346. Te dasseti ‘‘thambho’’iccādinā.
346. He shows them with "thambho" etc.
346. Vị ấy trình bày chúng bằng câu ‘‘thambho’’ v.v.
Ettha thambho avissarakāyacittatā.
Here, rigidity (thambho) is the immobility of body and mind.
Ở đây, thambho là trạng thái thân và tâm không xao động.
Palayo assāsapassāsamattāvaseso suttāvatthāsabhāvo niddāpabhavo.
Dissolution (palayo) is a state of slumber, characterized by only inhalation and exhalation, arising from sleep.
Palayo là trạng thái ngủ, chỉ còn hơi thở vào và ra, phát sinh từ giấc ngủ.
Subyattalakkhaṇā sesā.
The rest have clear characteristics.
Các dấu hiệu còn lại thì rất rõ ràng.
346. Idāni sāttike dasseti ‘‘thambho’’iccādinā.
346. Now, he shows the Sāttikas with "thambho" etc.
346. Bây giờ, vị ấy trình bày các sāttika bằng câu ‘‘thambho’’ v.v.
Thambho kāyacittānaṃ avisarabhāvasaṅkhāto ca palayaromañcā niddāya uppajjamānaassāsapassāsamattātirittasuttāvatthā ca pasādādisambhavo romuggamo ca tathā evaṃ sedassuvepathu ca bhayādīhi uppajjamānadāho ca santosādīhi uppajjamānaassu ca kampā ca vevaṇṇiyaṃ virūpatā ca vissaratā virūpasaddatā cāti ete aṭṭha sāttikā bhāvā nāma honti.
Rigidity (thambho), which is the immobility of body and mind; dissolution (palaya), which is a state of slumber exceeding mere inhalation and exhalation arising from sleep; and horripilation (romañca), which is the rising of hairs arising from delight, etc.; and thus (tathā), sweating, tears, and trembling (sedassuvepathu), which are heat arising from fear, etc., tears arising from contentment, etc., and shaking; change of color (vevaṇṇiyaṃ), which is disfigurement; and change of voice (vissaratā), which is a distorted sound—these eight are called Sāttika Bhāvas.
Thambho là trạng thái không xao động của thân và tâm, và palayaromañcā là trạng thái ngủ vượt quá hơi thở vào và ra phát sinh từ giấc ngủ, và sự dựng tóc gáy (romuggamo) phát sinh từ sự hoan hỷ v.v., và tathā (cũng vậy) sedassuvepathu là sự đổ mồ hôi phát sinh từ nỗi sợ hãi v.v., và nước mắt phát sinh từ sự hoan hỷ v.v., và sự run rẩy (kampā), và vevaṇṇiyaṃ là sự biến sắc, và vissaratā là sự biến đổi giọng nói – tám bhāva này được gọi là sāttika.
Romānaṃ añco uggamoti ca, palayo ca romañco ceti ca, vepanaṃ kampanamiti ca, sedo ca assu ca vepathu cāti ca, virūpo vaṇṇo asseti ca, tassa bhāvoti ca, virūpo saro asseti ca, tassa bhāvoti ca vākyaṃ.
The sentences are: "the rising of hairs is horripilation," and "dissolution and horripilation," and "shaking is trembling," and "sweat and tears and trembling," and "whose color is distorted," and "the state of that," and "whose voice is distorted," and "the state of that."
Câu nói là: sự dựng lên của lông (romānaṃ añco uggamo), và palaya và romañca, và sự rung động (vepanaṃ kampanam), và seda và assu và vepathu, và có màu sắc xấu (virūpo vaṇṇo assa), và bản chất của nó, và có giọng nói xấu (virūpo saro assa), và bản chất của nó.
347. Na kevalaṃ vuttāyeva byabhicārino, ratyādayopīti āha ‘‘yadā’’iccādi.
347. Not only are those mentioned byabhicārī, but also rati and the like, thus he says, "When," etc.
347. Không chỉ những byabhicārī đã nói, mà cả rati v.v. cũng vậy, vị ấy nói ‘‘yadā’’ v.v.
Bhavanti byabhicārinoti yathāyogaṃ yathāsambandhaṃ byabhicārino hontīti attho.
They become byabhicārī means they become byabhicārī according to suitability and connection.
Bhavanti byabhicārino có nghĩa là chúng trở thành byabhicārī tùy theo sự phù hợp và liên quan.
Sesaṃ subodhaṃ.
The rest is easy to understand.
Phần còn lại dễ hiểu.
347. Idāni nibbedādayo viya ratihāsādayopi kismiñci kāle byabhicārinopi hontīti dasseti ‘‘yadā’’ iccādinā.
347. Now, he shows with "When," etc., that rati, hāsa, and so on, like nibbedā and the like, also become byabhicārī at some time.
347. Bây giờ, vị ấy trình bày rằng rati, hāsa v.v. cũng có thể là byabhicārī vào một thời điểm nào đó, giống như nibbedā v.v., bằng câu ‘‘yadā’’ v.v.
Ratyādayo ratihāsādayo bhāvā nava ṭhāyībhāvā yadā ṭhitisīlā na honti ce virodhīhi tehi tehi bhāvantarehi byavahitattā sabhāvato ṭhitisabhāvā yadi na honti, tadā te bhāvā ratyādayo sabbepi byabhicārino bhavantīti.
Rati and so on, rati, hāsa, and the like, states, the nine permanent states, when they are not of a stable nature, if they are not inherently stable due to being interrupted by various opposing states, then those states, rati and the like, all become byabhicārī.
Khi các bhāva như ratyādayo (rati, hāsa v.v.), chín ṭhāyībhāva, ṭhitisīlā na honti ce (nếu không có bản chất ổn định) do bị gián đoạn bởi các bhāva khác đối nghịch, thì te bhāvā (các bhāva đó) như rati v.v., tất cả đều trở thành byabhicārī.
Yathāsakaṃ byabhicāritānurūpavibhāvānubhāvānaṃ yogānurūpena byabhicārībhāvā honti.
They become byabhicārī states in accordance with the suitable connection of their respective byabhicārī-like vibhāvas and anubhāvas.
Chúng trở thành byabhicārībhāva tùy theo sự phù hợp của các vibhāva và anubhāva tương ứng với tính byabhicārī của chúng.
Ratiādi yesaṃ hāsādīnamiti ca, ṭhiti sīlaṃ yesaṃ ratyādīnamiti ca viggaho.
The analysis is "rati and so on are those of which hāsa and the like are the beginning," and "stability is the nature of rati and the like."
Phân tích từ là: rati v.v. là của hāsa v.v., và ṭhiti là sīla của rati v.v.
348. Idāni vibhāvānubhāve dasseti ‘‘vibhāvo’’iccādinā.
348. Now, he explains vibhāva and anubhāva with "vibhāva," etc.
348. Bây giờ, vị ấy trình bày vibhāva và anubhāva bằng câu ‘‘vibhāvo’’ v.v.
Tesaṃ ratyādīnaṃ bhāvānaṃ uppattiyā, tathā uddīpane ca kāraṇaṃ ālambaṇauddīpanavasena duvidho vibhāvo nāma.
The cause for the arising of those states like rati, and also for their manifestation, is called vibhāva, which is twofold: ālambaṇa (object) and uddīpana (exciting).
Kāraṇaṃ (nguyên nhân) của sự phát sinh của các bhāva tesaṃ (rati v.v.), và cũng trong sự kích thích (uddīpane), được gọi là vibhāva, có hai loại: ālambaṇa (đối tượng) và uddīpana (kích thích).
Tattha ālambaṇavibhāvo kantādi, uddīpanavibhāvo candādi.
Among these, the ālambaṇa-vibhāva is the beloved, etc., and the uddīpana-vibhāva is the moon, etc.
Trong đó, ālambaṇavibhāva là người yêu v.v., uddīpanavibhāva là mặt trăng v.v.
Tesaṃ bodhako ñāpako kāyiko ca vācasiko ca byāpāro siyā, ayaṃ anubhāvo īrito.
That which makes them known—the bodily and verbal actions—is called anubhāva.
Cái gì là bodhako (biểu hiện) của chúng, tức là hành động của thân và lời nói, cái đó được gọi là anubhāva.
348. Idāni vibhāvānubhāve dasseti ‘‘vibhāvo’’iccādinā.
348. Now, he explains vibhāva and anubhāva with "vibhāva," etc.
348. Bây giờ, vị ấy trình bày vibhāva và anubhāva bằng câu ‘‘vibhāvo’’ v.v.
Tesaṃ ṭhāyībhāvādīnaṃ tiṇṇaṃ uppattiyā ca tathā uddīpane ca uppannānaṃ dīpane ca kāraṇaṃ ālambaṇauddīpanavasena duvidho hetu vibhāvo nāma, tesaṃ ṭhāyībhāvādīnaṃ bodhako kāyikavācasiko yo siyā naṭakavīnaṃ byāpāro atthi, ayaṃ anubhāvoti īritoti.
The cause for the arising of those three, the permanent states and so on, and also for the manifestation of those that have arisen, which is twofold as ālambaṇa and uddīpana, is called vibhāva; and that which makes them known—the bodily and verbal action of actors and poets—is called anubhāva.
Kāraṇaṃ (nguyên nhân) của sự phát sinh của ba loại bhāva như ṭhāyībhāva v.v., và cũng trong uddīpane ca (sự kích thích) của những cái đã phát sinh, là vibhāva, có hai loại: ālambaṇa và uddīpana. Cái gì là bodhako (biểu hiện) của tesaṃ (các ṭhāyībhāva v.v.), tức là hành động của thân và lời nói yo siyā (cái gì có) của các diễn viên, cái đó được gọi là anubhāva.
Visesena bhāveti vaḍḍhetīti vibhāvo.
It particularly manifests or develops, hence vibhāva.
Cái gì đặc biệt làm cho phát triển (vaḍḍheti), cái đó là vibhāvo.
Anubhāveti bodhetīti anubhāvo.
It makes known or reveals, hence anubhāva.
Cái gì làm cho biểu hiện (bodheti), cái đó là anubhāvo.
Ettha vibhāvo nāma rativisaye naranārīnaṃ aññamaññaṃ ālambaṇavibhāvo, candarammadesādi uddīpanavibhāvo ceti duvidho.
Here, vibhāva is twofold: ālambaṇa-vibhāva, such as men and women for each other in the context of rati, and uddīpana-vibhāva, such as the moon, pleasant places, etc.
Ở đây, vibhāvo có hai loại: ālambaṇavibhāva là sự nương tựa lẫn nhau của nam và nữ trong tình yêu, và uddīpanavibhāva là mặt trăng, cảnh đẹp v.v.
Hāsādīnampi duvidhavibhāvaṃ yathārahaṃ yojetabbaṃ.
The twofold vibhāva for hāsa and the like should also be applied appropriately.
Vibhāva hai loại của hāsa v.v. cũng nên được áp dụng tương ứng.
Anubhāvo nāma ṭhāyībhāvādīnaṃ tesaṃ tesaṃ bhāvānaṃ pakāsakavācasikabyāpārasaṅkhātakavipayogo ca kāyikapayogabhūto naṭānaṃ abhinayasaṅkhāto taṃtaṃbhāvasarūpanirūpako ceti duvidho byāpāro.
Anubhāva is a twofold action: the verbal action that reveals those various states, the permanent states and so on, and the bodily action, which is the acting of actors, depicting the nature of those respective states.
Anubhāvo có hai loại: sự diễn đạt bằng lời nói (vācasikabyāpāra) biểu lộ các bhāva đó của ṭhāyībhāva v.v., và sự diễn xuất của diễn viên (naṭānaṃ abhinayasaṅkhāto) dưới dạng hành động của thân (kāyikapayogabhūto) mô tả bản chất của bhāva đó.
Bhāvaṃ vibhāvānubhāvā, vaṇṇiyā bandhane phuṭaṃ.
States, vibhāvas, and anubhāvas are clearly described in the composition.
Với nhiều nguyên nhân, bhāva, vibhāva và anubhāva,
349. Vibhāvādivaṇṇanāyameva bhāvavisesāvabodho siyā, aññathā ‘‘devadattassa sāssulocanayugaṃ sañjāta’’miti vutte sokā ānandā rogā ceti ko nāma sakkoti kāraṇaṃ nicchituṃ, cittavuttivisesañca bhāvaṃ vinā vibhāvānubhāvaṃ kavi vaṇṇetuṃ naṭobhinetuṃ sāmajjiko vā viññātuṃ ko sakkotīti dassetumāha ‘‘neka’’iccādi.
349. It is only through the description of vibhāva and so on that a special understanding of bhāva can arise; otherwise, when it is said, "Devadatta's pair of eyes became tearful," who could ascertain whether the cause was sorrow, joy, or sickness? And who could a poet describe, an actor portray, or an audience member understand vibhāva and anubhāva without the bhāva, which is a special state of mind? To show this, it begins with "neka" and so on.
349. Chỉ thông qua việc miêu tả các yếu tố khơi gợi (vibhāva) và vân vân, thì mới có thể hiểu được các trạng thái tâm lý đặc biệt (bhāva). Nếu không, khi nói rằng “đôi mắt của Devadatta đẫm lệ”, thì ai có thể xác định được nguyên nhân là do sầu khổ, hân hoan hay bệnh tật? Để chỉ ra rằng nếu không có các bhāva (trạng thái tâm lý) đặc biệt của tâm, thì nhà thơ làm sao có thể miêu tả các vibhāva (yếu tố khơi gợi) và anubhāva (yếu tố biểu lộ), diễn viên làm sao có thể diễn xuất, hoặc khán giả làm sao có thể hiểu được,* đã nói “neka” (nhiều) và vân vân.
Nekahetuṃ bahuhetuṃ manovuttivisesañca bhāvaṃ vibhāvituṃ pakāsetuṃ vibhāvānubhāvā vuttalakkhaṇā bandhane sabhāvanirūpakapade phuṭaṃ vaṇṇanīyā, vibhāvādirūpakeneva avuttampi kiñci patīyate.
Nekahetuṃ (many causes), that is, the bhāva, a special state of mind with many causes, is to be vibhāvituṃ (made manifest) or expressed. The vibhāvas and anubhāvas, having the characteristics already mentioned, are to be clearly described in the composition (bandhane), in words that portray the inherent nature. Through the vibhāva and so on, even something unstated is understood.
Nekahetuṃ (nhiều nguyên nhân), tức bhāva (trạng thái tâm lý) đặc biệt của tâm, cần được vibhāvituṃ (biểu lộ) rõ ràng trong bandhane (sự ràng buộc) của các vibhāva (yếu tố khơi gợi) và anubhāva (yếu tố biểu lộ) đã được định nghĩa. Chỉ thông qua các vibhāva và vân vân, một số điều chưa được nói cũng sẽ được hiểu.
349. ‘‘Devadattassa cakkhūni assupuṇṇānī’’ti vutte sokena santosena rogena vāti yathā assukāraṇakathanaṃ vinā na jānāti, evaṃ cittassa pavattisaṅkhātā ratihāsādayo te te bhāvā attano patītiyānurūpaṃ vibhāvānubhāvakathanaṃ vinā kavīhi vaṇṇetabbā, naṭehi dassetabbā, sabbhehi assādanīyā natthīti ṭhāyīādīnaṃ vaṇṇanameva kātabbanti idāni anusāsento āha ‘‘neka’’iccādi.
349. Just as when it is said, "Devadatta's eyes are full of tears," one does not know whether it is due to sorrow, joy, or sickness without stating the cause of the tears, similarly, the bhāvas such as delight and laughter, which are special states of mind, would not be describable by poets, expressible by actors, or enjoyable by all, according to their own understanding, without a description of vibhāva and anubhāva. Therefore, the ṭhāyī and so on must be described. Now, instructing on this, he begins with "neka" and so on.
349. Khi nói “mắt của Devadatta đẫm lệ”, nếu không nói rõ nguyên nhân là do sầu khổ, hân hoan hay bệnh tật thì không ai biết được. Tương tự như vậy, các bhāva (trạng thái tâm lý) như hỷ (rati), tiếu (hāsa) và vân vân, tức là sự vận hành của tâm, cần được các nhà thơ miêu tả, các diễn viên thể hiện, và mọi người thưởng thức thông qua việc trình bày các vibhāva (yếu tố khơi gợi) và anubhāva (yếu tố biểu lộ) phù hợp với cảm nhận của chúng. Vì không có điều gì như vậy, nên chỉ cần miêu tả các bhāva thường trú (ṭhāyībhāva) và vân vân. Để hướng dẫn điều này,* đã nói “neka” và vân vân.
Nekahetuṃ tesaṃ tesaṃ bhāvānaṃ uppatyādo ālambaṇavibhāvādibahukāraṇavantaṃ manovuttivisesaṃ bhāvañca cittassa pavattivisesasaṅkhātabhāvañca vibhāvituṃ pakāsetuṃ vibhāvānubhāvā anantaraniddiṭṭhā bandhane rasabhāvappakāsane phuṭaṃ pakāsaṃ katvā vaṇṇiyā kavinā vaṇṇanīyā hontīti.
Nekahetuṃ means having numerous causes, such as the ālambaṇa (object) vibhāva, for the arising of those bhāvas. And manovuttivisesaṃ bhāvañca means the bhāva, which is a special activity of the mind. To vibhāvituṃ (manifest) or express this, the vibhāvas and anubhāvas (which were just indicated) are to be vaṇṇiyā (described) by the poet, making them phuṭaṃ (clear) in the bandhane (composition), which reveals the rasa and bhāva.
Nekahetuṃ có nghĩa là các bhāva (trạng thái tâm lý) đó có nhiều nguyên nhân như các vibhāva (yếu tố khơi gợi) làm đối tượng để khởi sinh. Manovuttivisesaṃ bhāvañca có nghĩa là các bhāva (trạng thái tâm lý) đặc biệt, tức là sự vận hành đặc biệt của tâm. Để vibhāvituṃ (biểu lộ) chúng, các vibhāvānubhāvā (yếu tố khơi gợi và yếu tố biểu lộ) đã được chỉ ra trước đó, cần được vaṇṇiyā (miêu tả) rõ ràng ( phuṭaṃ) bởi nhà thơ trong bandhane (sự ràng buộc), tức là trong việc biểu lộ rasa (hương vị) và bhāva (trạng thái tâm lý).
Na ekoti ca, so hetu asseti ca, manaso vuttīti ca, tāya visesoti ca, vibhāvo ca anubhāvo ceti ca vākyaṃ.
The analysis is: "not one" and "that cause exists for it," and "activity of the mind" and "a special state through that," and "vibhāva and anubhāva."
Và câu này là sự kết hợp của các cụm từ: không phải một (na eka), cái đó có nguyên nhân (so hetu assa), sự vận hành của tâm (manaso vutti), sự đặc biệt của cái đó (tāya viseso), vibhāva và anubhāva (vibhāvo ca anubhāvo ca).
350. Idāni te bhāvā lokasabhāvānatikkamena vibhāvādīhi vaṇṇanīyāti āha ‘‘savibhāve’’ccādi.
350. Now, he says that those bhāvas should be described with vibhāva and so on, without transgressing the nature of the world, beginning with "savibhāve" and so on.
350. Bây giờ,* nói rằng các bhāva (trạng thái tâm lý) đó cần được miêu tả bằng các vibhāva (yếu tố khơi gợi) và vân vân, không vượt quá bản chất của thế gian, và đã nói “savibhāve” và vân vân.
Saha vibhāvehi savibhāvā, te ca te anubhāvā ca, tehi.
Savibhāva means "with vibhāvas." And "those anubhāvas." "By them."
Savibhāvā là cùng với các vibhāva (yếu tố khơi gợi); và chúng là các anubhāva (yếu tố biểu lộ); bởi chúng.
Yathārahanti attano sambandhīnaṃ vasena yathārahaṃ vaṇṇanīyā.
Yathārahaṃ means "as appropriate" according to their connections, they should be described.
Yathārahaṃ (tùy theo sự phù hợp) là cần được miêu tả tùy theo sự phù hợp theo mối quan hệ của chúng.
350. Idāni vibhāvānubhāve nissāya vaṇṇanīyā te bhāvā lokasabhāvamanatikkamma kātabbāti anusāsanto āha ‘‘savibhāvā’’iccādi.
350. Now, instructing that those bhāvas which are to be described based on vibhāvas and anubhāvas should be done without transgressing the nature of the world, he begins with "savibhāvā" and so on.
350. Bây giờ,* hướng dẫn rằng các bhāva (trạng thái tâm lý) đó, cần được miêu tả dựa trên các vibhāva (yếu tố khơi gợi) và anubhāva (yếu tố biểu lộ), phải được thực hiện mà không vượt quá bản chất của thế gian, và đã nói “savibhāvā” và vân vân.
Lokarūpānugāminā lokavohāramanuvattamānena te te bhāvā ṭhāyībhāvādayo tayo yathocityaṃ ocityānurūpaṃ savibhāvānubhāvehi vibhāvasahitehi anubhāvehi karaṇabhūtehi yathārahaṃ tehi tehi bhāvehi sambandhīnaṃ vibhāvādīnaṃ vasena anurūpato vaṇṇanīyā vaṇṇetabbā hontīti.
Lokarūpānugāminā means "by one who follows the customs of the world." Te te bhāvā means "those various bhāvas," such as the ṭhāyībhāvas. Yathocityaṃ means "according to suitability." Savibhāvānubhāvehi means "by anubhāvas accompanied by vibhāvas," which are the instruments. Yathārahaṃ means "appropriately," according to the vibhāvas and so on connected with those various bhāvas. They vaṇṇanīyā (should be described).
Lokarūpānugāminā có nghĩa là theo sự vận hành của thế gian. Te te bhāvā là các bhāva thường trú (ṭhāyībhāva) và ba loại khác. Yathocityaṃ có nghĩa là theo sự phù hợp. Savibhāvānubhāvehi có nghĩa là bằng các anubhāva (yếu tố biểu lộ) có kèm theo các vibhāva (yếu tố khơi gợi) làm công cụ. Yathārahaṃ có nghĩa là phù hợp theo các vibhāva và vân vân có liên quan đến từng bhāva đó. Các bhāva đó vaṇṇanīyā (cần được miêu tả).
Vibhāvehi saha ye vattantīti ca, te ca te anubhāvā ceti ca, anatikkamma arahanti ca, anatikkamma ocityamiti ca, lokassa rūpaṃ sarūpamiti ca, taṃ anugacchati sīlenāti ca viggaho.
The analysis is: "which exist together with vibhāvas," and "those anubhāvas," and "they are worthy without transgression," and "appropriately without transgression," and "the form, the nature of the world," and "one who by nature follows that."
Và câu này là sự kết hợp của các cụm từ: những gì tồn tại cùng với các vibhāva (vibhāvehi saha ye vattanti), và chúng là các anubhāva (te ca te anubhāvā ca), không vượt quá sự phù hợp (anatikkamma arahanti ca), không vượt quá sự thích đáng (anatikkamma ocityamiti ca), hình thức của thế gian (lokassa rūpaṃ sarūpamiti ca), và theo thói quen (taṃ anugacchati sīlena).
351. Sāttikā kathaṃ vaṇṇanīyāti āha ‘‘citte’’ccādi.
351. How should sāttikas be described? He says, beginning with "citte" and so on.
351. Các sāttika (trạng thái tâm lý tự nhiên) được miêu tả như thế nào?* đã nói “citte” và vân vân.
Cittassa vuttiviseso yesaṃ, tesaṃ bhāvo, tasmā mānasā manasi bhavā sāttikā aṅgato sarīrato bahinissaṭehi niggatehi sedādīhi anubhāvehi vaṇṇanīyā, na pana sedasalilameva bhāvoti adhippāyo.
"Special activity of the mind" is what they possess, that state. Therefore, the mānasā (sāttikas) which exist in the mind, aṅgato (from the body), are to be described bahinissaṭehi (by the anubhāvas emerging externally), such as sweat and so on. The intention is that sweat itself is not the bhāva.
Cittavuttivisesa là trạng thái đặc biệt của tâm. Do đó, các sāttika mānasā (thuộc về tâm) cần được miêu tả bằng các anubhāva (yếu tố biểu lộ) như mồ hôi và vân vân, bahinissaṭehi (thoát ra bên ngoài) aṅgato (từ thân thể). Điều này có nghĩa là bản thân mồ hôi không phải là bhāva (trạng thái tâm lý).
351. Evaṃ sāmaññena bhāvavaṇṇanakkamaṃ dassetvā idāni visesena sāttikabhāvavaṇṇanā īdisāti dasseti ‘‘citta’’iccādinā.
351. Having thus shown the general method of describing bhāvas, he now shows that the description of sāttika-bhāva specifically is like this, starting with "citta" and so on.
351. Sau khi trình bày cách miêu tả bhāva (trạng thái tâm lý) nói chung, bây giờ* chỉ ra rằng việc miêu tả sāttikabhāva (trạng thái tâm lý tự nhiên) đặc biệt là như thế này, bằng cách nói “citta” và vân vân.
Cittavuttivisesattā cittassa pavattivisesattā mānasā citte bhavā sāttikābhāvā aṅgato sarīrato bahinissaṭasedādianubhāvehi bahinikkhantasedādīhi anubhāvehi karaṇabhūtehi vaṇṇiyā vaṇṇanīyā hontīti, aṅgato bahi nissaṭanti visesanena visiṭṭhabhūtasedādīnameva bhāvānubhāvattaṃ vinā kevalaṃ sedādayo vuttā samānā bhāvādayo nāma na hontīti adhippāyo.
Cittavuttivisesattā means "being a special activity of the mind." The mānasā (sāttika-bhāvas) which exist in the mind, aṅgato (from the body), are to be vaṇṇiyā (described) by the bahinissaṭasedādianubhāvehi (by anubhāvas such as sweat and so on that emerge externally), which are the instruments. By the specification "emerging externally from the body," the intention is that only specific sedā (sweat) and so on are bhāvānubhāvas, while sedā alone, when merely stated, are not bhāvas and so on.
Cittavuttivisesattā có nghĩa là do là sự vận hành đặc biệt của tâm. Các sāttikabhāva (trạng thái tâm lý tự nhiên) mānasā (thuộc về tâm) cần được vaṇṇiyā (miêu tả) bằng các bahinissaṭasedādianubhāvehi (yếu tố biểu lộ như mồ hôi và vân vân thoát ra bên ngoài) aṅgato (từ thân thể) làm công cụ. Ý nghĩa là chỉ những yếu tố biểu lộ như mồ hôi và vân vân, đặc biệt do thoát ra bên ngoài từ thân thể, mới là anubhāva của bhāva, chứ bản thân mồ hôi và vân vân được nói đến không phải là bhāva và vân vân.
Cittassa vuttīti ca, sā eva viseso yesaṃ sāttikānamiti ca, tesaṃ bhāvoti ca, manasi bhavāti ca, sedo ādi yesaṃ kheḷādīnamiti ca, nissaṭā niggatā ca te sedādayo ceti ca, te eva anubhāvāti ca vākyaṃ.
The analysis is: "activity of the mind," and "that is the special characteristic of the sāttikas," and "the nature of them," and "existing in the mind," and "sweat is the beginning of them, like phlegm and so on," and "they are emerged, produced," and "those sweats and so on," and "they are indeed the anubhāvas."
Và câu này là sự kết hợp của các cụm từ: sự vận hành của tâm (cittassa vutti), và đó là sự đặc biệt của các sāttika (sā eva viseso yesaṃ sāttikānaṃ), và đó là bhāva của chúng (tesaṃ bhāvo), tồn tại trong tâm (manasi bhavā), mồ hôi là khởi đầu của các chất như nước bọt (sedo ādi yesaṃ kheḷādīnaṃ), và chúng là những thứ đã thoát ra (nissaṭā niggatā ca te sedādayo ca), và chúng chính là các anubhāva (te eva anubhāvāti ca).
352. Idāni ‘‘rasassādāya sādhūna’’nti vuttattā rase niddisanto āha ‘‘sāmajjikāna’’miccādi.
352. Now, because it was stated, "for the savoring of rasa by good people," he defines rasa, beginning with "sāmajjikāna" and so on.
352. Bây giờ, vì đã nói “để các bậc thiện nhân thưởng thức rasa”,* đã chỉ ra rasa bằng cách nói “sāmajjikānaṃ” và vân vân.
Bandhassa attho, tadanussaranti manobhāvanāvasenāti bandhatthānusārino, tesaṃ sāmajjikānaṃ sabbhānaṃ manasi yo ānando, ayaṃ lokamadhurādiraso viya bandhe siṅgārādi raso nāma īrito taññūhi rasaññūhi.
Bandhatthānusārino means "those who follow the meaning of the composition" in terms of mental feelings. The joy that exists in the minds of sāmajjikānaṃ (good people) among them, this, like sweet rasas in the world, is called rasa in a composition, such as siṅgāra and so on, taññūhi (by those who know rasa).
Bandhatthānusārino là những người theo dõi ý nghĩa của tác phẩm thông qua việc cảm nhận tâm lý. Sāmajjikānaṃ là niềm hân hoan trong tâm của những người thiện nhân. Rasa này, giống như hương vị ngọt ngào và vân vân trong thế gian, được taññūhi (những người hiểu biết về rasa) gọi là rasa trong tác phẩm, chẳng hạn như rasa tình yêu (siṅgāra).
Kathamityāha ‘‘rasīyatī’’ti, assādīyatīti attho.
How? He says, "rasīyatī" (it is savored), meaning "it is enjoyed."
Tại sao lại như vậy?* nói “rasīyatī” (được thưởng thức), đó là ý nghĩa.
Kiñca?
And what else?
Và điều gì nữa?
Yathā nānābyañjanasaṅkhatamannaṃ bhuñjamānā rase assādiyanti sumānasā purisā santosañcādhigacchanti, tathā nānābhinayabyañjite vācaṅgasatthopete ṭhāyībhāve assādenti sumānasāpekkhakā, tasmā ete nāṭyātipi vuccanti.
Just as men with joyful minds savor rasas when eating food prepared with various condiments and experience contentment, so too, spectators with joyful minds savor ṭhāyībhāvas (dominant emotions) expressed through various dramatic gestures and accompanied by appropriate speech. Therefore, these are also called nāṭyā (dramatic performances).
Giống như những người đàn ông có tâm hoan hỷ thưởng thức các hương vị khi ăn thức ăn được chế biến với nhiều loại gia vị và đạt được sự mãn nguyện, tương tự như vậy, những người xem có tâm hoan hỷ thưởng thức các bhāva thường trú (ṭhāyībhāva) được biểu lộ qua nhiều hành động và được trang bị các lời nói phù hợp. Do đó, những điều này cũng được gọi là nāṭya (kịch).
352. Idāni ‘‘rasassādāya sādhūna’’nti vatvā uddiṭṭhakkamena sampattaṃ rasaṃ dasseti ‘‘sāma’’iccādinā.
352. Now, having said "for the savoring of rasa by good people," he shows rasa, which arrives in the order indicated, beginning with "sāma" and so on.
352. Bây giờ, sau khi nói “để các bậc thiện nhân thưởng thức rasa”,* trình bày rasa đã được đề cập theo thứ tự, bằng cách nói “sāma” và vân vân.
Bandhatthānusārinaṃ bandhassa atthānurūpasārīnaṃ buddhiyā pavattānaṃ sāmajjikānaṃ sabbhānaṃ citte bhavo yo ānando santoso atthi, ayaṃ loke madhurādiraso viya assādanīyo hotīti atthayuttena ‘‘rasīyatī’’ti iminā vacanatthena raso nāmāti taññūhirasaññūhi īrito kathitoti.
Bandhatthānusārinaṃ means "those who conform to the meaning of the composition," who proceed with understanding. The ānando (joy), the contentment that exists in the minds of sāmajjikānaṃ (good people) among them, this is savored like sweet rasas in the world. Therefore, with the meaningful word "rasīyatī" (it is savored), it is called rasa by taññūhi (those who know rasa), by whom it is īrito (spoken).
Bandhatthānusārinaṃ là những người có trí tuệ vận hành phù hợp với ý nghĩa của tác phẩm. Sāmajjikānaṃ là niềm hân hoan (ānando) hay sự mãn nguyện tồn tại trong tâm của những người thiện nhân. Rasa này, giống như hương vị ngọt ngào và vân vân trong thế gian, là đáng thưởng thức. Bằng lời nói có ý nghĩa “rasīyatī” (được thưởng thức), rasa được taññūhi (những người hiểu biết về rasa) īrito (nói đến).
Samajjāyaṃ niyuttāti ca, bandhassa atthoti ca, taṃ anussarantīti ca, taṃ jānantīti ca vākyaṃ.
The analysis is: "appointed to the assembly," and "the meaning of the composition," and "they follow that," and "they know that."
Và câu này là sự kết hợp của các cụm từ: được bổ nhiệm vào hội đồng (samajjāyaṃ niyuttā), ý nghĩa của tác phẩm (bandhassa attho), những người theo dõi cái đó (taṃ anussaranti), những người biết cái đó (taṃ jānantīti ca).
Yathā nānābyañjanehi abhisaṅkhatamāhāraṃ paribhuñjantā sattā lavaṇambilādayo te te rase assādeyyuṃ, santuṭṭhā ca bhaveyyuṃ, evameva nānappakāraabhinayehi pakāsitavaṇṇanāya aṅgabhūtehi anurūpehi satthehi yutte ṭhāyībhāve issādirahitapaññavantā assādenti, tasmā ime ṭhāyībhāvā naṭābhinayehi byañjitattā ca sabbhānaṃ santosasaṅkhatarasassa hetuttā ca naṭarasātipi vuccanti.
Just as beings consuming food prepared with various condiments might savor various rasas such as salty and sour, and become contented, so too, wise people free from envy savor ṭhāyībhāvas (dominant emotions) that are expressed through various kinds of acting and are accompanied by appropriate words that are part of the description. Therefore, because these ṭhāyībhāvas are expressed through dramatic acting and are the cause of the contentment (rasa) of good people, they are also called naṭarasā (dramatic rasas).
Giống như những chúng sinh khi ăn thức ăn được chế biến bằng nhiều loại gia vị sẽ thưởng thức các hương vị như mặn, chua và vân vân, và sẽ mãn nguyện, tương tự như vậy, những người có trí tuệ không có sự ganh tị sẽ thưởng thức các bhāva thường trú (ṭhāyībhāva) được biểu lộ bằng nhiều loại diễn xuất và được trang bị các lời nói phù hợp. Do đó, những bhāva thường trú này cũng được gọi là naṭarasa (hương vị kịch) vì chúng được biểu lộ bằng các hành động kịch và là nguyên nhân của rasa, tức sự mãn nguyện của những người thiện nhân.
353. Ṭhāyīnameva rasattāpattimāha ‘‘savibhāve’’ccādinā.
353. He states the attainment of rasa by the ṭhāyībhāvas themselves, beginning with "savibhāve" and so on.
353.* nói về việc chính các bhāva thường trú (ṭhāyībhāva) trở thành rasa, bằng cách nói “savibhāve” và vân vân.
Ṭhāyeva soti so yathāvutto raso ṭhāyībhāvoyeva, nāññoti attho.
" That is a durable state" means that the aforementioned rasa is merely a durable state, and nothing else.
Ṭhāyeva so có nghĩa là cái vị đã được nói đến như vậy chính là trạng thái thường hằng (ṭhāyībhāva), không phải cái khác.
353. Idāni ṭhāyībhāvānameva rasasarūpassa pāpuṇanatthaṃ vibhāveti ‘‘savibhāvā’’iccādinā.
353. Now, it explains how the durable states themselves attain the nature of rasa, beginning with " accompanied by vibhāvas".
353. Bây giờ, để các trạng thái thường hằng (ṭhāyībhāva) đạt được bản chất của vị, (văn bản) giải thích bằng câu ‘‘savibhāvā’’ v.v.
So raso anantaraniddiṭṭho savibhāvānubhāvehi tesaṃ tesaṃ ṭhāyīnaṃ anurūpehi vibhāvasahitehi anubhāvehi ca, sāttikābyabhicārihi pakāsetabbaṭhāyībhāvasseva anukūlasāttikabhāvabyabhicārībhāvehi karaṇabhūtehi assādiyattaṃ ānīyamāno kavino sāmatthiyā pāpuṇiyamāno ṭhāyeva ṭhāyībhāvo evāti kāriyopacārena raso nāmāti veditabboti.
That rasa, previously described, when brought to an enjoyable state by the poet's skill through vibhāvas and anubhāvas suitable for each of those durable states, and through sāttikabhāvas and byabhicārībhāvas which are conducive to the very durable state to be expressed, is to be understood as merely a durable state, which is called rasa by the figure of speech of cause for effect.
Cái vị đó, so raso đã được chỉ rõ ngay trước đó, savibhāvānubhāvehi với các anubhāva phù hợp với các ṭhāyī (trạng thái thường hằng) đó và có kèm theo vibhāva, sāttikābyabhicārihi với các sāttika-bhāva (trạng thái nội tâm) và byabhicārī-bhāva (trạng thái thoáng qua) phù hợp với chính ṭhāyībhāva cần được biểu lộ làm phương tiện, assādiyattaṃ ānīyamāno được mang đến trạng thái đáng thưởng thức, được các nhà thơ (kavi) làm cho đạt được bằng tài năng của họ, ṭhāyeva chính là ṭhāyībhāva (trạng thái thường hằng) đó, nên được hiểu là vị (rasa) theo cách ẩn dụ về kết quả (kāriyopacāra).
Saha bhāvehi pavattantīti ca, savibhāvā ca te anubhāvā ceti ca, sāttikā ca byabhicārino ceti ca, assādiyassa bhāvoti ca vākyaṃ.
"Occurring with bhāvas", "those anubhāvas with vibhāvas", "both sāttikabhāvas and byabhicārībhāvas", and "the state of being enjoyable" are the phrases.
“Cùng tồn tại với các bhāva” (saha bhāvehi pavattantīti) và “chúng là savibhāva và anubhāva” (savibhāvā ca te anubhāvā ceti) và “chúng là sāttika và byabhicārī” (sāttikā ca byabhicārino ceti) và “trạng thái của cái đáng thưởng thức” (assādiyassa bhāvoti) là các cụm từ.
354. Tesaṃ nāmavasena vibhāgamāha ‘‘siṅgāre’’ccādinā.
354. He states their classification by name, beginning with " erotic" and so forth.
354. (Văn bản) nói về sự phân loại chúng theo tên bằng câu ‘‘siṅgāre’’ v.v.
Ṭhāyīnanukkamāti ‘‘ratihāsā ca soko cā’’tiādinā vuttānaṃ ṭhāyībhāvānaṃ anukkamā, paṭipāṭiyāti attho.
" In the order of the durable states" means in the sequence of the durable states mentioned as "delight, laughter, sorrow," and so on.
Ṭhāyīnanukkamā có nghĩa là theo thứ tự của các ṭhāyībhāva đã được nói đến bằng câu ‘‘Rati, Hāsa, Soka’’ v.v., tức là theo trình tự.
354. Rasāvatthāsampattaratihāsādīnaṃ ṭhāyībhāvānaṃ idāni kamena nāmantaraṃ dasseti ‘‘siṅgāra’’iccādinā.
354. Now, he presents other names for the durable states of delight, laughter, etc., which attain the state of rasa, in sequence, beginning with " erotic" and so on.
354. Bây giờ, (văn bản) theo thứ tự trình bày các tên khác của các ṭhāyībhāva như rati, hāsa v.v., đã đạt đến trạng thái vị, bằng câu ‘‘siṅgāra’’ v.v.
Ṭhāyīnaṃ heṭṭhā vuttānaṃ ratihāsādiṭhāyībhāvānaṃ anukkamā paṭipāṭiyā siṅgārahassakaruṇā siṅgāro hasso karuṇā ca ruddavīrabhayānakā ruddo vīro bhayānako ca bībhacchabbhutasantā ca bibhaccho abbhuto santo ceti nava rasā nāma hontīti.
" In the order" (anukkamā) of the durable states (ṭhāyīnaṃ) of delight, laughter, and so on, mentioned previously, namely, erotic, comic, compassionate (siṅgārahassakaruṇā), erotic, comic, and compassionate; furious, heroic, terrifying (ruddavīrabhayānakā), furious, heroic, and terrifying; and disgusting, wondrous, and tranquil (bībhacchabbhutasantā ca), disgusting, wondrous, and tranquil—these are called the nine rasas.
Ṭhāyīnaṃ theo thứ tự (paṭipāṭiyā) anukkamā của các ṭhāyībhāva như rati, hāsa v.v. đã nói ở dưới, siṅgārahassakaruṇā tức là siṅgāra (sắc dục), hassa (hài hước) và karuṇā (bi mẫn), ruddavīrabhayānakā tức là rudda (phẫn nộ), vīra (dũng mãnh) và bhayānaka (kinh hoàng), bībhacchabbhutasantā ca tức là bībhaccha (ghê tởm), abbhuta (kỳ diệu) và santa (tĩnh lặng), có chín vị (rasa) như vậy.
Siṅgāraraso hassarasotiādinā rasasaddo paccekaṃ yojetabbo.
The word " rasa" should be connected to each individually, as in siṅgārarasa, hassakrasa, and so on.
Từ rasa phải được ghép riêng với từng từ, như siṅgāra-rasa, hassa-rasa v.v.
Siṅgāro ca hasso ca karuṇā ceti ca viggaho.
The analysis is: erotic, and comic, and compassionate.
Siṅgāra và hassa và karuṇā là cách phân tích ngữ pháp.
Sesesupi liṅgasamāsā imeyeva.
The same gender and compounds apply to the rest.
Trong các trường hợp còn lại, cũng là những cách phân tích ngữ pháp và hợp chất này.
Ime siṅgārādīnaṃ ratyādīhi anaññattā upari ratyādivivaraṇeyeva ñātabbā.
These, like the erotic and so forth, being non-different from delight and so forth, are to be understood in the explanation of delight and so forth above.
Những vị siṅgāra v.v. này không khác với rati v.v., nên chúng sẽ được biết rõ trong phần giải thích rati v.v. ở trên.
355. Sokādirūpokaruṇādi kathaṃ raso siyāti āha ‘‘dukkhe’’ccādi.
355. He asks how compassion and similar states, which are sorrowful, can be rasa, beginning with " in the sorrowful" and so on.
355. (Văn bản) nói về việc karuṇā v.v. có hình thái sầu khổ làm sao có thể là vị (rasa), bằng câu ‘‘dukkhe’’ v.v.
Vessantarassa puttadāraviyogā karuṇā sokarūpo dukkhameva ahosi, sampati pana sotūnaṃ sabbhānaṃ ānandoyevāti etthādhippāyo.
The compassion of Vessantara, stemming from separation from his children and wife, was indeed sorrow and suffering; but now, for the listeners, for good people, it is indeed joy, this is the intention here.
Sự bi mẫn (karuṇā) của Vessantara do sự chia ly con cái và vợ chỉ là khổ đau có hình thái sầu khổ, nhưng bây giờ, sotūnaṃ đối với những người nghe, những người thiện lành, đó chính là niềm hoan hỷ, đây là ý chính.
355. Heṭṭhā vuttaraso santosova, sokakodhādilakkhaṇo karuṇāruddādiko kathaṃ raso nāma bhaveyyāti āsaṅkāyamāha ‘‘dukkharūpe’’iccādi.
355. To the apprehension that the rasa mentioned previously is only contentment, and how can compassion, fury, and so forth, characterized by sorrow and anger, be called rasa, he replies, beginning with " in the form of suffering" and so on.
355. Bây giờ, khi có nghi vấn rằng vị (rasa) đã nói ở trên là sự mãn nguyện, vậy karuṇā, rudda v.v. có đặc tính sầu khổ, giận dữ v.v. làm sao có thể là vị (rasa), (văn bản) nói bằng câu ‘‘dukkharūpe’’ v.v.
Ayaṃ ānando ‘‘sāmajjikānamānando’’tiādinā niddiṭṭho dukkharūpe dukkhalakkhaṇe karuṇādike karuṇāruddādike visaye kathaṃ bhaveyyāti ce, nesa doso hi tatheva vessantarassa bodhisattassa soko puttadāravirahato jātasoko sotūnaṃ idāni suṇantānaṃ sabbhānaṃ ānando siyā ānandassa kāraṇattā kāriyopacārena santoso nāma bhaveyyāti.
If it is asked how this joy, described as "the joy of the audience" and so forth, can exist in the form of suffering, in the domain of compassion and the like (such as furious, and so forth), which are characterized by suffering, there is no fault, for just as the sorrow of the Bodhisatta Vessantara, the sorrow arising from separation from his children and wife, could be joy for listeners, for good people who are now listening, it could be called contentment by the figure of speech of cause for effect, as it is a cause of joy.
Ayaṃ ānando niềm hoan hỷ này đã được chỉ rõ bằng câu ‘‘niềm hoan hỷ của khán giả’’ v.v., dukkharūpe trong đối tượng karuṇā v.v. (karuṇāruddādike) có đặc tính khổ đau, làm sao có thể có (kathaṃ bhaveyyāti)? Nếu nói như vậy, thì không có lỗi, hi vì cũng như vậy, soko nỗi sầu khổ của Bồ-tát Vessantarassa do sự chia ly con cái và vợ, sotūnaṃ đối với những người thiện lành đang nghe bây giờ, ānando siyā có thể là niềm hoan hỷ, vì là nguyên nhân của niềm hoan hỷ, nên theo cách ẩn dụ về kết quả (kāriyopacāra) có thể là sự mãn nguyện.
Vattuno sāmatthiyā karuṇārasādikaṃ pāpetvā pakāsiyamānassa sokādikassa dukkharūpena ṭhitattā suṇantānaṃ pīti uppādiyatevāti adhippāyo.
The intention is that when suffering like sorrow, which is expressed by a narrator's skill, bringing about the karuṇārasa and so forth, remains in the form of suffering, it nevertheless produces delight in the listeners.
Ý chính là: do tài năng của người kể chuyện, khi nỗi sầu khổ v.v. được biểu lộ thông qua việc đạt đến vị bi mẫn (karuṇārasa) v.v., và vì nó tồn tại dưới hình thái khổ đau, nên niềm vui (pīti) chắc chắn sẽ phát sinh nơi người nghe.
Dukkhaṃ rūpaṃ sabhāvo yassa karuṇādinoti ca, karuṇā ādi yassa ruddādinoti ca vākyaṃ.
"Suffering is the form (nature) of which, like compassion," and "compassion is the beginning of which, like furious," are the phrases.
“Khổ đau là hình thái, là bản chất của karuṇā v.v.” và “karuṇā là khởi đầu của rudda v.v.” là các cụm từ.