Subodhālaṅkāraṭīkā

1783

Ekadesavivattimissaka

Partial Mixed Metaphor

Phép tỷ dụ hỗn hợp một phần

1784

220.

1785

Sunimmalakapolassa, munindavadaninduno;

From the Muninda's moon-like face, with its perfectly pure cheeks,

Khuôn mặt của bậc Tiên Nhân Chúa tể với đôi gò má trong sáng,

1786

Sādhuppabuddhahadayaṃ, jātaṃ keravakānanaṃ.

the noble, awakened heart has become a lotus-forest.

Tâm trí của các bậc thiện nhân đã nở rộ, trở thành khu rừng hoa súng.

1787

220. ‘‘Sunimmala’’iccādi.

220. Regarding “Sunimmala” (perfectly pure), etc.

220. ‘‘Trong sáng’’ v.v.

Sunimmalo kapolo yassa, tassa munindavadaninduno sādhūnaṃ pabuddhaṃ dhammāvabodhavasena vikasitaṃ hadayaṃ cittaṃ keravakānanaṃ jātanti ekadesavivattisamāsāsamāsarūpakaṃ.

From the Muninda's moon-like face, whose cheek is perfectly pure, the pabuddhaṃ (awakened), bloomed by the understanding of Dhamma, hadayaṃ (heart), the mind of noble ones, has become a lotus-forest; this is an ekadesavivattisamāsāsamāsarūpaka (partial mixed metaphor with both compounded and uncompounded comparisons).

Khuôn mặt của bậc Tiên Nhân Chúa tể với đôi gò má trong sáng, tâm trí — ý thức — của các bậc thiện nhân đã nở rộ — đã khai mở nhờ sự giác ngộ giáo pháp — đã trở thành khu rừng hoa súng. Đây là phép tỷ dụ hỗn hợp so sánh và không so sánh một phần (ekadesavivattisamāsāsamāsarūpaka).

1788

220. ‘‘Sunimmali’’ccādi.

220. Regarding “Sunimmali” (perfectly pure), etc.

220. ‘‘Trong sáng’’ v.v.

Sunimmalakapolassa munindavadaninduno sādhuppabuddhahadayaṃ sajjanānaṃ catusaccāvabodhena pasannamānasaṃ keravakānanaṃ kumudavanaṃ jātanti.

From the Muninda's moon-like face, whose cheek is perfectly pure, the sādhuppabuddhahadayaṃ (noble, awakened heart), the mind of good people, delighted by the understanding of the Four Noble Truths, has become a lotus-forest ( keravakānanaṃ).

Khuôn mặt của bậc Tiên Nhân Chúa tể với đôi gò má trong sáng, tâm trí đã nở rộ của các bậc thiện nhân — tâm trí của những người tốt đã thanh tịnh nhờ sự giác ngộ Tứ Diệu Đế — đã trở thành khu rừng hoa súng — khu rừng hoa súng.

Vadanahadayānaṃ upamābhūtehi indukeravehi abhedāropanaṃ katvā kapolassa maṇḍalādīhi upamāvisesehi anirūpitattā ekadesavivattisamāsāsamāsarūpakaṃ.

This is an ekadesavivattisamāsāsamāsarūpaka (partial mixed metaphor with both compounded and uncompounded comparisons) because the face and heart are superimposed with identity to the metaphoric moon and lotuses, but the cheek is not described with any specific metaphoric object like a circle, etc.

Vì sự đồng nhất được gán ghép cho khuôn mặt và tâm trí với mặt trăng và hoa súng (là đối tượng ví), nhưng gò má không được so sánh với những đối tượng ví như hình tròn v.v., nên đây là phép tỷ dụ hỗn hợp so sánh và không so sánh một phần (ekadesavivattisamāsāsamāsarūpaka).

Ettha samāso nāma vadanindūnameva.

Here, the compounded comparison is only for the face-moon.

Ở đây, phép so sánh (samāsa) chỉ dành cho khuôn mặt mặt trăng.

Asamāso nāma hadayakeravānamevāti.

The uncompounded comparison is only for the heart-lotus.

Phép không so sánh (asamāsa) chỉ dành cho tâm trí hoa súng.

Tathā hi rūpakavisaye samāsāsamāsattaṃ upamānopameyyapadānaṃ dvinnamevāti.

Thus, in the context of metaphors, the compounded or uncompounded nature applies only to the two terms of comparison (the object and the simile).

Quả thật vậy, trong phép tỷ dụ, tính chất so sánh và không so sánh chỉ thuộc về hai từ ví và được ví.

Suṭṭhu nimmaloti ca, so kapolo assāti ca, munindavadanameva indūti ca, pabuddhañca taṃ hadayañcāti ca, sādhūnaṃ pabuddhahadayamiti ca, keravānaṃ kānanamiti ca vākyaṃ.

The analyses are: perfectly pure; and that is its cheek; the Muninda's face is indeed the moon; awakened and also a heart; the awakened heart of noble ones; and a forest of lotuses.

Phân tích cú pháp là: rất trong sáng, và gò má ấy là của Ngài; khuôn mặt của bậc Tiên Nhân Chúa tể chính là mặt trăng; đã nở rộ và đó là tâm trí; tâm trí đã nở rộ của các bậc thiện nhân; khu rừng của hoa súng.

1789

221.

1790

Rūpakāni bahūnyeva, yuttāyuttādibhedato;

There are many rūpaka figures, classified as appropriate or inappropriate, and so on;

Rūpaka có rất nhiều,

1791

Visuṃ na tāni vuttāni, etthe’va’ntogadhāni’ti.

They are not stated separately, as they are included within this very figure.

Với các loại như phù hợp và không phù hợp;

1792

221.

1793

Ettakoyeva kiṃ rūpakabhedoti āha

Asking whether these are all the distinctions of rūpaka, he says:

"Có phải chỉ có bấy nhiêu loại rūpaka không?" — để trả lời câu hỏi đó, đã nói:

1794

‘‘Rūpakāni’’ccādi; Subodhaṃ; Tattha –

“Rūpakas,” etc. This is easy to understand. Herein:

"Rūpakāni" v.v... Dễ hiểu. Ở đây –

1795

‘‘Sitapupphujjalaṃ lola-nettabhiṅgaṃ tavānanaṃ;

“Your face, radiant with white flowers, with wavering beetle-like eyes;

"Khuôn mặt của người, tỏa sáng như hoa trắng, với đôi mắt như ong bướm lả lơi,

1796

Kassa nāma mano dhīra, nākaḍḍhati manohara’’nti.

O wise one, whose mind would it not charmingly attract?”

Này bậc trí, ai lại không bị cuốn hút bởi vẻ đẹp mê hồn ấy?"

1797

Yuttarūpakaṃ yuttattā pupphabhiṅgānaṃ, tadanusārena ayuttarūpakādipi viññeyyanti.

This is an appropriate rūpaka due to the appropriateness of the flowers and beetles; similarly, inappropriate rūpaka and so on should be understood.

Đây là yuttarūpaka (ẩn dụ phù hợp) vì hoa và ong bướm có sự phù hợp; theo đó, ayuttarūpaka (ẩn dụ không phù hợp) v.v... cũng nên được hiểu.

1798

221. Rūpakāni punapi santīti dassetumāha ‘‘rūpakāni’’ccādi.

221. To show that there are still other rūpaka figures, he says, “Rūpakas,” etc.

221. Để chỉ ra rằng vẫn còn các loại rūpaka khác, đã nói "rūpakāni" v.v...

Rūpakāni yuttāyuttādibhedato yuttarūpakaayuttarūpakādibhedena bahūni eva honti, tāni rūpakāni ettheva rūpake antogadhāni.

There are indeed many rūpaka figures, classified as appropriate or inappropriate, and so on, meaning distinctions such as appropriate rūpaka and inappropriate rūpaka; those rūpaka figures are included within this very rūpaka.

Rūpaka (ẩn dụ) có rất nhiều loại, yuttāyuttādibhedato (với các loại như phù hợp và không phù hợp), tức là loại yuttarūpaka (ẩn dụ phù hợp), ayuttarūpaka (ẩn dụ không phù hợp) v.v... tāni (những) rūpaka đó ettheva (chính ở đây) được bao hàm trong rūpaka (đã nói).

Iti tasmā kāraṇā tāni visuṃ na vuttāni.

Thus, for that reason, they are not stated separately.

Iti (vì) lý do đó, chúng không được nói riêng.

Anto majjhe gadhāni pavattānīti viggaho.

The analysis is: they exist within (anto) and are placed within (gadhāni).

Viggaha (giải thích từ): Anto (bên trong) majjhe (giữa) gadhāni (được bao hàm, được tồn tại).

1799

‘‘Sitapupphujjalaṃ lola-nettabhiṅgaṃ tavānanaṃ;

“Your face, radiant with white flowers, with wavering beetle-like eyes;

"Khuôn mặt của người, tỏa sáng như hoa trắng, với đôi mắt như ong bướm lả lơi,

1800

Kassa nāma mano dhīra, nākaḍḍhati manohara’’nti.

O wise one, whose mind would it not charmingly attract?”

Này bậc trí, ai lại không bị cuốn hút bởi vẻ đẹp mê hồn ấy?"

1801

Ettha pupphabhiṅgānaṃ aññamaññayuttattā yuttarūpakaṃ nāma.

Here, it is called an appropriate rūpaka due to the mutual appropriateness of the flowers and beetles.

Ở đây, vì hoa và ong bướm có sự phù hợp với nhau, nên gọi là yuttarūpaka (ẩn dụ phù hợp).

1802

He dhīra sitapupphujjalaṃ mandahasitasaṅkhātehi kusumehi vijotantaṃ lolanettabhiṅgaṃ manoharaṃ tavānanaṃ kassa nāma mano nākaḍḍhatīti.

O wise one, radiant with white flowers, meaning gleaming with smile-like flowers, your charming face, with wavering beetle-like eyes, whose mind would it not attract?

Này bậc trí, sitapupphujjalaṃ (tỏa sáng như hoa trắng) tức là tỏa sáng với những bông hoa mang tên nụ cười mỉm, lolanettabhiṅgaṃ (với đôi mắt như ong bướm lả lơi), manoharaṃ (mê hồn) tavānanaṃ (khuôn mặt của người) thì kassa nāma mano nākaḍḍhati (tâm trí của ai lại không bị cuốn hút)?

Imassa paṭipakkhato ayuttarūpakaṃ veditabbaṃ.

An inappropriate rūpaka should be understood as the opposite of this.

Ngược lại với điều này, ayuttarūpaka (ẩn dụ không phù hợp) nên được hiểu.

1803

222.

1804

Candimā’kāsapaduma-miccetaṃ khaṇḍarūpakaṃ;

“The moon is a lotus of the sky”—this is a flawed khaṇḍarūpaka;

"Mặt trăng là hoa sen trên bầu trời" — đây là khaṇḍarūpaka (ẩn dụ khiếm khuyết);

1805

Duṭṭha’mambhoruhavanaṃ, nettāni’ccādi sundaraṃ.

“A grove of lotuses are eyes”—this is beautiful, and so on.

"Rừng hoa sen, đôi mắt" v.v... thì đẹp.

1806

222. Rūpakassa virodhāvirodho upamāyamivo’hituṃ sakkāti upalakkheti ‘‘candimā’’iccādinā.

222. To indicate that the appropriateness and inappropriateness of rūpaka can be assessed as in similes, he defines it with “The moon,” etc.

222. Để chỉ ra rằng sự tương phản và không tương phản của rūpaka có thể được suy ra như trong upamā (so sánh), đã giải thích bằng "candimā" v.v...

Ettha ākāsassa taḷāke rūpite candassa padumattaṃ rūpakaṃ yuttanti etaṃ khaṇḍarūpakaṃ duṭṭhaṃ, ‘‘ambhoruhavanaṃ nettāni’’ccādi tu vacanabhedepi sundaraṃ.

Here, where the sky is likened to a pond, the moon being a lotus is an appropriate rūpaka—this is a flawed khaṇḍarūpaka; but “a grove of lotuses are eyes,” etc., is beautiful even with a difference in expression.

Ở đây, nếu bầu trời được ví như một cái ao, thì việc ví mặt trăng như một bông sen là rūpaka phù hợp, nhưng etaṃ khaṇḍarūpakaṃ duṭṭhaṃ (ẩn dụ khiếm khuyết này là lỗi), còn "ambhoruhavanaṃ nettāni" v.v... thì đẹp, ngay cả khi có sự khác biệt về từ ngữ.

1807

222. Rūpake dosādosaṃ upamāyaṃ viya parikappetvā gahetabbanti upadisanto āha ‘‘candimi’’ccādi.

222. Advising that the faults and merits in rūpaka should be conceived and taken just as in similes, he says, “The moon,” etc.

222. Hướng dẫn rằng những lỗi và không lỗi trong rūpaka nên được xem xét và chấp nhận như trong upamā, đã nói "candimā" v.v...

‘‘Candimā cando ākāsapaduma’’nti etaṃ khaṇḍarūpakaṃ ākāsassa taḷākattena anirūpitattā khaṇḍarūpakaṃ nāma.

“The moon is a lotus of the sky”—this is called a khaṇḍarūpaka (broken metaphor) because the sky is not depicted as a pond.

"Candimā (mặt trăng) cando (là mặt trăng) ākāsapaduma (là hoa sen trên bầu trời)" — etaṃ khaṇḍarūpakaṃ (ẩn dụ này là khiếm khuyết) vì bầu trời không được ví như một cái ao, nên gọi là khaṇḍarūpaka (ẩn dụ khiếm khuyết).

Duṭṭhaṃ khaṇḍitopamā viya dosaduṭṭhaṃ nāma.

It is flawed, meaning it is defective, like a broken simile.

Duṭṭhaṃ (lỗi) tức là có lỗi như khaṇḍitopamā (so sánh khiếm khuyết).

‘‘Ambhoruhavanaṃ nīluppalavanaṃ nettānī’’tiādikaṃ upamānopameyyānaṃ vacananānattepi sundarameva.

“A grove of lotuses, a grove of blue water-lilies are eyes”—such expressions are beautiful even when there is a difference in words between the object of comparison and the thing compared.

"Ambhoruhavanaṃ (rừng hoa sen) nīluppalavanaṃ (rừng hoa súng xanh) nettāni (là đôi mắt)" v.v... thì đẹp ngay cả khi có sự khác biệt về từ ngữ giữa upamāna (vật so sánh) và upameyya (vật được so sánh).

1808

223.

1809

Pariyanto vikappānaṃ, rūpakasso’pamāya ca;

There is no end to the varieties of rūpaka and simile;

Không có giới hạn cho các biến thể

1810

Natthi yaṃ tena viññeyyaṃ, avutta’manumānato.

Therefore, what is unstated should be understood by inference.

Của rūpaka (ẩn dụ) và upamā (so sánh);

1811

223. Kimettakā evopamārūpakabhedā?

223. Are these all the distinctions of simile and rūpaka?

223. Có phải chỉ có bấy nhiêu loại upamā và rūpaka không?

Neti paridīpento avuttaṃ atidisati ‘‘pariyanto’’iccādinā.

No, intending to expand upon what is unstated, he says, “There is no end,” etc.

Không phải vậy. Để giải thích và mở rộng những điều chưa được nói, đã nói "pariyanto" v.v...

Rūpakassa upamāya ca vikappānaṃ pabhedānaṃ pariyanto avasānaṃ natthi yaṃ yasmā kāraṇā, tena kāraṇena avuttaṃ ihānupātaṃ vikappajātaṃ sabbavikappabyāpakasāmaññalakkhaṇānugatarūpakavikappānusārena viññeyyaṃ.

There is no end or conclusion to the varieties or classifications of rūpaka and simile; since this is the case, therefore, what is unstated and not included here should be understood according to the rūpaka classifications that adhere to the general characteristics encompassing all variations.

Không có pariyanto (giới hạn), tức là không có kết thúc cho vikappānaṃ (các biến thể), tức là các loại của rūpaka (ẩn dụ) và upamā (so sánh). Yaṃ (vì) lý do đó, tena (vì) lý do đó, avuttaṃ (những điều chưa được nói) tức là những loại chưa được đề cập ở đây, nên được hiểu theo các loại rūpaka phù hợp với các đặc điểm chung bao trùm tất cả các loại đã được nói.

Kasmā?

Why?

Tại sao?

Anumānato yathāvuttavikappasaṅkhātaliṅgato avuttasesarūpakāvagamasaṅkhātena anumānañāṇenāti attho.

By inference, meaning by inferential knowledge, which is the understanding of the remaining unstated rūpaka figures, based on the liṅga (sign) consisting of the aforementioned varieties.

Anumānato (bằng suy luận), tức là bằng tri kiến suy luận (anumānañāṇa) mà bản chất là sự hiểu biết về các rūpaka còn lại chưa được nói, từ các dấu hiệu (liṅga) mang tên các loại đã được nói.

1812

223. Idāni imesameva upamārūpakānaṃ avuttānantabhedo vuttānusāreneva ñātabboti dassetumāha ‘‘pariyanto’’iccādi.

223. Now, to show that the unstated, infinite distinctions of these very similes and rūpaka figures should be known based on what has been stated, he says, “There is no end,” etc.

223. Bây giờ, để chỉ ra rằng vô số loại chưa được nói của upamā và rūpaka này nên được biết theo những gì đã được nói, đã nói "pariyanto" v.v...

Rūpakassa ca rūpakālaṅkārassa ca upamāya ca upamālaṅkārassa ca vikappānaṃ vividhākārena kappitapakkhānaṃ pariyanto koṭi yaṃ yasmā natthi, tena kāraṇena avuttaṃ imasmiṃ subodhālaṅkāre avuttapakkhaṃ samūhaṃ anumānato anumānañāṇena viññeyyanti.

There is no end (limit) to the varieties (aspects conceived in various ways) of rūpaka (the figure of rūpaka) and of simile (the figure of simile); since there is none, therefore, the unstated aspect or group not mentioned in this Subodhālaṅkāra should be known by inference (by inferential knowledge).

Rūpakassa ca (của rūpakālaṅkāra - ẩn dụ) upamāya ca (và của upamālaṅkāra - so sánh) vikappānaṃ (của các khía cạnh được hình thành theo nhiều cách khác nhau) pariyanto (giới hạn) koṭi (tận cùng) yaṃ (vì) không có, tena (vì) lý do đó, avuttaṃ (những điều chưa được nói), tức là tập hợp các khía cạnh chưa được nói trong Subodhālaṅkāra này, nên được viññeyyaṃ (biết) anumānato (bằng tri kiến suy luận).

Upamārūpakānaṃ sakalamavuttapakkhaṃ byāpetvā ṭhitaṃ sāmaññalakkhaṇaṃ anatikkamitvā vuttehi tehi tehi pakkhasaṅkhātehi liṅgehi siddhānumānañāṇena sāmaññalakkhaṇe antogadhānamanuttarūpakasaṅkhātānumeyyānaṃ avabodho sakkāti adhippāyo.

The intention is that inferential knowledge, which is established by the various aspects (liṅga) stated without transgressing the general characteristic that encompasses all unstated aspects of simile and rūpaka, can lead to the comprehension of what is to be inferred, which is the unstated rūpaka included in the general characteristic.

Ý nghĩa là: Tri kiến suy luận được thiết lập từ các dấu hiệu mang tên các khía cạnh đã được nói, không vượt quá đặc điểm chung bao trùm tất cả các khía cạnh chưa được nói của upamā và rūpaka, có thể dẫn đến sự hiểu biết về những điều cần suy luận (anumeyya) mang tên rūpaka chưa được nói, được bao hàm trong đặc điểm chung.

Rūpakassa pana upamantogadhattā upamāya niddiṭṭhadosādosaṃ dvinnamapi uttānuttapakkhassa sādhāraṇaṃ hoti.

Furthermore, since rūpaka is included in simile, the faults and merits designated for simile apply commonly to both the stated and unstated aspects of both figures.

Và vì rūpaka được bao hàm trong upamā, nên những lỗi và không lỗi được chỉ ra trong upamā cũng là chung cho cả hai loại đã nói và chưa nói.

1813

224.

1814

Punappunamuccāraṇaṃ, ya’matthassa padassa ca;

That repeated utterance of meaning and word,

Việc lặp đi lặp lại nhiều lần,

1815

Ubhayesañca viññeyyā, sā’ya’māvutti nāmato.

And of both, should be known as āvutti by name.

Của ý nghĩa, của từ, và của cả hai,

1816

224. Āvuttimadhikiccāha ‘‘puna’’iccādinā.

224. Regarding āvutti, he says, “Repeatedly,” etc.

224. Nói về āvutti (lặp lại), đã nói "puna" v.v...

Atthassa abhidheyyassa padassa saddassa ca ubhayesaṃ atthapadānañca punappunaṃ bhiyyo bhiyyo yaṃ uccāraṇaṃ, sāyaṃ tividhā nāmato āvutti viññeyyā, uccāraṇavasena ā punappunaṃ vattana māvuttīti.

That repeated (over and over) utterance of meaning (the signified) and of word (the sound), and of both meaning and word, that is to be known as āvutti by name, in three kinds; āvutti means repeating over and over by way of utterance.

Atthassa (của ý nghĩa) tức là của đối tượng được diễn tả, padassa (của từ) tức là của âm thanh, và ubhayesaṃ (của cả hai) tức là của ý nghĩa và từ, punappunaṃ (nhiều lần) tức là lặp đi lặp lại, yaṃ uccāraṇaṃ (sự phát biểu), sāyaṃ (đó là) ba loại āvutti (lặp lại) nên được biết theo tên. Āvutti (lặp lại) là sự lặp lại nhiều lần theo cách phát biểu.

1817

224. Idāni āvuttiṃ dasseti ‘‘punappune’’ccādinā.

224. Now he describes āvutti with “Repeatedly,” etc.

224. Bây giờ, để chỉ ra āvutti, đã nói "punappune" v.v...

Atthassa saddābhihitaatthassa ca padassa ca ubhayesaṃ atthapadānañca yaṃ punappunuccāraṇaṃ, sā ayaṃ tividhā nāmato āvutti iti viññeyyā.

That repeated utterance of meaning (the meaning indicated by the word) and of word, and of both meaning and word, that is to be known as āvutti by name, in three kinds.

Atthassa (của ý nghĩa) tức là ý nghĩa được diễn tả bằng từ, và của từ, và ubhayesaṃ (của cả hai) tức là của ý nghĩa và từ, yaṃ punappunuccāraṇaṃ (sự phát biểu lặp đi lặp lại), sā ayaṃ (đó là) ba loại āvutti (lặp lại) nên được biết theo tên.

Punappuneti etadabyayaṃ kriyābāhulye vattate.

The indeclinable punappuna (repeatedly) is used to denote abundance of action.

Punappune (lặp đi lặp lại) là một trạng từ chỉ sự thường xuyên của hành động.

Uccāraṇavasena ā punappunaṃ vattana māvutti.

Āvutti means repeating over and over by way of utterance.

Āvutti là sự lặp lại nhiều lần theo cách phát biểu.

1818

Atthāvutti

`Atthāvutti` (Repetition of Meaning)

Atthāvutti (Lặp lại ý nghĩa)

1819

225.

1820

Mano harati sabbesaṃ, ādadāti disā dasa;

“It seizes the mind of all, it covers the ten directions;

Tâm trí của mọi người đều bị cuốn hút, mười phương đều được bao trùm;

1821

Gaṇhāti nimmalattañca, yasorāsi jinassa’yaṃ.

It attains purity”—this is the Buddha’s mass of fame.

Sự trong sạch cũng được nắm giữ, đây là khối danh tiếng của Đức Phật.

1822

225. Udāharati ‘‘mano’’iccādi.

225. He gives an example with “The mind,” etc.

225. Đưa ra ví dụ "mano" v.v...

Jinassa ayaṃ yasorāsi sabbesaṃ janānaṃ mano cittaṃ harati, dasa disā ādadāti sabbadā^* taṃvisayattā, nimmalattaṃ nimmalabhāvaṃ gaṇhāti, ettha gahaṇalakkhaṇassa^* atthassa anekehi pariyāyavacanehi āvattitattā ayaṃ atthāvutti.

This mass of fame of the Buddha seizes the mind of all people; it covers the ten directions, being always pervasive in that domain; it attains purity (the state of being pure). Here, since the meaning of 'grasping' is repeated by many synonymous words, this is atthāvutti.

Khối danh tiếng này của Đức Phật harati (cuốn hút) mano (tâm trí) của sabbesaṃ (tất cả) mọi người, ādadāti (bao trùm) mười phương vì luôn là đối tượng của chúng, gaṇhāti (nắm giữ) nimmalattaṃ (sự trong sạch) tức là trạng thái trong sạch. Ở đây, vì ý nghĩa của sự nắm giữ được lặp lại bằng nhiều từ đồng nghĩa, nên đây là atthāvutti (lặp lại ý nghĩa).

1823

225. Udāharati ‘‘mano harati’’ccādinā.

225. He gives an example with “It seizes the mind,” etc.

225. Đưa ra ví dụ "mano harati" v.v...

Jinassa ayaṃ yasorāsi sabbesaṃ sattānaṃ mano cittaṃ harati gaṇhāti, dasa disā ādadāti avisayaṭṭhānābhāvato gaṇhāti, nimmalattañca bhūtaparisuddhaguṇena nipphannattā gaṇhāti.

This mass of fame of the Buddha seizes and grasps the mind of all beings; it covers the ten directions, as there is no place it does not reach; and it attains purity, as it is accomplished with the quality of pure virtue.

Khối danh tiếng này của Đức Phật harati (cuốn hút) mano (tâm trí) của sabbesaṃ (tất cả) chúng sinh, ādadāti (bao trùm) mười phương vì không có nơi nào không phải là đối tượng của nó, nimmalattañca (và sự trong sạch) cũng gaṇhāti (nắm giữ) vì được tạo ra bởi phẩm chất thanh tịnh chân thật.

Ettha ‘‘gaṇhātī’’ti ekassevatthassa ‘‘harati, ādadāti, gaṇhātī’’ti aññehi pariyāyavacanehi āvattitattā ayamatthāvutti nāma.

Here, this is called atthāvutti because the single meaning “grasps” is repeated by other synonymous words: “seizes,” “covers,” “attains.”

Ở đây, vì cùng một ý nghĩa "gaṇhāti" (nắm giữ) được lặp lại bằng các từ đồng nghĩa khác như "harati" (cuốn hút), "ādadāti" (bao trùm), "gaṇhāti" (nắm giữ), nên đây gọi là atthāvutti (lặp lại ý nghĩa).

Niggato malehīti ca, tassa bhāvoti ca, yasaso rāsiiti ca viggaho.

The analysis is: freed from defilements, the state of that, and a mass of fame.

Viggaha (giải thích từ): Niggato malehīti ca (thoát khỏi các cấu uế), tassa bhāvoti ca (trạng thái của điều đó), yasaso rāsiiti ca (khối danh tiếng).

1824

Padāvutti

`Padāvutti` (Repetition of Word)

Padāvutti (Lặp lại từ)

1825

226.

1826

Vibhāsenti disā sabbā, munino dehakantiyo;

“The bodily rays of the Sage illuminate all directions;

Hào quang thân của bậc Hiền giả làm sáng rực khắp mọi phương;

1827

Vibhā senti ca sabbāpi, candādīnaṃ hatā viya.

And all brilliance, as if surpassed by the moon and others, remain.”

Và tất cả vẻ đẹp của mặt trăng v.v... dường như đã bị hủy diệt.

1828

226. ‘‘Vibhāsenti’’ccādi.

226. “Illuminate,” etc.

226. "Vibhāsenti" v.v...

Munino dehakantiyo sabbā disā vibhāsenti visesena dīpenti, yato evaṃ tasmā kāraṇā candādīnaṃ sabbāpi vibhā sobhā hatā pahatā viya senti pavattantīti padāvutti.

The bodily rays of the Sage illuminate all directions; since it is so, therefore all the radiance of the moon and others, as if surpassed, remains manifested. This is padāvutti.

Hào quang thân của bậc Hiền giả vibhāsenti (làm sáng rực) đặc biệt khắp mọi phương. Vì vậy, tất cả vibhā (vẻ đẹp) của mặt trăng v.v... hatā (bị hủy diệt) dường như senti (tồn tại). Đây là padāvutti (lặp lại từ).

1829

226. ‘‘Vibhāsenti’’ccādi.

226. “Illuminate,” etc.

226. "Vibhāsenti" v.v...

Munino dehakantiyo sabbā disā vibhāsenti yasmā visesena pakāsenti, tasmā candādīnaṃ sabbāpi vibhā kantiyo hatā pahatā viya senti pavattanti ca, ‘‘vibhāsentī’’ti padasseva āvattanato ayaṃ padāvutti nāma.

Because the bodily splendors of the Sage illuminate all directions, shining forth especially, therefore all the splendors and radiance of the moon and others are as if dimmed and subdued. Because of the repetition of the word “vibhāsenti,” this is called padāvutti.

Bởi vì những tia sáng từ thân của Bậc Hiền Triết (Đức Phật) chiếu rực rỡ khắp mọi phương, đặc biệt tỏa sáng, do đó, tất cả những tia sáng của mặt trăng và các vì sao dường như bị đánh bại, bị tiêu diệt và bị lu mờ. Đây gọi là padāvutti (lặp từ) vì chính từ “vibhāsenti” được lặp lại.

Dehe kantiyoti vākyaṃ.

The phrase is: ‘the radiance in the body’.

“Dehe kantiyo” là một ngữ cú.

1830

Ubhayāvutti

Ubhayāvutti (Lặp cả từ và nghĩa)

1831

227.

1832

Jitvā viharati klesa-ripuṃ loke jino ayaṃ;

Having conquered the defilement-foe, this Conqueror dwells in the world;

Bậc Chiến Thắng này đã chinh phục kẻ thù phiền não và an trú trong thế gian;

1833

Viharatyā’rivaggo’yaṃ, rāsībhūtova dujjane.

This host of foes, like a gathered heap, dwells in the wicked.

Đám kẻ thù này, như một đống tích tụ trong những kẻ xấu xa, cũng an trú.

1834

227. ‘‘Jitvā’’iccādi.

227. From “Jitvā” and so on.

227. “Jitvā” v.v… (tức là câu kệ).

Ayaṃ jino klesaripuṃ jitvā loke viharati pavattati, ayaṃ tena jito arivaggo sattusamūho dujjane rāsībhūto viya tato aladdhappatiṭṭhattā.

This Conqueror, having conquered the defilement-foe, dwells in the world; this host of foes, conquered by Him, dwells among the wicked as if gathered in a heap, because it has found no other footing there.

Bậc Chiến Thắng này đã chinh phục kẻ thù phiền não và an trú (viharati) trong thế gian; đám kẻ thù này, tức là tập hợp kẻ thù đã bị Ngài chinh phục, an trú (viharati) như một đống tích tụ trong những kẻ xấu xa, bởi vì chúng không tìm được chỗ đứng vững chắc ở đó.

‘‘Viharatī’’ti atthassa padānañca āvuttito ubhayāvutti.

This is ubhayāvutti due to the repetition of the meaning and the word “viharati”.

Đây gọi là ubhayāvutti (lặp cả từ và nghĩa) vì ý nghĩa và từ “viharati” đều được lặp lại.

1835

227. ‘‘Jitvā’’iccādi.

227. From “Jitvā” and so on.

227. “Jitvā” v.v… (tức là câu kệ).

Ayaṃ jino klesaripuṃ jitvā loke viharati, ayaṃ arivaggo klesaripusamūho dujjane rāsībhūtova viharatīti.

This Conqueror, having conquered the defilement-foe, dwells in the world; this host of foes, the group of defilement-foes, dwells as if gathered in a heap among the wicked.

Bậc Chiến Thắng này đã chinh phục kẻ thù phiền não và an trú trong thế gian; đám kẻ thù này, tức là tập hợp kẻ thù phiền não, cũng an trú như một đống tích tụ trong những kẻ xấu xa.

Vāsasaṅkhatassa atthassa ca ‘‘viharatī’’ti padassa ca puna^* uccāraṇato ayaṃ ubhayāvutti nāma hoti.

Because the meaning concerning dwelling and the word “viharati” are uttered again and again, this is called ubhayāvutti.

Đây gọi là ubhayāvutti (lặp cả từ và nghĩa) vì ý nghĩa của sự an trú và từ “viharati” được lặp lại nhiều lần.

Kleso eva ripūti ca, arīnaṃ vaggoti ca, arāsi rāsi abhavīti ca, kucchito janoti ca vākyaṃ.

The phrases are: ‘defilement is indeed the foe’, ‘a host of foes’, ‘it became a heap of foes’, and ‘wicked person’.

“Phiền não chính là kẻ thù”, “tập hợp của những kẻ thù”, “không tích tụ mà thành tích tụ”, và “người xấu xa” là các ngữ cú.

1836

228.

1837

Ekattha vattamānampi, sabbavākyopakārakaṃ;

Even if present in one place, that which benefits all sentences;

Dù chỉ hiện hữu ở một nơi, nhưng hỗ trợ cho tất cả câu;

1838

Dīpakaṃ nāma tañcādi-majjhantavisayaṃ tidhā.

Is called Dīpaka, and it is threefold according to initial, middle, and final positions.

Đó gọi là Dīpaka, có ba loại: đầu, giữa và cuối.

1839

228. Dīpakaṃ paridīpayamāha ‘‘ekatthe’’ccādi.

228. Describing dīpaka, he says “Ekattha” and so on.

228. Giải thích Dīpaka bằng cách làm sáng tỏ “ekattha” v.v… (tức là câu kệ).

Ekattha vākyassādo majjhe ante vā vattamānampi kriyājātyādikaṃ sabbassa abhimatassa kassaci vākyassa kriyākārakasambandhābhidhāyino padasantānassa upakārakaṃ vākyatthānvayavasena dīpakaṃ nāma, dīpo viya ekadese vattitopi sakalapadatthavasena sabbavākyaṃ dīpayati pakāsetīti.

A verb, genus, etc., present in one place, at the beginning, middle, or end of a sentence, which benefits all desired sentences—meaning a sequence of words expressing a relationship of action and agent—is called Dīpaka. It illuminates and makes manifest the entire sentence in terms of the meaning of all its words, even if present in only one part, like a lamp.

Dù một hành động, chủng loại, v.v., hiện hữu (vattamānampi) ở một nơi (ekattha) – ở đầu, giữa hoặc cuối câu – nhưng nó hỗ trợ cho tất cả câu (sabbavākyopakārakaṃ) – tức là một chuỗi từ biểu thị mối quan hệ giữa hành động và tác nhân của bất kỳ câu nào được mong muốn – theo cách liên kết ý nghĩa của câu, thì đó gọi là Dīpaka (phép so sánh đèn), giống như một ngọn đèn, dù chỉ hiện hữu ở một nơi nhưng chiếu sáng (làm sáng tỏ) toàn bộ câu theo ý nghĩa của tất cả các từ.

Tañca dīpakaṃ ādi ca majjhañca antañca visayo gocaro yassa tādisaṃ tidhā ādidīpakaṃ majjhadīpakaṃ antadīpakanti tividhaṃ hotīti attho, tampi kriyādīnaṃ vasena paccekaṃ tividhaṃ hoti.

And that dīpaka is threefold as its scope (or sphere) is the beginning, middle, and end, meaning it is of three kinds: initial dīpaka, middle dīpaka, and final dīpaka. Each of these is also threefold according to verb, genus, etc.

Và nó (tañca) – tức là Dīpaka – có ba loại (tidhā) với phạm vi (gocara) là đầu, giữa và cuối, nghĩa là có ba loại: ādidīpaka (Dīpaka ở đầu), majjhadīpaka (Dīpaka ở giữa) và antadīpaka (Dīpaka ở cuối). Mỗi loại này cũng có ba loại riêng biệt tùy theo hành động, v.v.

1840

228. Idāni dīpakālaṅkāraṃ dasseti ‘‘ekatthe’’ccādinā.

228. Now he shows the dīpaka figure of speech with “Ekattha” and so on.

228. Bây giờ, trình bày phép tu từ Dīpaka bằng “ekattha” v.v… (tức là câu kệ).

Ekattha vākyassa ādimajjhāvasānesvekasmiṃ vattamānampi kriyājātiguṇattayaṃ sabbavākyopakārakaṃ vattumicchitakriyākārakasambandhappakāsakapadasantānasaṅkhātavākyassa vākyatthāvabodhavasena payojanaṃ dīpakaṃ nāma ekaṭṭhāne ṭhatvā visayībhūtasabbaṭṭhānagatadabbapakāsakapadīpasamānattā dīpakaṃ nāma hoti.

A verb, genus, or quality present in one place—one of the beginning, middle, or end of a sentence—which is beneficial to all sentences (meaning, serving as a purpose for a sentence, which is a sequence of words revealing the desired relationship of action and agent, by causing the understanding of the sentence's meaning) is called Dīpaka. It is called dīpaka because it is like a lamp that, remaining in one place, illuminates all objects within its range.

Dù ba loại hành động, chủng loại, phẩm chất hiện hữu (vattamānampi) ở một nơi (ekattha) – tức là ở đầu, giữa hoặc cuối câu – nhưng nó hỗ trợ cho tất cả câu (sabbavākyopakārakaṃ) – tức là có mục đích theo cách làm cho ý nghĩa của câu được hiểu rõ, câu là một chuỗi từ biểu thị mối quan hệ giữa hành động và tác nhân được mong muốn – thì đó gọi là Dīpaka (phép so sánh đèn). Nó được gọi là Dīpaka vì nó giống như một ngọn đèn, dù đứng ở một vị trí nhưng chiếu sáng tất cả các đối tượng trong phạm vi của nó.

Tañca dīpakaṃ ādimajjhantavisayaṃ vākyassa ādivisayaṃ majjhavisayaṃ antavisayañceti tidhā hoti.

And that dīpaka is threefold as its scope is the beginning, middle, and end of a sentence, meaning initial-scope, middle-scope, and final-scope.

Và nó (tañca) – tức là Dīpaka – có ba loại (tidhā) với phạm vi (visaya) là đầu, giữa và cuối (ādimajjhantavisayaṃ) của câu, tức là ādivisaya (phạm vi ở đầu), majjhavisaya (phạm vi ở giữa) và antavisaya (phạm vi ở cuối).

Etesu ekekamapi kriyājātiguṇabhedena punapi tividhaṃ hotīti viññeyyaṃ.

It should be understood that each of these is also threefold, based on the distinction of verb, genus, and quality.

Cần hiểu rằng mỗi loại trong số này cũng có ba loại nữa tùy theo sự khác biệt về hành động, chủng loại và phẩm chất.

Dīpetīti dīpo, padīpo.

That which illuminates is dīpo, a lamp.

“Chiếu sáng” là dīpo, tức là ngọn đèn.

Paṭibhāgatthe kappaccayena dīpo viyāti dīpakaṃ.

By the suffix kappa in the sense of comparison, it is like a lamp, hence dīpaka.

Từ dīpaka (phép so sánh đèn) là do thêm hậu tố kappaccaya vào dīpo với nghĩa tương tự như ngọn đèn.

Vākyassa ādi ca majjhañca antañceti ca, taṃ visayo asseti ca vākyaṃ.

The phrases are: ‘the beginning of the sentence, the middle, and the end’, and ‘that is its scope’.

“Đầu, giữa và cuối của câu” và “đó là phạm vi của nó” là các ngữ cú.

1841

Ādidīpaka

Initial Dīpaka

Ādidīpaka (Dīpaka ở đầu)

1842

229.

1843

Akāsi buddho veneyya-bandhūnamamitodayaṃ;

The Buddha brought about immeasurable prosperity for those who are to be disciplined, His kin;

Đức Phật đã tạo ra sự tăng trưởng vô biên cho những người cần được giáo hóa,

1844

Sabbapāpehi ca samaṃ-nekatitthiyamaddanaṃ.

And simultaneously the crushing of many sectarians along with all evils.

Và đồng thời nghiền nát nhiều ngoại đạo cùng với tất cả tội lỗi.

1845

229. Udāharati ‘‘akāsi’’ccādi.

229. He gives an example with “Akāsi” and so on.

229. Ví dụ “akāsi” v.v… (tức là câu kệ).

Buddho veneyyā vinetabbāyeva bandhavo tesaṃ amitamaparimitaṃ udayamabhivuddhiṃ akāsi.

The Buddha brought about immeasurable prosperity for those to be disciplined, who are his kin.

Đức Phật đã tạo ra (akāsi) sự tăng trưởng (udaya) vô biên (amita) cho những người cần được giáo hóa (veneyya), tức là những người thân hữu cần được giáo hóa.

Na kevalaṃ tameva, sabbapāpehi samaṃ ekato anekānaṃ titthiyānaṃ maddanañca akāsīti.

Not only that, but simultaneously He also brought about the crushing of many sectarians along with all evils.

Không chỉ vậy, Ngài còn đồng thời (samaṃ) nghiền nát nhiều ngoại đạo cùng với tất cả tội lỗi.

Iha ‘‘akāsī’’ti kriyāpadenādivattinā sabbameva vākyaṃ dīpayatīti kriyādidīpakametaṃ.

Here, the verb “akāsi,” which comes at the beginning, illuminates the entire sentence; thus, this is an initial dīpaka based on a verb.

Ở đây, từ hành động “akāsi” (đã làm) đứng ở đầu câu, chiếu sáng toàn bộ câu, nên đây là kriyādidīpaka (Dīpaka hành động ở đầu).

1846

229. ‘‘Akāsi’’ccādi.

229. “Akāsi” and so on.

229. “Akāsi” v.v… (tức là câu kệ).

Buddho veneyyabandhūnaṃ amitodayaṃ pamāṇarahitābhivuddhiṃ akāsi.

The Buddha brought about immeasurable prosperity for his kin, those to be disciplined.

Đức Phật đã tạo ra sự tăng trưởng vô biên (amitodayaṃ) – tức là sự tăng trưởng không giới hạn – cho những người thân hữu cần được giáo hóa.

Na kevalaṃ tameva, samaṃ ekakkhaṇe sabbapāpehi sahānekatitthiyamaddanañca akāsīti.

Not only that, but simultaneously at the same moment, He also brought about the crushing of many sectarians along with all evils.

Không chỉ vậy, Ngài còn đồng thời (samaṃ), trong cùng một khoảnh khắc, nghiền nát nhiều ngoại đạo cùng với tất cả tội lỗi.

Vākyādimhi kriyāya ṭhitattā idaṃ kriyādidīpakaṃ nāma.

Because the verb is at the beginning of the sentence, this is called an initial dīpaka based on a verb.

Đây gọi là kriyādidīpaka (Dīpaka hành động ở đầu) vì hành động nằm ở đầu câu.

Amito ca so udayo ceti ca, anekā ca te titthiyā ceti ca, tesaṃ maddanamiti ca viggaho.

The analyses are: ‘it is immeasurable and it is prosperity’, ‘they are many and they are sectarians’, and ‘the crushing of them’.

“Vô biên và đó là sự tăng trưởng”, “nhiều và đó là những ngoại đạo”, và “sự nghiền nát của họ” là các phân tích ngữ pháp.

1847

Majjhedīpaka

Middle Dīpaka

Majjhedīpaka (Dīpaka ở giữa)

1848

230.

1849

Dassanaṃ munino sādhu-janānaṃ jāyate’mataṃ;

The sight of the Sage for good people becomes deathless;

Sự thấy Bậc Hiền Triết trở thành bất tử cho những người thiện lành;

1850

Tadaññesaṃ tu jantūnaṃ, visaṃ niccopatāpanaṃ.

But for other beings, it is a constant, vexing poison.

Nhưng đối với những chúng sinh khác, đó là chất độc luôn gây khổ đau.

1851

230. ‘‘Dassana’’miccādi.

230. “Dassanaṃ” and so on.

230. “Dassana” v.v… (tức là câu kệ).

Munino dassanaṃ sādhujanānaṃ amataṃ nibbānaṃ nāma jāyate amatassa sādhanato, tehi sādhujanehi aññesaṃ jantūnaṃ niccamupatāpetīti niccopatāpanaṃ visaṃ jāyate, tasmiṃ manopadosassa visasadisattā nirayādidukkhāvahabhāvatoti.

The sight of the Sage for good people becomes deathless (Nibbāna), because it leads to the deathless. For other beings, those apart from good people, it becomes poison, constantly vexing, because mental defilement is like poison, causing suffering in hell and so on.

Sự thấy Bậc Hiền Triết trở thành bất tử (amataṃ) – tức Niết Bàn – cho những người thiện lành, vì nó là phương tiện dẫn đến sự bất tử. Nhưng đối với những chúng sinh khác ngoài những người thiện lành đó (tehi sādhujanehi aññesaṃ), nó trở thành chất độc luôn gây khổ đau (niccopatāpanaṃ visaṃ), vì nó luôn gây phiền não, và sự oán giận trong tâm giống như chất độc, dẫn đến những khổ đau trong địa ngục, v.v.

Kriyāmajjhadīpakametaṃ.

This is a middle dīpaka based on a verb.

Đây là kriyāmajjhadīpaka (Dīpaka hành động ở giữa).

1852

230. ‘‘Dassana’’miccādi.

230. “Dassanaṃ” and so on.

230. “Dassana” v.v… (tức là câu kệ).

Munino dassanaṃ sādhujanānaṃ amataṃ amatasaṅkhātanibbānassa ekantakāraṇattā kāriyopacārena amataṃ bhūtaṃ jāyate, tadaññesaṃ tehi sādhujanehi aññesaṃ jantūnaṃ tu niccopatāpanaṃ satatamupatāpakaraṇato visaṃ jāyate visatulyapaṭighakāraṇattā kāriyopacārena visaṃ bhavatīti.

The sight of the Sage for good people becomes deathless, being treated as the effect because it is the exclusive cause of Nibbāna, which is called the deathless. But for other beings, those other than good people, it becomes poison, constantly vexing, being treated as the effect because it is a cause of hatred similar to poison, bringing about constant vexation.

Sự thấy Bậc Hiền Triết trở thành bất tử (amataṃ) cho những người thiện lành, vì nó là nguyên nhân tuyệt đối của Niết Bàn, tức là sự bất tử, nên được gọi là bất tử theo cách ẩn dụ về kết quả. Nhưng đối với những chúng sinh khác ngoài những người thiện lành đó (tehi sādhujanehi aññesaṃ), nó trở thành chất độc luôn gây khổ đau (niccopatāpanaṃ visaṃ), vì nó là nguyên nhân của sự căm ghét giống như chất độc, nên được gọi là chất độc theo cách ẩn dụ về kết quả.

Idaṃ kriyāya majjhe ṭhitattā kriyāmajjhadīpakaṃ.

Because the verb is in the middle, this is a middle dīpaka based on a verb.

Đây là kriyāmajjhadīpaka (Dīpaka hành động ở giữa) vì hành động nằm ở giữa.

Sādhavo ca te janā ceti ca, tehi aññeti ca vākyaṃ.

The phrases are: ‘they are good and they are people’, and ‘other than them’.

“Những người thiện lành” và “khác với họ” là các ngữ cú.

1853

Antadīpaka

Final Dīpaka

Antadīpaka (Dīpaka ở cuối)

1854

231.

1855

Accantakantalāvaṇya-candātapamanoharo;

The moon-like face of the Conqueror, charming with the supremely delightful luster like moonlight;

Mặt trăng là khuôn mặt của Bậc Chiến Thắng, với vẻ đẹp duyên dáng vô cùng,

1856

Jinānanindu indu ca, kassa nā’nandako bhave.

And the moon, for whom would it not be a source of delight?

Và mặt trăng tự nhiên, ai mà không hoan hỷ?

1857

231. ‘‘Accante’’ccādi.

231. “Accante” and so on.

231. “Accante” v.v… (tức là câu kệ).

Accantaṃ kantaṃ manuññaṃ lāvaṇyaṃ piyabhāvo, tameva, tamiva vā candātapo candikā, tena manoharo jinānanindu indu cando ca kassa janassa ānandako na bhavatīti.

The moon-like face of the Conqueror, charming with supremely delightful splendor (or loveliness), which is like (or is) the moonlight itself; and the moon — for what person would it not be a source of delight?

Vẻ đẹp duyên dáng (lāvaṇyaṃ) vô cùng thú vị (kantaṃ) – đó chính là, hoặc giống như, ánh trăng (candātapo) – làm say đắm lòng người. Vậy thì, khuôn mặt trăng của Bậc Chiến Thắng và mặt trăng (indu) tự nhiên, làm sao mà không khiến ai hoan hỷ (ānandako) được?

Kriyāntadīpakaṃ.

A final dīpaka based on a verb.

Đây là kriyāntadīpaka (Dīpaka hành động ở cuối).

1858

231. ‘‘Accanti’’ccādi.

231. “Accanti” and so on.

231. “Accanti” v.v… (tức là câu kệ).

Accantakantalāvaṇyacandātapamanoharo atisayena manuññapiyabhāvasaṅkhātavilāsanāmakena candakiraṇena, no ce, atisayena manuññapiyatāsaṅkhātavilāsasadisena candakiraṇena manoharo jinānanindu sambuddhassa mukhacando ca indu ca pakaticando ca kassa ānandako na bhave.

The moon-like face of the Conqueror, charming with the immensely delightful splendor (called vilāsa) like the moonbeams, or (if not) charming with moonbeams similar to the immensely delightful splendor (called vilāsa); and the moon — for whom would it not be a source of delight?

Khuôn mặt trăng của Đức Phật (jinānanindu) làm say đắm lòng người bởi ánh trăng với vẻ đẹp duyên dáng vô cùng (accantakantalāvaṇyacandātapamanoharo) – tức là bởi ánh sáng mặt trăng mang tên sự duyên dáng, tức là vẻ đẹp vô cùng đáng yêu; hoặc nếu không, bởi ánh sáng mặt trăng giống như sự duyên dáng, tức là sự đáng yêu vô cùng – và mặt trăng (indu) tự nhiên, làm sao mà không khiến ai hoan hỷ được?

Idaṃ kriyāya ante ṭhitattā kriyāntadīpakaṃ nāma.

Because the verb is at the end, this is called a final dīpaka based on a verb.

Đây gọi là kriyāntadīpaka (Dīpaka hành động ở cuối) vì hành động nằm ở cuối.

Antaṃ atikkantanti ca, tañca taṃ kantañceti ca, lavaṇassa bhāvo lāvaṇyaṃ, madhurabhāvo, taṃsadisattā accantakantañca taṃ lāvaṇyañcāti ca, candassa ātapo kiraṇoti ca, accantakantalāvaṇyameva candātapoti ca, candapakkhe accantakantalāvaṇyamiva ca so candātapo cāti ca, tena manoharoti ca, jinānanameva indūti ca vākyaṃ.

The analyses are: ‘transcending the end’, ‘that and that is delightful’, ‘the nature of saltiness is lāvaṇya, sweetness’, ‘that which is supremely delightful and that is splendor’, ‘the heat/light of the moon is its radiance’, ‘supremely delightful splendor is itself moonlight’, ‘and in the case of the moon, it is like supremely delightful splendor and that is moonlight’, ‘charming by that’, and ‘the Conqueror’s face is indeed the moon’.

“Vượt quá giới hạn”, “đó là và đó là sự đáng yêu”, “bản chất của muối là lāvaṇyaṃ (duyên dáng), tức là sự ngọt ngào”, “vô cùng đáng yêu và đó là sự duyên dáng”, “ánh sáng của mặt trăng là tia sáng”, “chính sự duyên dáng vô cùng đáng yêu là ánh trăng”, “và về phía mặt trăng, nó giống như sự duyên dáng vô cùng đáng yêu và đó là ánh trăng”, “làm say đắm lòng người bởi điều đó”, và “khuôn mặt của Bậc Chiến Thắng chính là mặt trăng” là các ngữ cú.

Iminā kriyādīpakattayeneva avuttajātidīpakaguṇadīpakānipi ñātabbāni.

By these three types of verb-based dīpaka, the unmentioned dīpaka based on genus and dīpaka based on quality should also be understood.

Thông qua ba loại kriyādidīpaka này, cần hiểu cả jātidīpaka (Dīpaka chủng loại) và guṇadīpaka (Dīpaka phẩm chất) chưa được đề cập.

1859

Mālādīpaka

Mālādīpaka (Dīpaka chuỗi)

1860

232.

1861

Hotā’vippaṭisārāya,

For non-regret,

Từ không hối tiếc,

1862

Sīlaṃ pāmojjahetu so;

Morality is the cause of joy;

Giới hạnh là nguyên nhân của niềm hỷ lạc;

1863

Taṃ pītihetu, sā cā’yaṃ,

That (joy) is the cause of rapture, and this (rapture) is,

Niềm hỷ lạc đó là nguyên nhân của hỷ, và hỷ này

1864

Passaddhādipasiddhiyā.

For the attainment of tranquility and so on.

Là để thành tựu sự an tịnh, v.v.

1865

232. Ādidīpakādīsupi tesu payogakkamena pakārantaramatthīti vadati ‘‘hoti’’ccādi.

232. He says there is another kind among those such as ādidīpaka through the order of application, with the word "hoti" and so on.

232. Ngay cả trong các loại dīpaka khởi đầu và tương tự, có một loại khác theo thứ tự sử dụng, được nói đến bằng cách bắt đầu với "hoti" (là/có).

Sīlaṃ pañcasīlādikaṃ, avippaṭisārāya pacchānutāpābhāvāya hoti, so avippaṭisāro pāmojjassa uppannamattāya pītiyā hetu hoti, taṃ pāmojjaṃ pītiyā balavabhūtāya hetu hoti, sā cāyaṃ pīti passaddhādīnaṃ passaddhisukhādīnaṃ pasiddhiyā nipphattiyā hotīti yojanīyaṃ.

Moral conduct, such as the five precepts, leads to freedom from remorse, to the absence of subsequent regret. That freedom from remorse becomes a cause for initial joy. That initial joy becomes a cause for rapture. And that rapture leads to the accomplishment of tranquility and so on, such as tranquility-happiness; thus, it should be construed.

Giới (sīla) như ngũ giới và tương tự, dẫn đến không hối tiếc (avippaṭisāra) tức là không có sự hối hận sau này. Sự không hối tiếc đó là nguyên nhân của niềm hoan hỷ (pāmojja) tức là hỷ lạc mới sinh. Niềm hoan hỷ đó là nguyên nhân của hỷ lạc (pīti) mạnh mẽ. Và niềm hỷ lạc này dẫn đến sự thành tựu (pasiddhi) của tịnh an (passaddhi) và các trạng thái khác như lạc (sukha), v.v., đó là cách kết nối.

1866

232. Idāni navasu dīpakesu payogavisesena sādhetabbe aññappakāre dasseti ‘‘hoti’’ccādinā.

232. Now, he shows other kinds to be established by special application among the nine dīpakas, with the word "hoti" and so on.

232. Bây giờ, với sự ứng dụng đặc biệt trong chín loại dīpaka, ngài chỉ ra một loại khác bằng cách bắt đầu với "hoti" (là/có).

Sīlaṃ surakkhitaṃ pañcaṅgadasaṅgādisīlaṃ avippaṭisārāya hoti, so avippaṭisāro pāmojjahetu hoti uppannamattāya taruṇapītiyā kāraṇaṃ bhavati, taṃ pāmojjaṃ pītihetu balavapītikāraṇaṃ hoti, sā ayañca pīti passaddhādipasiddhiyā kāyapassaddhicittapassaddhiādīnaṃ siddhiyā hetu hoti.

Moral conduct, well-guarded moral conduct such as the five or ten precepts, leads to freedom from remorse. That freedom from remorse is a cause for initial joy, becomes a reason for initial, young rapture. That initial joy is a cause for rapture, becomes a reason for strong rapture. And that rapture is a cause for the accomplishment of tranquility and so on, for the success of bodily tranquility, mental tranquility, and so on.

Giới (sīla) được giữ gìn cẩn thận như ngũ giới, thập giới, v.v., dẫn đến không hối tiếc (avippaṭisāra). Sự không hối tiếc đó là nguyên nhân của hoan hỷ (pāmojjahetu), tức là nguyên nhân của niềm hỷ lạc non trẻ mới sinh. Niềm hoan hỷ đó là nguyên nhân của hỷ lạc (pītihetu), tức là nguyên nhân của niềm hỷ lạc mạnh mẽ. Và niềm hỷ lạc này là nguyên nhân của sự thành tựu của tịnh an và các trạng thái khác (passaddhādipasiddhiyā), tức là sự thành tựu của thân tịnh an, tâm tịnh an, v.v.

Na vippaṭisāro avippaṭisāro, nasaddo pasajjapaṭisedhe vattate.

Non-remorse is freedom from remorse; the word na operates as a prohibitive negation.

Không hối tiếc (na vippaṭisāro) là avippaṭisāro, từ na được dùng để phủ định (pasajja).

Pamuditassa bhāvoti ca, tassa hetūti ca, passaddhi ādi yesaṃ sukhādīnanti ca, tesaṃ pasiddhīti ca viggaho.

The analysis is: the state of one who is delighted; and the cause of that; and tranquility and so on, of which happiness and so on are the beginning; and the accomplishment of those.

Và trạng thái của người hoan hỷ, và nguyên nhân của nó, và tịnh an là khởi đầu của những gì như lạc, v.v., và sự thành tựu của chúng, đó là sự phân tích ngữ pháp.

1867

233.

1868

Iccā’didīpakattepi, pubbaṃ pubbamapekkhinī;

Thus, even in ādidīpaka,

Mặc dù là dīpaka khởi đầu,

1869

Vākyamālā pavattāti, taṃ mālādīpakaṃ mataṃ.

A sequence of sentences, each expecting the preceding, unfolds;

Nhưng chuỗi câu nối tiếp nhau,

1870

233. Kimidaṃ tava pakārantaramiccāha ‘‘iccādi’’ccādi.

233. He asks what this other kind of yours is, with "iccādi" and so on.

233. "Loại khác của ngươi là gì?" Ngài nói "iccādi" (như vậy, v.v.).

Iccevamimaṃ yaṃ taṃ mālādīpakaṃ mataṃ.

Therefore, this dīpaka is regarded as a mālādīpaka.

Cái này, được xem là mālādīpaka (dīpaka chuỗi).

Nanu kriyādidīpakametamiccāha ‘‘ādidīpakattepī’’ti.

Is this not a kriyādidīpaka? He says "even in ādidīpaka".

"Đây chẳng phải là kriyādidīpaka (dīpaka khởi đầu bằng hành động) sao?" Ngài nói "ādidīpakattepī" (mặc dù là dīpaka khởi đầu).

Yajjapyādidīpakametaṃ pubbaṃ pubbaṃ vākyaṃ ‘‘hotāvippaṭisārāya sīla’’ntiādikaṃ apekkhinī apekkhamānā vākyānaṃ yathāvuttānaṃ mālā paramparā pavattāti.

Even though this is an ādidīpaka, each preceding sentence, such as "moral conduct leads to freedom from remorse," expecting the next, a sequence of sentences as stated, unfolds.

Mặc dù đây là dīpaka khởi đầu, nhưng chuỗi (mālā) các câu (vākyamālā) như đã nói ở trên, nối tiếp nhau, mỗi câu trước (pubbaṃ pubbaṃ) đều mong đợi (apekkhinī) câu tiếp theo, như "giới dẫn đến không hối tiếc", v.v., tiếp diễn.

Taṃ yathāvuttaṃ mālādīpakaṃ mataṃ, nādidīpakanti.

That, as stated, is considered a mālādīpaka, not an ādidīpaka.

Điều đó, như đã nói, được xem là mālādīpaka, chứ không phải ādidīpaka.

1871

233. ‘‘Iccādi’’ccādi.

233. "Iccādi" and so on.

233. "Iccādi" (như vậy, v.v.).

Ādidīpakattepi kriyādidīpakabhāve satipi vākyamālā anekavākyena sambajjhamānā paramparā pubbaṃ pubbaṃ ‘‘hotāvippaṭisārāyā’’tiādikaṃ vākyaṃ apekkhinī pavattā.

Even in the case of ādidīpaka, though it is a kriyādidīpaka, a sequence of sentences, a succession of many interconnected sentences, unfolds, each expecting the preceding sentence like "moral conduct leads to freedom from remorse," and so on.

Mặc dù là dīpaka khởi đầu (ādidīpakattepi) tức là có trạng thái của kriyādidīpaka, nhưng chuỗi câu (vākyamālā) là sự tiếp nối của nhiều câu liên kết với nhau, mỗi câu trước (pubbaṃ pubbaṃ) như "dẫn đến không hối tiếc" v.v., đều mong đợi (apekkhinī) câu tiếp theo, và tiếp diễn.

Iti idaṃ anantaragatappakāraṃ dīpakaṃ ‘‘mālādīpaka’’nti matanti.

Thus, this dīpaka of the immediately preceding kind is considered a "mālādīpaka."

Như vậy (iti), loại dīpaka vừa nêu được xem là "mālādīpaka" (dīpaka chuỗi).

Ādimhi dīpakamiti ca, visayopacārena ādi ca taṃ dīpakañcāti ca, mālā eva dīpakamiti ca vākyaṃ.

The analysis is: a dīpaka at the beginning; and that which is primary and also a dīpaka by way of application to the sphere; and a sequence that is a dīpaka itself.

Dīpaka ở khởi đầu, và dīpaka đó là khởi đầu theo nghĩa ẩn dụ về đối tượng, và chuỗi đó chính là dīpaka, đó là cách phân tích ngữ pháp.

1872

234.

1873

Aneneva pakārena, sesānamapi dīpake;

By this very method,

Với cách thức này,

1874

Vikappānaṃ vidhātabbā-nugatī suddhabuddhibhi.

The understanding of other variations of dīpaka

Những người có trí tuệ thanh tịnh,

1875

234. Avutte dīpakavikappe atidisanto nigameti ‘‘aneni’’ccādinā.

234. Concluding, he extends the unstated dīpaka variations "aneni" and so on.

234. Để kết luận, ngài mở rộng các loại dīpaka chưa được nói đến bằng cách bắt đầu với "aneni" (với điều này), v.v.

Aneneva anantarā vuttena pakārena vidhinā dīpake dīpakavisaye^* sesānamavuttānaṃ vikappānaṃ jātyādidīpakādibhedānaṃ anugati avabodho suddhabuddhibhi parisuddhamatīhi kavīhi vidhātabbā kātabbāti.

By this very method, by the method just stated, the understanding of the unstated variations among the dīpaka category, such as jātyādidīpaka and its divisions, should be accomplished by pure-minded poets.

Với cách thức này (aneneva), tức là phương pháp vừa nói, sự thấu hiểu (anugati) về các loại (vikappānaṃ) dīpaka chưa được nói đến, tức là các loại như jātyādidīpaka, v.v., trong lĩnh vực dīpaka (dīpake), phải được thực hiện (vidhātabbā) bởi những người có trí tuệ thanh tịnh (suddhabuddhibhi), tức là các nhà thơ có trí tuệ trong sáng.

1876

234. Idāni avuttadīpakānipi atidisati ‘‘anenevi’’ccādinā.

234. Now he extends the unstated dīpakas "anenevi" and so on.

234. Bây giờ, ngài mở rộng các dīpaka chưa được nói đến bằng cách bắt đầu với "anenevi" (với điều này), v.v.

Aneneva pakārena yathāvuttadīpakappakārena dīpake dīpakavisaye sesānaṃ api vikappānaṃ avuttajātidīpakaguṇadīpakasaṅkhātānaṃ pakkhānaṃ jātyādidīpakaguṇādidīpakādīnaṃ channaṃ mālādīpakānañca anugati avabodho suddhabuddhibhi kavīhi vidhātabbā vuttānusāreneva kātabbā.

By this very method, by the method of dīpaka just stated, the understanding of the other variations, the six aspects such as unstated jātidīpaka, guṇadīpaka, jātyādidīpaka, guṇādidīpaka, and also mālādīpakas, should be accomplished by pure-minded poets, following what has been stated.

Với cách thức này (aneneva pakārena), tức là cách thức của dīpaka vừa nói, sự thấu hiểu (anugati) về các loại (vikappānaṃ) dīpaka còn lại (sesānaṃ api) chưa được nói đến, tức là các khía cạnh của jātidīpaka, guṇadīpaka, và sáu loại mālādīpaka như jātyādidīpaka, guṇādidīpaka, v.v., phải được thực hiện (vidhātabbā) bởi các nhà thơ có trí tuệ thanh tịnh (suddhabuddhibhi) theo như những gì đã được nói.

Visesato asaṅkarato kappīyantīti ca, suddhā buddhi yesanti ca vākyaṃ.

The analysis is: they are distinguished specifically without mixing; and those whose minds are pure.

Và chúng được phân loại một cách đặc biệt, không lẫn lộn, và trí tuệ của những người đó là thanh tịnh, đó là cách phân tích ngữ pháp.

1877

235.

1878

Visesavacanicchāyaṃ,

When one desires to state a particular quality,

Khi muốn nói lên điều đặc biệt,

1879

Nisedhavacanaṃ tu yaṃ;

The negation that occurs;

Lời phủ định nào được dùng,

1880

Akkhepo nāma so’yañca,

That is called akkhepa,

Đó chính là akkhepa,

1881

Tidhā kālappabhedato.

And it is threefold by distinction of time.

Và nó có ba loại theo thời gian.

1882

235. Akkhepamupakkhipati ‘‘visesi’’ccādinā.

235. He introduces akkhepa "visesi" and so on.

235. Ngài giới thiệu akkhepa bằng cách bắt đầu với "visesi" (đặc biệt), v.v.

Visesassa yassa kassaci vacanicchāyaṃ yaṃ nisedhassa paṭisedhassa vacanaṃ vutti, so akkhepo nāma akkhipanaṃ paṭisedhoti katvā.

When there is a desire to state a particular quality, whatever it may be, that statement of negation is called akkhepa, taking it as a rejection or refutation.

Khi muốn nói lên điều đặc biệt (visesassa vacanicchāyaṃ) nào đó, lời phủ định (nisedhassa vacanaṃ) nào được dùng, đó (so) được gọi là akkhepa (sự phủ nhận), vì nó là sự phủ nhận.

Soyamakkhepo ca kālappabhedato atītādito tidhā tippakāro.

And that akkhepa is threefold by distinction of time, such as past.

Akkhepa này (soyaṃ akkhepo) có ba loại (tidhā) theo sự phân loại thời gian (kālappabhedato) như quá khứ, v.v.

1883

235. Idāni akkhepaṃ dasseti ‘‘visese’’ccādinā.

235. Now he shows akkhepa "visese" and so on.

235. Bây giờ, ngài chỉ ra akkhepa bằng cách bắt đầu với "visese" (đặc biệt), v.v.

Visesavacanicchāyaṃ tu yassa kassaci padatthavisesassa kathanicchāya eva yaṃ nisedhavacanaṃ paṭisedhavacanaṃ atthi, so paṭisedho akkhepo nāma akkhepālaṅkāro nāma.

When there is a desire to state a particular quality, when there is indeed a desire to express a specific meaning of a word, whatever it may be, that statement of negation that exists is called akkhepa, the figure of speech akkhepa.

Khi muốn nói lên điều đặc biệt (visesavacanicchāyaṃ tu) nào đó, tức là khi muốn nói lên một ý nghĩa đặc biệt của một từ nào đó, lời phủ định (nisedhavacanaṃ) nào được dùng, sự phủ định đó (so) được gọi là akkhepa (sự phủ nhận), tức là phép tu từ akkhepa.

Ayañca akkhepo kālappabhedato atītādikālavisesena tidhā hoti.

And this akkhepa is threefold by distinction of time, by specific past, present, and future times.

Akkhepa này (ayañca akkhepo) có ba loại (tidhā) theo sự phân loại thời gian (kālappabhedato) như quá khứ, v.v.

Visesassa kassaci vacananti ca, tasmiṃ icchāti ca, nisedhassa paṭisedhassa vacanamiti ca, akkhipanaṃ paṭikkhipananti ca, kālassa kriyāya vā pabhedoti ca vākyaṃ.

The analysis is: the stating of a particular quality; and the desire in that; and the statement of negation or refutation; and refuting or rejecting; and the distinction of time or action.

Và lời nói về điều gì đó đặc biệt, và sự mong muốn trong đó, và lời nói về sự phủ định, và sự phủ nhận là sự cản trở, và sự phân loại của thời gian hoặc hành động, đó là cách phân tích ngữ pháp.

1884

236.

1885

Ekākī’nekasenaṃ taṃ, māraṃsavijayījino;

Alone, that conqueror of Māra

Một mình, vị Chiến Thắng đã đánh bại

1886

Kathaṃ ta’matha vā tassa, pāramībalamīdisaṃ.

With his vast army, how did he conquer? Or rather, such was his perfection-power!

Đạo quân đông đảo của Māra. Làm sao có thể?

1887

Atītakkhepo.

Past Akkhepa.

Atītakkhepo (Phủ nhận quá khứ).

1888

236. ‘‘Ekāki’’ccādi.

236. "Ekāki" and so on.

236. "Ekāki" (một mình), v.v.

So jino ekākī eko samāno anekasenaṃ taṃ māraṃ vijayi parājesi, taṃ kathaṃ yujjate.

That Conqueror, being alone, conquered that Māra with his vast army. How is that possible? He asks, how can it be fitting?

Vị Chiến Thắng đó một mình (ekākī), tức là một mình, đã đánh bại (vijayi) Māra với đạo quân đông đảo đó. Làm sao điều đó có thể xảy ra?

Atha vā kiṃ na yujjate, yato tassa jinassa pāramī samatiṃsavidhā pāramitā eva balaṃ īdisaṃ yādisaṃ tassa vijayakāraṇanti.

Or rather, why is it not fitting? Because that Conqueror's perfection itself is power, such is his power, that is the cause of his victory.

Hay là, tại sao không thể xảy ra? Vì sức mạnh ba-la-mật (pāramībalaṃ) của vị Chiến Thắng đó (tassa), tức là ba mươi ba-la-mật, là như vậy (īdisaṃ), tức là nguyên nhân chiến thắng của Ngài.

Ettha ekākittakāraṇasāmatthiyā māravijayāyogabuddhi ‘‘sasenaṃ māraṃ vijitavāti kathaṃ yujjatī’’ti evamākārā atītā akkhittāti atītakkhepoyaṃ.

Here, the idea of the unsuitability of Māra's defeat due to being alone, "how is it fitting that he conquered Māra with his army?"—such a past thought is rejected; this is atītakkhepa.

Ở đây, ý nghĩ về sự không thể chiến thắng Māra của một người đơn độc, dựa trên sự kiện Ngài đơn độc và Māra có quân đội, được diễn đạt bằng câu "Làm sao Ngài có thể chiến thắng Māra cùng quân đội của hắn?", ý nghĩ này đã bị phủ nhận (akkhittā) là quá khứ (atītā), nên đây là atītakkhepa (phủ nhận quá khứ).

1889

236. Idāni udāharati ‘‘ekāki’’ccādinā.

236. Now he gives an example "ekāki" and so on.

236. Bây giờ, ngài đưa ra ví dụ bằng cách bắt đầu với "ekāki" (một mình), v.v.

Sa jino so sabbaññū ekākī asahāyo adutiyo anekasenaṃ taṃ māraṃ vijayī ajinīti, taṃ kathaṃ yujjati.

That Conqueror, the Omniscient One, alone, without companion or second, conquered that Māra with his vast army, he vanquished him. How is that fitting?

Vị Chiến Thắng đó (sa jino), tức là Đức Toàn Giác, một mình (ekākī), không có người trợ giúp, không có người thứ hai, đã đánh bại (vijayī) Māra với đạo quân đông đảo đó. Làm sao điều đó có thể xảy ra?

Atha vā yujjateva, tassa jinassa pāramībalaṃ samatiṃsapāramībalaṃ samatiṃsapāramītāsaṅkhatasenā īdisamīdisāti.

Or rather, it is indeed fitting, that Conqueror's perfection-power, his army constituted of the thirty perfections, is such!

Hay là, điều đó có thể xảy ra! Sức mạnh ba-la-mật (pāramībalaṃ) của vị Chiến Thắng đó (tassa), tức là đạo quân gồm ba mươi ba-la-mật, là như vậy (īdisaṃ)!

Buddhassa adutiyabhāvañca mārassa saparivārabhāvañca nissāya kassaci uppannā ‘‘ekākinā kathamanekaseno māro jito’’ti viparītabuddhi atītamāravijayavisayattā atītā hoti, ‘‘tassa pāramībalaṃ īdisa’’nti atthavisesassa kathanicchāya ‘‘atha vā’’ti niddiṭṭhapaṭisedhavacanena akkhittanti atītassa akkhepanato atītakkhepo nāma.

Based on the Buddha's state of being alone and Māra's state of being accompanied by his retinue, a mistaken thought arises in someone: "How could Māra, with his vast army, be conquered by one who was alone?" This thought, being about the past conquest of Māra, is past. It is rejected by the statement of negation, "Or rather," with the desire to state the specific meaning "His perfection-power is such." Thus, because it is a rejection of the past, it is called atītakkhepa.

Dựa trên sự kiện Đức Phật đơn độc và Māra có tùy tùng, ý nghĩ sai lầm của một số người nảy sinh: "Làm sao Māra với đạo quân đông đảo lại bị đánh bại bởi một người đơn độc?". Ý nghĩ này là quá khứ (atītā) vì nó liên quan đến chiến thắng Māra trong quá khứ. Khi muốn nói lên ý nghĩa đặc biệt "sức mạnh ba-la-mật của Ngài là như vậy", ý nghĩ đó đã bị phủ nhận bằng lời phủ định "atha vā" (hay là) được chỉ ra, nên đây được gọi là atītakkhepa (phủ nhận quá khứ) vì nó phủ nhận một điều trong quá khứ.

1890

237.

1891

Kiṃ citte’jāsamugghātaṃ,

Mind, why do you lament,

Này tâm, tại sao con buồn khổ,

1892

Appatto’smiti khijjase;

"I have not attained the complete eradication of craving"?

Vì chưa đạt được sự diệt trừ hoàn toàn tham ái?

1893

Paṇāmo nanu soyeva,

Was not that very prostration,

Chẳng phải sự đảnh lễ đó,

1894

Sakimpi sugate kato.

Even once made to the Sugata, sufficient?

Dù chỉ một lần, đã dâng lên đấng Sugata sao?

1895

Vattamānakkhepo.

Present Akkhepa.

Vattamānakkhepo (Phủ nhận hiện tại).

1896

237. ‘‘Kiṃ citte’’ccādi.

237. "Kiṃ citte" and so on.

237. "Kiṃ citte" (này tâm, tại sao), v.v.

Citta ejāya taṇhāya samugghātaṃ sabbathā appavattiṃ appattosmīti kiṃ khijjase, tuccho tava khedo.

Mind, why do you lament, "I have not attained the complete eradication of craving (ejā), its utter non-occurrence"? Your lament is vain.

Này tâm, con buồn khổ làm gì khi chưa đạt được sự diệt trừ hoàn toàn (samugghātaṃ) tham ái (ejāya), tức là sự không còn tham ái chút nào? Nỗi buồn khổ của con là vô ích.

Sugate sakimpi ekavārampi kato paṇāmo soyeva taṇhāya samugghātoyeva nanu ekantakāraṇattā tassāti vattamānakkhepoyaṃ vattamānassa khedassākkhitattā.

Was not that very prostration, made even once to the Sugata, the complete eradication of craving itself, because it is the absolute cause of that? This is vattamānakkhepa because the present lament is rejected.

Chẳng phải sự đảnh lễ dù chỉ một lần (sakimpi) dâng lên đấng Sugata chính là (soyeva) sự diệt trừ tham ái đó sao, vì đó là nguyên nhân tuyệt đối của nó? Đây là vattamānakkhepa (phủ nhận hiện tại) vì nó phủ nhận nỗi buồn khổ hiện tại.

1897

237. ‘‘Kiṃ citte’’ccādi.

237. "Kiṃ citte" and so on.

237. "Kiṃ citte" (này tâm, tại sao), v.v.

He citta ejāsamugghātaṃ ejāsaṅkhatāya taṇhāya samucchedapahānaṃ appattosmīti kiṃ khijjase, tuccho tava khedo.

O mind, why do you lament, “I have not attained the complete abandonment of craving, which is agitation, the uprooting of agitation”? Your lamentation is empty.

Hỡi tâm, tại sao ngươi lại buồn bã rằng ngươi chưa đạt được sự diệt trừ sự rung động của tâm, tức là sự đoạn trừ hoàn toàn ái dục bị rung động? Nỗi buồn của ngươi là vô ích.

Tathā hi sugate buddhavisaye sakimpi kato paṇāmo soyeva nanu taṇhāsamucchedassa ekantakāraṇattā kāraṇakāriyānamabhedabuddhiyā so ejāsamugghātoyeva kiṃ na bhavati, bhavatyeva.

Indeed, a single act of reverence performed in relation to the Sugata, the Buddha, is it not itself (nanu) that very uprooting of agitation ( ejāsamugghāto) because it is the sole cause for the eradication of craving, and due to the understanding of non-distinction between cause and effect? It certainly is.

Quả thật, một sự đảnh lễ đã được thực hiện dù chỉ một lần đối với đấng Thiện Thệ, trong phạm vi của Đức Phật, chẳng phải chính đó là sự diệt trừ sự rung động sao, vì đó là nguyên nhân tuyệt đối của sự đoạn trừ ái dục, với sự hiểu biết về sự không khác biệt giữa nguyên nhân và kết quả? Chắc chắn là vậy.

‘‘Paṇāmo’’tyādivisesakathanādhippāyena ‘‘kiṃ khijjase’’ti cittassa vattamānakhedassa paṭisedhitattā ayaṃ vattamānakkhepo nāma.

This is called vattamānakkhepa (reproach of the present) because the mind’s present lamentation, “Why do you lament?” is rejected by the intention to state the specific condition, “reverence,” and so on.

Với ý định nói rõ chi tiết như “sự đảnh lễ” và những gì tương tự, việc phủ nhận nỗi buồn hiện tại của tâm bằng câu “tại sao ngươi lại buồn bã?” được gọi là sự phủ nhận hiện tại (vattamānakkhepo).

Ejāya samugghātoti vākyaṃ.

The phrase is “uprooting of agitation.”

“Sự diệt trừ sự rung động” là một câu.

1898

238.

1899

Saccaṃ na te gamissanti, sivaṃ sujanagocaraṃ;

Truly, they will not reach the bliss, the resort of the virtuous;

Quả thật, họ sẽ không đạt được sự an lạc, cảnh giới của bậc thiện nhân;

1900

Micchādiṭṭhiparikkanta-mānasā ye sudujjanā.

Those utterly wicked ones whose minds are seized by wrong view.

Những kẻ ác độc, tâm bị tà kiến bao vây.

1901

Anāgatakkhepo.

Anāgatakkhepa (reproach of the future).

Sự phủ nhận vị lai.

1902

238. ‘‘Sacca’’miccādi.

238. “ Truly,” and so on.

238. “Quả thật” và những gì tương tự.

Sujanagocaraṃ sivaṃ santipadaṃ te saccaṃ niyataṃ na gamissanti.

They truly will not reach the peaceful state ( sivaṃ) that is the resort of the virtuous ( sujanagocaraṃ).

Họ sẽ quả thật không đạt được sự an lạc, cảnh giới của bậc thiện nhân.

Ye micchādiṭṭhiyā sassatādikāya parikkantaṃ abhibhūtaṃ mānasaṃ cittaṃ yesaṃ tādisā suṭṭhu atisayena dujjanāti yojanīyaṃ.

It should be construed thus: those who are utterly wicked (sudujjanā), whose minds (mānasaṃ) are overwhelmed ( parikkantaṃ) by wrong view (micchādiṭṭhiyā), such as eternalism, and so on.

Những kẻ tâm bị tà kiến như thường kiến bao vây và áp đảo, những kẻ ấy là những người cực kỳ ác độc, cần phải hiểu như vậy.

Ayamanāgatakkhepo bhāvino gamanassākkhittattā.

This is anāgatakkhepa because the future going is reproached.

Đây là sự phủ nhận vị lai vì việc đi đến trong tương lai đã bị phủ nhận.

1903

‘‘Jīvitāsā balavatī, dhanāsā dubbalā mama;

“My longing for life is strong; my longing for wealth is weak;

“Khát vọng sống mãnh liệt, khát vọng tài sản của tôi yếu ớt;

1904

Gaccha vā tiṭṭha vā kanta, mamāvatthā niveditā’’ti^* .

Go or stay, beloved, my condition has been declared.”

Đi đi hay ở lại đi hỡi người yêu dấu, tình trạng của tôi đã được bày tỏ.”

1905

Ayamanādarakkhepoti evamādayo tu tabbhedāyevāti upekkhitā.

Such examples as anādarakkhepa (reproach of indifference) have been overlooked as they are merely varieties of these.

Đây là sự phủ nhận thờ ơ (anādarakkhepo), nhưng những loại này đã bị bỏ qua vì chúng thuộc cùng một loại.

1906

238. ‘‘Sacca’’miccādi.

238. “ Truly,” and so on.

238. “Quả thật” và những gì tương tự.

Sujanagocaraṃ sādhūnaṃ visayagataṃ sivaṃ santipadaṃ te saccamekantena na gamissanti.

They truly will not absolutely reach the peaceful state ( sivaṃ) that is the resort of the virtuous (sujanagocaraṃ), meaning, accessible to the good.

Họ quả thật sẽ không đạt được sự an lạc, cảnh giới của bậc thiện nhân.

Ke?

Who?

Ai?

Ye micchādiṭṭhiparikkantamānasā sudujjanā, teyevāti.

Those utterly wicked ones whose minds are seized by wrong view—they indeed.

Chính những kẻ ác độc có tâm bị tà kiến bao vây.

‘‘Micchādiṭṭhī’’tiādivisesassa kathanādhippāyena ‘‘te na gamissantī’’ti titthiyānaṃ bhāvino nibbānagamanassa buddhiyā paṭisiddhattā ayaṃ anāgatakkhepo nāma.

This is called anāgatakkhepa because, with the intention of stating the specific condition, “wrong view,” and so on, the future attainment of Nibbāna by sectarians is rejected by the understanding that “they will not reach.”

Với ý định nói rõ chi tiết như “tà kiến” và những gì tương tự, việc phủ nhận sự đi đến Niết-bàn trong tương lai của các ngoại đạo bằng câu “họ sẽ không đạt được” được gọi là sự phủ nhận vị lai.

Micchā viparītā ca sā diṭṭhi cāti ca, tāya parikkantaṃ mānasaṃ yesanti ca vākyaṃ.

The phrase is “wrong, distorted, and that is a view,” and “whose minds are seized by that.”

“Tà kiến” là tà kiến sai lầm, và “tâm bị bao vây bởi tà kiến” là câu nói về những người có tâm bị tà kiến bao vây.

1907

‘‘Jīvitāsā balavatī, dhanāsā dubbalā mama;

“My longing for life is strong; my longing for wealth is weak;

“Khát vọng sống mãnh liệt, khát vọng tài sản của tôi yếu ớt;

1908

Gaccha vā tiṭṭha vā kanta, mamāvatthā niveditā’’ –

Go or stay, beloved, my condition has been declared” –

Đi đi hay ở lại đi hỡi người yêu dấu, tình trạng của tôi đã được bày tỏ” –

1909

Tyādiko anādarakkhepopi dassitātītakkhepādīhi anaññattā visuṃ na vutto.

Such a case of anādarakkhepa has also not been separately mentioned, being indistinguishable from the atītakkhepa, etc., that were shown.

Sự phủ nhận thờ ơ (anādarakkhepo) và những gì tương tự cũng không được đề cập riêng biệt vì nó không khác với sự phủ nhận quá khứ đã được trình bày và những gì tương tự.

Ayaṃ panettha attho – he kanta vallabha mama jīvitāsā balavatī hoti, dhanāsā dubbalā, tvaṃ gaccha vā tiṭṭha vā, mamāvatthā mama pakati niveditā viññāpitā.

The meaning here is: O beloved, my longing for life is strong; my longing for wealth is weak. You may go or stay; my condition (mamāvatthā), my nature, has been declared (niveditā), made known.

Ý nghĩa ở đây là – hỡi người yêu dấu thân mến, khát vọng sống của tôi mãnh liệt, khát vọng tài sản yếu ớt, bạn đi đi hay ở lại đi, tình trạng của tôi đã được bày tỏ và giải thích.

‘‘Ettha mamāvatthā niveditā’’ti visesassa kathanādhippāyena ‘‘gaccha vā tiṭṭha vā’’ti iminā anādaravacanena attano vallabhassa vattamānassa anāgatassa vā gamanassa paṭisedhitattā vattamānakkhepo vā anāgatakkhepo vā hoti.

Here, by the intention of stating the specific condition, “my condition has been declared,” and by this expression of indifference, “go or stay,” the going of one’s beloved, whether present or future, is rejected; hence, it becomes either vattamānakkhepa or anāgatakkhepa.

Ở đây, với ý định nói rõ chi tiết “tình trạng của tôi đã được bày tỏ”, việc phủ nhận sự ra đi hiện tại hoặc tương lai của người yêu dấu bằng lời nói thờ ơ “đi đi hay ở lại đi” trở thành sự phủ nhận hiện tại hoặc sự phủ nhận vị lai.

1910

239.

1911

Ñeyyo sotthantaranyāso,

The placement of another meaning should be understood,

Nên biết phép ẩn dụ khác,

1912

Yo’ññavākyatthasādhano;

Which proves the meaning of another statement;

Cái mà chứng minh ý nghĩa của câu khác;

1913

Sabbabyāpī visesaṭṭho,

It is all-pervading or specific in meaning,

Phổ biến khắp nơi và có ý nghĩa đặc biệt,

1914

Hivisiṭṭha’ssa bhedato.

And distinguished by 'hi' according to its divisions.

Vì sự phân loại của nó được nhấn mạnh bởi “hi”.

1915

239. Atthantaranyāsaṃ nyāsayati ‘‘ñeyyi’’ccādinā.

239. The atthantaranyāsa is stated with “ should be understood,” and so on.

239. Giải thích phép ẩn dụ khác (atthantaranyāsa) bằng “nên biết” và những gì tương tự.

Aññavākyatthasādhano aññassa vattumicchitassa kassaci vākyatthassa sādhano samatthako kassacideva atthassa parassa nyāso yo, so atthantaranyāso ñeyyo atthantarassa kassaci vatthuno nyāso payogoti katvā.

That which is proving the meaning of another statement (aññavākyatthasādhano), that is, capable of proving the meaning of some other statement that one wishes to express, the placement of some other meaning for another, that should be understood as atthantaranyāsa, meaning, the application or use of some other fact.

Cái mà chứng minh ý nghĩa của câu khác, tức là có khả năng chứng minh ý nghĩa của bất kỳ câu nào khác mà người ta muốn nói, sự đặt để (nyāsa) của một ý nghĩa nào đó cho người khác, cái đó nên được biết là phép ẩn dụ khác (atthantaranyāsa), vì nó là sự đặt để, sự sử dụng một vật khác.

Tassa bhedamāha ‘‘sabbe’’ccādinā.

Its divisions are stated with “ all,” and so on.

Nói về sự phân loại của nó bằng “phổ biến khắp nơi” và những gì tương tự.

Assa atthantaranyāsassa bhedato vikappato hivisiṭṭhā hisaddena visesitā sabbabyāpī ca visesaṭṭho cāti ime bhavanti.

Due to the divisions (bhedato) of this (assa) atthantaranyāsa, there are those distinguished by the particle hi ( hivisiṭṭhā hi), and those that are all-pervading (sabbabyāpī) and specific in meaning (visesaṭṭho).

Vì sự phân loại của phép ẩn dụ khác này, có những loại như được nhấn mạnh bởi từ “hi”, phổ biến khắp nơi và có ý nghĩa đặc biệt.

Nanu pativatthūpamāya imassa ca ko bhedoti?

But what is the difference between this and pativatthūpamā (analogy of objects)?

Chẳng phải có sự khác biệt gì giữa phép ẩn dụ này và phép ví dụ đối vật (pativatthūpamā) sao?

Saccaṃ, tathāpi ubhayattha atthantaranyāsamattena sadisattepi yattha mukhyato sāmyappatītisabbhāvo, sā pativatthūpamā.

It is true that both are similar in being atthantaranyāsa, but where there is primarily an understanding of similarity, that is pativatthūpamā.

Đúng vậy, mặc dù có sự tương đồng ở cả hai về mặt là phép ẩn dụ khác, nhưng nơi nào có sự nhận thức chủ yếu về sự tương đồng, đó là phép ví dụ đối vật.

Yattha pana sādhanarūpassevatthantaranyāso, so atthantaranyāsoti pākaṭoyevubhinnaṃ bhedoti.

Where, however, the atthantaranyāsa is solely in the form of a proof, that is atthantaranyāsa; thus, the difference between the two is evident.

Còn nơi nào chỉ có phép ẩn dụ khác dưới dạng chứng minh, đó là phép ẩn dụ khác. Sự khác biệt giữa cả hai là rõ ràng.

1916

239. Idāni atthantaranyāsaṃ dasseti ‘‘ñeyya’’ccādinā.

239. Now, atthantaranyāsa is shown with “ should be understood,” and so on.

239. Bây giờ trình bày phép ẩn dụ khác (atthantaranyāsa) bằng “nên biết” và những gì tương tự.

Yo aññavākyatthasādhano aññavākyatthassa sādhano hoti, aññavākyatthaṃ sādheti, so atthantaranyāso sādhiyavākyatthato aññatthassa ṭhapanaṃ kathanaṃ ‘‘atthantaranyāso’’ti ñeyyo, assa atthantaranyāsassa bhedato pabhedena sabbabyāpī visesaṭṭho ca, eteyeva hivisiṭṭhā cāti cattāro bhavanti.

That which proves the meaning of another statement (yo aññavākyatthasādhano), which establishes the meaning of another statement, that atthantaranyāsa should be understood as the placing or stating of another meaning distinct from the meaning of the statement being proven. And according to the divisions (bhedato) of this (assa) atthantaranyāsa, there are four: all-pervading (sabbabyāpī), specific in meaning (visesaṭṭho), and those distinguished by 'hi' (hivisiṭṭhā).

Cái mà chứng minh ý nghĩa của câu khác, tức là chứng minh ý nghĩa của một câu khác, sự đặt để, sự nói về một ý nghĩa khác với ý nghĩa của câu được chứng minh, nên được biết là “phép ẩn dụ khác”. Vì sự phân loại của phép ẩn dụ khác này, có bốn loại: phổ biến khắp nơi, có ý nghĩa đặc biệt, và những loại này được nhấn mạnh bởi “hi”.

Attho ca so antaro añño ceti ca, tassa nyāsoti ca, sabbaṃ byāpeti sīlenāti ca, visese padese tiṭṭhatīti ca, hisaddena visiṭṭhāti ca vākyaṃ.

The phrases are: “a meaning, and that is another, different,” and “the placement of that”; and “pervades everything by its nature”; and “stands in a specific place”; and “distinguished by the particle ‘hi’.”

“Ý nghĩa khác” là ý nghĩa khác và khác biệt, và “sự đặt để của nó” là câu. “Phổ biến khắp nơi” là có bản chất bao trùm mọi thứ. “Có ý nghĩa đặc biệt” là tồn tại ở một nơi đặc biệt. “Được nhấn mạnh bởi từ ‘hi’” là một câu.

1917

Hi-rahitasabbabyāpī

All-pervading without 'hi'

Phổ biến khắp nơi không có “hi”

1918

240.

1919

Tepi lokahitāsattā, sūriyo candimā api^* ;

Even the sun and moon, attached to the welfare of the world;

Ngay cả mặt trời và mặt trăng, những kẻ gắn bó với lợi ích của thế gian;

1920

Atthaṃ passa gamissanti, niyamo kena laṅghyate.

Behold, they will set; by whom is the law transgressed?

Hãy xem, họ cũng sẽ lặn, quy luật này ai có thể vượt qua?

1921

240. Udāharati ‘‘tepi’’ccādi.

240. It is exemplified with “ even those,” and so on.

240. Ví dụ bằng “ngay cả họ” và những gì tương tự.

Lokassa hite abhivuddhiyaṃ āsattā abhirattā sūriyo candimā apīti te mahantāpi atthaṃ udayavipariyāsa’mabhāvaṃ gamissanti, na^* tatheva tiṭṭhanti, ‘‘passe’’ti tamavabodhayati.

Even those great ones, the sun and moon, who are attached to (āsattā) the welfare (hite) of the world, will reach their setting (atthaṃ), meaning, their disappearance, the reverse of rising; they do not remain as they are. “Behold” makes this known.

Ngay cả mặt trời và mặt trăng, những kẻ gắn bó và vui thích với lợi ích và sự phát triển của thế gian, những kẻ vĩ đại ấy cũng sẽ đi đến sự lặn, tức là trạng thái biến mất ngược lại với sự mọc, chúng không ở yên như vậy. “Hãy xem” là để làm cho điều đó được nhận thức.

Tathā hi niyamo ‘‘bhāvo nāma na pāyini.

Indeed, the law is: “Existence never perishes.”

Quả thật, quy luật là “không có trạng thái nào là thường còn. Tất cả các pháp hữu vi đều có bản chất hoại diệt”. Đây là quy luật.

Sabbe saṅkhārā vayadhammino’’ti ayaṃ niyati.

This is the certainty: “All formations are subject to decay.”

Ai có thể vượt qua quy luật đó?

Kena nāma vatthunā laṅghyate atikkamituṃ sakkāti.

By what is this transgressed (laṅghyate), meaning, by what object can it be overcome?

Không có vật nào có thể vượt qua được.

Ayaṃ hisaddarahito sabbabyāpī atthantaranyāso tādisassa niyamassa sabbagatattā.

This is an all-pervading atthantaranyāsa without the particle hi, because such a law is universal.

Đây là phép ẩn dụ khác phổ biến khắp nơi không có từ “hi” vì quy luật như vậy có mặt khắp mọi nơi.

1922

240. ‘‘Tepi’’ccādi.

240. “ Even those,” and so on.

240. “Ngay cả họ” và những gì tương tự.

Lokahitāsattā lokābhivuddhiyaṃ laggā sūriyo api candimā api tepi mahānubhāvā atthaṃ vināsaṃ gamissanti, passa etesaṃ pākaṭaṃ vināsaṃ olokehi.

Even the sun and the moon, who are attached to the welfare of the world (lokahitāsattā), meaning, engaged in the world’s growth, even these mighty ones, will reach their setting (atthaṃ), meaning, destruction. Behold their evident destruction.

Ngay cả mặt trời và mặt trăng, những kẻ gắn bó với lợi ích của thế gian, tức là gắn bó với sự phát triển của thế gian, những kẻ có đại uy lực ấy cũng sẽ đi đến sự hoại diệt. Hãy xem sự hoại diệt rõ ràng của những thứ này.

Tathā hi niyamo ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti sabbapadatthamanatikkamma pavattaniyamo kena laṅghyate paccayasamuppannena kena padatthena atikkamyateti.

Indeed, the law (niyamo), “All formations are impermanent,” a law that operates without exception for any phenomenon, by whom is it transgressed (kena laṅghyate)? By what conditioned phenomenon can it be overcome?

Quả thật, quy luật “tất cả các pháp hữu vi đều vô thường”, quy luật này tồn tại mà không vượt qua bất kỳ pháp nào, ai có thể vượt qua? Pháp nào do duyên sinh có thể vượt qua được?

Ayaṃ hisaddarahito atthagamanasaṅkhāto niyamo sabbattha gatoti sabbabyāpī atthantaranyāso.

This is an all-pervading atthantaranyāsa without the particle hi, because this law concerning destruction is universal.

Đây là phép ẩn dụ khác phổ biến khắp nơi, không có từ “hi”, vì quy luật được gọi là sự đi đến sự hoại diệt này có mặt khắp mọi nơi.

Pativatthūpamāya ca atthantaranyāsassa ca atthantaranyāsattena tulyattepi tattha sādhammapakāsattasabhāvo, ettha vuttatthassa sādhanasabhāvoti evamimesaṃ nānattaṃ subyattaṃ.

Although pativatthūpamā and atthantaranyāsa are alike in being a placement of another meaning, in the former there is a characteristic of revealing similarity, while in the latter there is a characteristic of proving the stated meaning; thus, their distinctness is quite clear.

Mặc dù phép ví dụ đối vật (pativatthūpamā) và phép ẩn dụ khác (atthantaranyāsa) có sự tương đồng về mặt là phép ẩn dụ khác, nhưng ở đó có bản chất là làm rõ sự tương đồng về thuộc tính, còn ở đây có bản chất là chứng minh ý nghĩa đã nói, do đó sự khác biệt giữa chúng là rất rõ ràng.

Apīti sambhāvanāyaṃ, dutiyo apisaddo samuccaye.

The particle “ api” is for possibility; the second “ api” is for conjunction.

“Api” là để chỉ sự có thể xảy ra, từ “api” thứ hai là để chỉ sự tập hợp.

1923

Hi-sahitasabbabyāpī

All-pervading with 'hi'

Phổ biến khắp nơi có “hi”

1924

241.

1925

Satthā devamanussānaṃ, vasī sopi munissaro;

The Teacher of gods and humans, the powerful lord of sages,

Bậc Đạo Sư của chư thiên và loài người, bậc Đạo Sư của các bậc hiền triết, bậc tự tại ấy;

1926

Gatova nibbutiṃ sabbe, saṅkhārā na hi sassatā.

He too has gone to Nibbāna; for all formations are not eternal.

Đã nhập Niết-bàn. Quả thật, tất cả các pháp hữu vi đều không thường còn.

1927

241. ‘‘Satthā’’iccādi.

241. “ The Teacher,” and so on.

241. “Bậc Đạo Sư” và những gì tương tự.

Devamanussānaṃ devānañca manussānañca ukkaṭṭhaparicchedavasena satthā diṭṭhadhammikasamparāyikehi paramatthehi yathārahaṃ anusāsatīti, vasī pañcahi vasitāhi atisayavasīhi vasippatto sopi munissaro nibbutiṃ khandhaparinibbānasaṅkhātaṃ gato pattoyeva, hisaddo samatthane.

The Teacher (satthā) of gods and humans (devamanussānaṃ), meaning, instructing them appropriately in mundane, supramundane, and ultimate matters, based on superior distinction, that powerful (vasī) lord of sages ( munissaro) also, having attained mastery through the five kinds of mastery, has indeed gone (gato) to Nibbāna (nibbutiṃ), meaning, the Nibbāna of the aggregates. The particle hi is for emphasizing the equation.

Bậc Đạo Sư của chư thiên và loài người, tức là bậc Đạo Sư đã giáo huấn chư thiên và loài người một cách thích đáng bằng các chân lý tối thượng liên quan đến đời này và đời sau, bậc tự tại ấy, bậc Đạo Sư của các bậc hiền triết ấy, cũng đã đạt được Niết-bàn, tức là sự Niết-bàn của các uẩn. Từ “hi” ở đây là để chỉ sự tương đương.

Sabbe saṅkhārā paccayasamuppannā na sassatā na niccā uppādavayadhammattā aniccā.

All conditioned phenomena, arisen dependently, are not eternal, are not permanent; because of their nature to arise and cease, they are impermanent.

Tất cả các pháp hữu vi (saṅkhārā) được sinh ra do duyên không thường còn (na sassatā), không vĩnh cửu, chúng là vô thường do có bản chất sinh diệt.

Ayampi hisaddasahitasabbabyāpī atthantaranyāso aniccatāya sabbagatattāti.

This also is a universal aphorism, containing the word 'hi', because impermanence is all-pervading.

Đây cũng là phép tỷ dụ atthantaranyāsa (suy luận từ một điều đã biết đến một điều chưa biết) bao trùm tất cả, kèm theo từ ‘‘quả thật vậy’’ (hi), vì tính vô thường là phổ biến.

1928

241. ‘‘Satthā’’iccādi.

241. "Satthā" and so on.

241. ‘‘Bậc Đạo Sư’’ v.v.

Devamanussānaṃ ukkaṭṭhavasena satthā diṭṭhadhammikasamparāyikatthehi yathārahamanusāsako vasī vuṭṭhānaadhiṭṭhānādīsu pañcasu vasibhāvesu sātisayaṃ issariyavā so munissaro api nibbutiṃ khandhanibbānaṃ gato eva.

The Teacher, in the highest sense for devas and humans, instructing appropriately regarding advantages in this life and the next, the Master, exceedingly sovereign in the five powers of mastery such as rising and determination—that supreme sage has indeed gone to Nibbāna, the Nibbāna of the aggregates.

Vị Đạo Sư (Satthā), bậc tối thượng trong chư thiên và loài người, là người giáo huấn phù hợp với các lợi ích hiện tại và tương lai; vị Toàn Giác (Vasī), bậc có uy quyền vượt trội trong năm loại năng lực (vasibhāva) như xuất khởi (vuṭṭhāna) và quyết định (adhiṭṭhāna), vị thánh nhân tối thượng đó đã đạt đến Niết-bàn (nibbutiṃ), tức Niết-bàn của các uẩn (khandhanibbāna).

Hi tatheva, sabbe saṅkhārā sassatā na hontīti.

'Hi' means "just so"; all conditioned phenomena are not eternal.

Quả thật là như vậy, tất cả các pháp hữu vi (saṅkhāra) đều không thường còn.

Ayaṃ hisaddasahito aniccatāya sabbagatattā sabbabyāpī atthantaranyāso.

This is a universal aphorism containing the word 'hi', because impermanence is all-pervading.

Đây là một phép tỉ dụ (atthantaranyāsa) có kèm chữ "hi" (quả thật), bao trùm khắp mọi nơi vì tính vô thường (aniccatā) có mặt khắp tất cả.

Vaso assa atthīti vākyaṃ.

The phrase is "He has mastery."

Câu nói là: "Có sự làm chủ (vasa) ở nơi vị ấy."

1929

Hi-rahitavisesaṭṭha

Special Aphorism without 'hi'

Visesaṭṭha không có chữ "Hi"

1930

242.

1931

Jino saṃsārakantārā, janaṃ pāpeti nibbutiṃ;

The Conqueror leads people to Nibbāna from the wilderness of saṃsāra;

Bậc Chiến Thắng (Jina) đưa chúng sinh ra khỏi rừng hoang sinh tử, đạt đến Niết-bàn;

1932

Nanu yuttā gati sā’yaṃ, vesārajjasamaṅginaṃ.

Is not that a fitting course for those endowed with intrepidity?

Không phải sự thành tựu đó là phù hợp với những bậc đầy tự tin sao?

1933

242. ‘‘Jino’’iccādi.

242. "Jino" and so on.

242. "Jino" v.v...

Jino saṃsāroyeva kantāro duggamattā, tato janaṃ sakalampi lokaṃ nibbutiṃ pāpeti.

The Conqueror leads people, the entire world, from saṃsāra, which is a wilderness due to its inaccessibility, to Nibbāna.

Bậc Chiến Thắng (Jina) đưa chúng sinh (janaṃ), tức tất cả thế gian, ra khỏi rừng hoang sinh tử (saṃsārakantāra) vì sự hiểm trở của nó, đạt đến Niết-bàn (nibbutiṃ).

Nanu pasiddhiyamanumatiyaṃ vā.

"Nanu" is used for emphasis or inference.

Nanu (không phải sao) dùng để chỉ sự nổi tiếng hoặc sự suy luận.

Sāyaṃ gati nibbutipāpanasaṅkhātā pavatti, vigato sārado bhayamassāti visārado, tassa bhāvo nibbhayatā^* vesārajjaṃ, tena samaṅgīnaṃ yuttānaṃ.

That course, which is the act of leading to Nibbāna, is for those endowed with intrepidity, meaning those fit for it. Intrepidity is the state of having removed fear, i.e., fearlessness.

Gati (sự thành tựu) này, tức sự đưa đến Niết-bàn, là phù hợp (samaṅgīnaṃ) với những bậc đã thoát khỏi sự sợ hãi (visārado), trạng thái không sợ hãi là vesārajjaṃ.

Yuttāti anurūpāti.

"Yuttā" means "fitting."

Yuttā (phù hợp) nghĩa là thích hợp.

Ayaṃ hisaddavirahito visesaṭṭho atthantaranyāso, vesārajjasamaṅgīnameva tathābhāvato na sabbabyāpī.

This is a special aphorism without the word 'hi', an aphorism of general truth, and it is not all-pervading because such a state is possible only for those endowed with intrepidity.

Đây là một phép tỉ dụ (atthantaranyāsa) visesaṭṭha không có chữ "hi", không bao trùm khắp mọi nơi vì sự thành tựu đó chỉ có ở những bậc đầy tự tin.

1934

242. ‘‘Jino’’iccādi.

242. "Jino" and so on.

242. "Jino" v.v...

Jino janaṃ sattalokaṃ saṃsārakantārā nibbutiṃ pāpeti, sā ayaṃ gati pavatti vesārajjasamaṅgīnaṃ catuvesārajjaguṇasamannāgatānaṃ tathāgatānaṃ yuttā nanūti.

The Conqueror leads people, the world of beings, from the wilderness of saṃsāra to Nibbāna. Is not this course, this conduct, fitting for the Tathāgatas, who are endowed with the four intrepidities?

Bậc Chiến Thắng (Jina) đưa chúng sinh (janaṃ), tức thế gian hữu tình, ra khỏi rừng hoang sinh tử (saṃsārakantārā) đến Niết-bàn (nibbutiṃ). Sự thành tựu (gati) này, không phải là phù hợp với các vị Như Lai (Tathāgata) đầy đủ sự tự tin (vesārajjasamaṅgīnaṃ) với bốn loại tự tin (caturvesārajja) sao?

Ayaṃ janānaṃ nibbānaṃ pāpanā vesārajjasamaṅgīnaṃyeva āveṇikattā visesaṭṭho hisaddarahito atthantaranyāso.

This, the leading of people to Nibbāna, is a special aphorism without the word 'hi', an aphorism of general truth, as it is exclusive to those endowed with intrepidity.

Việc đưa chúng sinh đến Niết-bàn này là một phép tỉ dụ (atthantaranyāsa) visesaṭṭha không có chữ "hi" vì nó là đặc tính riêng (āveṇika) của những bậc đầy tự tin.

Vigato sārado bhayaṃ asseti ca, kassa bhāvoti ca, tena samaṅginoti ca vākyaṃ.

The phrases are "fear is removed from him," "the state of whom," and "endowed with that."

Các câu nói là: "Sự sợ hãi đã rời đi khỏi vị ấy" và "Trạng thái của ai?" và "Đầy đủ với điều đó."

Nanūti pasiddhiyaṃ anumatiyaṃ vā vattate.

"Nanu" is used for emphasis or inference.

Nanu (không phải sao) được dùng để chỉ sự nổi tiếng hoặc sự suy luận.

Dvinnampi attho vuttanayena ñātabbo.

The meaning of both should be understood according to the explained method.

Ý nghĩa của cả hai nên được hiểu theo cách đã nói.

1935

Hi-sahitavisesaṭṭha

Special Aphorism with 'hi'

Visesaṭṭha có chữ "Hi"

1936

243.

1937

Surattaṃ te’dharapuṭaṃ, jina rañjeti mānasaṃ;

O Conqueror, your very red lower lip delights the mind;

Hỡi bậc Chiến Thắng, đôi môi đỏ thắm của Ngài làm say đắm tâm trí;

1938

Sayaṃ rāgaparītā hi, pare rañjenti saṅgate.

For those themselves imbued with passion indeed delight others who are associated.

Quả thật, những gì tự nó bị nhuộm màu đều làm cho những thứ tiếp xúc với nó bị nhuộm màu.

1939

243. ‘‘Suratta’’miccādi.

243. "Suratta" and so on.

243. "Suratta" v.v...

Jina te tava surattaṃ bimbaphalasamānavaṇṇattā adharapuṭaṃ mānasaṃ passataṃ yesaṃ kesañci rañjeti pīṇetīti.

O Conqueror, your very red lower lip, similar in color to a red gourd fruit, delights the minds of some observers, whoever they may be.

Hỡi bậc Chiến Thắng (Jina), đôi môi (adharapuṭaṃ) đỏ thắm (surattaṃ) của Ngài (te), do có màu sắc giống như quả bimbaphal, làm say đắm (rañjeti) tâm trí (mānasaṃ) của bất kỳ ai nhìn thấy.

Hi samatthane, tathā hīti attho.

'Hi' means "in a similar situation," i.e., "thus indeed."

Hi (quả thật) có nghĩa là "trong trường hợp tương tự", tức là "thật vậy".

Sayaṃ yena kenaci rāgena rattavaṇṇena anurāgena vā parītā gatā saṅgate attanā saṃsaṭṭhe pare aññe rañjenti rattavaṇṇe anuratte vā karontīti sasileso sādhano.

Those who are themselves imbued with passion (or red color) by any passion (or red color) cause others who are associated with them to be delighted (or reddened) or enamored; this is a punning justification.

Những gì tự nó bị nhuộm màu (parītā) bởi bất kỳ màu sắc (rāgena) đỏ nào hoặc bởi sự say mê, đều làm cho những thứ khác (pare) tiếp xúc (saṅgate) với nó bị nhuộm màu (rañjenti) đỏ hoặc bị say mê, đây là một phép ẩn dụ (sileso) có tính chất chứng minh (sādhano).

Ayañca hisaddasahito visesaṭṭho atthantaranyāso tathābhāvassa tathāvidhānameva sambhavato.

This is a special aphorism containing the word 'hi', an aphorism of general truth, as such a state is possible only for those of such a nature.

Và đây là một phép tỉ dụ (atthantaranyāsa) visesaṭṭha có kèm chữ "hi" vì sự thành tựu đó chỉ có thể xảy ra ở những người như vậy.

1940

243. ‘‘Suratta’’miccādi.

243. "Suratta" and so on.

243. "Suratta" v.v...

Bho jina te tava surattaṃ adharapuṭaṃ oṭṭhayugaḷaṃ mānasaṃ passantānaṃ^* cittaṃ rañjeti pīṇayati.

O Conqueror, your very red lower lip, your pair of lips, delights the mind of those who behold it.

Hỡi bậc Chiến Thắng (jina), đôi môi (adharapuṭaṃ) của Ngài (te) đỏ thắm (surattaṃ) làm say đắm (rañjeti) tâm của những người nhìn thấy (passantānaṃ).

Hi tatheva, sayaṃ rāgaparītā rattavaṇṇena anurāgena vā yuttā saṅgate attanā saṃsaṭṭhe pare aññe rañjenti rattavaṇṇe anuratte vā karonti.

'Hi' means "just so"; those who are themselves imbued with passion (or red color) cause others who are associated with them to be delighted (or reddened) or enamored.

Hi (quả thật) là như vậy, những gì tự nó bị nhuộm màu (rāgaparītā) bởi màu đỏ hoặc bởi sự say mê, đều làm cho những thứ khác (pare) tiếp xúc (saṅgate) với nó bị nhuộm màu (rañjenti) đỏ hoặc bị say mê.

Idaṃ tesaṃ sabhāvameveti.

This is their very nature.

Đây là bản chất của chúng.

Ayaṃ īdisānameva āveṇikattā visesaṭṭho hisaddasahito atthantaranyāso.

This is a special aphorism containing the word 'hi', an aphorism of general truth, as it is exclusive to such ones.

Đây là một phép tỉ dụ (atthantaranyāsa) visesaṭṭha có kèm chữ "hi" vì nó là đặc tính riêng (āveṇika) của những thứ như vậy.

Puṭasadisattā adharo eva puṭamiti ca, rāgena parītā yuttāti ca viggaho.

The analysis is "the lower lip is indeed a 'puṭa' because it is like a puṭa," and "imbued with passion (or red color)."

Sự phân tích là: "môi giống như một cái nắp" và "bị nhuộm màu bởi sự say mê" và "đầy đủ với điều đó."

1941

244.

1942

Vācce gamme’tha vatthūnaṃ,

When similarity of objects

Khi sự giống nhau của các đối tượng được diễn đạt hoặc ngầm hiểu,

1943

Sadisatte pabhedanaṃ;

is stated or implied,

Sự phân biệt;

1944

Byatireko’ya’mapye’ko-

differentiation (byatireka) is one type

Sự khác biệt này cũng là một,

1945

Bhayabhedā catubbidho.

and is fourfold due to single or dual distinction.

Bốn loại theo sự phân chia của cả hai.

1946

244. Byatirekavikappamāha ‘‘vācce’’iccādinā.

244. He speaks of the varieties of byatireka, starting with "vācce."

244. Nói về các loại khác biệt (byatireka) bằng "vācce" v.v...

Vatthūnaṃ vattumicchitānaṃ kesañci vatthūnaṃ sadisatte kathañci vatthūnaṃ tulyatte vācce saddena vācakena paṭipādite atha gamme asaddapaṭipādite sabbatthabalena pakaraṇādinā ñāte vā, na kevalaṃ saddapaṭipādite.

When the similarity of certain intended objects is stated by a word, a signifier, or implied, known through the context by the power of the meaning, not merely stated by a word.

Khi sự giống nhau (sadisatte) của một số đối tượng (vatthūnaṃ) muốn nói đến, tức là sự tương đồng của một số đối tượng, được diễn đạt (vācce) bằng lời nói hoặc được ngầm hiểu (gamme), tức là được biết đến bằng sức mạnh của ngữ cảnh (pakaraṇa) v.v..., không chỉ bằng lời nói.

Pabhedanaṃ tesameva vatthūnaṃ visesakathanaṃ byatireko byatirecanaṃ puthakkaraṇanti katvā.

Differentiation, or separation, is the distinguishing description of those very objects.

Sự phân biệt (pabhedanaṃ), tức là sự nói rõ về sự khác biệt của chính những đối tượng đó, được gọi là byatireko (sự khác biệt), tức là sự tách biệt.

Ayaṃ byatirekopi ekobhayabhedā ekabyatireko ubhayabyatirekoti vāccagammānaṃ paccekaṃ visesena catubbidho.

This byatireka is also fourfold, specifically, for each of the stated and implied categories, as 'eka-byatireka' (single differentiation) and 'ubhaya-byatireka' (dual differentiation).

Sự khác biệt (byatireko) này cũng là một (eko), nhưng được chia thành bốn loại (catubbidho) theo sự phân biệt riêng biệt của sự diễn đạt và sự ngầm hiểu, tức là sự khác biệt một phần và sự khác biệt cả hai.

1947

244. Idāni byatirekaṃ dasseti ‘‘vācce’’iccādinā.

244. Now he shows byatireka, starting with "vācce."

244. Bây giờ, chỉ ra sự khác biệt (byatireka) bằng "vācce" v.v...

Vatthūnaṃ vattumicchitānaṃ kesañci padatthānaṃ sadisatte yena kenaci ākārena samānatte vācce vācakasaddena paṭipādanīye atha puna gamme tasmiṃyeva sadisatte atthasattisaṅkhātasāmatthiyena gammamāne pabhedanaṃ tesaṃyeva vatthūnaṃ nānattakathanaṃ byatireko nāma.

When the similarity of certain intended objects is to be stated by a signifying word, or again, when that same similarity is implied by the power of the meaning, differentiation, which is the description of the distinctness of those very objects, is called byatireka.

Khi sự giống nhau (sadisatte) của một số đối tượng (vatthūnaṃ) muốn nói đến, tức là sự tương đồng theo một khía cạnh nào đó, được diễn đạt (vācce) bằng lời nói hoặc được ngầm hiểu (gamme) bằng sức mạnh của ý nghĩa trong cùng một sự giống nhau đó, thì sự phân biệt (pabhedanaṃ), tức là sự nói rõ về sự khác biệt của chính những đối tượng đó, được gọi là byatireka.

Ayampi byatireko ekobhayabhedā byatirecanasaṅkhātaputhakkaraṇasāmaññena abhinnopi vāccagammānaṃ dvinnaṃ paccekameva ekabyatireko ubhayabyatirekoti visesena catubbidho hoti.

This byatireka, though undivided in the general sense of differentiation or separation, becomes specifically fourfold for each of the two categories, stated and implied, as 'eka-byatireka' (single differentiation) and 'ubhaya-byatireka' (dual differentiation).

Sự khác biệt (byatireko) này, tuy không khác biệt về mặt chung của sự tách biệt, nhưng được chia thành bốn loại (catubbidho) theo sự phân biệt riêng biệt của sự diễn đạt và sự ngầm hiểu, tức là sự khác biệt một phần và sự khác biệt cả hai.

Sadisānaṃ bhāvoti ca, pakārena bhedanaṃ kathanamiti ca, byatirecanaṃ puthakkaraṇamiti ca, eko ca ubhayo cāti ca, tesaṃ bhedo visesananti ca viggaho.

The analysis is "the state of similar ones," "description by way of distinction," "differentiation or separation," "one and both," and "their distinction, specifically."

Sự phân tích là: "trạng thái của những cái giống nhau" và "sự nói rõ về sự phân biệt" và "sự tách biệt" và "một và cả hai" và "sự phân biệt của chúng là sự đặc biệt."

1948

Vāccaekabyatireka

Stated Single Differentiation (Vāccaekabyatireka)

Vāccaekabyatireka (Sự khác biệt một phần được diễn đạt)

1949

245.

1950

Gambhīrattamahattādi-

O Conqueror, you are equal to the ocean

Hỡi bậc Chiến Thắng, Ngài giống biển cả

1951

Guṇā jaladhinā jina;

in qualities like profundity and greatness;

Về các phẩm chất như sự sâu thẳm và vĩ đại;

1952

Tulyo tva’masi bhedo tu,

but the difference is due to your body,

Nhưng sự khác biệt là,

1953

Sarīrene’disena te.

which is of such a kind.

Với thân thể như thế này của Ngài.

1954

245. Udāharati ‘‘gambhīra’’iccādi.

245. He exemplifies it, starting with "gambhīra."

245. Lấy ví dụ "gambhīra" v.v...

Tvaṃ gambhīrattaṃ agādhatā ajjhāsayavisiṭṭhatā ca mahattaṃ vepullaṃ guṇamahantatā ca taṃ ādi yassa upakāritādino, tasmā guṇā jaladhinā sāgarena tulyo.

You are equal to the ocean in qualities such as profundity (unfathomableness and excellence of disposition) and greatness (amplitude and magnitude of qualities), which are the initial qualities leading to beneficence.

Ngài (tvaṃ) giống biển cả (jaladhinā) về các phẩm chất như sự sâu thẳm (gambhīrattaṃ), tức sự không đáy và sự vượt trội về ý định, và sự vĩ đại (mahattaṃ), tức sự rộng lớn và sự vĩ đại về phẩm chất, và những điều khác như sự hữu ích.

‘‘Asī’’tisaddapaṭipāditaṃ sadisattaṃ vuttaṃ.

The similarity is stated by the word "asi" (you are).

Sự giống nhau được diễn đạt bằng từ "asīti" (là).

Bhedaṃ dasseti ‘‘bhedo tu’’iccādinā.

He shows the distinction, starting with "bhedo tu."

Chỉ ra sự khác biệt bằng "bhedo tu" v.v...

Bhedo tu viseso pana sāgarena saha īdisena dissamānena karacaraṇādimatā rucirena te sarīreneva hetunā, nāññathā, tassedisaṃ sarīraṃ natthīti.

But the distinction from the ocean is solely due to your body, which is visible and beautiful with hands, feet, etc., of such a kind, and not otherwise, as the ocean does not have such a body.

Nhưng sự khác biệt (bhedo tu), tức sự đặc biệt so với biển cả, là do thân thể (sarīreneva) của Ngài (te) như thế này (īdisena), tức có tay chân v.v... có thể nhìn thấy và đẹp đẽ, chứ không phải cách khác, vì biển cả không có thân thể như vậy.

Sadisatte paṭipādite ekabyatirekoyaṃ ekasmiṃ jine vattamānena dhammena upameyyopamānabhūtajinasāgarānaṃ tassa bhedassa patīyamānattā.

When similarity is stated, this is a single differentiation, because the distinction between the Conqueror and the ocean, which are the compared and the object of comparison, is perceived by a quality existing in one, the Conqueror.

Khi sự giống nhau được diễn đạt, đây là sự khác biệt một phần (ekabyatireka) vì sự khác biệt đó được nhận biết thông qua một pháp hiện hữu ở một bậc Chiến Thắng (Jina), là đối tượng được so sánh và đối tượng so sánh.

1955

245. Idāni tamudāharati ‘‘gambhīratti’’ccādinā.

245. Now he exemplifies that, starting with "gambhīratti."

245. Bây giờ, lấy ví dụ đó bằng "gambhīratti" v.v...

He jina tvaṃ gambhīrattamahattādiguṇā jaladhinā tulyo asi.

O Conqueror, you are equal to the ocean in qualities such as profundity and greatness.

Hỡi bậc Chiến Thắng (jina), Ngài giống biển cả (jaladhinā) về các phẩm chất như sự sâu thẳm và vĩ đại.

Iminā vākyena jinasāgarānaṃ dvinnaṃ saddena vāccasadisattaṃ vuttaṃ.

By this statement, the verbally stated similarity of the Conqueror and the ocean is expressed.

Bằng câu nói này, sự giống nhau được diễn đạt bằng lời nói của cả hai, bậc Chiến Thắng và biển cả, đã được nói đến.

Bhedo tu sāgarena saha tava viseso pana te tuyhaṃ īdisena evarūpena dissamānahatthapādādiavayavayuttena sarīrena sarīrahetunā hoti.

But the distinction of you from the ocean arises due to your body, which is of such a kind, endowed with visible limbs like hands and feet.

Nhưng sự khác biệt (bhedo tu) của Ngài (tava) so với biển cả là do thân thể (sarīrena) của Ngài (te) như thế này (īdisena), tức có các chi thể như tay và chân có thể nhìn thấy.

Dvinnaṃ vatthūnaṃ vattabbasadisattaṃ vatvā iminā vākyena ‘‘īdisena sarīrenā’’ti ekasmiṃyeva jinapadatthe visesakathanena jaladhito jinapadatthassa visuṃ katattā sadisatte saddena vācce sati ayamekabyatireko nāma.

Having stated the unstated similarity of two things, and by stating a distinction in one meaning relating to the Buddha through the phrase "with such a body," thereby separating the meaning relating to the Buddha from the ocean, when similarity is expressed by words, this is called ekabyatireka.

Sau khi nói về sự tương đồng không thể diễn tả của hai đối tượng, bằng câu này, ‘‘với thân thể như vậy’’, do sự phân biệt ý nghĩa của vị Phật khỏi biển cả bằng cách nói rõ sự đặc biệt chỉ trong một ý nghĩa của vị Phật, khi sự tương đồng được thể hiện bằng lời, đây được gọi là ekabyatireka (sự khác biệt đơn lẻ).

Gambhīrassa gambhīraguṇayuttassa sāgarassa vā gambhīrajjhāsayasamaṅgino jinassa vā bhāvoti ca, mahato pakatiyā mahato sāgarassa vā guṇehi mahato jinassa vā bhāvoti ca, gambhīrattañca mahattañcāti ca, taṃ ādi yassa upakāritādinoti ca, so ca so guṇo ceti ca vākyaṃ.

And the sentence means the state of the profound ocean, or the profound Buddha endowed with profound qualities; and the state of the naturally great ocean, or the Buddha great in virtues; and profundity and greatness; and that, whose beginning is helpfulness and so on; and that quality itself.

Cụm từ này có nghĩa là sự sâu sắc của biển cả, vốn có phẩm chất sâu sắc, hoặc sự sâu sắc của vị Phật, vốn có tâm ý sâu sắc; và sự vĩ đại của biển cả, vốn vĩ đại tự nhiên, hoặc sự vĩ đại của vị Phật, vốn vĩ đại nhờ các phẩm chất; và sự sâu sắc cùng sự vĩ đại; và điều đó là khởi điểm của sự giúp đỡ, v.v.; và phẩm chất đó.

1956

Vāccaubhayabyatireka

`Vāccaubhayabyatireka`

Vāccaubhayabyatireka

1957

246.

1958

Mahāsattā’tigambhīrā, sāgaro sugatopi ca;

Great beings are exceedingly profound, the ocean and also the Sugata;

Các đại chúng sinh vô cùng sâu sắc, biển cả và cả bậc Thiện Thệ;

1959

Sāgaro’ñjanasaṅkāso, jino cāmīkarajjuti.

The ocean is like collyrium, the Jina has the radiance of gold.

Biển cả tựa như chì kẻ mắt, còn Đức Phật rực rỡ như vàng.

1960

246. ‘‘Mahā’’iccādi.

246. "Mahā" and so on.

246. ‘‘Mahā’’ (Đại), v.v.

Sāgaro sugatopi cāti te ubho mahantā sattā makarādayo yattha sāgare, mahantaṃ vā sattaṃ sammappadhānaṃ yassa sugatassa, atigambhīrā atisayena agādhā iti.

"The ocean and also the Sugata" means those two, the great beings (such as makara and so on) are in the ocean, or great being (perfect effort) belongs to the Sugata, are exceedingly profound, exceedingly unfathomable.

Biển cả và cả bậc Thiện Thệ, cả hai đều là các đại chúng sinh (mahāsattā) – trong biển cả là các loài cá lớn (makara) v.v., hoặc đối với bậc Thiện Thệ là chúng sinh vĩ đại (mahantaṃ sattaṃ) có sự tinh tấn chân chánh (sammappadhāna) – và cả hai đều vô cùng sâu sắc (atigambhīrā), tức là vô cùng sâu thẳm.

Sadisatābhedamāha ‘‘sāgaro’’iccādinā.

It states the difference in similarity with "sāgaro" and so on.

Nói về sự khác biệt trong tương đồng bằng câu ‘‘sāgaro’’ (biển cả), v.v.

Sāgaro añjanasaṅkāso añjanena tulyo, kaṇhoti vuttaṃ hoti.

The ocean is añjanasaṅkāso, like collyrium, meaning it is dark.

Biển cả tựa như chì kẻ mắt (añjanasaṅkāso), tức là màu đen.

Jino tu cāmīkarassa suvaṇṇasseva juti sobhā asseti cāmīkarajjuti.

But the Jina has radiance like that of cāmīkara (gold), thus cāmīkarajjuti.

Còn Đức Phật thì có ánh sáng (juti) như vàng (suvaṇṇa), do đó là cāmīkarajjuti (rực rỡ như vàng).

Vācce sadisatte ubhayabyatirekoyaṃ ubhayattha vattamānena guṇena ubhinnamupamānopameyyānaṃ bhedassa patīyamānattā.

This is ubhayabyatireka when similarity is expressed in words, because the difference between the two objects of comparison (upamāna and upameyya) is perceived through a quality present in both.

Đây là ubhayabyatireka (sự khác biệt kép) trong sự tương đồng được diễn đạt bằng lời, vì sự khác biệt của cả hai đối tượng so sánh và được so sánh được nhận biết qua phẩm chất hiện diện ở cả hai.

1961

246. ‘‘Mahā’’iccādi.

246. "Mahā" and so on.

246. ‘‘Mahā’’ (Đại), v.v.

Sāgaro sugatopi cāti ime dve mahāsattā kamena timitimiṅgalādimahāsattā ca, lābhālābhādīsu anaññasādhāraṇattā mahantatādibhāvasaṅkhātasadisattayuttā ca, atigambhīrā avagāhitumasakkuṇeyyattā ca, ajjhāsayagambhīrattā ca dvepi atigambhīrā honti.

"The ocean and also the Sugata" means these two are great beings (mahāsattā), respectively, great beings like Tīmi and Timiṅgala, and because they are unrivaled in gain and loss, etc., they possess similar qualities like greatness, and both are exceedingly profound, being unfathomable and having profound intentions.

Biển cả và cả bậc Thiện Thệ, hai đối tượng này, các đại chúng sinh (mahāsattā) theo thứ tự là các đại chúng sinh như cá timi, timiṅgala, v.v., và cũng là những bậc có sự tương đồng được gọi là vĩ đại do tính chất không giống ai trong các lợi lộc, mất mát, v.v., và cả hai đều vô cùng sâu sắc (atigambhīrā) do không thể thâm nhập được, và do có tâm ý sâu sắc, cả hai đều vô cùng sâu sắc.

Tesu sāgaro añjanasaṅkāso, jino cāmīkarajjuti suvaṇṇasadisakantiyutto hoti.

Among them, the ocean is like collyrium, and the Jina is cāmīkarajjuti, endowed with a golden radiance.

Trong số đó, biển cả tựa như chì kẻ mắt (añjanasaṅkāso), còn Đức Phật thì cāmīkarajjuti (rực rỡ như vàng), tức là có vẻ đẹp tương tự như vàng.

Ettha pubbaddhena dvinnaṃ vatthūnaṃ sadisattaṃ vatvā aparaddhena tadubhayavatthugatavisesena tesaṃ dvinnamaññamaññato visesitattā sadisatte saddena vattabbe sati ayaṃ ubhayabyatireko nāma.

Here, having stated the similarity of two things in the first half of the stanza, and then having distinguished those two things from each other by their specific qualities mentioned in the latter half, when similarity is implied, this is called ubhayabyatireka.

Ở đây, sau khi nói về sự tương đồng của hai đối tượng bằng phần đầu, và bằng sự đặc biệt của cả hai đối tượng đó trong phần sau, hai đối tượng đó được phân biệt với nhau; khi sự tương đồng được diễn đạt bằng lời, đây được gọi là ubhayabyatireka (sự khác biệt kép).

Mahantā sattā macchakacchapādayo yattha sāgareti vā, mahantaṃ sattaṃ samānabhāvo yassa sugatassāti vā, atisayena gambhīrāti ca, añjanena saṅkāso sadisoti ca, cāmīkarassa iva juti asseti ca vākyaṃ.

And the sentence means: great beings like fish and turtles are in the ocean; or the great being is the state of equality belonging to the Sugata; and exceedingly profound; and like collyrium; and has radiance like gold.

Cụm từ này có nghĩa là: các chúng sinh vĩ đại như cá, rùa, v.v., ở trong biển cả; hoặc bậc Thiện Thệ có trạng thái bình đẳng vĩ đại; và vô cùng sâu sắc; và tương tự như chì kẻ mắt; và có ánh sáng như vàng.

1962

Gammaekabyatireka

`Gammaekabyatireka`

Gammaekabyatireka

1963

247.

1964

Na santāpāpahaṃ nevi-cchitadaṃ migalocanaṃ;

A deer's eye does not remove suffering, nor does it grant wishes;

Mắt nai không xua tan phiền não, cũng không ban điều mong ước;

1965

Muninda nayanadvandaṃ, tava tagguṇabhūsitaṃ.

But the Twin Eyes of the Sage-king, yours, are adorned with those qualities.

Hỡi bậc Hiền giả tối thượng, đôi mắt Ngài được trang hoàng bởi những phẩm chất đó.

1966

247. ‘‘Ni’’ccādi.

247. "Ni" and so on.

247. ‘‘Ni’’ (Không), v.v.

Migassa locanaṃ santāpaṃ kilesapariḷāhaṃ apahanati hiṃsatīti santāpāpahaṃ na bhavati.

The eye of a deer is not santāpāpahaṃ (does not remove suffering), meaning it does not destroy the torment of defilements.

Mắt của nai không santāpāpahaṃ (xua tan phiền não), tức là không làm hại sự phiền não, sự thiêu đốt của phiền não.

Neva icchitaṃ saggamokkhasampattiṃ dadātīti nevicchitadaṃ.

It does not give desired heavenly and liberated prosperity, thus nevicchitadaṃ.

Cũng không nevicchitadaṃ (ban điều mong ước), tức là không ban cho sự giàu có của cõi trời và sự giải thoát.

Muninda tava nayanānaṃ dvandaṃ yugaḷaṃ tu tehi yathāvuttehi santāpāpahattaicchitadatta guṇehi bhūsitamalaṅkataṃ.

But the pair of your eyes, O Sage-king, is bhūsitaṃ (adorned) tehi (with those) qualities of removing suffering and granting wishes as mentioned.

Còn đôi mắt của Ngài, hỡi bậc Hiền giả tối thượng, thì được trang hoàng (bhūsita) bởi những phẩm chất đó (tehi guṇehi) như đã nói, tức là phẩm chất xua tan phiền não và ban điều mong ước.

Ettha pana migalocananayanānaṃ dīghattādinā sadisattaṃ patīyate.

Here, a similarity between a deer's eye and the (Buddha's) eyes, such as their length, is implied.

Ở đây, sự tương đồng giữa mắt nai và đôi mắt (của Đức Phật) được nhận biết qua sự dài, v.v.

Gamme sadisatte ekabyatirekoyaṃ vuttanayena.

This is ekabyatireka where similarity is implied (gamme sadisatte), in the manner described.

Đây là ekabyatireka (sự khác biệt đơn lẻ) trong sự tương đồng được ngụ ý, theo cách đã nói.

1967

247. ‘‘Na santā’’iccādi.

247. "Na santā" and so on.

247. ‘‘Na santā’’ (Không phiền não), v.v.

Migalocanaṃ migapotakacakkhuyugaḷaṃ santāpāpahaṃ kilesasantāpāpahaṃ na hoti.

The migalocanaṃ (pair of eyes of a young deer) is not santāpāpahaṃ (remover of the torment of defilements).

Mắt nai (migalocanaṃ), tức là đôi mắt của nai con, không santāpāpahaṃ (xua tan phiền não), tức là không xua tan phiền não do các cấu uế.

Icchitadaṃ lokehi patthitalokiyalokuttaratthānaṃ dāyakaṃ na hoti.

It is not icchitadaṃ (a giver of desired worldly and transcendent states by people).

Không icchitadaṃ (ban điều mong ước), tức là không ban cho những điều thế gian và siêu thế được mọi người mong cầu.

He muninda tava nayanadvandaṃ pana tagguṇabhūsitaṃ janasantāpāpahānādiyathāvuttaguṇehi sobhitaṃ hoti, iha santāpāpahananādīnaṃ paṭisedhadvārena upamānopameyyabhūtaubhayalocanasaṅkhātavatthūnaṃ dīghaputhulatādisadisadhammaṃ sāmatthiyena pakāsetvā aparaddhena santāpāpahananādiguṇahetu jinanayanānaṃ visuṃ katattā sadisatte gammamāne ayamekabyatireko nāma.

But, O muninda (Sage-king), your pair of eyes is tagguṇabhūsitaṃ (adorned with those qualities), meaning it is graced with the qualities of removing people's suffering and so on, as described. Here, by denying the removal of suffering and so on, the similar qualities such as length and breadth of both objects of comparison, the eyes, are implied. Then, in the latter half, the Jina's eyes are distinguished due to their qualities of removing suffering and so on, thus when similarity is implied, this is called ekabyatireka.

Hỡi bậc Hiền giả tối thượng (muninda), đôi mắt của Ngài thì tagguṇabhūsitaṃ (được trang hoàng bởi những phẩm chất đó), tức là được tô điểm bởi những phẩm chất đã nói như xua tan phiền não của chúng sinh, v.v. Ở đây, bằng cách phủ nhận sự xua tan phiền não, v.v., đã ngụ ý sự tương đồng về các đặc tính như dài, rộng, v.v., của hai đối tượng là đôi mắt được so sánh và được ví von; sau đó, bằng phần sau, do đôi mắt của Đức Phật được phân biệt (khỏi mắt nai) nhờ phẩm chất xua tan phiền não, v.v., khi sự tương đồng được ngụ ý, đây được gọi là ekabyatireka (sự khác biệt đơn lẻ).

Santāpaṃ apahanati hiṃ satīti ca, icchitaṃ dadātīti ca, te ca te guṇā cāti ca, tehi bhūsitanti ca vākyaṃ.

And the sentence means: it removes suffering; and it gives what is desired; and those are those qualities; and adorned by those.

Cụm từ này có nghĩa là: xua tan, làm hại sự phiền não; và ban điều mong ước; và những phẩm chất đó; và được trang hoàng bởi những phẩm chất đó.

1968

Gammaubhayabyatireka

`Gammaubhayabyatireka`

Gammaubhayabyatireka

1969

248.

1970

Munindānana’mambhoja-mesaṃ nānatta’mīdisaṃ;

The face of the Sage-king and this lotus—their difference is such;

Khuôn mặt bậc Hiền giả tối thượng và hoa sen, sự khác biệt của chúng là như vậy;

1971

Suvuttāmatasandāyi, vadanaṃ ne’disa’mbujaṃ.

The face bestows the nectar of well-spoken word, the lotus is not such.

Lời nói chân thật ban tặng cam lồ, hoa sen không như vậy.

1972

248. ‘‘Muninda’’iccādi.

248. "Muninda" and so on.

248. ‘‘Muninda’’ (Bậc Hiền giả tối thượng), v.v.

Munindānanaṃ ambhojañceti yāni vatthūni kantādinā patīyamānattā sadisatthāni, esaṃ nānattaṃ bhedo īdisaṃ.

The face of the Sage-king and the lotus—the things that are similar, being implied by their beauty and so on—their nānattaṃ (difference) is such.

Khuôn mặt bậc Hiền giả tối thượng và hoa sen là những đối tượng tương đồng do được nhận biết qua vẻ đẹp, v.v. Sự khác biệt (nānattaṃ) của chúng là như vậy (īdisaṃ).

Kathaṃ?

How?

Như thế nào?

Vadanaṃ suvuttāmataṃ saddhammāmataṃ sandadātīti suvuttāmatasandāyi, ambujaṃ tu nedisanti.

The face is suvuttāmatasandāyi, meaning it bestows the nectar of the Dhamma (saddhamma), which is well-spoken. But the lotus is not such (nedisaṃ).

Khuôn mặt ban tặng cam lồ lời nói chân thật (suvuttāmatasandāyi), tức là cam lồ Chánh Pháp, còn hoa sen thì không như vậy.

Iminā bhedena imesaṃ visadisattā ‘‘esa’’ntyādināhu.

They say "esaṃ" and so on, because of their dissimilarity by this difference.

Bằng sự khác biệt này, do chúng không tương đồng, nên nói ‘‘esaṃ’’ (của chúng), v.v.

Patīyamānena sadisānīti gamme sadisatte ubhayabyatirekoyaṃ vuttanayeneti.

This is ubhayabyatireka where similarity is implied (patīyamānena sadisānīti gamme sadisatte), in the manner described.

Đây là ubhayabyatireka (sự khác biệt kép) trong sự tương đồng được ngụ ý, theo cách đã nói.

1973

248. ‘‘Muninda’’iccādi.

248. "Muninda" and so on.

248. ‘‘Muninda’’ (Bậc Hiền giả tối thượng), v.v.

Munindānanaṃ ambhojañceti imesaṃ dvinnaṃ nānattaṃ īdisaṃ.

The difference between these two, the face of the Sage-king and the lotus, is such.

Sự khác biệt của hai đối tượng này, khuôn mặt bậc Hiền giả tối thượng và hoa sen, là như vậy.

Kathanti ce?

If asked, how?

Nếu hỏi như thế nào?

Esaṃ dvinnaṃ vadanaṃ suvuttāmatasandāyi suṭṭhu vuttattā suvuttasaṅkhātassa saddhammāmatassa dāyakaṃ hoti, ambujaṃ tu edisaṃ na īdisaṃ na hoti, tādisaṃ dhammāmataṃ na dadātīti adhippāyo.

The face of esaṃ (these two) is suvuttāmatasandāyi, meaning it is a giver of the nectar of the Dhamma, which is well-spoken. But the lotus is not edisaṃ (not such), meaning it does not give such Dhamma nectar, that is the intention.

Khuôn mặt của hai đối tượng này ban tặng cam lồ lời nói chân thật (suvuttāmatasandāyi), tức là ban cho cam lồ Chánh Pháp được gọi là lời nói chân thật do được nói một cách tốt đẹp; còn hoa sen thì không như vậy (edisaṃ na), tức là không như vậy, ý nói không ban cho cam lồ Chánh Pháp như thế.

‘‘Esaṃ nānattamīdisa’’nti vacanena sugandhakantimattādīhi guṇehi dvinnampi bhedo natthīti gammamānattā taṃ pakāsetvā aparaddhena vadanato ambujassa, ambujato vadanassa visuṃ katattā sadisatte gammamāne ayamubhayabyatireko nāma.

By the phrase "their difference is such," it is implied that there is no difference between the two in qualities like fragrance and radiance. Having made that clear, in the latter half, because the face is distinguished from the lotus, and the lotus from the face, when similarity is implied, this is called ubhayabyatireka.

Bằng lời nói ‘‘Sự khác biệt của chúng là như vậy’’, do ngụ ý rằng không có sự khác biệt giữa cả hai về các phẩm chất như hương thơm, vẻ đẹp, v.v., đã làm rõ điều đó; sau đó, bằng phần sau, do khuôn mặt được phân biệt khỏi hoa sen, và hoa sen được phân biệt khỏi khuôn mặt, khi sự tương đồng được ngụ ý, đây được gọi là ubhayabyatireka (sự khác biệt kép).

Nānā anekappakārānaṃ bhāvoti ca, sādhu vuttamiti ca, tameva amatanti ca, taṃ sammā deti sīlenāti ca vākyaṃ.

And the sentence means: a state of many different kinds; and well-spoken; and that same nectar; and that gives well by virtue.

Cụm từ này có nghĩa là: sự hiện hữu của nhiều loại khác nhau; và đã được nói tốt đẹp; và chính là cam lồ đó; và ban tặng điều đó một cách đúng đắn bằng giới hạnh.

1974

249.

1975

Pasiddhaṃ kāraṇaṃ yattha, nivattetvā’ññakāraṇaṃ;

Where a known cause is set aside, and another cause;

Nơi nhân đã được biết đến, sau khi loại bỏ, một nhân khác;

1976

Sābhāvikatta’matha vā, vibhābyaṃ sā vibhāvanā.

Or the natural state is to be understood, that is vibhāvanā.

Hoặc tính tự nhiên, cần được làm rõ, đó là vibhāvanā.

1977

249. Vibhāvanaṃ sambhāveti ‘‘pasiddha’’miccādinā.

249. It describes vibhāvanā with "pasiddha" and so on.

249. Giải thích vibhāvanā (sự làm rõ) bằng câu ‘‘pasiddha’’ (đã được biết đến), v.v.

Yattha alaṅkatiyaṃ pasiddhaṃ lokappatītaṃ kāraṇaṃ kiñci nivattetvā nirasya aññaṃ kāraṇaṃ pasiddhakāraṇato aññaṃ nimittaṃ vibhābyaṃ avagamyate.

Yattha (where) in an embellishment, a pasiddhaṃ (well-known), a commonly understood kāraṇaṃ (cause) is nivattetvā (set aside), nullified, and aññaṃ kāraṇaṃ (another cause), a different reason from the known cause, is vibhābyaṃ (to be understood).

Nơi phép tu từ này, sau khi loại bỏ (nivattetvā) một nhân (kāraṇaṃ) đã được biết đến (pasiddhaṃ) nào đó, tức là đã được biết đến trong thế gian, thì một nhân khác (aññaṃ kāraṇaṃ), tức là một nguyên nhân khác với nhân đã được biết đến, cần được làm rõ (vibhābyaṃ), tức là cần được hiểu.

Yattha kāraṇantaraṃ natthi, tattha kā gatīti āha ‘‘sābhāvikatta’’ntiādi.

It asks what happens where there is no other cause, saying "sābhāvikatta" and so on.

Nếu không có nhân nào khác, thì điều gì sẽ xảy ra? Nói bằng câu ‘‘sābhāvikatta’’ (tính tự nhiên), v.v.

Atha vā pakkhantare, sābhāvikaṃ^* dhammatāsiddhaṃ, tassa bhāvo sābhāvikattaṃ vibhābyaṃ, sā tādisī vibhāvanā viññeyyā, vibhāvīyate pakāsīyate kāraṇantaraṃ sābhāvikattaṃ vā etāyāti, etissanti vā katvā.

Atha vā (or alternatively), the sābhāvikaṃ (natural), that which is established by nature, its state is sābhāvikattaṃ (the natural state) to be understood. Sā (that) kind of vibhāvanā (distinction/illustration) is to be known, because another cause or the natural state is revealed or clarified by this.

Hoặc (atha vā) trong trường hợp khác, tính tự nhiên (sābhāvikattaṃ), tức là được thiết lập bởi bản chất, sự hiện hữu của nó, cần được làm rõ (vibhābyaṃ); đó (sā), tức là loại đó, cần được hiểu là vibhāvanā (sự làm rõ), vì một nhân khác hoặc tính tự nhiên được làm rõ, được công bố bởi điều này, hoặc trong điều này.

1978

249. Idāni vibhāvanaṃ dasseti ‘‘pasiddha’’miccādinā.

249. Now it shows vibhāvanā with "pasiddha" and so on.

249. Bây giờ trình bày vibhāvanā bằng câu ‘‘pasiddha’’ (đã được biết đến), v.v.

Yattha alaṅkāre pasiddhaṃ lokappatītaṃ kāraṇaṃ taṃtaṃguṇasādhanahetuṃ nivattetvā paṭisedhetvā aññakāraṇaṃ lokappasiddhakāraṇato aññaṃ kāraṇaṃ, atha vā no ce pasiddhakāraṇato aññakāraṇe labbhamāne sābhāvikattaṃ dhammatāsiddhaguṇaṃ vibhābyaṃ pakāsanīyaṃ hoti, sā vibhāvanā nāma hoti, kāraṇantaravibhāvanā sābhāvikavibhāvanāti duvidhā hotīti adhippāyo.

In which figure of speech, having set aside a well-known, popularly accepted cause that brings about certain qualities, another cause (different from the popularly accepted one) is revealed; or if another cause different from the well-known cause is not found, the naturalness, a quality established by its inherent nature, is to be revealed. That is called Vibhāvanā. The intention is that it is of two kinds: Kāraṇantaravibhāvanā and Sābhāvikavibhāvanā.

Khi trong phép tu từ, sau khi loại bỏ và bác bỏ nguyên nhân nổi tiếng, được thế gian biết đến, là nguyên nhân thành tựu các phẩm chất tương ứng, một nguyên nhân khác—một nguyên nhân khác với nguyên nhân nổi tiếng trong thế gian— hoặc là nếu không tìm thấy nguyên nhân khác ngoài nguyên nhân nổi tiếng, tính tự nhiên, phẩm chất được thành tựu bởi bản tính tự nhiên, cần được biểu lộ và công bố, thì đó gọi là Vibhāvanā. Có hai loại là Kāraṇantaravibhāvanā và Sābhāvikavibhāvanā, đó là ý nghĩa.

Aññañca taṃ kāraṇañceti ca, sassa attano bhāvoti ca, tena sambhūtamiti ca, tassa bhāvoti ca, vibhāvīyati aññakāraṇaṃ sābhāvikattaṃ vā etāya vibhāvanāya, etissaṃ vibhāvanāyanti ca vāti viggaho.

The grammatical analysis is: "That is another cause," and "its own inherent nature," and "born of that," and "its state of being," and "a different cause or naturalness is revealed by this Vibhāvanā, or in this Vibhāvanā."

Và đó là một nguyên nhân khác; và đó là bản chất của chính nó; và đó là do nó sinh ra; và đó là bản chất của nó; và một nguyên nhân khác hoặc tính tự nhiên được biểu lộ bởi Vibhāvanā này; và trong Vibhāvanā này—đó là cách phân tích.

1979

Kāraṇantaravibhāvanā

Vibhāvanā by a Different Cause (Kāraṇantaravibhāvanā)

Kāraṇantaravibhāvanā (Biểu Lộ Nguyên Nhân Khác)

1980

250.

1981

Anañjitā’sitaṃ nettaṃ, adharo rañjitā’ruṇo;

Your eyes, O Jina, are dark though unadorned with collyrium,

Mắt không tô đen, môi không thoa đỏ;

1982

Samānatā bhamu cā’yaṃ, jinā’nāvañchitā tava.

Your lip is red though unadorned with dye;

Lông mày này của Ngài, bậc Chiến Thắng, không uốn nắn mà vẫn đẹp.

1983

250. Udāharati ‘‘anañjita’’iccādi.

And this brow of yours is perfectly arched though unbent.

250. Ví dụ “anañjita” v.v..

Jina tava nettañca anañjitaṃ añjanasalākāya yavataṭṭhīnamaphuṭṭhameva asitaṃ kaṇhaṃ, adharo ca anañjitoyeva lākhārāgādinā aruṇo ratto, ayaṃ bhamu ca anāvañchitā ussāhena yena kenaci anāmitā samānā samānatā suṭṭhu ānatā, tato sabbaṃ lokiyaṃ taveti.

250. He cites the example beginning with "anañjita".

Này bậc Chiến Thắng, đôi mắt của Ngài không tô bằng cây chì kẻ mắt, không chạm đến bờ mi, mà đen tự nhiên; môi thì không thoa bằng son môi hay các chất tương tự, mà đỏ tự nhiên; lông mày này thì không uốn nắn bằng bất kỳ nỗ lực nào mà vẫn đẹp hoàn hảo. Do đó, tất cả những điều thế gian đều là của Ngài.

Ettha pasiddhakāraṇamañjanādi, tannivattanepi kāraṇantaramatthādināvagamyate, tañca kammaṃ, kāriyassa akāraṇattāyogatoti kāraṇantaravibhāvanā’yaṃ.

O Jina, your eyes are unadorned with collyrium, still untouched by the collyrium stick, and are dark (black); your lip is unadorned with lacquer or dye and is red; and this brow is unbent, not bent by any effort, and is perfectly arched; thus, everything is naturally yours.

Ở đây, nguyên nhân nổi tiếng là việc tô kẻ mắt v.v.. Ngay cả khi những điều đó bị loại bỏ, một nguyên nhân khác được hiểu qua ý nghĩa v.v.. và đó là nghiệp (kamma), vì việc không có nguyên nhân là không phù hợp với kết quả. Do đó, đây là Kāraṇantaravibhāvanā.

1984

250. Idāni udāharati ‘‘anañji’’ccādinā.

Here, the well-known cause, such as collyrium, is set aside, and even without it, another cause is understood by means of the meaning, etc., and that is karma. This is Kāraṇantaravibhāvanā because the effect without a cause is inappropriate.

250. Bây giờ, ví dụ “anañji” v.v..

He jina tava nettaṃ pakatimadhuraṃ nayanayugaḷañca anañjitaṃ vilocanānaṃ kaṇhattasādhanatthaṃ lokappasiddhaañjanehi anañjitaṃ samānaṃ asitaṃ bhavantarasiddhena kusalakammena nīlaṃ hoti, adharo ca arañjito kenaci rāgena arañjito samāno aruṇo rattohoti, ayaṃ bhamu ca anāvañchitā kenaci vāyāmena anāmitā samānā samānatā suṭṭhu ānatā hotīti.

250. Now he provides an example beginning with "anañji".

Này bậc Chiến Thắng, đôi mắt tự nhiên dịu dàng của Ngài, không tô bằng các loại thuốc kẻ mắt nổi tiếng trong thế gian để làm đen mắt, mà vẫn đen tự nhiên do nghiệp thiện đã thành tựu trong các kiếp trước. Môi thì không thoa bằng bất kỳ loại son nào, mà vẫn đỏ tự nhiên. Lông mày này thì không uốn nắn bằng bất kỳ nỗ lực nào, mà vẫn đẹp hoàn hảo.

Ettha nayanaadharabhamūnaṃ kaṇharattakuṭilaguṇasādhane lokappasiddhāni añjanāni kāraṇāni paṭisedhetvā nettādīnaṃ asitādibhāvakathaneneva kāraṇavinimuttassa kāriyassa loke avijjamānattā atthappakaraṇādinā asitādibhāvassa kāraṇaṃ nāma pubbajātiyaṃ siddhakusalakammamevāti patīyamānattā ayaṃ kāraṇantaravibhāvanā nāma.

O Jina, your eyes, a pair of naturally beautiful eyes, are unadorned (not darkened) by collyrium, which is popularly known for darkening the eyes, yet they are dark (blue) due to wholesome karma achieved in previous existences; your lip is unadorned (not reddened) by any dye, yet it is red; and this brow is unbent by any effort, yet it is perfectly arched.

Ở đây, sau khi bác bỏ các nguyên nhân nổi tiếng trong thế gian như thuốc kẻ mắt v.v. để làm đen, đỏ và cong cho mắt, môi và lông mày, và chỉ bằng cách nói về trạng thái đen v.v. của mắt v.v., vì một kết quả không có nguyên nhân không tồn tại trong thế gian, nên qua ngữ cảnh v.v., nguyên nhân của trạng thái đen v.v. được hiểu là nghiệp thiện đã thành tựu trong các kiếp trước. Do đó, đây gọi là Kāraṇantaravibhāvanā.

Na añjitanti ca, na rañjitoti ca, na āvañchitoti ca vākyaṃ.

Here, having refuted collyrium and other popularly known causes for the qualities of darkness, redness, and curvature of the eyes, lip, and brow, and because an effect without a cause does not exist in the world, it is understood through the context of the meaning that the cause of these qualities (darkness, etc.) is indeed the wholesome karma accumulated in previous existences. Thus, this is called Kāraṇantaravibhāvanā.

Không tô kẻ và không thoa son và không uốn nắn là các câu.

Nasaddo pasajjapaṭisedhe vattate.

The phrases are: "not adorned," and "not dyed," and "not bent."

Từ “Na” (không) được dùng để phủ định trực tiếp.

Saṃ sammā ānatāti viggaho.

The negative particle "na" is used in the sense of 'pasajjapaṭisedha' (direct negation).

“Saṃ” là “hoàn toàn” và “ānatā” là “cong đẹp” – đó là cách phân tích.

1985

Sābhāvikavibhāvanā

The grammatical analysis is: "saṃ" (well) and "ānatā" (bent).

Sābhāvikavibhāvanā (Biểu Lộ Tính Tự Nhiên)

1986

251.

Vibhāvanā by Naturalness (Sābhāvikavibhāvanā)

251.

1987

Na hoti khalu dujjanya-

251.

Tính ác độc không tồn tại

1988

Mapi dujjanasaṅgame;

Indeed, malevolence

Ngay cả khi ở cùng kẻ ác,

1989

Sabhāvanimmalatare,

Does not arise even in the company of the wicked,

Trong tâm của những bậc thiện nhân,

1990

Sādhujantūna cetasi.

In the minds of noble beings,

Vốn dĩ thanh tịnh vô cùng.

1991

251. ‘‘Na hoti’’ccādi.

Which are naturally exceedingly pure.

251. “Na hoti” v.v..

Dujjanehi saha saṅgame samāgame satyapi sādhujantūnaṃ sappurisānaṃ sabhāvena tādisena payogena vināva nimmalatare atisayena nimmale cetasi dujjanyaṃ sujanetarabhāvo na hoti tādisātisayasādhuttasamāyogatoti.

251. Beginning with "Na hoti".

Ngay cả khi ở cùng với kẻ ác, tính ác độc, trạng thái không phải người thiện, không tồn tại trong tâm của những bậc thiện nhân—những người có tâm vô cùng thanh tịnh bởi bản chất, không cần đến bất kỳ sự nỗ lực nào như vậy—do sự hòa hợp với những phẩm chất thiện siêu việt như vậy.

Iha kiñcāpi sabhāvasaddena sabbathā hetunivattanaṃ kataṃ, tathāpi yonisomanasikārāditathāvidhanimittamattheva.

Even in company with wicked people, malevolence, the state of being ignoble, does not arise in the minds of noble beings, which are naturally exceedingly pure (without any such effort), because they are endowed with such an exceptional nobility.

Ở đây, mặc dù từ “sabhāva” (bản chất) đã loại bỏ hoàn toàn nguyên nhân, nhưng vẫn có những nhân tố như sự chú ý đúng đắn (yonisomanasikāra) v.v..

Tathāpi loko tamanapekkhamāno, pasiddhañca kāraṇaṃ tādisamapassanto sābhāvikaṃ phalaṃ voharati, tadanusārena ca sābhāvikaṃ phalaṃ vibhābyateti, ayaṃ sābhāvikaphalavibhāvanā.

Although the word sabhāva (nature) here implies the complete absence of a cause, it still refers to a specific condition such as proper attention (yonisomanasikāra) and so on.

Tuy nhiên, thế gian không quan tâm đến những điều đó, và không thấy nguyên nhân nổi tiếng như vậy, nên gọi đó là kết quả tự nhiên. Và theo đó, kết quả tự nhiên được biểu lộ. Đây là Sābhāvikaphalavibhāvanā (Biểu Lộ Kết Quả Tự Nhiên).

1992

251. ‘‘Na hoti’’ccādi.

Nevertheless, the world, disregarding that, and not seeing such a well-known cause, speaks of a natural result. And in accordance with that, the natural result is revealed. This is Sābhāvikaphalavibhāvanā (Vibhāvanā of a natural result).

251. “Na hoti” v.v..

Dujjanasaṅgame api dujjanehi saha vāse satipi sādhujantūnaṃ sabhāvanimmalatare kiñci payogaṃ vinā pakatiyā eva atinimmale cetasi dujjanyaṃ dujjanaguṇaṃ khalu ekantena na hotīti.

251. Beginning with "Na hoti".

Ngay cả khi ở cùng với kẻ ác, chắc chắn rằng tính ác độc, phẩm chất của kẻ ác, không tồn tại trong tâm của những bậc thiện nhân, vốn vô cùng thanh tịnh bởi bản chất, tự nhiên thanh tịnh mà không cần bất kỳ sự nỗ lực nào.

Iha cittanimmalahetubhūtānaṃ yonisomanasikārādīnaṃ vijjamānattepi lokena taṃ kāraṇaṃ anapekkhitvā aññampi pasiddhakāraṇaṃ cittanimmalakāraṇamadisvā sabhāvasiddhaṃ nimmalanti vohariyamānattāteneva lokavohārānusārena ‘‘sabhāvanimmalatare’’ti sabbākārena kāraṇaṃ paṭisedhaṃ katvā sabhāvasiddhanimmalattasaṅkhātaphalassa pakāsitattā ayaṃ sābhāvikaphalavibhāvanā nāma.

Even in the company of the wicked, that is, even when living with wicked people, malevolence, the quality of a wicked person, indeed does not arise in the minds of noble beings, which are naturally exceedingly pure, that is, exceedingly pure by nature without any specific effort.

Ở đây, mặc dù các nguyên nhân làm cho tâm thanh tịnh như sự chú ý đúng đắn (yonisomanasikāra) v.v. có tồn tại, nhưng vì thế gian không quan tâm đến nguyên nhân đó, và cũng không thấy nguyên nhân nổi tiếng nào khác làm cho tâm thanh tịnh, mà gọi đó là sự thanh tịnh do bản chất. Do đó, theo cách nói của thế gian, bằng cách nói “sabhāvanimmalatare” (vô cùng thanh tịnh bởi bản chất), sau khi bác bỏ hoàn toàn nguyên nhân, và biểu lộ kết quả được gọi là sự thanh tịnh do bản chất, nên đây gọi là Sābhāvikaphalavibhāvanā.

Dujjanānaṃ bhāvoti ca, sassa attano bhāvoti ca, tena nimmalataranti ca vākyaṃ.

Here, although causes such as proper attention (yonisomanasikāra) for the purity of mind exist, the world, disregarding that cause and not seeing any other well-known cause for the purity of mind, refers to it as naturally pure. Therefore, in accordance with this popular usage, by saying "naturally exceedingly pure," and by completely negating the cause, the result, which is natural purity, is revealed. This is called Sābhāvikaphalavibhāvanā.

Trạng thái của kẻ ác, và trạng thái của chính nó, và do đó vô cùng thanh tịnh là các câu.

1993

252.

The phrases are: "the state of being wicked people," and "its own inherent nature," and "exceedingly pure by that."

252.

1994

Janako^* ñāpako ceti,

252.

Nguyên nhân có hai loại:

1995

Duvidhā hetavo siyuṃ;

Causes are of two kinds:

Là tác nhân (janaka) và là người hiểu biết (ñāpaka);

1996

Paṭisaṅkharaṇaṃ tesaṃ,

Productive and indicative.

Sự làm rõ chúng

1997

Alaṅkāratayo’ditaṃ.

Their detailed exposition

Được gọi là phép tu từ.

1998

252. Hetuṃ niddisati ‘‘janako’’iccādinā.

Is declared to be an embellishment.

252. Xác định nguyên nhân bằng “janako” v.v..

Janako bhāvābhāvarūpassa nibbatyādikāriyassa kārako ñāpako vijjamānasseva kassaci sambandhato kutoci paṭibodhako cāti hetavo duvidhā siyuṃ.

252. He defines the cause beginning with "janako".

Các nguyên nhân có hai loại: janaka (tác nhân), là tác nhân của kết quả được tạo ra như sự tồn tại và không tồn tại; và ñāpaka (người hiểu biết), là người làm cho hiểu biết về một điều gì đó đã tồn tại thông qua một mối liên hệ nào đó.

Nanu kimettha asanaṃ^* , kevalaṃ ‘‘anenetaṃ karīyatī’’ti sarūpakathanamatta,^* viseso tu na^* koci visesarūpo vācālaṅkāroti visesaṃ yojayati ‘‘paṭī’’tiādinā.

Causes are of two kinds: productive (janaka), which creates an effect such as the existence or non-existence of a phenomenon, and indicative (ñāpaka), which makes known something already existing through some connection. (He asks): Surely, what is the adornment here? It is merely a description of its nature, "this is done by this," but there is no special kind of verbal embellishment. He clarifies the special nature, beginning with "paṭī".

Chẳng phải đây chỉ là sự mô tả bản chất, “điều này được thực hiện bởi cái này”, mà không có gì đặc biệt sao? Không có phép tu từ đặc biệt nào ở đây. Để làm rõ sự đặc biệt, câu nói tiếp theo là “paṭī” v.v..

Tesaṃ kāriyuppādayogīnaṃ hetūnaṃ paṭisaṅkharaṇaṃ upabrūhanaṃ visiṭṭhabhāvena pariphuṭaṃ katvā yāthāvato kathanaṃ alaṅkāratāya bandhabhūsanarūpena uditaṃ abhihitaṃ visesarūpattā, na panetenetaṃ karīyatīti.

Their detailed exposition (paṭisaṅkharaṇa), that is, the complete and accurate description of those causes capable of producing effects, by making them clearly manifest in a distinguished way, is declared to be an embellishment (alaṅkāratāya) in the form of an ornament, because of its special nature, and not merely "this is done by this."

Sự làm rõ (paṭisaṅkharaṇa), tức là sự mở rộng, sự mô tả chân thực bằng cách làm cho rõ ràng với một trạng thái đặc biệt, của những nguyên nhân tạo ra kết quả, được gọi là (uditaṃ) phép tu từ (alaṅkāratāya) vì bản chất đặc biệt của nó, chứ không phải chỉ là “điều này được thực hiện bởi cái này”.

1999

252. Idāni hetvālaṅkāraṃ dasseti ‘‘janako’’ccādinā.

252. Now he explains the figure of speech Hetu (Cause) beginning with "janako".

252. Bây giờ, trình bày phép tu từ về nguyên nhân bằng “janako” v.v..

Janako ca kassaci ‘‘sattā asattā’’ti vuttassa bhāvābhāvasaṅkhātakāriyassa janakahetu ca ñāpako ca kassaci vijjamānattaṃ aññena kenaci sambandhena avabodhento ñāpakahetu cāti evaṃ hetavo duvidhā siyuṃ.

Causes are of two kinds: productive (janaka), which is the generative cause of an effect called "existence or non-existence" as spoken of "beings or non-beings," and indicative (ñāpaka), which makes known the existence of something through some other connection.

Nguyên nhân có hai loại: janaka (tác nhân), là nguyên nhân tạo ra kết quả được gọi là “tồn tại hay không tồn tại” của một điều gì đó; và ñāpaka (người hiểu biết), là nguyên nhân làm cho hiểu biết về sự tồn tại của một điều gì đó thông qua một mối liên hệ nào đó.

Iha phalapakāsakahetumhi vuccamāne ‘‘iminā hetunā idaṃ phalaṃ jāta’’nti sarūpakathanamattaṃ vinā visesarūpālaṅkāro idha natthīti āsaṅkiya alaṅkārasarūpaviseso esoti dassetumaparaddhamāha.

Here, when speaking of a cause that reveals a result, one might suspect that there is no special figure of speech here apart from a mere description like "this result arose from this cause." Anticipating this, he states the latter part to show that this is indeed a special kind of figure of speech.

Ở đây, khi nói về nguyên nhân biểu lộ kết quả, người ta có thể nghi ngờ rằng không có phép tu từ đặc biệt nào ngoài việc chỉ mô tả bản chất “kết quả này sinh ra do nguyên nhân này”. Để chỉ ra rằng đây là một dạng phép tu từ đặc biệt, câu nói tiếp theo được đưa ra.

Tesaṃ phalapakāsanakhamānaṃ hetūnaṃ paṭisaṅkharaṇaṃ visiṭṭhabhāvena pakāsaṃ katvā tatvato kathanaṃ alaṅkāratāya alaṅkārasabhāvena uditaṃ pasiddhaṃ hoti, kavīhi patthitaṃ vā hoti.

Their detailed exposition (paṭisaṅkharaṇa), that is, the description of those causes capable of revealing results, by making them clearly manifest in a distinguished way, is declared to be an embellishment (alaṅkāratāya), that is, it is well-known as the nature of an embellishment, or it is desired by poets.

Sự làm rõ (paṭisaṅkharaṇa), tức là sự mô tả chân thực bằng cách làm cho rõ ràng với một trạng thái đặc biệt, của những nguyên nhân có khả năng biểu lộ kết quả, được gọi là (uditaṃ) phép tu từ (alaṅkāratāya), hoặc được các nhà thơ mong muốn.

Sāliaṅkurādīnaṃ sālibījādayo viya janyassa accantopakārako janakahetu nāma, vijjamānaaggiādīnaṃ dhūmādayo viya kassaci vijjamānattañāpako ñāpakahetu nāma.

A productive cause (janakahetu) is one that is an excellent helper for the generated, like rice seeds for rice sprouts. An indicative cause (ñāpakahetu) is one that makes known the existence of something, like smoke for existing fire.

Nguyên nhân janaka là nguyên nhân hỗ trợ tuyệt đối cho cái được tạo ra, giống như hạt lúa đối với mầm lúa v.v.. Nguyên nhân ñāpaka là nguyên nhân làm cho hiểu biết về sự tồn tại của một điều gì đó, giống như khói đối với lửa đã tồn tại v.v..

Alaṅkārassa bhāvo alaṅkāratā.

The state of being an embellishment is alaṅkāratā.

Trạng thái của phép tu từ là alaṅkāratā.

Alaṅkāratayāti chandaṃ nissāya mattāhāni.

Alaṅkāratāya is a reduction of syllables due to meter.

Alaṅkāratāya là sự thiếu hụt âm tiết do vần điệu.

2000

253.

2001

Bhāvābhāvakiccavasā,

According to the functions of existence and non-existence,

Do chức năng tồn tại và không tồn tại,

2002

Cittahetuvasāpi ca;

And also by means of various causes;

Và cũng do các nguyên nhân của tâm;

2003

Bhedā’nantā idaṃ tesaṃ,

The distinctions are endless for them, this is

Các loại khác biệt là vô tận, đây chỉ là

2004

Mukhamattanidassanaṃ.

Merely an introductory illustration.

Một sự trình bày sơ lược về chúng.

2005

253. Udāharati ‘‘bhāva’’iccādi.

253. Illustrates with " bhāva" and so forth.

253. Lấy ví dụ "bhāva" v.v...

Bhāvo sattā ca, abhāvo asattā ca, teyeva kiccāni tesaṃ vasena ca, cittā pasiddhahetuviparītā acchariyārahā hetavo tesaṃ vasenāpi ca bhedā hetuvikappā anantā anavaviyo^* , yato evaṃ tasmā tesaṃ hetūnaṃ idaṃ mukhamattanidassanaṃ, tasmā tammukhena sakkā hetuvisese pavisitunti.

Existence is being, and non-existence is non-being; and by means of their functions, and also by means of various causes (which are contrary to well-known causes, worthy of wonder), the distinctions (variations of causes) are endless. Since it is so, therefore this is merely an introductory illustration of these causes; therefore, by this introduction, it is possible to enter into particular causes.

Sự hiện hữu và sự có mặt, sự không hiện hữu và sự không có mặt, chính những hành động đó và do đó, những nguyên nhân kỳ diệu trái ngược với những nguyên nhân đã biết, những nguyên nhân đáng ngạc nhiên, và do đó, các loại nguyên nhân vô tận không giới hạn; vì vậy, đây chỉ là sự trình bày sơ lược của những nguyên nhân đó, do đó, qua đó có thể đi sâu vào các chi tiết của nguyên nhân.

2006

253. ‘‘Bhāvā’’iccādi.

253. " Bhāvā" and so forth.

253. “Sự hiện hữu” v.v...

Bhāvābhāvakiccavasā bhāvaabhāvasaṅkhatasattāasattākriyāvasena ca, cittahetuvasāpi ca pasiddhahetuno viruddhena acchariyahetūnaṃ pabhedena ca, bhedā hetuvisesā anantā yasmā apariyantā honti, tasmā idaṃ vakkhamānaṃ tesaṃ hetūnaṃ mukhamattanidassanaṃ avasesahetūnaṃ ogāhaṇadvāramattassa nidassanaṃ hoti.

By means of the functions of existence and non-existence, which are the activities of being and non-being respectively; and also by means of various causes, through the distinctions of extraordinary causes contrary to well-known causes; the distinctions, which are specific causes, are endless because they are boundless. Therefore, this (what is to be stated) is merely an introductory illustration of those causes, being an illustration of merely an entrance for the remaining causes to be understood.

Do các hành động của sự hiện hữu và sự không hiện hữu là do hành động của sự có mặt và sự không có mặt, và cũng do các nguyên nhân kỳ diệu là do sự khác biệt của các nguyên nhân đáng ngạc nhiên, trái ngược với nguyên nhân đã biết, các loại nguyên nhân vô tận là không có giới hạn; vì vậy, đây là điều sẽ được nói đến, của những nguyên nhân đó là sự trình bày sơ lược về cánh cửa để đi vào các nguyên nhân còn lại.

Bhāvo ca abhāvo cāti ca, teyeva kiccānīti ca, tesaṃ vaso bhedoti ca, cittā vicittā ca te hetavo cāti ca, tesaṃ vasoti ca, mukhameva mukhamattaṃ, mukhañca taṃ vā mattaṃ sāmaññañceti ca, tassa nidassanamiti ca vākyaṃ.

It is a sentence stating: "existence and non-existence," and "those very functions," and "the means of those are distinctions," and "various are those causes," and "by means of those," and "an introduction itself is merely an introduction," and "an introduction and that is merely a general one," and "an illustration of that."

“Sự hiện hữu và sự không hiện hữu” và “chính những hành động đó” và “sự khác biệt do đó” và “những nguyên nhân kỳ diệu và đa dạng” và “do đó”, “cái miệng thôi là cái miệng sơ lược”, và “cái miệng và cái sơ lược là cái chung” và “sự trình bày của điều đó” là câu văn.

Mattasaddo avadhāraṇe sāmaññe vā vattate.

The word matta refers to emphasis or generality.

Từ matta được dùng để nhấn mạnh hoặc chỉ sự chung chung.

2007

254.

2008

Paramatthapakāseka-

With the sole essence of revealing ultimate truth,

Chỉ có một vị, sự hiển bày chân lý tối thượng,

2009

Rasā sabbamanoharā;

Delighting all minds;

Làm say đắm tất cả mọi tâm;

2010

Munino desanā’yaṃ me,

This teaching of the Sage,

Lời giáo huấn này của bậc Hiền giả,

2011

Kāmaṃ toseti mānasaṃ.

Indeed pleases my mind.

Thật sự làm tâm tôi hoan hỷ.

2012

Bhāvakicco kārakahetu.

Productive cause with the function of existence.

Nguyên nhân tác động của sự hiện hữu.

2013

254. Udāharati ‘‘paramattha’’iccādi.

254. Illustrates with " paramattha" and so forth.

254. Ví dụ “chân lý tối thượng” v.v...

Paramatthasabhāvassa nāmarūpādino pakāsoyeva ekaraso asahāyakiccaṃ yassā sā tādisī.

That which has the sole essence, the unique function, of revealing the nature of ultimate truth, such as nāma-rūpa and so forth, is of that kind.

Sự hiển bày bản chất chân lý tối thượng của danh sắc v.v... chính là chỉ có một vị là hành động không có sự giúp đỡ, điều đó là như vậy.

Sabbesaṃ mano haratīti sabbamanoharā munino ayaṃ desanā me mānasaṃ cittaṃ kāmamekantena tosetīti ayaṃ bhāvakicco kārakahetu santosasattāya kāraṇato.

This teaching of the Sage, which delights all minds because it captivates the minds of all, indeed pleases my mind. This is a productive cause with the function of existence, because it is the reason for the arising of contentment.

“Làm say đắm tất cả mọi tâm” là sabbamanoharā, lời giáo huấn này của bậc Hiền giả thật sự làm tâm tôi hoan hỷ; đây là nguyên nhân tác động của sự hiện hữu, vì nó là nguyên nhân của sự hoan hỷ.

2014

254. Idāni udāharati ‘‘paramattha’’iccādinā.

254. Now illustrates with " paramattha" and so forth.

254. Bây giờ, ví dụ “chân lý tối thượng” v.v...

Paramatthapakāsekarasā nāmarūpakhandhaāyatanādiuttamatthānaṃ pakāsanasaṅkhāta asahāyakiccavatī sabbamanoharā vohārānurūpena visayabhāvūpagamanena sabbesaṃ manoharā munino ayaṃ desanā me mayhaṃ mānasaṃ kāmaṃ ekantena tosetīti.

" With the sole essence of revealing ultimate truth" means it possesses the unique function of revealing supreme truths such as nāma-rūpa, aggregates, and sense-bases. " Delighting all minds" means it delights the minds of all by becoming an object agreeable to common usage. This teaching of the Sage indeed pleases my mind.

Chỉ có một vị, sự hiển bày chân lý tối thượng là có hành động không có sự giúp đỡ, được gọi là sự hiển bày các ý nghĩa tối thượng như danh sắc, các uẩn, các xứ v.v... làm say đắm tất cả mọi tâm là làm say đắm tâm của tất cả mọi người bằng cách trở thành đối tượng phù hợp với cách nói thông thường, lời giáo huấn này của bậc Hiền giả thật sự làm tâm tôi hoan hỷ.

Buddhassa dhammadesanā pubbe avijjamānassa santosassa sattāsaṅkhātasamuppādaṃ karotīti kārakahetu nāma hoti.

The Buddha's discourse on Dhamma, by causing the arising of contentment that previously did not exist, is called a productive cause.

Lời thuyết pháp của Đức Phật tạo ra sự phát sinh của niềm hoan hỷ chưa từng có trước đây, được gọi là nguyên nhân tác động (kārakahetu).

Sā ca desanā ‘‘mānasaṃ tosetī’’ti ettakena adassetvā ‘‘paramatthapakāsekarasā’’ti savisesanaṃ katvā vuttattā alaṅkāroti abhimatā.

And that teaching, by not only showing "it pleases the mind" but also being stated with the epithet "with the sole essence of revealing ultimate truth," is regarded as an embellishment.

Và lời giáo huấn đó, không chỉ trình bày “làm tâm hoan hỷ” mà còn được nói với tính chất đặc biệt là “chỉ có một vị, sự hiển bày chân lý tối thượng”, nên được xem là một phép tu từ (alaṅkāro).

Eko ca so raso ceti ca, paramatthapakāsoyeva ekaraso ekakiccamasseti ca viggaho.

It is analyzed as "it is one and it is an essence," and "the revelation of ultimate truth itself is the sole essence, it has a single function."

“Một và vị đó” và “sự hiển bày chân lý tối thượng chính là một vị, có một hành động” là cách phân tích ngữ pháp.

Bhāvakicco bhāvasaṅkhātaṃ sattākiccaṃ katvā pavatto kārakahetu janakahetu.

Bhāvakicco means having occurred by performing the function of existence, which is being. Kārakahetu is a generative cause.

Bhāvakicco là kārakahetu (nguyên nhân tạo tác) đã xảy ra sau khi thực hiện hành động hiện hữu. (janakahetu).

2015

255.

2016

Dhīrehi saha saṃvāsā, saddhammassā’bhiyogato;

Through association with the wise, through application to the true Dhamma;

Do sống chung với các bậc trí, do tinh tấn thực hành Chánh pháp;

2017

Niggaheni’ndriyānañca, dukkhassu’pasamo siyā.

And through restraining the faculties, there may be cessation of suffering.

Và do nhiếp phục các căn, sự an tịnh khổ đau sẽ có.

2018

Abhāvakicco kārakahetu.

Productive cause with the function of non-existence.

Nguyên nhân tác động của sự không hiện hữu.

2019

255. ‘‘Dhīrehi’’ccādi.

255. " Dhīrehi" and so forth.

255. “Với các bậc trí” v.v...

Dhīrehi sappaññehi saha saṃvāsā saṃsaggena ca, saddhammassa sambuddhadesitassa abhiyogato abhyāsena ca, indriyānaṃ cakkhādīnaṃ niggahena visayappavattinirodharūpena vijayena ca hetunā dukkhassa pañcakkhandhasaṅkhatassa anuppādanirodhasaṅkhāto upasamo siyā bhaveyyāti ayaṃ abhāvakicco kārakahetu anuppādanirodhasaṅkhātassa abhāvassa kāraṇato.

Through association with the wise (those with wisdom), and through application (practice) of the true Dhamma taught by the Perfectly Enlightened One, and through restraining the faculties such as the eye, by means of suppressing their engagement with objects—through these causes, cessation (which is the non-arising and cessation) of suffering (which consists of the five aggregates) may occur. This is a productive cause with the function of non-existence, because it is the reason for non-existence, which is non-arising and cessation.

Do sống chung với các bậc trí là những người có trí tuệ, và do tinh tấn thực hành Chánh pháp do Đức Phật thuyết giảng, và do nhiếp phục các căn như mắt v.v... là do chiến thắng dưới hình thức ngăn chặn sự vận hành của đối tượng, do nguyên nhân đó sự an tịnh của khổ đau là sự không phát sinh và sự diệt trừ của năm uẩn sẽ có là sẽ xảy ra; đây là nguyên nhân tác động của sự không hiện hữu, vì nó là nguyên nhân của sự không hiện hữu dưới hình thức không phát sinh và sự diệt trừ.

2020

255. ‘‘Dhīrehi’’ccādi.

255. " Dhīrehi" and so forth.

255. “Với các bậc trí” v.v...

Dhīrehi saha saṃvāsā samaggavāsena ca, saddhammassa buddhadesitassa abhiyogato nirantarābhyāsena ca, indriyānaṃ cakkhuādīnaṃ niggahena rūpādiārammaṇesu subhādiggahaṇassa nivāraṇena cāti imehi kāraṇehi dukkhassa khandhāyatanādikassa upasamo anuppādanirodho khandhaparinibbānaṃ vā siyāti.

By means of association with the wise, in harmonious dwelling; and by application to the true Dhamma taught by the Buddha, through continuous practice; and by restraining the faculties such as the eye, through preventing the perception of agreeable aspects in objects like forms, etc.—by these reasons, cessation of suffering (such as aggregates and sense-bases), which is non-arising and cessation, or the final Nibbāna of the aggregates, may occur.

Do sống chung với các bậc trí, và do tinh tấn không ngừng thực hành Chánh pháp do Đức Phật thuyết giảng, và do nhiếp phục các căn như mắt v.v... là do ngăn chặn sự chấp trước vào các đối tượng như sắc v.v... là đẹp v.v...; do những nguyên nhân này, sự an tịnh của khổ đau như các uẩn, các xứ v.v... là sự không phát sinh và sự diệt trừ, hoặc sự Niết-bàn của các uẩn, sẽ có.

Abhiṇhaso yogoti viggaho.

The analysis is "frequent application."

“Sự tinh tấn thường xuyên” là cách phân tích ngữ pháp.

Abhāvakicco dukkhassa upasamasaṅkhātaṃ asattākiccaṃ katvā pavatto kārakahetu avijjamānasaṅkhātāya asattāya uppādanato janakahetu nāma.

Abhāvakicco means a productive cause which, by performing the function of non-existence, the non-being of suffering's cessation, generates non-existence. It is called a generative cause that produces non-being.

Abhāvakicco là kārakahetu (nguyên nhân tác động) đã xảy ra sau khi thực hiện hành động không hiện hữu, được gọi là nguyên nhân tạo tác (janakahetu) vì nó tạo ra sự không hiện hữu.

Abhāvo kiccamasseti ca, kārako ca so hetu cāti ca vākyaṃ.

It is a sentence stating "non-existence is its function," and "it is a cause and it is a factor."

“Sự không hiện hữu là hành động của nó” và “nó là nguyên nhân tác động” là câu văn.

Bhāvakiccopi vuttabyatirekato ñāyati.

The productive cause with the function of existence is also understood by contrast to what has been stated.

Nguyên nhân tác động của sự hiện hữu cũng được hiểu từ điều ngược lại đã nói.

2021

256.

2022

Muninda candasaṃvādi-kantabhāvopasobhinā;

O Sage, your mind, purified from evil,

Này bậc Hiền giả, với dung nhan diễm lệ,

2023

Mukheneva subodhaṃ te, manaṃ pāpābhinissaṭaṃ.

Is easily known by your face, beautiful and like the moon.

Tương tự vầng trăng, tâm ngài thoát ly ác pháp dễ dàng nhận biết.

2024

Bhāvakicco ñāpakahetu.

Indicative cause with the function of existence.

Nguyên nhân hiển bày của sự hiện hữu.

2025

256. ‘‘Munindi’’ccādi.

256. " Muninda" and so forth.

256. “Này bậc Hiền giả” v.v...

Munindeti āmantanaṃ.

" Muninda" is an address.

Này bậc Hiền giả là lời gọi.

Te tava candasaṃvādinā candasadisena kantabhāvena upasobhinā sobhamānena mukheneva pāpehi rāgādīhi abhinissaṭaṃ byapagataṃ manaṃ cittaṃ subodhaṃ suṭṭhu viññāyatīti ayaṃ bhāvakicco ñāpakahetu avabodhasattāya ñāpanato.

Your mind, purified from evils such as greed, is easily known (well understood) by your face, which is beautiful due to its resemblance to the moon. This is an indicative cause with the function of existence, because it indicates the being of understanding.

Tâm của ngài đã thoát ly khỏi các ác pháp như tham ái v.v... dễ dàng nhận biết chỉ qua dung nhan diễm lệ, tương tự vầng trăng; đây là nguyên nhân hiển bày của sự hiện hữu, vì nó làm hiển bày sự hiện hữu của sự giác ngộ.

2026

256. ‘‘Muninda’’iccādi.

256. " Muninda" and so forth.

256. “Này bậc Hiền giả” v.v...

He muninda te tava candasaṃvādikantabhāvopasobhinā candakantabhāvasadisena kantabhāvena sobhamānena mukhena manaṃ tuyhaṃ cittaṃ pāpābhinissaṭaṃ rāgādīhi kilesehi nikkhantanti subodhaṃ suṭṭhu viññāyatīti.

O Sage, your mind, having departed from defilements like greed, is easily known (well understood) by your face, which is adorned with a beautiful radiance resembling the delightful brilliance of the moon.

Hỡi bậc Hiền giả, tâm của ngài đã thoát ly ác pháp là đã thoát khỏi các phiền não như tham ái v.v... dễ dàng nhận biết chỉ qua dung nhan diễm lệ, tương tự vầng trăng là dung nhan rạng rỡ tương tự vẻ đẹp của mặt trăng.

Iha mukhaṃ manakantabhāvasambandhena samannāgataṃ sayaṃ vijjamānameva kilesāpagamassa avabodhasattaṃ ñāpetīti bhāvakicco ñāpakahetu nāma jāto.

Here, the face, being endowed with the quality of mental delight, directly indicates the being of understanding of the departure from defilements. Thus, it becomes an indicative cause with the function of existence.

Ở đây, dung nhan có liên quan đến vẻ đẹp của tâm, tự nó hiện hữu nhưng lại hiển bày sự hiện hữu của sự thoát ly phiền não, nên được gọi là nguyên nhân hiển bày của sự hiện hữu.

Candena abhedopacārato candalāvaṇyena saṃvādī sadisoti ca, so ca so kantabhāvo ceti ca, tena upasobhitoti ca, pāpehi abhinissaṭanti ca vākyaṃ.

The analysis is "resembling, by a non-difference with the moon, the beauty of the moon," and "that beauty is a delightful quality," and "adorned by that," and "departed from evils."

“Tương tự như vẻ đẹp của mặt trăng do sự đồng nhất” và “nó là vẻ đẹp” và “được trang hoàng bởi điều đó” và “thoát ly khỏi các ác pháp” là câu văn.

2027

257.

2028

Sādhuhatthāravindāni, saṅkocayatite kathaṃ;

How do they cause the lotus-like hands of good people to contract,

Này bậc Hiền giả, làm sao ánh nắng ban mai của ái luyến nơi đôi chân ngài,

2029

Muninda caraṇadvanda-rāgabālātapo phusaṃ.

O Sage, when the youthful sun-like passion of your feet touches them?

Khi chạm vào những bàn tay sen của các bậc thiện trí, lại khiến chúng co lại?

2030

Ayuttakārī cittahetu.

Extraordinary cause, performing what is inappropriate.

Nguyên nhân kỳ diệu làm điều không phù hợp.

2031

257. ‘‘Sādhu’’iccādi.

257. " Sādhu" and so forth.

257. “Các bậc thiện trí” v.v...

Muninda te caraṇānaṃ dvandassa rāgo bālo ca so ātapo ceti rāgabālātapo taruṇakiraṇasamūho lohitattādinā sādhūnaṃ hatthāravindāni kantādinā phusaṃ visārittenā’masanto kathaṃ saṅkocayati makulayati, añjalipaṇāmabandhena ayuttametaṃ.

O Sage, how does the youthful sun-like passion (a collection of youthful rays, reddish in color) of your twin feet, by touching the lotus-like hands of good people with affection etc., cause them to contract (close their petals)? This is inappropriate, in the context of forming an añjali (reverent gesture).

Này bậc Hiền giả, ánh nắng ban mai của ái luyến là sự ái luyến nơi đôi chân của ngài, là ánh nắng ban mai mới mọc, do màu đỏ v.v... khi chạm vào những bàn tay sen của các bậc thiện trí do sự lan tỏa v.v... làm sao lại khiến chúng co lại là khép lại như búp sen? Điều này không phù hợp với việc chắp tay cúi lạy.

Bālātapo hi padumānamummīlanahetu, ayaṃ tu apubbo bālātapo yo padumāni nimīletīti anucitakāriyakāraṇā ayuttakārī cittahetu, evaṃvidho viññeyyo bhāvakiccattepīti.

Indeed, the youthful sun causes lotuses to open. But this is an unusual youthful sun that causes lotuses to close. Therefore, it is an extraordinary cause, performing what is inappropriate, due to acting in an unsuitable way, and it should be understood as such even in its aspect of having the function of existence.

Ánh nắng ban mai thường là nguyên nhân làm hoa sen nở, nhưng ánh nắng ban mai kỳ lạ này lại làm hoa sen khép lại, nên đây là nguyên nhân kỳ diệu làm điều không phù hợp, vì nó là nguyên nhân của hành động không thích hợp, cần được hiểu là như vậy ngay cả khi nó là nguyên nhân của sự hiện hữu.

2032

257. ‘‘Sādhu’’iccādi.

257. " Sādhu" and so forth.

257. “Các bậc thiện trí” v.v...

He muninda te tava caraṇadvandarāgabālātapo pādayugaḷassa aruṇavaṇṇasaṅkhataabhinavasūriyakiraṇo sādhuhatthāravindāni sujanānaṃ karapadumāni phusaṃ attano sabbabyāpittā phusanto kathaṃ saṅkocayati karasampuṭarūpena makulayatīti.

O Sage! The fresh morning sun-like radiance, crimson-colored, of your pair of feet, touching the lotus-like hands of good people, how does it cause them to close into a cup-like form?

Hỡi bậc Hiền giả, ánh nắng ban mai của ái luyến nơi đôi chân của ngài, là ánh nắng mặt trời mới mọc có màu đỏ của đôi chân, khi chạm vào những bàn tay sen của các bậc thiện trí do sự lan tỏa khắp nơi của nó, làm sao lại khiến chúng co lại dưới hình thức chắp tay?

Bālātapo nāma padumavikasanaṃ vinā saṅkocanaṃ na karoti, eso ātapo acchariyo vicittoti gamyamānattā ayuttasaṅkocasattākaraṇato ayaṃ ayuttakārī cittahetu nāma.

The morning sun, in fact, does not cause lotuses to close; it causes them to open. As this sunlight is understood to be wondrous and marvelous, by causing an inappropriate closing, this is called a cittahetu (marvelous cause) that acts inappropriately.

Ánh nắng non (bālātapo) không làm cho hoa sen khép lại mà không nở. Vì ánh nắng đó được hiểu là kỳ diệu và đa dạng, do việc làm cho chúng sinh khép lại một cách không phù hợp, nên đây được gọi là 'nguyên nhân tâm hành động không phù hợp' (ayuttakārī cittahetu).

Ayuttaṃ karotīti ca, cittañca taṃ hetu cāti ca vākyaṃ.

The phrase means "it acts inappropriately," and "it is marvelous and it is a cause."

Câu nói là: 'Nó hành động không phù hợp' và 'đó là tâm, và đó là nguyên nhân'.

2033

258.

2034

Saṅkocayanti jantūnaṃ, pāṇipaṅkeruhāni’ha;

The rays of the moon-like nails of the Sage’s feet here cause the lotus-like hands of beings to close.

Những tia sáng từ mặt trăng móng tay

2035

Munindacaraṇadvanda-nakhacandāna’maṃsavo.

The rays of the moon-like nails of the Sage-king's twin feet.

Của đôi chân Đức Phật Tối Thượng,

2036

Yuttakārī cittahetu.

A marvelous cause acting appropriately.

Khiến những hoa sen bàn tay của chúng sinh khép lại ở đời này.

2037

258. ‘‘Saṅkocayanti’’ccādi.

258. " They cause to close," and so on.

Nguyên nhân tâm hành động phù hợp (yuttakārī cittahetu).

Munindassa pādānaṃ dvande nakhā eva candā kantādinā tesaṃ aṃsavo kiraṇā iha loke jantūnaṃ sattānaṃ pāṇayo eva paṅkeruhāni kantādinā saṅkocayanti paṇāmakaraṇasampuṭarūpena milīyantīti^* yuttakārī cittahetu candato paṅkajasaṅkocassa ucitattā.

The nails on the Sage's pair of feet are like moons, and their rays here in this world cause the hands of beings, which are like lotuses, to close into the form of clasped hands (in reverence). This is a cittahetu acting appropriately, as the closing of lotuses by the moon is fitting.

258. Câu ‘‘Saṅkocayanti’’…v.v. Những tia sáng (aṃsavo) từ những móng tay như mặt trăng trên đôi chân của Đức Phật Tối Thượng (Muninda), ở đời này, khiến những hoa sen bàn tay của chúng sinh (jantūnaṃ pāṇipaṅkeruhāni) khép lại, tức là chúng co lại thành hình dáng chắp tay cúi chào, vì việc hoa sen khép lại do mặt trăng là phù hợp. Đây là nguyên nhân tâm hành động phù hợp (yuttakārī cittahetu) vì nó phù hợp với việc hoa sen khép lại do mặt trăng.

Vuttanayepīti.

It is as stated (before).

Cũng theo cách đã nói.

2038

258. ‘‘Saṅko’’iccādi.

258. " Close," and so on.

258. Câu ‘‘Saṅko’’…v.v.

Munindacaraṇadvandanakhacandānaṃ sambuddhassa pādadvande nakhāvalisaṅkhātānaṃ candānaṃ aṃsavo raṃsayo iha loke jantūnaṃ pāṇipaṅkeruhāni saṅkocayanti karasampuṭākārena saṅkocayanti makulaṃ karontīti.

The rays of the moon-like nails on the Sage’s pair of feet, the rays of the moons which are like the array of nails on the Buddha's two feet, here in this world cause the lotus-like hands of beings to close, causing them to close in the manner of clasped hands, making them bud-like.

Những tia sáng (aṃsavo) từ những mặt trăng là hàng móng tay trên đôi chân của Đức Phật Toàn Giác (Munindacaraṇadvandanakhacandānaṃ), ở đời này, khiến những hoa sen bàn tay (pāṇipaṅkeruhāni) của chúng sinh khép lại (saṅkocayanti), tức là chúng khép lại thành hình dáng chắp tay, tạo thành nụ.

Candakiraṇehi kattabbāya eva padumasaṅkocasattāya katattā ca, pakaticandakiraṇakattabbakiccassa candamarīcisamānaaññādiṭṭhapubbavicitraaṃsūhi katattā ca ayaṃ yuttakārī cittahetu nāma.

And because the act of closing lotuses, which should be done by moonbeams, is performed, and because the task normally performed by moonbeams is done by wondrous rays comparable to moonbeams, this is called a cittahetu acting appropriately.

Vì việc khép lại của hoa sen được thực hiện bởi những tia sáng mặt trăng, và vì việc cần làm của tia sáng mặt trăng tự nhiên được thực hiện bởi những tia sáng kỳ diệu khác được ví như tia sáng mặt trăng, nên đây được gọi là 'nguyên nhân tâm hành động phù hợp' (yuttakārī cittahetu).

Pāṇayo ca te paṅkeruhāni ceti ca, munindassa caraṇadvandamiti ca, tasmiṃ nakhānīti ca, teva candāti ca vākyaṃ.

The phrases are "hands and those are lotuses," "the Sage's pair of feet," "nails in them," and "those are moons."

Câu nói là: 'Những bàn tay và chúng là hoa sen', 'đôi chân của Đức Phật Tối Thượng', 'những móng tay trên đó', và 'chúng chính là mặt trăng'.

2039

259.

2040

Uddiṭṭhānaṃ padatthānaṃ, anuddeso^* yathākkamaṃ;

The sequential enumeration of listed entities,

Việc trình bày lại các đối tượng từ ngữ đã được nêu ra

2041

Saṅkhyāna’miti niddiṭṭhaṃ, yathāsaṅkhyaṃ kamopi ca.

Called saṅkhyāna is also known as yathāsaṅkhya and kama.

Theo thứ tự, được gọi là 'tương ứng số lượng' (yathāsaṅkhya) hoặc 'thứ tự' (kama).

2042

259. Kamaṃ vivaritumupakkamati ‘‘uddiṭṭhāna’’miccādi.

259. It begins to explain kama (order) with " of listed things," and so on.

259. Bắt đầu giải thích về thứ tự bằng câu ‘‘uddiṭṭhāna’’…v.v.

Uddiṭṭhānaṃ pubbe vuttānaṃ padatthānaṃ vatthūnaṃ kesañci yathākkamaṃ uddesakkamānatikkamena anuddeso puna atthantaraniddesanayena anukathanaṃ^* ‘‘saṅkhyāna’’mityapi ca, ‘‘yathāsaṅkhya’’mityapi ca niddiṭṭhaṃ vuttaṃ.

The sequential enumeration of listed entities previously mentioned, meaning the subsequent description in a different sense, without violating the order of the initial listing, is referred to as "enumeration" (saṅkhyāna) and also as "yathāsaṅkhya" (according to enumeration).

Việc trình bày lại (anuddeso), tức là việc kể lại theo cách trình bày ý nghĩa khác, các đối tượng từ ngữ (padatthānaṃ), tức là các sự vật, đã được nêu ra (uddiṭṭhānaṃ) trước đây, theo thứ tự (yathākkamaṃ), tức là không vượt quá thứ tự đã nêu, được gọi là ‘‘saṅkhyāna’’ hoặc ‘‘yathāsaṅkhya’’.

Vidheyyattā tesaṃ padhānattamiti tadapekkhāya napuṃsakattaṃ, anuvaditabbattānuddesassāppadhānattamiti na pulliṅgapariggaho.

Because they are to be described, they are principal; therefore, in dependence on them, the neuter gender is used. Because the subsequent description is to be stated, it is subordinate, hence the masculine gender is not adopted.

Vì chúng là những điều cần được quy định, nên chúng là chính yếu; do đó, theo chúng thì là giống trung tính. Vì việc trình bày lại là điều cần được nhắc đến, nên nó không chính yếu; do đó, không dùng giống đực.

‘‘Kamo’’iccapi niddiṭṭhoti liṅgavipariṇāmo.

"Order" (kamo) is also stated; this is a change of gender.

Và ‘‘kamo’’ cũng được gọi là; đây là sự thay đổi giống.

2043

259. Idāni kamālaṅkāraṃ uddisati ‘‘uddiṭṭhāna’’miccādinā.

259. Now, it states the kama (order) figure of speech with " of listed things," and so on.

259. Bây giờ, mô tả phép tu từ thứ tự (kamālaṅkāra) bằng câu ‘‘uddiṭṭhāna’’…v.v.

Uddiṭṭhānaṃ paṭhamakathitānaṃ padatthānaṃ yathākkamaṃ uddiṭṭhakkamamanatikkamma anuddeso atthantaraṃ nissāya punakathanaṃ ‘‘saṅkhyāna’’miti ca, ‘‘yathāsaṅkhya’’miti ca niddiṭṭhaṃ, kamopi ca niddiṭṭho.

The sequential enumeration of listed entities (objects) first mentioned, meaning the subsequent statement relying on a different meaning, without violating the established order, is referred to as "enumeration" (saṅkhyāna) and "yathāsaṅkhya," and kama (order) is also referred to.

Việc trình bày lại (anuddeso), tức là việc kể lại theo cách dựa vào ý nghĩa khác, các đối tượng từ ngữ đã được nêu ra (uddiṭṭhānaṃ), tức là đã được nói trước, theo thứ tự (yathākkamaṃ), tức là không vượt quá thứ tự đã nêu, được gọi là ‘‘saṅkhyāna’’ hoặc ‘‘yathāsaṅkhya’’, và thứ tự (kama) cũng được gọi là.

Ettha pasiddhaṃ anuddesaṃ pubbaddhena anuvaditvā appasiddhaṃ kamampi kamapariyāyaṃ saṅkhyānayathāsaṅkhyadvayampi aparaddhena vidadhāti.

Here, the well-known sequential enumeration is affirmed by the first half, and the two terms saṅkhyāna and yathāsaṅkhya, which are synonyms for kama, are prescribed by the latter half.

Ở đây, sau khi nhắc đến việc trình bày lại (anuddesa) phổ biến bằng nửa câu đầu, thì quy định cả thứ tự (kama) không phổ biến và hai cách gọi 'tương ứng số lượng' (saṅkhyāna) và 'theo số lượng' (yathāsaṅkhya) là những từ đồng nghĩa với thứ tự bằng nửa câu sau.

Ettha vidhātabbaṃ dassetuṃ anuvādassa āhariyamānattā anuvādo appadhāno, vidhātabbo padhāno.

Here, the affirmation is subordinate because it is brought in to show what is to be prescribed, and what is to be prescribed is principal.

Ở đây, vì điều cần được quy định được đưa ra để chỉ rõ, nên điều được nhắc đến là phụ, điều cần được quy định là chính.

Yañhi vidhātabbaṃ, taṃ padhānaṃ, itaramappadhānanti iminā kāraṇena vuccati.

Indeed, what is to be prescribed is principal, and the other is subordinate, and for this reason, it is said.

Vì điều cần được quy định là chính, còn điều khác là phụ, nên được nói với lý do này.

Tasmā ‘‘niddiṭṭha’’nti ‘‘saṅkhyānaṃ, yathāsaṅkhya’’nti dvayaṃ apekkhāya (tassa appadhānattā)^* napuṃsakaṃ hoti.

Therefore, "is referred to" (niddiṭṭhaṃ) is neuter, referring to the pair "enumeration" (saṅkhyānaṃ) and "yathāsaṅkhya" (because of their subordination).

Vì vậy, khi đề cập đến hai từ ‘‘saṅkhyānaṃ, yathāsaṅkhya’’ thì dùng giống trung tính (vì chúng là phụ).

‘‘Kamo’’ti apekkhāya ‘‘niddiṭṭho’’ti pulliṅgo hoti.

Referring to "order" (kamo), it becomes masculine "is referred to" (niddiṭṭho).

Khi đề cập đến ‘‘kamo’’ thì dùng giống đực là ‘‘niddiṭṭho’’.

Appadhāno anuddesoti nāpekkhati.

It does not refer to the subordinate sequential enumeration.

Việc trình bày lại (anuddesa) là phụ nên không được đề cập.

Kamamanatikkammāti ca, saṅkhyāya anabhikkamoti ca vākyaṃ.

The phrases are "without violating the order" and "without transgressing the enumeration."

Câu nói là: 'Không vượt quá thứ tự' và 'không vượt quá số lượng'.

2044

260.

2045

Ālāpahāsalīlāhi, muninda vijayā tava;

O Sage, by your charming speech and laughter,

Hỡi Đức Phật Tối Thượng, những chiến thắng của Ngài,

2046

Kokilā kumudāni co-pasevante vanaṃ jalaṃ.

Cuckoos and water lilies resort to the forest and water.

Bằng những cử chỉ nói năng và nụ cười,

2047

260. Tamudāharati ‘‘ālāpi’’ccādinā.

260. It illustrates this with " by charming speech," and so on.

Như thể chim cu và hoa súng tìm đến rừng và nước.

Muninda tava ālāpahāsā ca tesaṃ līlāhi, uddesoyaṃ.

O Sage, by the charm of your speech and laughter, this is the listing.

260. Lấy ví dụ đó bằng câu ‘‘ālāpi’’…v.v. Hỡi Đức Phật Tối Thượng, những cử chỉ nói năng và nụ cười của Ngài, đây là phần nêu ra.

Vijayā kokilakumudānaṃ parābhavena kokilā karavīkā kumudāni ca, yathoddesamanuddesoyaṃ vuttāpekkhāya.

Victories through the defeat of cuckoos and water lilies. Cuckoos and water lilies are listed here as a subsequent description corresponding to the listing.

Những chiến thắng (vijayā) của Ngài, do sự thất bại của chim cu và hoa súng, chim cu (kokilā) tức là karavīka, và hoa súng (kumudāni). Đây là phần trình bày lại theo thứ tự đã nêu.

Vakkhamānāpekkhāya tu ayampi uddesova, ‘‘kokilā vanaṃ, kumudāni jala’’miti yathoddesamanuddesoyaṃ.

However, with reference to what will be stated, this is also a listing: "cuckoos to the forest, water lilies to the water." This is a subsequent description corresponding to the listing.

Đối với điều sẽ được nói, đây cũng là phần nêu ra. Đây là phần trình bày lại theo thứ tự đã nêu: ‘‘chim cu đến rừng, hoa súng đến nước’’.

Upasevante iva nissayanti maññe.

As if they resort, I imagine they depend.

Như thể (iva) chúng nương tựa.

Iti vatthuto eva sambhavo iveti parikappate.

Thus, the possibility is actually there, and it is as if it is conjectured.

Như vậy, sự việc vốn có thể xảy ra được ‘‘như thể’’ giả định.

Yajjevaṃ parikappanāya kathaṃ yathāsaṅkhyanti ce?

If this is a conjecture, how can it be according to enumeration (yathāsaṅkhya)?

Nếu việc giả định như vậy, thì làm sao gọi là 'tương ứng số lượng' (yathāsaṅkhya)?

Atroccate – yatthālaṅkārantaramapi patīyate.

It is said here—where another figure of speech is also understood.

Ở đây được nói rằng: Nơi nào có sự xuất hiện của một phép tu từ khác,

Tatthuddesānurūpānuddesasambhave saṅkhyānamevālaṅkāro voharīyate tasseva mukhyato vattumicchitattā.

There, when a subsequent description corresponding to the listing is possible, the figure of speech is called enumeration (saṅkhyāna), as that is principally intended to be expressed.

Ở đó, khi có sự trình bày lại phù hợp với việc nêu ra, thì phép tu từ 'tương ứng số lượng' (saṅkhyāna) được gọi là phép tu từ, vì nó là điều chính yếu muốn nói.

Yatthālaṅkārantaraṃ na gamyate, tattha accantameva kamoti viññeyyaṃ.

Where no other figure of speech is understood, it should be known as kama (order) without exception.

Nơi nào không có sự xuất hiện của phép tu từ khác, ở đó thì hoàn toàn là thứ tự (kama).

2048

260. Udāharati ‘‘ālāpi’’ccādinā.

260. It illustrates with " by charming speech," and so on.

260. Lấy ví dụ bằng câu ‘‘ālāpi’’…v.v.

He muninda te tava ālāpahāsalīlāhi madhurasaralīlāhi saddhiṃ mandahasitalīlāhi sañjātā vijayā jayahetu kokilā karavīkā ca kumudāni keravāni ca vanaṃ jalañca kamena upasevante iva nissayaṃ karontīti maññeti.

O Sage! By your charming speech and laughter, meaning by the charm of your sweet and simple speech and the charm of your gentle smile, the victories (causes of victory) that arose cause cuckoos and water lilies, and the forest and water, to resort to them, as it were, in order, I imagine.

Hỡi Đức Phật Tối Thượng (muninda), những chiến thắng (vijayā) của Ngài (te), phát sinh từ những cử chỉ nói năng và nụ cười (ālāpahāsalīlāhi) dịu dàng và ngọt ngào của Ngài, như thể (iva) chim cu (karavīkā) và hoa súng (keravāni) nương tựa vào rừng và nước theo thứ tự.

Ettha ‘‘ālāpahāsalīlāhī’’ti uddeso, ‘‘kokilā kumudānī’’ti vuttāpekkhāya anuddeso, ‘‘vanaṃ jala’’nti vakkhamānāpekkhāya uddesova hoti, tatvato īdisavijayena kokilādīnaṃ vanādinissayakāraṇābhāvato ivasaddapayogena niddiṭṭho.

Here, "by charming speech and laughter" is the listing; "cuckoos and water lilies" is the subsequent description with reference to what was stated. "Forest and water" is merely a listing with reference to what will be stated. As there is no actual cause for cuckoos and the like to resort to the forest and so on due to such a victory, it is indicated by the use of the word iva (as if).

Ở đây, ‘‘ālāpahāsalīlāhī’’ là phần nêu ra, ‘‘kokilā kumudānī’’ là phần trình bày lại đối với điều đã nói, còn ‘‘vanaṃ jala’’ là phần nêu ra đối với điều sẽ nói. Vì trên thực tế, không có lý do để chim cu và các loài khác nương tựa vào rừng và các nơi khác bằng một chiến thắng như vậy, nên được chỉ rõ bằng việc sử dụng từ ‘‘iva’’ (như thể).

Evaṃ sati ayaṃ parikappanā na bhavati.

In this case, this is not conjecture.

Khi đã như vậy, đây không phải là một sự giả định.

Kasmā?

Why?

Vì sao?

Nānālaṅkārasannipāte sati yo yo alaṅkāro vattunā icchito, tasseva mukhyato voharīyamānattā.

Because when various figures of speech converge, whichever figure of speech the speaker desires to express, that one is principally referred to.

Vì khi có sự kết hợp của nhiều phép tu từ, phép tu từ nào được người nói muốn nói đến, thì đó là phép tu từ chính được gọi tên.

Evaṃ parikappanālaṅkārasaṃsagge satipi uddesakkamena dassitassa anuddesassa mukhyattā ayaṃ kamālaṅkāro nāma.

Even with such a mixture of the conjecture figure of speech, the sequence of enumeration, which is presented in the order of listing, is principal; this is called the kama figure of speech.

Ngay cả khi có sự kết hợp của phép tu từ giả định như vậy, vì việc trình bày lại được thể hiện theo thứ tự nêu ra là chính yếu, nên đây được gọi là phép tu từ thứ tự (kamālaṅkāra).

Īdisaññampi evameva daṭṭhabbaṃ.

Other similar cases should also be understood in the same way.

Những trường hợp tương tự cũng phải được xem xét như vậy.

Ālāpo ca hāso ceti ca, tesaṃ līlāyoti ca viggaho.

The analysis is "speech and laughter," and "the charm of them."

Cách phân tích từ là: 'nói năng và nụ cười', và 'cử chỉ của chúng'.

2049

261.

2050

Siyā piyataraṃ nāma, attharūpassa kassaci;

There may be something more beloved,

Có thể có điều gì đó được gọi là 'thân ái hơn' (piyataraṃ),

2051

Piyassā’tisayene’kaṃ, yaṃ hoti paṭipādanaṃ.

A unique presentation of a truly beloved object.

Khi có một sự trình bày đặc biệt về một đối tượng thân ái.

2052

261. Piyataramāharati ‘‘siyā’’iccādinā.

261. It introduces the "more beloved" (piyatara) with " there may be," and so on.

261. Trình bày về 'thân ái hơn' (piyataraṃ) bằng câu ‘‘siyā’’…v.v.

Atisayena piyassa kassaci attharūpassa abhidheyyasabhāvassa yaṃ paṭipādanamākhyānaṃ hoti, etaṃ piyataraṃ nāma siyā.

That presentation or narration of a truly beloved entity (object) belonging to someone, may be called piyatara (more beloved).

Khi có một sự trình bày (paṭipādanaṃ), tức là sự mô tả, về một đối tượng thân ái (attharūpassa), tức là bản chất của điều được gọi tên, rất thân ái của một ai đó, thì điều này có thể được gọi là 'thân ái hơn' (piyataraṃ).

2053

261. Idāni piyatarālaṅkāraṃ dasseti ‘‘siyā’’iccādinā, atisayena piyassa kassaci attharūpassa abhidheyyasabhāvassa yaṃ paṭipādanaṃ kathanaṃ hoti, etaṃ paṭipādanaṃ piyataraṃ nāma piyatarālaṅkāro nāma hoti.

261. Now, it presents the piyatara (more beloved) figure of speech with " there may be," and so on. That presentation or narration of a truly beloved entity belonging to someone, that presentation is called piyatara, meaning the piyatara figure of speech.

261. Bây giờ, chỉ rõ phép tu từ 'thân ái hơn' (piyatarālaṅkāra) bằng câu ‘‘siyā’’…v.v. Khi có một sự trình bày (paṭipādanaṃ), tức là sự nói đến, về một đối tượng thân ái (attharūpassa), tức là bản chất của điều được gọi tên, rất thân ái của một ai đó, thì sự trình bày này được gọi là 'thân ái hơn' (piyataraṃ), tức là phép tu từ 'thân ái hơn' (piyatarālaṅkāro).

Atisayena piyanti ca, attho eva rūpaṃ sabhāvoti ca vākyaṃ.

And they are exceedingly fond, and the statement is that its nature is form.

Câu nói là: 'rất thân ái', và 'ý nghĩa chính là bản chất'.

2054

262.

2055

Pīti yā me samuppannā, santa sandassanā tava;

The joy that arose in me, O peaceful one, from seeing you;

Niềm hoan hỷ đã sinh khởi trong tôi,

2056

Kālenā’yaṃ bhave pīti, taveva puna dassanā.

In time, this joy may arise, from seeing you again.

Khi nhìn thấy Ngài, bậc hiền thiện;

2057

262. Udāharati ‘‘pīti’’ccādi.

262. It cites with "joy," etc.

Theo thời gian, niềm hoan hỷ này sẽ là niềm hoan hỷ khi được thấy Ngài lần nữa.

Santa sappurisa mahāmuni tava sandassanā cakkhupathāpāthamattena madhurakathāsavanā yā pīti me mama samuppannā, ayaṃ pīti kālena īdisena sukhena^* taveva nāññassa kassaci, ko hi nāmoñño tavādisoti, puna dassanā bhaveyyāti.

O peaceful one, O good person, O great sage, from the sight of you, by merely coming within eyeshot, and from hearing your sweet words, the joy that arose in me, this joy, in time, with such happiness, from seeing you again – and not anyone else, for who else could be like you? – may it arise.

Niềm hoan hỷ đã sanh khởi trong tôi, chỉ bằng việc chiêm ngưỡng Ngài, bậc thiện nhân, đại hiền giả an tịnh, khi Ngài đến trong tầm mắt, và bằng việc lắng nghe lời nói ngọt ngào của Ngài; niềm hoan hỷ này, với sự an lạc như thế này, vào thời điểm này, chỉ của Ngài, không của ai khác. Ai khác có thể giống như Ngài? Mong được thấy lại.

2058

262. ‘‘Pīti’’ccādi.

262. "Joy," etc.

262. (Giải thích từ) “Pīti” v.v...

He santa sappurisa tathāgata tava sandassanā mama nette āpāthagamanato yā pīti me samuppannā, ayaṃ pīti kālena īdisakkhaṇena tayā sadisassa aññassābhāvā taveva puna dassanā dassanato bhaveti.

O peaceful one, O good person, O Tathāgata, the joy that arose in me from your sight, from your coming into the range of my eyes, this joy, in time, at such a moment, due to the absence of anyone similar to you, will be from seeing you again.

Này bậc thiện nhân an tịnh, Như Lai, từ sự chiêm ngưỡng Ngài, niềm hoan hỷ đã sanh khởi trong tôi khi Ngài đến trong tầm mắt của tôi, niềm hoan hỷ này vào thời điểm như vậy, do không có ai khác giống như Ngài, nên chỉ của Ngài mà thôi, và mong được thấy lại Ngài.

Ettha pītiyā’tisayahetubhūtaṃ atiiṭṭhārammaṇañca dassane atigedhañca pakāsanena atipītīti padatthaṃ^* , pakāsitaṃ hoti.

Here, by revealing the highly desirable object, which is the cause of excessive joy, and the great yearning for sight, the meaning of "excessive joy" is explained.

Ở đây, do sự hiển lộ một đối tượng cực kỳ mong muốn, là nguyên nhân của sự hoan hỷ tột độ, và sự khao khát tột độ được chiêm ngưỡng, nên ý nghĩa của từ “hoan hỷ tột độ” được làm sáng tỏ.

‘‘Ayaṃ pīti bhave’’ti pubbakāle uppannapītiyā punāsambhavato taṃsadisāyeva pīti gahitā yathā ‘‘soyeva vaṭṭako^* , tāniyeva osadhānī’’ti.

The phrase "this joy may arise" refers to a similar joy, as the joy that arose in the past cannot arise again, just as in the phrases "that same carpenter" and "those same medicines."

Câu “Niềm hoan hỷ này sanh khởi” được hiểu là một niềm hoan hỷ tương tự được đón nhận, vì niềm hoan hỷ đã sanh khởi trong quá khứ không thể tái diễn, giống như trong các câu “đó chính là con chim cút đó”, “đó chính là những loại thuốc đó”.

2059

263.

2060

Vaṇṇiteno’pamānena, vutyā’dhippetavatthuno;

By the praised simile, by the expression of the intended object;

Do sự trình bày bằng ví dụ được ca ngợi,

2061

Samāsavutti nāmā’yaṃ, atthasaṅkheparūpato.

This is called Samāsavutti, by way of conciseness of meaning.

Về đối tượng được mong muốn;

2062

263. Samāsavuttiṃvattumāha ‘‘vaṇṇiteni’’ccādi.

263. To state Samāsavutti, it says "by the praised" etc.

263. Để nói về Samāsavutti, (tác giả) nói “do sự trình bày” v.v...

Vaṇṇitena pasaṃsitena upamānena adhippetassa manasi nihitassa vatthuno atthassa vutyā kathanena ayaṃ vuttalakkhaṇā samāsavutti nāma.

By the praised simile, by the expression of the intended meaning, this, characterized as such, is called Samāsavutti.

Do sự trình bày về đối tượng được mong muốn trong tâm, bằng ví dụ được ca ngợi, nên loại văn phong này được gọi là Samāsavutti.

Kasmā?

Why?

Tại sao?

Atthassa vattumicchitassa saṅkhepo saṅkhipitvā kathanaṃ rūpaṃ sabhāvo, tasmā tatoyamanvatthasaññā saṅkhepavutti samāsavuttīti katvā.

Because conciseness, or stating something concisely, is the nature of the meaning one wishes to express; therefore, this is an appropriate designation, Samāsavutti, or concise expression.

Vì sự tóm tắt là sự trình bày một cách tóm tắt về ý nghĩa muốn nói, đó là bản chất của nó. Do đó, đây là một danh từ phù hợp: Saṅkhepavutti, Samāsavutti.

Kasmā?

Why?

Tại sao?

Ayaṃ guṇībhūtā sakatthā atthantaraṃ vidadhāti, na tu sakatthapadhānā.

Because this subordinates its own meaning and conveys another meaning, it is not primarily about its own meaning.

Vì nó làm cho ý nghĩa của chính nó trở thành thứ yếu và tạo ra một ý nghĩa khác, chứ không phải ý nghĩa chính của chính nó.

2063

263. Idāni samāsavuttiṃ niddisati ‘‘vaṇṇite’’ccādinā.

263. Now it defines Samāsavutti with "by the praised" etc.

263. Bây giờ (tác giả) trình bày Samāsavutti bằng câu “do sự trình bày” v.v...

Vaṇṇitena pasaṃsitena upamānena upamānavatthunā karaṇabhūtena adhippetavatthuno icchitatthassa vutyā kathanena atthasaṅkheparūpato vattumicchitatthassa saṅgaharūpattā ayaṃ yathāvuttalakkhaṇā samāsavutti nāma hoti.

By the praised simile, which serves as the instrumental cause, and by the expression of the intended object, because it embodies the conciseness of the meaning one wishes to convey, this Samāsavutti, characterized as previously described, arises.

Do sự trình bày về đối tượng được mong muốn bằng ví dụ được ca ngợi làm phương tiện, và do bản chất của sự tóm tắt ý nghĩa là hình thức bao gồm ý nghĩa muốn nói, nên loại văn phong này được gọi là Samāsavutti.

Ettha vattumicchitatthaṃ saṅgahetvā manasi katvā tassa upamābhūtatthassa vaṇṇanāya manasi katassa pakāsanato ayaṃ samāsavutti nāma.

Here, this is called Samāsavutti because it encompasses and considers the intended meaning, and then manifests what has been considered by describing the simile-like object.

Ở đây, do sự bao gồm ý nghĩa muốn nói trong tâm và sự trình bày ý nghĩa đã được hình dung bằng cách ca ngợi đối tượng làm ví dụ, nên đây được gọi là Samāsavutti.

Etissā padābhihito sakattho appadhāno, gammamānattho pana padhāno hoti.

In this, the literal meaning expressed by the words is secondary, while the inferred meaning is primary.

Trong loại văn phong này, ý nghĩa trực tiếp được chỉ định bởi từ ngữ là thứ yếu, còn ý nghĩa được ngụ ý là chính yếu.

Adhippetañca taṃ vatthu ceti ca, samāsena saṅkhepena vutti kathanamiti ca, saṅkhepoyeva rūpaṃ sarūpanti ca, atthassa saṅkheparūpanti ca viggaho.

The analysis is: "that which is intended and that object," and "expression in brief or concisely," and "conciseness itself is the characteristic," and "the characteristic of the conciseness of meaning."

Phân tích từ ngữ: Adhippetañca taṃ vatthu ceti ca (đó là đối tượng được mong muốn), samāsena saṅkhepena vutti kathanamiti ca (sự trình bày là sự nói một cách tóm tắt), saṅkhepoyeva rūpaṃ sarūpanti ca (sự tóm tắt chính là bản chất), atthassa saṅkheparūpanti ca (bản chất của sự tóm tắt ý nghĩa).

2064

264.

2065

Sā’yaṃ visesyamattena, bhinnā’bhinnavisesanā;

This is differentiated only by the qualificand, having undifferentiated qualifiers;

Nó khác biệt chỉ ở đặc tính được xác định,

2066

Attheva aparāpya’tthi, bhinnābhinnavisesanā.

And there is another, having differentiated and undifferentiated qualifiers.

Và có một loại khác với đặc tính xác định khác biệt và không khác biệt.

2067

264. Tassā pabhedaṃ dasseti ‘‘sāya’’miccādinā.

264. It shows its divisions with "this" etc.

264. (Tác giả) trình bày các loại của nó bằng câu “nó” v.v...

Sā ayaṃ samāsavutti yaṃkiñci vatthu sāmaññākārappatītaṃ ‘‘īdisamidaṃ nāññathā’’ti kutoci byavacchijjate kenaci guṇādinā vavatthāpīyate, taṃ visesyaṃ, tameva mattaṃ visesanabhedabyavacchedato, tena.

This Samāsavutti, when any object, perceived in a general way, is distinguished as "this is such and such, and not otherwise" by some quality, etc., that is the qualificand, and that alone, by distinction from the difference in qualifiers; by that.

Nó, Samāsavutti này, bất kỳ đối tượng nào được hiểu theo cách chung chung, “nó là như thế này chứ không phải cách khác”, được phân biệt khỏi một cái gì đó bằng một thuộc tính nào đó, được xác định bởi một thuộc tính nào đó, đó là đặc tính được xác định (visesyaṃ), chỉ riêng nó mà thôi (mattaṃ) do sự phân biệt của các loại đặc tính xác định (visesana), bởi điều đó.

Bhinnā atulyā avayavadhammassa samudāye vattanato.

Differentiated, dissimilar, because a part's characteristic pertains to the whole.

Khác biệt (bhinnā) là không tương đồng do sự tồn tại của đặc tính bộ phận trong toàn thể.

Abhinnaṃ tulyākāraṃ visesanaṃ yassaṃ sā abhinnavisesanāpi attheva.

And there is also that which has an undifferentiated, similar qualifier, meaning having undifferentiated qualifiers.

Với đặc tính không khác biệt (abhinnavisesanāpi) là có đặc tính tương đồng, cũng có tồn tại.

Aparāpyatthi, na kevalaṃ sāyeva.

There is also another, not just that one.

Cũng có một loại khác, không chỉ riêng loại đó.

Kīdisī?

What kind?

Nó là loại nào?

Bhinnañca abhinnañca visesanaṃ yassanti bhinnābhinnavisesanā.

That which has both differentiated and undifferentiated qualifiers, meaning having differentiated and undifferentiated qualifiers.

Với đặc tính khác biệt và không khác biệt (bhinnābhinnavisesanā).

Visesyaṃ tu bhinnanti.

But the qualificand is differentiated.

Còn đặc tính được xác định thì khác biệt.

2068

264. Idāni tassā samāsavuttiyā bhedaṃ dasseti ‘‘sāya’’miccādinā.

264. Now it shows the division of that Samāsavutti with "this" etc.

264. Bây giờ (tác giả) trình bày các loại của Samāsavutti bằng câu “nó” v.v...

Sā ayaṃ samāsavutti visesyamattena guṇādisadisadhammena karaṇabhūtena kenaci upamānavatthunā manasi kataṃ ‘‘idaṃ upameyyavatthu īdisa’’nti sāmaññāvatthato visuṃ katavisesyena bhinnā visuṃ jātā, tattakena atulyā vā, abhinnavisesanā tulyavisesanayuttā attheva bhinnābhinnavisesanā atulyatulyavisesanayuttā bhinnavisesyayuttā aparāpi atthi.

This Samāsavutti is differentiated – meaning distinct or dissimilar – only by the qualificand, by some simile-object that serves as an instrumental cause, distinguished from the general state by a characteristic similar to qualities etc., making "this upameyyavatthu is such." And there is having undifferentiated qualifiers (i.e., endowed with similar qualifiers), and there is another one having differentiated and undifferentiated qualifiers (i.e., endowed with dissimilar and similar qualifiers, with a differentiated qualificand).

Nó, Samāsavutti này, khác biệt (bhinnā) hoặc không tương đồng, chỉ ở đặc tính được xác định (visesyamattena) được phân biệt khỏi trạng thái chung chung của đối tượng được so sánh trong tâm, bằng một đối tượng ví dụ nào đó làm phương tiện, với một đặc tính tương tự như đức tính v.v...; với đặc tính không khác biệt (abhinnavisesanā) là có đặc tính tương đồng; với đặc tính khác biệt và không khác biệt (bhinnābhinnavisesanā) là có đặc tính tương đồng và không tương đồng, có đặc tính được xác định khác biệt, cũng có một loại khác.

Evaṃ samāsavutti dvidhā hoti.

Thus, Samāsavutti is of two kinds.

Như vậy, Samāsavutti có hai loại.

Visesyameva mattamiti ca, avayavena sambhavabhedasabhāvassa samudāyepi pavattattā bhinnāti vuttā.

And "the qualificand itself is the limit," and it is called differentiated because the nature of difference arising from the part also applies to the whole.

Phân tích từ ngữ: Visesyameva mattamiti ca (chỉ riêng đặc tính được xác định), và được gọi là bhinnā (khác biệt) vì bản chất của sự khác biệt có thể xảy ra trong bộ phận cũng tồn tại trong toàn thể.

Abhinnāni visesanāni yassamiti ca, bhinnāni ca abhinnāni ceti ca, tāni visesanāni yassamiti ca viggaho.

The analysis is: "those qualifiers in which are undifferentiated," and "those which are differentiated and undifferentiated," and "those qualifiers are in it."

Phân tích từ ngữ: Abhinnāni visesanāni yassamiti ca (trong đó có các đặc tính không khác biệt), bhinnāni ca abhinnāni ceti ca (khác biệt và không khác biệt), tāni visesanāni yassamiti ca (trong đó có những đặc tính đó).

2069

Abhinnavisesana

Having Undifferentiated Qualifiers

Đặc tính không khác biệt

2070

265.

2071

Visuddhāmatasandāyī,

Granting pure deathlessness,

Ban tặng sự bất tử thanh tịnh,

2072

Pasattharatanālayo;

A praised abode of jewels;

Là kho tàng châu báu đáng ca ngợi;

2073

Gambhīro cā’ya’mambhodhi,

And this ocean is profound,

Đại dương này cũng sâu thẳm,

2074

Puññenā’pādito^* mayā.

Obtained by me through merit.

Tôi đã đạt được nhờ phước báu.

2075

265. Ubhayamudāharati ‘‘visuddha’’iccādinā.

265. It illustrates both with "pure" etc.

265. (Tác giả) đưa ra cả hai ví dụ bằng câu “thanh tịnh” v.v...

Aya mambhodhi sāgaro puññena cirānucitakusalamūlena hetunā mayā āpādito patto, kīdiso?

This ocean, the sea, obtained by me through merit, by the cause of wholesome roots cultivated for a long time. What kind?

Đại dương này (ambhodhi) tôi đã đạt được (āpādito) nhờ phước báu (puññena), là nguyên nhân từ cội rễ thiện lành đã được vun bồi lâu dài. Nó là loại nào?

Visuddhaṃ lokavohārato devāsurānaṃ mathane visenāsammissattā amataṃ pīyūsaṃ sandadātīti visuddhāmatasandāyī, ambhodhi.

It grants pure deathlessness, meaning amata, untainted by poison from the churning of gods and asuras in worldly discourse, hence granting pure deathlessness – the ocean.

Ban tặng sự bất tử thanh tịnh (visuddhāmatasandāyī): là đại dương ban tặng cam lồ thanh tịnh, không lẫn chất độc trong cuộc khuấy động của chư thiên và a-tu-la theo cách nói thông thường của thế gian.

Visuddhaṃ dosalesenāpyasamphuṭṭhattā accantanimmalaṃ amataṃ maraṇābhāvena amatasaṅkhātaṃ nibbānadhātuṃ sandadāti upadesakabhāvenāti visuddhāmatasandāyī, saddhammo.

It grants the pure deathless element of Nibbāna, which is called deathlessness due to the absence of death, being extremely pure, untouched by any blemish of defilement, by way of instruction, hence granting pure deathlessness – the Dhamma.

Ban tặng sự bất tử thanh tịnh (visuddhāmatasandāyī): là Pháp Bảo (saddhammo) ban tặng Niết Bàn, được gọi là bất tử (amataṃ) vì không có sự chết, hoàn toàn trong sạch (visuddhaṃ) vì không bị ô nhiễm bởi bất kỳ vết bẩn lỗi lầm nào, với tư cách là bậc thầy chỉ dạy.

Pasatthāni niravajjattā ratanāni muttāmaṇiādīni, tesaṃ ālayo pavattiṭṭhānaṃ, ambhodhi.

Praised jewels such as pearls and gems, due to their blamelessness, are its abode, its place of origin – the ocean.

Là kho tàng châu báu đáng ca ngợi (pasattharatanālayo): là đại dương, nơi phát sinh các loại châu báu (ratanāni) như ngọc trai, đá quý v.v... đáng ca ngợi (pasatthāni) vì không có lỗi lầm.

Pasatthāni buddhādīhi anekadhā, vaṇṇitāni ratanāni sattatiṃsabodhipakkhiyadhammasaṅkhatāni, tesaṃ ālayo, saddhammo.

Praised jewels, described in many ways by the Buddhas etc., which are the thirty-seven factors of awakening (bodhipakkhiyadhammā), are its abode – the Dhamma.

Là kho tàng châu báu đáng ca ngợi (pasattharatanālayo): là Pháp Bảo (saddhammo), nơi chứa đựng các châu báu (ratanāni) được ca ngợi (pasatthāni) nhiều cách bởi chư Phật v.v..., được gọi là ba mươi bảy pháp trợ đạo (bodhipakkhiyadhammasaṅkhatāni).

Gambhīro ca agādhattā sāgaro saddhammo ca ayamāpāditoti pakataṃ.

And this ocean and Dhamma are profound due to their unfathomable depth, and obtained as stated.

Sâu thẳm (gambhīro) và vô đáy, đại dương và Pháp Bảo này đã được đạt đến, điều đó là rõ ràng.

Ayaṃ visesyamattabhinnā abhinnavisesanā visesyassa ambhodhino vivacchitā saddhammā bhinnattā, visuddhāmatasandāyittādino ca visesanassa vuttena pakārenābhinnattāti.

This is differentiated only by the qualificand, having undifferentiated qualifiers, because the qualificand, the ocean, is differentiated from the intended Dhamma, and the qualifier of "granting pure deathlessness" etc., is undifferentiated in the manner stated.

Đây là loại đặc tính được xác định khác biệt nhưng đặc tính xác định không khác biệt, vì đặc tính được xác định là đại dương khác biệt với Pháp Bảo được mong muốn, và đặc tính xác định là sự ban tặng cam lồ thanh tịnh v.v... không khác biệt theo cách đã nói.

2076

265. Idāni udāharati ‘‘visuddhā’’iccādinā.

265. Now it illustrates with "pure" etc.

265. Bây giờ (tác giả) đưa ra ví dụ bằng câu “thanh tịnh” v.v...

Visuddhāmatasandāyī lokavohārato devāsurānaṃ samuddamathane visena amissattā visuddhabhūtapīyūsadāyako, upamābhūtasamuddavaṇṇanāya buddhiyaṃ vattamānassa saddhammassa pakāsanato visuddhāmatasandāyī kāmāmisādidosalavenāpi amissitattā atinimmalaṃ jarāmaraṇarahitaṃ nibbānaṃ upadesadānena veneyyānaṃ dāyako, pasattharatanālayo niddosattā pasatthānaṃ muttāmaṇiādīnaṃ ratanānaṃ pavattiṭṭhānabhūto samuddapakkhe, saddhammapakkhe pana pasattharatanālayo buddhādīhi pasatthānaṃ sattatiṃsabodhipakkhiyadhammasaṅkhataratanānaṃ pavattidesabhūto, gambhīro pakatiyāyeva agādho, ekattanayādicatubbidhanayehi gambhīro ayaṃ ambhodhi ca eso samuddo ca, cittena gahitasaddhammo ca puññena bhavantaropacitakusalakammena mayā āpādito pattoti visesyabhūtassa ambhodhino vattumicchitasaddhammato bhinnattā ca, ‘‘visuddhāmatasandāyī’’ti iccādikānaṃ visesanānaṃ ubhayavisesyepi yathāvuttanayena abhinnattā ca ayaṃ samāsavutti visesyamattena bhinnā abhinnavisesanā hoti.

Giver of pure nectar — in common parlance, as the giver of pure nectar, unmixed with poison during the churning of the ocean by devas and asuras; and as the declaration of the Saddhamma, which exists in the mind through the description of the ocean as a simile, it is the giver of pure nectar, being unmixed even with a trace of defilements like sensual pleasures, etc., and thus extremely pure, giving Nibbāna, which is free from aging and death, through the giving of instruction to those amenable to teaching. Abode of excellent jewels — in the case of the ocean, it is the place of origin for excellent jewels like pearls and gems due to its flawlessness; in the case of the Saddhamma, it is the place of origin for jewels such as the thirty-seven Bodhipakkhiya Dhammas, which are praised by the Buddhas and others. Profound — naturally unfathomable; and this ocean is profound in the four ways of unity and so on. The Saddhamma, understood by the mind, was achieved by me through merit, accumulated good kamma from past existences. Since the qualified entity, the ocean, is different from the Saddhamma intended to be spoken of, and since the qualifiers such as " Giver of pure nectar" are, in the manner described, not different for both qualified entities, this compound expression is a 'distinguished-not-distinguished modifier' (bhinnābhinnavisesanā), being distinguished only by its qualified entity.

Ban cho sự bất tử thanh tịnh là người ban cho cam lồ thuần khiết, không pha lẫn chất độc khi chư thiên và phi thiên khuấy biển, theo cách dùng thông thường của thế gian. Vì việc công bố Chánh pháp đang hiện hữu trong tâm trí, với sự mô tả biển cả như một ví dụ, nên ban cho sự bất tử thanh tịnh là người ban cho sự bất tử thanh tịnh, là người ban cho Niết Bàn vô nhiễm, không có già chết, không pha lẫn một chút tì vết nào như ái dục và các cấu uế khác, bằng cách thuyết giảng cho những người có thể giác ngộ. Nơi chứa đựng những viên ngọc quý đáng ca ngợi là nơi phát sinh những viên ngọc quý như ngọc trai, đá quý, v.v., đáng ca ngợi vì không có lỗi lầm, xét về phía biển cả. Còn xét về phía Chánh pháp, nơi chứa đựng những viên ngọc quý đáng ca ngợi là nơi phát sinh những viên ngọc quý được chư Phật, v.v., ca ngợi, tức là Ba mươi bảy pháp trợ Bồ đề. Sâu thẳm là vốn dĩ sâu không đáy. Với bốn phương pháp như phương pháp nhất thể, v.v., sâu thẳm là biển cả này – biển cả này cũng vậy, và Chánh pháp được nắm giữ trong tâm trí cũng vậy. Do phước báu – do nghiệp thiện tích lũy trong các kiếp sống – tôi đã đạt được – đã thành tựu. Vì đối tượng được đặc tả là biển cả khác với Chánh pháp mà người ta muốn nói đến, và vì các đặc tính như “ban cho sự bất tử thanh tịnh”, v.v., không khác biệt trong cả hai đối tượng được đặc tả theo cách đã nói, nên cách ghép từ này là “khác biệt ở đối tượng được đặc tả nhưng không khác biệt ở đặc tính”.

Table of Contents

Ekadesavivattimissaka

Partial Mixed Metaphor

Phép tỷ dụ hỗn hợp một phần

Atthāvutti

Atthāvutti (Repetition of Meaning)

Atthāvutti (Lặp lại ý nghĩa)

Padāvutti

Padāvutti (Repetition of Word)

Padāvutti (Lặp lại từ)

Ubhayāvutti

Ubhayāvutti

Ubhayāvutti (Lặp cả từ và nghĩa)

Ādidīpaka

Initial Dīpaka

Ādidīpaka (Dīpaka ở đầu)

Majjhedīpaka

Middle Dīpaka

Majjhedīpaka (Dīpaka ở giữa)

Antadīpaka

Final Dīpaka

Antadīpaka (Dīpaka ở cuối)

Mālādīpaka

Mālādīpaka

Mālādīpaka (Dīpaka chuỗi)

Hi-rahitasabbabyāpī

All-pervading without 'hi'

Phổ biến khắp nơi không có “hi”

Hi-sahitasabbabyāpī

All-pervading with 'hi'

Phổ biến khắp nơi có “hi”

Hi-rahitavisesaṭṭha

Special Aphorism without 'hi'

Visesaṭṭha không có chữ "Hi"

Hi-sahitavisesaṭṭha

Special Aphorism with 'hi'

Visesaṭṭha có chữ "Hi"

Vāccaekabyatireka

Stated Single Differentiation (Vāccaekabyatireka)

Vāccaekabyatireka (Sự khác biệt một phần được diễn đạt)

Vāccaubhayabyatireka

Vāccaubhayabyatireka

Vāccaubhayabyatireka

Gammaekabyatireka

Gammaekabyatireka

Gammaekabyatireka

Gammaubhayabyatireka

Gammaubhayabyatireka

Gammaubhayabyatireka

Kāraṇantaravibhāvanā

Vibhāvanā by a Different Cause (Kāraṇantaravibhāvanā)

Kāraṇantaravibhāvanā (Biểu Lộ Nguyên Nhân Khác)

Sābhāvikavibhāvanā

Sābhāvikavibhāvanā (Biểu Lộ Tính Tự Nhiên)

Vibhāvanā by Naturalness (Sābhāvikavibhāvanā)

Abhinnavisesana

Having Undifferentiated Qualifiers

Đặc tính không khác biệt

Settings

`Atthāvutti` (Repetition of Meaning)

`Padāvutti` (Repetition of Word)

`Vāccaubhayabyatireka`

`Gammaekabyatireka`

`Gammaubhayabyatireka`