162. Dohaḷantaṃ taṇhāyaṃ.
162. The word ending in dohaḷa refers to craving.
162. Từ dohaḷa kết thúc các từ đồng nghĩa với ái (taṇhā).
Tasa pipāsāyaṃ, yāya tasanti, sā taṇhā, ṇho.
The root tasa is in the sense of thirst; that by which one thirsts is taṇhā; with the suffix ṇha.
Tasa trong nghĩa "khát khao". Cái gì mà nhờ nó người ta khát khao, đó là taṇhā, với hậu tố ṇho.
Iṇamhi tasiṇā.
In the suffix iṇa, it becomes tasiṇā.
Tasiṇā với hậu tố iṇa.
Eja kampane, ejā.
The root eja is in the sense of shaking; it becomes ejā.
Eja trong nghĩa "rung động", tạo thành ejā.
Saṃsārato nissaritumappadānavasena jālasadisattā jālinī, upamāne inī.
Because it is like a net in that it does not allow one to escape from saṃsāra, it is jālinī; with the suffix inī in the sense of comparison.
Vì nó giống như một cái lưới do không cho phép thoát khỏi luân hồi, nên là jālinī, với hậu tố inī trong nghĩa so sánh.
Visa pavesane, sabbatra visatā patthatāti visattikā, sakatthe ṇiko.
The root visa is in the sense of entering; because it spreads everywhere, it is visattikā; with the suffix ṇika in its own sense.
Visa trong nghĩa "xâm nhập". Cái gì lan tỏa khắp mọi nơi, vì vậy là visattikā, với hậu tố ṇiko trong nghĩa sở hữu.
Chanda icchāyaṃ, chandanaṃ chando, kattukamyatāpi.
The root chanda is in the sense of wishing; chando is wishing, which is also the desire to act.
Chanda trong nghĩa "mong muốn". Sự mong muốn là chando, cũng có nghĩa là "mong muốn làm".
Tesu tesvārammaṇesu ākulībhūtattā jaṭā viyāti jaṭā.
Because it is confused among various objects, like tangled hair, it is jaṭā.
Vì nó trở nên rối loạn trong các đối tượng khác nhau, giống như một búi tóc, nên là jaṭā.
Kamu icchāyaṃ,ti, nikanti.
The root kamu is in the sense of wishing; with the suffix ti, it becomes nikanti.
Kamu trong nghĩa "mong muốn", thêm hậu tố ti, tạo thành nikanti.
Isu icchāyaṃ, a, i ssa ā, āsā.
The root isu is in the sense of wishing; with the suffix a, the 'i' becomes 'ā', forming āsā.
Isu trong nghĩa "mong muốn", thêm hậu tố a, i biến thành ā, tạo thành āsā.
Sivu tantasantāne, bhavādīhi bhavādayo sibbatīti sibbinī, a, inī.
The root sivu is in the sense of continuity; because it sews together various existences, it is sibbinī; with the suffix a, and inī.
Sivu trong nghĩa "kết nối sợi". Nó kết nối các đời sống từ đời sống này sang đời sống khác, vì vậy là sibbinī, với hậu tố a, inī.
Satte bhavaṃ netīti bhavanetti,ti.
Because it leads beings to existence, it is bhavanetti; with the suffix ti.
Nó dẫn dắt chúng sinh đến đời sống, vì vậy là bhavanetti, với hậu tố ti.
163. Jhecintāyaṃ, ārammaṇābhimukhaṃ jhāyatīti abhijjhā, ā.
163. The root jhe is in the sense of thinking; because one contemplates directly on the object, it is abhijjhā (covetousness); with the suffix ā.
163. Jhe trong nghĩa "suy nghĩ". Nó suy nghĩ hướng về đối tượng, vì vậy là abhijjhā, với hậu tố ā.
Vana sambhattiyaṃ, vanati yena so vanatho, tho.
The root vana is in the sense of enjoying; that by which one enjoys is vanatho; with the suffix tho.
Vana trong nghĩa "hưởng thụ". Cái gì mà nhờ nó người ta hưởng thụ, đó là vanatho, với hậu tố tho.
Vā gatiyaṃ, vāti ārammaṇanti vānaṃ, yu.
The root vā is in the sense of going; because it pervades the object, it is vānaṃ; with the suffix yu.
Vā trong nghĩa "đi". Nó đi đến đối tượng, vì vậy là vānaṃ, với hậu tố yu.
Lubha icchāyaṃ, lubbhanaṃ lobho, ṇo.
The root lubha is in the sense of wishing; lobho (greed) is wishing; with the suffix ṇo.
Lubha trong nghĩa "mong muốn". Sự mong muốn là lobho, với hậu tố ṇo.
Ranja rāge, rajjanaṃ, rajjanti vā yena so rāgo, ṇo.
The root rañja is in the sense of attachment; rāgo (passion) is attachment, or that by which one becomes attached; with the suffix ṇo.
Ranja trong nghĩa "dính mắc". Sự dính mắc, hoặc cái gì mà nhờ nó người ta dính mắc, đó là rāgo, với hậu tố ṇo.
Laya gatiyaṃ, ā punappunaṃ layatyārammaṇesūti ālayo, punappunaṃ layati saṃsilesati yenāti vā ālayo.
The root laya is in the sense of going; ālayo is repeatedly reaching objects, or that by which one repeatedly clings to objects.
Laya trong nghĩa "đi". Nó lặp đi lặp lại đến các đối tượng, vì vậy là ālayo. Hoặc, cái gì mà nhờ nó người ta lặp đi lặp lại dính mắc, vì vậy là ālayo.
‘‘Layo vināse saṃsilese, sāmye toriyattikassa ce’’ti nānatthasaṅgahe.
In the nānatthasaṅgaha, it is stated that " layo is in the sense of destruction, clinging, and harmony of the three musical instruments."
Trong Nānatthasaṅgaha có nói: ‘‘Layo trong nghĩa hủy diệt, dính mắc, và sự hài hòa của ba loại nhạc cụ (nacca, gīta, vādita)’’.
Piha icchāyaṃ, curādi, a, pihayati yāyāti pihā. Cittassa nānārammaṇesu vibbhamakaraṇato manaso ratho iva manoratho, mano eva ratho viyāti vā manoratho.
The root piha is in the sense of wishing, it belongs to the curādi group; with the suffix a. That by which one wishes is pihā. Because it causes the mind to wander among various objects, it is like a chariot of the mind, manoratho (mind's desire); or because the mind itself is like a chariot, it is manoratho.
Piha trong nghĩa "mong muốn", thuộc nhóm curādi, với hậu tố a. Cái gì mà nhờ nó người ta mong muốn, đó là pihā. Vì nó làm cho tâm dao động trong nhiều đối tượng khác nhau, giống như cỗ xe của tâm, nên là manoratho. Hoặc, tâm chính là cỗ xe, vì vậy là manoratho.
Isu icchāyaṃ, a, sa ssa cchādeso.
The root isu is in the sense of wishing; with the suffix a, the 'sa' becomes 'cchā', resulting in icchā.
Isu trong nghĩa "mong muốn", với hậu tố a, sa biến thành cchā.
Lasa kantiyaṃ, abhimukhaṃ katvā lasati yenāti abhilāso, ṇo.
The root lasa is in the sense of beauty; because one delights by making it face forward, it is abhilāso (desire); with the suffix ṇo.
Lasa trong nghĩa "ham thích". Cái gì mà nhờ nó người ta ham thích một cách trực diện, đó là abhilāso, với hậu tố ṇo.
Kamu icchāyaṃ, ṇo, kāmo.
The root kamu is in the sense of wishing; with the suffix ṇo, it becomes kāmo.
Kamu trong nghĩa "mong muốn", với hậu tố ṇo, tạo thành kāmo.
Duha papūraṇe, duhanaṃ doho, taṃ lātīti dohaḷo, duṭṭhaṃ hadayametenāti vā dohaḷo, hadaya ssa haḷo, hala kampane dvisaddūpapado, dvīhi halati kampatīti vā dohaḷo, a, dvissa do, la ssa ḷo. Dve hadayā assa paramatthassāti vā dohaḷo. A, dvissa do, hadaya ssa haḷo, da ssa ḷo vā, yalopo, icchāvisesattepi dohaḷassa sāmaññavatticchāya niddeso.
Duha is for filling (papūraṇe). Milking is doho. It is called dohaḷo because it takes that, or it is called dohaḷo because the heart is corrupted by this. For hadaya, it is haḷo. hala is for trembling, preceded by the word dvi. Or, it is called dohaḷo because it trembles with two (aspects); the suffix is a, dvi becomes do, and la becomes ḷo. Or, it is called dohaḷo because there are two hearts for that ultimate reality or desire. The suffix is a, dvi becomes do, hadaya becomes haḷo, or da becomes ḷo, and ya is dropped. Even though dohaḷo signifies a specific desire, it is here mentioned with the general sense of desire.
Duha trong nghĩa "vắt sữa, làm đầy". Sự vắt sữa là doho. Cái gì lấy sự vắt sữa đó, vì vậy là dohaḷo. Hoặc, nhờ nó mà tâm bị làm hư hoại, vì vậy là dohaḷo. Hadaya biến thành haḷo. Hoặc, hala trong nghĩa "rung động", với tiền tố dvi. Nó rung động bởi hai điều, vì vậy là dohaḷo, với hậu tố a, dvi biến thành do, la biến thành ḷo. Hoặc, cái gì có hai trái tim (ý nghĩa siêu việt) là dohaḷo. Với hậu tố a, dvi biến thành do, hadaya biến thành haḷo, hoặc da biến thành ḷo, ya bị lược bỏ. Mặc dù dohaḷa là một loại mong muốn đặc biệt, nhưng ở đây nó được đề cập theo nghĩa chung của mong muốn.
Ataṇhāsabhāvampi ruciṃ ālambaṇicchāsabhāvasāmaññena idheva vattumāha ‘‘ākaṅkhātu’’iccādi.
To speak of ruci, which is not the nature of craving, as merely the general nature of desiring an object, he says: "ākaṅkhātu" (desire), and so on.
Mặc dù không phải là bản chất của ái, nhưng để nói về sự ưa thích (ruci) theo nghĩa chung của sự mong muốn đối tượng, nên nói ‘‘ākaṅkhātu’’ v.v.
Kaṅkha icchāyaṃ, a.
Kaṅkha is for desiring; suffix a.
Kaṅkha trong nghĩa "mong muốn", với hậu tố a.
Ruca rocane, rocanaṃ kattukāmatā, i, ruca dittiyaṃ vā, ruci.
Ruca is for liking. Liking is the wish to act; suffix i. Or, ruca is for shining; hence ruci (liking).
Ruca trong nghĩa "ưa thích". Sự ưa thích, sự mong muốn làm, với hậu tố i. Hoặc, ruca trong nghĩa "chiếu sáng", tạo thành ruci.
Kattukāmateva.
It is just the wish to act.
Chỉ là sự mong muốn làm.
Sā ruci adhikā lālasā nāma, lasa kantiyaṃ, punappunaṃ, atisayaṃ vā lasatīti lālasā, dvittaṃ, assā.
That ruci, when excessive, is called lālasā. Lasa is for liking. It is called lālasā because it likes again and again, or intensely; s is doubled; suffix ā.
Sā ruci adhikā lālasā nāma, lasa kantiyaṃ, punappunaṃ, atisayaṃ vā lasatīti lālasā, dvittaṃ, assā.
‘‘Yācanāyaṃ mahicchāyaṃ* , ussukke lālasā dvisū’’ti ruddo.
Rudda states: "Lālasā (intense desire) is used for asking, great desire, and eagerness, in two genders."
‘‘Yācanāyaṃ mahicchāyaṃ , ussukke lālasā dvisū’’ti ruddo.
Rosantaṃ kodhe.
Rosantaṃ (anger) is for wrath.
Rosantaṃ kodhe.
Dusa appītiyaṃ, dussanaṃ doso. Ārammaṇe paṭihaññatīti paṭighaṃ, hana hiṃsāyaṃ, paṭighasaddoyaṃ pulliṅge vā bhavati.
Dusa is for displeasure. Displeasing is doso. It is called paṭighaṃ (anger) because it strikes against the object. Hana is for harming. This word paṭigha can also be in the masculine gender.
Dusa appītiyaṃ, dussanaṃ doso. Ārammaṇe paṭihaññatīti paṭighaṃ, hana hiṃsāyaṃ, paṭighasaddoyaṃ pulliṅge vā bhavati.
Kudha kope, kujjhanaṃ kodho. Āgantvā haññatīti āghāto.
Kudha is for anger. Being angry is kodho. It is called āghāto (resentment) because it comes and strikes.
Kudha kope, kujjhanaṃ kodho. Āgantvā haññatīti āghāto.
Kupa kope, kuppatīti kopo, kopayati vā cittanti kopo.
Kupa is for anger. It is called kopo because it is angry, or it makes the mind angry.
Kupa kope, kuppatīti kopo, kopayati vā cittanti kopo.
Rusa rosane, rusanaṃ dussanaṃ roso.
Rusa is for being angry. Being angry or displeasing is roso.
Rusa rosane, rusanaṃ dussanaṃ roso.
Tikaṃ rudite.
The group of three (words) refers to weeping.
Tikaṃ rudite.
Rudi assuvimocane, sabbatra bhāve to.
Rudi is for shedding tears. In all cases, it is an agent noun in the sense of a state (bhāva); suffix to.
Rudi assuvimocane, sabbatra bhāve to.
Kadi avhāne, rodane ca, tapaccayassa aṇṇādese ruṇṇaṃ. Dvayaṃ paridevane.
Kadi is for calling and also for weeping. When the suffix ta is changed to aṇṇa, it becomes ruṇṇaṃ (weeping). The pair (of words) refers to lamentation.
Kadi avhāne, rodane ca, tapaccayassa aṇṇādese ruṇṇaṃ. Dvayaṃ paridevane.
Devanaṃ sokena vilāpo, punappunaṃ, samantato vā devo paridevo, pariddavo ca.
Wailing due to sorrow is devanaṃ. Crying again and again, or all around, is paridevo; also pariddavo.
Devanaṃ sokena vilāpo, punappunaṃ, samantato vā devo paridevo, pariddavo ca.
166. Tikaṃ bhaye cittutrāsasaṅkhāte.
166. The group of three (words) refers to fear, specifically mental terror.
166. Tikaṃ bhaye cittutrāsasaṅkhāte.
Sabbatra bhāvasādhanaṃ.
In all cases, it is an agent noun in the sense of a state (bhāvasādhanaṃ).
Sabbatra bhāvasādhanaṃ.
Bhī bhaye, bhāyanaṃ bhīti,ti.
Bhī is for fear. Fearing is bhīti; suffix ti.
Bhī bhaye, bhāyanaṃ bhīti,ti.
Bhayaṃ, ṇo.
Bhayaṃ (fear); suffix ṇo.
Bhayaṃ, ṇo.
Tasa ubbeje, uttasate uttāso, ṇo.
Tasa is for trembling. Trembling is uttāso (terror); suffix ṇo.
Tasa ubbeje, uttasate uttāso, ṇo.
Dvayaṃ mahati bhaye.
The pair (of words) refers to great fear.
Dvayaṃ mahati bhaye.
Bhīruno idaṃ bheravaṃ, ṇo.
This belonging to a timid person is bheravaṃ (terrible); suffix ṇo.
Bhīruno idaṃ bheravaṃ, ṇo.
Mahantañca taṃ bhayajanakattā bhayañcāti mahabbhayaṃ.
It is great and also fear-inducing, hence mahabbhayaṃ (great fear).
Mahantañca taṃ bhayajanakattā bhayañcāti mahabbhayaṃ.
Mahābhayantipi pāṭho.
The reading is also mahābhayanti.
Mahābhayaṃtipi pāṭho.
167. Pajjaṃ bhāyitabbasāmaññe.
167. The verse (pajjaṃ) refers to things to be feared in general.
167. Pajjaṃ bhāyitabbasāmaññe.
Bheravasaddoyaṃ sāmaññavācakopi atthīti idha niddeso.
The word bherava also functions as a general term; therefore, it is mentioned here.
Bheravasaddoyaṃ sāmaññavācakopi atthīti idha niddeso.
Bhāyati yasmāti bhiṃsanaṃ, so, yu, bindāgamo.
It is called bhiṃsanaṃ (frightening) because one fears from it; suffix so, yu, with insertion of bindu (ṃ).
Bhāyati yasmāti bhiṃsanaṃ, so, yu, bindāgamo.
Bhāyati yasmāti bhīmaṃ, mo.
It is called bhīmaṃ (terrible) because one fears from it; suffix mo.
Bhāyati yasmāti bhīmaṃ, mo.
Dara vidāraṇe, darīyatīti dāruṇaṃ, uṇo.
Dara is for splitting. It is called dāruṇaṃ (dreadful) because it is split; suffix uṇo.
Dara vidāraṇe, darīyatīti dāruṇaṃ, uṇo.
Bhāyati yasmāti bhayānakaṃ, ṇvu, anakādeso.
It is called bhayānakaṃ (fearful) because one fears from it; suffix ṇvu, becomes anaka.
Bhāyati yasmāti bhayānakaṃ, ṇvu, anakādeso.
Ghura bhīme, ghurati bhiṃsatīti ghoraṃ, ṇo.
Ghura is for being terrible. It is called ghoraṃ (horrible) because it is terrible and frightful; suffix ṇo.
Ghura bhīme, ghurati bhiṃsatīti ghoraṃ, ṇo.
Paṭivattati bhayaṃ cittutrāso yasmāti paṭibhayaṃ. Bhāyati yasmāti bhesmaṃ, smapaccayo.
It is called paṭibhayaṃ (terror) because fear, mental terror, turns back from it. It is called bhesmaṃ (frightful) because one fears from it; suffix sma.
Paṭivattati bhayaṃ cittutrāso yasmāti paṭibhayaṃ. Bhāyati yasmāti bhesmaṃ, smapaccayo.
Bhayaṃ karotīti bhayaṅkaraṃ, aluttasamāsoyaṃ.
It is called bhayaṅkaraṃ (fear-making) because it causes fear; this is an alutta-samāsa (compound where the case ending is not dropped).
Bhayaṃ karotīti bhayaṅkaraṃ, aluttasamāsoyaṃ.
Ime nava bheravādayo bhayabheravādihetumhi dabbe visesanabhāvena vattante, tadā tīsu liṅgesu, sāmaññena tu napuṃsake.
These nine words, bheravādayo (bherava, etc.), are used as adjectives for things that cause fear, terror, etc., in which case they appear in all three genders, but in general usage, they are neuter.
Ime nava bheravādayo bhayabheravādihetumhi dabbe visesanabhāvena vattante, tadā tīsu liṅgesu, sāmaññena tu napuṃsake.
168. Dvayaṃ parābhyudayāsahane.
168. The pair (of words) refers to intolerance of others' prosperity.
168. Dvayaṃ parābhyudayāsahane.
Issa issatthe, issa issāyanti vā dhātvattho, issati santesupi guṇesu vacasā, manasā vā dosāropanaṃ karotīti issā, a.
Issa is for envy. Or, the meaning of the root issa is to be envious. It is called issā (envy) because one finds fault verbally or mentally, even in existing good qualities; suffix a.
Issa issatthe, issa issāyanti vā dhātvattho, issati santesupi guṇesu vacasā, manasā vā dosāropanaṃ karotīti issā, a.
Ussuya* dosāvikaraṇe.
Ussuya is for revealing faults.
Ussuya dosāvikaraṇe.
Tikaṃ macchere.
The group of three (words) refers to stinginess.
Tikaṃ macchere.
Masu āmasane, ccheraccharapaccayā, maccharameva macchariyaṃ, sakatthe iyo, atha vā masuiccetassa pāṭipadikassa sussa ṇamhi ccheraccharā, masu maccheretipi dhātu.
Masu is for touching. Suffixes are cchera and cchara. Stinginess itself is macchariyaṃ; suffix iyo in the sense of itself. Or, for the nominal stem masu, the su becomes ṇa when cchera and cchara are suffixes. Masu is also a root in the sense of stinginess.
Masu āmasane, ccheraccharapaccayā, maccharameva macchariyaṃ, sakatthe iyo, atha vā masuiccetassa pāṭipadikassa sussa ṇamhi ccheraccharā, masu maccheretipi dhātu.
Tikaṃ aññāṇe.
The group of three (words) refers to ignorance.
Tikaṃ aññāṇe.
Mūha vecitte, muyhanti tena sampayuttadhammā, sayaṃ vā muyhati, muyhanamattameva vā tanti moho.
Mūha is for bewilderment. It is called moho (delusion) because the associated phenomena are bewildered by it, or one is bewildered oneself, or it is merely bewilderment.
Mūha vecitte, muyhanti tena sampayuttadhammā, sayaṃ vā muyhati, muyhanamattameva vā tanti moho.
Vida ñāṇe, na vidatīti avijjā. Na vijānātīti aññāṇaṃ. Tikaṃ māne.
Vida is for knowing. It is called avijjā (ignorance) because one does not know. It is called aññāṇaṃ (ignorance) because one does not know. The group of three (words) refers to conceit.
Vida ñāṇe, na vidatīti avijjā. Na vijānātīti aññāṇaṃ. Tikaṃ māne.
Bhūtenābhūtena vā parato ukkaṃsakappanena cetaso unnati māno, yathā ‘‘sūro atthavāha’masmi sīlavā buddhisampanno’’ti* .
Māno (conceit) is the elevation of mind by imagining oneself as superior to others, whether truly or falsely, for example, "I am brave, or I have wealth, I am virtuous, endowed with wisdom."
Bhūtenābhūtena vā parato ukkaṃsakappanena cetaso unnati māno, yathā ‘‘sūro atthavāha’masmi sīlavā buddhisampanno’’ti .
Māna pūjāyaṃ, curādi, a.
Māna is for honoring; it belongs to the curādi group; suffix a.
Māna pūjāyaṃ, curādi, a.
Dhāraṇattho dhādhātu, karotyatthe vipubbo, seyyādibhāve attānaṃ vidadhāti yāya sā vidhā, tīsu.
The root dhā means holding. When preceded by vi, it means doing. It is called vidhā (manner) because one establishes oneself in a superior state; it applies to all three genders.
Dhāraṇattho dhādhātu, karotyatthe vipubbo, seyyādibhāve attānaṃ vidadhāti yāya sā vidhā, tīsu.
Uddhaṃ namati yāya sā unnati, itthiyanti.
It is called unnati (elevation) because one bends upwards by it; it is in the feminine gender.
Uddhaṃ namati yāya sā unnati, itthiyanti.
169. Dvayaṃ uddhacce.
169. The pair (of words) refers to restlessness.
169. Dvayaṃ uddhacce.
Hana gatiyaṃ, uddhaṃ uddhaṃ hanati gacchatīti uddhato, to, hanassa dho, asarūpadvittaṃ, cittaṃ, uddhatassa bhāvo uddhaccaṃ.
Hana is for going. It is called uddhato (restless) because the mind (cittaṃ) goes higher and higher; suffix to, hana becomes dho, with non-homogeneous doubling. The state of being uddhatta is uddhaccaṃ (restlessness).
Hana gatiyaṃ, uddhaṃ uddhaṃ hanati gacchatīti uddhato, to, hanassa dho, asarūpadvittaṃ, cittaṃ, uddhatassa bhāvo uddhaccaṃ.
Dhāva gatiyaṃ, uddhaṃ dhāvati cittametenāti uddhavaṃ, a, rasso.
Dhāva is for going. It is called uddhavaṃ (restlessness) because the mind runs upwards by it; suffix a, short vowel.
Dhāva gatiyaṃ, uddhaṃ dhāvati cittametenāti uddhavaṃ, a, rasso.
Tāpādipañcakaṃ kukkucce.
The group of five (words) beginning with tāpa refers to regret.
Tāpādipañcakaṃ kukkucce.
Tapa, dhupa santāpe, tapati cittametenāti tāpo, ṇo.
Tapa and dhupa are for tormenting. It is called tāpo (distress) because the mind is tormented by it; suffix ṇo.
Tapa, dhupa santāpe, tapati cittametenāti tāpo, ṇo.
Kucchitaṃ karotīti kukkutaṃ, cittaṃ, taṃsamaṅgī vā, tassa bhāvo kukkuccaṃ. Pacchā tapati etenāti pacchātāpo. Anu pacchā tapati yena so anutāpo.
It is called kukkutaṃ (something despicable) because it makes (the mind) despicable. The mind, or one endowed with it, whose state is kukkuccaṃ (regret). It is called pacchātāpo (regret) because one feels tormented afterwards by it. It is called anutāpo (remorse) because one feels tormented after it.
Kucchitaṃ karotīti kukkutaṃ, cittaṃ, taṃsamaṅgī vā, tassa bhāvo kukkuccaṃ. Pacchā tapati etenāti pacchātāpo. Anu pacchā tapati yena so anutāpo.
Sara gatiyaṃ, virūpena pati punappunaṃ sarati cittametenāti vippaṭisāro, ta ssa ṭo.
Sara is for going. It is called vippaṭisāro (regret) because the mind recollects repeatedly in a distorted way by it; ta becomes ṭo.
Sara gatiyaṃ, virūpena pati punappunaṃ sarati cittametenāti vippaṭisāro, tassa ṭo.
170. Pajjaṃ vicikicchāyaṃ.
170. The verse (pajjaṃ) refers to doubt.
170. Pajjaṃ vicikicchāyaṃ.
Likha lekhane, manaṃ vilekhati dvidhākaraṇavasenāti manovilekho.
Likha is for scratching. It is called manovilekho (mental perplexity) because it scratches the mind by making it twofold.
Likha lekhane, manaṃ vilekhati dvidhākaraṇavasenāti manovilekho.
Diha upacaye.
Diha is for accumulating.
Diha upacaye.
Idha pana saṃpubbattā saṃsaye, karaṇe ṇo.
Here, however, due to being preceded by saṃ, it is for doubt. Suffix ṇo for the instrument.
Idha pana saṃpubbattā saṃsaye, karaṇe ṇo.
Sī saye, idha saṃpubbattā kaṅkhāyaṃ, sabbatrevaṃ.
Sī is for lying. Here, due to being preceded by saṃ, it is for kaṅkhā (doubt). This is always the case.
Sī saye, idha saṃpubbattā kaṅkhāyaṃ, sabbatrevaṃ.
‘‘Kathamida’’miti kathayati yāya sā kathaṃkathā.
It is called kathaṃkathā (hesitation) because one says "how is this?" by it.
‘‘Kathamida’’miti kathayati yāya sā kathaṃkathā.
Kita rogāpanayane, cha paccayo, dvittādi, vigatā cikicchā ñāṇappaṭikāro etāyāti vicikicchā.
Kita is for removing disease. Suffix cha, with doubling etc. It is called vicikicchā (doubt) because the remedy of knowledge is gone from it.
Kita rogāpanayane, chapaccayo, dvittādi, vigatā cikicchā ñāṇappaṭikāro etāyāti vicikicchā.
Ila gatikampanesu, dvidhā ilati cittametenāti dveḷhakaṃ, hapaccayo, sakatthe ko ca.
Ila is for going and trembling. It is called dveḷhakaṃ (perplexity) because the mind wavers in two ways by it; suffix ha, and ka in the sense of itself.
Ila gatikampanesu, dvidhā ilati cittametenāti dveḷhakaṃ, hapaccayo, sakatthe ko ca.
Kaṅkha vicikicchāyaṃ, a, itthiyaṃ.
Kaṅkha is for doubt; suffix a, in the feminine gender.
Kaṅkha vicikicchāyaṃ, a, itthiyaṃ.
Saṅka saṅkāyaṃ.
Saṅka is for suspicion.
Saṅka saṅkāyaṃ.
Vividhenākārena maññati yasmā, sā vimati.
It is called vimati (perplexity) because one thinks in various ways from it.
Vividhenākārena maññati yasmā, sā vimati.
Mana ñāṇe, itthiyanti.
Mana is for knowing; in the feminine gender.
Mana ñāṇe, itthiyanti.
171. Tikaṃ nīcapakatidosasambhūtarūpissariyādinimittike made, yasmiṃ sati uttaradānasādarolokanādivimukho puriso jāyate.
171. The group of three (words) refers to intoxication, arising from a low nature, faults, beauty, sovereignty, and other causes, by which a person becomes averse to returning words or looking with respect.
171. Tikaṃ nīcapakatidosasambhūtarūpissariyādinimittike made, yasmiṃ sati uttaradānasādarolokanādivimukho puriso jāyate.
Madopyatra ‘‘katthūrīgabbaretesu, madohassebhadānesū’’ti* rabhaso.
Here, mada (intoxication) is, according to Rabhasa, defined as 'in doer, in fierceness, and in the pride of boasting as a man.'
Madopyatra ‘‘katthūrīgabbaretesu, madohassebhadānesū’’ti rabhaso.
Gabba māne, curādi, a, atha vā gara secane, bo.
Gabba is in the sense of pride, from the curādi class, with suffix a. Or else, gara is in the sense of sprinkling, with suffix bo.
Gabba māne, curādi, a, atha vā gara secane, bo.
Māna pūjāyaṃ, visesato mānetīti abhimāno. Ahaṃkāre ahaṃsaddo nipāto, amhasaddopyatra, ‘‘aha’’miti attānaṃ karoti yenāti ahaṃkāro. Dvayaṃ cintāyaṃ.
Māna is in the sense of honor (praise). What especially honors is abhimāna (conceit). In the sense of egoism, the word ahaṃ is an indeclinable particle; here also, the word amha (I) exists. Or, what makes oneself say "I" is ahaṃkāro (egoism). Both are in the sense of thinking.
Māna pūjāyaṃ, visesato mānetīti abhimāno. Ahaṃkāre ahaṃsaddo nipāto, amhasaddopyatra, ‘‘aha’’miti attānaṃ karoti yenāti ahaṃkāro. Dvayaṃ cintāyaṃ.
Cinta cintāyaṃ, a.
Cinta (thought) is in the sense of thinking, with suffix a.
Cinta cintāyaṃ, a.
Jhe cintāyaṃ, jhāyate jhānaṃ, dvīsupi bhāvasādhanaṃ, a.
Jhe is in the sense of thinking; what is thought is jhāna (meditation/absorption). In both, it is in the sense of state, with suffix a.
Jhe cintāyaṃ, jhāyate jhānaṃ, dvīsupi bhāvasādhanaṃ, a.
Vitakkacintānaṃ ko bhedo?
What is the difference between vitakka (initial application) and cintā (thought)?
Vitakkacintānaṃ ko bhedo?
Vitakko tāva vācāya pubbabhāgappavatto, ‘‘pubbeva kho, gahapati, vitakketvā vicāretvā pacchā vācaṃ bhindatī’’ti* hi vuttaṃ.
To begin with, vitakka precedes speech, for it is said: "Having first indeed applied and sustained the mind, householder, one afterwards breaks forth into speech."
Vitakko tāva vācāya pubbabhāgappavatto, ‘‘pubbeva kho, gahapati, vitakketvā vicāretvā pacchā vācaṃ bhindatī’’ti hi vuttaṃ.
Itarā pana tassā apubbabhāgappavattāpīti ayametāsaṃ viseso.
The other (cintā), however, can occur even without preceding speech; this is the distinction between them.
Nhưng Cintā thì, dù không diễn ra ở phần trước của lời nói đó; đây là sự khác biệt giữa chúng.
Atha vā vitakko pakiṇṇakapariyāpanno eko cetasikadhammo, itarā pana sabbasādhāraṇapariyāpanno manasikāranāmako eko cetasikadhammoti ayametāsaṃ viseso.
Alternatively, vitakka is one mental factor included in the miscellaneous (pakiṇṇaka) category, whereas the other (cintā) is one mental factor called manasikāra (attention), included in the universal (sabbasādhāraṇa) category; this is the distinction between them.
Hoặc một cách khác, vitakka là một tâm sở pháp thuộc về các tâm sở biệt cảnh (pakiṇṇaka), còn cintā là một tâm sở pháp tên là manasikāra, thuộc về các tâm sở biến hành (sabbasādhāraṇa); đây là sự khác biệt giữa chúng.
Dvayaṃ nicchaye.
Both are in the sense of determination.
Hai từ cho sự quyết định.
Naya gamanattho daṇḍako dhātu, ārammaṇaṃ nicchinanto nayatīti niṇṇayo, nassa ṇattaṃ.
Naya (leading) is a root with the meaning of going (reaching). What determines and leads to an object is niṇṇayo (determination). The na becomes ṇa.
Gốc từ naya có nghĩa là đi, daṇḍaka là một gốc từ. Vì nó dẫn đến sự quyết định đối tượng, nên gọi là niṇṇaya, chữ na biến thành ṇa.
Atha adhimokkhaniṇṇayānaṃ ko bhedo?
Now, what is the difference between adhimokkha (decision) and niṇṇaya (determination)?
Vậy sự khác biệt giữa adhimokkha và niṇṇaya là gì?
Adhimokkho ārammaṇaṃ ajjhogāhetvā tiṭṭhati, niṇṇayo vinicchayamattamevāti ayametesaṃ viseso.
Adhimokkha remains, having penetrated the object; niṇṇaya is merely ascertainment. This is the distinction between them.
Adhimokkha thì an trú sau khi đã thâm nhập đối tượng, còn niṇṇaya chỉ là sự quyết định; đây là sự khác biệt giữa chúng.
Atha vā adhimokkho pasādepi sambhavati, itaro pana na tathāti ayaṃpyetesaṃ bhedo.
Alternatively, adhimokkha can occur even in devotion (pasāda), but the other (niṇṇaya) cannot; this is also a distinction between them.
Hoặc adhimokkha cũng có thể xảy ra trong sự thanh tịnh, còn cái kia thì không như vậy; đây cũng là sự khác biệt giữa chúng.
Tatra nicchayasaddo idhāpi pavattatīti dvīsupi vutto.
There, the word nicchaya (determination) also occurs here, so it is mentioned in both.
Trong đó, từ nicchaya được nói đến ở cả hai trường hợp vì nó cũng diễn ra ở đây.
Pādena abhyupagamassa nāmāni.
These are the names for affirmation (abhyupagama).
Các tên gọi của sự chấp nhận.
Patipubbo jānāti abhyupagame, itthiyaṃ a, paṭiññā. Tathā suṇoti ca, a, paṭissavo, dvīsupi bhāvasādhanaṃ.
The root ñā (to know) preceded by pati- is in the sense of affirmation; in the feminine, with suffix a, it is paṭiññā (promise). Similarly, suṇoti (to hear) is also (in this sense), with suffix a, paṭissavo (assent). In both, it denotes state.
Gốc từ jānāti với tiền tố pati có nghĩa là chấp nhận. Ở giống cái là paṭiññā. Tương tự, suṇoti cũng vậy, a (hậu tố), paṭissavo. Ở cả hai đều là bhāvasādhana (danh từ chỉ hành động).
Saṃvidā’gū, paṭiññānaṃ, niyamo, assavo, saṃsavo, aṅgīkāro, abhyupagamo, samādhiiccādīnipi abhyupagamassa nāmāni* .
Saṃvidā, gu, paṭiññānaṃ, niyamo, assavo, saṃsavo, aṅgīkāro, abhyupagamo, samādhi—these and others are also names for affirmation.
Saṃvidā, saṃgū, paṭiññāṇa, niyamo, assavo, saṃsavo, aṅgīkāro, abhyupagamo, samādhi, v.v. cũng là các tên gọi của sự chấp nhận.
172. Chahi padehi anādarassa nāmāni.
172. These are the six terms for disrespect.
172. Sáu từ cho sự khinh thường.
Māna pūjāyaṃ, curādi, mana ñāṇe vā, heṭṭhā katvā jānanaṃ avamānaṃ, bhāve yu.
Māna (respect) is in the sense of honor, from the curādi class, or mana (to know) in the sense of knowledge. Knowing by putting down is avamānaṃ (disrespect), with suffix yu in the sense of state.
Gốc từ māna trong ý nghĩa tôn kính (curādi), hoặc mana trong ý nghĩa tri kiến. Avamānaṃ là sự tri kiến bằng cách hạ thấp. Hậu tố yu ở bhāva (chỉ hành động).
Yo yenānādarito, sa tato avassameva kāyavacīmanānaṃ aññatarenāvadhīyateti anādarepi byavadhānābhicārato tirasaddo antaradhāne vattamāno sambajjhateti tirodhānakaraṇaṃ tirakkāro.
He who is disrespected by someone will certainly be restrained by one of body, speech, or mind from that person. Thus, even in disrespect, because of the pervasion of obstruction, the word tira, occurring in the sense of removal, becomes connected. Hence, causing removal is tirakkāro (insult).
Kẻ nào bị khinh thường bởi người khác, chắc chắn kẻ đó sẽ bị làm hại bằng thân, khẩu hoặc ý của người kia. Do đó, trong sự khinh thường, từ tira diễn ra trong ý nghĩa che giấu hoặc làm cho biến mất, có liên quan đến việc làm cho bị che khuất, nên gọi là tirakkāro.
Pari parā pubbo bhū dhātu avaññāṇe, avapubbo jānāti ca, sabbatra bhāve ṇo, a ca.
The root bhū (to be) preceded by pari- and parā- is in the sense of contempt. And ñā (to know) preceded by ava- is also (in this sense). In all cases, with suffix ṇo in the sense of state, and a.
Gốc từ bhū với tiền tố pari và parā có nghĩa là khinh miệt. Gốc từ jānāti với tiền tố ava cũng vậy. Ở tất cả đều là hậu tố ṇo và a ở bhāva.
Dara ādare, ādaro sakkāro, tabbiparīto anādaro. Parābhavanaṃ parābhavo. Avajānanaṃ avaññā.
Dara (respect) is in the sense of respect; respect is honor. Its opposite is anādaro (disrespect). Subduing is parābhavo (defeat). Disregarding is avaññā (contempt).
Dara trong ý nghĩa tôn kính. Sự tôn kính là sakkāra. Ngược lại là anādaro. Sự khinh miệt là parābhavo. Sự khinh bỉ là avaññā.
173. Snehantaṃ snehe.
173. Sneha and others are in the sense of affection.
173. Từ sneha kết thúc trong ý nghĩa yêu thương.
Piyassa bhāvo pemaṃ, imo, piyassa pattaṃ, pīnayatīti vāpī, pino bhāvo pemaṃ, imo.
The state of being dear is pemaṃ (love), with suffix imo, and the piya becomes pa. Or, what delights is pi; the state of being delighted is pemaṃ, with suffix imo.
Trạng thái của người được yêu là pemaṃ, hậu tố imo. Chữ piya biến thành pa. Hoặc vì nó làm cho hài lòng, nên gọi là pī. Trạng thái của sự hài lòng là pemaṃ, hậu tố imo.
Siniha, sniha pītiyaṃ, bhāve ṇo.
Siniha and sniha are in the sense of affection, with suffix ṇo in the sense of state.
Siniha và sniha trong ý nghĩa niềm vui. Hậu tố ṇo ở bhāva.
Dvayaṃ mucchāyaṃ.
Both are in the sense of unconsciousness.
Hai từ cho sự ngất xỉu.
Pīḷa vibādhāyaṃ, cittassa pīḷā cittapīḷā, vigatā nīlādisañjānanalakkhaṇā saññā etasmāti visaññī, tassa bhāvo visaññitā.
Pīḷa (affliction) is in the sense of troubling; the mind's affliction is cittapīḷā (mental distress). From which perception characterized by recognizing blue, etc., has departed, that is visaññī (unconscious); its state is visaññitā (unconsciousness).
Gốc từ pīḷa trong ý nghĩa làm hại. Sự đau khổ của tâm là cittapīḷā. Người mà từ đó sự nhận thức về màu xanh, v.v., đã biến mất là visaññī. Trạng thái của người đó là visaññitā.
Dvayaṃ pamāde.
Both are in the sense of heedlessness.
Hai từ cho sự phóng dật.
Yena sakko samāno sayaṃ kattabbaṃ na karoti, so pamādo, mada pamāde papubbo, pamajjanaṃ pamādo, ṇo.
That heedlessness by which one, though capable, does not do what ought to be done by oneself, is pamādo. Mada (intoxication) preceded by pa- is in the sense of heedlessness; heedlessness is pamādo, with suffix ṇo.
Sự phóng dật là điều mà một người có khả năng nhưng lại không làm những gì cần phải làm. Gốc từ mada trong ý nghĩa phóng dật với tiền tố pa. Sự phóng dật là pamādo, hậu tố ṇo.
Saja visajjanāliṅgananimmānesu.
Saja (release) is in the sense of letting go, embracing, and creating.
Gốc từ saja trong ý nghĩa từ bỏ, ôm ấp, tạo tác.
Satiyā visajjanaṃ sativosaggo, issa o. Apubbavatthuparikkhātisaye kotūhalādidvayaṃ.
Letting go of mindfulness is sativossaggo, the i becomes o. The pair starting with kotūhala is in the sense of extreme curiosity about new things.
Sự từ bỏ chánh niệm là sativosaggo, chữ i biến thành o. Hai từ kotūhala và các từ khác trong ý nghĩa sự tò mò quá mức về một sự vật mới lạ.
Tuja hiṃsāyaṃ, kuṃ pāpaṃ tojatīti kotūhalaṃ, alo, vaṇṇavikāro ca.
Tuja (harm) is in the sense of harming; what harms evil is kotūhalaṃ, with suffix alo and a change of vowel (ṇo to ha).
Gốc từ tuja trong ý nghĩa làm hại. Kotūhalaṃ là cái làm hại điều ác (kuṃ pāpaṃ tojati), hậu tố alo, và có sự biến đổi âm.
Tula nikkase, kuṃ pāpaṃ tulayatīti kutūhalaṃ, a, hakāravaṇṇāgamo.
Tula (weigh) is in the sense of rejecting; what rejects evil is kutūhalaṃ, with suffix a and an addition of the letter ha.
Gốc từ tula trong ý nghĩa loại bỏ. Kutūhalaṃ là cái loại bỏ điều ác (kuṃ pāpaṃ tulayati), hậu tố a, và có sự thêm vào âm ha.
Kotukaṃ, kutukañca etesaṃ pariyāyāni.
Kotukaṃ and kutukañca are synonyms for these.
Kotukaṃ và kutukaṃ là các từ đồng nghĩa của chúng.
174. Vilāsādayo kriyā ceṭṭhā, kiṃvisiṭṭhā?
174. Vilāsa and others are kriyā (actions) or gestures. What kind?
174. Vilāsā và các từ khác là những hành động, những cử chỉ. Chúng đặc biệt như thế nào?
Sā kriyā nārisiṅgārabhāvajā itthīnaṃ ratibhāvajā, yā hāvasaddenoccante.
That action is nārīsiṅgārabhāvajā (born of the charming sentiment of women), born of the amorous sentiment of women, which is expressed by the word hāva.
Hành động đó là nārisiṅgārabhāvajā, tức là do cảm xúc yêu đương của phụ nữ, được gọi bằng từ hāva.
Huyante rāgino atrāti hāvo, hu havane, ṇo.
It is called hāvo because the passionate ones are revered (huyante) there. From the root hu (to offer) in the sense of reverence, with suffix ṇo.
Những người đam mê bị thu hút bởi những điều này, nên gọi là hāvo. Gốc từ hu trong ý nghĩa cúng dường, hậu tố ṇo.
Ādinā vicchittipabhutīnaṃ gahaṇaṃ, tathā hi vuttaṃ nāṭakaratanakose –
By ādi (etc.) is meant vicchitti (interruption) and so on. For it is said in the Nāṭakaratnakośa:
Với từ ādi (v.v.), bao gồm vicchitti và các từ khác. Như đã nói trong Nāṭakaratana-kosa:
Tatra piyasamīpagamane yo ṭhānāsanagamanavilokitesu vikāro, akasmā ca kodhamihitacamakkāramukhavikūṇanaṃ, so vilāso, vipubbā lasadhātumhā ṇo.
Among these, the change in standing, sitting, walking, and looking when approaching a loved one, and the sudden displays of anger, smiling, astonishment, and frowning, are vilāso, from the root lasa (to sport) preceded by vi-, with suffix ṇo.
Trong đó, sự thay đổi trong tư thế đứng, ngồi, đi, nhìn khi đến gần người yêu, và sự tức giận, mỉm cười, kinh ngạc, nhăn mặt bất chợt, đó là vilāso, hậu tố ṇo từ gốc từ lasa với tiền tố vi.
Sukumāravidhānena bhamukanettādikriyāsacivakaracaraṇaṅgavinyāso lalitaṃ, lala vilāse, to.
The graceful arrangement of arms, legs, and other limbs, accompanied by delicate movements of eyebrows and eyes, is lalitaṃ, from the root lala (to sport) in the sense of sporting, with suffix to.
Sự sắp xếp các chi như tay, chân, v.v., kết hợp với các cử chỉ của lông mày, mắt, v.v., một cách dịu dàng là lalitaṃ. Gốc từ lala trong ý nghĩa quyến rũ, hậu tố to.
Aladdhapiyasamāgamena kucittavinodanatthaṃ piyassa yā vesagatidiṭṭhihasitabhaṇitehānukati karīyate, sā līlā, lala vilāse, lala upasevāyanti vā dhātvattho, a.
The imitation of the beloved’s gait, gaze, smile, and speech, performed to dispel a saddened mind when union with the beloved is not attained, is līlā, from the root lala (to sport) in the sense of sporting, or lala in the sense of serving, with suffix a.
Sự bắt chước người yêu bằng cách ăn mặc, đi đứng, nhìn, cười, nói, v.v., để xua tan nỗi buồn khi không được gặp người yêu, đó là līlā. Gốc từ lala trong ý nghĩa quyến rũ, hoặc gốc từ lala trong ý nghĩa phục vụ, hậu tố a.
Surate pavaḍḍhecchā heḷā, helā vā, hila hāvakaraṇe, a.
The action of showing desire intensified in sexual enjoyment is heḷā, or helā; from the root hila (to make gestures), with suffix a.
Sự mong muốn mãnh liệt trong tình yêu là heḷā, hoặc helā. Gốc từ hila trong ý nghĩa tạo ra sự quyến rũ, hậu tố a.
Madarāgahassajanito vipariyāso vibbhamo. Ābharaṇavilepanādīnaṃ kutoci piyāparādhato issāyānādarena cattānaṃ sakhīnaṃ payatanena vāraṇaṃ vicchitti, chidi dvedhākaraṇe,ti.
The mental disturbance born of intoxication, passion, and laughter is vibbhamo. The act of preventing adornments, unguents, etc., from being cast away due to some fault of the beloved, jealousy, or disrespect, by the effort of friends, is vicchitti, from the root chidi (to divide) in the sense of dividing into two, with suffix ti.
Sự thay đổi do say mê, dục vọng và tiếng cười là vibbhamo. Sự từ chối trang sức, dầu thơm, v.v., do ghen tuông hoặc khinh thường người yêu vì một lỗi lầm nào đó, và sự ngăn cản của bạn bè, đó là vicchitti. Gốc từ chidi trong ý nghĩa chia đôi, hậu tố ti.
Piyena dattaṃ pītinibandhanaṃ svappamapi bhūsanaṃ vicchittītyaññe.
Others say that even a small ornament given by the beloved and cherished with joy is vicchitti.
Những người khác nói rằng một món trang sức nhỏ bé do người yêu tặng, là nguồn gốc của niềm vui, cũng là vicchitti.
Kilakiñcitādayo nāṭakasatthānusārato* ñeyyā.
Kilakiñcita and others are to be understood according to the texts on drama.
Kilakiñcitā và các từ khác nên được hiểu theo các kinh điển về kịch nghệ.
175. Tikaṃ hasite.
175. Three terms for laughter.
175. Ba từ cho tiếng cười.
Hasa hasane, sabbatra bhāvasādhanaṃ.
Hasa (laughter) is in the sense of laughing. In all cases, it denotes state.
Gốc từ hasa trong ý nghĩa cười. Ở tất cả đều là bhāvasādhana.
So hāso mando samāno mihitaṃ, sitañcuccate.
If that laughter is gentle, it is called mihita and sita.
Tiếng cười đó, nếu nhẹ nhàng, được gọi là mihitaṃ và sitaṃ.
Miha īsaṃhasane.
Miha (smile) is in the sense of slight laughter.
Gốc từ miha trong ý nghĩa cười nhẹ.
Mandassitaṃ mhitantipi pāṭho, mhi īsaṃhasanetipi dhātu, mhissa, mihissa vā syādeso, sitaṃ. Sabbatra bhāve to.
There is also the reading mandassitaṃ mhitanti. The root mhi is also in the sense of slight laughter. Or, mihi becomes sya, resulting in sitaṃ. In all cases, with suffix to in the sense of state.
Cũng có cách đọc là mandassitaṃ mhitanti. Gốc từ mhi cũng trong ý nghĩa cười nhẹ. Hoặc mhi hoặc mihi biến thành syādesa, là sitaṃ. Ở tất cả đều là hậu tố to ở bhāva.
176. Parihāsādichakkaṃ vallabhādīnaṃ parihāse.
176. The group of six terms starting with parihāsa is in the sense of jesting among loved ones and others.
176. Sáu từ bắt đầu bằng parihāsa trong ý nghĩa trêu chọc những người thân yêu, v.v.
Parihasantyatrāti parihāso, ṇo, paribhavitukāmena hāsoti vā parihāso.
It is called parihāso because they jest in it, with suffix ṇo. Or parihāso is laughter with the intention to disrespect.
Nơi mà người ta trêu chọc là parihāso, hậu tố ṇo. Hoặc tiếng cười với ý muốn khinh miệt là parihāso.
Du parihāse, du anādareti vā dhātu, a, dava dāheti vā dhātu.
The root du is in the sense of jesting, or du in the sense of disrespecting; or the root dava in the sense of burning.
Gốc từ du trong ý nghĩa trêu chọc, hoặc gốc từ du trong ý nghĩa khinh thường, hậu tố a. Hoặc gốc từ dava trong ý nghĩa làm nóng.
Khiḍa kīḷāyaṃ, khiḍḍā, khiddātipi pāṭho, atha vā khaṃ tucchaṃ iḍḍā vācā, sā etthāti khiḍḍā.
Khiḍa is in the sense of playing, hence khiḍḍā. The reading khiddā also exists. Or, empty speech (khaṃ tucchaṃ iḍḍā vācā) is in this, therefore khiḍḍā.
Gốc từ khiḍa trong ý nghĩa vui chơi, là khiḍḍā. Cũng có cách đọc là khiddā. Hoặc ở đây, khaṃ là trống rỗng, iḍḍā là lời nói, vì có điều đó nên gọi là khiḍḍā.
Kīḷa pītiyakīḷanesu, kīḷa vihāreti vā, kīḷanaṃ keḷi kīḷā ca kīḷitañca.
Kīḷa is in the sense of joyful playing, or kīḷa in the sense of disporting. Playing is keḷi, kīḷā, and kīḷita.
Gốc từ kīḷa trong ý nghĩa vui chơi và giải trí, hoặc gốc từ kīḷa trong ý nghĩa vui vẻ. Hành động vui chơi là keḷi, kīḷā và kīḷitañca.
Parihāsādichakkesupi adhikaraṇasādhanampi ācariyā vadanti.
Teachers also state the locative case (adhikaraṇasādhana) in the group of six beginning with parihāsa.
Các vị thầy cũng nói rằng ở sáu từ bắt đầu bằng parihāsa cũng có adhikaraṇasādhana (danh từ chỉ nơi chốn).
Tikaṃ niddāyaṃ.
A group of three in the sense of sleep.
Ba từ cho giấc ngủ.
Nipubbo dā supane, a.
Dā, prefixed with ni, is in the sense of sleeping; a (suffix).
Gốc từ dā với tiền tố ni trong ý nghĩa ngủ, hậu tố a.
Supa saye, ino, supinaṃ. A, soppaṃ. Accantaparissamādikāraṇā sabbaṅganimīlanaṃ middhaṃ. Mucchāpāyaṃ middhaṃ.
Supa is in the sense of lying down; ino (suffix), supinaṃ. A (suffix), soppaṃ. Middhaṃ is the closing of all limbs due to extreme exhaustion, etc. Middhaṃ is mostly fainting.
Gốc từ supa trong ý nghĩa ngủ, hậu tố ino, là supinaṃ. Hậu tố a, là soppaṃ. Sự nhắm mắt của tất cả các chi do nguyên nhân mệt mỏi quá mức, v.v., là middhaṃ. Sự hôn mê nặng là middhaṃ.
Mida kāriyakkhamane, to.
Mida is in the sense of being unfit for work; to (suffix).
Gốc từ mida trong ý nghĩa không có khả năng làm việc, hậu tố to.
Medhayati vā middhaṃ, akammaññabhāvena vihiṃ satītyattho, kampanattho caladhātu mucchāpāye papubbo.
Or, middhaṃ is that which torments; meaning it torments by being unfit for work. The root cala, meaning to tremble, when prefixed with pa, is in the sense of fainting.
Hoặc vì nó làm hại, nên gọi là middhaṃ. Nghĩa là nó làm hại bằng cách làm cho không có khả năng làm việc. Gốc từ cala có nghĩa là rung động, với tiền tố pa trong ý nghĩa hôn mê nặng.
Akkhidalānaṃ pacalabhāvena ayati pavattatīti pacalāyikā, ṇvu, assittaṃ.
It occurs through the trembling of the eyelids, hence pacalāyikā; ṇvu (suffix), the a becoming i.
Do sự rung động của mí mắt mà nó phát sinh, nên gọi là pacalāyikā (sự buồn ngủ). (Từ căn) ṇvu, i thay cho a.
177-178. Ketavantaṃ kūṭe.
177-178. Ketava has the ending of kūṭa.
177-178. Từ Ketava (lừa dối) trong ý nghĩa lừa bịp.
Karaṇaṃ kati, ninditā kati nikati.
Action is kati; censurable action is nikati.
Hành động là kati, hành động đáng chê trách là nikati (sự lừa dối).
Aṭa gamane, kucchitenākārena aṭatīti kūṭaṃ.
Aṭa is in the sense of going; it goes in a contemptible manner, hence kūṭaṃ.
Từ căn Aṭa nghĩa là đi. Nó đi theo cách đáng ghê tởm, nên gọi là kūṭaṃ (sự lừa dối).
Kuṭa chedaneti vā dhātu* .
Or, the root kuṭa is in the sense of cutting.*.
Hoặc từ căn Kuṭa nghĩa là cắt đứt.*.
Rabhi byāje, byājo nāma ketavaṃ.
Rabhi is in the sense of deceit; deceit is ketavaṃ.
Rabhi (lừa dối) trong ý nghĩa lừa dối. Lừa dối là ketavaṃ.
Saṭha ketave, saṭhaṃ, saṭhayati na sammā bhāsati yenāti vā saṭhaṃ. Kitavassa dhammo ketavaṃ, kitavo nāma jūtakāro, coro vā, kita nivāse, avo.
Saṭha is in the sense of deceit; saṭhaṃ. Or, that by which one speaks not correctly, therefore saṭhaṃ. The nature of a gambler is ketavaṃ. A gambler is one who plays dice, or a thief. Kita is in the sense of dwelling; avo (suffix).
Saṭha (gian trá) trong ý nghĩa lừa dối. Saṭhaṃ (sự gian trá) hoặc là cái mà nhờ đó người ta nói không đúng sự thật, nên gọi là saṭhaṃ. Bản chất của người chơi cờ bạc là ketavaṃ. Người chơi cờ bạc là một người chơi cờ bạc hoặc một tên trộm. Kita (cư trú) trong ý nghĩa cư trú, avo.
Kapaṭo, byājo, upadhi, kusati iccādīnipi ketavassa nāmāni.
Kapaṭo, byājo, upadhi, kusati, etc., are also names for ketava.
Kapaṭo (sự lừa dối), byājo (sự lừa dối), upadhi (sự lừa dối), kusati (sự lừa dối) v.v... cũng là các tên gọi của sự lừa dối.
Sattakaṃ sabhāve.
A group of seven in the sense of nature.
Bảy từ trong ý nghĩa bản chất.
Bhavanaṃ bhāvo, sassa attano, santo vā saṃvijjamāno bhāvo sabhāvo.
Being is bhāvo. Its own, or existing being is sabhāvo.
Sự hiện hữu là bhāvo. Bản chất của chính mình, hoặc bản chất đang hiện hữu, đang tồn tại là sabhāvo (bản chất).
Saja visajjanāliṅgananimmānesu, natthi visajjanametassāti nissaggo.
Saja is in the sense of relinquishing, embracing, and creating. There is no relinquishing of this, therefore nissaggo.
Saja (buông bỏ) trong ý nghĩa buông bỏ, ôm ấp, tạo tác. Cái không có sự buông bỏ là nissaggo (bản chất tự nhiên).
Rūpa pakāsane, saṃvijjamānaṃ rūpaṃ sarūpaṃ. Karaṇaṃ bhavanaṃ kati, paṭhamaṃ kati pakati. Yathā paṭhamakāle sambhūtā, tatheva sabbadāpītyattho.
Rūpa is in the sense of manifesting. Existing form is sarūpaṃ. Action and being is kati; original being is pakati. Meaning, just as they arose in the beginning, so they exist always.
Rūpa (hiện ra) trong ý nghĩa hiện ra. Hình thái đang hiện hữu là sarūpaṃ (hình thái thật). Sự hình thành, sự hiện hữu là kati, sự hiện hữu ban đầu là pakati (bản tính). Nghĩa là, như nó đã phát sinh từ ban đầu, thì nó vẫn luôn như vậy.
Sīla samādhimhi, samādhi niyamo.
Sīla is in the sense of concentration; concentration is niyama (discipline).
Sīla (giới) trong ý nghĩa định. Định là quy tắc.
Lakkha dassanaṅkesu, tatheva lakkhitabbanti lakkhaṇaṃ, yu.
Lakkha is in the sense of seeing and marking. What is marked in the same way is lakkhaṇaṃ; yu (suffix).
Lakkha (đánh dấu) trong ý nghĩa nhìn thấy, đánh dấu. Cái được đánh dấu theo cách đó là lakkhaṇaṃ (đặc điểm), yu.
Tatheva bhavatīti bhāvo.
That which exists in the same way is bhāvo.
Nó hiện hữu theo cách đó là bhāvo (sự hiện hữu).
Dvayaṃ ussave.
A pair in the sense of festival.
Hai từ trong ý nghĩa lễ hội.
Usa dāhe.
Usa is in the sense of burning.
Usa (đốt cháy) trong ý nghĩa đốt cháy.
Kaṃ usavanti uggirayantyatrāti ussavo, nānāsamiddhīhi savanti etthāti vā ussavo.
That in which they bring forth joy, therefore ussavo. Or, that in which they flow with various prosperities, therefore ussavo.
Nơi mà người ta nôn ra niềm vui là ussavo (lễ hội), hoặc nơi mà sự thịnh vượng đa dạng chảy tràn là ussavo.
Chi chedane, chindati sokametthāti chaṇo. Yu.
Chi is in the sense of cutting; it cuts sorrow in this, hence chaṇo. Yu (suffix).
Chi (cắt đứt) trong ý nghĩa cắt đứt. Nơi mà nó cắt đứt sự sầu muộn là chaṇo (lễ hội). Yu.
Issa lopo.
Deletion of i.
I bị lược bỏ.
Sokaṃ, pāpañca chindantā aṇanti saddāyanti etthāti vā chaṇo.
Or, that in which, cutting off sorrow and evil, they make sounds, therefore chaṇo.
Hoặc nơi mà người ta cắt đứt sự sầu muộn và tội lỗi, rồi phát ra âm thanh là chaṇo.
Chi chedane.
Chi is in the sense of cutting.
Chi (cắt đứt) trong ý nghĩa cắt đứt.
Aṇa saddattho daṇḍako dhātu.
Aṇa is the root daṇḍaka with the meaning of sound.
Aṇa (phát ra âm thanh) là từ căn daṇḍako có nghĩa là phát ra âm thanh.