7-10. Aññenāti sammutisaccabhūtena.
"By another" – by what is conventional truth.
7-10. Bởi cái khác nghĩa là bởi cái là sự thật quy ước.
Parassāti sakavādino.
"Of the other" – of the proponent.
Của người khác nghĩa là của người nói bên mình.
So hi paravādinā paro nāma hoti.
For he is called 'the other' by the opponent.
Quả thật, người đó là người khác đối với người nói bên khác.
Paṭiññāpaṭikkhepānaṃ bhinnavisayattā ‘‘avirodhitattā’’ti vuttaṃ.
"Because of not contradicting" is said, due to the different objects of the admission and refutation.
Vì sự tuyên bố và sự bác bỏ có đối tượng khác nhau, nên đã nói "không mâu thuẫn".
Abhinnādhikaraṇaṃ viya hi abhinnavisayameva viruddhaṃ nāma siyā, na itaranti adhippāyo.
For only that which has the same basis, like a non-different object, would be contradictory, not the other – this is the intention.
Ý nghĩa là chỉ những điều có cùng đối tượng mới mâu thuẫn, giống như những điều có cùng căn cứ, chứ không phải những điều khác.
Tamevatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘na hi…pe… āpajjatī’’ti āha.
To explain that very meaning, it says, "Truly...etc....falls into."
Để làm rõ ý nghĩa đó, đã nói: “không…v.v… rơi vào.”
Yadi evaṃ kathamidaṃ niggahaṭṭhānaṃ jātanti āha ‘‘attano panā’’tiādi.
If so, how did this come to be a point of rebuke? It says, "But for oneself..." and so on.
Nếu vậy, làm sao điều này trở thành điểm bị quở trách? Đã nói: “nhưng của tự ngã” v.v.
Tena paṭiññāntaraṃ nāma aññamevetaṃ niggahaṭṭhānanti dasseti.
By this, it shows that "a different assertion" is indeed another point of rebuke.
Bởi vậy, đã chỉ ra rằng điều gọi là lời tuyên bố khác chính là một điểm bị quở trách khác.
12. Majjhimajātikāleti paccuppannattabhāvakāle.
12. "In the middle period of existence" means in the time of the present existence.
Majjhimajātikāle (trong thời gian của kiếp sống trung gian) có nghĩa là trong thời gian của hiện hữu hiện tại.
Attabhāvo hi idha ‘‘jātī’’ti adhippeto.
For existence is here intended by "birth" (jāti).
Ở đây, “jāti” (kiếp sống) được hiểu là hiện hữu.
Tato atīto purimajātikālo, anāgato pacchimajātikālo.
Past that is the previous period of existence; future is the later period of existence.
Từ đó, quá khứ là kiếp sống trước, tương lai là kiếp sống sau.
Imesu tīsūti sabbattha, sabbadā, sabbesūti imesu tīsu nayesu.
"In these three" refers to these three methods: everywhere, always, and in all.
Imesu tīsu (trong ba điều này) có nghĩa là trong ba phương pháp: sabbattha (khắp mọi nơi), sabbadā (luôn luôn), sabbesu (trong tất cả).
Pāṭhassa saṃkhittatā suviññeyyāti taṃ ṭhapetvā atthassa sadisataṃ vibhāvento ‘‘idhāpi hi…pe… yojetabba’’nti āha.
Since the brevity of the text is easily understood, setting that aside, it states "here too...etc....should be connected" while explaining the similarity of the meaning.
Vì sự súc tích của văn bản dễ hiểu, nên bỏ qua nó và làm rõ sự tương đồng của ý nghĩa, đã nói: “idhāpi hi…pe… yojetabba” (ở đây cũng…v.v… nên được kết nối).
Etthāpi ‘‘na kenaci sabhāvena puggalo upalabbhatī’’ti ayamattho vutto hoti.
Here too, the meaning "a person is not found by any nature" is stated.
Ở đây cũng, ý nghĩa “không tìm thấy một cá nhân nào bằng bất kỳ bản chất nào” đã được nói.
Na hi kenaci sabhāvena upalabbhamānassa sakalekadesavinimutto pavattikālo nāma atthīti.
For there is no such thing as a temporal period of occurrence for one who is not found by any nature, apart from the whole or a part.
Thật vậy, đối với một người không thể tìm thấy bằng bất kỳ bản chất nào, không có cái gọi là thời gian tồn tại tách rời khỏi toàn bộ hay một phần.
14. Anulomapañcakassātiādimhi aṭṭhakathāvacane.
14. In the beginning of "the direct five" refers to the statement in the commentary.
Anulomapañcakassātiādimhi (trong lời chú giải bắt đầu bằng Anulomapañcaka) có nghĩa là trong lời chú giải.
Puna tatthāti yathāvutte aṭṭhakathāvacane, tesu vā anulomapañcakapaccanīkesu.
Again, there refers to the commentary statement as explained, or to those direct five and reverse sequences.
Puna tattha (lại ở đó) có nghĩa là trong lời chú giải đã nói, hoặc trong những anulomapañcaka (năm thuận) và paccanīka (nghịch) đó.
Sabbattha puggalo nupalabbhatītiādikassa pāṭhappadesassa attho ‘‘sarīraṃ sandhāyā’’tiādinā aṭṭhakathāyaṃ vuttanayena veditabbo attho.
The meaning of the passage "a person is not found everywhere," etc., should be understood according to the method stated in the commentary, "by referring to the body," etc.
Ý nghĩa của phần văn bản “sabbattha puggalo nupalabbhatī” (cá nhân không tìm thấy khắp mọi nơi) v.v. nên được hiểu theo cách đã nói trong chú giải bằng “sarīraṃ sandhāyā” (liên quan đến thân thể) v.v.
Paṭikammādipāḷinti paṭikammaniggahaupanayananigamanapāḷiṃ.
The Pali text of the refutation, etc. means the Pali text of refutation (paṭikamma), censure (niggaha), leading on (upanayana), and conclusion (nigamana).
Paṭikammādipāḷiṃ (văn bản Paṭikamma v.v.) có nghĩa là văn bản về paṭikamma (đối trị), niggaha (quở trách), upanayana (đưa ra), nigamana (kết luận).
Tīsu mukhesūti ‘‘sabbatthā’’tiādinā vuttesu tīsu vādamukhesu.
In the three aspects refers to the three modes of argument stated as "everywhere," etc.
Tīsu mukhesu (trong ba phương diện) có nghĩa là trong ba phương diện tranh luận đã nói bằng “sabbatthā” (khắp mọi nơi) v.v.
Paccanīkassa pāḷi vuttāti sambandho.
The Pali text of the reverse sequence is stated; this is the connection.
Có sự kết nối rằng văn bản của paccanīka đã được nói.
Tanti pāḷiṃ.
That refers to the Pali text.
Taṃ (điều đó) có nghĩa là văn bản.
Saṅkhipitvā āgatattā sarūpena avutte.
Since it is given concisely, it is not stated in its full form.
Vì đã được tóm tắt, nên sarūpena avutte (không được nói rõ hình thức).
Suddhika…pe… vuttaṃ hoti tattha ‘‘sabbatthā’’tiādinā sarīrādino parāmasanaṃ natthi, idha atthīti ayameva viseso, aññaṃ samānanti.
It is stated in the pure...etc. The difference here is that in "everywhere," etc., there is no reference to the body, etc., but here there is; other things are similar.
Suddhika…pe… vuttaṃ hoti (thuần túy…v.v… đã được nói) có nghĩa là ở đó, không có sự tham chiếu đến thân thể v.v. bằng “sabbatthā” (khắp mọi nơi) v.v., còn ở đây thì có; đây chính là sự khác biệt, những điều khác thì tương đồng.
17-27. Saccikaṭṭhassa, saccikaṭṭhe vā saṃsandanaṃ saccikaṭṭhasaṃsandananti samāsadvayaṃ bhavatīti dassento ‘‘saccikaṭṭhassā’’tiādimāha.
17-27. To show that there are two compounds: saccikaṭṭhasandana (comparison of ultimate reality) and saccikaṭṭhe sandana (comparison in ultimate reality), it begins with "of the ultimate reality..."
Để chỉ ra rằng có hai cách kết hợp (samāsa) là Saccikaṭṭhasaṃsandana (sự so sánh của Saccikaṭṭha) và Saccikaṭṭhe saṃsandana (sự so sánh trong Saccikaṭṭha), đã nói “saccikaṭṭhassā” (của Saccikaṭṭha) v.v.
Tattha saccikaṭṭhassa puggalassāti saccikaṭṭhasabhāvassa paramatthato vijjamānasabhāvassa puggalassa.
There, "of the person of ultimate reality" means of the person whose nature is ultimate reality, whose nature is existence in the ultimate sense.
Ở đó, saccikaṭṭhassa puggalassā (của cá nhân Saccikaṭṭha) có nghĩa là của cá nhân có bản chất Saccikaṭṭha, có bản chất tồn tại theo nghĩa tối hậu.
Rūpādīhi saddhiṃ saṃsandananti saccikaṭṭhatāsāmaññena rūpādīhi samīkaraṇaṃ.
"Comparison with form, etc." means equalizing with form, etc., by the generality of ultimate reality.
Rūpādīhi saddhiṃ saṃsandana (sự so sánh với sắc v.v.) có nghĩa là sự đồng hóa với sắc v.v. bằng sự tương đồng về Saccikaṭṭha.
Saccikaṭṭheti saccikaṭṭhahetu, tattha vā taṃ adhiṭṭhānaṃ katvā.
In ultimate reality means due to ultimate reality, or having made that the basis therein.
Saccikaṭṭhe (trong Saccikaṭṭha) có nghĩa là vì Saccikaṭṭha, hoặc lấy điều đó làm nền tảng ở đó.
‘‘Tulyayoge samuccayo’’ti samuccayatthattā eva ca-kārassa saccikaṭṭhena upaladdhisāmaññena idha rūpamāhaṭanti tassa udāhaṭabhāvo yuttoti ‘‘yathārūpa’’nti nidassanavasena attho vutto, aññathā idha rūpassa āharaṇameva kimatthiyaṃ.
Since the particle ca implies concomitance, as in "concomitance in similar usage," and form is here introduced by the generality of being found in ultimate reality, its being exemplified is appropriate; thus, "just as form" means by way of illustration, otherwise, what would be the purpose of introducing form here?
Vì ca-kāra (chữ “và”) có nghĩa là samuccaya (tập hợp) theo “tulyayoge samuccayo” (tập hợp trong sự kết hợp tương tự), và vì sự tương đồng về sự tìm thấy với Saccikaṭṭha, ở đây sắc được đưa ra, nên sự đưa ra đó là hợp lý. Do đó, ý nghĩa yathārūpa (như sắc) đã được nói theo cách thức của một ví dụ; nếu không, việc đưa sắc vào đây có mục đích gì?
Evaṃ sesadhammesupi.
Similarly, for the remaining phenomena.
Tương tự đối với các pháp khác.
Yā panettha aññattapucchā, sāpi nidassanatthaṃ upabrūheti aññattanibandhanattā tassa.
Any question of difference here also serves as an illustration, because it is based on difference.
Câu hỏi về sự khác biệt (aññattapucchā) ở đây cũng được mở rộng để làm ví dụ, vì nó dựa trên sự khác biệt.
Opammasaṃsandane pana nidassanattho gāhīyatīti imasmiṃ suddhikasaṃsandane kevalaṃ samuccayavaseneva atthadassanaṃ yuttanti adhippāyo.
In the comparison by analogy, an illustrative meaning is taken; therefore, in this pure comparison, it is appropriate to show the meaning solely by way of concomitance – this is the intention.
Tuy nhiên, trong opammasaṃsandana (sự so sánh bằng ví dụ), ý nghĩa của ví dụ được nắm bắt, nên trong suddhikasaṃsandana (sự so sánh thuần túy) này, việc chỉ ra ý nghĩa chỉ bằng cách tập hợp là hợp lý; đây là ý chính.
Rūpādīni upādāpaññattimattattā puggalassa so tehi añño, anañño cāti na vattabboti ayaṃ sāsanakkamoti āha ‘‘rūpādīhi…pe… samayo’’ti.
Since form, etc., are merely conceptual designations (upādāpaññatti), the person is not to be called different or not different from them; this is the order of the teaching, so it says "with form, etc....etc....the established principle."
Vì sắc v.v. chỉ là khái niệm dựa trên sự chấp thủ, nên cá nhân khác với chúng, và không thể nói là khác hay không khác. Đây là phương pháp của giáo pháp, nên đã nói: “rūpādīhi…pe… samayo” (bằng sắc v.v…v.v… là thời điểm).
Anuññāyamāneti tasmiṃ samaye sutte ca appaṭikkhipiyamāne.
When allowed means when not rejected in the Sutta at that time.
Anuññāyamāne (khi được cho phép) có nghĩa là vào thời điểm đó, và khi không bị bác bỏ trong kinh điển.
Ayañca attho sāsanikassa paravādino vasena vuttoti veditabbaṃ.
And this meaning should be understood as stated from the perspective of an opponent who is a follower of the teaching.
Và ý nghĩa này nên được hiểu là đã nói theo quan điểm của người tranh luận khác thuộc giáo pháp.
‘‘Ājānāhi niggaha’’nti pāṭho diṭṭho bhavissati, aññathā ‘‘paṭilomapañcakāni dassitāni, paṭikammacatukkādīni saṃkhittānī’’ti na sakkā vattunti adhippāyo.
"Understand the rebuke" must be the passage seen; otherwise, the intention is that it would not be possible to say, "the reverse five have been shown, the fourfold refutation, etc., are concise."
Pāṭho ‘‘Ājānāhi niggaha’’nti diṭṭho bhavissati (văn bản “Hãy hiểu sự quở trách” sẽ được thấy), nếu không, không thể nói rằng “năm nghịch đã được chỉ ra, bốn đối trị v.v. đã được tóm tắt”; đây là ý chính.
Codanāya vinā paravādino paṭijānāpanaṃ natthīti vuttaṃ ‘‘paṭijānāpanatthanti…pe… codanattha’’nti.
It is stated that without challenge (codanā), there is no acknowledgement by the opponent, so it says "for the purpose of acknowledgement...etc....for the purpose of challenge."
Đã nói rằng không có sự thừa nhận của người tranh luận khác mà không có sự chất vấn: “paṭijānāpanatthanti…pe… codanattha” (để làm cho thừa nhận…v.v… để chất vấn).
Codanāpubbakañhi tassa paṭijānāpanaṃ.
For his acknowledgement is preceded by a challenge.
Thật vậy, sự thừa nhận của người đó phải có trước sự chất vấn.
Tena phalavohārena kāraṇaṃ vuttanti dasseti.
By this, it shows that the cause is stated by means of the effect.
Bởi vậy, đã chỉ ra rằng nguyên nhân đã được nói bằng cách gọi tên kết quả.
Abyākatattāti abyākaraṇīyattā, bhagavatā vā na byākatattā.
Due to its indeterminacy means due to its unanswerability, or because it was not declared by the Blessed One.
Abyākatattā (vì không được giải thích) có nghĩa là vì không thể giải thích, hoặc vì Đức Phật không giải thích.
Yadi ṭhapanīyattā paṭikkhipitabbanti imasmiṃ paccanīkanaye ṭhapanīyattā pañhassa sakavādinā paṭikkhipitabbaṃ.
If it should be rejected due to being set aside: in this reverse method, the question should be rejected by one's own side due to its being set aside.
Yadi ṭhapanīyattā paṭikkhipitabbaṃ (nếu nên bác bỏ vì nên được giữ lại) có nghĩa là trong phương pháp nghịch này, vấn đề nên được người tranh luận của mình bác bỏ vì nên được giữ lại.
Parenapīti paravādināpi ṭhapanīyattā laddhimeva nissāya anulomanaye paṭikkhepo katoti ayamettha suddhikasaṃsandanāya adhippāyo yutto anulomepi rūpādīhi aññattacodanāyameva paravādinā paṭikkhepassa katattāti adhippāyo.
Also by the other means that the opponent also made the rejection in the direct method by relying on the established principle that it should be set aside; this is the appropriate intention here in the pure comparison, since even in the direct method, the rejection by the opponent was made only due to the challenge of difference from form, etc. This is the intention.
Parenapī (cả bởi người khác) có nghĩa là cả bởi người tranh luận khác, dựa vào học thuyết rằng nó nên được giữ lại, sự bác bỏ đã được thực hiện theo phương pháp thuận. Đây là ý nghĩa hợp lý ở đây trong suddhikasaṃsandana, vì ngay cả trong phương pháp thuận, sự bác bỏ của người tranh luận khác cũng đã được thực hiện chỉ bằng sự chất vấn về sự khác biệt với sắc v.v.; đây là ý chính.
28-36. Upaladdhisāmaññena aññattapucchā cāti iminā dvayampi uddharati upaladdhisāmaññena aññattapucchā, upaladdhisāmaññena pucchā cāti.
28-36. "And the question of difference by the generality of being found" raises both these points: the question of difference by the generality of being found, and the question by the generality of being found.
Iminā dvayampi uddharati upaladdhisāmaññena aññattapucchā, upaladdhisāmaññena pucchā cāti (Bằng điều này, cả hai đều được nêu ra: câu hỏi về sự khác biệt bằng sự tương đồng về sự tìm thấy, và câu hỏi bằng sự tương đồng về sự tìm thấy).
Tattha pacchimaṃ sandhāyāha ‘‘dvinnaṃ samānatā’’tiādi.
With reference to the latter, it says "the similarity of two," etc.
Ở đó, liên quan đến điều sau, đã nói: “dvinnaṃ samānatā” (sự tương đồng của hai điều) v.v.
Tassattho – dvinnaṃ rūpavedanānaṃ viya rūpapuggalānaṃ saccikaṭṭhena samānatā tesaṃ aññattassa kāraṇaṃ yuttaṃ na hoti.
Its meaning is that the similarity of two, like that of form and feeling, or of form and person, in terms of ultimate reality, is not a suitable reason for their difference.
Ý nghĩa của nó là: sự tương đồng của hai điều, như sắc và thọ, hoặc sắc và cá nhân, theo Saccikaṭṭha, không phải là lý do hợp lý cho sự khác biệt của chúng.
Atha kho…pe… upalabbhanīyatāti idañca saṃsandanaṃ vicāretabbaṃ.
However...etc....being found and this comparison should be examined.
Atha kho…pe… upalabbhanīyatā (nhưng…v.v… khả năng tìm thấy) có nghĩa là sự so sánh này nên được xem xét.
Ayaṃ hettha adhippāyo – yadi saccikaṭṭhasāmaññena rūpapuggalānaṃ upaladdhisāmaññaṃ icchitaṃ, teneva nesaṃ aññattampi icchitabbaṃ.
This is the intention here: If the generality of being found for form and person is desired by the generality of ultimate reality, then their difference should also be desired by that very same reason.
Đây là ý chính ở đây: nếu sự tương đồng về sự tìm thấy của sắc và cá nhân được mong muốn bằng sự tương đồng về Saccikaṭṭha, thì sự khác biệt của chúng cũng nên được mong muốn bằng điều đó.
Atha paramatthavohārabhedato tesaṃ aññattaṃ na icchitaṃ, tato eva upaladdhisāmaññampi na icchitabbanti.
If, however, their difference is not desired due to the distinction between ultimate and conventional usage, then the generality of being found should also not be desired by that very reason.
Nếu sự khác biệt của chúng không được mong muốn do sự khác biệt giữa ngôn ngữ tối hậu và ngôn ngữ quy ước, thì sự tương đồng về sự tìm thấy cũng không nên được mong muốn.
46-52. Ekadhammatopīti sattapaññāsāya saccikaṭṭhesu ekadhammatopi.
46-52. "Even from one phenomenon" means even from one phenomenon among the fifty-seven ultimate realities.
Ekadhammatopī (ngay cả từ một pháp) có nghĩa là ngay cả từ một pháp trong năm mươi bảy Saccikaṭṭha.
Etena tato sabbatopi puggalassa aññattānanujānanaṃ dasseti.
By this, it shows the non-allowance of the person's difference from all of them.
Bằng điều này, đã chỉ ra rằng không cho phép sự khác biệt của cá nhân từ tất cả những điều đó.
Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sakalaṃ paramatthasaccaṃ sandhāyā’’ti.
Therefore, in the commentary, it says, "referring to the entire ultimate truth."
Bởi vậy, trong chú giải đã nói: “liên quan đến toàn bộ chân lý tối hậu.”
Rūpādiekekadhammavasena nānuyuñjitabbo avayavabyatirekena samudāyassa abhāvato.
One should not question in terms of each individual phenomenon like form, etc., because the aggregate does not exist apart from its parts.
Rūpādiekekadhammavasena nānuyuñjitabbo (không nên chất vấn theo từng pháp riêng lẻ như sắc v.v.) vì không có tập hợp tách rời khỏi các thành phần.
Yasmā pana samudāyāvayavā bhinnasabhāvā, tasmā ‘‘samudāyato…pe… niggahāraho siyā’’ti paravādino āsaṅkamāha.
Since, however, the whole and the parts are of different natures, therefore it states the opponent's doubt: "From the whole...etc....would be worthy of censure."
Nhưng vì các thành phần của hợp thể có tự tánh khác nhau, do đó, ngài nêu lên sự nghi ngờ của ngoại đạo rằng ‘‘từ hợp thể… vân vân… nên bị bác bỏ’’.
Etaṃ vacanokāsanti yadipi sattapaññāsadhammasamudāyato puggalassa aññattaṃ na icchati tabbinimuttassa saccikaṭṭhassa abhāvato, tadekadesato panassa anaññattampi na icchateva.
"This opportunity for speech" means that although one does not desire the difference of the individual from the aggregate of fifty-seven qualities, due to the absence of a real essence apart from that, one also does not desire his non-difference from a part of that.
Cơ hội để nói lên lời này nghĩa là: Mặc dù không chấp nhận puggala là khác với hợp thể của năm mươi bảy pháp, vì không có thực nghĩa nào tách rời khỏi chúng, nhưng cũng không chấp nhận puggala là không khác với một phần của chúng.
Na hi samudāyo avayavo hotīti.
For the whole is not a part.
Vì rằng hợp thể không phải là thành phần.
Tasmā ‘‘taṃ paṭikkhipato kiṃ niggahaṭṭhānanti vattuṃ mā labbhethā’’ti dassetuṃ ‘‘ayañcā’’tiādi vuttaṃ.
Therefore, to show "What is the basis for censure for one who rejects it?" should not be said, "And this..." and so on was stated.
Do đó, để chỉ ra rằng "không nên có cơ hội để nói: ‘Điểm bác bỏ là gì đối với người bác bỏ điều đó?’", ngài đã nói ‘‘Và điều này’’ và các câu tiếp theo.
Rūpādidhammappabhedavibhāgamukheneva anavasesato puggaloti gahaṇākāradassanavasena pavatto paṭhamavikappo, dutiyo pana avibhāgato paramatthasaccabhāvasāmaññenāti ayaṃ imesaṃ dvinnaṃ vikappānaṃ viseso.
The first alternative, which proceeds by showing the manner of grasping the individual as a whole through the differentiation of the distinctions of qualities such as form, etc., without remainder; the second, however, through non-differentiation, by commonality with ultimate reality – this is the distinction between these two alternatives.
Phương án thứ nhất diễn ra bằng cách trình bày cách thức nắm bắt puggala một cách không sót lọt, chính là thông qua việc phân chia các loại pháp như sắc, v.v. Còn phương án thứ hai thì không phân chia, mà dựa trên sự tương đồng về bản chất của chân lý tối hậu. Đây là sự khác biệt giữa hai phương án này.
Itīti vuttappakāraparāmasananti āha ‘‘eva’’nti.
"Thus" refers to the aforementioned manner, so it says "thus."
Như vậy là sự quy chiếu đến cách thức đã được nói, nên ngài nói ‘‘như thế’’.
Sabhāvavinibbhogatoti sabhāvena vinibbhujjitabbato.
"By the separation of essence" means by being separable by essence.
Do sự tách rời về tự tánh nghĩa là do có thể được tách rời bởi tự tánh.
Sabhāvabhinno hi dhammo tadaññadhammato vinibbhogaṃ labhati.
Indeed, a quality that is distinct in essence attains separation from other qualities.
Vì rằng, một pháp có tự tánh khác biệt thì có thể được tách rời khỏi pháp khác.
Tenāha ‘‘rūpato aññasabhāgattā’’ti.
Therefore, it says "due to having a nature different from form."
Do đó, ngài nói ‘‘vì có tự tánh khác với sắc’’.
Rūpavajjeti rūpadhammavajje.
"Excluding form" means excluding the quality of form.
Trừ sắc nghĩa là trừ pháp sắc.
Tīsupīti ‘‘rūpasmiṃ puggalo, aññatra rūpā, puggalasmiṃ rūpa’’nti imesu evaṃ pavattesu tīsupi anuyogesu.
"In all three" means in all three inquiries that proceed thus: "The individual in form, apart from form, form in the individual."
Trong cả ba trường hợp nghĩa là trong cả ba cuộc chất vấn diễn ra như sau: ‘‘puggala ở trong sắc, ngoài sắc, sắc ở trong puggala’’.
Sāsaniko evāyaṃ puggalavādīti katvā āha ‘‘na hi so sakkāyadiṭṭhiṃ icchatī’’ti.
Considering that this individual-theorist is of the Dispensation, it says "for he does not desire sakkāya-diṭṭhi."
Cho rằng người chủ trương puggala này chính là người trong giáo pháp, ngài nói ‘‘Vì vị ấy không chấp nhận thân kiến’’.
‘‘Rūpavā’’ti iminā rūpena sakiñcanatāva ñāpīyati, na rūpāyattavuttitāti āha ‘‘aññatra rūpāti ettha ca rūpavā puggaloti ayamattho saṅgahito’’ti.
By "having form," only the state of being possessing something is conveyed, not the state of having one's existence dependent on form, so it says "and here in 'apart from form,' the meaning 'the individual has form' is included."
Với từ ‘‘rūpavā’’ (có sắc), điều được chỉ ra là sự liên quan đến sắc, chứ không phải là sự tồn tại phụ thuộc vào sắc. Do đó, ngài nói ‘‘và trong câu ‘ngoài sắc’, ý nghĩa ‘puggala có sắc’ này đã được bao hàm’’.
55-59. Padadvayassa atthato ekatteti padadvayassa ekattatthe satīti attho.
"When the two words are one in meaning" means when the two words have a singular meaning.
55-59. Khi hai từ đồng nhất về nghĩa có nghĩa là khi hai từ có cùng một nghĩa.
Parikappavacanañhetaṃ dosadassanatthaṃ ‘‘evaṃ sante ayaṃ doso’’ti.
This is a hypothetical statement to show a fault, "If this is so, there is this fault."
Và đây là lời nói giả định để chỉ ra lỗi lầm: "Nếu như vậy, sẽ có lỗi này".
Tayidaṃ ekattaṃ upalabbhati evāti pacchimapadāvadhāraṇaṃ veditabbaṃ.
And this oneness is indeed found, so the emphasis on the latter word should be understood.
Cần hiểu rằng sự đồng nhất này quả thực được tìm thấy, đó là sự xác quyết ở từ phía sau.
‘‘Kehici puggalo kehici na puggalo’’ti byabhicāradassanato parena na sampaṭicchitanti katvā tameva asampaṭicchitattaṃ vibhāvento ‘‘puggalassa hī’’tiādimāha.
Having taken for granted that the opponent does not agree due to the observation of inconsistency, "by some an individual, by some not an individual," he explains that disagreement itself, saying "for of the individual..." and so on.
Vì cho rằng đối phương không chấp nhận do thấy có sự bất định "đối với một số là puggala, đối với một số không phải là puggala", ngài đã giải thích chính sự không chấp nhận đó bằng cách nói ‘‘Vì đối với puggala’’ và các câu tiếp theo.
Tattha avibhajitabbatanti ‘‘upalabbhati cā’’ti evaṃ avibhajitabbataṃ.
There, "indivisibility" means such indivisibility as "is found."
Trong đó, sự không thể phân chia là sự không thể phân chia như trong câu "và được tìm thấy".
Vibhajitabbatanti ‘‘puggalo ca tadaññañca upalabbhatī’’ti evaṃ vibhajitabbataṃ.
"Divisibility" means such divisibility as "the individual and something else are found."
Sự có thể phân chia là sự có thể phân chia như trong câu "puggala và cái khác được tìm thấy".
Etena ‘‘puggalo upalabbhati evā’’ti pacchimapadāvadhāraṇaṃ veditabbaṃ, na ‘‘puggalo eva upalabbhatī’’ti imamatthaṃ dasseti.
By this, the emphasis on the latter word, "the individual is indeed found," should be understood, not that it means "only the individual is found."
Bằng điều này, ngài chỉ ra rằng nên hiểu sự xác quyết ở từ phía sau là "puggala quả thực được tìm thấy", chứ không phải ý nghĩa "chỉ có puggala được tìm thấy".
Taṃ vibhāganti yathāvuttaṃ vibhajitabbāvibhajitabbaṃ vibhāgaṃ vadato sakavādino, aññassa vā kassaci.
"To one who states" that division, the aforementioned divisibility and indivisibility, the Sakavādin or anyone else.
Sự phân chia đó là sự phân chia có thể và không thể phân chia đã nói trên, đối với người nói là người chủ trương của mình, hoặc bất kỳ ai khác.
Etassāti paravādino.
"For him" means for the opponent.
Của người này nghĩa là của ngoại đạo.
Yathāvuttavibhāganti ‘‘puggalo upalabbhati…pe… kehici na puggalo’’ti evaṃ pāḷiyaṃ vuttappakāraṃ vibhāgaṃ.
"The aforementioned division" means the division stated in the Pāli, "the individual is found...etc....by some not an individual."
Sự phân chia đã được nói là sự phân chia theo cách đã được nói trong Chánh tạng: "puggala được tìm thấy... vân vân... đối với một số không phải là puggala".
Yathāāpāditenāti ‘‘puggalo upalabbhatīti padadvayassa atthato ekatte’’tiādinā āpāditappakārena.
"By what was brought about" means by what was brought about in the manner of "when the two words 'the individual is found' are one in meaning," and so on.
Theo cách đã suy diễn là theo cách đã được suy diễn qua câu "khi hai từ ‘puggala được tìm thấy’ đồng nhất về nghĩa" và các câu tiếp theo.
Na bhavitabbanti yadipi tena puggalo upalabbhati eva vuccati, upalabbhatīti pana puggalo eva na vuccati, atha kho aññopi, tasmā yathāvuttena pasaṅgena na bhavitabbaṃ.
"It should not be so": although he says that the individual is indeed found, it is not said that "only the individual" is found, but also something else; therefore, it should not be by the aforementioned implication.
Không nên có nghĩa là: Mặc dù vị ấy nói "puggala quả thực được tìm thấy", nhưng không nói "chỉ puggala được tìm thấy", mà còn có cái khác nữa, do đó, không nên có sự quy kết như đã nói.
Tenāha ‘‘maggitabbo ettha adhippāyo’’ti.
Therefore, it says "the intention here should be sought."
Do đó, ngài nói ‘‘nên tìm hiểu chủ ý ở đây’’.
61-66. Rūpakāyāvirahaṃ sandhāya āha, na rūpataṇhāsabbhāvaṃ.
He speaks with reference to the non-separation of the body of form, not to the existence of craving for form.
61-66. Ngài nói nhắm đến sự không tách rời khỏi thân sắc, chứ không phải sự hiện hữu của ái đối với sắc.
Tathā sati anekantikattā paṭikkhipitabbameva siyā, na anujānitabbanti.
If that were the case, it would be inconsistent and thus should be rejected, not allowed.
Nếu như vậy, vì tính bất định, điều đó đáng bị bác bỏ, chứ không được chấp thuận.
‘‘Atthitāyā’’ti āhāti sambandho.
"It is said 'due to existence'" is the connection.
Có sự liên kết là ngài nói "do sự hiện hữu".
Kāmībhāvassa anekantikattā kassaci kāmadhātūpapannassa kāmadhātuyā āyattattābhāvato ca kadāci bhāvassevāti yojanā.
"Due to the inconsistency of the state of being a sensual being, and also due to the non-dependence on the sensual realm" of some being born in the sensual realm, sometimes even of existence – this is the connection.
Do tính bất định của trạng thái dục vọng đối với một số chúng sinh đã sinh trong cõi Dục, và do không có sự phụ thuộc vào cõi Dục, nên nên được liên kết là đôi khi mới có.
67. Kāyānupassanāyāti kāyānupassanādesanāya.
67. "By the contemplation of the body" means by the discourse on the contemplation of the body.
67. Do sự niệm thân nghĩa là do sự thuyết giảng về niệm thân.
Sā hi kāyakāyānupassīnaṃ vibhāgaggahaṇassa kāraṇabhūtā, kāyānupassanā eva vā.
For it is the cause for the contemplation of the body of those who contemplate the body, or it is the contemplation of the body itself.
Vì rằng, điều đó là nguyên nhân cho sự nhận thức về sự phân biệt đối với những người quán thân trong thân, hoặc chính là sự niệm thân.
Evaṃladdhikattāti añño kāyo añño puggaloti evaṃladdhikattā.
"Due to holding such a view" means due to holding such a view that the body is one thing and the individual is another.
Do có tà kiến như vậy nghĩa là do có tà kiến rằng thân là khác, puggala là khác.
Āhacca bhāsitanti ṭhānakaraṇāni āhantvā kathitaṃ, bhagavatā sāmaṃ desitanti attho.
"Spoken directly" means spoken having struck the occasions and causes, meaning it was taught personally by the Blessed One.
Lời nói được tuyên bố có mục đích nghĩa là lời nói được thốt ra sau khi đã xem xét các trường hợp và nguyên nhân, có nghĩa là được chính Đức Thế Tôn thuyết giảng.
69-72. Yānissa suttāni nissāya laddhi uppannā, tesaṃ dassanato parato ‘‘tena hi puggalo sandhāvatī’’tiādinā pāḷi āgatā, purato pana ‘‘na vattabbaṃ puggalo sandhāvatī’’tiādinā, tasmā vuttaṃ ‘‘dassento…pe… bhavitabba’’nti.
The Suttas on which the view arose are those that are quoted, with the Pāli "if so, the individual transmigrates" and so on coming later, and "it should not be said, 'the individual transmigrates'" and so on coming before; therefore, it is stated "showing...etc....should be."
69-72. Các kinh điển mà dựa vào đó tà kiến của vị ấy phát sinh, sau phần trình bày về chúng, Chánh tạng có đoạn "vậy thì puggala luân chuyển" và các câu tiếp theo; còn trước đó thì có đoạn "không nên nói puggala luân chuyển" và các câu tiếp theo. Do đó, đã được nói ‘‘trong khi chỉ ra… vân vân… nên có’’.
Dassetvāti vā vattabbanti ‘‘yānissa…pe… tāni dassetvā ‘tena hi puggalo sandhāvatī’tiādimāhā’’ti vattabbanti attho.
"Or it should be said 'having shown'" means it should be said, "having shown the Suttas...etc....he said 'if so, the individual transmigrates' and so on."
Hoặc nên nói là ‘sau khi đã chỉ ra’ nghĩa là nên nói: "sau khi đã chỉ ra các kinh điển... vân vân... mà vị ấy..., ngài đã nói ‘vậy thì puggala luân chuyển’ và các câu tiếp theo".
Dassentoti vā idaṃ dassanakiriyāya na vattamānatāmattavacanaṃ, atha kho tassā lakkhaṇatthavacanaṃ, hetubhāvavacanaṃ vāti na koci doso.
Or "showing" is not merely a statement of the present participle of the act of showing, but rather a statement of its characteristic meaning, or a statement of its causal nature, so there is no fault.
Hoặc từ ‘trong khi chỉ ra’ này không chỉ đơn thuần nói về sự tiếp diễn của hành động chỉ ra, mà còn nói về ý nghĩa đặc trưng của nó, hoặc nói về tính nguyên nhân của nó, do đó không có lỗi gì.
91. So vattabboti so jīvasarīrānaṃ anaññatāpajjanākāro vattabbo, natthīti adhippāyo.
"That should be stated" means that manner of the non-identity of life and body should be stated, the intention being that it does not exist.
91. Cách thức đó không được nói đến, nghĩa là cách thức mà sinh mạng và thân xác trở nên không khác biệt đó không được nói đến, đó là chủ ý.
‘‘Rūpī attā’’ti imissā laddhiyā vasena ‘‘yena rūpasaṅkhātena attano sabhāvabhūtena sarīrena saddhiṃ gacchatī’’ti evaṃ pana atthe sati so ākāro vutto eva hoti, tathā ca sati ‘‘rūpaṃ puggaloti ananuññātattā’’ti evampi vattuṃ na sakkā.
However, if the meaning is "with the body, which is one's own nature, consisting of form, by which one goes," according to the view "the self has form," then that manner is stated; and in that case, it would not be possible to say, "because form is not admitted to be an individual."
Nhưng nếu có ý nghĩa rằng "đi cùng với thân xác, được gọi là sắc, vốn là tự tánh của tự ngã", theo tà kiến "tự ngã có sắc", thì cách thức đó đã được nói đến. Và nếu như vậy, cũng không thể nói rằng "vì sắc không được chấp nhận là puggala".
Yasmā pana ‘‘idha sarīranikkhepā’’ti anantaraṃ vakkhati, tasmā ‘‘so vattabbo’’ti vuttaṃ.
Since, however, he will immediately say "here, the depositing of the body," therefore it is said "that should be stated."
Nhưng vì ngay sau đó sẽ nói "sự từ bỏ thân xác ở đây", nên đã nói "cách thức đó không được nói đến".
Nirayūpagassa puggalassa antarābhavaṃ na icchatīti idaṃ purātanānaṃ antarābhavavādīnaṃ vasena vuttaṃ.
"He does not desire an intermediate existence for an individual going to hell" – this is stated with reference to the ancient proponents of intermediate existence.
Không chấp nhận trung hữu đối với puggala đi đến địa ngục, điều này được nói theo quan điểm của những người chủ trương trung hữu thời xưa.
Adhunātanā pana ‘‘uddhaṃpādo tu nārako’’ti vadantā tassapi antarābhavaṃ icchanteva, keci pana asaññūpagānaṃ.
Modern proponents, however, who say "a denizen of hell has feet upwards," do desire an intermediate existence for him too, and some for those going to the non-percipient realm.
Còn những người ngày nay, khi nói "chúng sinh địa ngục thì chân hướng lên trên", họ cũng chấp nhận trung hữu cho cả trường hợp đó, nhưng một số thì chấp nhận cho những chúng sinh đi đến cõi vô tưởng.
Arūpūpagānaṃ pana sabbepi na icchanti.
But for those going to the formless realm, none desire it.
Còn đối với những chúng sinh đi đến cõi vô sắc, thì tất cả đều không chấp nhận.
Tattha ye ‘‘saññuppādā ca pana te devā tamhā kāyā cavantī’’ti suttassa atthaṃ micchā gahetvā cutūpapātakālesu asaññīnaṃ saññā atthīti antarābhavatova asaññūpapattiṃ icchanti, tadaññesaṃ vasena ‘‘savedano…pe… paṭikkhipatī’’ti dassento ‘‘ye panā’’tiādimāha.
There, with reference to those who, having misunderstood the meaning of the Sutta "and those devas pass away from that body with the arising of perception," desire a non-percipient existence itself through an intermediate existence, believing that the non-percipient have perception at the time of passing away and rebirth – to show "one with feeling...etc....rejects," he says "and those who..." and so on, with reference to others.
Trong đó, những người hiểu sai ý nghĩa của kinh "và các vị trời đó, do tưởng sinh khởi, nên mệnh chung từ thân ấy", và chấp nhận sự tái sinh vào cõi vô tưởng từ trung hữu vì cho rằng chúng sinh vô tưởng có tưởng vào lúc chết và tái sinh, để chỉ ra rằng "người có cảm thọ... vân vân... bác bỏ" theo quan điểm của những người khác, ngài đã nói ‘‘Còn những ai’’ và các câu tiếp theo.
Ke panevaṃ icchanti?
But who desires thus?
Vậy những ai chấp nhận như vậy?
Sabbatthivādīsu ekacce.
Some among the Sabbatthivādins.
Một số trong phái Sarvāstivāda (Nhất Thiết Hữu Bộ).
93. Indhanupādāno aggi viya indhanena rūpādiupādāno puggalo rūpādinā vinā natthīti ettha ayamadhippāyavibhāvanā – yathā na vinā indhanena aggi paññāpīyati, na ca taṃ aññaṃ indhanato sakkā paṭijānituṃ, nāpi anaññaṃ.
93. Just as fire, dependent on fuel, so too a person, dependent on form and so forth, does not exist without form and so forth. Here is the elucidation of this intention – just as fire is not designated without fuel, and it cannot be recognized as different from fuel, nor as non-different.
93. Indhanupādāno aggi viya indhanena rūpādiupādāno puggalo rūpādinā vinā natthī (Như lửa nương vào củi, một người nương vào sắc, v.v., không thể tồn tại nếu không có sắc, v.v.) Ở đây, sự giải thích ý nghĩa này là – như lửa không thể được chỉ định nếu không có củi, và không thể nhận ra nó khác với củi, cũng không phải không khác.
Yadi hi aññaṃ siyā, na uṇhaṃ indhanaṃ siyā, atha anaññaṃ, nidahitabbaṃyeva dāhakaṃ siyā, evaṃ na vinā rūpādīhi puggalo paññāpīyati, na ca tehi añño, nāpi anañño sassatucchedabhāvappasaṅgatoti paravādino adhippāyo.
For if it were different, the fuel would not be hot; and if non-different, that which is to be stored would itself be the burning agent. Likewise, a person is not designated without form and so forth, and is neither different from them, nor non-different from them, due to the implication of eternalism and annihilationism – this is the intention of the opponent.
Nếu nó khác, thì củi sẽ không nóng; nếu nó không khác, thì cái cần đốt sẽ là cái đốt. Tương tự như vậy, một người không thể được chỉ định nếu không có sắc, v.v., và không khác với chúng, cũng không phải không khác, vì sẽ dẫn đến sự chấp thường hoặc chấp đoạn, đó là ý của ngoại đạo.
Tattha yadi aggindhanopamā lokavohārena vuttā, apaḷittaṃ kaṭṭhādiindhanaṃ nidahitabbañca, paḷittaṃ bhāsuruṇhaṃ aggidāhakañca, tañca ojaṭṭhamakarūpaṃ pabandhavasena pavattaṃ aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ.
In this regard, if the simile of fire and fuel is stated according to conventional usage, then unburnt fuel such as wood is to be stored, and the burnt, brightly hot, burning fire is itself a continuous stream of the eight primary and secondary rūpas, impermanent, conditioned, and dependently originated.
Trong đó, nếu ví dụ về lửa và củi được nói theo cách nói thông thường, thì củi chưa cháy, v.v., là cái cần đốt, còn lửa đã cháy, sáng chói và nóng là cái đốt, và cái đó là sắc do chất dinh dưỡng thứ tám tạo ra, tồn tại theo dòng chảy, vô thường, hữu vi, duyên sinh.
Yadi evaṃ puggalo rūpādīhi añño anicco ca āpanno, atha paramatthato ca, tasmiṃyeva kaṭṭhādisaññite rūpasaṅkhātapaḷitte yaṃ usumaṃ so aggi taṃsahajātāni tīṇibhūtāni indhanaṃ.
If this is the case, then the person is impermanent and different from form and so forth. And if it is from the ultimate perspective, then the heat in the burnt rūpa, designated as wood and so forth, is the fire, and the three co-arising elements are the fuel.
Nếu vậy, thì một người khác với sắc, v.v., cũng trở thành vô thường. Còn nếu theo nghĩa tối hậu, thì hơi nóng trong cái củi đã cháy được gọi là sắc, đó chính là lửa, và ba đại đồng sinh với nó là củi.
Evampi siddhaṃ lakkhaṇabhedato aggindhanānaṃ aññattanti aggi viya indhanato rūpādīhi añño puggalo anicco ca āpajjatīti.
Even so, due to the difference in characteristics of fire and fuel, their difference is established, meaning that a person, like fire from fuel, is different from form and so forth, and thus impermanence follows.
Như vậy, cũng đã chứng minh rằng lửa và củi là khác nhau do sự khác biệt về đặc tính, và một người khác với sắc, v.v., như lửa khác với củi, cũng trở thành vô thường.
97. Nīlaguṇayogato nīlo, nīlo eva nīlako, tassa, ayaṃ panassa nīlapaññatti nīlarūpupādānāti āha ‘‘nīlaṃ…pe… paññattī’’ti.
97. Blue by virtue of possessing the quality of blueness, blue is simply blue, and its designation as blue is dependent on blue form, hence it says "blue... etc. ... designation."
97. Do có phẩm chất màu xanh nên là màu xanh, màu xanh chính là màu xanh lam. Về điều đó, khái niệm màu xanh này nương vào sắc xanh, nên đã nói “nīlaṃ…pe… paññattī” (sắc xanh…v.v… khái niệm).
Evaṃ pana pāṭhe ṭhite nīlaṃ upādāya nīloti kathamayaṃ paduddhāroti āha ‘‘nīlaṃ rūpaṃ…pe… ettha yo puṭṭho nīlaṃ upādāya nīlo’’ti.
Given such a reading, how is this word derivation "blue by depending on blue" to be understood? It says, "blue form... etc. ... here, one who is asked, 'blue by depending on blue'."
Khi câu văn như vậy, thì “nīlaṃ upādāya nīlo” (nương vào sắc xanh mà có màu xanh) được giải thích như thế nào? Nên đã nói “nīlaṃ rūpaṃ…pe… ettha yo puṭṭho nīlaṃ upādāya nīlo” (sắc xanh…v.v… ở đây, người được hỏi nương vào sắc xanh mà có màu xanh).
Etthāti etasmiṃ vacane.
Ettha means in this statement.
Etthā (ở đây) nghĩa là trong câu nói này.
Tadādīsūti ‘‘pītaṃ rūpaṃ upādāyā’’tiādikaṃ aṭṭhakathāyaṃ ādi-saddena gahitameva tadatthadassanavasena gaṇhāti.
Tadādīsu takes "yellow form by depending on" and so forth, which are implicitly included by the word ādi in the commentary, according to the meaning intended.
Tadādīsū (trong những cái đó, v.v.) nghĩa là, trong chú giải, những cái được bao gồm bởi từ ādi (v.v.) như “pītaṃ rūpaṃ upādāyā” (nương vào sắc vàng, v.v.) được hiểu theo cách thể hiện ý nghĩa của chúng.
125. Kammakārakassa puggalassa yo añño puggalo kārako.
125. Yo (which) refers to another person who is the doer kammakārakassa (of the doer of action).
125. Kammakārakassa (của người tạo nghiệp), yo (ai) là người khác tạo tác.
Tenapīti kārakakārakenapi.
Tenapī means also by the doer of action.
Tenapī (bởi người tạo tác đó) nghĩa là bởi người làm cho làm.
Tassāti kārakakārakassa.
Tassā means of that doer of action.
Tassā (của người đó) nghĩa là của người làm cho làm.
Aññanti aññaṃ kammaṃ.
Aññaṃ means another action.
Aññaṃ (khác) nghĩa là nghiệp khác.
Evanti iminā vuttappakārena.
Evaṃ means in this manner as stated.
Evaṃ (như vậy) nghĩa là theo cách đã nói này.
Tehi tehi kārakehi puggalā viya aññāni kammāni karīyantīti dasseti.
It shows that other actions are done by those respective doers, like persons.
Nó chỉ ra rằng các nghiệp khác được thực hiện bởi những người tạo tác khác, giống như những người.
Tenāha ‘‘kammavaṭṭassa anupacchedaṃ vadantī’’ti.
Therefore, it says "proclaiming the non-cessation of the cycle of kamma."
Nên đã nói “kammavaṭṭassa anupacchedaṃ vadantī” (họ nói về sự không đoạn tuyệt của vòng nghiệp).
Evaṃ sante puggalassa kārako, kammassa kārakoti ayaṃ vibhāgo idha anāmaṭṭho hoti, tathā ca sati kārakaparamparāya vacanaṃ virujjheyyāti āha ‘‘puggalassa…pe… vicāretabbameta’’nti.
If this is the case, then the distinction "doer of a person" and "doer of kamma" is not touched upon here, and thus the statement about the succession of doers would be contradictory. Therefore, it says "of a person... etc. ... this needs to be investigated."
Nếu vậy, thì sự phân biệt “người tạo tác của người” và “người tạo tác của nghiệp” ở đây không được đề cập, và nếu như vậy, thì lời nói về chuỗi người tạo tác sẽ bị mâu thuẫn. Nên đã nói “puggalassa…pe… vicāretabbameta” (của người…v.v… điều này cần được xem xét).
Tassa kārakanti puggalassa kārakaṃ.
Tassa kārakaṃ means the doer of the person.
Tassa kārakaṃ (người tạo tác của người đó) nghĩa là người tạo tác của người.
Idañcāti na kevalaṃ puggalakārakassa kammakārakatāpattiyeva doso, atha kho idaṃ kammakārakatāya kārakaparamparāpajjanampi vicāretabbaṃ, na yujjatīti attho.
Idañcā means not only is the doer of a person becoming the doer of kamma a fault, but also this succession of doers in the act of doing kamma needs to be investigated, meaning it is not fitting.
Idañcā (và điều này) nghĩa là không chỉ việc người tạo tác của người trở thành người tạo tác của nghiệp là một lỗi, mà việc chuỗi người tạo tác trở thành người tạo tác của nghiệp cũng cần được xem xét, nghĩa là nó không phù hợp.
Puggalānañhi paṭipāṭiyā kārakabhāvo kārakaparamparā.
The succession of doers is indeed the doer-state in a sequence of persons.
Sự tạo tác của con người theo một chuỗi là chuỗi người tạo tác.
176. Siyā añño, siyā anañño, siyā na vattabbo ‘‘aññoti vā anaññoti vā’’ti, evaṃ pavattanigaṇṭhavādasadisattā so eva eko neva so hoti, na aññoti laddhimattaṃ.
176. It might be different, it might be non-different, it might not be spoken of as "different or non-different." Since it is similar to the Nigaṇṭha doctrine which asserts that "it is neither that nor other," it is merely a tenet.
176. Có thể là khác, có thể là không khác, có thể là không nên nói “là khác hay không khác”, theo cách này, vì nó giống với quan điểm của Ni-kiền-tử, nên đó chỉ là một giáo lý “không phải là nó, cũng không phải là khác”.
Tenāha ‘‘idaṃ pana natthevā’’ti.
Therefore, it says "but this is not so."
Nên đã nói “idaṃ pana natthevā” (nhưng điều này không có).
Parassa icchāvasenevāti paravādino laddhivaseneva.
Parassa icchāvasenevā means simply according to the tenet of the opponent.
Parassa icchāvasenevā (chỉ theo ý muốn của người khác) nghĩa là chỉ theo giáo lý của ngoại đạo.
Ekaṃ anicchantassāti ekaṃ ‘‘so karoti, so paṭisaṃvedetī’’ti gahaṇaṃ sassatadiṭṭhibhayena paṭikkhipantassa itaraṃ ucchedaggahaṇaṃ āpannaṃ.
Ekaṃ anicchantassā means for one who rejects the single grasping of "he acts, he experiences" for fear of the eternalist view, itaraṃ (the other) grasping of annihilationism arises.
Ekaṃ anicchantassā (đối với người không muốn một điều) nghĩa là đối với người từ chối một sự chấp thủ “người đó làm, người đó cảm nhận” vì sợ thường kiến, thì itaraṃ (cái khác) là chấp thủ đoạn kiến đã xảy ra.
Tañca paṭikkhipantassa aññaṃ missakaṃ niccāniccaggahaṇaṃ, vikkhepaggahaṇañca āpannaṃ.
And for one who rejects that, another mixed grasping of eternalism-and-annihilationism, and the grasping of bewilderment, arises.
Và đối với người từ chối điều đó, thì một sự chấp thủ hỗn hợp thường-đoạn, và sự chấp thủ phân tán cũng đã xảy ra.
Kārakavedakicchāya ṭhatvāti sveva kārako vedako cāti imasmiṃ ādāye ṭhatvā.
Kārakavedakicchāya ṭhatvā means by maintaining this stance: "he himself is the doer and the experiencer."
Kārakavedakicchāya ṭhatvā (đứng trên sự khao khát về người làm và người cảm nhận) nghĩa là đứng trên sự chấp thủ này rằng chính người đó là người làm và người cảm nhận.
Taṃtaṃanicchāyāti tassa tassa vādassa asampaṭicchanena.
Taṃtaṃanicchāyā means by not accepting each of those views.
Taṃtaṃanicchāyā (bởi sự không mong muốn điều đó) nghĩa là bởi sự không chấp nhận quan điểm đó.
Āpannavasenapīti āpannagāhavasenapi ayaṃ anuyogo vuttoti yojanā.
Āpannavasenapī means this refutation is also stated according to the grasping that has arisen, thus the connection.
Āpannavasenapī (ngay cả theo sự chấp thủ đã xảy ra) là sự liên kết rằng sự truy vấn này đã được nói theo sự chấp thủ đã xảy ra.
Sabbesaṃ āpannattāti heṭṭhā vuttanayena sabbesaṃ vikappānaṃ anukkamena āpannattā nāyamanuyogo katoti yojanā.
Sabbesaṃ āpannattā means this refutation is not made because all these alternatives have arisen in sequence according to the method stated previously, thus the connection.
Sabbesaṃ āpannattā (do tất cả đã xảy ra) là sự liên kết rằng sự truy vấn này không được thực hiện do tất cả các lựa chọn đã xảy ra theo thứ tự như đã nói ở dưới.
Ekekassevāti tesu visuṃ visuṃ ekekasseva āpannattā.
Ekekassevā means because each and every one of them has arisen separately.
Ekekassevā (chỉ từng cái một) nghĩa là do chỉ từng cái một trong số đó đã xảy ra một cách riêng biệt.
Tantivasena pana te vikappā ekajjhaṃ dassetvāti adhippāyo.
However, the intention is to present those alternatives together in their full extent.
Nhưng ý nghĩa là các lựa chọn đó được trình bày cùng nhau theo hệ thống.
Ekato yojetabbaṃ catunnampi pañhānaṃ ekato puṭṭhattā.
Ekato yojetabbaṃ because all four questions are asked together.
Ekato yojetabbaṃ (cần được kết hợp lại với nhau) vì tất cả bốn câu hỏi đều được hỏi cùng một lúc.
193. Vikubbatīti ettha iti-saddo ādiattho, pakārattho vā.
193. In Vikubbatī, the word iti means 'and so forth' or 'in this manner'.
193. Trong Vikubbatī (biến hóa), từ iti (như vậy) có nghĩa là “v.v.”, hoặc có nghĩa là “loại”.
Tena ‘‘dibbāya sotadhātuyā saddaṃ suṇātī’’tiādikaṃ saṅgaṇhāti.
By this, it includes "hears sounds with the divine ear element" and so forth.
Bởi thế, nó bao gồm “dibbāya sotadhātuyā saddaṃ suṇātī” (nghe âm thanh bằng thiên nhĩ thông), v.v.
Abhiññānuyogo daṭṭhabboti yojanā.
The section on higher knowledge should be understood, thus the connection.
Sự truy vấn về các thắng trí cần được hiểu, đó là sự liên kết.
Tadabhiññāvatoti āsavakkhayābhiññāvato.
Tadabhiññāvato means one who possesses the higher knowledge of the destruction of the āsavas.
Tadabhiññāvato (của người có thắng trí đó) nghĩa là của người có thắng trí diệt trừ các lậu hoặc.
Arahato sādhananti arahato saccikaṭṭhaparamatthena puggalattābhāvasādhanaṃ.
Arahato sādhanaṃ means the proof that an arahant has no self (puggalatta) in the ultimate sense of what is realized.
Arahato sādhanaṃ (sự chứng minh của vị A-la-hán) nghĩa là sự chứng minh rằng vị A-la-hán không có tự ngã theo nghĩa tối hậu của sự thật.
Tabbhāvassāti arahattassa.
Tabbhāvassā means of arahatship.
Tabbhāvassā (của trạng thái đó) nghĩa là của trạng thái A-la-hán.
Arahattadhārānañhi khandhā nāma puggalattaṃ tassapi hotīti.
For the aggregates of those who have attained arahatship are indeed 'self-ness' for them.
Vì các uẩn của những người đạt A-la-hán được gọi là tự ngã, và điều đó cũng có ở họ.
237. Oḷārikoti thūlo.
"Gross" means coarse.
237. Thô là thô.
Āhito ahaṃ māno etthāti attā, attabhāvo.
That in which I-conceit is placed is the self, the individual existence.
Sự chấp ngã về “ta” được đặt vào đó, đó là tự ngã (attā), là sự hiện hữu của tự ngã.
So eva yathāsakaṃ kammunā paṭilabhitabbato paṭilābho.
That very existence, being obtainable by one's own kamma, is acquisition.
Chính điều đó là sự thọ nhận (paṭilābho) vì được thọ nhận bởi nghiệp riêng của mỗi người.
Padadvayenapi kāmāvacarattabhāvo kathito.
By both terms, the individual existence in the sense-sphere is described.
Cả hai từ này đều nói về sự hiện hữu của tự ngã trong cõi dục giới.
Manomayo attapaṭilābho rūpāvacarattabhāvo.
" Mind-made acquisition of self" refers to the individual existence in the form-sphere.
Sự thọ nhận tự ngã do ý tạo là sự hiện hữu của tự ngã trong cõi sắc giới.
So hi jhānamanena nibbattattā manomayo.
It is indeed mind-made because it is produced by the jhāna-mind.
Vì điều đó được tạo ra bởi ý định thiền định nên nó là do ý tạo.
Arūpo attapaṭilābhoti arūpāvacarattabhāvo.
" Formless acquisition of self" refers to the individual existence in the formless-sphere.
Sự thọ nhận tự ngã vô sắc là sự hiện hữu của tự ngã trong cõi vô sắc giới.
So hi rūpena amissitattā arūpoti evamettha attho veditabbo.
It is indeed formless because it is unmixed with form. This is the meaning to be understood here.
Vì điều đó không lẫn với sắc nên nó là vô sắc; ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.
‘‘Attā’’ti pana jīve lokavohāro niruḷho, asatipi jīve tathāniruḷhaṃ lokavohāraṃ gahetvā sammāsambuddhāpi voharantīti dassento ‘‘iti imā lokassa samaññā, yāhi tathāgato voharatī’’ti vatvā idāni yathā voharanti, taṃ pakāraṃ vibhāvento ‘‘aparāmasa’’ntiādimāha.
However, the worldly convention of "self" is established for a living being; the Perfectly Enlightened Ones also use such a well-established worldly convention even when no living being truly exists. To show this, after saying " thus are these designations of the world, by which the Tathāgata speaks," the text now elaborates on how they speak by stating "without clinging," and so forth.
Tuy nhiên, từ “tự ngã” (attā) đã trở thành một cách nói phổ biến trong thế gian về sinh linh (jīva); để chỉ ra rằng ngay cả các bậc Chánh Đẳng Giác cũng sử dụng cách nói phổ biến đã trở nên quen thuộc đó, ngay cả khi không có sinh linh, Ngài đã nói “những danh xưng này là của thế gian, mà Như Lai sử dụng”, và bây giờ, để phân tích cách Ngài sử dụng, Ngài nói “không chấp thủ” và tiếp theo.
Paccattasāmaññalakkhaṇavasenāti kakkhaḷaphusanādisalakkhaṇavasena aniccatādisāmaññalakkhaṇavasena ca.
" By way of specific and general characteristics" means by way of specific characteristics like hardness and touch, and by way of general characteristics like impermanence.
Theo đặc tính riêng biệt và đặc tính chung là theo đặc tính riêng biệt như sự xúc chạm thô cứng, v.v., và theo đặc tính chung như vô thường, v.v.
Imināti ‘‘paccattasāmaññalakkhaṇavasenā’’tiādinā vuttena paramatthato puggalābhāvavacanena.
" By this" refers to the statement, mentioned in "by way of specific and general characteristics," concerning the absence of an individual in the ultimate sense.
Bằng điều này là bằng lời nói về sự không có cá nhân theo ý nghĩa tối hậu, được nói đến bằng “theo đặc tính riêng biệt và đặc tính chung” và tiếp theo.
Ito purimāti tattha tattha sakavādipaṭikkhepādivibhāvanavasena pavattā ito atthasaṃvaṇṇanato purimā.
" Earlier than this" refers to the explanations that occurred earlier than this exposition of meaning, elucidating various refutations of other doctrines, and so forth, in those respective places.
Những điều trước đó là những lời giải thích ý nghĩa trước lời bình giải này, được trình bày theo cách phân tích sự bác bỏ quan điểm của riêng mình ở từng chỗ.
Imināti vā ‘‘yathā rūpādayo dhammā’’tiādinā aṭṭhakathāyaṃ vuttavacanena.
Or, "by this" refers to the statement in the Commentary, "just as phenomena like form," and so forth.
Hoặc bằng điều này là bằng lời nói được nói trong Chú giải “như các pháp sắc, v.v.”.
Yathā cāti ettha ca-saddo samuccayattho.
In "and just as" (yathā cā), the word " ca" has the sense of aggregation.
Trong cụm từ “yathā cā” thì từ “ca” có nghĩa là tập hợp.
Tena samaññānatidhāvanaṃ sampiṇḍeti.
By this, it summarizes the non-transgression of designations.
Điều đó tóm tắt việc không vượt quá danh xưng.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā parāmāso ca na hoti janapadaniruttiyā abhinivisitabbato, yathā ca samaññātidhāvanaṃ na hoti, evaṃ ito purimā ca atthavaṇṇanā yojetabbā.
This is what is meant: just as there is no clinging, because one must adhere to the regional dialect, and just as there is no transgression of designations, so too should the earlier exposition of meaning be applied.
Điều này có nghĩa là: như không có sự chấp thủ vì phải chấp nhận cách gọi của địa phương, và như không có sự vượt quá danh xưng, thì lời bình giải ý nghĩa trước đó cũng nên được kết hợp như vậy.
Samaññātidhāvane hi sati sabbalokavohārūpacchedo siyāti.
For if there were a transgression of designations, all worldly conventions would cease.
Vì nếu có sự vượt quá danh xưng thì tất cả các cách nói của thế gian sẽ bị cắt đứt.
Tasmā saccanti yasmā tattha paramatthākāraṃ anāropetvā samaññaṃ nātidhāvanto kevalaṃ lokasammutiyāva voharati, tasmā saccaṃ paresaṃ avisaṃvādanato.
" Therefore, it is true" means that because, in this matter, one does not impose an ultimate aspect but speaks merely by worldly convention without transgressing designations, it is true because it does not deceive others.
Do đó là sự thật là vì không gán ghép hình tướng tối hậu vào đó mà không vượt quá danh xưng, chỉ sử dụng cách nói theo quy ước thế gian, nên đó là sự thật vì không lừa dối người khác.
Tathakāraṇanti tatho avitatho dhammasabhāvo kāraṇaṃ pavattihetu etassāti tathakāraṇaṃ, paramatthavacanaṃ, aviparītadhammasabhāvavisayanti attho.
" That which has such a cause" means that the nature of phenomena (Dhamma) as it is, without distortion, is the cause, the condition for its occurrence—therefore, it is that which has such a cause, an ultimate statement, meaning it is concerned with the undistorted nature of phenomena.
Là nhân duyên chân thật là sự thật, là bản chất của pháp không sai khác là nhân duyên, là nguyên nhân của sự phát sinh, nên là nhân duyên chân thật, là lời nói về ý nghĩa tối hậu, có nghĩa là đối tượng của bản chất pháp không sai khác.
Tenāha ‘‘dhammānaṃ tathatāya pavatta’’nti.
Thus, it says, " arising from the suchness of phenomena."
Vì vậy, Ngài nói “phát sinh do chân tướng của các pháp”.
‘‘Parihānidhammo’’ti ca puthujjano ca ekacco ca sekkho adhippeto, na arahāti.
And by "subject to decline" is meant an ordinary person and a certain trainee, not an Arahant.
“Pháp thoái thất” được hiểu là phàm nhân và một số bậc Hữu Học, chứ không phải bậc A-la-hán.
Tasmāti yasmā yathādassitāni suttāni anāgāmiādīnaṃ parihāniladdhiyā nissayo, na arahato, tasmā.
" Therefore" means because the Suttas, as demonstrated, are a basis for the doctrine of decline for an Anāgāmi and others, but not for an Arahant—therefore.
Do đó là vì các kinh đã chỉ ra là nhân duyên của sự thoái thất của bậc Bất Hoàn, v.v., chứ không phải của bậc A-la-hán, do đó.
Taṃ nissāya taṃ apekkhitvā yasmā ‘‘arahatopī’’ti ettha arahatopi parihāni, ko pana vādo anāgāmiādīnanti ayamattho labbhati, tasmā pi-saddasampiṇḍitamatthaṃ dassento ‘‘arahatopi…pe… yojetabba’’nti āha.
Referring to that, taking that into consideration, since the meaning "even an Arahant declines, what then of an Anāgāmi and others?" is understood from "even an Arahant" (arahatopīti), the text states, " even of an Arahant...should be applied," showing the meaning aggregated by the word "pi" (even).
Dựa vào đó, mong đợi điều đó, vì ý nghĩa “ngay cả bậc A-la-hán” ở đây có nghĩa là ngay cả bậc A-la-hán cũng thoái thất, huống chi là bậc Bất Hoàn, v.v., do đó, để chỉ ra ý nghĩa được tóm tắt bằng từ “pi”, Ngài nói “ngay cả bậc A-la-hán… và tiếp theo… nên kết hợp”.
Yasmā vā kāmañcettha dutiyasuttaṃ sekkhavasena āgataṃ, paṭhamatatiyasuttāni pana asekkhavasenapi āgatānīti tesaṃ laddhi, tasmā ‘‘arahatopī’’ti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
Or, because although the second Sutta here refers to a trainee, the first and third Suttas also refer to one who is beyond training (Arahant)—this is their doctrine—therefore, it is said in the Commentary, "even of an Arahant."
Hoặc vì mặc dù kinh thứ hai ở đây được nói theo nghĩa của bậc Hữu Học, nhưng các kinh thứ nhất và thứ ba lại được nói theo nghĩa của bậc Vô Học, nên đó là quan điểm của chúng; do đó, trong Chú giải đã nói “ngay cả bậc A-la-hán”.
Tenāha ‘‘idaṃ suttaṃ arahato’’tiādi.
Thus, it says, " this Sutta is of an Arahant," and so forth.
Vì vậy, Ngài nói “kinh này của bậc A-la-hán” và tiếp theo.
Tatiyasminti ‘‘sabbesaññeva arahantānaṃ parihānī’’ti etasmiṃ pañhe.
" In the third" refers to this question: "Is there a decline for all Arahants?"
Trong điều thứ ba là trong vấn đề “sự thoái thất của tất cả các bậc A-la-hán” này.
So hi ‘‘sabbeva arahanto’’tiādinā āgatesu tatiyo pañho.
For this is the third question among those beginning with "Are all Arahants," and so forth.
Vì đó là vấn đề thứ ba trong số những vấn đề được đưa ra bằng “tất cả các bậc A-la-hán” và tiếp theo.
Tesanti mudindriyānaṃ.
" Of those" refers to those with dull faculties.
Của những người đó là của những người có căn tánh yếu kém.
Tatiyasmimpīti pi-saddo vuttatthasamuccayo.
" Also in the third" (tatiyasmimpīti)—the word " pi" (also) indicates an aggregation of previously stated meanings.
Ngay cả trong điều thứ ba thì từ “pi” là sự tập hợp của ý nghĩa đã nói.
Tena paṭhamapañhaṃ samuccinoti ‘‘tatthapi tikkhindriyā adhippetā’’ti.
By this, it aggregates the first question, meaning "there too, those with sharp faculties are intended."
Điều đó tập hợp vấn đề thứ nhất “ngay cả ở đó cũng đề cập đến những người có căn tánh sắc bén”.
Soyeva na parihāyatīti sotāpannoyeva sotāpannabhāvato na parihāyatīti attho.
" That same one does not decline" means that the Stream-enterer himself does not decline from the state of a Stream-enterer.
Chính vị ấy không thoái thất có nghĩa là chính bậc Dự Lưu không thoái thất khỏi trạng thái Dự Lưu.
Na cettha sakadāgāmibhāvāpattiyā sotāpannabhāvāpagamo parihāni hoti visesādhigamabhāvato.
Here, the abandonment of the Stream-enterer state by attaining the Once-returner state is not considered a decline, as it is an attainment of a superior quality.
Và ở đây, việc từ bỏ trạng thái Dự Lưu do đạt được trạng thái Nhất Lai không phải là sự thoái thất, vì đó là sự đạt được một đặc tính cao hơn.
Pattavisesato hi parihānīti.
For decline is from an attained distinction.
Vì sự thoái thất là từ một đặc tính đã đạt được.
Itareti sakadāgāmiādikā.
" Others" refers to Once-returners, and so forth.
Những người khác là bậc Nhất Lai, v.v.
Uparimaggatthāyāti uparimaggattayapaṭilābhatthāya ‘‘niyato’’ti vuttamatthaṃ aggahetvā.
" For the higher path" refers to for the attainment of the three higher paths, without taking the meaning of "fixed" (niyato) into account.
Để đạt được con đường cao hơn là để đạt được ba con đường cao hơn, không chấp nhận ý nghĩa đã nói là “quyết định”.
241. Tatoti arahattato.
" From that" refers to from Arahantship.
241. Từ đó là từ trạng thái A-la-hán.
Tatthāti dassanamaggaphale.
" Therein" refers to the fruit of the path of vision.
Ở đó là trong quả vị của con đường thấy đạo.
Vāyāmenāti vipassanussāhanena.
" By effort" refers to by diligence in insight.
Bằng sự tinh tấn là bằng sự tinh tấn trong thiền quán.
Tadanantaranti sotāpattiphalānantaraṃ.
" Immediately after that" refers to immediately after the fruit of Stream-entry.
Ngay sau đó là ngay sau quả vị Dự Lưu.
Paṭhamaṃ dassanamaggaphalānantaraṃ arahattaṃ pāpuṇāti, tato parihīno puna vāyamanto tadanantaraṃ na arahattaṃ pāpuṇātīti kā ettha yuttīti adhippāyo.
First, one attains Arahantship immediately after the fruit of the path of vision; then, having declined, one makes effort again. What is the logic here that one does not attain Arahantship immediately after that? This is the intention.
Ý nghĩa là: ban đầu, ngay sau quả vị của con đường thấy đạo, vị ấy đạt được A-la-hán, sau đó bị thoái thất, rồi tinh tấn lại, ngay sau đó không đạt được A-la-hán, thì lý do ở đây là gì?
Paravādī nāma yuttampi vadati ayuttampīti kiṃ tassa vāde yuttigavesanāyāti pana daṭṭhabbaṃ.
However, it should be understood that an opponent may speak both logically and illogically, so why seek logic in his argument?
Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng một người tranh luận có thể nói cả điều hợp lý và điều không hợp lý, vậy thì việc tìm kiếm lý do trong lời nói của người đó là gì?
Aparihānasabhāvo bhāvanāmaggo ariyamaggattā dassanādassanamaggo viya.
The path of development, being a Noble Path, has the nature of non-decline, just like the path of vision and non-vision.
Con đường tu tập là bản chất không thoái thất, vì đó là con đường Thánh đạo, giống như con đường thấy đạo và không thấy đạo.
Na cettha asiddhatāsaṅkā lokuttaramaggassa parassapi ariyamaggabhāvassa siddhattā, nāpi lokiyamaggena anekantikatā ariyasaddena visesitattā.
And here there is no doubt of non-establishment, as the Noble Path of the supramundane path is established even for others; nor is there any anomaly with the mundane path, as it is qualified by the word "Noble."
Và ở đây không có sự nghi ngờ về tính không thành tựu, vì ngay cả con đường siêu thế cũng được xem là Thánh đạo của người khác; cũng không có sự không tương thích với con đường thế gian vì được đặc trưng bởi từ “Thánh”.
Tathā na viruddhatā dutiyamaggādīnaṃ bhāvanāmaggabhāvassa oḷārikakilesappahānādīnañca parassapi āgamato siddhattā.
Similarly, there is no contradiction, as the nature of the second path and so forth as a path of development, and the abandonment of gross defilements and so forth, are established for others as well according to tradition.
Tương tự, không có sự mâu thuẫn vì việc con đường thứ hai, v.v. là con đường tu tập và việc đoạn trừ các phiền não thô, v.v. cũng được người khác chấp nhận theo truyền thống.
270. Tassevāti paravādino eva.
270. Of that alone: Of the opponent alone.
270. Của chính người đó (Tassevā) có nghĩa là của chính người đối thoại.
Puggalavasenāti ‘‘gihīnañceva ekaccānañca devāna’’nti evaṃ puggalavasena.
In terms of individuals: In terms of individuals, thus: ‘of householders and of some devas’.
Theo phương diện cá nhân (Puggalavasenā) có nghĩa là theo phương diện cá nhân, như ‘‘của hàng cư sĩ và một số chư thiên’’.
Tassāti paravādino.
Its: Of the opponent.
Của người đó (Tassā) có nghĩa là của người đối thoại.
Paṭikkhepo na yuttoti evaṃ puggalavasena atthayojanā na yuttāti adhippāyo.
The refutation is not suitable: The intention is that such an explanation in terms of individuals is not suitable.
Sự bác bỏ là không hợp lý (Paṭikkhepo na yutto) có nghĩa là sự gán nghĩa theo phương diện cá nhân như vậy là không hợp lý.
Puggalādhiṭṭhānena pana katāpi atthavaṇṇanā okāsavasena paricchijjatīti nāyaṃ doso.
However, an explanation of meaning made with reference to individuals is circumscribed by its occasion, so this is not a fault.
Tuy nhiên, sự giải thích nghĩa được thực hiện dựa trên cá nhân cũng được giới hạn theo trường hợp, nên đây không phải là lỗi.
Tassāyaṃ adhippāyoti ayaṃ ‘‘gihīnañcevā’’tiādinā vutto tassa paravādino yadi adhippāyo, evaṃ saññāya paravādino sakavādinā samānādāyoti na niggahāraho siyā.
This is its intention: If this, which is stated with ‘of householders and so on’, is the opponent’s intention, then, understanding it thus, the opponent would be in agreement with one’s own advocate and would not be liable to censure.
Ý nghĩa của câu đó là (Tassāyaṃ adhippāyo): nếu đây là ý nghĩa của người đối thoại đã nói ‘‘của hàng cư sĩ và…’’ v.v., thì người đối thoại đó, theo cách hiểu này, sẽ có cùng quan điểm với người chủ trương, và sẽ không đáng bị khiển trách.
Tenāha ‘‘saka…pe… tabbo’’ti.
Therefore, he says, “saka…pe… tabbo”.
Vì vậy, đã nói ‘‘saka…pe… tabbo’’.
Paṭhamaṃ pana anujānitvā pacchā paṭikkhepeneva niggahetabbatā veditabbā.
However, it should be understood that after allowing it at first, it must later be refuted and censured.
Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng trước tiên chấp nhận rồi sau đó bác bỏ để khiển trách.
Keci ‘‘yattha natthi pabbajjā, natthi tattha brahmacariyavāsoti pucchāya ekaccānaṃ manussānaṃ maggappaṭivedhaṃ sandhāya paravādino paṭikkhepo.
Some say, “Regarding the question, ‘where there is no going forth, there is no holy life,’ the opponent’s refutation is made with reference to the penetration of the path by some humans.
Một số người nói rằng ‘‘sự bác bỏ của người đối thoại liên quan đến việc một số người đạt được Đạo lộ (magga-paṭivedha) trong số loài người, đối với câu hỏi ‘nơi nào không có sự xuất gia thì nơi đó không có đời sống phạm hạnh’.
Yadipi so devānaṃ maggappaṭilābhaṃ na icchati, sambhavantaṃ pana sabbaṃ dassetuṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘gihīna’micceva avatvā ‘ekaccānañca devāna’nti vutta’’nti vadanti, taṃ na sundaraṃ ‘‘sandhāyā’’ti vuttattā, purimoyevattho yutto.
Although he does not wish for devas to attain the path, to show all that is possible, the commentary, without merely saying ‘of householders,’ states ‘and of some devas’,” but that is not sound, because it is said ‘with reference to,’ and the former meaning is more appropriate.
Mặc dù người đó không mong muốn chư thiên đạt được Đạo lộ, nhưng để chỉ ra tất cả những gì có thể xảy ra, trong Chú giải đã nói ‘và một số chư thiên’, chứ không chỉ nói ‘của hàng cư sĩ’ ’’; điều đó không hay vì đã nói ‘‘liên quan đến’’, nghĩa trước đó mới hợp lý.
273. Rūpāvacaramaggenāti rūpāvacarajjhānena.
273. By the rūpāvacara path: By the rūpāvacara jhāna.
273. Bằng Đạo lộ sắc giới (Rūpāvacaramaggenā) có nghĩa là bằng thiền sắc giới.
Tañhi rūpabhavūpapattiyā upāyabhāvato maggoti vutto.
For it is called a path because it is a means for rebirth in the rūpa-bhava.
Vì thiền đó là phương tiện để tái sanh vào cõi sắc giới, nên được gọi là Đạo lộ.
Yathāha ‘‘rūpupapattiyā maggaṃ bhāvetī’’ti (dha. sa. 160).
As it is said, ‘one develops the path to rūpa-rebirth’.
Như đã nói ‘‘tu tập Đạo lộ để tái sanh vào cõi sắc giới’’ (Dhs. 160).
Idanti idaṃ rūpāvacarajjhānaṃ.
This: This rūpāvacara jhāna.
Điều này (Idaṃ) có nghĩa là thiền sắc giới này.
‘‘Idhavihāyaniṭṭhahetubhūto rūpāvacaramaggo’’tiādikaṃ dīpentaṃ vacanaṃ anāgāmimaggassa tabbhāvadīpakena ‘‘idha bhāvitamaggo’’tiādikena kathaṃ sametīti codetvā yathā sameti, taṃ dassetuṃ ‘‘pubbe panā’’tiādi vuttaṃ.
To reconcile the statement, ‘the rūpāvacara path that is the cause for the completion of abiding here’, which illuminates that state, with the statement, ‘the path developed here’ and so on, which illuminates the non-returner path as having that state, he asks how they can be consistent and then, to show how they are consistent, states “But previously” and so on.
Để chỉ ra cách câu nói ‘‘Đạo lộ sắc giới là nguyên nhân dẫn đến sự an trú ở đây’’ v.v. phù hợp với câu ‘‘Đạo lộ đã được tu tập ở đây’’ v.v. là câu chỉ ra bản chất của Đạo lộ Bất Lai (Anāgāmi-magga), sau khi đã nêu câu hỏi về sự phù hợp đó, câu ‘‘trước đây thì’’ v.v. đã được nói.
Tattha ‘‘pubbe’’ti iminā ‘‘idha bhāvitamaggo’’tiādikaṃ vadanti, idhāpi pana ‘‘rūpāvacaramaggenā’’tiādikaṃ.
There, “previously”: by this*, they refer to ‘the path developed here’ and so on; and here too, ‘by the rūpāvacara path’ and so on.
Trong đó, ‘‘trước đây’’ (pubbe) có nghĩa là những người nói ‘‘Đạo lộ đã được tu tập ở đây’’ v.v., và ở đây cũng nói ‘‘bằng Đạo lộ sắc giới’’ v.v.
Tattha anāgāmī evāti anāgāmiphalaṭṭho eva.
There, only a non-returner: only one who has attained the fruit of non-returning.
Trong đó, chỉ là bậc Bất Lai (anāgāmī evā) có nghĩa là chỉ là bậc Bất Lai đã chứng quả.
Jhānānāgāmīti asamucchinnajjhattasaṃyojanopi rūpabhave uppajjitvā anāvattidhammamaggaṃ bhāvetvā tattheva parinibbāyanato.
Jhāna non-returner: Because even one whose internal fetters are not eradicated is reborn in the rūpa-bhava, develops the path of non-returning, and attains parinibbāna there.
Bậc Bất Lai thiền (Jhānānāgāmī) là vì ngay cả người chưa đoạn trừ nội kết cũng tái sanh vào cõi sắc giới, tu tập Đạo lộ không còn quay lại (anāvattidhamma-magga) và nhập Niết Bàn (parinibbāna) ngay tại đó.
Adhippāyoti yathāvutto dvinnaṃ aṭṭhakathāvacanānaṃ avirodhadīpako adhippāyo.
Intention: The intention, as stated, that clarifies the non-contradiction of the two commentary statements.
Ý nghĩa (Adhippāyo) là ý nghĩa chỉ ra sự không mâu thuẫn giữa hai câu Chú giải đã nói.
Idhāti kāmaloke.
Here: In the kāma-loka.
Ở đây (Idhā) có nghĩa là trong cõi dục giới.
Tatthāti brahmaloke.
There: In the Brahma-loka.
Ở đó (Tatthā) có nghĩa là trong cõi Phạm thiên.
Ettha ca paravādī evaṃ pucchitabbo ‘‘tīhi, bhikkhave, ṭhānehī’’ti suttaṃ kiṃ yathārutavasena gahetabbatthaṃ, udāhu sandhāyabhāsitanti?
And here, the opponent should be asked thus: “Is the Sutta ‘By three things, monks’ to be taken literally, or is it spoken with a specific intention?”
Ở đây, người đối thoại cần được hỏi như sau: ‘‘Này các Tỳ-kheo, kinh ‘bằng ba điều’ có nên được hiểu theo nghĩa đen hay là lời nói có ẩn ý?’’
Tattha jānamāno sandhāyabhāsitanti vadeyya.
There, if he knows, he would say it is spoken with a specific intention.
Nếu biết, người đó sẽ nói là lời nói có ẩn ý.
Aññathā ‘‘paranimmitavasavattideve upādāyā’’tiādi vattuṃ na sakkā ‘‘deve ca tāvatiṃse’’ti vuttattā.
Otherwise, it would not be possible to say ‘referring to the Paranimmitavasavatti devas’ and so on, because it is said ‘and the Tāvatiṃsa devas’.
Nếu không, thì không thể nói ‘‘liên quan đến các chư thiên Hóa Lạc Tự Tại’’ v.v. vì đã nói ‘‘và các chư thiên Đao Lợi’’.
Yathā hi tassa ‘‘seyyathāpi devehi tāvatiṃsehi saddhiṃ mantetvā’’tiādīsu viya sakkaṃ devarājānaṃ upādāya kāmāvacaradevesu tāvatiṃsadevā pākaṭā paññātāti tesaṃ gahaṇaṃ, na teyeva adhippetāti suttapadassa sandhāyabhāsitatthaṃ sampaṭicchitabbaṃ, evaṃ ‘‘idha brahmacariyavāso’’ti etthāpi anavajjasukhaabyāsekasukhanekkhammasukhādisannissayabhāvena mahānisaṃsatāya sāsane pabbajjā ‘‘idha brahmacariyavāso’’ti imasmiṃ sutte adhippetā.
Just as in cases like ‘as if consulting with the Tāvatiṃsa devas,’ it is possible to refer to Sakka, the king of devas, and the Tāvatiṃsa devas are prominent and well-known among the kāma-loka devas, so their inclusion is not meant to imply that only they are intended, and thus the Sutta phrase should be accepted as having been spoken with a specific intention; similarly, in ‘the holy life here,’ the going forth in the Dispensation, due to its great benefit as a basis for blameless happiness, happiness free from disturbance, and happiness of renunciation, is intended in this Sutta.
Cũng như trong các câu ‘‘như khi bàn luận với các chư thiên Đao Lợi’’ v.v. của người đó, có thể hiểu rằng các chư thiên Đao Lợi là nổi bật và được biết đến trong số các chư thiên dục giới liên quan đến vua trời Sakka, chứ không phải chỉ riêng họ được đề cập, và cần phải chấp nhận rằng từ trong kinh có nghĩa ẩn dụ; tương tự như vậy, trong câu ‘‘đây là đời sống phạm hạnh’’, sự xuất gia trong giáo pháp được đề cập là ‘‘đây là đời sống phạm hạnh’’ vì nó có lợi ích lớn lao, dựa trên niềm vui vô tội, niềm vui không phiền não, niềm vui ly dục v.v.
Sā hi uttarakurukānaṃ devānañca anokāsabhāvato dukkarā dullabhā ca.
For it is difficult and rare due to the unavailability of opportunity for the devas and the people of Uttarakuru.
Sự xuất gia đó khó thực hiện và khó tìm thấy vì không có cơ hội cho các chư thiên ở Bắc Câu Lô Châu (Uttarukuru) và các chư thiên khác.
Tattha sūriyaparivattādīhipi devesu maggapaṭilābhāya atthitā vibhāvetabbā, uttarakurukānaṃ pana visesānadhigamabhāvo ubhinnampi icchito evāti.
There, the existence of the attainment of the path among devas, even through things like the revolution of the sun, should be demonstrated; however, the lack of special attainment for the people of Uttarakuru is desired by both parties.
Ở đó, sự tồn tại của việc đạt được Đạo lộ nơi chư thiên cần được làm rõ qua các ví dụ như sự chuyển động của mặt trời v.v., nhưng việc không đạt được sự tiến bộ đặc biệt của các cư dân Bắc Câu Lô Châu thì cả hai bên đều chấp nhận.
274. Odhisoti bhāgaso, bhāgenāti attho.
274. Odhiso: Partially, meaning in parts.
274. Odhiso có nghĩa là từng phần, theo từng phần.
Bhāgo nāma yasmā ekadeso hoti, tasmā ‘‘ekadesena ekadesenā’’ti vuttaṃ.
Since a part is a portion, it is said “portion by portion”.
Vì phần có nghĩa là một bộ phận, nên đã nói ‘‘từng phần, từng phần’’.
Tattha yadi catunnaṃ maggānaṃ vasena samudayapakkhikassa kilesagaṇassa catubhāgehi pahānaṃ ‘‘odhiso pahāna’’nti adhippetaṃ, icchitamevetaṃ sakavādissa ‘‘tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā diṭṭhigatānaṃ pahānāyā’’ti ca ādivacanato.
If it is intended that the abandoning of the group of defilements pertaining to the origin, portion by portion, through the four parts in terms of the four paths, is “abandoning partially,” this is indeed desired by one’s own advocate, from the initial statement ‘through the destruction of the three fetters, for the abandoning of wrong views’ and so on.
Trong đó, nếu sự đoạn trừ các nhóm phiền não thuộc về tập khởi theo bốn phần bằng bốn Đạo lộ được hiểu là ‘‘sự đoạn trừ từng phần’’ (odhiso pahāna), thì điều này được người chủ trương chấp nhận, vì có những câu nói như ‘‘do sự đoạn trừ ba kiết sử, do sự đoạn trừ các tà kiến’’ v.v.
Yasmā pana maggo catūsu saccesu nānābhisamayavasena kiccakaro, na ekābhisamayavasenāti paravādino laddhi, tasmā yathā ‘‘maggo kālena dukkhaṃ parijānāti, kālena samudayaṃ pajahatī’’tiādinā nānakkhaṇavasena saccesu pavattatīti icchito, evaṃ paccekampi nānakkhaṇavasena pavatteyya.
However, since the opponent's doctrine is that the path-knowledge functions in the four Noble Truths by way of different penetrations, not by way of a single penetration, just as it is desired that ‘the path understands suffering at one time, abandons the origin at another time’ and so on, functioning in the Truths at different moments, so also it might function individually at different moments.
Tuy nhiên, vì quan điểm của người đối thoại là Đạo lộ hoạt động trong Tứ Thánh Đế theo cách chứng ngộ khác nhau, chứ không phải theo cách chứng ngộ duy nhất, nên như đã được chấp nhận rằng ‘‘Đạo lộ nhận biết Khổ theo thời gian, đoạn trừ Tập theo thời gian’’ v.v. hoạt động trong các Thánh Đế theo các khoảnh khắc khác nhau, thì mỗi phần cũng sẽ hoạt động theo các khoảnh khắc khác nhau.
Tathā sati dukkhādīnaṃ ekadesaekadesameva parijānāti pajahatīti dassetuṃ pāḷiyaṃ ‘‘sotāpatti…pe… ekadese pajahatī’’tiādi vuttaṃ.
In that case, to show that one understands and abandons suffering and so on portion by portion, the Pāḷi states ‘stream-entry…pe… abandons portion by portion’ and so on.
Khi đó, để chỉ ra rằng Khổ v.v. chỉ được nhận biết và đoạn trừ từng phần, từng phần, trong Pāḷi đã nói ‘‘Nhập Lưu…pe… đoạn trừ từng phần’’ v.v.
Sati hi nānābhisamaye paṭhamamaggādīhi pahātabbānaṃ saṃyojanattayādīnaṃ dukkhadassanādīhi ekadesaekadesappahānaṃ siyāti ekadesasotāpattimaggaṭṭhāditā, tato eva ekadesasotāpannāditā ca āpajjati anantaraphalattā lokuttarakusalānaṃ, na ca taṃ yuttaṃ.
If there were different penetrations, then the three fetters and so on, to be abandoned by the first path and so on through the seeing of suffering and so on, would be abandoned portion by portion, and thereby one would become a stream-enterer partially, and then one would be partially a stream-enterer, because supramundane wholesome states have immediate fruit; but this is not proper.
Nếu có sự chứng ngộ khác nhau, thì sự đoạn trừ từng phần, từng phần của ba kiết sử v.v. cần được đoạn trừ bằng Đạo lộ thứ nhất v.v. qua việc thấy Khổ v.v. sẽ dẫn đến trạng thái là một phần của Đạo lộ Nhập Lưu (Sotāpatti-magga) v.v., và từ đó là một phần của bậc Nhập Lưu (Sotāpanna) v.v., vì các thiện pháp siêu thế có quả ngay lập tức, và điều đó là không hợp lý.
Na hi kālabhedena vinā so eva sotāpanno, asotāpanno cāti sakkā viññātuṃ.
For it is not possible to understand that the same person is both a stream-enterer and not a stream-enterer without a distinction of time.
Không thể hiểu rằng cùng một người vừa là bậc Nhập Lưu vừa không phải là bậc Nhập Lưu mà không có sự khác biệt về thời gian.
Tenāha ‘‘ekadesaṃ sotāpanno, ekadesaṃ na sotāpanno’’tiādi.
Therefore, he says, “partially a stream-enterer, partially not a stream-enterer” and so on.
Vì vậy, đã nói ‘‘một phần là bậc Nhập Lưu, một phần không phải là bậc Nhập Lưu’’ v.v.
Apicāyaṃ nānābhisamayavādī evaṃ pucchitabbo ‘‘maggañāṇaṃ saccāni paṭivijjhantaṃ kiṃ ārammaṇato paṭivijjhati, udāhu kiccato’’ti.
Furthermore, this advocate of different penetrations should be asked, “Does path-knowledge penetrate the Truths by way of object, or by way of function?”
Hơn nữa, người chủ trương thuyết chứng ngộ khác nhau này cần được hỏi: ‘‘Khi tuệ Đạo lộ thâm nhập các Thánh Đế, nó thâm nhập theo đối tượng hay theo chức năng?’’
Yadi ārammaṇatoti vadeyya, tassa vipassanāñāṇassa viya dukkhasamudayānaṃ accantaparicchedasamucchedā na yuttā tato anissaṭattā, tathā maggadassanaṃ.
If he says by way of object, then the absolute comprehension and eradication of suffering and origin would not be proper for it, as they are not separated from it, and so too the seeing of the path.
Nếu người đó nói là theo đối tượng, thì sự đoạn trừ và chấm dứt hoàn toàn Khổ và Tập là không hợp lý, vì nó không thoát khỏi chúng, cũng như việc thấy Đạo lộ.
Na hi sayameva attānaṃ ārabbha pavattatīti yuttaṃ, maggantaraparikappanāyaṃ anavaṭṭhānaṃ āpajjatīti, tasmā tīṇi saccāni kiccato, nirodhaṃ kiccato ārammaṇato ca paṭivijjhatīti evamasammohato paṭivijjhantassa maggañāṇassa nattheva nānābhisamayo.
For it is not proper that it operates by making itself an object, and if another path were posited, it would lead to an endless regress; therefore, for path-knowledge that penetrates the three Truths by way of function and Nibbāna by way of function and object, there is no different penetration at all.
Không hợp lý khi nói rằng nó tự hoạt động dựa trên chính nó, và nếu giả định một Đạo lộ khác thì sẽ dẫn đến sự vô tận, vì vậy, tuệ Đạo lộ thâm nhập ba Thánh Đế theo chức năng, và Niết Bàn (Nirodha) theo chức năng và đối tượng, khi thâm nhập một cách không nhầm lẫn như vậy thì không có sự chứng ngộ khác nhau.
Vuttañhetaṃ ‘‘yo, bhikkhave, dukkhaṃ passati, dukkhasamudayampi so passatī’’tiādi.
For it has been said, “Monks, whoever sees suffering, he also sees the origin of suffering” and so on.
Điều này đã được nói: ‘‘Này các Tỳ-kheo, ai thấy Khổ thì người đó cũng thấy Khổ Tập’’ v.v.
Na cetaṃ kālantaradassanaṃ sandhāya vuttaṃ.
And this is not said with reference to seeing at different times.
Và điều này không được nói liên quan đến việc thấy vào những thời điểm khác nhau.
‘‘Yo nu kho, āvuso, dukkhaṃ passati, dukkhasamudayampi so passati, dukkhanirodhampi…pe… dukkhanirodhagāminipaṭipadampi so passatī’’ti (saṃ. ni. 5.1100) ekasaccadassanasamaṅgino aññasaccadassanasamaṅgibhāvavicāraṇāyaṃ tadatthasādhanatthaṃ āyasmatā gavaṃpatittherena ābhatattā paccekañca saccattayadassanassa yojitattā.
‘‘Indeed, friend, whoever sees suffering, he also sees the origin of suffering, and the cessation of suffering, and the path leading to the cessation of suffering.’’ This statement is cited by the Venerable Gavaṃpati Thera to establish this meaning in the investigation of how one possessing insight into one truth also possesses insight into other truths, and because the seeing of each of the three truths is linked.
‘‘Thưa các Tôn giả, ai thấy khổ, người ấy cũng thấy khổ tập, cũng thấy khổ diệt… và cũng thấy con đường đưa đến khổ diệt’’ (Saṃ. Ni. 5.1100) được Tôn giả Gavaṃpati dẫn ra nhằm mục đích chứng minh ý nghĩa đó trong việc xem xét trạng thái của người có sự thấy một chân lý là trạng thái có sự thấy các chân lý khác, và vì sự thấy ba chân lý được áp dụng riêng biệt.
Aññathā purimadiṭṭhassa puna adassanato samudayādidassane dukkhādidassanamayojanīyaṃ siyā.
Otherwise, if what was seen before is not seen again, then the seeing of suffering, etc., would not be linked to the seeing of the origin, etc.
Nếu không như vậy, thì đối với cái đã thấy trước đó, nếu không thấy lại, thì sự thấy khổ v.v... trong sự thấy tập v.v... sẽ không thể áp dụng được.
Na hi lokuttaramaggo lokiyamaggo viya katakāribhāvena pavattati samucchedakattā.
For the Supramundane Path does not operate by merely doing things like the mundane path, as it is an uprooter.
Bởi vì Đạo siêu thế không vận hành theo cách đã làm rồi thì thôi, như Đạo thế gian, vì nó có tính chất đoạn trừ.
Tathā yojane ca sabbaṃ dassanaṃ dassanantaraparanti dassanānuparamo siyā.
And if linked in that way, all seeing would be beyond other seeing, and there would be no end to seeing.
Và nếu áp dụng như vậy, thì tất cả sự thấy sẽ là sau một sự thấy khác, và sẽ không có sự thấy cuối cùng.
Evaṃ āgamato yuttito ca nānābhisamayassa asambhavato paccekaṃ maggānaṃ odhiso pahānaṃ natthīti niṭṭhamettha gantabbaṃ.
Thus, since various attainments are not possible according to scripture and reason, it should be concluded here that there is no individual abandoning for each path.
Như vậy, vì không thể có sự chứng ngộ khác biệt theo kinh điển và lý luận, nên ở đây cần phải kết luận rằng không có sự đoạn trừ từng phần của các Đạo.
280. Yadipi pāḷiyaṃ ‘‘tayo magge bhāvetī’’ti vuttaṃ, maggabhāvanā pana yāvadeva kilesasamucchindanatthāti ñatvā ‘‘kiccasabbhāvanti tīhi pahātabbassa pahīnata’’nti āha.
280. Although it is said in the Pāḷi, ‘‘one cultivates the three paths,’’ knowing that the cultivation of the path is solely for the uprooting of defilements, it states, ‘‘the reality of the function, that which is to be abandoned has been abandoned by the three.’’
Mặc dù trong kinh Pali có nói ‘‘tu tập ba Đạo’’, nhưng biết rằng sự tu tập Đạo chỉ nhằm mục đích đoạn trừ phiền não, nên đã nói ‘‘kiccasabbhāvanti tīhi pahātabbassa pahīnata’’ (trạng thái của việc cần làm là sự đoạn trừ những gì cần đoạn trừ bằng ba Đạo).
Tattha tīhīti heṭṭhimehi tīhi ariyamaggehi pahātabbassa ajjhattasaṃyojanassa pahīnataṃ samucchindananti attho.
There, by the three means by the three lower Noble Paths, and that which is to be abandoned means the abandoning and uprooting of the inner fetters.
Ở đây, tīhī (bằng ba Đạo) có nghĩa là sự đoạn trừ những kiết sử nội tại pahātabbassa (cần đoạn trừ) bằng ba Thánh Đạo thấp hơn.
Taṃ pana kiccanti adhobhāgiyasaṃyojanesu maggassa pahānābhisamayakiccaṃ.
That is the function — the function of the attainment of abandoning by the path with regard to the lower fetters.
Taṃ pana kicca (việc cần làm đó) là việc chứng ngộ sự đoạn trừ của Đạo đối với các kiết sử hạ phần.
Teneva maggenāti anāgāmimaggeneva.
By that very path means by the Anāgāmi Path itself.
Teneva maggenā (chính bằng Đạo đó) có nghĩa là chính bằng Đạo Bất Lai.
Etaṃ na sametīti evaṃ magguppādato pageva kāmarāgabyāpādā pahīyantīti laddhikittanaṃ iminā maggassa kiccasabbhāvakathanena na sameti na yujjati.
This does not fit means that the assertion that sensual lust and ill-will are abandoned even before the arising of the path does not fit or is not consistent with this statement about the reality of the path’s function.
Etaṃ na sametī (điều này không phù hợp) có nghĩa là sự tuyên bố giáo lý rằng tham dục và sân hận được đoạn trừ trước khi Đạo phát sinh như vậy, thì không phù hợp, không tương ứng với lời nói về trạng thái của việc cần làm của Đạo này.
Tasmāti iminā yathāvuttameva virodhaṃ paccāmasati.
Therefore refers back to the contradiction stated above.
Tasmā (do đó) ám chỉ sự mâu thuẫn đã nói ở trên.
Pahīnānanti vikkhambhitānaṃ.
Of those abandoned refers to those suppressed.
Pahīnāna (những gì đã đoạn trừ) có nghĩa là những gì đã được trấn áp.
Yo hi jhānalābhī jhānena yathāvikkhambhite kilese maggena samucchindati, so idhādhippeto.
Indeed, one who has attained jhāna, and by jhāna has suppressed defilements, and then uproots them by the path, is intended here.
Người đắc thiền, người dùng thiền để trấn áp phiền não và dùng Đạo để đoạn trừ chúng, chính là người được đề cập ở đây.
Tenāha ‘‘dassanamagge…pe… adhippāyo’’ti.
Therefore, it says ‘‘the Path of Seeing…pe… is the intention.’’
Do đó đã nói ‘‘dassanamagge…pe… adhippāyo’’ (ý nghĩa là Đạo Kiến…).
282. Sabbaṃ atthīti ettha yasmā paccuppannaṃ viya atītānāgatampi dharamānasabhāvanti paravādino laddhi, tasmā sabbanti kālavibhāgato atītādibhedaṃ sabbaṃ.
282. In ‘‘all exists,’’ since the doctrine of opposing schools is that the past and future, like the present, are existing phenomena, all means all things, divided by time into past, etc.
Ở đây, trong Sabbaṃ atthī (Tất cả đều tồn tại), vì luận thuyết của phe đối lập cho rằng quá khứ và vị lai cũng có bản chất tồn tại như hiện tại, nên sabbaṃ (tất cả) là tất cả, được phân loại theo thời gian thành quá khứ v.v...
So pana ‘‘yampi natthi, tampi atthī’’ti kālavimuttassa vasena anuyogo, taṃ atippasaṅgadassanavasena paravādipaṭiññāya dosāropanaṃ.
The objection, ‘‘that which does not exist also exists,’’ is an assertion based on what is beyond time, and it is an imputation of fault to the opposing school’s proposition by showing an over-extension.
Còn câu hỏi ‘‘cái gì không tồn tại, cái đó cũng tồn tại’’ là một lời chất vấn theo nghĩa vượt thời gian, đó là sự chỉ trích luận thuyết của phe đối lập bằng cách chỉ ra sự thái quá.
Nayadassanaṃ vā atītānāgatānaṃ natthibhāvassa.
Or it is a method of showing the non-existence of the past and future.
Hoặc đó là sự chỉ ra sự không tồn tại của quá khứ và vị lai.
Atthīti pana ayaṃ atthibhāvo yasmā desakālākāradhammehi vinā na hoti, tasmā taṃ tāva tehi saddhiṃ yojetvā anuyogaṃ dassetuṃ ‘‘sabbattha sabbamatthī’’tiādinā pāḷi pavattā.
But this existence, since it cannot exist without specific place, time, mode, and qualities, the Pāḷi text proceeds with ‘‘all exists everywhere,’’ etc., to show the objection by linking it with these.
Còn Atthī (tồn tại), vì trạng thái tồn tại này không thể có nếu không có không gian, thời gian và các pháp tướng, nên để chỉ ra câu hỏi bằng cách kết hợp nó với những điều đó, kinh Pali đã bắt đầu bằng ‘‘sabbattha sabbamatthī’’ (tất cả đều tồn tại ở mọi nơi) v.v...
Tattha yadipi sabbatthāti idaṃ sāmaññavacanaṃ, taṃ pana yasmā visesaniviṭṭhaṃ hoti, parato ca sabbesūti dhammā vibhāgato vuccanti, tasmā oḷārikassa pākaṭassa rūpadhammasamudāyassa vasena atthaṃ dassetuṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sabbatthāti sabbasmiṃ sarīre’’ti vuttaṃ, nidassanamattaṃ vā etaṃ daṭṭhabbaṃ.
Here, although everywhere is a general term, since it is specified, and later in all qualities are spoken of in division, the Aṭṭhakathā states, ‘‘everywhere means in the whole body,’’ to show the meaning in terms of the aggregate of gross, manifest material qualities, or this should be understood as merely an example.
Ở đây, mặc dù sabbatthā (ở mọi nơi) là một từ chung, nhưng vì nó được đặt trong một ngữ cảnh đặc biệt, và sau đó các pháp được phân loại là sabbesū (trong tất cả), nên để chỉ ra ý nghĩa theo nghĩa của tập hợp các sắc pháp thô và rõ ràng, trong Chú giải đã nói ‘‘sabbatthāti sabbasmiṃ sarīre’’ (ở mọi nơi là trong toàn bộ thân), hoặc điều này nên được xem là một ví dụ.
Tathā ca kāṇādakāpilehi paṭiññāyamānā ākāsakālādisattapakatipurisā viya paravādinā paṭiññāyamānaṃ sabbaṃ sabbabyāpīti āpannameva hotīti.
And thus, all things affirmed by the opposing school, like the seven primordial principles of space, time, etc., affirmed by the Kaṇādas and Kāpilas, are understood to be all-pervading.
Và như vậy, tất cả những gì được phe đối lập tuyên bố, như không gian, thời gian và bảy bản chất nguyên thủy (purisā) được Kāṇāda và Kapila tuyên bố, đều được chấp nhận là tồn tại khắp mọi nơi.
‘‘Sabbattha sarīre’’ti ca ‘‘tile tela’’nti viya byāpane bhummanti sarīrapariyāpannena sabbena bhavitabbanti vuttaṃ ‘‘sirasi pādā…pe… attho’’ti.
And ‘‘in the whole body’’ is said in the sense of the locative of pervasion, like ‘‘oil in sesame seeds,’’ meaning that everything must be encompassed by the body, as stated ‘‘from head to foot…pe… is the meaning.’’
Và ‘‘Sabbattha sarīre’’ (trong toàn bộ thân) có nghĩa là tất cả những gì thuộc về thân phải tồn tại theo nghĩa bao trùm, như ‘‘dầu trong mè’’ (tile telaṃ), được nói là ‘‘sirasi pādā…pe… attho’’ (từ đầu đến chân… có nghĩa là).
Sabbasmiṃ kāle sabbamatthīti yojanā.
The linking is: ‘‘All exists at all times.’’
Sự kết nối là: tất cả đều tồn tại trong mọi thời gian.
Etasmiṃ pakkheyevassa aññavādo paridīpito siyā ‘‘yaṃ atthi, attheva taṃ, yaṃ natthi, nattheva taṃ, asato natthi sambhavo, sato natthi vināso’’ti.
In this regard, another doctrine might be explained: ‘‘That which exists, truly exists; that which does not exist, truly does not exist. There is no origination of the non-existent, no destruction of the existent.’’
Trong phe này, một luận thuyết khác có thể được giải thích là ‘‘cái gì tồn tại, cái đó luôn tồn tại; cái gì không tồn tại, cái đó luôn không tồn tại; không có sự phát sinh từ cái không tồn tại, không có sự hủy diệt của cái tồn tại’’.
Evaṃ sabbenākārena sabbaṃ sabbesu dhammesu sabbaṃ atthīti atthoti sambandho.
Thus, the connection is that all exists in all ways, in all phenomena, all exists.
Như vậy, tất cả đều tồn tại trong tất cả các pháp theo mọi khía cạnh, đó là sự kết nối của ý nghĩa.
Imehi pana pakkhehi ‘‘sabbaṃ sabbasabhāvaṃ, anekasattinicitābhāvā asato natthi sambhavo’’ti vādo paridīpito siyā.
By these aspects, the doctrine ‘‘all is of a single nature, there is no origination of the non-existent because of being comprised of various powers’’ might be explained.
Tuy nhiên, từ những phe này, luận thuyết ‘‘tất cả đều có bản chất của tất cả, không có sự phát sinh từ cái không tồn tại do sự tích tụ của vô số năng lực’’ có thể được giải thích.
Yogarahitanti kenaci yuttāyuttalakkhaṇasaṃyogarahitaṃ.
Devoid of connection means devoid of any connection of propriety or impropriety.
Yogarahita (không có sự kết hợp) có nghĩa là không có sự kết hợp của đặc tính hợp lý hay không hợp lý với bất kỳ điều gì.
Taṃ pana ekasabhāvanti saṃyogarahitaṃ nāma atthato ekasabhāvaṃ, ekadhammoti attho.
That is of a single nature means that which is devoid of connection is, in reality, of a single nature; meaning, a single phenomenon.
Taṃ pana ekasabhāva (cái đó có một bản chất) có nghĩa là cái không có sự kết hợp, về bản chất là một bản chất, có nghĩa là một pháp.
Etena devavādīnaṃ brahmadassanaṃ atthevātivādo paridīpito siyā.
By this, the Brahma-view of the devas, the doctrine of extreme existence, might be explained.
Với điều này, luận thuyết của những người theo thần giáo về sự tồn tại của Brahman có thể được giải thích.
Atthīti pucchatīti yadi sabbamatthīti tava vādo, yathāvuttāya mama diṭṭhiyā sammādiṭṭhibhāvo atthīti ekantena tayā sampaṭicchitabbo, tasmā ‘‘kiṃ so atthī’’ti pucchatīti attho.
Asks whether it exists means: if your doctrine is that all exists, then you must absolutely accept that my view, as stated, possesses the quality of right view. Therefore, he asks, ‘‘Does it exist?’’ is the meaning.
Atthīti pucchatī (hỏi rằng có tồn tại không) có nghĩa là nếu luận thuyết của bạn là tất cả đều tồn tại, thì bạn phải hoàn toàn chấp nhận rằng quan điểm của tôi như đã nói ở trên có trạng thái là Chánh Kiến, do đó hỏi rằng ‘‘điều đó có tồn tại không?’’
285. Atītā …pe… karitvāti etthāyaṃ saṅkhepattho – atītaṃ anāgatanti rūpassa imaṃ visesaṃ, evaṃ visesaṃ vā rūpaṃ aggahetvā paccuppannatāvisesavisiṭṭharūpameva appiyaṃ paccuppannarūpabhāvānaṃ samānādhikaraṇattā etasmiṃyeva visaye appetabbaṃ, vacīgocaraṃ pāpetabbaṃ satipi nesaṃ visesanavisesitabbatāsaṅkhāte vibhāge tathāpi avibhajitabbaṃ katvāti.
285. In ‘‘the past…pe… having made,’’ the brief meaning here is: Without taking this specific form of rūpa, or any specific rūpa, as past or future, only rūpa specifically characterized by presentness—since present rūpa-states are in the same relation to their substratum—should be applied to this very object, brought within the range of speech, and, even though there is a division of specified and unspecified, it should be made undivided.
285. Atītā …pe… karitvā (quá khứ… v.v… làm cho) ở đây có nghĩa tóm tắt là – không lấy sự đặc biệt này của sắc, tức là quá khứ và vị lai, hoặc sắc có sự đặc biệt như vậy, mà chỉ nên áp dụng sắc được đặc trưng bởi sự đặc biệt của hiện tại, vì sự đồng nhất của các trạng thái sắc hiện tại không đáng yêu; nên đưa vào phạm vi ngôn ngữ, mặc dù có sự phân biệt giữa đặc tính và không đặc tính của chúng, nhưng vẫn không nên phân biệt.
Yasmā pana pāḷiyaṃ ‘‘paccuppannanti vā rūpanti vā’’ti paccuppannarūpasaddehi tadatthassa vattabbākāro itisaddehi dassito, tasmā ‘‘paccuppannasaddena…pe… vuttaṃ hotī’’ti āha.
However, since the Pāḷi text uses the word iti to show the manner in which its meaning is to be stated by the words paccuppannaṃ (present) and rūpaṃ (form), it says, ‘‘by the word ‘present’…pe… is said.’’
Tuy nhiên, vì trong kinh Pali, cách thức diễn đạt ý nghĩa đó bằng các từ sắc hiện tại được chỉ ra bằng các từ ‘‘paccuppannanti vā rūpanti vā’’ (hoặc là hiện tại, hoặc là sắc), nên đã nói ‘‘paccuppannasaddena…pe… vuttaṃ hotī’’ (được nói bằng từ hiện tại…).
Rūpapaññattīti rūpāyatanapaññatti.
Designation of form means the designation of the rūpāyatana (visible object).
Rūpapaññattī (sắc chế định) là sắc xứ chế định.
Sā hi sabhāvadhammupādānā tajjāpaññatti.
For that is a conventional designation based on a real phenomenon.
Đó là một chế định được tạo ra từ các pháp tự tánh.
Tenevāha ‘‘sabhāvaparicchinne pavattā vijjamānapaññattī’’ti.
Therefore, it says, ‘‘an existing designation operating within what is delimited by its inherent nature.’’
Do đó đã nói ‘‘sabhāvaparicchinne pavattā vijjamānapaññattī’’ (chế định hiện hữu vận hành trong phạm vi của tự tánh).
Rūpasamūhaṃ upādāyāti taṃtaṃattapaññattiyā upādānabhūtānaṃ abhāvavibhāvanākārena pavattamānānaṃ rūpadhammānaṃ samūhaṃ upādāya.
Having taken the aggregate of forms means having taken the aggregate of rūpa phenomena, which function in the manner of manifesting the non-existence of what constitutes the basis of each particular designation.
Rūpasamūhaṃ upādāyā (nương vào tập hợp sắc) có nghĩa là nương vào tập hợp các sắc pháp vận hành theo cách thể hiện sự không tồn tại của những gì là đối tượng của chế định tự thân đó.
Upādānupādānampi hi upādānamevāti.
For taking a non-basis is also a taking.
Vì sự không nương tựa cũng là sự nương tựa.
Tasmāti samūhupādāyādhīnatāya avijjamānapaññattibhāvato.
Therefore means due to its dependence on taking the aggregate, and due to its nature as a non-existent designation.
Tasmā (do đó) có nghĩa là do sự phụ thuộc vào tập hợp và do không có trạng thái chế định hiện hữu.
Vigamāvattabbatāti vigamassa vatthabhāvāpagamassa avattabbatā.
Inexpressibility of disappearance means the inexpressibility of the disappearance, of the cessation of the state of being an object.
Vigamāvattabbatā (không thể nói về sự biến mất) là sự không thể nói về sự biến mất của đối tượng, tức là sự mất đi trạng thái đối tượng.
Na hi odātatāvigamena avatthaṃ hoti.
For something does not become a non-object by the disappearance of its whiteness.
Bởi vì nó không trở thành không đối tượng do sự biến mất của sắc trắng.
Na pana yuttā rūpabhāvassa vigamāvattabbatāti yojanā.
But it is not appropriate to say that the state of rūpa is inexpressible of disappearance.
Nhưng không hợp lý khi nói về sự biến mất của trạng thái sắc.
Rūpabhāvoti ca rūpāyatanasabhāvo cakkhuviññāṇassa gocarabhāvo.
State of rūpa also means the inherent nature of the rūpāyatana, the object-state of eye-consciousness.
Và Rūpabhāvo (trạng thái sắc) là tự tánh của sắc xứ, là đối tượng của nhãn thức.
Na hi tassa paccuppannabhāvavigame vigamāvattabbatā yuttā.
For the inexpressibility of its disappearance is not appropriate when its present state disappears.
Bởi vì không hợp lý khi nói về sự biến mất của nó khi trạng thái hiện tại của nó biến mất.
288. Anāgataṃ vā paccuppannaṃ vāti ettha vā-saddo aniyamattho yathā ‘‘khadire vā bandhitabbaṃ palāse vā’’ti.
288. In ‘‘or the future, or the present,’’ the word ‘‘or’’ indicates an unspecified meaning, as in ‘‘it should be tied to an acacia tree or to a Butea tree.’’
288. Trong Anāgataṃ vā paccuppannaṃ vā (hoặc vị lai, hoặc hiện tại), từ vā (hoặc) có nghĩa là không xác định, như trong ‘‘nên buộc vào cây keo hoặc vào cây palāsa’’.
Tasmā ‘‘hutvā hotī’’ti ettha hoti-saddo anāgatapaccuppannesu yaṃ kiñci padhānaṃ katvā sambandhaṃ labhatīti dassento ‘‘anāgataṃ…pe… daṭṭhabba’’nti āha.
Therefore, showing that in "having been, it becomes," the word "becomes" (hoti) obtains a connection by making anything prominent among the future and present, he said, "future...etc....is to be understood."
Do đó, để chỉ ra rằng ở đây trong câu "đã là rồi trở thành", từ "trở thành" có được sự liên hệ bằng cách lấy bất cứ cái nào làm chính trong (các pháp) vị lai và hiện tại, ngài đã nói "vị lai... nên được hiểu".
Tattha paccuppannaṃ hontanti paccuppannaṃ jāyamānaṃ paccuppannabhāvaṃ labhantaṃ.
Therein, " being present" means that which is present, arising, attaining the state of being present.
Trong đó, paccuppannaṃ honta có nghĩa là đang trở thành hiện tại, đang sinh khởi trong hiện tại, đang có được trạng thái hiện tại.
Tenāha ‘‘taññeva anāgataṃ taṃ paccuppannanti laddhivasenā’’ti.
Therefore, he said, " By way of taking 'that very thing is future, that is present'."
Do đó, ngài nói "chính cái vị lai ấy, cái hiện tại ấy, theo cách đã được thừa nhận".
Tampi hutvā hotīti yaṃ anāgataṃ hutvā paccuppannabhāvappattiyā ‘‘hutvā hotī’’ti vuttaṃ, kiṃ tadapi puna hutvā hotīti pucchati.
He asks, " Does that also, having been, become?" – referring to that which, having been future, is said to "having been, become" due to attaining the state of being present, whether that also again, having been, becomes.
Tampi hutvā hotīti, câu hỏi được đặt ra là: cái vị lai mà đã là rồi trở thành, được gọi là "đã là rồi trở thành" do đã đạt đến trạng thái hiện tại, liệu cái đó lại một lần nữa đã là rồi trở thành hay không?
Tabbhāvāvigamatoti paccuppannabhāvato hutvāhotibhāvānupagamato.
" Because that state does not cease" means because, from the state of being present, it does not go to the state of "having been, becoming."
Tabbhāvāvigamatoti, từ trạng thái hiện tại, do không từ bỏ trạng thái đã là rồi trở thành.
Paccuppannābhāvatoti paccuppannatāya abhāvato.
" Because it is not present" means because of the absence of presentness.
Paccuppannābhāvatoti, do không có trạng thái hiện tại.
Vacanaṃ arahatīti iminā vacanamatte na koci dosoti dasseti.
" Deserves the expression" – by this, he shows that there is no fault merely in the expression.
Vacanaṃ arahatīti, bằng câu này, ngài chỉ ra rằng không có lỗi nào chỉ trong lời nói.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yadipi tassa puna hutvā bhūtassa puna hutvāhotibhāvo natthi, punappunaṃ ñāpetabbatāya pana dutiyaṃ tato parampi tathā vattabbataṃ arahatīti ‘‘āmantā’’ti paṭijānātīti.
This is what is meant: Even though for that which has become, there is no state of "having been, becoming" again, yet, for the sake of repeated comprehension, it is fit to be spoken of again and again in that way, and thus he assents with "yes."
Điều này được nói ra là: mặc dù cái đã là rồi trở thành ấy không có trạng thái đã là rồi trở thành một lần nữa, nhưng vì cần được làm cho biết lặp đi lặp lại, nên nó xứng đáng được nói như vậy lần thứ hai và cả sau đó nữa, do đó ngài đã chấp thuận bằng cách nói "āmantā".
Dhammeti sabhāvadhamme.
" In a phenomenon" means in an intrinsic phenomenon (sabhāva-dhamma).
Dhammeti, trong các pháp tự tính.
Tappaṭikkhepato adhamme abhāvadhamme.
By its rejection, " in a non-phenomenon" means in a non-existent phenomenon (abhāva-dhamma).
Do sự bác bỏ điều đó, adhamme là trong các pháp phi hữu.
Tenāha ‘‘sasavisāṇe’’ti.
Therefore, he said, " like a rabbit's horn."
Do đó, ngài nói "sừng thỏ".
Paṭikkhittanayenāti ‘‘hutvā hoti, hutvā hotī’’ti ettha pubbe yadetaṃ tayā ‘‘anāgataṃ hutvā paccuppannaṃ hotī’’ti vadatā ‘‘taṃyeva anāgataṃ taṃ paccuppanna’’nti laddhivasena ‘‘anāgataṃ vā paccuppannaṃ vā hutvā hotī’’ti vuttaṃ, ‘‘kiṃ te tampi hutvā hotī’’ti pucchite yo paravādinā hutvā bhūtassa puna hutvāabhāvato ‘‘na hevā’’ti paṭikkhepo kato, tena paṭikkhittanayena.
" By the rejected method" refers to this: In "having been, it becomes; having been, it becomes" (hutvā hoti, hutvā hoti), what you previously said as "the future, having been, becomes present" (anāgataṃ hutvā paccuppannaṃ hoti), in the sense of taking "that very thing is future, that is present" (taṃyeva anāgataṃ taṃ paccuppannaṃ); and when asked "does that also, having been, become?" (kiṃ te tampi hutvā hoti) – the rejection made by the opponent, "no, it is not so," because what has become, having been, does not become again; it refers to that rejected method.
Paṭikkhittanayenāti, theo phương pháp đã bị bác bỏ, tức là: ở đây trong câu "đã là rồi trở thành, đã là rồi trở thành", trước đây khi ông nói "pháp vị lai đã là rồi trở thành pháp hiện tại", theo cách đã được thừa nhận rằng "chính cái vị lai ấy, cái hiện tại ấy", thì đã được nói rằng "hoặc vị lai hoặc hiện tại đã là rồi trở thành"; khi được hỏi "liệu cái đó của ông cũng đã là rồi trở thành hay không?", sự bác bỏ đã được đối phương đưa ra bằng cách nói "na hevaṃ" do cái đã là rồi trở thành không thể trở thành một lần nữa.
Svāyaṃ yadeva rūpādi anāgataṃ, tadeva paccuppannanti satipi atthābhede anāgatapaccuppannanti pana attheva kālabhedoti taṃkālabhedavirodhāya paṭikkhepo pavattoti āha ‘‘paṭikkhittanayenāti kālanānattenā’’ti.
This rejection, "by the rejected method," signifies a difference in time, because although there is no difference in the underlying reality (attha-abheda) that the same rūpa, etc., is future and also present, there is indeed a difference in time. Therefore, he says, " by the rejected method' means by a difference in time."
Chính cái sắc pháp v.v... nào là vị lai, chính cái đó là hiện tại; mặc dù có sự không khác biệt về thực thể, nhưng vẫn có sự khác biệt về thời tính giữa vị lai và hiện tại. Do đó, để chống lại sự khác biệt về thời tính đó, sự bác bỏ đã được tiến hành. Ngài nói "paṭikkhittanayenāti kālanānattenā" (theo phương pháp đã bị bác bỏ, tức là do sự khác biệt về thời tính).
Tena hi so ayañca paṭikkhepo nīto pavattitoti.
Thus, this rejection was brought about by that.
Do đó, sự bác bỏ này đã được tiến hành một cách hợp lý.
Paṭiññātanayenāti idampi yathāvuttapaṭikkhepānantaraṃ yaṃ paṭiññātaṃ, taṃ sandhāyāha.
" By the admitted method" – this is also said with reference to what was admitted immediately after the aforementioned rejection.
Paṭiññātanayenāti, điều này cũng được nói liên quan đến điều đã được chấp thuận ngay sau sự bác bỏ đã nói trên.
Yathā hi sā paṭiññā atthābhedena nītā pavattitā, tathāyampi.
Just as that admission was brought about by a non-difference in underlying reality (attha-abheda), so is this.
Giống như sự chấp thuận đó đã được tiến hành một cách hợp lý do sự không khác biệt về thực thể, thì điều này cũng vậy.
Tenevāha ‘‘atthānānattenā’’ti, anāgatādippabhedāya kālapaññattiyā upādānabhūtassa atthassa abhedenāti attho.
Therefore, he said, " by a non-difference in underlying reality," meaning by a non-difference in the underlying reality (attha) that serves as the basis for the classification of time, such as future, etc.
Chính vì thế, ngài nói "atthānānattenā"ti, có nghĩa là do sự không khác biệt của thực thể, vốn là cơ sở cho sự chế định về thời gian được phân chia thành vị lai v.v...
Yathā upādānabhūtarūpādiatthābhedepi tesaṃ khaṇattayānāvatti taṃsamaṅgitā anāgatapaccuppannabhāvāvattitā, tathā tattha vuccamānā hutvāhotibhāvā yathākkamaṃ purimapacchimesu pavattitā purimapacchimakiriyāti katvāti imamatthaṃ dassento ‘‘atthānānattaṃ…pe… paṭijānātī’’ti vatvā puna ‘‘atthānānattameva hī’’tiādinā tameva atthaṃ samattheti.
Just as, even with the non-difference in the underlying reality of the basic rūpa, etc., their non-repetition in the three moments and their simultaneous occurrence lead to the state of future and present, so too the states of "having been, becoming" (hutvā-hoti-bhāvā) spoken of there, occurring in the preceding and succeeding moments respectively, are considered as preceding and succeeding actions. To show this meaning, after saying " non-difference in underlying reality...etc....admits," he again confirms the same meaning with " indeed, it is a non-difference in underlying reality" and so on.
Giống như mặc dù thực thể cơ sở là sắc pháp v.v... không khác biệt, nhưng sự không lặp lại của chúng trong ba sát-na, sự hiện hữu của chúng trong từng thời điểm, và sự không lặp lại của trạng thái vị lai và hiện tại; cũng vậy, các trạng thái "đã là rồi trở thành" được nói đến ở đây, diễn ra theo thứ tự trước và sau, là các hành động trước và sau. Để chỉ ra ý nghĩa này, sau khi nói "atthānānattaṃ…pe… paṭijānātī" (sự không khác biệt về thực thể... chấp thuận), ngài lại xác nhận chính ý nghĩa đó bằng câu bắt đầu bằng "atthānānattameva hī".
Yathā pana ‘‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’’nti paṭijānantassa jīvova sarīraṃ, sarīrameva jīvoti jīvasarīrānaṃ anaññattaṃ āpajjati, evaṃ ‘‘taññeva anāgataṃ taṃ paccuppanna’’nti ca paṭijānantassa anāgatapaccuppannānaṃ anaññattaṃ āpannanti paccuppannānāgatesu vuttā hotibhāvahutvābhāvā anāgatapaccuppannesupi āpajjeyyunti vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘evaṃ sante anāgatampi hutvāhoti nāma, paccuppannampi hutvāhotiyeva nāmā’’ti.
However, just as for one who admits "that is the life-principle, that is the body," there arises a non-difference between life-principle and body, where the life-principle is the body and the body is the life-principle; similarly, for one who admits "that very thing is future, that is present," there arises a non-difference between future and present. Thus, the states of "becoming" and "having been" spoken of in the present and past would also apply to the future and present. This is what is stated in the Aṭṭhakathā: "If this is so, then the future also is called 'having been, becoming,' and the present also is indeed called 'having been, becoming'."
Giống như người chấp thuận "taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ" (sinh mạng đó, thân thể đó) sẽ dẫn đến sự không khác biệt giữa sinh mạng và thân thể, rằng sinh mạng chính là thân thể, thân thể chính là sinh mạng; cũng vậy, người chấp thuận "chính cái vị lai ấy, cái hiện tại ấy" sẽ dẫn đến sự không khác biệt giữa vị lai và hiện tại. Do đó, các trạng thái "trở thành" và "đã là" được nói đến trong hiện tại và vị lai cũng sẽ áp dụng cho vị lai và hiện tại. Điều này đã được nói trong Chú giải: "evaṃ sante anāgatampi hutvāhoti nāma, paccuppannampi hutvāhotiyeva nāma" (nếu vậy, vị lai cũng được gọi là đã là rồi trở thành, và hiện tại cũng được gọi là đã là rồi trở thành).
Anuññātapañhassāti ‘‘taññeva anāgataṃ taṃ paccuppannanti?
" To the admitted question" refers to the question where the underlying reality (attha) is admitted, as in "'That very thing is future, that is present?' 'Yes.'"
Anuññātapañhassāti, của vấn đề đã được chấp thuận, liên quan đến sự không khác biệt về thực thể, như trong câu "chính cái vị lai ấy, cái hiện tại ấy? Āmantā".
Āmantā’’ti evaṃ atthānānattaṃ sandhāya anuññātassa atthassa.
For the underlying reality thus admitted based on a non-difference of meaning.
"Vâng, đúng vậy" là liên quan đến sự khác biệt về ý nghĩa của điều đã được chấp thuận.
Ñātuṃ icchito hi attho pañho.
Indeed, a question (pañha) is a meaning desired to be known.
Vì vấn đề là điều được mong muốn biết.
Doso vuttoti anāgataṃ hutvā paccuppannabhūtassa puna anāgataṃ hutvā paccuppannabhāvāpattisaṅkhāto doso vutto purimanaye.
" The fault is stated" means the fault, which is the arising of the state of "having been future, becoming present" again for that which has become "having been future, becoming present," is stated in the former method.
Doso vuttoti, lỗi đã được nói đến, đó là lỗi được gọi là sự đạt đến trạng thái "đã là rồi trở thành hiện tại" một lần nữa của cái vị lai đã từng là rồi trở thành hiện tại, trong phương pháp trước.
Pacchimanaye pana anāgatapaccuppannesu ekekassa hutvāhotibhāvāpattisaṅkhāto doso vuttoti attho.
In the latter method, however, the meaning is that the fault, which is the arising of the state of "having been, becoming" for each of the future and present, is stated.
Còn trong phương pháp sau, lỗi được nói đến là lỗi được gọi là sự đạt đến trạng thái "đã là rồi trở thành" của mỗi một pháp trong vị lai và hiện tại, đó là ý nghĩa.
Paṭikkhittapañhanti ‘‘taṃyeva anāgataṃ taṃ paccuppannanti?
" To the rejected question" means to the question rejected based on a difference in time, as in "'That very thing is future, that is present?' 'It should not be said so.'"
Paṭikkhittapañhanti, vấn đề đã bị bác bỏ, liên quan đến sự khác biệt về thời tính, như trong câu "chính cái vị lai ấy, cái hiện tại ấy? Na hevaṃ vattabbe".
Na hevaṃ vattabbe’’ti evaṃ kālanānattaṃ sandhāya paṭikkhittapañhaṃ.
And to the question thus rejected based on a difference in time.
"Không nên nói như vậy" là liên quan đến sự khác biệt về thời gian của câu hỏi đã bị bác bỏ.
Tenāti anāgatapaccuppannānaṃ hotihutvābhāvapaṭikkhepena.
" By that" means by the rejection of the states of "becomes" and "having been" for the future and present.
Tenāti, bằng sự bác bỏ trạng thái "trở thành" và "đã là" của vị lai và hiện tại.
Codetīti anāgataṃ tena hoti nāma, paccuppannaṃ tena hutvā nāma, ubhayampi anaññattā ubhayasabhāvanti codeti.
" He censures" means he censures, saying that the future is "by that becomes" (tena hoti) and the present is "by that having been" (tena hutvā), and since both are non-different, both have both natures.
Codetīti, chất vấn rằng: do đó, vị lai được gọi là "trở thành", hiện tại được gọi là "đã là", cả hai đều có bản chất của cả hai do sự không khác biệt.
Etthāti ‘‘hutvā hotī’’ti etasmiṃ pañhe kathaṃ hoti dosoti codetīti.
" Here" means in this question of "having been, it becomes," " how is there a fault" – thus he censures.
Etthāti, trong vấn đề "đã là rồi trở thành" này, kathaṃ hoti dosoti codetīti (chất vấn rằng lỗi phát sinh như thế nào?).
‘‘Tassevā’’ti pariharati.
He refutes with " of that very one."
"Tassevā"ti, ngài giải quyết.
Kathaṃ katvā codanā, kathañca katvā parihāro?
How is the censure made, and how is the refutation made?
Sự chất vấn được thực hiện như thế nào, và sự giải quyết được thực hiện như thế nào?
Anujānanapaṭikkhepānaṃ bhinnavisayatāya codanā, atthābhedakālabhedavisayattā abhinnādhāratāya tesaṃ parihāro.
The censure is due to the different scopes of admission and rejection; the refutation is due to their non-different basis, as they pertain to non-difference of meaning and difference of time.
Sự chất vấn là do sự chấp thuận và bác bỏ có đối tượng khác nhau; sự giải quyết là do chúng có cùng một cơ sở, vì đối tượng là sự không khác biệt về thực thể và sự khác biệt về thời tính.
Tassevāti hi paravādino evāti attho.
" Of that very one" indeed means of that very opponent.
Tassevāti, có nghĩa là chính của đối phương.
Tadubhayaṃ gahetvāti ‘‘taṃ anāgataṃ taṃ paccuppanna’’nti ubhayaṃ ekajjhaṃ gahetvā.
" Taking both of them" means taking both "that is future, that is present" together.
Tadubhayaṃ gahetvāti, lấy cả hai "cái vị lai đó, cái hiện tại đó" làm một.
Ekekanti tesu ekekaṃ.
" Each one" means each one of them.
Ekekanti, mỗi một trong chúng.
Ekekamevāti ubhayaṃ ekajjhaṃ aggahetvā ekekameva visuṃ visuṃ imasmiṃ pakkhe tathā na yuttanti attho.
" Each one indeed" means that it is not proper in this case to take both together, but rather each one separately.
Ekekamevāti, không lấy cả hai làm một, mà chỉ lấy mỗi cái riêng biệt; trong lập trường này, làm như vậy là không hợp lý, đó là ý nghĩa.
Esa nayoti atidesaṃ katvā saṃkhittattā taṃ dubbiññeyyanti ‘‘anāgatassa hī’’tiādinā vivarati.
" This method" – having made a general application (atidesa) and being concise, it is difficult to understand. Therefore, he clarifies it with " indeed, of the future" and so on.
Esa nayoti, vì được nói tóm tắt bằng cách ngoại suy, nên khó hiểu. Ngài giải thích bằng câu bắt đầu bằng "anāgatassa hī".
Paṭijānitabbaṃ siyā anāgatapaccuppannānaṃ yathākkamaṃ hotihutvābhāvatoti adhippāyo.
" Should be admitted" means that the states of "becomes" and "having been" should be admitted for the future and present respectively – this is the intention.
Paṭijānitabbaṃ siyā, ý muốn nói là trạng thái "trở thành" và "đã là" của vị lai và hiện tại theo thứ tự tương ứng.
‘‘Yadetaṃ tayā’’tiādinā pavatto saṃvaṇṇanānayo purimanayo, tattha hi ‘‘yadi te anāgataṃ hutvā’’tiādinā hutvāhotibhāvo codito.
The method of explanation that began with "'What you said'" and so on is the former method, for therein the state of "having been, becoming" was censured with "if for you the future, having been," and so on.
Phương pháp luận giải bắt đầu bằng "yadetaṃ tayā" là phương pháp trước, vì ở đó trạng thái "đã là rồi trở thành" bị chất vấn bằng câu bắt đầu bằng "yadi te anāgataṃ hutvā".
‘‘Aparo nayo’’tiādiko dutiyanayo.
That which begins with "another method" and so on is the second method.
Phần bắt đầu bằng "aparo nayo" là phương pháp thứ hai.
Tattha hi ‘‘anāgatassa…pe… hutvāhotiyeva nāmā’’ti anāgatādīsu ekekassa hutvāhotināmatā coditā.
For therein, the state of being called "having been, becoming" for each of the future, etc., was censured with "of the future...etc....is indeed called 'having been, becoming'."
Vì ở đó, việc mỗi một pháp trong vị lai v.v... được gọi là "đã là rồi trở thành" bị chất vấn bằng câu "anāgatassa…pe… hutvāhotiyeva nāma".
290. Kathaṃ vuccatīti kasmā vuttaṃ.
290. " How is it said" means why is it said.
290. Kathaṃ vuccatiti, tại sao lại được nói như vậy?
Tenāti hi iminā dutiyapucchāya ‘‘atītaṃ ñāṇa’’nti idaṃ paccāmaṭṭhaṃ, tañca paccuppannaṃ ñāṇaṃ, atītadhammārammaṇatāya atītanti vuttaṃ.
" By that" – by this, the second question, "'knowledge of the past'," is referred to again; and that refers to present knowledge, which is called "past" because its object is past phenomena.
Tenāti, bằng câu hỏi thứ hai này, câu "atītaṃ ñāṇaṃ" (trí tuệ về quá khứ) đã được đề cập lại. Trí tuệ đó là hiện tại, nhưng được gọi là quá khứ do có đối tượng là các pháp quá khứ.
Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘puna puṭṭho atītārammaṇaṃ paccuppannaṃ ñāṇa’’ntiādi.
Therefore, the Aṭṭhakathā says, "When asked again, 'present knowledge whose object is the past,' and so on."
Do đó, Chú giải nói: "puna puṭṭho atītārammaṇaṃ paccuppannaṃ ñāṇaṃ" (khi được hỏi lại, đó là trí tuệ hiện tại có đối tượng là quá khứ) v.v...
295. Yo atītasaddābhidheyyo attho, so atthisaddābhidheyyoti dvepi samānādhikaraṇatthāti katvā vuttaṃ ‘‘atītaatthisaddānaṃ ekatthattā’’ti, na, atītasaddābhidheyyasseva atthisaddābhidheyyattā.
“The meaning denoted by ‘past’ is also denoted by ‘exists’”—this is said considering both to refer to the same substratum, stating, “because the words ‘past’ and ‘exists’ have the same meaning.” No, because only what is denoted by ‘past’ is denoted by ‘exists’.
295. Nghĩa được gọi bằng từ 'atīta' (quá khứ), nghĩa đó được gọi bằng từ 'atthi' (có) – hai điều này là đồng nhất về nghĩa, nên đã được nói là "vì các từ 'atīta' và 'atthi' có cùng một nghĩa", không phải vậy, mà vì nghĩa được gọi bằng từ 'atīta' chính là nghĩa được gọi bằng từ 'atthi'.
Tenāha ‘‘atthisaddatthassa ca nvātītabhāvato’’ti.
Therefore, it is said, “and because the meaning of ‘exists’ is not-past.”
Vì thế,* nói "và vì nghĩa của từ 'atthi' không phải là quá khứ".
Tena kiṃ siddhanti āha ‘‘atītaṃ nvātītaṃ, nvātītañca atītaṃ hotī’’ti.
“What is proven by that?” he asks. “The past is not-past, and the not-past is past.”
"Vậy điều gì được chứng minh bởi điều đó?"* nói: "Quá khứ không phải là quá khứ, và không phải là quá khứ thì là quá khứ".
Idaṃ vuttaṃ hoti – yadi tava matena atītaṃ atthi, atthi ca nvātītanti atītañca no atītaṃ siyā, tathā atthi no atītaṃ atītañca no atītaṃ atītaṃ siyāti, yathā ‘‘atītaṃ atthī’’ti ettha atītameva atthīti nāyaṃ niyamo gahetabbo anatītassapi atthibhāvassa icchitattā.
This is what is meant: If, according to your view, the past exists and the not-past also exists, then the past would be not-past; similarly, what exists and is not-past would be past and not-past. Thus, in the statement “the past exists,” the rule “only the past exists” should not be taken, as the existence of the non-past is also desired.
Điều này có nghĩa là: Nếu theo ý của ông, quá khứ là có, và cái không phải quá khứ cũng là có, thì quá khứ sẽ không phải là quá khứ. Tương tự, cái không phải quá khứ là có, và cái không phải quá khứ thì là quá khứ. Giống như trong câu "quá khứ là có", không nên chấp nhận quy tắc "chỉ có quá khứ là có", vì sự tồn tại của cái không phải quá khứ cũng được mong muốn.
Tenevāha ‘‘atthi siyā atītaṃ, siyā nvātīta’’nti.
Therefore, it is said, “what exists might be past, might be not-past.”
Vì thế,* nói: "Có thể là quá khứ, có thể không phải là quá khứ".
Yena hi ākārena atītassa atthibhāvo paravādinā icchito, tenākārena anatītassa anāgatassa paccuppannassa ca so icchito.
For indeed, the manner in which the existence of the past is desired by the opponent is the same manner in which the existence of the non-past, future, and present is desired by him.
Vì sự tồn tại của quá khứ được các luận sư khác mong muốn theo một cách thức nào đó, thì sự tồn tại của cái không phải quá khứ, vị lai và hiện tại cũng được mong muốn theo cách thức đó.
Kena pana ākārena icchitoti?
“In what manner, then, is it desired?”
Vậy theo cách thức nào được mong muốn?
Saṅkhatākārena.
In the manner of conditioned things (saṅkhata).
Theo cách thức hữu vi.
Tena vuttaṃ ‘‘tenātītaṃ nvātītaṃ, nvātītaṃ atīta’’nti.
Therefore, it is said, “the past is not-past, and the not-past is past.”
Vì thế, đã nói: "Khi đó quá khứ không phải là quá khứ, cái không phải quá khứ là quá khứ".
Tasmā atītaṃ atthiyevāti evamettha niyamo gahetabbo.
Hence, the rule here, “the past truly exists,” should be taken.
Do đó, quy tắc "quá khứ là có" phải được chấp nhận ở đây.
Atthibhāve hi atītaṃ niyamitaṃ, na atīte atthibhāvo niyamito, ‘‘na pana nibbānaṃ atthī’’ti ettha pana nibbānameva atthīti ayampi niyamo sambhavatīti so eva gahetabbo.
For in the case of existence, the past is determined, but existence is not determined in the past. However, in the statement “Nibbāna does not exist,” the rule “only Nibbāna exists” is possible, and thus that alone should be taken.
Quá khứ được quy định trong sự tồn tại, nhưng sự tồn tại không được quy định trong quá khứ. Tuy nhiên, trong câu "Nibbāna là có", quy tắc "chỉ Nibbāna là có" này có thể xảy ra, nên chính quy tắc đó phải được chấp nhận.
Yadipi hi nibbānaṃ paramatthato atthibhāvaṃ upādāya uttarapadāvadhāraṇaṃ labbhati tadaññassapi abhāvato, tathāpi asaṅkhatākārena aññassa anupalabbhanato tathā nibbānameva atthīti purimapadāvadhāraṇe atthe gayhamāne ‘‘atthi siyā nibbānaṃ, siyā no nibbāna’’nti codanā anokāsā.
Even if, truly, the determination of the latter word is taken with respect to Nibbāna’s ultimate existence, due to the non-existence of anything else, yet because nothing else is found in the manner of the unconditioned (asaṅkhata), if the meaning of the determination of the former word, “only Nibbāna exists,” is taken, then the challenge “what exists might be Nibbāna, might be not-Nibbāna” is without basis.
Mặc dù Nibbāna, xét về bản chất tối hậu, được hiểu là sự nhấn mạnh vào hậu tố (uttarapadāvadhāraṇaṃ) do sự tồn tại của nó, và vì không có gì khác tồn tại theo cách đó, nhưng vì không có gì khác được nhận thức theo cách thức vô vi, nên khi nghĩa của sự nhấn mạnh vào tiền tố (purimapadāvadhāraṇe) "chỉ Nibbāna là có" được chấp nhận, thì sự chất vấn "có thể có Nibbāna, có thể không có Nibbāna" không có chỗ đứng.
Atītādīsu pana purimapadāvadhāraṇaṃ paravādinā na gahitanti natthettha atippasaṅgo.
In the case of past and so forth, however, the determination of the former word is not accepted by the opponent, so there is no over-extension here.
Tuy nhiên, đối với quá khứ và các pháp khác, sự nhấn mạnh vào tiền tố không được các luận sư khác chấp nhận, nên không có sự quá đáng ở đây.
Aggahaṇañcassa pāḷito eva viññāyati.
And his non-acceptance is understood directly from the Pāḷi.
Và việc không chấp nhận điều đó được hiểu từ chính Pāḷi.
Evamettha atītādīnaṃ atthitaṃ vadantassa paravādissevāyaṃ iṭṭhavighātadosāpatti, na pana nibbānassa atthitaṃ vadantassa sakavādissāti.
Thus, here, this fault of negating what is desired falls upon the opponent who claims the existence of the past and so forth, but not upon the proponent who asserts Nibbāna’s existence.
Như vậy, ở đây, việc nói về sự tồn tại của quá khứ và các pháp khác là một lỗi làm mất đi điều mong muốn của các luận sư khác, chứ không phải của luận sư của chúng ta khi nói về sự tồn tại của Nibbāna.
Paṭipādanā patiṭṭhāpanā veditabbā.
Establishing (Paṭipādanā) should be understood as establishing.
Paṭipādanā (sự trình bày) nên được hiểu là sự thiết lập.
Etthāha ‘‘atītaṃ atthī’’tiādinā kiṃ panāyaṃ atītānāgatānaṃ paramatthato atthibhāvo adhippeto, udāhu na paramatthato.
Here it is said: “The past exists,” etc. Is the ultimate existence of past and future intended here, or not ultimate existence?
Ở đây,* nói: "Quá khứ là có", v.v... Vậy sự tồn tại của quá khứ và vị lai có được hiểu là sự tồn tại tối hậu, hay không phải là sự tồn tại tối hậu?
Kiñcettha – yadi tāva paramatthato, sabbakālaṃ atthibhāvato saṅkhārānaṃ sassatabhāvo āpajjati, na ca taṃ yuttaṃ āgamavirodhato yuttivirodhato ca.
And what then? If it is ultimate existence, then due to the constant existence of conditioned things (saṅkhāra), an eternal nature of conditioned things would result, which is not suitable due to contradiction with the scriptures and contradiction with reasoning.
Và điều gì ở đây? Nếu là sự tồn tại tối hậu, thì vì các hành (saṅkhāra) tồn tại vĩnh viễn, chúng sẽ trở thành thường hằng, và điều đó không hợp lý vì mâu thuẫn với kinh điển và mâu thuẫn với lý lẽ.
Atha na paramatthato, ‘‘sabbamatthī’’tiādikā codanā niratthikā siyā, na niratthikā.
If it is not ultimate existence, then the challenge “all exists” would be meaningless. No, it is not meaningless.
Nếu không phải là sự tồn tại tối hậu, thì sự chất vấn "tất cả là có", v.v... sẽ trở nên vô nghĩa. Không phải là vô nghĩa.
So hi paravādī ‘‘yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgata’’ntiādinā atītānāgatānampi khandhabhāvassa vuttattā asati ca atīte kusalākusalassa kammassa āyatiṃ phalaṃ kathaṃ bhaveyya, tattha ca pubbenivāsañāṇādi anāgate ca anāgataṃsañāṇādi kathaṃ pavatteyya, tasmā attheva paramatthato atītānāgatanti yaṃ paṭijānāti, taṃ sandhāya ayaṃ katāti.
For that opponent, stating “whatever form is past, future,” etc., asserts that past and future also constitute aggregates (khandha). And if the past did not exist, how could wholesome and unwholesome kamma in the past bear fruit in the future? And how could knowledge of past lives (pubbenivāsañāṇa) and so forth, and knowledge of the future (anāgataṃsañāṇa) and so forth, arise? Therefore, he asserts that the past and future ultimately exist. It is with reference to this assertion that this question is posed.
Vì luận sư khác đó đã nói về sự tồn tại của các uẩn trong quá khứ và vị lai bằng cách nói "bất cứ sắc nào, dù là quá khứ hay vị lai", v.v... và nếu không có quá khứ, thì làm sao nghiệp thiện hay bất thiện có thể cho quả trong tương lai? Và làm sao trí tuệ về các đời sống trước (pubbenivāsañāṇa) và trí tuệ về các đời sống vị lai (anāgataṃsañāṇa), v.v... có thể phát sinh? Vì thế, điều mà* khẳng định rằng quá khứ và vị lai là có một cách tối hậu, thì sự chất vấn này được thực hiện dựa trên điều đó.
Ekantena cetaṃ sampaṭicchitabbaṃ.
And this must be absolutely accepted.
Và điều này hoàn toàn phải được chấp nhận.
Yepi ‘‘sabbaṃ atthī’’ti vadanti atītaṃ anāgataṃ paccuppannañca, te sabbatthivādāti.
Those who say “all exists”—the past, the future, and the present—are called Sarvāstivādins.
Những ai nói "tất cả là có" — quá khứ, vị lai và hiện tại — thì họ là những người theo thuyết "tất cả là có" (sabbatthivādā).
Catubbidhā cete te sabbatthivādā.
And there are four kinds of these Sarvāstivādins.
Và có bốn loại luận sư theo thuyết "tất cả là có" này.
Tattha keci bhāvaññattikā.
Among them, some are transformationists of existence (bhāvaññattikā).
Trong số đó, một số là những người thay đổi bản thể (bhāvaññattikā).
Te hi ‘‘yathā suvaṇṇabhājanassa bhinditvā aññathā kariyamānassa saṇṭhānasseva aññathattaṃ, na vaṇṇādīnaṃ, yathā ca khīraṃ dadhibhāvena pariṇamantaṃ rasavīriyavipāke pariccajati, na vaṇṇaṃ, evaṃ dhammāpi anāgataddhuno paccuppannaddhaṃ saṅkamantā anāgatabhāvameva jahanti, na attano sabhāvaṃ.
They say: “Just as when a golden vessel is broken and remade into another form, only its shape changes, not its color and so forth; and just as milk, when it transforms into curds, gives up its taste, potency, and result, but not its color—similarly, dhammas, when they transfer from the future continuum to the present continuum, abandon only their future state, not their intrinsic nature.
Họ nói: "Giống như khi một vật bằng vàng bị đập vỡ và biến đổi thành hình dạng khác, chỉ có hình dạng thay đổi, chứ màu sắc, v.v... không thay đổi; và giống như sữa khi biến thành sữa đông thì từ bỏ vị, năng lực và quả dị thục, chứ không từ bỏ màu sắc; tương tự, các pháp khi chuyển từ thời vị lai sang thời hiện tại thì chỉ từ bỏ trạng thái vị lai, chứ không từ bỏ bản chất của chính nó.
Tathā paccuppannaddhuno atītaddhaṃ saṅkame’’ti vadanti.
And similarly, when they transfer from the present continuum to the past continuum.”
Tương tự, khi chuyển từ thời hiện tại sang thời quá khứ".
Keci lakkhaṇaññattikā, te pana ‘‘tīsu addhāsu pavattamāno dhammo atīto atītalakkhaṇayutto, itaralakkhaṇehi ayutto.
Some are transformationists of characteristics (lakkhaṇaññattikā). They say: “A dhamma existing in the three temporal periods is past when endowed with the characteristic of past, and not endowed with other characteristics.
Một số là những người thay đổi đặc tính (lakkhaṇaññattikā). Họ nói: "Pháp tồn tại trong ba thời, khi là quá khứ thì mang đặc tính quá khứ, không mang các đặc tính khác.
Tathā anāgato paccuppanno ca.
Similarly with the future and the present.
Tương tự đối với vị lai và hiện tại.
Yathā puriso ekissā itthiyā ratto aññāsu aratto’’ti vadanti.
Just as a man, being attached to one woman, is not attached to others.”
Giống như một người đàn ông yêu một người phụ nữ này thì không yêu những người phụ nữ khác".
Aññe avatthaññattikā, te ‘‘tīsu addhāsu pavattamāno dhammo taṃ taṃ avatthaṃ patvā añño aññaṃ niddisīyati avatthantarato, na sabhāvato.
Others are transformationists of states (avatthaññattikā). They say: “A dhamma existing in the three temporal periods, having reached this or that state, is designated as one thing or another, due to the difference in state, not due to its intrinsic nature.
Những người khác là những người thay đổi trạng thái (avatthaññattikā). Họ nói: "Pháp tồn tại trong ba thời, khi đạt đến trạng thái này thì được gọi là cái này, khi đạt đến trạng thái khác thì được gọi là cái khác, do sự khác biệt về trạng thái, chứ không phải do bản chất.
Yathā ekaṃ akkhaṃ ekaṅge nikkhittaṃ ekanti vuccati, sataṅge satanti, sahassaṅge sahassanti, evaṃsampadamida’’nti.
Just as one die, when placed on one part, is called ‘one’; on a hundred parts, ‘a hundred’; on a thousand parts, ‘a thousand’—this is a similar example.”
Giống như một con xúc xắc, khi đặt vào một ô thì gọi là một, khi đặt vào một trăm ô thì gọi là một trăm, khi đặt vào một ngàn ô thì gọi là một ngàn, điều này cũng tương tự như vậy".
Apare aññathaññattikā, te pana ‘‘tīsu addhāsu pavattamāno dhammo taṃ taṃ apekkhitvā tadaññasabhāvena vuccati.
Still others are transformationists of otherness (aññathaññattikā). They say: “A dhamma existing in the three temporal periods, by referring to this or that, is called by a different intrinsic nature.
Những người khác là những người thay đổi cách gọi (aññathaññattikā). Họ nói: "Pháp tồn tại trong ba thời, khi dựa vào cái này thì được gọi bằng bản chất khác của cái đó.
Yathā taṃ ekā itthī mātāti ca vuccati dhītā’’ti ca.
Just as one woman is called both ‘mother’ and ‘daughter’.”
Giống như một người phụ nữ được gọi là mẹ và cũng được gọi là con gái".
Evamete cattāro sabbatthivādā.
Thus, these are the four kinds of Sarvāstivādins.
Đây là bốn loại luận sư theo thuyết "tất cả là có".
Tesu paṭhamo pariṇāmavāditāya kāpilapakkhikesu pakkhipitabboti.
Among them, the first should be classified with the Sāṅkhya followers, being transformationists (pariṇāmavādin).
Trong số đó, loại thứ nhất nên được xếp vào phe của Kāpila vì họ theo thuyết biến hóa (pariṇāmavāda).
Dutiyassapi kālasaṅkaro āpajjati sabbassa sabbalakkhaṇayogato.
For the second as well, there would be a mixture of temporal periods (kālasaṅkara), due to everything being endowed with all characteristics.
Đối với loại thứ hai cũng sẽ có sự lẫn lộn về thời gian, vì tất cả đều mang tất cả các đặc tính.
Catutthassapi saṅkarova.
For the fourth as well, there is mixture.
Đối với loại thứ tư cũng có sự lẫn lộn.
Ekasseva dhammassa pavattikkhaṇe tayopi kālā samodhānaṃ gacchanti.
All three temporal periods converge in the moment of existence of a single dhamma.
Trong khoảnh khắc phát sinh của một pháp duy nhất, cả ba thời đều hội tụ.
Purimapacchimakkhaṇā hi atītānāgatā, majjhimo paccuppannoti.
For the preceding and succeeding moments are past and future, and the middle is present.
Vì khoảnh khắc trước và sau là quá khứ và vị lai, khoảnh khắc giữa là hiện tại.
Tatiyassa pana avatthaññattikassa natthi saṅkaro dhammakiccena kālavavatthānato.
However, for the third, the transformationist of states, there is no mixture, because time is determined by the function of the dhamma.
Tuy nhiên, đối với loại thứ ba, những người thay đổi trạng thái, không có sự lẫn lộn, vì sự phân biệt thời gian được xác định bởi chức năng của pháp.
Dhammo hi sakiccakkhaṇe paccuppanno, tato pubbe anāgato, pacchā atītoti.
For a dhamma is present at the moment of its function, future before that, and past afterwards.
Vì pháp là hiện tại trong khoảnh khắc thực hiện chức năng của nó, trước đó là vị lai, và sau đó là quá khứ.
Tattha yadi atītampi dharamānasabhāvatāya atthi anāgatampi, kasmā taṃ atītanti vuccati anāgatanti vā, nanu vuttaṃ ‘‘dhammakiccena kālavavatthānato’’ti.
If, then, the past also exists with an abiding intrinsic nature, and the future also exists, why is it called past or future? Was it not said, “because time is determined by the function of the dhamma”?
Trong đó, nếu quá khứ cũng tồn tại với bản chất đang tồn tại, và vị lai cũng vậy, thì tại sao nó được gọi là quá khứ hay vị lai? Chẳng phải đã nói "sự phân biệt thời gian được xác định bởi chức năng của pháp" sao?
Yadi evaṃ paccuppannassa cakkhussa kiṃ kiccaṃ, anavasesapaccayasamavāye phaluppādanaṃ.
If so, what is the function of a present eye? To produce fruit when all conditions are present.
Nếu vậy, chức năng của con mắt hiện tại là gì? Là tạo ra quả khi tất cả các duyên hội đủ.
Evaṃ sati anāgatassapi cassa tena bhavitabbaṃ atthibhāvatoti lakkhaṇasaṅkaro siyā.
If that is the case, the future eye also must have that function by its very existence, which would lead to a mixture of characteristics.
Nếu vậy, thì con mắt vị lai cũng phải có chức năng đó do sự tồn tại của nó, và như vậy sẽ có sự lẫn lộn đặc tính.
Idañcettha vattabbaṃ, teneva sabhāvena sato dhammassa kiccaṃ, kiccakaraṇe ko vibandho, yena kadāci karoti kadāci na karoti paccayasamavāyabhāvato, kiccassa samavāyābhāvatoti ce?
And this should be said here: the function of a dhamma existing with that very intrinsic nature—what is the hindrance to performing the function, by which it sometimes acts and sometimes does not act? If you say, “due to the presence or absence of conditions, and the absence of the function’s conditions,”
Và điều này phải được nói ở đây: chức năng của pháp tồn tại với bản chất đó, vậy sự cản trở nào trong việc thực hiện chức năng, mà đôi khi nó thực hiện, đôi khi không, do sự hội tụ của các duyên, hay do không có sự hội tụ của chức năng?
Taṃ na, niccaṃ atthibhāvassa icchitattā.
that is not so, because constant existence is desired.
Điều đó không đúng, vì sự tồn tại vĩnh viễn được mong muốn.
Tato eva ca addhunaṃ avavatthānaṃ.
And for that very reason, there is no determination of temporal periods.
Và chính vì thế mà không có sự phân biệt các thời.
Dhammo hi teneva sabhāvena vijjamāno kasmā kadāci atītoti vuccati kadāci anāgatoti kālassa vavatthānaṃ na siyā.
For if a dhamma exists with that very intrinsic nature, why is it sometimes called past and sometimes future? There would be no determination of time.
Nếu pháp tồn tại với bản chất đó, thì tại sao đôi khi nó được gọi là quá khứ, đôi khi là vị lai? Sẽ không có sự phân biệt thời gian.
Yo hi dhammo ajāto, so anāgato.
The dhamma that is unborn is future.
Pháp nào chưa sinh, thì là vị lai.
Yo jāto na ca niruddho, so paccuppanno.
The dhamma that is born and not ceased is present.
Pháp nào đã sinh nhưng chưa diệt, thì là hiện tại.
Yo niruddho, so atīto.
The dhamma that is ceased is past.
Pháp nào đã diệt, thì là quá khứ.
Idamevettha vattabbaṃ.
This alone should be stated here.
Chính điều này phải được nói ở đây.
Yadi yathā vattamānaṃ atthi, tathā atītaṃ anāgatañca atthi, tassa tathā sato ajātatā niruddhatā ca kena hotīti.
If, just as the present exists, so too the past and future exist, how can that existing thing be unborn or ceased?
Nếu quá khứ và vị lai cũng tồn tại như hiện tại, thì đối với pháp tồn tại như vậy, sự chưa sinh và sự diệt của nó xảy ra do đâu?
Teneva hi sabhāvena sato dhammassa kathamidaṃ sijjhati ajātoti vā niruddhoti vā.
For how can something existing with that very intrinsic nature achieve this—being unborn or being ceased?
Vì đối với pháp tồn tại với bản chất đó, làm sao điều này có thể thành tựu, dù là chưa sinh hay đã diệt?
Kiṃ tassa pubbe nāhosi, yassa abhāvato ajātoti vuccati, kiñca pacchā natthi, yassa abhāvato niruddhoti vuccati.
What was not there before, due to the absence of which it is called 'not arisen'? And what is not there afterwards, due to the absence of which it is called 'ceased'?
Cái gì trước đó không có, mà do sự không có của nó, được gọi là "chưa sinh"? Và cái gì sau đó không có, mà do sự không có của nó, được gọi là "đã diệt"?
Tasmā sabbathāpi addhattayaṃ na sijjhati, yadi ahutvā saṅgati hutvā ca vinassatīti na sampaṭicchanti.
Therefore, in every way, the three times (past, present, future) are not established, if they do not accept that formations arise without existing and perish after existing.
Do đó, ba thời gian không thể thành tựu theo bất kỳ cách nào, nếu họ không chấp nhận rằng (các pháp) không có rồi mới có, và có rồi mới hoại diệt.
Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘saṅkhatalakkhaṇayogato na sassatabhāvappasaṅgo’’ti, tayidaṃ kevalaṃ vācāvatthumattaṃ udayavayāsambhavato, atthi ca nāma sabbadā so dhammo, na ca niccoti kutoyaṃ vācāyutti.
As for what was said, "there is no implication of eternality due to possessing the characteristic of being conditioned," this is merely a matter of words due to the impossibility of arising and ceasing. If that phenomenon always exists, and yet is not eternal, where is the justification for this statement?
Còn điều đã nói rằng "do sự tương ưng với các đặc tính của pháp hữu vi nên không có sự liên quan đến thường còn", điều này chỉ là lời nói suông do không thể có sự sinh diệt, và cái pháp ấy luôn luôn hiện hữu, nhưng lại không phải là thường còn – lời nói này hợp lý từ đâu?
Yañca vuttaṃ ‘‘yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgata’’ntiādinā atītānāgatānaṃ khandhabhāvassa vuttattā atthevāti, vadāma.
As for what was said, "whatever form is past, future," and so on, because the nature of the aggregates of past and future (forms) has been stated, they certainly exist—we say.
Và điều đã nói rằng "bất cứ sắc nào đã qua, chưa đến" v.v... do đã nói về các uẩn đã qua, chưa đến là hiện hữu, chúng tôi nói.
Atītaṃ bhūtapubbaṃ, anāgataṃ yaṃ sati paccaye bhavissati, tadubhayassapi ruppanādisabhāvānātivattanato rūpakkhandhādibhāvo vutto.
The past is what has existed before; the future is what will exist if there are conditions. For both of these, because their nature of affliction etc. is not transgressed, their nature as the aggregate of form (rūpakkhandha) etc. is stated.
Quá khứ là cái đã từng hiện hữu, vị lai là cái sẽ hiện hữu khi có duyên, cả hai cái đó đều được nói là sắc uẩn v.v... do không vượt khỏi tự tánh bị biến hoại v.v...
Yathādhammasabhāvānātivattanato atītā dhammā anāgatā dhammāti, na dharamānasabhāvatāya.
It is due to the non-transgression of the nature of phenomena that they are called past phenomena and future phenomena, not due to their existing nature.
Do không vượt khỏi tự tánh của các pháp, nên các pháp quá khứ, các pháp vị lai (được nói đến), chứ không phải do có tự tánh hiện hành.
Ko ca evamāha ‘‘paccuppannaṃ viya taṃ atthī’’ti.
And who says, "it exists just like the present"?
Và ai nói như vậy: "Cái đó hiện hữu như hiện tại"?
Kathaṃ panetaṃ atthīti?
But how does it exist?
Vậy cái này hiện hữu như thế nào?
Atītānāgatasabhāvena.
With the nature of past and future.
Với tự tánh quá khứ và vị lai.
Idaṃ pana taveva upaṭṭhitaṃ, kathaṃ taṃ atītaṃ anāgatañca vuccati, yadi niccakālaṃ atthīti.
But this has occurred to you yourself: how is it called past and future if it exists for all time?
Nhưng điều này lại do chính bạn nêu ra: "Làm sao cái đó được gọi là quá khứ và vị lai, nếu nó hiện hữu vĩnh viễn?"
Yaṃ pana ‘‘na tāva kālaṃ karoti, yāva na taṃ pāpaṃ byantī hotī’’ti (ma. ni. 3.250) sutte vuttaṃ, taṃ yasmiñca santāne kammaṃ katūpacitaṃ, tattha tenāhitaṃ taṃphaluppādanasamatthataṃ sandhāya vuttaṃ, na atītassa kammassa dharamānasabhāvattā.
As for what was said in the Sutta, "one does not yet make time (i.e., die) until that evil is exhausted," this was stated with reference to the capacity of the karma accumulated in a particular continuum to produce its fruit, not due to the existing nature of past karma.
Còn điều đã nói trong kinh "Nó chưa chết chừng nào ác nghiệp đó chưa chấm dứt" (Trung Bộ 3.250), điều đó được nói đến để chỉ sự có khả năng tạo ra quả của nghiệp đã được tạo và tích lũy trong dòng tương tục đó, chứ không phải do nghiệp quá khứ có tự tánh hiện hành.
Tathā sati sakena bhāvena vijjamānaṃ kathaṃ taṃ atītaṃ nāma siyā.
If that were the case, how could something existing by its own nature be called past?
Nếu như vậy, thì cái đang hiện hữu với tự tánh của nó, làm sao có thể là quá khứ được?
Itthañcetaṃ evaṃ sampaṭicchitabbaṃ, yaṃ saṅkhārā ahutvā sambhavanti, hutvā pativenti tesaṃ udayato pubbe vayato ca pacchā na kāci ṭhiti nāma atthi, yato atītānāgataṃ atthīti vucceyya.
And it should be understood in this way: that formations arise without existing and cease after existing; there is no standing (ṭhiti) before their arising or after their ceasing, from which it could be said that the past and future exist.
Nếu chấp nhận như vậy, thì các hành không có rồi mới sinh, có rồi mới diệt, trước khi sinh và sau khi diệt không có bất kỳ sự tồn tại nào, để có thể nói rằng quá khứ và vị lai là hiện hữu.
Tena vuttaṃ –
Therefore it was said –
Do đó đã nói:
Yadi cānāgataṃ paramatthato siyā, ahutvā sambhavantīti vattuṃ na sakkā.
And if the future were ultimately real, it would be impossible to say that things arise without existing.
Và nếu vị lai là chân đế, thì không thể nói rằng chúng không có rồi mới sinh.
Paccuppannakāle ahutvā sambhavantīti ce?
If it means "arise without existing in the present moment"?
Nếu nói là không có rồi mới sinh trong thời hiện tại thì sao?
Na, dhammappavattimattattā kālassa.
No, because time is merely the occurrence of phenomena.
Không, vì thời gian chỉ là sự vận hành của các pháp.
Atha attano sabhāvena ahutvā sambhavantīti, siddhametaṃ anāgataṃ paramatthato natthīti.
Then, if it means "arise without existing by their own nature," it is established that the future does not ultimately exist.
Nếu nói là không có rồi mới sinh với tự tánh của chúng, thì điều này đã chứng minh rằng vị lai không phải là chân đế.
Yañca vuttaṃ ‘‘asati atīte kusalākusalassa kammassa āyatiṃ phalaṃ kathaṃ bhaveyyā’’ti, na kho panettha atītakammato phaluppatti icchitā, atha kho tassa katattā tadāhitavisesato santānato.
As for what was said, "if there were no past wholesome or unwholesome karma, how could there be future fruit?" here, the production of fruit is not desired from past karma, but rather from the continuum through the specific quality instilled by the performance of that karma.
Còn điều đã nói rằng "nếu không có nghiệp thiện ác quá khứ, làm sao có quả trong tương lai?", thì ở đây không phải là quả sinh ra từ nghiệp quá khứ được mong muốn, mà là từ dòng tương tục do sự tạo tác và đặc tính đã được tạo ra của nghiệp đó.
Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘kāmāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ cakkhuviññāṇaṃ uppannaṃ hotī’’ti (dha. sa. 431).
Indeed, it was said by the Blessed One, "due to the performance and accumulation of wholesome kamma in the sense-sphere, resultant eye-consciousness arises."
Chính Thế Tôn đã nói: "Do nghiệp thiện thuộc dục giới đã được tạo tác, đã được tích lũy, nên thức nhãn quả đã sinh khởi" (Pháp Tụ 431).
Yassa pana atītānāgataṃ paramatthato atthi, tassa phalaṃ niccameva atthīti kiṃ tattha kammassa sāmatthiyaṃ.
But for one who believes that past and future ultimately exist, the fruit always exists, so what is the power of kamma in that?
Còn đối với người chấp nhận quá khứ và vị lai là chân đế, thì quả luôn luôn hiện hữu, vậy thì năng lực của nghiệp ở đó là gì?
Uppādane ce, siddhamidaṃ ahutvā bhavatīti.
If it is in producing, then it is established that it comes into being without existing.
Nếu là trong sự sinh khởi, thì điều này đã chứng minh rằng không có rồi mới có.
Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘asati atītānāgate kathaṃ tattha ñāṇaṃ pavatteyyā’’ti, yathā taṃ ālambaṇaṃ, taṃ tathā atthi, kathañca taṃ ālambaṇaṃ, ahosi bhavissati cāti.
As for what was said, "if the past and future do not exist, how can knowledge operate concerning them?" it is that object as it exists, and how is that object? "It was" and "it will be."
Còn điều đã nói rằng "nếu không có quá khứ và vị lai, làm sao trí tuệ có thể vận hành ở đó?", thì đối tượng đó hiện hữu như thế nào, và đối tượng đó là gì, đã có và sẽ có.
Na hi koci atītaṃ anussaranto atthīti anussarati, atha kho ahosīti.
Indeed, no one recollecting the past recollects it as "it is," but rather as "it was."
Thật vậy, không ai nhớ quá khứ mà nhớ là "đang hiện hữu", mà là "đã có".
Yathā pana vattamānaṃ ārammaṇaṃ anubhūtaṃ, tathā taṃ atītaṃ anussarati.
Just as a present object is experienced, so is the past recollected.
Nhưng người ta nhớ quá khứ như đối tượng hiện tại đã được kinh nghiệm.
Yathā ca vattamānaṃ bhavissati, tathā buddhādīhi gayhati.
And just as the present will be, so is it apprehended by the Buddhas and others.
Và như hiện tại sẽ có, thì được các vị Phật v.v... nắm bắt.
Yadi ca taṃ tatheva atthi, vattamānameva taṃ siyā.
If it truly exists just as it is, then it would be present.
Và nếu cái đó hiện hữu như vậy, thì nó sẽ là hiện tại.
Atha natthi, siddhaṃ ‘‘asantaṃ ñāṇassa ārammaṇaṃ hotī’’ti.
If it does not exist, it is established that "the non-existent is an object of knowledge."
Nếu không có, thì đã chứng minh rằng "cái không hiện hữu là đối tượng của trí tuệ".
Vijjamānaṃ vā hi cittasaññātaṃ avijjamānaṃ vā ārammaṇaṃ etesaṃ atthīti ārammaṇā, cittacetasikā, na vijjamānaṃyeva ārabbha pavattanato, tasmā paccuppannameva dharamānasabhāvaṃ na atītānāgatanti na tiṭṭhati sabbatthivādo.
For them, whether existing or non-existing apprehended by the mind (cittasaññāta) is an object (ārammaṇa) for consciousness and mental factors (cittacetasikā), not just existing things, because their operation is not based solely on existing things. Therefore, the present alone has an existing nature, not the past and future, and thus the 'everything exists' (sabbatthivāda) doctrine does not stand.
Tâm và các pháp tâm sở có đối tượng là cái hiện hữu hoặc cái không hiện hữu được nhận biết bởi tâm, chứ không phải chỉ vận hành dựa trên cái hiện hữu. Do đó, chỉ hiện tại mới có tự tánh hiện hành, chứ không phải quá khứ và vị lai – thuyết "Tất cả đều hiện hữu" không đứng vững.
Keci pana ‘‘na atītādīnaṃ atthitāpaṭiññāya sabbatthivādā, atha kho āyatanasabbassa atthitāpaṭiññāyā’’ti vadanti, tesaṃ matena sabbeva sāsanikā sabbatthivādā siyunti.
Some, however, say, "the 'everything exists' doctrine is not by professing the existence of past etc., but by professing the existence of all sense-bases (āyatana-sabba)." According to their view, all adherents of the teaching would be 'everything-existents'.
Một số người lại nói: "Không phải thuyết 'Tất cả đều hiện hữu' là do chấp nhận sự hiện hữu của quá khứ v.v... mà là do chấp nhận sự hiện hữu của toàn bộ xứ", theo quan điểm của họ, tất cả những người theo giáo pháp đều là những người theo thuyết "Tất cả đều hiện hữu" (Sabbatthivādī).
297. ‘‘Atītaṃ anāgataṃ paccuppanna’’nti ayaṃ kālavibhāgaparicchinno vohāro dhammānaṃ taṃ taṃ avatthāvisesaṃ upādāya paññatto.
"Past, future, present"—this classification of time is a designation established with reference to the specific states of phenomena.
297. "Quá khứ, vị lai, hiện tại" – cách phân chia thời gian này là một cách gọi được thiết lập dựa trên những trạng thái đặc biệt của các pháp.
Dhammo hi sakiccakkhaṇe paccuppanno, tato pubbe anāgato, pacchā atītoti vuttovāyamattho.
Indeed, a phenomenon is present at its moment of function; before that, it is future; afterwards, it is past—this is the meaning stated.
Thật vậy, một pháp là hiện tại vào khoảnh khắc thực hiện chức năng của nó; trước đó là vị lai, sau đó là quá khứ – ý nghĩa này đã được nói đến.
Tattha yadipi dhammā aniccatāya anavaṭṭhitā, avatthā pana tesaṃ yathāvuttā vavatthitāti tadupādānā kālapaññattipi vavatthitā eva.
Therein, although phenomena are impermanent (anicca) and non-abiding (anavaṭṭhita), their states are fixed as described, and thus the designation of time based on these is also fixed.
Mặc dù các pháp không ổn định do vô thường, nhưng các trạng thái của chúng thì ổn định như đã nói, do đó, sự thiết lập về thời gian dựa trên chúng cũng ổn định.
Na hi atītādi anāgatādibhāvena voharīyati, khandhādipaññatti pana anapekkhitakālavisesā.
Indeed, the past etc. is not referred to as the future etc., but the designation of aggregates etc. does not depend on specific times.
Thật vậy, quá khứ v.v... không được gọi là vị lai v.v..., nhưng sự thiết lập về các uẩn v.v... thì không phụ thuộc vào thời gian đặc biệt.
Tīsupi hi kālesu rūpakkhandho rūpakkhandhova, tathā sesā khandhā āyatanadhātuyo ca.
For in all three times, the aggregate of form (rūpakkhandha) is still the aggregate of form, and similarly for the other aggregates, sense-bases (āyatana), and elements (dhātu).
Trong cả ba thời, sắc uẩn vẫn là sắc uẩn, cũng như các uẩn, xứ và giới còn lại.
Evamavaṭṭhite yasmā paravādī ‘‘atthī’’ti imaṃ paccuppannaniyataṃ vohāraṃ atītānāgatesupi āropeti, tasmā so addhasaṅkaraṃ karoti.
When this is established, because the opposing debater applies this term "exists," which is restricted to the present, also to the past and future, he causes a confusion of times.
Khi đã được xác định như vậy, vì đối phương gán cách gọi "hiện hữu" – vốn chỉ dành cho hiện tại – cho cả quá khứ và vị lai, nên họ đã làm lẫn lộn các thời gian.
Paramatthato avijjamāne vijjamāne katvā voharatīti tato vivecetuṃ ‘‘atītaṃ khandhā’’tiādikā ayaṃ kathā āraddhā.
He designates as existing things that are ultimately non-existent. To distinguish this, this discourse, "past aggregates" and so on, has been undertaken.
Để phân biệt khỏi việc họ gọi những cái không hiện hữu là hiện hữu theo nghĩa tối hậu, nên luận này "các uẩn quá khứ" v.v... đã được bắt đầu.
Yasmā pana ruppanādisabhāve atītādibhedabhinne dhamme ekajjhaṃ gahetvā tattha rāsaṭṭhaṃ upādāya khandhapaññatti, cakkhurūpādīsu kāraṇādiatthaṃ suññataṭṭhañca upādāya āyatanapaññatti dhātupaññatti ca, tasmā sā addhattayasādhāraṇā, na atītādipaññatti viya addhavisesādhiṭṭhānāti āha ‘‘khandhādibhāvāvijahanato atītānāgatāna’’nti.
But because the designation of aggregates (khandhapaññatti) is made by gathering together phenomena—which are distinct in categories like past and so on, but share the nature of affliction (ruppana) etc.—and by taking the sense of 'heap' (rāsaṭṭha) in them; and the designation of sense-bases (āyatanapaññatti) and elements (dhātupaññatti) in the eye-form etc. is made by taking the sense of 'cause' etc. and 'empty' (suññataṭṭha); therefore, these are common to all three times, not fixed to specific times like the designation of past etc. Hence, it is said, "of past and future due to not abandoning the nature of aggregates etc."
Vì sự thiết lập về uẩn là do gom chung các pháp có tự tánh biến hoại v.v... đã được phân biệt thành quá khứ v.v... và dựa trên nghĩa tích tụ; và sự thiết lập về xứ, về giới là do dựa trên nghĩa nhân duyên v.v... và nghĩa trống rỗng trong sắc, nhãn v.v..., nên nó phổ biến cho cả ba thời, không như sự thiết lập về quá khứ v.v... chỉ dựa trên thời gian đặc biệt. Do đó đã nói "do không từ bỏ trạng thái uẩn v.v... của quá khứ và vị lai".
Te panete atītādike khandhādike viya sabhāvadhammato sañjānanto paravādī ‘‘atthī’’ti paṭijānātīti āha ‘‘atītānāgatānaṃ atthitaṃ icchantassā’’ti.
And because the opposing debater, recognizing these past etc. aggregates etc. as existent phenomena, professes their existence, it is said, "for one who desires the existence of past and future."
Và vì đối phương nhận thức các uẩn v.v... quá khứ v.v... này như là pháp tự tánh, nên họ chấp nhận là "hiện hữu". Do đó đã nói "đối với người chấp nhận sự hiện hữu của quá khứ và vị lai".
Sesamettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayameva.
The rest that needs to be said here is in the same manner as stated previously.
Những điều còn lại cần nói ở đây cũng tương tự như đã nói ở dưới.
‘‘Tayome, bhikkhave, niruttipathā’’ti suttaṃ niruttipathasuttaṃ.
The Sutta, "These three, bhikkhus, are paths of expression (nirutti)," is the Niruttipathasutta.
Kinh "Này các Tỳ-kheo, có ba con đường ngôn ngữ" là kinh về con đường ngôn ngữ.
Tattha hi paccuppannasseva atthibhāvo vutto, na atītānāgatānaṃ.
Therein, the existence of the present alone is stated, not that of the past and future.
Trong đó, chỉ sự hiện hữu của hiện tại được nói đến, chứ không phải của quá khứ và vị lai.
Tena vuttaṃ ‘‘atthitāya vāritattā’’ti.
Therefore, it is said, "because existence is denied."
Do đó đã nói "do đã bác bỏ sự hiện hữu".
Yadi evaṃ ‘‘atthi, bhikkhave, nibbāna’’nti idaṃ kathanti?
If that is so, then what about the statement, "Bhikkhus, Nibbāna exists"?
Nếu vậy, thì câu "Này các Tỳ-kheo, có Niết-bàn" này là gì?
Taṃ sabbadā upaladdhito vuttaṃ niccasabhāvañāpanatthaṃ asaṅkhatadhammassa, idha pana saṅkhatadhammānaṃ khaṇattayasamaṅgitāya atthibhāvo na tato pubbe pacchā cāti paññāpanatthaṃ ‘‘yaṃ, bhikkhave, rūpaṃ…pe… na tassa saṅkhā bhavissatī’’ti vuttaṃ.
That was stated to make known the permanent nature of the unconditioned phenomenon, which is always found. Here, however, it was stated "Whatever, bhikkhus, form... there will be no such formation for it" to declare that the conditioned phenomena exist only by being endowed with the three moments, and not before or after that.
Điều đó được nói là luôn luôn hiện hữu để chỉ ra bản chất thường hằng của pháp vô vi. Nhưng ở đây, để chỉ ra rằng sự hiện hữu của các pháp hữu vi là do sự đầy đủ của ba sát-na, không phải trước đó hay sau đó, nên đã nói: "Này các Tỳ-khưu, sắc pháp nào... (vân vân)... thì không có sự hình thành của nó (trong tương lai)".
Etena ‘‘atthī’’ti samaññāya anupādānato atītaṃ anāgataṃ paramatthato natthīti dassitaṃ hoti.
By this, it is shown that the past and the future do not exist in the ultimate sense, because they are not taken up by the designation "is".
Bằng điều này, do không chấp thủ danh xưng "hiện hữu", nên đã chỉ ra rằng quá khứ và vị lai không hiện hữu theo nghĩa tối hậu.
Imināvūpāyenāti ‘‘khandhādibhāvāvijahanato’’ti evaṃ vuttena hetunā.
By this method, meaning by the reason thus stated: "because of not abandoning the state of aggregates and so on".
Theo cách thức này (Imināvūpāyenā) có nghĩa là "do không từ bỏ trạng thái uẩn, v.v.", là lý do đã được nêu như vậy.
Upapattisādhanayutti hi idha ‘‘upāyo’’ti vuttā.
Indeed, the logical reason for establishing a conclusion is here called "means" (upāya).
Thật vậy, phương pháp chứng minh sự hiện hữu ở đây được gọi là "cách thức" (upāyo).
299. Ye katūpacitā kusalākusalā dhammā vipākadānāya akatokāsā, katokāsā ca ye ‘‘okāsakatuppannā’’ti vuccanti.
299. Those wholesome and unwholesome phenomena that have been accumulated but have not yet found an opportunity to yield results, and those that have found an opportunity, are called "opportunity-found and arisen".
Những pháp thiện và bất thiện đã được tạo tác và tích lũy mà chưa tạo cơ hội cho quả chín, và những pháp đã tạo cơ hội thì được gọi là "phát sinh do cơ hội đã tạo".
Ye ca vippakatavipākā, te sabbepi ‘‘avipakkavipākā’’ti veditabbā.
And all those whose results are not yet fully ripened should be understood as "results not yet ripened".
Và tất cả những pháp mà quả chưa chín muồi thì phải được hiểu là "quả chưa chín" (avipakkavipākā).
Tesaṃ vipākadānasāmatthiyaṃ anapagatanti adhippāyena paravādī atthitaṃ icchati.
The proponent of another view desires their existence, with the intention that their ability to yield results has not ceased.
Với ý định rằng khả năng cho quả chín của chúng không mất đi, đối phương chấp nhận sự hiện hữu của chúng.
Ye pana paravādī sabbena sabbaṃ vipakkavipākā kusalākusalā dhammā, tesaṃ apagatanti natthitaṃ icchati.
However, regarding those wholesome and unwholesome phenomena whose results have fully ripened in every respect, the proponent of another view desires their non-existence, as their ability has ceased.
Còn những pháp thiện và bất thiện mà đối phương cho là quả đã chín muồi hoàn toàn, thì đối phương chấp nhận sự không hiện hữu của chúng do chúng đã mất đi.
Tenāha ‘‘atthīti ekaccaṃ atthi ekaccaṃ natthī’’tiādi.
Therefore, he said, "some exist, some do not exist," and so on.
Vì vậy, đã nói: "Một số hiện hữu, một số không hiện hữu", v.v.
Evaṃ icchantassa pana paravādino yathā avipākesupi ekaccaṃ natthīti āpajjati, evaṃ vipakkavipākesu avipakkavipākesu ca āpajjatevāti dassetuṃ ‘‘avipakkavipākā dhammā ekacce’’tiādinā pāḷi pavattā.
To show that for one who holds such a view, just as some of the unripened results do not exist, so too it applies to the fully ripened and the not-yet-ripened results, the Pali text proceeds with "some of the phenomena with unripened results," and so on.
Để chỉ ra rằng đối với đối phương chấp nhận như vậy, giống như một số không hiện hữu ngay cả trong những pháp chưa chín quả, thì cũng sẽ xảy ra tương tự trong những pháp đã chín quả và chưa chín quả, nên bản kinh đã được trình bày với câu "Các pháp chưa chín quả, một số", v.v.
Tena vuttaṃ ‘‘tiṇṇaṃ rāsīnaṃ vasenā’’tiādi.
Therefore, it was said, "according to the three categories" and so on.
Vì vậy, đã nói "theo ba loại", v.v.
Vohāravasenāti phalassa anuparamavohāravasena, hetukiccaṃ pana anuparataṃ anupacchinnaṃ atthīti laddhiyaṃ ṭhitattā codetabbova.
By way of designation means by way of the designation of the non-cessation of the result. However, the opponent, being established in the doctrine that the causal function is non-ceased and unbroken, is to be challenged.
Theo phương tiện ngôn ngữ (Vohāravasenā) có nghĩa là theo phương tiện ngôn ngữ về sự không ngừng của quả, nhưng đối phương vẫn cần bị chất vấn vì họ vẫn giữ quan điểm rằng hành động nguyên nhân vẫn còn tồn tại, không bị gián đoạn, không bị cắt đứt.
Avicchedavasena pavattamānañhi phalassa pabandhavohāraṃ paravādī vohārato atthīti icchati, hetu panassa kammaṃ paramatthato ca kammūpacayavādibhāvato pattiappattisabhāvatādayo viya cittavippayutto kammūpacayo nāma eko saṅkhāradhammo avipanno, sopi tasseva vevacananti paravādī.
Indeed, the proponent of another view desires that the continuous designation of the result, which occurs without interruption, exists by way of designation. But for him, the cause, kamma, in the ultimate sense, and due to his view of accumulated kamma, just like states of attainment and non-attainment, is an unarisen saṅkhāra phenomenon called "accumulation of kamma" disconnected from consciousness, and that is merely a synonym for it, according to the proponent of another view.
Thật vậy, đối phương chấp nhận sự liên tục của quả, diễn ra không gián đoạn, là hiện hữu theo phương tiện ngôn ngữ; còn nguyên nhân của nó là nghiệp, và theo nghĩa tối hậu, do là người chủ trương tích lũy nghiệp, nên họ cho rằng một pháp hữu vi gọi là sự tích lũy nghiệp, tách rời khỏi tâm, không bị biến hoại, cũng là một từ đồng nghĩa của nó.
Yaṃ sandhāyāha –
With reference to which it is said:
Điều này được đề cập khi nói:
301. Paramatthasatipaṭṭhānattāti etena lokuttarāya eva sammāsatiyā tatthāpi maggabhūtāya nippariyāyena satipaṭṭhānabhāvo niyyānikattā itarāya pariyāyenāti dasseti.
301. Due to being ultimate satipaṭṭhāna: By this, it is shown that only the supramundane right mindfulness, and within that, especially that which is path-related, is satipaṭṭhāna in the direct sense, being conducive to liberation, while other forms are so in a secondary sense.
301. Do là Tứ Niệm Xứ tối hậu (Paramatthasatipaṭṭhānattā) bằng cách này, chỉ ra rằng chánh niệm siêu thế, đặc biệt là chánh niệm trong đạo, là Tứ Niệm Xứ một cách trực tiếp do dẫn đến giải thoát, còn chánh niệm thế gian là Tứ Niệm Xứ một cách gián tiếp.
Maggaphalasammāsatiyā dhammānussatibhāvapariyāyo atthīti ‘‘lokiyalokuttarasatipaṭṭhānasamudāyabhūtassā’’ti vuttaṃ.
The secondary sense of path and fruit right mindfulness being dhammānussati (contemplation of phenomena) is indicated by "of the collection of mundane and supramundane satipaṭṭhāna."
Vì có một cách thức mà chánh niệm trong đạo và quả là sự quán pháp, nên đã nói "của tổng thể Tứ Niệm Xứ thế gian và siêu thế".
Satisamudāyabhūtassa na satigocarabhūtassāti adhippāyo.
The meaning is "of the collection of mindfulness," not "of the object of mindfulness."
Của tổng thể chánh niệm (Satisamudāyabhūtassa), không phải là đối tượng của chánh niệm, đó là ý nghĩa.
Satigocarassa hi satipaṭṭhānataṃ codetuṃ pāḷiyaṃ ‘‘cakkhāyatanaṃ satipaṭṭhāna’’nti āraddhaṃ.
Indeed, to indicate the satipaṭṭhāna nature of the object of mindfulness, the Pali text begins with "the eye-base is satipaṭṭhāna."
Để chất vấn về tính Tứ Niệm Xứ của đối tượng chánh niệm, trong bản kinh đã bắt đầu với câu "nhãn xứ là Tứ Niệm Xứ".
Tena vuttaṃ ‘‘sabbadhammānaṃ pabhedapucchāvasena vutta’’nti.
Therefore, it was said, "stated by way of asking about the classifications of all phenomena."
Vì vậy, đã nói "được trình bày theo cách hỏi về sự phân loại của tất cả các pháp".
Suttasādhanāyaṃ pana paṭhamaṃ lokiyasatipaṭṭhānavasena, dutiyaṃ missakavasena, tatiyaṃ lokuttaravasena dassitanti veditabbaṃ.
It should be understood that in the Sutta on establishment, the first is shown by way of mundane satipaṭṭhāna, the second by way of mixed satipaṭṭhāna, and the third by way of supramundane satipaṭṭhāna.
Tuy nhiên, trong phần chứng minh theo kinh, cần phải hiểu rằng lần đầu tiên được trình bày theo Tứ Niệm Xứ thế gian, lần thứ hai theo cách hỗn hợp, và lần thứ ba theo Tứ Niệm Xứ siêu thế.
304. Hevatthikathāyaṃ ‘‘sabbo dhammo sakabhāvena atthi parabhāvena natthī’’ti pavatto paravādīvādo yathā vibhajja paṭipucchā vā na byākātabbo, evaṃ ekaṃsato na byākātabbo visesābhāvato, kevalaṃ ṭhapanīyapakkhe tiṭṭhatīti adhippāyenāha ‘‘avattabbuttarenā’’ti.
304. In the discourse on Hevatthika, the proponent of another view asserts "every phenomenon exists by its own nature and does not exist by the nature of another." Just as a question to be analyzed and answered should not be declared in one definite way, so too it should not be declared in one definite way due to the absence of distinction; it simply remains in the category of what should be set aside. With this intention, it is said "by what should not be stated as an answer."
304. Trong câu chuyện "Thật sự là có" (Hevatthikathāyaṃ), quan điểm của đối phương được trình bày là "tất cả các pháp đều hiện hữu theo bản chất riêng của chúng và không hiện hữu theo bản chất của người khác". Để chỉ ra rằng không nên giải đáp bằng cách phân tích và hỏi lại, cũng như không nên giải đáp một cách dứt khoát vì không có sự khác biệt, mà chỉ nên giữ ở phía cần được đặt sang một bên, nên đã nói "bằng cách không thể trả lời" (avattabbuttarenā).
Yathā hi sabbe vādā sappaṭivādāvāti paṭiññā bhūtakathanattā avattabbuttarā upekkhitabbā, evamayampīti veditabbaṃ.
Just as all views are counter-views, and thus the assertion, being a statement of fact, is "what should not be stated as an answer" and should be ignored, so too should this be understood.
Thật vậy, giống như lời tuyên bố "tất cả các quan điểm đều có phản biện" cần được bỏ qua vì đó là một sự thật, thì điều này cũng vậy.
Tenāha ‘‘upekkhitabbenā’’ti.
Therefore, it was said, "by what should be ignored."
Vì vậy, đã nói "bằng cách bỏ qua" (upekkhitabbenā).
Atha vā avattabbaṃ uttaraṃ avattabbuttaraṃ.
Alternatively, avattabbuttaraṃ means an answer that should not be stated.
Hoặc, câu trả lời không thể nói là avattabbuttaraṃ.
Yathā aniccavādinaṃ pati anicco saddo paccayādhīnavuttitoti, uttaraṃ na vattabbaṃ siddhasādhanabhāvato, evaṃ idhāpi daṭṭhabbaṃ.
Just as to one who asserts impermanence, "sound is impermanent, depending on conditions," is an answer that should not be stated because it is an establishment of what is already established, so too it should be seen here.
Giống như đối với người chủ trương vô thường, không nên nói rằng "âm thanh là vô thường vì nó phụ thuộc vào duyên" vì đó là một sự chứng minh đã được thiết lập, thì ở đây cũng phải hiểu như vậy.
Siddhasādhanañhi daḍḍhassa ḍahanasadisattā niratthakameva siyā, aṭṭhakathāyaṃ pana yasmā paravādinā yena sabhāvena yo dhammo atthi, teneva sabhāvena so vinā kālabhedādiparāmasanena natthīti patiṭṭhāpīyati, tasmā ‘‘ayoniso patiṭṭhāpitattā’’ti vuttaṃ.
Indeed, the establishment of what is already established would be useless, like burning what is already burnt. However, in the Aṭṭhakathā, since the opponent establishes that a phenomenon, by the nature by which it exists, does not exist by that same nature without considering distinctions of time, etc., therefore it was said, "due to being established incorrectly."
Thật vậy, một sự chứng minh đã được thiết lập sẽ vô nghĩa, giống như việc đốt một vật đã cháy. Tuy nhiên, trong phần Chú giải, vì đối phương đã thiết lập rằng pháp nào hiện hữu theo bản chất nào thì không hiện hữu theo bản chất đó mà không xem xét sự khác biệt về thời gian, v.v., nên đã nói "do đã thiết lập một cách phi lý".
Ettha ca ‘‘hevatthi, hevaṃ natthī’’ti paṭijānantena paravādinā yathā saparabhāvehi rūpādīnaṃ atthitā paṭiññātā, evaṃ kāladesādibhedehipi sā paṭiññātā eva.
Here, by the opponent who asserts "it is indeed, it is indeed not," just as the existence of form, etc., by its own and another's nature is affirmed, so too is it affirmed regarding distinctions of time and place.
Ở đây, đối phương tuyên bố "thật sự là có, thật sự là không có" đã chấp nhận sự hiện hữu của sắc, v.v., theo bản chất riêng và bản chất của người khác, thì cũng đã chấp nhận điều đó theo sự khác biệt về thời gian, không gian, v.v.
Tenevāha ‘‘atītaṃ anāgatapaccuppannavasena, anāgatapaccuppannāni vā atītādivasena natthī’’ti.
Therefore, it was said, "by way of past, future, and present, or that future and present do not exist by way of past, etc."
Vì vậy, đã nói "theo quá khứ, vị lai và hiện tại, hoặc vị lai và hiện tại không hiện hữu theo quá khứ, v.v.".
Evaṃ sati nigaṇṭhācelakavādo paridīpito siyā.
If so, the view of the Nigaṇṭha ascetics would be expounded.
Nếu như vậy, thì quan điểm của Ni-kiền-tử và Du-già-khách sẽ được làm rõ.
Te hi ‘‘siyā atthi, siyā natthi, siyā atthi ca natthi cā’’tiādinā sabbapadatthesu pattabhāge paṭijānanti.
They affirm, "it might exist, it might not exist, it might exist and not exist," and so on, concerning partial aspects in all categories.
Thật vậy, họ tuyên bố "có thể có, có thể không có, có thể có và không có", v.v., trong tất cả các phần của mọi vật.
Tattha yadi vatthuno sabhāveneva, desakālasantānavasena vā natthitā adhippetā, taṃ siddhasādhanaṃ sakavādinopi icchitattā.
There, if non-existence is intended by the very nature of the object, or by way of place, time, or continuum, that is an establishment of what is already established, as it is accepted even by one's own proponents.
Trong đó, nếu sự không hiện hữu được hiểu là do bản chất của vật, hoặc do không gian, thời gian, sự liên tục, thì đó là một sự chứng minh đã được thiết lập vì nó cũng được chấp nhận bởi người chủ trương quan điểm của chúng ta.
Yassa hi dhammassa yo sabhāvo, na so tato aññathā upalabbhati.
For whatever is the nature of a phenomenon, it is not found otherwise than that.
Thật vậy, bản chất của pháp nào thì không thể được nhận biết khác đi.
Yadi upalabbheyya, añño eva so siyā.
If it were found otherwise, it would be another phenomenon altogether.
Nếu có thể được nhận biết, thì đó sẽ là một pháp khác.
Na cettha sāmaññalakkhaṇaṃ nidassetabbaṃ salakkhaṇassa adhippetattā tassa natthibhāvassa abhāvato.
And here, the general characteristic should not be indicated, as the specific characteristic is intended, and its non-existence is impossible.
Và ở đây không nên trình bày đặc tính chung vì đặc tính riêng đã được đề cập, và không có sự không hiện hữu của nó.
Yathā ca parabhāvena natthitāya na vivādo, evaṃ desakālantaresupi ittarakālattā saṅkhārānaṃ.
Just as there is no dispute about non-existence by the nature of another, so too in other places and times, because formations are temporary.
Và giống như không có tranh cãi về sự không hiện hữu theo bản chất của người khác, thì cũng không có tranh cãi trong các không gian và thời gian khác vì các pháp hữu vi chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn.
Na hi saṅkhārā desantaraṃ, kālantaraṃ vā saṅkamanti khaṇikabhāvato.
For formations do not transmigrate to another place or another time, being momentary.
Thật vậy, các pháp hữu vi không chuyển sang không gian khác hoặc thời gian khác vì chúng là sát-na.
Eteneva pariyāyantarena natthitāpi paṭikkhittā veditabbā.
By this very argument, non-existence by other means should also be understood as refuted.
Bằng cách này, sự không hiện hữu theo một cách thức khác cũng phải được hiểu là bị bác bỏ.
Yathā ca atthitā, natthitā vinā kālabhedena ekasmiṃ dhamme patiṭṭhaṃ na labhanti aññamaññaviruddhattā, evaṃ sabbadāpi niccattā.
And just as existence and non-existence do not gain a footing in a single phenomenon without a distinction of time, being mutually contradictory, so too always due to permanence.
Và giống như sự hiện hữu và không hiện hữu không thể cùng tồn tại trong một pháp mà không có sự khác biệt về thời gian vì chúng mâu thuẫn lẫn nhau, thì cũng không thể cùng tồn tại vĩnh viễn.
Yaṃ pana te vadanti ‘‘yathā suvaṇṇaṃ kaṭakādirūpena ṭhitaṃ rucakādibhāvaṃ āpajjatīti niccāniccaṃ.
However, what they say is: "Just as gold, existing in the form of a bracelet, etc., takes on the state of an ornament, etc., so it is permanent and impermanent.
Còn điều mà họ nói: "Giống như vàng, khi ở dạng vòng, v.v., nó trở thành dạng nhẫn, v.v., nên nó là thường và vô thường.
Tañhi suvaṇṇabhāvāvijahanato niccaṃ kaṭakādibhāvahānito aniccaṃ, evaṃ sabbadhammā’’ti.
For it is permanent by not abandoning the state of gold, and impermanent by abandoning the state of a bracelet, etc. So it is with all phenomena."
Thật vậy, nó là thường do không từ bỏ bản chất vàng, và là vô thường do từ bỏ dạng vòng, v.v. Tất cả các pháp cũng vậy."
Te idaṃ vattabbā ‘‘kiṃ kaṭakabhāvo kaṭakassa, udāhu suvaṇṇassā’’ti.
They should be asked this: “Is the state of being a bracelet the state of the bracelet, or of the gold?”
Họ sẽ nói điều này: “Trạng thái vòng tay là của vòng tay, hay của vàng?”
Yadi kaṭakassa, suvaṇṇanirapekkho siyā tadaññabhāvo viya.
If it is of the bracelet, it would be independent of gold, like another state.
Nếu là của vòng tay, thì nó sẽ không phụ thuộc vào vàng, giống như một trạng thái khác.
Atha suvaṇṇassa, niccakālaṃ tattha upalabbheyya suvaṇṇabhāvo viya.
If it is of the gold, it would always be found there, like the state of being gold.
Nếu là của vàng, thì nó sẽ luôn luôn hiện hữu ở đó, giống như trạng thái vàng.
Na ca sakkā ubhinnaṃ ekabhāvoti vattuṃ kaṭakavināsepi suvaṇṇāvināsato.
And it is not possible to say that both are one state, because even when the bracelet perishes, the gold does not perish.
Và không thể nói rằng cả hai là một trạng thái, vì vàng không bị hủy diệt ngay cả khi vòng tay bị hủy diệt.
Atha mataṃ, suvaṇṇakaṭakādīnaṃ pariyāyīpariyāyabhāvato nāyaṃ dosoti.
Now, if it is held that this is not a fault due to the state of gold, bracelets, etc., being a पर्यायिन् (owner of states) and a पर्याय (state).
Nếu quan điểm là, đây không phải là lỗi vì vàng và vòng tay, v.v., có trạng thái là cái nền tảng (pariyāyī) và cái hình thái (pariyāya).
Yathā hi kaṭakapariyāyanirodhena rucakapariyāyuppādepi pariyāyī tatheva tiṭṭhati, evaṃ manussapariyāyanirodhe devapariyāyuppādepi pariyāyī jīvadrabyaṃ tiṭṭhatīti niccāniccaṃ, tathā sabbadrabyānīti.
For just as, with the cessation of the bracelet-state and the arising of the necklace-state, the owner of states remains the same, so too, with the cessation of the human-state and the arising of the deva-state, the living substance, the owner of states, remains. Thus, it is permanent and impermanent, and all substances are likewise.
Thật vậy, giống như khi hình thái vòng tay bị diệt và hình thái rucaka (một loại vòng tay) phát sinh, thì cái nền tảng (pariyāyī) vẫn y nguyên; cũng vậy, khi hình thái người bị diệt và hình thái chư thiên phát sinh, thì cái nền tảng là vật chất sự sống (jīvadrabya) vẫn tồn tại, do đó nó vừa thường còn vừa vô thường, và tất cả các vật chất khác cũng vậy.
Tayidaṃ ambaṃ puṭṭhassa labujabyākaraṇaṃ.
This is like answering a mango question with a breadfruit answer.
Điều này giống như hỏi về quả xoài mà lại trả lời về quả mít.
Yaṃ sveva nicco aniccoti vā vadanto aññattha niccataṃ aññattha aniccataṃ paṭijānāti, atha pariyāyapariyāyīnaṃ anaññatā icchitā, evaṃ sati pariyāyopi nicco siyā pariyāyino anaññattā pariyāyasarūpaṃ viya, pariyāyī vā anicco pariyāyato anaññattā pariyāyasarūpaṃ viyāti.
When one says that the very same thing is permanent or impermanent, one admits permanence in one place and impermanence in another. If, however, non-difference between the पर्याय (state) and the पर्यायिन् (owner of states) is desired, then the पर्याय would also be permanent, due to non-difference from the पर्यायिन्, like the essential nature of the पर्यायिन्; or the पर्यायिन् would be impermanent, due to non-difference from the पर्याय, like the essential nature of the पर्याय.
Khi người ta nói rằng cái đó vừa thường còn vừa vô thường, thì người ta đang thừa nhận tính thường còn ở một nơi và tính vô thường ở một nơi khác. Nếu sự không khác biệt giữa hình thái (pariyāya) và cái nền tảng (pariyāyī) là mong muốn, thì khi đó, hình thái cũng sẽ là thường còn vì không khác biệt với cái nền tảng, giống như bản chất của cái nền tảng; hoặc cái nền tảng sẽ là vô thường vì không khác biệt với hình thái, giống như bản chất của hình thái.
Atha nesaṃ aññā anaññatā, evañca sati vuttadosadvayānativatti.
If, on the other hand, there is both difference and non-difference among them, then it does not escape the two aforementioned faults.
Nếu sự khác biệt và không khác biệt của chúng là mong muốn, thì khi đó, hai lỗi đã nêu không thể tránh khỏi.
Apica koyaṃ pariyāyo nāma, yadi saṇṭhānaṃ, suvaṇṇo tāva hotu, kathaṃ jīvadrabye arūpibhāvato.
Furthermore, what is this called ‘state’ (pariyāya)? If it is shape, let it be gold for now; but how in the case of a living substance, since it is formless?
Hơn nữa, hình thái (pariyāya) này là gì? Nếu là hình dạng, thì vàng có thể có, nhưng làm sao có thể có trong vật chất sự sống (jīvadrabya) vì nó không có hình thể?
Yadi tassapi saṇṭhānavantaṃ icchitaṃ, tathā satissa ekasmimpi sattasantāne bahutā āpajjati sarūpatā ca saṇṭhānavantesupi pīḷakādīsu tathādassanato.
If it is desired that even that possesses shape, then there would be multiplicity in a single stream of beings, and also the essential nature of having shape would be observed in boils, etc., as well.
Nếu người ta mong muốn rằng vật chất sự sống cũng có hình dạng, thì khi đó, trong một dòng tương tục của hữu tình, sẽ có nhiều hình dạng và bản chất của nó sẽ giống như các hình dạng khác như mụn nhọt, v.v., vì chúng được thấy như vậy.
Atha pavattiviseso, evampi bahutā khaṇikatā ca āpajjati, tasmā pariyāyasarūpameva tāva patiṭṭhapetabbaṃ.
If it is a specific mode of occurrence, then too multiplicity and momentariness would follow. Therefore, the essential nature of the state itself must first be established.
Nếu là một sự đặc biệt trong sự diễn tiến, thì khi đó, sẽ có nhiều và tính sát-na cũng sẽ phát sinh, do đó, bản chất của hình thái cần phải được thiết lập trước.
Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘suvaṇṇaṃ kaṭakādirūpena ṭhita’’nti, tattha sampattiyogato viññāyamānesu visiṭṭhesu rūpagandharasaphoṭṭhabbesu kiṃ ekaṃ, udāhu tesaṃ samudāyo, tabbinimuttaṃ vā dhammantaraṃ suvaṇṇanti?
As for what was said, “Gold exists in the form of bracelets, etc.”, among the distinct colors, smells, tastes, and tangible objects understood due to their proximate connection, is gold one of these, or a collection of them, or another phenomenon distinct from them?
Điều đã nói rằng “vàng tồn tại dưới dạng vòng tay, v.v.”, thì trong các sắc, hương, vị, xúc đặc biệt được nhận biết do sự kết hợp thích hợp, vàng là một thứ, hay là một tập hợp của chúng, hay là một pháp khác biệt với chúng?
Tattha na tāva rūpādīsu ekekaṃ suvaṇṇaṃ tena suvaṇṇakiccāsiddhito, nāpi tabbinimuttaṃ dhammantaraṃ tādisassa abhāvato.
Among these, no single one of colors, etc., is gold, as the function of gold is not achieved by it; nor is there another phenomenon distinct from them, as such a thing does not exist.
Trong đó, không phải từng cái một trong sắc, v.v., là vàng vì không thể thực hiện được công dụng của vàng; cũng không phải là một pháp khác biệt với chúng vì không có pháp như vậy.
Atha samudāyo, taṃ pana paññattimattanti na tassa niccatā, nāpi aniccatā sambhavati.
If it is a collection, that is merely a designation (paññatti), so neither permanence nor impermanence is possible for it.
Nếu là một tập hợp, thì đó chỉ là một khái niệm (paññatti), do đó, tính thường còn hay vô thường của nó không thể có được.
Yathā ca suvaṇṇassa, evaṃ kaṭakassapi paññattimattattāti.
And just as with gold, so too with the bracelet, it is merely a designation.
Và giống như vàng, vòng tay cũng chỉ là một khái niệm.
Tayidaṃ nidassanaṃ paravādino jīvadrabyassapi paññattimattaṃ tasseva sādhetīti kuto tassa niccāniccatāti alamatippapañcena.
This example of the opponent demonstrates that the living substance itself is merely a designation; so how can it be permanent or impermanent? Enough of this excessive elaboration.
Ví dụ này của đối phương chỉ chứng minh rằng vật chất sự sống (jīvadrabya) cũng chỉ là một khái niệm, vậy thì tính thường còn hay vô thường của nó từ đâu mà có? Thôi không cần giải thích quá nhiều.
328. Icchiteti paravādinā sampaṭicchite.
Icchite means what is accepted by the opponent.
328. Icchite (mong muốn) là điều được đối phương chấp nhận.
Āropiteti yuttiniddhāraṇena tasmiṃ atthe patiṭṭhāpite yujjati, vacīsamuṭṭhāpanakkhaṇato pana pacchā taṃ saddaṃ suṇātīti icchite na yujjati sotaviññāṇassa paccuppannārammaṇattāti adhippāyo.
Āropite means that it is appropriate when established in that meaning by logical determination, but it is not appropriate in what is desired, namely that one hears that sound after the moment of generating speech, because ear-consciousness has a present object; this is the intention.
Āropite (được gán cho): Nó phù hợp khi được thiết lập trong ý nghĩa đó bằng cách xác định lý lẽ; nhưng nó không phù hợp với điều mong muốn rằng sau khoảnh khắc phát sinh lời nói, người ta mới nghe âm thanh đó, vì nhĩ thức có đối tượng là hiện tại.
Yasmā pana attanā nicchāritaṃ saddaṃ attanāpi suṇāti, tasmā sotaviññāṇaṃ ‘‘yena taṃ saddaṃ suṇātī’’ti aṭṭhakathāyaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
However, since one hears the sound one has uttered oneself, it should be understood that ear-consciousness is spoken of in the Aṭṭhakathā as “that by which one hears that sound.”
Tuy nhiên, vì chính mình cũng nghe âm thanh do mình phát ra, nên cần hiểu rằng trong Chú giải đã nói về nhĩ thức “ yena taṃ saddaṃ suṇātī” (nhờ đó mà người ta nghe âm thanh đó).
335. Evanti ‘‘ekacittaṃ yāvatāyukaṃ tiṭṭhatī’’ti vuttākārena.
Evaṃ means in the manner stated, “one mind remains for the duration of a lifetime.”
335. Eva (như vậy) là theo cách đã nói “một tâm tồn tại suốt đời”.
Aññatthāti arūpabhavato aññasmiṃ.
Aññatthā means in a place other than the arūpa-bhava.
Aññatthā (ở nơi khác) là ở nơi khác ngoài cõi vô sắc.
Etenāti ‘‘ekameva cittaṃ āruppe tiṭṭhati, yāvatāyukaṃ tiṭṭhatī’’ti evaṃvādinā dutiyāpi aḍḍhakathā passitabbā paṭhamakathāya cirakālāvaṭṭhānavacanassa aññadatthu bhāvavibhāvanatoti adhippāyo.
Etena (by this) means by him who says, “One mind remains in the arūpa-bhava, it remains for the duration of a lifetime.” Dutiyāpi aḍḍhakathā passitabbā (the second half of the commentary should also be seen) means that the first commentary's statement about remaining for a long time illuminates another meaning.
Etenā (bằng điều này): Bằng cách nói “chỉ một tâm tồn tại trong cõi vô sắc, tồn tại suốt đời” như vậy, cần phải xem xét chú giải thứ hai với ý nghĩa là để làm rõ rằng lời nói về sự tồn tại lâu dài trong chú giải thứ nhất có ý nghĩa khác.
Purimāyāti ‘‘yāvatāyukaṃ tiṭṭhatī’’ti pañhato purimāya.
Purimāyā means from the former, referring to the question “it remains for the duration of a lifetime.”
Purimāyā (trong câu hỏi trước) là trong câu hỏi trước câu “tồn tại suốt đời”.
Tattha hi ‘‘vassasataṃ tiṭṭhatī’’ti pucchāya ‘‘āmantā’’ti anuññā katā, pacchimāyaṃ pana ‘‘manussānaṃ ekaṃ cittaṃ yāvatāyukaṃ tiṭṭhatī’’ti ‘‘na hevaṃ vattabbe’’ti paṭikkhepo kato.
For in that place, to the question “does it remain for a hundred years?”, the assent “yes” was given; but in the latter, to the statement “one mind of humans remains for the duration of a lifetime,” a refutation “it should not be said so” was made.
Trong đó, đối với câu hỏi “tồn tại một trăm năm?”, đã có sự chấp thuận “vâng”; nhưng trong câu hỏi sau “một tâm của loài người tồn tại suốt đời?”, đã có sự phủ nhận “không nên nói như vậy”.
Avirodho vibhāvetabbo, yato tattheva anuññā katā, na pacchāti adhippāyo.
Avirodho vibhāvetabbo (The non-contradiction should be clarified) means that the assent was given in the former case, not in the latter.
Avirodho vibhāvetabbo (sự không mâu thuẫn cần được làm rõ) với ý nghĩa là sự chấp thuận chỉ có ở đó, chứ không phải ở sau.
Vassasatādīti ca ādi-saddena na kevalaṃ ‘‘dve vassasatānī’’ti evamādiyeva saṅgahitaṃ, atha kho ‘‘ekaṃ cittaṃ divasaṃ tiṭṭhatī’’ti evamādipīti daṭṭhabbaṃ.
And vassasatādi (a hundred years, etc.) should be understood as not only including “two hundred years” and so forth by the word ādi (etc.), but also “one mind remains for a day” and so forth.
Và vassasatādī (một trăm năm, v.v.) với từ ādi (v.v.) không chỉ bao gồm “hai trăm năm” và những điều tương tự, mà còn bao gồm “một tâm tồn tại một ngày” và những điều tương tự.
‘‘Muhuttaṃ muhuttaṃ uppajjatīti pañho sakavādinā pucchito viya vutto’’ti idaṃ vicāretabbaṃ.
‘‘Muhuttaṃ muhuttaṃ uppajjatīti pañho sakavādinā pucchito viya vutto’’ (The question “does it arise moment by moment?” is stated as if asked by our own side) – this should be investigated.
“ Muhuttaṃ muhuttaṃ uppajjatīti pañho sakavādinā pucchito viya vutto” (câu hỏi ‘nó phát sinh từng khoảnh khắc, từng khoảnh khắc’ được nói như thể do chính phe mình hỏi) điều này cần được xem xét.
‘‘Muhuttaṃ muhuttaṃ uppajjatī’’ti pañho paravādissa.
The question “does it arise moment by moment?” belongs to the opponent.
Câu hỏi “nó phát sinh từng khoảnh khắc, từng khoảnh khắc” là của đối phương.
‘‘Uppādavayadhammino’’tiādisuttatthavasena paṭiññā sakavādissāti hi vuttaṃ.
For it is said that the assertion “subject to arising and passing away” and so forth, based on the meaning of the Sutta, belongs to our own side.
Vì đã nói rằng lời tuyên bố dựa trên ý nghĩa của kinh “uppādavayadhammino” (có tính chất sinh diệt), v.v., là của phe mình.
339. ‘‘Tāni vā cattāripi ñāṇāni eko sotāpattimaggoyevāti paṭijānātī’’ti imaṃ sandhāyāha ‘‘atha vā’’tiādi.
Referring to this statement: “or one admits that all four knowledges constitute the one stream-entry path itself,” it says: ‘‘atha vā’’ (or else) and so forth.
339. Điều này liên quan đến câu “hoặc người ta thừa nhận rằng cả bốn tuệ đó chỉ là một Sơ đạo”, nên đã nói: “ atha vā” (hoặc là), v.v.
Catunnaṃ ñāṇānanti dukkheñāṇādīnaṃ catunnaṃ ñāṇānaṃ.
Catunnaṃ ñāṇānaṃ means of the four knowledges, such as knowledge of suffering.
Catunnaṃ ñāṇānaṃ (của bốn tuệ) là của bốn tuệ như tuệ về Khổ, v.v.
Ekamaggabhāvatoti sotāpattiādiekamaggabhāvato.
Ekamaggabhāvato means due to being one path, such as stream-entry.
Ekamaggabhāvato (do là một đạo) là do là một đạo như Sơ đạo, v.v.
Kamena pavattamānānipi hi tāni ñāṇāni taṃtaṃmaggakiccassa sādhanato ekoyeva maggo hotīti adhippāyo.
For even though those knowledges occur in succession, they constitute one path by accomplishing the function of their respective paths; this is the intention.
Ý nghĩa là, ngay cả khi những tuệ đó diễn ra theo thứ tự, chúng vẫn là một đạo vì chúng hoàn thành công việc của đạo đó.
Tenāha ‘‘ekamaggassa…pe… paṭijānātī’’ti.
Therefore, it says: ‘‘ekamaggassa…pe… paṭijānātī’’ (admits that it is one path...etc.).
Do đó đã nói: “ ekamaggassa…pe… paṭijānātī” (của một đạo…v.v…thừa nhận).
345. Dhammatthānaṃ hetuphalabhāvato dhammatthapaṭisambhidānaṃ siyā sotāpattiphalahetutā, tadabhāvato na itarapaṭisambhidānanti āha ‘‘nirutti…pe… vicāretabba’’nti.
Because of the cause and effect nature of states, the analytical knowledge of states could be the cause of the fruit of stream-entry; and because of the absence of that, it is not the case for other analytical knowledges, so it is said: "expression ... etc. ... should be investigated."
345. Về nghĩa pháp, vì là trạng thái nhân quả, pháp phân tích về nghĩa pháp có thể là nhân của quả Dự Lưu; vì không có điều đó, nên không phải là các pháp phân tích khác—đã nói “về ngôn ngữ…v.v… cần phải suy xét.”
Sabbāsampi pana paṭisambhidānaṃ paṭhamaphalasacchikiriyāhetutā vicāretabbā maggādhigameneva laddhabbattā phalānaṃ viya, tasmā ‘‘aṭṭhahi ñāṇehī’’ti ettha nikkhepakaṇḍe āgatanayena dukkhādiñāṇānaṃ pubbantādiñāṇānañca vasena ‘‘aṭṭhahi ñāṇehī’’ti yuttaṃ viya dissati.
However, the causality of all analytical knowledges for the realization of the first fruit should be investigated, like the fruits, because they are attained only through the realization of the path. Therefore, it appears that the phrase "by eight knowledges" is suitable here, in the sense of the knowledges of suffering, etc., and the knowledges of past extremes, etc., according to the method presented in the summary section.
Nhưng tất cả các pháp phân tích cần phải được suy xét là nhân để chứng đắc quả đầu tiên, vì chúng chỉ được đạt đến thông qua sự chứng đắc đạo lộ, giống như các quả. Do đó, trong đoạn này, theo cách đã được trình bày trong phần tóm tắt về “tám loại tuệ”, thì việc nói “tám loại tuệ” là phù hợp, theo cách của các tuệ về khổ, v.v., và các tuệ về quá khứ, v.v.
347. Visayavisayīsūti rūpacakkhādike sandhāyāha.
347. Regarding objects and their subjects means referring to visible forms and the eye, etc.
347. Trong đối tượng và chủ thể—đã nói đến sắc và nhãn, v.v.
Te hi rūpakkhandhapariyāpannattā ekantena lokiyā.
For these, belonging to the aggregate of form, are entirely worldly.
Chúng, vì thuộc về sắc uẩn, hoàn toàn là thế gian.
Visayassevāti saddasseva.
Of the object alone means of sound alone.
Chỉ riêng đối tượng—chỉ riêng âm thanh.
So hi voharitabbato vohārakaraṇatāya ca ‘‘vohāro’’ti pāḷiyaṃ vutto.
For it is called "terminology" (vohāra) in the Pāḷi, because it is to be expressed and is the act of expressing.
Vì nó là thứ cần được nói đến và là hành động nói, nên nó được gọi là “vohāra” trong Kinh điển.
Natthettha kāraṇaṃ visayīnaṃ visayassapi āsavādianārammaṇatābhāvato.
There is no cause for this because the objects and their subjects are not devoid of being objects of defilements, etc.
Không có lý do ở đây vì các chủ thể và đối tượng đều không phải là vô đối tượng của các lậu hoặc, v.v.
Asiddhalokuttarabhāvassa ekantasāsavattā tassa saddāyatanassa yathā lokuttaratā tava matenāti adhippāyo.
To the unestablished supramundane nature (of that sound āyatana), the intention is: "how, according to your view, is that sound base supramundane, since it is entirely associated with the Dispensation?"
Vì trạng thái siêu thế chưa được thành tựu, vì nó hoàn toàn thuộc về giáo pháp, nên của nó—âm xứ—làm sao có thể là siêu thế theo quan điểm của bạn? Đó là ý nghĩa.
Paṭihaññeyyāti idaṃ parikappavacanaṃ.
It would be obstructed — this is a speculative statement.
Sẽ bị cản trở—đây là lời giả định.
Parikappavacanañca ayāthāvanti āha ‘‘na hi…pe… atthī’’ti.
And a speculative statement is not factual, so it is said: "for indeed ... etc. ... there is".
Và lời giả định là không đúng sự thật—đã nói “thật vậy…v.v… không có.”
Na hi jalaṃ analanti parikappitaṃ dahati pacati vā.
For indeed, water imagined as fire does not burn or cook.
Thật vậy, nước được giả định là lửa không đốt cháy hay nấu chín.
Kiṃ lokiyena ñāṇena jānitabbato lokiyo rūpāyatanādi viya, udāhu lokuttaro paccavekkhiyamānamaggādi viyāti evamettha hetussa anekantabhāvo veditabbo.
Here, the inconclusiveness of the reason should be understood, whether it is worldly because it is knowable by worldly knowledge, like the visual form base, etc., or supramundane, like the path under review, etc.
Ở đây, cần phải hiểu sự không nhất định của nguyên nhân là liệu nó là thế gian vì được biết bằng tuệ thế gian, giống như sắc xứ, v.v., hay là siêu thế như đạo lộ được quán xét, v.v.
Tenāha ‘‘lokiye lokuttare ca sambhavato’’ti.
Therefore, it is said: "because it occurs in both the worldly and the supramundane".
Do đó đã nói “vì có thể xảy ra trong thế gian và siêu thế.”
353. Yesaṃ dvinnanti yesaṃ dvinnaṃ dukkhasaccānaṃ.
353. Of these two means of these two truths of suffering.
353. Của hai điều này—của hai Khổ đế này.
Dvīhi nirodhehīti appaṭisaṅkhāpaṭisaṅkhāsaṅkhātehi dvīhi nirodhehi.
By two cessations means by the two cessations known as appaṭisaṅkhā and paṭisaṅkhā.
Bằng hai sự đoạn diệt—bằng hai sự đoạn diệt được gọi là vô phân biệt và hữu phân biệt.
Tattha dukkhādīnaṃ paṭisaṅkhāti paṭisaṅkhā, paññāviseso.
Among them, paṭisaṅkhā is the discrimination of suffering, etc., a specific kind of wisdom.
Trong đó, sự phân biệt khổ, v.v., là paṭisaṅkhā, một loại tuệ đặc biệt.
Tena vattabbo nirodho paṭisaṅkhānirodho.
The cessation to be spoken of by it is paṭisaṅkhā-nirodha (cessation by discernment).
Sự đoạn diệt được nói đến bằng tuệ đó là paṭisaṅkhānirodha (sự đoạn diệt hữu phân biệt).
Yo sāsavehi dhammehi visaṃyogoti vuccati, yo paccayavekallena dhammānaṃ uppādassa accantavibandhabhūto nirodho, so paṭisaṅkhāya navattabbato appaṭisaṅkhānirodho nāmāti paravādino laddhi.
The cessation which is called disjunction from defiled states, the cessation which is the absolute prevention of the arising of states due to the lack of conditions, that is called appaṭisaṅkhā-nirodha (cessation without discernment) because it is not spoken of by discernment—this is the doctrine of others.
Sự đoạn diệt được gọi là sự ly hệ với các pháp hữu lậu, sự đoạn diệt tuyệt đối ngăn cản sự phát sinh của các pháp do thiếu duyên, không được nói đến bằng paṭisaṅkhā, đó là appaṭisaṅkhānirodha (sự đoạn diệt vô phân biệt)—đó là quan điểm của những người theo thuyết khác.
Paṭisaṅkhāya vinā niruddhāti paccayavekallena anuppattiṃ sandhāya vuttaṃ.
Ceased without discernment is stated with reference to non-arising due to the lack of conditions.
Đoạn diệt mà không có phân biệt—đã nói đến sự không phát sinh do thiếu duyên.
Tenāha ‘‘na uppajjitvā bhaṅgā’’ti.
Therefore, it is said: "not by dissolution after arising".
Do đó đã nói “không phải là sự tan rã sau khi phát sinh.”
Anuppādopi hi nirodhoti vuccati yato ‘‘imassuppādā idaṃ uppajjatī’’ti lakkhaṇuddesassa paṭilome ‘‘imassa nirodhā idaṃ nirujjhatī’’ti dassito.
For non-arising is also called cessation, since, contrary to the definition "with the arising of this, this arises," it is shown "with the cessation of this, this ceases."
Sự không phát sinh cũng được gọi là sự đoạn diệt, vì trong sự đối nghịch với định nghĩa “do sự phát sinh của điều này, điều kia phát sinh,” đã được chỉ ra là “do sự đoạn diệt của điều này, điều kia đoạn diệt.”
Tenāti paṭisaṅkhāya nirodhassa khaṇikanirodhassa ca idha nādhippetattā.
Therefore means because the cessation by discernment and momentary cessation are not intended here.
Do đó—vì sự đoạn diệt hữu phân biệt và sự đoạn diệt sát na không được đề cập ở đây.
354. Niddesatoti ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso’’tiādinā niddiṭṭhappakārato.
354. By way of designation refers to the manner designated by "This is an impossibility, an occasionless thing," etc.
354. Theo cách trình bày—theo cách đã được trình bày bằng “điều này là không thể, không có cơ hội,” v.v.
So pana yasmā vitthāro hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘vitthārato’’ti.
And since that is elaborate, it is stated: "by way of elaborateness".
Vì điều đó là chi tiết, nên đã nói “theo cách chi tiết.”
Sabbaṃ kilesāvaraṇādiṃ, tameva paccekaṃ pavattiākārabhedato sabbākāraṃ.
All means all defilements, hindrances, etc., and that same, distinguished by individual modes of occurrence, is all modes.
Tất cả—tất cả các chướng ngại phiền não, v.v., và chính điều đó, theo sự khác biệt của từng cách hoạt động, là tất cả các phương diện.
‘‘Sabba’’nti hi idaṃ sarūpato gahaṇaṃ, ‘‘sabbākārato’’ti pavattiākārabhedato.
For "all" is the grasping of their nature, while "in all modes" refers to the distinction by modes of occurrence.
“Tất cả” ở đây là sự nắm bắt theo bản chất, “tất cả các phương diện” là theo sự khác biệt của cách hoạt động.
Bhagavā hi dhamme jānanto tesaṃ ākārabhede anavasesetvāva jānāti.
For when the Blessed One knows states, he knows them without leaving out any of their various modes.
Đức Thế Tôn khi biết các pháp, Ngài biết chúng mà không bỏ sót bất kỳ sự khác biệt nào trong các phương diện của chúng.
Yathāha ‘‘sabbe dhammā sabbākārato buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthaṃ āgacchantī’’ti (mahāni. 156; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 85; paṭi. ma. 3.5).
As it is said: "All states, in all their modes, come within the scope of the Buddha, the Blessed One's knowledge."
Như đã nói: “Tất cả các pháp với tất cả các phương diện đều hiện ra trước tuệ của Đức Phật Thế Tôn.” (mahāni. 156; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 85; paṭi. ma. 3.5).
Uddesatoti ekadesato.
By way of summary means in part.
Theo cách tóm tắt—theo một phần.
Ekadeso ca vitthāro na hotīti āha ‘‘saṅkhepato’’ti.
And a part is not elaborate, so it is said: "by way of brevity".
Và một phần không phải là chi tiết—đã nói “theo cách vắn tắt.”
Yathā jānantīti sambandho.
The connection is: "how they know."
Liên quan đến cách mà họ biết.
Uddesamattenapīti diṭṭhigatayathābhūtañāṇādippabhedānaṃ āsayādīnaṃ uddesamattenapi.
Even by mere summary means even by mere summary of the predispositions, etc., which are differentiated into the knowledge of things as they are regarding wrong views, etc.
Ngay cả chỉ bằng sự tóm tắt—ngay cả chỉ bằng sự tóm tắt về các khuynh hướng, v.v., được phân loại là tuệ về sự thật của tà kiến, v.v.
Tenāha ‘‘indriyānaṃ tikkhamudubhāvajānanamattaṃ sandhāyā’’ti.
Therefore, it is said: "referring only to the knowledge of the keenness or dullness of faculties".
Do đó đã nói “chỉ đề cập đến sự biết về sự sắc bén hay yếu kém của các căn.”
Therenāti anuruddhattherena.
By the Elder means by the Elder Anuruddha.
Bởi Trưởng lão—bởi Trưởng lão Anuruddha.
Evamevāti uddesato ṭhānādimattajānanākāreneva.
In this very way means only in the manner of knowing the mere position by way of summary.
Cũng vậy—chỉ theo cách biết về các điều kiện, v.v., một cách tóm tắt.
Svāyamattho sakavādināpi icchitoyevāti āha ‘‘kathamayaṃ codetabbo siyā’’ti.
And this meaning is desired even by our own proponents, so it is asked: "How can this be questioned?"
Và ý nghĩa này cũng được chính những người theo thuyết của mình chấp nhận—đã nói “làm sao điều này có thể bị chất vấn?”
357. Saṅkhāre sandhāya paṭijānantassāti diṭṭhiyā parikappitena sattena suññe saṅkhāre sandhāya ‘‘suññatañca manasi karotī’’ti pucchāya ‘‘āmantā’’ti paṭijānantassa.
357. To one who acknowledges regarding formations means to one who, referring to formations empty of a being imagined by wrong view, acknowledges "yes" to the question "Does he attend to emptiness?"
357. Đối với người tuyên bố liên quan đến các hành—đối với người tuyên bố “đúng vậy” khi được hỏi “có quán niệm về tánh không không?” liên quan đến các hành trống rỗng với một chúng sinh được giả định bằng tà kiến.
Dvinnaṃ phassānaṃ samodhānaṃ kathaṃ āpajjati ṭhānāṭhānabhūte saṅkhāre vuttanayena suññataṃ manasi karontassāti adhippāyo.
How does the conjunction of the two contacts occur when attending to emptiness in the manner stated concerning formations that are occasions and non-occasions? — this is the intention.
Làm sao sự kết hợp của hai xúc có thể xảy ra đối với người quán niệm về tánh không theo cách đã nói về các hành là điều kiện và không phải điều kiện? Đó là ý nghĩa.
Yathāvuttanayenāti ‘‘diṭṭhiyā parikappitena sattena suññā pañcakkhandhā’’ti pakārena nayena.
In the aforementioned manner means in the manner of "the five aggregates are empty of a being imagined by wrong view."
Theo cách đã nói—theo cách “năm uẩn trống rỗng với một chúng sinh được giả định bằng tà kiến.”
Atha vā yathāvuttanayenāti ‘‘ṭhānāṭhānamanasikāro saṅkhārārammaṇo, suññatāmanasikāro nibbānārammaṇo’’ti evaṃ vuttanayena.
Alternatively, in the aforementioned manner means in the manner stated thus: "attention to occasion and non-occasion has formations as its object; attention to emptiness has Nibbāna as its object."
Hoặc theo cách đã nói—theo cách đã nói như “sự tác ý về điều kiện và không phải điều kiện là đối tượng của các hành, sự tác ý về tánh không là đối tượng của Nibbāna.”
‘‘Saṅkhāre sandhāya paṭijānantassā’’ti vuttattā ‘‘dvinnaṃ phassānaṃ samodhānaṃ kathaṃ āpajjatī’’ti āha.
Since it is said, "to one who acknowledges regarding formations," it is said: "How does the conjunction of the two contacts occur?"
Vì đã nói “đối với người tuyên bố liên quan đến các hành,” nên đã nói “làm sao sự kết hợp của hai xúc có thể xảy ra?”
Sattasuññatāya suññattepi saṅkhārānaṃ aññova ṭhānāṭhānamanasikāro, añño suññatāmanasikāroti yujjateva dvinnaṃ phassānaṃ samodhānāpatticodanā, saṅkhāre sandhāya paṭijānantassa pana kathaṃ ariyabhāvasiddhi ṭhānāṭhānañāṇādīnanti vicāretabbaṃ.
Even though formations are empty of a being, there is still the attention to occasion and non-occasion, and there is the attention to emptiness; thus, the question of the conjunction of the two contacts is indeed valid. But how does the nobility of one who acknowledges regarding formations, concerning the knowledge of occasion and non-occasion, etc., arise? This should be investigated.
Mặc dù các hành trống rỗng với tánh không của chúng sinh, nhưng sự tác ý về điều kiện và không phải điều kiện là một, và sự tác ý về tánh không là một khác, nên việc chất vấn về sự kết hợp của hai xúc là hợp lý. Nhưng đối với người tuyên bố liên quan đến các hành, làm sao sự thành tựu trạng thái bậc Thánh của tuệ về điều kiện và không phải điều kiện, v.v., có thể xảy ra? Điều đó cần phải được suy xét.
Kiṃ vā etāya yutticintāya.
Or what is the use of this logical deliberation?
Hoặc điều gì với sự suy luận này?
Ummattakapacchisadiso hi paravādivādo.
For the argument of the other party is like the rambling of a madman.
Thuyết của những người theo thuyết khác giống như câu hỏi của một người điên.
Aññesupi ṭhānesu īdisesu eseva nayo.
In other similar instances, the same method applies.
Ở những chỗ khác tương tự, cũng theo cách này.
Āropetvāti itthipurisādiākāraṃ, sattākārameva vā asantaṃ rūpādiupādāne āropetvā.
Having superimposed means having superimposed the form of a man or woman, or indeed the form of a being, which does not exist, onto the grasping aggregates of form, etc.
Gán ghép—gán ghép hình tướng nam nữ, v.v., hoặc hình tướng chúng sinh không có vào các chấp thủ sắc, v.v.
Abhūtāropanañhettha paṇidahananti adhippetaṃ.
Here, the superimposition of what is not real is intended as assumption.
Gán ghép điều không có ở đây được hiểu là sự giả định.
Tenāha ‘‘parikappanavasenā’’ti.
Therefore, it is said: "by way of assumption".
Do đó đã nói “theo cách giả định.”
Soti yathāvutto paṇidhi.
That means the aforementioned assumption.
Điều đó—sự giả định đã nói.
Ekasmimpi khandhe.
Even in one aggregate.
Ngay cả trong một uẩn.
366. Maggakkhaṇe cittaṃ ekadesena vimuttaṃ ekadesena avimuttanti ayaṃ ‘‘vimuttaṃ vimuccamāna’’nti laddhiyā doso.
366. At the moment of the path, the mind is partially liberated and partially unliberated—this is the fault in the doctrine of "liberated and being liberated."
366. Vào sát na đạo lộ, tâm được giải thoát một phần và chưa được giải thoát một phần—đây là lỗi trong quan điểm “đã được giải thoát, đang được giải thoát.”
Tathā hi vuttaṃ ‘‘ekadesaṃ vimuttaṃ, ekadesaṃ avimutta’’nti.
Thus, it is said: "partially liberated, partially unliberated".
Thật vậy, đã nói “một phần được giải thoát, một phần chưa được giải thoát.”
Aṭṭhakathāyañca ‘‘tañhi tadā samucchedavimuttiyā vimuttekadesena vimuccamānantissa laddhī’’ti dassitovāyamattho.
And in the Aṭṭhakathā, this meaning is shown as: "Indeed, at that time, it is liberated by cutting off, and partially being liberated"—this is his doctrine.
Và trong Chú giải cũng đã chỉ ra ý nghĩa này: “Quan điểm của họ là vào lúc đó, nó được giải thoát một phần bằng sự giải thoát đoạn tận, và đang được giải thoát một phần.”
Vippakataniddeseti vimuccanakiriyāya apariyositatāniddese.
In the statement of incompleteness means in the statement of the incompleteness of the act of being liberated.
Trong sự trình bày chưa hoàn thành—trong sự trình bày về trạng thái chưa hoàn tất của hành động giải thoát.
Yaṃ sandhāyāha ‘‘vimuttaṃ vimuccamānanti vippakatabhāvena vuttattā’’ti.
With reference to which it is said: "because it is stated as 'liberated and being liberated,' indicating an incomplete state".
Điều đó đã nói đến “vì đã nói ‘được giải thoát, đang được giải thoát’ theo trạng thái chưa hoàn tất.”
Tenāti paravādinā.
By that means by the opponent.
Bởi điều đó là bởi người tranh luận khác.
Vimucca…pe… vuttaṃ vimuccamānassa vimuttabhāvābhāvato, vimuttabhedena pana tathā vuttanti adhippāyo.
Being liberated…etc.…said (means) because there is no state of liberation for one who is being liberated; however, the intention is that it was said in that manner with reference to the distinction of the liberated.
Được giải thoát…v.v… đã nói có nghĩa là do không có trạng thái giải thoát của người đang được giải thoát, nhưng đã được nói như vậy theo sự khác biệt của giải thoát.
Sati ca dose vippakataniddeseti ānetvā yojetabbaṃ.
And if there is a fault, it should be brought and construed with the description of the separation.
Và khi có lỗi, nên đưa vào và phối hợp để chỉ ra sự khác biệt.
Ekadeso visesanaṃ hoti nippadesavimuttiyā avicchinnato.
A part becomes a qualifier because of the uninterruptedness of liberation without a remainder.
Một phần là sự đặc biệt do sự giải thoát không phần không bị cắt đứt.
Phalacittenāti paṭhamaphalacittena uppannena.
By the fruit-consciousness means by the arisen first fruit-consciousness.
Bởi tâm quả là bởi tâm quả đầu tiên đã sinh khởi.
371. Lokuttarānaṃyeva saddhādīnaṃ indriyabhāvo, na lokiyānanti paravādino adhippāyavasenāha ‘‘appaṭiladdhindriyattā’’tiādi.
371. He says "because of not having attained the faculties," etc., in accordance with the opponent's view that only supramundane faculties such as faith, etc., are faculties, and not mundane ones.
371. Chỉ có tín, v.v., siêu thế mới là quyền, chứ không phải thế gian – dựa trên ý của người tranh luận khác, nên nói “do chưa đắc được các quyền” v.v.
Tattha niyyānikāni bhāventoti yathā niyyānikā honti, evaṃ uppādento brūhento vā.
There, developing those that lead to liberation means generating or enhancing them so that they lead to liberation.
Trong đó, tu tập các pháp đưa đến xuất ly là làm cho chúng trở thành xuất ly, hoặc sinh khởi và phát triển chúng.
Indriyabhāvaṃ pana pattesu tesu puna bhāvanākiccaṃ natthīti tassa adhippāyoti dassento āha ‘‘na pana indriyāni bhāvento’’ti.
Indicating that there is no further need for development once they have attained the state of faculties, he says "not developing the faculties," as that is his intention.
Và để chỉ ra rằng khi chúng đã đạt được trạng thái quyền thì không còn việc tu tập nữa, ý của vị ấy là vậy, nên nói “chứ không phải tu tập các quyền”.
373. Visinoti visesena bandhati visayīnaṃ attapaṭibandhaṃ karotīti visayo, ārammaṇaṃ, anubhavati etenāti ānubhāvo, sāmatthiyaṃ, balanti attho, gocarakaraṇaṃ gocaro, visaye ānubhāvagocarā visaya…pe… carāti.
373. Visaya is that which ties or binds specifically, that which creates attachment for its objects; it is the object (ārammaṇa). Ānubhāva is that by which one experiences; it means power, strength. Gocara is making something an object. The range of objects and power are visaya…etc.…carā.
373. Đối tượng là cái ràng buộc đặc biệt, làm cho các chủ thể bị ràng buộc vào nó, tức là cảnh; năng lực là cái mà nhờ đó người ta trải nghiệm, tức là sức mạnh, năng lực; phạm vi hoạt động là việc làm cho trở thành cảnh giới; đối tượng…v.v… hoạt động là đối tượng, năng lực và phạm vi hoạt động.
Tehi yathā visiṭṭhaṃ visesaṃ hoti, tathā paccayabhūtena jhānadhammena āhitabalaṃ katabalādhānaṃ.
Katabalādhānaṃ means the strengthening by the jhāna-dhamma, which is a condition, just as it is distinguished by them.
Đã được tăng cường năng lực là năng lực đã được đặt vào bởi pháp thiền làm duyên, nhờ đó mà có sự đặc biệt, ưu việt.
Visayaggahaṇañcettha ānubhāvagocarakaraṇānaṃ pavattiṭṭhānadassanaṃ yatthassa tehi upatthaddhattā balādhānaṃ pākaṭaṃ hoti.
Here, the apprehension of objects also shows the sphere of activity for the power and range, where the strengthening becomes evident due to being supported by them.
Và việc nắm bắt đối tượng ở đây là để chỉ ra nơi diễn ra của năng lực và phạm vi hoạt động, nơi mà năng lực được tăng cường bởi chúng trở nên rõ ràng.
Tenāha ‘‘yādise visaye’’tiādi.
Therefore, he says "in what kind of objects," etc.
Vì vậy, nói “trong đối tượng như thế nào” v.v.
Balādhānañca uttarimanussadhammato mahaggatadhammavisesato uppannehi paṇītehi cittajarūpehi visesāpatti.
And the strengthening is a special attainment through the excellent mind-born rūpa arisen from a superior human quality (uttarimanussadhamma) and an exalted quality.
Và sự tăng cường năng lực là sự đạt được sự đặc biệt bởi các sắc do tâm sinh ra, cao thượng, phát sinh từ các pháp siêu nhân, các pháp đại hành đặc biệt.
Yaṃ nissāya parāvuttīti eke vadanti.
Some say that it is what causes a turnaround.
Một số người nói rằng nhờ đó mà có sự thay đổi.
Purimaṃ maṃsacakkhumattamevāti yathāvuttabalādhānato purimaṃ maṃsacakkhumattameva.
Only the former physical eye refers to only the physical eye prior to the aforementioned strengthening.
Chỉ là nhục nhãn trước đó là chỉ là nhục nhãn trước đó so với năng lực đã nói.
Vadanto saṅgahakāro.
Saying means the compiler.
Người nói là vị biên soạn.
Visayaggahaṇaṃ pāḷiyaṃ kataṃ.
Apprehension of objects is stated in the Pāḷi.
Việc nắm bắt đối tượng được thực hiện trong Pāḷi.
Na visayavisesadassanatthanti na visayassa visesadassanatthaṃ.
Not for showing a distinction of objects means not for showing a distinction of the object.
Không phải để chỉ ra sự đặc biệt của đối tượng là không phải để chỉ ra sự đặc biệt của đối tượng.
Yato ubhinnampi rūpāyatanameva visayoti visayassa sadisataṃ avisesaṃ āha, sadisassa vā visesaṃ dīpetīti yojanā.
Since for both, the visible object (rūpāyatana) is the object, he states the similarity of the object, its non-distinction, or construes it as revealing a distinction of the similar.
Vì cả hai đều có sắc xứ làm đối tượng, nên nói sự tương đồng, không đặc biệt của đối tượng, hoặc chỉ ra sự đặc biệt của cái tương đồng – là cách phối hợp.
Dhammupatthaddha …pe… adhippāyo, aññathā laddhiyeva na siyāti bhāvo.
Supported by dhammas…etc.… intention means that otherwise, the doctrine itself would not exist.
Được pháp hỗ trợ …v.v… ý nghĩa là nếu không thì không có giáo lý.
Maggoti upāyo, kāraṇanti attho.
Path means means or cause.
Con đường là phương tiện, nguyên nhân.
Pakaticakkhumato eva hi dibbacakkhu uppajjati.
Indeed, the divine eye arises only for one who has the physical eye.
Quả thật, thiên nhãn chỉ sinh khởi từ người có nhục nhãn.
Kasiṇālokaṃ vaḍḍhetvā dibbacakkhuñāṇassa uppādanaṃ, so ca kasiṇamaṇḍale uggahanimittena vinā natthi, tasmā vuttaṃ ‘‘maṃsacakkhupaccayatādassanatthameva vutta’’nti.
The divine eye knowledge is produced by increasing the kasiṇa light, and that does not exist without the uggahananimitta in the kasiṇa maṇḍala. Therefore, it is said, "It is stated only to show that the physical eye is a condition."
Việc sinh khởi thiên nhãn trí là do tăng cường ánh sáng kasiṇa, và điều đó không thể có nếu không có tướng học của kasiṇa-maṇḍala; vì vậy, đã nói “chỉ để chỉ ra duyên của nhục nhãn”.
Tenāti ‘‘maggo’’ti vacanena.
By that means by the statement "path."
Bởi điều đó là bởi lời nói “con đường”.
Rūpāvacarajjhānapaccayenāti rūpāvacarajjhānena paccayabhūtena uppannāni rūpāvacarajjhānacittasamuṭṭhitāni.
By the condition of the rūpāvacara jhāna means arisen (uppannāni) from the rūpāvacara jhāna being the condition, mind-originated from the rūpāvacara jhāna.
Bởi duyên thiền sắc giới là đã sinh khởi bởi thiền sắc giới làm duyên, tức là các pháp sinh khởi từ tâm thiền sắc giới.
Jhānakammasamuṭṭhitesu vattabbameva natthi.
There is nothing to be said about those arisen from jhāna karma.
Không cần phải nói gì về những pháp sinh khởi từ nghiệp thiền.
Tassa hesā laddhi.
For this is his doctrine.
Vì đây là giáo lý của vị ấy.
377. Dibbacakkhupādakattā ‘‘yathākammūpagatañāṇassa upanissaye dibbacakkhumhī’’ti vuttaṃ, na yathākammūpagatajānanakiccake dibbacakkhumhi tassa taṃkiccakatābhāvato.
377. Because the divine eye is the basis for the knowledge of deeds and their consequences, it is stated, "in the divine eye, which is the supporting condition for the knowledge of deeds and their consequences," not "in the divine eye as the function of knowing deeds and their consequences," as it does not perform that function.
377. Do là cơ sở của thiên nhãn, nên nói “trong thiên nhãn là cận y của trí tùy nghiệp thọ sinh”, chứ không phải trong thiên nhãn là chức năng của trí tùy nghiệp thọ sinh vì nó không có chức năng đó.
Yato yaṃ anaññaṃ, tampi tato anaññamevāti āha ‘‘iminā…pe… bhavitabba’’nti.
Since that which is not different from one thing is also not different from that other thing, he says, "by this…etc.…should be."
Vì cái gì không khác, thì cái đó cũng không khác với cái kia, nên nói “bởi điều này…v.v… phải là”.
Tattha atthantarabhāvaṃ nivāretīti dibbacakkhuñāṇassa pakkhikattā yathākammūpagatañāṇassa tato atthantarabhāvaṃ nivāreti.
There, it negates the state of being a different entity means it negates the state of the knowledge of deeds and their consequences being a different entity from the divine eye knowledge, because it is included in its group.
Trong đó, ngăn chặn trạng thái khác biệt là ngăn chặn trạng thái khác biệt của trí tùy nghiệp thọ sinh so với thiên nhãn trí, vì nó thuộc về thiên nhãn trí.
Tassa hi taṃ paribhaṇḍañāṇaṃ.
Indeed, that is its subsidiary knowledge.
Quả thật, đó là trí phụ trợ của nó.
Dibbacakkhussa yathākammūpagatañāṇato atthantarabhāvaṃ na nivāreti atappakkhikattāti adhippāyo.
It does not negate the divine eye's state of being a different entity from the knowledge of deeds and their consequences because it is not included in its group—this is the intention.
Không ngăn chặn trạng thái khác biệt của thiên nhãn so với trí tùy nghiệp thọ sinh vì nó không thuộc về phe đó – là ý nghĩa.
Dibbacakkhussa yathākammūpagatañāṇakiccatā paravādinā icchitā, na yathākammūpagatañāṇassa dibbacakkhukiccatāti tamatthaṃ ‘‘yathākammūpagatañāṇameva dibbacakkhu’’nti ettha yojetvā dassento ‘‘eva-saddo cā’’tiādimāha.
Since the opponent desires the divine eye to have the function of the knowledge of deeds and their consequences, but not the knowledge of deeds and their consequences to have the function of the divine eye, he shows that meaning by construing it in "the knowledge of deeds and their consequences is indeed the divine eye" and says "and the word 'eva'" etc.
Chức năng của thiên nhãn là trí tùy nghiệp thọ sinh được người tranh luận khác mong muốn, chứ không phải chức năng của trí tùy nghiệp thọ sinh là thiên nhãn – để chỉ ra ý đó, phối hợp với câu “chính trí tùy nghiệp thọ sinh là thiên nhãn”, nên nói “và từ ‘eva’” v.v.
379. Āṭānāṭiyasutte ‘‘santi, bhikkhave, yakkhā yebhuyyena pāṇātipātā appaṭiviratā’’ti (dī. ni. 3.276, 286) āgatattā cātumahārājikānaṃ saṃvarāsaṃvarasabbhāvo avivādasiddho.
379. In the Āṭānāṭiya Sutta, it is stated: "Monks, there are Yakkhas who mostly abstain not from taking life," and this proves beyond dispute the existence of both restraint and non-restraint among the Cātumahārājika devas.
379. Trong kinh Āṭānāṭiya, đã nói “Này các tỳ khưu, có những dạ xoa phần lớn chưa từ bỏ sát sinh” (Dī. Ni. 3.276, 286), nên sự hiện hữu của phòng hộ và không phòng hộ ở chư thiên Tứ Đại Thiên Vương là điều đã được chứng minh không tranh cãi.
Yattha pana vivādo, tameva dassentena tāvatiṃsādayo gahitāti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘cātumahārājikāna’’nti vuttaṃ.
To show this meaning, that only where there is dispute, Tāvatiṃsā devas and others are taken as examples, it is stated "among the Cātumahārājika devas."
Và để chỉ ra ý này, tức là chỉ đề cập đến nơi có tranh cãi, nên đã nói “của chư thiên Tứ Đại Thiên Vương”, và đã đề cập đến chư thiên Đao Lợi v.v.
Evaṃ satīti yadi tāvatiṃsesu saṃvarāsaṃvaro natthi, evaṃ sante.
If it is so means if there is no restraint or non-restraint among the Tāvatiṃsā devas, then it being so.
Nếu là như vậy là nếu không có phòng hộ và không phòng hộ ở chư thiên Đao Lợi, thì trong trường hợp như vậy.
Surāpānanti etthāpi ‘‘suyyatī’’ti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ.
In drinking intoxicants too, the word "is heard" should be brought and connected.
Trong câu uống rượu này cũng nên đưa từ “được nghe” vào và liên kết.
Kathaṃ suyyatīti?
How is it heard?
Được nghe như thế nào?
Vuttañhetaṃ kumbhajātake –
For it is said in the Kumbha Jātaka:
Điều này đã được nói trong Kumbha Jātaka –
Tattha pubbadevā nāma asurā.
There, former devas are Asuras.
Trong đó, các vị cựu thiên tử là các vị A-tu-la.
Te hi tāvatiṃsānaṃ uppattito pubbadevāti paññāyiṃsu.
For they were known as former devas relative to the arising of the Tāvatiṃsā devas.
Quả thật, họ được biết đến là các vị cựu thiên tử trước khi chư thiên Đao Lợi xuất hiện.
Pamattāti surāpānena pamādaṃ āpannā.
Heedless means having fallen into heedlessness due to drinking intoxicants.
Say sưa là đã trở nên phóng dật do uống rượu.
Tidivāti manussacātumahārājikaloke upādāya tatiyalokabhūtā devaṭṭhānā, nāmameva vā etaṃ tassa devaṭṭhānassa.
From Tāvatiṃsa means from the abode of devas which is the third realm, counting from the human and Cātumahārājika worlds; or else, it is simply the name of that deva realm.
Từ cõi trời là từ cõi trời thứ ba tính từ cõi người và Tứ Đại Thiên Vương, hoặc đó chỉ là tên của cõi trời đó.
Sassatiyāti kevalaṃ dīghāyukataṃ sandhāya vadati.
For eternity refers to merely a long lifespan.
Vĩnh viễn là chỉ nói đến tuổi thọ dài.
Samāyā saha attano asuramāyāya, asuramantehi saddhiṃ cutāti attho.
With their own māyā means together with their Asura māyā, meaning they fell with their Asura mantras.
Cùng với là cùng với phép thuật A-tu-la của mình, có nghĩa là đã rơi rụng cùng với các thần chú A-tu-la.
Aṭṭhakathāyañca vuttaṃ ‘‘āgantukadevaputtā āgatāti nevāsikā gandhapānaṃ sajjayiṃsu.
And in the commentary it is said, "When the visiting devaputtas arrived, the resident devas prepared a fragrant drink.
Trong Chú giải cũng nói “Các vị thiên tử khách đến, nên các vị thiên tử bản xứ đã chuẩn bị nước uống thơm. Sakka đã ra hiệu cho quyến thuộc của mình”.
Sakko sakaparisāya saññamadāsī’’ti.
Sakka gave a signal to his retinue."
Sakko đã ra hiệu cho đoàn tùy tùng của mình".
Tenāha ‘‘tesaṃ surāpānaṃ asaṃvaro na hotīti vattabbaṃ hotī’’ti.
Therefore, he says, "it must be said that their drinking of intoxicants is not non-restraint."
Vì vậy, nói “phải nói rằng việc uống rượu của họ không phải là không phòng hộ”.
Ettha ca tāvatiṃsānaṃ pātubhāvato paṭṭhāya surāpānampi tattha nāhosi, pageva pāṇātipātādayoti viramitabbābhāvato eva tāvatiṃsato paṭṭhāya upari devalokesu samādānasampattavirativasena puretabbā saṃvarā na santi, lokuttarā pana santiyeva.
And here, from the time of the Tāvatiṃsā devas' appearance, there was no drinking of intoxicants among them, much less taking of life, etc. So, because there was nothing to abstain from, from the Tāvatiṃsā realm upwards, there are no restraints that need to be completed in the sense of the attainment of undertaking and abstinence; however, supramundane ones do exist.
Và ở đây, kể từ khi chư thiên Đao Lợi xuất hiện, việc uống rượu cũng không còn ở đó, huống chi là sát sinh v.v. Vì không có gì để từ bỏ, nên kể từ cõi Đao Lợi trở lên, ở các cõi trời trên, không có các sự phòng hộ cần được hoàn thiện theo cách giữ giới và từ bỏ, nhưng các sự phòng hộ siêu thế thì vẫn có.
Tathā tehi pahātabbā asaṃvarā.
Similarly, non-restraints that are to be abandoned by them.
Cũng vậy, các sự không phòng hộ cần được họ đoạn trừ.
Na hi appahīnānusayānaṃ maggavajjhā kilesā na santīti.
For there are indeed defilements that are to be abandoned by the path, even for those whose latent tendencies are not abandoned.
Quả thật, không phải những phiền não bị con đường đoạn trừ lại không có ở những người chưa đoạn trừ tùy miên.
398. Pattidhammavasenāti ‘‘pattidhammo nāmā’’tiādinā vuttassa cittavippayuttassa saṅkhārassa vasena.
398. Pattidhammavasenā means by way of the conditioned phenomenon (saṅkhāra) dissociated from mind, which is mentioned beginning with "the phenomenon of attainment is called."
398. Pattidhammavasenā (theo nghĩa của trạng thái đã đạt được) có nghĩa là theo nghĩa của hành (saṅkhāra) không liên quan đến tâm, được nói đến bằng cách “trạng thái đã đạt được gọi là” v.v.
‘‘Bodhiyā buddho’’ti pucchā.
"Enlightened by bodhi" is the question.
“Đã giác ngộ Bồ-đề” là câu hỏi.
‘‘Bodhiyā niruddhāya vigatāya paṭippassaddhāya abuddho hotī’’ti anuyogo.
"When bodhi has ceased, vanished, and subsided, one is not enlightened" is the answer.
“Khi Bồ-đề đã diệt, đã biến mất, đã lắng dịu, thì không giác ngộ” là câu trả lời.
Evamaññatthāpi pucchānuyogā veditabbā.
Similarly, questions and answers should be understood in other places.
Tương tự, ở những chỗ khác cũng cần hiểu các câu hỏi và câu trả lời.
403. Pāramīpūraṇanti idaṃ bodhicariyāya upalakkhaṇaṃ, na pāramīnaṃ puṇṇabhāvadassanaṃ.
403. Pāramīpūraṇaṃ (fulfilling the perfections) is an indicator of the Bodhisatta's practice, not a showing of the completed state of the perfections.
403. Pāramīpūraṇa (sự viên mãn Ba-la-mật) đây là một dấu hiệu của hạnh Bồ-đề (bodhicariyā), chứ không phải là sự thể hiện trạng thái viên mãn của các Ba-la-mật.
Tena tesaṃ ārambhasamādānādīnampi saṅgaho katoti daṭṭhabbaṃ.
By this, it should be understood that the commencement and undertaking of those (perfections) are also included.
Cần hiểu rằng, do đó, cả việc khởi đầu và thọ trì của chúng cũng được bao gồm.
Mahābhinīhārato paṭṭhāya hi mahāsattā niyatāti vuccanti.
Indeed, from the time of the Great Vow (Mahābhinīhāra), Great Beings are called fixed (niyata).
Thật vậy, kể từ Đại Thệ Nguyện (Mahābhinīhāra), các Đại Sĩ được gọi là kiên định (niyata).
Yathāha – ‘‘evaṃ sabbaṅgasampannā, bodhiyā niyatā narā’’ti, ‘‘dhuvaṃ buddho bhavissatī’’ti ca, na niyāmassa nāma kassaci dhammassa uppannattā byākaronti, atha kho ekaṃsenāyaṃ pāramiyo pūretvā buddho bhavissatīti katvā byākarontīti paravādīparikappitaṃ dhammantaraṃ paṭisedheti, na bodhiyā niyatattaṃ.
As it is said: "Thus, individuals endowed with all qualities are fixed for bodhi," and "he will certainly become a Buddha." They do not declare (him to be fixed) because some phenomenon of fixity has arisen, but rather they declare him (to be fixed) because he will certainly become a Buddha after fulfilling the perfections. Thus, it refutes the notion of an additional phenomenon conjectured by others, but not the fact of being fixed for bodhi.
Như đã nói – “Những người nam có đầy đủ mọi chi phần như vậy, kiên định với Bồ-đề”, và “chắc chắn sẽ thành Phật”, không phải vì có bất kỳ pháp nào tên là Niyāma đã sinh khởi mà họ được thọ ký, mà là để bác bỏ quan điểm của người khác cho rằng có một pháp khác được giả định, chứ không phải là sự kiên định với Bồ-đề, vì họ chắc chắn sẽ thành Phật sau khi viên mãn các Ba-la-mật.
Tenāha ‘‘kevalañhi na’’ntiādi.
Therefore, it says, "kevalañhi na" (it is not merely) and so on.
Do đó, Ngài nói “kevalañhi na” (chỉ đơn thuần là không) v.v.
413. Satipi kesañci saṃyojanānaṃ heṭṭhimamaggehi pahīnatte ‘‘pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā’’tiādīsu viya vaṇṇabhaṇanamukhena anavasesatañca sandhāya sabbasaṃyojanappahānakittanaṃ pariyāyavacananti āha ‘‘imaṃ pariyāyaṃ aggahetvā’’ti.
413. Even though some fetters have been abandoned by the lower paths, the mentioning of the abandonment of all fetters is a metaphorical statement, referring to the complete and utter abandonment, as in "with the destruction of the five lower fetters" and so on. Therefore, it says, "without grasping this metaphor."
413. Mặc dù một số kiết sử đã được đoạn trừ bằng các đạo thấp hơn, nhưng việc nói về sự đoạn trừ tất cả kiết sử là một cách nói gián tiếp (pariyāyavacana), ý muốn nói đến sự vô dư, như trong các câu “do sự diệt tận năm hạ phần kiết sử” v.v. Do đó, Ngài nói “imaṃ pariyāyaṃ aggahetvā” (không nắm giữ cách nói gián tiếp này).
Arahattamaggena pajahanato evāti gaṇhātīti aggamaggo eva sabbasaṃyojanāni pajahatīti laddhiṃ gaṇhātīti vadanti padakārā.
"Arahattamaggena pajahanato evāti gaṇhātī" (He grasps that it is only by the path of Arahantship that they are abandoned) means that the word-commentators (padakārā) say that he grasps the view that only the highest path (ariyamagga) abandons all fetters.
Arahattamaggena pajahanato evāti gaṇhātī (chỉ do đoạn trừ bằng A-la-hán đạo mà nắm giữ) có nghĩa là, các nhà chú giải (padakārā) nói rằng họ nắm giữ quan điểm rằng chỉ có A-la-hán đạo mới đoạn trừ tất cả kiết sử.
Evaṃ satīti yadi anavasesatāmattena tathā paṭijānāti.
"Evaṃ satī" (If it is so) means if one acknowledges it in that way merely by virtue of its completeness.
Evaṃ satī (nếu vậy) có nghĩa là nếu người đó chấp nhận như vậy chỉ với ý nghĩa vô dư.
441-442. ‘‘Sabbasaṅkhāresu aniccato diṭṭhesū’’ti vutte yaṃ dassanabhūtaṃ ñāṇaṃ, tampi saṅkhārasabhāvattā tathādiṭṭhaṃ siyāti atthato āpajjati, evaṃbhūtaṃ vacanaṃ sandhāyāha ‘‘atthato āpannaṃ vacana’’nti.
441-442. When it is said, "in all conditioned phenomena seen as impermanent," the knowledge that is the seeing itself would also, by its nature as a conditioned phenomenon, be seen as such. This meaning is implied. Referring to such a statement, it says, "atthato āpannaṃ vacanaṃ" (a statement that has come to mean it).
441-442. Khi nói “trong tất cả các hành được thấy là vô thường”, thì trí là sự thấy đó, cũng là bản chất của hành, nên cũng được thấy như vậy. Điều này ám chỉ một lời nói có ý nghĩa như vậy, do đó Ngài nói “atthato āpannaṃ vacana” (lời nói có ý nghĩa).
Taṃ pana yasmā ‘‘tampi ñāṇaṃ aniccato diṭṭhaṃ hotī’’ti paṭijānanavasena pavattaṃ, tasmā ‘‘anujānanavacana’’nti vuttaṃ.
However, since it is uttered with the intention of acknowledging "that knowledge too is seen as impermanent," it is called "anujānanavacanaṃ" (an affirming statement).
Tuy nhiên, vì điều đó phát sinh theo cách chấp nhận rằng “trí đó cũng được thấy là vô thường”, do đó nó được gọi là “anujānanavacana” (lời nói chấp thuận).
Bhaṅgānupassanānaṃ pabandhavasena pavattamānānaṃ.
Bhaṅgānupassanānaṃ refers to those contemplations of dissolution that arise continuously.
Bhaṅgānupassanānaṃ (của các quán hoại) là của những quán hoại đang diễn ra một cách liên tục.