1. Yathājātānaṃ karerirukkhānaṃ ghanapattasākhāviṭapehi maṇḍapasaṅkhepehi sañchanno padeso ‘‘karerimaṇḍapo’’ti adhippeto.
1. The area thoroughly covered by the thick leaves, branches, and twigs of the kareri trees that have grown in the manner of a pavilion is intended to be called “Karerimaṇḍapa” (Pavilion of Kareri Trees).
1. Nơi được che phủ kỹ lưỡng bởi những cành lá dày đặc của tất cả các cây kareri đã mọc lên, có hình dáng như một cái rạp, được hiểu là “karerimaṇḍapa” (rạp cây kareri).
Dvāreti dvārasamīpe.
“Dvāre” means near the gate.
Dvāre (ở cửa) nghĩa là gần cửa.
Dvāre ṭhitarukkhavasena aññatthāpi samaññā atthīti dassetuṃ ‘‘yathā’’tiādi vuttaṃ.
The word “yathā” and so forth were spoken to show that a similar name exists elsewhere (in the monastery) due to a tree standing at the gate.
Để chỉ ra rằng có một tên gọi tương tự ở nơi khác tùy theo cây cối đứng ở cửa, nên đã nói “yathā” (như) và tiếp theo.
Kathaṃ pana bhagavā mahāgandhakuṭiyaṃ avasitvā tadā karerikuṭikāyaṃ vihāsīti?
But why did the Blessed One, on that occasion, reside in the Kareri hut and not in the great Gandhakuti (perfumed chamber)?
Nhưng tại sao Đức Thế Tôn không trú ngụ tại Đại Hương Thất mà lại trú ngụ tại Karerikuṭikā vào lúc đó?
Sāpi buddhassa bhagavato vasanagandhakuṭi evāti dassento ‘‘antojetavane’’tiādimāha.
Stating that it was also a Gandhakuti residence for the Buddha, the Blessed One, the text says “antojetavane” (within Jetavana) and so forth.
Để chỉ ra rằng đó cũng là Hương Thất nơi Đức Phật trú ngụ, nên đã nói “antojetavane” (bên trong Kỳ Viên) và tiếp theo.
Salaḷāgāranti devadārurukkhehi katagehaṃ.
“Salaḷāgāraṃ” means a house made of devadāru (pine) trees.
Salaḷāgāraṃ là ngôi nhà làm bằng gỗ cây devadāru.
Pakatibhattassa pacchatoti bhikkhūnaṃ pākatikabhattakālato pacchā, ṭhitamajjhanhikato uparīti attho.
“Pakatibhattassa pacchato” means after the regular mealtime of the bhikkhus, that is, after midday.
Pakatibhattassa pacchato nghĩa là sau thời gian thọ thực bình thường của các tỳ khưu, tức là sau giờ ngọ.
Piṇḍapātato paṭikkantānanti piṇḍapātabhojanato apetānaṃ.
“Piṇḍapātato paṭikkantānaṃ” means those who have returned from partaking of almsfood.
Piṇḍapātato paṭikkantānaṃ nghĩa là những vị đã trở về sau khi thọ thực khất thực.
Tenāha ‘‘bhattakicca’’ntiādi.
That is why it says “bhattakiccaṃ” (meal duties) and so forth.
Vì thế đã nói “bhattakicca” (việc thọ thực) và tiếp theo.
Maṇḍalasaṇṭhānā māḷasaṅkhepena katā nisīdanasālā ‘‘maṇḍalamāḷa’’nti adhippetāti āha ‘‘nisīdanasālāyā’’ti.
A sitting hall made in the circular shape of a pavilion is intended to be “Maṇḍalamāḷa” (Circular Hall), as the text says “nisīdanasālāyā” (of the sitting hall).
Phòng ngồi được làm theo hình tròn như một cái mái vòm được hiểu là “maṇḍalamāḷa” (mái vòm tròn), vì thế đã nói “nisīdanasālāyā” (của phòng ngồi).
Pubbenivāsapaṭisaṃyuttāti ettha pubba-saddo atītavisayo, nivāsa-saddo kammasādhano, khandhavinimutto ca nivasitadhammo natthi, khandhā ca santānavaseneva pavattantīti āha ‘‘pubbenivutthakkhandhasantānasaṅkhātena pubbenivāsenā’’ti.
In the phrase “pubbenivāsapaṭisaṃyuttā” (connected with past lives), the word pubba refers to the past object, and the word nivāsa is kamma-sādhana (agent in the accusative case). There is no dwelling phenomenon free from khandhas, and khandhas occur only in a continuous stream, therefore it says “pubbenivutthakkhandhasantānasaṅkhātena pubbenivāsenā” (by past living, which is reckoned as the continuity of past-dwelled-in khandhas).
Trong câu Pubbenivāsapaṭisaṃyuttā (liên quan đến túc mạng), từ pubba- có nghĩa là quá khứ, từ nivāsa- là kammasādhana (công cụ của nghiệp), và không có pháp nào đã trú ngụ mà thoát khỏi các uẩn, các uẩn thì chỉ vận hành theo dòng tương tục, vì thế đã nói “pubbenivutthakkhandhasantānasaṅkhātena pubbenivāsenā” (bằng túc mạng được gọi là dòng tương tục của các uẩn đã trú ngụ trong quá khứ).
Yojetvāti visayabhāvena yojetvā.
“Yojetvā” means having connected as an object.
Yojetvā (kết hợp) nghĩa là kết hợp theo đối tượng.
Pavattitāti kathitā.
“Pavattitā” means taught.
Pavattitā (được khởi lên) nghĩa là được thuyết giảng.
Dhammūpasaṃhitattā dhammato anapetāti dhammī. Tenāha ‘‘dhammasaṃyuttā’’ti.
Because it is connected with the Dhamma, it is not separate from the Dhamma, hence “dhammī” (righteous). That is why it says “dhammasaṃyuttā” (connected with the Dhamma).
Vì liên quan đến Chánh Pháp nên không lìa Chánh Pháp, đó là dhammī. Vì thế đã nói “dhammasaṃyuttā” (liên quan đến Chánh Pháp).
Udapādīti paduddhāro, tassa uppannā jātāti iminā sambandho.
“Udapādī” is the extraction of the word; it is connected with “uppannā jātā” (arisen, come into being).
Udapādī là từ được trích dẫn, nó liên hệ với câu “uppannā jātā” (đã sinh khởi, đã xuất hiện).
Taṃ panassā uppannākāraṃ pāḷiyaṃ saṅkhepatova dassitaṃ, vitthārato dassetuṃ ‘‘aho acchariya’’ntiādi āraddhaṃ.
The manner of its arising is shown concisely in the Pāḷi, and “aho acchariyaṃ” (Oh, how wonderful) and so forth are introduced to show it in detail.
Nhưng sự xuất hiện của câu chuyện này chỉ được trình bày một cách tóm tắt trong Pāḷi, để trình bày chi tiết hơn, câu “aho acchariya” (thật kỳ diệu thay) và tiếp theo đã được bắt đầu.
Tattha ke anussaranti, ke nānussarantīti padadvaye paṭhamaṃyeva sappapañcanaṃ, na itaranti tadeva puggalabhedato, kālavibhāgato, anussaraṇākārato, opammato niddisantena ‘‘titthiyā anussarantī’’tiādi vuttaṃ.
Among those phrases, in the dual expression “ke anussaranti, ke nānussarantī” (who recollect, who do not recollect), it is the first one that is elaborated, not the other. Thus, “titthiyā anussarantī” (sectarians recollect) and so forth were spoken to indicate (the types of individuals) according to differences in persons, divisions of time, manner of recollection, and by way of simile.
Trong đó, hai từ ke anussaranti, ke nānussarantī (ai hồi tưởng, ai không hồi tưởng) thì câu đầu tiên được giải thích chi tiết, không phải câu thứ hai, và để chỉ ra sự khác biệt về cá nhân, sự phân chia thời gian, cách thức hồi tưởng và ví dụ, đã nói “titthiyā anussarantī” (các ngoại đạo hồi tưởng) và tiếp theo.
Aggappattakammavādinoti sikhāppattakammavādino ‘‘atthi kammaṃ atthi kammavipāko’’ti (paṭi. ma. 1.234) evaṃ kammassakatāñāṇe ṭhitā tāpasaparibbājakā.
“Aggappattakammavādino” means kammavādīs (proponents of kamma) who have reached the pinnacle, who are established in the knowledge of ownership of kamma, saying, “There is kamma, there is kamma-result,” such as ascetics and wanderers.
Aggappattakammavādino là những người theo thuyết nghiệp đạt đến đỉnh cao, tức là những đạo sĩ, du sĩ đã an trú trong trí tuệ về nghiệp sở hữu, rằng “có nghiệp, có quả của nghiệp” (Paṭi. Ma. 1.234).
Cattālīsaṃyeva kappe anussarantīti brahmajālādīsu (dī. ni. 1.33) bhagavatā tathā paricchijja vuttattā.
“Cattālīsaṃyeva kappe anussaranti” (they recollect forty kappas only) is stated because the Blessed One determined and spoke thus in the Brahmajāla Sutta and other discourses.
Cattālīsaṃyeva kappe anussarantī (họ chỉ hồi tưởng được bốn mươi đại kiếp) là vì Đức Thế Tôn đã giới hạn và nói như vậy trong Brahmājāla và các kinh khác (Dī. Ni. 1.33).
Tato paraṃ na anussarantīti tathāvacanañca diṭṭhigatopaṭṭhakassa tesaṃ ñāṇassa paridubbalabhāvato.
And that statement “tato paraṃ na anussaranti” (they do not recollect beyond that) is due to the extreme weakness of their knowledge which supports wrong views.
Và lời nói Tato paraṃ na anussarantī (họ không hồi tưởng xa hơn thế) là do trí tuệ của họ rất yếu kém, chỉ đủ để hỗ trợ cho các tà kiến.
Sāvakāti mahāsāvakā tesañhi kappasatasahassaṃ pubbābhinīhāro.
“Sāvakā” refers to the great disciples (mahāsāvakā), for their previous aspirations (pubbābhinīhāro) span a hundred thousand kappas.
Sāvakā (các đệ tử) là các Đại Thinh Văn, vì sự phát nguyện của họ kéo dài một trăm ngàn đại kiếp.
Pakatisāvakā pana tato ūnakameva anussaranti.
Ordinary disciples, however, recollect for a shorter period than that.
Còn các Thinh Văn bình thường thì hồi tưởng ít hơn thế.
Yasmā ‘‘kappānaṃ lakkhādhikaṃ ekaṃ, dve ca asaṅkhyeyyānī’’ti kālavasena evaṃ parimāṇo yathākkamaṃ aggasāvakapaccekabuddhānaṃ puññañāṇābhinīhāro, sāvakabodhipaccekabodhipāramitāsambharaṇañca, tasmā vuttaṃ ‘‘dve aggasāvakā…pe… kappasatasahassañcā’’ti.
Since the accumulation of merit and knowledge for the chief disciples and Paccekabuddhas, as well as the perfection of the sāvaka-bodhi and pacceka-bodhi in terms of time, is one hundred thousand plus one kappa, and two asaṅkhyeyyas respectively, it is said, “dve aggasāvakā…pe… kappasatasahassañcā” (two chief disciples... and a hundred thousand kappas).
Vì sự tích lũy công đức và trí tuệ của các Đại Thinh Văn và Độc Giác Phật, cũng như sự tích lũy các Ba-la-mật của Thinh Văn Bồ-đề và Độc Giác Bồ-đề, theo thứ tự, có thời gian giới hạn là một trăm ngàn kiếp, hai a-tăng-kỳ và một trăm ngàn kiếp, nên đã nói “dve aggasāvakā…pe… kappasatasahassañcā” (hai vị Đại Thinh Văn…v.v… và một trăm ngàn kiếp).
Yadi bodhisambhārasambharaṇakālaparicchinno tesaṃ tesaṃ ariyānaṃ abhiññāñāṇavibhavo, evaṃ sante buddhānampissa saparicchedatā āpannāti codanaṃ sandhāyāha ‘‘buddhānaṃ pana ettakanti paricchedo natthi, yāvatakaṃ ākaṅkhanti, tāvatakaṃ anussarantī’’ti ‘‘yāvatakaṃ neyyaṃ, tāvatakaṃ ñāṇa’’nti (mahāni. 156; cūḷani. 85; paṭi. ma. 3, 5) vacanato.
If the power of the abhiññā-ñāṇa (supernormal knowledge) of these noble ones were limited by the period of accumulating Bodhisambhāra (requisites for awakening), then the Buddhas' knowledge would also be subject to limitation. Addressing this objection, it says: “buddhānaṃ pana ettakanti paricchedo natthi, yāvatakaṃ ākaṅkhanti, tāvatakaṃ anussarantī” (for the Buddhas, however, there is no such limit; as much as they wish, so much they recollect), in accordance with the saying, “as much as is knowable, so much is knowledge.”
Nếu khả năng trí tuệ siêu nhiên của các bậc Thánh đó bị giới hạn bởi thời gian tích lũy Bồ-đề ba-la-mật, thì điều đó sẽ dẫn đến việc trí tuệ của các Đức Phật cũng bị giới hạn. Để giải quyết nghi vấn này, đã nói “buddhānaṃ pana ettakanti paricchedo natthi, yāvatakaṃ ākaṅkhanti, tāvatakaṃ anussarantī” (nhưng đối với các Đức Phật thì không có giới hạn là bao nhiêu, họ hồi tưởng bao nhiêu tùy ý) theo lời dạy “trí tuệ bao nhiêu thì đối tượng biết cũng bấy nhiêu” (Mahāni. 156; Cūḷani. 85; Paṭi. Ma. 3, 5).
Sabbaññutaññāṇassa viya hi buddhānaṃ abhiññāñāṇānampi savisaye paricchedo nāma natthi, tasmā yaṃ yaṃ ñātuṃ icchanti, te taṃ taṃ jānanti eva.
Indeed, for the Buddhas, like omniscience (sabbaññutaññāṇa), there is no limit to their abhiññā-ñāṇa within their respective domains. Therefore, whatever they wish to know, that they certainly know.
Giống như trí tuệ Toàn Giác, trí tuệ siêu nhiên của các Đức Phật cũng không có giới hạn trong phạm vi đối tượng của nó, vì vậy, bất cứ điều gì các Ngài muốn biết, các Ngài đều biết.
Atha vā satipi kālaparicchede karuṇūpāyakosallapariggahādinā sātisayattā mahābodhisambhārānaṃ paññāpāramitāya pavattiānubhāvassa paricchedo nāma natthi, kuto tannimittakānaṃ abhiññāñāṇānanti vuttaṃ ‘‘buddhānaṃ…pe… natthī’’ti.
Alternatively, even if there is a temporal limitation, due to the exceedingly great nature of the great Bodhisambhāras (requisites for awakening) acquired through skillful means of compassion and other factors, there is no limit to the power and manifestation of the perfection of wisdom (paññāpāramitā). How then could there be a limit to the abhiññā-ñāṇas arising from it? Thus, it is said: “buddhānaṃ…pe… natthī” (for the Buddhas... there is no limit).
Hoặc giả, dù có giới hạn về thời gian, nhưng do sự siêu việt của các Bồ-đề ba-la-mật vĩ đại như lòng bi mẫn và thiện xảo phương tiện, nên không có giới hạn nào đối với sự vận hành và uy lực của trí tuệ ba-la-mật, huống chi là đối với các trí tuệ siêu nhiên phát sinh từ đó, vì vậy đã nói “buddhānaṃ…pe… natthī” (đối với các Đức Phật…v.v… không có).
Khandhapaṭipāṭiyāti yathāpaccayaṃ anupubbapavattamānānaṃ khandhānaṃ anupubbiyā.
“Khandhapaṭipāṭiyā” means by the succession of khandhas (aggregates) arising in due order according to conditions.
Khandhapaṭipāṭiyā (theo dòng tương tục của các uẩn) nghĩa là theo sự vận hành tuần tự của các uẩn tùy duyên.
Khandhappavattinti vedanādikkhandhappavattiṃ.
“Khandhappavattiṃ” means the occurrence of the khandhas such as feeling and so forth.
Khandhappavattiṃ (sự vận hành của các uẩn) nghĩa là sự vận hành của các uẩn như thọ, v.v.
Tesañhi anubhavanādiākāraggahaṇamassa sātisayaṃ, taṃ saññābhave tattha tattha anussaraṇavasena gahetvā gacchantā ekavokārabhave alabhantā ‘‘na passantī’’ti vuttā, jāle patitā viya sakuṇā, macchā viya cāti adhippāyo.
Indeed, their manner of experiencing and grasping (the aggregates) is exceptional. Those who proceed by grasping that (occurrence of aggregates) through recollection in various saññā-bhavas (realms of perception), being unable to find it in ekavokāra-bhava (one-constituent realm, i.e., asaññā-bhava), are said “na passanti” (do not see), like birds caught in a net or like fish; this is the intention.
Sự nắm bắt các trạng thái như cảm thọ, v.v. của họ là siêu việt, khi họ nắm bắt và tiến lên bằng cách hồi tưởng các khandhappavatti đó trong các cõi vô tưởng, họ không thể tìm thấy chúng trong các cõi một uẩn, vì thế đã nói “không thấy”, ý muốn nói họ giống như chim mắc lưới, như cá mắc câu.
Kuṇṭhā viyāti dandhā viya.
“Kuṇṭhā viyā” means like the dull-witted.
Kuṇṭhā viyā (như người què) nghĩa là như người chậm chạp.
Paṅguḷā viyāti pīṭhasappino viya.
“Paṅguḷā viyā” means like those who crawl on their buttocks.
Paṅguḷā viyā (như người tàn tật) nghĩa là như người bò bằng mông.
Diṭṭhiṃ gaṇhantīti adhiccasamuppannikadiṭṭhiṃ gaṇhanti.
“Diṭṭhiṃ gaṇhanti” means they grasp the view of accidental origination (adhiccasamuppannika-diṭṭhi).
Diṭṭhiṃ gaṇhantī (họ chấp thủ kiến) nghĩa là họ chấp thủ tà kiến về sự ngẫu nhiên.
Yaṭṭhikoṭihetukaṃ gamanaṃ yaṭṭhikoṭigamanaṃ khandhapaṭipāṭiyā amuñcanato.
Movement caused by a stick's end is “yaṭṭhikoṭigamanaṃ” due to not letting go of the succession of aggregates.
Sự đi lại do chống gậy là yaṭṭhikoṭigamanaṃ (đi bằng đầu gậy), do không thể buông bỏ dòng tương tục của các uẩn.
Evaṃ santepīti kāmaṃ buddhasāvakāpi asaññabhave khandhappavattiṃ na passanti, evaṃ santepi te buddhasāvakā asaññabhavaṃ laṅghitvā parato anussaranti.
“Evaṃ santepī” (even so), although the Buddha's disciples do not perceive the occurrence of aggregates in the asaññā-bhava (non-percipient realm), they, the Buddha's disciples, transcend the asaññā-bhava and recollect beyond it.
Evaṃ santepī (dù là vậy), các đệ tử của Đức Phật cũng không thấy sự vận hành của các uẩn trong cõi vô tưởng, dù là vậy, te (họ), các đệ tử của Đức Phật, vượt qua cõi vô tưởng và hồi tưởng xa hơn.
‘‘Vaṭṭe’’tiādi tathā tesaṃ anussaraṇākāradassanaṃ.
“Vaṭṭe” (in the cycle of existence) and so forth, is an illustration of their manner of recollection.
“Vaṭṭe” (trong vòng luân hồi) và tiếp theo là sự trình bày cách thức hồi tưởng của họ.
Buddhehi dinnanaye ṭhatvāti ‘‘yattha pañcakappasatāni rūpappavattiyeva, na arūpappavatti, so asaññabhavo’’ti evaṃ sammāsambuddhehi desitāyaṃ dhammanettiyaṃ ṭhatvā.
“Buddhehi dinnanaye ṭhatvā” (standing in the method given by the Buddhas) means by standing in the Dhamma-method taught by the Perfectly Self-Enlightened Ones, that "the asaññā-bhava is a realm where only the occurrence of rūpa (matter) exists for five hundred kappas, and no occurrence of arūpa (mentality)."
Buddhehi dinnanaye ṭhatvā (an trú trong phương pháp do các Đức Phật đã ban) nghĩa là an trú trong giáo pháp được các Đức Chánh Đẳng Giác thuyết giảng, rằng “cõi vô tưởng là cõi mà trong năm trăm đại kiếp chỉ có sự vận hành của sắc, không có sự vận hành của phi sắc”.
Evañhi antarā cutipaṭisandhiyo apassantā parato anussaranti seyyathāpi āyasmā sobhitoti (theragā. aṭṭha. 1.2.164 sobhitattheragāthāvaṇṇanā).
Thus, not seeing the intermediate death-and-rebirth (cuti-paṭisandhi), they recollect beyond, just as the venerable Sobhita.
Khi không thấy được các sự chết và tái sinh ở giữa, họ hồi tưởng xa hơn, giống như Tôn giả Sobhita (Theragā. Aṭṭha. 1.2.164, Sobhitattheragāthāvaṇṇanā).
So kira pubbenivāse ciṇṇavasī hutvā anupaṭipāṭiyā attano nibbattaṭṭhānaṃ anussaranto yāva asaññabhave attano acittakapaṭisandhi tāva addasa, tato paraṃ pañcakappasataparimāṇe kāle cutipaṭisandhiyo adisvā avasāne cutiṃ disvā ‘‘kiṃ nāmeta’’nti āvajjayamāno nayavasena ‘‘asaññabhavo bhavissatī’’ti niṭṭhaṃ agamāsi.
It is said that he, having practiced proficiency in past lives, recollecting his successive places of rebirth, saw his rebirth without consciousness (acittaka-paṭisandhi) up to the asaññā-bhava. Beyond that, for a period of five hundred kappas, he did not see the death-and-rebirths. At the end, seeing the death, and pondering "What is this called?", he concluded by inference that "it must be the asaññā-bhava."
Vị ấy, sau khi đã thành tựu sự thuần thục trong túc mạng, khi hồi tưởng lại nơi mình đã tái sinh theo thứ tự, đã thấy sự tái sinh vô tâm của mình trong cõi vô tưởng, sau đó, trong khoảng thời gian năm trăm đại kiếp, không thấy các sự chết và tái sinh, cuối cùng, khi thấy sự chết, vị ấy suy xét “cái này tên là gì?” và theo phương pháp, đã kết luận rằng “đó hẳn là cõi vô tưởng”.
Atha naṃ bhagavā taṃ kāraṇaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā pubbenivāsaṃ anussarantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi.
Thereupon, the Blessed One made that occurrence the basis for his origin story and placed him in the foremost position among those who recollect past lives.
Sau đó, Đức Thế Tôn đã lấy sự việc đó làm nguyên nhân xuất hiện và đặt vị ấy vào vị trí hàng đầu trong số những người hồi tưởng túc mạng.
‘‘Cutipaṭisandhiṃ oloketvā’’ti idaṃ cutipaṭisandhivasena tesaṃ ñāṇassa saṅkamanadassanaṃ, tena sabbaso bhave anāmasitvā gantuṃ na sakkontīti dasseti.
“Cutipaṭisandhiṃ oloketvā” (having seen the death and rebirth) — this indicates the transition of their knowledge by means of death and rebirth, showing that they cannot proceed through existences without touching them at all.
“Cutipaṭisandhiṃ oloketvā” (sau khi quán sát sự chết và tái sinh) lời này chỉ ra sự chuyển dịch của trí tuệ của họ theo sự chết và tái sinh, điều đó cho thấy họ không thể đi qua các cõi mà không chạm đến chúng hoàn toàn.
Taṃ tadeva passantīti yathā nāma saradasamaye ṭhitamajjhanhikavelāya caturatanike gehe cakkhumato purisassa rūpagataṃ supākaṭameva hotīti lokasiddhametaṃ, siyā pana tassa sukhumataratirohitādibhedassa rūpagatassa agocaratā.
“Taṃ tadeva passanti” (they see that very thing itself): It is a universally acknowledged truth that in the autumn season, at high noon, the visible objects are very clear to a sighted person in a house of four cubits. However, it is possible for such a person to not perceive subtle or concealed visible objects. But for the Buddhas, there can be no unknowable aspect of a knowable phenomenon they wish to know. Indeed, that knowable phenomenon is as luminous and distinctly manifest as a āmalaka fruit on the palm of one's hand, because the Buddha has completely eradicated the delusion that obstructs the knowable.
Taṃ tadeva passantī (họ chỉ thấy cái đó và cái đó), như điều đã được biết trong thế gian rằng vào mùa thu, giữa trưa, đối với người có mắt trong ngôi nhà bốn cubit, các sắc pháp rất rõ ràng, nhưng có thể đối với người đó, các sắc pháp vi tế hơn, ẩn khuất hơn, v.v. thì không thể thấy được.
Na tveva buddhānaṃ ñātuṃ icchitassa ñeyyassa agocaratā, atha kho taṃ ñāṇālokena obhāsitaṃ hatthatale āmalakaṃ viya supākaṭaṃ suvibhūtameva hoti tathā ñeyyāvaraṇassa suppahīnattā.
But for the Buddhas, it is not that what they wish to know is beyond their range of knowledge; rather, that cognizable object, illuminated by the light of their knowledge, is exceedingly clear and perfectly manifest, like a myrobalan fruit in the palm of the hand, because the obstruction to knowledge has been thoroughly eliminated.
Đối với chư Phật, không hề có đối tượng (ñeyya) nào mà các Ngài muốn biết lại không nằm trong tầm tri kiến của các Ngài. Thật vậy, đối tượng ấy được ánh sáng trí tuệ (ñāṇa) chiếu rọi, trở nên vô cùng rõ ràng, hiển lộ như quả āmalaka trong lòng bàn tay, bởi vì tất cả những chướng ngại đối với đối tượng tri kiến (ñeyyāvaraṇa) đã được đoạn trừ hoàn toàn.
Tenāha ‘‘buddhā pana attanā vā parehi vā diṭṭhakatasutaṃ, sūriyamaṇḍalobhāsasadisa’’nti ca ādi.
Therefore, it is said: "But for the Buddhas, what is seen, heard, or known by themselves or by others, is like the radiance of the sun's disk," and so on.
Do đó, (Vị Luận Sư) đã nói: “Chư Phật, những gì các Ngài đã thấy, đã làm, đã nghe, hoặc do tự mình hoặc do người khác, đều giống như ánh sáng mặt trời”, v.v.
Khajjopanakaobhāsasadisaṃ ñāṇassa ativiya appānubhāvatāya.
Like the radiance of a firefly, due to the extremely weak power of their knowledge.
Giống như ánh sáng đom đóm là do trí tuệ có uy lực rất yếu kém.
Sāvakānanti ettha pakatisāvakānaṃ pākatika padīpobhāsasadisaṃ. Mahāsāvakānaṃ (theragā. aṭṭha. 2.21 vaṅgīsettharagāthāvaṇṇanāya vitthāro) mahā padīpobhāsasadisaṃ. Tenāha visuddhimagge (visuddhi. 2.402) ‘‘ukkāpabhāsadisa’’nti.
Here, "for disciples" refers to the knowledge of ordinary disciples being like the light of an ordinary lamp. For great disciples, it is like the light of a great lamp. Therefore, it is said in the Visuddhimagga: "like the light of a torch."
Trong cụm từ của các đệ tử (sāvakānaṃ), trí tuệ của các đệ tử bình thường giống như ánh sáng đèn dầu thông thường. Trí tuệ của các đại đệ tử giống như ánh sáng đèn dầu lớn. Do đó, trong Visuddhimagga (Thanh Tịnh Đạo), có nói “giống như ánh sáng bó đuốc”.
Osadhitārakobhāsasadisanti ussannā pabhā etāya dhīyati, osadhīnaṃ vā anubalappadāyakattā ‘‘osadhī’’ti evaṃ laddhanāmāya tārakāya pabhāsadisaṃ.
Like the radiance of a medicinal star (Osadhitārā) means that this star holds abundant light, or it is called "Osadhī" because it provides renewed strength to medicinal plants, thus like the radiance of such a star.
Giống như ánh sáng của sao dược thảo (osadhitārakā): đó là ánh sáng mạnh mẽ được giữ gìn bởi vì nó ban sức mạnh cho các loại dược thảo, hoặc giống như ánh sáng của ngôi sao được gọi là “osadhī” (sao dược thảo) vì nó cung cấp sức mạnh cho các loại cây thuốc.
Saradasūriyamaṇḍalobhāsasadisaṃ sabbaso andhakāravidhamanato.
Like the radiance of the autumn sun's disk, because it completely dispels all darkness.
Giống như ánh sáng mặt trời mùa thu là do nó xua tan bóng tối hoàn toàn.
Apaṭubhāvahetuko visayaggahaṇe cañcalabhāvo khalitaṃ, kuṇṭhibhāvahetuko visayassa anabhisamayo paṭighāto. Āvajjanapaṭibaddhamevāti āvajjanamattādhīnaṃ, āvajjitamatte eva yathicchitassa paṭivijjhanakanti attho.
Wavering (khalitaṃ) is instability in apprehending an object due to imperfection, and obstruction (paṭighāto) is the failure to comprehend an object due to dullness. "Conditioned by adverting" means dependent solely on adverting; the meaning is that upon adverting, one penetrates whatever is desired.
Sự bất ổn trong việc nắm bắt đối tượng do không sắc bén được gọi là trượt (khalitaṃ); sự không thấu hiểu đối tượng do trì trệ được gọi là chướng ngại (paṭighāto). Chỉ phụ thuộc vào sự chú ý (āvajjana-paṭibaddhameva) có nghĩa là chỉ cần chú ý là có thể thấu hiểu điều mong muốn. Đó là ý nghĩa.
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two terms.
Đối với hai từ còn lại, cũng theo cách này.
Asaṅgaappaṭihataṃ pavattamānaṃ bhagavato ñāṇaṃ lahutarepi visaye, garutare ca ekasadisamevāti dassetuṃ ‘‘dubbalapattapuṭe’’tiādinā upamādvayaṃ vuttaṃ.
To show that the Blessed One's knowledge, operating unattached and unobstructed, is the same in both subtle and weighty matters, two similes are given with "in a fragile leaf-cup," and so on.
Để chỉ ra rằng trí tuệ của Đức Thế Tôn hoạt động không vướng mắc, không bị cản trở, đồng nhất trong cả đối tượng nhỏ và đối tượng lớn, hai ví dụ đã được đưa ra bằng cách nói “trong lá bọc yếu ớt” v.v.
Dhammakāyattā bhagavato guṇaṃ ārabbha pavattā ‘‘bhagavantaṃyeva ārabbha uppannā’’ti vuttaṃ.
It is said "arising solely with reference to the Blessed One" because the discourse, arising with reference to the Buddha's qualities, is due to the Buddha being the Dhammakāya.
Do Đức Thế Tôn là Pháp thân (dhammakāya), lời nói về các đức tính của Ngài được nói là “phát sinh từ chính Đức Thế Tôn”.
Taṃ sabbampīti taṃ yathāvuttaṃ sabbampi pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ kathaṃ.
"All that" means all that discourse pertaining to past lives, as mentioned.
Tất cả điều đó có nghĩa là tất cả những câu chuyện liên quan đến tiền kiếp đã được nói đến.
Titthiyānaṃ, sāvakānañca pubbenivāsānussaraṇaṃ bhagavato pubbenivāsānussaraṇassa hīnudāharaṇadassanavasenettha kathitaṃ.
Here, the recollection of past lives by non-Buddhist ascetics and disciples is mentioned by way of showing inferior examples of the Blessed One's recollection of past lives.
Ở đây, sự hồi tưởng tiền kiếp của các ngoại đạo và các đệ tử được kể ra để làm ví dụ về sự thua kém so với sự hồi tưởng tiền kiếp của Đức Thế Tôn.
Evañhi bhagavato mahantabhāvo visesato pakāsito hotīti.
For thus, the greatness of the Blessed One is especially proclaimed.
Chính vì vậy, sự vĩ đại của Đức Thế Tôn được làm sáng tỏ một cách đặc biệt.
Saṅkhepatoti samāsato.
"In brief" means concisely.
Tóm tắt (saṅkhepato) có nghĩa là vắn tắt.
Yattakopi pubbenivāsānussatiñāṇassa pavattibhedo attano ñāṇassa visayabhūto, taṃ sabbaṃ tadā yathākathitaṃ te bhikkhū saṅkhipitvā ‘‘itipī’’ti āhaṃsu.
Whatever distinctions there were in the operation of the knowledge of previous existences, which were the objects of their own knowledge, all of that, as it was spoken at that time, those bhikkhus summarized and said, "Thus also," and so on.
Tất cả những chi tiết về sự vận hành của trí tuệ hồi tưởng tiền kiếp (pubbenivāsānussatiñāṇa) mà nằm trong phạm vi tri kiến của mình, các Tỳ-kheo đã tóm tắt lại và nói “itipī” như đã được kể lúc bấy giờ.
Tassa ca anekākāratāya āmeḍitavacanaṃ, pi-saddo sampiṇḍanattho, ‘‘iti kho bhikkhave sappaṭibhayo bālo’’tiādīsu (ma. ni. 3.124; a. ni. 3.1) viya ākārattho iti-saddoti dassento ‘‘evampī’’ti tadatthamāha.
And because of its manifold nature, it is a reiterated expression; the word pi means "inclusive," and the word iti means "in this manner," as in "Thus, bhikkhus, the fool is fearful," and so on, so he explains its meaning as "evampi" (thus also).
Do sự đa dạng của nó, đó là lời lặp lại; từ pi có nghĩa là tập hợp, và từ iti có nghĩa là cách thức, như trong “Này các Tỳ-kheo, kẻ ngu si đầy sợ hãi” v.v. (Ma. Ni. 3.124; A. Ni. 3.1), khi chỉ ra điều đó, đã nói “evampī” để giải thích ý nghĩa.
2-3. Vuttamevāti ettha ca idha pāṭhe yaṃ vattabbaṃ tena pāṭhena sādhāraṇaṃ, taṃ vuttamevāti adhippetaṃ, na asādhāraṇaṃ apubbapadavaṇṇanāya adhikatattāti taṃ dassento ‘‘ayameva hi viseso’’tiādimāha.
2-3. "Already stated": Here, it is intended that what needs to be said in this discourse and is common with that discourse (Brahmajāla Sutta) has already been stated, and not what is uncommon, as it is primarily focused on explaining new terms. To show this, he says, "This is indeed the distinction," and so on.
2-3. Đã được nói (vuttameva): Ở đây, điều được nói đến trong đoạn văn này là phổ biến với đoạn văn kia, nên được hiểu là đã được nói rồi, không phải là không phổ biến vì đã được thêm vào với lời giải thích các từ mới. Để chỉ ra điều đó, đã nói “chỉ có sự khác biệt này” v.v.
‘‘Assosī’’ti idaṃ savanakiccanipphattiyā vuttaṃ saddaggahaṇamukhena tadatthāvabodhassa siddhattā.
The word "assosī" is stated with reference to the completion of the act of hearing, because the understanding of the meaning is accomplished through the apprehension of sound.
Từ “Assosī” (đã nghe) được nói để hoàn tất việc nghe, bởi vì sự hiểu biết ý nghĩa của nó được thành tựu thông qua việc nắm bắt âm thanh.
Tattha pana pāḷiyaṃ ‘‘imaṃ saṃkhiyadhammaṃ viditvā’’ icceva (dī. ni. 1.2) vuttaṃ.
But in the Pāḷi text there, it is said, "Having known this exposition of Dhamma," and so on.
Tuy nhiên, trong bản Pāḷi, chỉ nói “biết được pháp Saṅkhiya này” (Dī. Ni. 1.2).
Ime bhikkhū mama guṇe thomenti, kathaṃ?
These bhikkhus praise my qualities. How?
Những vị Tỳ-kheo này đang tán dương các đức tính của tôi, bằng cách nào?
Mama pubbenivāsañāṇaṃ ārabbhāti yojanā.
It is to be construed as "They praise (me) with reference to my knowledge of previous existences."
Câu ghép là: “Họ tán dương bằng cách lấy trí tuệ tiền kiếp của tôi làm đối tượng”.
Nipphattinti kiccanipphattiṃ, tena kātabbakiccasiddhanti attho.
"Nipphattiṃ" means the completion of a task; hence, the accomplishment of the task that needs to be done.
Hoàn thành (Nipphattiṃ) có nghĩa là hoàn thành công việc, tức là thành tựu công việc cần làm.
Noti pucchāvācī nu-iti iminā samānattho nipātoti vuttaṃ ‘‘iccheyyātha nū’’ti.
"No" is an interrogative particle, and it is said to have the same meaning as nu in "Would you wish, nu?"
No là một giới từ hỏi, có cùng nghĩa với nu, như đã nói trong “iccheyyātha nū”.
Nanti bhagavantaṃ.
"Naṃ" refers to the Blessed One.
Naṃ là Đức Thế Tôn.
‘‘Yaṃ bhagavā’’ti ettha yaṃ-saddena kiriyāparāmasanabhūtena ‘‘dhammiṃ kathaṃ katheyyā’’ti evaṃ vuttaṃ.
In "yaṃ Bhagavā," the word yaṃ (which), being a referent to an action, refers to "may he teach the Dhamma," as stated.
Trong cụm từ “Yaṃ Bhagavā”, từ yaṃ, với vai trò là từ chỉ hành động, đã nói “dhammiṃ kathaṃ katheyyā” (hãy thuyết pháp).
Dhammikathākaraṇaṃ parāmaṭṭhaṃ ‘‘etassā’’ti padassa atthoti āha ‘‘etassa dhammikathākaraṇassā’’ti, ādaravasena pana taṃ dvikkhattuṃ vuttaṃ.
The act of teaching the Dhamma is referred to, and this is the meaning of the word "etassa" (of this); therefore, he says, "of this act of teaching the Dhamma." Out of reverence, however, it is stated twice.
Ý nghĩa của từ “etassā” là việc thuyết pháp, và điều đó đã được nói hai lần do sự tôn kính.
4. Suṇāthāti ettha iti-saddo ādiattho, pakārattho vā, etena ‘‘manasi karothā’’ti padaṃ saṅgaṇhāti.
4. In "Suṇāthā", the word iti means "beginning" or "manner." By this, it includes the word "manasi karothā" (pay attention).
4. Trong từ Suṇāthā (Hãy lắng nghe), từ iti có nghĩa là bắt đầu hoặc có nghĩa là cách thức. Với điều này, nó bao gồm từ “manasi karothā” (hãy ghi nhớ).
Sotāvadhānaṃ sotassa odahanaṃ, sussūsāti attho.
"Sotāvadhānaṃ" means the directing of the ear, which is keen listening.
Sotāvadhānaṃ là việc chú tâm lắng nghe, có nghĩa là mong muốn được nghe.
Chinnaṃ upacchinnaṃ vaṭumaṃ saṃsāravaṭṭaṃ etesanti chinnavaṭumakā, sammāsambuddhā, aññe ca khīṇāsavā, idha pana sammāsambuddhā adhippetā.
"Chinnavaṭumakā" means those whose path of saṃsāra, the cycle of rebirth, has been cut off and utterly destroyed. These are the Sammāsambuddhas and other Arahants. Here, however, the Sammāsambuddhas are intended.
Chinnavaṭumakā là những người đã đoạn trừ con đường, vòng luân hồi (saṃsāravaṭṭa). Đó là các vị Chánh Đẳng Giác và các vị A-la-hán khác. Ở đây, ý muốn nói đến các vị Chánh Đẳng Giác.
Tesañhi sabbaso anussaraṇaṃ itaresaṃ avisayo.
For their complete recollection is beyond the scope of others.
Vì sự hồi tưởng hoàn toàn của các Ngài là điều không thể đạt được đối với những người khác.
Tenāha ‘‘aññesaṃ asādhāraṇa’’nti.
Therefore, it is said, "exclusive to others."
Do đó, (Vị Luận Sư) đã nói “không phổ biến với những người khác”.
Paccattavacane dissati yaṃ-saddo kammatthadīpanato.
The word yaṃ is seen in the Nominative case (paccattavacane) because it points to the object of the verb.
Từ yaṃ xuất hiện trong cách dùng chủ cách (paccattavacane) vì nó chỉ ra ý nghĩa của chủ thể.
Upayogavacane dissati yaṃ-saddo pucchanakiriyāya kammatthadīpanato.
The word yaṃ is seen in the Accusative case (upayogavacane) because it points to the object of the verb of questioning.
Từ yaṃ xuất hiện trong cách dùng tân cách (upayogavacane) vì nó chỉ ra ý nghĩa của tân ngữ cho hành động hỏi.
Tanti ca upayogavacanameva pucchati-saddassa dvikammakabhāvato.
And taṃ is also in the Accusative case, because the verb pucchati (to ask) takes two objects.
Và từ taṃ cũng là cách dùng tân cách, vì động từ “pucchati” (hỏi) có hai tân ngữ.
Yanti yena kāraṇenāti ayamettha atthoti āha ‘‘karaṇavacane dissatī’’ti.
The meaning here is "by which cause"; therefore, it is said, "it is seen in the Instrumental case."
Ở đây, ý nghĩa là “do nguyên nhân nào”, do đó, (Vị Luận Sư) đã nói “xuất hiện trong cách dùng công cụ (karaṇavacane)”.
Bhummeti daṭṭhabboti yathā yaṃ-saddo na kevalaṃ paccattaupayogesu eva, atha kho karaṇepi dissati, evaṃ idha bhummeti daṭṭhabbo.
"It should be seen in the Locative case (Bhumme)" means that just as the word yaṃ is seen not only in the Nominative and Accusative cases, but also in the Instrumental, so too here it should be understood as Locative.
Nên được hiểu là ở cách vị trí (bhummeti daṭṭhabbo): Tương tự như từ yaṃ không chỉ xuất hiện trong chủ cách và tân cách, mà còn xuất hiện trong cách công cụ, thì ở đây cũng nên được hiểu là ở cách vị trí.
Dasasahassilokadhātunti jātikkhettabhūtaṃ dasasahassacakkavāḷaṃ.
"Ten-thousand world-system" refers to the ten-thousand cakkavāḷas, which is the field of birth.
Mười ngàn thế giới (dasasahassilokadhātuṃ) là mười ngàn cõi luân hồi, nơi sinh ra.
Unnādento uppajji anekacchariyapātubhāvapaṭimaṇḍitattā buddhuppādassa.
"Arousing a great shout (Unnādento) arose," because the Buddha's arising was adorned with many wondrous manifestations.
Phát sinh với tiếng vang là do sự xuất hiện của Đức Phật được trang hoàng bằng vô số điều kỳ diệu.
Kālassa bhaddatā nāma tattha sattānaṃ guṇavibhūtiyā, buddhuppādaparamā ca guṇavibhūtīti tabbahulatā yassa kappassa bhaddatāti āha ‘‘pañcabuddhuppādapaṭimaṇḍitattā sundarakappe’’ti, tathā sārabhūtaguṇavasena ‘‘sārakappe’’ti.
The auspiciousness of a kalpa means the flourishing of merits of beings therein, and the flourishing of merits culminates in the arising of a Buddha. Therefore, a kalpa abundant in this is an auspicious kalpa. Thus, he says, "in an auspicious kalpa adorned with the arising of five Buddhas," and similarly, "in a Sāra-kalpa" (essence-kalpa) in terms of its essential qualities.
Sự tốt đẹp của thời gian (kāla) là do sự phát triển phẩm chất của chúng sinh trong đó, và sự phát triển phẩm chất cao nhất là sự xuất hiện của chư Phật. Do đó, sự tốt đẹp của một kiếp là sự phong phú của những điều đó. Vì vậy, (Vị Luận Sư) đã nói “trong kiếp tốt đẹp (sundarakappe) được trang hoàng bằng sự xuất hiện của năm vị Phật”, và tương tự, “trong kiếp cốt yếu (sārakappe)” theo nghĩa phẩm chất cốt yếu.
‘‘Imaṃ kappaṃ thomento evamāhā’’ti vatvā imassa kappassa tathā thometabbatā anaññasādhāraṇāti dassetuṃ ‘‘yato paṭṭhāyā’’tiādi vuttaṃ.
After saying, "He praised this kalpa thus," this is stated starting with "from which time onward" to show that such praise for this kalpa is unparalleled.
Sau khi nói “tán dương kiếp này như vậy”, để chỉ ra rằng sự tán dương kiếp này là độc nhất vô nhị, không giống với kiếp nào khác, đã nói “yato paṭṭhāyā” v.v.
Tattha yato paṭṭhāyāti yato pabhuti abhinīhāro katoti manussattādiaṭṭhaṅgasamannāgato abhinīhāro pavattito.
There, "from which time onward" means from which time the "aspiration was made," i.e., the aspiration endowed with the eight factors, such as human existence, was initiated.
Trong đó, yato paṭṭhāyā có nghĩa là “từ khi bắt đầu lời nguyện (abhinīhāro kato)”, tức là lời nguyện được thực hiện với tám chi phần như là thân người, v.v.
Saṃsārassa anādibhāvato imassa bhagavato abhinīhārato puretaraṃ uppannā sammāsambuddhā anantā aparimeyyāti tehi uppannakappe nivattento ‘‘etasmiṃ antare’’ti āha.
Since saṃsāra is without beginning, the Sammāsambuddhas who arose before this Buddha's aspiration are endless and immeasurable. Therefore, the teacher, wishing to exclude the kalpas in which they arose, says, "in this interval."
Do luân hồi là vô thủy, chư Phật Chánh Đẳng Giác đã xuất hiện trước lời nguyện của Đức Thế Tôn này là vô số, không thể đếm được. Do đó, để loại bỏ những kiếp mà các Ngài đã xuất hiện, (Vị Luận Sư) đã nói “trong khoảng thời gian đó (etasmiṃ antare)”.
Kāmaṃ dīpaṅkarabuddhuppāde ayaṃ bhagavā abhinīhāramakāsi, tassa pana bhagavato nibbatti imassa abhinīhārato purimatarāti vuttaṃ ‘‘amhākaṃ…pe… nibbattiṃsū’’ti.
Although this Blessed One made the aspiration at the time of Dīpaṅkara Buddha's arising, the arising of that Buddha (Dīpaṅkara) was earlier than this aspiration. Therefore, it is said, "Our... arose," and so on.
Mặc dù Đức Thế Tôn này đã thực hiện lời nguyện vào thời Đức Phật Dīpaṅkara xuất hiện, nhưng sự xuất hiện của Đức Phật Dīpaṅkara lại xảy ra trước lời nguyện này. Do đó, (Vị Luận Sư) đã nói “của chúng ta... v.v... đã xuất hiện”.
Asaṅkhyeyyakappapariyosāneti mahākappānaṃ asaṅkhyeyyapariyosāne.
"At the end of an incalculable (asaṅkhyeyya) kalpa" refers to the end of an incalculable number of great kalpas.
Vào cuối vô số kiếp (asaṅkhyeyyakappapariyosāne) có nghĩa là vào cuối vô số đại kiếp.
Esa nayo ito paresupi.
This method applies to the following as well.
Cách này cũng áp dụng cho các đoạn tiếp theo.
‘‘Ito tiṃsakappasahassānaṃ uparī’’ti etena padumuttarassa bhagavato, sumedhassa ca bhagavato antare ekūnasattatikappasahassāni buddhasuññāni ahesunti dasseti.
By "above thirty thousand kalpas from now," it is shown that between Padumuttara Buddha and Sumedha Buddha, there were sixty-nine thousand kalpas without Buddhas.
Với cụm từ “trên ba mươi ngàn kiếp từ đây”, điều này chỉ ra rằng có sáu mươi chín ngàn kiếp không có Phật giữa Đức Phật Padumuttara và Đức Phật Sumedha.
‘‘Ito aṭṭhārasannaṃ kappasahassānaṃ uparī’’ti iminā sujātassa bhagavato, atthadassissa ca bhagavato antare ekenūnāni dvādasakappasahassāni buddhasuññāni ahesunti dasseti.
By this* “Above these eighteen thousand kappas”, it is shown that between the Blessed One Sujāta and the Blessed One Atthadassī, there were twelve thousand kappas, less one, vacant of Buddhas.
Với câu ‘‘Ito aṭṭhārasannaṃ kappasahassānaṃ uparī’’ (hơn mười tám ngàn đại kiếp kể từ đây), điều này cho thấy rằng giữa Đức Thế Tôn Sujāta và Đức Thế Tôn Atthadassī, có mười hai ngàn đại kiếp trừ đi một đại kiếp là không có chư Phật xuất hiện.
‘‘Ito catunavute kappe’’ti iminā dhammadassissa bhagavato, siddhatthassa ca bhagavato antare chādhikanavasatuttarāni sattarasakappasahassāni buddhasuññāni ahesunti dasseti.
By this* “Ninety-four kappas from now”, it is shown that between the Blessed One Dhammadassī and the Blessed One Siddhattha, there were seventeen thousand kappas, exceeding by six and over nine hundred, vacant of Buddhas.
Với câu ‘‘Ito catunavute kappe’’ (chín mươi bốn đại kiếp kể từ đây), điều này cho thấy rằng giữa Đức Thế Tôn Dhammadassī và Đức Thế Tôn Siddhattha, có mười bảy ngàn đại kiếp và hơn chín trăm sáu mươi đại kiếp là không có chư Phật xuất hiện.
‘‘Ekatiṃse kappe’’ti iminā vipassissa bhagavato, sikhissa ca bhagavato antare saṭṭhi kappāni buddhasuññāni ahesunti dasseti.
By this* “In the thirty-first kappa”, it is shown that between the Blessed One Vipassī and the Blessed One Sikhī, there were sixty kappas vacant of Buddhas.
Với câu ‘‘Ekatiṃse kappe’’ (trong đại kiếp thứ ba mươi mốt), điều này cho thấy rằng giữa Đức Thế Tôn Vipassī và Đức Thế Tôn Sikhī, có sáu mươi đại kiếp là không có chư Phật xuất hiện.
Te sabbepi padumuttarassa bhagavato oraṃ sumedhādīhi uppannakappehi saddhiṃ samodhāniyamānā satasahassā kappā honti, yattha mahāsāvakādayo (theragā. aṭṭha. 2.21 vaṅgīsattheragāthāvaṇṇanā) vivaṭṭū panissayāni kusalāni sambhariṃsu.
All those kappas, when combined with the kappas in which Buddhas appeared, starting from Sumedha and others, on this side of the Blessed One Padumuttara, amount to one hundred thousand kappas, in which the Great Disciples and others accumulated wholesome deeds, which were the strong foundations for liberation from saṃsāra.
Tất cả những đại kiếp đó, khi được cộng lại với các đại kiếp mà chư Phật như Sumedha và các vị khác đã xuất hiện ở phía này của Đức Thế Tôn Padumuttara, thì tổng cộng là một trăm ngàn đại kiếp. Trong thời gian đó, các bậc Đại Thanh Văn và những vị khác đã tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên mạnh mẽ để thoát khỏi vòng luân hồi.
Buddhasuññepi loke paccekabuddhā uppajjitvā tesaṃ purisavisesānaṃ puññābhisandābhibuddhiyā paccayā honti.
Even in worlds vacant of Buddhas, Paccekabuddhas arise and become a means for the increase and growth of merit for such special individuals.
Ngay cả trong những thế giới không có chư Phật, các vị Độc Giác Phật cũng xuất hiện và trở thành nhân duyên cho sự tăng trưởng công đức của những cá nhân đặc biệt đó.
‘‘Evamaya’’ntiādi vuttamevatthaṃ nigamanavasena vadati.
The phrase “Thus this…” and so on, states the already mentioned meaning by way of conclusion.
Câu ‘‘Evamaya’’ (Như vậy là) v.v., kết luận ý nghĩa đã được trình bày.
‘‘Kiṃ paneta’’ntiādi pubbanimittavibhāvanatthāya āraddhaṃ.
The question “What is this?” and so on, is posed for the purpose of clarifying the preceding sign.
Câu ‘‘Kiṃ paneta’’ (Vậy điều này là gì?) v.v., được bắt đầu để làm rõ các điềm báo trước.
Tattha etanti buddhānaṃ uppajjanaṃ.
Therein, “this” refers to the appearance of Buddhas.
Trong đó, etaṃ (điều này) là sự xuất hiện của chư Phật.
Kappasaṇṭhānakālasminti vivaṭṭakappassa saṇṭhahanakāle.
“During the period of the kappa’s establishment” means during the period of the vivaṭṭa-kappa’s establishment.
Kappasaṇṭhānakālasmiṃ (trong thời kỳ đại kiếp hình thành) có nghĩa là trong thời kỳ hình thành của đại kiếp vivaṭṭa (đại kiếp tiến hóa).
Ekamasaṅkhyeyyanti saṃvaṭṭaṭṭhāyiṃ sandhāyāha.
“One asaṅkheyya” refers to the saṃvaṭṭa-ṭṭhāyī (kappa of continuance after dissolution).
Ekamasaṅkhyeyyaṃ (một a-tăng-kì) được nói đến để chỉ đại kiếp saṃvaṭṭaṭṭhāyī (đại kiếp hủy diệt và tồn tại).
Ekaṅgaṇaṃ hutvā ṭhiteti pabbatarukkhagacchādīnaṃ, meghādīnañca abhāvena vivaṭaṃaṅgaṇaṃ hutvā ṭhite.
“Standing as a single open space” means standing as an open, clear space due to the absence of mountains, trees, bushes, and so forth, and clouds, etc.
Ekaṅgaṇaṃ hutvā ṭhite (trở thành một khoảng trống) có nghĩa là khi thế giới trở thành một khoảng trống do không có núi, cây cối, bụi rậm, mây mù, v.v.
Lokasannivāseti bhājanalokena sannivisitabbaṭṭhāne.
“In the abode of the world” means in the place where the world of receptacles (the material world) is to be inhabited.
Lokasannivāse (trong nơi trú ngụ của thế giới) là nơi thế giới bình chứa (bhājanaloka) nên được an trú.
Vīsati yaṭṭhiyo usabhaṃ. ‘‘Usabhamattā, dve usabhamattā’’tiādinā paccekaṃ mattā-saddo yojetabbo.
Twenty yaṭṭhī constitute an usabha. The word mattā should be joined separately, as in “one usabha-measure,” “two usabha-measures,” and so on.
Hai mươi yaṭṭhi (tầm) là một usabhaṃ (một trượng). Từ "māttā" (đơn vị) nên được thêm vào mỗi trường hợp, ví dụ: "một usabhaṃmāttā", "hai usabhaṃmāttā".
Yojanasahassamattā hutvāti patamānāva udakadhārā yojanasahassamattaṃ ākāsaṭṭhānaṃ pharitvā pavattiyā yojanasahassamattā hutvā.
“Being one thousand yojanas in measure” means the streams of water, as they fell, covered a space of one thousand yojanas in the sky, and by their flowing, became one thousand yojanas in measure.
Yojanasahassamattā hutvā (trở thành một ngàn do-tuần) có nghĩa là các dòng nước, khi rơi xuống, bao phủ một không gian một ngàn do-tuần (yojana) và do sự chảy của chúng, chúng trở thành một ngàn do-tuần.
Yāva avinaṭṭhabrahmalokāti yāva ābhassarabrahmalokā, yāva subhakiṇhabrahmalokā, yāva vehapphalabrahmalokāti attho.
“Up to the undestroyed Brahma-world” means up to the Ābhassara Brahma-world, up to the Subhakiṇha Brahma-world, up to the Vehapphala Brahma-world—this is the meaning.
Yāva avinaṭṭhabrahmalokā (cho đến các cõi Phạm thiên không bị hủy diệt) có nghĩa là cho đến cõi Phạm thiên Ābhassara, cho đến cõi Phạm thiên Subhakiṇha, cho đến cõi Phạm thiên Vehapphala.
Vātavasenāti saṭṭhisahassādhikanavayojanasatasahassubbedhassa sandhārakavātamaṇḍalassa vasena.
“By the power of the wind” refers to the power of the wind-sphere that supports the water-mass, which is nine hundred thousand yojanas high, plus sixty thousand yojanas.
Vātavasena (do sức gió) có nghĩa là do sức của vòng gió nâng đỡ, có độ cao hơn chín trăm ngàn do-tuần, tức là chín trăm sáu mươi ngàn do-tuần.
Mahābodhipallaṅkoti mahābodhipallaṅkappadesamāha.
“The Mahābodhipallaṅka” refers to the region of the Mahābodhipallaṅka.
Mahābodhipallaṅko (Bồ đề tòa vĩ đại) chỉ vùng đất của Bồ đề tòa vĩ đại.
Tassa pacchā vināso, paṭhamaṃ saṇṭhahanañca dhammatāvasena veditabbaṃ.
Its destruction after everything else, and its establishment first of all, should be understood as a matter of natural law (dhammatā).
Sự hủy diệt sau cùng và sự hình thành đầu tiên của nó cần được hiểu theo quy luật tự nhiên (dhammatā).
Tatthāti tasmiṃ padese.
“Therein” means in that region.
Tatthā (ở đó) có nghĩa là tại vùng đất đó.
Pubbanimittaṃ hutvāti buddhappādassa pubbanimittaṃ hutvā.
“Becoming a preceding sign” means becoming a preceding sign for the appearance of Buddhas.
Pubbanimittaṃ hutvā (trở thành điềm báo trước) có nghĩa là trở thành điềm báo trước cho sự xuất hiện của chư Phật.
Pubbanimittasannissayo hi gaccho nissitavohārena tathā vutto.
Indeed, the clump*, which is the foundation of the preceding sign, is thus referred to by a metaphorical expression (nissitavohāra).
Thật vậy, bụi sen, nơi nương tựa của điềm báo trước, được gọi như vậy theo cách nói dựa trên sự nương tựa.
Tenāha ‘‘tassā’’tiādi.
Therefore, it states “of that” and so on.
Do đó, có câu ‘‘tassā’’ (của nó) v.v.
Kaṇṇikābaddhāni hutvāti ābaddhakaṇṇikā viya hutvā.
“Having their pericarp attached” means being like attached pericarps.
Kaṇṇikābaddhāni hutvā (trở thành những đài hoa đã kết) có nghĩa là như những đài hoa đã kết.
Suddhāvāsabrahmāno attamanā…pe… gacchantīti yojanā.
The Suddhāvāsa Brahmās, being delighted… and so on… go; this is the construction.
Các Phạm thiên Suddhāvāsa hoan hỷ... v.v. và ra đi. Đây là cách kết nối các từ.
Vehapphalepi subhakiṇhe saṅgahetvā ‘‘nava brahmalokā’’ti vuttaṃ.
By including the Vehapphala Brahmās within the Subhakiṇha, it is stated “nine Brahma-worlds.”
Các cõi Phạm thiên Vehapphala cũng được bao gồm trong Subhakiṇha, do đó nói là ‘‘nava brahmalokā’’ (chín cõi Phạm thiên).
Tathā hi te catutthiṃyeva viññāṇaṭṭhitiṃ bhajanti.
Indeed, they share only the fourth viññāṇaṭṭhiti (station of consciousness).
Thật vậy, chúng chỉ thuộc về vị trí thức thứ tư.
Nikkhamantesūti mahābhinikkhamanaṃ abhinikkhamantesu.
“When departing” means when departing for the Great Renunciation (mahābhinikkhamana).
Nikkhamantesu (khi xuất gia) có nghĩa là khi thực hiện cuộc Đại Xuất Gia.
Abhijāti panettha jātibhāvasāmaññena gabbhokkantiyāva saṅgahitā.
Here, abhijāti (birth) is included within conception (gabbhokkanti) by virtue of its general meaning of birth-state.
Ở đây, abhijāti (sự ra đời) được bao gồm trong gabbhokkanti (sự nhập thai) theo nghĩa chung của trạng thái sinh.
Nimīyati anumīyati phalaṃ etenāti nimittaṃ, kāraṇaṃ.
The result is inferred or predicted by this; therefore, it is nimitta (sign), a cause.
Nimittaṃ (điềm báo) là nguyên nhân, bởi vì kết quả được suy ra và được biết qua nó. Đó là nguyên nhân.
Ñāpakampi hi kāraṇaṃ disvā tassa abyabhicārībhāvena phalaṃ siddhameva katvā gaṇhi, yathā taṃ asito isi abhijātiyaṃ mahāpurisassa lakkhaṇāni disvā tesaṃ abyabhicārībhāvena buddhaguṇe siddhe eva katvā gaṇhi, evaṃ pana gayhamānaṃ tannimittakaṃ phalaṃ tadānubhāvena siddhaṃ viya voharīyati tabbhāve bhāvato.
Indeed, having seen the indicative cause, and considering its infallibility, the result is taken as accomplished, just as the seer Asita, upon seeing the marks of a great man at birth, considering their infallibility, took the qualities of a Buddha as already accomplished. When taken in this way, the result associated with that sign is said to be accomplished by its power, because it exists when that (sign) exists.
Thật vậy, khi thấy một nguyên nhân báo hiệu, người ta chấp nhận kết quả là chắc chắn do tính không sai lệch của nó. Giống như vị ẩn sĩ Asita, khi thấy các tướng đại nhân của Đại Sĩ (Bồ Tát) lúc mới đản sinh, đã chấp nhận các phẩm chất của một vị Phật là chắc chắn do tính không sai lệch của các tướng đó. Khi được hiểu như vậy, kết quả được báo hiệu đó được nói là đã thành tựu do năng lực của điềm báo đó, vì nó xuất hiện khi điềm báo đó có mặt.
Tenāha ‘‘tesaṃ nimittānaṃ ānubhāvenā’’tiādi.
Therefore, it states “by the power of those signs,” and so on.
Do đó, có câu ‘‘tesaṃ nimittānaṃ ānubhāvenā’’ (do năng lực của những điềm báo đó) v.v.
Tathā cāha bhagavā ‘‘so tena lakkhaṇena samannāgato…pe… rājā samāno kiṃ labhati, buddho samāno kiṃ labhatī’’ti (dī. ni. 3.202, 204) ca evamādi.
Thus, the Blessed One also said, “He, endowed with those marks… and so on… what does he gain when he is a king, what does he gain when he is a Buddha?” and so on.
Và Đức Thế Tôn cũng đã nói: "Vị ấy, được trang bị những tướng đó... v.v. khi là một vị vua thì đạt được gì, khi là một vị Phật thì đạt được gì?" v.v. (Dī. Ni. 3.202, 204).
Imamatthanti pañca buddhā imasmiṃ kappe uppajjissantīti imamatthaṃ yāthāvato jāniṃsu.
This meaning—that five Buddhas will arise in this kappa—this meaning they knew correctly.
Imamatthaṃ (ý nghĩa này) có nghĩa là họ đã jāniṃsu (biết) một cách chính xác imamatthaṃ (ý nghĩa này) rằng năm vị Phật sẽ xuất hiện trong đại kiếp này.
5-7. Kappaparicchedavasenāti ‘‘ito so ekanavute kappe’’tiādinā yattha yattha kappe te te buddhā uppannā, tassa tassa kappassa paricchindanavasena parijānanavasena.
5-7. “By way of kappas’ distinction” means by way of distinguishing and knowing each kappa in which those Buddhas appeared, as in “Ninety-one kappas from now,” and so on.
5-7. Kappaparicchedavasena (theo cách phân chia đại kiếp) có nghĩa là theo cách phân chia và nhận biết từng đại kiếp mà các vị Phật đó đã xuất hiện, như trong câu ‘‘ito so ekanavute kappe’’ (chín mươi mốt đại kiếp kể từ đây) v.v.
‘‘Idaṃ ta’’nti hi niyametvā paricchijja jānanaṃ paricchindanaṃ paricchedo.
To determine and distinguish “this is that” is distinguishing; distinction (pariccheda).
Thật vậy, sự nhận biết bằng cách xác định và phân chia "cái này là cái đó" được gọi là paricchedo (sự phân chia).
Parittanti ittaraṃ.
“Paritta” means short-lived.
Parittaṃ (ít) có nghĩa là ngắn ngủi.
Lahukanti sallahukaṃ, āyuno adhippetattā rassanti vuttaṃ hoti.
“Lahuka” means light, short. It is said to be short, as lifespan is intended.
Lahukaṃ (nhẹ) có nghĩa là ngắn gọn, vì tuổi thọ được ám chỉ là ngắn.
Tenāha ‘‘ubhayametaṃ appakasseva vevacana’’nti.
Therefore, it states “both these are synonyms for ‘little’ (appaka).”
Do đó, có câu ‘‘ubhayametaṃ appakasseva vevacana’’ (cả hai điều này đều là từ đồng nghĩa của sự ít ỏi).
‘‘Appaṃ vā bhiyyo’’ti avisesajotanaṃ ‘‘vīsaṃ vā tiṃsaṃ vā’’tiādinā aniyamitavaseneva yathālābhato vavatthapetvā ayañca nayo apacuroti dassento ‘‘evaṃ dīghāyuko pana atidullabho’’ti āha.
The expression “a little or more” is to indicate non-specificity, showing that this method of determining as appropriate, such as “twenty or thirty*”, is not common. Thus, it states “such a long life is extremely rare.”
Câu ‘‘Appaṃ vā bhiyyo’’ (ít hơn hoặc nhiều hơn) là để chỉ sự không phân biệt, và để cho thấy rằng cách xác định không cố định, tùy theo trường hợp, như "hai mươi hoặc ba mươi", là không phổ biến, nên có câu ‘‘evaṃ dīghāyuko pana atidullabho’’ (nhưng người có tuổi thọ dài như vậy thì cực kỳ hiếm).
Idaṃ taṃ visesavavatthāpanaṃ puggalesu pakkhipitvā dassento ‘‘tattha visākhā’’tiādimāha.
To illustrate this specific determination by applying it to individuals, it says “therein, Visākhā” and so on.
Để trình bày sự phân biệt đặc biệt này áp dụng cho các cá nhân, có câu ‘‘tattha visākhā’’ (trong đó, Visākhā) v.v.
Yadi evaṃ kasmā amhākaṃ bhagavā tattakampi kālaṃ na jīvi, nanu mahābodhisattā carimabhave ativiyauḷāratamena puññābhisaṅkhārena paṭisandhiṃ gaṇhantīti?
If so, why did our Blessed One not live for such a long time? Do not Great Bodhisattas in their final existence take rebirth with exceedingly magnificent meritorious volitions?
Nếu vậy, tại sao Đức Thế Tôn của chúng ta không sống lâu như vậy? Chẳng phải các vị Đại Bồ Tát trong kiếp cuối cùng của mình đã tái sinh với nghiệp thiện siêu việt và cao quý nhất sao?
Saccametanti.
That is true.
Điều đó là đúng.
Tattha kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘vipassīādayo panā’’tiādi vuttaṃ.
To show the reason for this, “But Vipassī and others” and so on, is stated.
Để giải thích lý do cho điều đó, có câu ‘‘vipassīādayo panā’’ (nhưng các vị Vipassī v.v.) v.v.
Tattha abhijātiyā mettāṭhānatāya abhisaṅkhāraviññāṇassa mettāpubbabhāgatā.
Therein, the preceding nature of loving-kindness in the abhisaṅkhāraviññāṇa (volitional consciousness) results in the mettāṭhānatā (state of being a dwelling for loving-kindness) at birth.
Trong đó, sự nhập thai (abhijāti) có vị trí của từ bi (mettāṭhānatāya) là do sự ưu tiên của từ bi trong thức nghiệp (abhisaṅkhāraviññāṇassa mettāpubbabhāgatā).
Tadanuguṇañhi tesaṃ visesato paṭisandhiviññāṇaṃ.
Indeed, their rebirth-consciousness is specifically in accordance with that.
Thật vậy, thức tái sinh của các vị ấy đặc biệt phù hợp với điều đó.
Tassa visesato bahulaṃ khemavitakkūpanissayatāya somanassasahagatatā, anaññasādhāraṇaparopadesarahitañāṇavisesūpanissayatāya ñāṇasampayuttatā, asaṅkhārikatā ca veditabbā, asaṅkhyeyyaṃ āyu ādhāravisesato, nissayavisesato, paṭipakkhadūrībhāvato, pavattiākāravisesato ca aparimeyyānubhāvatāya kāraṇassa.
Its specific frequent association with pleasant feeling (somanassasahagatatā) due to being predominantly dependent on thoughts of safety (khemavitakkūpanissaya), its association with knowledge (ñāṇasampayuttatā) due to being predominantly dependent on a special knowledge not shared by others (Pacekkabuddhas, Arahants), and its unprompted nature (asaṅkhārikatā) should be understood. The lifespan (āyu) is immeasurable (asaṅkhyeyyaṃ) due to the specialty of its basis, the specialty of its support, its farness from opponents, and the specialty of its mode of occurrence, because the cause (meritorious kamma) has immeasurable potency.
Cần hiểu rằng thức tái sinh của các vị ấy đặc biệt thường đi kèm với sự hoan hỷ (somanassasahagatatā) do có nhiều tư duy an ổn (khemavitakkūpanissayatāya) làm nhân duyên mạnh mẽ; đi kèm với trí tuệ (ñāṇasampayuttatā) do có trí tuệ đặc biệt không phụ thuộc vào lời dạy của người khác làm nhân duyên mạnh mẽ; và là không bị thúc đẩy (asaṅkhārikatā). Tuổi thọ là vô số (asaṅkhyeyyaṃ āyu) do sự đặc biệt của nền tảng, sự đặc biệt của nhân duyên, sự xa lánh các đối nghịch, và sự đặc biệt của cách thức vận hành của nguyên nhân có năng lực vô lượng.
Tattha cirataraṃ kālaṃ santānassa pāramitāparibhāvitatā ādhāravisesatā. Alobhajjhāsayādiāsayasampadā nissayavisesatā. Lābhamacchariyādipāpadhammavikkhambhanaṃ paṭipakkhadūrībhāvo. Sabbasattānaṃ sakalavaṭṭadukkhanissaraṇatthāya āyūhanā pavattiākāraviseso veditabbo.
Therein, the prolonged cultivation of perfections (pāramitāparibhāvitatā) within the continuum for a very long time should be understood as specialty of the basis (ādhāravisesatā). The perfection of disposition, such as the disposition of non-greed (alobhajjhāsayādiāsāyasampadā), is specialty of the support (nissayavisesatā). The suppression of evil qualities like avarice concerning gain (lābhamacchariyādipāpadhammavikkhambhanaṃ) is farness from opponents (paṭipakkhadūrībhāvo). The exertion for the liberation of all beings from all suffering of saṃsāra (sabbasattānaṃ sakalavaṭṭadukkhanissaraṇatthāya āyūhanā) should be understood as specialty of the mode of occurrence (pavattiākāraviseso).
Trong đó, sự đặc biệt của nền tảng (ādhāravisesatā) cần được hiểu là sự tu dưỡng ba-la-mật của dòng tâm thức trong một thời gian rất dài. Sự đặc biệt của nhân duyên (nissayavisesatā) là sự hoàn thiện của các ý định như ý định không tham lam (alobhajjhāsayādiāsaya). Sự xa lánh các đối nghịch (paṭipakkhadūrībhāvo) là sự ngăn chặn các ác pháp như sự keo kiệt đối với lợi lộc. Sự đặc biệt của cách thức vận hành (pavattiākāraviseso) cần được hiểu là sự nỗ lực vì sự giải thoát khỏi tất cả khổ đau trong vòng luân hồi của tất cả chúng sinh.
Ayañca nayo sabbesaṃ mahābodhisattānaṃ carimabhavābhinibbattakakammāyūhane sādhāraṇoti tassa phalenāpi ekasadiseneva bhavitabbanti āha ‘‘iti sabbe buddhā asaṅkhyeyyāyukā’’ti, asaṅkhyeyyakālāvatthānāyukāti attho.
And this method is common to the accumulation of kamma that brings about the final existence of all Great Bodhisattas. Therefore, its result must also be of the same kind. Thus, it states “Therefore, all Buddhas have immeasurable lifespans”; the meaning is that their lifespans are fixed to last for an immeasurable period.
Và cách này là phổ biến cho sự nỗ lực nghiệp tạo ra kiếp cuối cùng của tất cả các vị Đại Bồ Tát. Do đó, quả của nó cũng phải giống hệt nhau. Vì vậy, có câu ‘‘iti sabbe buddhā asaṅkhyeyyāyukā’’ (do đó, tất cả chư Phật đều có tuổi thọ vô số), nghĩa là có tuổi thọ tồn tại trong một thời gian vô số.
Asaṅkhyeyyāyukasaṃvattanasamatthaṃ paricitaṃ kammaṃ hoti, buddhā pana tadā manussānaṃ paramāyuppamāṇānurūpameva kālaṃ ṭhatvā parinibbāyanti tato paraṃ ṭhatvā sādhetabbapayojanābhāvato, dhammatāvesāti vā veditabbā.
An accumulated kamma exists that is capable of bringing about an immeasurable lifespan, but the Buddhas, having remained for a period corresponding to the maximum lifespan of humans at that time, pass into parinibbāna because there is no purpose to be fulfilled by remaining longer, or it should be understood as a natural law (dhammatā).
Nghiệp đã tích lũy có khả năng làm cho tuổi thọ kéo dài vô số kiếp. Tuy nhiên, chư Phật vào thời đó chỉ an trú trong khoảng thời gian tương ứng với tuổi thọ tối đa của loài người rồi nhập Niết-bàn, vì không có mục đích nào cần đạt được bằng cách an trú lâu hơn thế, hoặc nên hiểu rằng đó là một pháp tính (dhammatā).
Aṭṭhakathāyaṃ pana tato paraṃ pana aṭṭhānassa ‘‘utubhojanavipattiyā’’ti (dī. ni. aṭṭha. 2.5) kāraṇaṃ vuttaṃ, ‘‘taṃ lokasādhāraṇaṃ loke jātasaṃvuddhānaṃ tathāgatānaṃ na hotī’’ti na sakkā vattuṃ.
However, in the Aṭṭhakathā, the reason for not remaining beyond that is stated as "due to the corruption of seasons and food", and it cannot be said that "that*, being common to the world, does not apply to the Tathāgatas who are born and grown in the world".
Tuy nhiên, trong Aṭṭhakathā, nguyên nhân của việc không an trú lâu hơn thế được nói là do “sự suy thoái của thời tiết và thức ăn” (dī. ni. aṭṭha. 2.5), không thể nói rằng “điều đó là phổ biến trong thế gian và không xảy ra với chư Như Lai đã sinh ra và lớn lên trong thế gian”.
Tathā hi nesaṃ rogakilamathādayo hontiyeva.
Indeed, they too experience illnesses and weariness.
Thật vậy, bệnh tật và mệt mỏi vẫn xảy ra với các Ngài.
Utubhojanavasenāti asampannassa, sampannassa ca utuno, bhojanassa ca vasena yathākkamaṃ āyu hāyatipi vaḍḍhatipi.
"According to seasons and food" means that, depending on whether the seasons and food are unfavorable or favorable, respectively, lifespan decreases or increases.
Do thời tiết và thức ăn có nghĩa là tuổi thọ giảm sút và tăng trưởng theo thứ tự tùy thuộc vào thời tiết và thức ăn không tốt hoặc tốt.
Āyūti ca paramāyu adhippetaṃ.
By "lifespan" the maximum lifespan is intended.
Và tuổi thọ ở đây có nghĩa là tuổi thọ tối đa.
Tattha yaṃ vattabbaṃ, taṃ brahmajālādiṭīkāyaṃ (dī. ni. ṭī. 1.40) vuttameva.
What should be said on that matter has already been said in the Brahmajālaṭīkā.
Những gì cần nói về điều đó đã được nói trong Brahmajālaṭīkā.
Idāni tamatthaṃ samudāgamato paṭṭhāya dassetuṃ ‘‘tattha yadā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to explain that meaning starting from its origin, the passage beginning with "Now, when" was spoken.
Bây giờ, để trình bày ý nghĩa đó từ nguồn gốc, cụm từ “khi đó” v.v. đã được nói.
Dhamme niyuttā dhammikā, na dhammikā adhammikā, hiṃsādiadhammapasutā.
Those engaged in Dhamma are Dhammika; those not Dhammika are Adhammika, meaning they are devoted to unrighteous deeds such as harming.
Những người được giao phó vào Pháp là dhammikā (hợp Pháp), những người không hợp Pháp là adhammikā (không hợp Pháp), tức là những người chuyên làm các việc phi Pháp như sát hại.
Adhammikameva hoti issarajanānaṃ anuvattanena, paresaṃ diṭṭhānugatiāpajjanena ca.
It becomes unrighteous (adhammika) due to following the rulers and imitating others' conduct.
Nó trở nên phi Pháp do sự tuân theo của những người có quyền lực và do những người khác bắt chước theo quan điểm của họ.
Uṇhavalāhakā devatāti uṇhautuno paccayabhūtameghamālāsamuṭṭhāpakā devaputtā.
Hot Cloud Deities are devaputtas who cause hot seasonal cloud formations.
Chư thiên mây nóng là các vị thiên tử tạo ra những đám mây là nhân duyên của thời tiết nóng.
Tesaṃ kira tathā cittuppādasamakālameva yathicchitaṭṭhānaṃ uṇhaṃ pharamānā valāhakamālā nātibahalā ito cito nabhaṃ chādentī vitanoti.
It is said that at the very moment such a thought arises in them, cloud formations, spreading heat to the desired place, not excessively dense, cover the sky here and there, extending themselves.
Nghe nói, ngay khi ý nghĩ của họ khởi lên như vậy, những đám mây không quá dày đặc, lan tỏa hơi nóng đến những nơi mong muốn, che phủ bầu trời đây đó.
Esa nayo sītavalāhakavassavalāhakāsu. Abbhavalāhakā pana devatā sītuṇhavassehi vinā kevalaṃ abbhapaṭalasseva samuṭṭhāpakā veditabbā.
This method applies also to cold cloud and rain cloud deities. However, the haze cloud deities should be understood as those who cause only layers of haze, without cold, heat, or rain.
Tương tự như vậy đối với chư thiên mây lạnh và mây mưa. Còn chư thiên mây tuyết thì nên hiểu là những vị chỉ tạo ra lớp mây tuyết mà không có lạnh, nóng hay mưa.
Tāsanti ettha ‘‘mittā’’ti padaṃ ānetvā yojanā.
In Tāsaṃ, the word "mittā" should be supplied for connection.
Ở đây, trong từ tāsaṃ, từ “mittā” được thêm vào để kết nối.
Kāmaṃ heṭṭhā vuttā sattavidhāpi devatā cātumahārājikāva tā pana tena tena visesena vatvā idāni tadaññe paṭhamabhūmike kāmāvacaradeve sāmaññato gaṇhanto ‘‘cātumahārājikā’’ti āha.
Though all seven kinds of deities mentioned below are Cātumahārājika, the author, having mentioned them by their specific characteristics, now refers to other deities of the first realm of sense-desire generically as "Cātumahārājika".
Mặc dù bảy loại chư thiên đã nói ở trên đều là chư thiên Tứ Đại Thiên Vương, nhưng sau khi nói về họ với những đặc điểm riêng biệt, bây giờ, khi đề cập đến các vị thiên giới Dục giới ở tầng trời đầu tiên khác với họ một cách tổng quát, Ngài nói “Tứ Đại Thiên Vương”.
Tāsaṃ adhammikatāyāti rājūnaṃ adhammikabhāvamūlakena uparājādiadhammikabhāvaparamparābhatena tāsaṃ devatānaṃ adhammikabhāvena.
"By their unrighteousness" means by the unrighteousness of those deities, rooted in the unrighteousness of the kings, brought about by the succession of unrighteousness from the viceroys and so on.
Do sự phi Pháp của họ có nghĩa là do sự phi Pháp của các vị chư thiên đó, bắt nguồn từ sự phi Pháp của các vị vua, và được kế thừa qua sự phi Pháp của các vị phó vương v.v.
Visamaṃ candimasūriyā pariharantīti bahvābādhatādi aniṭṭhaphalūpanissayabhūtassa yathāvuttaadhammikatāsaññitassa sādhāraṇassa pāpakammassa balena visamaṃ vāyantena vāyunā pīḷiyamānā candimasūriyā sineruṃ parikkhipantā visamaṃ parivattanti yathāmaggena nappavattantīti.
"The sun and moon move unevenly" means that the sun and moon, being pressed by the wind blowing unevenly, due to the power of the common evil kamma, which is called unrighteousness as stated, and which serves as a strong basis for undesired results such as frequent illnesses, revolve unevenly around Mount Sineru, not proceeding in their usual course.
Mặt trăng và mặt trời vận hành bất thường có nghĩa là do sức mạnh của ác nghiệp phổ biến được biết đến là sự phi Pháp đã nói ở trên, là nhân duyên của những quả bất thiện như nhiều bệnh tật, mặt trăng và mặt trời bị gió thổi bất thường làm cho quay quanh núi Sineru một cách bất thường, không theo quỹ đạo thông thường.
Assidaṃ yathā candimasūriyānaṃ visamaparivattanaṃ visamavātasaṅkhobhahetukaṃ, evaṃ utuvassādivisamappavattīti dassetuṃ ‘‘vāto yathāmaggena na vāyatī’’tiādi vuttaṃ.
To show that just as the uneven revolution of the sun and moon is caused by uneven wind disturbance, so too is the uneven occurrence of seasons, rain, etc., the passage beginning with "the wind does not blow in its usual course" was spoken.
Để chỉ ra rằng sự vận hành bất thường của mặt trăng và mặt trời là do sự xáo trộn của gió bất thường, và sự vận hành bất thường của thời tiết, mưa v.v. cũng tương tự như vậy, cụm từ “gió không thổi theo đường thông thường” v.v. đã được nói.
Devatānanti sītavalāhakadevatādidevatānaṃ.
"Of the deities" refers to the cold cloud deities and other such deities.
Chư thiên có nghĩa là các vị chư thiên như chư thiên mây lạnh v.v.
Tenāha ‘‘sītuṇhabhedo utū’’tiādi.
Therefore, it is said, "The season consists of cold and heat," and so on.
Vì vậy, Ngài nói “thời tiết có hai loại nóng lạnh” v.v.
Tasmiṃ asampajjanteti tasmiṃ yathāvutte vassabījabhūte utumhi yathākālaṃ sampattiṃ anupagacchante.
"When that does not come to pass" means when that season, which is the seed of rain as stated, does not arrive at the appropriate time.
Khi điều đó không xảy ra có nghĩa là khi thời tiết đã nói ở trên, vốn là hạt giống của mưa, không đến đúng lúc.
‘‘Na sammā devo vassatī’’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ vivaranto ‘‘kadācī’’tiādimāha.
Explaining the meaning briefly stated as "the god does not rain properly", the author says "sometimes" and so on.
Để giải thích ý nghĩa đã được nói tóm tắt là “trời không mưa đúng cách”, Ngài nói “đôi khi” v.v.
Tattha kadāci vassatīti kadāci avassanakāle vassati.
In that context, "sometimes it rains" means it rains at an inappropriate time for rain.
Ở đây, đôi khi mưa có nghĩa là đôi khi mưa vào lúc không nên mưa.
Kadāci na vassatīti kadāci vassitabbakāle na vassati.
"Sometimes it does not rain" means it does not rain at the appropriate time for rain.
Đôi khi không mưa có nghĩa là đôi khi không mưa vào lúc nên mưa.
Katthaci vassati, katthaci na vassatīti padesamāha.
"It rains in some places, it does not rain in others" refers to specific regions.
Nơi thì mưa, nơi thì không mưa chỉ một vùng cụ thể.
‘‘Vassantopī’’tiādi ‘‘kadāci vassati, kadāci na vassatī’’ti padadvayasseva atthavivaraṇaṃ.
The phrase "even when it rains" and so on is an explanation of the two phrases "sometimes it rains" and "sometimes it does not rain".
Cụm từ “ngay cả khi mưa” v.v. chỉ là sự giải thích ý nghĩa của hai cụm từ “đôi khi mưa, đôi khi không mưa”.
Vigatagandhavaṇṇarasādīti ādi-saddena nirojataṃ saṅgaṇhāti.
In "devoid of fragrance, color, taste, etc.", the word "etcetera" includes being devoid of essence.
Mất mùi, màu sắc, vị giác v.v., từ v.v. bao gồm sự thiếu chất dinh dưỡng.
Ekasmiṃ padeseti bhattapacanabhājanassa ekapasse.
"In one place" means on one side of the rice-cooking pot.
Ở một nơi có nghĩa là ở một phía của nồi nấu cơm.
Uttaṇḍulanti pākato ukkantataṇḍulaṃ.
"Uttaṇḍulaṃ" means rice that is not fully cooked.
Gạo chưa chín có nghĩa là gạo không được nấu chín hoàn toàn.
Tīhākārehīti sabbaso apariṇataṃ, ekadesena pariṇataṃ, dupariṇatañcāti evaṃ tīhākārehi.
"In three ways" means completely undigested, partially digested, and poorly digested, thus in these three ways.
Bằng ba cách có nghĩa là hoàn toàn không tiêu hóa, tiêu hóa một phần, và tiêu hóa kém, tức là bằng ba cách như vậy.
Paccati pakkāsayaṃ upagacchati.
"It is digested" means it reaches the stomach.
Tiêu hóa có nghĩa là đi vào dạ dày.
Appāyukāti ettha ‘‘dubbaṇṇā cā’’tipi vattabbaṃ.
Here, in "having short lifespans", "and having a poor complexion" should also be stated.
Ở đây, trong từ tuổi thọ ngắn, cũng nên nói “và xấu xí”.
Evaṃ utubhojanavasena āyu hāyati hetumhi aparikkhīṇepi paccayassa paridubbalattā.
Thus, lifespan decreases due to seasons and food, because the supporting conditions are very weak, even if the primary cause (kamma) is not exhausted.
Như vậy, tuổi thọ giảm sút do thời tiết và thức ăn là do nhân duyên hỗ trợ yếu kém, ngay cả khi nhân chính chưa cạn kiệt.
Vaḍḍhitvā vaḍḍhitvā parihīnanti veditabbaṃ. Kasmā?
It should be understood that they increased and increased, then declined. Why?
Nên hiểu rằng đã tăng trưởng rồi lại suy giảm. Tại sao?
Na hi ekasmiṃ antarakappe aneke buddhā uppajjanti, eko eva pana uppajjatīti.
Because numerous Buddhas do not arise in one Antarakappa; only one Buddha arises.
Vì không có nhiều vị Phật xuất hiện trong một nội kiếp, mà chỉ có một vị xuất hiện.
Idāni tamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘katha’’ntiādi vuttaṃ.
Now, to explain that meaning in detail, the passage beginning with "How" was spoken.
Bây giờ, để trình bày ý nghĩa đó một cách chi tiết, cụm từ “làm sao” v.v. đã được nói.
Cattāri ṭhatvāti accantasaṃyoge upayogavacanaṃ.
"Having remained for four" is a locative case used for constant association.
An trú bốn là một từ chỉ sự kết hợp tuyệt đối.
Yaṃyaṃāyuparimāṇesūti yattakayattakaparamāyuppamāṇesu.
"In whatever maximum lifespans" means in whatever maximum lifespans*.
Ở mỗi giới hạn tuổi thọ có nghĩa là ở mỗi giới hạn tuổi thọ tối đa.
Tesampīti buddhānaṃ.
"Even for them" means for the Buddhas.
Của các Ngài có nghĩa là của chư Phật.
Taṃ tadeva āyuparimāṇaṃ hoti, tattha kāraṇaṃ heṭṭhā vuttameva.
"That same lifespan is theirs"; the reason for this has already been stated below.
Chính giới hạn tuổi thọ đó, nguyên nhân của điều đó đã được nói ở trên.
8. Mūleti mūlāvayavassa samīpe.
8. "At the root" means near the root part.
8. Dưới gốc có nghĩa là gần phần gốc.
Taṃ pana tassā heṭṭhāpadeso hotīti āha ‘‘pāṭalirukkhassa heṭṭhā’’ti.
That* is its lower part, thus it is said, "under the pāṭali tree".
Và nơi đó là phần dưới của cây đó, nên Ngài nói “dưới gốc cây Pāṭali”.
Taṃdivasanti attanā jātadivase, taṃdivasanti vā taṃ bhagavato abhisambodhidivase.
"On that day" means on the day of its (the Bodhi tree's) birth, or "on that day" means on that day of the Blessed One's Supreme Enlightenment.
Ngày đó có nghĩa là ngày cây đó sinh ra, hoặc ngày đó có nghĩa là ngày Đức Thế Tôn thành đạo.
So kira bodhirukkho sālakalyāṇī viya pathaviyā abbhantare eva puretaraṃ vaḍḍhento abhisambodhidivase pathaviṃ ubbhijjitvā uṭṭhito ratanasataṃ ucco, tāvadeva ca vitthato hutvā nabhaṃ pūrento aṭṭhāsi.
It is said that the Bodhi tree, like a Sālakalyāṇī creeper, grew earlier within the earth itself, then on the day of Supreme Enlightenment, it burst forth from the earth, stood one hundred cubits tall, and immediately spread out to the same extent, filling the sky.
Nghe nói, cây Bồ-đề đó, giống như cây Sala Kalyāṇī, đã mọc lên từ trước trong lòng đất, và vào ngày thành đạo, nó đã xuyên thủng mặt đất, vươn cao một trăm ratana, và ngay lập tức lan rộng ra, che kín bầu trời.
Ayampi kiretassa rukkhabhāvena viya aññehi vemattatā.
This, too, is its distinctiveness from other Bodhi trees.
Đây cũng là một sự khác biệt của cây đó so với những cây khác, giống như bản chất cây của nó.
Ghanasaṃhatanāḷavaṇṭatāya kaṇṇikabaddhehi viya pupphehi.
With flowers as if bound in clusters due to the dense and compacted stalks and pedicels.
Do có cuống hoa dày đặc và chắc chắn, nên những bông hoa như được kết thành hình tai.
Ekasañchannā ti pupphānaṃ nirantaratāya ekajjhaṃ sañchannā, tattha tattha nibaddha…pe… samujjalanti tahaṃ tahaṃ olambitakusumadāmehi ceva tahaṃ tahaṃ khittamālāpiṇḍīhi ca ito cito vippakiṇṇavividhavaṇṭamuttapupphehi ca sammadeva ujjalaṃ.
"Completely covered" means entirely covered due to the unbroken succession of flowers, and "bound here and there... radiant" means radiantly shining everywhere with garlands of flowers hanging here and there, with thrown heaps of flowers here and there, and with various scattered, detached flowers here and there.
Được che phủ hoàn toàn có nghĩa là được che phủ hoàn toàn do sự liên tục của các bông hoa, được kết nối ở đây đó… v.v… rực rỡ có nghĩa là rực rỡ hoàn toàn với những chuỗi hoa treo lủng lẳng đây đó, với những bó hoa ném đây đó, và với những bông hoa đủ màu sắc rơi rải rác khắp nơi.
Aññamaññaṃ sirīsampattānīti aññamaññassa siriyā sobhāya sampannāni.
"Each possessing splendid glory" means each endowed with the glory and beauty of the other.
Đầy đủ vẻ đẹp lẫn nhau có nghĩa là đầy đủ vẻ đẹp của nhau.
Buddhaguṇavibhavasirinti sammāsambuddhehi abhigantabbaguṇavibhūtisobhaṃ.
"The glory of the Buddha's virtues and majesty" means the beauty of the abundance of virtues to be attained by the Perfectly Enlightened Buddhas.
Vẻ đẹp của sự vinh quang phẩm hạnh của chư Phật có nghĩa là vẻ đẹp của sự vinh quang phẩm hạnh mà chư Chánh Đẳng Giác đã đạt được.
Paṭivijjhamānoti adhigacchanto.
"Penetrating" means attaining.
Khi thấu đạt có nghĩa là khi đạt được.
9. Sāvakaparicchedeti sāvakayugaparicchede.
9. "In the section on disciples" means in the section on the pair of chief disciples.
9. Trong phần đệ tử có nghĩa là trong phần cặp đệ tử.
‘‘Khaṇḍatissa’’nti dvepi ekajjhaṃ gahetvā ekattavasena vuttanti āha ‘‘khaṇḍo ca tisso cā’’ti, buddhānaṃ sahodaro, vemātikopi vā jeṭṭhabhātā na hotīti ‘‘ekapitiko kaniṭṭhabhātā’’ti vuttaṃ.
The term ‘Khaṇḍatissa’ is said, taking both (monks) together as one, as is shown by ‘Khaṇḍa and Tissa’. It is said ‘a younger brother with the same father’ because there is no full-blooded or even step elder brother for the Buddhas.
‘‘Khaṇḍatissa’’ được nói theo cách hợp nhất, lấy cả hai vị làm một, nên nói ‘‘Khaṇḍa và Tissa’’. Ngài không phải là anh ruột hay anh cùng cha khác mẹ của các Đức Phật, nên được nói là ‘‘người em cùng cha’’.
Avasesehi puttehi.
Avasesehi means with the remaining sons.
Với những người con còn lại.
‘‘Paññāpāramiyā matthakaṃ patto’’ti vatvā tassa matthakappattaṃ guṇavisesaṃ dassetuṃ ‘‘sikhinā bhagavatā’’tiādi vuttaṃ.
Having said ‘attained the pinnacle of the Perfection of Wisdom,’ sikhinā bhagavatā and so on is said to show that exceptional quality of his pinnacle attainment.
Sau khi nói rằng ‘‘đã đạt đến đỉnh cao của Ba-la-mật về trí tuệ’’, để chỉ rõ phẩm chất đặc biệt của việc đạt đến đỉnh cao đó, đã nói ‘‘do Đức Thế Tôn Sikhī’’ v.v.
Uttaroti uttamo.
Uttaro means supreme.
Uttara nghĩa là tối thượng.
Puna uttaroti theraṃ nāmena vadati.
Again, uttaro refers to the Elder by name.
Lại nữa, Uttara là gọi vị Trưởng lão bằng tên.
Pāranti parakoṭimatthakaṃ.
Pāraṃ means the very peak, the pinnacle.
Pāra nghĩa là đỉnh cao nhất, tột cùng.
Paññāvisayeti paññādhikāre.
Paññāvisaye means in the domain of wisdom.
Paññāvisaye nghĩa là trong lĩnh vực trí tuệ.
Pavattiṭṭhānavasena hi pavattiṃ vadati.
Indeed, it speaks of his occurrence in terms of the sphere of occurrence.
Thật vậy, Ngài nói về sự phát triển dựa trên nơi phát triển.
10. Uposathanti āṇāpātimokkhaṃ.
10. Uposathaṃ means the Ovāda-Pātimokkha.
10. Uposatha nghĩa là giới bổn Pātimokkha.
Dutiyatatiyesūti dutiye, tatiye ca sāvakasannipāte.
Dutiyatatiyesu means in the second and third assemblies of disciples.
Dutiyatatiyesu nghĩa là trong hội chúng Thanh văn lần thứ hai và lần thứ ba.
Eseva nayoti caturaṅgikataṃ atidisati.
Eseva nayo attributes the fourfold characteristic.
Eseva nayo là chỉ sự đầy đủ bốn chi phần.
Abhinīhārato paṭṭhāya vatthuṃ kathetvā pabbajjā dīpetabbā, sā pana yasmā manorathapūraṇiyaṃ aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ (a. ni. aṭṭha. 1.1.211) vitthārato āgatā, tasmā tattha vuttanayeneva veditabbāti.
The story should be told and the ordination revealed from the time of the aspiration onwards, but since it is extensively presented in the Aṅguttara Commentary, the Manorathapūraṇī, it should be understood in the manner stated there.
Phải kể câu chuyện từ khi phát nguyện cho đến khi xuất gia, nhưng vì điều đó đã được trình bày chi tiết trong bộ Chú Giải Tăng Chi Bộ Kinh Manorathapūraṇī, nên cần phải hiểu theo cách đã nói ở đó.