Naradakkhadīpanī

304

Paññā-niddesa

Discourse on Wisdom

Chỉ dẫn về Trí tuệ

305

55.

306

Paññaṃ pathamamesehi,

First, seek wisdom;

Trước tiên hãy tìm cầu trí tuệ,

307

Paññā-balaṃ bahuttamaṃ;

the power of wisdom is supreme;

Sức mạnh trí tuệ là tối thượng;

308

Kula-putta balaṃ paññā,

wisdom is the strength of a noble son;

Trí tuệ là sức mạnh của người con nhà lành,

309

Kiṃhināma na sādhyati.

what cannot be accomplished by it?

Điều gì mà trí tuệ không thể thành tựu?

310

56.

311

Aneka-saṃsayucchedi,

It severs innumerable doubts,

Cắt đứt vô số nghi ngờ,

312

Parokkhatthassa dassakaṃ;

it reveals the hidden meaning;

Chỉ ra những điều ẩn khuất;

313

Sabbassa locanaṃ satthaṃ,

it is the eye for all beings; the scripture, that is.

Kinh điển là con mắt của tất cả,

314

Yassa natthyandhameva so.

He who has it not, is truly blind.

Người nào không có nó thì mù lòa.

315

57.

316

Paññā sutaṃ vinicchindi,

Wisdom discerns what has been heard,

Trí tuệ phân định điều đã nghe,

317

Kitti-siloka-vaḍḍhanī;

it increases fame and repute;

Làm tăng danh tiếng và sự tôn kính;

318

Paññāsahito naro idha,

a person endowed with wisdom here

Người có trí tuệ ở đời này,

319

Api sukhānivindati.

also experiences happiness.

Cũng đạt được hạnh phúc.

320

58.

321

Sabbaññubuddha-pacceka,

Regarding the All-Enlightened Buddhas, Pacceka Buddhas,

Chư Phật Toàn Giác, Độc Giác,

322

Catusacca-sutā iti;

and those who have heard the Four Noble Truths:

Và những người đã nghe Tứ Diệu Đế;

323

Catu-buddhesu ekova,

among these four types of Buddhas, only one

Trong bốn loại Phật ấy, chỉ một,

324

Bahussuto naro bhave.

is a person of extensive learning.

Người ấy trở thành bậc đa văn.

325

59.

326

Lekhacheko vācacheko,

He who is skilled in writing, skilled in speech,

Giỏi viết, giỏi nói,

327

Ganthacheko suvācako;

skilled in texts, an excellent speaker;

Giỏi kinh điển, giỏi diễn thuyết;

328

Vidhāyakacheko sūro,

skilled in administration, brave—

Giỏi sắp đặt, dũng cảm,

329

Niddukkhova sakammani.

he is free from trouble in his work.

Không khổ đau trong công việc của mình.

330

60.

331

Paññā hi seṭṭhā kusalā vadanti,

The skillful declare wisdom to be supreme,

Người thiện nói rằng trí tuệ là tối thượng,

332

Nakkhatta-rājāriva tārakānaṃ;

just as the moon is the king of stars;

Như vua các vì sao giữa các vì sao;

333

Sīlaṃ sirīcāpi satañca dhammo,

virtue, prosperity, and the Dhamma of the good

Giới, sự thịnh vượng và pháp của người thiện,

334

Anvāyikā paññāvato bhavanti.

follow one who possesses wisdom.

Đều theo sau người có trí tuệ.

335

61.

336

Sevetha buddhe nipuṇe bahussutte,

One should associate with the enlightened, the astute, the learned,

Hãy thân cận với các bậc giác ngộ, tinh tế, đa văn,

337

Uggāhako ca paripucchako;

and be a learner and an inquirer;

Người học hỏi và người hỏi han;

338

Suṇeyya sakkaccaṃ subhāsitāni,

one should listen attentively to good sayings;

Hãy lắng nghe kỹ những lời dạy hay,

339

Evaṃ karo paññavā hoti macco.

a mortal acting thus becomes wise.

Người làm như vậy sẽ trở thành người có trí tuệ.

340

62.

341

Vayena yasa-pucchāhi,

Through age, inquiries about fame,

Bởi tuổi tác, bởi hỏi han danh tiếng,

342

Tiṭṭha-vāsena yoniso;

through dwelling appropriately, through proper reflection;

Bởi trú xứ hợp lý;

343

Sākacchā snehasaṃsevā,

through discussion, through affectionate association,

Bởi đàm luận, bởi thân cận yêu mến,

344

Patirūpa-vāsenaca.

and through suitable dwelling.

Và bởi trú xứ thích hợp.

345

63.

346

Etāni aṭṭhaṭhānāni,

These are the eight conditions

Tám điều này,

347

Buddhi-visada-kāraṇā;

for the clarity of wisdom;

Là nguyên nhân làm cho trí tuệ trong sáng;

348

Yesaṃ etāni sambhonti,

in whom these are present,

Ai có được những điều này,

349

Tesaṃ buddhi pabhijjati.

their wisdom develops.

Trí tuệ của người ấy sẽ phát triển.

350

64. Cattārome bhikkhave dhammā paññāvuddhiyā saṃvattanti.

64. Monks, these four things contribute to the growth of wisdom.

64. Này các Tỳ-kheo, có bốn pháp làm tăng trưởng trí tuệ.

Katame cattāro.

Which four?

Bốn pháp nào?

Sappurisasaṃsevo saddhammasavanaṃ yoniso manasikāro dhammānudhamma-paṭipatti.

Association with good people, listening to the true Dhamma, careful attention, and practicing in accordance with the Dhamma.

Thân cận bậc thiện trí, nghe Chánh pháp, tác ý như lý, thực hành đúng Pháp và Tùy Pháp.

Ime kho bhikkhave cattāro dhammā paññā-vuddhiyā saṃvattantītti.

These four things, monks, contribute to the growth of wisdom.

Này các Tỳ-kheo, bốn pháp này làm tăng trưởng trí tuệ.

351

65.

352

Cakkhupasāda-sampanno,

Endowed with clear vision,

Có được sự trong sáng của mắt,

353

Acchimantañca passati;

one sees those with eyes;

Thấy được người có mắt;

354

Andhaṃ kāṇaṃ su-passantaṃ,

a blind person, though seeing a blind and one-eyed person clearly,

Người mù, người chột nhìn rất rõ,

355

Andho sabbaṃ na passati.

sees nothing at all.

Người mù không thấy được tất cả.

356

66.

357

Passatti passo passantaṃ,

One who sees, sees the one who sees,

Người thấy thấy người thấy,

358

A-passantañca passati;

and also sees the one who does not see;

Và thấy cả người không thấy;

359

A-passanto a-passantaṃ,

one who does not see, does not see the one who does not see,

Người không thấy không thấy người không thấy,

360

Passantañca na passati.

nor does he see the one who sees.

Và không thấy cả người thấy.

361

67.

362

Pākaṭaṃ a-paṭicchannaṃ,

Visible, unconcealed

Hình sắc rõ ràng, không che giấu,

363

Rūpaṃ pasāda-cakkhunā;

form by the eye of clear vision;

Bằng con mắt trong sáng;

364

Nāññaṃ passatti sabbaṃpi,

one sees nothing else at all,

Không thấy điều gì khác, tất cả đều,

365

Tathato ñāṇa-cakkhunā.

just so by the eye of knowledge.

Như vậy bằng con mắt trí tuệ.

366

68.

367

Sujanāsujanā sabbe,

All good people and bad people

Người thiện và người bất thiện, tất cả,

368

Guṇenāpi vivekino;

are distinguished by their qualities;

Đều phân biệt bởi đức hạnh;

369

Vivekaṃ na samāyanti,

they do not attain discernment

Không đạt được sự phân biệt,

370

A-vivekījanantike.

in the presence of undiscerning people.

Khi ở gần những người không phân biệt.

371

69.

372

Yo ca uppatitaṃ atthaṃ,

He who does not quickly comprehend

Người nào không nhanh chóng hiểu được,

373

Na khippamanubujjhati;

an arising matter,

Điều lợi ích vừa phát sinh;

374

A-mittavasamanveti,

comes under the sway of enemies,

Sẽ rơi vào sự kiểm soát của kẻ thù,

375

Pacchā ca anutappati.

and repents later.

Và sau đó hối tiếc.

376

70.

377

Evaṃ mahiddhikā paññā,

Such is the great power of wisdom,

Trí tuệ có uy lực lớn như vậy,

378

Nipuṇā sādhucintinī;

subtle, thinking rightly;

Tinh tế, tư duy đúng đắn;

379

Diṭṭhadhamma-hitatthāya,

for the benefit in this present life,

Vì lợi ích trong hiện tại,

380

Samparāya-sukhāya vā.

or for happiness in the life to come.

Hoặc vì hạnh phúc trong đời sau.

381

71.

382

Taṃ balānaṃ balaṃ seṭṭha,

That strength is the best of strengths,

Sức mạnh đó là tối thượng trong các sức mạnh,

383

Agga paññābalaṃ balaṃ;

the foremost strength is the strength of wisdom;

Sức mạnh trí tuệ là sức mạnh cao nhất;

384

Paññābalenupatthaddho,

supported by the strength of wisdom,

Được hỗ trợ bởi sức mạnh trí tuệ,

385

Etthaṃ vindati paṇḍitto.

the wise one finds success.

Người hiền trí đạt được điều này.

386

72.

387

Yena ñāṇena bujjhanti,

By that knowledge the Noble Ones

Bằng trí tuệ nào mà các bậc Thánh,

388

Ariyā kata-kiccataṃ;

comprehend their task completed;

Hiểu được việc cần làm đã hoàn thành;

389

Taṃ ñāṇa-ratanaṃ laddhaṃ,

having obtained that gem of knowledge,

Hãy đạt được viên ngọc trí tuệ đó,

390

Vāyāmetha jinorasā.

strive, O sons of the Victor!

Hỡi con cháu của Đức Phật!

391

73.

392

Paññāratanamālassa,

For one who possesses the jewel of wisdom,

Người đã có viên ngọc trí tuệ,

393

Na ciraṃ vattate bhavo;

existence does not last long;

Vòng sinh tử không kéo dài;

394

Khippaṃ dasseti amataṃ,

it quickly reveals the Deathless,

Nhanh chóng thấy được Bất tử,

395

Na ca so rocate bhave.

and he has no delight in existence.

Và không còn ưa thích các cõi hữu.

396

74.

397

Pamādamanuyuñjanti,

Foolish, ignorant people

Những người ngu si, kém trí,

398

Bālā dummedhino janā;

indulge in heedlessness;

Đắm mình trong sự phóng dật;

399

Appamādañca medhāvī,

but the wise one guards heedfulness

Còn người có trí tuệ thì không phóng dật,

400

Dhanaṃ seṭṭhaṃva rakkhati.

as a supreme treasure.

Bảo vệ nó như tài sản quý giá nhất.

401

75.

402

Dhana-puñña-dhī-lābhena,

The wise one spends his time

Người hiền trí dành thời gian để,

403

Kālaṃ khiyyati paṇḍito;

in acquiring wealth, merit, and wisdom;

Đạt được tài sản, công đức và trí tuệ;

404

Kīḷanena ca dummedho,

but the fool, in playing,

Còn người ngu thì bằng vui chơi,

405

Niddāya kalahena vā.

sleeping, or quarreling.

Ngủ nghỉ hoặc tranh cãi.

406

76.

407

Pamādaṃ appamādena,

When the wise one overcomes

Khi người hiền trí đẩy lùi,

408

Yadā nūdati paṇḍito;

heedlessness with heedfulness,

Sự phóng dật bằng không phóng dật;

409

Paññāpāsāda-māruyha,

having ascended the palace of wisdom,

Leo lên lầu trí tuệ,

410

A-soko sokiniṃ pajaṃ,

sorrowless, he surveys the sorrowing populace;

Không sầu muộn nhìn chúng sinh đang sầu khổ,

411

Pabbataṭṭhova bhūmaṭṭhe,

like one standing on a mountain

Như người đứng trên núi nhìn những người dưới đất,

412

Dhīro bāle avekkhati.

gazing upon those on the ground, the wise one views the fools.

Bậc trí tuệ nhìn những kẻ ngu si.

413

77.

414

Natti attasamaṃ pemaṃ,

There is no love equal to oneself,

Không có tình yêu nào bằng tự ái,

415

Natthi dhaññasamaṃ dhanaṃ;

no wealth equal to grain;

Không có tài sản nào bằng ngũ cốc;

416

Natthi paññāsamā ābhā,

no light equal to wisdom,

Không có ánh sáng nào bằng trí tuệ,

417

Vuṭṭhi ve paramā sarā.

rain is indeed the highest of waters.

Mưa là điều tối thượng cho các hồ.

418

78.

419

Diṭṭhe dhamme ca yo attho,

He who understands the good

Người nào hiểu được lợi ích trong đời này,

420

Yo cattho samparāyiko;

in this life and in the next,

Và lợi ích trong đời sau;

421

Atthābhisamayā dhīro,

the wise one, by comprehending the good,

Người hiền trí hiểu rõ lợi ích,

422

Paṇḍitoti pavuccati.

is called a paṇḍita.

Được gọi là bậc trí tuệ.

423

79.

424

Na tena paṇḍito hoti,

He is not a paṇḍita

Không phải vì nói nhiều,

425

Yāvatā bahu bhāsati;

merely because he speaks much;

Mà người ấy là bậc trí tuệ;

426

Khemī a-verī a-bhayo,

secure, without enmity, fearless,

Người an ổn, không thù hận, không sợ hãi,

427

Paṇḍitotti pavuccati.

he is called a paṇḍita.

Được gọi là bậc trí tuệ.

428

80.

429

Yamhi saccañca dhammo ca,

In whom there is truth and Dhamma,

Trong người nào có chân lý và Chánh pháp,

430

A-hiṃsā saṃyamo damo;

non-violence, restraint, and discipline;

Không hại, tự chế, tự điều phục;

431

Sa ve vantamalo dhīro,

he who has indeed cast off defilements, that wise one,

Người ấy thật sự đã xả bỏ cấu uế, bậc trí tuệ,

432

Thero iti pavuccatti.

is called an elder (Thera).

Được gọi là Trưởng lão.

433

81.

434

Saka-guṇaṃ saka-dosaṃ,

He who knows his own virtues and his own faults,

Người nào biết được đức của mình, lỗi của mình,

435

Yo jānāti sapaṇḍito;

he is a paṇḍita;

Người ấy là bậc trí tuệ;

436

Para-guṇaṃ para-dosaṃ,

he who knows others' virtues and others' faults,

Người nào biết được đức của người, lỗi của người,

437

Yo jānāti sapaṇḍito.

he is a paṇḍita.

Người ấy là bậc trí tuệ.

438

82.

439

Sati-vīriya-paññāya,

He who performs his postures

Bằng niệm, tinh tấn, trí tuệ,

440

Yo karoti iriyāpathe;

with mindfulness, energy, and wisdom;

Người nào thực hành các oai nghi;

441

So paṇḍito have bhave,

he will indeed be a paṇḍita,

Người ấy thật sự là bậc trí tuệ,

442

Ubhayattha-pariggaho.

one who grasps both benefits.

Nắm giữ cả hai lợi ích.

443

83.

444

Kataññū vijjā-sampanno,

He who is grateful, endowed with knowledge,

Người biết ơn, đầy đủ kiến thức,

445

Jātimā dhanavā have;

of good birth, wealthy;

Có dòng dõi cao quý, có tài sản;

446

So vicāraṇa-sīlo ca,

and is of a reflective nature,

Người ấy cũng có khả năng suy xét,

447

Niddukkho paṇḍito bhave.

he will be a paṇḍita free from suffering.

Sẽ là bậc trí tuệ không khổ đau.

448

Sabbe kammassakā sattā,

All beings are owners of their kamma,

Tất cả chúng sinh đều là chủ nhân của nghiệp,

449

Kammaṃ satte vibhajjati.

kamma divides beings.

Nghiệp phân chia chúng sinh.

450

84.

451

Yo passati paccakkhatthaṃ,

He who sees the immediate meaning,

Người nào thấy lợi ích hiện tại,

452

Yo ca saṃsāratthaṃ tesu;

and he who sees the meaning concerning saṃsāra among them;

Và người nào thấy lợi ích luân hồi trong đó;

453

Pacchimova pūjanīyo,

the latter is more worthy of honor,

Người sau đáng được tôn kính hơn,

454

Ubhayattha-sudiṭṭhattā.

because both meanings are seen well.

Vì đã thấy rõ cả hai lợi ích.

455

85.

456

Appena anavajjena,

Content with little, blameless,

Với ít ỏi, không đáng chê trách,

457

Santuṭṭho sulabhena ca;

and easy to obtain;

Hài lòng, dễ có được;

458

Mattaññū subharo hutvā,

knowing moderation, being easily supported,

Biết đủ, dễ nuôi dưỡng,

459

Careyya paṇḍito naro.

a wise man should wander.

Người hiền trí nên sống như vậy.

460

86.

461

Attānameva pathamaṃ,

One should first establish

Trước tiên hãy đặt mình,

462

Patirūpe nivesaye;

oneself in what is fitting;

Vào điều thích hợp;

463

Athaññamanusāseyya,

then one should instruct others,

Sau đó mới khuyên người khác,

464

Na kilisseyya paṇḍito.

a wise person will not be defiled.

Người hiền trí sẽ không bị vấy bẩn.

465

87.

466

Uttama-parisāya ve,

Indeed, in a supreme assembly,

Trong hội chúng tối thượng,

467

Utttamaṃ vācamuttamo;

a supreme person utters a supreme speech;

Bậc tối thượng nói lời tối thượng;

468

Bhaṇeyyākhepa-vitthāraṃ,

brief or expansive,

Lời nói ngắn gọn và rộng rãi,

469

Sā anagghyā lokattaye.

that is priceless in the three worlds.

Lời ấy vô giá trong ba cõi.

470

88.

471

Paṇḍitassa subhāsittaṃ,

The good saying of a paṇḍita,

Lời nói hay của bậc trí tuệ,

472

Paṇḍitova sujāniyā;

only a paṇḍita understands well;

Chỉ bậc trí tuệ mới hiểu rõ;

473

Dummedho taṃ na jānāti,

the fool does not know it;

Kẻ ngu si không hiểu điều đó,

474

Dhīro dhīraṃ mamāyati.

the wise one cherishes the wise.

Bậc trí tuệ quý trọng bậc trí tuệ.

475

89.

476

Yena kenaci vaṇṇena,

By whatever speech

Bằng bất cứ lời nói nào,

477

Paro labhati rūppanaṃ;

another person suffers;

Người khác bị tổn thương;

478

Attho vācāya ce hoti,

if the speech has meaning (or is true),

Nếu lời nói ấy có hại,

479

Taṃ na bhāseyya paṇḍito.

a paṇḍita should not utter it.

Bậc trí tuệ không nên nói.

480

90.

481

Bhuñjanatthaṃ kathanatthaṃ,

Do not say that the mouth

Miệng không phải để ăn hay để nói,

482

Mukhaṃ hotītti no vade;

is for eating or speaking;

Đừng nói như vậy;

483

Yaṃvā taṃvā mukhāruḷhaṃ,

whatever comes forth from the mouth

Bất cứ lời nào phát ra từ miệng,

484

Vacanaṃ paṇḍito naro.

is the word of a paṇḍita.

Người hiền trí đều cân nhắc.

485

91.

486

Para-sattitto sa-sattiṃ,

It is difficult for a person

Sức mạnh của người khác và sức mạnh của mình,

487

Dujjāno hi naro mite;

to gauge the strength of others when he is measuring;

Người khó hiểu về bạn bè;

488

Ce jāne saka-sattiṃca,

if one knows his own strength,

Nếu biết sức mạnh của mình,

489

Kā kathā para-sattiyā.

what need to speak of others' strength?

Thì nói gì đến sức mạnh của người khác.

490

92.

491

Katta-guṇaṃ paresaṃ yo,

He who acknowledges the good deeds of others,

Người nào đáp lại công đức của người khác,

492

Paṭikaroti paṇḍito;

he is a paṇḍita;

Người ấy là bậc trí tuệ;

493

Jānāti so ācikkhati,

he knows and declares it,

Người ấy biết và chỉ ra,

494

Na bālo guṇa-māmako.

not the fool who claims credit for himself.

Không phải kẻ ngu si yêu thích công đức.

495

93.

496

Pabhūtaṃ neva kātabbaṃ,

What is abundant should not be done,

Không nên làm quá nhiều,

497

Bhavissaṃ neva cintaye;

what is to come should not be thought of;

Không nên lo lắng về tương lai;

498

Vattamānena kālena,

with the present time,

Với thời gian hiện tại,

499

Vicaranti vicakkhaṇā.

the discerning ones proceed.

Những người sáng suốt sống an nhiên.

500

94.

501

Dhammesu sati icchitā,

Mindfulness is desired in the Dhammas,

Trong các pháp, niệm được mong muốn,

502

Rasesu loṇamicchitaṃ;

salt is desired in flavors;

Trong các vị, muối được mong muốn;

503

Rāja-kiccesu amaccaṃ,

A minister in royal affairs,

Vị đại thần trong công việc của vua,

504

Sabba-ṭhānesu paṇḍitaṃ.

A wise person in all situations.

Người trí trong mọi hoàn cảnh.

505

95.

506

Khattiyo seṭṭho jane tasmiṃ,

Among people who cling to lineage, the khattiya is supreme;

Trong số những người đặt nặng dòng dõi,

507

Ye gottapaṭisārino;

But one endowed with knowledge and conduct,

bậc Sát-đế-lợi là tối thượng;

508

Vijjā-caraṇa-sampanno,

Is supreme among devas and humans.

Người đầy đủ minh hạnh

509

So seṭṭho deva-mānuse.

He is supreme among gods and humans.

là tối thượng trong loài người và chư thiên.

510

96.

511

Sambuddho dvipadaṃ seṭṭho,

The Fully Awakened One is supreme among bipeds,

Chư Phật Toàn Giác là tối thượng trong loài hai chân,

512

Ājānīyo catuppadaṃ;

A noble steed among quadrupeds;

giống ngựa quý là tối thượng trong loài bốn chân;

513

Sussusā seṭṭhā bhariyānaṃ,

Obedience is supreme among wives,

Sự vâng lời là tối thượng trong các người vợ,

514

Yo ca puttānamassavo.

And he who is obedient among sons.

và người con biết vâng lời.

515

97.

516

Sātthako ca a-sammoho,

Beneficial and free from delusion,

Sự hữu ích và không si mê,

517

Sappāyo gocaro tathā;

And a suitable range for alms, too;

cũng như sự phù hợp trong việc đi khất thực;

518

Cattārimāni sikkheyyuṃ,

These four things should be learned,

Bốn điều này cần phải học hỏi,

519

Sampajaññābhivaḍḍhakā.

Which increase clear comprehension.

chúng làm tăng trưởng sự tỉnh giác.

520

98.

521

Paññañca kho a-sussusaṃ,

Indeed, without listening to the Dhamma,

Thật vậy, không lắng nghe,

522

Na koci adhigacchati;

No one gains wisdom;

không ai đạt được trí tuệ;

523

Bahussutaṃ anāgamma,

Without approaching the learned,

Không nương tựa bậc đa văn,

524

Dhammaṭṭhaṃ a-vinibbhajaṃ.

Without discerning the Dhamma.

không phân biệt được Chánh Pháp.

525

99.

526

Adhippāyo sudubbodho,

Since the intention is very difficult to understand,

Vì ý nghĩa sâu xa khó hiểu

527

Yasmā vijjati pāḷiyaṃ;

As it exists in the Pāḷi;

được tìm thấy trong kinh điển Pali,

528

Tasmā upaṭṭhahaṃ gaṇhe,

Therefore, a wise person should take a respected teacher,

do đó, người trí cần nương tựa

529

Garuṃ garumataṃ vidū.

One who is esteemed.

một vị Thầy đáng kính.

Table of Contents

Paññā-niddesa

Discourse on Wisdom

Chỉ dẫn về Trí tuệ

Settings