Naradakkhadīpanī

530

Cāritta-niddesa

Section on Conduct

Chỉ dẫn về Hạnh Kiểm

531

100.

532

Attā hi attano nātho,

Indeed, self is the master of self,

Tự mình là chủ của mình,

533

Ko hi nātho paro siyā;

What other master could there be?

ai khác có thể là chủ?

534

Attanā hi sudantena,

By oneself, well-tamed,

Với tự ngã được điều phục tốt,

535

Nāthaṃ labhati dullabhaṃ.

One obtains a master hard to find.

người ta đạt được một vị chủ khó tìm.

536

101.

537

Attānañce piyaṃ jaññā,

If one holds oneself dear,

Nếu biết tự ngã là quý báu,

538

Rakkheyya naṃ surakkhitaṃ;

One should guard oneself well;

hãy bảo vệ nó thật kỹ;

539

Tiṇṇamaññataraṃ yāmaṃ,

A wise person should keep watch

Trong ba canh, người trí

540

Paṭijaggeyya paṇḍito.

During one of the three watches (of the night).

nên thức tỉnh một canh.

541

102.

542

Attanā kurute lakkhiṃ,

One makes one's own fortune,

Tự mình tạo ra may mắn,

543

A-lakkhiṃ kurutettanā;

One makes one's own misfortune;

tự mình tạo ra bất hạnh;

544

Na hi lakkhiṃ a-lakkhiṃ vā,

For neither fortune nor misfortune

Vì không ai khác

545

Añño aññassa kārako.

Is made by another for another.

tạo ra may mắn hay bất hạnh cho người khác.

546

103.

547

Na pīḷitā atta-dukkhena dhīrā,

The wise, though afflicted by self-suffering,

Bậc trí không bị khổ đau của tự thân đè nén,

548

Sukhapphalaṃ kammaṃ pariccajanti;

Do not abandon actions that bear happy results;

từ bỏ nghiệp mang lại quả lạc;

549

Sammohitāvāpi sukhena mattā,

Nor, deluded and intoxicated by happiness,

Cũng không bị mê hoặc, say sưa trong lạc thú,

550

Na pāpa-kammañca samācaranti.

Do they commit evil deeds.

và không làm những nghiệp ác.

551

104.

552

Yo neva nindaṃ nappasaṃsaṃ,

From him who accepts neither censure nor praise,

Người không đón nhận lời chê bai cũng không tán thán,

553

Ādiyati garahaṃ nopi pūjaṃ;

Neither blame nor honor;

không lời khiển trách cũng không lời cúng dường;

554

Sirīca lakkhīca apeti tamhā,

Prosperity and fortune depart,

Phước lành và may mắn rời bỏ người ấy,

555

Āpo suvuṭṭhīva yathā thalamhā.

As water from a well-rained-on dry ground.

như nước mưa lớn rút khỏi đất khô.

556

105.

557

Sādhu dhammaruci rājā,

Good is a righteous king,

Vua yêu mến Chánh Pháp là tốt,

558

Sādhu paññāṇavā naro;

Good is a wise person;

người có trí tuệ là tốt;

559

Sādhu mittānama-ddubbho,

Good is not betraying friends,

Không phản bội bạn bè là tốt,

560

Pāpassa a-karaṃ sukhaṃ.

Not doing evil is happiness.

không làm điều ác là hạnh phúc.

561

106.

562

Kalyāṇakārī kalyāṇaṃ,

One who does good (receives) good,

Người làm điều thiện thì nhận điều thiện,

563

Pāpakārī ca pāpakaṃ;

And one who does evil (receives) evil;

người làm điều ác thì nhận điều ác;

564

Yādisaṃ vapatte bījaṃ,

What kind of seed one sows,

Gieo hạt giống nào,

565

Tādisaṃ vahate phalaṃ.

That kind of fruit one reaps.

gặt hái quả ấy.

566

107.

567

Jīvaṃ paññāya rakkheyya,

One should protect life with wisdom,

Hãy bảo vệ mạng sống bằng trí tuệ,

568

Dhanaṃ kammena rakkhaye;

One should protect wealth with effort;

hãy bảo vệ tài sản bằng hành động;

569

Evaṃ hyarogo sukhito,

Thus, free from illness and happy,

Như vậy sẽ không bệnh tật, hạnh phúc,

570

Porāṇaka-vaco idaṃ.

This is an ancient saying.

đây là lời nói của người xưa.

571

108.

572

Anupubbena medhāvī,

Gradually, a wise person,

Người trí, dần dần,

573

Thokaṃ thokaṃ khaṇe khaṇe;

Little by little, moment by moment;

từng chút một, từng khoảnh khắc một;

574

Kammāro rajatasseva,

Like a goldsmith (removing) impurities from silver,

Như thợ bạc loại bỏ tạp chất,

575

Niddame malamattano.

Should remove his own impurities.

hãy loại bỏ cấu uế của tự thân.

576

109.

577

Vācānurakkhī manasā susaṃvuto,

Guarding his speech, well-restrained in mind,

Người gìn giữ lời nói, khéo chế ngự ý,

578

Kāyena ca nākusalaṃ kayirā;

And by body, he should not commit unwholesome deeds;

và không làm điều bất thiện bằng thân;

579

Etetayo kammapathevisodhaye,

He should purify these three paths of action,

Hãy thanh lọc ba nghiệp đạo này,

580

Ārādhaye maggamisi-ppaveditaṃ.

And reach the path declared by the sages.

hãy thành tựu con đường do bậc Đạo Sư đã chỉ dạy.

581

110.

582

A-sante nopaseveyya,

One should not associate with the ignoble,

Không nên gần gũi kẻ ác,

583

Sante seveyya paṇḍito;

A wise person should associate with the noble;

người trí nên gần gũi bậc thiện;

584

A-santo nirayaṃ yanti,

The ignoble go to hell,

Kẻ ác đi xuống địa ngục,

585

Santo pāpenti suggatiṃ.

The noble attain a good destination.

bậc thiện đạt đến thiện thú.

586

111.

587

A-karontopi ce pāpaṃ,

Even if one does not commit evil,

Dù không làm điều ác,

588

Karontaṃ mupasevati;

If one associates with those who do evil;

nhưng nếu gần gũi kẻ làm ác;

589

Saṅkiyo hoti pāpasmiṃ,

One becomes suspected of evil,

Người đó sẽ bị nghi ngờ về điều ác,

590

A-vaṇṇo cassa rūhati.

And reproach grows for him.

và tiếng xấu sẽ lan truyền về người ấy.

591

112.

592

Saṅghāgato aniṭṭhehi,

When among unpleasant things,

Khi được kết hợp với những thứ không mong muốn,

593

Ambopi madhurapphalo;

Even a mango (may be) sweet-fruited;

quả xoài cũng trở nên ngọt ngào;

594

Tittapubbova pā eva,

As if it was previously bitter,

Giống như lúc đầu nó đắng,

595

Manusso tu sa-jīvako.

So is a living human being.

con người cũng vậy khi còn sống.

596

113.

597

Nihīna-sevito poso,

A person who associates with the ignoble

Người kết giao với kẻ thấp kém,

598

Nihīyati ca sabbadā;

Is always debased;

sẽ luôn bị thấp kém đi;

599

Kadāci na ca hāyetha,

Never is one debased,

Người kết giao với người ngang bằng,

600

Tulyasevīpi attanā.

Even if one associates with equals.

sẽ không bao giờ bị thấp kém.

601

114.

602

Vaṇṇa-gandha-rasopeto,

Endowed with color, fragrance, and taste,

Quả xoài này trước đây

603

Amboyaṃ ahuvā pure;

This mango was, in the past;

có màu sắc, hương thơm, vị ngon;

604

Tameva pūjaṃ labhamāno;

Receiving the same reverence (as before),

Nhận được sự tôn kính như vậy,

605

Kenambo kaṭukapphalo.

Why is this mango bitter-fruited?

vì sao quả xoài lại có vị đắng?

606

115.

607

Pucimanda-parivāro,

Surrounded by Neem trees,

Hỡi Dadhivāhana, cây xoài của ngài

608

Ambo te dadhivāhana;

O Dadhivāhana, is this mango of yours;

được bao quanh bởi cây nim;

609

Mūlaṃ mūlena saṃsaṭṭhaṃ,

Root mingled with root,

Gốc rễ hòa lẫn với gốc rễ,

610

Sākhā sākhaṃ nisevare;

Branch touching branch;

cành lá chạm vào cành lá;

611

Asātta-sannivāsena,

Due to this unpleasant proximity,

Do sự sống chung không hợp,

612

Tenambo kaṭukapphalo.

This mango is bitter-fruited.

nên quả xoài có vị đắng.

613

116.

614

Pāmokkha-bhajanaṃ khippaṃ,

Promptly sharing the foremost (meal),

Để nhanh chóng đạt được sự xuất chúng,

615

Attha-kāmo su-vuḍḍhiyaṃ;

Desiring prosperity and growth;

người muốn sự tăng trưởng tốt đẹp;

616

Bhaje uttari attanā,

One should associate with the superior among oneself,

Nên kết giao với người ưu việt hơn mình,

617

Tasmā udeti paṇḍito.

Therefore, the wise person rises (to distinction).

do đó người trí sẽ thăng tiến.

618

117.

619

Kāco kañcana-saṃsaggā,

Glass, through association with gold,

Thủy tinh nhờ tiếp xúc với vàng,

620

Dhatte māra-katiṃ jutiṃ;

Takes on the luster of a Māra gem;

mà mang vẻ đẹp lấp lánh như vàng;

621

Tathā saṃsannidhānena,

Similarly, through close association,

Cũng vậy, nhờ sự gần gũi,

622

Mūḷho yāti pavīṇataṃ.

An ignorant person attains proficiency.

kẻ ngu muội trở nên tài giỏi.

623

118.

624

Kīṭopi sumano-saṅgā,

Even an insect, through association with a flower,

Con sâu nhờ nương vào hoa,

625

Ārohati sataṃ siro;

Ascends to the head of hundreds;

mà lên được đầu người;

626

Asmāpi yāti devatvaṃ,

Even a stone attains divinity,

Đá cũng đạt được thần tính,

627

Mahabbhi suppatiṭṭhito.

When well-established on a great (mountain).

khi được đặt trên một vật vĩ đại.

628

119.

629

Sabbhireva samāsetha,

One should associate only with the good,

Chỉ nên kết giao với bậc thiện,

630

Sabbhi kubbetha sandhavaṃ;

One should make friends only with the good;

chỉ nên giao hảo với bậc thiện;

631

Sataṃ saddhammamaññāya,

By understanding the good Dhamma of the noble ones,

Hiểu rõ Chánh Pháp của bậc thiện,

632

Paññaṃ labhati nāññato.

One gains wisdom, not otherwise.

người ta đạt được trí tuệ, chứ không phải từ nơi khác.

633

120.

634

Sabbhireva samāsetha,

One should associate only with the good,

Chỉ nên kết giao với bậc thiện,

635

Sabbhi kubbetha sandhavaṃ;

One should make friends only with the good;

chỉ nên giao hảo với bậc thiện;

636

Sataṃ saddhammamaññāya,

By understanding the good Dhamma of the noble ones,

Hiểu rõ Chánh Pháp của bậc thiện,

637

Sabba-dukkhā pamuccatti.

One is released from all suffering.

người ta được giải thoát khỏi mọi khổ đau.

638

121.

639

Sakiṃdeva kulaputta,

Even once, O noble son,

Hỡi thiện gia nam tử,

640

Sabbhi hoti samāgamo;

There is association with the good;

chỉ một lần gặp gỡ bậc thiện;

641

Sā naṃ saṅgati pāleti,

That association protects him,

Sự kết giao ấy bảo vệ người đó,

642

Nāsabbhi bahu saṅgamo.

Not much association with the ignoble.

không phải sự kết giao nhiều lần với kẻ ác.

643

122.

644

Seyyo a-mitto medhāvī,

Better a wise enemy,

Kẻ thù có trí còn tốt hơn,

645

Yañce bālānukampako.

Than a foolish sympathizer.

người ngu thương hại.

646

123.

647

Sīlavantaṃ paññavantaṃ,

One who is virtuous and wise,

Người có giới hạnh, có trí tuệ,

648

Divā nissaya-dāyakaṃ;

One who gives support by day;

người ban cho nơi nương tựa vào ban ngày;

649

Bahussutaṃ gavesanto,

Seeking one who is learned,

Người mong cầu lợi ích nên tìm kiếm

650

Bhajeyya attha-māmako.

One who desires benefit should associate (with him).

và kết giao với bậc đa văn.

651

124.

652

Pāpa-mitte vivajjetvā,

Having avoided evil friends,

Tránh xa bạn bè xấu,

653

Bhajeyyuttama-puggalaṃ;

One should associate with the supreme person;

hãy kết giao với bậc tối thượng;

654

Ovāde cassa tiṭṭheyya,

And abide in his counsel,

Và hãy sống theo lời khuyên của người ấy,

655

Patthento a-calaṃ sukhaṃ.

Aspiring for unshakeable happiness.

mong cầu hạnh phúc bất động.

656

125.

657

Na bhaje pāpake mitte,

Do not associate with evil friends,

Đừng kết giao với bạn bè xấu,

658

Na bhaje purisādhame;

Do not associate with ignoble persons;

đừng kết giao với người thấp kém;

659

Bhajetha mittte kalyāṇe,

Associate with noble friends,

Hãy kết giao với bạn bè tốt,

660

Bhajetha purisuttame.

Associate with supreme persons.

hãy kết giao với người ưu tú.

661

126.

662

Anavajjaṃ mukhamboja,

A faultless lotus-face,

Miệng hoa sen không tì vết,

663

Manavajjā ca bhāratī;

And faultless speech;

lời nói không tì vết;

664

Alaṅkatāva sobhante,

These adorned shine forth,

Đã trang sức còn đẹp hơn,

665

Kiṃsu te niralaṅkatā.

How much more so if they are unadorned?

huống chi chưa trang sức?

666

127.

667

Na hi vaṇṇena sampannā,

Indeed, not endowed with beauty,

Thật vậy, không phải người có sắc đẹp,

668

Mañjukā piya-dassinā;

Not pleasing and lovely to see;

dịu dàng, đáng yêu;

669

Kharā vācā piyā hoti,

Harsh speech is dear (to none),

Mà lời nói thô lỗ lại được yêu mến,

670

Asmiṃ loke paramhi ca.

In this world and the next.

ở đời này và đời sau.

671

128.

672

Nanu passasimaṃ kāḷiṃ,

Do you not see this black cuckoo,

Ngươi không thấy con chim cúc cu đen này sao,

673

Dubbaṇṇaṃ tilakāhataṃ;

Ill-favored, marked with spots?

có màu sắc xấu xí và đốm đen;

674

Kolilaṃ saṇha-vācena,

Yet with its soft voice,

Nhưng nhờ tiếng hót dịu dàng,

675

Bahūnaṃ pāṇinaṃ piyaṃ.

It is dear to many beings.

nó được nhiều chúng sinh yêu mến.

676

129.

677

Tasmā sakhila-vācāya,

Therefore, with gentle speech,

Do đó, với lời nói hòa nhã,

678

Manta-bhāṇī anuddhato;

Speaking thoughtfully, not arrogant;

nói năng thận trọng, không kiêu ngạo;

679

Atthaṃ dhammañca dīpeti,

One illuminates benefit and Dhamma,

Người ấy trình bày ý nghĩa và Chánh Pháp,

680

Madhuraṃ tassa bhāsitaṃ.

His speech is sweet.

lời nói của người ấy thật ngọt ngào.

681

130.

682

Tameva vācaṃ bhāseyya,

One should speak only that word,

Chỉ nên nói lời

683

Yā sattānaṃ na tāpaye;

Which does not cause distress to beings;

không làm tổn thương chúng sinh;

684

Pare ca na vihiṃseyya,

And does not harm others;

Không làm hại người khác,

685

Sā ve vācā subhāsitā.

That indeed is well-spoken speech.

đó chính là lời nói thiện xảo.

686

131.

687

Piyaṃ vācaṃva bhāseyya,

One should speak only pleasant words,

Hãy nói lời dễ thương,

688

Yā vācā paṭinanditā;

Words that are welcomed;

là lời được hoan nghênh;

689

Yaṃ anādāya pāpāni;

Words that do not bring forth evils,

Lời nói dễ thương mà không mang lại điều ác

690

Paresaṃ bhāsate piyaṃ.

One speaks pleasantly to others.

cho người khác.

691

132.

692

Saccaṃ ve amatā vācā,

Truth, indeed, is immortal speech,

Lời nói chân thật là bất tử,

693

Esa dhammo sanantano;

This is an ancient law;

đây là Chánh Pháp vĩnh cửu;

694

Sacce atthe ca dhamme ca,

In truth, in benefit, and in Dhamma,

Các bậc thánh nói rằng,

695

Āhu santo patiṭṭhitā.

The noble ones are said to be established.

họ an trú trong chân lý, lợi ích và Chánh Pháp.

696

133.

697

Subhāsitañca dhammañca,

Well-spoken and righteous,

Lời nói thiện xảo và Chánh Pháp,

698

Piyañca saccameva ca;

Pleasant and truthful;

dễ thương và chân thật;

699

Catu-aṅgehi sampannaṃ,

Endowed with these four qualities,

Người trí nên nói lời

700

Vācaṃ bhāseyya paṇḍito.

A wise person should speak.

đầy đủ bốn yếu tố này.

701

134.

702

Manāpameva bhāseyya,

One should speak only pleasantly,

Chỉ nên nói lời dễ chịu,

703

Nāmanāpaṃ kudācanaṃ;

Never unpleasantly;

không bao giờ nói lời khó chịu;

704

Manāpaṃ bhāsamānassa,

For one who speaks pleasantly,

Đối với người nói lời dễ chịu,

705

Siddhaṃ piyosadhaṃ bhave.

It becomes a powerful loving remedy.

lời nói ấy sẽ là thuốc quý thành công.

706

135.

707

Yaṃ vadeyya taṃ kareyya,

What one says, that one should do,

Nói gì thì làm nấy,

708

Yaṃ na vade na taṃ kare;

What one does not say, that one should not do;

không nói thì không làm;

709

A-karontaṃ bhāsamānaṃ,

One who speaks but does not act,

Người trí biết rõ người nói mà không làm,

710

Parijānanti paṇḍitā.

Is recognized by the wise.

sẽ bị khinh thường.

711

136.

712

Rahovādaṃ na bhāseyya,

One should not speak secretly (about others),

Không nên nói lời bí mật,

713

Na sammukhā khiṇaṃ bhaṇe;

Nor speak harshly in front (of others);

không nên nói lời châm chọc trước mặt;

714

A-taramānova bhaṇeyya,

One should speak unhurriedly,

Nên nói một cách từ tốn,

715

Taramānova no bhaṇe.

One should not speak hurriedly.

không nên nói một cách vội vàng.

716

137.

717

Māvoca pharusaṃ kiñci,

Do not speak anything harsh,

Đừng nói bất cứ lời lẽ thô lỗ nào,

718

Vuttā paṭivadeyyuṃ taṃ;

Those spoken to may answer you back;

khi bị nói, họ sẽ đáp trả ngươi;

719

Dukkhā hi sārambhakathā,

For quarrelsome talk is painful,

Vì tranh cãi là khổ đau,

720

Paṭidaṇḍā phuseyyuṃ taṃ.

Retaliatory blows may strike you.

họ sẽ đánh trả ngươi.

721

138.

722

Saka-yuttaṃ kare kammaṃ,

One should do appropriate deeds,

Hãy làm việc phù hợp với mình,

723

Saka-yuttaṃ vaciṃ bhaṇe;

One should speak appropriate words;

hãy nói lời phù hợp với mình;

724

A-yuttake dhanaṃ naṭṭhaṃ,

In inappropriate (deeds), wealth is lost,

Trong việc không phù hợp, tài sản bị mất,

725

A-yutte jīvitaṃ khaye.

In inappropriate (words), life is destroyed.

trong việc không phù hợp, mạng sống bị hủy hoại.

726

139.

727

Ye vuḍḍhamapacāyanti,

Those people who honor elders,

Những người biết rõ Chánh Pháp,

728

Narā dhammassa dhakāvidā;

Those who know the Dhamma;

kính trọng bậc trưởng thượng;

729

Diṭṭhe dhammeva pāsaṃsā,

Are praised in this world,

Được khen ngợi ngay trong đời này,

730

Samparāye ca suggatiṃ.

And attain a good destination in the next.

và đạt thiện thú trong đời sau.

731

140.

732

Porī-kathaṃ-va bhāseyya,

One should speak traditional speech,

Hãy nói lời của người xưa,

733

Yuttā kathā hi pūrino;

For fitting is the speech of the ancients;

vì lời nói của người xưa là phù hợp;

734

Bhāti-mattañca bhātāti,

One who is like a brother (should be called) 'brother',

Hãy gọi anh là anh,

735

Pitu-mattaṃ pitā iti.

One who is like a father (should be called) 'father'.

hãy gọi cha là cha.

736

141.

737

Dānañca piya-vajjañca,

Generosity and pleasant speech,

Bố thí và lời nói dễ thương,

738

Attha-cariyā ca yā idha;

And beneficial conduct here;

hành động lợi ích ở đời này;

739

Samānattatā dhammesa,

And impartiality in matters,

Sự bình đẳng trong các pháp,

740

Tattha tattha yathārahaṃ.

In each case, as appropriate.

ở mỗi nơi tùy theo sự thích hợp.

741

142.

742

Sakiṃ vadanti rājāno,

Kings speak but once,

Các vị vua chỉ nói một lần,

743

Sakiṃ samaṇa-brāhmaṇā;

Ascetics and brahmins (speak) once;

các vị Sa-môn và Bà-la-môn cũng vậy;

744

Sakiṃva purisā loke,

And men in the world (speak) once;

Và những người đàn ông trên thế gian cũng vậy,

745

Esadhammo sanantano.

This is an ancient law.

đây là Chánh Pháp vĩnh cửu.

746

143.

747

Eka-vācaṃva dvevācaṃ,

One or two words,

Người có lòng từ bi

748

Bhaṇeyya anukampako;

An empathic person should speak;

chỉ nên nói một hoặc hai lời;

749

Taduttari na bhāseyya,

Beyond that, one should not speak,

Không nên nói quá nhiều,

750

Dāsovayyassa santike.

In the presence of an overseer (or master).

trước mặt người đầy tớ.

751

144.

752

Tasseva tena pāpiyo,

Worse is it for him,

Kẻ thù ấy còn tệ hơn,

753

Yo kuddhaṃ paṭikujjhatti;

Who answers back when angered;

người đáp trả kẻ đang tức giận bằng sự tức giận;

754

Kuddhaṃ a-paṭikujjhanto,

One who does not answer back when angered,

Không đáp trả kẻ đang tức giận,

755

Saṅgāmaṃ jeti dujjayaṃ.

Wins a battle hard to win.

người ấy chiến thắng trận chiến khó thắng.

756

145.

757

Ubhinnamatthaṃ carati,

He acts for the welfare of both,

Người ấy hành động vì lợi ích của cả hai,

758

Attano ca parassa ca;

Of himself and of the other;

của mình và của người khác;

759

Paraṃ saṃkupitaṃ ñatvā,

Who, knowing the other to be angry,

Khi biết người khác đang tức giận,

760

Yo sato upasammati.

Consciously calms himself.

người ấy tỉnh giác và tự chế ngự.

761

Attānaṃ rakkhanto paraṃ rakkhati,

Protecting oneself, one protects others,

Bảo vệ bản thân, người ấy bảo vệ người khác,

762

Paraṃ rakkhanto attānaṃ rakkhati.

Protecting others, one protects oneself.

Bảo vệ người khác, người ấy bảo vệ bản thân.

763

146.

764

Sīla-samādhi-paññānaṃ,

Of morality, concentration, and wisdom,

Đối với giới, định, tuệ,

765

Khantī padhāna-kāraṇaṃ;

patience is the chief cause;

Nhẫn là nguyên nhân chính;

766

Sabbepi kusalā dhammā,

All wholesome states,

Tất cả các pháp thiện,

767

Khantyāyattāva vaḍḍhare.

grow indeed dependent on patience.

Đều nương vào nhẫn mà tăng trưởng.

768

147.

769

Khamā-khagga-karetassa,

What can an evil person do

Đối với người có kiếm nhẫn,

770

Dujjano kiṃ karissati;

to one who wields the sword of forbearance?

Kẻ ác có thể làm gì?

771

A-tiṇe patito vanhi,

A fire that falls on grassless ground

Lửa rơi xuống nơi không có cỏ,

772

Sayamevūpasammati.

subsides on its own.

Tự nó sẽ tắt.

773

148.

774

Sussusā savaṇañceva,

Listening attentively, and hearing,

Lắng nghe và thính thọ,

775

Gahaṇaṃ dhāraṇaṃ tathā;

comprehension, and retention as well;

Nắm giữ và ghi nhớ;

776

Uhāpohatthaviññāṇaṃ,

Discerning knowledge, inferential reasoning,

Phân tích, tổng hợp, hiểu nghĩa,

777

Tatva-ññāṇañcadhīguṇaṃ.

and insight into reality are qualities of wisdom.

Và trí tuệ về chân lý là phẩm chất của bậc trí.

778

149.

779

Yassete caturo dhammā,

In whom these four qualities exist,

Ai có bốn pháp này,

780

Atthi posesu paṇḍita;

a wise person among beings:

Trong số người trí, hỡi này Paṇḍita;

781

Saccaṃ dhammo dhīti cāgo,

Truth, Dhamma, fortitude, generosity,

Chân thật, Chánh pháp, kiên định, bố thí,

782

Diṭṭhaṃ so ativattati.

he surpasses what is seen.

Người ấy vượt qua những gì đã thấy.

783

150.

784

Vejjo purohito mantī,

A physician, a chaplain, a minister,

Thầy thuốc, thầy tế lễ, tể tướng,

785

Vedaññotra catutthako;

and a fourth who knows the Vedas;

Và người thông hiểu Veda thứ tư;

786

Pabhāta-kāle daṭṭhabbā,

Should be seen in the morning,

Vào buổi bình minh nên được gặp,

787

Niccaṃ sva-sīrimicchatā.

by one who constantly desires prosperity for oneself.

Bởi người luôn mong cầu sự thịnh vượng cho mình.

788

151.

789

Mittānaṃ santikaṃ gacche,

One should go to one's friends

Hãy đến gặp bạn bè,

790

Kāle na rattiyaṃ kisaṃ;

at the proper time, not at night, exhausted.

Đúng lúc, không phải vào ban đêm, hỡi người gầy yếu;

791

Ce bahuṃ bhijje cinitvā,

If one has accumulated much that is broken (wealth),

Nếu đã tích lũy được nhiều tài sản,

792

Taṃ mittesu samākare.

one should share it with friends.

Hãy chia sẻ chúng với bạn bè.

793

152.

794

Na paresaṃ vilomāni,

Not the faults of others,

Đừng nhìn lỗi lầm của người khác,

795

Na paresaṃ katākataṃ;

not what others have done or not done;

Đừng nhìn việc người khác đã làm hay chưa làm;

796

Attanova avekkheyya,

One should rather observe one's own

Chỉ nên quán xét chính mình,

797

Katāni a-katāni ca.

deeds, done and not done.

Việc đã làm và chưa làm.

798

153.

799

Desa-jāti-pubbe-carā,

Those from one's own country, caste, or former associates,

Người dân địa phương, cùng dòng tộc, người đi trước,

800

Anu-carā jano kare;

or followers, people make friends with.

Người đi theo, họ tạo ra;

801

Paresaṃ vedhakaṃ māyaṃ,

Knowing the deceptive tricks of others,

Sự lừa dối làm tổn hại người khác,

802

Taṃ jānitvā sakhaṃ kare.

one should make them friends.

Biết điều đó, hãy kết bạn.

803

154.

804

Parittaṃ dārumāruyha,

Just as one who climbs onto a small piece of wood

Như người lên một khúc gỗ nhỏ,

805

Yathā sīde mahaṇṇave;

sinks in the great ocean;

Rồi chìm giữa đại dương bao la;

806

Evaṃ kusītamāgamma,

Even so, associating with an idler,

Cũng vậy, nương tựa vào người lười biếng,

807

Sādhu-jīvīpi sīdati;

even one who lives righteously sinks;

Ngay cả người sống thiện cũng sẽ chìm đắm;

808

Tasmā taṃ parivajjeyya,

Therefore, one should avoid

Vì vậy, hãy tránh xa người ấy,

809

Kusītaṃ hīna-vīriyaṃ.

the lazy, the weak-willed.

Người lười biếng, yếu kém tinh tấn.

810

155.

811

Alasañca pamādo ca,

Laziness and heedlessness,

Lười biếng và phóng dật,

812

Anuṭṭhānaṃ a-saṃyamo;

inactivity, lack of restraint;

Không tinh tấn, không tự chế;

813

Niddā tandi ca te chidde,

Sleepiness and lethargy—these are one's vulnerabilities;

Ngủ nghỉ và uể oải là sáu lỗ hổng đó,

814

Sabbaso taṃ vivajjaye.

One should utterly avoid them all.

Hãy hoàn toàn tránh xa chúng.

815

156.

816

Cajeyya dummittaṃ bālaṃ,

One should abandon a bad friend, a fool,

Hãy từ bỏ bạn xấu, kẻ ngu si,

817

Āsīvisaṃva māṇavo;

like a youth abandons a venomous snake;

Như người trẻ tránh rắn độc;

818

Bhañjeyya pāpakaṃ kammaṃ,

One should break bad deeds,

Hãy phá hủy nghiệp ác,

819

Naḷāgāraṃva kuñjaro.

like an elephant breaks a reed-hut.

Như voi phá nhà tranh.

820

157.

821

Na hi aññañña-cittānaṃ,

Indeed, with those of fickle minds,

Đối với những người có tâm ý khác biệt,

822

Itthīnaṃ purisāna vā;

whether women or men;

Dù là phụ nữ hay đàn ông;

823

Nānāvīkatvā saṃsaggaṃ,

Having acted in various ways, for such

Sau khi đã làm nhiều việc khác nhau để kết giao,

824

Tādisaṃ pica nāsmase.

one should not associate (with them).

Chúng ta cũng không nên tin tưởng người như vậy.

825

158.

826

Nāsmase kata-pāpamhi,

One should not trust one who has done evil,

Không nên tin tưởng kẻ đã làm điều ác,

827

Nāsmase alika-vādine;

nor one who speaks falsely;

Không nên tin tưởng kẻ nói dối;

828

Nāsmate attatthapaññamhi,

One should not trust one whose wisdom is for self-gain,

Không nên tin tưởng kẻ chỉ nghĩ đến lợi ích của mình,

829

Atta-santepi nāsmate.

nor even one's own relatives.

Ngay cả người thân cũng không nên tin tưởng.

Table of Contents

Cāritta-niddesa

Section on Conduct

Chỉ dẫn về Hạnh Kiểm

Settings