Esikatthambho indakhīlo nagarasobhano alaṅkāratthambho.
Esikatthambho means the Indra-post, a decorative pillar that beautifies the city.
Esikatthambho (cột trụ) là cột trụ Indakhīla, một cột trụ trang trí làm đẹp thành phố.
Aṅgīyati ñāyati puthulabhāvo etenāti aṅgaṃ, parikkhepo.
Aṅgaṃ means breadth, circuit, for by this (breadth) its stoutness is known.
Aṅgaṃ (phần) là chu vi, vì nhờ nó mà độ rộng được biết đến.
Tiporisaṃ aṅgaṃ etissāti tiporisaṅgā. Tenāha ‘‘tenā’’tiādi.
Tiporisaṅgā means having a breadth of three men. Therefore, it says: "by that," etc.
Tiporisaṅgā (có ba phần chiều cao của người) có nghĩa là có ba phần chiều cao của người. Do đó, câu “tena” (bởi vì điều đó) v.v. đã được nói.
Tena pañcahatthappamāṇena tiporisena.
By that means by the measure of five cubits, three men high.
Tena (bởi vì điều đó) có nghĩa là bởi vì ba phần chiều cao của người, tức là năm cubit.
Paṇṇaphalesupīti sabbaratanamayānaṃ tālānaṃ paṇṇaphalesupi.
Also in the leaves and fruits means also in the leaves and fruits of the palm trees made entirely of jewels.
Paṇṇaphalesupi (ngay cả trên lá và quả) có nghĩa là ngay cả trên lá và quả của những cây cọ làm bằng tất cả các loại ngọc.
Eseva nayoti ‘‘paṇṇesu ekaṃ pattakaṃ sovaṇṇamayaṃ, ekaṃ rūpiyamayaṃ.
The same method applies means this meaning is explicitly stated, such as "one leaflet among the leaves is golden, one is silver. Among the fruits, one part is golden, one is silver."
Eseva nayo (tương tự) có nghĩa là ý nghĩa này đã được giải thích rõ ràng, chẳng hạn như “một chiếc lá là bằng vàng, một chiếc bằng bạc. Ngay cả trên quả, một phần là bằng vàng, một phần bằng bạc”.
Phalesupi eko lekhābhāvo sovaṇṇamayo, eko rūpiyamayo’’tiādiko ayamattho atidiṭṭho.
One kind of inscription on the fruits is golden, another is silver, and so on; this meaning is very clear.
Trong các quả, có một loại không có chữ viết, một loại bằng vàng, một loại bằng bạc, v.v., ý nghĩa này đã được chỉ rõ.
Pākārantareti dvinnaṃ dvinnaṃ pākārānaṃ antare.
Between the walls means between every two walls.
Pākārantare (giữa các bức tường) có nghĩa là giữa hai bức tường.
Ekekā hutvā ṭhitā tālapanti.
Standing as single rows of palm trees.
Ekekā hutvā ṭhitā (đứng riêng lẻ) là hàng cây cọ.
Chekoti paṭu suvisado, so cassa paṭubhāvo manosāroti āha ‘‘sundaro’’ti.
Cheko means skilful and very clear, and his skill is mental strength, therefore it says: "beautiful."
Cheko (khéo léo) có nghĩa là tài giỏi, rõ ràng, và sự tài giỏi đó là cốt lõi của tâm trí, do đó câu “sundaro” (tuyệt đẹp) được nói ra.
Rañjetunti rāgaṃ uppādetuṃ.
To delight means to generate pleasure.
Rañjetuṃ (để tạo ra sự say mê) có nghĩa là để tạo ra sự say mê.
Khamatevāti rocateva.
It pleases means it is agreeable.
Khamatevā (chỉ thích hợp) có nghĩa là chỉ thích hợp.
Na bībhacchetīti na tajjeti, sotasukhabhāvato piyāyitabbo ca hoti.
It does not disgust means it does not deter, and it is to be cherished because it is pleasant to the ear.
Na bībhacchetī (không ghê tởm) có nghĩa là không làm cho ghê tởm, và nó đáng được yêu thích vì mang lại sự dễ chịu cho tai.
Kumbhathuṇadaddarikādi ekatalaṃ tūriyaṃ.
A musical instrument with one head, such as a pot drum or a daddarī drum, is called 'ātata'.
Nhạc cụ một mặt như trống nồi (kumbhathuṇa), trống daddarika, v.v.
Ubhayatalaṃ pākaṭameva.
An instrument with two heads is obvious.
Nhạc cụ hai mặt thì đã rõ ràng.
Sabbato pariyonaddhaṃ caturassaambaṇakaṃ, paṇavādi ca.
A drum covered on all sides, such as a square ambaṇaka drum and paṇava drums, is called 'ātata vitata'.
Được bọc da khắp bốn mặt là trống ambana hình vuông, và các loại trống panava, v.v.
Vaṃsādīti ādi-saddena saṅkhādikaṃ saṅgaṇhāti.
By the word 'etc.' in 'vaṃsādi' (flutes, etc.), instruments like conch shells are included.
Với từ v.v. trong "vaṃsādī" (sáo, v.v.) thì bao gồm cả tù và (saṅkha) và các loại tương tự.
Sumucchitassāti suṭṭhu pariyattassa.
"Sumucchitassa" means skillfully mastered.
Sumucchitassa (được điều chỉnh tốt) có nghĩa là được chơi một cách khéo léo.
Pamāṇeti nātidaḷhanātisithilatāsaṅkhāte majjhime mucchanappamāṇe.
"Pamāṇe" means in the moderate measure of tuning, which is neither too taut nor too slack.
Pamāṇe (ở mức độ thích hợp) có nghĩa là ở mức độ điều chỉnh trung bình, không quá chặt cũng không quá lỏng.
Hatthaṃ vā pādaṃ vā cāletvāti hatthalayapādalaye sajjetvā.
"Hatthaṃ vā pādaṃ vā cāletvā" means having prepared hand-rhythm and foot-rhythm.
Hatthaṃ vā pādaṃ vā cāletvā (vẫy tay hoặc chân) có nghĩa là điều chỉnh theo nhịp điệu của tay và chân.
Naccantāti sākhānaccaṃ naccantā.
"Naccantā" means dancing branch-like dances.
Naccantā (đang nhảy múa) có nghĩa là đang biểu diễn điệu múa sākhā.
243. Uposathaṃ vuccati aṭṭhaṅgasamannāgataṃ sabbadivasesu gahaṭṭhehi rakkhitabbasīlaṃ, samādānavasena taṃ tassa atthīti uposathiko, tassa uposathikassa. Tenāha ‘‘samādinnauposathaṅgassā’’ti.
Uposatha is called the observance of precepts endowed with eight constituents, which householders should observe on all days. Since he possesses it by way of undertaking, he is uposathika. Thus, "of the one who has undertaken the Uposatha constituents," it is said.
243. Uposathaṃ được gọi là giới luật tám chi được hàng gia chủ giữ gìn trong tất cả các ngày; vì vị ấy có giới luật đó do sự thọ trì, nên gọi là uposathiko, tức là của vị uposathika. Do đó, có câu ‘‘samādinnauposathaṅgassā’’ (của vị đã thọ trì các chi phần giới uposatha).
Tadāti tasmiṃ kāle.
"Tadā" means at that time.
Tadā (lúc đó) có nghĩa là vào thời điểm đó.
Kasmiṃ pana kāleti?
At what time, then?
Vậy vào lúc nào?
Yasmiṃ kāle cakkavattibhāvasaṃvattaniyadānasīlādipuññasambhārasamudāgamasampanno pūritacakkavattivatto kāladīpadesavisesapaccājātiyā ceva kularūpabhogādhipateyyādiguṇavisesasampattiyā ca tadanurūpe attabhāve ṭhito hoti, tasmiṃ kāle.
At the time when, being endowed with the accumulation of merits such as giving and morality conducive to the state of a Universal Monarch, and having fulfilled the practices of a Universal Monarch, he stands in a suitable existence through his birth in a particular time, island, and region, and through his attainment of special qualities such as noble family, beauty, wealth, and sovereignty—at that time.
Vào thời điểm mà vị ấy, đã hoàn thành các công đức như bố thí, trì giới, v.v., dẫn đến địa vị Chuyển Luân Vương, đã hoàn tất các hành vi của Chuyển Luân Vương, và đang ở trong một thân thể phù hợp với địa vị đó, nhờ sự tái sinh vào một thời điểm, một hòn đảo, một quốc độ đặc biệt, và nhờ sự thành tựu các phẩm chất đặc biệt như gia tộc, sắc đẹp, tài sản, quyền lực, v.v. Vào thời điểm đó.
Tādise hi kāle cakkavattibhāvī purisaviseso yathāvuttaguṇasamannāgato rājā khattiyo muddhāvasitto visuddhasīlo anuposathaṃ satasahassavissajjanādinā sammāpaṭipattiṃ paṭipajjati, na yadā cakkaratanaṃ uppajjati, tadā eva.
Indeed, at such a time, the special man destined to be a Universal Monarch, a king, a Khattiya anointed on the head, endowed with the aforementioned qualities and pure morality, practices good conduct by, for example, spending a hundred thousand (coins) on every Uposatha day, not only when the wheel gem appears.
Thật vậy, vào thời điểm như vậy, một người đặc biệt sẽ trở thành Chuyển Luân Vương, một vị vua thuộc dòng Sát-đế-lợi, đã được quán đảnh trên đỉnh đầu, có giới đức thanh tịnh, thực hành chánh hạnh vào mỗi ngày uposatha bằng cách bố thí hàng trăm ngàn, v.v., chứ không phải chỉ khi Bánh xe Báu xuất hiện.
Ime ca visesā sabbacakkavattīnaṃ sādhāraṇavasena vuttā.
These special characteristics are stated in a general sense for all Universal Monarchs.
Và những điểm đặc biệt này được nói chung cho tất cả các Chuyển Luân Vương.
Tenāha ‘‘pātova…pe… dhammatā’’ti.
Therefore, it is said: "pātova…pe… dhammatā."
Do đó, có câu ‘‘pātova…pe… dhammatā’’ (vào buổi sáng…v.v… là một quy luật).
Bodhisattānaṃ pana cakkavattibhāvāvahaguṇāpi cakkavattiguṇāpi sātisayāva honti.
However, for Bodhisattas, both the qualities conducive to becoming a Universal Monarch and the qualities of a Universal Monarch are extraordinary.
Tuy nhiên, các phẩm chất dẫn đến địa vị Chuyển Luân Vương và các phẩm chất của Chuyển Luân Vương của chư Bồ-tát đều vượt trội.
Vuttappakārapuññakammapaccayanti cakkavattibhāvāvahadānadamasaṃyamādipuññakammahetukaṃ.
"Vuttappakārapuññakammappacayaṃ" means caused by the meritorious deeds such as giving, taming, and self-restraint, which are conducive to the state of a Universal Monarch.
Vuttappakārapuññakammappaccayaṃ (do nhân duyên của các thiện nghiệp đã nói) có nghĩa là do các thiện nghiệp như bố thí, tự chế, tự điều phục, v.v., dẫn đến địa vị Chuyển Luân Vương.
Nīlamaṇisaṅghātasadisanti indanīlamaṇisañcayasamānaṃ.
"Nīlamaṇisaṅghātasadisaṃ" means resembling a mass of sapphires.
Nīlamaṇisaṅghātasadisaṃ (giống như khối ngọc bích) có nghĩa là tương tự như một khối ngọc Indanīla.
Dibbānubhāvayuttattāti dassaneyyatā, manuññaghosatā, ākāsagāmitā, obhāsavissajjanā, appaṭighātatā, rañño icchitatthanipphattikāraṇatāti evamādīhi dibbasadisehi ānubhāvehi samannāgatattā, etena dibbaṃ viyāti dibbanti dasseti.
"Dibbānubhāvayuttattā" means being endowed with divine-like powers such as attractiveness, pleasing sound, ability to travel through the sky, emission of radiance, invulnerability, and causing the king's desired aims to be fulfilled; by this, it is shown that it is divine as if it were divine.
Dibbānubhāvayuttattā (do được phú cho thần thông) có nghĩa là do được phú cho các thần thông tương tự như thần thông của chư thiên, như dễ nhìn thấy, có âm thanh dễ chịu, có khả năng đi trên không, phát ra ánh sáng, không bị cản trở, là nguyên nhân thành tựu những điều vua mong muốn, v.v. Điều này cho thấy rằng nó là thiêng liêng như của chư thiên.
Na hi taṃ devalokapariyāpannaṃ.
For it does not belong to the divine realm.
Thật vậy, nó không thuộc về cõi trời.
Sahassaṃ arā etassāti vā sahassāraṃ.
Or, it is "sahassāraṃ" because it has a thousand spokes.
Vì nó có một ngàn căm, nên gọi là sahassāraṃ (ngàn căm).
Sabbehi ākārehīti sabbehi sundarehi paripuṇṇāvayave lakkhaṇasampanne cakke icchitabbehi ākārehi.
"Sabbehi ākārehi" means with all the beautiful and desired aspects in a wheel that has perfect components and is endowed with auspicious marks.
Sabbehi ākārehī (với tất cả các khía cạnh) có nghĩa là với tất cả các khía cạnh mong muốn trong một bánh xe có các bộ phận hoàn chỉnh và đẹp đẽ, được trang bị các đặc điểm.
Paripūranti paripuṇṇaṃ, sā cassā pāripūriṃ idāneva vitthāressati.
"Paripūraṃ" means complete. Its completeness will now be explained in detail.
Paripūraṃ (hoàn hảo) có nghĩa là đầy đủ, và sự hoàn hảo của nó sẽ được giải thích chi tiết ngay bây giờ.
Panāḷīti chiddaṃ.
"Panāḷī" means a hollow/channel.
Panāḷī (trục) có nghĩa là một lỗ.
Suddhasiniddhadantapantiyā nibbivarāyāti adhippāyo.
The intention is that it has no gaps, like a row of pure, smooth teeth.
Ý nghĩa là: với một hàng răng trắng tinh, mịn màng, không có kẽ hở.
Tassā pana panāḷiyā samantato passassa rajatamayattā sārarajatamayā vuttā.
Since the sides all around that channel are made of silver, it is called "sārarajatamayā" (made of solid silver).
Và vì các mặt xung quanh của trục đó được làm bằng bạc, nên được gọi là sārarajatamayā (làm bằng bạc tinh khiết).
Yasmā cassa cakkassa rathacakkassa viya antobhāvo nāma natthi, tasmā vuttaṃ ‘‘ubhosupi bāhirantesū’’ti.
Since there is no inner part to this wheel, unlike a chariot wheel, it is said, "ubhosupi bāhirantesu" (on both outer and inner ends).
Vì bánh xe này không có phần bên trong như bánh xe ngựa, nên có câu ‘‘ubhosupi bāhirantesū’’ (ở cả hai mặt ngoài và trong).
Kataparikkhepā hoti panāḷīti yojanā.
The channel has a surrounding boundary—this is the connection of words.
Câu này có nghĩa là trục được bao quanh.
Nābhipanāḷiparikkhepapaṭṭesūti nābhiparikkhepapaṭṭe ceva nābhiyā panāḷiparikkhepapaṭṭe ca.
"Nābhipanāḷiparikkhepapaṭṭesu" means on the rim-band of the hub and on the rim-band of the hub's channel.
Nābhipanāḷiparikkhepapaṭṭesū (trên các tấm bao quanh trục và trên các tấm bao quanh lỗ trục) có nghĩa là trên các tấm bao quanh trục và trên các tấm bao quanh lỗ của trục.
Tesanti arānaṃ.
"Tesaṃ" refers to the spokes.
Tesaṃ (của chúng) có nghĩa là của các căm.
Ghaṭakā nāma alaṅkārabhūtā khuddakapuṇṇaghaṭā.
"Ghaṭakā" are small, full pots used as ornaments.
Ghaṭakā là những bình nước đầy nhỏ, dùng làm vật trang trí.
Tathā maṇikā nāma muttāvaḷikā.
Similarly, "maṇikā" are pearl necklaces.
Tương tự, maṇikā là những chuỗi ngọc trai.
Paricchedalekhā tassa tassa paricchedadassanavasena ṭhitā paricchinnalekhā.
"Paricchedalekhā" are distinguishing lines, positioned to show the boundaries of each (part).
Paricchedalekhā là những đường nét phân chia, nằm ở đó để chỉ ra từng phần riêng biệt.
Ādi-saddena mālākammādiṃ saṅgaṇhāti.
By the word "ādi" (etc.), garland-work, etc., are included.
Với từ ādi (v.v.) thì bao gồm cả việc kết vòng hoa, v.v.
Suvibhattānevāti aññamaññaṃ asaṃkiṇṇattā suṭṭhu vibhattāni.
"Suvibhattāneva" means well-divided, due to not being intermingled with one another.
Suvibhattānevā (được phân chia rõ ràng) có nghĩa là được phân chia rõ ràng vì chúng không lẫn lộn với nhau.
‘‘Surattā’’tiādīsu surattaggahaṇena mahānāmavaṇṇataṃ paṭikkhipati, suddhaggahaṇena saṃṅkiliṭṭhataṃ, siniddhaggahaṇena lūkhataṃ.
In "surattā" and so on, the inclusion of "suratta" (very red) rejects the dull hue (of an ordinary coral), the inclusion of "suddha" (pure) rejects its impurity, and the inclusion of "siniddha" (smooth) rejects its roughness.
Trong các từ như ‘‘Surattā’’ (đỏ tươi) v.v., việc dùng từ suratta (đỏ tươi) phủ nhận màu sắc của một cái tên lớn (mahānāmavaṇṇataṃ), việc dùng từ suddha (tinh khiết) phủ nhận sự ô nhiễm, và việc dùng từ siniddha (mịn màng) phủ nhận sự thô ráp.
Kāmaṃ tassa cakkaratanassa nemimaṇḍalaṃ asandhikameva nibbattaṃ, sabbatthakameva pana kevalaṃ pavāḷavaṇṇena ca sobhatīti pakaticakkassa sandhiyuttaṭṭhāne surattasuvaṇṇapaṭṭādimayāhi vaṭṭaparicchedalekhāhi paññāyamānāhi sasandhikā viya dissantīti āha ‘‘sandhīsu panassā’’tiādi.
Even though the rim of that wheel gem was formed without joints, and everything within it shines solely with the color of coral, yet by means of circular boundary lines made of very red gold bands, etc., appearing at the places where an ordinary wheel would have joints, it appears as if it has joints. Therefore, it is said, "sandhīsu panassā" (and at its joints), etc.
Thật vậy, vành bánh xe của Bánh xe Báu đó được tạo ra mà không có mối nối nào. Tuy nhiên, toàn bộ nó chỉ đẹp với màu san hô. Do đó, để chỉ ra rằng nó trông như có mối nối bởi các đường nét phân chia hình tròn làm bằng các dải vàng đỏ tươi, v.v., tại những chỗ có mối nối của một bánh xe thông thường, nên có câu ‘‘sandhīsu panassā’’ (nhưng tại các mối nối của nó), v.v.
Nemimaṇḍalapiṭṭhiyanti nemimaṇḍalassa piṭṭhipadese.
"Nemimaṇḍalapiṭṭhiyaṃ" means on the back surface of the rim.
Nemimaṇḍalapiṭṭhiyaṃ (trên mặt sau của vành bánh xe) có nghĩa là ở phần mặt sau của vành bánh xe.
Ākāsacāribhāvato hissa tattha vātaggāhī pavāḷadaṇḍo hoti.
Indeed, due to its ability to travel through the air, it has a coral rod that catches the wind there.
Thật vậy, vì nó có khả năng di chuyển trên không, nên có một thanh san hô bắt gió ở đó.
Dasannaṃ dasannaṃ arānaṃ antareti dasannaṃ dasannaṃ arānaṃ antare samīpe padese.
"Dasannaṃ dasannaṃ arānaṃ antare" means in the space, near the interval of ten and ten spokes.
Dasannaṃ dasannaṃ arānaṃ antare (giữa mười căm và mười căm) có nghĩa là ở khu vực gần giữa mười căm và mười căm.
Chiddamaṇḍalakhacitoti maṇḍalasaṇṭhānachiddavicitto.
"Chiddamaṇḍalakhacito" means adorned with circular holes.
Chiddamaṇḍalakhacito (được khảm các lỗ tròn) có nghĩa là được trang trí bằng các lỗ có hình dạng tròn.
Sukusalasamannāhatassāti suṭṭhu kusalena sippinā pahatassa, vāditassāti attho.
"Sukusalasamannāhatassa" means struck or played by a very skillful artist; that is the meaning.
Sukusalasamannāhatassā (được một nghệ nhân khéo léo đánh) có nghĩa là được một nghệ nhân khéo léo đánh, tức là được chơi.
Vaggūti manoramo.
"Vaggū" means delightful.
Vaggū (dễ chịu) có nghĩa là làm hài lòng tâm trí.
Rajanīyoti suṇantānaṃ rāguppādako.
"Rajanīyo" means inspiring passion in those who hear it.
Rajanīyo (làm say đắm) có nghĩa là tạo ra sự tham ái cho người nghe.
Kamanīyoti kanto.
"Kamanīyo" means lovely.
Kamanīyo (đáng yêu) có nghĩa là được yêu thích.
Samosaritakusumadāmāti olambitasugandhakusumadāmā.
"Samosaritakusumadāmā" means hanging fragrant flower garlands.
Samosaritakusumadāmā (các vòng hoa rủ xuống) có nghĩa là các vòng hoa thơm được treo xuống.
Nemiparikkhepassāti nemipariyantaparikkhepassa.
"Nemiparikkhepassa" means of the boundary circumference of the rim.
Nemiparikkhepassā (của vành bánh xe) có nghĩa là của phần bao quanh vành bánh xe.
Nābhipanāḷiyā dvinnaṃ passānaṃ vasena ‘‘dvinnampi nābhipanāḷīna’’nti vuttaṃ.
"Dvinnampi nābhipanāḷīnaṃ" is stated due to the two sides of the hub's channel.
Câu ‘‘dvinnampi nābhipanāḷīna’’ (của cả hai lỗ trục) được nói theo nghĩa của hai mặt của lỗ trục.
Ekā eva hi sā panāḷi.
For that channel is indeed just one.
Thật vậy, chỉ có một lỗ trục đó.
Yehīti yehi dvīhi mukhehi.
"Yehī" means by which two openings.
Yehī (bằng những) có nghĩa là bằng hai miệng đó.
Puna yehīti yehi muttakalāpehi.
Again, "yehī" means by which clusters of pearls.
Lại nữa, yehī (bằng những) có nghĩa là bằng những chuỗi ngọc trai đó.
Āgamananandanoti āgamanena nandijanano.
"Āgamananandano" means gladdening people by its arrival.
Āgamananandano (làm vui mừng khi đến) có nghĩa là tạo ra niềm vui khi đến.
Gamanena socetīti gamanasocano.
"Gamanasocano" means causing sorrow by its departure.
Gamanasocano (làm buồn khi đi) có nghĩa là gây ra nỗi buồn khi rời đi.
Upakappethāti uparūpari kappetha, saṃvidahatha upanethāti attho.
"Upakappethā" means arrange or provide continually, bring it forth; that is the meaning.
Upakappethā (hãy chuẩn bị) có nghĩa là hãy chuẩn bị thêm, hãy sắp xếp, hãy mang đến.
Upaparikkhitvāti hetutopi sabhāvatopi phalatopi diṭṭhadhammikasamparāyikādiādīnavatopi vīmaṃsitvā.
"Upaparikkhitvā" means having examined from the perspective of cause, nature, result, and the dangers in this world and the next, etc.
Upaparikkhitvā (sau khi xem xét kỹ lưỡng) có nghĩa là sau khi xem xét kỹ lưỡng từ nguyên nhân, từ bản chất, từ kết quả, và từ những nguy hiểm trong hiện tại và tương lai, v.v.
Vibhāventi paññāya atthaṃ vibhūtaṃ karontīti vibhāvino, paññavanto.
"Vibhāvino" means wise ones, who clarify the meaning with wisdom.
Họ làm cho ý nghĩa trở nên rõ ràng bằng trí tuệ, nên gọi là vibhāvino (những người có trí tuệ), tức là những người thông thái.
Anuyantāti anuvattakā, anuvattakabhāveneva, pana rañño ca mahānubhāvena te jigucchanavasena pāpato anoramantāpi ekacce ottappavasena oramantīti veditabbaṃ.
Anuyantā means followers. It should be understood that, just by being followers, and also due to the great power of the king, even if they do not refrain from evil out of disgust, some refrain out of moral dread.
Anuyantā có nghĩa là những người tùy tùng, những người theo sau. Hơn nữa, do là những người tùy tùng và do oai lực lớn của vị Chuyển Luân Vương, những người ấy, dù không tránh xa ác nghiệp do sự ghê tởm, nhưng một số người lại tránh xa do sự sợ hãi (tội lỗi). Điều này cần được hiểu như vậy.
Ogacchamānanti osīdantaṃ.
Ogacchamānaṃ means sinking down.
Ogacchamāna có nghĩa là đang chìm xuống.
Yojanamattanti vitthārato yojanamattaṃ padesaṃ.
Yojanamattaṃ means a region of one yojana in width.
Yojanamatta có nghĩa là một vùng đất rộng một dojana.
Gambhīrabhāvena pana yathā bhūmi dissati, evaṃ ogacchati.
Moreover, due to its depth, it sinks down until the ground is seen, as if seeing the ground.
Hơn nữa, do sự sâu thẳm (của đại dương), mặt đất (dưới đáy đại dương) được nhìn thấy rõ ràng như thế nào, nó chìm xuống như vậy.
Tenāha ‘‘mahāsamuddatala’’ntiādi.
Therefore, it is said: "the great ocean floor" and so on.
Vì thế nên đã nói ‘‘mahāsamuddatala’’ (đáy đại dương) và vân vân.
Ante cakkaratanaṃ udakena senāya anajjhottharaṇatthaṃ.
The wheel-gem at the end is so that the water does not engulf the army.
Ante cakkaratanaṃ (bảo luân ở cuối) là để nước không nhấn chìm quân đội.
Puratthimo mahāsamuddo pariyanto etassāti puratthimamahāsamuddapariyanto, taṃ puratthimamahāsamuddapariyantaṃ, puratthimamahāsamuddaṃ pariyantaṃ katvāti attho.
Puratthimamahāsamuddapariyantaṃ means that the eastern great ocean is its boundary; making the eastern great ocean the boundary.
Puratthimamahāsamuddapariyantaṃ có nghĩa là đại dương lớn ở phía đông là ranh giới của nó, tức là lấy đại dương lớn ở phía đông làm ranh giới.
Cāturantāyāti catusamuddantāya, puratthimadisādicatukoṭṭhāsantāya vā.
Cāturantāyā means having the four oceans as its boundary, or having the four quarters, beginning with the eastern direction, as its boundary.
Cāturantāyā có nghĩa là có bốn đại dương làm ranh giới, hoặc có bốn phần như phương đông làm ranh giới.
Sobhayamānaṃ viyāti viya-saddo nipātamattaṃ.
Sobhayamānaṃ viya—the word viya is merely a particle.
Sobhayamānaṃ viyā – từ viya ở đây chỉ là một giới từ.
Attano acchariyaguṇehi sobhantameva hi taṃ tiṭṭhati.
For it truly stands radiant with its own wondrous qualities.
Thật vậy, nó đứng đó rực rỡ với những phẩm chất kỳ diệu của riêng nó.
Pāḷiyampi hi ‘‘upasobhayamānaṃ’’ tveva vuttaṃ.
Indeed, in the Pāḷi, it is stated simply as "upasobhayamānaṃ" (radiant).
Trong kinh điển cũng đã nói ‘‘upasobhayamānaṃ’’ mà thôi.
246. Haricandanādīhīti ādi-saddena catujjātiyagandhādiṃ saṅgaṇhāti.
246. Haricandanādīhi—the word ādi includes the four kinds of perfumes and so on.
246. Haricandanādīhī – từ ādi (và vân vân) bao gồm các loại hương liệu bốn giống và vân vân.
Āgamanaṃ cintethāti vadanti cakkavattivattassa pūritatāya paricitattā.
Cintethāti vadanti that they (the ministers) say "think of its arrival" because the wheel-turning monarch's duties have been fulfilled and are familiar.
Āgamanaṃ cintethāti (hãy suy nghĩ về sự đến) là các vị quan tâu lên vì đã hoàn thành và quen thuộc với bổn phận của Chuyển Luân Vương.
Kāḷatilakādīnaṃ abhāvena visuddhasetasarīro.
Visuddhasetasarīro (of pure white body) because of the absence of black spots and so on.
Do không có các đốm đen và vân vân, nên visuddhasetasarīro (có thân thể trắng tinh khiết).
Sattapatiṭṭhoti bhūmiphusanakehi vāladhi, varaṅgaṃ, hatthoti imehi ca tīhi, catūhi pādehi cāti sattahi avayavehi patiṭṭhitattā sattapatiṭṭho.
Sattapatiṭṭho (seven-footed) because it rests on seven limbs: the tail, the genitals, the trunk, and the four feet.
Sattapatiṭṭho (đứng vững trên bảy điểm) là do đứng vững trên bảy bộ phận: đuôi, bộ phận sinh dục, vòi – ba cái này, và bốn chân.
Sabbakaniṭṭhoti sabbehi chaddantakulahatthīhi hīno.
Sabbakaniṭṭho (the youngest of all) means inferior to all other Chaddanta clan elephants.
Sabbakaniṭṭho có nghĩa là kém hơn tất cả các con voi thuộc dòng Chaddanta.
Uposathakulā sabbajeṭṭhoti uposathakulato āgacchanto tattha sabbappadhāno āgacchatīti yojanā.
Uposathakulā sabbajeṭṭho (the eldest of the Uposatha clan)—the connection is that, coming from the Uposatha clan, it comes as the chief of all there.
Uposathakulā sabbajeṭṭho có nghĩa là con voi này đến từ dòng Uposatha và là con voi đứng đầu trong dòng đó. Đây là cách ghép từ.
Vuttanayenāti ‘‘mahādānaṃ datvā’’tiādinā vuttena nayena.
Vuttanayenā means in the manner stated, such as "having given a great gift".
Vuttanayenā có nghĩa là theo cách đã nói, bắt đầu bằng ‘‘sau khi bố thí đại thí’’ và vân vân.
Cakkavattīnaṃ, cakkavattiputtānañca cakkavattiṃ uddissa cintayantānaṃ āgacchati.
It comes when wheel-turning monarchs and their sons think of a wheel-turning monarch.
Nó đến với các Chuyển Luân Vương và các hoàng tử Chuyển Luân Vương khi họ cintayantānaṃ āgacchati (suy nghĩ) về Chuyển Luân Vương.
Apanetvāti attano ānubhāvena apanetvā.
Apanetvā means having removed by its own power.
Apanetvā có nghĩa là loại bỏ bằng oai lực của chính mình.
Gandhameva hi tassa itare hatthī na sahanti.
Indeed, other elephants cannot endure even its scent.
Thật vậy, những con voi khác không thể chịu được mùi hương của nó.
248. Sakaṭanābhisamapariṇāhanti pariṇāhato mahāsakaṭassa nābhiyā samappamāṇaṃ.
248. Sakaṭanābhisamapariṇāhaṃ means having a circumference equal to the nave of a great cart.
248. Sakaṭanābhisamapariṇāhaṃ có nghĩa là có chu vi bằng trục bánh xe của một cỗ xe lớn.
Ubhosu antesūti heṭṭhā, upari cāti dvīsu antesu.
Ubhosu antesu means at both ends: below and above.
Ubhosu antesu có nghĩa là ở hai đầu: dưới và trên.
Kaṇṇikapariyantatoti dvinnaṃ kañcanapadumānaṃ kaṇṇikāya pariyantato.
Kaṇṇikapariyantato means from the periphery of the pericarp of the two golden lotuses.
Kaṇṇikapariyantato có nghĩa là từ rìa của nhụy hoa của hai bông sen vàng.
Muttājālake ṭhapetvāti suvisuddhe muttamaye jālake patiṭṭhāpetvā.
Muttājālake ṭhapetvā means having placed it in a very pure pearl net.
Muttājālake ṭhapetvā có nghĩa là đặt nó vào một mạng lưới ngọc trai trắng tinh khiết.
Aruṇuggamanavelā viyāti aruṇuggamanasīsena sūriyaudayakkhaṇaṃ upalakkheti.
Aruṇuggamanavelā viyā means it indicates the moment of sunrise, with the rising of the dawn as its head.
Aruṇuggamanavelā viyā (giống như lúc bình minh) ám chỉ thời điểm mặt trời mọc, với sự xuất hiện của bình minh là điểm khởi đầu.
249. ‘‘Itthiratanaṃ pātubhavatī’’ti vatvā kutassā pātubhāvoti dassetuṃ ‘‘maddarājakulato’’tiādi vuttaṃ.
249. Having said "the woman gem appears," to show from where she appears, "maddarājakulato" and so on is stated.
249. Sau khi nói ‘‘Bảo nữ xuất hiện’’, để chỉ ra từ đâu mà nàng xuất hiện, đã nói ‘‘maddarājakulato’’ (từ dòng dõi vua Madda) và vân vân.
Maddaraṭṭhaṃ kira jambudīpe abhirūpānaṃ itthīnaṃ uppattiṭṭhānaṃ.
Madda country, it is said, is the place in Jambudīpa where beautiful women originate.
Vương quốc Madda được cho là nơi sinh ra những người phụ nữ xinh đẹp trên Jambudīpa.
Tathā hi ‘‘siñcayamahārājassa devī, vessantaramahārājassa devī, bhaddakāpilānī’’ti evamādi itthiratanaṃ maddaraṭṭhe eva uppannaṃ.
Thus, the woman gems, such as the queen of King Siñcaya, the queen of King Vessantara, and Bhaddakāpilānī, appeared only in Madda country.
Thật vậy, những bảo nữ như hoàng hậu của Đại vương Siñcaya, hoàng hậu của Đại vương Vessantara, Bhaddakāpilānī, và vân vân, đều sinh ra ở vương quốc Madda.
Puññānubhāvenāti cakkavattirañño puññatejena.
Puññānubhāvenā means by the power of the wheel-turning monarch's merit.
Puññānubhāvenā có nghĩa là do oai lực công đức của vị Chuyển Luân Vương.
Saṇṭhānapāripūriyāti hatthapādādisarīrāvayavānaṃ susaṇṭhitāya.
Saṇṭhānapāripūriyā means by the perfection of the form of the body parts, such as hands and feet.
Saṇṭhānapāripūriyā có nghĩa là do sự hình thành hoàn hảo của các bộ phận cơ thể như tay chân.
Avayavapāripūriyā hi samudāyapāripūrisiddhi.
For the perfection of the whole is achieved through the perfection of the parts.
Thật vậy, sự hoàn hảo của các bộ phận dẫn đến sự hoàn hảo của toàn bộ cơ thể.
Rūpanti sarīraṃ ‘‘rūpaṃ tveva saṅkhaṃ gacchatī’’tiādīsu (ma. ni. 1.306) viya.
Rūpaṃ means the body, as in "rūpaṃ tveva saṅkhaṃ gacchatī" (is designated simply as form) and so on.
Rūpaṃ (sắc) có nghĩa là thân thể, như trong các đoạn ‘‘rūpaṃ tveva saṅkhaṃ gacchatī’’ (sắc chỉ được gọi là sắc) và vân vân.
Dassanīyāti surūpabhāvena passitabbayuttā.
Dassanīyā means worthy of being seen due to being beautiful.
Dassanīyā có nghĩa là đáng được nhìn ngắm vì vẻ đẹp của nàng.
Tenāha ‘‘dissamānāvā’’tiādi.
Therefore, it is said: "dissamānāvā" and so on.
Vì thế nên đã nói ‘‘dissamānāvā’’ (đang được nhìn thấy) và vân vân.
Somanassavasena cittaṃ pasādeti yoniso cintentānaṃ kammaphalasaddhāya vasena.
Somanassavasena cittaṃ pasādeti means gladdening the mind by way of joy, for those who reflect wisely, due to their faith in kamma and its fruit.
Somanassavasena cittaṃ pasādeti (làm cho tâm thanh tịnh do sự hoan hỷ) là do niềm tin vào quả báo của nghiệp đối với những người suy xét đúng đắn.
Pasādāvahattāti kāraṇavacanena yathā pāsādikatāya vaṇṇapokkharatāsiddhi vuttā, evaṃ dassanīyatāya pāsādikatāsiddhi, abhirūpatāya ca dassanīyatāsiddhi vattabbāti nayaṃ dasseti.
Pasādāvahattā (due to bringing delight)—by this causal statement, just as the perfection of complexion is stated to be due to charmingness, so too it shows the method that the charmingness is due to being visible, and being visible is due to beauty, should be stated.
Pasādāvahattā (do mang lại sự thanh tịnh) – với lời giải thích về nguyên nhân này, như đã nói rằng sự hoàn hảo của vẻ đẹp sắc vóc đạt được nhờ sự thanh tịnh, thì cũng cần nói rằng sự hoàn hảo của sự thanh tịnh đạt được nhờ sự đáng nhìn, và sự hoàn hảo của sự đáng nhìn đạt được nhờ sự xinh đẹp. Đây là cách chỉ ra phương pháp.
Paṭilomato vā vaṇṇapokkharatāya pāsādikatāsiddhi, pāsādikatāya dassanīyatāsiddhi, dassanīyatāya abhirūpatāsiddhi yojetabbā.
Alternatively, the perfection of charmingness is to be connected with the perfection of complexion, the perfection of being visible with charmingness, and the perfection of beauty with being visible, in reverse order.
Hoặc, theo chiều ngược lại, sự hoàn hảo của sự thanh tịnh đạt được nhờ vẻ đẹp sắc vóc, sự hoàn hảo của sự đáng nhìn đạt được nhờ sự thanh tịnh, và sự hoàn hảo của sự xinh đẹp đạt được nhờ sự đáng nhìn cần được kết nối.
Evaṃ sarīrasampattivasena abhirūpatādike dassetvā idāni sarīre dosābhāvavasenapi te dassetuṃ ‘‘abhirūpā vā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown beauty and so on by way of physical perfection, now, to show them also by way of the absence of physical defects, "abhirūpā vā" and so on is stated.
Sau khi chỉ ra sự xinh đẹp và vân vân nhờ sự hoàn hảo của thân thể như vậy, bây giờ để chỉ ra chúng nhờ sự không có khuyết điểm trong thân thể, đã nói ‘‘abhirūpā vā’’ (hoặc xinh đẹp) và vân vân.
Tattha yathā pamāṇayuttā, evaṃ ārohapariṇāhayogato ca pāsādikā nātidīghatādayo, evaṃ manussānaṃ dibbarūpatāsampattipīti ‘‘appattā dibbavaṇṇa’’nti vuttaṃ.
Therein, just as being of proper measure, and being charming, not too tall, and so on, due to the combination of height and circumference, are qualities of humans, so too is the perfection of divine appearance; therefore, "appattā dibbavaṇṇaṃ" (not attaining divine complexion) is stated.
Ở đó, như những gì phù hợp với tỷ lệ, và do sự kết hợp của chiều cao và chu vi, những phẩm chất như sự thanh tịnh và không quá cao, cũng như sự hoàn hảo của hình dáng thần thánh của con người, nên đã nói ‘‘appattā dibbavaṇṇa’’ (không đạt đến vẻ đẹp thần thánh).
Ārohasampatti vuttā ubbedhena pāsādikabhāvato.
Ārohasampatti (perfection of height) is stated due to being pleasing in stature.
Ārohasampatti (sự hoàn hảo về chiều cao) đã được nói đến do sự thanh tịnh về chiều cao.
Pariṇāhasampatti vuttā kisathūladosābhāvato.
Pariṇāhasampatti (perfection of circumference) is stated due to the absence of defects of being too thin or too stout.
Pariṇāhasampatti (sự hoàn hảo về chu vi) đã được nói đến do không có khuyết điểm về gầy hay mập.
Vaṇṇasampatti vuttā vivaṇṇatābhāvato.
Vaṇṇasampatti (perfection of complexion) is stated due to the absence of discoloration.
Vaṇṇasampatti (sự hoàn hảo về sắc đẹp) đã được nói đến do không có vẻ ngoài xấu xí.
Kāyavipattiyāti sarīradosassa.
Kāyavipattiyā means of physical defect.
Kāyavipattiyā có nghĩa là của khuyết điểm thân thể.
Satavāravihatassāti sattakkhattuṃ vihatassa, ‘‘satavāravihatassā’’ti ca idaṃ kappāsapicuvasena vuttaṃ, tūlapicuno pana vihananameva natthi.
Satavāravihatassā means of being beaten a hundred times; and this "satavāravihatassā" is stated with reference to a cotton puff, but a kapok puff is not beaten at all.
Satavāravihatassā có nghĩa là đã được đánh một trăm lần. Và câu này ‘‘satavāravihatassā’’ được nói theo nghĩa bông gòn, nhưng đối với bông vải thì không có việc đánh đập.
Kuṅkumatagaraturukkhayavanapupphāni catujjāti. ‘‘Tamālatagaraturukkhayavanapupphānī’’ti apare.
Saffron, Tagara, Turukkha, and Yavana flowers are the four kinds. Others say Tamāla, Tagara, Turukkha, and Yavāna flowers.
Nghệ tây, tagara, turukkha, và hoa yavana là bốn loại (hương liệu). Những người khác nói ‘‘tamāla, tagara, turukkha, và hoa yavana’’.
Aggidaḍḍhā viyāti āsanagatena agginā daḍḍhā viya.
Aggidaḍḍhā viyā means like being burnt by fire that has come close.
Aggidaḍḍhā viyā có nghĩa là giống như bị lửa cháy khi ngồi gần lửa.
Paṭhamamevāti rājānaṃ disvāpi kiccantarappasutā ahutvā kiccantarato paṭhamameva, dassanasamakālaṃ evāti attho.
Paṭhamamevā means immediately, as soon as she sees the king, without being preoccupied with other duties, but rather as the first priority from other duties; that is, simultaneously with seeing him.
Paṭhamamevā có nghĩa là ngay lập tức, cùng lúc nhìn thấy nhà vua, không bận rộn với công việc khác, mà ưu tiên công việc này trước các công việc khác.
Rañño nisajjāya pacchā nipātanaṃ nisīdanaṃ sīlaṃ etissāti pacchānipātinī. Taṃ taṃ attanā rañño kātabbakiccaṃ ‘‘kiṃ karomī’’ti pucchitabbatāya kiṃ karaṇaṃ paṭisāvetīti kiṃkārapaṭissāvinī.
Pacchānipātinī means one whose custom it is to sit down after the king sits down. Kiṃkārapaṭissāvinī means one who enquires "What shall I do?" concerning whatever duty is to be performed by her for the king.
Pacchānipātinī là người có thói quen ngồi xuống sau khi nhà vua đã ngồi. Kiṃkārapaṭissāvinī là người hỏi ‘‘Tôi phải làm gì?’’ về những việc mà nàng phải làm cho nhà vua, để cho nhà vua biết việc cần làm.
Guṇāti rūpaguṇā ceva ācāraguṇā ca.
Guṇā means both qualities of appearance and qualities of conduct.
Guṇā có nghĩa là phẩm chất về sắc đẹp và phẩm chất về hạnh kiểm.
Purimakammānubhāvenāti katassa purimakammassānubhāvena itthiratanassa tabbhāvasaṃvattaniyassa purimakammassa ānubhāvena.
Purimakammānubhāvenā means by the power of previous kamma, by the power of the previous kamma that contributed to the woman gem's existence as such.
Purimakammānubhāvenā có nghĩa là do oai lực của nghiệp quá khứ đã tạo, tức là do oai lực của nghiệp quá khứ đã dẫn đến sự hiện hữu của nàng như một bảo nữ.
Cakkavattinopi parivārasampattisaṃvattaniyaṃ puññakammaṃ tādisassa phalavisesassa upanissayo hotiyeva.
Even for the wheel-turning monarch, the meritorious kamma contributing to the perfection of his retinue is indeed a foundation for such a special result.
Ngay cả công đức của Chuyển Luân Vương, dẫn đến sự hoàn hảo của tùy tùng, cũng là nền tảng cho một loại quả đặc biệt như vậy.
Tenāha ‘‘cakkavattino puññaṃ upanissāyā’’ti, etena sesesupi saviññāṇakaratanesu attano kammavasena nibbattesupi tesaṃ tesaṃ visesānaṃ tadupanissayatā vibhāvitā evāti daṭṭhabbā.
Therefore, it is said: "by relying on the merit of the wheel-turning monarch." By this, it should be understood that for other sentient gems too, even if they arise by their own kamma, their specific qualities are indeed based on this.
Vì thế nên đã nói ‘‘cakkavattino puññaṃ upanissāyā’’ (nương tựa vào công đức của Chuyển Luân Vương). Với điều này, cần hiểu rằng trong các bảo vật hữu tình khác, dù chúng sinh ra do nghiệp của riêng chúng, nhưng những đặc điểm của chúng cũng có nền tảng từ công đức của Chuyển Luân Vương.
Pubbe ekadesavasena labbhamānā pāripūrī rañño cakkavattibhāvūpagamanato paṭṭhāya sabbākāraparipūrā jātā.
The perfection that was formerly attained in part became complete in all respects from the time the king attained the state of a wheel-turning monarch.
Sự hoàn hảo từng phần đã đạt được trước đây, từ khi nhà vua trở thành Chuyển Luân Vương, đã trở nên hoàn hảo về mọi mặt.
250. Pakatiyā vāti sabhāveneva cakkaratanapātubhāvato pubbepi.
250. Pakatiyā vā means naturally, even before the appearance of the wheel-gem.
250. Pakatiyā vā có nghĩa là tự nhiên, ngay cả trước khi bảo luân xuất hiện.
Yādisaṃ rañño cakkavattissa puññabalaṃ nissāya yathāvuttā cakkaratanānubhāvanibbatti, tādisaṃ etassa puññabalaṃ nissāya gahapatiratanassa kammavipākajaṃ dibbacakkhuṃ nibbattetīti āha ‘‘cakkaratanānubhāvasahita’’nti.
Just as, relying on the power of merit of a Cakkavatti king, the arising of the Wheel-Treasure's potency occurs as previously stated; similarly, relying on the power of merit of this (king), the householder-gem's divine eye, born of kamma-result, arises. Thus it is said, "accompanied by the potency of the Wheel-Treasure."
Nương tựa vào sức mạnh phước báu của vị vua Chuyển Luân vương như thế nào mà sự hiện hữu của thần thông bánh xe báu được nói đến, thì cũng nương tựa vào sức mạnh phước báu như thế của vị vua ấy mà nhãn thần thông do quả nghiệp sinh ra của gia chủ báu được tạo thành. Vì vậy, (Luận sư) đã nói ‘kèm theo thần thông bánh xe báu’.
Kāraṇassa hi ekasantatipatitatāya, phalassa ca samānakālikatāya tathāvacanaṃ.
For indeed, because the cause falls into one continuum, and because the result occurs at the same time, that statement is made.
Thật vậy, do nguyên nhân nằm trong một dòng tương tục (của vị vua), và do quả cùng thời điểm (với nguyên nhân), nên lời nói ấy là như vậy.
253. Janarāsiṃ kāretvā tena janarāsinā khaṇitvā na māpesi. Kiñcarahīti āha ‘‘rañño panā’’tiādi.
253. Janarāsiṃ kāretvā (having caused a multitude of people to make) means having dug with that multitude of people, na māpesi (he did not construct it). "If so, why?" it is asked, and the answer is given in ‘‘rañño panā’’tiādi (but the king's...).
253. Janarāsiṃ kāretvā có nghĩa là không tạo ra (hồ) bằng cách đào với đám đông đó. Vậy thì bằng cách nào? (Luận sư) nói ‘‘rañño panā’’tiādi.
Tattha kāraṇaṃ parato āgamissati.
The reason for that will come later.
Lý do sẽ được nói đến sau.
Ekāya vedikāya parikkhittā pokkharaṇiyo.
The ponds were parikkhittā (enclosed) by ekāya (a single) railing.
Những hồ sen parikkhittā (được bao quanh) bởi ekāya (một hàng) lan can.
Pariveṇaparicchedapariyanteti ettha pariveṇaṃ nāma samantato vivaṭaṅgaṇabhūtaṃ pokkharaṇiyā tīraṃ, tassa paricchedabhūte pariyante ekāya vedikāya parikkhittā pokkharaṇiyo.
Here, pariveṇaparicchedapariyante means that the pariveṇaṃ is the bank of the pond, being an open courtyard all around, and the ponds were enclosed by ekāya (a single) railing at the very end, which formed the boundary of that bank.
Trong pariveṇaparicchedapariyante, pariveṇaṃ là bờ hồ sen có sân trống bao quanh, tại phần cuối được phân định bởi bờ hồ đó, các hồ sen được bao quanh bởi ekāya (một hàng) lan can.
Etadahosīti etaṃ ‘‘yaṃnūnāhaṃ imāsu pokkharaṇīsū’’tiādikaṃ ahosīti.
Etadahosīti (this occurred) means that this thought, "Would that I might in these ponds..." and so on, occurred.
Etadahosīti có nghĩa là ý nghĩ “Ước gì ta trong những hồ sen này…” đã khởi lên.
Sabbotukanti sabbesu utūsu pupphanakaṃ.
Sabbotukaṃ (all-seasonal) means blooming in all seasons.
Sabbotukaṃ có nghĩa là nở hoa trong tất cả các mùa.
Nānāvaṇṇauppalabījādīnīti rattanīlādinānāvaṇṇapupphena pupphanakauppalabījādīni.
Nānāvaṇṇauppalabījādīnīti (various colored lotus seeds and so on) means lotus seeds and so on, which bloom with flowers of various colors such as red and blue.
Nānāvaṇṇauppalabījādīnīti có nghĩa là các loại hạt sen nở hoa với nhiều màu sắc khác nhau như đỏ, xanh lam, v.v.
Jalajathalajamālanti jalajathalajapupphamālaṃ.
Jalajathalajamālanti (garlands of aquatic and terrestrial flowers) means garlands of aquatic and terrestrial flowers.
Jalajathalajamālaṃ có nghĩa là vòng hoa từ hoa thủy sinh và hoa trên cạn.
254. Paricāravasenāti taṅkhaṇikaparicāravasena, idañca paṭhamaṃ paṭṭhapitaniyāmeneva vuttaṃ, pacchā pana yānasayanādīni viya itthiyopi atthikānaṃ pariccattā eva.
254. Paricāravasenāti (in the manner of attendance) means for temporary attendance, and this was stated according to the initial arrangement; later, however, women were also given away to those who desired them, just like chariots, beds, and so on.
254. Paricāravasenāti có nghĩa là theo cách phục vụ tạm thời, và điều này được nói đến theo quy định ban đầu được thiết lập. Sau này, giống như xe cộ, giường nằm, v.v., phụ nữ cũng được ban tặng cho những ai có nhu cầu.
Tenāha ‘‘itthīhipī’’tiādi.
Therefore, it is said, "by women," and so on.
Vì vậy, (Luận sư) đã nói “itthīhipī”tiādi.
Pariccāgavasenāti nirapekkhapariccāgavasena.
Pariccāgavasenāti (in the manner of abandonment) means in the manner of unconditional abandonment.
Pariccāgavasenāti có nghĩa là theo cách bố thí không chấp trước.
Dīyatīti dānaṃ, deyyavatthu.
What is given is dānaṃ (a gift), a substance to be given.
Được ban tặng, nên gọi là dānaṃ, tức là vật cúng dường.
Taṃ aggīyati nissajjīyati etthāti dānaggaṃ, parivesanaṭṭhānaṃ.
It is offered and put down there; therefore, dānaggaṃ (the alms hall) is a place of distribution.
Nơi mà vật ấy được dâng cúng, được bố thí, nên gọi là dānaggaṃ, tức là nơi phục vụ (bữa ăn).
Tādisāni atthīti yādisāni rañño dānagge khomasukhumādīni vatthāni, tādisāni yesaṃ attano santakāni santi.
Tādisāni atthīti (there are such things) means "whose own possessions are such as the fine linen and other garments that are in the king's alms hall."
Tādisāni atthīti có nghĩa là những loại vải như khoma-sukhumā (vải lanh mịn) có trong đại sảnh bố thí của vua, thì yesaṃ (của ai) có những vật sở hữu tương tự như vậy.
Ohāyāti pahāya tattheva ṭhapetvā.
Ohāyāti (leaving behind) means abandoning them and leaving them there.
Ohāyāti có nghĩa là bỏ lại, để lại ở đó.
Attho atthi yesaṃ teti atthikā. Evaṃ anatthikāpi daṭṭhabbā.
Those who have a purpose are atthikā (needy). Thus, anatthikā (those without need) should also be understood.
Những ai có mục đích, nên gọi là atthikā. Tương tự, anatthikā (những người không có mục đích) cũng nên được hiểu như vậy.
260. Mahatiyā iddhiyāti mahantena icchitatthasamijjhanena.
260. Mahatiyā iddhiyāti (with great power) means with the great accomplishment of desired aims.
260. Mahatiyā iddhiyāti có nghĩa là với sự thành tựu lớn lao của những điều mong muốn.
Tesaṃyeva icchiticchitatthānaṃ.
Tesaṃyeva (of those very same) desired aims.
Tesaṃyeva có nghĩa là của chính những điều mong muốn đó.
‘‘Anubhavitabbāna’’nti iminā ānubhāva-saddassa kammasādhanataṃ dasseti.
By ‘‘Anubhavitabbāna’’nti (to be experienced), the agentive sense of the word ānubhāva is shown.
Với từ ‘‘Anubhavitabbāna’’nti, (Luận sư) chỉ ra rằng từ ānubhāva có nghĩa là đối tượng của hành động (kamma-sādhana).
Pubbe sampannaṃ katvā deyyadhammapariccāgassa katabhāvaṃ dassento ‘‘sampattipariccāgassā’’ti āha.
By saying ‘‘sampattipariccāgassā’’ti (of the abandonment of attainments), he shows that the offering of suitable gifts was made previously, having perfected them.
Để chỉ ra rằng việc bố thí vật cúng dường đã được thực hiện sau khi đạt được sự thành tựu trước đó, (Luận sư) đã nói ‘‘sampattipariccāgassā’’ti.
Attānaṃ dameti etenāti damo.
By this, one tames oneself, therefore it is damo (self-control).
Điều mà nhờ đó người ta chế ngự bản thân, nên gọi là damo (sự tự chế).
Assāti mahāsudassanarañño.
Assāti (of him) means of King Mahāsudassana.
Assāti có nghĩa là của Đại vương Mahāsudassana.
Eko theroti appaññāto nāmagottato aññataro puthujjano thero.
Eko theroti (a certain elder) means an unknown elder, a certain ordinary person, an elder.
Eko theroti có nghĩa là một vị trưởng lão phàm phu nào đó không nổi tiếng về tên tuổi và dòng tộc.
Theraṃ disvāti aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ disvā.
Theraṃ disvāti (having seen the elder) means having seen him sitting at the foot of a certain tree.
Theraṃ disvāti có nghĩa là nhìn thấy vị trưởng lão ngồi dưới gốc cây nào đó.
Kaṭṭhattharaṇanti kaṭṭhamayaṃ attharaṇaṃ, dāruphalakanti attho.
Kaṭṭhattharaṇanti (wooden mat) means a wooden spread, that is, a wooden plank.
Kaṭṭhattharaṇaṃ có nghĩa là tấm trải bằng gỗ, tức là ván gỗ.
262. Cattāri jhānānīti cattāri kasiṇajjhānāni.
262. Cattāri jhānānīti (the four jhāna-s) means the four kasiṇa-jhāna-s.
262. Cattāri jhānānīti có nghĩa là bốn kasiṇa-jhāna (thiền chỉ).
Kasiṇajjhānappamaññānaṃyeva vacanaṃ tāsaṃ tadā ādaragāravavasena nibbattitattā.
The mention is only of kasiṇa-jhāna-s and the illimitable states because they were developed at that time with reverence and respect.
Lời nói về kasiṇa-jhāna và appamaññā là do chúng đã được thực hiện vào thời điểm đó với lòng tôn kính và sự quan tâm.
Mahābodhisattānañhi arūpajjhānesu ādaro natthi, abhiññāpadaṭṭhānataṃ pana sandhāya tānipi nibbattenti, tasmā mahāsatto tāpasaparibbājakakāle yattake lokiyaguṇe nibbatteti, te sabbepi tadā nibbattesiyeva.
For Great Bodhisattas have no special regard for the immaterial jhāna-s, but they do develop them with reference to their being a proximate cause for supernormal powers. Therefore, all the worldly qualities that the Great Being developed in his time as an ascetic and wanderer, he also developed at that time.
Thật vậy, các vị Đại Bồ tát không có sự quan tâm đến các arūpa-jhāna (thiền vô sắc), nhưng với ý định làm nền tảng cho các abhiññā (thắng trí), họ cũng thực hiện chúng. Do đó, tất cả các phẩm chất thế gian mà Đại Bồ tát đã thực hiện trong thời kỳ làm đạo sĩ và du sĩ, ngài đều đã thực hiện vào thời điểm đó.
Tenāha ‘‘mahāpuriso panā’’tiādi.
Therefore, it is said, ‘‘mahāpuriso panā’’tiādi (but the Great Man), and so on.
Vì vậy, (Luận sư) đã nói ‘‘mahāpuriso panā’’tiādi.
266. Sace pana rājā jīvite chandaṃ janeyya, ito parampi ciraṃ kālaṃ tiṭṭheyya mahiddhiko mahānubhāvoti evaṃ mahajjhāsayā devī bhogesu, jīvite ca rājānaṃ sāpekkhaṃ kātuṃ vāyami.
266. If the king were to desire life, he would live for a long time hereafter, possessing great power and might; thus, the queen, having a noble resolve, attempted to make the king attached to both possessions and life.
266. Nếu nhà vua có ý muốn sống lâu, thì ngài sẽ còn tồn tại lâu hơn nữa với uy lực lớn và thần thông lớn. Với ý nghĩ cao cả như vậy, hoàng hậu đã cố gắng làm cho nhà vua lưu luyến tài sản và cuộc sống.
Tena vuttaṃ ‘‘mā heva kho rājā’’tiādi.
Therefore, it is said, "May the king not," and so on.
Vì vậy, (Luận sư) đã nói ‘‘mā heva kho rājā’’tiādi.
Tenevāha ‘‘tassa kālaṅkiriyaṃ anicchamānā’’tiādi.
Therefore, it is also said, ‘‘tassa kālaṅkiriyaṃ anicchamānā’’tiādi (not desiring his demise), and so on.
Vì vậy, (Luận sư) đã nói ‘‘tassa kālaṅkiriyaṃ anicchamānā’’tiādi.
Chandaṃ janehīti ettha chanda-saddo taṇhāpariyāyoti āha ‘‘pemaṃ uppādehī’’ti.
Here, chandaṃ janehīti (generate desire) – the word chanda is a synonym for taṇhā (craving), so it is said ‘‘pemaṃ uppādehī’’ti (arouse affection).
Trong chandaṃ janehī, từ chanda đồng nghĩa với taṇhā (khát ái), nên (Luận sư) đã nói ‘‘pemaṃ uppādehī’’ti (hãy tạo ra tình yêu).
Apekkhati ārammaṇaṃ etāya na vissajjetīti apekkhā, taṇhā.
One expects an object with this and does not let it go, therefore it is apekkhā (attachment), which is craving.
Điều mà nhờ đó người ta không từ bỏ đối tượng, nên gọi là apekkhā, tức là taṇhā.
272. Ādito paṭṭhāyāti samudāgamanato paṭṭhāya.
272. Ādito paṭṭhāya means from the beginning of its arising.
272. Ādito paṭṭhāya: Nghĩa là từ khi bắt đầu xuất hiện.
Yattha taṃ puññaṃ āyūhitaṃ, yato sā sampatti nibbattā, tato tatiyattabhāvato pabhuti.
From the third existence onwards, where that merit was accumulated, from which that prosperity arose.
Từ kiếp thứ ba, nơi công đức đó được tích lũy, từ đó sự sung túc đó được sinh ra.
Mahāsudassanassa jātakadesanā hi tadā samudāgamanato paṭṭhāya bhagavatā desitāti.
For the jātaka discourse of Mahāsudassana was taught by the Blessed One from its arising at that time.
Thật vậy, bài kinh về tích truyện tiền thân của Mahāsudassana đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng từ khi bắt đầu xuất hiện vào thời đó.
Paṃsvāgārakīḷaṃ viyāti yathā nāma dārakā paṃsūhi vāpigehabhojanādīni dassentā yathāruci kīḷitvā gamanakāle sabbaṃ taṃ vidhaṃsentā gacchanti, evameva bhagavā mahāsudassanakāle attanā anubhūtaṃ dibbasampattisadisaṃ acinteyyānubhāvasampattiṃ vitthārato dassetvā puna attano desanaṃ ādīnavanissaraṇadassanavasena vivaṭṭābhimukhaṃ viparivattento ‘‘sabbā sā sampatti aniccatāya vipariṇatā vidhaṃsitā’’ti dassento ‘‘passānandā’’tiādimāha.
Paṃsvāgārakīḷaṃ viyā means just as children, showing ponds, houses, food, etc., with sand, play as they wish, and at the time of leaving, destroy all of it as they go, so too the Blessed One, having extensively shown the immeasurable power and prosperity like divine prosperity that he experienced during the time of Mahāsudassana, then, turning his teaching towards liberation by showing the danger and escape, and demonstrating that all that prosperity had changed due to impermanence and was destroyed, said, "Passānandā" and so on.
Paṃsvāgārakīḷaṃ viyā: Như trẻ con dựng ao, nhà, đồ ăn bằng đất cát, chơi đùa tùy thích, rồi khi ra về thì phá hủy tất cả, Đức Thế Tôn cũng vậy, sau khi trình bày chi tiết sự sung túc với uy lực không thể nghĩ bàn, tương tự như sự sung túc cõi trời mà Ngài đã trải nghiệm trong thời Mahāsudassana, rồi Ngài chuyển bài pháp hướng về Niết bàn, bằng cách trình bày sự nguy hiểm và sự thoát ly, Ngài nói “Passānandā” (Này Ānanda, hãy xem) để chỉ ra rằng “tất cả sự sung túc đó đã biến đổi và bị hủy hoại do vô thường”.
Vipariṇatāti vipariṇāmaṃ sabhāvavigamaṃ gatā.
Vipariṇatā means having reached transformation, the disappearance of its intrinsic nature.
Vipariṇatā: Nghĩa là đã đi đến sự biến đổi, sự mất đi bản chất.
Tenāha ‘‘pakativijahanenā’’tiādi.
Therefore, it is said, "Pakativijahanenā" and so on.
Vì vậy, (Vị Luận Sư) đã nói “pakativijahanenā” (bằng cách từ bỏ bản chất) v.v.
Pakatīti sabhāvadhammānaṃ udayavayaparicchinno kakkhaḷaphusanādisabhāvo, so bhaṅgakkhaṇato paṭṭhāya jahito, pariccajanto sabbaso nattheva.
Pakatī refers to the nature of phenomena like hardness, tangibility, etc., delimited by their arising and passing away; that is abandoned from the moment of dissolution, entirely ceasing to exist when completely given up.
Pakatī: Nghĩa là bản chất cứng rắn, cảm xúc, v.v., được giới hạn bởi sự sinh và diệt của các pháp tự tánh, nó bị từ bỏ từ khoảnh khắc tan rã, khi từ bỏ thì hoàn toàn không còn gì.
Tenāha ‘‘nibbutapadīpo viya apaññattikabhāvaṃ gatā’’ti.
Therefore, it is said, "It has reached a state of not being designated, like an extinguished lamp."
Vì vậy, (Vị Luận Sư) đã nói “nibbutapadīpo viya apaññattikabhāvaṃ gatā” (như ngọn đèn đã tắt, đã đi đến trạng thái không thể nhận biết).
Ettāvatāti ādito paṭṭhāya pavattena ettakena desanāmaggena.
Ettāvatā means by this much of the discourse method, which has proceeded from the beginning.
Ettāvatā: Nghĩa là bằng con đường thuyết pháp dài chừng này, đã diễn ra từ ban đầu.
Anekāni vassakoṭisatasahassāniyeva ubbedho etissāti anekavassakoṭisatasahassubbedhā.
Anekavassakoṭisatasahassubbedhā means its height is indeed hundreds of thousands of crores of years.
Anekavassakoṭisatasahassubbedhā: Nghĩa là có chiều cao hàng trăm ngàn vạn năm.
Aniccalakkhaṇaṃ ādāyāti taṃ sampattigataṃ aniccalakkhaṇaṃ desanāya gahetvā vibhāvetvā.
Aniccalakkhaṇaṃ ādāyā means taking hold of that characteristic of impermanence inherent in that prosperity, and elucidating it through the discourse.
Aniccalakkhaṇaṃ ādāyā: Nghĩa là lấy và làm rõ tướng vô thường của sự sung túc đó trong bài pháp.
Yathā nisseṇimuccane tādisaṃ satahatthubbedhaṃ rukkhaṃ pakatipurisena ārohituṃ na sakkā, evaṃ aniccatāvibhāvanena tassā sampattiyā apekkhānisseṇimuccane kenaci ārohituṃ na sakkāti āha ‘‘aniccalakkhaṇaṃ ādāya nisseṇiṃ muñcanto viyā’’ti.
Just as it is impossible for an ordinary man to ascend a tree a hundred cubits high by releasing a ladder, so too, by the elucidation of impermanence, it is impossible for anyone to ascend by releasing the ladder of attachment to that prosperity; thus, it is said, "Aniccalakkhaṇaṃ ādāya nisseṇiṃ muñcanto viyā".
Như một người bình thường không thể leo lên một cái cây cao trăm cubit khi thang đã được tháo ra, tương tự, không ai có thể leo lên sự sung túc đó khi cái thang của sự chấp trước đã được tháo ra bằng cách làm rõ tướng vô thường, vì vậy (Vị Luận Sư) đã nói “aniccalakkhaṇaṃ ādāya nisseṇiṃ muñcanto viyā” (như người tháo thang bằng cách lấy tướng vô thường).
Tenevāti yathāvuttakāraṇeneva, ādito sātisayaṃ kāmesu assādaṃ dassetvāpi upari nesaṃ ‘‘passānandā’’tiādinā ādīnavaṃ, okāraṃ, saṃkilesaṃ, nekkhamme ānisaṃsañca vibhāvetvā desanāya niṭṭhāpitattā.
Tenevā means for the reason stated above, because, after showing an excessive delight in sensual pleasures at the beginning, the discourse was concluded by later elucidating their disadvantage, degradation, defilement, and the advantage of renunciation with "Passānandā" and so on.
Tenevā: Nghĩa là chính vì lý do đã nói ở trên, dù ban đầu đã trình bày sự thích thú tột độ trong các dục, nhưng về sau lại kết thúc bài pháp bằng cách làm rõ sự nguy hiểm, sự thấp kém, sự ô nhiễm của chúng, và lợi ích của sự xuất ly, với câu “Này Ānanda, hãy xem” v.v.
Pubbeti atītakāle.
Pubbe means in former times.
Pubbe: Nghĩa là trong quá khứ.
Vasabharājāti vasabhanāmako sīhaḷamahārājā.
Vasabharājā means the great Sinhala king named Vasabha.
Vasabharājā: Nghĩa là vị đại vương của Tích Lan tên là Vasabha.
Mahāsudassanassa panāti pana-saddo visesatthajotano, tena mahāsudassanamahārājā jhānābhiññāsamāpattiyo nibbattesi, tadaggena parisuddhe ca samaṇabhāve patiṭṭhito, yato vidhuya eva kāmavitakkādisamaṇabhāvasaṃkilesaṃ suññāgāraṃ pāvisi, evaṃbhūtassāpi tassa kālaṃ kiriyato sattame divase sabbā cakkavattisampatti antarahitā, na tato paraṃ, aho acchariyamanusso anaññasādhāraṇaguṇavisesoti imaṃ visesaṃ dasseti.
Mahāsudassanassa panā - the word "pana" indicates a special meaning; by it, it shows this distinction: King Mahāsudassana developed jhāna, abhiññā, and samāpattis, and through these, he was established in a perfectly pure ascetic state; because he truly entered a solitary dwelling, eradicating the defilements of the ascetic state such as sensual thoughts, yet even for such a one, all the prosperity of a Cakkavatti disappeared on the seventh day after his demise, and not thereafter. Oh, what a wondrous man with uncommon special qualities!
Mahāsudassanassa panā: Từ pana (nhưng) dùng để nhấn mạnh ý đặc biệt; qua đó cho thấy rằng Đại vương Mahāsudassana đã thành tựu các thiền định, thắng trí và nhập định, và đã an trú trong trạng thái Sa-môn thanh tịnh tột bậc, vì Ngài đã đoạn trừ các phiền não làm ô uế trạng thái Sa-môn như tầm dục, v.v., và đã vào tịnh thất. Dù là một người như vậy, nhưng vào ngày thứ bảy sau khi Ngài qua đời, tất cả sự sung túc của một vị Chuyển Luân Thánh Vương đã biến mất, không còn sau đó. Ôi, thật là một con người phi thường với những phẩm chất đặc biệt không ai sánh bằng! Từ này cho thấy sự đặc biệt đó.
273-275. ‘‘Parito’’ti padaṃ yathā samantatthavācako, evaṃ samīpatthavācakopi hotīti samantā sāmantāti attho vutto.
273-275. The word "parito" is a term meaning both "all around" and "near," so the meaning given is "samantā sāmantā" (all around, near).
273-275. Từ “Parito” không chỉ có nghĩa là “xung quanh” mà còn có nghĩa là “gần”, vì vậy ý nghĩa được nói là “samantā sāmantā” (xung quanh, gần kề).
Āmeḍitena pana samantattho jotito.
By the reduplication, the meaning of "all around" is emphasized.
Tuy nhiên, ý nghĩa “xung quanh” được nhấn mạnh bằng cách lặp lại từ.
Yassa pana sāmantā janapadesu ‘‘nātike viharatī’’ti vuttattā nātikassāti viññāto yamattho.
The meaning of "of Nātika" is understood from the statement "residing in Nātika" in the regions all around it.
Ý nghĩa này được hiểu là “của Nātikā” vì đã nói “viharati nātike” (trú ở Nātikā) trong các vùng lân cận của nó.
Yassa parito janapadesu byākaroti, tattha paricārakārakānaṃ byākaraṇaṃ avuttasiddhaṃ, nidassanavasena vā tassa vakkhamānattā ‘‘parito parito janapadesu’’ icceva vuttaṃ.
Where he makes declarations concerning the surrounding regions, the declaration concerning the attendants is implicitly understood, or it is stated as "in the surrounding regions all around" by way of example, as it will be mentioned later.
Vì Đức Phật tuyên bố trong các vùng lân cận của Nātikā, nên việc Ngài tuyên bố về các người hộ trì là điều hiển nhiên không cần nói, hoặc là do Ngài sẽ nói về điều đó như một ví dụ, nên chỉ nói “parito parito janapadesu” (trong các vùng lân cận, xung quanh).
Paricāraketi upāsake.
Paricārake means lay followers.
Paricārake: Nghĩa là các cận sự nam.
Tenāha ‘‘buddhadhammasaṅghānaṃ paricārake’’ti.
Therefore, it is said, "buddhadhammasaṅghānaṃ paricārake".
Vì vậy, (Vị Luận Sư) đã nói “buddhadhammasaṅghānaṃ paricārake” (các cận sự nam của Đức Phật, Pháp và Tăng).
Upapattīsūti nibbattīsu.
Upapattīsu means in the births.
Upapattīsu: Nghĩa là trong các sự tái sinh.
Ñāṇagatipuññānaṃ upapattīsūti ettha ñāṇagatūpapatti nāma tassa tassa maggañāṇagamanassa nibbatti.
In "ñāṇagatipuññānaṃ upapattīsū", ñāṇagatūpapatti means the attainment of the knowledge of each path.
Trong câu “ñāṇagatipuññānaṃ upapattīsū”, ñāṇagatūpapatti là sự tái sinh của sự đạt được trí tuệ Đạo đó.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ parikkhayā’’tiādi.
With reference to which it is said, "pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ parikkhayā" and so on.
Dựa vào đó mà đã nói “do sự đoạn trừ năm hạ phần kiết sử” v.v.
Puññūpapatti nāma taṃtaṃdevanikāyūpapatti.
Puññūpapatti means rebirth in various divine realms.
Puññūpapatti là sự tái sinh vào các cõi trời tương ứng.
Sabbatthāti ‘‘vajjimallesū’’tiādike sabbattha catūsupi padesu.
Sabbatthā means everywhere, in all four places such as "in the Vajji and Malla territories".
Sabbatthā: Nghĩa là ở khắp bốn nơi, như “trong xứ Vajji và Malla” v.v.
Purimesūti pāḷiyaṃ vutte sandhāyāha.
Purimesū is said with reference to what is stated in the Pāḷi.
Purimesū: (Vị Luận Sư) nói dựa trên những gì đã được đề cập trong Pāḷi.
Dasasuyevāti tesu eva dasasu janapadesu.
Dasasuyevā means in those ten regions only.
Dasasuyevā: Nghĩa là chỉ trong mười vùng đó.
Paricārake byākaroti byakātabbānaṃ bahūnaṃ tattha labbhanato.
Paricārake byākaroti because many attendants to be declared are found there.
Paricārake byākaroti: (Ngài tuyên bố về các người hộ trì) vì nhiều người đáng được tuyên bố có thể tìm thấy ở đó.
Nātike bhavā nātikiyā.
Those who reside in Nātika are nātikiyā.
Những người ở Nātikā được gọi là Nātikiyā.
281. Āsisanaṃ āsā, patthanā.
281. Wishing is āsā, aspiration.
281. Āsisanaṃ là āsā, sự mong cầu.
Āsāsīsena cettha kattukamyatākusalacchandaṃ vadati.
Here, by "āsāsīsena" is meant the wholesome desire to act for the sake of the Sakadāgāmi path.
Ở đây, với āsā là sự mong cầu, lời nói này chỉ về kusalacchanda (ý muốn thiện) của người muốn hành động.
Tenevāha ‘‘sakadāgāmimaggatthāyā’’tiādi.
That is why it says ‘‘sakadāgāmimaggatthāyā’’ and so on.
Vì vậy, kinh nói: “sakadāgāmimaggatthāyā” (vì mục đích Đạo Nhất Lai) v.v.
Yadaggeti ettha agga-saddo ādipariyāyoti āha ‘‘taṃ divasaṃ ādiṃ katvā’’ti.
In Yadagge, the word agga means origin, so it says ‘‘taṃ divasaṃ ādiṃ katvā’’ (taking that day as the beginning).
Trong yadagge, từ agga là đồng nghĩa với ādi (khởi đầu), nên kinh nói: “taṃ divasaṃ ādiṃ katvā” (lấy ngày đó làm khởi đầu).
‘‘Purimaṃ…pe… avinipāto’’ti idaṃ yathā tattakaṃ kālaṃ sugatito sugatūpapattiyeva ahosi, tathā katūpacitakusalakammattā.
The statement ‘‘purimaṃ…pe… avinipāto’’ means that such was his accumulated wholesome kamma that for that much time there was only rebirth in good destinations from good destinations.
“Purimaṃ…pe… avinipāto” (trước đây... không đọa lạc) là do đã tích lũy thiện nghiệp như vậy, nên trong khoảng thời gian đó, chỉ có sự tái sinh vào cõi thiện từ cõi thiện.
Phussassa sammāsambuddhassa kālato pabhuti hi sambhatavivaṭṭūpanissayakusalasambhāro esa devaputto.
Indeed, this devaputta has accumulated wholesome provisions that lead to release (Nibbāna) since the time of Phussa, the Perfectly Self-Enlightened One.
Vị thiên tử này đã tích lũy các yếu tố thiện nghiệp dẫn đến sự thoát ly khỏi vòng luân hồi kể từ thời của Đức Phật Chánh Đẳng Giác Phussa.
Anacchariyanti anu anu acchariyaṃ.
Anacchariya means surprising again and again.
Anacchariyaṃ có nghĩa là anu anu acchariyaṃ (lặp đi lặp lại một cách kỳ diệu).
Tenāha ‘‘punappunaṃ acchariyamevā’’ti.
Therefore, it says ‘‘punappunaṃ acchariyamevā’’ (it is repeatedly amazing).
Vì vậy, kinh nói: “punappunaṃ acchariyamevā” (chỉ là điều kỳ diệu lặp đi lặp lại).
Sayaṃparisāyāti sakāya parisāya.
Sayaṃparisāyā means in his own assembly.
Sayaṃparisāyā có nghĩa là trong hội chúng của chính mình.
Bhagavato diṭṭhasadisamevāti āvajjanasamanantaraṃ yathā te bhagavato catuvīsatisatasahassamattā sattā ñāṇagatito diṭṭhā, evaṃ tumhehi diṭṭhasadisameva.
Bhagavato diṭṭhasadisamevā means, just as those two hundred forty thousand beings were seen by the Blessed One through his knowledge immediately upon his advertence, so too, it is as seen by you.
“Bhagavato diṭṭhasadisamevā” (giống như được Đức Thế Tôn thấy) có nghĩa là ngay sau khi quán chiếu, những chúng sinh có số lượng hai trăm bốn mươi ngàn (240.000) đó đã được Đức Thế Tôn thấy bằng trí tuệ, thì cũng giống như quý vị đã thấy.
Vessavaṇassa sammukhā sutaṃ mayāti vadati.
He says, ‘‘I heard it directly from Vessavaṇa’’.
“Tôi đã nghe điều đó trực tiếp từ Vessavaṇa,” vị thiên tử nói.
282. Vassūpanāyikasaṅgahatthanti vassūpanāyikāya ārakkhāsaṃvidhānavasena bhikkhūnaṃ saṅgahaṇatthaṃ ‘‘vassūpagatā bhikkhū evaṃ sukhena samaṇadhammaṃ karontī’’ti, pavāraṇasaṅgaho panassa pavāretvā satthu santikaṃ gacchantānaṃ bhikkhūnaṃ antarāmagge parissayapariharaṇatthaṃ.
282. Vassūpanāyikasaṅgahattha means for the purpose of protecting and assisting the bhikkhus during the Rains-retreat by arranging protection, thinking, "The bhikkhus who have entered the Rains-retreat will practice the ascetic’s duty comfortably," and his pavāraṇasaṅgaho (assistance at the Pavāraṇā) is for warding off dangers from bhikkhus traveling to the Teacher after the Pavāraṇā ceremony.
282. “Vassūpanāyikasaṅgahatthaṃ” (vì mục đích hỗ trợ an cư mùa mưa) là để hỗ trợ các tỳ khưu bằng cách sắp xếp sự bảo vệ cho mùa an cư, để “các tỳ khưu an cư mùa mưa có thể thực hành Pháp hạnh một cách an lạc như vậy.” Còn “pavāraṇasaṅgaho” (sự hỗ trợ lễ Tự Tứ) của ngài là để bảo vệ các tỳ khưu trên đường đi đến gặp Đức Bổn Sư sau khi đã Tự Tứ.
Dhammassavanatthaṃ dūraṭṭhānaṃ gacchantesupi eseva nayo.
The same method applies to those going to distant places to listen to the Dhamma.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho những ai đi đến nơi xa để nghe Pháp.
Attanāpi āgantvā dhammassavanatthaṃ sannipatiyeva.
He himself also comes and gathers to listen to the Dhamma.
Chính các vị ấy cũng đến và tập hợp để nghe Pháp.
Etthetthāti ettha ettha ayyānaṃ vasanaṭṭhāne.
Etthetthā means here and there, in the dwelling places of the venerable ones.
Etthetthā có nghĩa là ở đây, ở mỗi nơi các bậc Tôn giả trú ngụ.
Tadāpīti ‘‘purimāni bhante divasānī’’ti vuttakālepi.
Tadāpī means even at the time referred to by ‘‘purimāni bhante divasānī’’ (Venerable Sir, on former days).
Tadāpi có nghĩa là vào thời điểm được nói đến là “Thưa Thế Tôn, những ngày trước đây.”
Eteneva kāraṇenāti vassūpanāyikanimittameva.
Eteneva kāraṇenā means solely due to the occasion of the Rains-retreat.
Eteneva kāraṇenā có nghĩa là chính vì lý do an cư mùa mưa.
Tenāha pāḷiyaṃ ‘‘tadahuposathe pannarase vassūpanāyikāyā’’tiādi.
Therefore, in the Pāḷi, it says ‘‘tadahuposathe pannarase vassūpanāyikāyā’’ and so on.
Vì vậy, kinh Pali nói: “tadahuposathe pannarase vassūpanāyikāyā” (vào ngày Rằm Uposatha đó, vì mùa an cư) v.v.
Āsanepi nisajjāya sudhammāya devasabhāya paṭhamaṃ devesu tāvatiṃsesu nisinnesu tassā catūsu dvāresu cattāro mahārājāno nisīdanti, idaṃ nesaṃ āsane nisajjāya cārittaṃ hoti.
Regarding the sitting arrangement, in the Sudhammā assembly hall of devas, when the devas of Tāvatiṃsa are seated first, the Four Great Kings sit at its four gates; this is their customary seating practice.
Ngay cả khi ngồi trên chỗ ngồi trong hội trường chư thiên Sudhammā, khi các vị chư thiên Tāvatiṃsa đã ngồi xuống trước, bốn vị Đại Thiên Vương sẽ ngồi ở bốn cửa của hội trường đó; đây là truyền thống ngồi trên chỗ ngồi của họ.
284. Abhisambhavituṃ adhigantuṃ asakkuṇeyyo anabhisambhavanīyo. Tenāha ‘‘appattabbo’’tiādi.
284. Anabhisambhavanīyo means unable to be attained or reached. Therefore, it says ‘‘appattabbo’’ and so on.
Không thể đạt được, không thể thấu hiểu, không thể thành tựu là anabhisambhavanīyo. Vì vậy, kinh nói: “appattabbo” (không thể đạt tới) v.v.
Cakkhuyeva patho rūpadassanassa maggo upāyoti cakkhupatho, tasmiṃ cakkhupathasminti āha ‘‘cakkhupasāde’’ti, cakkhussa gocarayoggo vā cakkhupathoti āha ‘‘āpāthe vā’’ti.
The path is the eye itself, the way, the means for seeing forms, hence cakkhupatha; in that cakkhupathasmiṃ, it says ‘‘cakkhupasāde’’ (in the eye-sense faculty), or cakkhupatho is that which is suitable for the range of the eye, hence it says ‘‘āpāthe vā’’ (or within sight).
Cakkhupatho là con đường của mắt, là cách để thấy sắc; trong cakkhupathasmiṃ (trên con đường của mắt), kinh nói: “cakkhupasāde” (trong nhãn căn), hoặc cakkhupatho là cái phù hợp với đối tượng của mắt, nên kinh nói: “āpāthe vā” (hoặc trong tầm nhìn).
Nābhibhavatīti na abhibhavati, gocarabhāvaṃ na gacchatīti attho.
Nābhibhavatī means does not overpower, the meaning is that it does not come within range.
Nābhibhavatī có nghĩa là không chế ngự, không đi vào phạm vi đối tượng.
Heṭṭhā heṭṭhāti tāvatiṃsato paṭṭhāya heṭṭhā heṭṭhā, na cātumahārājikato paṭṭhāya, nāpi brahmapārisajjato paṭṭhāya.
Heṭṭhā heṭṭhā means lower and lower, starting from Tāvatiṃsa, not starting from Cātumahārājika, nor from Brahmapārisajja.
Heṭṭhā heṭṭhā có nghĩa là từ cõi Tāvatiṃsa trở xuống, không phải từ cõi Tứ Đại Thiên Vương trở xuống, cũng không phải từ cõi Phạm Chúng Thiên trở xuống.
‘‘Cātumahārājikā hi tāvatiṃsānaṃ yathā jātirūpāni passituṃ sakkonti, tathā brahmāno heṭṭhimā uparimāna’’nti keci, taṃ na yuttaṃ.
Some say, "Just as the Cātumahārājika devas can see the original forms of the Tāvatiṃsa devas, so too can the lower Brahmās see those above them," but that is not suitable.
Một số người nói rằng: “Chư thiên Tứ Đại Thiên Vương có thể thấy sắc tướng nguyên thủy của chư thiên Tāvatiṃsa, cũng như chư Phạm thiên ở cõi dưới có thể thấy chư Phạm thiên ở cõi trên.” Điều đó không hợp lý.
Na hi heṭṭhimā brahmāno uparimānaṃ mūlapaṭisandhirūpaṃ passituṃ sakkonti, māpitameva passituṃ sakkontīti daṭṭhabbaṃ.
For the lower Brahmās cannot see the original re-linking forms of the higher Brahmās; it should be understood that they can only see those that are created (by them).
Vì chư Phạm thiên ở cõi dưới không thể thấy sắc tướng tái sinh nguyên thủy của chư Phạm thiên ở cõi trên, mà chỉ có thể thấy sắc tướng được hóa hiện. Điều này cần được hiểu rõ.
285. Sumuttoti saradosehi suṭṭhu mutto.
285. Sumutto means well-released from vocal defects.
285. Sumutto có nghĩa là hoàn toàn thoát khỏi các khuyết điểm về giọng nói.
Yehi pittasemhādīhi palibuddhattā saro avissaṭṭho siyā, tadabhāvato vissaṭṭhoti dassento āha ‘‘apalibuddho’’ti.
Showing that the voice is clear due to the absence of obstructions like bile and phlegm that might make it unclear, it says ‘‘apalibuddho’’ (unobstructed).
Để chỉ rõ rằng giọng nói được phát ra rõ ràng do không bị vướng bận bởi đờm, mật, v.v., những thứ có thể làm cho giọng nói không rõ ràng, kinh nói: “apalibuddho” (không bị vướng bận).
Viññāpetīti viññeyyo, antogadhahetuattho kattusādhano esa viññeyyasaddoti āha ‘‘atthaviññāpano’’ti.
Viññeyyo means knowable; this word viññeyya is a kāritta-causative with an internal causative meaning, so it says ‘‘atthaviññāpano’’ (making the meaning known).
Viññāpetīti viññeyyo (cái gì làm cho người khác hiểu là viññeyyo). Từ viññeyya này là một kattusādhana (từ chỉ tác nhân) với ý nghĩa nguyên nhân ẩn chứa bên trong, nên kinh nói: “atthaviññāpano” (làm cho ý nghĩa được hiểu rõ).
Sarassa madhuratā nāma maddavanti āha ‘‘madhuro mudū’’ti.
The sweetness of voice is tenderness, so it says ‘‘madhuro mudū’’ (sweet and soft).
Độ ngọt của giọng nói là sự mềm mại, nên kinh nói: “madhuro mudū” (ngọt ngào, êm dịu).
Savanaṃ arahatīti savanīyo. Savanārahatāya ca āpāthasukhatāyāti āha ‘‘kaṇṇasukho’’ti.
Savanīyo is what deserves to be heard. And because it deserves to be heard and is pleasant to hear, it says ‘‘kaṇṇasukho’’ (pleasant to the ear).
Cái gì đáng được nghe là savanīyo. Vì đáng được nghe và dễ chịu khi nghe, nên kinh nói: “kaṇṇasukho” (dễ chịu tai).
Bindūti piṇḍito.
Bindū means concentrated.
Bindū có nghĩa là cô đọng.
Ākoṭitabhinnakaṃsasaddo viya anekāvayavo ahutvā niravayavo, ekabhāvoti attho.
It is not composed of many parts like the sound of a struck and cracked cymbal, but is partless, meaning it is of a single essence.
Nó không phải là nhiều phần như tiếng chuông bị đập vỡ, mà là không có phần, có nghĩa là một thể thống nhất.
Tenāha ‘‘ekagghano’’ti, etenevassa avisāritā saṃvaṇṇitā daṭṭhabbā.
Therefore, it says ‘‘ekagghano’’ (dense, solid), and by this, its unscattered nature should be understood as described.
Vì vậy, kinh nói: “ekagghano” (một khối vững chắc), và bằng cách này, sự không phân tán của nó cần được hiểu.
Gambhīruppattiṭṭhānatāya cassa gambhīratāti āha ‘‘nābhimūlato’’tiādi.
Its profundity is due to its deep origin, so it says ‘‘nābhimūlato’’ and so on (from the base of the navel).
Vì có nguồn gốc sâu xa, nên nó có sự sâu sắc, nên kinh nói: “nābhimūlato” (từ gốc rốn) v.v.
Evaṃ samuṭṭhitoti jīvhādippahāramattasamuṭṭhito.
Evaṃ samuṭṭhito means arisen merely by the striking of the tongue, etc.
“Evaṃ samuṭṭhito” (phát ra như vậy) có nghĩa là chỉ phát ra do sự tác động của lưỡi, v.v.
Amadhuro ca hoti uppattiṭṭhānānaṃ parilahubhāvato.
Amadhuro ca hoti (and it is unpleasant) due to the lightness of its places of origin.
“Amadhuro ca hoti” (và không ngọt ngào) là do các điểm phát ra quá nhẹ.
Na ca dūraṃ sāveti vīrabhāvābhāvato.
Na ca dūraṃ sāveti (and it does not make itself heard far) due to lack of strength.
“Na ca dūraṃ sāveti” (và không vang xa) là do thiếu sự hùng tráng.
Ninnādī suvipulabhāvato savisesaṃ ninnādo, pāsaṃsaninnādo vā.
Ninnādī means with a special resonance due to its very wide scope, or it is a praised resonance.
Ninnādī là tiếng vang đặc biệt do sự rộng lớn, hoặc là tiếng vang đáng ca ngợi.
Tenāha ‘‘mahāmegha…pe… yutto’’ti.
Therefore, it says ‘‘mahāmegha…pe… yutto’’ (like a great cloud…etc…endowed with).
Vì vậy, kinh nói: “mahāmegha…pe… yutto” (giống như đám mây lớn... v.v... phù hợp).
Pacchimaṃ pacchimanti dutiyaṃ, catutthaṃ, chaṭṭhaṃ, aṭṭhamañca padaṃ.
Pacchimaṃ pacchimaṃ means the second, fourth, sixth, and eighth stanzas.
Pacchimaṃ pacchimaṃ (từng đoạn cuối cùng) là đoạn thứ hai, thứ tư, thứ sáu và thứ tám.
Purimassa purimassāti yathākkamaṃ paṭhamassa, tatiyassa, pañcamassa, sattamassa ca.
Purimassa purimassā means of the first, third, fifth, and seventh respectively.
Purimassa purimassā (của từng đoạn trước) là của đoạn thứ nhất, thứ ba, thứ năm và thứ bảy theo thứ tự.
Atthoyevāti atthaniddeso eva.
Atthoyevā means indeed a description of the meaning.
Atthoyevā có nghĩa là chỉ là sự diễn giải ý nghĩa.
Vissaṭṭhatā hissa viññeyyatāya veditabbā, mañjubhāvo savanīyatāya, bindubhāvo avisāritāya, gambhīrabhāvo ninnāditāyāti.
Its clarity is to be known through its comprehensibility; its pleasantness, through its being worth hearing; its concentrated nature, through its unscatteredness; and its profundity, through its resonance.
Sự rõ ràng của nó cần được biết qua khả năng hiểu, sự dịu dàng qua khả năng nghe, sự cô đọng qua sự không phân tán, và sự sâu sắc qua tiếng vang.
Yathāparisanti ettha yathā-saddo parimāṇavācī, na pakārādivācīti āha ‘‘yattakā parisā’’ti, tena parisappamāṇaṃ evassa saro niccharati, ayamassa dhammatāti dasseti.
In Yathāparisa, the word yathā is a word denoting measure, not kind or other meanings, so it says ‘‘yattakā parisā’’ (however large the assembly); by this, it shows that his voice issues forth precisely to the measure of the assembly, this is its nature.
Trong yathāparisa, từ yathā có nghĩa là số lượng, không phải là loại, v.v., nên kinh nói: “yattakā parisā” (hội chúng có bao nhiêu). Điều này cho thấy giọng nói của ngài phát ra đúng bằng kích thước của hội chúng; đây là bản chất của ngài.
Tenāha ‘‘tattakamevā’’tiādi.
Therefore, it says ‘‘tattakamevā’’ and so on (exactly that much).
Vì vậy, kinh nói: “tattakamevā” (chỉ bấy nhiêu) v.v.
‘‘Ye hi kecī’’tiādi ‘‘yāvañca so bhagavā’’tiādinā vuttassa atthassa hetukittanavasena samatthanaṃ saraṇesu nesaṃ niccasevanena, sīlesu ca patiṭṭhāpanena chakāmasaggasampattianuppādanato.
The statement ‘‘Ye hi kecī’’ and so on corroborates the meaning stated in ‘‘yāvañca so bhagavā’’ and so on, by showing that through their constant cultivation of the refuges and their establishment in the precepts, they do not give rise to the six kinds of sensual attainments.
“Ye hi kecī” (bất cứ ai) v.v., là sự xác nhận ý nghĩa đã được nói đến bởi “yāvañca so bhagavā” (và chừng nào Đức Thế Tôn đó còn) v.v., bằng cách nêu ra nguyên nhân của việc đó, thông qua sự thường xuyên phụng sự nơi nương tựa của họ, và bằng cách thiết lập họ vào giới luật, không tạo ra sự thành tựu của sáu cõi dục lạc.
Tenāha ‘‘ye hi keci…pe… vadatī’’ti.
Therefore, it says ‘‘ye hi keci…pe… vadatī’’ (whoever…etc…says).
Vì vậy, kinh nói: “ye hi keci…pe… vadatī” (bất cứ ai... v.v... nói).
Nibbematikagahitasaraṇeti maggenāgatasaraṇagamane.
Nibbematikagahitasaraṇe means taking refuge with unshaken conviction, which refers to taking refuge that has come about by the path.
Nibbematikagahitasaraṇe có nghĩa là sự quy y đã được chấp nhận không nghi ngờ bằng Đạo.
Te hi sabbaso samugghātitavicikicchatāya ratanattaye aveccappasādena samannāgatāyeva, pothujjanikasaddhāya vasena buddhādīnaṃ guṇe ogāhetvā jānanti, aparaneyyabuddhino te pariyāyato nibbematikagahitasaraṇā veditabbā.
For they are endowed with unshakeable confidence in the Triple Gem, having completely eradicated doubt, and they understand the virtues of the Buddha and others through mundane faith; those of undeveloped intellect (aparaneyyabuddhino) are to be understood as having taken refuge with unshaken conviction in a secondary sense.
Vì họ hoàn toàn đã nhổ bỏ mọi nghi ngờ, và có lòng tin không lay chuyển vào Tam Bảo, họ biết các phẩm chất của Đức Phật, v.v., theo cách của pothujjanikasaddhā (đức tin phàm phu). Những người có trí tuệ không cần được dẫn dắt đó cần được biết là những người đã chấp nhận sự quy y không nghi ngờ bằng phương tiện gián tiếp.
Gandhabbadevagaṇanti gandhabbadevasamūhaṃ.
Gandhabbadevagaṇa means a multitude of Gandhabba devas.
Gandhabbadevagaṇaṃ có nghĩa là nhóm chư thiên Gandhabba.
Tukā vuccati khīriṇī yā tukātipi vuccati.
Tukā is called khīriṇī, which is also called tukā.
Tukā được gọi là khīriṇī, cũng được gọi là tukā.
Tassā cuṇṇaṃ tukāpiṭṭhaṃ. Taṃ koṭṭetvā pakkhittaṃ ghanaṃ nirantaracitaṃ hutvā tiṭṭhati.
Its powder is tukāpiṭṭha. When that is pounded and put in, it becomes dense and compactly arranged.
Bột của nó là tukāpiṭṭhaṃ. Khi được giã nát và thêm vào, nó trở nên đặc và dày đặc.
287. Supaññattāti suṭṭhu pakārehi ñāpitā bodhitā, asaṅkarato vā ṭhapitā, taṃ pana bodhanaṃ, asaṅkarato ṭhapanañca atthato desanā evāti āha ‘‘sukathitā’’ti.
287. Supaññattā means made known and awakened in various ways, or clearly set forth without confusion. And that awakening and setting forth without confusion is essentially a teaching, so it is said to be “sukathitā” (well-taught).
Supaññattā có nghĩa là được chỉ rõ, được giác ngộ một cách tốt đẹp bằng nhiều phương cách, hoặc được an lập không lẫn lộn. Sự giác ngộ và an lập không lẫn lộn này, về mặt ý nghĩa, chính là lời thuyết giảng. Vì vậy, Đức Phật nói: “sukathitā” (được thuyết giảng tốt đẹp).
Ijjhanaṭṭhenāti samijjhanaṭṭhena, nippajjanassa kāraṇabhāvenāti attho.
Ijjhanaṭṭhenā means in the sense of succeeding completely; the meaning is "by being the cause of accomplishment."
Ijjhanaṭṭhenā có nghĩa là theo nghĩa thành tựu, tức là theo nghĩa là nguyên nhân của sự hoàn thành.
Patiṭṭhānaṭṭhenāti adhiṭṭhānaṭṭhena.
Patiṭṭhānaṭṭhenā means in the sense of a foundation.
Patiṭṭhānaṭṭhenā có nghĩa là theo nghĩa quyết định.
Iddhiyā pādoti iddhipādo, iddhiyā adhigamupāyoti attho.
The foot (cause) of psychic power is iddhipādo (base of psychic power); the meaning is "the means to attain psychic power."
Iddhipādo là nền tảng của thần thông (iddhi), tức là phương tiện để đạt được thần thông.
Tena hi yasmā uparūpari visesasaṅkhātaṃ iddhiṃ pajjanti pāpuṇanti, tasmā ‘‘pādo’’ti vuccati.
Therefore, since they attain higher and higher psychic power, they are called "pāda" (foot, base).
Vì nhờ đó mà người ta đạt được (pajjanti) thần thông, tức là những đặc tính ưu việt cao hơn, nên nó được gọi là “pāda” (nền tảng).
Ijjhatīti iddhi, samijjhati nippajjatīti attho.
It succeeds, therefore iddhi (psychic power); the meaning is "it succeeds, it is accomplished."
Điều được thành tựu được gọi là iddhi (thần thông), nghĩa là thành công, hoàn thành.
Iddhi eva pādo iddhipādo, iddhikoṭṭhāsoti attho.
Psychic power itself is the base, iddhipādo; the meaning is "a component of psychic power."
Iddhi chính là pāda (cơ sở) được gọi là iddhipāda, nghĩa là một phần của thần thông.
Evaṃ tāva ‘‘cattāro iddhipādā’’ti ettha attho veditabbo.
Thus, the meaning of "the four bases of psychic power" should be understood here.
Đến đây, ý nghĩa của cụm từ “bốn iddhipāda” cần được hiểu như vậy.
Iddhipahonakatāyāti iddhiyā nipphādane samatthabhāvāya.
Iddhipahonakatāyā means for being capable of producing psychic power.
Iddhipahonakatāyā là khả năng thành tựu thần thông.
Iddhivisavitāyāti iddhiyā nipphādane yogyabhāvāya.
Iddhivisavitāyā means for being suitable for producing psychic power.
Iddhivisavitāyā là sự phù hợp để thành tựu thần thông.
Anekatthattā hi dhātūnaṃ yogyattho vi-pubbo su-saddo, visavanaṃ vā pajjanaṃ visavitā, tattha kāmakāritā visavitā.
Because verbs have many meanings, the prefix vi- with su- denotes suitability, or visavana means "attainment," visavitā is being able to act at will in that regard.
Vì các gốc từ có nhiều nghĩa, nên tiền tố vi- và từ su- có nghĩa là phù hợp, hoặc visavana là sự thành tựu, trong đó sự tự do hành động là visavitā.
Tenāha ‘‘punappuna’’ntiādi.
Therefore, it is said: "punappuna" (again and again) and so on.
Do đó, có câu “punappuna” (lặp đi lặp lại), v.v.
Iddhivikubbanatāyāti vikubbaniddhiyā vividharūpakaraṇāya.
Iddhivikubbanatāyā means for performing various forms of psychic power (vikubbaniddhi).
Iddhivikubbanatāyā là để tạo ra các hình thức đa dạng của thần thông biến hóa.
Tenāha ‘‘nānappakārato katvā dassanatthāyā’’ti.
Therefore, it is said: "nānappakārato katvā dassanatthāyā" (for showing by making various kinds).
Do đó, có câu “nānappakārato katvā dassanatthāyā” (để thể hiện bằng cách tạo ra nhiều loại).
‘‘Chandañca bhikkhu adhipatiṃ karitvā labhati samādhiṃ, labhati cittassekaggataṃ, ayaṃ vuccati chandasamādhī’’ti (vibha. 432) imāya pāḷiyā chandādhipati samādhi chandasamādhīti adhipatisaddalopaṃ katvā samāso vuttoti viññāyati, adhipatisaddatthadassanavasena pana ‘‘chandahetuko, chandādhiko vā samādhi chandasasamādhī’’ti aṭṭhakathāyaṃvuttanti veditabbaṃ.
It is understood that the compound chandasamādhī (concentration of desire) in the Pali text "Having made desire (chanda) the dominant factor, a bhikkhu obtains concentration, obtains one-pointedness of mind; this is called concentration of desire" is formed by eliding the word adhipati (dominant factor). However, it should be known that in the Aṭṭhakathā, it is said to be “chandahetuko, chandādhiko vā samādhi chandasasamādhī” (concentration caused by desire or concentration dominated by desire) in order to show the meaning of the word adhipati.
Trong đoạn kinh văn này: “Này các tỳ khưu, nếu lấy chanda (ý muốn) làm chủ, vị ấy đạt được định (samādhi), đạt được sự nhất tâm của tâm. Đây được gọi là chandasamādhi (định do ý muốn)”, thì chandasamādhi được hiểu là một hợp chất được tạo thành bằng cách lược bỏ từ adhipati (chủ) trong cụm từ chandādhipati samādhi (định có ý muốn làm chủ). Tuy nhiên, cần biết rằng trong Aṭṭhakathā (Chú giải), nó được nói là “chandasamādhi” (định do ý muốn làm nhân, hoặc định có ý muốn là chính yếu) theo cách thể hiện ý nghĩa của từ adhipati.
‘‘Padhānabhūtāti vīriyabhūtā’’ti keci vadanti.
“Padhānabhūtā (being primary)” – some say “being energy.”
Một số người nói rằng “padhānabhūtā (là chính yếu) nghĩa là vīriyabhūtā (là tinh tấn).”
Saṅkhatasaṅkhārādinivattanatthañhi padhānaggahaṇanti.
For the term padhāna (primary) is taken here to exclude other saṅkhāras (formations) such as conditioned saṅkhāras.
Thật vậy, việc chấp nhận padhāna (chính yếu) là để loại trừ các saṅkhāra (hành) hữu vi, v.v.
Atha vā taṃ taṃ visesaṃ saṅkharotīti saṅkhāro, sabbampi vīriyaṃ.
Alternatively, that which forms this or that particularity is a saṅkhāra (formation), which is all energy.
Hoặc, điều đó tạo ra các đặc điểm khác nhau được gọi là saṅkhāra (hành), tất cả đều là tinh tấn (vīriya).
Tattha catukiccasādhakato aññassa nivattanatthaṃ padhānaggahaṇanti padhānabhūtā seṭṭhabhūtāti attho.
In that case, padhānabhūtā means "being primary" (seṭṭhabhūtā) in the sense that the term padhāna is taken to exclude other factors, as it is capable of accomplishing the four functions.
Trong đó, việc chấp nhận padhāna là để loại trừ những thứ khác không phải là phương tiện để hoàn thành bốn nhiệm vụ, vì vậy padhānabhūtā có nghĩa là những thứ chính yếu.
Catubbidhassa pana vīriyassa adhippetattā bahuvacananiddeso kato.
Since the four kinds of energy are intended, the plural is used.
Vì tinh tấn bốn loại được đề cập, nên cách diễn đạt số nhiều đã được sử dụng.
Visuṃ samāsayojanavasena yo pubbe iddhipādattho pādassa upāyatthataṃ, koṭṭhāsatthatañca gahetvā yathāyogavasena idha vutto, so vakkhamānānaṃ paṭilābhapubbabhāgānaṃ kattukaraṇiddhibhāvaṃ, uttaracūḷabhājanīye vā vuttehi chandādīhi iddhipādehi sādhetabbāya iddhiyā kattiddhibhāvaṃ, chandādīnañca karaṇiddhibhāvaṃ sandhāya vuttoti veditabbo, tasmā ‘‘ijjhanaṭṭhena iddhī’’ti ettha kattuattho, karaṇattho ca ekajjhaṃ gahetvā vuttoti kattuatthaṃ tāva dassetuṃ ‘‘nipphattipariyāyena ijjhanaṭṭhena vā’’ti vatvā itaraṃ dassento ‘‘ijjhanti etāyā’’tiādimāha.
The meaning of iddhipāda which was previously stated here, by taking pāda in the sense of means and component in separate compound formations, according to suitability, refers to the agent-causal iddhi-nature of the forthcoming paṭilābha-pubbabhāga (preliminary stages of attainment), or the agent-iddhi-nature of the psychic power to be accomplished by the desire (chanda) and so on mentioned in the uttaracūḷabhājanīya (latter part of the Vibhaṅga), and the instrumental iddhi-nature of desire (chanda) and so on. Therefore, in "psychic power in the sense of accomplishment," the agentive and instrumental meanings are taken together. To show the agentive meaning, it says "or in the sense of accomplishment as an outcome," and to show the other, it says "ijjhanti etāyā" (they are accomplished by this) and so on.
Ý nghĩa của iddhipāda được đề cập trước đây theo cách kết hợp các từ riêng lẻ, lấy ý nghĩa của pāda là phương tiện và là một phần, đã được nói ở đây một cách phù hợp, cần được hiểu là đề cập đến trạng thái là thần thông của tác nhân và công cụ của những thành tựu sắp tới, hoặc trạng thái là thần thông của tác nhân của iddhi (thần thông) cần được thành tựu bằng các iddhipāda như chanda (ý muốn), v.v., được nói trong Uttaracūḷabhājanīya, và trạng thái là thần thông của công cụ của chanda, v.v. Do đó, trong câu “iddhi theo nghĩa thành tựu”, ý nghĩa của tác nhân và ý nghĩa của công cụ được lấy cùng lúc, và để thể hiện ý nghĩa của tác nhân, có câu “nipphattipariyāyena ijjhanaṭṭhena vā” (theo cách thành tựu hoặc theo nghĩa thành tựu), và để thể hiện ý nghĩa còn lại, có câu “ijjhanti etāyā” (được thành tựu bởi điều này), v.v.
Vuttanti kattha vuttaṃ?
Vutta (stated) – where is it stated?
Vutta (được nói) – được nói ở đâu?
Iddhipādavibhaṅgapāṭhe.(Vibha. 434) tathābhūtassāti tenākārena bhūtassa, te chandādidhamme paṭilabhitvā ṭhitassāti attho.
In the Iddhipādavibhaṅga Pāḷi text. Tathābhūtassā means one who has come to be in that manner, one who has obtained those dhammas such as desire (chanda) and is established in them.
Trong Iddhipādavibhaṅgapāṭha (Vibha. 434). Tathābhūtassā (của người như vậy) nghĩa là của người đã thành tựu các pháp như chanda, v.v., và đang an trú trong đó.
‘‘Vedanākkhandho’’tiādīhi chandādayo antokatvā cattāropi khandhā kathitā.
By "Vedanākkhandho" (the aggregate of feeling) and so on, all four aggregates are mentioned, including desire and so on.
Chandā, v.v., được bao gồm trong “Vedanākkhandho” (uẩn thọ), v.v., và tất cả bốn uẩn đã được nói đến.
Sesesūti sesiddhipādesu.
Sesesū means in the remaining bases of psychic power.
Sesesū (trong những cái còn lại) nghĩa là trong các iddhipāda còn lại.
Vīriyiddhipādaniddese ‘‘vīriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgata’’nti dvikkhattuṃ vīriyaṃ āgataṃ.
In the description of the vīriya-iddhipāda (base of psychic power of energy), the term vīriya (energy) appears twice in "endowed with concentration of energy and the formation of exertion" (vīriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgata).
Trong phần giải thích về vīriyiddhipāda (cơ sở thần thông của tinh tấn), từ vīriya (tinh tấn) xuất hiện hai lần trong cụm từ “vīriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgata” (được thành tựu với định của tinh tấn và hành chính yếu).
Tattha purimaṃ samādhivisesanaṃ ‘‘vīriyādhipati samādhi vīriyasamādhī’’ti, dutiyaṃ samannāgamaṅgadassanaṃ.
There, the first is an adjective for samādhi (concentration), meaning "the concentration of energy is the vīriya-samādhi (concentration of energy)," and the second indicates an endowment factor.
Trong đó, từ đầu tiên là tính từ của samādhi (định) theo nghĩa “định có tinh tấn làm chủ là định của tinh tấn”, và từ thứ hai là để chỉ ra yếu tố của sự thành tựu.
Dveyeva hi sabbattha samannāgamaṅgāni, samādhi, padhānasaṅkhāro ca.
Indeed, there are only two endowment factors everywhere: samādhi and padhānasaṅkhāra (formation of exertion).
Thật vậy, ở khắp mọi nơi chỉ có hai yếu tố của sự thành tựu: samādhi và padhānasaṅkhāra (hành chính yếu).
Chandādayo hi samādhivisesanāni, padhānasaṅkhāro pana padhānavacaneneva visesito, na chandādīhīti na idha vīriyādhipatitā padhānasaṅkhārassa vuttā hoti.
Desire (chanda) and so on are indeed adjectives for concentration (samādhi), but the padhānasaṅkhāra is qualified only by the word padhāna (exertion), not by desire (chanda) and so on, so the dominance of energy over the padhānasaṅkhāra is not stated here.
Chandā (ý muốn), v.v., là tính từ của samādhi, nhưng padhānasaṅkhāra được mô tả bằng chính từ padhāna, chứ không phải bằng chandā, v.v., do đó ở đây không nói rằng padhānasaṅkhāra có tinh tấn làm chủ.
Vīriyañca samādhiṃ visesetvā ṭhitameva, samannāgamaṅgavasena pana padhānasaṅkhāravacanena vuttanti nāpi dvīhi vīriyehi samannāgamo vutto hoti.
Energy (vīriya) stands as an adjective for concentration (samādhi), but it is mentioned by the word padhānasaṅkhāra as an endowment factor. Thus, the endowment by two energies is also not stated.
Tinh tấn đã được mô tả bởi samādhi, và nó cũng được nói đến bằng từ padhānasaṅkhāra theo nghĩa là yếu tố của sự thành tựu, do đó không nói rằng sự thành tựu được thực hiện bởi hai tinh tấn.
Yasmā pana chandādīhi visiṭṭho samādhi, tathāvisiṭṭheneva ca tena sampayutto padhānasaṅkhāro, sesadhammā ca, tasmā samādhivisesanānaṃ vasena cattāro iddhipādā vuttā, visesanabhāvo ca chandādīnaṃ taṃtaṃavassayadassanavasena hotīti ‘‘chandasamādhi…pe… iddhipāda’’nti ettha nissayatthepi pāda-sadde upāyatthena chandādīnaṃ iddhipādatā vuttā hoti.
However, since concentration (samādhi) is distinguished by desire (chanda) and so on, and the padhānasaṅkhāra and other dhammas are associated with that same distinguished concentration, the four bases of psychic power are stated in terms of the adjectives of concentration, and the adjectival nature of desire (chanda) and so on appears in showing their respective dependencies. Thus, in "chandasamādhi…pe… iddhipāda" (concentration of desire... and so on... base of psychic power), the iddhipāda-nature of desire (chanda) and so on is stated in the sense of means, even when pāda-sadda refers to dependence.
Tuy nhiên, vì samādhi được đặc trưng bởi chanda, v.v., và padhānasaṅkhāra cùng các pháp khác được kết hợp với samādhi được đặc trưng như vậy, nên bốn iddhipāda được nói đến theo cách đặc trưng của samādhi, và trạng thái đặc trưng của chanda, v.v., là theo cách thể hiện sự phụ thuộc tương ứng, do đó trong câu “chandasamādhi…pe… iddhipāda”, chanda, v.v., được nói là iddhipāda theo nghĩa phương tiện, ngay cả khi từ pāda có nghĩa là sự phụ thuộc.
Teneva hi abhidhamme uttaracūḷabhājanīye (vibha. 456) ‘‘cattāro iddhipādā chandiddhipādo’’tiādinā chandādīnameva iddhipādatā vuttā.
For this very reason, in the Abhidhamma, in the Uttaracūḷabhājanīya, the iddhipāda-nature of desire (chanda) and so on is stated with phrases like "the four bases of psychic power: the chanda-iddhipāda" (base of psychic power of desire).
Chính vì vậy, trong Abhidhamma, trong Uttaracūḷabhājanīya (Vibha. 456), chanda, v.v., được nói là iddhipāda theo cách “bốn iddhipāda là chandiddhipāda”, v.v.
Pañhapucchake (vibha. 457 ādayo) ‘‘cattāro iddhipādā idha bhikkhu chandasamādhī’’tiādinā ca uddesaṃ katvāpi puna chandādīnaṃyeva kusalādibhāvo vibhatto.
In the Pañhapucchaka, after presenting the enumeration "the four bases of psychic power: here, bhikkhus, the chanda-samādhi" and so on, the wholesome nature of desire (chanda) and so on is again analyzed.
Trong Pañhapucchaka (Vibha. 457, v.v.), sau khi đưa ra đề mục “bốn iddhipāda, ở đây tỳ khưu có chandasamādhi”, v.v., lại phân tích trạng thái thiện, v.v., của chính chanda, v.v.
Upāyiddhipādadassanatthameva hi nissayiddhipādadassanaṃ kataṃ, aññathā catubbidhatā na siyāti.
Indeed, the presentation of the supportive iddhipāda is made for the purpose of showing the iddhipāda as a means; otherwise, the fourfold nature would not exist.
Thật vậy, việc trình bày iddhipāda theo nghĩa nương tựa chỉ là để trình bày iddhipāda theo nghĩa phương tiện, nếu không thì sẽ không có bốn loại.
Ayamettha pāḷivasena atthavinicchayo veditabbo.
This is the determination of meaning here according to the Pali texts.
Đây là sự phân tích ý nghĩa cần được hiểu theo kinh điển.
Idāni paṭilābhapubbabhāgānaṃ vasena iddhipāde vibhajitvā dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ, taṃ suviññeyyameva.
Now, to show the division of the bases of psychic power according to the preliminary stages of attainment, "apicā" (furthermore) and so on is stated, which is easily understood.
Giờ đây, để phân chia và trình bày các iddhipāda theo các giai đoạn trước khi thành tựu, có câu “apicā” (hơn nữa), v.v., điều này rất dễ hiểu.
Idha iddhipādakathā saṅkhepeneva vuttāti āha ‘‘vitthārena pana…pe… vuttā’’ti.
Here, the discourse on the bases of psychic power is stated briefly, so it says: "vitthārena pana…pe… vuttā" (however, it is stated in detail… and so on…).
Ở đây, câu chuyện về iddhipāda được nói một cách tóm tắt, do đó có câu “vitthārena pana…pe… vuttā” (nhưng đã được nói một cách chi tiết).
Kecīti abhayagirivāsino.
Kecī means the residents of Abhayagiri.
Kecī (một số người) là những người sống ở Abhayagiri.
Tesu hi ekacce ‘‘iddhi nāma anipphannā’’ti vadanti, ekacce ‘‘iddhipādo pana anipphanno’’ti vadanti, anipphannoti ca paramatthato asiddho, natthīti attho.
Among them, some say that "psychic power is non-existent," and some say that "the base of psychic power is non-existent." Anipphanno means non-existent in the ultimate sense, meaning it does not exist.
Trong số đó, một số nói rằng “iddhī (thần thông) là chưa thành tựu”, một số khác nói rằng “iddhipāda (cơ sở thần thông) là chưa thành tựu”, và anipphanno (chưa thành tựu) có nghĩa là không có thật theo nghĩa tối hậu, nghĩa là không tồn tại.
Ābhatoti abhidhammapāṭhato (vibha. 458) dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 2.287) ānīto purimanayato aññenākārena desanāya pavattattā.
Ābhato means brought from the Abhidhamma text in the Dīghanikāyaṭṭhakathā because the teaching proceeds in a different manner from the previous method.
Ābhato (được mang đến) là được mang đến từ Abhidhammapāṭha (Vibha. 458) trong Dīghanikāyaṭṭhakathā (Dī. Ni. Aṭṭha. 2.287) vì bài giảng được trình bày theo một cách khác so với phương pháp trước đó.
Chando eva iddhipādo chandiddhipādo. Eseva nayo sesesupi.
Desire itself is the base of psychic power, chandiddhipādo (base of psychic power of desire). The same method applies to the others.
Chanda (ý muốn) chính là iddhipāda (cơ sở thần thông) được gọi là chandiddhipāda. Tương tự đối với các loại còn lại.
Ime panāti imasmiṃ sutte āgatā iddhipādā.
Ime panā means the bases of psychic power mentioned in this Sutta.
Ime panā (những điều này) là các iddhipāda được đề cập trong kinh này.
Raṭṭhapālatthero (ma. ni. 2.293; a. ni. aṭṭha. 1.1.210; apa. aṭṭha. 2.raṭṭhapālattheraapadānavaṇṇanāya vitthāro) ‘‘chande sati kathaṃ nānujānissantī’’ti sattāhaṃ bhattāni abhuñjitvā mātāpitaro anujānāpetvā pabbajitvā chandameva avassāya lokuttaraṃ dhammaṃ nibbattesīti āha ‘‘raṭṭhapālatthero…pe… nibbattesī’’ti.
Regarding Raṭṭhapālatthero, it says that "if there is desire, why would they not permit?" He abstained from meals for seven days, made his parents give permission, and having gone forth, he accomplished the supramundane Dhamma relying solely on desire (chanda). Thus, it is said: "Raṭṭhapālatthero…pe… nibbattesī" (Raṭṭhapāla Thera… and so on… accomplished).
Raṭṭhapālatthero (Ma. Ni. 2.293; A. Ni. Aṭṭha. 1.1.210; Apa. Aṭṭha. 2.raṭṭhapālattheraapadānavaṇṇanāya vitthāro) nói rằng “Nếu có chanda, tại sao họ lại không cho phép?” Sau khi không ăn trong bảy ngày, Tôn giả Raṭṭhapāla đã thuyết phục cha mẹ cho phép xuất gia và chỉ dựa vào chanda để thành tựu pháp siêu thế. Do đó, có câu “Raṭṭhapālatthero…pe… nibbattesī” (Tôn giả Raṭṭhapāla…pe… đã thành tựu).
Soṇatthero (mahāva. 243; a. ni. 6.55; theragā. aṭṭha. terasanipāta; apa. aṭṭha. 2.soṇakoṭivīsattheraapadānavaṇṇanāya vitthāro) bhāvanamanuyutto āraddhavīriyo paramasukhumālo pādesu phoṭesu jātesupi vīriyaṃ nappaṭipassambhesīti āha ‘‘soṇatthero vīriyaṃ dhuraṃ katvā’’ti.
Soṇatthero (mahāva. 243; a. ni. 6.55; theragā. aṭṭha. terasanipāta; apa. aṭṭha. 2.soṇakoṭivīsattheraapadānavaṇṇanāya vitthāro) engaged in meditation and put forth effort, did not relax his effort even when blisters appeared on his very delicate feet. Thus, it says, ‘‘Soṇatthero vīriyaṃ dhuraṃ katvā’’ (Elder Soṇa making effort his foremost task).
Trưởng lão Soṇa (Mahāvagga 243; Aṅguttara Nikāya 6.55; Chú giải Trưởng lão Tăng Kệ, chương mười ba; Chú giải Apadāna 2, giải thích về Soṇakoṭivīsatthera-apadāna) đã tinh cần tu tập, phát khởi tinh tấn, dù thân thể cực kỳ mềm yếu, ngay cả khi chân bị phồng rộp, vẫn không ngừng tinh tấn. Vì vậy,* nói: “Trưởng lão Soṇa lấy tinh tấn làm chủ đạo.”
Sambhūtatthero (theragā. aṭṭha. 2.sammūtattheragāthāvaṇṇanāya vitthāro) ‘‘cittavato kiṃ nāma na sijjhatī’’ti cittaṃ pubbaṅgamaṃ katvā bhāvanaṃ ārādhesīti āha ‘‘sambhūtatthero cittaṃ dhuraṃ katvā’’ti.
Venerable Sambhūta, having made mind the forerunner, achieved development, considering "What indeed cannot be accomplished by one who has mind?", thus he said: " Venerable Sambhūta, having made mind the principal."
Trưởng lão Sambhūta (Chú giải Trưởng lão Tăng Kệ 2, giải thích về Sambhūtattheragāthā) đã suy nghĩ: “Với người có tâm, việc gì lại không thành tựu?” và lấy tâm làm tiên phong để thực hành thiền định. Vì vậy,* nói: “Trưởng lão Sambhūta lấy tâm làm chủ đạo.”
Moghatthero vīmaṃsaṃ avassayi, tasmā tassa bhagavā ‘‘suññato lokaṃ avekkhassū’’ti (su. ni. 1125; bu. vaṃ. 54.353; mahā. ni. 186; cūḷani. mogharājamāṇavapucchā 144; mogharājamāṇavapucchāniddese 88; netti. 5; peṭako. 22, 31) suññatākathaṃ kathesi, paññānissitamānaniggahatthaṃ, paññāya pariggahatthañca dvikkhattuṃ pucchito samāno pañhaṃ kathesi.
Venerable Mogha relied on wisdom (vīmaṃsā). Therefore, the Blessed One taught him the discourse on emptiness, "Behold the world as empty," for the purpose of subduing his conceit that was based on wisdom, and for the purpose of thoroughly investigating his wisdom, when he was questioned twice, he answered the question.
Trưởng lão Mogha đã dựa vào trí tuệ (vīmaṃsā), do đó Đức Thế Tôn đã thuyết bài pháp về tánh không (suññatā-kathā) cho Ngài: “Hãy quán sát thế giới là không (suññato lokaṃ avekkhassu)” (Sutta Nipāta 1125; Buddhavamsa 54.353; Mahāniddesa 186; Cūḷaniddesa, Mogharājamāṇavapucchā 144; Mogharājamāṇavapucchāniddesa 88; Netti 5; Peṭakopadesa 22, 31), để chế ngự sự kiêu mạn dựa vào trí tuệ và để kiểm chứng trí tuệ của Ngài, sau khi được hỏi hai lần, Ngài đã trả lời câu hỏi.
Tenāha ‘‘āyasmā mogharājā vīmaṃsaṃ dhuraṃ katvā’’ti.
Hence he said: " Venerable Mogharāja, having made investigation the principal."
Do đó,* nói: “Tôn giả Mogharāja lấy trí tuệ (vīmaṃsā) làm chủ đạo.”
Jātisampatti nāma visiṭṭhajātitā.
Excellence of birth means being of a distinguished birth.
Sự thành tựu về chủng tộc (jātisampatti) có nghĩa là có chủng tộc ưu việt.
‘‘Sabbadhammesu ca paññā seṭṭhā’’ti vīmaṃsāya jātisampattisadisatā vuttā.
"And among all dhammas, wisdom is supreme," thus the similarity of investigation to excellence of birth has been stated.
“Trong tất cả các pháp, trí tuệ là tối thắng.” Vì vậy, sự tương tự giữa trí tuệ (vīmaṃsā) và sự thành tựu về chủng tộc đã được nói đến.
Sammohavinodaniyaṃ (vibha. aṭṭha. 433) pana cittiddhipādassa jātisampattisadisatā, vīmaṃsiddhipādassa mantabalasadisatā ca yojitā.
In Sammohavinodanī, however, the cittiddhipāda is likened to excellence of birth, and the vīmaṃsiddhipāda to the power of a mantra.
Tuy nhiên, trong Sammohavinodanī, sự tương tự giữa thần túc tâm (cittiddhipāda) và sự thành tựu về chủng tộc, và sự tương tự giữa thần túc trí tuệ (vīmaṃsiddhipāda) và sức mạnh thần chú đã được kết hợp.
288. ‘‘Sukhassā’’ti idaṃ tiṇṇampi sukhānaṃ sādhāraṇavacananti āha ‘‘jhānasukhassa maggasukhassa phalasukhassā’’ti.
288. "Of happiness" this is a common word for all three kinds of happiness, thus it is said: " of jhānic happiness, path happiness, and fruition happiness."
288. “Sukhassa” là một từ chung cho cả ba loại lạc, vì vậy* nói: “lạc thiền (jhānasukha), lạc đạo (maggasukha), lạc quả (phalasukha).”
Nānappanāpattatāya pana appadhānattā upacārajjhānasukhassa, vipassanāsukhassa cettha aggahaṇaṃ.
However, due to their diverse manifestations and therefore their secondary nature, the happiness of access jhāna and the happiness of insight are not taken here.
Tuy nhiên, lạc thiền cận định (upacāra-jhāna-sukha) và lạc tuệ quán (vipassanā-sukha) không được đề cập ở đây vì chúng không phải là chính yếu do tính chất đa dạng của chúng.
Purimesu tāva dvīsu okāsādhigamesu tīṇipi sukhāni labbhanti, tatiye pana kathanti?
In the former two attainments of opportunity, all three kinds of happiness are attained, but how is it in the third?
Trong hai loại đạt được cơ hội đầu tiên, cả ba loại lạc đều có thể đạt được, nhưng trong loại thứ ba thì sao?
Tattha kāmaṃ tīṇi na labbhanti, dve pana labbhantiyeva.
There, indeed, all three are not attained, but two are certainly attained.
Ở đó, có thể ba loại không đạt được, nhưng hai loại thì chắc chắn đạt được.
Yathālābhavasena hetaṃ vuttaṃ.
For this is stated according to what is available.
Điều này được nói đến theo cách đạt được tùy theo khả năng.
‘‘Sakkharakathalampi macchagumbampi carantampi tiṭṭhantampī’’tiādīsu (dī. ni. 1.249; ma. ni. 1.433; 2.259; a. ni. 1.45, 46) viya.
Like in "even a gravelly bank, even a shoal of fish, moving or standing," and so on.
Giống như trong các đoạn “sakkharakathalampi macchagumbampi carantampi tiṭṭhantampī” v.v... (Dīgha Nikāya 1.249; Majjhima Nikāya 1.433; 2.259; Aṅguttara Nikāya 1.45, 46).
Saṃsaṭṭhoti saṃsaggaṃ upagato samaṅgībhūto, so pana tehi samannāgatacittopi hotīti vuttaṃ ‘‘sampayuttacitto’’ti.
Associated means come into contact, endowed; and since this also refers to a mind endowed with them, it is said "mind associated."
Saṃsaṭṭho có nghĩa là đã hòa hợp, đã kết hợp, đã đồng bộ. Vị ấy cũng có tâm hòa hợp với những điều đó, vì vậy* nói: “sampayuttacitto” (tâm tương ưng).
Ariyadhammanti ariyabhāvakaraṃ dhammaṃ.
Noble dhamma means the dhamma that makes one noble.
Ariyadhammaṃ có nghĩa là pháp làm cho trở thành bậc Thánh.
Upāyatoti vidhito.
By method means by way.
Upāyato có nghĩa là theo phương pháp.
Pathatoti maggato.
By path means by the path.
Pathato có nghĩa là theo con đường.
Kāraṇatoti hetuto.
By reason means by cause.
Kāraṇato có nghĩa là theo nguyên nhân.
Yena hi vidhinā dhammānudhammapaṭipatti hoti, so upeti etenāti upāyo, so tadadhigamassa maggabhāvato patho, tassa karaṇato kāraṇanti ca vuccati.
For that by which the practice in accordance with the dhamma occurs, one attains by it, thus it is called upāya (method); it is called patha (path) due to its nature as a path to that attainment; and it is called kāraṇa (reason/cause) due to its being the cause of it.
Phương pháp mà theo đó sự thực hành pháp và tùy pháp diễn ra, được gọi là upāya (phương pháp) vì người ta đi đến đó bằng nó; được gọi là patha (con đường) vì nó là con đường để đạt được điều đó; và được gọi là kāraṇa (nguyên nhân) vì nó là sự tạo tác của điều đó.
‘‘Aniccantiādivasena manasi karotī’’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘‘yoniso manasikāro nāmā’’tiādi vuttaṃ.
To explain the meaning briefly stated as "attends to as impermanent" and so on, it is said "yoniso manasikāra means" and so on.
Để giải thích ý nghĩa được nói tóm tắt là “manasi karotī” (tác ý) theo cách “anicca” (vô thường) v.v...,* nói “yoniso manasikāro nāmā” (tác ý như lý) v.v...
Tattha upāyamanasikāroti kusaladhammappavattiyā kāraṇabhūto manasikāro.
There, upāya-manasikāra (methodical attention) means attention that is the cause of the arising of wholesome states.
Trong đó, upāyamanasikāro là tác ý là nguyên nhân của sự phát sinh các pháp thiện.
Pathamanasikāroti tassa eva maggabhūto manasikāro.
Patha-manasikāra (path attention) means attention that is the path to that very thing.
Pathamanasikāro là tác ý là con đường của chính điều đó.
Anicceti ādiantavantatāya, anaccantikatāya ca anicce tebhūmake saṅkhāre ‘‘anicca’’nti manasikāroti yojanā.
"In the impermanent" refers to the mental formations of the three planes of existence as impermanent due to their beginning and end, and their impermanence; the attention is applied as "impermanent."
Anicce có nghĩa là tác ý “vô thường” đối với các hành (saṅkhāra) thuộc ba cõi, là vô thường do có khởi đầu và kết thúc, và không vĩnh viễn.
Eseva nayo sesesupi.
The same method applies to the rest.
Cũng theo cách này đối với các điều còn lại.
Ayaṃ pana viseso tasmiṃyeva udayabbayapaṭipīḷanatāya dukkhanato, dukkhamato ca dukkhe, avasavattanatthena, anattasabhāvatāya ca anattani, asucisabhāvatāya asubhe. Sabbampi hi tebhūmakaṃ saṅkhataṃ kilesāsucipaggharaṇato ‘‘asubha’’ntveva vattuṃ arahati.
This is the difference: in the same, as suffering due to its oppression by arising and passing away, and as painful; in suffering, as not subject to one's will, and due to its nature as not-self; in not-self, due to its impure nature, in the unlovely. For all conditioned things in the three planes of existence are fit to be called "unlovely" because they discharge defilements and impurities.
Tuy nhiên, sự khác biệt này là: đối với dukkha (khổ) do bị áp bức bởi sự sinh diệt ngay trong đó, và do là khổ; đối với anattā (vô ngã) do không chịu sự kiểm soát, và do có bản chất vô ngã; đối với asubha (bất tịnh) do có bản chất bất tịnh. Tất cả các hành hữu vi thuộc ba cõi đều xứng đáng được gọi là “bất tịnh” vì chúng chảy ra các phiền não bất tịnh.
Saccānulomikena vāti saccābhisamayassa anulomanavasena.
Or in accordance with the truths means in accordance with the comprehension of the truths.
Hoặc theo sự thuận ứng với các sự thật (saccānulomikena vā) có nghĩa là theo cách thuận ứng với sự chứng ngộ các sự thật.
‘‘Cittassa āvaṭṭanā’’tiādinā āvajjanāya paccayabhūtā tato purimuppannā manodvārikā kusalajavanappavatti phalavohāreneva tathā vuttā.
By "the turning of the mind" and so on, the wholesome impulsive activity occurring through the mind-door, which arose prior to that and is a condition for adverting, is thus stated by way of its result.
Với “cittassa āvaṭṭanā” (sự chuyển động của tâm) v.v..., sự phát sinh thiện tâm môn ý môn (manodvārika kusalajavana) xảy ra trước đó, là nguyên nhân của sự chú ý (āvajjana), đã được nói đến như vậy chỉ bằng cách gọi tên kết quả.
Tassā hi vasena sā kusaluppattiyā upanissayo hotīti.
For by virtue of it, that becomes a strong support for the arising of wholesome states.
Vì theo đó, nó là sự hỗ trợ mạnh mẽ cho sự phát sinh thiện pháp đó.
Āvajjanā hi bhavaṅgacittaṃ āvaṭṭetīti cittassa āvaṭṭanā, anu anu āvaṭṭetīti anvāvaṭṭanā. Bhavaṅgārammaṇato aññaṃ ābhujatīti ābhogo. Samannāharatīti samannāhāro. Tadevārammaṇaṃ attānaṃ anubandhitvā anubandhitvā uppajjamāne manasi karoti ṭhapetīti manasikāro.
Adverting turns the bhavanga-mind, thus cittassa āvaṭṭanā (turning of the mind); it turns again and again, thus anvāvaṭṭanā (repeated turning). It attends to something other than the bhavanga-object, thus ābhoga (attention). It gathers together, thus samannāhāra (gathering together). It attends to that very object, by continuously following after it, it establishes it in the mind as it arises, thus manasikāra (attention).
Vì sự chú ý làm chuyển động tâm hộ kiếp (bhavaṅga-citta), nên nó là cittassa āvaṭṭanā (sự chuyển động của tâm); vì nó chuyển động liên tục, nên là anvāvaṭṭanā (sự chuyển động theo sau). Vì nó hướng đến một đối tượng khác với đối tượng của tâm hộ kiếp, nên là ābhogo (sự chú tâm). Vì nó tập trung, nên là samannāhāro (sự tập trung). Vì nó tác ý, giữ lại chính đối tượng đó, theo sát và theo sát nó khi nó phát sinh, nên là manasikāro (tác ý).
Ayaṃ vuccatī ti ayaṃ upāyamanasikāralakkhaṇo yonisomanasikāro nāma vuccati, yassa vasena puggalo dukkhādīni saccāni āvajjituṃ sakkoti.
This is called yonisomanasikāra, having the characteristic of upāya-manasikāra, by virtue of which a person is able to advert to the truths of suffering and so on.
Điều này được gọi là yonisomanasikāro (tác ý như lý) có đặc điểm là tác ý phương tiện, nhờ đó một người có thể chú ý đến các sự thật như khổ v.v...
Asaṃsaṭṭhoti na saṃsaṭṭho kāmādīhi vivitto vinābhūto.
Unassociated means not associated, separated from, devoid of sense pleasures and so on.
Asaṃsaṭṭho có nghĩa là không hòa hợp, tách biệt khỏi các dục v.v..., không có chúng.
Kāmādivisaṃsaggahetu uppajjanakasukhaṃ nāma vivekajaṃ pītisukhanti āha ‘‘paṭhamajjhānasukha’’nti.
The happiness that arises due to the dissociation from sense pleasures and so on is the happiness of joy born of seclusion, thus he said: " the happiness of the first jhāna."
Lạc phát sinh do sự hòa hợp với các dục v.v..., được gọi là lạc hỷ do viễn ly (vivekajaṃ pītisukha), vì vậy* nói: “lạc sơ thiền (paṭhamajjhānasukha).”
Kāmaṃ paṭhamajjhānasukhampi somanassameva, suttesu pana taṃ kāyikasukhassāpi paccayabhāvato visesato ‘‘sukha’’ntveva vuccatīti idhāpi jhānabhūtaṃ somanassaṃ sukhanti, itaraṃ somanassaṃ.
Indeed, the happiness of the first jhāna is also mental pleasure (somanassa), but in the suttas, since it is also a condition for bodily happiness, it is especially called "happiness," and here too, mental pleasure in the jhānic state is happiness, while other mental pleasure is somanassa.
Mặc dù lạc sơ thiền cũng là hỷ (somanassa) nhưng trong các kinh, nó được gọi đặc biệt là “lạc” vì nó cũng là nguyên nhân của lạc thân (kāyika-sukha). Ở đây, hỷ thuộc thiền định là lạc, còn hỷ khác là hỷ thông thường.
Tena vuttaṃ ‘‘sukhā’’ti.
Therefore, it is said "by happiness."
Vì vậy,* nói: “sukhā” (lạc).
Hetumhi nissakkavacananti āha ‘‘jhānasukhapaccayā’’ti.
This is the ablative case denoting cause, thus it is said: " due to jhānic happiness."
Đây là từ ngữ chỉ nguyên nhân ở cách xuất xứ, vì vậy* nói: “do lạc thiền (jhānasukhapaccayā).”
Aparāparaṃ somanassanti jhānādhigamahetu paccavekkhaṇādivasena punappunaṃ uppajjanakasomanassaṃ.
Repeated mental pleasure refers to mental pleasure that arises again and again by way of review and so on, due to the attainment of jhāna.
Aparāparaṃ somanassaṃ có nghĩa là hỷ phát sinh lặp đi lặp lại do sự thành tựu thiền định, thông qua sự quán xét v.v...
Pamodanaṃ pamudo, taruṇapīti, tato pamudā. ‘‘Pāmojjaṃ pītatthāyā’’tiādīsu taruṇapīti ‘‘pāmojja’’nti vuccati, idha pana pakaṭṭho mudo pamudo pāmojjanti adhippetaṃ, tañca somanassarahitaṃ natthīti avinābhāvitāya ‘‘balavataraṃ pītisomanassa’’nti vuttaṃ.
Delight is pamuda, nascent joy, thus from delight (pamudā). In "pāmojjaṃ pītatthāyā" and so on, nascent joy is called "pāmojja," but here, intense gladness (pakaṭṭho mudo) is intended by pamudo (delight, gladness), and since this does not exist without mental pleasure, it is said "stronger joy and mental pleasure."
Sự hoan hỷ là pamoda, là hỷ non trẻ, từ đó là pamudā. Trong các đoạn như “pāmojjaṃ pītatthāyā” v.v..., hỷ non trẻ được gọi là “pāmojja”. Ở đây, pamoda được hiểu là sự hoan hỷ mạnh mẽ, và điều đó không thể thiếu hỷ (somanassa), vì vậy, do tính chất không thể tách rời,* nói: “pītisomanassa mạnh mẽ hơn (balavataraṃ pītisomanassa).”
Jhānassa ujuvipaccanīkataṃ sandhāya ‘‘pañca nīvaraṇāni vikkhambhetvā’’ti vuttaṃ.
Referring to the direct opposition of jhāna, it is said: " having suppressed the five hindrances."
Liên quan đến sự đối nghịch trực tiếp của thiền định,* nói: “khuất phục năm triền cái (pañca nīvaraṇāni vikkhambhetvā).”
Jhānaṃ pana tadekaṭṭhe sabbepi kilese, sabbepi akusale dhamme vikkhambhetiyeva, attano okāsaṃ gahetvā tiṭṭhati paṭipakkhadhammehi anabhibhavanīyato.
Jhāna, however, suppresses all defilements and all unwholesome states that are concomitant with it; it stands having taken its own space because it cannot be overcome by opposing states.
Thiền định khuất phục tất cả các phiền não và tất cả các pháp bất thiện cùng một lúc, và nó đứng vững sau khi chiếm lấy vị trí của mình (attano okāsaṃ gahetvā tiṭṭhati) vì không bị các pháp đối nghịch lấn át.
Tasmāti okāsaggahaṇato, laddhokāsatāyāti attho.
Therefore means due to taking space, due to having obtained space.
Tasmā có nghĩa là do đã chiếm được vị trí, do đã đạt được cơ hội.
Maggaphalasukhādhigamāya okāsabhāvato vā okāso, assa adhigamo okāsādhigamo. Purimapakkhe pana okāsaṃ avasaraṃ adhigacchati etenāti okāsādhigamo.
Or due to being an opportunity for the attainment of the bliss of the path and its fruit, it is an opportunity (okāsa); its attainment is okāsādhigama. However, in the former case, it is called okāsādhigama because one attains an opportunity, a chance, by means of it.
Hoặc do là cơ hội để đạt được an lạc Đạo Quả, nên gọi là okāsa (cơ hội); sự thành tựu cơ hội đó là okāsādhigama. Còn trong trường hợp trước, do đó mà đạt được cơ hội, nên gọi là okāsādhigama.
Rūpasabhāvatāya, ekantarūpādhīnavuttitāya, savipphārikatāya ca ānāpānavitakkavicārānaṃ thūlabhāvaṃ anujānanto ‘‘kāyavacīsaṅkhārā tāva oḷārikā hontū’’ti āha.
Acknowledging the coarseness of in-breaths and out-breaths, as well as vitakka and vicāra, due to their physical nature, their dependence on rūpa for existence, and their expansive and agitated nature, he said: “Let bodily and verbal formations be coarse.”
Vì hơi thở ra vào, tầm và tứ có bản chất là sắc, có sự tồn tại phụ thuộc vào sắc một cách rõ ràng, và có sự lan tỏa, dao động, nên chấp nhận tính thô thiển của chúng, (người hỏi) đã nói: “Các hành thân và hành khẩu là thô thiển.”
Tabbidhuratāya pana ekaccānaṃ vedanāsaññānaṃ thūlataṃ ananujānanto ‘‘cittasaṅkhārā kathaṃ oḷārikā’’ti āha.
But, not acknowledging the coarseness of some feelings and perceptions, due to their opposition to these, he said: “How can mental formations be coarse?”
Tuy nhiên, vì chúng không có tính chất đó, nên không chấp nhận tính thô thiển của một số cảm thọ và tưởng, (người hỏi) đã nói: “Các hành tâm làm sao mà thô thiển được?”
Itaro ‘‘appahīnattā’’ti kāraṇaṃ vatvā ‘‘kāyasaṅkhārā hī’’tiādinā tamatthaṃ vivarati.
The other person, stating the reason "due to not being abandoned," elaborates on that meaning with "Bodily formations..." and so on.
Người kia đã nêu lý do “chưa được đoạn trừ” và giải thích ý nghĩa đó bằng câu “Các hành thân…” v.v.
Teti cittasaṅkhārā.
These are mental formations.
“Chúng” ở đây là các hành tâm.
Appahīnā saṅkhārā labbhamānasaṅkhāranimittatāya ‘‘oḷārikā’’ti vattuṃ arahanti, pahīnā pana tadabhāvato ‘‘sukhumā’’ti āha ‘‘pahīne upādāya appahīnattā oḷārikā nāma jātā’’ti.
Unabandoned formations are worthy of being called ‘coarse’ because they allow for the perception of formations; abandoned ones, however, are called ‘subtle’ due to the absence of such, therefore he said: “Having taken the abandoned into account, they become coarse due to not being abandoned.”
Các hành chưa được đoạn trừ đáng được gọi là “thô thiển” vì chúng có các dấu hiệu của hành có thể nhận biết được; còn các hành đã được đoạn trừ thì không có các dấu hiệu đó, nên được gọi là “vi tế”. Do đó, (Thầy giải thích) nói: “Khi so sánh với những gì đã được đoạn trừ, thì những gì chưa được đoạn trừ được gọi là thô thiển.”
Pāḷiyaṃ ‘‘kāyasaṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā’’ti vuttattā ‘‘sukhanti catutthajjhānikaphalasamāpattisukha’’nti vuttaṃ.
Since it is stated in the Pāḷi, ‘‘with the tranquilization of bodily formations,’’ it is said that ‘‘bliss refers to the bliss of the fourth jhāna and the bliss of fruition attainment.’’
Trong Pāḷi, vì có nói “do sự lắng dịu của các hành thân”, nên đã nói “an lạc là an lạc của quả thiền thứ tư và sự nhập thiền.”
‘‘Cittasaṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā’’ti pana vuttattā ‘‘nirodhā vuṭṭhahantassā’’ti vuttaṃ.
But, since it is stated, ‘‘with the tranquilization of mental formations,’’ it is said that ‘‘for one emerging from nirodhasamāpatti.’’
Còn vì có nói “do sự lắng dịu của các hành tâm”, nên đã nói “của người xuất ra khỏi diệt tận định.”
Vacīsaṅkhārapaṭippassaddhi kāyasaṅkhārapaṭippassaddhiyāva siddhāti veditabbā.
The tranquilization of verbal formations is to be understood as being accomplished by the tranquilization of bodily formations.
Cần phải hiểu rằng sự lắng dịu của các hành khẩu được thành tựu nhờ sự lắng dịu của các hành thân.
Tenevāha ‘‘dutiya…pe… visuṃ na vuttānī’’ti.
That is why it is said: “the second… and so on… are not stated separately.”
Chính vì thế, (Thầy giải thích) đã nói: “Thiền thứ hai... v.v... không được nói riêng biệt.”
Pāḷiyaṃ pana atthato siddhāpi supākaṭabhāvena vibhāvetuṃ sarūpato gaṇhāti.
However, in the Pāḷi, although it is implicitly established by meaning, it is presented explicitly in its own form to make it very clear.
Trong Pāḷi, mặc dù ý nghĩa đã được thành tựu, nhưng để làm rõ hơn, nó được trình bày theo hình thức.
Na hi ariyavinaye atthāpattivibhāvanā abhidhammadesanāya pakatīti.
For, making clear by implication is not the usual practice in the Abhidhamma teaching of the Noble Discipline.
Vì việc làm rõ ý nghĩa không phải là bản chất của lời dạy Abhidhamma trong Luật của các bậc Thánh.
Yathā nīvaraṇavikkhambhanañca paṭhamassa jhānassa adhigamāya upāyo, evaṃ sukhadukkhavikkhambhanaṃ catutthassa jhānassa adhigamāya upāyoti ‘‘catutthajjhānaṃ sukhaṃ dukkhaṃ vikkhambhetvā’’ti vuttaṃ.
Just as the suppression of hindrances is a means for the attainment of the first jhāna, so too the suppression of pleasure and pain is a means for the attainment of the fourth jhāna, therefore it is said: “the fourth jhāna suppressing pleasure and pain.”
Cũng như việc chế ngự các triền cái là phương tiện để đạt được thiền thứ nhất, thì việc chế ngự khổ và lạc là phương tiện để đạt được thiền thứ tư. Do đó, đã nói: “Thiền thứ tư chế ngự lạc và khổ.”
Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
The rest is in accordance with what has been stated below.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói ở dưới.
Avijjārāgādīhi saha vajjehīti sāvajjaṃ, akusalaṃ, tadabhāvato anavajjaṃ kusalaṃ.
That which occurs with blemish (sāvajjaṃ) is that which is blameworthy, to be avoided, together with ignorance, greed, and so on; that which is not so is without blemish (anavajjaṃ), which is skillful.
Những gì có tội lỗi cùng với vô minh, tham ái, v.v., thì gọi là sāvajja (có tội lỗi), tức là bất thiện. Do không có tội lỗi, thì gọi là anavajja (không tội lỗi), tức là thiện.
Attano hitasukhaṃ ākaṅkhantena sevanīyato sevitabbaṃ, kusalaṃ, tabbipariyāyato na sevitabbaṃ, akusalaṃ.
That which is to be practiced (sevitabbaṃ) is skillful, because it should be practiced by one desiring their own welfare and happiness; its opposite is not to be practiced (na sevitabbaṃ), which is unskillful.
Vì được người mong muốn lợi ích và an lạc cho mình thực hành, nên gọi là sevitabba (đáng thực hành), tức là thiện. Do ngược lại, nên gọi là na sevitabba (không đáng thực hành), tức là bất thiện.
Lāmakabhāvena hīnaṃ, akusalaṃ, seṭṭhabhāvena paṇītaṃ, kusalanti sāvajjadukādayo tayopi dukā yathārahaṃ etesaṃ kusalākusalakammapathānaṃ vaseneva veditabbā.
That which is inferior (hīnaṃ) is unskillful due to its poor quality; that which is superior (paṇītaṃ) is skillful due to its excellent quality. Thus, these three pairs, such as the pair of "with blemish" and so on, are to be understood appropriately in terms of these paths of skillful and unskillful actions.
Vì có tính chất thấp kém, nên gọi là hīna (thấp kém), tức là bất thiện. Vì có tính chất cao thượng, nên gọi là paṇīta (cao thượng), tức là thiện. Ba cặp đôi như sāvajjaduka (cặp có tội lỗi) v.v., cần phải được hiểu theo cách tương ứng với các nghiệp đạo thiện và bất thiện này.
Sabbanti yathāvuttaṃ sabbaṃ catūhi dukehi saṅgahitaṃ dhammajātaṃ.
All refers to all the categories of phenomena thus described, comprised of the four pairs.
Sabba (tất cả) là tất cả các pháp đã được nói ở trên, được bao gồm bởi bốn cặp đôi.
Yathārahaṃ kaṇhañca sukkañca paṭidvandibhāvato, sappaṭibhāgañca appaṭibhāgañca advayabhāvato.
Appropriately, both dark and bright, due to their opposition; and both having a counterpart and having no counterpart, due to their non-duality.
Tương ứng, đen và trắng do tính đối lập, có phần tương ứng và không có phần tương ứng do tính không hai.
Vaṭṭapaṭicchādikā avijjā pahīyati catunnaṃ ariyasaccānaṃ sammadeva paṭivijjhanato.
Ignorance, which conceals the cycle of existence, is abandoned by thoroughly penetrating the four Noble Truths.
Vô minh che lấp vòng luân hồi được đoạn trừ do sự thấu hiểu đúng đắn Tứ Diệu Đế.
Tato eva arahattamaggavijjā uppajjati.
For that very reason, the knowledge of the Arahantship path arises.
Chính vì thế, Tuệ giác của Đạo A-la-hán phát sinh.
Sukhanti evaṃ kammapathamukhena tebhūmakadhamme sammasitvā vipassanaṃ ussukkāpetvā maggapaṭipāṭiyā arahatte patiṭṭhahantassa yaṃ arahattamaggasukhañceva arahattaphalasukhañca, taṃ idha ‘‘sukha’’nti adhippetaṃ.
Bliss here refers to the bliss of the Arahantship path and the bliss of Arahantship fruition for one who, having contemplated the phenomena of the three planes of existence through the gateway of kamma-paths and having striven in vipassanā, becomes established in Arahantship through the sequence of paths.
An lạc ở đây là an lạc của Đạo A-la-hán và an lạc của Quả A-la-hán của vị A-la-hán đã quán xét các pháp thuộc ba cõi theo phương pháp nghiệp đạo như vậy, đã nỗ lực phát triển thiền quán, và đã an trú vào A-la-hán quả theo thứ tự các Đạo.
Antogadhā eva nānantariyabhāvato.
They are entirely included, not being separate.
Chắc chắn được bao gồm vì không có khoảng cách.
Aṭṭhatiṃsārammaṇavasenāti pāḷiyaṃ āgatānaṃ aṭṭhatiṃsāya kammaṭṭhānānaṃ vasena.
According to the thirty-eight meditation subjects refers to the thirty-eight meditation subjects mentioned in the Pāḷi.
Theo 38 đề mục có nghĩa là theo 38 đề mục thiền định được đề cập trong Pāḷi.
Vitthāretvā kathetabbā paṭhamajjhānādivasena āgatattāti adhippāyo.
The intention is that it should be explained in detail because it is mentioned in terms of the first jhāna and so on.
Cần phải giải thích chi tiết vì chúng được đề cập theo thứ tự từ thiền thứ nhất, v.v., đó là ý nghĩa.
‘‘Katha’’ntiādinā tameva vitthāretvā kathanaṃ nayato dasseti.
“How?” and so on, shows the method of explaining it in detail.
Bằng cách nói “Làm sao…” v.v., (Thầy giải thích) trình bày cách giải thích chi tiết đó.
‘‘Catuvīsatiyā ṭhānesū’’tiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ mahāparinibbānavaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 2.219) vuttameva.
What is to be said regarding “in twenty-four places” and so on, is already stated in the commentary on the Mahāparinibbāna Sutta.
Những gì cần nói về “ở 24 chỗ…” v.v., đã được nói trong Mahāparinibbānavaṇṇanā.
‘‘Nirodhasamāpattiṃ pāpetvā’’ti iminā arūpajjhānānipi gahitāni honti tehi vinā nirodhasamāpattisamāpajjanassa asambhavato, catutthajjhānasabhāvattā ca tesaṃ.
By “having attained the cessation attainment,” the formless jhānas are also included, because the attainment of cessation attainment is impossible without them, and because they are of the nature of the fourth jhāna.
Với câu “đã đạt đến Diệt tận định”, các thiền vô sắc cũng được bao gồm, vì không thể nhập Diệt tận định nếu không có chúng, và vì chúng có bản chất của thiền thứ tư.
Dasa upacārajjhānānīti ṭhapetvā kāyagatāsatiṃ ānāpānañca aṭṭha anussatiyo, saññāvavatthānañcāti dasa upacārajjhānāni.
The ten access jhānas are the eight recollections, excluding mindfulness of the body and mindfulness of breathing, plus the analysis of perceptions, making ten access jhānas.
Mười thiền cận định là tám tùy niệm (anussati) trừ niệm thân (kāyagatāsati) và hơi thở ra vào (ānāpāna), và sự phân định tưởng (saññāvavatthāna).
Adhisīlaṃ nāma samādhisaṃvattaniyanti tassa heṭṭhimantena paṭhamajjhānaṃ pariyosānanti vuttaṃ ‘‘adhisīlasikkhā paṭhamaṃ okāsādhigamaṃ bhajatī’’ti.
Adhisīla is conducive to concentration, and its culmination is the first jhāna, thus it is said: “the training in higher morality partakes of the first attainment of opportunity.”
Giới tăng thượng (Adhisīla) dẫn đến định, và thiền thứ nhất là điểm kết thúc của nó. Do đó, đã nói: “Giới tăng thượng học đạt đến sự thành tựu cơ hội thứ nhất.”
Adhicittaṃ nāma catutthajjhānaniṭṭhaṃ tadantogadhattā arūpajjhānānaṃ, tappariyosānattā phalajjhānānanti vuttaṃ ‘‘adhicittasikkhā dutiya’’nti.
Adhicitta culminates in the fourth jhāna, as the formless jhānas are included within it, and the fruition jhānas conclude with it, thus it is said: “the training in higher mind is the second.”
Tâm tăng thượng (Adhicitta) kết thúc ở thiền thứ tư, vì các thiền vô sắc được bao gồm trong đó, và các thiền quả kết thúc ở đó. Do đó, đã nói: “Tâm tăng thượng học là thứ hai.”
Matthakappattā adhipaññāsikkhā nāma aggamaggavijjāti āha ‘‘adhipaññāsikkhā tatiya’’nti.
As it reaches its summit, the training in higher wisdom is the knowledge of the supreme path, thus it is said: “the training in higher wisdom is the third.”
Tuệ tăng thượng (Adhipaññā) học là tuệ giác của Đạo tối thượng, vì nó đạt đến đỉnh cao. Do đó, đã nói: “Tuệ tăng thượng học là thứ ba.”
Sikkhattayavasena tayo okāsādhigame nīharantena yathārahaṃ taṃtaṃsuttavasenapi nīharitabbanti dassento ‘‘sāmaññaphalepī’’tiādimāha.
Intending to show that the three attainments of opportunity, based on the three trainings, should also be extracted appropriately according to the respective suttas, he said: “Also in the Sāmaññaphala Sutta…”
Để chỉ ra rằng ba sự thành tựu cơ hội được rút ra theo ba học giới, cũng có thể rút ra theo các kinh tương ứng, (Thầy giải thích) đã nói “cũng trong Sāmaññaphala…” v.v.
Yadaggena ca tisso sikkhā yathākkamaṃ tayo okāsādhigame bhajanti, tadaggena tappadhānattā yathākkamaṃ tīṇi piṭakāni te bhajantīti dassetuṃ ‘‘tīsu panā’’tiādi vuttaṃ.
To show that, just as the three trainings partake of the three attainments of opportunity in due order, so too the three Piṭakas partake of them in due order because of their predominance, it is said: “However, in the three…”
Và để chỉ ra rằng ba học giới lần lượt đạt được ba sự thành tựu cơ hội như thế nào, thì ba Tạng Pāḷi cũng lần lượt đạt được chúng như thế đó, vì chúng là chủ yếu. Do đó, đã nói: “Trong ba…” v.v.
Tīṇi piṭakāni vibhajitvāti tiṇṇaṃ okāsādhigamānaṃ vasena yathānupubbaṃ tīṇi piṭakāni vitthāretvā kathetuṃ labhissāmāti.
“Having divided the three Piṭakas” means that we shall be able to explain in detail the three Piṭakas in due order according to the three attainments of opportunity.
Vibhajitvā Tīṇi Piṭakāni (chia ba Tạng Pāḷi) có nghĩa là chúng ta sẽ có thể giải thích ba Tạng Pāḷi một cách chi tiết theo thứ tự của ba sự thành tựu cơ hội.
Samodhānetvāti samāyojetvā tattha vuttamatthaṃ imassa suttassa atthabhāvena samānetvā.
“Having combined” means having united them, equating the meaning stated therein with the meaning of this sutta.
Samodhānetvā có nghĩa là kết hợp, tức là làm cho ý nghĩa được nói trong đó phù hợp với ý nghĩa của kinh này.
Dukkathitanti asambandhakathanena, atipapañcakathanena vā duṭṭhu kathitanti na sakkā vattuṃ tathākathanasseva sukathanabhāvatoti āha ‘‘tepiṭakaṃ…pe… sukathitaṃ hotī’’ti.
One cannot say that it is badly taught (dukkathitaṃ), either by disconnected teaching or by excessive elaboration, because such teaching itself is excellent teaching, therefore he said: “the Tepiṭaka… and so on… is well taught.”
Dukkathita (được nói sai) là được nói một cách sai lầm do lời nói không liên quan hoặc lời nói quá dài dòng. Do đó, (Thầy giải thích) nói “không thể nói là” như vậy, vì cách nói như vậy chính là cách nói đúng đắn: “Ba Tạng… v.v… được nói đúng đắn.”
289. Na kevalaṃ abhidhammapariyāyeneva kusalaṭṭho gahetabbo, atha kho bāhitikapariyāyena pīti āha ‘‘phalakusalassa cā’’ti.
289. Not only by the Abhidhamma method should the meaning of skillful be understood, but also by the Bahitika method, therefore he said: “and of resultant skillful.”
289. Không chỉ nên hiểu ý nghĩa thiện theo phương pháp Abhidhamma, mà còn theo phương pháp Bāhitika. Do đó, (Thầy giải thích) đã nói: “Và của thiện quả.”
Khemaṭṭhenāti catūhipi yogehi anupaddavabhāvena.
In the sense of security means being undisturbed by all four yogas.
Theo ý nghĩa an ổn là không có tai họa từ bốn ách (yoga).
Sammā samāhitoti samathavasena ceva vipassanāvasena ca suṭṭhu samāhito.
Rightly concentrated means well concentrated by both samatha and vipassanā.
Sammā samāhito (định tâm đúng đắn) là tâm đã được định tốt đẹp theo cả phương pháp samatha (chỉ) và vipassanā (quán).
Ekaggacittoti vikkhepassa dūrasamussāritattā ekaggataṃ avikkhepaṃ pattacitto.
One-pointed in mind means having attained one-pointedness, non-distraction, because distraction has been removed far away.
Ekaggacitto (tâm nhất điểm) là tâm đã đạt đến sự nhất điểm, không tán loạn, vì sự tán loạn đã được đẩy lùi xa.
Attano kāyatoti ajjhattaṃ kāye kāyānupassanāvasena sammā samāhitacitto samāno ‘‘samāhito yathābhūtaṃ pajānāti passatī’’ti (saṃ. ni. 3.5; 5.1071, 1072; netti. 40; mi. pa. 1.14) vacanato.
Regarding one’s own body means, being rightly concentrated on the body internally through contemplation of the body, “the concentrated one knows and sees as it truly is” according to the saying.
Attano kāyato (từ thân của mình) là khi tâm đã định đúng đắn theo phương pháp quán thân trên thân bên trong, thì “người có định biết và thấy đúng như thật” theo lời dạy.
Tattha ñāṇadassanaṃ nibbattento tato bahiddhā parassa kāyepi ñāṇadassanaṃ nibbatteti.
Establishing insight-knowledge therein, one also establishes insight-knowledge in the body of another, externally.
Khi phát triển tuệ giác ở đó, vị ấy cũng phát triển tuệ giác trên thân của người khác ở bên ngoài.
Tenāha ‘‘parassa kāyābhimukhaṃ ñāṇaṃ pesetī’’ti.
Therefore, it is said: “one directs knowledge towards the body of another.”
Do đó, (Thầy giải thích) nói: “Vị ấy hướng tuệ giác đến thân của người khác.”
Sammā vippasīdatīti sammā samādhānapaccayena abhippasādena ñāṇūpasañhitena ajjhattaṃ kāyaṃ okappeti.
It becomes rightly clear means one rightly penetrates one’s own body with a clear understanding born of concentration, endowed with knowledge.
Sammā vippasīdatī (hoàn toàn trong sạch) là do sự định tâm đúng đắn, với sự thanh tịnh liên quan đến tuệ giác, vị ấy định tâm vào thân bên trong.
Sabbatthāti sabbaṭṭhānesu.
Everywhere means in all places.
Sabbatthā (ở khắp mọi nơi) là ở tất cả các chỗ.
Sati kathitāti yojanā.
This should be construed as: mindfulness is taught.
Lời giải thích là “niệm được nói đến”.
Lokiyalokuttaramissakā kathitā anupassanāñāṇadassanānaṃ tadubhayasādhāraṇabhāvato.
Taught as mixed with mundane and supramundane due to the common nature of contemplation, knowledge, and vision to both.
Được nói là pha trộn giữa thế gian và siêu thế vì tuệ quán và tuệ giác có tính chất chung cho cả hai.
290. Etthāti imissā kathāya.
290. Here, in this discourse.
290. Ở đây có nghĩa là trong bài thuyết pháp này.
Jhānakkhassa vīriyacakkassa ariyamaggarathassa sīlaṃ vibhūsanabhāvena vuttanti āha ‘‘alaṅkāro parikkhāro nāmā’’ti.
Morality (sīla) is said to be an adornment for the chariot of the Noble Path, which has absorption (jhāna) as its axle and effort (vīriya) as its wheel, thus it is said "Adornment is a requisite."
Giới được nói đến như là vật trang sức cho chiếc xe của Thánh đạo, với trục là thiền (jhāna) và bánh xe là tinh tấn (vīriya). Do đó, có lời rằng: “Trang sức được gọi là parikkhāra (phương tiện)”.
Sattahi nagaraparikkhārehīti nagaraṃ parivāretvā rakkhaṇakehi kataparikkhepo, parikhā, uddāpo, pākāro, esikā, palighā, pākārapakkhaṇḍilanti imehi sattahi nagaraparikkhārehi.
By the seven requisites of a city means the encircling protection of a city made by its guards: a moat, an earthwork, a rampart, stakes, a cross-bar, and a turret on the rampart—these seven requisites of a city.
Với bảy phương tiện bảo vệ thành phố có nghĩa là bảy phương tiện bảo vệ thành phố được xây dựng bởi những người canh giữ vây quanh thành phố, đó là: hào, đê, tường thành, cột cổng, chốt cửa, và vọng gác trên tường thành.
Sambharīyati phalaṃ etenāti sambhāro, kāraṇaṃ.
That by which a result is gathered is sambhāra, a cause.
Nơi mà quả được tích chứa bởi nó, đó là sambhāra (tư lương), tức là nguyên nhân.
Bhesajjañhi byādhivūpasamanena jīvitassa kāraṇaṃ.
Indeed, medicine is a cause for life through the alleviation of illness.
Thật vậy, thuốc men là nguyên nhân của sự sống nhờ việc làm dịu bệnh tật.
Parivāraparikkhāravasenāti parivārasaṅkhātaparikkhāravasena.
In the sense of a retinue-requisite means in the sense of a requisite designated as a retinue.
Theo nghĩa parikkhāra là sự tùy tùng có nghĩa là theo nghĩa phương tiện là sự tùy tùng.
Parikkhāro hi sammādiṭṭhiyādayo maggadhammā sammāsamādhissa sahajātādipaccayabhāvena parikaraṇato abhisaṅkharaṇato.
For the path factors such as right view are requisites for right concentration because they condition and bring about right concentration as its co-existent and other supporting conditions.
Thật vậy, các pháp Đạo như chánh kiến (sammādiṭṭhi) v.v., là các phương tiện (parikkhāra) vì chúng hỗ trợ và chuẩn bị cho chánh định (sammāsamādhi) như là các điều kiện đồng sinh (sahajāta) v.v.
Upecca nissīyatīti upanisā, saha upanisāyāti saupanisoti āha ‘‘saupanissayo’’ti, sahakārīkāraṇabhūto dhammasamūho idha ‘‘upanissayo’’ti adhippeto.
That which is resorted to and depended upon is upanisā. That which exists together with a resort is saupaniso. Thus, it is said "saupanissayo"; here, a collection of factors that serve as a co-operative cause, such as right view, is intended by "upanissayo."
Nương tựa vào và dựa vào được gọi là upanisā (duyên mạnh). Cùng với upanisā được gọi là saupaniso. Do đó, có lời rằng: “saupanissayo (có duyên mạnh)”, ở đây, một tập hợp các pháp đóng vai trò là nguyên nhân hỗ trợ được hiểu là “upanissayo”.
Sammā pasatthā sundarā diṭṭhi etassāti sammādiṭṭhi, puggalo, tassa sammādiṭṭhissa. So pana yasmā patiṭṭhitasammādiṭṭhiko, tasmā vuttaṃ ‘‘sammādiṭṭhiyaṃ ṭhitassā’’ti.
One who possesses right, excellent, and beautiful view is sammādiṭṭhi, a person; of that person with right view. Since he is established in right view, it is said "of one established in right view."
Người có chánh kiến (sammādiṭṭhi), được tán thán là tốt đẹp, có kiến giải tốt đẹp, đó là sammādiṭṭhissa (của người có chánh kiến). Vì người ấy có chánh kiến đã được thiết lập vững chắc, nên có lời rằng: “sammādiṭṭhiyaṃ ṭhitassa (của người an trú trong chánh kiến)”.
Sammāsaṅkappo pahotīti maggasammādiṭṭhiyā dukkhādīsu parijānanādikiccaṃ sādhentiyā kāmavitakkādike samugghāṭento sammāsaṅkappo yathā attano kiccasādhane pahoti, tathā pavattiṃ panassa dassento āha ‘‘sammāsaṅkappo pavattatī’’ti.
Right thought arises means when right view of the path accomplishes its function of discerning suffering and so forth, right thought, eliminating thoughts of sensuality and the like, is able to accomplish its own task. Showing its arising, it is said "right thought proceeds."
Chánh tư duy (sammāsaṅkappa) phát sinh có nghĩa là khi chánh kiến của Đạo hoàn thành nhiệm vụ nhận biết khổ v.v., chánh tư duy loại bỏ các tà tư duy dục v.v., để nó có thể hoàn thành nhiệm vụ của mình. Để chỉ ra sự vận hành của nó, có lời rằng: “chánh tư duy vận hành”.
Esa nayo sabbapadesūti ‘‘sammāsaṅkappassa sammāvācā pahotī’’tiādīsu sesapadesu yathāvuttamatthaṃ atidisati.
This method applies to all phrases; this refers to the meaning stated in the remaining phrases such as "Right speech arises from right thought."
Đây là phương pháp cho tất cả các phần có nghĩa là nó chỉ ra ý nghĩa đã nói ở trên cho các phần còn lại như “chánh ngữ phát sinh từ chánh tư duy” v.v.
Ettha ca yasmā nibbānādhigamāya paṭipannassa yogino bahūpakārā sammādiṭṭhi.
Here, since right view is greatly beneficial to a yogi who is striving for the attainment of Nibbāna.
Ở đây, vì chánh kiến rất hữu ích cho hành giả đang thực hành để đạt đến Nibbāna.
Tathā hi sā ‘‘paññāpajjoto, paññāsattha’’nti ca vuttā.
Indeed, it is called "the lamp of wisdom" and "the weapon of wisdom."
Thật vậy, nó được gọi là “ngọn đèn trí tuệ, vũ khí trí tuệ”.
Tāya hi so avijjandhakāraṃ vidhamitvā kilesacore ghātento khemena nibbānaṃ pāpuṇāti, tasmā ariyamaggakathāyaṃ sammādiṭṭhi ādito gayhati, idha pana puggalādhiṭṭhānadesanāya ‘‘sammādiṭṭhissā’’ti vuttaṃ.
By it, he dispels the darkness of ignorance, destroys the defilement-thieves, and attains Nibbāna safely. Therefore, in the discourse on the Noble Path, right view is taken first, but here, in the teaching based on the individual, it is said "of one with right view."
Nhờ đó, người ấy phá tan bóng tối vô minh, tiêu diệt những tên trộm phiền não, và đạt đến Nibbāna một cách an toàn. Vì vậy, trong bài thuyết pháp về Thánh đạo, chánh kiến được đề cập đầu tiên. Ở đây, trong bài thuyết pháp dựa trên cá nhân, có lời rằng: “của người có chánh kiến”.
Yasmā pana sammādiṭṭhipuggalo nekkhammasaṅkappādivasena sammadeva saṅkappeti, na micchākāmasaṅkappādivasena, tasmā sammādiṭṭhissa sammāsaṅkappo pahoti.
However, since a person with right view conceives thoughts correctly by way of thoughts of renunciation and the like, and not by way of wrong thoughts of sensuality and the like, right thought arises in one with right view.
Vì người có chánh kiến tư duy đúng đắn theo cách tư duy ly dục v.v., chứ không phải theo cách tư duy tà dục v.v., nên chánh tư duy phát sinh từ chánh kiến.
Yasmā ca sammāsaṅkappo sammāvācāya upakārako.
And since right thought is conducive to right speech.
Và vì chánh tư duy hỗ trợ chánh ngữ.
Yathāha ‘‘pubbe kho gahapati vitakketvā vicāretvā pacchā vācaṃ bhindatī’’ti, (saṃ. ni. 2.348) tasmā sammāsaṅkappassa sammāvācā pahoti.
As it is said, "First, householder, having thought and deliberated, one later breaks forth into speech." Therefore, right speech arises from right thought.
Như đã nói: “Này gia chủ, sau khi suy nghĩ và quán sát trước, người ta mới nói ra lời” (Saṃ. Ni. 2.348). Do đó, chánh ngữ phát sinh từ chánh tư duy.
Yasmā pana ‘‘idañcidañca karissāmā’’ti hi paṭhamaṃ vācāya saṃvidahitvā yebhuyyena te te kammantā sammā payojīyanti, tasmā vācā kāyakammassa upakārikāti sammāvācassa sammākammanto pahoti.
However, since generally, having first arranged by speech, "we will do this and that," those various actions are then rightly performed, speech is conducive to bodily action; therefore, right action arises from right speech.
Vì thông thường, sau khi quyết định bằng lời nói rằng “chúng ta sẽ làm điều này và điều kia”, những hành động đó mới được thực hiện đúng đắn. Do đó, lời nói hỗ trợ hành động thân. Vì vậy, chánh nghiệp phát sinh từ chánh ngữ.
Yasmā pana catubbidhaṃ vacīduccaritaṃ, tividhañca kāyaduccaritaṃ pahāya ubhayaṃ sucaritaṃ pūrentasseva ājīvaṭṭhamakasīlaṃ pūrati, na itarassa, tasmā sammāvācassa sammākammantassa ca sammāājīvo pahoti.
However, since only for one who has abandoned the four kinds of verbal misconduct and the three kinds of bodily misconduct, and who fulfills both types of good conduct, is the eightfold moral conduct (ājīvaṭṭhamakasīla) fulfilled, and not for others, right livelihood arises from right speech and right action.
Vì chỉ khi từ bỏ bốn loại ác hạnh lời nói và ba loại ác hạnh thân, và hoàn thành cả hai loại thiện hạnh, thì giới có chánh mạng là thứ tám mới được hoàn thành, chứ không phải cho người khác. Do đó, chánh mạng phát sinh từ chánh ngữ và chánh nghiệp.
Visuddhidiṭṭhisamudāgatasammāājīvassa yoniso padhānassa sambhavato sammāājīvassa sammāvāyāmo pahoti.
From the arising of proper exertion in one whose right livelihood has arisen from purified view, right effort arises from right livelihood.
Vì sự tinh tấn đúng đắn phát sinh từ chánh mạng của người có chánh kiến thanh tịnh, nên chánh tinh tấn phát sinh từ chánh mạng.
Yoniso padahantassa kāyādīsu catūsu vatthūsu sati sūpaṭṭhitā hotīti sammāvāyāmassa sammāsati pahoti.
For one who strives properly, mindfulness is well-established in the four objects, namely body and so on; thus, right mindfulness arises from right effort.
Khi người tinh tấn đúng đắn, niệm được thiết lập vững chắc trên bốn đối tượng là thân v.v. Do đó, chánh niệm phát sinh từ chánh tinh tấn.
Yasmā evaṃ sūpaṭṭhitā sati samādhissa upakārānupakārānaṃ dhammānaṃ gatiyo samannesitvā pahoti ekattārammaṇe cittaṃ samādhātuṃ, tasmā sammāsatissa sammāsamādhi pahotīti.
Since such well-established mindfulness can investigate the paths of factors that are conducive and not conducive to concentration, and can concentrate the mind on a single object, therefore right concentration arises from right mindfulness.
Vì khi niệm được thiết lập vững chắc như vậy, sau khi tìm hiểu các cách vận hành của các pháp hỗ trợ và không hỗ trợ cho định, nó có thể tập trung tâm vào một đối tượng duy nhất. Do đó, chánh định phát sinh từ chánh niệm.
Ayañca nayo pubbabhāge nānākkhaṇikānaṃ sammādiṭṭhiādīnaṃ vasena vutto, maggakkhaṇe pana sammādiṭṭhiādīnaṃ tassa tassa sahajātādivasena vutto ‘‘sammādiṭṭhissa sammāsaṅkappo pahotī’’tiādīnaṃ padānamattho yutto, ayameva ca idhādhippeto.
This method is stated in the preliminary stage in terms of right view and so on, which occur at different moments; but at the moment of the path, the meaning of phrases such as "right thought arises from right view" is appropriate, being stated in terms of co-existence and other factors of right view and so on. And this is what is intended here.
Phương pháp này đã được nói đến ở phần trước theo nghĩa chánh kiến v.v., là các pháp khác nhau trong các khoảnh khắc khác nhau. Tuy nhiên, trong khoảnh khắc của Đạo, ý nghĩa của các từ “chánh tư duy phát sinh từ chánh kiến” v.v., được nói theo nghĩa đồng sinh v.v., của các pháp đó là hợp lý, và đây cũng là ý nghĩa được đề cập ở đây.
Tenāha ‘‘ayaṃ panattho’’tiādi.
Therefore, it is said "This meaning, however," and so forth.
Do đó, có lời rằng: “Đây là ý nghĩa” v.v.
Maggañāṇeti maggapariyāpannañāṇe ṭhitassa taṃsamaṅgino.
In path-knowledge means of one who is endowed with and established in the knowledge included within the path.
Trong Đạo trí có nghĩa là trong trí tuệ thuộc về Đạo, của người an trú trong đó, tức là người thành tựu trí tuệ đó.
Maggapaññā hi catunnaṃ saccānaṃ sammādassanaṭṭhena ‘‘maggasammādiṭṭhī’’ti vuttā, sā eva nesaṃ yāthāvato jānanato paṭivijjhanato idha ‘‘maggañāṇa’’ntipi vuttā.
For path-wisdom is called "path-right view" by virtue of its seeing the four truths correctly; that same wisdom is also called "path-knowledge" here by virtue of its knowing and penetrating them truly.
Thật vậy, tuệ của Đạo được gọi là “chánh kiến của Đạo” theo nghĩa thấy đúng đắn bốn sự thật. Chính tuệ đó cũng được gọi là “Đạo trí” ở đây vì nó biết và thấu hiểu các sự thật đó một cách chân thật.
Maggavimuttīti maggena kilesānaṃ vimuccanaṃ samucchedappahānameva.
Path-deliverance is simply the complete eradication of defilements by means of the path.
Giải thoát của Đạo chỉ là sự giải thoát khỏi các phiền não bằng Đạo, tức là sự đoạn trừ hoàn toàn.
Phalasammādiṭṭhi eva ‘‘phalasammāñāṇa’’nti pariyāyena vuttaṃ, pariyāyavacanañca vuttanayānusārena veditabbaṃ.
Fruition right view is implicitly called "fruition right knowledge," and the implicit designation should be understood according to the stated method.
Chánh kiến của Quả được gọi một cách gián tiếp là “Quả trí”, và cách gọi gián tiếp này cần được hiểu theo phương pháp đã nói.
Phalavimutti pana paṭippassaddhippahānaṃ daṭṭhabbaṃ.
Fruition-deliverance, however, should be seen as the abandonment by tranquilization.
Tuy nhiên, giải thoát của Quả cần được xem là sự đoạn trừ bằng cách trấn áp.
Amatassa dvārāti ariyamaggamāha.
The door to the Deathless refers to the Noble Path.
Cánh cửa bất tử là chỉ Thánh đạo.
So pana vinā ca ācariyamuṭṭhinā anantaraṃ abāhiraṃ karitvā yāvadeva manussehi suppakāsitattā vivaṭo.
And that is open because it is thoroughly proclaimed even to humans, without the teacher's closed-fist doctrine, without inner or outer distinctions.
Thánh đạo đó, không có bí mật của bậc thầy, không có bên trong hay bên ngoài, đã được chư thiên và loài người trình bày rõ ràng, nên nó được mở ra.
Dhammavinītāti ariyadhamme vinītā.
Disciplined in the Dhamma means disciplined in the Noble Dhamma.
Dhammavinītā (được giáo hóa trong Pháp) có nghĩa là được giáo hóa trong Thánh pháp.
So panettha kilesānaṃ samucchedavinayavasena veditabboti āha ‘‘sammāniyyānena niyyātā’’ti.
Here, that Dhamma should be understood as discipline in the sense of the complete eradication of defilements, therefore it is said "rightly led forth by means of right deliverance."
Ở đây, điều đó cần được hiểu theo nghĩa đoạn trừ các phiền não. Do đó, có lời rằng: “đã được đưa ra một cách đúng đắn”.
Atthīti puthutthavisayaṃ nipātapadaṃ ‘‘atthi imasmiṃ kāye kesā’’tiādīsu (dī. ni. 2.377; ma. ni. 1.110; 3.154; saṃ. ni. 4.127; a. ni. 6.29; 10.60; vibha. 356; khu. pā. 2.1.dvattiṃsaākāra; netti. 47) viyāti āha ‘‘anāgāmino ca atthī’’ti.
There are means an indeclinable word indicating plurality, as in "There are hairs on this body," and so forth; thus it is said "there are also non-returners."
Atthi (có) là một từ bất biến chỉ về số nhiều, giống như trong các câu “atthi imasmiṃ kāye kesā (trong thân này có tóc)” v.v. Do đó, có lời rằng: “cũng có các vị Bất Hoàn (Anāgāmin)”.
Tenevāha ‘‘atthi cevettha sakadāgāmino’’ti.
Therefore, it is said, "There are also once-returners here."
Chính vì vậy mà có lời rằng: “Ở đây cũng có các vị Nhất Lai (Sakadāgāmin)”.
Bahiddhā saṃyojanapaccayo nibbattihetubhūto puññabhāgo etissā atthīti puññabhāgā, atisayavisiṭṭho cettha atthiattho veditabbo.
Puññabhāgā means those for whom the meritorious portion, which is a condition for external fetters and a cause for rebirth, exists. Here, the meaning of "existence" should be understood as exceptionally excellent.
Puññabhāgā (phần phước) có nghĩa là có phần phước là điều kiện cho sự tái sinh, là do các kiết sử bên ngoài. Ở đây, ý nghĩa của “atthi” cần được hiểu là có sự vượt trội đặc biệt.
Ottappamānoti uttasanto bhāyanto.
Being fearful means trembling and being afraid.
Ottappamāno (đang sợ hãi) có nghĩa là đang run sợ, đang khiếp sợ.
Na pana natthi, atthi evāti dīpeti.
It is not non-existent, but it certainly exists; this indicates that.
Điều đó cho thấy rằng không phải là không có, mà là chắc chắn có.