Kā tvaṃ suddhehi vatthehīti idaṃ satthā jetavane viharanto ñātatthacariyaṃ ārabbha kathesi.
Kā tvaṃ suddhehi vatthehīti – the Teacher, while residing at Jetavana, spoke this in connection with the welfare of relatives.
Kā tvaṃ suddhehi vatthehī (Ngươi là ai với y phục tinh khiết này) – câu chuyện này Đức Thế Tôn đã kể khi trú tại Jetavana, liên quan đến việc làm lợi ích cho bà con.
Sāvatthiyañhi anāthapiṇḍikassa nivesane pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ nibaddhabhojanaṃ pavattati, tathā visākhāya ca kosalarañño ca.
Indeed, at Anāthapiṇḍika's residence in Sāvatthī, regular meals were provided for five hundred bhikkhus, as were at Visākhā's and King Kosala's.
Thật vậy, tại tư gia của Anāthapiṇḍika ở Sāvatthī, có bữa ăn thường xuyên cho năm trăm Tỳ-kheo, cũng như tại nhà của Visākhā và của vua Kosala.
Tattha pana kiñcāpi nānaggarasabhojanaṃ dīyati, bhikkhūnaṃ panettha koci vissāsiko natthi, tasmā bhikkhū rājanivesane na bhuñjanti, bhattaṃ gahetvā anāthapiṇḍikassa vā visākhāya vā aññesaṃ vā vissāsikānaṃ gharaṃ gantvā bhuñjanti.
However, although various delicious meals were offered there, the bhikkhus had no intimate acquaintance there, so they did not eat at the royal residence; they would take their food and go to the homes of Anāthapiṇḍika, Visākhā, or other intimate acquaintances to eat.
Mặc dù ở đó có nhiều món ăn ngon được dâng cúng, nhưng không có Tỳ-kheo nào cảm thấy thân thiết, vì vậy các Tỳ-kheo không dùng bữa tại cung điện của vua, mà nhận thức ăn rồi đến nhà Anāthapiṇḍika hoặc Visākhā hoặc các gia đình thân thiết khác để dùng bữa.
Rājā ekadivasaṃ paṇṇākāraṃ āhaṭaṃ ‘‘bhikkhūnaṃ dethā’’ti bhattaggaṃ pesetvā ‘‘bhattagge bhikkhū natthī’’ti vutte ‘‘kahaṃ gatā’’ti pucchitvā ‘‘attano vissāsikagehesu nisīditvā bhuñjantī’’ti sutvā bhuttapātarāso satthu santikaṃ gantvā ‘‘bhante, bhojanaṃ nāma kiṃ parama’’nti pucchi.
One day, the king, having had a tribute brought, sent it to the refectory saying, "Give this to the bhikkhus." When told, "There are no bhikkhus in the refectory," he asked, "Where have they gone?" Hearing, "They sit and eat in the homes of their intimate acquaintances," he went to the Teacher after his breakfast and asked, "Bhante, what is supreme among meals?"
Một ngày nọ, vua ra lệnh: “Hãy dâng cúng lễ vật này cho các Tỳ-kheo,” và sai người đến nhà ăn. Khi được báo “không có Tỳ-kheo nào trong nhà ăn,” vua hỏi: “Họ đã đi đâu?” Nghe nói: “Họ ngồi dùng bữa tại nhà những người thân thiết của họ,” sau khi dùng bữa sáng, vua đến chỗ Đức Thế Tôn và hỏi: “Bạch Thế Tôn, bữa ăn nào là tối thượng?”
Vissāsaparamaṃ mahārāja, kañjikamattakampi vissāsikena dinnaṃ madhuraṃ hotīti.
"Intimacy is supreme, great king; even a little gruel given by an intimate friend is sweet."
“Bữa ăn thân thiết là tối thượng, Đại vương. Dù chỉ là một chút cháo, nếu được người thân thiết dâng cúng, cũng trở nên ngọt ngào.”
Bhante, kena pana saddhiṃ bhikkhūnaṃ vissāso hotīti?
‘‘Bhante, with whom do bhikkhus have trust?’’
“Bạch Thế Tôn, các Tỳ-kheo thân thiết với ai?”
‘‘Ñātīhi vā sekkhakulehi vā, mahārājā’’ti.
‘‘With relatives, or with families of trainees, O great king,’’ he replied.
“Với bà con hoặc với các gia đình có học, Đại vương.”
Tato rājā cintesi ‘‘ekaṃ sakyadhītaraṃ ānetvā aggamahesiṃ karissāmi, evaṃ mayā saddhiṃ bhikkhūnaṃ ñātake viya vissāso bhavissatī’’ti.
Then the king thought, ‘‘I will bring a Sakyan maiden and make her my chief queen; thus, the bhikkhus will have trust in me as if I were a relative.’’
Từ đó, vua nghĩ: “Ta sẽ rước một công chúa Sakya về làm hoàng hậu chính. Như vậy, các Tỳ-kheo sẽ thân thiết với ta như bà con.”
So uṭṭhāyāsanā attano nivesanaṃ gantvā kapilavatthuṃ dūtaṃ pesesi ‘‘dhītaraṃ me detha, ahaṃ tumhehi saddhiṃ ñātibhāvaṃ icchāmī’’ti.
So, rising from his seat, he went to his palace and sent a messenger to Kapilavatthu, saying, ‘‘Give me a daughter; I desire kinship with you.’’
Ông đứng dậy khỏi chỗ ngồi, trở về cung điện và sai sứ giả đến Kapilavatthu nói: “Hãy gả con gái cho ta, ta muốn kết tình thân với quý vị.”
Sākiyā dūtavacanaṃ sutvā sannipatitvā mantayiṃsu ‘‘mayaṃ kosalarañño āṇāpavattiṭṭhāne vasāma, sace dārikaṃ na dassāma, mahantaṃ veraṃ bhavissati, sace dassāma, kulavaṃso no bhijjissati, kiṃ nu kho kātabba’’nti.
Having heard the messenger’s words, the Sakyans assembled and deliberated: ‘‘We live in the domain of the Kosalan king’s authority. If we do not give a maiden, there will be great enmity. If we do give one, our lineage will be broken. What indeed should be done?’’
Các Sakya nghe lời sứ giả, họp lại và bàn: “Chúng ta sống dưới quyền cai trị của vua Kosala. Nếu không gả con gái, sẽ có mối thù lớn. Nếu gả, dòng dõi của chúng ta sẽ bị phá vỡ. Vậy phải làm sao đây?”
Atha ne mahānāmo āha – ‘‘mā cintayittha, mama dhītā vāsabhakhattiyā nāma nāgamuṇḍāya nāma dāsiyā kucchismiṃ nibbatti.
Then Mahānāma said to them, ‘‘Do not worry. My daughter, named Vāsabhakhattiyā, was born from the womb of a slave woman named Nāgamuṇḍā.
Bấy giờ, Mahānāma nói với họ: “Đừng lo lắng. Con gái của tôi tên là Vāsabhakhattiyā, sinh ra từ bụng của một tỳ nữ tên là Nāgamuṇḍā.
Sā soḷasavassuddesikā uttamarūpadharā sobhaggappattā pitu vaṃsena khattiyajātikā, tamassa ‘khattiyakaññā’ti pesessāmā’’ti.
She is sixteen years old, possesses supreme beauty, and has attained good fortune. By her father’s lineage, she is of the khattiya caste. We will send her to him as a ‘khattiya maiden’.’’
Cô ấy mười sáu tuổi, có dung mạo tuyệt đẹp, đạt đến sự duyên dáng, và thuộc dòng dõi Khattiya theo họ cha. Chúng ta sẽ gả cô ấy cho vua với danh nghĩa ‘công chúa Khattiya’.”
Sākiyā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā dūte pakkosāpetvā ‘‘sādhu, dārikaṃ dassāma, idāneva naṃ gahetvā gacchathā’’ti āhaṃsu.
The Sakyans agreed, saying ‘‘Good!’’ They summoned the messengers and said, ‘‘Very well, we will give a maiden. Take her and go now.’’
Các Thích Ca vâng lời, cho gọi các sứ giả đến và nói: "Được, chúng tôi sẽ gả cô gái, hãy đưa cô ấy đi ngay bây giờ."
Dūtā cintesuṃ ‘‘ime sākiyā nāma jātiṃ nissāya atimānino, ‘sadisī no’ti vatvā asadisimpi dadeyyuṃ, etehi saddhiṃ ekato bhuñjamānameva gaṇhissāmā’’ti.
The messengers thought, ‘‘These Sakyans are very proud of their birth. They might say ‘she is like us’ and give someone who is not. We will take her after eating together with them.’’
Các sứ giả suy nghĩ: "Những người Thích Ca này kiêu ngạo vì dòng dõi của họ, họ có thể nói 'cô ấy xứng đáng với chúng ta' và gả một người không xứng đáng. Chúng ta sẽ đưa cô ấy đi khi cô ấy đang ăn cùng với họ."
Te evamāhaṃsu ‘‘mayaṃ gahetvā gacchantā yā tumhehi saddhiṃ ekato bhuñjati, taṃ gahetvā gamissāmā’’ti.
They said, ‘‘We will take the one who eats together with you when we go.’’
Họ nói như vậy: "Chúng tôi sẽ đưa người nào đang ăn cùng với quý vị đi."
Sākiyā tesaṃ nivāsaṭṭhānaṃ dāpetvā ‘‘kiṃ karissāmā’’ti cintayiṃsu.
The Sakyans provided them with lodging and wondered, ‘‘What shall we do?’’
Các Thích Ca cho họ chỗ ở rồi suy nghĩ: "Chúng ta sẽ làm gì đây?"
Mahānāmo āha – ‘‘tumhe mā cintayittha, ahaṃ upāyaṃ karissāmi, tumhe mama bhojanakāle vāsabhakhattiyaṃ alaṅkaritvā ānetvā mayā ekasmiṃ kabaḷe gahitamatte ‘deva, asukarājā paṇṇaṃ pahiṇi, imaṃ tāva sāsanaṃ suṇāthā’ti paṇṇaṃ dasseyyāthā’’ti.
Mahānāma said, ‘‘Do not worry. I will devise a plan. At the time of my meal, you should adorn Vāsabhakhattiyā and bring her. As soon as I have taken a mouthful, you should present a letter, saying, ‘Deva, such-and-such a king has sent a message. Please listen to this message first’.’’
Đại Danh nói: "Quý vị đừng lo lắng, tôi sẽ có cách. Khi tôi đang ăn, quý vị hãy trang điểm cho Vāsabhakhattiyā và đưa cô ấy đến. Ngay khi tôi vừa cầm một miếng cơm, quý vị hãy trình một bức thư và nói: 'Thưa bệ hạ, vua nọ đã gửi thư, xin bệ hạ hãy nghe lời nhắn này trước đã'."
Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā tasmiṃ bhuñjamāne kumārikaṃ alaṅkariṃsu.
They agreed, saying ‘‘Good!’’ and adorned the maiden while he was eating.
Họ vâng lời và trang điểm cho cô gái khi ông ấy đang ăn.
Mahānāmo ‘‘dhītaraṃ me ānetha, mayā saddhiṃ bhuñjatū’’ti āha.
Mahānāma said, ‘‘Bring my daughter, let her eat with me.’’
Đại Danh nói: "Hãy đưa con gái ta đến, để nó ăn cùng ta."
Atha naṃ alaṅkaritvā tāvadeva thokaṃ papañcaṃ katvā ānayiṃsu.
Then, having adorned her, they brought her after a slight delay.
Rồi họ trang điểm cho cô ấy và sau một chút trì hoãn, họ đưa cô ấy đến.
Sā ‘‘pitarā saddhiṃ bhuñjissāmī’’ti ekapātiyaṃ hatthaṃ otāresi.
She put her hand into the same bowl, saying, ‘‘I will eat with my father.’’
Cô ấy đặt tay vào một bát cơm để ăn cùng cha.
Mahānāmopi tāya saddhiṃ ekapiṇḍaṃ gahetvā mukhe ṭhapesi.
Mahānāma also took a morsel with her and put it in his mouth.
Đại Danh cũng cầm một miếng cơm cùng với cô ấy và đặt vào miệng.
Dutiyapiṇḍāya hatthe pasārite ‘‘deva, asukaraññā paṇṇaṃ pahitaṃ, imaṃ tāva sāsanaṃ suṇāthā’’ti paṇṇaṃ upanāmesuṃ.
As he stretched out his hand for a second morsel, they presented a letter, saying, ‘‘Deva, such-and-such a king has sent a message. Please listen to this message first.’’
Khi ông ấy đưa tay ra lấy miếng cơm thứ hai, họ trình một bức thư và nói: "Thưa bệ hạ, vua nọ đã gửi thư, xin bệ hạ hãy nghe lời nhắn này trước đã."
Mahānāmo ‘‘amma, tvaṃ bhuñjāhī’’ti dakkhiṇahatthaṃ pātiyāyeva katvā vāmahatthena gahetvā paṇṇaṃ olokesi.
Mahānāma said, ‘‘My dear, you eat,’’ and keeping his right hand in the bowl, he took the letter with his left hand and looked at it.
Đại Danh nói: "Con cứ ăn đi, con à," rồi giữ tay phải trong bát, ông cầm bức thư bằng tay trái và xem.
Tassa taṃ sāsanaṃ upadhārentasseva itarā bhuñji.
While he was examining that message, the other one ate.
Trong khi ông ấy đang xem lời nhắn đó, cô gái đã ăn xong.
So tassā bhuttakāle hatthaṃ dhovitvā mukhaṃ vikkhālesi.
When she had finished eating, he washed his hands and rinsed his mouth.
Khi cô ấy ăn xong, ông ấy rửa tay và súc miệng.
Taṃ disvā dūtā ‘‘nicchayenesā etassa dhītā’’ti niṭṭhamakaṃsu, na taṃ antaraṃ jānituṃ sakkhiṃsu.
Seeing that, the messengers concluded, ‘‘She is definitely his daughter,’’ and could not discern the trick.
Thấy vậy, các sứ giả kết luận: "Chắc chắn đây là con gái của ông ấy," họ không thể nhận ra sự khác biệt.
Mahānāmo mahantena parivārena dhītaraṃ pesesi.
Mahānāma sent his daughter with a large retinue.
Đại Danh sai con gái mình đi với một đoàn tùy tùng lớn.
Dūtāpi naṃ sāvatthiṃ netvā ‘‘ayaṃ kumārikā jātisampannā mahānāmassa dhītā’’ti vadiṃsu.
The messengers took her to Sāvatthī and said, ‘‘This maiden is of noble birth, the daughter of Mahānāma.’’
Các sứ giả đưa cô ấy về Sāvatthī và nói: "Đây là công chúa có dòng dõi cao quý, con gái của Đại Danh."
Rājā tussitvā sakalanagaraṃ alaṅkārāpetvā taṃ ratanarāsimhi ṭhapetvā aggamahesiṭṭhāne abhisiñcāpesi.
The king was pleased and had the entire city adorned. He placed her on a heap of jewels and had her consecrated to the position of chief queen.
Vua hài lòng, cho trang hoàng toàn thành phố, đặt cô ấy lên đống châu báu và tấn phong cô ấy làm hoàng hậu.
Sā rañño piyā ahosi manāpā.
She became dear and pleasing to the king.
Cô ấy được vua yêu mến và hài lòng.
Athassā na cirasseva gabbho patiṭṭhahi.
Soon after, she conceived.
Sau đó không lâu, cô ấy mang thai.
Rājā gabbhaparihāramadāsi.
The king provided for her pregnancy care.
Vua đã cung cấp sự chăm sóc thai sản.
Sā dasamāsaccayena suvaṇṇavaṇṇaṃ puttaṃ vijāyi.
After ten months, she gave birth to a son with a golden complexion.
Sau mười tháng, cô ấy sinh một hoàng tử có màu da vàng óng.
Athassa nāmaggahaṇadivase rājā attano ayyakassa santikaṃ pesesi ‘‘sakyarājadhītā vāsabhakhattiyā puttaṃ vijāyi, kimassa nāmaṃ karomā’’ti.
Then, on the day of the naming ceremony, the king sent a message to his grandfather, saying, ‘‘The Sakyan princess Vāsabhakhattiyā has given birth to a son. What name should I give him?’’
Vào ngày đặt tên cho hoàng tử, vua sai người đến chỗ ông nội của mình và hỏi: "Công chúa Thích Ca Vāsabhakhattiyā đã sinh một hoàng tử, con nên đặt tên cho nó là gì?"
Taṃ pana sāsanaṃ gahetvā gato amacco thokaṃ badhiradhātuko, so gantvā rañño ayyakassārocesi.
The minister who took that message was somewhat hard of hearing. He went and informed the king’s grandfather.
Tuy nhiên, vị quan mang lời nhắn đó hơi bị điếc, ông ấy đến và báo cáo với ông nội của vua.
So taṃ sutvā ‘‘vāsabhakhattiyā puttaṃ avijāyitvāpi sabbaṃ janaṃ abhibhavati, idāni pana ativiya rañño vallabhā bhavissatī’’ti āha.
Having heard it, he said, ‘‘Vāsabhakhattiyā overwhelms everyone even without giving birth to a son; now she will be even more beloved by the king.’’
Nghe vậy, ông ấy nói: "Vāsabhakhattiyā chưa sinh con mà đã lấn át mọi người, bây giờ thì cô ấy sẽ càng được vua sủng ái hơn."
So badhiraamacco ‘‘vallabhā’’ti vacanaṃ dussutaṃ sutvā ‘‘viṭaṭūbho’’ti sallakkhetvā rājānaṃ upagantvā ‘‘deva, kumārassa kira ‘viṭaṭūbho’ti nāmaṃ karothā’’ti āha.
So the deaf minister, having misheard the word "vallabhā" as "Viṭaṭūbha," went to the king and said, "Your Majesty, they say the prince should be named 'Viṭaṭūbha'."
Vị quan bị điếc đó nghe nhầm từ "vallabhā" (được sủng ái) thành "Viṭaṭūbho" và nhận định như vậy, ông ấy đến gặp vua và nói: "Thưa bệ hạ, người ta nói nên đặt tên cho hoàng tử là 'Viṭaṭūbho'."
Rājā ‘‘porāṇakaṃ no kuladattikaṃ nāmaṃ bhavissatī’’ti cintetvā ‘‘viṭaṭūbho’’ti nāmaṃ akāsi.
The king, thinking, "It will be an ancient name from our family," named him "Viṭaṭūbha."
Vua nghĩ: "Đây sẽ là một cái tên truyền thống của dòng họ chúng ta," và đặt tên là Viṭaṭūbho.
Tato paṭṭhāya kumāro kumāraparihārena vaḍḍhanto sattavassikakāle aññesaṃ kumārānaṃ mātāmahakulato hatthirūpakaassarūpakādīni āhariyamānāni disvā mātaraṃ pucchi ‘‘amma, aññesaṃ mātāmahakulato paṇṇākāro āhariyati, mayhaṃ koci kiñci na pesesi, kiṃ tvaṃ nimmātā nippitāsī’’ti?
From then on, the prince grew up under the care of princes. When he was seven years old, seeing other princes receiving gifts like elephant figures and horse figures from their maternal grandparents' families, he asked his mother, "Mother, others receive presents from their maternal grandparents' families, but no one sends me anything. Are you without a mother or father?"
Kể từ đó, hoàng tử lớn lên dưới sự chăm sóc của hoàng gia. Đến năm bảy tuổi, thấy các hoàng tử khác được mang đến những món quà như hình voi, hình ngựa từ gia đình bên ngoại, hoàng tử hỏi mẹ: "Mẹ ơi, các hoàng tử khác được mang đến quà từ gia đình bên ngoại, nhưng không ai gửi gì cho con cả. Có phải mẹ không có cha mẹ không?"
Atha naṃ sā ‘‘tāta, sakyarājāno mātāmahā dūre pana vasanti, tena te kiñci na pesentī’’ti vatvā vañcesi.
Then she deceived him, saying, "My dear, the Sakyan kings, your maternal grandparents, live far away, that is why they do not send you anything."
Rồi mẹ nó nói: "Con trai à, ông bà ngoại của con là các vua Thích Ca sống ở xa, vì vậy họ không gửi gì cho con cả," và lừa dối nó.
Puna soḷasavassikakāle ‘‘amma, mātāmahakulaṃ passitukāmomhī’’ti vatvā ‘‘alaṃ tāta, kiṃ tattha gantvā karissasī’’ti vāriyamānopi punappunaṃ yāci.
Again, when he was sixteen, he said, "Mother, I wish to see my maternal grandparents' family." Though he was dissuaded with "Enough, my dear, what will you do by going there?", he pleaded again and again.
Đến năm mười sáu tuổi, hoàng tử lại nói: "Mẹ ơi, con muốn đến thăm gia đình bên ngoại." Dù bị ngăn cản: "Đủ rồi con trai, con sẽ làm gì ở đó?", nó vẫn nài nỉ hết lần này đến lần khác.
Athassa mātā ‘‘tena hi gacchāhī’’ti sampaṭicchi.
Then his mother consented, saying, "In that case, go."
Rồi mẹ nó đồng ý: "Vậy thì con cứ đi đi."
So pitu ārocetvā mahantena parivārena nikkhami.
He informed his father and set out with a large retinue.
Nó báo cáo với cha và khởi hành với một đoàn tùy tùng lớn.
Vāsabhakhattiyā puretaraṃ paṇṇaṃ pesesi ‘‘ahaṃ idha sukhaṃ vasāmi, sāmino kiñci antaraṃ mā dassayiṃsū’’ti.
Vāsabhakhattiyā had sent a letter earlier: "I live happily here; may the masters not show any disparity."
Vāsabhakhattiyā đã gửi thư trước: "Tôi đang sống hạnh phúc ở đây, xin đừng để chủ nhân biết bất kỳ sự khác biệt nào."
Sākiyā viṭaṭūbhassa āgamanaṃ ñatvā ‘‘vandituṃ na sakkā’’ti tassa daharadahare kumārake janapadaṃ pahiṇiṃsu.
The Sakyans, knowing of Viṭaṭūbha's arrival, sent the younger boys among them to the countryside, thinking, "It is not possible to pay homage."
Các Thích Ca biết Viṭaṭūbho sắp đến và vì không thể cúi lạy nó, họ đã gửi các hoàng tử nhỏ tuổi của mình đi ra vùng nông thôn.
Kumāre kapilavatthuṃ sampatte sākiyā santhāgāre sannipatiṃsu.
When the prince arrived in Kapilavatthu, the Sakyans assembled in the assembly hall.
Khi hoàng tử đến Kapilavatthu, các Thích Ca tập hợp tại hội trường.
Kumāro santhāgāraṃ gantvā aṭṭhāsi.
The prince went to the assembly hall and stood there.
Hoàng tử đến hội trường và đứng đó.
Atha naṃ ‘‘ayaṃ te, tāta, mātāmaho, ayaṃ mātulo’’ti vadiṃsu so sabbe vandamāno vicari.
Then they said to him, "This, my dear, is your maternal grandfather; this is your maternal uncle." He went around paying homage to everyone.
Rồi họ nói: "Con trai à, đây là ông ngoại của con, đây là cậu của con," và nó đi khắp nơi cúi lạy tất cả mọi người.
So yāvapiṭṭhiyā rujanappamāṇā vanditvā ekampi attānaṃ vandamānaṃ adisvā ‘‘kiṃ nu kho maṃ vandantā natthī’’ti pucchi.
He paid homage to the extent of his back aching, but seeing no one paying homage to him, he asked, "Are there none who pay homage to me?"
Nó cúi lạy đến mức lưng đau nhưng không thấy ai cúi lạy mình, nó hỏi: "Sao không có ai cúi lạy tôi vậy?"
Sākiyā ‘‘tāta, tava kaniṭṭhakumārā janapadaṃ gatā’’ti vatvā tassa mahantaṃ sakkāraṃ kariṃsu.
The Sakyans said, "My dear, your younger princes have gone to the countryside," and showed him great respect.
Các Thích Ca nói: "Con trai à, các hoàng tử nhỏ tuổi của con đã đi ra vùng nông thôn rồi," và họ đã đãi nó một cách trọng thể.
So katipāhaṃ vasitvā mahantena parivārena nikkhami.
He stayed for a few days and then departed with a large retinue.
Nó ở lại vài ngày rồi khởi hành với một đoàn tùy tùng lớn.
Athekā dāsī santhāgāre tena nisinnaphalakaṃ ‘‘idaṃ vāsabhakhattiyāya dāsiyā puttassa nisinnaphalaka’’nti akkositvā paribhāsitvā khīrodakena dhovi.
Then a female slave in the assembly hall, scolding and reviling the plank on which he had sat, saying, "This is the sitting plank of the son of Vāsabhakhattiyā's slave," washed it with milk-water.
Sau đó, một người hầu gái trong hội trường đã mắng mỏ và chửi rủa tấm ván mà nó đã ngồi, nói: "Đây là tấm ván mà con trai của người hầu gái Vāsabhakhattiyā đã ngồi," rồi rửa nó bằng sữa và nước.
Eko puriso attano āvudhaṃ pamussitvā nivatto taṃ gaṇhanto viṭaṭūbhakumārassa akkosanasaddaṃ sutvā taṃ antaraṃ pucchitvā ‘‘vāsabhakhattiyā dāsiyā kucchismiṃ mahānāmasakkassa jātā’’ti ñatvā gantvā balakāyassa kathesi.
A man, having forgotten his weapon, returned to retrieve it. Hearing the sound of Viṭaṭūbha's insult, he inquired about the matter and, learning that "Vāsabhakhattiyā was born from the womb of a slave woman of Mahānāma Sakka," he went and told the army.
Một người đàn ông quên vũ khí của mình, quay lại lấy, nghe thấy tiếng mắng mỏ hoàng tử Viṭaṭūbho, hỏi về sự việc đó và biết rằng "Vāsabhakhattiyā được sinh ra trong bụng của một người hầu gái của Thích Ca Đại Danh," rồi đi kể lại cho quân đội.
‘‘Vāsabhakhattiyā kira dāsiyā dhītā’’ti mahākolāhalaṃ ahosi.
"Vāsabhakhattiyā is said to be the daughter of a slave!" A great commotion arose.
Có một sự náo động lớn: "Vāsabhakhattiyā hóa ra là con gái của một người hầu gái!"
Kumāro taṃ sutvā ‘‘ete tāva mama nisinnaphalakaṃ khīrodakena dhovantu, ahaṃ pana rajje patiṭṭhitakāle etesaṃ galalohitaṃ gahetvā mama nisinnaphalakaṃ dhovissāmī’’ti cittaṃ paṭṭhapesi.
The prince, hearing that, made a resolve: "Let them wash my sitting plank with milk-water for now; but when I am established in the kingdom, I will wash my sitting plank with their neck-blood."
Nghe vậy, hoàng tử quyết tâm: "Cứ để chúng rửa tấm ván ta đã ngồi bằng sữa và nước. Còn ta, khi lên ngôi, ta sẽ rửa tấm ván ta đã ngồi bằng máu cổ họng của chúng."
Tasmiṃ sāvatthiṃ gate amaccā sabbaṃ pavattiṃ rañño ārocesuṃ.
When he arrived in Sāvatthī, the ministers reported the entire incident to the king.
Khi nó về đến Sāvatthī, các quan lại đã kể lại toàn bộ sự việc cho vua.
Rājā ‘‘sabbe mayhaṃ dāsidhītaraṃ adaṃsū’’ti sākiyānaṃ kujjhitvā vāsabhakhattiyāya ca puttassa ca dinnaparihāraṃ acchinditvā dāsadāsīhi laddhabbaparihāramattameva dāpesi.
The king, angered at the Sakyans, thinking, "They all gave me a slave's daughter," withdrew the provisions given to Vāsabhakhattiyā and her son, and ordered that they receive only the provisions due to slaves and slave women.
Vua tức giận với các Thích Ca vì "tất cả họ đã gả con gái của một người hầu gái cho ta," và tước bỏ sự chăm sóc đã dành cho Vāsabhakhattiyā và con trai cô ấy, chỉ cho họ nhận mức độ chăm sóc mà nô lệ và người hầu gái được nhận.
Tato katipāhaccayena satthā rājanivesanaṃ āgantvā nisīdi.
Then, a few days later, the Teacher came to the royal palace and sat down.
Sau đó vài ngày, Đức Đạo Sư đến cung điện của vua và ngồi xuống.
Rājā satthāraṃ vanditvā ‘‘bhante, tumhākaṃ kira ñātakehi dāsidhītā mayhaṃ dinnā, tenassā ahaṃ saputtāya parihāraṃ acchinditvā dāsadāsīhi laddhabbaparihāramattameva dāpesi’’nti āha.
The king paid homage to the Teacher and said, "Venerable Sir, my relatives, it seems, gave me a slave's daughter. Therefore, I have withdrawn the provisions for her and her son, and ordered that they receive only the provisions due to slaves and slave women."
Vua đảnh lễ Đức Đạo Sư và nói: "Bạch Đức Thế Tôn, con nghe nói rằng bà con của Ngài đã gả con gái của một người hầu gái cho con. Vì vậy, con đã tước bỏ sự chăm sóc của cô ấy và con trai cô ấy, chỉ cho họ nhận mức độ chăm sóc mà nô lệ và người hầu gái được nhận."
Satthā ‘‘ayuttaṃ, mahārāja, sākiyehi kataṃ, dadantehi nāma samānajātikā dātabbā assa.
The Teacher said, "It was improper, great king, what the Sakyans did; when giving, one should give those of equal birth.
Đức Đạo Sư nói: "Thưa Đại vương, việc các Thích Ca làm là không đúng. Khi gả con gái, họ nên gả người cùng dòng dõi.
Taṃ pana mahārāja, vadāmi vāsabhakhattiyā khattiyarājadhītā khattiyassa rañño gehe abhisekaṃ labhi, viṭaṭūbhopi khattiyarājānameva paṭicca jāto, mātugottaṃ nāma kiṃ karissati, pitugottameva pamāṇanti porāṇakapaṇḍitā dalidditthiyā kaṭṭhahārikāyapi aggamahesiṭṭhānaṃ adaṃsu, tassā ca kucchimhi jātakumāro dvādasayojanikāya bārāṇasiyā rajjaṃ katvā kaṭṭhavāhanarājā nāma jāto’’ti kaṭṭhavāhanajātakaṃ (jā. 1.1.7) kathesi.
However, great king, I say that Vāsabhakhattiyā, a daughter of a Khattiya king, received consecration in the Khattiya king's palace. Viṭaṭūbha was also born depending on the Khattiya king himself. What can the mother's lineage do? The father's lineage is indeed the standard. Thus, ancient wise men gave the position of chief queen even to a poor woman who gathered firewood, and the prince born in her womb, after ruling the kingdom of Bārāṇasī, which was twelve yojanas in extent, became known as King Kaṭṭhavāhana." Thus, he narrated the Kaṭṭhavāhana Jātaka.
Nhưng, thưa Đại vương, tôi nói rằng Vāsabhakhattiyā là con gái của một vị vua Sát-đế-lợi đã được tấn phong làm hoàng hậu trong nhà của một vị vua Sát-đế-lợi. Viṭaṭūbho cũng được sinh ra từ một vị vua Sát-đế-lợi. Dòng dõi của mẹ có ý nghĩa gì? Dòng dõi của cha mới là quan trọng. Các hiền giả thời xưa đã tấn phong ngay cả một người phụ nữ nghèo hái củi lên làm hoàng hậu, và hoàng tử được sinh ra từ bụng của cô ấy đã cai trị vương quốc Bārāṇasī rộng mười hai dojanas, được gọi là vua Kaṭṭhavāhana." Ngài kể chuyện Jātaka Kaṭṭhavāhana.
Rājā satthu dhammakathaṃ sutvā ‘‘pitugottameva kira pamāṇa’’nti sutvā tussitvā mātāputtānaṃ pakatiparihārameva dāpesi.
The king, having heard the Master's discourse on Dhamma, and having heard "Indeed, the father's lineage is the standard," was pleased and had the mother and son receive their usual provisions.
Vua nghe pháp thoại của Đức Đạo Sư và vui mừng khi nghe rằng "dòng dõi của cha mới là quan trọng," và đã khôi phục sự chăm sóc ban đầu cho mẹ và con trai.
Rañño pana bandhulo nāma senāpati mallikaṃ nāma attano bhariyaṃ vañjhaṃ ‘‘tava kulagharameva gacchāhī’’ti kusinārameva pesesi.
Now, the king's general named Bandhula sent his barren wife, Mallikā, to her family home in Kusinārā, saying, "Go to your family home."
Vị tướng quân của vua, tên Bandhula, đã gửi vợ mình, Mallikā, người bị vô sinh, về Kusinārā, nói: "Hãy về nhà mẹ đẻ của nàng đi."
Sā ‘‘satthāraṃ disvāva gamissāmī’’ti jetavanaṃ pavisitvā tathāgataṃ vanditvā ekamantaṃ ṭhitā ‘‘kahaṃ gacchasī’’ti ca puṭṭhā ‘‘sāmiko me, bhante, kulagharaṃ pesesī’’ti vatvā ‘‘kasmā’’ti vuttā ‘‘vañjhā aputtikā, bhante’’ti vatvā satthārā ‘‘yadi evaṃ gamanakiccaṃ natthi, nivattāhī’’ti vuttā tuṭṭhā satthāraṃ vanditvā nivesanameva puna agamāsi.
She, thinking, "I will go only after seeing the Master," entered Jetavana, paid homage to the Tathāgata, and stood to one side. When asked, "Where are you going?" she said, "My husband, venerable sir, sent me to my family home." When asked, "Why?" she replied, "I am barren and childless, venerable sir." When the Master said, "If so, there is no need to go; return," she was delighted, paid homage to the Master, and returned to her residence.
Cô ấy nghĩ: "Tôi sẽ về sau khi gặp Đức Đạo Sư," rồi đi vào Jetavana, đảnh lễ Đức Như Lai và đứng sang một bên. Khi được hỏi: "Cô đi đâu?", cô ấy nói: "Bạch Đức Thế Tôn, chồng con đã gửi con về nhà mẹ đẻ." Khi được hỏi: "Tại sao?", cô ấy nói: "Bạch Đức Thế Tôn, con bị vô sinh, không có con." Được Đức Đạo Sư nói: "Nếu vậy thì không cần đi nữa, hãy quay về đi," cô ấy vui mừng, đảnh lễ Đức Đạo Sư và quay về cung điện.
‘‘Kasmā nivattasī’’ti puṭṭhā ‘‘dasabalena nivattitāmhī’’ti āha.
When asked, "Why have you returned?" she said, "I was turned back by the Ten-Powered One."
Khi được hỏi: "Tại sao cô quay về?", cô ấy nói: "Con được Đức Thập Lực (Phật) bảo quay về."
Senāpati ‘‘diṭṭhaṃ bhavissati tathāgatena kāraṇa’’nti āha.
The general said, "The Tathāgata must have seen the reason."
Vị tướng quân nói: "Chắc chắn Đức Như Lai đã thấy được nguyên nhân."
Sā na cirasseva gabbhaṃ paṭilabhitvā uppannadohaḷā ‘‘dohaḷo me uppanno’’ti ārocesi.
Soon after, she conceived and, experiencing a strong craving, announced, "I have a craving."
Nàng ấy không lâu sau đó đã thọ thai và phát sinh chứng nghén, rồi báo cho chồng: “Tôi đã có chứng nghén.”
‘‘Kiṃ dohaḷo’’ti?
"What is the craving?"
“Nàng nghén gì?”
‘‘Vesāliyā nagare licchavirājānaṃ abhisekamaṅgalapokkharaṇiṃ otaritvā nhatvā pānīyaṃ pivitukāmāmhi, sāmī’’ti.
"My lord, I wish to descend into the consecration pond of the Licchavi kings in the city of Vesālī, bathe, and drink its water."
“Thưa chồng, thiếp muốn xuống hồ tắm lễ đăng quang của các vị vua Licchavi trong thành Vesāli, tắm và uống nước.”
Senāpati ‘‘sādhū’’ti vatvā sahassathāmadhanuṃ gahetvā taṃ rathaṃ āropetvā sāvatthito nikkhamitvā rathaṃ pājento vesāliṃ pāvisi.
The general said, "Very well," took his bow of a thousand strengths, placed her in a chariot, departed from Sāvatthī, and driving the chariot, entered Vesālī.
Vị đại tướng nói “Lành thay!”, rồi cầm cây cung có sức mạnh ngàn người, đưa nàng lên xe, rời Sāvatthī, điều khiển xe tiến vào Vesāli.
Tasmiñca kāle kosalarañño bandhulasenāpatinā saddhiṃ ekācariyakule uggahitasippo mahāli nāma licchavī andho licchavīnaṃ atthañca dhammañca anusāsanto dvārasamīpe vasati.
At that time, Mahāli, a blind Licchavi who had studied under the same teacher as King Kosala's general Bandhula, lived near the gate, advising the Licchavis on their welfare and Dhamma.
Vào thời điểm đó, có một người Licchavi tên Mahāli, bị mù, là bạn học cùng trường với Đại tướng Bandhula của vua Kosala, sống gần cổng thành, khuyên bảo các vị Licchavi về lợi ích và Pháp.
So rathassa ummāre paṭighaṭṭanasaddaṃ sutvā ‘‘bandhulamallassa rathapatanasaddo eso, ajja licchavīnaṃ bhayaṃ uppajjissatī’’ti āha.
Hearing the sound of a chariot wheel striking the threshold, he said, "This is the sound of Bandhulamalla's chariot. Today, fear will arise for the Licchavis."
Ông ta nghe tiếng bánh xe va vào ngưỡng cửa, liền nói: “Đây là tiếng bánh xe của Bandhula Malla, hôm nay tai họa sẽ xảy ra cho các vị Licchavi.”
Pokkharaṇiyā anto ca bahi ca ārakkhā balavā, upari lohajālaṃ patthaṭaṃ, sakuṇānampi okāso natthi.
Inside and outside the pond, the guard was strong; an iron net was spread above, leaving no space even for birds.
Bên trong và bên ngoài hồ đều có lính canh nghiêm ngặt, phía trên giăng lưới sắt, ngay cả chim cũng không có lối vào.
Senāpati pana rathā otaritvā ārakkhake khaggena paharanto palāpetvā lohajālaṃ chinditvā antopokkharaṇiyaṃ bhariyaṃ otāretvā nhāpetvā pāyetvā sayampi nhatvā mallikaṃ rathaṃ āropetvā nagarā nikkhamitvā āgatamaggeneva pāyāsi.
However, the general descended from the chariot, struck the guards with his sword, put them to flight, cut the iron net, led his wife into the pond, had her bathe and drink, bathed himself, placed Mallikā back in the chariot, departed from the city, and proceeded along the same road he had come.
Tuy nhiên, vị đại tướng xuống xe, dùng kiếm đánh đuổi lính canh, cắt lưới sắt, đưa vợ xuống hồ, tắm rửa và cho uống nước, rồi tự mình tắm, đưa Mallikā lên xe, rời thành và đi theo con đường đã đến.
Ārakkhakā gantvā licchavīnaṃ ārocesuṃ.
The guards went and reported to the Licchavis.
Lính canh đi báo cho các vị Licchavi.
Licchavirājāno kujjhitvā pañca rathasatāni āruyha ‘‘bandhulamallaṃ gaṇhissāmā’’ti nikkhamiṃsu.
The Licchavi kings, enraged, mounted five hundred chariots and set out, saying, "We will capture Bandhulamalla."
Các vị vua Licchavi nổi giận, cưỡi năm trăm cỗ xe, nói “Chúng ta sẽ bắt Bandhula Malla!” rồi xuất phát.
Taṃ pavattiṃ mahālissa ārocesuṃ.
They reported this news to Mahāli.
Họ báo tin đó cho Mahāli.
Mahāli ‘‘mā gamittha, so hi vo sabbe ghātayissatī’’ti āha.
Mahāli said, "Do not go, for he will kill all of you."
Mahāli nói: “Đừng đi, ông ấy sẽ giết chết tất cả các vị.”
Tepi ‘‘mayaṃ gamissāmayevā’’ti vadiṃsu.
But they said, "We will go."
Nhưng họ nói: “Chúng tôi vẫn sẽ đi.”
Tena hi cakkassa yāva nābhito pathaviṃ paviṭṭhaṭṭhānaṃ disvā nivatteyyātha, tato anivattantā purato asanisaddaṃ viya suṇissatha, tamhā ṭhānā nivatteyyātha, tato anivattantā tumhākaṃ rathadhuresu chiddaṃ passissatha, tamhā ṭhānā nivatteyyātha, purato māgamitthāti.
"In that case, turn back when you see the place where the chariot wheels have sunk into the earth up to the nave. If you do not turn back from there, you will hear a sound like thunder ahead; turn back from that place. If you do not turn back from there, you will see a hole in the poles of your chariots; turn back from that place. Do not go further ahead."
“Vậy thì, hãy quay lại khi các vị thấy bánh xe lún sâu đến trục vào đất; nếu không quay lại từ đó, các vị sẽ nghe thấy tiếng như sấm sét phía trước; hãy quay lại từ chỗ đó; nếu không quay lại từ đó, các vị sẽ thấy một lỗ thủng trên đầu xe của mình; hãy quay lại từ chỗ đó; đừng đi tiếp về phía trước.”
Te tassa vacanena anivattitvā taṃ anubandhiṃsuyeva.
They, however, did not turn back at his words but pursued him.
Họ không nghe lời ông ta mà tiếp tục đuổi theo.
Mallikā disvā ‘‘rathā, sāmi, paññāyantī’’ti āha.
Mallikā saw them and said, "My lord, chariots are visible."
Mallikā nhìn thấy và nói: “Thưa chồng, có những cỗ xe đang hiện ra.”
Tena hi ekassa rathassa viya paññāyanakāle mama āroceyyāsīti.
"Then, when they appear as a single chariot, inform me."
“Vậy thì, khi chúng hiện ra như một cỗ xe duy nhất, hãy báo cho ta.”
Sā yadā sabbe eko viya hutvā paññāyiṃsu, tadā ‘‘ekameva sāmi rathasīsaṃ paññāyatī’’ti āha.
When all of them appeared as one, she said, "My lord, only one chariot-front is visible."
Khi tất cả hiện ra như một cỗ xe duy nhất, nàng nói: “Thưa chồng, chỉ có một đầu xe đang hiện ra.”
Bandhulo ‘‘tena hi imā rasmiyo gaṇhāhī’’ti tassā rasmiyo datvā rathe ṭhitova dhanuṃ āropeti, rathacakkaṃ yāva nābhito pathaviṃ pāvisi, licchavino taṃ ṭhānaṃ disvāpi na nivattiṃsu.
Bandhula said, "Then take these reins," and giving her the reins, he stood in the chariot and strung his bow. The chariot wheel sank into the earth up to its hub, but the Licchavis, even seeing that, did not turn back.
Bandhula nói: “Vậy thì, hãy cầm những dây cương này,” rồi đưa dây cương cho nàng, ông ta đứng trên xe lắp cung tên; bánh xe lún sâu đến trục vào đất, nhưng các vị Licchavi vẫn không quay lại khi thấy chỗ đó.
Itaro thokaṃ gantvā jiyaṃ pothesi, asanisaddo viya ahosi.
The other (Bandhula), having gone a little further, twanged the bowstring; it was like the sound of thunder.
Người kia đi thêm một đoạn rồi giật dây cung, tiếng động như sấm sét vang lên.
Te tatopi na nivattiṃsu, anubandhantā gacchanteva.
Even from that, they did not turn back, but kept pursuing him.
Họ vẫn không quay lại từ đó, mà tiếp tục đuổi theo.
Bandhulo rathe ṭhitakova ekaṃ saraṃ khipi.
Bandhula, still standing in the chariot, shot an arrow.
Bandhula đứng trên xe bắn một mũi tên.
So pañcannaṃ rathasatānaṃ rathasīsaṃ chiddaṃ katvā pañca rājasatāni parikarabandhanaṭṭhāne vijjhitvā pathaviṃ pāvisi.
It pierced through the front of five hundred chariots, struck five hundred kings at the place where their armor was fastened, and entered the earth.
Mũi tên đó xuyên thủng đầu của năm trăm cỗ xe, xuyên qua chỗ thắt lưng của năm trăm vị vua, rồi cắm xuống đất.
Te attano viddhabhāvaṃ ajānitvā ‘‘tiṭṭha re, tiṭṭha re’’ti vadantā anubandhiṃsuyeva.
Not knowing that they had been struck, they continued to pursue him, shouting, "Stop, hey, stop, hey!"
Họ không biết mình đã bị bắn, vẫn la lên “Đứng lại! Đứng lại!” và tiếp tục đuổi theo.
Bandhulo rathaṃ ṭhapetvā ‘‘tumhe matakā, matakehi saddhiṃ mayhaṃ yuddhaṃ nāma natthī’’ti āha.
Bandhula stopped the chariot and said, "You are dead; I have no battle with the dead."
Bandhula dừng xe và nói: “Các ngươi đã chết, ta không chiến đấu với người chết.”
Te ‘‘matakā nāma amhādisā neva hontī’’ti vadiṃsu.
They said, "People like us are certainly not dead."
Họ nói: “Những người như chúng tôi không thể chết được.”
‘‘Tena hi sabbapacchimassa parikaraṃ mocethā’’ti.
"Then release the armor of the very last one."
“Vậy thì, hãy tháo dây thắt lưng của người cuối cùng.”
Te mocayiṃsu.
They released it.
Họ đã tháo ra.
So muttamatteyeva maritvā patito.
As soon as it was released, he died and fell.
Ngay khi tháo ra, người đó đã chết và ngã xuống.
Atha ne ‘‘sabbepi tumhe evarūpā, attano gharāni gantvā saṃvidhātabbaṃ saṃvidahitvā puttadāre anusāsitvā sannāhaṃ mocethā’’ti āha.
Then he said to them, "All of you are like this. Go to your homes, arrange what needs to be arranged, instruct your children and wives, and then remove your armor."
Rồi ông ta nói với họ: “Tất cả các ngươi đều như vậy, hãy về nhà, sắp xếp những gì cần sắp xếp, khuyên bảo vợ con, rồi tháo áo giáp ra.”
Te tathā katvā sabbe jīvitakkhayaṃ pattā.
They did so and all met their demise.
Họ làm như vậy, và tất cả đều mất mạng.
Bandhulopi mallikaṃ sāvatthiṃ ānesi.
Bandhula brought Mallikā to Sāvatthī.
Bandhula cũng đưa Mallikā về Sāvatthī.
Sā soḷasakkhattuṃ yamake putte vijāyi, sabbepi sūrā thāmasampannā ahesuṃ, sabbasippe nipphattiṃ pāpuṇiṃsu.
She gave birth to twin sons sixteen times; all of them were brave, strong, and accomplished in all arts.
Nàng sinh mười sáu cặp con trai song sinh, tất cả đều dũng mãnh và cường tráng, thành thạo mọi nghề.
Ekekassapi purisasahassaparivāro ahosi.
Each of them had a retinue of a thousand men.
Mỗi người trong số họ đều có một ngàn người tùy tùng.
Pitarā saddhiṃ rājanivesanaṃ gacchantehi teheva rājaṅgaṇaṃ paripūri.
When they went to the royal palace with their father, the royal courtyard was filled by them alone.
Khi họ cùng cha đến cung điện của nhà vua, sân điện đã chật kín.
Athekadivasaṃ vinicchaye kūṭaḍḍaparājitā manussā bandhulaṃ āgacchantaṃ disvā mahāravaṃ viravantā vinicchayaamaccānaṃ kūṭaḍḍakāraṇaṃ tassa ārocesuṃ.
Then one day, people who had been unfairly defeated in a judgment, seeing Bandhula approaching, cried out loudly and reported to him the corrupt practices of the judiciary ministers.
Một ngày nọ, những người bị thua trong một vụ kiện gian lận, thấy Bandhula đến, liền la lớn và báo cho ông ta về sự gian lận của các quan tòa.
Sopi vinicchayaṃ gantvā taṃ aḍḍaṃ tīretvā sāmikameva sāmikaṃ, assāmikameva assāmikaṃ akāsi.
He went to the court, settled the case, making the rightful owner the owner and the non-owner the non-owner.
Ông ta đến tòa án, giải quyết vụ kiện đó, trả lại cho chủ nhân những gì thuộc về chủ nhân, và cho người không phải chủ nhân những gì không thuộc về họ.
Mahājano mahāsaddena sādhukāraṃ pavattesi.
The great multitude applauded loudly.
Đại chúng đồng thanh tán thán.
Rājā ‘‘kimida’’nti pucchitvā tamatthaṃ sutvā tussitvā sabbepi te amacce hāretvā bandhulasseva vinicchayaṃ niyyādesi.
The king, asking "What is this?" and hearing the matter, was pleased and dismissed all those ministers, entrusting the judgment to Bandhula alone.
Nhà vua hỏi “Chuyện gì vậy?”, nghe kể sự việc, rất hài lòng, bãi nhiệm tất cả các quan đó và giao việc xét xử cho Bandhula.
So tato paṭṭhāya sammā vinicchini.
From then on, he judged fairly.
Từ đó trở đi, ông ta xét xử công minh.
Tato porāṇakavinicchayikā lañjaṃ alabhantā appalābhā hutvā ‘‘bandhulo rajjaṃ patthetī’’ti rājakule paribhindiṃsu.
Then the former judges, not receiving bribes, and having little gain, slandered in the royal court, saying, "Bandhula seeks the kingdom."
Sau đó, các quan tòa cũ không còn nhận được hối lộ, lợi lộc ít đi, liền nói xấu trong hoàng cung rằng: “Bandhula đang mưu đồ chiếm đoạt vương quốc.”
Rājā taṃ kathaṃ gahetvā cittaṃ niggahetuṃ nāsakkhi, ‘‘imasmiṃ idheva ghātiyamāne garahā me uppajjissatī’’ti puna cintetvā ‘‘payuttapurisehi paccantaṃ paharāpetvā te palāpetvā nivattakāle antarāmagge puttehi saddhiṃ māretuṃ vaṭṭatī’’ti bandhulaṃ pakkosāpetvā ‘‘paccanto kira kupito, tava puttehi saddhiṃ gantvā core gaṇhāhī’’ti pahiṇitvā ‘‘etthevassa dvattiṃsāya puttehi saddhiṃ sīsaṃ chinditvā āharathā’’ti tehi saddhiṃ aññepi samatthe mahāyodhe pesesi.
The king, taking that talk, could not restrain his mind. Thinking again, "If he is killed here, blame will arise for me," he then thought, "It is fitting to have the frontier attacked by hired men, put them to flight, and then kill him and his sons on the way back." So, he summoned Bandhula and sent him, saying, "The frontier is said to be disturbed; go with your sons and capture the thieves." He then sent other capable great warriors with them, saying, "Cut off his head and the heads of his thirty-two sons right there and bring them back."
Nhà vua nghe lời đó, không thể kiềm chế được tâm mình, lại suy nghĩ: “Nếu giết ông ta ở đây, ta sẽ bị chỉ trích,” rồi lại nghĩ: “Nên sai người đánh phá vùng biên giới, đuổi chúng đi, rồi khi chúng quay về, giết ông ta cùng các con trên đường.” Thế là nhà vua cho gọi Bandhula, nói: “Vùng biên giới đang nổi loạn, hãy cùng các con của ngươi đi bắt bọn cướp,” rồi phái ông ta đi, và cùng với ông ta còn phái thêm những chiến binh hùng mạnh khác, dặn: “Hãy chặt đầu ông ta cùng ba mươi hai người con ở đây và mang về.”
Tasmiṃ paccantaṃ gacchanteyeva ‘‘senāpati kira āgacchatī’’ti sutvāva payuttakacorā palāyiṃsu.
As he was going to the frontier, the hired thieves, just hearing "The general is coming!" fled.
Ngay khi ông ta đang trên đường đến vùng biên giới, bọn cướp được phái đi nghe tin “Đại tướng sắp đến” liền bỏ chạy.
So taṃ padesaṃ āvāsāpetvā janapadaṃ saṇṭhapetvā nivatti.
He settled the region, established order in the country, and returned.
Ông ta đã ổn định vùng đó, sắp xếp lại dân chúng, rồi quay về.
Athassa nagarato avidūre ṭhāne te yodhā puttehi saddhiṃ sīsaṃ chindiṃsu.
Then, at a place not far from the city, those warriors cut off his head along with his sons'.
Rồi tại một nơi không xa thành phố, những chiến binh đó đã chặt đầu ông ta cùng các con.
Taṃ divasaṃ mallikāya pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ dve aggasāvakā nimantitā honti.
That day, Mallikā had invited the two chief disciples with five hundred bhikkhus.
Ngày hôm đó, Mallikā đã mời hai vị đại đệ tử cùng năm trăm vị tỳ khưu.
Athassā pubbaṇhasamaye ‘‘sāmikassa te saddhiṃ puttehi sīsaṃ chindiṃsū’’ti paṇṇaṃ āharitvā adaṃsu.
Then, in the forenoon, they brought and gave her a letter saying, "Your husband's head, along with his sons', has been cut off."
Vào buổi sáng, người ta mang thư đến cho nàng, báo rằng: “Chồng bà cùng các con đã bị chặt đầu.”
Sā taṃ pavattiṃ ñatvā kassaci kiñci avatvā paṇṇaṃ ucchaṅge katvā bhikkhusaṅghameva parivisi.
Knowing that news, she said nothing to anyone, placed the letter in her lap, and served the community of bhikkhus.
Nàng biết tin đó, không nói gì với ai, giữ lá thư trong vạt áo, rồi tự mình tiếp đãi chúng tỳ khưu.
Athassā paricārikā bhikkhūnaṃ bhattaṃ datvā sappicāṭiṃ āharantiyo therānaṃ purato cāṭiṃ bhindiṃsu.
Then her attendants, after giving food to the bhikkhus, were bringing a pot of ghee and broke the pot in front of the Elders.
Sau đó, các thị nữ của nàng, sau khi dâng cơm cho các tỳ khưu, khi mang bình dầu bơ đến, đã làm vỡ bình trước mặt các vị Trưởng lão.
Dhammasenāpati ‘‘upāsike, bhedanadhammaṃ bhinnaṃ, na cintetabba’’nti āha.
The Dhammasenāpati said, "Lay follower, what is subject to breaking has broken; it should not be worried about."
Dhammasenāpati nói: “Nữ cư sĩ, vật có tính chất vỡ đã vỡ, không cần phải lo lắng.”
Sā ucchaṅgato paṇṇaṃ nīharitvā ‘‘dvattiṃsaputtehi saddhiṃ pitu sīsaṃ chinnanti me imaṃ paṇṇaṃ āhariṃsu, ahaṃ idaṃ sutvāpi na cintemi, sappicāṭiyā bhinnāya kiṃ cintemi, bhante’’ti āha.
She took out a letter from her lap and said, "They brought me this letter saying that my father's head was cut off along with his thirty-two sons. Even hearing this, I do not worry. What should I worry about, venerable sir, if a pot of ghee breaks?"
Nàng lấy lá thư từ vạt áo ra và nói: “Người ta mang lá thư này đến cho tôi, báo rằng cha tôi cùng ba mươi hai người con đã bị chặt đầu. Tôi nghe tin này cũng không lo lắng, vậy thì khi bình dầu bơ vỡ, tôi lo lắng làm gì, thưa Tôn giả?”
Dhammasenāpati ‘‘animittamanaññāta’’ntiādīni (su. ni. 579) vatvā dhammaṃ desetvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ agamāsi.
The General of the Dhamma, having spoken the words beginning with "animittamanaññāta" and taught the Dhamma, rose from his seat and went to the monastery.
Dhammasenāpati đã thuyết Pháp, bắt đầu bằng “animittamanaññāta” (Su. Ni. 579), rồi đứng dậy rời chỗ ngồi về tịnh xá.
Sāpi dvattiṃsa suṇisāyo pakkosāpetvā ‘‘tumhākaṃ sāmikā attano purimakammaphalaṃ labhiṃsu, tumhe mā socittha mā paridevittha, rañño upari manopadosaṃ mā karitthā’’ti ovadi.
She, too, had her thirty-two daughters-in-law summoned and advised them, "Your husbands have received the fruit of their past kamma. Do not grieve, do not lament, and do not bear ill will towards the king."
Nàng cũng cho gọi ba mươi hai người con dâu, rồi khuyên bảo: “Các chồng của các con đã nhận lấy quả báo nghiệp cũ của mình, các con đừng đau buồn, đừng than khóc, đừng ôm lòng oán hờn nhà vua.”
Rañño carapurisā taṃ kathaṃ sutvā tesaṃ niddosabhāvaṃ rañño kathayiṃsu.
The king's spies, having heard that speech, reported their blamelessness to the king.
Các mật thám của nhà vua nghe được câu chuyện đó, liền kể cho nhà vua nghe về sự vô tội của họ.
Rājā saṃvegappatto tassā nivesanaṃ gantvā mallikañca suṇisāyo cassā khamāpetvā mallikāya varaṃ adāsi.
The king, filled with emotion, went to her residence, apologized to Mallikā and her daughters-in-law, and granted a boon to Mallikā.
Nhà vua vô cùng xúc động, đến nhà nàng, xin lỗi Mallikā và các con dâu của nàng, rồi ban cho Mallikā một điều ước.
Sā ‘‘gahito me hotū’’ti vatvā tasmiṃ gate matakabhattaṃ datvā nhatvā rājānaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ‘‘deva, tumhehi me varo dinno, mayhañca aññena attho natthi, dvattiṃsāya me suṇisānaṃ mama ca kulagharagamanaṃ anujānāthā’’ti āha.
She said, "Let it be received by me," and after he had left, she offered the meal for the dead, bathed, approached the king, paid homage, and said, "Your Majesty, you have granted me a boon, and I have no other need. Please permit my thirty-two daughters-in-law and me to return to our family homes."
Nàng nói: “Tôi đã nhận được điều ước,” rồi sau khi nhà vua đã đi, nàng làm lễ cúng dường cho người đã khuất, tắm rửa, rồi đến gặp nhà vua, đảnh lễ và nói: “Thưa Đại vương, Đại vương đã ban cho tôi một điều ước, nhưng tôi không cần gì khác, xin Đại vương cho phép ba mươi hai người con dâu của tôi và tôi được trở về nhà cha mẹ.”
Rājā sampaṭicchi.
The king consented.
Nhà vua đã chấp thuận.
Sā dvattiṃsāya suṇisānaṃ sakakulaṃ pesetvā sayaṃ kusināranagare attano kulagharaṃ agamāsi.
She sent her thirty-two daughters-in-law to their own families and herself went to her family home in Kusinārā city.
Nàng đã gửi ba mươi hai người con dâu về gia đình của họ, rồi tự mình trở về nhà cha mẹ ở thành Kusinārā.
Rājā bandhulasenāpatino bhāgineyyassa dīghakārāyanassa nāma senāpatiṭṭhānaṃ adāsi.
The king gave the position of general to Dīghakārāyana, Bandhula's nephew.
Nhà vua đã ban chức Đại tướng cho Dīghakārāyana, cháu của Đại tướng Bandhula.
So pana ‘‘mātulo me iminā mārito’’ti rañño otāraṃ gavesanto vicarati.
However, he wandered about seeking an opportunity against the king, thinking, "My uncle was killed by him."
Tuy nhiên, người này vẫn đi tìm cơ hội để trả thù nhà vua vì đã giết chú của mình.
Rājāpi nipparādhassa bandhulassa māritakālato paṭṭhāya vippaṭisārī cittassādaṃ na labhati, rajjasukhaṃ nānubhoti.
From the time of the innocent Bandhula's killing, the king himself felt remorse, found no joy in his mind, and did not experience the happiness of kingship.
Nhà vua cũng từ khi giết Bandhula vô tội, đã hối hận, không còn tìm được niềm vui trong tâm, không còn hưởng thụ được hạnh phúc vương quyền.
Tadā satthā sākiyānaṃ veḷuṃ nāma nigamaṃ upanissāya viharati.
At that time, the Teacher was dwelling near a Sākiyan village called Veḷu.
Lúc đó, Đức Thế Tôn đang trú ngụ gần làng Veḷu của dòng Sakya.
Rājā tattha gantvā ārāmato avidūre khandhāvāraṃ nivāsetvā ‘‘mahantena parivārena satthāraṃ vandissāmā’’ti vihāraṃ gantvā pañca rājakakudhabhaṇḍāni dīghakārāyanassa datvā ekakova gandhakuṭiṃ pāvisi.
The king went there, set up camp not far from the monastery, and intending to pay homage to the Teacher with a large retinue, he went to the monastery, handed the five royal insignia to Dīghakārāyana, and entered the Perfumed Chamber alone.
Vua đến đó, hạ trại không xa tinh xá, rồi nói: “Chúng ta sẽ đến đảnh lễ Đức Đạo Sư với đoàn tùy tùng lớn.” Vua đi đến tinh xá, trao năm vật biểu tượng vương quyền cho Dīghakārāyana, rồi một mình đi vào hương thất.
Sabbaṃ dhammacetiyasuttaniyāmeneva (ma. ni. 2.364 ādayo) veditabbaṃ.
Everything should be understood according to the Dhammacetiya Sutta.
Tất cả nên được hiểu theo quy tắc của kinh Dhammacetiya.
Tasmiṃ gandhakuṭiṃ paviṭṭhe dīghakārāyano tāni pañca rājakakudhabhaṇḍāni gahetvā viṭaṭūbhaṃ rājānaṃ katvā rañño ekaṃ assaṃ ekañca upaṭṭhānakārikaṃ mātugāmaṃ nivattetvā sāvatthiṃ agamāsi.
When he had entered the Perfumed Chamber, Dīghakārāyana took the five royal insignia, made Viṭaṭūbha king, and, taking one of the king's horses and one female attendant, he returned to Sāvatthī.
Khi vua đã vào hương thất, Dīghakārāyana lấy năm vật biểu tượng vương quyền đó, lập vua Viṭaṭūbha lên, rồi giữ lại một con ngựa và một nữ thị giả của vua, rồi đi đến Sāvatthī.
Rājā satthārā saddhiṃ piyakathaṃ kathetvā nikkhanto senaṃ adisvā taṃ mātugāmaṃ pucchitvā taṃ pavattiṃ sutvā ‘‘ahaṃ bhāgineyyaṃ ajātasattuṃ ādāya āgantvā viṭaṭūbhaṃ gahessāmī’’ti rājagahanagaraṃ gacchanto vikāle dvāresu pihitesu nagaraṃ pavisitumasakkonto ekissāya sālāya nipajjitvā vātātapena kilanto rattibhāge tattheva kālamakāsi.
The king, having exchanged pleasantries with the Teacher, came out and, not seeing his army, asked the woman, heard the news, and thinking, "I will take Ajātasattu, my nephew, and seize Viṭaṭūbha," he set off for Rājagaha city, but being unable to enter the city as the gates were closed late in the day, he lay down in a certain hall, exhausted by the wind and sun, and passed away there during the night.
Vua nói chuyện thân mật với Đức Đạo Sư, rồi đi ra không thấy quân đội của mình. Sau khi hỏi nữ thị giả đó và nghe tin tức đó, vua nói: “Ta sẽ đưa cháu Ajātasattu đến và chiếm lấy Viṭaṭūbha.” Đang trên đường đi đến thành Rājagaha, vì các cổng đã đóng vào lúc quá giờ nên không thể vào thành, vua nằm nghỉ tại một sảnh đường, mệt mỏi vì nắng gió, rồi băng hà ngay tại đó vào ban đêm.
Vibhātāya rattiyā ‘‘deva kosalanarinda, idāni anāthosi jāto’’ti vilapantiyā tassā itthiyā saddaṃ sutvā rañño ārocesuṃ.
When night broke, hearing the cry of that woman lamenting, "O King of Kosala, you are now helpless," they reported it to the king.
Vào lúc rạng đông, nghe tiếng người phụ nữ đó than khóc: “Đại vương Kosala, bây giờ ngài đã trở thành vô chủ,” họ đã báo cho vua biết.
So mātulassa mahantena sakkārena sarīrakiccaṃ kāresi.
He performed the funeral rites for his uncle with great honor.
Vua đã cử hành tang lễ cho cậu của mình với sự tôn kính lớn lao.
Viṭaṭūbhopi rajjaṃ labhitvā taṃ veraṃ saritvā ‘‘sabbepi sākiye māressāmī’’ti mahatiyā senāya nikkhami.
Viṭaṭūbha, having obtained the kingship, remembered that grudge and set out with a large army, thinking, "I will kill all the Sākiyans."
Viṭaṭūbha cũng giành được vương quyền, nhớ mối thù đó, nói: “Ta sẽ giết tất cả người Sākiya,” rồi xuất quân với một đội quân lớn.
Taṃ divasaṃ satthā paccūsasamaye lokaṃ volokento ñātisaṅghassa vināsaṃ disvā ‘‘ñātisaṅgahaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā pubbaṇhasamaye piṇḍāya caritvā piṇḍapātapaṭikkanto gandhakuṭiyaṃ sīhaseyyaṃ kappetvā sāyanhasamaye ākāsena gantvā kapilavatthusāmante ekasmiṃ kabaracchāye rukkhamūle nisīdi.
That day, the Teacher, surveying the world in the early morning, saw the destruction of his relatives and thought, "It is proper to show compassion to my relatives." So, after going for alms in the forenoon, and having returned from his alms-round, he lay down in the Perfumed Chamber in the lion's posture. In the evening, he went through the air and sat at the foot of a certain Kabara tree on the outskirts of Kapilavatthu.
Vào ngày đó, Đức Đạo Sư vào lúc sáng sớm quán sát thế gian, thấy sự hủy diệt của dòng họ, nghĩ: “Nên giúp đỡ dòng họ,” rồi vào buổi sáng đi khất thực. Sau khi dùng bữa xong, Ngài vào hương thất nằm nghỉ trong tư thế sư tử, rồi vào buổi chiều bay lên không trung, đến ngồi dưới gốc cây sāla có bóng râm lưa thưa ở gần Kapilavatthu.
Tato avidūre viṭaṭūbhassa rajjasīmāya anto sandacchāyo nigrodharukkho atthi, viṭaṭūbho satthāraṃ disvā upasaṅkamitvā vanditvā ‘‘bhante, kiṃkāraṇā evarūpāya uṇhavelāya imasmiṃ kabaracchāye rukkhamūle nisīdatha, etasmiṃ sandacchāye nigrodharukkhamūle nisīdatha, bhante’’ti vatvā ‘‘hotu, mahārāja, ñātakānaṃ chāyā nāma sītalā’’ti vutte ‘‘ñātakānaṃ rakkhaṇatthāya satthā āgato bhavissatī’’ti cintetvā satthāraṃ vanditvā sāvatthimeva paccāgami.
Not far from there, within Viṭaṭūbha's kingdom, there was a banyan tree with sparse shade. Viṭaṭūbha, seeing the Teacher, approached him, paid homage, and said, "Venerable Sir, for what reason do you sit at the foot of this tree with scanty shade at such a hot time? Please sit at the foot of that banyan tree with dense shade, Venerable Sir." When the Teacher replied, "Let it be so, great king, the shade of one's relatives is cool," Viṭaṭūbha thought, "The Teacher must have come to protect his relatives," and after paying homage to the Teacher, he returned to Sāvatthī.
Không xa đó, trong ranh giới vương quốc của Viṭaṭūbha, có một cây nigrodha có bóng râm dày đặc. Viṭaṭūbha thấy Đức Đạo Sư, liền đến đảnh lễ, rồi nói: “Bạch Thế Tôn, vì lý do gì mà Ngài ngồi dưới gốc cây sāla có bóng râm lưa thưa này vào lúc nóng bức như vậy? Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy ngồi dưới gốc cây nigrodha có bóng râm dày đặc kia.” Khi Đức Đạo Sư đáp: “Được thôi, đại vương, bóng râm của bà con thì mát mẻ,” Viṭaṭūbha nghĩ: “Đức Đạo Sư chắc hẳn đã đến để bảo vệ bà con,” rồi đảnh lễ Đức Đạo Sư và trở về Sāvatthī.
Satthāpi uppatitvā jetavanameva gato.
The Teacher also rose and went to Jetavana.
Đức Đạo Sư cũng bay lên và trở về Jetavana.
Rājā sākiyānaṃ dosaṃ saritvā dutiyaṃ nikkhamitvā tatheva satthāraṃ passitvā puna nivattitvā tatiyavāre nikkhamitvā tattheva satthāraṃ passitvā nivatti.
The king, remembering the fault of the Sākiyans, set out a second time, saw the Teacher in the same place, and returned again; he set out a third time, saw the Teacher in the same place, and returned.
Vua nhớ lỗi của người Sākiya, lần thứ hai xuất quân, cũng thấy Đức Đạo Sư ở đó, rồi lại quay về. Lần thứ ba xuất quân, cũng thấy Đức Đạo Sư ở đó, rồi quay về.
Catutthavāre pana tasmiṃ nikkhante satthā sākiyānaṃ pubbakammaṃ oloketvā tesaṃ nadiyaṃ visapakkhipanapāpakammassa appaṭibāhirabhāvaṃ ñatvā catutthavāre na agamāsi.
However, when he set out for the fourth time, the Teacher, having seen the past karma of the Sākiyans and knowing that their evil deed of putting poison in the river could not be averted, did not go out for the fourth time.
Nhưng đến lần thứ tư xuất quân, Đức Đạo Sư quán sát nghiệp quá khứ của người Sākiya, biết rằng nghiệp ác bỏ thuốc độc vào sông của họ là không thể ngăn cản được, nên lần thứ tư Ngài không đến.
Viṭaṭūbharājā khīrapāyake dārake ādiṃ katvā sabbe sākiye ghātetvā galalohitena nisinnaphalakaṃ dhovitvā paccāgami.
King Viṭaṭūbha killed all the Sākiyans, starting with the infants, washed the sitting plank with their neck-blood, and returned.
Vua Viṭaṭūbha đã giết tất cả người Sākiya, từ những đứa trẻ còn bú sữa cho đến người lớn, rồi rửa tấm ván ngồi bằng máu ở cổ họng, rồi trở về.
Satthari tatiyavāre gamanato paccāgantvā punadivase piṇḍāya caritvā niṭṭhāpitabhattakicce gandhakuṭiyaṃ pavisante disāhi sannipatitā bhikkhū dhammasabhāyaṃ nisīditvā ‘‘āvuso, satthā attānaṃ dassetvā rājānaṃ nivattāpetvā ñātake maraṇabhayā mocesi, evaṃ ñātakānaṃ atthacaro satthā’’ti bhagavato guṇakathaṃ kathayiṃsu.
When the Teacher, having returned from his third journey, had gone for alms the next day and finished his meal, and was entering the Perfumed Chamber, bhikkhus who had gathered from various directions sat in the Dhamma hall and spoke in praise of the Fortunate One, saying, "Friends, the Teacher showed himself and made the king turn back, thus saving his relatives from the fear of death. So benevolent to his relatives is the Teacher."
Khi Đức Đạo Sư quay về sau lần thứ ba, vào ngày hôm sau, sau khi đi khất thực và hoàn tất bữa ăn, Ngài bước vào hương thất. Các Tỳ-kheo từ các phương tụ họp lại, ngồi trong pháp đường, nói chuyện ca ngợi công đức của Đức Thế Tôn: “Thưa chư hiền, Đức Đạo Sư đã hiện thân để ngăn cản nhà vua và giải thoát bà con khỏi nỗi sợ hãi cái chết. Đức Đạo Sư là người làm lợi ích cho bà con như vậy.”
Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva tathāgato ñātakānaṃ atthaṃ carati, pubbepi cariyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
The Teacher came and asked, "On what topic, bhikkhus, are you now gathered?" When they replied, "On this topic," he said, "Bhikkhus, it is not only now that the Tathāgata acts for the welfare of his relatives; he did so in the past as well," and he related a past story.
Đức Đạo Sư đến, hỏi: “Này các Tỳ-kheo, bây giờ các ông đang ngồi nói chuyện gì vậy?” Khi được trả lời: “Thưa Ngài, chúng con đang nói chuyện này,” Ngài nói: “Này các Tỳ-kheo, không phải chỉ bây giờ Như Lai mới làm lợi ích cho bà con, mà trước đây cũng đã từng làm như vậy,” rồi kể lại câu chuyện quá khứ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatto nāma rājā dasa rājadhamme akopetvā dhammena rajjaṃ kārento ekadivasaṃ cintesi ‘‘jambudīpatale rājāno bahuthambhesu pāsādesu vasanti, tasmā bahūhi thambhehi pāsādakaraṇaṃ nāma anacchariyaṃ, yaṃnūnāhaṃ ekathambhakaṃ pāsādaṃ kāreyyaṃ, evaṃ sabbarājūnaṃ aggarājā bhavissāmī’’ti.
In the past, in Bārāṇasī, a king named Brahmadatta ruled his kingdom righteously, without violating the ten royal duties. One day he thought, "Kings on the Jambudīpa dwell in palaces with many pillars; therefore, building a palace with many pillars is not extraordinary. What if I were to build a palace with a single pillar? In this way, I would be the foremost king among all kings."
Trong quá khứ, tại Bārāṇasī, có một vị vua tên là Brahmadatta, cai trị vương quốc theo pháp, không vi phạm mười vương pháp. Một ngày nọ, vua suy nghĩ: “Các vị vua trên cõi Jambudīpa sống trong các cung điện có nhiều cột. Vì vậy, việc xây dựng cung điện có nhiều cột là điều không lạ. Hay là ta nên xây một cung điện chỉ có một cột? Như vậy, ta sẽ trở thành vua đứng đầu tất cả các vị vua.”
So vaḍḍhakī pakkosāpetvā ‘‘mayhaṃ sobhaggappattaṃ ekathambhakaṃ pāsādaṃ karothā’’ti āha.
So he summoned carpenters and said, "Build for me a beautiful palace with a single pillar."
Vua cho gọi các thợ mộc đến và nói: “Hãy xây cho ta một cung điện một cột thật lộng lẫy.”
Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā araññaṃ pavisitvā ujū mahante ekathambhakapāsādārahe bahū rukkhe disvā ‘‘ime rukkhā santi, maggo pana visamo, na sakkā otāretuṃ, rañño ācikkhissāmā’’ti cintetvā tathā akaṃsu.
They assented, saying, "Yes, sir," and entered the forest. They saw many tall, straight trees suitable for a single-pillar palace and thought, "These trees are here, but the path is difficult; it is not possible to transport them. We shall inform the king." And they did so.
Họ “Vâng!” chấp thuận, rồi đi vào rừng, thấy nhiều cây thẳng, to, phù hợp để làm cột cho cung điện một cột, liền nghĩ: “Có những cây này, nhưng đường đi gập ghềnh, không thể vận chuyển được. Chúng ta sẽ báo cho vua biết,” rồi họ làm như vậy.
Rājā ‘‘kenaci upāyena saṇikaṃ otārethā’’ti vatvā ‘‘deva, yena kenaci upāyena na sakkā’’ti vutte ‘‘tena hi mama uyyāne ekaṃ rukkhaṃ upadhārethā’’ti āha.
The king said, "Transport them slowly by some means." When they replied, "Your Majesty, it is not possible by any means," he said, "Then find a tree in my royal park."
Vua nói: “Hãy vận chuyển từ từ bằng mọi cách.” Khi họ nói: “Tâu bệ hạ, không thể bằng mọi cách được,” vua nói: “Vậy thì hãy tìm một cái cây trong vườn của ta.”
Vaḍḍhakī uyyānaṃ gantvā ekaṃ sujātaṃ ujukaṃ gāmanigamapūjitaṃ rājakulatopi laddhabalikammaṃ maṅgalasālarukkhaṃ disvā rañño santikaṃ gantvā tamatthaṃ ārocesuṃ.
The carpenters went to the park and saw a well-grown, straight, auspicious sal tree, honored by villages and towns, and receiving offerings even from the royal family. They went to the king and reported the matter.
Các thợ mộc đi vào vườn, thấy một cây sāla may mắn, thẳng tắp, được làng xã tôn kính, và cũng nhận được lễ vật từ hoàng gia, liền đến tâu lại sự việc đó với vua.
Rājā ‘‘uyyāne rukkho nāma mama paṭibaddho, gacchatha bho taṃ chindathā’’ti āha.
The king said, "A tree in the royal park belongs to me. Go, sirs, and cut it down."
Vua nói: “Cây trong vườn là của ta. Này các người, hãy đi chặt nó đi!”
Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā gandhamālādihatthā uyyānaṃ gantvā rukkhe gandhapañcaṅgulikaṃ datvā suttena parikkhipitvā pupphakaṇṇikaṃ bandhitvā dīpaṃ jāletvā balikammaṃ katvā ‘‘ito sattame divase āgantvā rukkhaṃ chindissāma, rājā chindāpeti, imasmiṃ rukkhe nibbattadevatā aññattha gacchatu, amhākaṃ doso natthī’’ti sāvesuṃ.
They assented, saying, "Yes, sir," and went to the park with perfumes, garlands, and other items in hand. They offered a five-fingered mark of perfume to the tree, encircled it with thread, tied a flower garland, lit lamps, performed an offering ceremony, and announced, "We will come on the seventh day from now to cut down the tree. The king orders it to be cut. May the deity dwelling in this tree go elsewhere. We are not at fault."
Họ “Vâng!” chấp thuận, rồi cầm hương hoa v.v. đi vào vườn, dâng hương năm ngón tay lên cây, quấn chỉ quanh cây, buộc vòng hoa, thắp đèn, làm lễ vật, rồi thông báo: “Sau bảy ngày nữa chúng tôi sẽ đến chặt cây. Vua cho chặt. Vị thiên thần trú ngụ trong cây này hãy đi nơi khác. Chúng tôi không có lỗi gì.”
Atha tasmiṃ nibbatto devaputto taṃ vacanaṃ sutvā ‘‘nissaṃsayaṃ ime vaḍḍhakī imaṃ rukkhaṃ chindissanti, vimānaṃ me nassissati, vimānapariyantikameva kho pana mayhaṃ jīvitaṃ, imañca rakkhaṃ parivāretvā ṭhitesu taruṇasālarukkhesu nibbattānaṃ mama ñātidevatānampi bahūni vimānāni nassissanti.
Then the deva's son born in that tree, hearing those words, thought: "Undoubtedly, these carpenters will cut down this tree. My celestial mansion will be destroyed, and my life is indeed limited to this mansion. Many celestial mansions of my deva relatives, who are born in the young sal trees surrounding this tree, will also be destroyed.
Bấy giờ, vị thiên tử trú ngụ trong cây đó nghe lời nói đó, nghĩ: “Chắc chắn những người thợ mộc này sẽ chặt cây này, cung điện của ta sẽ bị hủy hoại. Thật vậy, mạng sống của ta chỉ còn đến khi cung điện còn. Hơn nữa, nhiều cung điện của các vị thiên thần bà con của ta, những người trú ngụ trong các cây sāla non bao quanh cây này, cũng sẽ bị hủy hoại. Mạng sống của các vị thiên thần bà con của ta cũng chỉ còn đến khi cung điện còn. Nhưng sự hủy hoại của bản thân ta không làm ta đau khổ bằng sự hủy hoại của bà con. Vì vậy, ta nên ban cho họ mạng sống.” Vào giữa đêm, Ngài trang điểm bằng thiên trang sức, đi vào tẩm cung của vua, làm cho toàn bộ tẩm cung sáng rực, rồi đứng khóc bên đầu giường.
Vimānapariyantikameva mama ñātīnaṃ devatānampi jīvitaṃ, na kho pana maṃ tathā attano vināso bādhati, yathā ñātīnaṃ, tasmā nesaṃ mayā jīvitaṃ dātuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā aḍḍharattasamaye dibbālaṅkārapaṭimaṇḍito rañño sirigabbhaṃ pavisitvā sakalagabbhaṃ ekobhāsaṃ katvā ussisakapasse rodamāno aṭṭhāsi.
The lives of my deva relatives are also limited to their mansions. However, my own destruction does not afflict me as much as that of my relatives. Therefore, it is proper for me to give them life." Having thought this, at midnight, adorned with divine ornaments, he entered the king's sleeping chamber, illuminated the entire chamber, and stood weeping by the head of the bed.
Vua thấy vậy, sợ hãi run rẩy, nói chuyện với Ngài, rồi nói câu kệ đầu tiên:
Rājā taṃ disvā bhītatasito tena saddhiṃ sallapanto paṭhamaṃ gāthamāha –
The king, seeing him, was terrified and, conversing with him, spoke the first verse:
Nhà vua thấy thế, sợ hãi run rẩy, nói chuyện với ông ấy, và nói lên bài kệ đầu tiên:
Tattha kā tvanti nāgayakkhasupaṇṇasakkādīsu kā nāma tvanti pucchati.
Therein, kā tvaṃ means "Who are you?" among Nāgas, Yakkhas, Supaṇṇas, Sakka, and so on, he asks.
Trong đó, kā tvaṃ là hỏi: “Trong số các Nāga, Yakṣa, Supaṇṇa, Sakka v.v., nàng tên là gì?”
Vatthehīti vacanamattamevetaṃ, sabbepi pana dibbālaṅkāre sandhāyevamāha.
Vatthehi is merely a word, but it refers to all divine ornaments.
Vatthehi chỉ là một cách nói, nhưng ý nói đến tất cả các thiên trang sức.
Agheti appaṭighe ākāse.
Aghe means in the unobstructed sky.
Aghe là trong không gian không chướng ngại.
Vehāyasanti tasseva vevacanaṃ.
Vehāyasaṃ is a synonym for the same.
Vehāyasaṃ là đồng nghĩa với từ đó.
Kena tyāssūni vattantīti kena kāraṇena tava assūni vattanti.
Kena tyāssūni vattanti means "For what reason do your tears flow?"
Kena tyāssūni vattanti là: “Vì lý do gì mà nước mắt nàng tuôn chảy?”
Kutoti ñātiviyogadhanavināsādīnaṃ kiṃ nissāya taṃ bhayamāgatanti pucchati.
Kuto means "Because of what, such as separation from relatives or loss of wealth, has this fear come to you?" he asks.
Kuto là hỏi: “Nỗi sợ hãi đó đến với nàng do đâu, như sự chia ly với bà con, sự mất mát tài sản v.v.?”
Tattha tiṭṭhatoti sakalabārāṇasinagarehi ceva gāmanigamehi ca tayā ca pūjitassa niccaṃ balikammañca sakkārañca labhantassa mayhaṃ imasmiṃ uyyāne tiṭṭhantassa ettako kālo gatoti dasseti.
Therein, tiṭṭhato indicates that such a long time has passed for me, standing in this park, honored by all the city of Bārāṇasī, by villages and towns, and by you, constantly receiving offerings and respect.
Trong đó, tiṭṭhato là chỉ ra rằng: “Ta đã đứng trong vườn này bấy lâu nay, được tôn kính bởi toàn bộ thành Bārāṇasī và các làng xã, cũng như bởi ngài, luôn nhận được lễ vật và sự tôn kính.”
Nagarānīti nagarapaṭisaṅkharaṇakammāni.
Nagarāni means the works of city renovation.
Nagarāni là các công việc sửa chữa thành phố.
Agārecāti bhūmigehāni.
Agāre ca means ground houses.
Agāre cā là các ngôi nhà trên đất.
Disampatīti disānaṃ pati, mahārāja.
Disampatī means "lord of the directions," O great king.
Disampatī là chúa tể các phương, đại vương.
Na maṃ teti te nagarapaṭisaṅkharaṇādīni karontā imasmiṃ nagare porāṇakarājāno maṃ nātimaññisuṃ nātikkamiṃsu na viheṭhayiṃsu, mama nivāsarukkhaṃ chinditvā attano kammaṃ na kariṃsu, mayhaṃ pana sakkārameva kariṃsūti avaca.
Na maṃ te means "those former kings in this city, while undertaking city renovation and so on, did not disrespect me, did not disregard me, did not harm me, did not cut down my dwelling tree to do their work, but rather honored me," he said.
Na maṃ te là: “Những vị vua cổ xưa trong thành phố này, khi thực hiện các công việc sửa chữa thành phố v.v., đã không khinh thường ta, không vượt qua ta, không làm hại ta, không chặt cây nơi ta trú ngụ để làm việc của họ, mà chỉ tôn kính ta,” Ngài đã nói như vậy.
Yathevāti tasmā yatheva te porāṇakarājāno maṃ pūjayiṃsu, ekopi imaṃ rukkhaṃ na chindāpesi, tvañcāpi maṃ tatheva pūjaya, mā me rukkhaṃ chedayīti.
Yathevā means "Therefore, just as those former kings honored me, and not one of them caused this tree to be cut down, so too should you honor me, do not cut down my tree."
Yathevā (Như vậy): Do đó, như những vị vua thời xưa đã cúng dường ta, không một ai ra lệnh chặt cây này, thì ngài cũng hãy cúng dường ta như vậy, đừng chặt cây của ta.
Tattha kāyenāti pamāṇena.
Therein, kāyena means in size.
Trong đó, kāyenā (bằng thân thể) có nghĩa là bằng kích thước.
Idaṃ vuttaṃ hoti – tava pamāṇena taṃ viya thūlaṃ mahantaṃ aññaṃ dumaṃ na passāmi, tvaññeva pana ārohapariṇāhena sujātasaṅkhātāya samasaṇṭhānaujubhāvappakārāya jātiyā ca abhirūpo sobhaggappatto ekathambhapāsādārahoti.
This is said: "I do not see any other tree as stout and large as you in size; you alone are beautiful and fortunate, suitable for a single-pillar palace, due to your height and girth, and your excellent birth, which is a well-formed and straight appearance."
Điều này có nghĩa là: “Ta không thấy cây nào to lớn như ngươi, về kích thước, ngươi là cây đẹp đẽ, đạt đến sự duyên dáng, xứng đáng là một cung điện một cột duy nhất, do được sinh ra với hình dáng thẳng tắp, cân đối.”
Pāsādanti tasmā taṃ chedāpetvā ahaṃ pāsādaṃ kārāpessāmeva.
Pāsādaṃ means "Therefore, I will indeed have a palace built by cutting you down."
Pāsādaṃ (cung điện): Do đó, sau khi chặt ngươi, ta sẽ xây một cung điện.
Tattha tanti taṃ panāhaṃ samma devarāja, tattha pāsāde upanessāmi, so tvaṃ mayā saddhiṃ ekato vasanto aggagandhamālādīni labhanto sakkārappatto sukhaṃ jīvissasi, nivāsaṭṭhānābhāvena me vināso bhavissatīti mā cintayi, ciraṃ te yakkha jīvitaṃ bhavissatīti.
Tattha taṃ means "But, O good deva-king, I will bring you to that palace. Living together with me, you will receive supreme perfumes, garlands, and so on, and will live happily, honored. Do not think that my destruction will occur due to lack of a dwelling place. Long will be your life, O Yakkha."
Tattha taṃ (ngươi ở đó): Hỡi Thiên vương đáng kính, ta sẽ đưa ngươi vào cung điện đó, ngươi sẽ sống hạnh phúc, được tôn kính, nhận được hương hoa cao quý, v.v., khi sống cùng ta. Đừng lo lắng rằng ngươi sẽ bị hủy hoại vì không có nơi ở; hỡi dạ-xoa, ngươi sẽ sống lâu dài.
Tattha evaṃ cittaṃ udapādīti yadi evaṃ cittaṃ tava uppannaṃ.
Therein, "thus this thought arose" means, if such a thought has arisen in you.
Trong đó, evaṃ cittaṃ udapādī (tâm ý đó đã khởi lên như vậy) có nghĩa là: “Nếu tâm ý đó đã khởi lên trong ngươi.”
Sarīrena vinābhāvoti yadi te mama sarīrena bhaddasālarukkhena saddhiṃ mama vinābhāvo patthito.
"Separation from the body" means, if separation from my body, the auspicious Sāla tree, is desired by you.
Sarīrena vinābhāvo (sự tách rời khỏi thân thể) có nghĩa là: “Nếu ngươi mong muốn sự tách rời khỏi thân thể của ta, tức là cây Sāla tốt lành này.”
Puthusoti bahudhā.
"Separately" means in many ways.
Puthuso (nhiều cách) có nghĩa là nhiều loại.
Vikantitvāti chinditvā.
"Having cut up" means having cut.
Vikantitvā (sau khi chặt) có nghĩa là sau khi cắt.
Khaṇḍasoti khaṇḍākhaṇḍaṃ katvā avakantatha.
"Into pieces" means having made into pieces, cut it down.
Khaṇḍaso (thành từng khúc) có nghĩa là hãy chặt thành từng mảnh.
Agge cāti avakantantā pana paṭhamaṃ agge, tato majjhe chetvā sabbapacchā mūle chindatha.
"And the top" means, when cutting, first cut the top, then the middle, and last of all cut at the root.
Agge cā (ngọn trước): Khi chặt, hãy chặt ngọn trước, sau đó chặt giữa, và cuối cùng hãy chặt gốc.
Evañhi me chijjamānassa na dukkhaṃ maraṇaṃ siyā, sukhaṃ nu khaṇḍaso bhaveyyāti yācati.
For thus, for me, being cut in this way, death would not be painful; "would it be pleasant to be cut into pieces?" he pleads.
Vì nếu ta bị chặt như vậy, cái chết sẽ không đau khổ, mà sẽ là hạnh phúc khi bị chặt thành từng khúc, vị ấy cầu xin.
Tattha hatthapādanti hatthe ca pāde ca.
Therein, "hands and feet" means hands and feet.
Trong đó, hatthapādaṃ (tay và chân) có nghĩa là tay và chân.
Taṃ dukkhanti evaṃ paṭipāṭiyā chijjantassa corassa taṃ maraṇaṃ dukkhaṃ siyā.
"That painful" means, for a thief being cut in such a sequence, that death would be painful.
Taṃ dukkhaṃ (cái đau khổ đó): Cái chết đó sẽ là đau khổ đối với kẻ trộm bị chặt từng phần như vậy.
Sukhaṃ nūti samma bhaddasāla, vajjhappattā corā sukhena maritukāmā sīsacchedaṃ yācanti, na khaṇḍaso chedanaṃ, tvaṃ pana evaṃ yācasi, tena taṃ pucchāmi ‘‘sukhaṃ nu khaṇḍaso chinna’’nti.
"Is it pleasant?" means, good auspicious Sāla, thieves condemned to death, wishing to die pleasantly, request decapitation, not cutting into pieces. But you plead in this way, therefore I ask you, "Is it pleasant to be cut into pieces?"
Sukhaṃ nū (có phải là hạnh phúc không?): Hỡi cây Sāla tốt lành, những tên trộm bị kết án muốn chết một cách hạnh phúc thì cầu xin bị chặt đầu, chứ không phải bị chặt thành từng khúc. Ngươi lại cầu xin như vậy, nên ta hỏi “bị chặt thành từng khúc có phải là hạnh phúc không?”
Kiṃhetūti khaṇḍaso chinnaṃ nāma na sukhaṃ, kāraṇena panettha bhavitabbanti taṃ pucchanto evamāha.
"For what reason?" means, being cut into pieces is not pleasant; there must be a reason for this, and asking that, he spoke thus.
Kiṃhetū (vì lý do gì?): Bị chặt thành từng khúc không phải là hạnh phúc, chắc hẳn phải có lý do nào đó. Hỏi như vậy, nhà vua nói.
Tattha hetuṃ dhammūpasaṃhitanti mahārāja, yaṃ hetusabhāvayuttameva, na hetupatirūpakaṃ, hetuṃ upādāya ārabbha sandhāyāhaṃ khaṇḍaso chinnamicchāmi, taṃ ohitasoto suṇohīti attho.
Therein, "a reason consonant with Dhamma" means, O great king, I wish to be cut into pieces on account of, based on, referring to a reason that is truly a reason, not a semblance of a reason. Listen to that with attentive ear, is the meaning.
Trong đó, hetuṃ dhammūpasaṃhitaṃ (lý do phù hợp với Dhamma) có nghĩa là: “Hỡi Đại vương, ta muốn bị chặt thành từng khúc vì một lý do chân chính, không phải là lý do giả tạo. Xin hãy lắng nghe kỹ điều đó.”
Ñātī meti mama bhaddasālarukkhassa chāyāya sukhasaṃvaddhā mama passe taruṇasālarukkhesu nibbattā mayā katavātaparittāṇattā nivātajā mama ñātakā devasaṅghā atthi, te ahaṃ visālasākhaviṭapo mūle chinditvā patanto upahiṃseyyaṃ, saṃbhaggavimāne karonto vināseyyanti attho.
"My relatives" means, there are groups of deities, my relatives, who are young Sāla trees, born beside me, grown up happily in the shade of my auspicious Sāla tree, protected from wind by me. If I were to fall, cut at the root with my vast branches and boughs, I would harm them, causing their celestial mansions to be shattered and destroyed, is the meaning.
Ñātī me (bà con của ta): Có những vị thiên thần bà con của ta, được nuôi dưỡng an vui trong bóng mát của cây Sāla tốt lành này, sinh ra từ những cây Sāla non ở bên cạnh ta, được ta che chở khỏi gió. Nếu ta bị chặt ở gốc, khi ngã xuống với cành lá sum suê, ta sẽ làm hại họ, tức là sẽ phá hủy các cung điện của họ.
Paresaṃ asukhocitanti evaṃ sante mayā tesaṃ paresaṃ ñātidevasaṅghānaṃ asukhaṃ dukkhaṃ ocitaṃ vaḍḍhitaṃ, na cāhaṃ tesaṃ dukkhakāmo, tasmā bhaddasālaṃ khaṇḍaso khaṇḍaso chindāpemīti ayametthādhippāyo.
"Unsuitable for others' happiness" means, in that case, unhappiness, suffering, would be brought upon, increased for those groups of deity-relatives by me. And I do not wish for their suffering. Therefore, I ask to have the auspicious Sāla cut into pieces, is the intention here.
Paresaṃ asukhocitaṃ (điều không vui thích cho người khác): Nếu vậy, ta sẽ gây ra đau khổ cho những vị thiên thần bà con đó. Ta không muốn họ đau khổ. Vì vậy, ý nghĩa ở đây là: “Ta muốn chặt cây Sāla thành từng khúc.”
Tattha ceteyyarūpaṃ cetesīti ñātīsu muducittatāya cintento cintetabbayuttakameva cintesi.
Therein, "you have thought a worthy thought" means, thinking with a gentle mind towards your relatives, you have thought what is proper to be thought.
Trong đó, ceteyyarūpaṃ cetesī (ngươi đã suy nghĩ điều đáng suy nghĩ) có nghĩa là: “Với tâm từ bi đối với bà con, ngươi đã suy nghĩ điều đáng suy nghĩ.”
Chedeyyarūpaṃ chedesītipi pāṭho.
"You have cut a worthy cut" is also a reading.
Cũng có bản đọc là chedeyyarūpaṃ chedesī (ngươi đã muốn chặt điều đáng chặt).
Tassattho – khaṇḍaso chinnamicchanto chedetabbayuttakameva chedesīti.
Its meaning is: wishing to be cut into pieces, you have cut what is proper to be cut.
Ý nghĩa của nó là: “Khi muốn bị chặt thành từng khúc, ngươi đã muốn chặt điều đáng chặt.”
Abhayanti etasmiṃ te samma, guṇe pasīditvā abhayaṃ dadāmi, na me pāsādenattho, nāhaṃ taṃ chedāpessāmi, gaccha ñātisaṅghaparivuto sakkatagarukato sukhaṃ jīvāti āha.
"Safety" means, good sir, being pleased with this quality of yours, I grant you safety. I have no need for a palace, I will not have you cut down. Go, surrounded by your relatives, honored and respected, and live happily, he said.
Abhayaṃ (sự an toàn): “Hỡi bạn, ta ban cho ngươi sự an toàn vì ta hoan hỷ với phẩm chất này của ngươi. Ta không cần cung điện, ta sẽ không ra lệnh chặt ngươi. Hãy đi đi, được bà con vây quanh, được tôn kính, hãy sống hạnh phúc!” Nhà vua nói.
Kasanti vapanti te janāti idaṃ satthā jetavane viharanto devadattassa pañca kulasatāni gahetvā niraye patitabhāvaṃ ārabbha kathesi.
"Those people cultivate and sow" – the Teacher spoke this while dwelling at Jetavana, concerning Devadatta's fall into hell, taking five hundred families with him.
Kasanti vapanti te janā (Những người đó cày cấy, gieo trồng): Đức Thế Tôn đã kể câu chuyện này khi Ngài trú tại Jetavana, liên quan đến việc Devadatta đã dẫn năm trăm gia đình xuống địa ngục.
So hi aggasāvakesu parisaṃ gahetvā pakkantesu sokaṃ sandhāretuṃ asakkonto uṇhalohite mukhato nikkhante balavavedanāpīḷito tathāgatassa guṇaṃ anussaritvā ‘‘ahameva nava māse tathāgatassa anatthaṃ cintesiṃ, satthu pana mayi pāpacittaṃ nāma natthi, asītimahātherānampi mayi āghāto nāma natthi, mayā katakammena ahameva idāni anātho jāto, satthārāpimhi vissaṭṭho mahātherehipi ñātiseṭṭhena rāhulattherenapi sakyarājakulehipi, gantvā satthāraṃ khamāpessāmī’’ti parisāya saññaṃ datvā attānaṃ pañcakena gāhāpetvā rattiṃ rattiṃ gacchanto kosalaraṭṭhaṃ sampāpuṇi.
Indeed, when the chief disciples had departed taking the assembly, he, unable to restrain his grief, with hot blood gushing from his mouth, afflicted by severe pain, recalled the Tathāgata's virtues and thought, "I alone have harbored ill-will towards the Tathāgata for nine months, but the Teacher has no evil thought towards me, nor do the eighty great elders harbor any resentment towards me. By the karma I have done, I am now helpless, abandoned by the Teacher, by the great elders, by my noble kinsman, the elder Rāhula, and by the Sakya royal family. I will go and ask the Teacher for forgiveness." Having given a sign to his assembly, he had himself carried by five men, traveling night after night, and reached the Kosala country.
Khi các đệ tử chính đã rời đi cùng hội chúng, Devadatta không thể chịu đựng được nỗi buồn, máu nóng trào ra từ miệng, bị hành hạ bởi cơn đau dữ dội. Nhớ lại phẩm chất của Đức Như Lai, ông nghĩ: “Chín tháng qua, ta đã nghĩ điều bất lợi cho Đức Như Lai. Nhưng Đức Đạo Sư không có ác tâm với ta. Tám mươi vị Đại Trưởng Lão cũng không có ác ý với ta. Do nghiệp ác ta đã tạo, giờ đây ta trở nên vô chủ. Ta đã bị Đức Đạo Sư và các Đại Trưởng Lão, thậm chí cả Trưởng Lão Rāhula, người thân trong hoàng tộc Sākyas, từ bỏ. Ta sẽ đi xin Đức Đạo Sư tha thứ.” Ông ra hiệu cho hội chúng, tự mình bị trói bằng năm sợi dây, đi suốt đêm và đến được xứ Kosala.
Ānandatthero satthu ārocesi ‘‘devadatto kira, bhante, tumhākaṃ khamāpetuṃ āgacchatī’’ti.
The Elder Ānanda reported to the Teacher, "It is said, Venerable Sir, that Devadatta is coming to ask for your forgiveness."
Trưởng Lão Ānanda đã báo cáo với Đức Đạo Sư: “Bạch Đức Thế Tôn, con nghe nói Devadatta đang đến để xin Ngài tha thứ.”
‘‘Ānanda, devadatto mama dassanaṃ na labhissatī’’ti.
"Ānanda, Devadatta will not obtain sight of me."
“Ānanda, Devadatta sẽ không được gặp ta.”
Atha tasmiṃ sāvatthinagaradvāraṃ sampatte puna thero ārocesi, bhagavāpi tatheva avaca.
Then, when he reached the gate of Sāvatthī city, the elder reported again, but the Blessed One spoke in the same way.
Khi ông đến cổng thành Sāvatthī, Trưởng Lão lại báo cáo, nhưng Đức Thế Tôn vẫn nói như vậy.
Tassa jetavane pokkharaṇiyā samīpaṃ āgatassa pāpaṃ matthakaṃ pāpuṇi, sarīre ḍāho uppajji, nhatvā pānīyaṃ pivitukāmo hutvā ‘‘mañcakato maṃ āvuso otāretha, pānīyaṃ pivissāmī’’ti āha.
When he arrived near the pond in Jetavana, his evil karma came to fruition. A burning sensation arose in his body. Desiring to bathe and drink water, he said, "Friends, lift me down from the stretcher; I want to drink water."
Khi ông đến gần ao nước ở Jetavana, nghiệp ác đã đến đỉnh điểm. Thân thể ông bốc cháy. Muốn tắm và uống nước, ông nói: “Này các bạn, hãy đưa tôi xuống khỏi giường, tôi muốn uống nước.”
Tassa otāretvā bhūmiyaṃ ṭhapitamattassa cittassāde aladdheyeva mahāpathavī vivaramadāsi.
As soon as he was lifted down and placed on the ground, without even experiencing the pleasure of his mind, the great earth gave way.
Ngay khi ông được đưa xuống và đặt trên mặt đất, chưa kịp cảm thấy thoải mái, đại địa đã mở ra.
Tāvadeva taṃ avīcito aggijālā uṭṭhāya parikkhipitvā gaṇhi.
Immediately, flames of fire rose from Avīci, encircled him, and seized him.
Ngay lập tức, ngọn lửa từ địa ngục Avīci bốc lên bao vây và bắt lấy ông.
So ‘‘pāpakammaṃ me matthakaṃ patta’’nti tathāgatassa guṇe anussaritvā –
He, realizing, "My evil karma has come to fruition," recalled the Tathāgata's virtues and said:
Ông nghĩ: “Nghiệp ác của ta đã đến lúc phải chịu quả báo,” và nhớ lại phẩm chất của Đức Như Lai, ông nói:
Imāya gāthāya saraṇe patiṭṭhahanto avīciparāyaṇo ahosi.
Establishing himself in refuge with this verse, he became bound for Avīci.
Với câu kệ này, ông đã nương tựa Tam Bảo và trở thành kẻ phải chịu quả báo ở Avīci.
Tassa pana pañca upaṭṭhākakulasatāni ahesuṃ.
He had five hundred attendant families.
Ông có năm trăm gia đình hộ trì.
Tānipi tappakkhikāni hutvā dasabalaṃ akkositvā avīcimhiyeva nibbattiṃsu.
They too, siding with him, reviled the Ten-Powered One and were reborn in Avīci itself.
Những người này cũng theo phe ông, chửi rủa Đức Thập Lực và cũng tái sinh vào Avīci.
Evaṃ so tāni pañca kulasatāni gaṇhitvā avīcimhi patiṭṭhito.
Thus, he took those five hundred families with him and was established in Avīci.
Như vậy, ông đã dẫn năm trăm gia đình đó và rơi vào Avīci.
Athekadivasaṃ bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, devadatto pāpo lābhasakkāragiddhatāya sammāsambuddhe aṭṭhāne kopaṃ bandhitvā anāgatabhayamanoloketvā pañcahi kulasatehi saddhiṃ avīciparāyaṇo jāto’’ti.
Then, one day, bhikkhus raised a discussion in the Dhamma hall, saying, "Friends, the evil Devadatta, greedy for gain and honor, harbored anger towards the Perfectly Self-Enlightened One for no reason, disregarding the danger of the future, and became bound for Avīci with five hundred families."
Rồi một ngày nọ, các Tỳ-khưu khởi lên câu chuyện trong Pháp đường: “Thưa chư Hiền, Devadatta là một kẻ ác, vì tham đắm lợi lộc và sự cung kính mà đã khởi tâm sân hận vô cớ đối với Đức Chánh Đẳng Giác, không nhìn thấy mối nguy trong tương lai, cùng với năm trăm gia đình đã phải đi về cõi Avīci.”
Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na bhikkhave, idāneva devadatto lābhasakkāragiddho hutvā anāgatabhayaṃ na olokesi, pubbepi anāgatabhayaṃ anoloketvā paccuppannasukhagiddhena saddhiṃ parisāya mahāvināsaṃ patto’’ti vatvā atītaṃ āhari.
The Teacher came and asked, "What is the topic of your discussion now, bhikkhus?" When told, "This is it," he said, "Bhikkhus, it is not only now that Devadatta, greedy for gain and honor, disregarded the danger of the future; even in the past, disregarding the danger of the future, he, along with his assembly, met with great destruction due to his greed for present happiness," and then he related a past event.
Đức Bổn Sư đến, hỏi: “Này các Tỳ-khưu, hiện giờ các con đang ngồi tụ họp với câu chuyện gì vậy?” Khi được đáp: “Chính là câu chuyện này, bạch Ngài,” Ngài nói: “Này các Tỳ-khưu, không phải chỉ bây giờ Devadatta mới tham đắm lợi lộc và sự cung kính mà không nhìn thấy mối nguy trong tương lai; mà ngay cả trong quá khứ, hắn cũng đã không nhìn thấy mối nguy trong tương lai, vì tham đắm hạnh phúc hiện tại mà cùng với hội chúng đã gặp phải sự diệt vong lớn lao,” rồi Ngài kể lại câu chuyện quá khứ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bārāṇasito avidūre kulasahassanivāso mahāvaḍḍhakīgāmo ahosi.
In the past, when Brahmadatta was reigning in Bārāṇasī, there was a large village of carpenters, a settlement of a thousand families, not far from Bārāṇasī.
Trong quá khứ, khi vua Brahmadatta trị vì tại Bārāṇasī, không xa Bārāṇasī có một làng thợ mộc lớn, nơi cư trú của một ngàn gia đình.
Tattha vaḍḍhakī ‘‘tumhākaṃ mañcaṃ karissāma, pīṭhaṃ karissāma, gehaṃ karissāmā’’ti vatvā manussānaṃ hatthato bahuṃ iṇaṃ gahetvā kiñci kātuṃ na sakkhiṃsu.
There, the carpenters, saying, "We will make beds for you, we will make chairs for you, we will make houses for you," took much debt from people but could not accomplish anything.
Ở đó, các thợ mộc đã nhận rất nhiều tiền vay từ mọi người, nói rằng: “Chúng tôi sẽ làm giường cho quý vị, làm ghế cho quý vị, làm nhà cho quý vị,” nhưng họ không thể làm được gì.
Manussā diṭṭhadiṭṭhe vaḍḍhakī codenti palibuddhanti.
People, seeing the carpenters, would reproach and harass them.
Mọi người thấy các thợ mộc là thúc giục và quấy rầy họ.
Te iṇāyikehi upaddutā sukhaṃ vasituṃ asakkontā ‘‘videsaṃ gantvā yattha katthaci vasissāmā’’ti araññaṃ pavisitvā rukkhe chinditvā mahatiṃ nāvaṃ bandhitvā nadiṃ otāretvā āharitvā gāmato gāvutaḍḍhayojanamatte ṭhāne ṭhapetvā aḍḍharattasamaye gāmaṃ āgantvā puttadāramādāya nāvaṭṭhānaṃ gantvā nāvaṃ āruyha anukkamena mahāsamuddaṃ pavisitvā vātavegena vicarantā samuddamajjhe ekaṃ dīpakaṃ pāpuṇiṃsu.
Harassed by creditors and unable to live peacefully, they thought, "We will go to a foreign land and live wherever we can." So, entering a forest, they cut down trees, built a large boat, launched it into a river, brought it to a place about a half-yojana from the village, and left it there. In the middle of the night, they came to the village, took their wives and children, went to the boat, boarded it, and gradually entering the great ocean, they traveled with the force of the wind and reached an island in the middle of the sea.
Bị những chủ nợ quấy phá, không thể sống yên ổn, họ nghĩ: “Chúng ta sẽ đi đến một đất nước khác và sống ở bất cứ đâu,” rồi họ vào rừng, chặt cây, đóng một chiếc thuyền lớn, hạ xuống sông, kéo đi, và đặt nó tại một nơi cách làng khoảng một nửa dojana (gāvutaḍḍhayojana). Vào nửa đêm, họ trở về làng, mang theo vợ con, đi đến chỗ thuyền, lên thuyền, dần dần đi vào đại dương, và nhờ sức gió mà trôi dạt đến một hòn đảo giữa biển.
Tasmiṃ pana dīpake sayaṃjātasāliucchukadaliambajambupanasatālanāḷikerādīni vividhaphalāni atthi, aññataro pabhinnanāvo puriso paṭhamataraṃ taṃ dīpakaṃ patvā sālibhattaṃ bhuñjamāno ucchuādīni khādamāno thūlasarīro naggo parūḷhakesamassu tasmiṃ dīpake paṭivasati.
On that island, there were various fruits such as self-grown rice, sugarcane, plantains, mangoes, rose-apples, jackfruits, palmyra palms, and coconuts. A certain man, whose boat had broken, had reached that island earlier. He lived on that island, eating rice and sugarcane, with a stout body, naked, and with overgrown hair and beard.
Trên hòn đảo đó có nhiều loại trái cây tự nhiên như lúa, mía, chuối, xoài, jambu, mít, thốt nốt, dừa, v.v. Một người đàn ông khác, chiếc thuyền của anh ta bị vỡ trước đó, đã đến hòn đảo này đầu tiên, sống ở đó, ăn cơm gạo lúa, ăn mía và các loại trái cây khác, thân hình mập mạp, trần truồng, tóc râu mọc dài.
Vaḍḍhakī cintayiṃsu ‘‘sace ayaṃ dīpako rakkhasapariggahito bhavissati, sabbepi amhe vināsaṃ pāpuṇissāma, pariggaṇhissāma tāva na’’nti.
The carpenters thought, "If this island is occupied by ogres, all of us will perish. Let us first explore it."
Các thợ mộc suy nghĩ: “Nếu hòn đảo này bị yêu quỷ chiếm giữ, tất cả chúng ta sẽ bị hủy diệt. Vậy chúng ta hãy chiếm lấy nó trước đã.”
Atha sattaṭṭha purisā sūrā balavanto sannaddhapañcāvudhā hutvā otaritvā dīpakaṃ pariggaṇhiṃsu.
Then seven or eight brave and strong men, armed with five weapons, disembarked and explored the island.
Rồi bảy tám người đàn ông dũng cảm, mạnh mẽ, trang bị năm loại vũ khí, xuống thuyền và chiếm giữ hòn đảo.
Tasmiṃ khaṇe so puriso bhuttapātarāso ucchurasaṃ pivitvā sukhappatto ramaṇīye padese rajatapaṭṭasadise vālukatale sītacchāyāya uttānako nipajjitvā ‘‘jambudīpavāsino kasantā vapantā evarūpaṃ sukhaṃ na labhanti, jambudīpato mayhaṃ ayameva dīpako vara’’nti gāyamāno udānaṃ udānesi.
At that moment, that man, having eaten his breakfast and drunk sugarcane juice, was enjoying himself. He lay supine in a pleasant spot on the sand, which resembled a silver plate, in the cool shade, singing and uttering an udāna, "The inhabitants of Jambudīpa, who toil and sow, do not experience such happiness. For me, this island is better than Jambudīpa."
Vào lúc đó, người đàn ông kia đã ăn sáng xong, uống nước mía, cảm thấy hạnh phúc, nằm ngửa trên bãi cát trắng như tấm bạc ở một nơi đẹp đẽ, dưới bóng mát, và cất tiếng ca tụng, nói lên lời cảm hứng: “Những người sống ở Jambudīpa (Ấn Độ) cày cấy, gieo trồng cũng không có được hạnh phúc như thế này. Đối với tôi, hòn đảo này còn tốt hơn Jambudīpa.”
Atha satthā bhikkhū āmantetvā ‘‘so bhikkhave puriso imaṃ udānaṃ udānesī’’ti dassento paṭhamaṃ gāthamāha –
Then the Teacher, addressing the bhikkhus, spoke the first verse, showing that "that man, O bhikkhus, uttered this udāna –"
Rồi Đức Bổn Sư gọi các Tỳ-khưu, và để chỉ ra rằng: “Này các Tỳ-khưu, người đàn ông đó đã nói lên lời cảm hứng này,” Ngài đã nói bài kệ đầu tiên:
Atha te dīpakaṃ pariggaṇhantā purisā tassa gītasaddaṃ sutvā ‘‘manussasaddo viya suyyati, jānissāma na’’nti saddānusārena gantvā taṃ purisaṃ disvā ‘‘yakkho bhavissatī’’ti bhītatasitā sare sannahiṃsu.
Then those men exploring the island, hearing his singing, thought, "A human voice is heard; we will find out." Following the sound, they saw that man and, terrified and frightened, thinking he might be an ogre, they drew their weapons.
Rồi những người đàn ông đang chiếm giữ hòn đảo nghe thấy tiếng hát của anh ta, nghĩ: “Nghe như tiếng người, chúng ta sẽ tìm hiểu,” rồi họ đi theo tiếng động, thấy người đàn ông đó, và vì sợ hãi, run rẩy nghĩ: “Đây chắc là yêu quỷ,” nên họ đã chuẩn bị vũ khí.
Sopi te disvā attano vadhabhayena ‘‘nāhaṃ, sāmi, yakkho, purisomhi, jīvitaṃ me dethā’’ti yācanto ‘‘purisā nāma tumhādisā naggā na hontī’’ti vutte punappunaṃ yācitvā manussabhāvaṃ viññāpesi.
He too, seeing them, and fearing for his life, pleaded, "I am not an ogre, masters; I am a man. Grant me my life." When they said, "Men like you are not naked," he repeatedly pleaded and made known his human nature.
Anh ta cũng thấy họ, vì sợ bị giết, đã cầu xin: “Thưa các ngài, tôi không phải là yêu quỷ, tôi là người, xin hãy tha mạng cho tôi.” Khi được nói: “Người đàn ông thì không trần truồng như anh,” anh ta lại cầu xin hết lần này đến lần khác và giải thích rằng mình là người.
Te taṃ purisaṃ upasaṅkamitvā sammodanīyaṃ kathaṃ sutvā tassa tattha āgataniyāmaṃ pucchiṃsu.
They approached that man, and after hearing his pleasant conversation, they asked him how he had arrived there.
Họ đến gần người đàn ông đó, nghe những lời chào hỏi thân mật, rồi hỏi anh ta về cách anh ta đến đó.
Sopi sabbaṃ tesaṃ kathetvā ‘‘tumhe attano puññasampattiyā idhāgatā, ayaṃ uttamadīpo, na ettha sahatthena kammaṃ katvā jīvanti, sayaṃjātasālīnañceva ucchuādīnañcettha anto natthīti anukkaṇṭhantā vasathā’’ti āha.
He told them everything and said, "You have come here by the power of your own merits. This is an excellent island. No one here lives by working with their own hands. There is no end to the self-grown rice and sugarcane here. Live without yearning."
Anh ta kể lại tất cả cho họ, và nói: “Các bạn đã đến đây nhờ phước báu của mình. Đây là một hòn đảo tuyệt vời, ở đây không cần phải tự tay làm việc để sống. Lúa gạo tự nhiên và mía ở đây không bao giờ cạn. Các bạn hãy sống ở đây mà không cần lo lắng.”
Idha pana vasantānaṃ amhākaṃ añño paripantho natthi, aññaṃ bhayaṃ ettha natthi, ayaṃ pana amanussapariggahito, amanussā tumhākaṃ uccārapassāvaṃ disvā kujjheyyuṃ, tasmā taṃ karontā vālukaṃ viyūhitvā vālukāya paṭicchādeyyātha, ettakaṃ idha bhayaṃ, aññaṃ natthi, niccaṃ appamattā bhaveyyāthāti.
"However, while living here, we have no other danger, no other fear here. But this is occupied by non-humans, and non-humans might become angry if they see your urine and feces. Therefore, when you do that, you should clear away the sand and cover it with sand. This is the only danger here; there is no other. Always be diligent."
“Khi sống ở đây, chúng ta không có kẻ thù nào khác, không có mối nguy nào khác ở đây. Tuy nhiên, hòn đảo này bị phi nhân chiếm giữ. Các phi nhân có thể nổi giận khi thấy phân và nước tiểu của các bạn. Vì vậy, khi đi vệ sinh, các bạn hãy đào cát và lấp lại bằng cát. Đó là mối nguy duy nhất ở đây, không có gì khác. Các bạn hãy luôn luôn cẩn trọng.”
Te tattha vāsaṃ upagacchiṃsu.
They took up residence there.
Họ đã ở lại đó.
Tasmiṃ pana kulasahasse pañcannaṃ pañcannaṃ kulasatānaṃ jeṭṭhakā dve vaḍḍhakī ahesuṃ.
In that thousand families, there were two chief carpenters for every five hundred families.
Trong số một ngàn gia đình đó, có hai người thợ mộc là thủ lĩnh của mỗi nhóm năm trăm gia đình.
Tesu eko bālo ahosi rasagiddho, eko paṇḍito rasesu anallīno.
Among them, one was foolish and greedy for tastes, and the other was wise and not attached to tastes.
Một người trong số họ là kẻ ngu ngốc, tham đắm vị giác; một người là người trí tuệ, không dính mắc vào vị giác.
Aparabhāge sabbepi te tattha sukhaṃ vasantā thūlasarīrā hutvā cintayiṃsu ‘‘ciraṃ pītā no surā, ucchurasena merayaṃ katvā pivissāmā’’ti.
Later, all of them, living happily there, became stout-bodied and thought, "We have drunk surā for a long time; we will make meraya with sugarcane juice and drink it."
Sau đó, tất cả họ sống hạnh phúc ở đó, thân hình mập mạp, và suy nghĩ: “Rượu của chúng ta đã uống lâu rồi, chúng ta sẽ làm rượu mía và uống.”
Te merayaṃ kāretvā pivitvā madavasena gāyantā naccantā kīḷantā pamattā tattha tattha uccārapassāvaṃ katvā appaṭicchādetvā dīpakaṃ jegucchaṃ paṭikūlaṃ kariṃsu.
They made meraya, drank it, and in their intoxication, singing, dancing, playing, and being heedless, they urinated and defecated here and there without covering it, making the island disgusting and repulsive.
Họ làm rượu, uống, và vì say rượu mà ca hát, nhảy múa, vui đùa, trở nên bất cẩn, đi vệ sinh khắp nơi mà không lấp lại, khiến hòn đảo trở nên dơ bẩn và ghê tởm.
Devatā ‘‘ime amhākaṃ kīḷāmaṇḍalaṃ paṭikūlaṃ karontī’’ti kujjhitvā ‘‘mahāsamuddaṃ uttarāpetvā dīpakadhovanaṃ karissāmā’’ti mantetvā ‘‘ayaṃ kāḷapakkho, ajja amhākaṃ samāgamo ca bhinno, ito dāni pannarasame divase puṇṇamīuposathadivase candassuggamanavelāya samuddaṃ ubbattetvā sabbepime ghātessāmā’’ti divasaṃ ṭhapayiṃsu.
The devatās, angered that "these people are making our playground repulsive," plotted, "We will cause the great ocean to overflow and wash away the island." They then fixed a day, saying, "This is the dark fortnight, and today our gathering is broken. From now on, on the fifteenth day, the full moon Uposatha day, at the time of the moon's rising, we will make the ocean swell up and kill all of them."
Các vị thiên thần tức giận nghĩ: “Những kẻ này đang làm bẩn nơi vui chơi của chúng ta,” rồi họ bàn bạc: “Chúng ta sẽ làm cho đại dương dâng lên để rửa sạch hòn đảo này.” Họ định ngày: “Đây là nửa tháng tối. Hôm nay cuộc họp của chúng ta đã kết thúc. Từ bây giờ, vào ngày rằm, tức ngày Uposatha thứ mười lăm, vào lúc mặt trăng mọc, chúng ta sẽ làm cho biển dâng lên và giết chết tất cả bọn chúng.”
Atha nesaṃ antare eko dhammiko devaputto ‘‘mā ime mama passantassa nassiṃsū’’ti anukampāya tesu sāyamāsaṃ bhuñjitvā gharadvāre sukhakathāya nisinnesu sabbālaṅkārapaṭimaṇḍito sakaladīpaṃ ekobhāsaṃ katvā uttarāya disāya ākāse ṭhatvā ‘‘ambho vaḍḍhakī, devatā tumhākaṃ kuddhā.
Then, out of compassion, one righteous devaputta among them, thinking, "May these not perish while I watch," and adorned with all ornaments, made the entire island shine with a single light. Standing in the sky to the north, while the carpenters were enjoying their evening meal and sitting at their house doors in pleasant conversation, he said, "Oh carpenters, the devatās are angry with you.
Rồi một vị thiên tử có đạo đức trong số họ, vì lòng từ bi nghĩ: “Đừng để những người này bị hủy diệt trước mắt ta,” nên vào buổi tối, sau khi họ ăn xong bữa tối và đang ngồi nói chuyện vui vẻ trước cửa nhà, vị thiên tử đó, trang điểm lộng lẫy, làm cho toàn bộ hòn đảo sáng rực, đứng trên không trung ở hướng Bắc và nói: “Này các thợ mộc, các vị thiên thần đang nổi giận với các bạn.
Imasmiṃ ṭhāne mā vasittha, ito aḍḍhamāsaccayena hi devatā samuddaṃ ubbattetvā sabbeva tumhe ghātessanti, ito nikkhamitvā palāyathā’’ti vatvā dutiyaṃ gāthamāha –
Do not dwell in this place. Indeed, after half a month, the devatās will make the ocean swell up and kill all of you. Depart from here and flee!" Having said this, he spoke the second verse:
Đừng sống ở nơi này nữa. Sau nửa tháng nữa, các vị thiên thần sẽ làm cho biển dâng lên và giết chết tất cả các bạn. Hãy rời khỏi đây và chạy trốn đi!” rồi Ngài nói bài kệ thứ hai:
Iti so tesaṃ ovādaṃ datvā attano ṭhānameva gato.
Thus, having given them this advice, he went to his own abode.
Nói xong lời khuyên đó, vị thiên tử trở về chỗ của mình.
Tasmiṃ gate aparo sāhasiko kakkhaḷo devaputto ‘‘ime imassa vacanaṃ gahetvā palāyeyyuṃ, ahaṃ nesaṃ gamanaṃ nivāretvā sabbepime mahāvināsaṃ pāpessāmī’’ti cintetvā dibbālaṅkārapaṭimaṇḍito sakaladīpaṃ ekobhāsaṃ karonto āgantvā dakkhiṇāya disāya ākāse ṭhatvā ‘‘eko devaputto idhāgato, no’’ti pucchitvā ‘‘āgato’’ti vutte ‘‘so vo kiṃ kathesī’’ti vatvā ‘‘imaṃ nāma, sāmī’’ti vutte ‘‘so tumhākaṃ idha nivāsaṃ na icchati, dosena katheti, tumhe aññattha agantvā idheva vasathā’’ti vatvā dve gāthā abhāsi –
When he had left, another reckless, harsh devaputta, thinking, "These might take his words and flee. I will prevent their departure and lead all of them to great destruction," came adorned with divine ornaments, making the entire island shine with a single light. Standing in the sky to the south, he asked, "Did a devaputta come here, or not?" When told, "He came," he asked, "What did he tell you?" When they replied, "Such and such, master," he said, "He does not wish for your dwelling here; he speaks out of malice. Do not go anywhere else, but dwell right here," and spoke two verses:
Khi vị ấy đi rồi, một vị thiên tử khác, hung bạo và thô lỗ, nghĩ: “Những kẻ này sẽ nghe lời của người đó mà chạy trốn. Ta sẽ ngăn cản chúng đi và làm cho tất cả chúng gặp phải sự hủy diệt lớn lao,” rồi vị ấy, trang điểm bằng những trang sức của chư thiên, làm cho toàn bộ hòn đảo sáng rực, đến và đứng trên không trung ở hướng Nam, hỏi: “Có một vị thiên tử nào đến đây không?” Khi được đáp: “Có ạ,” vị ấy nói: “Người đó đã nói gì với các bạn?” Khi được đáp: “Thưa Ngài, người đó đã nói thế này,” vị ấy nói: “Người đó không muốn các bạn sống ở đây, người đó nói vì ác ý. Các bạn đừng đi đâu khác, hãy cứ sống ở đây,” rồi vị ấy nói hai bài kệ:
Tattha na jātuyanti na jātu ayaṃ.
There, na jātuyaṃ means "never this."
Các bạn đã đến được nơi trú ẩn tuyệt vời này,
Mā bhethāti mā bhāyittha.
Mā bhethā means "do not be afraid."
Có nhiều thức ăn, nhiều đồ uống.
Modathavhoti pamoditā pītisomanassajātā hotha.
Modathavho means "be joyful, filled with delight and happiness."
Ta không thấy bất kỳ mối nguy nào cho các bạn.
Āputtaputtehīti yāva puttānampi puttehi pamodatha, natthi vo imasmiṃ ṭhāne bhayanti.
Āputtaputtehī means "rejoice even with your children's children; there is no danger for you in this place."
Hãy vui mừng cùng con cháu của các bạn!”