95. Janapadinoti janapadavanto, janapadassa vā issarasāmino rājakumārā gottavasena kurū nāma. Tesaṃ nivāso yadi eko janapado, kathaṃ bahuvacananti āha ‘‘ruḷhisaddenā’’ti.
95. Janapadinoti means those who possess provinces, or princes who are lords and masters of a province or the people of a province, who are called Kurūs by clan. If their dwelling place is a single province, how can it be in the plural form? (To answer this), the commentator says, “ruḷhisaddenā” (by common usage).
95. Janapadino (những người dân xứ) có nghĩa là những người có xứ sở, hoặc những vị hoàng tử là chủ tể của xứ sở, theo dòng họ thì được gọi là Kurū. Nếu nơi cư ngụ của họ là một xứ sở duy nhất, tại sao lại dùng số nhiều? (Tác giả) giải thích: “ruḷhisaddenā” (theo cách dùng thông thường).
Akkharacintakā hi īdisesu ṭhānesu yutte viya īdisaliṅgavacanāni icchanti.
Indeed, grammarians desire such gender and number in such instances as they do in their proper sense.
Quả thật, các nhà ngữ pháp học mong muốn những từ ngữ có giống và số như vậy ở những trường hợp như thế này.
Ayamettha ruḷhi yathā aññatthāpi ‘‘aṅgesu viharati, mallesu viharatī’’ti ca.
This is a common usage here, just as it is said elsewhere, “He dwells in Aṅga, he dwells in Malla.”
Đây là cách dùng thông thường ở đây, cũng như ở những chỗ khác có nói “viharati aṅgesu, viharati mallesu” (trú ở xứ Aṅga, trú ở xứ Malla).
Tabbisesanepi janapadasadde jātisadde ekavacanameva.
Even in the specific qualification (of the Kurus, Aṅgas, etc.), the word ‘province’ (janapada), being a generic term, remains in the singular.
Ngay cả trong từ “janapada” (xứ sở) là từ chỉ loại, khi được dùng làm tính ngữ, cũng chỉ dùng số ít.
Aṭṭhakathācariyā panāti pana-saddo visesatthajotano, tena ‘‘puthuatthavisayatāya evetaṃ puthuvacana’’nti ‘‘bahuke panā’’tiādinā vakkhamānaṃ visesaṃ joteti.
Aṭṭhakathācariyā panāti: The particle pana here highlights a special meaning. With it, it illuminates the special meaning to be explained later, such as "this plural form (Kurūsu) is due to the multitude of objects" and "bahuke panā" (in many), etc.
Aṭṭhakathācariyā panā (nhưng các vị Luận sư Aṭṭhakathā) – từ pana (nhưng) làm sáng tỏ ý nghĩa đặc biệt, qua đó làm sáng tỏ sự đặc biệt sẽ được nói đến sau này qua câu “bahuke panā” (nhưng nhiều) v.v… rằng “chỉ vì có nhiều đối tượng ý nghĩa nên mới dùng số nhiều như vậy”.
Sutvāti mandhātumahārājassa ānubhāvadassanānusārena paramparānugataṃ kathaṃ sutvā.
Sutvāti: having heard the tradition passed down in accordance with the display of the power of King Mandhātu.
Sutvā (sau khi nghe) có nghĩa là sau khi nghe câu chuyện được lưu truyền theo truyền thống, dựa trên việc chứng kiến uy lực của Đại vương Mandhātu.
Anusaṃyāyantenāti anuvicarantena.
Anusaṃyāyantenāti: by one who was wandering continuously.
Anusaṃyāyantenā (sau khi đi theo) có nghĩa là sau khi du hành.
Etesaṃ ṭhānanti candimasūriyamukhena cātumahārājikabhavanamāha.
Etesaṃ ṭhānanti: By this phrase, referring to the moon and sun as the primary mansions, the Chief Minister (Pariṇāyaka-ratana) announced the Cātumahārājika heaven.
Etesaṃ ṭhāna (nơi của những vị này) có nghĩa là cung điện của Tứ Đại Thiên Vương qua mặt trăng và mặt trời.
Tenāha ‘‘tattha agamāsī’’tiādi.
Therefore, it is said, “tattha agamāsī”tiādi (He went there, etc.).
Do đó, (Aṭṭhakathā) nói: “tattha agamāsī” (đã đi đến đó) v.v…
Soti mandhātumahārājā.
Soti: that is, King Mandhātu.
So (vị ấy) có nghĩa là Đại vương Mandhātu.
Tanti cātumahārājikarajjaṃ.
Tanti: that is, the kingship of the Cātumahārājika devas.
Taṃ (điều ấy) có nghĩa là vương quốc của Tứ Đại Thiên Vương.
Gahetvāti sampaṭicchitvā.
Gahetvāti: having accepted.
Gahetvā (sau khi nhận) có nghĩa là sau khi chấp nhận.
Puna pucchi pariṇāyakaratanaṃ.
Puna pucchi: he again questioned the Chief Minister.
Puna pucchi (lại hỏi) về báu vật Pariṇāyaka.
Pathaviyaṃ patiṭṭhāsīti bhassitvā pathaviyā āsannaṭṭhāne aṭṭhāsi.
Pathaviyaṃ patiṭṭhāsīti: having fallen, it stood near the earth.
Pathaviyaṃ patiṭṭhāsī (đã đứng trên đất) có nghĩa là sau khi rơi xuống, nó đã đứng ở nơi gần mặt đất.
Na hi cakkaratanaṃ bhūmiyaṃ patati, tathāṭhitañca nacirasseva antaradhāyi tenattabhāvena cakkavattiissariyassa abhāvato.
For the wheel-gem does not fall onto the earth; and having stood thus, it disappeared shortly thereafter, because the sovereignty of a Cakkavatti did not exist in that state of being.
Quả thật, báu vật bánh xe không rơi xuống đất, và khi đứng như vậy, nó đã biến mất không lâu sau đó, vì không còn quyền lực của Chakkavatti với thân ấy.
‘‘Cirataraṃ kālaṃ ṭhatvā’’ti apare.
Others say, “It remained for a very long time (and then disappeared).”
“Sau khi tồn tại một thời gian dài” – những người khác nói.
Rājā ekakova agamāsi attano ānubhāvena.
Rājā ekakova agamāsi: the king went alone, by his own power.
Rājā ekakova agamāsi (Đức vua đã đi một mình) bằng uy lực của mình.
Manussabhāvoti manussagandhasarīranissandādimanussabhāvo.
Manussabhāvoti: the human state, such as human body odor and the bodily secretions that continuously arise, like sweat, mucus, and saliva.
Manussabhāvo (trạng thái con người) có nghĩa là trạng thái con người với mùi hương cơ thể và sự tiết ra của cơ thể con người (như mồ hôi, nước mũi, nước bọt).
Pāturahosīti devaloke pavattivipākadāyino aparāpariyāya vedanīyassa kammassa katokāsattā sabbadā soḷasavassuddesikatā mālāmilāyanādi dibbabhāvo pāturahosi.
Pāturahosīti: the divine state, such as always being sixteen years old, and the non-wilting of garlands upon becoming a deva, became manifest because the kamma that gives fruition in the next successive life in the deva realm had created an opportunity for its fruition.
Pāturahosī (đã xuất hiện) có nghĩa là trạng thái thần thánh (dibbabhāvo) như tuổi mười sáu luôn hiện hữu, vòng hoa không héo úa v.v… đã xuất hiện, do nghiệp đã tạo cơ hội cho quả báo hiện hành trong cõi trời, được cảm nhận trong các kiếp liên tiếp.
Tadā manussānaṃ asaṅkheyyāyukatāya sakkarajjaṃ kāretvā. ‘‘Kiṃ me iminā upaddharajjenā’’ti atricchatāya atittova. Manussaloke utuno kakkhaḷatāya vātātapena phuṭṭhagatto kālamakāsi.
At that time, due to the immeasurable lifespan of humans, (King Mandhātu) sakkarajjaṃ kāretvā (ruled as Sakka, the king of devas)*. He was atittova (still unsatisfied) due to excessive craving, thinking, “What is this kingship, which is only half (of the desired realm) to me?” Having died and been reborn in the human world, vātātapena phuṭṭhagatto kālamakāsi (he passed away with his body afflicted by wind and sun) due to the harshness of the climate.
Khi đó, vì con người có tuổi thọ vô số kiếp, nên sakkarajjaṃ kāretvā (sau khi cai trị vương quốc của chư thiên). Do lòng tham vô độ, atittova (vẫn không thỏa mãn), (ông nghĩ) “Ta làm gì với vương quốc nửa vời này?”. Trong cõi người, vì thời tiết khắc nghiệt, vātātapena phuṭṭhagatto kālamakāsi (thân thể bị gió và nắng làm tổn hại, ông đã qua đời).
Da-kārena atthaṃ vaṇṇayanti niruttinayena.
Da-kārena atthaṃ vaṇṇayanti: they explain the meaning by the letter ‘da’ according to the method of Nirutti (etymological analysis).
Da-kārena atthaṃ vaṇṇayanti (họ giải thích ý nghĩa bằng chữ ‘da’) theo phương pháp ngữ nguyên học.
Kammāsoti kammāsapādo vuccati uttarapadalopena yathā ‘‘rūpabhavo rūpa’’nti.
Kammāsoti kammāsapādo vuccati: ‘Kammāsa’ is said to be ‘Kammāsapāda’ by the elision of the latter word (pāda), just as ‘rūpa’ is said for ‘rūpabhava’.
Kammāsoti kammāsapādo vuccati (Kammāso được gọi là Kammāsapādo) bằng cách bỏ đi hậu tố, giống như “rūpabhavo rūpa” (rūpabhava là rūpa).
Kathaṃ pana so ‘‘kammāsapādo’’ti vuccatīti āha ‘‘tassa kirā’’tiādi.
How then is he called ‘‘kammāsapādo’’? To this, he says, ‘‘tassa kirā’’tiādi (It is said that he, etc.).
Vậy tại sao vị ấy lại được gọi là “Kammāsapādo”? (Tác giả) nói: “tassa kirā” (nghe nói rằng của vị ấy) v.v…
Damitoti ettha kīdisaṃ damanaṃ adhippetanti āha ‘‘porisādabhāvato paṭisedhito’’ti.
In the phrase damito (subdued), what kind of subduing is intended? He says, ‘‘porisādabhāvato paṭisedhito’’ti (restrained from the state of being a man-eater).
Ở đây, trong từ “damito” (đã được thuần hóa), sự thuần hóa nào được hàm ý? (Tác giả) nói: “porisādabhāvato paṭisedhito” (đã được ngăn cấm khỏi trạng thái ăn thịt người).
‘‘Ime pana therāti majjhimabhāṇakā’’ti keci.
‘‘Ime pana therāti (But these Elders) are the Majjhimabhāṇakā (reciters of the Majjhima Nikāya),” say some.
‘‘Ime pana therā (nhưng các vị trưởng lão này) là các vị Majjhimabhāṇaka” – một số người nói như vậy.
Apare pana ‘‘aṭṭhakathācariyā’’ti, ‘‘dīghabhāṇakā’’ti vadanti.
Others, however, say, “They are the Aṭṭhakathācariyā (commentary teachers),” or “They are the Dīghabhāṇakā (reciters of the Dīgha Nikāya).”
Những người khác lại nói “là các vị Luận sư Aṭṭhakathā”, “là các vị Dīghabhāṇaka”.
Ubhayathāpi cūḷakammāsadammaṃ sandhāya tathā vadanti.
In either case, they speak thus with reference to the subduing of Cūḷakammāsa.
Trong cả hai trường hợp, họ đều nói như vậy khi đề cập đến việc thuần hóa Cūḷakammāsa.
Yakkhiniputto hi kammāsapādo alīnasattukumārakāle (cariyā. 2.75) bodhisattena tattha damito.
For Kammāsapāda, the son of the ogress, was subdued there by the Bodhisatta when he was Prince Alīnasattu.
Quả thật, Kammāsapāda, con của nữ dạ xoa, đã được Bồ Tát thuần hóa ở đó vào thời hoàng tử Alīnasattu.
Sutasomakāle (jā. 2.21.371) pana bārāṇasirājā porisādabhāvapaṭisedhanena yattha damito, taṃ mahākammāsadammaṃ nāma.
But when the Bodhisatta was Sutasoma, the king of Bārāṇasī was subdued there by restraining him from being a man-eater; that is called Mahākammāsadamma.
Còn vào thời Sutasoma, vị vua Bārāṇasī đã được thuần hóa ở nơi mà ông bị ngăn cấm khỏi trạng thái ăn thịt người, nơi đó được gọi là Mahākammāsadamma.
‘‘Putto’’ti vatvā ‘‘atrajo’’ti vacanaṃ orasaputtabhāvadassanatthaṃ.
The statement ‘‘putto’’ (son) followed by ‘‘atrajo’’ (born of oneself) is to show the meaning of being a legitimate son (from one’s own body).
Việc nói ‘‘putto’’ (con trai) rồi lại nói ‘‘atrajo’’ (người được sinh ra từ chính mình) là để chỉ rõ đó là con ruột.
Yehi āvasitappadeso ‘‘kururaṭṭha’’nti nāmaṃ labhi, te uttarakuruto āgatamanussā tattha rakkhitaniyāmeneva pañca sīlāni rakkhiṃsu.
The people who came from Uttarakuru, by whom the inhabited region received the name "Kuru country," observed the five precepts with the same strict adherence as was maintained in Uttarakuru.
Những người đã đến cư ngụ ở nơi được gọi là “xứ Kuru” là những người đến từ Uttarakuru, họ đã giữ gìn năm giới theo quy tắc đã được giữ gìn ở đó.
Tesaṃ diṭṭhānugatiyā pacchimajanatāti so desadhammavasena avicchedato pavattamāno kuruvattadhammoti paññāyittha.
Due to their example, later generations (also observed the precepts); thus, because it continued unbroken as a custom of the region, kuruvattadhammo (the custom of Kuru practice) became known.
Theo gương của họ, những người dân đời sau đã tuân giữ, và như vậy, Kuruvattadhammo (pháp tục lệ của xứ Kuru) đã được biết đến là liên tục tồn tại theo truyền thống địa phương.
Ayañca attho kurudhammajātakena dīpetabbo.
And this meaning should be elucidated by the Kurudhamma Jātaka.
Ý nghĩa này cần được làm rõ qua Kurudhamma Jātaka.
So aparabhāge paṭhamaṃ yattha saṃkiliṭṭho jāto, taṃ dassetuṃ ‘‘kururaṭṭhavāsīna’’ntiādi vuttaṃ.
To show where that (Kuru practice) first became corrupted in later times, the phrase ‘‘kururaṭṭhavāsīna’’ntiādi (for the inhabitants of the Kuru country, etc.) was stated.
Để chỉ ra nơi mà nó lần đầu tiên bị ô nhiễm về sau, đã nói ‘‘kururaṭṭhavāsīna’’ (của những người dân xứ Kuru) v.v…
Yattha bhagavato vasanokāsabhūto koci vihāro na hoti, tattha kevalaṃ gocaragāmakittanaṃ nidānakathāya pakati yathā taṃ sakkesu viharati devadahaṃ nāma sakyānaṃ nigamoti imamatthaṃ dassento ‘‘avasanokāsato’’tiādimāha.
Where there is no monastery as a dwelling place for the Blessed One, merely mentioning the alms-village is the natural custom of the introductory narrative for the teaching; to show this meaning, he said ‘‘avasanokāsato’’tiādimāha (because there was no dwelling place, etc.), just as in the saying, “The Blessed One dwells among the Sakyas in a Sakyan market town called Devadaha.”
Ở nơi không có một tu viện nào là chỗ ở của Đức Thế Tôn, việc chỉ nêu tên làng khất thực là điều tự nhiên trong câu chuyện mở đầu, giống như “Đức Thế Tôn trú ở xứ Sakya, tại thị trấn Sakya tên là Devadaha”. Để chỉ ra ý nghĩa này, (tác giả) nói ‘‘avasanokāsato’’ (do không có chỗ ở) v.v…
Amhākaṃ bhagavato gambhīrabhāveneva kathitattā sesabuddhehipi evameva kathitoti dhammanvaye ṭhatvā vuttaṃ ‘‘sabbabuddhehi…pe… kathito’’ti.
Since it was taught by our Blessed One with such profundity, it is stated, ‘‘sabbabuddhehi…pe… kathito’’ (spoken by all Buddhas, etc.), based on the principle of the Dhamma’s lineage, that it was taught in the same way by other Buddhas.
Vì Đức Thế Tôn của chúng ta đã thuyết giảng một cách sâu sắc, nên tất cả các Đức Phật khác cũng đã thuyết giảng như vậy. Điều này được nói dựa trên sự tương đồng của Pháp: ‘‘sabbabuddhehi…pe… kathito’’ (được tất cả các Đức Phật…v.v… thuyết giảng).
Sālindanti saparibhaṇḍaṃ.
Sālindanti: with all its appurtenances.
Sālinda (có mái che) có nghĩa là có đồ đạc.
‘‘Sineruṃ ukkhipanto viyā’’ti iminā tādisāya desanāya sudukkarabhāvamāha.
‘‘Sineruṃ ukkhipanto viyā’’ti: by this, he indicates the extreme difficulty of such a discourse.
‘‘Sineruṃ ukkhipanto viyā’’ (như nhấc núi Sineru) – câu này nói lên sự khó khăn vô cùng của việc thuyết giảng như vậy.
Suttameva ‘‘suttantakatha’’nti āha dhammakkhandhabhāvato.
The Sutta itself is called ‘‘suttantakatha’’ (discourse on the Suttanta) because it is a section of the Dhamma.
Kinh được gọi là ‘‘suttantakatha’’ (câu chuyện kinh) vì nó là một khối Pháp.
Yathā vinayapaṇṇattibhūmantarasamayantarānaṃ vijānanaṃ anaññasādhāraṇaṃ sabbaññutañāṇasseva visayo, evaṃ antadvayavinimuttassa kārakavedakarahitassa paccayākārassa vibhajanaṃ pīti dassetuṃ ‘‘buddhānañhī’’tiādi āraddhaṃ.
To show that discerning the cause-and-effect relationship, free from both extremes and without an agent or experiencer, is also a domain exclusive to the Buddha’s omniscience, just as understanding disciplinary rules and various doctrines is, the phrase “buddhānañhī” and so forth is initiated.
Như sự hiểu biết về các giới luật (vinayapaṇṇatti), các cảnh giới (bhūmantara) và các quan điểm khác nhau (samayantarānaṃ) là một lĩnh vực độc quyền của Tuệ Toàn Tri (sabbaññutañāṇa), không thể chia sẻ với các vị Độc Giác Phật và Thanh Văn, thì để chỉ ra rằng sự phân tích về duyên khởi (paccayākāra), thoát ly hai cực đoan (antadvayavinimutta), không có người tạo tác và người cảm thọ (kārakavedakarahita) cũng là như vậy, nên đoạn văn bắt đầu bằng “buddhānañhī” này đã được khởi xướng.
Tattha ṭhānānīti kāraṇāni.
In that, ṭhānāni means reasons.
Trong đó, ṭhānāni có nghĩa là các nguyên nhân.
Gajjitaṃ mahantaṃ hotīti taṃ desetabbasseva anekavidhatāya, duviññeyyatāya ca nānānayehi pavattamānaṃ desanāgajjitaṃ mahantaṃ vipulaṃ, bahubhedañca hoti.
“The roar is mighty” refers to the roar of teaching, which is mighty, extensive, and of many kinds, occurring in various ways due to the manifold nature and difficulty of comprehension of the Dhamma to be taught.
Gajjitaṃ mahantaṃ hotīti: Tiếng rống lớn, tức là tiếng thuyết pháp lớn lao, rộng khắp và đa dạng do tính chất đa dạng và khó hiểu của giáo pháp cần được thuyết giảng, được trình bày theo nhiều cách khác nhau.
Ñāṇaṃ anupavisatīti tato eva desanāñāṇaṃ desetabbadhamme vibhāgaso kurumānaṃ anu anu pavisati, tena anupavissa ṭhitaṃ viya hotīti attho.
“Knowledge penetrates” means that precisely because of this, the teaching-knowledge, discerning the Dhamma to be taught in divisions, penetrates progressively, thus, it is as if it enters and is established; this is the meaning.
Ñāṇaṃ anupavisatīti: Trí tuệ thâm nhập, nghĩa là trí tuệ thuyết pháp đi sâu vào từng phần của các pháp cần được thuyết giảng, như thể đã thâm nhập và an trú trong đó.
Buddhañāṇassa mahantabhāvo paññāyatīti evaṃvidhassa nāma dhammassa desakaṃ, paṭivedhakañcāti buddhānaṃ desanāñāṇassa, paṭivedhañāṇassa ca uḷārabhāvo pākaṭo hoti.
“The greatness of the Buddha’s knowledge is revealed” means that the sublime nature of the Buddhas’ teaching-knowledge and penetration-knowledge is manifest, as they are the expounders and penetrators of such a Dhamma.
Buddhañāṇassa mahantabhāvo paññāyatīti: Sự vĩ đại của trí tuệ chư Phật được hiển lộ, nghĩa là sự cao cả của trí tuệ thuyết pháp và trí tuệ chứng đắc của chư Phật được biểu lộ khi các Ngài là bậc thuyết giảng và chứng ngộ những pháp như vậy.
Ettha ca kiñcāpi ‘‘sabbaṃ vacīkammaṃ buddhassa bhagavato ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatta’’nti (mahāni. 69, 169; cūḷani. 85; paṭi. ma. 3.5; netti. 14) vacanato sabbāpi bhagavato desanā ñāṇarahitā natthi, sīhasamānavuttitāya sabbattha samānappavatti.
Although all of the Blessed One’s discourses are not devoid of knowledge, as stated by the saying, “All verbal action of the Buddha, the Blessed One, is preceded by knowledge and revolves around knowledge,” and are everywhere equally active, like a lion.
Ở đây, mặc dù không có lời thuyết pháp nào của Đức Thế Tôn mà không có trí tuệ, vì theo câu nói “Tất cả hành động lời nói của Đức Thế Tôn đều do trí tuệ dẫn đầu và trí tuệ tùy hành”, nên mọi nơi đều có sự vận hành như sư tử, tức là bình đẳng.
Desetabbavasena pana desanā visesato ñāṇena anupaviṭṭhā, gambhīratarā ca hotīti daṭṭhabbaṃ.
However, it should be understood that, depending on what is to be taught, the discourse is specifically penetrated by knowledge and is more profound.
Tuy nhiên, cần hiểu rằng tùy theo pháp cần được thuyết giảng, lời thuyết pháp trở nên đặc biệt được trí tuệ thâm nhập và càng sâu sắc hơn.
Kathaṃ pana vinayapaññattiṃ patvā desanā tilakkhaṇabbhāhatā suññatapaṭisaṃyuttā hotīti?
But how can a discourse, reaching a Vinaya regulation, be marked by the three characteristics and connected with emptiness?
Vậy làm thế nào mà lời thuyết pháp liên quan đến giới luật (vinayapaññatti) lại bị ba đặc tính (tilakkhaṇa) chi phối và liên kết với tánh không (suññatā)?
Tatthāpi sannisinnaparisāya ajjhāsayānurūpaṃ pavattamānā desanā saṅkhārānaṃ aniccatādivibhāvanaṃ, sabbadhammānaṃ attattaniyatābhāvappakāsanañca hoti.
Even there, a discourse that proceeds according to the disposition of the assembled audience becomes an explanation of the impermanence, etc., of formations, and a proclamation of the absence of selfhood and ownership in all phenomena.
Ngay cả ở đó, lời thuyết pháp được trình bày phù hợp với ý hướng của hội chúng đang ngồi, là sự hiển bày tính vô thường, v.v., của các pháp hữu vi (saṅkhāra) và sự tuyên bố rằng tất cả các pháp đều không có tự ngã và không phải là sở hữu của tự ngã.
Tenevāha ‘‘anekapariyāyena dhammiṃ kathaṃ katvā’’tiādi.
Therefore, it is said, “having given a Dhamma talk in various ways,” and so on.
Vì lẽ đó, Ngài đã nói “anekapariyāyena dhammiṃ kathaṃ katvā” (sau khi thuyết pháp theo nhiều cách) và v.v.
Pamāṇātikkameti aparimāṇatthe ‘‘yāvañcidaṃ tena bhagavatā’’tiādīsu (dī. ni. 1.4) viya.
“ Beyond measure” is used in the sense of immeasurable, as in “as far as that Blessed One,” and so on.
Pamāṇātikkameti: Trong ý nghĩa vô lượng, như trong các đoạn “yāvañcidaṃ tena bhagavatā” và v.v.
Aparimeyyabhāvajotano hi ayaṃ yāva-saddo.
Indeed, this word ‘yāva’ indicates immeasurability.
Thật vậy, từ “yāva” này biểu thị tính vô lượng.
Tenāha ‘‘atigambhīro attho’’ti.
Therefore, it is said, “ the meaning is extremely profound.”
Vì vậy, Ngài nói “atigambhīro attho” (ý nghĩa vô cùng sâu sắc).
Avabhāsatīti ñāyati upaṭṭhāti.
“ Becomes manifest” means it is known, it appears.
Avabhāsatīti: Được biết, hiện rõ.
Ñāṇassa tathā upaṭṭhānañhi sandhāya ‘‘dissatī’’ti vuttaṃ.
Indeed, “ is seen” is said with reference to such an appearance of knowledge.
Thật vậy, “dissatī” (được thấy) được nói để chỉ sự hiện rõ của trí tuệ như vậy.
Nanu esa paṭiccasamuppādo ekantagambhīrova, tattha kasmā gambhīrāvabhāsatā jotitāti?
Is not this paṭiccasamuppāda inherently profound? Why then is its profound manifestation highlighted here?
Há không phải Duyên Khởi này vốn dĩ vô cùng sâu sắc sao? Vậy tại sao lại nhấn mạnh sự hiện rõ của tính sâu sắc ở đây?
Saccametaṃ, ekantagambhīratādassanatthameva panassa gambhīrāvabhāsaggahaṇaṃ.
This is true; the statement of its profound manifestation is precisely to show its inherent profundity.
Điều đó đúng, nhưng việc nắm bắt sự hiện rõ của tính sâu sắc là để chỉ ra tính vô cùng sâu sắc của nó.
Tasmā aññattha labbhamānaṃ catukoṭikaṃ byatirekamukhena nidassetvā taṃ evassa ekantagambhīrataṃ vibhāvetuṃ ‘‘ekañhī’’tiādi vuttaṃ.
Therefore, to clarify this inherent profundity by first illustrating the fourfold distinction that can be found elsewhere by way of exclusion, “ For one” and so on is stated.
Vì vậy, để làm rõ tính vô cùng sâu sắc của nó bằng cách trình bày bốn khía cạnh (catukoṭika) có thể tìm thấy ở nơi khác thông qua phương pháp phủ định, đoạn văn “ekañhī” và v.v. đã được nói.
Etaṃ natthīti agambhīro, agambhīrāvabhāso cāti etaṃ dvayaṃ natthi, tena yathādassite catukoṭike pacchimā eka koṭi labbhatīti dasseti.
“ This is not” refers to two things: that it is not shallow and not shallow-appearing. Thus, it indicates that the last of the four categories, as shown, is obtained.
Etaṃ natthīti: Điều này không có, nghĩa là không có cả hai điều là không sâu sắc và không hiện rõ tính sâu sắc. Do đó, nó chỉ ra rằng khía cạnh cuối cùng trong bốn khía cạnh đã được trình bày là có thể đạt được.
Tenāha ‘‘ayañhī’’tiādi.
Therefore, it is said, “ For this,” and so on.
Vì vậy, Ngài nói “ayañhī” và v.v.
Yehi gambhīrabhāvehi paṭiccasamuppādo ‘‘gambhīro’’ti vuccati, te catūhi upamāhi ulliṅgento ‘‘bhavaggaggahaṇāyā’’tiādimāha.
Indicating the profound aspects by which paṭiccasamuppāda is called “profound” with four similes, he states, “ to grasp the summit of existence,” and so on.
Để giải thích bốn khía cạnh sâu sắc mà Duyên Khởi được gọi là “sâu sắc”, Ngài đã đưa ra các ví dụ bắt đầu bằng “bhavaggaggahaṇāyā” và v.v.
Yathā bhavaggaṃ hatthaṃ pasāretvā gahetuṃ na sakkā dūrabhāvato, evaṃ saṅkhārādīnaṃ avijjādipaccayasambhūtasamudāgataṭṭho pākatikañāṇena gahetuṃ na sakkā.
Just as it is impossible for one to stretch out a hand and grasp the summit of existence due to its farness, so too it is impossible for ordinary knowledge to grasp the meaning of formations, etc., arising and converging from conditions such as ignorance, etc.
Như không thể vươn tay để nắm bắt đỉnh của cõi hữu (bhavagga) vì nó quá xa, tương tự, trạng thái tập khởi của các hành (saṅkhāra) và v.v., phát sinh từ các duyên như vô minh (avijjā) và v.v., không thể được nắm bắt bằng trí tuệ thông thường.
Yathā sineruṃ bhinditvā miñjaṃ pabbatarasaṃ pākatikapurisena nīharituṃ na sakkā, evaṃ paṭiccasamuppādagate dhammatthādike pākatikañāṇena bhinditvā vibhajja paṭivijjhanavasena jānituṃ na sakkā.
Just as an ordinary person cannot break apart Mount Sineru and extract its core, the mountain’s essence, so too ordinary knowledge cannot break apart, divide, and know the factors of Dhamma, etc., found in paṭiccasamuppāda by way of penetration.
Như một người bình thường không thể phá vỡ núi Sineru để lấy lõi hay tinh chất của núi, tương tự, các ý nghĩa pháp (dhammattha) và v.v., nằm trong Duyên Khởi, không thể được biết bằng cách phân tích, chia tách và thâm nhập bằng trí tuệ thông thường.
Yathā mahāsamuddaṃ pākatikapurisassa bāhudvayena padhārituṃ na sakkā, evaṃ vepullaṭṭhena mahāsamuddasadisaṃ paṭiccasamuppādaṃ pākatikañāṇena desanāvasena padhārituṃ na sakkā.
Just as it is impossible for an ordinary person to cross the great ocean with two arms, so too it is impossible for ordinary knowledge to expound paṭiccasamuppāda, which is like the great ocean in its vastness, by way of discourse.
Như một người bình thường không thể bơi qua đại dương bằng hai cánh tay, tương tự, Duyên Khởi, giống như đại dương về sự rộng lớn, không thể được thuyết giảng bằng trí tuệ thông thường.
Yathā mahāpathaviṃ parivattetvā pākatikapurisassa pathavojaṃ gahetuṃ na sakkā, evaṃ ‘‘itthaṃ avijjādayo saṅkhārādīnaṃ paccayā hontī’’ti tesaṃ paccayabhāvo pākatikañāṇena nīharitvā gahetuṃ na sakkāti.
Just as an ordinary person cannot overturn the great earth and extract its essence, the earth’s sap, so too it is impossible for ordinary knowledge to extract and grasp the causal nature of ignorance, etc., as conditions for formations, etc., in this manner.
Như một người bình thường không thể lật ngược trái đất để lấy tinh chất của đất, tương tự, trạng thái duyên của vô minh và v.v., là duyên cho các hành và v.v., không thể được trích xuất và nắm bắt bằng trí tuệ thông thường.
Evaṃ catubbidhagambhīratāvasena catasso upamā yojetabbā.
Thus, the four similes should be applied according to the four kinds of profundity.
Như vậy, bốn ví dụ cần được kết hợp theo bốn loại sâu sắc.
Pākatikañāṇavasena cāyamatthayojanā katā diṭṭhasaccānaṃ tattha paṭivedhasabhāvato, tathāpi yasmā sāvakānaṃ, paccekabuddhānañca tattha sappadesameva ñāṇaṃ, buddhānaṃyeva nippadesaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘buddhavisayaṃ pañha’’ntiādi.
And this explanation of meaning is made based on ordinary knowledge, because those who have seen the truths have the nature of penetration there. Nevertheless, since the knowledge of disciples and Paccekabuddhas there is only partial, and only that of the Buddhas is complete, it is said, “ a question for the Buddhas,” and so on.
Và sự kết hợp ý nghĩa này được thực hiện dựa trên trí tuệ thông thường, vì những người đã chứng ngộ chân lý có bản chất thâm nhập vào đó. Tuy nhiên, vì trí tuệ của các Thanh Văn và Độc Giác Phật ở đó chỉ là một phần, còn trí tuệ của chư Phật là toàn diện, nên đã nói “buddhavisayaṃ pañha” (vấn đề thuộc về cảnh giới của chư Phật) và v.v.
Tenāti mahāpaññābhāvena.
“ By that” refers to by virtue of great wisdom.
Tenati: Bằng trí tuệ vĩ đại đó.
Tatthāti therassa satipi uttānabhāve, paṭiccasamuppādassaaññesaṃ gambhīrabhāve.
“ There” refers to when, despite the Thera's clarity, paṭiccasamuppāda remains profound for others.
Tatthāti: Ngay cả khi Tôn giả có sự rõ ràng, nhưng đối với những người khác, Duyên Khởi vẫn sâu sắc.
Subhojanarasapuṭṭhassāti sundarena bhojanarasena positassa.
“ Nourished by fine food essence” means nourished by the essence of excellent food.
Subhojanarasapuṭṭhassāti: Được nuôi dưỡng bằng tinh hoa của thức ăn ngon.
Katayogassāti nibaddhapayogena kataparicayassa.
“ One who has practiced” means one who has gained familiarity through continuous application.
Katayogassāti: Đã thực hành quen thuộc bằng sự nỗ lực liên tục.
Mallapāsāṇanti mallehi mahabbaleheva ukkhipitabbapāsāṇaṃ.
“ Wrestler’s stone” refers to a stone that can only be lifted by wrestlers of great strength.
Mallapāsāṇanti: Tảng đá mà chỉ những đô vật có sức mạnh lớn mới có thể nhấc lên.
Kuhiṃ imassa bhāriyaṭṭhānanti kasmiṃ passe imassa pāsāṇassa garutarappadesoti tassa sallahukabhāvaṃ dīpento vadati.
“Where is the heavy part of this?” he asks, showing its lightness, meaning: in which direction is the heaviest part of this stone?
Kuhiṃ imassa bhāriyaṭṭhānanti: Ở đâu là phần nặng nhất của tảng đá này? Ngài nói điều này để chỉ ra sự nhẹ nhàng của tảng đá đó.
Timirapiṅgaleneva dīpenti tassa mahāvipphārabhāvato.
They illustrate it with the Timira-Piṅgala fish because of its vastness.
Timirapiṅgaleneva dīpenti: Họ chỉ minh họa bằng cá Timirapiṅgala vì sự vĩ đại của nó.
Tenāha ‘‘tassa kirā’’tiādi.
Therefore, it is said, “ They say that,” and so on.
Vì vậy, Ngài nói “tassa kirā” và v.v.
Pakkuthatīti pakkuthantaṃ viya parivattati parito vivattati.
“ Pakkuthatī” means it turns around, it whirls about, as if boiling.
Pakkuthatīti: Cuộn tròn như sôi sục, quay tròn xung quanh.
Lakkhaṇavacanañhetaṃ.
This is a descriptive word.
Đây là một từ chỉ đặc điểm.
Piṭṭhiyaṃ sakalinapadakāpiṭṭhaṃ.
“ Piṭṭhiyaṃ sakalinapadakāpiṭṭhaṃ” means the back, the back with scales and bone-like projections.
Piṭṭhiyaṃ sakalinapadakāpiṭṭhaṃ: Lưng có vảy và xương.
Kāyūpapannassāti mahatā kāyena upetassa, mahākāyassāti attho.
“ Of one possessed of a body” means endowed with a great body, of immense size; this is the meaning.
Kāyūpapannassāti: Có thân hình to lớn, nghĩa là có đại thân.
‘‘Atthagambhīratāyā’’tiādinā saṅkhepato vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘‘tatthā’’tiādi āraddhaṃ.
In order to explain the meaning briefly stated by " the profundity of meaning" and so forth, the passage beginning with "therein" has been started.
Để giải thích ý nghĩa đã được trình bày tóm tắt bằng cụm từ “Atthagambhīratāyā” (sự thâm sâu về ý nghĩa), phần “tatthā” và những điều tiếp theo đã được bắt đầu.
Jātipaccayasambhūtasamudāgataṭṭhoti jātipaccayato sambhūtaṃ hutvā sahitassa attano paccayānurūpassa jarāmaraṇassa uddhaṃ uddhaṃ āgatabhāvo, anupavattatthoti attho.
The meaning of being arisen and come together due to birth as a condition is the state of old age and death, which is arisen from birth as a condition, and which is in accordance with its own conditions, having come forth repeatedly; in other words, the meaning of proceeding in due course.
Jātipaccayasambhūtasamudāgataṭṭho có nghĩa là trạng thái già chết (jarāmaraṇa) của chính mình, tương ứng với nhân duyên của nó, đã sanh khởi do nhân duyên sanh (jāti) và tiếp tục phát triển lên cao hơn; nghĩa là trạng thái tiếp diễn không ngừng.
Atha vā sambhūtaṭṭho ca samudāgataṭṭho ca sambhūtasamudāgataṭṭho. ‘‘Na jātito jarāmaraṇaṃ na hoti,’’ na ca jātiṃ vinā ‘‘aññato hotī’’ti hi jātipaccayasambhūtaṭṭho vutto, itthañca jātito samudāgacchatīti jātipaccayasamudāgataṭṭho, yā yā jāti yathā yathā paccayo hoti, tadanurūpapātubhāvoti attho.
Alternatively, the meaning of being arisen and the meaning of having come forth is being arisen and come forth. Indeed, it is said that "old age and death do not arise without birth" and "do not arise from any other cause without birth." Thus, the meaning of being arisen due to birth as a condition is stated. And in this way, since it comes forth from birth, it is the meaning of being come forth due to birth as a condition, meaning the manifestation in accordance with whatever birth becomes a condition in whatever way.
Hoặc là, trạng thái sanh khởi và trạng thái tiếp diễn là sambhūtasamudāgataṭṭho. Thật vậy, trạng thái sanh khởi do nhân duyên sanh (jāti) được nói là “già chết không sanh khởi từ sanh (jāti)”, cũng không phải “sanh khởi từ cái khác” nếu không có sanh (jāti); và theo cách này, già chết tiếp diễn từ sanh (jāti), nên đó là jātipaccayasamudāgataṭṭho; nghĩa là sự hiện hữu tương ứng với từng loại sanh (jāti) và từng cách sanh (jāti) là nhân duyên.
So anupacitakusalasambhārānaṃ ñāṇassa tattha appatiṭṭhatāya agādhaṭṭhena gambhīro. Sesapadesupi eseva nayo.
That is profound due to its unfathomable nature, because the knowledge of those who have not accumulated meritorious deeds cannot find a footing therein. The same method applies to the remaining terms.
Nó thâm sâu (gambhīro) bởi vì trí tuệ của những người chưa tích lũy đầy đủ thiện nghiệp không thể an trú ở đó, do sự sâu thẳm của nó. Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các phần còn lại.
Katthaci anulomato desīyati, katthaci paṭilomatoti idha pana paccayuppādā paccayuppannuppādasaṅkhāto anulomo, paccayanirodhā paccayuppannanirodhasaṅkhāto ca paṭilomo adhippeto.
Sometimes it is taught in forward order, sometimes in reverse order. Here, forward order is intended as the occurrence of effects due to the occurrence of causes, and reverse order as the cessation of effects due to the cessation of causes.
Katthaci anulomato desīyati, katthaci paṭilomato (Đôi khi được giảng theo chiều thuận, đôi khi theo chiều nghịch) – Ở đây, anuloma (thuận) được hiểu là sự sanh khởi của nhân duyên và sự sanh khởi của quả do nhân duyên sanh; còn paṭiloma (nghịch) được hiểu là sự diệt của nhân duyên và sự diệt của quả do nhân duyên sanh.
Ādito pana paṭṭhāya antagamanaṃ anulomo, antato ca ādigamanaṃ paṭilomoti adhippeto.
However, starting from the beginning and proceeding to the end is intended as forward order, and starting from the end and proceeding to the beginning is intended as reverse order.
Ban đầu, anuloma được hiểu là đi từ khởi điểm đến cuối cùng, và paṭiloma được hiểu là đi từ cuối cùng đến khởi điểm.
Ādito paṭṭhāya anulomadesanāya, antato paṭṭhāya paṭilomadesanāya ca tisandhi catusaṅkhepo. ‘‘Ime bhikkhave cattāro āhārā kiṃ nidānā’’tiādikāya (saṃ. ni. 2.11) ca vemajjhato paṭṭhāya paṭilomadesanāya, ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso, phassapaccayā vedanā’’tiādikāya (saṃ. ni. 2.43, 45) anulomadesanāya ca dvisandhi tisaṅkhepo. ‘‘Saṃyojaniyesu bhikkhave dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhati, taṇhāpaccayā upādāna’’ntiādīsu (saṃ. ni. 2.53, 57) ekasandhi dvisaṅkhepo. Ekaṅgo hi paṭiccasamuppādo desito.
There are three connections and four divisions in the teaching in forward order starting from the beginning, and in reverse order starting from the end. There are two connections and three divisions in the teaching in reverse order starting from the middle, as in "Bhikkhus, what is the origin of these four nutriments?" and so forth, and in forward order, as in "Dependent on the eye and forms, eye-consciousness arises; the conjunction of the three is contact; with contact as condition, feeling (vedanā) arises" and so forth. There is one connection and two divisions in passages such as "Bhikkhus, for one dwelling on the gratification in things that are fettering, craving increases; with craving as condition, clinging (upādāna) arises." For dependent origination is taught as having one factor.
Khi giảng theo chiều thuận từ khởi điểm và theo chiều nghịch từ cuối cùng, có ba mối nối và bốn nhóm (tisandhi catusaṅkhepo). Khi giảng theo chiều nghịch từ giữa, bắt đầu với “Này các tỳ-khưu, bốn loại vật thực này có nhân duyên là gì?” và theo chiều thuận với “Nương vào mắt và các sắc, nhãn thức sanh khởi; sự hợp nhất của ba thứ ấy là xúc; do duyên xúc mà thọ sanh,” có hai mối nối và ba nhóm (dvisandhi tisaṅkhepo). Trong các trường hợp như “Này các tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự vị ngọt trong các pháp bị trói buộc, tham ái tăng trưởng; do duyên tham ái mà thủ sanh khởi,” có một mối nối và hai nhóm (ekasandhi dvisaṅkhepo). Thật vậy, duyên khởi được giảng chỉ với một chi phần.
Labbhateva hi so ‘‘tatra bhikkhave sutavā ariyasāvako paṭiccasamuppādaṃyeva sādhukaṃ yoniso manasi karoti ‘iti imasmiṃ sati idaṃ hoti…pe… nirujjhatī’ti.
Indeed, this can be obtained and should be understood according to the Sutta: "Therein, bhikkhus, a well-taught noble disciple thoroughly and wisely attends to dependent origination: 'When this exists, that comes to be... it ceases.'
Điều đó có thể được hiểu theo bài kinh “Này các tỳ-khưu, ở đây, một đệ tử thánh đã nghe pháp quán chiếu Duyên khởi một cách khéo léo và đúng đắn: ‘Khi cái này có, cái kia có… (v.v.)… cái này diệt, cái kia diệt.’”
Sukhavedaniyaṃ bhikkhave phassaṃ paṭicca uppajjati sukhavedanā’’ti (saṃ. ni. 2.62) imassa suttassa vasena veditabbo.
"Bhikkhus, dependent on contact that is felt as pleasant, pleasant feeling arises."
“Này các tỳ-khưu, nương vào xúc có cảm giác lạc, lạc thọ sanh khởi” – điều này cần được hiểu theo bài kinh này.
Iti tena tena kāraṇena tathā tathā pavattetabbattā paṭiccasamuppādo desanāya gambhīro.
Thus, dependent origination is profound in its teaching, because it is to be understood in various ways for various reasons.
Vì Duyên khởi phải được vận hành theo nhiều cách khác nhau tùy theo từng nguyên nhân, nên Duyên khởi thâm sâu về phương diện giáo pháp.
Tenāha ‘‘ayaṃ desanāgambhīratā’’ti.
Therefore it is said: "This is the profundity of teaching."
Do đó, Ngài nói: “Đây là sự thâm sâu của giáo pháp.”
Na hi tattha sabbaññutañāṇato aññaṃ ñāṇaṃ patiṭṭhaṃ labhati.
For no knowledge other than omniscience finds a footing there.
Thật vậy, ở đó, không có trí tuệ nào khác ngoài Trí Toàn Giác có thể an trú.
‘‘Avijjāya panā’’tiādīsu jānanalakkhaṇassa ñāṇassa paṭipakkhabhūto avijjāya aññāṇaṭṭho. Ārammaṇassa paccakkhakaraṇena dassanabhūtassa paṭipakkhabhūto adassanaṭṭho. Yenesā attano sabhāvena dukkhādīnaṃ yāthāvasarasaṃ paṭivijjhituṃ na deti chādetvā pariyonandhitvā tiṭṭhati, so tassā saccāsampaṭivedhaṭṭho.
In passages like "But as for ignorance," the meaning of non-knowledge for ignorance is that which is opposed to knowledge, which is characterized by knowing. The meaning of non-perception is that which is opposed to perception, which is characterized by making the object manifest. The meaning by which it, by its own nature, does not allow the penetration of the true essence of suffering and so forth, but obscures and completely envelops it, is its meaning of non-penetration of the truths.
Trong các câu như “Avijjāya panā” (và vô minh), aññāṇaṭṭho (trạng thái không biết) của vô minh là đối nghịch với trí tuệ có đặc tính là biết. Adassanaṭṭho (trạng thái không thấy) là đối nghịch với trí tuệ có đặc tính là thấy, bằng cách tự mình chứng kiến đối tượng. Trạng thái mà vô minh không cho phép thấu hiểu bản chất chân thật của khổ và các pháp khác, mà che đậy và bao phủ hoàn toàn, đó là trạng thái không thấu hiểu các sự thật của nó.
Abhisaṅkharaṇaṃ saṃvidhānaṃ, pakappananti attho.
Abhisaṅkharaṇaṃ means arranging, or planning.
Abhisaṅkharaṇaṃ là sự sắp đặt, sự chuẩn bị; đó là ý nghĩa.
Āyūhanaṃ sampiṇḍanaṃ, sampayuttadhammānaṃ attano kiccānurūpatāya rāsīkaraṇanti attho.
Āyūhanaṃ means gathering, or bringing together associated phenomena into a mass in accordance with their respective functions.
Āyūhanaṃ là sự tập hợp, sự gom góp các pháp tương ưng lại thành một khối theo chức năng của chúng; đó là ý nghĩa.
Apuññābhisaṅkhārekadeso sarāgo. Añño virāgo. Rāgassa vā appaṭipakkhabhāvato rāgappavaḍḍhako, rāguppattipaccayo ca sabbopi apuññābhisaṅkhāro sarāgo. Itaro tabbidūrabhāvato virāgo. ‘‘Dīgharattaṃ hetaṃ bhikkhave assutavato puthujjanassa ajjhositaṃ mamāyitaṃ parāmaṭṭhaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti’’ (saṃ. ni. 2.61) attaparāmāsassa viññāṇaṃ visesato vatthu vuttanti viññāṇassa suññataṭṭho gambhīro.
A part of unwholesome formations (apuññābhisaṅkhāra) is sarāgo (with lust). Another is virāgo (without lust). Alternatively, all unwholesome formations are sarāgo because they are not opposed to lust, and they promote lust and are conditions for its arising. The others (wholesome formations and imperturbable formations) are virāgo because they are far removed from it. The meaning of the emptiness of consciousness is profound because, as it is stated, "For a long time, bhikkhus, this consciousness has been adhered to, clung to, and grasped by the uninstructed ordinary person: 'This is mine, this I am, this is my self'," consciousness is specifically spoken of as the basis for the wrong view of self.
Một phần của các hành bất thiện (apuññābhisaṅkhāra) là sarāgo (có tham ái). Một phần khác là virāgo (không tham ái). Hoặc, tất cả các hành bất thiện đều là sarāgo vì chúng không đối nghịch với tham ái, mà là nguyên nhân làm tăng trưởng tham ái và là nhân duyên cho sự sanh khởi của tham ái. Cái kia (các hành thiện và bất động hành) là virāgo vì chúng ở xa tham ái. “Này các tỳ-khưu, từ lâu rồi, phàm phu chưa nghe pháp đã chấp thủ, đã xem là của mình, đã bám víu vào ‘cái này là của tôi, tôi là cái này, đây là tự ngã của tôi’,” nên thức (viññāṇa) được nói là đối tượng đặc biệt của sự chấp thủ tự ngã. Do đó, trạng thái trống rỗng (suññataṭṭho) của thức là thâm sâu.
Attā vijānāti saṃsaratīti sabyāpāratāsaṅkantiabhinivesabalavatāya abyāpāraasaṅkantipaṭisandhipātubhāvaṭṭhā ca gambhīrā.
The meanings of non-action, non-transmigration, and the manifestation of rebirth-linking for consciousness are also profound, due to the strength of the inclination towards the misconception of a self that knows and transmigrates.
Và trạng thái không hoạt động, không chuyển dịch, và sự hiện hữu của tái sinh (abyāpāraasaṅkantipaṭisandhipātubhāvaṭṭhā) cũng thâm sâu, do sức mạnh của sự chấp thủ sai lầm rằng “tự ngã biết, tự ngã luân hồi.”
Nāmarūpassa paṭisandhikkhaṇe ekatova uppādo ekuppādo, pavattiyaṃ visuṃ visuṃ yathārahaṃ ekuppādo. Nāmassa rūpena, rūpassa ca nāmena asampayogato vinibbhogo nāmassa nāmena, rūpassa ca rūpena ekaccassa ekaccena avinibbhogo (nāmassa nāmena avinibbhogo vibha. mūlaṭī. 242) yojetabbo.
The single arising (ekuppādo) of name-and-form at the moment of rebirth-linking (paṭisandhi), and their single arising individually and appropriately in succession should be understood. Their separation (vinibbhogo) is due to the non-association of name with form, and form with name. Their non-separation (avinibbhogo) is of one name with another name, and one form with another form.
Sự sanh khởi đồng thời của danh sắc vào khoảnh khắc tái sinh là ekuppādo (sự sanh khởi duy nhất); trong quá trình tồn tại, sự sanh khởi riêng biệt tương ứng là ekuppādo. Sự phân ly (vinibbhogo) của danh với sắc, và của sắc với danh, do không tương ưng. Sự không phân ly (avinibbhogo) của một phần danh với một phần danh, và của một phần sắc với một phần sắc, cần được kết hợp.
Ekuppādekanirodhehi avinibbhoge adhippete so rūpassa ca ekakalāpapavattino rūpena labbhatīti.
If non-separation is intended in terms of single arising and single cessation, then it is obtained as the non-separation of form with form, which occurs in a single kalāpa.
Nếu sự không phân ly được hiểu là sự sanh khởi và diệt tận đồng thời, thì điều đó được tìm thấy ở sắc và sắc tồn tại trong cùng một nhóm (kalāpa).
Atha vā ekacatuvokārabhavesu nāmarūpānaṃ asahavattanato aññamaññaṃ vinibbhogo, pañcavokārabhave sahavattanato avinibbhogo ca veditabbo.
Alternatively, separation should be understood as the non-coexistence of name-and-form in the single-constituent and four-constituent existences, and non-separation as their coexistence in the five-constituent existence.
Hoặc, sự phân ly (vinibbhogo) lẫn nhau của danh sắc trong các cõi đơn uẩn (ekavokārabhava) và tứ uẩn (catuvokārabhava) do không cùng tồn tại, và sự không phân ly (avinibbhogo) trong cõi ngũ uẩn (pañcavokārabhava) do cùng tồn tại, cần được hiểu.
Nāmassa ārammaṇābhimukhaṃ namanaṃ namanaṭṭho. Rūpassa virodhipaccayasamavāye visadisuppatti ruppanaṭṭho. Indriyapaccayabhāvo adhipatiyaṭṭho. ‘‘Lokopeso, dvārāpesā, khettaṃ peta’’nti vuttalokādiattho cakkhādīsu pañcasu yojetabbo.
The bending of name towards its object is the meaning of bending (namanaṭṭho). The dissimilar arising of form in the presence of opposing conditions is the meaning of breaking up (ruppanaṭṭho). The state of being a condition for the sense faculties is the meaning of dominance (adhipatiyaṭṭho). The meaning of world, door, and field, as stated, should be applied to the five sense faculties, beginning with the eye.
Sự nghiêng về đối tượng của danh là namanaṭṭho (trạng thái nghiêng). Sự sanh khởi khác biệt của sắc khi có sự kết hợp của các nhân duyên đối nghịch là ruppanaṭṭho (trạng thái biến hoại). Trạng thái là nhân duyên của các căn là adhipatiyaṭṭho (trạng thái chi phối). Ý nghĩa của thế gian (loka) và các điều khác như “đây là thế gian, đây là cửa, đây là ruộng” cần được áp dụng cho năm căn như mắt.
Manāyatanassa pana lujjanato, manosamphassādīnaṃ dvārakhettabhāvato ca ete atthā veditabbā.
Moreover, these meanings are to be understood from the impermanence of the mind-base (manāyatana) and from the mind-contact (manosamphassa) and so on being the door and field.
Còn đối với ý xứ (manāyatana), vì nó bị hủy hoại, và vì xúc chạm ý (manosamphassa) v.v… là trường cửa, nên những ý nghĩa này cần được hiểu.
Āpāthagatānaṃ rūpādīnaṃ pakāsanayogyatālakkhaṇaṃ obhāsanaṃ cakkhādīnaṃ visayibhāvo, manāyatanassa vijānanaṃ.
The manifestation, characterized by suitability for revealing sights and so on that have come into range, is the object-sphere (visayibhāvo) of the eye-base and so on; the knowing of the mind-base (manāyatana) is also the object-sphere.
Sự chiếu sáng, tức là khả năng hiển lộ các sắc pháp v.v… đã đi vào phạm vi, là visayibhāvo (trạng thái đối tượng) của mắt v.v…, và là sự nhận biết của ý xứ.
Saṅghaṭṭanaṭṭho visesato cakkhusamphassādīnaṃ pañcannaṃ, itare channampi yojetabbā.
The meaning of impact (saṅghaṭṭanaṭṭho) applies especially to the five kinds of eye-contact (cakkhusamphassa) and so on, while the others should be applied to all six.
Ý nghĩa va chạm (saṅghaṭṭanaṭṭho) đặc biệt nên được áp dụng cho năm loại xúc giác như nhãn xúc, còn các ý nghĩa khác nên được áp dụng cho cả sáu loại xúc giác.
Phusanañca phassassa sabhāvo.
And touching is the characteristic of contact.
Và sự xúc chạm (phusana) là bản chất của xúc (phassa).
Saṅghaṭṭanaṃ raso, itare upaṭṭhānākārā.
Impact is the function; the others are the modes of manifestation.
Sự va chạm (saṅghaṭṭana) là vị (rasa), còn những cái khác là các trạng thái hiện khởi (upaṭṭhānākārā).
Ārammaṇarasānubhavanaṭṭho rasavasena vutto, vedayitaṭṭho lakkhaṇavasena.
The meaning of experiencing the essence of the object is stated in terms of function, while the meaning of feeling is stated in terms of characteristic.
Ý nghĩa kinh nghiệm vị của đối tượng (ārammaṇarasānubhavanaṭṭho) được nói theo khía cạnh vị, còn ý nghĩa cảm thọ (vedayitaṭṭho) được nói theo khía cạnh đặc tính (lakkhaṇa).
Sukhadukkhama ajjhattabhāvo yathākkamaṃ tissannaṃ vedanānaṃ sabhāvavasena vutto.
The state of pleasure, pain, and neutrality is stated in terms of the inherent nature of the three feelings, respectively.
Trạng thái an lạc, khổ đau và trung tính (sukhadukkhamajjhattabhāvo) được nói theo bản chất của ba loại cảm thọ tương ứng.
‘‘Attā vedayatī’’ti abhinivesassa balavabhāvato nijjīvaṭṭho vedanāya gambhīro.
Due to the strong inclination that "a self experiences," the meaning of soullessness (nijjīvaṭṭho) for feeling is profound.
Do sự chấp thủ mạnh mẽ rằng “tự ngã cảm thọ”, nên ý nghĩa vô sinh mạng (nijjīvaṭṭho) của cảm thọ là sâu sắc.
Nijjīvāya vā vedanāya vedayitaṃ nijjīvavedayitaṃ, so eva atthoti nijjīvavedayitaṭṭho.
Or, the experience of a soulless feeling is soulless experience (nijjīvavedayitaṃ); that is the meaning, hence the meaning of soulless experience (nijjīvavedayitaṭṭho).
Hoặc sự cảm thọ của cảm thọ vô sinh mạng là cảm thọ vô sinh mạng (nijjīvavedayitaṃ); đó chính là ý nghĩa, do đó là ý nghĩa cảm thọ vô sinh mạng (nijjīvavedayitaṭṭho).
Sappītikataṇhāya abhinanditaṭṭho. Balavatarataṇhāya gilitvā pariniṭṭhāpanaṃ ajjhosānaṭṭho. Itare pana jeṭṭhabhāvaosāraṇasamuddaduratikkamaapāripūrivasena veditabbā.
The meaning of delight arises from craving accompanied by joy. The meaning of clinging is the complete engulfment by strong craving. The others, however, should be understood in terms of being like a mighty river, drawing to lower realms, being like the ocean, being difficult to overcome, and being unsatisfactory.
Ý nghĩa hoan hỷ (abhinanditaṭṭho) là do ái có hỷ (sappītikataṇhā). Nuốt chửng và hoàn tất bởi ái mạnh mẽ là ý nghĩa chấp thủ (ajjhosānaṭṭho). Còn những cái khác nên được hiểu theo các khía cạnh là sự lớn mạnh, sự dẫn đến sự sa đọa, sự khó vượt qua như biển cả, và sự không hoàn thành.
Ādānaggahaṇābhinivesaṭṭhā catunnampi upādānānaṃ samānā, parāmāsaṭṭho diṭṭhupādānādīnameva, tathā duratikkamaṭṭho. ‘‘Diṭṭhikantāro’’ti (dha. sa. 392) hi vacanato diṭṭhīnaṃ duratikkamatā.
The meanings of taking, grasping, and addiction are common to all four kinds of clinging (upādāna); the meaning of erroneous grasping (parāmāsaṭṭho) belongs only to clinging to views (diṭṭhupādāna) and so on, and similarly the meaning of being difficult to overcome (duratikkamaṭṭho). For indeed, views are difficult to overcome, as it is said, "the wilderness of views."
Ý nghĩa nắm giữ, chấp thủ và chấp trước (ādānaggahaṇābhinivesaṭṭhā) là giống nhau đối với cả bốn loại thủ (upādāna), còn ý nghĩa chấp trước sai lầm (parāmāsaṭṭho) chỉ thuộc về tà kiến thủ (diṭṭhupādānādīnaṃ) v.v., và ý nghĩa khó vượt qua (duratikkamaṭṭho) cũng vậy. Vì có lời nói “rừng tà kiến” (diṭṭhikantāro), nên tà kiến là khó vượt qua.
Daḷhaggahaṇattā vā catunnampi duratikkamaṭṭho yojetabbo.
Or, the meaning of being difficult to overcome (duratikkamaṭṭho) should be applied to all four due to their firm grasping.
Hoặc do sự chấp giữ kiên cố, ý nghĩa khó vượt qua (duratikkamaṭṭho) nên được áp dụng cho cả bốn loại thủ.
Yonigatiṭhitinivāsesukhipananti samāse bhummavacanassa alopo daṭṭhabbo.
In the compound yonigatiṭhitinivāsesukhipanaṃ, the non-elision of the locative case ending should be noted.
Trong cụm từ yonigatiṭhitinivāsesukhipanaṃ, sự không lược bỏ giới từ thuộc cách (bhummavacana) trong hợp từ (samāsa) nên được nhận thấy.
Evañhi tena āyūhanābhisaṅkharaṇapadānaṃ samāso hoti.
This is how the compound of the terms "exertion" (āyūhanā) and "formation" (abhisaṅkharaṇa) is formed.
Chính như vậy, hợp từ của các từ āyūhanā và abhisaṅkharaṇa mới có thể xảy ra.
Yathā tathā jāyanaṃ jātiattho. Tassā pana sannipātato jāyanaṃ sañjātiattho. Mātukucchiṃ okkamitvā viya jāyanaṃ okkantiattho. So jātito nibbattanaṃ nibbattiattho. Kevalaṃ pātubhavanaṃ pātubhāvaṭṭho.
Becoming in any manner is the meaning of birth (jātiattho). Moreover, becoming from the conjunction* is the meaning of conception-birth (sañjātiattho). Becoming as if descending into a mother's womb is the meaning of descent-birth (okkantiattho). Becoming from that birth is the meaning of arising-birth (nibbattiattho). Simply appearing is the meaning of manifestation-birth (pātubhāvaṭṭho).
Sự sinh ra theo bất kỳ cách nào là ý nghĩa sinh (jātiattho). Còn sự sinh ra do sự tụ hội là ý nghĩa đồng sinh (sañjātiattho). Sự sinh ra như việc nhập vào bụng mẹ là ý nghĩa tái sinh (okkantiattho). Sự sinh ra từ chủng loại đó là ý nghĩa phát sinh (nibbattiattho). Sự hiện hữu đơn thuần là ý nghĩa hiện khởi (pātubhāvaṭṭho).
Jarāmaraṇaṅgaṃ maraṇappadhānanti tassa maraṇaṭṭhā eva khayādayo gambhīrāti dassitā.
The constituent of old age and death (jarāmaraṇaṅgaṃ) has death as its principal element, thus the meanings of decay (khayādayo) and so on, which are profound, are shown to belong to death itself.
Thành phần già và chết (jarāmaraṇaṅga) có cái chết là chủ yếu, nên các sự hoại diệt (khayādayo) v.v. là ý nghĩa sâu sắc của cái chết đã được chỉ ra.
Uppannauppannānañhi navanavānaṃ khayena kamena khaṇḍiccādiparipakkapavattiyaṃ loke jarāvohāroti.
For in the world, the term 'old age' refers to the progressive manifestation of broken teeth and so on, through the decay of each and every new arising thing.
Vì sự hoại diệt của những cái mới mẻ liên tục sinh khởi, dần dần dẫn đến sự chín muồi như răng rụng v.v., nên trong thế gian có sự gọi là già.
Khayaṭṭho vā jarāya vuttoti daṭṭhabbo.
Or, the meaning of decay (khayaṭṭho) should be understood as stated for old age.
Hoặc ý nghĩa hoại diệt (khayaṭṭho) được nói đến là của sự già, nên cần được hiểu như vậy.
Navabhāvāpagamo hi ‘‘khayo’’ti vattuṃ yuttoti vipariṇāmaṭṭho dvinnampi vasena yojetabbo, santativasena vā jarāya khayavayabhāvā, sammutikhaṇikavasena maraṇassa bhedavipariṇāmaṭṭhā yojetabbā.
For indeed, the disappearance of newness is fitting to be called "decay"; thus, the meaning of change (vipariṇāmaṭṭho) should be applied in terms of both*. Or, the meanings of decay and wasting away (khayavayabhāvā) for old age refer to the continuity of phenomena, while the meanings of dissolution and change (bhedavipariṇāmaṭṭhā) for death should be applied in terms of conventional and momentary death.
Vì sự mất đi trạng thái mới mẻ là điều hợp lý để gọi là “hoại diệt”, nên ý nghĩa biến đổi (vipariṇāmaṭṭho) nên được áp dụng cho cả hai (già và chết), hoặc theo dòng tương tục thì sự hoại diệt và suy tàn là của sự già, còn theo quy ước và sát na thì ý nghĩa phân hủy và biến đổi (bhedavipariṇāmaṭṭhā) nên được áp dụng cho cái chết.
Avijjādīnaṃ sabhāvo paṭivijjhīyatīti paṭivedho.
That which is thoroughly penetrated is penetration (paṭivedho), referring to the nature of ignorance (avijjādīnaṃ sabhāvo) and so on.
Bản chất của vô minh (avijjā) v.v. được thấu hiểu, đó là sự thấu triệt (paṭivedho).
Vuttañhetaṃ nidānakathāyaṃ ‘‘tesaṃ tesaṃ vā tattha tattha vuttadhammānaṃ paṭivijjhitabbo salakkhaṇasaṅkhāto aviparītasabhāvo paṭivedho’’ti.(Dī. ni. aṭṭha. paṭhamamahāsaṅgītikathā; abhi. aṭṭha. nidānakathā) so hi avijjādīnaṃ sabhāvo maggañāṇeneva asammohapaṭivedhavasena paṭivijjhitabbato aññāṇassa alabbhaneyyapatiṭṭhatāya agādhaṭṭhena gambhīro.
Indeed, this has been stated in the Discourse on Origins (nidānakathāyaṃ): "Penetration (paṭivedho) is the undistorted inherent nature, called one's own characteristic, of those various phenomena stated in various places, which is to be thoroughly penetrated." For this very nature of ignorance and so on is profound (gambhīro) due to being penetrable only by the knowledge of the path, by way of unconfused penetration, and due to ignorance being unfathomable, having no attainable footing.
Điều này đã được nói trong Nidānakathā: “Sự thấu triệt là bản chất không sai lệch, được gọi là tự tướng, của các pháp đã được nói đến ở từng nơi, cần được thấu hiểu”. Chính bản chất của vô minh v.v. đó là sâu sắc (gambhīro) theo ý nghĩa là không thể đạt được nền tảng của sự vô minh, vì nó chỉ có thể được thấu hiểu bằng trí tuệ đạo theo cách thấu triệt không lầm lẫn.
Sā sabbāpī ti sā yathāvuttā saṅkhepato catubbidhā vitthārato anekappabhedā sabbāpi paṭiccasamuppādassa gambhīratā therassa uttānakā viya upaṭṭhāsi catūhi aṅgehi samannāgatattā.
All that (sā sabbāpī) means that this profundity of dependent origination, described in brief as fourfold and in detail as manifold, appeared to the Elder (Thera) as if it were shallow because it was endowed with four aspects.
Tất cả những điều đó—tức là sự sâu sắc của duyên khởi (paṭiccasamuppāda), được nói tóm tắt là bốn loại và chi tiết là vô số loại—đã hiện ra rõ ràng như một điều nông cạn đối với vị Trưởng lão (therassa uttānakā viya upaṭṭhāsi), vì nó được đầy đủ bốn yếu tố.
Udāhu aññesampīti ‘‘mayhaṃ tāva esa paṭiccasamuppādo uttānako hutvā upaṭṭhāti, kiṃ nu kho aññesampi evaṃ uttānako hutvā upaṭṭhātī’’ti mā evaṃ avaca mayāva dinnanaye catusaccakammaṭṭhānavidhimhi ṭhatvā.
Or to others as well? (Udāhu aññesampīti) means, "This dependent origination appears shallow to me; does it appear shallow to others as well?" Do not speak thus, having stood in the method of the four noble truths meditation taught by me alone.
Hay đối với những người khác cũng vậy? (udāhu aññesampīti) — “Duyên khởi này hiện ra rõ ràng đối với ta, vậy liệu nó có hiện ra rõ ràng như vậy đối với những người khác không?” — Đừng nói như vậy (mā evaṃ avaca), mà hãy đứng trên phương pháp hành thiền Tứ Thánh Đế theo cách đã được ta chỉ dạy.
Oḷārikanti vatthuvītikkamasamatthatāvasena thūlaṃ.
Gross (oḷārikaṃ) means substantial, in the sense of being capable of transgressing the object.
Thô trọng (oḷārikaṃ) là thô thiển theo khả năng vượt qua đối tượng.
Kāmaṃ kāmarāgapaṭighāyeva atthato kāmarāgapaṭighasaṃyojanāni, kāmarāgapaṭighānusayā ca, tathāpi aññoyeva saṃyojanaṭṭho bandhanabhāvato, añño anusayanaṭṭho appahīnabhāvena santāne thāmagamananti katvā, iti kiccavisesavisiṭṭhabhede gahetvā ‘‘cattāro kilese’’ti ca vuttaṃ.
Though sensual desire (kāmarāga) and ill-will (paṭighā) are in essence the fetters (saṃyojanāni) of sensual desire and ill-will, and also the latent tendencies (anusayā) of sensual desire and ill-will, yet the meaning of fetter (saṃyojanaṭṭho) is distinct due to its binding nature. The meaning of latent tendency (anusayanaṭṭho) is distinct due to its unabandoned nature remaining firmly established in the mental continuum. Thus, taking these distinct aspects of function, it is also said, " four defilements."
Dù tham dục và sân hận (kāmarāgapaṭighā) về bản chất là tham dục và sân hận kiết sử (kāmarāgapaṭighasaṃyojanāni), và là tham dục và sân hận tùy miên (kāmarāgapaṭighānusayā), nhưng ý nghĩa kiết sử là khác do tính chất trói buộc, và ý nghĩa tùy miên là khác do tính chất chưa đoạn trừ mà ẩn tàng trong dòng tâm thức. Do đó, khi xét đến sự khác biệt đặc thù về chức năng, đã nói là “bốn phiền não” (cattāro kilese).
Eseva nayo itaresupi.
The same method applies to the others.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho những điều còn lại.
Aṇusahagateti aṇusabhāvaṃ upagate.
Accompanied by subtle (aṇusahagate) means having attained a subtle nature.
Đồng hành với vi tế (aṇusahagate) có nghĩa là đạt đến trạng thái vi tế.
Tabbhāvattho hi ayaṃ sahagata-saddo ‘‘nandirāgasahagatā’’tiādīsu (dī. ni. 2.400; ma. ni. 1.91, 133, 460; 3.374; saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 14; vibha. 203; paṭi. ma. 1.34; 2.30) viya.
Indeed, this word "accompanied" (sahagata) has the meaning of 'that state', as in "accompanied by delight and lust" (nandirāgasahagatā) and so on.
Thật vậy, từ sahagata ở đây có ý nghĩa là trạng thái đó, như trong các trường hợp “nandirāgasahagatā” v.v.
Yathā uparimaggādhigamanavasena saccasampaṭivedho paccayākārapaṭivedhavasena, evaṃ sāvakabodhipaccekabodhisammāsambodhiadhigamanavasenapi saccasampaṭivedho paccayākārapaṭivedhavasenevāti dassetuṃ ‘‘kasmā cā’’tiādi vuttaṃ.
To show that just as the penetration of the truths, by way of attaining the higher paths, is by way of penetrating the conditional nature, so too the penetration of the truths by way of attaining the enlightenment of a disciple, a Paccekabuddha, or a Sammāsambuddha is also by way of penetrating the conditional nature, the passage beginning with " Why indeed" is stated.
Để chỉ ra rằng sự thấu triệt Tứ Thánh Đế theo cách đạt được các đạo quả cao hơn là do sự thấu triệt duyên khởi, và cũng như vậy, sự thấu triệt Tứ Thánh Đế theo cách đạt được giác ngộ của Thanh văn, Độc giác Phật và Chánh Đẳng Giác cũng là do sự thấu triệt duyên khởi, nên đã nói “Kasmā cā” v.v.
Sabbathāvāti sabbappakāreneva kiñcipi pakāraṃ asesetvāti attho.
In every way (sabbathāvā) means entirely, without leaving out any aspect.
Sabbathāvā có nghĩa là bằng mọi cách, không bỏ sót bất kỳ cách nào.
Ye katābhinīhārānaṃ mahābodhisattānaṃ vīriyassa ukkaṭṭhamajjhimamudutāvasena bodhisambhārasambharaṇe kālabhedā icchitā, te dassento ‘‘cattāri, aṭṭha, soḷasa vā asaṅkhyeyyānī’’ti āha, svāyamattho cariyāpiṭakavaṇṇanāya gahetabbo.
Referring to the desired differences in time for the accumulation of requisites for enlightenment (bodhisambhārasambharaṇe) by great Bodhisattas who have made aspirations, according to the supreme, medium, or soft degree of their energy, it is said, " four, eight, or sixteen asaṅkheyyas." This meaning is to be taken from the Commentary on the Cariyāpiṭaka.
Để chỉ ra sự khác biệt về thời gian mong muốn trong việc tích lũy các yếu tố giác ngộ của các Đại Bồ Tát đã phát nguyện, tùy theo mức độ tinh tấn cao, trung bình hay thấp, đã nói “bốn, tám hoặc mười sáu a-tăng-kỳ” (cattāri, aṭṭha, soḷasa vā asaṅkhyeyyānī). Ý nghĩa này nên được lấy từ Cariyāpiṭakavaṇṇanā.
Sāvako padesañāṇe ṭhitoti sāvako hutvā sekkhabhāvato tatthāpi padesañāṇe ṭhito.
A disciple standing in partial knowledge (sāvako padesañāṇe ṭhito) means being a disciple and, due to being a learner (sekkhabhāvato), also standing in partial knowledge.
Thanh văn an trú trong trí tuệ cục bộ (sāvako padesañāṇe ṭhito) có nghĩa là một Thanh văn, do là một bậc hữu học, và ngay cả trong đó, an trú trong trí tuệ cục bộ.
Buddhānaṃ kathāya ‘‘taṃ tathāgato abhisametī’’tiādikāya paccanīkaṃ hoti. Anaññasādhāraṇassa hi vasena buddhānaṃ sīhanādo, na aññasādhāraṇassa.
This becomes contrary to the discourse of the Buddhas that begins with, "The Tathāgata fully comprehends that." For the lion's roar of the Buddhas is in terms of what is exclusive to them, not what is common to others.
Lời dạy của chư Phật như “Như Lai đã chứng ngộ điều đó” v.v. là đối nghịch. Vì tiếng rống sư tử của chư Phật là do điều không chung với người khác, chứ không phải điều chung với người khác.
Hi vuttaṃ.
Indeed, it is said.
Chính vậy đã được nói.
Tasmā mahābodhisattānaṃ sabbesampi puññasambhāro yāvadeva ñāṇasambhārattho sammāsambodhisamadhigamasamatthattāti āha ‘‘paccayākāraṃ …pe… natthī’’ti.
Therefore, the entire accumulation of merit of all great Bodhisattas serves precisely for the purpose of knowledge, being capable of attaining full enlightenment. Thus, it is said, " the conditional nature... there is no other."
Do đó, tất cả các yếu tố công đức của các Đại Bồ Tát đều chỉ nhằm mục đích trí tuệ, có khả năng đạt được Chánh Đẳng Giác, nên đã nói “paccayākāraṃ…pe… natthī”.
Idāni paccayākārapaṭivedhasseva vā mahānubhāvatādassanamukhena paṭiccasamuppādasseva paramagambhīrataṃ dassetuṃ ‘‘avijjā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the ultimate profundity of dependent origination by demonstrating the great potency of the penetration of the conditional nature itself, the passage beginning with " Ignorance" (Avijjā) is stated.
Bây giờ, để chỉ ra sự sâu sắc tột cùng của duyên khởi, thông qua việc trình bày sự vĩ đại của chính sự thấu triệt duyên khởi, đã nói “avijjā” v.v.
Navahi ākārehīti uppādādīhi navahi ākārehi.
By nine modes (Navahi ākārehī) means by the nine modes of origination and so on.
Bằng chín khía cạnh (navahi ākārehī) có nghĩa là bằng chín khía cạnh như sự sinh khởi v.v.
Avijjā hi saṅkhārānaṃ uppādo hutvā paccayo hoti, pavattaṃ hutvā nimittaṃ, āyūhanaṃ, saṃyogo, palibodho, samudayo, hetu, paccayo hutvā paccayo hoti.
Ignorance becomes a condition by being the origination of formations (saṅkhārānaṃ uppādo), a sign by being its continuance (pavattaṃ), an exertion (āyūhanaṃ), a conjunction (saṃyogo), an impediment (palibodho), a source (samudayo), a root cause (hetu), and a condition by being a condition (paccayo).
Vô minh là duyên cho các hành (saṅkhāra) bằng cách là sự sinh khởi, là dấu hiệu bằng cách là sự tiếp diễn, là sự tích lũy, là sự kết hợp, là sự chướng ngại, là sự tập khởi, là nguyên nhân, là duyên.
Evaṃ saṅkhārādayo viññāṇādīnaṃ.
Similarly, formations and so on are conditions for consciousness and so on.
Tương tự như vậy, các hành v.v. là duyên cho thức (viññāṇa) v.v.
Vuttañhetaṃ paṭisambhidāmagge ‘‘kathaṃ paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ?
Indeed, this is stated in the Paṭisambhidāmagga: "How is the knowledge of the establishment of phenomena wisdom in comprehending conditions?
Điều này đã được nói trong Paṭisambhidāmagga: “Trí tuệ trong việc thấu hiểu các duyên là Dhammaṭṭhitiñāṇa như thế nào?
Avijjā saṅkhārānaṃ uppādaṭṭhiti ca pavattaṭṭhiti ca nimittaṭṭhiti ca āyūhanaṭṭhiti ca saññogaṭṭhiti ca palibodhaṭṭhiti ca samudayaṭṭhiti ca hetuṭṭhiti ca paccayaṭṭhiti ca imehi navahākārehi avijjāpaccayā saṅkhārā paccayasamuppannā’’tiādi (paṭi. ma. 1.45).
Ignorance is the condition for formations through these nine modes: the mode of origination-maintenance, the mode of continuation-maintenance, the mode of sign-maintenance, the mode of accumulation-maintenance, the mode of conjunction-maintenance, the mode of entanglement-maintenance, the mode of aggregation-maintenance, the mode of root-condition-maintenance, and the mode of condition-maintenance, thus 'dependent on ignorance are formations', and so on.
Vô minh (avijjā) là nhân duyên cho các hành (saṅkhārā) theo chín cách: nhân duyên cho sự sinh khởi và tồn tại (uppādaṭṭhiti), cho sự tiếp diễn và tồn tại (pavattaṭṭhiti), cho dấu hiệu và tồn tại (nimittaṭṭhiti), cho sự tích lũy và tồn tại (āyūhanaṭṭhiti), cho sự kết hợp và tồn tại (saññogaṭṭhiti), cho sự ràng buộc và tồn tại (palibodhaṭṭhiti), cho sự tập khởi và tồn tại (samudayaṭṭhiti), cho nhân và tồn tại (hetuṭṭhiti), và cho duyên và tồn tại (paccayaṭṭhiti). Với chín phương diện này, do vô minh làm duyên, các hành sinh khởi do duyên (paccayasamuppannā), v.v. (Paṭi. Ma. 1.45).
Tattha navahākārehīti navahi paccayabhāvūpagamanākārehi.
Here, by the nine modes means by the nine modes of becoming a condition.
Ở đây, navahākārehīti có nghĩa là theo chín phương diện của sự trở thành duyên.
Uppajjati etasmā phalanti uppādo, phaluppattiyā kāraṇabhāvo.
That from which the fruit arises is origination (uppādo), meaning the state of being the cause for the arising of the fruit.
Quả sinh khởi từ cái này, nên nó là uppādo (sự sinh khởi), tức là trạng thái nhân của sự sinh khởi quả.
Sati ca avijjāya saṅkhārā uppajjanti, nāsati, tasmā avijjā saṅkhārānaṃ uppādo hutvā paccayo hoti.
When ignorance exists, formations arise; when it does not exist, they do not. Therefore, ignorance, having become the origination for formations, is a condition.
Khi vô minh (avijjā) hiện hữu, các hành (saṅkhārā) sinh khởi; khi không hiện hữu, chúng không sinh khởi. Do đó, vô minh trở thành nhân duyên cho các hành thông qua sự sinh khởi.
Tathā avijjāya sati saṅkhārā pavattanti, nīyanti ca.
Similarly, when ignorance exists, formations proceed and are brought about.
Tương tự, khi vô minh hiện hữu, các hành vận hành và được dẫn dắt.
Yathā ca bhavādīsu khipanti, evaṃ tesaṃ avijjā paccayo hoti.
Just as they are cast into existences and so forth, so ignorance is a condition for them.
Và giống như chúng ném vào các cõi hữu (bhava) v.v., vô minh cũng là duyên cho chúng như vậy.
Tathā āyūhanti phaluppattiyā ghaṭenti, saṃyujjanti attano phalena.
Likewise, they accumulate, exerting themselves for the arising of the fruit; they are conjoined with their own fruit.
Tương tự, chúng tích lũy (āyūhanti) và cố gắng (ghaṭenti) cho sự sinh khởi của quả, chúng kết hợp (saṃyujjanti) với quả của chính mình.
Yasmiṃ santāne sayaṃ uppannā, taṃ palibundhanti.
They entangle the continuum in which they themselves have arisen.
Chúng trói buộc (palibundhanti) dòng tương tục (santāna) mà chúng tự sinh khởi trong đó.
Paccayantarasamavāye udayanti uppajjanti.
Upon the confluence with another condition, they arise and originate.
Khi có sự hội tụ của các duyên khác, chúng sinh khởi (udayanti uppajjanti).
Hinoti ca saṅkhārānaṃ kāraṇabhāvaṃ gacchati.
And it (ignorance) leads to the state of being the cause for formations.
Và vô minh trở thành nhân (kāraṇabhāvaṃ gacchati) cho các hành.
Paṭicca avijjaṃ saṅkhārā ayanti pavattantīti evaṃ avijjāya saṅkhārānaṃ kāraṇabhāvūpagamanavisesā uppādādayo veditabbā.
"Dependent on ignorance, formations proceed and continue to exist" – in this way, these distinctions of ignorance becoming a cause for formations, such as origination and so on, are to be understood.
Do nương vào vô minh, các hành vận hành (ayanti pavattanti). Như vậy, uppāda v.v. là những đặc điểm của sự trở thành nhân của vô minh đối với các hành cần phải được hiểu.
Tattha tathā saṅkhārādīnaṃ viññāṇādīsu uppādaṭṭhitiādīsupi.
And in the same way, for formations and so on in relation to consciousness and so on, concerning origination-maintenance and so on.
Và tương tự, đối với uppādaṭṭhiti v.v. của các hành v.v. trong thức (viññāṇa) v.v. cũng vậy.
Tiṭṭhati etenāti ṭhiti, kāraṇaṃ.
That by which it stands is maintenance (ṭhiti), meaning the cause.
Cái mà nhờ đó nó tồn tại (tiṭṭhati), đó là ṭhiti (sự tồn tại), tức là nhân.
Uppādo eva ṭhiti uppādaṭṭhiti.
Origination itself is maintenance, hence origination-maintenance (uppādaṭṭhiti).
Sự sinh khởi (uppādo) chính là sự tồn tại (ṭhiti), nên là uppādaṭṭhiti (sự sinh khởi và tồn tại).
Eseva nayo sesesupi.
The same method applies to the remaining terms.
Cách này cũng áp dụng cho các trường hợp còn lại.
‘‘Paccayo hotī’’ti idaṃ idha lokanāthena tadā paccayapariggahassa āraddhabhāvadassanaṃ.
The phrase “is a condition” here indicates the commencement of the comprehension of conditions by the Lord of the World at that time.
‘‘Paccayo hotī’’ (là duyên) – câu này ở đây được Đức Thế Tôn sử dụng để chỉ ra rằng sự nắm bắt các duyên đã được bắt đầu vào thời điểm đó.
So ca ārambho ñāyāruḷho ‘‘yathā ca purimehi mahābodhisattehi bodhimūle pavattito, tatheva ca pavattito’’ti.
And that commencement was proper, as it was "just as it was commenced by the great Bodhisattas of the past at the foot of the Bodhi tree, so too was it commenced".
Và sự khởi đầu ấy là hợp lý, rằng "giống như các vị Đại Bồ Tát trước đây đã thực hành dưới cội Bồ Đề, cũng chính là cách đã được thực hành".
Acchariyavegābhihatā dasasahassilokadhātu saṅkampi sampakampīti dassento ‘‘diṭṭhamattevā’’tiādimāha.
Showing that the ten-thousand-fold world system trembled and quaked, struck by the surge of wonder, he stated “as soon as it was seen” and so on.
Để chỉ ra rằng mười ngàn thế giới đã rung chuyển và chấn động bởi sức mạnh của sự kỳ diệu, Ngài đã nói ‘‘diṭṭhamattevā’’ v.v.
Etassa dhammassāti etassa paṭiccasamuppādasaññitassa dhammassa.
Of this Dhamma means of this Dhamma designated as dependent origination.
Etassa dhammassāti: của pháp này, tức là của pháp được gọi là duyên khởi (paṭiccasamuppāda).
So pana yasmā atthato hetupabhavānaṃ hetu.
But since that, in essence, is the cause of causes and effects,
Tuy nhiên, vì pháp ấy, theo ý nghĩa tối hậu, là nhân của những gì sinh khởi từ nhân.
Tenāha ‘‘etassa paccayadhammassā’’ti, jātiādīnaṃ jarāmaraṇādipaccayatāyāti attho.
therefore he said “of this conditioned Dhamma,” meaning due to the conditionality of birth and so on for old age and death and so on.
Do đó, Ngài nói ‘‘etassa paccayadhammassā’’ti (của pháp duyên này), tức là duyên của sự già chết (jarāmaraṇa) v.v. đối với sự sinh (jāti) v.v.
Nāmarūpaparicchedo, tassa ca paccayapariggaho na paṭhamābhinivesamattena hoti, atha kho tattha aparāparaṃ ñāṇuppattisaññitena anu anu bujjhanena, tadubhayābhāvaṃ pana dassento ‘‘ñātapariññāvasena ananubujjhanā’’ti āha.
The discernment of mind-and-matter, and the comprehension of its conditions, does not occur merely by an initial mental application, but rather by repeated awakening, that is, by the continuous arising of knowledge therein. Showing the absence of both (discernment of mind-and-matter and comprehension of conditions), he states “non-awakening in terms of knowing by full understanding”.
Sự phân biệt danh sắc (nāmarūpa) và sự nắm bắt duyên của nó không chỉ xảy ra bằng một sự chú tâm ban đầu, mà là do sự hiểu biết liên tục, được gọi là sự sinh khởi của trí tuệ lặp đi lặp lại. Để chỉ ra sự thiếu vắng cả hai điều đó, Ngài nói ‘‘ñātapariññāvasena ananubujjhanā’’ti (không hiểu biết theo cách của trí tuệ thấu triệt).
Niccasaññādīnaṃ pajahanavasena vattamānā vipassanā dhamme ca paṭivijjhantī eva nāma hoti paṭipakkhavikkhambhanena tikkhavisadabhāvāpattito, tadadhiṭṭhānabhūtā ca tīraṇapariññā, ariyamaggo ca pariññāpahānābhisamayavasena pavattiyā tīraṇapahānapariññāsaṅgaho cāti tadubhayapaṭivedhābhāvaṃ dassento ‘‘tīraṇa…pe… appaṭivijjhanā’’ti āha.
Insight (vipassanā), proceeding by way of abandoning perceptions of permanence and so on, truly becomes the penetration of phenomena because of the repulsion of opponents, attaining sharpness and clarity. And the discerning full understanding (tīraṇapariññā) that serves as its foundation, and the noble path (ariyamagga) included in discerning and abandoning full understanding due to its proceeding by way of penetrating and abandoning full understanding—showing the absence of penetration of both of these, he states “discerning…and…non-penetration”.
Sự quán chiếu (vipassanā) diễn ra bằng cách từ bỏ các tưởng thường hằng (niccasaññā) v.v., thì chính là sự thấu hiểu các pháp (dhamme paṭivijjhantī), vì nó đạt đến trạng thái sắc bén và thanh tịnh do sự đẩy lùi các đối thủ. Và trí tuệ thấu triệt (tīraṇapariññā) là nền tảng của nó, và Thánh đạo (ariyamagga) được bao gồm trong tīraṇapariññā và pahānapariññā do sự diễn tiến theo cách thấu triệt trí tuệ và từ bỏ phiền não. Để chỉ ra sự thiếu vắng sự thấu hiểu cả hai điều đó, Ngài nói ‘‘tīraṇa…pe… appaṭivijjhanā’’ti (không thấu hiểu tīraṇapariññā v.v.).
Tantaṃ vuccati vatthavīnanatthaṃ tantavāyehi daṇḍake āsañjitvā pasāritasuttapaṭṭī tanīyatīti katvā.
A web (tantaṃ) is called so because it is stretched out by weavers, fastening the threads to sticks for the purpose of weaving cloth.
Tantaṃ (sợi chỉ) được gọi như vậy vì những người thợ dệt căng và trải các sợi chỉ đã được móc vào các thanh gỗ để dệt vải.
Taṃ pana suttasantānākulatāya nidassanabhāvena ākulameva gahitanti āha ‘‘tantaṃ viya ākulakajātā’’ti.
However, that thread, because of the entanglement of its strands, is taken as confused (ākula) by way of illustration, therefore it says “tangled like a web”.
Tuy nhiên, sợi chỉ ấy được lấy làm ví dụ về sự rối rắm do sự phức tạp của các sợi chỉ, nên Ngài nói ‘‘tantaṃ viya ākulakajātā’’ti (rối rắm như một cuộn chỉ).
Saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘yathā nāmā’’tiādi vuttaṃ.
The statement “just as” and so on was uttered to explain the briefly stated meaning in detail.
Để giải thích chi tiết ý nghĩa đã được nói tóm tắt, Ngài đã nói ‘‘yathā nāmā’’tiādi (giống như v.v.).
Samānetunti pubbena paraṃ samaṃ katvā ānetuṃ, avisamaṃ ujuṃ kātunti attho.
To straighten out means to make the latter (thread) equal to the former (thread), to make the uneven straight, is the meaning.
Samānetuṃ (để sắp xếp) có nghĩa là làm cho cái sau ngang bằng với cái trước, tức là làm cho cái không đều trở nên thẳng thắn.
Tantameva vā ākulaṃ tantākulaṃ, tantākulaṃ viya jātā bhūtāti tantākulajātā. Majjhimaṃ paṭipadaṃ anupagantvā antadvayapatanena paccayākāre khalitā ākulā byākulā honti. Teneva antadvayapatanena taṃtaṃdiṭṭhigāhavasena paribbhamantā ujukaṃ dhammaṭṭhiti kathaṃ paṭipajjituṃ na jānanti.
Or, the thread itself is tangled, tantākulaṃ (tangled thread); those who are like a tangled thread are tantākulajātā (born like a tangled thread). By falling into the two extremes without approaching the middle path, they are bewildered and confused regarding the mode of conditions. Due to that very falling into the two extremes, they wander about holding various views and do not know how to practice the straight Dhamma-stability.
Hoặc chính sợi chỉ bị rối là tantākulaṃ (sợi chỉ rối), và những gì đã trở nên như sợi chỉ rối là tantākulajātā (rối rắm như sợi chỉ rối). Do không đi theo con đường trung đạo (majjhimā paṭipadā) mà rơi vào hai cực đoan, họ paccayākāre khalitā ākulā byākulā honti (bị sai lầm trong cách duyên, trở nên rối rắm và bối rối). Chính vì rơi vào hai cực đoan đó, do chấp thủ các tà kiến khác nhau, họ không biết cách thực hành pháp (dhammaṭṭhiti) một cách thẳng thắn.
Tenāha ‘‘na sakkonti taṃ paccayākāraṃ ujuṃ kātu’’nti.
Therefore, he said, “they are unable to make that mode of conditions straight”.
Do đó, Ngài nói ‘‘na sakkonti taṃ paccayākāraṃ ujuṃ kātu’’nti (không thể làm cho cách duyên ấy trở nên thẳng thắn).
Dve bodhisatteti paccekabodhisattamahābodhisatte.
Two Bodhisattas means Paccekabuddha Bodhisattas and Mahābodhisattas.
Dve bodhisatteti (hai vị Bồ Tát) là Bồ Tát Độc Giác (Paccekabodhisatta) và Đại Bồ Tát (Mahābodhisatta).
Attano dhammatāyāti attano sabhāvena, paropadesena vināti attho.
By their own nature means by their inherent characteristic, that is, without the instruction of others.
Attano dhammatāyāti (theo bản chất của chính mình) có nghĩa là theo bản chất tự nhiên của mình, không cần sự hướng dẫn của người khác.
Tattha tattha guḷakajātanti tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne jātaguḷakampi gaṇṭhīti suttagaṇṭhi.
Tangled knots here and there means the knot formed in those various places, and gaṇṭhī refers to a thread-knot.
Tattha tattha guḷakajātanti (rối rắm ở chỗ này chỗ kia) có nghĩa là các nút thắt (gaṇṭhī) được hình thành ở những chỗ khác nhau, tức là các nút thắt của sợi chỉ.
Tato eva gaṇṭhibaddhaṃ baddhagaṇṭhikaṃ.
From that very fact, it is knotted (gaṇṭhibaddhaṃ), having formed a knot.
Chính vì thế mà nó gaṇṭhibaddhaṃ (bị thắt nút), tức là có nút thắt.
Paccayesu pakkhalitvāti aniccadukkhānattādisabhāvesu paccayadhammesu niccādiggāhavasena pakkhalitvā.
Having stumbled regarding conditions means having stumbled in the conditioned phenomena, which have the nature of impermanence, suffering, non-self, and so on, by grasping them as permanent, pleasurable, self, and so on.
Paccayesu pakkhalitvāti (bị sai lầm trong các duyên) có nghĩa là bị sai lầm trong các pháp duyên có bản chất vô thường (anicca), khổ (dukkha), vô ngã (anattā) v.v., do chấp thủ các quan niệm thường hằng (nicca) v.v.
Paccaye ujuṃ kātuṃ asakkontāti tasseva niccādiggāhassa avissajjanato paccayadhammanimittaṃ attano dassanaṃ ujuṃ kātuṃ asakkontā idaṃsaccābhinivesakāyaganthavasena gaṇṭhikajātā hontīti āha ‘‘dvāsaṭṭhi…pe… gaṇṭhibaddhā’’ti.
Unable to make the conditions straight means, due to not abandoning that grasping of permanence and so on, they are unable to straighten their own perception of the sign of conditioned phenomena. Thus, he said, “sixty-two…and…knotted” (dvāsaṭṭhi…pe… gaṇṭhibaddhā), meaning they become knotted by way of the bodily entanglement of adhering to this truth.
Paccaye ujuṃ kātuṃ asakkontāti (không thể làm cho các duyên trở nên thẳng thắn) có nghĩa là do không từ bỏ sự chấp thủ các quan niệm thường hằng v.v. ấy, họ không thể làm cho cái nhìn của mình về dấu hiệu của pháp duyên trở nên thẳng thắn, và do đó, họ trở thành những người bị thắt nút (gaṇṭhikajātā) bởi các kiết sử thân kiến (kāyagantha) của sự chấp thủ "đây là sự thật" (idaṃsaccābhinivesa). Do đó, Ngài nói ‘‘dvāsaṭṭhi…pe… gaṇṭhibaddhā’’ti (sáu mươi hai… v.v. bị thắt nút).
Ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā sassatadiṭṭhiādidiṭṭhiyo nissitā allīnā.
Whoever ascetics or brahmins rely on or cling to views such as eternalism and so on.
Ye hi keci (bất cứ ai) là các Sa-môn (samaṇā) hoặc Bà-la-môn (brāhmaṇā) nissitā (nương tựa vào), tức là bám víu vào các tà kiến như thường kiến (sassatadiṭṭhi) v.v.
Vinanato ‘‘kulā’’ti itthiliṅgavasena laddhanāmassa tantavāyassa gaṇṭhikaṃ nāma ākulabhāvena aggato vā mūlato vā duviññeyyāyeva khalitatantasuttanti āha ‘‘kulāgaṇṭhikaṃ vuccati pesakārakañjiyasutta’’nti.
It is called “kulā” in the feminine gender due to the act of weaving, and a "kulāgaṇṭhika" is a weaver's knotted yarn, which is difficult to discern whether it's the beginning or the end due to its tangled state, meaning a piece of yarn that has become tangled and starched, therefore it states “kulāgaṇṭhikaṃ is called the weaver's starched yarn”.
Do sự dệt (vinanato), cái được gọi là ‘‘kulā’’ theo giống cái, tức là kulāgaṇṭhikaṃ (cuộn chỉ của thợ dệt) là sợi chỉ dệt đã được hồ (pesakārakañjiyasutta) mà khó có thể nhận biết được đầu hoặc cuối do sự rối rắm của nó. Do đó, Ngài nói ‘‘kulāgaṇṭhikaṃ vuccati pesakārakañjiyasutta’’nti (cuộn chỉ của thợ dệt được gọi là sợi chỉ dệt đã được hồ).
Sakuṇikāti kulāvakasakuṇikā.
Sakuṇikā means the nest-building female bird.
Sakuṇikāti (con chim mái) là con chim mái làm tổ (kulāvakasakuṇikā).
Sā hi rukkhasākhāsu olambanakulāvakā hoti.
For she makes a nest hanging from tree branches.
Nó có tổ treo (olambanakulāvaka) trên cành cây.
Tañhi sā kulāvakaṃ tato tato tiṇahīrādike ānetvā tathā vinandhati, yathā tesaṃ pesakārakañjiyasuttaṃ viya aggena vā aggaṃ mūlena vā mūlaṃ samānetuṃ vivecetuṃ vā na sakkā.
And she weaves that nest by bringing grass and blades from here and there in such a way that it is impossible to align or disentangle its ends or roots, just like a weaver's starched yarn.
Nó mang cỏ và rễ cây từ khắp nơi về để dệt tổ sao cho không thể phân biệt hoặc sắp xếp đầu với đầu, gốc với gốc, giống như sợi chỉ dệt đã được hồ của người thợ dệt.
Tenāha ‘‘yathā hī’’tiādi.
Therefore, he states “just as” and so on.
Do đó, Ngài nói ‘‘yathā hī’’tiādi (giống như v.v.).
Tadubhayampīti ‘‘kulāgaṇṭhika’’nti vuttaṃ kañjiyasuttaṃ, kulāvakañca.
Both of them means the starched yarn referred to as "kulāgaṇṭhikaṃ" and the bird's nest.
Tadubhayampīti (cả hai điều đó) là sợi chỉ đã được hồ được gọi là ‘‘kulāgaṇṭhikaṃ’’ và tổ chim.
Purimanayenevāti ‘‘evameva sattā’’tiādinā pubbe vuttanayeneva.
By the former method only means by the method previously stated, such as "in the same way, beings," and so on.
Purimanayenevāti (chính theo cách đã nói trước) là chính theo cách đã nói trước đây với câu ‘‘evameva sattā’’tiādi (cũng vậy, các chúng sinh v.v.).
Apāyāti avaḍḍhitā, sukhena, sukhahetunā vā virahitāti attho.
Apāyā (nether worlds) means those without growth, or those devoid of happiness or the cause of happiness, is the meaning.
Apāyāti (khổ cảnh) là những nơi không có sự tăng trưởng (avaḍḍhitā), không có hạnh phúc (sukhena virahitā) hoặc không có nguyên nhân của hạnh phúc (sukhahetunā virahitā).
Dukkhassa gatibhāvatoti āpāyikassa dukkhassa pavattiṭṭhānabhāvato.
Due to being the destination of suffering means due to being the place where suffering of the nether worlds occurs.
Dukkhassa gatibhāvatoti (do là nơi đến của khổ) là do là nơi diễn ra của khổ cảnh.
Sukhasamussayatoti abbhudayato.
From the accumulation of happiness means from prosperity.
Sukhasamussayatoti (do là sự tích tụ của hạnh phúc) là do sự tăng trưởng.
Vinipatitattāti virūpaṃ nipatitattā yathā tenattabhāvena sukhasamussayo na hoti, evaṃ nipatitattā.
Due to falling badly means due to falling in such a way that happiness does not arise from that existence.
Vinipatitattāti (do bị rơi xuống một cách tồi tệ) là do bị rơi xuống một cách xấu xa, sao cho không có sự tích tụ của hạnh phúc với thân tướng ấy.
Itaroti saṃsāro.
The other (itaro) means saṃsāra.
Itaroti (cái khác) là luân hồi (saṃsāra).
Nanu ‘‘apāya’’ntiādinā vuttopi saṃsāro evāti?
But is not saṃsāra also referred to by “apāya” and so on?
Chẳng phải luân hồi cũng được nói đến bằng ‘‘apāya’’ntiādi v.v. sao?
Saccametaṃ, nirayādīnaṃ pana adhimattadukkhabhāvadassanatthaṃ apāyādiggahaṇaṃ.
This is true, but the mention of apāyā and so on is to show the excessive suffering of hell and so forth.
Điều đó đúng, nhưng việc nhắc đến khổ cảnh (apāya) v.v. là để chỉ ra sự khổ đau tột cùng của các cõi địa ngục (niraya) v.v.
Gobalībaddañāyenāyamattho veditabbo.
This meaning should be understood by the analogy of a "cow and bullock".
Ý nghĩa này cần được hiểu theo ví dụ về bò và trâu (gobalībaddañāyena).
Khandhānañca paṭipāṭīti pañcannaṃ khandhānaṃ hetuphalabhāvena aparāparaṃ pavatti.
And the sequence of aggregates means the successive occurrence of the five aggregates in terms of cause and effect.
Khandhānañca paṭipāṭīti (sự liên tục của các uẩn) là sự tiếp diễn không ngừng của năm uẩn theo quan hệ nhân quả.
Abbocchinnaṃ vattamānāti avicchedena pavattamānā.
Proceeding uninterruptedly means proceeding without cessation.
Abbocchinnaṃ vattamānāti (diễn ra không gián đoạn) là diễn ra liên tục.
Taṃ sabbampīti taṃ ‘‘apāya’’ntiādinā vuttaṃ sabbaṃ apāyadukkhañceva vaṭṭadukkhañca.
“ All that” refers to all the suffering of the lower realms and the suffering of Saṃsāra, as mentioned by “lower realms,” and so on.
Tất cả những điều đó (taṃ sabbampī) là tất cả khổ đau trong các cõi thấp và khổ đau trong vòng luân hồi đã được nói đến bằng “apāya” v.v.
‘‘Mahāsamudde vātukkhittanāvā viyā’’ti idaṃ paribbhamaṭṭhānassa mahantadassanatthañceva paribbhamanassa anavaṭṭhitatādassanatthañca ‘‘upamāya.
“ Like a boat tossed by the wind in the great ocean” is said as a simile to show the vastness of the wandering place and the instability of the wandering.
Câu “như con thuyền bị gió thổi giữa đại dương” (mahāsamudde vātukkhittanāvā viyā) là một ví dụ (upamāya) để chỉ ra sự rộng lớn của nơi lang thang và sự không ổn định của sự lang thang.
Yantesu yuttagoṇo viyā’’ti idaṃ pana avasabhāvadassanatthañceva duppamokkhabhāvadassanatthañcāti veditabbaṃ.
Moreover, this statement, ‘like an ox yoked to a mill,’ should be understood as showing the state of being without control and the state of being difficult to escape.
Tuy nhiên, câu này – “như con bò bị cột vào cối xay” – nên được hiểu là để chỉ trạng thái không tự chủ và khó thoát khỏi.
Iminā tāvāti ettha tāva-saddo kamattho, tena ‘‘tantākulakajātā’’ti padassa anusandhi parato āvibhavissatīti dīpeti.
In iminā tāvā, what is the meaning of the word tāva? It indicates that the connection of the term ‘‘tantākulakajātā’’ will become clear later.
Trong cụm từ Iminā tāva, từ tāva có nghĩa là gì? Nó chỉ ra rằng sự liên kết của từ ‘‘tantākulakajātā’’ (như một cuộn chỉ rối) sẽ xuất hiện sau này.
Atthi idappaccayāti ettha ayaṃ paccayoti idappaccayo, tasmā idappaccayā, imasmā paccayāti attho.
In atthi idappaccayā, ayaṃ paccayo means idappaccayo. Therefore, idappaccayā means ‘because of this condition’.
Trong cụm từ Atthi idappaccayā, ‘ayaṃ paccayo’ là idappaccayo, do đó idappaccayā có nghĩa là ‘do duyên này’.
Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘imasmā nāma paccayā jarāmaraṇa’’nti evaṃ vattabbo atthi nu kho jarāmaraṇassa paccayoti.
This is what is meant: “Is there a condition for old age and death, such that old age and death arise from this particular condition?”
Điều này có nghĩa là: “Có phải do duyên này mà có già chết?” Có phải là có duyên cho già chết không?
Tenāha ‘‘atthi nu kho…pe… bhaveyyā’’ti.
Therefore, it is said, ‘‘atthi nu kho…pe… bhaveyyā’’.
Vì vậy, Ngài nói ‘‘atthi nu kho…pe… bhaveyyā’’ (Có phải chăng…v.v… sẽ là).
Ettha hi ‘‘kiṃ paccayā jarāmaraṇaṃ?
Here, the samānādhikaraṇatā (being in the same case and referring to the same thing) of the word idaṃ with the word kiṃ (as in ‘‘kiṃ paccayā jarāmaraṇaṃ? Jātipaccayā jarāmaraṇa’’ṃ), which is samānādhikaraṇa with the words jāti and paccaya, makes the Kammadhāraya compound for idappaccaya appropriate.
Ở đây, vì từ ‘kiṃ’ (gì) đồng vị cách với từ ‘jāti’ (sinh) và ‘paccaya’ (duyên) trong câu hỏi ‘‘kiṃ paccayā jarāmaraṇaṃ? Jātipaccayā jarāmaraṇa’’ (Già chết do duyên gì? Già chết do duyên sinh) ở trên, và từ ‘idaṃ’ (này) đồng vị cách với từ ‘kiṃ’, nên từ idappaccaya (duyên này) hợp lý khi là một hợp thể Karmadhāraya.
Jātipaccayā jarāmaraṇa’’nti upari jātisaddapaccayasaddasamānādhikaraṇena kiṃ-saddena idaṃ-saddassa samānādhikaraṇatādassanato kammadhārayasamāsatā idappaccayasaddassa yujjati.
For here, the question of the arising of old age and death from the condition of ‘this’ (imassa paccayā idappaccayā) or from any other condition is not possible, because it is already understood and because it is not possible for a split compound (bhinnādhikaraṇa) to exist. However, the question about the condition for old age and death is possible.
Vì vậy, ở đây, câu hỏi về sự xuất hiện của già chết từ duyên của già chết hoặc duyên của một điều khác, như ‘‘imassa paccayā idappaccayā’’ (duyên của cái này là duyên này), không thể xảy ra vì đã được biết và không thể xảy ra; nhưng câu hỏi về duyên của già chết thì có thể xảy ra.
Na hettha ‘‘imassa paccayā idappaccayā’’ti jarāmaraṇassa, aññassa vā paccayato jarāmaraṇasambhavapucchā sambhavati viññātabhāvato, asambhavato ca, jarāmaraṇassa pana paccayapucchā sambhavati.
And when the word idaṃ is samānādhikaraṇa with the word paccaya, the question about the condition, ‘‘imasmā paccayā’’, is appropriate.
Và khi từ ‘idaṃ’ đồng vị cách với từ ‘paccaya’, câu hỏi về duyên như ‘‘imasmā paccayā’’ (do duyên này) là hợp lý.
Paccayasaddasamānādhikaraṇatāyañca idaṃ-saddassa ‘‘imasmā paccayā’’ti paccayapucchā yujjati.
Although that samānādhikaraṇatā is also found in an aññapadattha compound, here a Kammadhāraya compound should be understood because there is no intention to express an aññapadattha.
Và do sự đồng nhất vị cách với từ paccaya, câu hỏi về duyên là ‘do duyên này’ của từ idaṃ này là hợp lý.
Sā pana samānādhikaraṇatā yadipi aññapadatthasamāsepi labbhati, aññapadatthavacanicchābhāvato panettha kammadhārayasamāso veditabbo.
However, in the case of a sāmivacana compound, there is no possibility of samānādhikaraṇatā.
Tuy nhiên, đồng vị cách đó tuy được tìm thấy trong hợp thể aññapadattha (có ý nghĩa khác), nhưng ở đây nên hiểu là hợp thể Karmadhāraya vì không có ý định nói về ý nghĩa khác.
Sāmivacanasamāsapakkhe pana nattheva samānādhikaraṇatāsambhavoti.
Is it not the case that in ‘‘idappaccayatā paṭiccasamuppādo’’, the word idappaccaya is intended as a sāmivacana compound?
Còn trong trường hợp hợp thể sāmivacana (quan hệ sở hữu), thì không thể có đồng vị cách.
Nanu ca ‘‘idappaccayatā paṭiccasamuppādo’’ti ettha idappaccaya-saddo sāmivacanasamāso icchitoti?
It is true that it is intended directly there, considering that the intention is to state paṭiccasamuppāda. But here, only the inquiry into the condition of old age and death is intended. Therefore, just as there the word idaṃ is a qualifier of paṭiccasamuppāda, and here the meaning of a question-worthy condition is possible, so too should the formation of the compound be understood both there and here.
Há chẳng phải trong ‘‘idappaccayatā paṭiccasamuppādo’’ (tính duyên khởi là duyên khởi) thì từ idappaccaya được hiểu là hợp thể sāmivacana sao?
Saccaṃ icchito ujukameva tattha paṭiccasamuppādavacanicchāti katvā, idha pana kevalaṃ jarāmaraṇassa paccayaparipucchā adhippetā, tasmā yathā tattha idaṃ-saddassa paṭiccasamuppādavisesanatā, idha ca ‘‘pucchitabbapaccayatthatā sambhavati, tathā tattha, idha ca samāsakappanā veditabbā.
Why is a Kammadhāraya compound not intended there?
Đúng vậy, nó được hiểu như vậy vì ở đó có ý định nói thẳng về Duyên khởi. Còn ở đây, chỉ có ý định hỏi về duyên của già chết. Do đó, nên hiểu cách tạo hợp thể ở đó và ở đây sao cho ở đó có tính chất bổ nghĩa cho Duyên khởi của từ ‘idaṃ’, và ở đây có tính chất là duyên cần được hỏi.
Kasmā pana tattha kammadhārayasamāso na icchitoti?
Because the meaning of "paṭiccasamuppāda is the cause of things arising from causes" is not possible in a Kammadhāraya compound, and because the meaning "idappaccaya is the condition suitable for its own corresponding effect" is intended.
Vì sao ở đó không có ý định là hợp thể Karmadhāraya?
Hetuppabhavānaṃ hetu paṭiccasamuppādoti imassa atthassa kammadhārayasamāse asambhavatoti imassa, attano paccayānurūpassa anurūpo paccayo idappaccayoti etassa ca atthassa icchitattā.
The meaning grasped by the word idaṃ here is already grasped by the mention of old age and death in ‘‘atthi idappaccayā jarāmaraṇa’’ṃ. Thus, the word idaṃ stands for the condition (jāti), because of its exclusion from paṭiccasamuppāda and because no other meaning is possible. Therefore, here it is a Kammadhāraya compound.
Vì ý nghĩa ‘‘Paṭiccasamuppādo là nhân của các pháp do nhân sinh ra’’ không thể xảy ra trong hợp thể Karmadhāraya, và vì ý nghĩa ‘‘duyên này là duyên phù hợp với các duyên của chính nó’’ được mong muốn.
Yo panettha idaṃ-saddena gahito attho, so ‘‘atthi idappaccayā jarāmaraṇa’’nti jarāmaraṇaggahaṇeneva gahitoti idaṃ-saddo paṭiccasamuppādato pariccajanato aññassa asambhavato paccaye avatiṭṭhati, tenettha kammadhārayasamāso.
But there, there is no reason for the word idaṃ to be excluded from that (paṭiccasamuppāda), so only a sāmivacana compound is intended.
Ở đây, ý nghĩa được nắm bắt bởi từ ‘idaṃ’ đã được nắm bắt bởi việc đề cập đến già chết trong ‘‘atthi idappaccayā jarāmaraṇa’’ (có già chết do duyên này), do đó từ ‘idaṃ’ đứng ở duyên vì không thể có điều gì khác ngoài việc loại trừ khỏi Duyên khởi. Vì vậy, ở đây là hợp thể Karmadhāraya.
Tattha pana idaṃ-saddassa tato pariccajanakāraṇaṃ natthīti sāmivacanasamāso eva icchito.
However, in the Aṭṭhakathā, since this teaching of paṭiccasamuppāda was initiated by questioning the conditions of old age and death, and paṭiccasamuppāda is, in essence, said to be the cause of things arising from causes, the meaning was explained as ‘‘the condition for this old age and death’’.
Còn ở đó, không có lý do để loại trừ từ ‘idaṃ’ khỏi điều đó, nên chỉ có hợp thể sāmivacana được mong muốn.
Aṭṭhakathāyaṃpana yasmā jarāmaraṇādīnaṃ paccayapucchāmukhenāyaṃ paṭiccasamuppādadesanā āraddhā, paṭiccasamuppādo ca nāma atthato hetuppabhavānaṃ hetūti vutto vāyamattho, tasmā ‘‘imassa jarāmaraṇassa paccayo’’ti evamatthavaṇṇanā katā.
This is a clarification.
Tuy nhiên, trong Aṭṭhakathā, vì giáo pháp Duyên khởi này được bắt đầu bằng cách hỏi về duyên của già chết, v.v., và Duyên khởi được nói đến theo nghĩa là nhân của các pháp do nhân sinh ra, nên đã có lời giải thích ý nghĩa như ‘‘duyên của già chết này’’.
Paṇḍitenāti ekaṃsabyākaraṇīyādipañhāvisesajānanasamatthāya paññāya samannāgatena.
By the wise one means endowed with wisdom capable of understanding specific problems such as those requiring a categorical answer.
Bởi người trí (paṇḍitena) có nghĩa là bởi người có trí tuệ có khả năng hiểu rõ các vấn đề đặc biệt như những vấn đề cần được giải thích một cách dứt khoát.
Tameva hissa paṇḍiccaṃ dassetuṃ ‘‘yathā’’tiādi vuttaṃ.
To show his wisdom, the phrase ‘‘yathā’’ and so on was stated.
Để chỉ ra trí tuệ đó của người ấy, đã nói ‘‘yathā’’ (như) v.v.
Yādisassa jīvassa diṭṭhigatiko sarīrato anaññattaṃ pucchati ‘‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’’nti, so evaṃ paramatthato nupalabbhati, kathaṃ tassa vañjhātanayassa viya dīgharassatā sarīrato aññatā vā anaññatā vā byākātabbā siyā, tasmāssa pañhassa ṭhapanīyatā veditabbā.
The kind of being about whom one with a wrong view asks about the non-difference of life and body, saying ‘‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’’ṃ, such a being is not found in ultimate reality. How could one explain the length or shortness, or the difference or non-difference from the body, of such a barren concept? Therefore, the problem should be understood as one to be set aside.
Cái gọi là chúng sinh có tà kiến hỏi về sự không khác biệt của sinh mạng với thân thể, tức là ‘‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ’’ (sinh mạng đó, thân thể đó), thì sinh mạng đó không được tìm thấy một cách tối hậu. Làm sao có thể giải thích về sự dài ngắn, sự khác biệt hay không khác biệt với thân thể của một điều vô sinh như vậy? Do đó, nên biết rằng vấn đề đó cần được gác lại.
Tuṇhībhāvo nāmesa pucchato anādaro vihesā viya hotīti ‘‘abyākatameta’’nti pakārantaramāha.
Silence is like disrespect or annoyance to the questioner, so he states another way, ‘‘abyākatameta’’ṃ (this is undeclared).
Sự im lặng (tuṇhībhāvo) đối với người hỏi giống như sự thiếu tôn trọng và làm hại người đó, nên Ngài nói một cách khác là ‘‘abyākatameta’’ (điều này không được giải thích).
Evaṃ abyākaraṇakāraṇaṃ ñātukāmassa kathetabbaṃ hoti, kathite ca jānantassa pamādopi evaṃ siyā, kathanavidhi pana ‘‘yādisassā’’tiādinā dassito eva.
Thus, the reason for not declaring it should be explained to one who wishes to know, and even after it has been explained, heedlessness might arise in one who knows, in this way. The method of explanation, however, has already been shown with "yādisassā" and so on.
Như vậy, nguyên nhân không giải thích cần được nói cho người muốn biết, và nếu đã nói, sự lơ đễnh của người biết cũng có thể xảy ra như vậy. Còn cách nói đã được chỉ ra bằng ‘‘yādisassā’’ (như thế nào) v.v.
Evaṃ appaṭipajjitvāti evaṃ ṭhapanīyapañhe viya tuṇhībhāvādiṃ anāpajjitvā eva.
Evaṃ appaṭipajjitvā means not resorting to silence or the like, as in a question to be set aside, in the manner already stated.
Không làm theo như vậy (evaṃ appaṭipajjitvā) có nghĩa là không rơi vào trạng thái im lặng, v.v., như trong các vấn đề cần được gác lại.
‘‘Appaṭipajjitvā’’ti vacanaṃ nidassanamattametaṃ.
The statement ‘‘appaṭipajjitvā’’ is merely an example.
Lời nói ‘‘Appaṭipajjitvā’’ này chỉ là một ví dụ.
‘‘Kiṃ sabbaṃ anicca’’nti vutte ‘‘kiṃ saṅkhataṃ sandhāya pucchasi, udāhu asaṅkhata’’nti paṭipucchitvā byākātabbaṃ hoti ‘‘kiṃ khandhapañcakaṃ pariññeyya’’nti puṭṭhe ‘‘atthi tattha pariññeyyaṃ, atthi na pariññeyya’’nti vibhajja byākātabbaṃ hoti, evaṃ appaṭipajjitvāti ca ayamettha attho icchitoti.
When asked, ‘‘Is everything impermanent?’’, one should ask in return, ‘‘Do you ask with reference to the conditioned, or to the unconditioned?’’ and then declare it. When asked, ‘‘Is the fivefold aggregate to be fully understood?’’, one should declare it by distinguishing, ‘‘There is what is to be fully understood there, and there is what is not to be fully understood.’’ And this is the meaning intended here by "evaṃ appaṭipajjitvā."
Khi được hỏi ‘‘kiṃ sabbaṃ anicca’’ (tất cả có vô thường không?), cần phải hỏi lại ‘‘kiṃ saṅkhataṃ sandhāya pucchasi, udāhu asaṅkhata’’ (Ông hỏi về pháp hữu vi hay vô vi?), rồi mới giải thích. Khi được hỏi ‘‘kiṃ khandhapañcakaṃ pariññeyya’’ (năm uẩn có phải là đối tượng của sự hiểu biết toàn diện không?), cần phải phân tích và giải thích ‘‘atthi tattha pariññeyyaṃ, atthi na pariññeyya’’ (có điều cần được hiểu toàn diện, có điều không cần được hiểu toàn diện). Ở đây, ý nghĩa được mong muốn là ‘‘evaṃ appaṭipajjitvā’’ (không làm theo như vậy) này.
Pubbe yassa paccayassa atthitāmattaṃ coditanti atthitāmattaṃ vissajjitaṃ.
Previously, only the existence of a cause was questioned, so only the existence was declared.
Trước đây, chỉ có sự tồn tại của duyên được hỏi, nên chỉ có sự tồn tại được giải thích.
Pucchāsabhāgena hi vissajjananti.
Indeed, the declaration corresponds to the nature of the question.
Vì việc giải thích phải phù hợp với bản chất của câu hỏi.
Idāni tasseva sarūpapucchā karīyatīti ‘‘puna ki’’nti vuttaṃ.
Now, a question about the nature of that very cause is being made, hence ‘‘puna kiṃ’’ (what again) is stated.
Bây giờ, câu hỏi về bản chất của chính duyên đó đang được đặt ra, nên đã nói ‘‘puna ki’’ (lại gì).
Idhāpi ‘‘yathā’’tiādi sabbaṃ ānetvā vattabbaṃ.
Here too, everything from ‘‘yathā’’ onwards should be brought in and stated.
Ở đây cũng vậy, tất cả những gì đã nói từ ‘‘yathā’’ (như) v.v. cần được mang vào và nói.
‘‘Esa nayo sabbapadesū’’ti atidesavasena ussukkaṃ katvā ‘‘nāmarūpapaccayā’’tiādinā tattha apavādo āraddho.
By making an effort through the method of generalization, saying ‘‘This is the rule in all passages,’’ the exception is then introduced with ‘‘nāmarūpapaccayā’’ and so on.
Sau khi đã nỗ lực theo cách suy luận tổng quát ‘‘Esa nayo sabbapadesū’’ (Cách này áp dụng cho tất cả các trường hợp), thì sự bác bỏ đã được bắt đầu với ‘‘nāmarūpapaccayā’’ (do duyên danh sắc) v.v.
Yasmā dassetukāmo, tasmā idaṃ vuttanti yojanā.
The connection is that this was stated because he wished to show it.
Lời giải thích là: Vì muốn chỉ ra, nên điều này đã được nói.
Channaṃ vipākasamphassānaṃyeva gahaṇaṃ hoti viññāṇādi vedanāpariyosānā vipākavidhīti katvā anekesu suttapadesu, (ma. ni. 3.126; udā. 1) abhidhamme (vibha. 225) ca yebhuyyena tesaṃyeva gahaṇassa niruḷhattā.
The taking of only the six resultant contacts is because consciousness and so on, ending with feeling, are the resultant process, and because in many suttas and in the Abhidhamma, the taking of these alone is generally established.
Chỉ nắm giữ sáu xúc quả dị thục vì toàn bộ quá trình dị thục từ thức cho đến thọ đều là dị thục, và vì trong nhiều đoạn kinh (Majjhima Nikāya 3.126; Udāna 1) và trong A-tì-đàm (Vibhaṅga 225), việc nắm giữ chúng là phổ biến.
Idhāti imasmiṃ sutte.
Idha means in this Sutta.
Idha có nghĩa là trong kinh này.
Ca-saddo byatirekattho, tenettha ‘‘gahitampī’’tiādinā vuccamānaṃyeva visesaṃ joteti.
The word ca has the meaning of exclusion, and thereby it highlights the specific point being stated with ‘‘gahitampī’’ and so on.
Từ ca có nghĩa là sự khác biệt, do đó nó làm nổi bật sự đặc biệt được nói đến bằng ‘‘gahitampī’’ (dù đã được nắm giữ) v.v. ở đây.
Paccayabhāvo nāma paccayuppannāpekkho tena vinā tassa asambhavato.
The state of being a condition (paccaya-bhāva) is dependent on the conditioned phenomenon (paccayuppanna), for without it, the former cannot exist.
Tính chất duyên là phụ thuộc vào pháp do duyên sinh, vì không có duyên thì pháp do duyên sinh không thể tồn tại.
Tasmā saḷāyatanappaccayāti ‘‘saḷāyatanapaccayā phasso’’ti iminā padenāti yojanā.
Therefore, saḷāyatanappaccayā means by this phrase, ‘‘saḷāyatanapaccayā phasso’’ (contact conditioned by the six sense bases).
Do đó, saḷāyatanappaccayā có nghĩa là ‘‘do duyên sáu xứ’’ – với cụm từ ‘‘saḷāyatanapaccayā phasso’’ (do duyên sáu xứ mà có xúc).
Avayavena vā samudāyopalakkhaṇametaṃ ‘‘saḷāyatanapaccayā’’ti, tasmā ‘‘saḷāyatanapaccayā phasso’’ti iminā padenāti vuttaṃ hoti.
Or this is the indication of the whole by a part, ‘‘saḷāyatanapaccayā’’, therefore it is said, ‘‘by this phrase, ‘saḷāyatanapaccayā phasso’.’’
Hoặc đây là sự nhận biết toàn thể qua một phần, tức là ‘‘saḷāyatanapaccayā’’ (do duyên sáu xứ), do đó có nghĩa là ‘‘với cụm từ saḷāyatanapaccayā phasso’’ (do duyên sáu xứ mà có xúc).
Gahitampīti chabbidhaṃ vipākaphassampi.
Gahitampī means even the six kinds of resultant contact.
Gahitampī (dù đã được nắm giữ) có nghĩa là sáu loại xúc dị thục.
Aggahitampīti avipākaphassampi kusalākusalakiriyāphassampi.
Aggahitampī means even non-resultant contact, even wholesome, unwholesome, and functional contact.
Aggahitampī (dù chưa được nắm giữ) có nghĩa là xúc không dị thục, tức là xúc thiện và bất thiện.
Paccayuppannavisesaṃ dassetukāmoti yojanā.
The connection is that he wished to show the specific conditioned phenomenon.
Ý nghĩa là muốn chỉ ra sự đặc biệt của pháp do duyên sinh.
Na cettha paccayuppannova upādinno icchito, atha kho paccayopi upādinno icchitoti ajjhattikāyatanasseva saḷāyatanaggahaṇena gahaṇanti katvā vuttaṃ ‘‘saḷāyatanato…pe… dassetukāmo’’ti.
And here, not only the conditioned phenomenon is intended as appropriated, but also the condition is intended as appropriated. Therefore, it is said, ‘‘saḷāyatanato…pe… dassetukāmo’’ (from the six sense bases… and so on… wished to show), taking the six sense bases to mean only the internal sense bases.
Ở đây, không phải chỉ pháp do duyên sinh được nắm giữ là điều mong muốn, mà duyên cũng được nắm giữ là điều mong muốn. Do đó, việc nắm giữ sáu xứ chỉ là nắm giữ các xứ nội tại, nên đã nói ‘‘saḷāyatanato…pe… dassetukāmo’’ (từ sáu xứ…v.v… muốn chỉ ra).
Na hi phassassa cakkhādisaḷāyatanameva paccayo, atha kho ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso’’tiādi (ma. ni. 3.421, 425, 426; saṃ. ni. 2.44, 45; 2.4.60; kathā. 465, 467) vacanato rūpāyatanādirūpañca cakkhuviññāṇādināmañca paccayo, tasmā imaṃ cakkhādisaḷāyatanato atirittaṃ āvajjanādi viya sādhāraṇaṃ ahutvā, tassa tassa phassassa sādhāraṇatāya aññaṃ visesapaccayaṃ pi-saddena avisiṭṭhaṃ sādhāraṇapaccayaṃ pidassetukāmo bhagavā, ‘‘nāmarūpapaccayā phasso’’ti idaṃ vuttanti yojanā.
Indeed, the six inner sense bases (eye, etc.) are not the only condition for contact (phassa). Rather, by the statement, ‘‘Dependent on the eye and forms, eye-consciousness arises; the conjunction of the three is contact,’’ and so on, both physical form, such as the form-base, and mentality (nāma), such as eye-consciousness, are conditions. Therefore, the Blessed One, desiring to demonstrate another specific condition (visesapaccaya), namely nāma-rūpa, which is beyond these six inner sense bases and is not merely a common condition (sādhāraṇaṃ) like the process of adverting (āvajjanādi), but is a common condition (sādhāraṇatāya) for each particular contact (tassa tassa phassassa), and also to show an unspecific common condition with the particle ‘pi’ (also) — it is said, ‘‘Dependent on nāma-rūpa, contact (phassa) arises.’’ Such is the exegesis.
Quả thật, chỉ riêng sáu căn nội xứ như mắt, v.v., không phải là duyên của xúc; mà quả thật, do lời dạy Pāḷi bắt đầu bằng "nhãn thức sinh khởi do mắt và sắc duyên, sự kết hợp của ba điều là xúc", sắc pháp như sắc xứ, v.v., và danh pháp như nhãn thức, v.v., là duyên của xúc. Vì vậy, Đức Thế Tôn muốn chỉ ra duyên đặc biệt khác không phải là duyên chung như sự hướng tâm (āvajjana), v.v., vượt ra ngoài sáu căn nội xứ như mắt, v.v., và cũng muốn chỉ ra duyên chung không phân biệt bằng từ "pi" (cũng), với tính cách là duyên chung của từng xúc ấy, nên Ngài đã nói "xúc do danh sắc duyên" — đây là cách giải thích.
Abhidhammabhājanīyepi imameva paccayaṃ sandhāya ‘‘nāmarūpapaccayā phasso’’ti vuttanti tadaṭṭhakathāyaṃ (vibha. aṭṭha. 243) ‘‘paccayavisesadassanatthañceva mahānidānadesanāsaṅgahatthañcā’’ti atthavaṇṇanā katā.
In the Abhidhamma Bhājanīya too, referring to this very condition, it is stated, ‘‘Dependent on nāma-rūpa, contact (phassa) arises,’’ and in its Commentary there is an explanation of the meaning made, ‘‘for the purpose of showing the specific conditions and for the purpose of including the Mahānidāna Sutta.’’
Trong Abhidhamma Bhājanīya (Phân tích Vi Diệu Pháp) cũng đã nói "xúc do danh sắc duyên" để chỉ duyên này, và trong Tadaṭṭhakathā (Chú giải của nó) đã có atthavaṇṇanā (lời giải thích ý nghĩa) rằng: "để chỉ ra duyên đặc biệt và để bao gồm lời dạy Mahānidāna (Đại Duyên Khởi)".
Paccayānanti jātiādīnaṃ paccayadhammānaṃ.
“Of the conditions,” means of the conditioning phenomena such as birth.
Paccayānaṃ (của các duyên) tức là của các pháp duyên như sanh, v.v.
Nidānaṃ kathitanti jarāmaraṇādikassa nidānattaṃ kathitaṃ ekaṃsiko paccayabhāvo kathito.
“The source is stated,” means the causal nature of old age-and-death, etc., is stated; the definite conditionality is stated.
Nidānaṃ kathitaṃ (duyên đã được nói) tức là tính cách duyên của già chết, v.v., đã được nói, tính cách duyên một chiều đã được nói.
Tañhi tesaṃ paccayabhāve abyabhicārīti dassetuṃ ‘‘iti kho paneta’’ntiādinā upari desanā pavattā.
For it is infallible in its conditionality for them; to show this, the discourse proceeds above with ‘‘It is thus, then,’’ and so on.
Thật vậy, để chỉ ra rằng điều đó là không sai lệch trong tính cách duyên của chúng, lời dạy đã tiếp tục ở trên với "iti kho panetaṃ" (thật vậy, điều này), v.v.
Nijjaṭeti nijjālake.
“Unentangled” means without snares.
Nijjaṭe (không rối rắm) tức là không có sự vướng mắc.
Niggumbeti nikkhepe.
“Unencumbered” means without thickets.
Niggumbe (không chướng ngại) tức là không có sự che phủ.
Padadvayenāpi ākulābhāvameva dasseti, tasmā anākulaṃ abyākulaṃ mahantaṃ paccayanidānamettha kathitanti mahānidānaṃ suttaṃ aññathābhāvassa abhāvato.
Both terms demonstrate non-confusion. Therefore, the Mahānidāna Sutta is said to be about a great, non-confused, unambiguous source of conditions, because there is no other way for it to be.
Cả hai từ này đều chỉ ra sự không rối rắm, không lộn xộn. Vì vậy, ở đây đã nói về một duyên khởi vĩ đại, không rối rắm, không lộn xộn. Do không có sự khác biệt, nên kinh Mahānidāna (Đại Duyên Khởi) là như vậy.
98. Tesaṃ tesaṃ paccayānanti tesaṃ tesaṃ jātiādīnaṃ paccayānaṃ.
98. “Of those respective conditions” means of those respective conditions such as birth.
98. Tesaṃ tesaṃ paccayānaṃ (của các duyên ấy) tức là của các duyên như sanh, v.v.
Yasmā paccayabhāvo nāma tehi tehi paccayehi anūnādhikeheva tassa tassa phalassa sambhavato tatho taccho, tappakāro vā sāmaggiupagatesu paccayesu muhuttampi tatho nibbattanadhammānaṃ asambhavābhāvato.
Because conditionality, being the arising of its respective fruit from those respective conditions, neither less nor more, is just so (tathā), exact; or, when the conditions have attained their full assemblage, there is not even a moment when phenomena whose nature is to arise are unable to arise, thus it is just so.
Vì tính cách duyên (paccayabhāva) là tatho (chân thật) do sự sinh khởi của từng quả (phala) ấy chỉ từ các duyên ấy không thiếu không thừa, hoặc là tatho (chân thật) do không có sự không sinh khởi dù chỉ một khoảnh khắc của các pháp có tính cách sinh khởi (nibbattanadhamma) khi các duyên đã hội đủ.
Avitatho avisaṃvādanako visaṃvādanākāravirahito aññadhammapaccayehi aññadhammānuppattito.
It is unerroneous, not misleading, free from the characteristic of being misleading, because other phenomena do not arise from the conditions of other phenomena.
Avitatho (không sai lệch) tức là không lừa dối, không có tính cách lừa dối, do các quả khác không sinh khởi từ các duyên của pháp khác.
‘‘Anaññathā’’ti vuccati aññathābhāvassa abhāvato.
It is said “not otherwise” (anaññathā) because there is no other way for it to be.
"Anaññathā" (không khác) được nói vì không có sự khác biệt.
Tasmā ‘‘tathaṃ avitathaṃ anaññathaṃ paccayabhāvaṃ dassetu’’nti vuttaṃ.
Therefore, it is stated, “to show the conditionality as it is, unerring, and not otherwise.”
Vì vậy, đã nói "để chỉ ra tính cách duyên chân thật, không sai lệch, không khác".
Pariyāyati attano phalaṃ pariggahetvā vattatīti pariyāyo, hetūti āha ‘‘pariyāyenāti kāraṇenā’’ti.
That which encompasses its own fruit and proceeds is called pariyāya (mode, reason); thus, it means cause, and so it says, ‘‘by way of reason (pariyāyena), means by way of cause (kāraṇena).’’
Pariyāya (cách thức) là điều tự nắm giữ quả của mình rồi vận hành, tức là nhân (hetu). Vì vậy, nói "pariyāyena có nghĩa là kāraṇena" (bằng cách thức có nghĩa là bằng nguyên nhân).
Sabbena sabbanti devattādinā sabbabhāvena sabbā jāti.
“In every way,” means all birth, in every state such as the state of being a deva.
Sabbena sabbaṃ (tất cả mọi mặt) tức là tất cả sự sanh (jāti) với tất cả các trạng thái như trạng thái chư thiên, v.v.
Sabbathā sabbanti tatthāpi cātumahārājikādisabbākārena sabbā, nipātadvayametaṃ, nipātañca abyayaṃ, tañca sabbaliṅgavibhattivacanesu ekākārameva hotīti pāḷiyaṃ ‘‘sabbena sabbaṃ sabbathā sabba’’nti vuttaṃ.
“In all aspects,” means there too, all birth, in all aspects such as being a Catumahārājika deva, etc. These are two particles (nipāta). A particle is also an indeclinable, and it is always of one form in all genders, cases, and numbers; thus, in the Pāli, it is stated, ‘‘sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ.’’
Sabbathā sabbaṃ (theo mọi cách) tức là tất cả sự sanh (jāti) theo tất cả các khía cạnh như chư thiên Tứ Đại Thiên Vương, v.v. Đây là hai tiểu từ (nipāta), và tiểu từ là bất biến (abyaya), nó luôn có một hình thức duy nhất trong tất cả các giới tính, cách thức và số lượng. Vì vậy, trong Pāḷi đã nói "sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ".
Atthavacane pana tassa tassa jātisaddāpekkhāya itthiatthavuttitaṃ dassetuṃ ‘‘sabbākārena sabbā’’tiādi vuttaṃ.
However, in the explanation of the meaning, to show its feminine gender usage with respect to the word ‘jāti’ in each case, it is stated, ‘‘all in all aspects,’’ and so on.
Tuy nhiên, trong lời giải thích ý nghĩa, để chỉ ra tính cách giống cái (itthiatthavuttitaṃ) tùy thuộc vào từ "sanh" (jāti) của từng ý nghĩa, đã nói "sabbākārena sabbā" (tất cả theo mọi khía cạnh), v.v.
Imināva nayenāti iminā jātivāre vutteneva nayena.
‘‘By this method only’’ means by the method stated in the section on birth.
Imināva nayenā (theo cách này) tức là theo cách đã nói trong phần sanh (jātivāra).
Devādīsūti ādi-saddena gandhabbayakkhādike pāḷiyaṃ (dī. ni. 2.98) āgate, tadantarabhede ca saṅgaṇhāti.
‘‘Among devas, etc.,’’ the particle ‘‘ādi’’ includes gandhabbas, yakkhas, etc., mentioned in the Pāli, and their internal divisions.
Devādīsu (trong chư thiên, v.v.) từ ādi (v.v.) bao gồm các loại như Gandhabba, Yakkha, v.v., đã được nói trong Pāḷi, và các phân loại nội bộ của chúng.
Idha nikkhittaatthavibhajanattheti imasmiṃ ‘‘kassaci kimhicī’’ti aniyamato uddesavasena vuttatthassa niddisanatthe jotetabbe nipāto, tadatthajotanaṃ nipātapadanti attho.
‘‘Here, for the purpose of dividing the meaning that has been set out’’ means, in this context, for the purpose of illuminating the meaning that has been stated in a general way, as in ‘‘for someone, in something,’’ this is an indeclinable (nipāta); it means that the term is an indeclinable that illuminates that meaning.
Idha nikkhittaatthavibhajanatthe (ở đây, trong ý nghĩa phân tích điều đã đặt ra) tức là ở đây, trong ý nghĩa của việc chỉ ra điều đã được nói một cách không xác định là "của ai đó, ở đâu đó", là một tiểu từ (nipāta) để làm sáng tỏ ý nghĩa đó. Ý nghĩa là "tiểu từ là từ làm sáng tỏ ý nghĩa đó".
Tassāti tassa padassa.
‘‘Its’’ refers to that term (kassaci, kimhici).
Tassā (của điều đó) tức là của từ đó.
Teti dhammadesanāya sampadānabhūtaṃ theraṃ vadati.
‘‘They’’ refers to the elder who is the recipient of the Dhamma teaching.
Te (họ) chỉ vị Trưởng lão là người nhận được lời dạy pháp.
Seyyathidanti vā te katameti ceti attho.
‘‘Namely’’ (seyyathidaṃ) or ‘‘which are they?’’ is the meaning.
Seyyathidaṃ (nghĩa là) hoặc là "họ là những gì".
Ye hi ‘‘kassacī’’ti, ‘‘kimhicī’’ti ca aniyamato vutto attho, te katameti.
For which are those meanings that are expressed generally as ‘‘for someone’’ and ‘‘in something’’?
Những gì đã được nói một cách không xác định là "của ai đó" và "ở đâu đó", họ là những gì?
Kathetukamyatāpucchā hesā.
This is a question implying a desire to explain.
Đây là một câu hỏi muốn được giải thích.
Devabhāvāyāti devabhāvatthaṃ.
‘‘For the state of a deva’’ means for the purpose of becoming a deva.
Devabhāvāya (để trở thành chư thiên) tức là vì trạng thái chư thiên.
Khandhajātīti khandhapātubhāvo, yathā khandhesu uppannesu ‘‘devā’’ti samaññā hoti, tathā tesaṃ uppādoti attho.
‘‘Birth of aggregates’’ means the manifestation of aggregates; it means that just as the designation ‘‘devas’’ arises when the aggregates arise, so too is their arising.
Khandhajāti (sự sanh của các uẩn) tức là sự xuất hiện của các uẩn. Ý nghĩa là sự sinh khởi của chúng để có danh xưng "chư thiên" khi các uẩn sinh khởi.
Tenāha ‘‘yāyā’’ti āha.
Thus it says, ‘‘which, which’’ (yāyā).
Do đó, nói "yāyā" (nào, nào).
Sabbapadesūti ‘‘gandhabbānaṃ gandhabbatthāyā’’tiādīsu sabbesu jātiniddesapadesu, bhavādipadesu ca.
‘‘In all passages’’ means in all passages indicating birth, such as ‘‘for gandhabbas, the state of gandhabbas,’’ and so on, and also in passages about existence (bhava) and so on.
Sabbapadesu (trong tất cả các đoạn) tức là trong tất cả các đoạn chỉ sự sanh như "của Gandhabba, vì trạng thái Gandhabba", v.v., và trong các đoạn chỉ sự hữu (bhava), v.v.
Yena hi nayena sace hi jātīti ayamatthayojanā katā, jātiniddesapadesova ‘‘bhavo’’tiādinā bhavādipadesupi so kātabboti.
For, by whatever method this exegesis of meaning, ‘‘if indeed there is birth,’’ has been made, that method should also be applied in passages about existence, etc., as in ‘‘if indeed there is existence,’’ and so on.
Nếu sự giải thích ý nghĩa này được thực hiện theo cách "nếu có sự sanh", thì cách đó cũng nên được thực hiện trong các đoạn chỉ sự hữu (bhava), v.v., như "nếu có sự hữu", v.v.
Devāti upapattidevā cātumahārājikato paṭṭhāya yāva bhavaggā dibbanti kāmaguṇādīhi kīḷanti laḷanti viharanti jotantīti katvā.
‘‘Devas’’ (Devā) are the devas by rebirth, from the Catumahārājika realm up to the highest realm (bhavagga), because they disport, play, dwell, and shine with sense pleasures (kāmaguṇa), and so on.
Devā (chư thiên) là các chư thiên tái sanh (upapattidevā), từ cõi Tứ Đại Thiên Vương (Cātumahārājika) cho đến cõi Hữu Đỉnh (Bhavagga), được gọi là chư thiên vì họ vui đùa, hưởng thụ, sống và tỏa sáng với các dục lạc, v.v.
Gandhaṃ abbanti paribhuñjantīti gandhabbā, dhataraṭṭhassa mahārājassa parivārabhūtā.
They consume (abbanti) scents (gandhaṃ), therefore they are gandhabbas; they are attendants of the great king Dhataraṭṭha.
Gandhabbā (Càn Thát Bà) là những người hưởng thụ mùi hương (gandhaṃ abbanti paribhuñjanti), là tùy tùng của Đại vương Dhataraṭṭha.
Yajanti vessavaṇasakkādike pūjentīti yakkhā, tena tena vā paṇidhikammādinā yajitabbā pūjetabbāti yakkhā, vessavaṇassa mahārājassa parivārabhūtā.
They make offerings to (yajanti) and worship (pūjenti) Vessavaṇa, Sakka, and so on, therefore they are yakkhas; or, they are to be worshipped and revered by humans through various vows and actions, therefore they are yakkhas; they are attendants of the great king Vessavaṇa.
Yakkhā (Dạ Xoa) là những người cúng dường (yajanti) các vị như Vessavaṇa, Sakka, v.v., hoặc là những người đáng được cúng dường (pūjetabbā) bằng những lời nguyện, nghiệp, v.v., là tùy tùng của Đại vương Vessavaṇa.
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘amanussā’’ti avisesena vuttaṃ.
In the commentary, however, it is stated generally as ‘‘non-humans.’’
Tuy nhiên, trong Aṭṭhakathā (Chú giải) đã nói một cách chung chung là "amanussā" (phi nhân).
Bhūtāti kumbhaṇḍā, virūḷhakassa mahārājassa parivārabhūtā.
‘‘Bhūtas’’ are kumbhaṇḍas, who are attendants of the great king Virūḷhaka.
Bhūtā (chúng sanh) là Kumbhaṇḍa, tùy tùng của Đại vương Virūḷhaka.
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘ye keci nibbattasattā’’ti avisesena vuttaṃ.
In the commentary, however, it is stated generally as ‘‘any sentient beings that have arisen.’’
Tuy nhiên, trong Aṭṭhakathā đã nói một cách chung chung là "bất cứ chúng sanh nào đã sinh khởi".
Aṭṭhipakkhā bhamaratuppaḷādayo.
Those with bony wings are bees, water-beetles, and so on.
Aṭṭhipakkhā (có cánh xương) là ong, bướm, v.v.
Cammapakkhā jatusiṅgālādayo.
Those with leathery wings are bats, flying foxes, and so on.
Cammapakkhā (có cánh da) là dơi, chồn bay, v.v.
Lomapakkhā haṃsamorādayo.
Those with feathered wings are swans, peacocks, and so on.
Lomapakkhā (có cánh lông) là thiên nga, công, v.v.
Sarīsapā ahivicchikasatapadiādayo.
Reptiles are snakes, scorpions, centipedes, and so on.
Sarīsapā (bò sát) là rắn, bọ cạp, rết, v.v.
‘‘Tesaṃ tesa’’nti idaṃ na yevāpanakaniddeso viya avuttasaṅgahatthaṃ vacanaṃ, atha kho ayevāpanakaniddeso viya vuttasaṅgahatthanti.
‘‘Of those, of those’’ (tesaṃ tesaṃ) is not a statement meant to include what is unsaid, as if by way of an yevāpanaka-statement, but rather it is a statement meant to include what has already been said, as if by way of a non-yevāpanaka-statement.
"Tesaṃ tesaṃ" (của các điều ấy) đây không phải là lời nói để bao gồm những điều chưa được nói, như trong cách chỉ định yevāpanaka (chỉ những điều đã nói), mà là lời nói để bao gồm những điều đã được nói, như trong cách chỉ định ayevāpanaka (không chỉ những điều đã nói).
Ādi-saddeneva ca āmeḍitattho saṅgayhatīti āha ‘‘tesaṃ tesaṃ devagandhabbādīna’’nti.
And by the word ‘‘ādi’’ itself, the meaning of repetition is included; thus it says, ‘‘of those respective devas, gandhabbas, etc.’’
Và từ ādi (v.v.) bao gồm ý nghĩa lặp lại (āmeḍita). Do đó, đã nói "tesaṃ tesaṃ devagandhabbādīnaṃ" (của các chư thiên, Gandhabba, v.v., ấy).
Tadattāyāti taṃbhāvāya, yathārūpesu khandhesu pavattamānesu ‘‘devā gandhabbā’’ti lokasamaññā hoti, tathārūpatāyāti attho.
‘‘For their sake’’ (tadattāya) means for that state; it means for the state where, when aggregates of such a nature arise, the worldly designation ‘‘devas, gandhabbas’’ arises.
Tadattāyā (vì trạng thái đó) tức là vì trạng thái đó. Ý nghĩa là để có danh xưng "chư thiên, Gandhabba" trong thế gian khi các uẩn có tính cách như vậy vận hành, tức là vì trạng thái như vậy.
Tenāha ‘‘devagandhabbādibhāvāyā’’ti.
Thus it says, ‘‘for the state of devas, gandhabbas, etc.’’
Do đó, đã nói "devagandhabbādibhāvāyā" (vì trạng thái chư thiên, Gandhabba, v.v.).
‘‘Nirodho, vigamo’’ti ca paṭiladdhattālābhassa bhāvo vuccati, idha pana accantābhāvo adhippeto ‘‘sabbaso jātiyā asatī’’ti avatvā ‘‘jātinirodhā’’ti vuttattāti āha ‘‘abhāvāti attho’’ti.
‘‘Cessation (nirodho)’’ and ‘‘disappearance (vigamo)’’ refer to the state of not obtaining what has already been obtained; here, however, absolute non-existence is intended, because it says ‘‘with the cessation of birth’’ without saying ‘‘when birth is utterly non-existent.’’ Thus it says, ‘‘it means non-existence.’’
"Nirodha" (diệt) và "vigama" (biến mất) được nói để chỉ trạng thái không đạt được điều đã đạt được. Tuy nhiên, ở đây ý nghĩa là sự không tồn tại tuyệt đối, do đã nói "jātinirodhā" (do sự diệt của sanh) mà không nói "sabbaso jātiyā asatī" (do sự không tồn tại hoàn toàn của sanh). Do đó, nói "ý nghĩa là sự không tồn tại".
Phalatthāya hinotīti yathā phalaṃ tato nibbattati, evaṃ hinoti pavattati, tassa hetubhāvaṃ upagacchatīti attho.
‘‘It proceeds for the sake of the fruit’’ means it proceeds so that the fruit arises from it, thus it attains the state of being its cause.
Phalatthāya hinotī (tiến tới vì mục đích quả) tức là vận hành để quả sinh khởi từ đó. Ý nghĩa là đạt đến trạng thái là nhân của quả đó.
Idaṃ gaṇhatha nanti ‘‘idaṃ me phalaṃ, gaṇhatha na’’nti evaṃ appeti viya niyyāteti viya.
‘‘Take this, not that’’ means it is as if dedicating or assigning, as in ‘‘This is my fruit, take it, not that.’’
Idaṃ gaṇhatha naṃ (hãy nhận lấy điều này) tức là như thể ban phát, như thể trao tặng, nói "đây là quả của tôi, hãy nhận lấy nó".
‘‘Esa nayo’’ti avisesaṃ atidisitvā visesamattassa atthaṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
It states ‘‘Esa nayo’’ (This is the method) to indicate a general application, and then ‘‘apicā’’ (furthermore) and so on are said to show the meaning of a specific point.
Sau khi chỉ định một cách chung chung "đây là cách thức", để chỉ ra ý nghĩa của sự đặc biệt, đã nói "apicā" (hơn nữa), v.v.
Nanu cāyaṃ jāti parinipphannā, saṅkhatabhāvā ca na hoti vikārabhāvato, tathā jarāmaraṇaṃ, tassa kathaṃ sā hetu hotīti codanaṃ sandhāyāha ‘‘jarāmaraṇassa hī’’tiādi.
Now, if birth is fully accomplished and not a mere modification (vikāra), then it is not an unconditioned (asaṅkhata) state. Similarly, old age and death are not mere modifications. How then can birth be their cause? To address this question, it says, ‘‘For old age and death,’’ and so on.
Há chẳng phải sự sanh này đã hoàn thành, và không phải là trạng thái hữu vi do tính cách biến đổi, cũng như già chết sao? Làm sao nó lại là nhân của điều đó? Để giải quyết câu hỏi này, đã nói "jarāmaraṇassa hī" (quả thật, của già chết), v.v.
Tabbhāve bhāvo, tadabhāve ca abhāvo jarāmaraṇassa jātiyā upanissayatā.
The arising of old age-and-death when birth arises, and the non-arising of old age-and-death when birth does not arise, is birth's conditionality (upanissayatā) for old age-and-death.
Sự tồn tại khi điều đó tồn tại, và sự không tồn tại khi điều đó không tồn tại, là sự hỗ trợ (upanissayatā) của sự sanh đối với già chết.
99. Okāsapariggahoti pavattiṭṭhānapariggaho.
99. ‘‘The designation of place’’ means the designation of the place of occurrence.
99. Okāsapariggaho (sự nắm giữ cơ hội) tức là sự nắm giữ nơi vận hành.
Upapattibhave yujjati upapattikkhandhānaṃ yathāvuttaṭṭhānato aññattha anuppajjanato.
Upapattibhave (in rebirth-existence) is appropriate because the aggregates of rebirth, as described, do not arise elsewhere.
Upapattibhava là phù hợp vì các uẩn tái sinh (upapattikkhandha) không sinh khởi ở nơi nào khác ngoài những nơi đã được nói đến.
Idha panāti imasmiṃ sutte ‘‘kāmabhavo’’tiādinā āgate imasmiṃ ṭhāne.
Idha panā (but here) refers to this passage in this Sutta, where it appears with phrases such as "sense-sphere existence" (kāmabhavo).
Idha pana là ở đây, trong kinh này, tại chỗ được đề cập với từ "kāmabhava" và các từ tương tự.
Kammabhave yujjati kāmabhavādijotanā visesato tassa jātiyā paccayabhāvatoti.
Kammabhave yujjati (in kamma-existence is appropriate) because the designation "sense-sphere existence" (kāmabhava) and so forth, specifically indicates its causal role for birth (jāti).
Kammabhava là phù hợp vì sự biểu thị kāmabhava và các loại hữu khác đặc biệt là nhân duyên cho sự sinh (jāti).
Tenāha ‘‘so hi jātiyā upanissayakoṭiyāva paccayo’’ti.
Therefore, he said, "Indeed, it is a cause as a strong supporting condition for birth."
Do đó, Ngài nói: “Vì nó là nhân duyên theo cách upanissaya cho sự sinh”.
Nanu ca upapattibhavopi jātiyā upanissayavasena paccayo hotīti?
Is it not true that upapattibhava (rebirth-existence) is also a cause for birth by way of a strong supporting condition?
Chẳng phải upapattibhava cũng là nhân duyên theo cách upanissaya cho sự sinh sao?
Saccaṃ hoti, so pana na tathā padhānabhūto, kammabhavo pana padhānabhūto paccayo janakabhāvatoti.
Yes, it is true; however, it is not primary in that way, whereas kammabhava (kamma-existence) is a primary cause due to its generative nature.
Đúng vậy, nó là nhân duyên, nhưng nó không phải là nhân duyên chính yếu như vậy, trong khi kammabhava là nhân duyên chính yếu vì nó là yếu tố tạo sinh.
‘‘So hi jātiyā’’tiādi vuttaṃ kāmabhavūpagaṃ kammaṃ kāmabhavo.
The statement "Indeed, it is for birth" and so forth refers to kamma leading to sense-sphere existence as sense-sphere existence.
Từ “so hi jātiyā” và các từ tương tự được nói đến là nghiệp dẫn đến kāmabhava, đó là kāmabhava.
Esa nayo rūpārūpabhavesupi.
This principle applies also to rūpa and arūpa existences.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho rūpabhava và arūpabhava.
Okāsapariggahova kato‘‘kimhicī’’ti iminā sattapariggahassa katattā.
Okāsapariggahova kato (only the realm is encompassed) because the being is encompassed by the word "whatever" (kiñcī).
Sự bao gồm các cõi (okāsa-pariggaha) đã được thực hiện với từ “kimhici” vì sự bao gồm các chúng sinh đã được thực hiện.
100. Tiṇṇampi kammabhavānanti kāmakammabhavādīnaṃ tiṇṇampi kammabhavānaṃ. Tiṇṇañca upapattibhavānanti kāmupapattibhavādīnaṃ tiṇṇañca upapattibhavānaṃ.
100. Tiṇṇampi kammabhavānanti (for the three kamma-existences) refers to the three kamma-existences, such as sense-sphere kamma-existence. Tiṇṇañca upapattibhavānanti (and for the three rebirth-existences) refers to the three rebirth-existences, such as sense-sphere rebirth-existence.
100. Cả ba kammabhava là ba kammabhava như kāmabhavakamma và các loại khác. Cả ba upapattibhava là ba upapattibhava như kāmupapattibhava và các loại khác.
Tathā sesānipīti diṭṭhupādānādīni sesupādānānipi tiṇṇampi kammabhavānaṃ, tiṇṇañca upapattibhavānaṃ paccayoti attho.
Tathā sesānipīti (and similarly the other ones) means that the other clingings, such as clinging to views (diṭṭhupādāna), are causes for the three kamma-existences and the three rebirth-existences.
Tương tự, các loại khác là các upādāna còn lại như diṭṭhupādāna và các loại khác cũng là nhân duyên cho cả ba kammabhava và ba upapattibhava, đó là ý nghĩa.
Itīti evaṃ vuttanayena.
Itīti (thus) means in the manner described.
Iti là theo cách đã nói như vậy.
Dvādasa kammabhavā dvādasa upapattibhavāti catuvīsatibhavā veditabbā. Yasmā kammabhavassa paccayabhāvamukheneva upādānaṃ upapattibhavassa paccayo nāma hoti, na aññathā, tasmā upādānaṃ kammabhavassa ujukameva paccayabhāvoti āha ‘‘nippariyāyenettha dvādasa kammabhavā labbhantī’’ti.
There are twelve kamma-existences and twelve rebirth-existences, so twenty-four existences are to be understood. Since clinging (upādāna) becomes a cause for rebirth-existence only through its causal relationship with kamma-existence, and not otherwise, clinging is directly a cause for kamma-existence. Thus, it is said, "Here, without figurative language, twelve kamma-existences are obtained."
Mười hai kammabhava và mười hai upapattibhava, hai mươi bốn hữu cần được biết đến. Bởi vì upādāna trở thành nhân duyên cho upapattibhava chỉ thông qua việc là nhân duyên cho kammabhava, chứ không phải cách khác, do đó, upādāna là nhân duyên trực tiếp cho kammabhava, nên Ngài nói: “Ở đây, có mười hai kammabhava được trực tiếp đạt được”.
Tesanti kammabhavānaṃ.
Tesanti (for these) means for the kamma-existences.
Tesaṃ là của các kammabhava.
Sahajātakoṭiyāti akusalassa kammabhavassa sahajātaṃ upādānaṃ sahajātakoṭiyā, itaraṃ anantarūpanissayādivasena upanissayakoṭiyā, kusalassa kammabhavassa pana upanissayakoṭiyāva paccayo.
Sahajātakoṭiyā (as a co-arisen condition) means that craving co-arisen with unwholesome kamma-existence is a cause as a co-arisen condition. The other (craving) is a cause as a strong supporting condition (upanissaya-koṭiyā) by way of immediate strong supporting condition and so forth. Craving is a cause for wholesome kamma-existence only as a strong supporting condition.
Theo loại đồng sinh (sahajātakoṭiyā) là upādāna đồng sinh với kammabhava bất thiện là theo loại đồng sinh, còn các loại khác (upādāna không đồng sinh) là theo loại upanissaya (nhân duyên mạnh) theo cách anantarūpanissaya (nhân duyên mạnh liền kề) và các loại khác. Tuy nhiên, upādāna là nhân duyên cho kammabhava thiện chỉ theo loại upanissaya.
Ettha ca yathā aññamaññanissayasampayuttaatthiavigatādipaccayānaṃ sahajātapaccayena ekasaṅgahataṃ dassetuṃ ‘‘sahajātakoṭiyā’’ti vuttaṃ, evaṃ ārammaṇūpanissayaanantarūpanissayapakatūpanissayānaṃ ekajjhaṃ gahaṇavasena ‘‘upanissayakoṭiyā’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ.
And here, just as "as a co-arisen condition" is said to show the inclusion of conditions like mutual-support (aññamañña), dependence (nissaya), co-arisen (sampayutta), presence (atthi), and non-disappearance (avigata) with the co-arisen condition, similarly, "as a strong supporting condition" is said to include objective strong supporting condition (ārammaṇūpanissaya), immediate strong supporting condition (anantarūpanissaya), and natural strong supporting condition (pakatūpanissaya) together. This is to be understood.
Ở đây, để chỉ ra rằng các nhân duyên như aññamañña (tương hỗ), nissaya (y chỉ), sampayutta (tương ưng), atthi (hiện hữu), avigata (bất ly) được bao gồm trong nhân duyên đồng sinh, nên từ “sahajātakoṭiyā” đã được nói đến. Tương tự, cần hiểu rằng từ “upanissayakoṭiyā” đã được nói đến theo cách bao gồm ārammaṇūpanissaya (nhân duyên mạnh đối tượng), anantarūpanissaya (nhân duyên mạnh liền kề) và pakatūpanissaya (nhân duyên mạnh tự nhiên) vào một loại.
103. Ettāvatāti jarāmaraṇādīnaṃ paccayaparamparādassanavasena pavattāya ettakāya desanāya.
103. Ettāvatā (by this much) refers to this much of the discourse that proceeds by showing the successive chain of conditions for old age and death (jarāmaraṇa) and so forth.
103. Ettāvatā là với lời dạy rộng lớn này, được trình bày theo cách chỉ ra chuỗi nhân duyên của già chết và các yếu tố khác.
Purimataṇhanti purimabhavasiddhaṃ taṇhaṃ.
Purimataṇhanti (former craving) refers to craving established in a former existence.
Purimataṇhaṃ là taṇhā đã thành tựu từ kiếp trước.
‘‘Esa paccayo taṇhāya, yadidaṃ vedanā’’ti vatvā tadanantaraṃ ‘‘phassapaccayā vedanāti iti kho panetaṃ vutta’’ntiādinā vedanāya paccayabhūtassa phassassa uddharaṇaṃ aññesu suttesu āgatanayena paṭiccasamuppādassa desanāmaggo, taṃ pana anotaritvā samudācārataṇhādassanamukheneva taṇhāmūlakadhamme desento āciṇṇadesanāmaggato okkamanto viya, tañca desanaṃ passato appavattanti pasayha balakkārena desento viya ca hotīti āha ‘‘idānī’’tiādi.
Having said, "This is the condition for craving, namely feeling," and then immediately bringing up contact (phassa) as the condition for feeling with "It has thus been said, 'Feeling is conditioned by contact'," and so forth, is the method of teaching Dependent Origination as found in other suttas. However, without following that, by showing emergent craving alone, he seems to deviate from the customary method of teaching, and in teaching those phenomena rooted in craving, he seems to forcefully teach a non-existent discourse. Thus, he says, "idānī" (now) and so forth.
Sau khi nói “Đây là nhân duyên cho taṇhā, đó là vedanā”, rồi tiếp theo là việc trích dẫn xúc (phassa) là nhân duyên của thọ (vedanā) với câu “phassapaccayā vedanā’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ” và các câu tương tự, đó là con đường giảng dạy Paṭiccasamuppāda theo cách được trình bày trong các kinh khác. Tuy nhiên, việc không đi theo con đường đó mà chỉ tập trung vào việc trình bày các pháp có gốc rễ từ taṇhā thông qua việc chỉ ra taṇhā hiện hành, giống như đi chệch khỏi con đường giảng dạy thông thường, và khi nhìn vào lời dạy đó, nó giống như việc cưỡng ép, mạnh mẽ giảng dạy một điều không tự nhiên. Do đó, Ngài nói: “Idānī” và các từ tương tự.
Dve taṇhāti idhādhippetataṇhā eva dvidhā bhindanto āha.
Dve taṇhā (two cravings) is said, dividing the craving intended here into two types.
Dve taṇhā là taṇhā được đề cập ở đây được chia thành hai loại.
Esanataṇhāti bhogānaṃ pariyesanavasena pavattataṇhā.
Esanataṇhā (craving for seeking) is craving that arises by way of seeking possessions.
Esanataṇhā là taṇhā phát sinh theo cách tìm kiếm tài sản.
Esitataṇhāti pariyiṭṭhesu bhogesu uppajjamānataṇhā.
Esitataṇhā (craving for what has been sought) is craving that arises regarding possessions that have been sought.
Esitataṇhā là taṇhā phát sinh đối với tài sản đã được tìm kiếm.
Samudācārataṇhāyāti pariyuṭṭhānavasena pavattataṇhāya.
Samudācārataṇhāyāti (by emergent craving) refers to craving that arises by way of obsession.
Samudācārataṇhāyā là taṇhā phát sinh theo cách hiện hành.
Duvidhāpesā vedanaṃ paṭicca taṇhā nāma vedanāpaccayā ca appaṭiladdhānaṃ bhogānaṃ paṭilābhāya pariyesanā, laddhesu ca tesupātabyatāpattiādi hotīti.
Duvidhāpesā vedanaṃ paṭicca taṇhā nāma vedanāpaccayā ca (both types of this craving, conditioned by feeling, and also conditioned by feeling) refers to the search for obtaining unacquired possessions, and upon acquiring them, falling into the state of enjoying them, and so forth.
Cả hai loại taṇhā này đều là taṇhā do duyên thọ (vedanāpaccayā ca taṇhā), tức là sự tìm kiếm để đạt được những tài sản chưa có, và khi đã có được chúng, thì phát sinh sự hưởng thụ và các yếu tố khác.
Paritassanavasena pariyesati etāyāti pariyesanā. Āsayato, payogato ca pariyesanā tathāpavatto cittuppādo.
One searches by way of agitation, hence pariyesanā (searching). Searching (pariyesanā) is a thought-moment that occurs in that manner, both from underlying tendency and from application.
Người ta tìm kiếm với sự khao khát, nên đó là pariyesanā (sự tìm kiếm). Pariyesanā là tâm sở phát sinh như vậy do ý hướng và sự nỗ lực.
Tenāha ‘‘taṇhāya sati hotī’’ti.
Therefore, he says, "when there is craving, it arises."
Do đó, Ngài nói: “Khi có taṇhā thì có”.
Rūpādiārammaṇapaṭilābhoti savatthukānaṃ rūpādiārammaṇānaṃ gavesanavasena, pavattiyaṃ pana apariyiṭṭhaṃyeva labbhati, tampi atthato pariyesanāya laddhameva nāma tathārūpassa kammassa pubbekatattā eva labbhanato.
Rūpādiārammaṇapaṭilābhoti (the acquisition of visible objects and so forth) is by way of seeking visible objects and so forth, along with their bases. In the course of existence, what is not sought is still obtained, and even that is essentially acquired through searching, as it is obtained due to such kamma having been done previously.
Rūpādiārammaṇapaṭilābho là sự tìm kiếm các đối tượng sắc và các đối tượng khác có căn cứ. Tuy nhiên, trong đời sống hiện tại, người ta đạt được chúng mà không cần tìm kiếm, nhưng về bản chất, điều đó cũng được xem là đã đạt được thông qua sự tìm kiếm, vì chúng được đạt được do nghiệp đã tạo ra trước đó.
Tenāha ‘‘so hi pariyesanāya sati hotī’’ti.
Therefore, he says, "indeed, it arises when there is searching."
Do đó, Ngài nói: “Vì nó có khi có sự tìm kiếm”.
Sukhavinicchayanti sukhaṃ visesato nicchinotīti sukhavinicchayo, sukhaṃ sabhāvato, samudayato, atthaṅgamanato, nissaraṇato ca yāthāvato jānitvā pavattañāṇaṃ, taṃ sukhavinicchayaṃ.
Sukhavinicchayanti (determination of happiness)—it determines happiness specifically, hence sukhavinicchaya. It is the knowledge that arises from truly knowing happiness in its nature, its origin, its cessation, and its escape. That determination of happiness is sukhavinicchaya.
Sukhavinicchayaṃ là sự quyết định rõ ràng về hạnh phúc, tức là sự hiểu biết đúng đắn về hạnh phúc theo bản chất, nguồn gốc, sự chấm dứt, và sự thoát ly. Điều đó được gọi là sukhavinicchaya.
Jaññāti jāneyya.
Jaññāti (one should know).
Jaññā là nên biết.
‘‘Subhasukha’’ntiādikaṃ ārammaṇe abhūtākāraṃ vividhaṃ ninnabhāvena nicchinoti āropetīti vinicchayo. Assādānupassanataṇhādiṭṭhiyāpi evameva vinicchayabhāvo veditabbo.
Vinicchayo (determination) is that which decides or imposes various unreal aspects, such as "beautiful" and "pleasant," onto an object by way of inclination. The same kind of determination is to be understood for craving (taṇhā) and wrong views (diṭṭhi) that observe gratification.
Vinicchaya là sự quyết định hoặc áp đặt các hình thái không có thật, đa dạng, theo cách nghiêng về đối tượng như “đẹp và hạnh phúc” và các loại khác. Sự quyết định này cũng cần được hiểu tương tự đối với taṇhā và diṭṭhi (tà kiến) khi quán sát sự thỏa mãn.
Imasmiṃ pana sutte vitakkoyeva āgatoti yojanā.
However, in this Sutta, only vitakka (thought-application) is mentioned, so this is the connection.
Tuy nhiên, trong kinh này, chỉ có vitakka được đề cập, đó là cách kết nối ý nghĩa.
Imasmiṃ pana sutteti sakkapañhasutte.(Dī. ni. 2.358) tattha hi ‘‘chando kho, devānaṃ inda, vitakkanidāno’’ti āgataṃ.
Imasmiṃ pana sutteti (but in this Sutta) refers to the Sakka-pañha Sutta. For there it is said, "Desire, King of Devas, is rooted in thought-application."
Trong kinh này là trong kinh Sakkapañha. Ở đó có câu: “Chando kho, devānaṃ inda, vitakkanidāno” (Này Đế Thích, dục phát sinh từ tầm).
Idhāti imasmiṃ mahānidānasutte. ‘‘Vitakkeneva vinicchinātī’’ti etena ‘‘vinicchīyati etenāti vinicchayo’’ti vinicchaya-saddassa karaṇasādhanamāha.
Idhāti (here) refers to this Mahānidāna Sutta. By "Vitakkeneva vinicchinātī" (one determines by thought-application), he states the instrumental derivation of the word vinicchaya, meaning "that by which one determines."
Idha là trong kinh Mahānidāna này. Với câu “Vitakkeneva vinicchinātī”, Ngài giải thích rằng từ vinicchaya có nghĩa là công cụ, tức là “vinicchīyati etenāti vinicchayo” (cái mà nhờ đó sự quyết định được thực hiện, nên gọi là vinicchaya).
‘‘Ettaka’’ntiādi vinicchayanākāradassanaṃ.
"Ettaka" and so forth, is the showing of the mode of determination.
“Ettaka” và các từ tương tự là sự trình bày về cách thức quyết định.
Chandanaṭṭhena chando, evaṃ rañjanaṭṭhena rāgo, svāyaṃ anāsevanatāya mando hutvā pavatto idhādhippetoti āha ‘‘dubbalarāgassādhivacana’’nti.
Chanda (desire) is so called by the meaning of desiring. In the same way, rāga (lust) is so called by the meaning of delighting. The rāga intended here is that which arises faintly due to lack of cultivation. Thus, it is said, "a designation for weak lust."
Chanda (dục) theo nghĩa khao khát, tương tự, rāga (tham) theo nghĩa thích thú. Ở đây, nó được hiểu là sự phát sinh yếu ớt do không được trau dồi, nên Ngài nói: “Là từ đồng nghĩa với sự tham ái yếu ớt”.
Ajjhosānanti taṇhādiṭṭhivasena abhinivisanaṃ.
Ajjhosānanti (clinging) is strong adherence by way of craving and wrong views.
Ajjhosāna là sự chấp thủ mạnh mẽ do taṇhā và diṭṭhi.
‘‘Mayhaṃ ida’’nti hi taṇhāgāho yebhuyyena attaggāhasannissayova hoti.
For indeed, the grasping of craving, "This is mine," is mostly dependent on the grasping of self.
Thật vậy, sự chấp thủ của taṇhā "đây là của tôi" thường dựa vào sự chấp thủ về tự ngã.
Tenāha ‘‘ahaṃ mama’’nti, ‘‘balavasanniṭṭhāna’’nti ca tesaṃ gāhānaṃ thirabhāvappattimāha.
Therefore, he says, "I am, mine," and "balavasanniṭṭhāna" (strong conviction) refers to the attainment of firmness of those grasps.
Do đó, Ngài nói "tôi và của tôi", và "balavasanniṭṭhāna" (sự quyết định mạnh mẽ) chỉ sự vững chắc của những chấp thủ đó.
Taṇhādiṭṭhivasena pariggahakaraṇanti ‘‘ahaṃ mama’’nti balavasanniṭṭhānavasena abhiniviṭṭhassa attattaniyaggāhavatthuno aññāsādhāraṇaṃ viya katvā pariggahetvā ṭhānaṃ, tathāpavatto lobhasahagatacittuppādo.
Taṇhādiṭṭhivasena pariggahakaraṇanti (the act of grasping by way of craving and wrong views) is the act of taking possession and holding onto an object of self-grasping by way of strong conviction ("I am," "mine"), as if it were exclusively one's own, even though it is shared; such a thought-moment accompanied by greed.
Pariggahakaraṇa (sự chiếm hữu) do taṇhā và diṭṭhi là hành động chiếm hữu một đối tượng được chấp thủ mạnh mẽ là "tôi và của tôi" như thể nó là độc quyền, đó là tâm sở tham dục (lobhasahagatacittuppāda) phát sinh như vậy.
Attanā pariggahitassa vatthuno yassa vasena parehi sādhāraṇabhāvassa asahamāno hoti puggalo, so dhammo asahanatā.
The phenomenon by virtue of which a person cannot endure the shared nature of an object grasped by oneself with others is asahanatā (intolerance).
Pháp mà một người không chấp nhận sự chia sẻ với người khác đối với đối tượng mình đã chiếm hữu, đó là asahanatā (sự không chịu đựng).
Evaṃ vacanatthaṃ vadanti niruttinayena.
They speak of the meaning of the word in this way according to the etymological method.
Họ giải thích ý nghĩa của từ như vậy theo ngữ nguyên học.
Saddalakkhaṇe pana yassa dhammassa vasena macchariyayogato puggalo maccharo, tassa bhāvo, kammaṃ vā macchariyaṃ, macchero dhammo.
Moreover, in the grammatical analysis, the state or action of the individual who is avaricious due to being associated with avarice, by the power of which dhamma, is macchariyaṃ; it is the characteristic of miserliness.
Hơn nữa, trong Saddalakkhaṇa, do bản chất của pháp (dhamma) mà người đó trở nên keo kiệt (maccharo) do sự kết hợp với tính keo kiệt (macchariya). Sự tồn tại của người keo kiệt đó, hoặc hành động của người đó, chính là macchariya (tính keo kiệt), pháp keo kiệt.
Macchariyassa balavabhāvato ādarena rakkhaṇaṃ ārakkhoti āha ‘‘dvāra…pe… suṭṭhu rakkhaṇa’’nti.
He said that 'protection with great care' is ārakkha, due to the strong nature of avarice, (as in) ‘dvāra…pe… suṭṭhu rakkhaṇaṃ’.
Do bản chất mạnh mẽ của tính keo kiệt (macchariya), việc bảo vệ một cách cẩn trọng được gọi là ārakkha (sự bảo vệ), nên đã nói là “cửa…v.v… sự bảo vệ kỹ lưỡng”.
Attano phalaṃ karotīti karaṇaṃ, yaṃ kiñci kāraṇaṃ, adhikaṃ karaṇanti adhikaraṇaṃ, visesakāraṇaṃ.
That which produces its own fruit is karaṇaṃ, any cause; an excessive cause is adhikaraṇaṃ, a special cause.
Việc tạo ra kết quả của chính mình được gọi là karaṇaṃ (nguyên nhân), bất cứ nguyên nhân nào, nguyên nhân chính được gọi là adhikaraṇaṃ (nguyên nhân chủ yếu), là nguyên nhân đặc biệt.
Visesakāraṇañca bhogānaṃ ārakkhadaṇḍādānādianatthasambhavassāti vuttaṃ ‘‘ārakkhādhikaraṇa’’ntiādi.
And it is said, ‘ārakkhādhikaraṇaṃ’ and so forth, because the special cause is the arising of misfortunes such as guarding wealth and taking up a stick.
Và nguyên nhân đặc biệt là sự phát sinh của những điều bất lợi như sự bảo vệ tài sản, việc cầm gậy, v.v., nên đã nói là “ārakkhādhikaraṇa” (nguyên nhân của sự bảo vệ) v.v.
Paranisedhanatthanti māraṇādinā paresaṃ vibādhanatthaṃ.
Paranisedhanatthaṃ means for warding off others, such as by killing.
Paranisedhanatthaṃ (vì mục đích ngăn cản người khác) là vì mục đích gây khó chịu cho người khác bằng cách giết chóc, v.v.
Ādīyati etenāti ādānaṃ, daṇḍassa ādānaṃ daṇḍādānaṃ, abhibhavitvā paraviheṭhanacittuppādo.
That by which something is taken is ādānaṃ; the taking up of a stick is daṇḍādānaṃ, which is the arising of a thought to overwhelm and oppress others.
Cái gì được cầm nắm bởi điều này thì gọi là ādānaṃ (sự cầm nắm), sự cầm nắm gậy là daṇḍādānaṃ (cầm gậy), là sự phát sinh tâm ý muốn áp đảo và làm hại người khác.
Satthādānepi eseva nayo.
The same method applies to satthādānaṃ.
Trong satthādāna (cầm vũ khí) cũng theo cách tương tự.
Hatthaparāmāsādivasena kāyena kātabbakalaho kāyakalaho. Mammaghaṭṭanādivasena vācāya kātabbakalaho vācākalaho. Virujjhanavasena virūpaṃ gaṇhāti etenāti viggaho. Viruddhaṃ vadati etenāti vivādo.
A quarrel to be made with the body, by way of laying hands on others and so forth, is kāyakalaho. A quarrel to be made with speech, by way of striking at sensitive points and so forth, is vācākalaho. That by which one takes a distorted view, by way of opposition, is viggaho. That by which one speaks in opposition is vivādo.
Sự tranh cãi phải làm bằng thân, như việc nắm tay, v.v., là kāyakalaho (tranh cãi bằng thân). Sự tranh cãi phải làm bằng lời nói, như việc chạm vào chỗ đau, v.v., là vācākalaho (tranh cãi bằng lời nói). Điều gì được nắm giữ một cách sai lệch do sự đối kháng thì gọi là viggaho (sự tranh chấp). Điều gì được nói ra một cách đối kháng thì gọi là vivādo (sự tranh luận).
Tuvaṃ tuvanti agāravavacanasahacaraṇato tuvaṃ tuvaṃ, sabbete tathāpavattā dosasahagatacittuppādā veditabbā.
Tuvaṃ tuvaṃ refers to all those thought-arisings associated with aversion, occurring in that manner, due to being accompanied by disrespectful speech such as 'you' and 'thou'.
Tuvaṃ tuvaṃ (ngươi ngươi) là do sự đi kèm với lời nói thiếu tôn trọng. Tất cả những tâm sở ác bất thiện đó, phát sinh theo cách đó, đều phải được hiểu là những tâm sở đi kèm với sân.
Tenāha bhagavā ‘‘aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavantī’’ti (dī. ni. 2.104).
That is why the Blessed One said, “many evil unwholesome states arise” (Dī. Ni. 2.104).
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói: “Nhiều pháp ác bất thiện phát sinh” (Dī. Ni. 2.104).
112. Desanaṃ nivattesīti ‘‘taṇhaṃ paṭicca pariyesanā’’tiādinā anulomanayena pavattitaṃ desanaṃ paṭilomanayena puna ‘‘ārakkhādhikaraṇa’’nti ārabhanto nivattesi.
112. Desanaṃ nivattesī means that he reversed the discourse, which had been taught in the forward order beginning with “craving gives rise to seeking,” by resuming with ‘ārakkhādhikaraṇaṃ’ and teaching in the reverse order.
112. Desanaṃ nivattesīti (Đức Thế Tôn đã đảo ngược bài giảng) có nghĩa là Ngài đã đảo ngược bài giảng được trình bày theo thứ tự thuận, bắt đầu từ “do tham ái mà có sự tìm cầu” v.v., và bắt đầu lại theo thứ tự nghịch với “ārakkhādhikaraṇa” (nguyên nhân của sự bảo vệ).
Pañcakāmaguṇikarāgavasenāti ārammaṇabhūtā pañca kāmaguṇā etassa atthīti pañcakāmaguṇiko, tattha rañjanavasena abhiramaṇavasena pavattarāgo, tassa vasena uppannā rañjanavasena taṇhāyanavasena pavattā rūpāditaṇhāva kāmesu taṇhāti kāmataṇhā. Bhavati atthi sabbakālaṃ tiṭṭhatīti pavattā bhavadiṭṭhi uttarapadalopena bhavo, taṃsahagatā taṇhā bhavataṇhā. Vibhavati vinassati ucchijjatīti pavattā vibhavadiṭṭhi vibhavo uttarapadalopena, taṃsahagatā taṇhā vibhavataṇhāti āha ‘‘sassatadiṭṭhī’’tiādi.
Pañcakāmaguṇikarāgavasena means that the five objects of sensual pleasure, such as forms, are the objects of this rāga, thus it is pañcakāmaguṇika; the rāga that arises by way of delighting in them, by way of yearning, is rūpāditaṇhā (craving for forms etc.), which is craving for sensual pleasures, hence kāmataṇhā. The belief that existence is permanent, always abiding, is bhavadiṭṭhi, which, with the elision of the latter word, is bhavo; the craving accompanied by that is bhavataṇhā. The belief that existence perishes, is cut off, is vibhavadiṭṭhi, which, with the elision of the latter word, is vibhavo; the craving accompanied by that is vibhavataṇhā, as he said, ‘sassatadiṭṭhī’ and so forth.
Pañcakāmaguṇikarāgavasenāti (do sự tham ái liên quan đến năm dục cảnh): Năm dục cảnh là đối tượng của nó, nên nó là pañcakāmaguṇiko (liên quan đến năm dục cảnh). Tham ái phát sinh do sự ham muốn và vui thích trong đó, do sự ham muốn đó mà rūpāditaṇhāva (tham ái đối với sắc, v.v.) phát sinh do sự ham muốn và khao khát, đó chính là tham ái đối với dục cảnh, nên gọi là kāmataṇhā (dục ái). Bhavo (hữu) là bhavadiṭṭhi (hữu kiến) phát sinh do quan niệm rằng nó tồn tại, luôn luôn hiện hữu, bằng cách lược bỏ hậu tố, tham ái đi kèm với nó là bhavataṇhā (hữu ái). Vibhavo (phi hữu) là vibhavadiṭṭhi (phi hữu kiến) phát sinh do quan niệm rằng nó hoại diệt, chấm dứt, bằng cách lược bỏ hậu tố, tham ái đi kèm với nó là vibhavataṇhā (phi hữu ái), nên đã nói là “sassatadiṭṭhī” (thường kiến) v.v.
Ime dve dhammāti ‘‘esa paccayo upādānassa, yadidaṃ taṇhā’’ti (dī. ni. 2.101) evaṃ vuttā vaṭṭamūlataṇhā ca ‘‘taṇhaṃ paṭicca pariyesanā’’ti (dī. ni. 2.103) evaṃ vuttā samudācārataṇhā cāti ime dve dhammā.
Ime dve dhammā means these two dhammas: craving, which is the root of saṃsāra, taught as “this is the condition for clinging, that is, craving” (Dī. Ni. 2.101), and craving that arises actively, taught as “craving gives rise to seeking” (Dī. Ni. 2.103).
Ime dve dhammā (hai pháp này) là hai pháp này: taṇhā (tham ái) là căn nguyên của vòng luân hồi, được nói như vậy trong câu “đây là duyên của upādāna (thủ), tức là taṇhā” (Dī. Ni. 2.101), và taṇhā phát sinh, được nói như vậy trong câu “do taṇhā mà có sự tìm cầu” (Dī. Ni. 2.103).
Vaṭṭamūlasamudācāravasenāti vaṭṭamūlavasena ceva samudācāravasena ca.
Vaṭṭamūlasamudācāravasenā means both as the root of saṃsāra and as active occurrence.
Vaṭṭamūlasamudācāravasenāti (theo cách là căn nguyên của vòng luân hồi và sự phát sinh) là theo cách là căn nguyên của vòng luân hồi và theo cách là sự phát sinh.
Dvīhi koṭṭhāsehīti dvīhi bhāgehi.
Dvīhi koṭṭhāsehī means by two parts.
Dvīhi koṭṭhāsehīti (bằng hai phần) là bằng hai phần.
Dvīhi avayavehi samosaranti nibbattanavasena samaṃ vattanti itoti samosaraṇaṃ, paccayo, ekaṃ samosaraṇaṃ etāsanti ekasamosaraṇā. Kena pana ekasamosaraṇāti āha ‘‘vedanāyā’’ti.
That from which or by which things meet equally, or proceed equally by way of arising, is samosaraṇaṃ, a condition; that which has one point of concurrence for these (cravings) is ekasamosaraṇā. As to what makes them have one point of concurrence, he said, ‘vedanāyā’.
Chúng hòa hợp và phát sinh một cách đồng đều từ điều này, nên samosaraṇaṃ (sự hòa hợp) là duyên, và chúng có một sự hòa hợp duy nhất, nên chúng là ekasamosaraṇā (có một sự hòa hợp duy nhất). Vậy chúng có một sự hòa hợp duy nhất bằng cái gì? Đã nói là “vedanāyā” (do thọ).
Dvepi hi taṇhā vedanāpaccayā evāti.
For both cravings are conditioned by feeling (vedanā).
Vì cả hai loại taṇhā đều do vedanā làm duyên.
Tenāha ‘‘vedanāpaccayena ekapaccayā’’ti.
That is why it is said, ‘‘vedanāpaccayena ekapaccayā’’ (having one condition, by way of the condition of feeling).
Vì thế đã nói “vedanāpaccayena ekapaccayā” (có một duyên là do thọ).
Tato tato osaritvā āgantvā samavasanaṭṭhānaṃ osaraṇa samosaraṇaṃ. Vedanāya samaṃ saha ekasmiṃ ārammaṇe osaraṇakapavattanakā vedanā samosaraṇāti āha ‘‘idaṃ sahajātasamosaraṇaṃ nāmā’’ti.
The place where (things) descend from each particular point and gather equally is osaraṇasamosaraṇaṃ. Feeling (vedanā) is vedanā samosaraṇā because it arises in concurrence with feeling on a single object. Thus, he said, ‘‘idaṃ sahajātasamosaraṇaṃ nāmā’’ (this is called conascent concurrence).
Nơi hội tụ sau khi đã rời khỏi và đến từ mọi nơi được gọi là osaraṇa samosaraṇaṃ (sự hội tụ). Vedanā (thọ) là sự hòa hợp khi chúng cùng phát sinh đồng thời với vedanā trên cùng một đối tượng, nên đã nói là “idaṃ sahajātasamosaraṇaṃ nāmā” (đây được gọi là sự hòa hợp đồng phát sinh).
113. Sabbeti uppattidvāravasena bhinditvā vuttā savipākaphassā eva viññāṇādi vedanāpariyosānā vipākavithīti katvā.
113. Sabbe (all) means that all savipākaphassā (contacts resulting in kamma-results) are stated by distinguishing them by way of their doors of origin, taking the vipāka-process (resultant process) as starting with consciousness and ending with feeling.
113. Sabbe (tất cả) là tất cả các savipākaphassā (xúc có quả dị thục) được nói đến bằng cách phân chia theo cửa phát sinh, từ thức (viññāṇa) đến thọ (vedanā), được coi là con đường quả dị thục.
Paṭiccasamuppādakathā nāma vaṭṭakathāti āha ‘‘ṭhapetvā cattāro lokuttaravipākaphasse’’ti.
The discourse on dependent origination is a discourse on saṃsāra, that is why it is said, ‘‘ṭhapetvā cattāro lokuttaravipākaphasse’’ (excluding the four supramundane resultant contacts).
Câu chuyện về Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda) được gọi là câu chuyện về vòng luân hồi (vaṭṭakathā), nên đã nói “ṭhapetvā cattāro lokuttaravipākaphasse” (trừ bốn xúc quả dị thục siêu thế).
Bahudhāti bahuppakārena.
Bahudhā means in many ways.
Bahudhā (nhiều cách) là bằng nhiều cách.
Ayañhi pañcadvāre cakkhupasādādivatthukānaṃ pañcannaṃ vedanānaṃ cakkhusamphassādiko phasso sahajātaaññamaññanissayavipākaāhārasampayuttaatthiavigatavasena aṭṭhadhā paccayo hoti.
Indeed, in the five sense doors, this contact is a condition for the five feelings, whose bases are the eye-sensitivity and so forth, in eight ways: by way of conascence, mutuality, support, kamma-result, nutriment, association, presence, and non-disappearance.
Thật vậy, xúc này là duyên cho năm thọ trong năm cửa, có nền tảng là nhãn căn, v.v., theo tám cách: sahajāta (đồng sanh), aññamañña (tương hỗ), nissaya (y chỉ), vipāka (dị thục), āhāra (dưỡng), sampayutta (tương ưng), atthi (hiện hữu), avigata (bất ly).
Sesānaṃ pana ekekasmiṃ dvāre sampaṭicchanasantīraṇatadārammaṇavasena pavattānaṃ kāmāvacaravipākavedanānaṃ cakkhusamphassādiko phasso upanissayavasena ekadhāva paccayo hoti.
For the remaining kāmāvacara resultant feelings that occur in each door by way of receiving, investigating, and registering, the contact of eye-sensitivity and so forth is a condition in only one way, by way of decisive support.
Đối với các thọ quả dục giới còn lại, phát sinh trong mỗi cửa theo cách tiếp nhận (sampaṭicchana), thẩm tra (santīraṇa) và nhận cảnh (tadārammaṇa), xúc như nhãn xúc, v.v., chỉ là duyên theo một cách là upanissaya (cận y duyên).
Manodvārepi tadārammaṇavasena pavattānaṃ kāmāvacaravipākavedanānaṃ sahajātamanosamphasso tatheva aṭṭhadhā paccayo hoti, tathā paṭisandhibhavaṅgacutivasena pavattānaṃ tebhūmakavipākavedanānaṃ.
In the mind-door too, the conascent mind-contact is a condition in the same eight ways for kāmāvacara resultant feelings that occur by way of registering, and similarly for the three-level resultant feelings that occur by way of rebirth-linking, life-continuum, and death.
Trong ý môn (manodvāra) cũng vậy, ý xúc đồng sanh là duyên cho các thọ quả dục giới phát sinh theo cách nhận cảnh (tadārammaṇa) theo tám cách tương tự, cũng như cho các thọ quả tam giới phát sinh theo cách tái sanh (paṭisandhi), hữu phần (bhavaṅga) và tử (cuti).
Yā pana tā manodvāre tadārammaṇavasena pavattā kāmāvacaravedanā, tāsaṃ manodvārāvajjanasampayutto manosamphasso upanissayavasena ekadhāva paccayo hotīti evaṃ phasso bahudhā vedanāya paccayo hotīti veditabbaṃ.
However, for those kāmāvacara feelings that occur in the mind-door by way of registering, the mind-contact associated with the mind-door advertence is a condition in only one way, by way of decisive support. Thus, it should be understood that contact is a condition for feeling in many ways.
Tuy nhiên, đối với các thọ dục giới phát sinh trong ý môn theo cách nhận cảnh (tadārammaṇa), ý xúc tương ưng với ý môn hướng tâm (manodvārāvajjanasampayutto) chỉ là duyên theo một cách là upanissaya (cận y duyên). Như vậy, xúc là duyên cho thọ theo nhiều cách khác nhau.
114. Vedanādīnanti vedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇānaṃ.
114. Vedanādīnaṃ means of feeling, perception, mental formations, and consciousness.
114. Vedanādīnaṃ (của thọ, v.v.) là của thọ, tưởng, hành, thức.
Asadisabhāvāti anubhavanasañjānanābhisaṅkharaṇavijānanabhāvā.
Asadisabhāvā means the states of experiencing, perceiving, mentally forming, and cognizing.
Asadisabhāvā (các trạng thái không giống nhau) là các trạng thái cảm nhận, nhận biết, tạo tác và hiểu biết.
Te hi aññamaññavidhurena vedayitādirūpena ākiriyanti paññāyantīti ākārāti vuccanti.
For these are manifested and known by the distinct and opposing forms of experiencing and so forth, therefore they are called ākārā (modes).
Chúng được nhận biết, được hiểu theo các hình thức cảm nhận, v.v., khác biệt lẫn nhau, nên chúng được gọi là ākārā (các phương diện).
Teyevāti vedanādīnaṃ te eva vedayitādiākārā.
Teyevā means those very modes of experiencing and so forth, of feeling and the like.
Teyevā (chính những điều đó) là chính những phương diện cảm nhận, v.v., của thọ, v.v.
Sādhukaṃ dassiyamānāti sakkaccaṃ paccakkhato viya pakāsiyamānā.
Sādhukaṃ dassiyamānā means when well-revealed, as if seen directly.
Sādhukaṃ dassiyamānā (được trình bày rõ ràng) là được trình bày một cách cẩn thận như thể trực tiếp.
Taṃ taṃ līnamatthaṃ gamentīti ‘‘arūpaṭṭho ārammaṇābhimukhanamanaṭṭho’’ti evamādikaṃ taṃ taṃ līnaṃ apākaṭamatthaṃ gamenti ñāpentīti liṅgāni.
Taṃ taṃ līnamatthaṃ gamentī means they make known that hidden, unclear meaning, such as “the meaning of arupa (non-physical), the meaning of inclining towards an object,” therefore they are liṅgāni (characteristics/signs).
Taṃ taṃ līnamatthaṃ gamentīti (làm cho ý nghĩa ẩn giấu được hiểu) là làm cho những ý nghĩa ẩn giấu, không rõ ràng như “trạng thái vô sắc, trạng thái hướng về đối tượng”, v.v., được hiểu, được biết, nên chúng là liṅgāni (các dấu hiệu).
Tassa tassa sañjānanahetutoti tassa tassa arūpaṭṭhādikassa sallakkhaṇassa kāraṇattā.
Tassa tassa sañjānanahetuto means because they are the cause for perceiving each respective arūpa-state and so forth.
Tassa tassa sañjānanahetuto (do là nguyên nhân của sự nhận biết điều đó) là do là nguyên nhân của sự nhận biết các trạng thái vô sắc, v.v.
Nimīyanti anumīyanti etehīti nimittāni.
They are inferred, or known, by these, therefore they are nimittāni (marks/signs).
Chúng được suy ra, được suy đoán từ những điều này, nên chúng là nimittāni (các dấu hiệu).
Tathā tathā arūpabhāvādippakārena, vedayitādippakārena ca uddisitabbato kathetabbato uddesā.
They are uddesā (designations) because they are to be pointed out or spoken of in various ways, such as the arūpa-state, and the way of experiencing and so forth.
Tathā tathā (theo cách này cách kia), tức là theo cách trạng thái vô sắc, v.v., và theo cách cảm nhận, v.v., uddisitabbato (do phải được trình bày), do phải được nói đến, nên chúng là uddesā (các đề mục).
Tasmāti ‘‘asadisabhāvā’’tiādinā vuttamevatthaṃ kāraṇabhāvena paccāmasati.
Tasmā (therefore) refers back to the meaning stated as ‘‘asadisabhāvā’’ and so forth, as the cause.
Tasmā (do đó) là nhắc lại ý nghĩa đã nói bằng “asadisabhāvā” (các trạng thái không giống nhau) v.v., như là nguyên nhân.
Yasmā vedanādīnaṃ aññamaññaasadisabhāvā yathāvuttenatthena ākārādayo, tasmā ayaṃ idāni vuccamāno ettha pāḷipade attho.
Since the mutually distinct states of feeling and so forth are ākārā (modes) and so forth by the meaning already explained, ayaṃ (this) meaning now being spoken of here in the Pali passage is the attho (meaning).
Vì các trạng thái không giống nhau của thọ, v.v., là các phương diện, v.v., theo ý nghĩa đã nói, nên ayaṃ (ý nghĩa này) đang được nói đến ở đây là attho (ý nghĩa) trong từ Pali này.
Nāmasamūhassāti ārammaṇābhimukhaṃ namanaṭṭhena ‘‘nāma’’nti laddhasamaññassa vedanādicatukkhandhasaṅkhātassa arūpadhammapuñjassa.
Nāmasamūhassa means of the aggregate of non-physical dhammas comprising the four aggregates of feeling, perception, mental formations, and consciousness, which are termed "nāma" by virtue of inclining towards an object.
Nāmasamūhassa (của nhóm danh) là của nhóm pháp vô sắc bao gồm bốn uẩn thọ, v.v., được gọi là “danh” theo nghĩa hướng về đối tượng.
Paññattīti ‘‘nāmakāyo arūpakalāpo arūpino khandhā’’tiādikā paññāpanā hoti.
Paññattī means the designation as “nāmakāya, arūpakalāpo, arūpino khandhā” and so forth.
Paññattī (sự chế định) là sự chế định như “danh thân, nhóm vô sắc, các uẩn vô sắc”, v.v.
Cetanāpadhānattā saṅkhārakkhandhadhammānaṃ ‘‘saṅkhārānaṃ cetanākāre’’tiādi vuttaṃ.
It is said, ‘‘saṅkhārānaṃ cetanākāre’’ (in the aspect of cetanā of mental formations) and so forth, because the mental formation aggregate dhammas have cetanā as their primary element.
Do ý chí là chủ yếu, nên đã nói “saṅkhārānaṃ cetanākāre” (trong phương diện ý chí của các hành), v.v., đối với các pháp hành uẩn.
Tathā hi suttantabhājanīye saṅkhārakkhandhavibhajane ‘‘yā cetanā sañcetanā sañcetayitatta’’nti (vibha. 249 abhidhammabhājanīye) cetanāva niddiṭṭhā.
Indeed, in the analysis of the mental formation aggregate in the Suttantabhājanīya, only cetanā is defined as “that which is cetanā, sañcetanā, sañcetayitattaṃ” (Vibha. 249, Abhidhammabhājanīya).
Thật vậy, trong phần phân tích hành uẩn trong Suttantabhājanīya, chỉ có ý chí được đề cập: “ý chí, sự tư lự, trạng thái tư lự” (Vibha. 249 Abhidhammabhājanīya).
Asatīti asantesu.
Asatī means in what is not present.
Asatī (không tồn tại) là trong những điều không tồn tại.
Vacanavipallāsena hi evaṃ vuttaṃ.
For it is said thus by a reversal of wording.
Thật vậy, điều này được nói do sự đảo ngược của lời nói.
Cattāro khandhe vatthuṃ katvāti vedanā saññā cittaṃ cetanādayoti ime catukkhandhasaññite nissayapaccayabhūte dhamme vatthuṃ katvā.
“Having made the four aggregates a basis”—that is, having made feeling, perception, mind, volition, and so on—these states, known as the four aggregates and serving as conditions of support—a basis.
Cattāro khandhe vatthuṃ katvā (lấy bốn uẩn làm nền tảng) nghĩa là lấy các pháp được nhận biết là bốn uẩn như thọ (vedanā), tưởng (saññā), tâm (citta), tư (cetanā), v.v., là các pháp làm nhân duyên nương tựa (nissaya-paccaya), làm nền tảng.
Ayañca nayo pañcadvārepi sambhavatīti ‘‘manodvāre’’ti visesitaṃ.
And since this method can also occur in the five sense-doors, it is specified as “in the mind-door”.
Và phương pháp này cũng có thể xảy ra ở năm cửa (pañcadvāre), nên được đặc biệt chỉ rõ là “ở ý môn” (manodvāre).
Adhivacanasamphassavevacanoti adhivacanamukhena paññattimukhena gahetabbattā ‘‘adhivacanasamphasso’’ti laddhanāmo.
“Contact by designation/term”—is thus named “contact by designation” because it is to be grasped through the avenue of designation, through the avenue of concept.
Adhivacanasamphassavevacano (đồng nghĩa với xúc chạm danh xưng) là xúc chạm được gọi là “xúc chạm danh xưng” (adhivacanasamphassa) vì nó được nhận biết thông qua danh xưng (adhivacana), thông qua sự chế định (paññatti).
Soti manosamphasso.
“That” refers to mind-contact.
So (nó) là ý xúc (manosamphassa).
Pañcavokāre ca hadayavatthuṃ nissāya labbhanato rūpakāye paññāyateva, ayaṃ pana nayo idha na icchito vedanādipaṭikkhepavasena asambhavapariyāyassa jotitattāti ‘‘pañcapasāde vatthuṃ katvā uppajjeyyā’’ti attho vutto.
And since it is obtained in the five-constituent existence (pañcavokārabūmī) by relying on the heart-basis, it “appears in the physical body.” But this method is not intended here because the non-occurrence of mind-contact is emphasized through the rejection of feeling and so on; hence, the meaning, “it would arise having made the five sensitive materialities a basis,” is stated.
Và trong cõi ngũ uẩn (pañcavokāra), vì nó được nhận biết nương tựa vào ý vật (hadayavatthu), nên rūpakāye paññāyateva (nó hiển lộ trong sắc thân), nhưng phương pháp này không được mong muốn ở đây vì nó được làm rõ theo cách không thể xảy ra bằng cách loại trừ thọ, v.v., nên ý nghĩa đã được nói là “nó có thể phát sinh khi lấy năm tịnh sắc (pañcapasāda) làm nền tảng”.
Na hi vedanāsannissayena vinā pañcapasāde vatthuṃ katvā manosamphassassa sambhavo atthi.
Indeed, there is no arising of mind-contact having made the five sensitive materialities a basis without reliance on feeling.
Thật vậy, không có sự phát sinh của ý xúc khi không có sự nương tựa vào thọ và lấy năm tịnh sắc làm nền tảng.
Uppattiṭṭhāne asati anuppattiṭṭhānato phalassa uppatti nāma kadācipi natthīti imamatthaṃ yathādhigatassa atthassa nidassanavasena dassento ‘‘ambarukkhe’’tiādimāha.
If there is no place of arising, the result can never arise from a non-place of arising. Showing this meaning by way of an illustration of the acquired meaning, he said, “in the mango tree,” and so on.
Khi không có nơi phát sinh, thì quả không bao giờ phát sinh từ nơi không phát sinh. Để chỉ rõ ý nghĩa này bằng cách đưa ra ví dụ về ý nghĩa đã được hiểu, Ngài nói “trên cây xoài” v.v.
Rūpakāyatoti kevalaṃ rūpakāyato.
“From the physical body”—that is, from the mere physical body.
Rūpakāyato (từ sắc thân) nghĩa là chỉ từ sắc thân.
Tassāti manosamphassassa.
“Of that” refers to mind-contact.
Tassā (của nó) là của ý xúc (manosamphassa).
Virodhipaccayasannipāte vibhūtatarā visadisuppatti, tasmiṃ vā sati attano santāne vijjamānasseva visadisuppattihetubhāvo ruppanākāro. So eva ruppanākāro vatthusappaṭighādikaṃ taṃ taṃ līnamatthaṃ gametīti liṅgaṃ. Tassa tassa sañjānanahetuto nimittaṃ. Tathā tathā uddisitabbato uddesoti evamettha ākārādayo atthato veditabbā.
When there is an aggregation of opposing conditions, there is a more evident dissimilar arising; or, when that exists, the condition for a dissimilar arising of what exists within one's own continuity is the “aspect of breaking up.” That very aspect of breaking up causes various subtle meanings such as “the basis being with impingement” to be understood, hence it is a “sign.” It is a “mark” because it is the cause for recognizing each particular thing. It is a “reference” because it is to be pointed out in various ways; thus, here, aspects and so on are to be understood according to their meaning.
Khi các nhân duyên đối nghịch hội tụ, sự phát sinh khác biệt trở nên rõ ràng hơn, hoặc khi điều đó xảy ra, sự kiện một sự phát sinh khác biệt của chính cái đang tồn tại trong dòng tương tục của mình là ruppanākāra (trạng thái bị hủy hoại). Chính trạng thái bị hủy hoại đó dẫn đến ý nghĩa tiềm ẩn như va chạm với vật chất, v.v., nên là liṅga (dấu hiệu). Vì là nguyên nhân để nhận biết từng cái đó, nên là nimitta (tướng). Vì được chỉ định như vậy, nên là uddesa (sự chỉ định). Như vậy, ở đây, các từ ākāra (trạng thái), v.v., cần được hiểu theo ý nghĩa.
Vatthārammaṇānaṃ aññamaññapaṭihananaṃ paṭigho, tato paṭighato jāto paṭighasamphasso. Tenāha ‘‘sappaṭigha’’ntiādi.
The mutual striking of basis and object is “impingement”; “contact with impingement” is born from that impingement. Therefore, it is said, “with impingement,” and so on.
Sự va chạm lẫn nhau giữa vật chất (vatthu) và đối tượng (ārammaṇa) là paṭigha (va chạm), và paṭighasamphassa (xúc chạm va chạm) là xúc chạm phát sinh từ va chạm đó. Vì thế, Ngài nói “sappaṭigha” (có va chạm), v.v.
Nāmakāyatoti kevalaṃ nāmakāyato.
“From the mental body”—that is, from the mere mental body.
Nāmakāyato (từ danh thân) nghĩa là chỉ từ danh thân.
Tassāti paṭighasamphassassa.
“Of that” refers to contact with impingement.
Tassā (của nó) là của xúc chạm va chạm (paṭighasamphassa).
Sesaṃ paṭhamapañhe vuttanayameva.
The rest is the same method as stated in the first question.
Phần còn lại giống như phương pháp đã được nói trong câu hỏi đầu tiên.
Visuṃ visuṃ paccayaṃ dassetvāti byatirekamukhena paccekaṃ nāmakāyarūpakāyasaññitaṃ paccayaṃ dassetvā.
“Having shown the condition individually”—that is, having shown the condition, identified as the mental body and physical body, separately, through the method of exclusion.
Visuṃ visuṃ paccayaṃ dassetvā (sau khi chỉ ra từng nhân duyên riêng biệt) là sau khi chỉ ra từng nhân duyên riêng biệt được gọi là danh thân và sắc thân theo cách loại trừ.
Tesanti phassānaṃ.
“Of these” refers to the contacts.
Tesaṃ (của chúng) là của các xúc chạm (phassa).
Avisesatoti visesaṃ akatvā sāmaññato.
“Without distinction”—that is, without making any distinction, in general.
Avisesato (mà không có sự khác biệt) là không tạo ra sự khác biệt, một cách chung chung.
Dassetunti byatirekamukheneva dassetuṃ.
“To show”—that is, to show through the method of exclusion.
Dassetuṃ (để chỉ ra) là để chỉ ra theo cách loại trừ.
Eseva hetūti esa chasupi dvāresu pavatto nāmarūpasaṅkhāto hetu yathārahaṃ dvinnampi phassānaṃ.
“This is the cause”—this cause, which is name-and-form occurring in all six doors, is the cause for both contacts as appropriate.
Eseva hetū (chính nhân duyên đó) là nhân duyên đó, tức là danh và sắc, xảy ra ở cả sáu cửa, là nhân duyên cho cả hai xúc chạm một cách thích hợp.
Idāni taṃ yathārahaṃ pavattiṃ vibhajitvā dassetuṃ ‘‘cakkhudvārādīsu hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show that occurrence divided appropriately, it is said, “Indeed, in the eye-door,” and so on.
Bây giờ, để phân loại và chỉ ra sự xảy ra thích hợp đó, Ngài nói “cakkhudvārādīsu hī” (trong nhãn môn, v.v.), v.v.
Sampayuttakā khandhāti phassena sampayuttā vedanādayo khandhā.
“Associated aggregates” are feeling and other aggregates associated with contact.
Sampayuttakā khandhā (các uẩn tương ưng) là các uẩn như thọ, v.v., tương ưng với xúc.
Āvajjanassāpi sampayuttakkhandhaggahaṇenevettha gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ tadavinābhāvato.
The inclusion of advertence here should also be understood through the inclusion of associated aggregates, as it is inseparable from them.
Ở đây, sự nắm bắt sự chú ý (āvajjana) cũng cần được hiểu là được nắm bắt bằng cách nắm bắt các uẩn tương ưng, vì nó không thể tách rời khỏi chúng.
Parato manosamphassepi eseva nayo.
Later, the same method applies “to mind-contact” as well.
Tương tự, phương pháp này cũng áp dụng cho ý xúc (manosamphassa) ở phần sau.
Pañcavidhopīti cakkhusamphassādivasena pañcavidhopi.
“All five kinds”—that is, all five kinds by way of eye-contact and so on.
Pañcavidhopī (dù là năm loại) là dù là năm loại theo nhãn xúc, v.v.
So phassoti paṭighasamphasso.
“That contact” refers to contact with impingement.
So phasso (xúc chạm đó) là xúc chạm va chạm (paṭighasamphassa).
Bahudhāti bahuppakārena.
“In many ways”—that is, in many manners.
Bahudhā (theo nhiều cách) là theo nhiều loại.
Tathā hi vipākanāmaṃ vipākassa anekabhedassa manosamphassassa sahajātaaññamaññanissayavipākasampayuttaatthiavigatavasena sattadhā paccayo hoti.
Thus, resultant name-and-form is a condition in seven ways for resultant mind-contact, which has many distinctions, by way of conascence, mutuality, support, result, association, presence, and non-disappearance.
Thật vậy, danh quả (vipākanāma) là nhân duyên cho ý xúc quả (vipākamanosamphassa) có nhiều loại theo bảy cách: đồng sinh (sahajāta), hỗ tương (aññamañña), nương tựa (nissaya), quả (vipāka), tương ưng (sampayutta), hiện hữu (atthi), bất ly (avigata).
Yaṃ panettha āhārakiccaṃ, taṃ āhārapaccayavasena.
Whatever is an action of nutriment here, that is a condition by way of nutriment condition.
Phần nào ở đây là chức năng của vật thực (āhāra), thì là nhân duyên theo cách nhân duyên vật thực (āhāra-paccaya).
Yaṃ indriyakiccaṃ, taṃ indriyapaccayavasena paccayo hoti.
Whatever is an action of faculty, that is a condition by way of faculty condition.
Phần nào là chức năng của quyền (indriya), thì là nhân duyên theo cách nhân duyên quyền (indriya-paccaya).
Avipākaṃ pana nāmaṃ avipākassa manosamphassassa ṭhapetvā vipākapaccayaṃ itaresaṃ vasena paccayo hoti.
Non-resultant name-and-form, however, is a condition for non-resultant mind-contact in other ways, excluding the result condition.
Còn danh phi quả (avipāka-nāma) là nhân duyên cho ý xúc phi quả (avipāka-manosamphassa) theo các cách khác, trừ nhân duyên quả.
Rūpaṃ pana cakkhāyatanādibhedaṃ cakkhusamphassādikassa pañcavidhassa phassassa nissayapurejātaindriyavippayuttaatthiavigatavasena chadhā paccayo hoti.
Materiality, divided into eye-base and so on, is a condition in six ways for the five kinds of contact, such as eye-contact, by way of support, pre-arising, faculty, disassociation, presence, and non-disappearance.
Còn sắc (rūpa), có các loại như nhãn xứ (cakkhāyatana), v.v., là nhân duyên cho năm loại xúc chạm như nhãn xúc, v.v., theo sáu cách: nương tựa (nissaya), tiền sinh (purejāta), quyền (indriya), bất tương ưng (vippayutta), hiện hữu (atthi), bất ly (avigata).
Rūpāyatanādibhedaṃ tassa pañcavidhassa ārammaṇapurejātaatthiavigatavasena catudhā paccayo hoti.
Materiality, divided into visual object and so on, is a condition in four ways for those five kinds by way of object, pre-arising, presence, and non-disappearance.
Các loại như sắc xứ (rūpāyatana), v.v., là nhân duyên cho năm loại đó theo bốn cách: đối tượng (ārammaṇa), tiền sinh (purejāta), hiện hữu (atthi), bất ly (avigata).
Manosamphassassa pana tāni rūpāyatanādīni, dhammārammaṇañca tathā ca ārammaṇapaccayamatteneva paccayo hoti.
For mind-contact, however, those visual objects and so on, and mind-objects, are conditions only by way of object condition.
Còn đối với ý xúc, các sắc xứ, v.v., đó và pháp trần (dhammārammaṇa) chỉ là nhân duyên theo cách nhân duyên đối tượng (ārammaṇa-paccaya) mà thôi.
Vatthurūpaṃ pana manosamphassassa nissayapurejātavippayuttaatthiavigatavasena pañcadhā paccayo hoti.
But heart-base materiality is a condition in five ways for mind-contact by way of support, pre-arising, disassociation, presence, and non-disappearance.
Còn ý vật sắc (vatthurūpa) là nhân duyên cho ý xúc theo năm cách: nương tựa (nissaya), tiền sinh (purejāta), bất tương ưng (vippayutta), hiện hữu (atthi), bất ly (avigata).
Evaṃ nāmarūpaṃ assa phassassa bahudhā paccayo hotīti veditabbaṃ.
Thus, it should be understood that name-and-form is a condition for this contact in many ways.
Như vậy, cần hiểu rằng danh sắc (nāmarūpa) là nhân duyên cho xúc chạm đó (assa phassa) theo nhiều cách (bahudhā).
115. Paṭhamuppattiyaṃ viññāṇaṃ nāmarūpassa visesapaccayoti imamatthaṃ byatirekamukhena dassetuṃ pāḷiyaṃ ‘‘mātukucchimhi na okkamissathā’’tiādi vuttaṃ.
To show that consciousness is a specific condition for name-and-form at the initial arising, the Pāli text states, “it would not descend into the mother’s womb,” and so on, by way of exclusion.
115. Để chỉ ra ý nghĩa rằng thức (viññāṇa) là nhân duyên đặc biệt cho danh sắc (nāmarūpa) trong lần phát sinh đầu tiên, trong Pāḷi đã nói “nếu thức không đi vào bụng mẹ” (mātukucchimhi na okkamissathā), v.v.
Gabbhaseyyakapaṭisandhi hi bāhirato mātukucchiṃ okkamantassa viya hontīpi atthato yathāpaccayaṃ khandhānaṃ tattha paṭhamuppattiyeva.
Although rebirth-linking for those born from the womb appears as if one descends into the mother’s womb from outside, in reality, it is simply the first arising of the aggregates there, according to their conditions.
Thật vậy, sự tái tục (paṭisandhi) của chúng sinh nằm trong thai (gabbhaseyyaka), mặc dù giống như việc đi vào bụng mẹ từ bên ngoài, nhưng về mặt ý nghĩa, đó chính là sự phát sinh đầu tiên của các uẩn ở đó tùy theo nhân duyên.
Tenāha ‘‘pavisitvā…pe… na vattissathā’’ti.
Therefore, he said, “having entered…and so on…it would not continue.”
Vì thế, Ngài nói “pavisitvā…pe… na vattissathā” (sau khi đi vào… v.v… sẽ không tồn tại).
Suddhanti kevalaṃ viññāṇena amissitaṃ virahitaṃ.
“Pure”—that is, unmixed with consciousness, devoid of consciousness alone.
Suddhaṃ (thuần túy) nghĩa là không pha trộn, không có thức (viññāṇa) đi kèm.
‘‘Avasesa’’nti idaṃ nāmāpekkhaṃ, tasmā avasesaṃ nāmarūpanti imaṃ viññāṇaṃ ṭhapetvā avasesaṃ nāmarūpaṃ vāti attho.
“Remaining” refers to name, hence “the remaining name-and-form” means the remaining name-and-form apart from this consciousness.
Từ “avasesaṃ” (còn lại) này liên quan đến danh (nāma), do đó, ý nghĩa là avasesaṃ nāmarūpaṃ (danh sắc còn lại) nghĩa là danh sắc còn lại sau khi loại bỏ thức này.
Paṭisandhivasena okkantanti paṭisandhiggahaṇavasena, mātukucchiṃ okkamantassa vā paṭhamāvayavabhāvena otiṇṇaṃ.
“Descended by way of rebirth-linking”—that is, by way of receiving rebirth-linking, or descended as the first part of one who descends into the mother’s womb.
Paṭisandhivasena okkantaṃ (đi vào theo cách tái tục) nghĩa là đi vào theo cách nắm giữ sự tái tục, hoặc đi vào như là phần đầu tiên của đứa trẻ đi vào bụng mẹ.
Vokkamissathāti santativicchedaṃ vināsaṃ upagamissatha, taṃ pana maraṇaṃ nāma hotīti āha ‘‘cutivasenā’’ti.
“It would cease”—that is, it would undergo a cessation, a destruction of continuity. That cessation is called death; thus, he said, “by way of decease.”
Vokkamissathā (sẽ bị hủy hoại) nghĩa là sẽ đi đến sự gián đoạn của dòng tương tục, sự hủy diệt. Điều đó được gọi là chết (maraṇa), nên Ngài nói “cutivasenā” (theo cách tử vong).
Assāti viññāṇassa, tañca kho viññāṇasāmaññavasena vuttaṃ.
“Of that” refers to consciousness, and that is said in the general sense of consciousness.
Assā (của nó) là của thức (viññāṇa), và điều đó được nói theo nghĩa chung của thức.
Tenāha ‘‘tasseva cittassa nirodhenā’’ti, paṭisandhicittasseva nirodhenāti attho.
Therefore, he said, “by the cessation of that very mind,” meaning, by the cessation of the rebirth-linking mind itself.
Vì thế, Ngài nói “tasseva cittassa nirodhenā” (do sự diệt của chính tâm đó), ý nghĩa là do sự diệt của chính tâm tái tục (paṭisandhicitta).
Tatoti paṭisandhicittato.
“From that”—that is, from the rebirth-linking mind.
Tato (từ đó) là từ tâm tái tục.
Paṭisandhicittassa, tato dutiyatatiyacittānaṃ vā nirodhena cuti na hotīti vuttamatthaṃ yuttito vibhāvetuṃ ‘‘paṭisandhicittena hī’’tiādi vuttaṃ.
To explain with reasoning the statement that there is no decease by the cessation of the rebirth-linking mind, or by the cessation of the second and third minds from it, it is said, “Indeed, with the rebirth-linking mind,” and so on.
Để làm rõ ý nghĩa đã nói rằng không có sự tử vong do sự diệt của tâm tái tục, hoặc do sự diệt của tâm thứ hai và thứ ba từ đó, Ngài nói “paṭisandhicittena hī” (thật vậy, với tâm tái tục), v.v.
Etasmiṃ antareti etasmiṃ soḷasacittakkhaṇe kāle.
“In this interval”—that is, in this period of sixteen mind-moments.
Etasmiṃ antare (trong khoảng thời gian này) là trong khoảng thời gian mười sáu sát na tâm (soḷasacittakkhaṇa) này.
Antarāyo natthīti ettha dārakassa tāva maraṇantarāyo mā hotu tadā cuticittassa asambhavato, mātu pana kathaṃ tadā maraṇantarāyābhāvoti?
Regarding “there is no obstruction” here: let there be no obstruction of death for the child first, as the decease-mind cannot arise at that time. But how can there be no obstruction of death for the mother at that time?
Antarāyo natthī (không có sự trở ngại) – ở đây, sự trở ngại của cái chết không xảy ra đối với đứa trẻ, vì lúc đó không có tâm tử (cuticitta). Nhưng làm sao lúc đó không có sự trở ngại của cái chết đối với người mẹ?
Taṃ taṃ kālaṃ anatikkamitvā tadantareyeva cavanadhammāya gabbhaggahaṇasseva asambhavato.
Because the conception itself, which is of the nature of decease, cannot occur by exceeding those particular times, but only within that very interval.
Vì không vượt quá thời gian đó, và trong khoảng thời gian đó, không có khả năng người mẹ, vốn có bản chất phải chết, thụ thai.
Tenāha ‘‘ayañhi anokāso nāmā’’ti, cutiyāti adhippāyo.
Therefore, he said, “Indeed, this is not an occasion,” meaning, for decease.
Vì thế, Ngài nói “ayañhi anokāso nāmā” (thật vậy, đây là một thời điểm không thể xảy ra), ý nghĩa là không thể chết (cutiyāti adhippāyo).
Paṭisandhicittena saddhiṃ samuṭṭhitarūpānīti okkantikkhaṇe uppannakammajarūpāni vadati.
“Materiality arisen together with the rebirth-linking mind” refers to the kamma-born materiality that arises at the moment of descent.
Paṭisandhicittena saddhiṃ samuṭṭhitarūpāni (các sắc phát sinh cùng với tâm tái tục) nói đến các sắc do nghiệp sinh (kammaja-rūpa) phát sinh vào khoảnh khắc đi vào thai.
Tāni hi nippariyāyato paṭisandhicittena saddhiṃ samuṭṭhitarūpāni nāma, na utusamuṭṭhānāni paṭisandhicittassa uppādato pacchā samuṭṭhitattā.
Indeed, these are strictly speaking materiality arisen together with the rebirth-linking mind, not materiality arisen from temperature, as they arise after the arising of the rebirth-linking mind.
Thật vậy, chúng là các sắc phát sinh cùng với tâm tái tục một cách trực tiếp, không phải là các sắc do thời tiết sinh (utusamuṭṭhāna) vì chúng phát sinh sau sự phát sinh của tâm tái tục.
Cittajāhārajānaṃ pana tadā asambhavo eva.
As for mind-born and nutriment-born materiality, their arising at that time is impossible.
Còn các sắc do tâm sinh (cittaja) và do vật thực sinh (āhāraja) thì hoàn toàn không thể xảy ra vào lúc đó.
Yāni paṭisandhicittena saddhiṃ samuṭṭhitarūpāni, tāni tividhāni tassa uppādakkhaṇe samuṭṭhitāni, ṭhitikkhaṇe samuṭṭhitāni, bhaṅgakkhaṇe samuṭṭhitānīti.
The materiality that arises together with the rebirth-linking mind is of three kinds: that which arises at the moment of arising of the mind, that which arises at the moment of persistence, and that which arises at the moment of dissolution.
Các sắc phát sinh cùng với tâm tái tục có ba loại: phát sinh vào sát na sinh (uppādakkhaṇa) của tâm đó, phát sinh vào sát na trụ (ṭhitikkhaṇa), và phát sinh vào sát na diệt (bhaṅgakkhaṇa).
Tesu uppādakkhaṇe samuṭṭhitāni sattarasamassa bhavaṅgassa uppādakkhaṇe nirujjhanti, ṭhitikkhaṇe samuṭṭhitāni ṭhitikkhaṇe nirujjhanti, bhaṅgakkhaṇe samuṭṭhitāni bhaṅgakkhaṇe nirujjhanti.
Among these, those that arise at the moment of arising cease at the moment of arising of the seventeenth bhavaṅga; those that arise at the moment of remaining cease at the moment of remaining; those that arise at the moment of dissolution cease at the moment of dissolution.
Trong số đó, những sắc pháp khởi lên vào sát-na sinh sẽ diệt vào sát-na sinh của bhavaṅga thứ mười bảy; những sắc pháp khởi lên vào sát-na trụ sẽ diệt vào sát-na trụ; những sắc pháp khởi lên vào sát-na diệt sẽ diệt vào sát-na diệt.
Tattha ‘‘bhañjamāno dhammo bhañjamānassa dhammassa paccayo hotī’’ti na sakkā vattuṃ, uppāde, pana ṭhitiyañca na na sakkāti ‘‘sattarasamassa bhavaṅgassa uppādakkhaṇe, ṭhitikkhaṇe ca dharantānaṃ vasena tassa paccayampi dātuṃ na sakkontī’’ti vuttaṃ.
Therein, it cannot be said, ‘‘A breaking phenomenon is a condition for a breaking phenomenon.’’ However, it is not impossible at the arising and duration. It is stated that at the moment of arising and the moment of duration of the seventeenth bhavaṅga, they are not capable of even providing a condition to it in the manner of existing phenomena.
Trong trường hợp đó, không thể nói rằng: “Pháp đang hoại diệt là duyên cho pháp đang hoại diệt”, nhưng đối với sát-na sinh và sát-na trụ thì không phải là không thể nói, do đó đã nói rằng: “Chúng không thể tạo duyên cho bhavaṅga thứ mười bảy theo cách tồn tại trong sát-na sinh và sát-na trụ của nó.”
Rūpakāyūpatthambhitasseva hi nāmakāyassa pañcavokāre pavattīti.
For indeed, the mental body (nāmakāya) functions in the five-constituent existence (pañcavokāra) only when supported by the material body (rūpakāya).
Thật vậy, sự tồn tại của danh-thân trong cõi ngũ uẩn (pañcavokāra) là nhờ vào sự nâng đỡ của sắc-thân.
Tehi rūpadhammehi tassa cittassa balavataraṃ sandhāyāha ‘‘sattarasamassa…pe… pavatti pavattatī’’ti.
Referring to the strength of that consciousness due to those material phenomena (rūpadhamma), he says: ‘‘of the seventeenth… that continuity arises’’.
Với ý nghĩa mạnh mẽ hơn của tâm ấy nhờ những sắc pháp ấy, nên đã nói: “bhavaṅga thứ mười bảy…pe… sự vận hành diễn ra”.
Paveṇī ghaṭiyatīti aṭṭhacattālīsakammajassa rūpapaveṇī sambandhā hutvā pavattati.
‘‘The lineage is established’’ means the lineage of rūpa produced by forty-eight kamma becomes connected and continues.
“Dòng chảy được kết nối” nghĩa là dòng chảy của sắc pháp do bốn mươi tám nghiệp sinh ra được kết nối và tiếp diễn.
Paṭhamañhi paṭisandhicittaṃ, tato yāva soḷasamaṃ bhavaṅgacittaṃ, tesu ekekassa uppādaṭhitibhaṅgavasena tayo tayo khaṇā.
First, there is the rebirth-linking consciousness (paṭisandhicitta), and from that, up to the sixteenth bhavaṅga consciousness, each of these has three moments: arising, duration, and dissolution.
Thật vậy, đầu tiên là tâm tái sinh (paṭisandhi-citta), sau đó cho đến tâm bhavaṅga thứ mười sáu, mỗi tâm trong số đó có ba sát-na theo thứ tự sinh, trụ, diệt.
Tattha ekekassa cittassa tīsu tīsu khaṇesu samatiṃsa samatiṃsa kammajarūpāni uppajjanti.
In each of these three moments of each consciousness, thirty kamma-born rūpas arise.
Trong mỗi ba sát-na của mỗi tâm đó, ba mươi sắc pháp do nghiệp sinh ra (kammaja-rūpa) khởi lên.
Iti soḷasatikā aṭṭhacattālīsaṃ honti.
Thus, sixteen sets amount to forty-eight.
Như vậy, mười sáu lần ba là bốn mươi tám.
Esa nayo tato paresupi.
This method applies to subsequent ones as well.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho những sắc pháp tiếp theo.
Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘aṭṭhacattālīsakammajassa rūpapaveṇī sambandhā hutvā pavattatī’’ti.
Referring to this, it is said: ‘‘the lineage of rūpa produced by forty-eight kamma becomes connected and continues.’’
Với ý nghĩa đó, đã nói: “dòng chảy của sắc pháp do bốn mươi tám nghiệp sinh ra được kết nối và tiếp diễn.”
Sace pana na sakkontīti paṭisandhicittena saddhiṃ samuṭṭhitarūpāni sattarasamassa bhavaṅgassa paccayaṃ dātuṃ sace na sakkonti.
‘‘If, however, they are unable’’ means if the rūpas arisen together with the paṭisandhicitta are unable to provide a condition for the seventeenth bhavaṅga.
“Nếu không thể” có nghĩa là nếu các sắc pháp khởi lên cùng với tâm tái sinh không thể tạo duyên cho bhavaṅga thứ mười bảy.
Yadi hi paṭisandhicittato sattarasamaṃ cuticittaṃ siyā, paṭisandhicittassa ṭhitibhaṅgakkhaṇesupi kammajarūpaṃ na uppajjeyya, pageva bhavaṅgacittakkhaṇesu.
For if the seventeenth consciousness from the paṭisandhicitta were the death-consciousness (cuticitta), then kamma-born rūpa would not arise even at the moments of duration and dissolution of the paṭisandhicitta, let alone at the moments of the bhavaṅga consciousnesses.
Vì nếu tâm thứ mười bảy sau tâm tái sinh là tâm tử (cuti-citta), thì sắc pháp do nghiệp sinh ra sẽ không khởi lên ngay cả trong sát-na trụ và diệt của tâm tái sinh, huống chi trong các sát-na của tâm bhavaṅga.
Tathā sati nattheva tassa cittassa paccayalābhoti pavatti nappavattati, paveṇī na ghaṭiyateva, aññadatthu vicchijjati.
In that case, there would be no obtaining of conditions for that consciousness, and thus the continuity would not arise, the lineage would not be established, but would indeed be cut off.
Trong trường hợp đó, tâm ấy không nhận được duyên, và sự tiếp diễn sẽ không diễn ra, dòng chảy sẽ bị cắt đứt.
Tenāha ‘‘vokkamatiti nāma hotī’’tiādi.
Therefore, he says: ‘‘it would be called passing away’’ and so on.
Do đó đã nói: “sẽ ngừng lại (vokkamati)…” v.v.
Itthattāyāti itthaṃpakāratāya.
‘‘For such a state’’ means for such a kind of state.
“Để trở thành như vậy (itthattāya)” có nghĩa là để trở thành loại như vậy.
Yādiso gabbhaseyyakassa attabhāvo, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This is said with reference to the kind of existence of a being in the womb.
Điều này được nói đến để chỉ loại thân thể của một chúng sinh nằm trong bào thai.
Tassa ca pañcakkhandhā anūnā eva hontīti āha ‘‘evaṃ paripuṇṇapañcakkhandhabhāvāyā’’ti.
And its five aggregates are complete, so he says: ‘‘for the state of perfectly complete five aggregates’’.
Và năm uẩn của chúng sinh đó vẫn không thiếu sót, do đó đã nói: “để có được năm uẩn hoàn chỉnh như vậy”.
Upacchijjissathāti santānavicchedena vicchindeyya.
‘‘It would be cut off’’ means it would be cut off by the severance of the continuum.
“Sẽ bị cắt đứt (upacchijjissathā)” có nghĩa là sẽ bị cắt đứt, làm gián đoạn dòng chảy.
Suddhaṃ nāmarūpamevāti viññāṇavirahitaṃ kevalaṃ nāmarūpameva.
‘‘Just pure mental-materiality’’ means merely mental-materiality devoid of consciousness.
“Chỉ có danh-sắc thuần túy (suddhaṃ nāmarūpameva)” có nghĩa là chỉ có danh-sắc không có thức (viññāṇa).
Avayavānaṃ pāripūri vuḍḍhi. Thirabhāvappatti virūḷhi. Mahallakabhāvappatti vepullaṃ. Tāni ca yathākkamaṃ paṭhamādivayavasena hontīti vuttaṃ ‘‘paṭhamavayavasenā’’tiādi.
The completeness of the parts is growth (vuḍḍhi). The attainment of stability is development (virūḷhi). The attainment of maturity is fullness (vepullaṃ). And these occur in sequence according to the first and subsequent ages, thus it is said ‘‘according to the first age’’ and so on.
Sự hoàn thiện của các bộ phận là sự tăng trưởng (vuḍḍhi). Sự đạt đến trạng thái vững chắc là sự phát triển (virūḷhi). Sự đạt đến trạng thái trưởng thành là sự viên mãn (vepullaṃ). Những điều này lần lượt xảy ra theo các giai đoạn tuổi tác đầu tiên, v.v., do đó đã nói: “theo giai đoạn tuổi tác đầu tiên” v.v.
Vā-saddo aniyamattho, tena vassasahassadvayādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
The word ‘‘vā’’ (or) indicates indefiniteness; thereby, the inclusion of two thousand years, etc., should be understood.
Từ “vā” (hoặc) có nghĩa là không cố định, do đó cần hiểu rằng nó bao gồm hai ngàn năm hoặc hơn.
Viññāṇamevāti niyamavacanaṃ, ito bāhirakappitassa attano, issarādīnañca paṭikkhepapadaṃ, na avijjādiphassādipaṭikkhepapadaṃ paṭiyogīnivattanapadattā avadhāraṇassa.
The word ‘‘consciousness alone’’ is a restrictive statement. It is a term that rejects an imagined self or lords, etc., external to this teaching, but it is not a term that rejects ignorance, contact, etc., because the restrictive particle (avadhāraṇa) serves to eliminate antithetical concepts.
Từ “chỉ có thức (viññāṇameva)” là một từ giới hạn, nó là từ phủ định cái ngã được tưởng tượng bên ngoài giáo pháp này, và các vị thần như Īsvara (Đấng Tối Cao), chứ không phải là từ phủ định vô minh (avijjā) v.v., và xúc (phassa) v.v., vì sự xác định này chỉ loại bỏ những đối tượng tương ứng.
Tenāha ‘‘eseva hetū’’tiādi.
Therefore, he says: ‘‘This alone is the cause’’ and so on.
Do đó, Đức Phật đã nói: “Đây chính là nguyên nhân (eseva hetū)” v.v.
Ayañca nayo heṭṭhāpi sabbapadesu yathārahaṃ vattabbo.
And this method should be stated appropriately in all places below as well.
Nguyên tắc này cũng cần được áp dụng một cách thích hợp cho tất cả các từ ở phía dưới.
Idāni viññāṇameva nāmarūpassa padhānakāraṇanti imamatthaṃ opammavasena vibhāvetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to illustrate the meaning that consciousness alone is the primary cause of mental-materiality, it is said: ‘‘Just as’’ and so on.
Bây giờ, để làm sáng tỏ ý nghĩa rằng thức chính là nguyên nhân chính của danh-sắc, đã nói: “Giống như (yathā hī)” v.v.
Paccekaṃ viya samuditassāpi nāmarūpassa viññāṇena vinā attakiccāsamatthataṃ dassetuṃ ‘‘tvaṃ nāmarūpaṃ nāmā’’ti ekajjhaṃ gahaṇaṃ.
To show that mental-materiality, even when combined, is incapable of its own function without consciousness, just as individual components are, the expression ‘‘you are mental-materiality’’ is used to refer to them together.
Việc gộp chung thành “ngươi là danh-sắc (tvaṃ nāmarūpaṃ nāmā)” là để chỉ ra rằng ngay cả khi danh-sắc kết hợp lại, nó cũng không thể thực hiện chức năng của mình nếu không có thức, giống như từng phần riêng lẻ.
Purecāriketi pubbaṅgameva.
‘‘Going before’’ means being the forerunner.
“Người đi trước (purecārike)” có nghĩa là người dẫn đầu.
Viññāṇañhi sahajātadhammānaṃ pubbaṅgamaṃ.
For consciousness is the forerunner of co-arisen phenomena.
Thật vậy, thức là người dẫn đầu của các pháp đồng sinh.
Tenāha bhagavā ‘‘manopubbaṅgamā dhammā’’ti.(Dha. pa. 1; netti. 90, 92; peṭako. 13, 83) bahudhāti anekappakārena paccayo hoti.
Therefore, the Blessed One said: ‘‘Mind is the forerunner of all mental states.’’ ‘‘In many ways’’ means in various ways it is a condition.
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Các pháp do ý dẫn đầu” (Dhp. 1; Netti. 90, 92; Peṭako. 13, 83). “Nhiều cách (bahudhā)” có nghĩa là bằng nhiều loại khác nhau “là duyên”.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
Vipākanāmassa hi paṭisandhiyaṃ aññaṃ vā viññāṇaṃ sahajātaaññamaññanissayavipākaāhāraindriyasampayuttaatthiavigatapaccayehi navadhā paccayo hoti.
For resultant mental phenomena (vipākanāma), or any other consciousness at rebirth, consciousness is a condition in nine ways: by co-nascence (sahajāta), mutuality (aññamañña), support (nissaya), result (vipāka), nutriment (āhāra), faculty (indriya), association (sampayutta), presence (atthi), and non-disappearance (avigata) conditions.
Thật vậy, đối với danh pháp quả dị thục (vipāka-nāma) hoặc thức khác trong tái sinh, nó là duyên theo chín cách: đồng sinh (sahajāta), hỗ tương (aññamañña), y chỉ (nissaya), quả dị thục (vipāka), vật thực (āhāra), quyền (indriya), tương ưng (sampayutta), hiện hữu (atthi), bất ly (avigata).
Vatthurūpassa paṭisandhiyaṃ sahajātaaññamaññanissayavipākaāhāraindriyavippayuttaatthiavigatapaccayehi navadhā paccayo hoti.
For the heart-basis (vatthurūpa) at rebirth, it is a condition in nine ways: by co-nascence, mutuality, support, result, nutriment, faculty, dissociation (vippayutta), presence, and non-disappearance conditions.
Đối với sắc pháp căn bản (vatthu-rūpa) trong tái sinh, nó là duyên theo chín cách: đồng sinh, hỗ tương, y chỉ, quả dị thục, vật thực, quyền, bất tương ưng (vippayutta), hiện hữu, bất ly.
Ṭhapetvā pana vatthurūpaṃ sesarūpassa imesu navasu aññamaññapaccayaṃ apanetvā sesehi aṭṭhahi paccayehi paccayo hoti.
But for the remaining rūpa, excluding the heart-basis, it is a condition by eight conditions, removing the mutuality condition from these nine.
Tuy nhiên, ngoại trừ sắc pháp căn bản, đối với các sắc pháp còn lại, nó là duyên theo tám cách, loại bỏ duyên hỗ tương trong chín duyên này.
Abhisaṅkhāraviññāṇaṃ pana asaññasattarūpassa, pañcavokāre vā kammajassa suttantikapariyāyato upanissayavasena ekadhāva paccayo hoti.
Consciousness of volitional formations (abhisaṅkhāraviññāṇa), however, is a condition for the rūpa of non-percipient beings (asaññasatta), or for kamma-born rūpa in the five-constituent existence (pañcavokāra), in only one way, by way of decisive support (upanissaya), according to the discourse method.
Còn thức tác ý (abhisaṅkhāra-viññāṇa) thì là duyên theo một cách duy nhất, theo phương pháp của kinh tạng, dưới dạng cận y (upanissaya), đối với sắc pháp của cõi vô tưởng (asaññasatta-rūpa) hoặc sắc pháp do nghiệp sinh ra (kammaja-rūpa) trong cõi ngũ uẩn.
Avasesañhi paṭhamabhavaṅgato pabhuti sabbampi viññāṇaṃ tassa nāmarūpassa yathārahaṃ paccayo hotīti veditabbaṃ.
And all remaining consciousness, from the first bhavaṅga onwards, should be understood to be a condition for that mental-materiality in various appropriate ways.
Và cần biết rằng tất cả các thức còn lại, từ bhavaṅga đầu tiên trở đi, đều là duyên thích hợp cho danh-sắc ấy.
Ayamettha saṅkhepo, vitthārato pana paccayanaye dassiyamāne sabbāpi mahāpakaraṇakathā ānetabbā hotīti na vitthāritā.
This is the brief explanation here; to elaborate on the modes of conditionality, the entire Mahāpakaraṇa discourse would have to be brought in, so it has not been expanded upon.
Đây là phần tóm tắt ở đây; nếu trình bày chi tiết về phương pháp duyên, thì toàn bộ bài giảng về Mahāpakaraṇa (Đại Tạng Luận) sẽ phải được đưa vào, nên đã không trình bày chi tiết.
Kathaṃ panetaṃ paccetabbaṃ ‘‘paṭisandhināmarūpaṃ viññāṇapaccayā hotī’’ti?
But how is this to be believed: ‘‘Rebirth mental-materiality arises conditioned by consciousness’’?
Nhưng làm thế nào để tin rằng: “Danh-sắc tái sinh là do duyên thức”?
Suttato, yuttito ca.
By scripture and by reasoning.
Từ kinh điển và từ lý luận.
Pāḷiyañhi ‘‘cittānuparivattino dhammā’’tiādinā (dha. sa. mātikā 62) nayena bahudhā vedanādīnaṃ viññāṇapaccayatā āgatā.
For in the Pāḷi, the conditionality of feeling (vedanā) and so on by consciousness is found in many ways, by such methods as ‘‘mental states are preceded by mind’’.
Trong Pāḷi, duyên thức của thọ (vedanā) v.v. đã được trình bày theo nhiều cách, bắt đầu bằng “các pháp do tâm dẫn đầu” v.v. (Dhs. Mātika 62).
Yuttito pana idha cittajena rūpena diṭṭhena adiṭṭhassāpi rūpassa viññāṇaṃ paccayo hotīti viññāyati.
From a rational perspective, it is understood here that consciousness is a condition even for unseen rūpa by means of seen mind-born rūpa.
Còn từ lý luận, ở đây, nhờ sắc pháp do tâm sinh ra (cittaja-rūpa) mà ta thấy được, ta biết rằng thức cũng là duyên cho sắc pháp không thấy được.
Cittehi pasanne, appasanne vā tadanurūpāni rūpāni uppajjamānāni diṭṭhāni, diṭṭhena ca adiṭṭhassa anumānaṃ hotīti.
For rūpas corresponding to whether minds are clear or unclear are seen to arise; and by what is seen, what is unseen can be inferred.
Khi tâm hoan hỷ hoặc không hoan hỷ, các sắc pháp tương ứng khởi lên đã được thấy; và từ cái thấy được, có thể suy đoán về cái không thấy được.
Iminā idha ‘‘diṭṭhena cittajarūpena adiṭṭhassāpi paṭisandhirūpassa viññāṇaṃ paccayo hotī’’ti paccetabbametaṃ.
Therefore, here, this should be believed: ‘‘Consciousness is a condition even for unseen rebirth rūpa by means of seen mind-born rūpa.’’
Bằng cách này, ở đây, điều này cần được tin rằng: “Thức là duyên cho cả sắc pháp tái sinh không thấy được, nhờ sắc pháp do tâm sinh ra thấy được.”
Kammasamuṭṭhānassāpi hi rūpassa cittasamuṭṭhānassa viya viññāṇapaccayatā paṭṭhāne āgatāti.
For the conditionality of rūpa arisen from kamma by consciousness, similar to that of rūpa arisen from mind, is stated in the Paṭṭhāna.
Thật vậy, duyên thức của sắc pháp do nghiệp sinh ra cũng được trình bày trong Paṭṭhāna, giống như sắc pháp do tâm sinh ra.
116. Idha samudaya-saddo samudāya-saddo viya samūhapariyāyoti āha ‘‘dukkharāsisambhavo’’ti.
116. Here, the word ‘‘origin’’ (samudaya) is synonymous with the word for collection (samudāya), so he says: ‘‘the arising of the mass of suffering’’.
116. Ở đây, từ samudaya giống như từ samudāya, là đồng nghĩa với tập hợp, do đó đã nói: “sự khởi sinh của khối khổ”.
Ekakoti asahāyo rājaparisārahito.
‘‘Alone’’ means without companion, devoid of royal retinue.
“Một mình (ekako)” có nghĩa là không có bạn bè, không có hội đồng vương giả.
Passeyyāma te rājabhāvaṃ amhehi vināti adhippāyo.
The intention is: Let us see your kingship without us.
Ý nghĩa là: “Chúng tôi sẽ thấy sự vương giả của ngài mà không có chúng tôi.”
Yathārahaṃ parisaṃ rañjetīti hi rājā.
For he who pleases the assembly appropriately is a king.
Thật vậy, người làm hài lòng hội đồng một cách thích hợp là vua (rājā).
Atthato ti atthasiddhito avadantampi vadati viya.
‘‘In essence’’ means as if speaking even when not speaking, by means of the accomplishment of meaning.
“Về mặt ý nghĩa (atthato)” có nghĩa là ngay cả khi không nói, nó như thể đang nói.
‘‘Hadayavatthu’’nti imināva tannissayopi gahito vāti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that by ‘‘heart-basis’’ is also included its support.
Cần hiểu rằng với từ “căn bản tim (hadayavatthu)”, nơi y chỉ của nó cũng đã được bao gồm.
Ānantariyabhāvato nissayanissayopi ‘‘nissayo’’ tveva vuccatīti.
Due to its immediate succession, the support of the support is also called ‘‘support’’.
Vì có sự kế tiếp nhau, nên nơi y chỉ của nơi y chỉ cũng được gọi là “nơi y chỉ”.
Paṭisandhiviññāṇaṃ nāma bhaveyyāsi, netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti attho.
‘‘You would be rebirth-linking consciousness’’ means this situation does not exist.
“Ngươi sẽ là thức tái sinh (paṭisandhiviññāṇaṃ nāma bhaveyyāsi)”, ý nghĩa là không có khả năng đó.
Tenāha ‘‘passeyyāmā’’tiādi.
Therefore, he says: ‘‘Let us see’’ and so on.
Do đó đã nói: “Chúng tôi sẽ thấy (passeyyāmā)” v.v.
Bahudhāti anekadhā paccayo hoti. Kathaṃ?
‘‘In many ways’’ means in various ways it is a condition. How?
“Nhiều cách (bahudhā)” có nghĩa là bằng nhiều loại khác nhau “là duyên”. Bằng cách nào?
Nāmaṃ tāva paṭisandhiyaṃ sahajātaaññamaññanissayavipākasampayuttaatthiavigatapaccayehi sattadhā viññāṇassa paccayo hotīti.
Mental phenomena (nāma), for instance, at rebirth, are a condition for consciousness in seven ways: by co-nascence, mutuality, support, result, association, presence, and non-disappearance conditions.
Danh pháp là duyên cho thức theo bảy cách trong tái sinh: đồng sinh, hỗ tương, y chỉ, quả dị thục, tương ưng, hiện hữu, bất ly.
Kiñci panettha hetupaccayena, kiñci āhārapaccayenāti evaṃ aññathāpi paccayo hoti.
And sometimes it is a condition by root condition (hetupaccaya), sometimes by nutriment condition (āhārapaccaya), and so it is a condition in other ways as well.
Trong đó, một số là duyên nhân (hetu-paccaya), một số là duyên vật thực (āhāra-paccaya), và như vậy, nó cũng là duyên theo những cách khác.
Avipākaṃ pana nāmaṃ yathāvuttesu paccayesu ṭhapetvā vipākapaccayaṃ itarehi chahi paccayehi paccayo hoti.
Non-resultant mental phenomena (avipāka nāma), however, are a condition by the remaining six conditions, excluding the result condition from the aforementioned conditions.
Còn danh pháp không phải quả dị thục thì là duyên theo sáu duyên còn lại, ngoại trừ duyên quả dị thục trong các duyên đã nói.
Kiñci panettha hetupaccayena, kiñci āhārapaccayenāti aññathāpi paccayo hoti, tañca kho pavattiyaṃyeva, na paṭisandhiyaṃ.
In this, some of it is by way of the root condition, some by way of the nutriment condition; thus, it is also a condition in other ways, but only during the course of existence, not at relinking.
Một số trong đó là do duyên nhân (hetupaccaya), một số là do duyên vật thực (āhārapaccaya), và cũng có những duyên khác nữa, nhưng điều này chỉ xảy ra trong giai đoạn diễn tiến (pavatti), không phải trong giai đoạn tái tục (paṭisandhi).
Rūpato pana hadayavatthu paṭisandhiyaṃ viññāṇassa sahajātaaññamaññanissayavippayuttaatthi avigatapaccayehi chadhāva paccayo hoti.
However, from rūpa, the heart-base (hadayavatthu) at relinking (paṭisandhi) is a condition for viññāṇa in six ways: by way of conascence (sahajāta), mutuality (aññamañña), support (nissaya), dissociation (vippayutta), presence (atthi), and non-disappearance (avigata).
Tuy nhiên, về mặt sắc (rūpa), hadayavatthu (nền tảng của tâm) trong giai đoạn tái tục (paṭisandhi) chỉ là duyên cho thức (viññāṇa) theo sáu cách: duyên câu sinh (sahajāta), duyên hỗ tương (aññamañña), duyên nương tựa (nissaya), duyên bất tương ưng (vippayutta), duyên hiện hữu (atthi) và duyên bất ly (avigata).
Pavattiyaṃ pana sahajātaaññamaññapaccayavajjitehi pañcahi purejātapaccayena saha teheva paccayehi paccayo hoti.
During the course of existence (pavatti), however, it is a condition by these five conditions, excluding conascence and mutuality, together with the pre-nascence (purejāta) condition.
Trong giai đoạn diễn tiến (pavatti), hadayavatthu là duyên cho thức theo năm cách, không bao gồm duyên câu sinh và duyên hỗ tương, cùng với duyên tiền sinh (purejāta).
Cakkhāyatanādibhedaṃ pana pañcavidhampi rūpaṃ yathākkamaṃ cakkhuviññāṇādibhedassa viññāṇassa nissayapurejātaindriyavippayuttaatthiavigatapaccayehi paccayo hotīti evaṃ nāmarūpaṃ viññāṇassa bahudhā paccayo hotīti veditabbaṃ.
Furthermore, the five kinds of rūpa, such as the eye-base (cakkhāyatana) and so on, are conditions for viññāṇa, such as eye-consciousness (cakkhuviññāṇa) and so on, respectively, by way of support, pre-nascence, faculty (indriya), dissociation, presence, and non-disappearance conditions. Thus, it should be understood that nāmarūpa is a condition for viññāṇa in many ways.
Năm loại sắc (rūpa) khác nhau như nhãn xứ (cakkhāyatana) v.v... theo thứ tự là duyên cho thức (viññāṇa) khác nhau như nhãn thức (cakkhuviññāṇa) v.v... theo các duyên nương tựa (nissaya), tiền sinh (purejāta), căn (indriya), bất tương ưng (vippayutta), hiện hữu (atthi) và bất ly (avigata). Như vậy, cần phải hiểu rằng danh sắc (nāmarūpa) là duyên cho thức theo nhiều cách.
Yvāyamanukkamena viññāṇassa nāmarūpaṃ, paṭisandhināmarūpassa, ca viññāṇaṃ pati paccayabhāvo, so kadāci viññāṇassa sātisayo, kadāci nāmarūpassa, kadāci ubhinnaṃ sadisoti tividhopi so ‘‘ettāvatā’’ti padena ekajjhaṃ gahitoti dassento ‘‘viññāṇe…pe… pavattesū’’ti vatvā puna yamidampi viññāṇaṃ nāmarūpasaññitānaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ aññamaññanissayena pavattānaṃ ettakena sabbā saṃsāravaṭṭappavattīti imamatthaṃ dassento ‘‘ettakena…pe… paṭisandhiyo’’ti āha.
This sequential conditionality of nāmarūpa for viññāṇa, and viññāṇa for the nāmarūpa at relinking, is sometimes superior for viññāṇa, sometimes for nāmarūpa, and sometimes equal for both. The teacher, showing that all three types are encompassed by the word "ettāvatā" (to this extent), first said, "in consciousness...etc....occurred," and then, to show that by this very consciousness—the nāmarūpa, the five aggregates mutually supported and arisen—all the continuity of saṃsāra's cycle occurs, he said, "to this extent...etc....relinkings."
Sự tương quan duyên khởi này, theo trình tự, là danh sắc đối với thức, và thức đối với danh sắc tái tục (paṭisandhināmarūpa). Đôi khi, thức có ưu thế hơn, đôi khi danh sắc có ưu thế hơn, và đôi khi cả hai đều tương đương. Tất cả ba loại này được gộp chung trong từ “ettāvatā” (chừng ấy thôi). Để chỉ rõ điều này, sau khi nói “viññāṇe…pe… pavattesū” (trong thức… v.v… khởi lên), Ngài lại nói “ettakena…pe… paṭisandhiyo” (chừng ấy thôi… v.v… những sự tái tục) để chỉ rõ ý nghĩa rằng tất cả sự diễn tiến của vòng luân hồi (saṃsāravaṭṭa) là do sự nương tựa lẫn nhau của năm uẩn, tức là thức và danh sắc.
Tattha ettakenāti ettakeneva, na ito aññena kenaci kārakavedakasabhāvena attanā, issarādinā vāti attho.
In that statement, "ettakena" means by this much, and not by any other self with the nature of an agent or experiencer, or by a lord, and so on. This is the meaning.
Trong đó, ettakenā (chừng ấy thôi) có nghĩa là chỉ với chừng ấy mà thôi, không phải do bất kỳ tự ngã (atta) nào có bản chất là người tạo tác hay người cảm thọ, hoặc do một vị chúa tể (issara) v.v... nào khác.
Antogadhāvadhāraṇañhetaṃ padaṃ.
This word is an ascertainment included within (the meaning).
Đây là một từ hạn định được bao hàm bên trong.
Vacanamattameva adhikiccāti dāsādīsu sirivaḍḍhakādi-saddā viya atathattā vacanamattameva adhikāraṃ katvā pavattassa. Tenāha ‘‘atthaṃ adisvā’’ti.
"Vacanamattameva adhikiccā" (merely by words, referring to) means having made mere words the authority, as in the names Sirivaḍḍhaka, etc., for servants, etc., which do not truly represent their nature. That is why it says "atthaṃ adisvā" (without seeing the meaning).
Chỉ dựa vào lời nói có nghĩa là chỉ dựa vào lời nói mà thôi, không phải là sự thật, giống như các từ Sirivaḍḍhaka v.v... được dùng cho người hầu v.v... Do đó, Ngài nói “không thấy nghĩa”.
Vohārassāti voharaṇamattassa.
"Vohārassā" (of usage) means of mere usage.
Của sự giao tiếp có nghĩa là chỉ của sự giao tiếp mà thôi.
Pathoti pavattimaggo pavattiyā visayo.
"Patho" (path) means the course of occurrence, the sphere of occurrence.
Con đường có nghĩa là con đường diễn tiến, phạm vi của sự diễn tiến.
Yasmā saraṇakiriyāvasena puggalo ‘‘sato’’ti vuccati, sampajānanakiriyāvasena ‘‘sampajāno’’ti, tasmā vuttaṃ ‘‘kāraṇāpadesavasenā’’ti.
Since a person is called "sato" (mindful) by way of the action of remembering, and "sampajāno" (aware) by way of the action of comprehending, it is therefore said "kāraṇāpadesavasena" (by way of pointing to the cause).
Vì một người được gọi là “có niệm” (sato) theo cách hành động ghi nhớ, và được gọi là “có tỉnh giác” (sampajāno) theo cách hành động hiểu rõ, nên đã nói “theo cách chỉ dẫn nguyên nhân”.
Kāraṇaṃ niddhāretvā utti niruttīti.
An utterance that elucidates the cause is nirutti (explanation).
Lời nói được xác định nguyên nhân là nirutti (phân tích từ).
Ekameva atthaṃ ‘‘paṇḍito’’tiādinā pakārato ñāpanato ‘‘paññattī’’ti vadanti.
They call it "paññatti" (designation) because it makes one understand the same meaning in various ways, such as "paṇḍito" (wise person).
Họ gọi đó là paññatti (khái niệm) vì nó làm cho một ý nghĩa duy nhất được biết đến theo nhiều cách, như “người trí” v.v...
So eva hi ‘‘paṇḍito’’ti ca ‘‘byatto’’ti ca ‘‘medhāvī’’ti ca paññāpīyatīti.
Indeed, the same meaning is designated as "paṇḍito" (wise), "byatto" (clever), and "medhāvī" (intelligent).
Vì cùng một ý nghĩa đó được khái niệm hóa là “người trí” (paṇḍito), “người tài giỏi” (byatto) và “người có trí tuệ” (medhāvī).
Paṇḍiccappakārato pana paṇḍito, veyyattiyappakārato byattoti paññāpīyatīti evaṃ pakārato paññāpanato paññatti.
However, it is paññatti because it is designated as paṇḍito by way of being wise, and byatto by way of being clever; thus, designation is by making understood in various ways.
Tuy nhiên, từ paṇḍito được khái niệm hóa theo cách trí tuệ, và byatto được khái niệm hóa theo cách tài giỏi. Như vậy, paññatti là sự khái niệm hóa theo nhiều cách.
Yasmā idha adhivacananiruttipaññattipadāni samānatthāni.
Since here the terms adhivacana, nirutti, and paññatti have the same meaning.
Vì ở đây, các từ adhivacana, nirutti và paññatti có cùng ý nghĩa.
Sabbañca vacanaṃ adhivacanādibhāvaṃ bhajati, tasmā kesuci vacanavisesesu visesena pavattehi adhivacanādisaddehi sabbāni vacanāni paññattiatthappakāsanasāmaññena vuttānīti iminā adhippāyena ayamatthayojanā katāti veditabbā.
And all expressions come to be adhivacana, etc., therefore, it should be understood that this explanation of meaning was made with the intention that all expressions, which apply specifically to certain types of expressions, are spoken of in the general sense of explaining the meaning of paññatti through the words adhivacana, etc.
Và tất cả lời nói đều thuộc về adhivacana v.v... Do đó, cần phải hiểu rằng sự sắp xếp ý nghĩa này được thực hiện với ý định rằng tất cả lời nói đều được nói đến với sự tương đồng trong việc làm sáng tỏ ý nghĩa của paññatti, thông qua các từ adhivacana v.v... đặc biệt được sử dụng trong một số trường hợp lời nói cụ thể.
Atha vā adhi-saddo uparibhāve, upari vacanaṃ adhivacanaṃ. Kassa upari?
Alternatively, the word adhi is in the sense of superiority, so an utterance that is superior is adhivacana. Superior to what?
Hoặc, từ adhi có nghĩa là ở trên, lời nói ở trên là adhivacana. Ở trên cái gì?
Pakāsetabbassa atthassāti pākaṭo yamattho.
To the meaning that is to be manifested—this meaning is clear.
Ở trên ý nghĩa cần được làm sáng tỏ, đó là ý nghĩa rõ ràng.
Adhīnaṃ vā vacanaṃ adhivacanaṃ. Kena adhīnaṃ?
Or an utterance that is connected is adhivacana. Connected by what?
Hoặc, lời nói bị lệ thuộc là adhivacana. Bị lệ thuộc bởi cái gì?
Atthena.
By meaning.
Bởi ý nghĩa.
Tathā taṃtaṃatthappakāsena nicchitaṃ, niyataṃ vā vacanaṃ nirutti. Pathavīdhātupurisāditaṃtaṃpakārena ñāpanato paññattīti evaṃ adhivacanādipadānaṃ sabbavacanesu pavatti veditabbā, aññathā sirivaḍḍhakadhanavaḍḍhakappakārānameva niruttitā, ‘‘paṇḍito viyatto’’ti evaṃ pakārānameva ekameva atthaṃ tena tena pakārena ñāpentānaṃ paññattitā ca āpajjeyyāti.
Similarly, an utterance that is determined or fixed in manifesting a particular meaning is nirutti. And it is paññatti because it makes one understand in various ways, such as earth-element, man, etc. Thus, the application of the terms adhivacana, etc., to all expressions should be understood. Otherwise, only expressions like Sirivaḍḍhaka and Dhanavaḍḍhaka would be nirutti, and only expressions like "paṇḍito viyatto" (wise, clever) that make one understand the same meaning in various ways would be paññatti.
Tương tự, lời nói đã được xác định hoặc cố định trong việc làm sáng tỏ từng ý nghĩa đó là nirutti. Và paññatti là sự làm cho được biết đến theo từng cách khác nhau như địa đại (pathavīdhātu), người đàn ông (purisa) v.v... Như vậy, sự diễn tiến của các từ adhivacana v.v... trong tất cả lời nói cần phải được hiểu rõ. Nếu không, chỉ những từ như Sirivaḍḍhaka, Dhanavaḍḍhaka mới là adhivacana, và chỉ những từ như “paṇḍito”, “byatto” mới là paññatti khi chúng làm cho một ý nghĩa duy nhất được biết đến theo từng cách khác nhau.
Evaṃ tīhipi nāmehi vuttassa vohārassa pavattimaggopi saha viññāṇena nāmarūpanti ettāvatāva icchitabbo.
Thus, the course of occurrence of speech, expressed by these three names, should be desired to extend only to nāmarūpa together with viññāṇa.
Như vậy, con đường diễn tiến của sự giao tiếp được nói đến bằng ba tên gọi này cũng chỉ nên được mong muốn là chừng ấy thôi, tức là danh sắc cùng với thức.
Tenāha ‘‘itī’’tiādi.
Therefore, it says, "Iti," etc.
Do đó, Ngài nói “itī” v.v...
Paññāya avacaritabbanti paññāya pavattitabbaṃ, ñeyyanti attho.
"Paññāya avacaritabbaṃ" means that which should be carried out by wisdom, that which is to be known.
Cần được trí tuệ quán xét có nghĩa là cần được trí tuệ vận hành, cần được biết đến.
Tenāha ‘‘jānitabba’’nti.
Therefore, it says, "jānitabba" (to be known).
Do đó, Ngài nói “cần phải biết”.
Vaṭṭanti kilesavaṭṭaṃ, kammavaṭṭaṃ, vipākavaṭṭanti tividhampi vaṭṭaṃ.
"Vaṭṭaṃ" (cycle) refers to the triple cycle of defilements (kilesavaṭṭa), kamma (kammavaṭṭa), and results (vipākavaṭṭa).
Vòng luân hồi (vaṭṭa) là ba loại vòng luân hồi: vòng luân hồi phiền não (kilesavaṭṭa), vòng luân hồi nghiệp (kammavaṭṭa) và vòng luân hồi quả dị thục (vipākavaṭṭa).
Vattatīti pavattati.
"Vattatī" means it continues to occur.
Diễn tiến (vattatī) có nghĩa là xảy ra liên tục.
Tayidaṃ ‘‘jāyethā’’tiādinā pañcahi padehi vuttassa atthassa nigamanavasena vuttaṃ.
This was stated by way of concluding the meaning expressed by the five terms beginning with "jāyethā" (should arise).
Lời này được nói ra để kết luận ý nghĩa đã được nói bằng năm từ, bắt đầu với “jāyethā” (sinh ra).
Ādi-saddena itthītipurisātiādīnampi saṅgaho daṭṭhabbo.
By the word "ādi" (etc.), the inclusion of "woman," "man," etc., should be understood.
Với từ v.v... cần phải hiểu sự bao gồm cả “phụ nữ” (itthī) và “đàn ông” (purisa) v.v...
Nāmapaññattatthāyāti khandhādiphassādisattādiitthādināmassa paññāpanatthāya.
"Nāmapaññattatthāyā" (for the purpose of designating names) means for the purpose of designating names like aggregates, contacts, beings, women, etc.
Để khái niệm hóa danh có nghĩa là để khái niệm hóa danh của các uẩn (khandha) v.v..., xúc (phassa) v.v..., chúng sinh (satta) v.v..., phụ nữ (itthī) v.v...
Vatthupi ettāvatāva.
The basis (vatthu) is also only to this extent.
Nền tảng cũng chỉ chừng ấy thôi.
Tenāha ‘‘khandhapañcakampi ettāvatāva paññāyatī’’ti.
Therefore, it says, "The five aggregates are also designated to this extent."
Do đó, Ngài nói “ngay cả năm uẩn cũng chỉ được khái niệm hóa chừng ấy thôi”.
Ettāvatā ettakena, saha viññāṇena nāmarūpappavattiyāti attho.
"Ettāvatā" means by this much, i.e., by the occurrence of nāmarūpa together with viññāṇa.
Ettāvatā (chừng ấy thôi) có nghĩa là chừng ấy, tức là sự diễn tiến của danh sắc cùng với thức.
117. Anusandhiyati etenāti anusandhi, heṭṭhā āgatadesanāya anusandhānavasena pavattā uparidesanā, sā paṭhamapadassa dassitā, idāni dutiyapadassa dassetabbāti tamatthaṃ dassento ‘‘iti bhagavā’’tiādimāha.
117. It is connected by this, thus anusandhi (connection): the subsequent teaching that occurs by way of connecting with the teaching that came before. That has been shown for the first passage; now it should be shown for the second passage. Showing this meaning, he says, "Iti Bhagavā," etc.
117. Điều này được nối tiếp bởi anusandhi (sự nối tiếp), tức là lời dạy tiếp theo được trình bày theo cách nối tiếp với lời dạy trước đó. Lời dạy này đã được trình bày cho từ đầu tiên, và bây giờ cần được trình bày cho từ thứ hai. Để chỉ rõ ý nghĩa đó, Ngài nói “iti bhagavā” (Đức Thế Tôn nói như vậy) v.v...
Rūpinti rūpavantaṃ.
"Rūpiṃ" means having form.
Có sắc (rūpiṃ) có nghĩa là có sắc.
Parittanti na vipulaṃ, appakanti attho.
"Parittaṃ" means not extensive, small in size.
Nhỏ bé (parittaṃ) có nghĩa là không rộng lớn, nhỏ hẹp.
Yasmā attā nāma koci paramatthato natthi.
Since no self (atta) truly exists in the ultimate sense (paramatthato).
Vì không có tự ngã (atta) nào tồn tại theo nghĩa tối hậu (paramattha).
Kevalaṃ pana diṭṭhigatikānaṃ parikappitamattaṃ, tasmā yattha nesaṃ attasaññā, yathā cassa rūpibhāvādiparikappanā hoti, taṃ dassento ‘‘yo’’tiādimāha.
However, it is merely a concept imagined by those with wrong views (diṭṭhigatikānaṃ). Therefore, showing where their perception of self lies, and how their imagination of being with form, etc., occurs, he says, "Yo," etc.
Mà chỉ là sự tưởng tượng của những người có tà kiến (diṭṭhigatānaṃ). Do đó, để chỉ rõ nơi mà họ có nhận thức về tự ngã, và cách mà sự tưởng tượng về việc tự ngã có sắc v.v... xảy ra, Ngài nói “yo” (người nào) v.v...
Rūpiṃ parittanti attano upaṭṭhitakasiṇarūpavasena rūpiṃ, tassa avaḍḍhitabhāvena parittaṃ.
"Rūpiṃ parittaṃ" means having form by way of the kasiṇa form that appears to oneself, and small due to its unexpanded state.
Có sắc, nhỏ bé (rūpiṃ parittaṃ) có nghĩa là có sắc theo cách sắc kasiṇa (kasiṇarūpa) hiện hữu đối với tự ngã, và nhỏ bé vì nó không được phát triển.
Paññapeti nīlakasiṇādivasena nānākasiṇalābhī.
"Paññapeti" (designates) is one who attains various kasiṇa-jhānas, such as the blue kasiṇa, etc.
Khái niệm hóa (paññapeti) là người đạt được nhiều kasiṇa khác nhau như nīlakasiṇa (kasiṇa màu xanh) v.v...
Tanti attānaṃ.
"Taṃ" refers to the self.
Đó (taṃ) có nghĩa là tự ngã.
Anantanti kasiṇanimittassa appamāṇatāya paricchedassa anupaṭṭhānato antarahitaṃ.
"Anantaṃ" (infinite) refers to that which is boundless due to the unlimited nature of the kasiṇa-nimitta, as the limit does not appear.
Vô biên (anantaṃ) có nghĩa là không có giới hạn vì không có sự hiện hữu của giới hạn do sự vô lượng của tướng kasiṇa (kasiṇanimitta).
Ugghāṭetvāti bhāvanāya apanetvā.
"Ugghāṭetvā" (having removed) means having eliminated it through meditation.
Sau khi loại bỏ (ugghāṭetvā) có nghĩa là sau khi loại bỏ bằng sự tu tập (bhāvanā).
Nimittaphuṭṭhokāsanti tena kasiṇanimittena phuṭṭhappadesaṃ.
"Nimittaphuṭṭhokāsaṃ" (the space pervaded by the sign) means the area pervaded by that kasiṇa-nimitta.
Nơi tiếp xúc với tướng (nimittaphuṭṭhokāsaṃ) có nghĩa là vùng không gian được tiếp xúc bởi tướng kasiṇa đó.
Tesūti catūsu arūpakkhandhesu.
"Tesū" means among the four formless aggregates.
Trong những điều đó (tesu) có nghĩa là trong bốn uẩn vô sắc (arūpakkhandha).
Viññāṇamattamevāti ‘‘viññāṇamayo attā’’ti evaṃvādī.
"Viññāṇamattamevā" means one who holds the view, "The self is made of consciousness."
Chỉ là thức (viññāṇamattamevā) có nghĩa là người có quan điểm “tự ngã là do thức tạo thành” (viññāṇamayo attā).
118. ‘‘Etarahī’’ti sāvadhāraṇamidaṃ padanti tadatthaṃ dassento ‘‘idānevā’’ti vatvā avadhāraṇena nivattitamatthaṃ āha ‘‘na ito para’’nti.
118. "Etarahī" (at present) is a word of ascertainment. Showing its meaning, he said, "idāneva" (just now), and then stated the meaning negated by the ascertainment: "na ito para" (not beyond this).
118. “Ngay bây giờ” (etarahī) là một từ hạn định. Để chỉ rõ ý nghĩa đó, sau khi nói “idānevā” (ngay lúc này), Ngài nói “không phải sau này” để chỉ rõ ý nghĩa bị hạn định bởi sự xác định.
Tattha tattheva sattā ucchijjantīti ucchedavādī, tenāha ‘‘ucchedavasenetaṃ vutta’’nti.
They are annihilationists (ucchedavādī) because beings are annihilated right there. Therefore, it is said, "ucchedavasenetaṃ vuttaṃ" (this is stated by way of annihilation).
Chúng sinh bị đoạn diệt ngay tại đó, đó là quan điểm đoạn kiến (ucchedavādī). Do đó, Ngài nói “điều này được nói theo cách đoạn diệt”.
Bhāvinti sabbaṃ sadā bhāviṃ avinassanakaṃ.
"Bhāviṃ" (ever-existent) means always existing, imperishable.
Luôn tồn tại (bhāviṃ) có nghĩa là tất cả mọi thứ luôn tồn tại, không bị hủy diệt.
Tenāha ‘‘sassatavasenetaṃ vutta’’nti.
Therefore, it is said, "sassatavasenetaṃ vuttaṃ" (this is stated by way of eternalism).
Do đó, Ngài nói “điều này được nói theo cách thường còn”.
Atathāsabhāvanti yathā paravādī vadanti, na tathā sabhāvaṃ.
"Atathāsabhāvaṃ" (not of such a nature) means its nature is not as others assert.
Bản chất không như vậy (atathāsabhāvaṃ) có nghĩa là bản chất không như những gì các ngoại đạo nói.
Tathabhāvāyāti ucchedabhāvāya vā sassatabhāvāya vā.
"Tathabhāvāyā" (for such a state) means for the state of annihilation or for the state of eternalism.
Để trở thành như vậy (tathabhāvāyā) có nghĩa là để trở thành đoạn diệt hoặc thường còn.
Aniyamavacanañhetaṃ vuttaṃ sāmaññajotanāvasena.
This is an indefinite statement, expressed by way of generally indicating the meaning.
Đây là một lời nói không xác định, được nói để làm sáng tỏ ý nghĩa chung.
Sampādessāmīti tathabhāvaṃ assa sampannaṃ katvā dassayissāmi, patiṭṭhāpessāmīti attho.
"Sampādessāmī" (I will establish) means I will demonstrate that it has attained such a state, I will establish it.
Tôi sẽ làm cho hoàn thành (sampādessāmī) có nghĩa là tôi sẽ làm cho nó hoàn thành như vậy, tôi sẽ thiết lập nó.
Tathā hi vakkhati ‘‘sassatavādañca jānāpetvā’’tiādi.(Dī. ni. aṭṭha. 2.118) imināti ‘‘atathaṃ vā panā’’tiādi vacanena, anucchedasabhāvampi samānaṃ sassatavādino mativasenāti adhippāyo.
For thus it will be said, "Having made known the sassatavāda, etc." By this is meant by the statement "or untrue, etc.," that the eternalist's view implies the nature of non-annihilation, even though it is (also) of a nature not to be annihilated.
Quả thật, sẽ nói rằng ‘sau khi làm cho biết về thuyết thường còn’ v.v. Với iminā (bằng điều này) tức là bằng lời nói ‘hoặc không như vậy’ v.v., ý muốn nói rằng, dù có bản chất không đoạn diệt, nhưng theo quan điểm của người chấp thường còn.
Upakappessāmīti upecca samatthayissāmi.
"I shall establish" means "I shall approach and establish."
Upakappessāmī (Ta sẽ làm cho phù hợp) nghĩa là ta sẽ đến gần và làm cho vững chắc.
Evaṃ samānanti evaṃ bhūtaṃ samānaṃ.
"Being thus" means "being of such a nature."
Evaṃ samānaṃ (khi là như vậy) nghĩa là khi là một trạng thái như vậy, tức là một tự ngã có sắc và nhỏ bé được tuyên bố.
Rūpakasiṇajjhānaṃ rūpaṃ uttarapadalopena, adhigamanavasena taṃ etassa atthīti rūpīti āha ‘‘rūpinti rūpakasiṇalābhi’’nti.
Rūpakasiṇa jhāna is called rūpa by the elision of the latter part of the compound. Since one has attained it, it is said rūpī, meaning "rūpī is one who has attained a rūpakasiṇa."
Rūpakasiṇajjhāna (thiền chỉ tịnh sắc kasiṇa) được gọi là rūpaṃ (sắc) do sự lược bỏ hậu tố, và là rūpī (người có sắc) vì người đó có được nó (sắc kasiṇa) theo cách đạt được, nên nói ‘‘rūpinti rūpakasiṇalābhi’’ (rūpī là người đạt được sắc kasiṇa).
Parittattānudiṭṭhīti ettha rūpī-saddopiāvuttiādinayena ānetvā vattabbo, rūpībhāvampi hi so diṭṭhigatiko parittabhāvaṃ viya attano abhinivissa ṭhitoti.
In "parittattānudiṭṭhī", the word rūpī should also be brought in by way of repetition, etc., for that holder of wrong view (diṭṭhigatika) also clings to the rūpī nature of self as if it were a limited state.
Trong Parittattānudiṭṭhī (kiến chấp tự ngã nhỏ bé), từ rūpī cũng nên được hiểu theo cách lặp lại v.v., bởi vì người có tà kiến đó cũng chấp chặt bản chất có sắc của tự ngã như thể nó là một trạng thái nhỏ bé.
Arūpinti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to "arūpi".
Trong Arūpi (người không sắc) cũng theo cách tương tự.
‘‘Pattapalāsabahulagacchasaṅkhepena ghanagahanajaṭāvitānā nātidīghasantānā valli, tabbiparītā latā’’ti vadanti.
They say: "A valli is a creeper with many leaves, densely tangled, and not having an extremely long continuous growth, while a latā is the opposite of that."
Họ nói rằng: ‘‘ Valli là một loại dây leo có nhiều lá to nhỏ, tạo thành một tán lá dày đặc, rậm rạp nhưng không quá dài; Latā là loại ngược lại (tức là dây leo dài).’’
Appahīnaṭṭhenāti maggena asamucchinnabhāvena.
"By not being abandoned" means by not being uprooted by the path.
Appahīnaṭṭhenā (theo nghĩa chưa được đoạn trừ) nghĩa là chưa bị đoạn diệt hoàn toàn bởi đạo.
Kāraṇalābhe sati uppajjanārahatā anusayanaṭṭho.
The meaning of anusayana is the deserving of arising when the condition is present.
Bản chất của tùy miên (anusayana) là khả năng phát sinh khi có điều kiện thích hợp.
Arūpakasiṇaṃ nāma kasiṇugghāṭiṃ ākāsaṃ, na paricchinnākāsakasiṇaṃ.
Arūpakasiṇa refers to the space produced by removing a kasiṇa, not a delimited space kasiṇa.
Arūpakasiṇa (kasiṇa vô sắc) là không gian sau khi loại bỏ kasiṇa, chứ không phải kasiṇa không gian bị giới hạn.
‘‘Ubhayampi arūpakasiṇamevā’’ti keci.
Some say, "Both are indeed arūpakasiṇa."
Một số người nói: ‘‘Cả hai đều là arūpakasiṇa.’’
Arūpakkhandhagocaraṃ vāti vedanādayo arūpakkhandhā ‘‘attā’’ti abhinivesassa gocaro etassāti arūpakkhandhagocaro, diṭṭhigatiko, taṃ arūpakkhandhagocaraṃ.
"Or having the immaterial aggregates as its sphere": Arūpakakkhandhagocara (a holder of wrong view) is one for whom the immaterial aggregates such as feeling (vedanā) are the object of the clinging "this is self"; taṃ arūpakkhandhagocaraṃ refers to that one whose sphere is the immaterial aggregates.
Arūpakkhandhagocaraṃ vā (hoặc đối tượng của các uẩn vô sắc) là người có tà kiến mà các uẩn vô sắc như cảm thọ v.v. là đối tượng cho sự chấp thủ ‘tự ngã’ của người đó; tức là người có tà kiến, và đó là arūpakkhandhagocaraṃ.
Vā-saddo vuttavikappattho.
The word vā indicates an alternative to what has been stated.
Từ vā (hoặc) có nghĩa là một lựa chọn đã được đề cập.
Saddayojanā pana arūpaṃ arūpakkhandhā gocarabhūtā etassa atthīti arūpī, taṃ arūpiṃ.
However, the grammatical construction (saddayojanā) is: since the immaterial, the immaterial aggregates, are the object of this (person), he is arūpī; that arūpī (person).
Tuy nhiên, cách sắp xếp từ ngữ là: arūpī là người mà các uẩn vô sắc là đối tượng; và đó là arūpiṃ.
Lābhino cattāroti rūpakasiṇādilābhavasena taṃ taṃ diṭṭhivādaṃ sayameva parikappetvā taṃ ādāya paggayha paññāpanakā cattāro diṭṭhigatikā.
"The four attainers" refers to the four holders of wrong views (diṭṭhigatikā) who, by way of their attainment of rūpakasiṇa, etc., themselves conceive, adopt, uphold, and declare these various wrong views.
Lābhino cattāro (bốn người đạt được) là bốn người có tà kiến tự mình tưởng tượng và chấp giữ các quan điểm tà kiến đó dựa trên sự đạt được sắc kasiṇa v.v.
Tesaṃ antevāsikāti tesaṃ lābhīnaṃ vādaṃ paccakkhato, paramparāya ca uggahetvā tatheva naṃ khamitvā rocetvā paññāpanakā cattāro.
"Their disciples" refers to the four who, having directly learned and traditionally learned the views of those attainers, approve, consent to, and declare them in the same way.
Tesaṃ antevāsikā (bốn đệ tử của họ) là bốn người chấp nhận và tuyên bố những quan điểm đó, sau khi học hỏi trực tiếp hoặc qua truyền thừa từ những người đạt được đó.
Takkikā cattāroti kasiṇajjhānassa alābhino kevalaṃ takkanavaseneva yathāvutte cattāro diṭṭhivāde sayameva abhinivissa paggayha ṭhitā cattāro.
"The four reasoners" refers to the four who, without having attained kasiṇa jhānas, merely by way of speculation, themselves cling to and uphold the four wrong views stated above.
Takkikā cattāro (bốn người lý luận) là bốn người không đạt được kasiṇajjhāna, chỉ dựa vào suy luận mà tự mình chấp chặt vào bốn quan điểm tà kiến đã nói.
Tesaṃ antevāsikā pubbe vuttanayena veditabbā.
"Their disciples" should be understood in the manner described previously.
Tesaṃ antevāsikā (đệ tử của họ) nên được hiểu theo cách đã nói trước đây.
119. Āraddhavipassakopīti samparāyikavipassakopi, tena balavavipassanāya ṭhitaṃ puggalaṃ dasseti.
"Even one who has begun vipassanā" means even one who practices vipassanā for future benefit, thereby indicating a person established in strong vipassanā.
119. Āraddhavipassakopī (người đã bắt đầu tu tập thiền quán) cũng là một vipassaka sẽ đạt được ở đời sau, điều này chỉ ra một người đã an trụ trong vipassanā mạnh mẽ.
Na paññapeti eva abahussuto pīti adhippāyo.
"Does not declare thus", even if he is not very learned, is the intention.
Ý muốn nói rằng, ngay cả người ít học cũng không tuyên bố như vậy.
Tādiso hi vipassanāya ānubhāvo.
Such, indeed, is the power of vipassanā.
Quả thật, đó là năng lực của thiền quán.
Sāsanikopi jhānābhiññālābhī ‘‘na paññapetī’’ti na vattabboti so idha na uddhaṭo.
A follower of the dispensation (sāsanika) who has attained jhāna and abhīññā should not be said "does not declare," hence he is not mentioned here.
Người đạt được thiền định và thần thông trong Giáo Pháp không nên nói là ‘không tuyên bố’, vì vậy người đó không được đề cập ở đây.
Idāni nesaṃ apaññāpane kāraṇaṃ dasseti ‘‘etesañhī’’tiādinā.
Now, the reason for their not declaring is shown by "For to them," etc.
Bây giờ, nguyên nhân của sự không tuyên bố của họ được chỉ ra bằng ‘‘etesañhī’’ v.v.
Icceva ñāṇaṃ hoti, na viparītaggāho tassa kāraṇassa dūrasamussāritattā.
"There is only this knowledge", not an erroneous grasping, because that cause (of error) has been completely removed.
Icceva ñāṇaṃ hoti (chỉ có trí tuệ như vậy), không có sự chấp thủ sai lầm vì nguyên nhân đó đã bị loại bỏ rất xa.
Arūpakkhandhā icceva ñāṇaṃ hotīti yojanā.
The construction is: there is only the knowledge that "these are immaterial aggregates."
Cách sắp xếp câu là: chỉ có trí tuệ rằng đó là các uẩn vô sắc.
‘‘Vedanaṃ attato samanupassatī’’ti evaṃ āgatā vedanākkhandhavatthukā sakkāyadiṭṭhi. Iṭṭhādibhedaṃ ārammaṇaṃ na paṭisaṃvedetīti appaṭisaṃvedanoti vedakabhāvapaṭikkhepamukhena sañjānanādibhāvopi paṭikkhitto hoti tadavinābhāvatoti āha ‘‘iminā rūpakkhandhavatthukā sakkāyadiṭṭhi kathitā’’ti.
The sakkāyadiṭṭhi rooted in the feeling aggregate that arises as "He contemplates feeling as self" (Vedanaṃ attato samanupassatī) — by stating "appaṭisaṃvedano" (not experiencing), which means not perceiving a desirable, etc., object — through the negation of the nature of an experiencer, the nature of a perceiver, etc., is also negated, because it is inseparable from that. Thus, he states: "By this, the sakkāyadiṭṭhi rooted in the form aggregate is taught."
Sakkāyadiṭṭhi (tà kiến về thân) dựa trên uẩn thọ được nói đến như ‘‘quán thọ là tự ngã’’. Appaṭisaṃvedano (không cảm thọ) nghĩa là không cảm nhận đối tượng có các loại như khả ái v.v., điều này gián tiếp bác bỏ bản chất của sự nhận biết v.v. thông qua việc bác bỏ bản chất của sự cảm thọ, vì chúng không thể tách rời nhau. Do đó, nói ‘‘iminā rūpakkhandhavatthukā sakkāyadiṭṭhi kathitā’’ (bằng điều này, tà kiến về thân dựa trên uẩn sắc được nói đến).
‘‘Attā me vediyatī’’ti iminā appaṭisaṃvedanattaṃ paṭikkhipati.
By "My self feels," he negates the state of not experiencing.
Bằng ‘‘Attā me vediyatī’’ (tự ngã của tôi cảm thọ), người đó bác bỏ trạng thái không cảm thọ.
Tenāha ‘‘nopi appaṭisaṃvedano’’ti.
Therefore, he says, "Nor is it without experiencing."
Do đó, nói ‘‘cũng không phải là không cảm thọ’’.
‘‘Vedanādhammo’’ti pana iminā ‘‘vedanā me attā’’ti imaṃ vādaṃ paṭikkhipati.
However, by "having the nature of feeling", he negates the view that "feeling is my self."
Tuy nhiên, bằng ‘‘Vedanādhammo’’ (bản chất của cảm thọ), người đó bác bỏ quan điểm ‘‘cảm thọ là tự ngã của tôi’’.
Vedanāsaṅkhāto dhammo etassa atthīti hi vedanādhammoti vedanāya samannāgatabhāvaṃ tassa paṭijānāti.
For indeed, by stating "vedanādhammo" (having the nature of feeling), which means having the phenomenon called feeling, he admits that it is endowed with feeling.
Quả thật, vedanādhammo là người có bản chất là cảm thọ, tức là người đó thừa nhận bản chất của tự ngã là có cảm thọ.
Tenāha ‘‘etassa ca vedanādhammo avippayuttasabhāvo’’ti.
Therefore, he says, "And the nature of feeling of this (self) is inseparable."
Do đó, nói ‘‘và bản chất của cảm thọ của người đó là không tách rời’’.
Saññāsaṅkhāraviññāṇakkhandhavatthukā sakkāyadiṭṭhi kathitāti ānetvā sambandho.
The connection should be made by bringing in "the sakkāyadiṭṭhi rooted in the aggregates of perception, mental formations, and consciousness is taught."
Có thể liên kết câu này với việc nói rằng tà kiến về thân dựa trên ba uẩn còn lại là tưởng, hành, thức.
‘‘Vedanāsampayuttattā vediyatī’’ti taṃsampayogato taṃkiccakatamāha yathā cetanāyogato cetano purisoti.
"It feels due to being conjoined with feeling": This refers to the function of feeling due to its conjunction, just as a person is called "conscious" due to his conjunction with volition.
‘‘Vedanāsampayuttattā vediyatī’’ (cảm thọ vì liên hệ với thọ) nói về việc thực hiện chức năng đó do sự liên hệ với nó, giống như việc một người đàn ông được gọi là cetano (có ý chí) do sự liên hệ với cetanā (ý chí).
Sabbesampi taṃ sārammaṇadhammānaṃ ārammaṇānubhavanaṃ labbhateva, tañca kho ekadesato phuṭṭhatāmattato, vedanāya pana vissavitāya sāmibhāvena ārammaṇarasānubhavananti.
The experiencing of objects is indeed obtained for all mental objects (sārammaṇadhamma), but it is merely a partial contact. For feeling (vedanā), however, it is the experience of the essence of the object as a master, with full penetration.
Sự cảm nhận đối tượng của tất cả các pháp có đối tượng đều có thể đạt được, nhưng chỉ ở một mức độ tiếp xúc một phần; còn đối với cảm thọ, đó là sự cảm nhận hương vị của đối tượng với tư cách là chủ nhân, do nó có năng lực.
Tassā vasena saññādayopi taṃsampayuttattā ‘‘vediyatī’’ti vuccanti.
Due to this, perception (saññā) and other (aggregates) are also said to "feel" due to their conjunction with it.
Theo đó, các uẩn như tưởng v.v. cũng được gọi là ‘‘cảm thọ’’ vì chúng liên hệ với thọ.
Tathā hi vuttaṃ aṭṭhasāliniyaṃ ‘‘ārammaṇarasānubhavanaṭṭhānaṃ patvā sesasampayuttadhammā ekadesamattakameva anubhavantī’’ti, (dha. sa. aṭṭha. 1 dhammuddesakathā) rājasūdanidassanena vāyamattho tattha vibhāvito eva.
Thus, it is stated in the Aṭṭhasālinī: "When the other conjoined phenomena reach the stage of experiencing the essence of the object, they experience only a partial amount," and this meaning has been elucidated there by the example of a royal chef.
Quả thật, trong Aṭṭhasālinī có nói: ‘‘Khi đạt đến trạng thái cảm nhận hương vị của đối tượng, các pháp tương ưng còn lại chỉ cảm nhận một phần nhỏ’’; ý nghĩa này đã được giải thích rõ ràng ở đó bằng ví dụ về người đầu bếp của vua.
Etassāti saññādikkhandhattayassa.
"Of this" refers to the three aggregates of perception, etc.
Etassā (của điều này) là của ba uẩn tưởng, hành, thức.
‘‘Avippayuttasabhāvo’’ti iminā avisaṃyogajanitaṃ kañci visesaṃ ṭhānaṃ dīpeti.
"Inseparable nature" indicates some special state generated by non-disjunction.
Bằng ‘‘Avippayuttasabhāvo’’ (bản chất không tách rời), điều này chỉ ra một trạng thái đặc biệt nào đó được tạo ra bởi sự không tách rời.
123. ‘‘Hutvā abhāvato’’ti iminā udayabbayavantatāya aniccāti dasseti, ‘‘tehi tehī’’tiādinā anekakāraṇasaṅkhatattā saṅkhatāti.
By "having existed and then ceased to be," he shows that they are impermanent (anicca) due to their nature of arising and passing away; by "by these and these," etc., he shows that they are conditioned (saṅkhata) due to being compounded by many causes.
123. Bằng ‘‘Hutvā abhāvato’’ (sau khi có rồi không còn), điều này chỉ ra rằng chúng là vô thường do có sự sinh diệt, và bằng ‘‘tehi tehī’’ v.v., chúng là hữu vi do được tạo thành bởi nhiều nguyên nhân.
Taṃ taṃ paccayanti ‘‘indriyaṃ, ārammaṇaṃ, viññāṇaṃ, sukha, vedanīyo phasso’’ti evaṃ ādikaṃ taṃ taṃ attano kāraṇaṃ paṭicca nissāya sammā sassatādibhāvassa, ucchedādibhāvassa ca abhāvena ñāyena samakāraṇena sadisakāraṇena anurūpakāraṇena uppannā. Khayasabhāvāti khayadhammā, vayasabhāvāti vayadhammā virajjanasabhāvāti virāgadhammā, nirujjhanasabhāvāti nirodhadhammā, catūhipi padehi vedanāya bhaṅgabhāvameva dasseti.
"Each particular condition": having relied upon, by "paṭicca," each particular cause such as "faculty, object, consciousness, pleasant, to be felt contact," and "sammā" (rightly), meaning by way of absence of permanence, annihilation, etc., and by "samakāraṇena" (similar cause), meaning a fitting cause, they "arise." They are of a nature to perish, hence "khayadhammā" (subject to decay); of a nature to vanish, hence "vayadhammā" (subject to vanishing); of a nature to fade away, hence "virāgadhammā" (subject to fading); of a nature to cease, hence "nirodhadhammā" (subject to cessation). By all four terms, he indicates only the breaking up nature of feeling.
Taṃ taṃ paccayaṃ (tùy thuộc vào từng điều kiện) là tùy thuộc vào từng nguyên nhân của chính nó như ‘‘căn, đối tượng, thức, lạc, xúc cảm thọ’’ v.v., paṭicca (nương tựa), nissāya (dựa vào), sammā (một cách đúng đắn) theo lẽ phải do không có bản chất thường còn hay đoạn diệt, samakāraṇena (với nguyên nhân tương đồng), với nguyên nhân giống nhau, với nguyên nhân phù hợp, uppannā (đã sinh khởi). Chúng có bản chất hoại diệt nên là khayadhammā (pháp hoại diệt), có bản chất tiêu tan nên là vayadhammā (pháp tiêu tan), có bản chất ly tham nên là virāgadhammā (pháp ly tham), có bản chất diệt tận nên là nirodhadhammā (pháp diệt tận). Bốn từ này đều chỉ ra bản chất hoại diệt của cảm thọ.
Tenāha ‘‘khayoti…pe… khayadhammātiādi vutta’’nti.
Therefore, he says, "It has been stated that 'decay' ... 'subject to decay,' etc."
Do đó, nói ‘‘khayoti…pe… khayadhammātiādi vutta’’ (khaya v.v. đã được nói là khayadhammā v.v.).
Vigatoti sabhāvavigamena vigato.
"Departed" means departed by the passing away of its nature.
Vigato (đã biến mất) là biến mất do sự biến mất của bản chất.
Ekassevāti ekasseva diṭṭhigatikassa.
"Of one alone" means of one diṭṭhigatika (holder of wrong view) alone.
Ekassevā (chỉ của một người) là chỉ của một người có tà kiến.
Tīsupi kālesūti tissannaṃ vedanānaṃ pavattikālesu.
"In all three times" means during the periods of occurrence of the three feelings.
Tīsupi kālesu (trong cả ba thời) là trong các thời gian diễn ra của ba loại cảm thọ.
Eso me attāti ‘‘eso sukhavedanāsabhāvo, dukkhaadukkhamasukhavedanāsabhāvo me attā’’ti kiṃ pana hotī, ekasseva bhinnasabhāvataṃ anummattako kathaṃ paccetīti adhippāyena pucchati.
"This is my self": "Is it that this nature of pleasant feeling, or painful feeling, or neither-painful-nor-pleasant feeling, is my self?" He asks this question with the intention: "How can a sane person believe in such a diverse nature of one and the same (self)?"
Eso me attā (đây là tự ngã của tôi) nghĩa là ‘‘bản chất của lạc thọ này, bản chất của khổ thọ, bản chất của bất khổ bất lạc thọ là tự ngã của tôi’’. Kiṃ pana hotī (thì điều gì sẽ xảy ra?), người đó hỏi với ý nghĩa: một người không điên rồ làm sao có thể tin vào sự khác biệt bản chất của cùng một thực thể?
Itaro evampi tassa na hoti yevāti dassento ‘‘kiṃ pana na bhavissatī’’tiādimāha.
The other person, intending to show that even that* does not belong to him, said, "Why would it not be?" and so on.
Người khác, khi muốn chỉ ra rằng ngay cả điều đó cũng không phải là của người ấy, đã nói: “Sao lại không thể xảy ra được?” và vân vân.
Visesenāti sukhādivibhāgena.
By distinction means by way of division into pleasantness and so on.
Visesena nghĩa là theo sự phân chia của lạc (sukha) và vân vân.
Sukhañca dukkhañcāti ettha ca-saddena adukkhamasukhaṃ saṅgaṇhāti, sukhasaṅgahameva vā tena kataṃ santasukhumabhāvato.
In "pleasant and painful", the word "and" includes neither-pleasant-nor-painful sensation, or that was done by it as a collection of pleasantness due to its peaceful and subtle nature.
Trong sukhañca dukkhañca này, từ ca bao gồm cả phi khổ phi lạc (adukkhamasukha), hoặc nó chỉ bao gồm lạc (sukha) vì trạng thái an tịnh vi tế của nó.
Avisesenāti avibhāgena vedanāsāmaññena.
Without distinction means without division, by the generality of feeling.
Avisesena nghĩa là không phân biệt, theo nghĩa chung của cảm thọ (vedanā).
Vokiṇṇanti sukhādibhedena vomissakaṃ.
Mixed means mingled by the distinction of pleasantness and so on.
Vokiṇṇa nghĩa là hỗn tạp, trộn lẫn bởi các loại lạc (sukha) và vân vân.
Taṃ tividhampi vedanaṃ esa diṭṭhigatiko ekajjhaṃ gahetvā attāti samanupassati.
This person with the view takes that three-fold feeling together and perceives it as self.
Kẻ chấp kiến (diṭṭhigatika) này gom cả ba loại cảm thọ đó lại và quán sát chúng là tự ngã (attā).
Ekakkhaṇe ca bahūnaṃ vedanānaṃ uppādo āpajjati avisesena vedanāsabhāvattā.
And there arises the production of many feelings in one moment, because they are feelings without distinction.
Và sự phát sinh của nhiều cảm thọ trong cùng một khoảnh khắc sẽ xảy ra, vì chúng đều có bản chất là cảm thọ mà không có sự phân biệt.
Attano hi tasmiṃ sati sadā sabbavedanāpavattippasaṅgato diṭṭhigatiko agatiyā ekakkhaṇepi bahūnampi vedanānaṃ uppattiṃ paṭijāneyyāti tassa avasaraṃ adento ‘‘na ekakkhaṇe bahūnaṃ vedanānaṃ uppatti atthī’’ti āha, paccakkhaviruddhametanti adhippāyo.
If this were so, the person holding the view, by reason of the self's connection with the perpetual arising of all feelings, would have to admit the arising of many feelings even in a single moment, even if it were not meant; therefore, so as not to give him an opportunity,* said, "There is no arising of many feelings in one moment," intending to convey that this is contrary to direct experience.
Thật vậy, nếu có điều đó, thì sẽ có sự liên tục của tất cả các cảm thọ đối với tự ngã (attā) đó, và kẻ chấp kiến (diṭṭhigatika) có thể chấp nhận sự phát sinh của nhiều cảm thọ ngay cả trong một khoảnh khắc do sự sai lầm; vì vậy, để không cho phép điều đó xảy ra, vị ấy nói: “Không có sự phát sinh của nhiều cảm thọ trong cùng một khoảnh khắc”, ý muốn nói rằng điều này mâu thuẫn với nhận thức trực tiếp.
Etena petaṃ nakkhamatīti etena viruddhattasādhanenapi sabbena sabbaṃ attano abhāvenapi paṇḍitānaṃ na ruccati, etaṃ dassanaṃ dhīrā nakkhamantīti attho.
Even with this, it is not acceptable means that even with this proof of contradiction, and with the complete non-existence of a self in every respect, it is not pleasing to the wise; the meaning is that the intelligent do not accept this view.
Etena petaṃ nakkhamati nghĩa là ngay cả với sự chứng minh tính mâu thuẫn này, và ngay cả với sự không tồn tại hoàn toàn của tự ngã (attā), điều này cũng không được những người trí chấp nhận; ý nghĩa là những người khôn ngoan không chấp nhận quan điểm này.
124. Indriyabaddhepi rūpappabandhe vāyodhātuvipphāravasena kāci kiriyā nāma labbhatīti suddharūpakkhandhepi yattha kadāci vāyodhātuvipphāro labbhati, tameva nidassanabhāvena gaṇhanto ‘‘tālavaṇṭe vā vātapāne vā’’ti āha.
124. Since some action can be found in the material continuum connected with the faculties, by means of the expansion of the air element, the author, taking that very thing where the expansion of the air element is sometimes found as an example, said, "as in a fan or a window."
124. Ngay cả trong một tổ hợp sắc pháp (rūpappabandha) bị ràng buộc bởi các căn (indriya), một số hành động (kiriyā) có thể được tìm thấy do sự lan tỏa của phong đại (vāyodhātu); vì vậy, khi lấy chính điều đó làm ví dụ, ngay cả trong một uẩn sắc pháp (rūpakkhandha) thuần túy nơi sự lan tỏa của phong đại đôi khi được tìm thấy, vị ấy nói: “trong một chiếc quạt hay trong một cửa sổ”.
Vedanādhammesūti vedanādhammavantesu.
In the phenomena of feeling means in those endowed with the phenomena of feeling.
Vedanādhammesu nghĩa là trong những pháp có cảm thọ (vedanā).
‘‘Ahamasmī’’ti iminā tayopi khandhe ekajjhaṃ gahetvā ahaṃkārassa uppajjanākāro vuttoti.
It is stated that the mode of the arising of the ego-conceit by taking all three aggregates together, saying "I am," has been taught.
Với “Ta là” (Ahamasmi), cách thức ngã mạn (ahaṃkāra) phát sinh bằng cách gom cả ba uẩn lại đã được đề cập.
‘‘Ayamahamasmī’’ti pana iminā tattha ekaṃ ekaṃ gahetvā ahaṃkārassa uppajjanākāro vutto.
However, with "This I am," the mode of the arising of ego-conceit is stated by taking each one of them individually.
Tuy nhiên, với “Đây là ta” (Ayamahamasmī), cách thức ngã mạn phát sinh bằng cách lấy từng pháp một trong số đó đã được đề cập.
Tenāha ‘‘ekadhammopī’’tiādi.
Therefore, he said "even a single phenomenon" and so on.
Do đó, vị ấy nói: “Ngay cả một pháp” và vân vân.
Tanti ‘‘ahamasmī’’ti ahaṃkāruppattiṃ.
That means the arising of the ego-conceit, "I am."
Taṃ là sự phát sinh ngã mạn (ahaṃkāra) “Ta là” (Ahamasmi).
Sā hi catukkhandhanirodhena anupalabbhamānasannissayā sasavisāṇatikhiṇatā viya na bhaveyyāvāti.
Indeed, if its support were not found due to the cessation of the four aggregates, it would not exist, just like the sharpness of a rabbit's horn.
Thật vậy, điều đó sẽ không thể xảy ra, giống như sự sắc bén của sừng thỏ, vì không có chỗ dựa nào có thể tìm thấy do sự diệt tận của bốn uẩn.
Ettāvatāti ‘‘kittāvatā ca ānandā’’tiādinā ‘‘tantākulakajātā’’ti padassa anusandhidassanavasena pavattena ettakena desanādhammena.
Thus far refers to this much of the discourse that has been delivered, by way of showing the sequence of the word "tangled and snarled" from "To what extent, Ānanda?" and so on.
Ettāvatā nghĩa là với giáo pháp đã được trình bày cho đến nay, bắt đầu với “Này Ānanda, cho đến đâu” và vân vân, theo cách chỉ ra sự liên kết của từ tantākulakajātā.
Kāmaṃ heṭṭhāpi vaṭṭakathāva kathitā, idha pana diṭṭhigatikassa vaṭṭato sīsukkhipanāsamatthatāvibhāvanavasena micchādiṭṭhiyā mahāsāvajjabhāvadīpaniyakathā pakāsitāti taṃ dassento ‘‘vaṭṭakathā kathitā’’ti āha.
Although the discourse on the cycle of existence was taught below, here, a discourse emphasizing the greatly blameworthy nature of wrong view has been expounded to demonstrate the inability of one with a wrong view to raise their head from the cycle of existence. Thus, to show this, it is said, "the discourse on the cycle of existence was taught."
Thật vậy, câu chuyện về vòng luân hồi (vaṭṭakathā) cũng đã được kể ở phần dưới, nhưng ở đây, câu chuyện làm rõ sự bất lực của kẻ chấp kiến (diṭṭhigatika) trong việc thoát khỏi vòng luân hồi, và làm nổi bật tính chất cực kỳ đáng trách của tà kiến (micchādiṭṭhi) đã được trình bày; khi chỉ ra điều đó, vị ấy nói: “câu chuyện về vòng luân hồi đã được kể”.
Nanu vaṭṭamūlaṃ avijjā taṇhā, tā anāmasitvā tato aññathā kasmā idha vaṭṭakathā kathitāti āha ‘‘bhagavā hī’’tiādi.
"Is not the root of the cycle of existence ignorance and craving? Why then is the discourse on the cycle of existence taught here differently, without mentioning them?" he asks, starting with "Indeed, the Blessed One."
Chẳng phải vô minh (avijjā) và ái (taṇhā) là gốc rễ của vòng luân hồi (vaṭṭa) sao? Sao lại kể câu chuyện về vòng luân hồi ở đây theo cách khác mà không đề cập đến chúng? Vị ấy nói: “Đức Thế Tôn” và vân vân.
Avijjāsīsenāti avijjaṃ uttamaṅgaṃ katvā, avijjāmukhenāti attho.
With ignorance as the head means making ignorance the chief, that is, with ignorance as the primary factor.
Avijjāsīsena nghĩa là lấy vô minh (avijjā) làm phần tối thượng, ý là lấy vô minh làm khởi đầu.
Koṭi na paññāyatīti ‘‘asukassa nāma sammāsambuddhassa, cakkavattino vā kāle avijjā uppannā, na tato pubbe atthī’’ti avijjāya ādi mariyādā appaṭihatassa mama sabbaññutaññāṇassāpi na paññāyati avijjamānattā evāti attho.
The limit is not discerned means that the beginning or boundary of ignorance is not discerned even by my Omniscient Knowledge, which is unimpeded by anything, simply because it does not exist. This is the meaning.
Koṭi na paññāyati nghĩa là giới hạn khởi thủy của vô minh không được biết đến, tức là không thể nói rằng "vô minh phát sinh vào thời của vị Chánh Đẳng Giác hay Chuyển Luân Vương nào đó, và không tồn tại trước đó", bởi vì nó không tồn tại ngay cả đối với toàn trí của tôi, vốn không bị cản trở; ý nghĩa là như vậy.
Ayaṃ paccayo idappaccayo, tasmā idappaccayā, imasmā āsavādikāraṇāti attho.
This is the condition, dependent condition; therefore, due to this dependent condition, meaning due to this cause, such as the āsavas.
Cái này là duyên (paccaya), cái này là duyên này (idappaccaya), do đó idappaccayā, ý nghĩa là do nguyên nhân là các lậu hoặc (āsava) này và vân vân.
Bhavataṇhāyāti bhavasaṃyojanabhūtāya taṇhāya.
Craving for existence means craving that is a fetter to existence.
Bhavataṇhāya nghĩa là ái (taṇhā) là sự ràng buộc của hữu (bhava).
Bhavadiṭṭhiyāti sassatadiṭṭhiyā.
View of existence means the eternalist view.
Bhavadiṭṭhiyā nghĩa là thường kiến (sassatadiṭṭhi).
‘‘Tattha tattha upapajjanto’’ti iminā ‘‘ito ettha etto idhā’’ti evaṃ apariyantaṃ aparāparuppattiṃ dasseti.
With "being reborn here and there," it shows endless, repeated rebirths, thus: "from here to there, from there to here."
Với “sinh khởi ở chỗ này chỗ kia”, điều này chỉ ra sự tái sinh vô tận, hết lần này đến lần khác, theo cách “từ đây đến đó, từ đó đến đây”.
Tenāha ‘‘mahāsamudde’’tiādi.
Therefore, he said, "in the great ocean," and so on.
Do đó, vị ấy nói: “trong đại dương” và vân vân.
126. Paccayākāramūḷhassāti bhūtakathanametaṃ, na visesanaṃ.
126. Bewildered about the mode of conditions is a statement of fact, not a distinguishing characteristic.
126. Paccayākāramūḷhassa là một lời tuyên bố về thực tế, không phải là một tính từ.
Sabbopi hi diṭṭhigatiko paccayākāramūḷho evāti.
For every holder of a wrong view is bewildered about the mode of conditions.
Vì tất cả những người chấp kiến (diṭṭhigatika) đều bị mê mờ trong các yếu tố duyên khởi (paccayākāra).
Vivaṭṭaṃ kathentoti vaṭṭato vinimuttattā vivaṭṭaṃ, vimokkho, taṃ kathento.
Expounding the unconditioned means that which is freed from the cycle of existence is the unconditioned, which is liberation; it means expounding that.
Vivaṭṭaṃ kathento nghĩa là vivaṭṭa là sự giải thoát khỏi vòng luân hồi (vaṭṭa), tức là sự giải thoát (vimokkha); vị ấy nói về điều đó.
Kārakassāti satthuovādakārakassa, sammāpaṭipajjantassāti attho.
Of the practitioner means of one who follows the Teacher's advice, that is, one who practices correctly.
Kārakassa nghĩa là người thực hành lời giáo huấn của bậc Đạo Sư, ý là người thực hành đúng đắn.
Tenāha ‘‘satipaṭṭhānavihārino’’ti.
Therefore, he said, "one who dwells in mindfulness."
Do đó, vị ấy nói: “người sống với niệm xứ (satipaṭṭhāna)”.
So hi vedanānupassanāya, dhammānupassanāya ca sammāpaṭipattiyā ‘‘neva vedanaṃ attānaṃ samanupassatī’’tiādinā vattabbataṃ arahati.
Indeed, by the right practice of contemplation of feelings and contemplation of phenomena, such a person deserves to be spoken of as "not perceiving feeling as self," and so on.
Thật vậy, người ấy xứng đáng được nói rằng “không quán sát cảm thọ (vedanā) là tự ngã (attā)” và vân vân, thông qua sự thực hành đúng đắn trong quán niệm cảm thọ (vedanānupassanā) và quán niệm pháp (dhammānupassanā).
Tenāha ‘‘evarūpo hī’’tiādi.
Therefore, he said, "for such a one," and so on.
Do đó, vị ấy nói: “Thật vậy, một người như vậy” và vân vân.
Sabbadhammesūti sabbesu tebhūmakadhammesu.
In all phenomena means in all three-realms phenomena.
Sabbadhammesu nghĩa là trong tất cả các pháp thuộc ba cõi (tebhūmaka).
Te hi sammasanīyā.
For they are to be comprehended.
Thật vậy, chúng là những đối tượng cần được quán sát.
Na aññanti vedanāya aññaṃ saññādidhammaṃ attānaṃ na samanupassatīti.
Not otherwise means he does not perceive any other phenomenon, such as perception, as the self, apart from feeling.
Na aññaṃ nghĩa là không quán sát một pháp nào khác ngoài cảm thọ, như tưởng (saññā) và vân vân, là tự ngã (attā).
‘‘Khandhalokādayo’’ti rūpādidhammā eva vuccanti, tesaṃ samūhoti dassetuṃ ‘‘rūpādīsu dhammesū’’ti vuttaṃ.
"Aggregates, worlds, etc." simply refers to material phenomena and so on; to show that this is a collection of them, it is said, "in phenomena like materiality and so on."
“Các thế giới uẩn” và vân vân, chỉ đơn thuần là các pháp như sắc (rūpa) và vân vân; để chỉ ra rằng chúng là một tập hợp, đã nói “trong các pháp như sắc và vân vân”.
Na upādiyati diṭṭhitaṇhāgāhavasena.
Does not grasp in the sense of holding to wrong views and craving.
Na upādiyati nghĩa là không chấp thủ (upādiyati) theo cách chấp trước của tà kiến (diṭṭhi) và ái (taṇhā).
‘‘Seyyohamasmī’’tiādinā (saṃ. ni. 4.108; mahāni. 21, 178; dha. sa. 1121; vibha. 832, 866) pavattamānamaññanāpi taṇhādiṭṭhimaññanā viya paritassanarūpā evāti āha ‘‘taṇhādiṭṭhimānaparitassanāyapī’’ti.
Even the conceiving that proceeds with "I am superior" and so on, is also of the nature of agitation, like the conceiving of craving and wrong view. Therefore, he says, "craving-wrong view-conceit-agitation."
Ngay cả sự tự mãn (maññanā) phát sinh từ “Ta hơn” và vân vân, cũng có bản chất là sự khao khát (paritassanā), giống như sự tự mãn của ái (taṇhā) và tà kiến (diṭṭhi); do đó, vị ấy nói: “ngay cả với sự khao khát của ái, tà kiến và ngã mạn”.
Sā evaṃ diṭṭhīti sā arahato evaṃpakārā diṭṭhīti yo vadeyya, tadakallaṃ, taṃ na yuttanti attho.
Such a view means that if one were to say that such a view belongs to an Arahant, that would be improper, it would not be fitting.
Sā evaṃ diṭṭhī nghĩa là nếu ai đó nói rằng “quan điểm như vậy là của một vị A-la-hán”, thì điều đó không phù hợp, điều đó không đúng; ý nghĩa là vậy.
Evamassa diṭṭhīti etthāpi evaṃpakārā assa arahato diṭṭhītiādinā yojetabbaṃ.
In "Such is his view," it should also be construed with "such a view belongs to him, the Arahant," and so on.
Trong evamassa diṭṭhī này, cũng nên kết nối với ý nghĩa “quan điểm như vậy là của vị A-la-hán đó” và vân vân.
Evañhi satīti yo vadeyya ‘‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā itissa diṭṭhī’’ti, tassa ce vacanaṃ tathevāti attho.
If it were so means that if the statement of one who would say, "The Tathāgata exists after death," were true.
Evañhi satī nghĩa là nếu lời nói của người nói rằng “Đức Như Lai tồn tại sau khi chết, đó là quan điểm của Ngài” là đúng như vậy, thì ý nghĩa là vậy.
‘‘Arahā na kiñci jānātī’’ti vuttaṃ bhaveyya jānato tathā diṭṭhiyā abhāvato.
It would mean that an Arahant knows nothing, because there is no such view in one who knows.
“Sẽ được nói rằng A-la-hán không biết gì cả” vì không có quan điểm như vậy đối với người biết.
Tenevāti tathā vattumayuttattā eva.
For that very reason, because it is improper to say so.
Tenevā nghĩa là chính vì không phù hợp để nói như vậy.
Catunnampi nayānanti ‘‘hoti tathāgato’’tiādinā āgatānaṃ catunnaṃ vārānaṃ.
Of all four modes means of the four turns of phrases, "The Tathāgata exists," and so on.
Catunnampi nayānaṃ nghĩa là bốn trường hợp đã được đề cập, bắt đầu với “Đức Như Lai tồn tại” và vân vân.
Ādito tīsu vāresu saṅkhipitvā pariyosānavāre vitthāritattā ‘‘avasāne ‘taṃ kissa hetū’tiādimāhā’’ti vuttaṃ.
It is said, "at the end, he said, ‘For what reason?’ and so on," because the first three modes were condensed and the final mode was elaborated.
Vì ba trường hợp đầu tiên được tóm tắt và trường hợp cuối cùng được trình bày chi tiết, nên đã nói “ở cuối, Ngài nói ‘Vì lý do gì mà điều đó xảy ra?’ và vân vân”.
‘‘Ādito tīsu vāresu tatheva desanā pavattā, yathā pariyosānavāre, pāḷi pana saṅkhittā’’ti keci.
Some say, "In the first three modes, the teaching proceeded in the same way as in the final mode, but the Pali text was abbreviated."
Một số người nói rằng “giáo pháp được trình bày trong ba trường hợp đầu tiên cũng giống như trong trường hợp cuối cùng, nhưng văn bản Pāḷi thì được tóm tắt”.
Vohāroti ‘‘satto itthī puriso’’tiādinā, ‘‘khandhāāyatanānī’’tiādinā, ‘‘phasso vedanā’’tiādinā ca vohāritabbavohāro.
Designation refers to the designation that is to be designated by terms like "being, woman, man," and so on, "aggregates, sense-bases," and so on, and "contact, feeling," and so on.
Vohāro nghĩa là cách nói cần được sử dụng như “chúng sinh, phụ nữ, đàn ông” và vân vân, “các uẩn, các xứ” và vân vân, “xúc, thọ” và vân vân.
Tassa pana vohārassa pavattiṭṭhānaṃ nāma saṅkhepato ime evāti āha ‘‘khandhā āyatanāni dhātuyo’’ti.
The places where such designation occurs are, in brief, these very ones. Therefore, he said, "aggregates, sense-bases, elements."
Và vị ấy nói rằng nơi phát sinh của cách nói đó, tóm lại, chính là những điều này: “các uẩn, các xứ, các giới”.
Yasmā nibbānaṃ pubbabhāge saṅkhārānaṃ nirodhabhāveneva paññāpiyati ca, tasmā tassāpi khandhamukhena avacaritabbatā labbhatīti ‘‘paññāya avacaritabbaṃ khandhapañcaka’’nti vuttaṃ.
And since Nibbāna is designated in its preceding part as the cessation of formations, it can thus be understood as being apprehended through the aggregates. Therefore, it is said, "the group of five aggregates to be traversed by wisdom."
Vì Nibbāna được nhận biết chỉ thông qua sự diệt tận của các hành (saṅkhāra) ở phần trước, nên sự nhận biết Nibbāna thông qua các uẩn cũng có thể xảy ra; do đó, đã nói “năm uẩn cần được nhận biết bằng tuệ (paññā)”.
Tenāha bhagavā ‘‘imasmiṃyeva byāmamatte kaḷevare sasaññimhi samanake lokañca paññapemi lokasamudayañca lokanirodhañca lokanirodhagāminiñca paṭipada’’nti.(Saṃ. ni. 1.107; a. ni. 4.45) paññāvacaranti vā tebhūmakadhammānametaṃ gahaṇanti ‘‘khandhapañcaka’’ntveva vuttaṃ, tasmā ‘‘yāvatā paññā’’ti etthāpi lokiyapaññāya eva gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
Therefore, the Blessed One said, "In this very fathom-long body, with its perceptions and its mind, I declare the world, the origin of the world, the cessation of the world, and the path leading to the cessation of the world." Or, this is a grasping of the phenomena of the three realms by "the domain of wisdom"; therefore, it is said, "the group of five aggregates," and thus, in "as far as wisdom reaches," the grasping of mundane wisdom should be understood.
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Trong thân thể chỉ một tầm này, có tưởng (saññā) và có ý (manas) này, Ta tuyên bố thế gian, sự tập khởi của thế gian, sự diệt tận của thế gian, và con đường đưa đến sự diệt tận của thế gian.” Hoặc paññāvacara là sự bao gồm các pháp thuộc ba cõi, nên đã nói “năm uẩn”; do đó, ngay cả trong “yāvatā paññā” này, cũng nên hiểu là sự bao gồm của tuệ thế gian (lokiyapaññā).
Vaṭṭakathā hesāti.
For this is a discourse on the cycle of existence.
Đây là câu chuyện về vòng luân hồi (vaṭṭakathā).
Tathā hi ‘‘yāvatā vaṭṭaṃ vaṭṭati’’ icceva vuttaṃ.
Indeed, it was stated, "As far as the cycle of existence revolves."
Quả thật, chỉ nói rằng “chừng nào vòng luân hồi còn quay”.
Tenevāha ‘‘tantākulakapadasseva anusandhi dassito’’ti.
Therefore, it was said, "The connection of the term 'like a tangled skein' is shown."
Vì vậy, Ngài nói: “Sự liên kết của từ ‘tantākulaka’ đã được chỉ ra”.
Yasmā bhagavā diṭṭhisīsenettha vaṭṭakathaṃ kathetvā yathānusandhināpi vaṭṭakathaṃ kathesi, tasmā ‘‘tantākulakapadasseva anusandhi dassito’’ti sāvadhāraṇaṃ katvā vuttaṃ.
Since the Blessed One spoke of the cycle of existence here with view as the head, and also spoke of the cycle of existence according to the connection, therefore it was stated with emphasis, "The connection of the term 'like a tangled skein' is shown."
Vì Đức Thế Tôn đã thuyết giảng về luân hồi (vaṭṭakathā) ở đây bằng cách lấy tà kiến làm chủ đạo (diṭṭhisīsa), và cũng đã thuyết giảng về luân hồi theo sự liên tục (anusandhi) của nó, cho nên đã nói với sự nhấn mạnh rằng: “Sự liên tục (anusandhi) của chính từ ‘tantākulaka’ đã được chỉ rõ.”
Paṭiccasamuppādakathā panettha yāvadeva tassa gambhīrabhāvavibhāvanatthāya vitthāritā, vivaṭṭakathāpi samānā idha paccāmaṭṭhāti daṭṭhabbaṃ.
Herein, the discourse on dependent origination was expounded only to reveal its profound nature, and it should be understood that the discourse on release from the cycle of existence, though being similar, is repeatedly addressed here.
Ở đây, bài pháp về Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda) được trình bày rộng rãi chỉ để làm nổi bật chiều sâu của nó, và bài pháp về sự thoát ly luân hồi (vivaṭṭakathā) cũng được xem là đã được đề cập lại ở đây.
127. Gacchanto gacchantoti samathapaṭipattiyaṃ suppatiṭṭhito hutvā vipassanāgamanena, maggagamanena ca gacchanto gacchanto.
127. Going, going means, having firmly established oneself in the practice of tranquility (samatha), going by the path of insight (vipassanā) and by the path of the Noble Path (magga).
Gacchanto gacchanto (đi tới, đi tới) có nghĩa là, đã an trú vững chắc trong pháp hành samatha, rồi tiến hành vipassanā, và tiến hành trên đạo lộ.
Ubhohi bhāgehi muccanato ubhatobhāgavimutto nāma hoti.
Since he is liberated from both aspects, he is called "one liberated in both ways" (ubhatobhāgavimutto).
Vì được giải thoát khỏi cả hai phương diện, nên vị ấy được gọi là ubhatobhāgavimutta (giải thoát cả hai phương diện).
So ‘‘evaṃ asamanupassanto’’ti vutto vipassanāyānikoti katvā ‘‘yo ca na samanupassatīti vutto so yasmā gacchanto gacchanto paññāvimutto nāma hotī’’ti vuttaṃ.
That one who is called "not discerning thus" is deemed a vipassanā-yānika (one whose vehicle is insight), and thus it was said: "That one who is called 'does not discern' is indeed a paññāvimutto (liberated by wisdom), going, going."
Vị ấy, được gọi là “không quán sát như vậy” (evaṃ asamanupassanto), được xem là người thực hành vipassanā, nên đã nói rằng: “Vị nào được nói là không quán sát, vị ấy vì đi tới, đi tới nên được gọi là paññāvimutta.”
Heṭṭhā vuttānanti ‘‘kittāvatā ca, ānanda, attānaṃ na paññapento na paññāpetī’’tiādinā (dī. ni. 2.119), ‘‘yato kho, ānanda, bhikkhu neva vedanaṃ attānaṃ samanupassatī’’tiādinā (dī. ni. 2.125 ādayo) ca heṭṭhā pāḷiyaṃ āgatānaṃ dvinnaṃ puthujjanabhikkhūnaṃ.
Of the two mentioned below refers to the two ordinary bhikkhus mentioned earlier in the Pāḷi text with phrases like, "To what extent, Ānanda, does a bhikkhu not declare himself, nor is he declared?" and "When, Ānanda, a bhikkhu does not discern feeling as self," and so forth.
Của hai vị tỳ khưu phàm phu đã được đề cập ở dưới qua các câu: “Này Ānanda, một người không tự tuyên bố, không tuyên bố mình là gì, thì bằng cách nào mà người ấy không tuyên bố mình là gì?” (Dī. Ni. 2.119), và “Này Ānanda, khi một tỳ khưu không quán sát cảm thọ là tự ngã…” (Dī. Ni. 2.125 trở đi) đã được nêu trong Pāḷi ở dưới.
Nigamananti nissaraṇaṃ.
Nigamana means the exit (from saṃsāra).
Nigamana có nghĩa là sự thoát ly (nissaraṇa).
Nāmanti paññāvimuttādināmaṃ.
Nāma means names such as paññāvimutto.
Nāma có nghĩa là tên gọi paññāvimutta (giải thoát bằng trí tuệ) và các tên gọi khác.
Paṭisandhivasena vuttāti nānattakāyanānattasaññitāvisesavisiṭṭhapaṭisandhivasena vuttā satta viññāṇaṭṭhitiyo.
Spoken in terms of rebirth-linking (paṭisandhi) refers to the seven stations of consciousness (viññāṇaṭṭhitiyo) that are described according to the distinctions of rebirth-linking, characterized by diversity of body and diversity of perception.
Bảy trú xứ của thức (viññāṇaṭṭhitiyo) được nói đến theo phương diện tái tục (paṭisandhi), là những tái tục được đặc trưng bởi sự khác biệt về thân và khác biệt về tưởng.
Taṃtaṃsattanikāyaṃ pati nissayato hi nānattakāyāditā taṃpariyāpannapaṭisandhisamudāgatāti daṭṭhabbā tadabhinibbattakakammabhavassa tathā āyūhitattā.
It should be understood that diversity of body, etc., arises in dependence on each respective group of beings, and comes about through rebirth-linking contained therein, because the volitional formations (kammabhava) that produce them have been exerted in that way.
Thật vậy, sự khác biệt về thân, v.v., tùy thuộc vào từng nhóm chúng sinh, được phát sinh từ tái tục nằm trong nhóm đó, vì nghiệp hữu tạo ra chúng đã được tích lũy như vậy.
Catasso āgamissantīti rūpavedanāsaññāsaṅkhārakkhandhavasena catasso viññāṇaṭṭhitiyo āgamissanti ‘‘rūpupāyaṃ vā āvuso viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭhatī’’tiādinā (dī. ni. 3.311).
Four will come refers to the four stations of consciousness that will appear, namely, the aggregates of form, feeling, perception, and mental formations, as stated in phrases like, "Friend, consciousness, while standing, stands supported by form," and so forth.
Bốn trú xứ sẽ đến – bốn trú xứ của thức theo các uẩn sắc, thọ, tưởng, hành – sẽ đến như trong câu: “Này các hiền giả, khi thức tồn tại, nó tồn tại nương vào sắc…” (Dī. Ni. 3.311).
Viññāṇapatiṭṭhānassāti paṭisandhiviññāṇassa etarahi patiṭṭhānakāraṇassa.
Of the foundation for consciousness means of rebirth-consciousness, which is now the cause for its standing.
Của trú xứ của thức (viññāṇapaṭiṭṭhānassa) có nghĩa là của thức tái tục (paṭisandhiviññāṇa), là nguyên nhân của sự an trú hiện tại.
Atthato vuttavisesavisiṭṭhā pañcavokāre rūpavedanāsaññāsaṅkhārakkhandhā, catuvokāre vedanādayo tayo khandhā veditabbā.
In terms of ultimate reality, the aggregates of form, feeling, perception, and mental formations in the five-constituent planes of existence (pañcavokāra) and the three aggregates of feeling, etc., in the four-constituent planes of existence (catuvokāra), specifically described, should be understood.
Về ý nghĩa, năm uẩn sắc, thọ, tưởng, hành, thức trong cõi ngũ uẩn (pañcavokāra) và ba uẩn thọ, v.v., trong cõi tứ uẩn (catuvokāra) được đặc trưng bởi các đặc điểm đã nói ở trên, cần phải được hiểu.
Sattāvāsabhāvaṃ upādāya ‘‘dve ca āyatanānīti dve nivāsaṭṭhānānī’’ti vuttaṃ.
With reference to being abodes for beings, "and two sense spheres means two dwelling places" was stated.
Do là nơi cư ngụ của chúng sinh (sattāvāsabhāva), nên “dve ca āyatanānīti dve nivāsaṭṭhānānī” (và hai xứ là hai trú xứ) đã được nói.
Nivāsaṭṭhānapariyāyopi āyatanasaddo hoti yathā ‘‘devāyatanadvaya’’nti.
The word āyatana also has the meaning of 'dwelling place,' as in "two divine abodes."
Từ āyatana cũng là một từ đồng nghĩa với nivāsaṭṭhāna (nơi cư ngụ), như trong “devāyatanadvaya” (hai nơi cư ngụ của chư thiên).
Sabbanti viññāṇaṭṭhiti āyatanadvayanti sakalaṃ.
All means the entirety of the stations of consciousness and the two sense spheres.
Sabba (tất cả) có nghĩa là toàn bộ trú xứ của thức và hai xứ.
Tasmā gahitaṃ tattha ekameva aggahetvāti adhippāyo.
The intention is that it was taken as a whole, not just one part from it.
Ý nghĩa là không chỉ lấy một trong số đó.
Pariyādānaṃ anavasesaggahaṇaṃ na gacchati vaṭṭaṃ viññāṇaṭṭhitiāyatanadvayānaṃ aññamaññaantogadhattā.
The complete taking or comprehensive grasp does not reach the cycle of existence, because the stations of consciousness and the two sense spheres are mutually intertwined.
Sự bao gồm hoàn toàn (pariyādānaṃ), tức là sự bao gồm không còn sót lại, không đi vào luân hồi (vaṭṭaṃ), vì trú xứ của thức và hai xứ không chứa đựng lẫn nhau.
Nidassanatthe nipāto, tasmā seyyathāpi manussāti yathā manussāti vuttaṃ hoti.
Nipāta for illustrative meaning, thus "just as humans" means "like humans."
Nipāta ở đây có nghĩa là ví dụ, do đó seyyathāpi manussā có nghĩa là “như con người”.
Viseso hotiyeva satipi bāhirassa kārakassa abhede ajjhattikassa bhinnattā.
There is indeed a distinction, even if the external cause is not different, because the internal factor is distinct.
Sự khác biệt vẫn tồn tại mặc dù các yếu tố bên ngoài không khác biệt, vì các yếu tố bên trong là khác biệt.
Nānattaṃ kāye etesaṃ, nānatto vā kāyo etesanti nānattakāyā, iminā nayena sesapadesupi attho veditabbo.
Having diverse bodies, or their bodies being diverse, implies "those with diverse bodies" (nānattakāyā); in this manner, the meaning should be understood for the remaining terms as well.
Nānattakāyā (thân khác nhau) là những chúng sinh có thân khác nhau, hoặc thân của họ là khác nhau. Theo cách này, ý nghĩa của các từ khác cũng nên được hiểu.
Nesanti manussānaṃ.
Of them refers to humans.
Nesaṃ có nghĩa là của những con người.
Nānattā saññā etesaṃ atthīti nānattasaññino. Sukhasamussayato vinipāto etesaṃ atthīti vinipātikā satipi devabhāve dibbasampattiyā abhāvato, apāyesu vā gato natthi nipāto etesanti vinipātikā. Tenāha ‘‘catuapāyavinimuttā’’ti.
Having diverse perceptions means "those with diverse perceptions" (nānattasaññino). Having fallen from a heap of happiness means "those who have fallen into misfortune" (vinipātikā), even though they are divine beings, due to the absence of divine prosperity, or it can mean "those not fallen into misfortune" because there is no fall for them in the lower realms. Therefore, it was said "free from the four lower realms."
Nānattasaññino (tưởng khác nhau) là những chúng sinh có tưởng khác nhau. Vinipātikā (saṅkhāra bị suy đồi) là những chúng sinh có sự suy đồi từ sự tích lũy hạnh phúc, mặc dù là chư thiên nhưng không có sự giàu có của chư thiên; hoặc vinipātikā là những chúng sinh không có sự suy đồi (nipāta) khi tái sinh vào các khổ cảnh (apāya). Do đó, có câu: “catuapāyavinimuttā” (thoát khỏi bốn khổ cảnh).
Dhammapadanti satipaṭṭhānādidhammakoṭṭhāsaṃ.
Dhammapada refers to portions of Dhamma such as satipaṭṭhāna.
Dhammapada có nghĩa là phần pháp như Tứ niệm xứ (satipaṭṭhāna).
Vijāniyāti sutamayena tāva ñāṇena vijānitvā.
Having discerned means having first discerned with wisdom born of learning.
Vijāniyā có nghĩa là trước hết hãy hiểu bằng tuệ văn (sutamayañāṇa).
Tadanusārena yonisomanasikāraṃ paribrūhanto sīlavisuddhiādikaṃ sammāpaṭipattiṃ api paṭipajjema. Sā ca paṭipatti hitāya diṭṭhadhammikādisakalahitāya amhākaṃ siyā. Idāni tattha sīlapaṭipattiṃ tāva vibhāgena dassento ‘‘pāṇesu cā’’ti gāthamāha.
Expanding wise attention in accordance with that, may we also practice the right practice such as purity of conduct. And that practice would be for our welfare, for all welfare, including welfare in this present life. Now, explaining the practice of conduct, he spoke the verse "and for living beings."
Theo đó, bằng cách phát triển sự tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra), chúng ta cũng nên thực hành chánh hạnh (sammāpaṭipatti) bao gồm sự thanh tịnh giới (sīlavisuddhi), v.v. Và sự thực hành đó có thể mang lại lợi ích (hitāya) cho chúng ta, tức là tất cả các lợi ích bao gồm lợi ích hiện tại (diṭṭhadhammika), v.v. Bây giờ, để trình bày sự thực hành giới một cách phân loại, Ngài đã nói bài kệ “pāṇesu cā” (và đối với các chúng sinh).
Brahmakāye paṭhamajjhānanibbatte brahmasamūhe, brahmanikāye vā bhavāti brahmakāyikā. Mahābrahmuno parisāya bhavāti brahmapārisajjā tassa paricārakaṭṭhāne ṭhitattā.
Those who are in the Brahma-body, in the assembly of Brahmas produced by the first jhāna, or in the Brahma realm, are called Brahmakāyikā. Those who are in the assembly of Mahābrahmā are called Brahmapārisajjā because they are in the position of his attendants.
Brahmakāyikā là những vị Phạm thiên sinh ra trong nhóm Phạm thiên được tạo ra bởi thiền thứ nhất, hoặc trong cõi Phạm thiên. Brahmapārisajjā là những vị Phạm thiên thuộc hội chúng của Đại Phạm thiên, vì họ ở vị trí tùy tùng của Ngài.
Mahābrahmuno purohitaṭṭhāne ṭhitāti brahmapurohitā.
Those who are in the position of Mahābrahmā's chief priest are called Brahmapurohitā.
Brahmapurohitā là những vị Phạm thiên ở vị trí cố vấn của Đại Phạm thiên.
Āyuvaṇṇādīhi mahanto brahmānoti mahābrahmuno. Satipi tesaṃ tividhānampi paṭhamena jhānena abhinibbattabhāve jhānassa pana pavattibhedena ayaṃ visesoti dassetuṃ ‘‘brahmapārisajjā panā’’tiādi vuttaṃ.
Those Brahmas who are great in terms of lifespan, beauty, etc., are called Mahābrahmāno. Even though all three types are produced by the first jhāna, it was stated "but Brahmapārisajjā," etc., to show that this distinction arises from the difference in the manifestation of the jhāna.
Mahābrahmuno là những vị Phạm thiên vĩ đại về tuổi thọ, sắc đẹp, v.v. Mặc dù cả ba loại Phạm thiên này đều được phát sinh từ thiền thứ nhất, nhưng để chỉ ra rằng sự khác biệt này là do sự khác biệt trong sự vận hành của thiền, nên đã nói “brahmapārisajjā panā”, v.v.
Parittenāti hīnena, sā cassa hīnatā chandādīnaṃ hīnatāya veditabbā, paṭiladdhamattaṃ vā hīnaṃ.
By the limited means by the inferior, and this inferiority of theirs should be understood by the inferiority of their aspiration, etc., or it is inferior if it is merely attained.
Parittena có nghĩa là thấp kém. Sự thấp kém đó của vị ấy nên được hiểu là do sự thấp kém của dục (chanda), v.v., hoặc chỉ là sự đạt được thấp kém.
Kappassāti asaṅkhyeyyakappassa.
Of a world-cycle refers to an immeasurable world-cycle (asaṅkhyeyyakappa).
Kappassa có nghĩa là của một a-tăng-kỳ kiếp (asaṅkhyeyyakappa).
Hīnapaṇītānaṃ majjhe bhavattā majjhimena, sā cassa majjhimatā chandādīnaṃ majjhimatāya veditabbā, paṭilabhitvā nātisubhāvitaṃ vā majjhimaṃ.
By the middling means being in between the inferior and the excellent; and this middling quality of theirs should be understood by the middling quality of their aspiration, etc., or it is middling if it is attained but not exceedingly well-developed.
Majjhimena (trung bình) là do ở giữa thấp kém và thù thắng. Sự trung bình đó của vị ấy nên được hiểu là do sự trung bình của dục, v.v., hoặc là sự đạt được nhưng không được tu tập tốt trung bình.
Upaḍḍhakappoti asaṅkhyeyyakappassa upaḍḍhakappo.
Half a world-cycle means half of an immeasurable world-cycle.
Upaḍḍhakappo là nửa a-tăng-kỳ kiếp.
Vipphārikataroti brahmapārisajjehi pamāṇato vipulataro, sabhāvato uḷārataro ca hoti.
More pervasive means more extensive in measure and more sublime in nature than the Brahmapārisajjā.
Vipphārikataro có nghĩa là rộng lớn hơn về kích thước và cao quý hơn về bản chất so với các Phạm thiên Brahmapārisajja.
Sabhāvenapi hi uḷāratarova, taṃ panettha appamāṇaṃ.
Indeed, by nature, they are more sublime, but that is not the crucial point here.
Thật vậy, về bản chất, vị ấy cũng cao quý hơn, nhưng điều đó không phải là thước đo ở đây.
Tathā hi parittābhādīnaṃ, parittasubhādīnañca kāye satipi sabhāvavematte ekattavaseneva vavatthāpīyatīti ‘‘ekattakāyā’’ tveva vuccanti.
Thus, even though there is a difference in the inherent nature of the bodies of the Parittābha, etc., and Parittasubha, etc., they are designated as "having one body" (ekattakāyā) in terms of their unity.
Thật vậy, mặc dù thân của các vị Parittābha, v.v., và Parittasubha, v.v., có sự khác biệt về bản chất, nhưng chúng được phân loại chỉ theo sự đồng nhất của thân, nên chúng được gọi là “ekattakāyā” (thân đồng nhất).
Paṇītenāti ukkaṭṭhena, sā cassa ukkaṭṭhatā chandādīnaṃ ukkaṭṭhatāya veditabbā, subhāvitaṃ vā sammadeva vasibhāvaṃ pāpitaṃ paṇītaṃ padhānabhāvaṃ nītanti katvā, idhāpi kappo asaṅkhyeyyakappavaseneva veditabbo paripuṇṇassa mahākappassa asambhavato.
By the excellent means by the superior; and this superiority of theirs should be understood by the superiority of their aspiration, etc., or excellent means what has been well-developed, brought to mastery, considering it to be brought to a prominent state; here too, a world-cycle should be understood in terms of an immeasurable world-cycle, as a full great world-cycle is not possible.
Paṇītena có nghĩa là thù thắng, cao cấp. Sự cao cấp đó của vị ấy nên được hiểu là do sự cao cấp của dục, v.v., hoặc là sự tu tập tốt, đã đạt đến sự thuần thục hoàn toàn, được gọi là paṇīta (thù thắng) vì đã đạt đến trạng thái chủ yếu. Ở đây, kiếp cũng nên được hiểu theo nghĩa a-tăng-kỳ kiếp, vì không thể có một đại kiếp hoàn chỉnh.
Itīti evaṃ vuttappakārena.
Thus means in the manner described.
Iti có nghĩa là theo cách đã nói như vậy.
Teti ‘‘brahmakāyikā’’ti vuttā tividhāpi brahmāno.
Those refers to all three types of Brahmas called "Brahmakāyikā."
Te (họ) có nghĩa là cả ba loại Phạm thiên được gọi là “brahmakāyikā”.
Saññāya ekattāti tihetukabhāvena saññāya ekattasabhāvattā.
Unity in perception means having the nature of unity in perception due to being possessed of three roots.
Saññāya ekattā (tưởng đồng nhất) có nghĩa là do tưởng có bản chất đồng nhất theo phương diện ba nhân (tihetukabhāva).
Na hi tassā sampayuttadhammavasena aññopi koci bhedo atthi.
Indeed, there is no other distinction for that perception in terms of associated phenomena.
Thật vậy, không có sự khác biệt nào khác về tưởng đó theo phương diện các pháp tương ưng.
Sobhanā pabhā subhā, subhāya kiṇṇā subhākiṇṇāti vattabbe ā-kārassa rassattaṃ, antima-ṇa-kārassa ha-kārañca katvā ‘‘subhakiṇhā’’ti vuttā, aṭṭhakathāyaṃpana niccalāya ekagghanāya pabhāya subhoti pariyāyavacananti ‘‘subhena okiṇṇā vikiṇṇā’’ti attho vutto, etthāpi antima-ṇa-kārassa ha-kārakaraṇaṃ icchitabbameva.
A beautiful radiance is subhā; permeated by subhā is subhākiṇṇā. Where it should be said subhākiṇṇā, by shortening the 'ā' and changing the final 'ṇa' to 'ha', it is stated as "subhakiṇhā". However, in the Commentary, "subha" is a synonym, meaning "a beautiful radiance" due to a steady, solid radiance. Thus, the meaning is given as "permeated and diffused by beauty (subha)". Here too, changing the final 'ṇa' to 'ha' is desired.
Ánh sáng đẹp là subhā. Khi nói subhāya kiṇṇā là subhākiṇṇā, nhưng chữ ā được rút ngắn, và chữ ṇa cuối cùng được đổi thành ha, nên được nói là "subhakiṇhā". Tuy nhiên, trong Chú Giải, subha là một từ đồng nghĩa chỉ ánh sáng không lay động, dày đặc, nên nghĩa được nói là "bị bao phủ, bị rải rác bởi cái đẹp". Ở đây cũng vậy, việc đổi chữ ṇa cuối cùng thành ha là điều đáng mong muốn.
Na chijjitvā chijjitvā pabhā gacchati ekagghanattā.
The radiance does not go by being cut off repeatedly because it is solid.
Do tính chất dày đặc, ánh sáng không đi từng đoạn bị cắt rời.
Catutthaviññāṇaṭṭhitimeva bhajanti kāyassa, saññāya ca ekarūpattā.
They partake of the fourth station of consciousness due to the uniformity of body and perception.
Do thân và tưởng có cùng một hình thái, nên chúng chỉ thuộc về thức trú thứ tư.
Vipulasantasukhāyuvaṇṇādiphalattā vehapphalā.
They are Vehapphalā because they have the fruits of abundant, tranquil happiness, life, complexion, and so forth.
Do có quả là sự an lạc, tuổi thọ, sắc đẹp, v.v., rộng lớn và an tịnh, nên gọi là vehapphalā (Quảng Quả).
Etthāti viññāṇaṭṭhitiyaṃ.
Here, it means in the station of consciousness.
Ở đây là trong thức trú.
Vivaṭṭapakkhe ṭhitā napunarāvattanato.
They stand on the side of transcending because there is no return.
Do không tái sanh, nên đứng về phía thoát ly.
‘‘Na sabbakālikā’’ti vatvā tameva asabbakālikattaṃ vibhāvetuṃ ‘‘kappasatasahassampī’’tiādi vuttaṃ.
After saying "not for all time," to explain this non-eternality, "even a hundred thousand kappas" and so forth were stated.
Sau khi nói "không phải là vĩnh viễn", để làm rõ tính chất không vĩnh viễn đó, đã nói "kappasatasahassampī" (dù một trăm ngàn kiếp) v.v.
Soḷasakappasahassaccayena uppannānaṃ suddhāvāsabrahmānaṃ parinibbāyanato, aññesañca tattha anuppajjanato buddhasuññe loke suññaṃ taṃ ṭhānaṃ hoti, tasmā suddhāvāsā na sabbakālikā, khandhāvāraṭṭhānasadisā honti suddhāvāsabhūmiyo.
Because the Suddhāvāsa Brahmās who arose after the passing of sixteen thousand kappas attain final Nibbāna, and others do not arise there, that place in a Buddha-empty world becomes empty. Therefore, the Suddhāvāsas are not eternal; the Suddhāvāsa realms are like army encampments.
Do các Phạm thiên Suddhāvāsa đã chứng Niết bàn sau mười sáu ngàn đại kiếp, và các chúng sanh khác không tái sanh ở đó, nên cõi đó trở nên trống rỗng trong thế gian không có Phật. Do đó, các cõi Suddhāvāsa không phải là vĩnh viễn, các cõi Suddhāvāsa giống như nơi đóng quân.
Iminā suttena suddhāvāsānaṃ sattāvāsabhāvadīpaneneva viññāṇaṭṭhitibhāvo dīpito, tasmā suddhāvāsāpi sattasu viññāṇaṭṭhitīsu catutthaviññāṇaṭṭhitiṃ navasu sattāvāsesu catutthasattāvāsaṃyeva bhajanti.
By this discourse, by merely demonstrating the state of the Suddhāvāsas as an abode for beings, their state as a station of consciousness is demonstrated. Therefore, the Suddhāvāsas also partake of the fourth station of consciousness among the seven stations of consciousness, and the fourth abode of beings among the nine abodes of beings.
Với bài kinh này, chỉ bằng cách trình bày sự tồn tại của chúng sanh trong các cõi Suddhāvāsa, thì sự tồn tại của thức trú đã được trình bày. Do đó, các Phạm thiên Suddhāvāsa cũng thuộc về thức trú thứ tư trong bảy thức trú và thuộc về chúng sanh trú thứ tư trong chín chúng sanh trú.
128. Tañca viññāṇaṭṭhitinti paṭhamaṃ viññāṇaṭṭhitiṃ.
128. That station of consciousness refers to the first station of consciousness.
128. Và thức trú đó là thức trú đầu tiên.
Heṭṭhā vuttanayena sarūpato, manussādivibhāgato, saṅkhepato, ‘‘nāmañca rūpañcā’’ti bhedato ca pajānāti.
He understands it in terms of its nature, its classification into humans and so forth, in brief, and its division into "name and form," in the manner stated below.
Vị ấy hiểu rõ theo cách đã nói ở dưới, về bản chất, về sự phân loại thành người v.v., về tóm tắt, và về sự phân biệt giữa "danh và sắc".
Tassā samudayañcā ti tassā paṭhamāya viññāṇaṭṭhitiyā pañcavīsatividhaṃ samudayañca pajānāti.
He also understands its origin, that is, the twenty-fivefold origin of that first station of consciousness.
Vị ấy cũng hiểu rõ hai mươi lăm loại tập khởi của thức trú đầu tiên đó.
Atthaṅgamepi eseva nayo.
The same method applies to its cessation.
Đối với sự diệt cũng theo cách tương tự.
Assādetabbato, assādato ca assādaṃ.
Satisfaction (assāda) is due to its being enjoyable and its being enjoyed.
Do đáng được hưởng thụ và do sự hưởng thụ, nên gọi là assāda (vị ngọt).
Ayaṃ aniccādibhāvo ādīnavo. Chandarāgo vinīyati etena, ettha vāti chandarāgavinayo, saha maggena nibbānaṃ.
This impermanence and so forth is the danger (ādīnava). That by which lust and attachment are removed, or where they are removed, is the removal of lust and attachment. Nibbāna is with the path.
Ādīnava (nguy hiểm) là trạng thái vô thường v.v. Chandarāgavinaya (sự điều phục tham ái) là thứ mà tham ái được loại bỏ bởi nó, hoặc tham ái được loại bỏ ở đó. Niết bàn cùng với đạo.
Chandarāgappahānanti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to the abandonment of lust and attachment.
Đối với chandarāgappahāna (sự đoạn trừ tham ái) cũng theo cách tương tự.
Mānadiṭṭhīnaṃ vasenāhanti vā, taṇhāvasena mamanti vā abhinandanāpi mānassa paritassanā viya daṭṭhabbā.
The delight in saying "I" due to conceit and wrong view, or "mine" due to craving, should be seen as similar to the agitation of conceit.
Sự hoan hỷ, nói "tôi" theo ý của ngã mạn và tà kiến, hoặc "của tôi" theo ý của tham ái, cũng nên được xem như sự khao khát của ngã mạn.
Sabbatthāti sabbesu sesesu aṭṭhasupi vāresu.
In all refers to all the remaining eight turns (of explanation).
Trong tất cả các trường hợp còn lại, tức là trong tất cả tám trường hợp.
Tatthāti upari tīsu viññāṇaṭṭhitīsu dutiyāyatanesu.
There refers to the three higher stations of consciousness, the second āyatanas.
Ở đó là trong ba thức trú và các xứ thứ hai ở trên.
Tattha hi rūpaṃ natthi.
For there is no rūpa (matter) there.
Vì ở đó không có sắc.
Puna tatthāti paṭhamāyatane.
Again, there refers to the first āyatana.
Lại nữa, ở đó là trong xứ đầu tiên.
Tattha hi eko rūpakkhandhova.
For there is only one rūpakkhandha (material aggregate) there.
Vì ở đó chỉ có một sắc uẩn.
Etthāti ca tameva sandhāya vuttaṃ.
And here refers to that very same*.
Và ở đây cũng được nói để chỉ điều đó.
Tattha hi rūpassa kammasamuṭṭhānattā āhāravasena yojanā na sambhavati.
For there, since rūpa is karma-born, an association with nutriment is not possible.
Vì ở đó, do sắc khởi lên từ nghiệp, nên sự liên kết theo cách thức của vật thực là không thể.
Yato khoti ettha to-saddo dā-saddo viya kālavacano ‘‘yato kho, sāriputta, bhikkhusaṅgho’’tiādīsu (pārā. 21) viyāti vuttaṃ ‘‘yadā kho’’ti.
In "yato kho", the word "to" is a word indicating time, like the word "dā" (when), as stated in "yato kho, Sāriputta, bhikkhusaṅgho" and so forth, thus "yadā kho" (when).
Trong từ yato kho, từ to giống như từ dā là một từ chỉ thời gian, như trong "yato kho, sāriputta, bhikkhusaṅgho" v.v., nên được nói là "yadā kho" (khi nào).
Aggahetvāti kañcipi saṅkhāraṃ ‘‘etaṃ mamā’’tiādinā aggahetvā.
Without grasping means without grasping any formation as "this is mine" and so forth.
Aggahetvā (không nắm giữ) là không nắm giữ bất kỳ hành nào theo kiểu "cái này là của tôi" v.v.
Paññāvimuttoti aṭṭhannaṃ vimokkhānaṃ anadhigatattā sātisayassa samādhibalassa abhāvato paññābaleneva vimutto.
One liberated by wisdom is liberated by the power of wisdom alone, due to not having attained the eight liberations and lacking extraordinary power of concentration.
Paññāvimutto (giải thoát bằng tuệ) là giải thoát chỉ bằng sức mạnh của tuệ, do chưa chứng đắc tám giải thoát và không có sức mạnh định siêu việt.
Tenāha ‘‘aṭṭha vimokkhe asacchikatvā paññābalenevā’’tiādi.
Therefore, it is said: "having not realized the eight liberations, but by the power of wisdom alone..." and so forth.
Do đó, Ngài nói "aṭṭha vimokkhe asacchikatvā paññābalenevā" (chưa chứng đắc tám giải thoát mà chỉ bằng sức mạnh của tuệ) v.v.
Appavattinti āyatiṃ appavattiṃ katvā. Pajānanto vimuttoti vā paññāvimutto, paṭhamajjhānaphassena vinā parijānanādippakārehi cattāri saccāni jānanto paṭivijjhanto tesaṃ kiccānaṃ matthakappattiyā niṭṭhitakiccatāya visesena muttoti vimutto.
Having made non-arising in the future non-arising. Or, one liberated by wisdom means one who understands and is liberated; knowing and penetrating the four noble truths in ways such as comprehending, without the contact of the first jhāna, and being especially liberated because the functions of these (comprehension, etc.) have reached their culmination, thus having completed their task, one is liberated.
Appavattiṃ (không tái sanh) là làm cho không tái sanh trong tương lai. Hoặc paññāvimutto là giải thoát bằng tuệ, tức là vị ấy hiểu biết và thấu triệt Tứ Thánh Đế bằng các phương pháp như toàn tri, không cần đến xúc của thiền thứ nhất, và do đã hoàn thành các chức năng đó, nên vị ấy đặc biệt giải thoát, gọi là vimutto (giải thoát).
So paññāvimutto.
That paññāvimutta (liberated by wisdom).
Vị ấy là paññāvimutto (giải thoát bằng tuệ).
Sukkhavipassakoti samathabhāvanāsinehābhāvena sukkhā lūkhā, asiniddhā vā vipassanā etassāti sukkhavipassako.
Sukkhavipassaka (dry insight practitioner) is one whose insight is dry, rough, or unsoftened, due to the absence of the oil of samatha (tranquility) development.
Sukkhavipassako (thuần quán) là người có tuệ quán khô khan, thô ráp, hoặc không mềm mại, do không có sự mượt mà của thiền định samatha.
Ṭhatvāti pādakakaraṇavasena ṭhatvā.
Having stood means having stood as a basis (for jhāna).
Ṭhatvā (đứng vững) là đứng vững như một nền tảng.
Aññatarasminti ca aññataraaññatarasmiṃ, ekekasminti attho.
In any one means in any one whatsoever, in each one.
Và aññatarasmiṃ (trong một trong số) có nghĩa là trong từng cái một, trong bất kỳ cái nào.
Evañhissa pañcavidhatā siyā.
In this way, his fivefold nature would exist.
Như vậy, vị ấy có thể có năm loại.
‘‘Na heva kho aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharatī’’ti iminā sātisayassa samādhibalassa abhāvo dīpito.
By "He does not dwell having touched the eight liberations with the body," the absence of extraordinary power of concentration is indicated.
Với "Na heva kho aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharatī" (Vị ấy không an trú sau khi đã thân chứng tám giải thoát), điều này chỉ ra sự thiếu vắng sức mạnh định siêu việt.
‘‘Paññāya cassa disvā’’tiādinā sātisayassa paññābalassa bhāvo.
By "And having seen with wisdom" and so forth, the presence of extraordinary power of wisdom (is indicated).
Với "Paññāya cassa disvā" (Và vị ấy thấy bằng tuệ) v.v., điều này chỉ ra sự hiện diện của sức mạnh tuệ siêu việt.
Paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā hontīti na āsavā paññāya passanti, dassanakāraṇā pana parikkhīṇā ‘‘disvā parikkhīṇā’’ti vuttā.
"And having seen with wisdom, his taints are eradicated" means that the taints do not see with wisdom, but they are eradicated because of the seeing, so it is said "seeing, they are eradicated."
Paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti (Và vị ấy thấy bằng tuệ, các lậu hoặc được đoạn tận) – không phải các lậu hoặc thấy bằng tuệ, nhưng do nguyên nhân của sự thấy, các lậu hoặc được đoạn tận, nên được nói là "thấy và đoạn tận".
Dassanāyattaparikkhayattā eva hi dassanaṃ āsavānaṃ khayassa purimakiriyā hoti.
Indeed, seeing is the prior action to the eradication of taints, because eradication is dependent on seeing.
Vì sự đoạn tận tùy thuộc vào sự thấy, nên sự thấy là hành động trước của sự đoạn tận các lậu hoặc.
129. Ekassa bhikkhunoti sattasu ariyapuggalesu ekassa bhikkhuno.
129. Of one bhikkhu refers to one bhikkhu among the seven Noble Persons.
129. Ekassa bhikkhuno (của một Tỳ-kheo) là của một Tỳ-kheo trong bảy bậc Thánh nhân.
Viññāṇaṭṭhitiādinā parijānanādivasappa vatta niggamanañca paññāvimuttanāmañca.
The egress (from saṃsāra) operating by way of comprehension and so forth, as indicated by the stations of consciousness, and also the designation of one liberated by wisdom.
Sự chấm dứt của vòng luân hồi do sự hiểu biết v.v. thông qua thức trú v.v. và danh xưng paññāvimutta (giải thoát bằng tuệ).
Itarassāti ubhatobhāgavimuttassa.
Of the other refers to the one liberated in both ways (ubhatobhāgavimutta).
Của người kia là của người giải thoát cả hai phương diện.
Ime sandhāya hi pubbe ‘‘dvinnaṃ bhikkhūna’’nti vuttaṃ.
Indeed, with reference to these (two), it was previously stated: "of two bhikkhus."
Vì đã đề cập đến "dvinnaṃ bhikkhūnaṃ" (của hai Tỳ-kheo) trước đó để chỉ những vị này.
Kenaṭṭhenāti kena sabhāvena.
For what reason (kenaṭṭhena)? For what intrinsic nature?
Kenaṭṭhenā (bằng ý nghĩa nào) là bằng bản chất nào.
Sabhāvo hi ñāṇena yāthāvato araṇīyato ñātabbato ‘‘attho’’ti vuccati, so eva ttha-kārassa ṭṭha-kāraṃ katvā ‘‘aṭṭho’’ti vutto.
Indeed, an intrinsic nature is called " attha" (meaning/goal) because it is to be penetrated and known truly by wisdom. That very word, by changing 'ttha' to 'ṭṭha', is pronounced " aṭṭha".
Bản chất, vì nó đáng được biết một cách chân thật bằng trí tuệ, nên được gọi là "attha", và chính nó, khi chữ ttha được đổi thành ṭṭha, thì được gọi là "aṭṭha".
Adhimuccanaṭṭhenāti adhikaṃ savisesaṃ muccanaṭṭhena, etena satipi sabbassāpi rūpāvacarajjhānassa vikkhambhanavasena paṭipakkhato vimuttabhāve yena bhāvanāvisesena taṃ jhānaṃ sātisayaṃ paṭipakkhato vimuccitvā pavattati, so bhāvanāviseso dīpito.
In the sense of profound liberation means in the sense of a superior, special liberation. By this, even though all rūpāvacara jhāna is liberated from its opposition by way of suppression (of defilements), it signifies that special development by which that jhāna operates, liberated from its opposition in a superior way. This special development is demonstrated.
Adhimuccanaṭṭhenā (bằng ý nghĩa của sự giải thoát siêu việt) là bằng ý nghĩa của sự giải thoát vượt trội, đặc biệt. Điều này chỉ ra rằng, mặc dù tất cả các thiền sắc giới đều được giải thoát khỏi đối thủ bằng cách trấn áp, nhưng có một sự đặc biệt trong tu tập mà thiền đó được giải thoát khỏi đối thủ một cách siêu việt và diễn ra, đó là sự đặc biệt của tu tập.
Bhavati hi samānajātiyuttopi bhāvanāvisesena pavattiākāraviseso, yathā taṃ saddhāvimuttatā diṭṭhippattassa.
Indeed, even though it belongs to the same class (as ordinary jhāna), there is a special mode of operation due to a special development, just as in the case of one attained to right view compared to one liberated by faith.
Thật vậy, có một sự đặc biệt trong cách thức diễn ra do sự đặc biệt của tu tập, ngay cả khi nó cùng loại, giống như trường hợp của người đạt được kiến giải so với người giải thoát bằng đức tin.
Tathā paccanīkadhammehi suṭṭhu vimuttatāya, evaṃ aniggahitabhāvena nirāsaṅkatāya abhirativasena suṭṭhu adhimuccanaṭṭhenapi vimokkho.
Similarly, liberation is also in the sense of excellent liberation from opposing phenomena, and thus, due to not being suppressed, without apprehension, and by way of delight, excellently merging into the object.
Tương tự, giải thoát cũng có nghĩa là hoàn toàn giải thoát khỏi các pháp đối nghịch, và do đó, không bị kiềm chế, không nghi ngờ, và hoàn toàn hướng tâm vào đối tượng một cách hoan hỷ.
Tenāha ‘‘ārammaṇe cā’’tiādi.
Therefore, it is said "in the object" and so forth.
Do đó, Ngài nói "ārammaṇe cā" (và trong đối tượng) v.v.
Ayaṃ panatthoti ayaṃ adhimuccanaṭṭho pacchime vimokkhe nirodhe natthi, kevalo vimuttaṭṭho eva tattha labbhati, taṃ sayameva parato vakkhati.
But this meaning—this sense of profound merging— does not exist in the last liberation, i.e., in cessation. There, only the bare meaning of liberation is taken. He himself will explain this later.
Ý nghĩa này là ý nghĩa của sự hướng tâm không có trong giải thoát cuối cùng là sự diệt. Chỉ có ý nghĩa giải thoát thuần túy được chấp nhận ở đó, điều mà chính Ngài sẽ nói sau.
Rūpīti yenāyaṃ sasantatipariyāpannena rūpena samannāgato, taṃ yassa jhānassa hetubhāvena visiṭṭhaṃ rūpaṃ hoti, yena visiṭṭhena rūpena ‘‘rūpī’’ti vucceyya rūpī-saddassa atisayatthadīpanato, tadeva sasantatipariyāpannarūpavasena paṭiladdhaṃ jhānaṃ idha paramatthato rūpībhāvasādhakanti daṭṭhabbaṃ.
Rūpī (having form) means that by which one is endowed with rūpa belonging to one's own continuity. That jhāna which has a specific rūpa as its cause, and by which specific rūpa one would be called "Rūpī" (due to the word rūpī emphasizing superiority), that jhāna attained by way of rūpa belonging to one's own continuity should be understood as truly establishing the state of being rūpī in the ultimate sense.
Rūpī (có sắc) là thiền mà sắc thuộc về dòng dõi của một người là nguyên nhân đặc biệt, và nhờ sắc đặc biệt đó mà người ấy được gọi là "rūpī" do từ "rūpī" chỉ ý nghĩa siêu việt. Thiền đạt được theo cách sắc thuộc về dòng dõi của người ấy nên được xem là thực sự chứng minh trạng thái có sắc ở đây.
Tenāha ‘‘ajjhatta’’ntiādi.
Therefore, it is said "ajjhatta" and so forth.
Do đó, Ngài nói "ajjhatta" (nội tại) v.v.
Rūpajjhānaṃ rūpaṃ uttarapadalopena.
Rūpajjhānaṃ rūpaṃ (form-jhāna is form) by elision of the latter word.
Rūpajjhānaṃ rūpaṃ (sắc của thiền sắc giới) bằng cách lược bỏ hậu tố.
Rūpānīti panettha purimapadalopo daṭṭhabbo.
In Rūpāni (forms), the elision of the former word should be understood.
Trong từ rūpānī ở đây, nên hiểu là có sự lược bỏ tiền tố.
Tena vuttaṃ ‘‘nīlakasiṇādirūpānī’’ti.
Thus it is said: ‘‘blue kasiṇa objects, etc.’’
Do đó đã nói “các sắc kasiṇa xanh lam v.v.”.
Rūpe kasiṇarūpe saññā rūpasaññā, sā etassa atthīti rūpasaññī, saññāsīsena jhānaṃ vadati.
The perception of rūpa kasiṇa is rūpasaññā; one who has this is a rūpasaññī. He refers to jhāna by the head of perception.
Tưởng về sắc, tức là sắc kasiṇa, là sắc tưởng (rūpasaññā); vị ấy có sắc tưởng này nên gọi là rūpasaññī (người có sắc tưởng), tức là nói về thiền bằng cách dùng tưởng làm đầu.
Tappaṭikkhepena arūpasaññī.
By the rejection of that, he is an arūpasaññī.
Ngược lại với điều đó là arūpasaññī (người không có sắc tưởng).
Tenāha ‘‘ajjhattaṃ na rūpasaññī’’tiādi.
Therefore, he says: ‘‘not a rūpasaññī internally’’ and so on.
Do đó đã nói “nội tại không có sắc tưởng” v.v.
‘‘Anto appanāyaṃ subhanti ābhogo natthī’’ti iminā pubbābhogavasena tathā adhimutti siyāti dasseti.
“Within appanā, there is no advertence to ‘beautiful’ (subha)”; with this, it shows that there may be such an inclination by way of prior advertence.
Với câu “bên trong không có sự chú tâm ‘đây là đẹp’ trong appanā”, điều này chỉ ra rằng sự chú tâm như vậy có thể xảy ra theo cách chú tâm ban đầu.
Evañhettha tathāvattabbatāpatticodanā samatthitā hoti.
Thus, the accusation of being able to be spoken of in that way is refuted here.
Như vậy, sự chất vấn về việc nói như thế ở đây đã được giải quyết.
Yasmā suvisuddhesu nīlādīsu vaṇṇakasiṇesu tattha katādhikārānaṃ abhirativasena suṭṭhu adhimuccanaṭṭho sambhavati, tasmā aṭṭhakathāyaṃ tathā tatiyo vimokkho saṃvaṇṇito, yasmā pana mettāvasena pavattamānā bhāvanā satte appaṭikūlato dahanti tesu tato adhimuccitvāva pavattati, tasmā paṭisambhidāmagge (paṭi. ma. 212) ‘‘brahmavihārabhāvanā subhavimokkho’’ti vuttā, tayidaṃ ubhayampi tena tena pariyāyena vuttattā na virujjhatīti daṭṭhabbaṃ.
Because in the extremely pure color kasiṇas such as blue, for those who have previously engaged in them, the state of being well-inclined is possible by way of delight; therefore, in the commentary, the third liberation (vimokkha) is explained in that way. However, because the development of mettā (loving-kindness) perceives beings as non-repulsive, and for that reason, it proceeds only by being inclined towards them as beautiful; therefore, in the Paṭisambhidāmagga, it is stated that “the development of the Brahmavihāras is a beautiful liberation” (subhavimokkho). Both of these should be understood as not being contradictory, because they are spoken of from different perspectives.
Vì trong các kasiṇa màu sắc như xanh lam v.v. đã được thanh tịnh hoàn toàn, những người đã tu tập thuần thục ở đó có thể có sự chú tâm mạnh mẽ do sự hoan hỷ, do đó trong Chú Giải, giải thoát thứ ba đã được giải thích như vậy. Tuy nhiên, vì sự tu tập đang diễn ra theo cách từ bi xem chúng sinh là không đáng ghét, và do đó, chỉ sau khi đã chú tâm vào chúng, nên trong Paṭisambhidāmagga đã nói “sự tu tập các phạm trú là subhavimokkha (giải thoát về cái đẹp)”. Cả hai điều này đều không mâu thuẫn vì chúng được nói theo những phương cách khác nhau, cần phải hiểu như vậy.
130. Ādito paṭṭhāyāti paṭhamasamāpattito paṭṭhāya.
From the beginning means from the first attainment.
130. Từ ban đầu nghĩa là từ thiền nhập đầu tiên.
Yāva pariyosānā samāpatti, tāva.
Up to the final attainment.
Cho đến thiền nhập cuối cùng, tức là cho đến đó.
Aṭṭhatvāti katthaci samāpattiyaṃ aṭṭhito eva, nirantarameva paṭipāṭiyā, uppaṭipāṭiyā ca samāpajjatevāti attho.
Without remaining means by not stopping in any particular attainment, but rather attaining continuously, in sequence and reverse sequence. This is the meaning.
Không dừng lại nghĩa là không dừng lại ở bất kỳ thiền nhập nào, mà nhập liên tục theo thứ tự và ngược thứ tự. Đó là ý nghĩa.
Tenāha ‘‘ito cito ca sañcaraṇavasena vutta’’nti.
Therefore, it is said: "It is stated by way of moving here and there."
Do đó đã nói “được nói theo cách di chuyển từ đây đến đó”.
Icchati samāpajjituṃ.
Desires to attain.
Muốn nhập thiền.
Tattha ‘‘samāpajjati pavisatī’’ti samāpattisamaṅgīpuggalo taṃ taṃ paviṭṭho viya hotīti katvā vuttaṃ.
In that context, "attains, enters" is stated because the individual endowed with attainment is as if he has entered that particular state.
Ở đây, câu “nhập thiền, đi vào” được nói vì người có thiền nhập giống như đã đi vào từng thiền nhập đó.
Dvīhi bhāgehi vimuttoti arūpajjhānena vikkhambhanavimokkhena, maggena samucchedavimokkhenāti dvīhi vimuccanabhāgehi, arūpasamāpattiyā rūpakāyato, maggena nāmakāyatoti dvīhi vimuccitabbabhāgehi ca vimutto.
Liberated in two ways means liberated in two ways: by the immaterial jhāna, which is liberation by suppression (vikkhambhanavimokkha), and by the path, which is liberation by eradication (samucchedavimokkha); and also liberated from two types of bodies: from the physical body by the immaterial attainment, and from the mental body (nāmakāya) by the path.
Giải thoát theo hai phần là giải thoát bằng thiền vô sắc, tức là giải thoát bằng cách trấn áp (vikkhambhanavimokkha), và bằng Đạo (magga), tức là giải thoát bằng cách đoạn trừ (samucchedavimokkha); tức là giải thoát theo hai phần giải thoát. Và bằng thiền nhập vô sắc, giải thoát khỏi sắc thân (rūpakāya); bằng Đạo, giải thoát khỏi danh thân (nāmakāya); tức là giải thoát khỏi hai phần cần được giải thoát.
Tenāha ‘‘arūpasamāpattiyā’’tiādi.
Therefore, it is said: “By the immaterial attainment,” etc.
Do đó đã nói “bằng thiền nhập vô sắc” v.v.
Vimuttoti hi kilesehi vimutto, vimuccanto ca kilesānaṃ vikkhambhanasamucchindanehi kāyadvayato vimuttoti ayamettha attho.
Indeed, liberated here means liberated from defilements, and in being liberated, one is liberated from the two bodies through the suppression and eradication of defilements. This is the meaning here.
Giải thoát ở đây có nghĩa là giải thoát khỏi các phiền não. Và khi giải thoát, vị ấy được giải thoát khỏi hai thân (thân sắc và thân danh) bằng cách trấn áp và đoạn trừ các phiền não. Đây là ý nghĩa ở đây.
Gāthāya ca ākiñcaññāyatanalābhino upasivabrāhmaṇassa bhagavatā ‘‘nāmakāyā vimutto’’ti ubhatobhāgavimutto muni akkhāto.
And in the verse, the sage (muni) who is liberated in both ways, Upasīva the brahmin, who had attained the sphere of nothingness (ākiñcaññāyatana), is described by the Blessed One as "liberated from the mental body."
Trong bài kệ, Đức Phật đã tuyên bố vị Bà-la-môn Upasīva, người đã đạt được Không Vô Biên Xứ, là một vị đạo sĩ (muni) giải thoát cả hai phần (ubhatobhāgavimutta), tức là “giải thoát khỏi danh thân”.
Tattha atthaṃ paletīti atthaṃ gacchati.
In that context, "goes to an end" means goes to cessation.
Ở đây, đi đến sự chấm dứt nghĩa là đi đến sự chấm dứt.
Na upeti saṅkhanti ‘‘asukaṃ nāma disaṃ gato’’ti vohāraṃ na gacchati.
"Does not go to reckoning" means does not come into the designation "gone to such and such a direction."
Không đi vào sự tính đếm nghĩa là không đi vào cách gọi “đã đi đến phương nào đó”.
Evaṃ muni nāmakāyā vimuttoti evaṃ arūpaṃ upapanno sekkhamuni pakatiyā pubbeva rūpakāyā vimutto, tattha ca catutthamaggaṃ nibbattetvā nāmakāyassa pariññātattā puna nāmakāyāpi vimutto.
"Thus the sage is liberated from the mental body" means that a trainee sage who has been reborn in the immaterial realms was naturally liberated from the physical body even before; and there, having developed the fourth path and fully comprehended the mental body, he is again liberated from the mental body.
Như vậy, vị đạo sĩ giải thoát khỏi danh thân nghĩa là vị đạo sĩ hữu học đã tái sinh vào cõi vô sắc như vậy, tự nhiên đã giải thoát khỏi sắc thân trước đó, và ở đó, sau khi phát sinh Đạo thứ tư (A-la-hán Đạo) và đã liễu tri danh thân, vị ấy lại giải thoát khỏi danh thân.
Ubhatobhāgavimutto khīṇāsavo hutvā anupādāya parinibbānasaṅkhātaṃ atthaṃ paleti na upeti saṅkhaṃ, ‘‘khattiyo brāhmaṇo’’ti evaṃ ādikaṃ samaññaṃ na gacchatīti attho.
Having become an Arahant (one whose taints are destroyed), liberated in both ways, he "goes to an end, does not go to reckoning," which is called the complete Nibbāna without clinging. This means he does not go to appellations such as "khattiya," "brahmin," and so forth.
Vị A-la-hán giải thoát cả hai phần, sau khi trở thành vị đã đoạn tận các lậu hoặc, đi đến sự chấm dứt được gọi là Vô Dư Niết Bàn (anupādāya parinibbāna), và không đi vào sự tính đếm, nghĩa là không đi vào các danh xưng như “sát-đế-lợi”, “bà-la-môn” v.v. Đó là ý nghĩa.
‘‘Aññatarato vuṭṭhāyā’’ti idaṃ kiṃ ākāsānañcāyatanādīsu aññataralābhīvasena vuttaṃ, udāhu sabbāruppalābhīvasenāti yathicchasi, tathā hotu, yadi sabbāruppalābhīvasena vuttaṃ, na koci virodho.
As to the statement “having emerged from one or another,” is this said with reference to one who has attained one of the immaterial attainments like the sphere of infinite space, or with reference to one who has attained all immaterial attainments? Let it be as you wish. If it is said with reference to one who has attained all immaterial attainments, there is no contradiction.
Câu “sau khi xuất khỏi một trong số đó” này được nói theo cách đạt được một trong các thiền Không Vô Biên Xứ v.v., hay theo cách đạt được tất cả các thiền vô sắc? Hãy để nó là theo cách bạn muốn. Nếu nó được nói theo cách đạt được tất cả các thiền vô sắc, thì không có mâu thuẫn nào.
Atha tattha aññataralābhīvasena vuttaṃ, ‘‘yato kho, ānanda, bhikkhu ime aṭṭha vimokkhe anulomampi samāpajjatī’’tiādivacanena virujjheyyāti?
But if it is said with reference to one who has attained one of them, would it contradict the statement, “When, Ānanda, a monk attains these eight liberations in forward order,” and so forth?
Nếu nó được nói theo cách đạt được một trong số đó, liệu nó có mâu thuẫn với lời dạy như “này Ānanda, khi một Tỳ-kheo nhập tám giải thoát này theo thứ tự thuận…”?
Yasmā arūpāvacarajjhānesu ekassāpi lābhī ‘‘aṭṭhavimokkhalābhī’’ tveva vuccati aṭṭhavimokkhe ekadesassāpi taṃnāmadānasamatthatāsambhavato.
Because even one who has attained one of the immaterial jhānas is called "one who has attained the eight liberations," as even a part of the eight liberations can be given that name.
Vì người đạt được dù chỉ một trong các thiền vô sắc vẫn được gọi là “người đạt được tám giải thoát” (aṭṭhavimokkhalābhī), bởi vì ngay cả một phần của tám giải thoát cũng có khả năng được gọi bằng tên đó.
Ayañhi aṭṭhavimokkhasamaññā samudāye viya tadekadesepi niruḷhāpattisamaññā viyāti.
Indeed, this appellation of the eight liberations is like an appellation applied to a part, similar to how it is applied to the whole.
Thật vậy, danh xưng tám giải thoát này, giống như một danh xưng đã được thiết lập cho toàn bộ, cũng được thiết lập cho một phần của nó.
Tena vuttaṃ ‘‘ākāsānañcāyatanādīsu aññatarato vuṭṭhāyā’’ti.
Therefore, it is said, "having emerged from one of the immaterial attainments like the sphere of infinite space."
Do đó đã nói “sau khi xuất khỏi một trong các thiền Không Vô Biên Xứ v.v.”.
‘‘Pañcavidho hotī’’ti vatvā chabbidhataṃpissa keci parikappenti, taṃ tesaṃ matimattaṃ, nicchitovāyaṃ pañho pubbācariyehīti dassetuṃ ‘‘keci panā’’tiādi vuttaṃ.
After stating, "he is of five kinds," some contemplate his being of six kinds. That is merely their opinion; to show that this matter has already been definitively settled by earlier teachers, the phrase "some, however," etc., is stated.
Sau khi nói “có năm loại”, một số người lại cho rằng có sáu loại. Điều đó chỉ là ý kiến của họ. Để chỉ ra rằng vấn đề này đã được các vị đạo sư tiền bối quyết định, đã nói “một số người thì” v.v.
Tattha kecīti uttaravihāravāsino, sārasamāsācariyā ca.
There, "some" refers to the residents of Uttaravihāra and the Sārasamāsācariyas.
Ở đây, một số người là các vị cư trú ở Uttara Vihāra và các đạo sư Sārasamāsa.
Te hi ‘‘ubhatobhāgavimuttoti ubhayabhāgavimutto samādhivipassanāto’’ti vatvā rūpāvacarasamādhināpi samādhiparipanthato vimuttiṃ maññanti.
For they, having said, "Ubhatobhāgavimutta means one liberated in both ways, through samādhi and vipassanā," consider liberation from the obstacles to samādhi also by means of rūpāvacara samādhi.
Họ nói “ubhatobhāgavimutta (giải thoát cả hai phần) là giải thoát cả hai phần từ samādhi và vipassanā”, và họ cho rằng giải thoát khỏi chướng ngại của samādhi cũng là bằng samādhi sắc giới.
Evaṃ rūpajjhānabhāgena, arūpajjhānabhāgena ca ubhato vimuttoti pāyasamāno.
Thus, it is likely that he is liberated in both ways, by the rūpa-jhāna aspect and by the arūpa-jhāna aspect.
Như vậy, giải thoát cả hai phần bằng phần thiền sắc giới và phần thiền vô sắc là điều hợp lý.
‘‘Tādisamevā’’ti iminā yādisaṃ arūpāvacarajjhānaṃ kilesavikkhambhane, tādisaṃ rūpāvacaracatutthajjhānaṃ pīti imamatthaṃ ullaṅgeti.
By "exactly the same", this refutes the meaning that the fourth rūpāvacara-jhāna is exactly the same as the arūpāvacara-jhāna in suppressing defilements.
Với câu “cũng như vậy”, điều này vượt qua ý nghĩa rằng thiền sắc giới thứ tư cũng có khả năng trấn áp phiền não giống như thiền vô sắc.
Tenāha ‘‘tasmā’’tiādi.
Therefore, he said, "Therefore," etc.
Do đó đã nói “vì vậy” v.v.
Ubhatobhāgavimuttapañhoti ubhatobhāgavimuttassa chabbidhataṃ nissāya uppannapañho.
The problem of the Ubhatobhāgavimutta refers to the problem that arose concerning the six kinds of Ubhatobhāgavimutta.
Vấn đề về ubhatobhāgavimutta là vấn đề phát sinh liên quan đến sáu loại của ubhatobhāgavimutta.
Vaṇṇanaṃ nissāyāti tassa padassa atthavacanaṃ nissāya.
Relying on the explanation means relying on the explanation of the meaning of that word.
Dựa vào sự giải thích nghĩa là dựa vào sự giải thích ý nghĩa của từ đó.
Cirenāti therassa aparabhāge cirena kālena.
After a long time means a long time after the Elder.
Sau một thời gian dài nghĩa là sau một thời gian dài sau thời của vị Trưởng lão.
Vinicchayanti saṃsayachedakaṃ sanniṭṭhānaṃ patto. Taṃ pañhanti tamatthaṃ.
He reached a decision, a conclusion that resolves doubt. That problem means that matter.
Đã đạt được sự quyết định là sự kết luận dứt khoát nghi ngờ. Vấn đề đó là ý nghĩa đó.
Ñātuṃ icchito hi attho pañho.
Indeed, a matter one wishes to know is a problem.
Thật vậy, ý nghĩa muốn biết là vấn đề.
Na kenaci sutapubbanti kenaci kiñci na sutapubbaṃ, idaṃ atthajātanti adhippāyo.
"Not heard before by anyone" means that this body of meaning has not been heard by anyone at all. This is the intention.
Chưa từng được ai nghe nghĩa là chưa từng được ai nghe chút nào về điều này. Đó là ý định.
Kiñcāpi upekkhāsahagataṃ, kiñcāpi kilese vikkhambhetīti paccekaṃ kiñcāpi-saddo yojetabbo.
Although it is accompanied by equanimity, although it suppresses defilements—the word "although" should be applied individually to each.
Mặc dù đồng với xả, mặc dù trấn áp phiền não, từ “mặc dù” cần được ghép riêng cho từng vế.
Samudācaratīti pavattati.
It occurs means it proceeds.
Diễn ra nghĩa là xảy ra.
Tattha kāraṇamāha ‘‘ime hī’’tiādinā, tena rūpāvacarabhāvanato āruppabhāvanā savisesaṃ kilese vikkhambheti rūpavirāgabhāvanābhāvato, uparibhāvanābhāvato cāti dassetīti.
He then states the reason for this with "For these," etc., thereby showing that the attainment of immateriality suppresses defilements with a special distinction compared to the attainment of form, because it involves the contemplation of dispassion for form and because it is a higher attainment.
Ở đây, nguyên nhân được nói bằng câu “những điều này” v.v. Điều đó chỉ ra rằng sự tu tập vô sắc trấn áp phiền não một cách đặc biệt hơn sự tu tập sắc giới, vì có sự tu tập ly dục sắc và có sự tu tập cao hơn.
Evañca katvā aṭṭhakathāyaṃ āruppabhāvanāniddese yaṃ vuttaṃ ‘‘tassevaṃ tasmiṃ nimitte punappunaṃ cittaṃ cārentassa nīvaraṇāni vikkhambhanti sati santiṭṭhatī’’tiādi, (visuddhi. 1.281) taṃ samatthataṃ hotīti.
And having done so, what is stated in the commentary in the section on the explanation of immaterial attainment: “When he repeatedly directs his mind to that sign, the hindrances are suppressed, and mindfulness becomes firmly established,” is confirmed.
Và như vậy, điều đã nói trong Chú Giải ở phần giải thích về sự tu tập vô sắc: “Khi vị ấy liên tục hướng tâm vào tướng đó, các triền cái bị trấn áp, niệm an trú” v.v. (Visuddhimagga 1.281) trở nên hợp lý.
Idaṃ suttanti puggalapaññattipāṭhamāha (pu. pa. niddesa 27).
This Sutta refers to the passage in the Puggalapaññatti.
Kinh này nói về bài kệ trong Puggalapaññatti (Puggalapaññatti Niddesa 27).
Sabbañhi buddhavacanaṃ atthasūcanādiatthena suttanti vutto vāyamattho.
Indeed, all words of the Buddha are called Sutta in the sense of signifying meaning, etc.
Thật vậy, tất cả lời Phật dạy đều được gọi là Sutta theo ý nghĩa chỉ rõ các lợi ích v.v.
Yaṃ pana tattha vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva.
What needs to be said about it has already been said below.
Còn điều cần nói ở đó thì đã được nói ở dưới rồi.
Aṭṭhannaṃ vimokkhānaṃ anulomādito samāpajjanena sātisayaṃ santānassa abhisaṅkhatattā, aṭṭhamañca uttamaṃ vimokkhaṃ padaṭṭhānaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā aggamaggādhigamena ubhatobhāgavimuccanato ca imāya ubhatobhāgavimuttiyā sabbaseṭṭhatā veditāti daṭṭhabbā.
It should be understood that the supremacy of this twofold liberation is known from the fact that the continuum is extraordinarily prepared by attaining the eight liberations in forward order and so on, and by making the eighth, supreme liberation a proximate cause, enhancing insight, and attaining the highest path, thereby being liberated in both ways.
Cần phải hiểu rằng sự tối thượng của giải thoát cả hai phần này là do sự chuẩn bị đặc biệt của dòng tâm thức bằng cách nhập tám giải thoát theo thứ tự thuận v.v., và do sự giải thoát cả hai phần bằng cách phát triển tuệ quán dựa trên giải thoát thứ tám và tối thượng làm nền tảng, rồi đạt được Thánh Đạo tối thượng.