373. Evaṃ me sutanti mahāsatipaṭṭhānasuttaṃ.
373. Evaṃ me sutaṃ is the Mahāsatipaṭṭhāna Sutta.
373. Evaṃ me sutaṃ là kinh Mahāsatipaṭṭhāna.
Tatrāyamapubbapadavaṇṇanā – ekāyano ayaṃ, bhikkhave, maggoti kasmā bhagavā idaṃ suttamabhāsi?
Herein is the explanation of the introductory words: “This is the direct path, bhikkhus,” —why did the Bhagavā deliver this Sutta?
Ở đây, đây là phần chú giải các từ chưa từng được giải thích trước đây – Này các Tỳ-khưu, đây là con đường độc nhất (ekāyano ayaṃ, bhikkhave, maggo): Vì sao Đức Thế Tôn đã thuyết bài kinh này?
Kururaṭṭhavāsīnaṃ gambhīradesanāpaṭiggahaṇasamatthatāya.
Because the inhabitants of the Kuru country were capable of receiving a profound discourse.
Vì cư dân xứ Kuru có khả năng tiếp nhận những lời giáo huấn sâu sắc.
Kururaṭṭhavāsino kira bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo utupaccayādisampannattā tassa raṭṭhassa sappāyautupaccayasevanena niccaṃ kallasarīrā kallacittā ca honti.
The bhikkhus, bhikkhunīs, male and female lay followers in the Kuru country, due to the abundance of seasons and conducive factors in that country, by utilizing favorable seasonal and environmental conditions, always had healthy bodies and healthy minds.
Các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu-ni, cư sĩ nam, cư sĩ nữ ở xứ Kuru, do được đầy đủ các yếu tố như thời tiết, v.v., và do sử dụng các yếu tố thuận lợi về thời tiết của xứ đó, nên thân thể và tâm trí của họ luôn khỏe mạnh.
Te cittasarīrakallatāya anuggahitapaññābalā gambhīrakathaṃ paṭiggahetuṃ samatthā honti.
Supported by this health of body and mind, and endowed with the strength of wisdom, they were capable of receiving profound teachings.
Với sự khỏe mạnh về thân và tâm, họ được hỗ trợ bởi sức mạnh trí tuệ, có khả năng tiếp nhận những lời giáo huấn sâu sắc.
Tena nesaṃ bhagavā imaṃ gambhīradesanāpaṭiggahaṇasamatthataṃ sampassanto ekavīsatiyā ṭhānesu kammaṭṭhānaṃ arahatte pakkhipitvā idaṃ gambhīratthaṃ mahāsatipaṭṭhānasuttaṃ abhāsi.
Therefore, the Bhagavā, perceiving their capacity to receive this profound discourse, delivered this Mahāsatipaṭṭhāna Sutta, which is profound in meaning, by embedding the meditation subject in twenty-one places up to Arahantship.
Vì thế, Đức Thế Tôn, thấy được khả năng tiếp nhận giáo huấn sâu sắc của họ, đã đặt pháp hành vào hai mươi mốt chỗ trong A-la-hán quả và thuyết bài kinh Mahāsatipaṭṭhāna có ý nghĩa sâu sắc này.
Yathā hi puriso suvaṇṇacaṅkoṭakaṃ labhitvā tattha nānāpupphāni pakkhipeyya, suvaṇṇamañjūsaṃ vā pana labhitvā sattaratanāni pakkhipeyya, evaṃ bhagavā kururaṭṭhavāsiparisaṃ labhitvā gambhīradesanaṃ desesi.
Just as a person might obtain a golden casket and place various flowers therein, or obtain a golden reliquary and place the seven kinds of jewels therein, so too did the Bhagavā, having obtained the assembly of the Kuru country residents, teach a profound discourse.
Giống như một người đàn ông tìm được một hộp vàng và đặt nhiều loại hoa vào đó, hoặc tìm được một chiếc rương vàng và đặt bảy loại châu báu vào đó, Đức Thế Tôn cũng vậy, khi tìm được hội chúng cư dân xứ Kuru, đã thuyết giảng giáo pháp sâu sắc.
Tenevettha aññānipi gambhīratthāni imasmiṃ dīghanikāye mahānidānaṃ majjhimanikāye satipaṭṭhānaṃ, sāropamaṃ, rukkhopamaṃ, raṭṭhapālaṃ, māgaṇḍiyaṃ, āneñjasappāyanti aññānipi suttāni desesi.
For this reason, other profound suttas in this Dīgha Nikāya such as Mahānidāna, and in the Majjhima Nikāya such as Satipaṭṭhāna, Sāropama, Rukkopama, Raṭṭhapāla, Māgaṇḍiya, Aneñjasappāya, and other suttas, were also delivered there.
Vì vậy, trong Dīghanikāya này, Ngài cũng đã thuyết các bài kinh có ý nghĩa sâu sắc khác như Mahānidāna, và trong Majjhimanikāya là Satipaṭṭhāna, Sāropama, Rukkopama, Raṭṭhapāla, Māgaṇḍiya, Āneñjasappāya, và các bài kinh khác.
Apica tasmiṃ janapade catasso parisā pakatiyāva satipaṭṭhānabhāvanānuyogamanuyuttā viharanti, antamaso dāsakammakaraparijānāpi satipaṭṭhānapaṭisaṃyuttameva kathaṃ kathenti.
Moreover, in that region, the four assemblies naturally devoted themselves to the development of satipaṭṭhāna, to the extent that even male and female servants engaged in conversations connected with satipaṭṭhāna.
Hơn nữa, trong xứ đó, bốn hội chúng tự nhiên luôn tinh tấn tu tập niệm xứ (satipaṭṭhāna-bhāvanā), ngay cả những người giúp việc, nô lệ cũng nói chuyện liên quan đến niệm xứ.
Udakatitthasuttakantanaṭṭhānādīsupi niratthakakathā nāma nappavattati.
Even at water-drawing places, spinning places, and other locations, there was no idle talk.
Ngay cả ở các bến nước, nơi dệt vải, v.v., cũng không có những câu chuyện vô ích.
Sace kāci itthī ‘‘amma, tvaṃ kataraṃ satipaṭṭhānabhāvanaṃ manasikarosī’’ti pucchitā ‘‘na kiñcī’’ti vadati, taṃ garahanti ‘‘dhiratthu tava jīvitaṃ, jīvamānāpi tvaṃ matasadisā’’ti.
If any woman, when asked, “Mother, what satipaṭṭhāna meditation do you practice?” said, “Nothing,” they would reproach her, saying, “Woe to your life! Even though you are alive, you are like one dead.”
Nếu có người phụ nữ nào được hỏi: “Mẹ ơi, mẹ đang quán niệm pháp hành niệm xứ nào?”, mà trả lời: “Không có gì cả”, thì họ sẽ bị chỉ trích: “Đáng ghét thay cuộc đời của ngươi, dù sống mà ngươi cũng như đã chết!”
Atha naṃ ‘‘mā dāni puna evamakāsī’’ti ovaditvā aññataraṃ satipaṭṭhānaṃ uggaṇhāpenti.
Then, admonishing her not to do so again, they would help her learn a satipaṭṭhāna meditation.
Rồi họ khuyên nhủ: “Đừng làm như vậy nữa”, và dạy cho người đó một pháp hành niệm xứ nào đó.
Yā pana ‘‘ahaṃ asukasatipaṭṭhānaṃ nāma manasikaromī’’ti vadati, tassā ‘‘sādhu sādhū’’ti sādhukāraṃ katvā ‘‘tava jīvitaṃ sujīvitaṃ, tvaṃ nāma manussattaṃ pattā, tavatthāya sammāsambuddho uppanno’’tiādīhi pasaṃsanti.
But if one said, “I practice such-and-such a satipaṭṭhāna,” they would applaud her, saying, “Well done! Well done! Your life is well-lived! You have attained human existence! The Perfectly Self-Enlightened One arose for your sake!” and so on.
Còn người nào nói: “Tôi đang quán niệm pháp hành niệm xứ này”, thì họ sẽ hoan hỷ tán thán: “Lành thay, lành thay, cuộc đời của ngươi thật đáng sống, ngươi đã đạt được kiếp người, Đức Chánh Đẳng Giác xuất hiện vì lợi ích của ngươi”, v.v.
Na kevalañcettha manussajātikāva satipaṭṭhānamanasikārayuttā, te nissāya viharantā tiracchānagatāpi.
And it was not only human beings who engaged in satipaṭṭhāna contemplation there, but also animals dwelling there due to them.
Không chỉ loài người ở đó tu tập niệm xứ, mà ngay cả loài vật sống nương tựa vào họ cũng vậy.
Tatridaṃ vatthu – eko kira naṭako suvapotakaṃ gahetvā sikkhāpento vicarati.
In this regard, there is a story: A certain entertainer, taking a parrot chick, wandered about teaching it.
Ở đây có một câu chuyện – Một người diễn viên xiếc nọ bắt một con vẹt con và đi khắp nơi huấn luyện nó.
So bhikkhunupassayaṃ upanissāya vasitvā gamanakāle suvapotakaṃ pamussitvā gato.
He lived near a bhikkhunī monastery and, when it was time to leave, he forgot the parrot chick and departed.
Ông ta sống gần một tu viện Tỳ-khưu-ni, và khi rời đi, ông đã bỏ quên con vẹt con.
Taṃ sāmaṇeriyo gahetvā paṭijaggiṃsu.
The sāmaṇerīs took it and cared for it.
Các Sa-di-ni đã nhặt nó về và chăm sóc.
Buddharakkhito tissa nāmaṃ akaṃsu.
They named it Buddharakkhita.
Họ đặt tên cho nó là Buddharakkhita.
Taṃ ekadivasaṃ purato nisinnaṃ disvā mahātherī āha – ‘‘buddharakkhitā’’ti.
One day, seeing it seated in front, the chief bhikkhunī said, “Buddharakkhita!”
Một ngày nọ, thấy nó ngồi trước mặt, vị Trưởng lão-ni hỏi: “Buddharakkhita!”
Kiṃ, ayyeti?
“Yes, venerable lady?”
“Gì vậy, bạch Ni sư?”
Atthi te koci bhāvanāmanasikāroti?
“Do you have any meditation contemplation?”
“Con có pháp hành quán niệm nào không?”
Natthi, ayyeti.
“No, venerable lady.”
“Không có, bạch Ni sư.”
Āvuso, pabbajitānaṃ santike vasantena nāma vissaṭṭhaattabhāvena bhavituṃ na vaṭṭati, kocideva manasikāro icchitabbo, tvaṃ pana aññaṃ na sakkhissasi, ‘‘aṭṭhi aṭṭhī’’ti sajjhāyaṃ karohīti.
“Friend, one who lives among renunciants should not be heedless of oneself; one should desire some contemplation. You, however, will not be able to do anything else, so recite 'bone, bone' (aṭṭhi aṭṭhi)!”
“Này hiền giả, khi sống gần các bậc xuất gia, không nên sống một cách buông thả; phải mong muốn có một pháp hành quán niệm nào đó. Con sẽ không thể làm được điều gì khác, hãy tụng niệm ‘xương, xương’ đi!”
So theriyā ovāde ṭhatvā ‘‘aṭṭhi aṭṭhī’’ti sajjhāyanto carati.
So, abiding by the therī’s advice, it went about reciting “aṭṭhi aṭṭhi.”
Nó vâng lời Trưởng lão-ni, đi khắp nơi tụng niệm “xương, xương”.
Taṃ ekadivasaṃ pātova toraṇagge nisīditvā bālātapaṃ tapamānaṃ eko sakuṇo nakhapañjarena aggahesi.
One day, as it was basking in the morning sun, sitting on the archway, a hawk seized it with its talons.
Một ngày nọ, vào buổi sáng sớm, khi nó đang ngồi trên cổng vòm sưởi nắng, một con chim săn mồi đã dùng móng vuốt bắt lấy nó.
So ‘‘kiri kirī’’ti saddamakāsi.
It made a “kiri kiri” sound.
Nó kêu lên “kiri kirī”.
Sāmaṇeriyo sutvā ‘‘ayye buddharakkhito sakuṇena gahito, mocema na’’nti leḍḍuādīni gahetvā anubandhitvā mocesuṃ.
The sāmaṇerīs heard it and, saying, “Venerable Buddharakkhita has been caught by a hawk! Let’s free it!” they took stones and other objects, pursued the hawk, and freed the parrot.
Các Sa-di-ni nghe thấy, nói: “Bạch Ni sư, Buddharakkhita bị chim bắt rồi, chúng ta hãy giải cứu nó!” Rồi họ cầm đá và các vật khác đuổi theo và giải cứu nó.
Taṃ ānetvā purato ṭhapitaṃ therī āha – ‘‘buddharakkhita, sakuṇena gahitakāle kiṃ cintesī’’ti?
Bringing it back and placing it in front, the therī said, “Buddharakkhita, what were you thinking when the hawk caught you?”
Khi mang nó về đặt trước mặt, vị Trưởng lão-ni hỏi: “Buddharakkhita, khi bị chim bắt, con đã nghĩ gì?”
Na, ayye, aññaṃ kiñci cintesiṃ, aṭṭhipuñjova aṭṭhipuñjaṃ gahetvā gacchati, katarasmiṃ ṭhāne vippakirissatīti, evaṃ ayye aṭṭhipuñjameva cintesinti.
“No, venerable lady, I was not thinking of anything else. I was thinking, 'A heap of bones is carrying away a heap of bones; where will it scatter it?' That is what I was thinking, venerable lady—a heap of bones.”
“Bạch Ni sư, con không nghĩ gì khác, chỉ nghĩ rằng một đống xương đang mang một đống xương đi, nó sẽ rơi rớt ở chỗ nào. Bạch Ni sư, con chỉ nghĩ về đống xương đó.”
Sādhu, sādhu, buddharakkhita, anāgate bhavakkhayassa te paccayo bhavissatīti.
“Excellent, excellent, Buddharakkhita! This will be a cause for the destruction of your existence in the future.”
“Lành thay, lành thay, Buddharakkhita, điều đó sẽ là nhân duyên cho sự đoạn tận luân hồi của con trong tương lai.”
Evaṃ tattha tiracchānagatāpi satipaṭṭhānamanasikārayuttā.
Thus, even animals there engaged in satipaṭṭhāna contemplation.
Như vậy, ngay cả loài vật ở đó cũng tu tập niệm xứ.
Tasmā nesaṃ bhagavā satipaṭṭhānabuddhimeva janento idaṃ suttamabhāsi.
Therefore, the Bhagavā delivered this Sutta to them, generating in them wisdom regarding satipaṭṭhāna.
Vì thế, Đức Thế Tôn đã thuyết bài kinh này để phát triển trí tuệ niệm xứ cho họ.
Bahūni nāmāni.
many names.
Nhiều tên gọi.
Svāyamidha ayananāmena vutto, tasmā ekāyano ayaṃ, bhikkhave, maggoti ettha ekamaggo ayaṃ, bhikkhave, maggo na dvidhā pathabhūtoti evamattho daṭṭhabbo.
Here, it is referred to by the name "ayana" (going/path); therefore, in “ekāyano ayaṃ, bhikkhave, maggo,” the meaning should be understood as, “This, bhikkhus, is a single path, not a bifurcated path.”
Ở đây, nó được gọi bằng tên ayana, vì vậy, trong câu ekāyano ayaṃ, bhikkhave, maggo, ý nghĩa cần được hiểu là: “Này các Tỳ-khưu, đây là con đường độc nhất, không phải là con đường hai lối.”
Atha vā ekena ayitabboti ekāyano.
Or, it is called ekāyano because it is to be gone by one.
Hoặc là, (con đường) mà một người nên đi, nên gọi là ekāyano (độc đạo).
Ekenāti gaṇasaṅgaṇikaṃ pahāya vūpakaṭṭhena pavivittacittena.
"By one" means by one who has abandoned social gatherings, by one who is withdrawn, by one whose mind is secluded.
Ekena (bởi một người) nghĩa là bởi người đã từ bỏ sự tụ tập, giao du, bởi người đã sống viễn ly, với tâm thanh tịnh.
Ayitabbo paṭipajjitabbo, ayanti vā etenāti ayano, saṃsārato nibbānaṃ gacchantīti attho.
It is to be gone, to be practiced; or, it is called ayano because beings go by it, meaning they go from saṃsāra to Nibbāna.
Ayitabbo (nên đi) nghĩa là nên thực hành; hoặc ayano (con đường) là vì người ta đi trên con đường này, nghĩa là đi từ luân hồi (saṃsāra) đến Niết Bàn (Nibbāna).
Ekassa ayano ekāyano.
The going of the One is ekāyano.
Con đường của một người là ekāyano.
Ekassāti seṭṭhassa.
"Of the One" means of the foremost.
Ekassa (của một) nghĩa là của bậc tối thượng.
Sabbasattaseṭṭho ca bhagavā, tasmā bhagavatoti vuttaṃ hoti.
And the Blessed One is the foremost of all beings, therefore it is said to be "of the Blessed One."
Và Đức Thế Tôn là bậc tối thượng trong tất cả chúng sanh, do đó có nghĩa là của Đức Thế Tôn.
Kiñcāpi hi tena aññepi ayanti, evaṃ santepi bhagavatova so ayano tena uppāditattā.
Although others may indeed go by it, even so, it is the going of the Blessed One alone, because it was originated by Him.
Mặc dù những người khác cũng đi trên con đường ấy, nhưng vì con đường ấy do Đức Thế Tôn khai sáng, nên nó là con đường của Đức Thế Tôn.
Yathāha ‘‘so hi, brāhmaṇa, bhagavā anuppannassa maggassa uppādetā’’tiādi (ma. ni. 3.79).
As it is said, "For that Blessed One, brahmin, is the producer of the unproduced path," and so forth.
Như đã nói: “Này Bà-la-môn, Đức Thế Tôn là người khai sáng con đường chưa từng được khai sáng” (Ma. Ni. 3.79).
Ayatīti vā ayano, gacchati pavattatīti attho.
Or, ayano because it goes, meaning it proceeds, it occurs.
Hoặc ayano (con đường) là vì nó đi, nghĩa là nó vận hành.
Ekasmiṃ ayanoti ekāyano, imasmiññeva dhammavinaye pavattati, na aññatthāti vuttaṃ hoti.
Ekāyano means "the going in the one (Dhamma-Vinaya)," meaning it occurs only in this Dhamma-Vinaya, not elsewhere.
Ekāyano (độc đạo) là con đường vận hành trong một (Pháp và Luật), nghĩa là nó vận hành chỉ trong Pháp và Luật này, không ở nơi nào khác.
Yathāha – ‘‘imasmiṃ kho, subhadda, dhammavinaye ariyo aṭṭhaṅgiko maggo upalabbhatī’’ti (dī. ni. 2.214).
As it is said, "In this Dhamma-Vinaya, Subhadda, the noble eightfold path is found."
Như đã nói: “Này Subhadda, trong Pháp và Luật này, có Bát Chánh Đạo” (Trường Bộ Kinh 2.214).
Desanābhedoyeva heso, atthato pana ekova.
This is merely a difference in teaching, but in meaning, it is one.
Đây chỉ là sự khác biệt trong cách giảng dạy, nhưng về ý nghĩa thì chỉ là một.
Apica ekaṃ ayatīti ekāyano.
Furthermore, ekāyano means "that which goes to one (Nibbāna)."
Hơn nữa, ekāyano (độc đạo) là vì nó đi đến một (mục đích).
Pubbabhāge nānāmukhabhāvanānayappavattopi aparabhāge ekaṃ nibbānameva gacchatīti vuttaṃ hoti.
It is said that although in its initial stage it proceeds through various modes of development, in its later stage it proceeds to Nibbāna alone.
Nghĩa là, mặc dù trong giai đoạn đầu, sự thực hành có thể tiến triển theo nhiều cách tu tập khác nhau, nhưng trong giai đoạn sau, nó chỉ đi đến một Niết Bàn duy nhất.
Yathāha brahmā sahampati –
As Brahmā Sahampati said:
Như Phạm Thiên Sahampati đã nói:
Keci pana ‘‘na pāraṃ diguṇaṃ yantī’’ti gāthānayena yasmā ekavāraṃ nibbānaṃ gacchati, tasmā ‘‘ekāyano’’ti vadanti, taṃ na yujjati.
Some, however, say it is called "ekāyano" because one goes to Nibbāna only once, following the stanza "They do not go doubly to the other shore," but this is not fitting.
Tuy nhiên, một số người nói rằng vì Niết Bàn được đến chỉ một lần, theo cách của kệ “không đi đến bờ bên kia hai lần”, nên gọi là ekāyano. Điều đó không hợp lý.
Imassa hi atthassa sakiṃ ayanoti iminā byañjanena bhavitabbaṃ.
For this meaning, the expression should be "sakiṃ ayano" (going once).
Vì ý nghĩa này phải được diễn đạt bằng từ sakiṃ ayana (đi một lần).
Yadi pana ekaṃ ayanamassa ekā gati pavattīti evaṃ atthaṃ yojetvā vucceyya, byañjanaṃ yujjeyya, attho pana ubhayathāpi na yujjati.
If, however, one were to combine the meaning thus: "It has one going, one movement," then the expression might be fitting, but the meaning is not fitting in either case.
Nếu nói rằng ekāyano là vì nó có một con đường, một sự vận hành, thì từ ngữ có thể hợp lý, nhưng ý nghĩa thì không hợp lý theo cả hai cách.
Idha pubbabhāgamaggassa adhippetattā.
Because here, the preliminary path (pubbabhāgamagga) is intended.
Vì ở đây, ý nghĩa được đề cập là con đường thuộc giai đoạn đầu.
Kāyādicatuārammaṇappavatto hi pubbabhāgasatipaṭṭhānamaggo idhādhippeto, na lokuttaro, so ca anekavārampi ayati, anekañcassa ayanaṃ hoti.
Indeed, the preliminary Satipaṭṭhāna path, which proceeds in the four objects beginning with the body, is intended here, not the supra-mundane path; and that path (the preliminary one) goes many times, and its going is manifold.
Thật vậy, con đường Tứ Niệm Xứ thuộc giai đoạn đầu, vận hành trên bốn đối tượng như thân, v.v., được đề cập ở đây, chứ không phải con đường siêu thế, và con đường ấy vận hành nhiều lần, và có nhiều sự vận hành.
Pubbepi ca imasmiṃ pade mahātherānaṃ sākacchā ahosiyeva.
And there was indeed a discussion among the great theras regarding this very term earlier.
Và trước đây, đã có cuộc tranh luận của các vị Đại Trưởng Lão về từ này.
Tipiṭakacūḷanāgatthero pubbabhāgasatipaṭṭhānamaggoti āha.
Tipiṭakacūḷanāgatthera said it was the preliminary Satipaṭṭhāna path.
Trưởng Lão Tipiṭaka Cūḷanāga nói đó là con đường Tứ Niệm Xứ thuộc giai đoạn đầu.
Ācariyo panassa tipiṭakacūḷasumatthero missakamaggoti āha.
But his teacher, Tipiṭakacūḷasumatthera, said it was a mixed path.
Nhưng vị thầy của ngài, Trưởng Lão Tipiṭaka Cūḷasuma, nói đó là con đường hỗn hợp.
Pubbabhāgo bhanteti?
"Is it the preliminary path, Venerable Sir?"
“Bạch Ngài, đó là giai đoạn đầu phải không?”
Missako, āvusoti.
"It is a mixed one, friend."
“Này hiền giả, đó là hỗn hợp.”
Ācariye pana punappunaṃ bhaṇante appaṭibāhitvā tuṇhī ahosi.
But when the teacher spoke repeatedly, he (Cūḷanāga) did not object and remained silent.
Nhưng khi vị thầy nói đi nói lại, ngài không phản bác mà im lặng.
Pañhaṃ avinicchinitvāva uṭṭhahiṃsu.
They rose without settling the question.
Họ đứng dậy mà chưa giải quyết được vấn đề.
Athācariyatthero nahānakoṭṭhakaṃ gacchanto ‘‘mayā missakamaggo kathito, cūḷanāgo pubbabhāgamaggoti ādāya voharati, ko nu kho ettha nicchayo’’ti suttantaṃ ādito paṭṭhāya parivattento ‘‘yo hi koci, bhikkhave, ime cattāro satipaṭṭhāne evaṃ bhāveyya satta vassānī’’ti imasmiṃ ṭhāne sallakkhesi.
Then, as the teacher thera was going to the bathing place, he reflected, "I said it was a mixed path, but Cūḷanāga refers to it as the preliminary path. What, indeed, is the correct decision here?" As he recited the Suttanta from the beginning, he noted in this passage: "Whoever, bhikkhus, would thus develop these four Satipaṭṭhānas for seven years..."
Sau đó, khi vị Trưởng Lão thầy đi đến phòng tắm, ngài suy nghĩ: “Ta đã nói là con đường hỗn hợp, còn Cūḷanāga lại nói là con đường giai đoạn đầu. Vậy đâu là sự quyết định ở đây?” Ngài đọc lại kinh từ đầu và chú ý đến đoạn: “Này chư Tỳ-khưu, bất cứ ai tu tập bốn niệm xứ này như vậy trong bảy năm.”
Lokuttaramaggo uppajjitvā satta vassāni tiṭṭhamāno nāma natthi, mayā vutto missakamaggo na labbhati.
The supra-mundane path, having arisen, does not remain for seven years; the mixed path that I mentioned is not acceptable.
Con đường siêu thế không thể tồn tại trong bảy năm sau khi phát sinh, nên con đường hỗn hợp mà ta nói là không thể chấp nhận được.
Cūḷanāgena diṭṭho pubbabhāgamaggova labbhatīti ñatvā aṭṭhamiyaṃ dhammasavane saṅghuṭṭhe agamāsi.
Knowing that only the preliminary path seen by Cūḷanāga is acceptable, he went when the time for hearing Dhamma was announced on the eighth day.
Ngài nhận ra rằng chỉ có con đường giai đoạn đầu mà Cūḷanāga đã thấy là hợp lý, và ngài đi đến buổi thuyết pháp vào ngày thứ tám khi có tiếng thông báo.
Porāṇakattherā kira piyadhammasavanā honti, saddaṃ sutvāva ‘‘ahaṃ paṭhamaṃ, ahaṃ paṭhama’’nti ekappahāreneva osaranti.
Indeed, the ancient theras were fond of hearing Dhamma; as soon as they heard the sound, they would rush down, each saying, "I first, I first!"
Các vị Trưởng Lão thời xưa rất thích nghe pháp, vừa nghe tiếng là liền xô nhau: “Tôi trước, tôi trước!”
Tasmiñca divase cūḷanāgattherassa vāro, tena dhammāsane nisīditvā bījaniṃ gahetvā pubbagāthāsu vuttāsu therassa āsanapiṭṭhiyaṃ ṭhitassa etadahosi – ‘‘raho nisīditvā na vakkhāmī’’ti.
On that day, it was Cūḷanāgatthera's turn; having sat on the Dhamma seat and taken a fan, after the introductory verses were spoken, it occurred to the thera (Cūḷasumatthera), who was standing behind the seat: "I will not speak in private."
Và vào ngày đó, đến lượt Trưởng Lão Cūḷanāga. Ngài ngồi trên pháp tòa, cầm quạt, và khi các bài kệ mở đầu được đọc xong, vị Trưởng Lão (Cūḷasuma) đang đứng sau ghế của ngài (Cūḷanāga) nghĩ: “Ta sẽ không nói riêng.”
Porāṇakattherā hi anusūyakā honti.
For the ancient theras are not envious.
Các vị Trưởng Lão thời xưa không có tâm ganh tỵ.
Na attano rucimeva ucchubhāraṃ viya evaṃ ukkhipitvā vicaranti, kāraṇameva gaṇhanti, akāraṇaṃ vissajjenti.
They do not go around merely asserting their own preference, like carrying a bundle of sugarcane; they only take up what is reasonable and discard what is not.
Họ không chỉ khư khư giữ ý kiến của mình như gánh mía mà đi khắp nơi, họ chỉ chấp nhận những gì có lý do, và từ bỏ những gì không có lý do.
Tasmā thero ‘‘āvuso, cūḷanāgā’’ti āha.
Therefore, the thera said, "Friend Cūḷanāga."
Vì vậy, vị Trưởng Lão (Cūḷasuma) nói: “Này hiền giả Cūḷanāga!”
So ācariyassa viya saddoti dhammaṃ ṭhapetvā ‘‘kiṃ bhante’’ti āha.
He (Cūḷanāga), thinking it was the voice of his teacher, paused his discourse and said, "What is it, Venerable Sir?"
Vị ấy (Cūḷanāga) nghĩ đó là tiếng của thầy mình, nên ngừng thuyết pháp và nói: “Bạch Ngài, có việc gì ạ?”
Āvuso, cūḷanāga, mayā vutto missakamaggo na labbhati, tayā vutto pubbabhāgasatipaṭṭhānamaggova labbhatīti.
"Friend Cūḷanāga, the mixed path that I spoke of is not acceptable; only the preliminary Satipaṭṭhāna path that you spoke of is acceptable."
“Này hiền giả Cūḷanāga, con đường hỗn hợp mà ta đã nói là không chấp nhận được, chỉ có con đường Tứ Niệm Xứ giai đoạn đầu mà hiền giả đã nói là chấp nhận được.”
Thero cintesi – ‘‘amhākaṃ ācariyo sabbapariyattiko tepiṭako sutabuddho, evarūpassāpi nāma bhikkhuno ayaṃ pañho āluḷeti, anāgate mama bhātikā imaṃ pañhaṃ āluḷessantīti suttaṃ gahetvā imaṃ pañhaṃ niccalaṃ karissāmī’’ti paṭisambhidāmaggato ‘‘ekāyanamaggo vuccati pubbabhāgasatipaṭṭhānamaggo’’.
The thera (Cūḷanāga) thought, "Our teacher, who has mastered all the Pariyatti, is well-versed in the three Piṭakas, and is a Buddha by learning, even for such a bhikkhu, this question causes confusion. In the future, my brothers will also be confused by this question, so I will take a Sutta and make this question unwavering." Thus, from the Paṭisambhidāmagga, he quoted, "The Ekāyana path is called the preliminary Satipaṭṭhāna path."
Trưởng Lão (Cūḷanāga) suy nghĩ: “Thầy của chúng ta là bậc thông suốt Tam Tạng, một vị Phật do nghe nhiều, vậy mà vấn đề này vẫn làm ngài bối rối. Trong tương lai, các huynh đệ của ta cũng sẽ bối rối về vấn đề này.” Ngài liền trích dẫn kinh từ Paṭisambhidāmagga: “Con đường độc nhất được gọi là con đường Tứ Niệm Xứ giai đoạn đầu.”
Maggoti kenaṭṭhena maggo?
Magga – in what sense is it a path?
Maggo (con đường) nghĩa là gì?
Nibbānagamanaṭṭhena nibbānatthikehi magganīyaṭṭhena ca.
In the sense of going to Nibbāna, and in the sense of being sought by those who seek Nibbāna.
Nó là con đường vì nó dẫn đến Niết Bàn, và vì nó là con đường mà những người mong cầu Niết Bàn tìm kiếm.
Sattānaṃ visuddhiyāti rāgādīhi malehi abhijjhāvisamalobhādīhi ca upakkilesehi kiliṭṭhacittānaṃ sattānaṃ visuddhatthāya.
For the purification of beings means for the purification of beings whose minds are defiled by defilements such as greed, and by impurities such as unrighteous greed.
Sattānaṃ visuddhiyā (để thanh tịnh chúng sanh) nghĩa là để thanh tịnh hóa chúng sanh có tâm bị ô nhiễm bởi các cấu uế như tham, v.v., và bởi các phiền não như tham lam bất chính, v.v.
Tathā hi imināva maggena ito satasahassakappādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ upari ekasmiṃyeva kappe nibbatte taṇhaṅkaramedhaṅkarasaraṇaṅkaradīpaṅkaranāmake buddhe ādiṃ katvā sakyamunipariyosānā aneke sammāsambuddhā anekasatā paccekabuddhā gaṇanapathaṃ vītivattā ariyasāvakā cāti ime sattā sabbe cittamalaṃ pavāhetvā paramavisuddhiṃ pattā.
Indeed, by this very path, innumerable Perfectly Self-Enlightened Ones, starting with the Buddhas Taṇhaṅkara, Medhaṅkara, Saraṇaṅkara, and Dīpaṅkara, who arose in one single kappa beyond a hundred thousand kappas and four asaṅkheyyas, down to Sakyamuni, and hundreds of Paccekabuddhas whose number cannot be counted, and noble disciples – all these beings cast away mental defilements and attained supreme purity.
Thật vậy, chỉ bằng con đường này, vô số chư Phật Chánh Đẳng Chánh Giác, bắt đầu từ các Đức Phật Taṇhaṅkara, Medhaṅkara, Saraṇaṅkara, Dīpaṅkara, xuất hiện trong cùng một kiếp, vượt qua bốn A-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp, cho đến Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, và hàng trăm ngàn Thánh đệ tử vượt ngoài số đếm – tất cả những chúng sanh này đều đã loại bỏ cấu uế của tâm và đạt đến sự thanh tịnh tối thượng.
Rūpamalavasena pana saṃkilesavodānapaññattiyeva natthi.
However, in terms of material defilement, there is no designation of defilement or purification.
Tuy nhiên, không có khái niệm về sự ô nhiễm hay thanh tịnh theo nghĩa cấu uế của sắc.
Tathā hi –
As it is said:
Như đã nói:
Tatrāyaṃ atthadīpanā – sāvatthiyaṃ kira tisso nāma kuṭumbikaputto cattālīsa hiraññakoṭiyo pahāya pabbajitvā agāmake araññe viharati.
Herein is the elucidation of the meaning: In Sāvatthī, there was a householder’s son named Tissa who, having abandoned forty crores of gold, went forth and dwelt in a forest without villages.
Đây là sự giải thích ý nghĩa: Nghe nói ở Sāvatthī, có một người con trai của gia đình giàu có tên là Tissa, đã từ bỏ bốn mươi triệu đồng vàng để xuất gia và sống trong một khu rừng không có làng mạc.
Tassa kaniṭṭhabhātu bhariyā ‘‘gacchatha, naṃ jīvitā voropethā’’ti pañcasate core pesesi.
His younger brother’s wife sent five hundred robbers, saying, “Go, deprive him of his life.”
Vợ của em trai ông đã sai năm trăm tên cướp đi giết ông ta.
Te gantvā theraṃ parivāretvā nisīdiṃsu.
They went and sat surrounding the elder.
Họ đi đến và vây quanh vị Trưởng lão rồi ngồi xuống.
Thero āha – ‘‘kasmā āgatattha upāsakā’’ti?
The elder asked, “Why have you come, lay followers?”
Trưởng lão hỏi: “Này các cư sĩ, vì sao các ông đến đây?”
Taṃ jīvitā voropessāmāti.
“We will deprive you of your life.”
“Chúng tôi sẽ đoạt mạng của ngài.”
Pāṭibhogaṃ me upāsakā, gahetvā ajjekarattiṃ jīvitaṃ dethāti.
“Lay followers, take me as your guarantee and grant me life for just tonight.”
Trưởng lão nói: “Này các cư sĩ, hãy nhận lấy vật bảo đảm của tôi và cho tôi sống thêm một đêm nay.”
Ko te, samaṇa, imasmiṃ ṭhāne pāṭibhogo bhavissatīti?
“Who will be your guarantee, ascetic, in this place?”
“Này Sa-môn, ai sẽ là người bảo đảm cho ngài ở nơi này?”
Thero mahantaṃ pāsāṇaṃ gahetvā dve ūruṭṭhīni bhinditvā ‘‘vaṭṭati upāsakā pāṭibhogo’’ti āha.
The elder took a large stone, broke both his thigh bones, and said, “Is this not a sufficient guarantee, lay followers?”
Trưởng lão lấy một tảng đá lớn, đập vỡ hai xương đùi của mình và nói: “Này các cư sĩ, đây có phải là vật bảo đảm không?”
Te apakkamitvā caṅkamanasīse aggiṃ katvā nipajjiṃsu.
They left, made a fire at the head of the walk, and lay down.
Họ bỏ đi, đốt lửa ở đầu đường kinh hành và nằm xuống.
Therassa vedanaṃ vikkhambhetvā sīlaṃ paccavekkhato parisuddhaṃ sīlaṃ nissāya pītipāmojjaṃ uppajji.
The elder, having suppressed the pain and reflected on his morality, experienced joy and rapture due to his perfectly pure morality.
Trưởng lão chế ngự cảm thọ, quán xét giới hạnh của mình, nhờ giới hạnh thanh tịnh mà niềm hỷ lạc phát sinh.
Tato anukkamena vipassanaṃ vaḍḍhento tiyāmarattiṃ samaṇadhammaṃ katvā aruṇuggamane arahattaṃ patto imaṃ udānaṃ udānesi –
Then, gradually developing vipassanā, he practiced the ascetic’s duty for the three watches of the night and attained Arahantship at dawn, uttering this udāna:
Từ đó, tuần tự tăng trưởng tuệ quán, thực hành pháp Sa-môn suốt ba canh đêm, khi bình minh ló dạng, ngài đạt được A-la-hán quả và thốt lên lời cảm hứng này:
Aparepi tiṃsa bhikkhū bhagavato santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññavihāre vassaṃ upagantvā ‘‘āvuso, tiyāmarattiṃ samaṇadhammova kātabbo, na aññamaññassa santikaṃ āgantabba’’nti vatvā vihariṃsu.
Again, thirty bhikkhus, having received meditation subjects from the Bhagavā, went for the Rains Retreat in a forest monastery and lived, saying, “Friends, the ascetic’s duty must be performed for the three watches of the night; no one should come to another.”
Ba mươi vị tỳ khưu khác cũng vậy, sau khi nhận đề mục thiền từ Đức Thế Tôn, đã an cư mùa mưa tại một trú xứ trong rừng và nói: “Này chư hiền, chúng ta chỉ nên thực hành pháp Sa-môn suốt ba canh đêm, không nên đến gần nhau.” Rồi họ sống như vậy.
Tesaṃ samaṇadhammaṃ katvā paccūsasamaye pacalāyantānaṃ eko byaggho āgantvā ekekaṃ bhikkhuṃ gahetvā gacchati.
While they were practicing the ascetic’s duty and drowsing in the early morning, a tiger came, seized one bhikkhu after another, and went away.
Sau khi thực hành pháp Sa-môn, vào lúc rạng đông, khi họ đang thiu thiu ngủ, một con hổ đến tha đi từng vị tỳ khưu một.
Na koci ‘‘maṃ byaggho gaṇhī’’ti vācampi nicchāresi.
Not one of them even uttered a word, “The tiger has seized me!”
Không một ai thốt lên lời nào rằng: “Tôi bị hổ bắt!”
Evaṃ pañcasu dasasu bhikkhūsu khāditesu uposathadivase ‘‘itare, āvuso, kuhi’’nti pucchitvā ñatvā ca ‘‘idāni gahitena gahitomhīti vattabba’’nti vatvā vihariṃsu.
When five or ten bhikkhus had been eaten in this way, on the Uposatha day, they asked, “Friends, where are the others?” and having learned the truth, they lived, saying, “Now, whoever is seized must say, ‘I am seized!’”
Khi năm, mười vị tỳ khưu đã bị ăn thịt như vậy, vào ngày trai giới, họ hỏi: “Này chư hiền, những vị khác ở đâu?” Sau khi biết sự thật, họ nói: “Bây giờ, ai bị bắt thì hãy nói: ‘Tôi bị bắt!’” Rồi họ sống như vậy.
Atha aññataraṃ daharabhikkhuṃ purimanayeneva byaggho gaṇhi.
Then, a certain young bhikkhu was seized by the tiger in the same manner as before.
Thế rồi, một vị tỳ khưu trẻ bị con hổ bắt theo cách cũ.
So ‘‘byaggho bhante’’ti āha.
He exclaimed, “Bhante, a tiger!”
Vị ấy nói: “Bạch chư Tôn giả, hổ!”
Bhikkhū kattaradaṇḍe ca ukkāyo ca gahetvā mocessāmāti anubandhiṃsu.
The bhikkhus, taking staffs and torches, pursued, intending to free him.
Các tỳ khưu cầm gậy và đuốc, đuổi theo với ý định giải cứu.
Byaggho bhikkhūnaṃ agatiṃ chinnataṭaṭṭhānamāruyha taṃ bhikkhuṃ pādaṅguṭṭhakato paṭṭhāya khādituṃ ārabhi.
The tiger climbed to a place inaccessible to the bhikkhus, a broken cliff, and began to eat that bhikkhu starting from his big toe.
Con hổ leo lên một vách đá dựng đứng mà các tỳ khưu không thể đến được, và bắt đầu ăn thịt vị tỳ khưu đó từ ngón chân cái trở lên.
Itarepi ‘‘idāni sappurisa, amhehi kattabbaṃ natthi, bhikkhūnaṃ viseso nāma evarūpe ṭhāne paññāyatī’’ti āhaṃsu.
The other bhikkhus said, “Now, good sir, there is nothing more for us to do. The distinction of bhikkhus manifests in such a situation.”
Các vị tỳ khưu khác nói: “Này thiện nam tử, bây giờ chúng tôi không thể làm gì được nữa. Sự đặc biệt của các tỳ khưu được thể hiện ở những hoàn cảnh như thế này.”
So byagghamukhe nipannova taṃ vedanaṃ vikkhambhetvā vipassanaṃ vaḍḍhento yāva gopphakā khāditasamaye sotāpanno hutvā, yāva jaṇṇukā khāditasamaye sakadāgāmī, yāva nābhiyā khāditasamaye anāgāmī hutvā, hadayarūpe akhāditeyeva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā imaṃ udānaṃ udānesi –
That bhikkhu, lying in the tiger’s mouth, suppressed the pain, and developing vipassanā, became a sotāpanna when eaten up to the ankles, a sakadāgāmī when eaten up to the knees, and an anāgāmī when eaten up to the navel, and even before his heart-base was eaten, he attained Arahantship together with the paṭisambhidā (analytic knowledge), and uttered this udāna:
Vị ấy, nằm trong miệng hổ, chế ngự cảm thọ đó, tăng trưởng tuệ quán; khi bị ăn đến mắt cá chân thì chứng đắc quả Nhập Lưu (Sotāpanna), khi bị ăn đến đầu gối thì chứng đắc quả Nhất Lai (Sakadāgāmī), khi bị ăn đến rốn thì chứng đắc quả Bất Hoàn (Anāgāmī), và trước khi trái tim bị ăn, ngài đã chứng đắc A-la-hán quả cùng với các phân tích tuệ (paṭisambhidā), rồi thốt lên lời cảm hứng này:
Aparopi pītamallatthero nāma gihikāle tīsu rajjesu paṭākaṃ gahetvā tambapaṇṇidīpaṃ āgamma rājānaṃ passitvā raññā katānuggaho ekadivasaṃ kilañjakāpaṇasāladvārena gacchanto ‘‘rūpaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ, taṃ pajahatha, taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissatī’’ti na tumhākavākyaṃ sutvā cintesi ‘‘neva kira rūpaṃ attano, na vedanā’’ti.
Another, the elder named Pītamalla, in his lay life, having carried the banner in three kingdoms, came to Tambapaṇṇidīpa (Sri Lanka), saw the king, and was favored by the king. One day, as he was passing by the door of the Kilanjakāpaṇa Hall, he heard the words, “Bhikkhus, this form is not yours; abandon it. That, being abandoned by you, will be for your long-term welfare and happiness.” He reflected, “Indeed, form is not one’s own, nor are feelings.”
Một vị khác tên là Trưởng lão Pītamalla, khi còn là cư sĩ, đã cầm cờ hiệu ở ba vương quốc, rồi đến đảo Tambapaṇṇī, gặp nhà vua và được nhà vua ban ân. Một ngày nọ, khi đi qua cổng nhà kho bán chiếu, ngài nghe câu nói “Này chư tỳ khưu, sắc không phải của các ông, hãy từ bỏ nó, khi nó được từ bỏ, nó sẽ mang lại lợi ích và an lạc lâu dài cho các ông,” và suy nghĩ: “Thật vậy, sắc không phải của mình, thọ cũng không phải của mình.”
So taṃyeva aṅkusaṃ katvā nikkhamitvā mahāvihāraṃ gantvā pabbajjaṃ yācitvā pabbajito upasampanno dvemātikā paguṇā katvā tiṃsa bhikkhū gahetvā gabalavāliyaaṅgaṇaṃ gantvā samaṇadhammaṃ akāsi.
Using those very words as a goad, he left home, went to the Mahāvihāra, requested and received ordination, became a bhikkhu, mastered the two Mātikas (Vinaya texts), and taking thirty bhikkhus, went to the Gabalavāliya courtyard and performed the ascetic’s duty.
Ngài lấy chính câu nói đó làm cái móc để rời bỏ gia đình, đến Đại Tự Viện, xin xuất gia và trở thành tỳ khưu đã thọ giới cụ túc. Sau khi thành thạo hai bộ luật (dvemātikā), ngài dẫn ba mươi vị tỳ khưu đến Gabalavāliyaaṅgaṇa và thực hành pháp Sa-môn.
Pādesu avahantesu jaṇṇukehi caṅkamati.
When his feet failed, he walked on his knees.
Khi chân không thể đi được, ngài kinh hành bằng đầu gối.
Tamenaṃ rattiṃ eko migaluddako migoti maññamāno pahari.
One night, a deer hunter, mistaking him for a deer, struck him.
Một đêm nọ, một người thợ săn thú rừng nghĩ ngài là con thú và đánh ngài.
Satti vinivijjhitvā gatā, so taṃ sattiṃ harāpetvā paharaṇamukhāni tiṇavaṭṭiyā pūrāpetvā pāsāṇapiṭṭhiyaṃ attānaṃ nisīdāpetvā okāsaṃ kāretvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā ukkāsitasaddena āgatānaṃ bhikkhūnaṃ byākaritvā imaṃ udānaṃ udānesi –
The spear pierced through. He had the spear removed, filled the wound openings with a grass-wad, seated himself on a rock slab, created an opportunity, developed vipassanā, and attained Arahantship together with the paṭisambhidā. He answered the bhikkhus who had arrived hearing his cough, and uttered this udāna:
Ngọn giáo xuyên qua và đi mất. Ngài sai người rút ngọn giáo ra, lấp đầy các vết thương bằng bó cỏ, rồi ngồi trên tảng đá, tạo cơ hội để tăng trưởng tuệ quán, và chứng đắc A-la-hán quả cùng với các phân tích tuệ. Sau đó, ngài trả lời các tỳ khưu đến do tiếng ho khan của mình và thốt lên lời cảm hứng này:
Ñāyassa adhigamāyāti ñāyo vuccati ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, tassa adhigamāya, pattiyāti vuttaṃ hoti.
For the attainment of the path (ñāyassa adhigamāya): Ñāya is called the Noble Eightfold Path; it is said to be for its attainment, for its acquisition.
Để chứng đắc Chánh Đạo (ñāyassa adhigamāya): Chánh Đạo (ñāya) được gọi là Bát Chánh Đạo (ariyo aṭṭhaṅgiko maggo). Nghĩa là để chứng đắc, để đạt được Chánh Đạo.
Ayañhi pubbabhāge lokiyo satipaṭṭhānamaggo bhāvito lokuttaramaggassa adhigamāya saṃvattati.
For this worldly path of satipaṭṭhāna, developed in its preliminary stage, leads to the attainment of the supramundane path.
Con đường Tứ Niệm Xứ (satipaṭṭhānamaggo) thế gian này, khi được tu tập ở giai đoạn đầu, sẽ dẫn đến sự chứng đắc con đường siêu thế.
Tenāha ‘‘ñāyassa adhigamāyā’’ti.
Therefore, it is said, "for the attainment of the path."
Vì vậy, Đức Phật đã nói: “để chứng đắc Chánh Đạo”.
Nibbānassa sacchikiriyāyāti taṇhāvānavirahitattā nibbānanti laddhanāmassa amatassa sacchikiriyāya, attapaccakkhatāyāti vuttaṃ hoti.
For the realization of Nibbāna (nibbānassa sacchikiriyāya): Nibbāna is so named because it is free from the clinging vine (taṇhā); it is said to be for the realization of that deathless state, for its direct experience.
Để chứng ngộ Nibbāna (nibbānassa sacchikiriyāya): Nibbāna, được gọi như vậy vì không có rừng ái (taṇhāvāna), là sự chứng ngộ, sự tự mình thấy biết Pháp bất tử (amata).
Ayañhi maggo bhāvito anupubbena nibbānasacchikiriyaṃ sādheti.
For this path, when developed, gradually brings about the realization of Nibbāna.
Con đường này, khi được tu tập, sẽ dần dần đưa đến sự chứng ngộ Nibbāna.
Tenāha ‘‘nibbānassa sacchikiriyāyā’’ti.
Therefore, it is said, "for the realization of Nibbāna."
Vì vậy, Đức Phật đã nói: “để chứng ngộ Nibbāna”.
Tattha kiñcāpi ‘‘sattānaṃ visuddhiyā’’ti vutte sokasamatikkamādīni atthato siddhāneva honti, ṭhapetvā pana sāsanayuttikovide aññesaṃ na pākaṭāni, na ca bhagavā paṭhamaṃ sāsanayuttikovidaṃ janaṃ katvā pacchā dhammaṃ deseti.
Although "for the purification of beings" inherently implies the overcoming of sorrow and so forth, these are not clear to others apart from those skilled in the dispensation. And the Blessed One does not first make people skilled in the dispensation and then teach the Dhamma.
Mặc dù khi nói “để thanh tịnh hóa chúng sinh”, các ý nghĩa như vượt qua sầu bi, v.v. đã được ngầm hiểu, nhưng chúng không hiển nhiên đối với những người không thông thạo giáo pháp, và Đức Thế Tôn không thuyết pháp sau khi đã làm cho chúng sinh thông thạo giáo pháp trước.
Tena teneva pana suttena taṃ taṃ atthaṃ ñāpeti.
Rather, through each specific discourse, he makes that specific meaning known.
Ngài làm cho người ta hiểu từng ý nghĩa đó qua từng bài kinh.
Tasmā idha yaṃ yaṃ atthaṃ ekāyanamaggo sādheti, taṃ taṃ pākaṭaṃ katvā dassento ‘‘sokaparidevānaṃ samatikkamāyā’’tiādimāha.
Therefore, here, demonstrating each meaning that the one-way path accomplishes, he said "for the overcoming of sorrow and lamentation" and so on.
Vì vậy, ở đây, để làm cho rõ ràng từng ý nghĩa mà con đường độc nhất (ekāyanamaggo) thành tựu, Đức Phật đã nói: “để vượt qua sầu bi”, v.v.
Yasmā vā yā sattānaṃ visuddhi ekāyanamaggena saṃvattati, sā sokaparidevānaṃ samatikkamena hoti.
Or, because the purification of beings that comes about through the one-way path occurs through the overcoming of sorrow and lamentation.
Hoặc vì sự thanh tịnh hóa chúng sinh mà con đường độc nhất (ekāyanamaggo) dẫn đến, đó là sự vượt qua sầu bi.
Sokaparidevānaṃ samatikkamo dukkhadomanassānaṃ atthaṅgamena, dukkhadomanassānaṃ atthaṅgamo ñāyassādhigamena, ñāyassādhigamo nibbānassa sacchikiriyāya.
The overcoming of sorrow and lamentation occurs through the cessation of pain and displeasure; the cessation of pain and displeasure occurs through the attainment of the path; the attainment of the path occurs through the realization of Nibbāna.
Sự vượt qua sầu bi là sự chấm dứt khổ ưu, sự chấm dứt khổ ưu là sự chứng đắc Chánh Đạo, sự chứng đắc Chánh Đạo là sự chứng ngộ Nibbāna.
Tasmā imampi kamaṃ dassento ‘‘sattānaṃ visuddhiyā’’ti vatvā ‘‘sokaparidevānaṃ samatikkamāyā’’tiādimāha.
Therefore, showing this sequence as well, after saying "for the purification of beings," he said "for the overcoming of sorrow and lamentation" and so on.
Vì vậy, để chỉ ra trình tự này, sau khi nói “để thanh tịnh hóa chúng sinh”, Đức Phật đã nói: “để vượt qua sầu bi”, v.v.
Apica vaṇṇabhaṇanametaṃ ekāyanamaggassa.
Furthermore, this is a praise of the one-way path.
Hơn nữa, đây là lời tán thán con đường độc nhất.
Yatheva hi bhagavā – ‘‘dhammaṃ vo, bhikkhave, desessāmi ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsessāmi yadidaṃ chachakkānī’’ti (ma. ni. 3.420) chachakkadesanāya aṭṭhahi padehi vaṇṇaṃ abhāsi.
Just as the Blessed One praised the teaching of the Sixfold Set with eight phrases: "Monks, I will teach you the Dhamma, beautiful in the beginning, beautiful in the middle, beautiful in the end, with meaning and with letter, proclaiming the perfectly complete and purified holy life, that is, the sixfold set."
Cũng như Đức Thế Tôn đã tán thán bài thuyết pháp về sáu lục xứ bằng tám từ: “Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết cho các ông Pháp, vi diệu ở đoạn đầu, vi diệu ở đoạn giữa, vi diệu ở đoạn cuối, có nghĩa lý, có văn tự, hoàn toàn đầy đủ, hoàn toàn thanh tịnh, phạm hạnh này là sáu lục xứ.”
Yathā ca ariyavaṃsadesanāya ‘‘cattārome, bhikkhave, ariyavaṃsā aggaññā rattaññā vaṃsaññā porāṇā asaṃkiṇṇā asaṃkiṇṇapubbā na saṅkīyanti na saṅkīyissanti, appaṭikuṭṭhā samaṇehi brāhmaṇehi viññūhī’’ti (a. ni. 4.28) navahi padehi vaṇṇaṃ abhāsi; evaṃ imassāpi ekāyanamaggassa sattānaṃ visuddhiyātiādīhi sattahi padehi vaṇṇaṃ abhāsi.
And just as he praised the teaching of the Noble Lineages with nine phrases: "Monks, there are these four Noble Lineages, foremost, ancient, traditional, pristine, never mixed, not mixed in the past, not mixed in the future, unblamed by recluses, brahmins, and the wise"; in the same way, he praised this one-way path with seven phrases, starting with "for the purification of beings."
Và cũng như Ngài đã tán thán bài thuyết pháp về các bậc Thánh bằng chín từ: “Này các Tỳ-khưu, có bốn Thánh chủng này, là tối thượng, là bậc trưởng lão, là dòng dõi, là cổ xưa, không bị pha tạp, chưa từng bị pha tạp, không bị nghi ngờ, sẽ không bị nghi ngờ, không bị các Sa-môn, Bà-la-môn, những người trí thức chỉ trích”; như vậy, Đức Phật đã tán thán con đường độc nhất này bằng bảy từ như “để thanh tịnh hóa chúng sinh”, v.v.
Kasmāti ce, tesaṃ bhikkhūnaṃ ussāhajananatthaṃ.
Why? To generate enthusiasm in those bhikkhus.
Nếu hỏi tại sao, thì đó là để khơi dậy sự tinh tấn cho các Tỳ-khưu đó.
Vaṇṇabhāsanañhi sutvā te bhikkhū ‘‘ayaṃ kira maggo hadayasantāpabhūtaṃ sokaṃ, vācāvippalāpabhūtaṃ paridevaṃ, kāyikaasātabhūtaṃ dukkhaṃ, cetasikaasātabhūtaṃ domanassanti cattāro upaddave hanati, visuddhiṃ ñāyaṃ nibbānanti tayo visese āvahatī’’ti ussāhajātā imaṃ dhammadesanaṃ uggahetabbaṃ pariyāpuṇitabbaṃ dhāretabbaṃ, vācetabbaṃ, imañca maggaṃ bhāvetabbaṃ maññissanti.
For having heard the praise, those bhikkhus will become enthusiastic and think, "This path, they say, destroys the four calamities: sorrow arising from mental anguish, lamentation arising from verbal outburst, physical discomfort arising from bodily unease, and displeasure arising from mental unease; and it brings about the three excellences: purification, the path, and Nibbāna." They will then consider this Dhamma teaching to be learned, to be mastered, to be retained, to be recited, and this path to be developed.
Sau khi nghe lời tán thán, các Tỳ-khưu đó sẽ tinh tấn nghĩ rằng: “Con đường này tiêu diệt bốn tai họa là sầu (soka) phát sinh từ sự đau khổ trong tâm, bi (parideva) phát sinh từ lời than khóc, khổ (dukkha) phát sinh từ sự khó chịu về thân, ưu (domanassa) phát sinh từ sự khó chịu về tâm, và mang lại ba điều đặc biệt là sự thanh tịnh, chánh đạo, Nibbāna”. Họ sẽ coi bài thuyết pháp này là đáng học hỏi, đáng ghi nhớ, đáng trì tụng, và con đường này là đáng tu tập.
Iti tesaṃ bhikkhūnaṃ ussāhajananatthaṃ vaṇṇaṃ abhāsi.
Thus, he spoke the praise to generate enthusiasm in those bhikkhus.
Do đó, Đức Phật đã tán thán để khơi dậy sự tinh tấn cho các Tỳ-khưu đó.
Kambalavāṇijādayo kambalādīnaṃ vaṇṇaṃ viya.
Just like blanket merchants praising their blankets and so forth.
Giống như những người buôn chăn, v.v. tán thán chăn, v.v.
Yathā hi satasahassagghanikapaṇḍukambalavāṇijena ‘kambalaṃ gaṇhathā’ti ugghositepi asukakambaloti na tāva manussā jānanti.
For when a merchant of a fine blanket worth a hundred thousand proclaims, "Take a blanket!" people do not yet know what kind of blanket it is.
Cũng như khi người buôn chăn Pandukambala trị giá một trăm ngàn hô to ‘Hãy mua chăn!’, nhưng mọi người vẫn chưa biết đó là loại chăn nào.
Kesakambalavāḷakambalādayopi hi duggandhā kharasamphassā kambalātveva vuccanti.
For even hair blankets and coarse wool blankets, which are ill-smelling and rough to the touch, are also called blankets.
Vì các loại chăn như chăn lông (kesakambala), chăn da (vāḷakambala), v.v. cũng được gọi là chăn, dù chúng có mùi hôi và thô ráp.
Yadā pana tena gandhārako rattakambalo sukhumo ujjalo sukhasamphassoti ugghositaṃ hoti, tadā ye pahonti, te gaṇhanti.
But when he proclaims, "This is a fine Gandharan red blanket, soft, bright, pleasant to the touch," then those who can afford it take it.
Nhưng khi người ấy hô to rằng đó là chăn Gandhara màu đỏ, mềm mại, sáng bóng, dễ chịu khi chạm vào, thì những ai có khả năng sẽ mua.
Ye nappahonti, tepi dassanakāmā honti; evameva ‘ekāyano, bhikkhave, ayaṃ maggo’ti vuttepi asukamaggoti na tāva pākaṭo hoti.
Even those who cannot afford it desire to see it. In the same way, when it is said, "Monks, this is the one-way path," it is not yet clear what kind of path it is.
Những ai không có khả năng cũng muốn được nhìn thấy; cũng vậy, khi nói ‘Này các Tỳ-khưu, đây là con đường độc nhất’, thì vẫn chưa rõ đó là con đường nào.
Nānappakārakā hi aniyyānikamaggāpi maggātveva vuccanti.
For various kinds of non-emancipatory paths are also called paths.
Vì các loại con đường khác nhau, không dẫn đến giải thoát cũng được gọi là con đường.
‘‘Sattānaṃ visuddhiyā’’tiādimhi pana vutte ‘‘ayaṃ kira maggo cattāro upaddave hanati, tayo visese āvahatī’’ti ussāhajātā imaṃ dhammadesanaṃ uggahetabbaṃ pariyāpuṇitabbaṃ dhāretabbaṃ vācetabbaṃ, imañca maggaṃ bhāvetabbaṃ maññissantīti vaṇṇaṃ bhāsanto ‘‘sattānaṃ visuddhiyā’’tiādimāha.
But when it is said "for the purification of beings" and so on, then becoming enthusiastic, thinking, "This path, they say, destroys the four calamities and brings about the three excellences," they will consider this Dhamma teaching to be learned, to be mastered, to be retained, to be recited, and this path to be developed. Thus, speaking the praise, he said "for the purification of beings" and so on.
Tuy nhiên, khi nói “để thanh tịnh hóa chúng sinh”, v.v., các Tỳ-khưu sẽ tinh tấn nghĩ rằng: “Con đường này tiêu diệt bốn tai họa và mang lại ba điều đặc biệt”, họ sẽ coi bài thuyết pháp này là đáng học hỏi, đáng ghi nhớ, đáng trì tụng, và con đường này là đáng tu tập. Vì vậy, Đức Phật đã tán thán bằng cách nói “để thanh tịnh hóa chúng sinh”, v.v.
Yathā ca satasahassagghanikapaṇḍukambalavāṇijūpamā; evaṃ rattajambunadasuvaṇṇaudakappasādakamaṇiratanasuvisuddhamuttaratanapavāḷādivāṇijūpamādayopettha āharitabbā.
And just as the simile of the merchant of the fine blanket worth a hundred thousand, so too should similes of merchants of red jambu-river gold, water-purifying gems, perfectly pure pearl jewels, coral, and so forth be brought in here.
Cũng như ví dụ về người buôn chăn Pandukambala trị giá một trăm ngàn, các ví dụ về người buôn vàng Jambunada đỏ, đá quý làm trong nước, ngọc trai tinh khiết, san hô, v.v. cũng nên được đưa ra ở đây.
Yadidanti nipāto, ye imeti ayamassa attho.
Yadidaṃ is an indeclinable particle; its meaning is "namely these."
Yadidaṃ là một giới từ, nghĩa của nó là “những điều này”.
Cattāroti gaṇanaparicchedo.
Cattāro (four) is a numerical specification.
Cattāro là sự phân định số lượng.
Tena na tato heṭṭhā, na uddhanti satipaṭṭhānaparicchedaṃ dīpeti.
By this, it indicates the specification of satipaṭṭhāna, that there are not fewer nor more than that.
Điều đó cho thấy sự phân định Tứ Niệm Xứ (satipaṭṭhāna) không thấp hơn và không cao hơn (bốn).
Satipaṭṭhānāti tayo satipaṭṭhānā satigocaropi tidhā paṭipannesu sāvakesu satthuno paṭighānunayavītivattatāpi, satipi.
Satipaṭṭhānā (foundations of mindfulness) refers to the three foundations of mindfulness, which are the domain of mindfulness, the absence of anger and attachment in the Teacher towards disciples who have practiced in three ways, and also mindfulness itself.
Satipaṭṭhānā: Ba niệm xứ (satipaṭṭhāna) là đối tượng của niệm (sati-gocara) hoặc sự vượt qua sự chướng ngại và thuận theo của Bậc Đạo Sư đối với các đệ tử đã thực hành ba cách, hoặc chỉ là niệm (sati).
‘‘Catunnaṃ, bhikkhave, satipaṭṭhānānaṃ samudayañca atthaṅgamañca desessāmi, taṃ suṇātha…pe… ko ca, bhikkhave, kāyassa samudayo.
Indeed, in passages like, "Monks, I will teach you the arising and ceasing of the four foundations of mindfulness. Listen to that... And what, monks, is the arising of the body?
Trong các đoạn như: “Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết cho các ông về sự tập khởi và sự chấm dứt của bốn niệm xứ. Hãy lắng nghe… (pe)… Này các Tỳ-khưu, sự tập khởi của thân là gì?
Āhārasamudayā kāyassa samudayo’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.408) hi satigocaro satipaṭṭhānanti vuccati.
From the arising of nutriment (āhāra) comes the arising of the body," the domain of mindfulness is called satipaṭṭhāna.
Sự tập khởi của thân là do sự tập khởi của vật thực”, đối tượng của niệm (sati-gocara) được gọi là niệm xứ (satipaṭṭhāna).
Tathā ‘‘kāyo upaṭṭhānaṃ no sati, sati pana upaṭṭhānañceva sati cā’’tiādīsupi (paṭi. ma. 3.35).
Similarly, in passages like, "The body is the foundation, not mindfulness; but mindfulness is both the foundation and mindfulness itself."
Cũng vậy, trong các đoạn như: “Thân là sự an trú, nhưng không phải là niệm; còn niệm là cả sự an trú và niệm”.
Tassattho – patiṭṭhāti asminti paṭṭhānaṃ. Kā patiṭṭhāti?
Its meaning: That in which it is established is paṭṭhānaṃ. What is established?
Ý nghĩa của nó là: “Cái mà niệm an trú vào, đó là paṭṭhāna (nơi an trú)”. Cái gì an trú?
Sati.
Mindfulness (sati).
Niệm (sati).
Satiyā paṭṭhānaṃ satipaṭṭhānaṃ, padhānaṃ ṭhānanti vā paṭṭhānaṃ.
The establishment of mindfulness is satipaṭṭhānaṃ, or paṭṭhānaṃ is the primary foundation.
Nơi an trú của niệm là satipaṭṭhāna, hoặc paṭṭhāna là nơi chính yếu.
Satiyā paṭṭhānaṃ satipaṭṭhānaṃ hatthiṭṭhānaassaṭṭhānādīni viya.
The establishment of mindfulness is satipaṭṭhāna, like an elephant stable or a horse stable.
Nơi an trú của niệm là satipaṭṭhāna, giống như nơi an trú của voi, nơi an trú của ngựa, v.v.
‘‘Tayo satipaṭṭhānā yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsituṃ arahatī’’ti (ma. ni. 3.311) ettha tidhā paṭipannesu sāvakesu satthuno paṭighānunayavītivattatā ‘‘satipaṭṭhāna’’nti vuttā.
In the passage, "There are three satipaṭṭhānas that a noble one practices, which a noble one practicing is fit to instruct a group," the absence of anger and attachment in the Teacher towards disciples who have practiced in three ways is called "satipaṭṭhāna."
Trong đoạn: “Ba niệm xứ mà bậc Thánh thực hành, mà khi thực hành, bậc Đạo Sư xứng đáng để giáo hóa chúng đệ tử”, sự vượt qua sự chướng ngại và thuận theo của Bậc Đạo Sư đối với các đệ tử đã thực hành ba cách được gọi là “satipaṭṭhāna”.
Tassattho – paṭṭhapetabbato paṭṭhānaṃ, pavattayitabbatoti attho.
Its meaning: That which should be established (paṭṭhapetabba) is paṭṭhānaṃ, meaning that which should be made to occur.
Ý nghĩa của nó là: “Cái cần được thiết lập là paṭṭhāna”, nghĩa là cái cần được vận hành.
Kena paṭṭhapetabbatoti?
By what should it be established?
Cần được thiết lập bởi cái gì?
Satiyā.
By mindfulness (sati).
Bởi niệm (sati).
Satiyā paṭṭhānaṃ satipaṭṭhānaṃ.
The establishment by mindfulness is satipaṭṭhāna.
Sự thiết lập của niệm là satipaṭṭhāna.
‘‘Cattāro satipaṭṭhānā bhāvitā bahulīkatā satta sambojjhaṅge paripūrentī’’tiādīsu (ma. ni. 3.147) pana satiyeva ‘‘satipaṭṭhānaṃ’’ti vuccati.
However, in passages like, "The four foundations of mindfulness, developed and frequently practiced, fulfill the seven factors of enlightenment," mindfulness itself is called "satipaṭṭhāna."
Tuy nhiên, trong các đoạn như: “Bốn niệm xứ khi được tu tập, được làm cho sung mãn, sẽ làm cho bảy chi giác ngộ được viên mãn”, chính niệm (sati) được gọi là “satipaṭṭhāna”.
Tassattho – paṭṭhātīti paṭṭhānaṃ, upaṭṭhāti okkanditvā pakkhanditvā pattharitvā pavattatīti attho.
Its meaning: That which arises is paṭṭhānaṃ, meaning that which arises, enters, pervades, and persists.
Ý nghĩa của nó là: “Cái khởi lên là paṭṭhāna”, nghĩa là cái khởi lên, cái tràn ngập, cái lan tỏa, cái vận hành.
Satiyeva satipaṭṭhānaṃ.
Mindfulness itself is satipaṭṭhāna.
Chính niệm là satipaṭṭhāna.
Atha vā saraṇaṭṭhena sati, upaṭṭhānaṭṭhena paṭṭhānaṃ.
Or, by the meaning of 'recollection,' it is mindfulness; by the meaning of 'establishment,' it is a foundation.
Hoặc là, với ý nghĩa ghi nhớ là sati, với ý nghĩa thiết lập là paṭṭhāna.
Iti sati ca sā paṭṭhānaṃ cātipi satipaṭṭhānaṃ.
Thus, it is also called satipaṭṭhāna because it is both mindfulness and a foundation.
Do đó, sati và sự thiết lập đó cũng là satipaṭṭhāna.
Idamidhādhippetaṃ.
This is what is intended here.
Điều này được đề cập ở đây.
Yadi evaṃ kasmā ‘‘satipaṭṭhānā’’ti bahuvacanaṃ?
If that is the case, why is 'satipaṭṭhānā' in the plural?
Nếu vậy, tại sao lại dùng số nhiều là “satipaṭṭhānā” (các niệm xứ)?
Satibahuttā.
Because of the multiplicity of mindfulness.
Vì có nhiều sati (niệm).
Ārammaṇabhedena hi bahukā etā satiyo.
For indeed, these applications of mindfulness are many due to the distinction of their objects.
Thật vậy, những sati này rất nhiều do sự khác biệt về đối tượng (ārammaṇa).
Atha maggoti kasmā ekavacanaṃ?
Then, why is 'maggo' in the singular?
Vậy tại sao lại dùng số ít là “maggo” (đạo lộ)?
Maggaṭṭhena ekattā.
Because of its oneness in the sense of a path.
Vì có sự đồng nhất về ý nghĩa đạo lộ.
Catassopi hi etā satiyo maggaṭṭhena ekattaṃ gacchanti.
For all four of these applications of mindfulness attain oneness in the sense of a path.
Thật vậy, cả bốn sati này đều đạt đến sự đồng nhất về ý nghĩa đạo lộ.
Vuttañhetaṃ – ‘‘maggoti kenaṭṭhena maggo?
For it has been said: 'In what sense is it a path (magga)?
Điều này đã được nói: “Đạo lộ là gì, với ý nghĩa nào là đạo lộ?
Nibbānagamanaṭṭhena.
In the sense of leading to Nibbāna.
Với ý nghĩa đưa đến Nibbāna.
Nibbānatthikehi magganīyaṭṭhena cā’’ti.
And in the sense of being sought by those desirous of Nibbāna.'
Và với ý nghĩa là con đường cần được tìm kiếm bởi những người mong cầu Nibbāna.”
Catassopi cetā aparabhāge kāyādīsu ārammaṇesu kiccaṃ sādhayamānā nibbānaṃ gacchanti, ādito paṭṭhāya ca nibbānatthikehi maggiyanti, tasmā catassopi eko maggoti vuccanti.
And since all four of these, performing their function on the objects of the body and so on in a later stage, lead to Nibbāna, and are sought by those desirous of Nibbāna from the very beginning, therefore all four are called one path.
Và nếu cả bốn sati này, về sau, khi thực hiện công việc trên các đối tượng như thân v.v., đều đưa đến Nibbāna, và ngay từ đầu đã được những người mong cầu Nibbāna tìm kiếm, thì do đó cả bốn đều được gọi là một đạo lộ.
Evañca sati vacanānusandhinā sānusandhikāva desanā hoti, ‘‘mārasenappamaddanaṃ, vo bhikkhave, maggaṃ desessāmi, taṃ suṇātha…pe… katamo ca, bhikkhave, mārasenappamaddano maggo?
And if this is so, the teaching becomes coherent through the grammatical connection, as in passages like 'Bhikkhus, I shall teach you the path that crushes the army of Māra; listen to it... And what, bhikkhus, is the path that crushes the army of Māra?
Và nếu vậy, thì lời dạy sẽ có sự liên tục về ngữ nghĩa, giống như trong các trường hợp “Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông con đường nghiền nát quân ma. Hãy lắng nghe… (Saṃ. Ni. 5.224) … Và này các Tỳ-khưu, con đường nghiền nát quân ma là gì?
Yadidaṃ satta bojjhaṅgā’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.224) viya.
It is these seven factors of awakening (bojjhaṅgā)' (Saṃyutta Nikāya 5.224).
Đó là bảy chi phần giác ngộ (bojjhaṅga).”
Yathā mārasenappamaddanoti ca, satta bojjhaṅgāti ca atthato ekaṃ, byañjanamevettha nānaṃ.
Just as 'that which crushes the army of Māra' and 'the seven factors of awakening' are one in meaning, with only the expression differing here.
Cũng như “nghiền nát quân ma” và “bảy chi phần giác ngộ” là một về ý nghĩa, chỉ khác nhau về từ ngữ.
Evaṃ ‘‘ekāyanamaggo’’ti ca ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’ti ca atthato ekaṃ, byañjanamevettha nānaṃ, tasmā maggaṭṭhena ekattā ekavacanaṃ.
In the same way, 'the one-way path' and 'the four satipaṭṭhānas' are one in meaning, with only the expression differing here; therefore, it is singular in the sense of being a path.
Cũng vậy, “con đường độc nhất” (ekāyanamaggo) và “bốn niệm xứ” (cattāro satipaṭṭhānā) là một về ý nghĩa, chỉ khác nhau về từ ngữ, do đó, vì có sự đồng nhất về ý nghĩa đạo lộ mà dùng số ít.
Ārammaṇabhedena satibahuttā bahuvacanaṃ veditabbaṃ.
It should be understood as plural due to the multiplicity of mindfulness based on the distinction of objects.
Vì có nhiều sati do sự khác biệt về đối tượng mà dùng số nhiều, cần phải hiểu như vậy.
Kasmā pana bhagavatā cattārova satipaṭṭhānā vuttā anūnā anadhikāti?
Why, then, were only four satipaṭṭhānas taught by the Blessed One, neither fewer nor more?
Tại sao Thế Tôn lại chỉ thuyết giảng bốn niệm xứ, không thiếu không thừa?
Veneyyahitattā.
Due to the suitability of the trainees.
Vì lợi ích của những người có thể được giáo hóa (veneyya).
Taṇhācaritadiṭṭhicaritasamathayānikavipassanāyānikesu hi mandatikkhavasena dvedhā dvedhā pavattesu veneyyesu mandassa taṇhācaritassa oḷārikaṃ kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ visuddhimaggo, tikkhassa sukhumaṃ vedanānupassanāsatipaṭṭhānaṃ.
For among the trainees, who are twofold—those with craving-conduct and those with view-conduct, and those with samatha-yāna and those with vipassanā-yāna—according to whether they are dull or sharp, the gross kāyānupassanā satipaṭṭhāna is the path to purification for the dull person with craving-conduct, and the subtle vedanānupassanā satipaṭṭhāna for the sharp person.
Thật vậy, trong số những người có thể được giáo hóa, được phân thành hai loại tùy theo mức độ chậm chạp hay bén nhạy trong hành tham (taṇhācarita), hành kiến (diṭṭhicarita), hành thiền chỉ (samathayānika) và hành thiền quán (vipassanāyānika): đối với người hành tham chậm chạp, niệm xứ quán thân (kāyānupassanāsatipaṭṭhāna) thô thiển là con đường thanh tịnh; đối với người bén nhạy, niệm xứ quán thọ (vedanānupassanāsatipaṭṭhāna) vi tế là con đường thanh tịnh.
Diṭṭhicaritassapi mandassa nātippabhedagataṃ cittānupassanāsatipaṭṭhānaṃ visuddhimaggo, tikkhassa atippabhedagataṃ dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ visuddhimaggo.
Likewise, for the dull person with view-conduct, cittānupassanā satipaṭṭhāna, which is not greatly diversified, is the path to purification; for the sharp person, dhammānupassanā satipaṭṭhāna, which is greatly diversified, is the path to purification.
Đối với người hành kiến chậm chạp, niệm xứ quán tâm (cittānupassanāsatipaṭṭhāna) chưa đi sâu vào chi tiết là con đường thanh tịnh; đối với người bén nhạy, niệm xứ quán pháp (dhammānupassanāsatipaṭṭhāna) đi sâu vào chi tiết là con đường thanh tịnh.
Samathayānikassa ca mandassa akicchena adhigantabbanimittaṃ paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ visuddhimaggo, tikkhassa oḷārikārammaṇe asaṇṭhahanato dutiyaṃ.
And for the samatha-yānika, the first satipaṭṭhāna, which has an easily attainable sign, is the path to purification for the dull person; the second is for the sharp person, as they do not settle on a gross object.
Đối với người hành thiền chỉ chậm chạp, niệm xứ thứ nhất với tướng dễ dàng đạt được là con đường thanh tịnh; đối với người bén nhạy, niệm xứ thứ hai vì không an trú trên đối tượng thô thiển.
Vipassanāyānikassapi mandassa nātippabhedagatārammaṇaṃ tatiyaṃ, tikkhassa atippabhedagatārammaṇaṃ catutthaṃ.
And for the vipassanā-yānika, the third, which has an object not greatly diversified, is for the dull person; the fourth, which has a greatly diversified object, is for the sharp person.
Đối với người hành thiền quán chậm chạp, niệm xứ thứ ba với đối tượng chưa đi sâu vào chi tiết; đối với người bén nhạy, niệm xứ thứ tư với đối tượng đi sâu vào chi tiết.
Iti cattārova vuttā anūnā anadhikāti.
Thus, only four were taught, neither fewer nor more.
Do đó, chỉ bốn niệm xứ được thuyết giảng, không thiếu không thừa.
Subhasukhaniccaattabhāvavipallāsappahānatthaṃ vā.
Alternatively, it is for the abandoning of the perversions of beauty, happiness, permanence, and self.
Hoặc là, để đoạn trừ các biến đảo về đẹp, lạc, thường, ngã.
Kāyo hi asubho, tattha ca subhavipallāsavipallatthā sattā.
For the body is unbeautiful, and beings are perverted by the perversion of beauty concerning it.
Thân thể thật là bất tịnh, nhưng chúng sanh lại bị biến đảo bởi sự biến đảo về đẹp.
Tesaṃ tattha asubhabhāvadassanena tassa vipallāsassa pahānatthaṃ paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ vuttaṃ.
The first satipaṭṭhāna was taught for the abandoning of that perversion by seeing the unbeautiful nature of the body.
Để đoạn trừ sự biến đảo đó bằng cách thấy rõ bản chất bất tịnh của thân, niệm xứ thứ nhất được thuyết giảng.
Sukhaṃ niccaṃ attāti gahitesupi ca vedanādīsu vedanā dukkhā, cittaṃ aniccaṃ, dhammā anattā, tesu ca sukhaniccaattavipallāsavipallatthā sattā.
And regarding feelings (vedanā) and other phenomena, which are grasped as happiness, permanence, and self, feelings are suffering, consciousness is impermanent, and phenomena are non-self; and beings are perverted by the perversions of happiness, permanence, and self concerning them.
Và trong các trường hợp thọ v.v. được chấp thủ là lạc, thường, ngã, thì thọ là khổ, tâm là vô thường, các pháp là vô ngã; nhưng chúng sanh lại bị biến đảo bởi sự biến đảo về lạc, thường, ngã.
Tesaṃ tattha dukkhādibhāvadassanena tesaṃ vipallāsānaṃ pahānatthaṃ sesāni tīṇi vuttānīti evaṃ subhasukhaniccaattabhāvavipallāsappahānatthaṃ vā cattārova vuttā anūnā anadhikāti veditabbā.
It should be understood that the remaining three were taught for the abandoning of these perversions by seeing their nature of suffering and so on; thus, only four were taught, neither fewer nor more, for the abandoning of the perversions of beauty, happiness, permanence, and self.
Để đoạn trừ những sự biến đảo đó bằng cách thấy rõ bản chất khổ v.v. của chúng, ba niệm xứ còn lại được thuyết giảng. Cần phải hiểu rằng do đó chỉ bốn niệm xứ được thuyết giảng, không thiếu không thừa.
Na kevalañca vipallāsappahānatthameva, atha kho caturoghayogāsavaganthaupādānaagatipahānatthampi catubbidhāhārapariññatthañca cattārova vuttāti veditabbā.
And not only for the abandoning of perversions, but it should also be understood that only four were taught for the abandoning of the four floods (ogha), bonds (yoga), defilements (āsava), fetters (gantha), clingings (upādāna), and destinations (agati), and for the complete understanding of the four nutriments (āhāra).
Và không chỉ để đoạn trừ các biến đảo, mà còn để đoạn trừ bốn dòng chảy (ogha), bốn trói buộc (yoga), bốn lậu hoặc (āsava), bốn kiết sử (gantha), bốn thủ (upādāna), bốn ác thú (agati), và để tuệ tri bốn loại thực phẩm (āhāra), do đó chỉ bốn niệm xứ được thuyết giảng.
Ayaṃ tāva pakaraṇanayo.
This is the method of the treatise so far.
Đây là phương pháp của bộ luận.
Yathā pācīnato āgacchantā pācīnadisāya uṭṭhānakaṃ bhaṇḍaṃ gahetvā pācīnadvārena nagarameva pavisanti, evaṃ kāyānupassanāmukhena āgacchantā cuddasavidhena kāyānupassanaṃ bhāvetvā kāyānupassanābhāvanānubhāvanibbattena ariyamaggena ekaṃ nibbānameva osaranti.
Just as those coming from the east, taking goods originating from the eastern direction, enter the city through the eastern gate, so too, those who come by way of kāyānupassanā, having developed kāyānupassanā in fourteen ways, enter Nibbāna alone by the Noble Path arisen from the development and experience of kāyānupassanā.
Giống như những người đến từ phía đông mang hàng hóa từ phía đông và đi vào thành phố qua cổng phía đông, cũng vậy, những người đến qua phương tiện quán thân (kāyānupassanā), sau khi tu tập mười bốn loại quán thân, đều hội tụ vào một Nibbāna duy nhất bằng Thánh đạo (ariyamagga) phát sinh từ sự tu tập quán thân.
Yathā dakkhiṇato āgacchantā dakkhiṇāya disāya uṭṭhānakaṃ bhaṇḍaṃ gahetvā dakkhiṇadvārena nagarameva pavisanti, evaṃ vedanānupassanāmukhena āgacchantā navavidhena vedanānupassanaṃ bhāvetvā vedanānupassanābhāvanānubhāvanibbattena ariyamaggena ekaṃ nibbānameva osaranti.
Just as those coming from the south, taking goods originating from the southern direction, enter the city through the southern gate, so too, those who come by way of vedanānupassanā, having developed vedanānupassanā in nine ways, enter Nibbāna alone by the Noble Path arisen from the development and experience of vedanānupassanā.
Giống như những người đến từ phía nam mang hàng hóa từ phía nam và đi vào thành phố qua cổng phía nam, cũng vậy, những người đến qua phương tiện quán thọ (vedanānupassanā), sau khi tu tập chín loại quán thọ, đều hội tụ vào một Nibbāna duy nhất bằng Thánh đạo phát sinh từ sự tu tập quán thọ.
Yathā pacchimato āgacchantā pacchimadisāya uṭṭhānakaṃ bhaṇḍaṃ gahetvā pacchimadvārena nagarameva pavisanti, evaṃ cittānupassanāmukhena āgacchantā soḷasavidhena cittānupassanaṃ bhāvetvā cittānupassanābhāvanānubhāvanibbattena ariyamaggena ekaṃ nibbānameva osaranti.
Just as those coming from the west, taking goods originating from the western direction, enter the city through the western gate, so too, those who come by way of cittānupassanā, having developed cittānupassanā in sixteen ways, enter Nibbāna alone by the Noble Path arisen from the development and experience of cittānupassanā.
Giống như những người đến từ phía tây mang hàng hóa từ phía tây và đi vào thành phố qua cổng phía tây, cũng vậy, những người đến qua phương tiện quán tâm (cittānupassanā), sau khi tu tập mười sáu loại quán tâm, đều hội tụ vào một Nibbāna duy nhất bằng Thánh đạo phát sinh từ sự tu tập quán tâm.
Yathā uttarato āgacchantā uttaradisāya uṭṭhānakaṃ bhaṇḍaṃ gahetvā uttaradvārena nagarameva pavisanti, evaṃ dhammānupassanāmukhena āgacchantā pañcavidhena dhammānupassanaṃ bhāvetvā dhammānupassanābhāvanānubhāvanibbattena ariyamaggena ekaṃ nibbānameva osaranti.
Just as those coming from the north, taking goods originating from the northern direction, enter the city through the northern gate, so too, those who come by way of dhammānupassanā, having developed dhammānupassanā in five ways, enter Nibbāna alone by the Noble Path arisen from the development and experience of dhammānupassanā.
Giống như những người đến từ phía bắc mang hàng hóa từ phía bắc và đi vào thành phố qua cổng phía bắc, cũng vậy, những người đến qua phương tiện quán pháp (dhammānupassanā), sau khi tu tập năm loại quán pháp, đều hội tụ vào một Nibbāna duy nhất bằng Thánh đạo phát sinh từ sự tu tập quán pháp.
Evaṃ saraṇavasena ceva ekattasamosaraṇavasena ca ekameva satipaṭṭhānaṃ ārammaṇavasena cattārova vuttāti veditabbā.
Thus, it should be understood that only four satipaṭṭhānas were taught, one in terms of recollection and unification, and four in terms of objects.
Do đó, cần phải hiểu rằng chỉ có một niệm xứ theo ý nghĩa là sự ghi nhớ và sự hội tụ đồng nhất, và bốn niệm xứ theo ý nghĩa là đối tượng.
Katame cattāroti kathetukamyatā pucchā.
What are the four? This is a question expressing a desire to explain.
Katame cattāro (Bốn điều nào) là câu hỏi với ý muốn thuyết giảng.
Idhāti imasmiṃ sāsane.
Here, means in this Dispensation.
Idha (Ở đây) là trong giáo pháp này.
Bhikkhaveti dhammapaṭiggāhakapuggalālapanametaṃ.
Bhikkhus, this is an address to the individuals who receive the Dhamma.
Bhikkhave (Này các Tỳ-khưu) là lời gọi những người tiếp nhận giáo pháp.
Bhikkhūti paṭipattisampādakapuggalanidassanametaṃ.
A bhikkhu, this is an indication of the individual who perfects the practice.
Bhikkhū (Tỳ-khưu) là sự chỉ rõ những người thực hành.
Aññepi ca devamanussā paṭipattiṃ sampādentiyeva, seṭṭhattā pana paṭipattiyā bhikkhubhāvadassanato ca ‘‘bhikkhū’’ti āha.
And other devas and humans also perfect the practice, but the Buddha spoke of 'bhikkhu' because of the excellence of the practice and because the state of being a bhikkhu is seen in the practice.
Các chư thiên và loài người khác cũng thực hành, nhưng vì sự thực hành của Tỳ-khưu là tối thượng và vì thấy được trạng thái Tỳ-khưu trong sự thực hành nên Ngài nói “Tỳ-khưu”.
Bhagavato hi anusāsaniṃ sampaṭicchantesu bhikkhu seṭṭho, sabbappakārāya anusāsaniyā bhājanabhāvato.
For among those who accept the Blessed One's teaching, the bhikkhu is supreme, being a vessel for all kinds of teaching.
Trong số những người tiếp nhận lời giáo huấn của Thế Tôn, Tỳ-khưu là tối thượng, vì họ là đối tượng của mọi loại giáo huấn.
Tasmā seṭṭhattā ‘‘bhikkhū’’ti āha.
Therefore, because of his supremacy, he said 'bhikkhu'.
Do đó, vì sự tối thượng mà Ngài nói “Tỳ-khưu”.
Tasmiṃ gahite pana sesā gahitāva honti, rājagamanādīsu rājaggahaṇena sesaparisā viya.
And when he is included, the rest of the assembly are also included, like the king's retinue when the king's departure is mentioned.
Khi Tỳ-khưu được bao gồm, những người còn lại cũng được bao gồm, giống như trong các trường hợp vua đi lại, khi nói đến vua thì cả đoàn tùy tùng cũng được bao gồm.
Yo ca imaṃ paṭipattiṃ paṭipajjati, so bhikkhu nāma hotīti paṭipattiyā bhikkhubhāvadassanatopi ‘‘bhikkhū’’ti āha.
And whoever practices this practice is called a bhikkhu, so he also said 'bhikkhu' to show the bhikkhu-nature of the practice.
Và vì người nào thực hành sự thực hành này thì được gọi là Tỳ-khưu, nên Ngài cũng nói “Tỳ-khưu” để chỉ rõ trạng thái Tỳ-khưu của sự thực hành.
Paṭipannako hi devo vā hotu manusso vā, bhikkhūti saṅkhyaṃ gacchatiyeva yathāha –
For a practitioner, whether deva or human, is indeed counted as a bhikkhu, as it is said:
Thật vậy, người thực hành, dù là chư thiên hay loài người, đều được tính là Tỳ-khưu, như đã nói:
Kāyeti rūpakāye.
Kāye means the physical body (rūpakāya).
Kāya (thân) có nghĩa là sắc thân (rūpakāya).
Rūpakāyo hi idha aṅgapaccaṅgānaṃ kesādīnañca dhammānaṃ samūhaṭṭhena hatthikāyarathakāyādayo viya kāyoti adhippeto.
Indeed, here, the rūpakāya is intended as 'kāya' due to being a collection of limbs, minor parts, and phenomena such as hair and so forth, just like an elephant-body, a chariot-body, and so on.
Thật vậy, ở đây, sắc thân được hiểu là kāya (thân) theo nghĩa là sự tập hợp của các bộ phận lớn nhỏ và các pháp như lông tóc, giống như một đoàn voi hay một đoàn xe.
Yathā ca samūhaṭṭhena, evaṃ kucchitānaṃ āyaṭṭhena.
Just as it is by way of being a collection, so too is it by way of being the origin of foul things.
Và cũng như theo nghĩa tập hợp, nó cũng được hiểu theo nghĩa là nơi phát sinh của những thứ đáng ghê tởm.
Kucchitānañhi paramajegucchānaṃ so āyotipi kāyo.
Indeed, that is also the origin (āya) of foul and extremely repulsive things, hence it is called kāya.
Thật vậy, đó là nơi phát sinh của những thứ đáng ghê tởm tột cùng.
Āyoti uppattideso.
Āya means the place of origination.
Āya có nghĩa là nơi phát sinh.
Tatthāyaṃ vacanattho.
Here is its etymological explanation:
Trong đó, ý nghĩa của từ này là:
Āyanti tatoti āyo.
They originate there, therefore it is āya.
Vì chúng sinh ra từ đó, nên gọi là āya (nơi sinh).
Ke āyanti?
Who originate?
Những gì sinh ra?
Kucchitā kesādayo.
Foul things like hair, etc.
Những thứ đáng ghê tởm như lông tóc.
Iti kucchitānaṃ āyoti kāyo.
Thus, it is kāya because it is the origin of foul things.
Vậy, kāya là nơi phát sinh của những thứ đáng ghê tởm.
Kāyānupassīti kāye anupassanasīlo kāyaṃ vā anupassamāno.
Kāyānupassī means one who is habitually observing the body, or one who observes the body.
Kāyānupassī (quán thân) là người có thói quen quán thân, hoặc đang quán thân.
Kāyeti ca vatvāpi puna kāyānupassīti dutiyakāyaggahaṇaṃ asammissato vavatthānaghanavinibbhogādidassanatthaṃ katanti veditabbaṃ.
It should be understood that having said "in the body" (kāye), the subsequent use of "body-observer" (kāyānupassī) by taking "kāya" a second time, is done to show the unmixed distinction and the analysis of its compound nature, etc.
Cần phải hiểu rằng việc nói “kāye” (trong thân) rồi lại nói “kāyānupassī” (quán thân) lần thứ hai là để chỉ sự phân biệt không lẫn lộn, sự phân chia rõ ràng, v.v.
Tena na kāye vedanānupassī vā, cittadhammānupassī vā, atha kho kāyānupassīyevāti kāyasaṅkhāte vatthusmiṃ kāyānupassanākārasseva dassanena asammissato vavatthānaṃ dassitaṃ hoti.
Thus, it is shown that in the object called kāya, it is not an observer of feeling or an observer of mind-states, but an observer of the body itself (kāyānupassī), thereby indicating unmixed distinction.
Do đó, nó cho thấy sự phân biệt không lẫn lộn bằng cách chỉ ra rằng trong đối tượng gọi là thân (kāya), vị ấy chỉ quán thân (kāyānupassanā), chứ không phải quán thọ (vedanānupassanā) hay quán tâm pháp (cittadhammānupassanā).
Tathā na kāye aṅgapaccaṅgavinimuttaekadhammānupassī, nāpi kesalomādivinimuttaitthipurisānupassī, yopi cettha kesalomādiko bhūtupādāyasamūhasaṅkhāto kāyo, tatthapi na bhūtupādāyavinimuttaekadhammānupassī, atha kho rathasambhārānupassako viya aṅgapaccaṅgasamūhānupassī, nagarāvayavānupassako viya kesalomādisamūhānupassī, kadalikkhandhapattavaṭṭivinibbhujako viya rittamuṭṭhiviniveṭhako viya ca bhūtupādāyasamūhānupassīyevāti nānappakārato samūhavaseneva kāyasaṅkhātassa vatthuno dassanena ghanavinibbhogo dassito hoti.
Similarly, it is not an observer of a single phenomenon distinct from limbs and minor parts, nor an observer of men and women distinct from hair and body-hair, and even in this body which is a collection of material elements and their derivatives, it is not an observer of a single phenomenon distinct from these elements and their derivatives; rather, it is an observer of the aggregate of limbs and minor parts, like one observing the components of a chariot; it is an observer of the aggregate of hair and body-hair, like one observing the constituent parts of a city; and it is an observer of the aggregate of material elements and their derivatives, like one who dissects a plantain trunk or unwraps an empty fist, thus showing the analysis of its compound nature in various ways through the observation of the object called kāya by way of its aggregate.
Tương tự, vị ấy không quán một pháp duy nhất tách rời khỏi các bộ phận lớn nhỏ của thân, cũng không quán đàn ông hay đàn bà tách rời khỏi lông tóc, v.v. Và ngay cả trong thân này, tức là sự tập hợp của các yếu tố vật chất (bhūtupādāya), vị ấy cũng không quán một pháp duy nhất tách rời khỏi các yếu tố vật chất, mà chỉ quán sự tập hợp của các bộ phận lớn nhỏ như người quán các bộ phận của cỗ xe, quán sự tập hợp của lông tóc, v.v. như người quán các bộ phận của thành phố, và quán sự tập hợp của các yếu tố vật chất như người bóc tách thân cây chuối hay người tháo gỡ một nắm rỗng. Do đó, sự phân chia rõ ràng được chỉ ra bằng cách quán đối tượng gọi là thân theo nhiều cách khác nhau, luôn theo nghĩa tập hợp.
Na hettha yathāvuttasamūhavinimutto kāyo vā itthī vā puriso vā añño vā koci dhammo dissati, yathāvuttadhammasamūhamatteyeva pana tathā tathā sattā micchābhinivesaṃ karonti.
For here, no body, woman, man, or any other phenomenon distinct from the aforementioned aggregate is seen; beings make their wrong assumptions in the mere aggregate of phenomena as described.
Thật vậy, ở đây, không có thân, đàn bà, đàn ông, hay bất kỳ pháp nào khác được nhìn thấy tách rời khỏi sự tập hợp đã nói; nhưng chúng sinh lại bám chấp sai lầm vào chính sự tập hợp các pháp đã nói theo cách này hay cách khác.
Tenāhu porāṇā –
Therefore, the ancients said:
Vì thế, các bậc cổ nhân đã nói:
Ghanavinibbhogādidassanatthanti vuttaṃ, ādisaddena cettha ayampi attho veditabbo.
It was stated as "to show the analysis of its compound nature, etc." By the word "etc." (ādisaddena), this meaning should also be understood here:
Đã nói là để chỉ sự phân chia rõ ràng, v.v. Ở đây, với từ “v.v.”, ý nghĩa này cũng cần được hiểu.
Ayañhi etasmiṃ kāye kāyānupassīyeva, na añña dhammānupassīti vuttaṃ hoti.
It is said that "this one is indeed an observer of the body in this body, not an observer of other phenomena."
Thật vậy, ở đây, vị ấy chỉ quán thân trong thân này, chứ không quán các pháp khác.
Yathā anudakabhūtāyapi marīciyā udakānupassino honti, na evaṃ aniccadukkhānattaasubhabhūteyeva imasmiṃ kāye niccasukhaattasubhabhāvānupassī, atha kho kāyānupassī aniccadukkhānattaasubhākārasamūhānupassīyevāti vuttaṃ hoti.
Just as people observe water in a mirage, which is not water; so too, it is not that one observes the nature of permanence, happiness, self, and purity in this body, which is indeed impermanent, suffering, non-self, and impure; rather, it is said that the body-observer (kāyānupassī) observes the aggregate of impermanence, suffering, non-self, and impurity.
Cũng như có những người quán nước trong ảo ảnh không có nước, vị ấy không quán sự thường còn, sự an lạc, cái ngã, sự thanh tịnh trong thân này vốn là vô thường, khổ, vô ngã, bất tịnh; mà vị ấy quán thân theo nghĩa quán sự tập hợp của các trạng thái vô thường, khổ, vô ngã, bất tịnh.
Atha vā yvāyaṃ parato ‘‘idha, bhikkhave, bhikkhu araññagato vā…pe… so satova assasatī’’tiādinā nayena assāsapassāsādicuṇṇikajātaaṭṭhikapariyosāno kāyo vutto, yo ca ‘‘idhekacco pathavīkāyaṃ aniccato anupassati, āpokāyaṃ tejokāyaṃ vāyokāyaṃ kesakāyaṃ lomakāyaṃ chavikāyaṃ cammakāyaṃ maṃsakāyaṃ rudhirakāyaṃ nhārukāyaṃ aṭṭhikāyaṃ aṭṭhimiñjakāya’’nti (paṭi. ma. 3.35) paṭisambhidāyaṃ kāyo vutto, tassa sabbassa imasmiññeva kāye anupassanato kāye kāyānupassīti evampi attho veditabbo.
Alternatively, it should be understood that the meaning of "kāye kāyānupassī" (observer of the body in the body) is that all the aforementioned body, from the in-breaths and out-breaths to the pulverised bones, as described later by the phrase "Here, monks, a bhikkhu gone to the forest... he breathes in mindfully" and so on, and also the body described in the Paṭisambhidāmagga as "Here, some observe the earth-body as impermanent, the water-body, the fire-body, the air-body, the hair-body, the body-hair-body, the skin-body, the hide-body, the flesh-body, the blood-body, the sinew-body, the bone-body, the bone-marrow-body" — all of this is observed in this very body.
Hoặc, như thân đã được nói đến sau này theo cách thức bắt đầu bằng “Này các Tỳ-khưu, ở đây, một Tỳ-khưu đi vào rừng… v.v… vị ấy thở vào với chánh niệm” và kết thúc bằng xương cốt vụn nát, và như thân đã được nói đến trong Paṭisambhidā: “Ở đây, một số người quán địa đại là vô thường, thủy đại, hỏa đại, phong đại, lông tóc, da, thịt, máu, gân, xương, tủy xương,” thì tất cả những điều đó đều là quán trong chính thân này. Do đó, ý nghĩa “quán thân trong thân” cũng cần được hiểu theo cách này.
Apica ‘‘imasmiṃ kāye aniccato anupassati, no niccato’’tiādinā anukkamena paṭisambhidāyaṃ āgatanayassa sabbasseva aniccalakkhaṇādino ākārasamūhasaṅkhātassa kāyassa anupassanatopi kāye kāyānupassīti evampi attho daṭṭhabbo.
Furthermore, the meaning of "kāye kāyānupassī" should also be understood as observing the entire body, which is a collection of aspects such as impermanence, etc., in accordance with all the methods presented in the Paṭisambhidāmagga, starting with "He observes this body as impermanent, not as permanent," and so on.
Hơn nữa, theo cách thức được trình bày trong Paṭisambhidā, bắt đầu bằng “quán thân này là vô thường, không phải thường còn”, v.v., ý nghĩa “quán thân trong thân” cũng cần được thấy theo nghĩa quán tất cả các trạng thái tập hợp của thân, chẳng hạn như đặc tính vô thường, v.v.
Tathā hi ayaṃ kāye kāyānupassanāpaṭipadaṃ paṭipanno bhikkhu imaṃ kāyaṃ aniccānupassanādīnaṃ sattannaṃ anupassanānaṃ vasena aniccato anupassati, no niccato.
Indeed, a bhikkhu who practices this path of body-contemplation in the body observes this body as impermanent, not as permanent, by means of the seven contemplations starting with the contemplation of impermanence.
Thật vậy, vị Tỳ-khưu thực hành con đường quán thân trong thân này, quán thân này là vô thường theo bảy cách quán như quán vô thường, chứ không phải là thường còn.
Dukkhato anupassati, no sukhato.
He observes it as suffering, not as happiness.
Vị ấy quán là khổ, không phải là lạc.
Anattato anupassati, no attato.
He observes it as non-self, not as self.
Vị ấy quán là vô ngã, không phải là ngã.
Nibbindati, no nandati, virajjati, no rajjati, nirodheti.
He becomes disenchanted, not delighted; he becomes dispassionate, not impassioned; he ceases it.
Vị ấy nhàm chán, không hoan hỷ; vị ấy ly tham, không tham đắm; vị ấy diệt trừ.
No samudeti, paṭinissajjati, no ādiyati.
He does not originate it; he relinquishes it, he does not cling to it.
Không phát sinh, vị ấy từ bỏ, không chấp thủ.
So taṃ aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto attasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahatīti veditabbo.
It should be understood that by observing it as impermanent, he abandons the perception of permanence; by observing it as suffering, he abandons the perception of happiness; by observing it as non-self, he abandons the perception of self; by becoming disenchanted, he abandons delight; by becoming dispassionate, he abandons passion; by ceasing it, he abandons origination; by relinquishing it, he abandons clinging.
Cần phải hiểu rằng khi quán là vô thường, vị ấy từ bỏ nhận thức về sự thường còn; khi quán là khổ, vị ấy từ bỏ nhận thức về sự an lạc; khi quán là vô ngã, vị ấy từ bỏ nhận thức về cái ngã; khi nhàm chán, vị ấy từ bỏ sự hoan hỷ; khi ly tham, vị ấy từ bỏ sự tham ái; khi diệt trừ, vị ấy từ bỏ sự phát sinh; khi từ bỏ, vị ấy từ bỏ sự chấp thủ.
Viharatīti iriyati.
Viharati means "he dwells, he moves."
Viharati có nghĩa là sống, hành xử.
Ātāpīti tīsu bhavesu kilese ātāpetīti ātāpo, vīriyassetaṃ nāmaṃ.
Ātāpī: Ātāpa means heating up defilements in the three planes of existence; it is a name for energy (vīriya).
Ātāpī: Ātāpa là sự đốt cháy các phiền não trong ba cõi, đó là tên của tinh tấn (vīriya).
Ātāpo assa atthīti ātāpī.
One who possesses ātāpa is ātāpī.
Người có ātāpa thì gọi là ātāpī.
Sampajānoti sampajaññasaṅkhātena ñāṇena samannāgato.
Sampajāno means endowed with knowledge called sampajañña (clear comprehension).
Sampajāno là người có đầy đủ trí tuệ gọi là sampajañña (tỉnh giác).
Satimāti kāyapariggāhikāya satiyā samannāgato.
Satimā means endowed with mindfulness (sati) that grasps the body.
Satimā là người có đầy đủ niệm (sati) để nắm giữ thân.
Ayaṃ pana yasmā satiyā ārammaṇaṃ pariggahetvā paññāya anupassati, na hi sativirahitassa anupassanā nāma atthi, tenevāha – ‘‘satiñca khvāhaṃ, bhikkhave, sabbatthikaṃ vadāmī’’ti (saṃ. ni. 5.234).
However, since this mindfulness grasps the object and one observes with wisdom, for there is no observation for one devoid of mindfulness, therefore it is said: "Monks, I declare mindfulness to be universally beneficial."
Vì vị ấy nắm giữ đối tượng bằng niệm rồi quán bằng tuệ, và không có sự quán nào mà thiếu niệm, nên Đức Phật đã nói: “Này các Tỳ-khưu, Ta nói niệm là cần thiết ở mọi nơi.”
Tasmā ettha ‘‘kāye kāyānupassī viharatī’’ti ettāvatā kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ vuttaṃ hoti.
Therefore, here, by stating "kāye kāyānupassī viharati" (he dwells observing the body in the body), the Satipaṭṭhāna of body-contemplation is taught.
Do đó, ở đây, với câu “kāye kāyānupassī viharati” (sống quán thân trên thân), thiền quán niệm thân (kāyānupassanāsatipaṭṭhāna) đã được nói đến.
Atha vā yasmā anātāpino antosaṅkhepo antarāyakaro hoti, asampajāno upāyapariggahe anupāyaparivajjane ca sammuyhati, muṭṭhassati upāyāpariccāge anupāyāpariggahe ca asamattho hoti, tenassa taṃ kammaṭṭhānaṃ na sampajjati.
Alternatively, since for one who is not ardent (anātāpī), internal contraction causes hindrance; one who is not clearly comprehending (asampajāno) becomes confused in grasping the means and avoiding the wrong means; and one who is unmindful (muṭṭhassati) is unable to apply the right means or avoid the wrong means, therefore that meditation subject does not succeed for him.
Hoặc, vì sự thu rút nội tâm của người không có tinh tấn là chướng ngại, người không có tỉnh giác thì bối rối trong việc nắm giữ phương tiện và tránh xa những điều không phải phương tiện, và người mất niệm thì không có khả năng từ bỏ phương tiện và nắm giữ những điều không phải phương tiện, nên đề mục thiền của người ấy không thành tựu.
Tasmā yesaṃ dhammānaṃ ānubhāvena taṃ sampajjati, tesaṃ dassanatthaṃ ‘‘ātāpī sampajāno satimā’’ti idaṃ vuttanti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that "ātāpī sampajāno satimā" (ardent, clearly comprehending, mindful) is stated to show the qualities by the power of which that meditation subject succeeds.
Vì vậy, để chỉ ra những pháp mà nhờ năng lực của chúng mà đề mục thiền thành tựu, nên câu “ātāpī sampajāno satimā” (nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm) đã được nói đến.
Iti kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ sampayogaṅgañcassa dassetvā idāni pahānaṅgaṃ dassetuṃ vineyya loke abhijjhādomanassanti vuttaṃ.
Thus, having shown the Kāyānupassanā Satipaṭṭhāna and its concomitant factors, the phrase vineyya loke abhijjhādomanassaṃ (having removed covetousness and distress in the world) is stated to show the factor of abandoning.
Sau khi chỉ ra thiền quán niệm thân (kāyānupassanāsatipaṭṭhāna) và các yếu tố tương ứng của nó, bây giờ để chỉ ra yếu tố đoạn trừ, câu vineyya loke abhijjhādomanassaṃ (loại bỏ tham ái và ưu bi trong đời) đã được nói đến.
Tattha vineyyāti tadaṅgavinayena vā vikkhambhanavinayena vā vinayitvā.
Therein, vineyya means having removed by way of temporary suppression (tadaṅgavinaya) or by way of suppression through inhibition (vikkhambhanavinaya).
Trong đó, vineyya có nghĩa là đã đoạn trừ (vinayitvā) bằng cách đoạn trừ từng phần (tadaṅgavinaya) hoặc bằng cách trấn áp (vikkhambhanavinaya).
Loketi tasmiññeva kāye.
Loke (in the world) refers to that very body.
Loke (trong đời) có nghĩa là trong chính thân đó.
Kāyo hi idha lujjanapalujjanaṭṭhena lokoti adhippeto.
Indeed, the body here is intended as 'loka' (world) in the sense of decaying and disintegrating.
Thân ở đây được hiểu là loka (đời) theo nghĩa là sự hư hoại và tan rã.
Yasmā panassa na kāyamatteyeva abhijjhādomanassaṃ pahīyati, vedanādīsupi pahīyatiyeva.
However, since covetousness and distress are abandoned not only in the body but also in feelings, etc.,
Vì tham ái và ưu bi không chỉ được đoạn trừ trong thân mà còn được đoạn trừ trong thọ, v.v.
Tasmā pañcapi upādānakkhandhā lokoti vibhaṅge vuttaṃ.
therefore, in the Vibhaṅga, it is stated that the five aggregates of clinging are 'loka'.
Do đó, trong Vibhaṅga, năm uẩn chấp thủ được gọi là loka.
Lokasaṅkhātattā vā tesaṃ dhammānaṃ atthuddhāranayenetaṃ vuttaṃ.
Or, this is stated by way of extracting the meaning of those phenomena in their nature as the world.
Hoặc, điều này được nói theo cách thức làm rõ ý nghĩa của các pháp đó vì chúng được gọi là loka.
Yaṃ panāha – ‘‘tattha katamo loko?
But what is said: "What is 'loka' there?
Và điều đã nói: “Trong đó, loka là gì?
Sveva kāyo loko’’ti, ayamevettha attho.
That very body is 'loka',"
Chính thân đó là loka,” đây chính là ý nghĩa ở đây.
Tasmiṃ loke abhijjhādomanassaṃ vineyyāti evaṃ sambandho daṭṭhabbo.
this is the meaning here. Thus, the connection should be understood as "having removed covetousness and distress in that loka (world, i.e., body)."
Cần phải thấy mối liên hệ là “loại bỏ tham ái và ưu bi trong loka đó”.
Yasmā panettha abhijjhāggahaṇena kāmacchando, domanassaggahaṇena byāpādo saṅgahaṃ gacchati, tasmā nīvaraṇapariyāpannabalavadhammadvayadassanena nīvaraṇappahānaṃ vuttaṃ hotīti veditabbaṃ.
Since herein, by the grasping of covetousness, sense-desire is comprised; by the grasping of ill-will, aversion is comprised, therefore, it should be understood that by showing the two strong states included among the hindrances, the abandoning of the hindrances is declared.
Vì ở đây, với sự nắm giữ tham lam (abhijjhā), dục tham (kāmacchanda) được bao hàm; với sự nắm giữ sân hận (domanassa), ác ý (byāpāda) được bao hàm, nên cần biết rằng, bằng cách chỉ ra hai pháp mạnh mẽ thuộc về năm triền cái (nīvaraṇa), sự đoạn trừ triền cái đã được nói đến.
Visesena cettha abhijjhāvinayena kāyasampattimūlakassa anurodhassa, domanassavinayena kāyavipattimūlakassa virodhassa, abhijjhāvinayena ca kāye abhiratiyā, domanassavinayena kāyabhāvanāya anabhiratiyā, abhijjhāvinayena kāye abhūtānaṃ subhasukhabhāvādīnaṃ pakkhepassa, domanassavinayena kāye bhūtānaṃ asubhāsukhabhāvādīnaṃ apanayanassa ca pahānaṃ vuttaṃ.
And especially herein, by the removal of covetousness, the attachment rooted in bodily perfection, and by the removal of ill-will, the aversion rooted in bodily imperfection, are abandoned. And by the removal of covetousness, delight in the body, and by the removal of ill-will, discontent with the development of the body, are abandoned. And by the removal of covetousness, the attribution of non-existent beautiful or pleasant states to the body, and by the removal of ill-will, the removal of existent unbeautiful or unpleasant states from the body, are also said to be abandoned.
Đặc biệt ở đây, bằng sự chế ngự tham lam (abhijjhāvinaya), sự chấp trước (anurodha) có gốc rễ từ sự hoàn hảo của thân được đoạn trừ; bằng sự chế ngự sân hận (domanassavinaya), sự đối kháng (virodha) có gốc rễ từ sự suy yếu của thân được đoạn trừ; và bằng sự chế ngự tham lam, sự hoan hỷ trong thân (kāye abhirati) được đoạn trừ; bằng sự chế ngự sân hận, sự không hoan hỷ trong sự tu tập thân (kāyabhāvanā) được đoạn trừ; bằng sự chế ngự tham lam, sự thêm vào những điều không có thật như sự thanh tịnh, sự an lạc, v.v., vào thân được đoạn trừ; và bằng sự chế ngự sân hận, sự loại bỏ những điều có thật như sự bất tịnh, sự bất an lạc, v.v., khỏi thân được đoạn trừ.
Tena yogāvacarassa yogānubhāvo yogasamatthatā ca dīpitā hoti.
By this, the yogi's spiritual power and spiritual capability are illuminated.
Nhờ đó, sức mạnh và khả năng thực hành thiền (yoga) của hành giả (yogāvacara) được chỉ rõ.
Yogānubhāvo hi esa, yadidaṃ anurodhavirodhavippamutto aratiratisaho abhūtapakkhepabhūtāpanayanavirahito ca hoti.
For this is indeed the yogi's spiritual power: that one is free from attachment and aversion, capable of overcoming discontent and delight, and devoid of attributing non-existent qualities or removing existent ones.
Thật vậy, đây chính là sức mạnh của sự thực hành thiền: hành giả thoát khỏi sự chấp trước và đối kháng, vượt qua sự không hoan hỷ và hoan hỷ, và không thêm vào những điều không có thật cũng như không loại bỏ những điều có thật.
Anurodhavirodhavippamutto cesa aratiratisaho abhūtaṃ apakkhipanto bhūtañca anapanayanto yogasamattho hotīti.
And when one is free from attachment and aversion, capable of overcoming discontent and delight, neither attributing non-existent qualities nor removing existent ones, one is capable in spiritual practice.
Và khi hành giả thoát khỏi sự chấp trước và đối kháng, vượt qua sự không hoan hỷ và hoan hỷ, không thêm vào những điều không có thật và không loại bỏ những điều có thật, thì hành giả có khả năng thực hành thiền.
Vibhaṅge pana anupassīti tattha ‘‘katamā anupassanā?
In the Vibhaṅga, concerning observing: "What is observation?
Trong Abhidhamma Vibhaṅga, về quán sát (anupassī), có câu: “Thế nào là sự quán sát (anupassanā)?
Yā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrīmedhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi, ayaṃ vuccati anupassanā.
That wisdom, understanding, investigation, thorough investigation, discrimination of phenomena, noting, observing, thoroughly observing, sagacity, skill, dexterity, analysis, thought, examination, wisdom, intelligence, leading, insight, clear comprehension, goad, wisdom, faculty of wisdom, power of wisdom, weapon of wisdom, palace of wisdom, light of wisdom, radiance of wisdom, illumination of wisdom, gem of wisdom, non-delusion, discrimination of phenomena, right view—this is called observation.
Đó là tuệ (paññā), sự hiểu biết (pajānanā), sự phân tích (vicayo), sự phân tích kỹ lưỡng (pavicayo), sự phân tích pháp (dhammavicayo), sự nhận biết đặc điểm (sallakkhaṇā), sự nhận biết rõ ràng (upalakkhaṇā), sự nhận biết đối tượng (paccupalakkhaṇā), sự khôn ngoan (paṇḍiccaṃ), sự thiện xảo (kosallaṃ), sự tinh thông (nepuññaṃ), sự phân biệt (vebhabyā), sự suy tư (cintā), sự xem xét kỹ lưỡng (upaparīkkhā), sự trí tuệ (bhūrī), sự thông minh (medhā), sự dẫn dắt (pariṇāyikā), tuệ quán (vipassanā), tỉnh giác (sampajaññaṃ), sự thúc đẩy (patodo), tuệ (paññā), tuệ căn (paññindriyaṃ), tuệ lực (paññābalaṃ), tuệ kiếm (paññāsatthaṃ), tuệ lầu (paññāpāsādo), tuệ quang (paññāāloko), tuệ sáng (paññāobhāso), tuệ chiếu (paññāpajjoto), tuệ bảo (paññāratanaṃ), sự không si mê (amoho), sự phân tích pháp (dhammavicayo), chánh kiến (sammādiṭṭhi). Đây được gọi là sự quán sát.
Imāya anupassanāya upeto hoti samupeto upagato samupagato upapanno samannāgato, tena vuccati anupassīti.
Endowed is he, fully endowed, arrived, fully arrived, established, comprised of this observation; therefore, he is called an observer.
Với sự quán sát này, hành giả có được, hoàn toàn có được, đạt được, hoàn toàn đạt được, thành tựu, đầy đủ. Vì thế, hành giả được gọi là người quán sát (anupassī).”
Viharatīti iriyati pavattati pāleti yapeti yāpeti carati viharati, tena vuccati viharatīti.
He dwells: He moves, proceeds, maintains, passes, spends, conducts himself, dwells. Therefore, he is called 'he dwells.'
“ Sống (viharati)” có nghĩa là đi, đứng, duy trì, sống, trải qua, đi lại, sống. Vì thế, hành giả được gọi là người sống (viharati).
Ātāpīti tattha katamaṃ ātāpaṃ?
Ardent: What is ardor herein?
“ Nhiệt tâm (ātāpī)” – thế nào là nhiệt tâm?
Yo cetasiko vīriyārambho nikammo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhī thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittaddandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāhī vīriyaṃ vīriyindriyaṃ vīriyabalaṃ sammāvāyāmo, idaṃ vuccati ātāpaṃ.
That mental initiation of energy, exertion, striving, effort, enthusiasm, persistence, vigor, steadfastness, unrelaxed effort, unabandoned burden, unabandoned duty, grasping the burden—energy, faculty of energy, power of energy, right effort. This is called ardor.
Đó là sự khởi đầu tinh tấn trong tâm (cetasiko vīriyārambho), sự nỗ lực (nikkamo), sự cố gắng (parakkamo), sự phấn đấu (uyyāmo), sự tinh tấn (vāyāmo), sự hăng hái (ussāho), sự kiên trì (ussoḷhī), sự vững chắc (thāmo), sự bền bỉ (dhiti), sự tinh tấn không lười nhác (asithilaparakkamatā), sự không bỏ gánh nặng (anikkhittaddandatā), sự không bỏ trách nhiệm (anikkhittadhuratā), sự gánh vác trách nhiệm (dhurasampaggāhī), tinh tấn (vīriyaṃ), tinh tấn căn (vīriyindriyaṃ), tinh tấn lực (vīriyabalaṃ), chánh tinh tấn (sammāvāyāmo). Đây được gọi là nhiệt tâm.
Iminā ātāpena upeto hoti…pe… samannāgato, tena vuccati ātāpīti.
Endowed is he with this ardor ... comprised of; therefore, he is called 'ardent.'
Với nhiệt tâm này, hành giả có được… đầy đủ. Vì thế, hành giả được gọi là người nhiệt tâm (ātāpī).”
Sampajānoti tattha katamaṃ sampajaññaṃ?
Clearly comprehending: What is clear comprehension herein?
“ Tỉnh giác (sampajāno)” – thế nào là tỉnh giác?
Yā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrīmedhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi, idaṃ vuccati sampajaññaṃ.
That wisdom, understanding, investigation, thorough investigation, discrimination of phenomena, noting, observing, thoroughly observing, sagacity, skill, dexterity, analysis, thought, examination, wisdom, intelligence, leading, insight, clear comprehension, goad, wisdom, faculty of wisdom, power of wisdom, weapon of wisdom, palace of wisdom, light of wisdom, radiance of wisdom, illumination of wisdom, gem of wisdom, non-delusion, discrimination of phenomena, right view. This is called clear comprehension.
Đó là tuệ (paññā), sự hiểu biết (pajānanā), sự phân tích (vicayo), sự phân tích kỹ lưỡng (pavicayo), sự phân tích pháp (dhammavicayo), sự nhận biết đặc điểm (sallakkhaṇā), sự nhận biết rõ ràng (upalakkhaṇā), sự nhận biết đối tượng (paccupalakkhaṇā), sự khôn ngoan (paṇḍiccaṃ), sự thiện xảo (kosallaṃ), sự tinh thông (nepuññaṃ), sự phân biệt (vebhabyā), sự suy tư (cintā), sự xem xét kỹ lưỡng (upaparīkkhā), sự trí tuệ (bhūrī), sự thông minh (medhā), sự dẫn dắt (pariṇāyikā), tuệ quán (vipassanā), tỉnh giác (sampajaññaṃ), sự thúc đẩy (patodo), tuệ (paññā), tuệ căn (paññindriyaṃ), tuệ lực (paññābalaṃ), tuệ kiếm (paññāsatthaṃ), tuệ lầu (paññāpāsādo), tuệ quang (paññāāloko), tuệ sáng (paññāobhāso), tuệ chiếu (paññāpajjoto), tuệ bảo (paññāratanaṃ), sự không si mê (amoho), sự phân tích pháp (dhammavicayo), chánh kiến (sammādiṭṭhi). Đây được gọi là tỉnh giác.
Iminā sampajaññena upeto hoti …pe… samannāgato, tena vuccati sampajānoti.
Endowed is he with this clear comprehension ... comprised of; therefore, he is called 'clearly comprehending.'
Với tỉnh giác này, hành giả có được… đầy đủ. Vì thế, hành giả được gọi là người tỉnh giác (sampajāno).”
Satimāti tattha katamā sati?
Mindful: What is mindfulness herein?
“ Chánh niệm (satimā)” – thế nào là chánh niệm?
Yā sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammusanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati, ayaṃ vuccati sati.
That mindfulness, recollection, repeated recollection, mindfulness, remembering, retaining, not forgetting, not losing. Mindfulness, faculty of mindfulness, power of mindfulness, right mindfulness. This is called mindfulness.
Đó là niệm (sati), tùy niệm (anussati), phản niệm (paṭissati), niệm (sati), sự ghi nhớ (saraṇatā), sự giữ gìn (dhāraṇatā), sự không quên lãng (apilāpanatā), sự không lãng quên (asammuṭṭhanatā), niệm (sati), niệm căn (satindriyaṃ), niệm lực (satibalaṃ), chánh niệm (sammāsati). Đây được gọi là chánh niệm.
Imāya satiyā upeto hoti…pe… samannāgato, tena vuccati satimāti.
Endowed is he with this mindfulness ... comprised of; therefore, he is called 'mindful.'
Với chánh niệm này, hành giả có được… đầy đủ. Vì thế, hành giả được gọi là người có chánh niệm (satimā).”
Vineyya loke abhijjhādomanassanti tattha katamo loko?
Having removed covetousness and ill-will in the world: What is the world herein?
“ Chế ngự tham lam và sân hận trên đời (vineyya loke abhijjhādomanassaṃ)” – thế nào là đời (loka) ở đây?
Sveva kāyo loko.
That very body is the world.
Chính thân này là đời.
Pañcapi upādānakkhandhā loko, ayaṃ vuccati loko.
The five aggregates of clinging are the world. This is called the world.
Năm uẩn bám chấp (upādānakkhandha) là đời. Đây được gọi là đời.
Tattha katamā abhijjhā?
What is covetousness herein?
Thế nào là tham lam (abhijjhā) ở đây?
Yo rāgo sārāgo anunayo anurodho nandī nandirāgo cittassa sārāgo, ayaṃ vuccati abhijjhā.
That greed, attachment, inclination, adherence, delight, delightful greed, attachment of mind. This is called covetousness.
Đó là dục (rāgo), ái dục (sārāgo), sự chấp trước (anunayo), sự bám víu (anurodho), sự hoan hỷ (nandī), dục ái (nandirāgo), ái dục của tâm (cittassa sārāgo). Đây được gọi là tham lam.
Tattha katamaṃ domanassaṃ?
What is ill-will herein?
Thế nào là sân hận (domanassaṃ) ở đây?
Yaṃ cetasikaṃ asātaṃ cetasikaṃ dukkhaṃ cetosamphassajā asātā dukkhā vedanā, idaṃ vuccati domanassaṃ.
That mental unpleasantness, mental suffering, unpleasant and painful feeling born of mental contact. This is called ill-will.
Đó là sự không hài lòng trong tâm (cetasikaṃ asātaṃ), sự khổ tâm (cetasikaṃ dukkhaṃ), cảm thọ không hài lòng, khổ do xúc tâm sinh (cetosamphassajā asātā dukkhā vedanā). Đây được gọi là sân hận.
Iti ayañca abhijjhā, idañca domanassaṃ imamhi loke vinītā honti paṭivinītā santā samitā vūpasamitā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā, tena vuccati vineyya loke abhijjhādomanassa’’nti (vibha. 357-362).
Thus, this covetousness and this ill-will in this world are removed, thoroughly removed, calmed, appeased, allayed, disappeared, completely disappeared, extinguished, completely extinguished, dried up, completely dried up, utterly brought to an end. Therefore, it is said, 'Having removed covetousness and ill-will in the world.'
Như vậy, tham lam này và sân hận này được chế ngự, được chế ngự hoàn toàn, được làm lắng dịu, được làm yên tĩnh, được dập tắt, được dập tắt hoàn toàn, được dứt bỏ, được dứt bỏ hoàn toàn, được làm khô cạn, được làm khô cạn hoàn toàn, được loại bỏ trên đời này. Vì thế, được gọi là ‘chế ngự tham lam và sân hận trên đời’.”
Idāni vedanāsu.
Now, concerning feelings.
Bây giờ, về các cảm thọ (vedanā).
Citte.
In the mind.
Về tâm (citta).
Dhammesu dhammānupassī viharati…pe… vineyya loke abhijjhādomanassanti ettha vedanāsu vedanānupassīti evamādīsu vedanādīnaṃ puna vacane payojanaṃ kāyānupassanāyaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
In phenomena, observing phenomena, he dwells… having removed covetousness and ill-will in the world. Here, the purpose of repeating "observing feelings in feelings" and so forth should be understood in the same way as taught concerning mindfulness of the body.
Về các pháp (dhamma), hành giả sống quán pháp trên các pháp… chế ngự tham lam và sân hận trên đời. Trong các câu như “quán cảm thọ trên các cảm thọ” (vedanāsu vedanānupassī), việc lặp lại các từ cảm thọ, v.v., cần được hiểu theo cách đã nói trong quán thân.
Vedanāsu vedanānupassī.
Observing feelings in feelings.
Quán cảm thọ trên các cảm thọ.
Citte cittānupassī.
Observing mind in mind.
Quán tâm trên tâm.
Dhammesu dhammānupassīti ettha pana vedanāti tisso vedanā, tā ca lokiyā eva.
Observing phenomena in phenomena. Here, feelings mean the three feelings, and these are entirely worldly.
Quán pháp trên các pháp. Ở đây, cảm thọ (vedanā) là ba loại cảm thọ, và chúng đều là thế gian (lokiya).
Cittampi lokiyaṃ, tathā dhammā.
The mind is also worldly, and so are phenomena.
Tâm (citta) cũng là thế gian, các pháp (dhamma) cũng vậy.
Tesaṃ vibhāgo niddesavāre pākaṭo bhavissati.
Their classification will become clear in the exposition section.
Sự phân loại của chúng sẽ được làm rõ trong phần giải thích chi tiết (niddesavāra).
Kevalaṃ panidha yathā vedanā anupassitabbā, tathā tā anupassanto ‘‘vedanāsu vedanānupassī’’ti veditabbo.
However, here, how feelings are to be observed, by observing them in that way, one is to be understood as "observing feelings in feelings."
Tuy nhiên, ở đây, hành giả quán sát các cảm thọ theo cách cần quán sát chúng, thì được hiểu là “quán cảm thọ trên các cảm thọ”.
Esa nayo cittadhammesupi.
The same method applies to mind and phenomena.
Cách này cũng áp dụng cho tâm và các pháp.
Kathañca vedanā anupassitabbāti?
And how are feelings to be observed?
Và các cảm thọ cần được quán sát như thế nào?
Sukhā tāva vedanā dukkhato, dukkhā sallato, adukkhamasukhā aniccato.
Pleasant feeling is suffering, painful feeling is like a dart, and neither-painful-nor-pleasant feeling is impermanent.
Cảm thọ lạc (sukhā vedanā) là khổ vì sự thay đổi, cảm thọ khổ (dukkhā) là khổ vì mũi tên (salla), cảm thọ không khổ không lạc (adukkhamasukhā) là vô thường (anicca).
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Cittadhammesupi cittaṃ tāva ārammaṇādhipatisahajātabhūmikammavipākakiriyādinānattabhedānaṃ aniccādianupassanānaṃ niddesavāre āgatasarāgādibhedānañca vasena anupassitabbaṃ.
In mind and phenomena, the mind, for its part, should be observed in terms of its various distinctions such as object, dominant factor, co-arisen, planes of existence, kamma, result, and function, in terms of the impermanence and other observations, and in terms of the distinctions beginning with greed as presented in the exposition section.
Về tâm và các pháp, tâm cần được quán sát theo sự khác biệt của đối tượng (ārammaṇa), sự chi phối (adhipati), sự đồng sinh (sahajāta), cõi (bhūmi), nghiệp (kamma), quả (vipāka), hành vi (kiriyā), v.v., theo các quán sát vô thường, v.v., và theo các loại như có dục (sarāga), v.v., đã được nêu trong phần giải thích chi tiết.
Dhammā salakkhaṇasāmaññalakkhaṇānaṃ suññatadhammassa aniccādisattānupassanānaṃ niddesavāre āgatasantādibhedānañca vasena anupassitabbā.
Phenomena should be contemplated by means of their specific characteristics and common characteristics, by means of the phenomenon of emptiness, and by means of the seven contemplations beginning with impermanence, as well as by means of the divisions beginning with ‘calm’ that appear in the section on exposition.
Các pháp nên được quán sát theo các tự tướng (salakkhaṇa) và tổng tướng (sāmaññalakkhaṇa), theo pháp tánh không (suññatadhammā), theo bảy phép quán vô thường (aniccādi) và các phép quán khác, và theo các loại tịnh (santa) và các loại khác được đề cập trong phần trình bày (niddesavāra).
Sesaṃ vuttanayameva.
The remaining explanation is just as stated in the contemplation of the body.
Phần còn lại chỉ là phương pháp đã được nói đến.
Kāmañcettha yassa kāyasaṅkhāte loke abhijjhādomanassaṃ pahīnaṃ, tassa vedanādīsupi taṃ pahīnameva.
Although it is the case that for one in whom covetousness and distress have been abandoned in the world designated as the body, they are also abandoned in feelings, etc.
Mặc dù ở đây, đối với người mà tham ái và ưu phiền (abhijjhādomanassa) đã được đoạn trừ trong thế gian (loka) được gọi là thân (kāya), thì chúng cũng đã được đoạn trừ trong các thọ (vedanā) và các pháp khác.
Nānāpuggalavasena pana nānācittakkhaṇikasatipaṭṭhānabhāvanāvasena ca sabbattha vuttaṃ.
However, it is stated everywhere due to the difference in individuals and due to the cultivation of mindfulness foundations that arise moment by moment in various ways.
Tuy nhiên, vì sự khác biệt giữa các cá nhân và sự phát triển của niệm xứ (satipaṭṭhāna) trong từng sát-na tâm khác nhau, nên điều này đã được nói đến ở khắp mọi nơi.
Yato vā ekattha pahīnaṃ sesesupi pahīnaṃ hoti, tenevassa tattha pahānadassanatthampi etaṃ vuttanti veditabbanti.
Or, since what is abandoned in one instance is also abandoned in the others, this is stated even to show the abandonment of it in those instances, thus it should be understood.
Hoặc, vì khi tham ái và ưu phiền đã được đoạn trừ ở một nơi, chúng cũng được đoạn trừ ở những nơi còn lại, nên điều này cũng được nói đến để chỉ ra sự đoạn trừ của chúng ở đó.
374. Idāni seyyathāpi nāma cheko vilīvakārako thūlakilañjasaṇhakilañjacaṅkoṭakapeḷāpuṭādīni upakaraṇāni kattukāmo ekaṃ mahāveṇuṃ labhitvā catudhā bhinditvā tato ekekaṃ veṇukhaṇḍaṃ gahetvā phāletvā taṃ taṃ upakaraṇaṃ kareyya, evameva bhagavā satipaṭṭhānadesanāya sattānaṃ anekappakāraṃ visesādhigamaṃ kattukāmo ekameva sammāsatiṃ ‘‘cattāro satipaṭṭhānā.
374. Now, just as a skilled bamboo craftsman, wishing to make various implements like coarse mats, fine mats, baskets, hampers, and containers, obtains a large bamboo, splits it into four parts, and then takes each bamboo piece, cleaves it, and makes those implements; in the same way, the Blessed One, wishing to enable beings to attain various kinds of special achievements through the teaching of the Satipaṭṭhāna, took the one right mindfulness, saying: “There are these four foundations of mindfulness.
374. Giờ đây, ví như một người thợ đan tre lành nghề, muốn làm các vật dụng như chiếu thô, chiếu mịn, giỏ tre, rương tre, v.v., sau khi lấy được một cây tre lớn, anh ta chẻ làm bốn, rồi lấy từng mảnh tre, tách ra và làm từng vật dụng đó. Cũng vậy, Thế Tôn, muốn cho các chúng sinh đạt được nhiều loại thành tựu đặc biệt (visesādhigama) thông qua việc giảng dạy Tứ Niệm Xứ (Satipaṭṭhāna), đã chẻ một chánh niệm (sammāsati) duy nhất thành bốn loại dựa trên đối tượng, như trong câu “Này các Tỳ-khưu, có bốn niệm xứ. Bốn niệm xứ nào? Ở đây, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu sống quán thân trên thân,” v.v., rồi lấy từng niệm xứ một và phân tích thân, Ngài bắt đầu trình bày phần giải thích (niddesavāra) bằng cách nói “Này các Tỳ-khưu, như thế nào,” v.v.
Katame cattāro?
What are the four?
Bốn niệm xứ nào?
Idha, bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharatī’’tiādinā nayena ārammaṇavasena catudhā bhinditvā tato ekekaṃ satipaṭṭhānaṃ gahetvā kāyaṃ vibhajanto ‘‘kathañca bhikkhave’’tiādinā nayena niddesavāraṃ vattumāraddho.
Here, bhikkhus, a bhikkhu dwells contemplating the body in the body”—and in this manner, splitting it into four according to the object, then taking each Satipaṭṭhāna, began to expound the body in the section on exposition, saying, “And how, bhikkhus?”
Ở đây, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu sống quán thân trên thân.”
Tattha kathañcātiādi vitthāretukamyatāpucchā.
Here, kathañcātiādi (And how?) is a question implying a desire to elaborate.
Trong đó, kathañcātiādi (như thế nào, v.v.) là câu hỏi mong muốn giải thích chi tiết.
Ayaṃ panettha saṅkhepattho – bhikkhave, kena ca pakārena bhikkhu kāye kāyānupassī viharatīti?
The brief meaning here is: “Bhikkhus, in what manner does a bhikkhu dwell contemplating the body in the body?”
Ý nghĩa tóm tắt ở đây là: Này các Tỳ-khưu, bằng cách nào một Tỳ-khưu sống quán thân trên thân?
Esa nayo sabbapucchāvāresu.
This method applies to all questioning sections.
Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả các câu hỏi.
Idha bhikkhave bhikkhūti bhikkhave imasmiṃ sāsane bhikkhu.
Idha bhikkhave bhikkhūti means “Bhikkhus, a bhikkhu in this Dispensation.”
Idha bhikkhave bhikkhūti (Ở đây, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu) nghĩa là: Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu trong giáo pháp này.
Ayañhettha idhasaddo sabbappakārakāyānupassanānibbattakassa puggalassa sannissayabhūtasāsanaparidīpano aññasāsanassa tathābhāvapaṭisedhano ca.
Here, the word “idha” (here) indicates this Dispensation as the foundation for the individual who develops all forms of contemplation of the body, and it denies such a state in other dispensations.
Chữ “idha” (ở đây) trong ngữ cảnh này chỉ rõ giáo pháp là nơi nương tựa của người thực hành quán thân trong mọi phương diện, và cũng bác bỏ khả năng đó trong các giáo pháp khác.
Vuttañhetaṃ ‘‘idheva bhikkhave, samaṇo…pe… suññā parappavādā samaṇebhi aññehī’’ti (ma. ni. 1.139).
Indeed, it is said: “Here, bhikkhus, there is a recluse... (pa)... other sects are void of recluses” (M.N. 1.139).
Như đã nói: “Này các Tỳ-khưu, chính trong giáo pháp này có Sa-môn… v.v… các giáo pháp của người khác là trống rỗng, không có Sa-môn” (Ma. Ni. 1.139).
Tena vuttaṃ ‘‘imasmiṃ sāsane bhikkhū’’ti.
Therefore, it is said, “a bhikkhu in this Dispensation.”
Do đó, đã nói “một Tỳ-khưu trong giáo pháp này.”
Araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vāti idamassa satipaṭṭhānabhāvanānurūpasenāsanapariggahaparidīpanaṃ.
Araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā (gone to a forest, or to the root of a tree, or to an empty hut)—this indicates the acquisition of a dwelling suitable for the cultivation of Satipaṭṭhāna.
Araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vāti (đi đến rừng, hoặc đến gốc cây, hoặc đến nhà trống) điều này chỉ ra việc chọn chỗ ở phù hợp cho việc tu tập niệm xứ.
Imassa hi bhikkhuno dīgharattaṃ rūpādīsu ārammaṇesu anuvisaṭaṃ cittaṃ kammaṭṭhānavīthiṃ otarituṃ na icchati, kūṭagoṇayuttaratho viya uppathameva dhāvati.
Indeed, for this bhikkhu, the mind, which has been diffused among sense objects like forms for a long time, does not wish to enter the path of meditation; it runs astray, like a chariot yoked to a rogue ox.
Tâm của vị Tỳ-khưu này, vốn đã quen lan man trong các đối tượng như sắc (rūpa) trong một thời gian dài, không muốn đi vào con đường thiền định (kammaṭṭhāna), mà lại chạy lạc đường như cỗ xe kéo bởi con bò ương bướng.
Tasmā seyyathāpi nāma gopo kūṭadhenuyā sabbaṃ khīraṃ pivitvā vaḍḍhitaṃ kūṭavacchaṃ dametukāmo dhenuto apanetvā ekamante mahantaṃ thambhaṃ nikhaṇitvā tattha yottena bandheyya.
Therefore, just as a cowherd, wishing to tame a wild calf that has grown by drinking all the milk from a rogue cow, removes it from the cow, plants a large post in an isolated spot, and ties it there with a rope.
Vì vậy, ví như người chăn bò, muốn thuần hóa con bê ương bướng đã lớn lên nhờ uống hết sữa của con bò mẹ ương bướng, anh ta tách con bê khỏi bò mẹ, rồi đào một cái cọc lớn ở một bên và buộc con bê vào đó bằng một sợi dây.
Athassa so vaccho ito cito ca vipphanditvā palāyituṃ asakkonto tameva thambhaṃ upanisīdeyya vā upanipajjeyya vā, evameva imināpi bhikkhunā dīgharattaṃ rūpārammaṇādirasapānavaḍḍhitaṃ duṭṭhacittaṃ dametukāmena rūpādiārammaṇato apanetvā araññaṃ vā rukkhamūlaṃ vā suññāgāraṃ vā pavisitvā tattha satipaṭṭhānārammaṇatthambhe satiyottena bandhitabbaṃ.
Then, that calf, unable to run away after struggling this way and that, would sit down near or lie down near that very post; in the same way, this bhikkhu, wishing to tame his unruly mind that has grown by indulging in the taste of sense objects like forms for a long time, should remove it from sense objects and, having gone to a forest, or to the root of a tree, or to an empty hut, should tie it there to the post of the Satipaṭṭhāna object with the rope of mindfulness.
Sau đó, con bê đó, dù có giãy giụa khắp nơi nhưng không thể chạy trốn, bèn ngồi xuống hoặc nằm xuống ngay cạnh cái cọc đó. Cũng vậy, vị Tỳ-khưu này, muốn thuần hóa cái tâm xấu ác đã lớn lên nhờ hưởng thụ các đối tượng như sắc (rūpa) trong một thời gian dài, nên phải tách nó khỏi các đối tượng như sắc, đi vào rừng, hoặc gốc cây, hoặc nhà trống, và buộc nó vào cái cọc đối tượng niệm xứ (satipaṭṭhāna) bằng sợi dây niệm (sati).
Evamassa taṃ cittaṃ ito cito ca vipphanditvāpi pubbe āciṇṇārammaṇaṃ alabhamānaṃ satiyottaṃ chinditvā palāyituṃ asakkontaṃ tamevārammaṇaṃ upacārappanāvasena upanisīdati ceva upanipajjati ca.
Thus, even if that mind struggles this way and that, unable to obtain the objects it was previously accustomed to, and unable to break the rope of mindfulness and flee, it will settle down and lie down with that very object, through access concentration and absorption concentration.
Khi đó, dù tâm đó có giãy giụa khắp nơi, không tìm thấy đối tượng quen thuộc trước đây, và không thể cắt đứt sợi dây niệm để chạy trốn, thì nó sẽ ngồi xuống và nằm xuống ngay cạnh đối tượng đó thông qua cận định (upacāra) và nhập định (appanā).
Tenāhu porāṇā –
Therefore, the ancients said:
Vì thế, các bậc cổ đức đã nói:
Apica yasmā idaṃ kāyānupassanāya muddhabhūtaṃ sabbabuddhapaccekabuddhasāvakānaṃ visesādhigamadiṭṭhadhammasukhavihārapadaṭṭhānaṃ ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ itthipurisahatthiassādisaddasamākulaṃ gāmantaṃ apariccajitvā na sukaraṃ sampādetuṃ, saddakaṇḍakattā jhānassa.
Moreover, because this Kammaṭṭhāna of mindfulness of breathing, which is paramount in the contemplation of the body and is the foundation for the attainment of special achievements and the dwelling in happiness in this very life for all Buddhas, Paccekabuddhas, and Disciples, is not easy to accomplish without abandoning the vicinity of villages that are noisy with the sounds of men, women, elephants, horses, and so forth, as sound is an impediment to jhāna.
Hơn nữa, vì pháp thiền niệm hơi thở vào ra (ānāpānassatikammaṭṭhāna) này, là đỉnh cao của quán thân (kāyānupassanā), là nền tảng cho sự thành tựu đặc biệt (visesādhigama) và sự an lạc trong hiện tại (diṭṭhadhammasukhavihāra) của tất cả chư Phật, chư Độc Giác Phật và chư Thanh văn, không dễ dàng đạt được nếu không từ bỏ những nơi ồn ào như làng mạc, đầy tiếng người, voi, ngựa, v.v., vì tiếng động là chướng ngại của thiền định.
Agāmake pana araññe sukaraṃ yogāvacarena idaṃ kammaṭṭhānaṃ pariggahetvā ānāpānacatutthajjhānaṃ nibbattetvā tadeva jhānaṃ pādakaṃ katvā saṅkhāre sammasitvā aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇituṃ, tasmāssa anurūpasenāsanaṃ dassento bhagavā, ‘‘araññagato vā’’tiādimāha.
But in a wilderness devoid of villages, it is easy for a yogi to acquire this Kammaṭṭhāna, generate the fourth jhāna of mindfulness of breathing, and making that jhāna the basis, to contemplate the formations and attain the highest fruit, arahantship; therefore, the Blessed One, showing the suitable dwelling place for him, said: “Araññagato vā” (or gone to a forest) and so on.
Nhưng trong rừng vắng, vị hành giả dễ dàng nắm giữ đề mục thiền này, phát sinh Tứ Thiền hơi thở vào ra (ānāpānacatutthajjhāna), lấy thiền đó làm nền tảng để quán xét các hành (saṅkhāra) và đạt đến quả A-la-hán, quả tối thượng. Do đó, để chỉ ra chỗ ở phù hợp cho vị ấy, Thế Tôn đã nói: “đi đến rừng, hoặc,” v.v.
Yaṃ pana anāgataṃ, tattha dakkhoti cheko.
As for what is not found there: dakkho means skilled.
Còn những gì chưa được nói đến, thì dakkhoti (khéo léo) nghĩa là thành thạo.
Dīghaṃ vā añchantoti mahantānaṃ bherīpokkharādīnaṃ likhanakāle hatthe ca pāde ca pasāretvā dīghaṃ kaḍḍhanto.
Dīghaṃ vā añchanto means stretching it long, extending his hands and feet, when turning large objects like drums or kettledrums.
Dīghaṃ vā añchantoti (hoặc kéo dài) nghĩa là kéo dài tay và chân khi tiện các vật lớn như trống, kèn, v.v.
Rassaṃ vā añchantoti khuddakānaṃ dantasūcivedhakādīnaṃ likhanakāle mandamandaṃ rassaṃ kaḍḍhanto.
Rassaṃ vā añchanto means drawing it short, slowly, when turning small objects like bone needles or awls.
Rassaṃ vā añchantoti (hoặc kéo ngắn) nghĩa là kéo từ từ, ngắn lại khi tiện các vật nhỏ như kim khâu răng, dùi, v.v.
Evameva khoti evaṃ ayampi bhikkhu addhānavasena ittaravasena ca pavattānaṃ assāsapassāsānaṃ vasena dīghaṃ vā assasanto dīghaṃ assasāmīti pajānāti…pe… passasissāmīti sikkhatīti.
Even so, this bhikkhu also, by means of in-breaths and out-breaths that occur in long and short duration, breathing in long, understands ‘I breathe in long’… and so on… he trains himself ‘I will breathe out.’
Evameva kho (Như vậy này) có nghĩa là, vị Tỳ-khưu này cũng vậy, khi hơi thở vào ra diễn tiến theo thời gian dài hay ngắn, nếu thở vào dài thì biết “Ta thở vào dài”… (tương tự)… biết “Ta sẽ thở ra” và thực hành.
Tassevaṃ sikkhato assāsapassāsanimitte cattāri jhānāni uppajjanti, so jhānā vuṭṭhahitvā assāsapassāse vā pariggaṇhāti jhānaṅgāni vā.
As he trains thus, four jhāna arise on the sign of the in-breaths and out-breaths. Having arisen from the jhāna, he comprehends either the in-breaths and out-breaths or the jhāna factors.
Khi vị ấy thực hành như vậy, bốn thiền (jhāna) phát sinh nhờ tướng hơi thở vào ra. Vị ấy xuất khỏi thiền, quán xét hơi thở vào ra hoặc các chi thiền.
Tattha assāsapassāsakammiko ‘‘ime assāsapassāsā kiṃ nissitā?
Among them, the one devoted to in-breathing and out-breathing ponders: “Upon what are these in-breaths and out-breaths dependent?
Trong đó, người hành thiền hơi thở vào ra suy xét: “Những hơi thở vào ra này nương tựa vào cái gì?
Vatthunissitā.
They are dependent on a base.
Nương tựa vào vật thể (vatthu).
Vatthu nāma karajakāyo, karajakāyo nāma cattāri mahābhūtāni upādārūpañce’’ti evaṃ rūpaṃ pariggaṇhāti.
The base is the physical body, and the physical body consists of the four great elements and the derived matter.” Thus, he comprehends rūpa.
Vật thể (vatthu) là thân do nghiệp sinh (karajakāyo). Thân do nghiệp sinh (karajakāyo) là bốn đại chủng và các sắc y sinh.” Như vậy, vị ấy quán xét sắc (rūpa).
Tato tadārammaṇe phassapañcamake nāmanti.
Then, he identifies as nāma the five factors beginning with contact (phassa) that have that rūpa as their object.
Từ đó, vị ấy gọi các pháp có xúc (phassa) là thứ năm, lấy sắc làm đối tượng là danh (nāma).
Evaṃ nāmarūpaṃ pariggahetvā tassa paccayaṃ pariyesanto avijjādipaṭiccasamuppādaṃ disvā ‘‘paccayapaccayuppannadhammamattamevetaṃ, añño satto vā puggalo vā natthī’’ti vitiṇṇakaṅkho sappaccayanāmarūpe tilakkhaṇaṃ āropetvā vipassanaṃ vaḍḍhento anukkamena arahattaṃ pāpuṇāti.
Having thus comprehended nāma and rūpa, seeking their condition, he perceives the paṭiccasamuppāda beginning with avijjā and sees: “This is merely a collection of conditioned phenomena, there is no other being or person.” Thus, with doubt dispelled, he applies the three characteristics (tilakkhaṇa) to the conditioned nāma-rūpa, developing insight, and gradually attains Arahantship.
Sau khi quán xét danh sắc như vậy, vị ấy tìm kiếm duyên của chúng, thấy được duyên khởi (paṭiccasamuppāda) với vô minh (avijjā) làm đầu, vị ấy không còn nghi ngờ nữa, rằng: “Đây chỉ là các pháp duyên và pháp do duyên sinh, không có chúng sinh hay cá nhân nào khác.” Vị ấy áp đặt ba tướng (tilakkhaṇa) lên danh sắc có duyên, phát triển tuệ quán (vipassanā) và tuần tự đạt đến A-la-hán quả.
Idaṃ ekassa bhikkhuno yāva arahattā niyyānamukhaṃ.
This is the way of escape for one bhikkhu up to Arahantship.
Đây là con đường giải thoát đến A-la-hán quả của một vị Tỳ-khưu.
Samudayadhammānupassī vāti yathā nāma kammārassa bhastañca gaggaranāḷiñca tajjañca vāyāmaṃ paṭicca vāto aparāparaṃ sañcarati, evaṃ bhikkhuno karajakāyañca nāsapuṭañca cittañca paṭicca assāsapassāsakāyo aparāparaṃ sañcarati.
Contemplating phenomena as arising means: just as a blacksmith's bellows and blowpipe, in dependence on his effort, cause the wind to move back and forth, so too, for the bhikkhu, in dependence on the physical body, the nostrils, and the mind, the body of in-breaths and out-breaths moves back and forth.
Samudayadhammānupassī vā (hoặc quán sự sinh khởi của các pháp) có nghĩa là, giống như hơi thở của người thợ rèn luân chuyển qua lại nhờ vào ống bễ, ống thổi và sự nỗ lực tương ứng, cũng vậy, thân hơi thở vào ra của vị Tỳ-khưu luân chuyển qua lại nhờ vào thân do nghiệp sinh (karajakāya), lỗ mũi và tâm.
Kāyādayo dhammā samudayadhammā, te passanto ‘‘samudayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharatī’’ti vuccati.
The body and other phenomena are phenomena of arising. One who sees these is said to “dwell contemplating phenomena as arising in the body.”
Các pháp như thân là các pháp sinh khởi (samudayadhammā). Khi quán xét chúng, vị ấy được gọi là “an trú quán sự sinh khởi của các pháp trong thân”.
Vayadhammānupassī vāti yathā bhastāya apanītāya gaggaranāḷiyā bhinnāya tajje ca vāyāme asati so vāto nappavattati, evameva kāye bhinne nāsapuṭe viddhaste citte ca niruddhe assāsapassāsakāyo nāma nappavattatīti kāyādinirodhā assāsapassāsanirodhoti evaṃ passanto ‘‘vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharatī’’ti vuccati.
Contemplating phenomena as vanishing means: just as when the bellows are removed, the blowpipe broken, and the corresponding effort is absent, the wind does not blow, so too, when the body is broken, the nostrils destroyed, and the mind ceased, the body of in-breaths and out-breaths does not occur. Thus, one who sees that the cessation of in-breaths and out-breaths follows the cessation of the body and other phenomena, is said to “dwell contemplating phenomena as vanishing in the body.”
Vayadhammānupassī vā (hoặc quán sự hoại diệt của các pháp) có nghĩa là, giống như hơi thở không còn hoạt động khi ống bễ được tháo ra, ống thổi bị vỡ và không có sự nỗ lực tương ứng, cũng vậy, thân hơi thở vào ra không còn hoạt động khi thân bị tan rã, lỗ mũi bị hủy hoại và tâm bị diệt. Như vậy, khi quán xét sự diệt của hơi thở vào ra là do sự diệt của thân, v.v., vị ấy được gọi là “an trú quán sự hoại diệt của các pháp trong thân”.
Samudayavayadhammānupassī vāti kālena samudayaṃ kālena vayaṃ anupassanto.
Contemplating phenomena as arising and vanishing means contemplating arising at times, and vanishing at times.
Samudayavayadhammānupassī vā (hoặc quán sự sinh khởi và hoại diệt của các pháp) có nghĩa là, đôi khi quán sự sinh khởi, đôi khi quán sự hoại diệt.
Atthi kāyoti vā panassāti kāyova atthi, na satto, na puggalo, na itthī, na puriso, na attā, na attaniyaṃ, nāhaṃ, na mama, na koci, na kassacīti evamassa sati paccupaṭṭhitā hoti.
Or else, his mindfulness is established thus, ‘There is a body,’ means that only the body exists, not a being, not a person, not a woman, not a man, not a self, not anything pertaining to a self, not ‘I,’ not ‘mine,’ not anyone, not anyone’s.
Atthi kāyoti vā panassā (hoặc niệm rằng “có thân”) có nghĩa là, vị ấy có niệm hiện khởi như vậy: chỉ có thân, không có chúng sinh, không có cá nhân, không có phụ nữ, không có đàn ông, không có tự ngã, không có cái thuộc về tự ngã, không phải tôi, không phải của tôi, không có ai, không thuộc về ai.
Yāvadevāti payojanaparicchedavavatthāpanametaṃ.
Just to the extent is a definition specifying the purpose.
Yāvadevā (chỉ đến mức độ) là sự phân định mục đích.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yā sā sati paccupaṭṭhitā hoti, sā na aññadatthāya.
This is what is meant: that mindfulness which is established is not for any other purpose.
Điều này có nghĩa là, niệm hiện khởi đó không vì mục đích nào khác.
Atha kho yāvadeva ñāṇamattāya aparāparaṃ uttaruttari ñāṇapamāṇatthāya ceva satipamāṇatthāya ca, satisampajaññānaṃ vuḍḍhatthāyāti attho.
Rather, it is solely for the sake of knowledge, for the ever-increasing measure of knowledge and measure of mindfulness, for the growth of mindfulness and clear comprehension; this is the meaning.
Mà chỉ để đạt đến mức độ trí tuệ (ñāṇamattāya), để có mức độ trí tuệ và mức độ niệm ngày càng cao hơn, tức là để tăng trưởng niệm và chánh tri kiến (satisampajañña).
Anissito ca viharatīti taṇhānissayadiṭṭhinissayānaṃ vasena anissitova viharati.
And he dwells unattached means he dwells unattached by way of attachment to craving and attachment to views.
Anissito ca viharatī (và an trú không nương tựa) có nghĩa là, vị ấy an trú không nương tựa vào sự nương tựa của tham ái (taṇhānissaya) và sự nương tựa của tà kiến (diṭṭhinissaya).
Na ca kiñci loke upādiyatīti lokasmiṃ kiñci rūpaṃ vā…pe… viññāṇaṃ vā ‘‘ayaṃ me attā vā attaniyaṃ vā’’ti na gaṇhāti.
And he does not cling to anything in the world means he does not take any rūpa… and so on… or viññāṇa in the world as “this is my self or what pertains to my self.”
Na ca kiñci loke upādiyatī (và không chấp thủ bất cứ điều gì trên thế gian) có nghĩa là, vị ấy không chấp thủ bất cứ sắc (rūpa) nào… (tương tự)… thức (viññāṇa) nào trên thế gian, rằng “đây là tự ngã của tôi hoặc cái thuộc về tự ngã của tôi”.
Evampīti upari atthaṃ upādāya sampiṇḍanattho pi-kāro.
Even so; the particle ‘pi’ (even) here has the meaning of summarizing, by including the preceding meaning.
Evampī (cũng vậy) là từ “pi” (cũng) có nghĩa là tóm tắt, dựa trên ý nghĩa ở trên.
Iminā pana padena bhagavā ānāpānapabbadesanaṃ niyyātetvā dasseti.
By this word, the Blessed One concludes and presents the instruction on Anāpāna.
Với từ này, Đức Thế Tôn kết thúc và trình bày giáo lý về Ānāpāna.
375. Evaṃ assāsapassāsavasena kāyānupassanaṃ vibhajitvā idāni iriyāpathavasena vibhajituṃ puna caparantiādimāha.
375. Having thus analyzed the contemplation of the body by means of in-breaths and out-breaths, the Buddha now begins with “Furthermore, when going…” to analyze it by means of postures.
Sau khi phân tích sự quán thân theo hơi thở vào ra như vậy, bây giờ để phân tích theo oai nghi, Đức Thế Tôn đã nói puna caparaṃ (lại nữa) và những lời tiếp theo.
Tattha kāmaṃ soṇasiṅgālādayopi gacchantā ‘‘gacchāmā’’ti jānanti, na panetaṃ evarūpaṃ jānanaṃ sandhāya vuttaṃ.
Here, while deer, jackals, and others also know “we are going” when they go, the knowing referred to here is not of that kind.
Trong đó, mặc dù các loài như chó, cáo, v.v. cũng biết “chúng ta đang đi” khi chúng đi, nhưng sự biết như vậy không được đề cập ở đây.
Evarūpañhi jānanaṃ sattūpaladdhiṃ na pajahati, attasaññaṃ na ugghāṭeti, kammaṭṭhānaṃ vā satipaṭṭhānabhāvanā vā na hoti.
For such knowing does not abandon the perception of a being, does not uproot the conceit of self, and is not a meditation object or Satipaṭṭhāna development.
Bởi vì sự biết như vậy không loại bỏ sự chấp thủ chúng sinh, không loại bỏ tà kiến về tự ngã, và không phải là đề mục thiền hay sự tu tập Tứ niệm xứ.
Imassa pana bhikkhuno jānanaṃ sattūpaladdhiṃ pajahati, attasaññaṃ ugghāṭeti kammaṭṭhānañceva satipaṭṭhānabhāvanā ca hoti.
But the knowing of this bhikkhu abandons the perception of a being, uproots the conceit of self, and is both a meditation object and Satipaṭṭhāna development.
Tuy nhiên, sự biết của vị Tỳ-khưu này loại bỏ sự chấp thủ chúng sinh, loại bỏ tà kiến về tự ngã, và là cả đề mục thiền lẫn sự tu tập Tứ niệm xứ.
Idañhi ‘‘ko gacchati, kassa gamanaṃ, kiṃ kāraṇā gacchatī’’ti evaṃ sampajānanaṃ sandhāya vuttaṃ.
For this is said with reference to such clear comprehension as “who goes, whose is the going, for what reason does one go?”
Điều này được nói đến để chỉ sự hiểu biết rõ ràng như: “Ai đang đi? Sự đi của ai? Tại sao lại đi?”
Ṭhānādīsupi eseva nayo.
The same method applies to standing and the other postures.
Trong các oai nghi đứng, v.v. cũng theo cách tương tự.
Tassa evaṃ pajānato evaṃ hoti ‘‘satto gacchati, satto tiṭṭhatī’’ti vuccati, atthato pana koci satto gacchanto vā ṭhito vā natthi.
To him, thus comprehending, it occurs: “A being goes, a being stands,” it is said, yet in ultimate reality, there is no being that goes or stands.
Khi người ấy hiểu biết như vậy, thì điều này xảy ra: người ta nói rằng ‘chúng sinh đi, chúng sinh đứng’, nhưng thực chất, không có chúng sinh nào đang đi hay đang đứng cả.
Yathā pana ‘‘sakaṭaṃ gacchati, sakaṭaṃ tiṭṭhatī’’ti vuccati, na ca kiñci sakaṭaṃ nāma gacchantaṃ vā ṭhitaṃ vā atthi, cattāro pana goṇe yojetvā chekamhi sārathimhi pājente ‘‘sakaṭaṃ gacchati, sakaṭaṃ tiṭṭhatī’’ti vohāramattameva hoti, evameva ajānanaṭṭhena sakaṭaṃ viya kāyo, goṇā viya cittajavātā, sārathi viya cittaṃ.
Just as it is said, “A cart goes, a cart stands,” yet there is no such thing as a cart that goes or stands; rather, when four oxen are yoked and a skilled driver drives them, it is merely a conventional expression to say “a cart goes, a cart stands.” Similarly, in the sense of not knowing, the body is like the cart, the mind-born winds are like the oxen, and the mind is like the driver.
Cũng như người ta nói rằng ‘chiếc xe đi, chiếc xe đứng’, nhưng thực chất, không có chiếc xe nào đang đi hay đang đứng cả; mà chỉ là một cách gọi thông thường khi bốn con bò được thắng vào xe và người đánh xe khéo léo điều khiển, người ta nói ‘chiếc xe đi, chiếc xe đứng’. Cũng vậy, thân này giống như chiếc xe, do sự không hiểu biết; các luồng gió do tâm sinh ra giống như những con bò; và tâm giống như người đánh xe.
‘‘Gacchāmi tiṭṭhāmī’’ti citte uppanne vāyodhātu viññattiṃ janayamānā uppajjati, cittakiriyavāyodhātuvipphārena gamanādīni pavattanti, tato ‘‘satto gacchati, satto tiṭṭhati, ahaṃ gacchāmi, ahaṃ tiṭṭhāmī’’ti vohāramattaṃ hoti.
When the thought “I go, I stand” arises in the mind, the wind element (vāyodhātu) arises, generating bodily intimation (viññatti); through the stirring of the mind-action-vāyodhātu, going and other postures occur. From this, it is merely a conventional expression to say “a being goes, a being stands, I go, I stand.”
Khi tâm ‘tôi đi, tôi đứng’ sinh khởi, thì phong đại (vāyodhātu) sinh ra, tạo tác thân biểu tri (kāyaviññatti). Do sự hoạt động của phong đại do tâm tạo tác, các hành động như đi lại diễn ra. Từ đó, chỉ là một cách gọi thông thường khi nói ‘chúng sinh đi, chúng sinh đứng, tôi đi, tôi đứng’.
Tenāha –
Therefore, it is said:
Vì thế, đã nói:
Iti ajjhattaṃ vāti evaṃ attano vā catuiriyāpathapariggaṇhanena kāye kāyānupassī viharati.
“Thus he abides contemplating the body in the body internally” means that by thus discerning his own four postures, he abides contemplating the body in the body.
Iti ajjhattaṃ vā (Như vậy, vị ấy sống quán thân trên nội thân) có nghĩa là vị ấy sống quán thân trên nội thân bằng cách nhận biết bốn oai nghi của chính mình.
Bahiddhā vāti parassa vā catuiriyāpathapariggaṇhanena.
“Or externally” means by discerning another’s four postures.
Bahiddhā vā (hay ngoại thân) có nghĩa là bằng cách nhận biết bốn oai nghi của người khác.
Ajjhattabahiddhā vāti kālena attano, kālena parassa catuiriyāpathapariggaṇhanena kāye kāyānupassī viharati.
“Or both internally and externally” means that at one time by discerning his own four postures, at another time by discerning another’s four postures, he abides contemplating the body in the body.
Ajjhattabahiddhā vā (hay nội thân và ngoại thân) có nghĩa là vị ấy sống quán thân trên nội thân bằng cách nhận biết bốn oai nghi của chính mình lúc này, lúc khác thì của người khác.
Samudayadhammānupassī vātiādīsu pana avijjāsamudayā rūpasamudayotiādinā nayena pañcahākārehi rūpakkhandhassa samudayo ca vayo ca nīharitabbo.
In phrases such as “He abides contemplating the phenomena of origination”, the origination and dissolution of the rūpakkhandha should be drawn forth in five ways, according to the method of “from the origination of ignorance, the origination of form,” and so on.
Trong Samudayadhammānupassī vā (hay quán tánh sinh khởi), v.v., sự sinh khởi và hoại diệt của sắc uẩn phải được trình bày theo năm cách, bắt đầu từ “do vô minh sinh khởi nên sắc sinh khởi,” v.v.
Tañhi sandhāya idha ‘‘samudayadhammānupassī vā’’tiādi vuttaṃ.
It is with reference to this that “he abides contemplating the phenomena of origination,” and so on, is stated here.
Chính điều đó đã được nói đến ở đây trong “hay quán tánh sinh khởi,” v.v.
Atthi kāyoti vā panassātiādi vuttasadisameva.
“Or his mindfulness is established: ‘There is a body’” and so on, is similar to what has been said previously.
Atthi kāyoti vā panassā (hay ý thức ‘có thân đây’) v.v., cũng giống như đã nói.
376. Evaṃ iriyāpathavasena kāyānupassanaṃ vibhajitvā idāni catusampajaññavasena vibhajituṃ puna caparantiādimāha.
376. Having thus analyzed contemplation of the body by way of postures, now, to analyze it by way of the four clear comprehensions (catusampajañña), the phrase “Furthermore” and so on, is stated.
376. Sau khi đã phân tích sự quán thân theo oai nghi như vậy, bây giờ để phân tích theo Tứ Chánh Tri, Đức Phật đã nói puna caparaṃ (lại nữa), v.v.
Tattha abhikkantetiādīni sāmaññaphale vaṇṇitāni.
Therein, “when going forth” and so on, have been explained in the Sāmaññaphala Sutta.
Ở đó, các từ abhikkante (khi đi tới), v.v., đã được giải thích trong kinh Sāmaññaphala.
Iti ajjhattaṃ vāti evaṃ catusampajaññapariggaṇhanena attano vā kāye, parassa vā kāye, kālena vā attano, kālena vā parassa kāye kāyānupassī viharati.
“Thus he abides contemplating the body in the body internally” means that by discerning the four clear comprehensions, he abides contemplating the body in his own body, or in another’s body, or at times in his own body, at times in another’s body.
Iti ajjhattaṃ vā (Như vậy, vị ấy sống quán thân trên nội thân) có nghĩa là vị ấy sống quán thân trên nội thân của chính mình, hay trên ngoại thân của người khác, hay lúc thì trên nội thân của chính mình, lúc thì trên ngoại thân của người khác, bằng cách nhận biết Tứ Chánh Tri.
Idhāpi samudayavayadhammānupassītiādīsu rūpakkhandhasseva samudayo ca vayo ca nīharitabbo.
Here too, in “he abides contemplating the phenomena of origination and dissolution” and so on, only the origination and dissolution of the rūpakkhandha should be drawn forth.
Ở đây, trong samudayavayadhammānupassī (quán tánh sinh diệt), v.v., sự sinh khởi và hoại diệt của sắc uẩn cũng phải được trình bày.
Sesaṃ vuttasadisameva.
The rest is as stated previously.
Phần còn lại cũng giống như đã nói.
Idaṃ panettha opammasaṃsandanaṃ – ubhatomukhā putoḷi viya hi cātumahābhūtiko kāyo, tattha missetvā pakkhittanānāvidhadhaññaṃ viya kesādayo dvattiṃsākārā, cakkhumā puriso viya yogāvacaro, tassa taṃ putoḷiṃ muñcitvā paccavekkhato nānāvidhadhaññassa pākaṭakālo viya yogino dvattiṃsākārassa vibhūtakālo veditabbo.
Here is the simile to be matched: the body, composed of the four great elements, is like a bag open at both ends; the thirty-two parts, such as hair, are like various grains mixed and poured into it; the yogi is like a discerning person; and just as for that person, after untying the bag and examining it, the time when the various grains become manifest, so too for the yogi, the time when the thirty-two parts become distinct is to be understood.
Ở đây, ví dụ so sánh như sau: thân tứ đại giống như một cái bao có hai miệng; ba mươi hai thể trược như tóc, v.v., giống như nhiều loại hạt ngũ cốc được đổ vào đó; hành giả (yogāvacara) giống như một người có mắt; và thời điểm mà hành giả nhận ra ba mươi hai thể trược một cách rõ ràng, sau khi mở cái bao đó ra và quán sát, giống như thời điểm mà các loại hạt ngũ cốc đa dạng được nhìn thấy rõ ràng.
Iti ajjhattaṃ vāti evaṃ kesādipariggaṇhanena attano vā kāye, parassa vā kāye, kālena vā attano, kālena vā parassa kāye kāyānupassī viharati.
“Thus he abides contemplating the body in the body internally” means that by discerning the hair and other parts, he abides contemplating the body in his own body, or in another’s body, or at times in his own body, at times in another’s body.
Iti ajjhattaṃ vā (Như vậy, vị ấy sống quán thân trên nội thân) có nghĩa là vị ấy sống quán thân trên nội thân của chính mình, hay trên ngoại thân của người khác, hay lúc thì trên nội thân của chính mình, lúc thì trên ngoại thân của người khác, bằng cách nhận biết các thể trược như tóc, v.v.
Ito paraṃ vuttanayameva.
From this point on, the method is the same as described previously.
Từ đây trở đi, cách thức cũng giống như đã nói.
Kevalañhi idha dvattiṃsākārapariggāhikā sati dukkhasaccanti evaṃ yojanaṃ katvā niyyānamukhaṃ veditabbaṃ.
It should only be understood that here the path to liberation is applied by formulating it thus: “the mindfulness that discerns the thirty-two parts is the truth of suffering.”
Chỉ cần hiểu rằng ở đây, chánh niệm nhận biết ba mươi hai thể trược là Khổ đế, và con đường dẫn đến giải thoát được giải thích theo cách này.
Sesaṃ purimasadisamevāti.
The rest is similar to the previous explanations.
Phần còn lại cũng giống như trước.
Kiṃ vuttaṃ hoti – yathā goghātakassa gāviṃ posentassāpi āghātanaṃ āharantassāpi āharitvā tattha bandhitvā ṭhapentassapi vadhentassāpi vadhitaṃ mataṃ passantassāpi tāvadeva gāvīti saññā na antaradhāyati, yāva naṃ padāletvā bilaso na vibhajati.
What is meant is this: just as for a butcher, even when nourishing the cow, bringing it to the slaughterhouse, tying it there, slaughtering it, or looking at the dead carcass, the perception of ‘cow’ does not disappear until he cuts it open and divides it into parts.
Điều này có nghĩa là gì? Cũng như đối với người đồ tể bò, dù đang nuôi con bò, hay đang dẫn nó đến lò mổ, hay đang cột nó ở đó, hay đang giết nó, hay đang nhìn con bò đã chết, thì nhận thức về ‘con bò’ vẫn không biến mất cho đến khi người ấy xẻ thịt nó và chia thành từng phần.
Vibhajitvā nisinnassa panassa gāvīti saññā antaradhāyati, maṃsasaññā pavattati.
But for him, as he sits having divided it, the perception of "cow" disappears, and the perception of "meat" arises.
Nhưng khi đã chia cắt và ngồi xuống, thì cái tưởng về con bò của người ấy biến mất, cái tưởng về thịt phát sinh.
Nāssa evaṃ hoti – ‘‘ahaṃ gāviṃ vikkiṇāmi, ime gāviṃ harantī’’ti.
He does not think, "I am selling a cow, these people are taking a cow."
Người ấy không nghĩ như vầy: “Ta đang bán con bò, những người này đang mang con bò đi.”
Atha khvassa ‘‘ahaṃ maṃsaṃ vikkiṇāmi, ime maṃsaṃ haranti’’ cceva hoti; evameva imassāpi bhikkhuno pubbe bālaputhujjanakāle gihibhūtassāpi pabbajitassāpi tāvadeva sattoti vā puggaloti vā saññā na antaradhāyati, yāva imameva kāyaṃ yathāṭhitaṃ yathāpaṇihitaṃ ghanavinibbhogaṃ katvā dhātuso na paccavekkhati.
But rather, his perception is simply, "I am selling meat, these people are taking meat." In the same way, for this bhikkhu too, in the time of being an ignorant ordinary person, whether as a layperson or as one who has gone forth, the perception of "being" or "person" does not disappear as long as he has not contemplated this very body, as it stands and is disposed, by analyzing it into its constituent elements.
Mà người ấy chỉ nghĩ: “Ta đang bán thịt, những người này đang mang thịt đi”; cũng vậy, vị tỳ khưu này, trước kia khi còn là phàm phu ngu si, dù là cư sĩ hay đã xuất gia, cái tưởng về chúng sinh hay cá nhân của người ấy vẫn chưa biến mất, chừng nào người ấy chưa quán sát thân này như nó vốn có, như nó được đặt để, bằng cách phân chia từng phần thô cứng theo các yếu tố (dhātu).
Dhātuso paccavekkhato panassa sattasaññā antaradhāyati, dhātuvaseneva cittaṃ santiṭṭhati.
But when he contemplates it by its elements, the perception of a "being" disappears for him, and his mind remains fixed on the elements alone.
Nhưng khi quán sát theo các yếu tố (dhātu), cái tưởng về chúng sinh của người ấy biến mất, tâm an trú chỉ theo yếu tố (dhātu).
Tenāha bhagavā – ‘‘‘imameva kāyaṃ yathāṭhitaṃ yathāpaṇihitaṃ dhātuso paccavekkhati ‘atthi imasmiṃ kāye pathavīdhātu āpodhātu tejodhātu vāyodhātū’ti.
Therefore, the Blessed One said: “‘He contemplates this very body, as it stands and is disposed, by its elements: “In this body there is the earth element, the water element, the fire element, the air element.”
Vì thế, Thế Tôn đã dạy: “‘Vị ấy quán sát thân này như nó vốn có, như nó được đặt để, theo các yếu tố (dhātu): ‘Trong thân này có địa đại (pathavīdhātu), thủy đại (āpodhātu), hỏa đại (tejodhātu), phong đại (vāyodhātu).’”
Seyyathāpi, bhikkhave, dakkho goghātako vā…pe… vāyodhātū’’ti.
Just as, bhikkhus, a skillful butcher or his apprentice…pe… the air element.’”
“Ví như, này các tỳ khưu, một người đồ tể khéo léo… (tương tự như trên)… phong đại (vāyodhātu).”
Goghātako viya hi yogī, gāvīti saññā viya sattasaññā, catumahāpatho viya catuiriyāpatho, bilaso vibhajitvā nisinnabhāvo viya dhātuso paccavekkhaṇanti ayamettha pāḷivaṇṇanā.
Here, the yogī is like the butcher, the perception of 'cow' is like the perception of 'being', the crossroad is like the four postures, and the act of sitting having divided it into portions is like contemplating by elements. This is the explanation of the Pāḷi here.
Ở đây, người đồ tể ví như hành giả (yogī), cái tưởng về con bò ví như cái tưởng về chúng sinh, ngã tư đường ví như bốn oai nghi, việc chia thành từng phần rồi ngồi xuống ví như việc quán sát theo các yếu tố (dhātu) – đây là phần giải thích Pāḷi ở đây.
Kammaṭṭhānakathā pana visuddhimagge vitthāritā.
The discourse on the meditation subject has been elaborated in the Visuddhimagga.
Còn phần nói về đề mục thiền (kammaṭṭhāna) đã được giải thích rộng rãi trong Visuddhimagga.
379. Evaṃ dhātumanasikāravasena kāyānupassanaṃ vibhajitvā idāni navahi sivathikapabbehi vibhajituṃ puna caparantiādimāha.
Having thus analyzed the contemplation of the body by way of contemplating the elements, the phrase "Furthermore" and so on is now stated to analyze it by the nine cemetery contemplations.
379. Sau khi phân tích phép quán thân bằng cách quán niệm các yếu tố (dhātumanasikāra), bây giờ để phân tích bằng chín phần thi thể ở nghĩa địa, Thế Tôn đã nói lời mở đầu “Hơn nữa” (puna caparaṃ).
Tattha seyyathāpi passeyyāti yathā passeyya.
There, "Seyyathāpi passeyya" means "just as one might see."
Trong đó, “ví như thấy” (seyyathāpi passeyyā) nghĩa là: như đã thấy.
Sarīranti matasarīraṃ.
"Sarīraṃ" refers to a dead body.
“Thi thể” (sarīraṃ) là thi thể đã chết.
Sivathikāya chaḍḍitanti susāne apaviddhaṃ.
"Sivathikāya chaḍḍitaṃ" means "cast away in a charnel ground."
“Bị vứt bỏ ở nghĩa địa” (sivathikāya chaḍḍitaṃ) là bị bỏ rơi ở nghĩa địa.
Ekāhaṃ matassa assāti ekāhamataṃ. Dvīhaṃ matassa assāti dvīhamataṃ. Tīhaṃ matassa assāti tīhamataṃ. Kammārabhastā viya vāyunā uddhaṃ jīvitapariyādānā yathānukkamaṃ samuggatena sūnabhāvena uddhumātattā uddhumātaṃ, uddhumātameva uddhumātakaṃ. Paṭikūlattā vā kucchitaṃ uddhumātanti uddhumātakaṃ.
"One-day-dead" refers to a body that has been dead for one day. "Two-days-dead" refers to a body that has been dead for two days. "Three-days-dead" refers to a body that has been dead for three days. "Uddhumātakaṃ" refers to a body bloated due to being inflated by wind, like a blacksmith's bellows, after the cessation of life, becoming swollen in due course. It is also called "uddhumātakaṃ" because of its repulsive nature, being disgustingly bloated.
Thi thể chết một ngày là “chết một ngày” (ekāhamataṃ). Thi thể chết hai ngày là “chết hai ngày” (dvīhamataṃ). Thi thể chết ba ngày là “chết ba ngày” (tīhamataṃ). “Sình chướng” (uddhumātaṃ) là do sưng phồng lên theo thứ tự khi sinh mạng bị gió lấy đi như ống bễ của người thợ rèn; “thi thể sình chướng” (uddhumātakaṃ) là thi thể sình chướng. Hoặc là sình chướng đáng ghê tởm do sự ghê tởm nên gọi là uddhumātakaṃ.
Vinīlaṃ vuccati viparibhinnavaṇṇaṃ, vinīlameva vinīlakaṃ. Paṭikūlattā vā kucchitaṃ vinīlanti vinīlakaṃ.
"Vinīlaṃ" means discolored, and "vinīlakaṃ" is the same. It is also called "vinīlakaṃ" because of its repulsive nature, being disgustingly discolored.
“Xanh tím” (vinīlaṃ) được gọi là màu sắc bị biến đổi; “thi thể xanh tím” (vinīlakaṃ) là thi thể xanh tím. Hoặc là xanh tím đáng ghê tởm do sự ghê tởm nên gọi là vinīlakaṃ.
Maṃsussadaṭṭhānesu rattavaṇṇassa pubbasannicayaṭṭhānesu setavaṇṇassa yebhuyyena ca nīlavaṇṇassa nīlaṭṭhānesu nīlasāṭakapārutasseva chavasarīrassetaṃ adhivacanaṃ.
This refers to a corpse, predominantly blue in areas of blue coloration, red in fleshy areas, and white in areas of pus accumulation, as if covered by a blue cloth.
Đây là tên gọi của thi thể người chết, ở những chỗ nhiều thịt thì có màu đỏ, ở những chỗ tích tụ mủ thì có màu trắng, và phần lớn có màu xanh ở những chỗ có màu xanh, như thể khoác một tấm vải xanh.
Paribhinnaṭṭhānehi navahi vā vaṇamukhehi vissandamānapubbaṃ vipubbaṃ, vipubbameva vipubbakaṃ.
"Vipubbaṃ" means full of pus oozing from nine or more open wounds; "vipubbakaṃ" is the same.
“Chảy mủ” (vipubbaṃ) là mủ chảy ra từ chín vết thương hoặc những chỗ bị nứt; “thi thể chảy mủ” (vipubbakaṃ) là thi thể chảy mủ.
Paṭikūlattā vā kucchitaṃ vipubbanti vipubbakaṃ.
It is also called "vipubbakaṃ" because of its repulsive nature, being disgustingly putrid.
Hoặc là chảy mủ đáng ghê tởm do sự ghê tởm nên gọi là vipubbakaṃ.
Vipubbakaṃ jātaṃ tathābhāvaṃ gatanti vipubbakajātaṃ.
"Vipubbakajātaṃ" means having become purulent, having reached that state.
“Đã trở thành chảy mủ” (vipubbakajātaṃ) là đã trở thành trạng thái chảy mủ như vậy.
So imameva kāyanti so bhikkhu imaṃ attano kāyaṃ tena kāyena saddhiṃ ñāṇena upasaṃharati upaneti.
"So imameva kāyaṃ" means that bhikkhu brings this very body of his into comparison with that body through knowledge.
Vị ấy quán sát thân này (so imameva kāyaṃ) nghĩa là: vị tỳ khưu ấy dùng tuệ của mình để liên hệ, so sánh thân mình với thân kia.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Ayampi kho kāyo evaṃdhammo evaṃbhāvī evaṃanatītoti.
"This body too is of such a nature, will become such, and has not transcended that state."
Thân này cũng có bản chất như vậy, sẽ trở thành như vậy, không vượt khỏi trạng thái ấy (ayampi kho kāyo evaṃdhammo evaṃbhāvī evaṃanatīto).
Idaṃ vuttaṃ hoti – āyu, usmā, viññāṇanti imesaṃ tiṇṇaṃ dhammānaṃ atthitāya ayaṃ kāyo ṭhānagamanādikhamo hoti, imesaṃ pana vigamā ayampi kho kāyo evaṃdhammo evaṃ pūtikasabhāvoyeva, evaṃbhāvī evaṃ uddhumātādibhedo bhavissati, evaṃanatīto evaṃ uddhumātādibhāvaṃ anatikkantoti.
This means: as long as life, heat, and consciousness, these three phenomena, exist, this body is capable of standing, walking, and so on. But with their disappearance, this body too is of such a nature, meaning it is intrinsically putrid. "Evaṃbhāvī" means it will become like that, bloated and so on. "Evaṃanatīto" means it has not transcended the state of being bloated and so on.
Điều này có nghĩa là: do có ba pháp là tuổi thọ (āyu), hơi ấm (usmā), và thức (viññāṇa), thân này có thể đứng, đi, v.v.; nhưng khi ba pháp này mất đi, thân này cũng có bản chất thối rữa như vậy, sẽ trở thành như vậy (evaṃbhāvī) – sẽ trở thành sình chướng, v.v., không vượt khỏi trạng thái ấy (evaṃanatīto) – không vượt khỏi trạng thái sình chướng, v.v.
Iti ajjhattaṃ vāti evaṃ uddhumātādipariggaṇhanena attano vā kāye, parassa vā kāye, kālena vā attano, kālena vā parassa kāye kāyānupassī viharati.
Thus internally or externally means that by thus grasping the bloated state and so on, one dwells contemplating the body in one’s own body, or in another’s body, or sometimes in one’s own body and sometimes in another’s body.
Như vậy, hoặc nội thân (iti ajjhattaṃ vā) nghĩa là: bằng cách quán sát sự sình chướng, v.v. như vậy, vị ấy sống quán thân trên nội thân mình, hoặc trên ngoại thân người khác, hoặc lúc thì trên nội thân mình, lúc thì trên ngoại thân người khác.
Khajjamānanti udarādīsu nisīditvā udaramaṃsaoṭṭhamaṃsaakkhikūṭādīni luñcitvā luñcitvā khādiyamānaṃ.
"Khajjamānaṃ" refers to being eaten, being plucked and eaten, such as the flesh of the abdomen, lips, and eye sockets, by (animals) sitting on the abdomen and other parts.
“Bị ăn” (khajjamānaṃ) là bị ăn từng miếng, từng miếng, như bị chim quạ, v.v. đậu ở bụng, v.v. mổ rỉa thịt bụng, thịt môi, hốc mắt, v.v.
Samaṃsalohitanti sāvasesamaṃsalohitayuttaṃ.
"Samaṃsalohitaṃ" means "together with flesh and blood remaining."
“Còn thịt và máu” (samaṃsalohitaṃ) là còn sót thịt và máu.
Nimaṃsalohitamakkhitanti maṃse khīṇepi lohitaṃ na sussati, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘nimaṃsalohitamakkhita’’nti.
"Nimaṃsalohitamakkhitaṃ" is stated with reference to the blood not drying up even after the flesh is gone.
“Không thịt nhưng dính máu” (nimaṃsalohitamakkhitaṃ) được nói đến để chỉ rằng dù thịt đã hết nhưng máu vẫn chưa khô.
Aññenāti aññena disābhāgena.
"Aññenā" means "in another direction."
“Ở một phía khác” (aññenā) là ở một hướng khác.
Hatthaṭṭhikanti catusaṭṭhibhedampi hatthaṭṭhikaṃ pāṭiyekkaṃ pāṭiyekkaṃ vippakiṇṇaṃ.
"Hatthaṭṭhikaṃ" refers to the sixty-four kinds of hand bones scattered individually.
“Xương tay” (hatthaṭṭhikaṃ) là xương tay gồm sáu mươi bốn loại bị phân tán từng chiếc một.
Pādaṭṭhikādīsupi eseva nayo.
The same method applies to pādaṭṭhikā (foot bones) and so on.
“Xương chân” (pādaṭṭhikā), v.v. cũng theo cách này.
Terovassikānīti atikkantasaṃvaccharāni.
"Terovassikāni" means "more than a year old."
“Đã qua một năm” (terovassikānī) là đã qua nhiều năm.
Pūtīnīti abbhokāse ṭhitāni vātātapavuṭṭhisamphassena terovassikāneva pūtīni honti, antobhūmigatāni pana cirataraṃ tiṭṭhanti.
"Pūtīni" means "putrid." Those exposed to wind, sun, and rain for over a year become putrid, but those buried underground last longer.
“Mục nát” (pūtīnī) là những bộ xương đã qua nhiều năm, do bị gió, nắng, mưa tác động ở ngoài trời nên trở nên mục nát; còn những bộ xương chôn dưới đất thì tồn tại lâu hơn.
Cuṇṇakajātānīti cuṇṇaṃ cuṇṇaṃ hutvā vippakiṇṇāni.
"Cuṇṇakajātāni" means "having become powder, scattered as dust."
“Đã thành bột” (cuṇṇakajātānī) là đã tan thành bột và phân tán.
Sabbattha so imamevāti vuttanayena khajjamānādīnaṃ vasena yojanā kātabbā.
In all cases, the application should be made in terms of being eaten and so on, as stated in "So imameva."
Trong tất cả các trường hợp, cần liên kết theo cách đã nói là “vị ấy quán sát thân này” (so imameva kāyaṃ), tùy theo trạng thái bị ăn, v.v.
Iti ajjhattaṃ vāti evaṃ khajjamānādipariggaṇhanena yāva cuṇṇakabhāvā attano vā kāye, parassa vā kāye kālena vā attano, kālena vā parassa kāye kāyānupassī viharati.
Thus internally or externally means that by thus grasping the state of being eaten and so on, up to the state of being powdered, one dwells contemplating the body in one’s own body, or in another’s body, or sometimes in one’s own body and sometimes in another’s body.
Như vậy, hoặc nội thân (iti ajjhattaṃ vā) nghĩa là: bằng cách quán sát từ trạng thái bị ăn, v.v. cho đến trạng thái thành bột, vị ấy sống quán thân trên nội thân mình, hoặc trên ngoại thân người khác, hoặc lúc thì trên nội thân mình, lúc thì trên ngoại thân người khác.
380. Evaṃ bhagavā cuddasavidhena kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ kathetvā idāni navavidhena vedanānupassanaṃ kathetuṃ kathañca, bhikkhavetiādimāha.
380. In this way, the Bhagavā, having taught the fourteenfold contemplation of the body as a foundation of mindfulness (kāyānupassanā-satipaṭṭhāna), now to teach the ninefold contemplation of feeling (vedanānupassanā), says, " And how, bhikkhus," and so on.
Như vậy, Thế Tôn đã thuyết về Tứ Niệm Xứ Quán Thân với mười bốn phương diện. Giờ đây, để thuyết về Quán Thọ với chín phương diện, Ngài nói: “Này các Tỳ-khưu, và như thế nào…” v.v.
Tattha sukhaṃ vedananti kāyikaṃ vā cetasikaṃ vā sukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘‘ahaṃ sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’’ti pajānātīti attho.
Here, " a pleasant feeling" means, when experiencing a pleasant feeling, whether bodily or mental, he understands: "I am experiencing a pleasant feeling."
Trong đó, “thọ lạc” (sukhaṃ vedanaṃ) có nghĩa là khi cảm thọ lạc, dù là lạc thân hay lạc tâm, vị ấy biết: “Ta đang cảm thọ lạc.”
Tattha kāmaṃ uttānaseyyakāpi dārakā thaññapivanādikāle sukhaṃ vedayamānā ‘‘sukhaṃ vedanaṃ vedayāmā’’ti pajānanti, na panetaṃ evarūpaṃ jānanaṃ sandhāya vuttaṃ.
Although even newborn infants experience pleasure when suckling milk and understand "we are experiencing a pleasant feeling," this is not the kind of understanding referred to here.
Dù những đứa trẻ sơ sinh cũng biết: “Chúng ta đang cảm thọ lạc” khi bú sữa, v.v., nhưng không phải sự biết như vậy được nói đến ở đây.
Evarūpañhi jānanaṃ sattūpaladdhiṃ na jahati, attasaññaṃ na ugghāṭeti, kammaṭṭhānaṃ vā satipaṭṭhānabhāvanā vā na hoti.
For such understanding does not abandon the perception of a self, does not eradicate the notion of an ego, and is not a meditation subject nor a development of the foundations of mindfulness.
Vì sự biết như vậy không loại bỏ quan niệm về chúng sanh, không loại bỏ tưởng về tự ngã, và không phải là đề mục thiền định hay sự tu tập Tứ Niệm Xứ.
Imassa pana bhikkhuno jānanaṃ sattūpaladdhiṃ jahati, attasaññaṃ ugghāṭeti, kammaṭṭhānañceva satipaṭṭhānabhāvanā ca hoti.
But the understanding of this bhikkhu abandons the perception of a self, eradicates the notion of an ego, and is both a meditation subject and a development of the foundations of mindfulness.
Tuy nhiên, sự biết của vị Tỳ-khưu này loại bỏ quan niệm về chúng sanh, loại bỏ tưởng về tự ngã, và là cả đề mục thiền định lẫn sự tu tập Tứ Niệm Xứ.
Idañhi ‘‘ko vedayati, kassa vedanā, kiṃ kāraṇā vedanā’’ti evaṃ sampajānavediyanaṃ sandhāya vuttaṃ.
For this is said in reference to understanding feelings in this way: "Who feels? Whose feeling is it? From what cause is the feeling?"
Vì sự biết này được nói đến với ý nghĩa là sự cảm thọ có sự hiểu biết đúng đắn như: “Ai đang cảm thọ? Của ai là thọ? Thọ do nguyên nhân nào?”
Thero kira aphāsukakāle balavavedanāya nitthunanto aparāparaṃ parivattati, tameko daharo āha – ‘‘kataraṃ vo, bhante, ṭhānaṃ rujjatī’’ti.
It is said that when the Elder was unwell, suffering from strong pains, he tossed and turned. A young monk asked him: "Venerable sir, which place aches for you?"
Nghe nói, khi vị Trưởng lão bị bệnh nặng, Ngài rên rỉ vì cảm thọ mãnh liệt và lăn qua lăn lại. Một Sa-di trẻ hỏi: “Bạch Đại đức, chỗ nào của Ngài bị đau?”
Āvuso, pāṭiyekkaṃ rujjanaṭṭhānaṃ nāma natthi, vatthuṃ ārammaṇaṃ katvā vedanāva vedayatīti.
"Friend, there is no particular place that aches. It is merely feeling itself that feels, taking an object as its support."
“Này Hiền giả, không có chỗ đau riêng biệt nào cả. Chính thọ đang cảm thọ khi lấy đối tượng làm cảnh.”
Evaṃ jānanakālato paṭṭhāya adhivāsetuṃ vaṭṭati no, bhante,ti.
"From the moment of this understanding, Venerable sir, can you endure it?"
“Bạch Đại đức, từ khi biết như vậy, Ngài có thể chịu đựng được không?”
Adhivāsemi, āvusoti.
"I can endure it, friend."
“Ta chịu đựng được, này Hiền giả.”
Adhivāsanā, bhante, seyyoti.
"Venerable sir, endurance is excellent."
“Bạch Đại đức, sự chịu đựng là tốt.”
Thero adhivāsesi.
The Elder endured.
Vị Trưởng lão đã chịu đựng.
Vāto yāva hadayā phālesi, mañcake antāni rāsikatāni ahesuṃ.
The wind element tore him open down to his heart, and his intestines piled up on the bed.
Gió (khí) đã xé toạc đến tim, ruột của Ngài chất đống trên giường.
Thero daharassa dassesi ‘‘vaṭṭatāvuso, ettakā adhivāsanā’’ti.
The Elder showed the young monk: "Friend, is this much endurance sufficient?"
Vị Trưởng lão chỉ cho Sa-di trẻ: “Này Hiền giả, sự chịu đựng đến mức này có được không?”
Daharo tuṇhī ahosi.
The young monk remained silent.
Sa-di trẻ im lặng.
Thero vīriyasamataṃ yojetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇitvā samasīsī hutvā parinibbāyi.
The Elder, harmonizing his effort, attained arahantship together with the analytical knowledges (paṭisambhidā) and passed into parinibbāna, having brought himself to an even state (samasīsī).
Vị Trưởng lão đã phối hợp sự tinh tấn một cách cân bằng, đạt đến A-la-hán quả cùng với các phân tích (paṭisambhidā), và nhập Niết-bàn với tâm bình đẳng (samasīsī).
Yathā ca sukhaṃ, evaṃ dukkhaṃ…pe… nirāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘‘nirāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’’ti pajānāti.
Just as with pleasant feeling, so too with painful feeling... (and so on) ...experiencing a neither-painful-nor-pleasant feeling, he understands: "I am experiencing a neither-painful-nor-pleasant feeling that is not carnal (nirāmisa)."
Cũng như lạc, vị ấy biết: “Ta đang cảm thọ thọ xả không dính mắc” khi cảm thọ thọ xả không dính mắc, v.v.
Iti bhagavā rūpakammaṭṭhānaṃ kathetvā arūpakammaṭṭhānaṃ kathento yasmā phassavasena cittavasena vā kathiyamānaṃ pākaṭaṃ na hoti, andhakāraṃ viya khāyati, vedanānaṃ pana uppattipākaṭatāya vedanāvasena pākaṭaṃ hoti, tasmā sakkapañhe viya idhāpi vedanāvasena arūpakammaṭṭhānaṃ kathesi.
Thus, the Bhagavā, having taught the meditation on form (rūpakammaṭṭhāna), taught the meditation on the formless (arūpakammaṭṭhāna) based on feeling, because when taught in terms of contact or consciousness, it is not clear and seems like darkness, but when taught in terms of feelings, it becomes clear due to the clear manifestation of their arising. Therefore, just as in the Sakkapañha Sutta, here too he taught the formless meditation based on feeling.
Như vậy, Thế Tôn đã thuyết về đề mục thiền định sắc (rūpakammaṭṭhāna), rồi thuyết về đề mục thiền định vô sắc (arūpakammaṭṭhāna). Vì khi được thuyết theo cách xúc (phassa) hoặc theo cách tâm (citta) thì không rõ ràng, giống như bóng tối, nhưng khi được thuyết theo cách thọ thì rõ ràng do sự phát sinh rõ rệt của các thọ. Vì vậy, ở đây, cũng như trong kinh Sakkapañha (Câu hỏi của Sakka), Ngài đã thuyết về đề mục thiền định vô sắc theo cách thọ.
Tattha ‘‘duvidhañhi kammaṭṭhānaṃ rūpakammaṭṭhānaṃ arūpakammaṭṭhānañcā’’tiādi kathāmaggo sakkapañhe vuttanayeneva veditabbo.
Here, the discourse on "there are two kinds of meditation subjects: meditation on form and meditation on the formless," and so on, should be understood in the same way as taught in the Sakkapañha.
Trong đó, con đường thuyết giảng “có hai loại đề mục thiền định: đề mục thiền định sắc và đề mục thiền định vô sắc” v.v., cần được hiểu theo cách đã nói trong kinh Sakkapañha.
‘‘Yasmiṃ, aggivessana, samaye sukhaṃ vedanaṃ vedeti, neva tasmiṃ samaye dukkhaṃ vedanaṃ vedeti, na adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedeti, sukhaṃyeva tasmiṃ samaye vedanaṃ vedeti.
"Aggivessana, at whatever time one experiences a pleasant feeling, at that time one does not experience a painful feeling, nor a neither-painful-nor-pleasant feeling; at that time, one experiences only a pleasant feeling.
“Này Aggivessana, vào lúc nào vị ấy cảm thọ lạc, vào lúc đó vị ấy không cảm thọ khổ, không cảm thọ xả không khổ không lạc. Vào lúc đó, vị ấy chỉ cảm thọ lạc.
Yasmiṃ, aggivessana, samaye dukkhaṃ…pe… adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedeti, neva tasmiṃ samaye sukhaṃ vedanaṃ vedeti, na dukkhaṃ vedanaṃ vedeti, adukkhamasukhaṃyeva tasmiṃ samaye vedanaṃ vedeti.
Aggivessana, at whatever time one experiences a painful feeling... (and so on) ...a neither-painful-nor-pleasant feeling, at that time one does not experience a pleasant feeling, nor a painful feeling; at that time, one experiences only a neither-painful-nor-pleasant feeling.
Này Aggivessana, vào lúc nào vị ấy cảm thọ khổ… v.v… cảm thọ xả không khổ không lạc, vào lúc đó vị ấy không cảm thọ lạc, không cảm thọ khổ. Vào lúc đó, vị ấy chỉ cảm thọ xả không khổ không lạc.
Sukhāpi, kho, aggivessana, vedanā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā.
Aggivessana, a pleasant feeling is impermanent, conditioned, dependently arisen, subject to decay, dissolution, dispassion, and cessation.
Này Aggivessana, thọ lạc cũng là vô thường, hữu vi, duyên khởi, có bản chất diệt tận, có bản chất hoại diệt, có bản chất ly tham, có bản chất đoạn diệt.
Dukkhāpi, kho…pe… adukkhamasukhāpi kho, aggivessana, vedanā aniccā…pe… nirodhadhammā.
Aggivessana, a painful feeling is impermanent... (and so on) ...a neither-painful-nor-pleasant feeling is impermanent... (and so on) ...subject to cessation.
Này Aggivessana, thọ khổ cũng… v.v… thọ xả không khổ không lạc cũng là vô thường… v.v… có bản chất đoạn diệt.
Evaṃ passaṃ, aggivessana, sutavā ariyasāvako sukhāyapi vedanāya nibbindati, dukkhāyapi vedanāya nibbindati, adukkhamasukhāyapi vedanāya nibbindati, nibbindaṃ virajjati, virāgā vimuccati, vimuttasmiṃ ‘vimuttamī’ti ñāṇaṃ hoti, ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānātī’’ti (ma. ni. 2.205).
Seeing thus, Aggivessana, a well-taught noble disciple becomes disenchanted with pleasant feeling, disenchanted with painful feeling, disenchanted with neither-painful-nor-pleasant feeling. Being disenchanted, he becomes dispassionate; through dispassion, he is liberated. When liberated, the knowledge arises: 'Liberated am I.' He understands: 'Birth is destroyed, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no further state of being.'"
Này Aggivessana, khi thấy như vậy, vị đệ tử Thánh đã nghe pháp nhàm chán với thọ lạc, nhàm chán với thọ khổ, nhàm chán với thọ xả không khổ không lạc. Do nhàm chán nên ly tham, do ly tham nên giải thoát. Trong sự giải thoát, vị ấy có trí tuệ ‘đã giải thoát’. Vị ấy biết: ‘Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn tái sanh nữa’ (Trung Bộ Kinh 2.205).”
Iti ajjhattaṃ vāti evaṃ sukhavedanādipariggaṇhanena attano vā vedanāsu, parassa vā vedanāsu, kālena vā attano, kālena vā parassa vedanāsu vedanānupassī viharati.
"Thus, internally, or" means that by comprehending feelings such as pleasant feeling, one dwells contemplating feelings in one's own feelings, or in others' feelings, or at times in one's own and at times in others' feelings.
“Như vậy, hoặc trên nội thân” (iti ajjhattaṃ vā) có nghĩa là vị ấy an trú quán thọ trên các thọ của chính mình, hoặc trên các thọ của người khác, hoặc đôi khi trên các thọ của chính mình, đôi khi trên các thọ của người khác, bằng cách quán sát các thọ lạc, v.v., như đã nói.
Samudayavayadhammānupassī vāti ettha pana avijjāsamudayā vedanāsamudayotiādīhi pañcahi pañcahi ākārehi vedanānaṃ samudayañca vayañca passanto ‘‘samudayadhammānupassī vā vedanāsu viharati, vayadhammānupassī vā vedanāsu viharati, kālena samudayadhammānupassī vā vedanāsu, kālena vayadhammānupassī vā vedanāsu viharatī’’ti veditabbo.
Here, "or dwelling contemplating the phenomena of origination and dissolution" means that one should understand it as: by observing the origination and dissolution of feelings in five ways, starting with "with the origination of ignorance, there is the origination of feeling," one dwells contemplating the phenomena of origination in feelings, or one dwells contemplating the phenomena of dissolution in feelings, or at times one dwells contemplating the phenomena of origination in feelings, and at times one dwells contemplating the phenomena of dissolution in feelings.
Còn đối với “quán chiếu pháp sanh diệt” (samudayavayadhammānupassī vā) ở đây, cần hiểu rằng vị ấy an trú quán thọ trên các thọ, quán chiếu sự sanh và diệt của các thọ bằng năm phương diện như “do vô minh sanh thọ” v.v., tức là “hoặc an trú quán chiếu pháp sanh trên các thọ, hoặc an trú quán chiếu pháp diệt trên các thọ, hoặc đôi khi an trú quán chiếu pháp sanh trên các thọ, đôi khi an trú quán chiếu pháp diệt trên các thọ.”
Ito paraṃ kāyānupassanāyaṃ vuttanayameva.
From here on, the method is the same as stated in the contemplation of the body.
Phần tiếp theo cũng theo cách đã nói trong Quán Thân.
Kevalañhi idha vedanāpariggāhikā sati dukkhasaccanti evaṃ yojanaṃ katvā vedanāpariggāhakassa bhikkhuno niyyānamukhaṃ veditabbaṃ, sesaṃ tādisamevāti.
Indeed, here, having thus made the connection that "the mindfulness that comprehends feeling is the Noble Truth of Suffering," the door to liberation for the bhikkhu who comprehends feeling should be understood. The rest is just the same.
Thật vậy, ở đây, chánh niệm quán sát cảm thọ được gọi là Khổ Đế. Như vậy, cần phải hiểu lối thoát cho tỳ khưu quán sát cảm thọ, phần còn lại cũng tương tự.
381. Evaṃ navavidhena vedanānupassanāsatipaṭṭhānaṃ kathetvā idāni soḷasavidhena cittānupassanaṃ kathetuṃ kathañca, bhikkhavetiādimāha.
381. Having thus explained the nine-fold contemplation of feelings Satipaṭṭhāna, now, to explain the sixteen-fold contemplation of mind, the Buddha spoke the passage beginning with "And how, bhikkhus?"
381. Sau khi thuyết giảng về Quán Thọ Niệm Xứ theo chín cách như vậy, bây giờ để thuyết giảng về Quán Tâm theo mười sáu cách, Đức Phật đã nói câu “ Và này chư tỳ khưu” vân vân.
Tattha sarāganti aṭṭhavidhalobhasahagataṃ.
Therein, "with passion" refers to that accompanied by the eight kinds of greed.
Trong đó, sarāgaṃ (có tham ái) là tám loại tâm bất thiện đồng sinh với tham.
Vītarāganti lokiyakusalābyākataṃ.
"Without passion" refers to mundane wholesome (kusalā) and indeterminate (abyākata) states.
Vītarāgaṃ (không tham ái) là tâm thiện và tâm vô ký thuộc thế gian.
Idaṃ pana yasmā sammasanaṃ na dhammasamodhānaṃ tasmā idha ekapadepi lokuttaraṃ na labbhati.
However, since this is an examination (sammasanaṃ) and not a summation of dhammas (dhammasamodhānaṃ), the supramundane (lokuttaraṃ) is not included in any single term here.
Tuy nhiên, vì đây là sự quán xét chứ không phải sự tổng hợp các pháp, nên ở đây không có pháp siêu thế nào được tính vào một từ.
Sesāni cattāri akusalacittāni neva purimapadaṃ na pacchimapadaṃ bhajanti.
The remaining four unwholesome (akusala) minds do not fall into either the first or the last category.
Bốn loại tâm bất thiện còn lại không thuộc về từ đầu cũng không thuộc về từ cuối.
Sadosanti duvidhadomanassasahagataṃ.
"With hatred" refers to that accompanied by the two kinds of displeasure.
Sadosaṃ (có sân hận) là hai loại tâm bất thiện đồng sinh với sân.
Vītadosanti lokiyakusalābyākataṃ.
"Without hatred" refers to mundane wholesome and indeterminate states.
Vītadosaṃ (không sân hận) là tâm thiện và tâm vô ký thuộc thế gian.
Sesāni dasa akusalacittāni neva purimapadaṃ, na pacchimapadaṃ bhajanti.
The remaining ten unwholesome minds do not fall into either the first or the last category.
Mười loại tâm bất thiện còn lại không thuộc về từ đầu cũng không thuộc về từ cuối.
Samohanti vicikicchāsahagatañceva, uddhaccasahagatañcāti duvidhaṃ.
"With delusion" refers to the two kinds: that accompanied by doubt and that accompanied by restlessness.
Có si (Samoha) là hai loại: cùng với hoài nghi (vicikicchā) và cùng với phóng dật (uddhacca).
Yasmā pana moho sabbākusalesu uppajjati, tasmā sesānipi idha vaṭṭantiyeva.
However, since delusion arises in all unwholesome states, the remaining ones are also included here.
Tuy nhiên, bởi vì si (moha) khởi lên trong tất cả các tâm bất thiện, cho nên các tâm còn lại cũng thuộc về đây.
Imasmiññeva hi duke dvādasākusalacittāni pariyādinnānīti.
Indeed, in this very pair (of terms), the twelve unwholesome minds are fully encompassed.
Quả thật, chính trong cặp này, mười hai tâm bất thiện đã được bao gồm.
Vītamohanti lokiyakusalābyākataṃ.
"Without delusion" refers to mundane wholesome and indeterminate states.
Vô si (Vītamoha) là các tâm thiện và vô ký thuộc thế gian.
Saṅkhittanti thinamiddhānupatitaṃ.
"Contracted" refers to that affected by sloth and torpor.
Co rút (Saṅkhitta) là bị theo bởi hôn trầm và thụy miên (thīna-middha).
Etañhi saṅkuṭitacittaṃ nāma.
Indeed, this is called a constricted mind.
Thật vậy, đây được gọi là tâm co rút.
Vikkhittanti uddhaccasahagataṃ, etañhi pasaṭacittaṃ nāma.
"Distracted" refers to that accompanied by restlessness; indeed, this is called an agitated mind.
Phóng dật (Vikkhitta) là cùng với phóng dật (uddhacca); thật vậy, đây được gọi là tâm tán loạn.
Mahaggatanti rūpārūpāvacaraṃ.
"Developed" (Mahaggata) refers to the fine-material sphere (rūpāvacara) and the immaterial sphere (arūpāvacara).
Đại hành (Mahaggata) là thuộc cõi sắc và cõi vô sắc.
Amahaggatanti kāmāvacaraṃ.
"Undeveloped" (Amahaggata) refers to the sense-sphere (kāmāvacara).
Không đại hành (Amahaggata) là thuộc cõi dục.
Sauttaranti kāmāvacaraṃ.
"Superior" (Sauttara) refers to the sense-sphere.
Có thượng (Sauttara) là thuộc cõi dục.
Anuttaranti rūpāvacaraṃ arūpāvacarañca.
"Incomparable" (Anuttara) refers to the fine-material sphere and the immaterial sphere.
Vô thượng (Anuttara) là thuộc cõi sắc và cõi vô sắc.
Tatrāpi sauttaraṃ rūpāvacaraṃ, anuttaraṃ arūpāvacarameva.
Even there, the fine-material sphere is called "superior," and only the immaterial sphere is called "incomparable."
Trong đó, có thượng là thuộc cõi sắc, vô thượng là chỉ thuộc cõi vô sắc.
Samāhitanti yassa appanāsamādhi upacārasamādhi vā atthi.
"Concentrated" (Samāhita) refers to that which has either attainment concentration (appanāsamādhi) or access concentration (upacārasamādhi).
Định tĩnh (Samāhita) là tâm có định an chỉ (appanāsamādhi) hoặc định cận hành (upacārasamādhi).
Asamāhitanti ubhayasamādhivirahitaṃ.
"Unconcentrated" (Asamāhita) refers to that which is devoid of both concentrations.
Không định tĩnh (Asamāhita) là tâm không có cả hai loại định.
Vimuttanti tadaṅgavikkhambhanavimuttīhi vimuttaṃ.
"Liberated" (Vimutta) refers to that which is liberated by temporary liberation (tadaṅgavimutti) and suppression-liberation (vikkhambhanavimutti).
Giải thoát (Vimutta) là giải thoát do đoạn trừ từng phần (tadaṅgavimutti) và giải thoát do trấn áp (vikkhambhanavimutti).
Avimuttanti ubhayavimuttivirahitaṃ.
"Unliberated" (Avimutta) refers to that which is devoid of both kinds of liberation.
Chưa giải thoát (Avimutta) là tâm không có cả hai loại giải thoát.
Samucchedapaṭippassaddhinissaraṇavimuttīnaṃ pana idha okāsova natthi.
However, there is no place here for liberation by cutting off (samucchedavimutti), liberation by tranquilisation (paṭippassaddhivimutti), and liberation by escape (nissaraṇavimutti).
Tuy nhiên, ở đây không có chỗ cho giải thoát do đoạn diệt (samucchedavimutti), giải thoát do an tức (paṭippassaddhivimutti) và giải thoát do xuất ly (nissaraṇavimutti).
Iti ajjhattaṃ vāti evaṃ sarāgādipariggaṇhanena yasmiṃ yasmiṃ khaṇe yaṃ yaṃ cittaṃ pavattati, taṃ taṃ sallakkhento attano vā citte, parassa vā citte, kālena vā attano, kālena vā parassa citte cittānupassī viharati.
"Thus internally..." In this way, by comprehending "with passion," etc., whatever mind arises at any given moment, one observes it, dwelling as one who contemplates mind in one's own mind, or in another's mind, or at one time in one's own mind and at another time in another's mind.
Như vậy, hoặc nội phần (Iti ajjhattaṃ vā) nghĩa là, khi quán sát từng tâm một trong mỗi khoảnh khắc khởi lên bằng cách phân loại như "có tham" v.v., vị ấy sống quán sát tâm trong tâm của chính mình, hoặc trong tâm của người khác, hoặc đôi khi trong tâm của chính mình, đôi khi trong tâm của người khác.
Samudayavayadhammānupassīti ettha pana avijjāsamudayā viññāṇasamudayoti evaṃ pañcahi pañcahi ākārehi viññāṇassa samudayo ca vayo ca nīharitabbo.
"Contemplating the phenomena of origination and dissolution." Here, the origination and dissolution of consciousness should be understood in five ways: "With the origination of ignorance, there is the origination of consciousness," and so on.
Quán sát pháp sinh diệt (Samudayavayadhammānupassī) ở đây, sự sinh và diệt của thức cần được trình bày theo năm cách, ví dụ như "do vô minh sinh nên thức sinh".
Ito paraṃ vuttanayameva.
What follows is in the same manner as previously stated.
Từ đây trở đi là theo cách đã nói.
Kevalañhi idha cittapariggāhikā sati dukkhasaccanti evaṃ padayojanaṃ katvā cittapariggāhakassa bhikkhuno niyyānamukhaṃ veditabbaṃ.
Indeed, here, having thus made the connection that "the mindfulness that comprehends mind is the Noble Truth of Suffering," the door to liberation for the bhikkhu who comprehends mind should be understood.
Chỉ cần biết rằng, ở đây, chánh niệm nắm bắt tâm là Khổ đế, và bằng cách sắp xếp các từ như vậy, con đường giải thoát của vị Tỳ-khưu nắm bắt tâm cần được hiểu.
Sesaṃ tādisamevāti.
The rest is just the same.
Phần còn lại cũng tương tự như vậy.
382. Evaṃ soḷasavidhena cittānupassanāsatipaṭṭhānaṃ kathetvā idāni pañcavidhena dhammānupassanaṃ kathetuṃ kathañca, bhikkhavetiādimāha.
382. Having thus explained the sixteen-fold contemplation of mind Satipaṭṭhāna, now, to explain the five-fold contemplation of dhammas, the Buddha spoke the passage beginning with "And how, bhikkhus?"
Sau khi trình bày sự quán niệm tâm (cittānupassanā satipaṭṭhāna) theo mười sáu cách như vậy, bây giờ để trình bày sự quán niệm pháp (dhammānupassanā) theo năm cách, Đức Phật đã nói câu "Này các Tỳ-khưu, và như thế nào" v.v.
Apica bhagavatā kāyānupassanāya suddharūpapariggaho kathito, vedanācittānupassanāhi suddhaarūpapariggaho.
Moreover, the Blessed One explained the comprehension of pure form in the contemplation of body, and the comprehension of pure non-form in the contemplations of feelings and mind.
Hơn nữa, Đức Thế Tôn đã trình bày sự nắm bắt sắc pháp thuần túy trong quán niệm thân (kāyānupassanā), và sự nắm bắt vô sắc pháp thuần túy trong quán niệm thọ (vedanānupassanā) và quán niệm tâm (cittānupassanā).
Idāni rūpārūpamissakapariggahaṃ kathetuṃ ‘‘kathañca, bhikkhave’’tiādimāha.
Now, to explain the comprehension of a mixture of form and non-form, he spoke the passage beginning with "And how, bhikkhus?"
Bây giờ, để trình bày sự nắm bắt hỗn hợp sắc và vô sắc, Ngài đã nói câu "Này các Tỳ-khưu, và như thế nào" v.v.
Kāyānupassanāya vā rūpakkhandhapariggahova kathito, vedanānupassanāya vedanākkhandhapariggahova, cittānupassanāya viññāṇakkhandhapariggahova idāni saññāsaṅkhārakkhandhapariggahampi kathetuṃ ‘‘kathañca, bhikkhave’’tiādimāha.
Alternatively, in the contemplation of body, only the comprehension of the body aggregate was explained; in the contemplation of feelings, only the comprehension of the feeling aggregate; in the contemplation of mind, only the comprehension of the consciousness aggregate. Now, to explain the comprehension of the perception aggregate and the formations aggregate, he spoke the passage beginning with "And how, bhikkhus?"
Hoặc trong quán niệm thân chỉ trình bày sự nắm bắt sắc uẩn, trong quán niệm thọ chỉ trình bày sự nắm bắt thọ uẩn, trong quán niệm tâm chỉ trình bày sự nắm bắt thức uẩn; bây giờ, để trình bày cả sự nắm bắt tưởng uẩn và hành uẩn, Ngài đã nói câu "Này các Tỳ-khưu, và như thế nào" v.v.
Tattha subhanimitte ayonisomanasikārena kāmacchandassa uppādo hoti.
Therein, sensual desire arises due to unskilful attention (ayoniso manasikāra) to a beautiful object (subhanimitta).
Trong đó, do tác ý không như lý đối với tịnh tướng mà tham dục khởi sanh.
Subhanimittaṃ nāma subhampi subhanimittaṃ, subhārammaṇampi subhanimittaṃ.
"Beautiful object" refers to that which is beautiful, and an object of beauty.
Subhanimittaṃ (tịnh tướng) vừa là tướng tốt đẹp, vừa là đối tượng tốt đẹp.
Ayonisomanasikāro nāma anupāyamanasikāro uppathamanasikāro anicce niccanti vā, dukkhe sukhanti vā, anattani attāti vā, asubhe subhanti vā manasikāro.
"Unskilful attention" refers to improper attention, perverse attention, or attention that perceives the impermanent as permanent, suffering as pleasure, the non-self as self, or the ugly as beautiful.
Ayonisomanasikāro (tác ý không như lý) là tác ý không đúng phương pháp, tác ý sai đường, tức là tác ý về cái vô thường là thường, về cái khổ là lạc, về cái vô ngã là ngã, hoặc về cái bất tịnh là tịnh.
Taṃ tattha bahulaṃ pavattayato kāmacchando uppajjati.
When one frequently applies this to that (beautiful object), sensual desire arises.
Khi người nào thường xuyên thực hành điều đó, tham dục khởi sanh.
Tenāha bhagavā – ‘‘atthi, bhikkhave, subhanimittaṃ, tattha ayonisomanasikārabahulīkāro, ayamāhāro anuppannassa vā kāmacchandassa uppādāya uppannassa vā kāmacchandassa bhiyyobhāvāya vepullāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
Therefore, the Blessed One said: "Bhikkhus, there is a beautiful object. Frequent unskilful attention to it is the nutriment for the arising of unarisen sensual desire, or for the increase and expansion of arisen sensual desire."
Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy: "Này các Tỳ khưu, có tịnh tướng, ở đó, việc thực hành nhiều lần tác ý không như lý, đây là vật thực cho sự khởi sanh của tham dục chưa sanh, hoặc cho sự tăng trưởng và viên mãn của tham dục đã sanh."
Asubhanimitte pana yonisomanasikārenassa pahānaṃ hoti.
However, the abandonment of sensual desire occurs through skilful attention (yoniso manasikāra) to an ugly object (asubhanimitta).
Mặt khác, do tác ý như lý đối với bất tịnh tướng mà tham dục được đoạn trừ.
Asubhanimittaṃ nāma asubhampi asubhārammaṇampi.
"Ugly object" refers to that which is ugly, and an object of ugliness.
Asubhanimittaṃ (bất tịnh tướng) vừa là tướng không tốt đẹp, vừa là đối tượng không tốt đẹp.
Yonisomanasikāro nāma upāyamanasikāro pathamanasikāro anicce aniccanti vā, dukkhe dukkhanti vā, anattani anattāti vā, asubhe asubhanti vā manasikāro.
"Skilful attention" refers to proper attention, direct attention, or attention that perceives the impermanent as impermanent, suffering as suffering, the non-self as non-self, or the ugly as ugly.
Yonisomanasikāro (tác ý như lý) là tác ý đúng phương pháp, tác ý đúng đường, tức là tác ý về cái vô thường là vô thường, về cái khổ là khổ, về cái vô ngã là vô ngã, hoặc về cái bất tịnh là bất tịnh.
Taṃ tattha bahulaṃ pavattayato kāmacchando pahīyati.
When one frequently applies this to that (ugly object), sensual desire is abandoned.
Khi người nào thường xuyên thực hành điều đó, tham dục được đoạn trừ.
Tenāha bhagavā – ‘‘atthi, bhikkhave, asubhanimittaṃ, tattha yonisomanasikārabahulīkāro, ayamāhāro anuppannassa vā kāmacchandassa anuppādāya uppannassa vā kāmacchandassa pahānāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
Therefore, the Blessed One said: "Bhikkhus, there is an ugly object. Frequent skilful attention to it is the nutriment for the non-arising of unarisen sensual desire, or for the abandonment of arisen sensual desire."
Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy: "Này các Tỳ khưu, có bất tịnh tướng, ở đó, việc thực hành nhiều lần tác ý như lý, đây là vật thực cho sự không khởi sanh của tham dục chưa sanh, hoặc cho sự đoạn trừ của tham dục đã sanh."
Paṭighanimitte ayonisomanasikārena pana byāpādassa uppādo hoti.
However, ill-will arises due to unskilful attention to a repulsive object (paṭighanimitta).
Còn do sự tác ý không như lý đối với tướng đối kháng, sân sanh khởi.
Tattha paṭighampi paṭighanimittaṃ, paṭighārammaṇampi paṭighanimittaṃ.
Therein, "repulsive object" refers to that which is repulsive, and an object of repulsion.
Ở đây, sự đối kháng cũng là tướng đối kháng, đối tượng của sự đối kháng cũng là tướng đối kháng.
Ayonisomanasikāro sabbattha ekalakkhaṇova.
Inappropriate attention is of one characteristic everywhere.
Sự tác ý không như lý (ayoniso manasikāra) có cùng một đặc tính ở khắp mọi nơi.
Taṃ tasmiṃ nimitte bahulaṃ pavattayato byāpādo uppajjati.
When one frequently applies it to that sign, ill-will arises.
Khi một người thường xuyên thực hành sự tác ý không như lý đó đối với nimitta ấy, tâm sân hận (byāpāda) sẽ khởi lên.
Tenāha bhagavā – ‘‘atthi, bhikkhave, paṭighanimittaṃ, tattha ayonisomanasikārabahulīkāro, ayamāhāro anuppannassa vā byāpādassa uppādāya uppannassa vā byāpādassa bhiyyobhāvāya vepullāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
Therefore the Blessed One said: “Bhikkhus, there is the sign of annoyance; frequently applying inappropriate attention to it is the sustenance for the arising of unarisen ill-will, or for the increase and growth of arisen ill-will.”
Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy: “Này các Tỳ-khưu, có paṭighanimitta (dấu hiệu của sự sân hận); ở đó, sự thường xuyên thực hành tác ý không như lý là thức ăn để tâm sân hận chưa sanh khởi được sanh khởi, hoặc để tâm sân hận đã sanh khởi được tăng trưởng và phát triển.”
Mettāya pana cetovimuttiyā yonisomanasikārenassa pahānaṃ hoti.
However, with the liberation of mind through loving-kindness, it is abandoned.
Tuy nhiên, nhờ sự giải thoát tâm từ (mettā cetovimutti) với tác ý như lý (yonisomanasikāra), tâm sân hận được đoạn trừ.
Tattha mettāti vutte appanāpi upacāropi vaṭṭati.
Here, when mettā (loving-kindness) is mentioned, both access concentration and absorption are meant.
Ở đây, khi nói đến tâm từ (mettā), cả appanā (định an chỉ) và upacāra (định cận hành) đều được chấp nhận.
Cetovimuttīti appanāva.
Cetovimutti (liberation of mind) refers to absorption only.
Còn giải thoát tâm (cetovimutti) thì chỉ là appanā.
Yonisomanasikāro vuttalakkhaṇova.
Right attention (yonisomanasikāra) has the characteristic already stated.
Tác ý như lý (yonisomanasikāra) có đặc tính đã được nói đến.
Taṃ tattha bahulaṃ pavattayato byāpādo pahīyati.
When one frequently applies that right attention there, ill-will is abandoned.
Khi một người thường xuyên thực hành tác ý như lý đó, tâm sân hận (byāpāda) được đoạn trừ.
Tenāha bhagavā – ‘‘atthi, bhikkhave, mettā cetovimutti, tattha yonisomanasikārabahulīkāro, ayamāhāro anuppannassa vā byāpādassa anuppādāya uppannassa vā byāpādassa pahānāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
Therefore the Blessed One said: “Bhikkhus, there is the liberation of mind through loving-kindness; frequently applying appropriate attention to it is the sustenance for the non-arising of unarisen ill-will, or for the abandonment of arisen ill-will.”
Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy: “Này các Tỳ-khưu, có mettā cetovimutti (giải thoát tâm từ); ở đó, sự thường xuyên thực hành tác ý như lý là thức ăn để tâm sân hận chưa sanh khởi không sanh khởi, hoặc để tâm sân hận đã sanh khởi được đoạn trừ.”
Apica cha dhammā byāpādassa pahānāya saṃvattanti mettānimittassa uggaho mettābhāvanānuyogo kammassakatāpaccavekkhaṇā paṭisaṅkhānabahulatā kalyāṇamittatā sappāyakathāti.
Furthermore, six things lead to the abandonment of ill-will: taking up the sign of loving-kindness, persistent cultivation of loving-kindness, reflecting on kamma as one’s own, frequent recollection, good friendship, and suitable talk.
Hơn nữa, có sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ tâm sân hận: nắm giữ tướng của tâm từ (mettānimittassa uggaho), chuyên cần tu tập tâm từ (mettābhāvanānuyogo), quán xét nghiệp của chính mình (kammassakatāpaccavekkhaṇā), thường xuyên quán xét (paṭisaṅkhānabahulatā), có bạn lành (kalyāṇamittatā), và nói chuyện thích hợp (sappāyakathā).
Odissakaanodissakadisāpharaṇānañhi aññataravasena mettaṃ uggaṇhantassāpi byāpādo pahīyati, odhisoanodhisopharaṇavasena mettaṃ bhāventassāpi.
Indeed, ill-will is abandoned even by one who takes up loving-kindness either by extending it specifically or non-specifically, and by one who cultivates loving-kindness by pervading specifically or non-specifically.
Ngay cả người nắm giữ tâm từ theo cách phổ quát hoặc không phổ quát, hoặc người tu tập tâm từ theo cách phổ quát hoặc không phổ quát, tâm sân hận cũng được đoạn trừ.
‘‘Tvaṃ etassa kuddho kiṃ karissasi, kimassa sīlādīni vināsetuṃ sakkhissasi, nanu tvaṃ attano kammena āgantvā attano kammeneva gamissasi, parassa kujjhanaṃ nāma vītaccitaṅgāra tattaaya salākagūthādīni gahetvā paraṃ paharitukāmatāsadisaṃ hoti.
“What will you do by being angry with him? Will you be able to destroy his virtue, etc.? Will you not come by your own kamma and go by your own kamma? Getting angry with another is like taking embers, hot iron spikes, or excrement and wanting to strike another with them.
“Ngươi nổi giận với người ấy thì sẽ làm gì? Ngươi có thể hủy hoại giới hạnh của người ấy được không? Chẳng phải ngươi đến bằng nghiệp của chính mình và sẽ đi bằng nghiệp của chính mình sao? Nổi giận với người khác giống như muốn đánh người bằng cách cầm than hồng đang cháy, miếng sắt nung đỏ, hoặc phân uế.”
Esopi tava kuddho kiṃ karissati, kiṃ te sīlādīni vināsetuṃ sakkhissati, esa attano kammena āgantvā attano kammeneva gamissati, appaṭicchitapaheṇakaṃ viya paṭivātaṃ khittarajomuṭṭhi viya ca etassevesa kodho matthake patissatī’’ti evaṃ attano ca parassa ca kammassakataṃ paccavekkhatopi, ubhayakammassakataṃ paccavekkhitvā paṭisaṅkhāne ṭhitassāpi, assaguttattherasadise mettābhāvanārate kalyāṇamitte sevantassāpi byāpādo pahīyati.
What will he do by being angry with you? Will he be able to destroy your virtue, etc.? He came by his own kamma and will go by his own kamma. His anger will fall on his own head, like an unaccepted gift or a handful of dust thrown against the wind.” Even by one who thus reflects on the ownership of kamma by oneself and others, by one who remains in recollection after reflecting on the ownership of kamma by both, and by one who associates with good friends devoted to the cultivation of loving-kindness, like the Elder Assagutta, ill-will is abandoned.
Ngay cả người quán xét nghiệp của chính mình và của người khác như vậy, người an trú trong sự quán xét sau khi quán xét nghiệp của cả hai, người thân cận bạn lành chuyên cần tu tập tâm từ như Trưởng lão Assagutta, tâm sân hận cũng được đoạn trừ.
Ṭhānanisajjādīsu mettānissitasappāyakathāyapi pahīyati.
It is also abandoned through suitable talk related to loving-kindness in standing, sitting, etc.
Tâm sân hận cũng được đoạn trừ nhờ nói chuyện thích hợp liên quan đến tâm từ trong các tư thế đứng, ngồi, v.v.
Tena vuttaṃ – ‘‘cha dhammā byāpādassa pahānāya saṃvattantī’’ti.
Therefore it was said: “Six things lead to the abandonment of ill-will.”
Vì thế, đã nói: “Sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ tâm sân hận.”
Imehi pana chahi dhammehi pahīnassa byāpādassa anāgāmimaggena āyatiṃ anuppādo hotīti pajānāti.
One understands that for ill-will abandoned by these six things, there is no future arising by the anāgāmi-magga.
Và người ấy biết rằng tâm sân hận đã được đoạn trừ bằng sáu pháp này sẽ không còn sanh khởi trong tương lai nhờ đạo Anāgāmī.
Aratiādīsu ayonisomanasikārena thinamiddhassa uppādo hoti.
In arati and so on, sloth and torpor arise due to inappropriate attention.
Đối với sự không hoan hỷ (arati), v.v., sự tác ý không như lý (ayoniso manasikāra) làm sanh khởi hôn trầm-thụy miên (thinamiddha).
Tandī nāma kāyālasiyatā.
Tandī means bodily sluggishness.
Sự lười biếng (tandī) là sự uể oải của thân.
Vijambhitā nāma kāyavinamanā.
Vijambhitā means bodily bending.
Sự ngáp vươn (vijambhitā) là sự căng mình của thân.
Bhattasammado nāma bhattamucchā bhattapariḷāho.
Bhattasammado means food-intoxication, food-fever.
Sự mê mẩn vì thức ăn (bhattasammado) là sự choáng váng vì thức ăn, sự nóng bức vì thức ăn.
Cetaso līnattaṃ nāma cittassa līnākāro.
Cetaso līnattaṃ means the mind’s inertness.
Tâm co rút (cetaso līnattaṃ) là trạng thái tâm bị co rút.
Imesu aratiādīsu ayonisomanasikāraṃ bahulaṃ pavattayato thinamiddhaṃ uppajjati.
When one frequently applies inappropriate attention to these, such as arati, sloth and torpor arise.
Khi một người thường xuyên thực hành sự tác ý không như lý đối với những điều như sự không hoan hỷ (arati), v.v., hôn trầm-thụy miên (thinamiddha) sẽ khởi lên.
Tenāha – ‘‘atthi, bhikkhave, arati tandī vijambhitā bhattasammado cetaso līnattaṃ, tattha ayonisomanasikārabahulīkāro, ayamāhāro anuppannassa vā thinamiddhassa uppādāya, uppannassa vā thinamiddhassa bhiyyobhāvāya vepullāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
Therefore it was said: “Bhikkhus, there is disaffection, sluggishness, stretching, food-intoxication, and inertness of mind; frequently applying inappropriate attention to these is the sustenance for the arising of unarisen sloth and torpor, or for the increase and growth of arisen sloth and torpor.”
Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy: “Này các Tỳ-khưu, có sự không hoan hỷ, sự lười biếng, sự ngáp vươn, sự mê mẩn vì thức ăn, tâm co rút; ở đó, sự thường xuyên thực hành tác ý không như lý là thức ăn để hôn trầm-thụy miên chưa sanh khởi được sanh khởi, hoặc để hôn trầm-thụy miên đã sanh khởi được tăng trưởng và phát triển.”
Ārambhadhātuādīsu pana yonisomanasikārenassa pahānaṃ hoti.
However, it is abandoned by appropriate attention to the element of exertion and so on.
Tuy nhiên, nhờ sự tác ý như lý (yonisomanasikāra) đối với các yếu tố tinh tấn (ārambhadhātu), v.v., hôn trầm-thụy miên được đoạn trừ.
Ārambhadhātu nāma paṭhamārambhavīriyaṃ.
Ārambhadhātu means initial energy.
Yếu tố khởi đầu tinh tấn (ārambhadhātu) là sự tinh tấn khởi đầu.
Nikkamadhātu nāma kosajjato nikkhantatāya tato balavataraṃ.
Nikkamadhātu means departing from idleness, which is stronger than that.
Yếu tố xuất ly tinh tấn (nikkamadhātu) là sự tinh tấn mạnh hơn yếu tố khởi đầu, do đã thoát khỏi sự biếng nhác.
Parakkamadhātu nāma paraṃ paraṃ ṭhānaṃ akkamanato tatopi balavataraṃ.
Parakkamadhātu means stepping forward repeatedly, which is stronger than that too.
Yếu tố kiên trì tinh tấn (parakkamadhātu) là sự tinh tấn mạnh hơn nữa, do đã vượt qua từng giai đoạn.
Imasmiṃ tippabhede vīriye yonisomanasikāraṃ bahulaṃ pavattayato thinamiddhaṃ pahīyati.
When one frequently applies appropriate attention to this three-fold energy, sloth and torpor are abandoned.
Khi một người thường xuyên thực hành sự tác ý như lý đối với ba loại tinh tấn này, hôn trầm-thụy miên được đoạn trừ.
Tenāha – ‘‘atthi, bhikkhave, ārambhadhātu nikkamadhātu parakkamadhātu, tattha yonisomanasikārabahulīkāro, ayamāhāro anuppannassa vā thinamiddhassa anuppādāya, uppannassa vā thinamiddhassa pahānāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
Therefore it was said: “Bhikkhus, there is the element of exertion, the element of enterprise, the element of effort; frequently applying appropriate attention to these is the sustenance for the non-arising of unarisen sloth and torpor, or for the abandonment of arisen sloth and torpor.”
Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy: “Này các Tỳ-khưu, có yếu tố khởi đầu tinh tấn, yếu tố xuất ly tinh tấn, yếu tố kiên trì tinh tấn; ở đó, sự thường xuyên thực hành tác ý như lý là thức ăn để hôn trầm-thụy miên chưa sanh khởi không sanh khởi, hoặc để hôn trầm-thụy miên đã sanh khởi được đoạn trừ.”
Apica cha dhammā thinamiddhassa pahānāya saṃvattanti – atibhojane nimittaggāho, iriyāpathasamparivattanatā, ālokasaññāmanasikāro, abbhokāsavāso, kalyāṇamittatā, sappāyakathāti.
Furthermore, six things lead to the abandonment of sloth and torpor: taking up the sign in excessive eating, changing postures, attending to the perception of light, living in the open air, good friendship, and suitable talk.
Hơn nữa, có sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ hôn trầm-thụy miên: nắm giữ tướng trong sự ăn uống vừa phải (atibhojane nimittaggāho), thay đổi oai nghi (iriyāpathasamparivattanatā), tác ý về tưởng ánh sáng (ālokasaññāmanasikāro), sống ở nơi trống trải (abbhokāsavāso), có bạn lành (kalyāṇamittatā), và nói chuyện thích hợp (sappāyakathā).
Āharahatthaka tatravaṭṭaka alaṃsāṭaka kākamāsaka bhuttavamitakabhojanaṃ bhuñjitvā rattiṭṭhānadivāṭṭhāne nisinnassa hi samaṇadhammaṃ karoto thinamiddhaṃ mahāhatthī viya ottharantaṃ āgacchati, catupañcaālopaokāsaṃ pana ṭhapetvā pānīyaṃ pivitvā yāpanasīlassa bhikkhuno taṃ na hotīti evaṃ atibhojane nimittaṃ gaṇhantassāpi thinamiddhaṃ pahīyati.
Indeed, if a bhikkhu, having eaten food like one with a hand to the mouth, with food remaining in the bowl, or like a crow (eating excessively), or like vomited food, sits in the night or day dwelling places practicing the ascetic's duty, sloth and torpor approach, overwhelming him like a great elephant. But for a bhikkhu whose practice is to sustain himself by drinking water after leaving aside the space for four or five mouthfuls, that does not occur. Thus, even for one who grasps the sign regarding excessive eating, sloth and torpor are abandoned.
Khi một người tỳ-khưu ngồi ở nơi trú đêm hoặc trú ngày sau khi ăn bữa ăn như là một người cầm thức ăn trong tay, một người ăn quá nhiều, một người ăn mặc lôi thôi, một con quạ ăn thịt, một người ăn đồ đã nôn ra, hôn trầm-thụy miên sẽ đến bao trùm như một con voi lớn; nhưng đối với một tỳ-khưu có thói quen sống bằng cách uống nước sau khi chừa lại bốn hoặc năm miếng cơm, điều đó sẽ không xảy ra. Như vậy, ngay cả người nắm giữ tướng trong sự ăn uống vừa phải, hôn trầm-thụy miên cũng được đoạn trừ.
Yasmiṃ iriyāpathe thinamiddhaṃ okkamati, tato aññaṃ parivattentassāpi, rattiṃ candālokadīpālokaukkāloke divā sūriyālokaṃ manasikarontassāpi, abbhokāse vasantassāpi, mahākassapattherasadise pahīnathinamiddhe kalyāṇamitte sevantassāpi thinamiddhaṃ pahīyati.
It is also abandoned by one who changes the posture in which sloth and torpor arise, by one who pays attention to moonlight, lamplight, or torchlight at night, or sunlight during the day, by one who dwells in the open air, and by one who associates with good friends free from sloth and torpor, like the Elder Mahākassapa.
Ngay cả người thay đổi oai nghi khi hôn trầm-thụy miên xâm chiếm, người tác ý ánh sáng mặt trăng, ánh sáng đèn, ánh sáng lửa vào ban đêm, và ánh sáng mặt trời vào ban ngày, người sống ở nơi trống trải, người thân cận bạn lành đã đoạn trừ hôn trầm-thụy miên như Trưởng lão Mahākassapa, hôn trầm-thụy miên cũng được đoạn trừ.
Ṭhānanisajjādīsu dhutaṅganissitasappāyakathāyapi pahīyati.
It is also abandoned through suitable talk related to dhutaṅga practices in standing, sitting, etc.
Hôn trầm-thụy miên cũng được đoạn trừ nhờ nói chuyện thích hợp liên quan đến hạnh đầu đà trong các tư thế đứng, ngồi, v.v.
Tena vuttaṃ – ‘‘cha dhammā thinamiddhassa pahānāya saṃvattantī’’ti.
Therefore it was said: “Six things lead to the abandonment of sloth and torpor.”
Vì thế, đã nói: “Sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ hôn trầm-thụy miên.”
Imehi pana chahi dhammehi pahīnassa thinamiddhassa arahattamaggena āyatiṃ anuppādo hotīti pajānāti.
One understands that for sloth and torpor abandoned by these six things, there is no future arising by the arahatta-magga.
Và người ấy biết rằng hôn trầm-thụy miên đã được đoạn trừ bằng sáu pháp này sẽ không còn sanh khởi trong tương lai nhờ đạo Arahán.
Apica cha dhammā uddhaccakukkuccassa pahānāya saṃvattanti bahussutatā paripucchakatā vinaye pakataññutā vuddhasevitā kalyāṇamittatā sappāyakathāti.
Furthermore, six things lead to the abandonment of restlessness and remorse: much learning, questioning, familiarity with the Vinaya, associating with elders, good friendship, and suitable talk.
Hơn nữa, có sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ trạo cử-hối hận: đa văn (bahussutatā), hay hỏi (paripucchakatā), thông hiểu Giới luật (vinaye pakataññutā), thân cận bậc trưởng thượng (vuddhasevitā), có bạn lành (kalyāṇamittatā), và nói chuyện thích hợp (sappāyakathā).
Bāhussaccenapi hi ekaṃ vā dve vā tayo vā cattāro vā pañca vā nikāye pāḷivasena atthavasena ca uggaṇhantassāpi uddhaccakukkuccaṃ pahīyati.
Indeed, restlessness and remorse are abandoned even by one who learns one, two, three, four, or five Nikāyas by way of the Pāli text and by way of the meaning.
Ngay cả người học thuộc một, hai, ba, bốn, hoặc năm Nikāya về văn bản (Pāḷi) và ý nghĩa, trạo cử-hối hận cũng được đoạn trừ.
Kappiyākappiyaparipucchābahulassāpi, vinayapaññattiyaṃ ciṇṇavasibhāvatāya pakataññunopi, vuḍḍhe mahallakatthere upasaṅkamantassāpi, upālittherasadise vinayadhare kalyāṇamitte sevantassāpi uddhaccakukkuccaṃ pahīyati, ṭhānanisajjādīsu kappiyākappiyanissitasappāyakathāyapi pahīyati.
Even for one who frequently asks questions about what is allowable and unallowable, even for one who is well-versed in the Vinaya regulations through long practice, even for one who approaches senior and venerable elders, and even for one who associates with good friends who are Vinaya experts like Venerable Upāli, restlessness and remorse are abandoned. They are also abandoned through suitable discourses focused on what is allowable and unallowable in postures like standing and sitting.
Ngay cả đối với người thường xuyên hỏi về điều hợp lệ và không hợp lệ (kappiya-akappiya), người đã thành thạo trong các giới luật (Vinaya), người thường xuyên đến gần các vị trưởng lão lớn tuổi, người phụng sự các thiện hữu tri thức giữ giới như Trưởng lão Upāli, sự xao động và hối hận (uddhaccakukkucca) cũng được đoạn trừ. Ngay cả qua những lời nói thích hợp liên quan đến điều hợp lệ và không hợp lệ trong các tư thế đứng, ngồi, v.v., sự xao động và hối hận cũng được đoạn trừ.
Tena vuttaṃ – ‘‘cha dhammā uddhaccakukkuccassa pahānāya saṃvattantī’’ti.
Therefore it was said: “These six qualities lead to the abandonment of restlessness and remorse.”
Do đó đã nói rằng: "Sáu pháp này dẫn đến sự đoạn trừ xao động và hối hận (uddhaccakukkucca)."
Imehi pana chahi dhammehi pahīne uddhaccakukkucce uddhaccassa arahattamaggena, kukkuccassa anāgāmimaggena āyatiṃ anuppādo hotīti pajānāti.
He understands that when restlessness and remorse are abandoned by these six qualities, restlessness will not arise again in the future by the path of Arahantship, and remorse by the path of Anāgāmī.
Khi sự xao động và hối hận (uddhaccakukkucca) đã được đoạn trừ bởi sáu pháp này, người ấy biết rằng sự xao động (uddhacca) sẽ không tái sinh trong tương lai bằng đạo A-la-hán (arahattamagga), và sự hối hận (kukkucca) sẽ không tái sinh trong tương lai bằng đạo Bất hoàn (anāgāmimagga).
Apica cha dhammā vicikicchāya pahānāya saṃvattanti bahussutatā, paripucchakatā, vinaye pakataññutā, adhimokkhabahulatā, kalyāṇamittatā, sappāyakathāti.
Furthermore, six qualities lead to the abandonment of doubt: extensive learning, frequent questioning, being well-versed in the Vinaya, abundant resolute faith, having good friends, and suitable discourse.
Hơn nữa, sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ hoài nghi (vicikicchā): đa văn, thường xuyên hỏi han, hiểu biết rõ về giới luật, nhiều quyết định (adhimokkha), có thiện hữu tri thức, và nói chuyện thích hợp.
Bāhussaccenapi hi ekaṃ vā…pe… pañca vā nikāye pāḷivasena ca atthavasena ca uggaṇhantassāpi vicikicchā pahīyati, tīṇi ratanāni ārabbha paripucchābahulassāpi, vinaye ciṇṇavasībhāvassāpi, tīsu ratanesu okappaniyasaddhāsaṅkhātaadhimokkhabahulassāpi, saddhādhimutte vakkalittherasadise kalyāṇamitte sevantassāpi vicikicchā pahīyati, ṭhānanisajjādīsu tiṇṇaṃ ratanānaṃ guṇanissitasappāyakathāyapi pahīyati.
Indeed, doubt is abandoned even for one who learns one...or five Nikāyas by way of Pāḷi and by way of meaning; also for one who frequently asks questions about the Three Jewels; also for one who is well-practiced in the Vinaya; also for one who has abundant resolute faith (adhimokkha), which is steadfast faith in the Three Jewels; also for one who associates with good friends who are deeply devoted by faith, like Venerable Vakkali; and it is also abandoned through suitable discourses focused on the qualities of the Three Jewels in postures like standing and sitting.
Ngay cả đối với người đa văn, người học thuộc lòng một hoặc... năm bộ Nikāya theo văn bản (pāḷi) và ý nghĩa (attha), hoài nghi cũng được đoạn trừ. Ngay cả đối với người thường xuyên hỏi han về Ba Ngôi Báu, người đã thành thạo trong giới luật, người có nhiều quyết định (adhimokkha) được gọi là tín tâm vững chắc vào Ba Ngôi Báu, người phụng sự các thiện hữu tri thức có tín tâm kiên định như Trưởng lão Vakkali, hoài nghi cũng được đoạn trừ. Ngay cả qua những lời nói thích hợp liên quan đến các đức tính của Ba Ngôi Báu trong các tư thế đứng, ngồi, v.v., hoài nghi cũng được đoạn trừ.
Tena vuttaṃ – ‘‘cha dhammā vicikicchāya pahānāya saṃvattantī’’ti.
Therefore it was said: “These six qualities lead to the abandonment of doubt.”
Do đó đã nói rằng: "Sáu pháp này dẫn đến sự đoạn trừ hoài nghi (vicikicchā)."
Imehi pana chahi dhammehi pahīnāya vicikicchāya sotāpattimaggena āyatiṃ anuppādo hotīti pajānāti.
He understands that when doubt is abandoned by these six qualities, it will not arise again in the future by the path of Stream-entry.
Khi hoài nghi đã được đoạn trừ bởi sáu pháp này, người ấy biết rằng hoài nghi sẽ không tái sinh trong tương lai bằng đạo Nhập lưu (sotāpattimagga).
Iti ajjhattaṃ vāti evaṃ pañcanīvaraṇapariggaṇhanena attano vā dhammesu, parassa vā dhammesu, kālena vā attano, kālena vā parassa dhammesu dhammānupassī viharati.
Thus, inwardly means that by comprehending these five hindrances, he dwells observing phenomena in himself, or in others, or at times in himself and at times in others.
Như vậy, hoặc bên trong (ajjhattaṃ vā): Như vậy, bằng cách nhận biết năm triền cái (nīvaraṇa), vị ấy an trú quán pháp trên các pháp của chính mình, hoặc trên các pháp của người khác, hoặc đôi khi trên các pháp của chính mình, đôi khi trên các pháp của người khác.
Samudayavayā panettha subhanimittaasubhanimittādīsu ayonisomanasikārayonisomanasikāravasena pañcasu nīvaraṇesu vuttāyeva nīharitabbā.
Herein, the rising and falling (samudaya-vaya) should be drawn from what has already been stated regarding the five hindrances, concerning unwise and wise attention to beautiful and unattractive signs, and so forth.
Ở đây, sự sinh khởi và hoại diệt (samudaya-vaya) cần được rút ra từ năm triền cái đã được nói đến, theo cách tác ý không như lý và tác ý như lý đối với các tướng khả ái (subhanimitta), tướng bất tịnh (asubhanimitta), v.v.
Ito paraṃ vuttanayameva.
From here onward, the method is the same as described before.
Từ đây trở đi là theo phương pháp đã nói.
Kevalañhi idha nīvaraṇapariggāhikā sati dukkhasaccanti evaṃ yojanaṃ katvā nīvaraṇapariggāhakassa bhikkhuno niyyānamukhaṃ veditabbaṃ.
It is simply that here, the door to escape for the bhikkhu who comprehends the hindrances should be understood by connecting it as: "the mindfulness that comprehends the hindrances is the suffering truth (dukkhasacca)."
Tuy nhiên, ở đây, cần hiểu rằng cửa xuất ly của vị Tỳ-kheo nhận biết triền cái là sự nhận biết rằng niệm nhận biết triền cái là khổ đế (dukkhasacca).
Sesaṃ tādisamevāti.
The rest is similar.
Phần còn lại cũng tương tự như vậy.
Iti rūpanti idaṃ rūpaṃ, ettakaṃ rūpaṃ, na ito paraṃ rūpaṃ atthīti sabhāvato rūpaṃ pajānāti.
"Thus is form" (iti rūpaṃ) means he understands form as it truly is, that this is form, and there is no other form beyond this.
Như vậy là sắc (iti rūpaṃ): Vị ấy nhận biết sắc này, sắc chỉ có chừng này, không có sắc nào khác ngoài sắc này, theo bản chất của sắc.
Vedanādīsupi eseva nayo.
The same method applies to feeling and so forth.
Đối với thọ (vedanā) và các pháp khác cũng theo cách này.
Ayamettha saṅkhepo, vitthārena pana rūpādīni visuddhimagge khandhakathāyameva vuttāni.
This is the brief explanation here; the detailed explanation of form and so forth is given in the Visuddhimagga, in the section on aggregates.
Đây là phần tóm tắt, phần chi tiết về sắc và các pháp khác đã được nói trong Thanh Tịnh Đạo, trong phần giải thích về các uẩn.
Iti rūpassa samudayoti evaṃ avijjāsamudayādivasena pañcahākārehi rūpassa samudayo.
"Thus is the origin of form" (iti rūpassa samudayo) means the origin of form occurs in five ways, such as through the origin of ignorance.
Như vậy là sự sinh khởi của sắc (iti rūpassa samudayo): Như vậy, sự sinh khởi của sắc là theo năm phương diện, bắt đầu từ sự sinh khởi của vô minh (avijjāsamudaya).
Iti rūpassa atthaṅgamoti evaṃ avijjānirodhādivasena pañcahākārehi rūpassa atthaṅgamo.
"Thus is the passing away of form" (iti rūpassa atthaṅgamo) means the passing away of form occurs in five ways, such as through the cessation of ignorance.
Như vậy là sự hoại diệt của sắc (iti rūpassa atthaṅgamo): Như vậy, sự hoại diệt của sắc là theo năm phương diện, bắt đầu từ sự diệt trừ vô minh (avijjānirodha).
Vedanādīsupi eseva nayo.
The same method applies to feeling and so forth.
Đối với thọ (vedanā) và các pháp khác cũng theo cách này.
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge udayabbayañāṇakathāya vutto.
This is the brief explanation here; the detailed explanation is given in the Visuddhimagga, in the section on knowledge of arising and passing away.
Đây là phần tóm tắt, phần chi tiết đã được nói trong Thanh Tịnh Đạo, trong phần giải thích về tuệ sinh diệt (udayabbayañāṇa).
Iti ajjhattaṃ vāti evaṃ pañcakkhandhapariggaṇhanena attano vā dhammesu, parassa vā dhammesu, kālena vā attano, kālena vā parassa dhammesu dhammānupassī viharati.
"Thus, inwardly" (iti ajjhattaṃ vā) means that by comprehending these five aggregates, he dwells observing phenomena in himself, or in others, or at times in himself and at times in others.
Như vậy, hoặc bên trong (iti ajjhattaṃ vā): Như vậy, bằng cách nhận biết năm uẩn, vị ấy an trú quán pháp trên các pháp của chính mình, hoặc trên các pháp của người khác, hoặc đôi khi trên các pháp của chính mình, đôi khi trên các pháp của người khác.
Samudayavayā panettha ‘‘avijjāsamudayā rūpasamudayo’’tiādīnaṃ pañcasu khandhesu vuttānaṃ paññāsāya lakkhaṇānaṃ vasena nīharitabbā.
Herein, the rising and falling (samudaya-vaya) should be drawn in terms of the fifty characteristics stated for the five aggregates, such as "with the origin of ignorance, there is the origin of form."
Ở đây, sự sinh khởi và hoại diệt (samudaya-vaya) cần được rút ra từ năm mươi đặc tính đã được nói đến trong năm uẩn, như "do vô minh sinh khởi, sắc sinh khởi" (avijjāsamudayā rūpasamudayo) v.v.
Ito paraṃ vuttanayameva.
From here onward, the method is the same as described before.
Từ đây trở đi là theo phương pháp đã nói.
Kevalañhi idha khandhapariggāhikā sati dukkhasaccanti evaṃ yojanaṃ katvā khandhapariggāhakassa bhikkhuno niyyānamukhaṃ veditabbaṃ.
It is simply that here, the door to escape for the bhikkhu who comprehends the aggregates should be understood by connecting it as: "the mindfulness that comprehends the aggregates is the suffering truth (dukkhasacca)."
Tuy nhiên, ở đây, cần hiểu rằng cửa xuất ly của vị Tỳ-kheo nhận biết các uẩn là sự nhận biết rằng niệm nhận biết các uẩn là khổ đế (dukkhasacca).
Sesaṃ tādisamevāti.
The rest is similar.
Phần còn lại cũng tương tự như vậy.
384. Evaṃ pañcakkhandhavasena dhammānupassanaṃ vibhajitvā idāni āyatanavasena vibhajituṃ puna caparantiādimāha.
Having thus analyzed the observation of phenomena in terms of the five aggregates, now, to analyze it in terms of the sense bases, the text begins with "Furthermore" (puna caparaṃ).
384. Sau khi phân tích sự quán pháp theo năm uẩn, giờ đây để phân tích theo các xứ (āyatana), Ngài nói puna caparaṃ (lại nữa) và các câu tiếp theo.
Tattha chasu ajjhattikabāhiresu āyatanesūti cakkhu sotaṃ ghānaṃ jivhā kāyo manoti imesu chasu ajjhattikesu, rūpaṃ saddo gandho raso phoṭṭhabbo dhammoti imesu chasu bāhiresu.
Here, "in the six internal and external sense bases" (chasu ajjhattikabāhiresu āyatanesu) refers to the six internal ones: eye, ear, nose, tongue, body, and mind; and the six external ones: form, sound, odor, taste, tangible, and mental objects.
Trong đó, chasu ajjhattikabāhiresu āyatanesu (trong sáu nội xứ và ngoại xứ): trong sáu nội xứ là mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý; và trong sáu ngoại xứ là sắc, tiếng, hương, vị, xúc, pháp.
Cakkhuñca pajānātīti cakkhupasādaṃ yāthāvasarasalakkhaṇavasena pajānāti.
"He knows the eye" (cakkhuñca pajānāti) means he knows the sensitive eye-organ (cakkhupasāda) by its true nature, function, and characteristic.
Vị ấy nhận biết mắt (cakkhuñca pajānāti): Vị ấy nhận biết nhãn căn (cakkhupasāda) theo đặc tính bản chất và chức năng của nó.
Rūpe ca pajānātīti bahiddhā catusamuṭṭhānikarūpañca yāthāvasarasalakkhaṇavasena pajānāti.
"He knows forms" (rūpe ca pajānāti) means he knows the external form, which arises from four causes, by its true nature, function, and characteristic.
Và nhận biết các sắc (rūpe ca pajānāti): Vị ấy nhận biết sắc bên ngoài do bốn yếu tố sinh ra, theo đặc tính bản chất và chức năng của nó.
Yañca tadubhayaṃ paṭicca uppajjati saṃyojananti yañca taṃ cakkhuṃ ceva rūpe cāti ubhayaṃ paṭicca.
"And the fetter that arises dependent on both" (yañca tadubhayaṃ paṭicca uppajjati saṃyojanaṃ) refers to the fetter (saṃyojana) that arises dependent on both the eye and forms.
Và sự trói buộc (saṃyojana) nào khởi lên do duyên cả hai điều đó (yañca tadubhayaṃ paṭicca uppajjati saṃyojanaṃ): Đó là do duyên cả mắt và sắc.
Kāmarāgasaṃyojanaṃ paṭigha, māna, diṭṭhi, vicikicchā, sīlabbataparāmāsa, bhavarāga, issā, macchariya, avijjāsaṃyojananti dasavidhaṃ saṃyojanaṃ uppajjati, tañca yāthāvasarasalakkhaṇavasena pajānāti.
He knows that the ten kinds of fetters—sensual lust (kāmarāga), aversion (paṭigha), conceit (māna), wrong view (diṭṭhi), doubt (vicikicchā), adherence to rites and rituals (sīlabbataparāmāsa), craving for existence (bhavarāga), envy (issā), stinginess (macchariya), and ignorance (avijjā)—arise, and he knows these by their true nature, function, and characteristic.
Sự trói buộc (saṃyojana) mười loại khởi lên: sự trói buộc tham dục (kāmarāgasaṃyojana), sân hận (paṭigha), mạn (māna), tà kiến (diṭṭhi), hoài nghi (vicikicchā), chấp thủ giới cấm (sīlabbataparāmāsa), tham hữu (bhavarāga), tật đố (issā), xan tham (macchariya), và vô minh (avijjāsaṃyojana). Vị ấy nhận biết điều đó theo đặc tính bản chất và chức năng của nó.
Kathaṃ panetaṃ uppajjatīti?
But how do they arise?
Vậy điều này khởi lên như thế nào?
Cakkhudvāre tāva āpāthagataṃ iṭṭhārammaṇaṃ kāmassādavasena assādayato abhinandato kāmarāgasaṃyojanaṃ uppajjati.
In the case of the eye-door, when an agreeable object comes into range, for one who savors it by way of the gratification of sense pleasures, and delights in it, the fetter of sensual lust arises.
Tại cửa mắt, đối với người thưởng thức và hoan hỷ với đối tượng khả ái đi vào tầm mắt theo cách hưởng thụ dục lạc, sự trói buộc tham dục (kāmarāgasaṃyojana) khởi lên.
Aniṭṭhārammaṇe kujjhato paṭighasaṃyojanaṃ uppajjati.
When one becomes angry at a disagreeable object, the fetter of aversion arises.
Đối với người tức giận với đối tượng không khả ái, sự trói buộc sân hận (paṭighasaṃyojana) khởi lên.
‘‘Ṭhapetvā maṃ ko añño etaṃ ārammaṇaṃ vibhāvetuṃ samattho atthī’’ti maññato mānasaṃyojanaṃ uppajjati.
When one thinks, “Who else besides me is capable of discerning this object?” the fetter of conceit arises.
Đối với người nghĩ rằng "ngoài ta ra, còn ai có khả năng nhận biết đối tượng này?", sự trói buộc mạn (mānasaṃyojana) khởi lên.
Etaṃ rūpārammaṇaṃ niccaṃ dhuvanti gaṇhato diṭṭhisaṃyojanaṃ uppajjati.
When one grasps this form-object as permanent and everlasting, the fetter of wrong view arises.
Đối với người chấp thủ rằng đối tượng sắc này là thường còn, vĩnh cửu, sự trói buộc tà kiến (diṭṭhisaṃyojana) khởi lên.
‘‘Etaṃ rūpārammaṇaṃ satto nu kho, sattassa nu kho’’ti vicikicchato vicikicchāsaṃyojanaṃ uppajjati.
When one doubts, "Is this visual object a being, or does it belong to a being?", the fetter of doubt arises.
Khi nghi ngờ rằng: "Đối tượng sắc này là chúng sinh ư, hay là của chúng sinh ư?", thì kiết sử hoài nghi (vicikicchāsaṃyojana) khởi lên.
‘‘Sampattibhave vata no idaṃ sulabhaṃ jāta’’nti bhavaṃ patthentassa bhavarāgasaṃyojanaṃ uppajjati.
When one wishes for existence, thinking, "Oh, may this be easily obtained by us in a state of prosperity," the fetter of craving for existence arises.
Khi khao khát sự tái sinh (bhava) rằng: "Ôi, thật dễ dàng để đạt được điều này trong cõi tái sinh đầy đủ!", thì kiết sử tham ái tái sinh (bhavarāgasaṃyojana) khởi lên.
‘‘Āyatimpi evarūpaṃ sīlabbataṃ samādiyitvā sakkā laddhu’’nti sīlabbataṃ samādiyantassa sīlabbataparāmāsasaṃyojanaṃ uppajjati.
When one undertakes a practice, thinking, "Even in the future, by undertaking such a vow or practice, it is possible to obtain this," the fetter of adherence to rites and rituals arises.
Khi chấp giữ giới cấm thủ (sīlabbata) rằng: "Trong tương lai, bằng cách thực hành giới cấm thủ như vậy, có thể đạt được điều này", thì kiết sử giới cấm thủ (sīlabbataparāmāsasaṃyojana) khởi lên.
‘‘Aho vata taṃ rūpārammaṇaṃ aññe na labheyyu’’nti usūyato issāsaṃyojanaṃ uppajjati.
When one is envious, thinking, "Oh, may others not obtain that visual object," the fetter of envy arises.
Khi đố kỵ rằng: "Ước gì những người khác không đạt được đối tượng sắc đó!", thì kiết sử đố kỵ (issāsaṃyojana) khởi lên.
Attanā laddhaṃ rūpārammaṇaṃ aññassa maccharāyato macchariyasaṃyojanaṃ uppajjati.
When one is stingy with the visual object one has obtained, grudging it to others, the fetter of stinginess arises.
Khi keo kiệt với người khác về đối tượng sắc mà mình đã đạt được, thì kiết sử xan tham (macchariyasaṃyojana) khởi lên.
Sabbeheva sahajātaaññāṇavasena avijjāsaṃyojanaṃ uppajjati.
The fetter of ignorance arises in all cases due to co-arising lack of knowledge.
Và kiết sử vô minh (avijjāsaṃyojana) khởi lên do vô minh đồng sinh với tất cả (các kiết sử khác).
Yathā ca anuppannassāti yena kāraṇena asamudācāravasena anuppannassa tassa dasavidhassāpi saṃyojanassa uppādo hoti, tañca kāraṇaṃ pajānāti.
How what has not yet arisen*: One understands the cause by which the ten kinds of fetters, which have not yet arisen in the sense of not yet occurring continuously, come to arise.
Và như thế nào là sự chưa sanh khởi (anuppannassa): Vị ấy biết nguyên nhân mà mười loại kiết sử đó, khi chưa sanh khởi theo cách không hoạt động, lại sanh khởi.
Yathā ca uppannassāti appahīnaṭṭhena pana samudācāravasena vā uppannassa tassa dasavidhassāpi saṃyojanassa yena kāraṇena pahānaṃ hoti, tañca kāraṇaṃ pajānāti.
How what has arisen*: One understands the cause by which the ten kinds of fetters, which have arisen in the sense of not yet being abandoned or in the sense of occurring continuously, come to be abandoned.
Và như thế nào là sự đã sanh khởi (uppannassa): Vị ấy biết nguyên nhân mà mười loại kiết sử đó, khi đã sanh khởi theo cách chưa đoạn trừ hoặc theo cách hoạt động, lại được đoạn trừ.
Yathā ca pahīnassāti tadaṅgavikkhambhanappahānavasena pahīnassāpi tassa dasavidhassa saṃyojanassa yena kāraṇena āyatiṃ anuppādo hoti, tañca pajānāti.
How what has been abandoned*: One understands the cause by which the ten kinds of fetters, even when abandoned by way of temporary suppression (tadaṅga-pahāna) or expulsion-suppression (vikkhambhanapahāna), do not arise again in the future.
Và như thế nào là sự đã đoạn trừ (pahīnassa): Vị ấy biết nguyên nhân mà mười loại kiết sử đó, khi đã được đoạn trừ theo cách đoạn trừ từng phần (tadaṅga-pahāna) và đoạn trừ bằng cách trấn áp (vikkhambhana-pahāna), sẽ không sanh khởi trong tương lai.
Kena kāraṇena panassa āyatiṃ anuppādo hoti?
What is the cause for their non-arising in the future?
Vậy, do nguyên nhân nào mà chúng sẽ không sanh khởi trong tương lai?
Diṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsaissāmacchariyabhedassa tāva pañcavidhassa saṃyojanassa sotāpattimaggena āyatiṃ anuppādo hoti.
For the five kinds of fetters—wrong view, doubt, adherence to rites and rituals, envy, and stinginess—their non-arising in the future occurs by means of the path of stream-entry (sotāpattimagga).
Năm loại kiết sử là tà kiến (diṭṭhi), hoài nghi (vicikicchā), giới cấm thủ (sīlabbataparāmāsa), đố kỵ (issā) và xan tham (macchariya) sẽ không sanh khởi trong tương lai nhờ Đạo Tu-đà-hoàn (sotāpattimagga).
Kāmarāgapaṭighasaṃyojanadvayassa oḷārikassa sakadāgāmimaggena, aṇusahagatassa anāgāmimaggena, mānabhavarāgāvijjāsaṃyojanattayassa arahattamaggena āyatiṃ anuppādo hoti.
For the two gross fetters of sensual craving and ill-will, their non-arising occurs by means of the path of once-returning (sakadāgāmimagga); for the subtle ones, by means of the path of non-returning (anāgāmimagga); and for the three fetters of conceit, craving for existence, and ignorance, their non-arising in the future occurs by means of the path of arahantship (arahattamagga).
Hai kiết sử thô thiển là tham dục (kāmarāga) và sân hận (paṭigha) sẽ không sanh khởi trong tương lai nhờ Đạo Tư-đà-hàm (sakadāgāmimagga); hai kiết sử vi tế đồng hành với chúng sẽ không sanh khởi nhờ Đạo A-na-hàm (anāgāmimagga); ba kiết sử là kiêu mạn (māna), tham ái tái sinh (bhavarāga) và vô minh (avijjā) sẽ không sanh khởi trong tương lai nhờ Đạo A-la-hán (arahattamagga).
Sotañca pajānāti sadde cātiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to He understands the ear and sounds, and so on.
Trong các đoạn như "Vị ấy biết tai và các âm thanh" (sotañca pajānāti sadde cā) v.v... cũng theo cách tương tự.
Apicettha āyatanakathā vitthārato visuddhimagge āyatananiddese vuttanayeneva veditabbā.
Moreover, the discourse on sense bases (āyatana-kathā) here should be understood in detail according to the method stated in the section on sense bases (āyatana-niddesa) in the Visuddhimagga.
Hơn nữa, ở đây, phần về các xứ (āyatanakathā) cần được hiểu theo cách đã trình bày chi tiết trong phần giải thích về các xứ (āyatananiddesa) trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Iti ajjhattaṃ vāti evaṃ ajjhattikāyatanapariggaṇhanena attano vā dhammesu bāhirāyatanapariggaṇhanena parassa vā dhammesu, kālena vā attano, kālena vā parassa dhammesu dhammānupassī viharati.
Thus, internally or externally: In this way, by comprehending internal sense bases, one dwells contemplating phenomena in oneself; or by comprehending external sense bases, one dwells contemplating phenomena in others; or at times in oneself, at times in others.
Như vậy, vị ấy sống quán pháp trên các pháp thuộc nội phần (ajjhattaṃ vā) v.v... nghĩa là vị ấy sống quán pháp trên các pháp của chính mình bằng cách nhận biết các nội xứ, hoặc trên các pháp của người khác bằng cách nhận biết các ngoại xứ, hoặc đôi khi trên các pháp của chính mình, đôi khi trên các pháp của người khác.
Samudayavayā panettha ‘‘avijjāsamudayā cakkhusamudayo’’ti rūpāyatanassa rūpakkhandhe, arūpāyatanesu manāyatanassa viññāṇakkhandhe, dhammāyatanassa sesakkhandhesu vuttanayena nīharitabbā.
Here, the arising and passing away should be drawn out according to the method stated for the five aggregates: for the visual base (rūpāyatana), "with the arising of ignorance, there is the arising of the eye," in the rūpa-aggregate; for the mind-base (manāyatana) among the immaterial bases, in the consciousness-aggregate; and for the phenomena-base (dhammāyatana), in the remaining aggregates.
Ở đây, sự sanh khởi và hoại diệt (samudayavaya) cần được rút ra theo cách đã trình bày trong các uẩn, ví dụ: "Do vô minh sanh khởi, nhãn xứ sanh khởi" đối với sắc xứ trong sắc uẩn, đối với ý xứ trong thức uẩn trong các xứ vô sắc, và đối với pháp xứ trong các uẩn còn lại.
Lokuttaradhammā na gahetabbā.
Supramundane phenomena should not be included.
Các pháp siêu thế (lokuttaradhammā) không nên được bao gồm.
Ito paraṃ vuttanayameva.
What follows is the same method as previously stated.
Từ đây trở đi cũng theo cách đã trình bày.
Kevalañhi idha āyatanapariggāhikā sati dukkhasaccanti evaṃ yojanaṃ katvā āyatanapariggāhakassa bhikkhuno niyyānamukhaṃ veditabbaṃ.
It is simply that here, mindfulness comprehending the sense bases is linked as "this is the suffering truth" in this way, and the exit (niyyānamukha) for a bhikkhu comprehending the sense bases should be understood.
Thật vậy, ở đây, chánh niệm nhận biết các xứ (āyatanapariggāhikā sati) là Khổ đế (dukkhasacca), khi đã kết nối như vậy, thì cửa giải thoát (niyyānamukha) của vị Tỳ-khưu nhận biết các xứ cần được hiểu.
Sesaṃ tādisamevāti.
The rest is similar.
Phần còn lại cũng tương tự như vậy.
385. Evaṃ cha ajjhattikabāhirāyatanavasena dhammānupassanaṃ vibhajitvā idāni bojjhaṅgavasena vibhajituṃ puna caparantiādimāha.
385. Having thus analyzed the contemplation of phenomena based on the six internal and external sense bases, he now says Furthermore, and so on, to analyze it based on the factors of enlightenment (bojjhaṅgas).
385. Như vậy, sau khi phân tích sự quán pháp (dhammānupassanā) theo sáu nội xứ và ngoại xứ, bây giờ để phân tích theo các chi giác ngộ (bojjhaṅga), Đức Phật đã nói "Puna caparaṃ" (Lại nữa).
Tattha bojjhaṅgesūti bujjhanakasattassa aṅgesu.
Here, in the factors of enlightenment: means the factors of an awakened being.
Trong đó, bojjhaṅgesu (trong các chi giác ngộ) có nghĩa là các chi của chúng sinh giác ngộ (bujjanakasatta).
Santanti paṭilābhavasena saṃvijjamānaṃ.
Present: means existing by way of acquisition.
Santaṃ (hiện hữu) có nghĩa là hiện hữu theo cách đạt được.
Satisambojjhaṅganti satisaṅkhātaṃ sambojjhaṅgaṃ.
The mindfulness factor of enlightenment: means the factor of enlightenment, which is called mindfulness (sati).
Satisambojjhaṅgaṃ (chi giác ngộ niệm) có nghĩa là chi giác ngộ gọi là niệm (sati).
Ettha hi sambujjhati āraddhavipassakato paṭṭhāya yogāvacaroti sambodhi. Yāya vā so satiādikāya sattadhammasāmaggiyā sambujjhati kilesaniddāto uṭṭhāti, saccāni vā paṭivijjhati, sā dhammasāmaggī sambodhi.
Here, the meditator, from the moment he diligently practices insight (vipassanā), awakens, hence enlightenment (sambodhi). Or, the combination of the seven qualities, beginning with mindfulness, by which he awakens, rises from the sleep of defilements, or penetrates the truths—that combination of qualities is sambodhi.
Ở đây, "vị hành giả bắt đầu từ việc tinh tấn quán chiếu sẽ giác ngộ" (sambujjhati āraddhavipassakato paṭṭhāya yogāvacaro), đó là Giác ngộ (sambodhi). Hoặc tập hợp bảy pháp như niệm v.v... mà vị ấy giác ngộ, thức dậy khỏi giấc ngủ phiền não, hoặc thâm nhập các sự thật, thì tập hợp pháp đó là Giác ngộ.
Tassa sambodhissa, tassā vā sambodhiyā aṅganti sambojjhaṅgaṃ. Tena vuttaṃ – ‘‘satisaṅkhātaṃ sambojjhaṅga’’nti.
A factor of that enlightenment, or of that awakening, is a factor of enlightenment. Therefore, it is said, "the factor of enlightenment called mindfulness."
Chi của sự Giác ngộ đó, hoặc của Giác ngộ đó, là chi giác ngộ (sambojjhaṅgaṃ). Do đó, đã nói: "chi giác ngộ gọi là niệm" (satisaṅkhātaṃ sambojjhaṅgaṃ).
Sesasambojjhaṅgesupi imināva nayena vacanattho veditabbo.
The meaning of the word for the other factors of enlightenment should be understood in the same way.
Đối với các chi giác ngộ còn lại cũng cần hiểu nghĩa của từ theo cách này.
Asantanti appaṭilābhavasena avijjamānaṃ.
Not present: means not existing by way of non-acquisition.
Asantaṃ (không hiện hữu) có nghĩa là không hiện hữu theo cách chưa đạt được.
Yathā ca anupannassātiādīsu pana satisambojjhaṅgassa tāva ‘‘atthi, bhikkhave, satisambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammā, tattha yonisomanasikārabahulīkāro, ayamāhāro anuppannassa vā satisambojjhaṅgassa uppādāya, uppannassa vā satisambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattatī’’ti (saṃ. ni. 5.232) evaṃ uppādo hoti.
In the phrases like How what has not yet arisen*, the mindfulness factor of enlightenment arises, for example, as follows: "Monks, there are states conducive to the mindfulness factor of enlightenment. Frequent wise attention (yonisomanasikāra) to them is the nutriment for the arising of the mindfulness factor of enlightenment that has not yet arisen, or for its growth, development, cultivation, and perfection, if it has already arisen."
Trong các đoạn như "Và như thế nào là sự chưa sanh khởi" (yathā ca anuppannassā) v.v..., sự sanh khởi của chi giác ngộ niệm (satisambojjhaṅga) xảy ra như sau: "Này các Tỳ-khưu, có những pháp là nền tảng cho chi giác ngộ niệm. Ở đó, sự thường xuyên tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra) là thức ăn cho sự sanh khởi của chi giác ngộ niệm chưa sanh khởi, hoặc cho sự tăng trưởng, phát triển, tu tập và viên mãn của chi giác ngộ niệm đã sanh khởi" (Saṃ. Ni. 5.232).
Tattha satiyeva satisambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammā.
Here, mindfulness itself is the state conducive to the mindfulness factor of enlightenment.
Ở đó, chính niệm là những pháp là nền tảng cho chi giác ngộ niệm.
Yonisomanasikāro vuttalakkhaṇoyeva.
Wise attention is of the characteristic already stated.
Tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra) có đặc tính đã được trình bày.
Taṃ tattha bahulaṃ pavattayato satisambojjhaṅgo uppajjati.
When one frequently applies it, the mindfulness factor of enlightenment arises.
Khi một người thực hành điều đó thường xuyên, chi giác ngộ niệm sẽ sanh khởi.
Apica cattāro dhammā satisambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti satisampajaññaṃ muṭṭhassatipuggalaparivajjanatā upaṭṭhitassatipuggalasevanatā tadadhimuttatāti.
Furthermore, four things lead to the arising of the mindfulness factor of enlightenment: mindfulness and clear comprehension (satisampajañña), avoidance of persons of confused mindfulness (muṭṭhassatipuggala), association with persons of established mindfulness (upaṭṭhitassatipuggala), and inclination towards it (tadadhimuttatā).
Hơn nữa, bốn pháp dẫn đến sự sanh khởi của chi giác ngộ niệm: chánh niệm và tỉnh giác (satisampajañña), tránh xa người có niệm thất lạc (muṭṭhassatipuggala), thân cận người có niệm hiện hành (upaṭṭhitassatipuggala), và sự khuynh hướng về điều đó (tadadhimuttatā).
Abhikkantādīsu hi sattasu ṭhānesu satisampajaññena, bhattanikkhittakākasadise muṭṭhassatipuggale parivajjanena, tissadattattheraabhayattherasadise upaṭṭhitassatipuggale sevanena, ṭhānanisajjādīsu satisamuṭṭhāpanatthaṃ ninnapoṇapabbhāracittatāya ca satisambojjhaṅgo uppajjati.
Indeed, the mindfulness factor of enlightenment arises through mindfulness and clear comprehension in seven situations such as going forth (abhikkanta), through avoiding persons of confused mindfulness like a crow that leaves its food, through associating with persons of established mindfulness like Thera Tissadatta and Thera Abhaya, and through having a mind inclined, bent, and tending towards establishing mindfulness in postures like standing and sitting.
Thật vậy, chi giác ngộ niệm sanh khởi bằng chánh niệm và tỉnh giác trong bảy trường hợp như đi tới v.v..., bằng cách tránh xa người có niệm thất lạc giống như con quạ bỏ rơi thức ăn, bằng cách thân cận người có niệm hiện hành giống như Đại Trưởng lão Tissadatta và Đại Trưởng lão Abhaya, và bằng cách có tâm hướng về, nghiêng về, và dốc về việc thiết lập niệm trong các tư thế đứng, ngồi v.v...
Evaṃ catūhi kāraṇehi uppannassa panassa arahattamaggena bhāvanāpāripūri hotīti pajānāti.
Thus, one understands that the perfection of the cultivation of what has arisen through these four causes occurs by means of the path of arahantship.
Vị ấy biết rằng sự viên mãn của sự tu tập (bhāvanāpāripūri) của chi giác ngộ đã sanh khởi bằng bốn nguyên nhân này sẽ đạt được nhờ Đạo A-la-hán (arahattamagga).
Apica satta dhammā dhammavicayasambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti paripucchakatā vatthuvisadakiriyā indriyasamattapaṭipādanā duppaññapuggalaparivajjanā paññavantapuggalasevanā gambhīrañāṇacariyapaccavekkhaṇā tadadhimuttatāti.
Furthermore, seven things lead to the arising of the investigation of phenomena factor of enlightenment: being inquisitive (paripucchakatā), making the basis clear (vatthuvisadakiriyā), establishing the balance of faculties (indriyasamattapaṭipādanā), avoidance of foolish persons (duppaññapuggalaparivajjanā), association with wise persons (paññavantapuggalasevanā), reviewing profound knowledge and conduct (gambhīrañāṇacariyapaccavekkhaṇā), and inclination towards it (tadadhimuttatā).
Hơn nữa, bảy pháp dẫn đến sự sanh khởi của chi giác ngộ trạch pháp: sự thường xuyên hỏi han (paripucchakatā), sự làm cho vật thể trong sạch (vatthuvisadakiriyā), sự thiết lập sự quân bình của các căn (indriyasamattapaṭipādanā), sự tránh xa người kém trí tuệ (duppaññapuggalaparivajjanā), sự thân cận người có trí tuệ (paññavantapuggalasevanā), sự quán chiếu về hành vi trí tuệ sâu sắc (gambhīrañāṇacariyapaccavekkhaṇā), và sự khuynh hướng về điều đó (tadadhimuttatā).
Tattha paripucchakatāti khandhadhātuāyatanaindriyabalabojjhaṅgamaggaṅgajhānaṅgasamathavipassanānaṃ atthasannissitaparipucchābahulatā.
Here, being inquisitive means being much given to inquiring into the meaning concerning aggregates, elements, sense bases, faculties, powers, factors of enlightenment, path factors, jhāna factors, serenity, and insight.
Trong đó, sự thường xuyên hỏi han (paripucchakatā) là sự thường xuyên hỏi han về ý nghĩa liên quan đến các uẩn (khandha), giới (dhātu), xứ (āyatana), căn (indriya), lực (bala), chi giác ngộ (bojjhaṅga), chi đạo (maggaṅga), chi thiền (jhānaṅga), tịnh chỉ (samatha) và quán chiếu (vipassanā).
Vatthuvisadakiriyāti ajjhattikabāhirānaṃ vatthūnaṃ visadabhāvakaraṇaṃ.
Making the basis clear means making the internal and external bases clean.
Sự làm cho vật thể trong sạch (vatthuvisadakiriyā) là sự làm cho các vật thể nội tại và ngoại tại trở nên trong sạch.
Yadā hissa kesanakhalomāni dīghāni honti, sarīraṃ vā ussannadosañceva sedamalamakkhitañca, tadā ajjhattikaṃ vatthu avisadaṃ hoti aparisuddhaṃ.
For when one's hair and nails are long, or the body is full of impurities and smeared with sweat and dirt, then the internal basis is unclear and impure.
Thật vậy, khi tóc, lông, móng của vị ấy dài, hoặc thân thể đầy rẫy các chất dơ và bị dính mồ hôi, bụi bẩn, thì vật thể nội tại trở nên không trong sạch, không thanh tịnh.
Yadā pana cīvaraṃ jiṇṇaṃ kiliṭṭhaṃ duggandhaṃ hoti, senāsanaṃ vā uklāpaṃ, tadā bāhiravatthu avisadaṃ hoti aparisuddhaṃ.
But when the robe is old, stained, and foul-smelling, or the lodging is dirty, then the external basis is unclear and impure.
Khi y phục cũ kỹ, dơ bẩn, hôi hám, hoặc chỗ ở bẩn thỉu, thì vật thể ngoại tại trở nên không trong sạch, không thanh tịnh.
Tasmā kesādichedāpanena uddhaṃvirecanaadhovirecanādīhi sarīrasallahukabhāvakaraṇena ucchādananahāpanena ca ajjhattikavatthu visadaṃ kātabbaṃ.
Therefore, the internal basis should be made clear by cutting hair, etc., by making the body light through emetics, purgatives, etc., and by anointing and bathing.
Vì vậy, vật thể nội tại cần được làm cho trong sạch bằng cách cắt tóc v.v..., bằng cách làm cho thân thể nhẹ nhàng thông qua việc tẩy rửa trên và dưới, và bằng cách tắm rửa và xức dầu.
Sūcikammadhovanarajanaparibhaṇḍakaraṇādīhi bāhiravatthu visadaṃ kātabbaṃ.
External objects should be made clean through activities like sewing, washing, dyeing, and preparing requisites.
Các vật bên ngoài cần được làm cho trong sạch bằng cách khâu vá, giặt giũ, nhuộm và chuẩn bị đồ dùng, v.v.
Etasmiñhi ajjhattikabāhire vatthumhi avisade uppannesu cittacetasikesu ñāṇampi avisadaṃ hoti aparisuddhaṃ aparisuddhāni dīpakapallavaṭṭitelāni nissāya uppannadīpasikhāya obhāso viya.
When these internal and external bases are unclear, the mind and mental factors that arise, and also knowledge, become unclear and impure, like the light of a lamp flame arising from impure wicks, leaves, and oil.
Khi các tâm và tâm sở khởi lên trong một vật bên trong và bên ngoài không thanh tịnh, thì tuệ cũng không thanh tịnh, không trong sạch, giống như ánh sáng của ngọn đèn phát ra từ dầu, bấc và lá đèn không trong sạch.
Visade pana ajjhattikabāhire vatthumhi uppannesu cittacetasikesu ñāṇampi visadaṃ hoti parisuddhāni dīpakapallavaṭṭitelāni nissāya uppannadīpasikhāya obhāso viya.
But when the internal and external bases are clear, the mind and mental factors that arise, and also knowledge, become clear, like the light of a lamp flame arising from pure wicks, leaves, and oil.
Nhưng khi các tâm và tâm sở khởi lên trong một vật bên trong và bên ngoài thanh tịnh, thì tuệ cũng thanh tịnh, trong sạch, giống như ánh sáng của ngọn đèn phát ra từ dầu, bấc và lá đèn trong sạch.
Tena vuttaṃ ‘‘vatthuvisadakiriyā dhammavicayasambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattatī’’ti.
Therefore it is said, "The purification of the base conduces to the arising of the Dhamma-vicaya-sambojjhaṅga."
Vì thế đã nói: “Việc làm cho vật thanh tịnh góp phần vào sự phát sinh của chi giác trạch pháp (dhammavicayasambojjhaṅga).”
Indriyasamattapaṭipādanā nāma saddhādīnaṃ indriyānaṃ samabhāvakaraṇaṃ.
Achieving the balance of faculties means making the faculties such as faith (saddhā) equal.
Sự quân bình các căn (Indriyasamattapaṭipādanā) là việc làm cho các căn như tín, v.v., đạt đến sự quân bình.
Sace hissa saddhindriyaṃ balavaṃ hoti, itarāni mandāni, tato vīriyindriyaṃ paggahakiccaṃ, satindriyaṃ upaṭṭhānakiccaṃ, samādhindriyaṃ avikkhepakiccaṃ, paññindriyaṃ dassanakiccaṃ kātuṃ na sakkoti.
For if one's faculty of faith is strong, and the others weak, then the faculty of energy cannot perform the function of exertion, the faculty of mindfulness cannot perform the function of attending, the faculty of concentration cannot perform the function of non-distraction, and the faculty of wisdom cannot perform the function of seeing.
Nếu tín căn của người ấy mạnh mà các căn khác yếu, thì tinh tấn căn không thể thực hiện chức năng thúc đẩy, niệm căn không thể thực hiện chức năng thiết lập, định căn không thể thực hiện chức năng không tán loạn, tuệ căn không thể thực hiện chức năng thấy biết.
Tasmā taṃ dhammasabhāvapaccavekkhaṇena vā, yathā vā manasikaroto balavaṃ jātaṃ, tathā amanasikārena hāpetabbaṃ.
Therefore, it should be reduced by reflecting on the nature of phenomena (dhamma) or by not attending in the way that caused it to become strong.
Vì vậy, nó cần được làm giảm bớt bằng cách quán xét bản chất của pháp, hoặc bằng cách không tác ý theo cách đã làm cho nó trở nên mạnh mẽ.
Vakkalittheravatthu cettha nidassanaṃ.
The story of Thera Vakkali is an example here.
Câu chuyện của Trưởng lão Vakkali là một ví dụ ở đây.
Sace pana vīriyindriyaṃ balavaṃ hoti, atha saddhindriyaṃ adhimokkhakiccaṃ kātuṃ na sakkoti, na itarāni itarakiccabhedaṃ.
But if the faculty of energy is strong, then the faculty of faith cannot perform the function of conviction, nor can the other faculties perform their respective functions.
Còn nếu tinh tấn căn mạnh, thì tín căn không thể thực hiện chức năng quyết định, và các căn khác cũng không thể thực hiện các chức năng riêng của chúng.
Tasmā taṃ passaddhādibhāvanāya hāpetabbaṃ.
Therefore, it should be reduced by developing tranquility (passaddhā), and so on.
Vì vậy, nó cần được làm giảm bớt bằng cách tu tập sự khinh an, v.v.
Tatrāpi soṇattherassa vatthu dassetabbaṃ.
Here too, the story of Thera Soṇa should be presented.
Ở đó, cũng cần kể câu chuyện của Trưởng lão Soṇa.
Evaṃ sesesupi ekassa balavabhāve sati itaresaṃ attano kiccesu asamatthatā veditabbā.
Similarly, in the case of the remaining faculties, when one is strong, the inability of the others to perform their own functions should be understood.
Tương tự, đối với các căn còn lại, khi một căn mạnh thì các căn khác được hiểu là không đủ khả năng thực hiện các chức năng của chúng.
Visesato panettha saddhāpaññānaṃ samādhivīriyānañca samataṃ pasaṃsanti.
Especially here, the balance between faith and wisdom, and between concentration and energy, is praised.
Đặc biệt ở đây, người ta ca ngợi sự quân bình của tín và tuệ, cũng như của định và tinh tấn.
Balavasaddho hi mandapañño mudhappasanno hoti, avatthusmiṃ pasīdati.
For one with strong faith but weak wisdom is foolishly confident; he places confidence in what is not the object.
Người có tín mạnh nhưng tuệ yếu thì dễ tin, tin vào những điều không có cơ sở.
Balavapañño mandasaddho kerāṭikapakkhaṃ bhajati, bhesajjasamuṭṭhito viya rogo atekiccho hoti.
One with strong wisdom but weak faith belongs to the contentious party; he is incurable like a disease arising from medicine.
Người có tuệ mạnh nhưng tín yếu thì rơi vào phe hoài nghi, giống như bệnh tật phát sinh từ thuốc men trở nên khó chữa.
Cittuppādamatteneva kusalaṃ hotīti atidhāvitvā dānādīni akaronto niraye uppajjati.
Thinking that "a wholesome mind-moment alone suffices," he rushes ahead and, without giving donations, etc., he is reborn in hell.
Chỉ với sự khởi lên của tâm mà cho rằng đó là thiện pháp, người ấy vượt quá giới hạn và không thực hiện các việc bố thí, v.v., rồi tái sinh vào địa ngục.
Ubhinnaṃ samatāya vatthusmiṃyeva pasīdati.
With the balance of both, one places confidence only in what is the proper object.
Với sự quân bình của cả hai, người ấy chỉ tin vào những điều có cơ sở.
Balavasamādhiṃ pana mandavīriyaṃ samādhissa kosajjapakkhattā kosajjaṃ abhibhavati.
However, strong concentration with weak energy leads to idleness, as concentration is a component of idleness, and idleness overcomes it.
Còn định mạnh nhưng tinh tấn yếu thì sự biếng nhác sẽ chế ngự, vì định thuộc về phe biếng nhác.
Balavavīriyaṃ mandasamādhiṃ vīriyassa uddhaccapakkhattā uddhaccaṃ abhibhavati.
Strong energy with weak concentration leads to agitation, as energy is a component of agitation, and agitation overcomes it.
Tinh tấn mạnh nhưng định yếu thì sự phóng dật sẽ chế ngự, vì tinh tấn thuộc về phe phóng dật.
Samādhi pana vīriyena saṃyojito kosajje patituṃ na labhati, vīriyaṃ samādhinā saṃyojitaṃ uddhacce patituṃ na labhati.
But concentration, when conjoined with energy, does not fall into idleness; energy, when conjoined with concentration, does not fall into agitation.
Tuy nhiên, định được kết hợp với tinh tấn thì không rơi vào biếng nhác, tinh tấn được kết hợp với định thì không rơi vào phóng dật.
Tasmā tadubhayaṃ samaṃ kātabbaṃ.
Therefore, both should be made equal.
Vì vậy, cả hai cần được làm cho quân bình.
Ubhayasamatāya hi appanā hoti.
For with the balance of both, absorption (appanā) occurs.
Với sự quân bình của cả hai, sự nhập định (appanā) mới có thể đạt được.
Apica samādhikammikassa balavatīpi saddhā vaṭṭati.
Furthermore, for one dedicated to concentration, strong faith is suitable.
Hơn nữa, đối với hành giả tu định, tín mạnh cũng thích hợp.
Evaṃ saddahanto okappento appanaṃ pāpuṇissati.
Believing and trusting in this way, he will attain absorption.
Tin tưởng và chấp nhận như vậy, người ấy sẽ đạt được sự nhập định.
Samādhipaññāsu pana samādhikammikassa ekaggatā balavatī vaṭṭati.
Among concentration and wisdom, for one dedicated to concentration, strong one-pointedness of mind (ekaggatā) is suitable.
Còn về định và tuệ, đối với hành giả tu định, sự nhất tâm mạnh mẽ là thích hợp.
Evañhi so appanaṃ pāpuṇāti.
For in this way, he attains absorption.
Chính như vậy, người ấy mới đạt được sự nhập định.
Vipassanākammikassa paññā balavatī vaṭṭati.
For one dedicated to insight (vipassanā), strong wisdom is suitable.
Đối với hành giả tu quán, tuệ mạnh mẽ là thích hợp.
Evañhi so lakkhaṇapaṭivedhaṃ pāpuṇāti.
For in this way, he attains penetration of characteristics (lakkhaṇapaṭivedha).
Chính như vậy, người ấy mới đạt được sự thâm nhập các đặc tính (lakkhaṇapaṭivedha).
Ubhinnaṃ pana samatāyapi appanā hotiyeva.
However, absorption also occurs with the balance of both.
Tuy nhiên, với sự quân bình của cả hai, sự nhập định vẫn có thể đạt được.
Sati pana sabbattha balavatī vaṭṭati.
But mindfulness (sati) is suitable everywhere, being strong.
Còn niệm thì luôn thích hợp ở mọi nơi.
Sati hi cittaṃ uddhaccapakkhikānaṃ saddhāvīriyapaññānaṃ vasena uddhaccapātato, kosajjapakkhikena ca samādhinā kosajjapātato rakkhati.
For mindfulness protects the mind from falling into agitation due to the agitative tendencies of faith, energy, and wisdom, and from falling into idleness due to concentration, which tends towards idleness.
Thật vậy, niệm bảo vệ tâm khỏi sự phóng dật do tín, tinh tấn và tuệ thuộc phe phóng dật, và khỏi sự biếng nhác do định thuộc phe biếng nhác.
Tasmā sā loṇadhūpanaṃ viya sabbabyañjanesu, sabbakammikaamacco viya ca, sabbarājakiccesu sabbattha icchitabbā.
Therefore, it is desirable everywhere, like salt seasoning in all dishes, or like a minister skillful in all royal duties.
Vì vậy, niệm được mong muốn ở khắp mọi nơi, giống như muối ướp trong mọi món ăn, và giống như vị quan đại thần làm mọi việc của vua.
Tenāha – ‘‘sati ca pana sabbatthikā vuttā bhagavatā, kiṃ kāraṇā?
Hence it is said: "Mindfulness is declared by the Blessed One to be useful everywhere. For what reason?
Vì thế, đã nói: “Niệm được Thế Tôn nói là cần thiết ở khắp mọi nơi, vì lý do gì?
Cittañhi satipaṭisaraṇaṃ, ārakkhapaccupaṭṭhānā ca sati, na vinā satiyā cittassa paggahaniggaho hotī’’ ti.
For the mind is dependent on mindfulness, and mindfulness has the function of protection and attending; without mindfulness, there is no exertion or restraint of the mind."
Vì tâm nương tựa vào niệm, và niệm có chức năng bảo vệ và thiết lập; không có niệm, tâm không thể được thúc đẩy hay kiềm chế.”
Duppaññapuggalaparivajjanā nāma khandhādibhede anogāḷhapaññānaṃ dummedhapuggalānaṃ ārakā parivajjanaṃ.
Avoiding foolish individuals means keeping far away from dull-witted individuals whose wisdom does not penetrate the aggregates (khandhas), and so on.
Tránh xa người kém trí tuệ (Duppaññapuggalaparivajjanā) là tránh xa những người ngu si, những người không thâm nhập được vào sự phân biệt các uẩn, v.v., từ xa.
Paññavantapuggalasevanā nāma samapaññāsalakkhaṇapariggāhikāya udayabbayapaññāya samannāgatapuggalasevanā.
Serving wise individuals means associating with individuals endowed with wisdom that comprehends the characteristics of equal wisdom and the wisdom of arising and passing away (udayabbaya-ñāṇa).
Phụng sự người có trí tuệ (Paññavantapuggalasevanā) là phụng sự những người có tuệ tương đương hoặc những người có trí tuệ về sự sinh diệt, thấu hiểu các đặc tính.
Gambhīrañāṇacariyapaccavekkhaṇā nāma gambhīresu khandhādīsu pavattāya gambhīrapaññāya pabhedapaccavekkhaṇā.
Reflecting on profound knowledge and conduct means reflecting on the distinctions of profound wisdom operating in the profound aggregates, and so on.
Quán xét hành vi trí tuệ sâu sắc (Gambhīrañāṇacariyapaccavekkhaṇā) là quán xét sự phân biệt của trí tuệ sâu sắc vận hành trong các uẩn sâu sắc, v.v.
Tadadhimuttatā nāma ṭhānanisajjādīsu dhammavicayasambojjhaṅgasamuṭṭhāpanatthaṃ ninnapoṇapabbhāracittatā.
Inclination towards that (tadadhimuttatā) means having a mind inclined, leaning, and tending towards establishing the Dhamma-vicaya-sambojjhaṅga in various postures such as standing and sitting.
Sự thiên về đó (Tadadhimuttatā) là tâm hướng về, nghiêng về, và dốc về việc phát sinh chi giác trạch pháp trong các tư thế đứng, ngồi, v.v.
Evaṃ uppannassa pannassa arahattamaggena bhāvanāpāripūri hotīti pajānāti.
Thus, he understands that the perfection of development for what has arisen (pannassa) occurs through the path of Arahantship.
Biết rằng sự tu tập như vậy sẽ đạt đến sự viên mãn bằng con đường A-la-hán.
Na sakkā kusītena navalokuttaradhammaṃ laddhuṃ, āraddhavīriyeneva sakkā ayamānisaṃso vīriyassāti evaṃ ānisaṃsadassāvinopi uppajjati.
It is not possible to attain the nine Supramundane Dhammas by being lazy; it is only possible for one who is energetic – thus, for one who sees this advantage of energy, it arises.
Người biếng nhác không thể đạt được chín pháp siêu thế; chỉ người có tinh tấn đã khởi sự mới có thể đạt được. “Đây là lợi ích của tinh tấn.” Khi thấy rõ lợi ích như vậy, chi giác tinh tấn cũng phát sinh.
Sabbabuddhapaccekabuddhamahāsāvakehi te gatamaggo gantabbo, so ca na sakkā kusītena gantunti evaṃ gamanavīthiṃ paccavekkhantassāpi uppajjati.
The path traversed by all Buddhas, Paccekabuddhas, and Great Disciples must be trodden by you, and that cannot be trodden by a lazy person – thus, for one who reflects on the path to be traversed, it arises.
“Con đường mà tất cả chư Phật, chư Độc Giác Phật và các Đại Thanh Văn đã đi, ngươi cũng phải đi, và con đường đó không thể đi được bởi người biếng nhác.” Khi quán xét con đường đã đi như vậy, chi giác tinh tấn cũng phát sinh.
Ye taṃ piṇḍapātādīhi upaṭṭhahanti, ime te manussā neva ñātakā, na dāsakammakarā, nāpi taṃ nissāya jīvissāmāti te paṇītāni cīvarādīni denti.
These people who sustain you with alms-food, etc., are not relatives, nor servants or workers, nor do they give you choice robes, etc., thinking, "We shall live depending on him."
Những người cúng dường thức ăn khất thực, v.v., cho ngươi, những người này không phải là bà con, không phải là nô lệ hay người làm công, cũng không phải là họ cúng dường với ý nghĩ “chúng tôi sẽ sống nhờ vào ngươi” để họ cúng dường y phục cao cấp, v.v.
Atha kho attano kārānaṃ mahapphalataṃ paccāsīsamānā denti.
Rather, they give expecting great fruit from their actions.
Mà họ cúng dường vì mong muốn việc làm của họ sẽ mang lại quả báo lớn.
Satthārāpi ‘‘ayaṃ ime paccaye paribhuñjitvā kāyadaḷhībahulo sukhaṃ viharissatī’’ti na evaṃ sampassatā tuyhaṃ paccayā anuññātā.
The Teacher also did not allow you requisites by seeing, "He will consume these requisites and dwell happily, abundant in bodily strength."
Thế Tôn cũng không cho phép ngươi thọ dụng các vật cúng dường này với ý nghĩ “người này sẽ thọ dụng các vật cúng dường này, thân thể sẽ khỏe mạnh và sống an lạc.”
Atha kho ‘‘ayaṃ ime paribhuñjamāno samaṇadhammaṃ katvā vaṭṭadukkhato muccissatī’’ti te paccayā anuññātā, so dāni tvaṃ kusīto viharanto na taṃ piṇḍaṃ apacāyissati.
It was then that these requisites were permitted with the thought, "By partaking of these, this one will practice the ascetic's duty (samaṇadhamma) and be freed from the suffering of saṃsāra (vaṭṭadukkha)." But now, dwelling lazily, you will not repay that alms-food.
Rồi thì, ‘người này thọ dụng những vật dụng này, thực hành pháp Sa-môn, sẽ thoát khỏi khổ luân hồi’ – vì lẽ ấy, những vật dụng đã được cho phép (cho ngươi). Nay ngươi, sống biếng nhác, sẽ không thể đền đáp bữa cơm ấy.
Āraddhavīriyasseva hi piṇḍapātāpacāyanaṃ nāma hotīti evaṃ piṇḍapātāpacāyanaṃ paccavekkhantassāpi uppajjati ayyamittattherassa viya.
Indeed, repaying alms-food belongs only to one who has aroused energy. Thus, reflecting on the repayment of alms-food, it arises even for one like Ayyamitta Thera.
Quả thật, chỉ có người tinh tấn mới có thể đền đáp bữa cơm (khất thực). Khi quán xét sự đền đáp bữa cơm như vậy, (tinh tấn) cũng sinh khởi, như trường hợp của Trưởng lão Ayyamitta.
Thero kira kassakaleṇe nāma paṭivasati.
It is said that the Thera resided in a place called Kassakaleṇa.
Nghe nói, vị Trưởng lão ấy trú ngụ tại một hang đá tên là Kassakaleṇa.
Tassa ca gocaragāme ekā mahāupāsikā theraṃ puttaṃ katvā paṭijaggati.
And in his alms-round village, a great female lay follower looked after the Thera as her son.
Ở làng khất thực của ngài, có một Đại Ưu-bà-di chăm sóc ngài như con ruột.
Sā ekadivasaṃ araññaṃ gacchantī dhītaraṃ āha – ‘‘amma, asukasmiṃ ṭhāne purāṇataṇḍulā, asukasmiṃ sappi, asukasmiṃ khīraṃ, asukasmiṃ phāṇitaṃ, tava bhātikassa ayyamittassa āgatakāle bhattaṃ pacitvā khīrasappiphāṇitehi saddhiṃ dehi, tvañca bhuñjeyyāsi.
One day, as she was going to the forest, she said to her daughter: "Daughter, in that place are old rice, in that place is ghee, in that place is milk, in that place is treacle. When your brother Ayyamitta arrives, cook a meal and give it to him with milk, ghee, and treacle, and you may eat too.
Một hôm, khi đi vào rừng, bà nói với con gái: “Này con, ở chỗ kia có gạo cũ, chỗ kia có bơ, chỗ kia có sữa, chỗ kia có đường phèn. Khi anh con là Ayyamitta đến, hãy nấu cơm và dâng cúng cùng với sữa, bơ và đường phèn. Con cũng hãy ăn đi.
Ahaṃ pana hiyyo pakkapārivāsikabhattaṃ kañjiyena bhuttāmhī’’ti.
As for me, yesterday I ate a fermented, leftover meal with rice gruel."
Còn mẹ thì hôm qua đã ăn cơm nguội còn lại từ đêm qua với nước cháo rồi.”
Divā kiṃ bhuñjissasi ammā,ti?
"Mother, what will you eat during the day?"
“Mẹ ơi, ban ngày mẹ sẽ ăn gì?”
Sākapaṇṇaṃ pakkhipitvā kaṇataṇḍulehi ambilayāguṃ pacitvā ṭhapehi ammā,ti.
"Daughter, put in some leafy greens, and cook sour gruel with broken rice and keep it ready," she said.
“Này con, hãy nấu cháo chua với gạo tấm, cho rau vào rồi để đó, con nhé.”
Thero cīvaraṃ pārupitvā pattaṃ nīharantova taṃ saddaṃ sutvā attānaṃ ovadi ‘‘mahāupāsikā kira kañjiyena pārivāsikabhattaṃ bhuñji, divāpi kaṇapaṇṇambilayāguṃ bhuñjissati, tuyhaṃ atthāya pana purāṇataṇḍulādīni ācikkhati, taṃ nissāya kho panesā neva khettaṃ na vatthuṃ na bhattaṃ na vatthaṃ paccāsīsati, tisso pana sampattiyo patthayamānā deti, tvaṃ etissā tā sampattiyo dātuṃ sakkhissasi, na sakkhissasīti, ayaṃ kho pana piṇḍapāto tayā sarāgena sadosena samohena na sakkā gaṇhitu’’nti pattaṃ thavikāya pakkhipitvā gaṇṭhikaṃ muñcitvā nivattitvā kassakaleṇameva gantvā pattaṃ heṭṭhāmañce cīvaraṃ cīvaravaṃse ṭhapetvā ‘‘arahattaṃ apāpuṇitvā na nikkhamissāmī’’ti vīriyaṃ adhiṭṭhahitvā nisīdi.
The Thera, having put on his robe and just taking out his bowl, heard that sound and admonished himself, "It seems the great female lay follower ate a fermented, leftover meal with rice gruel. And during the day she will eat sour gruel with broken rice and leafy greens. But for your sake, she mentions the old rice and so on. Relying on you, she does not wish for fields, nor land, nor food, nor clothing. Rather, desiring the three attainments (of human, divine, and Nibbāna bliss), she offers. Will you be able to give her those attainments, or will you not? And this alms-food cannot be received by you with lust, with hatred, with delusion." Having placed the bowl back in its bag, untied the knot, and turned back, he went to the Kassakaleṇa itself. Having placed the bowl under the bed and the robe on the robe-rack, he resolved with energy, "I will not leave until I have attained Arahantship," and sat down.
Vị Trưởng lão, vừa đắp y vừa lấy bát ra, nghe được lời nói ấy, liền tự răn mình: “Nghe nói, Đại Ưu-bà-di đã ăn cơm nguội còn lại từ đêm qua với nước cháo, và ban ngày cũng sẽ ăn cháo chua với gạo tấm và rau. Nhưng vì lợi ích của ngươi, bà ấy lại chỉ cho gạo cũ và các thứ khác. Hơn nữa, bà ấy không mong chờ ruộng đất, nhà cửa, cơm hay y phục từ ngươi, mà bà ấy cúng dường với mong muốn đạt được ba sự thành tựu (hạnh phúc nhân loại, hạnh phúc thiên giới, và Niết Bàn). Ngươi có thể ban cho bà ấy những sự thành tựu đó không? Ngươi sẽ không thể. Hơn nữa, bữa cơm khất thực này, ngươi không thể thọ nhận với tâm tham ái, tâm sân hận, tâm si mê.” Nói vậy, ngài cất bát vào túi, tháo dây buộc, quay trở lại hang đá Kassakaleṇa. Ngài đặt bát dưới giường, y trên giá y, rồi ngồi xuống kiên quyết: “Ta sẽ không rời hang cho đến khi đạt được A-la-hán.”
Dīgharattaṃ appamatto hutvā nivutthabhikkhu vipassanaṃ vaḍḍhetvā purebhattameva arahattaṃ patvā vikasamānamiva padumaṃ mahākhīṇāsavo sitaṃ karontova nisīdi.
Having been diligent for a long time, the bhikkhu who had dwelt (in the ascetic's practice), cultivated insight, and attained Arahantship even before the meal, sat smiling like a blossoming lotus, a great destroyer of defilements (khīṇāsava).
Sau một thời gian dài sống không phóng dật, vị tỳ-khưu ấy đã phát triển thiền quán, và ngay trước bữa ăn, ngài đã đạt được A-la-hán. Vị Đại A-la-hán ấy ngồi đó, mỉm cười như một đóa sen đang nở.
Leṇadvāre rukkhamhi adhivatthā devatā –
A deity dwelling in a tree near the entrance to the cave uttered an udāna:
Vị thiên nữ trú trên cây gần cửa hang liền:
Dārikāpi bhattaṃ sampādetvā ‘‘idāni me bhātā āgamissati, idāni āgamissatī’’ti dvāraṃ olokayamānā nisīdi.
The girl, having prepared the meal, sat looking at the door, thinking, "Now my brother will come, now he will come."
Cô gái cũng đã chuẩn bị xong bữa ăn, ngồi nhìn ra cửa và nghĩ: “Bây giờ anh mình sẽ đến, bây giờ anh mình sẽ đến.”
Sā there gharadvāraṃ sampatte pattaṃ gahetvā sappiphāṇitayojitassa khīrapiṇḍapātassa pūretvā hatthe ṭhapesi.
When the Thera arrived at the house door, she took his bowl, filled it with milk-rice mixed with ghee and treacle, and placed it in his hands.
Khi vị Trưởng lão đến cửa nhà, cô liền nhận lấy bát, đổ đầy cơm sữa đã trộn với bơ và đường phèn, rồi đặt vào tay ngài.
Thero ‘‘sukhaṃ hotū’’ti anumodanaṃ katvā pakkāmi.
The Thera gave his blessing, saying, "May you be happy," and departed.
Vị Trưởng lão làm lễ tùy hỷ “mong được an lạc” rồi rời đi.
Sāpi taṃ olokayamānā aṭṭhāsi.
She also stood watching him.
Cô gái cũng đứng nhìn theo ngài.
Therassa hi tadā ativiya parisuddho chavivaṇṇo ahosi, vippasannāni indriyāni, mukhaṃ bandhanā pavuttatālapakkaṃ viya ativiya virocittha.
Indeed, at that time, the Thera's complexion was exceedingly pure, his faculties clear, and his face shone exceedingly bright, like a ripe palm fruit fallen from its stalk.
Lúc đó, sắc da của vị Trưởng lão vô cùng trong sáng, các căn của ngài rất thanh tịnh, khuôn mặt ngài rạng rỡ như trái thốt nốt chín rụng khỏi cuống.
Apica ekādasa dhammā pītisambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti buddhānussati, dhamma, saṅgha, sīla, cāga, devatānussati upasamānussati lūkhapuggalaparivajjanatā siniddhapuggalasevanatā pasādanīyasuttantapaccavekkhaṇatā tadadhimuttatāti.
Furthermore, eleven states contribute to the arising of the factor of enlightenment of delight: recollection of the Buddha (buddhānussati), recollection of the Dhamma, recollection of the Saṅgha, recollection of sīla, recollection of generosity (cāga), recollection of devas, recollection of peace (upasamānussati), shunning coarse individuals, associating with refined individuals, reflecting on suttas that inspire confidence, and being devoted to these.
Hơn nữa, mười một pháp sau đây góp phần vào sự sinh khởi của Hỷ giác chi: niệm Phật, niệm Pháp, niệm Tăng, niệm Giới, niệm Thí, niệm chư thiên, niệm sự an tịnh, tránh xa người thô lỗ, thân cận người hiền lành, quán xét các kinh điển đáng tin cậy, và sự thiên về điều đó.
Buddhaguṇe anussarantassāpi hi yāva upacārā sakalasarīraṃ pharamāno pītisambojjhaṅgo uppajjati, dhammasaṅghaguṇe anussarantassāpi, dīgharattaṃ akhaṇḍaṃ katvā rakkhitaṃ catupārisuddhisīlaṃ paccavekkhantassāpi, gihinopi dasasīlaṃ pañcasīlaṃ pañcavekkhantassāpi, dubbhikkhabhayādīsu paṇītabhojanaṃ sabrahmacārīnaṃ datvā ‘‘evaṃ nāma adamhā’’ti cāgaṃ paccavekkhantassāpi, gihinopi evarūpe kāle sīlavantānaṃ dinnadānaṃ paccavekkhantassāpi, yehi guṇehi samannāgatā devatā devattaṃ pattā, tathārūpānaṃ guṇānaṃ attani atthitaṃ paccavekkhantassāpi, samāpattiyā vikkhambhitā kilesā saṭṭhipi sattatipi vassāni na samudācarantīti paccavekkhantassāpi, cetiyadassanabodhidassanatheradassanesu asakkaccakiriyāya saṃsūcitalūkhabhāve buddhādīsu pasādasinehābhāvena gadrabhapiṭṭhe rajasadise lūkhapuggale parivajjantassāpi, buddhādīsu pasādabahule muducitte siniddhapuggale sevantassāpi, ratanattayaguṇaparidīpake pasādanīyasuttante paccavekkhantassāpi, ṭhānanisajjādīsu pītiuppādanatthaṃ ninnapoṇapabbhāracittassāpi uppajjati.
Indeed, the enlightenment factor of rapture (pītisambojjhaṅga), pervading the entire body up to access concentration, arises even for one recollecting the qualities of the Buddha; also for one recollecting the qualities of the Dhamma and Saṅgha; also for one reviewing the four-fold pure morality (catupārisuddhisīla) maintained unbroken for a long time; also for a layperson reviewing the ten precepts or five precepts; also for one who, having given delicious food to fellow practitioners during times of famine and other dangers, reviews that act of generosity, thinking, "Thus we have given"; also for a layperson reviewing the gifts given to virtuous ones at such times; also for one reviewing the presence in oneself of those qualities with which devas are endowed, by which they attained godhood; also for one reviewing that the defilements suppressed by attainment (samāpatti) do not arise for sixty or seventy years; also for one avoiding rough individuals whose coarseness, indicated by disrespectful conduct in seeing caityas, Bodhi trees, or Theras, shows a lack of faith and affection towards the Buddhas and so forth, who are like dust on a donkey's back; also for one associating with gentle-hearted, smooth individuals who have abundant faith in the Buddhas and so forth; also for one reviewing the inspiring suttas that elucidate the qualities of the Triple Gem; and also for one whose mind is inclined and disposed to producing rapture in standing, sitting, and other postures.
Quả thật, Pītisambojjhaṅga (chi phần giác ngộ Hỷ) phát sinh nơi người quán niệm các đức Phật, lan tỏa khắp toàn thân cho đến mức cận định; cũng phát sinh nơi người quán niệm các đức Pháp và đức Tăng; cũng phát sinh nơi người quán xét Tứ Thanh Tịnh Giới đã được gìn giữ không gián đoạn trong thời gian dài; cũng phát sinh nơi cư sĩ quán xét Thập Giới hoặc Ngũ Giới; cũng phát sinh nơi người đã bố thí thực phẩm cao lương cho các vị đồng Phạm hạnh trong những lúc có nạn đói và các tai họa khác, rồi quán xét sự bố thí ấy với ý nghĩ “Chúng ta đã bố thí như vậy”; cũng phát sinh nơi cư sĩ quán xét sự bố thí đã dâng cúng cho các bậc trì giới trong những lúc như vậy; cũng phát sinh nơi người quán xét sự hiện hữu nơi mình những đức tính tương tự như những đức tính mà các vị chư thiên đã thành tựu để đạt đến cảnh giới chư thiên; cũng phát sinh nơi người quán xét rằng các phiền não đã bị trấn áp bởi các thiền định sẽ không tái khởi trong sáu mươi hoặc bảy mươi năm; cũng phát sinh nơi người tránh xa những cá nhân thô lậu, giống như bụi bẩn trên lưng lừa, những người biểu lộ sự thô lậu qua việc hành xử thiếu tôn kính khi chiêm bái tháp thờ, cội Bồ-đề, hoặc các bậc Trưởng lão, do thiếu lòng tin và tình yêu thương đối với Đức Phật và các bậc Thánh; cũng phát sinh nơi người phụng sự những cá nhân hiền lành, có tâm mềm mại, tràn đầy niềm tin đối với Đức Phật và các bậc Thánh; cũng phát sinh nơi người quán xét các bài kinh đáng tin cậy làm sáng tỏ các đức tính của Tam Bảo; và cũng phát sinh nơi người có tâm hướng về, nghiêng về, và thiên về việc tạo ra hỷ trong các tư thế đứng, ngồi, v.v.
Evaṃ uppannassa panassa arahattamaggena bhāvanāpāripūri hotīti pajānāti.
He understands that when it thus arises, its development is perfected by the path of Arahantship.
Người ấy biết rằng, khi Pītisambojjhaṅga đã phát sinh như vậy, sự viên mãn của tu tập sẽ đạt được qua Đạo A-la-hán.
Apica satta dhammā passaddhisambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti paṇītabhojanasevanatā utusukhasevanatā iriyāpathasukhasevanatā majjhattapayogatā sāraddhakāyapuggalaparivajjanatā passaddhakāyapuggalasevanatā tadadhimuttatāti.
Furthermore, seven things conduce to the arising of the enlightenment factor of tranquillity: resorting to delicious food, resorting to agreeable weather, resorting to agreeable postures, practicing impartiality, avoiding individuals with agitated bodies, associating with individuals with tranquil bodies, and being inclined towards it.
Hơn nữa, có bảy pháp dẫn đến sự phát sinh của Passaddhisambojjhaṅga: thọ dụng thực phẩm cao lương, thọ dụng thời tiết dễ chịu, thọ dụng oai nghi dễ chịu, thực hành sự trung dung, tránh xa những cá nhân có thân thể thô tháo, phụng sự những cá nhân có thân thể khinh an, và có khuynh hướng thiên về điều đó.
Paṇītañhi siniddhaṃ sappāyabhojanaṃ bhuñjantassāpi, sītuṇhesu ca utūsu ṭhānādīsu ca iriyāpathesu sappāyautuñca iriyāpathañca sevantassāpi passaddhi uppajjati.
Tranquillity arises even for one who eats delicious, smooth, and suitable food, and for one who resorts to agreeable weather and agreeable postures in hot and cold seasons and in standing, etc.
Khinh an phát sinh nơi người thọ dụng thực phẩm bổ dưỡng, trơn tru, và phù hợp; cũng như nơi người thọ dụng thời tiết và oai nghi phù hợp trong các mùa nóng lạnh và các tư thế đứng, v.v.
Yo pana mahāpurisajātiko sabbautuiriyāpathakkhamo hoti, na taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This was not said concerning a great man who is tolerant of all seasons and postures.
Tuy nhiên, điều này không nói đến những bậc đại nhân có khả năng chịu đựng mọi thời tiết và oai nghi.
Yassa sabhāgavisabhāgatā atthi, tasseva visabhāge utuiriyāpathe vajjetvā sabhāge sevantassa uppajjati.
It arises only for one who has agreeable and disagreeable conditions, by avoiding disagreeable weather and postures and resorting to agreeable ones.
Nơi người có sự tương hợp và không tương hợp, khinh an chỉ phát sinh khi người ấy tránh những thời tiết và oai nghi không tương hợp và thọ dụng những điều tương hợp.
Majjhattapayogo vuccati attano ca parassa ca kammassakatāpaccavekkhaṇā.
Practicing impartiality means reviewing one's own kamma and that of others as one's own property.
Sự thực hành trung dung (Majjhattapayoga) được gọi là sự quán xét nghiệp của chính mình và của người khác.
Iminā majjhattapayogena uppajjati.
It arises through this practice of impartiality.
Khinh an phát sinh qua sự thực hành trung dung này.
Yo leḍḍudaṇḍādīhi paraṃ viheṭhayamāno vicarati, evarūpaṃ sāraddhakāyaṃ puggalaṃ parivajjantassāpi, saṃyatapādapāṇiṃ passaddhakāyaṃ puggalaṃ sevantassāpi, ṭhānanisajjādīsu passaddhiuppādanatthāya ninnapoṇapabbhāracittassāpi uppajjati.
It arises even for one who avoids individuals with agitated bodies who wander about harming others with clods and sticks, etc.; also for one associating with individuals with tranquil bodies who are restrained in hands and feet; and also for one whose mind is inclined and disposed to producing tranquillity in standing, sitting, and other postures.
Khinh an cũng phát sinh nơi người tránh xa những cá nhân có thân thể thô tháo, những người đi lại làm hại người khác bằng gạch đá, gậy gộc, v.v.; cũng phát sinh nơi người phụng sự những cá nhân có thân thể khinh an, những người biết kiềm chế chân tay; và cũng phát sinh nơi người có tâm hướng về, nghiêng về, và thiên về việc tạo ra khinh an trong các tư thế đứng, ngồi, v.v.
Evaṃ uppannassa panassa arahattamaggena bhāvanāpāripūri hotīti pajānāti.
He understands that when it thus arises, its development is perfected by the path of Arahantship.
Người ấy biết rằng, khi Passaddhisambojjhaṅga đã phát sinh như vậy, sự viên mãn của tu tập sẽ đạt được qua Đạo A-la-hán.
Nimittakusalatā nāma kasiṇanimittassa uggahaṇakusalatā.
Skill in the sign means skill in apprehending the kasiṇa sign.
Khéo léo trong tướng (Nimittakusalatā) là sự khéo léo trong việc nắm giữ tướng kasiṇa.
Samaye cittassa paggaṇhanatāti yasmiṃ samaye atisithilavīriyatādīhi līnaṃ cittaṃ hoti, tasmiṃ samaye dhammavicayavīriyapītisambojjhaṅgasamuṭṭhāpanena tassa paggaṇhanaṃ.
Uplifting the mind at the proper time means, at a time when the mind is sluggish due to excessive laxity of energy, etc., uplifting it by arousing the enlightenment factors of investigation of Dhamma, energy, and rapture.
Nâng đỡ tâm đúng lúc (Samaye cittassa paggaṇhanatā) là khi tâm bị chìm đắm do quá lười biếng, v.v., vào lúc đó, tâm được nâng đỡ bằng cách khởi lên các chi phần giác ngộ Trạch pháp, Tinh tấn, và Hỷ.
Samaye cittassa paggaṇhanatāti yasmiṃ samaye āraddhavīriyatādīhi uddhataṃ cittaṃ hoti, tasmiṃ samaye passaddhisamādhiupekkhāsambojjhaṅgasamuṭṭhāpanena tassa niggaṇhanaṃ.
Suppressing the mind at the proper time means, at a time when the mind is agitated due to excessive energy, etc., suppressing it by arousing the enlightenment factors of tranquillity, concentration, and equanimity.
Kềm chế tâm đúng lúc (Samaye cittassa niggaṇhanatā) là khi tâm bị phóng dật do quá tinh tấn, v.v., vào lúc đó, tâm được kềm chế bằng cách khởi lên các chi phần giác ngộ Khinh an, Định, và Xả.
Samaye sampahaṃsanatāti yasmiṃ samaye cittaṃ paññāpayogamandatāya vā upasamasukhānadhigamena vā nirassādaṃ hoti, tasmiṃ samaye aṭṭhasaṃvegavatthupaccavekkhaṇena saṃvejeti.
Gladdening the mind at the proper time means, at a time when the mind is insipid due to dullness in the application of wisdom or by not having attained the happiness of tranquility, causing it to feel spiritual urgency (saṃvega) by reviewing the eight objects of spiritual urgency.
Làm cho tâm hoan hỷ đúng lúc (Samaye sampahaṃsanatā) là khi tâm không có niềm vui do sự yếu kém trong việc ứng dụng trí tuệ hoặc do không đạt được an lạc tịch tịnh, vào lúc đó, tâm được làm cho hoan hỷ bằng cách quán xét tám sự xúc động.
Aṭṭha saṃvegavatthūni nāma jāti jarā byādhi maraṇāni cattāri, apāyadukkhaṃ pañcamaṃ, atīte vaṭṭamūlakaṃ dukkhaṃ, anāgate vaṭṭamūlakaṃ dukkhaṃ, paccuppanne āhārapariyeṭṭhimūlakaṃ dukkhanti.
The eight objects of spiritual urgency are: birth, old age, sickness, and death (four); the suffering of the lower realms (fifth); the suffering rooted in the past cycle of existence; the suffering rooted in the future cycle of existence; and the suffering rooted in the present search for food.
Tám sự xúc động là bốn điều: sinh, già, bệnh, chết; điều thứ năm là khổ cảnh địa ngục; khổ đau do luân hồi trong quá khứ; khổ đau do luân hồi trong tương lai; và khổ đau do việc tìm kiếm thức ăn trong hiện tại.
Ratanattayaguṇānussaraṇena ca pasādaṃ janeti, ayaṃ vuccati ‘‘samaye sampahaṃsanatā’’ti.
And one generates faith by recollecting the qualities of the Triple Gem; this is called "gladdening the mind at the proper time."
Và tạo ra niềm tin bằng cách quán niệm các đức tính của Tam Bảo, điều này được gọi là “làm cho tâm hoan hỷ đúng lúc.”
Samaye ajjhupekkhanatā nāma yasmiṃ samaye sammāpaṭipattiṃ āgamma alīnaṃ anuddhataṃ anirassādaṃ ārammaṇe samappavattaṃ samathavīthipaṭipannaṃ cittaṃ hoti, tadāssa paggahaniggahasampahaṃsanesu na byāpāraṃ āpajjati, sārathi viya samappavattesu assesu.
Looking on with equanimity at the proper time means, at a time when, due to right practice, the mind is not sluggish, not agitated, not insipid, but proceeds evenly on the object and is engaged in the path of serenity, one does not exert oneself in uplifting, suppressing, or gladdening it, like a charioteer with well-running horses.
Giữ tâm xả đúng lúc (Samaye ajjhupekkhanatā) là khi tâm, nhờ sự thực hành đúng đắn, không chìm đắm, không phóng dật, không vô vị, mà vận hành một cách quân bình trên đối tượng, đi vào con đường chỉ (samatha), vào lúc đó, người ấy không can thiệp vào việc nâng đỡ, kềm chế, hoặc làm cho tâm hoan hỷ, giống như người đánh xe ngựa không can thiệp vào những con ngựa đang chạy đều.
Ayaṃ vuccati – ‘‘samaye ajjhupekkhanatā’’ti.
This is called "looking on with equanimity at the proper time."
Điều này được gọi là – “giữ tâm xả đúng lúc.”
Asamāhitapuggalaparivajjanatā nāma upacāraṃ vā appanaṃ vā appattānaṃ vikkhittacittānaṃ puggalānaṃ ārakā parivajjanaṃ.
Avoiding unconcentrated individuals means completely avoiding individuals whose minds are scattered, who have not attained access or absorption concentration.
Tránh xa những cá nhân không định tĩnh (Asamāhitapuggalaparivajjanatā) là tránh xa những cá nhân có tâm tán loạn, những người chưa đạt đến cận định hoặc an chỉ định.
Samāhitapuggalasevanā nāma upacārena vā appanāya vā samāhitacittānaṃ sevanā bhajanā payirupāsanā.
Associating with concentrated individuals means associating with, frequenting, and serving individuals whose minds are concentrated by access or absorption concentration.
Phụng sự những cá nhân định tĩnh (Samāhitapuggalasevanā) là phụng sự, kết giao, và gần gũi những cá nhân có tâm định tĩnh nhờ cận định hoặc an chỉ định.
Tadadhimuttatā nāma ṭhānanisajjādīsu samādhiuppādanatthaṃyeva ninnapoṇapabbhāracittatā.
Being inclined towards it means having a mind inclined and disposed towards producing concentration in standing, sitting, and other postures.
Có khuynh hướng thiên về điều đó (Tadadhimuttatā) là có tâm hướng về, nghiêng về, và thiên về việc tạo ra định trong các tư thế đứng, ngồi, v.v.
Evañhi paṭipajjato esa uppajjati.
Indeed, this arises for one who practices thus.
Khi thực hành như vậy, định sẽ phát sinh.
Evaṃ uppannassa panassa arahattamaggena bhāvanāpāripūri hotīti pajānāti.
He understands that when it thus arises, its development is perfected by the path of Arahantship.
Người ấy biết rằng, khi Samādhisambojjhaṅga đã phát sinh như vậy, sự viên mãn của tu tập sẽ đạt được qua Đạo A-la-hán.
Apica pañca dhammā upekkhāsambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti sattamajjhattatā saṅkhāramajjhattatā sattasaṅkhārakelāyanapuggalaparivajjanatā sattasaṅkhāramajjhattapuggalasevanatā tadadhimuttatāti.
Furthermore, five phenomena contribute to the arising of the factor of awakening of equanimity: equanimity towards beings, equanimity towards formations, avoiding persons who are attached to beings and formations, associating with persons who are equanimous towards beings and formations, and being inclined towards it.
Hơn nữa, năm pháp dẫn đến sự phát sinh của xả giác chi là: thái độ trung dung đối với chúng sinh (sattamajjhattatā), thái độ trung dung đối với các hành (saṅkhāramajjhattatā), tránh xa những người dính mắc vào chúng sinh và các hành (sattasaṅkhārakelāyanapuggalaparivajjanatā), thân cận những người có thái độ trung dung đối với chúng sinh và các hành (sattasaṅkhāramajjhattapuggalasevanatā), và sự thiên về xả (tadadhimuttatā).
Tattha dvīhākārehi sattamajjhattataṃ samuṭṭhāpeti ‘‘tvaṃ attano kammena āgantvā attanova kammena gamissasi, esopi attanova kammena āgantvā attanova kammena gamissati, tvaṃ kaṃ kelāyasī’’ti evaṃ kammassakatāpaccavekkhaṇena, ‘‘paramatthato sattoyeva natthi, so tvaṃ kaṃ kelāyasī’’ti evaṃ nissattapaccavekkhaṇena cāti.
Therein, one establishes equanimity towards beings in two ways: by reflecting on kamma as one's own, thus thinking, "You came by your own kamma and will go by your own kamma; this one also came by his own kamma and will go by his own kamma. Whom do you cling to?" and by reflecting on the absence of a being, thus thinking, "Ultimately, there is no being at all; whom do you then cling to?"
Trong đó, người ta thiết lập thái độ trung dung đối với chúng sinh bằng hai cách: (1) quán chiếu nghiệp của chính mình, rằng “ngươi đến bằng nghiệp của chính mình và sẽ đi bằng nghiệp của chính mình; người này cũng đến bằng nghiệp của chính mình và sẽ đi bằng nghiệp của chính mình; ngươi dính mắc vào ai?”; (2) quán chiếu vô ngã, rằng “thực chất không có chúng sinh nào cả, vậy ngươi dính mắc vào ai?”
Dvīhevākārehi saṅkhāramajjhattataṃ samuṭṭhāpeti – ‘‘idaṃ cīvaraṃ anupubbena vaṇṇavikāratañceva jiṇṇabhāvañca upagantvā pādapuñchanacoḷakaṃ hutvā yaṭṭhikoṭiyā chaḍḍanīyaṃ bhavissati, sace panassa sāmiko bhaveyya, nāssa evaṃ vinassituṃ dadeyyā’’ti evaṃ assāmikabhāvapaccavekkhaṇena ca, ‘‘anaddhaniyaṃ idaṃ tāvakālika’’nti evaṃ tāvakālikabhāvapaccavekkhaṇena cāti.
One establishes equanimity towards formations in two ways: by reflecting on their ownerless nature, thus thinking, "This robe will gradually undergo a change of color and become worn out, becoming a rag for wiping feet, to be discarded with a stick. If it had an owner, he would not allow it to perish in this way." And by reflecting on their temporary nature, thus thinking, "This is impermanent, it is temporary."
Người ta thiết lập thái độ trung dung đối với các hành bằng hai cách: (1) quán chiếu vô chủ, rằng “y phục này dần dần sẽ biến đổi màu sắc và trở nên cũ nát, rồi trở thành giẻ lau chân và bị vứt bỏ bằng đầu gậy; nếu nó có chủ nhân, người ấy sẽ không để nó hư hoại như vậy”; (2) quán chiếu tính tạm thời, rằng “vật này không bền lâu, chỉ là tạm thời”.
Yathā ca cīvare, evaṃ pattādīsupi yojanā kātabbā.
Just as with the robe, so should the application be made to the bowl and so on.
Cũng như đối với y phục, sự liên kết tương tự nên được thực hiện đối với bát và các vật dụng khác.
Yo pana cīvarapattathālakakattarayaṭṭhiādīni mamāyati, aññassa hatthena parāmasitumpi na deti, tāvakālikaṃ yācito ‘‘mayampi idaṃ mamāyantā na paribhuñjāma, tumhākaṃ kiṃ dassāmā’’ti vadati, ayaṃ saṅkhārakelāyano nāma.
But the one who is attached to robes, bowls, plates, knives, staffs, etc., and does not even allow another to touch them with their hand, and when asked for them temporarily, says, "We ourselves do not use these out of attachment; what shall we give you?" Such a one is called attached to formations.
Còn người nào dính mắc vào y phục, bát, chén, dao, gậy v.v., không cho người khác chạm vào bằng tay, và khi được hỏi mượn tạm thời thì nói “chúng tôi còn quý trọng vật này đến mức không dám dùng, làm sao có thể cho quý vị mượn được?”, người này được gọi là người dính mắc vào các hành (saṅkhārakelāyano).
Yo pana tesu dvīsupi vatthūsu majjhatto udāsino, ayaṃ sattasaṅkhāramajjhatto nāma.
But the one who is neutral and indifferent in both these matters is called equanimous towards beings and formations.
Còn người nào có thái độ trung dung, vô tư đối với cả hai loại đối tượng đó, người này được gọi là người có thái độ trung dung đối với chúng sinh và các hành (sattasaṅkhāramajjhatto).
Iti ayaṃ upekkhāsambojjhaṅgo evarūpaṃ sattasaṅkhārakelāyanapuggalaṃ ārakā parivajjantassāpi, sattasaṅkhāramajjhattapuggalaṃ sevantassāpi, ṭhānanisajjādīsu taduppādanatthaṃ ninnapoṇapabbhāracittassāpi uppajjati.
Thus, this factor of awakening of equanimity arises in one who carefully avoids such a person attached to beings and formations, in one who associates with a person equanimous towards beings and formations, and in one whose mind is inclined, bent, and prone to generating it in various postures.
Như vậy, xả giác chi này phát sinh nơi người tránh xa những người dính mắc vào chúng sinh và các hành như vậy, nơi người thân cận những người có thái độ trung dung đối với chúng sinh và các hành, và nơi người có tâm hướng về, nghiêng về, hướng tới sự phát sinh của xả trong các tư thế đứng, ngồi v.v.
Evaṃ uppannassa panassa arahattamaggena bhāvanāpāripūri hotīti pajānāti.
One understands that for such a one, once it has arisen, the development reaches perfection with the path of arahantship.
Người ấy biết rằng khi xả giác chi đã phát sinh như vậy, sự viên mãn của tu tập sẽ đạt được qua đạo quả A-la-hán.
386. Evaṃ sattabojjhaṅgavasena dhammānupassanaṃ vibhajitvā idāni catusaccavasena vibhajituṃ puna caparantiādimāha.
386. Having thus divided the contemplation of phenomena in terms of the seven factors of awakening, the Buddha now begins with "Furthermore," etc., to divide it in terms of the Four Noble Truths.
386. Sau khi phân tích sự quán pháp theo bảy giác chi như vậy, bây giờ để phân tích theo Tứ Thánh Đế, Đức Phật nói hơn nữa (puna caparaṃ) v.v.
Tattha idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ pajānātīti ṭhapetvā taṇhaṃ tebhūmakadhamme ‘‘idaṃ dukkha’’nti yathāsabhāvato pajānāti, tasseva kho pana dukkhassa janikaṃ samuṭṭhāpikaṃ purimataṇhaṃ ‘‘ayaṃ dukkhasamudayo’’ti, ubhinnaṃ appavattinibbānaṃ ‘‘ayaṃ dukkhanirodho’’ti, dukkhaparijānanaṃ samudayapajahanaṃ nirodhasacchikaraṇaṃ ariyamaggaṃ ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminipaṭipadā’’ti yathāsabhāvato pajānātīti attho.
Therein, he understands 'This is suffering' as it really is means that, apart from craving, he understands the phenomena of the three planes of existence as "this is suffering" according to their true nature. He understands the preceding craving, which generates and gives rise to that very suffering, as "this is the origin of suffering." He understands Nibbāna, which is the non-continuance of both, as "this is the cessation of suffering." And he understands the Noble Path, which leads to the full understanding of suffering, the abandonment of its origin, and the realization of its cessation, as "this is the path leading to the cessation of suffering" according to its true nature.
Trong đó, biết như thật: đây là Khổ (idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ pajānāti) có nghĩa là: trừ ái dục, người ấy biết như thật các pháp thuộc ba cõi là “đây là Khổ”; biết như thật ái dục trước đó, nguyên nhân và nguồn gốc của chính Khổ đó là “đây là Khổ tập”; biết như thật Niết-bàn, sự chấm dứt của cả hai (Khổ và Tập) là “đây là Khổ diệt”; biết như thật Bát Thánh Đạo, con đường để hiểu rõ Khổ, đoạn trừ Tập, và chứng ngộ Diệt là “đây là con đường đưa đến Khổ diệt”.
Avasesā ariyasaccakathā ṭhapetvā jātiādīnaṃ padabhājanakathaṃ visuddhimagge vitthāritāyeva.
The remaining discourse on the Noble Truths, apart from the section on the analysis of terms like 'birth' etc., is extensively explained in the Visuddhimagga.
Các giải thích còn lại về Thánh Đế, trừ phần phân tích các từ như sinh v.v., đã được trình bày chi tiết trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
388. Padabhājane pana katamā ca, bhikkhave, jātīti bhikkhave, yā jātipi dukkhāti evaṃ vuttā jāti, sā katamāti evaṃ sabbapucchāsu attho veditabbo.
388. In the analysis of terms, "And what, bhikkhus, is birth?" means, "Bhikkhus, what is that birth which is said to be suffering?" This interpretation should be understood in all similar questions.
388. Trong phần phân tích từ ngữ, câu Này các tỳ-khưu, thế nào là sinh? (katamā ca, bhikkhave, jātī) có nghĩa là: Này các tỳ-khưu, sự sinh đã được nói là khổ, vậy sinh đó là gì? Ý nghĩa này nên được hiểu trong tất cả các câu hỏi.
Yā tesaṃ tesaṃ sattānanti idaṃ ‘‘imesaṃ nāmā’’ti niyamābhāvato sabbasattānaṃ pariyādānavacanaṃ.
"Of those various beings" is a phrase encompassing all beings, as there is no specific rule like "of these*".
Sự sinh của các chúng sinh khác nhau (yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ) đây là lời nói bao gồm tất cả chúng sinh vì không có quy định “của những chúng sinh này”.
Tamhi tamhi sattanikāyeti idampi sabbasattanikāyapariyādānavacanaṃ jananaṃ jāti savikārānaṃ paṭhamābhinibbattakkhandhānametaṃ adhivacanaṃ.
"In that particular group of beings" is also a phrase encompassing all groups of beings. Generation, birth, is a designation for the first manifestation of the aggregates with their transformations.
Trong từng loài chúng sinh đó (tamhi tamhi sattanikāye) đây cũng là lời nói bao gồm tất cả các loài chúng sinh. Sinh (jāti) là sự phát sinh, đây là tên gọi của các uẩn đầu tiên phát sinh cùng với các biến đổi của chúng.
Sañjātīti idaṃ tassā eva upasaggamaṇḍitavevacanaṃ.
"Conception" is merely a synonymous term adorned with a prefix for that same birth.
Sự cùng sinh (sañjātī) là một từ đồng nghĩa được tô điểm bằng tiền tố của chính từ đó.
Sā eva anupaviṭṭhākārena okkamanaṭṭhena okkanti. Nibbattisaṅkhātena abhinibbattanaṭṭhena abhinibbatti. Iti ayaṃ catubbidhāpi sammutikathā nāma.
That same birth is called 'descent' in the sense of entering; it is called 'generation' in the sense of arising. Thus, these four aspects are conventional speech.
Chính sự sinh đó, theo cách đi vào, theo nghĩa xâm nhập, là sự xâm nhập (okkanti). Theo nghĩa phát sinh, tức là sự hình thành, là sự hình thành (abhinibbatti). Như vậy, cả bốn cách nói này đều là cách nói quy ước (sammutikathā).
Khandhānaṃ pātubhāvoti ayaṃ pana paramatthakathā.
"The manifestation of the aggregates" is, however, ultimate truth.
Còn sự xuất hiện của các uẩn (khandhānaṃ pātubhāvo) đây là cách nói tối hậu nghĩa (paramatthakathā).
Ekavokārabhavādīsu ekacatupañcabhedānaṃ khandhānaṃyeva pātubhāvo, na puggalassa, tasmiṃ pana sati puggalo pātubhūtoti vohāramattaṃ hoti.
In one-aggregate planes of existence and so on, it is the manifestation of only one, four, or five aggregates, not of a being. But when these are present, the convention "a being has manifested" is merely an expression.
Trong các cõi có một uẩn v.v., chỉ có sự xuất hiện của các uẩn theo một, bốn, hoặc năm loại, chứ không phải của một cá nhân; khi các uẩn xuất hiện, thì chỉ là cách nói quy ước rằng một cá nhân xuất hiện.
Āyatanānaṃ paṭilābhoti āyatanāni pātubhavantāneva paṭiladdhāni nāma honti, so tesaṃ pātubhāvasaṅkhāto paṭilābhoti attho.
"The acquisition of the sense bases" means that the sense bases, when they manifest, are said to be acquired; that is, the acquisition of them in the sense of their manifestation.
Sự thọ đắc các xứ (āyatanānaṃ paṭilābho) có nghĩa là: các xứ khi xuất hiện thì được gọi là đã thọ đắc; đó là sự thọ đắc được gọi là sự xuất hiện của chúng.
389. Jarāti sabhāvaniddeso.
389. "Aging" is a description of its nature.
389. Già (jarā) là sự trình bày về tự tánh.
Jīraṇatāti ākārabhāvaniddeso.
"The state of decay" is a description of its characteristic form.
Sự già nua (jīraṇatā) là sự trình bày về trạng thái.
Khaṇḍiccantiādi vikāraniddeso.
"Broken teeth" and so on, are descriptions of its transformations.
Răng sứt (khaṇḍiccaṃ) v.v., là sự trình bày về sự biến đổi.
Daharakālasmiñhi dantā samasetā honti.
In childhood, the teeth are well-set and white.
Khi còn trẻ, răng trắng và đều đặn.
Teyeva paripaccante anukkamena vaṇṇavikāraṃ āpajjitvā tattha tattha pattanti.
As they mature, they gradually change color and fall out here and there.
Khi chúng già đi, chúng dần dần biến đổi màu sắc và rụng ở chỗ này chỗ kia.
Atha patitañca ṭhitañca upādāya khaṇḍitadantā khaṇḍitā nāma.
Then, both fallen and remaining teeth lead to the condition of having broken teeth, which is called khaṇḍicca.
Sau đó, dựa vào răng đã rụng và còn lại, người ta gọi là răng sứt.
Khaṇḍitānaṃ bhāvo khaṇḍiccanti vuccati.
The state of having broken teeth is called khaṇḍicca.
Tình trạng răng sứt được gọi là khaṇḍiccaṃ.
Anukkamena paṇḍarabhūtāni kesalomāni palitāni nāma.
Hair and body-hair that have gradually turned white are called grey hair (palita). One who has acquired grey hair is palita; the state of having grey hair is pāliccaṃ. One whose skin is wrinkled due to the drying up of flesh and blood by the aging-wind is valittaco; the state of being wrinkled is valittacatā. By these descriptions, visible old age is shown through the observation of changes in teeth, hair, body-hair, and skin.
Lông tóc dần dần bạc trắng được gọi là tóc bạc (palitaṃ).
Palitāni sañjātāni assāti palito, palitassa bhāvo pāliccaṃ. Jarāvātappahārena sositamaṃsalohitatāya valiyo tacasmiṃ assāti valittaco, tassa bhāvo valittacatā. Ettāvatā dantakesalomatacesu vikāradassanavasena pākaṭībhūtā pākaṭajarā dassitā.
"One whose hair has become grey" is palita; the state of having grey hair is pāliccaṃ (greyness). "One whose skin has wrinkles due to the drying of flesh and blood by the wind of old age" is valittaco; the state of having such wrinkles is valittacatā (wrinkled skin). To this extent, manifest old age, revealed by the sight of deterioration in teeth, hair, body hair, and skin, has been shown.
Người có tóc bạc được gọi là palito, tình trạng tóc bạc được gọi là pāliccaṃ. Người có da nhăn nheo được gọi là valittaco do thịt và máu bị khô héo bởi gió của tuổi già, tình trạng đó được gọi là valittacatā. Cho đến đây, sự già rõ rệt đã được trình bày qua việc thấy sự biến đổi ở răng, tóc, lông và da.
Yatheva hi udakassa vā vātassa vā aggino vā tiṇarukkhādīnaṃ saṃbhaggapalibhaggatāya vā jhāmatāya vā gatamaggo pākaṭo hoti, na ca so gatamaggo tāneva udakādīni, evameva jarāya dantādīnaṃ khaṇḍiccādivasena gatamaggo pākaṭo, cakkhuṃ ummiletvāpi gayhati, na ca khaṇḍiccādīneva jarā.
Just as the path traversed by water, or wind, or fire, through the breaking and shattering or burning of grass, trees, and so forth, becomes evident—and that traversed path is not the water, etc., themselves—even so, by aging, the path traversed through the brokenness, etc., of teeth and other parts, becomes evident; it is perceived even by opening the eye, yet aging is not merely the brokenness, etc.
Giống như con đường mà nước, gió hoặc lửa đã đi qua, do cỏ cây bị gãy đổ tan nát hoặc bị cháy rụi, trở nên rõ ràng, nhưng con đường đã đi qua đó không phải là chính nước, gió, v.v. Cũng vậy, con đường mà sự già nua đã đi qua, do răng bị sứt mẻ, v.v., trở nên rõ ràng, có thể thấy được ngay cả khi mở mắt, nhưng sự già nua không phải là chính sự sứt mẻ, v.v.
Na hi jarā cakkhuviññeyyā hoti.
For aging is not something cognizable by eye-consciousness.
Thật vậy, sự già nua không phải là cái có thể nhận biết bằng nhãn thức.
Yasmā pana jaraṃ pattassa āyu hāyati, tasmā jarā ‘‘āyuno saṃhānī’’ti phalūpacārena vuttā.
But since the life of one who has attained aging decreases, aging is therefore called "the decline of life" by way of a metaphorical expression (phalūpacāra).
Tuy nhiên, vì khi đạt đến sự già nua, tuổi thọ bị suy giảm, nên sự già nua được gọi là “sự suy giảm tuổi thọ” theo cách ẩn dụ về kết quả.
Yasmā daharakāle suppasannāni sukhumampi attano visayaṃ sukheneva ca gaṇhanasamatthāni cakkhādīni indriyāni jaraṃ pattassa paripakkāni ālulitāni avisadāni oḷārikampi attano visayaṃ gahetuṃ asamatthāni honti, tasmā ‘‘indriyānaṃ paripāko’’tipi phalūpacāreneva vuttā.
And since the eye and other faculties, which in the period of youth were extremely clear, capable of easily perceiving even subtle objects, become matured, disturbed, unclear, and incapable of perceiving even gross objects for one who has attained aging, it is also called "the ripening of the faculties" by way of a metaphorical expression.
Và vì các căn như mắt, v.v., khi còn trẻ thì rất trong sáng, tinh tế và có khả năng nắm bắt đối tượng của mình một cách dễ dàng, nhưng khi đạt đến sự già nua thì trở nên suy yếu, xáo trộn, không rõ ràng và không thể nắm bắt ngay cả đối tượng thô, do đó sự già nua cũng được gọi là “sự suy yếu của các căn” theo cách ẩn dụ về kết quả.
390. Maraṇaniddese yanti maraṇaṃ sandhāya napuṃsakaniddeso, yaṃ maraṇaṃ cutīti vuccati, cavanatāti vuccatīti ayamettha yojanā.
In the definition of death, the neuter gender reference "yaṃ" (that which) refers to death. The explanation here is: that death which is called "falling away" (cutī) is also called "the state of falling away" (cavanatā).
390. Trong phần giải thích về sự chết ( maraṇa), yaṃ là một từ chỉ giống trung tính liên quan đến sự chết, nghĩa là: cái chết được gọi là sự chuyển kiếp (cutī), được gọi là sự rời bỏ (cavanatā) – đó là cách diễn giải ở đây.
Tattha cutīti sabhāvaniddeso.
Among these, "falling away" (cutī) is a designation of the intrinsic nature (sabhāvaniddesa).
Trong đó, cutī là cách diễn tả bản chất.
Cavanatāti ākārabhāvaniddeso.
"The state of falling away" (cavanatā) is a designation of the mode or state of being (ākārabhāvaniddesa).
Cavanatā là cách diễn tả trạng thái bản chất.
Maraṇaṃ pattassa khandhā bhijjanti ceva antaradhāyanti ca adassanaṃ gacchanti, tasmā taṃ bhedo antaradhānanti vuccati.
For one who has attained death, the aggregates break up and disappear; they go to non-appearance. Therefore, it is called "dissolution and disappearance".
Khi đạt đến sự chết, các uẩn tan rã và biến mất, không còn được thấy nữa, do đó nó được gọi là sự tan rã và biến mất.
Maccumaraṇanti maccumaraṇaṃ, na khaṇikamaraṇaṃ.
"Death of the mortal" (maccumaraṇa) refers to the death of the mortal, not momentary death (khaṇikamaraṇa).
Maccumaraṇa là sự chết thực sự, không phải là sự chết sát-na (khaṇikamaraṇa).
Kālakiriyāti maraṇakālakiriyā.
"Making an end of time" (kālakiriyā) refers to the making an end of the time of death.
Kālakiriyā là sự hoàn thành thời gian của sự chết.
Ayaṃ sabbāpi sammutikathāva.
All this is conventional discourse (sammutikathā) only.
Tất cả những điều này đều là cách nói ước lệ (sammutikathā).
Khandhānaṃ bhedoti ayaṃ pana paramatthakathā.
But "the dissolution of the aggregates" (khandhānaṃ bhedo) is ultimate discourse (paramatthakathā).
Tuy nhiên, sự tan rã của các uẩn là cách nói chân đế (paramatthakathā).
Ekavokārabhavādīsu ekacatupañcabhedānaṃ khandhānaṃyeva bhedo, na puggalassa, tasmiṃ pana sati puggalo matoti vohāramattaṃ hoti.
In the one-aggregate existence and so forth, it is only the dissolution of the aggregates, which are one, four, or five in number; it is not the dissolution of a person. However, when that occurs, it is merely a conventional expression to say that the person has died.
Trong các cõi như cõi một uẩn (ekavokārabhava), v.v., đó chỉ là sự tan rã của các uẩn có một, bốn, hoặc năm loại, chứ không phải của một cá nhân; khi điều đó xảy ra, việc gọi một cá nhân là đã chết chỉ là một cách gọi ước lệ.
391. Byasanenāti ñātibyasanādīsu yena kenaci byasanena.
"By misfortune" (byasanena) means by any misfortune, such as the misfortune of relatives.
391. Byasanena là bất kỳ sự suy sụp nào, như sự suy sụp của người thân, v.v.
Dukkhadhammenāti vadhabandhādinā dukkhakāraṇena.
"By an experience of suffering" (dukkhadhammenā) means by a cause of suffering such as killing or binding.
Dukkhadhammena là nguyên nhân của khổ, như giết chóc, trói buộc, v.v.
Phuṭṭhassāti ajjhotthaṭassa abhibhūtassa.
"Affected" (phuṭṭhassa) means overcome, overwhelmed.
Phuṭṭhassa là của người bị áp bức, bị chế ngự.
Sokoti yo ñātibyasanādīsu vā vadhabandhanādīsu vā aññatarasmiṃ sati tena abhibhūtassa uppajjati socanalakkhaṇo soko.
"Grief" (soko) is the grief characterized by lamenting, which arises in one who is overwhelmed by any one of these, such as the misfortune of relatives or killing and binding.
Soko là nỗi sầu muộn có đặc tính than khóc, phát sinh trong người bị áp bức bởi sự suy sụp của người thân, v.v., hoặc bởi giết chóc, trói buộc, v.v., khi một trong những điều đó xảy ra.
Socitattanti socitabhāvo.
"The state of grieving" (socitattaṃ) is the state of having grieved.
Socitattaṃ là trạng thái sầu muộn.
Yasmā panesa abbhantare sosento parisosento uppajjati, tasmā antosoko antoparisokoti vuccati.
Since it arises by consuming and utterly consuming inwardly, it is called "inner grief, inner consuming grief" (antosoko antoparisoko).
Tuy nhiên, vì nó phát sinh bên trong, làm khô héo và làm khô héo hoàn toàn, nên nó được gọi là nỗi sầu muộn bên trong, nỗi sầu muộn sâu kín.
400. Yāyaṃ taṇhāti yā ayaṃ taṇhā.
"This craving" (yāyaṃ taṇhā) means that craving.
400. Yāyaṃ taṇhā là tham ái này.
Ponobbhavikāti punabbhavakaraṇaṃ punobbhavo, punobbhavo sīlaṃ assāti ponobbhavikā. Nandīrāgena saha gatāti nandīrāgasahagatā. Nandīrāgena saddhiṃ atthato ekattameva gatāti vuttaṃ hoti.
"Ponobbhavikā" means "causing renewed existence" (punabbhavakaraṇaṃ punobbhavo); "having renewed existence as its nature" (punobbhavo sīlaṃ assāti ponobbhavikā). "Accompanied by delight and passion" (nandīrāgasahagatā) means that it is, in essence, united with delight and passion.
Ponobbhavikā là cái tạo ra sự tái sinh (punabbhava); cái có bản chất tái sinh được gọi là ponobbhavikā. Nandīrāgasahagatā là cái đi kèm với hỷ và tham ái. Nghĩa là nó có cùng bản chất với hỷ và tham ái.
Tatratatrābhinandinīti yatra yatra attabhāvo, tatra tatra abhinandinī.
"Delighting here and there" (tatratatrābhinandinī) means delighting in whatever existence (attabhāva) there is.
Tatratatrābhinandinī là cái hân hoan ở bất cứ nơi nào có sự hiện hữu.
Rūpādīsu vā ārammaṇesu tatra tatra abhinandinī, rūpābhinandinī sadda, gandha, rasa, phoṭṭhabba, dhammābhinandinīti attho.
Or, delighting here and there in objects such as sights, sounds, smells, tastes, tangibles, and mental objects; meaning delighting in sights, sounds, smells, tastes, tangibles, and mental objects.
Hoặc là cái hân hoan ở bất cứ đối tượng nào như sắc, v.v., nghĩa là hân hoan trong sắc, âm thanh, mùi, vị, xúc chạm, các pháp.
Seyyathidanti nipāto.
"Seyyathidaṃ" is a particle.
Seyyathidaṃ là một từ bất biến.
Tassa sā katamā ceti attho.
Its meaning is, "And which is it among these?"
Và đó là cái gì? Đó là ý nghĩa.
Kāme taṇhā kāmataṇhā, pañcakāmaguṇikarāgassetaṃ nāmaṃ.
Craving for sensual pleasures is "kāmataṇhā"; this is a name for passion for the five strands of sensual pleasure.
Tham ái trong dục là kāmataṇhā; đây là tên gọi của tham ái trong năm dục lạc.
Bhave taṇhā bhavataṇhā, bhavapatthanāvasena uppannassa sassatadiṭṭhisahagatassa rūpārūpabhavarāgassa ca jhānanikantiyā cetaṃ adhivacanaṃ.
Craving for existence is "bhavataṇhā"; this is a term for the passion for rūpa and arūpa existences accompanied by eternalism, which arises from the desire for existence, and also for delight in jhāna.
Tham ái trong hữu là bhavataṇhā; đây là tên gọi của tham ái trong các cõi sắc và vô sắc, đi kèm với tà kiến thường còn, phát sinh do sự mong cầu hữu, và sự say đắm thiền định.
Vibhave taṇhā vibhavataṇhā, ucchedadiṭṭhisahagatarāgassetaṃ adhivacanaṃ.
Craving for non-existence is "vibhavataṇhā"; this is a term for passion accompanied by annihilationism.
Tham ái trong vô hữu là vibhavataṇhā; đây là tên gọi của tham ái đi kèm với tà kiến đoạn diệt.
Idāni tassā taṇhāya vatthuṃ vitthārato dassetuṃ sā kho panesātiādimāha.
Now, to extensively show the basis of that craving, it begins by saying, "Sā kho panesā" (And that craving).
Bây giờ, để trình bày chi tiết đối tượng của tham ái đó,* nói sā kho panesā (và tham ái đó), v.v.
Tattha uppajjatīti jāyati.
Here, "arises" (uppajjatī) means comes into being.
Trong đó, uppajjatī là sinh khởi.
Nivisatīti punappunaṃ pavattivasena patiṭṭhahati.
"Establishes itself" (nivisatī) means becomes firmly established through repeated occurrence.
Nivisatī là thiết lập vững chắc bằng cách tái diễn liên tục.
Yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpanti yaṃ lokasmiṃ piyasabhāvañceva madhurasabhāvañca.
"Whatever is lovely and pleasing in the world" (yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ) means whatever in the world is of a lovely nature and an agreeable nature.
Yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ là cái gì trong thế gian có bản chất đáng yêu và bản chất ngọt ngào.
Cakkhu loketiādīsu lokasmiñhi cakkhādīsu mamattena abhiniviṭṭhā sattā sampattiyaṃ patiṭṭhitā attano cakkhuṃ ādāsatalādīsu nimittaggahaṇānusārena vippasannaṃ pañcapasādaṃ suvaṇṇavimāne ugghāṭitamaṇisīhapañjaraṃ viya maññanti, sotaṃ rajatapanāḷikaṃ viya, pāmaṅgasuttaṃ viya ca maññanti, ‘‘tuṅganāsā’’ti laddhavohāraṃ ghānaṃ vaṭṭitvā ṭhapitaharitālavaṭṭaṃ viya maññanti, jivhaṃ rattakambalapaṭalaṃ viya mudusiniddhamadhurasadaṃ maññanti, kāyaṃ sālalaṭṭhiṃ viya, suvaṇṇatoraṇaṃ viya ca maññanti, manaṃ aññesaṃ manena asadisaṃ uḷāraṃ maññanti.
Regarding "The eye in the world," etc.: Living beings, being attached to and engrossed in their eyes, etc., in the world, consider their own eyes, when clear and bright according to the apprehension of marks in mirrors and so forth, to be like a jeweled lion cage opened in a golden palace; their ears like a silver pipe or a plumb line; their nose, known as "prominent nose," like a rolled-up stick of arsenic trisulphide; their tongue like a soft, smooth, sweet, red wool blanket; their body like a sāla tree trunk or a golden archway; their mind as noble and dissimilar to the minds of others.
Trong các câu như Cakkhu loke (mắt trong thế gian), v.v., các chúng sinh bám chấp vào mắt, v.v., trong thế gian với ý niệm “của tôi”, khi đã an trú trong sự thịnh vượng, họ nghĩ rằng mắt của mình trong sáng với năm tịnh sắc (pasāda) theo sự nắm bắt hình ảnh trong gương, v.v., giống như một cái lồng sư tử bằng ngọc được mở ra trong một lâu đài vàng; tai giống như một ống bạc, hoặc một sợi chỉ đo; mũi được gọi là “mũi cao” giống như một cuộn chất diệp lục được cuộn lại và đặt xuống; lưỡi giống như một tấm thảm đỏ, mềm mại, mịn màng và ngọt ngào; thân giống như một cây sāla thẳng đứng, hoặc một cổng chào vàng; tâm thì cao quý, không giống với tâm của người khác.
Rūpaṃ suvaṇṇakaṇikārapupphādivaṇṇaṃ viya, saddaṃ mattakaravīka kokilamandadhamitamaṇivaṃsanigghosaṃ viya, attanā paṭiladdhāni catusamuṭṭhānikagandhārammaṇādīni ‘‘kassaññassa evarūpāni atthī’’ti maññanti.
They consider sights to be like the color of golden kanikāra flowers, etc.; sounds to be like the gentle murmuring of intoxicated karavīka birds, cuckoos, and flutes; and the smell-objects, etc., arising from the four sources, which they have obtained, they consider to be of such a kind as "who else has such things?"
Họ nghĩ rằng sắc giống như màu của hoa kim tước vàng, v.v.; âm thanh giống như tiếng hót trầm bổng của chim cu gáy, chim cúc cu, tiếng sáo ngọc; và các đối tượng mùi hương, v.v., phát sinh từ bốn nguồn mà họ đã đạt được, họ nghĩ rằng “ai khác có những thứ như vậy?”.
Tesaṃ evaṃ maññamānānaṃ tāni cakkhādīni piyarūpāni ceva sātarūpāni ca honti.
For those who thus think, those eyes, etc., become both lovely and pleasing objects.
Đối với những người suy nghĩ như vậy, các căn như mắt, v.v., trở thành những thứ đáng yêu và ngọt ngào.
Atha nesaṃ tattha anuppannā ceva taṇhā uppajjati, uppannā ca taṇhā punappunaṃ pavattivasena nivisati.
Then, for them, craving that has not yet arisen there, arises, and craving that has arisen, settles there by repeatedly occurring.
Rồi, nơi những chúng sinh ấy, tham ái chưa sinh thì sinh khởi, còn tham ái đã sinh thì tiếp tục an trú theo cách tái diễn lặp đi lặp lại.
Tasmā bhagavā ‘‘cakkhu loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjatī’’tiādimāha.
Therefore, the Blessed One said: "The eye is dear and delightful in the world; it is there that this craving, when arising, arises," and so on.
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói lời bắt đầu bằng: “Mắt ở đời là hình sắc khả ái, khả lạc, tham ái này khi sinh khởi thì sinh khởi ở đây.”
Tattha uppajjamānāti yadā uppajjamānā hoti, tadā ettha uppajjatīti attho.
Here, when arising means: when it is arising, it arises there—this is the meaning.
Ở đây, uppajjamānā (khi sinh khởi) có nghĩa là: khi nào nó sinh khởi, thì lúc đó nó sinh khởi ở đây.
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả.
401. Asesavirāganirodhotiādīni sabbāni nibbānavevacanāneva.
401. "The complete fading away and cessation" and so on are all synonyms for Nibbāna.
401. Asesavirāganirodho (sự diệt tận hoàn toàn không còn dư sót) và các từ khác đều là những tên gọi khác của Nibbāna.
Nibbānañhi āgamma taṇhā asesā virajjati nirujjhati, tasmā taṃ ‘‘tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodho’’ti vuccati.
It is by means of Nibbāna that craving completely fades away and ceases; therefore, it is called "the complete fading away and cessation of that very craving."
Nibbāna được đạt đến thì tham ái hoàn toàn ly tham, diệt tận; do đó, nó được gọi là “sự ly tham và diệt tận hoàn toàn của chính tham ái đó.”
Nibbānañca āgamma taṇhā cajiyati paṭinissajjiyati vimuccati na allīyati, tasmā nibbānaṃ ‘‘cāgo paṭinissaggo mutti anālayo’’ti vuccati.
It is also by means of Nibbāna that craving is given up, relinquished, liberated, and not clung to; therefore, Nibbāna is called "giving up, relinquishment, liberation, non-clinging."
Nibbāna được đạt đến thì tham ái được từ bỏ, được xả ly, được giải thoát, không còn bám víu; do đó, Nibbāna được gọi là “sự từ bỏ, sự xả ly, sự giải thoát, sự không bám víu.”
Ekameva hi nibbānaṃ, nāmāni panassa sabbasaṅkhatānaṃ nāmapaṭipakkhavasena anekāni honti.
Indeed, Nibbāna is one, but its names are many, due to being the opposite of all conditioned phenomena.
Nibbāna chỉ là một, nhưng các tên gọi của nó thì có nhiều, tùy theo sự đối lập với các pháp hữu vi.
Seyyathidaṃ, asesavirāgo asesanirodho cāgo paṭinissaggo mutti anālayo rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayo taṇhakkhayo anuppādo appavattaṃ animittaṃ appaṇihitaṃ anāyūhanaṃ appaṭisandhi anupapatti agati ajātaṃ ajaraṃ abyādhi amataṃ asokaṃ aparidevaṃ anupāyāsaṃ asaṃkiliṭṭhanti.
These are: complete fading away, complete cessation, giving up, relinquishment, liberation, non-clinging, the destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion, the destruction of craving, non-arising, non-occurrence, signless, desireless, non-exertion, non-rebirth, non-becoming, non-going, unborn, unaging, undeceased, deathless, sorrowless, lamentationless, despairless, uncorrupted.
Chẳng hạn như: asesavirāgo (sự ly tham hoàn toàn), asesanirodho (sự diệt tận hoàn toàn), cāgo (sự từ bỏ), paṭinissaggo (sự xả ly), mutti (sự giải thoát), anālayo (sự không bám víu), rāgakkhayo (sự diệt tận tham ái), dosakkhayo (sự diệt tận sân hận), mohakkhayo (sự diệt tận si mê), taṇhakkhayo (sự diệt tận tham ái), anuppādo (sự không sinh), appavattaṃ (sự không vận hành), animittaṃ (sự không tướng), appaṇihitaṃ (sự không mong cầu), anāyūhanaṃ (sự không nỗ lực), appaṭisandhi (sự không tái tục), anupapatti (sự không tái sinh), agati (sự không đi đến), ajātaṃ (sự không sinh), ajaraṃ (sự không già), abyādhi (sự không bệnh), amataṃ (sự bất tử), asokaṃ (sự không sầu), aparidevaṃ (sự không than khóc), anupāyāsaṃ (sự không khổ não), asaṃkiliṭṭhaṃ (sự không ô nhiễm).
Idāni maggena chinnāya nibbānaṃ āgamma appavattipattāyapi ca taṇhāya yesu vatthūsu tassā uppatti dassitā, tattheva abhāvaṃ dassetuṃ sā kho panesātiādimāha.
Now, to show the non-existence of craving—even though it has reached non-occurrence through Nibbāna, being severed by the path—in those very objects where its arising was shown, the Blessed One said: "Now, this craving..." and so on.
Bây giờ, để chỉ ra sự không hiện hữu của tham ái trong chính những đối tượng mà sự sinh khởi của nó đã được chỉ ra, sau khi nó đã bị cắt đứt bởi đạo lộ và đạt đến sự không vận hành nhờ Nibbāna, Đức Thế Tôn đã nói sā kho panesā (chính tham ái này) và các câu tiếp theo.
Tattha yathā puriso khette jātaṃ tittaalābuvalliṃ disvā aggato paṭṭhāya mūlaṃ pariyesitvā chindeyya, sā anupubbena milāyitvā apaññattiṃ gaccheyya.
Just as a man, seeing a bitter gourd vine grown in a field, might search for its root from the top and cut it, and it would gradually wither and disappear.
Ở đây, ví như một người thấy dây bầu đắng mọc trong ruộng, liền tìm đến gốc mà cắt bỏ, thì dây bầu đó dần dần héo úa và không còn được nhận biết.
Tato tasmiṃ khette tittaalābu niruddhā pahīnāti vucceyya, evameva khette tittaalābu viya cakkhādīsu taṇhā.
Then it would be said that the bitter gourd in that field has ceased, has been abandoned; in the same way, craving in the eye, etc., is like the bitter gourd in the field.
Khi đó, người ta sẽ nói rằng bầu đắng đã bị diệt trừ, đã bị loại bỏ trong ruộng đó; cũng vậy, tham ái trong mắt và các căn khác giống như bầu đắng trong ruộng.
Sā ariyamaggena mūlacchinnā nibbānaṃ āgamma appavattiṃ gacchati.
That craving, having its root cut by the noble path, reaches non-occurrence by means of Nibbāna.
Khi nó bị cắt đứt gốc rễ bởi Thánh đạo, nó đạt đến sự không vận hành nhờ Nibbāna.
Evaṃ gatā pana tesu vatthūsu khette tittaalābu viya na paññāyati.
And having reached such a state, it is not perceived in those objects, just like the bitter gourd in the field.
Sau khi đã đạt đến trạng thái này, nó không còn được nhận biết trong những đối tượng đó, giống như bầu đắng trong ruộng.
Yathā ca aṭavito core ānetvā nagarassa dakkhiṇadvāre ghāteyyuṃ, tato aṭaviyaṃ corā matāti vā māritāti vā vucceyyuṃ, evaṃ aṭaviyaṃ corā viya cakkhādīsu taṇhā.
Just as, if thieves were brought from the forest and executed at the southern gate of the city, then it would be said that the thieves in the forest are dead or have been killed; in the same way, craving in the eye, etc., is like the thieves in the forest.
Và ví như người ta bắt những tên cướp từ rừng về hành quyết ở cổng phía nam thành phố, thì khi đó người ta sẽ nói rằng những tên cướp trong rừng đã chết hoặc đã bị giết; cũng vậy, tham ái trong mắt và các căn khác giống như những tên cướp trong rừng.
Sā dakkhiṇadvāre corā viya nibbānaṃ āgamma niruddhattā nibbāne niruddhā.
That craving, having ceased by means of Nibbāna, like the thieves at the southern gate, has ceased in Nibbāna.
Vì nó đã bị diệt trừ nhờ Nibbāna, giống như những tên cướp ở cổng phía nam, nên nó đã bị diệt trừ trong Nibbāna.
Evaṃ niruddhā panetesu vatthūsu aṭaviyaṃ corā viya na paññāyati, tenassā tattheva nirodhaṃ dassento ‘‘cakkhu loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhatī’’tiādimāha.
And craving, having ceased in this way, is not perceived in these objects, just like the thieves in the forest. Therefore, showing its cessation there, the Blessed One said: "The eye is dear and delightful in the world; it is there that this craving, when being abandoned, is abandoned, and when ceasing, ceases," and so on.
Và khi đã bị diệt trừ như vậy, nó không còn được nhận biết trong những đối tượng đó, giống như những tên cướp trong rừng. Do đó, để chỉ ra sự diệt trừ của nó ngay tại đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Mắt ở đời là hình sắc khả ái, khả lạc, tham ái này khi bị đoạn diệt thì bị đoạn diệt ở đây, khi bị diệt trừ thì bị diệt trừ ở đây” và các câu tiếp theo.
402. Ayamevāti aññamaggapaṭikkhepanatthaṃ niyamanaṃ.
402. "This alone" is a restriction to exclude other paths.
402. Ayamevā (chỉ chính đây) là sự xác định nhằm bác bỏ các đạo lộ khác.
Ariyoti taṃ taṃ maggavajjhehi kilesehi ārakattā ariyabhāvakarattā ca ariyo.
"Noble" because it is far from defilements that are to be abandoned by that path, and because it makes one noble.
Ariyo (cao quý) là cao quý do xa lìa các phiền não đáng tránh của đạo lộ đó và do tạo ra trạng thái cao quý.
Dukkhe ñāṇantiādinā catusaccakammaṭṭhānaṃ dassitaṃ.
"Knowledge of suffering" and so on refer to the meditation subject of the Four Noble Truths.
Bằng Dukkhe ñāṇaṃ (trí tuệ về Khổ) và các câu tiếp theo, thiền quán Tứ Thánh Đế được chỉ ra.
Tattha purimāni dve saccāni vaṭṭaṃ, pacchimāni vivaṭṭaṃ.
Among these, the first two truths are saṃsāra, and the latter two are Nibbāna.
Trong đó, hai Thánh Đế đầu là luân hồi (vaṭṭaṃ), hai Thánh Đế sau là sự thoát ly luân hồi (vivaṭṭaṃ).
Tesu bhikkhuno vaṭṭe kammaṭṭhānābhiniveso hoti, vivaṭṭe natthi abhiniveso.
In these, a bhikkhu is intent on the meditation subject concerning saṃsāra, but not intent on Nibbāna.
Đối với một tỳ khưu, sự tập trung vào thiền quán là ở luân hồi, không có sự tập trung vào sự thoát ly luân hồi.
Purimāni hi dve saccāni ‘‘pañcakkhandhā dukkhaṃ, taṇhā samudayo’’ti evaṃ saṅkhepena ca ‘‘katame pañcakkhandhā, rūpakkhandho’’tiādinā nayena vitthārena ca ācariyassa santike uggaṇhitvā vācāya punappunaṃ parivattento yogāvacaro kammaṃ karoti.
For, the yogin performs his practice by repeatedly reciting the first two truths—"the five aggregates are suffering, craving is the origin"—in brief, and in detail, in the manner of "What are the five aggregates? The aggregate of form," having learned them from a teacher.
Quả thật, hai Thánh Đế đầu: “năm uẩn là khổ, tham ái là nguyên nhân” được hành giả học từ bậc thầy một cách tóm tắt như vậy, và một cách chi tiết theo cách “năm uẩn nào? Sắc uẩn” v.v., rồi lặp đi lặp lại bằng lời nói để thực hành thiền quán.
Itaresu pana dvīsu saccesu nirodhasaccaṃ iṭṭhaṃ kantaṃ manāpaṃ, maggasaccaṃ iṭṭhaṃ kantaṃ manāpanti evaṃ savanena kammaṃ karoti.
Regarding the other two truths, however, one performs the practice by hearing, thinking: "The truth of cessation is desirable, pleasing, agreeable; the truth of the path is desirable, pleasing, agreeable."
Còn đối với hai Thánh Đế kia, hành giả thực hành thiền quán bằng cách lắng nghe rằng: “Diệt Đế là điều mong muốn, đáng yêu, đáng ưa; Đạo Đế là điều mong muốn, đáng yêu, đáng ưa.”
So evaṃ karonto cattāri saccāni ekapaṭivedheneva paṭivijjhati ekābhisamayena abhisameti.
Thus practicing, one penetrates the Four Truths with a single penetration and comprehends them with a single realization.
Khi hành giả thực hành như vậy, vị ấy thấu hiểu Tứ Thánh Đế chỉ bằng một sự thâm nhập duy nhất, đạt đến sự giác ngộ chỉ bằng một sự giác ngộ duy nhất.
Dukkhaṃ pariññāpaṭivedhena paṭivijjhati, samudayaṃ pahānapaṭivedhena, nirodhaṃ sacchikiriyāpaṭivedhena, maggaṃ bhāvanāpaṭivedhena paṭivijjhati.
One penetrates suffering with the penetration of full understanding; the origin with the penetration of abandonment; cessation with the penetration of realization; and the path with the penetration of development.
Vị ấy thấu hiểu Khổ bằng sự thâm nhập của sự liễu tri (pariññā), Tập bằng sự thâm nhập của sự đoạn trừ (pahāna), Diệt bằng sự thâm nhập của sự chứng ngộ (sacchikiriyā), Đạo bằng sự thâm nhập của sự tu tập (bhāvanā).
Dukkhaṃ pariññābhisamayena…pe… maggaṃ bhāvanābhisamayena abhisameti.
One comprehends suffering with the realization of full understanding... and the path with the realization of development.
Vị ấy giác ngộ Khổ bằng sự giác ngộ của sự liễu tri… v.v… giác ngộ Đạo bằng sự giác ngộ của sự tu tập.
Evamassa pubbabhāge dvīsu saccesu uggahaparipucchāsavanadhāraṇasammasanapaṭivedho hoti, dvīsu pana savanapaṭivedhoyeva.
Thus, in the preliminary stage, there is learning, questioning, hearing, memorizing, contemplating, and penetrating concerning the first two truths, but for the other two, there is only penetration through hearing.
Như vậy, ở giai đoạn ban đầu, đối với hai Thánh Đế, có sự thấu hiểu thông qua học hỏi, hỏi han, lắng nghe, ghi nhớ và quán sát; còn đối với hai Thánh Đế kia, chỉ có sự thấu hiểu thông qua lắng nghe.
Aparabhāge tīsu kiccato paṭivedho hoti, nirodhe ārammaṇapaṭivedho.
In the later stage, there is penetration by function for the three truths, and penetration as the object for cessation.
Ở giai đoạn sau, có sự thấu hiểu theo chức năng đối với ba Thánh Đế, còn đối với Diệt Đế, có sự thấu hiểu theo đối tượng.
Paccavekkhaṇā pana pattasaccassa hoti.
Reviewing, however, belongs to one who has attained the truths.
Tuy nhiên, sự quán xét (paccavekkhaṇā) là của người đã chứng đắc Thánh Đế.
Ayañca ādikammiko, tasmā sā idha na vuttā.
And this is for a beginner; therefore, reviewing is not mentioned here.
Và điều này là dành cho người mới bắt đầu (ādikammiko), do đó nó không được đề cập ở đây.
Imassa ca bhikkhuno pubbe pariggahato ‘‘dukkhaṃ parijānāmi, samudayaṃ pajahāmi, nirodhaṃ sacchikaromi, maggaṃ bhāvemī’’ti ābhogasamannāhāramanasikārapaccavekkhaṇā natthi, pariggahato paṭṭhāya hoti.
For this bhikkhu, prior to comprehension, there is no advertence, reflection, or review, thinking: "I fully understand suffering, I abandon the origin, I realize cessation, I develop the path." Such occurs starting from comprehension.
Vị tỳ khưu này, trước khi nhận thức, không có sự chú ý, tư duy, quán xét rằng: “Tôi liễu tri Khổ, tôi đoạn trừ Tập, tôi chứng ngộ Diệt, tôi tu tập Đạo.” Điều này chỉ có sau khi nhận thức.
Aparabhāge pana dukkhaṃ pariññātameva…pe… maggo bhāvitova hoti.
In the later stage, however, suffering is already fully understood... the path is already developed.
Còn ở giai đoạn sau, Khổ đã được liễu tri… v.v… Đạo đã được tu tập.
Tattha dve saccāni duddasattā gambhīrāni, dve gambhīrattā duddasāni.
Here, two truths are profound because they are difficult to see, and two are difficult to see because they are profound.
Trong đó, hai Thánh Đế thì khó thấy nên sâu xa, hai Thánh Đế thì sâu xa nên khó thấy.
Dukkhasaccañhi uppattito pākaṭaṃ, khāṇukaṇṭakapahārādīsu ‘‘aho dukkha’’nti vattabbatampi āpajjati.
Indeed, the truth of suffering is manifest in its arising, and in the case of being struck by a stump or a thorn, one might even exclaim, "Oh, suffering!"
Khổ Đế thì rõ ràng ngay từ khi sinh khởi, đến nỗi trong những trường hợp bị gai đâm, bị đánh đập v.v., người ta cũng phải nói: “Ôi, khổ quá!”
Samudayampi khāditukāmatābhuñjitukāmatādivasena uppattito pākaṭaṃ.
The origin is also manifest in its arising, in terms of the desire to eat or to consume.
Tập Đế cũng rõ ràng ngay từ khi sinh khởi, theo cách muốn ăn, muốn uống v.v.
Lakkhaṇapaṭivedhato pana ubhayampi gambhīraṃ.
However, both are profound in terms of their characteristic penetration.
Nhưng khi thấu hiểu theo đặc tính, cả hai đều sâu xa.
Iti tāni duddasattā gambhīrāni.
Thus, they are profound because they are difficult to see.
Vì vậy, chúng sâu xa do khó thấy.
Itaresaṃ pana dvinnaṃ dassanatthāya payogo bhavaggagahaṇatthaṃ hatthappasāraṇaṃ viya avīciphusanatthaṃ pādappasāraṇaṃ viya satadhā bhinnassa vālassa koṭiyā koṭipādanaṃ viya ca hoti.
For the other two, the effort to see them is like stretching out one's hand to grasp the highest existence, or stretching out one's foot to touch Avīci hell, or like hitting the tip of a hair split a hundredfold with another hair tip.
Còn đối với hai Thánh Đế kia, để thấy chúng, sự cố gắng giống như việc vươn tay để nắm bắt cõi hữu, giống như việc duỗi chân để chạm đến địa ngục Avīci, hoặc giống như việc xỏ một sợi lông vào đầu của một sợi lông đã bị chia thành trăm phần.
Iti tāni gambhīrattā duddasāni.
Thus, they are difficult to see because they are profound.
Vì vậy, chúng khó thấy do sâu xa.
Evaṃ duddasattā gambhīresu gambhīrattā ca duddasesu catūsu saccesu uggahādivasena pubbabhāgañāṇuppattiṃ sandhāya idaṃ dukkhe ñāṇantiādi vuttaṃ.
Being thus difficult to see, and profound in what is profound and difficult to discern, this "knowledge of suffering," and so on, was stated with reference to the arising of preliminary knowledge (pubbabhāgañāṇa) regarding the four truths, such as their comprehension.
Như vậy, để chỉ sự sinh khởi của trí tuệ giai đoạn ban đầu thông qua việc học hỏi v.v. đối với Tứ Thánh Đế, vốn sâu xa do khó thấy và khó thấy do sâu xa, nên câu dukkhe ñāṇaṃ (trí tuệ về Khổ) v.v. đã được nói.
Paṭivedhakkhaṇe pana ekameva taṃ ñāṇaṃ hoti.
However, at the moment of penetration (paṭivedha), that knowledge is just one.
Tuy nhiên, vào khoảnh khắc thâm nhập, trí tuệ đó chỉ là một.
Anuppannānanti ekasmiṃ vā bhave tathārūpe vā ārammaṇe attano na uppannānaṃ.
Unarisen means those that have not arisen in oneself, in one existence or in such an object.
Anuppannānaṃ nghĩa là những điều chưa khởi lên trong tự thân ở một đời sống nào đó hoặc trong một đối tượng như vậy.
Parassa pana uppajjamāne disvā ‘‘aho vata me evarūpā pāpakā akusaladhammā na uppajjeyyu’’nti evaṃ anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya.
Seeing them arising in another, thinking, “Oh, may such evil, unwholesome states not arise in me!” Thus, for the non-arising of evil, unwholesome states that have not arisen.
Nhưng khi thấy những điều bất thiện ác đã khởi lên ở người khác, (người ấy nghĩ): “Ôi, ước gì những pháp bất thiện ác như vậy không khởi lên trong tôi!” Như vậy, vì sự không khởi lên của những pháp bất thiện ác chưa khởi lên.
Chandaṃ janetīti tesaṃ anuppādakapaṭipattisādhakaṃ vīriyachandaṃ janeti.
He generates desire means he generates the desire accompanied by effort, which accomplishes the practice for their non-arising.
Chandaṃ janetī nghĩa là phát sinh ý muốn tinh tấn làm cho sự thực hành không khởi lên những điều đó được thành tựu.
Vāyamatīti vāyāmaṃ karoti.
He strives means he makes an effort.
Vāyamatī nghĩa là tinh tấn.
Vīriyaṃ ārabhatīti vīriyaṃ pavatteti.
He exerts energy means he applies energy.
Vīriyaṃ ārabhatī nghĩa là phát khởi tinh tấn.
Cittaṃ paggaṇhātīti vīriyena cittaṃ paggahitaṃ karoti.
He braces his mind means he makes his mind braced by effort.
Cittaṃ paggaṇhātī nghĩa là làm cho tâm được nâng đỡ bằng tinh tấn.
Padahatīti kāmaṃ taco ca nhāru ca aṭṭhi ca avasissatūti padahanaṃ pavatteti.
He struggles means he exerts effort, thinking, “Let only skin, sinews, and bones remain!”
Padahatī nghĩa là phát khởi sự tinh tấn với ý nghĩ: “Dù da, gân và xương có còn lại đi nữa.”
Uppannānanti samudācāravasena attano uppannapubbānaṃ.
Arisen means those that have arisen in oneself previously by way of active manifestation.
Uppannānaṃ nghĩa là những điều đã từng khởi lên trong tự thân theo cách thường xuyên.
Idāni tādise na uppādessāmīti tesaṃ pahānāya chandaṃ janeti.
Now, he generates the desire for their abandonment, thinking, “I will not cause them to arise in such a way.”
Bây giờ, người ấy phát sinh ý muốn từ bỏ những điều đó, nghĩ rằng: “Tôi sẽ không làm cho những điều tương tự khởi lên nữa.”
Anuppannānaṃ kusalānanti appaṭiladdhānaṃ paṭhamajjhānādīnaṃ.
Unarisen wholesome states means first jhāna and so forth, which have not been attained.
Anuppannānaṃ kusalānaṃ nghĩa là những thiền định đầu tiên, v.v., chưa đạt được.
Uppannānanti tesaṃyeva paṭiladdhānaṃ.
Arisen means those same ones that have been attained.
Uppannānaṃ nghĩa là những điều đã đạt được của chính những thiền định đó.
Ṭhitiyāti punappunaṃ uppattipabandhavasena ṭhitatthaṃ.
For their establishment means for their establishment by way of the continuous arising again and again.
Ṭhitiyā nghĩa là vì sự tồn tại theo cách tiếp nối sự khởi lên lặp đi lặp lại.
Asammosāyāti avināsanatthaṃ.
For their not being lost means for their not being destroyed.
Asammosāyā nghĩa là vì sự không mất đi.
Bhiyyobhāvāyāti uparibhāvāya.
For their increase means for their higher state.
Bhiyyobhāvāyā nghĩa là vì sự tăng trưởng.
Vepullāyāti vipulabhāvāya.
For their development means for their expanded state.
Vepullāyā nghĩa là vì sự rộng lớn.
Bhāvanāya pāripūriyāti bhāvanāya paripūraṇatthaṃ.
For the full accomplishment of cultivation means for the full accomplishment of cultivation.
Bhāvanāya pāripūriyā nghĩa là vì sự viên mãn của sự tu tập.
Ayampi sammāvāyāmo anuppannānaṃ akusalānaṃ anuppādanādicittānaṃ nānattā pubbabhāge nānā, maggakkhaṇe pana imesuyeva catūsu ṭhānesu kiccasādhanavasena maggaṅgaṃ pūrayamānaṃ ekameva kusalavīriyaṃ uppajjati.
This Right Effort is also diverse in the preliminary stage due to the diversity of intentions, such as not causing unarisen unwholesome states to arise. But at the moment of the path, only one wholesome effort arises, fulfilling the factor of the path by accomplishing its function in these four instances.
Chánh tinh tấn (sammāvāyāma) này cũng khác nhau ở giai đoạn trước do sự khác biệt của các tâm không làm cho các điều bất thiện chưa khởi lên, v.v., khởi lên, nhưng vào khoảnh khắc Đạo, chỉ một tinh tấn thiện (kusalavīriya) khởi lên, làm viên mãn chi phần của Đạo bằng cách hoàn thành nhiệm vụ ở bốn chỗ này.
Ayaṃ sammāvāyāmo nāma.
This is called Right Effort.
Đây gọi là Chánh Tinh Tấn.
Jhānāni pubbabhāgepi maggakkhaṇepi nānā, pubbabhāge samāpattivasena nānā, maggakkhaṇe nānāmaggavasena.
Jhānas are diverse both in the preliminary stage and at the moment of the path. In the preliminary stage, they are diverse by way of attainments (samāpatti); at the moment of the path, by way of diverse paths.
Các thiền định (jhāna) khác nhau cả ở giai đoạn trước và khoảnh khắc Đạo. Ở giai đoạn trước, chúng khác nhau theo cách nhập định, còn ở khoảnh khắc Đạo, chúng khác nhau theo các Đạo khác nhau.
Ekassa hi paṭhamamaggo paṭhamajjhāniko hoti, dutiyamaggādayopi paṭhamajjhānikā vā dutiyajjhānādīsu aññatarajhānikā vā.
For one person, the first path is associated with the first jhāna; the second path and so forth may also be associated with the first jhāna or with any of the second jhāna and so forth.
Đối với một người, Đạo đầu tiên là thiền định thứ nhất, và các Đạo thứ hai, v.v., cũng có thể là thiền định thứ nhất hoặc một thiền định nào đó trong các thiền định thứ hai, v.v.
Ekassapi paṭhamamaggo dutiyādīnaṃ aññatarajhāniko hoti, dutiyādayopi dutiyādīnaṃ aññatarajjhānikā vā paṭhamajjhānikā vā.
For another, the first path may be associated with any of the second jhāna and so forth; the second path and so forth may also be associated with any of the second jhāna and so forth, or with the first jhāna.
Đối với một người, Đạo đầu tiên có thể là một thiền định nào đó trong các thiền định thứ hai, v.v., và các Đạo thứ hai, v.v., cũng có thể là một thiền định nào đó trong các thiền định thứ hai, v.v., hoặc thiền định thứ nhất.
Evaṃ cattāropi maggā jhānavasena sadisā vā asadisā vā ekaccasadisā vā honti.
Thus, all four paths are similar or dissimilar or partially similar with respect to jhāna.
Như vậy, cả bốn Đạo có thể giống nhau, khác nhau hoặc một phần giống nhau về mặt thiền định.
Ayaṃ panassa viseso pādakajjhānaniyamena hoti.
But this distinction depends on the foundational jhāna.
Tuy nhiên, sự đặc biệt này của chúng là do sự quy định của thiền định nền tảng.
Pādakajjhānaniyamena tāva paṭhamajjhānalābhino paṭhamajjhānā vuṭṭhāya vipassantassa uppanno maggo paṭhamajjhāniko hoti.
By the rule of foundational jhāna, for one who has attained the first jhāna and emerges from it to practice vipassanā, the path that arises is associated with the first jhāna.
Theo sự quy định của thiền định nền tảng, Đạo khởi lên ở người đã đạt được thiền định thứ nhất, xuất ra khỏi thiền định thứ nhất và quán sát (vipassanā), là thiền định thứ nhất.
Maggaṅgabojjhaṅgāni panettha paripuṇṇāneva honti.
In this case, the path factors and factors of enlightenment are complete.
Ở đây, các chi phần của Đạo và các chi phần Giác ngộ (Bojjhaṅga) đều được viên mãn.
Dutiyajjhānato vuṭṭhāya vipassantassa uppanno dutiyajjhāniko hoti.
For one who emerges from the second jhāna to practice vipassanā, the path that arises is associated with the second jhāna.
Đạo khởi lên ở người xuất ra khỏi thiền định thứ hai và quán sát, là thiền định thứ hai.
Maggaṅgāni panettha satta honti.
In this case, there are seven path factors.
Ở đây, có bảy chi phần của Đạo.
Tatiyajjhānato vuṭṭhāya vipassantassa uppanno tatiyajjhāniko.
For one who emerges from the third jhāna to practice vipassanā, the path that arises is associated with the third jhāna.
Đạo khởi lên ở người xuất ra khỏi thiền định thứ ba và quán sát, là thiền định thứ ba.
Maggaṅgāni panettha satta, bojjhaṅgāni cha honti.
In this case, there are seven path factors and six factors of enlightenment.
Ở đây, có bảy chi phần của Đạo và sáu chi phần Giác ngộ.
Esa nayo catutthajjhānato vuṭṭhāya yāva nevasaññānāsaññāyatanaṃ.
This method applies from emerging from the fourth jhāna up to the base of neither perception nor non-perception.
Cách này cũng tương tự từ thiền định thứ tư cho đến cõi Phi tưởng phi phi tưởng xứ.
404. Ettāvatā ānāpānapabbaṃ catuiriyāpathapabbaṃ catusampajaññapabbaṃ dvattiṃsākāraṃ catudhātuvavatthānaṃ navasivathikā vedanānupassanā cittānupassanā nīvaraṇapariggaho khandhapariggaho āyatanapariggaho bojjhaṅgapariggaho saccapariggahoti ekavīsati kammaṭṭhānāni.
404. Thus far, there are twenty-one meditation subjects: the section on mindfulness of breathing, the section on the four postures, the section on fourfold clear comprehension, the thirty-two parts of the body, the analysis of the four elements, the nine charnel ground meditations, contemplation of feeling, contemplation of mind, comprehension of hindrances, comprehension of aggregates, comprehension of sense bases, comprehension of factors of enlightenment, and comprehension of the Noble Truths.
404. Đến đây, có hai mươi mốt đề mục thiền quán (kammaṭṭhānāni): phần về hơi thở vào ra (ānāpānapabbaṃ), phần về bốn oai nghi (catuiriyāpathapabbaṃ), phần về bốn sự tỉnh giác (catusampajaññapabbaṃ), ba mươi hai thể trược (dvattiṃsākāraṃ), phân biệt bốn đại (catudhātuvavatthānaṃ), chín quán tử thi (navasivathikā), quán thọ (vedanānupassanā), quán tâm (cittānupassanā), quán triền cái (nīvaraṇapariggaho), quán uẩn (khandhapariggaho), quán xứ (āyatanapariggaho), quán chi phần giác ngộ (bojjhaṅgapariggaho), quán Thánh đế (saccapariggaho).
Tesu ānāpānaṃ dvattiṃsākāraṃ navasivathikāti ekādasa appanākammaṭṭhānāni honti.
Among these, mindfulness of breathing, the thirty-two parts of the body, and the nine charnel ground meditations, make eleven meditation subjects for absorption (appanā-kammaṭṭhāna).
Trong số đó, hơi thở vào ra, ba mươi hai thể trược, chín quán tử thi, là mười một đề mục thiền định an chỉ (appanākammaṭṭhānāni).
Dīghabhāṇakamahāsīvatthero pana ‘‘navasivathikā ādīnavānupassanāvasena vuttā’’ti āha.
However, the Elder Mahāsīva, the Great Reciter, said, “The nine charnel ground meditations are taught by way of contemplation of disadvantage.”
Tuy nhiên, Đại Trưởng lão Sīva (Mahāsīvatthero) nói rằng: “Chín quán tử thi được nói đến theo cách quán xét sự nguy hiểm (ādīnavānupassanā).”
Tasmā tassa matena dveyeva appanākammaṭṭhānāni, sesāni upacārakammaṭṭhānāni.
Therefore, according to his view, there are only two absorption meditation subjects, and the rest are access meditation subjects.
Do đó, theo quan điểm của ngài, chỉ có hai đề mục thiền định an chỉ, còn lại là các đề mục thiền định cận định (upacārakammaṭṭhānāni).
Kiṃ panetesu sabbesu abhiniveso jāyatīti?
Does absorption arise in all of these?
Có phải sự an trú (abhiniveso) khởi lên trong tất cả những điều này không?
Na jāyati.
No, it does not.
Không khởi lên.
Iriyāpathasampajaññanīvaraṇabojjhaṅgesu hi abhiniveso na jāyati, sesesu jāyatīti.
Indeed, absorption does not arise in postures, clear comprehension, hindrances, and factors of enlightenment; it arises in the others.
Thật vậy, sự an trú không khởi lên trong các oai nghi, sự tỉnh giác, các triền cái và các chi phần giác ngộ, nhưng khởi lên trong các điều còn lại.
Mahāsīvatthero panāha ‘‘etesupi abhiniveso jāyati.
But the Elder Mahāsīva said, “Absorption arises even in these.”
Tuy nhiên, Đại Trưởng lão Sīva nói: “Sự an trú cũng khởi lên trong những điều này.”
Ayañhi ‘atthi nu kho me cattāro iriyāpathā udāhu natthi, atthi nu kho me catusampajaññaṃ udāhu natthi, atthi nu kho me pañcanīvaraṇā udāhu natthi, atthi nu kho me sattabojjhaṅgā udāhu natthī’ti evaṃ pariggaṇhāti.
For indeed, this* discerns thus: ‘Do I truly have the four postures, or not? Do I truly have the four kinds of clear comprehension, or not? Do I truly have the five hindrances, or not? Do I truly have the seven factors of enlightenment, or not?’
Thật vậy, người này quán xét như vầy: ‘Liệu tôi có bốn oai nghi hay không? Liệu tôi có bốn sự hiểu biết rõ ràng (sampajañña) hay không? Liệu tôi có năm triền cái (nīvaraṇa) hay không? Liệu tôi có bảy chi phần giác ngộ (bojjhaṅga) hay không?’
Tasmā sabbattha abhiniveso jāyatī’’ti.
Therefore, clinging arises everywhere.”
Do đó, sự chú tâm sâu sắc phát sinh trong tất cả (các đối tượng đó).”
Yo hi koci, bhikkhaveti yo hi koci, bhikkhave, bhikkhu vā bhikkhunī vā upāsako vā upāsikā vā.
Yo hi koci, bhikkhave means, “O bhikkhus, whichever bhikkhu or bhikkhunī, or male lay follower or female lay follower,”
Này các Tỳ-khưu, bất cứ ai có nghĩa là bất cứ Tỳ-khưu, Tỳ-khưu-ni, cư sĩ nam hay cư sĩ nữ nào, này các Tỳ-khưu.
Evaṃ bhāveyyātiādito paṭṭhāya vuttena bhāvanānukkamena bhāveyya.
Evaṃ bhāveyyā means, “should develop in his being according to the sequence of development stated from the beginning.”
Nếu tu tập như vậy có nghĩa là tu tập theo trình tự tu tập đã được nói đến từ ban đầu.
Pāṭikaṅkhanti paṭikaṅkhitabbaṃ icchitabbaṃ avassaṃbhāvīti attho.
Pāṭikaṅkhaṃ means, “it is to be expected, it is to be wished for, it is bound to happen” – this is the meaning.
Pāṭikaṅkha có nghĩa là đáng được mong đợi, đáng được ước muốn, chắc chắn sẽ xảy ra.
Aññāti arahattaṃ.
Aññā means Arahantship.
Aññā là A-la-hán quả.
Sati vā upādiseseti upādānasese vā sati aparikkhīṇe.
Sati vā upādisese means, “or if there is a remainder of clinging, if it is not exhausted.”
Sati vā upādisese có nghĩa là khi sự chấp thủ còn sót lại, chưa hoàn toàn chấm dứt.
Anāgāmitāti anāgāmibhāvo.
Anāgāmitā means the state of an Anāgāmī.
Anāgāmitā là trạng thái của một vị Bất Lai (Anāgāmī).
Evaṃ sattannaṃ vassānaṃ vasena sāsanassa niyyānikabhāvaṃ dassetvā puna tato appatarepi kāle dassento tiṭṭhantu, bhikkhavetiādimāha.
Having thus shown the emancipating nature of the Dispensation by means of the seven years, the Buddha, intending to show it also for a shorter period, said: tiṭṭhantu, bhikkhave and so forth.
Sau khi trình bày tính chất dẫn đến giải thoát của Giáo Pháp theo nghĩa bảy năm, Đức Thế Tôn lại nói tiếp “Này các Tỳ-khưu, hãy giữ vững…” để trình bày về khoảng thời gian ngắn hơn thế.
Sabbampi cetaṃ majjhimassa veneyyapuggalassa vasena vuttaṃ, tikkhapaññaṃ pana sandhāya ‘‘pātova anusiṭṭho sāyaṃ visesaṃ adhigamissati, sāyaṃ anusiṭṭho pāto visesaṃ adhigamissatī’’ti vuttaṃ.
All of this was stated with reference to a person of moderate spiritual capacity (veneyyapuggala), but with reference to one with keen insight, it was said: “He who is instructed in the morning will attain distinction in the evening; he who is instructed in the evening will attain distinction in the morning.”
Tất cả những điều này đều được nói đến dựa trên căn cơ của hạng người trung bình; còn đối với người có trí tuệ bén nhạy, thì đã được nói rằng: “Nếu được dạy vào buổi sáng, vị ấy sẽ chứng đắc sự đặc biệt vào buổi chiều; nếu được dạy vào buổi chiều, vị ấy sẽ chứng đắc sự đặc biệt vào buổi sáng.”
Iti bhagavā ‘‘evaṃ niyyānikaṃ, bhikkhave, mama sāsana’’nti dassetvā ekavīsatiyāpi ṭhānesu arahattanikūṭena desitaṃ desanaṃ niyyātento ‘‘ekāyano ayaṃ, bhikkhave, maggo…pe… iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vutta’’nti āha.
Thus, the Fortunate One, having shown, “O bhikkhus, my Dispensation is thus emancipating,” concluded the teaching, which was taught in twenty-one sections culminating in Arahantship, saying: “This, O bhikkhus, is the one-way path… (remainder)… thus, what was said, was said with reference to this.”
Như vậy, sau khi trình bày “Này các Tỳ-khưu, Giáo Pháp của Ta là con đường dẫn đến giải thoát như thế đó”, Đức Thế Tôn đã kết thúc bài giảng được thuyết ở hai mươi mốt trường hợp với đỉnh cao A-la-hán quả, bằng cách nói: “Này các Tỳ-khưu, đây là con đường độc nhất… (lược)… Như vậy, điều đã được nói đến là dựa trên điều này.”
Sesaṃ uttānatthamevāti.
The rest is of obvious meaning.
Phần còn lại có nghĩa rõ ràng.
Desanāpariyosāne pana tiṃsa bhikkhusahassāni arahatte patiṭṭhahiṃsūti.
And at the conclusion of the discourse, thirty thousand bhikkhus became established in Arahantship.
Và khi bài giảng kết thúc, ba mươi ngàn Tỳ-khưu đã chứng đắc A-la-hán quả.