Naradakkhadīpanī

890

Gharāvāsa-niddesa

Section on Householder Life

Gharāvāsa-niddesa

891

171.

892

Dukkhaṃ gahabbataṃ sādhu,

Household life is suffering, indeed;

Đời sống gia đình là khổ, nhưng là tốt,

893

Saṃvibhajjañca bhojanaṃ;

sharing one's food;

Và chia sẻ thức ăn;

894

A-hāso attha-lobhesu,

No loss in pursuit of wealth,

Không mất mát trong việc kiếm lợi ích,

895

Attha-byāpatti abyatho.

unperturbed by loss of wealth.

Không bị phiền não bởi những trở ngại.

896

172.

897

Yodha sītañca uṇhañca,

He who considers cold and heat

Ai ở đây không xem lạnh và nóng,

898

Tiṇā bhiyyo na maññati;

no more than straw;

Hơn cỏ rác;

899

Karaṃ purisa-kiccāni,

Performing manly duties,

Làm những việc cần làm của một người đàn ông,

900

So sukhā na vihāyati.

he does not diminish from happiness.

Người ấy không từ bỏ hạnh phúc.

901

173.

902

Paṇḍito sīla-sampanno,

A wise person endowed with virtue,

Bậc trí tuệ, đầy đủ giới hạnh,

903

Saṇhā ca paṭibhānavā;

gentle and insightful;

Dịu dàng và có tài ứng đối;

904

Nivāta-vutti atthaddho,

Humble in demeanor, not arrogant,

Hành xử khiêm tốn, không kiêu ngạo,

905

Tādiso labhate yasaṃ.

such a one gains fame.

Người như vậy đạt được danh tiếng.

906

174.

907

Uṭṭhānako analaso,

Energetic, not lazy,

Người siêng năng, không lười biếng,

908

Āpadāsu na vedhati;

not shaken in adversity;

Không run sợ trong hoạn nạn;

909

Acchinnavutti medhāvī,

Of uninterrupted endeavor, intelligent,

Hành xử không gián đoạn, có trí tuệ,

910

Tādiso labhate yasaṃ.

such a one gains fame.

Người như vậy đạt được danh tiếng.

911

175.

912

Saṅgāhako mitta-karo,

One who is helpful, makes friends,

Người biết thu phục, kết bạn,

913

Vadaññū vītta-maccharo;

generous, free from avarice;

Hào phóng, không keo kiệt;

914

Netā vi-netā anu-netā,

A leader, a disciplinarian, a reconciler,

Người dẫn dắt, người giáo hóa, người khuyên nhủ,

915

Tādiso labhate yasaṃ.

such a one gains fame.

Người như vậy đạt được danh tiếng.

916

176.

917

Uṭṭhānavako satīmato,

For one who is energetic, mindful,

Đối với người siêng năng, có chánh niệm,

918

Suci-kammassa nisammakārino;

of pure action, and acts with discernment;

Có hành động thanh tịnh, biết suy xét;

919

Saññatassa dhamma-jīvino,

Self-controlled, living righteously,

Tự chế, sống theo Chánh pháp,

920

A-ppamattassa yasobhi-vaḍḍhati.

diligent, fame increases.

Không phóng dật, danh tiếng của người ấy tăng trưởng.

921

177.

922

Dveva tāta padākāni,

Two paths indeed, dear one,

Này con, có hai điều,

923

Yattha sabbaṃ patiṭṭhitaṃ;

on which everything is established;

Mà mọi thứ đều dựa vào đó;

924

A-laddhassa ca yo lābho,

The acquisition of what has not been gained,

Đó là sự đạt được những gì chưa có,

925

Laddhassa anurakkhaṇā.

and the preservation of what has been gained.

Và sự bảo vệ những gì đã đạt được.

926

178.

927

Catudhā vibhaje bhoge,

One should divide one's wealth into four parts,

Người trí sống trong gia đình, nên chia tài sản thành bốn phần;

928

Paṇḍito gharamāvasaṃ;

a wise householder;

Bậc trí sống tại gia;

929

Ekena bhogaṃ bhuñjeyya,

With one part, one should enjoy wealth,

Một phần để hưởng thụ,

930

Dvīhi kammaṃ payojaye;

with two, one should conduct business;

Hai phần để đầu tư vào công việc;

931

Catutthañca nidhāpeyya,

And the fourth part, one should lay by,

Và phần thứ tư để cất giữ,

932

Āpadāsu bhavissati.

it will be for times of adversity.

Để dùng khi gặp hoạn nạn.

933

179.

934

Añjanānaṃ khayaṃ disvā,

Observing the depletion of collyrium,

Thấy sự hao mòn của thuốc kẻ mắt,

935

Upacikānañca ācayaṃ;

and the accumulation of ants' nests;

Và sự tích tụ của kiến;

936

Madhūnañca samāhāraṃ,

And the gathering of honey,

Và sự thu thập mật của ong,

937

Paṇḍitto gharamāvase.

a wise person should manage his household.

Người trí nên sống trong gia đình.

938

180.

939

Vibhavaṃ rakkhato laddhaṃ,

For one who protects acquired wealth,

Khi tài sản đã có được được bảo vệ,

940

Parihāni na vijjati;

there is no decline;

Không có sự mất mát;

941

Ārakkhamhi a-santamhi,

When there is no protection,

Khi không có sự bảo vệ,

942

Laddhaṃ laddhaṃ vinassati.

whatever is gained is lost.

Những gì đã có được đều mất đi.

943

181.

944

Paññā natthi dhanaṃ natthi,

If one has no wisdom, no wealth,

Ai không có trí tuệ, không có tài sản,

945

Yassa loke na vindati;

and finds no joy in this world;

Không tìm thấy gì trên đời;

946

Putta-dārā na pīyanti,

If sons and wives are not loved,

Con cái và vợ không được yêu thương,

947

Tassa mittaṃ sukhāvahaṃ.

for him, a friend brings happiness.

Người ấy có bạn mang lại hạnh phúc.

948

182.

949

Cattāro ca veditabbā,

Four kinds should be known,

Bốn loại người nên được biết,

950

Mittā ceva suhadā ca;

as friends and well-wishers;

Là bạn và người thân;

951

Upakāro suhadopi,

The helpful one, the well-wisher,

Người giúp đỡ cũng là người thân,

952

Samāna-sukha-dukkho ca;

one who shares joy and sorrow;

Người cùng chia sẻ sướng khổ;

953

Atthakkhāyīnukampako,

The one who points out welfare, the compassionate one,

Người chỉ rõ lợi ích, người có lòng từ bi,

954

Tathā mitto veditabbo.

thus a friend should be known.

Người bạn như vậy nên được biết.

955

183.

956

Bhogā naṭṭhena jiṇṇena,

Wealth lost, or old and worn out,

Tài sản bị mất mát, hư hỏng,

957

A-mitena ca bhojane;

or consumed immoderately;

Và ăn uống không có chừng mực;

958

Na tiṭṭhanti ciraṃ disvā,

Seeing that it does not last long,

Thấy điều đó không tồn tại lâu dài,

959

Taṃ paṇḍito ghare vase.

a wise person should dwell in the house.

Người trí nên sống trong nhà.

960

184.

961

Ati-sītaṃ ati-uṇhaṃ,

"Too cold, too hot,

"Quá lạnh, quá nóng,

962

Ati-sāyamidaṃ ahu;

too early this was";

Đã quá muộn rồi";

963

Iti vissaṭṭha-kammante,

Thus, for those who neglect their duties,

Đối với những người bỏ bê công việc như vậy,

964

Atthā accenti māṇave.

opportunities pass by them.

Lợi ích sẽ trôi qua, hỡi con người.

965

185.

966

Na divā suppa-sīlena,

One who is accustomed to sleeping during the day,

Không thể sống trong nhà,

967

Rattinaṭṭhānadessinā;

and dislikes rising at night;

Với người có thói quen ngủ ngày, ghét thức dậy ban đêm;

968

Niccaṃ mattena soṇḍena,

Always intoxicated, a drunkard,

Luôn say sưa, nghiện ngập,

969

Sakkā āvasituṃ gharaṃ.

cannot manage a household.

Người như vậy không thể duy trì gia đình.

970

186.

971

Hananti bhogā dummedhaṃ,

Possessions destroy the foolish,

Tài sản hủy hoại kẻ si mê,

972

No ce pāra-gavesino;

if they do not seek the far shore;

Nếu người ấy không tìm đến bờ bên kia;

973

Bhoga-taṇhāya dummedho,

Driven by craving for possessions, the fool

Do tham ái tài sản, kẻ si mê,

974

Hanti aññeva attanaṃ.

destroys himself as if by fire.

Hủy hoại chính mình.

975

187.

976

Dujjīvitamajīvimhā,

"We lived a bad life,

Chúng ta đã sống một cuộc đời tồi tệ,

977

Yesaṃ no na dadāmase;

we who gave nothing;

Vì chúng ta đã không bố thí;

978

Vijjamānesu bhogesu,

Though possessions were available,

Mặc dù có tài sản,

979

Dīpaṃ nā kamha mattano.

we made no island for ourselves."

Chúng ta đã không tạo ra một hòn đảo cho chính mình.

980

188.

981

Saṭṭhi-vassa-sahassāni,

"Sixty thousand years,

Sáu mươi ngàn năm,

982

Paripuṇṇāni sabbaso;

completely full in every way;

Hoàn toàn trọn vẹn;

983

Niraye paccamānānaṃ,

For those being tormented in hell,

Khi bị nung nấu trong địa ngục,

984

Kadā anto bhavissati.

when will there be an end?"

Khi nào mới có kết thúc?

985

189.

986

Natthi anto kuto anto,

"There is no end, how can there be an end?

Không có kết thúc, làm sao có kết thúc,

987

Na anto patidissati;

No end is seen;

Không thấy được kết thúc;

988

Tadā hi pakataṃ pāpaṃ,

For indeed, the evil deed done,

Khi đó, điều ác đã làm,

989

Mama tuyhañce mārisā;

by me and by you, good sirs."

Của tôi và của bạn, hỡi bạn hiền;

990

190.

991

Sohaṃ nūna ito gantā,

"Therefore, I, going from here,

Tôi chắc chắn sẽ đi từ đây,

992

Yoni laddhāna mānusaṃ;

having obtained a human birth;

Đạt được sự tái sinh làm người;

993

Vadaññū sīla-sampanno,

Being generous and endowed with virtue,

Hào phóng, đầy đủ giới hạnh,

994

Kāhāmi kusalaṃ bahuṃ.

I will perform much wholesome action."

Tôi sẽ làm nhiều điều thiện.

995

191.

996

Mā gijjhe paccaye macco,

Let not a mortal crave for requisites,

Người phàm không nên tham lam các yếu tố,

997

Bahu-dosā hi paccayā;

for requisites have many faults;

Vì các yếu tố có nhiều lỗi lầm;

998

Caranto paccaye ñāyā,

One who understands requisites while living (on alms),

Người hiểu rõ các yếu tố khi hành xử,

999

Ubhayatthāpi vaḍḍhati.

prospers in both ways.

Sẽ tăng trưởng ở cả hai phương diện.

1000

192.

1001

A-laddhā vittaṃ tappati,

One laments not having gained wealth,

Không có được tài sản, người ấy đau khổ,

1002

Pubbe a-samudānitaṃ;

which was not accumulated before;

Vì trước đây không tích lũy;

1003

Na pubbe dhanamesissaṃ,

"I did not seek wealth before,"

"Trước đây tôi đã không tìm kiếm tài sản",

1004

Iti pacchānutappati.

thus one regrets afterwards.

Người ấy hối hận sau này.

1005

193.

1006

Kūṭavedī pure āsiṃ,

"I was deceptive before,

"Trước đây tôi là kẻ lừa dối,

1007

Pisuṇo piṭṭhi-maṃsiko;

a slanderer, a backbiter;

Kẻ nói xấu, kẻ nói lời đâm sau lưng;

1008

Caṇḍo ca pharuso cāpi,

And fierce and harsh as well,"

Hung dữ và thô lỗ",

1009

Iti pacchānutappati.

thus one regrets afterwards.

Người ấy hối hận sau này.

1010

194.

1011

Pāṇātipātī pure āsiṃ,

"I was a killer of living beings before,

"Trước đây tôi là kẻ sát sinh,

1012

Luddo cāpi anariyo;

cruel and ignoble as well;

Tàn ác và không cao thượng;

1013

Bhūtānaṃ nānukampiyaṃ,

Not compassionate towards beings,"

Không có lòng từ bi với chúng sinh",

1014

Iti pacchānutappati.

thus one regrets afterwards.

Người ấy hối hận sau này.

1015

195.

1016

Bahūsu vata santīsu,

"Among many women who were present,

"Mặc dù có nhiều phụ nữ,

1017

Anāpādāsu itthisu;

who were not assailable;

Không gây hại cho ai;

1018

Para-dāraṃ asevissaṃ,

I engaged with another's wife,"

Tôi đã quan hệ với vợ người khác",

1019

Iti pacchānutappati.

thus one regrets afterwards.

Người ấy hối hận sau này.

1020

196.

191.

1021

Bahumhi tava santamhi,

When much food and drink

Khi có nhiều tài sản,

1022

Anna-pāne upaṭṭhite;

are available,

Khi thức ăn, đồ uống có sẵn;

1023

Na pubbe adadaṃ dānaṃ,

he did not give dāna earlier;

"Trước đây ta đã không bố thí,"

1024

Iti pacchānutappati.

thus he regrets later.

Người ấy hối hận về sau.

1025

197.

1026

Mātaraṃ pitarañcāpi,

Though capable, he did not support

Cha mẹ già yếu,

1027

Jiṇṇakaṃ gata-yobbanaṃ;

his mother and father,

Đã qua tuổi thanh xuân;

1028

Pahu santo na posissaṃ,

who were old and past their youth;

"Tuy có khả năng mà ta đã không phụng dưỡng,"

1029

Iti pacchānukappati.

thus he regrets later.

Người ấy hối hận về sau.

1030

198.

1031

Ācariyamanusatthāraṃ,

“I disrespected my teacher and instructor,

Bậc thầy và người chỉ dạy,

1032

Sabba-kāma-rasāharaṃ;

who provides all desired tastes,

Đấng mang lại mọi hương vị mong muốn;

1033

Pitaraṃ atimaññissaṃ,

my father,”

"Ta đã khinh thường như cha mình,"

1034

Iti pacchānutappati.

thus he regrets later.

Người ấy hối hận về sau.

1035

199.

1036

Samaṇe brāhmaṇe cāpi,

“I did not attend upon monastics and brahmins,

Các Sa-môn và Bà-la-môn,

1037

Sīlavante bahussute;

who are virtuous and learned,

Người giữ giới và đa văn;

1038

Na pubbe payirupāsissaṃ,

earlier,”

"Trước đây ta đã không phụng sự,"

1039

Iti pacchānutappati.

thus he regrets later.

Người ấy hối hận về sau.

1040

200.

1041

Sādhu hoti tapo ciṇṇo,

“It is good to have practiced austerity,

Tu tập khổ hạnh là tốt,

1042

Santo ca payirupāsito;

and to have attended upon the peaceful;

Phụng sự bậc hiền thiện là tốt;

1043

Na pubbeva tapociṇṇo,

I did not practice austerity earlier,”

"Trước đây ta đã không tu tập khổ hạnh,"

1044

Iti pacchānutappati.

thus he regrets later.

Người ấy hối hận về sau.

1045

201.

1046

Yo ca etāni ṭhānāni,

But whoever properly

Ai khéo léo thực hành

1047

Yoniso paṭipajjati;

undertakes these duties,

Những điều này một cách đúng đắn;

1048

Karaṃ purisa-kiccāni,

performing a man's tasks,

Thực hiện các bổn phận của người,

1049

Sa pacchā nānutappati.

he does not regret later.

Người ấy về sau sẽ không hối hận.

1050

202.

1051

Na sādhāraṇa-dārassa,

One should not share a wife,

Đừng chia sẻ vợ với người khác,

1052

Na bhuñje sādhumekako;

nor enjoy good food alone;

Đừng ăn một mình món ngon;

1053

Na seve lokāyatikaṃ,

one should not associate with Lokāyatikas,

Đừng giao du với những người theo thuyết thế tục,

1054

Netaṃ paññāya vaḍḍhanaṃ.

for that does not lead to the growth of wisdom.

Điều đó không làm tăng trưởng trí tuệ.

1055

203.

1056

Sīlavā vatta-sampanno,

Virtuous, endowed with observances,

Người giữ giới, đầy đủ bổn phận,

1057

A-ppamatto vicakkhaṇo;

diligent, discerning;

Không phóng dật, có trí tuệ sáng suốt;

1058

Nivātta-vutti atthaddho,

humble in conduct, not arrogant,

Hành xử khiêm tốn, không kiêu ngạo,

1059

Surato sakhito mudu.

kind, friendly, gentle.

Thân thiện, hòa nhã, dịu dàng.

1060

204.

1061

Saṅgahetā ca mittānaṃ,

One who gathers friends,

Người biết tập hợp bạn bè,

1062

Saṃvibhāgī vīdhānavā;

generous, well-disposed;

Biết chia sẻ, có sự sắp xếp;

1063

Tappeyya anna-pānena,

should always satisfy monastics and brahmins

Luôn luôn làm hài lòng các Sa-môn và Bà-la-môn

1064

Sadā samaṇa-brāhmaṇe.

with food and drink.

Bằng thức ăn và đồ uống.

1065

205.

1066

Dhamma-kāmo sutā-dhāro,

Desirous of Dhamma, retaining what is heard,

Người yêu Pháp, ghi nhớ những điều đã nghe,

1067

Bhaveyya paripucchako;

he should be inquisitive;

Nên thường xuyên hỏi han;

1068

Sakkaccaṃ payirupāseyya,

respectfully attending upon

Nên cung kính phụng sự

1069

Sīlavante bahussutte.

the virtuous and learned.

Các bậc giữ giới và đa văn.

1070

206.

1071

Gharamāvasamānassa,

For a householder living in his own house,

Đối với người sống tại gia,

1072

Gahaṭṭhassa sakaṃ gharaṃ;

such a secure livelihood should be;

Gia chủ trong chính ngôi nhà của mình;

1073

Khemā vutti siyā evaṃ,

and thus should be his support.

Lối sống an toàn sẽ là như vậy,

1074

Evaṃ nu assa saṅgaho.

Sự giúp đỡ sẽ là như vậy.

1075

207.

1076

A-byapajjo siyā evaṃ,

Such a person should be free from vexation,

Như vậy sẽ không có sự gây hại,

1077

Sacca-vādī ca māṇavo;

and a truth-speaking youth;

Và người ấy nói lời chân thật;

1078

Asmā lokā paraṃ lokaṃ,

thus, passing from this world to the next,

Từ thế giới này đến thế giới khác,

1079

Evaṃ pecca na socati.

he does not grieve.

Như vậy, sau khi chết, người ấy không sầu khổ.

1080

208.

1081

Sukhā matteyyatā loke,

Happy is motherhood in the world,

Sự hiếu thảo với mẹ là hạnh phúc trên đời,

1082

Atho petteyyatā sukhā;

and happy is fatherhood;

Và sự hiếu thảo với cha cũng là hạnh phúc;

1083

Sukhā sāmaññatā loke,

happy is recluseship in the world,

Sự kính trọng Sa-môn là hạnh phúc trên đời,

1084

Atho brahmaññatā sukhā.

and happy is brahminhood.

Và sự kính trọng Bà-la-môn cũng là hạnh phúc.

1085

209.

1086

Pathavī veḷukaṃ pattaṃ,

Just as the earth is a bamboo leaf,

Đất như một chiếc lá tre,

1087

Cakkavāḷaṃ sucipphalaṃ;

the Cakkavāḷa a small berry;

Vòng vũ trụ như một quả chanh sạch;

1088

Sineru vammiko khuddo,

Sineru a tiny anthill,

Núi Sineru như một gò mối nhỏ,

1089

Samuddo pātiko yathā.

and the ocean a small pool.

Đại dương như một cái chén.

1090

210.

1091

Brahmāti mātā-pitaro,

Mother and father are called Brahmās,

Cha mẹ được gọi là Phạm Thiên,

1092

Pubbācariyāti vuccare;

and former teachers;

Được gọi là các vị thầy đầu tiên;

1093

Āhuneyyā ca puttānaṃ,

worthy of offerings from their children,

Là những bậc đáng được cúng dường của con cái,

1094

Pajānamanukampakā.

compassionate towards their offspring.

Những người có lòng từ bi với con cái.

1095

211.

1096

Tasmā hi ne namaseyya,

Therefore, the wise person should bow to them,

Vì vậy, người trí nên đảnh lễ,

1097

Sakkareyya ca paṇḍito;

and honor them;

Và cung kính họ;

1098

Annena atho pānena,

with food and also with drink,

Bằng thức ăn, đồ uống,

1099

Vatthena sayanena ca.

with clothing and with lodging.

Bằng y phục và chỗ nằm.

Table of Contents

Gharāvāsa-niddesa

Section on Householder Life

Gharāvāsa-niddesa

Settings