1. Evaṃ me sutaṃ…pe… karerikuṭikāyanti mahāpadānasuttaṃ.
1. The Mahāpadāna Sutta begins, Thus have I heard... and so on... in the Karerikuṭikā.
1. "Như vầy tôi nghe… cho đến… tại Karerikuṭikā" là Kinh Mahāpadāna.
Tatrāyaṃ apubbapadavaṇṇanā – karerikuṭikāyanti karerīti varuṇarukkhassa nāmaṃ, karerimaṇḍapo tassā kuṭikāya dvāre ṭhito, tasmā ‘‘karerikuṭikā’’ti vuccati, yathā kosambarukkhassa dvāre ṭhitattā ‘‘kosambakuṭikā’’ti.
Herein, this is the commentary on the new words: In in the Karerikuṭikā, karerī is the name for the varuṇa tree. A kareri pavilion stood at the door of that hut; therefore, it is called the “Karerikuṭikā,” just as the Kosambakuṭikā was so called because it stood at the door of a kosamba tree.
Trong đó, đây là lời giải thích về các từ mới: "tại Karerikuṭikā" – Karerī là tên của cây varuṇa (cây khế rừng), một gian nhà Karerī (Karerimaṇḍapa) được dựng trước cửa tịnh xá đó, vì vậy nó được gọi là Karerikuṭikā, giống như Kosambakuṭikā được gọi như vậy vì được dựng trước cửa cây kosamba (cây đa).
Antojetavane kira karerikuṭi kosambakuṭi gandhakuṭi salaḷāgāranti cattāri mahāgehāni, ekekaṃ satasahassapariccāgena nipphannaṃ.
It is said that within Jetavana, there were four great buildings: the Karerikuṭi, the Kosambakuṭi, the Gandhakuṭi, and the Salaḷāgāra. Each was completed with an expenditure of one hundred thousand.
Nghe nói, bên trong Jetavana có bốn ngôi nhà lớn là Karerikuṭi, Kosambakuṭi, Gandhakuṭi và Salaḷāgāra, mỗi ngôi được xây dựng với chi phí một trăm ngàn (đồng tiền).
Tesu salaḷāgāraṃ raññā pasenadinā kāritaṃ, sesāni anāthapiṇḍikena kāritāni.
Among them, the Salaḷāgāra was built by King Pasenadi; the remaining ones were built by Anāthapiṇḍika.
Trong số đó, Salaḷāgāra do vua Pasenadi xây dựng, còn lại do gia chủ Anāthapiṇḍika xây dựng.
Iti bhagavā anāthapiṇḍikena gahapatinā thambhānaṃ upari kāritāya devavimānakappāya karerikuṭikāyaṃ viharati.
Thus, the Blessed One was dwelling in the Karerikuṭikā, which resembled a celestial mansion, built upon pillars by the householder Anāthapiṇḍika.
Vì vậy, Đức Thế Tôn cư ngụ tại Karerikuṭikā, một tịnh xá giống như thiên cung, được gia chủ Anāthapiṇḍika xây dựng trên các cột.
Pacchābhattanti ekāsanikakhalupacchābhattikānaṃ pātova bhuttānaṃ antomajjhanhikepi pacchābhattameva.
After the meal: For those who practice eating in one session and the khalupacchābhattika practice, having eaten early in the morning, even the time before midday is still considered pacchābhatta.
"Sau bữa ăn" (Pacchābhatta) – đối với những vị độc thực (ekāsanika) và những vị giữ hạnh ăn một bữa sau khi mặt trời lặn (khalupacchābhattika), dù họ đã ăn vào buổi sáng sớm thì đến giữa trưa vẫn là "sau bữa ăn".
Idha pana pakatibhattassa pacchato ‘‘pacchābhatta’’nti adhippetaṃ.
Here, however, pacchābhatta is intended to mean after the regular meal.
Ở đây, "sau bữa ăn" được hiểu là khoảng thời gian sau bữa ăn thông thường.
Piṇḍapātapaṭikkantānanti piṇḍapātato paṭikkantānaṃ, bhattakiccaṃ niṭṭhapetvā uṭṭhitānanti attho.
Having returned from the alms round: This means having returned from the alms round; the meaning is that they had risen after finishing the business of the meal.
"Sau khi khất thực trở về" (Piṇḍapātapaṭikkantāna) có nghĩa là sau khi trở về từ chỗ khất thực, tức là đã hoàn tất việc ăn uống và đứng dậy.
Karerimaṇḍalamāḷeti tasseva karerimaṇḍapassa avidūre katāya nisīdanasālāya.
In the Karerimaṇḍalamāḷa: This refers to the sitting hall built not far from that same kareri pavilion.
"Tại Karerimaṇḍalamāḷa" (Karerimaṇḍalamāḷe) là tại hội trường ngồi thiền được xây dựng không xa gian nhà Karerī đó.
So kira karerimaṇḍapo gandhakuṭikāya ca sālāya ca antare hoti, tasmā gandhakuṭīpi karerikuṭikāpi sālāpi – ‘‘karerimaṇḍalamāḷo’’ti vuccati.
It is said that the kareri pavilion was between the Gandhakuṭi and the hall; therefore, the Gandhakuṭi, the Karerikuṭikā, and the hall are all called the “Karerimaṇḍalamāḷa.”
Gian nhà Karerī đó nằm giữa Gandhakuṭi và hội trường, vì vậy Gandhakuṭi, Karerikuṭikā và hội trường đều được gọi là "Karerimaṇḍalamāḷa".
Pubbenivāsapaṭisaṃyuttāti ‘‘ekampi jātiṃ, dvepi jātiyo’’ti evaṃ vibhattena pubbenivutthakkhandhasantānasaṅkhātena pubbenivāsena saddhiṃ yojetvā pavattitā.
Connected with previous lives: This refers to a discourse that arose in connection with previous lives, which is defined as the continuity of aggregates previously lived in, analyzed as “one birth, two births,” and so on.
"Liên quan đến túc mạng" (Pubbenivāsapaṭisaṃyuttā) là câu chuyện được kể ra bằng cách kết nối với túc mạng, tức là dòng dõi các uẩn đã từng tồn tại trong quá khứ, được phân loại như "một đời, hai đời", v.v.
Dhammīti dhammasaṃyuttā.
Dhamma talk: Connected with the Dhamma.
"Pháp thoại" (Dhammī) là liên quan đến Pháp.
Udapādīti aho acchariyaṃ dasabalassa pubbenivāsañāṇaṃ, pubbenivāsaṃ nāma ke anussaranti, ke nānussarantīti.
Arose: “Oh, how wondrous is the knowledge of previous lives of the One with Ten Powers! Who can recollect previous lives, and who cannot?”
"Phát sinh" (Udapādī) – thật kỳ diệu thay trí tuệ túc mạng của Đức Thập Lực! Ai có thể nhớ túc mạng, ai không thể nhớ?
Titthiyā anussaranti, sāvakā ca paccekabuddhā ca buddhā ca anussaranti.
Heretics can recollect, and disciples, paccekabuddhas, and Buddhas can recollect.
Các ngoại đạo nhớ được, các đệ tử, các vị Độc Giác Phật và các vị Phật cũng nhớ được.
Kataratitthiyā anussaranti?
Which heretics can recollect?
Những ngoại đạo nào nhớ được?
Ye aggappattakammavādino, tepi cattālīsaṃyeva kappe anussaranti, na tato paraṃ.
Those who are proponents of kamma who have reached the highest attainment; they too can recollect for only forty aeons, and no further than that.
Những vị chủ trương nghiệp báo đạt đến mức cao nhất, họ cũng chỉ nhớ được bốn mươi đại kiếp, không hơn.
Sāvakā kappasatasahassaṃ anussaranti.
Disciples can recollect for a hundred thousand aeons.
Các đệ tử nhớ được một trăm ngàn đại kiếp.
Dve aggasāvakā asaṅkhyeyyañceva kappasatasahassañca.
The two chief disciples, for one incalculable and a hundred thousand aeons.
Hai vị Thượng Thủ đệ tử nhớ được một a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp.
Paccekabuddhā dve asaṅkhyeyyāni kappasatasahassañca.
Paccekabuddhas, for two incalculables and a hundred thousand aeons.
Các vị Độc Giác Phật nhớ được hai a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp.
Buddhānaṃ pana ettakanti paricchedo natthi, yāvatakaṃ ākaṅkhanti, tāvatakaṃ anussaranti.
But for the Buddhas, there is no limit such as “this much.” They recollect as far as they wish.
Còn đối với các vị Phật, không có giới hạn nào về số lượng, các Ngài nhớ được bao nhiêu tùy ý muốn.
Titthiyā khandhapaṭipāṭiyā anussaranti, paṭipāṭiṃ muñcitvā na sakkonti.
Heretics recollect through the sequence of aggregates; they cannot do so if they abandon the sequence.
Các ngoại đạo nhớ túc mạng theo thứ tự các uẩn, họ không thể nhớ nếu không theo thứ tự.
Paṭipāṭiyā anussarantāpi asaññabhavaṃ patvā khandhappavattiṃ na passanti, jāle patitā kuṇṭhā viya, kūpe patitā paṅguḷā viya ca honti.
Even while recollecting sequentially, upon reaching the sphere of non-perception, they do not see the continuity of the aggregates. They become like a mute person fallen into a net, or like a cripple fallen into a well.
Dù nhớ theo thứ tự, khi đạt đến cõi Vô Tưởng (asaññabhava), họ không thấy sự tiếp diễn của các uẩn, giống như những người què rơi vào lưới, hoặc những người tàn tật rơi xuống giếng.
Te tattha ṭhatvā ‘‘ettakameva, ito paraṃ natthī’’ti diṭṭhiṃ gaṇhanti.
Remaining there, they grasp the view, “This is all there is; there is nothing beyond this.”
Họ dừng lại ở đó và chấp thủ quan điểm "chỉ có bấy nhiêu, không có gì hơn thế".
Iti titthiyānaṃ pubbenivāsānussaraṇaṃ andhānaṃ yaṭṭhikoṭigamanaṃ viya hoti.
Thus, the recollection of previous lives by heretics is like the blind following the tip of a staff.
Vì vậy, sự nhớ túc mạng của các ngoại đạo giống như việc người mù đi theo đầu gậy.
Yathā hi andhā yaṭṭhikoṭiggāhake satiyeva gacchanti, asati tattheva nisīdanti, evameva titthiyā khandhapaṭipāṭiyāva anussarituṃ sakkonti, paṭipāṭiṃ vissajjetvā na sakkonti.
Just as the blind can only walk when there is someone holding the tip of their staff, and sit right there when there is no one, so too can heretics recollect only through the sequence of aggregates; they cannot do so if they abandon the sequence.
Thật vậy, người mù chỉ đi được khi có người cầm đầu gậy, nếu không có, họ sẽ ngồi yên tại chỗ; cũng vậy, các ngoại đạo chỉ có thể nhớ theo thứ tự các uẩn, họ không thể nhớ nếu bỏ qua thứ tự.
Sāvakāpi khandhapaṭipāṭiyāva anussaranti, asaññabhavaṃ patvā khandhappavattiṃ na passanti.
Disciples also recollect only through the sequence of aggregates, and upon reaching the sphere of non-perception, they do not see the continuity of the aggregates.
Các đệ tử cũng nhớ theo thứ tự các uẩn, và khi đạt đến cõi Vô Tưởng, họ không thấy sự tiếp diễn của các uẩn.
Evaṃ santepi te vaṭṭe saṃsaraṇakasattānaṃ khandhānaṃ abhāvakālo nāma natthi.
Even so, for beings wandering in the round of rebirth, there is no time when the aggregates are absent.
Dù vậy, không có thời điểm nào mà các uẩn của chúng sinh luân hồi trong vòng sinh tử lại không tồn tại.
Asaññabhave pana pañcakappasatāni pavattantīti tattakaṃ kālaṃ atikkamitvā buddhehi dinnanaye ṭhatvā parato anussaranti; seyyathāpi āyasmā sobhito.
However, since existence in the sphere of non-perception lasts for five hundred aeons, they transcend that period of time and, abiding in the method given by the Buddhas, recollect what lies beyond; just like the Venerable Sobhita.
Tuy nhiên, ở cõi Vô Tưởng, các uẩn tồn tại trong năm trăm đại kiếp, vì vậy sau khi vượt qua khoảng thời gian đó, họ nhớ tiếp theo cách mà các vị Phật đã chỉ dạy; ví dụ như Tôn giả Sobhita.
Dve aggasāvakā pana paccekabuddhā ca cutipaṭisandhiṃ oloketvā anussaranti.
The two chief disciples and the paccekabuddhas, however, recollect by observing the process of death and rebirth-linking.
Còn hai vị Thượng Thủ đệ tử và các vị Độc Giác Phật thì quan sát sự chết và tái sinh để nhớ.
Buddhānaṃ cutipaṭisandhikiccaṃ natthi, yaṃ yaṃ ṭhānaṃ passitukāmā honti, taṃ tadeva passanti.
For the Buddhas, there is no need to observe death and rebirth-linking; whatever place they wish to see, they see that very place.
Các vị Phật thì không cần phải quan sát sự chết và tái sinh, các Ngài thấy bất cứ nơi nào các Ngài muốn thấy.
Titthiyā ca pubbenivāsaṃ anussaramānā attanā diṭṭhakatasutameva anussaranti.
Heretics, when recollecting previous lives, recollect only what they themselves have seen, done, and heard.
Các ngoại đạo khi nhớ túc mạng chỉ nhớ những gì tự mình đã thấy, đã làm, đã nghe.
Tathā sāvakā ca paccekabuddhā ca.
Likewise for the disciples and the paccekabuddhas.
Cũng vậy, các đệ tử và các vị Độc Giác Phật.
Buddhā pana attanā vā parehi vā diṭṭhakatasutaṃ sabbameva anussaranti.
The Buddhas, however, recollect everything seen, done, and heard, whether by themselves or by others.
Còn các vị Phật thì nhớ tất cả những gì tự mình hoặc người khác đã thấy, đã làm, đã nghe.
Titthiyānaṃ pubbenivāsañāṇaṃ khajjopanakaobhāsasadisaṃ, sāvakānaṃ padīpobhāsasadisaṃ, aggasāvakānaṃ osadhitārakobhāsasadisaṃ, paccekabuddhānaṃ candobhāsasadisaṃ, buddhānaṃ saradasūriyamaṇḍalobhāsasadisaṃ.
The knowledge of previous lives of the heretics is like the light of a firefly; that of the disciples is like the light of a lamp; that of the chief disciples is like the light of the morning star; that of the paccekabuddhas is like the light of the moon; that of the Buddhas is like the light of the autumn sun's orb.
Trí tuệ túc mạng của các ngoại đạo giống như ánh sáng của đom đóm, của các đệ tử giống như ánh sáng của ngọn đèn, của các Thượng Thủ đệ tử giống như ánh sáng của sao thuốc (sao Thổ hoặc sao Kim), của các Độc Giác Phật giống như ánh sáng của mặt trăng, của các vị Phật giống như ánh sáng của vầng mặt trời mùa thu.
Tassa ettakāni jātisatāni jātisahassāni jātisatasahassānīti vā ettakāni kappasatāni kappasahassāni kappasatasahassānīti vā natthi, yaṃ kiñci anussarantassa neva khalitaṃ, na paṭighātaṃ hoti, āvajjanapaṭibaddhameva ākaṅkhamanasikāracittuppādapaṭibaddhameva hoti.
For this knowledge, there is no such limitation as “so many hundreds of births, thousands of births, or hundreds of thousands of births,” or “so many hundreds of aeons, thousands of aeons, or hundreds of thousands of aeons.” For one recollecting anything whatsoever, there is no faltering or obstruction; it is connected only with advertence, connected only with the arising of a thought of wishing and attending.
Đối với trí tuệ đó, không có giới hạn là bao nhiêu trăm, bao nhiêu ngàn, bao nhiêu trăm ngàn kiếp sinh tử, hay bao nhiêu trăm, bao nhiêu ngàn, bao nhiêu trăm ngàn đại kiếp; khi nhớ bất cứ điều gì, không có sự sai sót hay trở ngại, mà chỉ phụ thuộc vào sự chú ý, phụ thuộc vào sự phát sinh tâm ý muốn và tác ý.
Dubbalapattapuṭe vegakkhittanārāco viya, sinerukūṭe vissaṭṭhaindavajiraṃ viya ca asajjamānameva gacchati.
It proceeds without getting stuck, like an arrow shot with force at a weak leaf-packet, and like Indra's thunderbolt released upon the peak of Sineru.
Nó đi qua mà không vướng mắc, giống như mũi tên bắn mạnh vào gói lá yếu ớt, hoặc như kim cương của thần Indra ném vào đỉnh núi Sineru.
‘‘Aho mahantaṃ bhagavato pubbenivāsañāṇa’’nti evaṃ bhagavantaṃyeva ārabbha kathā uppannā, jātā pavattāti attho.
The meaning is that a conversation arose, was born, and unfolded with reference to the Blessed One himself, in this way: “Oh, how great is the Blessed One’s knowledge of previous lives!”
Câu chuyện đã phát sinh, đã khởi lên, tức là đã được kể, về Đức Thế Tôn với ý nghĩ "Ôi, trí tuệ túc mạng của Đức Thế Tôn thật vĩ đại!"
Taṃ sabbampi saṅkhepato dassetuṃ ‘‘itipi pubbenivāso, itipi pubvenivāso’’ti ettakameva pāḷiyaṃ vuttaṃ.
To show all of this in brief, only this much was said in the Pāli: “In this way, there is recollection of previous lives; in that way, there is recollection of previous lives.”
Để tóm tắt tất cả những điều đó, trong Pāḷi chỉ nói: "Đây cũng là túc mạng, đây cũng là túc mạng".
Tattha itipīti evampi.
Therein, in this way means “in such a manner also.”
Trong đó, "itipī" có nghĩa là "cũng như vầy".
2-3. Assosi kho…pe… atha bhagavā anuppattoti ettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ brahmajālasuttavaṇṇanāyaṃ vuttameva.
2-3. Regarding what should be said here in the passage beginning with The Blessed One heard... and ending with ...Then the Blessed One arrived, that has already been stated in the Commentary on the Brahmajāla Sutta.
2-3. Về đoạn "Assosi kho…pe… atha bhagavā anuppatto" (Thế Tôn nghe… cho đến… rồi Đức Thế Tôn đến), những gì cần nói đã được nói trong phần chú giải Kinh Brahmajāla.
Ayameva hi viseso – tattha sabbaññutaññāṇena assosi, idha dibbasotena.
This indeed is the difference: there, he heard by means of the knowledge of omniscience; here, by the divine ear.
Điểm khác biệt duy nhất là ở đó, Ngài nghe bằng tuệ Toàn Tri (sabbaññutaññāṇa), còn ở đây là bằng thiên nhĩ thông (dibbasota).
Tattha ca vaṇṇāvaṇṇakathā vippakatā, idha pubbenivāsakathā.
And there, the talk on praise and dispraise was unfinished; here, the talk on previous lives.
Ở đó, câu chuyện về khen ngợi và chỉ trích chưa được hoàn tất, còn ở đây là câu chuyện về túc mạng.
Tasmā bhagavā – ‘‘ime bhikkhū mama pubbenivāsañāṇaṃ ārabbha guṇaṃ thomenti, pubbenivāsañāṇassa pana me nipphattiṃ na jānanti; handa nesaṃ tassa nipphattiṃ kathetvā dassāmī’’ti āgantvā pakatiyāpi buddhānaṃ nisīditvā dhammadesanatthameva ṭhapite taṅkhaṇe bhikkhūhi papphoṭetvā dinne varabuddhāsane nisīditvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave’’ti pucchāya ca ‘‘idha, bhante’’tiādipaṭivacanassa ca pariyosāne tesaṃ pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ kathetukāmo iccheyyātha notiādimāha.
Therefore, the Blessed One thought, “These monks are extolling the virtue related to my knowledge of previous lives, but they do not know the fulfillment of my knowledge of previous lives. Now, I shall explain its fulfillment to them.” Having arrived, and having sat down on the excellent Buddha-seat—which is set up by its very nature for Buddhas to teach the Dhamma while seated, and which at that moment was dusted off and offered by the monks—and at the conclusion of the question “What, monks...” and the reply beginning “Here, venerable sir...”, wishing to deliver a Dhamma talk connected with previous lives to them, he said the words beginning with Would you wish...
Vì vậy, Đức Thế Tôn nghĩ: "Những Tỳ-kheo này đang tán thán công đức trí tuệ túc mạng của Ta, nhưng họ chưa biết sự hoàn thành của trí tuệ túc mạng đó; vậy Ta hãy kể cho họ nghe và chỉ cho họ thấy sự hoàn thành đó". Rồi Ngài đến, ngồi trên tòa Phật tọa cao quý đã được các Tỳ-kheo phủi sạch và dâng lên ngay lúc đó, vốn được chuẩn bị sẵn cho các vị Phật ngồi thuyết Pháp. Sau khi hỏi: "Này các Tỳ-kheo, các ông đang nói chuyện gì?", và nhận được câu trả lời: "Bạch Thế Tôn, ở đây…", v.v., kết thúc cuộc hỏi đáp, Ngài muốn thuyết một bài Pháp liên quan đến túc mạng cho họ, nên Ngài nói: "iccheyyātha no" (các ông có muốn không), v.v.
Tattha iccheyyātha noti iccheyyātha nu.
Therein, Would you wish... means “Would you indeed wish?”
Trong đó, "iccheyyātha no" có nghĩa là "các ông có muốn không?".
Atha naṃ pahaṭṭhamānasā bhikkhū yācamānā etassa bhagavātiādimāhaṃsu.
Then, the monks, with delighted minds, beseeching him, said the words beginning with For this, O Blessed One...
Lúc đó, các Tỳ-kheo với tâm hoan hỷ, thỉnh cầu Ngài, nói: "Bạch Thế Tôn, về điều này", v.v.
Tattha etassāti etassa dhammikathākaraṇassa.
Therein, for this refers to the making of this Dhamma talk.
Trong đó, "etassā" có nghĩa là "về việc thuyết Pháp này".
4. Atha bhagavā tesaṃ yācanaṃ gahetvā kathetukāmo ‘‘tena hi, bhikkhave, suṇāthā’’ti te sotāvadhāraṇasādhukamanasikāresu niyojetvā aññesaṃ asādhāraṇaṃ chinnavaṭumakānussaraṇaṃ pakāsetukāmo ito so, bhikkhavetiādimāha.
Then the Blessed One, having accepted their request, desiring to speak, said, "Well then, bhikkhus, listen!" thereby engaging those bhikkhus in attending with proper attention. Desiring to make known the recollection of the Buddhas, whose path of transmigration is cut off and is not shared with others, he spoke commencing with "Bhikkhus, it is from here..."
Sau đó, Thế Tôn nhận lời thỉnh cầu của các Tỳ-khưu ấy, muốn thuyết giảng, Ngài nói: "Vậy thì, này các Tỳ-khưu, hãy lắng nghe!" Ngài đã khuyến khích các Tỳ-khưu ấy chú tâm lắng nghe và tâm niệm tốt đẹp, và muốn tuyên bố sự hồi tưởng về các vị Phật đã đoạn tận con đường luân hồi, điều không chung với các vị Độc Giác Phật và Thanh Văn khác, nên Ngài đã nói câu mở đầu là "Này các Tỳ-khưu, đây là vị ấy" và những lời tiếp theo.
Tattha yaṃ vipassīti yasmiṃ kappe vipassī.
Therein, ‘in which Vipassī’ means Vipassī in which kalpa.
Trong đó, "yaṃ vipassī" có nghĩa là Vipassī trong kiếp nào.
Ayañhi ‘ya’nti saddo ‘‘yaṃ me, bhante, devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sammukhā sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ, ārocemi taṃ, bhagavato’’tiādīsu (dī. ni. 2.203) paccattavacane dissati.
For this word ‘yaṃ’ is seen in the sense of the nominative case in passages such as “Bhante, I will declare to the Blessed One that which I have heard directly and received directly from the devas of Tāvatiṃsa.”
Từ ‘yaṃ’ này xuất hiện trong nghĩa chủ cách trong các đoạn như: "Bạch Thế Tôn, điều con đã nghe trực tiếp từ các vị chư thiên cõi Đao Lợi, điều con đã nhận trực tiếp, con xin trình lên Thế Tôn."
‘‘Yaṃ taṃ apucchimha akittayī no, aññaṃ taṃ pucchāma tadiṅgha brūhī’’tiādīsu (su. ni. 881) upayogavacane.
In the sense of the accusative case in passages such as “Declare, pray, that which we asked you.”
Trong nghĩa đối cách trong các đoạn như: "Điều chúng con đã hỏi Ngài, Ngài đã không nói cho chúng con. Chúng con hỏi Ngài điều khác, xin Ngài hãy nói điều đó."
‘‘Aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ ekissā lokadhātuyā’’tiādīsu (a. ni. 1.277) karaṇavacane.
In the sense of the instrumental case in passages such as “Bhikkhus, it is impossible, there is no opportunity, that in one world-system...”
Trong nghĩa công cụ cách trong các đoạn như: "Này các Tỳ-khưu, điều này là không thể, là không có cơ hội, rằng trong một thế giới..."
Idha pana bhummattheti daṭṭhabbo.
But here it should be understood in the locative sense.
Ở đây, cần phải hiểu là trong nghĩa vị trí cách.
Tena vuttaṃ – ‘‘yasmiṃ kappe’’ti.
Therefore it was said, "in which kalpa."
Vì vậy đã nói: "Trong kiếp nào."
Udapādīti dasasahassilokadhātuṃ unnādento uppajji.
‘Udapādī’ means arose, causing the ten-thousandfold world-system to resound.
"Udapādī" có nghĩa là xuất hiện, làm vang động mười ngàn thế giới.
Bhaddakappeti pañcabuddhuppādapaṭimaṇḍitattā sundarakappe sārakappeti bhagavā imaṃ kappaṃ thomento evamāha.
‘Bhaddakappe’ (in the Fortunate Kalpa): The Blessed One spoke thus, praising this kalpa as a beautiful kalpa, an excellent kalpa, because it is adorned with the appearance of five Buddhas.
"Bhaddakappe" có nghĩa là trong kiếp tốt đẹp, kiếp tinh túy, vì được trang hoàng bằng sự xuất hiện của năm vị Phật. Thế Tôn đã nói như vậy để tán thán kiếp này.
Yato paṭṭhāya kira amhākaṃ bhagavatā abhinīhāro kato, etasmiṃ antare ekakappepi pañca buddhā nibbattā nāma natthi.
From the time our Blessed One resolved for Buddhahood, there has never been a kalpa within that period in which five Buddhas appeared.
Kể từ khi Đức Thế Tôn của chúng ta phát nguyện, trong khoảng thời gian đó, chưa từng có kiếp nào mà năm vị Phật cùng xuất hiện.
Amhākaṃ bhagavato abhinīhārassa purato pana taṇhaṅkaro, medhaṅkaro, saraṇaṅkaro, dīpaṅkaroti cattāro buddhā ekasmiṃ kappe nibbattiṃsu.
However, before our Blessed One’s resolution, four Buddhas—Taṇhaṅkara, Medhaṅkara, Saraṇaṅkara, and Dīpaṅkara—appeared in one kalpa.
Tuy nhiên, trước khi Đức Thế Tôn của chúng ta phát nguyện, bốn vị Phật là Taṇhaṅkara, Medhaṅkara, Saraṇaṅkara và Dīpaṅkara đã xuất hiện trong cùng một kiếp.
Tesaṃ orabhāge ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ buddhasuññameva ahosi.
After them, there was one asaṅkhyeyya (immeasurable eon) that was entirely devoid of Buddhas.
Sau đó, có một A-tăng-kỳ kiếp hoàn toàn không có Phật.
Asaṅkhyeyyakappapariyosāne pana koṇḍañño nāma buddho ekova ekasmiṃ kappe uppanno.
However, at the end of that asaṅkhyeyya kalpa, only one Buddha, Koṇḍañña by name, arose in one kalpa.
Tuy nhiên, vào cuối một A-tăng-kỳ kiếp, chỉ có một vị Phật tên là Koṇḍañña xuất hiện trong một kiếp.
Tatopi asaṅkhyeyyaṃ buddhasuññameva ahosi.
After that too, there was an asaṅkhyeyya that was entirely devoid of Buddhas.
Sau đó cũng có một A-tăng-kỳ kiếp hoàn toàn không có Phật.
Asaṅkhyeyyakappapariyosāne maṅgalo, sumano, revato, sobhitoti cattāro buddhā ekasmiṃ kappe uppannā.
At the end of that asaṅkhyeyya kalpa, four Buddhas—Maṅgala, Sumana, Revata, and Sobhita—arose in one kalpa.
Vào cuối một A-tăng-kỳ kiếp, bốn vị Phật là Maṅgala, Sumana, Revata, Sobhita đã xuất hiện trong một kiếp.
Tatopi asaṅkhyeyyaṃ buddhasuññameva ahosi.
After that too, there was an asaṅkhyeyya that was entirely devoid of Buddhas.
Sau đó cũng có một A-tăng-kỳ kiếp hoàn toàn không có Phật.
Asaṅkhyeyyakappapariyosāne pana ito kappasatasahassādhikassa asaṅkhyeyyassa upari anomadassī, padumo, nāradoti tayo buddhā ekasmiṃ kappe uppannā.
However, at the end of that asaṅkhyeyya kalpa, above an asaṅkhyeyya plus one hundred thousand kalpas from this one, three Buddhas—Anomadassī, Paduma, and Nārada—arose in one kalpa.
Tuy nhiên, vào cuối một A-tăng-kỳ kiếp, sau một A-tăng-kỳ cộng thêm một trăm ngàn đại kiếp kể từ kiếp này, ba vị Phật là Anomadassī, Paduma, Nārada đã xuất hiện trong một kiếp.
Tatopi asaṅkhyeyyaṃ buddhasuññameva ahosi.
After that too, there was an asaṅkhyeyya that was entirely devoid of Buddhas.
Sau đó cũng có một A-tăng-kỳ kiếp hoàn toàn không có Phật.
Asaṅkhyeyyakappapariyosāne pana ito kappasatasahassānaṃ upari padumuttaro bhagavā ekova ekasmiṃ kappe uppanno.
However, at the end of that asaṅkhyeyya kalpa, above one hundred thousand kalpas from this one, the Blessed One Padumuttara alone arose in one kalpa.
Tuy nhiên, vào cuối một A-tăng-kỳ kiếp, sau một trăm ngàn đại kiếp kể từ kiếp này, Đức Padumuttara Thế Tôn đã xuất hiện một mình trong một kiếp.
Tassa orabhāge ito tiṃsakappasahassānaṃ upari sumedho, sujātoti dve buddhā ekasmiṃ kappe uppannā.
After him, above thirty thousand kalpas from this one, two Buddhas—Sumedha and Sujāta—arose in one kalpa.
Sau đó, sau ba mươi ngàn đại kiếp kể từ kiếp này, hai vị Phật là Sumedha và Sujāta đã xuất hiện trong một kiếp.
Tato orabhāge ito aṭṭhārasannaṃ kappasahassānaṃ upari piyadassī, atthadassī, dhammadassīti tayo buddhā ekasmiṃ kappe uppannā.
After that, above eighteen thousand kalpas from this one, three Buddhas—Piyadassī, Atthadassī, and Dhammadassī—arose in one kalpa.
Sau đó, sau mười tám ngàn đại kiếp kể từ kiếp này, ba vị Phật là Piyadassī, Atthadassī, Dhammadassī đã xuất hiện trong một kiếp.
Atha ito catunavutikappe siddhattho nāma buddho ekova ekasmiṃ kappe uppanno.
Then, ninety-four kalpas from this one, the Buddha named Siddhattha alone arose in one kalpa.
Sau đó, cách đây chín mươi bốn kiếp, một vị Phật tên là Siddhattha đã xuất hiện một mình trong một kiếp.
Ito dve navutikappe tisso, phussoti dve buddhā ekasmiṃ kappe uppannā.
Ninety-two kalpas from this one, two Buddhas—Tissa and Phussa—arose in one kalpa.
Cách đây chín mươi hai kiếp, hai vị Phật là Tissa và Phussa đã xuất hiện trong một kiếp.
Ito ekanavutikappe vipassī bhagavā uppanno.
Ninety-one kalpas from this one, the Blessed One Vipassī arose.
Cách đây chín mươi mốt kiếp, Đức Vipassī Thế Tôn đã xuất hiện.
Ito ekatiṃse kappe sikhī, vessabhūti dve buddhā uppannā.
Thirty-one kalpas from this one, two Buddhas—Sikhī and Vessabhū—arose.
Cách đây ba mươi mốt kiếp, hai vị Phật là Sikhī và Vessabhū đã xuất hiện.
Imasmiṃ bhaddakappe kakusandho, koṇāgamano, kassapo, gotamo amhākaṃ sammāsambuddhoti cattāro buddhā uppannā, metteyyo uppajjissati.
In this Fortunate Kalpa, four Buddhas—Kakusandha, Koṇāgamana, Kassapa, and our Sammāsambuddha Gotama—have arisen, and Metteyya will arise.
Trong kiếp Hiền này, bốn vị Phật là Kakusandha, Koṇāgamana, Kassapa, và Đức Chánh Đẳng Giác Gotama của chúng ta đã xuất hiện, và Metteyya sẽ xuất hiện.
Evamayaṃ kappo pañcabuddhuppādapaṭimaṇḍitattā sundarakappo sārakappoti bhagavā imaṃ kappaṃ thomento evamāha.
Thus, this kalpa is a beautiful kalpa, an excellent kalpa, because it is adorned with the appearance of five Buddhas; therefore, the Blessed One spoke thus, praising this kalpa.
Vì kiếp này được trang hoàng bằng sự xuất hiện của năm vị Phật, là một kiếp tốt đẹp, một kiếp tinh túy, nên Thế Tôn đã nói như vậy để tán thán kiếp này.
Kiṃ panetaṃ buddhānaṃyeva pākaṭaṃ hoti – ‘‘imasmiṃ kappe ettakā buddhā uppannā vā uppajjissantīti vā’’ti, udāhu aññesampi pākaṭaṃ hotīti?
Is this known only to the Buddhas—"So many Buddhas have arisen or will arise in this kalpa"—or is it also known to others?
Nhưng điều này chỉ hiển lộ cho chư Phật hay sao — "Trong kiếp này có bao nhiêu vị Phật đã xuất hiện hay sẽ xuất hiện" — hay cũng hiển lộ cho những vị khác nữa?
Aññesampi pākaṭaṃ hoti.
It is also known to others.
Nó cũng hiển lộ cho những vị khác nữa.
Kesaṃ?
To whom?
Cho những ai?
Suddhāvāsabrahmānaṃ.
To the Suddhāvāsa Brahmas.
Cho chư Phạm thiên Tịnh Cư thiên (Suddhāvāsabrahmā).
Kappasaṇṭhānakālasmiñhi ekamasaṅkhyeyyaṃ ekaṅgaṇaṃ hutvā ṭhite lokasannivāse lokassa saṇṭhānatthāya devo vassituṃ ārabhati.
Indeed, in the period of the kalpa's formation, when the world-system stands as one single empty space for one asaṅkhyeyya, the devas begin to rain for the formation of the world.
Thật vậy, vào thời điểm hình thành kiếp, khi thế giới này đã trở thành một khoảng trống duy nhất trong một A-tăng-kỳ kiếp, chư thiên bắt đầu làm mưa để thế giới hình thành.
Āditova antaraṭṭhake himapāto viya hoti.
From the very beginning, it is like a snowfall in the intervening eight days.
Ban đầu, nó giống như tuyết rơi ở giữa khoảng trống.
Tato tilamattā kaṇamattā taṇḍulamattā mugga-māsa-badara-āmalaka-eḷāluka-kumbhaṇḍa-alābumattā udakadhārā hutvā anukkamena usabhadveusabhaaḍḍhagāvutagāvutadvegāvutaaḍḍhayojanayojanadviyojana…pe… yojanasatayojanasahassayojanasatasahassamattā hutvā koṭisatasahassacakkavāḷabbhantare yāva avinaṭṭhabrahmalokā pūretvā tiṭṭhanti.
Then, streams of water the size of a sesame seed, a grain, a rice grain, a mung bean, a black gram, a jujube fruit, an emblic myrobalan, a cucumber, a pumpkin, a gourd, arise in succession to the size of one usabha, two usabhas, half a gāvuta, one gāvuta, two gāvutas, half a yojana, one yojana, two yojanas... and so on... one hundred yojanas, one thousand yojanas, one hundred thousand yojanas, filling the one hundred thousand koṭis of world-systems up to the Brahma-world that is not destroyed, and remain.
Sau đó, những dòng nước có kích thước bằng hạt mè, hạt gạo lứt, hạt gạo, hạt đậu xanh, hạt đậu đen, hạt táo tàu, hạt lý chua Ấn Độ, hạt dưa chuột, hạt bí đỏ, hạt bầu, dần dần trở thành những dòng nước có kích thước một usabha, hai usabha, nửa gāvuta, một gāvuta, hai gāvuta, nửa dojana, một dojana, hai dojana… cho đến một trăm dojana, một ngàn dojana, một trăm ngàn dojana, lấp đầy một trăm ngàn vạn cõi thế giới cho đến cõi Phạm thiên Vô Phá Hoại (avinatthabrahmaloka).
Atha taṃ udakaṃ anupubbena bhassati, bhassante udake pakatidevalokaṭṭhānesu devalokā saṇṭhahanti, tesaṃ saṇṭhahanavidhānaṃ visuddhimagge pubbenivāsakathāyaṃ vuttameva.
Then that water gradually subsides. As the water subsides, devalokas (deva-worlds) form in the places of the natural devalokas. The method of their formation has already been stated in the Visuddhimagga, in the section on the recollection of past existences.
Sau đó, nước dần dần rút xuống. Khi nước rút xuống, các cõi trời hình thành ở những vị trí cõi trời tự nhiên. Phương pháp hình thành của chúng đã được nói đến trong phần kể về tiền kiếp trong bộ Visuddhimagga.
Manussalokasaṇṭhahanaṭṭhānaṃ pana patte udake dhamakaraṇamukhe pihite viya vātavasena taṃ udakaṃ santiṭṭhati, udakapiṭṭhe uppalinipaṇṇaṃ viya pathavī saṇṭhahati.
However, when the water reaches the level for the formation of the human world, it settles as if the mouth of a bellows were closed, due to the wind. Upon the surface of the water, the earth forms like the leaf of a lotus plant.
Khi nước đạt đến vị trí hình thành cõi người, do gió, nước đứng yên như miệng ống thổi bị bịt kín, và mặt đất hình thành trên mặt nước như lá sen.
Mahābodhipallaṅko vinassamāne loke pacchā vinassati, saṇṭhahamāne paṭhamaṃ saṇṭhahati.
The Great Bodhi-pallaṅka is the last to be destroyed when the world is destroyed, and the first to be formed when it is formed.
Đại Bồ-đề tòa (Mahābodhipallaṅka) là nơi cuối cùng bị hủy diệt khi thế giới bị hủy diệt, và là nơi đầu tiên hình thành khi thế giới hình thành.
Tattha pubbanimittaṃ hutvā eko paduminigaccho uppajjati, tassa sace tasmiṃ kappe buddho nibbattissati, pupphaṃ uppajjati.
There, as a premonitory sign, one lotus stalk arises. If a Buddha is to be born in that kalpa, a flower arises from it.
Tại đó, một bụi sen xuất hiện như một điềm báo trước. Nếu trong kiếp đó có một vị Phật xuất hiện, một bông hoa sẽ nở.
No ce, nuppajjati.
If not, it does not arise.
Nếu không, thì sẽ không nở.
Uppajjamānañca sace eko buddho nibbattissati, ekaṃ uppajjati.
And if it arises, and one Buddha is to be born, one flower arises.
Và khi nở, nếu một vị Phật xuất hiện, thì một bông hoa sẽ nở.
Sace dve, tayo, cattāro, pañca buddhā nibbattissanti, pañca uppajjanti.
If two, three, four, or five Buddhas are to be born, five flowers arise.
Nếu hai, ba, bốn, năm vị Phật xuất hiện, thì năm bông hoa sẽ nở.
Tāni ca kho ekasmiṃyeva nāḷe kaṇṇikābaddhāni hutvā.
And these are attached to the same stalk, as if bound at the base of the petals.
Và những bông hoa đó được gắn kết vào cùng một cuống như một nhụy hoa.
Suddhāvāsabrahmāno ‘‘āyāma, mayaṃ mārisā, pubbanimittaṃ passissāmā’’ti mahābodhipallaṅkaṭṭhānaṃ āgacchanti, buddhānaṃ anibbattanakappe pupphaṃ na hoti.
The Suddhāvāsa Brahmas come to the place of the Mahābodhi-pallaṅka, saying, "Come, dear ones, let us see the premonitory sign!" In a kalpa where no Buddhas are born, there is no flower.
Chư Phạm thiên Tịnh Cư thiên nói: "Này các hiền giả, chúng ta hãy đến xem điềm báo trước!" và họ đến nơi Đại Bồ-đề tòa. Trong những kiếp không có Phật xuất hiện, sẽ không có hoa.
Te pana apupphitagacchaṃ disvā – ‘‘andhakāro vata bho loko bhavissati, matā matā sattā apāye pūressanti, cha devalokā nava brahmalokā suññā bhavissantī’’ti anattamanā honti.
Seeing the flowerless stalk, they become displeased, thinking, "Alas, the world will be dark! Beings, dying again and again, will fill the lower realms! The six deva-worlds and nine Brahma-worlds will be empty!"
Khi thấy bụi cây không có hoa, họ nói: "Ôi, thế giới này sẽ thật tối tăm! Chúng sinh chết đi chết lại sẽ lấp đầy các cõi khổ, sáu cõi trời và chín cõi Phạm thiên sẽ trở nên trống rỗng!" và họ trở nên không vui.
Pupphitakāle pana pupphaṃ disvā – ‘‘sabbaññubodhisattesu mātukucchiṃ okkamantesu nikkhamantesu sambujjhantesu dhammacakkaṃ pavattentesu yamakapāṭihāriyaṃ karontesu devorohanaṃ karontesu āyusaṅkhāraṃ ossajjantesu parinibbāyantesu dasasahassacakkavāḷakampanādīni pāṭihāriyāni dakkhissāmā’’ti ca ‘‘cattāro apāyā parihāyissanti, cha devalokā nava brahmalokā paripūressantī’’ti ca attamanā udānaṃ udānentā attano attano brahmalokaṃ gacchanti.
However, at the time of flowering, seeing the flowers, they are delighted and utter exclamations of joy, thinking, "We shall witness the wonders of the Bodhisattas' entering the mother's womb, emerging, attaining full enlightenment, setting the Wheel of Dhamma in motion, performing the Twin Miracle, descending from the deva-world, relinquishing the life-principle, and attaining parinibbāna, as well as the trembling of the ten-thousandfold world-system and other miracles!" and "The four lower realms will diminish, and the six deva-worlds and nine Brahma-worlds will be filled!" And so, delighted, they return to their respective Brahma-worlds.
Nhưng vào thời điểm hoa nở, khi thấy hoa, họ nói: "Chúng ta sẽ được chứng kiến những phép màu như rung chuyển mười ngàn thế giới, v.v., khi các vị Bồ-tát Toàn Giác nhập thai mẹ, xuất thai, giác ngộ, chuyển Pháp luân, thực hiện song thần thông, giáng trần, xả thọ hành, và nhập Niết-bàn!" và "Bốn cõi khổ sẽ suy giảm, sáu cõi trời và chín cõi Phạm thiên sẽ được lấp đầy!" và họ trở nên hoan hỷ, cất tiếng cảm hứng, rồi trở về cõi Phạm thiên của mình.
Imasmiṃ bhaddakappe pañca padumāni uppajjiṃsu.
In this Fortunate Kalpa, five lotus flowers arose.
Trong kiếp Hiền này, năm bông sen đã nở.
Tesaṃ nimittānaṃ ānubhāvena cattāro buddhā uppannā, pañcamo uppajjissati.
By the power of these signs, four Buddhas have appeared, and the fifth will appear.
Nhờ uy lực của những điềm báo đó, bốn vị Phật đã xuất hiện, và vị thứ năm sẽ xuất hiện.
Suddhāvāsabrahmānopi tāni padumāni disvā imamatthaṃ jāniṃsu.
The Suddhāvāsa Brahmas also knew this matter by seeing those lotus flowers.
Chư Phạm thiên Tịnh Cư thiên cũng đã biết điều này khi thấy những bông sen đó.
Tena vuttaṃ – ‘‘aññesampi pākaṭaṃ hotī’’ti.
Therefore, it was said, "it is also known to others."
Vì vậy đã nói: "Nó cũng hiển lộ cho những vị khác nữa."
5-7. Iti bhagavā – ‘‘ito so, bhikkhave’’tiādinā nayena kappaparicchedavasena pubbenivāsaṃ dassetvā idāni tesaṃ buddhānaṃ jātiparicchedādivasena dassetuṃ vipassī, bhikkhavetiādimāha.
Thus the Blessed One, having shown the past lives by way of epoch-divisions with the method beginning with, "Bhikkhus, it is from here...", now, in order to show the birth-divisions of those Buddhas, said the passage beginning with, " Bhikkhus, Vipassī...".
5-7. Đức Thế Tôn đã thuyết giảng về tiền kiếp theo cách phân chia kiếp, bắt đầu với câu: “Này các tỳ khưu, đó là từ đây…”. Bây giờ, để trình bày về các vị Phật đó theo cách phân chia chủng tộc và các khía cạnh khác, Ngài đã nói đoạn văn bắt đầu bằng câu: “Này các tỳ khưu, Vipassī…”.
Tattha āyuparicchede parittaṃ lahukanti ubhayametaṃ appakasseva vevacanaṃ.
In that, concerning the life-span, "limited and short" – both of these are synonyms for "little".
Trong phần phân định tuổi thọ, cả hai từ parittaṃ lahukaṃ này đều là đồng nghĩa của từ appakaṃ (ít ỏi).
Yañhi appakaṃ, taṃ parittañceva lahukañca hoti.
For indeed, what is little is both limited and short.
Bởi vì cái gì ít ỏi, cái đó là parittaṃ và cũng là lahukaṃ.
Appaṃ vā bhiyyoti vassasatato vā upari appaṃ, aññaṃ vassasataṃ apatvā vīsaṃ vā tiṃsaṃ vā cattālīsaṃ vā paṇṇāsaṃ vā saṭṭhi vā vassāni jīvati.
" Little or more" means little above a hundred years, or without reaching another hundred years, one lives for twenty, or thirty, or forty, or fifty, or sixty years.
Appaṃ vā bhiyyo có nghĩa là ít hơn hoặc nhiều hơn một trăm năm; sống hai mươi, ba mươi, bốn mươi, năm mươi, hoặc sáu mươi năm mà không đạt đến một trăm năm nữa.
Evaṃ dīghāyuko pana atidullabho, asuko kira evaṃ ciraṃ jīvatīti tattha tattha gantvā daṭṭhabbo hoti.
However, such a long-lived person is exceedingly rare, and one must go here and there to see if such-and-such a person lives so long.
Tuy nhiên, những người có tuổi thọ dài như vậy là cực kỳ hiếm, đến nỗi người ta phải đi đến tận nơi để gặp khi nghe rằng người nào đó sống rất lâu.
Tattha visākhā upāsikā vīsavassasataṃ jīvati, tathā pokkharasāti brāhmaṇo, brahmāyu brāhmaṇo, selo brāhmaṇo, bāvariyabrāhmaṇo, ānandatthero, mahākassapattheroti.
Among them, the lay follower Visākhā lived for one hundred and twenty years, likewise the brahmin Pokkharasāti, the brahmin Brahmāyu, the brahmin Sela, the brahmin Bāvariya, the Elder Ānanda, and the Elder Mahākassapa.
Trong số đó, nữ cư sĩ Visākhā sống một trăm hai mươi năm, cũng như Bà-la-môn Pokkharasāti, Bà-la-môn Brahmāyu, Bà-la-môn Sela, Bà-la-môn Bāvariya, Trưởng lão Ānanda, Trưởng lão Mahākassapa.
Anuruddhatthero pana vassasatañceva paṇṇāsañca vassāni, bākulatthero vassasatañceva saṭṭhi ca vassāni.
The Elder Anuruddha, however, lived for one hundred and fifty years, and the Elder Bākula for one hundred and sixty years.
Còn Trưởng lão Anuruddha sống một trăm năm mươi năm, Trưởng lão Bākula sống một trăm sáu mươi năm.
Ayaṃ sabbadīghāyuko.
This one was the longest-lived of all.
Vị này là người sống thọ nhất.
Sopi dve vassasatāni na jīvati.
Even he did not live for two hundred years.
Ngay cả ngài cũng không sống được hai trăm năm.
Vipassīādayo pana sabbepi bodhisattā mettāpubbabhāgena somanassasahagatañāṇasampayuttaasaṅkhārikacittena mātukucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhiṃsu.
Vipassī and the others, all the Bodhisattas, conceived in their mothers' wombs with a non-volitional (asaṅkhārika) mind, accompanied by joy and conjoined with knowledge, preceded by mettā.
Tuy nhiên, tất cả các vị Bồ-tát như Vipassī và các vị khác đều tái sinh vào bụng mẹ với tâm asaṅkhārika (không bị xúi giục) tương ưng với trí tuệ và hỷ lạc, có từ tâm làm phần mở đầu.
Tena cittena gahitāya paṭisandhiyā asaṅkhyeyyaṃ āyu, iti sabbe buddhā asaṅkhyeyyāyukā.
Due to the conception attained with that mind, their life-span could be incalculable (asaṅkhyeyya). Thus, all Buddhas could have incalculable life-spans.
Với sự tái sinh được tạo ra bởi tâm đó, tuổi thọ là vô số (asaṅkhyeyyaṃ), do đó tất cả các vị Phật đều có tuổi thọ vô số.
Te kasmā asaṅkhyeyyaṃ na aṭṭhaṃsu?
Why did they not remain for an incalculable period?
Tại sao các Ngài không trụ lại trong thời gian vô số?
Utubhojanavipattiyā.
Due to the deterioration of seasons and food.
Vì sự suy thoái của khí hậu và thực phẩm.
Utubhojanavasena hi āyu hāyatipi vaḍḍhatipi.
For indeed, life-span diminishes or increases depending on seasons and food.
Thật vậy, tuổi thọ giảm đi và tăng lên tùy theo khí hậu và thực phẩm.
Tattha yadā rājāno adhammikā honti, tadā uparājāno, senāpati, seṭṭhi, sakalanagaraṃ, sakalaraṭṭhaṃ adhammikameva hoti; atha tesaṃ ārakkhadevatā, tāsaṃ devatānaṃ mittā bhūmaṭṭhadevatā, tāsaṃ devatānaṃ mittā ākāsaṭṭhakadevatā, ākāsaṭṭhakadevatānaṃ mittā uṇhavalāhakā devatā, tāsaṃ mittā abbhavalāhakā devatā, tāsaṃ mittā sītavalāhakā devatā, tāsaṃ mittā vassavalāhakā devatā, tāsaṃ mittā cātumahārājikā devatā, tāsaṃ mittā tāvatiṃsā devatā, tāsaṃ mittā yāmā devatāti evamādi.
In that, when kings are unrighteous, then the viceroys, generals, rich merchants, the entire city, and the entire country become unrighteous; then their guardian deities, the earth-dwelling deities who are friends of those deities, the sky-dwelling deities who are friends of those deities, the hot-cloud deities who are friends of the sky-dwelling deities, the mist-cloud deities who are friends of those, the cold-cloud deities who are friends of those, the rain-cloud deities who are friends of those, the Cātumahārājika deities who are friends of those, the Tāvatiṃsa deities who are friends of those, the Yāma deities, and so on.
Trong đó, khi các vị vua không có pháp, thì các vị phó vương, các vị tướng quân, các vị trưởng giả, toàn bộ thành phố, toàn bộ quốc gia đều không có pháp; rồi các vị thiên thần bảo hộ của họ, các vị thiên thần bạn bè của các vị thiên thần đó là các vị thiên thần trú trên mặt đất, các vị thiên thần bạn bè của các vị thiên thần đó là các vị thiên thần trú trên không trung, các vị thiên thần bạn bè của các vị thiên thần trú trên không trung là các vị thiên thần mây nóng, các vị thiên thần bạn bè của họ là các vị thiên thần mây lạnh, các vị thiên thần bạn bè của họ là các vị thiên thần mây mưa, các vị thiên thần bạn bè của họ là các vị thiên thần Tứ Đại Thiên Vương, các vị thiên thần bạn bè của họ là các vị thiên thần cõi Đao Lợi, các vị thiên thần bạn bè của họ là các vị thiên thần cõi Dạ Ma, v.v.
Evaṃ yāva bhavaggā ṭhapetvā ariyasāvake sabbā devabrahmaparisāpi adhammikāva honti.
Thus, up to the highest abode (bhavagga), excluding the noble disciples, all assemblies of devas and brahmās are unrighteous.
Như vậy, cho đến cõi Hữu Đỉnh, ngoại trừ các Thánh đệ tử, tất cả các chúng hội trời và Phạm thiên đều không có pháp.
Tāsaṃ adhammikatāya visamaṃ candimasūriyā pariharanti, vāto yathāmaggena na vāyati, ayathāmaggena vāyanto ākāsaṭṭhakavimānāni khobheti, vimānesu khobhitesu devatānaṃ kīḷanatthāya cittāni na namanti, devatānaṃ kīḷanatthāya cittesu anamantesu sītuṇhabhedo utu yathākālena na sampajjati, tasmiṃ asampajjante na sammā devo vassati, kadāci vassati, kadāci na vassati; katthaci vassati, katthaci na vassati, vassantopi vappakāle aṅkurakāle nāḷakāle pupphakāle khīraggahaṇādikālesu yathā yathā sassānaṃ upakāro na hoti, tathā tathā vassati ca vigacchati ca, tena sassāni visamapākāni honti, vigatagandhavaṇṇarasādisampannāni.
Because of their unrighteousness, the sun and moon move unevenly; the wind does not blow along its proper path, and blowing off its path, it shakes the celestial mansions of the sky-dwelling deities. When the mansions are shaken, the minds of the deities do not incline towards amusement. When the minds of the deities do not incline towards amusement, the season, divided into cold and heat, does not occur at its proper time. When it does not occur properly, the sky does not rain properly; sometimes it rains, sometimes it does not; sometimes it rains in one place, sometimes not. Even when it rains, it does so in such a way that it is not beneficial to the crops during the sowing season, the sprouting season, the stalk season, the flowering season, the milk-formation season, and so on; it rains and ceases in such ways. Because of this, the crops ripen unevenly, lacking good fragrance, color, and taste.
Do sự bất chánh của họ, mặt trăng và mặt trời di chuyển bất thường, gió không thổi theo đúng đường, khi thổi sai đường thì làm chấn động các cung điện của chư thiên trên không trung, khi các cung điện bị chấn động thì tâm của chư thiên không hướng đến việc vui chơi, khi tâm của chư thiên không hướng đến việc vui chơi thì khí hậu lạnh nóng không diễn ra đúng thời điểm, khi đó không có mưa đúng mức, đôi khi có mưa, đôi khi không mưa; có nơi mưa, có nơi không mưa, ngay cả khi mưa thì vào mùa gieo hạt, mùa nảy mầm, mùa trổ đòng, mùa ra hoa, mùa kết sữa, v.v., mưa không mang lại lợi ích cho cây trồng theo cách thích hợp, và rồi mưa tạnh, do đó cây trồng chín không đều, mất đi mùi hương, màu sắc, vị ngon, v.v.
Ekabhājane pakkhittataṇḍulesupi ekasmiṃ padese bhattaṃ uttaṇḍulaṃ hoti, ekasmiṃ atikilinnaṃ, ekasmiṃ samapākaṃ.
Even with rice grains put into a single pot, in one part the cooked rice is undercooked, in another part it is overcooked, and in yet another part it is cooked evenly.
Ngay cả trong những hạt gạo được cho vào cùng một nồi, ở một chỗ cơm thì còn sống, ở một chỗ thì quá nhão, ở một chỗ thì chín vừa.
Taṃ paribhuttaṃ kucchiyampi tīhākārehi paccati.
When consumed, it is digested in the stomach in three ways.
Khi ăn vào, nó cũng được tiêu hóa trong bụng theo ba cách (không tiêu, tiêu hóa kém, tiêu hóa không tốt).
Tena sattā bahvābādhā ceva honti, appāyukā ca.
Because of this, beings suffer from many diseases and have short life-spans.
Do đó, chúng sinh mắc nhiều bệnh và có tuổi thọ ngắn.
Evaṃ tāva utubhojanavasena āyu hāyati.
Thus, life-span diminishes due to seasons and food.
Như vậy, tuổi thọ giảm đi tùy theo khí hậu và thực phẩm.
Yadā pana rājāno dhammikā honti, tadā uparājānopi dhammikā hontīti purimanayeneva yāva brahmalokā sabbepi dhammikā honti.
However, when kings are righteous, then the viceroys are also righteous—in the same way as before, all beings up to the Brahma-world become righteous.
Tuy nhiên, khi các vị vua có pháp, thì các vị phó vương cũng có pháp, và cứ theo cách tương tự như đã nói trước đây, cho đến cõi Phạm thiên, tất cả đều có pháp.
Tesaṃ dhammikattā samaṃ candimasūriyā pariharanti, yathāmaggena vāto vāyati, yathāmaggena vāyanto ākāsaṭṭhakavimānāni na khobheti, tesaṃ akhobhā devatānaṃ kīḷanatthāya cittāni namanti.
Because of their righteousness, the sun and moon move evenly; the wind blows along its proper path. Blowing along its proper path, it does not shake the celestial mansions of the sky-dwelling deities. Due to their not being shaken, the minds of the deities incline towards amusement.
Do sự có pháp của họ, mặt trăng và mặt trời di chuyển đều đặn, gió thổi theo đúng đường, khi thổi theo đúng đường thì không làm chấn động các cung điện của chư thiên trên không trung, do không bị chấn động, tâm của chư thiên hướng đến việc vui chơi.
Evaṃ kālena utu sampajjati, devo sammā vassati, vappakālato paṭṭhāya sassānaṃ upakāraṃ karonto kāle vassati, kāle vigacchati, tena sassāni samapākāni sugandhāni suvaṇṇāni surasāni ojavantāni honti, tehi sampāditaṃ bhojanaṃ paribhuttampi sammā paripākaṃ gacchati, tena sattā arogā dīghāyukā honti.
Thus, the season occurs at the right time, the sky rains properly. Starting from the sowing season, it rains at the right time and ceases at the right time, benefiting the crops. Because of this, the crops ripen evenly, are fragrant, of good color, delicious, and full of vitality. The food prepared from them, even when consumed, digests properly. Because of this, beings are free from disease and long-lived.
Như vậy, khí hậu diễn ra đúng thời điểm, mưa đúng mức, từ mùa gieo hạt trở đi, mưa đúng lúc để mang lại lợi ích cho cây trồng, và tạnh đúng lúc, do đó cây trồng chín đều, thơm ngon, màu sắc đẹp, vị ngon và đầy chất dinh dưỡng, thực phẩm được chế biến từ chúng khi ăn vào cũng được tiêu hóa đúng cách, do đó chúng sinh không bệnh tật và có tuổi thọ dài.
Evaṃ utubhojanavasena āyu vaḍḍhati.
Thus, life-span increases due to seasons and food.
Như vậy, tuổi thọ tăng lên tùy theo khí hậu và thực phẩm.
Tattha vipassī bhagavā asītivassasahassāyukakāle nibbatto, sikhī sattativassasahassāyukakāleti idaṃ anupubbena parihīnasadisaṃ kataṃ, na pana evaṃ parihīnaṃ, vaḍḍhitvā vaḍḍhitvā parihīnanti veditabbaṃ.
In that, the Blessed One Vipassī was born when the life-span was eighty thousand years, and Sikhī when it was seventy thousand years. This is presented as if it gradually decreased, but it should be understood that it did not decrease in this way; rather, it increased, increased, and then decreased.
Trong đó, Đức Thế Tôn Vipassī xuất hiện vào thời đại có tuổi thọ tám mươi ngàn năm, Đức Sikhī vào thời đại có tuổi thọ bảy mươi ngàn năm; điều này được trình bày như thể giảm dần theo thứ tự, nhưng không phải là giảm dần như vậy, mà phải hiểu là tăng lên rồi giảm xuống, tăng lên rồi giảm xuống.
Kathaṃ?
How so?
Như thế nào?
Imasmiṃ tāva kappe kakusandho bhagavā cattālīsavassasahassāyukakāle nibbatto, āyuppamāṇaṃ pañca koṭṭhāse katvā cattāri ṭhatvā pañcame vijjamāneyeva parinibbuto.
In this very eon, the Blessed One Kakusandha was born when the life-span was forty thousand years. Having divided the life-span into five parts, he remained for four parts and attained parinibbāna while the fifth part was still present.
Trong kiếp này, Đức Thế Tôn Kakusandha xuất hiện vào thời đại có tuổi thọ bốn mươi ngàn năm, Ngài đã nhập Niết-bàn khi tuổi thọ còn lại một phần năm, sau khi đã trụ lại bốn phần năm tuổi thọ.
Taṃ āyu parihāyamānaṃ dasavassakālaṃ patvā puna vaḍḍhamānaṃ asaṅkhyeyyaṃ hutvā tato parihāyamānaṃ tiṃsavassasahassakāle ṭhitaṃ; tadā koṇāgamano bhagavā nibbatto.
As that life-span diminished, it reached a period of ten years, then increased again to an incalculable (asaṅkhyeyya) period, and then, diminishing from that, it settled at a period of thirty thousand years; at that time, the Blessed One Koṇāgamana was born.
Tuổi thọ đó giảm dần đến mười năm, rồi lại tăng lên vô số, sau đó giảm xuống còn ba mươi ngàn năm; lúc đó Đức Thế Tôn Koṇāgamana xuất hiện.
Tasmimpi tatheva parinibbute taṃ āyu dasavassakālaṃ patvā puna vaḍḍhamānaṃ asaṅkhyeyyaṃ hutvā parihāyitvā vīsativassasahassakāle ṭhitaṃ; tadā kassapo bhagavā nibbatto.
After he too attained parinibbāna in the same way, that life-span reached a period of ten years, then increased again to an incalculable period, and then diminished to a period of twenty thousand years; at that time, the Blessed One Kassapa was born.
Khi Ngài cũng nhập Niết-bàn như vậy, tuổi thọ đó giảm xuống còn mười năm, rồi lại tăng lên vô số, sau đó giảm xuống còn hai mươi ngàn năm; lúc đó Đức Thế Tôn Kassapa xuất hiện.
Tasmimpi tatheva parinibbute taṃ āyu dasavassakālaṃ patvā puna vaḍḍhamānaṃ asaṅkhyeyyaṃ hutvā parihāyitvā vassasatakālaṃ pattaṃ, atha amhākaṃ sammāsambuddho nibbatto.
After he too attained parinibbāna in the same way, that life-span reached a period of ten years, then increased again to an incalculable period, and then diminished to a period of one hundred years. Then our Perfectly Self-Enlightened One was born.
Khi Ngài cũng nhập Niết-bàn như vậy, tuổi thọ đó giảm xuống còn mười năm, rồi lại tăng lên vô số, sau đó giảm xuống còn một trăm năm; lúc đó Đức Chánh Đẳng Giác của chúng ta xuất hiện.
Evaṃ anupubbena parihāyitvā parihāyitvā vaḍḍhitvā vaḍḍhitvā parihīnanti veditabbaṃ.
Thus, it should be understood that it gradually diminished, diminished, increased, increased, and then diminished.
Như vậy, phải hiểu là tuổi thọ giảm dần, giảm dần rồi lại tăng lên, tăng lên rồi lại giảm xuống.
Tattha yaṃ yaṃ āyuparimāṇesu manussesu buddhā nibbattanti, tesampi taṃ tadeva āyuparimāṇaṃ hotīti veditabbaṃ.
In that, it should be understood that whatever life-span people have when Buddhas are born, the life-span of those Buddhas is also exactly the same.
Trong đó, phải hiểu rằng các vị Phật xuất hiện trong thời đại mà con người có tuổi thọ bao nhiêu thì tuổi thọ của các Ngài cũng là bấy nhiêu.