344. Ambasaṇḍānaṃ adūrabhavattā ekopi so brāhmaṇagāmo ‘‘ambasaṇḍā’’tveva bahuvacanavasena vuccati, yathā ‘‘varaṇā nagara’’nti.
344. Because it was near the mango groves (ambasaṇḍa), that single brahmin village was called "Ambasaṇḍā" in the plural, just as "Varaṇā nagara" (Varaṇā city).
344. Do gần các lùm xoài (ambasaṇḍa), nên dù chỉ là một làng Bà-la-môn, nó vẫn được gọi là “Ambasaṇḍā” theo số nhiều, giống như “Varaṇā nagara” (thành phố Varaṇā).
Vedi eva vediko, vediko eva vediyo ka-kārassa ya-kāraṃ katvā, tasmiṃ vediyake. Tenāha ‘‘maṇivedikāsadisenā’’tiādi, indanīlādimaṇimayavedikāsadisenāti attho.
A vedi (platform) is a vedika, and a vedika, by changing the letter 'k' to 'y,' becomes a vediyaka; in that vediyaka. Therefore, it is said, "like a jeweled platform" and so on, meaning like a platform made of sapphires and other jewels.
Vedi chính là vedika, vedika chính là vediyo sau khi biến đổi âm ‘k’ thành ‘y’, trong đó vediyake (trên đài đá). Do đó đã nói “maṇivedikāsadisena” (giống như đài đá quý), v.v., có nghĩa là giống như đài đá làm bằng ngọc Indanīla, v.v.
Pubbepīti leṇakaraṇato pubbe, guhārūpena ṭhitā, dvāre indasālarukkhavatī ca, tasmā ‘‘indasālaguhā’’ti vuttā purimavohārena.
"Even before" means before the cave was made, it stood in the form of a grotto, and it had an Indasāla tree at its entrance, hence it was called "Indasāla cave" by the former designation.
Pubbepī (trước đây) có nghĩa là trước khi hang động được tạo ra, nó đã tồn tại dưới dạng một hang núi, và có cây Indasāla ở cửa hang, do đó nó được gọi là “Indasālaguhā” (hang Indasāla) theo cách gọi cũ.
Ussukkaṃ vuccati abhiruci, taṃ pana buddhadassanakāmatāvasena, tathā ussāhanavasena ca pavattiyā ‘‘dhammiko ussāho’’ti vuttaṃ.
"Ussukkaṃ" is called inclination, and since that inclination arose from the desire to see the Buddha and from enthusiasm, it is called "righteous enthusiasm."
Ussukkaṃ được gọi là sự ưa thích, nhưng do sự mong muốn được thấy Đức Phật và sự nhiệt tình, nên nó được gọi là “dhammiko ussāho” (sự nhiệt tình hợp Pháp).
Sakkena sadiso…pe… natthīti.
"There is no one like Sakka... and so on."
Không có vị nào…pe… giống như Sakka (Đế Thích).
Yathāha ‘‘appamādena maghavā, devānaṃ seṭṭhataṃ gato’’ti (dha. pa. 30).
As it is said, "Through diligence, Maghavā attained supremacy among the devas."
Như đã nói: “Do không phóng dật, Maghavā đã đạt được địa vị tối thượng trong số các chư thiên” (Dhp. 30).
Parittakenāti aparāparaṃ bahuṃ puññakammaṃ akatvā appamattakeneva puññakammena.
"With little" means with only a small amount of merit, without performing many successive meritorious deeds.
Parittakenā (với một chút) có nghĩa là với một chút công đức mà không cần thực hiện nhiều công đức liên tục.
Dibbacakkhunā devatānaṃ dassanaṃ nāma paṭivijjhanasadisanti āha ‘‘paṭivijjhī’’ti.
Seeing devas with the divine eye is akin to penetration; therefore, it is said, "he penetrated."
Việc nhìn thấy các vị thiên nhân bằng thiên nhãn giống như sự thấu triệt, do đó đã nói “paṭivijjhī” (đã thấu triệt).
Pāṭiyekko vohāroti āveṇiko piyasamudāhāro.
"Pāṭiyekko vohāro" means a special, endearing form of address.
Pāṭiyekko vohāro (cách gọi đặc biệt) có nghĩa là cách xưng hô thân mật riêng biệt.
Marisaniyasampattikāti mārisā. Tesañhi sampattiyo mahānubhāvatāya sahanti upaṭṭhahanti, aññe ayonisomanasikāratāya ceva appahukāya ca na sahantiyeva, sā pana nesaṃ marisaniyasampattikatā dukkhavirahitāyāti vuttaṃ ‘‘niddukkhātipi vuttaṃ hotī’’ti.
Those whose attainments are enduring are mārisā. Indeed, their attainments endure and last due to their great power, while those of others do not endure due to unwise attention and lack of power. And since their enduring attainments are free from suffering, it is said, "it also means without suffering."
Những vị có tài sản đáng kính trọng, đó là mārisā (các vị đáng kính). Tài sản của họ có thể chịu đựng và tồn tại do uy lực lớn, còn những người khác thì không thể chịu đựng được do tác ý không đúng đắn và uy lực yếu kém. Sự đáng kính trọng về tài sản của họ là do không có khổ đau, do đó đã nói “cũng có nghĩa là không có khổ đau”.
Ekako vāti devaparisāya vinā āgatattā vuttaṃ, mātaliādayo pana tādisā sahāyā tadāpi ahesuṃyeva.
"Alone" is said because he came without the assembly of devas; but companions like Mātali were present even then.
Ekako vā (một mình) được nói vì Sakka đến mà không có hội chúng chư thiên, nhưng những người bạn như Mātali, v.v., cũng có mặt vào lúc đó.
Tathā hi vakkhati ‘‘api cāyaṃ āyasmato cakkanemisaddena tamhā samādhimhā vuṭṭhito’’ti (dī. ni. aṭṭha. 2.352).
Thus, it will be said, "Moreover, this venerable one has risen from that concentration due to the sound of the wheel-rim."
Thật vậy, Ngài sẽ nói: “Và Tôn giả đã xuất khỏi định ấy do tiếng bánh xe” (Dī. Ni. Aṭṭha. 2.352).
Okāsaṃ nākāsi sakkassa ñāṇaparipākaṃ āgamento, aññesañca bahūnaṃ devānaṃ dhammābhisamayaṃ upaparikkhamāno.
He did not grant an opportunity because he was awaiting Sakka's maturation of knowledge and observing the attainment of Dhamma by many other devas.
Okāsaṃ nākāsi (không cho phép) là do chờ đợi sự trưởng thành trí tuệ của Sakka và quan sát sự chứng ngộ Pháp của nhiều vị chư thiên khác.
Soti sakko.
"So" refers to Sakka.
So (vị ấy) là Sakka.
Sovaṇṇamayanti suvaṇṇamayaṃ.
"Sovaṇṇamayaṃ" means made of gold.
Sovaṇṇamayaṃ (bằng vàng) có nghĩa là làm bằng vàng.
Pokkharanti vīṇāya doṇimāha.
"Pokkharaṃ" refers to the bowl of the lute.
Pokkharaṃ (bụng đàn) chỉ phần thân đàn vīṇā.
Daṇḍoti vīṇadaṇḍo.
"Daṇḍo" is the neck of the lute.
Daṇḍo (cần đàn) là cần đàn vīṇā.
Veṭhakāti tantīnaṃ bandhanāya ceva uppīḷanāya ca dhametabbā veṭhakā.
"Veṭhakā" are the pegs to be played for tying and tightening the strings.
Veṭhakā (khóa vặn) là các khóa vặn để buộc và căng dây khi chơi đàn.
Pattakanti pokkharaṃ.
"Pattakaṃ" is the sound box.
Pattakaṃ (mặt đàn) là phần bụng đàn.
Samapaññāsamucchanā mucchetvāti yathā samapaññāsamucchanā kamato tattha saṃmucchanaṃ kātuṃ sakkā, evaṃ taṃ sajjetvāti attho.
"Having arranged fifty equal mucchanā" means having prepared it so that it was possible to arrange fifty equal mucchanā in sequence.
Samapaññāsamucchanā mucchetvā (sau khi điều chỉnh năm mươi nốt nhạc một cách cân bằng) có nghĩa là sau khi điều chỉnh đàn sao cho có thể tạo ra năm mươi nốt nhạc một cách tuần tự.
‘‘Samapaññāsamucchanā saṃmucchetvā’’ti ca idaṃ devaloke niyataṃ vīṇāvādanavidhiṃ sandhāya vuttaṃ.
And this statement, "having arranged fifty equal mucchanā," is said with reference to the fixed method of lute playing in the deva world.
Câu “samapaññāsamucchanā saṃmucchetvā” này được nói liên quan đến phương pháp chơi đàn vīṇā cố định ở cõi trời.
Manussaloke pana ekavīsati mucchanā.
In the human world, however, there are twenty-one mucchanā.
Ở cõi người thì có hai mươi mốt nốt nhạc.
Tenevāha vīṇopamasuttavaṇṇanāyaṃ –
That is why in the commentary on the Vīṇopama Sutta it is said—
Do đó đã nói trong chú giải kinh Vīṇopama –
Tattha chajjo, usabho, gandhāro, majjhimo, pañcamo, dhevato, nisādoti ete satta sarā. Chajjagāmo, majjhimagāmo, sādhāraṇagāmoti tayo gāmā, sarasamūhāti attho.
Among these, chajja, usabha, gandhāra, majjhima, pañcama, dhevata, nisāda—these are the seven notes. Chajjagāma, majjhimagāma, sādhāraṇagāma—these are the three gāmas, meaning groups of notes. In the human world, according to the method of playing, by making three mucchanā for each note, there are twenty-one mucchanā. And for each note, there are seven tāna variations, from which the lowest pitch of the note is determined; these are forty-nine tāna variations. Three, two, four, four, three, two, four—these are the twenty-two suti variations desired. But this (Pañcasikha) played the lute with a suitability of fifty mucchanā, with seven mucchanā for each note and one for the intermediate note.
Trong đó, chajja, usabha, gandhāra, majjhima, pañcama, dhevata, nisāda là bảy nốt nhạc. Chajjagāma, majjhimagāma, sādhāraṇagāma là ba thang âm, có nghĩa là nhóm các nốt nhạc.
Manussaloke vādanavidhinā ekekasseva ca sarassa vasena tayo tayo mucchanā katvā ekavīsati mucchanā. Ekekasseva ca sarassa satta satta tānabhedā, yato sarassa mandataravavatthānaṃ hoti, te ekūnapaññāsa tānavisesāti, tisso duve catasso, catasso tisso duve catassoti dvāvīsati sutibhedā icchitā, ayaṃ pana ekekassa sarassa vasena satta satta mucchanā, antarasarassa ca ekāti samapaññāsāya mucchanānaṃ yogyabhāvena vīṇaṃ vajjesi.
Therefore, it is said, "having arranged fifty equal mucchanā."
Ở cõi người, theo phương pháp chơi đàn, mỗi nốt nhạc có ba nốt điều chỉnh, tạo thành hai mươi mốt nốt điều chỉnh. Mỗi nốt nhạc có bảy biến thể tāna, nơi xác định độ trầm bổng của nốt nhạc, đó là bốn mươi chín biến thể tāna; hai mươi hai suti (âm vi) được mong muốn, bao gồm ba, hai, bốn, bốn, ba, hai, bốn. Vị ấy đã chơi đàn vīṇā bằng cách điều chỉnh bảy nốt nhạc cho mỗi nốt và một nốt nhạc trung gian, tổng cộng là năm mươi nốt điều chỉnh.
Tena vuttaṃ ‘‘samapaññāsa mucchanā saṃmucchetvā’’ti.
This is to be understood as "Sakka's time for going, making the other devas know."
Do đó đã nói “samapaññāsa mucchanā saṃmucchetvā” (sau khi điều chỉnh năm mươi nốt nhạc một cách cân bằng).
Sesadeve jānāpento sakkassa gamanakālanti yojanā.
And the word "saṃmucchetvā" (having arranged) here implies that he arranged the mucchanā in a manner suitable for creating harmony and balance.
Câu này được ghép với “thời điểm Sakka đi đến để làm cho các chư thiên khác biết”.
347. Buddhā nāma mahākāruṇikā, sadevakassa lokassa hitasukhatthāya eva uppannā, te kathaṃ atthikehi durupasaṅkamāti āha ‘‘ahaṃ sarāgo’’tiādi.
347. Buddhas, being greatly compassionate, arise solely for the welfare and happiness of the world with its devas; how could they be difficult for seekers to approach? Therefore, it is said, "I am with passion," and so on.
347. Các vị Phật là những bậc đại bi, xuất hiện vì lợi ích và hạnh phúc của thế gian cùng với chư thiên. Làm sao các Ngài lại khó tiếp cận đối với những người có nhu cầu? Do đó đã nói “ahaṃ sarāgo” (tôi còn tham ái), v.v.
Tadantaraṃ paṭisallīnāti yena antarena yena khaṇena upasaṅkameyya, tadantaraṃ paṭisallīnā jhānaṃ samāpannā.
"They were absorbed at that interval" means they were absorbed in jhāna at that interval, at that moment when one might approach.
Tadantaraṃ paṭisallīnā (ẩn cư vào lúc đó) có nghĩa là vào thời điểm đó, vào khoảnh khắc mà vị ấy có thể đến gần, các Ngài đang ẩn cư, nhập thiền.
Tadantara-saddo vā ‘‘etarahī’’ti iminā samānatthoti āha ‘‘sampati paṭisallīnā vā’’ti.
Or, the word "tadantara" is synonymous with "etarahī" (now), so it is said, "or they are absorbed now."
Hoặc từ “tadantara” (lúc đó) có cùng nghĩa với “etarahi” (hiện tại), do đó đã nói “sampati paṭisallīnā vā” (hoặc hiện tại đang ẩn cư).
Sūriyasamānasarīrāti sūriyasamānappabhāsarīrā.
Sūriyasamānasarīrā means "having a body with a splendor like the sun."
Sūriyasamānasarīrā (có thân hình như mặt trời) nghĩa là có thân hình với ánh sáng rực rỡ như mặt trời.
Tenāha ‘‘tassā kirā’’tiādi.
Therefore, it is said, "Indeed, of her" and so on.
Vì thế, đã nói ‘‘tassā kirā’’ (quả thật của nàng) v.v.
Yasmā timbaruno gandhabbadevarājassa sūriyavaccha sā aṅke jātā, tasmā āha ‘‘yaṃ timbaruṃ devarājānaṃ nissāya tvaṃ jātā’’ti.
Since Sūriyavaccha was born in the lap of Timbaru, the king of the Gandharvas, it is said: "You were born by depending on Timbaru, the king of devas."
Vì Sūriyavaccha, con gái của vua Gandhabba Timbaru, được sinh ra trong lòng ông ấy, nên đã nói ‘‘yaṃ timbaruṃ devarājānaṃ nissāya tvaṃ jātā’’ (ngươi được sinh ra nhờ vua trời Timbaru).
Kalyāṇaṅgatāya ‘‘kalyāṇī’’ti vuttāti āha ‘‘sabbaṅgasobhanā’’ti.
Because of her beautiful limbs, she is called "kalyāṇī" (beautiful one); thus it is said "endowed with all beautiful limbs."
Được gọi là ‘‘kalyāṇī’’ (xinh đẹp) vì có hình thể đẹp đẽ, như đã nói ‘‘sabbaṅgasobhanā’’ (có tất cả các chi phần đều xinh đẹp).
Vāmūrūti ruciraūrū.
Vāmūrū means "having beautiful thighs."
Vāmūrū (đùi đẹp) nghĩa là đùi duyên dáng.
Tenāha ‘‘vāmākārenā’’tiādi.
Therefore, it is said "vāmākārena" and so on.
Vì thế, đã nói ‘‘vāmākārenā’’ (với hình dáng duyên dáng) v.v.
Vāmavikasitarucirasundarābhirūpacārusaddā hi ekatthā daṭṭhabbā.
Indeed, the words vāma, vikasita, rucira, sundara, abhirūpa, cāru should be understood as having the same meaning.
Thật vậy, các từ vāma, vikasita, rucira, sundara, abhirūpa, cāru đều có cùng nghĩa.
Na tikhiṇanti na tikkhaṃ na lūkhaṃ na kakkhaḷaṃ.
Na tikhiṇaṃ means not sharp, not rough, not harsh.
Na tikhiṇaṃ (không sắc bén) nghĩa là không sắc, không thô, không cứng.
Mandanti mudu siniddhaṃ.
Mandaṃ means soft, smooth.
Mandaṃ (dịu dàng) nghĩa là mềm mại, trơn tru.
Ekodīti ekodibhāvaṃ gato, samāhitoti attho.
Ekodī means "having attained a state of one-pointedness," which means "concentrated."
Ekodī (độc nhất) nghĩa là đã đạt đến trạng thái độc nhất, tức là đã an định.
Jigīsānoti jigīsamāno hoti.
Jigīsāno means "desiring, seeking."
Jigīsāno (mong cầu) nghĩa là đang mong cầu.
Tathābhūtova jigīsati nāmāti tathā paṭhamavikappo vutto.
Since one of such nature seeks, the first interpretation is thus stated.
Chính người như vậy mới mong cầu, nên đã nói cách diễn giải thứ nhất như vậy.
Dutiyavikappe pana ‘‘vicaratī’’ti kiriyāpadaṃ āharitvā attho vutto.
In the second interpretation, however, the meaning is stated by bringing in the verb "vicarati" (moves about).
Trong cách diễn giải thứ hai, nghĩa đã được nói bằng cách đưa ra động từ ‘‘vicaratī’’ (đi lại).
349. Saṃsandatīti sameti, yāya mucchanāya, yena ca ākārena tantissaro pavatto, taṃ mucchanaṃ anativattento, teneva ca ākārena gītassaropi pavattoti attho.
349. Saṃsandatī means "corresponds to, matches." The meaning is that the sound of the lute proceeds without exceeding the mucchanā (intonation) by which, and the manner in which, it was produced, and the sound of the singing also proceeds in that same manner.
349. Saṃsandatī (hòa hợp) nghĩa là phù hợp, tức là tiếng đàn dây được tấu lên với điệu nhạc nào và theo cách nào, thì tiếng hát cũng được trình bày mà không vượt quá điệu nhạc đó và theo cùng cách đó.
Yena ajjhāsayena bhagavā pañcasikhassa gandhabbe vaṇṇaṃ kathesi, yadatthañca kathesi, taṃ sabbaṃ vibhāvetuṃ ‘‘kasmā’’tiādimāha.
To fully explain the intention with which the Blessed One praised the Gandharva Pañcasikha, and for what purpose he praised it, he said "kasmā" (why?) and so on.
Để làm rõ tất cả ý định mà Đức Thế Tôn đã khen ngợi cây đàn của Pañcasikha, và mục đích mà Ngài đã khen ngợi, đã nói ‘‘kasmā’’ (vì sao) v.v.
Natthi bodhimūle eva samucchinnattā.
Natthi (there is not) means "because it was completely eradicated right at the root of the Bodhi tree."
Natthi (không có) vì đã bị đoạn trừ hoàn toàn ngay tại cội Bồ-đề.
Upekkhako bhagavā anupalittabhāvato.
Upekkhako Bhagavā (the Blessed One is equanimous) means "because of His unattached nature."
Upekkhako Bhagavā (Đức Thế Tôn là bậc xả) vì không bị nhiễm ô.
Suvimuttacitto bhagavā chandarāgato, sabbasmā ca kilesā.
Suvimuttacitto Bhagavā (the Blessed One's mind is well liberated) means "from sensuous passion, and from all defilements."
Suvimuttacitto Bhagavā (Đức Thế Tôn có tâm giải thoát hoàn toàn) khỏi dục ái và tất cả các phiền não.
Yadi evaṃ kasmā pañcasikhassa gandhabbe vaṇṇaṃ kathesīti āha ‘‘sace panā’’tiādi.
If this is so, why did he praise the Gandharva Pañcasikha? It is said "sace panā" (but if) and so on.
Nếu vậy, vì sao Ngài lại khen ngợi cây đàn của Pañcasikha? Đã nói ‘‘sace panā’’ (nếu như) v.v.
351. ‘‘Abhivadito sakko devānamindo’’tiādīnaṃ ‘‘tena kho pana samayenā’’tiādīnaṃ (pārā. 16, 24) viya saṅgītikāravacanabhāve saṃsayo natthi, ‘‘evañca pana tathāgatā’’ti idha pana siyā saṃsayoti ‘‘dhammasaṅgāhakattherehi ṭhapitavacana’’nti vatvā itarassāpi tathābhāvaṃ dassetuṃ ‘‘sabbameta’’ntiādi vuttaṃ.
351. There is no doubt that "Abhivadito Sakko devānamindo" (Sakka, the king of devas, bows) and similar phrases, like "tena kho pana samayenā" (at that time) and so on, are the words of the reciters (of the Dhamma). But here, at "evañca pana tathāgatā" (and thus, the Tathāgatas), there might be doubt, so to say "sabbameta" (all this) and so on, it is stated, "these are words established by the Dhamma-reciting theras," and to show that the other passages are likewise.
Đối với ‘‘Abhivadito Sakko devānamindo’’ (Thiên chủ Sakka đã đảnh lễ) v.v., và ‘‘Tena kho pana samayenā’’ (Vào thời điểm đó) v.v., không có nghi ngờ gì về việc chúng là lời của các vị kết tập kinh điển. Nhưng ở đây, ‘‘evañca pana tathāgatā’’ (và như vậy là các Như Lai) có thể gây nghi ngờ, nên đã nói ‘‘sabbameta’’ (tất cả những điều này) v.v., để cho thấy rằng đó là lời ‘‘dhammasaṅgāhakattherehi ṭhapitavacana’’ (lời được các Trưởng lão kết tập Pháp đặt ra) và các đoạn khác cũng vậy.
Vuḍḍhivacanena vuttoti ‘‘sukhī hotu pañcasikha sakko devānaṃ indo’’ti āsīsavādaṃ vutto.
Vuḍḍhivacanena vutto (spoken with a word of growth) means "Sukhī hotu Pañcasikha, Sakko devānaṃ indo" (May you be happy, Pañcasikha, Sakka, the king of devas)—spoken as a blessing.
Vuḍḍhivacanena vutto (được nói bằng lời chúc phúc) nghĩa là được nói bằng lời chúc phúc ‘‘Sukhī hotu Pañcasikha Sakko devānaṃ indo’’ (Nguyện cho Pañcasikha, Thiên chủ Sakka, được an lạc).
‘‘Bhagavato pāde sirasā vandatī’’ti vadanto abhivādeti nāma ‘‘sukhī hotū’’ti āsīsavādassa vadāpanato.
Saying "vandatī" (bows) at the feet of the Blessed One with his head, he pays homage by causing a blessing, "sukhī hotū" (may you be happy), to be spoken.
Khi nói ‘‘Bhagavato pāde sirasā vandatī’’ (đảnh lễ dưới chân Đức Thế Tôn bằng đầu), điều đó có nghĩa là đảnh lễ bằng cách khiến lời chúc phúc ‘‘Sukhī hotu’’ được nói ra.
Tathā pana āsīsavādaṃ vadanto abhivadati nāma sabbakālaṃ tatheva tiṭṭhanato.
And by speaking such a blessing, he pays homage, because he always remains in that state.
Và khi nói lời chúc phúc như vậy, đó có nghĩa là đảnh lễ vì luôn duy trì trạng thái như vậy.
Uruṃ vepullaṃ dassati dakkhatīti urundā vibhattialopena.
He shows or sees great abundance, hence urundā by elision of the case ending.
Urundā (rộng lớn) là từ uruṃ vepullaṃ dassati dakkhatī (thể hiện sự rộng lớn), với sự lược bỏ biến cách.
Vivaṭā aṅgaṇaṭṭhānaṃ.
Vivaṭā means "the open space (courtyard)."
Vivaṭā (mở ra) là nơi sân.
Yo pakatiyā guhāyaṃ andhakāro, so antarahitoti yo tassaṃ guhāyaṃ satthu samantato asītihatthato ayaṃ pākatiko andhakāro, so devānaṃ vatthābharaṇasarīrobhāsehi antarahito, āloko sampajji.
The darkness that naturally exists in the cave has disappeared means that the natural darkness within that cave, extending eighty cubits around the Teacher, disappeared due to the radiance of the devas' robes, ornaments, and bodies, and light appeared.
Yo pakatiyā guhāyaṃ andhakāro, so antarahito (bất cứ bóng tối tự nhiên nào trong hang, nó đều biến mất) nghĩa là bóng tối tự nhiên trong hang, trong phạm vi tám mươi tầm xung quanh Đức Phật, đã biến mất do ánh sáng từ y phục, trang sức và thân thể của chư thiên, và ánh sáng đã xuất hiện.
Asītihatthe pana buddhālokeneva andhakāro antarahito, na ca samattho devānaṃ obhāso buddhānaṃ abhibhavituṃ.
However, within eighty cubits, the darkness disappeared solely by the Buddha's light, and the radiance of the devas was not capable of overpowering the Buddha's light.
Tuy nhiên, trong phạm vi tám mươi tầm, bóng tối đã biến mất chỉ bởi ánh sáng của Đức Phật, và ánh sáng của chư thiên không đủ sức lấn át ánh sáng của chư Phật.
Salaḷamayagandhakuṭiyanti salaḷarukkhehi raññā pasenadinā kāritagandhakuṭiyaṃ.
Salaḷamayagandhakuṭiyaṃ means "a fragrant hut made of salaḷa trees, built by King Pasenadi."
Salaḷamayagandhakuṭiyaṃ (chánh điện làm bằng gỗ salaḷa) nghĩa là chánh điện được vua Pasenadi xây dựng bằng cây salaḷa.
Tenassāti tena phaladvayādhigamena pahīnaoḷārikakāmarāgatāya assā bhūjatiyā devaloke abhiratiyeva natthi.
Tenassā means "due to that attainment of the two fruits, and the abandonment of gross sensuous passion, there is no delight for that Bhūjatī in the deva world."
Tenassā (do đó, của nàng) nghĩa là do sự chứng đắc hai quả vị, và do dục ái thô thiển đã được đoạn trừ, nên assā (của nàng) Bhūjatiyā (Bhūjati) devaloke abhiratiyeva natthi (không có sự hoan hỷ nào ở cõi trời).
Cakkanemisaddena tamhā samādhimhā vuṭṭhito ti ettha adhippāyaṃ ajānantā ‘‘ārammaṇassa adhimattatāya samāpattito vuṭṭhānaṃ jāta’’nti maññeyyunti taṃ paṭikkhipanto ‘‘samāpanno saddaṃ suṇātī ti no vata re vattabbe’’ti āha.
Lest those who do not understand the intention of "from that samādhi, one arose by the sound of chariot wheels" might think, "the arising from absorption occurred due to the intensity of the object," he refutes this by saying, "it should not be said that one in samāpatti hears a sound."
Ở đây, về ‘‘Cakkanemisaddena tamhā samādhimhā vuṭṭhito’’ (từ định ấy Ngài đã xuất ra bởi tiếng bánh xe), những người không hiểu ý nghĩa có thể nghĩ rằng ‘‘sự xuất định đã xảy ra do đối tượng quá mạnh’’. Để bác bỏ điều đó, đã nói ‘‘samāpanno saddaṃ suṇātīti no vata re vattabbe’’ (thật không nên nói rằng người nhập định nghe tiếng động).
Sati ca ārammaṇasaṅghaṭṭanāyaṃ gahaṇenapi bhavitabbanti adhippāyena ‘‘suṇātī’’ti vuttaṃ, itaro ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa saddo kaṇṭako’’ti vacanamattaṃ nissāya sabbassāpi jhānassa saddo kaṇṭakoti adhippāyena paṭikkhepaṃ asahanto ‘‘nanu bhagavā…pe… bhaṇatī’’ti imameva suttapadaṃ uddhari.
And it is said "suṇātī" (hears) with the intention that if there is an impact of an object, it can also be perceived. The other, relying solely on the statement "sound is a thorn to one who has entered the first jhāna," being unable to bear the refutation with the intention that sound is a thorn to all jhāna, merely quoted this Sutta passage: "Indeed, the Blessed One... and so on... declares."
Với ý định rằng sự nhận thức cũng có thể xảy ra khi có sự va chạm của đối tượng, đã nói ‘‘suṇātī’’ (nghe). Người kia, không chấp nhận sự bác bỏ với ý định rằng tiếng động là chướng ngại cho tất cả các thiền định, chỉ dựa vào lời nói ‘‘tiếng động là chướng ngại cho người nhập sơ thiền’’, đã trích dẫn chính đoạn kinh này ‘‘nanu Bhagavā…pe… bhaṇatī’’ (chẳng phải Đức Thế Tôn… v.v. đã nói).
Tattha yathā dosadassanapaṭipakkhabhāvanāvasena paṭighasaññānaṃ suppahīnattā mahatāpi saddena arūpasamāpattito na vuṭṭhānaṃ, evaṃ ‘‘uppādo bhayaṃ, anuppādo khema’’ntiādinā sammadeva dosadassanapaṭipakkhabhāvanāvasena sabbāsampi lokiyasaññānaṃ aggamaggena samatikkantattā ārammaṇādhigamatāya na kadāci phalasamāpattito vuṭṭhānaṃ hotīti.
Just as there is no emergence from arūpasamāpatti even by a great sound, due to the complete abandonment of saññā of resistance by the cultivation of the opposing side of seeing the fault, so too, by means of "arising is fear, non-arising is safety," and so on, there is never any emergence from phalasamāpatti to the attainment of objects, due to the complete transcending of all worldly saññā by the Arahant-path, through the cultivation of the opposing side of seeing the fault.
Ở đó, như do sự tu tập đối trị với việc thấy lỗi lầm, các tưởng về sự va chạm (paṭighasaññā) đã được đoạn trừ hoàn toàn, nên dù có tiếng động lớn cũng không xuất khỏi thiền vô sắc (arūpasamāpatti); cũng vậy, do sự tu tập đối trị với việc thấy lỗi lầm một cách đúng đắn, như “Sự sinh khởi là hiểm nguy, sự không sinh khởi là an ổn”, tất cả các tưởng hữu vi (lokiyasaññā) đã được vượt qua bằng thánh đạo tối thượng (aggamagga), nên không bao giờ có sự xuất khỏi quả thiền (phalasamāpatti) để nắm bắt đối tượng khác.
Tathā pana na suppahīnattā paṭighasaññānaṃ sabbarūpasamāpattito vuṭṭhānaṃ hoti, paṭhamajjhānaṃ pana appakampi saddaṃ na sahatīti taṃsamāpannassa ‘‘saddo kaṇṭako’’ti vuttaṃ.
However, because the saññā of resistance are not completely abandoned, there is emergence from all rūpasamāpatti; but the first jhāna cannot tolerate even a small sound, and therefore it is said that "sound is a thorn" for one who has attained it.
Tuy nhiên, vì các tưởng về sự va chạm chưa được đoạn trừ hoàn toàn như vậy, nên có sự xuất khỏi tất cả các thiền sắc giới (rūpasamāpatti); còn thiền sơ thiền thì không chịu được dù chỉ một tiếng động nhỏ, vì vậy đối với người nhập thiền đó, tiếng động được gọi là “gai chướng”.
Yadi pana paṭighasaññānaṃ vikkhambhitattā mahatāpi saddena arūpasamāpattito na vuṭṭhānaṃ hoti, pageva maggaphalasamāpattito.
If, however, due to the suppression of the saññā of resistance, there is no emergence from arūpasamāpatti even by a great sound, how much more so from the magga and phala samāpatti.
Nếu các tưởng về sự va chạm đã được trấn áp (vikkhambhitattā), nên dù có tiếng động lớn cũng không xuất khỏi thiền vô sắc, thì càng không xuất khỏi thiền đạo quả (maggaphalasamāpatti).
Tenāha ‘‘cakkanemisaddenā’’tiādi.
That is why it is said "by the sound of the wheel-rim," and so on.
Vì vậy, kinh nói “với tiếng vành xe” v.v.
Cakkanemisaddenāti ca nayidaṃ karaṇavacanaṃ hetumhi, karaṇe vā atha kho sahayoge.
"By the sound of the wheel-rim" is not an instrumental case in the sense of cause or instrument, but rather in the sense of accompaniment.
Và “với tiếng vành xe” đây không phải là cách nói về nguyên nhân (hetu) hay phương tiện (karaṇa), mà là về sự đồng hành (sahayoga).
Imameva hi atthaṃ dassetuṃ ‘‘bhagavā panā’’tiādi vuttaṃ.
Indeed, "but the Bhagavā," and so on, was said to show this very meaning.
Để chỉ rõ ý nghĩa này, kinh đã nói “nhưng Thế Tôn” v.v.
353. Paripūrakārinīti paripuṇṇāni, parisuddhāni ca katvā rakkhitavatī.
353. Paripūrakārinī means having completely and purified them, she maintained them.
353. Paripūrakārinī (người hoàn thành đầy đủ) nghĩa là người đã hoàn thành và giữ gìn một cách thanh tịnh.
‘‘Itthitta’’ntiādi tattha virajjanākāradassanaṃ.
"Itthitta" and so on is a demonstration of the manner of becoming dispassionate towards that.
“Itthitta” (nữ tính) v.v. là sự thể hiện trạng thái nhàm chán đối với điều đó.
Dhitthibhāvaṃitthibhāvassa dhikkāro hetūti attho.
Dhitthibhāvaṃ means "being scorned by womanhood" is the cause.
Dhitthibhāvaṃ (trạng thái đáng khinh) có nghĩa là sự khinh miệt nữ tính là nguyên nhân (của sự nhàm chán).
Alanti paṭikkhepavacanaṃ, payojanaṃ natthīti attho.
Alaṃ is a word of rejection, meaning "there is no purpose."
Alaṃ là từ phủ định, có nghĩa là không có mục đích.
Virājetīti jigucchati.
Virājetī means "detests."
Virājetī (làm cho chán ghét) nghĩa là ghê tởm.
Etā sampattiyoti cakkavattisiriādikā etā yathāvuttasampattiyo.
Etā sampattiyo means "these aforementioned fortunes, such as the glory of a Cakkavatti."
Etā sampattiyo (những tài sản này) là những tài sản đã được nói đến như sự huy hoàng của một vị Chuyển Luân Vương (cakkavatti), v.v.
Tasmā pubbaparicayena upaṭṭhitanikantivasena.
Tasmā by reason of attachment, which arose through past associations.
Tasmā (do đó) là do sự gắn bó (nikanti) đã hiện hữu từ những mối quan hệ trong quá khứ.
Upaṭṭhānasālanti sudhammadevasabhaṃ.
Upaṭṭhānasālaṃ means "the Sudhammā assembly hall of the devas."
Upaṭṭhānasālaṃ (hội trường) là hội trường chư thiên Sudhammā.
Dāyoti lābho.
Dāyo means "gain" or "reward."
Dāyo (sự ban cho) là lợi lộc.
So hi dīyati tehi dātabbattā dāyo, yesaṃ dīyati, tehi laddhattā lābhoti ca vuccati.
Indeed, it is called dāyo because it is given by them, and it is called lābho because it is received by those to whom it is given.
Nó được gọi là dāyo vì được ban cho bởi những người đó, và được gọi là lābho (lợi lộc) vì được nhận bởi những người đó.
Saṅkhāre…pe… patiṭṭhahiṃsu katādhikārattā.
Saṅkhāre…pe… patiṭṭhahiṃsu due to having made an aspiration.
Saṅkhāre…pe… patiṭṭhahiṃsu (các hành… v.v… đã an trú) là do đã tạo các điều kiện thuận lợi.
Tattha tāvatiṃsabhavane ṭhitānaṃyeva nibbatto yathā sakkassa indasālaguhāyaṃ ṭhitasseva sakkattabhāvo.
Tattha refers to the Tāvatiṃsa heaven, where their (the two Gandhabba devas') Brahma-purohita body was born while they were still there, just as Sakka's (second) body was born while he was still in the Indasāla cave.
Tattha (ở đó), trong cõi trời Tāvatiṃsa, ṭhitānaṃyeva nibbatto (chỉ sinh khởi cho những người đang ở đó) giống như việc Sakka (Đế Thích) có được thân Sakka khi đang ở trong hang Indasāla.
‘‘Ettha kiṃ, tattha ki’’nti ca padadvaye kinti nipātamattaṃ.
In the two phrases "Ettha kiṃ, tattha kiṃ," the word kiṃ is merely a particle.
Trong hai từ “Ettha kiṃ, tattha kiṃ” (ở đây cái gì, ở đó cái gì), kiṃ chỉ là một tiểu từ.
Cātuddisabhāveti tesaṃ buddhādīnaṃ tiṇṇaṃ ratanānaṃ catuddisayogyabhāve appaṭihaṭabhāve.
Cātuddisabhāve means "in the state of being suitable in all four directions for those three jewels of the Buddha, etc., and in the state of being unobstructed."
Cātuddisabhāve (trong trạng thái bốn phương) là trong trạng thái không bị chướng ngại, xứng đáng với bốn phương của ba ngôi báu Phật, Pháp, Tăng.
Buddharatanañhi mahākāruṇikatāya, anāvaraṇañāṇatāya, paramasantuṭṭhatāya ca cātuddisaṃ, dhammaratanaṃ svākkhātatāya, saṅgharatanaṃ suppaṭipannatāya.
Indeed, the Buddha-ratana is cātuddisa because of His great compassion, unobstructed knowledge, and supreme contentment; the Dhamma-ratana because it is well-proclaimed; and the Saṅgha-ratana because they are well-practising.
Thật vậy, Phật bảo xứng đáng với bốn phương do lòng đại bi, trí tuệ vô ngại, và sự tối thượng của sự an lạc; Pháp bảo xứng đáng do được thuyết giảng một cách tốt đẹp; Tăng bảo xứng đáng do sự thực hành đúng đắn.
Tenāha ‘‘sabbadisāsu asajjamāno’’ti.
Therefore, it is said "unhindered in all directions."
Vì vậy, kinh nói “sabbadisāsu asajjamāno” (không bị vướng mắc ở mọi phương hướng).
Majjhimassa paṭhamajjhānassa adhigatattā tāvadeva kāyaṃ brahmapurohitaṃ adhigantvā tāvadeva purimaṃ jhānasatiṃ paṭilabhitvā taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā orambhāgiyasaṃyojanasamucchindanena maggaphalavisesaṃ anāgāmiphalasaṅkhātaṃ visesaṃ ajjhagaṃsu adhigacchiṃsu.
Having attained the intermediate first jhāna, they immediately attained a Brahma-purohita body, immediately regained the jhānic recollection from their previous existence, and making that jhāna the basis, developed vipassanā, and through the eradication of the lower fetters, attained a special attainment of path and fruition, which is called the Anāgāmi-fruition.
Do đã chứng đắc thiền sơ thiền trung bình, họ kāyaṃ brahmapurohitaṃ adhigantvā (đã đạt được thân phạm thiên Bà-la-môn) ngay lập tức, đã tái đắc niệm thiền trước đó, lấy thiền đó làm nền tảng để phát triển thiền quán (vipassanā), và bằng cách đoạn trừ các kiết sử hạ phần (orambhāgiyasaṃyojana), họ ajjhagaṃsu (đã chứng đắc) maggaphalavisesaṃ (sự đặc biệt của đạo quả), tức là quả vị Bất Lai (Anāgāmiphala).
Keci pana ‘‘kāmāvacarattabhāvena maggaphalāni adhigacchiṃsūti adhippāyena pañcamassa jhānassa anadhigatattā suddhāvāsesu na uppajjiṃsu, paṭhamajjhānalābhitāya pana brahmapurohitesu nibbattiṃsū’’ti vadanti.
However, some say, "Because they attained path and fruition in the kāmāvacara existence, and because the fifth jhāna was not attained, they did not arise in the Suddhāvāsa realms, but because they had attained the first jhāna, they were reborn among the Brahma-purohitas."
Tuy nhiên, một số người nói rằng “Với ý nghĩa là họ đã chứng đắc các đạo quả trong thân dục giới, vì chưa chứng đắc thiền thứ năm, nên họ không sinh lên cõi Tịnh Cư Thiên (Suddhāvāsa), nhưng vì đã đắc thiền sơ thiền, họ đã sinh lên cõi Phạm Thiên Bà-la-môn (Brahmapurohita).”
355. Visuddhoti visuddhaajjhāsayo, upanissayasampannoti adhippāyo.
355. Visuddho means "he had a pure aspiration, meaning he was endowed with supporting conditions."
355. Visuddho (thanh tịnh) có nghĩa là có ý chí thanh tịnh, tức là đầy đủ các điều kiện hỗ trợ (upanissaya).
Gāmakammakaraṇaṭṭhānanti gāmikānaṃ upaṭṭhānaṭṭhānaṃ vadati.
Gāmakammakaraṇaṭṭhānaṃ refers to "a place where villagers gather."
Gāmakammakaraṇaṭṭhānaṃ (nơi làm công việc của làng) nói về nơi tụ tập của dân làng.
Tāvatakenevāti attanā sodhitaṭṭhāneva aññassa āgantvā avaṭṭhāneneva.
Tāvatakenevā means "only because another person came and settled in the very place he had cleaned."
Tāvatakenevā (chỉ bằng chừng đó) là chỉ bằng việc người khác đến và chiếm giữ nơi mình đã dọn dẹp.
Satiṃ paṭilabhitvāti ‘‘aho mayā katakammaṃ saphalaṃ jāta’’nti yoniso cittaṃ uppādetvā.
Satiṃ paṭilabhitvā means "generating a mind appropriately, thinking, 'Alas, the work I have done has become fruitful!'"
Satiṃ paṭilabhitvā (có được sự tỉnh giác) nghĩa là khởi tâm tư duy đúng đắn (yoniso) rằng “Ôi, việc làm của ta đã có kết quả tốt đẹp!”
Sugativasena laddhabbaṃ, kahāpaṇañcāti kahāpaṇaṃ, daṇḍavasena laddhabbaṃ bali daṇḍabali.
A kahāpaṇaṃ is a kahāpaṇa to be received as a good destiny, and daṇḍabali is a tax to be received as a penalty.
Kahāpaṇaṃ (đồng kahāpaṇa) là thứ đáng được nhận dưới dạng cõi thiện thú (sugati), và daṇḍabali (thuế phạt) là thuế đáng được nhận dưới dạng hình phạt.
Gahapatikā kiṃ karissantī ti gahapatikā nāma aṭavikā viya visamanissitā, te na kañci anatthaṃ karissanti, evaṃ tayā jānamānena kasmā mayhaṃ na kathita nti yadipi pubbe na kathitaṃ, etarahi pana bhayena kathitaṃ, mā mayhaṃ dosaṃ kareyyātha, ārocitakālato paṭṭhāya na mayhaṃ dosoti vadati.
What will the householders do? Householders are like forest dwellers, living in uneven places; they will not do any harm. "Since you knew this, why didn't you tell me?" Even if it was not told before, it is now told out of fear. "Do not blame me," meaning there is no fault on my part from the time it was reported.
Gahapatikā kiṃ karissantī (các gia chủ sẽ làm gì?) nghĩa là các gia chủ giống như những người sống trong rừng, họ sẽ không làm điều gì bất lợi; và tayā jānamānena kasmā mayhaṃ na kathita (tại sao bạn biết mà không nói cho tôi biết?), dù trước đây không nói, nhưng bây giờ vì sợ hãi mà nói, mā mayhaṃ dosaṃ kareyyātha (đừng đổ lỗi cho tôi), có nghĩa là từ khi báo cáo, lỗi không thuộc về tôi.
Pisuṇesīti pisuṇakammamakāsi, tumhākaṃ antare mayhaṃ pesuññaṃ upasaṃharatīti attho.
Pisuṇesī means "he committed malicious speech," meaning "he brought malicious speech between you two for me."
Pisuṇesī (người nói lời chia rẽ) nghĩa là đã làm việc nói lời chia rẽ, tức là đã mang lời nói xấu của tôi đến giữa các bạn.
Puna aharaṇīyaṃ brahmadeyyaṃ katvā.
Again, making it a permanent Brahmadeyya.
Lại katvā (đã làm) một món quà không thể mang đi được (brahmadeyya).
Mayhampī ti mayhampi atthāya maṃ uddissa puññakammaṃ karotha. Nīluppalaṃ nāma vikasamānaṃ udakato uggantvāva vikasati, evaṃ ahutvā antoudake pupphitaṃ nīluppalaṃ viya. Amhākaṃ panidaṃ puññakammaṃ bhavantarūpapattiyā vinā imasmiṃyeva attabhāve vipākaṃ detīti yojanā.
Mayhampi means "for my benefit too, dedicate a meritorious deed for me." A blue lotus, when it blooms, rises from the water and then blooms; similarly, "like a blue lotus blooming within the water without having risen above it." The meaning is that "this meritorious deed of ours yields its result in this very existence, without needing to arise in another existence."
Mayhampī (cũng cho tôi) nghĩa là karotha puññakammaṃ (hãy làm công đức) hướng về tôi, vì lợi ích của tôi. Hoa sen xanh (nīluppala) khi nở sẽ vươn lên khỏi mặt nước mà nở, như vậy, antoudake pupphitaṃ nīluppalaṃ viya (như hoa sen xanh nở trong nước). Công đức này của chúng ta sẽ mang lại quả báo ngay trong đời này, không cần phải chờ đến đời sau.
Cintāmattakampīti domanassavasena cintāmattakampi.
Cintāmattakampi means "even a mere thought of distress."
Cintāmattakampī (dù chỉ một chút lo lắng) nghĩa là dù chỉ một chút lo lắng do sự phiền muộn.
Pagevāti kālasseva, ativiya pātoti attho.
Pagevā means "early," or "very early in the morning."
Pagevā (sớm hơn) nghĩa là rất sớm, quá sớm.
Kaṇṇikūpaganti kaṇṇikayogyaṃ.
Kaṇṇikūpagaṃ means "suitable for the pinnacle."
Kaṇṇikūpagaṃ (thích hợp cho chóp mái) nghĩa là thích hợp cho chóp mái.
Tacchetvā maṭṭhaṃ katvā kaṇṇikāya kattabbaṃ sabbaṃ niṭṭhapetvā.
Tacchetvā maṭṭhaṃ katvā means "having planed and smoothed it," completing everything that needed to be done for the pinnacle.
Tacchetvā maṭṭhaṃ katvā (đẽo gọt và làm nhẵn) nghĩa là hoàn thành tất cả những gì cần làm cho chóp mái.
Tathā hi sā vatthena veṭhetvā ṭhapitā.
Indeed, it was kept wrapped in cloth.
Thật vậy, nó đã được bọc bằng vải và đặt ở đó.
357. Kiṃsaṃyojanāti kīdisasaṃyojanā.
357. Kiṃsaṃyojanā means what kind of fetters.
357. Kiṃsaṃyojanā có nghĩa là: loại kiết sử nào.
Satte anatthe saṃyojenti bandhantīti saṃyojanānīti āha ‘‘kiṃbandhanā, kena bandhanena baddhā’’ti.
That which binds beings to harm, that is saṃyojanāni, therefore it is said “kiṃbandhanā, kena bandhanena baddhā” (what kind of bond, bound by what bond).
Nó trói buộc chúng sinh vào những điều bất lợi, vì vậy chúng được gọi là saṃyojanā (kiết sử), do đó Ngài nói “kiṃbandhanā, kena bandhanena baddhā” (bị trói buộc bởi cái gì, bị trói buộc bởi mối ràng buộc nào).
Puthukāyāti bahū sattakāyāti āha ‘‘bahū janā’’ti.
Puthukāyā means many bodies of beings, therefore it is said “bahū janā” (many people).
Puthukāyā có nghĩa là: nhiều chúng sinh, do đó Ngài nói “bahū janā” (nhiều người).
Veraṃ vuccati dosoti āha ‘‘averāti appaṭighā’’ti.
Vera means ill-will, therefore it is said “averāti appaṭighā” (without ill-will, without resentment).
Vera được gọi là dosa, do đó Ngài nói “averāti appaṭighā” (không thù hằn có nghĩa là không oán hận).
Āvudhena sarīre daṇḍo āvudhadaṇḍo, dhanassa dāpanatthena daṇḍo dhanadaṇḍo, tadubhayākaraṇena tato vinimutto adaṇḍo, sampattiharaṇato, saha anatthuppattito ca sapatto, paṭisattūti āha ‘‘asapattāti apaccatthikā’’ti.
A staff for the body by a weapon is āvudhadaṇḍa (weapon-staff); a staff for the purpose of giving wealth is dhanadaṇḍa (wealth-staff); free from both of these acts is adaṇḍa (without staff); an enemy due to seizing possessions and due to the arising of harm is sapatta, therefore it is said “asapattāti apaccatthikā” (without enemies, without adversaries).
Daṇḍa (hình phạt) bằng vũ khí trên thân thể là āvudhadaṇḍa (hình phạt vũ khí), daṇḍa do việc bị lấy mất tài sản là dhanadaṇḍa (hình phạt tài sản), người thoát khỏi cả hai điều đó là adaṇḍo (không hình phạt), sapatta là kẻ thù do bị lấy mất tài sản và do sự phát sinh bất lợi, do đó Ngài nói “asapattāti apaccatthikā” (không kẻ thù có nghĩa là không đối địch).
Byāpajjhaṃ vuccati cittadukkhaṃ, tabbirahitā abyāpajjhāti āha ‘‘vigatadomanassā’’ti.
Byāpajjhaṃ means mental suffering; those free from it are abyāpajjhā, therefore it is said “vigatadomanassā” (free from mental pain).
Byāpajjhaṃ được gọi là khổ tâm, người không có điều đó là abyāpajjhā, do đó Ngài nói “vigatadomanassā” (không còn ưu phiền).
Pubbe ‘‘averā’’ti padena sambaddhāghātakābhāvo vutto.
Previously, by the word “averā,” the absence of those who inflict harm was stated.
Trước đây, với từ “averā” đã nói đến sự không có kẻ sát hại liên quan.
Tenāha ‘‘appaṭighā’’ti.
Therefore it is said “appaṭighā.”
Do đó Ngài nói “appaṭighā”.
‘‘Averino’’ti pana imināpi kopamattassapi anuppādanaṃ.
But by “averino,” it means not even a trace of anger arises.
Tuy nhiên, với từ “averino” này, ý nói không phát sinh dù chỉ một chút giận dữ.
Tenāha ‘‘katthaci kopaṃ na uppādetvā’’ti.
Therefore it is said “katthaci kopaṃ na uppādetvā” (not causing anger anywhere).
Do đó Ngài nói “katthaci kopaṃ na uppādetvā” (không phát sinh giận dữ ở bất cứ đâu).
‘‘Viharemū’’ti ca padaṃ purimapadehipi yojetabbaṃ ‘‘averā viharemū’’tiādinā.
And the word “viharemu” should be connected with the preceding words, such as “averā viharemū.”
Và từ “Viharemu” (chúng ta sẽ sống) cũng phải được kết hợp với các từ trước đó, như “averā viharemū” (chúng ta sẽ sống không thù hằn), v.v.
Ayañca averādibhāvo saṃvibhāgena pākaṭo hotīti dassetuṃ ‘‘accharāyā’’ti ādiṃ vatvā ‘‘iti ce nesaṃ hotī’’ti vuttaṃ.
To show that this state of being without ill-will and so on becomes evident through distribution, it is said “iti ce nesaṃ hotī” after saying “accharāyā” and so on.
Và để chỉ ra rằng trạng thái không thù hằn này trở nên rõ ràng qua sự chia sẻ, Ngài đã nói “accharāyā” v.v. và sau đó nói “iti ce nesaṃ hotī” (nếu điều này xảy ra với họ).
Cittuppatti daḷhatarāpi hutvā pavattatīti dassetuṃ ‘‘dānaṃ datvā, pūjaṃ katvā ca patthayantī’’ti vuttaṃ.
To show that the arising of thoughts occurs with greater firmness, it is said “dānaṃ datvā, pūjaṃ katvā ca patthayantī” (having given gifts and made offerings, they aspire).
Để chỉ ra rằng sự phát khởi tâm mạnh mẽ hơn, Ngài đã nói “dānaṃ datvā, pūjaṃ katvā ca patthayantī” (sau khi bố thí và cúng dường, họ cầu nguyện).
Iti ceti ce-saddo anvayasaṃsaggena parikappetīti āha ‘‘evañca nesa’’nti.
Iti ce – the word ce implies supposition through syntactic connection, therefore it is said “evañca nesa” (and if it is so for them).
Iti ce có nghĩa là: từ ce giả định điều đó với sự kết nối hợp lý, do đó Ngài nói “evañca nesa” (và nếu như vậy đối với họ).
Yāya kāyaci paresaṃ sampattiyā khīyanaṃ usūyanaṃ asahanaṃ lakkhaṇaṃ etissāti parasampattikhīyanalakkhaṇā, yadaggena attasampattiyā parehi sādhāraṇabhāvaṃ asahanalakkhaṇaṃ, tadaggenassa ‘‘nigūhanalakkhaṇa’’ntipi vattabbaṃ.
That whose characteristic is the envying, grudging, and not enduring of others’ prosperity by any means is parasampattikhīyanalakkhaṇā; that whose characteristic is not enduring the commonality of one’s own prosperity with others, that in turn should also be called “nigūhanalakkhaṇa” (characteristic of concealing).
Parasampattikhīyanalakkhaṇā có nghĩa là: đặc tính của nó là sự ghen tị, đố kỵ, không chịu đựng được sự thành công của người khác bằng bất cứ cách nào; ở mức độ cao nhất, nó có đặc tính không chịu đựng được sự chia sẻ tài sản của mình với người khác, do đó nó cũng có thể được gọi là “nigūhanalakkhaṇa” (đặc tính che giấu).
Tathā hissa porāṇā ‘‘mā idaṃ acchariyaṃ aññesaṃ hotu, mayhameva hotūti macchariya’’nti nibbacanaṃ vadanti.
Thus, the ancients give the definition: “May this wonder not be for others, may it be only for me – this is stinginess (macchariya).”
Thật vậy, các bậc cổ nhân đã định nghĩa nó là “macchariya” (keo kiệt) với ý nghĩa: “Cầu mong điều kỳ diệu này không thuộc về người khác, mà chỉ thuộc về tôi.”
Abhidhamme ‘‘yā paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issā issāyanā’’tiādinā (dha. sa. 1126) nikkhepakaṇḍe, ‘‘yā etesu paresaṃ lābhādīsu kiṃ iminā imesa’’ntiādinā taṃsaṃvaṇṇanāyañca vuttāneva, tasmā tattha vuttanayeneva veditabbānīti adhippāyo.
In the Abhidhamma, they are vuttāneva (already stated) in the section on exposition with phrases like “issā, issāyanā, which is envy of others’ gains, honor, respect, homage, reverence, and worship” and in its commentary with phrases like “what is the use of these for them regarding others’ gains and so on”; therefore, the intention is that they should be understood in the way stated there.
Abhidhamme được vuttāneva (đã nói) trong phần nikkhepakaṇḍa (dha. sa. 1126) với câu “yā paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issā issāyanā” (sự đố kỵ, sự ghen tị đối với lợi lộc, sự tôn kính, sự trọng vọng, sự kính trọng, sự đảnh lễ, sự cúng dường của người khác), và trong phần giải thích về nó với câu “yā etesu paresaṃ lābhādīsu kiṃ iminā imesa” (sự đố kỵ đối với lợi lộc của người khác, tại sao họ lại có những điều này). Do đó, ý nghĩa là chúng phải được hiểu theo cách đã nói ở đó.
Yasmā pana issāmacchariyāni bahvādīnavāni, tesaṃ vibhāvanā lokassa bahukārā, tasmā abhidhammaṭṭhakathāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 1125) vibhāvitānampi tesaṃ diṭṭhadhammikepi samparāyike piādīnave dassento ‘‘āvāsamacchariyena panā’’tiādimāha.
However, since envy and stinginess are fraught with many dangers, and their clarification is greatly beneficial to the world, therefore in the Abhidhammaṭṭhakathā (Abhidhamma Commentary), in showing the dangers of those which are already clarified, both in this present life and in future lives, it begins with “āvāsamacchariyena panā” (and by stinginess regarding dwelling places).
Vì issā và macchariya có nhiều tai hại, và việc làm rõ chúng rất hữu ích cho thế gian, nên trong Abhidhammaṭṭhakathā (dha. sa. aṭṭha. 1125), khi chỉ ra những tai hại của chúng trong kiếp hiện tại và kiếp sau, dù chúng đã được làm rõ, Ngài đã nói “āvāsamacchariyena panā” v.v.
Etthāti etesu issāmacchariyesu, etesu vā āvāsamacchariyādīsu pañcasu macchariyesu.
Etthā means in these envy and stinginess, or in these five forms of stinginess such as stinginess regarding dwelling places.
Etthā có nghĩa là: trong những issā và macchariya này, hoặc trong năm loại macchariya này như āvāsamacchariya, v.v.
Saṅkāraṃ sīsena ukkhipitvāva vicarati tattha laggacittatāya, nihīnajjhāsayatāya ca.
Saṅkāraṃ sīsena ukkhipitvāva vicarati means he wanders about as if carrying rubbish on his head, due to attachment of mind and ignoble intention.
Saṅkāraṃ sīsena ukkhipitvāva vicarati có nghĩa là: đi lang thang với rác rưởi trên đầu, do tâm trí bị mắc kẹt vào đó và do ý định thấp kém.
Mamāti mayā, ayameva vā pāṭho.
Mamā means by me, or this reading itself.
Mamā có nghĩa là: bởi tôi, hoặc đây là cách đọc đúng.
Lohitampi mukhato uggacchati cittavighātena saṃtattahadayatāya.
Lohitampi mukhato uggacchati means blood also flows from the mouth, due to the heart being inflamed by mental distress.
Lohitampi mukhato uggacchati có nghĩa là: máu cũng trào ra từ miệng, do trái tim bị đốt cháy bởi sự phiền não của tâm.
Kucchivirecanampi hoti atijalaggino.
Kucchivirecanampi hoti means there is also purging of the stomach, due to extreme bile.
Kucchivirecanampi hoti có nghĩa là: cũng bị tiêu chảy, do quá nóng.
Añño vibhavapaṭivedhadhammo ariyānaṃyeva hoti, te ca taṃ na maccharāyanti macchariyassa sabbaso pahīnattā.
Another phenomenon of realizing prosperity belongs only to the noble ones, and they do not envy it, because stinginess is entirely abandoned.
Pháp chứng ngộ khác chỉ thuộc về các bậc Thánh, và các Ngài không keo kiệt với nó, vì sự keo kiệt đã hoàn toàn được đoạn trừ.
Paṭivedhadhamme macchariyassa asambhavo evāti āha ‘‘pariyattidhammamacchariyena cā’’ti.
The impossibility of stinginess in the Dhamma of penetration itself, therefore it is said “pariyattidhammamacchariyena cā” (and by stinginess regarding the Dhamma of study).
Sự keo kiệt không thể tồn tại trong pháp chứng ngộ, do đó Ngài nói “pariyattidhammamacchariyena cā” (và bởi sự keo kiệt đối với pháp học).
Vaṇṇamacchariyena dubbaṇṇo, dhammamacchariyena eḷamūgo duppañño hoti.
By stinginess regarding beauty, one becomes dubbaṇṇo (ugly); by stinginess regarding Dhamma, one becomes eḷamūgo (stupid).
Do keo kiệt về sắc đẹp, người ta trở nên dubbaṇṇo (xấu xí); do keo kiệt về Pháp, người ta trở nên eḷamūgo (ngu si) và kém trí tuệ.
‘‘Apicā’’tiādi pañcannaṃ macchariyānaṃ vasena kammasarikkhakavipākadassanaṃ.
‘‘Apicā’’ and so on shows the karmic results similar to the actions, in terms of the five forms of stinginess.
“Apicā” v.v. là sự chỉ ra quả báo tương ứng với nghiệp theo năm loại keo kiệt.
Āvāsamacchariyena lohagehe paccati paresaṃ āvāsapaccayahitasukhanisedhanato.
Āvāsamacchariyena lohagehe paccati (by stinginess regarding dwelling places, one is tormented in a house of iron) due to hindering others from dwelling places, requisites, welfare, and happiness.
Āvāsamacchariyena lohagehe paccati có nghĩa là: do keo kiệt về chỗ ở, người ta bị nung nấu trong nhà sắt, vì đã ngăn cản người khác có được chỗ ở, các yếu tố hỗ trợ, lợi ích và hạnh phúc.
Kulamacchariyena appalābho hoti parehi kulesu laddhabbalābhanisedhanato, appalābhoti ca alābhoti attho.
Kulamacchariyena appalābho hoti (by stinginess regarding families, one obtains little gain) due to hindering others from obtaining gains from families; appalābho also means no gain.
Kulamacchariyena appalābho hoti có nghĩa là: do keo kiệt về gia đình, người ta có ít lợi lộc, vì đã ngăn cản người khác nhận được lợi lộc từ các gia đình; và appalābho có nghĩa là không có lợi lộc.
Lābhamacchariyena gūthaniraye nibbattati lābhahetu parehi laddhabbassa assādanisedhanato.
Lābhamacchariyena gūthaniraye nibbattati (by stinginess regarding gains, one is reborn in the excrement hell) due to hindering others from enjoying what they obtain due to gains.
Lābhamacchariyena gūthaniraye nibbattati có nghĩa là: do keo kiệt về lợi lộc, người ta tái sinh vào địa ngục gūtha (phân), vì đã ngăn cản người khác hưởng thụ những gì họ nhận được do lợi lộc.
Sabbathāpi nirassādo hi gūthanirayo.
The excrement hell is, in all ways, devoid of enjoyment.
Dù sao đi nữa, địa ngục gūtha hoàn toàn không có hương vị.
Vaṇṇo nāma na hotīti sarīravaṇṇo, guṇavaṇṇoti duvidhopi vaṇṇo nāmamattenapi na hoti, tattha tattha nibbattamāno virūpo eva hoti.
Vaṇṇo nāma na hotīti (there is no such thing as beauty)—bodily beauty and spiritual beauty, both kinds of beauty do not exist even by name; wherever one is reborn, one is always ugly.
Vaṇṇo nāma na hotī có nghĩa là: sắc thân và sắc đức, cả hai loại sắc đều không tồn tại dù chỉ trên danh nghĩa, mà ở bất cứ nơi nào nó tái sinh, nó đều xấu xí.
Sampattinigūhanasabhāvena macchariyena virūpite santāne yebhuyyena guṇā patiṭṭhameva na labhanti, ye ca patiṭṭhaheyyuṃ, tesampi vasenassa vaṇṇo na bhaveyya.
In a mental continuum disfigured by stinginess, whose nature is the concealment of prosperity, good qualities generally do not become established; and even if some were to be established, beauty would not arise for him on their account.
Do bản chất che giấu tài sản, trong một dòng dõi bị làm cho xấu xí bởi sự keo kiệt, các đức tính thường không thể tồn tại, và ngay cả những đức tính có thể tồn tại cũng không thể tạo ra sắc đẹp cho người đó.
Te hi tassa loke rattiṃ khittā sarā viya na paññāyanti.
For they are not discernible in the world for him, like arrows shot at night.
Chúng đối với người đó giống như những mũi tên được bắn vào ban đêm trên thế gian, không thể nhìn thấy được.
Dhammamacchariyena kukkuḷaniraye. Sotāpattimaggena pahīyati apāyagamanīyabhāvato.
Dhammamacchariyena (by stinginess regarding Dhamma) in kukkuḷaniraye (the hot ash hell). It is pahīyati (abandoned) sotāpattimaggena (by the path of stream-entry) because it leads to rebirth in the lower realms.
Dhammamacchariyena kukkuḷaniraye. Sotāpattimaggena pahīyati có nghĩa là: do keo kiệt về Pháp, người ta tái sinh vào địa ngục Kukkuḷa. Nó được đoạn trừ bằng con đường Nhập Lưu, vì nó dẫn đến cõi khổ.
Verādīhi na parimuccantiyeva tapparimuccanāya icchāya appattabbattā jātiādidhammānaṃ sattānaṃ jātiādīhi viya.
Verādīhi na parimuccantiyeva (they are not freed from enmity and so on) because the desire for freedom from these is not attainable, just as beings are not freed from birth and so on by birth and so on.
Verādīhi na parimuccantiyeva có nghĩa là: không được giải thoát khỏi thù hằn, v.v., giống như chúng sinh không được giải thoát khỏi sinh, v.v., vì không đạt được mong muốn giải thoát khỏi chúng.
Tiṇṇā mettha kaṅkhāti ma-kāro padasandhikaro.
Tiṇṇā mettha kaṅkhā (my doubt here is crossed over)—the syllable ‘ma’ serves as a sandhi connector.
Tiṇṇā mettha kaṅkhā có nghĩa là: âm ma-kāra là để nối các từ.
Etasmiṃ pañheti etasmiṃ ‘‘kiṃsaṃyojanā nu kho’’ti evaṃ ñātuṃ icchite atthe.
Etasmiṃ pañhe means in this matter desired to be known, as in “kiṃsaṃyojanā nu kho” (what kind of fetters, indeed).
Etasmiṃ pañhe có nghĩa là: trong vấn đề này, trong ý nghĩa mong muốn được biết “kiṃsaṃyojanā nu kho” (thật sự là những kiết sử nào).
Tumhākaṃ vacanaṃ sutvāti ‘‘issāmacchariyasaṃyojanā’’ti evaṃ pavattaṃ tumhākaṃ vissajjanavacanaṃ sutvā.
Tumhākaṃ vacanaṃ sutvā (having heard your words) means having heard your responsive words that were spoken as “issāmacchariyasaṃyojanā” (fetters of envy and stinginess).
Tumhākaṃ vacanaṃ sutvā có nghĩa là: sau khi nghe lời giải đáp của Ngài, như “issāmacchariyasaṃyojanā” (kiết sử là ghen tị và keo kiệt).
Kaṅkhā tiṇṇāti yathāpucchite atthe saṃsayo tarito vigato desanānussaraṇamattena, na samucchedavasenāti āha ‘‘na maggavasenā’’tiādi.
Kaṅkhā tiṇṇā (the doubt is crossed over) means the doubt regarding the question asked has been overcome and removed merely by reflecting on the teaching, not by eradication, therefore it is said “na maggavasenā” (not by way of the path) and so on.
Kaṅkhā tiṇṇā có nghĩa là: nghi ngờ về ý nghĩa đã hỏi đã được vượt qua, đã biến mất chỉ bằng cách ghi nhớ lời dạy, không phải bằng cách đoạn trừ hoàn toàn, do đó Ngài nói “na maggavasenā” v.v.
Ayampi kathaṃkathā vigatāti kaṅkhāya vigatattā eva tassā pavattiākāravisesabhūtā ‘‘idaṃ katha idaṃ katha’’nti ayampi kathaṃkathā vigatā apagatā.
This doubt has vanished means that this doubt, which is a particular mode of its occurrence, wondering, " What is this? What is this?" has vanished, disappeared, simply because doubt has departed.
Sự nghi ngờ này cũng đã đoạn trừ là vì sự nghi ngờ đã được đoạn trừ, nên cái sự nghi ngờ này, vốn là một trạng thái đặc biệt của sự phát sinh của nó, kiểu như ‘Cái này là gì? Cái kia là gì?’, cũng đã đoạn trừ, đã biến mất.
358. Nidānādīni mahānidānasuttavaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 2.95) vuttatthāneva. Piyānaṃ attano pariggahabhūtānaṃ sattasaṅkhārānaṃ parehi sādhāraṇabhāvāsahanavasena, nigūhanavasena ca pavattanato piyasattasaṅkhāranidānaṃ macchariyaṃ, appiyānaṃ pariggahabhūtānaṃ sattānaṃ, saṅkhārānañca asahanavasena pavattiyā appiyasattasaṅkhāranidānā issā. Yañhi kiñci appiyasambandhaṃ bhaddakampi taṃ kodhanassa appiyamevāti.
358. Nidānādīni (causes, etc.) have already been explained in the commentary on the Mahānidāna Sutta. Stinginess (macchariya) has beloved beings and formations as its cause, as it arises from not enduring the commonality of one's cherished beings and formations with others, and from the act of concealing them. Envy (issā) has unloved beings and formations as its cause, as it arises from not enduring the existence of unloved beings and formations that are cherished by others. For indeed, anything whatsoever connected with what is disliked, even if it is good, is displeasing to an angry person.
358. Các nhân duyên v.v. đã được nói đến trong phần chú giải kinh Đại Nhân Duyên (Dī. Ni. Aṭṭha. 2.95). Do sự không chịu đựng được việc những chúng sanh và các hành là sở hữu của mình, là những điều đáng yêu, bị người khác chia sẻ, và do sự che giấu, nên tật bỏn xẻn (macchariya) có nhân duyên là chúng sanh và các hành đáng yêu. Còn sự ganh tị (issā) có nhân duyên là chúng sanh và các hành không đáng yêu là do sự không chịu đựng được những chúng sanh và các hành không đáng yêu, vốn là sở hữu của người khác, phát sinh. Bởi vì bất cứ điều gì liên quan đến những điều không đáng yêu, dù tốt đẹp, cũng là điều không đáng yêu đối với người có sân.
Ubhayanti macchariyaṃ, issā cāti ubhayaṃ.
Both means stinginess and envy, both.
Cả hai là cả tật bỏn xẻn và sự ganh tị.
Ubhayanidānanti piyanidānañceva appiyanidānañca.
Both causes means both the cause of what is beloved and the cause of what is unloved.
Nhân duyên của cả hai là nhân duyên đáng yêu và nhân duyên không đáng yêu.
Piyāti iṭṭhā.
Beloved means agreeable.
Đáng yêu là dễ chịu.
Keḷāyitāti dhanāyitā.
Cherished means treasured.
Được trân trọng là được xem như tài sản.
Mamāyitāti mamattaṃ katvā pariggahitā.
Made one’s own means taken possession of with a sense of "mine".
Được xem là của mình là được nắm giữ bằng cách xem là của mình.
Issaṃ karotīti ‘‘kiṃ imassa iminā’’ti tassa piyasattalābhāsahanavasena ussūyati, tameva piyasattaṃ yācito.
He becomes envious means he resents, thinking, "What good is this to him?", being unable to tolerate that person's acquisition of a beloved being, and that very beloved being is requested (by others).
Ganh tị là ganh ghét (ussūyati) với ý nghĩ ‘Người này có được cái này thì có ích gì?’, do không chịu đựng được việc người đó có được chúng sanh đáng yêu, khi được yêu cầu chính chúng sanh đáng yêu đó.
Aho vatassāti sādhu vata assa.
Oh, if only he had not! means, "Oh, if only it were so for him!"
Ôi, mong rằng là mong rằng điều đó sẽ xảy ra.
‘‘Imassa puggalassa evarūpaṃ piyavatthu na bhaveyyā’’ti issaṃ karoti usūyaṃ uppādeti.
He becomes envious, meaning he gives rise to envy, thinking, " May such a beloved object not exist for this person."
‘‘Mong rằng người này sẽ không có được vật đáng yêu như vậy’’, đó là sự ganh tị, phát sinh sự ganh ghét.
Mamāyantāti keḷāyantā.
Cherishing means holding dear.
Xem là của mình là trân trọng.
Appiyeti appiye satte tesaṃ satāpato.
Unloved refers to unloved beings, due to their causing torment.
Đối với những điều không đáng yêu là đối với những chúng sanh không đáng yêu, do chúng gây khổ cho họ.
Assāti puggalassa, yena te laddhā.
His refers to the person by whom they were obtained.
Của người đó là của người đã có được chúng.
Teti sattasaṅkhārā, sacepi amanāpā honti appiyehi samudāgatattā.
They are the beings and formations, even if they are disagreeable, because they originate from what is unloved.
Chúng là các chúng sanh và các hành, dù chúng không dễ chịu do chúng đến từ những điều không đáng yêu.
Viparītavuttitāyāti ayāthāvagāhitāya.
Due to behaving in a contrary manner means due to grasping wrongly.
Do có cách hành xử trái ngược là do sự không thấu hiểu đúng đắn.
Ko añño evarūpassa lābhīti tena attānaṃ sambhāvento issaṃ vā karoti. Aññassa tādisaṃ uppajjamānampi ‘‘aho vatassa evarūpaṃ na bhaveyyā’’ti issaṃ vā karoti, ayañca nayo heṭṭhā vuttanayattā na gahito.
Who else would be a recipient of such (a thing)? By thus extolling himself, he becomes envious. If such a thing arises for another, he becomes envious, thinking, "Oh, if only such a thing were not for him!" This method, however, is not adopted because it has been mentioned before.
Ai khác có được lợi lộc như vậy? Người đó tự tán dương mình, hoặc ganh tị. Ngay cả khi điều tương tự phát sinh cho người khác, người đó cũng ganh tị với ý nghĩ ‘‘Ôi, mong rằng người đó sẽ không có được điều như vậy’’. Cách này không được đề cập vì nó đã được nói đến ở phía dưới.
Evaṃ vutto ‘‘lābhaṃ paṭicca vinicchayo’’ti evaṃ mahānidānasutte (dī. ni. 2.103) vutto vinicchayavitakko vitakko nāma, na yo koci vitakko.
The discerning thought thus explained as "discernment based on gain" in the Mahānidāna Sutta is called vitakka, not just any vitakka.
Sự phân biệt đã được nói đến như vậy là sự phân biệt (vinicchaya) được nói đến trong kinh Đại Nhân Duyên (Dī. Ni. 2.103) với câu ‘‘sự phân biệt phát sinh do lợi lộc’’, đó là tầm (vitakka), chứ không phải bất kỳ tầm nào khác.
Idāni yathāvuttaṃ vinicchayavitakkaṃ atthuddhāranayena nīharitvā dassetuṃ ‘‘vinicchayo’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to extract and present the meaning of the discerning thought as explained, "discernment" and so on is stated.
Bây giờ, để trình bày sự phân biệt đã được nói đến như vậy bằng cách trích dẫn ý nghĩa, nên có câu ‘‘sự phân biệt’’ v.v.
Aṭṭhasatanti aṭṭhādhikaṃ sataṃ, tañca kho taṇhāvicaritānaṃ sataṃ, na yassa kassacīti dassetuṃ ‘‘taṇhāvicarita’’nti vuttaṃ.
One hundred and eight means one hundred plus eight, and that refers to one hundred permutations of craving, not just any hundred, to show which it is said "permutations of craving."
Một trăm lẻ tám là một trăm cộng với tám, và để chỉ rằng đó là một trăm loại ái hành (taṇhāvicarita), chứ không phải bất kỳ loại nào khác, nên có câu ‘‘ái hành’’.
Taṇhāvinicchayo nāma taṇhāya vasena vakkhamānanayena ārammaṇassa vinicchinanato.
Discernment of craving refers to the discernment of an object according to craving, in the manner to be explained.
Sự phân biệt của ái là do sự phân biệt đối tượng theo cách của ái, sẽ được nói đến sau.
Diṭṭhidassanavasena ‘‘idameva saccaṃ, moghaṃ añña’’nti vinicchinanato diṭṭhivinicchayo nāma.
Discernment of views refers to discerning, based on a view, "This alone is true, other views are false."
Sự phân biệt của tà kiến là do sự phân biệt theo cách của tà kiến, ‘‘Chỉ cái này là thật, những cái khác là hư dối’’.
Iṭṭhaṃ paṇītaṃ, aniṭṭhaṃ appaṇītaṃ, piyāyitabbaṃ piyaṃ, appiyāyitabbaṃ appiyaṃ, tesaṃ vavatthānaṃ taṇhāvasena na hoti. Taṇhāvasena hi ekacco kiñci vatthuṃ paṇītaṃ maññati, ekacco hīnaṃ, ekacco piyāyati, ekacco nappiyāyati.
Agreeable means excellent; disagreeable means inferior; loved means to be cherished; unloved means to be disliked. Their differentiation (vavatthānaṃ) does not exist by way of craving. For by way of craving, some consider certain things excellent, others inferior; some cherish, others do not.
Sự phân định về những điều dễ chịu (iṭṭha) là cao thượng, không dễ chịu (aniṭṭha) là thấp kém, đáng yêu (piya) là điều đáng thích, không đáng yêu (appiya) là điều không đáng thích, không xảy ra theo cách của ái. Bởi vì, theo cách của ái, một số người xem một vật là cao thượng, một số khác là thấp kém; một số người thích, một số khác không thích.
Tenāha ‘‘tadeva hī’’tiādi.
Therefore, it is said, " That very thing," and so on.
Do đó, có câu ‘‘chính điều đó’’ v.v.
‘‘Dassāmī’’ti idaṃ vissajjanachande vuttanayena ceva vaṭṭūpanissayadānavasena ca veditabbaṃ.
" I will give" is to be understood according to the method stated under desire for giving, and also by way of giving that serves as a condition for rebirth.
‘‘Ta sẽ cho’’ điều này nên được hiểu theo cách đã nói trong ý muốn bố thí và theo cách bố thí dựa trên vòng luân hồi.
Tampi hi taṇhāchandahetukanti.
For that too is caused by the desire of craving.
Bởi vì điều đó cũng có nhân duyên là ý muốn của ái.
Yattha sayaṃ uppajjanti, taṃ santānaṃ saṃsāre papañcenti vitthārayantīti papañcā. Yassa ca uppannā, taṃ ‘‘ratto’’ti vā ‘‘satto’’ti vā ‘‘micchābhiniviṭṭho’’ti vā papañcenti byañjentīti papañcā. Yasmā taṇhādiṭṭhiyo adhimattā hutvā pavattamānā taṃsamaṅgīpuggalaṃ pamattākāraṃ pāpenti, māno pana jātimadādi vasena mattākārampi, tasmā ‘‘mattapamattākārapāpanaṭṭhenā’’ti vuttaṃ.
That which gives rise to itself, expands (papañcenti) the continuum in saṃsāra, is called papañca. And that to which it has arisen, that which manifests (byañjentīti) as "attached," "clinging," or "wrongly inclined," is also called papañca. Since craving and wrong views, when excessively arisen, lead the person endowed with them to a state of heedlessness, and conceit, on the other hand, also leads to a state of intoxication (mattākāraṃ), based on pride of birth, etc., therefore it is said, "by way of leading to a state of intoxication and heedlessness."
Những gì tự phát sinh, làm cho dòng tương tục (santāna) lan rộng (vitthārayantīti) trong luân hồi là sự hý luận (papañca). Những gì đã phát sinh, làm cho người có chúng được biểu lộ (byañjentīti) là ‘‘tham ái’’, hoặc ‘‘chấp thủ’’, hoặc ‘‘chấp kiến sai lầm’’ là sự hý luận. Vì ái và tà kiến khi phát sinh mãnh liệt sẽ đưa người có chúng vào trạng thái phóng dật, còn kiêu mạn thì đưa vào trạng thái say đắm do sanh tánh v.v., nên có câu ‘‘do nghĩa đưa đến trạng thái say đắm và phóng dật’’.
Saṅkhā vuccati koṭṭhāso bhāgaso saṅkhāyati upaṭṭhātīti.
Saṅkhā is called a constituent (koṭṭhāso), meaning it is enumerated or appears as a part.
Saṅkhā được gọi là phần (koṭṭhāsa), nghĩa là được nhận biết (upaṭṭhātīti) từng phần.
Yasmā papañcasaññā taṃtaṃdvāravasena, ārammaṇavasena ca bhāgaso vitakkassa paccayā honti, na kevalā, tasmā papañcasaññāsaṅkhānidāno vitakko vutto, papañcasaññānaṃ vā anekabhedabhinnattā taṃsamudāyo ‘‘papañcasaññāsaṅkhā’’ti vutto.
Because the proliferations of perception (papañcasaññā) are causes for vitakka in sections, according to various doors and objects, and not solely by themselves, therefore it is said that vitakka has the constituent of proliferations of perception as its cause. Or, because proliferations of perception are manifold and distinct, their aggregate is called "constituent of proliferations of perception."
Vì các hý luận tưởng (papañcasaññā) là nhân duyên của tầm theo từng phần, theo từng căn môn và đối tượng, chứ không phải đơn thuần, nên tầm có nhân duyên là các hý luận tưởng đã được nói đến, hoặc do các hý luận tưởng có nhiều loại khác nhau, nên tập hợp của chúng được gọi là ‘‘các hý luận tưởng’’.
Papañcasaññāsaṅkhāggahaṇena ca anavaseso dukkhasamudayo vutto taṃtaṃ nimittattā vaṭṭadukkhassāti.
And by grasping the constituent of proliferations of perception, the entire origin of suffering is stated, due to its being the respective sign of the suffering of the round of existence.
Và với việc nắm giữ các hý luận tưởng, toàn bộ tập khởi của khổ đã được nói đến, vì chúng là các dấu hiệu (nimitta) của khổ trong vòng luân hồi.
Yo nirodho vūpasamoti nirodhasaccamāha.
The cessation, the appeasement refers to the truth of cessation.
Sự đoạn diệt, sự lắng dịu là nói đến Diệt Đế.
Tassa sāruppanti tassa papañcasaññāsaṅkhāya nirodhassa vūpasamassa adhigamupāyatāya sāruppaṃ anucchavikaṃ, etena vipassanaṃ vadati.
Suitable for it means suitable, appropriate, as a means of attaining that cessation, that appeasement of the constituent of proliferations of perception. By this, vipassanā is indicated.
Phù hợp với điều đó là phù hợp, thích đáng với sự thành tựu phương tiện của sự đoạn diệt, sự lắng dịu của các hý luận tưởng. Điều này nói về tuệ quán (vipassanā).
Tattha yathāvuttanirodhe ārammaṇakaraṇavasena gacchati pavattatīti tatthagāminī, etena maggaṃ.
There, it proceeds, it functions by making the aforementioned cessation its object, hence tatthagāminī (leading to that). By this, the path is indicated.
Ở đó, đi đến đó là đi đến, phát sinh trong sự đoạn diệt đã nói đến như một đối tượng. Điều này nói về đạo.
Tenāha ‘‘saha vipassanāya maggaṃ pucchatī’’ti.
Therefore, it is said, " He asks for the path together with vipassanā."
Do đó, có câu ‘‘hỏi về đạo cùng với tuệ quán’’.
359. Pucchitameva kathitaṃ. Yasmā sakkena devānaṃ indena papañcasaññāsaṅkhānirodhagāminipaṭipadā pucchitāva, bhagavā ca tadadhigamupāyaṃ arūpakammaṭṭhānaṃ tassa ajjhāsayavasena vedanāmukhena kathento tisso vedanā ārabhi, iti pucchitameva kathentena pucchānusandhivasena sānusandhimeva ca kathitaṃ.
359. What was asked is explained. Because Sakka, the king of devas, had asked about the path leading to the cessation of the constituent of proliferations of perception, and the Blessed One, explaining the means of its attainment—namely, the arūpakammaṭṭhāna—through the gateway of feeling, in accordance with Sakka's disposition, began with the three feelings. Thus, in explaining what was asked, the teaching was connected to the question.
359. Điều đã được hỏi đã được nói đến. Vì con đường đưa đến sự đoạn diệt các hý luận tưởng đã được Sakka, vua của chư thiên, hỏi, và Đức Thế Tôn đã giảng về phương tiện thành tựu điều đó, tức là đề mục thiền quán vô sắc, thông qua thọ (vedanā) theo ý muốn của ông, bắt đầu với ba loại thọ. Như vậy, khi giảng điều đã được hỏi, Ngài cũng đã giảng một cách liên tục theo mạch câu hỏi.
Na hi buddhānaṃ ananusandhikā kathā nāma atthi.
For there is no teaching of the Buddhas that is not connected.
Bởi vì không có lời giảng nào của chư Phật mà không có sự liên tục.
Idānissa vedanāmukhena arūpakammaṭṭhānasseva kathane kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘devatānañhī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the reason for explaining the arūpakammaṭṭhāna through the gateway of feeling, "For devas," and so on, is stated.
Bây giờ, để trình bày lý do giảng về đề mục thiền quán vô sắc thông qua thọ, nên có câu ‘‘vì chư thiên’’ v.v.
Karajakāyassa sukhumatāvacaneneva accantamudusukhumālabhāvāpi vuttā evāti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that by mentioning the subtlety of the physical body, their extremely soft and delicate nature is also already stated.
Cũng nên hiểu rằng, chỉ với việc nói về sự vi tế của thân vật chất, thì sự cực kỳ mềm mại, vi tế cũng đã được nói đến.
Kammajanti kammajatejaṃ.
Born of kamma refers to the radiance born of kamma.
Do nghiệp là năng lực do nghiệp.
Tassa balavabhāvo uḷārapuññakammanibbattattā, ativiya garumadhurasiniddhasuddhāhārajīraṇato ca.
Its strength arises from being produced by powerful meritorious kamma, and from the digestion of extremely rich, sweet, oily, and pure food.
Sức mạnh của nó là do được tạo ra bởi nghiệp thiện lớn lao, và do sự tiêu hóa thức ăn nặng, ngọt, béo, tinh khiết một cách quá mức.
Ekāhārampīti ekāhāravārampi.
Even a single meal means even a single instance of a meal.
Ngay cả một bữa ăn là ngay cả một lần ăn.
‘‘Vilīyantī’’ti etena karajakāyassa mandatāya kammajatejassa balavabhāvena āhāravelātikkamena nesaṃ balavatī dukkhavedanā uppajjamānā supākaṭā hotīti dasseti.
" They melt away" indicates that, due to the weakness of the physical body, the strength of the kamma-born radiance, and the passing of mealtime, the strong painful feeling that arises for them becomes very evident.
Với câu ‘‘tan rã’’, điều này cho thấy rằng, do thân vật chất yếu ớt và năng lực do nghiệp mạnh mẽ, khi thời gian ăn uống trôi qua, khổ thọ mạnh mẽ phát sinh nơi họ trở nên rất rõ ràng.
Nidassanamattañcetaṃ, sukhavedanāpi pana nesaṃ uḷārapaṇītesu ārammaṇesu uparūpari aniggahaṇavasena pavattamānā supākaṭā hutvā upaṭṭhātiyeva.
And this is merely an example; pleasant feelings also become very evident for them, manifesting as they continuously experience excellent and refined objects.
Đây chỉ là một ví dụ, nhưng lạc thọ cũng trở nên rất rõ ràng nơi họ khi phát sinh liên tục trên các đối tượng cao thượng và vi tế, mà không có sự kiềm chế.
Upekkhāpi tesaṃ kadāci uppajjamānā santapaṇītarūpā eva iṭṭhamajjhatte eva ārammaṇe pavattanato.
Even if equanimity sometimes arises for them, it is always tranquil and refined, because it occurs with respect to agreeable and neutral objects.
Xả của họ, khi đôi khi phát sinh, chỉ có hình thái an tịnh và vi tế, vì nó vận hành chỉ trên đối tượng trung tính đáng ưa.
Tenevāha ‘‘tasmā’’tiādi.
Therefore it is said “tasmā” (therefore) and so on.
Bởi vậy đã nói: “Do đó” và vân vân.
Rūpakammaṭṭhānanti rūpapariggahaṃ, rūpamukhena vipassanābhinivesanti attho.
Rūpakammaṭṭhānaṃ means the discernment of rūpa (materiality), or the commitment to vipassanā through rūpa as its gateway.
Đề mục sắc (Rūpakammaṭṭhāna) nghĩa là sự thâu tóm sắc, ý nói là sự chuyên tâm vào Vipassanā thông qua sắc.
Arūpakammaṭṭhānanti etthāpi eseva nayo.
Arūpakammaṭṭhānaṃ also follows the same principle.
Ở đây, đối với đề mục vô sắc (Arūpakammaṭṭhāna) cũng theo cách tương tự.
Tattha rūpakammaṭṭhānena samathābhinivesopi saṅgayhati, vipassanābhiniveso pana idhādhippetoti dassento ‘‘rūpapariggaho arūpapariggahotipi etadeva vuccatī’’ti āha.
Here, the commitment to samatha is also included in rūpakammaṭṭhāna, but the commitment to vipassanā is intended here, thus it is said “rūpapariggaho arūpapariggahotipi etadeva vuccatī” (the discernment of rūpa and the discernment of arūpa are also called this).
Ở đó, sự chuyên tâm vào Samatha cũng được bao gồm trong đề mục sắc, nhưng ý chính ở đây là sự chuyên tâm vào Vipassanā, nên đã nói: “Sự thâu tóm sắc và sự thâu tóm vô sắc cũng được gọi là như vậy.”
Catudhātuvavatthānanti ettha yebhuyyena catudhātuvavatthānaṃ vitthārento rūpakammaṭṭhānaṃ kathetīti adhippāyo.
Catudhātuvavatthānaṃ – here, the intention is that by elaborating mostly on the discernment of the four elements, it speaks of rūpakammaṭṭhāna.
Đối với sự phân định tứ đại (catudhātuvavatthāna), ý nghĩa là khi mở rộng sự phân định tứ đại, người ta nói về đề mục sắc.
Rūpakammaṭṭhānaṃ dassetvāva katheti ‘‘evaṃ rūpakammaṭṭhānaṃ vuccamānaṃ suṭṭhu vibhūtaṃ pākaṭaṃ hutvā upaṭṭhātī’’ti.
Rūpakammaṭṭhānaṃ dassetvāva katheti (it explains only after showing rūpakammaṭṭhāna), meaning that when rūpakammaṭṭhāna is explained in this way, it stands out clearly and distinctly.
Sau khi trình bày đề mục sắc, đã nói: “Khi đề mục sắc được nói như vậy, nó sẽ hiện rõ một cách rõ ràng và minh bạch.”
‘‘Etena idhāpi rūpakammaṭṭhānaṃ ekadesena vibhāvitamevā’’ti vadanti.
“By this, the rūpa meditation subject has been partially explained even here,” they say.
Vì thế, người ta nói: “Ngay cả ở đây, đề mục sắc cũng đã được làm rõ một phần.”
Kāmañcettha vedanāvasena arūpakammaṭṭhānaṃ āgataṃ, tadaññadhammavasenapi arūpakammaṭṭhānaṃ labbhatīti taṃ vibhāgena dassetuṃ ‘‘tividho hī’’tiādi vuttaṃ.
Although an arūpa meditation subject is mentioned here by way of feeling, since an arūpa meditation subject can also be obtained by way of other phenomena, the passage beginning “for it is of three kinds” was stated to show that distinction.
Mặc dù ở đây đề mục vô sắc được đề cập theo khía cạnh của thọ (vedanā), nhưng đề mục vô sắc cũng có thể được nhận biết theo khía cạnh của các pháp khác. Để trình bày sự phân biệt đó, đã nói: “Thật vậy, có ba loại” và vân vân.
Tattha abhinivesoti anuppaveso, ārambhoti attho.
Therein, “abhiniveso” means “entering into,” the meaning is “beginning.”
Trong đó, sự chuyên tâm (abhiniveso) nghĩa là sự đi vào, sự khởi đầu.
Ārambhe eva hi ayaṃ vibhāgo, sammasanaṃ pana anavasesatova dhamme pariggahetvā pavattatīti.
For this distinction is made only at the beginning; contemplation, however, proceeds by fully comprehending phenomena without remainder.
Thật vậy, sự phân biệt này chỉ có ở giai đoạn khởi đầu, còn sự quán sát thì diễn ra bằng cách thâu tóm tất cả các pháp mà không bỏ sót.
‘‘Pariggahite rūpakammaṭṭhāne’’ti idaṃ rūpamukhena vipassanābhinivesaṃ sandhāya vuttaṃ, arūpamukhena pana vipassanābhiniveso yebhuyyena samathayānikassa icchitabbo, so ca paṭhamaṃ jhānaṅgāni pariggahetvā tato paraṃ sesadhamme pariggaṇhāti.
The phrase “in the comprehended rūpa meditation subject” was stated with reference to the inception of insight by way of rūpa; however, the inception of insight by way of arūpa is mostly to be desired by one who follows the path of serenity, and such a one first comprehends the jhāna factors and thereafter comprehends the remaining phenomena.
“Trong đề mục sắc đã được thâu tóm” được nói để chỉ sự chuyên tâm vào Vipassanā thông qua sắc. Còn sự chuyên tâm vào Vipassanā thông qua vô sắc thường được mong muốn bởi người thực hành Samatha-yānika, và người đó trước tiên thâu tóm các chi thiền, sau đó là các pháp còn lại.
Paṭhamābhinipātoti sabbe cetasikā cittāyattā cittakiriyābhāvena vuccantīti phasso cittassa paṭhamābhinipāto vutto.
“Paṭhamābhinipāto” means that all mental concomitants are said to be dependent on consciousness, being acts of consciousness, therefore contact is called the first impact of consciousness.
Sự tiếp xúc đầu tiên (Paṭhamābhinipāto) được nói là sự tiếp xúc (phasso) là sự tiếp xúc đầu tiên của tâm, vì tất cả các tâm sở đều phụ thuộc vào tâm và được gọi là hành động của tâm.
Taṃ ārammaṇanti yathāpariggahitaṃ rūpakammaṭṭhānasaññitaṃ ārammaṇaṃ.
“That object” means the object called the rūpa meditation subject, as comprehended.
Đối tượng đó (Taṃ ārammaṇaṃ) là đối tượng được gọi là đề mục sắc đã được thâu tóm.
Uppannaphasso puggalo, cittacetasikarāsi vā ārammaṇena phuṭṭho phassasahajātāya vedanāya taṃsamakālameva vedeti, phasso pana obhāsassa viya padīpo vedanādīnaṃ paccayaviseso hotīti purimakālo viya vuccati, yā tassa ārammaṇābhiniropanalakkhaṇatā vuccati.
A person in whom contact has arisen, or a collection of consciousness and mental concomitants, having been touched by the object, feels it at the same moment with feeling co-arisen with contact; contact, however, like a lamp to light, is a specific condition for feelings and so forth, and is therefore called as if it were an earlier time, which is said to be its characteristic of projecting onto the object.
Người có xúc phát sinh, hoặc khối tâm và tâm sở, sau khi tiếp xúc với đối tượng, ngay lập tức cảm thọ cùng lúc với thọ đồng sinh với xúc. Còn xúc, giống như ngọn đèn đối với ánh sáng, là một yếu tố đặc biệt cho thọ và các pháp khác, nên nó được nói là có trước, đó là đặc tính của nó là đưa đối tượng vào tâm.
Phusantoti ārammaṇassa phusanākārena.
“Touching” means by the mode of contacting the object.
Tiếp xúc (Phusanto) nghĩa là theo cách tiếp xúc với đối tượng.
Ayañhi arūpadhammattā ekadesena anallīyamānopi rūpaṃ viya cakkhuṃ, saddo viya ca sotaṃ, cittaṃ, ārammaṇañca phusanto viya, saṅghaṭṭento viya ca pavattatīti.
For being an arūpa phenomenon, even though it does not cling in part, it operates as if touching and striking consciousness and the object, like an eye seeing rūpa, and an ear hearing sound.
Vì pháp vô sắc này, mặc dù không dính mắc vào một phần nào, nhưng nó vận hành như thể tiếp xúc và va chạm với sắc giống như mắt với sắc, tai với tiếng, và tâm với đối tượng.
Tathā hesa ‘‘saṅghaṭṭanaraso’’ti vuccati.
Thus, it is said to have the “essence of striking.”
Thật vậy, nó được gọi là “có vị va chạm.”
Ārammaṇaṃ anubhavantīti issaravatāya visavitāya sāmibhāvena ārammaṇarasaṃ saṃvedentī.
“Experiencing the object” means perceiving the essence of the object with mastery, thoroughly, and as an owner.
Cảm thọ đối tượng (Ārammaṇaṃ anubhavantī) nghĩa là cảm nhận vị của đối tượng với tư cách là chủ nhân, một cách tự chủ và độc lập.
Phassādīnañhi sampayuttadhammānaṃ ārammaṇe ekadeseneva pavatti phusanādimattabhāvato, vedanāya pana iṭṭhākārasambhogādivasena pavattanato ārammaṇe nippadesato pavatti.
For the associated phenomena such as contact operate on the object only in part, being mere contact and so forth, whereas feeling operates on the object completely, by way of enjoying desirable aspects and so forth.
Sự vận hành của các pháp đồng sinh như xúc và các pháp khác trên đối tượng chỉ là một phần, vì nó chỉ là sự tiếp xúc, v.v., còn sự vận hành của thọ thì hoàn toàn trên đối tượng, vì nó là sự hưởng thụ các trạng thái đáng ưa, v.v.
Phusanādibhāvena hi ārammaṇaggahaṇaṃ ekadesānubhavanaṃ, vedayitabhāvena gahaṇaṃ yathākāmaṃ sabbānubhavanaṃ, evaṃsabhāvāneva tāni gahaṇānīti na vedanāya viya phassādīnampi yathā sakakiccakaraṇena sāmibhāvānubhavanaṃ codetabbaṃ.
Indeed, the apprehension of the object by way of contacting and so forth is a partial experience; apprehension by way of feeling is a complete experience as desired. Such are those apprehensions, therefore the experience of ownership by means of their respective functions should not be urged for contact and so forth, as it is for feeling.
Thật vậy, sự nắm bắt đối tượng theo cách tiếp xúc là sự cảm nhận một phần, còn sự nắm bắt theo cách cảm thọ là sự cảm nhận toàn bộ theo ý muốn. Các sự nắm bắt đó là như vậy, và không nên gán cho xúc và các pháp khác sự cảm nhận quyền chủ nhân bằng cách thực hiện nhiệm vụ riêng của chúng, như đối với thọ.
Vijānantanti paricchindanavasena visesato jānantaṃ.
“Knowing” means knowing distinctly by way of delimiting.
Biết rõ (Vijānantaṃ) nghĩa là biết một cách đặc biệt thông qua sự phân biệt.
Viññāṇañhi minitabbavatthuṃ nāḷiyā minanto puriso viya ārammaṇaṃ paricchijja vibhāventaṃ pavattati, na saññā viya sañjānanamattaṃ hutvā.
For consciousness operates by delimiting and distinguishing the object, like a man measuring a thing to be measured with a measure, and not merely by recognizing, as in the case of perception (saññā).
Thật vậy, thức (viññāṇa) vận hành bằng cách phân biệt và làm rõ đối tượng, giống như người đàn ông đo vật cần đo bằng đấu, chứ không chỉ là sự nhận biết như tưởng (saññā).
Tathā hi anena kadāci lakkhaṇattayavibhāvanāpi hoti, imesaṃ pana phassādīnaṃ tassa tassa pākaṭabhāvo paccayavisesasiddhassa pubbabhāgassa vasena veditabbo.
Thus, by this, sometimes even the manifestation of the three characteristics occurs; the distinctness of each of these, contact and so forth, should be understood by way of the preceding part achieved through specific conditions.
Thật vậy, đôi khi sự làm rõ ba đặc tính cũng xảy ra bởi thức này. Còn sự hiển lộ của xúc và các pháp khác nên được hiểu theo phần trước đã được chứng minh bởi các yếu tố đặc biệt.
Evaṃ tassa tasseva pākaṭabhāvepi ‘‘sabbaṃ, bhikkhave, abhiññeyya’’nti (saṃ. ni. 4.46; paṭi. ma. 1.3), ‘‘sabbañca kho, bhikkhave, abhijāna’’nti (saṃ. ni. 4.27) ca evamādi vacanato sabbe sammasanupagā dhammā pariggahetabbāti dassento ‘‘tattha yassā’’tiādimāha.
Thus, showing that even with the distinctness of each, all phenomena amenable to contemplation should be comprehended according to such passages as “All, bhikkhus, is to be known” and “All, bhikkhus, is to be thoroughly known,” the passage beginning “Therein, of whichever” was stated.
Mặc dù mỗi pháp đều hiển lộ như vậy, nhưng để chỉ ra rằng tất cả các pháp có thể được quán sát đều phải được thâu tóm theo lời dạy như “Này các Tỳ-kheo, tất cả đều cần phải được thắng tri” (Saṃ. Ni. 4.46; Paṭi. Ma. 1.3), “Này các Tỳ-kheo, hãy thắng tri tất cả” (Saṃ. Ni. 4.27), đã nói: “Trong đó, cái nào” và vân vân.
Tattha phassapañcamakeyevāti avadhāraṇaṃ tadantogadhattā taggahaṇeneva gahitattā catunnaṃ arūpakkhandhānaṃ.
Therein, “only those with contact as the fifth” is a restrictive clause, as the four arūpa-khandhas are included within it and are thus grasped by its apprehension.
Trong đó, chỉ có xúc là thứ năm (phassapañcamake yeva) là sự giới hạn, vì bốn uẩn vô sắc khác đã được bao gồm khi thâu tóm nó.
Phassapañcamakaggahaṇañhi tassa sabbassa sabbacittuppādasādhāraṇabhāvato.
For the apprehension of "contact as the fifth" is due to its commonality to all mind-moments.
Thật vậy, sự thâu tóm xúc là thứ năm là vì nó phổ biến cho tất cả các tâm khởi.
Tattha ca phassacetanāggahaṇena sabbasaṅkhārakkhandhadhammasaṅgaho cetanappadhānattā tesaṃ.
And there, by the apprehension of contact and volition, all phenomena of the saṅkhāra-khandha are included, due to their being primarily volition.
Trong đó, sự thâu tóm xúc và tư (cetanā) bao gồm tất cả các pháp thuộc hành uẩn, vì tư là pháp chủ yếu của chúng.
Tathā hi suttantabhājanīye saṅkhārakkhandhavibhaṅge ‘‘cakkhusamphassajā cetanā’’tiādinā (vibha. 21) cetanāva vibhattā, itare pana khandhā sarūpeneva gahitā.
Thus, in the Saṅkhārakkhandhavibhaṅga of the Suttantabhājanīya, only volition is analyzed with phrases like “volition born of eye-contact,” while the other khandhas are taken in their own nature.
Thật vậy, trong phần phân tích hành uẩn (saṅkhārakkhandhavibhaṅge) của Suttantabhājanīya, chỉ có tư được phân tích với lời nói “Tư do xúc nhãn sinh” (Vibha. 21) và vân vân, còn các uẩn khác được thâu tóm theo bản chất của chúng.
Vatthunissitāti ettha vatthu-saddo karajakāyavisayo, na chabbatthuvisayoti.
In “vatthunissitā,” the word “vatthu” refers to the physical body, not to the six bases.
Trong nương tựa vào vật (vatthunissitā), từ vật (vatthu) này chỉ thân do nghiệp sinh ra, chứ không phải sáu vật căn.
Kathamidaṃ viññāyatīti āha ‘‘yaṃ sandhāya vutta’’nti.
How is this known? He says, “which was stated with reference to.”
Làm sao biết được điều này? Đã nói: “Cái đã được nói để chỉ điều gì.”
Kattha pana vuttaṃ?
Where, then, was it stated?
Vậy đã được nói ở đâu?
Sāmaññaphalasutte.
In the Sāmaññaphala Sutta.
Trong kinh Sa-môn Quả (Sāmaññaphalasutta).
Soti karajakāyo.
“So” refers to the physical body.
Nó (So) là thân do nghiệp sinh ra.
‘‘Pañcakkhandhavinimuttaṃ nāmarūpaṃ natthī’’ti idaṃ adhikāravasena vuttaṃ.
The statement “there is no nāmarūpa independent of the five khandhas” was made in the context of the present discussion.
“Không có danh sắc ngoài năm uẩn” được nói theo ngữ cảnh.
Aññathā hi khandhavinimuttampi nāmaṃ atthevāti.
Otherwise, there is nāma even apart from the khandhas.
Nếu không, thì vẫn có danh ngoài các uẩn.
Avijjādihetukāti avijjātaṇhupādānādihetukā.
“Avijjādihetukā” means having avijjā, taṇhā, upādāna, and so forth as causes.
Có nhân từ vô minh, v.v. (Avijjādihetukā) nghĩa là có nhân từ vô minh, ái, thủ, v.v.
‘‘Vipassanāpaṭipāṭiyā aniccaṃ dukkhaṃ anattāti sammasanto vicaratī’’ti iminā balavavipassanaṃ vatvā puna tassa ussukkāpanaṃ, visesādhigamañca dassento ‘‘so’’tiādimāha.
Having stated strong insight with “he dwells contemplating impermanence, suffering, and non-self in the sequence of insight,” he then states “so” and so forth, showing its stimulation and the attainment of distinction.
Sau khi nói về Vipassanā mạnh mẽ bằng cách “quán sát vô thường, khổ, vô ngã theo thứ tự của Vipassanā,” để chỉ sự thúc đẩy và sự đạt được đặc biệt của nó, đã nói: “Người đó” và vân vân.
Idhāti imasmiṃ sakkapañhasutte. Vedanāvasena cettha arūpakammaṭṭhānakathane kāraṇaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
“Idhā” means in this Sakkapañha Sutta. The reason for discussing the arūpa meditation subject by way of feeling here is as stated earlier.
Ở đây (Idhā) là trong kinh Sakkapañha này. Lý do để nói về đề mục vô sắc theo thọ ở đây cũng giống như cách đã nói ở trên.
Yathāvuttesu ca tīsu kammaṭṭhānābhinivesesu vedanāvasena kammaṭṭhānābhiniveso sukaro vedanānaṃ vibhūtabhāvatoti dassetuṃ ‘‘phassavasena hī’’tiādi vuttaṃ.
And to show that among the three meditation subjects thus stated, the meditation subject by way of feeling is easy because feelings are prominent, the passage beginning “for by way of contact” was stated.
Để chỉ ra rằng trong ba sự chuyên tâm vào đề mục đã nói, sự chuyên tâm vào đề mục theo thọ là dễ dàng vì thọ hiển lộ rõ ràng, đã nói: “Thật vậy, theo xúc” và vân vân.
‘‘Na pākaṭaṃ hotī’’ti idaṃ sakkapamukhānaṃ tesaṃ devānaṃ yathā vedanā vibhūtā hutvā upaṭṭhāti, na evaṃ itaradvayanti katvā vuttaṃ.
The phrase “is not prominent” was stated in the sense that for those devas led by Sakka, just as feelings become prominent and appear, so it is not the case for the other two.
“Không hiển lộ rõ ràng” (Na pākaṭaṃ hotī) được nói để chỉ rằng thọ hiển lộ rõ ràng đối với các vị trời đứng đầu là Sakka, nhưng hai pháp kia thì không như vậy.
Vedanāya eva ca nesaṃ vibhūtabhāvo vedanāmukhenevettha bhagavatā desanāya āraddhattā.
And their prominence of feelings is because the Blessed One began the discourse here by way of feelings.
Sự hiển lộ rõ ràng của thọ đối với họ là do Đức Phật đã bắt đầu bài giảng ở đây thông qua thọ.
‘‘Vedanānaṃ uppattiyā pākaṭatāyā’’ti idaṃ sukhadukkhavedanānaṃ vasena vuttaṃ.
“Due to the prominence of the arising of feelings” was stated with reference to pleasant and painful feelings.
“Sự hiển lộ rõ ràng của sự phát sinh của các thọ” (Vedanānaṃ uppattiyā pākaṭatāyā) được nói theo khía cạnh của thọ lạc và thọ khổ.
Tāsañhi pavatti oḷārikā, na itarāya.
For their occurrence is gross, not so for the others.
Sự vận hành của chúng là thô, không phải của cái kia.
Tadubhayaggahaṇamukhena vā gahetabbattā itarāyapi pavatti viññūnaṃ pākaṭā evāti sukhadukkhavedanānañhī’’ti visesaggahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
Or, since the occurrence of the other (neutral feeling) is also evident to the discerning by being grasped through the apprehension of both (pleasant and painful), the specific apprehension “for pleasant and painful feelings” should be understood.
Hoặc, sự vận hành của cái kia cũng hiển lộ rõ ràng đối với người hiểu biết vì nó có thể được thâu tóm thông qua sự thâu tóm cả hai, nên “thật vậy, của thọ lạc và thọ khổ” nên được xem là sự thâu tóm đặc biệt.
‘‘Yadā sukhaṃ uppajjatī’’tiādi sukhavedanāya pākaṭabhāvavibhāvanaṃ, tayidaṃ asamāhitabhūmivasena veditabbaṃ.
“When pleasure arises” and so forth is a clarification of the prominence of pleasant feeling, and this should be understood by way of the non-concentrated plane.
“Khi lạc phát sinh” và vân vân là sự làm rõ sự hiển lộ rõ ràng của thọ lạc, và điều này nên được hiểu theo khía cạnh của trạng thái không định.
Tattha ‘‘sakalaṃ sarīraṃ kho bhante’’ntiādinā kāmaṃ pavattioḷārikatāya avūpasantasabhāvametaṃ sukhaṃ, sātalakkhaṇatāya pana sampayuttadhamme, nissayañca anuggaṇhantameva pavattatīti dasseti.
Therein, by “the whole body, venerable sir,” and so on, it is shown that although this happiness, by virtue of its coarse manifestation, is unpacified in nature, yet by its characteristic of gratification, it arises while supporting the conascent phenomena and its basis.
Ở đó, “sakalaṃ sarīraṃ kho bhante” (toàn bộ thân thể, thưa Ngài) v.v. chỉ ra rằng mặc dù lạc này có bản chất thô thiển, không lắng dịu do sự vận hành của dục lạc, nhưng nó vẫn vận hành bằng cách hỗ trợ các pháp tương ưng và chỗ nương tựa do đặc tính của sự dễ chịu.
‘‘Yadā dukkhaṃ uppajjatī’’tiādīsu vuttavipariyāyena attho veditabbo.
In “When suffering arises,” and so on, the meaning should be understood in the reverse of what was stated.
Ý nghĩa trong “yadā dukkhaṃ uppajjatī” (khi khổ phát sinh) v.v. cần được hiểu theo cách ngược lại.
Duddīpanāti ñāṇena dīpetuṃ asakkuṇeyyā, dubbiññeyyāti attho.
Duddīpanā means that which cannot be shown by wisdom, meaning it is difficult to comprehend.
Duddīpanā (khó làm sáng tỏ) có nghĩa là không thể làm sáng tỏ bằng trí tuệ, khó hiểu.
Tenāha ‘‘andhakārā abhibhūtā’’ti.
Therefore, it is said, "overwhelmed by darkness."
Do đó đã nói “andhakārā abhibhūtā” (bị bóng tối bao trùm).
Andhakārāti andhakāragatasadisī, jānitukāme ca andhakārinī.
Andhakārā means like being in darkness, and it darkens those who wish to know it.
Andhakārā (bóng tối) có nghĩa là giống như ở trong bóng tối, và làm cho người muốn biết bị tối tăm.
Pubbāparaṃ samaṃ sukare supalakkhitamaggavasena pāsāṇatale migagatamaggo viya iṭṭhāniṭṭhārammaṇesu sukhadukkhānubhavanehi majjhattārammaṇesu anuminitabbatāya vuttaṃ ‘‘sā sukhadukkhānaṃ…pe… pākaṭā hotī’’ti.
Just as the path of a deer on a rock surface, made smooth and clearly marked, can be inferred by its preceding and succeeding parts; similarly, it is said that “it becomes evident… of happiness and suffering” regarding the experience of feeling neither painful nor pleasant in neutral objects, by inferring it from the experiences of happiness and suffering in desirable and undesirable objects.
Đã nói “sā sukhadukkhānaṃ…pe… pākaṭā hotī” (nó trở nên rõ ràng đối với lạc và khổ… v.v.) bởi vì nó có thể được suy ra từ kinh nghiệm về lạc và khổ trong các đối tượng khả ái và bất khả ái, và từ các đối tượng trung tính, giống như dấu chân của con thú trên mặt đá theo một con đường bằng phẳng dễ nhận biết.
Tenāha ‘‘yathā’’tiādi.
Therefore, it is said, "just as," and so on.
Do đó đã nói “yathā” (như) v.v.
Nayato gaṇhantassāti etthāyaṃ nayo – yasmā iṭṭhāniṭṭhavisayāya ārammaṇūpaladdhiyā anubhavanato niṭṭhāmajjhattavisayā ca upaladdhi, tasmā na tāya niranubhavanāya bhavitabbaṃ, yaṃ tatthānubhavanaṃ, sā adukkhamasukhā.
In "for one who grasps it systematically," this is the method: since the apprehension of an object which is not extreme (neither liked nor disliked) is an experience through the apprehension of an object which is desirable or undesirable, it should not be an experience of non-experience; that experience therein is neither painful nor pleasant.
Nayato gaṇhantassā (đối với người nắm bắt theo phương pháp) – ở đây, phương pháp đó là: bởi vì sự nhận biết đối tượng là cảnh khả ái hoặc bất khả ái, và sự nhận biết đối tượng là cảnh trung tính, đều là sự kinh nghiệm các đối tượng; do đó, không thể không kinh nghiệm đối tượng trung tính đó. Sự kinh nghiệm đối tượng trung tính đó chính là thọ không khổ không lạc (adukkhamasukhā vedanā).
Tathā anupalabbhamānaṃ rūpādianubhuyyamānaṃ diṭṭhaṃ upalabbhati, yo pana majjhattārammaṇaṃ tabbisayassa viññāṇappavattiyaṃ, tasmā ananubhuyyamānena tena na bhavitabbaṃ.
Similarly, the non-apprehended rūpa (form) and so on, that are experienced, are perceived; but regarding the activity of consciousness pertaining to a neutral object, it should not be by that which is not experienced.
Tương tự, qua việc kinh nghiệm các cảnh khả ái và bất khả ái, người ta thấy rằng thọ không khổ không lạc (adukkhamasukhā vedanā) là một loại kinh nghiệm đối tượng trung tính (rūpādi) không được nhận biết như cảnh khả ái hay bất khả ái. Hơn nữa, người nào kinh nghiệm đối tượng trung tính trong sự vận hành của thức liên quan đến đối tượng đó, thì người đó không thể không kinh nghiệm đối tượng trung tính đó.
Sakkā hi vattuṃ anubhavamānā majjhattavisayupaladdhi upaladdhibhāvato.
Indeed, it is possible to say that the apprehension of a neutral object, when experienced, is an apprehension.
Thật vậy, có thể nói rằng sự nhận biết đối tượng trung tính, khi được kinh nghiệm, là một sự nhận biết.
Iṭṭhāniṭṭhavisayupaladdhivisayaṃ pana niranubhavanaṃ taṃ anupaladdhisabhāvameva diṭṭhaṃ, taṃ yathārūpanti.
But the non-experience regarding the apprehension of desirable and undesirable objects is seen to be itself of a non-apprehending nature; that is its true nature.
Tuy nhiên, sự không kinh nghiệm đối tượng khả ái và bất khả ái đó được xem là bản chất của sự không nhận biết. Điều đó là như vậy.
Nivattetvāti nīharitvā, ‘‘somanassaṃpāha’’ntiādinā samānajātiyampi bhindanto aññehi arūpadhammehi vivecetvā asaṃsaṭṭhaṃ katvāti attho.
Nivattetvā means to draw out, to separate, and make it unmixed with other formless phenomena, even when breaking up something of the same class by "I say happiness," and so on.
Nivattetvā (sau khi tách ra) có nghĩa là tách rời ra. Ý nghĩa là, ngay cả trong cùng một loại (như somanassaṃpāhaṃ – hỷ thọ), bằng cách phân biệt nó với các pháp vô sắc khác, làm cho nó không bị pha trộn.
Ayañca rūpakammaṭṭhānaṃ kathetvā arūpakammaṭṭhānaṃ vedanāvasena nivattetvā desanā tathāvinetabbapuggalāpekkhāya suttantaresupi (dī. ni. 2.373; ma. ni. 1.106, 390, 413, 450, 465, 467; ma. ni. 2.306, 209; 3.67, 342; saṃ. ni. 4.248) āgatā evāti dassento ‘‘na kevala’’ntiādimāha.
And showing that this teaching, having spoken of the rūpa-kammaṭṭhāna and then having drawn out the arūpa-kammaṭṭhāna by way of feeling, appears in other suttas as well, for the sake of individuals to be trained in that manner, it says “not only,” and so on.
Để chỉ ra rằng phương pháp giảng dạy này, sau khi nói về đề mục thiền sắc pháp (rūpakammaṭṭhāna), rồi chuyển sang đề mục thiền vô sắc pháp (arūpakammaṭṭhāna) theo cách của thọ (vedanā), cũng đã được đề cập trong các kinh điển khác tùy theo hạng người cần được giáo hóa, nên Ngài nói "na kevalaṃ" (không chỉ).
Tattha mahāsatipaṭṭhāne (dī. ni. 2.273) tathā desanāya āgatabhāvo anantarameva āvi bhavissati, majjhimanikāye satipaṭṭhānadesanāpi (ma. ni. 1.106) tādisī eva.
Therein, its appearance as such a teaching in the Mahāsatipaṭṭhāna will become evident immediately; the teaching on satipaṭṭhāna in the Majjhima Nikāya is also of the same kind.
Trong đó, việc đề cập đến phương pháp giảng dạy như vậy trong Mahāsatipaṭṭhāna Sutta sẽ được làm rõ ngay sau đây. Việc giảng dạy về Tứ Niệm Xứ (Satipaṭṭhāna) trong Majjhima Nikāya cũng tương tự.
Cūḷataṇhāsaṅkhaye ‘‘evaṃ cetaṃ, devānaṃ inda, bhikkhuno sutaṃ hoti ‘sabbe dhammā nālaṃ abhinivesāyā’ti, so sabbaṃ dhammaṃ abhijānāti, sabbaṃ dhammaṃ abhiññāya sabbaṃ dhammaṃ parijānāti, sabbaṃ dhammaṃ pariññāya yaṃ kiñci vedanaṃ vedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā, so tāsu vedanāsu aniccānupassī viharati, virāgānupassī’’tiādinā (ma. ni. 1.390) āgataṃ.
In the Cūḷataṇhāsaṅkhaya Sutta, it is stated, "Thus, O Indra of the devas, the bhikkhu has heard, 'All phenomena are not fit for clinging.' He fully understands all phenomena. Having fully understood all phenomena, he completely comprehends all phenomena. Having completely comprehended all phenomena, whatever feeling he feels—whether pleasant, painful, or neither painful nor pleasant—he dwells contemplating impermanence in those feelings, contemplating dispassion," and so on.
Trong Cūḷataṇhāsaṅkhaya Sutta, có đoạn: "Này Thiên Chủ, Tỳ-kheo đã nghe rằng: ‘Tất cả các pháp không đáng để chấp thủ.’ Vị ấy liễu tri tất cả các pháp. Sau khi liễu tri tất cả các pháp, vị ấy thấu hiểu tất cả các pháp. Sau khi thấu hiểu tất cả các pháp, bất cứ thọ nào vị ấy cảm nhận, dù là lạc thọ, khổ thọ, hay bất khổ bất lạc thọ, vị ấy an trú quán vô thường trong các thọ ấy, quán ly tham..."
Tena vuttaṃ ‘‘arūpakammaṭṭhānaṃ vedanāvasena nivattetvā dassesī’’ti.
Therefore, it is said, "having drawn out the arūpa-kammaṭṭhāna by way of feeling."
Do đó, có lời dạy: "arūpakammaṭṭhānaṃ vedanāvasena nivattetvā dassesī" (đã trình bày đề mục thiền vô sắc pháp bằng cách chuyển sang cách của thọ).
Mahātaṇhāsaṅkhaye pana ‘‘so evaṃ anurodhavirodhavippahīno yaṃ kiñci vedanaṃ vedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā, so taṃ vedanaṃ nābhinandati nābhivadati nājjhosāya tiṭṭhati.
However, in the Mahātaṇhāsaṅkhaya Sutta, it is stated, "Thus, free from compliance and opposition, whatever feeling he feels—whether pleasant, painful, or neither painful nor pleasant—he does not delight in that feeling, he does not speak highly of it, he does not dwell attached to it.
Trong Mahātaṇhāsaṅkhaya Sutta lại có đoạn: "Vị ấy, sau khi đã từ bỏ sự thuận theo và chống đối như vậy, bất cứ thọ nào vị ấy cảm nhận, dù là lạc thọ, khổ thọ, hay bất khổ bất lạc thọ, vị ấy không hoan hỷ, không tán thán, không chấp thủ vào thọ đó.
Tassa taṃ vedanaṃ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato yā vedanāsu nandī sā nirujjhatī’’tiādinā (ma. ni. 1.414) āgataṃ.
As he does not delight in that feeling, does not speak highly of it, and does not dwell attached to it, the delight in feelings ceases for him," and so on.
Đối với vị ấy, khi không hoan hỷ, không tán thán, không chấp thủ vào thọ đó, thì sự hoan hỷ trong các thọ ấy sẽ diệt tận."
Cūḷavedalle ‘‘kati panāyyevedanā’’tiādinā (ma. ni. 1.465) āgataṃ.
In the Cūḷavedalla Sutta, it is stated, "How many feelings are there, venerable sister?" and so on.
Trong Cūḷavedalla Sutta, có đoạn: "Này Tỷ-kheo-ni, có bao nhiêu loại thọ?"
Mahāvedalle ‘‘vedanāti, āvuso, vuccati, kittāvatā nu kho, āvuso, ‘vedanā’ti vuccatī’’tiādinā (ma. ni. 1.450) āgataṃ.
In the Mahāvedalla Sutta, it is stated, "Feeling, friend, is what is called; to what extent, friend, is it called 'feeling'?" and so on.
Trong Mahāvedalla Sutta, có đoạn: "Này Hiền giả, được gọi là thọ. Này Hiền giả, đến mức nào thì được gọi là ‘thọ’?"
Evaṃ raṭṭhapālasuttādīsupi (ma. ni. 2.305) vedanākammaṭṭhānassa āgataṭṭhānaṃ uddharitvā vattabbaṃ.
In this way, the passages where feeling as a kammaṭṭhāna appears, such as in the Raṭṭhapāla Sutta, should be extracted and mentioned.
Tương tự, trong Raṭṭhapāla Sutta và các kinh khác, cần trích dẫn những đoạn liên quan đến đề mục thiền về thọ.
‘‘Paṭhamaṃ rūpakammaṭṭhānaṃ kathetvā’’ti vuttaṃ, kathaṃ tamettha kathitanti āha ‘‘rūpakammaṭṭhāna’’ntiādi.
It was stated, "first having spoken of the rūpa-kammaṭṭhāna"; how was that spoken of here? It says, "rūpa-kammaṭṭhāna," and so on.
Đã nói "Paṭhamaṃ rūpakammaṭṭhānaṃ kathetvā" (sau khi nói về đề mục thiền sắc pháp trước), vậy sắc pháp được nói đến ở đây như thế nào? Ngài nói "rūpakammaṭṭhāna" (đề mục thiền sắc pháp) v.v.
Saṅkhittaṃ, kathaṃ saṅkhittaṃ?
Saṅkhittaṃ (briefly)—how briefly?
Saṅkhittaṃ (tóm tắt). Tóm tắt như thế nào?
Vedanāya ārammaṇamattakaṃyeva, yebhuyyena vedanā rūpadhammārammaṇā pañcadvāravasena pavattanato.
Vedanāya ārammaṇamattakaṃyeva (only as much as the object of feeling), because feeling mostly arises through the five sense-doors with a rūpa-object.
Vedanāya ārammaṇamattakaṃyeva (chỉ là đối tượng của thọ), bởi vì phần lớn thọ vận hành qua năm giác quan, lấy sắc pháp làm đối tượng.
Tena cassā purimasiddhā eva ārammaṇanti vedanaṃ vadantena tassārammaṇadhammā atthato paṭhamataraṃ gahitā eva nāma hontīti imāya atthāpattiyā rūpakammaṭṭhānassevettha paṭhamaṃ gahitatā jotitā, na sarūpeneva gahitattā.
Therefore, by stating that its objects are already established as prior, it implies that the phenomena which are its objects are in essence already taken first; it is not taken as itself in its own form.
Do đó, khi nói về thọ, với ý nghĩa rằng các đối tượng của nó đã được thiết lập từ trước, thì các pháp đối tượng của nó (sắc pháp) tự nhiên đã được nắm bắt trước tiên. Điều này làm sáng tỏ rằng đề mục thiền sắc pháp được nắm bắt ở đây theo cách ngụ ý, chứ không phải được nắm bắt một cách trực tiếp.
Tenāha ‘‘tasmā pāḷiyaṃ nāruḷhaṃ bhavissatī’’ti.
Therefore, it is said, "thus it might not have ascended into the Pāli."
Vì vậy, Ngài nói: "tasmā pāḷiyaṃ nāruḷhaṃ bhavissatī" (do đó, nó không được đề cập trực tiếp trong Pāli).
360. Dvīhi koṭṭhāsehīti sevitabbāsevitabbabhāgehi.
360. Dvīhi koṭṭhāsehī (by two aspects) means by the categories of what should be practiced and what should not be practiced.
360. Dvīhi koṭṭhāsehī (bằng hai phần) có nghĩa là bằng các phần nên được thực hành và không nên được thực hành.
Evarūpanti yaṃ akusalānaṃ abhibuddhiyā, kusalānañca parihānāya saṃvattati, evarūpaṃ, taṃ pana kāmūpasañhitatāya ‘‘gehanissita’’nti vuccatīti āha ‘‘gehasitasomanassa’’nti.
Evarūpaṃ (such a kind of) refers to that which conduces to the increase of unwholesome states and the decrease of wholesome states; this is called "rooted in household life" because it involves sensual pleasures, as stated, "happiness rooted in household life."
Evarūpaṃ (loại như vậy) là điều dẫn đến sự tăng trưởng của các pháp bất thiện và sự suy giảm của các pháp thiện. Điều như vậy, vì liên quan đến dục lạc, được gọi là "gehanissitaṃ" (nương tựa vào gia đình), nên Ngài nói "gehasitasomanassa" (hỷ nương tựa vào gia đình).
Iṭṭhānanti piyānaṃ.
Iṭṭhānaṃ means of desirable things.
Iṭṭhānaṃ (của những điều khả ái) có nghĩa là của những điều được yêu thích.
Kantānanti kamanīyānaṃ.
Kantānaṃ means of lovely things.
Kantānaṃ (của những điều mong muốn) có nghĩa là của những điều đáng khao khát.
Manāpānanti manavaḍḍhanakānaṃ.
Manāpānaṃ means of mind-pleasing things.
Manāpānaṃ (của những điều vừa ý) có nghĩa là của những điều làm tăng trưởng tâm.
Tato eva mano ramentīti manoramānaṃ.
Therefore, they delight the mind, hence manoramānaṃ (delightful to the mind).
Vì từ đó mà tâm được an vui, nên gọi là manoramānaṃ (của những điều làm tâm hoan hỷ).
Lokāmisapaṭisaṃyuttānanti taṇhāsannissitānaṃ kāmūpasañhitānaṃ.
Lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ (connected with worldly allurements) means related to craving, involving sensual pleasures.
Lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ (liên hệ đến mồi đời) có nghĩa là liên quan đến tham ái, liên quan đến dục lạc.
Paṭilābhato samanupassatoti ‘‘aho mayā imāni laddhānī’’ti yathāladdhāni rūpārammaṇādīni assādayato.
Paṭilābhato samanupassato (perceiving from acquisition) means enjoying the acquired objects such as rūpa, thinking, "Alas, I have gained these!"
Paṭilābhato samanupassato (khi quán sát sự đạt được) có nghĩa là khi thưởng thức các đối tượng sắc pháp v.v. đã đạt được, với ý nghĩ "Ôi, ta đã đạt được những điều này!"
Atītanti atikkantaṃ.
Atītaṃ means past.
Atītaṃ (đã qua) có nghĩa là đã vượt qua.
Niruddhanti nirodhappattaṃ.
Niruddhaṃ means ceased.
Niruddhaṃ (đã diệt) có nghĩa là đã đạt đến sự diệt.
Vipariṇatanti sabhāvavigamena vigataṃ.
Vipariṇataṃ means vanished due to the change of its nature.
Vipariṇataṃ (đã biến đổi) có nghĩa là đã biến mất do sự thay đổi bản chất.
Samanussaratoti assādanavasena anucintayato.
Samanussarato (remembering) means contemplating repeatedly with a sense of enjoyment.
Samanussarato (khi hồi tưởng) có nghĩa là khi suy nghĩ lại một cách thích thú.
Gehasitanti kāmaguṇanissitaṃ.
Gehasitaṃ means rooted in sensual qualities.
Gehasitaṃ (nương tựa vào gia đình) có nghĩa là nương tựa vào các dục tính.
Kāmaguṇā hi kāmarāgassa gehasadisattā idha ‘‘geha’’nti adhippetā.
Sensual qualities are intended here as "home" because they are like a home for sensual craving.
Thật vậy, các dục tính được hiểu là "geha" (gia đình) ở đây, vì chúng giống như ngôi nhà của dục ái.
Evarūpanti yaṃ akusalānaṃ parihānāya, kusalānañca abhibuddhiyā saṃvattati, evarūpaṃ, taṃ pana pabbajjādivasena pavattiyā nekkhammūpasañhitanti āha ‘‘nekkhammasitaṃ somanassa’’nti.
Evarūpaṃ (such a kind of) refers to that which conduces to the decrease of unwholesome states and the increase of wholesome states; this is called "happiness rooted in renunciation" because it manifests by way of going forth (pabbajjā) and so on, involving renunciation.
Evarūpaṃ (loại như vậy) là điều dẫn đến sự suy giảm của các pháp bất thiện và sự tăng trưởng của các pháp thiện. Điều như vậy, vì vận hành theo con đường xuất gia v.v., liên quan đến ly dục (nekkhammūpasañhita), nên Ngài nói "nekkhammasitaṃ somanassa" (hỷ nương tựa vào ly dục).
Idāni taṃ pāḷivaseneva dassetuṃ ‘‘tattha katamānī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show it directly from the Pāli, "therein, what are they?" and so on, is stated.
Bây giờ, để trình bày điều đó theo Pāli, Ngài nói "tattha katamānī" (trong đó, những gì) v.v.
Tattha vipassanālakkhaṇe nekkhamme dassite itarāni tassa kāraṇato, phalato, atthato ca dassitāneva hontīti vipassanālakkhaṇameva taṃ dassento ‘‘rūpānantvevā’’tiādimāha.
When insight (vipassanā) as renunciation is shown therein, the others are shown as its cause, its fruit, and its meaning. Thus, showing only that insight as renunciation, it says "rūpa alone," and so on.
Trong đó, khi thiền quán (vipassanā) được trình bày với đặc tính của ly dục, thì những điều khác được trình bày như là nguyên nhân, kết quả và ý nghĩa của nó. Vì vậy, để trình bày chỉ đặc tính của thiền quán, Ngài nói "rūpānantvevā" (sắc pháp là vô thường) v.v.
Vipariṇāmavirāganirodhanti jarāya vipariṇāmetabbatañceva jarāmaraṇehi palujjanaṃ nirujjhanañca viditvāti yojanā.
Vipariṇāmavirāganirodhaṃ means knowing that it is subject to change due to old age, and to destruction and cessation due to old age and death—this is the connection.
Vipariṇāmavirāganirodhaṃ (sự biến hoại, ly tham, diệt tận) có nghĩa là hiểu rằng nó phải biến hoại do già nua, và phải tan rã, diệt tận do già chết.
Uppajjati somanassanti vipassanāya vīthipaṭipattiyā kamena uppannānaṃ pāmojjapītipassaddhīnaṃ upari anappakaṃ somanassaṃ uppajjati.
Uppajjati somanassaṃ (happiness arises) means a considerable happiness arises, following the sequence of joy, rapture, and tranquility that arise in the path of insight.
Uppajjati somanassa (hỷ thọ khởi lên) có nghĩa là một niềm hỷ lạc không nhỏ khởi lên sau niềm vui (pāmojja), hoan hỷ (pīti) và khinh an (passaddhi) phát sinh tuần tự trong lộ trình thực hành thiền quán.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ –
Referring to this, it is said—
Liên quan đến điều này, có lời dạy:
Nekkhammavasenāti pabbajjādivasena.
By way of renunciation means by way of going forth (pabbajjā) and so on.
Theo cách xuất ly là theo cách xuất gia, v.v.
‘‘Vaṭṭadukkhato nittharissāmī’’ti pabbajituṃ bhikkhūnaṃ santikaṃ gacchantassa, pabbajantassa, catupārisuddhisīlaṃ anutiṭṭhantassa, taṃ sodhentassa, dhutaguṇe samādāya vattantassa, kasiṇaparikammādīni karontassa ca yā paṭipatti, sabbā sā idha ‘‘nekkhamma’’nti adhippetā.
Whatever practice there is for one who intends, "I shall get beyond the suffering of saṃsāra," by going to the bhikkhus to go forth, by going forth, by observing the Fourfold Purity of moral conduct (catupārisuddhisīla), by purifying it, by undertaking and performing the ascetic practices (dhutaguṇa), and by performing kasiṇa preliminary work and so on, all that is here intended by nekkhamma.
Tất cả những thực hành như đi đến chỗ các Tỳ-kheo để xuất gia với ý nghĩ “Ta sẽ thoát khỏi khổ luân hồi”, xuất gia, giữ gìn Tứ thanh tịnh giới, thanh lọc giới đó, thực hành các hạnh đầu đà, thực hiện các công việc sơ khởi như kasiṇa, tất cả những điều đó ở đây được hiểu là “nekkhamma” (xuất ly).
Yebhuyyena anussatiyā upacārajjhānaṃ niṭṭhātīti katvā ‘‘anussativasenā’’ti vatvā ‘‘paṭhamajjhānādivasenā’’ti vuttaṃ.
Since access concentration (upacārajjhāna) is mostly perfected by recollection (anussati), it is stated "by way of the first jhāna and so on", after having said "by way of recollection".
Vì thiền cận định phần lớn được hoàn thành bằng sự tùy niệm, nên sau khi nói “theo cách tùy niệm”, đã nói “theo cách sơ thiền, v.v.”.
Ettha ca yathā pabbajjā gharabandhanato nikkhamanaṭṭhena nekkhammaṃ, evaṃ vipassanādayopi taṃpaṭipakkhato.
And here, just as going forth is nekkhamma in the sense of going out from the bondage of home, so too are insight (vipassanā) and other practices in the sense of being opposed to it.
Ở đây, giống như sự xuất gia là nekkhamma (xuất ly) theo nghĩa thoát khỏi sự ràng buộc của gia đình, thì tuệ quán (vipassanā) cũng vậy, vì nó đối nghịch với sự ràng buộc đó.
Tenāha –
Therefore it is said:
Vì vậy, có câu:
Yaṃ ceti ettha ceti nipātamattaṃ somanassassa adhippetattā.
In yaṃ ce, the word ce is merely a particle, since joy is intended.
Trong câu Yaṃ ce này, ce chỉ là một tiểu từ, vì niềm hoan hỷ được đề cập đến.
Catukkanayavaseneva ca suttantesu jhānakathāti vuttaṃ ‘‘dutiyatatiyajjhānavasenā’’ti.
And it is said "by way of the second and third jhāna" because discourse on jhāna in the suttas is only by way of the tetrad method.
Và vì trong các kinh điển, lời dạy về thiền định chỉ được nói theo cách bốn bậc, nên đã nói “theo cách nhị thiền và tam thiền”.
Dvīsūti ‘‘savitakkaṃ savicāraṃ avitakkaṃ avicāra’’nti vuttesu dvīsu somanassesu.
In the two refers to the two kinds of joy mentioned as "with initial application and sustained application, without initial application and without sustained application."
Trong hai là trong hai loại hoan hỷ được nói đến: “có tầm có tứ” và “không tầm không tứ”.
Savitakkasavicāre somanasseti parittabhūmike, paṭhamajjhāne vā somanasse.
In the joy with initial application and sustained application means in the joy of the sensory realm, or in the first jhāna.
Trong niềm hoan hỷ có tầm có tứ là trong niềm hoan hỷ thuộc cõi Dục, hoặc trong sơ thiền.
Abhiniviṭṭhasomanassesūti vipassanaṃ paṭṭhapitasomanassesu.
In the deeply applied joys means in the joys where insight is initiated.
Trong những niềm hoan hỷ đã được thiết lập vững chắc là trong những niềm hoan hỷ đã khởi lên tuệ quán.
Pi-saddena sammaṭṭhasomanassesu pīti imamatthaṃ dasseti.
By the word pi, it shows this meaning: "also in the joys that are thoroughly comprehended".
Từ pi (cũng) thể hiện ý nghĩa này: “cũng trong những niềm hoan hỷ đã được quán xét”.
Somanassavipassanātopīti savitakkasavicārasomanassapavattivipassanātopi.
Even from vipassanā accompanied by joy means even from insight arising with joy accompanied by initial and sustained application.
Cũng từ tuệ quán có hoan hỷ là cũng từ tuệ quán được vận hành bởi niềm hoan hỷ có tầm có tứ.
Avitakkaavicāra vipassanā paṇītatarā sammasitadhammavasenapi vipassanāya visesasiddhito, yato maggepi tathārūpā visesā ijjhanti.
Insight without initial application and sustained application is more refined due to the attainment of distinction in insight even by way of the comprehended phenomena, for such distinctions are perfected even in the path.
Tuệ quán không tầm không tứ cao quý hơn vì sự ưu việt của tuệ quán được thành tựu ngay cả theo cách các pháp được quán xét, bởi vì ngay cả trong đạo lộ cũng có những sự ưu việt như vậy được thành tựu.
Ayaṃ panattho ‘‘ariyamagga bojjhaṅgādivisesaṃ vipassanāya ārammaṇabhūtā khandhā niyamentī’’ti evaṃ pavattena moravāpīvāsimahādattattheravādena dīpetabbo.
However, this meaning should be elucidated by the statement of Mahādatta Thera, who resided at Moravāpi, which proceeds thus: "The aggregates, which are the object of insight, determine the distinction of the noble path and factors of awakening."
Tuy nhiên, ý nghĩa này phải được giải thích theo luận thuyết của Đại Trưởng lão Mahādatta sống ở Moravāpi, rằng “các uẩn là đối tượng của tuệ quán quy định sự ưu việt của Thánh đạo và các chi phần giác ngộ, v.v.”.
361. Gehasitadomanassaṃ nāma kāmaguṇānaṃ appaṭilābhanimittaṃ, vigatanimittañca uppajjanakadomanassaṃ.
361. Household-bound displeasure refers to the displeasure that arises due to not obtaining sense pleasures, and due to their disappearance.
361. U uất gắn liền với gia đình là sự u uất khởi lên do không đạt được các dục lạc, hoặc do sự mất mát các đối tượng dục lạc.
Appaṭilābhato samanupassatoti appaṭilābhena ‘‘ahameva na labhāmī’’ti paritassanato.
By contemplating non-acquisition means by lamenting, "I alone do not obtain (it)," due to non-acquisition.
Khi quán xét do không đạt được là khi ưu phiền rằng “chỉ có ta là không đạt được” do không đạt được.
Samanussaratoti ‘‘ahu vata me taṃ vata natthī’’tiādinā anussaraṇavasena cintayato.
By remembering means by reflecting in the manner of recollection, "Alas, what I had, I now do not have," and so on.
Khi nhớ lại là khi suy nghĩ theo cách nhớ lại rằng “Ôi, cái đó đã từng là của ta, nay không còn nữa”, v.v.
Tenāha ‘‘evaṃ chasu dvāresū’’tiādi.
Therefore it is said, "Thus in the six doors," and so on.
Vì vậy, có câu “như vậy ở sáu căn”, v.v.
Anuttaresu vimokkhesūti suññataphalādiariyaphalavimokkhesu.
In the supreme deliverances refers to the noble fruit-deliverances such as the emptiness-fruit.
Trong các giải thoát vô thượng là trong các giải thoát quả vị Thánh như Không tánh giải thoát.
Pihanti apekkhaṃ, āsanti attho.
Pihanti means expectation, longing.
Pihaṃ có nghĩa là mong mỏi, hy vọng.
Kathaṃ pana lokuttaradhamme ārabbha āsā uppajjatīti?
But how can longing arise with respect to supramundane states?
Nhưng làm sao hy vọng lại khởi lên đối với các pháp siêu thế?
Na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabbaṃ ‘‘yaṃ ārammaṇakaraṇavasena tattha pihā pavattatī’’ti avisayattā, puggalassa ca anadhigatabhāvato.
One should not view it in this way, that longing occurs there by making it an object, because it is not an object, and because the individual has not yet attained it.
Điều này không nên được hiểu là “sự mong mỏi đó khởi lên ở đó theo cách lấy làm đối tượng”, vì nó không phải là đối tượng và vì người đó chưa đạt được.
Anussavūpaladdhe pana anuttaravimokkhe uddissa pihaṃ upaṭṭhapento ‘‘tattha pihaṃ upaṭṭhapetī’’ti vutto.
However, by expressing longing for the supreme deliverances learned by hearsay, one is said to "express longing for them."
Tuy nhiên, khi một người đặt hy vọng vào các giải thoát vô thượng đã được nghe nói đến, người đó được nói là “đặt hy vọng vào đó”.
Tenāha ‘‘kudāssu nāmāha’’ntiādi.
Therefore it is said, "When shall I, indeed," and so on.
Vì vậy, có câu “Khi nào ta sẽ…”, v.v.
Chasu dvāresu iṭṭhārammaṇe āpāthagate aniccādivasena vipassanaṃ paṭṭhapetvāti yojanā.
The connection is: "after initiating insight by way of impermanence and so on, when agreeable objects have come within range at the six doors."
Cách kết nối là: “sau khi khởi lên tuệ quán theo cách vô thường, v.v., đối với các đối tượng khả ái xuất hiện ở sáu căn.”
‘‘Iṭṭhārammaṇe’’ti ca iminā nayidaṃ domanassaṃ sabhāvato aniṭṭhadhammeyeva ārabbha uppajjanakaṃ, atha kho icchitālābhahetukaṃ icchābhighātavasena yattha katthaci ārammaṇe uppajjanakanti dasseti.
And by "agreeable objects," it shows that this displeasure does not arise only with respect to naturally disagreeable phenomena, but rather it arises with respect to any object due to the frustration of desire, which is caused by the non-acquisition of what is desired.
Và bằng cách nói “iṭṭhārammaṇe” (đối tượng khả ái), điều này cho thấy rằng sự u uất này không phải là sự u uất khởi lên chỉ đối với các pháp không khả ái về bản chất, mà là sự u uất khởi lên đối với bất kỳ đối tượng nào do không đạt được điều mong muốn, theo cách làm tan biến mong muốn.
Evaṃ ‘‘kudāssu nāmāha’’nti vuttākārena pihaṃ upaṭṭhapetvā evaṃ imampi pakkhaṃ…pe… nāsakkhinti anusocatoti yojanā.
The connection is: thus, having expressed longing in the manner stated as "When shall I, indeed?", thus, "they grieved because they could not... also this aspect, etc."
Cách kết nối là: “ Như vậy, sau khi đặt hy vọng theo cách đã nói “khi nào ta sẽ…”, như vậy cũng về phía này… v.v… không thể được” và than thở.
‘‘Imasmiṃ pakkhe, imasmiṃ māse, imasmiṃ saṃvacchare pabbajituṃ nāladdhaṃ, kasiṇaparikammaṃ kātuṃ nāladdha’’ntiādivasena pavattiṃ sandhāya ‘‘nekkhammavasenā’’ti vuttaṃ.
"By way of nekkhamma" is stated with reference to the occurrence in the manner of "I could not go forth in this fortnight, in this month, in this year; I could not perform kasiṇa preliminary work," and so on.
“Theo cách xuất ly” được nói đến để chỉ sự diễn tiến theo cách “không thể xuất gia trong tháng này, trong năm này; không thể thực hiện công việc sơ khởi kasiṇa”, v.v.
‘‘Vipassanāvasenā’’tiādīsupi iminā nayena yojanā veditabbā.
The connection in "by way of vipassanā," and so on, should also be understood in this manner.
Trong “theo cách tuệ quán”, v.v., cách kết nối cũng nên được hiểu theo cách này.
Yato eva-kāro, tato aññattha niyamoti katvā ‘‘tasmimpi…pe… gehasitadomanassamevā’’ti vuttaṃ.
Because there is an exclusive particle (eva-kāra), it is understood that there is a restriction elsewhere, hence it is said "in that... household-bound displeasure only."
Vì là từ “eva” (chỉ), nên có sự quy định ở nơi khác, do đó đã nói “ngay cả trong đó… v.v… chỉ là sự u uất gắn liền với gia đình”.
Na hettha gehasitadomanassatā savitakkasavicāre niyatā, atha kho gehasitadomanasse savitakkasavicāratā niyatā paṭiyoginivattanatthattā eva-kārassa.
For here, the household-bound nature is not restricted to with-initial-and-sustained-application, but rather the with-initial-and-sustained-application nature is restricted to household-bound displeasure, because the exclusive particle (eva-kāra) serves to exclude the opposite.
Ở đây, tính chất u uất gắn liền với gia đình không nhất thiết phải có tầm có tứ, mà là tính chất có tầm có tứ nhất thiết phải có trong sự u uất gắn liền với gia đình, vì từ “eva” có nghĩa là loại trừ cái đối nghịch.
‘‘Gehasitadomanassaṃ savitakkasavicārameva, na avitakkaavicāra’’nti.
"Household-bound displeasure is only with initial and sustained application, not without initial and sustained application."
“Sự u uất gắn liền với gia đình chỉ là có tầm có tứ, không phải không tầm không tứ.”
Nekkhammasitadomanassaṃ pana siyā savitakkasavicāraṃ, siyā avitakkaavicāraṃ.
However, nekkhamma-based displeasure may be with initial and sustained application, or it may be without initial and sustained application.
Tuy nhiên, sự u uất gắn liền với xuất ly có thể có tầm có tứ, có thể không tầm không tứ.
Savitakkasavicārasseva kāraṇabhūtaṃ domanassaṃ savitakkasavicāradomanassaṃ. Kiṃ taṃ?
Displeasure that is the cause of only with-initial-and-sustained-application is displeasure with initial and sustained application. What is that? Household-bound displeasure.
Sự u uất là nguyên nhân của chính sự có tầm có tứ là sự u uất có tầm có tứ. Đó là gì?
Gehasitadomanassaṃ, yaṃ pana nekkhammādivasena uppannaṃ, taṃ avitakkaavicārassa kāraṇabhūtaṃ avitakkaavicāradomanassanti.
But that which arises by way of nekkhamma and so on, being the cause of without-initial-and-sustained-application, is displeasure without initial and sustained application.
Đó là sự u uất gắn liền với gia đình. Còn sự u uất khởi lên theo cách xuất ly, v.v., là nguyên nhân của sự không tầm không tứ là sự u uất không tầm không tứ.
Ayañca nayo pariyāyavasena vuttoti āha ‘‘nippariyāyena panā’’tiādi.
And this method is stated by way of inference, therefore it says "but directly."
Và cách này được nói theo nghĩa gián tiếp, vì vậy có câu “nhưng theo nghĩa trực tiếp…”, v.v.
Yadi evaṃ kasmā ‘‘yaṃ ce avitakkaṃ avicāra’’nti pāḷiyaṃ vuttanti āha ‘‘etassa panā’’tiādi.
If so, why is it stated in the Pāli canon as "that which is without initial application and sustained application"? To this it says, "but concerning that," and so on.
Nếu vậy, tại sao trong Pāḷi lại nói “Yaṃ ce avitakkaṃ avicāraṃ” (điều gì không tầm không tứ)? Vì vậy, có câu “Nhưng đối với điều này…”, v.v.
Maññanavasenāti parikappanavasena.
By way of conceiving means by way of supposing.
Theo cách giả định là theo cách suy đoán.
Vuttaṃ pāḷiyaṃ.
Vuttaṃ is in the Pāli canon.
Được nói đến trong Pāḷi.
Tatrāti tasmiṃ maññane.
Tatrā means in that conception.
Tatrā là trong sự giả định đó.
Ayaṃ idāni vuccamāno nayo.
Ayaṃ means this method that is now being stated.
Ayaṃ là cách này đang được nói đến.
Domanassapaccayabhūteti domanassassa paccayabhūte.
Domanassapaccayabhūte means being the cause of displeasure.
Domanassapaccayabhūte là nguyên nhân của sự u uất.
Upacārajjhānañhi paṭhamajjhānādīni vā pādakāni katvā maggaphalāni nibbattetukāmassa tesaṃ alābhe domanassassa uppajjane tāni tassa paccayā nāma honti iti te dhammā phalūpacārena ‘‘domanassa’’nti vuttā.
Indeed, for one who desires to produce the path and fruit states, making access concentration, or the first jhāna and so on, as their basis, if these are not obtained, they become causes for the arising of displeasure; thus, those states are called "displeasure" by way of the fruit.
Thiền cận định, hoặc sơ thiền, v.v., khi được dùng làm nền tảng cho người muốn thành tựu các đạo quả, thì khi không đạt được chúng, chúng trở thành nguyên nhân của sự u uất khởi lên cho người đó. Do đó, các pháp đó được gọi là “domanassa” (u uất) theo nghĩa quả vị.
Yo pana tathā uppannadomanasso dhuranikkhepaṃ akatvā anukkamena vipassanaṃ ussukkāpetvā maggaphaladhamme nibbatteti, te kāraṇūpacārena ‘‘domanassa’’nti vuttāti imamatthaṃ dassento ‘‘idha bhikkhū’’tiādimāha.
But the one who, having thus arisen displeasure, without abandoning the effort, gradually arouses insight and produces the path and fruit states—those are called "displeasure" by way of the cause, indicating this meaning, it says "here a bhikkhu," and so on.
Và để chỉ ý nghĩa này, rằng người đã khởi lên sự u uất như vậy, nhưng không từ bỏ nỗ lực, mà tuần tự thúc đẩy tuệ quán và thành tựu các pháp đạo quả, thì các pháp đó được gọi là “domanassa” (u uất) theo nghĩa nguyên nhân, nên đã nói “ở đây, Tỳ-kheo…”, v.v.
Nanu etassa tadā domanassameva uppannaṃ, na domanassahetukā vipassanāmaggaphaladhammā uppannā, tattha kathaṃ domanassasamaññaṃ āropetvā voharatīti āha ‘‘aññesaṃ paṭipattidassanavasena domanassanti gahetvā’’tiādi.
Surely at that time only displeasure arose for him, not insight or path-and-fruit states caused by displeasure. How then can one apply the designation of "displeasure" to them? To this it says, "understanding 'displeasure' by way of showing the practice of others," and so on.
Chẳng phải lúc đó chỉ có sự u uất khởi lên cho người đó, chứ không phải các pháp tuệ quán, đạo quả do u uất làm nguyên nhân khởi lên sao? Làm sao lại gán tên “domanassa” (u uất) cho chúng và gọi như vậy? Vì vậy, có câu “lấy domanassa để chỉ sự thực hành của những người khác”, v.v.
Savitakkasavicāradomanasseti savitakkasavicāranimitte domanasse.
In displeasure with initial and sustained application means in displeasure whose cause is with initial and sustained application.
Trong sự u uất có tầm có tứ là trong sự u uất có tầm có tứ làm nhân.
Tīhi māsehi nibbattetabbā temāsikā, taṃ temāsikaṃ. Imā ca temāsikādayo paṭipadā tathāpavattaukkaṭṭhamajjhimamudindriyavasena veditabbā, adhikamajjhimamudussāhavasena vā.
Those to be perfected in three months are temāsikā. And these temāsikā and so on, the practices, should be understood by way of excellent, moderate, or weak faculties (indriya) as they occur, or by way of great, moderate, or weak zeal.
Temāsikā là những gì phải được thành tựu trong ba tháng, đó là temāsikaṃ. Và những con đường thực hành như temāsikā này nên được hiểu theo cách căn tánh thượng, trung, hạ được vận hành như vậy, hoặc theo cách tinh tấn thượng, trung, hạ.
Jaggatīti jāgarikaṃ anuyuñjati.
Jaggatī means he dedicates himself to wakefulness.
Jaggatī là thực hành sự thức tỉnh.
Kasmā pana thero antevāsikānaṃ anārocetvāva gatoti āha ‘‘thero kirā’’tiādi.
Why then did the Elder depart without informing his disciples? This is explained by ‘‘thero kirā’’ and so on.
Tại sao vị Trưởng lão lại ra đi mà không báo cho các đệ tử? Ngài nói "thero kirā" (thưa Trưởng lão) v.v.
Arahattaṃ nāma kinti tadadhigamassa adukkarabhāvaṃ sandhāya vadati.
What is Arahantship? This refers to the non-difficulty of its attainment.
Arahattaṃ nāma kiṃ (A-la-hán là gì?) có nghĩa là nói về sự không khó khăn trong việc đạt được nó.
Catūhi iriyāpathehīti catūhipi iriyāpathehi pavattamānassa, tasmā yāva arahattādhigamā sayanaṃ paṭikkhipāmīti adhippāyo.
With the four postures means for one maintaining himself in all four postures; therefore, the intention is, "I will abandon the sleeping posture until the attainment of Arahantship."
Catūhi iriyāpathehī (bằng bốn oai nghi) có nghĩa là đối với người đang thực hành cả bốn oai nghi. Do đó, ý nghĩa là: "Tôi từ bỏ việc nằm cho đến khi đạt được A-la-hán quả."
362. Evarūpāti yā akusalānaṃ abhibuddhiyā, kusalānaṃ parihānāya ca saṃvattati, evarūpā, sā pana kāmūpasañhitatāya ‘‘gehasitā’’ti vuccatīti āha ‘‘gehasitaupekkhā’’ti.
362. Such a one refers to that which conduces to the growth of unwholesome states and the decline of wholesome states; such a one is called "householder-based" (gehasitā) due to being associated with sensual pleasures. Therefore, it is said, ‘‘householder-based equanimity’’.
362. Evarūpā (loại như vậy) là loại dẫn đến sự gia tăng các bất thiện pháp và sự suy giảm các thiện pháp. Loại này được gọi là “gehasitā” (nương tựa vào gia đình) vì nó liên quan đến dục lạc (kāmūpasañhitatā).
‘‘Bālassā’’tiādīsu bālakaradhammayogato bālassa attahitaparahitabyāmūḷhatāya mūḷhassa puthūnaṃ kilesādīnaṃ jananādīhi kāraṇehi puthujjanassa kilesodhīnaṃ maggodhīhi ajitattā anodhijinassa, odhijino vāyapekkhā, odhiso ca kilesānaṃ jitattā, tenassa sekkhabhāvaṃ paṭikkhipati.
In ‘‘bālassā’’ and so on: bālassa (for a fool) due to being associated with foolish characteristics; mūḷhassa (for a deluded one) due to being confused about one's own welfare and the welfare of others; puthujjanassa (for an ordinary person) due to being the originator of numerous defilements, etc.; anodhijinassa (for one who has not conquered limitations) due to not having conquered defilements by the paths; or, an odhijina is one who has conquered defilements completely, thereby negating his status as a sekkha (trainee).
Trong các câu như “bālassa” (của kẻ ngu), bālassa (của kẻ ngu) là do hành vi của kẻ ngu; mūḷhassa (của kẻ si mê) là do si mê về lợi ích của bản thân và người khác; puthujjanassa (của phàm phu) là do các nguyên nhân như tạo ra vô số phiền não; anodhijinassa (của người chưa chiến thắng chướng ngại) là do chưa chiến thắng các phiền não bằng đạo (magga) và quả (phala); hoặc odhijino (người đã chiến thắng chướng ngại) là do đã chiến thắng phiền não một cách triệt để, do đó bác bỏ trạng thái hữu học (sekkhabhāva) của người đó.
Sattamabhavādito uddhaṃ pavattanavipākassa ajitattā avipākajinassa, vipākajinā vā arahanto appaṭisandhikattā, tenassa asekkhattaṃ paṭikkhipati.
Avipākajinassa (for one who has not conquered results) refers to one who has not conquered the results of future existences, starting from the seventh existence; or, vipākajinā (conquerors of results) are Arahants, as they do not undergo rebirth, thereby negating his status as an asekha (one beyond training).
Avipākajinassa (của người chưa chiến thắng quả) là do chưa chiến thắng nghiệp quả (vipāka) sẽ tiếp tục từ kiếp thứ bảy trở đi; hoặc vipākajinā (người đã chiến thắng quả) là các bậc A-la-hán do không còn tái sinh (appaṭisandhikattā), do đó bác bỏ trạng thái vô học (asekkhatta) của người đó.
Anekādīnave sabbesampi pāpadhammānaṃ mūlabhūte sammohe ādīnavānaṃ adassanasīlatāya anādīnavadassāvino. Āgamādhigamābhāvā assutavato. Ediso ekaṃsena andhaputhujjano nāma hotīti tassa andhaputhujjanabhāvaṃ dassetuṃ punapi ‘‘puthujjanassā’’ti vuttaṃ.
Anādīnavadassāvino (one who does not see peril) due to the habit of not seeing peril in delusion, which is the root of all evil states, having many dangers. Assutavato (uninstructed) due to the absence of textual and experiential understanding. Such a person is, without doubt, an utterly deluded ordinary person (andhaputhujjana); to show his state as an utterly deluded ordinary person, it is again stated, ‘‘puthujjanassā’’.
Anādīnavadassāvino (của người không thấy nguy hiểm) là do không thấy nguy hiểm trong sự si mê (sammoha) – gốc rễ của tất cả các ác pháp với vô số nguy hiểm. Assutavato (của người không có học vấn) là do không có văn và tuệ (āgamādhigamābhāvā). Người như vậy chắc chắn là một phàm phu mù quáng (andhaputhujjano). Để chỉ ra trạng thái phàm phu mù quáng đó, lại nói “puthujjanassā” (của phàm phu).
Evarūpāti vuttappakārā sammohapubbikā.
Such a one refers to the aforementioned type, preceded by delusion.
Evarūpā (loại như vậy) là loại đã nói trên, có nguồn gốc từ si mê.
Rūpaṃ sā nātivattatīti rūpānaṃ samatikkamanāya kāraṇaṃ na hoti, rūpārammaṇe kilese nātikkamatīti adhippāyo.
It does not transcend form means it is not a cause for overcoming forms; the intention is that it does not overcome the defilements in the object of form.
Rūpaṃ sā nātivattatī (nó không vượt qua sắc) có nghĩa là nó không phải là nguyên nhân để vượt qua sắc, ý muốn nói là nó không vượt qua được các phiền não trên đối tượng sắc.
Aññāṇāvibhūtatāya ārammaṇe ajjhupekkhanavasena pavattamānā lobhasampayuttaupekkhā idhādhippetāti tassa lobhassa anucchavikameva ārammaṇaṃ dassento ‘‘iṭṭhārammaṇe’’ti āha.
Since lobha-associated equanimity, which proceeds by way of indifference to the object due to being veiled by ignorance, is intended here, it is stated ‘‘in agreeable objects’’, thereby showing an object suitable for that very lobha.
Sự xả (upekkhā) đi kèm với tham ái (lobha), biểu hiện dưới dạng thờ ơ với đối tượng do sự vô minh che lấp, được ý muốn nói ở đây. Để chỉ ra đối tượng phù hợp với tham ái đó, nên nói “iṭṭhārammaṇe” (trên đối tượng khả ái).
Anativattamānā anādīnavadassitāya.
Not transcending means due to not seeing peril.
Anativattamānā (không vượt qua) là do không thấy nguy hiểm.
Tato eva assādānupassanato tattheva laggā. Abhisaṅgassa lobhassa vasena, dummocanīyatāya ca tena laggitā viya hutvā uppannā.
For that very reason, due to not observing gratification, it is stuck right there. Due to the attachment of lobha, and its difficulty to dislodge, it arose as if stuck by it.
Cũng chính vì không quán sát sự thỏa mãn (assādānupassana) mà tattheva laggā (bị mắc kẹt ở đó), laggitā (bị dính mắc) như thể hutvā uppannā (đã sinh khởi) do sự dính mắc (abhisaṅga) của tham ái và do khó gỡ bỏ.
Evarūpāti yā akusalānaṃ pahānāya, kusalānañca abhibuddhiyā saṃvattati, evarūpā, sā pana pabbajjādivasena pavattiyā nekkhammūpasañhitāti āha ‘‘nekkhammasitā’’ti.
Such a one refers to that which conduces to the abandonment of unwholesome states and the growth of wholesome states; such a one, through proceeding by way of renunciation, etc., is associated with renunciation. Therefore, it is said, ‘‘renunciation-based’’.
Evarūpā (loại như vậy) là loại dẫn đến sự đoạn trừ các bất thiện pháp và sự gia tăng các thiện pháp. Loại này được gọi là “nekkhammasitā” (nương tựa vào xuất ly) vì nó biểu hiện qua sự xuất gia, v.v.
Idāni taṃ pāḷivasena dassetuṃ ‘‘tattha katamā’’tiādi vuttaṃ, tassattho heṭṭhā vuttanayānusārena veditabbo.
Now, to show it in terms of the Pāli text, ‘‘Which one there?’’ and so on is stated; its meaning should be understood according to the method stated earlier.
Bây giờ, để chỉ ra điều đó theo văn Pāḷi, nên nói “tattha katamā” (trong đó, cái nào), v.v. Ý nghĩa của nó cần được hiểu theo cách đã nói ở trên.
Rūpaṃ sā ativattatīti rūpasmiṃ sammadeva ādīnavadassanato.
It transcends form means due to seeing peril correctly in form.
Rūpaṃ sā ativattatī (nó vượt qua sắc) là do quán sát đúng đắn sự nguy hiểm trong sắc.
Rūpaniyātāti kilesehi anabhibhavanīyato.
Bound for form (rūpaniyātā) means not to be overcome by defilements.
Rūpaniyātā (hướng đến sắc) là do không bị phiền não chế ngự.
Iṭṭheti sabhāvato, saṅkappato ca iṭṭhe ārammaṇe.
In agreeable means in an object that is agreeable by nature and by thought.
Iṭṭhe (trên đối tượng khả ái) là trên đối tượng khả ái về bản chất và về ý định.
Arajjantassāti na rajjantassa rāgaṃ anuppādentassa.
For one not delighting means for one who does not delight, who does not give rise to craving.
Arajjantassā (của người không tham đắm) là của người không tham đắm, không sinh khởi tham ái.
Aniṭṭhe adussantassāti ettha vuttanayena attho veditabbo.
The meaning in ‘‘for one not hating the disagreeable’’ should be understood by this method.
Ý nghĩa của câu Aniṭṭhe adussantassā (của người không sân hận trên đối tượng bất khả ái) cần được hiểu theo cách đã nói ở đây.
Samaṃ sammā yoniso na pekkhanaṃ asamapekkhanaṃ, taṃ pana iṭṭhāniṭṭhamajjhatte viya iṭṭhāniṭṭhesupi bālassa hotīti ‘‘iṭṭhāniṭṭhamajjhatte’’ti avatvā ‘‘asamapekkhanena asammuyhantassā’’ti vuttaṃ, tividhepi ārammaṇe asamapekkhanavasena muyhantassāti attho.
Asamapekkhanaṃ means not seeing equally, correctly, and wisely; but this happens to a fool even in agreeable and disagreeable objects, just as in neutral objects. Therefore, it is said ‘‘through not seeing equally, for one not confused’’, without stating ‘‘in agreeable, disagreeable, and neutral objects’’. The meaning is, for one who is confused through not seeing equally in all three kinds of objects.
Việc không quán sát đúng đắn và khéo léo (yoniso) được gọi là asamapekkhanaṃ (không quán sát đúng đắn). Điều này xảy ra với kẻ ngu trên cả đối tượng khả ái và bất khả ái, cũng như trên đối tượng trung tính. Vì vậy, thay vì nói “iṭṭhāniṭṭhamajjhatte” (trên đối tượng khả ái, bất khả ái và trung tính), nên nói “asamapekkhanena asammuyhantassā” (của người không si mê do không quán sát đúng đắn). Ý muốn nói là của người si mê do không quán sát đúng đắn trên cả ba loại đối tượng.
Vipassanāñāṇasampayuttā upekkhā. Nekkhammasitā upekkhā vedanāsabhāgāti udāsinākārena pavattiyā, upekkhā vedanāya ca sabhāgā.
Equanimity associated with insight-knowledge. Renunciation-based equanimity is similar to feeling (vedanāsabhāgā) due to its arising in an indifferent manner, and its similarity to the feeling of equanimity.
Xả (upekkhā) đi kèm với tuệ quán (vipassanā-ñāṇa). Xả nương tựa vào xuất ly (nekkhammasitā upekkhā) là vedanāsabhāgā (tương tự với thọ) do cách biểu hiện thờ ơ và do là thọ xả.
Ettha upekkhā vāti ettha etasmiṃ upekkhāniddese ‘‘upekkhā’’ti gahitā eva.
Here, equanimity refers to what is included as ‘‘equanimity’’ in this exposition of equanimity.
Ettha upekkhā vā (hoặc xả ở đây) có nghĩa là “xả” đã được bao gồm trong phần trình bày về xả này.
Tasmāti tatramajjhattupekkhāyapi idha upekkhāggahaṇena gahitattā.
Therefore, because tatramajjhattatā-upekkhā (equanimity of impartiality) is also included here by the term equanimity.
Tasmā (do đó) là do sự xả trung tính (tatramajjhattupekkhā) cũng được bao gồm trong việc nắm giữ xả ở đây.
Tañhi sandhāya ‘‘paṭhamadutiyatatiyacatutthajjhānavasena uppajjanakaupekkhā’’ti vuttaṃ.
Referring to this, it is said, ‘‘the equanimity arising by way of the first, second, third, and fourth jhānas’’.
Chính vì điều đó mà nói “paṭhamadutiyatatiyacatutthajjhānavasena uppajjanakaupekkhā” (sự xả sinh khởi theo sơ thiền, nhị thiền, tam thiền và tứ thiền).
363. Yadi sakkassa tadā sotāpattiphalapattiyāva upanissayo, atha kasmā bhagavā yāva arahattaṃ desanaṃ vaḍḍhesīti āha ‘‘buddhānañhī’’tiādi.
363. If Sakka's support (upanissaya) at that time was only for the attainment of the fruit of Stream-entry, then why did the Blessed One extend the discourse up to Arahantship? This is explained by ‘‘for Buddhas’’ and so on.
363. Nếu lúc đó Sakka chỉ có duyên lành để chứng Sơ quả (sotāpattiphala), vậy tại sao Đức Thế Tôn lại kéo dài bài pháp cho đến A-la-hán quả? Vì thế nên nói “buddhānañhī” (chư Phật), v.v.
Taruṇasakkoti abhinavo adhunā pātubhūto sakko.
Young Sakka means a new, recently appeared Sakka.
Taruṇasakko (Sakka trẻ) là Sakka mới, vừa xuất hiện.
Sampati pātubhāvañhi sandhāya ‘‘taruṇasakko’’ti vuttaṃ, na tassa kumāratā, vuddhatā vā atthi.
He is called ‘‘young Sakka’’ with reference to his recent appearance; he has no youth or old age.
Chính vì sự xuất hiện ngay lúc đó mà nói “taruṇasakko” (Sakka trẻ), chứ không phải ngài còn nhỏ hay đã già.
Gatāgataṭṭhānanti gamanāgamanakāraṇaṃ.
Place of coming and going means the cause of coming and going.
Gatāgataṭṭhānaṃ (nơi đã đi đã đến) là nguyên nhân của sự đi và đến.
Na paññāyati na upalabbhati.
Is not discerned, is not found.
Na paññāyati (không được nhận biết) là không được tìm thấy.
Gabbhaseyyakānañhi cavantānaṃ kammajarūpaṃ vigacchati anudeva cittajaṃ, āhārajañca paccayābhāvato, utujaṃ pana sucirampi kālaṃ paveṇiṃ ghaṭṭentaṃ bhassantaṃ vā sosantaṃ vā kilesantaṃ vā viṭṭhataṃ vā hoti, na evaṃ devānaṃ.
For those conceived in a womb, their karma-born materiality vanishes, as does their mind-born materiality soon after, and their nutriment-born materiality due to the absence of conditions; but their temperature-born materiality can continue for a very long time, either decaying, drying up, being disturbed, or scattered. It is not so for devas.
Thật vậy, đối với những chúng sinh nằm trong thai (gabbhaseyyakānaṃ) khi chết, sắc do nghiệp (kammajarūpa) biến mất, sắc do tâm (cittajaṃ) và sắc do thức ăn (āhārajaṃ) cũng biến mất do không còn duyên. Còn sắc do thời tiết (utujaṃ) thì vẫn tồn tại rất lâu, hoặc bị phân hủy, hoặc khô héo, hoặc bị ô nhiễm, hoặc bị thối rữa, nhưng đối với chư thiên thì không như vậy.
Tesañhi opapātikattā kammajarūpe antaradhāyante sesatisantatirūpampi tena saddhiṃ antaradhāyati.
For them, being apparitional beings, when their karma-born materiality disappears, the remaining continuity of materiality also disappears with it.
Thật vậy, vì họ là chúng sinh hóa sinh (opapātikattā), khi sắc do nghiệp biến mất, các sắc liên tục khác cũng biến mất cùng với nó.
Tenāha ‘‘dīpasikhāgamanaṃ viya hotī’’ti.
Therefore, it is said, ‘‘it is like the extinguishing of a lamp flame’’.
Vì thế nên nói “dīpasikhāgamanaṃ viya hotī” (giống như ngọn đèn tắt).
Sesadevatā na jāniṃsu punapi sakkattabhāvena tasmiṃyeva ṭhāne nibbattattā.
The other devas did not know, because he was reborn in the same state of Sakka-hood.
Sesadevatā na jāniṃsu (các vị thiên khác không biết) là do ngài tái sinh ngay tại chỗ đó với thân phận Sakka.
Tīsu ṭhānesūti somanassadomanassaupekkhāvissajjanāvasānaṭṭhānesu.
In three instances means at the concluding points of releasing gladness, sadness, and equanimity.
Tīsu ṭhānesu (ở ba chỗ) là ở những chỗ kết thúc sự xả hỷ, ưu và xả.
Nibbattitaphalamevāti sappimhā sappimaṇḍo viya āgamanīyapaṭipadāya nibbattitaphalabhūtaṃ lokuttaramaggaphalameva kathitaṃ.
Only the resultant fruit means only the Supra-mundane Path and Fruit, which is the resultant fruit born from the attainable practice, like cream from ghee, is taught.
Nibbattitaphalamevā (chỉ là quả đã sinh khởi) là chỉ kathitaṃ (đã được nói) về quả siêu thế (lokuttaramaggaphala) đã sinh khởi từ con đường thực hành (āgamanīyapaṭipadā), giống như kem bơ (sappimaṇḍo) từ bơ (sappi).
Sakuṇikāya viya kiñci gayhūpagaṃ uppatitvā uḍḍetvā ullaṅghitvā.
Like a small bird, having taken something attainable, it soared up, flew away, jumped over.
Sakuṇikāya viya (như chim nhỏ) uppatitvā (bay lên) giống như nắm giữ một thứ gì đó, uḍḍetvā (bay đi), ullaṅghitvā (vượt qua).
Assāti maggaphalasaññitassa ariyassa dhammassa.
Of that refers to the Noble Dhamma designated as Path and Fruit.
Assā (của nó) là của pháp cao thượng (ariya dhamma) được gọi là đạo và quả (maggaphalasaññitassa).
364. Pātimokkhasaṃvarāyāti pātimokkhabhūtasīlasaṃvarāyāti ayamettha atthoti āha ‘‘uttamajeṭṭhakasīlasaṃvarāyā’’ti.
364. Pātimokkhasaṃvarāyā means for the restraint of the Pātimokkha-virtue. This is the meaning here. Therefore, it is said, ‘‘for the supreme and foremost virtue-restraint’’.
364. Pātimokkhasaṃvarāyā (đối với sự phòng hộ Pātimokkha) có nghĩa là đối với sự phòng hộ giới Pātimokkha (pātimokkhabhūtasīlasaṃvarāyā), đây là ý nghĩa ở đây, vì vậy nên nói “uttamajeṭṭhakasīlasaṃvarāyā” (đối với sự phòng hộ giới cao thượng và tối thắng).
‘‘Pātimokkhasīlañhi sabbasīlato jeṭṭhakasīla’’nti dīghavāpīvihāravāsi sumatthero vadati, antevāsiko panassa tepiṭakacūḷanāgatthero ‘‘pātimokkhasaṃvaro eva sīlaṃ, itarāni pana ‘sīlanti vuttaṭṭhānaṃ nāma atthī’ti ananujānanto indriyasaṃvaro nāma chadvārarakkhāmattakaṃ, ājīvapārisuddhi dhammena samena paccayuppādanamattakaṃ, paccayasannissitaṃ paṭiladdhapaccaye ‘ida mattha’nti paccavekkhitvā paribhuñjanamattakaṃ, nippariyāyena pātimokkhasaṃvarova sīlaṃ.
“Indeed, the Pātimokkha sīla is the foremost sīla among all sīlas,” says the Elder Sumana of Dīghavāpī Monastery. His pupil, the Tepiṭaka Cūḷanāga Thera, however, says, “Only the Pātimokkha restraint is sīla; as for the others, without acknowledging that there are places where they are called ‘sīla,’ sense-faculty restraint is merely guarding the six doors, purity of livelihood is merely obtaining requisites by righteous and lawful means, and requisite-related sīla is merely consuming obtained requisites after reflecting ‘this is for such a purpose.’ In the ultimate sense, only Pātimokkha restraint is sīla.
Trưởng lão Sumata cư trú tại tu viện Dīghavāpi nói rằng “giới Pātimokkha là giới tối thắng trong tất cả các giới”. Tuy nhiên, đệ tử của ngài, Trưởng lão Cūḷanāga thông thạo Tam tạng, không đồng ý rằng “chỉ có sự phòng hộ Pātimokkha mới là giới, còn những điều khác chỉ được gọi là giới ở một số chỗ”. Ngài nói rằng sự phòng hộ các căn (indriyasaṃvaro) chỉ là việc giữ gìn sáu căn, sự thanh tịnh về phương tiện sinh sống (ājīvapārisuddhi) chỉ là việc kiếm được vật dụng một cách hợp pháp và đúng đắn, sự nương tựa vào vật dụng (paccayasannissitaṃ) chỉ là việc quán xét khi sử dụng các vật dụng đã nhận được rằng “đây là mục đích”, và chỉ có sự phòng hộ Pātimokkha mới thực sự là giới.
Tathā hi yassa so bhinno, so itarāni rakkhituṃ abhabbattā asīlo hoti.
Thus, one whose Pātimokkha restraint is broken is without sīla, being unable to protect the others.
Thật vậy, người nào vi phạm giới Pātimokkha thì không thể giữ gìn các giới khác, nên người đó là vô giới (asīlo).
Yassa pana sabbaso arogo sesānaṃ rakkhituṃ bhabbattā sampannasīlo’’ti vadati, tasmā itaresaṃ tassa parivārabhāvato, sabbaso ekadesena ca tadantogadhabhāvato tadeva padhānasīlaṃ nāmāti āha ‘‘uttamajeṭṭhakasīlasaṃvarāyā’’ti.
But one who is completely faultless in it, being able to protect the others, is possessed of perfect sīla.” Therefore, because the others are its retinue, and because they are entirely or partially included within it, that alone is called the primary sīla; thus, he says “for the restraint of the supreme and foremost sīla.”
Còn người nào hoàn toàn không có khuyết điểm, thì có thể giữ gìn các giới còn lại, nên người đó là người đầy đủ giới (sampannasīlo). Vì vậy, do các giới khác là phụ thuộc vào giới Pātimokkha, và toàn bộ hoặc một phần đều nằm trong giới Pātimokkha, nên giới Pātimokkha là giới chính yếu. Vì thế nên nói “uttamajeṭṭhakasīlasaṃvarāyā” (đối với sự phòng hộ giới cao thượng và tối thắng).
Tattha yathā heṭṭhā papañcasaññāsaṅkhānirodhasāruppagāminiṃ paṭipadaṃ pucchitena bhagavatā papañcasaññānaṃ, paṭipadāya ca mūlabhūtaṃ vedanaṃ vibhajitvā paṭipadā desitā sakkassa ajjhāsayavasena saṃkilesadhammappahānamukhena vodānadhammapāripūrīti, evaṃ tassā eva paṭipadāya mūlabhūtampi sīlasaṃvaraṃ pucchitena bhagavatā yato so visujjhati, yathā ca visujjhati, tadubhayaṃ sakkassa ajjhāsayavasena vibhajitvā dassetuṃ ‘‘kāyasamācārampī’’tiādi vuttaṃ saṃkilesadhammappahānamukhena vodānadhammapāripūrīti katvā.
Therein, just as the path conducive to the cessation of the proliferation of perceptions, which was asked for below, was taught by the Blessed One by analyzing feeling, which is the root of both the proliferation of perceptions and the path, according to Sakka’s disposition, in terms of abandoning defiling states and perfecting purifying states; so too, in order to show the sīla-restraint, which is the root of that same path, from which it is purified and how it is purified, both of these were taught by the Blessed One by analyzing them according to Sakka’s disposition, by stating ‘bodily conduct and so on,’ with the abandoning of defiling states and the perfecting of purifying states.
Trong đó, giống như ở phần dưới, khi được hỏi về con đường thực hành dẫn đến sự đoạn diệt của những khái niệm ám ảnh, Đức Thế Tôn đã phân tích về các khái niệm ám ảnh và về thọ, là nền tảng của con đường thực hành, rồi thuyết giảng con đường thực hành ấy theo khuynh hướng của Sakka, bằng phương pháp đoạn trừ các pháp ô nhiễm để hoàn thiện các pháp thanh tịnh; tương tự như vậy, khi được hỏi về sự thu thúc trong giới, vốn cũng là nền tảng của chính con đường thực hành ấy, để phân tích và chỉ ra cả hai phương diện: từ đâu mà thanh tịnh và thanh tịnh như thế nào, theo khuynh hướng của Sakka, bằng phương pháp đoạn trừ các pháp ô nhiễm để hoàn thiện các pháp thanh tịnh, Đức Thế Tôn đã nói câu bắt đầu bằng “cả thân hành” v.v...
Sīlakathāyaṃ asevitabbakāyasamācārādikathane kāraṇaṃ vuttameva, tasmā kammapathavasenāti kusalākusalakammapathavasena.
The reason for speaking of bodily conduct that should not be cultivated and so on, in the discourse on sīla, has already been stated. Therefore, by way of courses of action means by way of wholesome and unwholesome courses of action.
Trong phần nói về giới, lý do đề cập đến thân hành v.v... không nên thực hành đã được nói đến. Do đó, theo con đường của nghiệp có nghĩa là theo con đường của nghiệp thiện và bất thiện.
Kammapathavasenāti ca kammapathavicāravasena.
And by way of courses of action means by way of investigation into courses of action.
Và theo con đường của nghiệp là theo sự phân tích về con đường của nghiệp.
Kammapathabhāvaṃ apattānampi hi kāyaduccaritādīnaṃ asevitabbakādīnaṃ asevitabbakāyasamācārādibhāvo idha vuccatīti.
For here, the nature of bodily misconduct that should not be cultivated, and so on, is spoken of even for those acts that have not yet reached the stage of a course of action.
Bởi vì ở đây, trạng thái là thân hành v.v... không nên thực hành cũng được nói đến đối với cả những thân ác hạnh v.v... chưa đạt đến mức là con đường của nghiệp.
Paṇṇattivasenāti sikkhāpadapaṇṇattivasena.
By way of designation means by way of the designation of training rules.
Theo sự chế định là theo sự chế định học giới.
Yato yato hi yā yā veramaṇī, tadubhayepi vibhāvento paṇṇattivasena katheti nāma.
Indeed, whoever explains both the evil deed from which abstention is made and the abstention itself, speaks by way of designation.
Bởi vì, khi phân tích cả hai phương diện, từ đâu có sự kiêng cữ nào, thì được gọi là nói theo sự chế định.
Tenāha ‘‘kāyadvāre’’tiādi.
Therefore, it is said ‘at the door of body,’ and so on.
Do đó, ngài nói “ở thân môn” v.v...
Sikkhāpadaṃ vītikkamati etenāti sikkhāpadavītikkamo, sikkhāpadassa vītikkamanākārena pavatto akusaladhammo yaṃ, tassa asevitabbakāyasamācārāditā.
Transgression of a training rule (sikkhāpadavītikkamo) is that by which a training rule is transgressed; it is the unwholesome state that arises by way of transgressing a training rule, and its nature is that of bodily conduct that should not be cultivated, and so on.
Sự vi phạm học giới là cái mà qua đó người ta vi phạm học giới; pháp bất thiện diễn tiến dưới hình thức vi phạm học giới, đó là trạng thái thân hành v.v... không nên thực hành.
Vītikkamapaṭipakkho avītikkamo, na vītikkamati etenāti avītikkamo, sīlaṃ.
The opposite of transgression is non-transgression (avītikkamo); that by which one does not transgress, that is non-transgression, which is sīla.
Đối nghịch với sự vi phạm là sự không vi phạm; cái mà qua đó người ta không vi phạm là sự không vi phạm, tức là giới.
Micchā sammā ca pariyesati etāyāti pariyesanā, ājīvo, atthato paccayagavesanabyāpāro kāyavacīdvāriko.
That by which one seeks wrongly and rightly is seeking (pariyesanā); it is livelihood, which in essence is the activity of seeking requisites through the doors of body and speech.
Sự tìm cầu là cái mà qua đó người ta tìm cầu một cách sai lầm và chân chánh, tức là mạng sống, về mặt ý nghĩa là sự nỗ lực tìm kiếm các vật dụng qua thân và khẩu môn.
Yadi evaṃ kasmā visuṃ gahaṇanti āha ‘‘yasmā’’tiādi.
If that is so, why is it taken separately? He says ‘because,’ and so on.
Nếu vậy, tại sao lại đề cập riêng? Ngài nói “bởi vì” v.v...
Ariyā niddosā pariyesanā gavesanāti ariyapariyesanā, ariyehi sādhūhi pariyesitabbātipi ariyapariyesanāti.
Seeking that is noble and faultless, that is noble seeking (ariyapariyesanā); that which should be sought by the noble and good, that too is noble seeking.
Sự tìm cầu của bậc Thánh, không có lỗi lầm, là sự tìm cầu của bậc Thánh; và cũng vì được các bậc Thánh, các bậc thiện nhân tìm cầu nên gọi là sự tìm cầu của bậc Thánh.
Vuttavipariyāyato anariyapariyesanā veditabbā.
Ignoble seeking (anariyapariyesanā) should be understood as the opposite of what has been stated.
Sự tìm cầu không phải của bậc Thánh nên được hiểu theo nghĩa ngược lại với những gì đã nói.
Jātidhammoti jāyanasabhāvo jāyanapakatiko.
Subject to birth (jātidhammo) means having the nature of birth, having birth as its characteristic.
Có pháp sanh là có bản chất sanh, có tính chất sanh.
Jarādhammoti jīraṇasabhāvo.
Subject to aging (jarādhammo) means having the nature of aging.
Có pháp già là có bản chất già.
Byādhidhammoti byādhisabhāvo.
Subject to illness (byādhidhammo) means having the nature of illness.
Có pháp bệnh là có bản chất bệnh.
Maraṇadhammoti mīyanasabhāvo.
Subject to death (maraṇadhammo) means having the nature of dying.
Có pháp chết là có bản chất chết.
Sokadhammoti socanakasabhāvo.
Subject to sorrow (sokadhammo) means having the nature of sorrowing.
Có pháp sầu là có bản chất sầu muộn.
Saṃkilesadhammoti saṃkilissanasabhāvo.
Subject to defilement (saṃkilesadhammo) means having the nature of becoming defiled.
Có pháp ô nhiễm là có bản chất bị ô nhiễm.
Puttabhariyanti puttā ca bhariyā ca.
Sons and wives (puttabhariyaṃ) means sons and wives.
Con và vợ là các con và các vợ.
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Phương pháp này áp dụng cho tất cả.
Dvandekattavasena tesaṃ niddeso.
Their designation is by way of dvandekatta (collective compound).
Sự trình bày chúng là theo cách hợp nhất của hợp thể từ.
Jātarūparajatanti ettha pana yato vikāraṃ anāpajjitvā sabbaṃ jātarūpameva hotīti jātarūpaṃ nāma suvaṇṇaṃ.
In gold and silver (jātarūparajataṃ), because it does not undergo change but remains entirely in its original form, jātarūpa means gold.
Jātarūparajatanti ở đây, vì không bị biến đổi và tất cả đều là vàng ròng, nên vàng được gọi là jātarūpaṃ.
Dhavalasabhāvatāya rajatīti rajataṃ, rūpiyaṃ.
Because of its white nature, it shines, therefore rajataṃ is silver.
Vì có bản chất sáng trắng nên được gọi là rajataṃ, tức là bạc.
Idha pana suvaṇṇaṃ ṭhapetvā yaṃ kiñci upabhogaparibhogārahaṃ ‘‘rajata’’ntveva gahitaṃ vohārūpagamāsakādi.
However, here, apart from gold, anything suitable for use and enjoyment, such as coins (māsaka) and so on, which enter into common usage, is taken as ‘rajata’.
Tuy nhiên, ở đây, ngoại trừ vàng, bất cứ thứ gì đáng để sử dụng và tiêu dùng, như tiền tệ māsa được dùng trong giao dịch, v.v., đều được coi là "rajata".
Jātidhammā hete, bhikkhave, upadhayoti ete kāmaguṇūpadhayo nāma honti, te sabbepi jātidhammāti dasseti.
‘These attachments, bhikkhus, are subject to birth’ means these are called attachments of sense pleasures, and all of them are subject to birth.
Jātidhammā hete, bhikkhave, upadhayoti, những upadhi dục lạc này, này các Tỳ khưu, có bản chất là sanh, Ngài chỉ ra rằng tất cả chúng đều có bản chất là sanh.
Byādhidhammavārādīsu jātarūparajataṃ na gahitaṃ.
In the categories of subject to illness, etc., gold and silver are not included.
Trong các đoạn về bản chất bệnh, v.v., vàng bạc không được đề cập.
Na hetassa sīsarogādayo byādhayo nāma santi, na sattānaṃ viya cutisaṅkhātaṃ maraṇaṃ, na soke uppajjati, cutisaṅkhātaṃ maraṇanti ca ekabhavapariyāpannakhandhanirodho, so tassa natthi, khaṇikanirodho pana khaṇe khaṇe labbhateva.
For it does not have diseases like headaches, nor death in the sense of the passing away of beings; it does not arise in sorrow. By death in the sense of passing away is meant the cessation of aggregates within a single existence, which it does not have, though momentary cessation is certainly obtained moment by moment.
Bởi vì nó không có các bệnh như đau đầu, v.v., không có cái chết được gọi là sự chấm dứt như của chúng sanh, không có sầu muộn phát sinh. Cái chết được gọi là sự chấm dứt là sự diệt của các uẩn thuộc về một kiếp sống, điều đó không có ở nó, nhưng sự diệt trong từng khoảnh khắc thì vẫn có được trong từng khoảnh khắc.
Rāgādīhi pana saṃkilesehi saṃkilissatīti saṃkilesadhammavāre gahitaṃ jātarūpaṃ, tathā utusamuṭṭhānattā jātidhammavāre, malaṃ gahetvā jīraṇato jarādhammavāre ca. Ariyehi na araṇīyā, pariyesanātipi anariyapariyesanā.
However, since it becomes defiled by defilements such as greed, gold is included in the category of subject to defilement, and similarly, it is included in the category of subject to birth due to arising from season (utu), and in the category of subject to aging due to aging by accumulating impurities. Seeking that is not to be done by the noble ones is ignoble seeking (anariyapariyesanā).
Tuy nhiên, vì nó bị ô nhiễm bởi các phiền não như tham, v.v., nên vàng được đề cập trong đoạn về bản chất ô nhiễm; tương tự, vì nó được tạo ra bởi thời tiết, nên nó được đề cập trong đoạn về bản chất sanh, và vì nó bị hư hoại do dính bẩn, nên nó được đề cập trong đoạn về bản chất già. Việc tìm kiếm mà các bậc Thánh không nên làm, cũng được gọi là anariyapariyesanā (sự tìm kiếm không thánh thiện).
Sambhārapariyesanaṃ paharaṇavisādigavesanaṃ, payogavasena payogakaraṇaṃ tajjāvāyāmajananaṃ tādisaṃ upakkamanibbattanaṃ, pāṇātipātādiatthaṃ gamanaṃ, paccekaṃ kāla-saddo yojetabbo ‘‘sambhārapariyesanakālato paṭṭhāya, payogakaraṇakālato paṭṭhāya, gamanakālato paṭṭhāyā’’ti.
Seeking materials (sambhārapariyesanaṃ) is the search for weapons, poison, and so on. Engaging in effort (payogakaraṇaṃ) by way of application is generating the corresponding exertion, performing such an undertaking. Going (gamanaṃ) for the purpose of taking life and so on. The word time (kāla) should be applied to each separately: “from the time of seeking materials, from the time of engaging in effort, from the time of going.”
Sambhārapariyesanaṃ là việc tìm kiếm vũ khí, chất độc, v.v.; payogakaraṇaṃ theo khía cạnh nỗ lực là sự tạo ra cố gắng, sự khởi phát nỗ lực như vậy; gamanaṃ là việc đi lại nhằm mục đích sát sanh, v.v.; từ kāla (thời điểm) cần được kết hợp với mỗi từ: "kể từ thời điểm tìm kiếm vật dụng, kể từ thời điểm thực hiện nỗ lực, kể từ thời điểm đi lại".
Itaroti ‘‘sevitabbo’’ti vuttakāyasamācārādiko.
The other refers to bodily conduct, and so on, described as “to be cultivated.”
Itaroti là thân hành, v.v. đã được nói là "nên thực hành".
Cittampi uppādetabbaṃ. Tathā uppāditacitto hi sati paccayasamavāye tādisaṃ payogaṃ parakkamaṃ karonto paṭipattiyā matthakaṃ gaṇhāti.
A thought should also be generated. For when such a thought is generated, if the conditions are present, one who performs such an application and exertion attains the culmination of the practice.
Tâm cũng cần phải được khởi lên. Thật vậy, người có tâm được khởi lên như vậy, khi có sự hội đủ của các duyên, thực hiện nỗ lực và cố gắng như thế, sẽ đạt đến đỉnh cao của sự thực hành.
Tenāha ‘‘cittuppādampi kho ahaṃ, bhikkhave, kusalesu dhammesu bahupakāraṃ vadāmī’’ti (ma. ni. 1.84).
Therefore, it is said, “I declare, bhikkhus, that the arising of a thought concerning wholesome states is of great help.”
Do đó, Ngài đã nói: "Này các Tỳ khưu, Ta nói rằng ngay cả sự khởi tâm cũng có nhiều lợi ích trong các pháp thiện".
Idāni taṃ matthakappattaṃ asevitabbaṃ, sevitabbañca dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show what should and should not be cultivated at its culmination, it is said ‘‘furthermore,’’ and so on.
Bây giờ, để chỉ ra điều không nên thực hành và điều nên thực hành đã đạt đến đỉnh cao đó, câu ‘‘apicā’’ti, v.v. đã được nói.
Saṅghabhedādīnanti ādi-saddena lohituppādanādiṃ saṅgaṇhāti.
The word ādi in ‘schism in the Saṅgha and so on’ includes things like causing the Buddha to bleed.
Saṅghabhedādīnanti, bằng từ ādi, bao gồm cả việc làm chảy máu Phật, v.v.
Buddharatanasaṅgharatanupaṭṭhāneheva dhammaratanupaṭṭhānasiddhīti āha ‘‘divasassa dvattikkhattuṃ tiṇṇaṃ ratanānaṃ upaṭṭhānagamanādivasenā’’ti.
The accomplishment of the Dhamma-gem is due to the attendance upon the Buddha-gem and Saṅgha-gem; therefore, it is said ‘‘by way of attending to the Three Jewels two or three times a day,’’ and so on.
Vì việc phụng sự Pháp bảo được thành tựu chính nhờ việc phụng sự Phật bảo và Tăng bảo, nên Ngài nói ‘‘divasassa dvattikkhattuṃ tiṇṇaṃ ratanānaṃ upaṭṭhānagamanādivasenā’’ti (theo cách đi đến phụng sự Tam bảo hai hoặc ba lần mỗi ngày, v.v.).
Dhanuggahapesanaṃ dhanuggahapurisānaṃ uyyojanaṃ.
Sending archers (dhanuggahapesanaṃ) is dispatching archers.
Dhanuggahapesanaṃ là việc phái đi những người cầm cung.
Ādi-saddena pañcavarayācanādiṃ saṅgaṇhāti.
The word ādi includes requesting five boons, and so on.
Bằng từ ādi, bao gồm cả việc yêu cầu năm điều ước, v.v.
‘‘Ajātasattuṃ pasādetvā lābhuppādavasena parihīnalābhasakkārassa kulesu viññāpana’’nti evamādiṃ anariyapariyesanaṃ pariyesantānaṃ.
For those who pursue ignoble seeking, such as “making Ajātasattu pleased and making known the loss of gain and honour in families to obtain gain.”
đối với những người đang tìm kiếm sự tìm cầu không cao thượng, như là: “làm cho vua Ajātasattu hài lòng, rồi thông báo trong các gia đình về việc lợi lộc và danh vọng đã bị suy giảm, nhằm mục đích phát sinh lợi lộc”.