74. ‘‘Bhūtapubbaṃ, bhikkhave, arako nāma satthā ahosi titthakaro kāmesu vītarāgo.
“Formerly, monks, there was a teacher named Araka, a founder of a sect, one who was dispassionate towards sensual pleasures.
74. “Này các Tỳ-khưu, thuở xưa, có một Đạo Sư tên là Arak, là một vị ngoại đạo đã ly tham dục.
Arakassa kho pana, bhikkhave, satthuno anekāni sāvakasatāni ahesuṃ.
Indeed, monks, Teacher Araka had many hundreds of disciples.
Này các Tỳ-khưu, Đạo Sư Arak có hàng trăm đệ tử.
Arako satthā sāvakānaṃ evaṃ dhammaṃ deseti – appakaṃ, brāhmaṇa, jīvitaṃ manussānaṃ parittaṃ lahukaṃ* bahudukkhaṃ bahupāyāsaṃ mantāyaṃ* boddhabbaṃ, kattabbaṃ kusalaṃ, caritabbaṃ brahmacariyaṃ, natthi jātassa amaraṇaṃ.
Teacher Araka taught the Dhamma to his disciples thus: ‘Brahmins, the life of humans is short, meager, fleeting, full of suffering, full of tribulation; it should be understood with wisdom, wholesome deeds should be done, the holy life should be lived, there is no escape from death for one who is born.
Đạo Sư Arak đã thuyết giảng Pháp cho các đệ tử của mình như vầy: ‘Này Bà-la-môn, đời sống của loài người thật ngắn ngủi, ít ỏi, chóng tàn, nhiều khổ đau, nhiều phiền não. Cần phải hiểu rõ bằng trí tuệ, cần phải làm điều thiện, cần phải tu tập Phạm hạnh, không có sự bất tử cho người đã sanh.’
‘‘Seyyathāpi, brāhmaṇa, tiṇagge ussāvabindu sūriye uggacchante khippaṃyeva paṭivigacchati, na ciraṭṭhitikaṃ hoti; evamevaṃ kho, brāhmaṇa, ussāvabindūpamaṃ jīvitaṃ manussānaṃ parittaṃ lahukaṃ bahudukkhaṃ bahupāyāsaṃ mantāyaṃ boddhabbaṃ, kattabbaṃ kusalaṃ, caritabbaṃ brahmacariyaṃ, natthi jātassa amaraṇaṃ.
“Just as, Brahmin, a dewdrop on a blade of grass quickly vanishes when the sun rises and does not last long; even so, Brahmin, the life of humans is like a dewdrop—meager, fleeting, full of suffering, full of tribulation; it should be understood with wisdom, wholesome deeds should be done, the holy life should be lived, there is no escape from death for one who is born.
“Này Bà-la-môn, ví như một giọt sương trên ngọn cỏ, khi mặt trời mọc lên, nó nhanh chóng tan biến, không tồn tại lâu; cũng vậy, này Bà-la-môn, đời sống của loài người ví như giọt sương, ngắn ngủi, ít ỏi, chóng tàn, nhiều khổ đau, nhiều phiền não. Cần phải hiểu rõ bằng trí tuệ, cần phải làm điều thiện, cần phải tu tập Phạm hạnh, không có sự bất tử cho người đã sanh.”
‘‘Seyyathāpi, brāhmaṇa, thullaphusitake deve vassante udakabubbuḷaṃ* khippaṃyeva paṭivigacchati, na ciraṭṭhitikaṃ hoti; evamevaṃ kho, brāhmaṇa, udakabubbuḷūpamaṃ jīvitaṃ manussānaṃ parittaṃ lahukaṃ bahudukkhaṃ bahupāyāsaṃ mantāyaṃ boddhabbaṃ, kattabbaṃ kusalaṃ, caritabbaṃ brahmacariyaṃ, natthi jātassa amaraṇaṃ.
“Just as, Brahmin, a water bubble quickly vanishes when a heavy rain falls and does not last long; even so, Brahmin, the life of humans is like a water bubble—meager, fleeting, full of suffering, full of tribulation; it should be understood with wisdom, wholesome deeds should be done, the holy life should be lived, there is no escape from death for one who is born.
“Này Bà-la-môn, ví như một bọt nước nổi lên khi trời mưa lớn, nó nhanh chóng tan biến, không tồn tại lâu; cũng vậy, này Bà-la-môn, đời sống của loài người ví như bọt nước, ngắn ngủi, ít ỏi, chóng tàn, nhiều khổ đau, nhiều phiền não. Cần phải hiểu rõ bằng trí tuệ, cần phải làm điều thiện, cần phải tu tập Phạm hạnh, không có sự bất tử cho người đã sanh.”
‘‘Seyyathāpi, brāhmaṇa, udake daṇḍarāji khippaṃyeva paṭivigacchati, na ciraṭṭhitikā hoti; evamevaṃ kho, brāhmaṇa, udake daṇḍarājūpamaṃ jīvitaṃ manussānaṃ parittaṃ…pe… natthi jātassa amaraṇaṃ.
“Just as, Brahmin, a line drawn on water quickly vanishes and does not last long; even so, Brahmin, the life of humans is like a line drawn on water—meager… there is no escape from death for one who is born.
“Này Bà-la-môn, ví như một vệt gậy trên mặt nước nhanh chóng tan biến, không tồn tại lâu; cũng vậy, này Bà-la-môn, đời sống của loài người ví như vệt gậy trên mặt nước, ngắn ngủi… không có sự bất tử cho người đã sanh.”
‘‘Seyyathāpi, brāhmaṇa, nadī pabbateyyā dūraṅgamā sīghasotā hārahārinī, natthi so khaṇo vā layo vā muhutto vā yaṃ sā* āvattati* , atha kho sā gacchateva vattateva sandateva; evamevaṃ kho, brāhmaṇa, nadīpabbateyyūpamaṃ jīvitaṃ manussānaṃ parittaṃ lahukaṃ…pe… natthi jātassa amaraṇaṃ.
“Just as, Brahmin, a mountain river, flowing far, swift-flowing, carrying away (everything), has no moment, no instant, no second when it turns back, but it just flows, moves, and runs; even so, Brahmin, the life of humans is like a mountain river—meager, fleeting… there is no escape from death for one who is born.
“Này Bà-la-môn, ví như một dòng sông từ núi chảy xiết, đi xa, cuốn trôi mọi thứ, không có khoảnh khắc, giây phút hay chốc lát nào mà nó dừng lại, mà nó cứ chảy, cứ trôi, cứ tuôn; cũng vậy, này Bà-la-môn, đời sống của loài người ví như dòng sông từ núi, ngắn ngủi, ít ỏi… không có sự bất tử cho người đã sanh.”
‘‘Seyyathāpi, brāhmaṇa, balavā puriso jivhagge kheḷapiṇḍaṃ saṃyūhitvā akasireneva vameyya* ; evamevaṃ kho, brāhmaṇa, kheḷapiṇḍūpamaṃ jīvitaṃ manussānaṃ parittaṃ…pe… natthi jātassa amaraṇaṃ.
“Just as, Brahmin, a strong man could easily spit out a ball of phlegm gathered on the tip of his tongue; even so, Brahmin, the life of humans is like a ball of phlegm—meager… there is no escape from death for one who is born.
“Này Bà-la-môn, ví như một người đàn ông khỏe mạnh, sau khi gom một cục đờm trên đầu lưỡi, có thể nhổ ra dễ dàng; cũng vậy, này Bà-la-môn, đời sống của loài người ví như cục đờm, ngắn ngủi… không có sự bất tử cho người đã sanh.”
‘‘Seyyathāpi, brāhmaṇa, divasaṃsantatte ayokaṭāhe maṃsapesi* pakkhittā khippaṃyeva paṭivigacchati, na ciraṭṭhitikā hoti; evamevaṃ kho, brāhmaṇa, maṃsapesūpamaṃ jīvitaṃ manussānaṃ parittaṃ…pe… natthi jātassa amaraṇaṃ.
“Just as, Brahmin, a piece of meat placed on a red-hot iron plate quickly vanishes and does not last long; even so, Brahmin, the life of humans is like a piece of meat—meager… there is no escape from death for one who is born.
“Này Bà-la-môn, ví như một miếng thịt đặt trên chảo sắt nung nóng cả ngày, nó nhanh chóng tan biến, không tồn tại lâu; cũng vậy, này Bà-la-môn, đời sống của loài người ví như miếng thịt, ngắn ngủi… không có sự bất tử cho người đã sanh.”
‘‘Seyyathāpi, brāhmaṇa, gāvī vajjhā āghātanaṃ nīyamānā yaṃ yadeva pādaṃ uddharati, santikeva hoti vadhassa santikeva maraṇassa; evamevaṃ kho, brāhmaṇa, govajjhūpamaṃ* jīvitaṃ manussānaṃ parittaṃ lahukaṃ bahudukkhaṃ bahupāyāsaṃ mantāyaṃ boddhabbaṃ, kattabbaṃ kusalaṃ, caritabbaṃ brahmacariyaṃ, natthi jātassa amaraṇa’’nti.
“Just as, Brahmin, a cow being led to the slaughterhouse, with every step it lifts, is closer to slaughter, closer to death; even so, Brahmin, the life of humans is like a cow being led to slaughter—meager, fleeting, full of suffering, full of tribulation; it should be understood with wisdom, wholesome deeds should be done, the holy life should be lived, there is no escape from death for one who is born.”
“Này Bà-la-môn, ví như một con bò bị dẫn đến lò mổ, mỗi bước chân nó nhấc lên là càng gần cái chết, càng gần sự hủy diệt; cũng vậy, này Bà-la-môn, đời sống của loài người ví như con bò bị dẫn đến lò mổ, ngắn ngủi, ít ỏi, nhiều khổ đau, nhiều phiền não. Cần phải hiểu rõ bằng trí tuệ, cần phải làm điều thiện, cần phải tu tập Phạm hạnh, không có sự bất tử cho người đã sanh.”
‘‘Tena kho pana, bhikkhave, samayena manussānaṃ saṭṭhivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi, pañcavassasatikā kumārikā alaṃpateyyā ahosi.
“At that time, monks, the lifespan of humans was sixty thousand years, and a maiden of five hundred years was old enough for marriage.
“Này các Tỳ-khưu, vào thời ấy, tuổi thọ của loài người là sáu mươi ngàn năm, một cô gái năm trăm tuổi đã có thể lập gia đình.
Tena kho pana, bhikkhave, samayena manussānaṃ chaḷeva ābādhā ahesuṃ – sītaṃ, uṇhaṃ, jighacchā, pipāsā, uccāro, passāvo.
Monks, at that time, there were only six ailments for humans: cold, heat, hunger, thirst, defecation, and urination.
Này các Tỳ-khưu, vào thời ấy, loài người chỉ có sáu thứ bệnh: lạnh, nóng, đói, khát, đại tiện, tiểu tiện.
So hi nāma, bhikkhave, arako satthā evaṃ dīghāyukesu manussesu evaṃ ciraṭṭhitikesu evaṃ appābādhesu sāvakānaṃ evaṃ dhammaṃ desessati – ‘appakaṃ, brāhmaṇa, jīvitaṃ manussānaṃ parittaṃ lahukaṃ bahudukkhaṃ bahupāyāsaṃ mantāyaṃ boddhabbaṃ, kattabbaṃ kusalaṃ, caritabbaṃ brahmacariyaṃ, natthi jātassa amaraṇa’’’nti.
Monks, that Teacher Arakava, for disciples among humans who were so long-lived, so long-enduring, and so free from ailments, would teach the Dhamma thus: ‘Brahmin, the life of humans is short, meager, fleeting, full of suffering, full of tribulation; it should be understood with wisdom, wholesome deeds should be done, the holy life should be lived, for there is no immortality for one who is born.’
Vậy mà, này các Tỳ-khưu, Đạo Sư Arak đã thuyết giảng Pháp cho các đệ tử của mình như vầy, trong khi loài người có tuổi thọ dài như thế, tồn tại lâu dài như thế, và ít bệnh tật như thế: ‘Này Bà-la-môn, đời sống của loài người thật ngắn ngủi, ít ỏi, chóng tàn, nhiều khổ đau, nhiều phiền não. Cần phải hiểu rõ bằng trí tuệ, cần phải làm điều thiện, cần phải tu tập Phạm hạnh, không có sự bất tử cho người đã sanh.’”
‘‘Etarahi taṃ, bhikkhave, sammā vadamāno vadeyya – ‘appakaṃ jīvitaṃ manussānaṃ parittaṃ lahukaṃ bahudukkhaṃ bahupāyāsaṃ mantāyaṃ boddhabbaṃ, kattabbaṃ kusalaṃ, caritabbaṃ brahmacariyaṃ, natthi jātassa amaraṇa’nti.
‘‘Monks, now, one who speaks correctly would say: ‘The life of humans is short, meager, fleeting, full of suffering, full of tribulation; it should be understood with wisdom, wholesome deeds should be done, the holy life should be lived, for there is no immortality for one who is born.’
“Này các Tỳ-khưu, ngày nay, nếu nói đúng, thì phải nói rằng: ‘Đời sống của loài người thật ngắn ngủi, ít ỏi, chóng tàn, nhiều khổ đau, nhiều phiền não. Cần phải hiểu rõ bằng trí tuệ, cần phải làm điều thiện, cần phải tu tập Phạm hạnh, không có sự bất tử cho người đã sanh.’”
Etarahi, bhikkhave, yo ciraṃ jīvati so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo.
Monks, now, whoever lives long, lives for a hundred years or a little more.
Này các Tỳ-khưu, ngày nay, người nào sống lâu thì chỉ được một trăm năm, hoặc hơn một chút.
Vassasataṃ kho pana, bhikkhave, jīvanto tīṇiyeva utusatāni jīvati – utusataṃ hemantānaṃ, utusataṃ gimhānaṃ, utusataṃ vassānaṃ.
Monks, one who lives for a hundred years lives for only three hundred seasons: a hundred seasons of winter, a hundred seasons of summer, a hundred seasons of rain.
Này các Tỳ-khưu, một trăm năm tuổi thọ, người ấy sống qua ba trăm mùa: một trăm mùa đông, một trăm mùa hè, một trăm mùa mưa.
Tīṇi kho pana, bhikkhave, utusatāni jīvanto dvādasa* yeva māsasatāni jīvati – cattāri māsasatāni hemantānaṃ, cattāri māsasatāni gimhānaṃ, cattāri māsasatāni vassānaṃ.
Monks, one who lives for three hundred seasons lives for only twelve hundred months: four hundred months of winter, four hundred months of summer, four hundred months of rain.
Này các Tỳ-khưu, sống qua ba trăm mùa, người ấy sống qua mười hai trăm tháng: bốn trăm tháng mùa đông, bốn trăm tháng mùa hè, bốn trăm tháng mùa mưa.
Dvādasa kho pana, bhikkhave, māsasatāni jīvanto catuvīsatiyeva addhamāsasatāni jīvati – aṭṭhaddhamāsasatāni hemantānaṃ, aṭṭhaddhamāsasatāni gimhānaṃ, aṭṭhaddhamāsasatāni vassānaṃ.
Monks, one who lives for twelve hundred months lives for only two thousand four hundred half-months: eight hundred half-months of winter, eight hundred half-months of summer, eight hundred half-months of rain.
Này các Tỳ-khưu, sống qua mười hai trăm tháng, người ấy sống qua hai mươi bốn trăm nửa tháng: tám trăm nửa tháng mùa đông, tám trăm nửa tháng mùa hè, tám trăm nửa tháng mùa mưa.
Catuvīsati kho pana, bhikkhave, addhamāsasatāni jīvanto chattiṃsaṃyeva rattisahassāni jīvati – dvādasa rattisahassāni hemantānaṃ, dvādasa rattisahassāni gimhānaṃ, dvādasa rattisahassāni vassānaṃ.
Monks, one who lives for two thousand four hundred half-months lives for only thirty-six thousand nights and days: twelve thousand nights and days of winter, twelve thousand nights and days of summer, twelve thousand nights and days of rain.
Này các Tỳ-khưu, sống qua hai mươi bốn trăm nửa tháng, người ấy sống qua ba mươi sáu ngàn ngày đêm: mười hai ngàn ngày đêm mùa đông, mười hai ngàn ngày đêm mùa hè, mười hai ngàn ngày đêm mùa mưa.
Chattiṃsaṃ kho pana, bhikkhave, rattisahassāni jīvanto dvesattatiyeva* bhattasahassāni bhuñjati – catuvīsati bhattasahassāni hemantānaṃ, catuvīsati bhattasahassāni gimhānaṃ, catuvīsati bhattasahassāni vassānaṃ saddhiṃ mātuthaññāya saddhiṃ bhattantarāyena.
Monks, one who lives for thirty-six thousand nights and days eats only seventy-two thousand meals: twenty-four thousand meals in winter, twenty-four thousand meals in summer, twenty-four thousand meals in the rainy season, including suckling at the mother’s breast and times when meals are missed.
Này các Tỳ-khưu, người sống ba mươi sáu ngàn ngày đêm chỉ ăn bảy mươi hai ngàn bữa ăn – hai mươi bốn ngàn bữa ăn trong mùa đông, hai mươi bốn ngàn bữa ăn trong mùa hè, hai mươi bốn ngàn bữa ăn trong mùa mưa, kể cả thời gian bú sữa mẹ và những trở ngại bữa ăn.
‘‘Tatrime bhattantarāyā kapimiddhopi bhattaṃ na bhuñjati, dukkhitopi bhattaṃ na bhuñjati, byādhitopi bhattaṃ na bhuñjati, uposathikopi bhattaṃ na bhuñjati, alābhakenapi bhattaṃ na bhuñjati.
‘‘Among these, these are the times when meals are missed: one does not eat when sleepy, one does not eat when suffering, one does not eat when sick, one does not eat on an Uposatha day, one does not eat when food is unavailable.
“Trong số đó, những trở ngại bữa ăn này là: người ngủ gật không ăn, người đau khổ không ăn, người bệnh tật không ăn, người giữ giới Uposatha không ăn, người không có thức ăn cũng không ăn.
Iti kho, bhikkhave, mayā vassasatāyukassa manussassa āyupi saṅkhāto* , āyuppamāṇampi saṅkhātaṃ, utūpi saṅkhātā, saṃvaccharāpi saṅkhātā, māsāpi saṅkhātā, addhamāsāpi saṅkhātā, rattipi saṅkhātā, divāpi saṅkhātā, bhattāpi saṅkhātā, bhattantarāyāpi saṅkhātā.
Thus, monks, I have calculated the lifespan of a human living for a hundred years, their life's duration, the seasons, the years, the months, the half-months, the nights, the days, the meals, and the times when meals are missed.
Này các Tỳ-khưu, như vậy, Ta đã tính toán tuổi thọ của con người sống trăm năm, đã tính toán thời gian sống, đã tính toán các mùa, đã tính toán các năm, đã tính toán các tháng, đã tính toán các nửa tháng, đã tính toán các đêm, đã tính toán các ngày, đã tính toán các bữa ăn, đã tính toán các trở ngại bữa ăn.
Yaṃ, bhikkhave, satthārā karaṇīyaṃ sāvakānaṃ hitesinā anukampakena anukampaṃ upādāya; kataṃ vo taṃ mayā etāni, bhikkhave, rukkhamūlāni etāni suññāgārāni.
Monks, what a teacher should do out of compassion for his disciples, wishing for their welfare, that has been done by me. These, monks, are the roots of trees; these are empty dwellings.
Này các Tỳ-khưu, những gì một Bậc Đạo Sư cần làm cho các đệ tử, vì lòng từ mẫn, vì lợi ích, vì thương xót; Ta đã làm điều đó cho các ông. Này các Tỳ-khưu, đây là những gốc cây, đây là những ngôi nhà trống vắng.
Jhāyatha, bhikkhave, mā pamādattha; mā pacchā vippaṭisārino ahuvattha.
Meditate, monks, do not be heedless; do not regret it later.
Này các Tỳ-khưu, hãy thiền định, đừng buông lung; đừng để sau này phải hối tiếc.
Ayaṃ vo amhākaṃ anusāsanī’’ti.
This is our instruction to you.’’
Đây là lời giáo huấn của chúng Ta dành cho các ông.”
Dasamaṃ.
The Tenth.
Thứ mười.