693-696. Subhantaṃ sobhane.
693-696. Subha (ending) is in the sense of beautiful.
693-696. Các từ kết thúc bằng subha dùng để chỉ sự tốt đẹp (sobhaṇa).
Subha sobhane, yu.
Subha is in the sense of beautiful; suffix yu.
Subha (tốt đẹp), yu (hậu tố).
Ruca dittiyaṃ, iro.
Ruca is in the sense of shining; suffix iro.
Ruca (tỏa sáng), iro (hậu tố).
Sādha saṃsiddhiyaṃ, u.
Sādha is in the sense of accomplishing; suffix u.
Sādha (thành tựu), u (hậu tố).
Manaṃ tosetīti manuññaṃ. Ñā parimāṇatosananisāmanesu, antassukāro, manaṃ ā bhuso tosetīti vā manuññaṃ, tadā ‘‘mano añña’’nti chedo, ālopo.
It is called manuññaṃ because it pleases (toseti) the mind (manaṃ). Ñā is in the sense of measuring, pleasing, knowing; the u vowel is inserted. Or, it is called manuññaṃ because it greatly (ā bhuso) pleases the mind; in that case, the division is mano aññaṃ, and ā is elided.
Manuññaṃ vì nó làm hài lòng tâm trí (manaṃ toseti). Ñā (gốc) trong ý nghĩa "đo lường", "hài lòng" và "lắng nghe". Ukāro (nguyên âm u) thay cho antassa (nguyên âm cuối). Hoặc manuññaṃ vì nó làm hài lòng tâm trí một cách sâu sắc (manaṃ ā bhuso toseti). Khi đó, cách chia từ là mano aññaṃ, ā (nguyên âm ā) bị lược bỏ.
Cara gatibhakkhanesu, ṇvu, carati cittametthāti cāru. Suṭṭhu darīyate sundaraṃ, dara dāraṇe.
Cara is in the sense of going or eating; suffix ṇvu. It is called cāru because the mind goes (carati) here. Sundaraṃ means well split (suṭṭhu darīyate); dara is in the sense of splitting.
Cara (đi, ăn), ṇvu (hậu tố). Cāru vì tâm trí đi vào đó (carati cittametthā). Sundaraṃ vì nó được xé ra tốt đẹp (suṭṭhu darīyate). Dara (xé rách).
Vagga gamane, u, vaggu. Mano ramati asmiṃ.
Vagga is in the sense of going; suffix u, thus vaggu. The mind (mano) delights (ramati) in this.
Vagga (đi), u (hậu tố), vaggu. Tâm trí vui thích trong đó.
Kamu icchāyaṃ, to.
Kamu is in the sense of wishing; suffix to.
Kamu (mong muốn), to (hậu tố).
Harati cittaṃ hārī, ṇī.
It is called hārī because it captures (harati) the mind; suffix ṇī.
Hārī vì nó thu hút tâm trí (harati cittaṃ), ṇī (hậu tố).
Mana ñāṇe, ju, mano javati yasmiṃ vā mañju, nalopo.
Mana is in the sense of knowing; suffix ju. Or, it is called mañju because the mind (mano) is swift (javati) in it; na is elided.
Mana (biết), ju (hậu tố). Hoặc mañju vì tâm trí nhanh chóng trong đó (mano javati yasmiṃ). Na (phụ âm n) bị lược bỏ.
Piyasīlayuttatāya pesalaṃ, piyassa pe, īssattaṃ.
It is called pesalaṃ due to being endowed with a pleasing (piya) nature (sīla); piya becomes pe, and ī becomes a.
Pesalaṃ vì nó có tính cách đáng yêu (piyasīlayuttatāya). Pe thay cho piya, īssa (nguyên âm ī) trở thành a.
Bhadi kalyāṇe, do.
Bhadi is in the sense of welfare; suffix do.
Bhadi (tốt lành), do (hậu tố).
Vā gatiyaṃ, mo.
Vā is in the sense of going; suffix mo.
Vā (đi), mo (hậu tố).
Kala saṅkhyāne, yāṇo.
Kala is in the sense of counting; suffix yāṇo.
Kala (đếm), yāṇo (hậu tố).
Manaṃ appeti vaḍḍhetīti manāpaṃ, mano appoti yasminti vā manāpaṃ, āpa pāpuṇane, a pādipubbo ca.
That which pleases and expands the mind is manāpaṃ; or, that which the mind attains is manāpaṃ. The root āpa is in the sense of 'to reach/attain', and it also has a as a prefix.
Manāpaṃ vì nó làm tăng trưởng tâm trí (manaṃ appeti vaḍḍheti). Hoặc manāpaṃ vì tâm trí đạt đến đó (mano appoti yasmiṃ). Āpa (đạt được), và apā (tiếp đầu ngữ).
Labhitabbanti laddhaṃ, to, sakatthe ko.
That which is to be obtained is laddhaṃ. The suffix ta is used, and ka is used in the sense of itself.
Laddhaṃ vì nó đáng được nhận (labhitabbaṃ), to (hậu tố). Ko (hậu tố) trong cùng nghĩa.
Subhatīti subhaṃ, sundarena sabhāvena bhavatīti vā subhaṃ.
That which is beautiful is subhaṃ; or, that which comes into being with a beautiful nature is subhaṃ.
Subhaṃ vì nó đẹp (subhati). Hoặc subhaṃ vì nó tồn tại với bản chất tốt đẹp (sundarena sabhāvena bhavati).
Puṅgavantaṃ uttame, ubbhuto atyatthaṃ uttamo, ubhasaddato ubbhutatthato visesatthe tamo, uggatatamattā vā uttamo.
The word ending in puṅgava is used for the best. One who has risen to an exceedingly superior state is uttama; or, the suffix tama is used from the word ubha in the sense of rising, for a special meaning; or, it is uttama because of its exceedingly exalted state.
Các từ kết thúc bằng puṅgava dùng để chỉ sự tối thượng. Ubbhuto là tối thượng một cách phi thường. Tamo (hậu tố) trong nghĩa đặc biệt từ từ ubha (hai) có nghĩa là "tối thượng". Hoặc uttamo vì nó là trạng thái tối thượng.
Vara patthanāyaṃ, pavaro.
Vara is in the sense of 'desire', thus pavaro.
Vara (mong muốn), pavaro.
Iṭṭha paccaye vuḍḍha ssa jā deso, jeṭṭho. Pakaṭṭhaṃ mukhaṃ ārambho assa pamukho. Natthi uttaro uttamo yasmā anuttaro. Pamukho ca anuttaro cāti dvando.
Due to the factor of iṭṭha, the vuḍḍha becomes jā; thus, jeṭṭho. One who has an excellent face or beginning is pamukho. There is no higher or superior one than this, hence anuttaro. Pamukho and anuttaro form a dvanda compound.
Jeṭṭho (lớn nhất) là sự thay thế jā cho vuḍḍha (già) do hậu tố iṭṭha. Pamukho (chính yếu) là cái có khởi đầu (mukhaṃ ārambho) nổi bật. Anuttaro (vô thượng) là cái không có gì cao hơn (nāthi uttaro uttamo yasmā). Pamukho và anuttaro là một từ kép.
A pādipubbe varo. Mukhamiva mukhyo, ivatthe yo.
Vara (without the prefix apa). Like a face, mukhyo; the suffix ya is used in the sense of 'like'.
Varo (tối thượng) không có tiếp đầu ngữ apā. Mukhyo (chính yếu) giống như mặt (mukhamiva), yo (hậu tố) trong nghĩa "giống như".
Padadhātīti padhānaṃ, yu.
That which puts forward is padhānaṃ; the suffix yu is used.
Padhānaṃ (chính yếu) vì nó đặt ra (padadhāti), yu (hậu tố).
Pamukhabhāve tiṭṭhatīti pāmokkho, ubhayatrāpi vuḍḍhi.
That which stands in a foremost position is pāmokkho; in both cases, there is lengthening.
Pāmokkho (chính yếu) vì nó đứng ở vị trí chính yếu (pamukhabhāve tiṭṭhati). Cả hai đều có sự tăng trưởng (vuddhi).
Pakaṭṭhaṃ rātīti paraṃ, ṇo.
That which is excellent and shines forth is paraṃ; the suffix ṇa is used.
Paraṃ (tối cao) vì nó vượt trội (pakaṭṭhaṃ rāti), ṇo (hậu tố).
‘‘Agga’’nti jānitabbanti aggaññaṃ, ‘‘agga’’nti pamānitabbanti vā aggaññaṃ.
That which is to be known as 'chief' is aggaññaṃ; or, that which is to be recognized as 'chief' is aggaññaṃ.
Aggaññaṃ (tối thượng) vì nó được biết là tối thượng (aggaṃ iti jānitabbaṃ). Hoặc aggaññaṃ vì nó được coi là tối thượng (aggaṃ iti pamāṇitabbaṃ).
Uttaro uttamasadiso.
Uttara is similar to uttama.
Uttaro (cao hơn) tương đương với uttama (tối thượng).
Padhānabhāvaṃ nītaṃ paṇītaṃ, nī naye, kammani ṇo.
That which has been brought to a principal state is paṇītaṃ. The root nī is in the sense of 'to lead'; ṇa is used in the passive sense.
Paṇītaṃ (tinh tế) là cái đã được đưa đến trạng thái chính yếu (padhānabhāvaṃ nītaṃ). Nī (dẫn dắt), ṇo (hậu tố) trong nghĩa bị động.
Paraṃ paccanīkaṃ māretīti paramaṃ, pakaṭṭhabhāve ramatītivā paramaṃ, ṇo.
That which kills the enemy, the other, is paramaṃ; or, that which delights in an excellent state is paramaṃ; the suffix ṇa is used.
Paramaṃ (tối cao) vì nó tiêu diệt kẻ thù (paraṃ paccanīkaṃ māreti). Hoặc paramaṃ vì nó vui thích trong trạng thái tối thượng (pakaṭṭhabhāve ramatīti). ṇo (hậu tố).
Iyiṭṭhesu pasatthassa, vuḍḍhassa ca so, seyyo, seṭṭho ca, ‘‘kvacāsavaṇṇaṃ lutte’’ti isse.
Due to iya and iṭṭha suffixes, pasattha and vuḍḍha become sa; thus, seyyo and seṭṭho. According to the rule "kvacāsavaṇṇaṃ lutte," i becomes e.
Trong các hậu tố iya và iṭṭha, so thay cho pasattha và vuḍḍha, tạo thành seyyo và seṭṭho. Isse (nguyên âm i) bị biến đổi theo quy tắc "kvacāsavaṇṇaṃ lutte".
Gāmaṃ netīti gāmaṇi, ‘‘tassīlādīsu ṇī tvāvī cā’’ti ṇī, rasso, gāmaṇi. Santatamatāya sattamo, santato tamo, santassa ca so. Visesīyateti visiṭṭho, sisa visesane, to.
That which leads the community is gāmaṇi. According to "tassīlādīsu ṇī tvāvī ca," the suffix ṇī is used, and it is shortened; thus, gāmaṇi. Due to its exceedingly peaceful nature, sattamo. After santa, the suffix tama is used, and santa also becomes sa. That which is distinguished is visiṭṭho. The root sisa is in the sense of 'distinguishing'; ta is used.
Gāmaṇi (thủ lĩnh) vì nó dẫn dắt cộng đồng (gāmaṃ neti). ṇī (hậu tố) theo quy tắc "tassīlādīsu ṇī tvāvī cā", và rasso (nguyên âm ngắn). Gāmaṇi. Sattamo (thứ bảy, tối thượng) vì nó rất thanh tịnh (santatamatāya). Tamo (hậu tố) sau santa, và so thay cho santa. Visiṭṭho (đặc biệt) vì nó được làm cho đặc biệt (visesīyate). Sisa (đặc biệt), to (hậu tố).
Ara gamane, ṇyo, ikārāgamo, ariyo. Natthi aggo yasmā nāgo, dīghādi, galopo ca.
The root ara is in the sense of 'going'; the suffix ṇya is used, and i is inserted, thus ariyo. That from which there is no higher one is nāgo; the initial vowel is lengthened, and ga is dropped.
Ara (đi), ṇyo (hậu tố), i (tiếp đầu ngữ), ariyo. Nāgo (rắn thần, người vĩ đại) vì không có gì cao hơn nó (nāthi aggo yasmā). Kéo dài (nguyên âm) và lược bỏ ga.
I gatiyaṃ, ṇvu, isse, alopo ca, eko, sadisarahitatāya vā ekībhāve tiṭṭhatīti eko, ko.
The root i is in the sense of 'going'; the suffix ṇvu is used, i becomes e, and a is dropped, thus eko. Or, because it stands in a unique state due to being incomparable, it is eko; the suffix ka is used.
I (đi), ṇvu (hậu tố), isse (nguyên âm i), a (tiếp đầu ngữ), eko (một, duy nhất). Hoặc eko vì nó đứng ở trạng thái duy nhất do không có gì tương tự (sadisarahitatāya vā ekībhāve tiṭṭhati). Ko (hậu tố).
Ussāpeti paccanīketi usabho, usa dāhe, abho.
That which causes suffering to opponents is usabho. The root usa is in the sense of 'to burn'; abha is used.
Usabho (bò đực, người xuất chúng) vì nó đốt cháy kẻ thù (ussāpeti paccanīke). Usa (đốt cháy), abho (hậu tố).
Aja gamane, a, jassa go, dvittaṃ, aggo. Muca mocane, hīnamajjhimabhāvehi muccatīti mokkho, to, tassa kho.
The root aja is in the sense of 'going'; a is used, ja becomes go, and there is doubling, thus aggo. The root muca is in the sense of 'to release'; that which is released from low and middle states is mokkho; the suffix ta is used, and ta becomes kha.
Aja (đi), a (hậu tố), go thay cho ja, lặp đôi, aggo. Muca (giải thoát). Mokkho (giải thoát) vì nó được giải thoát khỏi các trạng thái thấp kém và trung bình (hīnamajjhimabhāvehi muccati). To (hậu tố), kho thay cho ta.
Mokkha mocane vā, a.
Or, mokkha is in the sense of 'release'; a is used.
Hoặc mokkha (giải thoát), a (hậu tố).
Padhānabhāvaṃ gacchatīti puṅgavo, yadādi, pukkhalopyatra, pusa vuḍḍhimhi, alo, sassa kho, asarūpadvittaṃ.
That which goes to a principal state is puṅgavo. This is formed according to the rule "yadādi," and pukkhalopi is also found here. The root pusa is in the sense of 'growth'; ala is used, sa becomes kha, and there is dissimilative doubling.
Puṅgavo (người xuất chúng) vì nó đi đến trạng thái chính yếu (padhānabhāvaṃ gacchati). (Theo quy tắc) yadādi. Pukkhalopi cũng có ở đây. Pusa (tăng trưởng), alo (hậu tố), kho thay cho sa, lặp đôi không tương đồng.
Ete cuttamādayo samāsagāpi asamāsagāpi uttamatthavācakā.
These words beginning with uttama may be either compound or non-compound, and they all signify the meaning of 'best'.
Những từ này, uttama v.v., dù là từ ghép hay không phải từ ghép, đều là những từ chỉ ý nghĩa tối thượng.
Amarakose pana nāgosabhapuṅgavānaṃ samāsagatteyeva uttamatthavācakatā vuttā, vuttañca –
However, in the Amarakosa, it is stated that nāga, usabha, and puṅgava signify the meaning of 'best' only when they are part of a compound. It is also said:
Tuy nhiên, trong Amarakosa, nāga, usabha và puṅgava được nói là chỉ ý nghĩa tối thượng khi chúng là từ ghép. Và cũng đã nói:
Tassattho – byagghādayo kammadhārayasamāse sati uttarapadībhūtā seṭṭhatthavisayā pubbapadassa seṭṭhatthavācakā pulliṅgā ca bhavanti, yathā ‘‘purisabyaggho, munipuṅgavo’’iccādi.
Its meaning is: When words like byaggha (tiger) are the latter part of a Kammadhāraya compound, they indicate the meaning of 'best' for the preceding word and are in the masculine gender, as in "purisabyaggho" (best of men), "munipuṅgavo" (best of sages), etc.
Ý nghĩa của nó là: Khi các từ như byaggha v.v. trở thành hậu tố trong một hợp chất kammadhāraya, chúng biểu thị ý nghĩa cao quý cho tiền tố và cũng ở giống đực, ví dụ như ‘purisabyaggho’ (người đàn ông cao quý), ‘munipuṅgavo’ (bậc ẩn sĩ cao quý), v.v.
Sīhādayo, ādinā varāhapuṇḍarīkadhorayhasovīrādayo ca samāsagā kammadhārayasamāse uttarapadabhūtā seṭṭhatthavācakā pumeva bhavanti, yathā ‘‘sakyasīho, kavikuñjaro, purisasaddūlo, purisavarāho’’iccādi.
Words like sīha (lion), etc. (and by ādi, words like varāha, puṇḍarīka, dhorayha, sovīra, etc.), when they are part of a compound and appear as the latter part of a Kammadhāraya compound, they signify the meaning of 'best' and are always in the masculine gender, as in "sakyasīho" (lion of the Sakyas), "kavikuñjaro" (best of poets), "purisasaddūlo" (excellent man), "purisavarāho" (excellent man), etc.
Các từ như sīha v.v., và các từ như varāha, puṇḍarīka, dhorayha, sovīra v.v. (do từ ādi trong sīhasaddūlanāgādyā chỉ ra) khi xuất hiện trong hợp chất kammadhāraya và trở thành hậu tố, chúng biểu thị ý nghĩa cao quý và chỉ ở giống đực, ví dụ như ‘sakyasīho’ (sư tử của dòng Sakya, tức bậc cao quý nhất trong dòng Sakya), ‘kavikuñjaro’ (voi của các nhà thơ, tức nhà thơ vĩ đại), ‘purisasaddūlo’ (người đàn ông cao quý), ‘purisavarāho’ (người đàn ông cao quý), v.v.
Chakkaṃ iṭṭhe vatthumhi.
Six words for a desirable object.
Sáu từ này chỉ vật được ưa thích.
Icchitabbaṃ, esitabbanti vā iṭṭhaṃ, isu icchāyaṃ, isa gavesane ca, to.
That which is to be desired or sought is iṭṭhaṃ. The root isu is in the sense of 'desiring', and isa is in the sense of 'seeking'; the suffix ta is used.
Đáng mong muốn, hoặc đáng tìm kiếm, nên gọi là iṭṭhaṃ. isu có nghĩa là mong muốn, và isa có nghĩa là tìm kiếm. Hậu tố to.
Subhattaṃ gacchatīti subhagaṃ, kvi.
That which attains beauty is subhagaṃ; the suffix kvi is used.
Vì nó đi đến sự tốt đẹp, nên gọi là subhagaṃ. Hậu tố kvi.
Hadaye sādhu, hadayassa vā piyanti hajjaṃ, ṇo, dantassa lopo, dyassa jjo. Dayitabbaṃ ādātabbanti dayitaṃ, to.
That which is good for the heart, or dear to the heart, is hajjaṃ; the suffix ṇa is used, da is dropped, and dya becomes jja. That which is to be loved or taken is dayitaṃ; the suffix ta is used.
Tốt đẹp cho trái tim, hoặc được trái tim yêu quý, nên gọi là hajjaṃ. Hậu tố ṇo. Chữ da bị lược bỏ, và dya trở thành jjo. Đáng yêu quý, đáng được đón nhận, nên gọi là dayitaṃ. Hậu tố to.
Valla saṃvaraṇe, kammani abho.
The root valla is in the sense of 'covering/protecting'; abha is used in the passive sense.
valla có nghĩa là bảo vệ. Hậu tố abho trong nghĩa đối tượng.
Piyāyitabbanti piyaṃ,pī tappanakantīsu, ṇyo, rassādi.
That which is to be loved is piyaṃ. The root pī is in the sense of 'satisfaction and liking'; the suffix ṇya is used, and the initial vowel is shortened.
Đáng được yêu mến, nên gọi là piyaṃ. pī có nghĩa là làm hài lòng và yêu thích. Hậu tố ṇyo. Nguyên âm đầu tiên trở thành ngắn.
698. Tikaṃ tucche.
698. Three words for 'empty'.
Ba từ này chỉ sự trống rỗng.
Tuca vināse, cho.
The root tuca is in the sense of 'destroying'; the suffix cha is used.
tuca có nghĩa là hủy diệt. Hậu tố cho.
Rica viyojanasambajjhanesu, sambajjhanaṃ missanaṃ, to, sakatthe ko.
The root rica is in the sense of 'separation' and 'mixing'; 'mixing' means sambajjhanaṃ; the suffix ta is used, and ka is used in the sense of itself.
rica có nghĩa là chia lìa và hòa trộn. Hòa trộn là sambajjhanaṃ. Hậu tố to. Hậu tố ko trong nghĩa riêng.
Sunassa hitaṃ suññaṃ, yo, nyassa ñño, suna gatiyaṃ vā, yo.
That which is beneficial for a dog is suññaṃ; the suffix ya is used, and nya becomes ñña. Or, the root suna is in the sense of 'going'; ya is used.
Có lợi cho chó là suññaṃ. Hậu tố yo. nya trở thành ñño. Hoặc suna có nghĩa là đi, hậu tố yo.
Dvayaṃ asāre.
Two words for 'worthless'.
Hai từ này chỉ sự vô giá trị.
Phala nipphattiyaṃ, u, gu vā.
The root phala is in the sense of 'production'; u or gu is used.
phala có nghĩa là thành tựu. Hậu tố u, hoặc gu.
Pubbatra gonto, asse, pheggu.
In the former case, ga is at the end, a becomes e, thus pheggu.
Trong trường hợp trước, go ở cuối, a trở thành e, pheggu.
Tikaṃ pavitte.
Three words for 'pure'.
Ba từ này chỉ sự thanh tịnh.
Medha hiṃsāsaṅgamesu, medhīyate saṅgamīyate mejjhaṃ, ṇyo, jhassa jho, asarūpadvittaṃ.
The root medha is in the sense of 'harming' and 'gathering'; that which is gathered or united is mejjhaṃ; the suffix ṇya is used, dha becomes jha, and there is dissimilative doubling.
medha có nghĩa là làm hại và tụ họp. Được tụ họp, đáng được tụ họp, nên gọi là mejjhaṃ. Hậu tố ṇyo. dha trở thành jho. Nhân đôi không đồng dạng.
Pu pavane, to, dīghādi.
The root pu is in the sense of 'purifying'; the suffix ta is used, and the initial vowel is lengthened.
pu có nghĩa là thanh lọc. Hậu tố to. Nguyên âm đầu tiên trở thành dài.
Vuḍḍhāvādeso, ikārāgamo ca.
The vuḍḍhi (lengthening) and substitution occur, and the i vowel is inserted.
Sự biến đổi thành vuḍḍhi và sự thêm i.
Dvayaṃ aviraddhe.
Two words for 'not corrupted'.
Hai từ này chỉ sự không bị lỗi.
Na virajjhatīti aviraddho, radha hiṃsāparādhāpagamanesu, to.
That which is not corrupted is aviraddho. The root radha is in the sense of 'harming, offending, departing'; ta is used.
Không bị lỗi, nên gọi là aviraddho. radha có nghĩa là làm hại, phạm lỗi, rời đi. Hậu tố to.
‘‘Dhaḍhabhahehi dhaḍhā ce’’ti tassa dho.
According to "dhaḍhabhahehi dhaḍhā ce," ta becomes dha.
ta trở thành dho bởi quy tắc “Dhaḍhabhahehi dhaḍhā ce”.
Paṇa byavahārathutīsu, ṇvu, viraddhavohārena na paṇāmetīti apaṇṇako.
The root paṇa is in the sense of 'trading' and 'praising'; ṇvu is used. That which is not turned away by wrong speech is apaṇṇako.
paṇa có nghĩa là giao dịch và ca ngợi. Không bị làm cho nhún nhường bởi hành vi sai trái, nên gọi là apaṇṇako.
Gārayhantaṃ jātyācārādinā nindite.
Gārayha and words ending similarly mean 'blamable by birth, conduct, etc.'.
Từ gārayha chỉ sự bị chê trách bởi dòng dõi, hành vi, v.v.
Nihīyateti nihīno, hā cāge, ino, dīgho.
That which is abandoned is nihīno. The root hā is in the sense of 'abandoning'; ina is used, and there is lengthening.
Bị bỏ rơi, nên gọi là nihīno. hā có nghĩa là từ bỏ. Hậu tố ino. Nguyên âm dài.
A pādipubbe hīno.
Hīno (without the prefix apa).
hīno khi không có tiền tố pa.
Lama nindāyaṃ, ṇvu, lāmako.
The root lama is in the sense of 'blaming'; ṇvu is used, thus lāmako.
lama có nghĩa là chê trách. Hậu tố ṇvu. lāmako.
Kiṭa gatiyaṃ, pati ni pubbo tu nindāyaṃ, ṭho, patikiṭṭhaṃ, nikiṭṭhañca.
The root kiṭa is in the sense of 'going'. However, when preceded by pati or ni, it means 'blaming'; ṭṭha is used, thus patikiṭṭhaṃ and nikiṭṭha.
kiṭa có nghĩa là đi. Tuy nhiên, kiṭa với tiền tố pati và ni có nghĩa là chê trách. Hậu tố ṭho. patikiṭṭhaṃ và nikiṭṭha.
Ittarasaddo lāmakatthavācako pāṭipadiko, ‘‘jātyācārādīhi nihīnoya’’nti avaditabboti avajjo, tabbhāvattho cettha akāro.
The word ittara is a basic word meaning 'lowly'. That which is to be spoken of as 'low by birth, conduct, etc.' is avajjo; here, the a vowel indicates the state of vajja.
Từ ittara là một từ gốc biểu thị ý nghĩa thấp kém. Không đáng bị nói là “người này thấp kém bởi dòng dõi, hành vi, v.v.”, nên gọi là avajjo. Ở đây, a biểu thị ý nghĩa của trạng thái đó.
Vada viyattiyaṃ vācāyaṃ, ṇyo, dyassa jjo. Kucchā sañjātā assa kucchito. Adhobhāge jāto adhamo, ossattaṃ.
The root vada is in the sense of 'expressing by speech'; ṇya is used, and dya becomes jja. One for whom disgust has arisen is kucchito. Born in a lower state is adhamo; o becomes a.
vada có nghĩa là biểu hiện bằng lời nói. Hậu tố ṇyo. dya trở thành jjo. Người mà sự ghê tởm đã khởi lên, nên gọi là kucchito. Sinh ra ở phần thấp hơn, nên gọi là adhamo. o trở thành a.
Uma nindāyaṃ, kamme a, sakatthe ko, usso, omako. Garahitabboti gārayho, garaha nindāyaṃ, ṇyo, vaṇṇavipariyayo.
The root uma is in the sense of 'blaming'; a is used in the passive sense, and ka in the sense of itself. u becomes o, thus omako. That which is to be blamed is gārayho. The root garaha is in the sense of 'blaming'; ṇya is used, and there is a change of vowels.
uma có nghĩa là chê trách. Hậu tố a trong nghĩa đối tượng. Hậu tố ko trong nghĩa riêng. u trở thành o. omako. Đáng bị chê trách, nên gọi là gārayho. garaha có nghĩa là chê trách. Hậu tố ṇyo. Sự đảo ngược nguyên âm.
Tipādaṃ vipule.
Three words for 'spacious'.
Ba từ này chỉ sự rộng lớn.
Braha vuddhiyaṃ, rājādi, brahā.
The root braha is in the sense of 'growth'; it belongs to the rājādi group, thus brahā.
braha có nghĩa là tăng trưởng. Thuộc nhóm rājādi. brahā.
Maha pūjāyaṃ, anto.
The root maha is in the sense of 'worshiping'; the suffix anta is used.
maha có nghĩa là tôn kính. Hậu tố anto.
Pula mahatte, vipulaṃ.
The root pula is in the sense of 'greatness', thus vipulaṃ.
pula có nghĩa là vĩ đại. vipulaṃ.
Sala gamane, visālaṃ, ṇo.
The root sala is in the sense of 'going', thus visālaṃ; the suffix ṇa is used.
sala có nghĩa là đi. visālaṃ. Hậu tố ṇo.
Patha saṅkhyāne, ulo, assu, puthulaṃ, umhi puthu.
The root patha is in the sense of 'counting'; the suffix ula is used, and a becomes u, thus puthulaṃ. With u, it is puthu.
patha có nghĩa là đếm. Hậu tố ulo. a trở thành u. puthulaṃ. Với u, puthu.
Gara secane, u, garu.
The root gara is in the sense of 'sprinkling'; the suffix u is used, thus garu.
gara có nghĩa là tưới. Hậu tố u. garu.
Ara gamane, u, assu, uru.
The root ara is in the sense of 'going'; the suffix u is used, and a becomes u, thus uru.
ara có nghĩa là đi. Hậu tố u. a trở thành u. uru.
Tanu vitthāre, to, iṇṇā deso, ta ssa tho, assi, asarūpadvittaṃ, vitthiṇṇaṃ.
The root tanu is in the sense of 'extending'; the suffix ta is used, iṇṇa is substituted, ta becomes tha, a becomes i, and there is dissimilative doubling, thus vitthiṇṇaṃ.
tanu có nghĩa là mở rộng. Hậu tố to. Sự biến đổi thành iṇṇā. ta trở thành tho. a trở thành i. Nhân đôi không đồng dạng. vitthiṇṇaṃ.
Vaṭharantaṃ thūle.
Vaṭhara and words ending similarly mean 'thick'.
Từ vaṭhara chỉ sự mập mạp.
Pī tappanakantīsu, ino.
The root pī is in the sense of 'satisfaction and liking'; the suffix ina is used.
pī có nghĩa là làm hài lòng và yêu thích. Hậu tố ino.
Thūla paribrūhane, a.
The root thūla is in the sense of 'enlarging'; a is used.
thūla có nghĩa là làm cho lớn lên. Hậu tố a.
Pīdhātuto īvaro, pīvaraṃ.
From the root pī,* īvara,* pīvaraṃ.
Từ căn pī thêm hậu tố īvara tạo thành pīvaraṃ.
La paccaye thullaṃ, rassādi.
Due to the suffix la, thullaṃ, and the initial vowel is shortened.
Với hậu tố la, thullaṃ. Nguyên âm đầu tiên trở thành ngắn.
Vada viyattiyaṃ vācāyaṃ, vadatīti vaṭharaṃ, aro, dassa ṭho. Thūlamupacitamaṃsavipulāyatamaṃsādi.
The root vada* "in speech, in utterance"; "one who speaks" is vaṭharaṃ,* aro, and da becomes ṭha. Thūlam* 'plump,' 'swollen with abundant and extensive flesh,' etc.
vada có nghĩa là biểu hiện bằng lời nói. Nói ra, nên gọi là vaṭharaṃ. Hậu tố aro. da trở thành ṭho. Mập mạp có nghĩa là nhiều thịt, thịt rộng lớn và dài, v.v.
702. Siloko sabbasmiṃ.
702. The verse* in the sense of 'all'.
siloka chỉ tất cả.
Saratīti sabbaṃ, vo, rassa ca vo.
"It extends"* sabbaṃ,* va, and ra also becomes va.
Vì nó lan tỏa, nên gọi là sabbaṃ. Hậu tố vo. ra cũng trở thành vo.
Saṃ pubbo asu khepane, to, samattaṃ, atha vā sama tima vekallabye, to, samattaṃ. Na khiyatīti akhilaṃ, lo, akhilaṃ, nikhilañca tathā.
Preceded by saṃ, the root asu* 'to throw,'* to,* samattaṃ; or sama or tima* 'without imperfection,'* to,* samattaṃ. "That which does not diminish" is akhilaṃ,* la,* akhilaṃ; nikhila is similar.
asu với tiền tố saṃ có nghĩa là ném đi. Hậu tố to. samattaṃ. Hoặc sama và tima có nghĩa là không thiếu sót. Hậu tố to. samattaṃ. Không bị hao mòn, nên gọi là akhilaṃ. Hậu tố lo. akhilaṃ và nikhila cũng vậy.
Saka sattiyaṃ, alo, kalābhi avayavehi saha vattateti vā sakalaṃ. Sesato avasiṭṭhato niggataṃ nissesaṃ.
The root saka* 'to be able,'* ala; or "that which exists with its parts" is sakalaṃ. "That which is completely devoid of remnants" is nissesaṃ.
saka có nghĩa là có khả năng. Hậu tố alo. Hoặc vì nó tồn tại cùng với các phần tử, nên gọi là sakalaṃ. Không còn sót lại từ phần còn lại, nên gọi là nissesaṃ.
Kasa gamane, ino, ṇa ttaṃ, kasiṇaṃ. Na sesaṃ avasiṭṭhaṃ asesaṃ. Aggena sikharena saṅgataṃ samaggaṃ. Kate samāse pubbanipāto abhidhānā.
The root kasa* 'to go,'* iṇa, ṇa is doubled,* kasiṇaṃ. "That which has no remnant" is asesaṃ. "Joined by its peak" is samaggaṃ. When a compound is formed, the pre-position comes first by convention.
kasa có nghĩa là đi. Hậu tố ino. ṇa được thêm vào. kasiṇaṃ. Không còn sót lại, nên gọi là asesaṃ. Kết hợp với đỉnh cao, nên gọi là samaggaṃ. Sau khi tạo hợp chất, tiền tố được đặt ở đầu theo quy ước.
Ūna parihāne, na ūnaṃ asmiṃ anūnakaṃ, ko.
The root ūna* 'to diminish'; "that in which there is no deficiency" is anūnakaṃ,* ka.
ūna có nghĩa là thiếu hụt. Không thiếu hụt trong cái này, nên gọi là anūnakaṃ. Hậu tố ko.
703. Bahulantaṃ bahutte, bhāveti vaḍḍhetīti bhūri, bhū sattāyaṃ, ri, bhūri, dīghādi, rassanto, īmhi bhūrī, medhā.
703. The word ending in bahula* in the sense of 'much'. "It develops, it increases" is bhūri; bhū* 'to be,'* ri,* bhūri; initial vowel is lengthened, short vowel at the end; from ī,* bhūrī,* 'wisdom'.
Từ bahula chỉ sự nhiều. Làm cho tăng trưởng, nên gọi là bhūri. bhū có nghĩa là tồn tại. Hậu tố ri. bhūri. Nguyên âm đầu tiên trở thành dài. Nguyên âm cuối trở thành ngắn. Với ī, bhūrī. Trí tuệ.
Pahu sattiyaṃ, to, ukārāgamo, papubbo hū sattāyaṃ vā, rasso.
The root pahu* 'to be able,'* to, the vowel u is augmented; or from the root hū* 'to be' preceded by pa, shortened vowel.
pahu có nghĩa là có khả năng. Hậu tố to. Nguyên âm u được thêm vào. Hoặc hū với tiền tố pa có nghĩa là tồn tại. Nguyên âm ngắn.
Paci vitthāre, uro, pacuraṃ.
The root paci* 'to extend,'* ura,* pacuraṃ.
paci có nghĩa là mở rộng. Hậu tố uro. pacuraṃ.
Bhī bhaye, bhāyati yasmāti bhiyyo, dvittaṃ.
The root bhī* 'to fear'; "that from which one fears" is bhiyyo, doubled consonant.
bhī có nghĩa là sợ hãi. Vì từ đó mà sợ hãi, nên gọi là bhiyyo. Nhân đôi.
Sampahotīti sampahulaṃ, lo.
"It is very capable" is sampahulaṃ,* la.
Có khả năng, nên gọi là sampahulaṃ. Hậu tố lo.
Baha vuḍḍhiyaṃ, u, bahu.
The root baha* 'to grow,'* u,* bahu.
baha có nghĩa là tăng trưởng. Hậu tố u. bahu.
Yebhuyyasaddo bahulatthavācako pāṭipadiko.
The word yebhuyya is a primitive word conveying the meaning of 'many'.
Từ yebhuyya là một từ gốc biểu thị ý nghĩa nhiều.
Bahū atthe lābhīti bahulaṃ.
"That which obtains many meanings" is bahulaṃ.
Vì nó có nhiều ý nghĩa, nên gọi là bahulaṃ.
704-706. Yesaṃ padatthānaṃ mattaṃ pamāṇaṃ satādito paraṃ adhikaṃ bhavati, te parosatādī.
704-706. "Those words whose measure is paraṃ (more) than a hundred, etc." are parosatādī.
Những từ mà số lượng vượt quá hàng trăm, v.v., được gọi là parosatādī.
Ādinā parosahassādi.
By "ādi" (etc.), parosahassādi (more than a thousand, etc.) is included.
Do từ ādi, parosahassādi (hơn ngàn), v.v.
Satato paro parosataṃ. Sahassato paro parosahassaṃ, parassa pubbanipāto abhidhānā parasaddā okārāgamo.
"More than a hundred" is parosataṃ. "More than a thousand" is parosahassaṃ; in the word para, the prefix para comes first by convention, and o is augmented.
Hơn trăm là parosataṃ. Hơn ngàn là parosahassaṃ. Tiền tố para được đặt ở đầu theo quy ước. Nguyên âm o được thêm vào từ para.
Pajjaṃ appe.
The verse* in the sense of 'small'.
pajja chỉ sự ít ỏi.
Parito attaṃ khaṇḍitaṃ parittaṃ.
"That which is cut off all around" is parittaṃ.
Bị cắt xén từ mọi phía, nên gọi là parittaṃ.
Sukha takriyāyaṃ, takriyā sukhanaṃ, umo.
The root sukha* 'to do pleasure'; "the act of pleasing" is sukhaṃ,* uma.
sukha có nghĩa là hành động đó. Hành động làm cho hạnh phúc là sukhanaṃ. Hậu tố umo.
Suca socane vā.
Or the root suca* 'to grieve'.
Hoặc suca có nghĩa là lo lắng.
Khuda pipāsāyaṃ, do, khuddaṃ.
The root khuda* 'to be thirsty,'* da,* khuddaṃ.
khuda có nghĩa là khát. Hậu tố do. khuddaṃ.
Thuca pasāde, ṇo.
The root thuca* 'to praise,'* ṇa.
thuca có nghĩa là làm hài lòng. Hậu tố ṇo.
Ala bhūsanapariyattinivāraṇesu, po, lassa po, appaṃ.
The root ala* 'to adorn, to be able, to prevent,'* pa, la becomes pa,* appaṃ.
ala có nghĩa là trang sức, có khả năng, ngăn cản. Hậu tố po. la trở thành po. appaṃ.
Kisa tanukaraṇe, ṇo.
The root kisa* 'to make thin,'* ṇa.
kisa có nghĩa là làm cho mỏng manh. Hậu tố ṇo.
Tanu vitthāre.
The root tanu* 'to extend'.
tanu có nghĩa là mở rộng.
Ci caye, ulo, dvittaṃ, cullaṃ, nīce pana cullo.
The root ci* 'to collect,'* ulla, doubled consonant,* cullaṃ; but for 'low,'* cullo.
ci có nghĩa là tích trữ. Hậu tố ulo. Nhân đôi. cullaṃ. Tuy nhiên, trong nghĩa thấp kém, cullo.
Mā māne, chadādīhi to.
The root mā* 'to measure,'* ta from chadādi roots.
mā có nghĩa là đo lường. Hậu tố to sau chadādi.
Rassādi, mattā, itthiyaṃ.
Initial vowel is shortened,* mattā, in the feminine gender.
Nguyên âm đầu tiên trở thành ngắn. mattā, ở giống cái.
Lisa appībhāve, a.
The root lisa* 'to become small,'* a.
lisa có nghĩa là làm cho nhỏ lại. Hậu tố a.
Lū chedane, luyateti lavo, a.
The root lū* 'to cut'; "that which is cut" is lavo,* a.
lū có nghĩa là cắt. Được cắt, nên gọi là lavo. Hậu tố a.
Aṇa gatyattho, u.
The root aṇa* 'going,'* u.
Aṇa có nghĩa là "đi đến", với hậu tố u.
Kaṇa sadde, a, kaṇo. Lavādīhi saha kaṇo pume, vuttañca amarakose ‘‘pume lavalesakaṇāṇavo’’ti* .
The root kaṇa* 'to sound,'* a,* kaṇo. Kaṇo in the masculine gender, along with lavādi. As it is said in the Amarakosa: "In the masculine gender are lavalesakaṇāṇavo".
Kaṇa có nghĩa là "âm thanh", với hậu tố a, tạo thành kaṇo. Cùng với các từ như lava v.v., kaṇo là danh từ giống đực, và đã được nói trong Amarakosa: "Các từ lava, lesa, kaṇa, aṇu là danh từ giống đực."
Ñattantaṃ samīpe.
The word ending in ñatta* in the sense of 'near'.
Từ kết thúc bằng ñatta có nghĩa là "gần".
Saṅgatā āpo yasmiṃ samīpaṃ, āssī.
"That in which waters are gathered" is samīpaṃ, the ā becomes ī.
Nơi nước tụ lại là samīpaṃ, với ā được biến thành ī.
Pādito yadādinā kaṭo, nikaṭo, natthi kaṭo āvaraṇaṃ etassāti vā nikaṭo.
From the root pā with the suffix kaṭa* by yadādi rule,* nikaṭo; or, "that which has no obstruction" is nikaṭo.
Từ gốc pā với hậu tố kaṭa tạo thành nikaṭo; hoặc nikaṭo là nơi không có kaṭa (che chắn).
Sadasmā to, āsanno.
From sada,* to,* āsanno.
Từ gốc sada với hậu tố to tạo thành āsanno.
Kaṇṭhaṃ samīpaṃ upagataṃ upakaṭṭho. ‘‘Kaṇṭho gale sanniṭṭhāne, sadde madanapādape’’ti hi nānatthasaṅgaho, idha pana kaṇṭhassa kaṭṭhādeso, ṇalopo vā.
"That which has gone near the neck" is upakaṭṭho. For it is said in Nānātthasaṅgaha: "The neck* for the throat, for proximity, for sound, and for the Madana tree"; here, however, kaṇṭha becomes kaṭṭha, or ṇa is elided.
Đến gần cổ họng là upakaṭṭho. Thật vậy, trong Nānatthasaṅgaha có nói: "Kaṇṭha có nghĩa là cổ họng, gần, âm thanh, và cây madana." Ở đây, kaṇṭha được biến thành kaṭṭha, hoặc ṇa bị lược bỏ.
Abhyāsīdatīti abhyāso. ‘‘Abhyāso tu samīpamhi, pumā abhyasanepi ce’’ti* rabhaso. Saha antena santikaṃ, sakatthe iko.
"It approaches very closely" is abhyāso. As it is said in Rabhasa: "Abhyāso means 'near' or 'repetition'." "With the end" is santikaṃ,* ika in the sense of 'self'.
Vì nó đến rất gần nên là abhyāso. Rabhasa nói: "Abhyāso có nghĩa là gần, và cũng có nghĩa là thực hành." Cùng với anta là santikaṃ, với hậu tố ika mang nghĩa sở hữu.
Vidūrapaṭipakkhattā avidūraṃ. Saṅgataṃ antaṃ sāmantaṃ, sasaddassa dīgho, niggahītassa mo, saṃ nipubbopi kaṭṭhasaddo samīpatthoyevāti dassanatthaṃ udāhaṭaṃ, kasa vilekhane vā, to, sannikaṭṭhaṃ. Antikabhāvaṃ upagataṃ upantikaṃ. Saha kāsena vattate sakāsaṃ, kāsa dittiyaṃ.
Due to being the opposite of 'distant'* avidūraṃ. "The joined end" is sāmantaṃ, the sa of sasadda is lengthened, the niggahīta becomes ma; the word kaṭṭha preceded by saṃ and ni also means 'near', and is cited to show this. Or, the root kasa* 'to scratch,'* to,* sannikaṭṭhaṃ. "That which has attained proximity" is upantikaṃ. "It exists with light" is sakāsaṃ, the root kāsa* 'to shine'.
Vì đối lập với dūra (xa) nên là avidūraṃ. Anta đã tụ lại là sāmantaṃ, sa được kéo dài, niggahīta biến thành ma. Từ kaṭṭha với tiền tố saṃ và ni cũng có nghĩa là gần, được dẫn ra để minh họa, hoặc từ gốc kasa (rạch) với hậu tố to tạo thành sannikaṭṭhaṃ. Đạt đến trạng thái gần là upantikaṃ. Cùng với kāsa là sakāsaṃ, kāsa có nghĩa là "chiếu sáng".
Antayogā antikaṃ, iko.
From the connection with 'end'* antikaṃ,* ika.
Do liên kết với anta nên là antikaṃ, với hậu tố ika.
Ñāyateti ñattaṃ, to, sakāsasaddena saniḍasadesasavidhasamariyādasavesāpi gayhanti.
"It is known" is ñattaṃ,* to; by the word sakāsa, also sanidha, sadesa, savidha, samariyāda, and sāvesa are understood.
Được biết đến là ñattaṃ, với hậu tố to. Từ sakāsa cũng bao gồm saniḍa, sadesa, savidha, samariyāda, savesa.
Saha niḍena, saha desena, saha vidhāya, saha mariyādāya, saha vesena vattateti viggaho, byuppattinimittaṃ, rūḷhīsaddā pana ete.
The analysis is "it exists with a nest, it exists with a place, it exists with a method, it exists with a boundary, it exists with an appearance,"* the cause of derivation, but these are conventional words.
Phân tích từ là: "cùng với tổ", "cùng với nơi chốn", "cùng với phương tiện", "cùng với giới hạn", "cùng với trang phục" – đây là yếu tố hình thành từ, nhưng những từ này là từ gốc.
707. Tikaṃ ghane, natthi antaraṃ chiddaṃ yassa.
707. The three* for 'dense', "that which has no intervening space or gap".
707. Ba từ có nghĩa là "dày đặc", không có khoảng trống hay lỗ hổng.
Hanatismā a, hassa gho ca, ghanaṃ.
From hana,* a, and ha becomes gha,* ghanaṃ.
Từ gốc hana với hậu tố a, và ha biến thành gha, tạo thành ghanaṃ.
Samu upasame, do, sandaṃ. Pādo viraḷe.
The root samu* 'to pacify,'* da,* sandaṃ. The word pada* in the sense of 'sparse'.
Samu có nghĩa là "lắng dịu", với hậu tố do, tạo thành sandaṃ. Một pāda có nghĩa là "thưa thớt".
Viramatīti viraḷaṃ, a, vaṇṇavikāro.
"It refrains" is viraḷaṃ,* a, vowel change.
Vì nó ngừng lại nên là viraḷaṃ, với hậu tố a, và sự biến đổi của nguyên âm.
Piyo lavo appo yasmiṃ pelavaṃ, piyassa pe, pili gamane vā, avo.
"That in which there is little of what is pleasing" is pelavaṃ; piya becomes pe; or the root pili* 'to go,'* ava.
Nơi có lava (một phần nhỏ) được yêu thích là pelavaṃ, piya biến thành pe, hoặc từ gốc pili (đi) với hậu tố avo.
Tanu appādīsupi.
The word tanu* even for 'small' etc.
Tanu cũng có trong các từ mang nghĩa "ít" v.v.
Dvayaṃ dīghe.
Both* for 'long'.
Hai từ có nghĩa là "dài".
Yata āyatane, āyataṃ.
The root yata* 'to extend,'* āyataṃ.
Yata có nghĩa là "mở rộng", tạo thành āyataṃ.
I gamane vā, to, bhūvādi, isse, e aya, dīghādi.
Or the root i* 'to go,'* to, from the bhuvādi group, i becomes e, e becomes aya, initial vowel is lengthened.
Hoặc từ gốc i (đi), với hậu tố to, là từ gốc bhūvādi, i biến thành e, e biến thành aya, và nguyên âm đầu tiên được kéo dài.
Di khaye, gho, dīghādi.
The root di* 'to decay,'* gha, initial vowel is lengthened.
Di có nghĩa là "tàn lụi", với hậu tố gho, và nguyên âm đầu tiên được kéo dài.
Tikaṃ vaṭṭale.
The three* for 'round'.
Ba từ có nghĩa là "tròn".
Niggataṃ talaṃ asmāti nittalaṃ.
"That from which the surface has departed" is nittalaṃ.
Nơi mà mặt phẳng đã thoát ra là nittalaṃ.
Vaṭṭa vaṭṭane, vaṭṭaṃ, latādi.
The root vaṭṭa* 'to be round,'* vaṭṭaṃ, 'creeper' etc.
Vaṭṭa có nghĩa là "tròn", tạo thành vaṭṭaṃ, thuộc nhóm latādi.
Ulapaccaye vaṭṭulaṃ.
Due to the suffix ula,* vaṭṭulaṃ.
Với hậu tố ula tạo thành vaṭṭulaṃ.
709. Chakkaṃ vaṅke.
709. The six* for 'crooked'.
709. Sáu từ có nghĩa là "cong".
Aladhātumhā aro, ḷattaṃ.
From the root ala,* aro, ḷa is substituted.
Từ gốc ala với hậu tố aro, ḷa biến thành ṭṭa.
Vela gamane, to, dvittādi, virūpena ilayatīti vā vellitaṃ, to, ila gamane.
The root vela* 'to go,'* to, doubling etc.; or "it goes in a distorted way" is vellitaṃ,* to, the root ila* 'to go'.
Vela có nghĩa là "đi", với hậu tố to, và sự lặp lại v.v., hoặc vì nó đi một cách khác thường nên là vellitaṃ, với hậu tố to, ila có nghĩa là "đi".
Vaṅka koṭilye, a.
The root vaṅka* 'to be crooked,'* a.
Vaṅka có nghĩa là "cong", với hậu tố a.
Kuṭa chedane, ilo, kuṭa koṭilye vā.
The root kuṭa* 'to cut,'* ila; or the root kuṭa* 'to be crooked'.
Kuṭa có nghĩa là "cắt", với hậu tố ilo, hoặc kuṭa có nghĩa là "cong".
Hā cāge, kattari mo, dvittaṃ, vaṇṇavipariyayādi, jimhaṃ.
The root hā* 'to abandon,'* ma in the active voice, doubling, vowel permutation etc.,* jimhaṃ.
Hā có nghĩa là "từ bỏ", với hậu tố mo mang nghĩa chủ động, sự lặp lại, sự đảo ngược nguyên âm v.v., tạo thành jimhaṃ.
Kuñca koṭilye, to.
The root kuñca* 'to be crooked,'* to.
Kuñca có nghĩa là "cong", với hậu tố to.
Vakkampi, vakka gamane.
Also vakka; the root vakka* 'to go'.
Cũng có vakka, vakka có nghĩa là "đi".
711. Tikaṃ tikhiṇe.
711. Three terms for "sharp."
711. Ba từ có nghĩa là "sắc bén".
Tija nisāne, ho, vaṇṇavikāro, tiṇhaṃ.
The root tija means "to sharpen"; with suffix to, and a change of vowel, it is tiṇhaṃ.
Tija có nghĩa là "mài sắc", với hậu tố ho, và sự biến đổi của nguyên âm, tạo thành tiṇhaṃ.
Tija nisāne, ino, ja ssa kho, ṇa ttaṃ, tikhiṇaṃ.
From the root tija meaning "to sharpen," with suffix ino, ja becomes kha, and there is a change to ṇa, forming tikhiṇaṃ.
Tija có nghĩa là "mài sắc", với hậu tố ino, ja biến thành kho, ṇa biến thành ṇa, tạo thành tikhiṇaṃ.
Tija toyeva vo, ja ssa vo, ba ttaṃ, tibbaṃ. Tikaṃ caṇḍe.
From the root tija itself, with suffix vo, ja becomes va, and there is a change to ba, forming tibbaṃ. Three terms for "fierce."
Chỉ từ gốc tija với hậu tố vo, ja biến thành vo, ba biến thành ba, tạo thành tibbaṃ. Ba từ có nghĩa là "hung dữ".
Caṇḍa kope, caṇḍaṃ.
The root caṇḍa means "to be angry"; caṇḍaṃ.
Caṇḍa có nghĩa là "giận dữ", tạo thành caṇḍaṃ.
Ujja balapālanesu, a, jja ssa ggo, uggaṃ.
The root ujja means "to be strong" or "to breathe"; with suffix a, jja becomes gga, forming uggaṃ.
Ujja có nghĩa là "sức mạnh" và "bảo vệ", với hậu tố a, jja biến thành ggo, tạo thành uggaṃ.
Khara vināse, a, kharaṃ.
The root khara means "to destroy"; with suffix a, kharaṃ.
Khara có nghĩa là "hủy diệt", với hậu tố a, tạo thành kharaṃ.
Catukkaṃ jaṅgame.
Four terms for "mobile."
Bốn từ có nghĩa là "di động".
Gamu gamane, dvittādi, jaṅgamaṃ.
The root gamu means "to go"; with doubling, etc., it is jaṅgamaṃ.
Gamu có nghĩa là "đi", với sự lặp lại v.v., tạo thành jaṅgamaṃ.
Cara gamane, a, caraṃ. Tasati calatīti tasaṃ, tasa ubbege, ubbego bhayaṃ, calanañca.
The root cara means "to go"; with suffix a, it is caraṃ. That which trembles and moves is tasaṃ, from the root tasa meaning "to be agitated"; agitation is fear and also movement.
Cara có nghĩa là "đi", với hậu tố a, tạo thành caraṃ. Vì nó run rẩy và di chuyển nên là tasaṃ, tasa có nghĩa là "sợ hãi", "sợ hãi" và "di chuyển".
Carabhismā caro, majjhe dīgho, carācaraṃ, abbhāsante vā rāgamo, carācaraṃ, sabbatra apaccayo.
From the root cara, with suffix bhismā caro, and a long vowel in the middle, it is carācaraṃ; or with rāgama at the end of the reduplicated syllable, it is carācaraṃ; the suffix a applies everywhere.
Từ gốc cara với hậu tố caro, nguyên âm giữa được kéo dài, tạo thành carācaraṃ, hoặc rā được thêm vào cuối tiền tố, tạo thành carācaraṃ, tất cả đều có hậu tố a.
Iṅgampi, iṅgatīti iṅgo, iṅga gamane.
There is also iṅga; that which moves is iṅgo, from the root iṅga meaning "to go."
Cũng có iṅga, vì nó di chuyển nên là iṅgo, iṅga có nghĩa là "đi".
Catukkaṃ purāṇe.
Four terms for "old."
Bốn từ có nghĩa là "cũ".
Pure bhavo purāṇo, yadādinā napaccayo, ṇattaṃ.
That which exists formerly is purāṇo; with the suffix ṇa by rule yadādi, and ṇa is formed.
Tồn tại trước đây là purāṇo, với hậu tố na theo quy tắc yadādi, ṇa biến thành ṇa.
Purā bhavo purātano, tanapaccayo.
That which exists formerly is purātano; with the suffix tana.
Tồn tại từ trước là purātano, với hậu tố tana.
Sanaṃsaddo iha sattamyanto purāṇatthe nipāto.
The word sanaṃ here, being in the seventh case, is an indeclinable word meaning "old."
Từ sanaṃ ở đây là một trạng từ ở thể sở hữu cách có nghĩa là "cũ".
Tatra bhavo sanantano, pubbe viya sanaṃsaddo vā, tatrāpi pubbe viya niggahītāgamo.
That which exists therein is sanantano; or the word sanaṃ as before; in that case, the niggahīta is added as before.
Tồn tại ở đó là sanantano, hoặc từ sanaṃ như trước, và niggahīta được thêm vào trước như trước.
Ciraṃsaddo nipāto sattamyanto purāṇattho iha gayhate, tatra bhavo cirantano. Niggahītalopo cirakālādīsu.
The word ciraṃ is an indeclinable word in the seventh case meaning "old" and is taken here; that which exists therein is cirantano. The niggahīta is dropped in words like cirakāla.
Từ ciraṃ là một trạng từ ở thể sở hữu cách có nghĩa là "cũ" được dùng ở đây. Tồn tại ở đó là cirantano. Niggahīta bị lược bỏ trong các từ như cirakālā v.v.
714-715. Pañcakaṃ kakkhaḷe.
714-715. Five terms for "harsh."
714-715. Năm từ trong nghĩa cứng rắn.
Kantatīti kurūraṃ, ūro, kantassa ca kurādeso, kara hiṃsāyaṃ vā, ūro, assu.
That which cuts is kurūraṃ, with suffix ūra, and kanta becomes kurā; or from the root kara meaning "to harm," with suffix ūra, and a becomes u.
Cái gì cắt đứt, đó là kurūraṃ; uro (hậu tố), và sự biến đổi của kanta thành kurā. Hoặc kara trong nghĩa làm hại, uro (hậu tố), và a của nó.
Kaṭha kicchajīvane, muddhajadutiyanto dhātu, ino, vaṇṇavipariyaye kathinantipi.
The root kaṭha means "to live with difficulty," it is a root ending in a cerebral second consonant; with suffix ino, and a change of vowel, it can also be kathina.
Kaṭha trong nghĩa sống khó khăn, là một gốc từ kết thúc bằng âm thứ hai của hàng môi. ino (hậu tố). Do sự thay đổi âm sắc, cũng có thể là kaṭhinaṃ.
Dala vidāraṇe, ho, ḷattaṃ, baha vuddhimhi vā, bassa do, ḷanto ca, daḷhaṃ daha bhasmīkaraṇe vā, a, ḷanto ca.
The root dala means "to split"; with suffix ho, ḷa is formed; or from the root baha meaning "to grow," ba becomes da, and it ends in ḷa, forming daḷhaṃ; or from the root daha meaning "to burn to ashes," with suffix a, and it ends in ḷa.
Dala trong nghĩa xé toạc, ho (hậu tố), biến thành ḷattaṃ. Hoặc baha trong nghĩa tăng trưởng, ba biến thành do, và kết thúc bằng ḷa. Daḷhaṃ. Hoặc daha trong nghĩa thiêu rụi thành tro, a (hậu tố), và kết thúc bằng ḷa.
Niṭṭhātīti niṭṭhuraṃ, ṭhā gatinivattiyaṃ, uro.
That which is hard is niṭṭhuraṃ, from the root ṭhā meaning "to cease movement"; with suffix ura.
Cái gì kết thúc, đó là niṭṭhuraṃ. ṭhā trong nghĩa dừng lại chuyển động, uro (hậu tố).
Kakkha hasane, alo, ḷattaṃ.
The root kakkha means "to laugh"; with suffix alo, ḷa is formed.
Kakkha trong nghĩa cười, alo (hậu tố), biến thành ḷattaṃ.
Kaṭhoraṃ, jaraṭhaṃ, muttimaṃ, muttampi, kaṭha kicchajīvane, oro.
Kaṭhoraṃ, jaraṭhaṃ, muttimaṃ, and also muttaṃ; the root kaṭha means "to live with difficulty"; with suffix oro.
Kaṭhoraṃ, jaraṭhaṃ, muttimaṃ, muttaṃ cũng vậy. Kaṭha trong nghĩa sống khó khăn, oro (hậu tố).
Jara jīraṇe, bhūvādi, ṭho.
The root jara means "to age"; it is a bhūvādi root; with suffix ṭho.
Jara trong nghĩa già cỗi, thuộc nhóm bhūvādi, ṭho (hậu tố).
Mutti kathinyaṃ, taṃyogā muttimaṃ.
Hardness is called mutti; due to association with that, it is muttimaṃ.
Mutti là sự cứng rắn. Do sự liên hệ với nó, là muttimaṃ.
A paccaye muttaṃ.
With suffix a, it is muttaṃ.
Với hậu tố a, là muttaṃ.
Sattakaṃ ante.
Seven terms for "end."
Bảy từ trong nghĩa cuối cùng.
Ama gamane, to, anto, anitthī.
The root ama means "to go"; with suffix to, it is anto, a masculine noun.
Ama trong nghĩa đi, to (hậu tố), là anto, không phải giống cái.
Paripubbo pariyanto.
With pari prefixed, it is pariyanto.
Với tiền tố pari, là pariyanto.
Pa pubbo panto. Pacchā bhavo pacchimo. Ante bhavo antimo, imo.
With pa prefixed, it is panto. That which comes after is pacchimo. That which exists at the end is antimo, with suffix imo.
Với tiền tố pa, là panto. Cái gì xảy ra sau, là pacchimo. Cái gì ở cuối, là antimo, imo (hậu tố).
Jaghane sādhu jighaññaṃ, yo, assi.
That which is suitable for the loins is jighaññaṃ, with suffix yo, and a becomes i.
Thích hợp ở hông, là jighaññaṃ, yo (hậu tố), và a của nó.
Caratismā imo.
From the root cara, with suffix imo.
Từ cara (đi), imo (hậu tố).
Carimaṃ, carasaddā vā imo.
It is carimaṃ; or from the word cara, with suffix imo.
Carimaṃ. Hoặc từ chữ cara, imo (hậu tố).
Catukkaṃ paṭhame.
Four terms for "first."
Bốn từ trong nghĩa đầu tiên.
Pubba pūraṇe, a.
The root pubba means "to fill"; with suffix a.
Pubba trong nghĩa làm đầy, a (hậu tố).
Aggaṃ seṭṭhepi vuttaṃ.
The word agga is also stated in the sense of "best."
Aggaṃ cũng được nói trong nghĩa tốt nhất.
Paṭha viyattiyaṃ vācāyaṃ, amo, patha saṅkhyāne vā, amo, vaṇṇavikāro, paṭhamaṃ, pathamantipi.
The root paṭha means "to make clear by speech"; with suffix amo; or the root patha means "to count"; with suffix amo, and a change of vowel, it is paṭhamaṃ; pathama is also a form.
Paṭha trong nghĩa biểu lộ bằng lời nói, amo (hậu tố). Hoặc patha trong nghĩa đếm, amo (hậu tố). Thay đổi âm sắc, cũng có thể là pathamaṃ.
Ādīyate paṭhamaṃ gaṇhīyateti ādi, i, pume, sosaddo ādissa pulliṅgattajotako, purimaṃ, puratthāpi, bhavatthe imatthā.
That which is first taken is ādi; with suffix i, it is masculine; the word so indicates that ādi is masculine; purimaṃ and puratthā also mean 'first'; the suffixes ima and tthā are in the sense of 'existence'.
Cái gì được nhận lấy, được nắm giữ đầu tiên, đó là ādi, i (hậu tố), giống đực. Chữ so biểu thị giống đực của ādi. purimaṃ, puratthā cũng vậy. Trong nghĩa hiện hữu, có ima và tthā (hậu tố).
Siloko cheke.
One stanza in the sense of 'skilled'.
Một câu thơ trong nghĩa khéo léo.
Kato abhyāsito hattho padattho yena katahattho.
One whose hand is trained and whose meaning is understood, is katahattho.
Cái gì đã thực hành, đã luyện tập kỹ năng, đó là katahattho.
Kusa silesane, alo.
Kusa in the sense of 'clinging' or 'sticking', with ala.
Kusa trong nghĩa kết nối, alo (hậu tố).
Pakaṭṭhā vīṇā assa.
One who has excellent knowledge.
Cái gì có cây đàn vīṇā xuất sắc.
Abhijānāti abhiñño.
One who understands is abhiñño.
Cái gì hiểu biết rõ ràng, đó là abhiñño.
Sikkha vijjopādāne, to.
Sikkha in the sense of 'acquiring knowledge', with ta.
Sikkha trong nghĩa học hỏi kiến thức, to (hậu tố).
Puṇa kammani subhe, ro.
Puṇa in the sense of 'good deeds', with ra.
Puṇa trong nghĩa hành động tốt, ro (hậu tố).
Paṭa gamane, u.
Paṭa in the sense of 'going', with u.
Paṭa trong nghĩa đi, u (hậu tố).
Chidi dvidhākaraṇe, kattari a, dassa ko.
Chidi in the sense of 'dividing into two', with a as agent, and da replaced by ka.
Chidi trong nghĩa chia thành hai, a (hậu tố) trong nghĩa chủ thể, da biến thành ko.
Cata yācane, uro.
Cata in the sense of 'begging', with ura.
Cata trong nghĩa cầu xin, uro (hậu tố).
Dala dittiyaṃ, kho, lassa ko, dakkha vuḍḍhiyaṃ vā, a, dakkha vuḍḍhihiṃsāgatisīghesu vā.
Dala in the sense of 'shining', with kha, and la replaced by ka, making dakkha; or dakkha in the sense of 'growing', with a; or dakkha in the sense of 'growing, harming, going, being swift'.
Dala trong nghĩa chiếu sáng, kho (hậu tố), la biến thành ko, dakkha. Hoặc dakkha trong nghĩa tăng trưởng, a (hậu tố). Hoặc dakkha trong nghĩa tăng trưởng, làm hại, đi, nhanh chóng.
Pisa hiṃsābaladānaniketanesu, alo, pesalo. Katamukho, katīpi, katasaddo abhyāsitattho, kataṃ abyāsitaṃ mukhaṃ upāyo anenāti katamukho. Kataṃ assatthīti katī.
Pisa in the sense of 'harming, giving strength, giving, residing', with ala, making pesalo. Katamukho, also katī. The word kata here means 'practiced'. One by whom a method (mukha) is practiced, is katamukho. One who has practiced is katī.
Pisa trong nghĩa làm hại, cho sức mạnh, cho, trú ngụ, alo (hậu tố), pesalo. Katamukho, katī cũng vậy. Chữ kata có nghĩa là đã thực hành. Cái gì đã thực hành phương tiện, đó là katamukho. Cái gì có sự thực hành, đó là katī.
Sattakaṃ bāle.
Seven in the sense of 'foolish'.
Bảy từ trong nghĩa ngu dốt.
Bala pāṇane, balatīti bālo, assāsitapassāsitamattena jīvati, na paññājīvitenātyattho.
Bala in the sense of 'living'. One who lives, therefore bālo, meaning one who lives only by breathing in and out, not by wisdom.
Bala trong nghĩa sống, cái gì sống, đó là bālo. Nghĩa là sống chỉ bằng hơi thở ra vào, không sống bằng trí tuệ.
Dā kucchāyaṃ gatiyaṃ vā, tu, dvittaṃ, rassādi.
Dā in the sense of 'disgust' or 'going', with tu, reduplication, and a short vowel at the beginning.
Dā trong nghĩa ghê tởm hoặc đi, tu (hậu tố), lặp đôi, và nguyên âm đầu tiên ngắn lại.
Jala dhaññe, a, ḷattaṃ.
Jala in the sense of 'wealth', with a, and ḷa.
Jala trong nghĩa tài sản, a (hậu tố), biến thành ḷattaṃ.
Mūha vecitte, lo, vaṇṇavipariyayo, mūḷho.
Mūha in the sense of 'confusion', with la, and vowel change, making mūḷho.
Mūha trong nghĩa hoang mang, lo (hậu tố), thay đổi âm sắc, mūḷho.
Manda jaḷatte.
Manda in the sense of 'dullness'.
Manda trong nghĩa ngu dốt.
Bālyayogā bāliso, iso.
Associated with foolishness, therefore bāliso, with iso.
Do sự ngu dốt, là bāliso, iso (hậu tố).
Añño, yathājātopi, na jānātīti añño. Yādiso jāto viveko yathājāto.
Añño, also yathājāto. One who does not know, even as if just born, is añño. The discernment as one is born is yathājāto.
Añño, yathājāto cũng vậy. Cái gì không biết, đó là añño. Cái gì sinh ra như vậy, đó là yathājāto.
724. Siloko pākaṭamatte.
724. One stanza in the sense of 'manifest'.
724. Một câu dùng cho sự hiển lộ.
Khyā pakāsane, to.
Khyā in the sense of 'making manifest', with ta.
Từ căn khyā trong nghĩa hiển lộ, thêm hậu tố ta.
Patipubbo i gamane, to.
Pati as prefix to i in the sense of 'going', with ta.
Từ căn i trong nghĩa đi, có tiền tố pati, thêm hậu tố ta.
Abhimukhaṃ etīti patīto.
One who comes face to face is patīto.
Vì đi đến đối diện, nên gọi là patīta.
Ñā avabodhane, to, paññāto, abhiññāto ca.
Ñā in the sense of 'knowing', with ta, making paññāto, and also abhiññāto.
Từ căn ñā trong nghĩa hiểu biết, thêm hậu tố ta, nên gọi là paññāta và abhiññāta.
Patha khyāne.
Patha in the sense of 'making known'.
Từ căn patha trong nghĩa hiển lộ.
Su gatibuddhīsu, to, suto, vissuto ca, su savane vā, kamme to.
Su in the sense of 'going' or 'knowing', with ta, making suto, and also vissuto; or su in the sense of 'hearing', with ta in the passive.
Từ căn su trong nghĩa đi và biết, thêm hậu tố ta, nên gọi là suta và vissuta. Hoặc từ căn su trong nghĩa nghe, thêm hậu tố ta ở thể bị động.
Vida ñāṇe, vidito.
Vida in the sense of 'knowing', making vidito.
Từ căn vida trong nghĩa trí tuệ, nên gọi là vidita.
Sidhu saṃrādhe, to, sidha saṃsiddhiyaṃ vā.
Sidhu in the sense of 'succeeding', with ta; or sidha in the sense of 'being accomplished'.
Từ căn sidhu trong nghĩa làm thỏa mãn, thêm hậu tố ta. Hoặc từ căn sidha trong nghĩa thành tựu.
Kaṭa gatiyaṃ, dassanaṃ kaṭatīti pākaṭo, upasaggassa dīgho.
Kaṭa in the sense of 'going'. It reaches manifestation, therefore pākaṭo; the prefix has a long vowel.
Từ căn kaṭa trong nghĩa đi. Vì nó đi đến sự hiển lộ, nên gọi là pākaṭa. Nguyên âm của tiền tố được kéo dài.
725. Tipādaṃ issare.
725. Three words in the sense of 'ruler'.
725. Ba từ dùng cho người cai trị.
Īsa issariye, īsatīti issaro, aro, rassādi, dvittaṃ.
Īsa in the sense of 'ruling'. One who rules is issaro, with aro, short vowel at the beginning, and reduplication.
Từ căn īsa trong nghĩa cai trị. Vì nó cai trị, nên gọi là issara. Hậu tố ara được thêm vào. Nguyên âm đầu được rút ngắn, và có sự lặp đôi phụ âm.
Nī naye, ṇvu, nāyako. Saṃ dhanaṃ assatthīti sāmī, dīghādi, rassante sāmipi.
Nī in the sense of 'leading', with ṇvu, making nāyako. One who has wealth is sāmī, with a long vowel at the beginning; also sāmī with a short vowel at the end.
Từ căn nī trong nghĩa dẫn dắt, thêm hậu tố ṇvu, nên gọi là nāyaka. Vì người đó có tài sản, nên gọi là sāmī. Nguyên âm đầu được kéo dài. Khi có nguyên âm ngắn ở cuối, cũng gọi là sāmi.
Pā rakkhaṇe,ti, rassādi, pati.
Pā in the sense of 'protecting', with ti, short vowel at the beginning, making pati.
Từ căn pā trong nghĩa bảo vệ, thêm hậu tố ti. Nguyên âm đầu được rút ngắn, nên gọi là pati.
Adhi pubbe adhipati.
With adhi as prefix, it is adhipati.
Khi có tiền tố adhi, nên gọi là adhipati.
Īsa issariye, a, īso. Pabhavatīti pabhu, u, pabhūpi.
Īsa in the sense of 'ruling', with a, making īso. One who has power is pabhu, with u; also pabhū.
Từ căn īsa trong nghĩa cai trị, thêm hậu tố a, nên gọi là īsa. Vì nó phát sinh, nên gọi là pabhu. Hậu tố u được thêm vào. Cũng có từ pabhū.
Aya gamane, yo, ayyo. Adhipātīti adhipo, ro.
Aya in the sense of 'going', with yo, making ayyo. One who rules over is adhipo, with ro.
Từ căn aya trong nghĩa đi, thêm hậu tố ya, nên gọi là ayya. Vì nó cai trị, nên gọi là adhipa. Hậu tố ra được thêm vào.
Adhibhavatīti adhibhū, kvi.
One who overcomes is adhibhū, with kvi.
Vì nó vượt trội, nên gọi là adhibhū. Hậu tố kvi được thêm vào.
Nī naye, ritu, netā.
Nī in the sense of 'leading', with ritu, making netā.
Từ căn nī trong nghĩa dẫn dắt, thêm hậu tố ritu, nên gọi là netā.
728. Dvayaṃ parāyatte, parasmiṃ, parena vā adhīno parādhīno, ajhantā sakatthe ino yadādinā.
728. Two in the sense of 'dependent on others'. Parādhīno means subject to another, dependent on another. The suffix ino is used in the sense of 'belonging to' after a word ending in adhi.
728. Hai từ dùng cho người phụ thuộc vào người khác. Người nào phụ thuộc vào người khác, hoặc bị người khác điều khiển, nên gọi là parādhīna. Hậu tố ina được thêm vào sau từ có anta ở cuối, trong nghĩa sở hữu.
Paratanto, paravā, attavāpi* , tantayatīti tanto, tanta kuṭumbadhāraṇe, a, paro tanto niyāmako yassa.
Paratanto, paravā, and also attavā. Tanta is in the sense of 'supporting a family', with a. One for whom another is the regulator is paro tanto. One for whom another is the best leader, and also has a self, is paravā, and also attavā, with vantu.
Paratanta, paravā, và attavā cũng có ở đây. Vì nó duy trì tài sản, nên gọi là tanta. Từ căn tanta trong nghĩa duy trì gia đình, thêm hậu tố a. Người nào có người khác làm người điều khiển.
Paro seṭṭho nāyako, attā ca atthīti paravā, attavā ca, vantu.
One for whom another is the best leader, and also has a self, is paravā, and also attavā, with vantu.
Vì người khác là người lãnh đạo tối cao, và người đó có tự ngã, nên gọi là paravā và attavā. Hậu tố vantu được thêm vào.
730. Pañcakaṃ kāmake.
730. Five terms for one who desires (kāmake).
730. Năm từ dùng cho người ham muốn.
Kamu icchāyaṃ, curādi, ritu, kāmayitā, kāritalope kamitā.
The root kamu is in the sense of desiring, belonging to the curādi (class of roots). With ritu (suffix), it is kāmayitā. With the elision of the kārita suffix, it is kamitā.
Từ căn kamu trong nghĩa mong muốn, thuộc nhóm curādi, thêm hậu tố ritu, nên gọi là kāmayitā. Khi hậu tố kārita bị lược bỏ, nên gọi là kamitā.
Yu mhi kāmano, kamanopi.
With yu (suffix), it is kāmano. Also kamano.
Khi có hậu tố yu, nên gọi là kāmana. Cũng có từ kamana.
Ṇīpaccaye kāmī, ṇukapaccaye kāmuko, anuko, abhikopyatra, anukāmayate anuko, kvi.
With the ṇī suffix, kāmī; with the ṇuka suffix, kāmuko. Here are also anuko and abhikopi. One who desires after is anuko, with kvi.
Khi có hậu tố ṇī, nên gọi là kāmī. Khi có hậu tố ṇuka, nên gọi là kāmuka. Cũng có anuka và abhika ở đây. Vì người đó mong muốn, nên gọi là anuka. Hậu tố kvi được thêm vào.
Abhikāmayate abhiko, kvi.
One who greatly desires is abhiko, with kvi.
Vì người đó mong muốn mạnh mẽ, nên gọi là abhika. Hậu tố kvi được thêm vào.
Atikopi.
One who is excessively angry is atikopi.
Cũng có từ atika.
Dvayaṃ niddāsīle.
Two terms for one habitually sleepy.
Hai (từ) trong (nghĩa) có thói quen ngủ.
Niddā eva sīlaṃ yassa so niddāsīlo. Dvayaṃ pabhāyutte.
One whose habit is sleep itself is niddāsīlo. Two terms for one endowed with radiance.
Người mà thói quen của y là ngủ, y là niddāsīlo. Hai (từ) trong (nghĩa) có ánh sáng.
Bhā dittimhi, sarapaccayo, rassādi, dvittañca, bhassaro, bhāsā rati yassāti vā bhassaro, rassādi eva.
From bhā (to shine), with the sara suffix, initial shortening, and reduplication, it is bhassaro. Or, one in whom shining delights is bhassaro, with only initial shortening.
Bhā là sự chiếu sáng, tiếp vĩ ngữ sara, rút ngắn nguyên âm đầu và lặp phụ âm, (thành) bhassaro. Hoặc là người vui thích trong lời nói, nên là bhassaro, chỉ rút ngắn nguyên âm đầu.
Sassa dvittābhāve bhāsuro, assu, bhāsa dittiyaṃ vā, uro, atha vā dvayaṃ bahukathāyutte, bhāsāsu sabbāsu bahūsu kathāsu ramatīti bhassaro, kvi, bhāsatīti vā bhassaro, aro, rassādi, dvittañca, bhāsāsu ramatīti vā bhāsaro, kvi, majjharasso, bhāsatīti vā bhāsaro, aro, imasmiṃ pakkhe assuttābhāvo.
Without reduplication of sa, bhāsuro, with u for a. Or bhāsa (shining), with uro. Alternatively, two terms for one who talks much: one who delights in all many kinds of talk is bhassaro, with kvi. Or one who speaks is bhassaro, with aro, initial shortening, and reduplication. Or one who delights in talk is bhāsaro, with kvi, and medial shortening. Or one who speaks is bhāsaro, with aro; in this case, there is no u for a.
Khi không lặp phụ âm sa, (thành) bhāsuro, u cho a. Hoặc bhāsa là sự chiếu sáng, uro. Hoặc hai (từ) trong (nghĩa) nhiều lời nói, người vui thích trong tất cả các lời nói, nên là bhassaro, kvi. Hoặc người nói nhiều, nên là bhassaro, aro, rút ngắn nguyên âm đầu và lặp phụ âm. Hoặc người vui thích trong lời nói, nên là bhāsaro, kvi, nguyên âm giữa rút ngắn. Hoặc người nói nhiều, nên là bhāsaro, aro. Trong trường hợp này, không có u cho a.
734. Tikaṃ nagge.
734. Three terms for one who is naked.
734. Ba (từ) trong (nghĩa) trần truồng.
Na gacchatīti naggo, dvittaṃ, lagga saṅge vā, nattaṃ, naji laji bile vā, ṇo, jassa go, dvittaṃ.
One who does not go is naggo, with reduplication. Or from lagga (to adhere), with na-substitution. Or from naji or laji (to conceal), with ṇo and the change of ja to go, with reduplication.
Người không đi (che đậy) là naggo, lặp phụ âm. Hoặc lagga là sự dính mắc, na (thay cho la). Hoặc naji laji là hang động, ṇo, go cho ja, lặp phụ âm.
Disā eva ambaraṃ vatthaṃ etassa, na pakativatthanti digambaro.
One for whom the directions themselves are clothing, not ordinary clothes, is digambaro.
Người mà các phương hướng là y phục của y, không phải y phục thông thường, nên là digambaro.
Sa ssa go. Natthi vatthaṃ etassa, atha vā digambarā vatthā, aññatitthiko avattho cāti ete dve naggo nāma, naggā nāmāti vā, ‘‘te itthikhyā po, satta pakaraṇāni abhidhammo nāmā’’tyādīsu viya saññāsaññīsaddānaṃ vacanabhedassāpi sambhavato.
With go for sa. One who has no clothes. Or, digambarā refers to clothes, and aññatitthiko (a sectarian) refers to one without clothes. These two are called naggo, or naggā. As in phrases like “when they refer to women, they are called po (male),” or “the seven treatises are called Abhidhamma,” a difference in gender of the referring and referred words is possible.
Go cho sa. Người không có y phục. Hoặc digambarā là y phục, và người dị giáo không có y phục, hai người này là naggo. Hoặc là naggā (số nhiều), như trong các trường hợp như ‘‘te itthikhyā po, satta pakaraṇāni abhidhammo nāmā’’ (chúng là giống cái, bảy bộ Abhidhamma), có thể có sự khác biệt về số giữa từ chỉ khái niệm và từ chỉ đối tượng.
Naggo ca naggo ca naggā, purimasmiṃ pakkhe pana sāmaññatāya ekavacananiddeso.
A naggo and a naggo are naggā. In the former case, the singular is used for generality.
Naggo và naggo là naggā. Trong trường hợp trước, là số ít do tính tổng quát.
738. Ariyāsāmaññena ca bālapurisassa lakkhaṇamāha.
738. The characteristic of a foolish person, in the common sense, is stated.
Cũng nói về đặc điểm của một người ngu dốt theo cách thông thường của các bậc thánh.
Hi padapūraṇe.
Hi is a particle for filling out the sentence.
Hi để bổ túc câu.
Yo puriso yo jano, janapariyāyo cettha purisasaddo ‘‘dve mahāpurisā abhinikkhantā’’tyādīsu viya, anisamma anupaparikkhitvā vadhabandhanādikiccaṃ karoti, so khalu ekantato ‘‘capalo’’ti viññeyyo, kasmā?
Yo puriso means "whosoever" or "whatsoever person". Here, the word purisa is a synonym for jana, as in expressions like "dve mahāpurisā abhinikkhantā" (two great persons have gone forth). He who anisamma, without examining, performs acts such as killing and binding, he is indeed to be known as capalo (fickle). Why?
Người nào, tức là người nào, không suy xét, không xem xét kỹ lưỡng mà làm những việc như giết hại, trói buộc, v.v., thì người đó chắc chắn phải được biết là ‘‘capalo’’ (nông nổi). Tại sao?
Avinicchitakārittā sammā avinicchitassa kāriyassa karaṇasīlattā.
Because of avinicchitakārittā, the habit of performing an action that has not been properly decided.
Vì có thói quen thực hiện những việc chưa được quyết định đúng đắn.
Capa kakkaraṇe, capa santāne vā, alo, capalo.
Capa means being rough, or capa means continuity, with suffix 'alo', hence capalo.
Capa trong (nghĩa) làm cứng rắn, hoặc capa trong (nghĩa) tiếp nối, alo, (thành) capalo.
739. Catukkaṃ kadariye.
739. These four terms refer to a stingy person.
739. Bốn (từ) trong (nghĩa) kẻ keo kiệt.
Kucchitaṃ dadātīti khuddo, do, kassa kho, adānasīlatāya samparāyesu khuddaṃ bubhukkhissāmīti vā khuddo, khuda bubhukkhāyaṃ, do anāgatatthe.
He gives what is contemptible, hence khuddo, with suffix 'do', and 'kha' for 'ka'. Or, because of the habit of not giving, in future existences he will experience hunger (khuddaṃ bubhukkhissāmī), hence khuddo. Khuda means hunger, 'do' in the sense of future tense.
Người cho một cách đáng chê trách là khuddo, do, kho cho ka. Hoặc do không có thói quen bố thí, y sẽ bị đói trong kiếp sau, nên là khuddo, khuda trong (nghĩa) đói, do trong nghĩa tương lai.
Parānupabhogena atthasañcayasīlattā kucchito ariyo atthapati kadariyo, adāyakattā kucchitaṃ ṭhānaṃ aratīti vā kadariyo, iyo.
One who collects wealth by not allowing others to enjoy it, a contemptible or ignoble wealthy person, is kadariyo. Or, because of not being a giver, he goes to a contemptible state, hence kadariyo, with suffix 'iyo'.
Người tích lũy tài sản do không cho người khác hưởng thụ, là một chủ tài sản đáng chê trách, nên là kadariyo, iyo. Hoặc do không có thói quen bố thí, y đi đến nơi đáng chê trách, nên là kadariyo.
Dānādīsu namanābhāvena thaddhena maccherayuttacittena sahitatāya thaddhamaccharī, ī.
Associated with a stiff mind full of avarice, due to the absence of bending in acts of generosity and so forth, he is thaddhamaccharī, with suffix 'ī'.
Người có tâm keo kiệt cứng rắn do không cúi mình trước việc bố thí, v.v., là thaddhamaccharī, ī.
Kucchito paṇo yassa kapaṇo, kipacāno, mitappacopi.
One whose livelihood is despicable is kapaṇo, from kipacāna, also mitappaco (one who eats little).
Người có nghề nghiệp đáng chê trách là kapaṇo, (cũng có nghĩa là) kipacāno, (và) mitappaco.
Kucchitaṃ pacānoti dutiyāsamāso.
He consumes little (kucchitaṃ pacānoti) — this is a dutiyāsamāsa (secondary compound).
Người nấu những thứ đáng chê trách là dutiyāsamāsa.
Mitaṃ pacatīti mitappaco, ṇo.
He cooks in moderation, hence mitappaco, with suffix 'ṇo'.
Người nấu một cách hạn chế là mitappaco, ṇo.
Catukkaṃ yācake.
These four terms refer to a beggar.
Bốn (từ) trong (nghĩa) người ăn xin.
Yācanaṃ karotīti yācanako, yācatīti vā, yāca yācane, yu.
He makes a request, hence yācanako. Or, he requests, from yāca (to request), with suffix 'yu'.
Người thực hiện việc ăn xin là yācanako, hoặc người ăn xin, yāca trong (nghĩa) ăn xin, yu.
Sakatthe ko.
The suffix 'ko' is used in its own sense.
Ko trong (nghĩa) của chính nó.
Attha yācanāyaṃ, atthanaṃ attho, so assatthīti atthī. Ṇvu, yācako.
Attha means requesting. The act of requesting is attho. He has that requesting, hence atthī. With suffix 'ṇvu', he is a beggar (yācako).
Attha trong (nghĩa) ăn xin, sự ăn xin là attho. Người có sự ăn xin đó là atthī. ṇvu, người ăn xin.
‘‘Mādisassa dhanaṃ datvā rājā saggaṃ gamissatī’’tyādinā dānaphalaṃ vaṇṇetvā vakati yācatīti vanibbako, vaṇṇassa vani, vaka ādāne, ādānamettha yācanameva.
He describes the fruit of giving, saying "By giving wealth to one like me, the king will go to heaven," and thus speaks or requests, hence vanibbako. 'Vani' is for 'vaṇṇa', and vaka means taking, which here refers to requesting.
Người ca ngợi quả báo của sự bố thí như ‘‘Vua sẽ lên thiên đàng sau khi bố thí cho người như tôi’’, rồi ăn xin, được gọi là vanibbako. Vani cho vaṇṇa, vaka trong (nghĩa) lấy. Ở đây, việc lấy chính là việc ăn xin.
741. Kiñcidūnakantaṃ patipādena nāmaṃ.
Kiñcidūnaka is a name, ending with a pad for each type.
741. Tên gọi Kiñcidūnaka được hình thành từ mỗi pāda.
Pakkhisappamacchādayo aṇḍato jātattā aṇḍajā. Narādayo pana gabbhāsayasaṅkhātajalābuto, tatra vā jātattā jalābujā. Kimi ca ḍaṃsā ca ādinā makasamaṅgurādayo ca sedajā, sedakāraṇattā usmā sedo, tato jātā sedajā. Devo ca ādinā brahmanerayikādayo ca opapātikā, upagantvā patatīti upapātī, ṇī, soḷasavassuddesikādiko attabhāvo, so yesamatthi, te opapātikā.
Birds, snakes, fish, etc., are aṇḍajā because they are born from eggs. Humans, etc., are jalābujā because they are born from the amniotic fluid, which is the womb, or because they are born within it. Worms, gnats, and also mosquitoes, bedbugs, etc., indicated by ādi, are sedajā, born from sweat; sweat (sedo) is the heat that causes it, and they are born from it. Deities, and also Brahmās, hell-beings, etc., indicated by ādi, are opapātikā, because they arise spontaneously; upapātī means to fall after arising, with suffix 'ṇī'. The self-existence of a sixteen-year-old and so forth, those who possess it, are opapātikā.
Chim, rắn, cá, v.v. sinh ra từ trứng nên gọi là noãn sinh (aṇḍajā). Con người, v.v. sinh ra từ bọc nước gọi là tử cung, hoặc sinh ra trong đó, nên gọi là thai sinh (jalābujā). Sâu bọ và muỗi, v.v. cùng với ruồi, rệp, v.v. là thấp sinh (sedajā), vì hơi nóng là nguyên nhân của mồ hôi, và những loài sinh ra từ mồ hôi đó được gọi là thấp sinh. Chư thiên, v.v. cùng với chư Phạm thiên, chúng sinh địa ngục, v.v. là hóa sinh (opapātikā). Sinh ra bằng cách hiện hữu ngay lập tức được gọi là hóa sinh. Hóa sinh là những chúng sinh có thân thể như một thiếu niên mười sáu tuổi, v.v.
Pañcakaṃ bandhanīye.
Five (terms) for binding.
Năm từ này có nghĩa là "đáng được buộc".
Sandanaṃ bandhanaṃ, taṃyogā vantu.
Sandana means "binding," because it is associated with that binding, (it becomes) sandānavantaṃ.
Sandana có nghĩa là "sự buộc". Vantu là hậu tố chỉ sự liên kết với nó.
Sandānavantaṃ kataṃ sandānitaṃ, nāmadhātumhā to, vantulopo.
Sandānitaṃ means "made to have binding," from a nominal root, with the suffix to, and elision of vantu.
Được làm cho có sự buộc là sandānitaṃ. To là hậu tố từ danh từ gốc. Vantu bị lược bỏ.
Sandānaṃ sajjā, tamassāti vā, ito.
Or, sandāna is attachment; "that attachment exists for him" becomes ito.
Hoặc sandāna là sự gắn bó, và nó có sự gắn bó đó, ito là hậu tố.
Si bandhane, to.
Si is in binding, with to suffix.
Si có nghĩa là "buộc". To là hậu tố.
Bandha bandhane, baddho.
Bandha is in binding; baddho means "bound."
Bandha có nghĩa là "buộc", baddho.
Kīla bandhane.
Kīla is in binding.
Kīla có nghĩa là "buộc".
Yamu uparame, saṃpubbo bandhane, sabbatra kammani to.
Yamu is in ceasing; preceded by saṃ, it is in binding, and in all cases, the suffix to is applied to the object.
Yamu có nghĩa là "dừng lại". Saṃ là tiền tố có nghĩa là "buộc". Trong tất cả các trường hợp, to là hậu tố cho thể bị động.
Mūtaṃ, udditaṃ, sadditampi.
Also mūtaṃ, udditaṃ, sanditaṃ.
Cũng là mūtaṃ, udditaṃ, sadditaṃ.
Mū bandhane.
Mū is in binding.
Mū có nghĩa là "buộc".
Dā avakhaṇḍane.
Dā is in cutting off.
Dā có nghĩa là "cắt đứt".
U saṃpubbo bandhane.
U preceded by saṃ is in binding.
U và saṃ là tiền tố có nghĩa là "buộc".
Vuttañca ‘‘uddānantu ca bandhana’’nti.
It is also said, "And uddāna is binding."
Cũng đã nói rằng "uddāna là sự buộc".
753. Pañcakaṃ alle, tima addabhāve niccalepi, pakkamādīhi nto.
753. Five (terms) for wet; tima is in wetness and also in immobility; from pakkama etc., the suffix nto (is applied).
753. Năm (từ này có nghĩa) trong sự ẩm ướt; tima (có nghĩa) trong trạng thái ẩm ướt và bất động, (từ các gốc) pakkama, v.v., (thêm tiếp vĩ ngữ) nto.
Alla kledane, lo, allaṃ.
Alla is in moistening, with suffix lo; allaṃ means "wet."
Alla (có nghĩa) trong sự làm ẩm, (tiếp vĩ ngữ) lo, (vì vậy) allaṃ (là như vậy).
Adda gatimhi, yācane ca, ā pubbo dā avakhaṇḍane vā, do, addaṃ.
Adda is in going and also in begging; or dā preceded by ā is in cutting off, with suffix do; addaṃ means "wet."
Adda (có nghĩa) trong sự đi, và trong sự cầu xin, hoặc (với tiền tố) ā và (gốc) dā (có nghĩa) trong sự phân chia, (tiếp vĩ ngữ) do, (vì vậy) addaṃ (là như vậy).
Kilida addabhāve, innādeso.
Kilida is in wetness; with innādeso (substitution of inna).
Kilida (có nghĩa) trong trạng thái ẩm ướt, (thay thế bằng) innādeso.
Unda kledane, inno, unno vā, sāddampi.
Unda is in moistening, with inno or unno; also sāddampi.
Unda (có nghĩa) trong sự làm ẩm, (thay thế bằng) inno, hoặc unno (là như vậy); sādda (cũng có nghĩa là) ẩm ướt.
Addaguṇayuttaṃ addaṃ, tena saha vattate sāddaṃ.
Addaṃ means "wet," that which is endowed with the quality of wetness; sāddaṃ means "it exists with that (wetness)."
Adda (có nghĩa là) ẩm ướt, kết hợp với phẩm chất ẩm ướt, (và) sāddaṃ (là) tồn tại cùng với điều đó.
755. Pajjaṃ bhāsite.
A verse for spoken.
Pajja (có nghĩa) trong sự nói.
Bhāsa byattiyaṃ vācāyaṃ.
Bhāsa is in expressing with speech.
Bhāsa (có nghĩa) trong sự phát biểu rõ ràng bằng lời nói.
Lapa byattiyaṃ vācāyaṃ, vaca bhāsane, vuttaṃ.
Lapa is in expressing with speech; vaca is in speaking; vuttaṃ means "spoken."
Lapa (có nghĩa) trong sự phát biểu rõ ràng bằng lời nói; vaca (có nghĩa) trong sự nói, (vì vậy) vuttaṃ (là như vậy).
Abhi pubbo dhā dhāraṇe, to, dhā tissa hi, hi gamane vā, abhihitaṃ.
Dhā preceded by abhi is in holding, with suffix to; the root dhā becomes hi; or hi is in going; abhihitaṃ means "spoken."
Dhā (có nghĩa) trong sự giữ, (với tiền tố) abhi, (tiếp vĩ ngữ) to, (thay thế) gốc dhā bằng hi, hoặc hi (có nghĩa) trong sự đi, (vì vậy) abhihitaṃ (là như vậy).
Khyā kathane.
Khyā is in telling.
Khyā (có nghĩa) trong sự kể.
Jappa byattiyaṃ vācāyaṃ.
Jappa is in expressing with speech.
Jappa (có nghĩa) trong sự phát biểu rõ ràng bằng lời nói.
Īra khepagativacanakampanesu, udīritaṃ.
Īra is in throwing, going, speaking, and shaking; udīritaṃ means "spoken."
Īra (có nghĩa) trong sự ném, sự đi, sự nói, sự rung động, (vì vậy) udīritaṃ (là như vậy).
Katha vākyapabandhe.
Katha is in arranging sentences.
Katha (có nghĩa) trong sự sắp xếp câu.
Gada viyattiyaṃ vācāyaṃ.
Gada is in expressing with speech.
Gada (có nghĩa) trong sự phát biểu rõ ràng bằng lời nói.
Bhaṇa bhaṇane.
Bhaṇa is in speaking.
Bhaṇa (có nghĩa) trong sự nói.
Vada viyattiyaṃ vācāyaṃ, to, vassu, uditaṃ.
Vada is in expressing with speech, with suffix to, and va becoming u; uditaṃ means "spoken."
Vada (có nghĩa) trong sự phát biểu rõ ràng bằng lời nói, (tiếp vĩ ngữ) to, (thay thế) va bằng u, (vì vậy) uditaṃ (là như vậy).
756. Catukkaṃ avamānite.
756. Four (terms) for disrespected.
Bốn (từ này có nghĩa) trong sự khinh thường.
Ñā avabodhane.
Ñā is in understanding.
Ñā (có nghĩa) trong sự hiểu biết.
Gaṇa saṅkhyāne.
Gaṇa is in counting.
Gaṇa (có nghĩa) trong sự đếm.
Bhū sattāyaṃ.
Bhū is in existing.
Bhū (có nghĩa) trong sự tồn tại.
Māna pūjāyaṃ, mana ñāṇe vā, avaparipubbā ete paribhūte.
Māna is in honoring, or mana is in knowing; these, preceded by ava and pari, mean "disrespected."
Māna (có nghĩa) trong sự tôn kính, hoặc mana (có nghĩa) trong sự hiểu biết; (các gốc này với tiền tố) ava và pari (có nghĩa) trong sự khinh thường.
Heṭṭhā katvā ñāyati, gaṇīyati, maññatīti avaññito, avagaṇito, avamānito ca.
Because one knows, counts, or considers as low, (it becomes) avaññito, avagaṇito, and avamānito.
Được biết, được đếm, được nghĩ bằng cách hạ thấp, vì vậy avaññito, avagaṇito, và avamānito (là như vậy).
Paribhavīyati avamānaṃ karīyatīti paribhūto.
Because one is disrespected, or treated with contempt, (it becomes) paribhūto.
Bị khinh thường, bị coi thường, vì vậy paribhūto (là như vậy).
Addhaṃ gilite.
Half (a stanza) for swallowed.
Một nửa (câu này có nghĩa) trong sự nuốt.
Gala adane, assi, gilito.
Gala is in eating, with a becoming i; gilito means "swallowed."
Gala (có nghĩa) trong sự ăn, (thay thế) a bằng i, (vì vậy) gilito (là như vậy).
Khāda bhakkhane.
Khāda is in eating.
Khāda (có nghĩa) trong sự ăn.
Bhuja pālanajjhohāresu.
Bhuja is in protecting and consuming.
Bhuja (có nghĩa) trong sự bảo vệ và sự nuốt.
Bhakkha adane.
Bhakkha is in eating.
Bhakkha (có nghĩa) trong sự ăn.
Adhiavapubbo hara haraṇe, to, tassa ṭo, ralopo, ajjhohaṭo.
Hara preceded by adhi and ava is in carrying, with suffix to; ta becomes ṭo, and ra is elided; ajjhohaṭo means "swallowed."
Hara (có nghĩa) trong sự mang đi, (với tiền tố) adhi và ava, (tiếp vĩ ngữ) to, (thay thế) ta bằng ṭo, (rút gọn) ra, (vì vậy) ajjhohaṭo (là như vậy).
Asa bhakkhane, asito. Jappito, gasitopi, jappa adane.
Asa is in eating; asito means "eaten." Also jappito, and gasito; jappa is in eating.
Asa (có nghĩa) trong sự ăn, (vì vậy) asito (là như vậy). Jappito, gasito (cũng có nghĩa là) nuốt; jappa (có nghĩa) trong sự ăn.
Gasa adane.
Gasa is in eating.
Gasa (có nghĩa) trong sự ăn.
758. Pubbasmiṃ kaṇḍadvaye buddhādīni nāmāni samānatthāni pakaraṇena nibaddhāni, asmimpi kaṇḍe sobhanādīni visesananāmāni, samayādīnyanekatthāni, cirassamādīni ca abyayāni pakaraṇeneva nibaddhāni, idāni pana pubbavaggesu vitthārabhayā ye na nibaddhā, taṃsaṅgahatthaṃ, taṃsamayānupālanatthañca saṃkiṇṇamārabhate ‘‘ñe yya’’miccādinā.
In the previous two sections, names such as Buddha, etc., with similar meanings, were presented in their respective contexts. In this section also, qualifying nouns such as sobhaṇa, etc., and words with multiple meanings such as samaya, etc., and indeclinables such as cirassa, etc., are presented in their respective contexts. Now, to include what was not included in the previous sections due to fear of excessive detail, and to maintain consistency with those times, the mixed section (saṃkiṇṇa) is commenced with "ñe yya" etc.
Trong hai phần trước, các danh từ như buddhādi có cùng nghĩa được kết hợp theo ngữ cảnh; trong phần này, các danh từ tính từ như sobhanādi, các từ đa nghĩa như samayādi, và các từ bất biến như cirassa, v.v., cũng được kết hợp theo ngữ cảnh. Tuy nhiên, để tổng hợp những gì chưa được kết hợp trong các nhóm trước do sợ dài dòng, và để tuân thủ các quy tắc hiện hành, phần Saṃkiṇṇa được bắt đầu bằng "ñeyya" (nên biết) v.v.
Tassattho – ihāpi saṃkiṇṇavaggepi kvāpi katthaci kriyādīsu paccayatthavasena āpaccayādīnaṃ itthiliṅgādibhāvajotakassa sabhāvassa vasena liṅgaṃ itthiliṅgādikaṃ ñeyyanti.
Its meaning is: Here too, in the Saṃkiṇṇa Vagga, the gender, such as feminine gender, should be known in some cases, such as with verbs, etc., according to the meaning of the suffix, by means of the nature that reveals the feminine gender, etc., of the ā suffix, etc.
Ý nghĩa của nó là: Ở đây, trong Saṃkiṇṇavagga này, cũng ở một số nơi trong các động từ, v.v., nên biết giống (như giống cái, v.v.) theo nghĩa của tiếp vĩ ngữ, theo bản chất biểu thị giống cái, v.v., của các tiếp vĩ ngữ ā, v.v.
Cakārena bhiyyo rūpantarādipariggahopi.
And by the particle "ca," the inclusion of further forms, etc., is also understood.
Cakāra (tiếp vĩ ngữ ca) cũng bao gồm nhiều dạng khác.
Ihāti ca upalakkhaṇaṃ, vaggantaresupi paccayatthavasena liṅgādinicchayasambhavato.
And "iha" is merely indicative, because the determination of gender is possible in other sections too, according to the meaning of the suffix.
Iha (ở đây) cũng là một dấu hiệu tượng trưng, vì việc xác định giống, v.v., theo nghĩa của tiếp vĩ ngữ cũng có thể xảy ra trong các nhóm khác.
Tikaṃ āpucchane, āpucchanañca gamanāgamanādisamaye suhajja bandhavādīnamāliṅgana cumbanasvāgatapiyavacanārogyapucchanagamanānuññādinā ānandanaṃ.
These three refer to salutation, which is the act of gladdening friends, relatives, etc., at times of coming and going, through embracing, kissing, welcoming, kind words, asking about health, or granting permission to depart, etc.
Ba (từ này có nghĩa) trong sự chào hỏi; āpucchana (sự chào hỏi) là sự làm hài lòng bạn bè, người thân, v.v., bằng cách ôm, hôn, chào mừng, nói lời thân ái, hỏi thăm sức khỏe, xin phép đi lại, v.v., vào lúc đi hay đến.
Puccha pucchane, āpucchanaṃ.
From puccha (to ask), it is āpucchanaṃ.
Puccha (có nghĩa) trong sự hỏi, (vì vậy) āpucchanaṃ (là như vậy).
Nanda samiddhiyaṃ, ānandanaṃ.
From nanda (to prosper), it is ānandanaṃ.
Nanda (có nghĩa) trong sự thịnh vượng, (vì vậy) ānandanaṃ (là như vậy).
Sabhāja pītidassanesu, sabhāja pītivacanesu vā, curādi, yu, sabhājanaṃ.
From sabhāja (to show affection), or sabhāja (to speak kindly), from the curādi group, with yu, it is sabhājanaṃ.
Sabhāja (có nghĩa) trong sự bày tỏ niềm vui, hoặc sabhāja (có nghĩa) trong lời nói vui vẻ, (thuộc nhóm) curādi, (tiếp vĩ ngữ) yu, (vì vậy) sabhājanaṃ (là như vậy).
Kasa gatiyaṃ hiṃsāyañca, niggahītāgamo, ukkaṃso, kasa vilekhane vā.
From kasa (to go), and also (to harm), with the insertion of niggahīta, it is ukkaṃso. Or from kasa (to scratch).
Từ Kasa trong ý nghĩa đi lại và làm hại, có sự thêm niggahīta, thành ukkaṃso, hoặc kasa trong ý nghĩa cào xé.
Atisayo vutto.
(Atisayo) was stated.
Atisayo đã được đề cập.
Bhusādayo pamāṇātisayavasena vuttā, ukkaṃso guṇātisayavasena vutto, atisayo pana ubhayavasenāti ubhayatra niddiṭṭhānaṃ bhedo.
Words like bhusādayo are stated in the sense of exceeding measure, ukkaṃso is stated in the sense of exceeding qualities, and atisayo is stated in both senses; thus, this is the distinction among the terms mentioned in both contexts.
Các từ bhusā và những từ khác được dùng theo nghĩa vượt quá mức độ, ukkaṃso được dùng theo nghĩa vượt quá phẩm chất, còn atisayo được dùng theo cả hai nghĩa; vậy đây là sự khác biệt của các từ được chỉ định ở cả hai nơi.
Tikaṃ jayane.
These three refer to winning.
Ba từ này trong ý nghĩa chiến thắng.
Jayanaṃ jayo, yu, jayanaṃ.
Winning is jayo, with yu, it is jayanaṃ.
Sự chiến thắng là jayo, với hậu tố yu, thành jayanaṃ.
Ti mhi jiti, nārī.
With ti, it is jiti, feminine.
Với hậu tố ti, thành jiti, là danh từ giống cái.
762. Bandhanantāni dve dve nāmāni.
762. There are two names ending in bandhana.
762. Hai từ, hai danh từ kết thúc bằng bandhana.
Vasa kantiyaṃ.
From vasa (to desire).
Từ Vasa trong ý nghĩa yêu thích.
Kamu kantiyaṃ,ti.
From kamu (to desire), with ti.
Từ Kamu trong ý nghĩa yêu thích.
Vidha vedhane, byathane ca anekatthattā, a, ikārassa yādeso, byadho, vedho.
From vidha (to pierce), and also (to torment) due to having many meanings, with a, the i-vowel becomes yā, so byadho, and also vedho.
Từ Vidha trong ý nghĩa xuyên thủng và làm phiền, do có nhiều nghĩa, a được thêm vào, i được thay bằng yā, thành byadho, vedho.
Gaha upādāne nibandhane ca, gaho, gāho ca.
From gaha (to take), and also (to bind), it is gaho, and also gāho.
Từ Gaha trong ý nghĩa nắm giữ và ràng buộc, thành gaho và gāho.
Vara āvaraṇe, varo.
From vara (to cover), it is varo.
Từ Vara trong ý nghĩa che chắn, thành varo.
Vu saṃvaraṇe,ti, vuti.
From vu (to cover), with ti, it is vuti.
Từ Vu trong ý nghĩa kiềm chế, thành vuti.
Paca pāke, itthiyamatiyavo vā, a.
From paca (to cook), or with atiyavo in the feminine gender, with a.
Từ Paca trong ý nghĩa nấu nướng, hoặc atiyavo trong giống cái, a.
Pacanaṃ pāko, ṇo.
Cooking is pāko, with ṇo.
Sự nấu nướng là pāko, với hậu tố ṇo.
Dvayaṃ āhvāne.
These two refer to offering.
Hai từ này trong ý nghĩa mời gọi.
Hu dānādanahabyappadānesu, ṇo, havo.
From hu (to give, to take, to offer oblations), with ṇo, it is havo.
Từ Hu trong ý nghĩa dâng cúng, nhận lấy và hiến tế, với hậu tố ṇo, thành havo.
Ti mhi huti. Dvayaṃ anubhavane.
With ti, it is huti. These two refer to experiencing.
Với hậu tố ti, thành huti. Hai từ này trong ý nghĩa trải nghiệm.
Vida ñāṇe, ṇo, vedo.
From vida (to know), with ṇo, it is vedo.
Từ Vida trong ý nghĩa tri thức, với hậu tố ṇo, thành vedo.
Vida vedanākhyānanivāsesu, curādi, yu, vedanaṃ, vā kāro vedanāsaddassa napuṃsakattāpekkho.
From vida (in the sense of feeling, proclaiming, dwelling), from the curādi group, with yu, it is vedanaṃ. The vā-sound is in anticipation of vedanā being neuter.
Từ Vida trong ý nghĩa cảm thọ, diễn tả và cư trú, thuộc nhóm curādi, với hậu tố yu, thành vedanaṃ, vākāro liên quan đến giống trung của từ vedanā.
763. Dvayaṃ dhanādijāniyaṃ.
763. These two refer to loss of wealth, etc.
763. Hai từ này trong ý nghĩa mất mát tài sản, v.v.
Jara vayohānimhi, yu, jīraṇaṃ, assī.
From jara (to decay with age), with yu, it is jīraṇaṃ, where a becomes ī.
Từ Jara trong ý nghĩa suy giảm tuổi tác, với hậu tố yu, thành jīraṇaṃ, a thành ī.
Hā cāge, yu, nadādi, rasso, hassa jo, jāni.
From hā (to abandon), with yu, from the nadādi group, with shortening, the ha becomes ja, so it is jāni.
Từ Hā trong ý nghĩa từ bỏ, với hậu tố yu, thuộc nhóm nadādi, nguyên âm ngắn, ha thành jo, thành jāni.
Tā pālane, yu, ṇattaṃ.
From tā (to protect), with yu, the na becomes ṇa.
Từ Tā trong ý nghĩa bảo vệ, với hậu tố yu, thành ṇattaṃ.
Dvayaṃ pamāṇe.
These two refer to measure.
Hai từ này trong ý nghĩa đo lường.
Mā māne,ti, pamiti.
From mā (to measure), with ti, it is pamiti.
Từ Mā trong ý nghĩa đo lường, với hậu tố ti, thành pamiti.
A mhi pamā.
With a, it is pamā.
Với hậu tố a, thành pamā.
Dvayaṃ saṃyoge.
These two refer to conjunction.
Hai từ này trong ý nghĩa kết hợp.
Silisa āliṅgane.
From silisa (to embrace).
Từ Silisa trong ý nghĩa ôm ấp.
Saṃpubbo dhā dhāraṇe, i, sandhanaṃ sandhi. Dvayaṃ khaye.
From dhā (to hold), prefixed with saṃ, with i, the conjunction is sandhi. These two refer to destruction.
Từ Dhā với tiền tố Saṃ trong ý nghĩa giữ gìn, với hậu tố i, sự kết nối là sandhi. Hai từ này trong ý nghĩa tiêu diệt.
Khi khaye, ṇo, isse, e aya, khayo.
From khi (to destroy), with ṇo, with i becoming e, and e becoming aya, it is khayo.
Từ Khi trong ý nghĩa tiêu diệt, với hậu tố ṇo, i thành e, e thành aya, thành khayo.
Ci caye, apapubbo khaye.
From ci (to collect), prefixed with apa, it refers to destruction.
Từ Ci trong ý nghĩa tích lũy, với tiền tố apa trong ý nghĩa tiêu diệt.
Dvayaṃ sadde.
These two refer to sound.
Hai từ này trong ý nghĩa âm thanh.
Ru sadde, ṇo, vuddhyādeso.
From ru (to sound), with ṇo, there is a lengthening substitution.
Từ Ru trong ý nghĩa âm thanh, với hậu tố ṇo, có sự tăng trưởng nguyên âm.
Raṇa sadde.
From raṇa (to sound).
Từ Raṇa trong ý nghĩa âm thanh.
A, raṇo.
With a, it is raṇo.
Với hậu tố a, thành raṇo.
Dvayaṃ sabhāvavigame.
These two refer to the loss of natural state.
Hai từ này trong ý nghĩa mất đi bản chất.
Silisa āliṅgane, pavipubbo taṃsabhāvavigame, vigato dhuro sadisabhāvo yasmāti vidhuro, ‘‘vidhuraṃ pavisilese, klivañca vikale tisū’’ti* rabhaso.
From silisa (to embrace), prefixed with pavi, it refers to the loss of that natural state. It is vidhuro because the similar nature (dhuro sadisabhāvo) has departed. "vidhuraṃ in the sense of separation, and neuter when lacking; in all three (genders), as rabhaso."
Từ Silisa trong ý nghĩa ôm ấp, với tiền tố pavi trong ý nghĩa mất đi bản chất đó, vidhuro là cái mà từ đó sự tương đồng đã mất đi; "vidhuraṃ trong ý nghĩa chống đối, và klivañca trong ý nghĩa khuyết tật ở ba giống" (Cintāmaṇiṭīkā 22.20), rabhaso.
Vidha vidhāne vā, uro.
Or from vidha (to arrange), with uro.
Hoặc vidha trong ý nghĩa sắp đặt, với hậu tố uro.
Dvayaṃ āsane.
These two refer to sitting.
Hai từ này trong ý nghĩa ngồi.
Visa pavesane, upavesanaṃ.
From visa (to enter), it is upavesanaṃ.
Từ Visa trong ý nghĩa đi vào, thành upavesanaṃ.
Āsa upavesane, āsanaṃ.
From āsa (to sit), it is āsanaṃ.
Từ Āsa trong ý nghĩa ngồi, thành āsanaṃ.
766. Tipādaṃ adhippāye.
These three refer to intention.
766. Ba từ này trong ý nghĩa ý định.
Cittamadhyāgantvā sayatīti ajjhāsayo. Anamipubbe āsayo. Adhipayati citteti adhippāyo, ṇo, paya gamane.
It is ajjhāsayo because the mind approaches and settles in. When not prefixed with ani, it is āsayo. It is adhippāyo because it directs the mind (adhipayati citteti), with ṇo, from paya (to go).
Ajjhāsayo là cái nằm trong tâm. Āsayo khi không có tiền tố anamipubbe. Adhippāyo là cái mà tâm hướng tới, với hậu tố ṇo, từ paya trong ý nghĩa đi.
Citte abhisandhāyatīti abhisandhi, dvīsu.
It is abhisandhi because it closely unites with the mind (citte abhisandhāyati), in two genders.
Abhisandhi là cái mà tâm hướng tới, ở cả hai giống.
Bhavati citteti bhāvo, ṇo.
It is bhāvo because it exists in the mind (bhavati citte), with ṇo.
Bhāvo là cái xảy ra trong tâm, với hậu tố ṇo.
Adhimuccanaṃ citte adhiṭṭhānaṃ adhimutti, nārī.
The resolute determination in the mind is adhimutti, feminine.
Sự quyết tâm trong tâm là adhimutti, là danh từ giống cái.
Chando taṇhāyampi vutto.
The word chando is also used for craving.
Chando cũng được đề cập trong ý nghĩa khát ái.
769. Dvayaṃ gattānaṃ maddane.
769. Both (words are for) massaging the limbs.
769. Hai từ này trong ý nghĩa xoa bóp cơ thể.
‘‘Sambāhano’ṅgamaddako’’ti vopālito, saṃpubbo vāha payatane, maddane vā, yu.
"Sambāhano'ṅgamaddako" means vopālito. With saṃ as prefix, from vāha (root) for effort or for massaging, with yu (suffix).
"Sambāhano là người xoa bóp cơ thể" (Vopālita), từ Vāha với tiền tố Saṃ trong ý nghĩa nỗ lực, hoặc xoa bóp, với hậu tố yu.
Madda maddane.
From madda (root) for massaging.
Từ Madda trong ý nghĩa xoa bóp.
Dvayaṃ nānārammaṇādīsu visappane.
Both (words are for) spreading in various objects, etc.
Hai từ này trong ý nghĩa lan tỏa trong nhiều đối tượng, v.v.
Sara gamane, ṇa.
From sara (root) for moving, with ṇa (suffix).
Từ Sara trong ý nghĩa đi lại, với hậu tố ṇa.
Sappa gamane, yu, visappanaṃ.
From sappa (root) for moving, with yu, it is visappanaṃ.
Từ Sappa trong ý nghĩa đi lại, với hậu tố yu, thành visappanaṃ.
772. Tikaṃ pāṭihāriye.
772. Three (words are for) miracle.
772. Ba từ trong nghĩa thần thông (pāṭihāriya).
Hi gatimhi, paṭito hissa heraṇa hīraṇa, pāṭiheraṃ, pāṭihīraṃ. Yadādinā hāriyañca, pāṭihāriyaṃ, atha vā paṭipakkhe haratīti pāṭihīraṃ, ṇo, assī.
From hi (root) for going, from paṭi, heraṇa and hīraṇa are substitutes for hi. Pāṭiheraṃ, pāṭihīraṃ. Also, hāriya by yādī etc., pāṭihāriyaṃ. Alternatively, it removes adversaries, therefore pāṭihīraṃ. ṇo (suffix), the a becomes ī.
Căn hi trong ý nghĩa đi, từ paṭi và hi tạo thành heraṇa và hīraṇa, là pāṭiheraṃ, pāṭihīraṃ. Hoặc với yadādinā và hāriyañca, là pāṭihāriyaṃ. Hoặc là, vì nó loại bỏ những điều đối nghịch, nên là pāṭihīraṃ, với hậu tố ṇo, và ī thay cho a.
Ekārādese pāṭiheraṃ.
When e is the substitute, it is pāṭiheraṃ.
Với sự thay thế e, là pāṭiheraṃ.
Ṇya mhi pāṭihāriyaṃ, vihatupakkilesena paccāharitabbaṃ pavattetabbanti pāṭihīrantiādipi kātabbaṃ.
With ṇya, it is pāṭihāriyaṃ. It should also be formed as pāṭihīra because it is to be brought back or caused to occur by one who has dispelled defilements.
Với hậu tố ṇya, là pāṭihāriyaṃ. Cũng nên hiểu rằng pāṭihīra là điều cần được thực hiện hoặc phát triển bởi người đã loại bỏ các phiền não.
Dvayaṃ pupphādinā udakādīnaṃ paribhāvane.
Both (words are for) perfuming water, etc., with flowers, etc.
Hai từ trong nghĩa tẩm ướp nước, v.v., bằng hoa, v.v.
Sundaraṃ karīyate yenāti saṅkhāro, ṇo, kharādeso.
That by which (something) is well-made is saṅkhāro. ṇo (suffix), khara is the substitute.
Thứ gì được làm đẹp đẽ bởi nó, nên là saṅkhāro, với hậu tố ṇo, và sự thay thế kharā.
Vasa nivāse, yu, vāsanā, kilesādīnaṃ sattivisesepi.
From vasa (root) for dwelling, with yu, it is vāsanā, also for a specific latent power of defilements, etc.
Căn vasa trong ý nghĩa cư trú, với hậu tố yu, là vāsanā, cũng dùng cho một loại năng lực đặc biệt của các phiền não, v.v.
Sā hi kusalāpi atthi akusalāpi abyākatāpi, tathā pahātabbāpi atthi appahātabbāpi.
Indeed, that (vāsanā) is wholesome, unwholesome, and indeterminate. Likewise, it is to be abandoned and not to be abandoned.
Quả thật, có những vāsanā là thiện, có những là bất thiện, và có những là vô ký. Tương tự, có những cần phải đoạn trừ, và có những không cần phải đoạn trừ.
Tattha yā kusalābyākatā, na sā pahātabbā.
Among these, the wholesome and indeterminate (vāsanā) is not to be abandoned.
Trong số đó, những vāsanā thiện và vô ký thì không cần phải đoạn trừ.
Yā pana akusalā, sā sukhumataratāya bhagavatoyeva ariyamaggena pahātabbā, nāññesaṃ.
However, the unwholesome (vāsanā), due to its extreme subtlety, is to be abandoned only by the Noble Path of the Blessed One, not by others.
Còn những vāsanā bất thiện, do tính chất vi tế hơn, chỉ có Đức Thế Tôn mới có thể đoạn trừ bằng Thánh đạo, chứ không phải ai khác.
Evaṃ sante ariyānampi apāyūpapatti siyāti?
If that is so, would Ariyas also be reborn in states of woe?
Nếu vậy, liệu các bậc Thánh có thể tái sinh vào các khổ cảnh không?
Na siyā, sabbesameva ariyānaṃ apāyūpapattihetukāya vāsanāya pahīnattā.
No, they would not, because all Ariyas have abandoned the vāsanā that causes rebirth in states of woe.
Không thể, vì tất cả các bậc Thánh đều đã đoạn trừ vāsanā là nguyên nhân tái sinh vào các khổ cảnh.
Duvidhā hi akusalā vāsanā kāyavacīpayogahetubhūtā ca apāyūpapattihetubhūtā ca.
Indeed, there are two kinds of unwholesome vāsanā: that which is the cause of bodily and verbal action, and that which is the cause of rebirth in states of woe.
Quả thật, vāsanā bất thiện có hai loại: loại là nguyên nhân của hành động thân và khẩu, và loại là nguyên nhân của sự tái sinh vào các khổ cảnh.
Tattha purimā bhagavatoyeva ariyamaggena pahātabbā, itarā sabbesampi ariyamaggenāti, tasmā yaṃ vuttaṃ ‘‘buddhāva savāsane kilese pajahituṃ sakkonti, nāññe’’ti, taṃ kāyavacīpayogahetubhūtaṃ vāsanaṃ sandhāya vuttaṃ, netaranti niṭṭhametthāvagantabbaṃ.
Among these, the former is to be abandoned only by the Noble Path of the Blessed One. The latter is to be abandoned by the Noble Path of all Ariyas. Therefore, what was said, "Only Buddhas can abandon defilements together with their vāsanā, not others," refers to the vāsanā that causes bodily and verbal action, and not the other. This conclusion should be understood here.
Trong số đó, loại thứ nhất chỉ có Đức Thế Tôn mới có thể đoạn trừ bằng Thánh đạo, còn loại thứ hai thì tất cả các bậc Thánh đều có thể đoạn trừ bằng Thánh đạo. Do đó, điều đã nói rằng "chỉ có chư Phật mới có thể đoạn trừ các phiền não cùng với vāsanā, chứ không phải ai khác" là nói đến vāsanā là nguyên nhân của hành động thân và khẩu, chứ không phải loại kia. Đây là điều cần được hiểu rõ.
774. Tikaṃ pāṭhe.
774. Three (words are for) recitation.
774. Ba từ trong nghĩa đọc.
Paṭha viyattiyaṃ vācāyaṃ, ṇo, pāṭho.
From paṭha (root) for distinct speech, with ṇo, it is pāṭho.
Căn paṭha trong ý nghĩa phát biểu bằng lời nói, với hậu tố ṇo, là pāṭho.
Ni pubbe nipāṭho, a mhi nipaṭho. Dvayaṃ apaharitādino vatthuno anvesane.
With ni as prefix, it is nipāṭho. With a, it is nipaṭho. Both (words are for) searching for a lost item, etc.
Với tiền tố ni, là nipāṭho. Với hậu tố a, là nipaṭho. Hai từ trong nghĩa tìm kiếm vật bị mất cắp, v.v.
Ci caye, cayanamatra anvesanaṃ.
From ci (root) for collecting. Here, collecting means searching.
Căn ci trong ý nghĩa tích lũy, ở đây sự tích lũy là sự tìm kiếm.
Magga anvesane, curādi, yu, ete dve apume, saṃvikkhanaṃpyatra.
From magga (root) for searching, curādi, with yu. These two (words) are not masculine; saṃvikkhana is also here.
Căn magga trong ý nghĩa tìm kiếm, thuộc nhóm curādi, với hậu tố yu. Hai từ này là giống bất biến. saṃvikkhanaṃ cũng có nghĩa ở đây.
778. Samavāyatthādivācake bahavo samayasadde jātiyā saṅgayha ‘‘samayo’’ti ekavacananiddeso kato.
778. Many words like samaya which denote meanings such as conjunction are collectively referred to as "samayo" in the singular. Among those meanings, in phrases such as "kālañca samayañca upādāya", it (refers to) samavāya, meaning the confluence of conditions.
778. Nhiều từ samaya dùng để chỉ nghĩa hợp nhất, v.v., được nhóm lại theo loại và được gọi là "samayo" (số ít).
Tatra ‘‘kālañca samayañca upādāyā’’tyādīsu* samavāye paccayasāmaggiyaṃ.
Among those, in phrases like "depending on time and season", it means conjuncture or confluence of conditions.
Trong đó, ở các đoạn như "kālañca samayañca upādāyā" (Dī. Ni. 1.447), samaya có nghĩa là sự hợp nhất, sự hội đủ các điều kiện.
‘‘Mahāsamayo pavanasmiṃ, devakāyā samāgatā’’tyādīsu samūhe.
In phrases like "A great assembly in the forest, divine beings assembled", it means an assembly.
Trong các đoạn như "Mahāsamayo pavanasmiṃ, devakāyā samāgatā" (Đại hội chư thiên trong rừng, chư thiên đã tụ họp), samaya có nghĩa là nhóm, hội chúng.
‘‘Samayopi kho te bhaddāli appaṭividdho’’tyādīsu* kāraṇe.
In phrases like "Indeed, Bhaddāli, your reason (for not fulfilling the training) is not penetrated", it means a cause.
Trong các đoạn như "Samayopi kho te bhaddāli appaṭividdho" (Ma. Ni. 2.135), samaya có nghĩa là nguyên nhân.
‘‘Ekoyeva ca kho khaṇo ca samayo cā’’tyādīsu* khaṇe okāse.
In phrases like "Indeed, there is only one moment and one opportunity", it means a moment or an occasion.
Trong các đoạn như "Ekoyeva ca kho khaṇo ca samayo cā" (A. Ni. 8.29), samaya có nghĩa là khoảnh khắc, cơ hội.
‘‘Abhisamayattho’’tyādīsu paṭivedhe.
In phrases like "the meaning of direct comprehension", it means direct comprehension.
Trong các đoạn như "Abhisamayattho", samaya có nghĩa là sự thấu hiểu.
‘‘Ekaṃ samayaṃ bhagavā’’tyādīsu* kāle.
In phrases like "On one occasion, the Blessed One", it means time.
Trong các đoạn như "Ekaṃ samayaṃ bhagavā" (Dī. Ni. 1.1), samaya có nghĩa là thời gian.
‘‘Sammā mānābhisamayā’’tyādīsu* pahāne.
In phrases like ‘‘Sammā mānābhisamayā’’ (Rightly by the direct comprehension of conceit), it refers to abandonment.
Trong các đoạn như "Sammā mānābhisamayā" (Ma. Ni. 1.28), samaya có nghĩa là sự đoạn trừ.
‘‘Atthābhisamayā dhīro’’tyādīsu lābhe* .
In phrases like ‘‘Atthābhisamayā dhīro’’ (The wise one, by the comprehension of benefit), it refers to attainment.
Trong các đoạn như "Atthābhisamayā dhīro" (Saṃ. Ni. 1.129), samaya có nghĩa là sự đạt được.
‘‘Samayappavādake tindukācire’’tyādīsu* diṭṭhiyaṃ.
In phrases like ‘‘Samayappavādake tindukācire’’ (At the Tinduka grove where expounders of doctrines reside), it refers to view.
Trong các đoạn như "Samayappavādake tindukācire" (Ma. Ni. 2.208), samaya có nghĩa là quan điểm.
Tattha sahakārīkāraṇatāya sannijjhaṃ sameti samavetīti samayo, samavāyo.
Therein, samaya means convergence, assembly, because it unites and comes together through being a co-operative cause.
Trong đó, vì nó hội tụ và hợp nhất một cách chặt chẽ như một nguyên nhân hỗ trợ, nên là samayo, nghĩa là sự hợp nhất.
Samaṃ, saha vā avayavānaṃ ayanaṃ pavatti avaṭṭhānanti samayo, samūho, yathā – samudāyoti avayavasahāvatthānameva hi samūhoti.
Samaya means group, an aggregation, because it is the coming together, the occurrence, the standing together of parts, just as "samudāya" means the very collective standing of parts as a group.
Sự đi, sự diễn tiến, sự tồn tại của các bộ phận một cách hài hòa hoặc cùng nhau, nên là samayo, nghĩa là tập hợp, giống như samudāyo. Quả thật, sự cùng tồn tại của các bộ phận chính là tập hợp.
Avasesapaccayānaṃ samāgame eti phalaṃ etasmā uppajjati pavattati cāti samayo, kāraṇaṃ, yathā ‘‘samudāyo’’ti.
Samaya means cause, just as "samudāya," because from the coming together of remaining conditions, fruit arises and occurs.
Khi các điều kiện còn lại hội tụ, kết quả phát sinh và diễn tiến từ đó, nên là samayo, nghĩa là nguyên nhân, giống như samudāyo.
Sametisamāgacchati ettha maggabrahmacariyaṃ tadādhārapuggalehīti samayo, khaṇo.
Samaya means opportune moment, because in it, or by it, the noble conduct of the path converges with the individuals who are its basis.
Nơi mà đời sống phạm hạnh (maggabrahmacariya) hội tụ với những người là nền tảng của nó, nên là samayo, nghĩa là khoảnh khắc.
Abhimukhaṃ ñāṇena sammā etabbo avagantabboti abhisamayo, dhammānaṃ aviparīto sabhāvo.
Abhisamaya means the non-erroneous intrinsic nature of phenomena, because it is to be understood correctly with wisdom, facing it.
Điều cần được hiểu rõ ràng bằng trí tuệ, nên là abhisamayo, nghĩa là bản chất không sai lệch của các pháp.
Abhimukhabhāvena sammā eti gacchati bujjhatīti abhisamayo, dhammānaṃ aviparītasabhāvāvabodho.
Abhisamaya means the comprehension of the non-erroneous intrinsic nature of phenomena, because one rightly comes to, moves towards, and understands it in a face-to-face manner.
Vì nó đi đến, đạt được và hiểu rõ ràng bằng trí tuệ, nên là abhisamayo, nghĩa là sự thấu hiểu bản chất không sai lệch của các pháp.
Sameti ettha, etena vā saṅgacchati satto, sabhāvadhammo vā sahajātādīhi, uppādādīhi vāti samayo, kālo, dhammappavattimattatāya atthato abhūtopi hi kālo dhammappavattiyā adhikaraṇaṃ viya, karaṇaṃ viya ca parikappanāmattasiddhena rūpena voharīyatīti.
Samaya means time, because in it, or by it, a being or an intrinsic phenomenon (like contact) comes together with co-arisen factors, or with origination, etc. For although time is non-existent in ultimate reality, being merely the occurrence of phenomena, it is spoken of in a conceptualized form as if it were the locus or instrument of the occurrence of phenomena.
Nơi mà chúng sinh, hoặc pháp tự tính, hội tụ hoặc kết hợp với các pháp đồng sinh, v.v., hoặc với sự sinh khởi, v.v., nên là samayo, nghĩa là thời gian. Quả thật, thời gian, mặc dù không thực sự tồn tại theo nghĩa bản chất do chỉ là sự diễn tiến của các pháp, nhưng được nói đến như một hình thức được giả định, như là nơi chốn hoặc phương tiện của sự diễn tiến các pháp.
Samassa nirodhassa yānaṃ, sammā vā yānaṃ apagamoti samayo, pahānaṃ.
Samaya means abandonment, being the going to cessation, or the correct going away, or complete separation.
Sự đi đến sự diệt trừ một cách hài hòa, hoặc sự đi đến sự diệt trừ một cách hoàn toàn, nên là samayo, nghĩa là sự đoạn trừ.
Samiti saṅgati samodhānanti samayo, paṭilābho, sameti sambandho eti attano visaye pavattati, daḷhaggahaṇabhāvato vā sampayuttā ayanti pavattanti sattā yathābhinivesaṃ etenāti samayo, diṭṭhi.
Samaya means attainment, being union, coming together, convergence. It means connection, it comes to exist in its own sphere, or because beings, being connected due to strong grasping, proceed and occur according to their pre-dispositions through it; thus, samaya means view.
Sự kết hợp, sự hội tụ, sự hợp nhất, nên là samayo, nghĩa là sự đạt được. Hoặc, vì nó liên kết và diễn tiến trong phạm vi của chính nó, hoặc, vì chúng sinh, do sự chấp thủ mạnh mẽ, liên kết và diễn tiến theo sự chấp trước của mình, nên là samayo, nghĩa là tà kiến.
Diṭṭhisaṃyojanena hi sattā ativiya bajjhantīti, evaṃ tasmiṃ tasmiṃ atthe samayasaddassa pavatti veditabbā.
Indeed, beings are excessively bound by the fetter of views. Thus, the usage of the word samaya in each of those meanings should be understood.
Quả thật, chúng sinh bị ràng buộc rất chặt bởi kiết sử tà kiến. Như vậy, sự diễn tiến của từ samaya trong từng nghĩa đó cần được hiểu rõ.
Samayasaddassa atthuddhāre abhisamayasaddassa udāharaṇaṃ sopasaggo, anupasaggo ca samayasaddo samavāyādyatthavācako hotīti dassanatthaṃ.
The example of abhisamaya in the explication of the meaning of the word samaya is for showing that the word samaya, both with and without a prefix, can denote meanings such as convergence.
Trong việc giải thích các nghĩa của từ samaya, ví dụ về từ abhisamaya được đưa ra để chỉ rằng từ samaya có cả tiền tố và không có tiền tố đều có thể mang nghĩa hợp nhất, v.v.
Evaṃ sabbatra udāharaṇaṃ taṃtadatthānurūpanibbacanādayo daṭṭhabbā.
Thus, in all cases, examples and explanations suitable for their respective meanings should be observed.
Tương tự như vậy, khắp nơi cần phải hiểu các ví dụ và các cách giải thích ngữ nguyên phù hợp với từng ý nghĩa.
781-782. Rathaṅgaṃ cakkadvayaṃ.
781-782. Chariot-part (rathaṅga) means the two wheels.
781-782. Rathaṅga (bộ phận xe) là hai bánh xe.
Lakkhaṇaṃ cakkalakkhaṇaṃ.
Mark (lakkhaṇa) means the wheel-mark.
Lakkhaṇa (đặc điểm) là dấu hiệu bánh xe.
‘‘Mayā pavattitaṃ cakka’’ntyādīsu* dhammacakke.
In phrases like ‘‘The Dhamma-wheel set in motion by me,’’ it refers to the Dhamma-wheel (dhammacakka).
Dhammacakka (bánh xe Pháp) là trong các câu như “Bánh xe do Ta vận hành.”
Uracakkaṃ nāma khuracakkaṃ ‘‘cakkaṃ bhamati matthake’’ti* .
Uracakka means the razor-sharp wheel, in ‘‘A wheel revolves on the head.’’
Uracakka (bánh xe ngực) là bánh xe lưỡi dao, như trong câu “Bánh xe quay trên đỉnh đầu.”
‘‘Catucakkaṃ navadvāra’’ntyādīsu* iriyāpathacakke. ‘‘Cattārimāni, bhikkhave, cakkāni, yehi samannāgatānaṃ devamanussānaṃ catucakkaṃ vattatī’’tyādīsu* sampatticakke. ‘‘Pitarā pavattitaṃ cakkaṃ anuvattetī’’tyādīsu* cakkaratane.
In phrases like ‘‘Four-wheeled, with nine doors,’’ it refers to the wheel of postures (iriyāpathacakka). In phrases like ‘‘Bhikkhus, these are the four wheels; endowed with them, the four-wheeled (life) of gods and humans revolves,’’ it refers to the wheel of prosperity (sampatticakka). In phrases like ‘‘He makes the wheel set in motion by his father continue to revolve,’’ it refers to the wheel-gem (cakkaratana).
Iriyāpathacakka (bánh xe oai nghi) là trong các câu như “Bốn bánh xe, chín cửa,” v.v. Sampatticakka (bánh xe thành tựu) là trong các câu như “Này các tỳ-khưu, có bốn bánh xe này, nhờ đó mà bánh xe bốn chi của chư thiên và loài người vận hành,” v.v. Cakkaratana (bánh xe báu) là trong các câu như “Bánh xe do cha vận hành, con tiếp tục vận hành theo,” v.v.
Maṇḍalaṃ ‘‘alātacakka’’ntyādīsu ‘‘asanivicakka’’nti* ca.
Circle (maṇḍala) in phrases like ‘‘fire-brand circle’’ and ‘‘lightning circle.’’
Maṇḍala (vòng tròn) là trong các câu như “vòng tròn lửa,” v.v. và “vòng tròn sét.”
Balaṃ thāmo.
Strength (bala) means might.
Bala (sức mạnh) là sức lực.
Kulālo kumbhakāro, tassa bhaṇḍe kulālacakkanti.
Potter (kulāla) is a kumbhakāra; in his wares, it is the potter’s wheel (kulālacakka).
Kulāla (thợ gốm) là người làm gốm, bánh xe của thợ gốm là kulālacakka.
Āṇāyaṃ ‘‘cakkaṃ vattayati pāṇīna’’nti* .
In authority (āṇā): ‘‘He turns the wheel of authority for sentient beings.’’
Āṇāyaṃ (quyền lực) là trong câu “vận hành bánh xe quyền lực cho chúng sinh.”
Āyudhe cakkākāre āyudhe.
In weapon (āyudha), it is a weapon shaped like a wheel.
Āyudhe (vũ khí) là vũ khí hình bánh xe.
Dānaṃ deyyadhammo.
Giving (dāna) is an offerable object.
Dāna (bố thí) là pháp đáng cho.
Rāsi khandho.
Heap (rāsi) is a mass.
Rāsi (đống) là uẩn.
Saddhagāthāpi gāthāyeva.
Even a saddhagāthā is simply a gāthā.
Saddhagāthā cũng là gāthā.
784. Sabhāvo aviparītattho.
784. Sabhāva (nature) means the undeviating meaning.
784. Sabhāva (bản chất) là ý nghĩa không sai lệch.
Pariyatti pariyāpuṇitabbā vinayābhidhammasuttantā.
Pariyatti (study) refers to the Vinaya, Abhidhamma, and Suttanta, which are to be learned.
Pariyatti (giáo điển) là Vinaya, Abhidhamma và Suttanta cần phải học.
Ñāyo yutti, sappaṭipadā vā maggādayo.
Ñāya (method) means logical reasoning, or the paths and so forth, together with the practice.
Ñāya (phương pháp) là sự hợp lý, hoặc các con đường như đạo, v.v.
Ñeyye saṅkhāravikāralakkhaṇanibbānapaññattivasena pañcavidhe ñeyye.
Ñeyya (knowables) refers to the five kinds of knowables: formations (saṅkhāra), transformations (vikāra), characteristics (lakkhaṇa), Nibbāna, and concepts (paññatti).
Ñeyya (đối tượng nhận thức) là năm loại đối tượng nhận thức: saṅkhāra (hành), vikāra (biến dị), lakkhaṇa (đặc tướng), nibbāna (Niết Bàn), paññatti (chế định).
Nissattatā sattasabhāvassa abhāvatā.
Nissattatā (absence of a being) means the absence of the nature of a being.
Nissattatā (không có chúng sinh) là sự không tồn tại của bản chất chúng sinh.
Āpattiyaṃ ‘‘pārājikaṃ dhamma’’nti.
Āpattiyaṃ (in an offence) as in “pārājikaṃ dhammaṃ” (an offence of defeat).
Āpattiyaṃ (phạm lỗi) là “pháp Pārājika.”
‘‘Saha dhammena niggayhā’’tyādīsu kāraṇe.
“Saha dhammena niggayhā” (reproaching in accordance with the Dhamma) and so forth, in the sense of a cause (kāraṇa).
Kāraṇa (lý do) là trong các câu như “cùng với pháp mà khiển trách,” v.v.
Ādinā samayaññūpamāhiṃsādīsupi dhammo.
By the word ādi (beginning), Dhamma is also included in the meanings of view (samaya), knowledge (ñāṇa), simile (upamā), non-harming (ahiṃsā), and so forth.
Ādi (v.v.) cũng là dhamma (pháp) trong samayaññūpamāhiṃsādi (sự hiểu biết thời gian, sự so sánh, sự làm hại, v.v.).
788-789. Rukkhādo dumādimhi.
788-789. Rukkhādo (tree, etc.) means in tree and so forth.
788-789. Rukkhādo (cây cối, v.v.) là cây, v.v.
Vijjamāne bhūtaguṇe.
Vijjamāne (existing) means in existing quality.
Vijjamāne (hiện hữu) là guṇa hiện hữu.
Arahante ‘‘yo ca kālaghaso bhūto, sabhūtapaciniṃ pacī’’ti* .
Arahante (in an Arahant) as in “yo ca kālaghaso bhūto, sabhūtapaciniṃ pacī” (who eats time, and ripens all beings).
Arahante (A-la-hán) là trong câu “người đã trở thành kẻ ăn thời gian, người đã làm cho chúng sinh trưởng thành.”
Khandhapañcake ‘‘bhūtamidaṃ, sāriputta, samanupassathā’’ti* .
In the five aggregates (khandhapañcake) as in “bhūtamidaṃ, sāriputta, samanupassathā” (Sāriputta, observe these real things).
Khandhapañcake (năm uẩn) là trong câu “Này Sāriputta, hãy quán sát năm uẩn này.”
Satte pāṇimhi.
Satte (in a being) means in a living being (pāṇin).
Satte (chúng sinh) là sinh vật.
Mahābhūte pathavādike.
Mahābhūte (in great elements) means in earth and so forth.
Mahābhūte (đại chủng) là đất, v.v.
Amanusso devarakkhasādi.
Amanusso (non-human) means devas, yakkhas, and so forth.
Amanusso (phi nhân) là thiên thần, dạ-xoa, v.v.
Vijjamānatthavajjite rukkhādo nāriyaṃ na bhavati, vijjamānatthe, pana atītādīsu ca vāccaliṅgo.
In tree and so forth, when the meaning of "existing" is excluded, it is not feminine; but in the meaning of "existing" and in past tenses, etc., it follows the gender of the noun.
Khi nghĩa của vijjamāna (hiện hữu) bị loại bỏ, nó không ở giống cái đối với cây cối v.v.; nhưng khi nó có nghĩa là hiện hữu, hoặc trong quá khứ v.v., thì nó theo giống của từ được nói đến.
Patte sampatte.
Patte (reached) means attained.
Patte có nghĩa là đạt đến.
Same tulyatthe.
Same (equal) means in the sense of similar.
Same có nghĩa là tương đương.
792. Nikāyo sadhammīnaṃ gaṇo.
792. Nikāyo (collection) means a group of fellow Dhamma-farers.
792. Nikāyo có nghĩa là tập hợp của những người cùng Pháp.
Sandhi paṭisandhi.
Sandhi (connection) means re-linking consciousness (paṭisandhi).
Sandhi có nghĩa là tái sinh (paṭisandhi).
Sāmaññe visesādhāre.
Sāmaññe (in commonality) means in the basis of specifics.
Sāmaññe có nghĩa là cái nền chung của các đặc tính.
Pasūti mātukucchito nikkhamanaṃ, kulaṃ khattiyādikulaṃ.
Pasūti (birth) means coming out from the mother’s womb; kulaṃ (family) means a noble family, etc.
Pasūti có nghĩa là sự xuất hiện từ bụng mẹ; kulaṃ có nghĩa là dòng dõi như dòng dõi chiến sĩ (khattiya) v.v.
Bhavo bhavanakriyā.
Bhavo (existence) means the act of existing.
Bhavo có nghĩa là hành động hiện hữu.
Visesyo upādhi, yassa vasena bhinnesu sabalādīsu abhinnā dhīsaddā vattante.
Visesyo (that which is distinguished) is a qualifier, by virtue of which the undifferentiated word "dhi" operates in differentiated cases like sabala, etc.
Visesyo có nghĩa là phẩm chất (upādhi), nhờ đó các từ như dhī (trí tuệ) vẫn được dùng không khác biệt trong các trường hợp khác nhau như bò đốm v.v.
Sumanāyaṃ mālatiyaṃ.
Sumanāyaṃ (in jasmine) means in mālati (jasmine).
Sumanāyaṃ có nghĩa là hoa nhài (mālatī).
Saṅkhatalakkhaṇe saṅkhatadhammānaṃ lakkhaṇe.
Saṅkhatalakkhaṇe (in the characteristic of formations) means in the characteristic of conditioned phenomena.
Saṅkhatalakkhaṇe có nghĩa là đặc tính của các pháp hữu vi (saṅkhata-dhamma).
797-798. Suto vissute pākaṭe.
797-798. Suto (heard) means renowned (vissuta), famous (pākaṭa).
797-798. Suto vissute có nghĩa là nổi tiếng, hiển nhiên.
Avadhārite upalakkhite.
Avadhārite (determined) means observed (upalakkhite).
Avadhārite có nghĩa là được nhận biết.
Upacite rāsīkate.
Upacite (accumulated) means gathered in a heap (rāsīkate).
Upacite có nghĩa là được tích lũy.
Anuyogo pucchā.
Anuyogo (application) means questioning (pucchā).
Anuyogo có nghĩa là câu hỏi.
Kilinne tinte.
Kilinne (moistened) means wet (tinte).
Kilinne có nghĩa là ẩm ướt.
Sotaviññeyyaṃ saddāyatanaṃ.
Sotaviññeyyaṃ (audible) means sound object (saddāyatana).
Sotaviññeyyaṃ có nghĩa là cảnh âm thanh (saddāyatana).
Satthaṃ saddasatthādi, sutanāmako vā eko satthaviseso.
Satthaṃ (science) means the science of grammar and so forth, or a specific kind of being named Suta.
Satthaṃ có nghĩa là các bộ luận ngữ pháp (saddasattha) v.v., hoặc một loại chúng sinh đặc biệt tên là Suta.
Etesu dvīsu atthesu sutaṃ napuṃsakaṃ.
In these two meanings, sutaṃ is neuter.
Trong hai nghĩa này, sutaṃ là giống trung.
Putte suto pulliṅgo, rājinipi suto.
In the sense of son, suto is masculine; also suto in the sense of a king.
Trong nghĩa con trai, suto là giống đực; trong nghĩa vua, cũng là suto.
799. Yuge katādicatukke.
799. Yuge (in an age) means in the four ages of Kṛta (Kapa), etc.
799. Yuge có nghĩa là bốn thời đại như Kṛta v.v.
Leso anumānañāṇavisayo.
Leso (a little) means the object of inferential knowledge (anumānañāṇa).
Leso có nghĩa là đối tượng của trí tuệ suy luận.
Paññattiyaṃ ‘‘kappatthero’’ti.
Paññattiyaṃ (in designation) as in “Kappatthero” (Elder Kappa).
Trong paññattiyaṃ (sự chế định), như ‘‘trưởng lão Kappa’’ (kappatthero).
Paramāyumhi ‘‘kappaṃ saggamhi modatī’’ti.
Paramāyumhi (in the maximum lifespan) as in “kappaṃ saggamhi modatī” (he delights in heaven for an eon).
Trong paramāyumhi (tuổi thọ tối đa), như ‘‘sống vui trong cõi trời suốt một kiếp’’ (kappaṃ saggamhi modatī).
Aññatra kappādīsu pulliṅge.
Elsewhere, in kappa and so forth, it is masculine.
Ở những nơi khác, như trong các loại kappa (kiếp) v.v., nó là giống đực.
Sadise pana tīsu liṅgesu.
However, in the sense of similar, it is in all three genders.
Nhưng trong nghĩa tương tự, nó là ba giống.
Samaṇavohāro vinayāgato samaṇānaṃ vohāro.
Samaṇavohāro (monk’s usage) means the usage of monks as found in the Vinaya.
Samaṇavohāro có nghĩa là cách nói của các Sa-môn theo Vinaya.
Kappabindu cīvare katabindu.
Kappabindu (permissible mark) means a mark made on a robe.
Kappabindu có nghĩa là chấm đã làm trên y phục.
Samantatte samantabhāve.
Samantatte (in completeness) means in the state of being all-round.
Samantatte có nghĩa là sự bao quanh.
Antarakappo mahākappassa asītimo bhāgo.
Antarakappo (intermediate eon) means the eightieth part of a mahākappa.
Antarakappo là một phần tám mươi của đại kiếp (mahākappa).
Ādisaddena asaṅkhyeyyamahākappe saṅgaṇhāti.
By the word ādi, it includes asaṅkhyeyya (incalculable) and mahākappas.
Với từ ādi, nó bao gồm vô số đại kiếp (asaṅkhyeyyamahākappa).
Takke vitakke.
Takke (in conjecture) means in vitakka (initial application of thought).
Takke có nghĩa là suy tư (vitakka).
Vidhi vidhānaṃ.
Vidhi (rule) means regulation.
Vidhi có nghĩa là sự sắp đặt.
804. Dravo madhvādi.
804. Dravo (liquid) means honey and so forth.
804. Dravo có nghĩa là chất lỏng như mật ong v.v.
Madhurādīsu chasu rasesu.
Madhurādīsu (in sweet tastes, etc.) means in the six tastes.
Trong madhurādīsu (vị ngọt v.v.) là sáu vị.
Pārado sūto.
Pārado (mercury) means quicksilver.
Pārado có nghĩa là thủy ngân (sūta).
Siṅgārādo nava nāṭyarase.
Siṅgārādo (in erotic sentiment, etc.) means in the nine dramatic sentiments.
Siṅgārādo có nghĩa là chín loại vị kịch (nāṭyarasa).
Rasarattamaṃsamedaṭṭhisukkaṭṭhimiñjavasena satta dhātavo, tabbhede.
The seven dhātus (elements) are in the sense of chyle, blood, flesh, fat, bone, marrow, and semen, and their divisions.
Bảy dhātavo (yếu tố) theo mạch, máu, thịt, mỡ, xương, tinh dịch và tủy xương; trong các loại đó.
Kicce phassādidhammānaṃ saṅghaṭṭanādikicce.
Kicce (in function) means in the function of impingement and so forth for phenomena like contact (phassa).
Trong kicce (chức năng) là chức năng va chạm (saṅghaṭṭana) v.v. của các pháp như xúc (phassa) v.v.
Sampatti tesaṃyeva.
Sampatti (attainment) means the fulfillment of those very things.
Sampatti là sự thành tựu của chính những điều đó.
1072. Bahusaddo ‘‘ekasmiṃ, dvīsu ca na pavattatī’’tyādīsuyeva pavattatīti maññamāno ‘‘tyādo’’ti vadati.
1072. Thinking that the word bahu occurs only in (cases) like “it does not occur in one or in two (cases),” (he) says “tyādo”.
1072. Từ Bahu (nhiều) không được dùng cho một hoặc hai, mà chỉ dùng cho ba trở lên, vì nghĩ như vậy nên nói ‘‘tyādo’’.
‘‘Ekavacanaṃ, bahuvacana’’nti vuttattā pana dvīsupi bahusaddo vattateva.
However, since “singular and plural” is stated, the word bahu also occurs in two (cases).
Tuy nhiên, vì có nói ‘‘ekavacanaṃ, bahuvacanaṃ’’ (số ít, số nhiều), nên từ bahu cũng được dùng cho hai.
Ācariyena vā parasamayavacanāni manasi katvā ‘‘tyādo’’ti vuttaṃ.
Or the teacher, having kept in mind the terms of other schools, stated “tyādo”.
Hoặc là, vị thầy đã nói ‘‘tyādo’’ khi ghi nhớ các cách nói của các giáo phái khác.
Tividhañhi tattha vacanaṃ ekavacanaṃ dvivacanaṃ bahuvacananti.
For there, the terms are of three kinds: singular, dual, and plural.
Thật vậy, ở đó có ba loại số: số ít, số đôi và số nhiều.
Sabbapārisadattā hi byākaraṇassa sabbesaṃ vādā katthaci kathīyante.
Indeed, because grammar encompasses all (forms of) speech, the views of all (teachers) are sometimes mentioned.
Vì ngữ pháp bao trùm tất cả, nên các quan điểm của mọi người đôi khi được đề cập.
1083. Puṇṇatā paripuṇṇatā.
1083. Puṇṇatā means completeness.
1083. Puṇṇatā (sự đầy đủ) là sự hoàn toàn đầy đủ.
Avajjaṃ doso.
Avajjaṃ means fault.
Avajja (lỗi lầm) là lỗi lầm.
Manakkārepi ābhogo.
Ābhogo also means in mental advertence.
Ābhoga (sự chú ý) cũng là sự chú ý.
Āḷisaddo itthī.
The word āḷi means woman.
Từ āḷi là phụ nữ.
Sakhī vayasā.
Sakhī means friend.
Sakhī (bạn) là bạn đồng lứa.
Setu jalavāraṇo, nadyādimaggo ca.
Setu means a dam that holds water, and also a path over a river etc.
Setu (cầu) là đập nước, và cũng là con đường qua sông, v.v.
Satte sattiyutte, thiretyattho.
Satte means endowed with strength, meaning firm.
Satta (kiên cố) là có sức mạnh, tức là kiên cố.
‘‘Daḷho thūle bhuse satte, pagāḷhepi daḷhe mato’’ti vopālito.
“ Daḷho is known in thick, intense, sentient being, and also in firm, deep,” thus said Vopālita.
Vopālita nói: ‘‘Daḷha (kiên cố) được biết đến là dày, mạnh, kiên cố, và cũng là sâu sắc.’’
1087. Khaṇḍe sakale.
1087. Khaṇḍe means in a piece.
1087. Khaṇḍa (phần) là toàn bộ.
Paṇṇe rukkhādīnaṃ paṇṇe.
Paṇṇe means in a leaf of trees etc.
Paṇṇa (lá) là lá của cây, v.v.
Kaṇḍe sare.
Kaṇḍe means in an arrow.
Kaṇḍa (mũi tên) là mũi tên.
Salākā vaṇopayuttā.
Salākā means a stick used for wounds, or a voting-stick.
Salākā (thẻ) được dùng cho vết thương.
Sucino bhāvo sucittaṃ, tasmiṃ.
Sucittaṃ means the state of being pure, in that.
Trạng thái của sự thanh tịnh là sucitta, trong đó.
Gate gamanakriyāyaṃ.
Gate means in the action of going.
Gata (sự đi) là hành động đi.
‘‘Dhāva gatisuddhiya’’nti hi dhātupāṭho.
For the root-list states: “dhāva means going and purifying”.
Quả thật, trong từ điển gốc, dhāva là ‘‘đi và thanh tịnh’’.
Hāvo itthīnaṃ siṅgārabhāvajakriyā.
Hāvo means the alluring gestures of women arising from amorous sentiment.
Hāva (cử chỉ quyến rũ) là hành động tạo ra vẻ quyến rũ của phụ nữ.
Avijjāya aññāṇe.
Avijjāya means in ignorance.
Avijjā (vô minh) là sự ngu dốt.
Mucchane visaññibhāve.
Mucchane means in the state of fainting.
Mucchana (sự ngất xỉu) là trạng thái bất tỉnh.
1089. Kurūre kakkhaḷakammante.
1089. Kurūre means in a cruel act.
1089. Kurūra (hung ác) là người có hành động tàn nhẫn.
Parasmiṃ paraṭṭhāne, paraloke vā.
Parasmiṃ means in another place, or in the other world.
Parasma (nơi khác) là ở nơi khác, hoặc ở thế giới khác.
Atra ṭhāne, loke vā.
Atra means in this place, or in this world.
Atta (nơi đây) là ở nơi này, hoặc ở thế giới này.
Aṅko cihanaṃ.
Aṅko means a mark.
Aṅka (dấu hiệu) là dấu hiệu.
Aparādhe nāṭakaparicchedepi aṅko.
Aṅko also refers to an offense, and a chapter in a play.
Aṅka (hồi) cũng là tội lỗi và phần của vở kịch.
Apavādo lokagarahā.
Apavādo means public censure.
Apavāda (sự khiển trách) là sự chê bai của thế gian.
Dese desavisese.
Dese means in a specific region.
Desa (nơi chốn) là một nơi chốn đặc biệt.
‘‘Bhave janapado dese, jane janapadepi ce’’ti vopālito.
“ Bhave (means) in a country, in a region, and also in people, and in a country,” thus said Vopālita.
Vopālita nói: ‘‘Janapada (quốc độ) được dùng cho quốc độ, cho người dân, và cho quốc độ.’’
‘‘Raṅgo dāne khale rāge, tacche raṅgaṃ tipumhi ce’’ti vopālito.
‘‘Raṅga (color) is in giving, in a threshing floor, in attachment, and in the bark; and raṅga (tin) is also in tin,’’ thus said Vopālita.
Theo Vopālita, từ "Raṅgo" dùng cho sự bố thí, cho sân đập lúa, cho sự dính mắc, và cho bụi cây; từ "Raṅgaṃ" dùng cho thiếc.
Peyye udakādike.
Peyya (means) drinkable, like water etc.
Từ Peyye dùng cho nước uống và các loại đồ uống khác.
Pītiyaṃ pivanakriyāyaṃ.
Pīti (means) in the act of drinking.
Từ Pītiyaṃ dùng cho hành động uống.
‘‘Rakkhaṇe pītiyaṃ pāna’’nti vopālito.
‘‘Pāna (drinking) is in protection, and in drinking,’’ thus said Vopālita.
Theo Vopālita, từ "Pānaṃ" dùng cho sự bảo vệ và cho hành động uống.
Iṇe, ukkhepane ca uddhāro.
Uddhāra (means) a debt, and also lifting up.
Từ Uddhāro dùng cho nợ và cho sự nhấc lên.
Ummāre dvārummāre.
Ummāra (means) a door-sill.
Từ Ummāre dùng cho ngưỡng cửa.
Eḷakasaddassa ajassāpi vācakattā ‘‘eḷako aje’’ti vuttaṃ.
Since the word eḷaka is also a denoter of aja (goat), it is said ‘‘eḷaka is a goat’’.
Vì từ Eḷaka cũng là một từ chỉ con dê, nên được nói là "eḷako aje".
1138. Balavaṃ suṭṭhu atīva kimuta su ati ete cha atisayatthe.
Balavaṃ, suṭṭhu, atīva, kimuta, su, ati — these six words refer to "excessive."
1138. Balavaṃ, suṭṭhu, atīva, kimuta, su, ati — sáu từ này dùng để chỉ sự vượt trội. Suṭṭhu cũng dùng để khen ngợi. Kimuta cũng dùng trong câu hỏi. Āho, kiṃ, kimu, udāhu, kimuta, uda — sáu từ này dùng trong vikappe (sự lựa chọn, sự phân vân).
Pasaṃsāyañca suṭṭhu. Pañhepi kimuta. Āho kiṃ kimu udāhu kimuta uda ete cha vikappe vitakke.
Suṭṭhu is also in praise. Kimuta is also in questioning. Āho, kiṃ, kimu, udāhu, kimuta, uda — these six refer to vikappe (doubt/deliberation).
Trong đó, từ āho có nguyên âm dài ở đầu.
Tatra āhosaddo dīghādi.
Among these, the word āho has a long vowel at the beginning.
Thật vậy, Bhāguri nói rằng: "Diṭṭho, āho, udāhu ca, vikappatthe vibhāvane" (Diṭṭho, āho, và udāhu dùng trong nghĩa lựa chọn và sự biểu lộ). Ví dụ: Khāṇurayamāho puriso (Đây là gốc cây hay là người?).
‘‘Diṭṭho āho udāhu ca, vikappatthe vibhāvane’’ti hi bhāguri. Khāṇurayamāho puriso.
Indeed, Bhāguri said, "Diṭṭha, āho, and udāhu are for doubt and clear manifestation." For example, "Is this a stump, or is it a man?"
Ruddo thì nói rằng từ có nguyên âm ngắn ở đầu "aho" dùng trong nghĩa chúa tể, sự vượt trội, sự lựa chọn, và sự ngạc nhiên.
Ruddo tu rassādimāha ‘‘issarepyadhikepi ca, vikappevimhayepyaho’’ti.
Rudda, however, states that the short vowel beginning aho means "in a lord, in excess, in doubt, and in wonder."
Từ Kimu có nguyên âm ngắn ở cuối.
Kimusaddo rassanto.
The word kimu ends in a short vowel.
Kimāyaṃ khāṇu, kimu puriso (Đây là gốc cây hay là người?).
Kimāyaṃ khāṇu, kimu puriso.
Is this a stump? Is it a man?
Từ Uda có nguyên âm ngắn ở đầu.
Udasaddo rassādi.
The word uda begins with a short vowel.
Dhūmoyamoda kāpotaṃ (Đây là khói hay là bồ câu?). Trong nghĩa tập hợp, có tiếp vĩ ngữ ṇo.
Dhūmoyamoda kāpotaṃ, samūhatthe ṇo.
Is this smoke or a flock of pigeons? The suffix ṇo is for a multitude.
Từ Kiñca cũng dùng trong nghĩa lựa chọn.
Kiñcasaddopi vikappe.
The word kiñca is also for doubt.
Từ Kimuta đã được nói là dùng trong nghĩa vượt trội.
Kimutasaddo atisayeti vutto.
The word kimuta was mentioned as meaning "excessive."
Từ Kimuta được đề cập trong ý nghĩa vượt trội.
1162-1163. Vibhatyantanāmasarākhyātapatirūpake abyaye dassetvā tadaññabhāve abyaye dassetumāha ‘‘ādikamme’’iccādi.
1162-1163. Having shown indeclinables that are like case-ending nouns, sounds, and verbs, the text now says ‘‘ādikamme’’ etc., to show other kinds of indeclinables.
1162-1163. Sau khi trình bày các abyaya (trạng từ) có hình thức giống như các từ tận cùng bằng vibhatti, danh từ, nguyên âm và động từ, để trình bày các abyaya không thuộc loại đó, kinh văn nói "ādikamme" v.v.
Tatra vibhatyantapatirūpakaṃ yathā – ‘‘cirassaṃ, ciraṃ, cireni’’ccādi.
For example, a pseudo-case-ending is: ‘‘cirassaṃ, ciraṃ, cireni’’ and so on.
Trong đó, abyaya có hình thức giống như từ tận cùng bằng vibhatti là "cirassaṃ, ciraṃ, cireni" v.v.
Nāmapatirūpakaṃ yathā – ‘‘āma, sāhu, lahu, opāyika’’miccādi.
For example, a pseudo-noun is: ‘‘āma, sāhu, lahu, opāyika’’ and so on.
Abyaya có hình thức giống như danh từ là "āma, sāhu, lahu, opāyika" v.v.
Sarapatirūpakaṃ yathā – ‘‘a’’-iccādi.
For example, a pseudo-sound is: ‘‘a’’- and so on.
Abyaya có hình thức giống như nguyên âm là "a" v.v.
Ākhyātapatirūpakaṃ yathā – ‘‘atthi’’iccādi.
For example, a pseudo-verb is: ‘‘atthi’’ and so on.
Abyaya có hình thức giống như động từ là "atthi" v.v.
Sambhavo pabhavo.
Sambhavo means origin.
Sambhavo là sự phát sinh.
Udiṇṇe pavuddhe vaḍḍhane.
Udiṇṇe means in increase, growth.
Udiṇṇe là sự phát triển, tăng trưởng.
Tisa pīṇane,ti, titti.
Tisa means in satisfaction, leading to titti.
Tisa là sự thỏa mãn, tức là titti.
Niyoge niyojane.
Niyoge means in appointment/commission.
Niyoge là sự chỉ định.
Agge uttame.
Agge means in supreme.
Agge là tối thượng.
Tappare tappadhāne.
Tappare means in having that as primary.
Tappare là điều chủ yếu.
Saṅge laggane.
Saṅge means in attachment.
Saṅge là sự bám víu.
Pakāre sadise, bhede vā.
Pakāre means in likeness, or in difference.
Pakāre là tương tự, hoặc là sự khác biệt.
Antobhāve pakkhitte.
Inclusion, insertion.
Antobhāve là sự bao gồm.
Viyoge pavāse.
Separation, parting.
Viyoge là sự chia ly.
Avayave padese.
A part, a region.
Avayave là một phần.
Dhitiyaṃ vīriye padhāne.
In steadfastness, energy, exertion.
Dhitiyaṃ là sự tinh tấn, nỗ lực.
Ete catthā dhātusaṃyogatthā vā nāmasaṃyogatthā vā bhavanti.
These meanings arise either from conjunction with verbal roots or from conjunction with nouns.
Những ý nghĩa này có thể là ý nghĩa kết hợp với căn hoặc ý nghĩa kết hợp với danh từ.
Asaṃyogassa pana nāmapadassa attho ‘‘po siyā paramatthasmiṃ, pātu vātesu pā bhave’’ti ekakkharakose* vutto.
But the meaning of a noun that is uncombined is stated in the Ekakkharakosa: "Po may be in the supreme meaning; pā may be in manifestation, in winds."
Tuy nhiên, ý nghĩa của danh từ không kết hợp được nói trong Ekakkharakosa như sau: "Po có thể mang nghĩa tối thượng, pā có thể mang nghĩa hiển lộ trong gió."
1174. Pacchātthe anucaro.
1174. In the sense of "after" is a follower.
1174. Trong nghĩa sau thì là anucaro (người theo sau).
Bhusatthe anuggato.
In the sense of "very much" is renowned.
Trong nghĩa bao trùm thì là anuggato (nổi tiếng).
Sadise anurūpo.
In "similar" is appropriate.
Trong nghĩa tương tự thì là anurūpo (phù hợp).
Anuvattiyaṃ anveti.
In "following" means follows in succession.
Trong sự tiếp nối, nó theo sau.
Hīne anu sāriputtaṃ paññavanto.
In "inferior" are those wise ones inferior to Sāriputta.
Trong sự thấp kém, những người trí tuệ kém hơn Sāriputta.
Tatiyatthe nadimanvavasitā bārāṇasī.
In the sense of the instrumental case, Bārāṇasī is situated along the river.
Với nghĩa thứ ba, Bārāṇasī nằm dọc theo con sông.
Dese, lakkhaṇe, vicchāyaṃ, itthambhūte, bhāgādike ca anu. Lakkhaṇe rukkha’manu vijjotate cando.
Anu is used in the sense of place, sign, pervading, such a state, and a part, etc. In "sign": The moon shines along the tree.
Trong ý nghĩa về nơi chốn, dấu hiệu, sự bao trùm, trạng thái, và phần, v.v., là anu. Về dấu hiệu, mặt trăng chiếu sáng theo cây.
Vicchāyaṃ rukkhaṃ rukkhamanu tiṭṭhati.
In "pervading": He stands by every tree.
Trong sự bao trùm, nó đứng theo từng cây.
Itthambhūte sādhu devadatto mātara’manu.
In "such a state": Devadatta is good to his mother.
Trong trạng thái, Devadatta rất tốt đối với mẹ mình.
Bhāge yadettha maṃ anu siyā.
In "part": Whatever share of this belongs to me.
Trong phần, phần nào của ta ở đây sẽ là của ta.
1195. Khalusaddo nisedhe vākyālaṅkāre vākyabhūsāyaṃ avadhāraṇe evatthe, pasiddhiyañca vattati.
1195. The word khalu is used in the sense of prohibition, in adorning a sentence, in the emphasizing sense of eva, and in the sense of renown.
1195. Từ khalu được dùng trong sự phủ định, trong vākyālaṅkāre (sự trang trí câu), trong ý nghĩa avadhāraṇe eva (chỉ sự xác định), và trong sự nổi tiếng.
Abhitosaddo āsanne abhimukhe ubhayato iccatthe, ādinā sīghe, sākalye ca atthe vattati.
The word abhito is used in the sense of 'near', 'facing', 'on both sides'; and by extension, in the sense of 'quickly' and 'entirely'.
Từ abhito được dùng trong ý nghĩa gần gũi, đối diện, cả hai bên, và ādi (v.v.) cũng được dùng trong ý nghĩa nhanh chóng và toàn bộ.
Āsanne abhitoyaṃ nadī.
In the sense of near: This river is near.
Āsanne – con sông này gần.
Abhimukhe abhitova tātā.
In the sense of facing: Father, it is in front of you.
Abhimukhe – đối diện với cha.
Ubhayatoiccatthe abhito maggassa.
In the sense of on both sides: On both sides of the path.
Với ý nghĩa ubhayato – hai bên đường.
Sīghe abhito adhīyitvā.
In the sense of quickly: Having run quickly.
Sīghe – sau khi học nhanh chóng.
Sākalye abhito vanaṃ daḍḍhaṃ.
In the sense of entirely: The forest was entirely burnt.
Sākalye – toàn bộ khu rừng đã bị cháy.
1200. Pacchāsaddo patīciyaṃ disāyaṃ.
1200. The word pacchā is used in the western direction.
1200. Từ pacchā là trong phương patīciyaṃ (phía tây).
Carime anāgate kāle.
In the last time, in the future time.
Carime là trong thời gian tương lai.
Sāmisaddo tu addhe bhāge, jigucchane nindāyañca.
The word sāmi, however, is used in half, in a portion, and in disgust, in censure.
Từ sāmi là trong addhe (một nửa), và trong jigucchane (sự chỉ trích).
Addhe bhāge sāmi vuttaṃ, jigucchanepi tadeva.
In the sense of 'half', sāmi is used; in disgust, the same applies.
Từ sāmi được nói đến trong nghĩa một nửa phần, và cũng vậy trong nghĩa ghê tởm.
Pātu pakāse pakāsanīye, sambhave uppattiyañca.
Pātu in manifestation, in what is to be manifested, and in occurrence, in arising.
Từ pātu có nghĩa là biểu lộ, hiển lộ, và cũng trong nghĩa phát sinh.
Mithosaddo aññoññeiccatthe, rahoiccatthe ca.
The word mitho is used in the sense of 'mutually' and 'secretly'.
Từ mitho có nghĩa là lẫn nhau, và cũng trong nghĩa riêng tư.
1202-1203. Saṅkhyātāsaṅkhyātatthānaṃ upasagganipātasaṅkhyātānaṃ abyayānaṃ pasiddhe pacurappayoge ekacce vā dassetvā tadaññepi saṅkhepanayena dassetumāha ‘‘tuni’’ccādi.
1202-1203. Having shown some of the prominent and frequently used indeclinables, which are counted as upasaggas and nipātas, and also those whose meanings are numerous and limited, to show other indeclinables in brief, it states: " tuni", etc.
1202-1203. Sau khi trình bày một số từ bất biến (abyaya) phổ biến và thường dùng, bao gồm các tiền tố (upasagga) và tiểu từ (nipāta) có hoặc không có ý nghĩa số lượng, để trình bày những từ khác một cách tóm tắt, nên nói "tuni" và vân vân.
Ettha ca tunādisaddehi jjupariyantehi tadantāva gahitā, na hi kevalānaṃ etesaṃ abyayabhāvo sambhavati.
And here, by the words beginning with tuna and ending with jju, only those ending in them are taken, for the indeclinable nature of these words alone is not possible.
Ở đây, với các từ bắt đầu bằng tuna và kết thúc bằng jju, chỉ những từ có hậu tố đó được lấy, vì bản thân chúng không thể là từ bất biến.
Tassattho – tunapaccayanto ca tathā tvāna tave tvā tuṃ dhā so thā kkhattuṃ to tha tra hiñcanaṃ hiṃ haṃ dhi ha yakārato hiṃdha dhunā rahi dāni, kiṃsmā vo dācanaṃ dājjathaṃ thattaṃ jjhajjupaccayanto ca abyayībhāvasamāso ca tunādīnaṃ yādesanto ca abyayaṃ nāma bhaveti.
Its meaning is: a word ending in the suffix tuna, and similarly tvāna, tave, tvā, tuṃ, dhā, so, thā, kkhattuṃ, to, tha, tra, hiñcanaṃ, hiṃ, haṃ, dhi, ha, those ending in the letter ya, hiṃdha, dhunā, rahi, dāni, kiṃ, smā, vo, dācanaṃ, dā, jja, thaṃ, thattaṃ, jjhā, and the suffix jju, as well as an abyayībhāva compound, and those ending in the yā-substitute of tunādi, are indeed indeclinables.
Ý nghĩa của nó là – một từ có hậu tố tuna, và cũng vậy tvāna, tave, tvā, tuṃ, dhā, so, thā, kkhattuṃ, to, tha, tra, hiñcanaṃ, hiṃ, haṃ, dhi, ha, yakāra, hiṃdha, dhunā, rahi, dāni, kiṃsmā, vo, dācanaṃ, dājjathaṃ, thattaṃ, jjhajjupaccayanto, và một hợp chất (samāsa) abyayībhāva, và một từ kết thúc bằng yādesanto của tunādīnaṃ, được gọi là từ bất biến (abyaya).
Payogo yathā – ‘‘kātuna, katvāna, kātave, katvā, kātuṃ, sabbadhā, sabbaso, sabbathā, catukkhattuṃ, sabbato, sabbattha, sabbatra, kuhiñcanaṃ, kuhiṃ, kuhaṃ, sabbadhi, iha, yahiṃ, idha, adhunā, etarahi, idāni, kva, kudācanaṃ, kadā, ajja, kathaṃ, aññathattaṃ, ekajjhaṃ, sajju, upanagaraṃ, antopāsādaṃ, abhivandiya’’iccādi.
Examples of usage are: "kātuna, katvāna, kātave, katvā, kātuṃ, sabbadhā, sabbaso, sabbathā, catukkhattuṃ, sabbato, sabbattha, sabbatra, kuhiñcanaṃ, kuhiṃ, kuhaṃ, sabbadhi, iha, yahiṃ, idha, adhunā, etarahi, idāni, kva, kudācanaṃ, kadā, ajja, kathaṃ, aññathattaṃ, ekajjhaṃ, sajju, upanagaraṃ, antopāsādaṃ, abhivandiya," and so on.
Cách dùng như sau: “kātuna (đã làm), katvāna (đã làm), kātave (để làm), katvā (đã làm), kātuṃ (để làm), sabbadhā (bằng mọi cách), sabbaso (bằng mọi cách), sabbathā (bằng mọi cách), catukkhattuṃ (bốn lần), sabbato (từ mọi nơi), sabbattha (ở mọi nơi), sabbatra (ở mọi nơi), kuhiñcanaṃ (ở bất cứ đâu), kuhiṃ (ở đâu), kuhaṃ (ở đâu), sabbadhi (ở mọi nơi), iha (ở đây), yahiṃ (khi nào), idha (ở đây), adhunā (bây giờ), etarahi (hiện tại), idāni (bây giờ), kva (ở đâu), kudācanaṃ (khi nào), kadā (khi nào), ajja (hôm nay), kathaṃ (như thế nào), aññathattaṃ (sự khác biệt), ekajjhaṃ (cùng nhau), sajju (ngay lập tức), upanagaraṃ (gần thành phố), antopāsādaṃ (bên trong cung điện), abhivandiya (sau khi đảnh lễ)” v.v...
Idaṃ pana sabbesampi abyayānaṃ saṅkhepalakkhaṇaṃ.
This, however, is the summary definition of all indeclinables.
Đây là định nghĩa tóm tắt cho tất cả các từ bất biến.
Tatra dutiyā bhujaṅgappayātaṃ nāma.
Among these, the second is called Bhujagappayāta.
Trong số đó, bài thứ hai được gọi là Bhujaṅgappayāta.
Tāsaṃ ayaṃ sambandhādhippāyā atthavaṇṇanā – yo parakkamabhujo nāma bhūpālo rājā kāresi, rakkhesīti ca iminā sambandho.
This is the commentary on the meaning with its connection and intention: The king named Parakkamabhujo caused (it) to be done and protected (it); the connection is with this.
Đây là phần giải thích ý nghĩa và mối liên hệ của chúng: Vị vua (bhūpālo) tên là Parakkamabhujo đã xây dựng (kāresi) và bảo vệ (rakkhesi), có mối liên hệ với điều này.
Kiṃguṇo so rājā?
What were the qualities of that king?
Vị vua đó có những phẩm chất gì?
Guṇabhūsano saddhādiguṇālaṅkāradharo.
He was adorned with virtues, possessing the ornaments of virtues such as faith.
Ngài là Guṇabhūsano, người mang trang sức của những phẩm chất như đức tin (saddhā) v.v.
Tejassī tejoyutto.
He was resplendent with glory.
Ngài là Tejassī, người có uy đức.
Jayī arijayena yutto.
He was victorious, endowed with victory over enemies.
Ngài là Jayī, người chiến thắng kẻ thù.
Kesarivikkamo kesarasīho viya sūraguṇayutto, vīriyavā ca.
He was courageous like a lion, endowed with heroic qualities like a lion's mane, and also full of energy.
Ngài là Kesarivikkamo, người có phẩm chất dũng mãnh như sư tử có bờm, và có tinh tấn.
Sa kattha nivāsī?
Where did he reside?
Ngài cư trú ở đâu?
So rājā laṅkāyamāsi laṅkānāmake dīpe nivāsanasīlo.
That king resided in Laṅkā, in the island named Laṅkā.
Vị vua đó Laṅkāyamāsi, thường trú tại hòn đảo tên là Laṅkā.
Ciraṃ cirakālaṃ vibhinnaṃ tidhā vibhinnaṃ nikāyattayasmiṃ nikāyattayaṃ bhikkhusaṅghaṃ sammā nayena hetunā samagge samaggaṃ kāresi, kāritantoyaṃ karotīti kammiko, tathā sadehaṃva attano kāyaṃ iva niccādaro hutvā dīghakālaṃ mahagghehi ca paccayehi taṃ nikāyattayaṃ rakkhesi.
For a long time, he brought about the unity of the three Nikāya-aggregates (the community of bhikkhus), which had been divided into three, in a proper and rational way; this is a causative verb, meaning 'causes to do', thus it is a karmic action; and in the same way, being constantly devoted as if to his own body, for a long time, he protected that three-fold Nikāya-aggregate with costly requisites.
Ngài đã ciraṃ (lâu dài) sammā (một cách đúng đắn) và có lý do đã làm cho nikāyattayasmiṃ (ba bộ phái) tăng đoàn (bhikkhusaṅgha), đã bị vibhinnaṃ (chia rẽ) thành ba phần, trở nên samagge (hòa hợp); đây là một động từ nguyên nhân từ gốc karoti (làm). Tương tự, ngài đã bảo vệ ba bộ phái đó niccādaro (luôn luôn quan tâm) như sadehaṃva (chính thân thể của mình) trong một thời gian dài với các vật dụng (paccaya) mahagghehi (quý giá).