366. ‘‘Ati’’ccādi.
366. "Ati," etc.
366. ‘‘Ati’’ (vượt), v.v.
Atilokehi lokātivuttīhi māyādibbagehārāmādīhi padatthehi jāto ayaṃ vimhayo cittavikārasaṅkhāto ṭhāyībhāvo abbhuto raso nāma.
Atilokehi (from extraordinary, supramundane) objects, such as magical divine mansions, monasteries, etc., this vimhayo (wonder), which is the ṭhāyībhāva (permanent mental state) called a mental alteration, is called the marvelous rasa.
Vimhayo (sự kinh ngạc) này, tức là trạng thái tâm trí biến đổi, sinh ra từ các sự vật atilokehi (vượt thế gian), tức là vượt ra ngoài thế giới, như các cung điện, vườn tược, v.v., được tạo ra bằng ảo ảnh, là một rasa (vị) gọi là abbhuta (kỳ diệu).
Sedaassusādhuvādaromañcādayo tassa anubhāvā siyuṃ, tāsādayo byabhicārino hontīti.
Sweat, tears, approbation, goosebumps, etc., are its anubhāvas (consequents); terror, etc., are its byabhicārī bhāvas (transient mental states).
Mồ hôi, nước mắt, lời tán thán, nổi da gà, v.v., là các anubhāva (biểu hiện) của nó; kinh hoàng, v.v., là các byabhicārī (trạng thái cảm xúc phụ).
366. Idāni vimhayarasassa posanakkamaṃ dasseti ‘‘ati’’iccādinā.
366. Now, the process of nurturing the rasa of wonder is shown with "ati," etc.
366. Bây giờ, trình tự nuôi dưỡng của vimhaya rasa (vị kinh ngạc) được trình bày bằng ‘‘ati’’ (vượt), v.v.
Atilokapadatthehi lokaṭṭhitimatikkamma pavattehi māyādibbabhavanaārāmavimānādipadatthehi hetubhūtehi uppajjamāno ayaṃ vimhayo cittabyāpanasaṅkhāto ṭhāyībhāvo abbhuto raso abbhutaraso nāma bhave, sedassusādhuvādādayo tassa abbhutarasassa anubhāvā siyuṃ, tāsāvegadhitippaññā ettha abbhutarasavisaye byabhicārino bhāvā hontīti.
Atilokapadatthehi (from objects that transcend worldly existence), from things like magical divine mansions, monasteries, celestial palaces, etc., which are causes, this vimhayo (wonder), which is the ṭhāyībhāva called mental expansion, becomes the abbhuto raso (marvelous rasa). Sweat, tears, approbation, etc., are tassa (of that marvelous rasa) the anubhāvas (consequents). Terror, agitation, firmness, and wisdom are the byabhicārī bhāvas (transient mental states) ettha (in this context of the marvelous rasa).
Vimhayo (sự kinh ngạc) này, tức là ṭhāyībhāva (trạng thái cảm xúc thường trực) là sự lan tỏa của tâm trí, sinh ra từ các atilokapadatthehi (sự vật vượt thế gian), tức là các sự vật là nguyên nhân như các cung điện, vườn tược, lâu đài thần thánh, v.v., vượt ra ngoài trật tự thế gian, sẽ là một abbhuto raso (vị kỳ diệu); mồ hôi, nước mắt, lời tán thán, v.v., sẽ là các anubhāva (biểu hiện) tassa (của) abbhuta rasa (vị kỳ diệu) đó; kinh hoàng, kinh ngạc, kiên trì, trí tuệ sẽ là các byabhicārino bhāvā (trạng thái cảm xúc phụ) ettha (trong) trường hợp của abbhuta rasa (vị kỳ diệu).
Atikkantā lokamiti ca, te ca te padatthā ceti ca, sādhuiti vādoti ca, sedo ca assu ca sādhuvādo ceti ca, te ādi yesaṃ romañcādīnamiti ca, tāso ca āvego ca dhiti ca paññā ceti ca vākyaṃ.
The statement is: "that which transcends the world," and "those are the objects," and "good speech," and "sweat, and tears, and approbation," and "those are the beginning of goosebumps, etc.," and "terror, and agitation, and firmness, and wisdom."
Câu giải thích là: vượt quá thế giới, và những sự vật đó, và lời tán thán, và mồ hôi, và nước mắt, và lời tán thán, và những thứ đó là khởi đầu của những thứ như nổi da gà, v.v., và kinh hoàng, và kinh ngạc, và kiên trì, và trí tuệ.
So vidhurapaṇḍito puṇṇakena yakkhena naṭena iva anekavikāradassanakena nāṭakena viya āhaṭanekabhiṃsanesu bhayattamānītānekavidhabhiṃsanesu vattamānesu suniccalo tena puṇṇakena acalā saṭṭhiyojanubbedhakāḷāgiripabbatamatthakato nipātito avaṃsiropataṃ adhosīsaṃ patanto asantasaṃ evaṃ appatiṭṭhepi anuttasanto taṃ pabbataṃ diṭṭhiyaṭṭhiyā mini pamāṇamakāsi, aho acchariyanti.
That Vidhura Paṇḍita, by Puṇṇaka the yakkha, like a dancer, like a dramatist showing many transformations, when many terrifying acts were brought forth, many kinds of terrifying acts that cause fear, was completely still; by that Puṇṇaka, he was thrown headlong down (head first) from the summit of Acalā, the Kālāgiri mountain, sixty yojanas high; falling, unfrightened, not terrified even in such an unsteady situation, he measured that mountain with his sight. Alas, how astonishing!
Vị hiền giả Vidhura đó, giữa vô vàn những sự hăm dọa được Dạ-xoa Punṇaka mang đến, như một diễn viên, như một vở kịch biểu diễn nhiều biến hóa, rất bất động. Bị Punṇaka đó ném từ đỉnh núi Kāḷāgiri cao sáu mươi do-tuần, một ngọn núi không lay chuyển, rơi xuống với đầu lộn ngược, không kinh sợ, không sợ hãi ngay cả khi không có chỗ dựa như vậy, ông ấy đã đo lường ngọn núi đó bằng cây gậy của mình. Ôi, thật kỳ diệu!
Ettha bhayahetumhi sati bhītiyā ca tattha parijānanābhāvassa ca lokasabhāvattā tamatikkamma bhayakaraṇe asantāsassa ca diṭṭhiyā pabbataminanassa ca pavattabhāvakathanena lokātikkantapadatthasaṅkhāto vibhāvo ‘‘asantasaṃ taṃ mini diṭṭhiyaṭṭhiyā’’ti iminā pakāsito.
Here, by the statement “unfrightened, he measured it with his sight,” the extraordinary element, which transcends worldly nature, is revealed. This is because, even when there was a cause for fear and a lack of knowing fear in that situation (which is normal for the world), his being unfrightened in the face of terrifying acts, and his measuring the mountain with his sight, occurred.
Ở đây, khi có nguyên nhân gây sợ hãi, và việc không nhận biết được nỗi sợ hãi trong đó là bản chất của thế gian, thì việc vượt qua điều đó, không kinh hãi khi đối mặt với sự đáng sợ, và việc đo lường ngọn núi bằng cây gậy, được nói đến như là một sự kiện xảy ra, điều này cho thấy một trạng thái vượt thế gian, được biểu lộ qua câu ‘‘không kinh sợ, ông ấy đo lường nó bằng cây gậy của mình’’.
‘‘Aho’’ti vacanena, tassa sāmatthiyena ca sādhuvādasedaassuādayo anubhāvā vibhāvitā.
By the word “alas” and by his capability, anubhāvas such as cries of approval, sweat, and tears are demonstrated.
Qua từ ‘‘Ôi’’, và qua năng lực của nó, những cảm xúc như tán thán, mồ hôi, nước mắt, v.v., được biểu lộ.
Tāsaāvegadhiticcādibyabhicārībhāvā, vimhayasaṅkhātaṭhāyībhāvo ca samuditavākyasāmatthiyena jotito.
Transitory states (byabhicārībhāvas) such as agitation, resolution, and mindfulness, and the permanent state (ṭhāyībhāva) called astonishment, are illuminated by the force of the combined verses.
Những cảm xúc phụ trợ như lo âu, quyết tâm, trí nhớ, v.v., và cảm xúc thường trực gọi là kinh ngạc, được làm sáng tỏ bởi năng lực của toàn bộ câu nói.
367. ‘‘Ṭhāyi’’ccādi.
367. Starting with “Ṭhāyi” (permanent state).
367. Câu ‘‘Ṭhāyi’’ (thường trực), v.v.
Mettādisambhavo samo upasamasaṅkhāto ṭhāyībhāvo bhavati, tadanurūpehi bhāvānubhāvehi tassa ukkaṃso yassa, so santo nāma raso bhavati, so ca santanisevitoti.
The permanent state called tranquility (upasamasaṅkhāta) arises from loving-kindness and so forth. That, whose excellence is due to appropriate emotions (bhāvas) and manifestations (anubhāvas), is called the tranquil sentiment (santa rasa), and it is practiced by the tranquil.
Cảm xúc thường trực gọi là bình an (sama), tức là sự lắng dịu, phát sinh từ từ ái, v.v. Vị nào mà sự thăng hoa của nó (tức của sự bình an) là nhờ các cảm xúc và biểu hiện tương ứng, vị đó gọi là vị bình an (santo), và vị đó được người thiện lành phụng sự.
367. Idāni santarasassa posanakkamaṃ dasseti ‘‘ṭhāyi’’ccādinā.
367. Now, the development sequence of the tranquil sentiment (santarasassa posanakkamaṃ) is shown with “ṭhāyi” and so forth.
367. Bây giờ, ngài trình bày quá trình phát triển của vị bình an bằng cách nói ‘‘ṭhāyi’’ (thường trực), v.v.
Mettādayāmodādisambhavo mettākaruṇāpītiādivibhāvehi sambhūto samo kāyacittopasamo ṭhāyībhāvo nāma hoti, bhāvādīhi byabhicārībhāvādīhi karaṇabhūtehi, apica tassa samassa anurūpehi byabhicārībhāvānubhāvehi tadukkaṃso tassa ṭhāyībhāvassa ukkaṃsayutto santanisevito sādhūhi sevito santo santaraso nāma hotīti.
Tranquility (samo), the calm of body and mind, which arises from loving-kindness, compassion, joy, and so forth, meaning originating from the bases of loving-kindness, compassion, and delight, is called a permanent state (ṭhāyībhāva). And its excellence (tadukkaṃso), the excellence of that permanent state, is due to emotions and others (byabhicārībhāvādīhi karaṇabhūtehi), meaning due to accessory emotional states and manifestations that are appropriate for that tranquility, and it is practiced by the tranquil (santanisevito), meaning it is practiced by noble ones, and this is called the tranquil (santo) sentiment.
Cảm xúc thường trực gọi là bình an (samo), tức sự lắng dịu của thân và tâm, phát sinh từ các trạng thái như từ ái, bi, hỷ, v.v. (mettādayāmodādisambhavo). Vị nào có sự thăng hoa của nó (tức của cảm xúc thường trực đó) nhờ các yếu tố như các cảm xúc phụ trợ, v.v., và nhờ các cảm xúc phụ trợ và biểu hiện tương ứng với nó, vị đó gọi là vị bình an (santo), được người thiện lành phụng sự (santanisevito).
Mettā ca dayā ca modo ceti ca, te ādayo yesamiti ca, tehi sambhavo yasseti ca, tassa ukkaṃso assa santasseti ca, sataṃ nisevitoti ca vākyaṃ.
The phrase means "loving-kindness and compassion and joy, and these are their beginnings; from them arises that which is excellent for this tranquil person, and it is practiced by the good ones."
Từ ái, và bi, và hỷ, v.v., là những gì có chúng là khởi đầu, và sự phát sinh của nó là từ chúng. Và sự thăng hoa của nó là của vị bình an. Và được người thiện lành phụng sự là câu nói.
Kesarikarīsu sīhahatthīsu entesu api bhiṃsanākārena samīpamāgacchantesupi nāge veṭhayantepi nāgesu sarīraṃ veṭhayantesupi.
Even when lion-elephants ( kesarikarīsu) approach ( entesu api) in a terrifying manner, even when elephants encircle ( nāge veṭhayantepi) their bodies.
Ngay cả khi sư tử và voi (kesarikarīsu) đang đến gần với vẻ đáng sợ, ngay cả khi rắn quấn quanh thân thể.
Jātyāpekkhāyekavacanaṃ, veḷugumbaṃ madagaje viya vicālayati madagaḷitahatthimhi cālente iva yakkhe puṇṇake nagaṃ kāḷāgiripabbataṃ vicālayatipi anekappakāre cālentepi vidhuro paṇḍito santiṃ gatova nibbānaṃ ālambaṇakaraṇavasena sampatto viya phalasamāpattisamāpanno iva atha vā diṭṭhadhammanibbānasaṅkhatanirodhasamāpattisamāpanno viya īsakampi appakampi madhurā bhāvā api madhurasabhāvatopi no cali, nisinnaṭṭhānato pagevāti adhippāyo.
The singular form refers to the genus. Even when the yakkha Puṇṇaka shakes the mountain ( nagaṃ) Kālāgiri in many ways, as if rutting elephants shake a bamboo grove (veḷugumbaṃ madagaje viya vicālayati), Vidhura Paṇḍita did not stir ( no cali) even a little ( īsakampi) and is sweet in nature ( madhurā bhāvā api), as if having attained tranquility ( santiṃ gatova), as if he had attained the fruit of jhāna (phalasamāpatti) by making Nibbāna his object, or as if he had attained the cessation attainment (nirodhasamāpatti) called Nibbāna visible in this very life. The intention is that he did not move from his sitting place at all.
Đây là số ít theo giống, ngay cả khi Dạ-xoa Punṇaka lay chuyển ngọn núi Kāḷāgiri, như voi say lay chuyển bụi tre, lay chuyển bằng nhiều cách, vị hiền giả Vidhura không hề lay động một chút nào (īsākampi) ngay cả bởi những cảm xúc ngọt ngào (madhurā bhāvā api), như thể đã đạt đến sự bình an (santiṃ gatova), như đã đạt được quả định (phalasamāpatti) bằng cách lấy Niết-bàn làm đối tượng, hoặc như đã đạt được diệt tận định (nirodhasamāpatti) gọi là Niết-bàn hiện tại. Ý nghĩa là ông ấy không hề lay động khỏi chỗ ngồi của mình.
Ettha dhāvanarodanakampanādīnaṃ karaṇabhūtaṃ sīhādīnamāgamanaṃ nāgaveṭhanaṃ pabbatakampanantiādīsu vattamānesupi nibbikārattena santiṃ gatoti iminā santarasassa pakatibhūte uddese dassito navamo ṭhāyībhāvo dassito hoti, etassa uppattiuddīpanānaṃ kāraṇabhūtā mettādayāmodādivibhāvā sāmatthiyā dassitā hontīti.
Here, the ninth permanent state, which is the natural condition of the tranquil sentiment, is shown in the statement "having attained tranquility," even amidst the approaching of lions and so forth, the encircling of elephants, and the shaking of the mountain, which are causes for running, weeping, trembling, and so forth, yet he remained undisturbed. The bases (vibhāvas) such as loving-kindness, compassion, and joy, which are the causes for its arising and stimulation, are implied by their potency.
Ở đây, ngay cả khi có sự đến của sư tử, v.v., sự quấn quanh của rắn, sự lay chuyển của ngọn núi, v.v., là nguyên nhân của việc chạy, khóc, run rẩy, v.v., thì việc nói rằng đã đạt đến sự bình an do không có sự biến đổi, đã chỉ ra cảm xúc thường trực thứ chín, được chỉ định là bản chất của vị bình an. Các yếu tố như từ ái, bi, hỷ, v.v., là nguyên nhân của sự phát sinh và kích thích của nó, cũng đã được chỉ ra một cách gián tiếp.
Dhitimatisatiādayo tadanurūpabyabhicārībhāvā ca tādisānubhāvā ca ‘‘entesu veṭhayante vicālayatī’’ti iminā, sakalavākyasāmatthiyena ca pakāsitāti daṭṭhabbā.
Transitory states (byabhicārībhāvas) appropriate to it, such as resolution, intelligence, and mindfulness, and such manifestations (anubhāvas), are revealed by "when they approach, encircle, shake," and by the potency of the entire verse.
Các cảm xúc phụ trợ như quyết tâm, trí nhớ, chánh niệm, v.v., và các biểu hiện tương ứng, được làm sáng tỏ qua câu ‘‘đang đến, quấn quanh, lay chuyển’’, và qua năng lực của toàn bộ câu nói, nên được hiểu như vậy.