diệt, Nibbāna.

Aññāyāti aññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā.

Having understood means having understood, known, weighed, examined, made clear, made manifest.

Đã liễu tri là: đã liễu tri, đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho sáng tỏ, đã làm cho hiển lộ.

‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti aññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā.

Having understood, known, weighed, examined, made clear, made manifest that “all formations are impermanent.”

“Tất cả các hành là vô thường” – đã liễu tri, đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho sáng tỏ, đã làm cho hiển lộ.

‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti aññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā.

That “all formations are suffering”… “all phenomena are non-self”…pe… that “whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease”—having understood, known, weighed, examined, made clear, made manifest.

“Tất cả các hành là khổ”... “tất cả các pháp là vô ngã”... cho đến... “Phàm pháp gì có sanh khởi, tất cả pháp ấy đều có đoạn diệt” – đã liễu tri, đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho sáng tỏ, đã làm cho hiển lộ.

Yeti arahanto khīṇāsavā.

Those are the Arahants, whose taints are destroyed.

Những vị nào là: các bậc A-la-hán, các bậc lậu tận.

Satāti catūhi kāraṇehi satā – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvitattā satā…pe… te vuccanti satāti – etadaññāya ye satā.

Mindful means mindful due to four reasons—mindful because the foundation of mindfulness regarding the body, contemplation of the body, has been developed…pe… they are called mindful—thus, those mindful ones who understand this.

Có chánh niệm là: có chánh niệm do bốn lý do – có chánh niệm do đã tu tập niệm xứ quán thân trên thân... cho đến... các vị ấy được gọi là có chánh niệm – đó là những vị nào có chánh niệm, đã liễu tri điều này.

1449

Diṭṭhadhammābhinibbutāti.

Extinguished in this very life.

Tịch tịnh ngay trong hiện tại.

Diṭṭhadhammāti diṭṭhadhammā ñātadhammā tulitadhammā tīritadhammā vibhūtadhammā vibhāvitadhammā.

Diṭṭhadhammā means: they have seen the Dhamma, they have known the Dhamma, they have weighed the Dhamma, they have investigated the Dhamma, they have made the Dhamma manifest, they have developed the Dhamma.

Các pháp đã được thấy là: các pháp đã được thấy, các pháp đã được biết, các pháp đã được cân nhắc, các pháp đã được thẩm xét, các pháp đã được làm cho hiển lộ, các pháp đã được làm cho sáng tỏ.

‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti diṭṭhadhammā…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti diṭṭhadhammā ñātadhammā tulitadhammā tīritadhammā vibhūtadhammā vibhāvitadhammā.

They have seen the Dhamma that ‘‘all formations are impermanent’’…pe… they have seen the Dhamma, known the Dhamma, weighed the Dhamma, investigated the Dhamma, made the Dhamma manifest, developed the Dhamma that ‘‘whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease.’’

“Tất cả các hành là vô thường” là các pháp đã được thấy... cho đến... “Phàm pháp gì có sanh khởi, tất cả pháp ấy đều có đoạn diệt” là các pháp đã được thấy, các pháp đã được biết, các pháp đã được cân nhắc, các pháp đã được thẩm xét, các pháp đã được làm cho hiển lộ, các pháp đã được làm cho sáng tỏ.

Abhinibbutāti rāgassa nibbāpitattā nibbutā, dosassa nibbāpitattā nibbutā, mohassa nibbāpitattā nibbutā, kodhassa…pe… upanāhassa… sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ santattā samitattā vūpasamitattā nijjhātattā nibbutattā vigatattā paṭippasaddhattā santā upasantā vūpasantā nibbutā paṭippassaddhāti – diṭṭhadhammābhinibbutā.

Abhinibbutā means: they are extinguished (nibbutā) because lust is extinguished; they are extinguished because hatred is extinguished; they are extinguished because delusion is extinguished; because anger…pe… ill-will… all unwholesome volitional formations are calmed, settled, completely settled, burnt out, extinguished, gone, completely tranquilized, they are tranquil, calmed, completely calmed, extinguished, completely tranquilized—thus, diṭṭhadhammābhinibbutā.

Tịch tịnh là: được tịch tịnh do tham đã được dập tắt, được tịch tịnh do sân đã được dập tắt, được tịch tịnh do si đã được dập tắt, do phẫn... cho đến... do uất hận... do tất cả các hành bất thiện đã được làm cho yên lặng, được làm cho lắng dịu, được làm cho an tịnh, được thiêu đốt, được dập tắt, được tiêu trừ, được làm cho an tịnh hoàn toàn, nên các vị ấy là những bậc yên lặng, an tịnh, an tịnh hoàn toàn, tịch tịnh, an tịnh trọn vẹn – đó là tịch tịnh ngay trong hiện tại.

1450

Upasantā ca te sadāti.

And they are always tranquil.

Các vị ấy luôn được an tịnh.

Upasantāti rāgassa upasamitattā nibbāpitattā upasantā…pe… dosassa… mohassa… kodhassa… upanāhassa…pe… sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ santattā samitattā vūpasamitattā nijjhātattā nibbutattā vigatattā paṭippasaddhattā santā upasantā vūpasantā nibbutā paṭippassaddhāti upasantā.

Upasantā means: tranquil because lust is calmed and extinguished…pe… because hatred… delusion… anger… ill-will…pe… all unwholesome volitional formations are calmed, settled, completely settled, burnt out, extinguished, gone, completely tranquilized, they are tranquil, calmed, completely calmed, extinguished, completely tranquilized—thus, tranquil.

An tịnh là: được an tịnh do tham đã được làm cho lắng dịu, đã được dập tắt... cho đến... do sân... do si... do phẫn... do uất hận... cho đến... do tất cả các hành bất thiện đã được làm cho yên lặng, được làm cho lắng dịu, được làm cho an tịnh, được thiêu đốt, được dập tắt, được tiêu trừ, được làm cho an tịnh hoàn toàn, nên các vị ấy là những bậc yên lặng, an tịnh, an tịnh hoàn toàn, tịch tịnh, an tịnh trọn vẹn – đó là an tịnh.

Teti arahanto khīṇāsavā.

Te means: the Arahants, those whose taints are destroyed.

Các vị ấy là: các bậc A-la-hán, các bậc lậu tận.

Sadāti sadā sabbakālaṃ niccakālaṃ dhuvakālaṃ satataṃ samitaṃ abbokiṇṇaṃ poṅkhānupoṅkhaṃ udakūmikajātaṃ avīcisantatisahitaṃ phassitaṃ purebhattaṃ pacchābhattaṃ purimayāmaṃ majjhimayāmaṃ pacchimayāmaṃ kāḷe juṇhe vasse hemante gimhe purime vayokhandhe majjhime vayokhandhe pacchime vayokhandheti – upasantā ca te sadā.

Sadā means: always, at all times, constantly, perpetually, continuously, uninterruptedly, in succession like arrows, like waves in water, accompanied by an unbroken continuity, touched; before meal, after meal, in the first watch, middle watch, last watch; in the dark fortnight, bright fortnight, rainy season, winter, summer; in the first stage of life, middle stage of life, last stage of life—thus, and they are always tranquil.

Luôn là: luôn luôn, mọi lúc, thường xuyên, hằng hữu, liên tục, không gián đoạn, không xen tạp, nối tiếp nhau, như sóng nước, không ngắt quãng, liên tục, tiếp xúc, trước bữa ăn, sau bữa ăn, canh đầu, canh giữa, canh cuối, vào kỳ trăng khuyết, vào kỳ trăng tròn, trong mùa mưa, trong mùa đông, trong mùa hè, trong giai đoạn đầu của cuộc đời, trong giai đoạn giữa của cuộc đời, trong giai đoạn cuối của cuộc đời – đó là các vị ấy luôn được an tịnh.

1451

Tiṇṇā loke visattikanti visattikā vuccati taṇhā.

Having crossed over attachment in the world; attachment is called craving.

Đã vượt qua sự dính mắc trong thế gian là: ái được gọi là sự dính mắc.

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

Whatever is lust, intense lust…pe… covetousness, greed, the root of unwholesomeness.

Bất cứ sự tham ái, sự tham ái mãnh liệt... cho đến... tham lam, tham, là gốc rễ của bất thiện.

Visattikāti kenaṭṭhena visattikā…pe… visaṭā vitthatāti visattikā.

Visattikā means: in what sense is it visattikā…pe… it spreads, it extends—thus, visattikā.

Sự dính mắc: do ý nghĩa nào mà gọi là sự dính mắc?... vì nó lan rộng, trải khắp, nên gọi là sự dính mắc.

Loketi apāyaloke…pe… āyatanaloke.

Loke means: in the world of suffering…pe… in the world of sense bases.

Trong thế gian là: trong thế gian khổ cảnh... cho đến... trong thế gian xứ.

Tiṇṇā loke visattikanti loke vesā visattikā loke vetaṃ visattikaṃ tiṇṇā uttiṇṇā nitthiṇṇā atikkantā samatikkantā vītivattāti – tiṇṇā loke visattikaṃ.

Having crossed over attachment in the world means: they have crossed over, passed over, utterly passed over, overcome, completely overcome, transcended that attachment in the world, that craving in the world—thus, having crossed over attachment in the world.

Đã vượt qua sự dính mắc trong thế gian là: đã vượt qua, đã vượt lên, đã vượt thoát, đã vượt khỏi, đã vượt qua hoàn toàn, đã đi qua khỏi sự dính mắc ấy trong thế gian, sự dính mắc đó trong thế gian – đó là đã vượt qua sự dính mắc trong thế gian.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy rằng:

1452

‘‘Etadaññāya ye satā, diṭṭhadhammābhinibbutā;

‘‘Having understood this, those who are mindful, extinguished in this very life;

“Những vị nào có chánh niệm, đã liễu tri điều này, tịch tịnh ngay trong hiện tại;

1453

Upasantā ca te sadā, tiṇṇā loke visattika’’nti.

And they are always tranquil, having crossed over attachment in the world.’’

Các vị ấy luôn được an tịnh, đã vượt qua sự dính mắc trong thế gian.”

1454

Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.

At the conclusion of the verses…pe… “Blessed One, my Teacher is the Blessed One, I am a disciple.”

Khi bài kệ vừa kết thúc... cho đến... “Bạch Thế Tôn, Ngài là Bậc Đạo Sư của con, con là đệ tử.”

1455

Hemakamāṇavapucchāniddeso aṭṭhamo.

The Explanation of Hemaka’s Question, the Eighth.

Phần Giải Thích Câu Hỏi Của Thanh Niên Hemaka, phẩm thứ tám.

1456

9. Todeyyamāṇavapucchāniddeso

9. The Explanation of Todeyya’s Question

9. Phần Giải Thích Câu Hỏi Của Thanh Niên Todeyya

1457

57.

57.

1458

Yasmiṃ kāmā na vasanti,^*

“In whom desires do not dwell,^*

Vị nào không có các dục trú ngụ,^*

1459

Taṇhā yassa na vijjati;

And for whom craving does not exist;

Vị nào không có ái;

1460

Kathaṃkathā ca yo tiṇṇo, vimokkho tassa kīdiso.

And who has crossed over doubt, what kind of liberation is his?”

Vị nào đã vượt qua hoài nghi, sự giải thoát của vị ấy như thế nào?

1461

Yasmiṃ kāmā na vasantīti yasmiṃ kāmā na vasanti na saṃvasanti na āvasanti na parivasantīti – yasmiṃ kāmā na vasanti.

In whom desires do not dwell means: in whom desires do not dwell, do not reside, do not inhabit, do not completely dwell—thus, in whom desires do not dwell.

Vị nào không có các dục trú ngụ là: vị nào mà các dục không trú ngụ, không chung sống, không ở, không cư ngụ – đó là vị nào không có các dục trú ngụ.

Iccāyasmā todeyyoti.

Thus said Venerable Todeyya.

Như vậy, Tôn giả Todeyya thưa hỏi.

Iccāti padasandhi…pe… padānupubbatāpetaṃ – iccāti.

Iccā is a word-junction…pe… this is a sequence of words—thus, iccā.

Iccā là sự nối kết các từ... cho đến... đây là sự trình bày tuần tự của các từ – iccāti.

Āyasmāti piyavacanaṃ…pe….

Āyasmā is an affectionate address…pe….

Āyasmā là lời nói thân ái... cho đến...

Todeyyoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā todeyyo.

Todeyyo is the name of that brahmin…pe… his designation—thus, thus said Venerable Todeyya.

Todeyyo là tên của vị Bà-la-môn ấy... cho đến... là cách gọi – như vậy, Tôn giả Todeyya.

1462

Taṇhā yassa na vijjatīti taṇhā yassa natthi na sati na saṃvijjati nupalabbhati ñāṇagginā daḍḍhāti – taṇhā yassa na vijjati.

And for whom craving does not exist means: for whom craving is not, does not exist, is not found, is not obtained, is burnt by the fire of wisdom—thus, for whom craving does not exist.

Người nào không có ái dục có nghĩa là người nào không có, không hiện hữu, không tồn tại, không tìm thấy ái dục, đã được thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ – người nào không có ái dục.

1463

Kathaṃkathā ca yo tiṇṇoti kathaṃkathā ca yo tiṇṇo uttiṇṇo nitthiṇṇo atikkanto samatikkanto vītivattoti – kathaṃkathā ca yo tiṇṇo.

And who has crossed over doubt means: and who has crossed over, passed over, utterly passed over, overcome, completely overcome, transcended doubt—thus, and who has crossed over doubt.

Và người nào đã vượt qua hoài nghi có nghĩa là người nào đã vượt qua, đã vượt lên, đã vượt thoát, đã đi qua, đã đi qua hoàn toàn, đã vượt khỏi hoài nghi – và người nào đã vượt qua hoài nghi.

1464

Vimokkho tassa kīdisoti vimokkho tassa kīdiso kiṃsaṇṭhito kiṃpakāro kiṃpaṭibhāgo icchitabboti vimokkhaṃ pucchatīti – vimokkho tassa kīdiso.

What kind of liberation is his? means: what kind of liberation is his? What is its nature? What is its characteristic? What is its resemblance? He asks about liberation that is to be desired—thus, what kind of liberation is his?

Sự giải thoát của người ấy như thế nào có nghĩa là sự giải thoát của người ấy như thế nào, có hình thái gì, có đặc tính gì, có phần nào đáng mong muốn, là hỏi về sự giải thoát – sự giải thoát của người ấy như thế nào.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói –

1465

‘‘Yasmiṃ kāmā na vasanti,^*

‘‘In whom desires do not dwell,^*

“Đối với người mà các dục không trú ngụ,^*

1466

Taṇhā yassa na vijjati;

And for whom craving does not exist;

Người nào không có ái dục;

1467

Kathaṃkathā ca yo tiṇṇo, vimokkho tassa kīdiso’’ti.

And who has crossed over doubt, what kind of liberation is his?’’

Và người nào đã vượt qua hoài nghi, sự giải thoát của người ấy như thế nào?”

1468

58.

58.

1469

Yasmiṃ kāmā na vasanti,^*

“In whom desires do not dwell,^*

“Đối với người mà các dục không trú ngụ,^*

1470

Taṇhā yassa na vijjati;

And for whom craving does not exist;

Người nào không có ái dục;

1471

Kathaṃkathā ca yo tiṇṇo, vimokkho tassa nāparo.

And who has crossed over doubt, there is no other liberation for him.”

Và người nào đã vượt qua hoài nghi, không có sự giải thoát nào khác cho người ấy.

1472

Yasmiṃ kāmā na vasantīti.

In whom desires do not dwell means:

Đối với người mà các dục không trú ngụ.

Yasminti yasmiṃ puggale arahante khīṇāsave.

Yasmiṃ means in which person, an Arahant, one whose taints are destroyed.

Đối với người mà là đối với cá nhân nào, vị A-la-hán, bậc lậu tận.

Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā.

Kāmā means, in brief, two kinds of desires: material desires (vatthukāmā) and defilement-desires (kilesakāmā)… These are called material desires… These are called defilement-desires.

Các dục thì tóm tắt có hai loại dục – vật dục và phiền não dục... cho đến... những thứ này được gọi là vật dục... cho đến... những thứ này được gọi là phiền não dục.

Yasmiṃ kāmā na vasantīti yasmiṃ kāmā na vasanti na saṃvasanti na āvasanti na parivasantīti – yasmiṃ kāmā na vasanti.

Yasmiṃ kāmā na vasanti means in whom desires do not dwell, do not co-dwell, do not reside, do not fully reside—in whom desires do not dwell.

Đối với người mà các dục không trú ngụ có nghĩa là đối với người mà các dục không trú ngụ, không cùng ở, không cư ngụ, không lưu lại – đối với người mà các dục không trú ngụ.

1473

Todeyyāti bhagavāti.

“Todeyya,” the Blessed One said.

Này Todeyya, Đức Thế Tôn phán.

Todeyyāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

“Todeyya,” the Blessed One addresses that brahmin by name.

Todeyya là Đức Thế Tôn gọi tên vị Bà-la-môn ấy.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – todeyyāti bhagavā.

Bhagavā is a term of reverence… a true designation, namely, Bhagavā— “Todeyya,” the Blessed One said.

Bhagavā là một danh xưng tôn kính... cho đến... là một quy ước chân thực, đó là Bhagavā – này Todeyya, Đức Thế Tôn phán.

1474

Taṇhā yassa na vijjatīti.

“In whom craving is not found.”

Người nào không có ái dục.

Taṇhāti rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā.

Taṇhā means craving for forms, craving for sounds, craving for odors, craving for tastes, craving for tangibles, craving for mental phenomena.

Ái dục là ái đối với sắc, ái đối với thanh, ái đối với hương, ái đối với vị, ái đối với xúc, ái đối với pháp.

Yassāti arahato khīṇāsavassa.

Yassa means of an Arahant, one whose taints are destroyed.

Người nào là vị A-la-hán, bậc lậu tận.

Taṇhā yassa na vijjatīti taṇhā yassa natthi na sati na saṃvijjati nupalabbhati, pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti – taṇhā yassa na vijjati.

Taṇhā yassa na vijjati means in whom craving does not exist, is not present, is not found, is not observed; it is abandoned, uprooted, calmed, tranquilized, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge—in whom craving is not found.

Người nào không có ái dục có nghĩa là người nào không có, không hiện hữu, không tồn tại, không tìm thấy ái dục, đã được đoạn trừ, đã được cắt đứt, đã được lắng dịu, đã được an tịnh, không có khả năng tái sinh, đã được thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ – người nào không có ái dục.

1475

Kathaṃkathā ca yo tiṇṇoti kathaṃkathā vuccati vicikicchā.

Kathaṃkathā ca yo tiṇṇo means kathaṃkathā is called perplexity (vicikicchā).

Và người nào đã vượt qua hoài nghi có nghĩa là hoài nghi được gọi là vicikicchā.

Dukkhe kaṅkhā…pe… chambhitattaṃ cittassa manovilekho.

Doubt about suffering… the mind's wavering, the mind's scratching.

Nghi ngờ về khổ... cho đến... sự cứng đờ của tâm, sự hoang mang của tâm.

Yoti yo so arahaṃ khīṇāsavo.

Yo means that Arahant, one whose taints are destroyed.

Người nào là vị A-la-hán, bậc lậu tận ấy.

Kathaṃkathā ca yo tiṇṇoti kathaṃkathā ca yo tiṇṇo uttiṇṇo nitthiṇṇo atikkanto samatikkanto vītivattoti – kathaṃkathā ca yo tiṇṇo.

Kathaṃkathā ca yo tiṇṇo means he who has crossed over perplexity, gone beyond, completely gone beyond, overcome, fully overcome, transcended—he who has crossed over perplexity.

Và người nào đã vượt qua hoài nghi có nghĩa là người nào đã vượt qua, đã vượt lên, đã vượt thoát, đã đi qua, đã đi qua hoàn toàn, đã vượt khỏi hoài nghi – và người nào đã vượt qua hoài nghi.

1476

Vimokkho tassa nāparoti natthi tassa aparo vimokkho.

Vimokkho tassa nāparo means for him there is no other liberation.

Không có sự giải thoát nào khác cho người ấy có nghĩa là không có sự giải thoát nào khác cho người ấy.

Yena vimokkhena vimucceyya vimutto so.

By which liberation he might be liberated, he is already liberated.

Vị ấy đã được giải thoát bằng sự giải thoát nào thì đã giải thoát rồi.

Kataṃ tassa vimokkhena karaṇīyanti – vimokkho tassa nāparo.

What is to be done by way of liberation has been done by him—for him there is no other liberation.

Việc cần làm đối với sự giải thoát của vị ấy đã được hoàn thành – không có sự giải thoát nào khác cho người ấy.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Do đó, Đức Thế Tôn đã phán –

1477

‘‘Yasmiṃ kāmā na vasanti,^*

“In whom desires do not dwell,^*

“Đối với người mà các dục không trú ngụ,^*

1478

Taṇhā yassa na vijjati;

In whom craving is not found;

Người nào không có ái dục;

1479

Kathaṃkathā ca yo tiṇṇo, vimokkho tassa nāparo’’ti.

And who has crossed over perplexity, for him there is no other liberation.”

Và người nào đã vượt qua hoài nghi, không có sự giải thoát nào khác cho người ấy.”

1480

59.

59.

1481

Nirāsaso so uda āsasāno, paññāṇavā so uda paññakappī;

“Is he without longing, or does he long? Is he endowed with knowledge, or does he speculate with knowledge?

Vị ấy không còn hy vọng, hay vẫn còn hy vọng, vị ấy có trí tuệ, hay vẫn còn tạo tác bởi trí;

1482

Muniṃ ahaṃ sakka yathā vijaññaṃ, taṃ me viyācikkha samantacakkhu.

How may I know the sage, Sakka, that you may explain it to me, All-seeing One?”

Con làm sao để biết được bậc ẩn sĩ, thưa Sakka, xin Ngài, bậc Toàn Giác, hãy giải thích điều đó cho con.

1483

Nirāsaso so uda āsasānoti nittaṇho so, udāhu sataṇho rūpe āsīsati^* , sadde…pe… gandhe… rase… phoṭṭhabbe… kulaṃ… gaṇaṃ… āvāsaṃ… lābhaṃ… yasaṃ… pasaṃsaṃ… sukhaṃ… cīvaraṃ… piṇḍapātaṃ… senāsanaṃ… gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ… kāmadhātuṃ … rūpadhātuṃ… arūpadhātuṃ… kāmabhavaṃ… rūpabhavaṃ… arūpabhavaṃ… saññābhavaṃ… asaññābhavaṃ… nevasaññānāsaññābhavaṃ… ekavokārabhavaṃ… catuvokārabhavaṃ… pañcavokārabhavaṃ… atītaṃ… anāgataṃ… paccuppannaṃ… diṭṭhasutamutaviññātabbe dhamme āsīsati sādiyati pattheti piheti abhijappatīti – nirāsaso so uda āsasāno.

Nirāsaso so uda āsasāno means is he without craving, or does he still crave for forms, sounds, odors, tastes, tangibles, family, group, dwelling, gain, fame, praise, happiness, robes, almsfood, lodging, medicine for the sick, the kāma-sphere, the rūpa-sphere, the arūpa-sphere, the kāma-existence, the rūpa-existence, the arūpa-existence, the saññā-existence, the asaññā-existence, the nevasaññānāsaññā-existence, the one-constituent existence, the four-constituent existence, the five-constituent existence, the past, the future, the present, and for phenomena seen, heard, sensed, and cognized—does he long, desire, delight in, aspire to, yearn for, or covet them? This is the meaning of Nirāsaso so uda āsasāno.

Vị ấy không còn hy vọng, hay vẫn còn hy vọng có nghĩa là vị ấy không còn ái dục, hay vẫn còn ái dục, còn mong mỏi đối với sắc, đối với thanh... cho đến... đối với hương... đối với vị... đối với xúc... đối với gia tộc... đối với hội chúng... đối với trú xứ... đối với lợi lộc... đối với danh vọng... đối với sự tán thán... đối với sự an lạc... đối với y... đối với vật thực khất thực... đối với sàng tọa... đối với thuốc men và vật dụng trị bệnh... đối với cõi dục... đối với cõi sắc... đối với cõi vô sắc... đối với hữu dục... đối với hữu sắc... đối với hữu vô sắc... đối với hữu tưởng... đối với hữu vô tưởng... đối với hữu phi tưởng phi phi tưởng... đối với hữu một uẩn... đối với hữu bốn uẩn... đối với hữu năm uẩn... đối với quá khứ... đối với tương lai... đối với hiện tại... mong mỏi, ưa thích, ao ước, khao khát, nói lên ước muốn đối với các pháp đã thấy, đã nghe, đã cảm nhận, đã nhận biết – vị ấy không còn hy vọng, hay vẫn còn hy vọng.

1484

Paññāṇavā so uda paññakappīti.

Paññāṇavā so uda paññakappī means:

Vị ấy có trí tuệ, hay vẫn còn tạo tác bởi trí.

Paññāṇavā soti paṇḍito paññavā buddhimā ñāṇī vibhāvī medhāvī.

Paññāṇavā so means is he wise, discerning, intelligent, knowledgeable, insightful, sagacious?

Vị ấy có trí tuệ là bậc hiền trí, người có trí tuệ, người có trí, người có tri kiến, người sáng suốt, người thông thái.

Uda paññakappīti udāhu aṭṭhasamāpattiñāṇena vā pañcābhiññāñāṇena vā micchāñāṇena vā taṇhākappaṃ vā diṭṭhikappaṃ vā kappeti janeti sañjaneti nibbatteti abhinibbattetīti – paññāṇavā so uda paññakappī.

Uda paññakappī means or does he speculate, generate, produce, bring forth, or manifest a craving-speculation or a view-speculation by means of the knowledge of the eight attainments, or by means of the knowledge of the five supernormal powers, or by means of wrong knowledge? This is the meaning of Paññāṇavā so uda paññakappī.

Hay vẫn còn tạo tác bởi trí có nghĩa là hay là do trí về tám thiền chứng, hoặc do trí về năm thần thông, hoặc do tà trí, mà tạo tác, sinh ra, làm cho sinh ra, làm cho phát sinh, làm cho phát sinh hoàn toàn sự tạo tác của ái dục hoặc sự tạo tác của tà kiến – vị ấy có trí tuệ, hay vẫn còn tạo tác bởi trí.

1485

Muniṃ ahaṃ sakka yathā vijaññanti.

Muniṃ ahaṃ sakka yathā vijaññaṃ means:

Con làm sao để biết được bậc ẩn sĩ, thưa Sakka.

Sakkāti sakko bhagavā.

Sakka means the Blessed One is Sakka.

Sakka là Đức Thế Tôn, bậc Sakka.

Sakyakulā pabbajitotipi sakko.

He is also Sakka because he renounced from the Sakya clan.

Ngài cũng là Sakka vì đã xuất gia từ dòng họ Sakya.

Atha vā, aḍḍho mahaddhano dhanavātipi sakko.

Alternatively, he is also Sakka because he is rich, greatly wealthy, and possesses wealth.

Hoặc, Ngài cũng là Sakka vì Ngài giàu có, đại phú, có tài sản.

Tassimāni dhanāni, seyyathidaṃ – saddhādhanaṃ sīladhanaṃ hiridhanaṃ ottappadhanaṃ sutadhanaṃ cāgadhanaṃ paññādhanaṃ satipaṭṭhānadhanaṃ sammappadhānadhanaṃ iddhipādadhanaṃ indriyadhanaṃ baladhanaṃ bojjhaṅgadhanaṃ maggadhanaṃ phaladhanaṃ nibbānadhananti.

These are his riches: namely, the wealth of faith, the wealth of morality, the wealth of shame, the wealth of dread, the wealth of learning, the wealth of generosity, the wealth of wisdom, the wealth of foundations of mindfulness, the wealth of right efforts, the wealth of bases of psychic power, the wealth of faculties, the wealth of powers, the wealth of factors of enlightenment, the wealth of the path, the wealth of the fruit, and the wealth of Nibbāna.

Những tài sản này của Ngài là: tín tài, giới tài, tàm tài, quý tài, văn tài, thí tài, tuệ tài, niệm xứ tài, chánh cần tài, thần túc tài, căn tài, lực tài, giác chi tài, đạo tài, quả tài, Niết-bàn tài.

Tehi anekavidhehi dhanaratanehi aḍḍho mahaddhano dhanavātipi sakko.

He is also Sakka because he is rich, greatly wealthy, and possesses wealth due to these manifold treasures of wealth.

Ngài cũng là Sakka vì Ngài giàu có, đại phú, có tài sản với những bảo vật tài sản nhiều loại ấy.

Atha vā, pahu visavī alamatto sūro vīro vikkanto abhīrū acchambhī anutrāsī apalāyī pahīnabhayabheravo vigatalomahaṃsotipi sakko.

Alternatively, he is also Sakka because he is powerful, skilled, capable, brave, heroic, valiant, fearless, undaunted, unalarmed, unretreating, with fear and terror abandoned, and with hair-raising ceased.

Hoặc, Ngài cũng là Sakka vì Ngài có khả năng, có năng lực, đủ sức, dũng mãnh, anh hùng, can đảm, không sợ hãi, không run sợ, không kinh hãi, không bỏ chạy, đã đoạn trừ sợ hãi và kinh hoàng, đã hết rợn tóc gáy.

Muniṃ ahaṃ sakka yathā vijaññanti sakka yathāhaṃ muniṃ jāneyyaṃ ājāneyyaṃ vijāneyyaṃ paṭivijāneyyaṃ paṭivijjheyyanti – muniṃ ahaṃ sakka yathā vijaññaṃ.

"How I may know a sage, O Sakka"—O Sakka, how I may know, understand, discern, fully discern, penetrate the sage—"How I may know a sage, O Sakka."

Con làm sao để biết được bậc ẩn sĩ, thưa Sakka có nghĩa là thưa Sakka, con làm sao có thể biết, nhận biết, hiểu rõ, nhận thức rõ, thâm nhập được bậc ẩn sĩ – con làm sao để biết được bậc ẩn sĩ, thưa Sakka.

1486

Taṃ me viyācikkha samantacakkhūti.

"Explain that to me, O All-Seeing One."

Xin Ngài, bậc Toàn Giác, hãy giải thích điều đó cho con.

Tanti yaṃ pucchāmi yaṃ yācāmi yaṃ ajjhesāmi yaṃ pasādemi.

"That" refers to what I ask, what I request, what I urge, what I venerate.

Điều đó là điều con hỏi, điều con cầu xin, điều con thỉnh cầu, điều con tin tưởng.

Viyācikkhāti ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehi.

"Explain" means tell, teach, declare, establish, reveal, analyze, clarify, make manifest.

Hãy giải thích là hãy nói, hãy thuyết giảng, hãy trình bày, hãy thiết lập, hãy khai mở, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng, hãy hiển thị.

Samantacakkhūti samantacakkhu vuccati sabbaññutañāṇaṃ…pe… tathāgato tena samantacakkhūti – taṃ me viyācikkha samantacakkhu.

"All-Seeing One"—All-seeing refers to omniscience…pe… the Tathāgata is therefore the All-Seeing One—"Explain that to me, O All-Seeing One."

Bậc Toàn Giác có nghĩa là toàn tri trí được gọi là con mắt toàn diện... cho đến... Như Lai do đó là bậc Toàn Giác – xin Ngài, bậc Toàn Giác, hãy giải thích điều đó cho con.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói –

1487

‘‘Nirāsaso so uda āsasāno, paññāṇavā so uda paññakappī;

"Is he without longing or with longing, is he discerning or one who speculates with views?

“Vị ấy không còn hy vọng, hay vẫn còn hy vọng, vị ấy có trí tuệ, hay vẫn còn tạo tác bởi trí;

1488

Muniṃ ahaṃ sakka yathā vijaññaṃ, taṃ me viyācikkha samantacakkhū’’ti.

How I may know a sage, O Sakka, explain that to me, O All-Seeing One."

Con làm sao để biết được bậc ẩn sĩ, thưa Sakka, xin Ngài, bậc Toàn Giác, hãy giải thích điều đó cho con.”

1489

60.

60.

1490

Nirāsaso so na ca āsasāno, paññāṇavā so na ca paññakappī;

"He is without longing and not one with longing, he is discerning and not one who speculates with views;

Vị ấy không còn hy vọng và cũng không hy vọng, vị ấy có trí tuệ và cũng không tạo tác bởi trí;

1491

Evampi todeyya muniṃ vijāna, akiñcanaṃ kāmabhave asattaṃ.

Thus, Todeyya, know the sage, one who is unburdened, unattached to sensual existences."

Này Todeyya, hãy biết bậc ẩn sĩ là như vậy, không vướng bận điều gì, không chấp trước trong cõi dục và cõi hữu.

1492

Nirāsaso so na ca āsasānoti nittaṇho so.

"He is without longing and not one with longing" means he is free from craving.

Vị ấy không còn hy vọng và cũng không hy vọng có nghĩa là vị ấy không còn ái dục.

Na so sataṇho rūpe nāsīsati.

He does not long for forms.

Vị ấy không còn ái dục, không mong mỏi đối với sắc.

Sadde…pe… gandhe… diṭṭhasutamutaviññātabbe dhamme nāsīsati na icchati na sādiyati na pattheti na piheti nābhijappatīti – nirāsaso so na ca āsasāno.

Nor for sounds…pe… nor for odors… nor for things seen, heard, sensed, or cognized; he does not long, does not desire, does not delight in, does not wish for, does not yearn, does not covet—thus, he is without longing and not one with longing.

Đối với thanh... cho đến... đối với hương... không mong mỏi, không mong muốn, không ưa thích, không ao ước, không khao khát, không nói lên ước muốn đối với các pháp đã thấy, đã nghe, đã cảm nhận, đã nhận biết – vị ấy không còn hy vọng và cũng không hy vọng.

1493

Paññāṇavā so na ca paññakappīti.

"He is discerning and not one who speculates with views."

Vị ấy có trí tuệ và cũng không tạo tác bởi trí.

Paññāṇavāti paṇḍito paññavā buddhimā ñāṇī vibhāvī medhāvī.

"Discerning" means wise, intelligent, sagacious, knowledgeable, perceptive, astute.

Có trí tuệ là bậc hiền trí, người có trí tuệ, người có trí, người có tri kiến, người sáng suốt, người thông thái.

Na ca paññakappīti aṭṭhasamāpattiñāṇena vā pañcābhiññāñāṇena vā micchāñāṇena vā taṇhākappaṃ vā na kappeti diṭṭhikappaṃ vā na kappeti na janeti na sañjaneti na nibbatteti nābhinibbattetīti – paññāṇavā so na ca paññakappī.

"And not one who speculates with views" means he does not speculate, generate, produce, or bring forth a speculation of craving or a speculation of views, whether through the knowledge of the eight attainments, or the knowledge of the five abhiññā, or wrong knowledge—thus, he is discerning and not one who speculates with views.

Và không phải là người tạo tác bằng trí tuệ có nghĩa là: Bằng trí tuệ của tám thiền chứng, hoặc bằng trí tuệ của năm thắng trí, hoặc bằng tà trí, vị ấy không tạo tác, không làm sanh khởi, không làm phát sanh, không làm cho thành tựu, không làm cho hoàn toàn thành tựu sự tạo tác của tham ái hay sự tạo tác của tà kiến – bậc ấy là người có trí tuệ và không phải là người tạo tác bằng trí tuệ.

1494

Evampi todeyya muniṃ vijānāti.

"Thus, Todeyya, know the sage."

Này Todeyya, hãy biết bậc ẩn sĩ là như vậy.

Munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ…pe… saṅgajālamaticca so muni.

"Sage" (muni) refers to wisdom (ñāṇa)…pe… he who has transcended the net of attachment is a sage.

Bậc ẩn sĩ: Trí tuệ được gọi là sự tĩnh lặng... (như trên)... vị ấy vượt qua mạng lưới của sự vướng mắc, vị ấy là bậc ẩn sĩ.

Evampi todeyya muniṃ vijānāti todeyya, evaṃ muniṃ jāna paṭijāna paṭivijāna paṭivijjhāti – evampi todeyya muniṃ vijāna.

"Thus, Todeyya, know the sage" means, Todeyya, thus know, discern, fully discern, penetrate the sage—thus, Todeyya, know the sage.

Này Todeyya, hãy biết bậc ẩn sĩ là như vậy: Này Todeyya, hãy biết, hãy nhận biết, hãy liễu tri, hãy thâm nhập bậc ẩn sĩ là như vậy – này Todeyya, hãy biết bậc ẩn sĩ là như vậy.

1495

Akiñcanaṃ kāmabhave asattanti.

"One who is unburdened, unattached to sensual existences."

Không có sở hữu, không vướng mắc trong cõi dục và cõi hữu.

Akiñcananti rāgakiñcanaṃ dosakiñcanaṃ mohakiñcanaṃ mānakiñcanaṃ diṭṭhikiñcanaṃ kilesakiñcanaṃ duccaritakiñcanaṃ.

"Unburdened" (akiñcana) refers to the burden of lust, the burden of hatred, the burden of delusion, the burden of conceit, the burden of wrong views, the burden of defilements, the burden of misconduct.

Không có sở hữu: Sự phiền nhiễu của tham, sự phiền nhiễu của sân, sự phiền nhiễu của si, sự phiền nhiễu của mạn, sự phiền nhiễu của tà kiến, sự phiền nhiễu của phiền não, sự phiền nhiễu của ác hạnh.

Yassetāni^* kiñcanāni^* pahīnāni samucchinnāni vūpasantāni paṭippassaddhāni abhabbuppattikāni ñāṇagginā daḍḍhāni, so vuccati akiñcano.

One for whom these burdens are abandoned, uprooted, calmed, tranquilized, incapable of arising again, and burned by the fire of knowledge, is called "unburdened."

Người nào đã đoạn trừ, cắt đứt tận gốc, làm cho lắng dịu, làm cho an tịnh, làm cho không còn khả năng tái sanh, đã thiêu đốt những phiền nhiễu này bằng ngọn lửa trí tuệ, vị ấy được gọi là người không có sở hữu.

Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā.

"Sensual pleasures" (kāmā)—in brief, there are two kinds of sensual pleasures: object-sensual pleasures and defilement-sensual pleasures…pe… these are called object-sensual pleasures…pe… these are called defilement-sensual pleasures.

Dục: Tóm lại, có hai loại dục – vật dục và phiền não dục... (như trên)... những thứ này được gọi là vật dục... (như trên)... những thứ này được gọi là phiền não dục.

Bhavāti dve bhavā – kammabhavo ca paṭisandhiko ca punabbhavo…pe… ayaṃ paṭisandhiko punabbhavo.

"Existences" (bhavā)—there are two kinds of existences: kamma-existence and rebirth-linking renewed existence…pe… this is rebirth-linking renewed existence.

Hữu: Có hai loại hữu – nghiệp hữu và tái sanh hữu... (như trên)... đây là tái sanh hữu.

1496

Akiñcanaṃ kāmabhave asattanti akiñcanaṃ puggalaṃ kāme ca bhave ca asattaṃ alaggaṃ alaggitaṃ apalibuddhaṃ nikkhantaṃ nissaṭaṃ vippamuttaṃ visaññuttaṃ vimariyādikatena cetasā viharantanti – akiñcanaṃ kāmabhave asattaṃ.

"One who is unburdened, unattached to sensual existences" means an unburdened person dwelling with a mind unattached, not clinging, not bound, not entangled, gone forth, released, liberated, disjoined, unfettered from sensual pleasures and existences—one who is unburdened, unattached to sensual existences.

Không có sở hữu, không vướng mắc trong cõi dục và cõi hữu có nghĩa là: Một người không có sở hữu, không vướng mắc, không dính mắc, không bị ràng buộc trong các cõi dục và cõi hữu, đã thoát ly, đã rời bỏ, đã giải thoát, đã không còn bị trói buộc, đang sống với tâm không có giới hạn – không có sở hữu, không vướng mắc trong cõi dục và cõi hữu.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì vậy, Đức Thế Tôn đã dạy rằng:

1497

‘‘Nirāsaso so na ca āsasāno, paññāṇavā so na ca paññakappī;

"He is without longing and not one with longing, he is discerning and not one who speculates with views;

“Vị ấy không có tham vọng, cũng không mong cầu,

1498

Evampi todeyya muniṃ vijāna, akiñcanaṃ kāmabhave asattanti.

Thus, Todeyya, know the sage, one who is unburdened, unattached to sensual existences."

Này Todeyya, hãy biết bậc ẩn sĩ là như vậy,

1499

Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.

At the conclusion of the verses…pe… "Blessed One, my Teacher, I am a disciple."

Khi bài kệ vừa kết thúc... (như trên)... “Bạch Thế Tôn, Ngài là Bậc Đạo Sư của con, con là đệ tử của Ngài.”

1500

Todeyyamāṇavapucchāniddeso navamo.

9. The Exposition of Todeyya the Brahmin's Question.

Phần phân tích câu hỏi của thanh niên Todeyya, chương thứ chín.

1501

10. Kappamāṇavapucchāniddeso

10. The Exposition of Kappa the Brahmin's Question

10. Phần phân tích câu hỏi của thanh niên Kappa

1502

61.

61.

1503

Majjhe sarasmiṃ tiṭṭhataṃ,^*

"For those standing in the midst of the current,^*

Với những chúng sanh đang đứng giữa dòng nước,^*

1504

Oghe jāte mahabbhaye;

When the flood has arisen, with great terror;

Khi bộc lưu sanh khởi, đầy hiểm nguy to lớn;

1505

Jarāmaccuparetānaṃ, dīpaṃ pabrūhi mārisa;

For those overcome by old age and death, declare an island, O venerable one;

Với những người bị già và chết chi phối, xin Ngài, bậc Mārisa, hãy chỉ cho hòn đảo;

1506

Tvañca me dīpamakkhāhi, yathāyidaṃ nāparaṃ siyā.

And you, declare to me the island, so that this suffering may not occur again."

Và xin Ngài hãy tuyên thuyết cho con hòn đảo ấy, để khổ đau này không còn tái diễn.

1507

Majjhe sarasmiṃ tiṭṭhatanti saro vuccati saṃsāro āgamanaṃ gamanaṃ gamanāgamanaṃ kālaṃ gati bhavābhavo cuti ca upapatti ca nibbatti ca bhedo ca jāti ca jarā ca maraṇañca.

"Standing in the midst of the current"—the current is called saṃsāra, coming and going, movement and cessation, time, destiny, existence and non-existence, passing away and rebirth, arising, dissolution, birth, old age, and death.

Với những chúng sanh đang đứng giữa dòng nước: Dòng nước được gọi là vòng luân hồi, là sự đi đến, sự ra đi, sự đi đến và ra đi, là thời gian, là cảnh giới, là sự tồn tại và không tồn tại, là sự chết và sự sanh, là sự hiện hữu, là sự tan rã, là sự sanh, sự già và sự chết.

Saṃsārassa purimāpi koṭi na paññāyati, pacchimāpi koṭi na paññāyati; majjheva saṃsāre sattā ṭhitā patiṭṭhitā allīnā upagatā ajjhositā adhimuttā.

The prior end of saṃsāra is not discerned, nor is the latter end discerned; beings are established, settled, attached, dwelling in, attached to, and devoted to saṃsāra in its very middle.

Điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết, và điểm kết thúc cũng không thể nhận biết; chúng sanh đứng, an trú, bám víu, gần gũi, chấp thủ, quyết định ở ngay giữa vòng luân hồi.

1508

Kathaṃ saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati?

How is the prior end of saṃsāra not discerned?

Làm thế nào mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết?

Ettakā jātiyo vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many births, and beyond that it did not revolve’; thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy kiếp sanh, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

Ettakāni jātisatāni vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many hundreds of births, and beyond that it did not revolve’; thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy trăm kiếp sanh, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

Ettakāni jātisahassāni vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many thousands of births, and beyond that it did not revolve’; thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy ngàn kiếp sanh, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

Ettakāni jātisatasahassāni vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many hundreds of thousands of births, and beyond that it did not revolve’; thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy trăm ngàn kiếp sanh, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

Ettakā jātikoṭiyo vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many crores of births, and beyond that it did not revolve’; thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy vạn ức kiếp sanh, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

Ettakāni jātikoṭisatāni vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many hundreds of crores of births, and beyond that it did not revolve’; thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy trăm vạn ức kiếp sanh, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

Ettakāni jātikoṭisahassāni vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti, hevaṃ natthi.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many thousands of crores of births, and beyond that it did not revolve’.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy ngàn vạn ức kiếp sanh, và sau đó không còn vận hành nữa.

Evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

Thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

Ettakāni jātikoṭisatasahassāni vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many hundreds of thousands of crores of births, and beyond that it did not revolve’; thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy trăm ngàn vạn ức kiếp sanh, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

1509

Ettakāni vassāni vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many years, and beyond that it did not revolve’; thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy năm, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

Ettakāni vassasatāni vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many hundreds of years, and beyond that it did not revolve’; thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy trăm năm, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

Ettakāni vassasahassāni vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many thousands of years, and beyond that it did not revolve’; thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy ngàn năm, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

Ettakāni vassasatasahassāni vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many hundreds of thousands of years, and beyond that it did not revolve’; thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy trăm ngàn năm, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

Ettakā vassakoṭiyo vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many crores of years, and beyond that it did not revolve’; thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy vạn ức năm, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

Ettakāni vassakoṭisatāni vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many hundreds of crores of years, and beyond that it did not revolve’; thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy trăm vạn ức năm, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

Ettakāni vassakoṭisahassāni vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many thousands of crores of years, and beyond that it did not revolve’; thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy ngàn vạn ức năm, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

Ettakāni vassakoṭisatasahassāni vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many hundreds of thousands of crores of years, and beyond that it did not revolve’; thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy trăm ngàn vạn ức năm, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

1510

Ettakāni kappāni vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many kappa, and beyond that it did not revolve’; thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy kiếp, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

Ettakāni kappasatāni vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many hundreds of kappa, and beyond that it did not revolve’; thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy trăm kiếp, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

Ettakāni kappasahassāni vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many thousands of kappa, and beyond that it did not revolve’; thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy ngàn kiếp, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

Ettakāni kappasatasahassāni vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many hundreds of thousands of kappa, and beyond that it did not revolve’; thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy trăm ngàn kiếp, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

Ettakā kappakoṭiyo vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many crores of kappa, and beyond that it did not revolve’; thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy vạn ức kiếp, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

Ettakāni kappakoṭisatāni vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many hundreds of crores of kappa, and beyond that it did not revolve’; thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy trăm vạn ức kiếp, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

Ettakāni kappakoṭisahassāni vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such thing as ‘the cycle of existence revolved for so many thousands of crores of kappa, and beyond that it did not revolve’; thus, the prior end of saṃsāra is not discerned.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy ngàn vạn ức kiếp, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

Ettakāni kappakoṭisatasahassāni vaṭṭaṃ vatti, tato paraṃ na vattatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

There is no such limit as 'for so many hundreds of thousands of crores of aeons the cycle has revolved, and beyond that it does not revolve'; thus, the former end of saṃsāra is not discernible.

Không có chuyện vòng luân hồi chỉ vận hành trong chừng ấy trăm ngàn vạn ức kiếp, và sau đó không còn vận hành nữa; chính vì vậy mà điểm khởi đầu của vòng luân hồi không thể nhận biết.

1511

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘anamataggoyaṃ, bhikkhave, saṃsāro, pubbā koṭi na paññāyati avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ.

Indeed, this was said by the Blessed One: "This saṃsāra, bhikkhus, is without a discernible beginning; the former end is not perceived of beings hindered by ignorance and fettered by craving, who run on and wander through.

Điều này đã được Thế Tôn thuyết giảng: “Này các Tỳ khưu, vòng luân hồi này không có khởi điểm có thể biết được. Điểm khởi đầu không thể nhận thấy đối với các chúng sanh bị vô minh che lấp, bị ái kiết sử trói buộc, đang trôi lăn, đang luân hồi.

Evaṃ dīgharattaṃ kho, bhikkhave, dukkhaṃ paccanubhūtaṃ tibbaṃ paccanubhūtaṃ byasanaṃ paccanubhūtaṃ, kaṭasī vaḍḍhitā^* .

For a long time, bhikkhus, you have experienced suffering, experienced intense suffering, experienced calamity; the charnel ground has grown.

Này các Tỳ khưu, như vậy, trong một thời gian dài, các con đã phải chịu đựng khổ đau, đã phải chịu đựng sự khốc liệt, đã phải chịu đựng sự hoại diệt, các nghĩa địa đã được vun bồi.

Yāvañcidaṃ, bhikkhave, alameva sabbasaṅkhāresu nibbindituṃ alaṃ virajjituṃ alaṃ vimuccitu’’nti.

Enough, bhikkhus, to be disenchanted with all conditioned phenomena, enough to be dispassionate, enough to be liberated."

Này các Tỳ khưu, chừng ấy là đủ để nhàm chán đối với tất cả các pháp hữu vi, đủ để ly tham, đủ để giải thoát.”

Evampi saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

Thus, the former end of saṃsāra is not discernible.

Ngay cả như vậy, điểm khởi đầu của luân hồi vẫn không thể nhận thấy.

1512

Kathaṃ saṃsārassa pacchimā koṭi na paññāyati?

How is the latter end of saṃsāra not discernible?

Làm thế nào mà điểm cuối cùng của luân hồi không thể nhận thấy?

Ettakā jātiyo vaṭṭaṃ vattissati, tato paraṃ na vattissatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa pacchimā koṭi na paññāyati.

There is no such limit as 'for so many births the cycle will revolve, and beyond that it will not revolve'; thus, the latter end of saṃsāra is not discernible.

Không có chuyện vòng luân hồi sẽ tiếp diễn trong một số kiếp nhất định rồi sau đó sẽ không tiếp diễn nữa; ngay cả như vậy, điểm cuối cùng của luân hồi vẫn không thể nhận thấy.

Ettakāni jātisatāni, ettakāni jātisahassāni, ettakāni jātisatasahassāni, ettakā jātikoṭiyo, ettakāni jātikoṭisatāni, ettakāni jātikoṭisahassāni, ettakāni jātikoṭisatasahassāni, ettakāni vassāni, ettakāni vassasatāni, ettakāni vassasahassāni, ettakāni vassasatasahassāni, ettakā vassakoṭiyo, ettakāni vassakoṭisatāni, ettakāni vassakoṭisahassāni, ettakāni vassakoṭisatasahassāni, ettakāni kappāni, ettakāni kappasatāni, ettakāni kappasahassāni, ettakāni kappasatasahassāni, ettakā kappakoṭiyo, ettakāni kappakoṭisatāni, ettakāni kappakoṭisahassāni, ettakāni kappakoṭisatasahassāni vaṭṭaṃ vattissati, tato paraṃ na vattissatīti hevaṃ natthi, evampi saṃsārassa pacchimā koṭi na paññāyati.

There is no such limit as 'for so many hundreds of births, for so many thousands of births, for so many hundreds of thousands of births, for so many crores of births, for so many hundreds of crores of births, for so many thousands of crores of births, for so many hundreds of thousands of crores of births, for so many years, for so many hundreds of years, for so many thousands of years, for so many hundreds of thousands of years, for so many crores of years, for so many hundreds of crores of years, for so many thousands of crores of years, for so many hundreds of thousands of crores of years, for so many aeons, for so many hundreds of aeons, for so many thousands of aeons, for so many hundreds of thousands of aeons, for so many crores of aeons, for so many hundreds of crores of aeons, for so many thousands of crores of aeons, for so many hundreds of thousands of crores of aeons the cycle will revolve, and beyond that it will not revolve'; thus, the latter end of saṃsāra is not discernible.

Không có chuyện vòng luân hồi sẽ tiếp diễn trong một trăm kiếp, một nghìn kiếp, một trăm nghìn kiếp, một koṭi kiếp, một trăm koṭi kiếp, một nghìn koṭi kiếp, một trăm nghìn koṭi kiếp; trong một số năm, một trăm năm, một nghìn năm, một trăm nghìn năm, một koṭi năm, một trăm koṭi năm, một nghìn koṭi năm, một trăm nghìn koṭi năm; trong một số kiếp trái đất, một trăm kiếp trái đất, một nghìn kiếp trái đất, một trăm nghìn kiếp trái đất, một koṭi kiếp trái đất, một trăm koṭi kiếp trái đất, một nghìn koṭi kiếp trái đất, một trăm nghìn koṭi kiếp trái đất rồi sau đó sẽ không tiếp diễn nữa; ngay cả như vậy, điểm cuối cùng của luân hồi vẫn không thể nhận thấy.

Evampi saṃsārassa purimāpi koṭi na paññāyati, pacchimāpi koṭi na paññāyati, majjheva saṃsāre sattā ṭhitā patiṭṭhitā allīnā upagatā ajjhositā adhimuttāti – majjhe sarasmiṃ tiṭṭhataṃ.

Thus, neither the former end of saṃsāra is discernible, nor the latter end is discernible. Beings are standing, established, clinging, having approached, settled, and devoted in the middle of saṃsāra—"standing in the middle of the stream."

Ngay cả như vậy, điểm khởi đầu của luân hồi cũng không thể nhận thấy, điểm cuối cùng của luân hồi cũng không thể nhận thấy, các chúng sanh chỉ đứng, tồn tại, bám víu, gần gũi, chìm đắm, quyết tâm ở giữa luân hồi – ấy là ý nghĩa của “đối với những người đứng giữa dòng”.

Iccāyasmā kappoti.

Thus, the Venerable Kappa.

Như vậy, Tôn giả Kappa thưa.

Iccāti padasandhi…pe….

Iccā is a word-junction…pe….

Iccā là sự kết hợp các từ…v.v…

Āyasmāti piyavacanaṃ…pe….

Āyasmā is an affectionate address…pe….

Āyasmā là một lời nói thân ái…v.v…

Kappoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā kappo.

Kappo is the name of that brahmin…pe… is the declaration—"Thus, the Venerable Kappa."

Kappo là tên của vị Bà-la-môn đó…v.v… là cách gọi – như vậy, Tôn giả Kappa.

1513

Oghe jāte mahabbhayeti kāmoghe bhavoghe diṭṭhoghe avijjoghe jāte sañjāte nibbatte abhinibbatte pātubhūte.

When the great terrifying flood has arisen: when the flood of sensual desires, the flood of existence, the flood of views, the flood of ignorance has arisen, originated, come into being, appeared.

Khi bộc lưu sanh khởi, trong nỗi sợ hãi lớn lao: khi dục bộc, hữu bộc, kiến bộc, vô minh bộc đã sanh khởi, đã phát sanh, đã khởi lên, đã hoàn toàn khởi lên, đã xuất hiện.

Mahabbhayeti jātibhaye jarābhaye byādhibhaye maraṇabhayeti – oghe jāte mahabbhaye.

Great terrifying means having the terror of birth, the terror of old age, the terror of sickness, the terror of death—"when the great terrifying flood has arisen."

Trong nỗi sợ hãi lớn lao: trong nỗi sợ hãi của sanh, nỗi sợ hãi của già, nỗi sợ hãi của bệnh, nỗi sợ hãi của chết – khi bộc lưu sanh khởi, trong nỗi sợ hãi lớn lao.

1514

Jarāmaccuparetānanti jarāya phuṭṭhānaṃ paretānaṃ samohitānaṃ samannāgatānaṃ.

Afflicted by old age and death means afflicted by old age, overcome, overwhelmed, endowed.

Đối với những người bị già và chết áp đảo: đối với những người bị già chạm đến, bị áp đảo, bị bao phủ, bị chi phối.

Maccunā phuṭṭhānaṃ paretānaṃ samohitānaṃ samannāgatānaṃ, jātiyā anugatānaṃ jarāya anusaṭānaṃ byādhinā abhibhūtānaṃ maraṇena abbhāhatānaṃ atāṇānaṃ aleṇānaṃ asaraṇānaṃ asaraṇībhūtānanti – jarāmaccuparetānaṃ.

Afflicted by death, overcome, overwhelmed, endowed; followed by birth, pervaded by old age, overcome by sickness, struck down by death, without protection, without refuge, without shelter, having become without shelter—"afflicted by old age and death."

Đối với những người bị chết chạm đến, bị áp đảo, bị bao phủ, bị chi phối, bị sanh theo sau, bị già lan khắp, bị bệnh chinh phục, bị chết đè bẹp, không có nơi nương tựa, không có nơi ẩn náu, không có nơi trú ẩn, đã trở thành không nơi nương tựa – đối với những người bị già và chết áp đảo.

1515

Dīpaṃ pabrūhi mārisāti dīpaṃ tāṇaṃ leṇaṃ saraṇaṃ gatiṃ parāyanaṃ^* brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehi.

Declare the island, venerable sir means declare, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, make clear, make manifest the island, the protection, the shelter, the refuge, the destination, the final resort.

Xin hãy chỉ cho con hòn đảo, thưa Ngài: xin hãy nói, hãy chỉ ra, hãy thuyết giảng, hãy chế định, hãy thiết lập, hãy khai mở, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng, hãy tuyên bố về hòn đảo, nơi nương tựa, nơi ẩn náu, nơi trú ẩn, nơi đến, nơi an nghỉ.

Mārisāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ mārisāti – dīpaṃ pabrūhi mārisa.

Venerable sir is an affectionate address, a respectful address, a term of respectful deference—"declare the island, venerable sir."

Mārisā: đây là một lời nói thân ái, một lời nói kính trọng, một lời nói thể hiện sự tôn trọng và cung kính, đó là mārisā – xin hãy chỉ cho con hòn đảo, thưa Ngài.

1516

Tvañca me dīpamakkhāhīti.

And you, declare the island to me.

Và Ngài hãy tuyên bố hòn đảo cho con.

Tvanti bhagavantaṃ bhaṇati.

You refers to the Blessed One.

Tvaṃ (Ngài) là nói về Thế Tôn.

Dīpamakkhāhīti dīpaṃ tāṇaṃ leṇaṃ saraṇaṃ gatiṃ parāyanaṃ akkhāhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – tvañca me dīpamakkhāhi.

Declare the island means declare, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, make clear, make manifest the island, the protection, the shelter, the refuge, the destination, the final resort—"and you, declare the island to me."

Hãy tuyên bố hòn đảo: xin hãy tuyên bố, hãy chỉ ra, hãy thuyết giảng, hãy chế định, hãy thiết lập, hãy khai mở, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng, hãy tuyên bố về hòn đảo, nơi nương tựa, nơi ẩn náu, nơi trú ẩn, nơi đến, nơi an nghỉ – và Ngài hãy tuyên bố hòn đảo cho con.

1517

Yathāyidaṃ nāparaṃ siyāti yathayidaṃ dukkhaṃ idheva nirujjheyya vūpasameyya atthaṃ gaccheyya paṭippassambheyya punapaṭisandhikaṃ dukkhaṃ na nibbatteyya, kāmadhātuyā vā rūpadhātuyā vā arūpadhātuyā vā kāmabhave vā rūpabhave vā arūpabhave vā saññābhave vā asaññābhave vā nevasaññānāsaññābhave vā ekavokārabhave vā catuvokārabhave vā pañcavokārabhave vā punagatiyā vā upapattiyā vā paṭisandhiyā vā bhave vā saṃsāre vā vaṭṭe vā na janeyya na sañjaneyya na nibbatteyya nābhinibbatteyya.

"So that there would be no other," means that this suffering would cease right here, subside, come to an end, and be completely tranquilized; that the suffering of rebirth would not arise again, whether in the kāma-dhātu, rūpa-dhātu, or arūpa-dhātu; whether in kāma-bhava, rūpa-bhava, or arūpa-bhava; whether in saññā-bhava, asaññā-bhava, or nevasaññānāsaññā-bhava; whether in ekavokāra-bhava, catuvokāra-bhava, or pañcavokāra-bhava; whether in future destination, re-arising, rebirth, existence, saṃsāra, or the round of existence; it would not be generated, not be fully generated, not be produced, not be fully produced.

Để cho điều này không còn nữa: để cho khổ đau này ngay tại đây được đoạn diệt, được lắng dịu, đi đến chấm dứt, được an tịnh, để khổ đau của sự tái sanh không khởi lên nữa, trong Dục giới, Sắc giới, hay Vô Sắc giới; trong Dục hữu, Sắc hữu, hay Vô Sắc hữu; trong Tưởng hữu, Vô Tưởng hữu, hay Phi Tưởng Phi Phi Tưởng hữu; trong Nhất uẩn hữu, Tứ uẩn hữu, hay Ngũ uẩn hữu; trong sự tái đi, sự sanh khởi, sự tái sanh, trong kiếp sống, trong luân hồi, trong vòng luân chuyển, nó không sanh ra, không phát sanh, không khởi lên, không hoàn toàn khởi lên.

Idheva nirujjheyya vūpasameyya atthaṃ gaccheyya paṭippassambheyyāti – yathāyidaṃ nāparaṃ siyā.

"It would cease right here, subside, come to an end, and be completely tranquilized"—this is the meaning of "so that there would be no other."

Ngay tại đây nó được đoạn diệt, được lắng dịu, đi đến chấm dứt, được an tịnh – để cho điều này không còn nữa.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói:

1518

‘‘Majjhe sarasmiṃ tiṭṭhataṃ,^*

“To those standing in the midst of the lake,^*

“Đối với những người đứng giữa dòng,^*

1519

Oghe jāte mahabbhaye;

When a great and fearful flood has arisen;

Khi bộc lưu sanh khởi, trong nỗi sợ hãi lớn lao;

1520

Jarāmaccuparetānaṃ, dīpaṃ pabrūhi mārisa;

To those afflicted by old age and death, declare an island, good sir;

Đối với những người bị già và chết áp đảo, xin hãy chỉ cho con hòn đảo, thưa Ngài;

1521

Tvañca me dīpamakkhāhi, yathāyidaṃ nāparaṃ siyā’’ti.

And you, tell me of an island, so that there would be no other.”

Và Ngài hãy tuyên bố hòn đảo cho con, để cho điều này không còn nữa.”

1522

62.

1523

Majjhe sarasmiṃ tiṭṭhataṃ,^*

“To those standing in the midst of the lake,^*

“Đối với những người đứng giữa dòng,^*

1524

Oghe jāte mahabbhaye;

When a great and fearful flood has arisen;

Khi bộc lưu sanh khởi, trong nỗi sợ hãi lớn lao;

1525

Jarāmaccuparetānaṃ, dīpaṃ pabrūmi kappa te.

To those afflicted by old age and death, I declare an island to you, Kappa.”

Đối với những người bị già và chết áp đảo, Ta sẽ tuyên bố hòn đảo cho ngươi, hỡi Kappa.”

1526

Majjhe sarasmiṃ tiṭṭhatanti saro vuccati saṃsāro āgamanaṃ gamanaṃ gamanāgamanaṃ kālaṃ gati bhavābhavo, cuti ca upapatti ca nibbatti ca bhedo ca jāti ca jarā ca maraṇañca.

"To those standing in the midst of the lake"—the lake is called saṃsāra: coming, going, coming and going, passing away, destiny, existence and non-existence, decease, re-arising, generation, dissolution, birth, old age, and death.

Đối với những người đứng giữa dòng: Dòng được gọi là luân hồi, là sự đến, sự đi, sự đến và đi, thời gian, cảnh giới, sự tồn tại và không tồn tại, sự chết và sự sanh, sự khởi lên và sự tan rã, sự sanh, sự già và sự chết.

Saṃsārassa purimāpi koṭi na paññāyati, pacchimāpi koṭi na paññāyati.

The prior end of saṃsāra is not discernible, nor is the latter end discernible.

Điểm khởi đầu của luân hồi không thể nhận thấy, điểm cuối cùng của luân hồi cũng không thể nhận thấy.

Majjheva saṃsāre sattā ṭhitā patiṭṭhitā allīnā upagatā ajjhositā adhimuttā.

Beings are established, fixed, attached, attained, devoted, and inclined in the very midst of saṃsāra.

Các chúng sanh chỉ đứng, tồn tại, bám víu, gần gũi, chìm đắm, quyết tâm ở giữa luân hồi.

1527

Kathaṃ saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati…pe… evaṃ saṃsārassa purimā koṭi na paññāyati.

How is the prior end of saṃsāra not discernible? … (as before) … Thus, the prior end of saṃsāra is not discernible.

Làm thế nào mà điểm khởi đầu của luân hồi không thể nhận thấy?…v.v… Như vậy, điểm khởi đầu của luân hồi không thể nhận thấy.

Kathaṃ saṃsārassa pacchimā koṭi na paññāyati…pe… evaṃ saṃsārassa pacchimā koṭi na paññāyati.

How is the latter end of saṃsāra not discernible? … (as before) … Thus, the latter end of saṃsāra is not discernible.

Làm thế nào mà điểm cuối cùng của luân hồi không thể nhận thấy?…v.v… Như vậy, điểm cuối cùng của luân hồi không thể nhận thấy.

Evaṃ saṃsārassa purimāpi koṭi na paññāyati, pacchimāpi koṭi na paññāyati.

Thus, neither the prior end nor the latter end of saṃsāra is discernible.

Như vậy, điểm khởi đầu của luân hồi cũng không thể nhận thấy, điểm cuối cùng của luân hồi cũng không thể nhận thấy.

Majjheva saṃsāre sattā ṭhitā patiṭṭhitā allīnā upagatā ajjhositā adhimuttāti – majjhe sarasmiṃ tiṭṭhataṃ.

"Beings are established, fixed, attached, attained, devoted, and inclined in the very midst of saṃsāra"—this is the meaning of "to those standing in the midst of the lake."

Các chúng sanh chỉ đứng, tồn tại, bám víu, gần gũi, chìm đắm, quyết tâm ở giữa luân hồi – ấy là ý nghĩa của “đối với những người đứng giữa dòng”.

Kappāti bhagavāti.

"Kappa, said the Blessed One"—

Thế Tôn phán, hỡi Kappa.

Kappāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

"Kappa"—the Blessed One addresses that brahmin by name.

Kappa: Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – kappāti bhagavā.

"Blessed One"—this is a term of reverence… (as before) … a true designation, namely, the Blessed One—"Kappa, said the Blessed One."

Bhagavā (Thế Tôn): đây là một danh xưng tôn kính…v.v… là một sự chế định có thật, đó là Bhagavā – Thế Tôn phán, hỡi Kappa.

1528

Oghe jāte mahabbhayeti kāmoghe bhavoghe diṭṭhoghe avijjoghe jāte sañjāte nibbatte abhinibbatte pātubhūte.

"When a great and fearful flood has arisen"—when the flood of sensuality, the flood of existence, the flood of views, the flood of ignorance has arisen, originated, come into being, manifested, appeared.

Khi bộc lưu sanh khởi, trong nỗi sợ hãi lớn lao: khi dục bộc, hữu bộc, kiến bộc, vô minh bộc đã sanh khởi, đã phát sanh, đã khởi lên, đã hoàn toàn khởi lên, đã xuất hiện.

Mahabbhayeti jātibhaye jarābhaye byādhibhaye maraṇabhayeti – oghe jāte mahabbhaye.

"Great and fearful" means having the fear of birth, the fear of old age, the fear of sickness, the fear of death—"when a great and fearful flood has arisen."

Trong nỗi sợ hãi lớn lao: trong nỗi sợ hãi của sanh, nỗi sợ hãi của già, nỗi sợ hãi của bệnh, nỗi sợ hãi của chết – khi bộc lưu sanh khởi, trong nỗi sợ hãi lớn lao.

1529

Jarāmaccuparetānanti jarāya phuṭṭhānaṃ paretānaṃ samohitānaṃ samannāgatānaṃ, maccunā phuṭṭhānaṃ paretānaṃ samohitānaṃ samannāgatānaṃ jātiyā anugatānaṃ jarāya anusaṭānaṃ byādhinā abhibhūtānaṃ maraṇena abbhāhatānaṃ atāṇānaṃ aleṇānaṃ asaraṇānaṃ asaraṇībhūtānanti – jarāmaccuparetānaṃ.

"To those afflicted by old age and death" means those touched, afflicted, enveloped, endowed with old age; those touched, afflicted, enveloped, endowed with death; those followed by birth, pervaded by old age, overcome by sickness, struck down by death; those without protection, without refuge, without shelter, who have become without shelter—"to those afflicted by old age and death."

Đối với những người bị già và chết áp đảo: đối với những người bị già chạm đến, bị áp đảo, bị bao phủ, bị chi phối; bị chết chạm đến, bị áp đảo, bị bao phủ, bị chi phối, bị sanh theo sau, bị già lan khắp, bị bệnh chinh phục, bị chết đè bẹp, không có nơi nương tựa, không có nơi ẩn náu, không có nơi trú ẩn, đã trở thành không nơi nương tựa – đối với những người bị già và chết áp đảo.

1530

Dīpaṃ pabrūmi kappa teti dīpaṃ tāṇaṃ leṇaṃ saraṇaṃ gatiṃ parāyanaṃ brūmi ācikkhāmi desemi paññapemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti – dīpaṃ pabrūmi kappa te.

"I declare an island to you, Kappa" means I declare, teach, expound, make known, establish, reveal, analyze, make clear, proclaim an island, a protection, a refuge, a shelter, a destination, a final resort—"I declare an island to you, Kappa."

Ta sẽ tuyên thuyết hòn đảo cho ngươi, hỡi Kappa có nghĩa là: Ta sẽ nói, Ta sẽ chỉ dạy, Ta sẽ thuyết giảng, Ta sẽ làm cho biết, Ta sẽ thiết lập, Ta sẽ mở ra, Ta sẽ phân tích, Ta sẽ làm cho hiển lộ, Ta sẽ soi sáng về hòn đảo là nơi bảo hộ, là nơi ẩn náu, là nơi nương tựa, là nơi đi đến, là nơi nương nhờ tối hậu – Ta sẽ tuyên thuyết hòn đảo cho ngươi, hỡi Kappa.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói –

1531

‘‘Majjhe sarasmiṃ tiṭṭhataṃ,^*

“To those standing in the midst of the lake,^*

“Đối với những chúng sanh đang đứng giữa dòng nước,^*

1532

Oghe jāte mahabbhaye;

When a great and fearful flood has arisen;

Khi bộc lưu sanh khởi, đầy kinh hoàng;

1533

Jarāmaccuparetānaṃ, dīpaṃ pabrūmi kappa te’’ti.

To those afflicted by old age and death, I declare an island to you, Kappa.”

Đối với những ai bị già và chết áp bức, Ta sẽ tuyên thuyết hòn đảo cho ngươi, hỡi Kappa.”

1534

63.

63.

1535

Akiñcanaṃ anādānaṃ, etaṃ dīpaṃ anāparaṃ;

“Having nothing, without grasping, this is the island, no other;

Không chướng ngại, không chấp thủ, đó là hòn đảo vô song;

1536

Nibbānaṃ iti naṃ brūmi, jarāmaccuparikkhayaṃ.

I call it Nibbāna, the destruction of old age and death.”

Ta gọi đó là Nibbāna, sự đoạn tận của già và chết.

1537

Akiñcanaṃ anādānanti.

"Having nothing, without grasping"—

Không chướng ngại, không chấp thủ.

Kiñcananti – rāgakiñcanaṃ dosakiñcanaṃ mohakiñcanaṃ mānakiñcanaṃ diṭṭhikiñcanaṃ kilesakiñcanaṃ duccaritakiñcanaṃ; kiñcanappahānaṃ kiñcanavūpasamaṃ^* kiñcanapaṭinissaggaṃ^* kiñcanapaṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – akiñcanaṃ.

"Having nothing" refers to the defilement of lust, the defilement of hatred, the defilement of delusion, the defilement of conceit, the defilement of views, the defilement of kamma, the defilement of misconduct. The abandoning of defilement, the appeasement of defilement, the relinquishing of defilement, the tranquilizing of defilement, the deathless, Nibbāna—this is "having nothing."

Chướng ngại là: chướng ngại tham, chướng ngại sân, chướng ngại si, chướng ngại mạn, chướng ngại tà kiến, chướng ngại phiền não, chướng ngại ác hạnh; sự đoạn trừ chướng ngại, sự lắng dịu chướng ngại, sự từ bỏ chướng ngại, sự an tịnh chướng ngại, trạng thái bất tử, Nibbāna – đó là không chướng ngại.

Anādānanti ādānaṃ vuccati taṇhā.

"Without grasping"—grasping is called craving.

Không chấp thủ có nghĩa là: Chấp thủ được gọi là ái.

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

That which is passion, intense passion…covetousness, greed, the root of unwholesome states.

Tức là sự tham ái, sự nhiễm ái,… cho đến… tham dục, tham lam, căn bản bất thiện.

Ādānappahānaṃ ādānavūpasamaṃ ādānapaṭinissaggaṃ ādānapaṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – akiñcanaṃ anādānaṃ.

The abandoning of grasping, the calming of grasping, the relinquishing of grasping, the allaying of grasping, the Deathless, Nibbāna – this is akiñcanaṃ anādānaṃ.

Sự đoạn trừ chấp thủ, sự lắng dịu chấp thủ, sự từ bỏ chấp thủ, sự an tịnh chấp thủ, trạng thái bất tử, Nibbāna – đó là không chướng ngại, không chấp thủ.

1538

Etaṃ dīpaṃ anāparanti etaṃ dīpaṃ tāṇaṃ leṇaṃ saraṇaṃ gati parāyanaṃ.

This island, peerless means this island is a refuge, a shelter, a protection, a destination, the ultimate goal.

Đó là hòn đảo vô song có nghĩa là: đó là hòn đảo, là nơi bảo hộ, là nơi ẩn náu, là nơi nương tựa, là nơi đi đến, là nơi nương nhờ tối hậu.

Anāparanti tamhā paro añño dīpo natthi.

Peerless means there is no other island superior to it.

Vô song có nghĩa là: không có hòn đảo nào khác vượt hơn hòn đảo ấy.

Atha kho so evaṃ dīpo aggo ca seṭṭho ca viseṭṭho ca pāmokkho ca uttamo ca pavaro cāti – etaṃ dīpaṃ anāparaṃ.

But rather, that island is indeed supreme, excellent, pre-eminent, foremost, highest, and most distinguished – this island, peerless.

Mà chính hòn đảo ấy là tối thượng, là cao tột, là đặc biệt, là chủ yếu, là ưu việt, là cao quý – đó là hòn đảo vô song.

1539

Nibbānaṃ iti naṃ brūmīti vānaṃ vuccati taṇhā.

I call it Nibbāna – vāna is called craving.

Ta gọi đó là Nibbāna có nghĩa là: vāna được gọi là ái.

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

That which is passion, intense passion…covetousness, greed, the root of unwholesome states.

Tức là sự tham ái, sự nhiễm ái,… cho đến… tham dục, tham lam, căn bản bất thiện.

Vānappahānaṃ vānavūpasamaṃ vānapaṭinissaggaṃ vānapaṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānaṃ.

The abandoning of craving, the calming of craving, the relinquishing of craving, the allaying of craving, the Deathless, Nibbāna.

Sự đoạn trừ vāna, sự lắng dịu vāna, sự từ bỏ vāna, sự an tịnh vāna, trạng thái bất tử, Nibbāna.

Itīti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ – itīti.

Iti means word-conjunction, word-connection, word-completion, letter-combination, consonant-smoothness, word-sequence – iti.

Iti là sự nối kết các từ, sự liên hợp các từ, sự bổ túc các từ, sự hòa hợp các âm, sự trôi chảy của các phụ âm, đây là sự tuần tự của các từ – đó là iti.

Brūmīti brūmi ācikkhāmi desemi paññapemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti – nibbānaṃ iti naṃ brūmi.

Brūmi means I say, I declare, I teach, I make known, I establish, I reveal, I analyze, I make manifest, I proclaim – I call it Nibbāna.

Ta gọi có nghĩa là: Ta nói, Ta chỉ dạy, Ta thuyết giảng, Ta làm cho biết, Ta thiết lập, Ta mở ra, Ta phân tích, Ta làm cho hiển lộ, Ta soi sáng – Ta gọi đó là Nibbāna.

1540

Jarāmaccuparikkhayanti jarāmaraṇassa pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – jarāmaccuparikkhayaṃ.

The destruction of old age and death means the abandoning of old age and death, their calming, their relinquishing, their allaying, the Deathless, Nibbāna – the destruction of old age and death.

Sự đoạn tận của già và chết có nghĩa là: sự đoạn trừ già và chết, sự lắng dịu, sự từ bỏ, sự an tịnh, trạng thái bất tử, Nibbāna – đó là sự đoạn tận của già và chết.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói –

1541

‘‘Akiñcanaṃ anādānaṃ, etaṃ dīpaṃ anāparaṃ;

“Without possessions, without grasping, this island is peerless;

“Không chướng ngại, không chấp thủ, đó là hòn đảo vô song;

1542

Nibbānaṃ iti naṃ brūmi, jarāmaccuparikkhaya’’nti.

I call it Nibbāna, the destruction of old age and death.”

Ta gọi đó là Nibbāna, sự đoạn tận của già và chết.”

1543

64.

64.

1544

Etadaññāya ye satā, diṭṭhadhammābhinibbutā;

Those who, having understood this, are mindful,

Những ai chánh niệm, đã liễu tri điều này, tịch tịnh ngay trong hiện tại;

1545

Na te māravasānugā, na te mārassa paddhagū^* .

And are extinguished in this very life; They are not followers of Māra’s power, they are not Māra’s attendants.

Họ không theo quyền lực của Ma, họ không phải là kẻ bộ hành của Ma.

1546

Etadaññāya ye satāti.

Those who, having understood this, are mindful.

Những ai chánh niệm, đã liễu tri điều này.

Etanti amataṃ nibbānaṃ.

This means the Deathless, Nibbāna.

Điều này là trạng thái bất tử, Nibbāna.

Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ.

That which is the calming of all formations, the relinquishing of all attachments, the destruction of craving, dispassion, cessation, Nibbāna.

Tức là sự an tịnh tất cả các hành, sự từ bỏ tất cả các sanh y, sự đoạn tận ái, sự ly tham, sự diệt, Nibbāna.

Aññāyāti aññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā, ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti aññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā.

Having understood means having understood, having known, having weighed, having investigated, having developed, having made manifest, “all formations are impermanent”…“whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease”—having understood, having known, having weighed, having investigated, having developed, having made manifest.

Đã liễu tri có nghĩa là: đã liễu tri, đã biết rõ, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho sáng tỏ, đã làm cho hiển nhiên, rằng “tất cả các hành là vô thường”… cho đến… “bất cứ pháp nào có sanh khởi, tất cả pháp ấy đều có diệt tận,” sau khi đã liễu tri, biết rõ, cân nhắc, thẩm xét, làm cho sáng tỏ, làm cho hiển nhiên.

Yeti arahanto khīṇāsavā.

Those means the Arahants, whose taints are destroyed.

Những ai là các vị A-la-hán, các bậc lậu tận.

Satāti catūhi kāraṇehi satā – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāventā^* satā…pe… te vuccanti satāti – etadaññāya ye satā.

Mindful means mindful due to four reasons – mindful because they cultivate the establishment of mindfulness on the body, contemplating the body…they are called mindful – those who, having understood this, are mindful.

Chánh niệm có nghĩa là: chánh niệm do bốn lý do – chánh niệm do tu tập niệm xứ quán thân trên thân… cho đến… các vị ấy được gọi là chánh niệm – những ai chánh niệm, đã liễu tri điều này.

1547

Diṭṭhadhammābhinibbutāti.

Extinguished in this very life.

Tịch tịnh ngay trong hiện tại.

Diṭṭhadhammāti diṭṭhadhammā ñātadhammā tulitadhammā tīritadhammā vibhūtadhammā vibhāvitadhammā.

In this very life means the Dhamma seen, the Dhamma known, the Dhamma weighed, the Dhamma investigated, the Dhamma made manifest, the Dhamma developed.

Ngay trong hiện tại có nghĩa là: các pháp đã được thấy, các pháp đã được biết, các pháp đã được cân nhắc, các pháp đã được thẩm xét, các pháp đã hiển nhiên, các pháp đã được làm cho sáng tỏ.

Abhinibbutāti rāgassa nibbāpitattā nibbutā, dosassa…pe… sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ santattā samitattā vūpasamitattā nijjhātattā nibbutattā paṭippassaddhattā santā upasantā vūpasantā nibbutā paṭippassaddhāti – diṭṭhadhammābhinibbutā.

Extinguished means extinguished because passion is extinguished, extinguished because hatred…all unwholesome volitional formations are calmed, tranquilized, allayed, burnt out, extinguished, completely tranquilized; they are calm, tranquil, allayed, extinguished, completely tranquilized – extinguished in this very life.

Tịch tịnh có nghĩa là: tịch tịnh do tham đã được dập tắt, tịch tịnh do sân… cho đến… do tất cả các bất thiện hành đã được làm cho an tịnh, đã được làm cho lắng dịu, đã được làm cho an tĩnh, đã được thiêu đốt, đã được dập tắt, đã được làm cho an ổn, nên các vị ấy là bậc an tịnh, là bậc lắng dịu, là bậc an tĩnh, là bậc tịch tịnh, là bậc an ổn – tịch tịnh ngay trong hiện tại.

1548

Na te māravasānugāti.

They are not followers of Māra’s power.

Họ không theo quyền lực của Ma.

Māroti yo so māro kaṇho adhipati antagū namuci pamattabandhu.

Māra means that Māra who is dark, sovereign, the Ender, Namuci, the kinsman of the heedless.

Ma là: Ma vương ấy, kẻ đen tối, kẻ thống trị, kẻ đưa đến tận cùng, Namuci, người bạn của kẻ phóng dật.

Na te māravasānugāti na te mārassa vase vattanti, nāpi māro tesu vasaṃ vatteti.

They are not followers of Māra’s power means they do not act under Māra’s sway, nor does Māra exert his sway over them.

Họ không theo quyền lực của Ma có nghĩa là: họ không hành động theo quyền lực của Ma, và Ma cũng không thể áp đặt quyền lực lên họ.

Te mārañca mārapakkhañca mārapāsañca mārabaḷisañca^* mārāmisañca māravisayañca māranivāsañca māragocarañca mārabandhanañca abhibhuyya abhibhavitvā ajjhottharitvā pariyādiyitvā madditvā caranti viharanti iriyanti vattenti pālenti yapenti yāpentīti – na te māravasānugā.

They overcome, overpower, overwhelm, destroy, and crush Māra, Māra’s faction, Māra’s snare, Māra’s hook, Māra’s bait, Māra’s domain, Māra’s abode, Māra’s pasture, and Māra’s bond, and thus they live, abide, move, act, maintain, sustain, and continue – they are not followers of Māra’s power.

Họ chinh phục, chế ngự, vượt qua, tiêu diệt, và đè bẹp Ma, phe của Ma, bẫy của Ma, lưỡi câu của Ma, mồi của Ma, cảnh giới của Ma, nơi ở của Ma, địa hạt của Ma, và sự trói buộc của Ma, rồi đi, đứng, duy trì, bảo tồn, tồn tại, và sống – họ không theo quyền lực của Ma.

1549

Na te mārassa paddhagūti na te mārassa paddhā paddhacarā^* paricārikā siyā; buddhassa te bhagavato paddhā paddhacarā paricārikā siyāti – na te mārassa paddhagū.

They are not Māra’s attendants means they are not Māra’s followers, Māra’s servants, Māra’s attendants; they are followers, servants, attendants of the Blessed One, the Buddha – they are not Māra’s attendants.

Họ không phải là kẻ bộ hành của Ma có nghĩa là: họ không phải là kẻ bộ hành, người đi theo, người hầu cận của Ma; họ là kẻ bộ hành, người đi theo, người hầu cận của Đức Phật, bậc Thế Tôn – họ không phải là kẻ bộ hành của Ma.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói –

1550

‘‘Etadaññāya ye satā, diṭṭhadhammābhinibbutā;

“Those who, having understood this, are mindful,

“Những ai chánh niệm, đã liễu tri điều này, tịch tịnh ngay trong hiện tại;

1551

Na te māravasānugā, na te mārassa paddhagū’’ti.

And are extinguished in this very life; They are not followers of Māra’s power, they are not Māra’s attendants.”

Họ không theo quyền lực của Ma, họ không phải là kẻ bộ hành của Ma.”

1552

Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.

At the end of the verse…“The Blessed One, Venerable Sir, is my Teacher, and I am a disciple.”

Ngay khi bài kệ kết thúc… cho đến… Bạch Thế Tôn, Ngài là Bậc Đạo Sư của con, con là đệ tử của Ngài.

1553

Kappamāṇavapucchāniddeso dasamo.

The Tenth, the Explanation of Kappa’s Questions.

Phần giải thích câu hỏi của Bà-la-môn Kappa, chương thứ mười.

1554

11. Jatukaṇṇimāṇavapucchāniddeso

11. Explanation of Jatukaṇṇī’s Questions

11. Phần giải thích câu hỏi của Bà-la-môn Jatukaṇṇi

1555

65.

65.

1556

Sutvānahaṃ vīra akāmakāmiṃ,^*

Having heard, O Hero, the desireless one,^*

Sau khi nghe về bậc Anh Hùng, người không mong cầu dục lạc,^*

1557

Oghātigaṃ puṭṭhumakāmamāgamaṃ;

I have come to ask the desireless one who has crossed the flood;

Con đã đến để hỏi bậc đã vượt qua bộc lưu, không còn dục vọng;

1558

Santipadaṃ brūhi sahajanetta, yathātacchaṃ bhagavā brūhi metaṃ.

Declare the path to peace, O Sahajanetta; O Blessed One, declare it to me as it truly is.

Xin hãy nói về trạng thái an tịnh, hỡi bậc có Tuệ nhãn, xin Thế Tôn hãy nói cho con biết điều đó một cách chân thật.

1559

Sutvānahaṃ vīra akāmakāminti sutvā suṇitvā uggahetvā upadhāretvā upalakkhayitvā.

Sutvānahaṃ vīra akāmakāminti: having heard, having listened, having grasped, having retained, having understood.

Sau khi nghe về bậc Anh Hùng, người không mong cầu dục lạc có nghĩa là: sau khi đã nghe, đã lắng nghe, đã tiếp thu, đã ghi nhớ, đã nhận thức.

Itipi so bhagavā arahaṃ…pe… buddho bhagavāti – sutvānahaṃ.

Thus, that Blessed One is Arahant…pe… the Buddha, the Blessed One – sutvānahaṃ.

Rằng: “Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán… cho đến… là Đức Phật, là Đức Thế Tôn” – sau khi con đã nghe.

Vīrāti vīro bhagavā.

Vīrāti: the Blessed One is a hero.

Anh Hùng có nghĩa là: Đức Thế Tôn là bậc Anh Hùng.

Vīriyavāti vīro, pahūti vīro, visavīti vīro, alamattoti vīro, sūroti vīro, vikkanto abhīrū acchambhī anutrāsī apalāyī pahīnabhayabheravo vigatalomahaṃsoti vīro.

He is a hero because he possesses vigor; he is a hero because he is capable; he is a hero because he generates vigor; he is a hero because he is self-sufficient; he is a hero because he is brave; he is a hero because he is valiant, fearless, undaunted, unafraid, with fear and terror abandoned, and with hair-raising dread removed.

Ngài là bậc Anh Hùng vì Ngài có tinh tấn, Ngài là bậc Anh Hùng vì Ngài có năng lực, Ngài là bậc Anh Hùng vì Ngài tạo ra tinh tấn, Ngài là bậc Anh Hùng vì Ngài có đủ khả năng, Ngài là bậc Anh Hùng vì Ngài dũng cảm, Ngài là bậc Anh Hùng vì Ngài can trường, không sợ hãi, không run sợ, không kinh hãi, không trốn chạy, đã đoạn trừ sợ hãi và kinh hoàng, đã dứt sạch sự rùng mình, sởn gai ốc.

1560

Virato idha sabbapāpakehi, nirayadukkhaṃ aticca vīriyavā^* so;

Here, he is abstinent from all evil deeds, having transcended the suffering of hell, he is vigorous;

Vị ấy đã từ bỏ mọi điều ác ở đời này, đã vượt qua khổ đau địa ngục, là bậc có tinh tấn;

1561

So vīriyavā padhānavā, vīro tādi pavuccate tathattāti.

That vigorous one, diligent one, is called a hero, a Tādin, because of his suchness.

Vị ấy có tinh tấn và nỗ lực, vị Anh Hùng như vậy được gọi là bậc như thế.

1562

Sutvānahaṃ vīra.

Sau khi nghe về bậc Anh Hùng.

Akāmakāminti.

Người không mong cầu dục lạc.

Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā.

Kāmāti: in summary, there are two kinds of desires – vatthukāmā and kilesakāmā…pe… these are called vatthukāmā…pe… these are called kilesakāmā.

Dục lạc: nói tóm lại, có hai loại dục lạc – dục đối tượng và dục phiền não… cho đến… những thứ này được gọi là dục đối tượng… cho đến… những thứ này được gọi là dục phiền não.

Buddhassa bhagavato vatthukāmā pariññātā, kilesakāmā pahīnā.

For the Buddha, the Blessed One, vatthukāmā are fully understood, and kilesakāmā are abandoned.

Đối với Đức Phật, Đức Thế Tôn, dục đối tượng đã được liễu tri, dục phiền não đã được đoạn trừ.

Vatthukāmānaṃ pariññātattā kilesakāmānaṃ pahīnattā bhagavā na kāme kāmeti, na kāme pattheti, na kāme piheti, na kāme abhijappati.

Because vatthukāmā are fully understood and kilesakāmā are abandoned, the Blessed One does not desire sense-pleasures, does not long for sense-pleasures, does not yearn for sense-pleasures, does not crave for sense-pleasures.

Do đã liễu tri dục đối tượng và đã đoạn trừ dục phiền não, Đức Thế Tôn không mong cầu dục lạc, không khao khát dục lạc, không ưa thích dục lạc, không ước muốn dục lạc.

Ye kāme kāmenti, kāme patthenti, kāme pihenti, kāme abhijappanti, te kāmakāmino rāgarāgino saññāsaññino.

Those who desire sense-pleasures, long for sense-pleasures, yearn for sense-pleasures, crave for sense-pleasures, they are kāmakāmī, rāgarāgī, saññāsaññī.

Những ai mong cầu dục lạc, khao khát dục lạc, ưa thích dục lạc, ước muốn dục lạc, họ là những người tham dục, những người đam mê ái dục, những người có tưởng về dục.

Bhagavā na kāme kāmeti, na kāme pattheti, na kāme piheti, na kāme abhijappati.

The Blessed One does not desire sense-pleasures, does not long for sense-pleasures, does not yearn for sense-pleasures, does not crave for sense-pleasures.

Đức Thế Tôn không mong cầu dục lạc, không khao khát dục lạc, không ưa thích dục lạc, không ước muốn dục lạc.

Tasmā buddho akāmo nikkāmo cattakāmo vantakāmo muttakāmo pahīnakāmo paṭinissaṭṭhakāmo vītarāgo vigatarāgo cattarāgo vantarāgo muttarāgo pahīnarāgo paṭinissaṭṭharāgo nicchāto nibbuto sītibhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharatīti – sutvānahaṃ vīra amakāmakāmiṃ.

Therefore, the Buddha is akāma, nikkāma, cattakāma, vantakāma, muttakāma, pahīnakāma, paṭinissaṭṭhakāma, vītarāga, vigatarāga, cattarāga, vantarāga, muttarāga, pahīnarāga, paṭinissaṭṭharāga, nicchāta, nibbuta, sītibhūta, sukhappaṭisaṃvedī, and dwells with a Brahma-like self – sutvānahaṃ vīra akāmakāmiṃ.

Do đó, Đức Phật là người không dục vọng (akāmo), không tham ái (nikkāmo), đã từ bỏ dục vọng (cattakāmo), đã nhổ bỏ dục vọng (vantakāmo), đã giải thoát khỏi dục vọng (muttakāmo), đã đoạn trừ dục vọng (pahīnakāmo), đã xả bỏ dục vọng (paṭinissaṭṭhakāmo); không tham ái (vītarāgo), đã hoàn toàn không tham ái (vigatarāgo), đã từ bỏ tham ái (cattarāgo), đã nhổ bỏ tham ái (vantarāgo), đã giải thoát khỏi tham ái (muttarāgo), đã đoạn trừ tham ái (pahīnarāgo), đã xả bỏ tham ái (paṭinissaṭṭharāgo); không còn khát khao (nicchāto), đã tịch tịnh (nibbuto), đã mát mẻ (sītibhūto), cảm nhận hạnh phúc (sukhappaṭisaṃvedī), sống với tự ngã Phạm thiên (brahmabhūtena attanā viharati) – sau khi nghe, này vị anh hùng, tôi đã không còn dục vọng.

1563

Iccāyasmā jatukaṇṇīti.

Iccāyasmā Jatukaṇṇīti.

Thế là Tôn giả Jatukaṇṇī nghĩa là:

Iccāti padasandhi…pe… padānupubbatāpetaṃ – iccāti.

Iccāti: this is a euphonic conjunction…pe… this is a sequential arrangement of words – iccā.

Iccā (thế là) nghĩa là: sự liên kết từ ngữ… (và) đây là sự nối tiếp các từ ngữ – iccā.

Āyasmāti piyavacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ āyasmāti.

Āyasmāti: this is an affectionate address, a respectful and reverential address – āyasmā.

Āyasmā (Tôn giả) nghĩa là: đây là lời nói thân ái, lời nói tôn kính, lời nói ngưỡng mộ – āyasmā.

Jatukaṇṇīti tassa brāhmaṇassa gottaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāroti – iccāyasmā jatukaṇṇi.

Jatukaṇṇīti: this is the clan name, designation, appellation, and usage of that brahmin – iccāyasmā Jatukaṇṇi.

Jatukaṇṇī nghĩa là: đây là tên họ, danh hiệu, sự chỉ định, cách gọi của vị Bà-la-môn ấy – Thế là Tôn giả Jatukaṇṇī.

1564

Oghātigaṃ puṭṭhumakāmamāgamanti.

Đến để hỏi bậc đã vượt qua dòng nước lũ, bậc không dục vọng.

Oghātiganti oghātigaṃ oghaṃ atikkantaṃ samatikkantaṃ vītivattanti – oghātigaṃ.

Oghātiganti: oghātiga means one who has crossed the flood, transcended, overcome – oghātigaṃ.

Oghātigaṃ (bậc đã vượt qua dòng nước lũ) nghĩa là: bậc đã vượt qua dòng nước lũ, đã vượt qua hoàn toàn, đã vượt lên trên – bậc đã vượt qua dòng nước lũ.

Puṭṭhunti puṭṭhuṃ pucchituṃ yācituṃ ajjhesituṃ pasādetuṃ.

Puṭṭhunti: puṭṭhu means to ask, to request, to invite, to please.

Puṭṭhuṃ (để hỏi) nghĩa là: để hỏi, để cầu xin, để thỉnh cầu, để làm cho hoan hỷ.

Akāmamāgamanti akāmaṃ puṭṭhuṃ nikkāmaṃ cattakāmaṃ vantakāmaṃ muttakāmaṃ pahīnakāmaṃ paṭinissaṭṭhakāmaṃ vītarāgaṃ vigatarāgaṃ cattarāgaṃ vantarāgaṃ muttarāgaṃ pahīnarāgaṃ paṭinissaṭṭharāgaṃ āgamhā āgatamhā upāgatamhā sampattamhā tayā saddhiṃ samāgatamhāti – oghātigaṃ puṭṭhumakāmamāgamaṃ.

Akāmamāgamanti: We have come, approached, arrived, met with you, to ask the desireless, passionless, abandoned-desire, vomited-desire, liberated-from-desire, eliminated-desire, relinquished-desire, dispassionate, detached-from-passion, abandoned-passion, vomited-passion, liberated-from-passion, eliminated-passion, relinquished-passion one – oghātigaṃ puṭṭhumakāmamāgamaṃ.

Akāmamāgamaṃ (đã đến bậc không dục vọng) nghĩa là: chúng tôi đã đến, đã đến gần, đã đạt được, đã gặp gỡ Ngài, bậc không dục vọng, không tham ái, đã từ bỏ dục vọng, đã nhổ bỏ dục vọng, đã giải thoát khỏi dục vọng, đã đoạn trừ dục vọng, đã xả bỏ dục vọng; không tham ái, đã hoàn toàn không tham ái, đã từ bỏ tham ái, đã nhổ bỏ tham ái, đã giải thoát khỏi tham ái, đã đoạn trừ tham ái, đã xả bỏ tham ái – đến để hỏi bậc đã vượt qua dòng nước lũ, bậc không dục vọng.

1565

Santipadaṃ brūhi sahajanettāti.

Xin hãy nói về con đường an tịnh, hỡi bậc có đôi mắt sinh ra cùng lúc.

Santīti ekena ākārena santipi santipadampi^* taṃyeva amataṃ nibbānaṃ.

Santīti: in one sense, peace and the path to peace are indeed that deathless Nibbāna.

Santī (an tịnh) nghĩa là: theo một khía cạnh, santī (an tịnh) và santipada (con đường an tịnh) đều là Niết Bàn bất tử.

Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ.

That which is the calming of all formations, the relinquishment of all attachments, the destruction of craving, dispassion, cessation, Nibbāna.

Đó là sự làm lắng dịu tất cả các hành, sự xả bỏ tất cả các chấp thủ, sự diệt trừ khát ái, sự ly tham, sự đoạn diệt, Niết Bàn.

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘santametaṃ padaṃ, paṇītametaṃ padaṃ, yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbāna’’nti.

For it was said by the Blessed One: ‘‘This state is peaceful, this state is sublime, namely, the calming of all formations, the relinquishment of all attachments, the destruction of craving, dispassion, cessation, Nibbāna’’.

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: “Đây là con đường an tịnh, đây là con đường cao thượng, tức là sự làm lắng dịu tất cả các hành, sự xả bỏ tất cả các chấp thủ, sự diệt trừ khát ái, sự ly tham, sự đoạn diệt, Niết Bàn.”

Athāparenākārena ye dhammā santādhigamāya santiphusanāya santisacchikiriyāya saṃvattanti, seyyathidaṃ – cattāro satipaṭṭhānā cattāro sammappadhānā cattāro iddhipādā pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo – ime vuccanti santipadā.

Furthermore, in another sense, those dhammas that lead to the attainment of peace, to the touching of peace, to the realization of peace, such as – the four foundations of mindfulness, the four right efforts, the four bases of psychic power, the five faculties, the five powers, the seven factors of enlightenment, the Noble Eightfold Path – these are called santipadā.

Hơn nữa, theo một khía cạnh khác, những pháp đưa đến sự thành tựu an tịnh, sự chạm đến an tịnh, sự chứng ngộ an tịnh, đó là: bốn niệm xứ, bốn chánh cần, bốn thần túc, năm căn, năm lực, bảy giác chi, và Bát chánh đạo cao thượng – những điều này được gọi là santipada (con đường an tịnh).

Santipadaṃ tāṇapadaṃ leṇapadaṃ saraṇapadaṃ abhayapadaṃ accutapadaṃ amatapadaṃ nibbānapadaṃ brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehi.

Declare, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, clarify, proclaim the path to peace, the path to protection, the path to shelter, the path to refuge, the path to safety, the path to the unchangeable, the path to the deathless, the path to Nibbāna.

Xin hãy nói, giảng giải, thuyết giảng, tuyên bố, thiết lập, mở ra, phân tích, làm rõ, công bố con đường an tịnh, con đường nương tựa, con đường ẩn náu, con đường trú ẩn, con đường không sợ hãi, con đường bất tử, con đường Niết Bàn.

Sahajanettāti nettaṃ vuccati sabbaññutañāṇaṃ.

Sahajanettāti: netta means omniscience.

Sahajanettā (bậc có đôi mắt sinh ra cùng lúc) nghĩa là: netta (mắt) được gọi là trí tuệ toàn tri (sabbaññutañāṇa).

Buddhassa bhagavato nettañca jinabhāvo ca bodhiyā mūle apubbaṃ acarimaṃ ekasmiṃ khaṇe uppanno, tasmā buddho sahajanettoti – santipadaṃ brūhi sahajanetta.

The eye of the Blessed Buddha and his state of being a conqueror arose simultaneously, at one moment, at the root of the Bodhi tree. Therefore, the Buddha is called Sahajanetta (one whose eye arose spontaneously). — Declare the path to peace, O Sahajanetta.

Trí tuệ của Đức Phật và trạng thái giác ngộ của Ngài đã sinh khởi đồng thời, không trước không sau, trong cùng một khoảnh khắc dưới gốc cây Bồ đề, do đó Đức Phật được gọi là sahajanetta (bậc có đôi mắt sinh ra cùng lúc) – xin hãy nói về con đường an tịnh, hỡi bậc có đôi mắt sinh ra cùng lúc.

1566

Yathātacchaṃ bhagavā brūhi metanti yathātacchaṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ…pe… nirodho nibbānaṃ.

Bhagavā, declare to me that which is true—that which is true is called the deathless Nibbāna…pe… cessation is Nibbāna.

Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy nói cho con biết sự thật (Yathātacchaṃ bhagavā brūhi metaṃ) – sự thật được gọi là Nibbāna bất tử (amataṃ nibbānaṃ)... (và) sự diệt tận (nirodho) là Nibbāna.

Bhagavāti gāravādhivacanaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti.

Bhagavā is a term of respect…pe… a true designation, namely, Bhagavā.

Bhagavā là một từ xưng hô tôn kính... (và) là một paññatti (khái niệm) đã được chứng ngộ, đó là Bhagavā.

Brūhi metanti brūhi ācikkhāhi…pe… pakāsehīti – yathātacchaṃ bhagavā brūhi metaṃ.

Declare to me means declare, explain…pe… reveal. — Bhagavā, declare to me that which is true.

Brūhi metaṃ nghĩa là hãy nói, hãy chỉ dạy cho tôi... (và) hãy làm cho hiển lộ – "Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy nói cho con biết sự thật."

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì vậy, vị Bà-la-môn ấy nói:

1567

‘‘Sutvānahaṃ vīra akāmakāmiṃ,^*

“Having heard, O Hero, I, longing for the unconditioned,^*

“Này vị Anh hùng, con đã nghe, dù không muốn,^*

1568

Oghātigaṃ puṭṭhumakāmamāgamaṃ;

Came desiring to ask the one who has crossed the flood;

Con đã đến để hỏi về vị đã vượt qua dòng nước lũ (ogha);

1569

Santipadaṃ brūhi sahajanetta, yathātacchaṃ bhagavā brūhi meta’’nti.

Declare the path to peace, O Sahajanetta, Bhagavā, declare to me that which is true.”

Này vị có mắt tự nhiên (sahajanetta), xin Ngài hãy nói về con đường an tịnh (santipadaṃ), bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy nói cho con biết sự thật.”

1570

66.

1571

Bhagavā hi kāme abhibhuyya iriyati, ādiccova pathaviṃ tejī tejasā;

For the Bhagavā moves having overcome sensual pleasures, like the sun, mighty with its radiance, overcomes the earth;

Quả thật, Thế Tôn đã chiến thắng các dục vọng mà sống, như mặt trời với ánh sáng rực rỡ chiếu rọi trái đất;

1572

Parittapaññassa me bhūripañño, ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ;

To me, of limited wisdom, O you of vast wisdom, declare the Dhamma by which I may know;

Con là người có trí tuệ hạn hẹp, xin Ngài, bậc có trí tuệ rộng lớn, hãy chỉ dạy cho con Pháp mà con có thể hiểu;

1573

Jātijarāya idha vippahānaṃ.

The abandoning of birth and old age here.

Sự từ bỏ sinh và già ở đây.

1574

Bhagavā hi kāme abhibhuyya iriyatīti.

For the Bhagavā moves having overcome sensual pleasures.

Quả thật, Thế Tôn đã chiến thắng các dục vọng mà sống (Bhagavā hi kāme abhibhuyya iriyati) – trong câu này:

Bhagavāti gāravādhivacanaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti.

Bhagavā is a term of respect…pe… a true designation, namely, Bhagavā.

Bhagavā là một từ xưng hô tôn kính... (và) là một paññatti (khái niệm) đã được chứng ngộ, đó là Bhagavā.

Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā.

Sensual pleasures (Kāmā) are, in summary, two kinds: object-sensual pleasures (vatthukāmā) and defilement-sensual pleasures (kilesakāmā)…pe… these are called object-sensual pleasures…pe… these are called defilement-sensual pleasures.

Kāmā (các dục vọng) được tóm tắt thành hai loại: vatthukāmā (dục cảnh) và kilesakāmā (phiền não dục)... (và) đây được gọi là vatthukāmā... (và) đây được gọi là kilesakāmā.

Bhagavā vatthukāme parijānitvā kilesakāme pahāya abhibhuyya abhibhavitvā ajjhottharitvā pariyādiyitvā carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti – bhagavā hi kāme abhibhuyya iriyati.

The Bhagavā, having fully understood object-sensual pleasures, and having abandoned, overcome, subdued, overwhelmed, exhausted, and crushed defilement-sensual pleasures, lives, dwells, moves, acts, maintains, passes, and spends his time. — For the Bhagavā moves having overcome sensual pleasures.

Thế Tôn đã thấu hiểu vatthukāmā, đã từ bỏ kilesakāmā, đã chiến thắng, đã chinh phục, đã đè bẹp, đã tiêu diệt, đã nghiền nát (madditvā) mà sống, an trú, hành động, duy trì, bảo vệ, duy trì cuộc sống – đó là ý nghĩa của "Bhagavā hi kāme abhibhuyya iriyati".

1575

Ādiccova pathaviṃ tejī tejasāti ādicco vuccati sūriyo^* .

Like the sun, mighty with its radiance, overcomes the earth—the sun is called ādicco.

Như mặt trời với ánh sáng rực rỡ chiếu rọi trái đất (Ādiccova pathaviṃ tejī tejasā) – ādicco được gọi là sūriyo (mặt trời).

Pathavī vuccati jagatī^* .

The earth is called pathavī.

Pathavī được gọi là jagatī (mặt đất).

Yathā sūriyo tejī tejena samannāgato pathaviṃ abhibhuyya abhibhavitvā ajjhottharitvā pariyādiyitvā santāpayitvā sabbaṃ ākāsagataṃ tamagataṃ abhivihacca andhakāraṃ vidhamitvā ālokaṃ dassayitvā ākāse antalikkhe gaganapathe^* gacchati, evameva bhagavā ñāṇatejī ñāṇatejena samannāgato sabbaṃ abhisaṅkhārasamudayaṃ…pe… kilesatamaṃ avijjandhakāraṃ vidhamitvā ñāṇālokaṃ dassetvā vatthukāme parijānitvā kilesakāme pahāya abhibhuyya abhibhavitvā ajjhottharitvā pariyādiyitvā madditvā carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti – ādiccova pathaviṃ tejī tejasā.

Just as the sun, mighty and endowed with radiance, overcomes, subdues, overwhelms, exhausts, and heats the earth, and having dispelled all darkness in the sky, in space, having removed the gloom, showing light, travels in the sky, in the atmosphere, in the celestial path; even so, the Bhagavā, mighty with wisdom, endowed with the radiance of wisdom, having dispelled all the accumulation of formations…pe… the gloom of defilements, the darkness of ignorance, showing the light of wisdom, having fully understood object-sensual pleasures, and having abandoned, overcome, subdued, overwhelmed, exhausted, and crushed defilement-sensual pleasures, lives, dwells, moves, acts, maintains, passes, and spends his time. — Like the sun, mighty with its radiance, overcomes the earth.

Như mặt trời, với năng lực rực rỡ, đã chiến thắng, chinh phục, đè bẹp, tiêu diệt, làm nóng rực trái đất, đã phá tan mọi bóng tối trong không gian, đã xua tan sự u ám, đã chiếu sáng và di chuyển trên bầu trời, giữa không trung, trên đường đi của chư thiên; cũng vậy, Thế Tôn, với năng lực trí tuệ (ñāṇatejī), với năng lực trí tuệ, đã phá tan mọi tập khởi của các hành (abhisaṅkhārasamudayaṃ)... (và) bóng tối phiền não (kilesatamaṃ), sự u ám vô minh (avijjandhakāraṃ), đã chiếu sáng trí tuệ, đã thấu hiểu vatthukāmā, đã từ bỏ kilesakāmā, đã chiến thắng, đã chinh phục, đã đè bẹp, đã tiêu diệt, đã nghiền nát mà sống, an trú, hành động, duy trì, bảo vệ, duy trì cuộc sống – đó là ý nghĩa của "Ādiccova pathaviṃ tejī tejasā".

1576

Parittapaññassa me bhūripaññoti ahamasmi parittapañño omakapañño lāmakapañño chatukkapañño.

To me, of limited wisdom, O you of vast wisdom—I am of limited wisdom, of inferior wisdom, of base wisdom, of poor wisdom.

Con là người có trí tuệ hạn hẹp, xin Ngài, bậc có trí tuệ rộng lớn (Parittapaññassa me bhūripañño) – con là người có trí tuệ hạn hẹp, trí tuệ kém cỏi, trí tuệ thấp kém, trí tuệ yếu ớt.

Tvampi mahāpañño puthupañño hāsapañño javanapañño tikkhapañño nibbedhikapañño.

And you are of great wisdom, of extensive wisdom, of joyful wisdom, of swift wisdom, of sharp wisdom, of penetrative wisdom.

Ngài là bậc có đại trí tuệ, quảng đại trí tuệ, trí tuệ vui vẻ, trí tuệ nhanh nhạy, trí tuệ sắc bén, trí tuệ xuyên thấu.

Bhūri vuccati pathavī.

The earth is called bhūri.

Bhūri được gọi là trái đất (pathavī).

Bhagavā tāya pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgatoti – parittapaññassa me bhūripañño.

The Bhagavā is endowed with wisdom like the earth, with vast, extensive wisdom. — To me, of limited wisdom, O you of vast wisdom.

Thế Tôn được phú bẩm trí tuệ rộng lớn, bao la, như trái đất – đó là ý nghĩa của "Parittapaññassa me bhūripañño".

1577

Ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññanti.

Declare the Dhamma by which I may know.

Hãy chỉ dạy cho con Pháp mà con có thể hiểu (Ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ).

Dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ, cattāro satipaṭṭhāne…pe… nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehi.

Dhamma means the holy life beautiful in the beginning, beautiful in the middle, beautiful in the end, with meaning and with letter, entirely complete and purified; the four foundations of mindfulness…pe… Nibbāna and the path leading to Nibbāna. Declare, teach, make known, establish, disclose, analyze, clarify, reveal.

Pháp (Dhammaṃ) là Phạm hạnh toàn hảo, thanh tịnh, có lợi ích ở ban đầu, ở giữa và ở cuối, có ý nghĩa và có văn tự, Tứ Niệm Xứ... (và) Nibbāna và con đường dẫn đến Nibbāna – hãy chỉ dạy, thuyết giảng, tuyên bố, thiết lập, mở ra, phân tích, làm cho hiển lộ, làm cho sáng tỏ.

Yamahaṃ vijaññanti yamahaṃ jāneyyaṃ ājāneyyaṃ vijāneyyaṃ paṭijāneyyaṃ paṭivijjheyyaṃ adhigaccheyyaṃ phasseyyaṃ sacchikareyyanti – ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ.

By which I may know means by which I may know, understand, discern, comprehend, penetrate, attain, experience, realize. — Declare the Dhamma by which I may know.

Mà con có thể hiểu (Yamahaṃ vijaññaṃ) nghĩa là điều mà con có thể biết, nhận biết, thấu hiểu, chứng ngộ, xuyên thấu, đạt được, chạm đến, thực chứng – đó là ý nghĩa của "Hãy chỉ dạy cho con Pháp mà con có thể hiểu".

1578

Jātijarāya idha vippahānanti idheva jātijarāya maraṇassa pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – jātijarāya idha vippahānaṃ.

The abandoning of birth and old age here means here and now the abandoning, calming, relinquishing, cessation of birth, old age, and death, the deathless Nibbāna. — The abandoning of birth and old age here.

Sự từ bỏ sinh và già ở đây (Jātijarāya idha vippahānaṃ) nghĩa là ngay tại đây, sự từ bỏ, sự lắng dịu, sự xả ly, sự an tịnh, Nibbāna bất tử của sinh, già và chết – đó là ý nghĩa của "Jātijarāya idha vippahānaṃ".

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì vậy, vị Bà-la-môn ấy nói:

1579

‘‘Bhagavā hi kāme abhibhuyya iriyati, ādiccova pathaviṃ tejī tejasā;

“For the Bhagavā moves having overcome sensual pleasures, like the sun, mighty with its radiance, overcomes the earth;

“Quả thật, Thế Tôn đã chiến thắng các dục vọng mà sống, như mặt trời với ánh sáng rực rỡ chiếu rọi trái đất;

1580

Parittapaññassa me bhūripañño, ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ;

To me, of limited wisdom, O you of vast wisdom, declare the Dhamma by which I may know;

Con là người có trí tuệ hạn hẹp, xin Ngài, bậc có trí tuệ rộng lớn, hãy chỉ dạy cho con Pháp mà con có thể hiểu;

1581

Jātijarāya idha vippahāna’’nti.

for the abandoning of birth and aging here.”

Sự từ bỏ sinh và già ở đây.”

1582

67.

1583

Kāmesu vinaya gedhaṃ,^*

“Subdue attachment to sensual pleasures,^*

Này Jatukaṇṇī, hãy loại bỏ sự tham đắm vào các dục vọng,

1584

Nekkhammaṃ daṭṭhu khemato;

Seeing renunciation as security;

Hãy thấy sự xuất ly (nekkhammaṃ) là an toàn;

1585

Uggahitaṃ nirattaṃ vā, mā te vijjittha kiñcanaṃ.

Whatever is grasped or rejected, let no kiñcana exist for you.

Đừng để bất cứ điều gì đã được nắm giữ hay từ bỏ làm bạn xao động.

1586

Kāmesu vinaya gedhanti.

“Subdue attachment to sensual pleasures.”

Trong các dục, hãy nhiếp phục lòng tham ái.

Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā.

“Sensual pleasures” (kāmā) are, in summary, two kinds of sensual pleasures: vatthukāmā (sensual objects) and kilesakāmā (sensual defilements)… (etc.)… these are called vatthukāmā… (etc.)… these are called kilesakāmā.

Dục (kāmā): Tóm lại, có hai loại dục – dục đối tượng (vatthukāmā) và dục phiền não (kilesakāmā)...v.v... những thứ này được gọi là dục đối tượng...v.v... những thứ này được gọi là dục phiền não.

Gedhanti gedho vuccati taṇhā.

“Attachment” (gedhaṃ): gedha is called craving (taṇhā).

Tham ái (gedha): Tham ái (gedha) được gọi là ái (taṇhā).

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

That which is lust, strong lust… (etc.)… covetousness, greed, a root of unwholesomeness.

Sự tham ái, sự say đắm...v.v... sự tham lam, lòng tham, là gốc rễ của bất thiện.

Kāmesu vinaya gedhanti kāmesu gedhaṃ vinaya paṭivinaya pajaha vinodehi byantīkarohi anabhāvaṃ gamehīti – kāmesu vinaya gedhaṃ.

“Subdue attachment to sensual pleasures” means: subdue, thoroughly subdue, abandon, dispel, make disappear, bring to an end the attachment to sensual pleasures—thus, “subdue attachment to sensual pleasures.”

Trong các dục, hãy nhiếp phục lòng tham ái: có nghĩa là hãy nhiếp phục, hãy chế ngự, hãy từ bỏ, hãy loại trừ, hãy làm cho chấm dứt, hãy đưa đến chỗ không còn tồn tại lòng tham ái trong các dục – trong các dục, hãy nhiếp phục lòng tham ái.

Jatukaṇṇīti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ gottena ālapati.

“Jatukaṇṇī,” said the Blessed One (bhagavā), is the Blessed One addressing that brahmin by his clan name.

Jatukaṇṇī: Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên dòng họ.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – jatukaṇṇīti bhagavā.

“Blessed One” (bhagavā) is a term of reverence… (etc.)… a true designation, namely, the Blessed One—thus, “Jatukaṇṇī,” said the Blessed One.

Thế Tôn (Bhagavā): Đây là một danh xưng tôn kính...v.v... là một khái niệm được chứng thực, đó chính là Thế Tôn – Jatukaṇṇī, Đức Thế Tôn gọi.

1587

Nekkhammaṃ daṭṭhu khematoti.

“Seeing renunciation as security.”

Thấy sự xuất ly là an ổn.

Nekkhammanti sammāpaṭipadaṃ anulomapaṭipadaṃ apaccanīkapaṭipadaṃ anvatthapaṭipadaṃ dhammānudhammapaṭipadaṃ sīlesu paripūrakāritaṃ indriyesu guttadvārataṃ bhojane mattaññutaṃ jāgariyānuyogaṃ satisampajaññaṃ cattāro satipaṭṭhāne cattāro sammappadhāne cattāro iddhipāde pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅge ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ khemato tāṇato leṇato saraṇato saraṇībhūtato abhayato accutato amatato nibbānato daṭṭhuṃ passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – nekkhammaṃ daṭṭhu khemato.

“Renunciation” (nekkhammaṃ) means: the right practice, the conforming practice, the unopposing practice, the beneficial practice, the practice in accordance with the Dhamma, the fulfillment of morality, the guarding of the sense-doors, moderation in food, devotion to wakefulness, mindfulness and clear comprehension, the four foundations of mindfulness (satipaṭṭhāne), the four right exertions (sammappadhāne), the four bases of psychic power (iddhipāde), the five faculties (indriyāni), the five powers (balāni), the seven factors of awakening (bojjhaṅge), the Noble Eightfold Path (ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ), and Nibbāna (nibbānañca) and the path leading to Nibbāna (nibbānagāminiñca paṭipadaṃ). “As security” (khemato) means: seeing, perceiving, weighing, discerning, developing, making manifest Nibbāna as security, protection, shelter, refuge, a place of refuge, fearlessness, immutability, deathlessness—thus, “seeing renunciation as security.”

Sự xuất ly (nekkhamma): là chánh đạo, là pháp hành thuận chiều, là pháp hành không đối nghịch, là pháp hành thuận theo mục đích, là pháp hành thuận theo pháp và tùy pháp, là sự thực hành viên mãn các giới, là sự phòng hộ các căn, là sự tiết độ trong ăn uống, là sự chuyên tâm tỉnh thức, là niệm và tỉnh giác, là bốn niệm xứ, bốn chánh cần, bốn như ý túc, năm căn, năm lực, bảy giác chi, Thánh đạo Tám ngành, và Niết-bàn cùng con đường đưa đến Niết-bàn. Thấy, nhận biết, cân nhắc, thẩm xét, làm cho rõ ràng, làm cho hiển lộ sự xuất ly ấy là an ổn, là nơi nương tựa, là nơi ẩn náu, là nơi quy y, là nơi đã trở thành chốn nương náu, là vô úy, là bất tử, là vô sanh, là Niết-bàn – thấy sự xuất ly là an ổn.

1588

Uggahitaṃ nirattaṃ vāti.

“Whatever is grasped or rejected.”

Điều đã nắm giữ hoặc đã buông bỏ.

Uggahitanti taṇhāvasena diṭṭhivasena gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ abhiniviṭṭhaṃ ajjhositaṃ adhimuttaṃ.

“Grasped” (uggahitaṃ) means: grasped, erroneously held, clung to, obsessed with, determined by craving or by wrong view.

Đã nắm giữ: là đã nắm giữ, đã chấp thủ sai lầm, đã cố chấp, đã chìm đắm, đã quyết chắc bởi sức mạnh của ái, bởi sức mạnh của tà kiến.

Nirattaṃ vāti nirattaṃ vā muñcitabbaṃ vijahitabbaṃ vinoditabbaṃ byantīkātabbaṃ anabhāvaṃ gametabbanti – uggahitaṃ nirattaṃ vā.

“Or rejected” (nirattaṃ vā) means: or that which should be rejected, released, abandoned, dispelled, made to disappear, brought to an end—thus, “whatever is grasped or rejected.”

Hoặc đã buông bỏ: Hoặc là điều không đáng ưa thích, cần phải buông bỏ, cần phải từ bỏ, cần phải loại trừ, cần phải làm cho chấm dứt, cần phải đưa đến chỗ không còn tồn tại – điều đã nắm giữ hoặc đã buông bỏ.

1589

Mā te vijjittha kiñcananti rāgakiñcanaṃ dosakiñcanaṃ mohakiñcanaṃ mānakiñcanaṃ diṭṭhikiñcanaṃ kilesakiñcanaṃ duccaritakiñcanaṃ.

“Let no kiñcana exist for you” means: the kiñcana of lust, the kiñcana of hatred, the kiñcana of delusion, the kiñcana of conceit, the kiñcana of wrong view, the kiñcana of defilements, the kiñcana of misconduct.

Mong rằng không có gì ràng buộc ông: sự ràng buộc của tham, sự ràng buộc của sân, sự ràng buộc của si, sự ràng buộc của mạn, sự ràng buộc của tà kiến, sự ràng buộc của phiền não, sự ràng buộc của ác hạnh.

Idaṃ kiñcanaṃ^* tuyhaṃ mā vijjittha mā pavijjittha mā saṃvijjittha pajaha vinodehi byantīkarohi anabhāvaṃ gamehīti – mā te vijjittha kiñcanaṃ.

Let this kiñcana not exist for you, not arise for you, not come into being for you. Abandon it, dispel it, make it disappear, bring it to an end—thus, “let no kiñcana exist for you.”

Sự ràng buộc này mong rằng không có nơi ông, mong rằng không hiện hữu, mong rằng không tồn tại; hãy từ bỏ, hãy loại trừ, hãy làm cho chấm dứt, hãy đưa đến chỗ không còn tồn tại – mong rằng không có gì ràng buộc ông.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói –

1590

‘‘Kāmesu vinaya gedhaṃ,^*

“Subdue attachment to sensual pleasures,^*

"Trong các dục, hãy nhiếp phục lòng tham ái,^*

1591

Nekkhammaṃ daṭṭhu khemato;

Seeing renunciation as security;

Thấy sự xuất ly là an ổn;

1592

Uggahitaṃ nirattaṃ vā, mā te vijjittha kiñcana’’nti.

Whatever is grasped or rejected, let no kiñcana exist for you.”

Điều đã nắm giữ hoặc đã buông bỏ, mong rằng không có gì ràng buộc ông."

1593

68.

1594

Yaṃ pubbe taṃ visosehi, pacchā te māhu kiñcanaṃ;

“What is past, dry it up; let nothing be for you in the future;

Cái gì ở quá khứ, hãy làm cho khô cạn, tương lai mong không có gì;

1595

Majjhe ce no gahessasi, upasanto carissasi.

If you do not grasp the middle, you will fare in peace.”

Nếu ở hiện tại không nắm giữ, ông sẽ đi lại trong an tịnh.

1596

Yaṃ pubbe taṃ visosehīti atīte saṅkhāre ārabbha ye kilesā uppajjeyyuṃ te kilese sosehi visosehi sukkhāpehi visukkhāpehi abījaṃ karohi pajaha vinodehi byantīkarohi anabhāvaṃ gamehīti – evampi yaṃ pubbe taṃ visosehi.

“What is past, dry it up” means: concerning past formations (saṅkhāre), whatever defilements (kilesā) might arise, dry up those defilements, thoroughly dry them up, make them dry, thoroughly make them dry, make them seedless, abandon them, dispel them, make them disappear, bring them to an end—this is also the meaning of “what is past, dry it up.”

Cái gì ở quá khứ, hãy làm cho khô cạn: những phiền não nào có thể khởi lên do duyên vào các hành trong quá khứ, hãy làm cho những phiền não ấy khô cạn, hãy làm cho chúng khô kiệt, hãy làm cho chúng khô héo, hãy làm cho chúng khô héo hoàn toàn, hãy làm cho chúng không còn mầm mống, hãy từ bỏ, hãy loại trừ, hãy làm cho chấm dứt, hãy đưa đến chỗ không còn tồn tại – như vậy là cái gì ở quá khứ, hãy làm cho khô cạn.

Atha vā, ye atītā kammābhisaṅkhārā avipakkavipākā te kammābhisaṅkhāre sosehi visosehi sukkhāpehi visukkhāpehi abījaṃ^* karohi pajaha vinodehi byantīkarohi anabhāvaṃ gamehīti – evampi yaṃ pubbe taṃ visosehi.

Alternatively, whatever past volitional formations (kammābhisaṅkhārā) have not yet ripened their results, dry up those volitional formations, thoroughly dry them up, make them dry, thoroughly make them dry, make them seedless, abandon them, dispel them, make them disappear, bring them to an end—this is also the meaning of “what is past, dry it up.”

Hoặc là, những nghiệp hành nào trong quá khứ chưa cho quả, hãy làm cho những nghiệp hành ấy khô cạn, hãy làm cho chúng khô kiệt, hãy làm cho chúng khô héo, hãy làm cho chúng khô héo hoàn toàn, hãy làm cho chúng không còn mầm mống, hãy từ bỏ, hãy loại trừ, hãy làm cho chấm dứt, hãy đưa đến chỗ không còn tồn tại – như vậy cũng là cái gì ở quá khứ, hãy làm cho khô cạn.

1597

Pacchā te māhu kiñcananti pacchā vuccati anāgate saṅkhāre ārabbha rāgakiñcanaṃ dosakiñcanaṃ mohakiñcanaṃ mānakiñcanaṃ diṭṭhikiñcanaṃ kilesakiñcanaṃ duccaritakiñcanaṃ.

“Let nothing be for you in the future” means: “future” refers to the kiñcana of lust, the kiñcana of hatred, the kiñcana of delusion, the kiñcana of conceit, the kiñcana of wrong view, the kiñcana of defilements, the kiñcana of misconduct, concerning future formations (saṅkhāre).

Tương lai mong không có gì ràng buộc: tương lai được nói đến là sự ràng buộc của tham, sự ràng buộc của sân, sự ràng buộc của si, sự ràng buộc của mạn, sự ràng buộc của tà kiến, sự ràng buộc của phiền não, sự ràng buộc của ác hạnh, do duyên vào các hành trong tương lai.

Idaṃ kiñcanaṃ tuyhaṃ mā ahu mā ahosi mā janesi^* mā sañjanesi mābhinibbattesi pajaha vinodehi byantīkarohi anabhāvaṃ gamehīti – pacchā te māhu kiñcanaṃ.

Let this kiñcana not be for you, not exist for you, not generate for you, not produce for you, not give rise to for you. Abandon it, dispel it, make it disappear, bring it to an end—thus, “let nothing be for you in the future.”

Sự ràng buộc này mong rằng không có nơi ông, mong rằng đã không có, mong rằng ông không tạo ra, mong rằng không làm phát sinh, mong rằng không làm khởi lên; hãy từ bỏ, hãy loại trừ, hãy làm cho chấm dứt, hãy đưa đến chỗ không còn tồn tại – tương lai mong không có gì ràng buộc.

1598

Majjhe ce no gahessasīti majjhe vuccati paccuppannaṃ rūpaṃ vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ.

“If you do not grasp the middle” means: “middle” refers to present form (rūpaṃ), feeling (vedanā), perception (saññā), mental formations (saṅkhārā), consciousness (viññāṇaṃ).

Nếu ở hiện tại không nắm giữ: hiện tại được nói đến là sắc, thọ, tưởng, các hành, và thức trong hiện tại.

Paccuppanne saṅkhāre taṇhāvasena diṭṭhivasena na gahessasi na taṇhissasi na parāmasissasi na nandissasi nābhinandissasi na ajjhosissasi.

You will not grasp, crave, cling to, delight in, greatly delight in, or be absorbed in the present saṅkhāras by way of craving or by way of wrong view.

Đối với các hành trong hiện tại, ông sẽ không nắm giữ bởi sức mạnh của ái, bởi sức mạnh của tà kiến, sẽ không tham ái, sẽ không chấp thủ sai lầm, sẽ không hoan hỷ, sẽ không vui thích, sẽ không chìm đắm.

Abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahissasi vinodessasi byantīkarissasi anabhāvaṃ gamessasīti – majjhe ce no gahessasi.

You will abandon, dispel, eliminate, and bring to an end great delight, greeting, absorption, grasping, clinging, and adherence – if you do not grasp in the middle.

Ông sẽ từ bỏ, loại trừ, làm cho chấm dứt, đưa đến chỗ không còn tồn tại sự vui thích, sự tán dương, sự chìm đắm, sự nắm giữ, sự chấp thủ sai lầm, sự cố chấp – nếu ở hiện tại không nắm giữ.

1599

Upasanto carissasīti rāgassa upasamitattā upasanto carissasi, dosassa…pe… sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ santattā samitattā upasamitattā vūpasamitattā nijjhātattā nibbutattā vigatattā paṭippassaddhattā santo upasanto vūpasanto nibbuto paṭippassaddho carissasi viharissasi iriyissasi vattissasi pālessasi yapessasi yāpessasīti – upasanto carissasi.

You will wander tranquil means you will wander tranquil due to the calming of lust, due to the calming of hatred… (and so on for) all unwholesome volitional formations being calmed, appeased, tranquilized, completely tranquilized, burnt out, extinguished, vanished, and utterly pacified; you will wander, abide, move, behave, maintain, and sustain yourself, being calm, tranquil, completely tranquil, extinguished, and utterly pacified.

Ông sẽ đi lại trong an tịnh: vì tham đã được dập tắt, ông sẽ đi lại trong an tịnh; vì sân...v.v... vì tất cả các hành bất thiện đã được dập tắt, đã được lắng dịu, đã được làm cho an tịnh, đã được làm cho hoàn toàn an tịnh, đã được thiêu đốt, đã được dập tắt, đã được từ bỏ, đã được làm cho lắng xuống, nên ông sẽ đi lại, trú ngụ, hành xử, duy trì, bảo tồn, sống một cách an tịnh, vắng lặng, hoàn toàn vắng lặng, tịch tịnh, lắng dịu – ông sẽ đi lại trong an tịnh.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói –

1600

‘‘Yaṃ pubbe taṃ visosehi, pacchā te māhu kiñcanaṃ;

‘‘That which was before, dry it up; let nothing be for you hereafter;

"Cái gì ở quá khứ, hãy làm cho khô cạn, tương lai mong không có gì;

1601

Majjhe ce no gahessasi, upasanto carissasī’’ti.

If you do not grasp in the middle, you will wander tranquil.’’

Nếu ở hiện tại không nắm giữ, ông sẽ đi lại trong an tịnh."

1602

69.

1603

Sabbaso nāmarūpasmiṃ, vītagedhassa brāhmaṇa;

For the brāhmaṇa who is entirely free from craving for nāma-rūpa,

Đối với vị Bà-la-môn đã hết tham ái trong tất cả danh và sắc,

1604

Āsavāssa na vijjanti, yehi maccuvasaṃ vaje.

There are no āsavas by which he might come under the sway of death.

Không còn các lậu hoặc, những thứ dẫn đến quyền lực của tử thần.

1605

Sabbaso nāmarūpasmiṃ vītagedhassa brāhmaṇāti.

For the brāhmaṇa who is entirely free from craving for nāma-rūpa.

Đối với vị Bà-la-môn đã hết tham ái trong tất cả danh và sắc.

Sabbasoti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādiyanavacanametaṃ sabbasoti.

Entirely is a word that means completely, in every way, without remainder, without residue, exhaustively.

Tất cả: là một từ ngữ chỉ sự bao trùm, có nghĩa là bằng mọi cách, trong mọi phương diện, tất cả, không còn sót lại, không có ngoại lệ.

Nāmanti cattāro arūpino khandhā.

Nāma are the four immaterial aggregates.

Danh: là bốn uẩn vô sắc.

Rūpanti cattāro ca mahābhūtā catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ.

Rūpa are the four great primary elements and the rūpa derived from the four great primary elements.

Sắc: là bốn đại và sắc do bốn đại tạo thành.

Gedho vuccati taṇhā.

Craving is called taṇhā.

Tham ái (gedha) được gọi là ái (taṇhā).

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

That which is lust, strong lust… (and so on for) covetousness, greed, the root of unwholesome states.

Sự tham ái, sự say đắm...v.v... sự tham lam, lòng tham, là gốc rễ của bất thiện.

Sabbaso nāmarūpasmiṃ vītagedhassa brāhmaṇāti sabbaso nāmarūpasmiṃ vītagedhassa vigatagedhassa cattagedhassa vantagedhassa muttagedhassa pahīnagedhassa paṭinissaṭṭhagedhassa vītarāgassa vigatarāgassa cattarāgassa vantarāgassa muttarāgassa pahīnarāgassa paṭinissaṭṭharāgassāti – sabbaso nāmarūpasmiṃ vītagedhassa brāhmaṇa.

For the brāhmaṇa who is entirely free from craving for nāma-rūpa means for one who is entirely free from craving, rid of craving, abandoned craving, disgorged craving, released from craving, given up craving, relinquished craving for nāma-rūpa; for one who is without lust, rid of lust, abandoned lust, disgorged lust, released from lust, given up lust, relinquished lust – for the brāhmaṇa who is entirely free from craving for nāma-rūpa.

Đối với vị Bà-la-môn đã hết tham ái trong tất cả danh và sắc: đối với người đã hết tham ái, đã lìa tham ái, đã từ bỏ tham ái, đã nôn ra tham ái, đã giải thoát khỏi tham ái, đã đoạn trừ tham ái, đã xả ly tham ái, đã hết tham dục, đã lìa tham dục, đã từ bỏ tham dục, đã nôn ra tham dục, đã giải thoát khỏi tham dục, đã đoạn trừ tham dục, đã xả ly tham dục trong tất cả danh và sắc – đối với vị Bà-la-môn đã hết tham ái trong tất cả danh và sắc.

1606

Āsavāssa na vijjantīti.

There are no āsavas for him.

Không còn các lậu hoặc nơi vị ấy.

Āsavāti cattāro āsavā – kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo, avijjāsavo.

Āsavas are the four āsavas: the āsava of sensuality, the āsava of existence, the āsava of wrong view, the āsava of ignorance.

Lậu hoặc (āsavā): có bốn lậu hoặc – dục lậu, hữu lậu, kiến lậu, và vô minh lậu.

Assāti arahato khīṇāsavassa.

For him means for the Arahant, whose āsavas are destroyed.

Nơi vị ấy: là nơi bậc A-la-hán, bậc đã đoạn tận các lậu hoặc.

Na vijjantīti ime āsavā tassa natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhanti pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti – āsavāssa na vijjanti.

There are no means these āsavas do not exist for him, are not present, are not found, are not obtained; they are abandoned, uprooted, tranquilized, utterly pacified, incapable of arising again, and burnt by the fire of knowledge – there are no āsavas for him.

Không còn: những lậu hoặc này nơi vị ấy không còn, không có, không hiện hữu, không tìm thấy được; chúng đã được đoạn trừ, đã được cắt đứt tận gốc, đã được dập tắt, đã được làm cho lắng dịu, không còn khả năng tái sanh, đã bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ – không còn các lậu hoặc nơi vị ấy.

1607

Yehi maccuvasaṃ vajeti yehi āsavehi maccuno vā vasaṃ gaccheyya, maraṇassa vā vasaṃ gaccheyya, mārapakkhassa vā vasaṃ gaccheyya; te āsavā tassa natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhanti pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti – yehi maccuvasaṃ vaje.

By which he might come under the sway of death means those āsavas by which he might come under the sway of death, or under the sway of mortality, or under the sway of Māra's faction; those āsavas do not exist for him, are not present, are not found, are not obtained; they are abandoned, uprooted, tranquilized, utterly pacified, incapable of arising again, and burnt by the fire of knowledge – by which he might come under the sway of death.

Những thứ dẫn đến quyền lực của tử thần: những lậu hoặc nào mà do chúng, người ta phải chịu sự chi phối của tử thần, hoặc chịu sự chi phối của cái chết, hoặc chịu sự chi phối của phe ma; những lậu hoặc ấy nơi vị ấy không còn, không có, không hiện hữu, không tìm thấy được; chúng đã được đoạn trừ, đã được cắt đứt tận gốc, đã được dập tắt, đã được làm cho lắng dịu, không còn khả năng tái sanh, đã bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ – những thứ dẫn đến quyền lực của tử thần.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói –

1608

‘‘Sabbaso nāmarūpasmiṃ, vītagedhassa brāhmaṇa;

‘‘For the brāhmaṇa who is entirely free from craving for nāma-rūpa,

"Đối với vị Bà-la-môn đã hết tham ái trong tất cả danh và sắc,

1609

Āsavāssa na vijjanti, yehi maccuvasaṃ vaje’’ti.

There are no āsavas by which he might come under the sway of death.’’

Các lậu hoặc không còn, nhờ đó mà rơi vào quyền lực của tử thần.”

1610

Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.

Immediately upon the conclusion of the verses… (and so on for) "Bhante, the Blessed One is my Teacher; I am a disciple."

Ngay khi bài kệ kết thúc…pe… bạch Thế Tôn, Thế Tôn là bậc Đạo Sư của con, con là đệ tử của Ngài.

1611

Jatukaṇṇimāṇavapucchāniddeso ekādasamo.

The Exposition of Jatukaṇṇi's Questions, the Eleventh.

Chương giải thích câu hỏi của Bà-la-môn Jatukaṇṇi, thứ mười một.

1612

12. Bhadrāvudhamāṇavapucchāniddeso

12. The Exposition of Bhadrāvudha's Questions

12. Chương giải thích câu hỏi của Bà-la-môn Bhadrāvudha

1613

70.

1614

Okañjahaṃ taṇhacchidaṃ anejaṃ,^*

"I implore the wise one who has abandoned the dwelling, cut off craving, is without agitation,

“Đấng từ bỏ sự bám víu, đoạn trừ ái dục, không còn rung động,^*

1615

Nandiñjahaṃ oghatiṇṇaṃ vimuttaṃ;

Who has abandoned delight, crossed the flood, is liberated;

Đấng từ bỏ hỷ lạc, vượt qua dòng lũ, đã giải thoát;

1616

Kappañjahaṃ abhiyāce sumedhaṃ, sutvāna nāgassa apanamissanti^* ito.

Who has abandoned the eon. Having heard the Nāga's words, I shall depart from here."

Con xin thỉnh cầu Đấng từ bỏ các chấp thủ, bậc Toàn Trí; sau khi nghe lời của bậc Nāga (Đức Phật), chúng con sẽ rời khỏi đây.”

1617

Okañjahaṃ taṇhacchidaṃ anejanti.

Who has abandoned the dwelling, cut off craving, is without agitation.

“Đấng từ bỏ sự bám víu, đoạn trừ ái dục, không còn rung động”.

Okañjahanti rūpadhātuyā yo chando yo rāgo yā nandī yā taṇhā ye upāyupādānā^* cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā, te buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

Who has abandoned the dwelling means that whatever desire, lust, delight, craving, attachments, clingings, mental determinations, adherences, and latent tendencies there are in the rūpa-element, these have been abandoned by the Buddha, the Blessed One; their roots are cut off, made like a palm-stump, brought to non-existence, and are of a nature not to arise again in the future.

“Okañjaha” có nghĩa là: Đối với Đức Phật, những dục, tham, hỷ, ái, những sự bám víu và chấp thủ, những sự an trú và cố chấp, những tùy miên trong sắc giới đã được đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm cho như gốc cây thốt nốt bị chặt, không còn khả năng tái sinh trong tương lai.

Tasmā buddho okañjaho.

Therefore, the Buddha is called "one who has abandoned the dwelling."

Vì vậy, Đức Phật được gọi là Okañjaha (Đấng từ bỏ sự bám víu).

Vedanādhātuyā…pe… saññādhātuyā… saṅkhāradhātuyā… viññāṇadhātuyā yo chando yo rāgo yā nandī yā taṇhā ye upāyupādānā cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā, te buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

Whatever desire, whatever passion, whatever delight, whatever craving, whatever attachments, mental fixations, adherences, and underlying tendencies exist in the element of feeling… in the element of perception… in the element of volitional formations… in the element of consciousness—these have been abandoned by the Blessed Buddha, their root cut off, made like a palm-stump, brought to non-existence, and are no longer liable to arise in the future.

Đối với thọ giới…pe… tưởng giới… hành giới… thức giới, những dục, tham, hỷ, ái, những sự bám víu và chấp thủ, những sự an trú và cố chấp, những tùy miên trong tâm đã được Đức Phật đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm cho như gốc cây thốt nốt bị chặt, không còn khả năng tái sinh trong tương lai.

Tasmā buddho okañjaho.

Therefore, the Buddha is Okañjaha.

Vì vậy, Đức Phật được gọi là Okañjaha (Đấng từ bỏ sự bám víu).

1618

Taṇhacchidanti.

Taṇhacchida—

“Taṇhacchida” có nghĩa là.

Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā.

Taṇhā means craving for forms… craving for phenomena.

“Taṇhā” là sắc ái…pe… pháp ái.

Sā taṇhā buddhassa bhagavato chinnā ucchinnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā.

That craving has been cut off, entirely cut off, completely cut off, calmed, utterly tranquilized, and rendered incapable of arising again by the fire of wisdom by the Blessed Buddha.

Ái dục đó của Đức Phật đã bị đoạn, bị đoạn tận, bị đoạn trừ hoàn toàn, đã lắng dịu, đã hoàn toàn tịch diệt, không còn khả năng tái sinh, đã bị đốt cháy bởi ngọn lửa trí tuệ.

Tasmā buddho taṇhacchido.

Therefore, the Buddha is Taṇhacchida.

Vì vậy, Đức Phật được gọi là Taṇhacchida (Đấng đoạn trừ ái dục).

Anejoti ejā vuccati taṇhā.

Anejo means that craving is called ejā.

“Aneja” có nghĩa là, ejā được gọi là ái dục.

Yo rāgo sārāgo …pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

Whatever passion, intense passion… covetousness, greed, the root of unwholesomeness.

Đó là tham, sự tham đắm…pe… tham lam, lòng tham, gốc rễ của bất thiện.

Sā ejā taṇhā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

That ejā, that craving, has been abandoned by the Blessed Buddha, its root cut off, made like a palm-stump, brought to non-existence, and is no longer liable to arise in the future.

Ejā, ái dục đó của Đức Phật đã được đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm cho như gốc cây thốt nốt bị chặt, không còn khả năng tái sinh trong tương lai.

Tasmā buddho anejo.

Therefore, the Buddha is Aneja.

Vì vậy, Đức Phật được gọi là Aneja (Đấng không còn rung động).

Ejāya pahīnattā anejo bhagavā lābhepi na iñjati, alābhepi na iñjati, yasepi na iñjati, ayasepi na iñjati, pasaṃsāyapi na iñjati, nindāyapi na iñjati, sukhepi na iñjati, dukkhepi na iñjati na calati na vedhati na pavedhati na sampavedhatīti.

Because ejā has been abandoned, the Blessed One, being Aneja, does not waver at gain, does not waver at loss, does not waver at fame, does not waver at disrepute, does not waver at praise, does not waver at blame, does not waver at pleasure, does not waver at pain; He does not stir, does not tremble, does not greatly tremble, does not utterly tremble.

Do ái dục đã được đoạn trừ, Đức Thế Tôn Aneja không rung động trước lợi lộc, không rung động trước mất mát, không rung động trước danh tiếng, không rung động trước tai tiếng, không rung động trước lời khen, không rung động trước lời chê, không rung động trước hạnh phúc, không rung động trước khổ đau; không lay chuyển, không dao động, không chấn động, không hoàn toàn chấn động.

Tasmā buddho anejoti – okañjahaṃ taṇhacchidaṃ anejaṃ.

Therefore, the Buddha is Aneja—Okañjaha, Taṇhacchida, Aneja.

Vì vậy, Đức Phật được gọi là Aneja – Đấng từ bỏ sự bám víu, đoạn trừ ái dục, không còn rung động.

Iccāyasmā bhadrāvudhoti.

Thus, Venerable Bhadrāvudha—

“Iccāyasmā Bhadrāvudho” có nghĩa là.

Iccāti padasandhi…pe… āyasmāti, piyavacanaṃ…pe… bhadrāvudhoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā bhadrāvudho.

Iccā is a word-junction… āyasmā is an affectionate address… Bhadrāvudha is the name of that brahmin… is the appellation—Thus, Venerable Bhadrāvudha.

“Iccā” là sự nối từ…pe… “āyasmā” là lời nói thân ái…pe… “Bhadrāvudho” là tên của vị Bà-la-môn đó…pe… là cách gọi – Tôn giả Bhadrāvudha nói.

1619

Nandiñjahaṃ oghatiṇṇaṃ vimuttanti nandī vuccati taṇhā.

Nandiñjahaṃ oghatiṇṇaṃ vimuttaṃ—Nandī is called taṇhā.

“Đấng từ bỏ hỷ lạc, vượt qua dòng lũ, đã giải thoát” có nghĩa là nandī được gọi là ái dục.

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

Whatever passion, intense passion… covetousness, greed, the root of unwholesomeness.

Đó là tham, sự tham đắm…pe… tham lam, lòng tham, gốc rễ của bất thiện.

Sā nandī sā taṇhā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

That nandī, that taṇhā, has been abandoned by the Blessed Buddha, its root cut off, made like a palm-stump, brought to non-existence, and is no longer liable to arise in the future.

Nandī, ái dục đó của Đức Phật đã được đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm cho như gốc cây thốt nốt bị chặt, không còn khả năng tái sinh trong tương lai.

Tasmā buddho nandiñjaho.

Therefore, the Buddha is Nandiñjaha.

Vì vậy, Đức Phật được gọi là Nandiñjaha (Đấng từ bỏ hỷ lạc).

Oghatiṇṇanti bhagavā kāmoghaṃ tiṇṇo bhavoghaṃ tiṇṇo diṭṭhoghaṃ tiṇṇo avijjoghaṃ tiṇṇo sabbasaṃsārapathaṃ tiṇṇo uttiṇṇo nitthiṇṇo atikkanto samatikkanto vītivatto.

Oghatiṇṇaṃ—the Blessed One has crossed the flood of sensuality, crossed the flood of existence, crossed the flood of views, crossed the flood of ignorance, crossed the entire path of saṃsāra, surmounted, thoroughly surmounted, overcome.

“Oghatiṇṇa” có nghĩa là Đức Thế Tôn đã vượt qua dòng lũ dục, đã vượt qua dòng lũ hữu, đã vượt qua dòng lũ tà kiến, đã vượt qua dòng lũ vô minh, đã vượt qua mọi con đường luân hồi, đã vượt qua hoàn toàn, đã vượt qua triệt để, đã vượt qua, đã hoàn toàn vượt qua, đã siêu việt.

So vutthavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti – nandiñjahaṃ oghatiṇṇaṃ.

He has lived the holy life, fulfilled the practice… there is no saṃsāra of birth and death, no further existence for Him—Nandiñjahaṃ oghatiṇṇaṃ.

Ngài đã sống Phạm hạnh, đã hoàn thành Phạm hạnh…pe… không còn luân hồi sinh tử và tái sinh cho Ngài – Đấng từ bỏ hỷ lạc, vượt qua dòng lũ.

Vimuttanti bhagavato rāgā cittaṃ muttaṃ vimuttaṃ suvimuttaṃ, dosā cittaṃ… mohā cittaṃ…pe… sabbākusalābhisaṅkhārehi cittaṃ muttaṃ vimuttaṃ suvimuttanti – nandiñjahaṃ oghatiṇṇaṃ vimuttaṃ.

Vimuttaṃ—the mind of the Blessed One is released, liberated, perfectly liberated from passion; His mind is released from hatred… His mind is released from delusion… His mind is released, liberated, perfectly liberated from all unwholesome volitional formations—Nandiñjahaṃ oghatiṇṇaṃ vimuttaṃ.

“Vimutta” có nghĩa là tâm của Đức Thế Tôn đã được giải thoát, hoàn toàn giải thoát, giải thoát hoàn toàn khỏi tham, tâm khỏi sân… tâm khỏi si…pe… tâm đã được giải thoát, hoàn toàn giải thoát, giải thoát hoàn toàn khỏi tất cả các hành bất thiện – Đấng từ bỏ hỷ lạc, vượt qua dòng lũ, đã giải thoát.

1620

Kappañjahaṃ abhiyāce sumedhanti.

Kappañjahaṃ abhiyāce sumedhaṃ—

“Đấng từ bỏ các chấp thủ, bậc Toàn Trí, con xin thỉnh cầu”.

Kappāti dve kappā – taṇhākappo ca diṭṭhikappo ca…pe… ayaṃ taṇhākappo…pe… ayaṃ diṭṭhikappo.

Kappa means two kappas: taṇhākappo and diṭṭhikappo… this is taṇhākappo… this is diṭṭhikappo.

“Kappā” có hai loại chấp thủ – chấp thủ ái dục (taṇhākappo) và chấp thủ tà kiến (diṭṭhikappo)…pe… đây là chấp thủ ái dục…pe… đây là chấp thủ tà kiến.

Buddhassa bhagavato taṇhākappo pahīno diṭṭhikappo paṭinissaṭṭho.

The taṇhākappo has been abandoned by the Blessed Buddha, and the diṭṭhikappo has been renounced.

Chấp thủ ái dục của Đức Phật đã được đoạn trừ, chấp thủ tà kiến đã được từ bỏ.

Taṇhākappassa pahīnattā diṭṭhikappassa paṭinissaṭṭhattā tasmā buddho kappañjaho.

Because taṇhākappo has been abandoned and diṭṭhikappo has been renounced, therefore the Buddha is Kappañjaha.

Do chấp thủ ái dục đã được đoạn trừ và chấp thủ tà kiến đã được từ bỏ, vì vậy Đức Phật được gọi là Kappañjaha (Đấng từ bỏ các chấp thủ).

Abhiyāceti yācāmi abhiyācāmi ajjhesāmi sādiyāmi patthayāmi pihayāmi jappāmi abhijappāmi.

Abhiyāce means I request, I implore, I urge, I approve, I long for, I desire, I murmur, I repeatedly murmur.

“Abhiyāce” có nghĩa là con cầu xin, con khẩn cầu, con thỉnh cầu, con hoan hỷ, con mong muốn, con khao khát, con thì thầm, con khẩn cầu tha thiết.

Sumedhā vuccati paññā.

Sumedhā is called wisdom.

“Sumedhā” được gọi là trí tuệ.

Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.

That wisdom, understanding… non-delusion, investigation of phenomena, right view.

Trí tuệ đó là sự hiểu biết, sự nhận thức…pe… không mê mờ, sự phân tích các pháp, chánh kiến.

Bhagavā imāya medhāya paññāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato.

The Blessed One is endowed, fully endowed, possessed, fully possessed, accomplished, fully accomplished, furnished with this intelligence, this wisdom.

Đức Thế Tôn đã được trang bị, đã hoàn toàn trang bị, đã đạt được, đã hoàn toàn đạt được, đã sở hữu, đã hoàn toàn sở hữu trí tuệ này.

Tasmā buddho sumedhoti – kappañjahaṃ abhiyāce sumedhaṃ.

Therefore, the Buddha is Sumedha—Kappañjahaṃ abhiyāce sumedhaṃ.

Vì vậy, Đức Phật được gọi là Sumedha (bậc Toàn Trí) – Đấng từ bỏ các chấp thủ, bậc Toàn Trí, con xin thỉnh cầu.

1621

Sutvāna nāgassa apanamissanti itoti.

Sutvāna nāgassa apanamissanti ito—

“Sau khi nghe lời của bậc Nāga, chúng con sẽ rời khỏi đây”.

Nāgassāti nāgo.

Nāgassa means Nāga.

“Nāgassa” có nghĩa là Nāga.

Bhagavā āguṃ na karotīti nāgo, na gacchatīti nāgo, na āgacchatīti nāgo…pe… evaṃ bhagavā na gacchatīti nāgo.

The Blessed One does no evil, therefore He is Nāga; He does not go to what is not to be gone to, therefore He is Nāga; He does not return to existence, therefore He is Nāga… thus the Blessed One does not go to what is not to be gone to, therefore He is Nāga.

Đức Thế Tôn không làm điều ác nên gọi là Nāga, không đi đến nơi không nên đi nên gọi là Nāga, không trở lại (tái sinh) nên gọi là Nāga…pe… như vậy, Đức Thế Tôn không đi đến nơi không nên đi nên gọi là Nāga.

Sutvāna nāgassa apanamissanti itoti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ sutvā suṇitvā uggahetvā upadhārayitvā upalakkhayitvā ito apanamissanti vajissanti pakkamissanti disāvidisaṃ gamissantīti – sutvāna nāgassa apanamissanti ito.

Sutvāna nāgassa apanamissanti ito means having heard, listened to, grasped, retained, and understood your words, discourse, teaching, and instruction, we will depart from here, we will go, we will leave, we will go to various directions—Sutvāna nāgassa apanamissanti ito.

“Sutvāna nāgassa apanamissanti ito” có nghĩa là sau khi nghe, lắng nghe, nắm giữ, ghi nhớ, nhận biết lời nói, sự diễn giải, bài giảng, lời khuyên, sự chỉ dạy của Ngài, chúng con sẽ rời khỏi đây, sẽ ra đi, sẽ rời bỏ, sẽ đi đến các phương hướng khác nhau – sau khi nghe lời của bậc Nāga, chúng con sẽ rời khỏi đây.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said—

Vì vậy, vị Bà-la-môn đó nói:

1622

‘‘Okañjahaṃ taṇhacchidaṃ anejaṃ,^*

“Okañjahaṃ, Taṇhacchidaṃ, Anejaṃ,^*

“Đấng từ bỏ sự bám víu, đoạn trừ ái dục, không còn rung động,^*

1623

Nandiñjahaṃ oghatiṇṇaṃ vimuttaṃ;

Nandiñjahaṃ, Oghatiṇṇaṃ, Vimuttaṃ;

Đấng từ bỏ hỷ lạc, vượt qua dòng lũ, đã giải thoát;

1624

Kappañjahaṃ abhiyāce sumedhaṃ, sutvāna nāgassa apanamissanti ito’’ti.

I implore the wise one who has abandoned the eon, and having heard the Nāga's words, I shall depart from here."

Con xin thỉnh cầu Đấng từ bỏ các chấp thủ, bậc Toàn Trí; sau khi nghe lời của bậc Nāga (Đức Phật), chúng con sẽ rời khỏi đây.”

1625

71.

1626

Nānājanā janapadehi saṅgatā, tava vīra vākyaṃ abhikaṅkhamānā;

Various people, gathered from different regions, desiring your heroic word;

“Những người từ các vùng đất khác nhau đã tụ họp, mong mỏi lời vàng của bậc Anh hùng;

1627

Tesaṃ tuvaṃ sādhu viyākarohi, tathā hi te vidito esa dhammo.

Therefore, may you kindly expound to them, for indeed, this Dhamma is known to you.

Xin Ngài hãy giảng giải cho họ một cách rõ ràng, vì pháp này đã được Ngài thấu rõ.”

1628

Nānājanā janapadehi saṅgatāti.

"Various people, gathered from different regions"—

“Nānājanā janapadehi saṅgatā” có nghĩa là.

Nānājanāti khattiyā ca brāhmaṇā ca vessā ca suddā ca gahaṭṭhā ca pabbajitā ca devā ca manussā ca.

"Various people" means Khattiyas, Brahmins, Vessas, Suddas, householders, renunciants, devas, and humans.

“Nānājanā” là các chiến sĩ và Bà-la-môn, các thương gia và tiện dân, các cư sĩ và người xuất gia, các chư thiên và loài người.

Janapadehi saṅgatāti aṅgā ca magadhā ca kaliṅgā ca kāsiyā ca kosalā ca vajjiyā ca mallā ca cetiyamhā ca^* vaṃsā ca kurumhā ca pañcālā ca macchā ca surasenā ca assakā ca avantiyā ca yonā^* ca kambojā ca.

"Gathered from different regions" means from Aṅga, Magadha, Kaliṅga, Kāsī, Kosala, Vajji, Malla, Cetiya, Vaṃsa, Kuru, Pañcāla, Maccha, Surasena, Assaka, Avanti, Yona, and Kamboja.

“Janapadehi saṅgatā” có nghĩa là từ Anga và Magadha, từ Kaliṅga và Kasi, từ Kosala và Vajji, từ Malla và Cetiya, từ Vaṃsa và Kuru, từ Pañcāla và Maccha, từ Surasena và Assaka, từ Avanti và Yona, từ Kamboja.

Saṅgatāti saṅgatā samāgatā samohitā sannipatitāti – nānājanā janapadehi saṅgatā.

"Gathered" means assembled, come together, converged, met – thus, "various people, gathered from different regions."

“Saṅgatā” có nghĩa là đã tụ họp, đã tập hợp, đã quy tụ, đã hội họp – những người từ các vùng đất khác nhau đã tụ họp.

1629

Tava vīra vākyaṃ abhikaṅkhamānāti.

"Desiring your heroic word"—

“Mong mỏi lời vàng của bậc Anh hùng”.

Vīrāti vīro.

"Hero" means hero.

“Vīrā” có nghĩa là vīra.

Bhagavā vīriyavāti vīro, pahūti vīro, visavīti vīro, alamattoti vīro, vigatalomahaṃsotipi vīro.

The Blessed One is heroic because he is energetic; he is heroic because he is capable; he is heroic because he is skilled; he is heroic because he is sufficient; he is heroic because his hair-raising terror has vanished.

Đức Thế Tôn có tinh tấn nên gọi là vīra, có khả năng nên gọi là vīra, thông thạo nên gọi là vīra, tự chủ nên gọi là vīra, không còn lông tóc dựng đứng nên cũng gọi là vīra.

1630

Virato idha sabbapāpakehi, nirayadukkhaṃ aticca vīriyavā so;

He is abstinent from all evil here, and having overcome the suffering of hell, he is energetic;

Đấng đã từ bỏ mọi điều ác ở đời, đã vượt qua khổ đau địa ngục, bậc tinh tấn;

1631

So vīriyavā padhānavā, vīro tādi pavuccate tathattāti.

That energetic one, that striving one, is called a hero, one who is such.

Bậc tinh tấn, bậc nỗ lực, bậc như vậy được gọi là Đấng Anh hùng.

1632

Tava vīra vākyaṃ abhikaṅkhamānāti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ.

"Desiring your heroic word" means desiring your speech, your discourse, your teaching, your instruction, your admonition.

“Tava vīra vākyaṃ abhikaṅkhamānā” có nghĩa là lời nói, sự diễn giải, bài giảng, lời khuyên, sự chỉ dạy của Ngài, bậc Anh hùng.

Abhikaṅkhamānāti abhikaṅkhamānā icchamānā sādiyamānā patthayamānā pihayamānā abhijappamānāti – tava vīra vākyaṃ abhikaṅkhamānā.

"Desiring" means desiring, wishing, approving, longing for, yearning for, hoping for – thus, "desiring your heroic word."

“Abhikaṅkhamānā” có nghĩa là đang mong mỏi, đang mong muốn, đang hoan hỷ, đang khao khát, đang yêu thích, đang khẩn cầu tha thiết – đang mong mỏi lời vàng của bậc Anh hùng.

1633

Tesaṃ tuvaṃ sādhu viyākarohīti.

"May you kindly expound to them"—

“Xin Ngài hãy giảng giải cho họ một cách rõ ràng”.

Tesanti tesaṃ khattiyānaṃ brāhmaṇānaṃ vessānaṃ suddānaṃ gahaṭṭhānaṃ pabbajitānaṃ devānaṃ manussānaṃ.

"To them" means to those Khattiyas, Brahmins, Vessas, Suddas, householders, renunciants, devas, and humans.

“Tesaṃ” có nghĩa là cho các chiến sĩ, các Bà-la-môn, các thương gia, các tiện dân, các cư sĩ, các người xuất gia, các chư thiên, các loài người.

Tuvanti bhagavantaṃ bhaṇati.

"You" refers to the Blessed One.

“Tuvaṃ” là nói về Đức Thế Tôn.

Sādhu viyākarohīti sādhu ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – tesaṃ tuvaṃ sādhu viyākarohi.

"May you kindly expound" means kindly declare, teach, explain, establish, reveal, analyze, make clear, proclaim – thus, "may you kindly expound to them."

Sādhu viyākarohī có nghĩa là: hãy giảng giải kỹ càng, hãy thuyết giảng, hãy chỉ rõ, hãy thiết lập, hãy mở bày, hãy phân tích, hãy làm cho hiển lộ, hãy làm cho sáng tỏ. – Ngươi hãy giảng giải kỹ càng cho họ.

1634

Tathā hi te vidito esa dhammoti tathā hi te vidito tulito tīrito vibhūto vibhāvito esa dhammoti – tathā hi te vidito esa dhammo.

"For indeed, this Dhamma is known to you" means indeed, this Dhamma is known, weighed, examined, made manifest, made clear to you – thus, "for indeed, this Dhamma is known to you."

Tathā hi te vidito esa dhammo có nghĩa là: Thật vậy, pháp này đã được ngươi biết, đã được cân nhắc, đã được xem xét, đã được làm cho hiển lộ, đã được phát triển. – Thật vậy, pháp này đã được ngươi biết.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that Brahmin said:

Vì vậy, vị Bà-la-môn ấy nói:

1635

‘‘Nānājanā janapadehi saṅgatā, tava vīra vākyaṃ abhikaṅkhamānā;

"Various people, gathered from different regions, desiring your heroic word;

“Nhiều người từ các xứ sở khác nhau đã hội tụ về đây,

1636

Tesaṃ tuvaṃ sādhu viyākarohi, tathā hi te vidito esa dhammo’’ti.

Therefore, may you kindly expound to them, for indeed, this Dhamma is known to you."

Mong mỏi lời của Ngài, bậc anh hùng. Ngài hãy giảng giải kỹ càng cho họ, vì thật vậy, pháp này đã được Ngài biết rõ.”

1637

72.

1638

Ādānataṇhaṃ vinayetha sabbaṃ,^*

"One should remove all craving for grasping, Bhadrāvudha," said the Blessed One.

Này Bhadrāvudha, hãy đoạn trừ mọi ái chấp,

1639

Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe;

"Above, below, across, and in the middle;

Dù ở trên, dưới, ngang hay giữa;

1640

Yaṃ yañhi lokasmimupādiyanti, teneva māro anveti jantuṃ.

Whatever one grasps in the world, by that very thing Māra follows the being."

Vì phàm vật gì chúng sinh chấp thủ trong thế gian,

1641

Ādānataṇhaṃ vinayetha sabbanti ādānataṇhaṃ vuccati rūpataṇhā…pe… ādānataṇhāti kiṃkāraṇā vuccati ādānataṇhā?

"One should remove all craving for grasping" – craving for grasping is called craving for form... (and so on)... Why is it called craving for grasping?

Māra sẽ theo đuổi chúng sinh bằng chính điều đó. Ādānataṇhaṃ vinayetha sabbaṃ có nghĩa là: Ái chấp được gọi là ái sắc… (v.v.)… Tại sao được gọi là ái chấp?

Tāya taṇhāya rūpaṃ ādiyanti upādiyanti gaṇhanti parāmasanti abhinivisanti.

By that craving, they grasp, cling to, seize, misapprehend, and adhere to form.

Với ái ấy, chúng sinh chấp thủ, bám víu, nắm giữ, bám chặt, cố chấp vào sắc.

Vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… gatiṃ… upapattiṃ… paṭisandhiṃ… bhavaṃ… saṃsāraṃ… vaṭṭaṃ ādiyanti upādiyanti gaṇhanti parāmasanti abhinivisanti.

They grasp, cling to, seize, misapprehend, and adhere to feeling... (and so on)... perception... mental formations... consciousness... destiny... rebirth... re-linking... existence... saṃsāra... the round of existence.

Cũng vậy, chấp thủ vào thọ… (v.v.)… tưởng… hành… thức… cõi… tái sinh… tái tục… hữu… luân hồi… vòng sinh tử.

Taṃkāraṇā vuccati ādānataṇhā.

For that reason, it is called craving for grasping.

Vì lý do đó, nó được gọi là ái chấp.

Ādānataṇhaṃ vinayetha sabbanti sabbaṃ ādānataṇhaṃ vinayeyya paṭivinayeyya pajaheyya vinodeyya byantīkareyya anabhāvaṃ gameyyāti – ādānataṇhaṃ vinayetha sabbaṃ.

"One should remove all craving for grasping" means one should remove, thoroughly remove, abandon, dispel, put an end to, bring to non-existence all craving for grasping – thus, "one should remove all craving for grasping."

Ādānataṇhaṃ vinayetha sabbaṃ có nghĩa là: Hãy đoạn trừ, hãy hoàn toàn đoạn trừ, hãy từ bỏ, hãy loại trừ, hãy làm cho tiêu diệt, hãy làm cho không còn tồn tại tất cả mọi ái chấp. – Hãy đoạn trừ mọi ái chấp.

Bhadrāvudhāti bhagavāti.

"Bhadrāvudha," said the Blessed One.

Bhadrāvudhāti bhagavā có nghĩa là.

Bhadrāvudhāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

"Bhadrāvudha" – the Blessed One addresses that Brahmin by name.

Bhadrāvudhā có nghĩa là: Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – bhadrāvudhāti bhagavā.

"Blessed One" is a term of respect... (and so on)... a true designation, namely, the Blessed One – thus, "Bhadrāvudha," said the Blessed One.

Bhagavā là từ biểu thị sự tôn kính… (v.v.)… là danh hiệu chân thật, tức là Bhagavā. – Này Bhadrāvudha, Đức Thế Tôn.

1642

Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjheti.

"Above, below, across, and in the middle"—

Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe có nghĩa là.

Uddhanti anāgataṃ; adhoti atītaṃ; tiriyañcāpi majjheti paccuppannaṃ.

"Above" means the future; "below" means the past; "across and in the middle" means the present.

Uddhaṃ có nghĩa là vị lai; adho có nghĩa là quá khứ; tiriyañcāpi majjhe có nghĩa là hiện tại.

Uddhanti devaloko; adhoti nirayaloko; tiriyañcāpi majjheti manussaloko.

"Above" means the deva world; "below" means the hell world; "across and in the middle" means the human world.

Uddhaṃ có nghĩa là cõi trời; adho có nghĩa là cõi địa ngục; tiriyañcāpi majjhe có nghĩa là cõi người.

Atha vā, uddhanti kusalā dhammā; adhoti akusalā dhammā; tiriyañcāpi majjheti abyākatā dhammā.

Alternatively, "above" means wholesome dhammas; "below" means unwholesome dhammas; "across and in the middle" means indeterminate dhammas.

Hoặc, uddhaṃ có nghĩa là các pháp thiện; adho có nghĩa là các pháp bất thiện; tiriyañcāpi majjhe có nghĩa là các pháp vô ký.

Uddhanti arūpadhātu; adhoti kāmadhātu; tiriyañcāpi majjheti rūpadhātu.

"Above" refers to the formless realm (arūpadhātu); "below" refers to the sense-desire realm (kāmadhātu); "across and in the middle" refers to the form realm (rūpadhātu).

Uddhaṃ có nghĩa là cõi vô sắc; adho có nghĩa là cõi dục; tiriyañcāpi majjhe có nghĩa là cõi sắc.

Uddhanti sukhā vedanā; adhoti dukkhā vedanā; tiriyañcāpi majjheti adukkhamasukhā vedanā.

"Above" refers to pleasant feeling (sukkhā vedanā); "below" refers to painful feeling (dukkhā vedanā); "across and in the middle" refers to neither painful nor pleasant feeling (adukkhamasukhā vedanā).

Uddhaṃ có nghĩa là thọ lạc; adho có nghĩa là thọ khổ; tiriyañcāpi majjhe có nghĩa là thọ không khổ không lạc.

Uddhanti uddhaṃ pādatalā; adhoti adho kesamatthakā; tiriyañcāpi majjheti vemajjheti – uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe.

"Above" refers to above the soles of the feet; "below" refers to below the tips of the hair; "across and in the middle" refers to the middle – thus, above, below, and across and in the middle.

Uddhaṃ có nghĩa là từ dưới lòng bàn chân trở lên; adho có nghĩa là từ trên ngọn tóc trở xuống; tiriyañcāpi majjhe có nghĩa là ở giữa. – Trên, dưới, ngang và giữa.

1643

Yaṃ yañhi lokasmimupādiyantīti yaṃ yaṃ rūpagataṃ vedanāgataṃ saññāgataṃ saṅkhāragataṃ viññāṇagataṃ ādiyanti upādiyanti gaṇhanti parāmasanti abhinivisanti.

Whatever one clings to in the world means whatever one seizes, clings to, grasps, misapprehends, or is obsessed with, whether it be form-related, feeling-related, perception-related, formations-related, or consciousness-related.

Yaṃ yañhi lokasmimupādiyanti có nghĩa là: phàm vật gì thuộc về sắc, thuộc về thọ, thuộc về tưởng, thuộc về hành, thuộc về thức mà chúng sinh chấp thủ, bám víu, nắm giữ, bám chặt, cố chấp.

Lokasminti apāyaloke…pe… āyatanaloketi – yaṃ yañhi lokasmimupādiyanti.

In the world means in the world of the lower realms…pe… in the world of the sense bases – thus, whatever one clings to in the world.

Lokasmiṃ có nghĩa là: trong cõi khổ… (v.v.)… trong cõi xứ. – Phàm vật gì chúng sinh chấp thủ trong thế gian.

1644

Teneva māro anveti jantunti teneva kammābhisaṅkhāravasena paṭisandhiko khandhamāro dhātumāro āyatanamāro gatimāro upapattimāro paṭisandhimāro bhavamāro saṃsāramāro vaṭṭamāro anveti anugacchati anvāyiko hoti.

By that, Māra pursues the being means by that same clinging, by the power of kamma-formations, Māra in the form of the aggregates of rebirth, Māra in the form of elements, Māra in the form of sense bases, Māra in the form of destinations, Māra in the form of existences, Māra in the form of rebirth, Māra in the form of becoming, Māra in the form of saṃsāra, Māra in the form of the cycle of existence, pursues, follows, and becomes a follower of the being.

Teneva māro anveti jantuṃ có nghĩa là: Với chính điều đó, tức là do năng lực của các hành nghiệp (kammābhisaṅkhāra) phát sinh từ ái chấp, các Māra như Māra uẩn (khandhamāra) thuộc tái tục, Māra giới (dhātumāra), Māra xứ (āyatanamāra), Māra cõi (gatimāra), Māra tái sinh (upapattimāra), Māra tái tục (paṭisandhimāra), Māra hữu (bhavamāra), Māra luân hồi (saṃsāramāra), Māra vòng sinh tử (vaṭṭamāra) sẽ theo đuổi, bám theo, gắn liền với chúng sinh.

Jantunti sattaṃ janaṃ naraṃ māṇavaṃ^* posaṃ puggalaṃ jīvaṃ jāguṃ jantuṃ indaguṃ manujanti – teneva māro anveti jantuṃ.

Being means a creature, a person, a man, an individual, a human, a living being, one who is born, one who grows, one who wanders through the senses, a human – thus, by that, Māra pursues the being.

Jantuṃ có nghĩa là: chúng sinh, người, nam nhân, người phàm, cá nhân, sinh vật, người sống, chúng sinh, người có các căn, người. – Māra sẽ theo đuổi chúng sinh bằng chính điều đó.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì vậy, Đức Thế Tôn nói:

1645

‘‘Ādānataṇhaṃ vinayetha sabbaṃ,^*

“Completely abandon the craving for clinging,^*

“Hãy đoạn trừ mọi ái chấp,^*

1646

Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe;

Above, below, and across and in the middle;

Dù ở trên, dưới, ngang hay giữa;

1647

Yaṃ yañhi lokasmimupādiyanti, teneva māro anveti jantu’’nti.

For whatever one clings to in the world, by that, Māra pursues the being.”

Vì phàm vật gì chúng sinh chấp thủ trong thế gian, Māra sẽ theo đuổi chúng sinh bằng chính điều đó.”

1648

73.

1649

Tasmā pajānaṃ na upādiyetha, bhikkhu sato kiñcanaṃ sabbaloke;

Therefore, understanding, a monk, mindful, should not cling to anything in the entire world;

Vì vậy, Tỳ-kheo có niệm, hiểu rõ, đừng chấp thủ bất cứ điều gì trong toàn bộ thế gian;

1650

Ādānasatte iti pekkhamāno, pajaṃ imaṃ maccudheyye visattaṃ.

Seeing this populace, attached to clinging, entangled in the realm of death.

Khi quán sát chúng sinh này đang bị dính mắc vào ái chấp, bị ràng buộc trong cõi chết.

1651

Tasmā pajānaṃ na upādiyethāti.

Therefore, understanding, one should not cling.

Tasmā pajānaṃ na upādiyetha có nghĩa là.

Tasmāti tasmā taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā taṃnidānā, etaṃ ādīnavaṃ sampassamāno ādānataṇhāyāti – tasmā.

Therefore means for that reason, for that cause, due to that condition, because of that origin, seeing this danger in the craving for clinging – therefore.

Tasmā có nghĩa là: vì lý do đó, vì nguyên nhân đó, vì duyên đó, vì nhân đó, khi thấy rõ mối nguy hại này của ái chấp. – Vì vậy.

Pajānanti jānanto pajānanto ājānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti jānanto pajānanto ājānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto.

Understanding means knowing, discerning, comprehending, understanding thoroughly, penetrating, piercing through, knowing, discerning, comprehending, understanding thoroughly, penetrating, piercing through that “all formations are impermanent”…pe… “whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease.”

Pajānaṃ có nghĩa là: biết, hiểu rõ, thấu hiểu, nhận biết, giác ngộ, thâm nhập rằng “tất cả các hành là vô thường”… (v.v.)… “phàm vật gì có tính chất sinh khởi, tất cả đều có tính chất diệt tận”, biết, hiểu rõ, thấu hiểu, nhận biết, giác ngộ, thâm nhập.

Na upādiyethāti rūpaṃ nādiyeyya na upādiyeyya na gaṇheyya na parāmaseyya nābhiniviseyya; vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… gatiṃ … upapattiṃ… paṭisandhiṃ… bhavaṃ… saṃsāraṃ… vaṭṭaṃ nādiyeyya na upādiyeyya na gaṇheyya na parāmaseyya nābhiniviseyyāti – tasmā pajānaṃ na upādiyetha.

Should not cling means one should not seize, cling to, grasp, misapprehend, or be obsessed with form; feeling…pe… perception… formations… consciousness… destination… existence… rebirth… becoming… saṃsāra… the cycle of existence – thus, understanding, one should not cling.

Na upādiyetha có nghĩa là: đừng chấp thủ, đừng bám víu, đừng nắm giữ, đừng bám chặt, đừng cố chấp vào sắc; cũng vậy, đừng chấp thủ, đừng bám víu, đừng nắm giữ, đừng bám chặt, đừng cố chấp vào thọ… (v.v.)… tưởng… hành… thức… cõi… tái sinh… tái tục… hữu… luân hồi… vòng sinh tử. – Vì vậy, hiểu rõ, đừng chấp thủ.

1652

Bhikkhu sato kiñcanaṃ sabbaloketi.

A monk, mindful, of anything in the entire world.

Bhikkhu sato kiñcanaṃ sabbaloke có nghĩa là.

Bhikkhūti puthujjanakalyāṇako vā bhikkhu, sekkho vā bhikkhu.

Monk means either a virtuous ordinary person or a trainee monk.

Bhikkhū có nghĩa là: Tỳ-kheo phàm phu thiện tánh, hoặc Tỳ-kheo hữu học.

Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato…pe… so vuccati satoti – bhikkhu sato.

Mindful means mindful due to four reasons – mindful by developing the foundation of mindfulness, the contemplation of the body in the body…pe… he is called mindful – a mindful monk.

Sato có nghĩa là: có niệm do bốn lý do – có niệm khi tu tập Tứ niệm xứ quán thân trên thân… (v.v.)… người ấy được gọi là có niệm. – Tỳ-kheo có niệm.

Kiñcananti kiñci rūpagataṃ vedanāgataṃ saññāgataṃ saṅkhāragataṃ viññāṇagataṃ.

Anything means anything form-related, feeling-related, perception-related, formations-related, consciousness-related.

Kiñcanaṃ có nghĩa là: bất cứ điều gì thuộc về sắc, thuộc về thọ, thuộc về tưởng, thuộc về hành, thuộc về thức.

Sabbaloketi sabbaapāyaloke sabbamanussaloke sabbadevaloke sabbakhandhaloke sabbadhātuloke sabbaāyatanaloketi – bhikkhu sato kiñcanaṃ sabbaloke.

In the entire world means in all lower realms, in all human realms, in all divine realms, in all worlds of aggregates, in all worlds of elements, in all worlds of sense bases – thus, a monk, mindful, of anything in the entire world.

Sabbaloke có nghĩa là: trong tất cả cõi khổ, trong tất cả cõi người, trong tất cả cõi trời, trong tất cả cõi uẩn, trong tất cả cõi giới, trong tất cả cõi xứ. – Tỳ-kheo có niệm, bất cứ điều gì trong toàn bộ thế gian.

1653

Ādānasatte iti pekkhamānoti ādānasattā vuccanti ye rūpaṃ ādiyanti upādiyanti gaṇhanti parāmasanti abhinivisanti; vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… gatiṃ… upapattiṃ… paṭisandhiṃ… bhavaṃ… saṃsāraṃ… vaṭṭaṃ ādiyanti upādiyanti gaṇhanti parāmasanti abhinivisanti.

Seeing this populace, attached to clinging means those who seize, cling to, grasp, misapprehend, or are obsessed with form are called those attached to clinging; feeling…pe… perception… formations… consciousness… destination… existence… rebirth… becoming… saṃsāra… the cycle of existence, they seize, cling to, grasp, misapprehend, or are obsessed with it.

Ādānasatte iti pekkhamāno có nghĩa là: Ādānasatta được gọi là những ai chấp thủ, bám víu, nắm giữ, bám chặt, cố chấp vào sắc; cũng vậy, chấp thủ, bám víu, nắm giữ, bám chặt, cố chấp vào thọ… (v.v.)… tưởng… hành… thức… cõi… tái sinh… tái tục… hữu… luân hồi… vòng sinh tử.

Itīti padasandhi…pe… padānupubbatāpetaṃ itīti.

This refers to the connection of words…pe… this word “this” refers to the sequence of words.

Itī có nghĩa là: sự nối kết từ ngữ… (v.v.)… đây là sự tuần tự của các từ ngữ. – Itī.

Pekkhamānoti pekkhamāno dakkhamāno dissamāno passamāno olokayamāno nijjhāyamāno upaparikkhamānoti – ādānasatte iti pekkhamāno.

Seeing means looking, observing, perceiving, beholding, contemplating, examining – thus, seeing this populace, attached to clinging.

Pekkhamāno có nghĩa là: quán sát, nhìn thấy, thấy, quan sát, chiêm nghiệm, xem xét kỹ lưỡng. – Khi quán sát chúng sinh đang bị dính mắc vào ái chấp.

1654

Pajaṃ imaṃ maccudheyye visattanti.

This populace, entangled in the realm of death.

Pajaṃ imaṃ maccudheyye visattaṃ có nghĩa là.

Pajāti sattādhivacanaṃ maccudheyyā vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca.

Populace is a term for beings; the realm of death refers to defilements, aggregates, and formations.

Pajā là từ chỉ chúng sinh; Maccudheyya được gọi là các phiền não, các uẩn và các hành.

Pajā maccudheyye māradheyye maraṇadheyye sattā visattā āsattā laggā laggitā palibuddhā.

Beings are attached, deeply attached, clung to, stuck, firmly stuck, and bound in the realm of death, the realm of Māra, the realm of mortality.

Chúng sinh bị dính mắc, bị ràng buộc, bị mắc kẹt, bị dính chặt, bị trói buộc trong cõi chết, cõi Māra, cõi tử vong.

Yathā bhittikhile vā nāgadante vā bhaṇḍaṃ sattaṃ visattaṃ āsattaṃ laggaṃ laggitaṃ palibuddhaṃ, evameva pajā maccudheyye māradheyye maraṇadheyye sattā visattā āsattā laggā laggitā palibuddhāti – pajaṃ imaṃ maccudheyye visattaṃ.

Just as goods are stuck, especially stuck, attached, especially attached, and bound on a wall peg or an elephant's tusk, just so are beings attached, especially attached, attached to forms, stuck, especially stuck, and bound in the realm of Death, the realm of Māra, the realm of death – this refers to these beings being especially attached in the realm of Death.

Như một vật bị dính mắc, bị ràng buộc, bị mắc kẹt, bị dính chặt, bị trói buộc vào một cái chốt trên tường hay một ngà voi, cũng vậy, chúng sinh bị dính mắc, bị ràng buộc, bị mắc kẹt, bị dính chặt, bị trói buộc trong cõi chết, cõi Māra, cõi tử vong. – Chúng sinh này đang bị ràng buộc trong cõi chết.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì vậy, Đức Thế Tôn nói:

1655

‘‘Tasmā pajānaṃ na upādiyetha, bhikkhu sato kiñcanaṃ sabbaloke;

“Therefore, a bhikkhu, mindful, should not grasp at anything in the entire world for beings;

“Vì vậy, Tỳ-kheo có niệm, hiểu rõ, đừng chấp thủ bất cứ điều gì trong toàn bộ thế gian;

1656

Ādānasatte iti pekkhamāno, pajaṃ imaṃ maccudheyye visatta’’nti.

Seeing these beings attached to grasping, these beings especially attached in the realm of Death.”

Khi quán sát chúng sinh này đang bị dính mắc vào ái chấp, bị ràng buộc trong cõi chết.”

1657

Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.

Immediately upon the conclusion of the verse…pe… “Blessed One, my Teacher is the Blessed One, I am a disciple.”

Cùng lúc với sự kết thúc của bài kệ... (lược)... Bạch ngài, Đức Thế Tôn là bậc Đạo Sư của con, con là đệ tử của Ngài.

1658

Bhadrāvudhamāṇavapucchāniddeso dvādasamo.

The Twelfth Section: The Exposition of Bhadrāvudhamāṇava’s Questions.

Phần phân tích câu hỏi của thanh niên Bhadrāvudha, thứ mười hai.

1659

13. Udayamāṇavapucchāniddeso

13. The Exposition of Udayamāṇava’s Questions

13. Phần phân tích câu hỏi của thanh niên Udaya

1660

74.

74.

1661

Jhāyiṃ virajamāsīnaṃ,^*

To the meditator, the dustless one, seated,

^* Bậc Thiền định, không còn cấu uế, đang ngự tọa,

1662

Katakiccaṃ anāsavaṃ;

Who has accomplished his task, the taintless one;

Việc cần làm đã làm, không còn lậu hoặc;

1663

Pāraguṃ sabbadhammānaṃ, atthi pañhena āgamaṃ;

Who has gone to the far shore of all phenomena, I approach with a question;

Đã đến bờ kia của tất cả các pháp, con đến đây với một câu hỏi;

1664

Aññāvimokkhaṃ pabrūhi^* , avijjāya pabhedanaṃ.

Please declare the liberation of knowledge, the breaking apart of ignorance.

Xin hãy tuyên thuyết về sự giải thoát bằng thắng trí, sự phá tan vô minh.

1665

Jhāyiṃ virajamāsīnanti.

To the meditator, the dustless one, seated –

Bậc Thiền định, không còn cấu uế, đang ngự tọa là.

Jhāyinti jhāyī bhagavā.

Meditator means the Blessed One is a meditator.

Bậc Thiền định là Đức Thế Tôn là bậc thiền định.

Paṭhamenapi jhānena jhāyī, dutiyenapi jhānena jhāyī, tatiyenapi jhānena jhāyī, catutthenapi jhānena jhāyī, savitakkasavicārenapi jhānena jhāyī, avitakkavicāramattenapi jhānena jhāyī, avitakkaavicārenapi jhānena jhāyī, sappītikenapi jhānena jhāyī, nippītikenapi jhānena jhāyī, sātasahagatenapi jhānena jhāyī, upekkhāsahagatenapi jhānena jhāyī, suññatenapi jhānena jhāyī, animittenapi jhānena jhāyī, appaṇihitenapi jhānena jhāyī, lokiyenapi jhānena jhāyī, lokuttarenapi jhānena jhāyī jhānarato ekattamanuyutto sadatthagarukoti – jhāyiṃ.

He is a meditator by the first jhāna, a meditator by the second jhāna, a meditator by the third jhāna, a meditator by the fourth jhāna, a meditator by the jhāna with initial and sustained application, a meditator by the jhāna with only sustained application, a meditator by the jhāna without initial and sustained application, a meditator by the jhāna accompanied by joy, a meditator by the jhāna without joy, a meditator by the jhāna accompanied by happiness, a meditator by the jhāna accompanied by equanimity, a meditator by the jhāna accompanied by emptiness, a meditator by the jhāna accompanied by the signless, a meditator by the jhāna accompanied by the desireless, a meditator by the mundane jhāna, a meditator by the supramundane jhāna, delighting in jhāna, devoted to solitude, and valuing his own welfare – thus, a meditator.

Ngài là bậc thiền định với sơ thiền, là bậc thiền định với nhị thiền, là bậc thiền định với tam thiền, là bậc thiền định với tứ thiền, là bậc thiền định với thiền có tầm có tứ, là bậc thiền định với thiền chỉ có tứ không có tầm, là bậc thiền định với thiền không tầm không tứ, là bậc thiền định với thiền có hỷ, là bậc thiền định với thiền không có hỷ, là bậc thiền định với thiền có lạc, là bậc thiền định với thiền có xả, là bậc thiền định với thiền không, là bậc thiền định với thiền vô tướng, là bậc thiền định với thiền vô nguyện, là bậc thiền định với thiền hiệp thế, là bậc thiền định với thiền siêu thế, Ngài ưa thích thiền, chuyên tâm vào sự độc cư, xem trọng lợi ích chân chính – (như vậy là) bậc Thiền định.

Virajanti rāgo rajo, doso rajo, moho rajo, kodho rajo, upanāho rajo…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā rajā.

Dustless means lust is dust, hatred is dust, delusion is dust, anger is dust, resentment is dust…pe… all unwholesome volitional formations are dusts.

Không còn cấu uế là tham là cấu uế, sân là cấu uế, si là cấu uế, phẫn là cấu uế, hận là cấu uế... (lược)... tất cả các hành bất thiện là cấu uế.

Te rajā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

These dusts of the Buddha, the Blessed One, are abandoned, their roots cut off, made like palm-stumps, brought to non-existence, and are of a nature not to arise again in the future.

Những cấu uế ấy đã được Đức Phật, Đức Thế Tôn đoạn trừ, nhổ tận gốc rễ, làm cho như cây tala bị chặt ngọn, làm cho không thể hiện hữu, có tính chất không sanh khởi trong tương lai.

Tasmā buddho arajo virajo nirajo rajāpagato rajavippahīno rajavippayutto sabbarajavītivatto.

Therefore, the Buddha is without dust, dustless, stainless, free from dust, rid of dust, disjoined from dust, one who has transcended all dusts.

Vì vậy, Đức Phật không có cấu uế, ly cấu uế, vô cấu uế, đã từ bỏ cấu uế, đã đoạn trừ cấu uế, đã thoát khỏi cấu uế, đã vượt qua mọi cấu uế.

1666

Rāgo rajo na ca pana reṇu vuccati,

Lust is dust, but it is not called fine dust;

Tham là cấu uế, chứ không gọi là bụi bặm,

1667

Rāgassetaṃ adhivacanaṃ rajoti;

Dust is a designation for lust;

Rajo này là tên gọi khác của tham;

1668

Etaṃ rajaṃ vippajahitvā^* cakkhumā, tasmā jino vigatarajoti vuccati.

The Seer, having dispelled this dust, is therefore called the Victor, the one free from dust.

Bậc có mắt trí tuệ, sau khi đã từ bỏ cấu uế này, vì vậy, bậc Chiến Thắng được gọi là người đã lìa cấu uế.

1669

Doso rajo na ca pana reṇu vuccati, dosassetaṃ adhivacanaṃ rajoti;

Hatred is dust, but it is not called fine dust; dust is a designation for hatred;

Sân là cấu uế, chứ không gọi là bụi bặm, rajo này là tên gọi khác của sân;

1670

Etaṃ rajaṃ vippajahitvā cakkhumā, tasmā jino vigatarajoti vuccati.

The Seer, having dispelled this dust, is therefore called the Victor, the one free from dust.

Bậc có mắt trí tuệ, sau khi đã từ bỏ cấu uế này, vì vậy, bậc Chiến Thắng được gọi là người đã lìa cấu uế.

1671

Moho rajo na ca pana reṇu vuccati, mohassetaṃ adhivacanaṃ rajoti;

Delusion is dust, but it is not called fine dust; dust is a designation for delusion;

Si là cấu uế, chứ không gọi là bụi bặm, rajo này là tên gọi khác của si;

1672

Etaṃ rajaṃ vippajahitvā cakkhumā, tasmā jino vigatarajoti vuccatīti–

The Seer, having dispelled this dust, is therefore called the Victor, the one free from dust –

Bậc có mắt trí tuệ, sau khi đã từ bỏ cấu uế này, vì vậy, bậc Chiến Thắng được gọi là người đã lìa cấu uế –

1673

Virajaṃ …pe….

Dustless…pe….

Không còn cấu uế ... (lược) ...

1674

Āsīnanti nisinno bhagavā pāsāṇake cetiyeti – āsīno.

Seated means the Blessed One is seated on the rock-shrine, desiring the welfare of beings – thus, seated.

Đang ngự tọa là Đức Thế Tôn đang ngồi tại tháp Pāsāṇaka – (như vậy là) đang ngự tọa.

1675

Nagassa^* passe āsīnaṃ, muniṃ dukkhassa pāraguṃ;

Near the city, seated, the sage, gone to the far shore of suffering;

Bậc ẩn sĩ đã đến bờ kia của khổ, đang ngự tọa bên cạnh thành phố;

1676

Sāvakā payirupāsanti, tevijjā maccuhāyinoti.

Disciples attend upon him, those with the three knowledges, those who have overcome death.

Các vị đệ tử, bậc tam minh, đã chiến thắng tử thần, đang hầu cận Ngài.

1677

Evampi bhagavā āsīno.

Thus also, the Blessed One is seated.

Như vậy, Đức Thế Tôn đang ngự tọa.

Atha vā, bhagavā sabbossukkapaṭippassaddhattā āsīno vutthavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti.

Alternatively, the Blessed One is seated, desiring the welfare of beings, due to the complete calming of all defilement-anxiety, having completed his spiritual life, having practiced the holy life…pe… the cycle of birth, old age, and death, and future existence, does not exist for him.

Hoặc là, Đức Thế Tôn đang ngự tọa vì đã làm lắng dịu mọi sự bận tâm, đã sống đời sống phạm hạnh, đã thực hành viên mãn... (lược)... vòng luân hồi sanh tử không còn, không còn tái sanh nữa.

Evampi bhagavā āsīnoti – jhāyiṃ virajamāsīnaṃ.

Thus also, the Blessed One is seated – to the meditator, the dustless one, seated.

Như vậy, Đức Thế Tôn đang ngự tọa – (như vậy là) Bậc Thiền định, không còn cấu uế, đang ngự tọa.

1678

Iccāyasmā udayoti.

Thus Venerable Udaya.

Tôn giả Udaya thưa rằng.

Iccāti padasandhi…pe… āyasmāti piyavacanaṃ…pe… udayoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā udayo.

Thus is a compound word…pe… Venerable is an affectionate address…pe… Udaya is the name of that brahmin…pe… an appellation – thus Venerable Udaya.

Thưa rằng là sự nối kết từ... (lược)... Tôn giả là lời nói thân ái... (lược)... Udaya là tên của vị Bà-la-môn ấy... (lược)... là cách gọi – (như vậy là) Tôn giả Udaya thưa rằng.

1679

Katakiccaṃ anāsavanti buddhassa bhagavato kiccākiccaṃ karaṇīyākaraṇīyaṃ pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṃkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ.

Who has accomplished his task, the taintless one means that the Buddha, the Blessed One, has abandoned what is to be done and what is not to be done, its roots cut off, made like a palm-stump, brought to non-existence, and is of a nature not to arise again in the future.

Việc cần làm đã làm, không còn lậu hoặc là việc nên làm và không nên làm của Đức Phật, Đức Thế Tôn đã được đoạn trừ, nhổ tận gốc rễ, làm cho như cây tala bị chặt ngọn, làm cho không thể hiện hữu, có tính chất không sanh khởi trong tương lai.

Tasmā buddho katakicco.

Therefore, the Buddha has accomplished his task.

Vì vậy, Đức Phật là bậc đã làm xong việc cần làm.

1680

Yassa ca visatā^* natthi, chinnasotassa bhikkhuno;

For the bhikkhu whose stream is cut, for whom there is no pervasive craving,

Vị Tỳ-khưu nào không còn ái dục lan tràn, đã cắt đứt dòng chảy;

1681

Kiccākiccappahīnassa, pariḷāho na vijjatīti.

For whom what is to be done and what is not to be done are abandoned, there is no burning.

Đã từ bỏ việc nên làm và không nên làm, thì không còn sự phiền não.

1682

Katakiccaṃ anāsavanti.

Who has accomplished his task, the taintless one.

Việc cần làm đã làm, không còn lậu hoặc là.

Āsavāti cattāro āsavā – kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo, avijjāsavo.

Taints are the four taints – the taint of sensual desire, the taint of existence, the taint of views, the taint of ignorance.

Lậu hoặc là có bốn lậu hoặc – dục lậu, hữu lậu, kiến lậu, vô minh lậu.

Te āsavā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

Those cankers (āsavā) of the Buddha, the Blessed One, are abandoned, their roots cut off, made like a palm-stump, made non-existent, and are of a nature not to arise again in the future.

Những lậu hoặc ấy đã được Đức Phật, Đức Thế Tôn đoạn trừ, nhổ tận gốc rễ, làm cho như cây tala bị chặt ngọn, làm cho không thể hiện hữu, có tính chất không sanh khởi trong tương lai.

Tasmā buddho anāsavoti – katakiccaṃ anāsavaṃ.

Therefore, the Buddha is called "one without cankers" (anāsava) – one whose task is done, without cankers.

Vì vậy, Đức Phật là bậc vô lậu – (như vậy là) Việc cần làm đã làm, không còn lậu hoặc.

1683

Pāraguṃ sabbadhammānanti bhagavā sabbadhammānaṃ abhiññāpāragū pariññāpāragū pahānapāragū bhāvanāpāragū sacchikiriyāpāragū samāpattipāragū.

One gone to the far shore of all phenomena (sabbadhammānaṃ pāraguṃ) means the Blessed One is one who has gone to the far shore of all phenomena through direct knowledge (abhiññā), through full understanding (pariññā), through abandonment (pahāna), through development (bhāvanā), through realization (sacchikiriyā), and through attainment (samāpatti).

Đã đến bờ kia của tất cả các pháp là Đức Thế Tôn đã đến bờ kia bằng thắng trí, đã đến bờ kia bằng biến tri, đã đến bờ kia bằng đoạn trừ, đã đến bờ kia bằng tu tập, đã đến bờ kia bằng chứng ngộ, đã đến bờ kia bằng thiền định.

Abhiññāpāragū sabbadhammānaṃ, pariññāpāragū sabbadukkhānaṃ, pahānapāragū sabbakilesānaṃ, bhāvanāpāragū catunnaṃ maggānaṃ, sacchikiriyāpāragū nirodhassa, samāpattipāragū sabbasamāpattīnaṃ.

He is one who has gone to the far shore of all phenomena through direct knowledge, one who has gone to the far shore of all suffering through full understanding, one who has gone to the far shore of all defilements through abandonment, one who has gone to the far shore of the four paths through development, one who has gone to the far shore of cessation through realization, one who has gone to the far shore of all attainments through attainment.

Ngài đã đến bờ kia của tất cả các pháp bằng thắng trí, đã đến bờ kia của tất cả khổ bằng biến tri, đã đến bờ kia của tất cả phiền não bằng đoạn trừ, đã đến bờ kia của bốn đạo bằng tu tập, đã đến bờ kia của sự diệt bằng chứng ngộ, đã đến bờ kia của tất cả các thiền định bằng thiền định.

So vasippatto pāramippatto ariyasmiṃ sīlasmiṃ; vasippatto pāramippatto ariyasmiṃ samādhismiṃ; vasippatto pāramippatto ariyāya paññāya; vasippatto pāramippatto ariyāya vimuttiyā.

He has attained mastery and reached the ultimate in noble virtue; he has attained mastery and reached the ultimate in noble concentration; he has attained mastery and reached the ultimate in noble wisdom; he has attained mastery and reached the ultimate in noble liberation.

Ngài đã đạt đến sự thuần thục, đạt đến sự viên mãn trong giới thánh; đã đạt đến sự thuần thục, đạt đến sự viên mãn trong định thánh; đã đạt đến sự thuần thục, đạt đến sự viên mãn trong tuệ thánh; đã đạt đến sự thuần thục, đạt đến sự viên mãn trong giải thoát thánh.

So pāragato pārappatto antagato antappatto koṭigato koṭippatto pariyantagato pariyantappatto vosānagato vosānappatto tāṇagato tāṇappatto leṇagato leṇappatto saraṇagato saraṇappatto abhayagato abhayappatto accutagato accutappatto amatagato amatappatto nibbānagato nibbānappatto.

He has gone to the other shore, reached the other shore; gone to the end, reached the end; gone to the peak, reached the peak; gone to the boundary, reached the boundary; gone to the conclusion, reached the conclusion; gone to the refuge, reached the refuge; gone to the shelter, reached the shelter; gone to the sanctuary, reached the sanctuary; gone to the fearless, reached the fearless; gone to the unchangeable, reached the unchangeable; gone to the deathless, reached the deathless; gone to Nibbāna, reached Nibbāna.

Ngài đã đi qua bờ bên kia, đã đến bờ bên kia, đã đi đến tận cùng, đã đến tận cùng, đã đi đến đỉnh cao, đã đến đỉnh cao, đã đi đến giới hạn, đã đến giới hạn, đã đi đến chung cuộc, đã đến chung cuộc, đã đi đến nơi nương tựa, đã đến nơi nương tựa, đã đi đến nơi ẩn náu, đã đến nơi ẩn náu, đã đi đến nơi quy y, đã đến nơi quy y, đã đi đến nơi vô úy, đã đến nơi vô úy, đã đi đến nơi bất biến, đã đến nơi bất biến, đã đi đến nơi bất tử, đã đến nơi bất tử, đã đi đến Nibbāna, đã đến Nibbāna.

So vuttavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti – pāraguṃ sabbadhammānaṃ.

He has lived the holy life, fulfilled the spiritual course… there is no rebirth for him in the cycle of birth and death – thus, one gone to the far shore of all phenomena.

Ngài đã sống đời sống phạm hạnh, đã thực hành viên mãn... (lược)... vòng luân hồi sanh tử không còn, không còn tái sanh nữa – (như vậy là) Đã đến bờ kia của tất cả các pháp.

1684

Atthi pañhena āgamanti pañhena atthiko āgatomhi, pañhaṃ pucchitukāmo āgatomhi, pañhaṃ sotukāmo āgatomhīti, evampi atthi pañhena āgamaṃ.

I have come with a question (atthi pañhena āgamaṃ) means: I have come wishing for a question, I have come desiring to ask a question, I have come desiring to hear a question. This is one meaning of "I have come with a question."

Con đến đây với một câu hỏi là con đến đây vì có câu hỏi, con đến đây vì muốn hỏi, con đến đây vì muốn nghe câu hỏi, như vậy cũng là con đến đây với một câu hỏi.

Atha vā, pañhatthikānaṃ pañhaṃ pucchitukāmānaṃ pañhaṃ sotukāmānaṃ āgamanaṃ abhikkamanaṃ upasaṅkamanaṃ payirupāsanaṃ atthīti, evampi atthi pañhena āgamaṃ.

Or alternatively, there is coming, approaching, drawing near, and serving for those who wish for questions, who desire to ask questions, who desire to hear questions. This is also a meaning of "I have come with a question."

Hoặc là, có sự đến, sự đi đến, sự tiếp cận, sự hầu cận của những người có câu hỏi, những người muốn hỏi, những người muốn nghe câu hỏi, như vậy cũng là con đến đây với một câu hỏi.

Atha vā, pañhāgamo tuyhaṃ atthi, tvampi pahu tvamasi alamatto mayā pucchitaṃ kathetuṃ visajjetuṃ, vahassetaṃ bhāranti, evampi atthi pañhena āgamaṃ.

Or alternatively, you have a question; you are capable, you are able to explain and answer what I ask; please bear this burden. This is also a meaning of "I have come with a question."

Hoặc là, ngài có khả năng trả lời câu hỏi, ngài là bậc có khả năng, ngài đủ sức để nói, để giải đáp những gì con hỏi, xin ngài hãy gánh vác trách nhiệm này, như vậy cũng là con đến đây với một câu hỏi.

1685

Aññāvimokkhaṃ pabrūhīti aññāvimokkho vuccati arahattavimokkho.

Please declare the liberation of knowledge (aññāvimokkhaṃ pabrūhi) refers to the liberation of Arahantship.

Xin hãy tuyên thuyết về sự giải thoát bằng thắng trí là sự giải thoát bằng thắng trí được gọi là sự giải thoát của bậc A-la-hán.

Arahattavimokkhaṃ pabrūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – aññāvimokkhaṃ pabrūhi.

Please declare, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, clarify, and make manifest the liberation of Arahantship – thus, "Please declare the liberation of knowledge."

Xin hãy tuyên thuyết, chỉ dạy, trình bày, thiết lập, khai mở, phân tích, làm cho rõ ràng, làm cho sáng tỏ về sự giải thoát của bậc A-la-hán – (như vậy là) Xin hãy tuyên thuyết về sự giải thoát bằng thắng trí.

1686

Avijjāya pabhedananti avijjāya bhedanaṃ pabhedanaṃ pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhaṃ amataṃ nibbānanti – avijjāya pabhedanaṃ.

The breaking up of ignorance (avijjāya pabhedanaṃ) means the breaking, breaking up, abandonment, appeasement, relinquishment, subsidence, the deathless, Nibbāna, of ignorance – thus, the breaking up of ignorance.

Sự phá tan vô minh là sự phá tan, sự hủy diệt, sự đoạn trừ, sự làm cho lắng dịu, sự từ bỏ, sự làm cho an tịnh đối với vô minh, là trạng thái bất tử, là Nibbāna – (như vậy là) sự phá tan vô minh.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói rằng –

1687

‘‘Jhāyiṃ virajamāsīnaṃ,^*

“To the meditator, seated, stainless,^*

“Bậc Thiền định, không còn cấu uế, đang ngự tọa,^*

1688

Katakiccaṃ anāsavaṃ;

Whose task is done, without cankers;

Việc cần làm đã làm, không còn lậu hoặc;

1689

Pāraguṃ sabbadhammānaṃ, atthi pañhena āgamaṃ;

One gone to the far shore of all phenomena, I have come with a question;

Đã đến bờ kia của tất cả các pháp, con đến đây với một câu hỏi;

1690

Aññāvimokkhaṃ pabrūhi, avijjāya pabhedana’’nti.

Please declare the liberation of knowledge, the breaking up of ignorance.”

Xin hãy tuyên thuyết về sự giải thoát bằng thắng trí, sự phá tan vô minh.”

1691

75.

75.

1692

Pahānaṃ kāmacchandānaṃ,^*

“The abandonment of sensual desires,^*

^* Này Udaya, sự đoạn trừ các dục tham,

1693

Domanassāna cūbhayaṃ;

And of both forms of ill-will;

Và cả hai loại ưu phiền;

1694

Thinassa^* ca panūdanaṃ, kukkuccānaṃ nivāraṇaṃ.

The removal of sloth, the prevention of remorse.

Sự xua tan hôn trầm, và sự ngăn ngừa trạo hối.

1695

Pahānaṃ kāmacchandānanti.

The abandonment of sensual desires (pahānaṃ kāmacchandānaṃ) means:

Sự đoạn trừ các dục tham là.

Chandoti yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasineho kāmapipāsā kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ kāmogho kāmayogo kāmupādānaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ.

Desire (chando) refers to whatever sensual desire, sensual lust, sensual delight, sensual craving, sensual affection, sensual thirst, sensual fever, sensual infatuation, sensual attachment, sensual flood, sensual yoke, sensual clinging, sensual desire as a hindrance, in regard to sensual pleasures.

Tham là bất cứ sự ham muốn dục lạc nào trong các dục, lòng tham ái dục lạc, sự vui thích trong dục lạc, sự khao khát dục lạc, sự quyến luyến dục lạc, sự khát khao dục lạc, sự thiêu đốt của dục lạc, sự mê đắm dục lạc, sự chìm đắm trong dục lạc, bộc lưu của dục lạc, ách縛 của dục lạc, sự chấp thủ dục lạc, triền cái dục tham.

Pahānaṃ kāmacchandānanti kāmacchandānaṃ pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – pahānaṃ kāmacchandānaṃ.

The abandonment of sensual desires means the abandonment, appeasement, relinquishment, subsidence, the deathless, Nibbāna, of sensual desires – thus, the abandonment of sensual desires.

Sự đoạn trừ các dục tham có nghĩa là sự đoạn trừ, sự làm cho lắng dịu, sự từ bỏ, sự làm cho an tịnh các dục tham, là trạng thái bất tử, là Nibbāna – đó là sự đoạn trừ các dục tham.

Udayāti bhagavāti.

“Udaya, said the Blessed One” (udayāti bhagavā) means:

Này Udaya, Đức Thế Tôn phán.

Udayāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

“Udaya,” the Blessed One addressed that brahmin by name.

Này Udaya là Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – udayāti bhagavā.

“Blessed One” is a term of reverence… this is a true designation, namely, “Blessed One” – thus, “Udaya, said the Blessed One.”

Thế Tôn là một danh xưng tôn kính…v.v… là một quy ước có thật, đó là Thế Tôn – Này Udaya, Đức Thế Tôn phán.

1696

Domanassāna cūbhayanti.

And of both forms of ill-will (domanassāna cūbhayaṃ) means:

Và cả hai loại ưu.

Domanassāti yaṃ cetasikaṃ asātaṃ cetasikaṃ dukkhaṃ cetosamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ, cetosamphassajā asātā dukkhā vedanā.

Ill-will (domanassā) refers to mental unpleasantness, mental suffering, unpleasant and painful feeling born of mental contact, unpleasant and painful feelings born of mental contact.

Ưu là sự không hài lòng thuộc về tâm, sự khổ thuộc về tâm, sự cảm thọ không hài lòng và đau khổ sinh ra từ tâm xúc, cảm thọ không hài lòng và đau khổ sinh ra từ tâm xúc.

Domanassāna cūbhayanti kāmacchandassa ca domanassassa ca ubhinnaṃ pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – domanassāna cūbhayaṃ.

And of both forms of ill-will means the abandonment, appeasement, relinquishment, subsidence, the deathless, Nibbāna, of both sensual desire and ill-will – thus, and of both forms of ill-will.

Và cả hai loại ưu có nghĩa là sự đoạn trừ, sự làm cho lắng dịu, sự từ bỏ, sự làm cho an tịnh cả hai, tức là dục tham và ưu, là trạng thái bất tử, là Nibbāna – đó là và cả hai loại ưu.

1697

Thinassa ca panūdananti.

The removal of sloth (thinassa ca panūdanaṃ) means:

Và sự xua tan hôn trầm.

Thinanti yā cittassa akalyatā akammaññatā olīyanā sallīyanā līnā līyanā līyitattaṃ thinaṃ thiyanā^* thiyitattaṃ cittassa.

Thina means the mind's unsuitability, unwieldiness, sluggishness, shrinking, the state of being shrunk, sloth, the state of mental sluggishness, and the mind's unreadiness.

Hôn trầm là sự không lành mạnh của tâm, sự không kham nhẫn, sự co rút, sự thu mình, sự chìm đắm, sự lún sâu, trạng thái lún sâu, sự hôn trầm, trạng thái hôn trầm, trạng thái hôn trầm của tâm.

Panūdananti thinassa ca panūdanaṃ pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – thinassa ca panūdanaṃ.

Panūdana means the removal, abandonment, calming, relinquishment, complete tranquility, the deathless, Nibbāna – the removal of thina.

Sự xua tan có nghĩa là sự xua tan, sự đoạn trừ, sự làm cho lắng dịu, sự từ bỏ, sự làm cho an tịnh hôn trầm, là trạng thái bất tử, là Nibbāna – đó là sự xua tan hôn trầm.

1698

Kukkuccānaṃ nivāraṇanti.

The warding off of kukkucca.

Sự ngăn ngừa các hối hận.

Kukkuccanti hatthakukkuccampi kukkuccaṃ, pādakukkuccampi kukkuccaṃ, hatthapādakukkuccampi kukkuccaṃ.

Kukkucca means remorse for actions of the hands, remorse for actions of the feet, and remorse for actions of both hands and feet.

Hối hận là hối hận về tay cũng là hối hận, hối hận về chân cũng là hối hận, hối hận về tay và chân cũng là hối hận.

Akappiye kappiyasaññitā, kappiye akappiyasaññitā…pe… avajje vajjasaññitā, vajje avajjasaññitā.

It is perceiving what is not allowable as allowable, perceiving what is allowable as not allowable…pe… perceiving what is blameless as blameworthy, perceiving what is blameworthy as blameless.

Tưởng điều không thích hợp là thích hợp, tưởng điều thích hợp là không thích hợp…v.v… tưởng điều không có lỗi là có lỗi, tưởng điều có lỗi là không có lỗi.

Yaṃ evarūpaṃ kukkuccaṃ kukkuccāyanā kukkuccāyitattaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho, idaṃ vuccati kukkuccaṃ.

Such remorse, the act of feeling remorse, the state of having felt remorse, mental regret, mental agitation – this is called kukkucca.

Sự hối hận, trạng thái hối hận, bản chất hối hận, sự ăn năn của tâm, sự day dứt của tâm như vậy, đây được gọi là hối hận.

Api ca, dvīhi kāraṇehi uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho – katattā ca akatattā ca.

Furthermore, kukkucca, mental regret, mental agitation arises due to two reasons: due to what has been done and due to what has not been done.

Hơn nữa, hối hận, sự ăn năn của tâm, sự day dứt của tâm sinh khởi do hai nguyên nhân – do đã làm và do đã không làm.

Kathaṃ katattā ca akatattā ca uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho?

How does kukkucca, mental regret, mental agitation arise due to what has been done and due to what has not been done?

Hối hận, sự ăn năn của tâm, sự day dứt của tâm sinh khởi do đã làm và do đã không làm như thế nào?

‘‘Kataṃ me kāyaduccaritaṃ, akataṃ me kāyasucarita’’nti uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho.

“I have done bad bodily conduct; I have not done good bodily conduct” – thus arises kukkucca, mental regret, mental agitation.

“Thân ác hạnh ta đã làm, thân thiện hạnh ta đã không làm” nên sinh khởi hối hận, sự ăn năn của tâm, sự day dứt của tâm.

‘‘Kataṃ me vacīduccaritaṃ, akataṃ me vacīsucarita’’nti…pe… ‘‘kataṃ me manoduccaritaṃ, akataṃ me manosucarita’’nti…pe… ‘‘kato me pāṇātipāto, akatā me pāṇātipātā veramaṇī’’ti…pe… ‘‘kataṃ me adinnādānaṃ, akatā me adinnādānā veramaṇī’’ti…pe… ‘‘kato me kāmesumicchācāro, akatā me kāmesumicchācārā veramaṇī’’ti…pe… ‘‘kato me musāvādo, akatā me musāvādā veramaṇī’’ti…pe… ‘‘katā me pisuṇā vācā^* , akatā me pisuṇāya vācāya veramaṇī’’ti…pe… ‘‘katā me pharusā vācā, akatā me pharusāya vācāya veramaṇī’’ti…pe… ‘‘kato me samphappalāpo, akatā me samphappalāpā veramaṇī’’ti…pe… ‘‘katā me abhijjhā, akatā me anabhijjhā’’ti…pe… ‘‘kato me byāpādo, akato me abyāpādo’’ti…pe… ‘‘katā me micchādiṭṭhi, akatā me sammādiṭṭhī’’ti, uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho.

“I have done bad verbal conduct; I have not done good verbal conduct”…pe… “I have done bad mental conduct; I have not done good mental conduct”…pe… “I have committed the destruction of life; I have not abstained from the destruction of life”…pe… “I have taken what is not given; I have not abstained from taking what is not given”…pe… “I have committed sexual misconduct; I have not abstained from sexual misconduct”…pe… “I have spoken falsehoods; I have not abstained from speaking falsehoods”…pe… “I have spoken divisive speech; I have not abstained from divisive speech”…pe… “I have spoken harsh speech; I have not abstained from harsh speech”…pe… “I have engaged in idle chatter; I have not abstained from idle chatter”…pe… “I have indulged in covetousness; I have not abstained from covetousness”…pe… “I have harbored ill-will; I have not harbored goodwill”…pe… “I have held wrong view; I have not held right view” – thus arises kukkucca, mental regret, mental agitation.

“Khẩu ác hạnh ta đã làm, khẩu thiện hạnh ta đã không làm” nên…v.v… “Ý ác hạnh ta đã làm, ý thiện hạnh ta đã không làm” nên…v.v… “Sát sanh ta đã làm, sự kiêng cữ sát sanh ta đã không làm” nên…v.v… “Trộm cắp ta đã làm, sự kiêng cữ trộm cắp ta đã không làm” nên…v.v… “Tà dâm trong các dục ta đã làm, sự kiêng cữ tà dâm trong các dục ta đã không làm” nên…v.v… “Nói dối ta đã làm, sự kiêng cữ nói dối ta đã không làm” nên…v.v… “Lời nói đâm thọc ta đã nói, sự kiêng cữ lời nói đâm thọc ta đã không làm” nên…v.v… “Lời nói thô ác ta đã nói, sự kiêng cữ lời nói thô ác ta đã không làm” nên…v.v… “Lời nói vô ích ta đã nói, sự kiêng cữ lời nói vô ích ta đã không làm” nên…v.v… “Tham lam ta đã có, sự không tham lam ta đã không có” nên…v.v… “Sân hận ta đã có, sự không sân hận ta đã không có” nên…v.v… “Tà kiến ta đã có, chánh kiến ta đã không có” nên, sinh khởi hối hận, sự ăn năn của tâm, sự day dứt của tâm.

Evaṃ katattā ca akatattā ca uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho.

Thus kukkucca, mental regret, mental agitation arises due to what has been done and due to what has not been done.

Như vậy, hối hận, sự ăn năn của tâm, sự day dứt của tâm sinh khởi do đã làm và do đã không làm.

1699

Atha vā, ‘‘sīlesumhi aparipūrakārī’’ti uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho; ‘‘indriyesumhi aguttadvāro’’ti…pe… ‘‘bhojane amattaññumhī’’ti… ‘‘jāgariyaṃ ananuyuttomhī’’ti… ‘‘na satisampajaññena samannāgatomhī’’ti… ‘‘abhāvitā me cattāro satipaṭṭhānāti, cattāro sammappadhānāti cattāro iddhipādāti, pañcindriyānīti, pañca balānīti, satta bojjhaṅgāti, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo’’ti… ‘‘dukkhaṃ me apariññātaṃ, samudayo me appahīno, maggo me abhāvito, nirodho me asacchikato’’ti uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho.

Or, “I have not fulfilled my sīla” – thus arises kukkucca, mental regret, mental agitation; “I have not guarded the doors of my senses”…pe… “I am not moderate in eating”… “I am not devoted to wakefulness”… “I am not endowed with mindfulness and clear comprehension”… “My four foundations of mindfulness, my four right exertions, my four bases of spiritual power, my five faculties, my five powers, my seven factors of awakening, my Noble Eightfold Path are undeveloped”… “Suffering is not fully understood by me; the origin is not abandoned by me; the path is not developed by me; the cessation is not realized by me” – thus arises kukkucca, mental regret, mental agitation.

Hoặc là, “ta là người không viên mãn trong các giới” nên sinh khởi hối hận, sự ăn năn của tâm, sự day dứt của tâm; “ta là người không phòng hộ các căn” nên…v.v… “ta là người không biết tiết độ trong ăn uống” nên… “ta là người không chuyên tâm tỉnh thức” nên… “ta là người không có chánh niệm và tỉnh giác” nên… “bốn niệm xứ ta chưa tu tập, bốn chánh cần, bốn như ý túc, năm căn, năm lực, bảy giác chi, thánh đạo tám ngành” nên… “khổ ta chưa liễu tri, tập ta chưa đoạn trừ, đạo ta chưa tu tập, diệt ta chưa chứng ngộ” nên sinh khởi hối hận, sự ăn năn của tâm, sự day dứt của tâm.

1700

Kukkuccānaṃ nivāraṇanti kukkuccānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ pahānaṃ upasamaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – kukkuccānaṃ nivāraṇaṃ.

The warding off of kukkucca means the prevention, hindrance, abandonment, appeasement, calming, relinquishment, complete tranquility, the deathless, Nibbāna – the warding off of kukkucca.

Sự ngăn ngừa các hối hận có nghĩa là sự che đậy, sự ngăn che, sự đoạn trừ, sự làm cho yên lặng, sự làm cho lắng dịu, sự từ bỏ, sự làm cho an tịnh các hối hận, là trạng thái bất tử, là Nibbāna – đó là sự ngăn ngừa các hối hận.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy –

1701

‘‘Pahānaṃ kāmacchandānaṃ,^*

“The abandonment of sensual desire,

“Sự đoạn trừ các dục tham,^*

1702

Domanassāna cūbhayaṃ;

And of both kinds of distress;

Và cả hai loại ưu;

1703

Thinassa ca panūdanaṃ, kukkuccānaṃ nivāraṇa’’nti.

The removal of sloth, and the warding off of remorse.”

Và sự xua tan hôn trầm, sự ngăn ngừa các hối hận.”

1704

76.

76.

1705

Upekkhāsatisaṃsuddhaṃ, dhammatakkapurejavaṃ;

I declare the liberation of knowledge, purified by equanimity and mindfulness, preceded by Dhamma-reasoning, the breaking apart of ignorance.

Sự thanh tịnh bởi xả và niệm, với pháp tầm đi trước;

1706

Aññāvimokkhaṃ pabrūmi, avijjāya pabhedanaṃ.

I declare Aññāvimokkha, the fruition of Arahantship that shatters ignorance.

Ta tuyên bố thắng giải thoát, sự phá tan vô minh.

1707

Upekkhāsatisaṃsuddhanti.

Purified by equanimity and mindfulness.

Sự thanh tịnh bởi xả và niệm.

Upekkhāti yā catutthe jhāne upekkhā upekkhanā ajjhupekkhanā cittasamatā^* cittappassaddhatā majjhattatā cittassa.

Equanimity means the equanimity in the fourth jhāna, the act of being equanimous, the act of being thoroughly equanimous, mental impartiality, mental tranquility, mental neutrality.

Xả là xả, sự xả, sự quán xả, sự quân bình của tâm, sự an tịnh của tâm, sự trung lập của tâm trong thiền thứ tư.

Satīti yā catutthe jhāne upekkhaṃ ārabbha sati anussati…pe… sammāsati.

Mindfulness means the mindfulness in the fourth jhāna that has equanimity as its object, recollection…pe… right mindfulness.

Niệm là niệm, tùy niệm…v.v… chánh niệm, liên quan đến xả trong thiền thứ tư.

Upekkhāsatisaṃsuddhanti catutthe jhāne upekkhā ca sati ca suddhā honti visuddhā saṃsuddhā parisuddhā pariyodātā anaṅgaṇā vigatūpakkilesā mudubhūtā kammaniyā ṭhitā āneñjappattāti – upekkhāsatisaṃsuddhaṃ.

Equanimity and mindfulness purified: In the fourth jhāna, equanimity and mindfulness are pure, thoroughly pure, perfectly pure, utterly pure, bright, spotless, free from defilements, pliable, workable, steadfast, and attained to imperturbability—thus, equanimity and mindfulness purified.

Sự thanh tịnh bởi xả và niệm có nghĩa là trong thiền thứ tư, xả và niệm trở nên trong sạch, thanh tịnh, hoàn toàn thanh tịnh, thuần tịnh, rực rỡ, không tỳ vết, không còn phiền não, trở nên mềm mại, kham nhẫn, vững chắc, đạt đến trạng thái bất động – đó là sự thanh tịnh bởi xả và niệm.

1708

Dhammatakkapurejavanti dhammatakko vuccati sammāsaṅkappo.

Preceded by the thought of Dhamma: The thought of Dhamma is called right intention.

Với pháp tầm đi trước có nghĩa là chánh tư duy được gọi là pháp tầm.

So ādito hoti, purato hoti, pubbaṅgamo hoti aññāvimokkhassāti, evampi dhammatakkapurejavaṃ.

It is the beginning, it is the forefront, it is the forerunner of the liberation by knowledge—thus, also, preceded by the thought of Dhamma.

Nó là cái ban đầu, là cái ở phía trước, là cái đi trước của thắng giải thoát, như vậy cũng là với pháp tầm đi trước.

Atha vā, dhammatakko vuccati sammādiṭṭhi.

Alternatively, the thought of Dhamma is called right view.

Hoặc là, chánh kiến được gọi là pháp tầm.

Sā ādito hoti, purato hoti, pubbaṅgamo hoti aññāvimokkhassāti, evampi dhammatakkapurejavaṃ.

It is the beginning, it is the forefront, it is the forerunner of the liberation by knowledge—thus, also, preceded by the thought of Dhamma.

Nó là cái ban đầu, là cái ở phía trước, là cái đi trước của thắng giải thoát, như vậy cũng là với pháp tầm đi trước.

Atha vā, dhammatakko vuccati catunnaṃ maggānaṃ pubbabhāgavipassanā.

Alternatively, the thought of Dhamma is called the prior insight of the four paths.

Hoặc là, tuệ quán giai đoạn đầu của bốn đạo được gọi là pháp tầm.

Sā ādito hoti, purato hoti, pubbaṅgamo hoti aññāvimokkhassāti – evampi dhammatakkapurejavaṃ.

It is the beginning, it is the forefront, it is the forerunner of the liberation by knowledge—thus, also, preceded by the thought of Dhamma.

Nó là cái ban đầu, là cái ở phía trước, là cái đi trước của thắng giải thoát – như vậy cũng là với pháp tầm đi trước.

1709

Aññāvimokkhaṃ pabrūmīti aññāvimokkho vuccati arahattavimokkho.

I declare liberation by knowledge: Liberation by knowledge is called the liberation of Arahantship.

Ta tuyên bố thắng giải thoát có nghĩa là A-la-hán giải thoát được gọi là thắng giải thoát.

Arahattavimokkhaṃ pabrūmi ācikkhāmi desemi paññapemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti – aññāvimokkhaṃ pabrūmi.

I declare, teach, expound, make known, establish, reveal, analyze, clarify, and proclaim the liberation of Arahantship—thus, I declare liberation by knowledge.

Ta tuyên bố, ta chỉ rõ, ta thuyết giảng, ta chế định, ta thiết lập, ta khai mở, ta phân tích, ta làm cho rõ ràng, ta trình bày A-la-hán giải thoát – đó là ta tuyên bố thắng giải thoát.

1710

Avijjāya pabhedananti.

The breaking up of ignorance.

Sự phá tan vô minh.

Avijjāti dukkhe aññāṇaṃ…pe… avijjā moho akusalamūlaṃ.

Ignorance means not knowing suffering… and so on… ignorance, delusion, the root of unwholesome states.

Vô minh là sự không biết về khổ…v.v… là vô minh, là si, là gốc rễ của bất thiện.

Pabhedananti avijjāya pabhedanaṃ pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – avijjāya pabhedanaṃ.

Breaking up means the breaking up, abandonment, appeasement, relinquishment, calming, the deathless, Nibbāna of ignorance—thus, the breaking up of ignorance.

Sự phá tan có nghĩa là sự phá tan, sự đoạn trừ, sự làm cho lắng dịu, sự từ bỏ, sự làm cho an tịnh vô minh, là trạng thái bất tử, là Nibbāna – đó là sự phá tan vô minh.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy –

1711

‘‘Upekkhāsatisaṃsuddhaṃ, dhammatakkapurejavaṃ;

“Equanimity and mindfulness purified, preceded by the thought of Dhamma;

“Sự thanh tịnh bởi xả và niệm, với pháp tầm đi trước;

1712

Aññāvimokkhaṃ pabrūmi, avijjāya pabhedana’’nti.

I declare liberation by knowledge, the breaking up of ignorance.”

Ta tuyên bố thắng giải thoát, sự phá tan vô minh.”

1713

77.

77.

1714

Kiṃsu saṃyojano loko, kiṃsu tassa vicāraṇaṃ;

What binds the world? What is its wandering?

Thế gian bị trói buộc bởi gì, cái gì là sự đi lại của nó;

1715

Kissassa vippahānena, nibbānaṃ iti vuccati.

By the abandoning of what is Nibbāna said to be?

Do đoạn trừ cái gì, mà được gọi là Nibbāna.

1716

Kiṃsu saṃyojano lokoti lokassa saṃyojanaṃ lagganaṃ bandhanaṃ upakkileso.

What binds the world? The world's fetter, attachment, bond, defilement.

Thế gian bị trói buộc bởi gì có nghĩa là sự trói buộc, sự dính mắc, sự ràng buộc, sự ô nhiễm của thế gian.

Kena loko yutto payutto āyutto samāyutto laggo laggito palibuddhoti – kiṃsu saṃyojano loko.

By what is the world yoked, joined, connected, bound, attached, clinging, entangled?—thus, what binds the world?

Thế gian bị ràng buộc, bị trói buộc, bị cột chặt, bị dính mắc, bị bám víu, bị vướng mắc bởi điều gì? – Thế gian có kiết sử là gì?

1717

Kiṃsu tassa vicāraṇanti kiṃsu tassa cāraṇaṃ vicāraṇaṃ paṭivicāraṇaṃ.

What is its wandering? What is its movement, wandering, repeated wandering?

Sự đi lại của nó là gì có nghĩa là sự đi, sự đi lại, sự đi tới đi lui của nó là gì.

Kena loko carati vicarati paṭivicaratīti – kiṃsu tassa vicāraṇaṃ.

By what does the world move, wander, repeatedly wander?—thus, what is its wandering?

Thế gian đi, đi lại, đi tới đi lui bởi điều gì? – ấy là sự đi lại của nó là gì.

Kissassa vippahānena nibbānaṃ iti vuccatīti kissassa vippahānena vūpasamena paṭinissaggena paṭippassaddhiyā nibbānaṃ iti vuccati pavuccati kathīyati bhaṇīyati dīpīyati voharīyatīti – kissassa vippahānena nibbānaṃ iti vuccati.

By the abandoning of what is Nibbāna said to be? By the abandoning, appeasement, relinquishment, calming of what is Nibbāna said, declared, narrated, explained, expressed, designated?—thus, by the abandoning of what is Nibbāna said to be?

Do đoạn tận điều gì mà được gọi là Nibbāna có nghĩa là do đoạn tận, do làm cho lắng dịu, do từ bỏ, do làm cho an tịnh điều gì mà được gọi là Nibbāna, được tuyên bố, được nói đến, được trình bày, được giải thích, được gọi tên? – ấy là do đoạn tận điều gì mà được gọi là Nibbāna.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói:

1718

‘‘Kiṃsu saṃyojano loko, kiṃsu tassa vicāraṇaṃ;

“What binds the world? What is its wandering?

“Thế gian có kiết sử là gì, sự đi lại của nó là gì?

1719

Kissassa vippahānena, nibbānaṃ iti vuccatī’’ti.

By the abandoning of what is Nibbāna said to be?”

Do đoạn tận điều gì, mà được gọi là Nibbāna?”

1720

78.

78.

1721

Nandisaṃyojano loko, vitakkassa vicāraṇā;

The world is bound by delight; its wandering is by vitakka;

“Thế gian có hỷ là kiết sử, có tầm là sự đi lại;

1722

Taṇhāya vippahānena, nibbānaṃ iti vuccati.

By the abandoning of craving is Nibbāna said to be.

Do đoạn tận ái, mà được gọi là Nibbāna.”

1723

Nandisaṃyojano lokoti nandī vuccati taṇhā.

The world is bound by delight: Delight is called craving.

Thế gian có hỷ là kiết sử có nghĩa là hỷ được gọi là ái.

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ, ayaṃ vuccati nandī.

Whatever lust, strong lust… and so on… covetousness, greed, the root of unwholesome states—this is called delight.

Sự tham ái, sự say đắm… đến… lòng tham, tham lam, gốc rễ bất thiện, đây được gọi là hỷ.

Yā nandī lokassa saṃyojanaṃ lagganaṃ bandhanaṃ upakkileso, imāya nandiyā loko yutto payutto āyutto samāyutto laggo laggito palibuddhoti – nandisaṃyojano loko.

Whatever delight is the world's fetter, attachment, bond, defilement; by this delight the world is yoked, joined, connected, bound, attached, clinging, entangled—thus, the world is bound by delight.

Hỷ nào là sự trói buộc, sự dính mắc, sự ràng buộc, sự ô nhiễm của thế gian, do hỷ này mà thế gian bị ràng buộc, bị trói buộc, bị cột chặt, bị dính mắc, bị bám víu, bị vướng mắc – ấy là thế gian có hỷ là kiết sử.

1724

Vitakkassa vicāraṇāti.

Its wandering is by vitakka.

Có tầm là sự đi lại có nghĩa là.

Vitakkāti nava vitakkā – kāmavitakko, byāpādavitakko, vihiṃsāvitakko, ñātivitakko janapadavitakko, amarāvitakko, parānudayatāpaṭisaṃyutto vitakko, lābhasakkārasilokapaṭisaṃyutto vitakko, anavaññattipaṭisaṃyutto vitakko.

Vitakkas are nine vitakkas: sensual vitakka, ill-will vitakka, harmful vitakka, kin-related vitakka, country-related vitakka, Amarā-related vitakka, vitakka connected with compassion for others, vitakka connected with gain, honor, and renown, vitakka connected with non-disparagement.

Tầm có nghĩa là chín loại tầm: dục tầm, sân tầm, hại tầm, thân tộc tầm, quốc độ tầm, bất tử tầm, tầm liên quan đến lòng trắc ẩn đối với người khác, tầm liên quan đến lợi lộc-cung kính-danh tiếng, tầm liên quan đến việc không bị khinh thường.

Ime vuccanti nava vitakkā.

These are called the nine vitakkas.

Những điều này được gọi là chín loại tầm.

Ime nava vitakkā lokassa cāraṇā vicāraṇā paṭivicāraṇā.

These nine vitakkas are the world's movement, wandering, repeated wandering.

Chín loại tầm này là sự đi, sự đi lại, sự đi tới đi lui của thế gian.

Imehi navahi vitakkehi loko carati vicarati paṭivicaratīti – vitakkassa vicāraṇā.

By these nine vitakkas the world moves, wanders, repeatedly wanders—thus, its wandering is by vitakka.

Do chín loại tầm này mà thế gian đi, đi lại, đi tới đi lui – ấy là có tầm là sự đi lại.

1725

Taṇhāya vippahānena nibbānaṃ iti vuccatīti.

By the abandoning of craving is Nibbāna said to be.

Do đoạn tận ái mà được gọi là Nibbāna có nghĩa là.

Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā.

Craving means craving for forms… and so on… craving for mental phenomena.

Ái có nghĩa là sắc ái… đến… pháp ái.

Taṇhāya vippahānena nibbānaṃ iti vuccatīti taṇhāya vippahānena vūpasamena paṭinissaggena paṭippassaddhiyā nibbānaṃ iti vuccati pavuccati kathīyati bhaṇīyati dīpīyati voharīyatīti – taṇhāya vippahānena nibbānaṃ iti vuccati.

By the abandoning of craving, it is called Nibbāna means: by the abandoning, by the appeasing, by the giving up, by the complete calming of craving, it is called, declared, taught, recited, shown, designated as Nibbāna. This is the meaning of "by the abandoning of craving, it is called Nibbāna."

Do đoạn tận ái mà được gọi là Nibbāna có nghĩa là do đoạn tận, do làm cho lắng dịu, do từ bỏ, do làm cho an tịnh ái mà được gọi là Nibbāna, được tuyên bố, được nói đến, được trình bày, được giải thích, được gọi tên – ấy là do đoạn tận ái mà được gọi là Nibbāna.

Tenāha bhagavā –

Therefore the Blessed One said:

Do đó, Đức Thế Tôn đã nói:

1726

‘‘Nandisaṃyojano loko, vitakkassa vicāraṇā;

‘‘The world is bound by delight, by the pondering of thought;

“Thế gian có hỷ là kiết sử, có tầm là sự đi lại;

1727

Taṇhāya vippahānena, nibbānaṃ iti vuccatī’’ti.

By the abandoning of craving, it is called Nibbāna.’’

Do đoạn tận ái, mà được gọi là Nibbāna.”

1728

79.

79.

1729

Kathaṃ satassa carato, viññāṇaṃ uparujjhati;

How for one who is mindful, practicing, does consciousness cease;

“Đối với người có chánh niệm đang đi, làm sao thức bị đoạn diệt?

1730

Bhagavantaṃ puṭṭhumāgamā, taṃ suṇoma vaco tava.

Having come to ask the Blessed One, we will listen to your word.

Chúng con đến hỏi Thế Tôn, xin được nghe lời dạy của Ngài.”

1731

Kathaṃ satassa caratoti kathaṃ satassa sampajānassa carato viharato iriyato vattayato pālayato yapayato yāpayatoti – kathaṃ satassa carato.

How for one who is mindful, practicing means: how for one who is mindful, discerning, practicing, dwelling, behaving, maintaining, guarding, sustaining, enduring. This is the meaning of "how for one who is mindful, practicing."

Đối với người có chánh niệm đang đi có nghĩa là làm thế nào đối với người có chánh niệm, có tỉnh giác, đang đi, đang trú, đang hành động, đang duy trì, đang bảo tồn, đang sống, đang tồn tại? – ấy là đối với người có chánh niệm đang đi.

1732

Viññāṇaṃ uparujjhatīti viññāṇaṃ nirujjhati vūpasammati atthaṃ gacchati paṭippassambhatīti – viññāṇaṃ uparujjhati.

Consciousness ceases means: consciousness ceases, is appeased, comes to an end, is completely calmed. This is the meaning of "consciousness ceases."

Thức bị đoạn diệt có nghĩa là thức bị diệt, bị lắng dịu, đi đến chỗ chấm dứt, được an tịnh – ấy là thức bị đoạn diệt.

1733

Bhagavantaṃ puṭṭhumāgamāti buddhaṃ bhagavantaṃ puṭṭhuṃ pucchituṃ yācituṃ ajjhesituṃ pasādetuṃ āgamhā āgatamhā upāgatamhā sampattamhā, ‘‘tayā saddhiṃ samāgatamhā’’ti – bhagavantaṃ puṭṭhumāgamā.

Having come to ask the Blessed One means: we have come, arrived, approached, reached to ask, request, urge, or gladden the Buddha, the Blessed One, "we have met with you." This is the meaning of "having come to ask the Blessed One."

Chúng con đến hỏi Thế Tôn có nghĩa là chúng con đã đến, đã tới, đã tiếp cận, đã đạt đến Đức Phật, Đức Thế Tôn để hỏi, để thỉnh cầu, để khẩn cầu, để làm cho hoan hỷ, “chúng con đã hội ngộ cùng Ngài” – ấy là chúng con đến hỏi Thế Tôn.

1734

Taṃ suṇoma vaco tavāti.

We will listen to your word.

Xin được nghe lời dạy của Ngài có nghĩa là.

Tanti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ suṇoma uggaṇhāma dhārema upadhārema upalakkhemāti – taṃ suṇoma vaco tava.

That means: we will listen to, grasp, hold, retain, comprehend your word, discourse, teaching, instruction, admonition. This is the meaning of "we will listen to your word."

Lời dạy ấy có nghĩa là chúng con xin nghe, xin tiếp thu, xin ghi nhớ, xin thọ trì, xin nhận biết lời nói, lời dạy, bài pháp, lời giáo huấn, lời chỉ dạy của Ngài – ấy là xin được nghe lời dạy của Ngài.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói:

1735

‘‘Kathaṃ satassa carato, viññāṇaṃ uparujjhati;

‘‘How for one who is mindful, practicing, does consciousness cease;

“Đối với người có chánh niệm đang đi, làm sao thức bị đoạn diệt?

1736

Bhagavantaṃ puṭṭhumāgamā, taṃ suṇoma vaco tavā’’ti.

Having come to ask the Blessed One, we will listen to your word.’’

Chúng con đến hỏi Thế Tôn, xin được nghe lời dạy của Ngài.”

1737

80.

80.

1738

Ajjhattañca bahiddhā ca, vedanaṃ nābhinandato;

For one who does not delight in feeling, internal or external;

“Không hoan hỷ với thọ, cả bên trong lẫn bên ngoài;

1739

Evaṃ satassa carato, viññāṇaṃ uparujjhati.

Thus for one who is mindful, practicing, consciousness ceases.

Đối với người có chánh niệm đang đi như vậy, thức bị đoạn diệt.”

1740

Ajjhattañca bahiddhā ca vedanaṃ nābhinandatoti ajjhattaṃ vedanāsu vedanānupassī viharanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti^* , abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti; bahiddhā vedanāsu vedanānupassī viharanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti; ajjhattabahiddhā vedanāsu vedanānupassī viharanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti.

For one who does not delight in feeling, internal or external means: dwelling contemplating feeling in internal feelings, one does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; one abandons, dispels, makes an end of, brings to non-existence delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and obsession. Dwelling contemplating feeling in external feelings, one does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; one abandons, dispels, makes an end of, brings to non-existence delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and obsession. Dwelling contemplating feeling in internal and external feelings, one does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; one abandons, dispels, makes an end of, brings to non-existence delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and obsession.

Không hoan hỷ với thọ, cả bên trong lẫn bên ngoài có nghĩa là, trong khi trú, quán thọ trong các thọ bên trong, vị ấy không hoan hỷ, không tán dương, không chấp thủ với thọ; vị ấy từ bỏ, loại trừ, chấm dứt, làm cho không còn tồn tại sự hoan hỷ, sự tán dương, sự chấp thủ, sự nắm giữ, sự bám víu, sự cố chấp; trong khi trú, quán thọ trong các thọ bên ngoài, vị ấy không hoan hỷ, không tán dương, không chấp thủ với thọ, vị ấy từ bỏ, loại trừ, chấm dứt, làm cho không còn tồn tại sự hoan hỷ, sự tán dương, sự chấp thủ, sự nắm giữ, sự bám víu, sự cố chấp; trong khi trú, quán thọ trong các thọ cả bên trong lẫn bên ngoài, vị ấy không hoan hỷ, không tán dương, không chấp thủ với thọ, vị ấy từ bỏ, loại trừ, chấm dứt, làm cho không còn tồn tại sự hoan hỷ, sự tán dương, sự chấp thủ, sự nắm giữ, sự bám víu, sự cố chấp.

Ajjhattaṃ samudayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī^* viharanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti; ajjhattaṃ vayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto…pe… ajjhattaṃ samudayavayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto…pe… bahiddhā samudayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti; bahiddhā vayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto…pe… bahiddhā samudayavayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto…pe… ajjhattabahiddhā samudayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto…pe… ajjhattabahiddhā vayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto…pe… ajjhattabahiddhā samudayavayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti.

Dwelling, observing feelings in feelings, observing the nature of origination internally, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence; dwelling, observing feelings in feelings, observing the nature of vanishing internally, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence; dwelling, observing feelings in feelings, observing the nature of origination and vanishing internally, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence; dwelling, observing feelings in feelings, observing the nature of origination externally, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence; dwelling, observing feelings in feelings, observing the nature of vanishing externally, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence; dwelling, observing feelings in feelings, observing the nature of origination and vanishing externally, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence; dwelling, observing feelings in feelings, observing the nature of origination internally and externally, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence; dwelling, observing feelings in feelings, observing the nature of vanishing internally and externally, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence; dwelling, observing feelings in feelings, observing the nature of origination and vanishing internally and externally, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence.

Trong khi trú, quán pháp sanh khởi trong các thọ bên trong, vị ấy không hoan hỷ, không tán dương, không chấp thủ với thọ, vị ấy từ bỏ, loại trừ, chấm dứt, làm cho không còn tồn tại sự hoan hỷ, sự tán dương, sự chấp thủ, sự nắm giữ, sự bám víu, sự cố chấp; trong khi trú, quán pháp đoạn diệt trong các thọ bên trong… đến… trong khi trú, quán pháp sanh-diệt trong các thọ bên trong… đến… trong khi trú, quán pháp sanh khởi trong các thọ bên ngoài, vị ấy không hoan hỷ, không tán dương, không chấp thủ với thọ, vị ấy từ bỏ, loại trừ, chấm dứt, làm cho không còn tồn tại sự hoan hỷ, sự tán dương, sự chấp thủ, sự nắm giữ, sự bám víu, sự cố chấp; trong khi trú, quán pháp đoạn diệt trong các thọ bên ngoài… đến… trong khi trú, quán pháp sanh-diệt trong các thọ bên ngoài… đến… trong khi trú, quán pháp sanh khởi trong các thọ cả bên trong lẫn bên ngoài… đến… trong khi trú, quán pháp đoạn diệt trong các thọ cả bên trong lẫn bên ngoài… đến… trong khi trú, quán pháp sanh-diệt trong các thọ cả bên trong lẫn bên ngoài, vị ấy không hoan hỷ, không tán dương, không chấp thủ với thọ, vị ấy từ bỏ, loại trừ, chấm dứt, làm cho không còn tồn tại sự hoan hỷ, sự tán dương, sự chấp thủ, sự nắm giữ, sự bám víu, sự cố chấp.

Imehi dvādasahi ākārehi vedanāsu vedanānupassī viharanto…pe… anabhāvaṃ gameti.

Dwelling, observing feelings in feelings, in these twelve ways, he brings to naught.

Bằng mười hai phương diện này, trong khi trú, quán thọ trong các thọ… đến… vị ấy làm cho không còn tồn tại.

1741

Atha vā, vedanaṃ aniccato passanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti.

Alternatively, seeing feeling as impermanent, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence.

Hoặc là, trong khi thấy thọ là vô thường, vị ấy không hoan hỷ, không tán dương, không chấp thủ với thọ, vị ấy từ bỏ, loại trừ, chấm dứt, làm cho không còn tồn tại sự hoan hỷ, sự tán dương, sự chấp thủ, sự nắm giữ, sự bám víu, sự cố chấp.

Vedanaṃ dukkhato rogato gaṇḍato sallato aghato ābādhato…pe… nissaraṇato passanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti.

Seeing feeling as suffering, as a disease, as a boil, as a dart, as an affliction, as a malady…as an escape, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence.

Thấy cảm thọ là khổ, là bệnh, là ung nhọt, là mũi tên, là điều bất hạnh, là tai ương... cho đến... là sự giải thoát, vị ấy không hoan hỷ, không tán dương, không tham đắm cảm thọ; vị ấy từ bỏ, xua tan, chấm dứt, đưa đến chỗ không còn tồn tại sự hoan hỷ, sự tán dương, sự tham đắm, sự nắm giữ, sự chấp thủ, sự quyết đoán.

Imehi cattālīsāya^* ākārehi vedanāsu vedanānupassī viharanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti – ajjhattañca bahiddhā ca vedanaṃ nābhinandato.

Dwelling, observing feelings in feelings, in these forty-two ways, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence—this is “not delighting in feeling, internally and externally”.

Với bốn mươi hai phương diện này, vị ấy sống quán cảm thọ trong các cảm thọ, không hoan hỷ, không tán dương, không tham đắm cảm thọ; vị ấy từ bỏ, xua tan, chấm dứt, đưa đến chỗ không còn tồn tại sự hoan hỷ, sự tán dương, sự tham đắm, sự nắm giữ, sự chấp thủ, sự quyết đoán – đó là người không hoan hỷ cảm thọ cả bên trong lẫn bên ngoài.

1742

Evaṃ satassa caratoti evaṃ satassa sampajānassa carato viharato iriyato vattayato pālayato yapayato yāpayatoti – evaṃ satassa carato.

“As he fares, thus mindful” means: as he fares, dwells, moves, conducts himself, maintains himself, sustains himself, passes his life, thus mindful and fully aware—this is “as he fares, thus mindful”.

Như vậy, với người chánh niệm hành trì có nghĩa là: như vậy, với người có chánh niệm, có tỉnh giác đang hành trì, đang sống, đang cử động, đang thực hành, đang bảo hộ, đang duy trì, đang nuôi mạng – đó là ý nghĩa của "như vậy, với người chánh niệm hành trì".

1743

Viññāṇaṃ uparujjhatīti puññābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇaṃ apuññābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇaṃ āneñjābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇaṃ nirujjhati vūpasammati atthaṃ gacchati paṭippassambhatīti – viññāṇaṃ uparujjhatī.

“Consciousness ceases” means: consciousness associated with meritorious volitional formations, consciousness associated with demeritorious volitional formations, consciousness associated with imperturbable volitional formations ceases, is calmed, comes to an end, is utterly pacified—this is “consciousness ceases”.

Thức bị đoạn diệt có nghĩa là: thức đồng sanh với phước hành, thức đồng sanh với phi phước hành, thức đồng sanh với bất động hành bị diệt, được dập tắt, đi đến chỗ chấm dứt, được lắng dịu – đó là ý nghĩa của "thức bị đoạn diệt".

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy rằng –

1744

‘‘Ajjhattañca bahiddhā ca, vedanaṃ nābhinandato;

“For one who does not delight in feeling,

“Với người không hoan hỷ cảm thọ, cả bên trong lẫn bên ngoài;

1745

Evaṃ satassa carato, viññāṇaṃ uparujjhatī’’ti.

Internally and externally, as he fares, thus mindful,

Như vậy, với người chánh niệm hành trì, thức bị đoạn diệt.”

1746

Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me, bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.

Consciousness ceases.”

Cùng với sự kết thúc của bài kệ... cho đến... Bạch Thế Tôn, Ngài là Bậc Đạo Sư của con, con là đệ tử của Ngài.

1747

Udayamāṇavapucchāniddeso terasamo.

Immediately upon the conclusion of the verses…“The Teacher is my Blessed One, venerable sir, I am a disciple.”

Phần Giải Thích Câu Hỏi Của Thanh Niên Udaya, Thứ Mười Ba.

1748

14. Posālamāṇavapucchāniddeso

13. The Explanation of Udaya’s Question

14. Phần Giải Thích Câu Hỏi Của Thanh Niên Posāla

1749

81.

81.

1750

Yo atītaṃ ādisati,^*

“He who declares the past,^*

Vị nào chỉ dạy về quá khứ,^*

1751

Anejo chinnasaṃsayo;

Free from agitation, with doubts cut off;

Không dao động, đã đoạn trừ hoài nghi;

1752

Pāraguṃ^* sabbadhammānaṃ, atthi pañhena āgamaṃ.

Gone to the far shore of all phenomena, for him there is a coming with a question.”

Bậc đã đến bờ kia của tất cả các pháp, con đến đây với một câu hỏi.

1753

Yo atītaṃ ādisatīti.

“He who declares the past” means:

Vị nào chỉ dạy về quá khứ có nghĩa là:

Yoti yo so bhagavā sayambhū.

“He” refers to the Blessed One, the Self-Awakened One.

Vị nào là Đức Thế Tôn ấy, bậc Tự Giác Ngộ.

Anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi, tattha ca sabbaññutaṃ patto, balesu ca vasībhāvaṃ.

Without a teacher, he himself fully awakened to the truths in teachings unheard before, and thereby attained omniscience and mastery in the powers.

Không có thầy chỉ dạy, đối với các pháp chưa từng được nghe trước đây, Ngài đã tự mình giác ngộ các chân lý, và ở đó Ngài đã đạt đến nhất thiết trí và làm chủ các năng lực.

Atītaṃ ādisatīti bhagavā attano ca paresañca atītampi ādisati, anāgatampi ādisati, paccuppannampi ādisati.

“Declares the past” means: the Blessed One declares the past, the future, and the present, both for himself and for others.

Chỉ dạy về quá khứ có nghĩa là: Đức Thế Tôn chỉ dạy về quá khứ của chính Ngài và của chúng sanh khác, chỉ dạy về tương lai, chỉ dạy về hiện tại.

1754

Kathaṃ bhagavā attano atītaṃ ādisati?

How does the Blessed One declare his own past?

Đức Thế Tôn chỉ dạy về quá khứ của chính Ngài như thế nào?

Bhagavā attano atītaṃ ekampi jātiṃ ādisati, dvepi jātiyo ādisati, tissopi jātiyo ādisati, catassopi jātiyo ādisati, pañcapi jātiyo ādisati, dasapi jātiyo ādisati, vīsampi jātiyo ādisati, tiṃsampi jātiyo ādisati, cattālīsampi jātiyo ādisati, paññāsampi jātiyo ādisati, jātisatampi…pe… jātisahassampi… jātisatasahassampi… anekepi saṃvaṭṭakappe… anekepi vivaṭṭakappe… anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe ādisati – ‘‘amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādiṃ; tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto idhūpapanno’’ti.

The Blessed One declares his own past: one birth, two births, three births, four births, five births, ten births, twenty births, thirty births, forty births, fifty births, a hundred births… innumerable eons of contraction (saṃvaṭṭakappe)… innumerable eons of expansion (vivaṭṭakappe)… innumerable eons of contraction and expansion (saṃvaṭṭavivaṭṭakappe), saying: "There I was, with such a name, such a clan, such a complexion, such a diet, experiencing such pleasure and pain, with such a lifespan. Having passed away from there, I arose in such a place. There too I was, with such a name, such a clan, such a complexion, such a diet, experiencing such pleasure and pain, with such a lifespan. Having passed away from there, I have arisen here."

Đức Thế Tôn chỉ dạy về một kiếp quá khứ của chính Ngài, chỉ dạy về hai kiếp, chỉ dạy về ba kiếp, chỉ dạy về bốn kiếp, chỉ dạy về năm kiếp, chỉ dạy về mười kiếp, chỉ dạy về hai mươi kiếp, chỉ dạy về ba mươi kiếp, chỉ dạy về bốn mươi kiếp, chỉ dạy về năm mươi kiếp, một trăm kiếp... cho đến... một ngàn kiếp... một trăm ngàn kiếp... nhiều kiếp hoại... nhiều kiếp thành... nhiều kiếp thành hoại, rằng: “Tại nơi kia, ta có tên như vậy, dòng họ như vậy, màu da như vậy, thức ăn như vậy, trải nghiệm khổ lạc như vậy, tuổi thọ có giới hạn như vậy. Sau khi chết ở đó, ta sanh ra ở nơi kia; ở đó ta cũng có tên như vậy, dòng họ như vậy, màu da như vậy, thức ăn như vậy, trải nghiệm khổ lạc như vậy, tuổi thọ có giới hạn như vậy. Sau khi chết ở đó, ta sanh ra ở đây.”

Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ ādisati.

Thus, he declares his manifold past existences (pubbenivāsaṃ) with all their details and characteristics.

Như vậy, Ngài chỉ dạy về nhiều loại tiền kiếp với các chi tiết và đặc điểm của chúng.

Evaṃ bhagavā attano atītaṃ ādisati.

It is in this way that the Blessed One declares his own past.

Như vậy, Đức Thế Tôn chỉ dạy về quá khứ của chính Ngài.

1755

Kathaṃ bhagavā paresaṃ atītaṃ ādisati?

How does the Blessed One declare the past of others?

Đức Thế Tôn chỉ dạy về quá khứ của chúng sanh khác như thế nào?

Bhagavā paresaṃ atītaṃ ekampi jātiṃ ādisati, dvepi jātiyo ādisati…pe… anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe ādisati – ‘‘amutrāsi evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādi; tatrāpāsi evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto idhūpapanno’’ti.

The Blessed One declares the past of others: one birth, two births… innumerable eons of contraction and expansion (saṃvaṭṭavivaṭṭakappe), saying: "There you were, with such a name, such a clan, such a complexion, such a diet, experiencing such pleasure and pain, with such a lifespan. Having passed away from there, you arose in such a place. There too you were, with such a name, such a clan, such a complexion, such a diet, experiencing such pleasure and pain, with such a lifespan. Having passed away from there, you have arisen here."

Đức Thế Tôn chỉ dạy về một kiếp quá khứ của chúng sanh khác, chỉ dạy về hai kiếp... cho đến... chỉ dạy về nhiều kiếp thành hoại, rằng: “Tại nơi kia, ngươi có tên như vậy, dòng họ như vậy, màu da như vậy, thức ăn như vậy, trải nghiệm khổ lạc như vậy, tuổi thọ có giới hạn như vậy. Sau khi chết ở đó, ngươi sanh ra ở nơi kia; ở đó ngươi cũng có tên như vậy, dòng họ như vậy, màu da như vậy, thức ăn như vậy, trải nghiệm khổ lạc như vậy, tuổi thọ có giới hạn như vậy. Sau khi chết ở đó, ngươi sanh ra ở đây.”

Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ ādisati.

Thus, he declares their manifold past existences (pubbenivāsaṃ) with all their details and characteristics.

Như vậy, Ngài chỉ dạy về nhiều loại tiền kiếp với các chi tiết và đặc điểm của chúng.

Evaṃ bhagavā paresaṃ atītaṃ ādisati.

It is in this way that the Blessed One declares the past of others.

Như vậy, Đức Thế Tôn chỉ dạy về quá khứ của chúng sanh khác.

1756

Bhagavā pañca jātakasatāni bhāsanto attano ca paresañca atītaṃ ādisati, mahāpadāniyasuttantaṃ^* bhāsanto attano ca paresañca atītaṃ ādisati, mahāsudassaniyasuttantaṃ bhāsanto attano ca paresañca atītaṃ ādisati, mahāgovindiyasuttantaṃ bhāsanto attano ca paresañca atītaṃ ādisati, maghadeviyasuttantaṃ bhāsanto attano ca paresañca atītaṃ ādisati.

The Blessed One, while teaching the five hundred Jātaka stories, declares his own past and the past of others; while teaching the Mahāpadāniya Suttanta, he declares his own past and the past of others; while teaching the Mahāsudassaniya Suttanta, he declares his own past and the past of others; while teaching the Mahāgovindiya Suttanta, he declares his own past and the past of others; while teaching the Maghadevīya Suttanta, he declares his own past and the past of others.

Khi thuyết giảng năm trăm câu chuyện Jātaka, Đức Thế Tôn chỉ dạy về quá khứ của chính Ngài và của chúng sanh khác. Khi thuyết giảng kinh Mahāpadāniya, Ngài chỉ dạy về quá khứ của chính Ngài và của chúng sanh khác. Khi thuyết giảng kinh Mahāsudassaniya, Ngài chỉ dạy về quá khứ của chính Ngài và của chúng sanh khác. Khi thuyết giảng kinh Mahāgovindiya, Ngài chỉ dạy về quá khứ của chính Ngài và của chúng sanh khác. Khi thuyết giảng kinh Maghadeviya, Ngài chỉ dạy về quá khứ của chính Ngài và của chúng sanh khác.

1757

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘atītaṃ kho, cunda, addhānaṃ ārabbha tathāgatassa satānusāriñāṇaṃ^* hoti.

For this was said by the Blessed One: "Regarding the past, Cunda, the Tathāgata possesses the knowledge of recollection (satānusāriñāṇaṃ).

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói đến: “Này Cunda, liên quan đến thời quá khứ, trí tuệ nhớ lại tiền kiếp của Như Lai khởi sanh.”

So yāvatakaṃ ākaṅkhati tāvatakaṃ anussarati.

Whatever he wishes, that much he recollects.

Ngài nhớ lại được bao nhiêu tùy theo ý muốn.

Anāgatañca kho, cunda…pe… paccuppannañca kho, cunda, addhānaṃ ārabbha tathāgatassa bodhijaṃ ñāṇaṃ uppajjati – ‘ayamantimā jāti, natthidāni punabbhavo’’’ti.

And regarding the future, Cunda… and regarding the present, Cunda, the Tathāgata's knowledge born of awakening (bodhijaṃ ñāṇaṃ) arises: 'This is the final birth; there is no further existence.'"

“Và này Cunda, liên quan đến thời tương lai... cho đến... Và này Cunda, liên quan đến thời hiện tại, trí tuệ sanh ra từ sự giác ngộ của Như Lai khởi sanh rằng: ‘Đây là kiếp cuối cùng, nay không còn tái sanh nữa.’”

1758

Indriyaparopariyattañāṇaṃ^* tathāgatassa tathāgatabalaṃ, sattānaṃ āsayānusayañāṇaṃ tathāgatassa tathāgatabalaṃ, yamakapāṭihīre ñāṇaṃ^* tathāgatassa tathāgatabalaṃ, mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ tathāgatassa tathāgatabalaṃ, sabbaññutañāṇaṃ tathāgatassa tathāgatabalaṃ, anāvaraṇañāṇaṃ tathāgatassa tathāgatabalaṃ, sabbattha asaṅgamappaṭihatamanāvaraṇañāṇaṃ tathāgatassa tathāgatabalaṃ.

The knowledge of the faculties of beings (indriyaparopariyattañāṇaṃ) is a power of the Tathāgata, the knowledge of the inclinations and underlying tendencies of beings (āsayānusayañāṇaṃ) is a power of the Tathāgata, the knowledge of the Twin Miracle (yamakapāṭihīre ñāṇaṃ) is a power of the Tathāgata, the knowledge of the attainment of great compassion (mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ) is a power of the Tathāgata, the knowledge of omniscience (sabbaññutañāṇaṃ) is a power of the Tathāgata, the unobstructed knowledge (anāvaraṇañāṇaṃ) is a power of the Tathāgata, the unobstructed knowledge that is unattached and unimpeded everywhere (sabbattha asaṅgamappaṭihatamanāvaraṇañāṇaṃ) is a power of the Tathāgata.

Trí tuệ biết rõ các căn của chúng sanh là Như Lai lực của Như Lai. Trí tuệ biết rõ các khuynh hướng và thiên hướng của chúng sanh là Như Lai lực của Như Lai. Trí tuệ về song thông thần biến là Như Lai lực của Như Lai. Trí tuệ trong việc nhập đại bi định là Như Lai lực của Như Lai. Nhất thiết trí là Như Lai lực của Như Lai. Trí tuệ vô ngại là Như Lai lực của Như Lai. Trí tuệ không vướng mắc, không bị cản trở, không bị che lấp ở mọi nơi là Như Lai lực của Như Lai.

Evaṃ bhagavā attano ca paresañca atītampi ādisati anāgatampi ādisati paccuppannampi ādisati ācikkhati deseti paññapeti paṭṭhapeti vivarati vibhajati uttānīkaroti pakāsetīti – yo atītaṃ ādisati.

Thus, the Blessed One declares his own past and the past of others, as well as the future and the present; he explains, teaches, makes known, establishes, reveals, analyzes, clarifies, and makes manifest, he who declares the past.

Như vậy, Đức Thế Tôn chỉ dạy, trình bày, thuyết giảng, ban bố, thiết lập, khai mở, phân tích, làm cho rõ ràng, và soi sáng về quá khứ, tương lai, và hiện tại của chính Ngài và của chúng sanh khác – đó là ý nghĩa của "vị nào chỉ dạy về quá khứ".

1759

Iccāyasmā posāloti.

"Thus, Venerable Posāla."

Đó là lời của Tôn giả Posāla có nghĩa là:

Iccāti padasandhi…pe… āyasmāti piyavacanaṃ…pe… posāloti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā posālo.

"Thus" (Iccā) is a euphonic conjunction… "Venerable" (āyasmā) is an affectionate word… "Posāla" is the name of that brahmin… is a designation—"Thus, Venerable Posāla."

Đó là là sự nối kết các từ... cho đến... Tôn giả là một lời nói thân ái... cho đến... Posāla là tên của vị Bà-la-môn ấy... cho đến... là cách gọi – đó là ý nghĩa của "đó là lời của Tôn giả Posāla".

1760

Anejo chinnasaṃsayoti ejā vuccati taṇhā.

"Undisturbed, with doubt cut off" (Anejo chinnasaṃsayo): Ejā is called craving.

Không dao động, đã đoạn trừ hoài nghi có nghĩa là: sự dao động được gọi là ái.

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

Whatever is lust, strong lust… covetousness, greed, a root of unwholesome states.

Đó là tham, tham ái... cho đến... tham lam, tham, là gốc rễ của bất thiện.

Sā ejā taṇhā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

That craving, called ejā, has been abandoned by the Buddha, the Blessed One; its root has been cut, made like a palm-stump, brought to non-existence, and is incapable of future arising.

Sự dao động ấy, tức là ái, đã được Đức Phật, Đức Thế Tôn từ bỏ, nhổ tận gốc, làm cho như cây thốt nốt bị chặt ngọn, đưa đến chỗ không còn tồn tại, có bản chất không sanh khởi trong tương lai.

Tasmā buddho anejo.

Therefore, the Buddha is aneja.

Vì thế, Đức Phật là bậc không dao động.

Ejāya pahīnattā anejo.

Being free from ejā (craving), he is aneja.

Do đã từ bỏ sự dao động, nên Ngài là bậc không dao động.

Bhagavā lābhepi na iñjati…pe… dukkhepi na iñjati na calati na vedhati nappavedhati na sampavedhatīti anejo.

The Blessed One does not waver at gain…pe… nor does he waver at suffering; he does not move, does not tremble, does not shake, does not stir — thus he is aneja.

Đức Thế Tôn không rung động trước lợi lộc... cho đến... không rung động, không lay chuyển, không chao đảo, không xao động, không hoàn toàn xao động trước khổ đau – đó là ý nghĩa của "không dao động".

Chinnasaṃsayoti saṃsayo vuccati vicikicchā.

Chinnasaṃsayo means saṃsayo (doubt) is called vicikicchā (perplexity).

Đã đoạn trừ hoài nghi có nghĩa là: hoài nghi được gọi là nghi ngờ.

Dukkhe kaṅkhā…pe… chambhitattaṃ cittassa manovilekho.

Doubt concerning suffering…pe… the trembling of the mind, the defilement of the mind.

Sự nghi ngờ về khổ... cho đến... sự cứng đờ của tâm, sự rối loạn của tâm.

So saṃsayo buddhassa bhagavato pahīno chinno ucchinno samucchinno vūpasanto paṭinissaggo paṭippassaddho abhabbuppattiko ñāṇagginā daḍḍho.

That doubt has been abandoned by the Buddha, the Blessed One; it has been cut, uprooted, completely uprooted, appeased, relinquished, allayed, rendered incapable of future arising, and burnt by the fire of wisdom.

Hoài nghi ấy đã được Đức Phật, Đức Thế Tôn từ bỏ, cắt đứt, nhổ bỏ, nhổ tận gốc, làm cho lắng dịu, xả ly, an tịnh, không còn khả năng sanh khởi, đã bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ.

Tasmā buddho chinnasaṃsayoti – anejo chinnasaṃsayo.

Therefore, the Buddha is Chinnasaṃsayo – anejo chinnasaṃsayo (unwavering, with doubt cut off).

Vì vậy, Đức Phật là bậc đã dứt sạch nghi ngờ. – Bậc không dao động, đã dứt sạch nghi ngờ.

1761

Pāraguṃ sabbadhammānanti bhagavā sabbadhammānaṃ abhiññāpāragū pariññāpāragū pahānapāragū bhāvanāpāragū sacchikiriyāpāragū samāpattipāragū abhiññāpāragū sabbadhammānaṃ…pe… jātimaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti – pāragū sabbadhammānaṃ.

Pāraguṃ sabbadhammānaṃ (gone to the far shore of all phenomena) means the Blessed One has gone to the far shore of all phenomena through direct knowledge, through full understanding, through abandonment, through development, through realization, through attainment of samāpatti, through direct knowledge of all phenomena…pe… there is no saṃsāra of birth, aging, and death, nor future existence for him – thus, pāraguṃ sabbadhammānaṃ.

"Pāraguṃ sabbadhammānaṃ" (Người đã đến bờ bên kia của tất cả các pháp) nghĩa là: Đức Thế Tôn là bậc đã đạt đến bờ bên kia của tất cả các pháp bằng Abhiññā-pariññā (trí tuệ thấu hiểu), Pariññā-pariññā (trí tuệ thấu triệt), Pahāna-pariññā (trí tuệ đoạn trừ), Bhāvanā-pariññā (trí tuệ tu tập), Sacchikiriyā-pāragū (bậc đã chứng ngộ), Samāpatti-pāragū (bậc đã đạt đến bờ bên kia của các thiền định), bậc đã đạt đến bờ bên kia của tất cả các pháp bằng Abhiññā-pāragū… (tóm lại) không còn luân hồi sinh tử và tái sinh nữa đối với Ngài – đó là ý nghĩa của "Pāraguṃ sabbadhammānaṃ".

1762

Atthi pañhena āgamanti pañhena atthiko āgatomhi…pe… ‘‘vahassetaṃ bhāra’’nti – atthi pañhena āgamaṃ.

Atthi pañhena āgamaṃ (I have come with a question) means "I have come seeking a question…pe… 'bear this burden'" – thus, atthi pañhena āgamaṃ.

"Atthi pañhena āgamaṃ" (Có câu hỏi đến) nghĩa là: Chúng con đã đến vì muốn hỏi một vấn đề… (tóm lại) ‘‘Hãy gánh vác gánh nặng này’’ – đó là ý nghĩa của "Atthi pañhena āgamaṃ".

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy nói:

1763

‘‘Yo atītaṃ ādisati,^*

“He who declares the past,^*

‘‘Bậc đã chỉ rõ quá khứ,^*

1764

Anejo chinnasaṃsayo;

Unwavering, with doubt cut off;

Không còn dao động, đã dứt nghi ngờ;

1765

Pāraguṃ sabbadhammānaṃ, atthi pañhena āgama’’nti.

Gone to the far shore of all phenomena, I have come with a question.”

Người đã đến bờ bên kia của tất cả các pháp, tôi có câu hỏi đến Ngài’’.

1766

82.

1767

Vibhūtarūpasaññissa, sabbakāyappahāyino;

For one whose perception of form is vanished, who has abandoned all bodies;

Đối với người đã tiêu tan sắc tưởng, đã đoạn trừ tất cả thân;

1768

Ajjhattañca bahiddhā ca, natthi kiñcīti passato;

Who sees that there is nothing, internally and externally;

Người quán thấy không có gì cả, cả bên trong lẫn bên ngoài;

1769

Ñāṇaṃ sakkānupucchāmi, kathaṃ neyyo tathāvidho.

I ask about the knowledge, O Sakka, how such a one is to be led.

Bạch Thế Tôn, con xin hỏi về trí tuệ đó, hạng người như vậy được dẫn dắt như thế nào?

1770

Vibhūtarūpasaññissāti katamā rūpasaññā?

Vibhūtarūpasaññissa (for one whose perception of form is vanished): What is perception of form?

"Vibhūtarūpasaññissā" (Đối với người đã tiêu tan sắc tưởng) nghĩa là: Sắc tưởng là gì?

Rūpāvacarasamāpattiṃ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ – ayaṃ rūpasaññā.

The perception, the act of perceiving, the state of being perceived, of one who has attained or is born in a rūpāvacara samāpatti (attainment of the form sphere), or one who dwells happily in the present life – this is perception of form.

Là tưởng, là sự nhận biết, là trạng thái nhận biết của người đã nhập hoặc đã sinh vào các tầng thiền sắc giới, hoặc của người sống an lạc trong hiện tại với các thiền định hữu vi – đây gọi là sắc tưởng.

Vibhūtarūpasaññissāti catasso arūpasamāpattiyo paṭiladdhassa^* rūpasaññā vibhūtā honti vigatā atikkantā samatikkantā vītivattāti – vibhūtarūpasaññissa.

Vibhūtarūpasaññissa means for one who has gained the four arūpa samāpattis (formless attainments), the perceptions of form are vanished, gone, surpassed, completely surpassed, transcended – thus, vibhūtarūpasaññissa.

"Vibhūtarūpasaññissā" (Đối với người đã tiêu tan sắc tưởng) nghĩa là: Đối với người đã đạt được bốn thiền vô sắc, sắc tưởng của họ đã bị tiêu tan, đã biến mất, đã vượt qua, đã hoàn toàn vượt qua, đã siêu việt – đó là ý nghĩa của "Vibhūtarūpasaññissā".

1771

Sabbakāyappahāyinoti sabbo tassa paṭisandhiko rūpakāyo pahīno, tadaṅgasamatikkamā vikkhambhanappahānena pahīno tassa rūpakāyoti – sabbakāyappahāyino.

Sabbakāyappahāyino (who has abandoned all bodies) means all his paṭisandhika (relinking) form-body has been abandoned; his form-body has been abandoned through overcoming by tadaṅga (temporary suppression) and through abandonment by vikkhambhana (suppression) – thus, sabbakāyappahāyino.

"Sabbakāyappahāyino" (Đã đoạn trừ tất cả thân) nghĩa là: Tất cả thân sắc giới tái sinh của vị ấy đã được đoạn trừ; thân sắc giới của vị ấy đã được đoạn trừ bằng sự vượt qua từng phần và sự đoạn trừ bằng cách trấn áp – đó là ý nghĩa của "Sabbakāyappahāyino".

1772

Ajjhattañca bahiddhā ca, natthi kiñcīti passatoti.

Ajjhattañca bahiddhā ca, natthi kiñcīti passato (who sees that there is nothing, internally and externally).

"Ajjhattañca bahiddhā ca, natthi kiñcīti passato" (Người quán thấy không có gì cả, cả bên trong lẫn bên ngoài) nghĩa là:

Natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanasamāpatti.

Natthi kiñcī (there is nothing) refers to the ākiñcaññāyatana samāpatti (attainment of the sphere of nothingness).

"Natthi kiñcī" (Không có gì cả) là Ākiñcaññāyatana-samāpatti (thiền Vô sở hữu xứ).

Kiṃkāraṇā?

For what reason?

Vì lý do gì?

Natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanasamāpatti.

The ākiñcaññāyatana samāpatti is called natthi kiñcī.

Thiền Vô sở hữu xứ được gọi là "không có gì cả".

Yaṃ viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ sato samāpajjitvā tato vuṭṭhahitvā taññeva viññāṇaṃ abhāveti, vibhāveti, antaradhāpeti, ‘‘natthi kiñcī’’ti passati – taṃkāraṇā natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanasamāpattīti – ajjhattañca bahiddhā ca natthi kiñcīti passato.

Because having attained the viññāṇañcāyatana samāpatti (attainment of the sphere of infinite consciousness) with mindfulness, and having emerged from it, one makes that very consciousness non-existent, makes it vanish, makes it disappear, and sees "there is nothing" – for that reason, the ākiñcaññāyatana samāpatti is called natthi kiñcī – thus, ajjhattañca bahiddhā ca natthi kiñcīti passato.

Vì sau khi nhập thiền Thức vô biên xứ với chánh niệm, rồi xuất thiền, vị ấy làm cho thức đó không còn, làm cho nó biến mất, làm cho nó ẩn đi, và quán thấy rằng "không có gì cả" – vì lý do đó, thiền Vô sở hữu xứ được gọi là "không có gì cả" – đó là ý nghĩa của "Ajjhattañca bahiddhā ca natthi kiñcīti passato".

1773

Ñāṇaṃ sakkānupucchāmīti.

Ñāṇaṃ sakkānupucchāmi (I ask about the knowledge, O Sakka).

"Ñāṇaṃ sakkānupucchāmi" (Con xin hỏi về trí tuệ đó, bạch Thế Tôn) nghĩa là:

Sakkāti – sakko.

Sakkā means Sakka.

"Sakkā" (Thế Tôn) nghĩa là: Bậc Sakya.

Bhagavā sakyakulā pabbajitotipi sakko …pe… pahīnabhayabheravo vigatalomahaṃsotipi sakko.

Because the Blessed One went forth from the Sakya clan, he is Sakka…pe… because he has abandoned fear and terror, and is free from goosebumps, he is Sakka.

Đức Thế Tôn đã xuất gia từ dòng dõi Sakya nên được gọi là Sakka… (tóm lại) Ngài đã đoạn trừ sợ hãi và kinh hoàng, đã dứt bỏ lông tóc dựng đứng nên được gọi là Sakka.

Ñāṇaṃ sakkānupucchāmīti tassa ñāṇaṃ pucchāmi, paññaṃ pucchāmi, sambuddhaṃ pucchāmi.

Ñāṇaṃ sakkānupucchāmi means I ask about his knowledge, I ask about his wisdom, I ask about his perfect enlightenment.

"Ñāṇaṃ sakkānupucchāmi" (Con xin hỏi về trí tuệ đó, bạch Thế Tôn) nghĩa là: Con xin hỏi về trí tuệ của vị ấy, con xin hỏi về tuệ của vị ấy, con xin hỏi về sự giác ngộ hoàn toàn của vị ấy.

‘‘Kīdisaṃ kiṃsaṇṭhitaṃ kiṃpakāraṃ kiṃpaṭibhāgaṃ ñāṇaṃ icchitabba’’nti – ñāṇaṃ sakkānupucchāmi.

“What kind of knowledge, of what nature, of what sort, of what characteristic, is to be desired?” – thus, ñāṇaṃ sakkānupucchāmi.

"Trí tuệ nào là đáng mong muốn, với hình thái nào, với phương cách nào, với sự tương ứng nào?" – đó là ý nghĩa của "Ñāṇaṃ sakkānupucchāmi".

1774

Kathaṃ neyyo tathāvidhoti kathaṃ so netabbo vinetabbo anunetabbo paññapetabbo nijjhāpetabbo pekkhetabbo pasādetabbo?

Kathaṃ neyyo tathāvidho (how such a one is to be led) means how is he to be led, disciplined, instructed, taught, observed, regarded, inspired?

"Kathaṃ neyyo tathāvidho" (Hạng người như vậy được dẫn dắt như thế nào?) nghĩa là: Vị ấy được dẫn dắt, được giáo hóa, được khuyên bảo, được chỉ dạy, được quán xét, được trông nom, được làm cho thanh tịnh như thế nào?

Kathaṃ tena^* uttari ñāṇaṃ uppādetabbaṃ?

How is further knowledge to be produced in him?

Làm thế nào để vị ấy có thể phát sinh trí tuệ cao hơn?

Tathāvidhoti tathāvidho tādiso tassaṇṭhito tappakāro tappaṭibhāgo yo so ākiñcaññāyatanasamāpattilābhīti – kathaṃ neyyo tathāvidho.

Tathāvidho (such a one) means one who is of such a nature, of such a disposition, of such a kind, of such a characteristic, who has attained the ākiñcaññāyatana samāpatti – thus, kathaṃ neyyo tathāvidho.

"Tathāvidho" (Hạng người như vậy) nghĩa là: Hạng người như vậy, người như thế, người đã an trú trong trạng thái đó, người có phương cách đó, người có sự tương ứng đó, tức là người đã đạt được thiền Vô sở hữu xứ – đó là ý nghĩa của "Kathaṃ neyyo tathāvidho".

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy nói:

1775

‘‘Vibhūtarūpasaññissa, sabbakāyappahāyino;

“For one whose perception of form is vanished, who has abandoned all bodies;

‘‘Đối với người đã tiêu tan sắc tưởng, đã đoạn trừ tất cả thân;

1776

Ajjhattañca bahiddhā ca, natthi kiñcīti passato;

Who sees that there is nothing, internally and externally;

Người quán thấy không có gì cả, cả bên trong lẫn bên ngoài;

1777

Ñāṇaṃ sakkānupucchāmi, kathaṃ neyyo tathāvidho’’ti.

I ask about the knowledge, O Sakka, how such a one is to be led.”

Bạch Thế Tôn, con xin hỏi về trí tuệ đó, hạng người như vậy được dẫn dắt như thế nào?’’

1778

83.

1779

Viññāṇaṭṭhitiyo sabbā,^*

All stations of consciousness,^*

"Này Posāla, Như Lai đã biết rõ tất cả các trú xứ của thức;

1780

Abhijānaṃ tathāgato;

The Tathāgata, having directly known them;

Ngài biết rõ người đó đang an trú, đã quyết tâm, đã lấy đó làm chỗ nương tựa;

1781

Tiṭṭhantamenaṃ jānāti, dhimuttaṃ tapparāyaṇaṃ;

He knows him as abiding, as resolute, as having that as his destination;

Như Lai đã biết rõ người đó đang an trú, đã quyết tâm, đã lấy đó làm chỗ nương tựa;

1782

Viññāṇaṭṭhitiyo sabbāti bhagavā abhisaṅkhāravasena catasso viññāṇaṭṭhitiyo jānāti, paṭisandhivasena satta viññāṇaṭṭhitiyo jānāti.

All stations of consciousness means that the Blessed One knows four stations of consciousness by way of volitional formations (abhisaṅkhāra), and He knows seven stations of consciousness by way of rebirth-linking (paṭisandhi).

"Viññāṇaṭṭhitiyo sabbā" (Tất cả các trú xứ của thức) nghĩa là: Đức Thế Tôn biết rõ bốn trú xứ của thức theo phương diện các hành (abhisaṅkhāra), và biết rõ bảy trú xứ của thức theo phương diện tái sinh (paṭisandhi).

Kathaṃ bhagavā abhisaṅkhāravasena catasso viññāṇaṭṭhitiyo jānāti?

How does the Blessed One know four stations of consciousness by way of volitional formations?

Đức Thế Tôn biết rõ bốn trú xứ của thức theo phương diện các hành như thế nào?

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘rūpupayaṃ^* vā, bhikkhave, viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭheyya^* , rūpārammaṇaṃ rūpappatiṭṭhaṃ nandūpasecanaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyya.

For it was said by the Blessed One: ‘‘Monks, consciousness, while standing, would stand adhering to form, having form as its object, established on form, permeated by delight, it would come to growth, increase, and development.

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: ‘‘Này các Tỳ-khưu, nếu thức an trú, nó có thể an trú dựa vào sắc (rūpa), lấy sắc làm đối tượng, có sắc làm chỗ tựa, được tưới tẩm bởi hỷ lạc, nó sẽ đạt đến sự tăng trưởng, phát triển và viên mãn.

Vedanupayaṃ vā, bhikkhave…pe… saññupayaṃ vā, bhikkhave…pe… saṅkhārupayaṃ vā, bhikkhave, viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭheyya, saṅkhārārammaṇaṃ saṅkhārappatiṭṭhaṃ nandūpasecanaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyyā’’ti.

Or, monks, consciousness… or, monks, consciousness adhering to feeling… or, monks, consciousness adhering to perception… or, monks, consciousness, while standing, would stand adhering to volitional formations, having volitional formations as its object, established on volitional formations, permeated by delight, it would come to growth, increase, and development.”

Hoặc này các Tỳ-khưu, dựa vào thọ (vedanā)… (tóm lại) hoặc này các Tỳ-khưu, dựa vào tưởng (saññā)… (tóm lại) hoặc này các Tỳ-khưu, nếu thức an trú, nó có thể an trú dựa vào hành (saṅkhāra), lấy hành làm đối tượng, có hành làm chỗ tựa, được tưới tẩm bởi hỷ lạc, nó sẽ đạt đến sự tăng trưởng, phát triển và viên mãn’’.

Evaṃ bhagavā abhisaṅkhāravasena catasso viññāṇaṭṭhitiyo jānāti.

Thus, the Blessed One knows four stations of consciousness by way of volitional formations.

Như vậy, Đức Thế Tôn biết rõ bốn trú xứ của thức theo phương diện các hành.

1783

Kathaṃ bhagavā paṭisandhivasena satta viññāṇaṭṭhitiyo jānāti?

How does the Blessed One know seven stations of consciousness by way of rebirth-linking?

Đức Thế Tôn biết rõ bảy trú xứ của thức theo phương diện tái sinh như thế nào?

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘santi, bhikkhave, sattā nānattakāyā nānattasaññino – seyyathāpi manussā ekacce ca devā ekacce ca vinipātikā.

For it was said by the Blessed One: ‘‘Monks, there are beings with diverse bodies and diverse perceptions, such as humans, some devas, and some in the lower realms.

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: ‘‘Này các Tỳ-khưu, có những chúng sinh thân khác nhau, tưởng khác nhau – ví dụ như loài người, một số chư thiên và một số chúng sinh trong ác đạo.

Ayaṃ paṭhamā viññāṇaṭṭhiti.

This is the first station of consciousness.

Đây là trú xứ của thức thứ nhất.

1784

‘‘Santi, bhikkhave, sattā nānattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi devā brahmakāyikā paṭhamābhinibbattā.

‘‘Monks, there are beings with diverse bodies and unified perceptions, such as the devas of the Brahma-realm, those reborn in the first jhāna.

‘‘Này các Tỳ-khưu, có những chúng sinh thân khác nhau, tưởng giống nhau – ví dụ như chư thiên Phạm thiên giới, những vị mới sinh ra trong cõi Phạm thiên thứ nhất.

Ayaṃ dutiyā viññāṇaṭṭhiti.

This is the second station of consciousness.

Đây là trú xứ của thức thứ hai.

1785

‘‘Santi, bhikkhave, sattā ekattakāyā nānattasaññino, seyyathāpi devā ābhassarā.

‘‘Monks, there are beings with unified bodies and diverse perceptions, such as the Abhassara devas.

‘‘Này các Tỳ-khưu, có những chúng sinh thân giống nhau, tưởng khác nhau – ví dụ như chư thiên Ābhassarā (Quang Âm thiên).

Ayaṃ tatiyā viññāṇaṭṭhiti.

This is the third station of consciousness.

Đây là trú xứ của thức thứ ba.

1786

‘‘Santi, bhikkhave, sattā ekattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi devā subhakiṇhā.

‘‘Monks, there are beings with unified bodies and unified perceptions, such as the Subhakiṇha devas.

‘‘Này các Tỳ-khưu, có những chúng sinh thân giống nhau, tưởng giống nhau – ví dụ như chư thiên Subhakiṇhā (Biến Tịnh thiên).

Ayaṃ catutthī^* viññāṇaṭṭhiti.

This is the fourth station of consciousness.

Đây là trú xứ của thức thứ tư.

1787

‘‘Santi, bhikkhave, sattā sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā, ananto ākāsoti ākāsānañcāyatanūpagā.

‘‘Monks, there are beings who, by completely transcending perceptions of form, by the fading away of perceptions of sensory impingement, by not attending to perceptions of diversity, thinking ‘Space is infinite,’ attain the sphere of infinite space.

‘‘Này các Tỳ-khưu, có những chúng sinh hoàn toàn vượt qua sắc tưởng, diệt trừ tưởng đối ngại, không tác ý đến các tưởng sai biệt, nghĩ rằng ‘Không gian là vô biên’, và đã đạt đến tầng Không vô biên xứ.

Ayaṃ pañcamī^* viññāṇaṭṭhiti.

This is the fifth station of consciousness.

Đây là trú xứ của thức thứ năm.

1788

‘‘Santi, bhikkhave, sattā sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma, anantaṃ viññāṇanti viññāṇañcāyatanūpagā.

‘‘Monks, there are beings who, by completely transcending the sphere of infinite space, thinking ‘Consciousness is infinite,’ attain the sphere of infinite consciousness.

‘‘Này các Tỳ-khưu, có những chúng sinh hoàn toàn vượt qua Không vô biên xứ, nghĩ rằng ‘Thức là vô biên’, và đã đạt đến tầng Thức vô biên xứ.

Ayaṃ chaṭṭhī^* viññāṇaṭṭhiti.

This is the sixth station of consciousness.

Đây là trú xứ của thức thứ sáu.

1789

‘‘Santi, bhikkhave, sattā sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma, natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanūpagā.

‘‘Monks, there are beings who, by completely transcending the sphere of infinite consciousness, thinking ‘There is nothing,’ attain the sphere of nothingness.

‘‘Này các Tỳ-khưu, có những chúng sinh hoàn toàn vượt qua Thức vô biên xứ, nghĩ rằng ‘Không có gì cả’, và đã đạt đến tầng Vô sở hữu xứ.

Ayaṃ sattamī^* viññāṇaṭṭhiti’’.

This is the seventh station of consciousness.’’

Đây là trú xứ của thức thứ bảy’’.

Evaṃ bhagavā paṭisandhivasena satta viññāṇaṭṭhitiyo jānātīti – viññāṇaṭṭhitiyo sabbā.

Thus, the Blessed One knows all seven stations of consciousness by way of rebirth-linking.

Như vậy, Đức Thế Tôn biết rõ bảy trú xứ của thức theo phương diện tái sinh – đó là ý nghĩa của "Viññāṇaṭṭhitiyo sabbā".

1790

Posālāti bhagavāti.

Posāla, the Blessed One.

"Posālāti bhagavā" (Đức Thế Tôn nói: Này Posāla) nghĩa là:

Posālāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

Posāla means that the Blessed One addresses that brahmin by name.

"Posālā" (Này Posāla): Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – posālāti bhagavā.

The Blessed One is an honorific term… it is a true designation, namely, the Blessed One. Thus, Posāla, the Blessed One.

"Bhagavā" (Đức Thế Tôn) là danh xưng biểu thị sự tôn kính… (tóm lại) là một danh hiệu chân thật, đó là "Bhagavā" – đó là ý nghĩa của "Posālāti bhagavā".

1791

Abhijānaṃ tathāgatoti.

The Tathāgata, knowing fully.

"Abhijānaṃ tathāgato" (Như Lai là bậc thấu hiểu rõ ràng) nghĩa là:

Abhijānanti abhijānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto tathāgato.

Knowing fully means the Tathāgata knows fully, understands, comprehends, penetrates.

"Abhijānaṃ" (Thấu hiểu rõ ràng) nghĩa là: Như Lai là bậc thấu hiểu, là bậc hiểu rõ, là bậc hiểu thấu, là bậc thâm nhập.

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘atītaṃ cepi kho, cunda, hoti abhūtaṃ atacchaṃ anatthasañhitaṃ, na taṃ tathāgato byākaroti.

For it was said by the Blessed One: ‘‘Cunda, if something in the past is untrue, false, and unbeneficial, the Tathāgata does not declare it.

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: ‘‘Này Cunda, nếu có lời nói trong quá khứ là không có thật, không đúng, không mang lại lợi ích, Như Lai không nói lời đó.

Atītaṃ cepi, cunda, hoti bhūtaṃ tacchaṃ anatthasañhitaṃ, tampi tathāgato na byākaroti.

Cunda, if something in the past is true, factual, but unbeneficial, the Tathāgata also does not declare it.

Này Cunda, nếu có lời nói trong quá khứ là có thật, đúng, nhưng không mang lại lợi ích, Như Lai cũng không nói lời đó.

Atītaṃ cepi kho, cunda, hoti bhūtaṃ tacchaṃ atthasañhitaṃ, tatra kālaññū tathāgato hoti tasseva pañhassa veyyākaraṇāya.

Cunda, if something in the past is true, factual, and beneficial, then the Tathāgata is timely in declaring that very question.

Này Cunda, nếu có lời nói trong quá khứ là có thật, đúng, và mang lại lợi ích, thì Như Lai biết thời điểm thích hợp để trả lời câu hỏi đó.

Anāgataṃ cepi, cunda, hoti…pe… paccuppannaṃ cepi, cunda, hoti abhūtaṃ atacchaṃ anatthasañhitaṃ, na taṃ tathāgato byākaroti.

Cunda, if something in the future… (similarly)… Cunda, if something in the present is untrue, false, and unbeneficial, the Tathāgata does not declare it.

Này Cunda, nếu là điều vị lai… vân vân… Này Cunda, nếu là điều hiện tại, không có thật, không đúng sự thật, không liên hệ đến lợi ích, Như Lai không tuyên thuyết điều ấy.

Paccuppannaṃ cepi, cunda, hoti bhūtaṃ tacchaṃ anatthasañhitaṃ, tampi tathāgato na byākaroti.

Cunda, if something in the present is true, factual, but unbeneficial, the Tathāgata also does not declare it.

Này Cunda, nếu là điều hiện tại, có thật, đúng sự thật, không liên hệ đến lợi ích, Như Lai cũng không tuyên thuyết điều ấy.

Paccuppannaṃ cepi, cunda, hoti bhūtaṃ tacchaṃ atthasañhitaṃ, tatra kālaññū tathāgato hoti tassa pañhassa veyyākaraṇāya.

Cunda, if something in the present is true, factual, and beneficial, then the Tathāgata is timely in declaring that question.

Này Cunda, nếu là điều hiện tại, có thật, đúng sự thật, liên hệ đến lợi ích, ở đó Như Lai là bậc biết thời để giải đáp câu hỏi ấy.

Iti kho, cunda, atītānāgatapaccuppannesu dhammesu tathāgato kālavādī bhūtavādī atthavādī dhammavādī vinayavādī.

Thus, Cunda, regarding phenomena of the past, future, and present, the Tathāgata speaks at the right time, speaks what is true, speaks what is beneficial, speaks of Dhamma, speaks of Vinaya.

Này Cunda, như vậy, đối với các pháp trong quá khứ, vị lai và hiện tại, Như Lai là bậc nói đúng thời, nói đúng sự thật, nói điều lợi ích, nói về Pháp, nói về Luật.

Tasmā tathāgatoti vuccati.

Therefore, he is called the Tathāgata.

Vì thế, Ngài được gọi là Như Lai.

1792

‘‘Yaṃ kho, cunda, sadevakassa lokassa samārakassa sabrahmakassa sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā, sabbaṃ taṃ tathāgatena abhisambuddhaṃ.

“Cunda, whatever has been seen, heard, sensed, cognized, attained, sought, and pondered by the mind in the world with its devas, Māras, and Brahmās, and by the generation of ascetics and brahmins, devas and humans, all that has been fully awakened to by the Tathāgata.

‘‘Này Cunda, những gì trong thế giới cùng với chư Thiên, Ma vương, Phạm thiên, trong chúng sanh cùng với Sa-môn, Bà-la-môn, chư Thiên và loài người, đã được thấy, được nghe, được cảm nhận, được nhận biết, được đạt đến, được tìm cầu, được tâm ý suy xét, tất cả những điều ấy đã được Như Lai hoàn toàn giác ngộ.

Tasmā tathāgatoti vuccati.

Therefore, he is called the Tathāgata.

Vì thế, Ngài được gọi là Như Lai.

Yañca, cunda, rattiṃ tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhati, yañca rattiṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati, yaṃ etasmiṃ antare bhāsati lapati niddisati sabbaṃ taṃ tatheva hoti no aññathā.

And, Cunda, the night the Tathāgata fully awakens to unsurpassed perfect self-awakening, and the night he attains final Nibbāna in the Nibbāna-element with no remainder of clinging, whatever he speaks, utters, and expounds in between those two, all that is just so and not otherwise.

Và này Cunda, đêm nào Như Lai chứng ngộ Vô Thượng Chánh Đẳng Giác, và đêm nào Ngài nhập Vô Dư Y Niết Bàn Giới, những gì Ngài nói, thốt lên, chỉ dạy trong khoảng thời gian đó, tất cả đều đúng như vậy, không khác đi.

Tasmā tathāgatoti vuccati.

Therefore, he is called the Tathāgata.

Vì thế, Ngài được gọi là Như Lai.

Yathāvādī, cunda, tathāgato tathākārī; yathākārī tathāvādī.

As the Tathāgata speaks, Cunda, so he acts; as he acts, so he speaks.

Này Cunda, Như Lai nói như thế nào, làm như thế ấy; làm như thế nào, nói như thế ấy.

Iti yathāvādī tathākārī, yathākārī tathāvādī.

Thus, as he speaks, so he acts; as he acts, so he speaks.

Vì nói như thế nào làm như thế ấy, làm như thế nào nói như thế ấy.

Tasmā tathāgatoti vuccati.

Therefore, he is called the Tathāgata.

Vì thế, Ngài được gọi là Như Lai.

Sadevake, cunda, loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya tathāgato abhibhū anabhibhūto aññadatthudaso vasavattī.

In the world with its devas, Māras, and Brahmās, and among the generation of ascetics and brahmins, devas and humans, the Tathāgata is the conqueror, unconquered, seeing all, exercising mastery.

Này Cunda, trong thế giới cùng với chư Thiên, Ma vương, Phạm thiên, trong chúng sanh cùng với Sa-môn, Bà-la-môn, chư Thiên và loài người, Như Lai là bậc chinh phục, không bị chinh phục, là bậc thấy tất cả, là bậc tự tại.

Tasmā tathāgatoti vuccatī’’ti – abhijānaṃ tathāgato.

Therefore, he is called the Tathāgata”—thus the Tathāgata knows directly.

Vì thế, Ngài được gọi là Như Lai’’ – Như Lai biết rõ.

1793

Tiṭṭhantamenaṃ jānātīti bhagavā idhatthaññeva^* jānāti kammābhisaṅkhāravasena – ‘‘ayaṃ puggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissatī’’ti.

He knows him as he stands means the Blessed One knows him here and now by way of kamma formations: “Upon the break-up of the body, after death, this person will be reborn in a state of deprivation, a bad destination, a lower realm, hell.”

Ngài biết người ấy đang đứng ở đâu có nghĩa là: Đức Thế Tôn biết ngay tại đây, do năng lực của nghiệp hành – ‘‘Vị này, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.’’

Bhagavā idhatthaññeva jānāti kammābhisaṅkhāravasena – ‘‘ayaṃ puggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tiracchānayoniṃ upapajjissatī’’ti.

The Blessed One knows him here and now by way of kamma formations: “Upon the break-up of the body, after death, this person will be reborn in the animal realm.”

Đức Thế Tôn biết ngay tại đây, do năng lực của nghiệp hành – ‘‘Vị này, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ sanh vào loài bàng sanh.’’

Bhagavā idhatthaññeva jānāti kammābhisaṅkhāravasena – ‘‘ayaṃ puggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā pettivisayaṃ upapajjissatī’’ti.

The Blessed One knows him here and now by way of kamma formations: “Upon the break-up of the body, after death, this person will be reborn in the realm of hungry ghosts.”

Đức Thế Tôn biết ngay tại đây, do năng lực của nghiệp hành – ‘‘Vị này, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ sanh vào cảnh giới ngạ quỷ.’’

Bhagavā idhatthaññeva jānāti kammābhisaṅkhāravasena – ‘‘ayaṃ puggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā manussesu uppajjissatī’’ti.

The Blessed One knows him here and now by way of kamma formations: “Upon the break-up of the body, after death, this person will be reborn among humans.”

Đức Thế Tôn biết ngay tại đây, do năng lực của nghiệp hành – ‘‘Vị này, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ sanh vào cõi người.’’

Bhagavā idhatthaññeva jānāti kammābhisaṅkhāravasena – ‘‘ayaṃ puggalo suppaṭipanno kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissatī’’ti.

The Blessed One knows him here and now by way of kamma formations: “This person, having practiced well, upon the break-up of the body, after death, will be reborn in a good destination, the heavenly world.”

Đức Thế Tôn biết ngay tại đây, do năng lực của nghiệp hành – ‘‘Vị này, do đã thực hành tốt, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ sanh vào thiện thú, thiên giới.’’

1794

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘tathāyaṃ puggalo paṭipanno, tathā ca iriyati, tañca maggaṃ samārūḷho, yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissatī’ti.

For this was said by the Blessed One: “Here, Sāriputta, I know a certain individual, encompassing his mind with my mind, thus: ‘This person has practiced in such a way, conducts himself in such a way, and has entered upon such a path, that upon the break-up of the body, after death, he will be reborn in a state of deprivation, a bad destination, a lower realm, hell.’”

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: ‘‘Này Sāriputta, ở đây, Ta với tâm của mình, bao trùm tâm của một người nào đó mà biết rõ rằng: ‘Vị này thực hành như vậy, đi đứng như vậy, và đã bước lên con đường như vậy, đến nỗi sau khi thân hoại mạng chung, sẽ sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục’.’’

1795

‘‘Idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tiracchānayoniṃ upapajjissatī’ti.

“Here, Sāriputta, I know a certain individual, encompassing his mind with my mind, thus: ‘This person has practiced in such a way, conducts himself in such a way, and has entered upon such a path, that upon the break-up of the body, after death, he will be reborn in the animal realm.’”

‘‘Này Sāriputta, ở đây, Ta với tâm của mình, bao trùm tâm của một người nào đó mà biết rõ rằng: ‘Vị này thực hành như vậy, đi đứng như vậy, và đã bước lên con đường như vậy, đến nỗi sau khi thân hoại mạng chung, sẽ sanh vào loài bàng sanh’.’’

1796

‘‘Idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā pettivisayaṃ upapajjissatī’ti.

“Here, Sāriputta, I know a certain individual, encompassing his mind with my mind, thus: ‘This person has practiced in such a way, conducts himself in such a way, and has entered upon such a path, that upon the break-up of the body, after death, he will be reborn in the realm of hungry ghosts.’”

‘‘Này Sāriputta, ở đây, Ta với tâm của mình, bao trùm tâm của một người nào đó mà biết rõ rằng: ‘Vị này thực hành như vậy, đi đứng như vậy, và đã bước lên con đường như vậy, đến nỗi sau khi thân hoại mạng chung, sẽ sanh vào cảnh giới ngạ quỷ’.’’

1797

‘‘Idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā manussesu uppajjissatī’ti.

“Here, Sāriputta, I know a certain individual, encompassing his mind with my mind, thus: ‘This person has practiced in such a way, conducts himself in such a way, and has entered upon such a path, that upon the break-up of the body, after death, he will be reborn among humans.’”

‘‘Này Sāriputta, ở đây, Ta với tâm của mình, bao trùm tâm của một người nào đó mà biết rõ rằng: ‘Vị này thực hành như vậy, đi đứng như vậy, và đã bước lên con đường như vậy, đến nỗi sau khi thân hoại mạng chung, sẽ sanh vào cõi người’.’’

1798

‘‘Idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissatī’ti.

“Here, Sāriputta, I know a certain individual, encompassing his mind with my mind, thus: ‘This person has practiced in such a way, conducts himself in such a way, and has entered upon such a path, that upon the break-up of the body, after death, he will be reborn in a good destination, the heavenly world.’”

‘‘Này Sāriputta, ở đây, Ta với tâm của mình, bao trùm tâm của một người nào đó mà biết rõ rằng: ‘Vị này thực hành như vậy, đi đứng như vậy, và đã bước lên con đường như vậy, đến nỗi sau khi thân hoại mạng chung, sẽ sanh vào thiện thú, thiên giới’.’’

1799

‘‘Idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharatī’’’ti – tiṭṭhantamenaṃ jānāti.

“Here, Sāriputta, I know a certain individual, encompassing his mind with my mind, thus: ‘This person has practiced in such a way, conducts himself in such a way, and has entered upon such a path, that with the destruction of the asavas, he will, in this very life, realize for himself with direct knowledge the Stainless Liberation of mind and Liberation by wisdom, and having entered upon it, abide therein’”—he knows him as he stands.

‘‘Này Sāriputta, ở đây, Ta với tâm của mình, bao trùm tâm của một người nào đó mà biết rõ rằng: ‘Vị này thực hành như vậy, đi đứng như vậy, và đã bước lên con đường như vậy, đến nỗi do đoạn tận các lậu hoặc, vị ấy tự mình với thắng trí chứng ngộ, đạt đến và an trú trong vô lậu tâm giải thoát, tuệ giải thoát ngay trong hiện tại’’’ – Ngài biết người ấy đang đứng ở đâu.

1800

Dhimuttaṃ tapparāyaṇanti.

Inclined to, with that as his destination.

Tâm hướng về đâu, đích đến là đó.

Dhimuttanti ākiñcaññāyatanaṃ.

Dhimutta means the base of nothingness (ākiñcaññāyatana).

Tâm hướng về là Vô Sở Hữu Xứ.

Dhimuttanti vimokkhena dhimuttaṃ tatrādhimuttaṃ tadadhimuttaṃ tadādhipateyyaṃ.

Dhimutta means inclined by means of liberation, inclined therein, focused thereon, making that supreme.

Tâm hướng về là hướng về bằng sự giải thoát, có tâm hướng về nơi ấy, có tâm quyết hướng về nơi ấy, lấy nơi ấy làm chủ.

Atha vā, bhagavā jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo rūpādhimutto saddādhimutto gandhādhimutto rasādhimutto phoṭṭhabbādhimutto kulādhimutto gaṇādhimutto āvāsādhimutto lābhādhimutto yasādhimutto pasaṃsādhimutto sukhādhimutto cīvarādhimutto piṇḍapātādhimutto senāsanādhimutto gilānapaccayabhesajjaparikkhārādhimutto suttantādhimutto vinayādhimutto abhidhammādhimutto āraññakaṅgādhimutto piṇḍapātikaṅgādhimutto paṃsukūlikaṅgādhimutto tecīvarikaṅgādhimutto sapadānacārikaṅgādhimutto khalupacchābhattikaṅgādhimutto nesajjikaṅgādhimutto yathāsanthatikaṅgādhimutto paṭhamajjhānādhimutto dutiyajjhānādhimutto tatiyajjhānādhimutto catutthajjhānādhimuttoākāsānañcāyatanasamāpattādhimutto viññāṇañcāyatanasamāpattādhimutto ākiñcaññāyatanasamāpattādhimutto nevasaññānāsaññāyatanasamāpattādhimutto’’tidhimuttaṃ.

Alternatively, the Blessed One knows: “This person is inclined towards forms, inclined towards sounds, inclined towards odors, inclined towards tastes, inclined towards tangible objects, inclined towards family, inclined towards a group, inclined towards a dwelling, inclined towards gains, inclined towards fame, inclined towards praise, inclined towards happiness, inclined towards robes, inclined towards almsfood, inclined towards lodgings, inclined towards requisites for the sick, such as medicines, inclined towards suttantas, inclined towards the Vinaya, inclined towards the Abhidhamma, inclined towards the wilderness dweller’s practice, inclined towards the alms-eater’s practice, inclined towards the rag-robe wearer’s practice, inclined towards the triple-robe wearer’s practice, inclined towards the alms-round practice, inclined towards the eating-once-a-day practice, inclined towards the sitter’s practice, inclined towards the as-it-comes practice, inclined towards the first jhāna, inclined towards the second jhāna, inclined towards the third jhāna, inclined towards the fourth jhāna, inclined towards the attainment of the base of infinite space, inclined towards the attainment of the base of infinite consciousness, inclined towards the attainment of the base of nothingness, inclined towards the attainment of the base of neither perception nor non-perception”—this is dhimutta.

Hoặc là, Đức Thế Tôn biết: ‘‘Vị này có tâm hướng về sắc, có tâm hướng về thanh, có tâm hướng về hương, có tâm hướng về vị, có tâm hướng về xúc, có tâm hướng về gia tộc, có tâm hướng về hội chúng, có tâm hướng về trú xứ, có tâm hướng về lợi lộc, có tâm hướng về danh vọng, có tâm hướng về tán thán, có tâm hướng về lạc, có tâm hướng về y, có tâm hướng về vật thực, có tâm hướng về sàng tọa, có tâm hướng về dược phẩm trị bệnh, có tâm hướng về Kinh tạng, có tâm hướng về Luật tạng, có tâm hướng về Luận tạng, có tâm hướng về hạnh ở rừng, có tâm hướng về hạnh khất thực, có tâm hướng về hạnh mặc y phấn tảo, có tâm hướng về hạnh tam y, có tâm hướng về hạnh khất thực tuần tự, có tâm hướng về hạnh không nhận thêm sau khi đã đủ, có tâm hướng về hạnh ngồi, có tâm hướng về hạnh ở đâu cũng được, có tâm hướng về Sơ thiền, có tâm hướng về Nhị thiền, có tâm hướng về Tam thiền, có tâm hướng về Tứ thiền, có tâm hướng về Không Vô Biên Xứ định, có tâm hướng về Thức Vô Biên Xứ định, có tâm hướng về Vô Sở Hữu Xứ định, có tâm hướng về Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ định’’ – ấy là tâm hướng về.

1801

Tapparāyaṇanti ākiñcaññāyatanamayaṃ tapparāyaṇaṃ kammaparāyaṇaṃ vipākaparāyaṇaṃ kammagarukaṃ paṭisandhigarukaṃ.

Tapparāyaṇa means that which has the base of nothingness as its destination, that which has kamma as its destination, that which has vipāka as its destination, that which is weighty with kamma, that which is weighty with rebirth.

Đích đến là đó là Vô Sở Hữu Xứ. Đích đến là đó, đích đến là nghiệp, đích đến là quả, xem trọng nghiệp, xem trọng sự tái sanh.

Atha vā, bhagavā jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo rūpaparāyaṇo…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiparāyaṇo’’ti – dhimuttaṃ tapparāyaṇaṃ.

Alternatively, the Blessed One knows: “This person has forms as their destination…pe… has the attainment of the base of neither perception nor non-perception as their destination”—this is dhimutta, tapparāyaṇa.

Hoặc là, Đức Thế Tôn biết: ‘‘Vị này có đích đến là sắc… vân vân… có đích đến là Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ định’’ – ấy là tâm hướng về đâu, đích đến là đó.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Do đó, Đức Thế Tôn đã nói:

1802

‘‘Viññāṇaṭṭhitiyo sabbā,^*

“All stations of consciousness,

‘‘Tất cả các thức trú,

1803

Abhijānaṃ tathāgato;

The Tathāgata, having fully known them,

Như Lai đều biết rõ;

1804

Tiṭṭhantamenaṃ jānāti, dhimuttaṃ tapparāyaṇa’’nti.

Knows him as abiding, inclined and with that as his destination.”

Ngài biết người đứng đâu, tâm hướng về đâu, đích đến là đó.’’

1805

84.

1806

Ākiñcaññāsambhavaṃ ñatvā, nandisaṃyojanaṃ iti;

Having known the origin of nothingness, and that delight is a fetter;

Biết sự sanh khởi của Vô Sở Hữu Xứ, rằng hỷ là trói buộc;

1807

Evametaṃ abhiññāya, tato tattha vipassati;

Having thus fully understood this, he then discerns therein;

Thắng tri điều này như vậy, rồi ở đó tuệ quán;

1808

Etaṃ ñāṇaṃ tathaṃ tassa, brāhmaṇassa vusīmato.

This knowledge is true for that brahmin who has lived the holy life.

Trí tuệ này là chân thật, của vị Bà-la-môn đã sống đời phạm hạnh.

1809

Ākiñcaññāsambhavaṃ ñatvāti ākiñcaññāsambhavoti vuccati ākiñcaññāyatanasaṃvattaniko kammābhisaṅkhāro.

Having known the origin of nothingness means the kammic formation (kammābhisaṅkhāra) that leads to the base of nothingness is called the origin of nothingness.

Biết sự sanh khởi của Vô Sở Hữu Xứ là: sự sanh khởi của Vô Sở Hữu Xứ được gọi là nghiệp hành đưa đến Vô Sở Hữu Xứ.

Ākiñcaññāyatanasaṃvattanikaṃ kammābhisaṅkhāraṃ ākiñcaññāsambhavoti ñatvā, laggananti ñatvā, bandhananti ñatvā, palibodhoti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – ākiñcaññāsambhavaṃ ñatvā.

Having known that kammic formation leading to the base of nothingness as the origin of nothingness, having known it as attachment, having known it as a bond, having known it as an impediment; having known, measured, investigated, developed, and made it manifest—this is having known the origin of nothingness.

Biết rằng nghiệp hành dẫn đến cõi Vô Sở Hữu Xứ là sự sanh khởi ở Vô Sở Hữu Xứ, biết là sự dính mắc, biết là sự trói buộc, biết là chướng ngại, sau khi đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho phát triển, đã làm cho hiển lộ – (đó là) biết sự sanh khởi ở Vô Sở Hữu Xứ.

1810

Nandisaṃyojanaṃ itīti nandisaṃyojanaṃ vuccati arūparāgo.

And that delight is a fetter— delight is a fetter is said of arūparāga (attachment to the formless realms).

Là hỷ triền phược có nghĩa là hỷ triền phược được gọi là ái trong cõi vô sắc.

Arūparāgena taṃ kammaṃ laggaṃ laggitaṃ palibuddhaṃ arūparāgaṃ nandisaṃyojananti ñatvā, laggananti ñatvā, bandhananti ñatvā, palibodhoti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā.

Having known that kamma, attached, bound, and impeded by arūparāga, that arūparāga, as the fetter of delight; having known it as attachment, having known it as a bond, having known it as an impediment; having known, measured, investigated, developed, and made it manifest.

Nghiệp ấy bị dính mắc, bị vướng vào, bị trói buộc bởi ái trong cõi vô sắc; biết rằng ái trong cõi vô sắc là hỷ triền phược, biết là sự dính mắc, biết là sự trói buộc, biết là chướng ngại, sau khi đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho phát triển, đã làm cho hiển lộ.

Itīti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ itīti – nandisaṃyojanaṃ iti.

Iti means the connection of words, the combination of words, the completion of words, the harmony of letters, the smoothness of consonants, the sequence of words—this is iti, and that delight is a fetter.

Là là sự nối kết từ, sự hòa hợp từ, sự bổ sung từ, sự tập hợp chữ cái, sự trôi chảy của âm, đây là sự tuần tự của các từ – là hỷ triền phược.

1811

Evametaṃ abhiññāyāti evaṃ etaṃ abhiññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – evametaṃ abhiññāya.

Having thus fully understood this means having thus fully understood this, having known, measured, investigated, developed, and made it manifest—this is having thus fully understood this.

Sau khi thắng tri điều này như vậy có nghĩa là sau khi thắng tri, biết, cân nhắc, thẩm xét, làm cho phát triển, làm cho hiển lộ điều này như vậy – (đó là) sau khi thắng tri điều này như vậy.

1812

Tato tattha vipassatīti.

He then discerns therein.

Từ đó quán chiếu tại nơi ấy.

Tatthāti ākiñcaññāyatanaṃ samāpajjitvā tato vuṭṭhahitvā tattha jāte cittacetasike dhamme aniccato vipassati, dukkhato vipassati, rogato…pe… nissaraṇato vipassati dakkhati oloketi nijjhāyati upaparikkhatīti – tato tattha vipassati.

Therein means having entered the base of nothingness, having emerged from it, he discerns the mental and volitional states arisen therein as impermanent, as suffering, as a disease…pe… as escape; he sees, observes, contemplates, and examines—this is he then discerns therein.

Tại nơi ấy có nghĩa là sau khi nhập Vô Sở Hữu Xứ, rồi xuất khỏi đó, vị ấy quán chiếu các pháp tâm và tâm sở sanh khởi tại nơi ấy là vô thường, quán chiếu là khổ, quán chiếu là bệnh... cho đến... quán chiếu là sự thoát ly, thấy, nhìn, xem xét, chiêm nghiệm, thẩm sát – (đó là) từ đó quán chiếu tại nơi ấy.

1813

Etaṃ ñāṇaṃ tathaṃ tassāti etaṃ ñāṇaṃ tacchaṃ bhūtaṃ yāthāvaṃ aviparītaṃ tassāti – etaṃ ñāṇaṃ tathaṃ tassa.

This knowledge is true for that means this knowledge is real, actual, correct, and not otherwise for that person—this is this knowledge is true for that.

Trí tuệ này của vị ấy là chân thật có nghĩa là trí tuệ này của vị ấy là xác thực, là sự thật, là đúng như thật, không sai lạc – (đó là) trí tuệ này của vị ấy là chân thật.

1814

Brāhmaṇassa vusīmatoti.

For the brahmin who has lived the holy life.

Của vị Bà-la-môn đã hoàn thành phạm hạnh.

Brāhmaṇoti sattannaṃ dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo…pe… asito tādi pavuccate sa brahmāti.

Brahmin means one who has banished seven defilements is a brahmin…pe… one who is untainted, steadfast, is called a brahmin.

Bà-la-môn có nghĩa là vị ấy là Bà-la-môn vì đã loại bỏ bảy pháp... cho đến... vị ấy không còn nương tựa, bậc như vậy được gọi là Phạm thiên.

Brāhmaṇassa vusīmatoti puthujjanakalyāṇaṃ upādāya satta sekkhā appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya vasanti saṃvasanti āvasanti parivasanti; arahā vusitavā katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho parikkhīṇabhavasaṃyojano sammadaññā vimutto; so vutthavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro; natthi tassa punabbhavoti – brāhmaṇassa vusīmato.

The term brāhmaṇassa vusīmato refers to the seven trainees, starting with the noble ordinary person, who dwell, reside, live, and fully abide for the attainment of what has not been attained, for the realization of what has not been realized, for the direct experience of what has not been directly experienced. An Arahant is one who has lived the holy life, has done what was to be done, has laid down the burden, has attained his own true goal, whose fetters of existence are exhausted, and who is rightly liberated by perfect knowledge. Such a one has lived the holy life, has completed the practice…pe… the cycle of birth and death; there is no further existence for him – thus, "for the brāhmaṇa who has lived the holy life."

Của vị Bà-la-môn đã hoàn thành phạm hạnh có nghĩa là kể cả phàm phu thiện và bảy bậc hữu học, họ sống, chung sống, trú ngụ, an trú để đạt đến điều chưa đạt, để chứng ngộ điều chưa chứng ngộ, để thực chứng điều chưa thực chứng; bậc A-la-hán đã sống xong phạm hạnh, đã làm xong việc cần làm, đã đặt gánh nặng xuống, đã đạt được mục đích tối hậu, đã đoạn tận hữu kiết sử, đã giải thoát nhờ chánh trí; vị ấy đã sống xong phạm hạnh, đã thực hành xong phận sự... cho đến... vòng luân hồi sanh tử; không còn tái sanh đối với vị ấy – (đó là) của vị Bà-la-môn đã hoàn thành phạm hạnh.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy rằng –

1815

‘‘Ākiñcaññāsambhavaṃ ñatvā, nandisaṃyojanaṃ iti;

“Having known that the sphere of nothingness arises from delight, which is a fetter;

“Biết sự sanh khởi ở Vô Sở Hữu Xứ, rằng đó là hỷ triền phược;

1816

Evametaṃ abhiññāya, tato tattha vipassati;

Having truly understood this, he then discerns in that;

Sau khi thắng tri điều này như vậy, từ đó quán chiếu tại nơi ấy;

1817

Etaṃ ñāṇaṃ tathaṃ tassa, brāhmaṇassa vusīmato’’ti.

This knowledge is true for that brāhmaṇa who has lived the holy life.”

Trí tuệ này của vị ấy là chân thật, của vị Bà-la-môn đã hoàn thành phạm hạnh.”

1818

Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me, bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.

At the conclusion of the verse…pe… “The Teacher is my Blessed One, venerable sir, I am a disciple.”

Ngay khi bài kệ kết thúc... cho đến... Bạch Thế Tôn, Ngài là Bậc Đạo Sư của con, con là đệ tử của Ngài.

1819

Posālamāṇavapucchāniddeso cuddasamo.

The Fourteenth Section: The Explanation of the Question of the Student Posāla.

Phần phân tích câu hỏi của thanh niên Posāla là chương thứ mười bốn.

1820

15. Mogharājamāṇavapucchāniddeso

15. The Explanation of the Question of the Student Mogharāja

15. Phân tích câu hỏi của thanh niên Mogharāja

1821

85.

1822

Dvāhaṃ sakkaṃ apucchissaṃ,^*

Twice I asked Sakka,

Con đã hai lần hỏi bậc Sakka,^*

1823

Na me byākāsi cakkhumā;

The Visionary did not answer me;

Bậc có mắt tuệ đã không trả lời cho con;

1824

Yāvatatiyañca devīsi^* , byākarotīti me sutaṃ.

And for the third time, the seer will answer, so I have heard.

Con nghe rằng đến lần thứ ba, bậc Thiên-Tiên sẽ trả lời.

1825

Dvāhaṃ sakkaṃ apucchissanti so brāhmaṇo dvikkhattuṃ buddhaṃ bhagavantaṃ pañhaṃ apucchi.

Twice I asked Sakka: That brāhmaṇa asked the Buddha, the Blessed One, a question twice.

Con đã hai lần hỏi bậc Sakka có nghĩa là vị Bà-la-môn ấy đã hai lần hỏi Đức Phật, Đức Thế Tôn về một vấn đề.

Tassa bhagavā pañhaṃ puṭṭho na byākāsi – ‘‘tadantarā^* imassa brāhmaṇassa indriyaparipāko bhavissatī’’ti.

Being asked the question, the Blessed One did not answer him, thinking, "In the interim, this brāhmaṇa's faculties will mature."

Đức Thế Tôn, khi được hỏi, đã không trả lời, vì nghĩ rằng: “Trong khoảng thời gian đó, các căn của vị Bà-la-môn này sẽ chín muồi.”

Sakkanti sakko.

Sakka means Sakka.

Bậc Sakka có nghĩa là bậc Thích Ca.

Bhagavā sakyakulā pabbajitotipi sakko.

The Blessed One is also called Sakka because he renounced from the Sakya clan.

Đức Thế Tôn cũng là bậc Sakka vì Ngài xuất gia từ dòng họ Thích Ca.

Atha vā, aḍḍho mahaddhano dhanavātipi sakko.

Or, he is called Sakka because he is rich, greatly wealthy, possessing wealth.

Hoặc, Ngài cũng là bậc Sakka vì Ngài giàu có, đại phú, sở hữu tài sản.

Tassimāni dhanāni, seyyathidaṃ – saddhādhanaṃ sīladhanaṃ hiridhanaṃ ottappadhanaṃ sutadhanaṃ cāgadhanaṃ paññādhanaṃ satipaṭṭhānadhanaṃ sammappadhānadhanaṃ iddhipādadhanaṃ indriyadhanaṃ baladhanaṃ bojjhaṅgadhanaṃ maggadhanaṃ phaladhanaṃ nibbānadhanaṃ.

These are his riches: namely, the wealth of faith, the wealth of morality, the wealth of conscientiousness, the wealth of dread of blame, the wealth of learning, the wealth of generosity, the wealth of wisdom, the wealth of mindfulness foundations, the wealth of right efforts, the wealth of bases of psychic power, the wealth of faculties, the wealth of powers, the wealth of factors of awakening, the wealth of the path, the wealth of the fruit, the wealth of Nibbāna.

Những tài sản này của Ngài là: tín tài, giới tài, tàm tài, quý tài, văn tài, thí tài, tuệ tài, niệm xứ tài, chánh cần tài, thần túc tài, căn tài, lực tài, giác chi tài, đạo tài, quả tài, Niết-bàn tài.

Imehi anekavidhehi dhanaratanehi aḍḍho mahaddhano dhanavātipi sakko.

He is also called Sakka because he is rich, greatly wealthy, possessing wealth due to these many kinds of jewel-like riches.

Ngài cũng là bậc Sakka vì Ngài giàu có, đại phú, sở hữu tài sản với những bảo vật tài sản nhiều loại như vậy.

Atha vā, sakko pahu visavī alamatto sūro vīro vikkanto abhīrū acchambhī anutrāsī apalāyī pahīnabhayabheravo vigatalomahaṃsotipi sakko.

Or, Sakka means capable, skilled, fully competent, brave, heroic, valiant, fearless, undaunted, unafraid, unretreating, with fear and terror abandoned, with hairs standing on end gone.

Hoặc, Ngài cũng là bậc Sakka vì Ngài là bậc chủ tể, có năng lực, có khả năng, là bậc anh hùng, dũng mãnh, can đảm, không sợ hãi, không run sợ, không kinh hãi, không bỏ chạy, đã từ bỏ mọi sợ hãi kinh hoàng, đã diệt trừ sự rùng rợn.

Dvāhaṃ sakkaṃ apucchissanti dvāhaṃ sakkaṃ apucchissaṃ ayācissaṃ ajjhesissaṃ pasādayissanti – dvāhaṃ sakkaṃ apucchissaṃ.

Twice I asked Sakka means "Twice I asked Sakka, I requested, I implored, I pleased" – twice I asked Sakka.

Con đã hai lần hỏi bậc Sakka có nghĩa là con đã hai lần hỏi, thỉnh cầu, khẩn khoản, làm cho Ngài hoan hỷ đối với bậc Sakka – (đó là) con đã hai lần hỏi bậc Sakka.

1826

Iccāyasmā mogharājāti.

Thus, the Venerable Mogharāja.

Tôn giả Mogharāja thưa rằng.

Iccāti padasandhi…pe… āyasmāti piyavacanaṃ…pe… mogharājāti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā mogharājā.

Iccā is a sandhi of words…pe… āyasmā is an affectionate word…pe… Mogharāja is the name of that brāhmaṇa…pe… a designation – thus, the Venerable Mogharāja.

Rằng là sự nối kết từ... cho đến... Tôn giả là lời nói thân ái... cho đến... Mogharāja là tên của vị Bà-la-môn ấy... cho đến... là cách gọi – (đó là) Tôn giả Mogharāja thưa rằng.

1827

Na me byākāsi cakkhumāti.

The Visionary did not answer me.

Bậc có mắt tuệ đã không trả lời cho con.

Na me byākāsīti na me byākāsi na ācikkhi na desesi na paññapesi na paṭṭhapesi na vivari na vibhaji na uttānīakāsi na pakāsesi.

Did not answer me means did not answer me, did not explain, did not teach, did not declare, did not establish, did not reveal, did not analyze, did not make clear, did not make known.

Đã không trả lời cho con có nghĩa là đã không trả lời, không chỉ dạy, không thuyết giảng, không chế định, không thiết lập, không khai mở, không phân tích, không làm cho rõ ràng, không hiển thị.

Cakkhumāti bhagavā pañcahi cakkhūhi cakkhumā – maṃsacakkhunāpi cakkhumā, dibbacakkhunāpi^* cakkhumā, paññācakkhunāpi cakkhumā, buddhacakkhunāpi cakkhumā, samantacakkhunāpi cakkhumā.

Cakkhumā (Visionary): The Blessed One is a visionary by five eyes – a visionary by the physical eye, a visionary by the divine eye, a visionary by the eye of wisdom, a visionary by the Buddha-eye, a visionary by the all-seeing eye.

Bậc có mắt tuệ có nghĩa là Đức Thế Tôn có mắt tuệ với năm loại mắt: Ngài có mắt tuệ với nhục nhãn, Ngài có mắt tuệ với thiên nhãn, Ngài có mắt tuệ với tuệ nhãn, Ngài có mắt tuệ với Phật nhãn, Ngài có mắt tuệ với toàn nhãn.

1828

Kathaṃ bhagavā maṃsacakkhunāpi cakkhumā?

How is the Blessed One a visionary even with the physical eye?

Thế nào là Đức Thế Tôn có mắt tuệ với nhục nhãn?

Maṃsacakkhumhi bhagavato pañca vaṇṇā saṃvijjanti – nīlo ca vaṇṇo, pītako ca vaṇṇo, lohitako ca vaṇṇo, kaṇho ca vaṇṇo, odāto ca vaṇṇo.

In the physical eye of the Blessed One, five colors are present – the blue color, the yellow color, the red color, the black color, and the white color.

Trong nhục nhãn của Đức Thế Tôn có năm màu sắc: màu xanh, màu vàng, màu đỏ, màu đen, và màu trắng.

Yattha ca akkhilomāni patiṭṭhitāni taṃ nīlaṃ hoti sunīlaṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ umāpupphasamānaṃ^* .

Where the eyelashes are fixed, that is blue, perfectly blue, pleasing, delightful to behold, resembling an umma flower.

Nơi lông mi mọc lên có màu xanh, xanh thẳm, khả ái, đáng chiêm ngưỡng, giống như hoa đậu biếc.

Tassa parato pītakaṃ hoti supītakaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ kaṇikārapupphasamānaṃ.

Beyond that, it is yellow, perfectly yellow, gold-colored, pleasing, delightful to behold, resembling a kaṇikāra flower.

Bên cạnh đó là màu vàng, vàng óng, màu vàng ròng, khả ái, đáng chiêm ngưỡng, giống như hoa huỳnh anh.

Ubhato ca akkhikūṭāni bhagavato lohitakāni honti sulohitakāni pāsādikāni dassaneyyāni indagopakasamānāni.

On both sides, the corners of the Blessed One's eyes are red, perfectly red, pleasing, delightful to behold, resembling fireflies.

Cả hai khóe mắt của Đức Thế Tôn đều có màu đỏ, đỏ tươi, khả ái, đáng chiêm ngưỡng, giống như con bọ rùa.

Majjhe kaṇhaṃ hoti sukaṇhaṃ alūkhaṃ siniddhaṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ addāriṭṭhakasamānaṃ^* .

In the middle, it is black, perfectly black, smooth, glossy, pleasing, delightful to behold, resembling a polished gem.

Ở giữa có màu đen, đen nhánh, không thô ráp, mịn màng, khả ái, đáng chiêm ngưỡng, giống như hạt na.

Tassa parato odātaṃ hoti suodātaṃ setaṃ paṇḍaraṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ osadhitārakasamānaṃ.

Around that, it is white, very white, exceedingly white, pleasing, and lovely to behold, like the morning star.

Bên cạnh đó là màu trắng, trắng ngần, trắng tinh, khả ái, đáng chiêm ngưỡng, giống như sao Mai.

Tena bhagavā pākatikena maṃsacakkhunā attabhāvapariyāpannena purimasucaritakammābhinibbattena samantā yojanaṃ passati divā ceva rattiñca.

By that natural physical eye (maṃsacakkhu), which belongs to his own being and was produced by wholesome deeds in previous existences, the Blessed One sees for a yojana all around, both by day and by night.

Với nhục nhãn tự nhiên ấy, thuộc về thân thể, được tạo ra bởi nghiệp thiện trong quá khứ, Đức Thế Tôn thấy được một do-tuần xung quanh, cả ngày lẫn đêm.

Yadā hi caturaṅgasamannāgato andhakāro hoti sūriyo ca atthaṅgato^* hoti; kāḷapakkho ca uposatho hoti, tibbo ca vanasaṇḍo hoti, mahā ca kāḷamegho^* abbhuṭṭhito hoti.

Indeed, when there is a fourfold darkness—the sun has set, it is the dark fortnight's Uposatha day, there is a dense forest, and a great dark cloud has arisen.

Ngay cả khi bóng tối bao trùm với bốn yếu tố: mặt trời đã lặn, là ngày trai giới của hắc nguyệt, khu rừng rậm rạp, và đám mây đen lớn kéo đến.

Evarūpe caturaṅgasamannāgate andhakāre samantā yojanaṃ passati.

In such a fourfold darkness, he sees for a yojana all around.

Trong bóng tối bao trùm với bốn yếu tố như vậy, Ngài vẫn thấy được một do-tuần xung quanh.

Natthi so kuṭṭo vā kavāṭaṃ vā pākāro vā pabbato vā gaccho vā latā vā āvaraṇaṃ rūpānaṃ dassanāya.

There is no wall, no door, no fence, no mountain, no bush, no creeper that obstructs the sight of forms.

Không có bức tường, cánh cửa, thành lũy, ngọn núi, cây cối hay dây leo nào có thể che khuất tầm nhìn của Ngài đối với các sắc.

Ekaṃ ce tilaphalaṃ nimittaṃ katvā tilavāhe pakkhipeyya, taṃyeva tilaphalaṃ uddhareyya.

If one were to mark a single sesame seed and throw it into a heap of sesame seeds, one could pick out that very same sesame seed.

Nếu đánh dấu một hạt mè rồi ném vào một đống mè, Ngài có thể nhặt đúng hạt mè đó ra.

Evaṃ parisuddhaṃ bhagavato pākatikaṃ maṃsacakkhu.

So pure is the natural physical eye of the Blessed One.

Nhục nhãn tự nhiên của Đức Thế Tôn thanh tịnh như vậy.

Evaṃ bhagavā maṃsacakkhunāpi cakkhumā.

Thus, the Blessed One is endowed with vision even with the physical eye.

Như vậy, Đức Thế Tôn có mắt tuệ với nhục nhãn.

1829

Kathaṃ bhagavā dibbena cakkhunāpi cakkhumā?

How is the Blessed One endowed with vision even with the divine eye (dibbacakkhu)?

Thế nào là Đức Thế Tôn có mắt tuệ với thiên nhãn?

Bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe; sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti – ‘‘ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā; ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā’’ti.

With the purified divine eye, surpassing that of humans, the Blessed One sees beings passing away and being reborn, inferior and superior, beautiful and ugly, in good destinations and bad destinations, and he understands beings according to their kamma: ‘Indeed, these good sirs, endowed with misconduct in body, speech, and mind, revilers of the Noble Ones, holding wrong views, undertaking actions based on wrong views, upon the dissolution of the body, after death, have been reborn in a state of deprivation, a bad destination, a lower realm, hell. And these good sirs, endowed with good conduct in body, speech, and mind, not revilers of the Noble Ones, holding right views, undertaking actions based on right views, upon the dissolution of the body, after death, have been reborn in a good destination, a heavenly world.’

Đức Thế Tôn với thiên nhãn thanh tịnh, siêu nhân, thấy các chúng sanh đang tử, đang sanh, hạ liệt, cao sang, xinh đẹp, xấu xí; Ngài tuệ tri các chúng sanh đi theo nghiệp của mình trong thiện thú, ác thú: “Chư vị chúng sanh này đã thành tựu thân ác hành, khẩu ác hành, ý ác hành, phỉ báng các bậc Thánh, có tà kiến, chấp thủ tà kiến nghiệp, sau khi thân hoại mạng chung, họ sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục; còn chư vị chúng sanh này đã thành tựu thân thiện hành, khẩu thiện hành, ý thiện hành, không phỉ báng các bậc Thánh, có chánh kiến, chấp thủ chánh kiến nghiệp, sau khi thân hoại mạng chung, họ sanh vào thiện thú, thiên giới.”

Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate, yathākammūpage satte pajānāti.

Thus, with the purified divine eye, surpassing that of humans, he sees beings passing away and being reborn, inferior and superior, beautiful and ugly, in good destinations and bad destinations, and he understands beings according to their kamma.

Như vậy, với thiên nhãn thanh tịnh, siêu nhân, Ngài thấy các chúng sanh đang tử, đang sanh, hạ liệt, cao sang, xinh đẹp, xấu xí, trong thiện thú, ác thú, Ngài tuệ tri các chúng sanh đi theo nghiệp của mình.

Ākaṅkhamāno ca bhagavā ekampi lokadhātuṃ passeyya, dvepi lokadhātuyo passeyya, tissopi lokadhātuyo passeyya, catassopi lokadhātuyo passeyya, pañcapi lokadhātuyo passeyya, dasapi lokadhātuyo passeyya, vīsampi lokadhātuyo passeyya, tiṃsampi lokadhātuyo passeyya, cattālīsampi lokadhātuyo passeyya, paññāsampi lokadhātuyo passeyya, satampi lokadhātuyo passeyya, sahassimpi cūḷanikaṃ lokadhātuṃ passeyya, dvisahassimpi majjhimikaṃ lokadhātuṃ passeyya, tisahassimpi lokadhātuṃ passeyya, mahāsahassimpi^* lokadhātuṃ passeyya, yāvatakaṃ vā^* pana ākaṅkheyya tāvatakaṃ passeyya.

And if the Blessed One wishes, he can see one world-system, or two world-systems, or three world-systems, or four world-systems, or five world-systems, or ten world-systems, or twenty world-systems, or thirty world-systems, or forty world-systems, or fifty world-systems, or a hundred world-systems, or a thousand small world-systems, or two thousand middle world-systems, or three thousand world-systems, or a great thousand world-systems, or as many as he wishes.

Và khi mong muốn, Đức Thế Tôn có thể thấy một thế giới giới, có thể thấy hai thế giới, có thể thấy ba thế giới, có thể thấy bốn thế giới, có thể thấy năm thế giới, có thể thấy mười thế giới, có thể thấy hai mươi thế giới, có thể thấy ba mươi thế giới, có thể thấy bốn mươi thế giới, có thể thấy năm mươi thế giới, có thể thấy một trăm thế giới, có thể thấy một tiểu thiên thế giới, có thể thấy hai ngàn trung thiên thế giới, có thể thấy ba ngàn thế giới, có thể thấy một đại thiên thế giới, hoặc Ngài muốn thấy bao nhiêu thì có thể thấy bấy nhiêu.

Evaṃ parisuddhaṃ bhagavato dibbacakkhu.

So pure is the divine eye of the Blessed One.

Thiên nhãn của Đức Thế Tôn thanh tịnh như vậy.

Evaṃ bhagavā dibbena cakkhunāpi cakkhumā.

Thus, the Blessed One is endowed with vision even with the divine eye.

Như vậy, Đức Thế Tôn là bậc hữu nhãn cả với thiên nhãn.

1830

Kathaṃ bhagavā paññācakkhunāpi cakkhumā?

How is the Blessed One endowed with vision even with the eye of wisdom (paññācakkhu)?

Thế nào Đức Thế Tôn là bậc hữu nhãn cả với tuệ nhãn?

Bhagavā mahāpañño puthupañño javanapañño hāsapañño tikkhapañño nibbedhikapañño paññāpabhedakusalo pabhinnañāṇo adhigatapaṭisambhidappatto catuvesārajjappatto dasabaladhārī purisāsabho purisasīho purisanāgo purisājañño purisadhorayho anantañāṇo anantatejo anantayaso aḍḍho mahaddhano dhanavā netā vinetā anunetā paññāpetā nijjhāpetā pekkhetā pasādetā.

The Blessed One is one of great wisdom, extensive wisdom, swift wisdom, joyful wisdom, sharp wisdom, penetrating wisdom, skilled in the analysis of wisdom, with knowledge that has broken through, attained to the four analytical knowledges (paṭisambhidā), attained to the four kinds of intrepidity (vesārajja), possessing the ten powers (dasabala), a bull among men, a lion among men, a great elephant among men, a thoroughbred among men, a burden-bearer among men, of infinite knowledge, infinite splendor, infinite fame, wealthy, greatly rich, possessing wealth, a leader, a discipliner, a persuader, an instructor, a resolver, an observer, a gladdener.

Đức Thế Tôn có đại trí tuệ, có trí tuệ rộng lớn, có trí tuệ nhanh nhạy, có trí tuệ hoan hỷ, có trí tuệ sắc bén, có trí tuệ thâm nhập, thiện xảo trong các phân loại trí tuệ, có trí tuệ phân tích, đã đạt được các Vô Ngại Giải, đã đạt được bốn Vô Sở Úy, mang mười lực, là bậc Nhân Ngưu Vương, là bậc Nhân Sư Tử, là bậc Nhân Long Tượng, là bậc Nhân Tuấn Mã, là bậc Nhân Thắng Tải, có trí tuệ vô biên, có oai lực vô biên, có danh tiếng vô biên, là bậc phú quý, là bậc đại phú, là bậc tài sản, là người dẫn dắt, là người huấn luyện, là người tuần tự dẫn dắt, là người làm cho biết, là người làm cho thấu triệt, là người làm cho quán sát, là người làm cho tịnh tín.

So hi bhagavā anuppannassa maggassa uppādetā asañjātassa maggassa sañjanetā anakkhātassa maggassa akkhātā, maggaññū maggavidū maggakovido maggānugā ca pana etarahi sāvakā viharanti pacchā samannāgatā.

Indeed, the Blessed One is the producer of the unproduced path, the generator of the ungenerated path, the proclaimer of the unproclaimed path; he is the knower of the path, the understander of the path, the expert in the path, and his disciples now dwell following the path, endowed with it later.

Vị Thế Tôn ấy là người làm cho con đường chưa sanh được sanh khởi, làm cho con đường chưa hiện hữu được hiện hữu, là người tuyên thuyết con đường chưa được tuyên thuyết, là bậc biết đường, là bậc hiểu đường, là bậc thiện xảo về đường. Và nay, các vị Thanh văn đang sống, là những người đi theo con đường ấy, thành tựu sau này.

1831

So hi bhagavā jānaṃ jānāti, passaṃ passati, cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī^* tathāgato.

Indeed, that Blessed One, the Tathāgata, knows what is to be known, sees what is to be seen; he is the eye, he is knowledge, he is Dhamma, he is Brahmā; he is the speaker, the proclaimer, the bringer forth of meaning, the giver of the deathless, the master of Dhamma.

Vị Thế Tôn ấy, biết điều cần biết, thấy điều cần thấy, là con mắt, là trí tuệ, là Pháp, là Phạm, là người nói, là người diễn giải, là người dẫn đến ý nghĩa, là người ban cho bất tử, là Pháp chủ, là Như Lai.

Natthi tassa bhagavato aññātaṃ adiṭṭhaṃ aviditaṃ asacchikataṃ aphassitaṃ^* paññāya.

There is nothing unknown, unseen, unperceived, unverified, untouched by wisdom for that Blessed One.

Đối với Đức Thế Tôn ấy, không có gì không được biết, không được thấy, không được liễu tri, không được chứng ngộ, không được xúc chạm bởi trí tuệ.

Atītaṃ anāgataṃ paccuppannaṃ^* upādāya sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthaṃ āgacchanti.

All phenomena, past, future, and present, in every aspect, come within the range of the Buddha’s knowledge.

Liên quan đến quá khứ, vị lai và hiện tại, tất cả các pháp, dưới mọi phương diện, đều hiện hành trong phạm vi trí tuệ của Đức Phật, Đức Thế Tôn.

Yaṃ kiñci neyyaṃ nāma atthi jānitabbaṃ^* attattho vā parattho vā ubhayattho vā diṭṭhadhammiko vā attho samparāyiko vā attho uttāno vā attho gambhīro vā attho gūḷho vā attho paṭicchanno vā attho neyyo vā attho nīto vā attho anavajjo vā attho nikkileso vā attho vodāno vā attho paramattho vā^* , sabbaṃ taṃ anto buddhañāṇe parivattati.

Whatever is knowable—whether it be one’s own welfare or another’s welfare, or the welfare of both; whether it be welfare in this life or welfare in future lives; whether it be a shallow meaning or a profound meaning, a hidden meaning or a concealed meaning; whether it be a meaning to be led or a meaning that has been led; whether it be an blameless meaning or a stainless meaning, a purified meaning or the ultimate meaning—all of that revolves within the Buddha’s knowledge.

Bất cứ điều gì có thể biết, dù là lợi ích cho mình, lợi ích cho người, hay lợi ích cho cả hai; dù là lợi ích trong hiện tại hay lợi ích trong tương lai; dù là ý nghĩa nông cạn hay ý nghĩa sâu xa; dù là ý nghĩa ẩn giấu hay ý nghĩa che đậy; dù là ý nghĩa cần được dẫn dắt hay ý nghĩa đã được dẫn dắt; dù là ý nghĩa không có lỗi lầm hay ý nghĩa không có phiền não; dù là ý nghĩa trong sạch hay ý nghĩa tối thượng, tất cả những điều đó đều vận hành trong phạm vi Phật trí.

1832

Sabbaṃ kāyakammaṃ buddhassa bhagavato ñāṇānuparivatti, sabbaṃ vacīkammaṃ ñāṇānuparivatti, sabbaṃ manokammaṃ ñāṇānuparivatti.

All bodily action of the Blessed Buddha follows his knowledge; all verbal action follows his knowledge; all mental action follows his knowledge.

Tất cả thân nghiệp của Đức Phật, Đức Thế Tôn, đều tùy thuộc vào trí tuệ; tất cả khẩu nghiệp đều tùy thuộc vào trí tuệ; tất cả ý nghiệp đều tùy thuộc vào trí tuệ.

Atīte buddhassa bhagavato appaṭihataṃ ñāṇaṃ, anāgate appaṭihataṃ ñāṇaṃ, paccuppanne appaṭihataṃ ñāṇaṃ, yāvatakaṃ neyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ, yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvatakaṃ neyyaṃ.

The knowledge of the Blessed Buddha is unimpeded in the past, unimpeded in the future, unimpeded in the present. As far as there is what is knowable (neyya), so far there is knowledge; as far as there is knowledge, so far there is what is knowable.

Trong quá khứ, trí tuệ của Đức Phật, Đức Thế Tôn, không bị ngăn ngại; trong vị lai, trí tuệ không bị ngăn ngại; trong hiện tại, trí tuệ không bị ngăn ngại. Phạm vi những gì có thể biết đến đâu, trí tuệ đến đó; phạm vi trí tuệ đến đâu, những gì có thể biết đến đó.

Neyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ neyyaṃ, neyyaṃ atikkamitvā ñāṇaṃ nappavattati, ñāṇaṃ atikkamitvā neyyapatho natthi.

Knowledge is bounded by the knowable; the knowable is bounded by knowledge. Knowledge does not proceed beyond the knowable, nor is there a path for the knowable beyond knowledge.

Trí tuệ có giới hạn là những gì có thể biết, những gì có thể biết có giới hạn là trí tuệ. Trí tuệ không vượt qua những gì có thể biết, và không có con đường nào của những gì có thể biết vượt qua trí tuệ.

Aññamaññapariyantaṭṭhāyino te dhammā.

These phenomena are mutually bounded.

Hai pháp ấy đứng ở giới hạn của nhau.

Yathā dvinnaṃ samuggapaṭalānaṃ sammāphusitānaṃ heṭṭhimaṃ samuggapaṭalaṃ uparimaṃ nātivattati, uparimaṃ samuggapaṭalaṃ heṭṭhimaṃ nātivattati, aññamaññapariyantaṭṭhāyino; evameva buddhassa bhagavato neyyañca ñāṇañca aññamaññapariyantaṭṭhāyino.

Just as when two casket lids fit perfectly, the lower lid does not go beyond the upper, and the upper lid does not go beyond the lower, being mutually bounded; even so, the knowable and the knowledge of the Blessed Buddha are mutually bounded.

Giống như hai nắp hộp khít nhau, nắp dưới không vượt qua nắp trên, nắp trên không vượt qua nắp dưới, chúng đứng ở giới hạn của nhau; cũng vậy, những gì có thể biết và trí tuệ của Đức Phật, Đức Thế Tôn, đứng ở giới hạn của nhau.

Yāvatakaṃ neyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ, yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvatakaṃ neyyaṃ, neyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ neyyaṃ.

As far as there is what is knowable, so far there is knowledge; as far as there is knowledge, so far there is what is knowable. Knowledge is bounded by the knowable; the knowable is bounded by knowledge.

Phạm vi những gì có thể biết đến đâu, trí tuệ đến đó; phạm vi trí tuệ đến đâu, những gì có thể biết đến đó. Trí tuệ có giới hạn là những gì có thể biết, những gì có thể biết có giới hạn là trí tuệ.

Neyyaṃ atikkamitvā ñāṇaṃ nappavattati, ñāṇaṃ atikkamitvā neyyapatho natthi.

Knowledge does not proceed beyond the knowable, nor is there a path for the knowable beyond knowledge.

Trí tuệ không vượt qua những gì có thể biết, và không có con đường nào của những gì có thể biết vượt qua trí tuệ.

Aññamaññapariyantaṭṭhāyino te dhammā.

These phenomena are mutually bounded.

Hai pháp ấy đứng ở giới hạn của nhau.

1833

Sabbadhammesu buddhassa bhagavato ñāṇaṃ pavattati.

The knowledge of the Blessed Buddha pervades all phenomena.

Trí tuệ của Đức Phật, Đức Thế Tôn, vận hành trong tất cả các pháp.

Sabbe dhammā buddhassa bhagavato āvajjanapaṭibaddhā ākaṅkhapaṭibaddhā manasikārapaṭibaddhā cittuppādapaṭibaddhā.

All phenomena are connected with the Blessed Buddha’s attention, connected with his aspiration, connected with his mental advertence, connected with his thought-arising.

Tất cả các pháp đều liên quan đến sự hướng tâm của Đức Phật, Đức Thế Tôn, liên quan đến ý muốn, liên quan đến sự tác ý, liên quan đến sự khởi tâm.

Sabbasattesu buddhassa bhagavato ñāṇaṃ pavattati.

The knowledge of the Blessed Buddha pervades all beings.

Trí tuệ của Đức Phật, Đức Thế Tôn, vận hành trong tất cả chúng sanh.

Sabbesañca sattānaṃ bhagavā āsayaṃ jānāti, anusayaṃ jānāti, caritaṃ jānāti, adhimuttiṃ jānāti, apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye bhabbābhabbe satte jānāti.

The Blessed One knows the dispositions of all beings, he knows their underlying tendencies, he knows their characters, he knows their inclinations; he knows beings with little dust in their eyes, with much dust in their eyes, with keen faculties, with dull faculties, of good disposition, of bad disposition, easy to instruct, difficult to instruct, capable or incapable of attaining Nibbāna.

Và Đức Thế Tôn biết rõ khuynh hướng của tất cả chúng sanh, biết rõ tùy miên, biết rõ hạnh kiểm, biết rõ chí hướng; Ngài biết rõ các chúng sanh ít bụi, nhiều bụi, căn tánh sắc bén, căn tánh chậm lụt, có hình tướng tốt, có hình tướng xấu, dễ được dạy dỗ, khó được dạy dỗ, có khả năng và không có khả năng.

Sadevako loko samārako sabrahmako sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussā antobuddhañāṇe parivattati.

The world with its devas, with its Māras, with its Brahmās, the generation with its recluses and brahmins, with its devas and humans, all revolve within the Buddha’s knowledge.

Thế giới cùng với chư thiên, ma vương, phạm thiên, cùng với chúng sa-môn, bà-la-môn, dân chúng cùng với chư thiên và loài người, đều vận hành trong phạm vi Phật trí.

1834

Yathā ye keci macchakacchapā antamaso timitimiṅgalaṃ^* upādāya antomahāsamudde parivattanti, evameva sadevako loko samārako loko sabrahmako loko sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussā antobuddhañāṇe parivattati.

Just as all fish and tortoises, down to the Timitimiṅgala, revolve within the great ocean, even so the world with its devas, the world with its Māras, the world with its Brahmās, the generation with its recluses and brahmins, with its devas and humans, all revolve within the Buddha’s knowledge.

Giống như bất kỳ loài cá và rùa nào, cho đến cả loài cá Timitimiṅgala, đều vận hành trong lòng đại dương; cũng vậy, thế giới cùng với chư thiên, ma vương, phạm thiên, dân chúng cùng với sa-môn, bà-la-môn, chư thiên và loài người, đều vận hành trong phạm vi Phật trí.

Yathā ye keci pakkhī antamaso garuḷaṃ venateyyaṃ upādāya ākāsassa padese parivattanti, evameva yepi te sāriputtasamā paññāya samannāgatā tepi buddhañāṇassa padese parivattanti; buddhañāṇaṃ devamanussānaṃ paññaṃ pharitvā abhibhavitvā tiṭṭhati.

Just as all birds, down to the Garuḷa Venateyya, revolve within a part of the sky, even so those who are endowed with wisdom like Sāriputta also revolve within a part of the Buddha’s knowledge; the Buddha’s knowledge pervades and surpasses the wisdom of devas and humans.

Giống như bất kỳ loài chim nào, cho đến cả chim Garuḷa Venateyya, đều vận hành trong không gian; cũng vậy, ngay cả những vị có trí tuệ như ngài Sāriputta cũng vận hành trong phạm vi Phật trí; Phật trí bao trùm và vượt lên trên trí tuệ của chư thiên và loài người.

1835

Yepi te khattiyapaṇḍitā brāhmaṇapaṇḍitā gahapatipaṇḍitā samaṇapaṇḍitā nipuṇā kataparappavādā vālavedhirūpā vobhindantā^* maññe caranti paññāgatena diṭṭhigatāni, te pañhe abhisaṅkharitvā abhisaṅkharitvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā pucchanti gūḷhāni ca paṭicchannāni.

And those wise khattiyas, wise brahmins, wise householders, wise ascetics, who are subtle, who have cultivated the doctrines of others, who are like archers shooting a hair's tip, they, as if destroying the views of others with their wisdom, having very well prepared and arranged questions, approach the Tathāgata and ask questions that are hidden and concealed.

Cũng vậy, những vị vua hiền trí, những vị Bà-la-môn hiền trí, những vị gia chủ hiền trí, những vị Sa-môn hiền trí, những bậc tinh thông, thiện nghệ trong luận thuyết của người khác, sắc bén như những người bắn xuyên sợi lông, được cho là đi phá tan các tà kiến bằng trí tuệ của mình, họ sau khi chuẩn bị kỹ lưỡng các câu hỏi, liền đến gần Như Lai và hỏi những điều sâu kín và che giấu.

Kathitā visajjitā ca te pañhā bhagavatā^* honti niddiṭṭhakāraṇā.

Those questions, having been taught and answered by the Blessed One, have their reasons pointed out.

Và những câu hỏi ấy đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng, giải đáp, và chỉ rõ nguyên nhân.

Upakkhittakā ca te bhagavato sampajjanti.

And those (people) come to be fulfilled as devotees of the Blessed One.

Và họ trở thành những người hộ trì của Đức Thế Tôn.

Atha kho bhagavāva tattha atirocati – yadidaṃ paññāyāti.

Then, indeed, the Blessed One alone shines forth there—that is, in wisdom.

Khi ấy, chính Đức Thế Tôn lại càng tỏa sáng ở nơi đó – đó là nhờ trí tuệ.

Evaṃ bhagavā paññācakkhunāpi cakkhumā.

Thus, the Blessed One is endowed with vision, even with the eye of wisdom (paññācakkhu).

Như vậy, Đức Thế Tôn có mắt bằng tuệ nhãn.

1836

Kathaṃ bhagavā buddhacakkhunāpi cakkhumā?

How is the Blessed One endowed with vision, even with the Buddha-eye (buddhacakkhu)?

Thế nào là Đức Thế Tôn có mắt bằng Phật nhãn?

Bhagavā buddhacakkhunā lokaṃ volokento^* addasa satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye appekacce paralokavajjabhayadassāvino^* viharante.

The Blessed One, surveying the world with the Buddha-eye, saw beings with little dust of defilements and much dust of defilements, with keen faculties and dull faculties, with good dispositions and bad dispositions, easy to instruct and difficult to instruct, some living seeing the danger in faults pertaining to the next world.

Đức Thế Tôn, khi nhìn thế gian bằng Phật nhãn, đã thấy các chúng sinh ít bụi trần, nhiều bụi trần, căn tánh sắc bén, căn tánh chậm lụt, có thiện tướng, có ác tướng, dễ giáo hóa, khó giáo hóa, và một số vị sống thấy rõ sự nguy hiểm và tội lỗi trong đời sau.

Seyyathāpi nāma uppaliniyaṃ vā paduminiyaṃ vā puṇḍarīkiniyaṃ vā appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakānuggatāni antonimuggaposīni^* , appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni samodakaṃ ṭhitāni, appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakā accuggamma tiṭṭhanti anupalittāni udakena; evamevaṃ bhagavā buddhacakkhunā lokaṃ volokento addasa satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye appekacce paralokavajjabhayadassāvino viharante.

Just as in a pond of blue lotuses, or red lotuses, or white lotuses, some blue lotuses, or red lotuses, or white lotuses, born in the water, grown in the water, remain submerged in the water, nourished within; some blue lotuses, or red lotuses, or white lotuses, born in the water, grown in the water, stand level with the water; some blue lotuses, or red lotuses, or white lotuses, born in the water, grown in the water, rise above the water, unsoiled by the water; even so, the Blessed One, surveying the world with the Buddha-eye, saw beings with little dust of defilements and much dust of defilements, with keen faculties and dull faculties, with good dispositions and bad dispositions, easy to instruct and difficult to instruct, some living seeing the danger in faults pertaining to the next world.

Ví như trong hồ sen xanh, hồ sen hồng, hay hồ sen trắng, có những bông sen xanh, sen hồng, hay sen trắng sinh ra trong nước, lớn lên trong nước, chưa vươn lên khỏi mặt nước, còn ngập chìm và được nuôi dưỡng bên trong; có những bông sen xanh, sen hồng, hay sen trắng sinh ra trong nước, lớn lên trong nước, đứng ngang bằng mặt nước; và có những bông sen xanh, sen hồng, hay sen trắng sinh ra trong nước, lớn lên trong nước, vươn lên khỏi mặt nước, không bị nước làm lấm bẩn; cũng vậy, Đức Thế Tôn, khi nhìn thế gian bằng Phật nhãn, đã thấy các chúng sinh ít bụi trần, nhiều bụi trần, căn tánh sắc bén, căn tánh chậm lụt, có thiện tướng, có ác tướng, dễ giáo hóa, khó giáo hóa, và một số vị sống thấy rõ sự nguy hiểm và tội lỗi trong đời sau.

Jānāti bhagavā – ‘‘ayaṃ puggalo rāgacarito, ayaṃ dosacarito, ayaṃ mohacarito, ayaṃ vitakkacarito, ayaṃ saddhācarito, ayaṃ ñāṇacarito’’ti.

The Blessed One knows: "This person is of a lustful nature, this one is of a hateful nature, this one is of a deluded nature, this one is of a discursive nature, this one is of a faithful nature, this one is of a knowing nature."

Đức Thế Tôn biết rằng: “Người này có khuynh hướng tham, người này có khuynh hướng sân, người này có khuynh hướng si, người này có khuynh hướng tầm, người này có khuynh hướng tín, người này có khuynh hướng trí.”

Rāgacaritassa bhagavā puggalassa asubhakathaṃ katheti; dosacaritassa bhagavā puggalassa mettābhāvanaṃ ācikkhati; mohacaritassa bhagavā puggalassa uddese paripucchāya kālena dhammassavane kālena dhammasākacchāya garusaṃvāse niveseti; vitakkacaritassa bhagavā puggalassa ānāpānassatiṃ ācikkhati; saddhācaritassa bhagavā puggalassa pasādanīyaṃ nimittaṃ ācikkhati buddhasubodhiṃ^* dhammasudhammataṃ saṅghasuppaṭipattiṃ sīlāni ca; attano ñāṇacaritassa bhagavā puggalassa vipassanānimittaṃ ācikkhati aniccākāraṃ dukkhākāraṃ anattākāraṃ.

To a person of a lustful nature, the Blessed One teaches discourse on impurity; to a person of a hateful nature, the Blessed One teaches the development of loving-kindness; to a person of a deluded nature, the Blessed One establishes him in recitation, inquiry, listening to Dhamma at the proper time, discussing Dhamma at the proper time, and associating with teachers; to a person of a discursive nature, the Blessed One teaches mindfulness of breathing; to a person of a faithful nature, the Blessed One teaches a pleasing sight: the Buddha's perfect enlightenment, the Dhamma's perfect well-proclaimed nature, the Saṅgha's perfect practice, and one's own virtues; to a person of a knowing nature, the Blessed One teaches the sign of insight: the aspect of impermanence, the aspect of suffering, the aspect of non-self.

Đối với người có khuynh hướng tham, Đức Thế Tôn nói về đề tài bất tịnh; đối với người có khuynh hướng sân, Đức Thế Tôn chỉ dạy về việc tu tập tâm từ; đối với người có khuynh hướng si, Đức Thế Tôn hướng họ vào việc học hỏi, tra vấn, đúng thời nghe pháp, đúng thời đàm luận về pháp, và sống gần gũi bậc thầy; đối với người có khuynh hướng tầm, Đức Thế Tôn chỉ dạy về niệm hơi thở vào ra; đối với người có khuynh hướng tín, Đức Thế Tôn chỉ dạy về những đối tượng đáng tịnh tín như sự giác ngộ tuyệt vời của Đức Phật, diệu pháp của Chánh Pháp, sự thực hành tốt đẹp của Tăng chúng, và các giới của chính mình; đối với người có khuynh hướng trí, Đức Thế Tôn chỉ dạy về các tướng của thiền quán: tướng vô thường, tướng khổ, tướng vô ngã.

1837

‘‘Sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhito, yathāpi passe janataṃ samantato;

“As one standing on a mountain peak,

“Như người đứng trên đỉnh núi đá, nhìn thấy chúng sanh khắp bốn phương;

1838

Tathūpamaṃ dhammamayaṃ sumedha, pāsādamāruyha samantacakkhu;

As one might see the people all around,

Cũng vậy, hỡi bậc Thiện Tuệ, bậc Toàn Nhãn, khi đã lên lầu cao Chánh Pháp,

1839

Sokāvatiṇṇaṃ^* janatamapetasoko, avekkhassu jātijarābhibhūta’’nti.

So, wise one, having ascended the Dhamma-made palace, O All-seeing One, being free from sorrow, look down upon the people immersed in sorrow, overcome by birth and old age.”

Ngài, bậc đã thoát ly sầu muộn, hãy nhìn xem chúng sanh đang chìm trong sầu muộn, bị sanh và già chinh phục.”

1840

Evaṃ bhagavā buddhacakkhunāpi cakkhumā.

Thus, the Blessed One is endowed with vision, even with the Buddha-eye.

Như vậy, Đức Thế Tôn có mắt bằng Phật nhãn.

1841

Kathaṃ bhagavā samantacakkhunāpi cakkhumā?

How is the Blessed One endowed with vision, even with the All-seeing Eye (samantacakkhu)?

Thế nào là Đức Thế Tôn có mắt bằng toàn nhãn?

Samantacakkhu vuccati sabbaññutañāṇaṃ.

The All-seeing Eye is called omniscience (sabbaññutañāṇa).

Toàn nhãn được gọi là trí toàn giác.

Bhagavā sabbaññutañāṇena upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato.

The Blessed One is endowed, perfectly endowed, attained, perfectly attained, arisen, perfectly arisen, and possessed of omniscience.

Đức Thế Tôn đã được trang bị, được trang bị đầy đủ, đã đạt đến, đã đạt đến trọn vẹn, đã thành tựu, đã thành tựu viên mãn, đã cụ túc với trí toàn giác.

1842

‘‘Na tassa addiṭṭhamidhatthi kiñci, atho aviññātamajānitabbaṃ;

“Nothing here remains unseen by him,

“Không có gì ở đây mà Ngài không thấy, cũng không có gì không biết, không thể biết;

1843

Sabbaṃ abhiññāsi yadatthi neyyaṃ, tathāgato tena samantacakkhū’’ti.

Nor is there anything unknown or unknowable; the Tathāgata has fully known all that is to be known, therefore he is the All-seeing One.”

Ngài đã thắng tri tất cả những gì cần biết, vì thế Như Lai là bậc Toàn Nhãn.”

1844

Evaṃ bhagavā samantacakkhunāpi cakkhumāti – na me byākāsi cakkhumā.

Thus, the Blessed One is endowed with vision, even with the All-seeing Eye—he did not declare me to be endowed with vision.

Như vậy, Đức Thế Tôn có mắt bằng toàn nhãn. – “Bậc có mắt đã không giải đáp cho tôi.”

1845

Yāvatatiyañca devīsi, byākarotīti me sutanti yāvatatiyaṃ buddho sahadhammikaṃ pañhaṃ puṭṭho byākaroti no saṃsāretīti^* – evaṃ mayā uggahitaṃ, evaṃ mayā upadhāritaṃ, evaṃ mayā upalakkhitaṃ.

“And for the third time, O Sage, it is heard by me that he declares it.” For the third time, when asked a question in accordance with the Dhamma, the Buddha answers, he does not make us reflect (on it ourselves)—thus have I grasped it, thus have I considered it, thus have I discerned it.

Và đến lần thứ ba, hỡi bậc Thiên Tiên, Ngài sẽ giải đáp, con đã nghe như vậy, nghĩa là: Khi được hỏi câu hỏi hợp pháp đến lần thứ ba, Đức Phật sẽ giải đáp, không trì hoãn – tôi đã tiếp thu như vậy, tôi đã ghi nhớ như vậy, tôi đã nhận thức như vậy.

Devīsīti bhagavā ceva isi cāti – devīsi.

Devīsī means that the Blessed One is both a god and a sage – thus, Devīsī.

Thiên Tiên (Devīsi), vì Đức Thế Tôn vừa là bậc Thiên (Deva) vừa là bậc Tiên (Isi) – nên gọi là Thiên Tiên.

Yathā rājā pabbajitā vuccanti rājisayo, brāhmaṇā pabbajitā vuccanti brāhmaṇisayo, evameva bhagavā devo ceva isi cāti – devīsi.

Just as renunciant kings are called "royal sages" (rājisayo), and renunciant brahmins are called "brahmin sages" (brāhmaṇisayo), so too is the Blessed One a god and a sage – thus, Devīsī.

Giống như các vị vua xuất gia được gọi là rājisayo (vua tiên), các vị Bà-la-môn xuất gia được gọi là brāhmaṇisayo (Bà-la-môn tiên), cũng vậy, Đức Thế Tôn vừa là bậc Thiên vừa là bậc Tiên – nên gọi là Thiên Tiên.

1846

Atha vā, bhagavā pabbajitotipi isi.

Alternatively, the Blessed One is a renunciant, and therefore a sage (isi).

Hoặc là, Đức Thế Tôn là bậc xuất gia nên cũng là bậc Tiên.

Mahantaṃ sīlakkhandhaṃ esī gavesī pariyesītipi isi.

He sought, searched for, and thoroughly investigated the great aggregate of virtue (sīlakkhandha) – therefore, he is a sage (isi).

Ngài đã tìm kiếm, truy tầm, khảo sát giới uẩn vĩ đại, nên là bậc Tiên.

Mahantaṃ samādhikkhandhaṃ…pe… mahantaṃ paññākkhandhaṃ… mahantaṃ vimuttikkhandhaṃ… mahantaṃ vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ esī gavesī pariyesītipi isi.

He sought, searched for, and thoroughly investigated the great aggregate of concentration (samādhikkhandha)... and so on... the great aggregate of wisdom (paññākkhandha)... the great aggregate of liberation (vimuttikkhandha)... the great aggregate of knowledge and vision of liberation (vimuttiñāṇadassanakkhandha) – therefore, he is a sage (isi).

Ngài đã tìm kiếm, truy tầm, khảo sát định uẩn vĩ đại... cho đến... tuệ uẩn vĩ đại... giải thoát uẩn vĩ đại... giải thoát tri kiến uẩn vĩ đại, nên là bậc Tiên.

Mahato tamokāyassa padālanaṃ esī gavesī pariyesītipi isi.

He sought, searched for, and thoroughly investigated the breaking up of the great mass of darkness (tamokāya) – therefore, he is a sage (isi).

Ngài đã tìm kiếm, truy tầm, khảo sát sự phá tan khối vô minh vĩ đại, nên là bậc Tiên.

Mahato vipallāsassa pabhedanaṃ esī gavesī pariyesītipi isi.

He sought, searched for, and thoroughly investigated the piercing of the great perversion (vipallāsa) – therefore, he is a sage (isi).

Ngài đã tìm kiếm, truy tầm, khảo sát sự đập tan sự điên đảo vĩ đại, nên là bậc Tiên.

Mahato taṇhāsallassa abbahanaṃ… mahato diṭṭhisaṅghāṭassa viniveṭhanaṃ… mahato mānaddhajassa papātanaṃ… mahato abhisaṅkhārassa vūpasamaṃ… mahato oghassa nittharaṇaṃ… mahato bhārassa nikkhepanaṃ… mahato saṃsāravaṭṭassa upacchedaṃ… mahato santāpassa nibbāpanaṃ… mahato pariḷāhassa paṭippassaddhiṃ… mahato dhammaddhajassa ussāpanaṃ esī gavesī pariyesītipi isi.

He sought, searched for, and thoroughly investigated the extraction of the great dart of craving (taṇhāsalla)... the untangling of the great knot of views (diṭṭhisaṅghāṭa)... the felling of the great banner of conceit (mānaddhaja)... the appeasement of the great volitional formations (abhisaṅkhāra)... the crossing over the great flood (ogha)... the laying down of the great burden (bhāra)... the cutting off of the great cycle of transmigration (saṃsāravaṭṭa)... the extinguishing of the great fever (santāpa)... the calming of the great anguish (pariḷāha)... the raising of the great banner of Dhamma – therefore, he is a sage (isi).

Ngài đã tìm kiếm, truy tầm, khảo sát sự nhổ bỏ mũi tên ái dục vĩ đại... sự tháo gỡ mối ràng buộc tà kiến vĩ đại... sự hạ xuống ngọn cờ ngã mạn vĩ đại... sự lắng dịu các hành vĩ đại... sự vượt qua các bộc lưu vĩ đại... sự đặt xuống gánh nặng vĩ đại... sự cắt đứt vòng luân hồi vĩ đại... sự dập tắt cơn thiêu đốt vĩ đại... sự làm nguôi cơn phiền não vĩ đại... sự dựng lên ngọn cờ Chánh Pháp vĩ đại, nên là bậc Tiên.

Mahante satipaṭṭhāne… mahante sammappadhāne… mahantāni indriyāni… mahantāni balāni… mahante bojjhaṅge… mahantaṃ ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ… mahantaṃ paramatthaṃ amataṃ nibbānaṃ esī gavesī pariyesītipi isi.

He sought, searched for, and thoroughly investigated the great foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna)... the great right efforts (sammappadhāna)... the great faculties (indriya)... the great powers (bala)... the great factors of enlightenment (bojjhaṅga)... the great Noble Eightfold Path (ariya aṭṭhaṅgika magga)... the great ultimate goal, the Deathless Nibbāna – therefore, he is a sage (isi).

Ngài đã tìm kiếm, truy tầm, khảo sát các niệm xứ vĩ đại... các chánh cần vĩ đại... các căn vĩ đại... các lực vĩ đại... các giác chi vĩ đại... Thánh đạo Tám ngành vĩ đại... mục đích tối thượng, bất tử, Niết-bàn vĩ đại, nên là bậc Tiên.

Mahesakkhehi vā sattehi esito gavesito pariyesito – ‘‘kahaṃ buddho, kahaṃ bhagavā, kahaṃ devadevo, kahaṃ narāsabho’’tipi isīti – yāvatatiyañca devīsi byākarotīti me sutaṃ.

Or, he is sought, searched for, and thoroughly investigated by beings of great power (mahesakkha) – "Where is the Buddha? Where is the Blessed One? Where is the God of gods? Where is the Bull among men?" – therefore, he is a sage (isi). And so, for the third time, it is said, "The Devīsī explains," so I have heard.

Hoặc được các chúng sinh có đại oai lực tìm kiếm, truy tầm, khảo sát: “Đức Phật ở đâu, Đức Thế Tôn ở đâu, bậc Thiên Nhân Sư ở đâu, bậc Ngưu Vương trong loài người ở đâu?”, nên cũng là bậc Tiên – “Và đến lần thứ ba, hỡi bậc Thiên Tiên, Ngài sẽ giải đáp, con đã nghe như vậy.”

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì thế, vị Bà-la-môn ấy nói:

1847

‘‘Dvāhaṃ sakkaṃ apucchissaṃ,^*

“Twice I questioned Sakka,^*

“Con đã hỏi bậc Sakka hai lần,^*

1848

Na me byākāsi cakkhumā;

But the Visionary did not explain to me;

Bậc có mắt đã không giải đáp cho con;

1849

Yāvatatiyañca devīsi, byākarotīti me suta’’nti.

For the third time, the Devīsī explains, so I have heard.”

Và đến lần thứ ba, hỡi bậc Thiên Tiên, Ngài sẽ giải đáp, con đã nghe như vậy.”

1850

86.

1851

Ayaṃ loko paro loko, brahmaloko sadevako;

This world, the other world, the Brahma world with its deities;

Thế giới này, thế giới sau, cõi Phạm Thiên cùng cõi trời;

1852

Diṭṭhiṃ te nābhijānāti, gotamassa yasassino.

The world does not comprehend your view, O Gotama of renown.

Tri kiến của Ngài, bậc Gotama danh tiếng, (chúng sanh) không thể biết được.

1853

Ayaṃ loko paro lokoti.

This world, the other world.

Thế giới này, thế giới sau.

Ayaṃ lokoti manussaloko.

This world means the human world.

Thế giới này là cõi người.

Paro lokoti manussalokaṃ ṭhapetvā sabbo paro lokoti – ayaṃ loko paro loko.

The other world means all other worlds apart from the human world – thus, this world, the other world.

Thế giới sau là tất cả những gì ngoài cõi người ra đều là thế giới sau – đó là thế giới này, thế giới sau.

1854

Brahmaloko sadevakoti sadevako loko samārako sabrahmako sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussāti – brahmaloko sadevako.

The Brahma world with its deities means the world with its deities, with Māra, with Brahmā, the population with its ascetics and brahmins, with its gods and humans – thus, the Brahma world with its deities.

Cõi Phạm Thiên cùng cõi trời là thế giới cùng với chư thiên, cùng với Ma vương, cùng với Phạm thiên, cùng với chúng Sa-môn, Bà-la-môn, cùng với chư thiên và loài người – đó là cõi Phạm Thiên cùng cõi trời.

1855

Diṭṭhiṃ te nābhijānātīti tuyhaṃ diṭṭhiṃ khantiṃ ruciṃ laddhiṃ ajjhāsayaṃ adhippāyaṃ loko na jānāti – ‘‘ayaṃ evaṃdiṭṭhiko evaṃkhantiko evaṃruciko evaṃladdhiko evaṃajjhāsayo evaṃadhippāyo’’ti na jānāti na passati na dakkhati nādhigacchati na vindati na paṭilabhatīti – diṭṭhiṃ te nābhijānāti.

The world does not comprehend your view means the world does not know your view, your endurance, your preference, your doctrine, your disposition, your intention – it does not know, does not see, does not perceive, does not attain, does not find, does not receive, "This one has such a view, such endurance, such a preference, such a doctrine, such a disposition, such an intention" – thus, the world does not comprehend your view.

Diṭṭhiṃ te nābhijānātī có nghĩa là: Thế gian không biết được tri kiến, sự kham nhẫn, sở thích, chủ thuyết, ý hướng, chủ ý của ngài – không biết, không thấy, không nhận ra, không đạt đến, không tìm thấy, không có được rằng: “Vị này có tri kiến như thế này, có sự kham nhẫn như thế này, có sở thích như thế này, có chủ thuyết như thế này, có ý hướng như thế này, có chủ ý như thế này” – đó là ý nghĩa của diṭṭhiṃ te nābhijānāti.

1856

Gotamassa yasassinoti bhagavā yasappattoti yasassī.

O Gotama of renown means the Blessed One has attained renown, therefore he is renowned (yasassī).

Gotamassa yasassino có nghĩa là: Đức Thế Tôn đã đạt đến danh vọng, nên gọi là bậc danh tiếng.

Atha vā, bhagavā sakkato garukato mānito pūjito apacito lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānantipi yasassīti – gotamassa yassino.

Alternatively, the Blessed One is honored, respected, esteemed, revered, worshipped, and receives robes, almsfood, lodgings, and requisites for the sick, such as medicines – therefore, he is renowned (yasassī) – thus, O Gotama of renown.

Hoặc là, Đức Thế Tôn được cung kính, được tôn trọng, được quý mến, được cúng dường, được kính lễ, là người nhận được y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men và vật dụng trị bệnh, nên cũng gọi là bậc danh tiếng – đó là ý nghĩa của gotamassa yasassino.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì thế, vị Bà-la-môn ấy đã nói rằng –

1857

‘‘Ayaṃ loko paro loko, brahmaloko sadevako;

“This world, the other world, the Brahma world with its deities;

“Thế gian này, thế gian khác, Phạm thiên giới cùng với chư thiên;

1858

Diṭṭhiṃ te nābhijānāti, gotamassa yasassino’’ti.

The world does not comprehend your view, O Gotama of renown.”

Không biết được tri kiến của ngài, bậc Gotama danh tiếng.”

1859

87.

1860

Evaṃ abhikkantadassāviṃ, atthi pañhena āgamaṃ;

To such a one of excellent vision, I have come with a question;

Con đến đây với câu hỏi, thưa bậc thấy biết siêu việt;

1861

Kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passati.

How does one regard the world so that the King of Death does not see him?

Làm sao quán chiếu thế gian, để Tử vương không nhìn thấy.

1862

Evaṃ abhikkantadassāvinti evaṃ abhikkantadassāviṃ aggadassāviṃ seṭṭhadassāviṃ viseṭṭhadassāviṃ pāmokkhadassāviṃ uttamadassāviṃ paramadassāvinti – evaṃ abhikkantadassāviṃ.

To such a one of excellent vision means to such a one of excellent vision, of foremost vision, of supreme vision, of pre-eminent vision, of leading vision, of highest vision, of ultimate vision – thus, to such a one of excellent vision.

Evaṃ abhikkantadassāviṃ có nghĩa là: bậc thấy biết siêu việt như vậy, bậc thấy biết tối thượng, bậc thấy biết cao tột, bậc thấy biết đặc biệt, bậc thấy biết trỗi vượt, bậc thấy biết ưu việt, bậc thấy biết vô song – đó là ý nghĩa của evaṃ abhikkantadassāviṃ.

1863

Atthi pañhena āgamanti pañhena atthiko āgatomhi…pe… vahassetaṃ bhāranti, evampi atthi pañhena āgamaṃ.

I have come with a question means I have come desirous of a question... and so on... "Bear this burden!" – this also means I have come with a question.

Atthi pañhena āgamaṃ có nghĩa là: con đến đây vì có câu hỏi... này... hãy mang gánh nặng này, đây cũng là ý nghĩa của atthi pañhena āgamaṃ.

1864

Kathaṃ lokaṃ avekkhantanti kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ paccavekkhantaṃ tulayantaṃ tīrayantaṃ vibhāvayantaṃ vibhūtaṃ karontanti – kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ.

How does one regard the world means how does one observe, reflect upon, weigh, examine, clarify, make clear the world – thus, how does one regard the world.

Kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ có nghĩa là: làm thế nào để quán chiếu thế gian, thẩm sát, cân nhắc, xem xét, làm cho rõ, làm cho hiển lộ – đó là ý nghĩa của kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ.

1865

Maccurājā na passatīti maccurājā na passati na dakkhati nādhigacchati na vindati na paṭilabhatīti – maccurājā na passati.

The King of Death does not see means the King of Death does not see, does not perceive, does not attain, does not find, does not receive. This is the meaning of "the King of Death does not see."

Maccurājā na passati có nghĩa là: Tử vương không thấy, không nhận ra, không đạt đến, không tìm thấy, không có được – đó là ý nghĩa của maccurājā na passati.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said –

Vì thế, vị Bà-la-môn ấy đã nói rằng –

1866

‘‘Evaṃ abhikkantadassāviṃ, atthi pañhena āgamaṃ;

"Thus, one who sees clearly, comes with a question;

“Con đến đây với câu hỏi, thưa bậc thấy biết siêu việt;

1867

Kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passatī’’ti.

How does the King of Death not see one who regards the world?"

Làm sao quán chiếu thế gian, để Tử vương không nhìn thấy.”

1868

88.

1869

Suññato lokaṃ avekkhassu, mogharāja sadā sato;

"Regard the world as empty, Mogharāja, ever mindful;

Hãy quán chiếu thế gian là trống không, này Mogharāja, luôn chánh niệm;

1870

Attānudiṭṭhiṃ ūhacca, evaṃ maccutaro siyā;

Having removed the view of self, thus one may cross over death;

Nhổ bỏ tự thân kiến, như vậy sẽ vượt qua cái chết;

1871

Evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passati.

The King of Death does not see one who regards the world thus."

Người quán chiếu thế gian như vậy, Tử vương không nhìn thấy.

1872

Suññato lokaṃ avekkhassūti.

"Regard the world as empty" means:

Suññato lokaṃ avekkhassu.

Lokoti nirayaloko tiracchānaloko pettivisayaloko manussaloko devaloko khandhaloko dhātuloko āyatanaloko ayaṃ loko paro loko brahmaloko sadevako^* .

"World" means the hell world, the animal world, the ghost world, the human world, the deva world, the world of aggregates (khandha), the world of elements (dhātu), the world of sense bases (āyatana), this world, the other world, the Brahma world, the world with its devas.

Loko là: thế gian địa ngục, thế gian súc sinh, thế gian ngạ quỷ, thế gian loài người, thế gian chư thiên, thế gian uẩn, thế gian giới, thế gian xứ, thế gian này, thế gian khác, Phạm thiên giới cùng với chư thiên.

Aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘loko lokoti, bhante, vuccati.

A certain bhikkhu said to the Blessed One: "Bhante, it is said 'the world, the world'.

Một vị Tỳ-khưu đã bạch với Đức Thế Tôn điều này: “Bạch Thế Tôn, người ta nói: ‘thế gian, thế gian’.

Kittāvatā nu kho, bhante, lokoti vuccatī’’ti?

To what extent, Bhante, is it called 'the world'?"

Bạch Thế Tôn, thế nào được gọi là ‘thế gian’?”

‘‘Lujjatīti kho, bhikkhu, tasmā lokoti vuccati.

"It crumbles, bhikkhu, therefore it is called 'the world'.

“Này Tỳ-khưu, vì nó hoại diệt, nên được gọi là ‘thế gian’.

Kiñca lujjati?

What crumbles?

Và cái gì hoại diệt?

Cakkhu kho bhikkhu lujjati, rūpā lujjanti, cakkhuviñāṇaṃ lujjati, cakkhusamphasso lujjati, yampidaṃ^* cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi lujjati; sotaṃ lujjati, gandhā lujjanti…pe… kāyo lujjati, phoṭṭhabbā lujjanti; mano lujjati, dhammā lujjanti, manoviññāṇaṃ lujjati, manosamphasso lujjati; yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi lujjati.

The eye crumbles, bhikkhu, forms crumble, eye-consciousness crumbles, eye-contact crumbles, and whatever feeling arises dependent on eye-contact – whether pleasant, painful, or neither painful nor pleasant – that too crumbles; the ear crumbles, sounds crumble…pe… the body crumbles, tangibles crumble; the mind crumbles, mental phenomena crumble, mind-consciousness crumbles, mind-contact crumbles; and whatever feeling arises dependent on mind-contact – whether pleasant, painful, or neither painful nor pleasant – that too crumbles.

Này Tỳ-khưu, mắt hoại diệt, các sắc hoại diệt, nhãn thức hoại diệt, nhãn xúc hoại diệt, và bất cứ cảm thọ nào khởi lên do duyên nhãn xúc, dù là lạc, khổ, hay bất khổ bất lạc, nó cũng hoại diệt; tai hoại diệt, các hương hoại diệt... này... thân hoại diệt, các xúc hoại diệt; ý hoại diệt, các pháp hoại diệt, ý thức hoại diệt, ý xúc hoại diệt; và bất cứ cảm thọ nào khởi lên do duyên ý xúc, dù là lạc, khổ, hay bất khổ bất lạc, nó cũng hoại diệt.

Lujjatīti kho, bhikkhu, tasmā lokoti vuccati’’.

It crumbles, bhikkhu, therefore it is called 'the world'."

Này Tỳ-khưu, vì nó hoại diệt, nên được gọi là ‘thế gian’.”

1873

Suññato lokaṃ avekkhassūti dvīhi kāraṇehi suññato lokaṃ avekkhati – avasiyapavattasallakkhaṇavasena^* vā tucchasaṅkhārasamanupassanāvasena vā.

"Regard the world as empty" means one regards the world as empty by two reasons: either by discerning its uncontrolled arising, or by contemplating the emptiness of conditioned phenomena (saṅkhārā).

Suññato lokaṃ avekkhassu có nghĩa là: quán chiếu thế gian là trống không theo hai phương diện – hoặc theo phương diện ghi nhận sự vận hành không theo ý muốn, hoặc theo phương diện quán xét các hành là trống rỗng.

Kathaṃ avasiyapavattasallakkhaṇavasena suññato lokaṃ avekkhati?

How does one regard the world as empty by discerning its uncontrolled arising?

Thế nào là quán chiếu thế gian là trống không theo phương diện ghi nhận sự vận hành không theo ý muốn?

Rūpe vaso na labbhati, vedanāya vaso na labbhati, saññāya vaso na labbhati, saṅkhāresu vaso na labbhati, viññāṇe vaso na labbhati.

No control is found over rūpa, no control is found over vedanā, no control is found over saññā, no control is found over saṅkhārā, no control is found over viññāṇa.

Không thể làm chủ được sắc, không thể làm chủ được thọ, không thể làm chủ được tưởng, không thể làm chủ được các hành, không thể làm chủ được thức.

Vuttañhetaṃ bhagavatā^* – ‘‘rūpaṃ, bhikkhave, anattā.

For this was said by the Blessed One: "Rūpa, bhikkhus, is anattā.

Điều này đã được Đức Thế Tôn dạy: “Này các Tỳ-khưu, sắc là vô ngã.

Rūpañca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissa, nayidaṃ rūpaṃ ābādhāya saṃvatteyya; labbhetha ca rūpe – ‘evaṃ me rūpaṃ hotu, evaṃ me rūpaṃ mā ahosī’ti.

If, bhikkhus, rūpa were attā, it would not lead to affliction; and one could have control over rūpa, saying: 'Let my rūpa be thus, let my rūpa not be thus'.

Này các Tỳ-khưu, nếu sắc này là ngã, thì sắc này sẽ không dẫn đến bệnh khổ; và người ta có thể ra lệnh cho sắc rằng: ‘Sắc của tôi hãy như thế này, sắc của tôi đừng như thế kia’.

Yasmā ca kho, bhikkhave, rūpaṃ anattā, tasmā rūpaṃ ābādhāya saṃvattati na ca labbhati rūpe – ‘evaṃ me rūpaṃ hotu, evaṃ me rūpaṃ mā ahosī’ti.

But since, bhikkhus, rūpa is anattā, therefore rūpa leads to affliction, and one cannot have control over rūpa, saying: 'Let my rūpa be thus, let my rūpa not be thus'.

Và này các Tỳ-khưu, chính vì sắc là vô ngã, nên sắc dẫn đến bệnh khổ, và người ta không thể ra lệnh cho sắc rằng: ‘Sắc của tôi hãy như thế này, sắc của tôi đừng như thế kia’.

1874

‘‘Vedanā anattā.

"Vedanā is anattā.

“Thọ là vô ngã.

Vedanā ca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissa, nayidaṃ vedanā ābādhāya saṃvatteyya; labbhetha ca vedanāya – ‘evaṃ me vedanā hotu, evaṃ me vedanā mā ahosī’ti.

If, bhikkhus, vedanā were attā, it would not lead to affliction; and one could have control over vedanā, saying: 'Let my vedanā be thus, let my vedanā not be thus'.

Này các Tỳ-khưu, nếu thọ này là ngã, thì thọ này sẽ không dẫn đến bệnh khổ; và người ta có thể ra lệnh cho thọ rằng: ‘Thọ của tôi hãy như thế này, thọ của tôi đừng như thế kia’.

Yasmā ca kho, bhikkhave, vedanā anattā, tasmā vedanā ābādhāya saṃvattati, na ca labbhati vedanāya – ‘evaṃ me vedanā hotu, evaṃ me vedanā mā ahosī’ti.

But since, bhikkhus, vedanā is anattā, therefore vedanā leads to affliction, and one cannot have control over vedanā, saying: 'Let my vedanā be thus, let my vedanā not be thus'.

Và này các Tỳ-khưu, chính vì thọ là vô ngã, nên thọ dẫn đến bệnh khổ, và người ta không thể ra lệnh cho thọ rằng: ‘Thọ của tôi hãy như thế này, thọ của tôi đừng như thế kia’.

1875

‘‘Saññā anattā.

"Saññā is anattā.

“Tưởng là vô ngã.

Saññā ca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissa, nayidaṃ saññā ābādhāya saṃvatteyya; labbhetha ca saññāya – ‘evaṃ me saññā hotu, evaṃ me saññā mā ahosī’ti.

If, bhikkhus, saññā were attā, it would not lead to affliction; and one could have control over saññā, saying: 'Let my saññā be thus, let my saññā not be thus'.

Này các Tỳ-khưu, nếu tưởng này là ngã, thì tưởng này sẽ không dẫn đến bệnh khổ; và người ta có thể ra lệnh cho tưởng rằng: ‘Tưởng của tôi hãy như thế này, tưởng của tôi đừng như thế kia’.

Yasmā ca kho, bhikkhave, saññā anattā, tasmā saññā ābādhāya saṃvattati, na ca labbhati saññāya – ‘evaṃ me saññā hotu, evaṃ me saññā mā ahosī’ti.

But since, bhikkhus, saññā is anattā, therefore saññā leads to affliction, and one cannot have control over saññā, saying: 'Let my saññā be thus, let my saññā not be thus'.

Và này các Tỳ-khưu, chính vì tưởng là vô ngã, nên tưởng dẫn đến bệnh khổ, và người ta không thể ra lệnh cho tưởng rằng: ‘Tưởng của tôi hãy như thế này, tưởng của tôi đừng như thế kia’.

1876

‘‘Saṅkhārā anattā.

"Saṅkhārā are anattā.

“Các hành là vô ngã.

Saṅkhārā ca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissaṃsu, nayidaṃ saṅkhārā ābādhāya saṃvatteyyuṃ; labbhetha ca saṅkhāresu – ‘evaṃ me saṅkhārā hontu, evaṃ me saṅkhārā mā ahesu’nti.

If, bhikkhus, saṅkhārā were attā, they would not lead to affliction; and one could have control over saṅkhārā, saying: 'Let my saṅkhārā be thus, let my saṅkhārā not be thus'.

Này các Tỳ-khưu, nếu các hành này là ngã, thì các hành này sẽ không dẫn đến bệnh khổ; và người ta có thể ra lệnh cho các hành rằng: ‘Các hành của tôi hãy như thế này, các hành của tôi đừng như thế kia’.

Yasmā ca kho, bhikkhave, saṅkhārā anattā, tasmā saṅkhārā ābādhāya saṃvattanti, na ca labbhati saṅkhāresu – ‘evaṃ me saṅkhārā hontu, evaṃ me saṅkhārā mā ahesu’nti.

And because, monks, formations are not self, therefore formations conduce to affliction, and it is not obtained regarding formations: ‘Let my formations be thus; let my formations not be thus.’

Và này các Tỳ-khưu, chính vì các hành là vô ngã, nên các hành dẫn đến bệnh khổ, và người ta không thể ra lệnh cho các hành rằng: ‘Các hành của tôi hãy như thế này, các hành của tôi đừng như thế kia’.

1877

‘‘Viññāṇaṃ anattā.

‘‘Consciousness is not self.

“Thức là vô ngã.

Viññāṇañca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissa, nayidaṃ viññāṇaṃ ābādhāya saṃvatteyya; labbhetha ca viññāṇe – ‘evaṃ me viññāṇaṃ hotu, evaṃ me viññāṇaṃ mā ahosī’ti.

Indeed, monks, if this consciousness were self, then this consciousness would not conduce to affliction; and it would be obtained regarding consciousness: ‘Let my consciousness be thus; let my consciousness not be thus.’

Này các Tỳ-khưu, nếu thức này là ngã, thì thức này sẽ không dẫn đến bệnh khổ; và người ta có thể ra lệnh cho thức rằng: ‘Thức của tôi hãy như thế này, thức của tôi đừng như thế kia’.

Yasmā ca kho, bhikkhave, viññāṇaṃ anattā, tasmā viññāṇaṃ ābādhāya saṃvattati, na ca labbhati viññāṇe – ‘evaṃ me viññāṇaṃ hotu, evaṃ me viññāṇaṃ mā ahosī’’’ti.

But because, monks, consciousness is not self, therefore consciousness conduces to affliction, and it is not obtained regarding consciousness: ‘Let my consciousness be thus; let my consciousness not be thus.’’’

Và này các Tỳ-khưu, chính vì thức là vô ngã, nên thức dẫn đến bệnh khổ, và người ta không thể ra lệnh cho thức rằng: ‘Thức của tôi hãy như thế này, thức của tôi đừng như thế kia’.”

1878

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘nāyaṃ, bhikkhave, kāyo tumhākaṃ, napi aññesaṃ^* .

For this was said by the Blessed One: ‘‘This body, monks, is neither yours nor others’.

Điều này đã được Đức Thế Tôn dạy: “Này các Tỳ-khưu, thân này không phải của các con, cũng không phải của những người khác.

Purāṇamidaṃ, bhikkhave, kammaṃ abhisaṅkhataṃ abhisañcetayitaṃ vedaniyaṃ daṭṭhabbaṃ.

This, monks, is old kamma, brought into being, willed, to be experienced.

Này các Tỳ-khưu, đây là nghiệp cũ, đã được tạo tác, đã được chủ ý, cần phải được cảm nhận, cần phải được thấy.”

Tatra kho, bhikkhave, sutavā ariyasāvako paṭiccasamuppādaṃyeva sādhukaṃ yoniso manasi karoti – ‘iti imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjati; imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhati, yadidaṃ – avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti – evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’’’.

Therein, monks, a well-taught noble disciple thoroughly and wisely attends to dependent origination itself: ‘When this exists, that comes to be; with the arising of this, that arises. When this does not exist, that does not come to be; with the cessation of this, that ceases. That is to say: with avijjā as condition, saṅkhārā; with saṅkhārā as condition, viññāṇa; with viññāṇa as condition, nāmarūpa; with nāmarūpa as condition, saḷāyatana; with saḷāyatana as condition, phassa; with phassa as condition, vedanā; with vedanā as condition, taṇhā; with taṇhā as condition, upādāna; with upādāna as condition, bhava; with bhava as condition, jāti; with jāti as condition, jarāmaraṇa, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair come to be—thus is the origin of this whole mass of suffering.’

Này các Tỳ khưu, ở nơi đó, vị Thánh đệ tử có nghe nhiều khéo tác ý một cách như lý về chính lý Duyên khởi – ‘Như vầy, khi cái này có, cái này có; do sự sanh khởi của cái này, cái này sanh khởi; khi cái này không có, cái này không có; do sự đoạn diệt của cái này, cái này đoạn diệt, tức là – do duyên vô minh, các hành sanh khởi; do duyên các hành, thức sanh khởi; do duyên thức, danh sắc sanh khởi; do duyên danh sắc, sáu xứ sanh khởi; do duyên sáu xứ, xúc sanh khởi; do duyên xúc, thọ sanh khởi; do duyên thọ, ái sanh khởi; do duyên ái, thủ sanh khởi; do duyên thủ, hữu sanh khởi; do duyên hữu, sanh sanh khởi; do duyên sanh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não sanh khởi – như vậy là sự tập khởi của toàn bộ khối khổ này’’’.

1879

‘‘Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho, saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho …pe… jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti, evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.

‘‘But with the complete fading away and cessation of avijjā, there is the cessation of saṅkhārā; with the cessation of saṅkhārā, there is the cessation of viññāṇa…pe… with the cessation of jāti, jarāmaraṇa, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair cease—thus is the cessation of this whole mass of suffering.’’

‘‘Do sự ly tham và đoạn diệt vô minh không còn dư tàn, các hành diệt; do các hành diệt, thức diệt… do sanh diệt, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não diệt; như vậy là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này’’.

Evaṃ avasiyapavattasallakkhaṇavasena suññato lokaṃ avekkhati.

Thus, by discerning the arising that is not subject to one's will, one regards the world as empty.

Như vậy, vị ấy quán xét thế gian là trống không theo cách thức ghi nhận sự vận hành không theo ý muốn.

1880

Kathaṃ tucchasaṅkhārasamanupassanāvasena suññato lokaṃ avekkhati?

How does one regard the world as empty by repeatedly contemplating formations as void?

Làm thế nào vị ấy quán xét thế gian là trống không theo cách thức thường xuyên quán sát các hành là rỗng tuếch?

Rūpe sāro na labbhati, vedanāya sāro na labbhati, saññāya sāro na labbhati, saṅkhāresu sāro na labbhati, viññāṇe sāro na labbhati; rūpaṃ assāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā.

No essence is found in rūpa, no essence is found in vedanā, no essence is found in saññā, no essence is found in saṅkhārā, no essence is found in viññāṇa; rūpa is without essence, entirely without essence, devoid of essence, whether by way of the essence of permanence, or the essence of happiness, or the essence of self, or by being permanent, or stable, or eternal, or of an unchangeable nature.

Trong sắc không tìm thấy lõi cây; trong thọ không tìm thấy lõi cây; trong tưởng không tìm thấy lõi cây; trong các hành không tìm thấy lõi cây; trong thức không tìm thấy lõi cây; sắc không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây, hoặc bởi lõi cây là thường hằng, hoặc bởi lõi cây là lạc, hoặc bởi lõi cây là tự ngã, hoặc bởi sự thường hằng, hoặc bởi sự bền vững, hoặc bởi sự vĩnh cửu, hoặc bởi pháp không biến đổi.

Vedanā assārā nissārā sārāpagatā…pe… saññā assārā nissārā sārāpagatā… saṅkhārā assārā nissārā sārāpagatā… viññāṇaṃ assāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā.

Vedanā is without essence, entirely without essence, devoid of essence…pe… Saññā is without essence, entirely without essence, devoid of essence… Saṅkhārā are without essence, entirely without essence, devoid of essence… Viññāṇa is without essence, entirely without essence, devoid of essence, whether by way of the essence of permanence, or the essence of happiness, or the essence of self, or by being permanent, or stable, or eternal, or of an unchangeable nature.

Thọ không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây… Tưởng không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây… Các hành không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây… Thức không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây, hoặc bởi lõi cây là thường hằng, hoặc bởi lõi cây là lạc, hoặc bởi lõi cây là tự ngã, hoặc bởi sự thường hằng, hoặc bởi sự bền vững, hoặc bởi sự vĩnh cửu, hoặc bởi pháp không biến đổi.

Yathā naḷo assāro nissāro sārāpagato, yathā ca eraṇḍo…pe… yathā ca udumbaro assāro nissāro sārāpagato, yathā ca setagaccho^* assāro nissāro sārāpagato, yathā ca pālibhaddako^* assāro nissāro sārāpagato, yathā ca pheṇapiṇḍo^* assāro nissāro sārāpagato, yathā ca udakapubbuḷaṃ^* assāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ, yathā ca marīci assārā nissārā sārāpagatā, yathā kadalikkhandho assāro nissāro sārāpagato, yathā māyā assārā nissārā sārāpagatā – evameva rūpaṃ assāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā.

Just as a reed is without essence, entirely without essence, devoid of essence; and just as a castor-oil plant…pe… and just as a fig tree is without essence, entirely without essence, devoid of essence; and just as a white creeper is without essence, entirely without essence, devoid of essence; and just as a coral tree is without essence, entirely without essence, devoid of essence; and just as a foam bubble is without essence, entirely without essence, devoid of essence; and just as a mirage is without essence, entirely without essence, devoid of essence; just as a banana trunk is without essence, entirely without essence, devoid of essence; just as a magical illusion is without essence, entirely without essence, devoid of essence—just so is rūpa without essence, entirely without essence, devoid of essence, whether by way of the essence of permanence, or the essence of happiness, or the essence of self, or by being permanent, or stable, or eternal, or of an unchangeable nature.

Giống như cây lau không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây; và giống như cây thầu dầu… và giống như cây sung không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây; và giống như cây setagaccha không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây; và giống như cây pālibhaddaka không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây; và giống như khối bọt không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây; và giống như bọt nước không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây; và giống như ảo ảnh không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây; và giống như thân chuối không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây; và giống như ảo thuật không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây – cũng vậy, sắc không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây, hoặc bởi lõi cây là thường hằng, hoặc bởi lõi cây là lạc, hoặc bởi lõi cây là tự ngã, hoặc bởi sự thường hằng, hoặc bởi sự bền vững, hoặc bởi sự vĩnh cửu, hoặc bởi pháp không biến đổi.

Vedanā assārā nissārā sārāpagatā…pe… saññā assārā nissārā sārāpagatā… saṅkhārā assārā nissārā sārāpagatā… viññāṇaṃ assāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā.

Feeling is without essence, entirely without essence, devoid of essence...pe... Perception is without essence, entirely without essence, devoid of essence... Formations are without essence, entirely without essence, devoid of essence... Consciousness is without essence, entirely without essence, devoid of essence, whether by way of the essence of permanence, or by way of the essence of happiness, or by way of the essence of self, or by way of permanence, or by way of stability, or by way of eternality, or by way of being of an unchangeable nature.

Thọ không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây… Tưởng không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây… Các hành không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây… Thức không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây, hoặc bởi lõi cây là thường hằng, hoặc bởi lõi cây là lạc, hoặc bởi lõi cây là tự ngã, hoặc bởi sự thường hằng, hoặc bởi sự bền vững, hoặc bởi sự vĩnh cửu, hoặc bởi pháp không biến đổi.

Evaṃ tucchasaṅkhārasamanupassanāvasena suññato lokaṃ avekkhati.

Thus, by way of repeatedly contemplating empty saṅkhārās, one contemplates the world as empty.

Như vậy, vị ấy quán xét thế gian là trống không theo cách thức thường xuyên quán sát các hành là rỗng tuếch.

Imehi dvīhi kāraṇehi suññato lokaṃ avekkhati.

By these two reasons, one contemplates the world as empty.

Vị ấy quán xét thế gian là trống không bằng hai lý do này.

1881

Api ca, chahākārehi suññato lokaṃ avekkhati.

Furthermore, one contemplates the world as empty in six ways.

Hơn nữa, vị ấy quán xét thế gian là trống không theo sáu phương diện.

Cakkhu suññaṃ^* attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā, sotaṃ suññaṃ…pe… ghānaṃ suññaṃ… jivhā suññā… kāyo suñño… mano suñño attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā.

The eye is empty of self or what belongs to self, of permanence or stability or eternality or an unchangeable nature; the ear is empty...pe... the nose is empty... the tongue is empty... the body is empty... the mind is empty of self or what belongs to self, of permanence or stability or eternality or an unchangeable nature.

Mắt là trống không đối với tự ngã hoặc sở hữu của tự ngã, hoặc đối với sự thường hằng, hoặc sự bền vững, hoặc sự vĩnh cửu, hoặc pháp không biến đổi; tai là trống không… mũi là trống không… lưỡi là trống không… thân là trống không… ý là trống không đối với tự ngã hoặc sở hữu của tự ngã, hoặc đối với sự thường hằng, hoặc sự bền vững, hoặc sự vĩnh cửu, hoặc pháp không biến đổi.

Rūpā suññā…pe… saddā suññā… gandhā suññā… rasā suññā… phoṭṭhabbā suññā… dhammā suññā attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā.

Forms are empty...pe... sounds are empty... smells are empty... tastes are empty... tangibles are empty... mental phenomena are empty of self or what belongs to self, of permanence or stability or eternality or an unchangeable nature.

Các sắc là trống không… các tiếng là trống không… các mùi là trống không… các vị là trống không… các vật xúc chạm là trống không… các pháp là trống không đối với tự ngã hoặc sở hữu của tự ngã, hoặc đối với sự thường hằng, hoặc sự bền vững, hoặc sự vĩnh cửu, hoặc pháp không biến đổi.

Cakkhuviññāṇaṃ suññaṃ…pe… manoviññāṇaṃ suññaṃ… cakkhusamphasso suñño … manosamphasso suñño… cakkhusamphassajā vedanā suññā… manosamphassajā vedanā suññā… rūpasaññā suññā… dhammasaññā suññā… rūpasañcetanā suññā… dhammasañcetanā suññā… rūpataṇhā suññā… rūpavitakko suñño… rūpavicāro suñño… dhammavicāro suñño attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā.

Eye-consciousness is empty...pe... mind-consciousness is empty... eye-contact is empty... mind-contact is empty... feeling born of eye-contact is empty... feeling born of mind-contact is empty... perception of forms is empty... perception of mental phenomena is empty... volition regarding forms is empty... volition regarding mental phenomena is empty... craving for forms is empty... initial application to forms is empty... sustained application to forms is empty... sustained application to mental phenomena is empty of self or what belongs to self, of permanence or stability or eternality or an unchangeable nature.

Nhãn thức là trống không… ý thức là trống không… nhãn xúc là trống không… ý xúc là trống không… thọ do nhãn xúc sanh là trống không… thọ do ý xúc sanh là trống không… sắc tưởng là trống không… pháp tưởng là trống không… sắc tư là trống không… pháp tư là trống không… sắc ái là trống không… sắc tầm là trống không… sắc tứ là trống không… pháp tứ là trống không đối với tự ngã hoặc sở hữu của tự ngã, hoặc đối với sự thường hằng, hoặc sự bền vững, hoặc sự vĩnh cửu, hoặc pháp không biến đổi.

Evaṃ chahākārehi suññato lokaṃ avekkhati.

Thus, in these six ways, one contemplates the world as empty.

Như vậy, vị ấy quán xét thế gian là trống không theo sáu phương diện.

1882

Api ca, dasahākārehi suññato lokaṃ avekkhati.

Furthermore, one contemplates the world as empty in ten ways.

Hơn nữa, vị ấy quán xét thế gian là trống không theo mười phương diện.

Rūpaṃ rittato tucchato suññato anattato asārakato vadhakato vibhavato aghamūlato sāsavato saṅkhatato; vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… cutiṃ… upapattiṃ… paṭisandhiṃ… bhavaṃ… saṃsāravaṭṭaṃ rittato tucchato suññato anattato asārakato vadhakato vibhavato aghamūlato sāsavato saṅkhatato.

Form as void, as empty, as empty, as not-self, as without essence, as a slayer, as dissolution, as the root of evil, as having taints (āsavas), as conditioned; feeling...pe... perception... formations... consciousness... passing away... rebirth... re-linking... existence... the cycle of saṃsāra as void, as empty, as empty, as not-self, as without essence, as a slayer, as dissolution, as the root of evil, as having taints (āsavas), as conditioned.

Sắc là trống rỗng, là rỗng tuếch, là trống không, là vô ngã, là không có lõi, là kẻ sát hại, là không có hữu, là gốc rễ của tai ương, là có lậu hoặc, là pháp hữu vi; thọ… tưởng… các hành… thức… sự chết… sự sanh… sự tái sanh… hữu… vòng luân hồi là trống rỗng, là rỗng tuếch, là trống không, là vô ngã, là không có lõi, là kẻ sát hại, là không có hữu, là gốc rễ của tai ương, là có lậu hoặc, là pháp hữu vi.

Evaṃ dasahākārehi suññato lokaṃ avekkhati.

Thus, in these ten ways, one contemplates the world as empty.

Như vậy, vị ấy quán xét thế gian là trống không theo mười phương diện.

1883

Api ca, dvādasahākārehi suññato lokaṃ avekkhati.

Furthermore, one contemplates the world as empty in twelve ways.

Hơn nữa, vị ấy quán xét thế gian là trống không theo mười hai phương diện.

Rūpaṃ na satto na jīvo na naro na māṇavo na itthī na puriso na attā na attaniyaṃ nāhaṃ na mama na koci na kassaci; vedanā…pe… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ na satto na jīvo na naro na māṇavo na itthī na puriso na attā na attaniyaṃ nāhaṃ na mama na koci na kassaci.

Form is not a being, not a life, not a man, not a human, not a woman, not a male, not a self, not belonging to self, not I, not mine, not anyone, not anyone's; feeling...pe... perception... formations... consciousness is not a being, not a life, not a man, not a human, not a woman, not a male, not a self, not belonging to self, not I, not mine, not anyone, not anyone's.

Sắc không phải là chúng sanh, không phải là sinh mạng, không phải là người, không phải là thanh niên, không phải là phụ nữ, không phải là đàn ông, không phải là tự ngã, không phải là sở hữu của tự ngã, không phải là ta, không phải là của ta, không phải là ai, không phải là của ai; thọ… tưởng… các hành… thức không phải là chúng sanh, không phải là sinh mạng, không phải là người, không phải là thanh niên, không phải là phụ nữ, không phải là đàn ông, không phải là tự ngã, không phải là sở hữu của tự ngã, không phải là ta, không phải là của ta, không phải là ai, không phải là của ai.

Evaṃ dvādasahākārehi suññato lokaṃ avekkhati.

Thus, in these twelve ways, one contemplates the world as empty.

Như vậy, vị ấy quán xét thế gian là trống không theo mười hai phương diện.

1884

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘yaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ taṃ pajahatha.

For it was said by the Blessed One: “Monks, abandon what is not yours.

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: “Này các Tỳ khưu, cái gì không phải của các con, hãy từ bỏ nó.”

Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati.

That, being abandoned by you, will be for your long-term welfare and happiness.

Việc từ bỏ đó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho các con.

Kiñca, bhikkhave, na tumhākaṃ?

And what, monks, is not yours?

Và này các Tỳ khưu, cái gì không phải của các con?

Rūpaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha.

Form, monks, is not yours; abandon it.

Này các Tỳ khưu, sắc không phải của các con; hãy từ bỏ nó.

Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati.

That, being abandoned by you, will be for your long-term welfare and happiness.

Việc từ bỏ đó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho các con.

Vedanā, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha.

Feeling, monks, is not yours; abandon it.

Này các Tỳ khưu, thọ không phải của các con; hãy từ bỏ nó.

Sā vo pahīnā dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati.

That, being abandoned by you, will be for your long-term welfare and happiness.

Việc từ bỏ đó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho các con.

Saññā, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha.

Perception, monks, is not yours; abandon it.

Này các Tỳ khưu, tưởng không phải của các con; hãy từ bỏ nó.

Sā vo pahīnā dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati.

That, being abandoned by you, will be for your long-term welfare and happiness.

Việc từ bỏ đó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho các con.

Saṅkhārā, bhikkhave, na tumhākaṃ; te pajahatha.

Formations, monks, are not yours; abandon them.

Này các Tỳ khưu, các hành không phải của các con; hãy từ bỏ chúng.

Te vo pahīnā dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissanti.

Those, being abandoned by you, will be for your long-term welfare and happiness.

Việc từ bỏ chúng sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho các con.

Viññāṇaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha.

Consciousness, monks, is not yours; abandon it.

Này các Tỳ khưu, thức không phải của các con; hãy từ bỏ nó.

Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati.

That, being abandoned by you, will be for your long-term welfare and happiness.

Việc từ bỏ đó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho các con.

Seyyathāpi^* , bhikkhave, yaṃ imasmiṃ jetavane tiṇakaṭṭhasākhāpalāsaṃ taṃ jano hareyya vā ḍaheyya vā yathāpaccayaṃ vā kareyya.

Just as, monks, if people were to carry away, or burn, or do with as they please, the grass, wood, branches, and leaves in this Jeta Grove.

Ví như, này các Tỳ khưu, cỏ, củi, cành, lá nào có trong khu vườn Jetavana này, người ta có thể mang đi, hoặc đốt, hoặc làm theo ý muốn.

Api nu tumhākaṃ evamassa – ‘amhe jano harati vā ḍahati vā yathāpaccayaṃ vā karotī’ti?

Would it occur to you: ‘People are carrying us away, or burning us, or doing with us as they please’?

Liệu các ông có khởi lên ý nghĩ rằng: ‘Người ta đang mang chúng tôi đi, hoặc đốt chúng tôi, hoặc làm theo ý muốn đối với chúng tôi’ không?

‘No hetaṃ, bhante’.

‘No, venerable sir.’

“Bạch Thế Tôn, không có việc ấy.”

‘Taṃ kissa hetu’?

‘For what reason?’

“Vì sao vậy?”

‘Na hi no etaṃ, bhante, attā vā attaniyaṃ vā’ti.

‘Venerable Sir, this is neither self nor belonging to self for us.’

“Bạch Thế Tôn, vì đó không phải là tự ngã của chúng con, cũng không phải là sở hữu của tự ngã.”

Evameva kho, bhikkhave, yaṃ na tumhākaṃ taṃ pajahatha; taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati.

“Just so, bhikkhus, what is not yours, abandon it. That, being abandoned by you, will be for your long-term welfare and happiness.”

“Cũng vậy, này các Tỳ khưu, cái gì không phải của các ông, hãy từ bỏ nó; khi đã từ bỏ, điều ấy sẽ đem lại lợi ích và an lạc lâu dài cho các ông.”

Kiñca, bhikkhave, na tumhākaṃ?

“And what, bhikkhus, is not yours?”

“Và này các Tỳ khưu, cái gì không phải của các ông?”

Rūpaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha.

“Form, bhikkhus, is not yours; abandon it.

“Này các Tỳ khưu, sắc không phải của các ông; hãy từ bỏ nó.”

Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati.

That, being abandoned by you, will be for your long-term welfare and happiness.

“Khi đã từ bỏ, điều ấy sẽ đem lại lợi ích và an lạc lâu dài cho các ông.”

Vedanā…pe… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha.

Feeling… perception… volitional formations… consciousness, bhikkhus, is not yours; abandon it.

“Thọ… Tưởng… Các hành… Này các Tỳ khưu, thức không phải của các ông; hãy từ bỏ nó.”

Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissatī’’ti.

That, being abandoned by you, will be for your long-term welfare and happiness.”

“Khi đã từ bỏ, điều ấy sẽ đem lại lợi ích và an lạc lâu dài cho các ông.”

Evampi suññato lokaṃ avekkhati.

In this way, too, one surveys the world as empty.

Cũng như vậy, vị ấy quán xét thế gian là trống không.

1885

Āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘‘suñño^* loko, suñño loko’ti, bhante, vuccati.

Venerable Ānanda said to the Blessed One: “‘The world is empty, the world is empty,’ it is said, Venerable Sir.

Tôn giả Ānanda bạch với Đức Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, người ta nói: ‘Thế gian trống không, thế gian trống không’.”

Kittāvatā nu kho, bhante, suñño lokoti vuccatī’’ti?

To what extent, Venerable Sir, is it said that the world is empty?”

“Bạch Thế Tôn, do đâu mà được gọi là ‘thế gian trống không’?”

‘‘Yasmā ca kho, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā, tasmā suñño lokoti vuccati.

“Because, Ānanda, it is empty of self or of what belongs to self, therefore it is said that the world is empty.

“Này Ānanda, vì trống không tự ngã hay sở hữu của tự ngã, nên được gọi là ‘thế gian trống không’.”

Kiñcānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā?

And what, Ānanda, is empty of self or of what belongs to self?

“Và này Ānanda, cái gì trống không tự ngã hay sở hữu của tự ngã?”

Cakkhu kho, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā.

The eye, Ānanda, is empty of self or of what belongs to self.

“Này Ānanda, con mắt trống không tự ngã hay sở hữu của tự ngã.”

Rūpā suññā…pe… cakkhuviññāṇaṃ suññaṃ… cakkhusamphasso suñño… yampidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi suññaṃ attena vā attaniyena vā.

Forms are empty… eye-consciousness is empty… eye-contact is empty… and whatever feeling arises dependent on eye-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—that too is empty of self or of what belongs to self.

“Các sắc là trống không… nhãn thức là trống không… nhãn xúc là trống không… và cảm thọ nào khởi lên do duyên nhãn xúc, dù là lạc, khổ, hay bất khổ bất lạc, cũng đều trống không tự ngã hay sở hữu của tự ngã.”

Sotaṃ suññaṃ… saddā suññā… ghānaṃ suññaṃ… gandhā suññā… jivhā suññā… rasā suññā… kāyo suñño … phoṭṭhabbā suññā… mano suñño… dhammā suññā… manoviññāṇaṃ suññaṃ… manosamphasso suñño… yampidaṃ suññaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi suññaṃ attena vā attaniyena vā.

The ear is empty… sounds are empty… the nose is empty… odors are empty… the tongue is empty… tastes are empty… the body is empty… tactile objects are empty… the mind is empty… mental objects are empty… mind-consciousness is empty… mind-contact is empty… and whatever feeling arises dependent on mind-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—that too is empty of self or of what belongs to self.

“Tai là trống không… các âm thanh là trống không… mũi là trống không… các mùi hương là trống không… lưỡi là trống không… các vị là trống không… thân là trống không… các vật xúc chạm là trống không… ý là trống không… các pháp là trống không… ý thức là trống không… ý xúc là trống không… và cảm thọ nào khởi lên do duyên ý xúc, dù là lạc, khổ, hay bất khổ bất lạc, cũng đều trống không tự ngã hay sở hữu của tự ngã.”

Yasmā ca kho, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā, tasmā suñño lokoti vuccatī’’ti.

Because, Ānanda, it is empty of self or of what belongs to self, therefore it is said that the world is empty.”

“Này Ānanda, vì trống không tự ngã hay sở hữu của tự ngã, nên được gọi là ‘thế gian trống không’.”

Evampi suññato lokaṃ avekkhati.

In this way, too, one surveys the world as empty.

Cũng như vậy, vị ấy quán xét thế gian là trống không.

1886

‘‘Suddhaṃ dhammasamuppādaṃ, suddhasaṅkhārasantatiṃ;

“A pure arising of phenomena, a pure succession of volitional formations;

“Sự sanh khởi của các pháp thuần túy, dòng tương tục của các hành thuần túy;”

1887

Passantassa yathābhūtaṃ, na bhayaṃ hoti gāmaṇi.

For one who sees things as they truly are, there is no fear, headman.

“Khi thấy đúng như thật, này Gāmaṇi, không còn sợ hãi.”

1888

‘‘Tiṇakaṭṭhasamaṃ lokaṃ, yadā paññāya passati;

When one sees the world as mere grass and sticks with wisdom;

“Khi thấy thế gian bằng trí tuệ, như cỏ và củi;”

1889

Nāññaṃ^* patthayate kiñci, aññatrappaṭisandhiyā’’ti.

One desires nothing else, except non-relinking.”

“Không còn mong cầu điều gì khác, ngoài sự không tái sanh.”

1890

Evampi suññato lokaṃ avekkhati.

In this way, too, one surveys the world as empty.

Cũng như vậy, vị ấy quán xét thế gian là trống không.

1891

Vuttañhetaṃ bhagavatā^* – ‘‘evameva kho, bhikkhave, bhikkhu rūpaṃ samannesati yāvatā rūpassa gati, vedanaṃ samannesati yāvatā vedanāya gati, saññaṃ samannesati yāvatā saññāya gati, saṅkhāre samannesati yāvatā saṅkhārānaṃ gati, viññāṇaṃ samannesati yāvatā viññāṇassa gati.

For this was said by the Blessed One: “Just so, bhikkhus, a bhikkhu investigates form as far as the range of form, investigates feeling as far as the range of feeling, investigates perception as far as the range of perception, investigates volitional formations as far as the range of volitional formations, investigates consciousness as far as the range of consciousness.

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: “Này các Tỳ khưu, cũng vậy, vị Tỳ khưu tìm hiểu sắc cho đến tận cùng của sắc, tìm hiểu thọ cho đến tận cùng của thọ, tìm hiểu tưởng cho đến tận cùng của tưởng, tìm hiểu các hành cho đến tận cùng của các hành, tìm hiểu thức cho đến tận cùng của thức.”

Tassa rūpaṃ^* samannesato yāvatā rūpassa gati, vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ samannesato yāvatā viññāṇassa gati, yampissa taṃ hoti ahanti vā mamanti vā asmīti vā, tampi tassa na hotī’’ti.

For him, as he investigates form as far as the range of form, investigates feeling… perception… volitional formations… investigates consciousness as far as the range of consciousness, whatever notion he had of ‘I am’ or ‘mine’ or ‘I exist,’ that too does not exist for him.”

“Khi vị ấy tìm hiểu sắc cho đến tận cùng của sắc, tìm hiểu thọ… tưởng… các hành… tìm hiểu thức cho đến tận cùng của thức, thì những ý niệm ‘tôi là’, ‘của tôi là’, hay ‘tôi hiện hữu’ cũng không còn khởi lên nơi vị ấy nữa.”

Evampi suññato lokaṃ avekkhati.

In this way, too, one surveys the world as empty.

Cũng như vậy, vị ấy quán xét thế gian là trống không.

1892

Suññato lokaṃ avekkhassūti suññato lokaṃ avekkhassu paccavekkhassu dakkhassu tulehi tīrehi vibhāvehi vibhūtaṃ karohīti – suññato lokaṃ avekkhassu.

Survey the world as empty means: Survey the world as empty, reflect, observe, weigh, investigate, clarify, make manifest – survey the world as empty.

Hãy quán xét thế gian là trống không có nghĩa là: hãy quán xét thế gian là trống không, hãy thẩm sát, hãy thấy, hãy cân nhắc, hãy thẩm định, hãy làm cho rõ ràng, hãy làm cho hiển lộ – ấy là hãy quán xét thế gian là trống không.

1893

Mogharāja sadā satoti.

Mogharāja, ever mindful.

Này Mogharāja, hãy luôn chánh niệm.

Mogharājāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

Mogharāja means the Blessed One addresses that brahmin by name.

Mogharāja là Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Sadāti sabbakālaṃ…pe… pacchime vayokhandhe.

Ever means at all times… in the last stage of life.

Luôn là trong mọi lúc… cho đến giai đoạn cuối của cuộc đời.

Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato…pe… so vuccati satoti – mogharāja sadā sato.

Mindful means mindful due to four reasons – mindful while developing the establishment of mindfulness on the body in the body… such a one is called mindful – Mogharāja, ever mindful.

Chánh niệm là có chánh niệm do bốn nguyên nhân: có chánh niệm khi tu tập niệm xứ quán thân trên thân… người ấy được gọi là người có chánh niệm – này Mogharāja, hãy luôn chánh niệm.

1894

Attānudiṭṭhiṃ ūhaccāti attānudiṭṭhi vuccati vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi.

Having abandoned the view of self: The view of self is called the twenty-fold view of individuality (sakkāyadiṭṭhi).

Sau khi nhổ bỏ tự ngã kiến, tự ngã kiến được gọi là thân kiến có hai mươi đối tượng.

Idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ, vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.

Here, an uninstructed ordinary person, not seeing the Noble Ones, unskilled in the Dhamma of the Noble Ones, undisciplined in the Dhamma of the Noble Ones; not seeing the good persons, unskilled in the Dhamma of the good persons, undisciplined in the Dhamma of the good persons—regards form as self, or self as possessing form, or form as in self, or self as in form; feeling… perception… mental formations… consciousness as self, or self as possessing consciousness, or consciousness as in self, or self as in consciousness.

Ở đây, kẻ phàm phu ít nghe, không thấy các bậc Thánh, không thuần thục trong Thánh pháp, không được huấn luyện trong Thánh pháp; không thấy các bậc Chân nhân, không thuần thục trong Chân nhân pháp, không được huấn luyện trong Chân nhân pháp, quán thấy sắc là tự ngã, hoặc tự ngã có sắc, hoặc sắc trong tự ngã, hoặc tự ngã trong sắc; quán thấy thọ… tưởng… các hành… thức là tự ngã, hoặc tự ngã có thức, hoặc thức trong tự ngã, hoặc tự ngã trong thức.

Yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesaggāho viparītaggāho vipallāsaggāho micchāgāho ayāthāvakasmiṃ yāthāvakanti gāho yāvatā dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni, ayaṃ attānudiṭṭhi.

Whatever such view, view-gone, thicket of views, wilderness of views, contortion of views, vacillation of views, fetter of views, grasping, clinging, adherence, obsession, wrong path, false way, wrongness, abode of sectarians, perverted grasping, distorted grasping, inverted grasping, wrong grasping, the grasping of 'real' in what is unreal—as far as the sixty-two views go—this is attānudiṭṭhi (self-view).

Tri kiến như vậy là tà kiến, sự rơi vào tà kiến, rừng rậm tà kiến, hoang địa tà kiến, gai nhọn tà kiến, sự dao động của tà kiến, triền phược tà kiến, sự nắm giữ, sự bám chặt, sự cố chấp, sự chấp thủ sai lầm, con đường xấu, tà đạo, sự sai lầm, cơ sở của ngoại đạo, sự nắm giữ sai lạc, sự nắm giữ ngược lại, sự nắm giữ điên đảo, sự nắm giữ sai lầm, sự nắm giữ điều không có thật như là có thật; bao gồm cả sáu mươi hai loại tà kiến, đây là tự ngã kiến.

Attānudiṭṭhiṃ ūhaccāti attānudiṭṭhiṃ ūhacca samūhacca^* uddharitvā samuddharitvā uppāṭayitvā samuppāṭayitvā pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṃ gametvāti – attānudiṭṭhiṃ ūhacca.

Attānudiṭṭhiṃ ūhaccā (having uprooted self-view): having uprooted, thoroughly uprooted, extracted, thoroughly extracted, torn out, thoroughly torn out, abandoned, removed, eliminated, brought to non-existence—this is having uprooted self-view.

Sau khi nhổ bỏ tự ngã kiến có nghĩa là: sau khi nhổ bỏ tự ngã kiến, nhổ bật gốc, nhấc lên, nhấc bổng lên, rũ sạch, rũ sạch hoàn toàn, từ bỏ, loại trừ, làm cho chấm dứt, làm cho không còn tồn tại – ấy là sau khi nhổ bỏ tự ngã kiến.

1895

Evaṃ maccutaro siyāti evaṃ maccupi tareyyāsi, jarāpi tareyyāsi, maraṇampi tareyyāsi uttareyyāsi patareyyāsi samatikkameyyāsi vītivatteyyāsīti – evaṃ maccutaro siyā.

Evaṃ maccutaro siyā (thus one would transcend death): thus you would transcend death, transcend old age, transcend death, overcome, pass beyond, go beyond—this is thus one would transcend death.

Như vậy sẽ vượt qua được tử thần có nghĩa là: như vậy, ngươi sẽ vượt qua được tử thần, vượt qua được sự già, vượt qua được cái chết, vượt lên trên, vượt qua, vượt hẳn, vượt qua hoàn toàn – ấy là như vậy sẽ vượt qua được tử thần.

1896

Evaṃ lokaṃ avekkhantanti evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ paccavekkhantaṃ tulayantaṃ tīrayantaṃ vibhāvayantaṃ vibhūtaṃ karontanti – evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ.

Evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ (one who thus contemplates the world): one who thus contemplates, reflects upon, weighs, examines, develops, makes manifest the world—this is one who thus contemplates the world.

Người quán xét thế gian như vậy có nghĩa là: người quán xét thế gian như vậy, thẩm sát, cân nhắc, thẩm định, làm cho rõ ràng, làm cho hiển lộ – ấy là người quán xét thế gian như vậy.

1897

Maccurājā na passatīti maccupi maccurājā, māropi maccurājā, maraṇampi maccurājā.

Maccurājā na passatī (the King of Death does not see): death is the King of Death, Māra is the King of Death, mortality is the King of Death.

Tử thần không nhìn thấy có nghĩa là: tử thần cũng là vua của cái chết, Ma vương cũng là vua của cái chết, cái chết cũng là vua của cái chết.

Na passatīti maccurājā na passatī na dakkhati nādhigacchati na vindati na paṭilabhati.

Na passatī (does not see): the King of Death does not see, does not perceive, does not attain, does not find, does not obtain.

Không nhìn thấy có nghĩa là: vua của cái chết không nhìn thấy, không thấy được, không đạt đến, không tìm thấy, không có được.

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, āraññiko migo araññe pavane caramāno vissattho gacchati vissattho^* tiṭṭhati vissattho nisīdati vissattho seyyaṃ kappeti.

For this was said by the Blessed One: "Just as, bhikkhus, a wild deer ranging in a forest grove goes confidently, stands confidently, sits confidently, lies down confidently.

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: “Này các Tỳ khưu, ví như con nai rừng sống trong rừng, đi lại một cách an ổn, đứng một cách an ổn, ngồi một cách an ổn, nằm một cách an ổn.”

Taṃ kissa hetu?

For what reason?

“Vì sao vậy?”

Anāpāthagato^* , bhikkhave, luddassa.

It is beyond the range of the hunter, bhikkhus.

“Này các Tỳ khưu, vì nó ở ngoài tầm của người thợ săn.”

Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.

Even so, bhikkhus, a bhikkhu, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, enters upon and abides in the first jhāna, which is accompanied by initial application and sustained application, born of seclusion, filled with rapture and happiness.

“Cũng vậy, này các Tỳ khưu, vị Tỳ khưu ly dục, ly các pháp bất thiện, chứng và trú thiền thứ nhất, một trạng thái hỷ lạc do ly dục sanh, có tầm có tứ.”

Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu andhamakāsi^* māraṃ, apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato’.

This, bhikkhus, is called a bhikkhu who has blinded Māra, having destroyed his tracks, gone beyond the sight of the Evil One."

Này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu này được gọi là ‘đã làm cho ma vương mù lòa, đã hủy diệt dấu vết, đã đi đến chỗ không bị con mắt của Ác ma nhìn thấy’.

1898

‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.

"Again, bhikkhus, a bhikkhu, with the fading away of initial application and sustained application, with the internal pacification and unification of mind, enters upon and abides in the second jhāna, which is without initial application and sustained application, born of concentration, filled with rapture and happiness… the third jhāna… the fourth jhāna.

“Lại nữa, này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu do làm lắng dịu tầm và tứ, chứng và trú thiền thứ hai... cho đến... thiền thứ ba... thiền thứ tư, là trạng thái nội tĩnh nhất tâm, không tầm không tứ, do định sanh, có hỷ và lạc.

Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu andhamakāsi māraṃ, apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato’.

This, bhikkhus, is called a bhikkhu who has blinded Māra, having destroyed his tracks, gone beyond the sight of the Evil One."

Này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu này được gọi là ‘đã làm cho ma vương mù lòa, đã hủy diệt dấu vết, đã đi đến chỗ không bị con mắt của Ác ma nhìn thấy’.

1899

‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā, paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā, nānattasaññānaṃ amanasikārā, ananto ākāsoti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati.

"Again, bhikkhus, a bhikkhu, by completely transcending perceptions of form, by the disappearance of perceptions of sensory impact, by not attending to perceptions of diversity, thinking, ‘Space is infinite,’ enters upon and abides in the base of infinite space (ākāsānañcāyatana).

“Lại nữa, này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu do vượt qua hoàn toàn các sắc tưởng, do làm cho các đối ngại tưởng biến mất, do không tác ý đến các tưởng sai biệt, với ý niệm ‘hư không là vô biên’, chứng và trú Không Vô Biên Xứ.

Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu andhamakāsi māraṃ, apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato’.

This, bhikkhus, is called a bhikkhu who has blinded Māra, having destroyed his tracks, gone beyond the sight of the Evil One."

Này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu này được gọi là ‘đã làm cho ma vương mù lòa, đã hủy diệt dấu vết, đã đi đến chỗ không bị con mắt của Ác ma nhìn thấy’.

1900

‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma anantaṃ viññāṇanti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati…pe….

"Again, bhikkhus, a bhikkhu, by completely transcending the base of infinite space, thinking, ‘Consciousness is infinite,’ enters upon and abides in the base of infinite consciousness (viññāṇañcāyatana)….

“Lại nữa, này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu do vượt qua hoàn toàn Không Vô Biên Xứ, với ý niệm ‘thức là vô biên’, chứng và trú Thức Vô Biên Xứ... cho đến...

1901

‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati…pe….

"Again, bhikkhus, by completely transcending the base of infinite consciousness, thinking, ‘There is nothing,’ enters upon and abides in the base of nothingness (ākiñcaññāyatana)….

“Lại nữa, này các Tỳ-khưu, do vượt qua hoàn toàn Thức Vô Biên Xứ, với ý niệm ‘không có gì cả’, chứng và trú Vô Sở Hữu Xứ... cho đến...

1902

‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati…pe….

"Again, bhikkhus, by completely transcending the base of nothingness, enters upon and abides in the base of neither perception nor non-perception (nevasaññānāsaññāyatana)….

“Lại nữa, này các Tỳ-khưu, do vượt qua hoàn toàn Vô Sở Hữu Xứ, chứng và trú Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ... cho đến...

1903

‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati; paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti.

‘‘Furthermore, bhikkhus, having completely transcended the sphere of neither perception nor non-perception, he attains and dwells in the cessation of perception and feeling; and having seen the fading away of perception, his taints are exhausted.

“Lại nữa, này các Tỳ-khưu, do vượt qua hoàn toàn Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ, vị Tỳ-khưu chứng và trú Diệt Thọ Tưởng Định; và do thấy bằng trí tuệ, các lậu hoặc của vị ấy được đoạn tận.

Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu andhamakāsi māraṃ, apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato, tiṇṇo loke visattika’nti.

This bhikkhu, bhikkhus, is called ‘one who has made Māra blind, having destroyed the defilements, gone beyond the sight of the evil Māra’s eye of defilement, one who has crossed over craving in the world’.

Này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu này được gọi là ‘đã làm cho ma vương mù lòa, đã hủy diệt dấu vết, đã đi đến chỗ không bị con mắt của Ác ma nhìn thấy, đã vượt qua ái trước trong thế gian’.

So vissattho gacchati vissattho tiṭṭhati vissattho nisīdati vissattho seyyaṃ kappeti.

He walks without fear, stands without fear, sits without fear, and makes his bed without craving.

Vị ấy đi đứng an ổn, ngồi an ổn, nằm an ổn.

Taṃ kissa hetu?

For what reason?

Vì sao vậy?

Anāpāthagato bhikkhu pāpimato’’ti – maccurājā na passati.

Because that bhikkhu has gone beyond the path of the evil one”—the King of Death does not see him.

Vì vị Tỳ-khưu đã đi ra khỏi tầm mắt của Ác ma” – tử vương không nhìn thấy.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Thế Tôn đã dạy rằng –

1904

‘‘Suññato lokaṃ avekkhassu, mogharāja sadā sato;

‘‘Look upon the world as empty, Mogharāja, ever mindful;

“Này Mogharāja, hãy luôn chánh niệm, nhìn xem thế gian là trống không;

1905

Attānudiṭṭhiṃ ūhacca, evaṃ maccutaro siyā;

Having removed the view of self, thus you will cross over death;

Nhổ lên tự thân kiến, như vậy sẽ vượt qua cái chết;

1906

Evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passatī’’ti.

The King of Death does not see one who thus looks upon the world.’’

Người nhìn xem thế gian như vậy, tử vương không nhìn thấy.”

1907

Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me, bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.

Immediately upon the conclusion of the verses…pe… “My Teacher, Venerable Blessed One, I am a disciple.”

Khi bài kệ vừa kết thúc... cho đến... Bạch Thế Tôn, Thế Tôn là Bậc Đạo Sư của con, con là đệ tử.

1908

Mogharājamāṇavapucchāniddeso pannarasamo.

The Fifteenth Section: Mogharāja’s Question.

Phần Chú Giải Câu Hỏi của Thanh Niên Mogharāja, thứ mười lăm.

1909

16. Piṅgiyamāṇavapucchāniddeso

16. The Sixteenth Section: Piṅgiya’s Question

16. Phần Chú Giải Câu Hỏi của Thanh Niên Piṅgiya

1910

89.

1911

Jiṇṇohamasmi abalo vītavaṇṇo^* , ^*

“I am old, infirm, my complexion faded,^*

“Con đã già yếu, sức mòn, dung sắc phai tàn,”^*

1912

Nettā na suddhā savanaṃ na phāsu;

My eyes are not clear, my hearing is not easy;

“Mắt không còn tinh, tai không còn thính;

1913

Māhaṃ nassaṃ momuho antarāva^* , ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ;

May I not perish, bewildered, in between, teach me the Dhamma by which I may know;

Xin đừng để con mê muội mà chết giữa đường, xin hãy chỉ dạy Pháp để con có thể liễu tri;

1914

Jātijarāya idha vippahānaṃ.

The abandoning of birth and old age here.

Sự từ bỏ sanh và già ngay tại đây.”

1915

Jiṇṇohamasmi abalo vītavaṇṇoti.

“I am old, infirm, my complexion faded,” thus it is said.

“Con đã già yếu, sức mòn, dung sắc phai tàn.”

Jiṇṇohamasmīti jiṇṇo vuḍḍho mahallako addhagato vayoanuppatto vīsavassasatiko jātiyā.

“Jiṇṇohamasmi” means old, aged, advanced in years, having reached the end of life, having reached the third stage of life, one hundred and twenty years from birth.

“Con đã già yếu” nghĩa là đã già, đã lớn tuổi, lão thành, đã đi hết quãng đường đời, đã đến tuổi xế chiều, một trăm hai mươi tuổi đời.

Abaloti dubbalo appabalo appathāmo.

“Abalo” means weak, having little strength, without power.

“Sức mòn” nghĩa là yếu sức, ít sức, ít năng lực.

Vītavaṇṇoti vītavaṇṇo vigatavaṇṇo vigacchitavaṇṇo.

“Vītavaṇṇo” means faded complexion, gone is the complexion, the complexion is no longer beautiful.

“Dung sắc phai tàn” nghĩa là dung sắc đã phai, dung sắc đã mất, dung sắc đã biến đổi.

Yā sā purimā subhā vaṇṇanibhā sā antarahitā, ādīnavo pātubhūtoti – jiṇṇohamasmi abalo vītavaṇṇo.

That former beautiful and radiant complexion has disappeared, and the disadvantage (of old age) has become manifest—thus, “I am old, infirm, my complexion faded.”

Vẻ đẹp rạng ngời trước kia nay đã biến mất, sự nguy hại đã hiện rõ – con đã già yếu, sức mòn, dung sắc phai tàn.

1916

Iccāyasmā piṅgiyoti.

“Iccāyasmā Piṅgiyo”.

“Tôn giả Piṅgiya thưa.”

Iccāti padasandhi…pe….

“Iccā” is a word-junction…pe….

“Thưa” là từ nối câu... cho đến...

Āyasmāti piyavacanaṃ…pe….

“Āyasmā” is a term of endearment…pe….

“Tôn giả” là lời nói thân ái... cho đến...

Piṅgiyoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā piṅgiyo.

“Piṅgiyo” is the name of that brahmin…pe… his designation—thus, “Iccāyasmā Piṅgiyo.”

“Piṅgiya” là tên của vị Bà-la-môn ấy... cho đến... là cách gọi – Tôn giả Piṅgiya thưa.

1917

Nettā na suddhā savanaṃ na phāsūti nettā asuddhā avisuddhā aparisuddhā avodātā.

“Nettā na suddhā savanaṃ na phāsu” means the eyes are not pure, not thoroughly pure, not entirely pure, not clear.

“Mắt không còn tinh, tai không còn thính.” Mắt không trong, không sáng, không thanh tịnh, không trong sạch.

No tathā cakkhunā rūpe passāmīti – nettā na suddhā.

I do not see forms with my eyes as before—thus, “my eyes are not clear.”

Con không còn thấy các sắc bằng mắt như trước nữa – mắt không còn tinh.

Savanaṃ na phāsūti sotaṃ asuddhaṃ avisuddhaṃ aparisuddhaṃ avodātaṃ.

“Savanaṃ na phāsu” means the ear is not pure, not thoroughly pure, not entirely pure, not clear.

“Tai không còn thính” nghĩa là tai không trong, không sáng, không thanh tịnh, không trong sạch.

No tathā sotena saddaṃ suṇomīti – nettā na suddhā savanaṃ na phāsu.

I do not hear sounds with my ear as before—thus, “my eyes are not clear, my hearing is not easy.”

Con không còn nghe âm thanh bằng tai như trước nữa – mắt không còn tinh, tai không còn thính.

1918

Māhaṃ nassaṃ momuho antarāvāti.

“Māhaṃ nassaṃ momuho antarāva”.

“Xin đừng để con mê muội mà chết giữa đường.”

Māhaṃ nassanti māhaṃ nassa māhaṃ vinassaṃ māhaṃ panassaṃ.

“Māhaṃ nassaṃ” means may I not perish, may I not be utterly destroyed, may I not be completely ruined.

“Xin đừng để con chết” nghĩa là xin đừng để con chết, xin đừng để con hoại diệt, xin đừng để con hư mất.

Momuhoti mohamuho avijjāgato aññāṇī avibhāvī duppañño.

“Momuho” means bewildered, ignorant, gone into ignorance, unknowing, unclear, of little wisdom.

“Mê muội” nghĩa là vô cùng si mê, chìm trong vô minh, không biết, không tỏ, trí tuệ kém cỏi.

Antarāvāti tuyhaṃ dhammaṃ diṭṭhiṃ paṭipadaṃ maggaṃ anaññāya anadhigantvā aviditvā appaṭilabhitvā aphassayitvā asacchikaritvā antarāyeva kālaṅkareyyanti – māhaṃ nassaṃ momuho antarāva.

“Antarāvā” means may I not die in between, without knowing, without attaining, without understanding, without realizing, without experiencing, without realizing your Dhamma, view, practice, or path—thus, “May I not perish, bewildered, in between.”

“Giữa đường” nghĩa là do không biết, không chứng ngộ, không hiểu rõ, không đạt được, không cảm nhận, không thực chứng được Pháp, tri kiến, con đường, đạo lộ của Ngài mà phải mệnh chung giữa chừng – xin đừng để con mê muội mà chết giữa đường.

1919

Ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññanti.

“Ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ”.

“Xin hãy chỉ dạy Pháp để con có thể liễu tri.”

Dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ, cattāro satipaṭṭhāne, cattāro sammappadhāne, cattāro iddhipāde, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅge, ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ, nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – ācikkha dhammaṃ.

“Dhammaṃ” means teach, declare, make known, establish, reveal, analyze, make clear, make manifest the Dhamma which is beautiful in the beginning, beautiful in the middle, beautiful in the end, with meaning and with letter, completely perfect and pure, the holy life; the four foundations of mindfulness, the four right efforts, the four bases of psychic power, the five faculties, the five powers, the seven factors of awakening, the Noble Eightfold Path, Nibbāna, and the path leading to Nibbāna—thus, “teach me the Dhamma.”

“Pháp” nghĩa là phạm hạnh toàn hảo, thanh tịnh, tốt đẹp ở đoạn đầu, tốt đẹp ở đoạn giữa, tốt đẹp ở đoạn cuối, có ý nghĩa, có văn tự; là bốn niệm xứ, bốn chánh cần, bốn như ý túc, năm căn, năm lực, bảy giác chi, Thánh đạo tám ngành, Niết-bàn và con đường đưa đến Niết-bàn. Xin hãy chỉ dạy, thuyết giảng, trình bày, thiết lập, khai mở, phân tích, làm cho sáng tỏ, tuyên bố – xin hãy chỉ dạy Pháp.

Yamahaṃ vijaññanti yamahaṃ jāneyyaṃ ājāneyyaṃ vijāneyyaṃ paṭivijāneyyaṃ paṭivijjheyyaṃ adhigaccheyyaṃ phasseyyaṃ sacchikareyyanti – ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ.

“Yamahaṃ vijaññaṃ” means by which I may know, understand, comprehend, fully comprehend, penetrate, attain, experience, realize—thus, “the Dhamma by which I may know.”

“Để con có thể liễu tri” nghĩa là để con có thể biết, hiểu rõ, nhận biết, thấu triệt, thông suốt, chứng đắc, cảm nhận, thực chứng – xin hãy chỉ dạy Pháp để con có thể liễu tri.

1920

Jātijarāya idha vippahānanti idheva jātijarāmaraṇassa pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – jātijarāya idha vippahānaṃ.

“Jātijarāya idha vippahānaṃ” means here and now the abandoning, the calming, the relinquishing, the tranquilizing, the deathless, Nibbāna, of birth, old age, and death—thus, “the abandoning of birth and old age here.”

“Sự từ bỏ sanh và già ngay tại đây” nghĩa là sự từ bỏ, sự lắng dịu, sự xả ly, sự an tịnh đối với sanh, già, và chết ngay tại đây; là trạng thái bất tử, là Niết-bàn – sự từ bỏ sanh và già ngay tại đây.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói rằng –

1921

‘‘Jiṇṇohamasmi abalo vītavaṇṇo,^*

‘‘I am old, infirm, my complexion faded,^*

“Con đã già yếu, sức mòn, dung sắc phai tàn,”^*

1922

Nettā na suddhā savanaṃ na phāsu;

My eyes are not clear, my hearing is not easy;

“Mắt không còn tinh, tai không còn thính;

1923

Māhaṃ nassaṃ momuho antarāva, ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ;

Let me not perish, utterly bewildered, midway; teach me the Dhamma by which I may know

Xin đừng để con mê muội mà chết giữa đường, xin hãy chỉ dạy Pháp để con có thể liễu tri;

1924

Jātijarāya idha vippahāna’’nti.

the abandoning of birth and old age here.”

Sự từ bỏ sanh và già ngay tại đây.”

1925

90.

90.

90.

1926

Disvāna rūpesu vihaññamāne,^*

“Having seen those afflicted by forms,^*

“Thấy chúng sanh bị khổ não vì các sắc,”^*

1927

Ruppanti rūpesu janā pamattā;

People, heedless, are afflicted by forms;

“Những người phóng dật bị biến hoại trong các sắc;

1928

Tasmā tuvaṃ piṅgiya appamatto, jahassu rūpaṃ apunabbhavāya.

Therefore, Pingiya, being unheedful, abandon form for non-rebecoming.”

Vì thế, này Piṅgiya, ngươi hãy không phóng dật, từ bỏ sắc để không còn tái sanh.”

1929

Disvāna rūpesu vihaññamāneti.

“Having seen those afflicted by forms”—

“Thấy chúng sanh bị khổ não vì các sắc.”

Rūpanti cattāro ca mahābhūtā catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ.

Form (Rūpa) means the four great elements and form derived from the four great elements.

“Sắc” là bốn đại chủng và sắc do bốn đại chủng tạo thành.

Sattā rūpahetu rūpappaccayā rūpakāraṇā haññanti vihaññanti upahaññanti upaghātiyanti^* .

Beings are harmed, greatly harmed, afflicted, and crushed on account of form, due to form, because of form.

Chúng sanh vì sắc, do duyên sắc, vì nguyên nhân sắc mà bị tổn hại, bị khổ não, bị áp bức, bị hủy hoại.

Rūpe sati vividhakammakāraṇā^* kārenti.

When form exists, they inflict various punishments.

Khi có sắc, họ thực hiện nhiều loại hành vi khác nhau.

Kasāhipi tāḷenti, vettehipi tāḷenti, aḍḍhadaṇḍakehipi tāḷenti, hatthampi chindanti, pādampi chindanti, hatthapādampi chindanti, kaṇṇampi chindanti, nāsampi chindanti, kaṇṇanāsampi chindanti, bilaṅgathālikampi karonti, saṅkhamuṇḍikampi karonti, rāhumukhampi karonti, jotimālikampi karonti, hatthapajjotikampi karonti, erakavattikampi karonti, cīrakavāsikampi karonti, eṇeyyakampi karonti, baḷisamaṃsikampi karonti, kahāpaṇikampi karonti, khārāpatacchikampi^* karonti, palighaparivattikampi karonti, palālapīṭhakampi karonti, tattenapi telena osiñcanti, sunakhehipi khādāpenti, jīvantampi sūle uttāsenti, asināpi sīsaṃ chindanti.

They beat with whips, they beat with canes, they beat with half-staves; they cut off hands, they cut off feet, they cut off hands and feet, they cut off ears, they cut off noses, they cut off ears and noses; they perform the “porridge pot” punishment, they perform the “conch-shell scalp” punishment, they perform the “Rāhu’s mouth” punishment, they perform the “garland of lamps” punishment, they perform the “hand-torch” punishment, they perform the “hemp-strip” punishment, they perform the “bark-garment” punishment, they perform the “antelope” punishment, they perform the “fish-hook” punishment, they perform the “coin” punishment, they perform the “alkaline-bath” punishment, they perform the “bar-pivot” punishment, they perform the “straw-mat” punishment; they pour hot oil over them, they make dogs devour them, they impale them alive on stakes, they cut off heads with swords.

Họ đánh bằng roi da, họ đánh bằng roi mây, họ đánh bằng gậy nửa, họ chặt tay, họ chặt chân, họ chặt cả tay lẫn chân, họ cắt tai, họ cắt mũi, họ cắt cả tai lẫn mũi, họ thực hiện hình phạt ‘bilaṅgathālika’ (cái bát sọ), họ thực hiện hình phạt ‘saṅkhamuṇḍika’ (đầu cạo như vỏ ốc), họ thực hiện hình phạt ‘rāhumukha’ (miệng Rāhu), họ thực hiện hình phạt ‘jotimālika’ (vòng hoa lửa), họ thực hiện hình phạt ‘hatthapajjotika’ (ngọn đuốc tay), họ thực hiện hình phạt ‘erakavattika’ (cuộn cỏ lau), họ thực hiện hình phạt ‘cīrakavāsika’ (áo vỏ cây), họ thực hiện hình phạt ‘eṇeyyaka’ (con nai), họ thực hiện hình phạt ‘baḷisamaṃsika’ (móc thịt), họ thực hiện hình phạt ‘kahāpaṇika’ (đồng tiền), họ thực hiện hình phạt ‘khārāpatacchika’ (nước tro kiềm), họ thực hiện hình phạt ‘palighaparivattika’ (xoay chốt cửa), họ thực hiện hình phạt ‘palālapīṭhaka’ (đống rơm), họ tưới bằng dầu sôi, họ cho chó ăn, họ đóng cọc khi còn sống, và họ chặt đầu bằng gươm.

Evaṃ sattā rūpahetu rūpappaccayā rūpakāraṇā haññanti vihaññanti upahaññanti upaghātiyanti.

Thus, beings are harmed, greatly harmed, afflicted, and crushed on account of form, due to form, because of form.

Như vậy, các chúng sanh do nhân sắc, do duyên sắc, do nguyên nhân sắc mà bị sát hại, bị tổn hại, bị xâm hại, bị hủy hoại.

Evaṃ haññamāne vihaññamāne upahaññamāne upaghātiyamāne disvā passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – disvāna rūpesu vihaññamāne.

Having seen, observed, weighed, investigated, developed, and made manifest those thus being harmed, greatly harmed, afflicted, and crushed—this is “having seen those afflicted by forms.”

Thấy, nhận thấy, cân nhắc, thẩm xét, phân tích, làm cho rõ ràng việc bị sát hại, bị tổn hại, bị xâm hại, bị hủy hoại như vậy – ấy là ‘thấy chúng sanh bị tổn hại trong các sắc’.

1930

Piṅgiyāti bhagavāti.

“Pingiya, said the Blessed One”—

Này Piṅgiya, Đức Thế Tôn dạy.

Piṅgiyāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

“Pingiya”—the Blessed One addresses that brahmin by name.

Này Piṅgiya là Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – piṅgiyāti bhagavā.

“Blessed One” (Bhagavā) is an appellation of reverence…pe… a true designation, namely, the Blessed One—this is “Pingiya, said the Blessed One.”

Đức Thế Tôn là một từ chỉ sự tôn kính... ... là một quy ước có thật, đó là Đức Thế Tôn – ấy là ‘này Piṅgiya, Đức Thế Tôn’.

1931

Ruppanti rūpesu janā pamattāti.

“People, heedless, are afflicted by forms”—

Chúng sanh phóng dật bị hoại diệt trong các sắc.

Ruppantīti ruppanti kuppanti pīḷayanti^* ghaṭṭayanti, byādhitā domanassitā honti.

“Are afflicted” (Ruppanti) means they are afflicted, disturbed, oppressed, struck; they become sick and distressed.

Bị hoại diệt có nghĩa là bị hoại diệt, bị hủy hoại, bị bức bách, bị va chạm, bị bệnh hoạn, bị ưu phiền.

Cakkhurogena ruppanti kuppanti pīḷayanti ghaṭṭayanti, byādhitā domanassitā honti.

They are afflicted, disturbed, oppressed, struck by eye disease; they become sick and distressed.

Họ bị hoại diệt, bị hủy hoại, bị bức bách, bị va chạm, bị bệnh hoạn, bị ưu phiền bởi bệnh về mắt.

Sotarogena…pe… kāyarogena…pe… ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassehi ruppanti kuppanti pīḷayanti ghaṭṭayanti, byādhitā domanassitā hontīti – ruppanti rūpesu.

By ear disease…pe… by body disease…pe… by the touch of gnats, mosquitoes, wind, sun, and creeping things, they are afflicted, disturbed, oppressed, struck; they become sick and distressed—this is “are afflicted by forms.”

Bởi bệnh về tai... ... bởi bệnh về thân... ... họ bị hoại diệt, bị hủy hoại, bị bức bách, bị va chạm, bị bệnh hoạn, bị ưu phiền bởi sự xúc chạm của ruồi, muỗi, gió, nắng, và các loài bò sát – ấy là ‘bị hoại diệt trong các sắc’.

1932

Atha vā, cakkhusmiṃ hīyamāne hāyamāne parihāyamāne vemāne^* vigacchamāne antaradhāyamāne ruppanti…pe… domanassitā honti.

Alternatively, when the eye diminishes, wanes, declines, disappears, vanishes, ceases to be, they are afflicted…pe… they become distressed.

Hoặc là, khi mắt bị suy kém, bị suy giảm, bị suy tàn, bị suy thoái, bị mất đi, bị biến mất, họ bị hoại diệt... ... trở nên ưu phiền.

Sotasmiṃ…pe… ghānasmiṃ… jivhāya… kāyasmiṃ… rūpasmiṃ… saddasmiṃ… gandhasmiṃ… rasasmiṃ… phoṭṭhabbasmiṃ… kulasmiṃ… gaṇasmiṃ… āvāsasmiṃ… lābhasmiṃ… yasasmiṃ… pasaṃsāya… sukhasmiṃ… cīvarasmiṃ… piṇḍapātasmiṃ… senāsanasmiṃ… gilānapaccayabhesajjaparikkhārasmiṃ hīyamāne hāyamāne parihāyamāne vemāne vigacchamāne antaradhāyamāne ruppanti kuppanti pīḷayanti ghaṭṭayanti, byādhitā domanassitā hontīti – evampi ruppanti rūpesu.

When the ear…pe… the nose…the tongue…the body…form…sound…smell…taste…tangible object…family…group…dwelling…gain…fame…praise…happiness…robes…almsfood…lodging…medicinal requisites for the sick diminish, wane, decline, disappear, vanish, cease to be, they are afflicted, disturbed, oppressed, struck; they become sick and distressed—thus also are they afflicted by forms.

Khi tai... ... mũi... lưỡi... thân... sắc... thanh... hương... vị... xúc... dòng tộc... hội chúng... trú xứ... lợi lộc... danh vọng... tán thán... lạc... y... vật thực... sàng tọa... thuốc men và vật dụng trị bệnh bị suy kém, bị suy giảm, bị suy tàn, bị suy thoái, bị mất đi, bị biến mất, họ bị hoại diệt, bị hủy hoại, bị bức bách, bị va chạm, bị bệnh hoạn, bị ưu phiền – như vậy cũng là ‘bị hoại diệt trong các sắc’.

1933

Janāti khattiyā ca brāhmaṇā ca vessā ca suddā ca gahaṭṭhā ca pabbajitā ca devā ca manussā ca.

“People” (Janā) means khattiyas and brahmins, vessas and suddas, householders and renunciants, devas and human beings.

Chúng sanh là các vị Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, Phệ-xá, Thủ-đà-la, tại gia, xuất gia, chư thiên và loài người.

Pamattāti pamādo vattabbo kāyaduccaritena vā vacīduccaritena vā manoduccaritena vā pañcasu kāmaguṇesu cittassa vosaggo vosaggānuppadānaṃ kusalānaṃ vā dhammānaṃ bhāvanāya asakkaccakiriyatā asātaccakiriyatā anaṭṭhitakiriyatā olīnavuttitā nikkhittacchandatā nikkhittadhuratā anāsevanā abhāvanā abahulīkammaṃ^* anadhiṭṭhānaṃ ananuyogo pamādo.

Pamattā means heedlessness (pamādo). Heedlessness is the non-abandonment of the mind to the five sense pleasures through misconduct of body, speech, or mind; or the failure to act earnestly, continuously, or steadfastly in the development of wholesome states; being sluggish in effort, having abandoned zeal, having abandoned the burden (of practice), not cultivating, not developing, not doing repeatedly, not resolving, not engaging in practice—this is heedlessness.

Phóng dật là sự buông lung, có thể nói là sự buông lung qua thân ác hạnh, khẩu ác hạnh, hoặc ý ác hạnh; là sự buông thả, sự tiếp tục buông thả tâm trong năm dục công đức; là sự không thực hành một cách cẩn trọng, không thực hành một cách liên tục, không thực hành một cách kiên trì trong việc tu tập các pháp thiện; là thái độ buông xuôi, từ bỏ ý muốn, từ bỏ gánh nặng; là sự không thực hành, không tu tập, không làm cho sung mãn, không quyết tâm, không chuyên cần; đó là sự buông lung.

Yo evarūpo pamādo pamajjanā pamajjitattaṃ – ayaṃ vuccati pamādo.

Whatever such heedlessness, heedless action, or state of being heedless—this is called heedlessness (pamādo).

Sự buông lung, sự lơ là, trạng thái lơ là như vậy – đây được gọi là sự phóng dật.

Iminā pamādena samannāgatā janā pamattāti – ruppanti rūpesu janā pamattā.

People endowed with such heedlessness are heedless: "Heedless people are afflicted by forms."

Chúng sanh có sự phóng dật này là những người phóng dật – ấy là ‘chúng sanh phóng dật bị hoại diệt trong các sắc’.

1934

Tasmā tuvaṃ piṅgiya appamattoti.

"Therefore, you, Piṅgiya, be unheedful."

Vì thế, này Piṅgiya, ngươi hãy không phóng dật.

Tasmāti tasmā taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā taṃnidānā evaṃ ādīnavaṃ sampassamāno rūpesūti – tasmā tuvaṃ piṅgiya.

"Therefore" means for that reason, for that cause, for that condition, for that origin, seeing such danger in forms—therefore, you, Piṅgiya.

Vì thế là do vì lẽ ấy, do nguyên nhân ấy, do duyên ấy, do lý do ấy, thấy rõ sự nguy hại như vậy trong các sắc – ấy là ‘vì thế, này Piṅgiya, ngươi’.

Appamattoti sakkaccakārī sātaccakārī…pe… appamādo kusalesu dhammesūti – tasmā tuvaṃ piṅgiya appamatto.

"Unheedful" means acting earnestly, acting continuously… (etc.)… unheedfulness in wholesome states—therefore, you, Piṅgiya, be unheedful.

Không phóng dật là người làm việc cẩn trọng, người làm việc liên tục... ... là sự không phóng dật trong các pháp thiện – ấy là ‘vì thế, này Piṅgiya, ngươi hãy không phóng dật’.

1935

Jahassu rūpaṃ apunabbhavāyāti.

"Abandon form for non-becoming."

Hãy từ bỏ sắc để không còn tái sanh.

Rūpanti cattāro ca mahābhūtā catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ.

"Form" means the four great primary elements and form derived from the four great primary elements.

Sắc là bốn đại chủng và sắc do bốn đại chủng tạo thành.

Jahassu rūpanti jahassu rūpaṃ, pajahassu rūpaṃ, vinodehi rūpaṃ, byantīkarohi rūpaṃ, anabhāvaṃ gamehi rūpaṃ.

"Abandon form" means abandon form, completely abandon form, dispel form, bring form to an end, bring form to non-existence.

Hãy từ bỏ sắc là hãy từ bỏ sắc, hãy xả ly sắc, hãy loại trừ sắc, hãy làm cho sắc chấm dứt, hãy làm cho sắc không còn hiện hữu.

Apunabbhavāyāti yathā te rūpaṃ idheva nirujjheyya, punapaṭisandhiko bhavo na nibbatteyya kāmadhātuyā vā rūpadhātuyā vā arūpadhātuyā vā, kāmabhave vā rūpabhave vā arūpabhave vā, saññābhave vā asaññābhave vā nevasaññānāsaññābhave vā, ekavokārabhave vā catuvokārabhave vā pañcavokārabhave vā, puna gatiyā vā upapattiyā vā paṭisandhiyā vā bhave vā saṃsāre vā vaṭṭe vā na janeyya na sañjaneyya na nibbatteyya nābhinibbatteyya, idheva nirujjheyya vūpasameyya atthaṃ gaccheyya paṭippassambheyyāti – jahassu rūpaṃ apunabbhavāya.

"For non-becoming" means so that your form may cease right here, so that a rebirth-linking existence may not arise in the sense-sphere, form-sphere, or formless-sphere; in the sense-existence, form-existence, or formless-existence; in the existence of perception, non-perception, or neither-perception-nor-non-perception; in the one-constituent existence, four-constituent existence, or five-constituent existence; so that it may not generate or bring forth, may not arise or fully arise again in a destiny, rebirth, relinking, existence, saṃsāra, or round; but may cease, subside, come to an end, and be completely calmed right here—"abandon form for non-becoming."

Để không còn tái sanh là để sắc của ngươi được đoạn diệt ngay tại đây, để kiếp sống tái sanh không còn khởi lên trong Dục giới, Sắc giới hay Vô Sắc giới; trong Dục hữu, Sắc hữu hay Vô Sắc hữu; trong Tưởng hữu, Vô Tưởng hữu hay Phi Tưởng Phi Phi Tưởng hữu; trong Nhất uẩn hữu, Tứ uẩn hữu hay Ngũ uẩn hữu; để không còn sanh, không còn khởi sanh, không còn phát sanh, không còn phát sanh trọn vẹn trong các cõi, trong sự tái sanh, trong sự kết thai, trong các kiếp sống, trong vòng luân hồi, trong vòng sinh tử; để nó được đoạn diệt, được lắng dịu, đi đến chỗ chấm dứt, được an tịnh ngay tại đây – ấy là ‘hãy từ bỏ sắc để không còn tái sanh’.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy:

1936

‘‘Disvāna rūpesu vihaññamāne,^*

“Having seen people afflicted by forms,^*

“Thấy chúng sanh bị tổn hại trong các sắc,^*

1937

Ruppanti rūpesu janā pamattā;

Heedless people are afflicted by forms;

Chúng sanh phóng dật bị hoại diệt trong các sắc;

1938

Tasmā tuvaṃ piṅgiya appamatto, jahassu rūpaṃ apunabbhavāyā’’ti.

Therefore, you, Piṅgiya, be unheedful, abandon form for non-becoming.”

Vì thế, này Piṅgiya, ngươi hãy không phóng dật, hãy từ bỏ sắc để không còn tái sanh.”

1939

91.

91.

91.

1940

Disā catasso vidisā catasso, uddhaṃ adho dasa disā imāyo;

The four main directions, the four intermediate directions, above, below—these are the ten directions;

Bốn phương chính, bốn phương phụ, trên, dưới, mười phương này;

1941

Na tuyhaṃ adiṭṭhaṃ assutaṃ amutaṃ, atho aviññātaṃ kiñci namatthi loke;

Nothing in the world is unseen, unheard, unperceived, or unknown to you;

Không có gì trong đời mà Ngài chưa thấy, chưa nghe, chưa cảm nhận, hay chưa biết;

1942

Ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ, jātijarāya idha vippahānaṃ.

Teach me the Dhamma by which I may know the complete abandonment of birth and aging here.

Xin hãy chỉ dạy pháp mà con có thể liễu tri, để đoạn trừ sanh và già ngay tại đây.

1943

Disā catasso vidisā catasso, uddhaṃ adho dasa disā imāyoti dasa disā.

"The four main directions, the four intermediate directions, above, below—these are the ten directions" means the ten directions.

Bốn phương chính, bốn phương phụ, trên, dưới, mười phương này là mười phương.

1944

Na tuyhaṃ adiṭṭhaṃ assutaṃ amutaṃ, atho aviññātaṃ kiñci namatthi loketi na tuyhaṃ adiṭṭhaṃ assutaṃ amutaṃ aviññātaṃ kiñci attattho vā parattho vā ubhayattho vā diṭṭhadhammiko vā attho samparāyiko vā attho uttāno vā attho gambhīro vā attho gūḷho vā attho paṭicchanno vā attho neyyo vā attho nīto vā attho anavajjo vā attho nikkileso vā attho vodāno vā attho paramattho vā natthi na sati na saṃvijjati nupalabbhatīti – na tuyhaṃ adiṭṭhaṃ assutaṃ amutaṃ, atho aviññātaṃ kiñci namatthi loke.

"Nothing in the world is unseen, unheard, unperceived, or unknown to you" means that for you, nothing is unseen, unheard, unperceived, or unknown—no benefit for oneself, or for others, or for both; no benefit in this present life, or in the future life; no shallow meaning, or deep meaning, or hidden meaning, or concealed meaning; no meaning to be understood, or meaning already understood; no blameless meaning, or undefiled meaning, or purified meaning, or ultimate meaning exists, is present, is found, or is obtained—"nothing in the world is unseen, unheard, unperceived, or unknown to you."

Không có gì trong đời mà Ngài chưa thấy, chưa nghe, chưa cảm nhận, hay chưa biết có nghĩa là không có gì chưa được Ngài thấy, chưa được Ngài nghe, chưa được Ngài cảm nhận, chưa được Ngài biết, dù là lợi ích cho bản thân, lợi ích cho người khác, hay lợi ích cho cả hai; dù là lợi ích trong hiện tại hay lợi ích trong tương lai; dù là lợi ích nông cạn hay lợi ích sâu xa; dù là lợi ích kín đáo hay lợi ích được che giấu; dù là lợi ích cần được dẫn dắt hay lợi ích đã được dẫn dắt; dù là lợi ích không có lỗi lầm, không có phiền não, trong sạch hay là lợi ích tối thượng; không có, không tồn tại, không hiện hữu, không thể tìm thấy – ấy là ‘không có gì trong đời mà Ngài chưa thấy, chưa nghe, chưa cảm nhận, hay chưa biết’.

1945

Ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññanti.

"Teach me the Dhamma by which I may know."

Xin hãy chỉ dạy pháp mà con có thể liễu tri.

Dhammanti ādikalyāṇaṃ…pe… nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehi.

"Dhamma" means the Dhamma beautiful in the beginning… (etc.)… Nibbāna and the path leading to Nibbāna. Teach, expound, declare, establish, reveal, analyze, make plain, proclaim.

Pháp là xin hãy chỉ dạy, thuyết giảng, tuyên bố, thiết lập, khai mở, phân tích, làm cho rõ ràng, hiển thị pháp toàn thiện ở phần đầu... ... Niết-bàn và con đường đưa đến Niết-bàn.

Yamahaṃ vijaññanti yamahaṃ jāneyyaṃ ājāneyyaṃ vijāneyyaṃ paṭivijāneyyaṃ paṭivijjheyyaṃ adhigaccheyyaṃ phasseyyaṃ sacchikareyyanti – ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ.

"By which I may know" means by which I may know, comprehend, discern, fully understand, penetrate, attain, experience, realize—"teach me the Dhamma by which I may know."

Mà con có thể liễu tri là pháp mà con có thể biết, có thể hiểu, có thể liễu tri, có thể thấu suốt, có thể chứng ngộ, có thể đạt đến, có thể tiếp xúc, có thể chứng thực – ấy là ‘xin hãy chỉ dạy pháp mà con có thể liễu tri’.

1946

Jātijarāya idha vippahānanti idheva jātijarāmaraṇassa pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – jātijarāya idha vippahānaṃ.

"The complete abandonment of birth and aging here" means the abandonment, cessation, relinquishment, complete calming, the Deathless, Nibbāna, of birth, aging, and death right here—"the complete abandonment of birth and aging here."

Sự từ bỏ sanh và già ở đây có nghĩa là: ngay tại đây, sự từ bỏ, sự lắng dịu, sự xả ly, sự an tịnh của sanh, già, và chết, chính là bất tử, là Nibbāna – đó là sự từ bỏ sanh và già ở đây.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì thế, vị Bà-la-môn ấy đã nói –

1947

‘‘Disā catasso vidisā catasso, uddhaṃ adho dasa disā imāyo;

"The four cardinal directions, the four intermediate directions, above, below—these ten directions;

“Bốn phương, bốn phương phụ, trên, dưới, mười phương này;”

1948

Na tuyhaṃ adiṭṭhaṃ assutaṃ amutaṃ, atho aviññātaṃ kiñci namatthi loke;

There is nothing in the world unseen, unheard, unperceived, or unknown by you;

“Không có gì trong đời mà Ngài không thấy, không nghe, không cảm nhận, hay không biết;”

1949

Ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ, jātijarāya idha vippahāna’’nti.

Please teach the Dhamma by which I may know the abandoning of birth and old age here."

“Xin hãy chỉ dạy pháp mà con có thể liễu tri, sự từ bỏ sanh và già ở đây.”

1950

92.

92.

1951

Taṇhādhipanne manuje pekkhamāno,^*

"Seeing humans afflicted by craving,^*

^* Này Piṅgiya, khi quán thấy chúng sanh bị ái dục chế ngự,

1952

Santāpajāte jarasā parete;

Born of suffering, overcome by old age;

Bị thiêu đốt, bị tuổi già xâm chiếm;

1953

Tasmā tuvaṃ piṅgiya appamatto, jahassu taṇhaṃ apunabbhavāya.

Therefore, O Piṅgiya, you, being diligent, abandon craving for non-rebecoming."

Vì thế, này Piṅgiya, ngươi hãy không dể duôi, từ bỏ ái dục để không còn tái sanh.

1954

Taṇhādhipanne manuje pekkhamānoti.

Regarding the phrase Taṇhādhipanne manuje pekkhamāno:

Khi quán thấy chúng sanh bị ái dục chế ngự là.

Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā.

Taṇhā means craving for forms... and craving for dhammas.

Ái dục là sắc ái… cho đến… pháp ái.

Taṇhādhipanneti taṇhādhipanne^* taṇhānuge taṇhānugate taṇhānusaṭe taṇhāya panne paṭipanne abhibhūte pariyādinnacitte.

Taṇhādhipanne means those who are not free from craving, who go along with craving, who are bound by craving, who run along with craving, who are immersed in craving, who are overwhelmed by craving, who are overcome, whose minds are firmly grasped by craving.

Bị ái dục chế ngự là bị ái dục chi phối, đi theo ái dục, bị ái dục trói buộc, chạy theo ái dục, chìm đắm trong ái dục, sa vào ái dục, bị áp đảo, tâm bị chiếm đoạt.

Manujeti sattādhivacanaṃ.

Manuje is a term for sentient beings.

Chúng sanh là một từ chỉ cho các chúng hữu tình.

Pekkhamānoti pekkhamāno dakkhamāno olokayamāno nijjhāyamāno upaparikkhamānoti – taṇhādhipanne manuje pekkhamāno.

Pekkhamāno means seeing, observing, looking at, contemplating, examining—thus, "seeing humans afflicted by craving."

Khi quán thấy là khi quán thấy, khi thấy, khi nhìn, khi xem xét, khi thẩm sát – đó là khi quán thấy chúng sanh bị ái dục chế ngự.

Piṅgiyāti bhagavāti.

Regarding Piṅgiyāti bhagavā:

Này Piṅgiya, Thế Tôn phán là.

Piṅgiyāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

Piṅgiyā means the Blessed One addresses that brahmin by name.

Này Piṅgiya là Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – piṅgiyāti bhagavā.

Bhagavā is a term of reverence... and a true designation, namely "Blessed One"—thus, "O Piṅgiya, said the Blessed One."

Thế Tôn là một từ chỉ sự tôn kính… cho đến… là một danh xưng thực chứng, đó là Thế Tôn – này Piṅgiya, Thế Tôn phán.

1955

Santāpajāte jarasā pareteti.

Regarding the phrase Santāpajāte jarasā parete:

Bị thiêu đốt, bị tuổi già xâm chiếm là.

Santāpajāteti jātiyā santāpajāte, jarāya santāpajāte, byādhinā santāpajāte, maraṇena santāpajāte, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi santāpajāte, nerayikena dukkhena santāpajāte…pe… diṭṭhibyasanena dukkhena santāpajāte ītijāte upaddavajāte upasaggajāteti – santāpajāte.

Santāpajāte means born of suffering due to birth, born of suffering due to old age, born of suffering due to sickness, born of suffering due to death, born of suffering due to sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair, born of suffering due to the pain of hell... born of suffering due to the calamity of wrong view, born of disease, born of misfortune, born of danger—thus, "born of suffering."

Bị thiêu đốt là bị thiêu đốt bởi sanh, bị thiêu đốt bởi già, bị thiêu đốt bởi bệnh, bị thiêu đốt bởi chết, bị thiêu đốt bởi sầu, bi, khổ, ưu, não, bị thiêu đốt bởi khổ ở địa ngục… cho đến… bị thiêu đốt bởi khổ do tà kiến, bị bệnh tật, bị tai ương, bị hoạn nạn – đó là bị thiêu đốt.

Jarasā pareteti jarāya phuṭṭhe parete samohite samannāgate.

Jarasā parete means touched by old age, overcome, encompassed, endowed with old age.

Bị tuổi già xâm chiếm là bị tuổi già chạm đến, xâm chiếm, bao trùm, chi phối.

Jātiyā anugate jarāya anusaṭe byādhinā abhibhūte maraṇena abbhāhate atāṇe aleṇe asaraṇe asaraṇībhūteti – santāpajāte jarasā parete.

Followed by birth, pervaded by old age, overcome by sickness, struck down by death, without protection, without refuge, without shelter, having no shelter for those who rely on themselves—thus, "born of suffering, overcome by old age."

Bị sanh đi theo, bị già đeo bám, bị bệnh áp đảo, bị chết đe dọa, không nơi nương tựa, không nơi ẩn náu, không nơi trú ẩn, không thể trở thành nơi nương tựa – đó là bị thiêu đốt, bị tuổi già xâm chiếm.

1956

Tasmā tuvaṃ piṅgiya appamattoti.

Regarding the phrase Tasmā tuvaṃ piṅgiya appamatto:

Vì thế, này Piṅgiya, ngươi hãy không dể duôi là.

Tasmāti tasmā taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā taṃnidānā evaṃ ādīnavaṃ sampassamāno taṇhāyāti – tasmā tuvaṃ piṅgiya.

Tasmā means for that reason, for that cause, due to that condition, due to that origin, thus seeing the danger of craving—thus, "therefore, O Piṅgiya, you."

Vì thế là vì thế, vì nguyên nhân đó, vì lý do đó, vì duyên đó, vì cớ đó, khi thấy rõ sự nguy hại của ái dục như vậy – vì thế, này Piṅgiya.

Appamattoti sakkaccakārī…pe… appamādo kusalesu dhammesūti – tasmā tuvaṃ piṅgiya appamatto.

Appamatto means diligent... diligence in wholesome dhammas—thus, "therefore, O Piṅgiya, you, being diligent."

Không dể duôi là hành động một cách cẩn trọng… cho đến… không dể duôi trong các thiện pháp – vì thế, này Piṅgiya, ngươi hãy không dể duôi.

1957

Jahassu taṇhaṃ apunabbhavāyāti.

Regarding the phrase Jahassu taṇhaṃ apunabbhavāyā:

Từ bỏ ái dục để không còn tái sanh là.

Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā.

Taṇhā means craving for forms... and craving for dhammas.

Ái dục là sắc ái… cho đến… pháp ái.

Jahassu taṇhanti jahassu taṇhaṃ pajahassu taṇhaṃ vinodehi taṇhaṃ byantīkarohi taṇhaṃ anabhāvaṃ gamehi taṇhaṃ.

Jahassu taṇhaṃ means abandon craving, renounce craving, dispel craving, make craving cease, bring craving to non-existence.

Từ bỏ ái dục là hãy từ bỏ ái dục, hãy đoạn trừ ái dục, hãy loại bỏ ái dục, hãy làm cho ái dục chấm dứt, hãy làm cho ái dục không còn tồn tại.

Apunabbhavāyāti yathā te…pe… punapaṭisandhiko bhavo na nibbatteyya kāmadhātuyā vā rūpadhātuyā vā arūpadhātuyā vā, kāmabhave vā rūpabhave vā arūpabhave vā, saññābhave vā asaññābhave vā nevasaññānāsaññābhave vā, ekavokārabhave vā catuvokārabhave vā pañcavokārabhave vā, punagatiyā vā upapattiyā vā paṭisandhiyā vā bhave vā saṃsāre vā vaṭṭe vā na janeyya na sañjaneyya na nibbatteyya nābhinibbatteyya, idheva nirujjheyya vūpasameyya atthaṃ gaccheyya paṭippassambheyyāti – jahassu taṇhaṃ apunabbhavāya.

Apunabbhavāyā means so that for you... re-linking existence may not arise in the kāmadhātu, rūpadhātu, or arūpadhātu; in kāma-bhava, rūpa-bhava, or arūpa-bhava; in saññā-bhava, asaññā-bhava, or nevasaññānāsaññā-bhava; in ekavokāra-bhava, catuvokāra-bhava, or pañcavokāra-bhava; so that no re-going, re-arising, re-linking, existence, saṃsāra, or round of rebirth may be generated, produced, or brought forth, but rather it should cease, subside, come to an end, and be allayed right here—thus, "abandon craving for non-rebecoming."

Để không còn tái sanh là để cho ngươi… cho đến… sự tái sanh không còn khởi lên, dù ở cõi Dục, cõi Sắc, hay cõi Vô Sắc; dù trong Dục hữu, Sắc hữu, hay Vô Sắc hữu; dù trong Tưởng hữu, Vô Tưởng hữu, hay Phi Tưởng Phi Phi Tưởng hữu; dù trong Nhất uẩn hữu, Tứ uẩn hữu, hay Ngũ uẩn hữu; để không còn sanh, không còn khởi sanh, không còn phát sanh, không còn khởi phát trong sự tái sanh, sự hiện hữu, sự tái tục, trong các cõi, trong luân hồi, trong vòng sinh tử; mà ngay tại đây được tịch diệt, được lắng dịu, được chấm dứt, được an tịnh – đó là từ bỏ ái dục để không còn tái sanh.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Thế Tôn đã phán –

1958

‘‘Taṇhādhipanne manuje pekkhamāno,^*

"Seeing humans afflicted by craving,^*

“Này Piṅgiya, khi quán thấy chúng sanh bị ái dục chế ngự,”

1959

Santāpajāte jarasā parete;

Born of suffering, overcome by old age;

“Bị thiêu đốt, bị tuổi già xâm chiếm;”

1960

Tasmā tuvaṃ piṅgiya appamatto, jahassu taṇhaṃ apunabbhavāyā’’ti.

Therefore, O Piṅgiya, you, being diligent, abandon craving for non-rebecoming."

“Vì thế, này Piṅgiya, ngươi hãy không dể duôi, từ bỏ ái dục để không còn tái sanh.”

1961

Saha gāthāpariyosānā ye te brāhmaṇena saddhiṃ ekacchandā ekapayogā ekādhippāyā ekavāsanavāsitā, tesaṃ anekapāṇasahassānaṃ virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti.

Immediately upon the conclusion of the verse, for many thousands of beings who shared the same aspiration, the same practice, the same intention, and were imbued with the same wholesome tendencies as the brahmin, the dust-free, stainless Dhamma-eye arose: "Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease."

Khi bài kệ vừa kết thúc, đối với hàng ngàn chúng sanh có cùng ý nguyện, cùng nỗ lực, cùng mục đích, cùng tập quán với vị Bà-la-môn ấy, pháp nhãn không bụi, không uế nhiễm đã khởi lên – “Phàm pháp gì có sanh khởi, tất cả pháp ấy đều có diệt tận.”

Tassa ca brāhmaṇassa virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti.

And for that brahmin, the dust-free, stainless Dhamma-eye arose: "Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease."

Và đối với vị Bà-la-môn ấy, pháp nhãn không bụi, không uế nhiễm cũng đã khởi lên – “Phàm pháp gì có sanh khởi, tất cả pháp ấy đều có diệt tận.”

Saha dhammacakkhussa paṭilābhā ajinajaṭāvākacīratidaṇḍakamaṇḍalukesā ca massū ca antarahitā bhaṇḍukāsāyavatthavasano saṅghāṭipattacīvaradharo anvatthapaṭipattiyā pañjaliko bhagavantaṃ namassamāno nisinno hoti – ‘‘satthā me bhante bhagavā, sāvakohamasmī’’ti.

Upon the attainment of the Dhamma-eye, his deer-skin, matted hair, bark-garment, staff, water-strainer, hair, and beard disappeared. He was clad in a saffron robe, wearing the triple robe and alms-bowl, and having fulfilled the appropriate practice, he sat down, revering the Blessed One with joined palms, saying: "Venerable sir, the Blessed One is my Teacher, I am a disciple."

Cùng với sự chứng đắc pháp nhãn, da thú, bím tóc, y vỏ cây, gậy ba trượng, bình nước, tóc và râu của vị ấy đều biến mất. Vị ấy trở thành một người cạo đầu, mặc y phấn tảo, mang y tăng-già-lê, bát và y, với sự thực hành tương xứng, chắp tay đảnh lễ Thế Tôn và ngồi xuống, thưa rằng: “Bạch Thế Tôn, Ngài là Bậc Đạo Sư của con, con là đệ tử của Ngài.”

1962

Piṅgiyamāṇavapucchāniddeso^* soḷasamo.

The exposition of Piṅgiya's Questions is the sixteenth.

Phần giải thích câu hỏi của thanh niên Piṅgiya, thứ mười sáu.

1963

17. Pārāyanatthutigāthāniddeso

17. Exposition of the Pārāyana Praise Verses

17. Phần giải thích các kệ tán thán Pārāyana

1964

93. Idamavoca bhagavā magadhesu viharanto pāsāṇake cetiye, paricārakasoḷasānaṃ^* brāhmaṇānaṃ ajjhiṭṭho puṭṭho puṭṭho pañhaṃ byākāsi.

93. The Blessed One spoke this, dwelling in Magadha at the Pāsāṇaka Cetiya, having been urged and repeatedly questioned by the sixteen brahmins, he expounded the questions.

93. Điều này đã được Thế Tôn nói khi Ngài đang trú tại xứ Magadha, ở Pāsāṇaka Cetiya. Được mười sáu vị Bà-la-môn thị giả thỉnh cầu, mỗi câu hỏi được nêu lên, Ngài đã giải đáp.

1965

Idamavoca bhagavāti idaṃ pārāyanaṃ avoca.

The Blessed One spoke this means he spoke this Pārāyana.

Điều này đã được Thế Tôn nói là Ngài đã nói về Pārāyana này.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – idamavoca bhagavā.

Bhagavā is a term of respect…pe… a true designation, namely, Bhagavā—the Blessed One spoke this.

Thế Tôn là một từ chỉ sự tôn kính… cho đến… là một danh xưng thực chứng, đó là Thế Tôn – điều này đã được Thế Tôn nói.

Magadhesu viharantoti magadhanāmake janapade viharanto iriyanto vattento pālento yapento yāpento.

Dwelling in Magadha means dwelling, moving, existing, maintaining, passing, spending time in the country named Magadha.

Khi đang trú tại xứ Magadha là khi đang trú, đang đi, đang duy trì, đang bảo tồn, đang sống, đang tồn tại trong xứ sở tên là Magadha.

Pāsāṇake cetiyeti pāsāṇakacetiyaṃ vuccati buddhāsananti – magadhesu viharanto pāsāṇake cetiye.

At the Pāsāṇaka Cetiya means the Pāsāṇaka Cetiya is called a Buddha-seat—dwelling in Magadha at the Pāsāṇaka Cetiya.

Ở Pāsāṇaka Cetiya là Pāsāṇaka Cetiya được gọi là nơi ngồi của chư Phật – khi đang trú tại xứ Magadha, ở Pāsāṇaka Cetiya.

Paricārakasoḷasānaṃ brāhmaṇānanti piṅgiyo^* brāhmaṇo bāvarissa brāhmaṇassa paddho paddhacaro paricārako^* sisso.

Of the sixteen attendant brahmins means the brahmin Piṅgiya was a follower, attendant, servant, and disciple of the brahmin Bāvarī.

Mười sáu vị Bà-la-môn thị giả là Bà-la-môn Piṅgiya là người hầu cận, người phục vụ, người thị giả, đệ tử của Bà-la-môn Bāvari.

Piṅgiyena^* te soḷasāti – evampi paricārakasoḷasānaṃ brāhmaṇānaṃ.

Those sixteen were with Piṅgiya—thus also, of the sixteen attendant brahmins.

Cùng với Piṅgiya là mười sáu vị ấy – theo cách này, đó là mười sáu vị Bà-la-môn thị giả.

Atha vā, te soḷasa brāhmaṇā buddhassa bhagavato paddhā paddhacarā paricārakā sissāti – evampi paricārakasoḷasānaṃ brāhmaṇānaṃ.

Or, those sixteen brahmins were followers, attendants, servants, and disciples of the Buddha, the Blessed One—thus also, of the sixteen attendant brahmins.

Hoặc là, mười sáu vị Bà-la-môn ấy là những người hầu cận, người phục vụ, người thị giả, đệ tử của Đức Phật, Thế Tôn – theo cách này, đó cũng là mười sáu vị Bà-la-môn thị giả.

1966

Ajjhiṭṭho puṭṭho puṭṭho pañhaṃ byākāsīti.

Having been urged and repeatedly questioned, he expounded the questions.

Được thỉnh cầu, mỗi câu hỏi được nêu lên, Ngài đã giải đáp là.

Ajjhiṭṭhoti ajjhiṭṭho ajjhesito.

Ajjhiṭṭho means urged, requested.

Được thỉnh cầu là được thỉnh cầu, được yêu cầu.

Puṭṭho puṭṭhoti puṭṭho puṭṭho pucchito pucchito yācito yācito ajjhesito ajjhesito pasādito pasādito.

Puṭṭho puṭṭho means repeatedly questioned, repeatedly asked, repeatedly requested, repeatedly urged, repeatedly pleased.

Mỗi câu hỏi được nêu lên là mỗi khi được hỏi, mỗi khi được thưa, mỗi khi được thỉnh cầu, mỗi khi được yêu cầu, mỗi khi được thỉnh mời.

Pañhaṃ byākāsīti pañhaṃ byākāsi ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīākāsi pakāsesīti – ajjhiṭṭho puṭṭho puṭṭho pañhaṃ byākāsi.

Pañhaṃ byākāsīti means he expounded, declared, taught, designated, established, revealed, analyzed, clarified, and proclaimed the questions—having been urged and repeatedly questioned, he expounded the questions.

Ngài đã giải đáp câu hỏi là Ngài đã giải đáp, đã chỉ ra, đã thuyết giảng, đã tuyên bố, đã thiết lập, đã khai mở, đã phân tích, đã làm cho rõ ràng, đã hiển thị câu hỏi – đó là được thỉnh cầu, mỗi câu hỏi được nêu lên, Ngài đã giải đáp.

Tenetaṃ vuccati –

Therefore, it is said:

Vì thế, điều này được nói rằng –

1967

‘‘Idamavoca bhagavā magadhesu viharanto pāsāṇake cetiye, paricārakasoḷasānaṃ brāhmaṇānaṃ ajjhiṭṭho puṭṭho puṭṭho pañhaṃ byākāsī’’ti.

“The Blessed One spoke this, dwelling in Magadha at the Pāsāṇaka Cetiya, having been urged and repeatedly questioned by the sixteen brahmins, he expounded the questions.”

“Điều này đã được Thế Tôn nói khi Ngài đang trú tại xứ Magadha, ở Pāsāṇaka Cetiya. Được mười sáu vị Bà-la-môn thị giả thỉnh cầu, mỗi câu hỏi được nêu lên, Ngài đã giải đáp.”

1968

94. Ekamekassa cepi pañhassa atthamaññāya dhammamaññāya dhammānudhammaṃ paṭipajjeyya, gaccheyyeva jarāmaraṇassa pāraṃ.

94. If one understands the meaning and the Dhamma of each question, and practices according to the Dhamma, one would indeed reach the other shore of old age and death.

94. Nếu ai, sau khi hiểu ý nghĩa và hiểu pháp của mỗi câu hỏi, thực hành pháp tùy pháp, người ấy chắc chắn sẽ đến được bờ kia của sanh già và tử.

Pāraṅgamanīyā ime dhammāti.

These Dhammas lead to the other shore.

Những pháp này có thể đưa đến bờ kia.

Tasmā imassa dhammapariyāyassa ‘‘pārāyana’’nteva adhivacanaṃ.

Therefore, this discourse on the Dhamma is called “Pārāyana.”

Do đó, pháp môn này có tên gọi là “Pārāyana” (Con Đường Đến Bờ Kia).

1969

Ekamekassa cepi pañhassāti ekamekassa cepi ajitapañhassa, ekamekassa cepi tissametteyyapañhassa, ekamekassa cepi puṇṇakapañhassa, ekamekassa cepi mettagūpañhassa, ekamekassa cepi dhotakapañhassa, ekamekassa cepi upasīvapañhassa, ekamekassa cepi nandakapañhassa, ekamekassa cepi hemakapañhassa, ekamekassa cepi todeyyapañhassa, ekamekassa cepi kappapañhassa, ekamekassa cepi jatukaṇṇipañhassa, ekamekassa cepi bhadrāvudhapañhassa, ekamekassa cepi udayapañhassa, ekamekassa cepi posālapañhassa, ekamekassa cepi mogharājapañhassa, ekamekassa cepi piṅgiyapañhassāti – ekamekassa cepi pañhassa.

Of each and every question means of each and every question of Ajita, of each and every question of Tissa Metteyya, of each and every question of Puṇṇaka, of each and every question of Mettagū, of each and every question of Dhotaka, of each and every question of Upasīva, of each and every question of Nandaka, of each and every question of Hemaka, of each and every question of Todeyya, of each and every question of Kappa, of each and every question of Jatukaṇṇi, of each and every question of Bhadrāvudha, of each and every question of Udaya, of each and every question of Posāla, of each and every question of Mogharāja, of each and every question of Piṅgiya—of each and every question.

Đối với mỗi một câu hỏi có nghĩa là: dầu là đối với mỗi một câu hỏi của Ajita, dầu là đối với mỗi một câu hỏi của Tissametteyya, dầu là đối với mỗi một câu hỏi của Puṇṇaka, dầu là đối với mỗi một câu hỏi của Mettagū, dầu là đối với mỗi một câu hỏi của Dhotaka, dầu là đối với mỗi một câu hỏi của Upasīva, dầu là đối với mỗi một câu hỏi của Nandaka, dầu là đối với mỗi một câu hỏi của Hemaka, dầu là đối với mỗi một câu hỏi của Todeyya, dầu là đối với mỗi một câu hỏi của Kappa, dầu là đối với mỗi một câu hỏi của Jatukaṇṇī, dầu là đối với mỗi một câu hỏi của Bhadrāvudha, dầu là đối với mỗi một câu hỏi của Udaya, dầu là đối với mỗi một câu hỏi của Posāla, dầu là đối với mỗi một câu hỏi của Mogharāja, dầu là đối với mỗi một câu hỏi của Piṅgiya – có nghĩa là đối với mỗi một câu hỏi.

1970

Atthamaññāya dhammamaññāyāti sveva pañho dhammo, visajjanaṃ^* atthoti atthaṃ aññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – atthamaññāya.

Understanding the meaning and understanding the Dhamma means that question itself is the Dhamma, and the explanation is the meaning. Understanding the meaning means knowing, weighing, discerning, developing, and clarifying the meaning—thus, understanding the meaning.

Sau khi đã hiểu nghĩa, đã hiểu pháp có nghĩa là: chính câu hỏi đó là pháp, sự giải đáp là nghĩa; sau khi đã hiểu nghĩa, tức là đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho phát triển, đã làm cho hiển lộ – có nghĩa là sau khi đã hiểu nghĩa.

Dhammamaññāyāti dhammaṃ aññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – dhammamaññāyāti – atthamaññāya dhammamaññāya.

Understanding the Dhamma means knowing, weighing, discerning, developing, and clarifying the Dhamma—thus, understanding the Dhamma—understanding the meaning and understanding the Dhamma.

Sau khi đã hiểu pháp có nghĩa là: sau khi đã hiểu pháp, tức là đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho phát triển, đã làm cho hiển lộ – có nghĩa là sau khi đã hiểu pháp – sau khi đã hiểu nghĩa, đã hiểu pháp.

Dhammānudhammaṃ paṭipajjeyyāti sammāpaṭipadaṃ anulomapaṭipadaṃ apaccanīkapaṭipadaṃ anvatthapaṭipadaṃ dhammānudhammapaṭipadaṃ paṭipajjeyyāti – dhammānudhammaṃ paṭipajjeyya.

'One should practice the Dhamma in accordance with the Dhamma' means one should practice the right path, the suitable path, the unopposing path, the path conducive to the goal, the path in accordance with the Dhamma. Thus, one should practice the Dhamma in accordance with the Dhamma.

Nên thực hành pháp tùy thuận pháp có nghĩa là: nên thực hành chánh hạnh, hạnh tùy thuận, hạnh không đối nghịch, hạnh thuận theo lợi ích, hạnh pháp tùy thuận pháp – có nghĩa là nên thực hành pháp tùy thuận pháp.

Gaccheyyeva jarāmaraṇassa pāranti jarāmaraṇassa pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ.

'One would indeed reach the far shore of old age and death' means the far shore of old age and death is called the deathless Nibbāna.

Chắc chắn sẽ đi đến bờ kia của già và chết có nghĩa là: bờ kia của già và chết được gọi là bất tử, là Nibbāna.

Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhippaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ.

That which is the calming of all formations, the relinquishing of all attachments, the destruction of craving, dispassion, cessation, Nibbāna.

Tức là sự tịch tịnh của tất cả các hành, sự từ bỏ tất cả các upadhi, sự đoạn tận của ái, sự ly tham, sự diệt, Nibbāna.

Gaccheyyeva jarāmaraṇassa pāranti jarāmaraṇassa pāraṃ gaccheyya, pāraṃ adhigaccheyya, pāraṃ adhiphasseyya, pāraṃ sacchikareyyāti – gaccheyyeva jarāmaraṇassa pāraṃ.

'One would indeed reach the far shore of old age and death' means one would reach the far shore of old age and death, one would attain the far shore, one would experience the far shore, one would realize the far shore. Thus, one would indeed reach the far shore of old age and death.

Chắc chắn sẽ đi đến bờ kia của già và chết có nghĩa là: sẽ đi đến bờ kia của già và chết, sẽ chứng đạt bờ kia, sẽ tiếp xúc với bờ kia, sẽ chứng ngộ bờ kia – có nghĩa là chắc chắn sẽ đi đến bờ kia của già và chết.

Pāraṅgamanīyā ime dhammāti ime dhammā pāraṅgamanīyā.

'These teachings are conducive to reaching the far shore' means these teachings are conducive to reaching the far shore.

Những pháp này đưa đến bờ kia có nghĩa là: những pháp này là những pháp đưa đến bờ kia.

Pāraṃ pāpenti pāraṃ sampāpenti pāraṃ samanupāpenti, jarāmaṇassa taraṇāya^* saṃvattantīti – pāraṅgamanīyā ime dhammāti.

They lead to the far shore, they bring one to the far shore, they enable one to reach the far shore, they conduce to crossing over old age and death. Thus, these teachings are conducive to reaching the far shore.

Chúng đưa đến bờ kia, chúng làm cho đến bờ kia, chúng làm cho thuận theo đến bờ kia, chúng đưa đến sự vượt qua già và chết – có nghĩa là những pháp này đưa đến bờ kia.

1971

Tasmā imassa dhammapariyāyassāti.

'Therefore, for this discourse on Dhamma'.

Vì thế, đối với pháp môn này.

Tasmāti tasmā taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā taṃnidānāti – tasmā.

'Therefore' means for that reason, for that cause, for that condition, for that origin. Thus, therefore.

Vì thế có nghĩa là: vì thế, vì nguyên nhân ấy, vì duyên cớ ấy, vì nhân duyên ấy, vì nền tảng ấy – có nghĩa là vì thế.

Imassa dhammapariyāyassāti imassa pārāyanassāti – tasmā imassa dhammapariyāyassa.

'For this discourse on Dhamma' means for this Pārāyana. Thus, for this discourse on Dhamma.

Đối với pháp môn này có nghĩa là: đối với Pārāyana này – có nghĩa là vì thế, đối với pháp môn này.

Pārāyananteva adhivacananti pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ…pe… nirodho nibbānaṃ.

'Pārāyana is indeed the designation'. The far shore is called the deathless Nibbāna... (and so on)... cessation, Nibbāna.

Chính là danh xưng ‘Pārāyana’ có nghĩa là: bờ kia được gọi là bất tử, là Nibbāna… cho đến… sự diệt, Nibbāna.

Ayanaṃ vuccati maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.

The path is called the way, namely – right view... (and so on)... right concentration.

Con đường được gọi là ayana, đó là – chánh kiến… cho đến… chánh định.

Adhivacananti saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpoti – pārāyananteva adhivacanaṃ.

'Designation' means term, appellation, concept, expression, name, naming, nomenclature, etymology, phrase, utterance. Thus, Pārāyana is indeed the designation.

Danh xưng có nghĩa là: sự gọi tên, sự quy ước, sự chế định, sự xưng hô, danh, danh nghiệp, danh hiệu, từ ngữ, văn tự, lời nói – có nghĩa là chính là danh xưng ‘Pārāyana’.

Tenetaṃ vuccati –

Therefore, it is said:

Do đó, điều này được nói rằng –

1972

‘‘Ekamekassa cepi pañhassa atthamaññāya dhammamaññāya dhammānudhammaṃ paṭipajjeyya, gaccheyyeva jarāmaraṇassa pāraṃ.

‘‘If one understands the meaning of each question, understands the Dhamma, and practices in accordance with the Dhamma, one would indeed reach the far shore of old age and death.

“Dầu là đối với mỗi một câu hỏi, sau khi đã hiểu nghĩa, đã hiểu pháp, nên thực hành pháp tùy thuận pháp, chắc chắn sẽ đi đến bờ kia của già và chết.

Pāraṅgamanīyā ime dhammāti.

These teachings are conducive to reaching the far shore.

Những pháp này đưa đến bờ kia.

Tasmā imassa dhammapariyāyassa ‘pārāyana’nteva adhivacana’’nti.

Therefore, Pārāyana is indeed the designation for this discourse on Dhamma.’’

Vì thế, đối với pháp môn này, danh xưng chính là ‘Pārāyana’.”

1973

95.

95.

1974

Ajito tissametteyyo, puṇṇako atha mettagū;

Ajita, Tissa Metteyya, Puṇṇaka, and Mettagū;

Ajita, Tissametteyya, Puṇṇaka và Mettagū;

1975

Dhotako upasīvo ca, nando ca atha hemako.

Dhotaka, Upasīva, Nanda, and Hemaka.

Dhotaka và Upasīva, Nanda và rồi Hemaka.

1976

96.

96.

1977

Todeyyakappā dubhayo, jatukaṇṇī ca paṇḍito;

Todeyya and Kappa, both; the wise Jatukaṇṇī;

Todeyya và Kappa cả hai, và Jatukaṇṇī bậc trí;

1978

Bhadrāvudho udayo ca, posālo cāpi brāhmaṇo;

Bhadrāvudha, Udaya, and the brahmin Posāla;

Bhadrāvudha và Udaya, và cả Bà-la-môn Posāla;

1979

Mogharājā ca medhāvī, piṅgiyo ca mahāisi.

Mogharāja, the intelligent, and Piṅgiya, the great sage.

Mogharāja bậc trí tuệ, và Piṅgiya bậc đại tiên.

1980

97.

97.

1981

Ete buddhaṃ upāgacchuṃ, sampannacaraṇaṃ isiṃ;

These approached the Buddha, the sage perfect in conduct;

Những vị này đã đến gần Đức Phật, bậc tiên nhân viên mãn hạnh;

1982

Pucchantā nipuṇe pañhe, buddhaseṭṭhaṃ upāgamuṃ.

Desiring to ask subtle questions, they approached the foremost Buddha.

Hỏi những câu hỏi vi diệu, họ đã đến gần bậc Tối Thắng Phật.

1983

Ete buddhaṃ upāgacchunti.

'These approached the Buddha'.

Những vị này đã đến gần Đức Phật.

Eteti soḷasa pārāyaniyā brāhmaṇā.

'These' refers to the sixteen brahmins of the Pārāyana.

Những vị này là: mười sáu vị Bà-la-môn Pārāyaniya.

Buddhoti yo so bhagavā sayambhū anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi, tattha ca sabbaññutaṃ patto balesu ca vasībhāvaṃ.

'Buddha' refers to that Blessed One, the Self-Awakened One, without a teacher, who by himself thoroughly comprehended the truths in teachings unheard before, and thereby attained omniscience and mastery over the powers.

Đức Phật là: vị Thế Tôn ấy, bậc Tự Giác, không có thầy chỉ dạy, đã tự mình giác ngộ các chân lý trong những pháp chưa từng được nghe trước đây, và ở đó đã đạt đến toàn trí và làm chủ các lực.

Buddhoti kenaṭṭhena buddho?

'Buddha' — in what sense is he Buddha?

Đức Phật: do ý nghĩa nào mà là Phật?

Bujjhitā saccānīti buddho, bodhetā pajāyāti buddho, sabbaññutāya buddho, sabbadassāvitāya buddho, abhiññeyyatāya buddho, visavitāya buddho, khīṇāsavasaṅkhātena buddho, nirupalepasaṅkhātena buddho, ekantavītarāgoti buddho, ekantavītadosoti buddho, ekantavītamohoti buddho, ekantanikkilesoti buddho, ekāyanamaggaṃ gatoti buddho, eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti buddho, abuddhivihatattā buddhipaṭilābhāti buddho.

He is Buddha because he comprehended the truths; he is Buddha because he enlightened beings; he is Buddha due to omniscience; he is Buddha due to all-seeingness; he is Buddha due to being knowable by himself; he is Buddha due to having blossomed; he is Buddha by virtue of having destroyed the defilements; he is Buddha by virtue of being undefiled; he is Buddha because he is utterly free from lust; he is Buddha because he is utterly free from hatred; he is Buddha because he is utterly free from delusion; he is Buddha because he is utterly free from defilements; he is Buddha because he has gone on the one-way path; he is Buddha because he alone has thoroughly awakened to the unsurpassed perfect self-awakening; he is Buddha because he has destroyed ignorance and attained wisdom.

Là Phật vì đã giác ngộ các chân lý, là Phật vì làm cho chúng sanh giác ngộ, là Phật vì toàn trí, là Phật vì thấy tất cả, là Phật vì có thể được liễu tri, là Phật vì đã nở rộ, là Phật vì đã đoạn tận các lậu hoặc, là Phật vì không còn uế nhiễm, là Phật vì đã hoàn toàn ly tham, là Phật vì đã hoàn toàn ly sân, là Phật vì đã hoàn toàn ly si, là Phật vì đã hoàn toàn không còn phiền não, là Phật vì đã đi trên con đường độc nhất, là Phật vì một mình giác ngộ vô thượng chánh đẳng giác, là Phật vì đã phá tan sự vô minh và đã đắc được trí tuệ.

Buddhoti netaṃ nāmaṃ mātarā kataṃ na pitarā kataṃ na bhātarā kataṃ na bhaginiyā kataṃ na mittāmaccehi kataṃ na ñātisālohitehi kataṃ na samaṇabrāhmaṇehi kataṃ na devatāhi kataṃ.

'Buddha' — this name was not given by his mother, nor by his father, nor by his brother, nor by his sister, nor by his friends and associates, nor by his relatives and kinsmen, nor by ascetics and brahmins, nor by deities.

Đức Phật: danh hiệu này không phải do mẹ đặt, không phải do cha đặt, không phải do anh em đặt, không phải do chị em đặt, không phải do bạn bè thân hữu đặt, không phải do quyến thuộc huyết thống đặt, không phải do Sa-môn Bà-la-môn đặt, không phải do chư thiên đặt.

Vimokkhantikametaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ bodhiyā mūle saha sabbaññutañāṇassa paṭilābhā sacchikā paññatti, yadidaṃ buddhoti.

This designation, 'Buddha', is a true appellation for the Buddhas, the Blessed Ones, occurring at the root of the Bodhi tree, together with the attainment of omniscient knowledge, at the culmination of liberation.

Đây là sự chế định thực chứng của các Đức Phật Thế Tôn, ở cuối sự giải thoát, tại cội Bồ-đề, cùng với sự chứng đắc toàn giác trí, đó là danh hiệu Phật.

Ete buddhaṃ upāgacchunti ete buddhaṃ upāgamiṃsu upasaṅkamiṃsu payirupāsiṃsu paripucchiṃsu paripañhiṃsūti – ete buddhaṃ upāgacchuṃ.

'These approached the Buddha' means these approached the Buddha, came near to him, respectfully attended upon him, questioned him, and inquired of him. Thus, these approached the Buddha.

Những vị này đã đến gần Đức Phật có nghĩa là: những vị này đã đến gần, đã tới gần, đã hầu cận, đã hỏi, đã thưa hỏi Đức Phật – có nghĩa là những vị này đã đến gần Đức Phật.

1984

Sampannacaraṇaṃ isinti caraṇaṃ vuccati sīlācāranibbatti.

'The sage perfect in conduct'. Conduct is called the accomplishment of virtue and good behavior.

Bậc tiên nhân viên mãn hạnh có nghĩa là: hạnh được gọi là sự thành tựu của giới và आcāra.

Sīlasaṃvaropi caraṇaṃ, indriyasaṃvaropi caraṇaṃ, bhojane mattaññutāpi caraṇaṃ, jāgariyānuyogopi caraṇaṃ, sattapi saddhammā caraṇaṃ, cattāripi jhānāni caraṇaṃ.

Restraint of sīla is also conduct, restraint of faculties is also conduct, moderation in food is also conduct, devotion to wakefulness is also conduct, the seven good qualities are also conduct, the four jhānā are also conduct.

Giới phòng hộ cũng là hạnh, căn phòng hộ cũng là hạnh, biết tiết độ trong ăn uống cũng là hạnh, chuyên tâm tỉnh thức cũng là hạnh, bảy diệu pháp cũng là hạnh, bốn thiền cũng là hạnh.

Sampannacaraṇanti sampannacaraṇaṃ seṭṭhacaraṇaṃ viseṭṭhacaraṇaṃ^* pāmokkhacaraṇaṃ uttamacaraṇaṃ pavaracaraṇaṃ.

Perfected conduct means perfected conduct, excellent conduct, distinguished conduct, foremost conduct, supreme conduct, noble conduct.

Viên mãn hạnh có nghĩa là: viên mãn hạnh, hạnh cao thượng, hạnh đặc biệt, hạnh tối thắng, hạnh tối cao, hạnh ưu việt.

Isīti isi bhagavā mahantaṃ sīlakkhandhaṃ esī gavesī pariyesīti isi…pe… mahesakkhehi vā sattehi esito gavesito pariyesito – ‘‘kahaṃ buddho, kahaṃ bhagavā, kahaṃ devadevo kahaṃ narāsabho’’ti – isīti – sampannacaraṇaṃ isiṃ.

Isi means the Bhagavā is an isi because he sought, searched for, and repeatedly sought the great aggregate of sīla…pe… or because he was sought, searched for, and repeatedly sought by powerful beings—"Where is the Buddha? Where is the Bhagavā? Where is the God of gods? Where is the Bull among men?"—therefore, he is an isi—the isi of perfected conduct.

Bậc tiên nhân có nghĩa là: Thế Tôn là bậc tiên nhân vì ngài đã tìm kiếm, truy tầm, khảo sát giới uẩn vĩ đại… cho đến… hoặc ngài được các chúng sanh có đại thần lực tìm kiếm, truy tầm, khảo sát rằng: “Đức Phật ở đâu, Thế Tôn ở đâu, Thiên Trung Thiên ở đâu, Nhân Ngưu Vương ở đâu?” – là bậc tiên nhân – có nghĩa là bậc tiên nhân viên mãn hạnh.

1985

Pucchantā nipuṇe pañheti.

Asking subtle questions.

Hỏi những câu hỏi vi diệu.

Pucchantāti pucchantā yācantā ajjhesantā pasādentā.

Asking means asking, requesting, urging, pleasing.

Hỏi có nghĩa là: hỏi, thỉnh cầu, khẩn khoản, làm cho hoan hỷ.

Nipuṇe pañheti gambhīre duddase duranubodhe sante paṇīte atakkāvacare nipuṇe paṇḍitavedanīye pañheti – pucchantā nipuṇe pañhe.

Subtle questions means deep, difficult to see, difficult to comprehend, existing, sublime, beyond the range of logic, subtle, comprehensible only to the wise—questions; thus, asking subtle questions.

Những câu hỏi vi diệu có nghĩa là: những câu hỏi thâm sâu, khó thấy, khó hiểu, tịch tịnh, cao siêu, vượt ngoài tầm tư duy, vi diệu, chỉ bậc trí mới thấu hiểu – có nghĩa là hỏi những câu hỏi vi diệu.

1986

Buddhaseṭṭhaṃ upāgamunti.

They approached the foremost Buddha.

Họ đã đến gần bậc Tối Thắng Phật.

Buddhoti yo so bhagavā…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ buddhoti.

Buddha means that Bhagavā…pe… a true designation, namely, Buddha.

Đức Phật là: vị Thế Tôn ấy… cho đến… là sự chế định thực chứng, đó là danh hiệu Phật.

Seṭṭhanti aggaṃ seṭṭhaṃ viseṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaraṃ buddhaṃ upāgamuṃ upāgamiṃsu upasaṅkamiṃsu payirupāsiṃsu paripucchiṃsu paripañhiṃsūti – buddhaseṭṭhaṃ upāgamuṃ.

Foremost means the chief, excellent, distinguished, pre-eminent, supreme, noble Buddha; they approached, drew near, attended upon, questioned, inquired of him—thus, they approached the foremost Buddha.

Tối Thắng có nghĩa là: họ đã đến gần, đã tới gần, đã hầu cận, đã hỏi, đã thưa hỏi Đức Phật bậc tối thượng, bậc cao thượng, bậc đặc biệt, bậc tối thắng, bậc tối cao, bậc ưu việt – có nghĩa là họ đã đến gần bậc Tối Thắng Phật.

Tenetaṃ vuccati –

Therefore, it is said:

Do đó, điều này được nói rằng –

1987

‘‘Ete buddhaṃ upāgacchuṃ, sampannacaraṇaṃ isiṃ;

“Those approached the Buddha, the isi of perfected conduct;

“Những vị này đã đến gần Đức Phật, bậc tiên nhân viên mãn hạnh;

1988

Pucchantā nipuṇe pañhe, buddhaseṭṭhaṃ upāgamu’’nti.

Asking subtle questions, they approached the foremost Buddha.”

Hỏi những câu hỏi vi diệu, họ đã đến gần bậc Tối Thắng Phật.”

1989

98.

98.

1990

Tesaṃ buddho pabyākāsi, pañhaṃ puṭṭho yathātathaṃ;

The Buddha answered their questions as they truly were,

Đức Phật đã giải đáp cho họ, khi được hỏi các câu hỏi đúng như thật;

1991

Pañhānaṃ veyyākaraṇena, tosesi brāhmaṇe muni.

With the explanation of the questions, the Muni pleased the brahmins.

Bậc Hiền Triết đã khiến các Bà-la-môn hoan hỷ bằng cách trả lời các câu hỏi.

1992

Tesaṃ buddho pabyākāsīti.

The Buddha answered them.

Đức Phật đã giải đáp cho họ nghĩa là.

Tesanti soḷasānaṃ pārāyaniyānaṃ brāhmaṇānaṃ.

Them means the sixteen brahmins of the Pārāyana.

Cho họ là cho mười sáu vị Bà-la-môn Pārāyana.

Buddhoti yo so bhagavā…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ buddhoti.

Buddha means that Bhagavā…pe… a true designation, namely, Buddha.

Đức Phật là Thế Tôn ấy…pe… danh xưng có thật, đó là Đức Phật.

Pabyākāsīti tesaṃ buddho pabyākāsi ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesīti – tesaṃ buddho pabyākāsi.

Answered means the Buddha answered them, declared, taught, made known, established, revealed, analyzed, made clear, proclaimed—thus, the Buddha answered them.

Đã giải đáp nghĩa là Đức Phật đã giải đáp, đã chỉ dạy, đã thuyết giảng, đã tuyên bố, đã trình bày, đã mở bày, đã phân tích, đã làm cho rõ ràng, đã công bố – Đức Phật đã giải đáp cho họ.

1993

Pañhaṃ puṭṭho yathātathanti.

Asked a question as it truly was.

Khi được hỏi câu hỏi đúng như thật nghĩa là.

Pañhaṃ puṭṭhoti pañhaṃ puṭṭho pucchito yācito ajjhesito pasādito.

Asked a question means asked, requested, urged, pleased with a question.

Khi được hỏi câu hỏi nghĩa là khi được hỏi, được thỉnh cầu, được khuyến thỉnh, được làm cho hoan hỷ về câu hỏi.

Yathātathanti yathā ācikkhitabbaṃ tathā ācikkhi, yathā desitabbaṃ tathā desesi, yathā paññapetabbaṃ tathā paññapesi, yathā paṭṭhapetabbaṃ tathā paṭṭhapesi, yathā vivaritabbaṃ tathā vivari, yathā vibhajitabbaṃ tathā vibhaji, yathā uttānīkātabbaṃ tathā uttānīakāsi, yathā pakāsitabbaṃ tathā pakāsesīti – pañhaṃ puṭṭho yathātathaṃ.

As it truly was means as it ought to be declared, so he declared; as it ought to be taught, so he taught; as it ought to be made known, so he made known; as it ought to be established, so he established; as it ought to be revealed, so he revealed; as it ought to be analyzed, so he analyzed; as it ought to be made clear, so he made clear; as it ought to be proclaimed, so he proclaimed—thus, asked a question as it truly was.

Đúng như thật nghĩa là đã chỉ dạy đúng như cần phải chỉ dạy, đã thuyết giảng đúng như cần phải thuyết giảng, đã tuyên bố đúng như cần phải tuyên bố, đã trình bày đúng như cần phải trình bày, đã mở bày đúng như cần phải mở bày, đã phân tích đúng như cần phải phân tích, đã làm cho rõ ràng đúng như cần phải làm cho rõ ràng, đã công bố đúng như cần phải công bố – khi được hỏi câu hỏi đúng như thật.

1994

Pañhānaṃ veyyākaraṇenāti pañhānaṃ veyyākaraṇena ācikkhanena desanena paññapanena paṭṭhapanena vivaraṇena vibhajanena uttānīkammena pakāsanenāti – pañhānaṃ veyyākaraṇena.

With the explanation of the questions means with the explanation of the questions, with the declaration, teaching, making known, establishing, revealing, analyzing, making clear, proclaiming—thus, with the explanation of the questions.

Bằng cách trả lời các câu hỏi nghĩa là bằng cách trả lời, chỉ dạy, thuyết giảng, tuyên bố, trình bày, mở bày, phân tích, làm cho rõ ràng, công bố các câu hỏi – bằng cách trả lời các câu hỏi.

1995

Tosesi brāhmaṇe munīti.

The Muni pleased the brahmins.

Bậc Hiền Triết đã khiến các Bà-la-môn hoan hỷ nghĩa là.

Tosesīti tosesi vitosesi pasādesi ārādhesi attamane akāsi.

Pleased means he pleased, greatly pleased, gladdened, satisfied, made them joyful.

Đã khiến hoan hỷ nghĩa là đã khiến hoan hỷ, đã làm cho rất hoan hỷ, đã làm cho vui thích, đã làm cho hài lòng, đã làm cho phấn khởi.

Brāhmaṇeti soḷasa pārāyaniye brāhmaṇe.

Brahmins means the sixteen brahmins of the Pārāyana.

Các Bà-la-môn là mười sáu vị Bà-la-môn Pārāyana.

Munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ…pe… saṅgajālamaticca so munīti – tosesi brāhmaṇe muni.

Muni means knowledge is called mona…pe… having overcome the net of attachment, he is a Muni—thus, the Muni pleased the brahmins.

Bậc Hiền Triết nghĩa là mona được gọi là tuệ…pe… là bậc Hiền Triết vượt qua lưới buộc ràng – Bậc Hiền Triết đã khiến các Bà-la-môn hoan hỷ.

Tenetaṃ vuccati –

Therefore, it is said:

Do đó, điều này được nói:

1996

‘‘Tesaṃ buddho pabyākāsi, pañhaṃ puṭṭho yathātathaṃ;

“The Buddha answered their questions as they truly were,

“Đức Phật đã giải đáp cho họ, khi được hỏi các câu hỏi đúng như thật;

1997

Pañhānaṃ veyyākaraṇena, tosesi brāhmaṇe munī’’ti.

With the explanation of the questions, the Muni pleased the brahmins.”

Bậc Hiền Triết đã khiến các Bà-la-môn hoan hỷ bằng cách trả lời các câu hỏi.”

1998

99.

99.

99.

1999

Te tositā cakkhumatā, buddhenādiccabandhunā;

Pleased by the One with Vision, the Buddha, kinsman of the sun,

Họ, những người được Đức Phật, bậc có mắt, thân quyến của mặt trời, làm cho hoan hỷ;

2000

Brahmacariyamacariṃsu, varapaññassa santike.

They lived the holy life in the presence of the One with supreme wisdom.

Đã thực hành Phạm hạnh bên cạnh bậc có tuệ tối thượng.

2001

Te tositā cakkhumatāti.

They, pleased by the One with Vision.

Họ, những người được bậc có mắt làm cho hoan hỷ nghĩa là.

Teti soḷasa pārāyaniyā brāhmaṇā.

They means the sixteen brahmins of the Pārāyana.

Họ là mười sáu vị Bà-la-môn Pārāyana.

Tositāti tositā vitositā pasāditā ārādhitā attamanā katāti – te tositā.

Pleased means pleased, greatly pleased, gladdened, satisfied, made joyful—thus, they were pleased.

Được làm cho hoan hỷ nghĩa là được làm cho hoan hỷ, được làm cho rất hoan hỷ, được làm cho vui thích, được làm cho hài lòng, được làm cho phấn khởi – họ, những người được làm cho hoan hỷ.

Cakkhumatāti bhagavā pañcahi cakkhūhi cakkhumā – maṃsacakkhunāpi cakkhumā, dibbacakkhunāpi cakkhumā, paññācakkhunāpi cakkhumā, buddhacakkhunāpi cakkhumā, samantacakkhunāpi cakkhumā.

One with Vision means the Bhagavā is one with vision due to five eyes—he is one with vision by the physical eye, he is one with vision by the divine eye, he is one with vision by the eye of wisdom, he is one with vision by the Buddha-eye, he is one with vision by the all-seeing eye.

Bậc có mắt nghĩa là Thế Tôn là bậc có mắt với năm loại mắt – Ngài là bậc có mắt nhờ nhục nhãn, là bậc có mắt nhờ thiên nhãn, là bậc có mắt nhờ tuệ nhãn, là bậc có mắt nhờ Phật nhãn, là bậc có mắt nhờ toàn giác nhãn.

Kathaṃ bhagavā maṃsacakkhunāpi cakkhumā…pe… evaṃ bhagavā samantacakkhunāpi cakkhumāti – te tositā cakkhumatā.

How is the Bhagavā one with vision by the physical eye…pe… in this way, the Bhagavā is one with vision by the all-seeing eye—thus, they were pleased by the One with Vision.

Thế Tôn là bậc có mắt nhờ nhục nhãn như thế nào…pe… Thế Tôn là bậc có mắt nhờ toàn giác nhãn như thế đó – họ, những người được bậc có mắt làm cho hoan hỷ.

2002

Buddhenādiccabandhunāti.

By the Buddha, the Kinsman of the Sun.

Bởi Đức Phật, thân quyến của mặt trời nghĩa là.

Buddhoti yo so bhagavā…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ buddhoti.

Buddha means that Blessed One… (and so on)… the realized designation, namely, "Buddha."

Đức Phật là Thế Tôn ấy…pe… danh xưng có thật, đó là Đức Phật.

Ādiccabandhunāti ādicco vuccati sūriyo.

Kinsman of the Sun means that the sun is called Ādicca.

Thân quyến của mặt trời nghĩa là Ādicca được gọi là mặt trời.

So gotamo gottena, bhagavāpi gotamo gottena, bhagavā sūriyassa gottañātako gottabandhu.

He is Gotama by clan; the Blessed One is also Gotama by clan. The Blessed One is a clan-relative, a kinsman by clan, of the sun.

Vị ấy là Gotama về dòng họ, Thế Tôn cũng là Gotama về dòng họ, Thế Tôn là thân quyến cùng dòng họ của mặt trời.

Tasmā buddho ādiccabandhūti – buddhenādiccabandhunā.

Therefore, the Buddha is a kinsman of the sun. Thus: by the Buddha, the Kinsman of the Sun.

Do đó, Đức Phật là thân quyến của mặt trời – bởi Đức Phật, thân quyến của mặt trời.

2003

Brahmacariyamacariṃsūti brahmacariyaṃ vuccati asaddhammasamāpattiyā ārati virati paṭivirati veramaṇī viramaṇaṃ akiriyā akaraṇaṃ anajjhāpatti velāanatikkamo setughāto.

They practiced the holy life means that the holy life is called abstention, desisting, refraining, abstinence, cessation, non-doing, non-committing, not transgressing the boundary, and breaking the bridge, from falling into unwholesome states.

Đã thực hành Phạm hạnh nghĩa là Phạm hạnh được gọi là sự từ bỏ, sự đoạn trừ, sự hoàn toàn đoạn trừ, sự kiêng cữ, sự tránh xa, sự không làm, sự không hành động, sự không vi phạm, sự không vượt qua giới hạn, sự phá hủy cầu nối của sự sa đọa, đó là sự từ bỏ sự giao cấu phi pháp.

Api ca, nippariyāyavasena brahmacariyaṃ vuccati ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvācā, sammākammanto, sammāājīvo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi.

Moreover, in the ultimate sense, the holy life is called the Noble Eightfold Path, namely: right view, right intention, right speech, right action, right livelihood, right effort, right mindfulness, right concentration.

Hơn nữa, theo nghĩa tuyệt đối, Phạm hạnh được gọi là Bát Chánh Đạo cao quý, đó là – chánh kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định.

Brahmacariyamacariṃsūti brahmacariyaṃ cariṃsu acariṃsu samādāya vattiṃsūti – brahmacariyamacariṃsu.

They practiced the holy life means they practiced, they repeatedly practiced, they undertook and observed the holy life. Thus: they practiced the holy life.

Đã thực hành Phạm hạnh nghĩa là đã thực hành Phạm hạnh, đã hành trì, đã thọ trì và thực hành – đã thực hành Phạm hạnh.

2004

Varapaññassa santiketi varapaññassa aggapaññassa seṭṭhapaññassa viseṭṭhapaññassa pāmokkhapaññassa uttamapaññassa pavarapaññassa.

In the presence of the one with supreme wisdom means the one with supreme wisdom, foremost wisdom, excellent wisdom, distinguished wisdom, leading wisdom, highest wisdom, pre-eminent wisdom.

Bên cạnh bậc có tuệ tối thượng nghĩa là bên cạnh bậc có tuệ tối thượng, bậc có tuệ hàng đầu, bậc có tuệ ưu việt, bậc có tuệ vượt trội, bậc có tuệ chủ yếu, bậc có tuệ cao quý, bậc có tuệ tuyệt vời.

Santiketi santike sāmantā āsanne avidūre upakaṭṭheti – varapaññassa santike.

In the presence means nearby, in the vicinity, close by, not far away, very near. Thus: in the presence of the one with supreme wisdom.

Bên cạnh nghĩa là bên cạnh, gần kề, không xa, ở nơi thích hợp – bên cạnh bậc có tuệ tối thượng.

Tenetaṃ vuccati –

Therefore, it is said:

Do đó, điều này được nói:

2005

‘‘Te tositā cakkhumatā, buddhenādiccabandhunā;

“They, delighted by the Seer,

“Họ, những người được Đức Phật, bậc có mắt, thân quyến của mặt trời, làm cho hoan hỷ;

2006

Brahmacariyamacariṃsu, varapaññassa santike’’ti.

By the Buddha, the Kinsman of the Sun, practiced the holy life in the presence of the one with supreme wisdom.”

Đã thực hành Phạm hạnh bên cạnh bậc có tuệ tối thượng.”

2007

100.

2008

Ekamekassa pañhassa, yathā buddhena desitaṃ;

As the Buddha taught each and every question;

Mỗi một câu hỏi, như Đức Phật đã thuyết giảng;

2009

Tathā yo paṭipajjeyya, gacche pāraṃ apārato.

So whoever practices, would go to the far shore from the near shore.

Ai thực hành như vậy, sẽ đến bờ bên kia từ bờ bên này.

2010

Ekamekassa pañhassāti ekamekassa ajitapañhassa, ekamekassa tissametteyyapañhassa…pe… ekamekassa piṅgiyapañhassāti – ekamekassa pañhassa.

Of each and every question means of each question of Ajita, of each question of Tissametteyya… (and so on)… of each question of Piṅgiya. Thus: of each and every question.

Mỗi một câu hỏi nghĩa là mỗi một câu hỏi của Ajita, mỗi một câu hỏi của Tissametteyya…pe… mỗi một câu hỏi của Piṅgiya – mỗi một câu hỏi.

2011

Yathā buddhena desitanti.

As taught by the Buddha.

Như Đức Phật đã thuyết giảng nghĩa là.

Buddhoti yo so bhagavā sayambhū…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ buddhoti.

Buddha means that Blessed One, the Self-Enlightened One… (and so on)… the realized designation, namely, "Buddha."

Đức Phật là Thế Tôn ấy, bậc tự giác…pe… danh xưng có thật, đó là Đức Phật.

Yathā buddhena desitanti yathā buddhena ācikkhitaṃ desitaṃ paññapitaṃ paṭṭhapitaṃ vivaritaṃ vibhajitaṃ^* uttānīkataṃ pakāsitanti – yathā buddhena desitaṃ.

As taught by the Buddha means as explained, taught, designated, established, revealed, analyzed, made clear, proclaimed by the Buddha. Thus: as taught by the Buddha.

Như Đức Phật đã thuyết giảng nghĩa là như Đức Phật đã chỉ dạy, đã thuyết giảng, đã tuyên bố, đã trình bày, đã mở bày, đã phân tích, đã làm cho rõ ràng, đã công bố – như Đức Phật đã thuyết giảng.

2012

Tathā yo paṭipajjeyyāti sammāpaṭipadaṃ anulomapaṭipadaṃ apaccanīkapaṭipadaṃ anvatthapaṭipadaṃ dhammānudhammapaṭipadaṃ paṭipajjeyyāti – tathā yo paṭipajjeyya.

So whoever practices means whoever practices the right path, the conforming path, the non-opposing path, the meaningful path, the path in accordance with the Dhamma. Thus: so whoever practices.

Ai thực hành như vậy nghĩa là ai thực hành chánh đạo, thực hành thuận theo, thực hành không đối nghịch, thực hành đúng theo mục đích, thực hành đúng Pháp và tùy Pháp – ai thực hành như vậy.

2013

Gacche pāraṃ apāratoti pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ…pe… nirodho nibbānaṃ; apāraṃ vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca.

Would go to the far shore from the near shore means the far shore is called the Deathless, Nibbāna… (and so on)… the cessation, Nibbāna; the near shore is called defilements, aggregates, and volitional formations.

Sẽ đến bờ bên kia từ bờ bên này nghĩa là bờ bên kia được gọi là bất tử Nibbāna…pe… sự đoạn diệt Nibbāna; bờ bên này được gọi là các phiền não, các uẩn và các hành.

Gacche pāraṃ apāratoti apārato pāraṃ gaccheyya, pāraṃ adhigaccheyya, pāraṃ phasseyya, pāraṃ sacchikareyyāti – gacche pāraṃ apārato.

Would go to the far shore from the near shore means from the near shore one would go to the far shore, would attain the far shore, would experience the far shore, would realize the far shore. Thus: would go to the far shore from the near shore.

Sẽ đến bờ bên kia từ bờ bên này nghĩa là sẽ đến bờ bên kia từ bờ bên này, sẽ đạt được bờ bên kia, sẽ chạm đến bờ bên kia, sẽ chứng ngộ bờ bên kia – sẽ đến bờ bên kia từ bờ bên này.

Tenetaṃ vuccati –

Therefore, it is said:

Do đó, điều này được nói:

2014

‘‘Ekamekassa pañhassa, yathā buddhena desitaṃ;

“As the Buddha taught each and every question;

“Mỗi một câu hỏi, như Đức Phật đã thuyết giảng;

2015

Tathā yo paṭipajjeyya, gacche pāraṃ apārato’’ti.

So whoever practices, would go to the far shore from the near shore.”

Ai thực hành như vậy, sẽ đến bờ bên kia từ bờ bên này.”

2016

101.

2017

Apārā pāraṃ gaccheyya, bhāvento maggamuttamaṃ;

From the near shore one would go to the far shore, cultivating the supreme path;

Từ bờ bên này sẽ đến bờ bên kia, bằng cách tu tập con đường tối thượng;

2018

Maggo so pāraṃ gamanāya, tasmā pārāyanaṃ iti.

That path is for going to the far shore, therefore it is called Pārāyana.

Con đường ấy là để đi đến bờ bên kia, do đó gọi là Pārāyana.

2019

Apārā pāraṃ gaccheyyāti apāraṃ vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca; pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ…pe… taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ.

From the near shore one would go to the far shore means the near shore is called defilements, aggregates, and volitional formations; the far shore is called the Deathless, Nibbāna… (and so on)… the destruction of craving, dispassion, cessation, Nibbāna.

Từ bờ bên này sẽ đến bờ bên kia nghĩa là bờ bên này được gọi là các phiền não, các uẩn và các hành; bờ bên kia được gọi là bất tử Nibbāna…pe… sự diệt tận của khát ái, sự ly tham, sự đoạn diệt Nibbāna.

Apārā pāraṃ gaccheyyāti apārā pāraṃ gaccheyya, pāraṃ adhigaccheyya, pāraṃ phasseyya, pāraṃ sacchikareyyāti – apārā pāraṃ gaccheyya.

From the near shore one would go to the far shore means from the near shore one would go to the far shore, would attain the far shore, would experience the far shore, would realize the far shore. Thus: from the near shore one would go to the far shore.

Từ bờ bên này sẽ đến bờ bên kia nghĩa là từ bờ bên này sẽ đến bờ bên kia, sẽ đạt được bờ bên kia, sẽ chạm đến bờ bên kia, sẽ chứng ngộ bờ bên kia – từ bờ bên này sẽ đến bờ bên kia.

2020

Bhāvento maggamuttamanti maggamuttamaṃ vuccati ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.

Cultivating the supreme path means the supreme path is called the Noble Eightfold Path, namely: right view… (and so on)… right concentration.

Bằng cách tu tập con đường tối thượng nghĩa là con đường tối thượng được gọi là Bát Chánh Đạo cao quý, đó là – chánh kiến…pe… chánh định.

Maggamuttamanti maggaṃ aggaṃ seṭṭhaṃ viseṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaraṃ.

Supreme path means the foremost, excellent, distinguished, leading, highest, pre-eminent path.

Con đường tối thượng nghĩa là con đường hàng đầu, ưu việt, vượt trội, chủ yếu, tối thượng, tuyệt vời.

Bhāventoti bhāvento āsevanto bahulīkarontoti – bhāvento maggamuttamaṃ.

Cultivating means cultivating, practicing, making much of. Thus: cultivating the supreme path.

Bằng cách tu tập nghĩa là bằng cách tu tập, bằng cách thực hành, bằng cách làm cho sung mãn – bằng cách tu tập con đường tối thượng.

2021

Maggo so pāraṃ gamanāyāti –

That path is for going to the far shore means:

Con đường ấy là để đi đến bờ bên kia nghĩa là –

2022

Maggo pantho patho pajjo^* , añjasaṃ vaṭumāyanaṃ;

The path, the road, the way, the track, the highway, the route;

Con đường, lối đi, đường mòn, con đường chính, đường lớn;

2023

Nāvā uttarasetu ca, kullo ca bhisi saṅkamo^* .

A boat, a bridge, a raft, a crossing.

Thuyền, cây cầu vượt, bè và cầu phao.

2024

Pāraṃ gamanāyāti pāraṃ gamanāya pāraṃ sampāpanāya pāraṃ samanupāpanāya jarāmaraṇassa taraṇāyāti – maggo so pāraṃ gamanāya.

Pāraṃ gamanāya means for going to the other shore, for reaching the other shore, for attaining the other shore, for overcoming aging and death. That path is for going to the other shore.

Để đi đến bờ bên kia nghĩa là để đi đến bờ bên kia, để đạt được bờ bên kia, để đến được bờ bên kia, để vượt qua sự già chết – con đường ấy là để đi đến bờ bên kia.

2025

Tasmā pārāyanaṃ itīti.

Therefore, it is called Pārāyana.

Do đó, Pārāyana, v.v.

Tasmāti tasmā taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā taṃnidānā.

Tasmā means for that reason, for that cause, for that condition, for that origin.

Tasmā có nghĩa là do nguyên nhân đó, do lý do đó, do duyên đó, do căn nguyên đó.

Pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ…pe… nirodho nibbānaṃ.

Pāraṃ is called the Deathless, Nibbāna…pe… cessation, Nibbāna.

Pāra được gọi là sự bất tử, Nibbāna…pe… sự đoạn diệt, Nibbāna.

Ayanaṃ vuccati maggo.

Ayanaṃ is called the path.

Ayana được gọi là con đường.

Itīti padasandhi…pe… padānupubbatāpetaṃ itīti – tasmā pārāyanaṃ iti.

Iti is a word conjunction…pe… this is also the sequence of words – therefore, it is Pārāyana.

Itī là sự nối kết từ ngữ…pe… là sự tuần tự của các từ – tasmā pārāyanaṃ iti.

Tenetaṃ vuccati –

Therefore, it is said:

Vì lẽ đó, điều này được nói:

2026

‘‘Apārā pāraṃ gaccheyya, bhāvento maggamuttamaṃ;

“One should go from this shore to the other shore, developing the supreme path;

“Hãy vượt từ bờ này sang bờ kia,

2027

Maggo so pāraṃ gamanāya, tasmā pārāyanaṃ itī’’ti.

That path is for going to the other shore, therefore it is called Pārāyana.”

tu tập con đường tối thượng; con đường ấy là để đi đến bờ bên kia, do đó gọi là Pārāyana.”

2028

Pārāyanatthutigāthāniddeso sattarasamo.

The Seventeenth Section: Explanation of the Pārāyana Eulogy Verses.

Chương mười bảy: Giải thích các kệ tán thán Pārāyana.

2029

18. Pārāyanānugītigāthāniddeso

18. Explanation of the Pārāyanānugīti Verses

18. Giải thích các kệ Pārāyanānugīti

2030

102.

2031

Pārāyanamanugāyissaṃ, ^*

“I shall recount the Pārāyana, so says Venerable Piṅgiya.

“Tôi sẽ ca tụng Pārāyana,^*

2032

Yathāddakkhi tathākkhāsi, vimalo bhūrimedhaso;

As he saw, so he declared, the Stainless One, the greatly wise;

Bậc vô cấu, với trí tuệ rộng lớn, đã thấy thế nào, đã tuyên thuyết thế ấy;

2033

Nikkāmo nibbano nāgo, kissa hetu musā bhaṇe.

Desireless, without craving, the Nāga, for what reason would he speak falsely?”

Bậc không dục, không rừng phiền não, Nāga, vì lý do gì mà nói dối?”

2034

Pārāyanamanugāyissanti gītamanugāyissaṃ kathitamanukathayissaṃ^* bhaṇitamanubhaṇissaṃ lapitamanulapissaṃ bhāsitamanubhāsissanti – pārāyanamanugāyissaṃ.

Pārāyanamanugāyissaṃ means I shall recount what has been sung, I shall repeat what has been spoken, I shall declare what has been uttered, I shall recite what has been said, I shall proclaim what has been expounded – I shall recount the Pārāyana.

Pārāyanamanugāyissaṃ có nghĩa là tôi sẽ ca tụng theo lời ca, tôi sẽ nói lại theo lời đã nói, tôi sẽ thuyết lại theo lời đã thuyết, tôi sẽ trình bày lại theo lời đã trình bày, tôi sẽ diễn giải lại theo lời đã diễn giải – pārāyanamanugāyissaṃ.

Iccāyasmā piṅgiyoti.

So says Venerable Piṅgiya.

Iccāyasmā Piṅgiyo.

Iccāti padasandhi…pe… padānupubbatāpetaṃ – iccāti.

Iccā is a word conjunction…pe… this is also the sequence of words – iccā.

Iccā là sự nối kết từ ngữ…pe… là sự tuần tự của các từ – iccā.

Āyasmāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ – āyasmāti.

Āyasmā is a term of endearment, a term of respect, a term of reverence and deference – āyasmā.

Āyasmā là lời nói thân ái, lời nói tôn kính, lời nói biểu lộ sự tôn trọng và cung kính – āyasmā.

Piṅgiyoti tassa therassa nāmaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpoti – iccāyasmā piṅgiyo.

Piṅgiyo is the name, designation, appellation, convention, name, naming, nomenclature, etymology, expression, and declaration of that elder – so says Venerable Piṅgiya.

Piṅgiyo là tên, danh hiệu, biệt danh, sự chỉ định, cách gọi, tên gọi, sự đặt tên, danh xưng, cách phát âm, cách biểu đạt, cách diễn tả của vị Trưởng lão đó – iccāyasmā Piṅgiyo.

2035

Yathāddakkhi tathākkhāsīti yathā addakkhi tathā akkhāsi ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesi.

Yathāddakkhi tathākkhāsi means as he saw, so he declared, explained, taught, made known, established, revealed, analyzed, made clear, proclaimed.

Yathāddakkhi tathākkhāsī có nghĩa là thấy thế nào, thì nói thế ấy, tuyên bố, giảng dạy, trình bày, thiết lập, giải thích, phân tích, làm rõ, công bố.

‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti yathā addakkhi tathā akkhāsi ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesi.

“All formations are impermanent” – as he saw, so he declared, explained, taught, made known, established, revealed, analyzed, made clear, proclaimed.

“Tất cả các hành là vô thường” – thấy thế nào, thì nói thế ấy, tuyên bố, giảng dạy, trình bày, thiết lập, giải thích, phân tích, làm rõ, công bố.

‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti yathā addakkhi tathā akkhāsi ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesīti – yathāddakkhi tathākkhāsi.

“All formations are suffering”…pe… “all phenomena are non-self”… “whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease” – as he saw, so he declared, explained, taught, made known, established, revealed, analyzed, made clear, proclaimed – as he saw, so he declared.

“Tất cả các hành là khổ”…pe… “tất cả các pháp là vô ngã”… “bất cứ cái gì có tính chất tập khởi, tất cả cái đó có tính chất đoạn diệt” – thấy thế nào, thì nói thế ấy, tuyên bố, giảng dạy, trình bày, thiết lập, giải thích, phân tích, làm rõ, công bố – yathāddakkhi tathākkhāsi.

2036

Vimalo bhūrimedhasoti.

Vimalo bhūrimedhaso means the Stainless One, the greatly wise.

Vimalo bhūrimedhaso.

Vimaloti rāgo malaṃ, doso malaṃ, moho malaṃ, kodho… upanāho…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā malā.

Vimalo means lust is defilement, hatred is defilement, delusion is defilement, anger… resentment…pe… all unwholesome volitional formations are defilements.

Vimalo có nghĩa là tham là cấu uế, sân là cấu uế, si là cấu uế, phẫn nộ… hiềm hận…pe… tất cả các hành bất thiện là cấu uế.

Te malā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

These defilements of the Buddha, the Blessed One, are abandoned, their roots severed, made like palm stumps, made non-existent, and are of a nature not to arise again in the future.

Những cấu uế ấy của Đức Phật, Thế Tôn, đã được đoạn trừ, gốc rễ đã bị cắt đứt, như thân cây thốt nốt đã bị đốn, đã không còn tồn tại, có tính chất không tái sinh trong tương lai.

Amalo buddho vimalo nimmalo malāpagato malavippahīno malavimutto sabbamalavītivatto.

The Buddha is undefiled, stainless, pure, free from defilement, completely abandoned defilement, liberated from defilement, one who has transcended all defilements.

Đức Phật là vô cấu, là vô nhiễm, là thanh tịnh, đã lìa cấu uế, đã đoạn trừ cấu uế, đã giải thoát khỏi cấu uế, đã vượt qua tất cả cấu uế.

Bhūri vuccati pathavī.

Bhūri is called the earth.

Bhūri được gọi là đất.

Bhagavā tāya^* pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgato.

The Blessed One is endowed with wisdom that is like the earth, vast and extensive.

Thế Tôn đã thành tựu trí tuệ rộng lớn, bao la như đất.

Medhā vuccati paññā.

Medhā is called wisdom.

Medhā được gọi là trí tuệ.

Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.

That wisdom, understanding…pe… non-delusion, investigation of phenomena, right view.

Trí tuệ đó là sự hiểu biết, sự nhận thức…pe… sự không si mê, sự trạch pháp, chánh kiến.

Bhagavā imāya medhāya paññāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato, tasmā buddho sumedhasoti – vimalo bhūrimedhaso.

The Blessed One is endowed, fully endowed, approached, fully approached, possessed, fully possessed, accomplished with this wisdom, this insight; therefore, the Buddha is greatly wise – the Stainless One, the greatly wise.

Thế Tôn đã thành tựu, đã hoàn toàn thành tựu, đã đạt được, đã hoàn toàn đạt được, đã có được, đã hoàn toàn có được trí tuệ này, medhā này. Do đó, Đức Phật là bậc có trí tuệ siêu việt – vimalo bhūrimedhaso.

2037

Nikkāmo nibbano nāgoti.

Nikkāmo nibbano nāgo means desireless, without craving, the Nāga.

Nikkāmo nibbano nāgo.

Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā.

Kāmā means, in summary, there are two kinds of desires: material desires and defiling desires…pe… these are called material desires…pe… these are called defiling desires.

Kāmā theo cách tổng hợp thì có hai loại dục: vật dục và phiền não dục…pe… những điều này được gọi là vật dục…pe… những điều này được gọi là phiền não dục.

Buddhassa bhagavato vatthukāmā pariññātā kilesakāmā pahīnā vatthukāmānaṃ pariññātattā kilesakāmānaṃ pahīnattā.

The material desires of the Buddha, the Blessed One, are fully understood; the defiling desires are abandoned, due to the full understanding of material desires and the abandonment of defiling desires.

Vật dục của Đức Phật, Thế Tôn, đã được liễu tri; phiền não dục đã được đoạn trừ, do vật dục đã được liễu tri và phiền não dục đã được đoạn trừ.

Bhagavā na kāme kāmeti na kāme icchati na kāme pattheti na kāme piheti na kāme abhijappati.

The Blessed One does not desire sense pleasures, does not wish for sense pleasures, does not long for sense pleasures, does not crave sense pleasures, does not yearn for sense pleasures.

Thế Tôn không ham muốn các dục, không mong cầu các dục, không khao khát các dục, không ước ao các dục, không chấp trước các dục.

Ye kāme kāmenti kāme icchanti kāme patthenti kāme pihenti kāme abhijappanti te kāmakāmino rāgarāgino saññasaññino.

Those who desire sense pleasures, wish for sense pleasures, long for sense pleasures, crave sense pleasures, yearn for sense pleasures, are lovers of sense pleasures, attached to lust, clinging to perceptions.

Những ai ham muốn các dục, mong cầu các dục, khao khát các dục, ước ao các dục, chấp trước các dục, thì họ là những kẻ ham dục, những kẻ tham luyến tham ái, những kẻ chấp thủ tưởng.

Bhagavā na kāme kāmeti na kāme icchati na kāme pattheti na kāme piheti na kāme abhijappati.

The Blessed One does not desire sensual pleasures, does not wish for sensual pleasures, does not long for sensual pleasures, does not crave sensual pleasures, does not covet sensual pleasures.

Thế Tôn không ham muốn các dục, không mong cầu các dục, không khao khát các dục, không ước ao các dục, không chấp trước các dục.

Tasmā buddho akāmo nikkāmo cattakāmo vantakāmo muttakāmo pahīnakāmo paṭinissaṭṭhakāmo vītarāgo vigatarāgo cattarāgo vantarāgo muttarāgo pahīnarāgo paṭinissaṭṭharāgo nicchāto nibbuto sītibhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharatīti – nikkāmo.

Therefore, the Buddha is without sensual desire (akāmo), free from sensual desire (nikkāmo), one who has abandoned sensual desire (cattakāmo), one who has vomited forth sensual desire (vantakāmo), one who is released from sensual desire (muttakāmo), one who has given up sensual desire (pahīnakāmo), one who has relinquished sensual desire (paṭinissaṭṭhakāmo); free from passion (vītarāgo), devoid of passion (vigatarāgo), one who has abandoned passion (cattarāgo), one who has vomited forth passion (vantarāgo), one who is released from passion (muttarāgo), one who has given up passion (pahīnarāgo), one who has relinquished passion (paṭinissaṭṭharāgo); free from craving (nicchāto), extinguished (nibbuto), cool (sītibhūto), experiencing happiness (sukhappaṭisaṃvedī), and dwells with a divine self (brahmabhūtena attanā) – thus, "free from sensual desire" (nikkāmo).

Do đó, Đức Phật là bậc không dục, thoát khỏi dục, đã từ bỏ dục, đã nhổ bỏ dục, đã giải thoát khỏi dục, đã đoạn trừ dục, đã xả ly dục; là bậc ly tham, thoát khỏi tham, đã từ bỏ tham, đã nhổ bỏ tham, đã giải thoát khỏi tham, đã đoạn trừ tham, đã xả ly tham; là bậc không còn khát ái, đã tịch diệt, đã trở nên mát mẻ, kinh nghiệm hạnh phúc, an trú với tự ngã Phạm thiên – nikkāmo.

2038

Nibbanoti rāgo vanaṃ, doso vanaṃ, moho vanaṃ, kodho vanaṃ, upanāho vanaṃ…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā vanā.

Nibbano means that greed is a thicket, hatred is a thicket, delusion is a thicket, anger is a thicket, resentment is a thicket… and all unwholesome volitional formations are thickets.

Nibbano có nghĩa là tham là rừng, sân là rừng, si là rừng, phẫn nộ là rừng, hiềm hận là rừng…pe… tất cả các hành bất thiện là rừng.

Te vanā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

These thickets have been abandoned by the Buddha, the Blessed One; their roots cut off, made like palm-tree stumps, brought to non-existence, and are no longer liable to arise in the future.

Những rừng phiền não ấy của Đức Phật, Thế Tôn, đã được đoạn trừ, gốc rễ đã bị cắt đứt, như thân cây thốt nốt đã bị đốn, đã không còn tồn tại, có tính chất không tái sinh trong tương lai.

Tasmā buddho avano vivano nibbano vanāpagato vanavippahīno vanavimutto sabbavanavītivattoti – nibbano.

Therefore, the Buddha is without thickets (avano), free from thickets (vivano), released from thickets (nibbano), gone beyond thickets (vanāpagato), completely rid of thickets (vanavippahīno), liberated from thickets (vanavimutto), one who has transcended all thickets (sabbavanavītivatto) – thus, "released from thickets" (nibbano).

Do đó, Đức Phật là bậc không rừng, thoát khỏi rừng, không rừng phiền não, đã lìa rừng, đã đoạn trừ rừng, đã giải thoát khỏi rừng, đã vượt qua tất cả rừng – nibbano.

Nāgoti nāgo; bhagavā āguṃ na karotīti nāgo, na gacchatīti nāgo, na āgacchatīti nāgo…pe… evaṃ bhagavā na āgacchatīti nāgoti – nikkāmo nibbano nāgo.

Nāgo means Nāga; the Blessed One does not commit evil (āguṃ na karoti), thus Nāga; does not go (na gacchati), thus Nāga; does not come (na āgacchati)… and so, the Blessed One does not come (na āgacchati), thus Nāga – "free from sensual desire, released from thickets, Nāga."

Nāgo có nghĩa là Nāga; Thế Tôn không làm điều ác, nên gọi là Nāga; không đi đến chỗ không nên đi, nên gọi là Nāga; không trở lại chỗ không nên trở lại…pe… như vậy, Thế Tôn không trở lại chỗ không nên trở lại, nên gọi là Nāga – nikkāmo nibbano nāgo.

2039

Kissa hetu musā bhaṇeti.

For what reason would he speak falsely?

Kissa hetu musā bhaṇe.

Kissa hetūti kissa hetu kiṃhetu kiṃkāraṇā kiṃnidānā kiṃpaccayāti – kissa hetu.

Kissa hetū means for what reason, for what cause, for what origin, for what condition – thus, "for what reason."

Kissa hetū có nghĩa là vì lý do gì, vì nguyên nhân gì, vì căn nguyên gì, vì duyên gì – kissa hetu.

Musā bhaṇeti musā bhaṇeyya katheyya dīpeyya vohareyya; musā bhaṇeti mosavajjaṃ bhaṇeyya, musāvādaṃ bhaṇeyya, anariyavādaṃ bhaṇeyya.

Musā bhaṇe means he would speak falsely, say, declare, or utter; musā bhaṇe means he would speak a falsehood, speak a lie, speak ignobly.

Musā bhaṇe có nghĩa là nói dối, trình bày dối, chỉ ra dối, gọi là dối; musā bhaṇe có nghĩa là nói lời dối trá, nói lời không thật, nói lời không phải của bậc Thánh.

Idhekacco sabhāgato^* vā parisāgato^* vā ñātimajjhagato vā pūgamajjhagato vā rājakulamajjhagato vā abhinīto sakkhipuṭṭho – ‘‘ehambho^* purisa, yaṃ jānāsi taṃ vadehī’’ti, so ajānaṃ vā āha – ‘‘jānāmī’’ti, jānaṃ vā āha – ‘‘na jānāmī’’ti, apassaṃ vā āha – ‘‘passāmī’’ti, passaṃ vā āha – ‘‘na passāmī’’ti.

Here, someone, having gone to an assembly, or to a gathering, or to a family meeting, or to a guild meeting, or to a royal court, is brought forth and questioned as a witness: “Come, good sir, speak what you know.” He, not knowing, says, “I know”; or knowing, says, “I do not know”; or not seeing, says, “I see”; or seeing, says, “I do not see.”

Ở đây, có người, khi đến hội trường, hay đến hội chúng, hay đến giữa bà con, hay đến giữa đoàn thể, hay đến giữa hoàng tộc, bị dẫn đến và bị hỏi làm chứng – “Này người kia, hãy nói điều ông biết”, thì người ấy, không biết lại nói – “Tôi biết”, hoặc biết lại nói – “Tôi không biết”, hoặc không thấy lại nói – “Tôi thấy”, hoặc thấy lại nói – “Tôi không thấy”.

Iti attahetu vā parahetu vā āmisakiñcikkhahetu vā sampajānamusā bhāsati, idaṃ vuccati mosavajjaṃ.

Thus, for his own sake, or for another’s sake, or for some trifling gain, he knowingly speaks a falsehood. This is called a lie.

Như vậy, vì lợi ích của mình, hoặc vì lợi ích của người khác, hoặc vì một chút lợi lộc nào đó mà cố ý nói dối, điều này được gọi là lời dối trá.

2040

Api ca, tīhākārehi musāvādo hoti.

Furthermore, a falsehood occurs in three ways.

Hơn nữa, lời nói dối có ba khía cạnh.

Pubbevassa hoti – ‘‘musā bhaṇissa’’nti, bhaṇantassa hoti – ‘‘musā bhaṇāmī’’ti, bhaṇitassa hoti – ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti – imehi tīhākārehi musāvādo hoti.

Before speaking, he thinks, “I will speak falsely”; while speaking, he thinks, “I am speaking falsely”; after speaking, he thinks, “I have spoken falsely” – in these three ways, a falsehood occurs.

Trước khi nói, người ấy nghĩ – “Ta sẽ nói dối”; khi đang nói, người ấy biết – “Ta đang nói dối”; sau khi nói, người ấy biết – “Ta đã nói dối” – với ba khía cạnh này, lời nói dối được hình thành.

Api ca, catūhākārehi musāvādo hoti.

Furthermore, a falsehood occurs in four ways.

Hơn nữa, lời nói dối có bốn khía cạnh.

Pubbevassa hoti – ‘‘musā bhaṇissa’’nti, bhaṇantassa hoti – ‘‘musā bhaṇāmī’’ti, bhaṇitassa hoti – ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti, vinidhāya diṭṭhiṃ – imehi catūhākārehi musāvādo hoti.

Before speaking, he thinks, “I will speak falsely”; while speaking, he thinks, “I am speaking falsely”; after speaking, he thinks, “I have spoken falsely”; and concealing his view – in these four ways, a falsehood occurs.

Trước khi nói, người ấy nghĩ – “Ta sẽ nói dối”; khi đang nói, người ấy biết – “Ta đang nói dối”; sau khi nói, người ấy biết – “Ta đã nói dối”; và che giấu quan điểm – với bốn khía cạnh này, lời nói dối được hình thành.

Api ca, pañcahākārehi…pe… chahākārehi… sattahākārehi… aṭṭhahākārehi musāvādo hoti.

Furthermore, a falsehood occurs in five ways… in six ways… in seven ways… in eight ways.

Hơn nữa, lời nói dối có năm khía cạnh…pe… sáu khía cạnh… bảy khía cạnh… tám khía cạnh.

Pubbevassa hoti – ‘‘musā bhaṇissa’’nti, bhaṇantassa hoti – ‘‘musā bhaṇāmī’’ti, bhaṇitassa hoti – ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti, vinidhāya diṭṭhiṃ, vinidhāya khantiṃ, vinidhāya ruciṃ, vinidhāya saññaṃ, vinidhāya bhāvaṃ – imehi aṭṭhahākārehi musāvādo hoti mosavajjaṃ.

Before speaking, he thinks, “I will speak falsely”; while speaking, he thinks, “I am speaking falsely”; after speaking, he thinks, “I have spoken falsely”; and concealing his view, concealing his patience, concealing his inclination, concealing his perception, concealing his intention – in these eight ways, a falsehood occurs, a lie.

Trước khi nói, người ấy nghĩ – “Ta sẽ nói dối”; khi đang nói, người ấy biết – “Ta đang nói dối”; sau khi nói, người ấy biết – “Ta đã nói dối”; và che giấu quan điểm, che giấu sự chấp nhận, che giấu sự ưa thích, che giấu nhận thức, che giấu bản chất – với tám khía cạnh này, lời nói dối được hình thành, đó là lời dối trá.

Kissa hetu musā bhaṇeyya katheyya dīpeyya vohareyyāti – kissa hetu musā bhaṇe.

For what reason would he speak falsely, say, declare, or utter – thus, "for what reason would he speak falsely?"

Vì lý do gì mà người ta lại nói dối, kể chuyện sai sự thật, trình bày sai lệch, hay dùng lời nói dối? – Vì lý do gì mà người ta lại nói dối?

Tenāha thero piṅgiyo –

Therefore, the elder Piṅgiyo said:

Do đó, Trưởng lão Piṅgiya đã nói:

2041

‘‘Pārāyanamanugāyissaṃ,^*

“I shall recite the Pārāyana,^*

“Tôi sẽ ca ngợi con đường đi đến bờ bên kia,^*

2042

Yathāddakkhi tathākkhāsi, vimalo bhūrimedhaso;

As he saw, so he declared, the stainless one, of vast wisdom;

Đấng Vô Cấu, bậc Đại Trí Tuệ, đã thấy như thế nào thì đã tuyên thuyết như thế ấy;

2043

Nikkāmo nibbano nāgo, kissa hetu musā bhaṇe’’ti.

Free from sensual desire, released from thickets, the Nāga, for what reason would he speak falsely?”

Bậc Đại Long không tham ái, không phiền não, vì lý do gì mà lại nói dối?”

2044

103.

103.

103.

2045

Pahīnamalamohassa, mānamakkhappahāyino;

For the one whose defilement and delusion are abandoned, who has given up conceit and contempt;

Đấng đã loại trừ cấu uế và si mê, đã từ bỏ kiêu mạn và sự che giấu;

2046

Handāhaṃ kittayissāmi, giraṃ vaṇṇūpasaṃhitaṃ.

Come, I shall extol a speech endowed with praise.

Nào, tôi sẽ tuyên thuyết lời ca ngợi Ngài.

2047

Pahīnamalamohassāti.

Pahīnamalamohassā means:

Pahīnamalamohassa –

Malanti rāgo malaṃ, doso malaṃ, moho malaṃ, māno malaṃ, diṭṭhi malaṃ, kileso malaṃ, sabbaduccaritaṃ malaṃ, sabbabhavagāmikammaṃ malaṃ.

Mala means passion is defilement, hatred is defilement, delusion is defilement, conceit is defilement, wrong view is defilement, defilement is defilement, all misconduct is defilement, all kamma leading to rebirth is defilement.

Cấu uế (mala) là tham ái là cấu uế, sân hận là cấu uế, si mê là cấu uế, kiêu mạn là cấu uế, tà kiến là cấu uế, phiền não là cấu uế, tất cả ác hạnh là cấu uế, tất cả nghiệp dẫn đến các cõi hữu là cấu uế.

2048

Mohoti yaṃ dukkhe aññāṇaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ.

Moho means that ignorance of suffering… the bolt of ignorance, delusion, the root of unwholesome states.

Si mê (moha) là sự không hiểu biết về khổ… (v.v.)… là chốt cửa vô minh, là si mê, là căn nguyên của bất thiện.

Ayaṃ vuccati moho.

This is called delusion.

Đây gọi là si mê.

Malañca moho ca buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

Both defilement and delusion have been abandoned by the Buddha, the Blessed One; their roots cut off, made like palm-tree stumps, brought to non-existence, and are no longer liable to arise in the future.

Cấu uế và si mê của Đức Phật, Thế Tôn, đã được diệt trừ, đã bị nhổ tận gốc, đã bị biến thành gốc cây thốt nốt, đã bị làm cho không còn tồn tại, không còn có thể phát sinh trong tương lai.

Tasmā buddho pahīnamalamohoti – pahīnamalamohassa.

Therefore, the Buddha is one whose defilement and delusion are abandoned — this is the meaning of pahīnamalamohassa.

Vì vậy, Đức Phật được gọi là Đấng đã loại trừ cấu uế và si mê – pahīnamalamohassa.

2049

Mānamakkhappahāyinoti.

One who has abandoned conceit and ingratitude.

Mānamakkhappahāyino –

Mānoti ekavidhena māno – yā cittassa unnati^* .

Conceit means conceit of one kind — the elevation of the mind.

Kiêu mạn (māno) theo một cách là sự ngạo mạn của tâm.

Duvidhena māno – attukkaṃsanamāno, paravambhanamāno.

Conceit is of two kinds: conceit of exalting oneself, and conceit of disparaging others.

Kiêu mạn theo hai cách là kiêu mạn tự tán thán, kiêu mạn khinh miệt người khác.

Tividhena māno – seyyohamasmīti māno, sadisohamasmīti māno, hīnohamasmīti māno.

Conceit is of three kinds: the conceit "I am superior," the conceit "I am equal," the conceit "I am inferior."

Kiêu mạn theo ba cách là kiêu mạn “ta hơn người”, kiêu mạn “ta bằng người”, kiêu mạn “ta kém người”.

Catubbidhena māno – lābhena mānaṃ janeti, yasena mānaṃ janeti, pasaṃsāya mānaṃ janeti, sukhena mānaṃ janeti.

Conceit is of four kinds: one generates conceit through gain, one generates conceit through fame, one generates conceit through praise, one generates conceit through happiness.

Kiêu mạn theo bốn cách là sinh kiêu mạn do lợi lộc, sinh kiêu mạn do danh tiếng, sinh kiêu mạn do lời khen, sinh kiêu mạn do hạnh phúc.

Pañcavidhena māno – lābhimhi manāpikānaṃ rūpānanti mānaṃ janeti, lābhimhi manāpikānaṃ saddānaṃ…pe… gandhānaṃ… rasānaṃ… phoṭṭhabbānanti mānaṃ janeti.

Conceit is of five kinds: one generates conceit with "I am endowed with agreeable sights," one generates conceit with "I am endowed with agreeable sounds... smells... tastes... tactile objects."

Kiêu mạn theo năm cách là sinh kiêu mạn “ta có được các sắc khả ái”, sinh kiêu mạn “ta có được các tiếng… (v.v.)… các hương… các vị… các xúc khả ái”.

Chabbidhena māno – cakkhusampadāya mānaṃ janeti, sotasampadāya…pe… ghānasampadāya… jivhāsampadāya… kāyasampadāya… manosampadāya mānaṃ janeti.

Conceit is of six kinds: one generates conceit through perfection of sight, through perfection of hearing... through perfection of smell... through perfection of taste... through perfection of body... through perfection of mind.

Kiêu mạn theo sáu cách là sinh kiêu mạn do sự đầy đủ của mắt, sinh kiêu mạn do sự đầy đủ của tai… (v.v.)… của mũi… của lưỡi… của thân… của ý.

Sattavidhena māno – māno, atimāno, mānātimāno, omāno, avamāno, asmimāno, micchāmāno.

Conceit is of seven kinds: conceit (māna), excessive conceit (atimāna), conceit of conceit (mānātimāna), low conceit (omāna), inferior conceit (avamāna), "I am" conceit (asmimāna), wrong conceit (micchāmāna).

Kiêu mạn theo bảy cách là kiêu mạn (māna), ngạo mạn (atimāna), kiêu mạn quá mức (mānātimāna), tự ti (omāna), khinh miệt (avamāna), kiêu mạn “ta là” (asmimāna), tà mạn (micchāmāna).

Aṭṭhavidhena māno – lābhena mānaṃ janeti, alābhena omānaṃ janeti, yasena mānaṃ janeti, ayasena omānaṃ janeti, pasaṃsāya mānaṃ janeti, nindāya omānaṃ janeti, sukhena mānaṃ janeti, dukkhena omānaṃ janeti.

Conceit is of eight kinds: one generates conceit through gain, one generates low conceit through loss; one generates conceit through fame, one generates low conceit through disrepute; one generates conceit through praise, one generates low conceit through blame; one generates conceit through happiness, one generates low conceit through suffering.

Kiêu mạn theo tám cách là sinh kiêu mạn do lợi lộc, sinh tự ti do không có lợi lộc, sinh kiêu mạn do danh tiếng, sinh tự ti do không có danh tiếng, sinh kiêu mạn do lời khen, sinh tự ti do lời chê bai, sinh kiêu mạn do hạnh phúc, sinh tự ti do khổ đau.

Navavidhena māno – seyyassa seyyohamasmīti māno, seyyassa sadisohamasmīti māno, seyyassa hīnohamasmīti māno, sadisassa seyyohamasmīti māno, sadisassa sadisohamasmīti māno, sadisassa hīnohamasmīti māno, hīnassa seyyohamasmīti māno, hīnassa sadisohamasmīti māno, hīnassa hīnohamassīti māno.

Conceit is of nine kinds: the conceit "I am superior" to a superior person, the conceit "I am equal" to a superior person, the conceit "I am inferior" to a superior person; the conceit "I am superior" to an equal person, the conceit "I am equal" to an equal person, the conceit "I am inferior" to an equal person; the conceit "I am superior" to an inferior person, the conceit "I am equal" to an inferior person, the conceit "I am inferior" to an inferior person.

Kiêu mạn theo chín cách là kiêu mạn “ta hơn người hơn” đối với người hơn, kiêu mạn “ta bằng người hơn” đối với người hơn, kiêu mạn “ta kém người hơn” đối với người hơn, kiêu mạn “ta hơn người bằng” đối với người bằng, kiêu mạn “ta bằng người bằng” đối với người bằng, kiêu mạn “ta kém người bằng” đối với người bằng, kiêu mạn “ta hơn người kém” đối với người kém, kiêu mạn “ta bằng người kém” đối với người kém, kiêu mạn “ta kém người kém” đối với người kém.

Dasavidhena māno – idhekacco mānaṃ janeti jātiyā vā gottena vā kolaputtiyena vā vaṇṇapokkharatāya vā dhanena vā ajjhenena vā kammāyatanena vā sippāyatanena vā vijjāṭṭhānena^* vā sutena vā paṭibhānena vā aññataraññatarena vā vatthunā.

Conceit is of ten kinds: here, some person generates conceit through birth, or through clan, or through being of noble family, or through beauty of complexion, or through wealth, or through study, or through profession, or through craft, or through knowledge, or through learning, or through quick wit, or through any other ground.

Kiêu mạn theo mười cách là ở đây, một số người sinh kiêu mạn do dòng dõi, hoặc do gia thế, hoặc do xuất thân cao quý, hoặc do vẻ đẹp hình thể, hoặc do tài sản, hoặc do học vấn, hoặc do nghề nghiệp, hoặc do kỹ năng, hoặc do kiến thức, hoặc do sự hiểu biết, hoặc do tài hùng biện, hoặc do một yếu tố nào đó.

Yo evarūpo māno maññanā maññitattaṃ unnati unnamo dhajo sampaggāho ketukamyatā cittassa – ayaṃ vuccati māno.

Whatever such conceit, imagining, state of imagining, elevation, rising, banner, grasping, desire for a banner of the mind — this is called conceit.

Bất kỳ sự kiêu mạn, sự tự mãn, trạng thái tự mãn, sự ngạo mạn, sự ngẩng cao đầu, sự phô trương, sự tự tôn, sự ham muốn nổi bật của tâm như vậy – đây gọi là kiêu mạn.

2050

Makkhoti yo makkho makkhāyanā makkhāyitattaṃ niṭṭhuriyaṃ niṭṭhuriyakammaṃ^* – ayaṃ vuccati makkho.

Ingratitude means whatever ingratitude, act of ingratitude, state of ingratitude, harshness, act of harshness — this is called ingratitude.

Sự che giấu (makkho) là bất kỳ sự che giấu, hành động che giấu, trạng thái che giấu, sự thô lỗ, hành động thô lỗ – đây gọi là sự che giấu.

Buddhassa bhagavato māno ca makkho ca pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

The conceit and ingratitude of the Blessed Buddha are abandoned, their roots cut out, made like a palm-stump, brought to non-existence, not liable to arise again in the future.

Kiêu mạn và sự che giấu của Đức Phật, Thế Tôn, đã được diệt trừ, đã bị nhổ tận gốc, đã bị biến thành gốc cây thốt nốt, đã bị làm cho không còn tồn tại, không còn có thể phát sinh trong tương lai.

Tasmā buddho mānamakkhappahāyīti – mānamakkhappahāyino.

Therefore, the Buddha is one who has abandoned conceit and ingratitude — this is the meaning of mānamakkhappahāyino.

Vì vậy, Đức Phật là Đấng đã loại trừ kiêu mạn và sự che giấu – mānamakkhappahāyino.

2051

Handāhaṃ kittayissāmi giraṃ vaṇṇūpasaṃhitanti.

"Come, I will proclaim a speech endowed with praise."

Handāhaṃ kittayissāmi giraṃ vaṇṇūpasaṃhitaṃ –

Handāhanti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ – handāhanti.

"Come, I" is a conjunction of words, a combination of words, a completeness of words, a harmony of syllables, a smoothness of consonants, a sequence of words — this is "Come, I."

Handāhaṃ là sự nối từ, sự kết hợp từ, sự hoàn chỉnh từ, sự hòa hợp chữ cái, sự gắn kết phụ âm, sự tuần tự của các từ – handāhaṃ.

Kittayissāmi giraṃ vaṇṇūpasaṃhitanti vaṇṇena upetaṃ samupetaṃ upāgataṃ samupāgataṃ upapannaṃ samupapannaṃ samannāgataṃ vācaṃ giraṃ byappathaṃ udīraṇaṃ^* kittayissāmi desessāmi paññapessāmi paṭṭhapessāmi vivarissāmi vibhajissāmi uttānīkarissāmi pakāsessāmīti – handāhaṃ kittayissāmi giraṃ vaṇṇūpasaṃhitaṃ.

"I will proclaim a speech endowed with praise" means "I will declare, teach, make known, establish, explain, analyze, clarify, make manifest a word, a speech, an utterance, a statement that is endowed with, fully endowed with, approached, fully approached, arisen, fully arisen, possessed of praise."

Kittayissāmi giraṃ vaṇṇūpasaṃhitaṃ nghĩa là tôi sẽ tuyên thuyết, giảng dạy, trình bày, thiết lập, mở ra, phân tích, làm cho rõ ràng, làm cho hiển lộ lời nói, ngôn ngữ, sự diễn đạt, sự xướng lên, được gắn liền, được kết hợp, được đến gần, được hoàn toàn đến gần, được thành tựu, được hoàn toàn thành tựu, được đầy đủ với sự ca ngợi – handāhaṃ kittayissāmi giraṃ vaṇṇūpasaṃhitaṃ.

Tenāha thero piṅgiyo –

Therefore, Elder Piṅgiya said:

Do đó, Trưởng lão Piṅgiya đã nói:

2052

‘‘Pahīnamalamohassa, mānamakkhappahāyino;

“For him whose defilement and delusion are abandoned,

“Đấng đã loại trừ cấu uế và si mê, đã từ bỏ kiêu mạn và sự che giấu;

2053

Handāhaṃ kittayissāmi, giraṃ vaṇṇūpasaṃhita’’nti.

Who has abandoned conceit and ingratitude,

Nào, tôi sẽ tuyên thuyết lời ca ngợi Ngài.”

2054

104.

2055

Tamonudo buddho samantacakkhu, lokantagū sabbabhavātivatto;

Come, I will proclaim a speech endowed with praise.”

Đức Phật, Đấng xua tan bóng tối, có mắt toàn diện, đã vượt qua thế gian, đã vượt qua mọi cõi hữu;

2056

Anāsavo sabbadukkhappahīno, saccavhayo brahme upāsito me.

The Buddha, dispeller of darkness, with all-seeing eye, has gone to the world's end, transcended all becoming; taintless, all suffering abandoned, truly called a Brahma, he is my revered one.

Đấng vô lậu, đã đoạn trừ mọi khổ đau, tên gọi chân thật, là bậc Phạm Thiên được tôi tôn thờ.

2057

Tamonudo buddho samantacakkhūti.

The Buddha, dispeller of darkness, with all-seeing eye.

Tamonudo buddho samantacakkhu –

Tamonudoti rāgatamaṃ dosatamaṃ mohatamaṃ mānatamaṃ diṭṭhitamaṃ kilesatamaṃ duccaritatamaṃ andhakaraṇaṃ aññāṇakaraṇaṃ paññānirodhikaṃ vighātapakkhikaṃ anibbānasaṃvattanikaṃ nudi panudi pajahi vinodesi byantīakāsi anabhāvaṃ gamesi.

Dispeller of darkness means he expelled, thoroughly expelled, abandoned, removed, eliminated, brought to non-existence the darkness of lust, the darkness of hatred, the darkness of delusion, the darkness of conceit, the darkness of wrong views, the darkness of defilements, the darkness of misconduct, that which causes blindness, causes ignorance, obstructs wisdom, is on the side of vexation, and does not lead to Nibbāna.

Đấng xua tan bóng tối (Tamonudo) đã xua tan, đã hoàn toàn xua tan, đã từ bỏ, đã loại trừ, đã tiêu diệt, đã làm cho không còn tồn tại bóng tối tham ái, bóng tối sân hận, bóng tối si mê, bóng tối kiêu mạn, bóng tối tà kiến, bóng tối phiền não, bóng tối ác hạnh – những thứ gây ra sự mù quáng, gây ra sự vô minh, ngăn cản trí tuệ, thuộc về sự hủy diệt, không dẫn đến Nibbāna.

Buddhoti yo so bhagavā…pe… sacchikā paññatti; yadidaṃ buddhoti.

Buddha means that Blessed One…pe… a true designation; namely, "Buddha".

Đức Phật (Buddho) là Thế Tôn ấy… (v.v.)… là một danh hiệu có thật; đó là danh hiệu Đức Phật.

Samantacakkhu vuccati sabbaññutañāṇaṃ…pe… tathāgato tena samantacakkhūti – tamonudo buddho samantacakkhu.

Samantacakkhu (all-seeing eye) is called omniscience…pe… thus the Tathāgata is called Samantacakkhu – the Buddha, dispeller of darkness, the Samantacakkhu.

Mắt toàn diện (Samantacakkhu) được gọi là Tuệ Toàn Tri… (v.v.)… Như Lai có mắt toàn diện đó – tamonudo buddho samantacakkhu.

2058

Lokantagū sabbabhavātivattoti.

One who has reached the end of the world, transcending all existences.

Lokantagū sabbabhavātivatto –

Lokoti eko loko – bhavaloko.

World means one world – the world of existence (bhava-loka).

Thế gian (Loko) có một loại thế gian – thế gian của các cõi hữu (bhavaloka).

Dve lokā – bhavaloko ca sambhavaloko ca; sampattibhavaloko ca sampattisambhavaloko ca; vipattibhavaloko ca vipattisambhavaloko ca^* .

There are two worlds – the world of existence (bhava-loka) and the world of becoming (sambhava-loka); the world of fortunate existence (sampatti-bhava-loka) and the world of fortunate becoming (sampatti-sambhava-loka); the world of unfortunate existence (vipatti-bhava-loka) and the world of unfortunate becoming (vipatti-sambhava-loka).

Có hai loại thế gian – thế gian của các cõi hữu và thế gian của sự tái sinh; thế gian của các cõi hữu tốt đẹp và thế gian của sự tái sinh tốt đẹp; thế gian của các cõi hữu bất hạnh và thế gian của sự tái sinh bất hạnh.

Tayo lokā – tisso vedanā.

There are three worlds – the three feelings (vedanā).

Có ba loại thế gian – ba loại cảm thọ.

Cattāro lokā – cattāro āhārā.

There are four worlds – the four nutriments (āhārā).

Có bốn loại thế gian – bốn loại thức ăn.

Pañca lokā – pañcupādānakkhandhā.

There are five worlds – the five aggregates of clinging (pañcupādānakkhandhā).

Có năm loại thế gian – năm uẩn chấp thủ.

Cha lokā – cha ajjhattikāni āyatanāni.

There are six worlds – the six internal sense bases (ajjhattikāni āyatanāni).

Có sáu loại thế gian – sáu nội xứ.

Satta lokā – sattaviññāṇaṭṭhitiyo.

There are seven worlds – the seven stations of consciousness (viññāṇaṭṭhitiyo).

Có bảy loại thế gian – bảy trú xứ của thức.

Aṭṭha lokā – aṭṭha lokadhammā.

There are eight worlds – the eight worldly conditions (lokadhammā).

Có tám loại thế gian – tám pháp thế gian.

Nava lokā – nava sattāvāsā.

There are nine worlds – the nine abodes of beings (sattāvāsā).

Có chín loại thế gian – chín trú xứ của chúng sinh.

Dasa lokā – dasa āyatanāni.

There are ten worlds – the ten āyatanas.

Có mười loại thế gian – mười xứ.

Dvādasa lokā – dvādasāyatanāni.

There are twelve worlds – the twelve āyatanas.

Có mười hai loại thế gian – mười hai xứ.

Aṭṭhārasa lokā – aṭṭhārasa dhātuyo.

There are eighteen worlds – the eighteen elements (dhātuyo).

Có mười tám loại thế gian – mười tám giới.

Lokantagūti bhagavā lokassa antagato antappatto koṭigato koṭippatto… nibbānagato nibbānappatto.

Lokantagū means the Blessed One has gone to the end of the world, reached the end, gone to the limit, reached the limit… gone to Nibbāna, reached Nibbāna.

Đấng đã vượt qua thế gian (Lokantagū) nghĩa là Thế Tôn đã đạt đến tận cùng của thế gian, đã đạt đến giới hạn, đã đạt đến đỉnh cao, đã đạt đến Nibbāna.

So vutthavāso ciṇṇacaraṇo… jātimaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti – lokantagū.

He has lived the holy life, fulfilled the conduct… there is no cycle of birth and death for him, no further existence – thus, Lokantagū.

Ngài đã sống Phạm hạnh, đã hoàn tất hành vi… không còn luân hồi sinh tử, không còn tái sinh nữa – lokantagū.

2059

Sabbabhavātivattoti.

Transcending all existences.

Sabbabhavātivatto –

Bhavāti dve bhavā – kammabhavo ca paṭisandhiko ca punabbhavo.

Existences means two existences – kamma-bhava (existence of kamma) and paṭisandhika punabbhava (re-existence of rebirth-linking).

Các cõi hữu (Bhavā) có hai loại cõi hữu – cõi hữu của nghiệp (kammabhava) và cõi hữu tái sinh (paṭisandhiko punabbhavo).

Katamo kammabhavo?

What is kamma-bhava?

Cõi hữu của nghiệp là gì?

Puññābhisaṅkhāro apuññābhisaṅkhāro āneñjābhisaṅkhāro – ayaṃ kammabhavo.

Meritorious volitional formations (puññābhisaṅkhāro), demeritorious volitional formations (apuññābhisaṅkhāro), imperturbable volitional formations (āneñjābhisaṅkhāro) – this is kamma-bhava.

Nghiệp hữu phúc hành, nghiệp hữu bất phúc hành, nghiệp hữu bất động hành – đây là cõi hữu của nghiệp.

Katamo paṭisandhiko punabbhavo?

What is paṭisandhika punabbhava?

Cõi hữu tái sinh là gì?

Paṭisandhikā rūpā vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ – ayaṃ paṭisandhiko punabbhavo.

Rebirth-linking forms (rūpā), feelings (vedanā), perceptions (saññā), volitional formations (saṅkhārā), consciousness (viññāṇaṃ) – this is paṭisandhika punabbhava.

Sắc, thọ, tưởng, hành, thức tái sinh – đây là cõi hữu tái sinh.

Bhagavā kammabhavañca paṭisandhikañca punabbhavaṃ ativatto^* atikkanto vītivattoti – lokantagū sabbabhavātivatto.

The Blessed One has transcended, overcome, and gone beyond both kamma-bhava and paṭisandhika punabbhava – thus, Lokantagū Sabbabhavātivatto.

Thế Tôn đã vượt qua, đã vượt qua hoàn toàn, đã vượt thoát cả cõi hữu của nghiệp và cõi hữu tái sinh – lokantagū sabbabhavātivatto.

2060

Anāsavo sabbadukkhappahīnoti.

Without defilements, all suffering abandoned.

Vị Vô Lậu, đã diệt trừ mọi khổ đau – đó là.

Anāsavoti cattāro āsavā – kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo, avijjāsavo.

Anāsavo (without defilements) means the four defilements (āsavā) – the defilement of sensual desire (kāmāsavo), the defilement of existence (bhavāsavo), the defilement of wrong views (diṭṭhāsavo), the defilement of ignorance (avijjāsavo).

Anāsavo (Vô Lậu) có nghĩa là bốn loại lậu hoặc – kāmāsavo (dục lậu), bhavāsavo (hữu lậu), diṭṭhāsavo (kiến lậu), avijjāsavo (vô minh lậu).

Te āsavā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

These defilements of the Buddha, the Blessed One, are abandoned, their roots severed, made like palm stumps, brought to non-existence, and are of a nature not to arise again in the future.

Những lậu hoặc đó đã được Đức Thế Tôn Phật diệt trừ, cắt đứt gốc rễ, biến thành như gốc cây thốt nốt, không còn tồn tại, và có bản chất không tái phát trong tương lai.

Tasmā buddho anāsavo.

Therefore, the Buddha is Anāsavo.

Do đó, Đức Phật là bậc Anāsavo (Vô Lậu).

Sabbadukkhappahīnoti sabbaṃ tassa paṭisandhikaṃ jātidukkhaṃ jarādukkhaṃ byādhidukkhaṃ maraṇadukkhaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ …pe… diṭṭhibyasanadukkhaṃ pahīnaṃ samucchinnaṃ vūpasantaṃ paṭippassaddhaṃ abhabbuppattikaṃ ñāṇagginā daḍḍhaṃ.

Sabbadukkhappahīno (all suffering abandoned) means all his rebirth-linking suffering of birth, suffering of aging, suffering of sickness, suffering of death, suffering of sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair…pe… suffering of misfortune due to wrong views, is abandoned, utterly cut off, appeased, tranquillized, incapable of further arising, burnt by the fire of knowledge.

Sabbadukkhappahīno (đã diệt trừ mọi khổ đau) có nghĩa là tất cả khổ đau tái sinh của Ngài như khổ đau về sinh, khổ đau về già, khổ đau về bệnh, khổ đau về chết, khổ đau về sầu, bi, khổ, ưu, não… khổ đau về tà kiến đã được diệt trừ, cắt đứt hoàn toàn, lắng dịu, an tịnh, không còn khả năng tái sinh, đã bị lửa trí tuệ thiêu đốt.

Tasmā buddho sabbadukkhappahīnoti – anāsavo sabbadukkhappahīno.

Therefore, the Buddha is Sabbadukkhappahīno – Anāsavo Sabbadukkhappahīno.

Do đó, Đức Phật là bậc Sabbadukkhappahīno (đã diệt trừ mọi khổ đau) – Anāsavo Sabbadukkhappahīno (Vị Vô Lậu, đã diệt trừ mọi khổ đau).

2061

Saccavhayo brahme upāsito meti.

He is truly named, the Brahma whom I have attended.

Saccavhayo brahme upāsito me (Bậc Chân Danh, Phạm Thiên đã được tôi phụng sự) – đó là.

Saccavhayoti saccavhayo sadisanāmo sadisavhayo saccasadisavhayo.

Saccavhayo means truly named, having a similar name, having a similar appellation, having an appellation similar to truth.

Saccavhayo (Chân Danh) có nghĩa là bậc có danh xưng chân thật, có danh hiệu tương tự, có danh hiệu giống với sự thật.

Vipassī bhagavā, sikhī bhagavā, vessabhū bhagavā, kakusandho bhagavā, koṇāgamano bhagavā, kassapo bhagavā.

The Blessed One Vipassī, the Blessed One Sikhī, the Blessed One Vessabhū, the Blessed One Kakusandho, the Blessed One Koṇāgamano, the Blessed One Kassapo.

Đức Phật Vipassī, Đức Phật Sikhī, Đức Phật Vessabhū, Đức Phật Kakusandha, Đức Phật Koṇāgamana, Đức Phật Kassapa.

Te buddhā bhagavanto sadisanāmā sadisavhayā.

Those Blessed Buddhas had similar names and similar appellations.

Những Đức Thế Tôn Phật đó có danh xưng tương tự, có danh hiệu tương tự.

Bhagavāpi sakyamuni tesaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sadisanāmo sadisavhayoti – tasmā buddho saccavhayo.

The Blessed One Sakyamuni also has a similar name and similar appellation to those Blessed Buddhas – therefore, the Buddha is Saccavhayo.

Đức Thế Tôn Thích Ca Mâu Ni cũng có danh xưng tương tự, có danh hiệu tương tự như những Đức Thế Tôn Phật đó – do đó, Đức Phật là bậc Saccavhayo (Chân Danh).

2062

Brahme upāsito meti so mayā bhagavā āsito upāsito payirupāsito paripucchito paripañhitoti – saccavhayo brahme upāsito me.

Brahme upāsito me means that Blessed One was resorted to by me, attended by me, served by me, questioned by me, and interrogated by me – Saccavhayo Brahme upāsito me.

Brahme upāsito me (Phạm Thiên đã được tôi phụng sự) có nghĩa là Đức Thế Tôn đó đã được tôi nương tựa, đã được tôi phụng sự, đã được tôi thân cận, đã được tôi hỏi han, đã được tôi chất vấn – Saccavhayo brahme upāsito me (Bậc Chân Danh, Phạm Thiên đã được tôi phụng sự).

Tenāha thero piṅgiyo –

Therefore, Elder Piṅgiyo said:

Vì vậy, Trưởng lão Piṅgiyo đã nói:

2063

‘‘Tamonudo buddho samantacakkhu, lokantagū sabbabhavātivatto;

“The Buddha, dispeller of darkness, the all-seeing one, the one who has reached the end of the world, transcending all existences;

“Đức Phật, Đấng xua tan tăm tối, có mắt toàn tri, đã đến bờ cùng của thế gian, vượt thoát mọi hữu;

2064

Anāsavo sabbadukkhappahīno, saccavhayo brahme upāsito me’’ti.

Without defilements, all suffering abandoned, truly named, the Brahma whom I have attended.”

Vị Vô Lậu, đã diệt trừ mọi khổ đau, bậc Chân Danh, Phạm Thiên đã được tôi phụng sự.”

2065

105.

105.

2066

Dijo yathā kubbanakaṃ pahāya, bahupphalaṃ kānanamāvaseyya;

Just as a bird abandons a poor thicket and dwells in a forest with abundant fruit;

Như chim lìa khu rừng cằn cỗi, để cư ngụ trong rừng cây nhiều quả;

2067

Evamahaṃ appadasse pahāya, mahodadhiṃ haṃsoriva ajjhapatto^* .

So have I, abandoning those of little insight, reached the great ocean, like a swan.

Cũng vậy, tôi đã lìa bỏ những người có kiến thức hạn hẹp, như thiên nga đã đến đại dương.

2068

Dijo yathā kubbanakaṃ pahāya, bahupphalaṃ kānanamāvaseyyāti.

Just as a bird abandons a poor thicket and dwells in a forest with abundant fruit means:

Dijo yathā kubbanakaṃ pahāya, bahupphalaṃ kānanamāvaseyyā (Như chim lìa khu rừng cằn cỗi, để cư ngụ trong rừng cây nhiều quả) – đó là.

Dijo vuccati pakkhī.

Dijo is called a bird.

Dijo được gọi là loài chim.

Kiṃkāraṇā dijo vuccati pakkhī?

For what reason is a bird called dijo?

Vì lý do gì mà loài chim được gọi là dijo?

Dvikkhattuṃ jāyatīti dijo, mātukucchimhā ca aṇḍakosamhā ca.

Because it is born twice (dvikkhattuṃ jāyati), from the mother's womb and from the egg-shell.

Vì sinh hai lần nên gọi là dijo, từ bụng mẹ và từ vỏ trứng.

Taṃkāraṇā dijo vuccati pakkhīti – dijo.

For that reason, a bird is called dijo – dijo.

Vì lý do đó, loài chim được gọi là dijo – dijo.

Yathā kubbanakaṃ pahāyāti yathā dijo kubbanakaṃ parittavanakaṃ appaphalaṃ appabhakkhaṃ appodakaṃ pahāya jahitvā atikkamitvā samatikkamitvā vītivattetvā aññaṃ bahupphalaṃ bahubhakkhaṃ bahūdakaṃ^* mahantaṃ kānanaṃ vanasaṇḍaṃ adhigaccheyya vindeyya paṭilabheyya, tasmiñca vanasaṇḍe vāsaṃ kappeyyāti – dijo yathā kubbanakaṃ pahāya bahupphalaṃ kānanaṃ āvaseyya.

Just as a bird abandons a poor thicket: Just as a bird abandons, forsakes, passes beyond, thoroughly passes beyond, or transcends a poor thicket—a small thicket with few fruits, little food, and little water—and attains, finds, or obtains another great forest grove with many fruits, much food, and much water, and makes its dwelling in that forest grove. That is: just as a bird, having abandoned a poor thicket, would dwell in a forest with many fruits.

Yathā kubbanakaṃ pahāyā (Như lìa bỏ khu rừng cằn cỗi) có nghĩa là như loài chim lìa bỏ, từ bỏ, vượt qua, hoàn toàn vượt qua, bỏ lại phía sau một khu rừng nhỏ, ít quả, ít thức ăn, ít nước, và tìm đến, đạt được, thọ nhận một khu rừng lớn khác, nhiều quả, nhiều thức ăn, nhiều nước, và cư ngụ trong khu rừng đó – Dijo yathā kubbanakaṃ pahāya bahupphalaṃ kānanaṃ āvaseyya (Như chim lìa khu rừng cằn cỗi, để cư ngụ trong rừng cây nhiều quả).

2069

Evamahaṃ appadasse pahāya, mahodadhiṃ haṃsoriva ajjhapattoti.

“Thus I, having abandoned those with little insight, have entered the great ocean like a swan.”

Evamahaṃ appadasse pahāya, mahodadhiṃ haṃsoriva ajjhapatto (Cũng vậy, tôi đã lìa bỏ những người có kiến thức hạn hẹp, như thiên nga đã đến đại dương) – đó là.

Evanti opammasampaṭipādanaṃ.

“Thus” is the presentation of the simile.

Evaṃ là sự trình bày ví dụ.

Appadasse pahāyāti yo ca bāvarī brāhmaṇo ye caññe tassa ācariyā buddhaṃ bhagavantaṃ upādāya appadassā parittadassā thokadassā omakadassā lāmakadassā chatukkadassā^* vā.

“Having abandoned those with little insight”: Bāvarī the brahmin and his other teachers, compared to the Buddha, the Blessed One, had little insight, meager insight, slight insight, inferior insight, poor insight, or base insight.

Appadasse pahāyā (lìa bỏ những người có kiến thức hạn hẹp) có nghĩa là Bà-la-môn Bāvarī và những vị thầy khác của ông ta, so với Đức Thế Tôn Phật, là những người có kiến thức hạn hẹp, có tầm nhìn nhỏ bé, có kiến thức ít ỏi, có tầm nhìn kém cỏi, có kiến thức thấp kém, có tầm nhìn nông cạn.

Te appadasse parittadasse thokadasse omakadasse lāmakadasse chatukkadasse pahāya pajahitvā atikkamitvā samatikkamitvā vītivattetvā buddhaṃ bhagavantaṃ appamāṇadassaṃ aggadassaṃ seṭṭhadassaṃ viseṭṭhadassaṃ pāmokkhadassaṃ uttamadassaṃ pavaradassaṃ asamaṃ asamasamaṃ appaṭisamaṃ appaṭibhāgaṃ appaṭipuggalaṃ devātidevaṃ narāsabhaṃ purisasīhaṃ purisanāgaṃ purisājaññaṃ purisanisabhaṃ purisadhorayhaṃ dasabaladhāriṃ^* adhigacchiṃ vindiṃ paṭilabhiṃ.

Having abandoned, forsaken, passed beyond, thoroughly passed beyond, or transcended those with little insight, meager insight, slight insight, inferior insight, poor insight, or base insight, I attained, found, or obtained the Buddha, the Blessed One, who has immeasurable insight, supreme insight, excellent insight, preeminent insight, leading insight, highest insight, foremost insight, who is unequaled, peerless, incomparable, matchless, God of gods, bull among men, lion among men, nāga among men, noble steed among men, bull among men, burden-bearer among men, holder of the ten powers.

Tôi đã lìa bỏ, từ bỏ, vượt qua, hoàn toàn vượt qua, bỏ lại phía sau những người có kiến thức hạn hẹp, tầm nhìn nhỏ bé, kiến thức ít ỏi, tầm nhìn kém cỏi, kiến thức thấp kém, tầm nhìn nông cạn đó, và đã tìm đến, đạt được, thọ nhận Đức Thế Tôn Phật, bậc có kiến thức vô lượng, kiến thức tối thượng, kiến thức xuất sắc, kiến thức siêu việt, kiến thức nổi bật, kiến thức cao quý, kiến thức ưu việt, bậc vô song, vô đẳng, vô tỷ, vô thượng, bậc Trời trong các vị Trời, bậc trâu chúa trong loài người, sư tử trong loài người, voi chúa trong loài người, bậc thuần chủng trong loài người, bậc chúa tể trong loài người, bậc gánh vác trong loài người, bậc trì giữ mười lực.

Yathā ca haṃso mahantaṃ mānasakaṃ^* vā saraṃ anotattaṃ vā dahaṃ mahāsamuddaṃ vā akkhobhaṃ amitodakaṃ jalarāsiṃ adhigaccheyya vindeyya paṭilabheyya, evameva buddhaṃ bhagavantaṃ akkhobhaṃ amitatejaṃ pabhinnañāṇaṃ vivaṭacakkhuṃ paññāpabhedakusalaṃ adhigatapaṭisambhidaṃ catuvesārajjappattaṃ suddhādhimuttaṃ setapaccattaṃ advayabhāṇiṃ tādiṃ tathāpaṭiññaṃ aparittaṃ mahantaṃ gambhīraṃ appameyyaṃ duppariyogāhaṃ pahūtaratanaṃ sāgarasamaṃ chaḷaṅgupekkhāya samannāgataṃ atulaṃ vipulaṃ appameyyaṃ, taṃ tādisaṃ pavadataṃ maggavādinaṃ^* merumiva nagānaṃ garuḷamiva dijānaṃ sīhamiva migānaṃ udadhimiva aṇṇavānaṃ adhigacchiṃ, taṃ satthāraṃ jinapavaraṃ mahesinti – evamahaṃ appadasse pahāya mahodadhiṃ haṃsoriva ajjhapatto.

Just as a swan would attain, find, or obtain a great Mānasa lake or Anotatta lake, or the great ocean—an unagitated mass of water with immeasurable water—even so, I attained, found, or obtained the Buddha, the Blessed One, who is unagitated, of immeasurable splendor, with knowledge fully developed, with the eye unveiled, skilled in the distinctions of wisdom, who has attained the paṭisambhidā, who has attained the fourfold intrepidity, who is purely liberated, whose self is purified, who speaks without duality, who is steadfast, whose promise is true, who is boundless, great, profound, immeasurable, difficult to fathom, rich in jewels, like the ocean, endowed with sixfold equanimity, immeasurable, vast, incomparable; that Teacher, the supreme Victor, the Great Seer, who is like Meru among mountains, like Garuḷa among birds, like a lion among beasts, like the ocean among waters; such a one, the foremost speaker, the speaker of the path. That is: “Thus I, having abandoned those with little insight, have entered the great ocean like a swan.”

Như thiên nga tìm đến, đạt được, thọ nhận một hồ nước lớn như Mānasa hay Anotatta, hoặc một đại dương không dao động, vô lượng nước, một khối nước lớn, cũng vậy, tôi đã tìm đến, đạt được, thọ nhận Đức Thế Tôn Phật, bậc không dao động, có uy lực vô lượng, có trí tuệ phân biệt, có mắt rộng mở, thiện xảo trong các loại trí tuệ, đã đạt được các tuệ phân tích, đã đạt được bốn sự vô úy, đã giải thoát hoàn toàn, có tự ngã thanh tịnh, nói lời không hai, bất động (tādi), lời tuyên bố chân thật, có công đức không ít, vĩ đại, sâu xa, vô lượng, khó thâm nhập, có nhiều châu báu, giống như đại dương, đầy đủ sáu chi xả, vô song, rộng lớn, vô lượng (về giới và định), bậc có phẩm hạnh như vậy, bậc thuyết pháp tối thượng, như núi Meru giữa các ngọn núi, như vua chim Garuda giữa các loài chim, như sư tử giữa các loài thú, như đại dương giữa các dòng nước, bậc chiến thắng tối thượng, bậc đại hiền giả – cũng vậy, tôi đã lìa bỏ những người có kiến thức hạn hẹp, như thiên nga đã đến đại dương.

Tenāha thero piṅgiyo –

Therefore, the Elder Piṅgiya said:

Vì vậy, Trưởng lão Piṅgiyo đã nói:

2070

‘‘Dijo yathā kubbanakaṃ pahāya, bahupphalaṃ kānanamāvaseyya;

“Just as a bird, having abandoned a poor thicket,

“Như chim lìa khu rừng cằn cỗi, để cư ngụ trong rừng cây nhiều quả;

2071

Evamahaṃ appadasse pahāya, mahodadhiṃ haṃsoriva ajjhapatto’’ti.

Would dwell in a forest with many fruits;

Cũng vậy, tôi đã lìa bỏ những người có kiến thức hạn hẹp, như thiên nga đã đến đại dương.”

2072

106.

106.

2073

Ye me pubbe viyākaṃsu,

Those who formerly declared to me,

Những ai trước đây đã tuyên bố với tôi,

2074

Huraṃ gotamasāsanā ‘iccāsi iti bhavissati’;

Before Gotama’s teaching, ‘It was thus, it will be thus’;

Ngoài giáo pháp của Gotama, rằng ‘đã là như vậy, sẽ là như vậy’;

2075

Sabbaṃ taṃ itihītihaṃ, sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ.

All that is mere hearsay, all that is an increase of speculation.

Tất cả những điều đó đều là truyền thuyết, tất cả những điều đó đều là sự tăng trưởng của suy luận.

2076

Ye me pubbe viyākaṃsūti.

“Those who formerly declared to me”:

Ye me pubbe viyākaṃsū (Những ai trước đây đã tuyên bố với tôi) – đó là.

Yeti yo ca bāvarī brāhmaṇo ye caññe tassa ācariyā, te sakaṃ diṭṭhiṃ sakaṃ khantiṃ sakaṃ ruciṃ sakaṃ laddhiṃ sakaṃ ajjhāsayaṃ sakaṃ adhippāyaṃ byākaṃsu ācikkhiṃsu desayiṃsu paññapiṃsu paṭṭhapiṃsu vivariṃsu vibhajiṃsu uttānīakaṃsu pakāsesunti – ye me pubbe viyākaṃsu.

“Those”: Bāvarī the brahmin and his other teachers declared, explained, taught, made known, established, revealed, analyzed, made clear, or proclaimed their own view, their own conviction, their own preference, their own doctrine, their own inclination, their own intention. That is: “those who formerly declared to me.”

Ye (Những ai) có nghĩa là Bà-la-môn Bāvarī và những vị thầy khác của ông ta, họ đã tuyên bố, trình bày, giảng dạy, thiết lập, sắp đặt, mở ra, phân tích, làm rõ, công bố quan điểm của riêng mình, sự chấp nhận của riêng mình, sự ưa thích của riêng mình, học thuyết của riêng mình, ý định của riêng mình, mục đích của riêng mình – Ye me pubbe viyākaṃsu (Những ai trước đây đã tuyên bố với tôi).

2077

Huraṃ gotamasāsanāti huraṃ gotamasāsanā, paraṃ gotamasāsanā, pure gotamasāsanā, paṭhamataraṃ gotamasāsanā buddhasāsanā jinasāsanā tathāgatasāsanā^* arahantasāsanāti – huraṃ gotamasāsanā.

“Before Gotama’s teaching”: Before Gotama’s teaching, beyond Gotama’s teaching, prior to Gotama’s teaching, earlier than Gotama’s teaching, the teaching of the Buddha, the teaching of the Jina, the teaching of the Tathāgata, the teaching of the devas, the teaching of the Arahants. That is: “before Gotama’s teaching.”

Huraṃ gotamasāsanā (Ngoài giáo pháp của Gotama) có nghĩa là ngoài giáo pháp của Gotama, vượt khỏi giáo pháp của Gotama, trước giáo pháp của Gotama, sớm hơn giáo pháp của Gotama, giáo pháp của Đức Phật, giáo pháp của Đấng Chiến Thắng, giáo pháp của Đức Như Lai, giáo pháp của A-la-hán – Huraṃ gotamasāsanā (Ngoài giáo pháp của Gotama).

2078

Iccāsi iti bhavissatīti evaṃ kira āsi, evaṃ kira bhavissatīti – iccāsi iti bhavissati.

“It was thus, it will be thus”: “Indeed, it was thus; indeed, it will be thus.” That is: “it was thus, it will be thus.”

Iccāsi iti bhavissatī (đã là như vậy, sẽ là như vậy) có nghĩa là nghe nói đã là như vậy, nghe nói sẽ là như vậy – Iccāsi iti bhavissati (đã là như vậy, sẽ là như vậy).

2079

Sabbaṃ taṃ itihītihanti sabbaṃ taṃ itihītihaṃ itikirāya paramparāya piṭakasampadāya takkahetu nayahetu ākāraparivitakkena diṭṭhinijjhānakkhantiyā na sāmaṃ sayamabhiññātaṃ na attapaccakkhaṃ dhammaṃ yaṃ kathayiṃsūti – sabbaṃ taṃ itihītihaṃ.

All that is hearsay means: all that is merely hearsay, merely tradition, merely scriptural collection, merely due to reasoning, merely due to method, merely due to pondering on characteristics, merely due to acceptance of views. The Dhamma which they spoke was not personally known, not directly experienced. Thus, "all that is hearsay."

Sabbaṃ taṃ itihītihaṃ (Tất cả những điều đó đều là truyền thuyết) có nghĩa là tất cả những điều đó đều là truyền thuyết, là lời truyền miệng, là sự kế thừa từ kinh điển, là do suy luận, do phương pháp, do sự suy tư về các đặc điểm, do sự chấp nhận từ quan điểm quán chiếu, không phải là pháp được tự mình chứng ngộ, không phải là pháp được tự mình trải nghiệm trực tiếp mà họ đã thuyết giảng – Sabbaṃ taṃ itihītihaṃ (Tất cả những điều đó đều là truyền thuyết).

2080

Sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhananti sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ vitakkavaḍḍhanaṃ saṅkappavaḍḍhanaṃ kāmavitakkavaḍḍhanaṃ byāpādavitakkavaḍḍhanaṃ vihiṃsāvitakkavaḍḍhanaṃ ñātivitakkavaḍḍhanaṃ janapadavitakkavaḍḍhanaṃ amarāvitakkavaḍḍhanaṃ parānudayatāpaṭisaṃyuttavitakkavaḍḍhanaṃ lābhasakkārasilokapaṭisaṃyuttavitakkavaḍḍhanaṃ anavaññattipaṭisaṃyuttavitakkavaḍḍhananti – sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ.

All that increases speculation means: all that is merely increasing speculation, increasing thoughts, increasing intentions, increasing thoughts of sensuality, increasing thoughts of ill-will, increasing thoughts of harm, increasing thoughts of relatives, increasing thoughts of country, increasing thoughts like the Amara fish (unstable thoughts), increasing thoughts connected with compassion for others (this seems to be a misinterpretation in the nissaya, likely referring to gain, honor, and fame), increasing thoughts connected with gain, honor, and fame, increasing thoughts connected with not being despised. Thus, "all that increases speculation."

Sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ (Tất cả điều đó làm tăng trưởng suy tư) nghĩa là, tất cả điều đó làm tăng trưởng suy tư, tăng trưởng tầm (vitakka), tăng trưởng ý định (saṅkappa), tăng trưởng tầm về dục, tăng trưởng tầm về sân, tăng trưởng tầm về hại, tăng trưởng tầm về thân quyến, tăng trưởng tầm về quốc độ, tăng trưởng tầm về sự bất định như loài cá Amarā, tăng trưởng tầm liên quan đến lòng thương xót người khác, tăng trưởng tầm liên quan đến lợi lộc, sự cung kính, danh tiếng, tăng trưởng tầm liên quan đến sự không khinh miệt – tất cả điều đó làm tăng trưởng suy tư.

Tenāha thero piṅgiyo –

Therefore, Thera Piṅgiyo said:

Vì lẽ đó, Tôn giả Piṅgiya nói:

2081

‘‘Ye me pubbe viyākaṃsu, huraṃ gotamasāsanā;

“Those who formerly declared to me, beyond Gotama’s teaching,

“Những điều họ đã tuyên bố với tôi trước đây, ngoài giáo pháp của Gotama,

2082

‘Iccāsi iti bhavissa’ti;

‘It was thus, it will be thus’;

‘Điều này đã xảy ra, điều kia sẽ xảy ra’;

2083

Sabbaṃ taṃ itihītihaṃ, sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhana’’nti.

All that is hearsay, all that increases speculation.”

Tất cả điều đó chỉ là tin đồn, tất cả điều đó làm tăng trưởng suy tư.”

2084

107.

2085

Eko tamonudāsīno, jutimā so pabhaṅkaro;

The One, dispelling darkness, radiant, luminous,

Bậc Độc Nhất xua tan bóng tối, Ngài rực rỡ, chiếu sáng;

2086

Gotamo bhūripaññāṇo, gotamo bhūrimedhaso.

Gotama, of vast wisdom, Gotama, of profound understanding.

Gotama có tuệ giác rộng lớn, Gotama có trí tuệ sâu rộng.

2087

Eko tamonudāsīnoti.

The One, dispelling darkness.

Eko tamonudāsīno (Bậc Độc Nhất xua tan bóng tối) nghĩa là.

Ekoti bhagavā pabbajjasaṅkhātena eko, adutiyaṭṭhena eko, taṇhāya pahānaṭṭhena eko, ekantavītarāgoti eko, ekantavītadosoti eko, ekantavītamohoti eko, ekantanikkilesoti eko, ekāyanamaggaṃ gatoti eko, eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti eko.

The One means: the Blessed One is "one" in the sense of having gone forth, "one" in the sense of being peerless, "one" in the sense of having abandoned craving, "one" in the sense of being utterly dispassionate, "one" in the sense of being utterly free from hatred, "one" in the sense of being utterly free from delusion, "one" in the sense of being utterly free from defilements, "one" in the sense of having trodden the one-way path, "one" in the sense of having fully awakened to the unsurpassed perfect self-awakening.

Eko (Bậc Độc Nhất) nghĩa là Đức Thế Tôn là Độc Nhất theo nghĩa xuất gia, Độc Nhất theo nghĩa vô nhị, Độc Nhất theo nghĩa đoạn trừ tham ái, Độc Nhất vì hoàn toàn ly tham, Độc Nhất vì hoàn toàn ly sân, Độc Nhất vì hoàn toàn ly si, Độc Nhất vì hoàn toàn không ô nhiễm, Độc Nhất vì đã đi con đường độc nhất (ekāyana-magga), Độc Nhất vì đã tự mình giác ngộ Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác.

2088

Kathaṃ bhagavā pabbajjasaṅkhātena eko?

How is the Blessed One "one" in the sense of having gone forth?

Làm thế nào Đức Thế Tôn là Độc Nhất theo nghĩa xuất gia?

Bhagavā daharova samāno susu kāḷakeso bhadrena yobbanena samannāgato paṭhamena vayasā akāmakānaṃ mātāpitūnaṃ assumukhānaṃ rodantānaṃ vilapantānaṃ ñātisaṅghaṃ sabbaṃ gharāvāsapalibodhaṃ chinditvā puttadārapalibodhaṃ chinditvā ñātipalibodhaṃ chinditvā mittāmaccapalibodhaṃ chinditvā kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitvā akiñcanabhāvaṃ upagantvā eko carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpeti.

The Blessed One, while still young, with black hair, endowed with the prime of youth, in the first stage of life, against the wishes of his weeping, lamenting parents, cut off all household ties, cut off ties to children and spouse, cut off ties to relatives, cut off ties to friends and associates, shaved off his hair and beard, put on saffron robes, went forth from home into homelessness, attained a state of having nothing, and lives, dwells, moves, acts, maintains, passes, and sustains himself alone.

Đức Thế Tôn, khi còn trẻ, với mái tóc đen nhánh, đầy đủ tuổi thanh xuân tươi đẹp, ở độ tuổi đầu tiên, đã từ bỏ tất cả những ràng buộc của đời sống gia đình, cắt đứt sự ràng buộc với vợ con, cắt đứt sự ràng buộc với thân quyến, cắt đứt sự ràng buộc với bạn bè và người thân, cạo bỏ râu tóc, khoác y cà sa, xuất gia từ bỏ gia đình sống không nhà, đạt đến trạng thái vô sở hữu, Ngài sống độc hành, an trú, đi lại, hành xử, duy trì, tồn tại, tiếp tục cuộc sống.

Evaṃ bhagavā pabbajjasaṅkhātena eko.

Thus, the Blessed One is "one" in the sense of having gone forth.

Như vậy, Đức Thế Tôn là Độc Nhất theo nghĩa xuất gia.

2089

Kathaṃ bhagavā adutiyaṭṭhena eko?

How is the Blessed One "one" in the sense of being peerless?

Làm thế nào Đức Thế Tôn là Độc Nhất theo nghĩa vô nhị?

Evaṃ pabbajito samāno eko araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevati appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni^* paṭisallānasāruppāni^* .

Having thus gone forth, he alone resorts to remote forest and jungle dwellings, which are quiet, free from noise, solitary, suitable for human concealment, and conducive to seclusion.

Khi đã xuất gia như vậy, Ngài sống một mình trong những nơi ẩn dật xa xôi trong rừng, những nơi ít tiếng động, ít tiếng ồn, không có hơi người qua lại, thích hợp cho sự độc cư.

So eko gacchati, eko tiṭṭhati, eko nisīdati, eko seyyaṃ kappeti, eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati, eko abhikkamati, eko paṭikkamati, eko raho nisīdati, eko caṅkamaṃ adhiṭṭhāti, eko carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpeti.

He goes alone, stands alone, sits alone, lies down alone, enters a village for alms alone, advances alone, retreats alone, sits in seclusion alone, undertakes walking meditation alone, and lives, dwells, moves, acts, maintains, passes, and sustains himself alone.

Ngài đi một mình, đứng một mình, ngồi một mình, nằm một mình, vào làng khất thực một mình, đi tới một mình, đi lui một mình, ngồi độc cư một mình, đi kinh hành một mình, Ngài sống độc hành, an trú, đi lại, hành xử, duy trì, tồn tại, tiếp tục cuộc sống.

Evaṃ bhagavā adutiyaṭṭhena eko.

Thus, the Blessed One is "one" in the sense of being peerless.

Như vậy, Đức Thế Tôn là Độc Nhất theo nghĩa vô nhị.

2090

Kathaṃ bhagavā taṇhāya pahānaṭṭhena eko?

How is the Blessed One "one" in the sense of having abandoned craving?

Làm thế nào Đức Thế Tôn là Độc Nhất theo nghĩa đoạn trừ tham ái?

So evaṃ eko adutiyo appamatto ātāpī pahitatto viharanto najjā nerañjarāya tīre bodhirukkhamūle mahāpadhānaṃ padahanto māraṃ sasenaṃ kaṇhaṃ namuciṃ pamattabandhuṃ vidhamitvā taṇhājāliniṃ^* visaṭaṃ^* visattikaṃ pajahi vinodesi byantīakāsi anabhāvaṃ gamesi.

Living thus alone, peerless, diligent, ardent, with resolute mind, exerting great effort on the bank of the Nerañjarā River at the foot of the Bodhi tree, having vanquished Māra with his army, the evil Namuci, the kinsman of heedlessness, he abandoned, dispelled, eradicated, and brought to naught the net of craving, which is pervasive and clinging.

Khi Ngài sống một mình, không có ai thứ hai, không phóng dật, tinh cần, chuyên tâm, Ngài đã nỗ lực đại tinh tấn dưới cội Bồ-đề, bên bờ sông Nerañjarā, đánh bại Ma vương cùng quân đội của hắn, kẻ xấu xa, Namuci, kẻ thân thuộc của sự phóng dật, Ngài đã từ bỏ, loại bỏ, tiêu diệt, và làm cho tham ái như lưới, lan rộng, bám víu không còn tồn tại.

2091

‘‘Taṇhādutiyo puriso, dīghamaddhāna saṃsaraṃ;

“A person accompanied by craving,

“Người có tham ái làm bạn đồng hành, lang thang trong vòng luân hồi lâu dài;

2092

Itthabhāvaññathābhāvaṃ, saṃsāraṃ nātivattati.

Wandering for a long time,

Không thể vượt qua luân hồi, với trạng thái này và trạng thái khác.

2093

‘‘Etamādīnavaṃ^* ñatvā, taṇhaṃ^* dukkhassa sambhavaṃ;

Does not transcend saṃsāra, this state and that state.

Biết được hiểm họa này, tham ái là nguồn gốc của khổ đau;

2094

Vītataṇho anādāno, sato bhikkhu paribbaje’’ti.

“Having known this danger, craving, the origin of suffering;

Vị tỳ-khưu không tham ái, không chấp thủ, có chánh niệm, hãy sống du hành.”

2095

Evaṃ bhagavā taṇhāya pahānaṭṭhena eko.

A bhikkhu, free from craving, unattached, mindful, should wander.”

Như vậy, Đức Thế Tôn là Độc Nhất theo nghĩa đoạn trừ tham ái.

2096

Kathaṃ bhagavā ekantavītarāgoti eko?

Thus, the Blessed One is "one" in the sense of having abandoned craving.

Làm thế nào Đức Thế Tôn là Độc Nhất vì hoàn toàn ly tham?

Rāgassa pahīnattā ekantavītarāgoti eko, dosassa pahīnattā ekantavītadosoti eko, mohassa pahīnattā ekantavītamohoti eko, kilesānaṃ pahīnattā ekantanikkilesoti eko.

Because lust is abandoned, he is utterly free from lust; because hatred is abandoned, he is utterly free from hatred; because delusion is abandoned, he is utterly free from delusion; because defilements are abandoned, he is utterly free from defilements. He is supreme.

Vì đã đoạn trừ tham ái nên Ngài là Độc Nhất vì hoàn toàn ly tham; vì đã đoạn trừ sân hận nên Ngài là Độc Nhất vì hoàn toàn ly sân; vì đã đoạn trừ si mê nên Ngài là Độc Nhất vì hoàn toàn ly si; vì đã đoạn trừ các phiền não nên Ngài là Độc Nhất vì hoàn toàn không ô nhiễm.

2097

Kathaṃ bhagavā ekāyanamaggaṃ gatoti eko?

How is the Blessed One supreme, having gone on the one-way path?

Làm thế nào Đức Thế Tôn là Độc Nhất vì đã đi con đường độc nhất (ekāyana-magga)?

Ekāyanamaggo vuccati cattāro satipaṭṭhānā…pe… ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.

The one-way path is called the four foundations of mindfulness… and the Noble Eightfold Path.

Con đường độc nhất được gọi là Bốn Niệm Xứ… và… Bát Chánh Đạo.

2098

‘‘Ekāyanaṃ jātikhayantadassī, maggaṃ pajānāti hitānukampī;

“The compassionate one, who sees the end of birth,

“Bậc thấy sự chấm dứt của sinh tử, với lòng từ mẫn vì lợi ích, biết rõ con đường độc nhất;

2099

Etena maggena tariṃsu^* pubbe, tarissanti ye ca taranti ogha’’nti.

Knows the one-way path. By this path, those of the past crossed the flood, and those who are crossing and will cross it.”

Bằng con đường này, những bậc xưa kia đã vượt qua, và những ai đang vượt qua, sẽ vượt qua dòng lũ.”

2100

Evaṃ bhagavā ekāyanamaggaṃ gatoti eko.

Thus, the Blessed One is supreme, having gone on the one-way path.

Như vậy, Đức Thế Tôn là Độc Nhất vì đã đi con đường độc nhất.

2101

Kathaṃ bhagavā eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti eko.

How is the Blessed One supreme, having awakened to the unsurpassed perfect self-awakening alone?

Làm thế nào Đức Thế Tôn là Độc Nhất vì đã tự mình giác ngộ Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác?

Bodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇaṃ paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ dhammavicayasambojjhaṅgo vīmaṃsā vipassanā sammādiṭṭhi.

Bodhi is called knowledge in the four paths, wisdom, the faculty of wisdom, the power of wisdom, the enlightenment factor of discrimination of states, investigation, insight, right view.

Bodhi (Giác ngộ) được gọi là trí tuệ, tuệ giác, tuệ căn, tuệ lực, chi phần giác ngộ trạch pháp, sự khảo sát, tuệ quán, chánh kiến trong bốn đạo.

Bhagavā tena bodhiñāṇena ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti bujjhi, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti bujjhi, ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti bujjhi…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti bujjhi.

With that bodhi-knowledge, the Blessed One understood, “All formations are impermanent”; he understood, “All formations are suffering”; he understood, “All phenomena are non-self”… he understood, “Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease.”

Đức Thế Tôn, với trí tuệ giác ngộ đó, đã giác ngộ rằng “tất cả các hành là vô thường”, đã giác ngộ rằng “tất cả các hành là khổ”, đã giác ngộ rằng “tất cả các pháp là vô ngã”… và… đã giác ngộ rằng “bất cứ điều gì có tính chất sinh khởi, tất cả điều đó có tính chất diệt tận”.

Atha vā, yaṃ bujjhitabbaṃ anubujjhitabbaṃ paṭibujjhitabbaṃ sambujjhitabbaṃ adhigantabbaṃ phassitabbaṃ sacchikātabbaṃ sabbaṃ taṃ tena bodhiñāṇena bujjhi anubujjhi paṭibujjhi sambujjhi adhigacchi phassesi sacchākāsi.

Or alternatively, whatever was to be understood, to be subsequently understood, to be fully understood, to be perfectly understood, to be attained, to be experienced, to be realized, all that he understood, subsequently understood, fully understood, perfectly understood, attained, experienced, and realized with that bodhi-knowledge.

Hoặc, tất cả những gì cần được giác ngộ, cần được thấu hiểu, cần được nhận biết, cần được chứng ngộ, cần được đạt đến, cần được xúc chạm, cần được hiện thực hóa, tất cả điều đó Ngài đã giác ngộ, thấu hiểu, nhận biết, chứng ngộ, đạt đến, xúc chạm, hiện thực hóa bằng trí tuệ giác ngộ đó.

Evaṃ bhagavā eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti eko.

Thus, the Blessed One is supreme, having awakened to the unsurpassed perfect self-awakening alone.

Như vậy, Đức Thế Tôn là Độc Nhất vì đã tự mình giác ngộ Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác.

2102

Tamonudoti bhagavā rāgatamaṃ dosatamaṃ mohatamaṃ diṭṭhitamaṃ kilesatamaṃ duccaritatamaṃ andhakaraṇaṃ acakkhukaraṇaṃ aññāṇakaraṇaṃ paññānirodhikaṃ vighātapakkhikaṃ anibbānasaṃvattanikaṃ nudi panudi pajahi vinodesi byantīakāsi anabhāvaṃ gamesi.

Tamonudo means that the Blessed One dispelled, thoroughly dispelled, abandoned, removed, eliminated, brought to naught the darkness of lust, the darkness of hatred, the darkness of delusion, the darkness of wrong view, the darkness of defilements, the darkness of misconduct, that which causes blindness, causes lack of vision, causes ignorance, obstructs wisdom, is conducive to affliction, and does not lead to Nibbāna.

Tamonudo (xua tan bóng tối) nghĩa là Đức Thế Tôn đã xua tan, loại bỏ, đoạn trừ, tiêu diệt, làm cho không còn tồn tại bóng tối tham ái, bóng tối sân hận, bóng tối si mê, bóng tối tà kiến, bóng tối phiền não, bóng tối ác hạnh, sự làm mù quáng, sự làm mất mắt (trí tuệ), sự làm vô minh, sự ngăn chặn trí tuệ, sự thuộc về phía hủy diệt, sự không dẫn đến Niết Bàn.

Āsīnoti nisinno bhagavā pāsāṇake cetiyeti – āsīno^* .

Āsīno means that the Blessed One was seated on the stone slab, the shrine – āsīno.

Āsīno (ngồi) nghĩa là Đức Thế Tôn ngồi trên tảng đá, trên tháp (cetiya) – āsīno.

2103

Nagassa passe āsīnaṃ, muniṃ dukkhassa pāraguṃ;

“Seated by the side of the mountain, the sage, who has gone beyond suffering;

“Ngồi bên sườn núi, bậc hiền triết đã vượt qua khổ đau;

2104

Sāvakā payirupāsanti, tevijjā maccuhāyinoti.

His disciples attend upon him, those with the three knowledges, who have overcome death.”

Các đệ tử ba minh, những bậc đã chiến thắng tử thần, đang vây quanh Ngài.”

2105

Evampi bhagavā āsīno…pe… atha vā, bhagavā sabbossukkapaṭippassaddhattā āsīno so vutthavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti, evampi bhagavā āsīnoti – eko tamonudāsīno.

Thus, too, the Blessed One was seated… or alternatively, the Blessed One was seated, desiring the absence of delusion, due to the complete calming of all agitation. He had lived the holy life, fulfilled the conduct… there is no rebirth for him in the cycle of birth and death. Thus, too, the Blessed One was seated – the supreme dispeller of darkness, seated.

Cũng vậy, Đức Thế Tôn ngồi… và… hoặc, Đức Thế Tôn ngồi vì đã làm lắng dịu mọi phiền não, Ngài đã hoàn thành đời sống phạm hạnh, đã thực hành các hạnh… và… không còn luân hồi sinh tử đối với Ngài, cũng vậy, Đức Thế Tôn ngồi – bậc Độc Nhất xua tan bóng tối.

2106

Jutimā so pabhaṅkaroti.

Jutimā so pabhaṅkaro.

Jutimā so pabhaṅkaro (Ngài rực rỡ, chiếu sáng) nghĩa là.

Jutimāti jutimā matimā paṇḍito paññavā buddhimā ñāṇī vibhāvī medhāvī.

Jutimā means glorious, intelligent, wise, discerning, sagacious, knowing, perceptive, astute.

Jutimā (rực rỡ) nghĩa là có uy lực, có trí tuệ, sáng suốt, có tuệ giác, có trí thông minh, có tri kiến, có khả năng phân biệt, có trí nhớ tốt.

Pabhaṅkaroti pabhaṅkaro ālokakaro obhāsakaro dīpaṅkaro padīpakaro ujjotakaro pajjotakaroti – jutimā so pabhaṅkaro.

Pabhaṅkaro means he who makes light, makes illumination, makes radiance, makes a lamp, makes a beacon, makes brilliance, makes splendor – glorious, he is the light-maker.

Pabhaṅkaro (chiếu sáng) nghĩa là tạo ra ánh sáng, tạo ra sự sáng chói, tạo ra sự rực rỡ, tạo ra ngọn đèn, tạo ra sự chiếu sáng, tạo ra sự rực rỡ, tạo ra sự chiếu sáng – Ngài rực rỡ, chiếu sáng.

2107

Gotamo bhūripaññāṇoti gotamo bhūripaññāṇo ñāṇapaññāṇo paññādhajo paññāketu paññādhipateyyo vicayabahulo pavicayabahulo okkhāyanabahulo samokkhāyanadhammo vibhūtavihārī taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyo.

Gotamo bhūripaññāṇo means Gotama is one of vast wisdom, whose wisdom is pre-eminent, whose banner is wisdom, whose standard is wisdom, whose sovereignty is wisdom, who is abundant in investigation, abundant in thorough investigation, abundant in observation, whose nature is thorough observation, who dwells in distinction, whose conduct is thus, who is abundant in that, who holds that in high regard, who inclines to that, who is prone to that, who leans towards that, who is devoted to that, whose sovereignty is that.

Gotamo bhūripaññāṇo (Gotama có tuệ giác rộng lớn) nghĩa là Gotama có tuệ giác rộng lớn, trí tuệ hiển lộ, trí tuệ là ngọn cờ, trí tuệ là đỉnh cao, trí tuệ là chủ tể, giàu phân tích, giàu suy xét, giàu quán sát, có pháp quán sát đúng đắn, sống trong sự hiển lộ, hành xử theo đó, thường xuyên theo đó, tôn trọng điều đó, hướng về điều đó, nghiêng về điều đó, nặng về điều đó, quyết tâm vào điều đó, lấy điều đó làm chủ tể.

2108

Dhajo rathassa paññāṇaṃ, dhūmo^* paññāṇamaggino;

A banner is the sign of a chariot, smoke is the sign of fire;

Cờ là dấu hiệu của xe, khói là dấu hiệu của lửa;

2109

Rājā raṭṭhassa paññāṇaṃ, bhattā paññāṇamitthiyāti.

A king is the sign of a kingdom, a husband is the sign of a woman.

Vua là dấu hiệu của quốc độ, chồng là dấu hiệu của người phụ nữ.

2110

Evameva gotamo bhūripaññāṇo ñāṇapaññāṇo paññādhajo paññāketu paññādhipateyyo vicayabahulo pavicayabahulo okkhāyanabahulo samokkhāyanadhammo vibhūtavihārī taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyoti – gotamo bhūripaññāṇo.

Just so, Gotama is one of vast wisdom, whose wisdom is pre-eminent, whose banner is wisdom, whose standard is wisdom, whose sovereignty is wisdom, who is abundant in investigation, abundant in thorough investigation, abundant in observation, whose nature is thorough observation, who dwells in distinction, whose conduct is thus, who is abundant in that, who holds that in high regard, who inclines to that, who is prone to that, who leans towards that, who is devoted to that, whose sovereignty is that – Gotama of vast wisdom.

Cũng vậy, Gotama, bậc có trí tuệ rộng lớn, có trí tuệ hiển rõ, có trí tuệ là lá cờ, có trí tuệ là ngọn cờ dẫn đầu, có trí tuệ là chủ tể, có nhiều sự phân tích, có nhiều sự phân biệt, có nhiều sự quán sát, có pháp quán sát kỹ lưỡng, trú trong sự hiển bày, sống theo trí tuệ đó, có nhiều trí tuệ đó, trọng thị trí tuệ đó, thiên về trí tuệ đó, nghiêng về trí tuệ đó, hướng về trí tuệ đó, quyết định bởi trí tuệ đó, lấy trí tuệ đó làm chủ tể – Gotama, bậc có trí tuệ rộng lớn.

2111

Gotamo bhūrimedhasoti bhūri vuccati pathavī.

Gotamo bhūrimedhaso means bhūri is called earth.

Gotama, bậc có trí tuệ sâu rộng (bhūrimedhaso): “Bhūri” được gọi là đất.

Bhagavā tāya pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgato.

The Blessed One is endowed with such wisdom, vast and extensive, like the earth.

Đức Thế Tôn đầy đủ trí tuệ rộng lớn, bao la như đất đó.

Medhā vuccati paññā.

Medhā is called wisdom.

“Medhā” được gọi là trí tuệ.

Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.

That wisdom, understanding… non-delusion, discrimination of states, right view.

Trí tuệ đó là sự hiểu biết… (v.v.)… không si mê, sự phân tích pháp, chánh kiến.

Bhagavā imāya medhāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato, tasmā buddho sumedhasoti^* – gotamo bhūrimedhaso.

The Blessed One is endowed, fully endowed, possessed, fully possessed, accomplished, fully accomplished, endowed with this medhā, therefore the Buddha is called sumedhaso – Gotama of great wisdom.

Đức Thế Tôn đầy đủ, hoàn toàn đầy đủ, đạt được, hoàn toàn đạt được, thành tựu, hoàn toàn thành tựu trí tuệ này, do đó Ngài là bậc giác ngộ, bậc có trí tuệ sâu rộng – Gotama, bậc có trí tuệ sâu rộng.

Tenāha thero piṅgiyo –

Therefore, the elder Piṅgiya said:

Vì thế Trưởng lão Piṅgiya đã nói:

2112

‘‘Eko tamonudāsīno, jutimā so pabhaṅkaro;

"The One, dispelling darkness, he is radiant, a bringer of light;

“Đấng duy nhất xua tan bóng tối, rực rỡ, chiếu sáng rạng ngời;

2113

Gotamo bhūripaññāṇo, gotamo bhūrimedhaso’’ti.

Gotama, of vast wisdom, Gotama, of vast intellect."

Gotama, bậc có trí tuệ rộng lớn, Gotama, bậc có trí tuệ sâu rộng.”

2114

108.

108.

108.

2115

Yo me dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;

He who taught me the Dhamma, visible here and now, timeless;

Bậc đã thuyết giảng cho tôi Pháp thiết thực hiện tại, không có thời gian;

2116

Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvaci.

The destruction of craving, free from affliction, to which there is no equal anywhere.

Sự diệt tận của ái dục, không có sự phiền não, không có gì sánh bằng ở bất cứ đâu.

2117

Yo me dhammadesesīti.

He who taught me the Dhamma.

Bậc đã thuyết giảng cho tôi Pháp.

Yoti yo so bhagavā sayambhū anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi, tattha ca sabbaññutaṃ patto balesu ca vasībhāvaṃ.

Yo means that Bhagavā, the Self-Awakened One, without a teacher, who by himself thoroughly comprehended the truths in the Dhamma unheard before, and having attained omniscience and mastery over the powers.

Bậc là Đức Thế Tôn tự giác ngộ, không có thầy, tự mình giác ngộ các chân lý trong các pháp chưa từng được nghe trước đây, và đã đạt đến sự toàn tri và làm chủ các năng lực.

Dhammamadesesīti.

Dhammamadesesī means:

Đã thuyết giảng Pháp.

Dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ, cattāro satipaṭṭhāne…pe… ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesīti – yo me dhammamadesesi.

Dhamma means the holy life that is beautiful in the beginning, beautiful in the middle, beautiful in the end, with meaning and with letter, complete in its entirety, perfectly pure; the four foundations of mindfulness… and the Noble Eightfold Path, Nibbāna, and the path leading to Nibbāna; he explained, taught, made known, established, revealed, analyzed, made clear, proclaimed—this is "He who taught me the Dhamma."

Pháp là phạm hạnh tốt đẹp ở phần đầu, tốt đẹp ở phần giữa, tốt đẹp ở phần cuối, đầy đủ ý nghĩa và văn tự, hoàn toàn viên mãn và thanh tịnh, là bốn pháp niệm xứ… (v.v.)… là Bát Chánh Đạo cao thượng, là Niết Bàn và con đường dẫn đến Niết Bàn. Ngài đã chỉ rõ, thuyết giảng, tuyên bố, thiết lập, khai mở, phân tích, làm cho hiển lộ, công bố – Bậc đã thuyết giảng cho tôi Pháp.

2118

Sandiṭṭhikamakālikanti sandiṭṭhikaṃ akālikaṃ ehipassikaṃ opaneyyikaṃ paccattaṃ veditabbaṃ viññūhīti – evaṃ sandiṭṭhikaṃ.

Sandiṭṭhikamakālikaṃ means visible here and now, timeless, inviting inspection, onward-leading, to be personally experienced by the wise—thus, visible here and now.

Thiết thực hiện tại, không có thời gian (sandiṭṭhikamakālikaṃ): Thiết thực hiện tại, không có thời gian, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, được người trí tự mình chứng nghiệm – như vậy là thiết thực hiện tại.

Atha vā, yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhatīti, evampi sandiṭṭhikaṃ.

Alternatively, whoever cultivates the Noble Eightfold Path in this very life, immediately and without interval, certainly attains, finds, and obtains the fruit of that path. This is also visible here and now.

Hoặc là, ai tu tập Bát Chánh Đạo cao thượng ngay trong đời này, người đó sẽ chứng đắc, đạt được, thọ hưởng quả ngay lập tức, không gián đoạn – như vậy cũng là thiết thực hiện tại.

Akālikanti yathā manussā kālikaṃ dhanaṃ datvā anantarā na labhanti kālaṃ āgamenti, nevāyaṃ dhammo.

Akālikaṃ means that just as people who give money for a period do not receive it immediately but wait for the appointed time, this Dhamma is not like that.

Không có thời gian (akālikaṃ): Giống như con người khi cho vay tiền có kỳ hạn, không nhận được ngay lập tức mà phải chờ đến thời gian đã định, Pháp này không như vậy.

Yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhati, na parattha na paraloke, evaṃ akālikanti – sandiṭṭhikamakālikaṃ.

Whoever cultivates the Noble Eightfold Path in this very life, immediately and without interval, certainly attains, finds, and obtains the fruit, not in another existence, not in another world. Thus, it is timeless—visible here and now, timeless.

Ai tu tập Bát Chánh Đạo cao thượng ngay trong đời này, người đó sẽ chứng đắc, đạt được, thọ hưởng quả ngay lập tức, không gián đoạn, không phải ở đời sau, không phải ở cõi khác. Như vậy là không có thời gian – thiết thực hiện tại, không có thời gian.

2119

Taṇhakkhayamanītikanti.

Taṇhakkhayamanītikaṃ.

Sự diệt tận của ái dục, không có sự phiền não.

Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā.

Taṇhā means craving for forms… craving for phenomena.

Ái dục (taṇhā) là dục ái… (v.v.)… pháp ái.

Taṇhakkhayanti taṇhakkhayaṃ rāgakkhayaṃ dosakkhayaṃ mohakkhayaṃ gatikkhayaṃ upapattikkhayaṃ paṭisandhikkhayaṃ bhavakkhayaṃ saṃsārakkhayaṃ vaṭṭakkhayaṃ.

Taṇhakkhayaṃ means the destruction of craving, the destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion, the destruction of destinations, the destruction of rebirth, the destruction of re-linking, the destruction of existence, the destruction of saṃsāra, the destruction of the cycle of existence.

Diệt tận của ái dục (taṇhakkhayaṃ) là sự diệt tận của ái dục, sự diệt tận của tham, sự diệt tận của sân, sự diệt tận của si, sự diệt tận của các cõi tái sinh, sự diệt tận của sự tái sinh, sự diệt tận của sự tái tục, sự diệt tận của hữu, sự diệt tận của luân hồi, sự diệt tận của vòng luân chuyển.

Anītikanti īti vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca.

Anītikaṃ means that afflictions are called īti, as are the aggregates and volitional formations.

Không có sự phiền não (anītikaṃ): Các phiền não, các uẩn và các hành được gọi là “īti” (phiền não).

Ītippahānaṃ ītivūpasamaṃ ītipaṭinissaggaṃ ītipaṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – taṇhakkhayamanītikaṃ.

The abandonment of affliction, the calming of affliction, the relinquishing of affliction, the tranquilization of affliction, the deathless Nibbāna—this is "the destruction of craving, free from affliction."

Sự đoạn trừ phiền não, sự an tịnh phiền não, sự từ bỏ phiền não, sự lắng dịu phiền não, là bất tử, là Niết Bàn – sự diệt tận của ái dục, không có sự phiền não.

2120

Yassa natthi upamā kvacīti.

Yassa natthi upamā kvacī.

Không có gì sánh bằng ở bất cứ đâu.

Yassāti nibbānassa.

Yassā refers to Nibbāna.

Của cái mà (yassa): Của Niết Bàn.

Natthi upamāti upamā natthi, upanidhā natthi, sadisaṃ natthi, paṭibhāgo natthi na sati na saṃvijjati nupalabbhati.

Natthi upamā means there is no simile, there is no comparison, there is no equal, there is no counterpart; it does not exist, it is not found, it is not perceived.

Không có gì sánh bằng (natthi upamā): Không có ví dụ, không có sự so sánh, không có gì tương tự, không có gì ngang bằng, không tồn tại, không hiện hữu, không thể tìm thấy.

Kvacīti kvaci kimhici katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vāti – yassa natthi upamā kvaci.

Kvacī means anywhere, in anything, in any place, whether internally or externally or both internally and externally—this is "to which there is no equal anywhere."

Ở bất cứ đâu (kvacī): Ở bất cứ đâu, ở một nơi nào đó, ở bên trong hay bên ngoài, hay cả bên trong và bên ngoài – không có gì sánh bằng ở bất cứ đâu.

Tenāha thero piṅgiyo –

Therefore, the elder Piṅgiya said:

Vì thế Trưởng lão Piṅgiya đã nói:

2121

‘‘Yo me dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;

"He who taught me the Dhamma, visible here and now, timeless;

“Bậc đã thuyết giảng cho tôi Pháp thiết thực hiện tại, không có thời gian;

2122

Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvacī’’ti.

The destruction of craving, free from affliction, to which there is no equal anywhere."

Sự diệt tận của ái dục, không có sự phiền não, không có gì sánh bằng ở bất cứ đâu.”

2123

109.

109.

109.

2124

Kiṃ nu tamhā vippavasi, muhuttamapi piṅgiya;

Why, Piṅgiya, do you stay away even for a moment;

Này Piṅgiya, sao con lại xa rời Ngài, dù chỉ một khoảnh khắc;

2125

Gotamā bhūripaññāṇā, gotamā bhūrimedhasā.

From Gotama of vast wisdom, from Gotama of vast intellect?

Gotama, bậc có trí tuệ rộng lớn, Gotama, bậc có trí tuệ sâu rộng.

2126

Kiṃ nu tamhā vippavasīti kiṃ nu buddhamhā vippavasi apesi apagacchi^* vinā hosīti – kiṃ nu tamhā vippavasi.

Kiṃ nu tamhā vippavasī means, why do you stay away from the Buddha, depart, go away, become separated? This is "why do you stay away from him."

Sao con lại xa rời Ngài (kiṃ nu tamhā vippavasi): Sao con lại xa rời Đức Phật, rời bỏ, lìa bỏ, trở nên vắng mặt – sao con lại xa rời Ngài.

2127

Muhuttamapi piṅgiyāti muhuttampi khaṇampi layampi vayampi addhampīti – muhuttamapi.

Muhuttamapi piṅgiyā means even for a moment, even for an instant, even for a short while, even for a brief period, even for a space of time—this is "even for a moment."

Dù chỉ một khoảnh khắc, này Piṅgiya (muhuttamapi piṅgiyā): Dù chỉ một khoảnh khắc, một sát na, một laya, một vaya, một thời gian ngắn – dù chỉ một khoảnh khắc.

Piṅgiyāti bāvarī taṃ nattāraṃ nāmena ālapati.

Piṅgiyā means Bāvarī addresses his grandson by name.

Này Piṅgiya (piṅgiyā): Bāvarī gọi cháu mình bằng tên.

2128

Gotamā bhūripaññāṇāti gotamā bhūripaññāṇā ñāṇapaññāṇā paññādhajā paññāketumhā paññādhipateyyamhā vicayabahulā pavicayabahulā okkhāyanabahulā samokkhāyanadhammā vibhūtavihārimhā taccaritā tabbahulā taggarukā tanninnā tappoṇā tappabbhārā tadadhimuttā tadadhipateyyamhāti – gotamā bhūripaññāṇā.

Gotamā bhūripaññāṇā means from Gotama, who possesses extensive wisdom, whose wisdom is pre-eminent, whose banner is wisdom, whose standard is wisdom, whose dominion is wisdom, who abounds in investigation, who abounds in thorough investigation, who abounds in discernment, whose nature is thorough discernment, who dwells in distinction, who practices it, who abounds in it, who reveres it, who inclines towards it, who is prone to it, who tends towards it, who is resolved upon it, whose dominion is it—this is "from Gotama of vast wisdom."

Từ Gotama, bậc có trí tuệ rộng lớn (Gotamā bhūripaññāṇā): Từ Gotama, bậc có trí tuệ rộng lớn, có trí tuệ hiển rõ, có trí tuệ là lá cờ, có trí tuệ là ngọn cờ dẫn đầu, có trí tuệ là chủ tể, có nhiều sự phân tích, có nhiều sự phân biệt, có nhiều sự quán sát, có pháp quán sát kỹ lưỡng, trú trong sự hiển bày, sống theo trí tuệ đó, có nhiều trí tuệ đó, trọng thị trí tuệ đó, thiên về trí tuệ đó, nghiêng về trí tuệ đó, hướng về trí tuệ đó, quyết định bởi trí tuệ đó, lấy trí tuệ đó làm chủ tể – Từ Gotama, bậc có trí tuệ rộng lớn.

2129

Gotamā bhūrimedhasāti bhūri vuccati pathavī.

Gotamā bhūrimedhasā means bhūri is called earth.

Từ Gotama, bậc có trí tuệ sâu rộng (Gotamā bhūrimedhasā): “Bhūri” được gọi là đất.

Bhagavā tāya pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgato.

The Bhagavā is endowed with wisdom that is like the earth, extensive and vast.

Đức Thế Tôn đầy đủ trí tuệ rộng lớn, bao la như đất đó.

Medhā vuccati paññā.

Medhā is called wisdom.

“Medhā” được gọi là trí tuệ.

Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.

That wisdom, understanding… non-delusion, investigation of phenomena, right view.

Trí tuệ đó là sự hiểu biết… (v.v.)… không si mê, sự phân tích pháp, chánh kiến.

Bhagavā imāya medhāya paññāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato, tasmā buddho sumedhasoti – gotamā bhūrimedhasā.

The Blessed One is endowed, fully endowed, approached, fully approached, possessed, fully possessed, and accomplished with this intelligence, this wisdom. Therefore, the Buddha is called Sumedha – Gotama, of vast wisdom.

Đức Thế Tôn đầy đủ, hoàn toàn đầy đủ, đạt được, hoàn toàn đạt được, thành tựu, hoàn toàn thành tựu trí tuệ này, do đó Ngài là bậc giác ngộ, bậc có trí tuệ sâu rộng – Từ Gotama, bậc có trí tuệ sâu rộng.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì thế vị Bà-la-môn đó đã nói:

2130

‘‘Kiṃnu tamhā vippavasi, muhuttamapi piṅgiya;

“Why, Piṅgiya, do you part from him, even for a moment,

“Này Piṅgiya, sao con lại xa rời Ngài, dù chỉ một khoảnh khắc;

2131

Gotamā bhūripaññāṇā, gotamā bhūrimedhasā’’ti.

From Gotama of vast knowledge, from Gotama of vast wisdom?”

Gotama, bậc có trí tuệ rộng lớn, Gotama, bậc có trí tuệ sâu rộng.”

2132

110.

2133

Yo te dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;

“He who taught you the Dhamma, visible here and now, timeless;

Bậc đã thuyết giảng cho con Pháp thiết thực hiện tại, không có thời gian;

2134

Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvaci.

The destruction of craving, free from affliction, to which there is no simile anywhere.”

Sự diệt tận của ái dục, không có sự phiền não, không có gì sánh bằng ở bất cứ đâu.

2135

Yo te dhammamadesesīti yo so bhagavā…pe… tattha ca sabbaññutaṃ patto balesu ca vasībhāvaṃ.

He who taught you the Dhamma—yo means that Blessed One… (and so on)… attained to omniscience and mastery over the powers.

Bậc đã thuyết giảng cho con Pháp là Đức Thế Tôn đó… (v.v.)… và đã đạt đến sự toàn tri, làm chủ các năng lực.

Dhammamadesesīti dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ…pe… nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesīti – yo te dhammamadesesi.

Taught the Dhamma—Dhamma means the Dhamma that is beautiful in the beginning, beautiful in the middle… (and so on)… he explained, taught, proclaimed, established, revealed, analyzed, made clear, and elucidated Nibbāna and the path leading to Nibbāna—thus, he who taught you the Dhamma.

Đã thuyết giảng Pháp: Pháp là phạm hạnh tốt đẹp ở phần đầu, tốt đẹp ở phần giữa… (v.v.)… là Niết Bàn và con đường dẫn đến Niết Bàn. Ngài đã chỉ rõ, thuyết giảng, tuyên bố, thiết lập, khai mở, phân tích, làm cho hiển lộ, công bố – Bậc đã thuyết giảng cho con Pháp.

2136

Sandiṭṭhikamakālikanti sandiṭṭhikaṃ akālikaṃ ehipassikaṃ opaneyyikaṃ paccattaṃ veditabbaṃ viññūhīti – evaṃ sandiṭṭhikaṃ.

Visible here and now, timeless—sandiṭṭhika, akālika, ehipassika, opaneyyika, to be known individually by the wise—thus, sandiṭṭhika. This is the meaning of the word sandiṭṭhikamakālikaṃ.

Thiết thực hiện tại, không có thời gian (sandiṭṭhikamakālikaṃ): Thiết thực hiện tại, không có thời gian, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, được người trí tự mình chứng nghiệm – như vậy là thiết thực hiện tại.

Atha vā, yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhatīti – evampi sandiṭṭhikaṃ.

Alternatively, if one cultivates the Noble Eightfold Path in this very life, immediately and without interval, one attains, finds, and obtains the fruit of that path—thus, also sandiṭṭhika. This is the meaning of the word sandiṭṭhikamakālikaṃ.

Hoặc là, ai tu tập Bát Chánh Đạo cao thượng ngay trong đời này, người đó sẽ chứng đắc, đạt được, thọ hưởng quả ngay lập tức, không gián đoạn – như vậy cũng là thiết thực hiện tại.

Akālikanti yathā manussā kālikaṃ dhanaṃ datvā anantarā na labhanti, kālaṃ āgamenti, nevāyaṃ dhammo.

Timeless—just as people, having given money that is due at a certain time, do not receive it immediately but wait for the appointed time, this Dhamma is not like that.

Không có thời gian (akālikaṃ): Giống như con người khi cho vay tiền có kỳ hạn, không nhận được ngay lập tức mà phải chờ đến thời gian đã định, Pháp này không như vậy.

Yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti; tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhati, na parattha na paraloke, evaṃ akālikanti – sandiṭṭhikamakālikaṃ.

If one cultivates the Noble Eightfold Path in this very life, immediately and without interval, one attains, finds, and obtains the fruit of that path; one does not obtain it in another state of existence or in the next world. Thus it is timeless—visible here and now, timeless.

Ai tu tập Bát Chánh Đạo cao thượng ngay trong đời này, người đó sẽ chứng đắc, đạt được, thọ hưởng quả ngay lập tức, không gián đoạn, không phải ở đời sau, không phải ở cõi khác. Như vậy là không có thời gian – thiết thực hiện tại, không có thời gian.

2137

Taṇhakkhayamanītikanti.

The destruction of craving, free from affliction.

Sự diệt tận của ái dục, không có sự phiền não.

Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā.

Craving means craving for forms… (and so on)… craving for mental objects.

Ái dục (taṇhā) là dục ái… (v.v.)… pháp ái.

Taṇhakkhayanti taṇhakkhayaṃ rāgakkhayaṃ dosakkhayaṃ mohakkhayaṃ gatikkhayaṃ upapattikkhayaṃ paṭisandhikkhayaṃ bhavakkhayaṃ saṃsārakkhayaṃ vaṭṭakkhayaṃ.

Destruction of craving means the destruction of craving, the destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion, the destruction of destinations, the destruction of rebirth, the destruction of re-linking, the destruction of existence, the destruction of saṃsāra, the destruction of the round of existence.

Taṇhakkhaya (Sự diệt trừ Tham Ái) là sự diệt trừ tham ái, sự diệt trừ tham, sự diệt trừ sân, sự diệt trừ si, sự diệt trừ các cõi tái sinh (gati), sự diệt trừ sự tái sinh (upapatti), sự diệt trừ sự tái tục (paṭisandhi), sự diệt trừ hữu (bhava), sự diệt trừ luân hồi (saṃsāra), sự diệt trừ vòng luân chuyển (vaṭṭa).

Anītikanti īti vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca.

Free from affliction—afflictions (īti) are called defilements, aggregates, and volitional formations.

Anītika (Không có tai họa) – “īti” được gọi là các phiền não (kilesa), các uẩn (khandha) và các hành (abhisaṅkhāra).

Ītippahānaṃ ītivūpasamaṃ ītipaṭinissaggaṃ ītipaṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – taṇhakkhayamanītikaṃ.

The abandoning of affliction, the calming of affliction, the relinquishing of affliction, the appeasement of affliction, the deathless Nibbāna—thus, the destruction of craving, free from affliction.

Sự đoạn trừ các tai họa, sự lắng dịu các tai họa, sự từ bỏ các tai họa, sự an tịnh các tai họa, sự bất tử, Nibbāna – đó là taṇhakkhayamanītikaṃ (sự diệt trừ tham ái, không có tai họa).

2138

Yassa natthi upamā kvacīti.

To which there is no simile anywhere.

Yassa natthi upamā kvacī (Không có gì có thể so sánh được với nó ở bất cứ đâu).

Yassāti nibbānassa.

To which refers to Nibbāna.

Yassa (của cái mà) là của Nibbāna.

Natthi upamāti upamā natthi, upanidhā natthi, sadisaṃ natthi, paṭibhāgo natthi na sati na saṃvijjati nupalabbhati.

No simile means there is no simile, no comparison, nothing similar, no counterpart; it does not exist, is not found, is not perceived.

Natthi upamā (không có sự so sánh) nghĩa là không có sự so sánh, không có sự ví von, không có cái gì tương tự, không có phần tương đương, không tồn tại, không hiện hữu, không thể tìm thấy được.

Kvacīti kvaci kimhici katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vāti – yassa natthi upamā kvaci.

Anywhere means anywhere, in any place, internally or externally, or both internally and externally—thus, to which there is no simile anywhere.

Kvacī (ở bất cứ đâu) nghĩa là ở bất cứ đâu, ở một nơi nào đó, ở một chỗ nào đó, hoặc bên trong, hoặc bên ngoài, hoặc cả bên trong lẫn bên ngoài – đó là yassa natthi upamā kvacī.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì vậy, vị Bà-la-môn ấy nói:

2139

‘‘Yo te dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;

“He who taught you the Dhamma, visible here and now, timeless;

“Vị ấy đã thuyết giảng Dhamma cho ông, tự thân hiển lộ, không có thời gian trì hoãn;

2140

Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvacī’’ti.

The destruction of craving, free from affliction, to which there is no simile anywhere.”

Sự diệt trừ tham ái, không có tai họa, không có gì có thể so sánh được với nó ở bất cứ đâu.”

2141

111.

2142

Nāhaṃ tamhā vippavasāmi, muhuttamapi brāhmaṇa;

“I do not part from him, even for a moment, O brahmin;

Nāhaṃ tamhā vippavasāmi, muhuttamapi brāhmaṇa;

2143

Gotamā bhūripaññāṇā, gotamā bhūrimedhasā.

From Gotama of vast knowledge, from Gotama of vast wisdom.”

Gotamā bhūripaññāṇā, gotamā bhūrimedhasā.

2144

Nāhaṃ tamhā vippavasāmīti nāhaṃ buddhamhā vippavasāmi apemi apagacchāmi vinā homīti – nāhaṃ tamhā vippavasāmi.

I do not part from him means I do not part, go away, depart, or become separated from the Buddha—thus, I do not part from him.

Nāhaṃ tamhā vippavasāmī (Tôi không xa lìa vị ấy) nghĩa là tôi không xa lìa Đức Phật, không rời bỏ, không lìa xa, không tách rời – đó là nāhaṃ tamhā vippavasāmi.

2145

Muhuttamapi brāhmaṇāti muhuttampi khaṇampi layampi vayampi addhampīti muhuttamapi.

Even for a moment, O brahmin—even for a moment, a flash, a second, an instant, a period of time—thus, even for a moment.

Muhuttamapi brāhmaṇā (dù chỉ một khoảnh khắc, này Bà-la-môn) nghĩa là dù chỉ một khoảnh khắc (muhutta), một sát-na (khaṇa), một chớp nhoáng (laya), một thoáng qua (vaya), một thời gian ngắn (addha) – đó là muhuttamapi.

Brāhmaṇāti gāravena mātulaṃ ālapati.

O brahmin—he addresses his maternal uncle out of reverence.

Brāhmaṇā (này Bà-la-môn) là lời gọi vị cậu (mātula) với sự tôn kính.

2146

Gotamā bhūripaññāṇāti gotamā bhūripaññāṇā ñāṇapaññāṇā paññādhajā paññāketumhā paññādhipateyyamhā vicayabahulā pavicayabahulā okkhāyanabahulā samokkhāyanadhammā vibhūtavihārimhā taccaritā tabbahulā taggarukā tanninnā tappoṇā tappabbhārā tadadhimuttā tadadhipateyyamhāti – gotamā bhūripaññāṇā.

From Gotama of vast knowledge—from Gotama of vast knowledge, whose knowledge is wisdom, whose banner is wisdom, whose emblem is wisdom, whose chief quality is wisdom, who abounds in investigation, who abounds in thorough investigation, who abounds in observation, whose nature is thorough observation, who dwells in distinction, who is accustomed to it, who abounds in it, who reveres it, who inclines towards it, who leans towards it, who gravitates towards it, who is devoted to it, whose chief quality is it—thus, from Gotama of vast knowledge.

Gotamā bhūripaññāṇā (Đức Gotama với tuệ giác rộng lớn) nghĩa là Đức Gotama với tuệ giác rộng lớn như đất, với tuệ giác là trí tuệ, với trí tuệ là ngọn cờ, với trí tuệ là đỉnh cao, với trí tuệ là chủ tể, với sự phân tích dồi dào, với sự phân tích sâu sắc, với sự quan sát dồi dào, với pháp quan sát kỹ lưỡng, với sự an trú hiển lộ, với sự thực hành sâu sắc, với sự dồi dào trong đó, với sự tôn kính đó, với sự nghiêng về đó, với sự hướng về đó, với sự thiên về đó, với sự quyết định đó, với sự làm chủ đó – đó là Gotamā bhūripaññāṇā.

2147

Gotamā bhūrimedhasāti bhūri vuccati pathavī.

From Gotama of vast wisdom—bhūri is called earth.

Gotamā bhūrimedhasā (Đức Gotama với trí tuệ sâu rộng) – “bhūri” được gọi là đất (pathavī).

Bhagavā tāya pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgato.

The Blessed One is endowed with wisdom that is like the earth, extensive and widespread.

Đức Thế Tôn được trang bị trí tuệ rộng lớn, bao la như đất đó.

Medhā vuccati paññā.

Medhā is called wisdom.

“Medhā” được gọi là trí tuệ (paññā).

Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.

That wisdom is understanding… (and so on)… non-delusion, discrimination of phenomena, right view.

Trí tuệ đó là sự hiểu biết, sự nhận thức… (và) sự không si mê, sự phân tích các pháp, chánh kiến.

Bhagavā imāya medhāya paññāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato.

The Blessed One is endowed, fully endowed, approached, fully approached, possessed, fully possessed, and accomplished with this intelligence, this wisdom.

Đức Thế Tôn được trang bị, được trang bị đầy đủ, được đạt đến, được đạt đến đầy đủ, được thành tựu, được thành tựu đầy đủ, được trang bị trí tuệ này, medhā này.

Tasmā buddho sumedhasoti – gotamā bhūrimedhasā.

Therefore, the Buddha is Sumedha – Gotama is one with vast wisdom (bhūrimedhasa).

Vì vậy, Đức Phật là Sumedha (có trí tuệ tốt đẹp) – đó là Gotamā bhūrimedhasā.

Tenāha thero piṅgiyo –

Therefore, Thera Piṅgiyo said:

Do đó, Trưởng lão Piṅgiya nói:

2148

‘‘Nāhaṃ tamhā vippavasāmi, muhuttamapi brāhmaṇa;

“I do not dwell apart from him, even for a moment, brahmin;

“Tôi không xa lìa vị ấy, dù chỉ một khoảnh khắc, này Bà-la-môn;

2149

Gotamā bhūripaññāṇā, gotamā bhūrimedhasā’’ti.

From Gotama, who has vast knowledge, from Gotama, who has vast wisdom.”

Đức Gotama với tuệ giác rộng lớn, Đức Gotama với trí tuệ sâu rộng.”

2150

112.

2151

Yo me dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;

Who taught me the Dhamma, visible here and now, timeless;

Yo me dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;

2152

Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvaci.

The destruction of craving, free from affliction, to which there is no equal anywhere.

Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvaci.

2153

Yo me dhammamadesesīti yo so bhagavā sayambhū anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi, tattha ca sabbaññutaṃ patto balesu ca vasībhāvaṃ.

Who taught me the Dhamma – here, "who" refers to that Blessed One, the Self-Awakened One, without a teacher, who by himself fully comprehended the truths in teachings unheard before, and thereby attained omniscience and mastery over the powers.

Yo me dhammamadesesī (Vị ấy đã thuyết giảng Dhamma cho tôi) nghĩa là Đức Thế Tôn tự thân giác ngộ các Chân lý mà không có thầy dạy, về các pháp chưa từng được nghe trước đây, và ở đó Ngài đã đạt đến sự Toàn Giác và sự thành thạo trong các năng lực.

Dhammamadesesīti.

Taught the Dhamma –

Dhammamadesesī (đã thuyết giảng Dhamma).

Dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ, cattāro satipaṭṭhāne cattāro sammappadhāne cattāro iddhipāde pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅge ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesīti – yo me dhammamadesesi.

Dhamma refers to the holy life, beautiful in the beginning, beautiful in the middle, beautiful in the end, with meaning and with letter, entirely complete and purified; the four foundations of mindfulness, the four right exertions, the four bases of psychic power, the five faculties, the five powers, the seven factors of awakening, the Noble Eightfold Path, and Nibbāna, and the path leading to Nibbāna – all these he declared, taught, made known, established, revealed, analyzed, made clear, and proclaimed. This is the meaning of "who taught me the Dhamma."

Dhamma (Dhamma) là phạm hạnh (brahmacariya) tốt đẹp ở khởi đầu, tốt đẹp ở giữa, tốt đẹp ở kết thúc, có ý nghĩa, có văn tự, hoàn toàn đầy đủ, hoàn toàn thanh tịnh; đã chỉ dạy, thuyết giảng, tuyên bố, thiết lập, mở ra, phân tích, làm rõ, công bố bốn niệm xứ, bốn chánh cần, bốn thần túc, năm căn, năm lực, bảy giác chi, Bát Chánh Đạo cao thượng, Nibbāna và con đường dẫn đến Nibbāna – đó là yo me dhammamadesesi.

2154

Sandiṭṭhikamakālikanti sandiṭṭhikaṃ akālikaṃ ehipassikaṃ opaneyyikaṃ paccattaṃ veditabbaṃ viññūhīti, evaṃ sandiṭṭhikaṃ.

Visible here and now, timeless – visible here and now, timeless, inviting inspection, leading inwards, to be personally realized by the wise. Thus it is visible here and now.

Sandiṭṭhikamakālika (tự thân hiển lộ, không có thời gian trì hoãn) nghĩa là tự thân hiển lộ (sandiṭṭhika), không có thời gian trì hoãn (akālika), đến để mà thấy (ehipassika), có khả năng dẫn đến (opaneyyika), được người trí tự mình chứng nghiệm – đó là sandiṭṭhika.

Atha vā, yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhatīti, evampi sandiṭṭhikaṃ.

Alternatively, if one cultivates the Noble Eightfold Path in this very life, immediately, without interval, one attains, finds, and obtains the fruit of that path. Thus it is also visible here and now.

Hoặc là, ai tu tập Bát Chánh Đạo cao thượng ngay trong đời này, người ấy chắc chắn đạt được và chứng nghiệm quả ngay lập tức sau con đường đó – đó cũng là sandiṭṭhika.

Akālikanti yathā manussā kālikaṃ dhanaṃ datvā anantarā na labhanti, kālaṃ āgamenti, nevāyaṃ dhammo.

Timeless – just as people, having given wealth that is due at a certain time, do not receive it immediately but await the appointed time, this Dhamma is not like that.

Akālika (không có thời gian trì hoãn) nghĩa là không giống như con người, sau khi cho vay tiền có thời hạn, không nhận được ngay mà phải chờ đợi thời gian.

Yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhati, na parattha na paraloke, evaṃ akālikanti – sandiṭṭhikamakālikaṃ.

If one cultivates the Noble Eightfold Path in this very life, immediately, without interval, one attains, finds, and obtains the fruit of that path, not in another state of being, not in a future world. Thus it is timeless. Therefore, it is "visible here and now, timeless."

Ai tu tập Bát Chánh Đạo cao thượng ngay trong đời này, người ấy chắc chắn đạt được và chứng nghiệm quả ngay lập tức sau con đường đó, không phải ở đời khác, không phải ở thế giới sau, mà là không có thời gian trì hoãn ngay trong đời này – đó là sandiṭṭhikamakālikaṃ.

2155

Taṇhakkhayamanītikanti.

The destruction of craving, free from affliction –

Taṇhakkhayamanītika (Sự diệt trừ Tham Ái, không có tai họa).

Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā.

Craving refers to craving for forms... and so on... craving for mental objects (dhammataṇhā).

Taṇhā (Tham Ái) là tham ái sắc… (và) tham ái pháp.

Taṇhakkhayanti taṇhakkhayaṃ rāgakkhayaṃ dosakkhayaṃ mohakkhayaṃ gatikkhayaṃ upapattikkhayaṃ paṭisandhikkhayaṃ bhavakkhayaṃ saṃsārakkhayaṃ vaṭṭakkhayaṃ.

Destruction of craving refers to the destruction of craving, the destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion, the destruction of destinations, the destruction of rebirth, the destruction of re-linking, the destruction of existence, the destruction of saṃsāra, the destruction of the cycle of existence (vaṭṭa).

Taṇhakkhaya (Sự diệt trừ Tham Ái) là sự diệt trừ tham ái, sự diệt trừ tham, sự diệt trừ sân, sự diệt trừ si, sự diệt trừ các cõi tái sinh (gati), sự diệt trừ sự tái sinh (upapatti), sự diệt trừ sự tái tục (paṭisandhi), sự diệt trừ hữu (bhava), sự diệt trừ luân hồi (saṃsāra), sự diệt trừ vòng luân chuyển (vaṭṭa).

Anītikanti īti vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca.

Free from affliction – afflictions (īti) are called defilements (kilesā), aggregates (khandhā), and volitional formations (abhisaṅkhārā).

Anītika (Không có tai họa) – “īti” được gọi là các phiền não (kilesa), các uẩn (khandha) và các hành (abhisaṅkhāra).

Ītippahānaṃ ītivūpasamaṃ ītipaṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – taṇhakkhayamanītikaṃ.

The abandonment of afflictions, the appeasement of afflictions, the calming of afflictions, the Deathless, Nibbāna – this is "the destruction of craving, free from affliction."

Sự đoạn trừ các tai họa, sự lắng dịu các tai họa, sự từ bỏ các tai họa, sự an tịnh các tai họa, sự bất tử, Nibbāna – đó là taṇhakkhayamanītikaṃ.

2156

Yassa natthi upamā kvacīti.

To which there is no equal anywhere –

Yassa natthi upamā kvacī (Không có gì có thể so sánh được với nó ở bất cứ đâu).

Yassāti nibbānassa.

To which refers to Nibbāna.

Yassa (của cái mà) là của Nibbāna.

Natthi upamāti upamā natthi, upanidhā natthi, sadisaṃ natthi, paṭibhāgo natthi na atthi na saṃvijjati nupalabbhati.

No equal means there is no simile, no comparison, no likeness, no counterpart; it does not exist, it is not found, it is not perceived.

Natthi upamā (không có sự so sánh) nghĩa là không có sự so sánh, không có sự ví von, không có cái gì tương tự, không có phần tương đương, không tồn tại, không hiện hữu, không thể tìm thấy được.

Kvacīti kvaci kimhici katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vāti – yassa natthi upamā kvaci.

Anywhere means anywhere, in anything, in any place, whether internally or externally, or both internally and externally. Thus it is "to which there is no equal anywhere."

Kvacī (ở bất cứ đâu) nghĩa là ở bất cứ đâu, ở một nơi nào đó, ở một chỗ nào đó, hoặc bên trong, hoặc bên ngoài, hoặc cả bên trong lẫn bên ngoài – đó là yassa natthi upamā kvacī.

Tenāha thero piṅgiyo –

Therefore, Thera Piṅgiyo said:

Do đó, Trưởng lão Piṅgiya nói:

2157

‘‘Yo me dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;

“Who taught me the Dhamma, visible here and now, timeless;

“Vị ấy đã thuyết giảng Dhamma cho tôi, tự thân hiển lộ, không có thời gian trì hoãn;

2158

Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvacī’’ti.

The destruction of craving, free from affliction, to which there is no equal anywhere.”

Sự diệt trừ tham ái, không có tai họa, không có gì có thể so sánh được với nó ở bất cứ đâu.”

2159

113.

2160

Passāmi naṃ manasā cakkhunāva, rattindivaṃ brāhmaṇa appamatto;

I behold him with my mind as if with my eye, day and night, brahmin, unremittingly;

Passāmi naṃ manasā cakkhunāva, rattindivaṃ brāhmaṇa appamatto;

2161

Namassamāno vivasemi^* rattiṃ, teneva maññāmi avippavāsaṃ.

Paying homage, I pass the night; therefore, I consider it not dwelling apart.

Namassamāno vivasemi^* rattiṃ, teneva maññāmi avippavāsaṃ.

2162

Passāmi naṃ manasā cakkhunāvāti yathā cakkhumā puriso āloke rūpagatāni passeyya dakkheyya olokeyya nijjhāyeyya upaparikkheyya, evamevāhaṃ buddhaṃ bhagavantaṃ manasā passāmi dakkhāmi olokemi nijjhāyāmi upaparikkhāmīti – passāmi naṃ manasā cakkhunāva.

I behold him with my mind as if with my eye – just as a person with eyes would see, perceive, observe, contemplate, and examine visible objects in the light, even so do I see, perceive, observe, contemplate, and examine the Blessed Buddha with my mind. This is the meaning of "I behold him with my mind as if with my eye."

Passāmi naṃ manasā cakkhunāvā (Tôi thấy vị ấy bằng tâm như bằng mắt) nghĩa là như một người có mắt có thể nhìn thấy, nhận ra, quan sát, quán chiếu, xem xét các hình sắc trong ánh sáng, thì cũng vậy, tôi thấy, nhận ra, quan sát, quán chiếu, xem xét Đức Phật bằng tâm – đó là passāmi naṃ manasā cakkhunāva.

2163

Rattindivaṃ brāhmaṇa appamattoti rattiñca divā ca buddhānussatiṃ manasā bhāvento appamattoti – rattindivaṃ brāhmaṇa appamatto.

Day and night, brahmin, unremittingly – cultivating the recollection of the Buddha (buddhānussati) with the mind, day and night, being unremitting. This is the meaning of "day and night, brahmin, unremittingly."

Rattindivaṃ brāhmaṇa appamatto (Ngày đêm, này Bà-la-môn, không phóng dật) nghĩa là ngày và đêm, tu tập niệm Phật bằng tâm, không phóng dật – đó là rattindivaṃ brāhmaṇa appamatto.

2164

Namassamāno vivasemi rattinti.

Paying homage, I pass the night –

Namassamāno vivasemi rattiṃ (Tôi sống qua đêm bằng cách lễ bái).

Namassamānoti kāyena vā namassamāno, vācāya vā namassamāno, cittena vā namassamāno, anvatthapaṭipattiyā vā namassamāno, dhammānudhammapaṭipattiyā vā namassamāno sakkāramāno garukāramāno mānayamāno pūjayamāno rattindivaṃ vivasemi atināmemi atikkamemīti – namassamāno vivasemi rattiṃ.

Revering means revering with the body, or revering with speech, or revering with the mind, or revering through practice that aligns with the goal, or revering through practice that is in accordance with the Dhamma; showing respect, honoring, esteeming, worshipping, I pass the night and day, I spend it, I overcome it. Thus, revering, I pass the night.

Namassamāno (bằng cách lễ bái) nghĩa là lễ bái bằng thân, hoặc lễ bái bằng lời nói, hoặc lễ bái bằng tâm, hoặc lễ bái bằng sự thực hành phù hợp với mục đích, hoặc lễ bái bằng sự thực hành phù hợp với Dhamma và các pháp phụ thuộc vào Dhamma, tôn kính, trọng thị, ngưỡng mộ, cúng dường, tôi sống qua đêm, trải qua, vượt qua ngày đêm – đó là namassamāno vivasemi rattiṃ.

2165

Teneva maññāmi avippavāsanti tāya buddhānussatiyā bhāvento avippavāsoti taṃ maññāmi, avippavuṭṭhoti taṃ maññāmi jānāmi.

By that I deem it no separation means, cultivating that recollection of the Buddha, I deem that state of not being separated, I deem it, I know it as not having departed.

Teneva maññāmi avippavāsaṃ (Chính vì thế tôi nghĩ rằng mình không xa lìa) nghĩa là tôi nghĩ rằng, tôi biết rằng, tôi không xa lìa vì tu tập niệm Phật đó, tôi nghĩ rằng tôi không xa lìa.

Evaṃ jānāmi evaṃ ājānāmi evaṃ vijānāmi evaṃ paṭivijānāmi evaṃ paṭivijjhāmīti – teneva maññāmi avippavāsaṃ.

Thus I know, thus I understand, thus I discern, thus I fully discern, thus I penetrate – by that I deem it no separation.

Tôi biết như vậy, tôi hiểu rõ như vậy, tôi thấu hiểu như vậy, tôi chứng ngộ như vậy, tôi xuyên thấu như vậy – đó là teneva maññāmi avippavāsaṃ.

Tenāha thero piṅgiyo –

Therefore, Thera Piṅgiya said:

Do đó, trưởng lão Piṅgiyo nói: –

2166

‘‘Passāmi naṃ manasā cakkhunāva, rattindivaṃ brāhmaṇa appamatto;

“I see him with my mind, as if with an eye, day and night, O brahmin, heedful;

“Này Bà-la-môn, tôi thấy Ngài bằng tâm thức như bằng mắt, ngày đêm không phóng dật;

2167

Namassamāno vivasemi rattiṃ, teneva maññāmi avippavāsa’’nti.

Revering, I pass the night, by that I deem it no separation.”

Tôi sống qua đêm trong sự đảnh lễ, do đó tôi nghĩ rằng không xa lìa.”

2168

114.

114.

114.

2169

Saddhā ca pīti ca mano sati ca, nāpentime gotamasāsanamhā;

Faith and joy and mind and mindfulness, these do not depart from Gotama’s Dispensation;

Niềm tin, sự hoan hỷ, tâm và sự tỉnh giác của tôi, chúng không rời xa giáo pháp của Gotama;

2170

Yaṃ yaṃ disaṃ vajati bhūripañño, sa tena teneva natohamasmi.

Whichever direction the Greatly Wise One goes, I am inclined towards that very direction.

Bậc trí tuệ rộng lớn đi đến phương nào, tôi cũng nghiêng mình về phương đó.

2171

Saddhā ca pīti ca mano sati cāti.

Faith and joy and mind and mindfulness means:

Niềm tin, sự hoan hỷ, tâm và sự tỉnh giác –

Saddhāti yā ca bhagavantaṃ ārabbha saddhā saddahanā^* okappanā abhippasādo saddhā saddhindriyaṃ saddhābalaṃ.

Faith means the faith, conviction, confidence, profound clarity of mind, the faculty of faith, the power of faith, which arises concerning the Blessed One.

Niềm tin (Saddhā) là niềm tin, sự tin tưởng, sự chấp nhận, sự thanh tịnh cao cả, niềm tin là Tín căn (saddhindriyaṃ), niềm tin là Tín lực (saddhābalaṃ) đối với Đức Thế Tôn.

Pītīti yā bhagavantaṃ ārabbha pīti pāmojjaṃ^* modanā āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti tuṭṭhi odagyaṃ attamanatā cittassa.

Joy means the joy, delight, gladness, exhilaration, extreme gladness, amusement, great amusement, satisfaction, contentment, elation, and mental cheerfulness which arises concerning the Blessed One.

Sự hoan hỷ (Pītī) là sự hoan hỷ, sự vui mừng, sự hân hoan, sự vui thích, sự phấn khởi, sự hớn hở, sự thỏa mãn, sự mãn nguyện, sự phấn chấn, sự vui thích của tâm đối với Đức Thế Tôn.

Manoti yañca bhagavantaṃ ārabbha cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu.

Mind means the mind, intellect, consciousness, heart, purity, mind-base, faculty of mind, consciousness, aggregate of consciousness, and the corresponding mind-consciousness element which arises concerning the Blessed One.

Tâm (Mano) là tâm (cittaṃ), ý (mano), ý thức (mānasaṃ), trái tim (hadayaṃ), sự thanh tịnh (paṇḍaraṃ), ý (mano), ý xứ (manāyatanaṃ), ý căn (manindriyaṃ), thức (viññāṇaṃ), uẩn thức (viññāṇakkhandho), và ý thức giới (manoviññāṇadhātu) tương ứng đối với Đức Thế Tôn.

Satīti yā bhagavantaṃ ārabbha sati anussati sammāsatīti – saddhā ca pīti ca mano sati ca.

Mindfulness means the mindfulness, recollection, right mindfulness which arises concerning the Blessed One – faith and joy and mind and mindfulness.

Sự tỉnh giác (Satī) là sự tỉnh giác (sati), sự niệm (anussati), chánh niệm (sammāsati) đối với Đức Thế Tôn – niềm tin, sự hoan hỷ, tâm và sự tỉnh giác.

2172

Nāpentime gotamasāsanamhāti ime cattāro dhammā gotamasāsanā buddhasāsanā jinasāsanā tathāgatasāsanā arahantasāsanā nāpenti na gacchanti na vijahanti na vināsentīti – nāpentime gotamasāsanamhā.

These do not depart from Gotama’s Dispensation means these four qualities do not depart, do not go away, do not abandon, do not destroy from Gotama’s Dispensation, the Buddha’s Dispensation, the Conqueror’s Dispensation, the Tathāgata’s Dispensation, the Arahant’s Dispensation – these do not depart from Gotama’s Dispensation.

Chúng không rời xa giáo pháp của Gotama – bốn pháp này không rời xa, không lìa bỏ, không từ bỏ, không hủy hoại giáo pháp của Gotama, giáo pháp của Đức Phật, giáo pháp của Bậc Chiến Thắng, giáo pháp của Đức Như Lai, giáo pháp của các bậc A-la-hán – chúng không rời xa giáo pháp của Gotama.

2173

Yaṃ yaṃ disaṃ vajati bhūripaññoti.

Whichever direction the Greatly Wise One goes means:

Bậc trí tuệ rộng lớn đi đến phương nào –

Yaṃ yaṃ disanti puratthimaṃ vā disaṃ pacchimaṃ vā disaṃ dakkhiṇaṃ vā disaṃ uttaraṃ vā disaṃ vajati gacchati kamati abhikkamati.

Whichever direction means whichever direction, east or west, south or north, he goes, proceeds, advances, moves forward.

Phương nào – đi, di chuyển, tiến bước, tiến lên đến phương đông, phương tây, phương nam, hay phương bắc.

Bhūripaññoti bhūripañño mahāpañño tikkhapañño puthupañño hāsapañño javanapañño nibbedhikapañño.

Greatly Wise One means one with great wisdom, vast wisdom, sharp wisdom, extensive wisdom, joyful wisdom, swift wisdom, penetrative wisdom.

Bậc trí tuệ rộng lớn (Bhūripañño) – là bậc có trí tuệ rộng lớn (bhūripañño), trí tuệ vĩ đại (mahāpañño), trí tuệ sắc bén (tikkhapañño), trí tuệ đa dạng (puthupañño), trí tuệ nhanh nhạy (hāsapañño), trí tuệ nhanh chóng (javanapañño), trí tuệ thấu suốt (nibbedhikapañño).

Bhūri vuccati pathavī.

The earth is called bhūri.

Bhūri được gọi là đất (pathavī).

Bhagavā tāya pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgatoti – yaṃ yaṃ disaṃ vajati bhūripañño.

The Blessed One is endowed with such earth-like, extensive, widespread wisdom – whichever direction the Greatly Wise One goes.

Đức Thế Tôn được trang bị trí tuệ rộng lớn và bao la như đất đó – bậc trí tuệ rộng lớn đi đến phương nào.

2174

Sa tena teneva natohamasmīti so yena buddho tena teneva nato tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyoti – sa tena teneva natohamasmi.

I am inclined towards that very direction means, I am inclined, bent, prone, tending, resolved, and dominant towards that very direction where the Buddha is – I am inclined towards that very direction.

Tôi cũng nghiêng mình về phương đó – nơi nào có Đức Phật, tôi cũng nghiêng mình về phương đó, hướng về đó, thiên về đó, khuynh về đó, quyết tâm vào đó, lấy đó làm chủ tể – tôi cũng nghiêng mình về phương đó.

Tenāha thero piṅgiyo –

Therefore, Thera Piṅgiya said:

Do đó, trưởng lão Piṅgiyo nói: –

2175

‘‘Saddhā ca pīti ca mano sati ca, nāpentime gotamasāsanamhā;

“Faith and joy and mind and mindfulness, these do not depart from Gotama’s Dispensation;

“Niềm tin, sự hoan hỷ, tâm và sự tỉnh giác của tôi, chúng không rời xa giáo pháp của Gotama;

2176

Yaṃ yaṃ disaṃ vajati bhūripañño, sa tena teneva natohamasmī’’ti.

Whichever direction the Greatly Wise One goes, I am inclined towards that very direction.”

Bậc trí tuệ rộng lớn đi đến phương nào, tôi cũng nghiêng mình về phương đó.”

2177

115.

115.

115.

2178

Jiṇṇassa me dubbalathāmakassa, teneva kāyo na paleti tattha;

Being old and of feeble strength, my body cannot go there;

Vì tôi đã già yếu, sức lực suy nhược, nên thân này không thể đến đó được;

2179

Saṅkappayantāya vajāmi niccaṃ, mano hi me brāhmaṇa tena yutto.

I constantly go by way of thought, for my mind, O brahmin, is yoked to him.

Tôi luôn đi bằng ý niệm, vì này Bà-la-môn, tâm tôi đã gắn liền với Ngài.

2180

Jiṇṇassa me dubbalathāmakassāti jiṇṇassa vuḍḍhassa mahallakassa addhagatassa vayoanuppattassa.

Being old and of feeble strength means being old, aged, advanced in years, having reached the end of life, having attained old age.

Vì tôi đã già yếu, sức lực suy nhược – đã già (jiṇṇassa), đã lớn tuổi (vuḍḍhassa), đã cao niên (mahallakassa), đã đi qua một chặng đường dài (addhagatassa), đã đạt đến tuổi già (vayoanuppattassa).

Dubbalathāmakassāti dubbalathāmakassa appathāmakassa parittathāmakassāti – jiṇṇassa me dubbalathāmakassa.

Of feeble strength means of weak strength, little strength, meager strength – being old and of feeble strength.

Sức lực suy nhược (Dubbalathāmakassā) – là sức lực yếu ớt (dubbalathāmakassa), sức lực ít ỏi (appathāmakassa), sức lực nhỏ bé (parittathāmakassa) – vì tôi đã già yếu, sức lực suy nhược.

2181

Teneva kāyo na paleti tatthāti kāyo yena buddho tena na paleti na vajati na gacchati nātikkamatīti – teneva kāyo na paleti tattha.

Therefore, my body cannot go there means the body cannot go, cannot proceed, cannot advance to where the Buddha is – therefore, my body cannot go there.

Thân này không thể đến đó được – thân này không thể đến, không thể đi, không thể vượt qua nơi có Đức Phật – thân này không thể đến đó được.

2182

Saṅkappayantāya vajāmi niccanti saṅkappagamanena vitakkagamanena ñāṇagamanena paññāgamanena buddhigamanena vajāmi gacchāmi atikkamāmīti – saṅkappayantāya vajāmi niccaṃ.

I constantly go by way of thought means I go, proceed, advance by way of intention, by way of reflection, by way of knowledge, by way of wisdom, by way of understanding – I constantly go by way of thought.

Tôi luôn đi bằng ý niệm – tôi đi, di chuyển, vượt qua bằng sự đi của ý định (saṅkappagamanena), bằng sự đi của tư duy (vitakkagamanena), bằng sự đi của trí tuệ (ñāṇagamanena), bằng sự đi của tuệ (paññāgamanena), bằng sự đi của giác ngộ (buddhīagamanena) – tôi luôn đi bằng ý niệm.

2183

Mano hi me brāhmaṇa tena yuttoti.

For my mind, O brahmin, is yoked to him means:

Này Bà-la-môn, tâm tôi đã gắn liền với Ngài –

Manoti yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjā manoviññāṇadhātu.

Mano means that which is mind, consciousness, mānasa…pe… the mind-consciousness element arising from that.

Tâm (Mano) – là tâm (cittaṃ), ý (mano), ý thức (mānasaṃ)… (tajjā manoviññāṇadhātu) ý thức giới tương ứng.

Mano hi me brāhmaṇa tena yuttoti mano yena buddho tena yutto payutto saṃyuttoti – mano hi me brāhmaṇa tena yutto.

My mind, brahmin, is indeed conjoined with that means: my mind is conjoined, fully conjoined, well conjoined with that, with the Buddha. Thus, my mind, brahmin, is indeed conjoined with that.

Này Bà-la-môn, tâm tôi đã gắn liền với Ngài – tâm tôi đã gắn liền (yutto), đã kết nối (payutto), đã liên kết (saṃyutto) với nơi có Đức Phật – này Bà-la-môn, tâm tôi đã gắn liền với Ngài.

Tenāha thero piṅgiyo –

Therefore, Elder Piṅgiya said:

Do đó, trưởng lão Piṅgiyo nói: –

2184

‘‘Jiṇṇassa me dubbalathāmakassa, teneva kāyo na paleti tattha;

“Being old and frail, my body cannot go there;

“Vì tôi đã già yếu, sức lực suy nhược, nên thân này không thể đến đó được;

2185

Saṅkappayantāya vajāmi niccaṃ, mano hi me brāhmaṇa tena yutto’’ti.

I always go by way of thought, for my mind, brahmin, is indeed conjoined with that.”

Tôi luôn đi bằng ý niệm, vì này Bà-la-môn, tâm tôi đã gắn liền với Ngài.”

2186

116.

2187

Paṅke sayāno pariphandamāno, dīpā dīpaṃ upallaviṃ;

Lying in the mud, trembling, I floated from island to island;

Nằm trong bùn, tôi vùng vẫy, trôi dạt từ bờ này sang bờ khác;

2188

Athaddasāsiṃ sambuddhaṃ, oghatiṇṇamanāsavaṃ.

Then I saw the Fully Enlightened One, who had crossed the flood, taintless.

Rồi tôi đã thấy Đức Phật, bậc đã vượt qua dòng nước lũ, không còn lậu hoặc.

2189

Paṅke sayāno pariphandamānoti.

Lying in the mud, trembling means:

Nằm trong bùn, tôi vùng vẫy –

Paṅke sayānoti kāmapaṅke kāmakaddame kāmakilese kāmabaḷise kāmapariḷāhe kāmapalibodhe semāno sayamāno vasamāno āvasamāno parivasamāno^* ti – paṅke sayāno.

Lying in the mud means lying, reposing, dwelling, residing, abiding in the mud of sensual pleasures, the mire of sensual pleasures, the defilements of sensual pleasures, the snare of sensual pleasures, the fever of sensual pleasures, the impediments of sensual pleasures.

Nằm trong bùn – nằm (semāno), ngủ (sayamāno), sống (vasamāno), cư trú (āvasamāno), sống quanh quẩn (parivasamāno) trong bùn dục (kāmapaṅke), trong vũng lầy dục (kāmakaddame), trong phiền não dục (kāmakilese), trong cạm bẫy dục (kāmabaḷise), trong sự thiêu đốt của dục (kāmapariḷāhe), trong chướng ngại của dục (kāmapalibodhe) – nằm trong bùn.

Pariphandamānoti taṇhāphandanāya phandamāno, diṭṭhiphandanāya phandamāno, kilesaphandanāya phandamāno, payogaphandanāya phandamāno, vipākaphandanāya phandamāno, manoduccaritaphandanāya phandamāno, ratto rāgena phandamāno, duṭṭho dosena phandamāno, mūḷho mohena phandamāno, vinibandho mānena phandamāno, parāmaṭṭho diṭṭhiyā phandamāno, vikkhepagato uddhaccena phandamāno, aniṭṭhaṅgato vicikicchāya phandamāno, thāmagato anusayehi phandamāno, lābhena phandamāno, alābhena phandamāno, yasena phandamāno, ayasena phandamāno, pasaṃsāya phandamāno, nindāya phandamāno, sukhena phandamāno, dukkhena phandamāno, jātiyā phandamāno, jarāya phandamāno, byādhinā phandamāno, maraṇena phandamāno, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi phandamāno, nerayikena dukkhena phandamāno, tiracchānayonikena dukkhena phandamāno, pettivisayikena dukkhena phandamāno, mānusikena dukkhena…pe… gabbhokkantimūlakena dukkhena… gabbhaṭṭhitimūlakena dukkhena… gabbhavuṭṭhānamūlakena dukkhena… jātassūpanibandhakena dukkhena… jātassa parādheyyakena dukkhena… attūpakkamena dukkhena… parūpakkamena dukkhena… saṅkhāradukkhena… vipariṇāmadukkhena… cakkhurogena dukkhena… sotarogena dukkhena… ghānarogena dukkhena… jivhārogena dukkhena… kāyarogena dukkhena… sīsarogena dukkhena… kaṇṇarogena dukkhena… mukharogena dukkhena… dantarogena dukkhena… oṭṭharogena dukkhena… kāsena… sāsena… pināsena… ḍāhena^* … jarena… kucchirogena… mucchāya… pakkhandikāya… sūlāya… visūcikāya… kuṭṭhena… gaṇḍena… kilāsena… sosena… apamārena … dadduyā… kaṇḍuyā… kacchuyā… rakhasāya… vitacchikāya… lohitapittena^* … madhumehena… aṃsāya… piḷakāya… bhagandalena^* … pittasamuṭṭhānena ābādhena… semhasamuṭṭhānena ābādhena… vātasamuṭṭhānena ābādhena… sannipātikena ābādhena… utupariṇāmajena ābādhena… visamaparihārajena ābādhena… opakkamikena ābādhena… kammavipākajena ābādhena… sītena… uṇhena… jighacchāya … pipāsāya… uccārena… passāvena… ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassena dukkhena… mātumaraṇena dukkhena… pitumaraṇena dukkhena… puttamaraṇena dukkhena… dhītumaraṇena dukkhena… ñātibyasanena dukkhena… bhogabyasanena dukkhena… rogabyasanena dukkhena… sīlabyasanena dukkhena… diṭṭhibyasanena dukkhena phandamāno pariphandamāno pavedhamāno sampavedhamānoti – paṅke sayāno pariphandamāno.

Trembling means trembling with the trembling of craving, trembling with the trembling of views, trembling with the trembling of defilements, trembling with the trembling of exertion, trembling with the trembling of result, trembling with the trembling of mental misconduct; trembling, being attached by lust; trembling, being malicious by hatred; trembling, being deluded by delusion; trembling, being bound by conceit; trembling, being wrongly grasped by views; trembling, having fallen into distraction by restlessness; trembling, having fallen into indecision by doubt; trembling, having become firm by latent tendencies; trembling with gain, trembling with loss, trembling with fame, trembling with disrepute, trembling with praise, trembling with blame, trembling with pleasure, trembling with pain, trembling with birth, trembling with old age, trembling with sickness, trembling with death, trembling with sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair; trembling with the suffering of hell, trembling with the suffering of the animal realm, trembling with the suffering of the realm of hungry ghosts, trembling with human suffering…pe… with suffering rooted in conception… with suffering rooted in gestation… with suffering rooted in birth… with suffering associated with the newborn… with suffering due to dependence of the newborn… with suffering due to one’s own efforts… with suffering due to others’ efforts… with the suffering of formations… with the suffering of change… with suffering due to eye disease… with suffering due to ear disease… with suffering due to nose disease… with suffering due to tongue disease… with suffering due to body disease… with suffering due to head disease… with suffering due to ear disease… with suffering due to mouth disease… with suffering due to tooth disease… with suffering due to lip disease… with cough… with asthma… with rhinitis… with fever… with heat… with abdominal pain… with fainting… with dysentery… with colic… with cholera… with leprosy… with boils… with herpes… with consumption… with epilepsy… with ringworm… with itching… with scabies… with rashes… with eczema… with blood-bile disease… with diabetes… with hemorrhoids… with carbuncles… with fistula… with ailments arising from bile… with ailments arising from phlegm… with ailments arising from wind… with ailments arising from the combination of humors… with ailments arising from seasonal changes… with ailments arising from improper care… with ailments arising from external causes… with ailments arising from kamma results… with cold… with heat… with hunger… with thirst… with defecation… with urination… with suffering from the touch of gnats, mosquitoes, wind, sun, and creeping things… with suffering from the death of mother… with suffering from the death of father… with suffering from the death of son… with suffering from the death of daughter… with suffering from loss of relatives… with suffering from loss of wealth… with suffering from disease… with suffering from loss of virtue… with suffering from loss of right view, trembling, shaking, greatly shaking.

Pariphandamāno (đang run rẩy) nghĩa là đang run rẩy vì sự run rẩy của tham ái, đang run rẩy vì sự run rẩy của tà kiến, đang run rẩy vì sự run rẩy của phiền não, đang run rẩy vì sự run rẩy của nỗ lực, đang run rẩy vì sự run rẩy của quả báo, đang run rẩy vì sự run rẩy của ác hạnh ý, đang run rẩy vì bị tham ái ràng buộc, đang run rẩy vì bị sân hận làm hại, đang run rẩy vì bị si mê làm cho mê muội, đang run rẩy vì bị kiêu mạn trói buộc, đang run rẩy vì bị tà kiến nắm giữ, đang run rẩy vì bị trạo cử làm cho phân tán, đang run rẩy vì bị hoài nghi làm cho không quyết định được, đang run rẩy vì bị tùy miên làm cho mạnh mẽ, đang run rẩy vì được lợi, đang run rẩy vì mất lợi, đang run rẩy vì được danh tiếng, đang run rẩy vì mất danh tiếng, đang run rẩy vì được khen ngợi, đang run rẩy vì bị chỉ trích, đang run rẩy vì hạnh phúc, đang run rẩy vì khổ đau, đang run rẩy vì sinh, đang run rẩy vì già, đang run rẩy vì bệnh, đang run rẩy vì chết, đang run rẩy vì sầu, bi, khổ, ưu, não; đang run rẩy vì khổ đau trong địa ngục, đang run rẩy vì khổ đau trong loài súc sinh, đang run rẩy vì khổ đau trong cảnh giới ngạ quỷ, đang run rẩy vì khổ đau của loài người... (và) đang run rẩy vì khổ đau do nhập thai... đang run rẩy vì khổ đau do ở trong thai... đang run rẩy vì khổ đau do sinh ra từ thai... đang run rẩy vì khổ đau gắn liền với người đã sinh ra... đang run rẩy vì khổ đau do phụ thuộc vào người khác của người đã sinh ra... đang run rẩy vì khổ đau do tự mình gây ra... đang run rẩy vì khổ đau do người khác gây ra... đang run rẩy vì khổ đau của các hành... đang run rẩy vì khổ đau của sự biến hoại... đang run rẩy vì khổ đau của bệnh mắt... đang run rẩy vì khổ đau của bệnh tai... đang run rẩy vì khổ đau của bệnh mũi... đang run rẩy vì khổ đau của bệnh lưỡi... đang run rẩy vì khổ đau của bệnh thân... đang run rẩy vì khổ đau của bệnh đầu... đang run rẩy vì khổ đau của bệnh tai... đang run rẩy vì khổ đau của bệnh miệng... đang run rẩy vì khổ đau của bệnh răng... đang run rẩy vì khổ đau của bệnh môi... đang run rẩy vì ho... vì suyễn... vì viêm mũi... vì sốt... vì sốt rét... vì đau bụng... vì ngất xỉu... vì kiết lỵ... vì đau quặn... vì tả... vì phong cùi... vì mụn nhọt... vì lang ben... vì lao phổi... vì động kinh... vì hắc lào... vì ghẻ... vì chàm... vì rôm sảy... vì mẩn ngứa... vì huyết thổ... vì tiểu đường... vì bướu cổ... vì mụn mủ... vì rò hậu môn... vì bệnh do mật gây ra... vì bệnh do đờm gây ra... vì bệnh do gió gây ra... vì bệnh do tam bệnh hợp lại... vì bệnh do thay đổi thời tiết... vì bệnh do cách sống không điều độ... vì bệnh do tai nạn... vì bệnh do quả nghiệp... đang run rẩy vì lạnh... vì nóng... vì đói... vì khát... vì đại tiện... vì tiểu tiện... đang run rẩy vì khổ đau do muỗi, ruồi, gió, nắng, rắn rết chạm vào... đang run rẩy vì khổ đau do mẹ chết... đang run rẩy vì khổ đau do cha chết... đang run rẩy vì khổ đau do con trai chết... đang run rẩy vì khổ đau do con gái chết... đang run rẩy vì khổ đau do tai họa của bà con... đang run rẩy vì khổ đau do tai họa tài sản... đang run rẩy vì khổ đau do tai họa bệnh tật... đang run rẩy vì khổ đau do tai họa giới hạnh... đang run rẩy vì khổ đau do tai họa tà kiến, đang run rẩy, đang run rẩy dữ dội, đang run rẩy liên tục – đó là ý nghĩa của "đang nằm trong bùn mà run rẩy".

2190

Dīpā dīpaṃ upallavinti satthārato satthāraṃ dhammakkhānato dhammakkhānaṃ gaṇato gaṇaṃ diṭṭhiyā diṭṭhiṃ paṭipadāya paṭipadaṃ maggato maggaṃ pallaviṃ upallaviṃ sampallavinti – dīpā dīpaṃ upallaviṃ.

From island to island I drifted means from one teacher to another teacher, from one expounder of Dhamma to another expounder of Dhamma, from one group to another group, from one view to another view, from one practice to another practice, from one path to another path, I drifted, I floated, I drifted completely – from island to island I drifted.

Ta đã trôi dạt từ đảo này sang đảo khác (Dīpā dīpaṃ upallaviṃ) nghĩa là ta đã trôi dạt, đã bám víu, đã trôi dạt hoàn toàn từ vị thầy này sang vị thầy khác, từ lời thuyết Pháp này sang lời thuyết Pháp khác, từ nhóm này sang nhóm khác, từ tà kiến này sang tà kiến khác, từ con đường thực hành này sang con đường thực hành khác, từ đạo này sang đạo khác.

2191

Athaddasāsiṃ sambuddhanti.

Then I saw the Sambuddha.

Rồi ta đã thấy Đức Sambuddha (Athaddasāsiṃ sambuddhaṃ).

Athāti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ – athāti.

Athā is a word connection, a word combination, a word completion, a union of letters, a smoothness of consonants, a sequence of words – this is athā.

Athā là sự nối kết từ, sự kết hợp từ, sự hoàn chỉnh từ, sự hòa hợp chữ cái, sự trôi chảy của phụ âm, sự tuần tự của các từ – đó là ý nghĩa của "athā".

Addasāsinti addasaṃ addakkhiṃ apassiṃ paṭivijjhiṃ.

I saw means I saw, I perceived, I beheld, I penetrated.

Addasāsiṃ nghĩa là ta đã thấy, đã nhìn thấy, đã chứng kiến, đã xuyên thấu.

Buddhoti yo so bhagavā sayambhū anācariyako…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ buddhoti – athaddasāsiṃ sambuddhaṃ.

Buddha means that Blessed One, the Self-Awakened One, without a teacher…pe… a true designation, namely, Buddha – then I saw the Sambuddha.

Buddho là vị Thế Tôn tự giác ngộ, không có thầy... (và) là một paññatti (khái niệm) đã được chứng ngộ, đó là Buddho – đó là ý nghĩa của "rồi ta đã thấy Đức Sambuddha".

2192

Oghatiṇṇamanāsavanti.

One who has crossed the flood, without taints.

Vị đã vượt qua dòng nước lũ (ogha) và không có lậu hoặc (anāsava).

Oghatiṇṇanti bhagavā kāmoghaṃ tiṇṇo, bhavoghaṃ tiṇṇo, diṭṭhoghaṃ tiṇṇo, avijjoghaṃ tiṇṇo, sabbasaṃsārapathaṃ tiṇṇo uttiṇṇo nitthiṇṇo atikkanto samatikkanto vītivatto, so vutthavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro, natthi tassa punabbhavoti – oghatiṇṇaṃ.

One who has crossed the flood means the Blessed One has crossed the flood of sensuality, crossed the flood of becoming, crossed the flood of views, crossed the flood of ignorance, crossed, gone beyond, completely crossed, overcome, thoroughly overcome, transcended all paths of saṃsāra; he has completed the holy life, fulfilled the practice…pe… there is no rebirth for him in the saṃsāra of birth and death – one who has crossed the flood.

Vượt thoát các dòng lũ (Oghatiṇṇa) nghĩa là Đức Thế Tôn đã vượt qua dòng lũ dục (kāmogha), đã vượt qua dòng lũ hữu (bhavogha), đã vượt qua dòng lũ tà kiến (diṭṭhogha), đã vượt qua dòng lũ vô minh (avijjogha), đã vượt qua toàn bộ con đường luân hồi (saṃsārapatha), đã vượt lên, đã vượt thoát, đã vượt qua, đã hoàn toàn vượt qua, đã vượt lên trên; Ngài đã hoàn tất đời sống phạm hạnh, đã thực hành viên mãn các hạnh… (v.v.)… đối với Ngài không còn luân hồi sanh tử nữa, không còn tái sinh nữa – đó là Oghatiṇṇa.

Anāsavanti cattāro āsavā – kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo, avijjāsavo.

Without taints refers to the four taints (āsavas): the taint of sensuality (kāmāsava), the taint of becoming (bhavāsava), the taint of views (diṭṭhāsava), the taint of ignorance (avijjāsava).

Không lậu hoặc (Anāsava) nghĩa là bốn lậu hoặc (āsava) – lậu hoặc dục (kāmāsava), lậu hoặc hữu (bhavāsava), lậu hoặc tà kiến (diṭṭhāsava), lậu hoặc vô minh (avijjāsava).

Te āsavā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

These taints of the Buddha, the Blessed One, are abandoned, uprooted, made like palm stumps, brought to non-existence, not liable to arise again in the future.

Những lậu hoặc ấy của Đức Phật Thế Tôn đã được đoạn trừ, đã bị nhổ tận gốc, đã bị làm cho như gốc cây thốt nốt, đã bị làm cho không còn tồn tại, không còn có khả năng tái sinh trong tương lai.

Tasmā buddho anāsavāti – oghatiṇṇamanāsavaṃ.

Therefore, the Buddha is without taints – one who has crossed the flood, without taints.

Vì vậy, Đức Phật là bậc không lậu hoặc (anāsava) – đó là Oghatiṇṇa-anāsava (đã vượt thoát các dòng lũ, không lậu hoặc).

Tenāha thero piṅgiyo –

Therefore, Thera Piṅgiya said:

Vì thế, Trưởng lão Piṅgiya đã nói:

2193

‘‘Paṅke sayāno pariphandamāno, dīpā dīpaṃ upallaviṃ;

“Lying in the mire, struggling, from island to island I drifted;

“Nằm trong bùn, tôi vùng vẫy, trôi dạt từ bờ này sang bờ kia;

2194

Athaddasāsiṃ sambuddhaṃ, oghatiṇṇamanāsava’’nti.

Then I saw the Sambuddha, one who has crossed the flood, without taints.”

Rồi tôi thấy bậc Chánh Đẳng Giác, đã vượt thoát các dòng lũ, không lậu hoặc.”

2195

117.

117.

117.

2196

Yathā ahū vakkali muttasaddho, bhadrāvudho āḷavigotamo ca;

As Vakkali, released by faith, was, and Bhadrāvudha and Āḷavigotama;

Như Vakkali đã xả bỏ niềm tin, Bhadrāvudha và Āḷavigotama cũng vậy;

2197

Evameva tvampi pamuñcassu saddhaṃ, gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāraṃ.

Even so, you too, Piṅgiya, release your faith; you will go to the far shore of Death’s domain.

Ngươi cũng hãy xả bỏ niềm tin như thế, Piṅgiya, ngươi sẽ đến bờ bên kia của cõi tử thần.

2198

Yathā ahū vakkali muttasaddho, bhadrāvudho āḷavigotamo cāti yathā vakkalitthero^* saddho saddhāgaruko saddhāpubbaṅgamo saddhādhimutto saddhādhipateyyo arahattappatto, yathā bhadrāvudho thero saddho saddhāgaruko saddhāpubbaṅgamo saddhādhimutto saddhādhipateyyo arahattappatto, yathā āḷavigotamo thero saddho saddhāgaruko saddhāpubbaṅgamo saddhādhimutto saddhādhipateyyo arahattappattoti – yathā ahū vakkali muttasaddho bhadrāvudho āḷavigotamo ca.

As Vakkali, released by faith, was, and Bhadrāvudha and Āḷavigotama means as Thera Vakkali, being faithful, revering faith, having faith as his forerunner, devoted to faith, having faith as his master, attained Arahantship; as Thera Bhadrāvudha, being faithful, revering faith, having faith as his forerunner, devoted to faith, having faith as his master, attained Arahantship; as Thera Āḷavigotama, being faithful, revering faith, having faith as his forerunner, devoted to faith, having faith as his master, attained Arahantship – as Vakkali, released by faith, was, and Bhadrāvudha and Āḷavigotama.

Như Vakkali đã xả bỏ niềm tin, Bhadrāvudha và Āḷavigotama cũng vậy (Yathā ahū vakkali muttasaddho, bhadrāvudho āḷavigotamo cā) nghĩa là như Trưởng lão Vakkali có niềm tin, tôn trọng niềm tin, lấy niềm tin làm tiên phong, quyết định bằng niềm tin, lấy niềm tin làm chủ, đã đạt đến A-la-hán; như Trưởng lão Bhadrāvudha có niềm tin, tôn trọng niềm tin, lấy niềm tin làm tiên phong, quyết định bằng niềm tin, lấy niềm tin làm chủ, đã đạt đến A-la-hán; như Trưởng lão Āḷavigotama có niềm tin, tôn trọng niềm tin, lấy niềm tin làm tiên phong, quyết định bằng niềm tin, lấy niềm tin làm chủ, đã đạt đến A-la-hán – đó là Yathā ahū vakkali muttasaddho, bhadrāvudho āḷavigotamo ca.

2199

Evameva tvampi pamuñcassu saddhanti evameva tvaṃ saddhaṃ muñcassu pamuñcassu sampamuñcassu adhimuñcassu okappehi.

Even so, you too release your faith means even so, you should release, completely release, thoroughly release, firmly resolve your faith.

Ngươi cũng hãy xả bỏ niềm tin như thế (Evameva tvampi pamuñcassu saddhaṃ) nghĩa là ngươi hãy xả bỏ, hoàn toàn xả bỏ, hoàn toàn buông bỏ, quyết định niềm tin như thế.

‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti saddhaṃ muñcassu pamuñcassu sampamuñcassu adhimuñcassu okappehi.

“All formations are impermanent” – release, completely release, thoroughly release, firmly resolve your faith.

Hãy xả bỏ, hoàn toàn xả bỏ, hoàn toàn buông bỏ, quyết định niềm tin rằng “Tất cả các hành là vô thường.”

‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti saddhaṃ muñcassu pamuñcassu sampamuñcassu adhimuñcassu okappehi… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti saddhaṃ muñcassu pamuñcassu, sampamuñcassu adhimuñcassu okappehīti – evameva tvampi pamuñcassu saddhaṃ.

“All formations are suffering”…pe… “All phenomena are non-self” – release, completely release, thoroughly release, firmly resolve your faith… “Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease” – release, completely release, thoroughly release, firmly resolve your faith – even so, you too release your faith.

Hãy xả bỏ, hoàn toàn xả bỏ, hoàn toàn buông bỏ, quyết định niềm tin rằng “Tất cả các hành là khổ”… (v.v.)… “Tất cả các pháp là vô ngã”… (v.v.)… “Bất cứ pháp gì có tính chất sinh khởi, tất cả pháp ấy có tính chất diệt tận” – đó là Evameva tvampi pamuñcassu saddhaṃ.

2200

Gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāranti maccudheyyaṃ vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca.

You will go to the far shore of Death’s domain, Piṅgiya means Death’s domain refers to defilements, aggregates, and volitional formations.

Ngươi sẽ đến bờ bên kia của cõi tử thần, Piṅgiya (Gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāraṃ) nghĩa là cõi tử thần (maccudheyya) được gọi là các phiền não (kilesā), các uẩn (khandhā) và các hành (abhisaṅkhārā).

Maccudheyyassa pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ, yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ.

The far shore of Death’s domain is called the deathless Nibbāna, which is the calming of all formations, the relinquishing of all attachments, the destruction of craving, dispassion, cessation, Nibbāna.

Bờ bên kia của cõi tử thần (maccudheyyassa pāraṃ) được gọi là bất tử Nibbāna, đó là sự chấm dứt của mọi hành, sự từ bỏ mọi thứ chấp thủ, sự diệt tận của tham ái, sự ly tham, sự đoạn diệt, Nibbāna.

Gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāranti tvaṃ pāraṃ gamissasi, pāraṃ adhigamissasi, pāraṃ phassissasi, pāraṃ sacchikarissasīti – gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāraṃ.

You will go to the far shore of Death’s domain, Piṅgiya means you will go to the far shore, you will attain the far shore, you will experience the far shore, you will realize the far shore – you will go to the far shore of Death’s domain, Piṅgiya.

Ngươi sẽ đến bờ bên kia của cõi tử thần, Piṅgiya (Gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāraṃ) nghĩa là ngươi sẽ đến bờ bên kia, ngươi sẽ đạt đến bờ bên kia, ngươi sẽ chạm đến bờ bên kia, ngươi sẽ chứng ngộ bờ bên kia – đó là Gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāraṃ.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói:

2201

‘‘Yathā ahū vakkali muttasaddho, bhadrāvudho āḷavigotamo ca;

“As Vakkali, released by faith, was, and Bhadrāvudha and Āḷavigotama;

“Như Vakkali đã xả bỏ niềm tin, Bhadrāvudha và Āḷavigotama cũng vậy;

2202

Evameva tvampi pamuñcassu saddhaṃ,

Even so, you too, release your faith,

Ngươi cũng hãy xả bỏ niềm tin như thế,

2203

Gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāra’’nti.

You will go to the far shore of Death’s domain, Piṅgiya.”

Ngươi sẽ đến bờ bên kia của cõi tử thần, Piṅgiya.”

2204

118.

118.

118.

2205

Esa bhiyyo pasīdāmi, sutvāna munino vaco;

Hearing the sage’s word, I am even more delighted;

Nghe lời của bậc ẩn sĩ, tôi càng thêm hoan hỷ;

2206

Vivaṭacchado^* sambuddho, akhilo paṭibhānavā^* .

The Perfectly Enlightened One, with coverings removed, is thornless and endowed with ready wit.

Bậc Chánh Đẳng Giác đã mở màn che, không chướng ngại, có biện tài.

2207

Esa bhiyyo pasīdāmīti esa bhiyyo pasīdāmi, bhiyyo bhiyyo saddahāmi, bhiyyo bhiyyo okappemi, bhiyyo bhiyyo adhimuccāmi; ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti bhiyyo bhiyyo pasīdāmi, bhiyyo bhiyyo saddahāmi, bhiyyo bhiyyo okappemi, bhiyyo bhiyyo adhimuccāmi; ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti bhiyyo bhiyyo pasīdāmi…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti bhiyyo bhiyyo pasīdāmi…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti bhiyyo bhiyyo pasīdāmi, bhiyyo bhiyyo saddahāmi, bhiyyo bhiyyo okappemi, bhiyyo bhiyyo adhimuccāmīti – esa bhiyyo pasīdāmi.

‘I am further inspired by this’ means: I am further inspired by this; I further and further believe, I further and further resolve, I further and further incline; ‘All conditioned phenomena are impermanent’—I am further and further inspired, I further and further believe, I further and further resolve, I further and further incline; ‘All conditioned phenomena are suffering’—I am further inspired…pe… ‘All phenomena are non-self’—I am further inspired…pe… ‘Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease’—I am further and further inspired, I further and further believe, I further and further resolve, I further and further incline—this is ‘I am further inspired by this’.

Tôi càng thêm hoan hỷ (Esa bhiyyo pasīdāmi) nghĩa là tôi càng thêm hoan hỷ, tôi càng thêm tin tưởng, tôi càng thêm quyết định, tôi càng thêm xác tín; tôi càng thêm hoan hỷ, tôi càng thêm tin tưởng, tôi càng thêm quyết định, tôi càng thêm xác tín rằng “Tất cả các hành là vô thường”; tôi càng thêm hoan hỷ rằng “Tất cả các hành là khổ”… (v.v.)… tôi càng thêm hoan hỷ rằng “Tất cả các pháp là vô ngã”… (v.v.)… tôi càng thêm hoan hỷ, tôi càng thêm tin tưởng, tôi càng thêm quyết định, tôi càng thêm xác tín rằng “Bất cứ pháp gì có tính chất sinh khởi, tất cả pháp ấy có tính chất diệt tận” – đó là Esa bhiyyo pasīdāmi.

2208

Sutvāna munino vacoti.

‘Having heard the Muni’s word’.

Nghe lời của bậc ẩn sĩ (Sutvāna munino vaco) nghĩa là.

Munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ…pe… saṅgajālamaticca so muni.

‘Muni’ refers to knowledge as mona…pe… having transcended the net of attachment, he is a muni.

Ẩn sĩ (Munī) nghĩa là sự hiểu biết được gọi là mona (trí tuệ)… (v.v.)… vị ấy là ẩn sĩ vì đã vượt qua lưới trói buộc.

Sutvāna munino vacoti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ sutvāna uggahetvāna upadhārayitvāna upalakkhayitvānāti – sutvāna munino vaco.

‘Having heard the Muni’s word’ means: having heard, grasped, borne in mind, and understood your word, your explanation, your discourse, your instruction, your teaching—this is ‘having heard the Muni’s word’.

Nghe lời của bậc ẩn sĩ (Sutvāna munino vaco) nghĩa là sau khi nghe, tiếp thu, ghi nhớ, nhận biết lời dạy, lời khuyên, lời giáo huấn của Ngài – đó là Sutvāna munino vaco.

2209

Vivaṭacchado sambuddhoti.

‘The Perfectly Enlightened One, with coverings removed’.

Bậc Chánh Đẳng Giác đã mở màn che (Vivaṭacchado sambuddho) nghĩa là.

Chadananti pañca chadanāni – taṇhāchadanaṃ, diṭṭhichadanaṃ, kilesachadanaṃ, duccaritachadanaṃ, avijjāchadanaṃ.

‘Covering’: there are five coverings—the covering of craving, the covering of wrong view, the covering of defilements, the covering of misconduct, the covering of ignorance.

Màn che (Chadana) nghĩa là năm màn che – màn che tham ái (taṇhāchadana), màn che tà kiến (diṭṭhichadana), màn che phiền não (kilesachadana), màn che ác hạnh (duccaritachadana), màn che vô minh (avijjāchadana).

Tāni chadanāni buddhassa bhagavato vivaṭāni viddhaṃsitāni samugghāṭitāni pahīnāni samucchinnāni vūpasantāni paṭippassaddhāni abhabbuppattikāni ñāṇagginā daḍḍhāni.

These coverings of the Blessed Buddha are uncovered, destroyed, uprooted, abandoned, eradicated, calmed, tranquilized, incapable of arising again, and burned by the fire of knowledge.

Những màn che ấy của Đức Phật Thế Tôn đã được mở ra, đã bị phá hủy, đã bị nhổ tận gốc, đã bị đoạn trừ, đã bị cắt đứt hoàn toàn, đã bị lắng dịu, đã bị làm cho hoàn toàn yên tĩnh, không còn khả năng tái sinh, đã bị đốt cháy bằng ngọn lửa trí tuệ.

Tasmā buddho vivaṭacchado.

Therefore, the Buddha is one with coverings removed.

Vì vậy, Đức Phật là bậc đã mở màn che (vivaṭacchado).

Buddhoti yo so bhagavā…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ buddhoti – vivaṭacchado sambuddho.

‘Buddha’ means: that Blessed One…pe… a true designation, namely, ‘Buddha’—this is ‘the Perfectly Enlightened One, with coverings removed’.

Phật (Buddho) nghĩa là Đức Thế Tôn ấy… (v.v.)… danh hiệu chân thực, đó là Phật – đó là Vivaṭacchado sambuddho.

2210

Akhilo paṭibhānavāti.

‘Thornless and endowed with ready wit’.

Không chướng ngại, có biện tài (Akhilo paṭibhānavā) nghĩa là.

Akhiloti rāgo khilo, doso khilo, moho khilo, kodho khilo, upanāho…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā khilā.

‘Thornless’: lust is a thorn, hatred is a thorn, delusion is a thorn, anger is a thorn, resentment…pe… all unwholesome volitional formations are thorns.

Không chướng ngại (Akhilo) nghĩa là tham là chướng ngại, sân là chướng ngại, si là chướng ngại, giận dữ là chướng ngại, oán hận… (v.v.)… tất cả các hành bất thiện là chướng ngại.

Te khilā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

These thorns in the Blessed Buddha are abandoned, with roots cut off, made like a palm-stump, brought to non-existence, and are of a nature not to arise again in the future.

Những chướng ngại ấy của Đức Phật Thế Tôn đã được đoạn trừ, đã bị nhổ tận gốc, đã bị làm cho như gốc cây thốt nốt, đã bị làm cho không còn tồn tại, không còn có khả năng tái sinh trong tương lai.

Tasmā buddho akhilo.

Therefore, the Buddha is thornless.

Vì vậy, Đức Phật là bậc không chướng ngại (akhilo).

2211

Paṭibhānavāti tayo paṭibhānavanto – pariyatti paṭibhānavā, paripucchāpaṭibhānavā, adhigamapaṭibhānavā.

‘Endowed with ready wit’: there are three kinds of those endowed with ready wit—one endowed with ready wit through learning, one endowed with ready wit through inquiry, one endowed with ready wit through realization.

Có biện tài (Paṭibhānavā) nghĩa là có ba loại người có biện tài – người có biện tài về học tập (pariyatti paṭibhānavā), người có biện tài về vấn đáp (paripucchāpaṭibhānavā), người có biện tài về chứng đắc (adhigamapaṭibhānavā).

Katamo pariyattipaṭibhānavā?

Who is one endowed with ready wit through learning?

Thế nào là người có biện tài về học tập?

Idhekaccassa buddhavacanaṃ^* pariyāputaṃ^* hoti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ.

Here, for some, the Buddha’s word is learned by nature: Sutta, Geyya, Veyyākaraṇa, Gāthā, Udāna, Itivuttaka, Jātaka, Abbhutadhamma, Vedalla.

Ở đây, một số người đã học thuộc lòng lời dạy của Đức Phật: kinh (sutta), kệ tụng (geyya), giải thích (veyyākaraṇa), thi kệ (gāthā), cảm hứng ngữ (udāna), như thị thuyết (itivuttaka), bổn sanh (jātaka), pháp hy hữu (abbhutadhamma), vấn đáp (vedalla).

Tassa pariyattiṃ nissāya paṭibhāti^* – ayaṃ pariyattipaṭibhānavā.

For him, relying on learning, ready wit arises—this is one endowed with ready wit through learning.

Nương vào sự học tập ấy, trí tuệ khởi lên – đây là người có biện tài về học tập.

2212

Katamo paripucchāpaṭibhānavā?

Who is one endowed with ready wit through inquiry?

Thế nào là người có biện tài về vấn đáp?

Idhekacco paripucchitā hoti atthe ca ñāye ca lakkhaṇe ca kāraṇe ca ṭhānāṭhāne ca.

Here, some are accustomed to inquire into meaning, method, characteristics, cause, and what is possible and impossible.

Ở đây, một số người đã vấn đáp về ý nghĩa (attha), về lý lẽ (ñāya), về đặc tính (lakkhaṇa), về nguyên nhân (kāraṇa), về lẽ phải và phi lý (ṭhānāṭhāne).

Tassa paripucchaṃ nissāya paṭibhāti – ayaṃ paripucchāpaṭibhānavā.

For him, relying on inquiry, ready wit arises—this is one endowed with ready wit through inquiry.

Nương vào sự vấn đáp ấy, trí tuệ khởi lên – đây là người có biện tài về vấn đáp.

2213

Katamo adhigamapaṭibhānavā?

Who is one endowed with ready wit through realization?

Thế nào là người có biện tài về chứng đắc?

Idhekaccassa adhigatā honti cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅgā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, cattāro ariyamaggā, cattāri sāmaññaphalāni, catasso paṭisambhidāyo, cha abhiññāyo.

Here, for some, the four foundations of mindfulness, the four right exertions, the four bases of psychic power, the five faculties, the five powers, the seven factors of enlightenment, the Noble Eightfold Path, the four Noble Paths, the four fruits of recluseship, the four analytical knowledges (paṭisambhidā), the six supernormal powers (abhiññā) are realized.

Ở đây, một số người đã chứng đắc bốn niệm xứ (satipaṭṭhāna), bốn chánh cần (sammappadhāna), bốn thần túc (iddhipāda), năm căn (indriya), năm lực (bala), bảy giác chi (bojjhaṅga), Bát chánh đạo (ariyo aṭṭhaṅgiko maggo), bốn Thánh đạo (ariyamagga), bốn Sa-môn quả (sāmaññaphala), bốn phân tích giải (paṭisambhidā), sáu thắng trí (abhiññā).

Tassa attho ñāto, dhammo ñāto, nirutti ñātā.

For him, the meaning is known, the Dhamma is known, the language is known.

Đối với người ấy, ý nghĩa đã được biết, giáo pháp đã được biết, ngữ pháp đã được biết.

Atthe ñāte attho paṭibhāti, dhamme ñāte dhammo paṭibhāti, niruttiyā ñātāya nirutti paṭibhāti.

When the meaning is known, ready wit concerning meaning arises; when the Dhamma is known, ready wit concerning Dhamma arises; when the language is known, ready wit concerning language arises.

Khi ý nghĩa được biết, ý nghĩa khởi lên; khi giáo pháp được biết, giáo pháp khởi lên; khi ngữ pháp được biết, ngữ pháp khởi lên.

Imesu tīsu ñāṇesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā.

The knowledge among these three knowledges is the paṭibhānapaṭisambhidā.

Trong ba trí tuệ này, trí tuệ là biện tài phân tích giải (paṭibhānapaṭisambhidā).

Bhagavā imāya paṭibhānapaṭisambhidāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato.

The Blessed One is endowed, completely endowed, attained, completely attained, possessed, completely possessed, accomplished with this paṭibhānapaṭisambhidā.

Đức Thế Tôn đã được trang bị, được trang bị đầy đủ, đã đạt đến, đã hoàn toàn đạt đến, đã thành tựu, đã hoàn toàn thành tựu, đã đầy đủ với biện tài phân tích giải này.

Tasmā buddho paṭibhānavā.

Therefore, the Buddha is endowed with ready wit.

Vì vậy, Đức Phật là bậc có biện tài (paṭibhānavā).

Yassa pariyatti natthi, paripucchā natthi, adhigamo natthi, kiṃ tassa paṭibhāyissatīti – akhilo paṭibhānavā.

For whom there is no learning, no inquiry, no realization, what ready wit will arise for him?—this is ‘thornless and endowed with ready wit’.

Người nào không có học tập, không có vấn đáp, không có chứng đắc, thì cái gì sẽ khởi lên cho người ấy? – đó là Akhilo paṭibhānavā (không chướng ngại, có biện tài).

Tenāha thero piṅgiyo –

Therefore, Elder Piṅgiya said:

Vì thế, Trưởng lão Piṅgiya đã nói:

2214

‘‘Esa bhiyyo pasīdāmi, sutvāna munino vaco;

‘‘I am further inspired by this, having heard the Muni’s word;

“Nghe lời của bậc ẩn sĩ, tôi càng thêm hoan hỷ;

2215

Vivaṭacchado sambuddho, akhilo paṭibhānavā’’ti.

The Perfectly Enlightened One, with coverings removed, is thornless and endowed with ready wit.’’

Bậc Chánh Đẳng Giác đã mở màn che, không chướng ngại, có biện tài.”

2216

119.

2217

Adhideve^* abhiññāya, sabbaṃ vedi paroparaṃ^* ;

Having fully understood the supreme devas, he knew all, both his own and others';

Sau khi thắng tri về chư thiên tối thượng, Ngài đã biết tất cả mọi điều trên và dưới;

2218

Pañhānantakaro satthā, kaṅkhīnaṃ paṭijānataṃ.

The Teacher puts an end to the questions of those who confess their doubts.

Bậc Đạo Sư đã chấm dứt các nghi vấn, đối với những ai còn hoài nghi và thừa nhận.

2219

Adhideve abhiññāyāti.

Regarding Adhideve abhiññāya.

Sau khi thắng tri về chư thiên tối thượng (Adhideve abhiññāyā) nghĩa là.

Devāti tayo devā – sammutidevā^* , upapattidevā, visuddhidevā.

Devas are three kinds of devas: conventional devas, rebirth devas, and purified devas.

Chư thiên (Devā) nghĩa là ba loại chư thiên – chư thiên quy ước (sammutidevā), chư thiên tái sinh (upapattidevā), chư thiên thanh tịnh (visuddhidevā).

Katame sammutidevā?

Who are the conventional devas?

Thế nào là chư thiên quy ước?

Sammutidevā vuccanti rājāno^* ca rājakumāro ca deviyo ca.

Conventional devas are said to be kings, princes, and queens.

Chư thiên quy ước được gọi là các vị vua, các vị hoàng tử và các vị hoàng hậu.

Ime vuccanti sammutidevā.

These are called conventional devas.

Những vị này được gọi là chư thiên quy ước.

Katame upapattidevā?

Who are the rebirth devas?

Thế nào là chư thiên tái sinh?

Upapattidevā vuccanti cātumahārājikā devā tāvatiṃsā devā…pe… brahmakāyikā devā, ye ca devā taduttari.

Rebirth devas are said to be the Cātumahārājika devas, the Tāvatiṃsa devas…pe… the Brahmakāyika devas, and those devas higher than them.

Chư thiên tái sinh được gọi là chư thiên Tứ Đại Thiên Vương, chư thiên Tam Thập Tam Thiên… (v.v.)… chư thiên Phạm Thiên, và các chư thiên cao hơn thế.

Ime vuccanti upapattidevā.

These are called rebirth devas.

Những vị này được gọi là chư thiên tái sinh.

Katame visuddhidevā?

Who are the purified devas?

Thế nào là chư thiên thanh tịnh?

Visuddhidevā vuccanti tathāgatā tathāgatasāvakā arahanto khīṇāsavā, ye ca paccekasambuddhā.

Purified devas are said to be the Tathāgatas, the disciples of the Tathāgatas, the Arahants whose defilements are destroyed, and the Paccekasambuddhas.

Các vị Visuddhideva được gọi là các Như Lai (Tathāgata), các đệ tử của Như Lai là các A-la-hán (arahant) đã diệt trừ các lậu hoặc (khīṇāsava), và các vị Độc Giác Phật (Paccekasambuddha).

Ime vuccanti visuddhidevā.

These are called purified devas.

Những vị này được gọi là các vị Visuddhideva.

Bhagavā sammutideve adhidevāti abhiññāya upapattideve adhidevāti abhiññāya, visuddhideve adhidevāti abhiññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – adhideve abhiññāya.

The Blessed One, having fully understood the conventional devas as those who possess qualities that make one supreme among devas, having fully understood the rebirth devas as those who possess qualities that make one supreme among devas, having fully understood the purified devas as those who possess qualities that make one supreme among devas, having known, weighed, investigated, elucidated, and made clear — this is adhideve abhiññāya.

Đức Thế Tôn đã thâm hiểu các Sammutideva là các vị thần tối thượng, thâm hiểu các Upapattideva là các vị thần tối thượng, thâm hiểu các Visuddhideva là các vị thần tối thượng, sau khi đã biết, cân nhắc, xem xét, phát triển và làm cho hiển lộ – đó là “thâm hiểu các vị thần tối thượng”.

2220

Sabbaṃ vedi paroparanti bhagavā attano ca paresañca adhidevakare dhamme vedi aññāsi aphassi paṭivijjhi.

Regarding sabbaṃ vedi paroparaṃ: The Blessed One knew, understood, touched, and penetrated the qualities that make one supreme among devas, both his own and others'.

Sabbaṃ vedi paroparanti (Đã biết tất cả, cả trên lẫn dưới) – Đức Thế Tôn đã biết, đã thấu triệt, đã chạm đến, đã xuyên thủng các pháp làm cho mình và người khác trở thành tối thượng.

Katame attano adhidevakarā dhammā?

What are his own qualities that make one supreme among devas?

Các pháp làm cho mình trở thành tối thượng là gì?

Sammāpaṭipadā anulomapaṭipadā apaccanīkapaṭipadā anvatthapaṭipadā dhammānudhammapaṭipadā sīlesu paripūrakāritā indriyesu guttadvāratā bhojane mattaññutā jāgariyānuyogo satisampajaññaṃ cattāro satipaṭṭhānā…pe… ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.

Right practice, conforming practice, unopposed practice, practice in accordance with the goal, practice in accordance with the Dhamma, perfect fulfillment of moral precepts, guarding the sense doors, moderation in eating, devotion to wakefulness, mindfulness and clear comprehension, the four foundations of mindfulness…pe… the Noble Eightfold Path.

Đó là chánh đạo (sammāpaṭipadā), đạo thuận theo (anulomapaṭipadā), đạo không đối nghịch (apaccanīkapaṭipadā), đạo đúng nghĩa (anvatthapaṭipadā), đạo phù hợp với Pháp (dhammānudhammapaṭipadā), sự hoàn thiện trong giới luật, sự giữ gìn các căn, sự tiết độ trong ăn uống, sự chuyên cần thức tỉnh, chánh niệm và tỉnh giác, bốn niệm xứ (satipaṭṭhāna)… (v.v.)… Bát Chánh Đạo (ariyo aṭṭhaṅgiko maggo).

Ime vuccanti attano adhidevakarā dhammā.

These are called his own qualities that make one supreme among devas.

Những điều này được gọi là các pháp làm cho mình trở thành tối thượng.

2221

Katame paresaṃ adhidevakarā dhammā?

What are others' qualities that make one supreme among devas?

Các pháp làm cho người khác trở thành tối thượng là gì?

Sammāpaṭipadā…pe… ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.

Right practice…pe… the Noble Eightfold Path.

Đó là chánh đạo (sammāpaṭipadā)… (v.v.)… Bát Chánh Đạo (ariyo aṭṭhaṅgiko maggo).

Ime vuccanti paresaṃ adhidevakarā dhammā.

These are called others' qualities that make one supreme among devas.

Những điều này được gọi là các pháp làm cho người khác trở thành tối thượng.

Evaṃ bhagavā attano ca paresañca adhidevakare dhamme vedi aññāsi aphassi paṭivijjhīti – sabbaṃ vedi paroparaṃ.

Thus, the Blessed One knew, understood, touched, and penetrated the qualities that make one supreme among devas, both his own and others' — this is sabbaṃ vedi paroparaṃ.

Như vậy, Đức Thế Tôn đã biết, đã thấu triệt, đã chạm đến, đã xuyên thủng các pháp làm cho mình và người khác trở thành tối thượng – đó là “đã biết tất cả, cả trên lẫn dưới”.

2222

Pañhānantakaro satthāti bhagavā pārāyanikapañhānaṃ antakaro pariyantakaro paricchedakaro parivaṭumakaro; sabhiyapañhānaṃ^* antakaro pariyantakaro paricchedakaro parivaṭumakaro; sakkapañhānaṃ…pe… suyāmapañhānaṃ… bhikkhupañhānaṃ… bhikkhunīpañhānaṃ… upāsakapañhānaṃ… upāsikāpañhānaṃ… rājapañhānaṃ… khattiyapañhānaṃ… brāhmaṇapañhānaṃ… vessapañhānaṃ… suddapañhānaṃ… devapañhānaṃ… brahmapañhānaṃ antakaro pariyantakaro paricchedakaro parivaṭumakaroti – pañhānantakaro.

Regarding Pañhānantakaro satthā: The Blessed One is the one who puts an end to, brings to a conclusion, defines, and brings to a close the questions of the Pārāyana; the one who puts an end to, brings to a conclusion, defines, and brings to a close the questions of Sabhiya; the questions of Sakka…pe… the questions of Suyāma… the questions of bhikkhus… the questions of bhikkhunīs… the questions of laymen… the questions of laywomen… the questions of kings… the questions of khattiyas… the questions of brahmins… the questions of vessas… the questions of suddas… the questions of devas… the questions of Brahmās — this is pañhānantakaro.

Bậc Đạo Sư chấm dứt các vấn đề có nghĩa là, Đức Thế Tôn là bậc chấm dứt, là bậc kết thúc, là bậc phân định, là bậc định rõ các vấn đề của các vị Bà-la-môn trong bộ Pārāyana; là bậc chấm dứt, là bậc kết thúc, là bậc phân định, là bậc định rõ các vấn đề của Sabhiya (hoặc các vấn đề của hội chúng, các vấn đề của Piṅgiya); là bậc chấm dứt, là bậc kết thúc, là bậc phân định, là bậc định rõ các vấn đề của Sakka… cho đến các vấn đề của Suyāma… các vấn đề của các Tỳ-khưu… các vấn đề của các Tỳ-khưu-ni… các vấn đề của các cư sĩ nam… các vấn đề của các cư sĩ nữ… các vấn đề của các vua chúa… các vấn đề của các Sát-đế-lỵ… các vấn đề của các Bà-la-môn… các vấn đề của các Phệ-xá… các vấn đề của các Thủ-đà… các vấn đề của các chư thiên… các vấn đề của các Phạm thiên – đó là “Bậc chấm dứt các vấn đề”.

Satthāti bhagavā satthavāho.

Regarding Satthā: The Blessed One is the caravan leader.

Bậc Đạo Sư có nghĩa là, Đức Thế Tôn là vị dẫn đầu đoàn buôn.

Yathā satthavāho satthe kantāraṃ tāreti, corakantāraṃ tāreti, vāḷakantāraṃ tāreti, dubbhikkhakantāraṃ tāreti, nirudakakantāraṃ tāreti uttāreti nitthāreti^* patāreti, khemantabhūmiṃ sampāpeti; evameva bhagavā satthavāho satte kantāraṃ tāreti, jātikantāraṃ tāreti, jarākantāraṃ…pe… byādhikantāraṃ… maraṇakantāraṃ… sokaparidevadukkhadomanassupāyāsakantāraṃ tāreti, rāgakantāraṃ tāreti, dosakantāraṃ… mohakantāraṃ… mānakantāraṃ… diṭṭhikantāraṃ… kilesakantāraṃ… duccaritakantāraṃ tāreti, rāgagahanaṃ tāreti, dosagahanaṃ tāreti, mohagahanaṃ… diṭṭhigahanaṃ… kilesagahanaṃ… duccaritagahanaṃ tāreti uttāreti nitthāreti patāreti; khemantaṃ amataṃ nibbānaṃ sampāpetīti – evampi bhagavā satthavāho.

Just as a caravan leader helps the caravan cross a wilderness, helps them cross a wilderness of thieves, helps them cross a wilderness of wild beasts, helps them cross a wilderness of famine, helps them cross a waterless wilderness, leads them across, brings them out, delivers them, guides them, and brings them to a safe land; even so, the Blessed One, the caravan leader, helps beings cross the wilderness, helps them cross the wilderness of birth, helps them cross the wilderness of old age…pe… the wilderness of sickness… the wilderness of death… the wilderness of sorrow, lamentation, pain, dejection, and despair, helps them cross the wilderness of lust, helps them cross the wilderness of hatred… delusion… conceit… wrong view… defilements… misconduct, helps them cross the thicket of lust, helps them cross the thicket of hatred, the thicket of delusion… the thicket of wrong view… the thicket of defilements… the thicket of misconduct, leads them across, brings them out, delivers them, guides them; and brings them to the safe, deathless Nibbāna — in this way too, the Blessed One is the caravan leader.

Ví như vị dẫn đầu đoàn buôn đưa đoàn buôn vượt qua sa mạc, vượt qua sa mạc đầy trộm cướp, vượt qua sa mạc đầy thú dữ, vượt qua sa mạc đói kém, vượt qua sa mạc không nước, đưa họ đến nơi an ổn; cũng vậy, Đức Thế Tôn là vị dẫn đầu đoàn buôn, đưa các chúng sanh vượt qua sa mạc, vượt qua sa mạc sanh, vượt qua sa mạc già… cho đến sa mạc bệnh… sa mạc chết… sa mạc sầu, bi, khổ, ưu, não; vượt qua sa mạc tham, vượt qua sa mạc sân… sa mạc si… sa mạc mạn… sa mạc tà kiến… sa mạc phiền não… sa mạc ác hạnh; vượt qua rừng rậm tham, vượt qua rừng rậm sân, vượt qua rừng rậm si… rừng rậm tà kiến… rừng rậm phiền não… rừng rậm ác hạnh, đưa họ đến nơi an ổn, bất tử là Nibbāna – như vậy Đức Thế Tôn là vị dẫn đầu đoàn buôn.

2223

Atha vā, bhagavā netā vinetā anunetā paññapetā nijjhāpetā pekkhatā pasādetāti, evaṃ bhagavā satthavāho.

Alternatively, the Blessed One is the leader, the discipliner, the persuader, the instructor, the contemplator, the observer, the gladdener; in this way too, the Blessed One is the caravan leader.

Hoặc nữa, Đức Thế Tôn là bậc dẫn dắt, bậc giáo hóa, bậc khuyên bảo, bậc chỉ dạy, bậc quán sát, bậc làm cho thanh tịnh, như vậy Đức Thế Tôn là vị dẫn đầu đoàn buôn.

Atha vā, bhagavā anuppannassa maggassa uppādetā, asañjātassa maggassa sañjanetā, anakkhātassa maggassa akkhātā, maggaññū maggavidū maggakovido maggānugā ca pana etarahi sāvakā viharanti pacchā samannāgatāti, evampi bhagavā satthavāhoti – pañhānantakaro satthā.

Alternatively, the Blessed One is the producer of the unarisen path, the generator of the unproduced path, the proclaimer of the undeclared path, the knower of the path, the expert in the path, the skilled in the path. And now, His disciples abide following the path, endowed later. Thus also, the Blessed One is a caravan leader—the Teacher who puts an end to questions.

Hoặc nữa, Đức Thế Tôn là bậc làm phát sanh con đường chưa phát sanh, bậc làm khởi lên con đường chưa khởi lên, bậc tuyên thuyết con đường chưa tuyên thuyết, bậc hiểu rõ con đường, bậc thông suốt con đường, bậc thiện xảo con đường, và các đệ tử của Ngài hiện nay đang sống theo con đường, đạt được sau này – như vậy Đức Thế Tôn là vị dẫn đầu đoàn buôn. Đó là “Bậc Đạo Sư chấm dứt các vấn đề”.

2224

Kaṅkhīnaṃ paṭijānatanti sakaṅkhā āgantvā nikkaṅkhā sampajjanti, sallekhā āgantvā nillekhā sampajjanti, sadveḷhakā āgantvā nidveḷahakā sampajjanti, savicikicchā āgantvā nibbicikicchā sampajjanti, sarāgā āgantvā vītarāgā sampajjanti, sadosā āgantvā vītadosā sampajjanti, samohā āgantvā vītamohā sampajjanti, sakilesā āgantvā nikkilesā sampajjantīti – kaṅkhīnaṃ paṭijānataṃ.

For those with doubts, making them know means those with doubts come and become free from doubts; those with defilements come and become free from defilements; those with wavering minds come and become free from wavering minds; those with perplexity come and become free from perplexity; those with craving come and become free from craving; those with hatred come and become free from hatred; those with delusion come and become free from delusion; those with defilements come and become free from defilements—for those with doubts, making them know.

Đối với những ai còn hoài nghi, Ngài làm cho họ hiểu rõ có nghĩa là, những người còn hoài nghi đến rồi trở nên không còn hoài nghi; những người còn nghi ngờ đến rồi trở nên không còn nghi ngờ; những người còn lưỡng lự đến rồi trở nên không còn lưỡng lự; những người còn do dự đến rồi trở nên không còn do dự; những người còn tham ái đến rồi trở nên ly tham; những người còn sân hận đến rồi trở nên ly sân; những người còn si mê đến rồi trở nên ly si; những người còn phiền não đến rồi trở nên vô phiền não – đó là “đối với những ai còn hoài nghi, Ngài làm cho họ hiểu rõ”.

Tenāha thero piṅgiyo –

Therefore, the Elder Piṅgiya said:

Do đó, Trưởng lão Piṅgiya đã nói:

2225

‘‘Adhideve abhiññāya, sabbaṃ vedi paroparaṃ;

“Having directly known the supreme deities, he knew all, both higher and lower;

“Sau khi đã liễu tri chư thiên,

2226

Pañhānantakaro satthā, kaṅkhīnaṃ paṭijānata’’nti.

The Teacher who puts an end to questions, for those with doubts, making them know.”

Ngài biết tất cả mọi điều trên và dưới.

2227

120.

Bậc Đạo Sư chấm dứt các vấn đề,

2228

Asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ, yassa natthi upamā kvaci;

Unshaken, unagitated, for which there is no simile anywhere;

Đối với những ai còn hoài nghi, Ngài làm cho họ hiểu rõ.”

2229

Addhā gamissāmi na mettha kaṅkhā, evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacittaṃ.

Surely I shall go, I have no doubt about it. Thus, hold me as one with a mind resolute.

Không bị lay chuyển, không bị khuấy động, không có gì sánh bằng ở bất cứ nơi nào; con chắc chắn sẽ đạt đến, con không còn hoài nghi về điều đó, xin Ngài hãy ghi nhận con với tâm ý kiên quyết như vậy.

2230

Asaṃhīraṃ asaṃkuppanti asaṃhīraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ.

Unshaken, unagitated: Unshaken is called the deathless Nibbāna.

Không bị lay chuyển, không bị khuấy động – “không bị lay chuyển” được gọi là Nibbāna bất tử.

Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ.

That which is the calming of all formations, the relinquishing of all substrata, the destruction of craving, dispassion, cessation, Nibbāna.

Đó là sự an tịnh của mọi hành, sự từ bỏ mọi chấp thủ, sự diệt tận tham ái, sự ly tham, sự đoạn diệt, Nibbāna.

Asaṃhīranti rāgena dosena mohena kodhena upanāhena makkhena paḷāsena issāya macchariyena māyāya sāṭheyyena thambhena sārambhena mānena atimānena madena pamādena sabbakilesehi sabbaduccaritehi sabbapariḷāhehi sabbāsavehi sabbadarathehi sabbasantāpehi sabbākusalābhisaṅkhārehi asaṃhāriyaṃ nibbānaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammanti – asaṃhīraṃ.

Unshaken means Nibbāna is unshaken by craving, hatred, delusion, anger, resentment, denigration, domineering, envy, avarice, deceit, craftiness, obstinacy, arrogance, conceit, excessive pride, intoxication, heedlessness, by all defilements, all evil conduct, all torments, all cankers, all distresses, all fevers, and all unwholesome volitional formations. Nibbāna is permanent, stable, eternal, and of an unchangeable nature—thus, unshaken.

Không bị lay chuyển có nghĩa là Nibbāna không bị lay chuyển bởi tham, sân, si, giận dữ, oán hận, khinh bỉ, ngang ngược, đố kỵ, keo kiệt, lừa dối, xảo trá, cứng đầu, tranh chấp, kiêu mạn, quá mạn, say đắm, phóng dật, bởi tất cả các phiền não, tất cả các ác hạnh, tất cả các sự thiêu đốt, tất cả các lậu hoặc, tất cả các sự đau khổ, tất cả các sự nung nấu, tất cả các hành ác bất thiện. Nibbāna là thường hằng, kiên cố, vĩnh cửu, không biến hoại – đó là “không bị lay chuyển”.

2231

Asaṃkuppanti asaṃkuppaṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ.

Unagitated: Unagitated is called the deathless Nibbāna.

Không bị khuấy động – “không bị khuấy động” được gọi là Nibbāna bất tử.

Yo so sabbasaṅkhārasamatho…pe… nirodho nibbānaṃ.

That which is the calming of all formations… cessation, Nibbāna.

Đó là sự an tịnh của mọi hành… cho đến sự đoạn diệt, Nibbāna.

Nibbānassa^* na uppādo paññāyati, vayo natthi, na tassa aññathattaṃ^* paññāyati.

The arising of Nibbāna is not manifest, there is no passing away, its otherness is not manifest.

Sự sanh khởi của Nibbāna không được biết đến, sự hoại diệt không có, sự biến đổi của nó không được biết đến.

Nibbānaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammanti – asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ.

Nibbāna is permanent, stable, eternal, and of an unchangeable nature—thus, unshaken, unagitated.

Nibbāna là thường hằng, kiên cố, vĩnh cửu, không biến hoại – đó là “không bị lay chuyển, không bị khuấy động”.

2232

Yassa natthi upamā kvacīti.

For which there is no simile anywhere.

Không có gì sánh bằng ở bất cứ nơi nào.

Yassāti nibbānassa.

For which means for Nibbāna.

Yassa có nghĩa là của Nibbāna.

Natthi upamāti upamā natthi, upanidhā natthi, sadisaṃ natthi, paṭibhāgo natthi, na sati na saṃvijjati nupalabbhati.

There is no simile means there is no simile, no comparison, no likeness, no counterpart; it does not exist, it is not found, it is not apprehended.

Natthi upamā có nghĩa là không có ví dụ, không có sự so sánh, không có sự tương tự, không có sự đối chiếu, không tồn tại, không hiện hữu, không thể tìm thấy.

Kvacīti kvaci kimhici katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vāti – yassa natthi upamā kvaci.

Anywhere means anywhere, in anything, in any place, whether internally or externally, or both internally and externally—for which there is no simile anywhere.

Kvacī có nghĩa là ở bất cứ nơi nào, ở bất cứ cái gì, ở bất cứ chỗ nào, bên trong hay bên ngoài, hay cả bên trong lẫn bên ngoài – đó là “không có gì sánh bằng ở bất cứ nơi nào”.

2233

Addhā gamissāmi na mettha kaṅkhāti.

Surely I shall go, I have no doubt about it.

Con chắc chắn sẽ đạt đến, con không còn hoài nghi về điều đó.

Addhāti ekaṃsavacanaṃ nissaṃsayavacanaṃ nikkaṅkhavacanaṃ advejjhavacanaṃ adveḷhakavacanaṃ niyogavacanaṃ apaṇṇakavacanaṃ aviraddhavacanaṃ avatthāpanavacanametaṃ – addhāti.

Surely is a word expressing certainty, a word expressing no doubt, a word rejecting doubt, a word free from duality, a word rejecting wavering, a word of affirmation, a word of certainty, a word of non-opposition, a word establishing—surely.

Addhā có nghĩa là lời nói chắc chắn, lời nói không nghi ngờ, lời nói không hoài nghi, lời nói không lưỡng lự, lời nói không do dự, lời nói quyết định, lời nói không sai lầm, lời nói không đối nghịch, lời nói xác định – đó là “chắc chắn”.

Gamissāmīti gamissāmi adhigamissāmi phassissāmi sacchikarissāmīti – addhā gamissāmi.

I shall go means I shall go, I shall attain, I shall experience, I shall realize—surely I shall go.

Gamissāmi có nghĩa là con sẽ đi, con sẽ đạt được, con sẽ chạm đến, con sẽ chứng ngộ – đó là “con chắc chắn sẽ đạt đến”.

Na mettha kaṅkhāti.

I have no doubt about it.

Na mettha kaṅkhā có nghĩa là:

Etthāti nibbāne kaṅkhā natthi, vicikicchā natthi, dveḷhakaṃ natthi, saṃsayo natthi, na sati na saṃvijjati nupalabbhati, pahīno samucchinno vūpasanto paṭippassaddho abhabbuppattiko ñāṇagginā daḍḍhoti – addhā gamissāmi na mettha kaṅkhā.

About it means in Nibbāna there is no doubt, no perplexity, no wavering, no uncertainty; it does not exist, it is not found, it is not apprehended; it is abandoned, uprooted, calmed, tranquilized, incapable of future arising, burnt by the fire of knowledge—surely I shall go, I have no doubt about it.

Etthā có nghĩa là trong Nibbāna, không có hoài nghi, không có do dự, không có lưỡng lự, không có nghi ngờ, không tồn tại, không hiện hữu, không thể tìm thấy, đã được đoạn trừ, đã được cắt đứt, đã được an tịnh, đã được lắng dịu, không còn khả năng tái sanh, đã bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ – đó là “con chắc chắn sẽ đạt đến, con không còn hoài nghi về điều đó”.

2234

Evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacittanti.

Thus, hold me as one with a mind resolute.

Xin Ngài hãy ghi nhận con với tâm ý kiên quyết như vậy.

Evaṃ maṃ dhārehīti evaṃ maṃ upalakkhehi.

Thus, hold me means thus recognize me.

Evaṃ maṃ dhārehī có nghĩa là xin Ngài hãy nhận ra con như vậy.

Adhimuttacittanti nibbānaninnaṃ nibbānapoṇaṃ nibbānapabbhāraṃ nibbānādhimuttanti – evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacittanti.

With a mind resolute means inclined towards Nibbāna, tending towards Nibbāna, gravitating towards Nibbāna, resolute on Nibbāna—thus, hold me as one with a mind resolute.

Adhimuttacittaṃ có nghĩa là tâm hướng về Nibbāna, tâm nghiêng về Nibbāna, tâm thiên về Nibbāna, tâm quyết định hướng về Nibbāna – đó là “xin Ngài hãy ghi nhận con với tâm ý kiên quyết như vậy”.

Tenāha thero piṅgiyo –

Therefore, the Elder Piṅgiya said:

Do đó, Trưởng lão Piṅgiya đã nói:

2235

‘‘Asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ, yassa natthi upamā kvaci;

“Unshaken, unagitated, for which there is no simile anywhere;

“Không bị lay chuyển, không bị khuấy động, không có gì sánh bằng ở bất cứ nơi nào;

2236

Addhā gamissāmi na mettha kaṅkhā, evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacitta’’nti.

Surely I shall go, I have no doubt about it. Thus, hold me as one with a mind resolute.”

Con chắc chắn sẽ đạt đến, con không còn hoài nghi về điều đó, xin Ngài hãy ghi nhận con với tâm ý kiên quyết như vậy.”

2237

Pārāyanānugītigāthāniddeso aṭṭhārasamo.

The Eighteenth Exposition of the Pārāyana Chanting Verses.

Phần giải thích các kệ tụng Pārāyana kết thúc, thứ mười tám.

Table of Contents

Pārāyanavagganiddeso

Pārāyanavagganiddesa

Phần giải thích về Pārāyanavagga

1. Ajitamāṇavapucchāniddeso

1. Ajitamāṇavapucchāniddeso

1. Giải thích câu hỏi của Bà-la-môn Ajita

2. Tissametteyyamāṇavapucchāniddeso

2. Exposition of Tissametteyya's Questions

2. Phần giải thích câu hỏi của thanh niên Tissametteyya

3. Puṇṇakamāṇavapucchāniddeso

3. Section on the Questions of Puṇṇaka the Youth

3. Phần giải thích câu hỏi của thanh niên Puṇṇaka

4. Mettagūmāṇavapucchāniddeso

4. The Exposition of Mettagū the student’s Questions

4. Phần giải thích câu hỏi của Bà-la-môn Mettagū

5. Dhotakamāṇavapucchāniddeso

5. The Section: The Question of the Venerable Dhotaka

5. Phân tích câu hỏi của thanh niên Dhotaka

6. Upasīvamāṇavapucchāniddeso

6. The Section on Upasīva’s Questions

6. Phần giải thích câu hỏi của thanh niên Upasīva

7. Nandamāṇavapucchāniddeso

7. The Exposition of Nanda's Question

7. Phần Giải Thích Câu Hỏi Của Thanh Niên Nanda

8. Hemakamāṇavapucchāniddeso

8. Explanation of Hemakamāṇava’s Question

8. Phần Chú Giải Câu Hỏi của Thanh Niên Hemaka

9. Todeyyamāṇavapucchāniddeso

9. The Explanation of Todeyya’s Question

9. Phần Giải Thích Câu Hỏi Của Thanh Niên Todeyya

10. Kappamāṇavapucchāniddeso

10. Phần phân tích câu hỏi của thanh niên Kappa

11. Jatukaṇṇimāṇavapucchāniddeso

11. Explanation of Jatukaṇṇī’s Questions

11. Phần giải thích câu hỏi của Bà-la-môn Jatukaṇṇi

12. Bhadrāvudhamāṇavapucchāniddeso

12. The Exposition of Bhadrāvudha's Questions

12. Chương giải thích câu hỏi của Bà-la-môn Bhadrāvudha

13. Udayamāṇavapucchāniddeso

13. The Exposition of Udayamāṇava’s Questions

13. Phần phân tích câu hỏi của thanh niên Udaya

14. Posālamāṇavapucchāniddeso

13. The Explanation of Udaya’s Question

14. Phần Giải Thích Câu Hỏi Của Thanh Niên Posāla

15. Mogharājamāṇavapucchāniddeso

15. The Explanation of the Question of the Student Mogharāja

15. Phân tích câu hỏi của thanh niên Mogharāja

16. Piṅgiyamāṇavapucchāniddeso

16. The Sixteenth Section: Piṅgiya’s Question

16. Phần Chú Giải Câu Hỏi của Thanh Niên Piṅgiya

17. Pārāyanatthutigāthāniddeso

17. Exposition of the Pārāyana Praise Verses

17. Phần giải thích các kệ tán thán Pārāyana

18. Pārāyanānugītigāthāniddeso

18. Explanation of the Pārāyanānugīti Verses

18. Giải thích các kệ Pārāyanānugīti

Settings