Tattha sallapeti ‘‘sace mayā saddhiṃ sallapessasi, sīsaṃ te pātessāmī’’ti vatvā khaggaṃ ādāya ṭhitenāpi, ‘‘sallapitamatteyeva taṃ khāditvā jīvitavināsaṃ pāpessāmī’’ti dosinā hutvā ṭhitenāpi pisācena saddhiṃ sallape.
Therein, sallape means to converse with a Pisāca who stands with a sword, saying, ‘‘If you converse with me, I will cut off your head,’’ or with one who stands maliciously, saying, ‘‘As soon as you converse, I will devour you and cause the loss of your life.’’
Trong đó, sallape (nói chuyện) có nghĩa là hãy nói chuyện với người cầm gươm và nói: “Nếu ngươi nói chuyện với ta, ta sẽ chặt đầu ngươi,” hoặc với quỷ dữ đầy oán hận và nói: “Ngay khi ngươi nói chuyện, ta sẽ ăn thịt ngươi và hủy hoại mạng sống ngươi.”
‘‘Upagataṃ ḍaṃsitvā nāsessāmī’’ti ṭhitaṃ uggatejaṃ uragampi āside.
He should also approach a powerful snake that stands ready to bite and destroy him.
Hãy đến gần con rắn có nọc độc mạnh mẽ đang đứng đó và nói: “Ta sẽ cắn và hủy hoại ngươi khi ngươi đến gần.”
Eko pana hutvā raho ekāya pamadāya na hi ālape.
But one should not speak alone with a woman in private.
Nhưng một mình thì không nên nói chuyện với một người phụ nữ.
Lokacittamathanāti lokassa cittaghātikā.
Lokacittamathanā means destroyers of people’s minds.
Lokacittamathanā (kẻ khuấy động tâm trí thế gian) có nghĩa là kẻ hủy hoại tâm trí của thế gian.
Dīpe rakkhasigaṇoti yathā dīpe rakkhasigaṇo manussavesena vāṇije upalāpetvā attano vase gate katvā khādati, evaṃ imāpi pañcahi kāmaguṇehi attano vase katvā satte mahāvināsaṃ pāpentīti attho.
Dīpe rakkhasigaṇo means, just as a group of ogresses on an island, in human form, entice merchants and, having brought them under their power, devour them, so too do these women, by means of the five sense pleasures, bring beings under their power and lead them to great destruction.
Dīpe rakkhasigaṇo (bọn yêu quỷ trên đảo) có nghĩa là giống như bọn yêu quỷ trên đảo, dưới hình dạng con người, ve vãn các thương nhân, rồi biến họ thành nô lệ và ăn thịt họ, thì những người phụ nữ này cũng vậy, họ biến chúng sinh thành nô lệ bằng năm dục lạc và dẫn đến sự hủy hoại lớn lao.
Vinayoti ācāro.
Vinayo means conduct.
Vinayo (kỷ luật) có nghĩa là cách cư xử.
Saṃvaroti mariyādo.
Saṃvaro means restraint.
Saṃvaro (tiết chế) có nghĩa là giới hạn.
Purisassa pābhatanti dukkhasambhataṃ dhanaṃ gilanti nāsenti.
Purisassa pābhataṃ means wealth accumulated through suffering; they gilanti (devour) it, meaning they destroy it.
Purisassa pābhataṃ (hành trang của người đàn ông) có nghĩa là tài sản tích lũy khó khăn bị gilanti (nuốt chửng), tức là hủy hoại.
Aniyatāti aniyatacittā.
Aniyatā means with wavering minds.
Aniyatā (không ổn định) có nghĩa là tâm không ổn định.
Loṇatoyavatiyanti loṇatoyavantaṃ samuddanti attho.
Loṇatoyavatiyaṃ means in the salty ocean.
Loṇatoyavatiyaṃ (vào biển nước mặn) có nghĩa là vào biển có nước mặn.
Āpakāti āpagā, ayameva vā pāṭho.
Āpakā means rivers; or this reading itself is correct.
Āpakā (những con sông) có nghĩa là āpagā (những con sông), hoặc đây là cách đọc đúng.
Yathā samuddaṃ nadiyo osaranti, evaṃ pamādinaṃ pamadāti attho.
Just as rivers flow into the ocean, so do women flow into the heedless.
Giống như những con sông đổ vào biển, thì những người phụ nữ cũng đổ về người phóng dật.
Chandasāti pemena.
Chandasā means with affection.
Chandasā (bằng ý muốn) có nghĩa là bằng tình yêu.
Ratiyāti pañcakāmaguṇaratiyā.
Ratiyā means with delight in the five sense pleasures.
Ratiyā (bằng hoan lạc) có nghĩa là bằng hoan lạc của năm dục lạc.
Dhanena vāti dhanahetu vā.
Dhanena vā means or for the sake of wealth.
Dhanena vā (hoặc bằng tài sản) có nghĩa là hoặc vì tài sản.
Jātavedasadisanti guṇasampattiyā aggimiva jalitampi.
Jātavedasadisaṃ means even one who shines like fire in terms of virtuous qualities.
Jātavedasadisaṃ (giống như lửa đang cháy) có nghĩa là ngay cả người đang tỏa sáng như lửa bằng sự giàu có về đức hạnh.
Rāgadosavadhiyoti kāmarāgadosehi vadhikā.
Rāgadosavadhiyo means murderers through sensual passion and hatred.
Rāgadosavadhiyo (kẻ giết người do tham ái và sân hận) có nghĩa là kẻ giết người do tham ái và sân hận.
Rāgadosagatiyotipi pāṭho.
Rāgadosagatiyopi is also a reading.
Cũng có cách đọc là Rāgadosagatiyotipi.
Osarantīti dhanagahaṇatthāya madhuravacanena taṃ bandhantiyo upagacchanti.
Osarantī means they approach, binding him with sweet words to obtain wealth.
Osarantī (chúng đến gần) có nghĩa là chúng đến gần, trói buộc người đó bằng lời nói ngọt ngào để lấy tài sản.
Sadhananti sadhanā.
Sadhanaṃ means wealthy.
Sadhanaṃ (với tài sản) có nghĩa là sadhanā (có tài sản).
Ayameva vā pāṭho, vatthālaṅkāratthāya kiñci attano dhanaṃ datvāpi osarantīti attho.
Or this reading itself is correct, meaning they approach even by giving some of their own wealth for clothes and ornaments.
Hoặc đây là cách đọc đúng, có nghĩa là chúng đến gần ngay cả khi phải cho đi một ít tài sản của mình để đổi lấy quần áo và trang sức.
Sahattanāti attabhāvena saddhiṃ attabhāvampi tasseva pariccajantiyo viya honti.
Sahattanā means as if they sacrifice even their own being along with their being to him.
Sahattanā (cùng với bản thân) có nghĩa là chúng dường như hiến dâng cả bản thân mình cho người đó.
Ativeṭhayantīti dhanagahaṇatthāya ativiya veṭhenti pīḷenti.
Ativeṭhayantī means they excessively entwine and oppress him to obtain wealth.
Ativeṭhayantī (chúng quấn chặt) có nghĩa là chúng quấn chặt, ép buộc quá mức để lấy tài sản.
Vividhena chandasāti nānāvidhena ākārena.
Vividhena chandasā means in various ways.
Vividhena chandasā (bằng nhiều loại ý muốn) có nghĩa là bằng nhiều cách khác nhau.
Citrabimbamukhiyoti alaṅkāravasena citrasarīrā citramukhiyo hutvā.
Citrabimbamukhiyo means having colorful bodies and colorful faces due to ornaments.
Citrabimbamukhiyo (với khuôn mặt đẹp đẽ) có nghĩa là với thân thể và khuôn mặt đẹp đẽ nhờ trang sức.
Uhasantīti mahāhasitaṃ hasanti.
Uhasantī means they laugh loudly.
Uhasantī (cười lớn) có nghĩa là cười phá lên.
Pahasantīti mandahasitaṃ hasanti.
Pahasantī means they smile subtly.
Pahasantī (cười mỉm) có nghĩa là cười mỉm.
Sambarovāti māyākārapuriso viya asurindo viya ca.
Sambarovā means like a magician or like the Asura king.
Sambarovā (như Sambara) có nghĩa là như một người làm ảo thuật, hoặc như vua A-tu-la.
Dānavaṃva hadayantarassitāti yathā ‘‘kuto nu āgacchatha, bho, tayo janā’’ti karaṇḍakajātake (jā. 1.9.87 ādayo) hadayantaranissitā antoudaragatāpi dānavaṃ aticari, evaṃ aticaranti.
"Dānavaṃva hadayantarassitā" means that just as in the Karaṇḍaka Jātaka, those who, though residing within the heart, having entered the belly, surpassed a demon (in wickedness), so too do these surpass.
Dānavaṃva hadayantarassitā (như yêu quỷ trú ngụ trong tim) có nghĩa là giống như trong kinh Karaṇḍaka Jātaka (Jā. 1.9.87, v.v.), yêu quỷ trú ngụ trong tim, ở bên trong bụng, vẫn ngoại tình khi nói: “Này chư hiền, ba người từ đâu đến vậy?” thì những người phụ nữ này cũng ngoại tình như vậy.
Arakkhitā hetāti dīpeti.
It reveals that indeed they are unprotected.
Điều này chỉ ra rằng chúng không được bảo vệ.
Na bhāsatīti na virocati haritacalomasakassapakusarājāno viya.
"Na bhāsatī" means it does not shine, it does not glitter, like green moss, mosquitoes, or the Kassapa kings.
Na bhāsatī (không còn tỏa sáng) có nghĩa là không còn rực rỡ, như các vị vua Haritacalomasakassapa.
Tenāti tamhā amittena katā byasanā atirekataraṃ byasananti attho.
"Tenā" means that the calamities caused by that enemy are even greater calamities.
Tenā có nghĩa là: tai họa do kẻ thù gây ra còn hơn cả tai họa đó.
Apekkhavāti sataṇho.
"Apekkhavā" means with craving.
Apekkhavā có nghĩa là có ái (sataṇho).
Kesalūnanakhachinnatajjitāti ākaḍḍhitvā lūnakesā nakhehi chinnagattā tajjitā pādādīhi ca tāḷitāva hutvā.
"Kesalūnanakhachinnatajjitā" means having had their hair pulled out, their bodies cut by nails, and having been threatened and struck with feet and so forth.
Kesalūnanakhachinnatajjitā có nghĩa là bị giật tóc, bị móng tay cắt xé thân thể, bị đe dọa và bị đánh đập bằng chân, v.v.
Yo kilesavasena etepi vippakāre karoti, tādisaṃ hīnameva upagatā nāriyo ramanti, na ete vippakāre pariharanti, madhurasamācāre kiṃkāraṇā tā na ramanti.
Women delight in such lowly men who, due to defilements, inflict these very kinds of harm; they do not avoid these harms. For what reason would they not delight in men of sweet conduct?
Người nào do phiền não mà gây ra những hành động tàn bạo như vậy, những người phụ nữ thấp hèn lại vui thích với kẻ đó, không tránh né những hành vi tàn bạo này, vậy thì tại sao họ lại không vui thích với người có hành vi ngọt ngào?
Kuṇapeva makkhikāti yasmā jegucchahatthikuṇapādimhi makkhikā viya tā hīneyeva ramantīti attho.
"Kuṇapeva makkhikā" means that just as flies delight in a repulsive elephant carcass, so too do they delight only in the lowly.
Kuṇapeva makkhikā có nghĩa là: giống như ruồi trên xác voi ghê tởm, v.v., họ chỉ vui thích với những kẻ thấp hèn.
Oḍḍitanti na etā itthiyo nāma, atha kho imesu ṭhānesu namucino kilesamārassa migapakkhigahaṇatthaṃ luddakehi oḍḍitaṃ pāsañca vākarañcāti maññamāno paññācakkhumā puriso dibbamānusikena sukhena atthiko parivajjeyya.
"Oḍḍitaṃ" means that a discerning person, desiring divine and human happiness, would avoid these, considering them not to be women, but rather snares and nets set by hunters in these places for Namuci, the Māra of defilements, to catch deer and birds.
Oḍḍitaṃ có nghĩa là: những người phụ nữ này không phải là phụ nữ, mà là những cái bẫy và lưới mà những kẻ săn mồi giăng ra ở những nơi này để bắt chim thú của Ma vương phiền não Namuci. Một người có tuệ nhãn, mong cầu hạnh phúc cõi trời và cõi người, sẽ tránh xa chúng.
Ossajitvāti devamanussesu mahāsampattidāyakaṃ tapoguṇaṃ chaḍḍetvā.
"Ossajitvā" means having abandoned the ascetic practice that bestows great prosperity on devas and humans.
Ossajitvā có nghĩa là từ bỏ công đức tu tập mang lại đại tài sản cho chư thiên và loài người.
Yoti yo puriso anariyesu aparisuddhesu kāmaguṇesu kāmaraticaritāni ācarati.
"Yo" means the person who engages in actions of sensual delight in ignoble, impure sensual pleasures.
Yo có nghĩa là người nào thực hành những hành vi vui thích dục vọng trong các dục lạc bất thiện, không thanh tịnh.
Devatāhi nirayaṃ nimissatīti so devalokena parivattitvā nirayaṃ gaṇhissati.
"Devatāhi nirayaṃ nimissatī" means that he, having fallen from the deva-world, will grasp hell.
Devatāhi nirayaṃ nimissatī có nghĩa là người đó sẽ bị xoay chuyển từ cõi trời mà đi vào địa ngục.
Chedagāmimaṇiyaṃva vāṇijoti yathā bālavāṇijo satasahassagghabhaṇḍaṃ datvā chedagāmimaṇikaṃ gaṇhāti, tathārūpo ayaṃ hotīti attho.
"Chedagāmimaṇiyaṃva vāṇijo" means that just as a foolish merchant gives away goods worth a hundred thousand and takes a jewel that leads to ruin, such a person is like that.
Chedagāmimaṇiyaṃva vāṇijo có nghĩa là: giống như một thương nhân ngu ngốc đã bỏ ra hàng trăm ngàn món hàng để lấy một viên ngọc dẫn đến sự hủy hoại, người này cũng như vậy.
Soti so itthīnaṃ vasaṃ gato.
"So" means he, who is under the sway of women.
So có nghĩa là người đó đã bị phụ nữ chi phối.
Aniyatoti ettakaṃ nāma kālaṃ apāyesu paccissatīti aniyato.
"Aniyato" means not fixed, meaning it is not fixed for how long he will suffer in the lower realms.
Aniyato có nghĩa là không xác định, tức là không xác định được sẽ chịu khổ trong các cõi đọa lạc bao lâu.
Gaḷāgaḷanti devalokā vā manussalokā vā gaḷitvā apāyameva gacchatīti attho.
"Gaḷāgaḷaṃ" means that having fallen either from the deva-world or the human world, he goes only to the lower realms.
Gaḷāgaḷaṃ có nghĩa là: bị rơi rụng từ cõi trời hoặc cõi người mà đi vào các cõi đọa lạc.
Yathā kiṃ?
Like what?
Giống như cái gì?
Duṭṭhagadrabharathova uppatheti, yathā kūṭagadrabhayuttaratho maggā okkamitvā uppatheyeva gacchati, tathā.
"Duṭṭhagadrabharathova uppathe" means, just as a chariot yoked with a vicious donkey deviates from the path and goes only off-road, so too.
Duṭṭhagadrabharathova uppathe có nghĩa là: giống như cỗ xe kéo bởi lừa xấu đã rời khỏi đường mà đi vào đường sai, cũng như vậy.
Sattisimbalivananti sattisadisehi kaṇṭakehi yuttaṃ āyasaṃ simbalivanaṃ.
"Sattisimbalivanaṃ" means the iron silk-cotton forest equipped with thorns like spears.
Sattisimbalivanaṃ có nghĩa là rừng bông gòn bằng sắt với những gai nhọn như giáo.
Petarājavisayanti petavisayañca kālakañcikaasuravisayañca.
"Petarājavisayaṃ" means the realm of ghosts and the realm of the Kāḷakañcika asuras.
Petarājavisayaṃ có nghĩa là cõi ngạ quỷ và cõi A-tu-la Kāḷakañcika.
Pamādinanti pamattānaṃ.
"Pamādinaṃ" means of the heedless.
Pamādinaṃ có nghĩa là của những người phóng dật.
Te hi pamadāsu pamattā tāsaṃ sampattīnaṃ mūlabhūtaṃ kusalaṃ na karonti, iti tesaṃ pamadā sabbā tā nāsenti nāma.
Indeed, being heedless regarding women, they do not perform the wholesome deeds that are the root of their prosperity; thus, all those women destroy them.
Vì những người phóng dật đối với phụ nữ, họ không làm những điều thiện căn bản cho sự thành tựu của họ, do đó, tất cả những người phụ nữ đó đều hủy hoại họ.
Paṭipādayantīti tathāvidhaṃ purisaṃ tā pamādavaseneva akusalaṃ kāretvā duggatiṃ paṭipādenti nāma.
"Paṭipādayantī" means that those women, through heedlessness, cause such a man to perform unwholesome deeds and lead him to a woeful state.
Paṭipādayantī có nghĩa là những người phụ nữ đó, do sự phóng dật, khiến người đàn ông như vậy làm điều bất thiện và dẫn họ đến khổ cảnh.
Soṇṇabyamhanilayāti suvaṇṇamayavimānavāsiniyo.
"Soṇṇabyamhanilayā" means residents of golden mansions.
Soṇṇabyamhanilayā có nghĩa là những người sống trong cung điện bằng vàng.
Pamadāhanatthikāti ye purisā pamadāhi anatthikā hutvā brahmacariyaṃ caranti.
"Pamadāhanatthikā" means those men who, being uninterested in women, practice the holy life.
Pamadāhanatthikā có nghĩa là những người đàn ông không mong cầu phụ nữ mà thực hành Phạm hạnh.
Kāmadhātusamatikkamāti kāmadhātusamatikkamā yā gati.
"Kāmadhātusamatikkamā" means the state that transcends the kāmadhātu.
Kāmadhātusamatikkamā có nghĩa là trạng thái vượt qua cõi Dục.
Rūpadhātuyā bhāvoti yo kāmadhātusamatikkamagatisaṅkhāto rūpadhātuyā bhāvo, so tesaṃ na dullabho.
"Rūpadhātuyā bhāvo" means that the state of the rūpadhātu, which is the state of transcending the kāmadhātu, is not difficult for them to attain.
Rūpadhātuyā bhāvo có nghĩa là trạng thái của cõi Sắc, tức là trạng thái vượt qua cõi Dục, không khó đạt được đối với họ.
Vītarāgavisayūpapatti yāti yā vītarāgavisaye suddhāvāsaloke upapatti, sāpi tesaṃ na dullabhāti attho.
"Vītarāgavisayūpapatti yā" means that the rebirth in the pure abodes, the realm of those free from craving, is also not difficult for them to attain.
Vītarāgavisayūpapatti yā có nghĩa là sự tái sinh vào cõi thanh tịnh của những bậc ly tham (Suddhāvāsa) cũng không khó đạt được đối với họ.
Accantanti antātītaṃ avināsadhammaṃ.
"Accantaṃ" means endless, imperishable.
Accantaṃ có nghĩa là vô biên, bất hoại.
Acalitanti kilesehi akampitaṃ.
"Acalitaṃ" means unshaken by defilements.
Acalitaṃ có nghĩa là không bị phiền não lay động.
Nibbutehīti nibbutakilesehi.
"Nibbutehī" means by those whose defilements are extinguished.
Nibbutehī có nghĩa là bởi những bậc đã dập tắt phiền não.
Sucihīti sucīhi parisuddhehi evarūpaṃ nibbānaṃ na dullabhanti.
"Sucihī" means by the pure, the undefiled, such Nibbāna is not difficult to attain.
Sucihī có nghĩa là bởi những bậc thanh tịnh, Niết Bàn như vậy không khó đạt được.
Evaṃ mahāsatto amatamahānibbānaṃ pāpetvā desanaṃ niṭṭhāpesi.
Thus, the Great Being, having attained the deathless great Nibbāna, concluded his discourse.
Đại Bồ Tát đã đạt đến Niết Bàn vô thượng bất tử và kết thúc bài pháp.
Himavante kinnaramahoragādayo ākāse ṭhitā devatā ca ‘‘aho buddhalīlāya kathitā’’ti sādhukāraṃ adaṃsu.
The kinnaras and great nāgas in the Himalayas, and the devas standing in the sky, gave their approval, saying, "Oh, how beautifully spoken by the Buddha!"
Các loài Kinnara, đại mãng xà, v.v. trên núi Hy Mã Lạp Sơn, và chư thiên trên không trung đã tán thán “Lành thay, lời dạy được thuyết giảng với phong thái của một vị Phật!”
Ānando gijjharājā nārado devabrāhmaṇo puṇṇamukho ca phussakokilo attano attano parisaṃ ādāya yathāṭhānameva gamiṃsu.
Ānanda the king of vultures, Nārada the divine brahmin, and Puṇṇamukha the cuckoo, each taking their respective retinues, returned to their own places.
Vua kên kên Ānanda, Phạm thiên Nārada, và chim cu Phussakokila, mỗi vị dẫn đoàn tùy tùng của mình trở về chỗ cũ.
Mahāsattopi sakaṭṭhānameva gato.
The Great Being also went to his own place.
Đại Bồ Tát cũng trở về chỗ của mình.
Itare pana antarantarā gantvā mahāsattassa santike ovādaṃ gahetvā tasmiṃ ovāde ṭhatvā saggaparāyaṇā ahesuṃ.
The others, however, went from time to time to the Great Being, received his admonition, and abiding in that admonition, became destined for heaven.
Những người khác, thỉnh thoảng đến chỗ Đại Bồ Tát để nhận lời khuyên, và sau khi giữ vững lời khuyên đó, họ đã trở thành những người được tái sinh lên cõi trời.
Te pana bhikkhū gamanakāle satthānubhāvena gantvā āgamanakāle attano attanova ānubhāvena āgatā.
Those bhikkhus, at the time of going, went by the power of the Teacher, and at the time of returning, they returned by their own power.
Những Tỳ-kheo đó, khi ra đi, đã đi bằng thần thông của Đức Thế Tôn, và khi trở về, họ đã trở về bằng thần thông của chính mình.
Tesaṃ satthā mahāvaneyeva kammaṭṭhānaṃ kathesi.
To them, the Teacher taught the meditation subject (kammaṭṭhāna) right in the Great Wood.
Đức Thế Tôn đã thuyết giảng đề mục thiền (kammaṭṭhāna) cho họ ngay trong Đại Lâm.
Sabbepi te taṃ divasameva arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
All of them attained Arahantship on that very day.
Tất cả họ đều đạt được quả vị A-la-hán ngay trong ngày đó.
Mahādevatāsamāgamo ahosi.
There was a great gathering of devas.
Một đại hội chư thiên đã diễn ra.
Athassa bhagavā mahāsamayasuttaṃ (dī. ni. 2.331 ādayo) kathesi.
Then the Blessed One taught him the Mahāsamaya Sutta.
Sau đó, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng Kinh Đại Thời (Dī. Ni. 2.331 trở đi).
Kasmā tuvaṃ rasaka edisānīti idaṃ satthā jetavane viharanto aṅgulimālattheradamanaṃ ārabbha kathesi.
“ Why, O taste-expert, are you like this?” – The Teacher, residing in Jetavana, spoke this in connection with the taming of Venerable Aṅgulimāla.
Kasmā tuvaṃ rasaka edisānī (Này người đầu bếp, tại sao ngươi lại như vậy?) – Đức Thế Tôn đã nói câu này khi Ngài trú tại Jetavana, liên quan đến việc chế ngự Trưởng lão Aṅgulimāla.
Tassa uppatti ca pabbajjā ca upasampadā ca aṅgulimālasuttavaṇṇanāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 2.34 ādayo) vuttanayena vitthārato veditabbā.
His origin, going forth, and full ordination should be known in detail according to the method stated in the Commentary on the Aṅgulimāla Sutta.
Sự xuất hiện, xuất gia và thọ giới của Ngài cần được biết chi tiết theo cách đã nói trong chú giải Kinh Aṅgulimāla (Ma. Ni. Aṭṭha. 2.34 trở đi).
So pana saccakiriyāya mūḷhagabbhāya itthiyā sotthibhāvaṃ katvā tato paṭṭhāya sulabhapiṇḍo hutvā vivekamanubrūhanto aparabhāge arahattaṃ patvā abhiññātova asītiyā mahātherānaṃ abbhantaro ahosi.
Having brought about the safe delivery of a woman whose pregnancy was obstructed by an act of truth, he thereafter became one for whom alms food was easily obtained, and cultivating seclusion, he later attained Arahantship and became renowned among the eighty great elders.
Sau khi giúp một phụ nữ mang thai khó sinh được bình an bằng lời chân thật, từ đó Ngài dễ dàng nhận được vật thực cúng dường, và khi phát triển sự độc cư, sau này Ngài đã đạt được quả vị A-la-hán và trở thành một trong tám mươi vị Đại Trưởng lão nổi tiếng.
Tasmiṃ kāle dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, aho vata bhagavatā tathārūpaṃ luddaṃ lohitapāṇiṃ mahācoraṃ aṅgulimālaṃ adaṇḍena asatthena dametvā nibbisevanaṃ karontena dukkaraṃ kataṃ, aho buddhā nāma dukkarakārino’’ti.
At that time, in the Dhamma hall, a discussion arose: “Friends, alas! The Blessed One performed a difficult feat by taming such a cruel, blood-stained, great bandit Aṅgulimāla without rod or weapon, and making him free from evil; alas, Buddhas are indeed doers of difficult deeds!”
Vào thời điểm đó, trong Pháp đường, các Tỳ-kheo đã khởi lên câu chuyện: “Thưa chư Hiền, thật là khó khăn thay, Đức Thế Tôn đã chế ngự tên cướp lớn Aṅgulimāla, kẻ hung ác, tay nhuốm máu, không dùng gậy, không dùng vũ khí, và khiến hắn không còn làm hại ai nữa. Thật là các vị Phật là những bậc làm việc khó khăn!”
Satthā gandhakuṭiyaṃ ṭhitova dibbasotena taṃ kathaṃ sutvā ‘‘ajja mama gamanaṃ bahupakāraṃ bhavissati, mahādhammadesanā pavattissatī’’ti ñatvā anopamāya buddhalīlāya dhammasabhaṃ gantvā varapaññattāsane nisīditvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘anacchariyaṃ, bhikkhave, idāneva paramābhisambodhiṃ pattena mayā etassa damanaṃ, svāhaṃ pubbacariyaṃ caranto padesañāṇe ṭhitopi etaṃ damesi’’nti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.
The Teacher, standing in the Perfumed Chamber, heard that discussion with his divine ear and, knowing that “my going today will be of great benefit; a great discourse on Dhamma will take place,” he went to the Dhamma hall with incomparable Buddha-grace, sat on the excellent seat prepared for him, and asked, “Bhikkhus, what was the topic of your discussion just now?” When told, “It was about this,” he said, “Bhikkhus, it is not surprising that I, who have now attained supreme perfect enlightenment, tamed him; but even in a former existence, when I was practicing the Bodhisattva-path and possessed limited knowledge, I tamed him.” Having said this, and being requested by them, he related a past event.
Đức Thế Tôn, đang ở trong Hương thất, đã nghe câu chuyện đó bằng thiên nhĩ và biết rằng “Việc Ta đi hôm nay sẽ mang lại nhiều lợi ích, một bài pháp lớn sẽ được thuyết giảng.” Ngài đã đi đến Pháp đường với phong thái Phật vô song, ngồi trên tòa cao quý đã được sắp đặt, và hỏi: “Này các Tỳ-kheo, bây giờ các ông đang ngồi bàn chuyện gì?” Khi được trả lời “Chuyện này,” Ngài nói: “Này các Tỳ-kheo, việc Ta chế ngự người này không phải là điều lạ lùng khi Ta đã đạt được Vô thượng Chánh đẳng giác. Nhưng khi Ta thực hành Bồ Tát đạo trong quá khứ, dù chỉ có trí tuệ cục bộ, Ta cũng đã chế ngự người này.” Sau khi được họ thỉnh cầu, Ngài đã kể lại câu chuyện quá khứ.
Atīte kururaṭṭhe indapatthanagare korabyo nāma rājā dhammena rajjaṃ kāresi.
In the past, in the Kuru kingdom, in the city of Indapatta, a king named Korabya ruled righteously.
Trong quá khứ, tại vương quốc Kuru, trong thành phố Indapattha, có một vị vua tên là Korabya trị vì đất nước theo Pháp.
Tadā bodhisatto tassa aggamahesiyā kucchimhi nibbatti.
At that time, the Bodhisatta was conceived in the womb of his chief queen.
Vào thời đó, Bồ Tát đã tái sinh vào bụng của vị hoàng hậu chính của Ngài.
Dasamāse atikkante suvaṇṇavaṇṇaṃ puttaṃ vijāyi, sutavittatāya pana naṃ ‘‘sutasomo’’ti sañjāniṃsu.
After ten months, she gave birth to a son of golden complexion, and due to his extensive learning, they named him Sutasoma.
Sau mười tháng, bà đã sinh một hoàng tử có màu da vàng, và vì Ngài được nghe nhiều và nổi tiếng, họ đã đặt tên Ngài là “Sutasoma.”
Tamenaṃ rājā vayappattaṃ nikkhasahassaṃ datvā disāpāmokkhassa ācariyassa santike sippuggahaṇatthāya takkasilaṃ pesesi.
When he reached maturity, the king gave him a thousand gold coins and sent him to Takkasilā to learn crafts from a world-renowned teacher.
Khi Ngài đến tuổi trưởng thành, nhà vua đã ban cho Ngài một ngàn đồng vàng và gửi Ngài đến Taxila để học nghề với một vị đạo sư nổi tiếng khắp phương.
So ācariyabhāgaṃ ādāya nagarā nikkhamitvā maggaṃ paṭipajji.
He took his teacher's fee and, leaving the city, set out on the road.
Ngài nhận phần học phí của đạo sư và rời thành phố, đi trên con đường.
Tadā bārāṇasiyaṃ kāsirañño putto brahmadattakumāropi tatheva vatvā pitarā pesito nagarā nikkhamitvā tameva maggaṃ paṭipajji.
At that time, in Bārāṇasī, Prince Brahmadatta, son of the King of Kāsi, having been likewise sent by his father, also left the city and set out on the same road.
Vào thời điểm đó, hoàng tử Brahmadatta, con trai của vua Kāsi ở Bārāṇasī, cũng đã được cha mình gửi đi theo cách tương tự, rời thành phố và đi trên cùng con đường đó.
Atha sutasomo maggaṃ gantvā nagaradvāre sālāya phalake vissamatthāya nisīdi.
Then Sutasoma traveled along the road and sat on a plank in a hall at the city gate to rest.
Sau đó, Sutasoma đi trên đường và ngồi trên một tấm ván trong một sảnh tại cổng thành để nghỉ ngơi.
Brahmadattakumāropi gantvā tena saddhiṃ ekaphalake nisīdi.
Prince Brahmadatta also arrived and sat on the same plank with him.
Hoàng tử Brahmadatta cũng đến và ngồi trên cùng một tấm ván với Ngài.
Atha naṃ sutasomo paṭisanthāraṃ karonto ‘‘samma, maggakilantosi, kuto āgacchasī’’ti pucchitvā ‘‘bārāṇasito’’ti vutte ‘‘kassa puttosī’’ti vatvā ‘‘kāsirañño puttomhī’’ti vutte ‘‘ko nāmosī’’ti vatvā ‘‘ahaṃ brahmadattakumāro nāmā’’ti vutte ‘‘kena kāraṇena idhāgatosī’’ti pucchi.
Then Sutasoma, making a friendly greeting, asked him, “Friend, you are weary from the journey; where do you come from?” When he replied, “From Bārāṇasī,” Sutasoma asked, “Whose son are you?” When he replied, “I am the son of the King of Kāsi,” Sutasoma asked, “What is your name?” When he replied, “My name is Prince Brahmadatta,” Sutasoma asked, “For what purpose have you come here?”
Sau đó, Sutasoma bắt chuyện và hỏi: “Này bạn, bạn mệt mỏi vì đường xa, bạn đến từ đâu?” Khi được trả lời “Từ Bārāṇasī,” Ngài hỏi: “Bạn là con của ai?” Khi được trả lời “Tôi là con của vua Kāsi,” Ngài hỏi: “Bạn tên là gì?” Khi được trả lời “Tôi tên là hoàng tử Brahmadatta,” Ngài hỏi: “Vì lý do gì mà bạn đến đây?”
So ‘‘sippuggahaṇatthāyā’’ti vatvā ‘‘tvampi maggakilantosi, kuto āgacchasī’’ti teneva nayena itaraṃ pucchi.
He replied, “To learn crafts,” and then, in the same manner, asked the other, “You too are weary from the journey; where do you come from?”
Người kia trả lời: “Để học nghề,” và theo cách tương tự, hỏi lại Ngài: “Bạn cũng mệt mỏi vì đường xa, bạn đến từ đâu?”
Sopi tassa sabbaṃ ācikkhi.
He also told him everything.
Ngài cũng kể lại tất cả cho người kia.
Te ubhopi ‘‘mayaṃ khattiyā, ekācariyasseva santike sippuggahaṇatthāya gacchāmā’’ti aññamaññaṃ mittabhāvaṃ katvā nagaraṃ pavisitvā ācariyakulaṃ gantvā ācariyaṃ vanditvā attano jātiādiṃ kathetvā sippuggahaṇatthāya āgatabhāvaṃ kathesuṃ.
Both of them, saying, “We are khattiyas, and we are going to learn crafts from the same teacher,” became friends, entered the city, went to the teacher's residence, paid homage to the teacher, stated their lineage, and explained that they had come to learn crafts.
Cả hai đều nói: “Chúng ta là dòng dõi Sát-đế-lợi, chúng ta đi học nghề với cùng một vị đạo sư,” và kết bạn với nhau, rồi vào thành phố, đến nhà đạo sư, đảnh lễ đạo sư, kể về dòng dõi của mình, v.v., và nói rằng họ đến để học nghề.
So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchi.
He accepted, saying, "Very well."
Vị đạo sư chấp thuận: “Tốt lắm.”
Te ācariyabhāgaṃ datvā sippaṃ paṭṭhapesuṃ.
Having given the teacher's fee, they began their training.
Họ đã nộp học phí cho đạo sư và bắt đầu học nghề.
Na kevalañca te dveva, aññepi tadā jambudīpe ekasatamattā rājaputtā tassa santike sippaṃ uggaṇhanti.
And not only those two, but also about one hundred other princes in Jambudīpa at that time learned the skill from him.
Không chỉ hai người họ, mà cả một trăm hoàng tử khác ở Jambudīpa vào thời đó cũng học nghề với vị đạo sư đó.
Sutasomo tesaṃ jeṭṭhantevāsiko hutvā sippaṃ upadisanto nacirasseva nipphattiṃ pāpuṇi.
Sutasoma, being their chief pupil and teaching the skill, soon attained mastery.
Sutasoma trở thành đệ tử lớn nhất của họ, và khi hướng dẫn các nghề, Ngài đã nhanh chóng hoàn thành việc học.
So aññassa santikaṃ agantvā ‘‘sahāyo me’’ti brahmadattassa kumārasseva santikaṃ gantvā tassa piṭṭhiācariyo hutvā sippaṃ sikkhāpesi.
Without going to anyone else, he went to Prince Brahmadatta, thinking, "He is my friend," and became his personal teacher, instructing him in the skill.
Ông ấy không đến với ai khác, nghĩ rằng "Đây là bạn của ta", đã đến với chỉ hoàng tử Brahmadatta, trở thành thầy dạy riêng của ngài và dạy nghệ thuật.
Itaresampi anukkamena sippaṃ niṭṭhitaṃ.
The others also completed their training in due course.
Đối với những người khác cũng, nghệ thuật đã dần dần hoàn tất.
Te anuyogaṃ datvā ācariyaṃ vanditvā sutasomaṃ parivāretvā nikkhamiṃsu.
They paid their respects to the teacher, gave their attention, and departed, surrounded by Sutasoma.
Họ đã thực hành, đảnh lễ thầy, vây quanh Sutasoma rồi ra đi.
Atha ne sutasomo maggantare ṭhatvā uyyojento ‘‘tumhe attano attano pitūnaṃ sippaṃ dassetvā rajjesu patiṭṭhahissatha, patiṭṭhitā ca pana mamovādaṃ kareyyāthā’’ti āha.
Then Sutasoma, standing in the middle of the road, sent them off, saying, "You will show your skill to your respective fathers and establish yourselves in your kingdoms; and once established, you should follow my advice."
Rồi Sutasoma đứng giữa đường, khi tiễn đưa, ngài nói: "Các con sẽ trình diễn nghệ thuật cho các phụ vương của mình và sẽ được an vị trên các ngai vàng, và khi đã an vị, hãy thực hành lời khuyên của ta".
‘‘Kiṃ, ācariyā’’ti?
"What, teacher?"
"Lời khuyên gì, thưa thầy?"
‘‘Pakkhadivasesu uposathikā hutvā mā ghātaṃ kareyyāthā’’ti.
"On Uposatha days, observe the Uposatha and do not commit any killing."
"Vào những ngày trai giới, hãy giữ giới uposatha và đừng sát sinh."
Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchiṃsu.
They accepted, saying, "Very well."
Họ đã đồng ý: "Thưa vâng".
Bodhisattopi aṅgavijjāpāṭhakattā ‘‘anāgate bārāṇasiyaṃ brahmadattakumāraṃ nissāya mahābhayaṃ uppajjissatī’’ti ñatvā te evaṃ ovaditvā uyyojesi.
The Bodhisatta, being skilled in physiognomy, knew that "in the future, a great danger will arise in Bārāṇasī because of Prince Brahmadatta," and so he advised them thus and sent them off.
Bồ Tát, vì là người thông thạo thuật tướng số, đã biết rằng "Trong tương lai, một mối hiểm nguy lớn sẽ phát sinh ở Bārāṇasī do hoàng tử Brahmadatta", nên đã khuyên dạy và tiễn đưa họ như vậy.
Te sabbepi attano attano janapadaṃ gantvā pitūnaṃ sippaṃ dassetvā rajjesu patiṭṭhāya patiṭṭhitabhāvañceva ovāde vattanabhāvañca jānāpetuṃ paṇṇākārena saddhiṃ paṇṇāni pahiṇiṃsu.
They all went to their respective countries, showed their skill to their fathers, established themselves in their kingdoms, and sent letters with gifts to inform him of their establishment and their adherence to his advice.
Tất cả họ đều trở về xứ sở của mình, trình diễn nghệ thuật cho các phụ vương, được an vị trên các ngai vàng, rồi gửi thư cùng quà biếu để báo cho Bồ Tát biết về việc họ đã được an vị và đã thực hành lời khuyên.
Mahāsatto taṃ pavattiṃ sutvā ‘‘appamattāva hothā’’ti paṇṇāni paṭipesesi.
The Great Being, hearing that news, sent back letters, saying, "Be heedful."
Đại Trưởng Lão nghe tin ấy, đã gửi thư trả lời: "Hãy sống không phóng dật."
Tesu bārāṇasirājā vinā maṃsena bhattaṃ na bhuñjati.
Among them, the king of Bārāṇasī would not eat a meal without meat.
Trong số đó, vua Bārāṇasī không dùng bữa mà không có thịt.
Uposathadivasatthāyapissa maṃsaṃ gahetvā ṭhapesi.
Meat was kept for him even for Uposatha days.
Vì vậy, người ta đã chuẩn bị thịt cho ngài dùng vào ngày trai giới.
Athekadivasaṃ evaṃ ṭhapitamaṃsaṃ bhattakārakassa pamādena rājagehe koleyyakasunakhā khādiṃsu.
Then one day, due to the negligence of the cook, the meat that had been kept was eaten by the royal dogs.
Rồi một ngày nọ, do sự sơ suất của người nấu ăn, những con chó nhà đã ăn hết số thịt đã chuẩn bị trong cung vua.
Bhattakārako taṃ maṃsaṃ aditvā kahāpaṇamuṭṭhiṃ ādāya carantopi maṃsaṃ uppādetuṃ asakkonto ‘‘sace amaṃsakabhattaṃ upanāmessāmi, jīvitaṃ me natthi, kiṃ nu kho karissāmī’’ti cintetvā ‘‘attheso upāyo’’ti vikāle āmakasusānaṃ gantvā muhuttamatassa purisassa ūrumaṃsaṃ āharitvā supakkaṃ pacitvā bhattaṃ upanāmesi.
The cook, unable to find that meat even after taking a handful of coins and searching, thought, "If I serve a meal without meat, my life is over. What shall I do?" Then, thinking, "There is a way," he went to the charnel ground in the evening, brought a piece of thigh-meat from a man who had died just moments before, cooked it well, and served the meal.
Người nấu ăn không tìm thấy số thịt đó, mang theo một nắm tiền vàng đi tìm nhưng không thể kiếm được thịt. Anh ta nghĩ: "Nếu ta dâng bữa ăn không có thịt, ta sẽ mất mạng. Ta phải làm gì đây?" Rồi anh ta nghĩ: "Có cách này!" Vào buổi tối, anh ta đến nghĩa địa hoang, lấy một miếng thịt đùi của một người đàn ông đã chết chưa lâu, nấu chín kỹ rồi dâng bữa ăn.
Rañño maṃsakhaṇḍaṃ jivhagge ṭhapitamattameva satta rasaharaṇisahassāni phari, sakalasarīraṃ khobhetvā aṭṭhāsi.
As soon as the piece of meat was placed on the king's tongue, it spread through seven thousand taste-carrying nerves and agitated his entire body.
Ngay khi miếng thịt được đặt lên đầu lưỡi của nhà vua, nó đã lan tỏa khắp bảy ngàn mạch vị giác, làm rung chuyển toàn thân ngài và dừng lại.
Kiṃkāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Pubbe cassa sevanatāya.
Because of his past indulgence.
Vì ngài đã từng dùng nó trước đây.
So kira atītānantare attabhāve yakkho hutvā bahuṃ manussamaṃsaṃ khāditapubbo, tenassa taṃ piyaṃ ahosi.
It is said that in his immediately preceding existence, he had been a yakkha and had eaten much human flesh; therefore, he found it pleasing.
Nghe nói, trong kiếp sống ngay trước đây, ngài đã là một quỷ dạ xoa và đã ăn rất nhiều thịt người, vì vậy ngài thích nó.
So ‘‘sacāhaṃ tuṇhīyeva bhuñjissāmi, na me ayaṃ imaṃ maṃsaṃ kathessatī’’ti cintetvā saha kheḷena bhūmiyaṃ pātesi.
He thought, "If I eat silently, this one will not tell me about this meat," and spat it out onto the ground with his saliva.
Ngài nghĩ: "Nếu ta im lặng ăn, người này sẽ không nói cho ta biết về loại thịt này", rồi ngài nhổ cả nước bọt xuống đất.
‘‘Niddosaṃ, deva, khādāhī’’ti vutte manusse paṭikkamāpetvā ‘‘ahametassa niddosabhāvaṃ jānāmi, kiṃ nāmetaṃ maṃsa’’nti pucchi.
When told, "It is harmless, Your Majesty, please eat," he made the men step back and asked, "I know its harmlessness; what kind of meat is this?"
Khi được nói: "Tâu Đại Vương, không có lỗi gì cả, xin hãy dùng", ngài bảo mọi người lùi lại và hỏi: "Ta biết nó không có lỗi, nhưng thịt này tên là gì?"
‘‘Purimadivasesu paribhogamaṃsameva, devā’’ti.
"It is the same meat consumed on previous days, Your Majesty."
"Tâu Đại Vương, đó là loại thịt dùng hàng ngày."
‘‘Nanu aññasmiṃ kāle ayaṃ raso natthī’’ti?
"But this taste is not present at other times, is it?"
"Chẳng phải vị này không có vào những lúc khác sao?"
‘‘Ajja supakkaṃ, devā’’ti.
"Today it is well-cooked, Your Majesty."
"Tâu Đại Vương, hôm nay nó được nấu chín kỹ."
‘‘Nanu pubbepi evameva pacasī’’ti.
"Don't you cook it well in the same way previously?"
"Chẳng phải trước đây ngươi cũng nấu như vậy sao?"
Atha naṃ tuṇhībhūtaṃ ñatvā ‘‘sabhāvaṃ kathehi, no ce kathesi, jīvitaṃ te natthī’’ti āha.
Then, knowing him to be silent, he said, "Tell me the truth; if you don't, your life is over."
Rồi ngài biết anh ta im lặng, liền nói: "Hãy nói sự thật, nếu không nói, ngươi sẽ mất mạng."
So abhayaṃ yācitvā yathābhūtaṃ kathesi.
He begged for safety and told the truth as it was.
Anh ta cầu xin sự tha mạng và nói ra sự thật.
Rājā ‘‘mā saddamakāsi, pakatiyā pacanakamaṃsaṃ tvaṃ khāditvā mayhaṃ manussamaṃsameva pacāhī’’ti āha.
The king said, "Do not make a sound. You eat the usual cooking meat, and cook human flesh for me."
Nhà vua nói: "Đừng gây tiếng ồn. Ngươi hãy tự ăn thịt nấu thông thường, rồi nấu thịt người cho ta."
‘‘Nanu dukkaraṃ, devā’’ti?
"Is it not difficult, Your Majesty?"
"Tâu Đại Vương, chẳng phải điều đó khó khăn sao?"
‘‘Mā bhāyi, na dukkara’’nti.
"Do not fear, it is not difficult."
"Đừng sợ, không khó đâu."
‘‘Nibaddhaṃ kuto labhissāmi, devā’’ti?
"From where will I get it regularly, Your Majesty?"
"Tâu Đại Vương, ta sẽ tìm đâu ra thường xuyên?"
‘‘Nanu bandhanāgāre bahū manussā’’ti.
"Are there not many people in the prison?"
"Chẳng phải có nhiều người trong nhà tù sao?"
So tato paṭṭhāya tathā akāsi.
From that time on, he did so.
Từ đó, anh ta đã làm như vậy.
Aparabhāge bandhanāgāre manussesu khīṇesu ‘‘idāni kiṃ karissāmi, devā’’ti āha.
Later, when the people in the prison were exhausted, he said, "What shall I do now, Your Majesty?"
Sau đó, khi số người trong nhà tù đã cạn, anh ta hỏi: "Tâu Đại Vương, bây giờ ta phải làm gì?"
‘‘Antarāmagge sahassabhaṇḍikaṃ khipitvā yo taṃ gaṇhāti, taṃ ‘coro’ti gahetvā mārehī’’ti āha.
He said, "Throw a thousand-piece bundle on the road, and whoever takes it, seize him as a 'thief' and kill him."
Ngài nói: "Hãy ném một túi tiền vàng trên đường, ai nhặt nó thì bắt lấy và giết chết, nói rằng 'Đây là kẻ trộm'."
So tathā akāsi.
He did so.
Anh ta đã làm như vậy.
Aparabhāge rājabhayena sahassabhaṇḍikaṃ olokentampi adisvā ‘‘idāni kiṃ karissāmī’’ti āha.
Later, due to fear of the king, he did not see anyone even looking at the thousand-piece bundle, and said, "What shall I do now?"
Sau đó, vì sợ hãi nhà vua, không ai dám nhìn đến túi tiền vàng, anh ta hỏi: "Bây giờ ta phải làm gì?"
‘‘Yadā bherivelāya nagaraṃ ākulaṃ hoti, tadā tvaṃ pana ekasmiṃ gharasandhimhi vā vīthiyaṃ vā catukke vā ṭhatvā manusse māretvā maṃsaṃ gaṇhāhī’’ti.
“When the city is in an uproar at the time of the drum-beating, then you, standing in a house-alley or a street or a crossroads, kill people and take their flesh.”
"Khi thành phố trở nên náo động vào giờ đánh trống, ngươi hãy đứng ở một góc nhà, một con đường, hoặc một ngã tư, giết người rồi lấy thịt."
So tato paṭṭhāya tathā katvā thūlamaṃsaṃ ādāya gacchati.
From then on, he did so and went away taking coarse flesh.
Từ đó, anh ta đã làm như vậy, lấy thịt thô rồi đi.
Tesu tesu ṭhānesu kaḷevarāni dissanti.
Corpses were seen in various places.
Ở những nơi đó, xác chết được nhìn thấy.
Mama mātā na paññāyati, mama pitā na paññāyati, mama bhātā bhaginī ca na paññāyati, manussānaṃ paridevanasaddo sūyati.
“My mother is not to be found, my father is not to be found, my brother and sister are not to be found,” the sound of people’s lamentation was heard.
Mẹ ta không thấy, cha ta không thấy, anh chị em ta không thấy, tiếng than khóc của mọi người vang lên.
Nāgarā bhītatasitā ‘‘ime manusse sīho nu kho khādati, byaggho nu kho khādati, yakkho nu kho khādatī’’ti olokentā pahāramukhaṃ disvā ‘‘eko manussakhādako coro ime khādatī’’ti maññanti.
The townspeople, terrified and frightened, looking around, thought, “Is a lion eating these people, or a tiger eating them, or a yakkha eating them?” Seeing the wounds, they concluded, “A man-eating thief is eating these.”
Dân chúng sợ hãi, run rẩy, nghĩ: "Có phải sư tử ăn những người này, hay hổ ăn, hay dạ xoa ăn?" Khi nhìn thấy vết thương, họ nghĩ: "Một tên trộm ăn thịt người đã ăn những người này."
Mahājanā rājaṅgaṇe sannipatitvā upakkosiṃsu.
The populace gathered in the royal courtyard and cried out.
Đông đảo dân chúng tụ tập tại sân cung điện và la lớn.
Rājā ‘‘kiṃ, tātā’’ti pucchi.
The king asked, “What is it, my dear ones?”
Nhà vua hỏi: "Có chuyện gì vậy, các con?"
‘‘Deva imasmiṃ nagare manussakhādako coro atthi, taṃ gaṇhāpethā’’ti āhaṃsu.
They said, “Your Majesty, there is a man-eating thief in this city; have him caught.”
Họ nói: "Tâu Đại Vương, trong thành phố có một tên trộm ăn thịt người, xin hãy bắt hắn."
‘‘Ahaṃ kathaṃ taṃ jānissāmi, kiṃ ahaṃ nagaraṃ rakkhantopi carāmī’’ti.
“How shall I know him? Do I wander about protecting the city?”
"Làm sao ta biết được hắn? Có phải ta đi khắp thành phố để canh gác sao?"
Mahājanā ‘‘rājā nagarena anatthiko, kāḷahatthisenāpatissa ācikkhissāmā’’ti gantvā tassa taṃ kathetvā ‘‘coraṃ pariyesituṃ vaṭṭatī’’ti vadiṃsu.
The populace, thinking, “The king is not concerned with the city, we will tell Kāḷahatthi, the general,” went and told him, saying, “It is necessary to search for the thief.”
Đông đảo dân chúng nghĩ: "Nhà vua không quan tâm đến thành phố, chúng ta sẽ báo cho Tướng quân Kālahaṭṭhi", rồi họ đi kể cho ông ta nghe và nói: "Cần phải tìm kiếm tên trộm."
So ‘‘sādhu sattāhaṃ āgametha, pariyesitvā coraṃ dassāmī’’ti mahājane uyyojetvā purise āṇāpesi, ‘‘tātā, nagare kira manussakhādako coro atthi, tumhe tesu tesu ṭhānesu nilīyitvā taṃ gaṇhathā’’ti.
He said, “Very well, wait for a week, I will search for and show you the thief,” and having dismissed the populace, he ordered his men, “My dear ones, there is a man-eating thief in the city, you should hide in various places and catch him.”
Ông ta nói: "Được, hãy đợi bảy ngày, ta sẽ tìm và giao tên trộm cho các vị", rồi ông ta tiễn dân chúng và ra lệnh cho các binh sĩ: "Các con ơi, nghe nói trong thành phố có một tên trộm ăn thịt người, các con hãy ẩn nấp ở những nơi đó và bắt hắn."
Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā tato paṭṭhāya nagaraṃ pariggaṇhanti.
They assented, saying, “Very well,” and from then on, they guarded the city.
Họ đồng ý: "Thưa vâng", rồi từ đó bắt đầu canh gác thành phố.
Bhattakārakopi ekasmiṃ gharasandhimhi sampaṭicchanno hutvā ekaṃ itthiṃ māretvā ghanaghanamaṃsaṃ ādāya pacchiyaṃ pūretuṃ ārabhi.
The cook also, having hidden in a house-alley, killed a woman and began to fill a basket with dense flesh.
Người nấu ăn cũng ẩn nấp ở một góc nhà, giết một phụ nữ rồi bắt đầu cho đầy một giỏ thịt dày đặc.
Atha naṃ te purisā gahetvā pothetvā pacchābāhaṃ bandhitvā ‘‘gahito manussakhādako coro’’ti mahāsaddaṃ kariṃsu.
Then those men seized him, beat him, tied his arms behind his back, and made a loud noise, “The man-eating thief is caught!”
Rồi những người lính đó bắt anh ta, đánh đập, trói tay ra sau lưng và la lớn: "Kẻ trộm ăn thịt người đã bị bắt!"
Mahājano taṃ parivāresi.
The populace surrounded him.
Đông đảo dân chúng vây quanh anh ta.
Atha naṃ suṭṭhu bandhitvā maṃsapacchiṃ gīvāya bandhitvā ādāya senāpatissa dassesuṃ.
Then, having bound him tightly and tied the basket of flesh to his neck, they took him and showed him to the general.
Rồi họ trói chặt anh ta, buộc giỏ thịt vào cổ anh ta rồi mang đến cho Tướng quân xem.
Senāpati taṃ disvā ‘‘kiṃ nu kho esa imaṃ maṃsaṃ khādati, udāhu aññena maṃsena missetvā vikkiṇāti, udāhu aññassa vacanena māretī’’ti cintetvā tamatthaṃ pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –
The general, seeing him, thought, “Does he eat this flesh himself, or does he mix it with other flesh and sell it, or does he kill at another’s command?” and asking about the matter, he first spoke the verse:
Tướng quân nhìn thấy anh ta, nghĩ: "Có phải hắn ăn thịt này, hay hắn trộn với thịt khác để bán, hay hắn giết người theo lời của người khác?" Rồi ông ta hỏi về sự việc đó, và nói lên bài kệ đầu tiên:
Tattha bhagavāti gāravādhivacanaṃ.
Here, bhagavā is a term of reverence.
Trong đó, bhagavā là từ tôn kính.
Sace tuvanti ‘‘saccaṃ nu kho bhaṇati, udāhu maraṇabhayena musā bhaṇatī’’ti vīmaṃsanto evamāha.
Sace tuvaṃ – he said this while investigating, “Is he speaking the truth, or is he lying out of fear of death?”
Sace tuvaṃ (Nếu ngươi) là lời nói để dò xét: "Có phải hắn nói thật, hay hắn nói dối vì sợ chết?"
Tattha sudāruṇānīti manussaghātakammāni.
Here, sudāruṇāni refers to acts of killing people.
Trong đó, sudāruṇānī là những hành động giết người.
Sammukhe tanti sammukhe ṭhatvā evaṃ vadeyyāsīti.
Sammukhe taṃ means, “you should say that standing in his presence.”
Sammukhe taṃ là "ngươi hãy đứng trước mặt và nói như vậy".
So sampaṭicchanto gāthamāha.
He accepted, speaking the verse.
Anh ta đã đồng ý và nói lên bài kệ.
Atha naṃ senāpati gāḷhabandhanameva sayāpetvā vibhātāya rattiyā amaccehi ca nāgarehi ca saddhiṃ mantetvā sabbesu ekacchandesu jātesu sabbaṭṭhānesu ārakkhaṃ ṭhapetvā nagaraṃ hatthagataṃ katvā rasakassa gīvāyaṃ maṃsapacchiṃ bandhitvā ādāya rājanivesanaṃ pāyāsi.
Then the general, having made him lie down still tightly bound, and having consulted with the ministers and townspeople at dawn, and with everyone being of one mind, placed guards in all places, took control of the city, and set out for the royal palace, carrying the cook with the basket of flesh tied to his neck.
Rồi Tướng quân cho anh ta nằm xuống trong tình trạng bị trói chặt, và khi đêm đã qua, ông ta họp bàn với các quan đại thần và dân chúng. Khi tất cả đều nhất trí, ông ta bố trí canh gác khắp nơi, làm chủ thành phố, rồi buộc giỏ thịt vào cổ người nấu ăn và tiến về cung điện của nhà vua.
Sakalanagaraṃ viravi.
The entire city was in an uproar.
Cả thành phố náo động.
Rājā hiyyo bhuttapātarāso sāyamāsampi alabhitvā ‘‘rasako idāni āgacchissati, idāni āgacchassatī’’ti nisinnova taṃ rattiṃ vītināmetvā ‘‘ajjapi rasako nāgacchati, nāgarānañca mahāsaddo sūyati, kiṃ nū kho eta’’nti vātapānena olokento taṃ tathā ānīyamānaṃ disvā ‘‘pākaṭaṃ idaṃ kāraṇaṃ jāta’’nti cintetvā satiṃ upaṭṭhapetvā pallaṅkeyeva nisīdi.
The king, having eaten his breakfast yesterday, and not having received his evening meal, sat thinking, "The cook will come now, he will come now," and passed that night. Then, thinking, "Even today the cook has not come, and a great noise of the citizens is heard, what can this be?" he looked out through the window. Seeing him being brought in that manner, he thought, "This matter has become public," and establishing mindfulness, he sat down on his couch.
Nhà vua, sau khi dùng bữa sáng hôm qua, không có bữa tối, cứ ngồi chờ: "Người nấu ăn sẽ đến bây giờ, sẽ đến bây giờ", và trải qua đêm đó. Ngài nghĩ: "Hôm nay người nấu ăn vẫn chưa đến, và có tiếng ồn lớn của dân chúng, chuyện gì vậy?" Ngài nhìn qua cửa sổ và thấy anh ta bị dẫn đến như vậy, liền nghĩ: "Chuyện này đã bị lộ", rồi ngài giữ tâm tỉnh táo và ngồi trên ngai vàng.
Kāḷahatthipi naṃ upasaṅkamitvā anuyuñji, sopissa kathesi.
Kāḷahatthi also approached him and questioned him, and he told him.
Kālahaṭṭhi cũng đến gần ngài và chất vấn, anh ta cũng đã kể lại sự việc.
Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –
The Teacher, revealing that matter, said –
Để làm rõ sự việc đó, Đức Đạo Sư đã nói:
Tattha kāḷāti kāḷahatthi.
Here, kāḷā means Kāḷahatthi.
Trong đó, Kāḷā có nghĩa là Kāḷahatthi.
Evamevāti tena senāpatinā tejavantena anuyutto rājā musā vattuṃ asakkonto evamāha.
Here, evamevā means that the king, being questioned by that powerful general, was unable to speak falsely and spoke thus.
Evamevā có nghĩa là nhà vua, bị vị tướng quân hùng mạnh đó thúc ép, không thể nói dối nên đã nói như vậy.
Tattha tathāti idaṃ purimassa vevacanaṃ.
Here, tathā is a synonym of the preceding word.
Trong đó, tathā là từ đồng nghĩa với từ trước.
Mama atthanti mama vuḍḍhiṃ.
Mama atthaṃ means my prosperity.
Mama atthaṃ có nghĩa là sự tăng trưởng của ta.
Karontassāti karontaṃ.
Karontassā means doing.
Karontassā có nghĩa là đang làm.
Kimetanti kasmā etaṃ.
Kimetaṃ means why this.
Kimetaṃ có nghĩa là tại sao điều này.
Paribhāsasīti aho dukkaraṃ karosi, kāḷahatthi tvaṃ nāma aññaṃ coraṃ aggahetvā mama pesanakārakaṃ gaṇhāsīti tassa bhayaṃ janento kathesi.
Paribhāsasī means, "Oh, you do a difficult thing, Kāḷahatthi, you, without apprehending another thief, apprehend my messenger!" Thus, he spoke, generating fear in him.
Paribhāsasī có nghĩa là “Ôi, ngươi làm một việc khó khăn! Kāḷahatthi, ngươi không bắt một tên trộm nào khác mà lại bắt người sai vặt của ta ư?” – ông ta nói để tạo sự sợ hãi cho Kāḷahatthi.
Taṃ sutvā senāpati ‘‘ayaṃ sakeneva mukhena paṭijānāti, aho sāhasiko, ettakaṃ nāma kālaṃ ime manussā etena khāditā, vāressāmi na’’nti cintetvā āha – ‘‘mahārāja, mā evaṃ kari, mā manussamaṃsaṃ khādasī’’ti.
Hearing that, the general thought, "This one admits it with his own mouth, oh, how audacious! These people have been eaten by him for such a long time; I will stop him," and said, "Great king, do not do this, do not eat human flesh."
Nghe vậy, vị tướng quân suy nghĩ: “Vị vua này tự miệng mình thừa nhận, thật là liều lĩnh! Trong suốt thời gian này, những người này đã bị ông ta ăn thịt. Ta sẽ ngăn cản ông ta.” Rồi ông nói: “Đại vương, xin đừng làm như vậy, xin đừng ăn thịt người.”
‘‘Kāḷahatthi kiṃ kathesi, nāhaṃ viramituṃ sakkomī’’ti.
"Kāḷahatthi, what are you saying? I cannot desist."
“Kāḷahatthi, ngươi nói gì vậy? Ta không thể ngừng được.”
‘‘Mahārāja, sace na viramissasi, attānañca raṭṭhañca nāsessasī’’ti.
"Great king, if you do not desist, you will destroy yourself and the kingdom."
“Đại vương, nếu ngài không ngừng, ngài sẽ hủy hoại chính mình và vương quốc.”
‘‘Evaṃ nassantepi ahaṃ neva tato viramituṃ sakkomī’’ti.
"Even if it perishes thus, I still cannot desist from it."
“Dù có bị hủy hoại như vậy, ta cũng không thể ngừng được điều đó.”
Tato senāpati tassa saññāpanatthāya vatthuṃ āharitvā dasseti – atītasmiñhi kāle mahāsamudde cha mahāmacchā ahesuṃ.
Then, to make him understand, the general brought forth and showed a story: In the past, there were six great fish in the great ocean.
Sau đó, vị tướng quân, để làm cho nhà vua hiểu, đã kể một câu chuyện: Trong quá khứ, có sáu con cá lớn ở đại dương.
Tesu ānando timinando ajjhārohoti ime tayo macchā pañcayojanasatikā, timiṅgalo timirapiṅgalo mahātimirapiṅgaloti ime tayo macchā sahassayojanikā honti.
Among them, Ānanda, Timinanda, and Ajjhāroha—these three fish were five hundred yojanas long; Timiṅgala, Timirapiṅgala, and Mahātimirapiṅgala—these three fish were a thousand yojanas long.
Trong số đó, Ānanda, Timinanda, Ajjhāroha – ba con cá này dài năm trăm dojana; Timiṅgala, Timirapiṅgala, Mahātimirapiṅgala – ba con cá này dài một ngàn dojana.
Te sabbepi pāsāṇasevālabhakkhā ahesuṃ.
All of them fed on rocks and algae.
Tất cả chúng đều ăn rêu đá.
Tesu ānando mahāsamuddassa ekapasse vasati.
Among them, Ānanda lived on one side of the great ocean.
Trong số đó, Ānanda sống ở một bên của đại dương.
Taṃ bahū macchā dassanāya upasaṅkamanti, ekadivasaṃ ‘‘sabbesaṃ dvipadacatuppadānaṃ sattānaṃ rājā paññāyati, amhākaṃ rājā natthi, mayampetaṃ rājānaṃ karissāmā’’ti cintetvā sabbe ekacchandā hutvā ānandaṃ rājānaṃ kariṃsu.
Many fish approached him for an audience. One day, they thought, "A king is known among all two-footed and four-footed beings, but we have no king. We will make him our king," and all, being of one mind, made Ānanda their king.
Nhiều con cá khác đến thăm nó. Một ngày nọ, chúng suy nghĩ: “Vua của tất cả chúng sinh hai chân và bốn chân đều được biết đến, nhưng chúng ta không có vua. Chúng ta hãy tôn nó làm vua.” Tất cả đồng lòng tôn Ānanda làm vua.
Te macchā tato paṭṭhāya tassa sāyaṃ pātova upaṭṭhānaṃ gacchanti.
From then on, those fish went to attend upon him morning and evening.
Từ đó trở đi, những con cá này đến hầu hạ nó vào buổi sáng và buổi tối.
Athekadivasaṃ ānando ekasmiṃ pabbate pāsāṇasevālaṃ khādanto ajānitvā ‘‘sevālo’’ti saññāya ekaṃ macchaṃ khādi.
Then one day, Ānanda, eating rock-algae on a certain mountain, unknowingly, mistaking it for "algae," ate a fish.
Rồi một ngày nọ, Ānanda, khi đang ăn rêu đá trên một ngọn núi, đã vô tình ăn một con cá, nghĩ rằng đó là rêu.
Tassa taṃ maṃsaṃ khādantassa sakalasarīraṃ saṅkhobhesi.
As he ate that flesh, his entire body trembled with delight.
Khi nó ăn miếng thịt đó, toàn thân nó rung động.
So ‘‘kiṃ nu kho idaṃ ativiya madhura’’nti nīharitvā olokento macchamaṃsakhaṇḍaṃ disvā ‘‘ettakaṃ kālaṃ ajānitvā na khādāmī’’ti cintetvā ‘‘sāyaṃ pātopi macchānaṃ āgantvā gamanakāle ekaṃ dve macche khādissāmi, pākaṭaṃ katvā khādiyamāne ekopi maṃ na upasaṅkamissati, sabbe palāyissanti, paṭicchanno hutvā pacchā osakkitosakkitaṃ paharitvā khādissāmī’’ti tathā katvā khādi.
He, thinking, "What is this that is exceedingly sweet?" took it out and looked, and seeing a piece of fish flesh, he thought, "I will not eat it unknowingly for such a long time." He then thought, "When the fish come and go morning and evening, I will eat one or two fish. If I eat openly, not a single one will approach me; all will flee. I will hide and then strike and eat those who fall behind, one by one," and doing so, he ate.
Nó nghĩ: “Cái gì mà quá ngọt thế này?” Rồi nó nhả ra và nhìn thấy một miếng thịt cá, nó nghĩ: “Trong suốt thời gian này, ta đã không biết mà không ăn.” Rồi nó nghĩ: “Vào buổi sáng và buổi tối, khi những con cá đến và đi, ta sẽ ăn một hoặc hai con. Nếu ta ăn công khai, sẽ không có con nào đến gần ta, tất cả sẽ bỏ chạy. Ta sẽ ẩn mình và sau đó tấn công và ăn những con cá đi sau.” Nó đã làm như vậy và ăn.
Macchā parikkhayaṃ gacchantā cintayiṃsu.
The fish, diminishing in number, wondered.
Những con cá dần dần cạn kiệt và chúng suy nghĩ.
‘‘Kuto nu kho ñātīnaṃ bhayaṃ uppajjissatī’’ti.
"From where could danger arise for our relatives?"
“Nguy hiểm cho bà con sẽ phát sinh từ đâu?”
Atheko paṇḍito maccho ‘‘mayhaṃ ānandassa kiriyā na ruccati, pariggaṇhissāmi na’’nti macchesu upaṭṭhānaṃ gatesu ānandassa kaṇṇapatte paṭicchanno aṭṭhāsi.
Then a wise fish, thinking, "I do not like Ānanda's actions; I will observe him," hid behind Ānanda's ear-fin when the fish went for attendance.
Rồi một con cá thông minh nghĩ: “Ta không thích hành động của Ānanda, ta sẽ theo dõi nó.” Khi những con cá đến hầu hạ, nó ẩn mình sau tai Ānanda và đứng đó.
Ānando macche uyyojetvā sabbapacchato gacchantaṃ macchaṃ khādi.
Ānanda sent the fish away and ate the fish that was going last.
Ānanda tiễn những con cá đi và ăn con cá đi cuối cùng.
So paṇḍitamaccho tassa kiriyaṃ disvā itaresaṃ ārocesi.
That wise fish, having seen his action, reported it to the others.
Con cá thông minh đó đã nhìn thấy hành động của nó và báo cho những con cá khác.
Te sabbepi bhītatasitā palāyiṃsu.
All of them, frightened and terrified, fled.
Tất cả chúng đều sợ hãi và bỏ chạy.
Ānando tato paṭṭhāya macchamaṃsagiddhena aññaṃ gocaraṃ na gaṇhi.
From then onwards, Ananda, due to his greed for fish flesh, did not take any other food.
Từ đó trở đi, Ānanda, vì tham lam thịt cá, không tìm kiếm thức ăn nào khác.
So jighacchāya pīḷito kilanto ‘‘kahaṃ nu kho ime gatā’’ti te macche pariyesanto ekaṃ pabbataṃ disvā ‘‘mama bhayena imaṃ pabbataṃ nissāya vasanti maññe, pabbataṃ parikkhipitvā upadhāressāmī’’ti naṅguṭṭhena ca sīsena ca ubho passe parikkhipitvā gaṇhi.
Afflicted by hunger and exhausted, thinking, "Where have these gone?" and searching for those fish, he saw a mountain and thought, "I think they are dwelling relying on this mountain out of fear of me; I will surround the mountain and search." So, with his tail and his head, he surrounded and grasped both sides.
Nó bị đói hành hạ, mệt mỏi, nghĩ: “Những con cá này đã đi đâu rồi?” Nó tìm kiếm những con cá đó và nhìn thấy một ngọn núi, nó nghĩ: “Chắc là chúng sống nương tựa vào ngọn núi này vì sợ ta. Ta sẽ bao vây ngọn núi và tìm kiếm chúng.” Nó đã bao vây ngọn núi bằng đuôi và đầu ở hai bên.
Tato ‘‘sace idha vasanti, palāyissantī’’ti pabbataṃ parikkhipantaṃ attano naṅguṭṭhaṃ disvā ‘‘ayaṃ maccho maṃ vañcetvā pabbataṃ nissāya vasatī’’ti kuddho paṇṇāsayojanamattaṃ sakanaṅguṭṭhakhaṇḍaṃ aññamacchasaññāya daḷhaṃ gahetvā murumurāyanto khādi, dukkhavedanā uppajji.
Then, thinking, "If they are dwelling here, they will flee," he saw his own tail while surrounding the mountain. Angered, thinking, "This fish is deceiving me and dwelling relying on the mountain," he firmly grasped a fifty-yojana-long piece of his own tail, mistaking it for another fish, and crunched and ate it. Painful feelings arose.
Rồi nó nghĩ: “Nếu chúng sống ở đây, chúng sẽ bỏ chạy.” Khi nó bao vây ngọn núi, nó nhìn thấy đuôi của chính mình và nghĩ: “Con cá này lừa ta và sống nương tựa vào ngọn núi.” Tức giận, nó đã nắm chặt một đoạn đuôi của chính mình dài năm mươi dojana, nghĩ rằng đó là một con cá khác, và ăn ngấu nghiến, rồi cảm giác đau đớn phát sinh.
Lohitagandhena macchā sannipatitvā luñjitvā khādantā yāva sīsā āgamaṃsu.
Attracted by the smell of blood, other fish gathered, tore, and ate him until they reached his head.
Với mùi máu, những con cá khác tụ tập lại, xé xác và ăn cho đến tận đầu.
Mahāsarīratāya parivattetuṃ asakkonto tattheva jīvitakkhayaṃ pāpuṇi, pabbatarāsi viya aṭṭhirāsi ahosi.
Due to his immense size, he was unable to turn over and met his end right there; his bones became a heap like a mountain range.
Vì thân hình quá lớn, nó không thể xoay chuyển được và đã chết ngay tại đó, trở thành một đống xương như một ngọn núi.
Ākāsacārino tāpasaparibbājakā manussānaṃ kathayiṃsu.
Ascetic wanderers traveling through the sky told the story to humans.
Những đạo sĩ và du sĩ bay trên không đã kể lại cho loài người.
Sakalajambudīpe manussā jāniṃsu.
People throughout Jambudīpa came to know it.
Tất cả mọi người trên khắp Jambudīpa đều biết.
Taṃ vatthuṃ āharitvā dassento kāḷahatthi āha –
Relating that story, Kāḷahatthi said:
Kāḷahatthi đã kể lại câu chuyện đó để làm ví dụ:
Tattha ānandoti, mahārāja, atītasmiṃ kāle mahāsamudde pañcasatayojaniko ānando nāma mahāmaccho sabbesaṃ macchānaṃ rājā mahāsamuddassa ekapasse ṭhito.
Therein, Ananda, O great king, in the past, in the great ocean, there was a great fish named Ananda, five hundred yojanas in size, the king of all fish, dwelling on one side of the great ocean.
Trong đó, Ānando có nghĩa là, thưa Đại vương, trong quá khứ, ở đại dương, có một con cá lớn tên là Ānanda, dài năm trăm dojana, là vua của tất cả các loài cá, sống ở một bên của đại dương.
Khāditvāti sakajātikānaṃ macchānaṃ rasagiddhimā macche khāditvā.
Having eaten means having eaten fish of his own kind out of greed for their taste.
Khāditvā có nghĩa là, vì tham lam vị ngon của thịt cá đồng loại, đã ăn thịt cá.
Parikkhīṇāyāti macchaparisāya khayappattāya.
When exhausted means when the assembly of fish had reached its end.
Parikkhīṇāyā có nghĩa là khi đoàn tùy tùng cá đã cạn kiệt.
Attānanti aññaṃ gocaraṃ aggahetvā pabbataṃ parikkhipanto paṇṇāsayojanamattaṃ attano naṅguṭṭhakhaṇḍaṃ aññamacchasaññāya khāditvā mato maraṇappatto hutvā idāni mahāsamudde pabbatamatto aṭṭhirāsi ahosi.
Himself means, not having taken other food, while surrounding the mountain, he ate a fifty-yojana-long piece of his own tail, mistaking it for another fish, and died, having met his death; now his bones became a heap like a mountain in the great ocean.
Attānaṃ có nghĩa là, không tìm kiếm thức ăn nào khác, khi bao vây ngọn núi, nó đã ăn một đoạn đuôi của chính mình dài năm mươi dojana, nghĩ rằng đó là một con cá khác, rồi chết, đạt đến sự chết chóc, và bây giờ trở thành một đống xương lớn như một ngọn núi trong đại dương.
Evaṃ pamattoti yathā mahāmaccho ānando, evampi tathā tvaṃ taṇhārasagiddhiko hutvā pamatto pamādabhāvappatto.
Thus heedless means, just as the great fish Ananda, so too you, being greedy for the taste of craving, are heedless, having fallen into a state of heedlessness.
Evaṃ pamatto có nghĩa là, giống như con cá lớn Ānanda, ngài cũng vậy, vì tham lam vị ngon và đắm chìm trong nó, đã trở nên xao lãng, đạt đến trạng thái phóng dật.
Rasagārave rattoti manussamaṃsassa rasagārave ratto atirattacitto hoti.
Delighted in the reverence for taste means delighted in the reverence for the taste of human flesh, having an excessively attached mind.
Rasagārave ratto có nghĩa là say mê vị ngon của thịt người, tâm trí quá đắm chìm.
Bāloti yadi bālo duppañño āyatiṃ anāgate kāle uppajjanakadukkhaṃ nāvabujjhati na jānāti.
Foolish means if a foolish, unwise person does not understand the suffering that will arise in the future.
Bālo có nghĩa là nếu kẻ ngu si, thiếu trí tuệ, nāvabujjhati không biết āyatiṃ những khổ đau sẽ phát sinh trong tương lai.
Vidhammāti vidhametvā vināsetvā.
Destroying means having destroyed, having ruined.
Vidhammā có nghĩa là hủy hoại, tiêu diệt.
Putteti puttadhītaro ca.
Children means sons and daughters.
Putte có nghĩa là con trai và con gái.
Ñātake cāti sesañātake ca sahāye ca, vidhamma putte ca cajitvā ñātake cāti attho.
And relatives means the remaining relatives and friends; the meaning is, having destroyed and abandoned children and relatives.
Ñātake cā có nghĩa là những bà con còn lại và bạn bè, nghĩa là hủy hoại con cái và bỏ rơi bà con.
Parivattiyāti aññaṃ āhāraṃ alabhitvā jighacchāya pīḷito sakalanagaraṃ parivattiya vicaritvā manussamaṃsaṃ alabhitvā attānaṃ khādanto ānando maccho viya attānaññeva khādati.
Turning means, not having obtained other food, afflicted by hunger, having wandered throughout the entire city, and not having found human flesh, he eats himself, just like the fish Ananda who ate himself.
Parivattiyā có nghĩa là, không tìm được thức ăn khác, bị đói hành hạ, lang thang khắp thành phố, không tìm được thịt người, tự ăn chính mình, giống như con cá Ānanda tự ăn chính mình.
Idaṃ te sutvānāti, mahārāja, te tuyhaṃ mayā ānītaṃ idaṃ udāharaṇaṃ sutvā chando manussamaṃsakhādanacchando vigetu vigacchatu viramatu.
Having heard this means, O great king, having heard this example brought by me for you, let your desire for eating human flesh cease, let it desist.
Idaṃ te sutvānā có nghĩa là, thưa Đại vương, sau khi nghe ví dụ này mà tôi đã mang đến cho ngài, chando – ý muốn ăn thịt người – vigetu hãy biến mất, hãy ngừng lại.
Mā bhakkhayīti rāja manussamaṃsaṃ mā bhakkhayi mā khādi.
Do not devour means, O king, do not devour, do not eat human flesh.
Mā bhakkhayī có nghĩa là, thưa Đại vương, đừng ăn thịt người, đừng ăn.
Mā tvaṃ imaṃ kevalanti mahāsamuddaṃ suññaṃ karonto vārijo ānando maccho iva, bho dvipadādhipa, dvipadānaṃ manussānaṃ, issara mahārāja, tvaṃ kevalaṃ saccato imaṃ tava kāsiraṭṭhaṃ nagaraṃ suññaṃ mā akāsīti attho.
Do not you utterly means, O lord of bipeds, O master of humans, O great king, just as the water-born fish Ananda made the great ocean empty, so too do not you utterly make this Kasi kingdom, your city, empty in truth.
Mā tvaṃ imaṃ kevalaṃ có nghĩa là, giống như con cá Ānanda đã làm cho đại dương trở nên hoang vắng, hỡi dvipadādhipa, chúa tể của loài hai chân, thưa Đại vương, ngài đừng làm cho thành phố Kāsi này của ngài trở nên hoang vắng một cách hoàn toàn, đó là ý nghĩa.