162. Tikkhattuṃ pākāraparikkhepavaḍḍhanenāti tikkhattuṃ pākāraparikkhepena nagarabhūmiyā vaḍḍhanena.
162. By expanding the city wall enclosure three times means by expanding the city's ground with a wall enclosure three times.
162. Tikkhattuṃ pākāraparikkhepavaḍḍhanenā (bằng cách mở rộng chu vi tường thành ba lần): bằng cách mở rộng chu vi tường thành của thành phố ba lần.
Visālībhūtattāti gāvutantaraṃ gāvutantaraṃ puthubhūtattā.
Because it had become Vesāli means because it had become wide, with a gāvuta between each expansion.
Visālībhūtattā (do trở nên rộng lớn): do trở nên rộng lớn từng gāvuta một.
Bārāṇasirañño kira (ma. ni. aṭṭha. 1.146; khu. pā. aṭṭha. 6. ratanasuttavaṇṇanā) aggamahesiyā kucchimhi gabbho saṇṭhāsi, sā ñatvā rañño nivedesi, rājā gabbhaparihāraṃ adāsi.
It is said that a conception took place in the womb of the chief queen of the king of Bārāṇasī. When she knew, she informed the king, and the king provided for the protection of the embryo.
Nghe nói, một bào thai đã hình thành trong bụng của vị hoàng hậu chính của vua Bārāṇasī. Bà biết được và báo cho nhà vua. Nhà vua đã cung cấp sự chăm sóc cho bào thai.
Sā sammā parihariyamānā gabbhaparipākakāle vijāyanagharaṃ pāvisi.
While being properly cared for, she entered the delivery house at the time of the embryo's maturity.
Được chăm sóc đúng cách, khi bào thai đã trưởng thành, bà vào phòng sinh.
Puññavantīnaṃ paccūsasamaye gabbhavuṭṭhānaṃ hoti, sā ca tāsaṃ aññatarā, tena paccūsasamaye alattakapaṭalabandhujīvakapupphasadisaṃ maṃsapesiṃ vijāyi.
For meritorious women, the birth of the child occurs at dawn, and she was one of them. Therefore, at dawn, she gave birth to a lump of flesh resembling a cluster of red lac or a bandhujīvaka flower.
Đối với những người có phước báu, việc sinh nở xảy ra vào lúc rạng đông, và bà là một trong số họ. Do đó, vào lúc rạng đông, bà đã sinh ra một cục thịt giống như cánh hoa son và hoa bandhujīvaka.
Tato ‘‘aññā deviyo suvaṇṇabimbasadise putte vijāyanti, aggamahesī maṃsapesinti rañño purato mama avaṇṇo uppajjeyyā’’ti cintetvā tena avaṇṇabhayena taṃ maṃsapesiṃ ekasmiṃ bhājane pakkhipitvā paṭikujjitvā rājamuddikāya lañchetvā gaṅgāya sote pakkhipāpesi.
Then, thinking, “Other queens give birth to sons resembling golden statues, but the chief queen to a lump of flesh; my reputation will be ruined before the king,” out of fear of this disgrace, she placed that lump of flesh in a vessel, covered it, sealed it with the royal seal, and had it cast into the stream of the Ganges.
Sau đó, bà nghĩ: “Các vị hoàng hậu khác sinh ra những hoàng tử giống như tượng vàng, còn mình lại sinh ra một cục thịt, sẽ khiến vua chê bai.” Vì sợ bị chê bai đó, bà đặt cục thịt vào một cái bát, đậy lại, niêm phong bằng ấn của nhà vua, và cho thả xuống dòng sông Gaṅgā.
Manussehi chaḍḍitamatte devatā ārakkhaṃ saṃvidahiṃsu.
As soon as it was cast off by the men, deities arranged for its protection.
Ngay khi cục thịt được người ta thả xuống, các vị thiên thần đã sắp đặt sự bảo hộ.
Suvaṇṇapaṭṭikañcettha jātihiṅgulakena ‘‘bārāṇasirañño aggamahesiyā pajā’’ti likhitvā bandhiṃsu.
They also tied a golden plate to it, on which was written with red arsenic, “The offspring of the chief queen of the king of Bārāṇasī.”
Trên một tấm vàng, họ viết bằng chu sa: “Con của hoàng hậu chính của vua Bārāṇasī,” rồi buộc vào.
Tato taṃ bhājanaṃ ūmibhayādīhi anupaddutaṃ gaṅgāsotena pāyāsi.
Then that vessel floated down the Ganges stream, unharmed by the fear of waves and so on.
Sau đó, cái bát đó trôi theo dòng sông Gaṅgā mà không bị sóng gió hay tai ương nào khác làm hại.
Tena ca samayena aññataro tāpaso gopālakakulaṃ nissāya gaṅgātīre viharati.
And at that time, a certain ascetic was living on the bank of the Ganges, depending on a cowherds' family.
Vào thời điểm đó, một vị đạo sĩ sống ven sông Gaṅgā, nương tựa vào một gia đình chăn bò.
So pātova gaṅgaṃ otiṇṇo taṃ bhājanaṃ āgacchantaṃ disvā paṃsukūlasaññāya aggahesi.
Having gone down to the Ganges early in the morning, he saw that vessel coming and took it with the perception of it being a rags-on-a-dust-heap item.
Sáng sớm, ông xuống sông Gaṅgā, thấy cái bát đang trôi đến, ông nhặt lên vì nghĩ đó là một tấm vải rách.
Athettha taṃ akkharapaṭṭikaṃ rājamuddikālañchanañca disvā muñcitvā taṃ maṃsapesiṃ addasa.
Then, upon seeing the inscribed plate and the royal seal on it, he opened it and saw the lump of flesh.
Sau đó, ông thấy tấm chữ viết và dấu ấn của nhà vua trên đó, mở ra và thấy cục thịt.
Disvānassa etadahosi ‘‘siyā gabbho, tathā hissa duggandhapūtibhāvo natthī’’ti.
Having seen it, this occurred to him: “It might be an embryo, for there is no foul or putrid smell to it.”
Thấy vậy, ông nghĩ: “Có thể đây là một bào thai, vì nó không có mùi hôi thối.”
Udakappavāhenāgatassapi hi usmā na vigacchati, usmā ca nāma īdisāya saviññāṇakatāya bhaveyyāti ‘‘siyā gabbho’’ti cintesi.
For even though it had come by the water's current, its warmth had not dissipated, and such warmth could only exist if it were animate; thus, he thought, “It might be an embryo.”
Ngay cả một vật trôi theo dòng nước cũng không mất đi hơi ấm, và hơi ấm như vậy có thể tồn tại trong một vật có sự sống, nên ông nghĩ: “Có thể đây là một bào thai.”
Puññavantatāya pana duggandhaṃ nāhosi sausumagatāya pūtibhāvo ca.
Due to its meritorious nature, however, it was not foul-smelling, and because it retained warmth, it was not putrid.
Do phước báu, nó không có mùi hôi thối và không bị mục nát do có hơi ấm.
Evaṃ pana cintetvā assamaṃ netvā naṃ suddhe okāse ṭhapesi.
Thinking thus, he took it to his hermitage and placed it in a clean spot.
Nghĩ như vậy, ông mang nó về am thất và đặt ở một nơi sạch sẽ.
Atha aḍḍhamāsaccayena dve maṃsapesiyo ahesuṃ.
Then, after half a month, there were two lumps of flesh.
Sau nửa tháng, cục thịt biến thành hai cục thịt.
Tāpaso disvā sādhukataraṃ ṭhapesi.
Seeing this, the ascetic placed them in an even better spot.
Vị đạo sĩ thấy vậy, đặt chúng ở nơi tốt hơn.
Tato puna aḍḍhamāsaccayena ekamekissā pesiyā hatthapādasīsānamatthāya pañca pañca piḷakā uṭṭhahiṃsu.
Then, after another half a month, from each lump of flesh, five bumps arose for the hands, feet, and head.
Sau đó, thêm nửa tháng nữa, mỗi cục thịt mọc ra năm mụn nhỏ, để hình thành tay, chân và đầu.
Atha tato aḍḍhamāsaccayena ekā maṃsapesi suvaṇṇabimbasadiso dārako, ekā dārikā ahosi.
Then, after another half a month, one lump of flesh became a boy resembling a golden statue, and the other became a girl.
Sau đó, thêm nửa tháng nữa, một cục thịt biến thành một bé trai giống như tượng vàng, và một cục thành một bé gái.
Tesu tāpasassa puttasineho uppajji, dārakānaṃ puññupanissayato aṅguṭṭhakato cassa khīraṃ nibbatti.
Affection for them as his children arose in the ascetic, and from the children's meritorious foundation, milk flowed from his thumb.
Tình thương con cái nảy sinh trong vị đạo sĩ đối với chúng, và do phước báu của các đứa trẻ, sữa đã chảy ra từ ngón tay cái của ông.
Tato pabhuti ca khīrabhattaṃ alabhittha.
From that time on, he received milk-rice.
Từ đó trở đi, ông có được sữa và cơm.
Tāpaso bhattaṃ bhuñjitvā khīraṃ dārakānaṃ mukhe āsiñcati.
The ascetic would eat the rice and pour the milk into the children's mouths.
Vị đạo sĩ ăn cơm xong, nhỏ sữa vào miệng các đứa trẻ.
Tesaṃ pana yaṃ yaṃ udaraṃ pavisati, taṃ sabbaṃ maṇibhājanagataṃ viya dissati.
Whatever entered their stomachs was all visible as if it were in a jewel vessel.
Những gì chúng nuốt vào bụng đều hiện rõ như thể đựng trong một cái bát ngọc.
Carimabhave bodhisatte kucchigate bodhisattamātu viya udaracchaviyā acchavippasannatāya evaṃ te nicchavī ahesuṃ.
Just as the skin of the mother of a Bodhisatta becomes clear and transparent on her belly when the Bodhisatta is in her womb in his final existence, so too were they without skin (nicchavī).
Trong kiếp cuối cùng, khi Bồ Tát ở trong bụng mẹ, da bụng của mẹ Bồ Tát trong suốt và sáng rõ, tương tự như vậy, chúng cũng có làn da trong suốt.
Apare āhu ‘‘sibbitvā ṭhapitā viya nesaṃ aññamaññaṃ līnā chavi ahosī’’ti.
Others say their skin was attached to each other as if sewn together (līnā chavi).
Một số người khác nói: “Da của chúng dính liền với nhau như thể được khâu lại.”
Evaṃ te nicchavitāya vā līnacchavitāya vā ‘‘licchavī’’ti paññāyiṃsu.
Thus, because they were without skin (nicchavitā) or because their skin was attached (līnacchavitā), they became known as the “Licchavis.”
Vì có làn da trong suốt hoặc làn da dính liền, chúng được biết đến với tên gọi “Licchavī”.
Tāpaso dārake posento ussūre gāmaṃ bhikkhāya pavisati, atidivā paṭikkamati.
The ascetic, while raising the children, would enter the village for alms late in the morning and return late in the day.
Vị đạo sĩ nuôi dưỡng các đứa trẻ, ông vào làng khất thực vào buổi chiều và trở về sớm.
Tassa taṃ byāpāraṃ ñatvā gopālakā āhaṃsu – ‘‘bhante, pabbajitānaṃ dārakaposanaṃ palibodho, amhākaṃ dārake detha, mayaṃ posessāma, tumhe attano kammaṃ karothā’’ti.
Knowing of his occupation, the cowherds said, “Venerable sir, raising children is an impediment for ascetics. Give the children to us, we will raise them, and you can do your own work.”
Biết được công việc đó của ông, những người chăn bò nói: “Bạch ngài, việc nuôi con cái là một chướng ngại cho các vị xuất gia. Xin hãy giao các đứa trẻ cho chúng con, chúng con sẽ nuôi dưỡng chúng. Ngài hãy làm công việc của mình.”
Tāpaso ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇi.
The ascetic agreed, saying, “Very well.”
Vị đạo sĩ đồng ý: “Tốt lắm.”
Gopālakā dutiyadivase maggaṃ samaṃ katvā pupphehi okiritvā dhajapaṭākā ussāpetvā tūriyehi vajjamānehi assamaṃ āgatā.
The next day, the cowherds, having leveled the path, strewn it with flowers, raised flags and banners, came to the hermitage with musical instruments playing.
Ngày hôm sau, những người chăn bò đã dọn đường, rải hoa, dựng cờ phướn, và đến am thất với tiếng nhạc vang lên.
Tāpaso ‘‘mahāpuññā dārakā, appamādeneva vaḍḍhetha, vaḍḍhetvā aññamaññaṃ āvāhaṃ karotha, pañcagorasena rājānaṃ tosetvā bhūmibhāgaṃ gahetvā nagaraṃ māpetha, tattha kumāraṃ abhisiñcathā’’ti vatvā dārake adāsi.
The ascetic, having said, “O children of great merit, grow with diligence. Having grown, arrange marriages for one another. Having pleased the king with the five products of the cow, take a portion of land and create a city. There, consecrate the prince,” gave the children.
Vị đạo sĩ nói: “Các đứa trẻ này có phước báu lớn, hãy nuôi dưỡng chúng cẩn thận. Khi chúng lớn lên, hãy gả cưới cho nhau. Hãy làm hài lòng nhà vua bằng năm loại sữa bò, rồi lấy đất xây thành phố, và tấn phong hoàng tử ở đó.” Nói xong, ông giao các đứa trẻ cho họ.
Te ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā dārake netvā posesuṃ.
They, assenting with “Excellent,” took the children and raised them.
Họ đồng ý, mang các đứa trẻ về nuôi dưỡng.
Dārakā vuḍḍhimanvāya kīḷantā vivādaṭṭhānesu aññe gopālakadārake hatthenapi pādenapi paharanti, te rodanti.
The children, as they grew, while playing, would strike the other cowherd children in places of dispute with their hands and feet, and they would cry.
Khi các đứa trẻ lớn lên, trong lúc chơi đùa, chúng thường đánh đập các đứa trẻ chăn bò khác bằng tay và chân, khiến chúng khóc.
‘‘Kissa rodathā’’ti ca mātāpitūhi vuttā ‘‘ime nimmātāpitikā tāpasapositā amhe atīva paharantī’’ti vadanti.
And when asked by their parents, "Why are you crying?", they said, "These parentless ones, raised by ascetics, beat us terribly."
Khi cha mẹ hỏi: “Tại sao các con khóc?”, thì chúng nói: “Những đứa trẻ không cha mẹ, được các đạo sĩ nuôi dưỡng này đánh chúng con rất nhiều.”
Tato nesaṃ posakamātāpitaropi ‘‘ime dārakā aññe dārake vihesenti dukkhāpenti, na ime saṅgahetabbā, vajjetabbā ime’’ti āhaṃsu.
Then their foster parents also said, "These children harass and torment other children; they should not be taken care of; they should be avoided."
Từ đó, ngay cả cha mẹ nuôi của chúng cũng nói: “Những đứa trẻ này quấy phá, làm khổ những đứa trẻ khác. Không nên giữ chúng lại, nên tránh xa chúng.”
Tato pabhuti kira so padeso ‘‘vajjī’’ti vuccati yojanasataparimāṇena.
From then on, that region, extending for a hundred yojanas, was indeed called Vajjī.
Từ đó, vùng đất đó, với chu vi một trăm do tuần, được gọi là Vajjī.
Atha taṃ padesaṃ gopālakā rājānaṃ tosetvā aggahesuṃ.
Then the cowherds, having pleased the king, took that region.
Sau đó, những người chăn bò đã làm hài lòng nhà vua và chiếm lấy vùng đất đó.
Tattha ca nagaraṃ māpetvā soḷasavassuddesikaṃ kumāraṃ abhisiñcitvā rājānaṃ akaṃsu.
And having built a city there, they consecrated a sixteen-year-old prince and made him king.
Ở đó, họ xây dựng một thành phố, làm lễ quán đảnh cho một hoàng tử mười sáu tuổi và đưa lên làm vua.
Rajjasampattidāyakassa kammassa katattā asambhinne eva rājakule uppannattā ca rājakumārassa puññānubhāvasañcoditā devatādhiggahitā akaṃsūti keci.
Some say that because of the deeds that bestowed royal prosperity, and because of being born in an undivided royal family, deities, inspired by the prince's power of merit, took possession of him.
Một số người nói rằng, do đã tạo nghiệp mang lại sự thịnh vượng vương quốc và do được sinh ra trong một hoàng tộc không bị pha tạp, các vị thần được thúc đẩy bởi phước báu của hoàng tử đã khiến họ làm như vậy.
Dārakassa dārikāya saddhiṃ vāreyyaṃ katvā katikaṃ akaṃsu ‘‘bāhirato dārikā na ānetabbā, ito dārikā na kassaci dātabbā’’ti.
They made a pact and agreement for the boy and girl, saying, "No girls should be brought in from outside, and no girls from here should be given to anyone."
Họ đã thực hiện một thỏa thuận, hứa gả con trai cho con gái, rằng: “Không được đưa con gái từ bên ngoài vào, cũng không được gả con gái từ đây cho bất kỳ ai.”
Tesaṃ paṭhamasaṃvāsena dve dārakā jātā dhītā ca putto ca.
From their first cohabitation, two children were born: a daughter and a son.
Từ cuộc hôn nhân đầu tiên của họ, hai đứa trẻ đã được sinh ra: một con gái và một con trai.
Evaṃ soḷasakkhattuṃ dve dve jātā.
Thus, two children were born sixteen times.
Cứ như vậy, mười sáu lần, mỗi lần hai đứa trẻ được sinh ra.
Tato tesaṃ dārakānaṃ yathākkamaṃ vaḍḍhantānaṃ ārāmuyyānanivāsaṭṭhānaparivārasampattiṃ gahetuṃ appahontaṃ nagaraṃ tikkhattuṃ gāvutantarena gāvutantarena parikkhipiṃsu.
Then, as these children grew, the city became insufficient to accommodate their parks, gardens, residences, and retinue, so they surrounded it three times, each time by the distance of a cow's tether.
Vì thành phố không đủ lớn để chứa đầy đủ các khu vườn, công viên, nơi ở và tùy tùng của những đứa trẻ đang lớn theo thứ tự, họ đã ba lần mở rộng thành phố bằng cách thêm vào một khoảng cách bằng một con bò.
Tassa punappunaṃ visālīkatattā ‘‘vesālī’’tveva nāmaṃ jātaṃ.
Because it was repeatedly enlarged, it came to be called Vesālī.
Do việc mở rộng liên tục này, nó đã được đặt tên là Vesālī.
Tena vuttaṃ – ‘‘tikkhattuṃ pākāraparikkhepavaḍḍhanena visālībhūtattā vesālīti vuccatī’’ti.
Thus it is said: "It is called Vesālī because it was enlarged by being surrounded by walls three times."
Vì vậy, có câu nói: “Do được mở rộng ba lần bằng cách xây thêm tường thành, nó trở nên rộng lớn, nên được gọi là Vesālī.”
Idampi ca nagaranti na kevalaṃ rājagahasāvatthiyo yevāti dasseti.
This city too shows that it is not merely Rājagaha and Sāvatthī.
Thành phố này nữa – điều này cho thấy không chỉ có Rājagaha và Sāvatthī.
Tattha mahāvanaṃ nāmātiādi majjhimabhāṇakasaṃyuttabhāṇakānaṃ samānaṭṭhakathā.
There, the Mahāvana by name and so on, is the common commentary of the Majjhima Bhāṇakas and Saṃyutta Bhāṇakas.
Ở đó có khu rừng lớn – đây là lời giải thích chung của các nhà chú giải Trung Bộ và Tương Ưng Bộ.
Majjhimaṭṭhakathāyañhi (ma. ni. aṭṭha. 1.146) saṃyuttaṭṭhakathāyañca (saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.984-985) imināva nayena vuttaṃ.
Indeed, in the Majjhimaṭṭhakathā and the Saṃyuttaṭṭhakathā, it is stated in this very manner.
Thật vậy, trong Chú giải Trung Bộ và Chú giải Tương Ưng Bộ đã được giải thích theo cách này.
Dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 1.359) pana ‘‘mahāvaneti bahinagare himavantena saddhiṃ ekābaddhaṃ hutvā ṭhitaṃ sayaṃjātaṃ vanaṃ atthi, yaṃ mahantabhāveneva mahāvananti vuccati, tasmiṃ mahāvane.
In the Dīghanikāyaṭṭhakathā, however, it is said: " In the Mahāvana means there is a self-grown forest outside the city, connected to the Himalayas, which is called Mahāvana simply by its vastness; in that Mahāvana.
Tuy nhiên, trong Chú giải Trường Bộ thì nói: “ Trong khu rừng lớn – có một khu rừng tự nhiên bên ngoài thành phố, nối liền với dãy Hy Mã Lạp Sơn, được gọi là khu rừng lớn vì sự rộng lớn của nó; trong khu rừng lớn đó.
Kūṭāgārasālāyanti tasmiṃ vanasaṇḍe saṅghārāmaṃ patiṭṭhāpesuṃ.
In the Kūṭāgārasālā means they established a monastery in that forest grove.
Trong Tịnh xá có mái nhọn – họ đã thành lập một tu viện trong khu rừng đó.
Tattha kaṇṇikaṃ yojetvā thambhānaṃ upari kūṭāgārasālāsaṅkhepena devavimānasadisaṃ pāsādaṃ akaṃsu, taṃ upādāya sakalopi saṅghārāmo kūṭāgārasālāti paññāyitthā’’ti vuttaṃ.
There, by joining the pinnacle and making a palace similar to a divine mansion above the pillars, in the sense of a Kūṭāgārasālā, the entire monastery came to be known as Kūṭāgārasālā."
Ở đó, họ đã xây một cung điện giống như thiên cung, với mái nhọn được lắp đặt trên các cột, do đó toàn bộ tu viện được gọi là Tịnh xá có mái nhọn.”
Vanamajjhe katattā ‘‘vanaṃ nissāyā’’ti vuttaṃ.
It is said "near the forest" because it was made in the middle of the forest.
Vì nó được xây dựng giữa rừng, nên nói “nương tựa vào khu rừng”.
Ārāmeti saṅghārāme.
In the monastery means in the monastery.
Trong tu viện – trong saṅghārāma.
Haṃsavaṭṭakacchadanenāti haṃsavaṭṭakapaṭicchannena, haṃsamaṇḍalākārenāti attho.
With a swan-like roof means covered like a swan, meaning in the shape of a swan's circle.
Với mái che hình cánh chim hamsa – có nghĩa là được che phủ bằng hình cánh chim hamsa, hoặc có hình dạng vòng tròn hamsa.
Anekapariyāyenāti ettha pariyāya-saddo kāraṇavacanoti āha ‘‘anekehi kāraṇehī’’ti, ayaṃ kāyo aviññāṇakopi saviññāṇakopi evampi asubho evampi asubhoti nānāvidhehi kāraṇehīti attho.
Regarding "in many ways", the word pariyāya here means "reason," thus he says "by many reasons," meaning by various reasons, such as "this body, whether inanimate or animate, is impure in this way and impure in that way."
Ở đây, từ pariyāya có nghĩa là nguyên nhân, nên nói “bằng nhiều nguyên nhân”, nghĩa là bằng nhiều nguyên nhân khác nhau, chẳng hạn như thân này dù vô tri hay hữu tri, dù bất tịnh như thế này hay bất tịnh như thế kia.
Asubhākārasandassanappavattanti kesādivasena tatthāpi vaṇṇādito asubhākārassa sabbaso dassanavasena pavattaṃ.
The discourse on demonstrating the repulsive aspects means a discourse that completely demonstrates the repulsive aspects, such as the color, in terms of hair and so on.
Việc trình bày các khía cạnh bất tịnh – là việc trình bày hoàn toàn các khía cạnh bất tịnh, chẳng hạn như màu sắc của tóc, v.v.
Kāyavicchandaniyakathanti attano parassa ca karajakāye vicchandanuppādanakathaṃ.
The discourse on the repulsion of the body means a discourse that brings about repulsion in one's own body, which is born of impurity, and in others'.
Bài nói về sự ghê tởm của thân – là bài nói về việc tạo ra sự ghê tởm đối với thân do chất bài tiết của chính mình và của người khác.
Muttaṃ vātiādinā byatirekamukhena kāyassa amanuññataṃ dasseti.
Or urine, and so on, demonstrates the unpleasantness of the body through the negative aspect.
Nước tiểu hoặc – bằng cách này, thông qua phương pháp phủ định, nó cho thấy sự không đáng yêu của thân.
Tattha ādito tīhi padehi adassanīyatāya asārakatāya majjhe catūhi duggandhatāya, ante ekena lesamattenapi manuññatābhāvamassa dasseti.
Here, the first three terms show its undesirability and worthlessness; the middle four show its foul smell; and the last one shows the absence of even a trace of pleasantness in it.
Ở đó, ba từ đầu tiên cho thấy sự không thể nhìn thấy và sự vô giá trị; bốn từ giữa cho thấy sự hôi hám; và từ cuối cùng cho thấy rằng không có một chút đáng yêu nào trong nó.
Atha khotiādinā anvayato sarūpeneva amanuññatāya dassanaṃ.
Then indeed, and so on, is the demonstration of its inherent unpleasantness.
Rồi thì – bằng cách này, thông qua phương pháp khẳng định, nó cho thấy sự không đáng yêu của bản chất.
Chandoti dubbalarāgo.
Chanda means weak desire.
Chando – là sự tham ái yếu ớt.
Rāgoti balavarāgo.
Rāga means strong desire.
Rāgo – là sự tham ái mạnh mẽ.
‘‘Kesā lomādī’’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ vibhāgena dassetuṃ ‘‘yepi hī’’tiādi vuttaṃ.
To explain the meaning stated concisely as "hair, body hair, etc.," "even those that are" and so on, is said.
Để trình bày chi tiết ý nghĩa đã được nói tóm tắt là “tóc, lông, v.v.”, nên nói “thật vậy, những gì”.
Asubhāti āgantukena subhākārena virahitattā asubhā.
Impure means impure because they are devoid of adventitious beautiful aspects.
Bất tịnh (asubhā) – là bất tịnh vì không có vẻ đẹp bên ngoài.
Asucinoti attano sabhāveneva asucino.
Foul means foul by their own nature.
Không sạch (asucino) – là không sạch theo bản chất của nó.
Paṭikūlāti nāgarikassa asucikaṭṭhānaṃ viya jigucchanīyattā paṭikūlā.
Repulsive means repulsive because they are disgusting, like a dirty place to a town dweller.
Ghê tởm (paṭikūlā) – là ghê tởm vì đáng kinh tởm như một nơi bẩn thỉu đối với người dân thành phố.
Kesā nāmete vaṇṇatopi paṭikūlā, saṇṭhānatopi gandhatopi āsayatopi okāsatopi paṭikūlāti dassento ‘‘so ca nesaṃ…pe… pañcahi kāraṇehi veditabbo’’ti āha.
Showing that hairs are repulsive in terms of color, shape, smell, basis, and location, he says: "And their repulsiveness... should be understood in five ways."
Để cho thấy rằng tóc ghê tởm về màu sắc, hình dạng, mùi, nguồn gốc và vị trí, nên nói: “Và điều đó của chúng… v.v… cần được hiểu theo năm nguyên nhân.”
Manuññepi (visuddhi. 1.383; vibha. aṭṭha. 356) hi yāgupatte vā bhattapatte vā kesavaṇṇaṃ kiñci disvā ‘‘kesamissakamidaṃ, haratha na’’nti jigucchanti, evaṃ kesā vaṇṇato paṭikūlā.
Even if one sees some hair in a pleasing porridge or a plate of rice, one is disgusted, saying, "This is mixed with hair; take it away!" Thus, hairs are repulsive in terms of color.
Thật vậy, ngay cả khi thấy một sợi tóc trong bát cháo hoặc bát cơm ngon, người ta cũng ghê tởm và nói: “Cái này có lẫn tóc, hãy mang nó đi!” Như vậy, tóc ghê tởm về màu sắc.
Rattiṃ paribhuñjantāpi kesasaṇṭhānaṃ akkavākaṃ vā makacivākaṃ vā chupitvā tatheva jigucchanti, evaṃ saṇṭhānatopi paṭikūlā.
Even when eating at night, if one touches a hair-like shape, like a spider's web or a caterpillar, one is similarly disgusted. Thus, they are repulsive in terms of shape as well.
Ngay cả khi ăn vào ban đêm, nếu chạm phải hình dạng của tóc, hoặc một hạt gạo chưa nấu chín, hoặc một con sâu, người ta cũng ghê tởm như vậy. Như vậy, tóc cũng ghê tởm về hình dạng.
Telamakkhanapupphadhūpādisaṅkhāravirahitānañca kesānaṃ gandho paramajeguccho hoti, tato jegucchataro aggimhi pakkhittānaṃ.
The smell of hair that is devoid of oil, flowers, incense, etc., is extremely repulsive; even more repulsive is the smell of hair when thrown into a fire.
Mùi của tóc không được thoa dầu, hoa, hương liệu, v.v., là cực kỳ ghê tởm; mùi của tóc bị đốt cháy còn ghê tởm hơn.
Kesā hi vaṇṇasaṇṭhānato appaṭikūlāpi siyuṃ, gandhena pana paṭikūlāyeva.
Hairs might not be repulsive in terms of color and shape, but they are certainly repulsive by smell.
Tóc có thể không ghê tởm về màu sắc và hình dạng, nhưng về mùi thì nó ghê tởm.
Yathā hi daharassa kumārakassa vaccaṃ vaṇṇato haliddivaṇṇaṃ, saṇṭhānatopi haliddipiṇḍasaṇṭhānaṃ, saṅkāraṭṭhāne chaḍḍitañca uddhumātakakāḷasunakhasarīraṃ vaṇṇato tālapakkavaṇṇaṃ, saṇṭhānato vaṭṭetvā vissaṭṭhamudiṅgasaṇṭhānaṃ, dāṭhāpissa sumanamakuḷasadisāti ubhayampi vaṇṇasaṇṭhānato siyā appaṭikūlaṃ, gandhena pana paṭikūlameva, evaṃ kesāpi siyuṃ vaṇṇasaṇṭhānato appaṭikūlā, gandhena pana paṭikūlāyevāti.
Just as the excrement of a young child, though turmeric-colored in appearance and turmeric-lump-shaped, might not be repulsive in color and shape, or a bloated, black dog's carcass discarded in a refuse heap, though palmyra-fruit-colored in appearance and shaped like a round, flattened drum, with teeth like jasmine buds, might not be repulsive in color and shape, but is certainly repulsive by smell, so too, hairs might not be repulsive in color and shape, but they are certainly repulsive by smell.
Cũng như phân của một đứa trẻ sơ sinh có màu vàng, hình dạng như một cục nghệ vàng; và xác một con chó đen trương phềnh bị vứt ở bãi rác có màu như trái thốt nốt chín, hình dạng như một cái trống được cuộn tròn lại, răng của nó giống như nụ hoa lài – cả hai thứ này có thể không ghê tởm về màu sắc và hình dạng, nhưng về mùi thì chúng ghê tởm. Tương tự như vậy, tóc có thể không ghê tởm về màu sắc và hình dạng, nhưng về mùi thì chúng ghê tởm.
Yathā pana asuciṭṭhāne gāmanissandena jātāni sūpeyyapaṇṇāni nāgarikamanussānaṃ jegucchāni honti aparibhogāni, evaṃ kesāpi pubbalohitamuttakarīsapittasemhādinissandena jātattā jegucchāti idaṃ tesaṃ āsayato pāṭikulyaṃ.
Just as greens grown in a dirty place, nourished by village waste, are disgusting and unusable for city dwellers, so too, hairs are disgusting because they are born from the outflow of pre-blood, urine, feces, bile, phlegm, and so on. This is their repulsiveness in terms of basis.
Cũng như các loại rau ăn được mọc từ cống rãnh ở nơi ô uế bị người dân thành phố ghê tởm và không sử dụng, tương tự, tóc cũng ghê tởm vì được sinh ra từ sự bài tiết của máu, nước tiểu, phân, mật, đờm, v.v. – đây là sự ghê tởm của chúng về nguồn gốc.
Ime ca kesā nāma gūtharāsimhi uṭṭhitakaṇṇakaṃ viya ekatiṃsakoṭṭhāsarāsimhi jātā, te susānasaṅkāraṭṭhānādīsu jātasākaṃ viya parikhādīsu jātakamalakuvalayādipupphaṃ viya ca asuciṭṭhāne jātattā paramajegucchāti idaṃ tesaṃ okāsato pāṭikulyaṃ.
And these hairs, born in the heap of thirty-one constituents, like thorns grown in a pile of excrement, are extremely disgusting because they grow in dirty places, like vegetables grown in cremation grounds or refuse heaps, or lotuses and water lilies grown in ditches. This is their repulsiveness in terms of location.
Những sợi tóc này được sinh ra trong đống ba mươi mốt phần như một cái gai mọc trong đống phân. Chúng cực kỳ ghê tởm vì được sinh ra ở nơi ô uế, giống như rau mọc ở bãi tha ma, bãi rác, v.v., hoặc hoa sen, hoa súng mọc trong ao hồ, rãnh nước, v.v. – đây là sự ghê tởm của chúng về vị trí.
Yathā ca kesānaṃ, evaṃ sabbakoṭṭhāsānañca vaṇṇasaṇṭhānagandhāsayokāsavasena pañcadhā paṭikūlatā veditabbāti āha ‘‘evaṃ lomādīna’’nti.
He says "Similarly for body hair, etc." indicating that, just as for hairs, the repulsiveness of all constituents should be understood in five ways: color, shape, smell, basis, and location.
Cũng như tóc, sự ghê tởm của tất cả các phần khác cũng cần được hiểu theo năm cách: màu sắc, hình dạng, mùi, nguồn gốc và vị trí. Đó là lý do tại sao nói “tương tự như lông, v.v.”.
Pañcapañcappabhedenāti ettha bāhiratthasamāso daṭṭhabbo pañca pañca pabhedā etassāti pañcapañcappabhedoti.
In "having five-times-five divisions", an external compound should be understood as "having five five divisions," hence pañcapañcappabheda.
Ở đây, pañcapañcappabhedena là một hợp chất bāhirattha (đa sở hữu) cần được hiểu là: “có năm loại, mỗi loại năm phần.”
Saṃvaṇṇentoti vitthārento.
Explaining means elaborating.
Saṃvaṇṇento – là mở rộng.
Asubhāyāti asubhamātikāya.
For the repulsive means for the repulsive theme.
Asubhāya – là đối với đề mục bất tịnh.
Phātikammanti bahulīkāro.
Development means multiplication.
Phātikamma – là sự tăng trưởng.
Pañcaṅgavippahīnaṃ pañcaṅgasamannāgatanti ettha kāmacchando byāpādo thinamiddhaṃ uddhaccakukkuccaṃ vicikicchāti imesaṃ pañcannaṃ nīvaraṇānaṃ pahānavasena pañcaṅgavippahīnatā veditabbā.
In "devoid of five factors, endowed with five factors," being devoid of five factors should be understood as the abandonment of these five hindrances: sensual desire, ill-will, sloth and torpor, restlessness and remorse, and doubt.
Đã từ bỏ năm chi, đầy đủ năm chi – ở đây, việc từ bỏ năm chướng ngại: dục ái, sân hận, hôn trầm-thụy miên, trạo cử-hối hận, và hoài nghi, cần được hiểu là “đã từ bỏ năm chi”.
Na hi etesu appahīnesu jhānaṃ uppajjati, tenassetāni pahānaṅgānīti vuccanti.
For indeed, while these are not abandoned, jhāna does not arise; therefore, these are called factors of abandonment.
Thật vậy, nếu những điều này chưa được đoạn trừ, thiền định (jhāna) sẽ không phát sinh. Do đó, chúng được gọi là các chi phần đoạn trừ.
Kiñcāpi hi jhānakkhaṇe aññepi akusalā dhammā pahīyanti, tathāpi etāneva visesena jhānantarāyakarāni.
Even though other unwholesome states are abandoned at the moment of jhāna, these alone are specifically hindrances to jhāna.
Mặc dù vào khoảnh khắc thiền định, các pháp bất thiện khác cũng được đoạn trừ, nhưng chính những điều này đặc biệt gây chướng ngại cho thiền định.
Kāmacchandena hi nānāvisayapalobhitaṃ cittaṃ na ekattārammaṇe samādhiyati, kāmacchandābhibhūtaṃ vā cittaṃ na kāmadhātuppahānāya paṭipadaṃ paṭipajjati, byāpādena ca ārammaṇe paṭihaññamānaṃ na nirantaraṃ pavattati, thinamiddhābhibhūtaṃ akammaññaṃ hoti, uddhaccakukkuccaparetaṃ avūpasantameva hutvā paribbhamati, vicikicchāya upahataṃ jhānādhigamasādhikaṃ paṭipadaṃ nārohati.
For indeed, the mind, lured by various objects due to sensual desire (kāmacchanda), does not become concentrated on a single object; or the mind overcome by sensual desire does not embark on the path for the abandonment of the sense-sphere (kāmadhātu). With ill-will (byāpāda), being struck by the object, it does not proceed continuously. Overcome by sloth and torpor (thīnamiddha), it becomes unworkable. Beset by restlessness and remorse (uddhaccakukkucca), it wanders about, being unpacified. Afflicted by doubt (vicikicchā), it does not ascend the path conducive to the attainment of jhāna.
Thật vậy, tâm bị dục ái (kāmacchanda) quyến rũ bởi các đối tượng khác nhau sẽ không thể định tâm vào một đối tượng duy nhất; hoặc tâm bị dục ái chi phối sẽ không đi vào con đường để đoạn trừ cõi dục (kāmadhātu); tâm bị sân hận (byāpāda) cản trở đối với đối tượng sẽ không thể vận hành liên tục; tâm bị hôn trầm, thụy miên (thīnamiddha) chi phối sẽ trở nên không thích hợp để hành thiền; tâm bị trạo cử, hối hận (uddhaccakukkucca) quấy nhiễu sẽ lang thang mà không an tịnh; tâm bị hoài nghi (vicikicchā) làm tổn hại sẽ không thể đi vào con đường thành tựu thiền định.
Iti visesena jhānantarāyakarattā etāneva pahānaṅgānīti vuttāni.
Thus, because these are specifically hindrances to jhāna, they are called factors of abandonment.
Như vậy, vì đặc biệt gây chướng ngại cho thiền định, nên chỉ những điều này được gọi là các chi phần đoạn trừ.
Yasmā pana vitakko ārammaṇe cittaṃ abhiniropeti, vicāro anuppabandhati, tehi avikkhepāya sampāditapayogassa cetaso payogasampattisambhavā pīti pīnanaṃ, sukhañca upabrūhanaṃ karoti, atha naṃ sasampayuttadhammaṃ etehi abhiniropanānubandhanapīnanaupabrūhanehi anuggahitā ekaggatā ekattārammaṇe samaṃ sammā ādhiyati, tasmā vitakko vicāro pīti sukhaṃ cittekaggatāti imesaṃ pañcannaṃ uppattivasena pañcaṅgasamannāgatatā veditabbā.
However, since initial application (vitakka) directs the mind onto the object, sustained application (vicāra) keeps it bound, and by these, for the mind whose practice for non-distraction has been accomplished, due to the possibility of successful practice, rapture (pīti) causes exhilaration, and happiness (sukha) causes growth; then, unification of mind (ekaggatā), supported by these directing, binding, exhilarating, and growing factors, rightly establishes it and its associated states evenly on the single object. Therefore, the state of being endowed with five factors through the arising of these five — initial application (vitakka), sustained application (vicāra), rapture (pīti), happiness (sukha), and unification of mind (cittekaggatā) — should be understood.
Tuy nhiên, vì tầm (vitakka) đặt tâm vào đối tượng, tứ (vicāra) duy trì liên tục, nhờ đó, đối với tâm đã nỗ lực để đạt đến sự không xao lãng, do sự thành tựu của nỗ lực, hỷ (pīti) làm cho tâm phấn chấn, và lạc (sukha) làm cho tâm tăng trưởng; rồi nhất tâm (ekaggatā) được hỗ trợ bởi sự đặt tâm, duy trì liên tục, phấn chấn và tăng trưởng này cùng với các pháp tương ưng, định tâm một cách đúng đắn và bình đẳng vào một đối tượng duy nhất; do đó, cần phải hiểu rằng sự đầy đủ năm chi phần là do sự phát sinh của năm chi phần này: tầm, tứ, hỷ, lạc và nhất tâm.
Uppannesu hi etesu pañcasu jhānaṃ uppannaṃ nāma hoti, tenassa etāni pañca samannāgataṅgānīti vuccanti.
For indeed, when these five have arisen, jhāna is said to have arisen; therefore, these are called its five accompanying factors.
Thật vậy, khi năm chi phần này phát sinh, thiền định được gọi là đã phát sinh; do đó, chúng được gọi là năm chi phần tương ưng của thiền định.
Tasmā na etehi samannāgataṃ aññadeva jhānaṃ nāma atthīti gahetabbaṃ.
Therefore, it should not be taken that there is some other jhāna apart from that endowed with these.
Vì vậy, không nên cho rằng có một thiền định nào khác ngoài thiền định tương ưng với những chi phần này.
Yathā pana aṅgamattavaseneva caturaṅginī senā, pañcaṅgikaṃ tūriyaṃ aṭṭhaṅgiko ca maggoti vuccati, evamidampi aṅgamattavaseneva ‘‘pañcaṅgika’’nti vā ‘‘pañcaṅgasamannāgata’’nti vā vuccatīti veditabbaṃ.
Just as an army is called a four-limbed army, a musical instrument is called five-limbed, and the path is called eight-limbed, so too this is called "five-limbed" or "endowed with five factors" simply by virtue of its factors; this should be understood.
Tuy nhiên, cũng như một đội quân được gọi là "tứ chi" (caturaṅginī senā), một dàn nhạc được gọi là "ngũ chi" (pañcaṅgikaṃ tūriyaṃ), và con đường được gọi là "bát chi" (aṭṭhaṅgiko maggo) chỉ dựa trên số lượng chi phần, thì điều này cũng cần được hiểu là được gọi là "ngũ chi" (pañcaṅgika) hoặc "tương ưng với năm chi phần" (pañcaṅgasamannāgata) chỉ dựa trên số lượng chi phần.
Etāni ca pañcaṅgāni kiñcāpi upacārakkhaṇepi atthi, atha kho upacāre pakaticittato balavatarāni, idha pana upacāratopi balavatarāni rūpāvacarakkhaṇappattāni.
Although these five factors also exist at the moment of access concentration (upacāra), still, in access concentration they are stronger than in ordinary consciousness, but here they are even stronger than in access concentration, having reached the moment of rūpāvacara jhāna.
Mặc dù năm chi phần này cũng có mặt vào khoảnh khắc cận định (upacāra), nhưng trong cận định, chúng mạnh mẽ hơn so với tâm bình thường; ở đây, chúng còn mạnh mẽ hơn cả cận định, đạt đến khoảnh khắc sắc giới (rūpāvacara).
Ettha hi vitakko suvisadena ākārena ārammaṇe cittaṃ abhiniropayamāno uppajjati, vicāro ativiya ārammaṇaṃ anumajjamāno, pītisukhaṃ sabbāvantampi kāyaṃ pharamānaṃ.
Here, initial application (vitakka) arises directing the mind onto the object with a very clear mode, sustained application (vicāra) by excessively examining the object, and rapture and happiness (pītisukha) by pervading the entire body.
Ở đây, tầm phát sinh bằng cách đặt tâm vào đối tượng với một cách thức rất rõ ràng, tứ thì duy trì đối tượng một cách đặc biệt, hỷ lạc thì tràn ngập toàn thân.
Teneva vuttaṃ ‘‘nāssa kiñci sabbāvato kāyassa vivekajena pītisukhena apphuṭaṃ hotī’’ti.
Therefore it is said, "There is nothing of his entire body unpervaded by the rapture and happiness born of seclusion."
Do đó, đã được nói: "Không có bất cứ phần nào của toàn thân không bị thấm nhuần bởi hỷ lạc do viễn ly sinh ra."
Cittekaggatāpi heṭṭhimamhi samuggapaṭale uparimaṃ samuggapaṭalaṃ viya ārammaṇe suphusitā hutvā uppajjati.
Unification of mind (cittekaggatā) also arises having profoundly touched the object, like an upper lid on a lower lid of a casket.
Nhất tâm cũng phát sinh bằng cách tiếp xúc chặt chẽ với đối tượng, giống như nắp hộp trên cùng tiếp xúc với hộp dưới.
Ayametesaṃ itarehi viseso, tasmā ‘‘pañcaṅgasamannāgata’’nti appanājhānameva visesetvā vuttaṃ.
This is their distinction from others; therefore, "endowed with five factors" is stated to specifically describe appanā jhāna.
Đây là điểm khác biệt của chúng so với những cái khác; do đó, việc nói "tương ưng với năm chi phần" là để đặc biệt chỉ định thiền an chỉ (appanājhāna) mà thôi.
Tividhakalyāṇaṃ dasalakkhaṇasampannanti ettha pana jhānassa ādimajjhapariyosānavasena tividhakalyāṇatā, tesaṃyeva ādimajjhapariyosānānaṃ lakkhaṇavasena dasalakkhaṇasampannatā veditabbā.
Here, "endowed with three kinds of excellence and ten characteristics" (tividhakalyāṇaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ) means that jhāna's three kinds of excellence should be understood in terms of its beginning, middle, and end, and its being endowed with ten characteristics in terms of the characteristics of those same beginning, middle, and end.
Trong cụm từ "tividhakalyāṇaṃ dasalakkhaṇasampanna" (ba vẻ đẹp, mười đặc tính đầy đủ), cần phải hiểu rằng thiền định có ba vẻ đẹp theo giai đoạn ban đầu, giữa và cuối; và có mười đặc tính đầy đủ theo các đặc tính của chính những giai đoạn ban đầu, giữa và cuối đó.
Vitthāranayaṃ panettha sayameva pakāsayissati.
The detailed method will be explained by itself here.
Phương pháp giải thích chi tiết về điều này sẽ tự nó được làm sáng tỏ ở đây.
Kilesacorehi anabhibhavanīyattā jhānaṃ ‘‘cittamañjūsa’’nti vuttaṃ.
Jhāna is called "cittamañjūsā" (mind's casket) because it cannot be overcome by the defilement-thieves.
Thiền định được gọi là "cittamañjūsa" (chiếc rương tâm) vì không thể bị những tên trộm phiền não (kilesa) xâm phạm.
Nissāyāti pādakaṃ katvā.
"Nissāya" means having made it a foundation.
Nissāyā nghĩa là "lấy làm nền tảng".
Dasalakkhaṇavibhāvaneneva tividhakalyāṇatāpi vibhāvitā hotīti dasalakkhaṇaṃ tāva dassento ‘‘tatrimānī’’tiādimāha.
Since the three kinds of excellence are also elucidated by the explanation of the ten characteristics, the Elder begins with "tatrimāni" (these here) to show the ten characteristics.
Vì ba vẻ đẹp cũng được làm sáng tỏ thông qua việc làm sáng tỏ mười đặc tính, nên để trình bày mười đặc tính, câu "tatrimānī" (trong số đó, đây là những điều này) được nói.
Tattha pāripanthikato cittavisuddhītiādīnaṃ padānaṃ attho ‘‘tatrāyaṃ pāḷī’’tiādinā vuttapāḷivaṇṇanāyameva āvi bhavissati.
Therein, the meaning of terms like "pāripanthikato cittavisuddhi" (purity of mind from hindrances) will become clear in the commentary on the Pali text starting with "tatrāyaṃ pāḷī" (this is the Pali here).
Ở đây, ý nghĩa của các từ "pāripanthikato cittavisuddhī" (tâm thanh tịnh khỏi chướng ngại) và các từ khác sẽ trở nên rõ ràng trong phần giải thích văn bản Pali được nói bằng câu "tatrāyaṃ pāḷī" (đó là văn bản Pali này).
Tatrāti tasmiṃ dasalakkhaṇavibhāvane.
"Tatrā" means in that explanation of the ten characteristics.
Tatrā nghĩa là "trong việc làm sáng tỏ mười đặc tính đó".
Paṭipadāvisuddhīti paṭipajjati jhānaṃ etāyāti paṭipadā, gotrabhupariyosāno pubbabhāgiyo bhāvanānayo.
"Paṭipadāvisuddhi" (purity of practice) refers to the practice by which jhāna is attained, which is the preliminary path of development culminating in change of lineage (gotrabhū).
Paṭipadāvisuddhī (thanh tịnh về con đường) là con đường mà qua đó thiền định được thực hành, tức là phương pháp tu tập ở phần trước (pubbabhāgiya bhāvanānaya) cho đến giai đoạn Gotrabhū.
Paripanthato visujjhanaṃ visuddhi, paṭipadāya visuddhi paṭipadāvisuddhi.
Purity (visuddhi) is purification from hindrances (paripantha); purity of practice is paṭipadāvisuddhi.
Thanh tịnh (visuddhi) là sự thanh tịnh khỏi chướng ngại (paripantha); thanh tịnh về con đường (paṭipadāvisuddhi) là sự thanh tịnh của con đường.
Sā panāyaṃ yasmā jhānassa uppādakkhaṇe labbhati, tasmā vuttaṃ ‘‘paṭipadāvisuddhi ādī’’ti.
Since this is obtained at the moment of jhāna's arising, it is said, "paṭipadāvisuddhi ādī" (purity of practice is at the beginning).
Vì sự thanh tịnh này có được vào khoảnh khắc phát sinh của thiền định, nên đã được nói "paṭipadāvisuddhi ādī" (thanh tịnh về con đường là ban đầu).
Upekkhānubrūhanāti visodhetabbatādīnaṃ abhāvato jhānapariyāpannāya tatramajjhattupekkhāya kiccanipphattiyā anubrūhanā.
"Upekkhānubrūhanā" (growth of equanimity) is the growth through the accomplishment of the function of specific equanimity (tatramajjhattūpekkhā) pertaining to jhāna, due to the absence of things to be purified and so on.
Upekkhānubrūhanā (sự tăng trưởng của xả) là sự hoàn thành chức năng của xả (tatramajjhattatā upekkhā) thuộc về thiền định, do không có những điều cần phải thanh lọc, v.v.
Sā panāyaṃ yasmā visesato jhānassa ṭhitikkhaṇe labbhati, tena vuttaṃ ‘‘upekkhānubrūhanā majjhe’’ti.
Since this is especially obtained at the moment of jhāna's endurance, it is said, "upekkhānubrūhanā majjhe" (growth of equanimity is in the middle).
Vì điều này đặc biệt có được vào khoảnh khắc an trụ của thiền định, nên đã được nói "upekkhānubrūhanā majjhe" (sự tăng trưởng của xả là ở giữa).
Sampahaṃsanāti tattha dhammānaṃ anativattanādisādhakassa ñāṇassa kiccanipphattivasena pariyodapanā.
"Sampahaṃsanā" (exhilaration) is the purification through the accomplishment of the function of knowledge (ñāṇa) that establishes the non-deviation of those states and so on.
Sampahaṃsanā (sự hoan hỷ) là sự thanh lọc về mặt hoàn thành chức năng của trí tuệ (ñāṇa) giúp chứng minh sự không vượt quá giới hạn của các pháp, v.v.
Sā pana yasmā jhānassa osānakkhaṇe pākaṭā hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘sampahaṃsanā pariyosāna’’nti.
Since this becomes evident at the concluding moment of jhāna, it is said, "sampahaṃsanā pariyosāna" (exhilaration is at the end).
Vì điều này trở nên rõ ràng vào khoảnh khắc kết thúc của thiền định, nên đã được nói "sampahaṃsanā pariyosāna" (sự hoan hỷ là ở cuối).
Imāni tīṇi lakkhaṇānīti paripanthato cittassa visujjhanākāro, majjhimassa samathanimittassa paṭipajjanākāro, tattha pakkhandanākāroti imāni tīṇi jhānassa ādito uppādakkhaṇe appanāppattilakkhaṇāni.
"Imāni tīṇi lakkhaṇāni" (these three characteristics) refers to the mode of mind's purification from hindrances, the mode of entering the middle tranquility sign (samathanimitta), and the mode of penetrating it. These three are the characteristics of jhāna's attainment of absorption at the moment of its initial arising.
Imāni tīṇi lakkhaṇānī (ba đặc tính này) là: cách tâm thanh tịnh khỏi chướng ngại, cách đi vào tướng tịnh chỉ trung gian, và cách thâm nhập vào đó; đây là ba đặc tính của thiền định vào khoảnh khắc phát sinh ban đầu, tức là đặc tính đạt đến an chỉ.
Tehi ākārehi vinā appanāppattiyā abhāvato asati ca appanāyaṃ tadabhāvato ādikalyāṇañceva visuddhipaṭipadattā yathāvuttehi lakkhaṇehi samannāgatattā ca tilakkhaṇasampannañca.
Without these modes, there is no attainment of absorption (appanā), and in the absence of absorption, there is no jhāna; therefore, it is "ādikalyāṇañceva" (excellent at the beginning) because it is a pure practice, and "tilakkhaṇasampannañca" (endowed with three characteristics) because it is endowed with the aforementioned characteristics.
Nếu không có những cách thức đó, sẽ không có sự đạt đến an chỉ; và nếu không có an chỉ, sẽ không có thiền định. Vì vậy, thiền định "ādikalyāṇañceva" (có vẻ đẹp ban đầu) và "tilakkhaṇasampannañca" (có ba đặc tính đầy đủ) vì là con đường thanh tịnh và tương ưng với các đặc tính đã nói.
Iminā nayena majjhapariyosānalakkhaṇānañca yojanā veditabbā.
In this way, the application of the middle and final characteristics should also be understood.
Theo cách này, cần phải hiểu sự kết nối của các đặc tính ở giữa và ở cuối.
Keci pana ‘‘paṭipadāvisuddhi nāma sasambhāriko upacāro, upekkhānubrūhanā nāma appanā, sampahaṃsanā nāma paccavekkhaṇā’’ti vaṇṇayanti, taṃ na yuttaṃ.
Some, however, explain: "Paṭipadāvisuddhi is access concentration with its requisites, upekkhānubrūhanā is absorption, and sampahaṃsanā is reviewing (paccavekkhaṇā)." That is not appropriate.
Một số người giải thích rằng "paṭipadāvisuddhi là cận định có chuẩn bị, upekkhānubrūhanā là an chỉ, sampahaṃsanā là sự quán xét", nhưng điều đó không phù hợp.
Tathā hi sati ajhānadhammehi jhānassa guṇasaṃkittanaṃ nāma kataṃ hoti.
For if so, it would be a eulogy of jhāna with states that are not jhāna.
Vì nếu như vậy, thì đó là sự ca ngợi những phẩm chất của thiền định bằng những pháp không phải là thiền định.
Na hi bhūmantaraṃ bhūmantarapariyāpannaṃ hoti, pāḷiyā cetaṃ virujjhati.
Indeed, one plane (bhūmi) is not included in another plane, and this contradicts the Pali.
Thật vậy, một cảnh giới này không thuộc về một cảnh giới khác, và điều này trái với văn bản Pali.
‘‘Ekattagataṃ cittaṃ paṭipadāvisuddhipakkhandañceva hoti upekkhānubrūhitañca ñāṇena ca sampahaṃsita’’nti (paṭi. ma. 1.158) hi pāḷiyaṃ vuttaṃ.
For it is said in the Pali, "The mind gone to unification is purity of practice, penetrates, and is grown with equanimity, and exhilarated by knowledge."
Thật vậy, trong văn bản Pali đã nói: "Tâm đạt đến nhất tâm thì thanh tịnh về con đường, tăng trưởng bởi xả, và được hoan hỷ bởi trí tuệ" (Paṭi. Ma. 1.158).
Ettha hi ekattagataṃ cittanti indriyānaṃ ekarasabhāvena ekaggatāya ca sikhāppattiyā tadanuguṇaṃ ekattagataṃ sasampayuttaṃ appanāppattaṃ cittaṃ vuttaṃ, tasseva ca paṭipadāvisuddhipakkhandatādi anantaraṃ vuccate.
Here, "ekattagataṃ cittaṃ" (mind gone to unification) refers to the mind that has reached the culmination of one-pointedness (ekaggatā) due to the unified flavor of the faculties, and thus has attained absorption with its associated states. And its being purity of practice, penetrating, and so on, is mentioned immediately after.
Ở đây, "ekattagataṃ cittaṃ" (tâm đạt đến nhất tâm) được nói đến là tâm đã đạt đến an chỉ, cùng với các pháp tương ưng, đã đạt đến đỉnh cao của nhất tâm do sự đồng nhất vị (ekarasabhāva) của các căn; và ngay sau đó, sự thanh tịnh về con đường, v.v., của chính tâm đó được nói đến.
Tasmā pāḷiyaṃ ekasmiṃyeva appanācittakkhaṇe paṭipadāvisuddhiādīnaṃ vuttattā antoappanāyameva parikammāgamanavasena paṭipadāvisuddhi, tatramajjhattupekkhāya kiccavasena upekkhānubrūhanā, dhammānaṃ anativattanādibhāvasādhanena pariyodāpakassa ñāṇassa kiccanipphattivasena sampahaṃsanā ca veditabbā.
Therefore, since the Pali states that purity of practice and so on occur in one and the same moment of absorption-consciousness, purity of practice should be understood as the coming of preparatory work within absorption, growth of equanimity as the function of specific equanimity, and exhilaration as the accomplishment of the function of knowledge that purifies by establishing the non-deviation of states and so on.
Do đó, vì trong văn bản Pali, sự thanh tịnh về con đường, v.v., được nói đến trong cùng một khoảnh khắc tâm an chỉ, nên cần phải hiểu rằng sự thanh tịnh về con đường (paṭipadāvisuddhi) là sự đi vào chuẩn bị trong nội an chỉ; sự tăng trưởng của xả (upekkhānubrūhanā) là về chức năng của xả (tatramajjhattatā upekkhā); và sự hoan hỷ (sampahaṃsanā) là về sự hoàn thành chức năng của trí tuệ (ñāṇa) làm thanh lọc bằng cách chứng minh trạng thái không vượt quá giới hạn của các pháp, v.v.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Yasmiṃ (paṭi. ma. aṭṭha. 2.1.158; visuddhi. 1.175) vāre appanā uppajjati, tasmiṃ yo nīvaraṇasaṅkhāto kilesagaṇo tassa jhānassa paripantho, tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā āvaraṇavirahitaṃ hutvā majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati.
In that instance (vāre) when absorption arises, the group of defilements, called hindrances, which is a hindrance to that jhāna, from that the mind is purified; being purified, it becomes free from obstruction and enters the middle tranquility sign.
Vào khoảnh khắc mà an chỉ phát sinh, "yo" (những) nhóm phiền não được gọi là chướng ngại (nīvaraṇa) "tassa" (của) thiền định "paripantho, tato cittaṃ visujjhati" (là chướng ngại, từ đó tâm được thanh tịnh); vì đã thanh tịnh, tâm trở nên không có che chướng và "majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati" (đi vào tướng tịnh chỉ trung gian).
Majjhimaṃ samathanimittaṃ nāma samappavatto appanāsamādhiyeva, līnuddhaccasaṅkhātānaṃ ubhinnaṃ antānaṃ anupagamanena majjhimo, savisesaṃ paccanīkadhammānaṃ vūpasamanato samatho, yogino sukhavisesānaṃ kāraṇabhāvato nimittanti katvā.
The sign of middle tranquility is precisely the absorption concentration that proceeds evenly. It is middle because it does not resort to the two extremes known as dullness and restlessness; it is tranquility because it particularly calms the opposing phenomena; and it is a sign because it is the cause of special bliss for the meditator.
“Trung bình chỉ tướng” (Majjhimaṃ samathanimittaṃ) nghĩa là định appanā (appanāsamādhi) vận hành quân bình, vì không đi đến hai cực đoan là hôn trầm và trạo cử nên gọi là trung bình (majjhimo); vì đặc biệt làm lắng dịu các pháp đối nghịch nên gọi là chỉ (samatho); vì là nguyên nhân của những trạng thái lạc đặc biệt cho hành giả nên gọi là tướng (nimitta).
Tassa pana appanācittassa anantarapaccayabhūtaṃ gotrabhucittaṃ satipi parittamahaggatabhāvabhede paccayapaccayuppannabhāvabhede ca ekissāyeva santatiyā pariṇāmūpagamanato ekasantatipariṇāmanayena tathattaṃ appanāsamādhivasena samāhitabhāvaṃ upagacchamānaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati nāma.
The gotrabhū-citta, which is the immediate causal condition for that absorption consciousness, even though there is a difference in the state of being mundane and supramundane, and a difference in the state of being cause and effect, because it reaches transformation in one and the same continuity, it is said to enter upon the sign of middle tranquility by way of transformation into a single continuity, attaining the state of concentration by means of absorption concentration.
Tuy nhiên, tâm gotrabhū, là duyên vô gián của tâm appanā ấy, dù có sự khác biệt về trạng thái nhỏ nhặt và trạng thái cao thượng, và sự khác biệt về duyên và pháp do duyên sinh, nhưng do sự chuyển biến trong một dòng tương tục duy nhất, nên khi đạt đến trạng thái như vậy theo cách chuyển biến của một dòng tương tục, đạt đến trạng thái định tĩnh nhờ định appanā, thì gọi là đạt đến trung bình chỉ tướng (majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati).
Evaṃ paṭipannattā tathattupagamanena tattha pakkhandati nāma.
Having thus entered upon, by attaining that state, it is said to break into it.
Vì đã đạt đến như vậy, nên do đạt đến trạng thái như vậy, gọi là nhập vào đó (tattha pakkhandati).
Yasmiñhi khaṇe tathattaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, tasmiṃyeva khaṇe tathattupagamanena appanāsamādhinā samāhitabhāvūpagamanena tattha pakkhandati nāma.
Indeed, at the moment it enters upon that state of the sign of middle tranquility, at that very moment, by attaining that state, by attaining the state of concentration through absorption concentration, it is said to break into it.
Thật vậy, vào khoảnh khắc mà trạng thái như vậy đạt đến trung bình chỉ tướng, thì chính vào khoảnh khắc ấy, do đạt đến trạng thái như vậy, do đạt đến trạng thái định tĩnh nhờ định appanā, gọi là nhập vào đó (tattha pakkhandati).
Evaṃ tāva purimasmiṃ gotrabhucitte vijjamānā paripanthavisuddhimajjhimasamathappaṭipattipakkhandanākārā āgamanavasena nipphajjamānā paṭhamassa jhānassa uppādakkhaṇeyeva paṭipadāvisuddhīti veditabbā.
Thus, the aspects of the purity of the path, the middle tranquility, and the breaking in, which are present in the preceding gotrabhū-citta, arising by way of advent, should be understood as the purity of the path at the very moment of the arising of the first jhāna.
Như vậy, các khía cạnh của sự thanh tịnh con đường, sự nhập vào trung bình chỉ tướng, hiện hữu trong tâm gotrabhū trước đó, khi phát sinh theo cách đến, thì được biết là sự thanh tịnh con đường (paṭipadāvisuddhī) chính vào khoảnh khắc sinh khởi của thiền thứ nhất.
Teyeva hi ākārā paccayavisesato jhānakkhaṇe nipphajjamānā paṭipadāvisuddhīti vuttā.
For, those very aspects, arising at the moment of jhāna due to a specific cause, are called the purity of the path.
Chính những khía cạnh ấy, khi phát sinh vào khoảnh khắc thiền do duyên đặc biệt, được gọi là sự thanh tịnh con đường.
Evaṃ visuddhassa pana tassa cittassa puna sodhetabbābhāvato visodhane byāpāraṃ akaronto visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati nāma.
Then, for that purified consciousness, because there is no need for further purification, by not engaging in the activity of purification, one is said to regard with equanimity the purified consciousness.
Tuy nhiên, đối với tâm đã thanh tịnh như vậy, vì không còn gì để làm cho thanh tịnh nữa, nên không thực hiện hành động làm cho thanh tịnh, gọi là xả ly tâm thanh tịnh (visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati).
Samathabhāvūpagamanena samathappaṭipannassa puna samādhāne byāpāraṃ akaronto samathappaṭipannaṃ ajjhupekkhati nāma.
Having entered upon tranquility by attaining the state of tranquility, by not engaging in the activity of further concentration, one is said to regard with equanimity that which has entered upon tranquility.
Đối với người đã đạt đến chỉ (samatha) do đạt đến trạng thái chỉ, không thực hiện hành động định tĩnh thêm nữa, gọi là xả ly người đã đạt đến chỉ (samathappaṭipannaṃ ajjhupekkhati).
Samathappaṭipannabhāvato eva cassa kilesasaṃsaggaṃ pahāya ekattena upaṭṭhitassa puna ekattupaṭṭhāne byāpāraṃ akaronto ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati nāma.
And because of its state of having entered upon tranquility, having abandoned defilements and being established in singleness, by not engaging in the activity of further establishment in singleness, one is said to regard with equanimity the establishment in singleness.
Và vì đã đạt đến trạng thái chỉ, từ bỏ sự nhiễm ô của phiền não, hiện hữu với trạng thái nhất tâm, không thực hiện hành động làm cho nhất tâm hiện hữu thêm nữa, gọi là xả ly trạng thái nhất tâm (ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati).
Evaṃ tatramajjhattupekkhāya kiccavasena upekkhānubrūhanā veditabbā.
Thus, the enhancement of equanimity should be understood by way of the function of equanimity of impartiality.
Như vậy, sự tăng trưởng xả được biết theo chức năng của sự xả trung lập.
Ye panete evaṃ upekkhānubrūhite tasmiṃ jhānacitte jātā samādhipaññāsaṅkhātā yuganaddhadhammā aññamaññaṃ anativattamānā hutvā pavattā, yāni ca saddhādīni indriyāni nānākilesehi vimuttattā vimuttirasena ekarasāni hutvā pavattāni, yañcesa tadupagaṃ tesaṃ anativattanaekarasasabhāvānaṃ anucchavikaṃ vīriyaṃ vāhayati, yā cassa tasmiṃ khaṇe pavattā āsevanā, sabbepi te ākārā yasmā ñāṇena saṃkilesavodānesu taṃ taṃ ādīnavañca ānisaṃsañca disvā tathā tathā sampahaṃsitattā visodhitattā pariyodāpitattā nipphannā, tasmā dhammānaṃ anativattanādibhāvasādhanena pariyodāpakassa ñāṇassa kiccanipphattivasena sampahaṃsanā veditabbāti vuttaṃ.
As for these conjoined qualities of concentration and wisdom, which have arisen in that jhāna-consciousness thus enhanced by equanimity, they proceed without overcoming each other. And as for the faculties such as faith, which proceed as one taste by being freed from various defilements, having one taste of liberation. And as for the appropriate effort that supports these states of not overcoming and having one taste. And as for the practice that proceeds at that moment—all these aspects are perfected because they have been thus delighted, purified, and cleansed by wisdom, having seen the respective disadvantages and advantages in defilements and purifications. Therefore, the delight should be understood as the accomplishment of the function of wisdom, which purifies by establishing the qualities of not overcoming of phenomena, and so on, as it is said.
Tuy nhiên, những pháp song hành (yuganaddha dhamma) ấy, tức là định và tuệ, đã sinh khởi trong tâm thiền ấy, được tăng trưởng bằng xả như vậy, không vượt qua nhau mà vận hành; và các căn như tín v.v., đã vận hành với một vị duy nhất do giải thoát khỏi các phiền não khác nhau; và sự tinh tấn phù hợp với trạng thái không vượt qua và một vị của chúng, làm cho chúng vận hành; và sự thực hành (āsevanā) đã vận hành vào khoảnh khắc ấy; tất cả những khía cạnh ấy, vì đã được thành tựu do tri kiến đã thấy những hiểm họa và lợi ích khác nhau trong sự nhiễm ô và thanh tịnh, và do đó đã được làm cho hoan hỷ, được làm cho thanh tịnh, được làm cho trong sạch như vậy, nên sự hoan hỷ được biết là sự thành tựu chức năng của tri kiến làm cho trong sạch, bằng cách chứng minh trạng thái không vượt qua v.v. của các pháp, như đã nói.
Atha kasmā sampahaṃsanāva ‘‘pariyosāna’’nti vuttā, na upekkhānubrūhanāti?
Now, why is delight called the "conclusion" and not the enhancement of equanimity?
Vậy tại sao sự hoan hỷ được gọi là “kết thúc” (pariyosāna), chứ không phải sự tăng trưởng xả?
Yasmā tasmiṃ bhāvanācitte upekkhāvasena ñāṇaṃ pākaṭaṃ hoti, tasmā ñāṇakiccabhūtā sampahaṃsanā ‘‘pariyosāna’’nti vuttā.
Because wisdom becomes manifest in that meditative consciousness by way of equanimity, therefore delight, which is the function of wisdom, is called the "conclusion."
Vì trong tâm tu tập ấy, tri kiến trở nên rõ ràng theo cách xả, nên sự hoan hỷ, là chức năng của tri kiến, được gọi là “kết thúc”.
Tathā hi appanākāle bhāvanāya samappavattiyā paṭipakkhassa ca suppahānato paggahādīsu byāpārassa akātabbato ajjhupekkhanāva hoti.
For, at the time of absorption, due to the even proceeding of meditation and the complete abandonment of the opponent, and because there is no need to engage in exertion, etc., there is only equanimity.
Thật vậy, vào lúc appanā, do sự vận hành quân bình của tu tập và sự đoạn trừ hoàn toàn các pháp đối nghịch, không cần thực hiện hành động như thúc đẩy v.v., nên chỉ có sự xả ly.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘samaye cittassa ajjhupekkhanā visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhatī’’ti ca ādi.
Referring to which it is said, "Equanimity of consciousness at the proper time, regards with equanimity the purified consciousness," and so on.
Điều này được nói đến trong câu “vào lúc ấy, sự xả ly tâm là xả ly tâm thanh tịnh” v.v.
Sā panāyaṃ ajjhupekkhanā ñāṇassa kiccasiddhiyā hoti visesato ñāṇasādhanattā appanābyāpārassa, tasmā ñāṇakiccabhūtā sampahaṃsanā ‘‘pariyosāna’’nti vuttā.
However, this equanimity exists for the accomplishment of wisdom's function, especially because absorption activity is conducive to wisdom. Therefore, delight, which is the function of wisdom, is called the "conclusion."
Tuy nhiên, sự xả ly này xảy ra do sự thành tựu chức năng của tri kiến, đặc biệt là do sự chứng minh của tri kiến đối với hành động appanā, do đó sự hoan hỷ, là chức năng của tri kiến, được gọi là “kết thúc”.
Evaṃ tividhāya paṭipadāvisuddhiyā laddhavisesāya tividhāya upekkhānubrūhanāya sātisayaṃ paññindriyassa adhimattabhāvena catubbidhāpi sampahaṃsanā sijjhatīti āgamanupekkhāñāṇakiccavasena dasapi ākārā jhāne eva veditabbā.
Thus, when the wisdom faculty is exceedingly prominent due to the threefold purity of the path that has attained distinction, and the threefold enhancement of equanimity, all four kinds of delight are perfected. Thus, all ten aspects—the advent, equanimity, and wisdom's function—should be understood in jhāna itself.
Như vậy, với ba loại thanh tịnh con đường đã đạt được sự đặc biệt, và ba loại tăng trưởng xả, với sự vượt trội của căn tuệ, tất cả bốn loại hoan hỷ đều thành tựu, nên mười khía cạnh ấy được biết là ở trong thiền, theo chức năng của tri kiến về sự đến và sự xả.
Evaṃ tividhattagataṃ cittantiādīni tasseva cittassa thomanavacanāni.
"Consciousness that has attained this threefold state" and so on, are words of praise for that very consciousness.
Tâm đã đạt đến ba trạng thái như vậy v.v. là những lời tán dương chính tâm ấy.
Tattha evaṃ tividhattagatanti evaṃ yathāvuttena vidhinā paṭipadāvisuddhipakkhandanaupekkhānubrūhanañāṇasampahaṃsanāvasena tividhabhāvaṃ gataṃ.
Therein, "thus attained a threefold state" means attained a threefold state by the aforementioned method of purity of the path, breaking in, enhancement of equanimity, and delight of wisdom.
Trong đó, đã đạt đến ba trạng thái như vậy (evaṃ tividhattagataṃ) nghĩa là đã đạt đến ba trạng thái theo phương pháp đã nói, tức là sự thanh tịnh con đường, sự nhập vào, sự tăng trưởng xả, và sự hoan hỷ của tri kiến.
Vitakkasampannanti kilesakkhobhavirahitattā vitakkena sundarabhāvamupagataṃ.
"Endowed with vitakka" means having attained a beautiful state through vitakka, being free from the disturbance of defilements.
Đầy đủ tầm (vitakkasampannaṃ) nghĩa là đã đạt đến trạng thái tốt đẹp nhờ tầm, do không có sự xao động của phiền não.
Cittassa adhiṭṭhānasampannanti tasmiṃyeva ārammaṇe cittassa nirantarappavattisaṅkhātena adhiṭṭhānena sampannaṃ anūnaṃ.
"Endowed with the steadfastness of consciousness" means complete and lacking nothing, endowed with the steadfastness of consciousness, which is continuous progression of consciousness in that very object.
Đầy đủ sự an trú của tâm (cittassa adhiṭṭhānasampannaṃ) nghĩa là đầy đủ, không thiếu sót, sự an trú của tâm trên chính đối tượng ấy, tức là sự vận hành liên tục của tâm.
Yathā adhiṭṭhānavasiyaṃ adhiṭṭhānanti jhānappavatti, tathā idhāpi cittassa adhiṭṭhānanti cittekaggatāpi yujjati.
Just as steadfastness, in the sense of mastery over steadfastness, is the progression of jhāna, so here too, concentration of consciousness is appropriate as "steadfastness of consciousness."
Giống như sự an trú là sự vận hành của thiền trong sự an trú tự tại, thì ở đây cũng vậy, sự nhất tâm của tâm cũng phù hợp với “sự an trú của tâm”.
Tena hi ekasmiṃyeva ārammaṇe cittaṃ adhiṭṭhāti, na ettha vikkhipatīti.
For, in this case, consciousness stands firm on one object; it does not scatter.
Vì thế, tâm an trú trên một đối tượng duy nhất, không bị phân tán ở đây.
Samādhisampannanti visuṃ vuttattā pana vuttanayeneva gahetabbo.
"Endowed with samādhi" should be understood in the aforementioned way, because it is mentioned separately.
Đầy đủ định (samādhisampannaṃ), vì được nói riêng, nên phải hiểu theo cách đã nói.
Atha vā samādhisseva jhānaṅgasaṅgahitattā ‘‘cittassa adhiṭṭhānasampanna’’nti jhānaṅgapañcakavasena vuttaṃ.
Alternatively, because samādhi is included in the jhāna factors, "endowed with the steadfastness of consciousness" is said by way of the five jhāna factors.
Hoặc, vì định được bao gồm trong các chi thiền, nên “đầy đủ sự an trú của tâm” được nói theo năm chi thiền.
Samādhisampannanti indriyasaṅgahitattā indriyapañcakavasena.
"Endowed with samādhi" is said by way of the five faculties, because it is included in the faculties.
Đầy đủ định được nói theo năm căn, vì được bao gồm trong các căn.
Asubhasaññāparicitenāti sakalaṃ kāyaṃ asubhanti pavattāya saññāya sahagatattā jhānaṃ asubhasaññā, tena paricitena paribhāvitena.
"By meditation on the unpleasant" means jhāna accompanied by the perception that the entire body is unpleasant, thus imbued and cultivated by it.
Đã quen thuộc với tưởng bất tịnh (asubhasaññāparicitenā) nghĩa là thiền là tưởng bất tịnh, do đi kèm với tưởng về toàn bộ thân là bất tịnh, đã quen thuộc, đã tu tập với tưởng ấy.
Cetasāti cittena.
"By mind" means by consciousness.
Với tâm (cetasā) nghĩa là với citta.
Bahulanti abhiṇhaṃ.
"Frequently" means repeatedly.
Nhiều (bahulaṃ) nghĩa là thường xuyên.
Viharatoti viharantassa, asubhasamāpattibahulassāti attho.
"Dwelling" means for one who dwells; the meaning is for one who frequently practices the attainment of the unpleasant.
Khi an trú (viharato) nghĩa là khi đang an trú, tức là người thường xuyên nhập bất tịnh.
Methunadhammasamāpattiyāti methunadhammena samaṅgibhāvato.
"From the attainment of sexual intercourse" means from being endowed with sexual intercourse.
Đối với sự nhập pháp tà dâm (methunadhammasamāpattiyā) nghĩa là do có sự tương ưng với pháp tà dâm.
Paṭilīyatīti ekapassena nilīyati nilīnaṃ viya hoti.
"It withdraws" means it shrinks back, becomes as if hidden to one side.
Co lại (paṭilīyatī) nghĩa là ẩn mình sang một bên, giống như bị ẩn mình.
Paṭikuṭatīti saṅkucati.
"It recoils" means it contracts.
Rụt lại (paṭikuṭatī) nghĩa là co rút lại.
Paṭivattatīti nivattati.
"It turns away" means it turns back.
Trở lại (paṭivattatī) nghĩa là quay trở lại.
Na sampasārīyatīti na visarati, abhirativasena na pakkhandatīti attho.
"It does not spread out" means it does not expand; the meaning is, it does not rush forth with desire.
Không lan rộng (na sampasārīyatī) nghĩa là không lan tỏa, tức là không nhập vào theo cách hoan hỷ.
Atha vā paṭilīyatīti saṅkucati tattha paṭikūlatāya saṇṭhitattā.
Alternatively, "it withdraws" means it contracts, being established in aversion to it.
Hoặc, co lại (paṭilīyatī) nghĩa là co rút lại, do an trú trong sự ghê tởm đối với nó.
Paṭikuṭatīti apasakkati na upasakkati.
"It recoils" means it retreats, it does not approach.
Rụt lại (paṭikuṭatī) nghĩa là lùi lại, không tiến tới.
Paṭivattatīti nivattati, tato eva na sampasārīyatīti.
"It turns away" means it turns back, and for that very reason, "it does not spread out".
Trở lại (paṭivattatī) nghĩa là quay trở lại, do đó không lan rộng (na sampasārīyatī).
Nhārudaddulanti nhārukhaṇḍaṃ nhāruvilekhanaṃ vā.
"A sinew-bone" means a piece of sinew or a scraping of sinew.
Khối gân (nhārudaddulaṃ) nghĩa là một đoạn gân hoặc một vết gân.
Addhamāsanti accantasaṃyoge upayogavacanaṃ.
"Half a month" is a phrase indicating continuous connection.
Nửa tháng (addhamāsaṃ) là một từ chỉ sự liên kết tuyệt đối.
Paṭisallīyitunti yathāvuttakālaṃ paṭi paṭi divase divase samāpattiyaṃ dhammacintāya cittaṃ nilīyituṃ.
"To retreat into seclusion" means for the mind to retreat into seclusion each day, day after day, in attainment of Dhamma contemplation during the aforementioned period.
Để ẩn mình (paṭisallīyituṃ) nghĩa là để tâm ẩn mình trong sự nhập định và tư duy pháp mỗi ngày, trong thời gian đã nói.
Payuttavācanti paccayapaṭisaṃyuttavācaṃ, buddhā imesu divasesu piṇḍāya na caranti, vihāreyeva nisīdanti, tesaṃ dinnaṃ mahapphalaṃ hotīti ādivacanaṃ.
"An opportune word" means a word connected with the cause, such as "The Buddhas do not go for alms these days, they stay in the monastery, giving to them is very fruitful."
Lời nói có liên quan (payuttavācaṃ) nghĩa là lời nói có liên quan đến duyên, như lời nói rằng “chư Phật không đi khất thực trong những ngày này, các Ngài ngồi trong tịnh xá, việc cúng dường cho các Ngài sẽ mang lại quả báo lớn” v.v.
Kalyāṇūpanissayavasenāti pabbajjāya upanissayavasena.
"By way of a good supporting condition" means by way of a supporting condition for ordination.
Theo duyên lành (kalyāṇūpanissayavasenā) nghĩa là theo duyên xuất gia.
Pare kirāti kira-saddo arucisūcanattho.
"Others, they say"—the word "kira" indicates dissatisfaction.
Người khác nói rằng (pare kirā) chữ kira có nghĩa là chỉ sự không hài lòng.
Tenāha ‘‘idaṃ pana icchāmatta’’nti, pavattiajānanaṃ ārocayitābhāvo ñāte nivāraṇañcāti idaṃ tesaṃ icchāmattaṃ, na pana kāraṇanti attho.
Therefore, it is said, "This is merely a wish." Not knowing the occurrence, and the absence of reporting it when known, is merely their wish, not a cause; this is the meaning.
Do đó nói rằng: “đây chỉ là ý muốn” – nghĩa là, không biết sự việc, không báo cáo và sự ngăn cấm khi đã biết, đây chỉ là ý muốn của họ, chứ không phải là lý do.
Apare pana vadanti ‘‘etasmiṃ kira aḍḍhamāse na koci buddhaveneyyo ahosi, atha satthā imaṃ aḍḍhamāsaṃ phalasamāpattisukhena vītināmessāmi, iti mayhañceva sukhavihāro bhavissati, anāgate ca pacchimā janatā ‘satthāpi gaṇaṃ pahāya ekako vihāsi, kimaṅgaṃ pana maya’nti diṭṭhānugatiṃ āpajjissati, tadassa bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyāti iminā kāraṇena evamāhā’’ti.
Others, however, say, "Indeed, during that half-month, there was no one suitable for the Buddha to train. Then the Teacher thought, 'I will pass this half-month in the bliss of fruition attainment. Thus, it will be a comfortable abiding for me, and in the future, later generations will follow the example, thinking, "Even the Teacher dwelled alone, having abandoned the assembly; how much more should we?"' Thus, for this reason, it will be for their long-term welfare and happiness; for this reason, he spoke thus."
Nhưng những người khác nói rằng: “Trong nửa tháng này không có ai có thể được Đức Phật giáo hóa. Thế nên, Đức Đạo Sư đã nghĩ rằng: ‘Ta sẽ trải qua nửa tháng này trong sự an lạc của quả thiền định. Như vậy, ta sẽ có được sự an trú an lạc, và trong tương lai, thế hệ sau sẽ noi theo gương này mà nghĩ rằng: “Ngay cả Đức Đạo Sư cũng từ bỏ chúng Tăng mà an trú một mình, huống hồ gì chúng ta!” Điều này sẽ mang lại lợi ích và an lạc lâu dài cho họ.’ Vì lý do này mà Ngài đã nói như vậy.”
Neva koci bhagavantaṃ upasaṅkamatīti ṭhapetvā piṇḍapātanīhārakaṃ añño koci neva bhagavantaṃ upasaṅkamati, bhikkhusaṅgho pana satthu vacanaṃ sampaṭicchitvā ekaṃ bhikkhuṃ adāsi.
"No one approached the Blessed One." Apart from the one who brought the alms-food, no other person approached the Blessed One. However, the Sangha of bhikkhus, having accepted the Teacher's word, assigned one bhikkhu.
Không có ai đến gần Đức Thế Tôn – ngoại trừ vị mang bát đi khất thực, không có ai khác đến gần Đức Thế Tôn. Tuy nhiên, Tăng chúng đã chấp thuận lời của Đức Đạo Sư và cử một vị Tỳ-kheo.
So pātova gandhakuṭipariveṇasammajjanamukhodakadantakaṭṭhadānādīni sabbakiccāni tasmiṃ tasmiṃ khaṇe katvā apagacchati.
Early in the morning, having performed all duties such as sweeping the Perfumed Chamber and its precinct, providing water for the mouth, and tooth-sticks at the appropriate times, he would depart.
Vị ấy vào buổi sáng sớm đã làm tất cả các việc như quét dọn hương thất và khu vực xung quanh, dâng nước rửa mặt và cây xỉa răng vào đúng thời điểm rồi rời đi.
Anekakāraṇasammissoti ettha kāyassa asuciduggandhajegucchapaṭikūlatāva anekakāraṇaṃ.
In "mixed with many reasons," the impurity, foul smell, loathsomeness, and repulsiveness of the body itself are the many reasons.
Trong câu “pha trộn nhiều nguyên nhân”, thì sự bất tịnh, hôi hám, ghê tởm, đáng kinh tởm của thân thể chính là nhiều nguyên nhân.
Maṇḍanakapakatikoti alaṅkārakasabhāvo.
"By nature fond of adornment" means having a disposition for embellishment.
“Có bản chất thích trang điểm” là có tính cách thích trang sức.
Koci taruṇopi yuvā na hoti, koci yuvāpi maṇḍanakajātiko na hoti yathā upasantasabhāvo ālasiyabyasanādīhi vā abhibhūto, idha pana daharo ceva yuvā ca maṇḍanakajātiko ca adhippeto.
Someone may be young but not youthful; someone may be youthful but not fond of adornment, for instance, one of a tranquil disposition or overcome by idleness or other vices. Here, however, one who is both young and youthful and fond of adornment is intended.
Có người dù trẻ tuổi nhưng không phải là thanh niên, có người dù là thanh niên nhưng không phải là loại thích trang điểm, như người có tính cách điềm tĩnh hoặc bị chi phối bởi sự lười biếng, thói quen xấu, v.v. Ở đây, ý muốn nói là người còn trẻ, là thanh niên và thích trang điểm.
Paṭhamayobbanaṃ nāma pannarasavassato yāva dvattiṃsa saṃvaccharāni, soḷasavassato vā yāva tettiṃsa vassāni.
"First youth" refers to the years from fifteen to thirty-two, or from sixteen to thirty-three.
“Tuổi thanh xuân đầu tiên” là từ mười lăm tuổi cho đến ba mươi hai năm, hoặc từ mười sáu tuổi cho đến ba mươi ba năm.
Kuṇapanti matakaḷevaraṃ, ahissa kuṇapaṃ ahikuṇapaṃ.
"Kuṇapaṃ" means a dead body. The dead body of a snake is "ahikuṇapaṃ."
“Kuṇapa” là xác chết. Xác chết của rắn là “ahikuṇapaṃ” (xác rắn).
Evaṃ itarānipi.
Similarly for the others.
Tương tự với những cái khác.
Atipaṭikūlajigucchanīyasabhāvato cettha imāneva tīṇi vuttānīti veditabbāni.
It should be understood that only these three are mentioned here due to their extremely repulsive and loathsome nature.
Nên biết rằng ở đây chỉ có ba loại này được nói đến vì bản chất cực kỳ đáng ghê tởm và đáng kinh tởm của chúng.
Aññesañhi sasasūkarādīnaṃ kuṇapaṃ manussā kaṭukabhaṇḍādīhi abhisaṅkharitvā paribhuñjantipi, imesaṃ pana kuṇapaṃ abhinavampi jigucchantiyeva, ko pana vādo kālātikkamena pūtibhūte.
Indeed, humans might prepare and consume the dead bodies of other animals like dogs and pigs with spices, but they find even fresh dead bodies of these (snakes, dogs, humans) loathsome; what then to say of those that have decomposed over time?
Vì xác chết của các loài khác như chó, heo, v.v., con người có thể chế biến bằng gia vị và ăn, nhưng xác chết của những loài này, dù còn tươi mới, người ta cũng ghê tởm, huống chi là khi đã thối rữa theo thời gian.
Atipaṭikūlajigucchanīyatā ca nesaṃ ativiya duggandhatāya, sā ca ahīnaṃ tikhiṇakopatāya kukkuramanussānaṃ odanakummāsūpacayatāya ca sarīrassa hotīti vadanti.
Their extreme repulsiveness and loathsomeness are due to their excessive foul smell, which in snakes arises from their sharp venom, and in dogs and humans from the accumulation of rice and sour gruel in their bodies, so they say.
Sự cực kỳ đáng ghê tởm và đáng kinh tởm của chúng là do mùi hôi thối cực độ. Và họ nói rằng mùi hôi đó của rắn là do tính nóng giận dữ tợn, còn của chó và người là do sự tích tụ của cơm và cháo trong cơ thể.
Samaṇakuttakoti samaṇakiccako, kāsāvanivāsanādivasena samaṇakiccakārīti vuttaṃ hoti.
"Samaṇakuttako" means one who performs the duties of a recluse; it is said to mean one who performs the duties of a recluse by wearing robes and so forth.
“Samaṇakuttako” là người làm việc của Sa-môn, nghĩa là người thực hiện các việc của Sa-môn như mặc y cà-sa, v.v.
Tenāha ‘‘samaṇavesadhārako’’ti.
Therefore, it is said, "one who wears the garb of a recluse."
Do đó nói rằng: “người mang hình tướng Sa-môn”.
Sabbamakaṃsūti puthujjanā sāvajjepi tattha anavajjasaññino hutvā karaṇakārāpanasamanuññatādibhedaṃ sabbamakaṃsu.
"They did all" means that ordinary people, holding a perception of blamelessness in what is blameworthy, did everything, encompassing causing to do, ordering to do, and approving.
“Sabbamakaṃsu” (họ đã làm tất cả) – nghĩa là, phàm nhân, dù có tội lỗi, nhưng vì cho rằng không có lỗi, đã làm tất cả các việc bao gồm việc tự làm, sai người khác làm và chấp thuận.
Lohitakanti ettha ‘‘lohitagata’’ntipi paṭhanti.
In "lohitakaṃ," some also read "lohitagataṃ."
Trong từ “lohitakaṃ” (máu), người ta cũng đọc là “lohitagataṃ” (đã đi vào máu).
Vaggūti matā vaggumatā.
Vaggū become dead, hence "vaggumatā."
Vaggū đã chết là “vaggumatā”.
Puññasammatāti pujjabhavaphalanibbattanena sattānaṃ punanena visodhanena puññanti sammatā.
"Considered meritorious" means considered meritorious by people due to producing auspicious states and fruits, and by purifying them.
“Puññasammatā” (được xem là phước) là được xem là phước vì chúng sinh được làm cho trong sạch bằng cách tạo ra quả vị đáng tôn kính và tái sinh.
Pavāhessāmīti gamayissāmi, visodhessāmīti attho.
"I shall wash away" means I shall make it go, I shall purify it; this is the meaning.
“Pavāhessāmi” (ta sẽ làm cho trôi đi) là ta sẽ làm cho đi, nghĩa là ta sẽ làm cho trong sạch.
163. Māradheyyaṃ vuccati tebhūmakā dhammā.
163. "Māradheyyaṃ" refers to the three realms of phenomena.
163. Māradheyyaṃ được gọi là các pháp thuộc ba cõi.
Vacanatthato pana mārassa dheyyaṃ māradheyyaṃ.
From the etymological meaning, the domain of Māra is "Māradheyyaṃ."
Theo nghĩa của từ, nơi cư trú của Māra là Māradheyyaṃ.
Dheyyanti ṭhānaṃ vatthu nivāso gocaro.
"Dheyyaṃ" means a place, object, abode, or pasture.
“Dheyyaṃ” là nơi chốn, đối tượng, chỗ ở, lãnh vực.
Māro vā ettha dhiyati tiṭṭhati pavattatīti māradheyyaṃ, māroti cettha kilesamāro adhippeto, kilesamāravaseneva ca devaputtamārassa kāmabhave ādhipaccanti.
Or Māra is fixed, stays, or operates here, hence "Māradheyyaṃ." Here, "Māra" refers to the Māra of defilements (kilesamāra), and it is due to the Māra of defilements that the Māra of divine beings (devaputtamāra) has dominion in the sensuous realm.
Hoặc Māra trú ngụ, tồn tại, hoạt động ở đó, nên gọi là Māradheyyaṃ. Ở đây, Māra được hiểu là phiền não Māra. Và chính do sự chi phối của phiền não Māra mà Māra thiên tử có quyền lực tối thượng trong cõi dục.
Māravisayaṃ nātikkamissatīti cintetvāti evamayaṃ saṃvegaṃ paṭilabhitvā māravisayaṃ atikkameyyāpi, mayā pana evaṃ vutte uppannaṃ saṃvegaṃ paṭippassambhetvā māravisayaṃ nātikkamissatīti evaṃ cintetvā.
"Thinking, 'He will not transcend Māra's domain'" means that this person, having gained spiritual urgency (saṃvega), might indeed transcend Māra's domain. But if I speak thus, he will suppress the arisen saṃvega and not transcend Māra's domain; thinking thus.
“Cintetvā Māravisayaṃ nātikkamissatīti” (nghĩ rằng sẽ không vượt thoát khỏi lãnh vực của Māra) – nghĩa là, vị này sau khi có được sự tỉnh ngộ như vậy, có thể sẽ vượt thoát khỏi lãnh vực của Māra. Nhưng khi ta nói như vậy, vị ấy sẽ dập tắt sự tỉnh ngộ đã phát sinh và sẽ không vượt thoát khỏi lãnh vực của Māra. Nghĩ như vậy.
Dvivacananti dvikkhattuṃ vacanaṃ, āmeḍitavacananti vuttaṃ hoti.
"Dvivacanaṃ" means speaking twice; it is said to be an emphatic repetition.
“Dvivacanaṃ” (lời nói hai lần) là lời nói lặp lại, nghĩa là lời nói nhấn mạnh.
Niyojentīti ettha ayaṃ andhabālā devatā evaṃ uppannasaṃvegamūlakaṃ samaṇadhammaṃ katvā ‘‘ayaṃ māravisayaṃ atikkameyyāpī’’ti cintetvā attano aññāṇatāya ‘‘matā saṃsārato muccantī’’ti evaṃladdhikāpi samānā attano laddhivasena matā bhikkhū saṃsārato muccantīti imamatthaṃ anupaparikkhitvā taṃ tattha niyojesīti veditabbaṃ.
In "they assigned," it should be understood that this foolish and ignorant deity, having performed the ascetic practice rooted in such arisen saṃvega, thought, "This one might transcend Māra's domain," and due to her own ignorance, though holding the view that "the dead are freed from saṃsāra," without examining this matter according to her own doctrine, she assigned him there, believing that dead bhikkhus are freed from saṃsāra.
“Niyojentī” (sai khiến) – ở đây, nên biết rằng vị thiên nữ mù quáng và ngu dốt này, sau khi thực hành pháp Sa-môn dựa trên sự tỉnh ngộ đã phát sinh như vậy, đã nghĩ rằng: “Vị này có thể sẽ vượt thoát khỏi lãnh vực của Māra.” Và vì sự ngu dốt của mình, dù có quan điểm rằng “người chết được giải thoát khỏi luân hồi”, nhưng do quan điểm của mình, mà không xem xét kỹ ý nghĩa rằng “các Tỳ-kheo đã chết được giải thoát khỏi luân hồi”, đã sai khiến vị ấy làm điều đó.
Kiñcāpi asubhakathaṃ kathentena bhagavatā yathā tesaṃ bhikkhūnaṃ maraṇabhayaṃ na bhavissati, tathā desitattā bhikkhūnañca taṃ dhammakathaṃ sutvā asubhabhāvanānuyogena kāye vigatachandarāgatāya maraṇassa abhipatthitabhāvato bhayaṃ natthi, taṃ pana asihatthaṃ tathā vicarantaṃ disvā tadaññesaṃ bhikkhūnaṃ uppajjanakabhayaṃ sandhāya ‘‘hotiyeva bhaya’’ntiādi vuttanti vadanti.
Although the Blessed One, speaking the discourse on impurity, taught in such a way that those bhikkhus would not experience fear of death, and the bhikkhus, having heard that discourse, had no fear of death due to their dedication to the meditation on impurity and their detachment from desire for the body, nevertheless, seeing that executioner acting in that manner, the fear that would arise in other bhikkhus is what is referred to by "there is indeed fear," and so forth, so they say.
Mặc dù Đức Thế Tôn đã thuyết về sự bất tịnh theo cách mà các Tỳ-kheo sẽ không sợ cái chết, và các Tỳ-kheo sau khi nghe pháp thoại đó, do sự chuyên tâm tu tập quán bất tịnh, đã không còn tham ái đối với thân thể và mong muốn cái chết, nên không có sự sợ hãi. Nhưng người ta nói rằng, việc nói “sự sợ hãi vẫn có” v.v., là ám chỉ sự sợ hãi sẽ phát sinh ở những Tỳ-kheo khác khi thấy vị cầm kiếm hành động như vậy.
‘‘Attanāpi attānaṃ jīvitā voropenti, aññamaññampi jīvitā voropentī’’ti vuttattā ‘‘sabbānipi tāni pañca bhikkhusatāni jīvitā voropesī’’ti idaṃ yebhuyyavasena vuttanti gahetabbaṃ.
Since it is said, "they deprived themselves of life, and they also deprived each other of life," the statement "he deprived all those five hundred bhikkhus of life" should be taken as referring to the majority.
Vì đã nói rằng “tự mình tước đoạt mạng sống của mình, và tước đoạt mạng sống của nhau”, nên câu “tất cả năm trăm Tỳ-kheo đó đều bị tước đoạt mạng sống” nên được hiểu là nói theo số đông.
Appakañhi ūnamadhikaṃ vā gaṇanūpagaṃ na hotīti ‘‘pañcasatānī’’ti vuttaṃ.
For a small deficiency or excess is not included in the count, hence "five hundred" is stated.
Vì một số ít hơn hoặc nhiều hơn không được tính vào con số, nên đã nói “năm trăm”.
Tasmā ye ca attanāva attānaṃ aññamaññañca jīvitā voropesuṃ, te ṭhapetvā avasese puthujjanabhikkhū sabbe ca ariye ayaṃ jīvitā voropesīti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that, excluding those who deprived themselves of life and each other, he deprived all the remaining ordinary bhikkhus and all the noble ones of life.
Do đó, nên biết rằng, ngoại trừ những vị tự mình tước đoạt mạng sống của mình và của nhau, vị này đã tước đoạt mạng sống của tất cả các Tỳ-kheo phàm phu còn lại và tất cả các vị A-la-hán.
164. Paṭisallānā vuṭṭhitoti ettha paṭisallānanti tehi tehi sattasaṅkhārehi paṭinivattitvā apasakkitvā sallānaṃ nilīyanaṃ vivecanaṃ, kāyacittehi tato vivittatā ekībhāvoti vuttaṃ hoti.
164. In "arisen from seclusion (paṭisallānā vuṭṭhito)," "paṭisallānaṃ" means turning away from, withdrawing from, and secluding oneself from various conditioned things; it is said to mean a state of being secluded and unitary from body and mind.
164. Trong câu “Paṭisallānā vuṭṭhito” (đứng dậy khỏi sự độc cư), “paṭisallānaṃ” là sự rút lui, sự tách biệt, sự ẩn mình, sự phân biệt khỏi các hành (saṅkhāra) thuộc các loại chúng sinh, nghĩa là sự độc cư, sự tách biệt của thân và tâm khỏi đó.
Tenāha ‘‘ekībhāvato’’ti, pavivekatoti attho.
Therefore, it is said, "from being unitary," meaning from solitude.
Do đó nói rằng “ekībhāvato” (do sự độc cư), nghĩa là do sự thanh vắng.
Ekībhāvoti hi kāyacittaviveko vutto.
For "being unitary" is said to be the seclusion of body and mind.
“Ekībhāvo” (sự độc cư) được nói đến là sự thanh vắng của thân và tâm.
Vuṭṭhitoti tato duvidhavivekato bhavaṅguppattiyā rūpārammaṇādisaṅkhārasamāyogena gahaṭṭhapabbajitādisattasamāgamena ca apeto.
"Arisen" (Vuṭṭhito) means departed from those two kinds of seclusion by the arising of the bhavanga consciousness, by contact with conditioned things such as visual objects, and by association with people like householders and monastics.
“Vuṭṭhito” (đứng dậy) là đã rời khỏi hai loại độc cư đó, do sự phát sinh của bhavaṅga (dòng tâm thức), do sự kết hợp với các hành như sắc cảnh, v.v., và do sự gặp gỡ với các chúng sinh như cư sĩ, người xuất gia, v.v.
Uddesaṃ paripucchaṃ gaṇhantīti attano attano ācariyānaṃ santike gaṇhanti.
"They receive instruction and inquiry" means they receive it from their respective teachers.
“Uddesaṃ paripucchaṃ gaṇhanti” (tiếp nhận sự chỉ dạy và hỏi đáp) là họ tiếp nhận từ các vị thầy của mình.
Kāmaṃ dasānussatiggahaṇeneva ānāpānassatipi gahitā, sā pana tattha sannipatitabhikkhūsu bahūnaṃ sappāyā sātthikā ca, tasmā puna gahitā.
Although mindfulness of breathing (ānāpānassati) is already included by receiving the ten recollections, it was again included because it is suitable and beneficial for many of the bhikkhus gathered there.
Mặc dù niệm hơi thở vào ra (ānāpānassati) đã được bao gồm khi tiếp nhận mười niệm tùy niệm (dasānussati), nhưng vì niệm hơi thở vào ra phù hợp và có lợi cho nhiều Tỳ-kheo đang tụ hội ở đó, nên nó được tiếp nhận lại.
Tathā hi bhagavā tameva kammaṭṭhānaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ kathesi.
Indeed, the Blessed One taught that very meditation subject to those bhikkhus.
Thật vậy, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng đề mục thiền định đó cho các Tỳ-kheo.
Āhāre paṭikūlasaññā asubhakammaṭṭhānasadisā, cattāro pana āruppā ādikammikānaṃ ananurūpāti tesaṃ idha aggahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
The perception of repugnance in food (āhāre paṭikūlasaññā) is similar to the meditation on impurity (asubhakammaṭṭhāna), but the four immaterial attainments (āruppā) are unsuitable for beginners; therefore, their omission here should be noted.
Sự quán tưởng sự ghê tởm trong thức ăn tương tự như đề mục thiền định bất tịnh. Bốn thiền vô sắc (āruppa) không phù hợp với những người mới bắt đầu, nên sự không tiếp nhận chúng ở đây cần được hiểu như vậy.
Vesāliṃ upanissāyāti vesālīnagaraṃ gocaragāmaṃ katvā.
"Near Vesālī" means making the city of Vesālī their alms-round village.
“Vesāliṃ upanissāyā” (nương tựa vào Vesālī) là lấy thành Vesālī làm nơi khất thực.
Upaṭṭhānasālāyanti dhammasabhāyaṃ.
"In the service hall" means in the Dharma hall.
“Upaṭṭhānasālāyaṃ” (trong sảnh đường phục vụ) là trong pháp đường.
Muhuttenevāti satthari saddhamme ca gāravena upagatabhikkhūnaṃ vacanasamanantarameva uṭṭhahiṃsūti katvā vuttaṃ.
"Immediately" is said because the bhikkhus, out of reverence for the Teacher and the Dhamma, arose as soon as they heard the words of the bhikkhus who had approached.
“Muhuttenevā” (chỉ trong chốc lát) được nói đến là vì các Tỳ-kheo đã đến với lòng tôn kính đối với Đức Đạo Sư và Chánh Pháp, họ đã đứng dậy ngay sau khi nghe lời Ngài.
Buddhakāle kira bhikkhū bhagavato sandesaṃ sirasā sampaṭicchituṃ ohitasotā viharanti.
Indeed, during the Buddha's time, bhikkhus dwelt with attentive ears to receive the Blessed One's message with their heads.
Vào thời Đức Phật, các Tỳ-kheo thường an trú với đôi tai chăm chú để chấp nhận thông điệp của Đức Thế Tôn.
Yassāti yassa kattabbassa.
"Of which" refers to which task to be done.
“Yassā” (của điều gì) là của việc cần làm nào.
Kālanti desanākālaṃ sandhāya vadati.
"Time" refers to the time of the teaching.
“Kālaṃ” (thời gian) là ám chỉ thời gian thuyết pháp.
165. Arahattappattiyāti arahattappattiatthāya.
165. For the attainment of Arahantship means for the purpose of attaining Arahantship.
165. Arahattappattiyā (để đạt đến A-la-hán) có nghĩa là vì mục đích đạt đến A-la-hán.
Aññaṃ pariyāyanti arahattādhigamatthāya aññampi kāraṇaṃ.
Another way means another cause for the purpose of realizing Arahantship.
Aññaṃ pariyāyaṃ (một cách khác) có nghĩa là một nguyên nhân khác để chứng đắc A-la-hán.
Ācikkhantoti pasaṃsāpubbakaṃ desento, pasaṃsā ca tattha abhirucijananena ussāhanatthā.
Declaring means explaining, preceded by praise; and that praise is for the purpose of generating interest and encouraging them.
Ācikkhanto (khi thuyết giảng) có nghĩa là khi thuyết giảng với sự tán thán đi trước, và sự tán thán ở đó là để khuyến khích bằng cách tạo ra sự thích thú.
Tañhi sutvā bhikkhū ‘‘bhagavā imaṃ samādhiṃ anekehi ākārehi pasaṃsati, santo kirāyaṃ samādhi paṇīto ca asecanako ca sukho ca vihāro, pāpadhamme ca ṭhānaso antaradhāpetī’’ti sañjātābhirucino ussāhajātā sakkaccaṃ anuyuñjitabbaṃ paṭipajjitabbaṃ maññanti.
For having heard that, the bhikkhus, having developed interest and enthusiasm, think: “The Blessed One praises this concentration in many ways; this concentration is indeed peaceful, refined, unadulterated, a pleasant dwelling, and it instantly dispels evil qualities,” and deem it worthy of diligent inquiry and practice.
Vì khi nghe điều đó, các Tỳ-khưu phát sinh sự thích thú và sự nhiệt tâm, nghĩ rằng: “Đức Thế Tôn tán thán thiền định này bằng nhiều cách, thiền định này thật sự là an tịnh, vi diệu, là một trú xứ an lạc, và nó tiêu diệt các pháp ác một cách triệt để,” nên họ cho rằng cần phải thực hành một cách cẩn trọng.
Atthayojanakkamanti atthañca yojanakkamañca.
Sequence of meaning and connection means the meaning and the sequence of connection.
Atthayojanakkamaṃ (trình tự ý nghĩa và sự kết nối) có nghĩa là ý nghĩa và trình tự kết nối.
Bhagavā attano paccakkhabhūtaṃ samādhiṃ desanānubhāvena tesampi bhikkhūnaṃ āsannaṃ paccakkhañca karonto sampiṇḍanavasena ‘‘ayampi kho’’tiādimāha.
The Blessed One, making the concentration, which was directly known to himself, close and directly known even to those bhikkhus through the power of his teaching, said in summary: “This too, indeed...” and so forth.
Đức Thế Tôn, khi làm cho thiền định mà Ngài đã tự chứng nghiệm trở nên gần gũi và trực tiếp đối với các Tỳ-khưu ấy thông qua sức mạnh của lời dạy, đã nói “ayampi kho” (đây cũng là) v.v… theo cách tóm tắt.
Assāsapassāsapariggāhikāti dīgharassādivisesehi saddhiṃ assāsapassāse paricchijja gāhikā, te ārabbha pavattāti attho.
Embracing in-breaths and out-breaths means embracing and comprehending in-breaths and out-breaths together with their distinctions of length and shortness; the meaning is that it proceeds with them as its object.
Assāsapassāsapariggāhikā (nắm giữ hơi thở vào ra) có nghĩa là nắm giữ hơi thở vào ra bằng cách phân biệt chúng với các đặc điểm như dài, ngắn, v.v…; có nghĩa là nó diễn tiến liên quan đến chúng.
Idāni yathāvuttamatthaṃ pāḷiyā vibhāvento āha ‘‘vuttañheta’’ntiādi.
Now, explaining the meaning as stated, by means of the Pāḷi, he says: “For it has been said...” and so forth.
Bây giờ, để làm rõ ý nghĩa đã nói bằng lời dạy Pali, Ngài nói “vuttañhetaṃ” (điều này đã được nói) v.v…
Tattha no passāso no assāsoti so soyeva attho paṭisedhena visesetvā vutto.
There, not an out-breath, not an in-breath means that same meaning is stated, distinguished by negation.
Ở đó, no passāso (không phải hơi thở ra) no assāso (không phải hơi thở vào) có nghĩa là ý nghĩa đó được nói rõ bằng cách phân biệt qua sự phủ định.
Assāsavasenāti assāsaṃ ārammaṇaṃ katvāti vuttaṃ hoti.
By way of the in-breath means having made the in-breath the object, so it is said.
Assāsavasena (theo hơi thở vào) có nghĩa là lấy hơi thở vào làm đối tượng.
Passāsavasenāti etthāpi eseva nayo.
By way of the out-breath—here too, the same method applies.
Trong cụm từ passāsavasena (theo hơi thở ra) cũng vậy.
Upaṭṭhānaṃ satīti asammussanatāya tameva assāsaṃ passāsañca upagantvā ṭhānaṃ sati nāmāti attho.
Mindfulness is present means, due to non-forgetfulness, mindfulness is the act of approaching and remaining fixed on that very in-breath and out-breath.
Upaṭṭhānaṃ satī (chánh niệm hiện tiền) có nghĩa là chánh niệm là sự hiện diện gần gũi với hơi thở vào và hơi thở ra đó do không quên lãng.
Ettāvatā ānāpānesu sati ānāpānassatīti ayamattho vutto hoti.
By this much, the meaning of mindfulness of breathing (ānāpānassatī) as mindfulness on the in-breaths and out-breaths is stated.
Cho đến đây, ý nghĩa của ānāpānassatī (chánh niệm hơi thở vào ra) là chánh niệm trên hơi thở vào ra đã được nói đến.
Idāni sativaseneva puggalaṃ niddisitukāmena ‘‘yo assasati, tassupaṭṭhāti, yo passasati, tassupaṭṭhātī’’ti vuttaṃ.
Now, wishing to indicate the individual by way of mindfulness, it is said: “When one breathes in, it is present for him; when one breathes out, it is present for him.”
Bây giờ, với ý muốn chỉ định một người thông qua chánh niệm, đã nói “yo assasati, tassupaṭṭhāti, yo passasati, tassupaṭṭhātī” (người nào thở vào, chánh niệm hiện tiền nơi người ấy; người nào thở ra, chánh niệm hiện tiền nơi người ấy).
Yo assasati, tassa sati assāsaṃ upagantvā tiṭṭhati.
When one breathes in, his mindfulness approaches and remains fixed on the in-breath.
Người nào thở vào, chánh niệm của người ấy hiện tiền nơi hơi thở vào.
Yo passasati, tassa sati passāsaṃ upagantvā tiṭṭhatīti attho.
When one breathes out, his mindfulness approaches and remains fixed on the out-breath—this is the meaning.
Người nào thở ra, chánh niệm của người ấy hiện tiền nơi hơi thở ra, là ý nghĩa.
Yuttoti sampayutto.
Connected means associated.
Yutto (kết hợp) có nghĩa là tương ưng.
Ānāpānassatiyanti ānāpānassatiyaṃ paccayabhūtāyanti attho.
To mindfulness of breathing means conducive to mindfulness of breathing, this is the meaning.
Ānāpānassatiyaṃ (trong chánh niệm hơi thở vào ra) có nghĩa là là nhân duyên cho chánh niệm hơi thở vào ra.
Purimasmiñhi atthe samādhissa satiyā sahajātādipaccayabhāvo vutto sampayuttavacanato, dutiyasmiṃ pana upanissayabhāvopi.
For in the former meaning, the co-arising and other causal relationships of concentration with mindfulness are stated by the word "associated"; in the latter, however, the condition of support is also stated.
Trong ý nghĩa trước, trạng thái nhân duyên đồng sinh, v.v… của thiền định với chánh niệm đã được nói đến từ từ ngữ tương ưng; còn trong ý nghĩa thứ hai, trạng thái y chỉ cũng được nói đến.
Upacārajjhānasahagatā hi sati appanāsamādhissa upanissayo hotīti ubhayathāpi sahajātādīnaṃ sattannampi paccayānaṃ vasena paccayabhāvaṃ dasseti.
For mindfulness accompanied by access jhāna is a support for absorption concentration; thus, in both ways, it shows the causal relationship by way of the seven causes, co-arising and others.
Vì chánh niệm đi kèm với thiền định cận định là y chỉ cho thiền định an định, nên điều này cho thấy trạng thái nhân duyên theo cả hai cách, tức là theo bảy nhân duyên đồng sinh, v.v…
‘‘Puna caparaṃ, udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā, yathāpaṭipannā me sāvakā cattāro satipaṭṭhāne bhāventī’’tiādīsu (ma. ni. 2.247) uppādanavaḍḍhanaṭṭhena bhāvanāti vuccatīti tadubhayavasena atthaṃ dassento ‘‘bhāvitoti uppādito vaḍḍhito cā’’ti āha.
As in "Furthermore, Udāyi, I have declared the path to the disciples, by practicing which my disciples cultivate the four foundations of mindfulness" and so forth, cultivation (bhāvanā) is said to be for the purpose of production and development; showing the meaning by way of both, he says: “Cultivated means produced and developed.”
Trong các câu như “Này Udayi, ta đã thuyết giảng con đường cho các đệ tử của ta, các đệ tử của ta thực hành bốn niệm xứ như thế nào” (Trung Bộ Kinh 2.247) v.v…, bhāvanā (tu tập) được gọi là sự phát sinh và sự tăng trưởng, nên để chỉ ý nghĩa theo cả hai cách đó, Ngài nói “bhāvito’ti uppādito vaḍḍhito cā” (bhāvito nghĩa là đã phát sinh và đã tăng trưởng).
Tattha bhāvaṃ vijjamānataṃ ito gatoti bhāvito, uppādito paṭiladdhamattoti attho.
There, bhāvito means having gone to the state of existing, i.e., produced, meaning just attained.
Ở đó, bhāvito (đã tu tập) là người đã đạt đến trạng thái hiện hữu; có nghĩa là đã phát sinh, đã đạt được.
Uppanno pana laddhāsevano bhāvito, paguṇabhāvaṃ āpādito vaḍḍhitoti attho.
But when it has arisen and is repeatedly practiced, it is cultivated, meaning developed, brought to proficiency.
Khi đã phát sinh và được thực hành, bhāvito (đã tu tập) có nghĩa là đã được tăng trưởng, đã đạt đến trạng thái thuần thục.
Bahulīkatoti bahulaṃ pavattito.
Made much of means repeatedly practiced.
Bahulīkato (đã làm cho sung mãn) có nghĩa là đã được thực hành nhiều lần.
Tena āvajjanādivasībhāvappattimāha.
By this, he refers to the attainment of mastery in advertence and so forth.
Điều này nói đến việc đạt được sự thuần thục trong sự hướng tâm, v.v…
Yo hi vasībhāvaṃ āpādito, so icchiticchitakkhaṇe samāpajjitabbato punappunaṃ pavattissati.
For one who has attained mastery will practice it repeatedly, since it can be entered into at any desired moment.
Vì người đã đạt được sự thuần thục sẽ thực hành nhiều lần, có thể nhập thiền vào bất cứ lúc nào mong muốn.
Tena vuttaṃ ‘‘punappunaṃ kato’’ti.
Therefore, it is said: “done again and again.”
Vì vậy, đã nói “punappunaṃ kato” (đã làm đi làm lại).
Yathā ‘‘idheva, bhikkhave, samaṇo (ma. ni. 1.139; a. ni. 4.241) vivicceva kāmehī’’ti (dī. ni. 1.226; saṃ. ni. 2.152) ca evamādīsu paṭhamapade vutto eva-saddo dutiyādīsupi vuttoyeva hoti, evamidhāpīti āha ‘‘ubhayattha eva-saddena niyamo veditabbo’’ti.
Just as in "Here, monks, the ascetic (monk)" and "quite secluded from sensual pleasures," and so forth, the word "eva" (indeed/only) stated in the first phrase is also implied in the second and subsequent ones, so too here, he says: “The restriction by the word ‘eva’ in both places should be understood.”
Giống như trong các câu “Này các Tỳ-khưu, ở đây, một Sa-môn (Trung Bộ Kinh 1.139; Tăng Chi Bộ Kinh 4.241) hoàn toàn ly dục” (Trường Bộ Kinh 1.226; Tương Ưng Bộ Kinh 2.152) v.v…, từ “eva” (chỉ) đã được nói trong từ đầu tiên cũng được hiểu là đã nói trong các từ thứ hai, v.v…; cũng vậy ở đây, nên Ngài nói “ubhayattha eva-saddena niyamo veditabbo” (cần phải hiểu sự quy định bằng từ “eva” ở cả hai nơi).
Ubhayapadaniyamena laddhaguṇaṃ dassetuṃ ‘‘ayaṃ hī’’tiādi vuttaṃ.
To show the quality gained by the restriction of both phrases, “For this...” and so forth, is stated.
Để chỉ ra phẩm chất đạt được nhờ sự quy định của cả hai từ, đã nói “ayaṃ hī” (vì điều này) v.v…
Asubhakammaṭṭhānanti asubhārammaṇaṃ jhānamāha.
Asubha meditation subject refers to jhāna with an impure object.
Asubhakammaṭṭhānaṃ (đề mục bất tịnh) có nghĩa là thiền định đối tượng bất tịnh.
Tañhi asubhesu yogakammabhāvato yogino sukhavisesānaṃ kāraṇabhāvato ca ‘‘asubhakammaṭṭhāna’’nti vuccati.
For it is called "asubha meditation subject" because it is a yogic practice on impure objects and because it is a cause of special pleasant states for the yogi.
Điều đó được gọi là “asubhakammaṭṭhāna” vì nó là đối tượng thực hành của hành giả trên các bất tịnh, và vì nó là nguyên nhân của các loại an lạc đặc biệt cho hành giả.
Kevalanti iminā ārammaṇaṃ nivatteti.
Purely—by this, he excludes the object.
Với từ kevalaṃ (hoàn toàn), Ngài phủ nhận đối tượng.
Paṭivedhavasenāti jhānapaṭivedhavasena.
By way of penetration means by way of jhāna penetration.
Paṭivedhavasena (theo cách thâm nhập) có nghĩa là theo cách thâm nhập thiền định.
Jhānañhi bhāvanāvisesena ijjhantaṃ attano visayaṃ paṭivijjhantameva pavattati yathāsabhāvato paṭivijjhīyati cāti paṭivedhoti vuccati.
For jhāna, when accomplished through special cultivation, proceeds by penetrating its object, and it is penetrated according to its true nature; thus, it is called penetration.
Vì thiền định, khi thành tựu nhờ sự tu tập đặc biệt, diễn tiến bằng cách thâm nhập đối tượng của nó, và nó được thâm nhập theo bản chất của nó, nên được gọi là paṭivedha (sự thâm nhập).
Oḷārikārammaṇattāti bībhacchārammaṇattā.
Because of the gross object means because of the loathsome object.
Oḷārikārammaṇattā (vì có đối tượng thô thiển) có nghĩa là vì có đối tượng ghê tởm.
Paṭikūlārammaṇattāti jigucchitabbārammaṇattā.
Because of the repulsive object means because of the object to be disgusted by.
Paṭikūlārammaṇattā (vì có đối tượng đáng chán ghét) có nghĩa là vì có đối tượng đáng kinh tởm.
Pariyāyenāti kāraṇena lesantarena vā.
By way of reason means by a cause or by another nuance.
Pariyāyena (một cách gián tiếp) có nghĩa là bằng một nguyên nhân hoặc một cách khác.
Ārammaṇasantatāyapīti anukkamena vicetabbataṃ pattārammaṇassa paramasukhumataṃ sandhāyāha.
Also by the tranquility of the object refers to the extreme subtlety of the object that has attained the state of being progressively discernible.
Ārammaṇasantatāyapī (cũng do sự an tịnh của đối tượng) có nghĩa là đề cập đến sự vi tế tột cùng của đối tượng đã đạt đến trạng thái cần được xem xét theo thứ tự.
Sante hi sannisinne ārammaṇe pavattamāno dhammo sayampi sannisinnova hoti.
When the object is peaceful and tranquil, the dhamma that proceeds with that object is also tranquil.
Vì khi đối tượng đã an tịnh và lắng xuống, pháp diễn tiến trên đó cũng an tịnh và lắng xuống.
Tenāha – ‘‘santo vūpasanto nibbuto’’ti, nibbutasabbapariḷāhoti attho.
Therefore, he says: “Peaceful, calmed, extinguished,” meaning with all afflictions extinguished.
Vì vậy, Ngài nói – “santo vūpasanto nibbuto” (an tịnh, lắng dịu, tịch tịnh), có nghĩa là mọi phiền não đã được tịch tịnh.
Ārammaṇasantatāya tadārammaṇānaṃ dhammānaṃ santatā lokuttaradhammārammaṇāhi paccavekkhaṇāhi dīpetabbā.
The tranquility of the object implies the tranquility of the dhammas whose object it is, to be demonstrated by the supermundane dhammas through moments of retrospection.
Sự an tịnh của các pháp có đối tượng đó do sự an tịnh của đối tượng cần được làm rõ bằng sự quán xét các đối tượng của các pháp siêu thế.
Nāssa santapaṇītabhāvāvahaṃ kiñci secananti asecanako, asecanakattā anāsittako, anāsittakattā eva abbokiṇṇo asammisso parikammādinā, tatoyeva pāṭiyekko, visuṃyeveko āveṇiko asādhāraṇo.
Asecanako means nothing is mixed that contributes to its peaceful and refined nature; because it is unmixed, anāsittako (unadulterated); because it is unadulterated, it is abbokiṇṇo (unmixed), not mixed with preliminary practices and so forth; for that very reason, it is pāṭiyekko (individual), unique, and āveṇiko (exclusive), not common.
Không có gì được thêm vào làm cho nó trở nên an tịnh và vi diệu, nên nó là asecanako (không pha trộn); vì không pha trộn nên là anāsittako (không bị thấm ướt); chính vì không bị thấm ướt nên là abbokiṇṇo (không bị xen lẫn), không bị pha trộn bởi các sự chuẩn bị, v.v…; chính vì thế nên là pāṭiyekko (riêng biệt), chỉ có một mình, āveṇiko (độc đáo), không giống ai.
Sabbametaṃ sarasato eva santabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ, parikammaṃ vā santabhāvanimittaṃ.
All this is stated to show its inherent peaceful nature, or that preliminary practice is a sign of its peaceful nature.
Tất cả điều này được nói ra để chỉ ra trạng thái an tịnh tự thân của nó, hoặc sự chuẩn bị là dấu hiệu của trạng thái an tịnh.
Parikammanti ca kasiṇakaraṇādinimittuppādapariyosānaṃ, tādisaṃ idha natthīti adhippāyo.
Preliminary practice refers to the culmination of generating the sign by making a kasiṇa and so forth; the intention is that such does not exist here.
Và parikammaṃ (sự chuẩn bị) có nghĩa là từ việc làm biến xứ cho đến việc phát sinh và hoàn thành tướng; ý nghĩa là điều đó không có ở đây.
Tadā hi kammaṭṭhānaṃ nirassādattā asantaṃ appaṇītaṃ siyā.
For at that time, the meditation subject, being devoid of flavor, would be unpeaceful and unrefined.
Khi đó, đề mục thiền định sẽ là không an tịnh và không vi diệu do không có vị ngọt.
Upacārena vā natthi ettha santatāti yojanā.
Or, metaphorically, there is no peacefulness here—this is the connection.
Hoặc sự kết nối là không có sự an tịnh ở đây theo cách ẩn dụ.
Yathā upacārakkhaṇe nīvaraṇavigamena aṅgapātubhāvena ca paresaṃ santatā hoti, na evamimassa.
Just as in the moment of access, due to the vanishing of hindrances and the manifestation of factors, there is peacefulness for others, it is not so with this.
Giống như vào khoảnh khắc cận định, sự an tịnh của những người khác xảy ra do sự loại bỏ các triền cái và sự xuất hiện của các chi thiền, thì thiền định này không như vậy.
Ayaṃ pana ādimanasi…pe… paṇīto cāti yojanā.
This, however, is a connection of "at the beginning of attention... refined."
Tuy nhiên, thiền định này là sự tác ý ban đầu…v.v… và là vi diệu, là sự kết nối.
Kecīti uttaravihāravāsike sandhāyāha.
Some refers to those dwelling in the Uttaravihāra.
Kecī (một số người) có nghĩa là đề cập đến những người sống ở Uttaravihāra.
Anāsittakoti upasecanena anāsittako.
Anāsittako means unadulterated by seasoning.
Anāsittako (không bị thấm ướt) có nghĩa là không bị thấm ướt bởi sự thêm vào.
Tenāha ‘‘ojavanto’’ti, ojavantasadisoti attho.
Therefore, he says: “Ojavanto” (full of essence), meaning similar to something full of essence.
Vì vậy, Ngài nói “ojavanto” (có tinh túy), có nghĩa là giống như có tinh túy.
Madhuroti iṭṭho.
Sweet means agreeable.
Madhuro (ngọt ngào) có nghĩa là dễ chịu.
Cetasikasukhappaṭilābhasaṃvattanaṃ tikacatukkajjhānavasena upekkhāya vā santabhāvena sukhagatikattā sabbesampi vasena veditabbaṃ.
The conducive nature of attaining mental happiness, due to the peacefulness of equanimity in the jhāna of three or four factors, should be understood in all respects.
Sự mang lại sự an lạc tâm lý cần được hiểu theo khía cạnh của tất cả, do sự di chuyển an lạc nhờ xả trong các thiền định ba hoặc bốn, hoặc do trạng thái an tịnh.
Jhānasamuṭṭhānapaṇītarūpaphuṭasarīratāvasena pana kāyikasukhappaṭilābhasaṃvattanaṃ daṭṭhabbaṃ, tañca kho jhānato vuṭṭhitakāle.
However, the conducive nature of attaining bodily happiness, due to the body being pervaded by refined form born of jhāna, should be seen, and that too, at the time of emerging from jhāna.
Tuy nhiên, sự mang lại sự an lạc thân thể cần được thấy theo khía cạnh của thân thể được chạm bởi sắc vi diệu phát sinh từ thiền định, và điều đó xảy ra vào lúc xuất thiền.
Imasmiṃ pakkhe appitappitakkhaṇeti idaṃ hetumhi bhummavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
In this view, “in the very moment it is applied” should be understood as the locative case indicating cause.
Trong trường hợp này, appitappitakkhaṇe (vào từng khoảnh khắc an định) cần được hiểu là một từ ngữ chỉ nguyên nhân.
Avikkhambhiteti jhānena sakasantānato anīhaṭe appahīne.
Undispersed means not removed or abandoned from one's own continuum by jhāna.
Avikkhambhite (không bị trấn áp) có nghĩa là không bị loại bỏ, không bị diệt trừ khỏi dòng tâm thức của chính mình bởi thiền định.
Akosallasambhūteti akosallaṃ vuccati avijjā, tato sambhūte.
Born of unskillfulness means born of unskillfulness, which is called ignorance.
Akosallasambhūte (phát sinh từ sự không khéo léo) có nghĩa là sự không khéo léo được gọi là vô minh, phát sinh từ đó.
Avijjāpubbaṅgamā hi sabbe pāpadhammā.
For all evil qualities are preceded by ignorance.
Vì tất cả các pháp ác đều có vô minh làm tiền đề.
Khaṇenevāti attano pavattikkhaṇeneva.
Instantly means in the very moment of its occurrence.
Khaṇenevā (ngay lập tức) có nghĩa là ngay trong khoảnh khắc diễn tiến của chính nó.
Antaradhāpetīti ettha antaradhāpanaṃ vināsanaṃ.
In "dispels," dispelling means destruction.
Antaradhāpetī (làm cho biến mất) ở đây, sự làm cho biến mất là sự hủy diệt.
Taṃ pana jhānakattukassa idhādhippetattā pariyuṭṭhānappahānaṃ hotīti āha ‘‘vikkhambhetī’’ti.
This refers to the abandoning of obsessions, as it is intended here for one who wants to attain jhāna. Therefore, it is said, "dislodges".
Nhưng vì ở đây điều được nhắm đến là người thực hành thiền, nên đó là sự từ bỏ các triền cái, do đó ngài nói “vikkhambheti” (trấn áp).
Vūpasametīti visesena upasameti.
"Calms down" means to calm specifically.
Vūpasameti (làm cho an tịnh) nghĩa là làm cho an tịnh một cách đặc biệt.
Visesena upasamanaṃ pana sammadeva upasamanaṃ hotīti āha ‘‘suṭṭhu upasametī’’ti.
And specific calming is indeed thorough calming. Therefore, it is said, "calms down very well".
Sự an tịnh một cách đặc biệt chính là sự an tịnh hoàn toàn, nên ngài nói “suṭṭhu upasameti” (làm cho an tịnh tốt đẹp).
Nanu ca aññopi samādhi attano pavattikkhaṇeneva paṭipakkhadhamme antaradhāpeti vūpasameti, atha kasmā ayameva samādhi evaṃ visesetvā vuttoti?
Does not other samādhi also make opposing phenomena disappear and calm them down at the very moment of its occurrence? Why then is this samādhi alone spoken of with such distinction?
Chẳng phải các định khác cũng làm cho các pháp đối nghịch biến mất, làm cho lắng dịu ngay trong khoảnh khắc sanh khởi của nó sao, vậy tại sao chỉ riêng định này lại được nói một cách đặc biệt như vậy?
Pubbabhāgato paṭṭhāya nānāvitakkavūpasamanasabbhāvato.
Because there is the calming of various vitakkas (initial applications) starting from the preliminary stage.
Do có bản chất làm lắng dịu các tầm khác nhau bắt đầu từ giai đoạn chuẩn bị.
Vuttañhetaṃ ‘‘ānāpānassati bhāvetabbā vitakkupacchedāyā’’ti (a. ni. 9.1; udā. 31).
For this has been said: "Mindfulness of breathing should be developed for the cutting off of vitakkas."
Điều này đã được nói rằng: “Niệm hơi thở vô-thở ra cần được tu tập để đoạn trừ các tầm.”
Apica tikkhapaññassa ñāṇuttarassetaṃ kammaṭṭhānaṃ, ñāṇuttarassa ca kilesappahānaṃ itarehi sātisayaṃ yathā saddhādhimuttehi diṭṭhippattassa, tasmā imaṃ visesaṃ sandhāya ‘‘ṭhānaso antaradhāpeti vūpasametī’’ti vuttaṃ.
Moreover, this is a meditation subject for one with sharp wisdom and supreme knowledge. And the abandoning of defilements by one with supreme knowledge is superior to that of others, just as for one who has attained right view compared to those devoted through faith. Therefore, with this distinction in mind, it is said, "it makes disappear and calms down thoroughly."
Hơn nữa, đây là đề mục của người có trí tuệ sắc bén, có trí tuệ vượt trội; và sự đoạn trừ phiền não của người có trí tuệ vượt trội thì ưu việt hơn những người khác, giống như vị Diṭṭhippatta (người chứng đạt do kiến) so với những vị Saddhādhimutta (người giải thoát do tín). Do đó, nhắm đến sự đặc biệt này mà câu “làm cho biến mất, làm cho lắng dịu ngay tại chỗ” đã được nói.
Atha vā nimittapātubhāve sati khaṇeneva aṅgapātubhāvasabbhāvato ayameva samādhi ‘‘ṭhānaso antaradhāpeti vūpasametī’’ti vutto yathā taṃ mahato akālameghassa uṭṭhitassa dhārānipāte khaṇeneva pathaviyaṃ rajojallassa vūpasamo.
Alternatively, when the sign appears, the factors appear instantly; thus, this samādhi is called "one that makes disappear and calms down thoroughly," just as when a great unseasonal cloud arises, the dust and mud on the earth are instantly calmed by the downpour.
Hoặc là, do khi tướng (nimitta) xuất hiện, các chi thiền cũng xuất hiện ngay trong khoảnh khắc, nên chính định này được gọi là “làm cho biến mất, làm cho lắng dịu ngay tại chỗ”, giống như khi một đám mây trái mùa lớn nổi lên, các giọt mưa rơi xuống làm cho bụi bặm trên mặt đất lắng dịu ngay trong khoảnh khắc.
Tenevāha ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, mahā akālamegho uṭṭhito’’tiādi.
Therefore, it is said, "Just as, bhikkhus, a great unseasonal cloud has arisen," and so on.
Chính vì vậy, Ngài đã nói: “Này các Tỳ-khưu, ví như một đám mây trái mùa lớn nổi lên” v.v...
Sāsanikassa jhānabhāvanā yebhuyyena nibbedhabhāgiyāva hotīti āha ‘‘nibbedhabhāgiyattā’’ti.
Because the development of jhāna for a disciple is mostly conducive to penetration, it is said "due to being conducive to penetration".
Vì sự tu tập thiền của người trong giáo pháp này phần lớn thuộc về phần thâm nhập (nibbedhabhāgiya), nên ngài nói “do thuộc về phần thâm nhập”.
Buddhānaṃ pana ekaṃsena nibbedhabhāgiyāva hoti.
But for the Buddhas, it is exclusively conducive to penetration.
Còn đối với các vị Phật, nó hoàn toàn thuộc về phần thâm nhập.
Imameva hi kammaṭṭhānaṃ bhāvetvā sabbepi sammāsambuddhā sammāsambodhiṃ adhigacchanti, ariyamaggassa pādakabhūto ayaṃ samādhi anukkamena vaḍḍhitvā ariyamaggabhāvaṃ upagato viya hotīti āha ‘‘anupubbena ariyamaggavuḍḍhippatto’’ti.
For all Sammāsambuddhas, having developed this very meditation subject, attain perfect enlightenment. This samādhi, being the basis for the Noble Path, when progressively developed, is as if it has become the Noble Path itself. Therefore, it is said, "attains growth into the Noble Path in due course".
Vì chính do tu tập đề mục này mà tất cả các vị Chánh Đẳng Giác đã chứng ngộ Chánh Đẳng Giác; định này là nền tảng cho thánh đạo, khi được phát triển tuần tự, nó dường như trở thành chính thánh đạo, nên ngài nói “tuần tự đạt đến sự tăng trưởng của thánh đạo”.
Ayaṃ panattho virāganirodhapaṭinissaggānupassanānaṃ vasena sammadeva yujjati.
This meaning, however, is perfectly applicable in terms of the contemplations of dispassion, cessation, and relinquishment.
Ý nghĩa này hoàn toàn phù hợp theo phương diện của các pháp quán ly tham, đoạn diệt, xả ly.
Kathanti idaṃ pucchanākāravibhāvanapadaṃ, pucchā cettha kathetukamyatāvasena aññesaṃ asambhavato, sā ca upari desanaṃ āruḷhānaṃ sabbesaṃ pakāravisesānaṃ āmasanavasenāti imamatthaṃ dassento ‘‘kathanti…pe… vitthāretukamyatāpucchā’’ti āha.
The word "How" here is an interrogative explanatory term. The question here is due to a desire to explain, as no other reason is possible for others. And since it encompasses all the specific modes of teaching presented above, displaying this meaning, it is said, "How…pe… a question desiring to elaborate".
Thế nào là từ biểu thị hình thức câu hỏi. Ở đây, câu hỏi là do ý muốn trình bày, vì những lý do khác không thể có; và câu hỏi đó là theo phương diện đề cập đến tất cả các cách thức đặc biệt của những người đã đi vào bài thuyết pháp ở trên. Để chỉ ra ý nghĩa này, ngài nói “‘Thế nào’...v.v... câu hỏi do ý muốn trình bày chi tiết”.
Kathaṃ bahulīkatoti etthāpi ānāpānassatisamādhīti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ.
Here too, in "How is it often practiced?", the phrase "mindfulness-of-breathing samādhi" should be inserted and connected.
Trong câu Thế nào là làm cho sung mãn, cũng cần phải liên kết bằng cách đem từ “định niệm hơi thở vô-thở ra” vào.
Tattha kathanti ānāpānassatisamādhibahulīkāraṃ nānappakārato vitthāretukamyatāpucchā.
There, "How" is a question desiring to elaborate on the frequent practice of mindfulness-of-breathing samādhi in various ways.
Trong đó, Thế nào là câu hỏi do ý muốn trình bày chi tiết về sự làm cho sung mãn định niệm hơi thở vô-thở ra theo nhiều cách khác nhau.
Bahulīkato ānāpānassatisamādhīti tathā puṭṭhadhammanidassananti imamatthaṃ ‘‘eseva nayo’’ti imināyeva atidissati.
"The mindfulness-of-breathing samādhi often practiced"—the demonstration of the dhamma thus questioned—this meaning is indicated by "the same method".
Định niệm hơi thở vô-thở ra được làm cho sung mãn là sự chỉ ra pháp đã được hỏi như vậy. Ý nghĩa này được ngài chỉ ra bằng cách nói “cách thức cũng tương tự”.
Heṭṭhā papañcavasena vuttamatthaṃ sukhaggahaṇatthaṃ saṅgahetvā dassento ‘‘ayaṃ panettha saṅkhepattho’’ti āha, piṇḍatthoti vuttaṃ hoti.
Summarizing the meaning explained in detail below for easy comprehension, it is said, "This is the concise meaning here". It is said to be the essence.
Để tóm lược ý nghĩa đã được nói một cách chi tiết ở phần trước nhằm giúp dễ nắm bắt, ngài nói “Đây là ý nghĩa tóm tắt ở đây”, có nghĩa là ý nghĩa tổng hợp.
Tamatthanti taṃ ‘‘kathaṃ bhāvito’’tiādinā pucchāvasena saṅkhepato vuttamatthaṃ.
That meaning—that meaning which was concisely stated by way of the question, "How is it developed?", and so on.
Ý nghĩa ấy là ý nghĩa đã được nói một cách tóm tắt qua câu hỏi bắt đầu bằng “Thế nào là tu tập”.
‘‘Idha tathāgato loke uppajjatī’’tiādīsu (ma. ni. 1.291; a. ni. 3.61) idha-saddo lokaṃ upādāya vutto.
In "Here a Tathāgata arises in the world" and so on, the word idha (here) is stated with reference to the world.
Trong các câu như “Này, Như Lai sanh khởi trong đời này”, từ “này” (idha) được nói liên quan đến thế gian.
‘‘Idheva tiṭṭhamānassā’’tiādīsu (dī. ni. 2.369) okāsaṃ.
In "While standing right here" and so on, it refers to a place.
Trong các câu như “Ngay tại đây, trong khi đang đứng”, nó chỉ nơi chốn.
‘‘Idhāhaṃ, bhikkhave, bhuttāvī assaṃ pavārito’’tiādīsu (ma. ni. 1.30) padapūraṇamattaṃ.
In "Here, bhikkhus, I have eaten and am satisfied" and so on, it is merely a filler word.
Trong các câu như “Này các Tỳ-khưu, ở đây ta đã ăn xong, đã thỏa mãn”, nó chỉ là từ đệm.
‘‘Idha bhikkhu dhammaṃ pariyāpuṇātī’’tiādīsu (a. ni. 5.73) pana sāsanaṃ.
But in "Here a bhikkhu learns the Dhamma" and so on, it refers to the dispensation.
Còn trong các câu như “Này, Tỳ-khưu học hỏi giáo pháp”, nó chỉ giáo pháp.
‘‘Idha, bhikkhave, bhikkhū’’ti idhāpi sāsanamevāti dassento ‘‘bhikkhave, imasmiṃ sāsane bhikkhū’’ti vatvā tamevatthaṃ pākaṭaṃ katvā dassetuṃ ‘‘ayaṃ hī’’tiādimāha.
Here in "Here, bhikkhus, a bhikkhu," it also refers to the dispensation, indicating this by saying "bhikkhus, in this dispensation, a bhikkhu," and then to clarify that very meaning, it says "For this" and so on.
Trong câu “Này các Tỳ-khưu, ở đây Tỳ-khưu”, ở đây cũng chỉ giáo pháp. Để chỉ ra điều này, sau khi nói “Này các Tỳ-khưu, trong giáo pháp này, các Tỳ-khưu”, để làm rõ ý nghĩa đó, ngài nói “Vì đây là” v.v...
Tattha sabbappakāraānāpānassatisamādhinibbattakassāti sabbappakāraggahaṇaṃ soḷasa pakāre sandhāya.
There, "for one who brings forth all kinds of mindfulness-of-breathing samādhi"—the inclusion of "all kinds" refers to the sixteen modes.
Trong đó, của người tạo ra định niệm hơi thở vô-thở ra bằng mọi cách; việc dùng từ “mọi cách” là nhắm đến mười sáu cách.
Te hi imasmiṃyeva sāsane.
For these are found only in this dispensation.
Vì chúng chỉ có trong giáo pháp này.
Bāhirakā hi jānantā ādito catuppakārameva jānanti.
Outsiders, if they know, know only the first four modes.
Những người ngoại đạo, nếu có biết, cũng chỉ biết bốn cách ban đầu mà thôi.
Tenāha ‘‘aññasāsanassa tathābhāvappaṭisedhano’’ti, yathāvuttassa puggalassa nissayabhāvappaṭisedhanoti attho.
Therefore, it is said, "denial of such a state in another dispensation", meaning the denial of a foundation for such a person as described.
Do đó ngài nói “là sự phủ định tình trạng như vậy của giáo pháp khác”, có nghĩa là phủ định việc một người như đã nói lại là nơi nương tựa.
Etena ‘‘idha, bhikkhave’’ti idaṃ antogadhaeva-saddanti dasseti.
By this, it shows that "Here, bhikkhus" implies an inherent eva-sound (only/indeed).
Bằng điều này, ngài chỉ ra rằng câu “Này các Tỳ-khưu, ở đây” bao hàm từ “chỉ”.
Santi hi ekapadānipi avadhāraṇāni yathā vāyubhakkhoti.
For there are single words that convey emphasis, like vāyubhakkhoti (one who feeds on air only).
Vì có những sự xác định chỉ bằng một từ, ví như “người ăn gió” (vāyubhakkhoti).
Tenevāha ‘‘idheva, bhikkhave, samaṇo’’tiādi.
Therefore, it is said, "Right here, bhikkhus, a recluse," and so on.
Chính vì vậy, ngài nói “Này các Tỳ-khưu, chỉ ở đây mới có sa-môn” v.v...
Paripuṇṇasamaṇakaraṇadhammo hi yo, so sabbappakāraānāpānassatisamādhinibbattako.
For he who possesses the qualities that make one a complete recluse is the one who brings forth all kinds of mindfulness-of-breathing samādhi.
Vì pháp làm cho sa-môn hạnh được viên mãn chính là pháp tạo ra định niệm hơi thở vô-thở ra bằng mọi cách.
Parappavādāti paresaṃ aññatitthiyānaṃ nānappakāravādā titthāyatanāni.
"Other doctrines" refers to the various doctrines and views of other sectarians.
Các tà thuyết là các học thuyết, các nền tảng giáo lý khác nhau của những người khác, tức các ngoại đạo.
Araññādikasseva bhāvanānurūpasenāsanataṃ dassetuṃ ‘‘imassa hī’’tiādi vuttaṃ.
To show that only the forest and so on are suitable dwelling places for development, it is said "For this" and so on.
Để chỉ ra rằng chỉ có rừng v.v... mới là trú xứ thích hợp cho việc tu tập, ngài nói “Vì của người này” v.v...
Duddamo damathaṃ anupagato goṇo kūṭagoṇo.
An untamed bull that does not submit to taming is a "stubborn bull".
Bò đực khó thuần hóa, chưa được thuần phục là bò đực hung hãn.
Yathā thanehi sabbaso khīraṃ na paggharati, evaṃ dohapaṭibandhinī kūṭadhenu.
Just as milk does not flow from the udders at all, so is a "stubborn cow" that hinders milking.
Giống như sữa không chảy ra hoàn toàn từ vú, bò cái cản trở việc vắt sữa là bò cái khó vắt sữa.
Assāti gopassa.
"Its" refers to the cowherd's.
Của người ấy là của người chăn bò.
Rūpasaddādike paṭicca uppajjanakaassādo rūpārammaṇādiraso.
The delight that arises in dependence on sights and sounds and so on is "the flavor of visual objects and so on".
Vị ngọt sanh khởi do duyên vào sắc, thanh v.v... là vị của đối tượng sắc v.v...
Pubbe āciṇṇārammaṇanti pabbajitato pubbe, anādimati vā saṃsāre paricitārammaṇaṃ.
"Object previously frequented" means before ordination, or an object familiar from beginningless transmigration (saṃsāra).
Đối tượng đã quen thuộc từ trước là đối tượng đã quen thuộc trước khi xuất gia, hoặc trong vòng luân hồi vô thủy.
Upacāravasena upanisīdati, appanāvasena upanipajjatīti yojetabbaṃ.
It should be construed as "sits close" in the sense of access concentration (upacāra) and "lies down close" in the sense of absorption (appanā).
Cần phải hiểu rằng: theo phương diện cận hành, nó đến gần; theo phương diện an chỉ, nó nằm xuống.
Muddhabhūtanti santatādivisesaguṇavantatāya buddhādīhi ariyehi samāsevitabhāvato ca muddhasadisaṃ, uttamanti attho.
"Pre-eminent" (or head-like) means excellent, like the head, due to possessing special qualities such as continuity, and due to being resorted to by Buddhas and other Noble Ones.
Là tột đỉnh có nghĩa là giống như đỉnh đầu, là tối thượng, do có các phẩm chất đặc biệt như sự an tịnh v.v... và do được các bậc thánh như chư Phật v.v... thường xuyên thực hành.
Visesādhigamadiṭṭhadhammasukhavihārapadaṭṭhānanti sabbesaṃ buddhānaṃ ekaccānaṃ paccekabuddhānaṃ buddhasāvakānañca visesādhigamassa ceva aññakammaṭṭhānena adhigatavisesānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārassa ca padaṭṭhānabhūtaṃ.
"The basis for special attainments and a pleasant abiding in this very life" means the basis for the special attainments of all Buddhas, some Paccekabuddhas, and disciples of the Buddha, as well as for the pleasant abiding in this very life achieved through other meditation subjects.
Là nền tảng cho sự chứng đắc đặc biệt và hiện tại lạc trú là nền tảng cho sự chứng đắc đặc biệt của tất cả chư Phật, một số vị Độc Giác Phật và các vị Phật tử, và cũng là nền tảng cho hiện tại lạc trú của những vị đã chứng đắc các pháp đặc biệt bằng các đề mục khác.
Vatthuvijjācariyo viya bhagavā yogīnaṃ anurūpanivāsaṭṭhānupadissanato.
"The Blessed One is like a teacher of dwelling sites" because he advises yogis on suitable dwelling places.
Đức Thế Tôn giống như vị thầy về khoa học kiến trúc do Ngài chỉ dạy nơi ở thích hợp cho các hành giả.
Bhikkhu dīpisadiso araññe ekako viharitvā paṭipakkhanimmathanena icchitatthasādhanato.
"A bhikkhu is like a leopard" because he dwells alone in the forest and achieves his desired goal by overcoming opponents.
Tỳ-khưu giống như con báo do sống một mình trong rừng và thành tựu được mục đích mong muốn bằng cách khuất phục các pháp đối nghịch.
Phalamuttamanti sāmaññaphalamāha.
"The supreme fruit" refers to the fruits of recluseship in general.
Quả vị tối thượng là ngài nói đến quả vị sa-môn.
Parakkamajavayoggabhūminti bhāvanussāhajavassa yoggakaraṇabhūmibhūtaṃ.
"A ground suitable for the swiftness of effort" means a ground that makes one suitable for the swiftness of diligence in development.
Là mảnh đất thích hợp cho sự tinh tấn và tốc lực là mảnh đất làm nơi thích hợp cho tốc lực của sự nỗ lực tu tập.
Evaṃ vuttalakkhaṇesūti abhidhammapariyāyena suttantapariyāyena vuttalakkhaṇesu.
"In those characterized as stated" means in those characterized as stated by way of the Abhidhamma method and the Suttanta method.
Trong những nơi có đặc tính đã nói như vậy là trong những nơi có đặc tính đã được nói theo cách của Abhidhamma và cách của Suttanta.
Rukkhasamīpanti ‘‘yāvatā majjhanhike kāle samantā chāyā pharati, nivāte paṇṇāni patanti, ettāvatā rukkhamūlanti vuccatī’’ti evaṃ vuttaṃ rukkhassa samīpaṭṭhānaṃ.
"Near a tree" refers to the place near a tree, described thus: "As far as the shadow extends around at midday, and where leaves fall in a windless spot, that is called the root of a tree."
Gần gốc cây là nơi gần gốc cây đã được nói như sau: “Chừng nào bóng cây còn tỏa ra xung quanh vào buổi trưa, và lá cây rơi xuống nơi lặng gió, chừng đó được gọi là gốc cây.”
Avasesasattavidhasenāsananti pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanappatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjanti evaṃ vuttaṃ.
"The remaining seven kinds of dwelling places" are described as a mountain, a cavern, a mountain cave, a charnel ground, a forest grove, the open air, and a haystack.
Bảy loại trú xứ còn lại là những nơi đã được nói như sau: núi, hang, động núi, nghĩa địa, rừng rậm, ngoài trời, và đống rơm.
Ututtayānukūlaṃ dhātucariyānukūlanti gimhādiututtayassa semhādidhātuttayassa mohādicaritattayassa ca anukūlaṃ.
Conducive to the three seasons, conducive to the functioning of the elements means conducive to the three seasons like summer, to the three elements like phlegm, and to the three temperaments like delusion.
Phù hợp với ba mùa, phù hợp với hành vi của các yếu tố nghĩa là phù hợp với ba mùa như mùa hè, v.v., ba yếu tố khí chất như đàm, v.v., và ba tánh hạnh như si, v.v.
Tathā hi gimhakāle araññaṃ anukūlaṃ sommasītalabhāvato, hemante rukkhamūlaṃ himapātanivāraṇato, vassakāle suññāgāraṃ vassanivāraṇagehasambhavato.
Thus, during the summer, a forest is conducive because of its pleasant coolness; in winter, the foot of a tree is conducive because it prevents falling snow; and during the rainy season, a secluded dwelling is conducive because it serves as a shelter preventing rain.
Thật vậy, vào mùa hè, rừng là nơi thích hợp vì có tính chất mát mẻ dễ chịu; vào mùa đông, gốc cây (thích hợp) vì ngăn chặn tuyết rơi; vào mùa mưa, ngôi nhà trống (thích hợp) vì có thể là nơi trú mưa.
Semhadhātukassa semhapakatikassa araññaṃ anukūlaṃ dūraṃ gantvā bhikkhācaraṇena semhassa vūpasamanato, pittadhātukassa rukkhamūlaṃ anukūlaṃ sītavātasamphassasambhavato, vātadhātukassa suññāgāraṃ anukūlaṃ vātanivāraṇato.
For one with a phlegmatic constitution, a forest is conducive because by going far for alms-round, the phlegm is subdued; for one with a bilious constitution, the foot of a tree is conducive because of the presence of cool breezes; for one with a windy constitution, a secluded dwelling is conducive because it wards off wind.
Đối với người có yếu tố đàm, người có tánh đàm, rừng là nơi thích hợp vì đàm được lắng dịu nhờ đi khất thực xa; đối với người có yếu tố mật, gốc cây là nơi thích hợp vì có sự tiếp xúc với gió mát; đối với người có yếu tố phong, ngôi nhà trống là nơi thích hợp vì ngăn chặn gió.
Mohacaritassa araññaṃ anukūlaṃ.
For one of deluded temperament, a forest is conducive.
Đối với người có tánh si, rừng là nơi thích hợp.
Mahāaraññe hi cittaṃ na saṅkucati vivaṭaṅgaṇabhāvato, dosacaritassa rukkhamūlaṃ anukūlaṃ pasādanīyabhāvato, rāgacaritassa suññāgāraṃ anukūlaṃ visabhāgārammaṇānaṃ pavesanivāraṇato.
For in a great forest, the mind does not shrink due to its open spaces; for one of hateful temperament, the foot of a tree is conducive due to its inspiring nature; for one of lustful temperament, a secluded dwelling is conducive because it prevents the entry of inappropriate objects.
Thật vậy, trong khu rừng lớn, tâm không bị co rút vì có không gian rộng mở; đối với người có tánh sân, gốc cây là nơi thích hợp vì có khả năng làm cho tâm an tịnh; đối với người có tánh tham, ngôi nhà trống là nơi thích hợp vì ngăn chặn sự xâm nhập của các đối tượng không thích hợp.
Alīnānuddhaccapakkhikanti asaṅkocāvikkhepapakkhikaṃ.
Not conducive to sluggishness or agitation means not conducive to mental contraction or distraction.
Không buông lơi, không phóng dật nghĩa là không co rút, không tán loạn.
Sayanañhi kosajjapakkhikaṃ, ṭhānacaṅkamanāni uddhaccapakkhikāni, na evaṃ nisajjā.
For lying down is conducive to sluggishness; standing and walking are conducive to agitation; sitting is not so.
Thật vậy, tư thế nằm thuộc về sự biếng nhác; tư thế đứng và đi kinh hành thuộc về sự phóng dật; tư thế ngồi thì không như vậy.
Tato eva tassā santatā.
Therefore, its continuity.
Chính vì thế mà sự liên tục của nó (tư thế ngồi) được duy trì.
Nisajjāya daḷhabhāvaṃ pallaṅkābhujanena, assāsapassāsānaṃ pavattanasukhataṃ uparimakāyassa ujukaṭṭhapanena, ārammaṇapariggahūpāyaṃ parimukhaṃ satiyā ṭhapanena dassento.
By showing the firmness of the sitting posture through embracing the lotus posture, the ease of the occurrence of in-breaths and out-breaths by keeping the upper body straight, and the means of apprehending the object by establishing mindfulness at the forefront.
Khi trình bày sự vững chắc của tư thế ngồi bằng cách ngồi kiết già, sự dễ dàng trong việc duy trì hơi thở vào và hơi thở ra bằng cách giữ thẳng thân trên, phương pháp nắm giữ đối tượng bằng cách an trú chánh niệm trước mặt.
Ūrubaddhāsananti ūrūnamadhobandhanavasena nisajjā.
Lotus posture means sitting by binding the thighs below.
Tư thế ngồi kiết già nghĩa là tư thế ngồi bằng cách buộc các đùi xuống dưới.
Heṭṭhimakāyassa anujukaṃ ṭhapanaṃ nisajjāvacaneneva bodhitanti.
The phrase 'sitting' itself implies keeping the lower body not straight.
Việc giữ thân dưới không thẳng được hiểu qua từ “tư thế ngồi” (nisajjā) vậy.
Ujuṃ kāyanti ettha kāya-saddo uparimakāyavisayoti āha – ‘‘uparimaṃ sarīraṃ ujukaṃ ṭhapetvā’’ti.
Here, regarding straight body, the word body refers to the upper body, thus it states: "keeping the upper body straight."
Ở đây, từ thân trong câu thẳng thân có nghĩa là thân trên, nên đã nói – “giữ thẳng thân trên”.
Taṃ pana ujukaṭṭhapanaṃ sarūpato payojanato ca dassetuṃ ‘‘aṭṭhārasā’’tiādi vuttaṃ.
And to show that straightening in terms of its nature and its purpose, "eighteen" and so forth were stated.
Việc giữ thẳng đó đã được nói đến trong câu “mười tám” v.v. để trình bày về hình thức và mục đích của nó.
Na paṇamantīti na oṇamanti.
Does not bend forward means does not incline.
Không cúi xuống nghĩa là không nghiêng xuống.
Na paripatatīti na vigacchati vīthiṃ na vilaṅgheti, tato eva pubbenāparaṃ visesuppattiyā vuḍḍhiṃ phātiṃ upagacchati.
Does not get scattered means does not wander away, does not transgress the path; therefore, it progresses in growth and prosperity due to the emergence of distinguishing features, one after another.
Không rơi rụng nghĩa là không rời đi, không vượt ra khỏi lộ trình, chính vì thế mà sự tăng trưởng và phát triển đặc biệt từ trước đến sau được đạt đến.
Idha pari-saddo abhi-saddena samānatthoti āha ‘‘kammaṭṭhānābhimukha’’nti, bahiddhā puthuttārammaṇato nivāretvā kammaṭṭhānaṃyeva purakkhatvāti attho.
Here, the prefix pari has the same meaning as the prefix abhi, thus it states "facing the meditation object," which means keeping the meditation object foremost, having restrained the mind from diverse external objects.
Ở đây, tiền tố pari có cùng nghĩa với tiền tố abhi, nên đã nói “hướng về đề mục thiền định”, nghĩa là ngăn tâm khỏi các đối tượng đa tạp bên ngoài và chỉ hướng về đề mục thiền định.
Parīti pariggahaṭṭho ‘‘pariṇāyikā’’tiādīsu (dha. sa. 16, 20) viya.
Pari means apprehension, as in "leader" and so forth.
Pari có nghĩa là nắm giữ như trong “pariṇāyikā” v.v. (Dhs. 16, 20).
Niyyānaṭṭho paṭipakkhato niggamanaṭṭho, tasmā pariggahitaniyyānanti sabbathā gahitāsammosaṃ pariccattasammosaṃ satiṃ katvā, paramaṃ satinepakkaṃ upaṭṭhapetvāti attho.
Means going forth means going out from the opposing side; therefore, apprehended going forth means having made mindfulness completely apprehended and unshakable, having abandoned confusion, which means having established supreme keen mindfulness.
Niyyāna có nghĩa là thoát ly khỏi đối lập, do đó nắm giữ sự thoát ly nghĩa là làm cho chánh niệm được nắm giữ hoàn toàn không lẫn lộn, từ bỏ sự lẫn lộn, thiết lập chánh niệm và trí tuệ tối thượng.
Satovāti satiyā samannāgato eva saranto eva assasati, nāssa kāci sativirahitā assāsappavatti hotīti attho.
Mindfully means endowed with mindfulness, mindfully he breathes in; there is no occurrence of an in-breath devoid of mindfulness, so it means.
Có chánh niệm nghĩa là chỉ có chánh niệm, chỉ có sự ghi nhớ mà thở vào, không có bất kỳ hơi thở vào nào thiếu chánh niệm.
Sato passasatīti etthāpi satova passasatīti eva-saddo ānetvā vattabbo.
Here too, in mindfully he breathes out, the word 'eva' (only/indeed) should be brought in and stated as 'mindfully he breathes out indeed.'
Ở đây, trong câu có chánh niệm thở ra, cũng phải thêm từ “chỉ” (eva) để nói rằng “chỉ có chánh niệm mà thở ra”.
Satokārīti sato eva hutvā satiyā eva vā kātabbassa kattā, karaṇasīlo vā.
One who acts mindfully means one who acts or is accustomed to act mindfully, being mindful.
Người có chánh niệm hành động nghĩa là người làm hoặc có thói quen làm những gì cần làm chỉ với chánh niệm, hoặc chỉ với chánh niệm.
Bāttiṃsāya ākārehīti catūsu catukkesu āgatāni dīgharassādīni soḷasa padāni assāsapassāsavasena dvidhā vibhajitvā vuttehi dīghamassāsaṃ ādiṃ katvā paṭinissaggānupassipassāsapariyantehi bāttiṃsākārehi.
By thirty-two aspects means by the thirty-two aspects that begin with "long in-breath" and end with "out-breath contemplating relinquishment," which are stated by dividing the sixteen terms (long, short, etc.) that appear in the four tetrads into two based on in-breaths and out-breaths.
Bằng ba mươi hai phương cách nghĩa là bằng ba mươi hai phương cách được nói đến, bắt đầu từ hơi thở vào dài cho đến hơi thở ra quán sự xả bỏ, bằng cách chia mười sáu từ như dài, ngắn, v.v. có trong bốn cặp thành hai loại theo hơi thở vào và hơi thở ra.
Yadi ‘‘satova assasati, sato passasatī’’ti etassa vibhaṅge vuttaṃ, atha kasmā ‘‘assasati passasati’’cceva avatvā ‘‘satokārī’’ti vuttaṃ?
If it is stated in the analysis of "mindfully he breathes in, mindfully he breathes out," then why is "one who acts mindfully" stated instead of merely "he breathes in, he breathes out"?
Nếu đã nói trong phần phân tích của “chỉ có chánh niệm mà thở vào, chỉ có chánh niệm mà thở ra”, vậy tại sao không nói “thở vào, thở ra” mà lại nói “người có chánh niệm hành động”?
Ekarasaṃ desanaṃ kātukāmatāya.
Due to the desire to make the teaching uniform.
Vì muốn thuyết giảng một cách nhất quán.
Paṭhamacatukke padadvayameva hi vattamānakālavasena āgataṃ, itarāni anāgatakālavasena, tasmā ekarasaṃ desanaṃ kātukāmatāya sabbattha ‘‘satokāri’’cceva vuttaṃ.
Indeed, only two terms in the first tetrad are in the present tense, while the others are in the future tense; therefore, out of a desire to make the teaching uniform, "one who acts mindfully" is stated everywhere.
Thật vậy, trong cặp đầu tiên, chỉ có hai từ được dùng ở thì hiện tại, còn các từ khác ở thì tương lai, do đó, vì muốn thuyết giảng một cách nhất quán, ở khắp mọi nơi đều nói “người có chánh niệm hành động”.
Dīghaṃassāsavasenāti dīghaassāsavasena, vibhattialopaṃ katvā niddeso.
By means of a long in-breath means by means of a long in-breath, stated by eliding the case ending.
Theo hơi thở vào dài nghĩa là theo hơi thở vào dài, được trình bày bằng cách lược bỏ biến cách.
Dīghanti vā bhagavatā vuttaassāsavasena.
Or by means of a long in-breath as stated by the Blessed One.
Hoặc theo hơi thở vào dài được Đức Phật nói đến.
Cittassa ekaggataṃ avikkhepanti vikkhepassa paṭipakkhabhāvato avikkhepoti laddhanāmaṃ cittassa ekaggabhāvaṃ pajānato sati upaṭṭhitā ārammaṇaṃ upagantvā ṭhitā hoti.
Concentration of mind, non-distraction means that mindfulness, which is known as non-distraction due to its opposition to distraction, stands established, having reached the object for one who understands the mind's concentrated state.
Tâm định tĩnh, không tán loạn nghĩa là chánh niệm được thiết lập, an trú trên đối tượng của người biết trạng thái tâm định tĩnh, không tán loạn, được gọi là không tán loạn vì là đối lập của sự tán loạn.
Tāya satiyā tena ñāṇenāti yathāvuttāya satiyā yathāvuttena ca ñāṇena.
By that mindfulness, by that knowledge means by the aforementioned mindfulness and by the aforementioned knowledge.
Với chánh niệm ấy, với tuệ ấy nghĩa là với chánh niệm đã nói ở trên và với tuệ đã nói ở trên.
Idaṃ vuttaṃ hoti – dīghaṃ assāsaṃ ārammaṇabhūtaṃ avikkhittacittassa asammohato vā sampajānantassa tattha sati upaṭṭhitāva hoti, taṃ sampajānantassa ārammaṇakaraṇavasena asammohavasena vā sampajaññaṃ, tadadhīnasatisampajaññena taṃsamaṅgī yogāvacaro satokārī nāma hotīti.
This is what is meant: for one who is mindful or comprehends without confusion the long in-breath as an object of meditation with an undistracted mind, mindfulness is established there; for one who comprehends that, his comprehension arises through making it an object of meditation or through non-confusion, and the meditator who is endowed with such mindfulness and comprehension is called one who acts mindfully.
Điều này có nghĩa là: khi hơi thở vào dài là đối tượng, chánh niệm được thiết lập nơi người có tâm không tán loạn hoặc người biết rõ không lầm lẫn; sự biết rõ đó là tuệ bằng cách lấy đối tượng làm đối tượng hoặc bằng cách không lầm lẫn; hành giả có chánh niệm và tuệ phụ thuộc vào đó được gọi là người có chánh niệm hành động.
Paṭinissaggānupassī assāsavasenāti paṭinissaggānupassī hutvā assasanassa vasena.
By means of an in-breath contemplating relinquishment means by means of breathing in, having become one who contemplates relinquishment.
Theo hơi thở vào quán sự xả bỏ nghĩa là theo hơi thở vào khi quán sự xả bỏ.
‘‘Paṭinissaggānupassiassāsavasenā’’ti vā pāṭho, tassa paṭinissaggānupassino assāsā paṭinissaggānupassiassāsā, tesaṃ vasenāti attho.
Or the reading is "by means of the in-breath of one contemplating relinquishment," which means by means of the in-breaths of one who contemplates relinquishment.
Hoặc là bản văn “paṭinissaggānupassiassāsavasenā”, nghĩa của nó là hơi thở vào của người quán sự xả bỏ là paṭinissaggānupassiassāsā, theo hơi thở vào đó.
Anto uṭṭhitasasanaṃ assāso, bahi uṭṭhitasasanaṃ passāsoti āha – ‘‘assāsoti bahinikkhamanavāto’’tiādi.
The breath that arises inwardly is an in-breath, the breath that arises outwardly is an out-breath, thus it states: "In-breath means the air moving outwards," and so on.
Hơi thở phát sinh bên trong là hơi thở vào, hơi thở phát sinh bên ngoài là hơi thở ra, nên đã nói – “hơi thở vào là hơi thở ra ngoài” v.v.
Suttantaṭṭhakathāyaṃ pana bahi uṭṭhahitvāpi anto sasanato assāso, anto uṭṭhahitvāpi bahi sasanato passāsoti katvā uppaṭipāṭiyā vuttaṃ.
However, in the Suttanta Commentary, it is stated in reverse order, considering that an in-breath is air that breathes inwards even after having gone out, and an out-breath is air that breathes outwards even after having arisen inwardly.
Tuy nhiên, trong chú giải Suttanta, hơi thở vào được nói là hơi thở từ bên ngoài đi vào bên trong, và hơi thở ra là hơi thở từ bên trong đi ra bên ngoài, do đó đã nói ngược thứ tự.
Atha vā mātukucchiyaṃ bahi nikkhamituṃ aladdhokāso nāsikāvāto mātukucchito nikkhantamatte paṭhamaṃ bahi nikkhamatīti vinayaṭṭhakathāyaṃ uppattikkamena ‘‘ādimhi sāso assāso’’ti bahinikkhamanavāto vutto.
Alternatively, in the mother's womb, the nasal air, being unable to exit, first exits immediately after emerging from the mother's womb, thus in the Vinaya Commentary, in the order of origination, the air moving outwards is called "the initial breath is an in-breath."
Hoặc là, trong bụng mẹ, hơi thở mũi không có cơ hội ra ngoài, ngay khi ra khỏi bụng mẹ, nó lần đầu tiên đi ra ngoài, nên trong chú giải Vinaya, hơi thở ra ngoài được nói là “hơi thở vào lúc ban đầu là hơi thở vào” theo thứ tự phát sinh.
Tenevāha ‘‘sabbesampi gabbhaseyyakāna’’ntiādi.
That is why it states: "for all those who are born in the womb," and so on.
Chính vì thế đã nói “tất cả những chúng sinh nằm trong thai” v.v.
Suttantaṭṭhakathāyaṃ pana pavattiyaṃ bhāvanārambhasamaye paṭhamaṃ nāsikāvātassa anto ākaḍḍhitvā pacchā bahi vissajjanato pavattikkamena ‘‘ādimhi sāso assāso’’ti antopavisanavāto vutto.
However, in the Suttanta Commentary, at the time of commencing meditation practice, the nasal air is first drawn in and then released outwards, thus in the order of occurrence, the air moving inwards is called "the initial breath is an in-breath."
Tuy nhiên, trong chú giải Suttanta, vào thời điểm bắt đầu tu tập, hơi thở mũi trước tiên được hít vào bên trong rồi sau đó mới thở ra bên ngoài, nên hơi thở đi vào bên trong được nói là “hơi thở vào lúc ban đầu là hơi thở vào” theo thứ tự diễn tiến.
Suttantanayoyeva cettha ‘‘assāsādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchato ajjhattaṃ vikkhepagatena cittena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca, passāsādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchato bahiddhā vikkhepagatena cittena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā cā’’ti (paṭi. ma. 1.157) imāya pāḷiyā sameti.
Indeed, this aligns with the Suttanta method: "When the body and mind are agitated, disturbed, and aroused by a mind distracted internally while following the beginning, middle, and end of an in-breath with mindfulness, and likewise for an out-breath by a mind distracted externally"
Và cách giải thích của Suttanta ở đây phù hợp với đoạn kinh này: “Khi tâm bị tán loạn bên trong theo dõi hơi thở vào từ đầu, giữa đến cuối bằng chánh niệm, thân và tâm đều trở nên căng thẳng, rung động và chao động; khi tâm bị tán loạn bên ngoài theo dõi hơi thở ra từ đầu, giữa đến cuối bằng chánh niệm, thân và tâm đều trở nên căng thẳng, rung động và chao động” (Paṭisambhidāmagga 1.157).
‘‘Bhāvanārambhe pavattikkamasseva icchitattā sundarataro’’ti vadanti.
They say, "Because the order of occurrence at the commencement of meditation is desired, it is more excellent."
Họ nói rằng “vì trong việc bắt đầu tu tập, thứ tự diễn tiến được mong muốn, nên cách giải thích này là tốt hơn”.
Tāluṃ āhacca nibbāyatīti tāluṃ āhacca nirujjhati.
Striking the palate, it ceases means striking the palate, it stops.
Chạm vào vòm miệng rồi ngừng nghĩa là chạm vào vòm miệng rồi diệt đi.
Tena kira sampatijāto bāladārako khipitaṃ karoti.
It is said that a newborn baby makes a gasping sound by this.
Người ta nói rằng đứa bé sơ sinh vừa chào đời làm động tác này.
Evaṃ tāvātiādi yathāvuttassa atthassa nigamanaṃ.
Thus indeed and so on is the conclusion of the meaning stated.
Như vậy v.v. là sự kết luận của ý nghĩa đã nói.
Keci ‘‘evaṃ tāvāti anena pavattikkamena assāso bahinikkhamanavātoti gahetabbanti adhippāyo’’ti vadanti.
Some say, "'Thus indeed' means that the in-breath should be understood as the outward-moving breath according to this order of occurrence."
Một số người nói rằng “ý nghĩa là với ‘như vậy’ này, hơi thở vào được hiểu là hơi thở ra ngoài theo thứ tự diễn tiến”.
Addhānavasenāti kāladdhānavasena.
By way of period means by way of time.
Theo thời gian nghĩa là theo khoảng thời gian.
Ayañhi addhāna-saddo kālassa desassa ca vācakoti.
For this word 'addhāna' denotes both time and place.
Từ “addhāna” này là từ chỉ thời gian và không gian.
Tattha desaddhānaṃ udāharaṇabhāvena dassetvā kāladdhānassa vasena assāsapassāsānaṃ dīgharassataṃ vibhāvetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ.
There, having shown the example of spatial duration, the passage beginning with "just as" was stated to explain the long or short nature of in-breaths and out-breaths based on temporal duration.
Ở đó, sau khi chỉ ra khoảng cách không gian như một ví dụ, để làm rõ sự dài ngắn của hơi thở vào và hơi thở ra theo khoảng thời gian, câu “như là” v.v. đã được nói.
Tattha okāsaddhānanti okāsabhūtaṃ addhānaṃ.
There, "spatial duration" refers to duration that is space.
Ở đó, okāsaddhāna (khoảng cách không gian) là khoảng cách tồn tại như không gian.
Pharitvāti byāpetvā.
"Having pervaded" means having spread out.
Pharitvā nghĩa là sau khi lan rộng.
Cuṇṇavicuṇṇāpi anekakalāpabhāvena, dīghamaddhānanti dīghaṃ padesaṃ.
"Even shattered into fragments" means in the manner of many units; "long duration" means a long region.
Cuṇṇavicuṇṇāpi (ngay cả khi bị nghiền nát thành nhiều mảnh) là theo cách của nhiều nhóm; dīghamaddhāna (khoảng cách dài) là vùng dài.
Tasmāti saṇikaṃ pavattiyā dīghasantānatāya dīghāti vuccanti.
"Therefore": due to their slow movement and long continuum, they are called long.
Tasmā (Do đó) là chúng được gọi là dài do sự vận hành chậm chạp và sự liên tục dài.
Ettha ca hatthiādisarīre sunakhādisarīre ca assāsapassāsānaṃ desaddhānavisiṭṭhena kāladdhānavaseneva dīgharassatā vuttāti veditabbā ‘‘saṇikaṃ pūretvā saṇikameva nikkhamanti, sīghaṃ pūretvā sīghameva nikkhamantī’’ti vacanato.
Here, it should be understood that the long and short nature of in-breaths and out-breaths in the bodies of elephants and others, and dogs and others, is stated based on temporal duration, distinguished from spatial duration, by the saying: "They fill slowly and leave slowly; they fill quickly and leave quickly."
Và ở đây, sự dài ngắn của hơi thở vào và hơi thở ra trong thân voi v.v. và trong thân chó v.v. được biết là đã được nói theo khoảng thời gian, đặc biệt là khoảng cách không gian, theo câu “chúng lấp đầy chậm rãi và thoát ra cũng chậm rãi; chúng lấp đầy nhanh chóng và thoát ra cũng nhanh chóng.”
Manussesūti samānappamāṇesupi manussasarīresu.
"Among human beings" means even in human bodies of similar size.
Manussesū (Trong loài người) là ngay cả trong những thân người có cùng kích thước.
Dīghaṃ assasantīti dīghaṃ assāsappabandhaṃ pavattentīti attho.
"They breathe in long" means they maintain a long continuum of in-breaths.
Dīghaṃ assasantī (hít vào dài) có nghĩa là họ làm cho chuỗi hơi thở vào dài vận hành.
Passasantīti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to "breathe out."
Trong trường hợp passasantī (thở ra), cũng theo cách tương tự.
Sunakhasasādayo viya rassaṃ assasanti passasanti cāti yojanā.
The connection is: they breathe in short and breathe out short, like dogs and rabbits.
Sự kết nối là: họ hít vào và thở ra ngắn như chó, thỏ v.v.
Idaṃ pana dīghaṃ rassañca assasanaṃ passasanañca tesaṃ sattānaṃ sarīrassa sabhāvoti daṭṭhabbaṃ.
But it should be seen that this long and short in-breathing and out-breathing is the nature of those beings' bodies.
Tuy nhiên, sự hít vào và thở ra dài và ngắn này phải được xem là bản chất của thân các chúng sinh đó.
Tesanti tesaṃ sattānaṃ.
"Their" refers to those beings.
Tesaṃ (của chúng) là của các chúng sinh đó.
Teti assāsapassāsā.
"They" refers to in-breaths and out-breaths.
Te (Chúng) là hơi thở vào và hơi thở ra.
Ittaramaddhānanti appakaṃ kālaṃ.
"A short duration" refers to a brief time.
Ittaramaddhānaṃ (một khoảng thời gian ngắn) là một khoảng thời gian nhỏ.
Navahākārehīti bhāvanamanuyuñjantassa pubbenāparaṃ aladdhavisesassa kevalaṃ addhānavasena ādito vuttā tayo ākārā, te ca kho ekacco assāsaṃ suṭṭhu sallakkheti, ekacco passāsaṃ, ekacco tadubhayanti imesaṃ tiṇṇaṃ puggalānaṃ vasena.
"By nine aspects": for one who practices meditation, who has not attained any distinction successively, the three aspects mentioned initially pertain solely to duration; and they are in terms of three individuals: one observes the in-breath well, another the out-breath, and another both.
Navahākārehī (bằng chín cách) là ba cách được nói ban đầu chỉ theo khoảng thời gian, không đạt được sự đặc biệt nào từ trước đến sau đối với người hành thiền, và đó là theo ba loại người: một người chú ý kỹ hơi thở vào, một người chú ý hơi thở ra, và một người chú ý cả hai.
Keci pana ‘‘assasatipi passasatipīti ekajjhaṃ vacanaṃ bhāvanāya nirantaraṃ pavattidassanattha’’nti vadanti.
Some, however, say, "The phrase 'breathes in and breathes out' together signifies continuous practice in meditation."
Tuy nhiên, một số người nói rằng “câu ‘hít vào và thở ra’ là một câu ghép để chỉ sự vận hành liên tục của thiền định.”
Chandavasena pubbe viya tayo, tathā pāmojjavasenāti imehi navahi ākārehi.
By these nine aspects: the three as before due to zeal (chanda), and likewise due to joy (pāmojja).
Bằng chín cách này: ba cách như trước theo ý muốn, và ba cách theo sự hoan hỷ.
Kāmañcettha ekassa puggalassa tayo eva ākārā labbhanti, tantivasena pana sabbesaṃ pāḷiāruḷhattā tesaṃ vasena parikammassa kātabbattā ca ‘‘tatrāyaṃ bhikkhu navahākārehī’’ti vuttaṃ.
Although only three aspects are obtainable for one individual, "that monk, by nine aspects" was stated because all are included in the Pali text and because the preliminary work must be done according to them.
Mặc dù ở đây chỉ có ba cách được tìm thấy cho một người, nhưng vì tất cả đều được đưa vào trong Paḷi theo truyền thống, và vì sự chuẩn bị phải được thực hiện theo chúng, nên đã nói “tatrāyaṃ bhikkhu navahākārehī” (ở đây, tỳ khưu này bằng chín cách).
Evaṃ pajānatoti evaṃ yathāvuttehi ākārehi assāsapassāse pajānato, tattha manasikāraṃ pavattentassa.
"To one who thus understands" means to one who understands in-breaths and out-breaths in the aforementioned ways, to one who directs his attention there.
Evaṃ pajānato (người hiểu biết như vậy) là người hiểu biết hơi thở vào và hơi thở ra bằng các cách đã nói như vậy, người vận hành sự tác ý ở đó.
Ekenākārenāti dīghaṃassāsādīsu catūsu ākāresu ekena ākārena, navasu tīsu vā ekena.
"By one aspect": by one aspect among the four aspects such as "breathing in long," or by one among the nine or three.
Ekenākārenā (bằng một cách) là bằng một trong bốn cách như hít vào dài, hoặc bằng một trong chín hay ba cách.
Tathā hi vakkhati –
Indeed, it will be said:
Thật vậy, sẽ nói:
Idāni pāḷivaseneva te nava ākāre bhāvanāvidhiñca dassetuṃ ‘‘yathāhā’’tiādi āraddhaṃ.
Now, to show those nine aspects and the method of meditation according to the Pali text, the passage beginning with "as he said" was commenced.
Bây giờ, để chỉ ra chín cách đó và phương pháp tu tập theo Paḷi, câu “yathāhā” v.v. đã được bắt đầu.
Tattha ‘‘kathaṃ pajānātī’’ti pajānanavidhiṃ kathetukamyatāya pucchati.
There, he asks "how does one understand?" wishing to explain the method of understanding.
Ở đó, “kathaṃ pajānātī” (làm thế nào để hiểu biết?) hỏi với ý muốn nói về phương pháp hiểu biết.
Dīghaṃ assāsanti vuttalakkhaṇaṃ dīghaṃ assāsaṃ.
"Long in-breath" means a long in-breath of the described characteristic.
Dīghaṃ assāsaṃ (hơi thở vào dài) là hơi thở vào dài với đặc tính đã nói.
Addhānasaṅkhāteti addhānanti saṅkhaṃ gate dīghe kāle, dīghaṃ khaṇanti attho.
"Counted as duration" means in a long time regarded as duration, meaning a long moment.
Addhānasaṅkhāte (trong thời gian được gọi là khoảng cách) là trong thời gian dài được gọi là khoảng cách, có nghĩa là một khoảnh khắc dài.
Koṭṭhāsapariyāyo vā saṅkhāta-saddo ‘‘theyyasaṅkhāta’’ntiādīsu viya, tasmā addhānasaṅkhāteti addhānakoṭṭhāse desabhāgeti attho.
Or the word saṅkhāta is a synonym for koṭṭhāsa (portion), as in "theft-like" and so on; therefore, "counted as duration" means a portion of duration, a part of space.
Hoặc từ saṅkhāta là một từ đồng nghĩa với koṭṭhāsa (phần), như trong “theyyasaṅkhāta” (được gọi là trộm cắp) v.v., do đó addhānasaṅkhāte có nghĩa là trong các phần của khoảng cách, chia theo vùng.
Chando uppajjatīti bhāvanāya pubbenāparaṃ visesaṃ āvahantiyā laddhassādattā tattha sātisayo kattukāmatālakkhaṇo kusalacchando uppajjati.
"Zeal arises": because a successively distinguishing meditation brings satisfaction, a wholesome zeal characterized by intense desire to act arises there.
Chando uppajjatī (ý muốn phát sinh) là ý muốn thiện lành, đặc trưng bởi sự khao khát đặc biệt muốn làm, phát sinh ở đó, vì đã đạt được sự hài lòng trong thiền định mang lại sự đặc biệt từ trước đến sau.
Chandavasenāti tathāpavattachandassa vasena visesabhāvanamanuyuñjantassa kammaṭṭhānaṃ vuḍḍhiṃ phātiṃ gamentassa.
"By way of zeal": by means of such arisen zeal, as one applies oneself to a special meditation, his meditation subject goes to growth and prosperity.
Chandavasenā (theo ý muốn) là theo ý muốn vận hành như vậy, đối với người hành thiền đặc biệt, làm cho đề mục thiền tăng trưởng và phát triển.
Tato sukhumataranti yathāvuttachandappavattiyā purimakato sukhumataraṃ.
"Subtler than that" means subtler than the previous one, due to the aforementioned arising of zeal.
Tato sukhumataraṃ (vi tế hơn từ đó) là vi tế hơn so với cái trước đó do sự vận hành của ý muốn đã nói.
Bhāvanābalena hi paṭippassaddhadarathapariḷāhatāya kāyassa assāsapassāsā sukhumatarā hutvā pavattanti.
Indeed, by the power of meditation, in-breaths and out-breaths become subtler and continue, due to the subsiding of agitation and feverishness of the body.
Thật vậy, nhờ sức mạnh của thiền định, hơi thở vào và hơi thở ra trở nên vi tế hơn và vận hành do sự lắng dịu của sự lo lắng và phiền não trong thân.
Pāmojjaṃ uppajjatīti assāsapassāsānaṃ sukhumatarabhāvena ārammaṇassa santataratāya kammaṭṭhānassa ca vīthippaṭipannatāya bhāvanācittasahagato pamodo khuddikādibhedā taruṇapīti uppajjati.
"Joy arises": due to the increasing subtlety of in-breaths and out-breaths, the object becomes calmer, and the meditation subject is on the right path; thus, joy (pamoda) accompanied by the meditation consciousness, such as minor or initial joy (taruṇapīti), arises.
Pāmojjaṃ uppajjatī (sự hoan hỷ phát sinh) là do hơi thở vào và hơi thở ra trở nên vi tế hơn, đối tượng trở nên tĩnh lặng hơn, và đề mục thiền đã đi đúng hướng, nên sự hoan hỷ kèm theo tâm thiền, tức là hỷ non, với các loại như khuddikā (nhỏ), v.v., phát sinh.
Cittaṃ vivattatīti anukkamena assāsapassāsānaṃ ativiya sukhumatarabhāvappattiyā anupaṭṭhahane vicetabbākārappattehi tehi cittaṃ vinivattatīti keci.
"The mind turns away": some say that as in-breaths and out-breaths attain extreme subtlety and become unperceivable, deserving to be contemplated, the mind turns away from them.
Cittaṃ vivattatī (tâm xoay chuyển) là do hơi thở vào và hơi thở ra dần dần đạt đến trạng thái cực kỳ vi tế, không còn hiện hữu rõ ràng, trở nên khó nhận biết, nên tâm xoay chuyển khỏi chúng – một số người nói như vậy.
Bhāvanābalena pana sukhumatarabhāvappattesu assāsapassāsesu tattha paṭibhāganimitte uppanne pakatiassāsapassāsato cittaṃ nivattati.
However, when a counterpart sign (paṭibhāganimitta) arises in the in-breaths and out-breaths that have attained a subtler state through the power of meditation, the mind turns away from the ordinary in-breaths and out-breaths.
Tuy nhiên, nhờ sức mạnh của thiền định, khi hơi thở vào và hơi thở ra đạt đến trạng thái vi tế hơn và tướng đối xứng (paṭibhāganimitta) phát sinh ở đó, tâm xoay chuyển khỏi hơi thở vào và hơi thở ra thông thường.
Upekkhā saṇṭhātīti tasmiṃ paṭibhāganimitte upacārappanābhede samādhimhi uppanne puna jhānanibbattanatthaṃ byāpārābhāvato ajjhupekkhanaṃ hoti, sā panāyaṃ upekkhā tatramajjhattupekkhāti veditabbā.
"Equanimity stands firm": when that concentration (samādhi) of the access and absorption type arises in the counterpart sign, there is no further effort to produce jhāna, so there is observing with indifference. This equanimity is to be understood as equanimity regarding formations (tatramajjhattatā upekkhā).
Upekkhā saṇṭhātī (xả an trú) là khi định đạt đến trạng thái cận định và an định, tướng đối xứng phát sinh, không còn hoạt động để tạo ra thiền nữa, nên có sự thờ ơ; và xả này phải được biết là xả tâm sở (tatramajjhattatā upekkhā).
Imehi navahi ākārehīti imehi yathāvuttehi navahi pakārehi pavattā.
"By these nine aspects" means that which proceeds by these nine ways as stated.
Imehi navahi ākārehī (bằng chín cách này) là sự vận hành bằng chín cách đã nói như vậy.
Dīghaṃ assāsapassāsā kāyoti dīghākārā assāsapassāsā cuṇṇavicuṇṇāpi samūhaṭṭhena kāyo.
"The body of long in-breaths and out-breaths" means long in-breaths and out-breaths, even when shattered into fragments, are a body in the sense of a collection.
Dīghaṃ assāsapassāsā kāyo (thân hơi thở vào và hơi thở ra dài) là hơi thở vào và hơi thở ra có đặc tính dài, ngay cả khi bị nghiền nát thành nhiều mảnh, là một thân theo nghĩa tập hợp.
Assāsapassāse nissāya uppannanimittampi ettha assāsapassāsasāmaññavasena vuttaṃ.
Here, the sign that arises based on in-breaths and out-breaths is also spoken of in the general sense of in-breaths and out-breaths.
Tướng phát sinh dựa vào hơi thở vào và hơi thở ra cũng được nói ở đây theo nghĩa chung của hơi thở vào và hơi thở ra.
Upaṭṭhānaṃ satīti taṃ ārammaṇaṃ upagantvā tiṭṭhatīti sati upaṭṭhānaṃ nāma.
"Mindfulness is a foundation": mindfulness (sati) is called a foundation (upaṭṭhāna) because it approaches and stands by that object.
Upaṭṭhānaṃ satī (niệm là sự hiện hữu) là niệm được gọi là upaṭṭhāna vì nó đến và an trú trên đối tượng đó.
Anupassanā ñāṇanti samathavasena nimittassa anupassanā vipassanāvasena assāsapassāse tannissayañca kāyaṃ ‘‘rūpa’’nti, cittaṃ taṃsampayuttadhamme ca ‘‘arūpa’’nti vavatthapetvā nāmarūpassa anupassanā ca ñāṇaṃ tattha yathābhūtāvabodho.
"Insight is knowledge": the contemplation of the sign in the sense of tranquility (samatha), and the contemplation of in-breaths and out-breaths as "form" (rūpa), and the mind and associated mental states as "non-form" (arūpa) by way of insight (vipassanā), by distinguishing nama-rupa; and knowledge (ñāṇa) there is direct comprehension as it really is.
Anupassanā ñāṇaṃ (tuệ là sự quán xét) là sự quán xét tướng theo nghĩa samatha, và sự quán xét danh sắc (nāmarūpa) theo nghĩa vipassanā, bằng cách phân định hơi thở vào và hơi thở ra và thân dựa vào chúng là “sắc” (rūpa), và tâm cùng các pháp đồng hành với nó là “vô sắc” (arūpa); và tuệ là sự hiểu biết đúng như thật ở đó.
Kāyo upaṭṭhānanti so kāyo ārammaṇakaraṇavasena upagantvā sati ettha tiṭṭhatīti upaṭṭhānaṃ nāma.
"The body is a foundation": that body, serving as an object, is called a foundation because mindfulness stands upon it.
Kāyo upaṭṭhānaṃ (thân là sự hiện hữu) là thân đó được gọi là upaṭṭhāna vì niệm an trú ở đó bằng cách làm cho nó trở thành đối tượng.
Ettha ca ‘‘kāyo upaṭṭhāna’’nti iminā itarakāyassapi saṅgahoti tathā vuttaṃ sammasanacārassapi idha icchitattā.
Here, by "the body is a foundation," the aggregation of the other body is also meant, and so it is stated because the discerning contemplation (sammasanacāra) is also desired here.
Và ở đây, bằng câu “kāyo upaṭṭhānaṃ”, thân khác cũng được bao gồm, và điều đó được nói vì sự quán xét (sammasanacārassa) cũng được mong muốn ở đây.
No satīti so kāyo sati nāma na hoti.
"Not mindfulness": that body is not mindfulness.
No satī (không phải là niệm) là thân đó không phải là niệm.
Sati upaṭṭhānañceva sati ca saraṇaṭṭhena upaṭṭhānaṭṭhena ca.
Mindfulness is both a foundation and mindfulness in the sense of remembering and standing by.
Niệm là upaṭṭhāna và cũng là sati, theo nghĩa ghi nhớ và theo nghĩa hiện hữu.
Tāya satiyāti yathāvuttāya satiyā.
"By that mindfulness" means by the mindfulness as stated.
Tāya satiyā (bằng niệm đó) là bằng niệm đã nói như vậy.
Tena ñāṇenāti yathāvutteneva ñāṇena.
"By that knowledge" means by the knowledge as stated.
Tena ñāṇenā (bằng tuệ đó) là bằng tuệ đã nói như vậy.
Taṃ kāyanti taṃ assāsapassāsakāyañceva tannissayarūpakāyañca.
"That body" means that body of in-breaths and out-breaths and also the physical body supporting them.
Taṃ kāyaṃ (thân đó) là thân hơi thở vào và hơi thở ra đó và thân sắc dựa vào nó.
Anupassatīti jhānasampayuttañāṇena ceva vipassanāñāṇena ca anu anu passati.
"He contemplates" means he contemplates repeatedly (anu anu) with the knowledge associated with jhāna and with insight knowledge.
Anupassatī (quán xét) là quán xét từng chút một bằng tuệ kèm theo thiền và bằng tuệ vipassanā.
Tena vuccati kāye kāyānupassanā satipaṭṭhānabhāvanāti tena anupassanena yathāvutte kāye ayaṃ kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanāti vuccati.
"Therefore, it is called the development of mindfulness based on the contemplation of the body in the body": therefore, by that contemplation, this is called the development of mindfulness based on the contemplation of the body in the body as stated.
Tena vuccati kāye kāyānupassanā satipaṭṭhānabhāvanā (do đó, nó được gọi là sự tu tập niệm xứ quán thân trên thân) là do sự quán xét đó, trên thân đã nói như vậy, đây được gọi là sự tu tập niệm xứ quán thân.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yā ayaṃ yathāvutte assāsapassāsakāye tassa nissayabhūte karajakāye ca kāyasseva anupassanā anudakabhūtāya marīciyā udakānupassanā viya na aniccādisabhāve kāye niccādibhāvānupassanā, atha kho yathārahaṃ aniccadukkhānattā subhabhāvasseva anupassanā.
This is said: The contemplation of the body itself, which is the aforementioned body of breathing in and breathing out, and the physical body that is its support, is not, like the contemplation of water in a mirage that has no water, the contemplation of permanence etc. in a body whose nature is impermanence etc., but rather the contemplation of its nature as impermanent, suffering, non-self, and unattractive, as appropriate.
Điều này có nghĩa là: Sự quán sát thân hơi thở vào ra như đã nói, và thân vật chất là nơi nương tựa của nó, chỉ là sự quán sát thân. Đó không phải là sự quán sát tính thường hằng và những thứ tương tự trên một thân có bản chất vô thường và những thứ tương tự, giống như sự quán sát nước trên ảo ảnh không phải là nước. Mà đúng hơn, đó là sự quán sát tính vô thường, khổ, vô ngã và bất tịnh một cách thích đáng.
Atha vā kāye ‘‘ahanti vā, mamanti vā, itthīti vā, puriso’’ti vā gahetabbassa kassaci abhāvato tādisaṃ ananupassitvā kāyamattasseva anupassanā kāyānupassanā, tāya kāyānupassanāya sampayuttā satiyeva upaṭṭhānaṃ satipaṭṭhānaṃ, tassa bhāvanā vaḍḍhanā kāyānupassanā satipaṭṭhānabhāvanāti.
Or, since there is no one in the body to be taken as "I" or "mine," or "woman" or "man," the contemplation of the body itself, without such a view, is kāyānupassanā (contemplation of the body). The mindfulness associated with that contemplation of the body is upaṭṭhāna (establishment) and satipaṭṭhāna (establishment of mindfulness). The development and increase of that is called kāyānupassanā satipaṭṭhāna bhāvanā (development of the establishment of mindfulness on the body).
Hoặc là, vì không có bất cứ điều gì có thể được nắm giữ trong thân như "ta", "của ta", "phụ nữ" hay "đàn ông", nên sự quán sát chỉ riêng thân, không quán sát những điều như vậy, là quán thân (kāyānupassanā). Chánh niệm (sati) đi kèm với sự quán thân đó chính là sự an trú (upaṭṭhāna), là niệm xứ (satipaṭṭhāna). Sự tu tập (bhāvanā), sự phát triển của nó, là tu tập niệm xứ quán thân (kāyānupassanā satipaṭṭhānabhāvanā).
Eseva nayoti ‘‘navahi ākārehī’’tiādinā vuttavidhiṃ rassa-pade atidissati.
Eseva nayo (This is the method) indicates the method mentioned with "by nine modes" etc. in the short (breathing) phrase.
Cách thức này cũng vậy được áp dụng cho từ "ngắn" (rassa), theo phương pháp đã được nói đến bằng "với chín khía cạnh" và những thứ tương tự.
Etthāti etasmiṃ yathādassite ‘‘kathaṃ dīghaṃ assasanto’’tiādinā āgate pāḷinaye.
Etthā (Here) refers to this method in the Pāḷi, as shown, which begins with "how, breathing in a long breath."
Ở đây là trong cách thức của kinh điển (pāḷi) được trình bày như "thở vào dài như thế nào" và những thứ tương tự, như đã được chỉ ra.
Idhāti imasmiṃ rassapadavasena āgate pāḷinaye.
Idhā (Here) refers to this method in the Pāḷi that occurs in terms of the short phrase.
Ở đây là trong cách thức của kinh điển được trình bày theo từ "ngắn".
Ayanti yogāvacaro.
Ayaṃ (This) refers to the meditator.
Đây là hành giả.
Addhānavasenāti dīghakālavasena.
Addhānavasena (In terms of duration) means in terms of a long period.
Theo thời gian dài là theo thời gian lâu dài.
Ittaravasenāti parittakālavasena.
Ittaravasena (In terms of brevity) means in terms of a short period.
Theo thời gian ngắn là theo thời gian ngắn ngủi.
Imehi ākārehīti imehi navahi ākārehi.
Imehi ākārehi (By these modes) means by these nine modes.
Với những khía cạnh này là với chín khía cạnh này.
Sabbakāyappaṭisaṃvedīti sabbassa kāyassa paṭi paṭi paccekaṃ sammadeva vedanasīlo jānanasīlo, tassa vā paṭi paṭi sammadeva vedo etassa atthi, taṃ vā paṭi paṭi sammadeva vedamānoti attho.
Sabbakāyappaṭisaṃvedī (Experiencing the entire body) means one who feels and knows each and every part of the entire body thoroughly, or one who has this thorough feeling for each part, or one who feels each part thoroughly.
Cảm nhận toàn thân (sabbakāyappaṭisaṃvedī) có nghĩa là người có thói quen cảm nhận, biết rõ từng phần của toàn thân; hoặc người có sự cảm nhận rõ ràng từng phần của nó; hoặc người cảm nhận rõ ràng từng phần của nó.
Tattha tattha sabba-ggahaṇena assāsādikāyassa anavasesapariyādāne siddhepi anekakalāpasamudāyabhāvato tassa sabbesampi bhāgānaṃ saṃvedanadassanatthaṃ paṭi-saddaggahaṇaṃ, tattha sakkaccakāribhāvadassanatthaṃ saṃ-saddaggahaṇanti imamatthaṃ dassento ‘‘sakalassā’’tiādimāha.
Although the complete comprehension of the body of breathing in and so on is established by the word sabba (all) in each instance, the word paṭi (each) is used to show the feeling of all its parts, as it is a collection of many components, and the word saṃ (thoroughly) is used to show diligence in that; to clarify this meaning, he states sakalassā (of the whole body) and so on.
Ở đó, mặc dù việc nắm bắt toàn bộ hơi thở vào ra đã được thiết lập bằng cách dùng từ "toàn bộ" (sabba) ở mỗi chỗ, nhưng việc dùng từ paṭi là để chỉ ra sự cảm nhận tất cả các phần của nó, vì nó là một tập hợp của nhiều nhóm. Và việc dùng từ saṃ là để chỉ ra sự tinh tấn thực hành ở đó. Để chỉ ra ý nghĩa này, Ngài nói "của toàn bộ" và những thứ tương tự.
Tattha yathā samānesupi assāsapassāsesu yogino paṭipattividhāne paccekaṃ sakkaccaṃyeva paṭipajjitabbanti dassetuṃ visuṃ desanā katā, evaṃ tamevatthaṃ dīpetuṃ satipi atthassa samānatāya ‘‘sakalassā’’tiādinā padadvayassa visuṃ visuṃ atthavaṇṇanā katāti veditabbā.
It should be understood that, just as the teaching is made separately to show that the meditator should practice each aspect diligently in the mode of practice, even when the inhalations and exhalations are similar, so too, to clarify this very meaning, the two terms are expounded separately with "of the whole body" and so on, despite their similarity in meaning.
Ở đó, cũng như khi hơi thở vào ra là như nhau, một bài giảng riêng biệt được đưa ra để chỉ ra rằng hành giả phải thực hành một cách siêng năng riêng biệt trong phương pháp thực hành. Tương tự như vậy, để làm rõ cùng một ý nghĩa, mặc dù ý nghĩa là như nhau, nhưng việc giải thích ý nghĩa của hai từ "của toàn bộ" và những thứ tương tự đã được thực hiện riêng biệt.
Pākaṭaṃ karontoti vibhūtaṃ karonto, sabbaso vibhāventoti attho.
Pākaṭaṃ karonto (Making manifest) means making it clear, making it completely evident.
Làm cho rõ ràng là làm cho hiển lộ, có nghĩa là làm cho hoàn toàn rõ ràng.
Pākaṭīkaraṇaṃ vibhāvanaṃ tattha asammuyhanañāṇeneva nesaṃ pavattanena hotīti dassento ‘‘evaṃ viditaṃ karonto’’tiādimāha.
To show that making it manifest or evident occurs through their operation by the knowledge that is free from confusion, he states evaṃ viditaṃ karonto (thus making it known) and so on.
Để chỉ ra rằng việc làm cho rõ ràng, làm cho hiển lộ, xảy ra do sự vận hành của chúng chỉ bằng tuệ không lầm lẫn ở đó, Ngài nói "làm cho biết như vậy" và những thứ tương tự.
Tattha tasmāti yasmā ñāṇasampayuttacitteneva assāsapassāse pavatteti, na vippayuttacittena, tasmā evaṃbhūto sabbakāyappaṭisaṃvedī assasissāmi passasissāmīti sikkhatīti vuccati buddhādīhīti yojanā.
In this, tasmā (therefore) means: inasmuch as one operates the inhalations and exhalations with a mind accompanied by knowledge, not with a dissociated mind, therefore, one who is thus experiencing the entire body trains, "I shall breathe in, I shall breathe out," as said by the Buddhas and others.
Ở đó, do đó (tasmā) có nghĩa là: vì hành giả vận hành hơi thở vào ra chỉ với tâm đi kèm với tuệ, chứ không phải với tâm không đi kèm với tuệ, do đó một người như vậy, cảm nhận toàn thân, được các đức Phật và những vị khác nói là học "tôi sẽ thở vào, tôi sẽ thở ra".
Cuṇṇavicuṇṇavisaṭeti anekakalāpatāya cuṇṇavicuṇṇabhāvena visaṭe.
Cuṇṇavicuṇṇavisaṭe (Dispersed into fine particles) means dispersed in the state of fine particles due to being composed of many components.
Tan rã thành từng mảnh là tan rã thành từng mảnh vì có nhiều nhóm.
Ādi pākaṭo hoti satiyā ñāṇassa ca vasena katapubbābhisaṅkhārassa pavattattā.
Ādi pākaṭo hoti (The beginning is evident) due to the operation of the previously accumulated volitional formations in terms of mindfulness and knowledge.
Sự khởi đầu rõ ràng là do sự vận hành của sự chuẩn bị (pubbābhisaṅkhāra) đã được thực hiện trước đó, nhờ vào chánh niệm và tuệ.
Tādisena bhavitabbanti catutthapuggalasadisena bhavitabbaṃ, pageva satiṃ ñāṇañca paccupaṭṭhapetvā tīsupi ṭhānesu ñāṇasampayuttameva cittaṃ pavattetabbanti adhippāyo.
Tādisena bhavitabbaṃ (One should be such) means one should be like the fourth person; the intention is that one should first establish mindfulness and knowledge and operate the mind accompanied by knowledge in all three instances.
Phải là người như vậy có nghĩa là phải là người giống như người thứ tư, ý nói rằng phải đặt chánh niệm và tuệ lên hàng đầu và vận hành tâm đi kèm với tuệ ở cả ba vị trí.
Evanti vuttappakārena sabbakāyappaṭisaṃvedanavaseneva.
Evaṃ (Thus) means in the manner described, by experiencing the entire body.
Như vậy là chỉ theo cách cảm nhận toàn thân đã nói.
Ghaṭatīti ussahati.
Ghaṭatī (Strives) means exerts effort.
Nỗ lực là cố gắng.
Vāyamatīti vāyāmaṃ karoti, manasikāraṃ pavattetīti attho.
Vāyamatī (Makes effort) means performs effort, operates attention.
Thực hành tinh tấn là thực hành sự tinh tấn, có nghĩa là vận hành sự tác ý.
Tathābhūtassāti ānāpānassatiṃ bhāventassa.
Tathābhūtassā (Of one who is such) means of one who is developing ānāpānassati.
Của người như vậy là của người đang tu tập niệm hơi thở vào ra.
Saṃvaroti sati vīriyampi vā.
Saṃvaro (Restraint) means mindfulness, or also energy.
Sự chế ngự là chánh niệm, hoặc cũng có thể là tinh tấn.
Tāya satiyāti yā sā ānāpāne ārabbha pavattā sati, tāya.
Tāya satiyā (By that mindfulness) means by that mindfulness that arises concerning ānāpāna.
Với chánh niệm đó là với chánh niệm đã vận hành liên quan đến hơi thở vào ra đó.
Tena manasikārenāti yo so tattha satipubbaṅgamo bhāvanāmanasikāro, tena saddhinti adhippāyo.
Tena manasikārena (By that attention) means by that attention for development, which is preceded by mindfulness; this is the intention.
Với tác ý đó là với tác ý tu tập mà chánh niệm đi trước ở đó, ý nói là với niềm tin.
Āsevatīti ‘‘tisso sikkhāyo’’ti vutte adhikusaladhamme āsevati.
Āsevatī (Practices) means practices the higher wholesome states when the "three trainings" are mentioned.
Thực hành là thực hành các pháp thiện cao hơn khi nói "ba học".
Tadāsevanañhettha sikkhananti adhippetaṃ.
Here, this practice is intended as training.
Ở đây, việc thực hành đó được hiểu là sự học tập.
Purimanayeti purimasmiṃ bhāvanānaye, paṭhamavatthudvayeti adhippāyo.
Purimanaye (In the former method) means in the former method of development, that is, in the first two instances.
Trong phương pháp trước là trong phương pháp tu tập trước, ý nói là hai trường hợp đầu tiên.
Tatthāpi kāmaṃ ñāṇuppādanaṃ labbhateva assāsapassāsānaṃ yāthāvato dīgharassabhāvāvabodhasabbhāvato, tathāpi taṃ na dukkaraṃ yathāpavattānaṃ tesaṃ gahaṇamattabhāvatoti tattha vattamānakālappayogo kato.
Even there, the arising of knowledge is certainly attainable, due to the actual understanding of the long and short nature of the inhalations and exhalations; nevertheless, it is not difficult, as it is merely the grasping of their actual occurrence, and therefore the present tense is used there.
Ở đó, mặc dù sự phát sinh tuệ thực sự có thể đạt được do sự hiểu biết về bản chất dài ngắn thực sự của hơi thở vào ra, nhưng điều đó không khó như việc nắm bắt chúng theo cách chúng vận hành. Do đó, ở đó đã sử dụng thì hiện tại.
Idaṃ pana dukkaraṃ purisassa khuradhārāyaṃ gamanasadisaṃ, tasmā sātisayenettha pubbābhisaṅkhārena bhavitabbanti dīpetuṃ anāgatakālappayogo katoti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘tattha yasmā’’tiādi vuttaṃ.
However, this is difficult, like a man walking on a razor's edge; therefore, to show that there must be exceptional prior volition here, the future tense is used; to show this meaning, tattha yasmā (because there) and so on, is stated.
Nhưng điều này là khó, giống như việc một người đi trên lưỡi dao cạo. Do đó, để chỉ ra rằng ở đây phải có sự chuẩn bị đặc biệt, thì tương lai đã được sử dụng. Để chỉ ra ý nghĩa này, Ngài đã nói "ở đó, vì" và những thứ tương tự.
Tattha ñāṇuppādanādīsūti ādi-saddena kāyasaṅkhārapassambhanapītipaṭisaṃvedanādiṃ saṅgaṇhāti.
In this, ñāṇuppādanādīsū (in the arising of knowledge, etc.); the word ādi (etc.) includes the tranquilizing of the bodily formation, experiencing rapture, and so on.
Ở đó, trong việc phát sinh tuệ và những thứ tương tự thì từ và những thứ tương tự bao gồm việc làm lắng dịu thân hành, cảm nhận hỷ, v.v.
Keci panettha ‘‘saṃvarasamādānānaṃ saṅgaho’’ti vadanti.
Some here say, "It includes restraint and undertaking."
Một số người ở đây nói rằng "đó là sự bao gồm sự chế ngự và sự thọ trì".
Kāyasaṅkhāranti assāsapassāsaṃ.
Kāyasaṅkhāraṃ (Bodily formation) means the inhalations and exhalations.
Thân hành là hơi thở vào ra.
So hi cittasamuṭṭhānopi samāno karajakāyapaṭibaddhavuttitāya tena saṅkharīyatīti kāyasaṅkhāroti vuccati.
Although they arise from the mind, they are called kāyasaṅkhāra because their existence is bound to the physical body, and they are formed by it.
Mặc dù nó phát sinh từ tâm, nhưng vì nó vận hành gắn liền với thân vật chất, nên nó được gọi là thân hành.
Yo pana ‘‘kāyasaṅkhāro vacīsaṅkhāro’’ti (ma. ni. 1.102) evamāgato kāyasaṅkhāro cetanālakkhaṇo satipi dvārantaruppattiyaṃ yebhuyyavuttiyā tabbahulavuttiyā ca kāyadvārena lakkhito, so idha nādhippeto.
However, the kāyasaṅkhāra characterized by volition, as it appears in "bodily formation, verbal formation" (M.I, 102), which is marked by the bodily door due to its prevalent and predominant operation, even when arising through other doors, is not intended here.
Tuy nhiên, thân hành được nói đến như "thân hành, khẩu hành" (Ma. Ni. 1.102), có đặc tính là ý chí (cetanā), mặc dù có sự phát sinh qua các cửa khác, nhưng chủ yếu và thường xuyên vận hành qua cửa thân, thì không được đề cập ở đây.
Passambhentotiādīsu pacchimaṃ pacchimaṃ padaṃ purimassa purimassa atthavacanaṃ.
In passambhento (tranquilizing) and so on, each successive word explains the meaning of the preceding word.
Trong việc làm lắng dịu và những thứ tương tự, từ sau giải thích ý nghĩa của từ trước.
Tasmā passambhanaṃ nāma vūpasamanaṃ, tañca tathāpayoge asati uppajjanārahassa oḷārikassa kāyasaṅkhārassa payogasampattiyā anuppādananti daṭṭhabbaṃ.
Therefore, tranquilizing (passambhana) means calming, and it should be understood as the non-arising of the coarse bodily formation, which would otherwise be liable to arise, due to the successful practice.
Do đó, làm lắng dịu (passambhana) có nghĩa là làm cho yên tĩnh. Và điều đó phải được hiểu là việc không cho thân hành thô tháo đáng lẽ sẽ phát sinh khi không có sự thực hành như vậy, được ngăn chặn không cho phát sinh nhờ sự thành tựu của sự thực hành.
Tatrāti ‘‘oḷārikaṃ kāyasaṅkhāraṃ passambhento’’ti ettha.
Tatrā (There) means in "tranquilizing the coarse bodily formation."
Ở đó là trong câu "làm lắng dịu thân hành thô tháo".
Apariggahitakāleti kammaṭṭhānassa anāraddhakāle, tato eva kāyacittānampi apariggahitakāle.
Apariggahitakāle (At the time when not comprehended) means at the time when the meditation subject has not been commenced, and thus, when the body and mind have not been comprehended.
Trong thời gian chưa được chế ngự là trong thời gian chưa bắt đầu đề mục thiền, và do đó, trong thời gian thân và tâm cũng chưa được chế ngự.
‘‘Nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyā’’ti hi iminā kāyapariggaho, ‘‘parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti iminā cittapariggaho vutto.
Indeed, "having folded his legs crosswise, set his body straight" states the comprehension of the body, and "establishing mindfulness at the front of the mouth" states the comprehension of the mind.
Thật vậy, "ngồi kiết già, giữ thân thẳng" là sự chế ngự thân, và "an trú chánh niệm trước mặt" là sự chế ngự tâm.
Tenevāha – ‘‘kāyopi cittampi pariggahitā hontī’’ti.
Therefore, he says: kāyopi cittampi pariggahitā hontī (the body and also the mind become comprehended).
Do đó, Ngài nói – "thân và tâm được chế ngự".
Kāyoti karajakāyo.
Kāyo (Body) refers to the physical body.
Thân là thân vật chất.
Sadarathāti sapariḷāhā.
Sadarathā (With agitation) means with feverishness.
Có sự khổ sở là có sự nóng bức.
Sā ca nesaṃ sadarathatā garubhāvena viya oḷārikatāya avinābhāvinīti āha ‘‘oḷārikā’’ti.
And their agitated state is inseparably associated with their coarseness, like being heavy, so he says oḷārikā (coarse).
Và sự khổ sở đó của chúng không thể tách rời khỏi tính thô tháo, giống như tính nặng nề. Do đó, Ngài nói "thô tháo".
Balavatarāti sabalā thūlā.
Balavatarā (Very strong) means powerful, thick.
Mạnh mẽ hơn là có sức mạnh, thô kệch.
Santā hontīti cittaṃ tāva bahiddhā vikkhepābhāvena ekaggaṃ hutvā kammaṭṭhānaṃ pariggahetvā pavattamānaṃ santaṃ hoti vūpasantaṃ, tato eva taṃsamuṭṭhānā rūpadhammā lahumudukammaññabhāvappattā, tadanuguṇatāya sesaṃ tisantatirūpanti evaṃ citte kāye ca vūpasante pavattamāne tannissitā assāsapassāsā santasabhāvā anukkamena sukhumasukhumatarasukhumatamā hutvā pavattanti.
They become tranquil: First, the mind, having become one-pointed due to the absence of external distractions, and proceeding after grasping the meditation subject, becomes tranquil, pacified. From that, the material phenomena arisen therefrom attain lightness, pliancy, and adaptability. In accordance with that, the remaining thirty-two kinds of matter—thus, when the mind and body are pacified and proceeding—the in-breaths and out-breaths dependent on them, being tranquil in nature, gradually proceed, becoming subtle, more subtle, and most subtle.
Trở nên an tịnh có nghĩa là tâm, khi đã trở nên định tĩnh do không có sự phân tán ra bên ngoài, nắm giữ đề mục thiền định và vận hành một cách an tịnh, lắng dịu. Từ đó, các pháp sắc do tâm ấy sinh khởi đạt được trạng thái khinh, nhu, nghiệp. Tương ứng với điều đó, phần còn lại của ba mươi hai loại sắc pháp cũng vậy. Khi tâm và thân đã lắng dịu như thế, hơi thở vào và hơi thở ra nương tựa vào đó cũng trở nên an tịnh, tuần tự trở nên vi tế, vi tế hơn, và vi tế nhất.
Tena vuttaṃ ‘‘yadā panassa kāyopī’’tiādi.
Therefore, it is said, "when his body too..." and so on.
Vì lẽ đó, đã nói rằng “Khi thân của vị ấy cũng…” và vân vân.
Passambhemīti paṭhamāvajjanā.
"I shall tranquilize" is the first advertence.
Tôi làm cho lắng dịu là sự tác ý đầu tiên.
Ābhujanaṃ ābhogo, sammā anu anu āharaṇaṃ samannāhāro, tasmiṃyeva atthe aparāparaṃ pavattaāvajjanā tasseva atthassa manasikaraṇaṃ citte ṭhapanaṃ manasikāro, vīmaṃsā paccavekkhaṇā.
Applying the mind is advertence (ābhoga). Proper and repeated bringing to mind is directing the mind (samannāhāra). Repeated advertence concerning that same object, the placement of that object in the mind, is attention (manasikāra). Examination is review (paccavekkhaṇā).
Sự hướng đến là ābhoga (sự tác ý); sự mang đến một cách đúng đắn, từng phần là samannāhāra (sự chú tâm); sự tác ý liên tục vào cùng một đối tượng, sự đặt đối tượng ấy vào tâm là manasikāra (sự tác ý); sự xem xét là paccavekkhaṇā (sự quán xét).
Sāraddheti sadarathe sapariḷāhe.
Troubled (sāraddhe): with agitation, with distress.
Sāraddhe (bị xao động) có nghĩa là có sự sợ hãi, có sự phiền não.
Adhimattanti balavaṃ oḷārikaṃ, liṅgavipallāsena vuttaṃ.
Excessive (adhimattaṃ): strong, gross, spoken with a gender inversion.
Adhimattaṃ (quá mức) có nghĩa là mạnh mẽ, thô tháo; được nói với sự đảo ngược giống.
Kāyasaṅkhāro hi adhippeto.
For the body-condition is intended here.
Thật vậy, ý muốn nói đến thân hành.
‘‘Adhimattaṃ hutvā pavattatī’’ti kiriyāvisesanaṃ vā etaṃ.
Or this is an adverb qualifying the verb, "it proceeds being excessive."
Hoặc đây là trạng từ chỉ hành động: “vận hành một cách quá mức”.
Sukhumanti etthāpi eseva nayo.
Subtle (sukhumanti): here too, the same method applies.
Sukhumaṃ (vi tế) ở đây cũng theo cách tương tự.
Kāyamhīti ettha citte cāti ānetvā sambandhitabbaṃ.
In "in the body" (kāyamhi), it should be connected by inferring "and in the mind."
Trong câu Kāyamhi (trong thân) ở đây, phải thêm “trong tâm” và liên kết lại.
Paṭhamajjhānato vuṭṭhāya kariyamānaṃ dutiyajjhānassa nānāvajjanaṃ parikammaṃ paṭhamajjhānaṃ viya dūrasamussāritapaṭipakkhanti katvā taṃsamuṭṭhāno kāyasaṅkhāro paṭhamajjhāne ca dutiyajjhānūpacāre ca oḷārikoti sadiso vutto.
The advertence for the second jhāna, performed after emerging from the first jhāna, is considered to have put the opposition far away, like the first jhāna. Therefore, the body-condition arisen from it is said to be gross and similar in both the first jhāna and the proximate concentration of the second jhāna.
Sự tác ý khác biệt, sự chuẩn bị cho thiền thứ hai, được thực hiện sau khi xuất khỏi thiền thứ nhất, được xem như đã đẩy lùi đối thủ ra xa như thiền thứ nhất. Do đó, thân hành sinh khởi từ thiền thứ nhất được nói là thô tháo trong cả thiền thứ nhất và cận định của thiền thứ hai, tức là tương đồng.
Esa nayo sesupacāradvayepi.
This method applies to the remaining two proximate concentrations as well.
Cách này cũng tương tự với hai cận định còn lại.
Atha vā dutiyajjhānādīnaṃ adhigamāya paṭipajjato dukkhāpaṭipadādivasena kilamato yogino kāyakilamathacittupaghātādivasena vitakkādisaṅkhobhena saparipphandatāya ca cittappavattiyā dutiyajjhānādiupacāresu kāyasaṅkhārassa oḷārikatā veditabbā.
Alternatively, for a yogi who practices to attain the second jhāna and so on, suffering due to difficult practice and so forth, through bodily fatigue and mental distress and so forth, and whose mind proceeds with agitation due to vexations like initial application of mind, the grossness of the body-condition in the proximate concentrations of the second jhāna and so on should be understood.
Hoặc, đối với hành giả đang thực hành để đạt được thiền thứ hai trở lên, do sự mệt mỏi bởi con đường thực hành khó khăn, v.v., và do sự xao động của tâm bởi sự mệt mỏi về thân, sự tổn hại tâm, v.v., cùng với sự dao động của tầm, v.v., nên sự vận hành của tâm trong các cận định của thiền thứ hai trở lên được biết là thân hành thô tháo.
Atisukhumoti aññattha labbhamāno kāyasaṅkhāro catutthajjhāne atikkantasukhumo.
Extremely subtle (atisukhumo): The body-condition obtainable elsewhere is extremely subtle in the fourth jhāna.
Atisukhumo (cực kỳ vi tế) có nghĩa là thân hành đạt được ở nơi khác thì trong thiền thứ tư là cực kỳ vi tế.
Sukhumabhāvopissa tattha natthi kuto oḷārikatā appavattanato.
Even its subtle nature is absent there; how can there be grossness when it does not occur?
Ngay cả trạng thái vi tế cũng không có ở đó, nói gì đến sự thô tháo, vì nó không vận hành.
Tenāha ‘‘appavattimeva pāpuṇātī’’ti.
Therefore, it is said, "it reaches non-occurrence itself."
Vì thế, đã nói rằng “đạt đến sự không vận hành”.
Lābhissa sato anupubbasamāpattisamāpajjanavelaṃ ekāsaneneva vā sabbesaṃ jhānānaṃ paṭilābhaṃ sandhāya majjhimabhāṇakā heṭṭhimaheṭṭhimajjhānato uparūparijhānūpacārepi sukhumataraṃ icchanti.
Regarding the attainment of the ascending successive attainments for one who has gained them, or the attainment of all jhānas in a single sitting, the Middle Reciters desire that it be more subtle in the proximate concentrations of higher and higher jhānas than in the lower jhānas.
Các Trung Bộ Sư (Majjhimabhāṇaka) mong muốn thân hành vi tế hơn trong các cận định của các tầng thiền cao hơn so với các tầng thiền thấp hơn, dựa trên việc đạt được các tầng thiền liên tiếp theo thứ tự cho người đã đạt được, hoặc dựa trên việc đạt được tất cả các tầng thiền trong một lần ngồi.
Tattha hi sopacārānaṃ jhānānaṃ uparūpari visesavantatā santatā ca sambhaveyya, ekāvajjanūpacāraṃ vā sandhāya evaṃ vuttaṃ.
For there, the increasing excellence and tranquility of jhānas with their proximate concentrations could exist; or it is said thus regarding a single advertence and proximate concentration.
Thật vậy, ở đó, các tầng thiền cùng với cận định của chúng có thể có sự ưu việt và an tịnh hơn ở các tầng cao hơn, hoặc được nói như vậy dựa trên một cận định tác ý duy nhất.
Evañhi heṭṭhā vuttavādena imassa vādassa avirodho siddho bhinnavisayattā.
Thus, the non-contradiction of this doctrine with the doctrine stated below is established, due to their distinct scopes.
Như vậy, sự không mâu thuẫn của luận thuyết này với luận thuyết đã nói ở dưới được chứng minh do có đối tượng khác nhau.
Sabbesaṃyevāti ubhayesampi.
All of them (sabbesaṃyevā): both of them.
Sabbesaṃyeva (của tất cả) có nghĩa là của cả hai.
Yasmā te sabbepi vuccamānena vidhinā passaddhimicchantiyeva.
Because all of them indeed desire tranquility by the method being explained.
Bởi vì tất cả chúng đều mong muốn sự an tịnh theo phương pháp đã nói.
Apariggahitakāle pavattakāyasaṅkhāro pariggahitakāle paṭippassambhatīti idaṃ sadisasantānatāya vuttaṃ.
The body-condition that occurs when not comprehended tranquilizes when comprehended. This is stated in terms of similar continuity.
Thân hành vận hành trong lúc chưa được nắm giữ thì lắng dịu trong lúc được nắm giữ – điều này được nói theo sự tương đồng của dòng tương tục.
Na hi te eva oḷārikā assāsādayo sukhumā honti.
For those gross in-breaths and out-breaths themselves do not become subtle.
Thật vậy, không phải chính những hơi thở thô tháo đó trở nên vi tế.
Passambhanākāro pana tesaṃ heṭṭhā vuttoyeva.
Their manner of tranquilizing has been stated below.
Tuy nhiên, cách làm cho lắng dịu của chúng đã được nói ở dưới.
Mahābhūtapariggahe sukhumoti catudhātumukhena vipassanābhinivesaṃ sandhāya vuttaṃ.
Subtle in comprehending the great elements (mahābhūtapariggahe sukhumo): This is said with reference to the absorption in insight through the four elements.
Vi tế trong việc nắm giữ các đại hiển – điều này được nói dựa trên sự chú tâm vào tuệ quán qua bốn đại.
Sakalarūpapariggahe sukhumo bhāvanāya uparūpari paṇītabhāvato.
Subtle in comprehending all form (sakalarūpapariggahe sukhumo): due to the increasing excellence of the development.
Vi tế trong việc nắm giữ tất cả các sắc pháp là do sự cao quý hơn của sự tu tập ở các tầng cao hơn.
Tenevāha ‘‘rūpārūpapariggahe sukhumo’’ti.
Therefore, it is said, "subtle in comprehending form and formless."
Vì lẽ đó, đã nói rằng “vi tế trong việc nắm giữ sắc và vô sắc”.
Lakkhaṇārammaṇikavipassanāyāti kalāpasammasanamāha.
In insight with characteristics as object (lakkhaṇārammaṇikavipassanāyā): refers to the comprehension of groups.
Lakkhaṇārammaṇikavipassanāya (tuệ quán có đối tượng là các đặc tính) có nghĩa là sự quán xét theo nhóm (kalāpasammasana).
Nibbidānupassanāto paṭṭhāya balavavipassanā, tato oraṃ dubbalavipassanā.
Strong insight (balavavipassanā) starts from the contemplation of disenchantment; prior to that is weak insight (dubbalavipassanā).
Từ quán chiếu nhàm chán trở đi là tuệ quán mạnh mẽ, từ đó trở xuống là tuệ quán yếu ớt.
Pubbe vuttanayenāti ‘‘apariggahitakāle’’tiādinā samathanaye vuttanayena.
By the method stated before (pubbe vuttanayenā): by the method stated in the concentration discourse, beginning with "when not comprehended" and so on.
Theo cách đã nói trước đây có nghĩa là theo cách đã nói trong phương pháp chỉ tịnh, bắt đầu bằng “trong lúc chưa được nắm giữ”.
‘‘Apariggahe pavatto kāyasaṅkhāro mahābhūtapariggahe paṭippassambhatī’’tiādinā vipassanānayepi paṭippassaddhi yojetabbāti vuttaṃ hoti.
It is meant that the tranquilization should be applied even in the insight discourse with "the body-condition occurring when not comprehended tranquilizes when comprehending the great elements" and so on.
Điều đó có nghĩa là sự lắng dịu cũng phải được liên kết trong phương pháp tuệ quán, bắt đầu bằng “thân hành vận hành trong lúc chưa được nắm giữ thì lắng dịu trong việc nắm giữ các đại hiển”.
Assāti imassa ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāra’’nti padassa.
Its (assā): of this phrase, "tranquilizing the body-condition."
Assā (của điều này) có nghĩa là của câu “làm cho thân hành lắng dịu”.
Codanāsodhanāhīti anuyogaparihārehi.
By reproaches and purifications (codanāsodhanāhī): by accusations and remedies.
Codanāsodhanāhi (bằng sự chất vấn và giải đáp) có nghĩa là bằng sự truy vấn và sự giải thích.
Evanti idāni vuccamānākārena.
Thus (evaṃ): in the manner now being stated.
Evaṃ (như thế) có nghĩa là theo cách sẽ được nói bây giờ.
Kathanti yaṃ idaṃ ‘‘passambhayaṃ…pe… sikkhatī’’ti vuttaṃ, taṃ kathaṃ kena pakārena kāyasaṅkhārassa passambhanaṃ yogino ca sikkhanaṃ hotīti kathetukāmatāya pucchitvā kāyasaṅkhāre sarūpato oḷārikasukhumato vūpasamato anuyogaparihārato ca dassetuṃ ‘‘katame kāyasaṅkhārā’’tiādi āraddhaṃ.
How (kathaṃ): that which is said, "tranquilizing... he trains," how does the tranquilizing of the body-condition and the training of the yogi occur, by what means? Desiring to explain this, and to demonstrate the body-condition in terms of its nature, its grossness and subtlety, its pacification, and its accusations and remedies, the phrase "what are the body-conditions?" and so on, was begun.
Kathaṃ (bằng cách nào) – để nói rằng điều đã nói “làm cho lắng dịu… vị ấy học tập” thì thân hành lắng dịu bằng cách nào và sự học tập của hành giả diễn ra bằng cách nào, nên đã hỏi và bắt đầu câu “Kāyasaṅkhārā là gì?” để trình bày thân hành về mặt bản chất, về sự thô tháo và vi tế, về sự lắng dịu, và về sự chất vấn và giải đáp.
Tattha kāyikāti rūpakāye bhavā.
There, bodily (kāyikā): existing in the material body.
Trong đó, kāyikā (thuộc về thân) có nghĩa là tồn tại trong sắc thân.
Kāyappaṭibaddhāti kāyasannissitā.
Bound to the body (kāyappaṭibaddhā): dependent on the body.
Kāyappaṭibaddhā (liên kết với thân) có nghĩa là nương tựa vào thân.
Kāye sati honti, asati na honti, tato eva te akāyasamuṭṭhānāpi kāyena saṅkharīyantīti kāyasaṅkhārā.
They exist when the body is present, and do not exist when it is absent. From that alone, even though they do not arise from the body, they are conditioned by the body, hence body-conditions (kāyasaṅkhārā).
Khi có thân thì chúng tồn tại, khi không có thân thì chúng không tồn tại. Chính vì thế, dù không sinh khởi từ thân, chúng vẫn được thân tạo tác nên gọi là kāyasaṅkhārā (thân hành).
Passambhentoti oḷārikoḷārikaṃ passambhento.
Tranquilizing (passambhento): tranquilizing the grossest, then the grosser.
Passambhento (làm cho lắng dịu) có nghĩa là làm cho các thân hành thô tháo lắng dịu.
Yathārūpehīti yādisehi.
Of such a nature (yathārūpehī): of what kind.
Yathārūpehi (bằng những loại như thế nào) có nghĩa là bằng những loại như thế nào.
Kāyasaṅkhārehīti oḷārikehi kāyasaṅkhārehi.
By body-conditions (kāyasaṅkhārehī): by gross body-conditions.
Kāyasaṅkhārehi (bằng các thân hành) có nghĩa là bằng các thân hành thô tháo.
Ānamanāti abhimukhena kāyassa namanā.
Bending forward (ānamanā): the body bending towards the front.
Ānamanā (sự uốn cong) có nghĩa là sự uốn cong thân về phía trước.
Vinamanāti visuṃ visuṃ passato namanā.
Bending backward (vinamanā): bending in various directions.
Vinamanā (sự nghiêng mình) có nghĩa là sự uốn cong thân về các phía khác nhau.
Sannamanāti sabbato, suṭṭhu vā namanā.
Bending together (sannamanā): bending from all sides, or bending well.
Sannamanā (sự cúi mình) có nghĩa là sự uốn cong thân hoàn toàn, hoặc uốn cong thân một cách đúng đắn.
Paṇamanāti pacchato namanā.
Bending down (paṇamanā): bending towards the back.
Paṇamanā (sự gập mình) có nghĩa là sự uốn cong thân về phía sau.
Iñjanādīni ānamanādīnaṃ vevacanāni, adhimattāni vā abhimukhacalanādīni ānamanādayo, mandāni iñjanādayo.
Shaking (iñjanā) and so on are synonyms of bending forward and so on, or excessive actions like shaking forward and so on are bending forward and so on, while slight ones are shaking and so on.
Iñjanā (sự rung động) và các từ khác là đồng nghĩa của ānamanā và các từ khác, hoặc ānamanā và các từ khác là những chuyển động mạnh mẽ về phía trước, còn iñjanā và các từ khác là những chuyển động nhẹ nhàng.
Passambhayaṃ kāyasaṅkhāranti tathārūpaṃ ānamanādīnaṃ kāraṇabhūtaṃ oḷārikaṃ kāyasaṅkhāraṃ paṭippassambhento.
Tranquilizing the body-condition (passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ): tranquilizing such a gross body-condition that is the cause of bending forward and so on.
Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ (làm cho thân hành lắng dịu) có nghĩa là làm cho thân hành thô tháo, là nguyên nhân của ānamanā và các chuyển động tương tự, lắng dịu.
Tasmiñhi passambhite ānamanādayopi passambhitā eva honti.
For when that is tranquilized, bending forward and so on are also tranquilized.
Khi thân hành này lắng dịu, thì ānamanā và các chuyển động khác cũng lắng dịu.
Santaṃ sukhumanti yathārūpehi kāyasaṅkhārehi kāyassa aparipphandanahetūhi ānamanādayo na honti, tathārūpaṃ darathābhāvato santaṃ, anoḷārikatāya sukhumaṃ.
Tranquil and subtle (santaṃ sukhumaṃ): that by such body-conditions the body does not vibrate, causing no bending forward and so on, due to the absence of agitation, it is tranquil; due to its non-grossness, it is subtle.
Santaṃ sukhumaṃ (an tịnh, vi tế) có nghĩa là thân không bị dao động do các thân hành như thế, các thân hành là nguyên nhân khiến ānamanā và các chuyển động khác không xảy ra; do không có sự phiền não nên an tịnh, do không thô tháo nên vi tế.
Passambhayaṃ kāyasaṅkhāranti sāmaññato ekaṃ katvā vadati.
Tranquilizing the body-condition (passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ): speaks generally, making it one.
Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ (làm cho thân hành lắng dịu) được nói một cách tổng quát.
Atha vā pubbe oḷārikoḷārikaṃ kāyasaṅkhāraṃ paṭippassambhento anukkamena kāyassa aparipphandanahetubhūte sukhumasukhumatare uppādetvā tepi paṭippassambhetvā paramasukhumatāya koṭippattaṃ yaṃ kāyasaṅkhāraṃ paṭippassambheti, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘santaṃ sukhumaṃ passambhayaṃ kāyasaṅkhāra’’nti.
Alternatively, it refers to the body-condition which, having previously tranquilized the grossest and then the grosser body-condition, gradually produces more and more subtle ones, and tranquilizes them, and then tranquilizes the body-condition that has reached the extreme subtlety. This is what is meant by "tranquilizing the tranquil and subtle body-condition."
Hoặc, trước đó, khi làm cho thân hành thô tháo lắng dịu dần dần, hành giả tuần tự sinh khởi các thân hành vi tế hơn, vi tế nhất, là nguyên nhân của sự không dao động của thân, và làm cho chúng lắng dịu. Sau đó, hành giả làm cho thân hành đạt đến đỉnh điểm của sự vi tế lắng dịu. Câu “santaṃ sukhumaṃ passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ” (làm cho thân hành an tịnh, vi tế lắng dịu) được nói dựa trên điều đó.
Itītiādi codakavacanaṃ.
Thus (itī) and so on is the questioner's statement.
Itī và vân vân là lời của người chất vấn.
Tattha itīti pakāratthe nipāto, kirāti arucisūcane, evañceti attho.
There, thus (itī) is a particle in the sense of manner, indeed (kirā) indicates dissatisfaction, and thus is the meaning.
Trong đó, itī là giới từ chỉ cách thức, kirā là biểu thị sự không hài lòng, và cũng có nghĩa là “như vậy”.
Ayañhettha adhippāyo ‘‘vuttappakārena yadi atisukhumampi kāyasaṅkhāraṃ passambhetī’’ti.
The intention here is, "if he tranquilizes even the extremely subtle body-condition in the manner stated."
Ý nghĩa ở đây là: “Nếu thân hành cực kỳ vi tế cũng được làm cho lắng dịu theo cách đã nói”.
Evaṃ santeti evaṃ sati tayā vuttākāre labbhamāne.
If this is so (evaṃ sante): if this is so, if it is obtained in the manner stated by you.
Evaṃ sante (nếu là như vậy) có nghĩa là nếu điều được nói bởi bạn là đúng.
Vātūpaladdhiyāti vātassa upaladdhiyā.
By the perception of wind (vātūpaladdhiyā): by the perception of wind.
Vātūpaladdhiyā (bằng sự nhận biết hơi thở) có nghĩa là bằng sự nhận biết hơi thở.
Ca-saddo samuccayattho, assāsādivātārammaṇassa cittassa pabhāvanā uppādanā pavattanā na hoti, te ca tena passambhetabbāti adhippāyo.
The word ca has the meaning of conjunction; the intention is that there is no production, arising, or occurrence of the mind that has as its object the in-and-out breaths, and that they are to be tranquillized by that.
Từ Ca có nghĩa tập hợp, sự phát triển, sinh khởi, hay sự vận hành của tâm có đối tượng là hơi thở vào ra (và các loại gió khác) không xảy ra, và những điều này phải được làm lắng dịu bởi người ấy—đây là ý nghĩa.
Assāsapassāsānañca pabhāvanāti oḷārike assāsapassāse bhāvanāya paṭippassambhetvā sukhumānaṃ tesaṃ pabhāvanā ca na hoti ubhayesaṃ tesaṃ tena paṭippassambhetabbato.
And the production of the in-and-out breaths means that after having tranquillized the coarse in-and-out breaths through development, there is no production of the subtle ones, because both of them are to be tranquillized by that.
Và sự phát triển của hơi thở vào ra có nghĩa là, sau khi làm lắng dịu các hơi thở vào ra thô thiển bằng sự tu tập, sự phát triển của các hơi thở vi tế cũng không xảy ra, vì cả hai đều phải được người ấy làm lắng dịu.
Ānāpānassatiyāti ānāpānārammaṇāya satiyā ca pavattanaṃ na hoti ānāpānānaṃ abhāvato.
By mindfulness of breathing means that there is no occurrence of mindfulness with the in-and-out breath as its object, due to the absence of the in-and-out breaths.
Của niệm hơi thở vào ra có nghĩa là, sự vận hành của niệm có đối tượng là hơi thở vào ra cũng không xảy ra do sự vắng mặt của hơi thở vào ra.
Tato eva taṃsampayuttassa ānāpānassatisamādhissa ca pabhāvanā uppādanāpi na hoti.
Precisely from that, there is also no production or arising of the concentration of mindfulness of breathing associated with it.
Chính vì lý do đó, sự phát triển và sinh khởi của định niệm hơi thở vào ra liên quan đến nó cũng không xảy ra.
Na hi kadāci ārammaṇena vinā sārammaṇā dhammā sambhavanti.
Indeed, dhammas that have an object never arise without an object.
Thật vậy, không bao giờ các pháp có đối tượng lại có thể tồn tại mà không có đối tượng.
Na ca naṃ tanti ettha nanti nipātamattaṃ.
In the phrase Na ca naṃ ta, the word na is just a particle.
Trong cụm từ Na ca naṃ taṃ, từ naṃ chỉ là một giới từ.
Taṃ vuttavidhānaṃ samāpattiṃ paṇḍitā paññavanto na ceva samāpajjantipi tato na vuṭṭhahantipīti yojanā.
The connection is: the wise, the intelligent, neither enter into that attainment described in this way, nor do they emerge from it.
Các bậc hiền trí, những người có trí tuệ, không nhập định như đã nói, cũng không xuất định khỏi đó—đây là cách kết nối câu.
Evaṃ codako sabbena sabbaṃ abhāvūpanayanaṃ passambhananti adhippāyena codeti.
Thus, the questioner raises an objection with the intention that tranquillizing is the presentation of complete non-existence in every respect.
Như vậy, người chất vấn đã chất vấn với ý định rằng sự làm lắng dịu là sự loại bỏ hoàn toàn.
Puna iti kirātiādi yathāvuttāya codanāya vissajjanā.
Again, the passage beginning with iti kira is the answer to the objection as stated.
Tiếp theo, iti kirā và các từ khác là lời giải đáp cho câu hỏi đã nêu.
Tattha kirāti yadīti etassa atthe nipāto.
Therein, kira is a particle in the sense of “if.”
Trong đó, kirā là một giới từ có nghĩa là “nếu”.
Iti kira sikkhati, mayā vuttākārena yadi sikkhatīti attho.
The meaning is: if one trains in this way, if one trains in the manner I have stated.
Iti kira sikkhati có nghĩa là “nếu tu tập theo cách tôi đã nói”.
Evaṃ santeti evaṃ passambhane sati.
This being so means: when there is such tranquillizing.
Evaṃ sante có nghĩa là “khi sự làm lắng dịu này xảy ra”.
Pabhāvanā hotīti yadipi oḷārikā kāyasaṅkhārā paṭippassambhanti, sukhumā pana atthevāti anukkamena paramasukhumabhāvappattassa vasena nimittuppattiyā ānāpānassatiyā ānāpānassatisamādhissa ca pabhāvanā ijjhatevāti adhippāyo.
There is production: the intention is that although the coarse bodily formations are tranquillized, the subtle ones still exist. Thus, by way of having attained the state of ultimate subtlety in due course, the production of mindfulness of breathing and the concentration of mindfulness of breathing is indeed accomplished through the arising of the sign.
Pabhāvanā hotī có nghĩa là, mặc dù các hành thân thô thiển được làm lắng dịu, nhưng các hành vi tế vẫn còn tồn tại, và do đó, sự phát triển của niệm hơi thở vào ra và định niệm hơi thở vào ra vẫn thành tựu thông qua sự xuất hiện của tướng (nimitta), theo cách đạt đến trạng thái vi tế tối thượng một cách tuần tự—đây là ý nghĩa.
Yathā kathaṃ viyāti yathāvuttavidhānaṃ taṃ kathaṃ viya daṭṭhabbaṃ, atthi kiñci tadatthasampaṭipādane opammanti adhippāyo.
Like what means: like what should that method as stated be seen? The intention is: is there any simile to illustrate that meaning?
Yathā kathaṃ viyā có nghĩa là “điều đã nói đó nên được hiểu như thế nào, có ví dụ nào để minh họa ý đó không?”—đây là ý nghĩa.
Idāni opammaṃ dassetuṃ ‘‘seyyathāpī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the simile, the passage beginning with seyyathāpi is stated.
Bây giờ, để trình bày ví dụ, cụm từ ‘‘seyyathāpī’’ và các từ khác đã được nói.
Tattha seyyathāpīti opammatthe nipāto.
Therein, seyyathāpi is a particle in the sense of a simile.
Trong đó, seyyathāpī là một giới từ có nghĩa ví dụ.
Kaṃseti kaṃsabhājane.
Kaṃse means in a bronze bowl.
Kaṃse có nghĩa là “trong cái bát bằng đồng”.
Nimittanti nimittassa, tesaṃ saddānaṃ pavattākārassāti attho.
Nimitta means of the sign, the meaning is: of the mode of occurrence of those sounds.
Nimittaṃ có nghĩa là “của tướng, của cách vận hành của những âm thanh đó”.
Sāmiatthe hi idaṃ upayogavacanaṃ.
For this is a genitive case in the sense of ownership.
Thật vậy, đây là cách dùng ở thể sở hữu.
Suggahitattāti suṭṭhu gahitattā.
Suggahitattā means because of being well grasped.
Suggahitattā có nghĩa là “do được nắm giữ tốt”.
Sumanasikatattāti suṭṭhu citte ṭhapitattā.
Sumanasikatattā means because of being well placed in the mind.
Sumanasikatattā có nghĩa là “do được an trú tốt trong tâm”.
Sūpadhāritattāti sammadeva upadhāritattā sallakkhitattā.
Sūpadhāritattā means because of being rightly considered, rightly discerned.
Sūpadhāritattā có nghĩa là “do được quán sát kỹ lưỡng, được nhận biết rõ ràng”.
Sukhumakā saddāti anurave āha, ye appakā.
Sukhumakā saddā refers to the echo, which is slight.
Sukhumakā saddā nói về âm vang, những âm thanh nhỏ.
Appattho hi ayaṃ ka-saddo.
For this particle ka has the meaning of “small.”
Thật vậy, từ ka này có nghĩa là nhỏ.
Sukhumasaddanimittārammaṇatāpīti sukhumo saddova nimittaṃ sukhumasaddanimittaṃ, tadārammaṇatāyapīti vuttaṃ hoti.
Sukhumasaddanimittārammaṇatāpi: the subtle sound itself is the sign, sukhumasaddanimitta; it is said to mean: also the state of having that as its object.
Sukhumasaddanimittārammaṇatāpī có nghĩa là “chính âm thanh vi tế là tướng, và điều đó cũng là đối tượng của nó”—đây là điều đã nói.
Kāmaṃ tadā sukhumāpi saddā niruddhā, saddanimittassa pana suggahitattā sukhumatarasaddanimittārammaṇabhāvenapi cittaṃ pavattati.
Although at that time the subtle sounds have also ceased, because the sound-sign has been well grasped, the mind proceeds also by way of having a still more subtle sound-sign as its object.
Mặc dù lúc đó các âm thanh vi tế cũng đã dừng lại, nhưng do tướng âm thanh được nắm giữ tốt, tâm vẫn vận hành với đối tượng là tướng âm thanh vi tế hơn.
Ādito paṭṭhāya hi tassa tassa niruddhassa saddassa nimittaṃ avikkhittena cittena upadhārentassa anukkamena pariyosāne atisukhumasaddanimittampi ārammaṇaṃ katvā cittaṃ pavattateva.
For one who, from the beginning, with an undistracted mind, considers the sign of each sound that has ceased, in due course at the end, the mind indeed proceeds, even taking the most subtle sound-sign as its object.
Thật vậy, khi một người từ ban đầu quán sát tướng của từng âm thanh đã dừng lại với tâm không tán loạn, thì dần dần, cuối cùng tâm vẫn vận hành, lấy cả tướng âm thanh cực kỳ vi tế làm đối tượng.
Cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati tasmiṃ yathāupaṭṭhite nimitte samādhānasabbhāvato.
The mind does not go to distraction, because of the presence of concentration on that sign as it has arisen.
Cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati (tâm không bị tán loạn) là do có sự định tâm trên tướng đã hiện hữu như vậy.
Evaṃ santetiādi vuttassevatthassa nigamanavasena vuttaṃ.
The passage beginning with evaṃ sante is stated by way of conclusion to the matter already discussed.
Evaṃ sante và các từ khác được nói để kết luận ý nghĩa đã trình bày.
Tattha yassa suttapadassa saddhiṃ codanāsodhanāhi attho vutto, taṃ uddharitvā kāyānupassanāsatipaṭṭhānāni vibhāgato dassetuṃ ‘‘passambhaya’’ntiādi vuttaṃ.
Therein, having extracted the sutta passage whose meaning has been explained along with the objection and refutation, the passage beginning with passambhayaṃ is stated in order to show the foundations of mindfulness of the contemplation of the body by way of classification.
Trong đó, sau khi trích dẫn từ ngữ trong kinh mà ý nghĩa đã được giải thích cùng với các câu hỏi và giải đáp, cụm từ ‘‘passambhaya’’ và các từ khác được nói để trình bày Tứ niệm xứ về thân theo từng phần.
Tattha passambhayaṃ kāyasaṅkhāranti vuttaassāsapassāsā kāyoti yojanā veditabbā.
Therein, it should be understood that the connection is: in tranquillizing the bodily formation, the in-and-out breaths mentioned are the body.
Trong đó, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ phải được hiểu là “hơi thở vào ra được gọi là thân”.
Atha vā passambhayaṃ kāyasaṅkhāranti ettha assāsapassāsā kāyoti evamattho daṭṭhabbo.
Or else, in tranquillizing the bodily formation, the meaning should be seen thus: the in-and-out breaths are the body.
Hoặc, trong cụm từ passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ, ý nghĩa phải được hiểu là “hơi thở vào ra là thân”.
Mahāsatipaṭṭhānasutte (dī. ni. 2.372 ādayo; ma. ni. 1.105 ādayo) kāyānupassanaṃ kathentena paṭhamacatukkasseva vuttattā, ānāpānassatisuttepi ‘‘yasmiṃ samaye, bhikkhave, bhikkhu dīghaṃ vā assasanto dīghaṃ assasāmīti pajānāti…pe… passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmīti sikkhati.
Because in the Mahāsatipaṭṭhāna Sutta, when discussing the contemplation of the body, only the first tetrad is mentioned; and also in the Ānāpānassati Sutta it is said: “At whatever time, monks, a monk, breathing in long, knows, ‘I am breathing in long’ … and so on … he trains himself, ‘I will breathe out tranquillizing the bodily formation.’
Trong Kinh Đại Niệm Xứ (Dī. Ni. 2.372 trở đi; Ma. Ni. 1.105 trở đi) chỉ nói về tứ chi đầu tiên khi giảng về quán thân, và trong Kinh Niệm Hơi Thở Vào Ra cũng nói: ‘‘Này các Tỳ-kheo, khi Tỳ-kheo thở vào dài, vị ấy biết: ‘Tôi thở vào dài’…v.v… vị ấy tu tập: ‘Tôi sẽ thở ra làm lắng dịu hành thân’.
Kāye kāyānupassī, bhikkhave, tasmiṃ samaye bhikkhu viharatī’’ti (ma. ni. 2.149) vuttattā ca ‘‘kāyānupassanāvasena vuttassa paṭhamacatukkassā’’ti vuttaṃ.
At that time, monks, the monk dwells contemplating the body in the body,” therefore it is said, “of the first tetrad spoken by way of the contemplation of the body.”
Này các Tỳ-kheo, lúc đó Tỳ-kheo an trú quán thân trên thân” (Ma. Ni. 2.149), do đó đã nói “của tứ chi đầu tiên được nói theo cách quán thân”.
Ādikammikassa kammaṭṭhānavasenāti samathakammaṭṭhānaṃ sandhāya vuttaṃ, vipassanākammaṭṭhānaṃ pana itaracatukkesupi labbhateva.
By way of the meditation subject for the beginner is said with reference to the serenity meditation subject; but the insight meditation subject is indeed obtained in the other tetrads as well.
Ādikammikassa kammaṭṭhānavasenā được nói để chỉ thiền chỉ (samathakammaṭṭhāna), còn thiền quán (vipassanākammaṭṭhāna) thì cũng có thể đạt được ở các tứ chi khác.
Etthāti paṭhamacatukke.
Here means in the first tetrad.
Etthā có nghĩa là “trong tứ chi đầu tiên”.
Saha paṭisambhidāhīti nidassanamattametaṃ, puññavantānaṃ pana upanissayasampannānaṃ abhiññāpi sijjhatiyeva.
With the analytical knowledges is merely an indication; for the meritorious and those endowed with supporting conditions, the supernormal knowledges are indeed also accomplished.
Saha paṭisambhidāhī chỉ là một ví dụ, đối với những người có phước báu và đầy đủ duyên lành, các thắng trí (abhiññā) cũng thành tựu.
Catubbidhanti pātimokkhasaṃvarādivasena catubbidhaṃ.
Fourfold means fourfold by way of the restraint of the Pātimokkha and so on.
Catubbidhaṃ có nghĩa là “bốn loại” theo cách giữ giới Pātimokkha và các giới khác.
Anāpajjananti sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ aññatarassa anāpajjanaṃ.
Not falling into means not falling into any of the seven classes of offenses.
Anāpajjanaṃ có nghĩa là “không phạm” bất kỳ tội nào trong bảy nhóm tội.
Āpannavuṭṭhānanti āpannasappaṭikammāpattito yathādhammaṃ paṭikammakaraṇena vuṭṭhānaṃ, desanāgāminito desanāya, vuṭṭhānagāminito parivāsādivinayakammakaraṇena vuṭṭhānanti vuttaṃ hoti.
Emerging from what one has fallen into means emerging from a remediable offense one has fallen into by undertaking the remedy according to the Dhamma. It is said to mean: emerging from an offense to be confessed through confession, and emerging from an offense requiring rehabilitation by undertaking the Vinaya procedures of probation and so on.
Āpannavuṭṭhānaṃ có nghĩa là “sự xuất tội” khỏi tội có đối trị đã phạm bằng cách thực hiện đối trị đúng pháp, khỏi tội có thể sám hối bằng cách sám hối, khỏi tội có thể xuất bằng cách thực hiện các hành vi Tỳ-luật như biệt trú (parivāsa) và các hành vi khác—đây là điều đã nói.
Desanāyapi hi āpannāpattito vuṭṭhānaṃ hotīti sāpi vuṭṭhāneneva saṅgahitā.
For by confession too there is emergence from an offense one has fallen into, so that too is included under “emerging.”
Thật vậy, ngay cả từ việc sám hối tội đã phạm cũng có sự xuất tội, nên điều đó cũng được bao gồm trong sự xuất tội.
Kilesehi ca appaṭipīḷananti kodho upanāho makkho palāso issā macchariyaṃ māyā sāṭheyyaṃ thambho sārambho māno atimāno mado pamādoti evamādīhi pāpadhammehi appaṭipīḷanaṃ, tesaṃ anuppādananti vuttaṃ hoti.
And not being oppressed by defilements means not being oppressed by evil states such as anger, hostility, contempt, insolence, envy, stinginess, deceit, fraudulence, obstinacy, presumption, pride, conceit, intoxication, and negligence. It is said to mean: not giving rise to them.
Kilesehi ca appaṭipīḷanaṃ có nghĩa là “không bị phiền não” bởi các ác pháp như sân, oán, lừa dối, giả dối, đố kỵ, keo kiệt, xảo trá, lừa lọc, cứng đầu, tranh chấp, kiêu mạn, quá kiêu mạn, phóng dật, buông lung, v.v., tức là không để chúng sinh khởi—đây là điều đã nói.
Yamidaṃ ābhisamācārikasīlaṃ vuccatīti sambandho.
The connection is: this which is called the virtue pertaining to good conduct.
Yamidaṃ ābhisamācārikasīlaṃ vuccatīti sambandho có nghĩa là “điều này được gọi là giới nghi (ābhisamācārikasīla)”.
Dveasīti khandhakavattāni cuddasavidhaṃ mahāvattanti ettha mahāvattaṃ nāma vattakkhandhake vuttāni āgantukavattaṃ āvāsikagamikaanumodanabhattaggapiṇḍacārikaāraññikasenāsanajantāgharavaccakuṭiupajjhāyasaddhivihārikaācariyaantevāsikavattanti cuddasa vattāni.
In the phrase eighty-two duties from the Khandhakas and the fourteen kinds of major duties, the major duties are the fourteen duties stated in the Vattakkhandhaka: the duty for incoming monks, the duty for resident monks, for those setting out, for acknowledgment of a meal, at the dining hall, on almsround, for forest-dwellers, regarding lodging, at the steam-bath, at the latrine, the duty towards a preceptor, towards a co-resident, towards a teacher, and towards a pupil.
Trong cụm từ Dveasīti khandhakavattāni cuddasavidhaṃ mahāvattaṃ, mahāvattaṃ (đại phận sự) là mười bốn phận sự được nói trong phần Vattakkhandhaka, đó là phận sự của khách, của người cư trú, của người đi đường, của người tán thán, của người đến thọ thực, của người khất thực, của người ở rừng, của chỗ ở, của phòng tắm, của nhà vệ sinh, của vị thầy tế độ, của đệ tử, của vị thầy, của học trò.
Tato aññāni pana kadāci tajjanīyakammakatādikāleyeva caritabbāni dvāsīti khandhakavattāni, na sabbāsu avatthāsu caritabbāni, tasmā mahāvattesu agaṇitāni.
But the other eighty-two duties from the Khandhakas are to be practiced only at certain times, such as when an act of censure has been imposed, and are not to be practiced in all situations; therefore, they are not counted among the major duties.
Còn tám mươi hai phận sự của các khandhaka khác thì chỉ phải thực hiện trong những trường hợp nhất định, chẳng hạn như khi bị hành phạt (tajjanīyakamma), chứ không phải trong mọi trường hợp, do đó chúng không được tính vào các đại phận sự.
Tattha ‘‘pārivāsikānaṃ bhikkhūnaṃ vattaṃ paññapessāmī’’ti ārabhitvā ‘‘na upasampādetabbaṃ…pe… na chamāyaṃ caṅkamante caṅkame caṅkamitabba’’nti (cūḷava. 76) vuttavattāni chasaṭṭhi, tato paraṃ ‘‘na, bhikkhave, pārivāsikena bhikkhunā pārivāsikavuḍḍhatarena bhikkhunā saddhiṃ mūlāyapaṭikassanārahena, mānattārahena, mānattacārikena, abbhānārahena bhikkhunā saddhiṃ ekacchanne āvāse vatthabba’’ntiādinā (cūḷava. 82) vuttāni pakatatte caritabbehi anaññattā visuṃ tāni agaṇetvā pārivāsikavuḍḍhatarādīsu puggalantaresu caritabbattā tesaṃ vasena sampiṇḍetvā ekekaṃ katvā gaṇitāni pañcāti ekasattati vattāni, ukkhepanīyakammakatavattesu vattapaññāpanavasena vuttaṃ ‘‘na pakatattassa bhikkhuno abhivādanaṃ…pe… nahāne piṭṭhiparikammaṃ sāditabba’’nti (cūḷava. 51) idaṃ abhivādanādīnaṃ asādiyanaṃ ekaṃ, ‘‘na pakatatto bhikkhu sīlavipattiyā anuddhaṃsetabbo’’tiādīni (cūḷava. 51) ca dasāti evametāni dvāsīti.
Here, commencing with "I will lay down the observances for monks undergoing parivāsa," sixty-six observances are mentioned, such as "one should not give ordination... one should not walk on a walk in a dirty place." Furthermore, five more observances are mentioned, such as "Monks, a monk undergoing parivāsa should not reside in a secluded dwelling with a more senior monk undergoing parivāsa, nor with one deserving mūlāyapaṭikassana, nor with one deserving mānatta, nor with one observing mānatta, nor with one deserving abbhāna." These five are counted by combining them into single duties for various types of individuals like those undergoing parivāsa and senior monks, as their duties are not distinct from those to be practiced by ordinary monks, thereby totaling seventy-one observances. Among the observances laid down for those against whom an act of suspension has been carried out, there is one related to not accepting salutations, etc., as stated in "a monk who is not an ordinary monk should not accept salutations... nor a back massage during bathing," and ten others beginning with "a monk who is not an ordinary monk should not be reviled for moral transgression." Thus, these are eighty-two (observances).
Trong đó, khởi đầu với câu ‘‘Tôi sẽ ban hành các bổn phận của các tỳ khưu đang trong thời gian biệt trú’’, thì có sáu mươi sáu bổn phận đã được nói như ‘‘không được thọ cụ túc giới… cho đến… không được đi kinh hành trên sàn khi đang đi kinh hành’’. Sau đó, những bổn phận đã được nói như ‘‘Này các tỳ khưu, tỳ khưu đang trong thời gian biệt trú không được ở chung trong một trú xứ có mái che với tỳ khưu biệt trú lớn tuổi hơn, với tỳ khưu đáng bị trục xuất trở lại ban đầu, với tỳ khưu đáng bị xử phạt mānattā, với tỳ khưu đang thực hành mānattā, với tỳ khưu đáng được phục vị’’, v.v… Vì chúng không khác với những điều nên được thực hành bởi người bình thường, nên không đếm riêng chúng. Vì chúng nên được thực hành đối với những cá nhân khác như tỳ khưu biệt trú lớn tuổi hơn, v.v… nên gộp lại thành từng điều và đếm được năm, tổng cộng là bảy mươi mốt bổn phận. Đối với các bổn phận được thực hiện trong nghiệp ukkhepanīya, điều được nói theo cách ban hành bổn phận là ‘‘tỳ khưu bình thường không được chấp nhận sự đảnh lễ… cho đến… sự xoa bóp lưng khi tắm’’ – việc không chấp nhận sự đảnh lễ, v.v… này là một điều, và ‘‘tỳ khưu bình thường không được hạ thấp người khác vì sự suy đồi giới’’ v.v… là mười điều. Như vậy, tổng cộng là tám mươi hai điều.
Etesveva pana kānici tajjanīyakammādivattāni kānici pārivāsikādivattānīti aggahitaggahaṇena dvāsīti eva.
Even among these, some are observances pertaining to the act of admonition, etc., and some are observances pertaining to those undergoing parivāsa, etc.; thus, by including what was not included before, the total is eighty-two.
Tuy nhiên, trong số đó, một số là các bổn phận liên quan đến nghiệp khiển trách (tajjanīyakamma), v.v… và một số là các bổn phận liên quan đến người đang biệt trú (pārivāsika), v.v… nên số lượng vẫn là tám mươi hai, do cách đếm không bao gồm những điều đã được đếm.
Aññattha pana aṭṭhakathāpadese appakaṃ ūnamadhikaṃ vā gaṇanūpagaṃ na hotīti asīti khandhakavattānīti vuccati.
Elsewhere, however, in an Aṭṭhakathā passage, because a small deficiency or excess does not count, it is said to be eighty Khandhaka vattas.
Ở một chỗ khác trong các bản chú giải, vì số lượng không đáng kể là ít hơn hoặc nhiều hơn, nên được gọi là tám mươi giới Khandhaka.
Ābhisamācārikasīlanti ettha abhisamācāroti uttamasamācāro, abhisamācārova ābhisamācārikaṃ, abhisamācāraṃ vā ārabbha paññattaṃ ābhisamācārikaṃ, tadeva sīlanti ābhisamācārikasīlaṃ.
Here, ābhisamācārikasīla means abhisamācāra is excellent conduct; ābhisamācārika is precisely abhisamācāra, or ābhisamācārika is what is laid down concerning abhisamācāra; that very sīla is ābhisamācārikasīla.
Trong cụm từ ābhisamācārikasīla, abhisamācāra có nghĩa là sự ứng xử tối thượng. Ābhisamācārika là chính sự ứng xử tối thượng, hoặc điều được ban hành liên quan đến sự ứng xử tối thượng. Điều đó chính là giới, nên gọi là ābhisamācārikasīla (giới ứng xử tối thượng).
Khandhakavattapariyāpannassa sīlassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for the sīla (morality) included in the Khandhaka vattas.
Đây là tên gọi của giới được bao gồm trong các bổn phận của Khandhaka.
Ahaṃ sīlaṃ rakkhāmi, kiṃ ābhisamācārikenātiādīsu sīlanti ubhatovibhaṅgapariyāpannameva gahetabbaṃ khandhakavattapariyāpannassa ābhisamācārikaggahaṇena gahitattā.
In phrases such as "I observe morality, what is ābhisamācārika?", sīla should be understood as that which is included in both sections of the Vibhaṅga, as that which is included in the Khandhaka vattas is already covered by the term ābhisamācārika.
Trong các câu như ‘‘Tôi giữ giới, cần gì giới ứng xử tối thượng?’’, v.v… từ sīla (giới) chỉ nên được hiểu là giới được bao gồm trong cả hai bộ phận của Pāṭimokkha (Ubhatovibhaṅga), vì giới được bao gồm trong các bổn phận của Khandhaka đã được bao gồm bởi thuật ngữ ābhisamācārika.
Paripūreti paripuṇṇe, paripūriteti vā attho.
Paripūre means complete, or the meaning is "having completed."
Paripūre có nghĩa là đầy đủ, hoặc đã hoàn thành.
Tatoti yathāvuttasīlavisodhanato paraṃ.
Tato means after the purification of morality as stated.
Tato có nghĩa là sau khi thanh tịnh hóa giới đã được nói ở trên.
Āvāsoti āvāsapalibodho.
Āvāso refers to the impediment of a dwelling.
Āvāso có nghĩa là sự chướng ngại về trú xứ.
Kulantiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to kula, etc.
Cũng theo cách này đối với kula (gia đình), v.v…
Tattha (visuddhi. 1.41) āvāsoti ekopi ovarako vuccati ekampi pariveṇaṃ sakalopi saṅghārāmo.
Here, āvāso is said to be a single cell, a single cloister, or the entire monastery.
Trong đó, āvāso (trú xứ) được gọi là một phòng riêng, một khu vực riêng, hoặc toàn bộ tu viện.
Svāyaṃ na sabbasseva palibodho hoti, yo panettha navakammādiussukkaṃ vā āpajjati, bahubhaṇḍasannicayo vā hoti, yena kenaci vā kāraṇena apekkhavā paṭibaddhacitto, tasseva palibodho hoti, na itarassa.
This, however, does not become an impediment for everyone; it becomes an impediment only for one who undertakes the zeal for new construction work, or who has accumulated many belongings, or who is attached and has a mind bound by any reason, but not for others.
Điều này không phải là chướng ngại cho tất cả mọi người. Chỉ những ai bận rộn với công việc xây dựng mới, hoặc có nhiều tài sản tích trữ, hoặc vì bất kỳ lý do nào mà có sự gắn bó, có tâm ý ràng buộc, thì đó mới là chướng ngại cho người ấy, chứ không phải cho người khác.
Lābhoti cattāro paccayā.
Lābho refers to the four requisites.
Lābho (lợi lộc) là bốn vật dụng.
Te kathaṃ palibodhā honti?
How do these become impediments?
Chúng trở thành chướng ngại như thế nào?
Puññavantassa hi bhikkhuno gatagataṭṭhāne manussā mahāparivāre paccaye denti, so tesaṃ anumodento dhammaṃ desento samaṇadhammaṃ kātuṃ okāsaṃ na labhati, aruṇuggamanato yāva paṭhamayāmo, tāva manussasaṃsaggo na upacchijjati, puna balavapaccūseyeva bāhullikapiṇḍapātikā āgantvā ‘‘bhante, asuko upaṭṭhāko upāsako upāsikā amacco amaccadhītā tumhākaṃ dassanakāmā’’ti vadanti, so ‘‘gaṇhāvuso pattacīvara’’nti gamanasajjova hoti niccabyāvaṭo, tasseva te paccayā palibodhā honti.
For a monk of merit, people everywhere he goes offer requisites with large retinues; if he approves of them and teaches the Dhamma, he does not find an opportunity to practice the ascetic life. From sunrise until the first watch, contact with people does not cease. Again, very early in the morning, many piṇḍapātika (alms-collecting) monks arrive and say, "Venerable sir, such-and-such a male supporter or female supporter, or minister or minister's daughter, wishes to see you." He is always busy, ready to go, saying, "Take your bowl and robe, friends." To such a one, these requisites become impediments.
Đối với một tỳ khưu có phước báu, ở bất cứ nơi nào ngài đến, mọi người với đoàn tùy tùng đông đảo đều cúng dường vật dụng. Ngài không có cơ hội để thực hành đời sống Sa-môn vì phải tùy hỷ và thuyết pháp cho họ. Từ lúc mặt trời mọc cho đến canh đầu của đêm, sự tiếp xúc với mọi người không bao giờ chấm dứt. Rồi vào lúc rạng đông, những người thọ thực đông đảo lại đến và nói: ‘‘Bạch Đại đức, cư sĩ nam, cư sĩ nữ, quan chức, con gái quan chức kia muốn gặp Đại đức’’. Ngài luôn sẵn sàng lên đường, nói: ‘‘Này hiền giả, hãy cầm bát và y’’, và luôn bận rộn. Đối với người ấy, những vật dụng đó chính là chướng ngại.
Tena gaṇaṃ pahāya yattha naṃ na jānanti, tattha ekakena caritabbaṃ.
Therefore, he should leave the group and wander alone to a place where they do not know him.
Vì vậy, ngài nên rời bỏ đám đông và đi một mình đến nơi không ai biết ngài.
Evaṃ so palibodho upacchijjati.
In this way, that impediment is overcome.
Như vậy, chướng ngại đó sẽ được loại bỏ.
Gaṇoti suttantikagaṇo vā ābhidhammikagaṇo vā.
Gaṇo refers to a Suttanta group or an Abhidhamma group.
Gaṇo (đoàn thể) là đoàn thể học Suttanta hoặc đoàn thể học Abhidhamma.
Yo tassa uddesaṃ vā paripucchaṃ vā dento samaṇadhammassa okāsaṃ na labhati, tassa gaṇo palibodho hoti.
For one who gives them instruction or inquiry, and thereby finds no opportunity for the ascetic life, the group becomes an impediment.
Đối với người nào mà việc dạy học hoặc hỏi đáp cho đoàn thể khiến ngài không có cơ hội thực hành đời sống Sa-môn, thì đoàn thể đó là chướng ngại.
Tena so evaṃ upacchinditabbo – sace tesaṃ bhikkhūnaṃ bahu kataṃ hoti, appaṃ avasiṭṭhaṃ, taṃ niṭṭhapetvā araññaṃ pavisitabbaṃ.
Therefore, he should overcome it in this way: if those monks have done much and little remains, he should finish it and enter the forest.
Vì vậy, ngài nên loại bỏ chướng ngại đó như sau: nếu các tỳ khưu đó đã học được nhiều và còn lại ít, thì nên hoàn thành việc đó rồi vào rừng.
Sace appaṃ kataṃ, bahu avasiṭṭhaṃ, yojanato paraṃ agantvā antoyojanaparicchede aññaṃ gaṇavācakaṃ upasaṅkamitvā ‘‘ime āyasmā uddesādīhi saṅgaṇhatū’’ti vattabbaṃ.
If little has been done and much remains, he should not go beyond the Yojana (a measure of distance), but within the confines of a Yojana, approach another group leader and say, "Venerable Sir, please gather these monks for instruction, etc."
Nếu đã học ít và còn lại nhiều, thì không nên đi xa hơn một yojana, mà nên đến gặp một vị giáo thọ khác trong phạm vi một yojana và nói: ‘‘Xin Đại đức hãy hướng dẫn các vị này về việc học, v.v…’’. (capana: Người đó không nên đi xa hơn một yojana, nhưng nên đến gặp một vị giáo thọ khác trong phạm vi một yojana và nói: ‘‘Xin Đại đức hãy hướng dẫn các vị tỳ khưu này về việc học, v.v…’’).
Evampi alabhamānena ‘‘mayhaṃ, āvuso, ekaṃ kiccaṃ atthi, tumhe yathāphāsukaṭṭhānāni gacchathā’’ti gaṇaṃ pahāya attano kammaṃ kātabbaṃ.
Even if he cannot find such a person, he should say, "Friends, I have a task; you may go to places that are convenient," and leaving the group, he should do his own work.
Ngay cả khi không tìm được người như vậy, ngài nên nói: ‘‘Này chư hiền, tôi có một việc cần làm, các vị hãy đi đến những nơi thuận tiện’’, rồi rời bỏ đoàn thể và tự mình làm công việc của mình.
Kammenāti kammapalibodhena.
Kammena refers to the impediment of work.
Kammena (bởi công việc) là bởi chướng ngại về công việc.
‘‘Kammañca pañcama’’ntipi pāṭho.
"And work is the fifth" is also a reading.
Cũng có bản đọc là ‘‘Kammañca pañcama’’ (và công việc là thứ năm).
Tattha kammanti navakammaṃ.
Here, kamma refers to new construction work.
Trong đó, kamma (công việc) là công việc xây dựng mới.
Taṃ karontena vaḍḍhakīādīhi laddhāladdhaṃ jānitabbaṃ, katākate ussukkaṃ āpajjitabbanti sabbathāpi palibodho hoti.
While doing it, one must ascertain what has been received and what has not been received from carpenters, etc., and exert oneself in what has been done and what has not been done; thus, in every way, it is an impediment.
Khi làm công việc đó, người ta phải biết những gì đã nhận được và chưa nhận được từ thợ mộc, v.v… và phải bận rộn với những gì đã làm và chưa làm. Vì vậy, bằng mọi cách, đó là một chướng ngại.
Sopi evaṃ upacchinditabbo – sace appaṃ avasiṭṭhaṃ hoti, niṭṭhapetabbaṃ.
This also should be overcome in this way: if little remains, it should be finished.
Chướng ngại đó cũng nên được loại bỏ như sau: nếu còn lại ít, thì nên hoàn thành.
Sace bahu, saṅghikaṃ ce, navakammaṃ saṅghassa vā bhārahārakabhikkhūnaṃ vā niyyātetabbaṃ.
If much remains, and if it belongs to the Saṅgha, the new construction work should be handed over to the Saṅgha or to the monks who bear the responsibility.
Nếu còn lại nhiều, và đó là tài sản của Tăng, thì nên giao công việc xây dựng mới cho Tăng hoặc cho các tỳ khưu chịu trách nhiệm.
Attano santakaṃ ce, attano bhārahārakānaṃ niyyātetabbaṃ.
If it belongs to oneself, it should be handed over to one's own responsible individuals.
Nếu đó là tài sản của mình, thì nên giao cho những người chịu trách nhiệm của mình.
Tādisaṃ alabhantena saṅghassa pariccajitvā gantabbaṃ.
If one cannot find such individuals, one should donate it to the Saṅgha and depart.
Nếu không tìm được người như vậy, thì nên từ bỏ cho Tăng và ra đi.
Addhānanti maggagamanaṃ.
Addhāna refers to traveling a journey.
Addhāna (đường đi) là việc đi đường.
Yassa hi katthaci pabbajjāpekkho vā hoti, paccayajātaṃ vā kiñci laddhabbaṃ hoti.
For one who has a desire for ordination somewhere, or some requisites to be obtained.
Đối với người nào có người muốn xuất gia ở một nơi nào đó, hoặc có một số vật dụng cần nhận được.
Sace taṃ alabhanto na sakkoti adhivāsetuṃ, araññaṃ pavisitvā samaṇadhammaṃ karontassapi gamikacittaṃ nāma duppaṭivinodayaṃ hoti, tasmā gantvā taṃ kiccaṃ tīretvāva samaṇadhamme ussukkaṃ kātabbaṃ.
If, not obtaining it, one cannot endure, even if one enters the forest and practices the ascetic life, the thought of traveling is difficult to suppress. Therefore, one should go and settle that matter, and only then exert oneself in the ascetic life.
Nếu không nhận được điều đó mà không thể chịu đựng được, thì ngay cả khi vào rừng để thực hành đời sống Sa-môn, tâm ý muốn đi lại cũng rất khó loại bỏ. Vì vậy, nên đi và hoàn thành công việc đó trước, rồi mới chuyên tâm vào việc thực hành đời sống Sa-môn.
Ñātīti vihāre ācariyupajjhāyasaddhivihārikaantevāsikasamānupajjhāyakasamānācariyakā, ghare mātā pitā bhātāti evamādikā.
Ñātī refers to teachers, preceptors, co-residents, pupils, co-preceptors, and co-teachers in the monastery, and mother, father, brother, etc., at home.
Ñātī (thân quyến) là các vị thầy tế độ (ācariya), thầy y chỉ (upajjhāya), đồng cư sĩ (saddhivihārika), đệ tử (antevāsika), những người có cùng thầy y chỉ (samānupajjhāyaka), những người có cùng thầy tế độ (samānācariyaka) trong tu viện; và cha mẹ, anh chị em, v.v… ở nhà.
Te gilānā imassa palibodhā honti.
If they are ill, they become an impediment for him.
Những người này khi bị bệnh sẽ trở thành chướng ngại cho ngài.
Tasmā so palibodho te upaṭṭhahitvā tesaṃ pākatikakaraṇena upacchinditabbo.
Therefore, that impediment should be overcome by attending to them and restoring them to health.
Vì vậy, chướng ngại đó nên được loại bỏ bằng cách chăm sóc họ và giúp họ trở lại bình thường.
Tattha upajjhāyo tāva gilāno sace lahuṃ na vuṭṭhāti, yāvajīvaṃ paṭijaggitabbo, tathā pabbajjācariyo upasampadācariyo saddhivihāriko upasampāditapabbājitaantevāsikasamānupajjhāyakā ca.
For instance, if the preceptor is ill and does not recover quickly, he must be cared for for life; similarly, the ordination teacher, the ordination giver, the co-resident, the ordained pupil, and co-preceptors.
Trong đó, nếu thầy y chỉ bị bệnh mà không hồi phục nhanh chóng, thì nên chăm sóc suốt đời. Tương tự, thầy xuất gia (pabbajjācariya), thầy thọ giới (upasampadācariya), đồng cư sĩ, đệ tử đã thọ giới và xuất gia, và những người có cùng thầy y chỉ.
Nissayācariyauddesācariyanissayantevāsikauddesantevāsikasamānācariyakā pana yāva nissayauddesā anupacchinnā, tāva paṭijaggitabbā.
Nissaya teachers, Uddesa teachers, Nissaya pupils, Uddesa pupils, and co-teachers, however, must be cared for as long as their nissaya (dependence) and uddesa (instruction) are not severed.
Còn thầy y chỉ (nissayācariya), thầy dạy (uddesācariya), đệ tử y chỉ (nissayantevāsika), đệ tử học (uddesantevāsika), và những người có cùng thầy tế độ (samānācariyaka) thì nên chăm sóc cho đến khi sự y chỉ và việc học chưa chấm dứt.
Pahontena tato uddhampi paṭijaggitabbā eva.
If one is capable, they should be cared for even beyond that.
Nếu có thể, thì nên chăm sóc họ lâu hơn nữa.
Mātāpitūsu upajjhāye viya paṭijaggitabbaṃ.
Parents should be cared for as one would care for a preceptor.
Đối với cha mẹ, nên chăm sóc như đối với thầy y chỉ.
Sacepi hi te rajje ṭhitā honti, puttato ca upaṭṭhānaṃ paccāsīsanti, kātabbameva.
Even if they are kings, and expect support from their son, it must still be done.
Ngay cả khi họ là vua chúa và mong đợi sự chăm sóc từ con trai, thì cũng phải làm như vậy.
Atha tesaṃ bhesajjaṃ natthi, attano santakaṃ dātabbaṃ.
If they have no medicine, one's own should be given.
Nếu không có thuốc cho họ, thì phải cho cái của mình.
Asati, bhikkhācariyāya pariyesitvāpi dātabbameva.
If not, it should be given even after searching for it by alms-round.
Nếu không có, thì dù phải đi khất thực tìm kiếm cũng phải cho.
Bhātubhaginīnaṃ pana tesaṃ santakameva yojetvā dātabbaṃ.
However, for brothers and sisters, their own should be given, having prepared it.
Tuy nhiên, đối với anh chị em, phải sắp xếp để cho cái của chính họ.
Sace natthi, attano santakaṃ tāvakālikaṃ datvā pacchā labhantena gaṇhitabbaṃ, alabhantena na codetabbā.
If there is none, having temporarily given one's own, it should be taken back later when available; if not available, they should not be pressed.
Nếu không có, thì tạm thời cho cái của mình, sau này khi nhận được thì lấy lại; nếu không nhận được thì không nên đòi hỏi.
Aññātakassa bhaginiyā sāmikassa bhesajjaṃ neva kātuṃ, na dātuṃ vaṭṭati, ‘‘tuyhaṃ sāmikassa dehī’’ti vatvā pana bhaginiyā dātabbaṃ.
It is not allowable to prepare or give medicine to the husband of an unknown sister; however, it should be given to the sister, saying, "Give this to your husband."
Đối với thuốc men cho chồng của một người chị em không quen biết, không nên làm cũng không nên cho; tuy nhiên, có thể nói “hãy đưa cho chồng của cô” rồi để người chị em đó tự cho.
Bhātu jāyāyapi eseva nayo, tesaṃ pana puttā imassa ñātakāyevāti tesaṃ kātuṃ vaṭṭati.
The same method applies to a brother's wife; however, since their children are indeed this person's relatives, it is allowable to do so for them.
Đối với vợ của người anh em cũng theo cách này; tuy nhiên, con cái của họ là bà con của vị ấy, nên có thể làm cho chúng.
Ābādhoti yo koci rogo.
Affliction means any disease.
Bệnh tật (Ābādho) là bất kỳ bệnh nào.
So bādhayamāno palibodho hoti, tasmā bhesajjakaraṇena upacchinditabbo.
When it afflicts, it becomes an impediment; therefore, it should be removed by making medicine.
Nó gây trở ngại thì trở thành chướng ngại, do đó phải loại bỏ bằng cách dùng thuốc.
Sace pana katipāhaṃ bhesajjaṃ karontassapi na vūpasammati, ‘‘nāhaṃ tuyhaṃ dāso, na bhatako, taṃyevamhi posento anamatagge saṃsāravaṭṭe dukkhappatto’’ti attabhāvaṃ garahitvā samaṇadhammo kātabbo.
However, if it does not subside even after a few days of making medicine, one should undertake the ascetic practice, having reproached oneself, thinking, "I am not your slave, nor a hired worker; by merely nourishing you, I have experienced suffering in the immeasurable cycle of existence (saṃsāravaṭṭa)."
Tuy nhiên, nếu sau vài ngày dùng thuốc mà bệnh vẫn không thuyên giảm, thì phải khiển trách thân mình rằng “ta không phải là nô lệ của ngươi, không phải là người làm công của ngươi, ta đã phải chịu khổ đau trong vòng luân hồi vô tận vì nuôi dưỡng ngươi như thế này”, rồi thực hành pháp Sa-môn.
Iddhiyāti iddhipalibodhena.
By psychic power means by the impediment of psychic power.
Thần thông (Iddhiyā) là chướng ngại thần thông.
‘‘Iddhīti te dasā’’tipi pāṭho.
"Iddhīti te dasā" is also a reading.
Cũng có bài đọc là “thần thông là mười thứ đó”.
Tattha iddhīti pothujjanikā iddhi.
Here, psychic power refers to ordinary psychic power.
Trong đó, thần thông (iddhī) là thần thông phàm phu.
Sā hi uttānaseyyakadārako viya taruṇasassaṃ viya ca dupparihārā hoti, appamattakena ca bhijjati.
For it is difficult to maintain, like a lying-down infant or tender crops, and it breaks at the slightest thing.
Thật vậy, nó khó gìn giữ như đứa trẻ sơ sinh hay như cây non, và dễ bị phá vỡ chỉ với một chút sơ suất.
Sā pana vipassanāya palibodho hoti, na samādhissa samādhiṃ patvā pattabbato, tasmā vipassanātthikena iddhipalibodho upacchinditabbo, itarena avasesāti.
However, that is an impediment to insight (vipassanā), not to concentration (samādhi), because it is attained after reaching concentration; therefore, one who desires insight should remove the impediment of psychic power, and others should remove the remaining ones.
Tuy nhiên, nó là chướng ngại cho tuệ quán (vipassanā), chứ không phải cho định (samādhi), vì định phải đạt được sau khi đã đạt định; do đó, người cầu tuệ quán phải loại bỏ chướng ngại thần thông, còn những người khác thì loại bỏ các chướng ngại còn lại.
Kammaṭṭhānabhāvanaṃ paribundheti uparodheti pavattituṃ na detīti palibodho, ra-kārassa la-kāraṃ katvā vutto, paripanthoti attho.
That which obstructs, impedes, or does not allow the development of meditation practice is called palibodha, stated by changing the 'r' sound to 'l', meaning an obstacle.
Nó ngăn cản, cản trở, không cho sự phát triển của việc tu tập đề mục thiền (kammaṭṭhānabhāvanā) nên gọi là chướng ngại (palibodho), được nói bằng cách đổi âm r thành l; nghĩa là vật cản trở.
Upacchinditabboti samāpanena saṅgahaṇena uparundhitabbo, apalibodho kātabboti attho.
Should be removed means it should be suppressed by completion and inclusion, meaning it should be made unimpeded.
Phải loại bỏ (Upacchinditabbo) nghĩa là phải ngăn chặn bằng cách hoàn tất, bằng cách thu xếp; nghĩa là phải làm cho không còn chướng ngại.
Kammaṭṭhāne niyutto kammaṭṭhāniko, bhāvanamanuyuñjanto.
One appointed to a meditation subject is a meditator (kammaṭṭhānika), one who devotes oneself to development.
Người chuyên tâm vào đề mục thiền gọi là người tu tập đề mục thiền (kammaṭṭhāniko), người tinh tấn tu tập.
Tena kammaṭṭhānikena.
By that meditator.
Bởi người tu tập đề mục thiền đó.
Paricchinditvāti ‘‘imasmiṃ vihāre sabbepi bhikkhū’’ti evaṃ paricchinditvā.
Having defined means having defined thus: "all bhikkhus in this monastery."
Phân định (Paricchinditvā) nghĩa là phân định như “tất cả các tỳ khưu trong tu viện này”.
Sahavāsīnanti sahavāsīnaṃ bhikkhūnaṃ.
Of co-residents means of co-resident bhikkhus.
Của những người sống chung (Sahavāsīnaṃ) nghĩa là của những tỳ khưu sống chung.
Muducittataṃ janetīti attani muducittataṃ uppādeti.
Generates a soft mind means produces a soft mind in oneself.
Làm phát sinh tâm mềm mỏng (Muducittataṃ janetī) nghĩa là làm phát sinh tâm mềm mỏng trong mình.
Ayañca sahavāsīnaṃ cittamaddavajananādiattho ‘‘manussānaṃ piyo hotī’’tiādinayappavattena mettānisaṃsasuttena (a. ni. 8.1) dīpetabbo.
And this meaning of generating a soft mind for co-residents and so on should be explained by the Mettānisamsa Sutta (AN 8.1), which describes it in terms such as "he becomes dear to human beings."
Ý nghĩa về việc làm phát sinh tâm mềm mỏng cho những người sống chung này v.v. phải được giải thích theo Kinh Lợi Ích Của Từ Tâm (Mettānisaṃsasutta) (A.N. 8.1) được trình bày theo cách “trở thành người được chúng sanh yêu mến” v.v.
Anolīnavuttiko hotīti sammāpaṭipattiyaṃ olīnavuttiko hīnavīriyo na hoti, āraddhavīriyo hotīti attho.
Does not behave with slackness means he does not behave with slackness, with weak energy in right practice, but is energetic.
Không có hành vi lười biếng (Anolīnavuttiko hotī) nghĩa là không có hành vi lười biếng, không có tinh tấn kém cỏi trong việc thực hành đúng đắn; nghĩa là có tinh tấn đã được phát khởi.
Dibbesupi ārammaṇesu, pageva itaresūti adhippāyo.
The intention is that this applies even to divine objects, let alone others.
Ý nghĩa là ngay cả trong các đối tượng thiên giới, huống chi là các đối tượng khác.
Sabbatthāti sabbasmiṃ samaṇakaraṇīye, sabbasmiṃ vā kammaṭṭhānānuyoge.
In all things means in all monastic duties, or in all devotion to meditation subjects.
Ở khắp mọi nơi (Sabbatthā) nghĩa là trong tất cả các việc của Sa-môn, hoặc trong tất cả các sự chuyên tâm vào đề mục thiền.
Atthayitabbanti pubbāsevanavasena atthayitabbaṃ.
To be desired means to be desired by way of prior cultivation.
Phải cầu mong (Atthayitabbaṃ) nghĩa là phải cầu mong theo cách đã từng thực hành trước đây.
Yogassa bhāvanāya anuyuñjanaṃ yogānuyogo, tadeva karaṇīyaṭṭhena kammaṃ, tassa yogānuyogakammassa.
Devotion to development is yogānuyoga; that very thing is an action in the sense of a duty, for that action of devotion to development.
Sự chuyên tâm vào việc tu tập là yogānuyoga, chính điều đó là việc làm theo nghĩa là điều phải làm, của việc chuyên tâm tu tập đó (yogānuyogakammassa).
Padaṭṭhānattāti nipphattihetuttā.
Due to being the proximate cause means due to being the cause of accomplishment.
Vì là nguyên nhân (Padaṭṭhānattā) nghĩa là vì là nguyên nhân của sự thành tựu.
Odātakasiṇe ālokakasiṇaṃ, kasiṇugghāṭimākāsakasiṇe paricchinnākāsakasiṇañca antogadhaṃ katvā pāḷiyaṃ pathavīkasiṇādīnaṃ rūpajjhānārammaṇānaṃ aṭṭhannaṃyeva kasiṇānaṃ sarūpato vuttattā ākāsakasiṇaṃ ālokakasiṇañca vajjetvā ‘‘aṭṭhatiṃsārammaṇesū’’ti pāḷiyaṃ āgatanayeneva vuttaṃ.
Including the light kasina within the white kasina, and the bounded space kasina within the space kasina obtained by breaking through kasinas, and since only the eight kasinas, which are the objects of rūpajjhāna, such as the earth kasina, are mentioned literally in the Pāli, the "aṭṭhatiṃsārammaṇesu" (in the thirty-eight objects) is stated in the Pāli in the same way, excluding the space kasina and the light kasina.
Trong kinh tạng, chỉ có tám đề mục biến xứ (kasiṇa) là đối tượng của các thiền sắc giới như đất biến xứ v.v. được nói rõ về bản chất của chúng, bằng cách bao gồm ánh sáng biến xứ (ālokakasiṇa) trong trắng biến xứ (odātakasiṇa), và không gian bị giới hạn biến xứ (paricchinnākāsakasiṇa) trong không gian được mở rộng biến xứ (kasiṇugghāṭimākāsakasiṇa); do đó, bằng cách loại bỏ không gian biến xứ và ánh sáng biến xứ, đã nói theo cách được nêu trong kinh tạng là “trong ba mươi tám đối tượng”.
Aṭṭhakathānayena pana ākāsakasiṇe ālokakasiṇe ca visuṃ gahite cattālīsaṃyeva kammaṭṭhānāni.
However, according to the commentaries, when the space kasina and the light kasina are taken separately, there are exactly forty meditation subjects.
Tuy nhiên, theo cách của chú giải, khi không gian biến xứ và ánh sáng biến xứ được tính riêng, thì có bốn mươi đề mục thiền.
Tatrimāni cattālīsa kammaṭṭhānāni – dasa kasiṇā, dasa asubhā, dasa anussatiyo, cattāro brahmavihārā, cattāro āruppā, ekā saññā, ekaṃ vavatthānanti.
Here are these forty meditation subjects: ten kasinas, ten asubhas, ten recollections, four Brahmavihāras, four āruppas, one perception, and one analysis.
Trong đó, bốn mươi đề mục thiền này là: mười biến xứ, mười bất tịnh, mười tùy niệm, bốn phạm trú, bốn vô sắc, một tưởng, một phân biệt.
Tattha pathavīkasiṇaṃ āpokasiṇaṃ tejokasiṇaṃ vāyokasiṇaṃ nīlakasiṇaṃ pītakasiṇaṃ lohitakasiṇaṃ odātakasiṇaṃ ālokakasiṇaṃ paricchinnākāsakasiṇanti ime dasa kasiṇā.
Among them, the earth kasina, water kasina, fire kasina, wind kasina, blue kasina, yellow kasina, red kasina, white kasina, light kasina, and bounded space kasina – these are the ten kasinas.
Trong đó, đất biến xứ (pathavīkasiṇa), nước biến xứ (āpokasiṇa), lửa biến xứ (tejokasiṇa), gió biến xứ (vāyokasiṇa), xanh biến xứ (nīlakasiṇa), vàng biến xứ (pītakasiṇa), đỏ biến xứ (lohitakasiṇa), trắng biến xứ (odātakasiṇa), ánh sáng biến xứ (ālokakasiṇa), không gian bị giới hạn biến xứ (paricchinnākāsakasiṇa) – đây là mười biến xứ.
Uddhumātakaṃ vinīlakaṃ vipubbakaṃ vicchiddakaṃ vikkhāyitakaṃ vikkhittakaṃ hatavikkhittakaṃ lohitakaṃ puḷavakaṃ aṭṭhikanti ime dasa asubhā.
The bloated, the discoloured, the festering, the cut up, the gnawed, the scattered, the dismembered and scattered, the bloody, the worm-infested, and the skeletal – these are the ten asubhas.
Thi thể trương phồng (uddhumātakaṃ), thi thể xanh bầm (vinīlakaṃ), thi thể có mủ (vipubbakaṃ), thi thể bị cắt xẻ (vicchiddakaṃ), thi thể bị ăn nham nhở (vikkhāyitakaṃ), thi thể bị phân tán (vikkhittakaṃ), thi thể bị phân tán và bị chặt (hatavikkhittakaṃ), thi thể có máu (lohitakaṃ), thi thể có giòi (puḷavakaṃ), bộ xương (aṭṭhikaṃ) – đây là mười bất tịnh.
Buddhānussati dhamma saṅgha sīla cāga devatānussati maraṇassati kāyagatāsati ānāpānassati upasamānussatīti imā dasa anussatiyo.
The recollections of the Buddha, Dhamma, Saṅgha, virtue, generosity, deities, death, the body, breathing, and peace – these are the ten recollections.
Phật tùy niệm (Buddhānussati), Pháp tùy niệm (dhamma), Tăng tùy niệm (saṅgha), Giới tùy niệm (sīla), Thí tùy niệm (cāga), Thiên tùy niệm (devatānussati), Tử tùy niệm (maraṇassati), Quán thân bất tịnh (kāyagatāsati), Quán hơi thở (ānāpānassati), Tùy niệm sự tịch tịnh (upasamānussati) – đây là mười tùy niệm.
Mettā karuṇā muditā upekkhāti ime cattāro brahmavihārā.
Loving-kindness, compassion, appreciative joy, and equanimity – these are the four Brahmavihāras.
Từ (mettā), Bi (karuṇā), Hỷ (muditā), Xả (upekkhā) – đây là bốn phạm trú.
Ākāsānañcāyatanaṃ viññāṇañcāyatanaṃ ākiñcaññāyatanaṃ nevasaññānāsaññāyatananti ime cattāro āruppā.
The base of infinite space, the base of infinite consciousness, the base of nothingness, and the base of neither perception nor non-perception – these are the four āruppas.
Không vô biên xứ (Ākāsānañcāyatanaṃ), Thức vô biên xứ (viññāṇañcāyatanaṃ), Vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatanaṃ), Phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatanaṃ) – đây là bốn vô sắc.
Āhāre paṭikūlasaññā ekā saññā.
The perception of foulness in food is one perception.
Tưởng ghê tởm đối với vật thực (Āhāre paṭikūlasaññā) là một tưởng.
Catudhātuvavatthānaṃ ekaṃ vavatthānanti.
The analysis of the four elements is one analysis.
Phân biệt tứ đại (Catudhātuvavatthānaṃ) là một phân biệt.
Yaṃ yassa caritānukūlanti ettha rāgacaritassa tāva dasa asubhā kāyagatāsatīti ekādasa kammaṭṭhānāni anukūlāni, dosacaritassa cattāro brahmavihārā cattāri vaṇṇakasiṇānīti aṭṭha, mohacaritassa ca vitakkacaritassa ca ekaṃ ānāpānassatikammaṭṭhānameva, saddhācaritassa purimā cha anussatiyo, buddhicaritassa maraṇassati upasamānussati catudhātuvavatthānaṃ āhāre paṭikūlasaññāti cattāri, sesakasiṇāni cattāro ca āruppā sabbacaritānaṃ anukūlāni.
Regarding that which is suitable for one's temperament, for a lustful temperament, the ten asubhas and the recollection of the body—these eleven meditation subjects—are suitable; for a hateful temperament, the four Brahmavihāras and the four colour kasinas—these eight—are suitable; for a deluded temperament and a discursive temperament, only the one meditation subject of mindfulness of breathing is suitable; for a faithful temperament, the first six recollections; for an intelligent temperament, the recollection of death, the recollection of peace, the analysis of the four elements, and the perception of foulness in food—these four; and the remaining kasinas and the four āruppas are suitable for all temperaments.
Trong câu “đề mục thiền nào phù hợp với tánh hạnh nào”, đối với tánh hạnh tham (rāgacarita) thì mười bất tịnh và quán thân bất tịnh – mười một đề mục thiền này là phù hợp; đối với tánh hạnh sân (dosacarita) thì bốn phạm trú và bốn biến xứ màu sắc – tám đề mục thiền này là phù hợp; đối với tánh hạnh si (mohacarita) và tánh hạnh tầm (vitakkacarita) thì chỉ có một đề mục thiền quán hơi thở là phù hợp; đối với tánh hạnh tín (saddhācarita) thì sáu tùy niệm đầu tiên; đối với tánh hạnh trí (buddhicarita) thì tử tùy niệm, tùy niệm sự tịch tịnh, phân biệt tứ đại, tưởng ghê tởm đối với vật thực – bốn đề mục thiền này là phù hợp; các biến xứ còn lại và bốn vô sắc thì phù hợp với tất cả các tánh hạnh.
Kasiṇesu ca yaṃ kiñci parittaṃ vitakkacaritassa, appamāṇaṃ mohacaritassa anukūlanti veditabbaṃ.
And among the kasinas, any small one is suitable for a discursive temperament, and an immeasurable one for a deluded temperament, this should be understood.
Trong các biến xứ, bất kỳ biến xứ nhỏ nào thì phù hợp với tánh hạnh tầm, biến xứ vô lượng thì phù hợp với tánh hạnh si – cần phải hiểu như vậy.
Yathāvutteneva nayenāti ‘‘yogānuyogakammassa padaṭṭhānattā’’ti imamatthaṃ atidisati.
In the manner stated refers to the meaning "due to being the proximate cause for the action of devotion to development."
Theo phương pháp đã nói ở trên (Yathāvutteneva nayenā) là ám chỉ ý nghĩa “vì là nguyên nhân của việc chuyên tâm tu tập”.
Yaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetukāmo hoti, tasseva vasena catukkapañcakajjhānāni nibbattetvā jhānapadaṭṭhānaṃ vipassanaṃ vaḍḍhetvā āsavakkhayappattassa khīṇāsavassa santike gahetabbanti āha – ‘‘imināva kammaṭṭhānena…pe… uggahetabba’’nti.
He says that whatever meditation subject one wishes to take up, one should develop the fourfold or fivefold jhāna based on that very subject, enhance insight (vipassanā) based on jhāna, and receive it from an Arahant who has attained the destruction of defilements (āsavakkhaya) – "By this very meditation subject...pe... should be learned."
Vị ấy nói: “phải học hỏi…pe… bằng chính đề mục thiền này” nghĩa là phải học hỏi từ một vị A-la-hán đã diệt trừ các lậu hoặc, người đã phát triển tuệ quán dựa trên thiền làm nền tảng, sau khi đã thành tựu các thiền tứ thiền, ngũ thiền theo đề mục thiền mà vị ấy muốn thọ trì.
Arahantādayo hītiādi ekaccakhīṇāsavato bahussutova kammaṭṭhānadāne seyyoti dassanatthaṃ āraddhaṃ.
Arahants and so on is begun to show that a very learned person is superior in giving a meditation subject compared to an Arahant who knows only a few things.
Chư A-la-hán v.v. (Arahantādayo hī) v.v. được bắt đầu để chỉ ra rằng một vị đa văn thì tốt hơn trong việc truyền dạy đề mục thiền so với một vị A-la-hán thông thường.
Mahāhatthipathaṃ nīharanto viyāti kammaṭṭhānapathaviṃ mahāhatthipathaṃ katvā dassento viya.
Like one laying out a great elephant path means like one demonstrating the path of meditation as a great elephant path.
Như người vạch ra con đường của voi lớn (Mahāhatthipathaṃ nīharanto viyā) nghĩa là như người vạch ra con đường đề mục thiền thành con đường của voi lớn.
Sappāyāsappāyaṃ paricchinditvāti yassa kammaṭṭhānaṃ ācikkhati, tassa upakārānupakāraṃ yuttimagganena paricchinditvā.
Having distinguished what is suitable and unsuitable means having distinguished what is beneficial and unbeneficial for the person to whom one is explaining the meditation subject, by the appropriate method.
Sau khi phân định sự phù hợp và không phù hợp (Sappāyāsappāyaṃ paricchinditvā) nghĩa là sau khi phân định sự lợi ích hay không lợi ích, bằng cách suy xét đúng đắn, đối với người mà vị ấy đang truyền dạy đề mục thiền.
Idāni kammaṭṭhānadāyakassa santikaṃ gacchantena dhotamakkhitehi pādehi upāhanā āruhitvā chattaṃ gahetvā telanāḷimadhuphāṇitādīni gāhāpetvā antevāsikaparivutena na gantabbaṃ, gamikavattaṃ pana pūretvā attano pattacīvaraṃ sayameva gahetvā antarāmagge yaṃ yaṃ vihāraṃ pavisati, sabbattha paviṭṭhakāle āgantukavattaṃ, nikkhamanakāle gamikavattanti yathārahaṃ taṃ taṃ vattaṃ pūrentena sallahukaparikkhārena paramasallekhavuttinā hutvā gantabbanti imamatthaṃ saṅkhipitvā dassento ‘‘sallahukavuttinā vinayācārasampannenā’’ti āha.
Now, when going to a giver of a meditation subject, one should not go with feet washed and anointed, wearing sandals, holding an umbrella, having had items like a tube of oil, honey, and molasses carried, and surrounded by resident pupils. Rather, having fulfilled the duties of a traveler, taking one’s own bowl and robes by oneself, and in whichever monastery one enters along the way, fulfilling the respective duties—the duties of an incoming monk upon entering and the duties of a departing monk upon leaving—one should go with few possessions, being of an extremely austere livelihood. To show this meaning concisely, he said “with a simple livelihood, endowed with the conduct of the Vinaya.”
Giờ đây, khi đến chỗ vị thầy ban kammaṭṭhāna (đề mục thiền định), không nên đi với đôi chân đã rửa và xoa dầu, mang dép, cầm dù, sai người mang theo bình dầu, mật ong, mật đường, v.v., và được đệ tử vây quanh. Thay vào đó, phải hoàn thành các bổn phận của một người du hành, tự mình mang bát và y, và bất cứ tu viện nào ghé vào trên đường, khi vào thì thực hành bổn phận của một vị khách, khi ra thì thực hành bổn phận của một người du hành, tùy theo trường hợp. Phải đi với các vật dụng nhẹ nhàng, sống theo hạnh đầu đà tối thượng. Nghĩa này được tóm tắt và trình bày bằng câu: " với lối sống nhẹ nhàng, đầy đủ oai nghi giới luật."
Evaṃ pana gantvā taṃ vihāraṃ pavisantena antarāyeva dantakaṭṭhaṃ kappiyaṃ kārāpetvā gahetvā pavisitabbaṃ, na ca muhuttaṃ vissamitvā pādadhovanamakkhanādīni katvā ācariyassa santikaṃ gamissāmīti aññaṃ pariveṇaṃ pavisitabbaṃ.
Having gone in this way, when entering that monastery, one should have a tooth-stick made allowable and take it before entering. And one should not enter another monastic dwelling thinking, “I will rest for a moment, wash and anoint my feet, and then go to the teacher.”
Tuy nhiên, khi đã đi như vậy và vào tu viện đó, phải làm cho tăm xỉa răng trở thành vật hợp lệ và mang theo khi vào, không nên vào một tịnh xá khác với ý nghĩ sẽ nghỉ ngơi một lát, rửa và xoa dầu chân, v.v., rồi sau đó mới đến chỗ thầy.
Sace hissa tatra ācariyassa visabhāgā bhikkhū bhaveyyuṃ, taṃ te āgamanakāraṇaṃ pucchitvā ācariyassa avaṇṇaṃ pakāsetvā ‘‘naṭṭhosi, sace tassa santikaṃ āgato’’ti vippaṭisāraṃ uppādeyyuṃ, yena tatova paṭinivatteyya, tasmā ācariyassa vasanaṭṭhānaṃ pucchitvā ujukaṃ tattheva gantabbaṃ.
For if there should be bhikkhus there who are at variance with his teacher, they, after asking the reason for his coming, might speak ill of the teacher and cause him to have remorse, saying, “You are ruined if you have come to him,” by which he might turn back from that very spot. Therefore, after asking for the teacher’s dwelling place, one should go straight there.
Nếu ở đó có những tỳ khưu bất hòa với vị thầy, họ sẽ hỏi lý do đến của vị ấy, rồi nói xấu về vị thầy và tạo ra sự hối tiếc rằng: "Ông đã tiêu đời rồi, nếu ông đến chỗ vị ấy." Do đó, vị ấy có thể quay trở lại ngay từ đó. Vì vậy, phải hỏi chỗ ở của vị thầy và đi thẳng đến đó.
Evamādinā vuttappakāraṃ saddhādiguṇasamannāgataṃ ekantahitesiṃ vuḍḍhipakkhe ṭhitaṃ kalyāṇamittaṃ ācariyaṃ.
a teacher who is a good friend of this kind described, endowed with qualities such as faith, solely intent on one’s welfare, and established in the cause of one’s growth.
Là người nói những lời sâu sắc, không sai khiến những điều không đúng chỗ.” – như vậy (A.VII.37; Netti.113) – vị thầy là một thiện hữu, có phẩm hạnh như đã nói, đầy đủ niềm tin và các đức tính khác, luôn đứng về phía sự phát triển, luôn mong muốn lợi ích.
Vattapaṭipattiyā ārādhitacittassāti ettha sace ācariyo daharataro hoti, pattacīvarapaṭiggahaṇādīni na sāditabbāni.
In the phrase “of one whose mind has been pleased through the performance of duties,” if the teacher is younger, one should not accept his offer to take one’s bowl and robes and so on.
Trong câu “với tâm được làm hoan hỷ bằng các bổn phận và sự thực hành”, nếu vị thầy còn trẻ, không nên nhận bát và y, v.v.
Sace vuḍḍhataro, gantvā ācariyaṃ vanditvā ṭhātabbaṃ.
If he is older, one should approach, pay homage to the teacher, and stand.
Nếu vị thầy đã lớn tuổi, hãy đến đảnh lễ vị thầy rồi đứng.
‘‘Nikkhipāvuso, pattacīvara’’nti vuttena nikkhipitabbaṃ.
When told, “Friend, put down your bowl and robes,” one should put them down.
Khi được nói: "Này hiền giả, hãy đặt bát và y xuống," thì phải đặt xuống.
‘‘Pānīyaṃ pivā’’ti vuttena sace icchati, pātabbaṃ.
When told, “Drink some water,” if one wishes, one should drink.
Khi được nói: "Hãy uống nước," nếu muốn thì hãy uống.
‘‘Pāde dhovā’’ti vuttena na tāva dhovitabbā.
When told, “Wash your feet,” one should not wash them yet.
Khi được nói: "Hãy rửa chân," thì chưa nên rửa ngay.
Sace hi ācariyena ābhatamudakaṃ bhaveyya, na sāruppaṃ siyā.
For if the water was brought by the teacher, it would not be proper.
Vì nếu nước đó do vị thầy mang đến, thì sẽ không phù hợp.
‘‘Dhovāvuso, na mayā ābhataṃ, aññehi ābhata’’nti vuttena pana yattha ācariyo na passati, evarūpe paṭicchanne vā okāse abbhokāsavihārassapi vā ekamante nisīditvā pādā dhovitabbā.
But when told, “Wash them, friend, I did not bring it, it was brought by others,” one should sit in a secluded place where the teacher does not see, or in a corner even of a monastery in the open air, and wash one's feet.
Tuy nhiên, khi được nói: "Này hiền giả, hãy rửa đi, nước này không phải do tôi mang đến, mà do người khác mang đến," thì phải ngồi ở nơi khuất mà vị thầy không thấy, hoặc ở một nơi riêng biệt trong tịnh xá ngoài trời, rồi rửa chân.
Sace ācariyo telanāḷiṃ āharati, uṭṭhahitvā ubhohi hatthehi sakkaccaṃ gahetabbā.
If the teacher brings a tube of oil, one should rise and receive it respectfully with both hands.
Nếu vị thầy mang bình dầu đến, phải đứng dậy và cung kính nhận lấy bằng cả hai tay.
Sace hi na gaṇheyya, ‘‘ayaṃ bhikkhu ito eva paṭṭhāya sambhogaṃ kopetī’’ti ācariyassa aññathattaṃ bhaveyya.
For if one did not receive it, the teacher might think otherwise, saying, “This bhikkhu is disrupting communion from the very start.”
Vì nếu không nhận, vị thầy có thể nghĩ khác rằng: "Vị tỳ khưu này ngay từ bây giờ đã phá hoại sự chung sống."
Gahetvā pana na āditova pādā makkhetabbā.
Having received it, one should not anoint the feet first.
Tuy nhiên, khi đã nhận, không nên xoa chân ngay từ đầu.
Sace hi taṃ ācariyassa gattabbhañjanatelaṃ bhaveyya, na sāruppaṃ siyā, tasmā paṭhamaṃ sīsaṃ makkhetvā khandhādīni makkhetabbāni.
For if that were the teacher’s oil for massaging his body, it would not be proper. Therefore, one should first anoint the head, then anoint the shoulders and so on.
Vì nếu đó là dầu xoa thân của vị thầy, thì sẽ không phù hợp. Do đó, trước tiên hãy xoa đầu, rồi xoa vai, v.v.
‘‘Sabbapārihāriyatelamidaṃ, āvuso, pādepi makkhehī’’ti vuttena pana pāde makkhetvā ‘‘imaṃ telanāḷiṃ ṭhapemi, bhante’’ti vatvā ācariye gaṇhante dātabbā.
But when told, “Friend, this is all-purpose oil, anoint your feet as well,” one should anoint the feet and say, “Venerable sir, I will put this tube of oil away,” and give it when the teacher takes it.
Tuy nhiên, khi được nói: "Này hiền giả, đây là dầu xoa toàn thân, hãy xoa cả chân đi," thì sau khi xoa chân, hãy nói: "Bạch ngài, con xin đặt bình dầu này xuống," và đưa cho vị thầy khi ngài nhận lấy.
Gatadivasato paṭṭhāya ‘‘kammaṭṭhānaṃ me, bhante, kathetha’’iccevaṃ na vattabbaṃ.
From the day of arrival, one should not say, “Venerable sir, teach me the meditation subject.”
Từ ngày đến, không nên nói: "Bạch ngài, xin ngài hãy giảng kammaṭṭhāna cho con."
Dutiyadivasato pana paṭṭhāya sace ācariyassa pakatiupaṭṭhāko atthi, taṃ yācitvā vattaṃ kātabbaṃ.
But from the second day onwards, if the teacher has a regular attendant, one should ask him and perform the duties.
Tuy nhiên, từ ngày thứ hai trở đi, nếu vị thầy có người thị giả thường xuyên, hãy xin người đó và thực hiện bổn phận.
Sace yācitopi na deti, okāse laddheyeva kātabbaṃ.
If, even when asked, he does not allow it, one should perform them whenever the opportunity arises.
Nếu dù đã xin mà người đó không cho, thì hãy tự làm khi có cơ hội.
Karontena ca khuddakamajjhimamahantāni tīṇi dantakaṭṭhāni upanāmetabbāni.
When doing so, one should offer three tooth-sticks: small, medium, and large.
Khi làm, phải dâng lên ba cây tăm xỉa răng: nhỏ, vừa và lớn.
Sītaṃ uṇhanti duvidhaṃ mukhadhovanudakañca nhānodakañca paṭiyādetabbaṃ.
Both cold and hot water for washing the face and water for bathing should be prepared.
Phải chuẩn bị hai loại nước: nước lạnh và nước nóng để rửa mặt và nước tắm.
Tato yaṃ ācariyo tīṇi divasāni paribhuñjati, tādisameva niccaṃ upaṭṭhāpetabbaṃ, niyamaṃ akatvā yaṃ vā taṃ vā paribhuñjantassa yathāladdhaṃ upanāmetabbaṃ.
Then, whatever the teacher uses for three days, one should always provide the same. If he does not have a fixed habit and uses whatever is available, one should offer whatever is obtained.
Sau đó, những gì vị thầy dùng trong ba ngày, phải luôn luôn chuẩn bị đúng như vậy. Nếu vị thầy không có quy định cố định mà dùng bất cứ thứ gì, thì phải dâng lên những gì có được.
Kiṃ bahunā vuttena, yaṃ taṃ bhagavatā ‘‘antevāsikena, bhikkhave, ācariyamhi sammā vattitabbaṃ.
What is the need for many words? Whatever duties were laid down by the Blessed One in the Khandhaka, saying, “Bhikkhus, a resident pupil should attend properly upon a teacher.
Nói nhiều làm gì, tất cả các bổn phận mà Đức Thế Tôn đã quy định trong phần khandhaka (Mahāvagga 66) rằng: "Này các tỳ khưu, đệ tử phải thực hành đúng đắn đối với thầy. Đây là sự thực hành đúng đắn: dậy sớm, cởi dép, khoác y vai trái, dâng tăm xỉa răng, dâng nước rửa mặt, sắp đặt chỗ ngồi. Nếu có cháo, hãy rửa bát và dâng cháo," v.v., tất cả đều phải được thực hiện.
Tatrāyaṃ sammāvattanā – kālasseva vuṭṭhāya upāhanā omuñcitvā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā dantakaṭṭhaṃ dātabbaṃ, mukhodakaṃ dātabbaṃ, āsanaṃ paññapetabbaṃ.
Herein, this is the proper attendance: having risen early, having taken off one’s sandals, having arranged the upper robe over one shoulder, one should give a tooth-stick, one should give water for the face, one should prepare a seat.
"Này các tỳ khưu, đệ tử phải thực hành đúng đắn đối với thầy. Đây là sự thực hành đúng đắn: dậy sớm, cởi dép, khoác y vai trái, dâng tăm xỉa răng, dâng nước rửa mặt, sắp đặt chỗ ngồi.
Sace yāgu hoti, bhājanaṃ dhovitvā yāgu upanāmetabbā’’tiādikaṃ (mahāva. 66) khandhake vattaṃ paññattaṃ, taṃ sabbampi kātabbaṃ.
If there is gruel, one should wash the bowl and offer the gruel,” and so on, all of that should be done.
Nếu có cháo, hãy rửa bát và dâng cháo," v.v., tất cả đều phải được thực hiện.
Iti iminā yathāvuttena nayena paṭipajjanto vattapaṭipattiyā cittaṃ ārādhetīti daṭṭhabbaṃ.
Thus, it should be understood that by practicing in this way as described, one pleases his mind through the performance of duties.
Như vậy, người thực hành theo phương pháp đã nói sẽ làm hoan hỷ tâm của vị thầy bằng các bổn phận và sự thực hành.
Pañcasandhikanti pañcapabbaṃ, pañcabhāganti attho.
Five-sectioned means having five joints, that is, five parts.
Pañcasandhika nghĩa là có năm phần, có năm bộ phận.
Kammaṭṭhānassa uggaṇhananti kammaṭṭhānaganthassa uggaṇhanaṃ, tadatthaparipucchā kammaṭṭhānassa paripucchanā.
The learning of the meditation subject is the learning of the text of the meditation subject. The inquiry into the meditation subject is the inquiry into its meaning.
Uggaṇhana kammaṭṭhānassa là học thuộc lòng văn bản kammaṭṭhāna, việc hỏi về ý nghĩa của nó là paripucchanā kammaṭṭhānassa.
Atha vā ganthato atthato ca kammaṭṭhānassa uggaṇhanaṃ uggaho, tattha saṃsayaparipucchanā paripucchā.
Or, the learning of the meditation subject in terms of both text and meaning is learning; the inquiry into doubts therein is inquiry.
Hoặc, việc học thuộc kammaṭṭhāna cả về văn bản và ý nghĩa là uggaha, việc hỏi về những điều nghi ngờ ở đó là paripucchā.
Kammaṭṭhānassa upaṭṭhānanti nimittupaṭṭhānaṃ, evaṃ bhāvanamanuyuñjantassa ‘‘evamidaṃ nimittaṃ upaṭṭhātī’’ti upadhāraṇaṃ, tathā kammaṭṭhānappanā ‘‘evaṃ jhānamappetī’’ti.
The appearance of the meditation subject is the appearance of the sign. For one practicing meditation in this way, it is the determining, “Thus this sign appears.” Similarly, the absorption of the meditation subject is “Thus he attains jhāna.”
Upaṭṭhāna kammaṭṭhānassa là sự hiện diện của nimitta (tướng), là sự nhận biết rằng "nimitta này hiện lên như thế này" đối với người đang chuyên tâm tu tập, và appanā kammaṭṭhānassa là "thiền định được an định như thế này."
Kammaṭṭhānassa lakkhaṇanti gaṇanānubandhanāphusanānaṃ vasena bhāvanaṃ ussukkāpetvā ṭhapanāya sampatti, tato parampi vā sallakkhaṇādivasena matthakappattīti kammaṭṭhānasabhāvassa sallakkhaṇaṃ.
The characteristic of the meditation subject is the successful establishment of the meditation by intensifying it through counting, pursuing, and touching. Or, beyond that, it is the full comprehension of the nature of the meditation subject, culminating in its peak through means such as full comprehension.
Lakkhaṇa kammaṭṭhānassa là sự thành tựu của việc thúc đẩy tu tập bằng cách đếm, theo dõi và chạm vào (nimitta), và hơn thế nữa là sự đạt đến đỉnh cao bằng cách quán sát, v.v., tức là sự nhận biết bản chất của kammaṭṭhāna.
Tenāha – ‘‘kammaṭṭhānasabhāvupadhāraṇanti vuttaṃ hotī’’ti.
Therefore, he said: “It means the determination of the nature of the meditation subject.”
Vì vậy, đã nói: "Được gọi là sự nhận biết bản chất của kammaṭṭhāna."
Attanāpi na kilamati odhiso kammaṭṭhānassa uggaṇhanato, tato eva ācariyampi na viheṭheti dhammādhikaraṇampi bhāvanāya matthakaṃ pāpanato.
He himself is not wearied by the limited learning of the meditation subject; for that very reason, he does not trouble the teacher either, and also brings the religious matter to its culmination through meditation.
Attanāpi na kilamati (tự mình cũng không mệt mỏi) vì học kammaṭṭhāna từng phần, và do đó ācariyampi na viheṭheti (cũng không làm phiền vị thầy) vì đã đưa việc tu tập đến đỉnh cao.
Tasmāti taṃnimittaṃ attanoakilamanaācariyāviheṭhanahetu.
Therefore means for that reason, the cause of not wearying oneself and not troubling the teacher.
Tasmā (do đó) là vì lý do tự mình không mệt mỏi và không làm phiền vị thầy.
Thokanti thokaṃ thokaṃ.
A little means a little at a time.
Thoka (ít) nghĩa là từng chút một.
Tatthāti yattha ācariyo vasati, tattha.
There means where the teacher resides, there.
Tatthā (ở đó) nghĩa là ở nơi vị thầy cư ngụ.
Sappāyaṃ hotīti āvāsasappāyādilābhena manasikāraphāsutā bhāvanānukūlatā hoti.
It is suitable means through obtaining a suitable lodging and so on, there is ease in mental application and conduciveness to meditation.
Sappāyaṃ hotī (trở nên thích hợp) nghĩa là sự thuận tiện trong việc tác ý, sự thích hợp cho việc tu tập, nhờ có được sự thích hợp về chỗ ở, v.v.
Yojanaparamanti iminā gāvutaaḍḍhayojanānipi saṅgaṇhāti.
At most a yojana—by this, he includes a gāvuta and half a yojana as well.
Yojanaparama (tối đa một dojana) bao gồm cả gāvuta và nửa dojana.
Yasmā pana mandapañño gāvute aḍḍhayojane yojanamatte vā vasanto kammaṭṭhānassa kismiñcideva ṭhāne sandehe vā satisammose vā jāte kālasseva vihāre vattaṃ katvā antarāmagge piṇḍāya caritvā bhattakiccapariyosāneyeva ācariyassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā taṃ divasaṃ ācariyassa santike kammaṭṭhānaṃ sodhetvā dutiyadivase ācariyaṃ vanditvā nikkhamitvā antarāmagge piṇḍāya caritvā akilamantoyeva attano vasanaṭṭhānaṃ āgantuṃ sakkhissati, tasmā vuttaṃ ‘‘mandapañño yojanaparamaṃ gantvā’’ti.
Because one of slow wisdom, while living at a distance of a gāvuta, half a yojana, or one yojana, if a doubt or confusion arises at any point in the meditation subject, can, after performing his duties in the monastery early in the morning, going for alms along the way, and finishing his meal, go to the teacher’s dwelling place, clarify the meditation subject with the teacher that day, and on the next day, after paying homage to the teacher and departing, go for alms along the way and return to his own dwelling place without becoming weary. Therefore, it was said, “one of slow wisdom, having gone at most a yojana.”
Vì một người kém trí tuệ, nếu ở cách một gāvuta, nửa dojana, hoặc một dojana, khi có nghi ngờ hoặc nhầm lẫn ở một điểm nào đó của kammaṭṭhāna, vị ấy có thể dậy sớm, làm các bổn phận ở tu viện, đi khất thực trên đường, và sau khi dùng bữa xong, đến chỗ ở của vị thầy, làm rõ kammaṭṭhāna với vị thầy trong ngày đó, và vào ngày hôm sau, đảnh lễ vị thầy rồi rời đi, đi khất thực trên đường và trở về chỗ ở của mình mà không mệt mỏi. Vì vậy, đã nói: "Người kém trí tuệ đi tối đa một dojana."
Sace tikkhapañño yojanaparame phāsukaṭṭhānaṃ na labhati, tena kammaṭṭhāne sabbaṃ gaṇṭhiṭṭhānaṃ chinditvā visuddhaṃ āvajjanapaṭibaddhaṃ kammaṭṭhānaṃ katvā yojanaparamato dūrampi gantuṃ vaṭṭatīti āha ‘‘tikkhapañño dūrampi gantvā’’ti.
If one with sharp wisdom does not find a comfortable place within a yojana, it is said that it is proper for him, having cut off all difficult points in the meditation subject and made it pure and connected to reflection, to go even further than a yojana; thus it is said: "one with sharp wisdom, having gone even far."
Nếu người có trí tuệ sắc bén không tìm được nơi thuận lợi trong phạm vi một do-tuần, thì vị ấy nên cắt bỏ mọi chướng ngại trong đề mục thiền định, thực hành đề mục thiền định thanh tịnh, gắn liền với sự quán chiếu, rồi đi xa hơn một do-tuần cũng được, như lời dạy “người có trí tuệ sắc bén đi xa cũng được”.
Aṭṭhārasasenāsanadosavivajjitanti mahattaṃ, navattaṃ, jiṇṇattaṃ, panthanissitattaṃ, soṇḍī, paṇṇaṃ, pupphaṃ, phalaṃ, patthanīyatā, nagarasannissitatā, dārusannissitatā, khettasannissitatā, visabhāgānaṃ puggalānaṃ atthitā, paṭṭanasannissitatā, paccantasannissitatā, rajjasīmasannissitatā, asappāyatā, kalyāṇamittānaṃ alābhoti imehi aṭṭhārasahi senāsanadosehi vivajjitaṃ.
Free from the eighteen faults of a dwelling means free from these eighteen faults of a dwelling: greatness, newness, dilapidation, being near a road, a pond, leaves, flowers, fruit, desirability, being near a city, being near timber, being near fields, the presence of incompatible persons, being near a port, being near a border region, being near a kingdom’s boundary, being unsuitable, and the lack of spiritual friends.
Tránh mười tám lỗi về trú xứ là: quá rộng lớn, mới xây, cũ nát, gần đường đi, có giếng nước, có lá cây, có hoa, có quả, được nhiều người mong muốn, gần thành phố, gần rừng cây, gần ruộng đồng, có những người không hòa hợp, gần cảng sông/biển, gần biên giới, gần ranh giới quốc gia, không thích hợp, không có bạn lành – tránh mười tám lỗi trú xứ này.
Imesañhi aṭṭhārasannaṃ dosānaṃ aññatarena samannāgataṃ senāsanaṃ bhāvanāya ananurūpaṃ.
For a dwelling endowed with any of these eighteen faults is unsuitable for meditation.
Thật vậy, trú xứ nào có một trong mười tám lỗi này thì không phù hợp cho việc tu tập thiền định.
Mahāvihāre (visuddhi. 1.52) tāva bahū nānāchandā sannipatanti, te aññamaññaṃ paṭiviruddhatāya vattaṃ na karonti, bodhiyaṅgaṇādīni asammaṭṭhāneva honti, anupaṭṭhāpitaṃ pānīyaṃ paribhojanīyaṃ.
In a great monastery, for instance, many people of different inclinations gather. Due to mutual opposition, they do not perform their duties; the grounds of the Bodhi-tree and other areas remain unswept, and drinking water and water for use are not supplied.
Trước hết, trong đại tự viện, nhiều người với những ý muốn khác nhau tụ họp lại, họ đối nghịch lẫn nhau nên không thực hiện phận sự; sân Bồ-đề và các nơi khác thì không được quét dọn, nước uống và nước dùng thì không được chuẩn bị.
Tatrāyaṃ ‘‘gocaragāme piṇḍāya carissāmī’’ti pattacīvaramādāya nikkhantopi sace passati vattaṃ akataṃ, pānīyaghaṭaṃ vā rittaṃ, athānena vattaṃ kātabbaṃ hoti, pānīyaṃ upaṭṭhāpetabbaṃ, akaronto vattabhede dukkaṭaṃ āpajjati.
In that case, if this bhikkhu, having taken his bowl and robes and left, thinking, “I will go for alms in the village for alms-food,” sees that the duties have not been done or that the water pot is empty, then he must perform the duties and supply the water. If he does not do so, he commits a dukkaṭa offense for neglecting his duties.
Ở đó, nếu vị ấy mang bát y ra đi với ý định “sẽ khất thực trong làng cư sĩ”, nhưng nếu thấy phận sự chưa được làm, hoặc bình nước uống trống rỗng, thì vị ấy phải làm phận sự, phải chuẩn bị nước uống; nếu không làm thì vị ấy phạm tội dukkaṭa do lỗi phận sự.
Karontassa kālo atikkamati, atidivā paviṭṭho niṭṭhitāya bhikkhāya kiñci na labhati.
While he is doing this, time passes; having entered too late in the day, he gets nothing as the alms-round is over.
Nếu làm thì thời gian trôi qua, vào làng quá trưa thì không còn nhận được gì từ việc khất thực đã xong.
Paṭisallānagatopi sāmaṇeradaharabhikkhūnaṃ uccāsaddena saṅghakammehi ca vikkhipati.
Even when he has gone into seclusion, he is distracted by the loud voices of novices and young bhikkhus and by the activities of the Saṅgha.
Ngay cả khi đang độc cư, vị ấy cũng bị quấy rầy bởi tiếng ồn ào của các Sa-di và Tỳ-kheo trẻ, và bởi các công việc của Tăng-già.
Yattha pana sabbaṃ vattaṃ katameva hoti, avasesāpi ca ghaṭṭanā natthi, evarūpe mahāvihārepi vihātabbaṃ.
But where all duties are performed and there are no other disturbances, one may reside even in such a great monastery.
Tuy nhiên, nếu ở một đại tự viện mà mọi phận sự đều đã được làm, và không có các phiền nhiễu khác, thì có thể trú ngụ ở đó.
Panthanissite mahāpathavihāre rattindivaṃ āgantukā sannipatanti.
In a monastery near a main road, travelers gather day and night.
Trong tự viện gần đường đi, tức là tự viện trên đại lộ, khách lữ hành tụ tập cả ngày lẫn đêm.
Vikāle āgatānaṃ attano senāsanaṃ datvā rukkhamūle vā pāsāṇapiṭṭhe vā vasitabbaṃ hoti, punadivasepi evamevāti kammaṭṭhānassa okāso na hoti.
When they arrive at the wrong time, one has to give them one's own dwelling and reside at the foot of a tree or on a slab of rock. The next day, it is the same, and so there is no opportunity for the meditation subject.
Vị ấy phải nhường chỗ ở của mình cho những người đến không đúng lúc, và phải ngủ dưới gốc cây hoặc trên tảng đá; ngày hôm sau cũng vậy, nên không có cơ hội cho việc tu tập thiền định.
Yattha pana evarūpo āgantukasambādho na hoti, tattha vihātabbaṃ.
But where there is no such crowding of travelers, one may reside there.
Tuy nhiên, nếu ở một nơi không có sự quấy rầy của khách lữ hành như vậy, thì có thể trú ngụ ở đó.
Yattha nānāvidhaṃ ambajambupanasādiphalaṃ hoti, tattha phalatthikā āgantvā yācanti, adentassa kujjhanti, balakkārena vā gaṇhanti, sāyanhasamaye vihāramajjhe caṅkamantena te disvā ‘‘kiṃ upāsakā evaṃ karothā’’ti vuttā yathāruci akkosanti, avāsāyapissa parakkamanti.
Where there are various kinds of fruit, such as mangoes, rose-apples, and jackfruit, people wanting fruit come and ask for them. If one does not give, they get angry, or they take them by force. In the evening, when one is walking in the middle of the monastery, and upon seeing them, one says, “Lay followers, why are you doing this?”, they abuse one as they please and may even try to have one expelled.
Ở nơi có nhiều loại quả như xoài, jambu, mít, v.v., những người muốn hái quả đến xin; nếu không cho thì họ tức giận, hoặc cưỡng đoạt; vào buổi chiều, khi vị ấy đi kinh hành trong khuôn viên tự viện, thấy họ và nói: “Này các cận sự nam, các vị làm gì vậy?”, thì họ mắng chửi tùy thích, thậm chí còn cố gắng đuổi vị ấy đi.
Patthanīye pana lokasammate dakkhiṇagirihatthikucchicetiyagiricittalapabbatasadise vihāre viharantaṃ ‘‘ayaṃ arahā’’ti sambhāvetvā vanditukāmā manussā samantā osaranti, tenassa na phāsu hoti.
In a desirable monastery, one esteemed by the world, such as Dakkhiṇagiri, Hatthikucchi, Cetiyagiri, or Cittalapabbata, people, considering him an Arahant and wishing to pay homage, flock from all around. Therefore, it is not comfortable for him.
Còn ở tự viện được nhiều người mong muốn, được người đời tôn kính, như Dakkhiṇagiri, Hatthikucchi, Cetiyagiri, Cittala-pabbata, v.v., khi vị ấy trú ngụ ở đó, mọi người từ khắp nơi tụ tập lại, tin rằng “vị này là A-la-hán” và muốn đảnh lễ, nên vị ấy không được an ổn.
Yassa pana taṃ sappāyaṃ hoti, tena divā aññattha gantvā rattiṃ vasitabbaṃ.
But for one to whom it is suitable, he should go elsewhere during the day and reside there at night.
Tuy nhiên, nếu điều đó thích hợp với vị ấy, thì vị ấy nên đi đến nơi khác vào ban ngày và ở lại đó vào ban đêm.
Dārusannissaye pana yattha kaṭṭhāni ca dabbupakaraṇarukkhā ca santi, tattha kaṭṭhahārikā pubbe vuttasākapupphahārikā viya aphāsukaṃ karonti.
In a place near timber, where there are trees for firewood and building materials, wood-gatherers cause discomfort, just like the leaf- and flower-gatherers mentioned before.
Còn ở tự viện gần rừng cây, nơi có củi và cây dùng làm vật liệu, những người hái củi gây ra sự bất tiện giống như những người hái rau và hoa đã nói ở trên.
Vihāre rukkhā santi, te ‘‘chinditvā gharāni karissāmā’’ti manussā āgantvā chindanti.
There are trees in the monastery. People come and cut them down, saying, “We will cut these down and build houses.”
Trong tự viện có cây cối, người ta đến chặt để “làm nhà”.
Sace sāyanhasamaye padhānagharā nikkhamitvā vihāramajjhe caṅkamanto te disvā ‘‘kiṃ upāsakā evaṃ karothā’’ti vadati, yathāruci akkosanti, avāsāyapissa parakkamanti.
If, in the evening, having come out of his meditation hut and walking in the middle of the monastery, he sees them and says, “Lay followers, why are you doing this?”, they abuse him as they please and may even try to have him expelled.
Nếu vào buổi chiều, khi vị ấy rời khỏi nơi thiền định và đi kinh hành trong khuôn viên tự viện, thấy họ và nói: “Này các cận sự nam, các vị làm gì vậy?”, thì họ mắng chửi tùy thích, thậm chí còn cố gắng đuổi vị ấy đi.
Yo pana khettasannissito hoti samantā khettehi parivārito, tattha manussā vihāramajjheyeva khalaṃ katvā dhaññaṃ maddanti, pamukhesu sayanti, aññampi bahuṃ aphāsuṃ karonti.
A monastery that is near fields, surrounded by fields on all sides, is where people make a threshing floor right in the middle of the monastery and thresh grain, sleep on the porches, and cause much other discomfort.
Tự viện nào gần ruộng đồng, được bao quanh bởi ruộng đồng, ở đó người ta làm sân đập lúa ngay giữa khuôn viên tự viện, giẫm đạp lúa, ngủ ở lối vào, và gây ra nhiều sự bất tiện khác.
Yatrapi mahāsaṅghabhogo hoti, ārāmikakulānaṃ gāvo rundhanti, udakavāraṃ paṭisedhenti, manussā vīhisīsaṃ gahetvā ‘‘passatha tumhākaṃ ārāmikakulānaṃ kamma’’nti saṅghassa dassenti.
Where there is a large property of the Saṅgha, the monastery attendants' families impound cattle, and block the water supply. People take an ear of paddy and show it to the Saṅgha, saying, “See the work of your monastery attendants’ families!”
Ngay cả khi đó là tài sản lớn của Tăng-già, người ta cũng nhốt bò của các gia đình Ārāmika (người làm vườn cho Tăng-già), ngăn cản việc lấy nước, và mang bông lúa đến cho Tăng-già xem và nói: “Hãy xem việc làm của các gia đình Ārāmika của quý vị”.
Tena tena kāraṇena rājarājamahāmattānaṃ gharadvāraṃ gantabbaṃ hoti, ayampi khettasannissiteneva saṅgahito.
For this or that reason, one has to go to the doors of the houses of kings and royal ministers; this too is included under being near fields.
Vì những lý do đó, vị ấy phải đến cửa nhà của các vua chúa và đại thần; điều này cũng được xếp vào loại tự viện gần ruộng đồng.
Rajjasīmasannissite rājabhayaṃ hoti.
In a place near a kingdom’s boundary, there is fear of the king.
Ở tự viện gần ranh giới quốc gia, có mối nguy hiểm từ vua chúa.
Tañhi padesaṃ eko rājā ‘‘na mayhaṃ vase vattatī’’ti paharati, itaropi ‘‘na mayhaṃ vase vattatī’’ti.
One king attacks that region, saying, “It is not under my control,” and the other also, “It is not under my control.”
Một vị vua tấn công vùng đất đó và nói: “Nó không thuộc quyền cai trị của ta”, vị vua khác cũng nói: “Nó không thuộc quyền cai trị của ta”.
Tatrāyaṃ bhikkhu kadāci imassa rañño vijite vicarati, kadāci etassa, atha naṃ ‘‘carapuriso aya’’nti maññamānā anayabyasanaṃ pāpenti.
There, this bhikkhu sometimes wanders in the dominion of this king, and sometimes in that of the other. Then, thinking, “This is a spy,” they bring him to ruin and disaster.
Ở đó, vị Tỳ-kheo đôi khi đi lại trong lãnh thổ của vị vua này, đôi khi trong lãnh thổ của vị vua kia, và rồi người ta nghĩ rằng “đây là gián điệp” và gây ra tai họa cho vị ấy.
Asappāyatāti visabhāgarūpādiārammaṇasamosaraṇena vā amanussapariggahitatāya vā asappāyatā.
Unsuitability means unsuitability due to the convergence of incompatible sense objects such as forms, or due to being possessed by non-human beings.
Không thích hợp là do sự tụ tập của các đối tượng không hòa hợp như sắc tướng, v.v., hoặc do bị phi nhân chiếm giữ.
Tatridaṃ vatthu – eko kira thero araññe vasati.
On this, there is this story: A certain elder lived in the forest.
Về điều này, có một câu chuyện – có một Trưởng lão nọ trú ngụ trong rừng.
Athassa ekā yakkhinī paṇṇasāladvāre ṭhatvā gāyi.
Then a yakkhiṇī stood at the door of his leaf-hut and sang.
Bấy giờ, một nữ Dạ-xoa đứng ở cửa tịnh xá lá mà hát.
So nikkhamitvā dvāre aṭṭhāsi, sā gantvā caṅkamanasīse gāyi.
He came out and stood at the door, and she went and sang at the head of the walking path.
Vị Trưởng lão bước ra đứng ở cửa, cô ta đi đến đầu đường kinh hành mà hát.
Thero caṅkamanasīsaṃ agamāsi, sā sataporise papāte ṭhatvā gāyi.
The elder went to the head of the walking path, and she stood on a precipice a hundred men deep and sang.
Vị Trưởng lão đi đến đầu đường kinh hành, cô ta đứng ở vách núi sâu một trăm người mà hát.
Thero paṭinivatti, atha naṃ sā vegena gantvā gahetvā ‘‘mayā, bhante, na eko, na dve tumhādisā khāditā’’ti āha.
The elder turned back, and she swiftly went, seized him, and said, "Venerable sir, it is not one or two like you that I have eaten."
Vị Trưởng lão quay trở lại, bấy giờ cô ta nhanh chóng đi đến bắt lấy ngài và nói: “Bạch Đại đức, tôi đã ăn thịt không phải một, không phải hai vị như Đại đức đâu.”
Yattha na sakkā hoti ācariyaṃ vā ācariyasamaṃ vā upajjhāyaṃ vā upajjhāyasamaṃ vā kalyāṇamittaṃ laddhuṃ, tattha so kalyāṇamittānaṃ alābho mahādosoyeva.
Where it is not possible to obtain a teacher, or one equal to a teacher, or a preceptor, or one equal to a preceptor, or a noble friend, there the lack of noble friends is a great fault.
Nơi nào không thể tìm được một vị thầy, hoặc một vị ngang hàng với thầy, hoặc một vị bổn sư, hoặc một vị ngang hàng với bổn sư, hoặc một thiện hữu tri thức, thì ở đó, việc không có thiện hữu tri thức chính là một đại lỗi.
Tasmā imesaṃ aṭṭhārasannaṃ dosānaṃ aññatarena samannāgataṃ senāsanaṃ bhāvanāya ananurūpanti veditabbaṃ.
Therefore, a dwelling endowed with any one of these eighteen faults should be understood as unsuitable for development (meditation).
Do đó, một trú xứ có một trong mười tám lỗi này được biết là không thích hợp cho việc tu tập.
Vuttampi cetaṃ aṭṭhakathāsu –
This has also been said in the commentaries –
Điều này cũng đã được nói trong các Aṭṭhakathā –
‘‘Kathañca, bhikkhave, senāsanaṃ pañcaṅgasamannāgataṃ hoti?
‘And how, bhikkhus, is a dwelling endowed with five qualities?
“Này các Tỳ-khưu, thế nào là một trú xứ có đủ năm yếu tố?
Idha, bhikkhave, senāsanaṃ nātidūraṃ hoti nāccāsannaṃ gamanāgamanasampannaṃ, divā appākiṇṇaṃ rattiṃ appasaddaṃ appanigghosaṃ, appaḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassaṃ, tasmiṃ kho pana senāsane viharantassa appakasirena uppajjanti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārā, tasmiṃ kho pana senāsane therā bhikkhū viharanti bahussutā āgatāgamā dhammadharā vinayadharā mātikādharā, te kālena kālaṃ upasaṅkamitvā paripucchati paripañhati ‘idaṃ, bhante, kathaṃ, imassa ko attho’ti.
Here, bhikkhus, a dwelling is neither too far nor too near, is good for coming and going, is not frequented by people during the day, is not noisy or boisterous at night, is free from annoyance by gnats, mosquitoes, wind, sun, and creeping things. While dwelling in that dwelling, one obtains robes, almsfood, lodging, and medicinal requisites for the sick with little difficulty. Furthermore, in that dwelling there dwell elder bhikkhus who are learned, who have understood the tradition, who uphold the Dhamma, who uphold the Vinaya, who uphold the mātikā. From time to time, one approaches them and questions and inquires: “Venerable sirs, how is this? What is the meaning of this?”
Này các Tỳ-khưu, ở đây, trú xứ không quá xa, không quá gần, thuận tiện cho việc đi lại, ban ngày ít người qua lại, ban đêm ít tiếng động, ít tiếng ồn ào, ít bị muỗi, ruồi, gió, nắng, rắn rết chạm vào; và khi sống ở trú xứ đó, y phục, đồ ăn khất thực, trú xứ, thuốc men trị bệnh, các vật dụng thiết yếu được phát sinh một cách dễ dàng; và ở trú xứ đó, có các Tỳ-khưu Trưởng lão sống, là những bậc đa văn, đã học hỏi kinh điển, nắm giữ Pháp, nắm giữ Luật, nắm giữ Mātika; vị ấy thỉnh thoảng đến gần để hỏi han, để tìm hiểu: ‘Bạch Đại đức, điều này là thế nào? Ý nghĩa của điều này là gì?’
Tassa te āyasmanto avivaṭañceva vivaranti, anuttānīkatañca uttāniṃ karonti, anekavihitesu ca kaṅkhāṭhāniyesu dhammesu kaṅkhaṃ paṭivinodenti.
And those venerable ones disclose what is undisclosed, make clear what is unclear, and resolve doubts in various doubtful matters pertaining to the Dhamma.
Các vị Tôn giả ấy bèn mở ra những điều chưa được mở, làm cho hiển lộ những điều chưa được hiển lộ, và giải tỏa những nghi ngờ trong các pháp đáng nghi ngờ thuộc nhiều loại.
Evaṃ kho, bhikkhave, senāsanaṃ pañcaṅgasamannāgataṃ hotī’’ti (a. ni. 10.11).
Thus, bhikkhus, is a dwelling endowed with five qualities.’
Này các Tỳ-khưu, như vậy là một trú xứ có đủ năm yếu tố.”
Ettha ca nātidūraṃ nāccāsannaṃ gamanāgamanasampannanti ekaṃ aṅgaṃ, divā appākiṇṇaṃ rattiṃ appasaddaṃ appanigghosanti ekaṃ, appaḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassanti ekaṃ, tasmiṃ kho pana senāsane viharantassa…pe… parikkhārāti ekaṃ, tasmiṃ kho pana senāsane therā…pe… kaṅkhaṃ paṭivinodentīti ekaṃ.
Here, "neither too far nor too near, good for coming and going" is one quality; "not frequented by people during the day, not noisy or boisterous at night" is one; "free from annoyance by gnats, mosquitoes, wind, sun, and creeping things" is one; "while dwelling in that dwelling… requisites" is one; "in that dwelling there dwell elder bhikkhus… resolve doubts" is one.
Ở đây, không quá xa, không quá gần, thuận tiện cho việc đi lại là một yếu tố; ban ngày ít người qua lại, ban đêm ít tiếng động, ít tiếng ồn ào là một yếu tố; ít bị muỗi, ruồi, gió, nắng, rắn rết chạm vào là một yếu tố; khi sống ở trú xứ đó… v.v… các vật dụng thiết yếu là một yếu tố; ở trú xứ đó, có các Trưởng lão… v.v… giải tỏa những nghi ngờ là một yếu tố.
Evaṃ pañcaṅgāni veditabbāni.
Thus, the five qualities should be understood.
Như vậy, năm yếu tố cần được biết.
Upacchinnakhuddakapalibodhenāti ettha pana khuddakapalibodhe upacchindantena dīghāni kesanakhalomāni chinditabbāni, jiṇṇacīvaresu aggaḷaanuvātaparibhaṇḍadānādinā daḷhīkammaṃ vā tantucchedādīsu tunnakammaṃ vā kātabbaṃ, kiliṭṭhāni vā rajitabbāni.
Having cut off minor impediments: Here, in cutting off minor impediments, one should cut long hair, nails, and bodily hair; one should strengthen old robes by giving a crossbar-like or ventilation-like repair, or mend them where the thread is cut, or dye soiled ones.
Đã cắt bỏ những chướng ngại nhỏ (Upacchinnakhuddakapalibodhena): Ở đây, khi cắt bỏ những chướng ngại nhỏ, cần cắt bỏ tóc, móng tay, lông dài; cần củng cố y cũ bằng cách vá víu, hoặc may lại những chỗ bị sứt chỉ, v.v.; hoặc nhuộm lại những y bị dơ.
Sace patte malaṃ hoti, patto pacitabbo, mañcapīṭhādīni sodhetabbāni.
If the bowl is dirty, the bowl should be boiled; couches and chairs should be cleaned.
Nếu bát có vết bẩn, cần luộc bát; cần dọn dẹp giường, ghế, v.v.
Bhattasammadaṃ paṭivinodetvāti bhojananimittaṃ parissamaṃ vinodetvā.
Having dispelled the fatigue from eating means having dispelled the weariness due to food.
Sau khi xua tan sự mệt mỏi do bữa ăn (Bhattasammadaṃ paṭivinodetvā) là sau khi xua tan sự mệt mỏi do bữa ăn gây ra.
Āhāre hi āsayaṃ paviṭṭhamatte tassa āgantukatāya yebhuyyena siyā sarīrassa koci parissamo, taṃ vūpasametvā.
For as soon as food enters the system, due to its unfamiliarity, the body mostly experiences some weariness; that should be calmed down.
Thật vậy, khi thức ăn vừa vào bụng, do tính chất lạ của nó, cơ thể thường có một chút mệt mỏi, cần làm dịu sự mệt mỏi đó.
Tasmiñhi avūpasante sarīrakhedena cittaṃ ekaggataṃ na labheyyāti.
For if it is not calmed, the mind would not attain one-pointedness due to bodily fatigue.
Vì nếu sự mệt mỏi đó chưa được làm dịu, tâm sẽ không đạt được sự định tĩnh do sự mệt mỏi của cơ thể.
Uggahetabbato uggaho, sabbopi kammaṭṭhānavidhi, na pubbe vuttauggahamattaṃ.
Uggaha means what is grasped, so it is the entire method of meditation, not merely the "grasping" mentioned before.
Uggaho là sự học hỏi, tất cả phương pháp hành thiền, không chỉ là sự học hỏi đã nói trước đây.
Ācariyato uggaho ācariyuggaho, tato.
Grasping from the teacher is teacher-grasping; from that.
Uggaho từ vị thầy là sự học hỏi từ vị thầy (ācariyuggaho), từ đó.
Ekapadampīti ekakoṭṭhāsampi.
Even a single portion means even a single part.
Dù chỉ một phần (Ekapadampi) là dù chỉ một đoạn.
Anubandhanāti assāsapassāsānaṃ anugamanavasena satiyā nirantaraṃ anupavattanā.
Anubandhanā means the continuous following of mindfulness, by following the in-breaths and out-breaths.
Anubandhanā là sự tiếp nối liên tục của chánh niệm theo hơi thở vào và hơi thở ra.
Phusanāti assāsapassāse gaṇentassa gaṇanaṃ paṭisaṃharitvā te satiyā anubandhantassa yathā appanā hoti, tathā cittaṃ ṭhapentassa ca nāsikaggādiṭṭhānassa nesaṃ phusanā.
Phusanā means, for one who is counting in-breaths and out-breaths, withdrawing the counting and continuously following them with mindfulness, it is the touching of the tip of the nose or similar place for one who keeps the mind so that it attains appanā.
Phusanā là sự tiếp xúc của hơi thở vào và hơi thở ra với đầu mũi, v.v., khi hành giả đang đếm hơi thở vào và hơi thở ra, sau khi dừng việc đếm, và giữ tâm ở trạng thái định tĩnh như khi sự định tâm (appanā) xảy ra khi theo dõi chúng bằng chánh niệm.
Yasmā pana gaṇanādivasena viya phusanādivasena visuṃ manasikāro natthi, phuṭṭhaphuṭṭhaṭṭhāneyeva gaṇanā kātabbāti dassetuṃ idha phusanāgahaṇanti dīpento ‘‘phusanāti phuṭṭhaṭṭhāna’’nti āha.
However, since there is no separate advertence (manasikāra) by way of touching and so on, as there is by way of counting and so on, he said "Phusanā means the place of contact" to show that here the taking of "touching" is to indicate that counting should be done only at the place where contact occurs.
Tuy nhiên, vì không có sự tác ý riêng biệt theo cách tiếp xúc, v.v., như cách đếm, v.v., để chỉ ra rằng việc đếm cần được thực hiện tại chính nơi tiếp xúc, nên ở đây việc nắm giữ phusanā, và nói “phusanā là nơi tiếp xúc”.
Ṭhapanāti samādhānaṃ.
Ṭhapanā means establishment (samādhi).
Ṭhapanā là sự định tâm.
Tañhi sammadeva ārammaṇe cittassa ādhānaṃ ṭhapanaṃ hoti.
For indeed, the proper establishment of the mind on the object is ṭhapana.
Thật vậy, sự đặt tâm đúng cách vào đối tượng là ṭhapanā.
Tathā hi samādhi ‘‘cittassa ṭhiti saṇṭhitī’’ti niddiṭṭho.
Thus, samādhi is defined as "the stability, the steadfastness of the mind."
Thật vậy, samādhi được định nghĩa là “sự an trú, sự định tĩnh của tâm”.
Samādhippadhānā pana appanāti āha ‘‘ṭhapanāti appanā’’ti.
But since appanā is prominent among samādhi, he says "Ṭhapanā means appanā".
Tuy nhiên, vì appanā là chính yếu của samādhi, nên nói “ṭhapanā là appanā”.
Aniccatādīnaṃ saṃlakkhaṇato sallakkhaṇā vipassanā.
Sallakkhaṇā vipassanā is insight that discerns impermanence and so on.
Sallakkhaṇā vipassanā là sự quán chiếu, do nhận biết vô thường, v.v.
Pavattato nimittato ca vinivaṭṭanato vinivaṭṭanā maggo.
Vinivaṭṭanā maggo is the path that turns away from continuance and from signs.
Vinivaṭṭanā maggo là con đường thoát ly, do thoát ly khỏi sự tiếp diễn và khỏi tướng.
Sakalasaṃkilesapaṭippassaddhibhāvato sabbaso suddhīti pārisuddhi phalaṃ.
Pārisuddhi phalaṃ is the fruit of purification, being completely pure due to the complete calming of all defilements.
Pārisuddhi phalaṃ là quả thanh tịnh, do sự an tịnh hoàn toàn của tất cả phiền não, tức là sự thanh tịnh hoàn toàn.
Tesanti vivaṭṭanāpārisuddhīnaṃ.
Tesaṃ refers to the turning away and the purification.
Tesaṃ là của sự thoát ly và sự thanh tịnh.
Paṭipassanāti pati pati dassanaṃ pekkhanaṃ.
Paṭipassanā means seeing again and again, observing.
Paṭipassanā là sự nhìn lại, sự quan sát lại từng cái một.
Tenāha ‘‘paccavekkhaṇā’’ti.
Therefore he says "paccavekkhaṇā" (reviewing).
Do đó nói “paccavekkhaṇā”.
Khaṇḍanti ekaṃ tīṇi pañcāti evaṃ gaṇanāya khaṇḍanaṃ.
Khaṇḍaṃ means cutting short by counting, such as one, three, five.
Khaṇḍaṃ là sự đếm từng cái một, như một, ba, năm.
Okāseti gaṇanāvidhiṃ sandhāyāha, gaṇanānissitova na kammaṭṭhānanissito.
Okāse is said referring to the counting method; it is associated with counting, not with the meditation subject itself.
Okāse là nói đến phương pháp đếm, chỉ liên quan đến việc đếm chứ không liên quan đến đề mục thiền.
Sikhāppattaṃ nu khoti idaṃ cirataraṃ gaṇanāya manasikarontassa vasena vuttaṃ.
Sikhāppattaṃ nu kho is said in reference to one who for a long time adverts to counting.
Sikhāppattaṃ nu kho là điều này được nói theo nghĩa của người đã tác ý việc đếm trong một thời gian dài.
So hi tathā laddhaṃ avikkhepamattaṃ nissāya evaṃ maññeyya.
For he might think thus, relying on the degree of non-distraction thus obtained.
Thật vậy, người ấy có thể nghĩ như vậy dựa vào sự không xao lãng đã đạt được.
Assāsapassāsesu yo upaṭṭhāti, taṃ gahetvāti idaṃ assāsapassāsesu yassa ekova paṭhamaṃ upaṭṭhāti, taṃ sandhāya vuttaṃ.
Taking that which is present among the in-breaths and out-breaths is said regarding that in-breath or out-breath which is first present to one.
Nắm giữ cái nào xuất hiện trong hơi thở vào và hơi thở ra là điều này được nói đến cái nào xuất hiện trước tiên trong hơi thở vào và hơi thở ra.
Yassa pana ubhopi upaṭṭhahanti, tena ubhayampi gahetvā gaṇetabbaṃ.
But for one to whom both are present, both should be taken and counted.
Tuy nhiên, đối với người mà cả hai đều xuất hiện, người ấy cần nắm giữ cả hai để đếm.
Yo upaṭṭhātīti iminā ca dvīsu nāsāpuṭavātesu yo pākaṭataro upaṭṭhāti, so gahetabboti ayampi attho dīpitoti daṭṭhabbaṃ.
And by "that which is present," this meaning is also indicated: that among the two breaths at the nostrils, the one that is more evident should be taken, so it should be understood.
Và với “cái nào xuất hiện”, ý nghĩa này cũng được chỉ ra rằng trong hai luồng gió ở lỗ mũi, cái nào rõ ràng hơn thì nên nắm giữ.
Pavattamānaṃ pavattamānanti āmeḍitavacanena nirantaraṃ assāsapassāsānaṃ upalakkhaṇaṃ dasseti.
Pavattamānaṃ pavattamānaṃ by the reduplicated word shows the continuous observation of in-breaths and out-breaths.
Pavattamānaṃ pavattamānaṃ với từ lặp lại cho thấy sự nhận biết liên tục của hơi thở vào và hơi thở ra.
Evanti vuttappakārena upalakkhetvāvāti attho.
Evaṃ means "having observed in the manner described."
Evaṃ có nghĩa là sau khi nhận biết theo cách đã nói.
Paṭhamaṃ ekekasmiṃ upaṭṭhitepi upalakkhetvāva gaṇentassa kamena ubhopi pākaṭā hontīti āha – ‘‘assāsapassāsā pākaṭā hontī’’ti.
He says – "the in-breaths and out-breaths become clear" – because for one who counts while observing, even if only one is initially present, gradually both become clear.
Ban đầu, dù chỉ một cái xuất hiện, khi người ấy nhận biết và đếm, dần dần cả hai đều trở nên rõ ràng, nên nói – “hơi thở vào và hơi thở ra trở nên rõ ràng”.
Tena ‘‘upalakkhetvāva gaṇetabba’’nti imassa ‘‘tassevaṃ gaṇayato…pe… pākaṭā hontī’’ti idaṃ kāraṇavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
Therefore, "one should count while observing" – for this, "as he thus counts... the in-breaths and out-breaths become clear" should be seen as the reason.
Do đó, câu “cần nhận biết và đếm” và “khi người ấy đếm như vậy… v.v… trở nên rõ ràng” cần được xem là lời giải thích nguyên nhân.
Tattha pākaṭā hontīti gaṇanāvasena bahiddhā vikkhepābhāvato vibhūtā honti.
There, pākaṭā honti means they become distinct (vibhūtā) due to the absence of external distraction by way of counting.
Ở đó, trở nên rõ ràng có nghĩa là trở nên rõ ràng do không có sự xao lãng ra bên ngoài theo cách đếm.
Palighāya parivattanakaṃ yattha nikkhipanti, so palighatthambho.
The palighatthambho is where they place the turning bolt to block the door.
Nơi người ta đặt thanh gỗ để xoay chốt cửa, đó là cột chốt cửa.
Tiyāmarattinti accantasaṃyoge upayogavacanaṃ.
Tiyāmarattiṃ is a locative expression denoting extreme association (throughout the three watches of the night).
Tiyāmarattiṃ là cách dùng từ chỉ sự kết hợp tuyệt đối.
Purimanayenāti sīghagaṇanāya, gopālakagaṇanāyāti attho.
Purimanayena means by the previous method, i.e., by quick counting, by the counting of a herdsman.
Theo cách trước là theo cách đếm nhanh, tức là theo cách đếm của người chăn bò.
Eko dve tīṇi cattāri pañcāti gaṇanāvidhidassanaṃ.
"One, two, three, four, five" is a demonstration of the counting method.
Một, hai, ba, bốn, năm là sự chỉ ra phương pháp đếm.
Tasmā aṭṭhātiādīsupi ekato paṭṭhāyeva paccekaṃ aṭṭhādīni pāpetabbāni.
Therefore, even in "eight" and so on, each of the eights etc. should be reached starting from one.
Do đó, trong các câu bắt đầu bằng tám v.v..., cũng cần phải đạt đến tám v.v... một cách riêng lẻ, bắt đầu từ một.
‘‘Sīghaṃ sīghaṃ gaṇetabbamevā’’ti vatvā tattha kāraṇaṃ nidassanañca dasseti ‘‘gaṇanāpaṭibaddhe hī’’tiādinā.
Having said, "One should count quickly, quickly," the reason and example for it are shown with "for in what is bound up with counting," and so on.
Sau khi nói “phải đếm thật nhanh, thật nhanh”, ngài chỉ ra nguyên nhân và ví dụ cho điều đó bằng câu bắt đầu bằng “Vì khi tâm bị ràng buộc vào việc đếm”.
Tattha arīyati tena nāvāti arittaṃ, pājanadaṇḍo.
There, that by which a boat is driven is an aritta, a rudder.
Ở đó, con thuyền được chèo bởi cái đó, nên gọi là arittaṃ, tức là cây sào chèo.
Arittena upatthambhanaṃ arittupatthambhanaṃ, tassa vasena.
Supporting with a rudder is arittupatthambhanaṃ, by means of that.
Sự chống đỡ bằng mái chèo là arittupatthambhanaṃ, do cách đó.
Nippariyāyato nirantarappavatti nāma ṭhapanāyamevāti āha ‘‘nirantarappavattaṃ viyā’’ti.
He says that direct, continuous occurrence is indeed ṭhapanā (placement/establishment), thus: "as if continuously occurring."
Một cách trực tiếp, sự diễn tiến không gián đoạn chính là sự thiết lập, vì vậy đã nói “như là sự diễn tiến không gián đoạn”.
Anto pavisantaṃ manasikaronto anto cittaṃ paveseti nāma.
One who attends to that which enters inside, as it were, directs the mind inward.
Khi tác ý đến (hơi thở) đang đi vào bên trong, gọi là đưa tâm vào bên trong.
Bahi cittanīharaṇepi eseva nayo.
The same method applies to directing the mind outward.
Đối với việc đưa tâm ra bên ngoài, phương pháp cũng tương tự.
Vātabbhāhatanti abbhantaragatavātaṃ bahulaṃ manasikarontassa vātena taṃ ṭhānaṃ abbhāhataṃ viya medena pūritaṃ viya ca hoti, tathā upaṭṭhāti.
Vātabbhāhataṃ: for one who attends frequently to the internal air, that place becomes as if overwhelmed by air, as if filled with fat, and appears as such.
Vātabbhāhata có nghĩa là, đối với người tác ý nhiều đến gió đi vào bên trong, nơi đó giống như bị gió tác động và giống như được lấp đầy bởi mỡ, nó hiện khởi như vậy.
Nīharatoti phuṭṭhokāsaṃ muñcitvā nīharato.
Nīharato means: for one who withdraws it, abandoning the touched spot.
Nīharato có nghĩa là, khi đưa ra, buông bỏ nơi đã tiếp xúc.
Tathā pana nīharato vātassa gatisamanvesanamukhena nānārammaṇesu cittaṃ vidhāvatīti āha ‘‘puthuttārammaṇe cittaṃ vikkhipatī’’ti.
He says that for one who withdraws it thus, the mind strays to various objects through the investigation of the air's movement, thus: "the mind becomes scattered among diverse objects."
Tuy nhiên, khi đưa ra như vậy, tâm chạy theo nhiều đối tượng khác nhau qua việc truy tìm sự chuyển động của gió, vì vậy đã nói “tâm bị phân tán trong nhiều đối tượng khác nhau”.
Etanti etaṃ assāsapassāsajātaṃ.
Etaṃ: this breathing in and out.
Etaṃ có nghĩa là, cái này, tức là nhóm hơi thở vô, hơi thở ra.
Anugamananti pavattapavattānaṃ assāsapassāsānaṃ ārammaṇakaraṇavasena satiyā anu anu pavattanaṃ anugacchanaṃ.
Anugamanaṃ: the following of continuously occurring inhalations and exhalations, following them with mindfulness by making them the object.
Anugamana có nghĩa là, sự theo dõi, sự đi theo từng chút một của niệm bằng cách lấy các hơi thở vô, hơi thở ra đã diễn tiến làm đối tượng.
Tenevāha – ‘‘tañca kho ādimajjhapariyosānānugamanavasenā’’ti.
That is why he says: "and indeed, by following the beginning, middle, and end."
Chính vì vậy đã nói – “và sự theo dõi đó là theo cách đầu, giữa, và cuối”.
Nābhi ādi tattha paṭhamaṃ uppajjanato.
The navel is the beginning, as it first arises there.
Rốn là đầu, vì nó sanh khởi trước tiên ở đó.
Paṭhamuppattivasena hi idha ādicintā, na uppattimattavasena.
Here, the consideration of the beginning is based on the first arising, not merely on arising.
Thật vậy, ở đây, sự xem xét về điểm đầu là do sự sanh khởi đầu tiên, chứ không phải chỉ do sự sanh khởi đơn thuần.
Tathā hi te nābhito paṭṭhāya yāva nāsikaggā sabbattha uppajjanteva.
For indeed, they arise everywhere from the navel up to the tip of the nose.
Vì thế, chúng sanh khởi ở khắp mọi nơi, từ rốn cho đến chóp mũi.
Yattha yattha ca uppajjanti, tattha tattheva bhijjanti dhammānaṃ gamanābhāvato.
And wherever they arise, they cease right there, as phenomena do not travel.
Và ở nơi nào chúng sanh khởi, chúng hoại diệt ngay tại nơi đó, vì các pháp không có sự di chuyển.
Yathāpaccayaṃ pana desantarappattiyaṃ gatisamaññā.
But the designation of "movement" (gati) refers to reaching another place conditioned by various factors.
Tuy nhiên, tùy theo duyên, có danh xưng là sự chuyển động khi đến một nơi khác.
Hadayaṃ majjhanti hadayasamīpaṃ tassa uparibhāgo majjhaṃ.
Hadayaṃ majjhaṃ: the area near the heart, its upper part is the middle.
Tim là giữa có nghĩa là, vùng gần tim, phần trên của nó là giữa.
Nāsikaggaṃ pariyosānanti nāsikaṭṭhānaṃ tassa pariyosānaṃ assāsapassāsānaṃ samaññāya tadavadhibhāvato.
Nāsikaggaṃ pariyosānaṃ: the tip of the nose is the end of the nose region, as it is the boundary for the designation of inhalations and exhalations.
Chóp mũi là cuối cùng có nghĩa là, vị trí của mũi là điểm cuối cùng của nó, vì danh xưng hơi thở vô, hơi thở ra có giới hạn ở đó.
Tathā hete cittasamuṭṭhānā vuttā, na ca bahiddhā cittasamuṭṭhānānaṃ sambhavo atthi.
For indeed, these are said to arise from mind, and there is no possibility of arising from mind externally.
Thật vậy, chúng được nói là do tâm tạo, và không có sự tồn tại của các pháp do tâm tạo ở bên ngoài.
Tenāha ‘‘abbhantarapavisanavātassa nāsikaggaṃ ādī’’ti.
Therefore, he says: "the tip of the nose is the beginning of the internally entering air."
Do đó đã nói “chóp mũi là điểm đầu của hơi thở đi vào bên trong”.
Pavisananikkhamanapariyāyo pana taṃsadisavaseneva vuttoti veditabbo.
The sequence of entering and exiting, however, should be understood as stated in a similar manner.
Tuy nhiên, cần hiểu rằng trình tự đi vào và đi ra được nói theo cách tương tự như vậy.
Vikkhepagatanti vikkhepaṃ upagataṃ, vikkhittaṃ asamāhitanti attho.
Vikkhepagataṃ: fallen into distraction, scattered, unfocused—that is the meaning.
Vikkhepagataṃ có nghĩa là, đã đi đến sự phân tán, tức là bị phân tán, không định tĩnh.
Sāraddhāyāti sadarathabhāvāya.
Sāraddhāyā: for agitation.
Sāraddhāya có nghĩa là, để có trạng thái bối rối.
Iñjanāyāti kammaṭṭhānamanasikārassa calanāya.
Iñjanāyā: for the shaking of the meditation attention.
Iñjanāya có nghĩa là, để có sự dao động trong việc tác ý đề mục.
Vikkhepagatena cittenāti hetumhi karaṇavacanaṃ, itthambhūtalakkhaṇe vā.
Vikkhepagatena cittenā: the instrumental case signifies a cause or a characteristic of such a state.
Vikkhepagatena cittena là cách dùng công cụ cách trong ý nghĩa nguyên nhân, hoặc trong ý nghĩa chỉ đặc tính.
Sāraddhāti sadarathā.
Sāraddhā: agitated.
Sāraddhā có nghĩa là, bối rối.
Iñjitāti iñjanakā calanakā, tathā phanditā.
Iñjitā: agitating, shaking; similarly, phanditā (trembling).
Iñjitā có nghĩa là, dao động, lay động, tương tự như phanditā.
Ādimajjhapariyosānavasenātiādimajjhapariyosānānugamanavasena na manasi kātabbanti sambandho.
Ādimajjhapariyosānavasenā is connected thus: "one should not attend by way of following the beginning, middle, and end."
Theo cách đầu, giữa, và cuối, có sự liên kết là không nên tác ý theo cách theo dõi đầu, giữa, và cuối.
‘‘Anubandhanāya manasikarontena phusanāvasena ṭhapanāvasena ca manasi kātabba’’nti yena adhippāyena vuttaṃ, taṃ vivarituṃ ‘‘gaṇanānubandhanāvasena viyā’’tiādimāha.
To elaborate on the intention of the statement, "One should attend by way of touching and by way of establishing, when attending by way of binding," he begins by saying: "as if by way of counting and binding," and so on.
Để làm rõ ý định mà theo đó đã nói rằng “người tác ý để theo dõi nên tác ý theo cách tiếp xúc và theo cách thiết lập”, ngài đã nói “như là theo cách đếm và theo dõi” v.v...
Tattha visuṃ manasikāro natthīti gaṇanāya anubandhanāya ca vinā yathākkamaṃ kevalaṃ phusanāvasena ṭhapanāvasena ca kammaṭṭhānamanasikāro natthi.
There, visuṃ manasikāro natthī means that without counting and binding, there is no meditation attention to the meditation object merely by way of touching and establishing, respectively.
Ở đó, không có sự tác ý riêng biệt có nghĩa là, không có sự tác ý đề mục chỉ đơn thuần theo cách tiếp xúc và theo cách thiết lập, mà không có sự đếm và theo dõi theo thứ tự.
Nanu phusanāya vinā ṭhapanāya viya phusanāya vinā gaṇanāyapi manasikāro natthiyevāti?
But is it not true that just as there is no attention by way of establishing without touching, so too there is no attention by way of counting without touching?
Chẳng phải là, giống như không có sự thiết lập mà không có sự tiếp xúc, thì cũng không có sự tác ý đếm mà không có sự tiếp xúc sao?
Yadipi natthi, gaṇanā pana yathā kammaṭṭhānamanasikārassa mūlabhāvato padhānabhāvena gahetabbā, evaṃ anubandhanā ṭhapanāya tāya vinā ṭhapanāya asambhavato.
Even if that is true, counting should be taken as primary due to its foundational nature for meditation attention, just as binding for establishing due to the impossibility of establishing without it.
Mặc dù không có, nhưng việc đếm, vì là nền tảng của việc tác ý đề mục, nên được xem là chính yếu; tương tự, việc theo dõi là nền tảng cho việc thiết lập, vì không có sự thiết lập nếu không có nó.
Tasmā satipi phusanāya nānantarikabhāve gaṇanānubandhanā eva mūlabhāvato padhānabhāvena gahetvā itarāsaṃ tadabhāvaṃ dassento āha – ‘‘gaṇanānubandhanāvasena viya hi phusanāṭhapanāvasena visuṃ manasikāro natthī’’ti.
Therefore, even though touching is present, it is not of immediate consequence. So, emphasizing the foundational and primary nature of counting and binding, and showing the absence of this nature in the others, he says: "Indeed, just as there is no distinct attention by way of counting and binding, so there is no distinct attention by way of touching and establishing."
Do đó, mặc dù có sự liên tục với việc tiếp xúc, nhưng ngài đã lấy việc đếm và theo dõi làm chính yếu vì chúng là nền tảng, và để chỉ ra rằng các pháp khác không có điều đó, ngài đã nói – “giống như theo cách đếm và theo dõi, không có sự tác ý riêng biệt theo cách tiếp xúc và thiết lập”.
Yadi evaṃ tā kasmā uddese visuṃ gahitāti āha ‘‘phuṭṭhaphuṭṭhaṭṭhāneyevā’’tiādi.
If so, why were they taken separately in the exposition? He answers, starting with: "only at the very places touched," and so on.
Nếu vậy, tại sao chúng lại được nêu riêng trong phần đề mục? Ngài nói “chỉ tại nơi đã tiếp xúc” v.v...
Tattha phuṭṭhaphuṭṭhaṭṭhāneyeva gaṇentoti iminā gaṇanāya phusanā aṅganti dasseti.
There, phuṭṭhaphuṭṭhaṭṭhāneyeva gaṇento indicates that touching is a component of counting.
Ở đó, khi đếm chỉ tại nơi đã tiếp xúc, bằng câu này, ngài chỉ ra rằng sự tiếp xúc là một phần của việc đếm.
Tenāha – ‘‘gaṇanāya ca phusanāya ca manasi karotī’’ti.
That is why he says: "one attends by counting and by touching."
Do đó đã nói – “tác ý bằng cả việc đếm và việc tiếp xúc”.
Tatthevāti phuṭṭhaphuṭṭhaṭṭhāneyeva.
Tattheva: only at the very places touched.
Tattheva có nghĩa là, chỉ tại nơi đã tiếp xúc.
Teti assāsapassāse.
Te: those inhalations and exhalations.
Te có nghĩa là, các hơi thở vô, hơi thở ra đó.
Satiyā anubandhantoti gaṇanāvidhiṃ anugantvā satiyā nibandhanto, phuṭṭhokāseyeva te nirantaraṃ upadhārentoti attho.
Satiyā anubandhanto: following the counting method and binding them with mindfulness; meaning, continuously fixing them on the spot of contact.
Anubandhanto satiyā có nghĩa là, sau khi theo phương pháp đếm, buộc chặt bằng niệm, tức là liên tục chú tâm vào chúng ngay tại nơi tiếp xúc.
Appanāvasena cittaṃ ṭhapentoti yathā appanā hoti, evaṃ yathāupaṭṭhite nimitte cittaṃ ṭhapento samādahanto.
Appanāvasena cittaṃ ṭhapento: establishing the mind on the appearing sign so that appanā (absorption) occurs, concentrating it.
Appanāvasena cittaṃ ṭhapento có nghĩa là, để an chỉ định sanh khởi, người ấy thiết lập tâm, định tĩnh tâm vào tướng đã hiện khởi.
Anubandhanāya cātiādīsu anubandhanāya ca phusanāya ca ṭhapanāya ca manasi karotīti vuccatīti yojanā.
In Anubandhanāya cā and so on, the construction is: "it is said that one attends by binding, by touching, and by establishing."
Trong các câu như Anubandhanāya cā v.v..., cần hiểu rằng được nói là tác ý bằng cả sự theo dõi, sự tiếp xúc và sự thiết lập.
Svāyamatthoti yvāyaṃ ‘‘phuṭṭhaphuṭṭhaṭṭhāneyeva gaṇento tattheva gaṇanaṃ paṭisaṃharitvā te satiyā anubandhanto’’ti vutto, so ayamattho.
Svāyamattho: this meaning is what was stated as "counting at the very places touched, and having ceased counting right there, binding them with mindfulness."
Svāyamattho có nghĩa là, ý nghĩa này, điều đã được nói rằng “khi đếm chỉ tại nơi đã tiếp xúc, sau khi thu nhiếp việc đếm về nơi đó, người ấy theo dõi chúng bằng niệm”.
Yā accantāya na minoti na vinicchinati, sā mānassa samīpeti upamā yathā goṇo viya gavayoti.
That which absolutely does not measure or determine is near to measurement (māna), just as an ox is like a wild ox.
Cái gì hoàn toàn không đo lường, không phân định, nó ở gần với sự đo lường, ví dụ như con bò tót thì giống như con bò nhà.
Paṅguḷoti pīṭhasappī.
Paṅguḷo: one who crawls on their seat.
Paṅguḷo có nghĩa là, người đi bằng ghế lết.
Dolāti peṅkholo.
Dolā: a swing.
Dolā có nghĩa là, xích đu.
Kīḷatanti kīḷantānaṃ.
Kīḷataṃ: of those playing.
Kīḷataṃ có nghĩa là, của những người đang chơi.
Mātāputtānanti attano bhariyāya puttassa ca.
Mātāputtānaṃ: of one's wife and son.
Mātāputtānaṃ có nghĩa là, của con trai của vợ mình.
Ubho koṭiyoti āgacchantassa purimakoṭiṃ, gacchantassa pacchimakoṭinti dvepi koṭiyo.
Ubho koṭiyo: both ends—the front end of what is coming, and the rear end of what is going.
Ubho koṭiyo có nghĩa là, cả hai đầu, tức là đầu trước của người đang đến và đầu sau của người đang đi.
Majjhañcāti dolāphalakasseva majjhaṃ.
Majjhañcā: and the middle, just like the middle of the swing board.
Majjhañcā có nghĩa là, phần giữa của tấm ván xích đu.
Upanibandhanatthambho viyāti upanibandhanatthambho, nāsikaggaṃ mukhanimittaṃ vā, tassa mūle samīpe ṭhatvā.
As if a binding post, upanibandhanatthambho: standing at the root, near the tip of the nose or the mouth mark.
Giống như cột trụ để buộc vào, nên gọi là upanibandhanatthambho, tức là chóp mũi hoặc tướng ở miệng, đứng ở gốc, ở gần nó.
Kathaṃ ṭhatvā?
How does one stand?
Đứng như thế nào?
Satiyā vasena.
By means of mindfulness.
Bằng cách có niệm.
Satiñhi tattha sūpaṭṭhitaṃ karonto yogāvacaro tattha ṭhito nāma hoti avayavadhammena samudāyassa apadisitabbato.
For a meditator, by making mindfulness well-established there, one is said to be "standing there," because the whole is referred to by its part.
Thật vậy, khi hành giả làm cho niệm được thiết lập vững chắc ở đó, thì được gọi là đứng ở đó, vì toàn thể có thể được chỉ định bằng một pháp thành phần.
Nimitteti nāsikaggādinimitte.
Nimitte: on the sign such as the tip of the nose.
Nimitte có nghĩa là, trong tướng như chóp mũi v.v...
Satiyā nisinnoti sativasena nisīdanto.
Satiyā nisinno: sitting by means of mindfulness.
Satiyā nisinno có nghĩa là, ngồi bằng cách có niệm.
‘‘Satiñhi tatthā’’tiādinā ṭhāne viya vattabbaṃ.
What is said in "Satiñhi tatthā" and so on should be understood as referring to the place.
Cần phải nói giống như trong trường hợp đứng, bằng câu “Satiñhi tatthā” v.v...
Tatthāti phuṭṭhaṭṭhāne.
Tatthā: at the place of contact.
Tatthā có nghĩa là, tại nơi tiếp xúc.
Teti nagarassa anto bahi ca gatā manussā tesaṃ saṅgahā ca hatthagatā.
Te: those people who have gone inside and outside the city, and their collections held in hand.
Te có nghĩa là, những người đã đi vào trong và ra ngoài thành phố, và sự thu thập của họ đã được nắm bắt.
Ādito pabhutīti upameyyatthadassanato paṭṭhāya.
Ādito pabhutī: starting from the presentation of the simile.
Ādito pabhutī có nghĩa là, bắt đầu từ việc trình bày ý nghĩa của đối tượng so sánh.
Gāthāyaṃ nimittanti upanibandhananimittaṃ.
In the verse, nimittaṃ refers to the binding sign.
Trong bài kệ, nimitta có nghĩa là, tướng để buộc vào.
Anārammaṇamekacittassāti ekassa cittassa na ārammaṇaṃ, ārammaṇaṃ na hontīti attho.
Anārammaṇamekacittassā: it is not an object for one mind; meaning, they are not objects.
Anārammaṇamekacittassā có nghĩa là, không phải là đối tượng của một tâm, tức là không trở thành đối tượng.
Ajānato ca tayo dhammeti nimittaṃ assāso passāsoti ime nimittādayo tayo dhamme ārammaṇakaraṇavasena avindantassa.
Ajānato ca tayo dhamme: for one who does not find these three phenomena—the sign, inhalation, and exhalation—by making them objects.
Ajānato ca tayo dhamme có nghĩa là, đối với người không biết, không nắm bắt được ba pháp này là tướng, hơi thở vô, và hơi thở ra bằng cách lấy làm đối tượng.
Ca-saddo byatireke.
The word ca implies exclusion.
Từ Ca có nghĩa là, trái lại.
Bhāvanāti ānāpānassatisamādhibhāvanā.
Bhāvanā: the development of mindfulness of breathing concentration (ānāpānassatisamādhibhāvanā).
Bhāvanā có nghĩa là, sự tu tập định niệm hơi thở.
Nupalabbhatīti na upalabbhati na sijjhatīti ayaṃ codanāgāthāya attho.
Nupalabbhatī: is not found, does not succeed. This is the meaning of the interrogative verse.
Nupalabbhatī có nghĩa là, không đạt được, không thành tựu; đây là ý nghĩa của bài kệ chất vấn.
Dutiyā pana parihāragāthā suviññeyyāva.
The second verse, the explanatory one, is easy to understand.
Còn bài kệ thứ hai là bài kệ giải đáp, khá dễ hiểu.
Kathanti tāsaṃ codanāparihāragāthānaṃ atthaṃ vivarituṃ kathetukamyatāpucchā.
The question " How?" is asked out of a desire to explain the meaning of those verses concerning the refutation of accusations.
Thế nào là câu hỏi về ý muốn nói để làm sáng tỏ ý nghĩa của những bài kệ giải thích về sự tránh né sự quở trách đó.
Ime tayo dhammātiādīsu padayojanāya saddhiṃ ayamatthaniddeso – ime nimittādayo tayo dhammā ekacittassa kathaṃ ārammaṇaṃ na honti, asatipi ārammaṇabhāve na cime na ca ime tayo dhammā aviditā honti, kathañca na honti aviditā, tesañhi aviditatte cittañca kathaṃ vikkhepaṃ na gacchati, padhānañca bhāvanāya nipphādakaṃ vīriyañca kathaṃ paññāyati, nīvaraṇānaṃ vikkhambhakaṃ sammadeva samādhānāvahaṃ bhāvanānuyogasaṅkhātaṃ payogañca yogī kathaṃ sādheti, uparūpari lokiyalokuttarañca visesaṃ kathamadhigacchatīti.
In " these three factors" and so on, with the analysis of the terms, this is the explanation of the meaning: How do these three factors, such as the sign, not become the object of a single mind? Even in the absence of being an object, how are these three factors not unknown? And how are they not unknown? If they were unknown, how would the mind not become distracted? How is the exertion (padhāna) – the energy that accomplishes mental development – perceived? How does the yogi accomplish the effort (payoga), which consists of the practice of mental development that suppresses hindrances and leads to right concentration? And how does one attain increasingly higher mundane and supramundane distinction?
Trong các câu như "Ba pháp này", cùng với cách sắp xếp từ ngữ, đây là sự trình bày ý nghĩa: ba pháp này, tức là các tướng (nimitta) và những thứ tương tự, làm sao chúng không phải là đối tượng (ārammaṇa) của một tâm? Ngay cả khi không phải là đối tượng, làm sao ba pháp này không bị không biết đến? Và làm sao chúng không bị không biết đến? Khi chúng không bị không biết đến, làm sao tâm không bị tán loạn? Và làm sao sự tinh tấn (vīriya) làm phát sinh sự tu tập (bhāvanā) được nhận biết? Và làm sao hành giả (yogī) thực hành sự tinh tấn (payoga) được gọi là sự chuyên cần tu tập (bhāvanānuyoga), là điều làm chướng ngại các triền cái (nīvaraṇa) và đưa đến sự định tâm đúng đắn? Và làm sao hành giả đạt được sự đặc biệt (visesa) siêu thế và thế gian ngày càng cao hơn?
Idāni tamatthaṃ kakacopamāya sādhetuṃ ‘‘seyyathāpī’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to clarify that meaning with the simile of the saw, the passage beginning with " Just as" was stated.
Bây giờ, để chứng minh ý nghĩa đó bằng ví dụ cái cưa, câu “Ví như” và những câu tương tự đã được nói.
Bhūmibhāgassa visamatāya cañcale rukkhe chedanakiriyā na sukarā siyā, tathā ca sati kakacadantagati duviññeyyāti āha – ‘‘same bhūmibhāge’’ti.
The act of cutting a shaky tree on uneven ground would not be easy, and in that case, the movement of the saw's teeth would be difficult to discern, thus it is said: " on level ground."
Vì mặt đất không bằng phẳng, việc cưa cây lung lay sẽ không dễ dàng, và khi đó, sự di chuyển của răng cưa sẽ khó nhận biết, nên đã nói – “trên mặt đất bằng phẳng”.
Kakacenāti khuddakena kharapattena.
" With a saw" means with a small, rough blade.
Bằng cái cưa nghĩa là bằng cái lưỡi cưa nhỏ và sắc.
Tenāha ‘‘puriso’’ti.
Therefore, it says " a man."
Do đó đã nói “người đàn ông”.
Phuṭṭhakakacadantānanti phuṭṭhaphuṭṭhakakacadantānaṃ vasena.
" Of the saw's teeth that make contact" means by means of the saw's teeth that make repeated contact.
Phuṭṭhakakacadantāna có nghĩa là do sự chạm đi chạm lại của các răng cưa.
Tena kakacadantehi phuṭṭhaphuṭṭhaṭṭhāneyeva purisassa satiyā upaṭṭhānaṃ dasseti.
Thereby, it shows that the man's mindfulness is established only at the points where the saw's teeth make contact.
Điều đó cho thấy sự chú tâm của người đàn ông chỉ hiện diện ở những chỗ răng cưa chạm đi chạm lại.
Tenāha – ‘‘na āgate vā gate vā kakacadante manasi karotī’’ti.
Therefore, it says: " he does not pay attention to the saw's teeth that have come or gone."
Do đó đã nói – “không tác ý đến các răng cưa đã đến hoặc đã đi”.
Kakacassa ākaḍḍhanakāle purisābhimukhaṃ pavattā āgatā, pellanakāle tato vigatā gatāti vuttā, na ca āgatā vā gatā vā kakacadantā aviditā honti sabbattha satiyā upaṭṭhitattā chinditabbaṭṭhānaṃ aphusitvā gacchantānaṃ āgacchantānañca kakacadantānaṃ abhāvato.
When the saw is pulled, the teeth that move towards the man are said to have "come"; when pushed, they are said to have "gone" from there. However, the saw's teeth, whether "come" or "gone," are not unknown, as mindfulness is established throughout, and there are no saw's teeth that "go" or "come" without touching the place to be cut.
Khi cái cưa được kéo về phía người đàn ông thì gọi là đã đến (āgatā), khi đẩy ra xa thì gọi là đã đi (gatā). Các răng cưa đã đến hoặc đã đi không bị không biết đến vì sự chú tâm (sati) hiện diện khắp nơi, và không có các răng cưa đến hoặc đi mà không chạm vào chỗ cần cưa.
Padhānanti rukkhassa chedanavīriyaṃ.
" Exertion" is the energy for cutting the tree.
Sự tinh tấn (padhāna) là sự tinh tấn cưa cây.
Payoganti tasseva chedanakiriyaṃ.
" Effort" is the very act of cutting.
Sự tinh tấn (payoga) là hành động cưa đó.
Upamāyaṃ ‘‘visesamadhigacchatī’’ti padaṃ pāḷiyaṃ natthi, yojetvā pana dassetabbaṃ.
In the simile, the phrase "attains distinction" is not in the Pāḷi, but it should be connected.
Trong ví dụ, từ “đạt được sự đặc biệt” (visesamadhigacchatī) không có trong kinh điển, nhưng phải được ghép vào.
Teneva visuddhimagge (visuddhi. 1.227) upamāyampi ‘‘visesamadhigacchatī’’ti padaṃ yojetvāva vuttaṃ.
Thus, even in the simile in the Visuddhimagga (Visuddhi. 1.227), the phrase "attains distinction" is connected and stated.
Chính vì vậy, trong Visuddhimagga (Visuddhi. 1.227), từ “đạt được sự đặc biệt” cũng được ghép vào trong ví dụ và đã được nói.
Taṃsaṃvaṇṇanāyañca ‘‘visesanti anekabhāvāpādanaṃ, tena ca sādhetabbaṃ payojanavisesa’’nti attho vutto.
In its commentary, the meaning given is "distinction" means manifold development, and by that, the specific purpose to be achieved.
Trong phần giải thích của nó, ý nghĩa được nói là “sự đặc biệt (visesa) là sự tạo ra nhiều trạng thái, và đó là mục đích đặc biệt (payojanavisesa) cần đạt được”.
Yathā rukkhotiādi upamāsaṃsandanaṃ.
" Just as a tree" and so on is the application of the simile.
Ví như cây và những câu tương tự là sự đối chiếu ví dụ.
Upanibandhati ārammaṇe cittaṃ etāyāti sati upanibandhanā nāma, tassā assāsapassāsānaṃ sallakkhaṇassa nimittanti upanibandhanānimittaṃ, nāsikaggaṃ mukhanimittaṃ vā.
Mindfulness is called upanibandhanā because the mind is tied to the object by it. The sign (nimitta) for discerning the in-breaths and out-breaths is called upanibandhanānimitta, which is the tip of the nose or the mouth-sign.
Sự chú tâm (sati) được gọi là sự ràng buộc (upanibandhanā) vì tâm được ràng buộc vào đối tượng bằng nó. Tướng của sự nhận biết hơi thở vào và hơi thở ra được gọi là tướng ràng buộc (upanibandhanānimitta), tức là chóp mũi hoặc tướng miệng.
Evamevanti yathā so puriso kakacena rukkhaṃ chindanto āgatagate kakacadante amanasikarontopi phuṭṭhaphuṭṭhaṭṭhāneyeva satiyā upaṭṭhapanena āgatagate kakacadante jānāti, suttapadañca avirajjhanto atthakiccaṃ sādheti, evamevaṃ.
" Even so" means just as that man, cutting a tree with a saw, even without paying attention to the saw's teeth that have come and gone, knows them by establishing mindfulness only at the points of contact, and accomplishes the task without missing the word of the Sutta, even so.
Cũng vậy, như người đàn ông đó khi cưa cây bằng cái cưa, dù không tác ý đến các răng cưa đã đến và đã đi, nhưng do thiết lập sự chú tâm (sati) ngay tại những chỗ chạm đi chạm lại, anh ta biết các răng cưa đã đến và đã đi, và không vi phạm lời dạy của kinh điển, anh ta hoàn thành công việc; cũng vậy.
Nāsikagge mukhanimitteti dīghanāsiko nāsikagge, itaro mukhaṃ asanaṃ nimīyati chādīyati etenāti mukhanimittanti laddhanāme uttaroṭṭhe.
" At the tip of the nose, at the mouth-sign": for one with a long nose, at the tip of the nose; for others, on the upper lip, which is called the mouth-sign because the mouth is covered and concealed by it.
Tại chóp mũi, tại tướng miệng: người có mũi dài thì tại chóp mũi, người khác thì tại môi trên, nơi được gọi là tướng miệng (mukhanimitta) vì miệng được che đậy bằng nó.
Idaṃ padhānanti yena vīriyārambhena āraddhavīriyassa yogino kāyopi cittampi kammaniyaṃ bhāvanākammakkhamaṃ bhāvanākammayoggaṃ hoti, idaṃ vīriyaṃ padhānanti phalena hetuṃ dasseti.
" This is exertion" – it refers to the cause by the effect. The energy by which the yogi, having aroused energy, has both body and mind fit for action, capable of mental development, suitable for mental development – this energy is exertion.
Đây là sự tinh tấn (idaṃ padhāna) nghĩa là sự tinh tấn mà nhờ đó thân và tâm của hành giả đã bắt đầu tinh tấn trở nên dễ sai khiến (kammaniya), thích hợp cho việc tu tập (bhāvanākamma), phù hợp với việc tu tập (bhāvanākammayogga); sự tinh tấn này là sự tinh tấn (padhāna) – điều này cho thấy nguyên nhân bằng kết quả.
Upakkilesā pahīyantīti cittassa upakkilesabhūtāni nīvaraṇāni vikkhambhanavasena pahīyanti.
" Defilements are abandoned" means the defilements of the mind, the hindrances, are abandoned by way of suppression.
Các phiền não được đoạn trừ (upakkilesā pahīyanti) nghĩa là các triền cái (nīvaraṇa) là những phiền não của tâm được đoạn trừ bằng cách trấn áp.
Vitakkā vūpasammantīti tato eva kāmavitakkādayo micchāvitakkā upasamaṃ gacchanti, nīvaraṇappahānena vā paṭhamajjhānādhigamaṃ dassetvā vitakkavūpasamāpadesena dutiyajjhānādīnamadhigamamāha.
" Thoughts subside" means that from that very point, wrong thoughts such as thoughts of sense-desire subside. Or, by showing the attainment of the first jhāna through the abandonment of hindrances, it speaks of the attainment of the second jhāna and so on through the subsidence of thoughts.
Các tầm được an tịnh (vitakkā vūpasammanti) nghĩa là từ đó các tầm dục (kāmavitakka) và các tầm tà (micchāvitakka) khác được an tịnh. Hoặc, sau khi cho thấy sự chứng đắc sơ thiền bằng sự đoạn trừ triền cái, bằng cách nói về sự an tịnh của tầm, ngài nói về sự chứng đắc nhị thiền và các thiền cao hơn.
Ayaṃ payogoti ayaṃ jhānādhigamassa hetubhūto kammaṭṭhānānuyogo payogo.
" This is the effort" – this practice of the meditation subject, which is the cause of jhāna attainment, is the effort.
Đây là sự tinh tấn (ayaṃ payogo) nghĩa là sự chuyên cần thực hành đề mục thiền (kammaṭṭhānānuyoga) này là nguyên nhân của sự chứng đắc thiền, đó là sự tinh tấn.
Saṃyojanā pahīyantīti dasapi saṃyojanāni maggappaṭipāṭiyā samucchedavasena pahīyanti.
" Fetters are abandoned" means all ten fetters are abandoned by way of eradication, in due order of the paths.
Các kiết sử được đoạn trừ (saṃyojanā pahīyanti) nghĩa là mười kiết sử được đoạn trừ hoàn toàn theo thứ tự của các đạo.
Anusayā byantī hontīti tathā sattapi anusayā anuppattidhammatāpādanena bhaṅgamattassapi anavasesato vigatantā honti.
" Latent tendencies are eradicated" means similarly, all seven latent tendencies become utterly non-existent, leaving not even a trace of breaking up, by attaining the state of non-arising.
Các tùy miên được diệt tận (anusayā byantī hontī) nghĩa là bảy tùy miên cũng trở nên diệt tận mà không còn sót lại chút nào, bằng cách đưa chúng đến trạng thái không còn phát sinh nữa.
Ettha ca saṃyojanappahānaṃ nāma anusayanirodheneva hoti, pahīnesu ca saṃyojanesu anusayānaṃ lesopi na bhavissatīti ca dassanatthaṃ ‘‘saṃyojanā pahīyanti, anusayā byantī hontī’’ti vuttaṃ.
Here, the abandonment of fetters occurs through the cessation of latent tendencies. And to show that there will not be even a trace of latent tendencies when the fetters are abandoned, it is stated: "fetters are abandoned, latent tendencies are eradicated."
Ở đây, sự đoạn trừ kiết sử xảy ra chính là nhờ sự diệt trừ tùy miên; và để cho thấy rằng khi các kiết sử được đoạn trừ thì không còn một chút tùy miên nào nữa, nên đã nói “các kiết sử được đoạn trừ, các tùy miên được diệt tận”.
Ayaṃ visesoti imaṃ samādhiṃ nissāya anukkamena labbhamāno ayaṃ saṃyojanappahānādiko imassa samādhissa visesoti attho.
" This is the distinction" – the meaning is, this abandonment of fetters and so on, attained progressively by relying on this concentration, is the distinction of this concentration.
Đây là sự đặc biệt (ayaṃ viseso) nghĩa là sự đoạn trừ kiết sử và những điều tương tự này, đạt được tuần tự nhờ định này, là sự đặc biệt của định này.
Yassāti yena.
" By which" means by whom.
Yassā nghĩa là bằng cái gì.
Anupubbanti anukkamena.
" Progressively" means in due order.
Tuần tự (anupubba) nghĩa là theo thứ tự.
Paricitāti pariciṇṇā.
" Practiced" means cultivated.
Đã thực hành (paricitā) nghĩa là đã luyện tập.
Ayañhettha saṅkhepattho – ānāpānassati yathā buddhena bhagavatā desitā, tathā yena dīgharassapajaānanādividhinā anupubbaṃ paricitā suṭṭhu bhāvitā, tato eva paripuṇṇā soḷasannaṃ vatthūnaṃ pāripūriyā sabbaso puṇṇā, so bhikkhu imaṃ attano khandhādilokaṃ paññobhāsena pabhāseti.
The brief meaning here is: Just as mindfulness of breathing was taught by the Buddha, the Blessed One, so by whomsoever it has been progressively practiced and well cultivated according to the method of discerning long and short breaths and so on, and therefore perfected, being fully accomplished with the completeness of the sixteen bases, that bhikkhu illumines this world of his aggregates and so forth with the light of wisdom.
Đây là ý nghĩa tóm tắt: như hơi thở vào hơi thở ra được Đức Phật Thế Tôn giảng dạy, nếu một người đã tuần tự thực hành và tu tập kỹ lưỡng theo phương pháp biết hơi thở dài, hơi thở ngắn và các phương pháp khác, do đó đã hoàn thiện, tức là hoàn toàn đầy đủ mười sáu đối tượng, thì vị Tỳ-khưu đó sẽ chiếu sáng thế giới của mình, tức là các uẩn và những thứ tương tự, bằng ánh sáng trí tuệ.
Yathā kiṃ?
Like what?
Ví như cái gì?
Abbhā muttova candimā abbhādiupakkilesavimutto candimā tārakarājā viyāti.
Like the moon released from clouds, like the king of stars, the moon, freed from defilements such as clouds.
Ví như mặt trăng thoát khỏi mây, tức là mặt trăng, vua của các vì sao, thoát khỏi các cấu uế như mây.
‘‘Abbhā muttova candimā’’ti hi padassa niddese mahikādīnampi vuttattā ettha ādi-saddalopo katoti veditabbo.
Indeed, in the explanation of the phrase "like the moon released from clouds," since dust and other impurities are also mentioned, it should be understood that the word ādi (etc.) is elided here.
Vì trong phần giải thích từ “mặt trăng thoát khỏi mây” (abbhā muttova candimā) cũng đã nói về sương mù và những thứ tương tự, nên cần hiểu rằng ở đây có sự lược bỏ từ “vân vân” (ādi-sadda).
Idhāti kakacūpamāya.
" Here" means in the simile of the saw.
Ở đây (idha) nghĩa là trong ví dụ cái cưa.
Assāti yogino.
" Of him" means of the yogi.
Của vị ấy (assā) nghĩa là của hành giả.
Idhāti vā imasmiṃ ṭhāne.
Or " here" means in this place.
Hoặc ở đây (idha) nghĩa là trong chỗ này.
Assāti upamābhūtassa kakacassa.
" Of him" means of the saw, which is the object of the simile.
Của nó (assā) nghĩa là của cái cưa trong ví dụ.
Āgatagatavasena yathā tassa purisassa amanasikāro, evaṃ assāsapassāsānaṃ āgatagatavasena amanasikāramattameva ānayanappayojanaṃ.
Just as the man does not pay attention to the coming and going movements, similarly, the sole purpose of leading the mind is to disregard the coming and going of the in-breaths and out-breaths.
Như người đàn ông đó không tác ý đến sự đến và đi của cái cưa, cũng vậy, mục đích của việc đưa ra ví dụ này chỉ là sự không tác ý đến sự đến và đi của hơi thở vào và hơi thở ra.
Na cirenevāti idaṃ katādhikāraṃ sandhāya vuttaṃ.
" Not long after" is stated with reference to one who has accumulated good deeds.
Không lâu sau (na cirenevā) câu này được nói để chỉ người đã có công đức tích lũy.
Nimittanti paṭibhāganimittaṃ.
" Sign" means the counter-sign (paṭibhāganimitta).
Tướng (nimitta) là tướng đối phần (paṭibhāganimitta).
Avasesajjhānaṅgapaṭimaṇḍitāti vitakkādiavasesajjhānaṅgapaṭimaṇḍitāti vadanti, vicārādīti pana vattabbaṃ nippariyāyena vitakkassa appanābhāvato.
" Adorned with the remaining jhāna factors" – they say "adorned with the remaining jhāna factors such as initial application (vitakka)," but it should be said "such as sustained application (vicāra)" because initial application is unequivocally appanā (fixed attention).
Được trang hoàng bằng các chi thiền còn lại (avasesajjhānaṅgapaṭimaṇḍitā) có người nói là được trang hoàng bằng các chi thiền còn lại như tầm (vitakka) và những thứ tương tự; nhưng đúng ra phải nói là tư (vicāra) và những thứ tương tự, vì tầm (vitakka) không trực tiếp là sự an trú (appanā).
So hi pāḷiyaṃ ‘‘appanā byappanā’’ti niddiṭṭho, taṃsampayogato vā yasmā jhānaṃ appanāti aṭṭhakathāvohāro, jhānaṅgesu ca samādhi padhānaṃ, tasmā taṃ appanāti dassento ‘‘avasesajjhānaṅgapaṭimaṇḍitā appanāsaṅkhātā ṭhapanā ca sampajjatī’’ti āha.
Indeed, it is described in the Pāḷi as "appanā byappanā" (fixed and pervasive attention). Or, since jhāna is conventionally called appanā in the commentaries due to its co-arising with appanā, and concentration is predominant among jhāna factors, therefore, showing it as appanā, it states: " and fixed attention (ṭhapanā), which is called appanā, adorned with the remaining jhāna factors, also arises."
Nó được giải thích trong kinh điển là “sự an trú (appanā), sự phân biệt rõ ràng (byappanā)”. Hoặc vì thiền được gọi là sự an trú (appanā) trong các chú giải do sự tương ưng với nó, và trong các chi thiền, định là chi chính, nên để cho thấy điều đó là sự an trú, ngài nói “sự an trú được trang hoàng bằng các chi thiền còn lại, và sự thiết lập được gọi là an trú (appanā) cũng thành tựu”.
Kassaci pana gaṇanāvaseneva manasikārakālato pabhutīti ettha ‘‘anukkamato…pe… pattaṃ viya hotī’’ti ettakova gantho parihīno, purāṇapotthakesu pana katthaci so gantho likhitoyeva tiṭṭhati.
In the phrase " For some, from the time of mental engagement based on counting" – only the text " progressively... it becomes like a leaf" is missing here, but in some old manuscripts, that text is indeed written.
Đối với câu “đối với một số người, ngay từ lúc tác ý theo cách đếm” (kassaci pana gaṇanāvaseneva manasikārakālato pabhutī), đoạn văn “tuần tự… như đã đạt được” (anukkamato…pe… pattaṃ viya hotī) đã bị thiếu. Tuy nhiên, trong một số bản kinh cổ, đoạn văn đó vẫn còn được ghi chép.
Sāraddhakāyassa kassaci puggalassa.
" Of a disturbed body" refers to a certain individual.
Của một người nào đó có thân thể run rẩy (sāraddhakāyassa).
Onamati vatthikādipalambanena.
" Bends down" due to the hanging of the bladder and so on.
Cúi xuống (onamati) do sự chảy xệ của bàng quang và những thứ tương tự.
Vikūjatīti saddaṃ karoti.
" Makes a noise" means makes a sound.
Kêu rên (vikūjatī) nghĩa là phát ra tiếng động.
Valiṃ gaṇhātīti.
" It gets wrinkles."
Nếp nhăn xuất hiện (valiṃ gaṇhātī).
Tattha tattha valinaṃ hoti.
There are wrinkles here and there.
Ở chỗ đó có nếp nhăn.
Yasmā sāraddhakāyo garuko hotīti.
Because a disturbed body is heavy.
Vì thân thể run rẩy trở nên nặng nề.
Kāyadarathavūpasamena saddhiṃ sijjhamāno oḷārikaassāsapassāsanirodho byatirekamukhena tassa sādhanaṃ viya vutto.
The cessation of gross in-breaths and out-breaths, occurring together with the calming of bodily fatigue, is said to be like the means of achieving that* through the method of exclusion.
Sự đình chỉ hơi thở thô, khi thành tựu cùng với sự lắng dịu của sự mệt mỏi thân thể, được nói như là phương tiện chứng đắc điều đó bằng phương pháp phủ định.
Oḷārikaassāsapassāsanirodhavasenāti anvayavasena tadatthassa sādhanaṃ.
" By means of the cessation of gross in-breaths and out-breaths" refers to the means of achieving that meaning through the method of accordance.
Bằng cách đình chỉ hơi thở thô, là phương tiện để chứng đắc ý nghĩa đó bằng phương pháp khẳng định.
Kāyadarathe vūpasanteti cittajarūpānaṃ lahumudukammaññabhāvena yo sesatisantatirūpānampi lahuādibhāvo, so idha kāyassa lahubhāvoti adhippeto.
" When bodily fatigue is calmed" means that the lightness, pliancy, and adaptability of mind-born material qualities lead to a similar lightness, etc., in the remaining continuous material qualities, which is here intended as the lightness of the body.
Khi sự mệt mỏi thân thể đã lắng dịu, điều được hiểu ở đây là sự nhẹ nhàng của thân, đó là trạng thái nhẹ nhàng v.v. của các sắc thuộc dòng tương tục còn lại, do các sắc do tâm sinh có trạng thái nhẹ nhàng, mềm mại và dễ sử dụng.
Svāyaṃ yasmā cittassa lahuādibhāvena vinā natthi, tasmā vuttaṃ ‘‘kāyopi cittampi lahukaṃ hotī’’ti.
Since this does not exist without the lightness, etc., of the mind, it is said: " The body and mind become light."
Vì điều này không thể có nếu không có trạng thái nhẹ nhàng v.v. của tâm, nên đã nói “thân và tâm đều trở nên nhẹ nhàng”.
‘‘Kattha natthī’’ti ṭhānavasena ‘‘kassa natthī’’ti puggalavasena ca vīmaṃsiyamānamatthaṃ ekajjhaṃ katvā vibhāvetuṃ ‘‘antomātukucchiya’’ntiādi vuttaṃ.
To explain the matter, which is to be investigated in terms of " where it does not exist" (by location) and " for whom it does not exist" (by person), by bringing them together, the phrase " inside the mother's womb" and so on, is stated.
Để giải thích ý nghĩa đang được xem xét về mặt “ở đâu không có” (về mặt vị trí) và “của ai không có” (về mặt cá nhân) bằng cách gộp chúng lại, đã nói “trong bụng mẹ” v.v.
Tattha ‘‘yathā udake nimuggassa niruddhokāsatāya assāsapassāsā na pavattanti, evaṃ antomātukucchiyaṃ.
In that regard, Venerable Acariya Dhammapāla Thera stated: "Just as in-breaths and out-breaths do not occur for one submerged in water due to the lack of space, so too inside the mother's womb.
Trong đó, Trưởng lão Dhammapāla đã nói: “Cũng như đối với người bị chìm trong nước, hơi thở không hoạt động do không gian bị chặn, thì cũng vậy trong bụng mẹ.
Yathā matānaṃ samuṭṭhāpakacittābhāvato, evaṃ asaññībhūtānaṃ mucchāparetānaṃ asaññīsu vā jātānaṃ, tathā nirodhasamāpannāna’’nti ācariyadhammapālattherena vuttaṃ.
Just as for the dead there is no originating consciousness, so too for those who are unconscious, or overcome by fainting, or born among the non-percipient beings, and likewise for those who have attained Nirodha-samāpatti."
Cũng như đối với người chết do không có tâm khởi sinh, thì cũng vậy đối với người vô tưởng, người bị ngất xỉu, hoặc người sinh ra trong cõi vô tưởng, và cũng vậy đối với người nhập Diệt Thọ Tưởng Định.”
Mahāgaṇṭhipade pana ‘‘mucchāparetānaṃ cittappavattiyā dubbalabhāvato’’ti kāraṇaṃ vuttaṃ.
In the Mahāgaṇṭhipada, however, the reason given is "due to the weak state of the mind's activity in those overcome by fainting."
Tuy nhiên, trong Mahāgaṇṭhipada thì nguyên nhân được nói là “do sự hoạt động yếu ớt của tâm đối với người bị ngất xỉu”.
Catutthajjhānasamāpannānaṃ dhammatāvaseneva nesaṃ anuppajjanaṃ, tathā rūpārūpabhavasamaṅgīnaṃ.
For those who have attained the fourth jhāna, their non-occurrence is by the very nature of things; likewise for those possessing existence in the fine-material and immaterial realms.
Đối với người nhập Tứ Thiền, hơi thở không sinh khởi do bản chất của nó, và cũng vậy đối với những ai đang ở trong các cõi Sắc giới và Vô sắc giới.
Keci pana ‘‘anupubbato sukhumabhāvappattiyā catutthajjhānasamāpannassa, rūpabhave rūpānaṃ bhavaṅgassa ca sukhumabhāvato rūpabhavasamaṅgīnaṃ natthī’’ti kāraṇaṃ vadanti.
Some, however, state the reason thus: "For one who has attained the fourth jhāna, due to the gradual attainment of subtler states; for those possessing existence in the fine-material realms, due to the subtle nature of material qualities and the life-continuum (bhavaṅga), they do not exist."
Tuy nhiên, một số người nói rằng nguyên nhân là “đối với người nhập Tứ Thiền do đạt đến trạng thái vi tế dần dần, và đối với những ai đang ở trong các cõi Sắc giới do sự vi tế của các sắc và của tâm hộ kiếp”.
Atthiyeva te assāsapassāsā pārisesatoti adhippāyo yathāvuttasattaṭṭhānavinimuttassa assāsapassāsānaṃ anuppajjanaṭṭhānassa abhāvato.
The intention is that these in-breaths and out-breaths do exist residually, because there is no place for the non-occurrence of in-breaths and out-breaths other than the seven places mentioned.
Ý nghĩa là hơi thở vẫn còn, bởi vì không có vị trí nào mà hơi thở không sinh khởi, ngoại trừ bảy vị trí đã nói ở trên.
Pakatiphuṭṭhavasenāti pakatiyā phusanaṭṭhānavasena.
" By the way of natural contact" means by the location of natural contact.
Theo vị trí tiếp xúc tự nhiên có nghĩa là theo vị trí tiếp xúc bình thường.
Nimittaṃ ṭhapetabbanti satiyā tattha sukhappavattanatthaṃ thirataraṃ saññāṇaṃ pavattetabbaṃ.
" The sign should be established" means a firm recognition should be brought about for the joyful presence of mindfulness there.
Phải thiết lập tướng có nghĩa là phải thiết lập một dấu hiệu vững chắc để niệm có thể hoạt động dễ chịu ở đó.
Thirasaññāpadaṭṭhānā hi sati.
For mindfulness is the basis of firm recognition.
Thật vậy, niệm là chỗ đứng của sự nhận biết vững chắc.
Imamevāti imaṃ eva anupaṭṭhahantassa kāyasaṅkhārassa kaṇṭakuṭṭhāpanañāyena upaṭṭhāpanavidhimeva.
" This very" means this very method of establishing the bodily formation which is not present, like removing a thorn.
Chính điều này có nghĩa là chính phương pháp thiết lập hành thân không hiện diện này theo phương pháp đặt gai nhọn.
Atthavasanti hetuṃ.
" Purpose" means the cause.
Mục đích có nghĩa là nguyên nhân.
Attho hi phalaṃ.
For purpose is the result.
Thật vậy, mục đích là kết quả.
So yassa vasena pavattati, so atthavasoti.
That by virtue of which it occurs is the purpose.
Cái gì hoạt động theo đó, đó là mục đích.
Muṭṭhassatissāti vinaṭṭhassatissa.
" Of one whose mindfulness is lost" means of one whose mindfulness is destroyed.
Của người thất niệm có nghĩa là của người đã mất niệm.
Asampajānassāti sampajaññavirahitassa, bhāventassa anukkamena anupaṭṭhahante assāsapassāse vīmaṃsitvā ‘‘ime te’’ti upadhāretuṃ sammadeva jānituñca samatthāhi satipaññāhi virahitassāti adhippāyo.
" Of one without full awareness" means of one devoid of full awareness; the intention is of one devoid of mindfulness and wisdom capable of fully knowing and determining "these are they" after investigating the in-breaths and out-breaths that are gradually not present for one developing.
Của người không tỉnh giác có nghĩa là của người thiếu tỉnh giác, ý nghĩa là của người thiếu niệm và tuệ có khả năng xem xét hơi thở không hiện diện dần dần khi tu tập, và biết rõ “đây là chúng”.
Ito aññaṃ kammaṭṭhānaṃ.
" Other than this" refers to a meditation object.
Pháp hành khác ngoài cái này.
Garukanti bhāriyaṃ.
" Difficult" means burdensome.
Nặng nề có nghĩa là khó khăn.
Sā cassa garukatā bhāvanāya sudukkarabhāvenāti āha ‘‘garukabhāvana’’nti.
And its difficulty lies in the extremely arduous nature of its development, hence he says " difficult to develop."
Và sự khó khăn đó là do sự khó khăn trong việc tu tập, nên đã nói “khó tu tập”.
Uparūpari santasukhumabhāvāpattito ‘‘balavatī suvisadā sūrā ca sati paññā ca icchitabbā’’ti vatvā sukhumassa nāma atthassa sādhanenapi sukhumeneva bhavitabbanti dassetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ.
After stating that "strong, exceedingly clear, and courageous mindfulness and wisdom are desirable" due to the attainment of increasingly calm and subtle states, the phrase " just as" and so on, is uttered to show that even the means of achieving a subtle object must itself be subtle.
Sau khi nói rằng “cần phải có niệm và tuệ mạnh mẽ, rất rõ ràng và dũng mãnh” do đạt đến trạng thái an tịnh và vi tế hơn, để chỉ ra rằng sự chứng đắc một ý nghĩa vi tế thì cũng phải bằng phương tiện vi tế, đã nói “cũng như” v.v.
Idāni anupaṭṭhahantānaṃ assāsapassāsānaṃ pariyesanupāyaṃ dassento ‘‘tāhi ca panā’’tiādimāha.
Now, showing the method of searching for the in-breaths and out-breaths that are not present, he says " and indeed with these" and so on.
Bây giờ, để chỉ ra phương pháp tìm kiếm hơi thở không hiện diện, đã nói “và bằng những điều đó” v.v.
Tattha anupadanti padānupadaṃ.
There, " successively" means step by step.
Trong đó, từng bước có nghĩa là từng từ.
Caritvāti gocaraṃ gahetvā.
" Having traversed" means having taken as an object.
Đi theo có nghĩa là lấy đối tượng.
Tasmiṃyeva ṭhāneti upanibandhananimittasaññite ṭhāne.
" In that very place" means in the place called the sign of unification.
Ở chính vị trí đó có nghĩa là ở vị trí được gọi là tướng gắn kết.
Yojetvāti manasikārena yojetvā.
" Having joined" means having joined by attention.
Gắn kết có nghĩa là gắn kết bằng tác ý.
‘‘Satirasmiyā bandhitvā’’ti vā vuttamevatthamāha ‘‘tasmiṃyeva ṭhāne yojetvā’’ti.
Or he says the very same meaning as " having bound with the rope of mindfulness" by stating " having joined in that very place."
Hoặc đã nói cùng một ý nghĩa là “buộc bằng sợi dây niệm” là “gắn kết ở chính vị trí đó”.
Na hi upameyye bandhanayojanaṭṭhānāni visuṃ labbhanti.
For in the simile, the locations of binding and joining are not obtained separately.
Thật vậy, trong ví dụ không có những vị trí buộc và gắn kết riêng biệt.
Nimittanti uggahanimittaṃ paṭibhāganimittaṃ vā.
" The sign" means the learning sign (uggahanimitta) or the counterpart sign (paṭibhāganimitta).
Tướng có nghĩa là tướng nắm giữ hoặc tướng đối chiếu.
Ubhayampi hi idha ekajjhaṃ vuttaṃ.
Indeed, both are spoken of together here.
Thật vậy, cả hai đều được nói chung ở đây.
Tathā hi tūlapicuādi upamattayaṃ uggahe yujjati, sesaṃ ubhayattha.
Thus, the three similes of a cotton tuft, etc., are applicable to the learning sign, while the rest apply to both.
Cũng như vậy, ba ví dụ về sợi bông v.v. được áp dụng cho tướng nắm giữ, phần còn lại cho cả hai.
Ekacceti eke ācariyā.
" Some" means some teachers.
Một số người có nghĩa là một số vị thầy.
Tārakarūpaṃ viyāti tārakāya pabhārūpaṃ viya.
" Like the form of a star" means like the light-form of a star.
Giống như hình dạng của ngôi sao có nghĩa là giống như hình dạng của ánh sáng của ngôi sao.
Maṇiguḷikādiupamā paṭibhāge vaṭṭanti.
The similes of a gem-ball, etc., are applicable to the counterpart sign.
Các ví dụ về viên ngọc v.v. áp dụng cho tướng đối chiếu.
Kathaṃ panetaṃ ekaṃyeva kammaṭṭhānaṃ anekākārato upaṭṭhātīti āha ‘‘tañca paneta’’ntiādi.
But how does this one meditation object appear in various ways? He says " and indeed that" and so on.
Làm thế nào mà một pháp hành này lại hiện diện dưới nhiều hình thức khác nhau? Để trả lời, đã nói “và điều này” v.v.
Suttantanti ekaṃ suttaṃ.
" Sutta" means a single discourse.
Sutta có nghĩa là một bài kinh.
Paguṇappavattibhāvena avicchedaṃ mahāvisayatañca sandhāyāha ‘‘mahatī pabbateyyā nadī viyā’’ti.
He says " like a great mountain river" intending its uninterrupted flow by its fluent course and its vast scope.
Để chỉ sự liên tục không gián đoạn và phạm vi rộng lớn do sự hoạt động thành thạo, đã nói “giống như một con sông lớn trên núi”.
Tattha byañjanasampattiyā samantabhaddakaṃ suttaṃ sabbabhāgamanoharā sabbapāliphullā vanaghaṭā viyāti āha ‘‘ekā vanarāji viyā’’ti.
There, in terms of richness of expression, a delightful discourse is like a forest grove blooming with all its flowers, hence he says " like a single forest range."
Trong đó, để chỉ ra một bài kinh tốt đẹp toàn diện về mặt từ ngữ, giống như một khu rừng cây nở hoa khắp nơi, đã nói “giống như một hàng cây”.
Tenāha bhagavā ‘‘vanappagumbe yatha phussitagge’’ti (khu. pā. 6.13; su. ni. 236) nānānusandhiyaṃ nānāpeyyālaṃ vividhanayanipuṇaṃ bahuvidhakammaṭṭhānamukhaṃ suttantaṃ atthikehi sakkaccaṃ samupapajjitabbanti āha – ‘‘sītacchāyo…pe… rukkho viyā’’ti.
Therefore, the Blessed One said, "As in a thicket, at the tip of a flowering branch" (Khp 6.13; Sn 236), implying that those who seek benefit should earnestly take up a discourse that presents various connections, diverse sets of verses, is skillful in various methods, and offers numerous meditation objects, saying – " like a shady... tree."
Vì vậy, Thế Tôn đã nói “như trong bụi cây, những ngọn cây nở hoa” (Khu. Pā. 6.13; Su. Ni. 236), để chỉ rằng một bài kinh với nhiều cách giải thích, nhiều đoạn lặp lại, khéo léo với nhiều phương pháp khác nhau, và nhiều phương pháp hành thiền, cần phải được những người mong muốn thực hành một cách cẩn thận – “giống như một cái cây có bóng mát mát mẻ… v.v.”.
Saññānānatāyāti nimittupaṭṭhānato pubbe pavattasaññānaṃ nānāvidhabhāvato.
" Due to the diversity of perceptions" means due to the various kinds of perceptions arising before the manifestation of the sign.
Do sự đa dạng của nhận thức có nghĩa là do sự đa dạng của các nhận thức đã hoạt động trước khi tướng hiện diện.
Saññajanti bhāvanāsaññājanitaṃ bhāvanāsaññāya sañjānanamattaṃ.
" Born of perception" means generated by the perception of development, merely cognized by the perception of development.
Do nhận thức sinh ra có nghĩa là do nhận thức tu tập sinh ra, chỉ là sự nhận biết bằng nhận thức tu tập.
Na hi asabhāvassa kutoci samuṭṭhānaṃ atthi.
For there is no origin of what is non-existent from anywhere.
Thật vậy, một điều không có thực chất không thể sinh khởi từ bất cứ đâu.
Tenāha – ‘‘nānato upaṭṭhātī’’ti, upaṭṭhānākāramattanti vuttaṃ hoti.
Therefore he says – " appears in various ways," which means it is merely the manner of manifestation.
Vì vậy, đã nói – “hiện diện khác nhau”, có nghĩa là chỉ là hình thức hiện diện.
Ime tayo dhammāti assāso passāso nimittanti ime tayo dhammā.
" These three phenomena" means these three phenomena: in-breath, out-breath, and sign.
Ba pháp này có nghĩa là hơi thở vào, hơi thở ra và tướng — ba pháp này.
Natthīti kammaṭṭhānavasena manasikātabbabhāvena natthi na upalabbhati.
" Do not exist" means they do not exist as objects to be attended to in terms of a meditation object; they are not perceived.
Không có có nghĩa là không có về mặt cần phải tác ý như một pháp hành, không được tìm thấy.
Na upacāranti upacārampi na pāpuṇāti, pageva appananti adhippāyo.
" Do not reach access" means they do not even reach access concentration (upacāra), let alone absorption (appanā), is the intention.
Không đến cận định có nghĩa là không đạt đến cả cận định, huống chi là an định.
Yassa panāti vijjamānapakkho vuttanayānusāreneva veditabbo.
" But for whom" refers to the existing side, which should be understood according to the method stated.
Tuy nhiên, đối với ai có nghĩa là phần hiện hữu cần được hiểu theo cách đã nói.
Idāni vuttasseva atthassa samatthanatthaṃ kakacūpamāyaṃ āgatā ‘‘nimitta’’ntiādikā gāthā paccānītā.
Now, the verse " sign" and so on, which appeared in the simile of the saw, is brought in again to confirm the meaning that has been stated.
Bây giờ, để xác nhận ý nghĩa đã nói, bài kệ “tướng” v.v. đã được đưa ra trong ví dụ cái cưa, được trích dẫn lại.
Nimitteti yathāvutte paṭibhāganimitte.
" In the sign" means in the counterpart sign as described.
Trong tướng có nghĩa là trong tướng đối chiếu đã nói.
Evaṃ hotīti bhāvanamanuyuttassa evaṃ hoti, tasmā ‘‘punappunaṃ evaṃ manasi karohī’’ti vattabbo.
" It becomes thus" means it becomes thus for one engaged in development, therefore one should say, "Again and again attend thus."
Sẽ là như vậy có nghĩa là đối với người chuyên tâm tu tập sẽ là như vậy, do đó phải nói “hãy tác ý như vậy nhiều lần”.
Vosānaṃ āpajjeyyāti ‘‘nimittaṃ nāma dukkaraṃ uppādetuṃ, tayidaṃ laddhaṃ, handāhaṃ dāni yadā vā tadā vā visesaṃ nibbattessāmī’’ti saṅkocaṃ āpajjeyya.
" He might relax" means he might relax, thinking, "The sign is difficult to produce, but it has been obtained; now I will achieve distinction whenever I wish."
Có thể chùn bước có nghĩa là có thể chùn bước mà nghĩ rằng “tướng thật khó để sinh ra, nay đã có được nó, vậy thì bây giờ ta sẽ tạo ra sự đặc biệt khi nào tùy thích”.
Visīdeyyāti ‘‘ettakaṃ kālaṃ bhāvanamanuyuttassa nimittampi na uppannaṃ, abhabbo maññe visesassā’’ti visādaṃ āpajjeyya.
" He might despair" means he might fall into despair, thinking, "Though engaged in development for such a long time, the sign has not arisen; I must be incapable of distinction."
Có thể thất vọng có nghĩa là có thể thất vọng mà nghĩ rằng “tu tập lâu như vậy mà tướng cũng không sinh ra, chắc là ta không thể đạt được sự đặc biệt”.
‘‘Imāya paṭipadāya jarāmaraṇato muccissāmīti paṭipannassa nimitta’’nti vutte kathaṃ saṅkocāpatti, bhiyyoso mattāya ussāhameva kareyyāti ‘‘nimittamidaṃ…pe… vattabbo’’ti majjhimabhāṇakā āhu.
The Middle Reciters said: "If it is said, 'This is a sign for one who practices thinking, "By this practice I shall be liberated from old age and death,"' how can there be a contraction of offense? One should rather make a greater effort, thinking, 'This is the sign... (etc.) ... to be spoken of.' "
Nếu nói rằng: "Đây là dấu hiệu cho người đã thực hành rằng họ sẽ giải thoát khỏi già chết," thì làm sao có sự suy giảm? Mà phải tăng thêm nỗ lực." Các vị Trung Bộ sư nói: "Đây là dấu hiệu… (nên) nói."
Evanti vuttappakārena paṭibhāganimitteyeva bhāvanācittassa ṭhapanena.
Thus, by establishing the developing mind solely on the counter-sign in the manner described.
Như vậy có nghĩa là bằng cách an trú tâm thiền chỉ trên tướng đối xứng (paṭibhāganimitta) theo cách đã nói.
Ito pabhutīti ito paṭibhāganimittuppattito paṭṭhāya.
From this point onwards means from the arising of this counter-sign.
Từ đây trở đi có nghĩa là từ khi tướng đối xứng (paṭibhāganimitta) khởi lên.
Pubbe yaṃ vuttaṃ ‘‘anubandhanāya phusanāya ṭhapanāya ca manasi karotī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.ānāpānassatisamādhikathā), tattha anubandhanaṃ phusanañca vissajjetvā ṭhapanāvaseneva bhāvetabbanti āha ‘‘ṭhapanāvasena bhāvanā hotī’’ti.
What was previously said, "He attends with following, touching, and establishing," there, having abandoned following and touching, one should develop solely by way of establishing. Therefore, it is said: "Development occurs by way of establishing."
Trước đây đã nói rằng "tâm chú ý bằng cách theo dõi, chạm vào và an trú" (Pārā. Aṭṭha. 2. Ānāpānassatisamādhikathā), trong đó, bỏ qua việc theo dõi và chạm vào, chỉ nên tu tập bằng cách an trú. Do đó, (Vị ấy) nói: "Sự tu tập chỉ là sự an trú."
Porāṇehi vuttovāyamatthoti dassento ‘‘nimitte’’ti gāthamāha.
Showing that this meaning was stated by the ancients, the verse "In the sign" was spoken.
Để chỉ ra rằng ý nghĩa này đã được các vị cổ đức nói, (Vị ấy) đã nói bài kệ "trên tướng."
Tattha nimitteti paṭibhāganimitte.
There, "in the sign" means in the counter-sign.
Trong đó, trên tướng có nghĩa là trên tướng đối xứng (paṭibhāganimitta).
Ṭhapayaṃ cittanti bhāvanācittaṃ ṭhapento, ṭhapanāvasena manasikarontoti attho.
Establishing the mind means establishing the developing mind; that is, attending by way of establishing.
An trú tâm có nghĩa là an trú tâm thiền, tức là chú ý bằng cách an trú.
Nānākāranti ‘‘cattāro vaṇṇā’’ti evaṃ vuttaṃ nānākāraṃ.
Various aspects refers to the various aspects spoken of as "four colors."
Nhiều trạng thái có nghĩa là nhiều trạng thái được nói đến như "bốn màu sắc."
Ākārasāmaññavasena hetaṃ ekavacanaṃ.
This is singular due to the generality of aspects.
Đây là số ít theo nghĩa chung của trạng thái.
Vibhāvayanti vibhāvento antaradhāpento.
Making manifest means making manifest, causing to disappear.
Làm cho biến mất có nghĩa là làm cho biến mất, làm cho ẩn đi.
Nimittuppattito paṭṭhāya hi te ākārā amanasikārato antarahitā viya honti.
From the arising of the sign, those aspects appear as if disappeared due to non-attention.
Thật vậy, từ khi tướng (nimitta) khởi lên, các trạng thái đó dường như biến mất do không chú ý đến chúng.
Assāsapassāseti assāsapassāse yo nānākāro, taṃ vibhāvayaṃ, assāsapassāsasambhūte vā nimitte.
The in-breaths and out-breaths refers to the various aspects of the in-breaths and out-breaths, making them manifest, or in the sign born from the in-breaths and out-breaths.
Hơi thở vào và ra có nghĩa là làm cho biến mất nhiều trạng thái của hơi thở vào và ra, hoặc các tướng (nimitta) sinh ra từ hơi thở vào và ra.
Sakaṃ cittaṃ nibandhatīti tāya eva ṭhapanāya attano cittaṃ upanibandhati, appetīti attho.
He binds his own mind means he binds his own mind by that very establishing, that is, he applies it.
An trú tâm mình có nghĩa là an trú tâm mình vào đó bằng cách an trú, tức là định tâm.
Keci pana ‘‘vibhāvayanti vibhāvento, viditaṃ pākaṭaṃ karonto’’ti atthaṃ vadanti, taṃ pubbabhāgavasena yujjeyya.
Some, however, say, " 'Making manifest' means manifesting, making known and clear," which would be appropriate in the preliminary stage.
Tuy nhiên, một số người giải thích rằng "làm cho biến mất" có nghĩa là "làm cho hiển lộ, làm cho rõ ràng," điều đó có thể hợp lý theo giai đoạn sơ khởi.
Ayañhettha attho – dhitisampannattā dhīro yogī assāsapassāse nānākāraṃ vibhāvento nānākārato te pajānanto vidite pākaṭe karonto nānākāraṃ vā oḷārikoḷārike passambhento vūpasamento tattha yaṃ laddhaṃ nimittaṃ, tasmiṃ cittaṃ ṭhapento anukkamena sakaṃ cittaṃ nibandhati appetīti.
The meaning here is this: The wise meditator, being endowed with energy, making manifest the various aspects in the in-breaths and out-breaths, discerning them from their various aspects, making them known and clear, or calming and pacifying the grossest aspects, then establishes his mind on the sign obtained therein, and progressively binds, that is, applies, his own mind.
Ý nghĩa ở đây là: thiền giả (yogī) có trí tuệ, do có sự kiên trì, làm cho biến mất nhiều trạng thái của hơi thở vào và ra, tức là nhận biết chúng từ nhiều trạng thái, làm cho chúng trở nên rõ ràng, hoặc làm cho các trạng thái thô thiển của hơi thở vào và ra lắng xuống, làm cho chúng an tịnh, và an trú tâm vào tướng (nimitta) đã đạt được ở đó, dần dần an trú tâm mình.
Yadā saddhādīni indriyāni suvisadāni tikkhāni pavattanti, tadā assaddhiyādīnaṃ dūrībhāvena sātisayaṃ thāmappattehi sattahi balehi laddhupatthambhāni vitakkādīni kāmāvacarāneva jhānaṅgāni bahūni hutvā pātubhavanti.
When the faculties such as faith are exceedingly pure and keen, then, with disbelieve and the like far removed, many of the jhāna factors, which are sense-sphere states, arise and become manifest, being supported by the seven powers that have attained extraordinary strength.
Khi các căn như tín (saddhā) trở nên rất thanh tịnh và sắc bén, lúc đó các chi thiền như tầm (vitakka) và tứ (vicāra) thuộc cõi dục, được bảy lực (bala) hỗ trợ mạnh mẽ do sự xa lánh của các pháp như bất tín (assaddhiya), khởi lên nhiều.
Tato eva tesaṃ ujuvipaccanīkabhūtā kāmacchandādayo saddhiṃ tadekaṭṭhehi pāpadhammehi vidūrī bhavanti paṭibhāganimittuppattiyā saddhiṃ, taṃ ārabbha upacārajjhānaṃ uppajjati.
Therefore, sense-desire and other defilements, which are direct opposites to them, along with the evil states associated with them, become far removed with the arising of the counter-sign, and access jhāna arises with respect to that.
Chính vì thế, các pháp đối nghịch trực tiếp với chúng như dục ái (kāmacchanda) và các pháp bất thiện đồng sinh với chúng trở nên rất xa lánh cùng với sự khởi lên của tướng đối xứng (paṭibhāganimitta), và thiền cận định (upacāra-jhāna) khởi lên dựa trên tướng đó.
Tena vuttaṃ ‘‘nimittupaṭṭhānato pabhuti nīvaraṇāni vikkhambhitāneva hontī’’tiādi.
Hence, it is said: "From the manifestation of the sign onwards, the hindrances are indeed suppressed," and so on.
Vì vậy, (Vị ấy) nói: "Từ khi tướng (nimitta) xuất hiện, các triền cái (nīvaraṇa) bị trấn áp hoàn toàn," v.v.
Tattha sannisinnāvāti sammadeva nisīdiṃsu eva, upasantāyevāti attho.
There, "are indeed suppressed" means they are completely calmed, that is, they are pacified.
Trong đó, đã an tịnh hoàn toàn có nghĩa là đã an tịnh một cách đúng đắn, tức là đã hoàn toàn lắng xuống.
Vikkhambhitāneva sannisinnāvāti avadhāraṇena pana tadatthaṃ ussāho kātabboti dasseti.
By the emphasis in "are indeed suppressed," it is shown that effort should be made for that purpose.
Tuy nhiên, với sự nhấn mạnh "đã an tịnh hoàn toàn và bị trấn áp," (Vị ấy) chỉ ra rằng cần phải nỗ lực vì mục đích đó.
Dvīhākārehīti jhānadhammānaṃ paṭipakkhadūrībhāvo thirabhāvappatti cāti imehi dvīhi kāraṇehi.
By two reasons refers to these two reasons: the removal of opponents of jhāna factors and the attainment of stability.
Bằng hai phương diện là: sự xa lánh của các pháp đối nghịch với các chi thiền và sự đạt được trạng thái vững chắc của chúng.
Idāni tāni kāraṇāni avatthāmukhena dassetuṃ ‘‘upacārabhūmiyaṃ vā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show those reasons by way of states, it is said: "Either in the access stage" and so on.
Bây giờ, để chỉ ra các phương diện đó qua các giai đoạn, (Vị ấy) đã nói: "Trong giai đoạn cận định (upacāra-bhūmi) hoặc," v.v.
Tattha upacārabhūmiyanti upacārāvatthāyaṃ.
There, "in the access stage" means in the state of access.
Trong đó, trong giai đoạn cận định có nghĩa là trong trạng thái cận định.
Yadipi hi tadā jhānaṅgāni paṭutarāni mahaggatabhāvappattāni nuppajjanti, tesaṃ pana paṭipakkhadhammānaṃ vikkhambhanena cittaṃ samādhiyati.
For even if the jhāna factors are not very strong or do not attain absorption at that time, the mind becomes concentrated by the suppression of their opposing states.
Mặc dù lúc đó các chi thiền không khởi lên một cách mạnh mẽ và đạt đến trạng thái siêu thế, nhưng tâm được định tĩnh do sự trấn áp các pháp đối nghịch của chúng.
Tenāha ‘‘nīvaraṇappahānenā’’ti.
Hence, it is said: "by the abandoning of hindrances."
Vì vậy, (Vị ấy) nói: "Do sự đoạn trừ các triền cái."
Paṭilābhabhūmiyanti jhānassa adhigamāvatthāyaṃ.
In the attainment stage refers to the state of attaining jhāna.
Trong giai đoạn chứng đắc có nghĩa là trong trạng thái chứng đắc thiền.
Tadā hi appanāppattānaṃ jhānadhammānaṃ uppattiyā cittaṃ samādhiyati.
For at that time, the mind becomes concentrated by the arising of jhāna factors that have attained absorption.
Thật vậy, lúc đó tâm được định tĩnh do sự khởi lên của các chi thiền đã đạt đến định (appanā).
Tenāha ‘‘aṅgapātubhāvenā’’ti.
Hence, it is said: "by the manifestation of factors."
Vì vậy, (Vị ấy) nói: "Do sự xuất hiện của các chi."
Upacāre aṅgāni na thāmajātāni honti aṅgānaṃ athāmajātattā.
In access, the factors are not strong due to their being unripe.
Trong cận định (upacāra), các chi không mạnh mẽ do sự yếu kém của chúng.
Yathā nāma daharo kumārako ukkhipitvā ṭhapiyamāno punappunaṃ bhūmiyaṃ patati, evameva upacāre uppanne cittaṃ kālena nimittaṃ ārammaṇaṃ karoti, kālena bhavaṅgaṃ otarati.
Just as a young child, when lifted and placed, repeatedly falls to the ground, so too, when the mind arises in access, it sometimes makes the sign its object and sometimes sinks into the life-continuum.
Cũng như một đứa trẻ nhỏ, khi được nhấc lên và đặt xuống, lại rơi xuống đất hết lần này đến lần khác, tương tự như vậy, khi tâm khởi lên trong cận định, đôi khi nó lấy tướng (nimitta) làm đối tượng, đôi khi nó chìm vào hữu phần (bhavaṅga).
Tena vuttaṃ ‘‘upacārasamādhi kusalavīthiyaṃ javitvā bhavaṅgaṃ otaratī’’ti.
Hence, it is said: "Access concentration, having run through a wholesome thought-process, sinks into the life-continuum."
Vì vậy, (Vị ấy) nói: "Định cận định (upacāra-samādhi), sau khi chạy trên lộ trình thiện, chìm vào hữu phần."
Appanāyaṃ pana aṅgāni thāmajātāni honti tesaṃ thāmajātattā.
In absorption, however, the factors are strong due to their being mature.
Tuy nhiên, trong định (appanā), các chi trở nên mạnh mẽ do sự mạnh mẽ của chúng.
Yathā nāma balavā puriso āsanā vuṭṭhāya divasampi tiṭṭheyya, evameva appanāsamādhimhi uppanne cittaṃ sakiṃ bhavaṅgavāraṃ chinditvā kevalampi rattiṃ kevalampi divasaṃ tiṭṭhati, kusalajavanapaṭipāṭivaseneva pavattati.
Just as a strong man, having risen from his seat, might stand for a day, so too, when absorption concentration arises, the mind, having once broken the life-continuum, remains for an entire night or an entire day, proceeding solely in a sequence of wholesome javana.
Cũng như một người đàn ông khỏe mạnh, sau khi đứng dậy khỏi chỗ ngồi, có thể đứng suốt cả ngày, tương tự như vậy, khi định (appanā-samādhi) khởi lên, tâm, sau khi cắt đứt vòng hữu phần một lần, có thể duy trì suốt cả đêm hoặc suốt cả ngày, nó tiếp tục vận hành chỉ theo chuỗi tâm thiện tốc hành.
Tenāha – ‘‘appanāsamādhi…pe… na bhavaṅgaṃ otaratī’’ti.
Hence, it is said: "Absorption concentration... (etc.) ... does not sink into the life-continuum."
Vì vậy, (Vị ấy) nói: "Định (appanā-samādhi)… (không) chìm vào hữu phần."
Vaṇṇatoti picupiṇḍatārakarūpādīsu viya upaṭṭhitavaṇṇato.
By its color means by the color that appears, as in a globule of butter or a star-shaped form.
Về màu sắc có nghĩa là từ màu sắc xuất hiện như trong hình dạng của một khối bông hoặc một ngôi sao.
Lakkhaṇatoti kharabhāvādisabhāvato aniccādisabhāvato vā.
By its characteristic means by its inherent nature such as hardness, or by its nature such as impermanence.
Về đặc tính có nghĩa là từ bản chất thô cứng, v.v., hoặc từ bản chất vô thường, v.v.
Rakkhitabbaṃ taṃ nimittanti sambandho.
That sign should be guarded. This is the connection.
Mối liên hệ là tướng (nimitta) đó cần được bảo vệ.
Evaṃ vuttaṃ rakkhaṇavidhiṃ saṅkhepato vibhāveti.
—he briefly explains the method of protection thus stated.
(Vị ấy) giải thích tóm tắt phương pháp bảo vệ đã nói như vậy.
Tatrāyaṃ vitthāro – yasmiṃ āvāse vasantassa anuppannaṃ vā nimittaṃ nuppajjati, uppannaṃ vā vinassati, anupaṭṭhitā ca sati na upaṭṭhāti, asamāhitañca cittaṃ na samādhiyati, ayaṃ asappāyo.
Here is the detailed explanation: Dwelling in which, for one residing, an unarisen sign does not arise, or an arisen sign perishes, and mindfulness that is not present does not become present, and the mind that is not concentrated does not become concentrated—this is unsuitable.
Đây là phần giải thích chi tiết: Chỗ ở nào mà khi sống ở đó, tướng (nimitta) chưa khởi lên thì không khởi lên, hoặc tướng đã khởi lên thì biến mất, chánh niệm chưa hiện tiền thì không hiện tiền, và tâm chưa định tĩnh thì không định tĩnh, đó là chỗ ở không thích hợp.
Yattha nimittaṃ uppajjati ceva thāvarañca hoti, sati upaṭṭhāti, cittaṃ samādhiyati, ayaṃ sappāyo.
Where a sign arises and is stable, mindfulness becomes present, and the mind becomes concentrated—this is suitable.
Nơi nào tướng (nimitta) khởi lên và vững chắc, chánh niệm hiện tiền, tâm định tĩnh, đó là chỗ ở thích hợp.
Tasmā yasmiṃ vihāre bahū āvāsā honti, tattha ekamekasmiṃ tīṇi tīṇi divasāni vasitvā yatthassa cittaṃ ekaggaṃ hoti, tattha vasitabbaṃ.
Therefore, in a monastery where there are many dwellings, one should stay for three days in each, and then reside where one's mind becomes one-pointed.
Vì vậy, trong tu viện nào có nhiều chỗ ở, sau khi sống ba ngày ở mỗi chỗ, nên ở nơi nào tâm của vị ấy nhất tâm.
Puggalopi atiracchānakathiko sīlādiguṇasampanno, yaṃ nissāya asamāhitaṃ vā cittaṃ samādhiyati, samāhitaṃ vā cittaṃ thirataraṃ hoti, evarūpo sappāyo.
A person who does not engage in animal talk, who is endowed with virtues such as morality, and relying on whom an unconcentrated mind becomes concentrated, or a concentrated mind becomes more stable—such a person is suitable.
Con người nào không nói chuyện tầm thường, có đầy đủ các đức tính như giới (sīla), nhờ nương tựa vào người đó mà tâm chưa định tĩnh thì định tĩnh, hoặc tâm đã định tĩnh thì trở nên vững chắc hơn, người như vậy là thích hợp.
Kāyadaḷhībahulo pana tiracchānakathiko asappāyo.
However, a person given to much physical activity and animal talk is unsuitable.
Tuy nhiên, người nói chuyện tầm thường, chú trọng nhiều đến việc củng cố thân thể, là không thích hợp.
So hi taṃ kaddamodakamiva acchaṃ udakaṃ malīnameva karoti, tādisañca āgamma koṭapabbatavāsīdaharasseva samāpatti vinassati, pageva nimittaṃ.
For indeed, it makes that clear water turbid, just like muddy water. And relying on such a thing, one's attainment (samāpatti) is destroyed, just like that young monk dwelling on Koṭapabbata, not to mention the nimitta.
Quả thật, người ấy làm cho nước trong như nước bùn, và do dựa vào người như vậy, sự chứng đắc (samāpatti) của một vị tỳ khưu trẻ sống ở núi Koṭa cũng bị mất đi, huống chi là tướng (nimitta).
Bhojanaṃ pana kassaci madhuraṃ, kassaci ambilaṃ sappāyaṃ hoti.
Food, however, for some, sweet food is suitable, for others, sour food.
Còn về thức ăn, đối với người này thì món ngọt là thích hợp, đối với người kia thì món chua là thích hợp.
Utupi kassaci sīto, kassaci uṇho sappāyo hoti.
Climate, too, for some, cold is suitable, for others, hot.
Về thời tiết thì đối với người này thời tiết lạnh là thích hợp, đối với người kia thì thời tiết nóng là thích hợp.
Tasmā yaṃ bhojanaṃ vā utuṃ vā sevantassa phāsu hoti, asamāhitaṃ vā cittaṃ samādhiyati, samāhitaṃ vā thirataraṃ hoti.
Therefore, whatever food or climate, when partaken of, brings comfort, or causes an unconcentrated mind to become concentrated, or makes a concentrated mind more steadfast—
Do đó, bất cứ thức ăn hay thời tiết nào mà khi thọ dụng thì được thoải mái, hoặc tâm chưa định được thì trở nên định, hoặc tâm đã định thì trở nên vững chắc hơn.
Taṃ bhojanaṃ, so ca utu sappāyo.
that food and that climate are suitable.
Thức ăn đó và thời tiết đó là thích hợp (sappāya).
Itaraṃ bhojanaṃ, itaro ca utu asappāyo.
Other food and other climates are unsuitable.
Thức ăn khác và thời tiết khác là không thích hợp (asappāya).
Iriyāpathesupi kassaci caṅkamo sappāyo hoti, kassaci sayanaṭṭhānanisajjānaṃ aññataro.
Among the postures, too, for some, walking is suitable; for others, one of the following: reclining, sitting, or standing.
Trong oai nghi cũng vậy, đối với người này thì đi kinh hành là thích hợp, đối với người kia thì một trong các oai nghi nằm, đứng, ngồi là thích hợp.
Tasmā taṃ āvāsaṃ viya tīṇi divasāni upaparikkhitvā yasmiṃ iriyāpathe asamāhitaṃ cittaṃ samādhiyati, samāhitaṃ vā thirataraṃ hoti, so sappāyo, itaro asappāyoti veditabbo.
Therefore, having examined it for three days, just like a dwelling, it should be understood that the posture in which an unconcentrated mind becomes concentrated, or a concentrated mind becomes more steadfast, is suitable; the others are unsuitable.
Do đó, sau khi quan sát trong ba ngày như đối với trú xứ, thì oai nghi nào mà khi thực hành thì tâm chưa định được trở nên định, hoặc tâm đã định trở nên vững chắc hơn, thì đó là thích hợp, còn oai nghi khác là không thích hợp, nên được biết như vậy.
Iti imaṃ sattavidhaṃ asappāyaṃ vajjetvā sappāyaṃ sevitabbaṃ.
Thus, by avoiding these seven unsuitable things, one should cultivate the suitable ones.
Như vậy, cần phải tránh bảy điều không thích hợp này và thực hành điều thích hợp.
Evaṃ paṭipannassa hi nimittāsevanabahulassa na cireneva kālena hoti kassaci appanā.
For one who practices in this way, frequently cultivating the nimitta, absorption (appanā) occurs to some not long after.
Quả thật, đối với người thực hành như vậy, thường xuyên chú tâm vào tướng, thì không bao lâu sẽ có sự nhập định (appanā) đối với một số người.
Yassa pana evampi paṭipajjato na hoti, tena dasavidhaṃ appanākosallaṃ sampādetabbanti dassetuṃ ‘‘vatthuvisadakiriyā’’tiādimāha.
But for one for whom it does not occur even when practicing in this way, in order to show that the ten skills for absorption must be perfected, the text begins with “purification of the basis” and so on.
Tuy nhiên, đối với người mà dù thực hành như vậy vẫn không có sự nhập định, thì cần phải thành tựu mười điều khéo léo trong nhập định, để chỉ rõ điều đó, nên nói: “Sự thanh lọc vật thể” v.v...
Tattha (dī. ni. aṭṭha. 2.385; ma. ni. aṭṭha. 1.118; saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.232; a. ni. aṭṭha. 1.1.418) vitthuvisadakiriyā nāma ajjhattikabāhirānaṃ vatthūnaṃ visadabhāvakaraṇaṃ.
Among these, purification of the basis means making the internal and external bases pure.
Trong đó, sự thanh lọc vật thể (vatthuvisadakiriyā) có nghĩa là làm cho các vật thể bên trong và bên ngoài trở nên trong sạch.
Yadā hissa kesanakhalomāni dīghāni honti, sarīraṃ vā sedamalaggahitaṃ, tadā ajjhattikaṃ vatthu avisadaṃ hoti aparisuddhaṃ.
For when one's hair, nails, and body hair are long, or the body is covered with sweat and dirt, then the internal basis is impure and defiled.
Quả thật, khi tóc, móng, lông của người ấy dài, hoặc thân thể dính đầy mồ hôi và cáu bẩn, thì vật thể bên trong trở nên không trong sạch, không thanh tịnh.
Yadā panassa cīvaraṃ jiṇṇaṃ kiliṭṭhaṃ duggandhaṃ hoti, senāsanaṃ vā uklāpaṃ, tadā bāhiraṃ vatthu avisadaṃ hoti aparisuddhaṃ.
But when one's robe is old, soiled, and foul-smelling, or the dwelling is unclean, then the external basis is impure and defiled.
Tuy nhiên, khi y phục của người ấy cũ kỹ, dơ bẩn, hôi thối, hoặc chỗ ở dơ dáy, thì vật thể bên ngoài trở nên không trong sạch, không thanh tịnh.
Ajjhattikabāhire hi vatthumhi avisade uppannesu cittacetasikesu ñāṇampi aparisuddhaṃ hoti aparisuddhāni dīpakapallikavaṭṭitelāni nissāya uppannadīpasikhāya obhāso viya.
For when the internal and external bases are impure, the consciousness and mental factors that arise are also impure, like the light of a lamp flame that arises from impure wicks, casings, and oil.
Quả thật, khi vật thể bên trong và bên ngoài không trong sạch, các tâm và tâm sở phát sinh cũng không trong sạch, giống như ánh sáng của ngọn đèn phát ra từ dầu, bấc và tim đèn không thanh tịnh.
Aparisuddhena ca ñāṇena saṅkhāre sammasato saṅkhārāpi avibhūtā honti, kammaṭṭhānamanuyuñjato kammaṭṭhānampi vuddhiṃ viruḷhiṃ vepullaṃ na gacchati.
And when one contemplates formations (saṅkhārā) with impure knowledge, the formations are also indistinct; and when one applies oneself to the meditation subject (kammaṭṭhāna), the meditation subject does not grow, develop, or expand.
Và khi quán sát các hành với trí tuệ không thanh tịnh, thì các hành cũng không hiển lộ rõ ràng, và khi chuyên tâm vào đề mục thiền, thì đề mục thiền cũng không đạt được sự tăng trưởng, phát triển, viên mãn.
Visade pana ajjhattikabāhire vatthumhi uppannesu cittacetasikesu ñāṇampi visadaṃ hoti parisuddhāni dīpakapallikavaṭṭitelāni nissāya uppannadīpasikhāya obhāso viya.
But when the internal and external bases are pure, the consciousness and mental factors that arise are also pure, like the light of a lamp flame that arises from pure wicks, casings, and oil.
Tuy nhiên, khi vật thể bên trong và bên ngoài trong sạch, các tâm và tâm sở phát sinh cũng trong sạch, giống như ánh sáng của ngọn đèn phát ra từ dầu, bấc và tim đèn thanh tịnh.
Parisuddhena ca ñāṇena saṅkhāre sammasato saṅkhārāpi vibhūtāhonti, kammaṭṭhānamanuyuñjato kammaṭṭhānampi vuddhiṃ viruḷhiṃ vepullaṃ gacchati.
And when one contemplates formations with pure knowledge, the formations are also distinct; and when one applies oneself to the meditation subject, the meditation subject grows, develops, and expands.
Và khi quán sát các hành với trí tuệ thanh tịnh, thì các hành cũng hiển lộ rõ ràng, và khi chuyên tâm vào đề mục thiền, thì đề mục thiền cũng đạt được sự tăng trưởng, phát triển, viên mãn.
Indriyasamattapaṭipādanatā nāma saddhādīnaṃ indriyānaṃ samabhāvakaraṇaṃ.
Bringing the faculties to equipoise means making the faculties such as faith (saddhā) equal.
Sự quân bình các căn (indriyasamattapaṭipādanatā) có nghĩa là làm cho các căn như tín v.v... trở nên quân bình.
Sace hissa saddhindriyaṃ balavaṃ hoti, itarāni mandāni, tato vīriyindriyaṃ paggahakiccaṃ, satindriyaṃ upaṭṭhānakiccaṃ, samādhindriyaṃ avikkhepakiccaṃ, paññindriyaṃ dassanakiccaṃ kātuṃ na sakkoti.
For if one's faculty of faith is strong and the others are weak, then the faculty of energy (vīriya) cannot perform its function of exertion, the faculty of mindfulness (sati) its function of presence, the faculty of concentration (samādhi) its function of non-distraction, or the faculty of wisdom (paññā) its function of seeing.
Quả thật, nếu tín căn của người ấy mạnh, còn các căn khác yếu, thì tinh tấn căn không thể thực hiện chức năng sách tấn, niệm căn không thể thực hiện chức năng thiết lập, định căn không thể thực hiện chức năng không phóng dật, tuệ căn không thể thực hiện chức năng thấy rõ.
Tasmā taṃ dhammasabhāvapaccavekkhaṇena vā yathā vā manasikaroto balavaṃ jātaṃ, tathā amanasikārena hāpetabbaṃ.
Therefore, it should be reduced either by contemplating the nature of phenomena or by not focusing in the way that caused it to become strong.
Do đó, cần phải làm cho nó suy giảm bằng cách quán sát bản chất của pháp hoặc bằng cách không tác ý như đã tác ý khi nó trở nên mạnh mẽ.
Vakkalittheravatthu cettha nidassanaṃ.
Here, the story of Venerable Vakkali is the example.
Câu chuyện về Trưởng lão Vakkali là một ví dụ ở đây.
Sace pana vīriyindriyaṃ balavaṃ hoti, atha neva saddhindriyaṃ adhimokkhakiccaṃ kātuṃ sakkoti, na itarāni itarakiccabhedaṃ.
But if the faculty of energy is strong, then neither can the faculty of faith perform its function of resolve, nor can the others perform their respective functions.
Tuy nhiên, nếu tinh tấn căn mạnh, thì tín căn không thể thực hiện chức năng thắng giải, và các căn khác cũng không thể thực hiện các chức năng khác của chúng.
Tasmā taṃ passaddhādibhāvanāya hāpetabbaṃ.
Therefore, it should be reduced by cultivating tranquility (passaddhi) and so on.
Do đó, cần phải làm cho nó suy giảm bằng cách tu tập sự khinh an v.v...
Tatrāpi soṇattheravatthu dassetabbaṃ.
There, too, the story of Venerable Soṇa should be shown.
Ở đây cũng cần phải kể câu chuyện về Trưởng lão Soṇa.
Evaṃ sesesupi ekassa balavabhāve sati itaresaṃ attano kiccesu asamatthatā veditabbā.
Similarly, regarding the remaining faculties, when one is strong, the inability of the others to perform their own functions should be understood.
Tương tự, trong các trường hợp còn lại, khi một căn mạnh thì cần phải biết rằng các căn khác không thể thực hiện chức năng của chúng.
Visesato panettha saddhāpaññānaṃ samādhivīriyānañca samataṃ pasaṃsanti.
Especially in this regard, they praise the equipoise of faith and wisdom, and of concentration and energy.
Đặc biệt ở đây, họ tán dương sự quân bình của tín và tuệ, cũng như của định và tinh tấn.
Balavasaddho hi mandapañño mudhappasanno hoti, avatthusmiṃ pasīdati.
For one with strong faith but weak wisdom is foolishly confident and has confidence in an unsuitable object.
Quả thật, người có tín mạnh nhưng tuệ yếu thì dễ tin một cách mù quáng, tin vào những điều không có căn cứ.
Balavapañño mandasaddho kerāṭikapakkhaṃ bhajati, bhesajjasamuṭṭhito viya rogo atekiccho hoti.
One with strong wisdom but weak faith inclines to skepticism, like a disease arising from medicine, which becomes incurable.
Người có tuệ mạnh nhưng tín yếu thì thuộc về phe hoài nghi, giống như bệnh phát sinh từ thuốc men mà không thể chữa trị được.
Ubhinnaṃ samatāya vatthusmiṃyeva pasīdati.
Through the equipoise of both, one has confidence only in the proper object.
Khi cả hai quân bình, thì chỉ tin vào những điều có căn cứ.
Balavasamādhiṃ pana mandavīriyaṃ samādhissa kosajjapakkhattā kosajjaṃ abhibhavati, balavavīriyaṃ mandasamādhiṃvīriyassa uddhaccapakkhattā uddhaccaṃ abhibhavati.
But if concentration is strong and energy is weak, sloth (kosajja) overcomes concentration, because concentration is inclined to sloth. If energy is strong and concentration is weak, restlessness (uddhacca) overcomes energy, because energy is inclined to restlessness.
Tuy nhiên, định mạnh mà tinh tấn yếu thì sự biếng nhác sẽ lấn át, vì định thuộc về phe biếng nhác; tinh tấn mạnh mà định yếu thì sự phóng dật sẽ lấn át, vì tinh tấn thuộc về phe phóng dật.
Samādhi pana vīriyena saṃyojito kosajje patituṃ na labhati, vīriyaṃ samādhinā saṃyojitaṃ uddhacce patituṃ na labhati.
But concentration, when conjoined with energy, does not fall into sloth. Energy, when conjoined with concentration, does not fall into restlessness.
Nhưng định được kết hợp với tinh tấn thì không thể rơi vào biếng nhác, tinh tấn được kết hợp với định thì không thể rơi vào phóng dật.
Tasmā tadubhayaṃ samaṃ kātabbaṃ.
Therefore, both should be made equal.
Do đó, cả hai cần phải được làm cho quân bình.
Ubhayasamatāya hi appanā hoti.
For through the equipoise of both, absorption occurs.
Quả thật, khi cả hai quân bình thì có sự nhập định.
Apica samādhikammikassa balavatīpi saddhā vaṭṭati.
Furthermore, for one devoted to concentration (samādhi-kammika), strong faith is appropriate.
Hơn nữa, đối với người chuyên về định, tín mạnh mẽ cũng thích hợp.
Evañhi saddahanto okappento appanaṃ pāpuṇissati, samādhipaññāsu pana samādhikammikassa ekaggatā balavatī vaṭṭati.
For by believing and resolving, one will attain absorption. However, among concentration and wisdom, for one devoted to concentration, strong one-pointedness of mind (ekaggatā) is appropriate.
Quả thật, khi tin tưởng và quyết định như vậy, người ấy sẽ đạt được sự nhập định. Tuy nhiên, trong định và tuệ, đối với người chuyên về định, sự nhất tâm mạnh mẽ là thích hợp.
Evañhi so appanaṃ pāpuṇāti, vipassanākammikassa paññā balavatī vaṭṭati.
For in this way, one attains absorption. For one devoted to insight (vipassanā-kammika), strong wisdom is appropriate.
Quả thật, khi như vậy, người ấy đạt được sự nhập định. Đối với người chuyên về tuệ quán, tuệ mạnh mẽ là thích hợp.
Evañhi so lakkhaṇappaṭivedhaṃ pāpuṇāti, ubhinnaṃ pana samatāyapi appanā hotiyeva.
For in this way, one penetrates the characteristics (lakkhaṇappaṭivedha). However, absorption also occurs through the equipoise of both.
Quả thật, khi như vậy, người ấy đạt được sự thâm nhập các đặc tính. Tuy nhiên, khi cả hai quân bình thì vẫn có sự nhập định.
Sati pana sabbattha balavatī vaṭṭati.
But mindfulness (sati) is appropriate as strong in all situations.
Niệm thì thích hợp mạnh mẽ ở khắp mọi nơi.
Sati hi cittaṃ uddhaccapakkhikānaṃ saddhāvīriyapaññānaṃ vasena uddhaccapātato kosajjapakkhena ca samādhinā kosajjapātato rakkhati.
For mindfulness protects the mind from falling into restlessness due to faith, energy, and wisdom (which are inclined to restlessness), and from falling into sloth due to concentration (which is inclined to sloth).
Quả thật, niệm bảo vệ tâm khỏi rơi vào phóng dật do tín, tinh tấn, tuệ thuộc phe phóng dật, và khỏi rơi vào biếng nhác do định thuộc phe biếng nhác.
Tasmā sā loṇadhūpanaṃ viya sabbabyañjanesu, sabbakammikaamacco viya ca sabbarājakiccesu sabbattha icchitabbā.
Therefore, it is to be desired everywhere, like salt seasoning in all dishes, and like a chief minister who performs all royal duties.
Do đó, niệm được mong muốn ở khắp mọi nơi, giống như muối ướp trong tất cả các món ăn, và giống như vị quan cận thần làm tất cả các việc của vua.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso mahantaṃ aggikkhandhaṃ nibbāpetukāmo assa, so tattha sukkhāni ceva tiṇāni pakkhipeyya, sukkhāni ca gomayāni pakkhipeyya, sukkhāni ca kaṭṭhāni pakkhipeyya, mukhavātañca dadeyya, na ca paṃsukena okireyya, bhabbo nu kho so puriso taṃ mahantaṃ aggikkhandhaṃ nibbāpetunti.
‘‘Monks, suppose a man wishes to extinguish a large mass of fire. Would he throw dry grass into it, throw dry cow-dung into it, throw dry wood into it, and blow into it with his mouth, and not cover it with ashes? Would that man be able to extinguish that large mass of fire?’’
“Này các Tỳ khưu, ví như một người muốn dập tắt một đống lửa lớn, người ấy lại bỏ vào đó cỏ khô, phân bò khô, củi khô, và thổi bằng miệng, mà không rắc đất lên, liệu người ấy có thể dập tắt được đống lửa lớn đó không?”
No hetaṃ, bhante.
‘‘No, Venerable Sir.’’
“Không thể được, bạch Thế Tôn.”
Evameva kho, bhikkhave, yasmiṃ samaye uddhataṃ cittaṃ hoti, akālo tasmiṃ samaye dhammavicayasambojjhaṅgassa bhāvanāya.
‘‘In the same way, monks, when the mind is agitated, it is not the right time for cultivating the factor of awakening that is investigation of phenomena.
“Cũng vậy, này các Tỳ khưu, khi tâm bị phóng dật, thì lúc đó không phải là lúc tu tập trạch pháp giác chi.
Akālo vīriya…pe… akālo pītisambojjhaṅgassa bhāvanāya.
It is not the right time for energy… and so on… it is not the right time for the factor of awakening that is rapture.
Không phải là lúc tu tập tinh tấn… (v.v.)… không phải là lúc tu tập hỷ giác chi.
Taṃ kissa hetu?
Why is that?
Vì sao vậy?
Uddhataṃ, bhikkhave, cittaṃ, taṃ etehi dhammehi duvūpasamayaṃ hoti.
Monks, the mind is agitated, and it is difficult to calm it with these qualities.’’
Này các Tỳ khưu, tâm bị phóng dật, thì rất khó làm cho nó lắng dịu bằng những pháp này.”
‘‘Yasmiṃ kho, bhikkhave, samaye uddhataṃ cittaṃ hoti, kālo tasmiṃ samaye passaddhisambojjhaṅgassa bhāvanāya.
“Indeed, bhikkhus, when the mind is agitated, that is the time for developing the enlightenment factor of tranquility.
“Này các Tỳ-khưu, khi tâm bị phóng dật, đó là lúc tu tập passaddhisambojjhaṅga (giác chi khinh an).
Kālo samādhi…pe… kālo upekkhāsambojjhaṅgassa bhāvanāya.
It is the time for concentration... it is the time for developing the enlightenment factor of equanimity.
Đó là lúc tu tập samādhisambojjhaṅga (giác chi định)…(v.v.)… đó là lúc tu tập upekkhāsambojjhaṅga (giác chi xả).
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì lý do gì?
Uddhataṃ, bhikkhave, cittaṃ, taṃ etehi dhammehi suvūpasamayaṃ hoti.
Bhikkhus, an agitated mind is well subdued by these factors.
Này các Tỳ-khưu, tâm bị phóng dật, nó được an tịnh tốt đẹp nhờ những pháp này.
Seyyathāpi, bhikkhave, puriso mahantaṃ aggikkhandhaṃ nibbāpetukāmo assa, so tattha allāni ceva tiṇāni pakkhipeyya, allāni ca gomayāni pakkhipeyya, allāni ca kaṭṭhāni pakkhipeyya, udakavātañca dadeyya, paṃsukena ca okireyya, bhabbo nu kho so puriso taṃ mahantaṃ aggikkhandhaṃ nibbāpetunti.
Just as, bhikkhus, if a man desired to extinguish a great heap of fire, he would throw wet grasses into it, and wet cow-dung into it, and wet pieces of wood into it, and give it water and wind, and cover it with dust, would that man be able to extinguish that great heap of fire?
Ví như, này các Tỳ-khưu, một người muốn dập tắt một đống lửa lớn, anh ta bỏ vào đó cỏ ướt, phân bò ướt, củi ướt, đổ nước và thổi gió, rồi rắc tro lên, liệu người ấy có thể dập tắt đống lửa lớn đó không?
Evaṃ, bhante’’ti.
Yes, venerable sir.”
Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”
‘‘Atthi, bhikkhave, kāyappassaddhi cittappassaddhi, tattha yonisomanasikārabahulīkāro ayamāhāro anuppannassa vā passaddhisambojjhaṅgassa uppādāya, uppannassa vā passaddhisambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
“Bhikkhus, there is tranquility of body and tranquility of mind. Therein, the frequent application of wise attention (yonisomanasikāra) is the nutriment for the arising of the unarisen enlightenment factor of tranquility, or for the increase, development, cultivation, and fulfillment of the arisen enlightenment factor of tranquility.
“Này các Tỳ-khưu, có thân khinh an và tâm khinh an. Ở đây, việc thường xuyên tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra) là thức ăn để làm phát sinh giác chi khinh an chưa phát sinh, hoặc để làm tăng trưởng, phát triển, tu tập và viên mãn giác chi khinh an đã phát sinh.
Tathā atthi, bhikkhave, samathanimittaṃ abyagganimittaṃ, tattha yonisomanasikārabahulīkāro ayamāhāro anuppannassa vā samādhisambojjhaṅgassa uppādāya, uppannassa vā samādhisambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati…pe… tathā atthi, bhikkhave, upekkhāsambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammā, tattha yonisomanasikārabahulīkāro ayamāhāro anuppannassa vā upekkhāsambojjhaṅgassa uppādāya, uppannassa vā upekkhāsambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattatī’’ti (saṃ. ni. 5.232).
Likewise, bhikkhus, there is the sign of calm (samathanimitta) and the sign of undistractedness (abyagganimitta). Therein, the frequent application of wise attention is the nutriment for the arising of the unarisen enlightenment factor of concentration, or for the increase, development, cultivation, and fulfillment of the arisen enlightenment factor of concentration... Likewise, bhikkhus, there are factors conducive to the enlightenment factor of equanimity. Therein, the frequent application of wise attention is the nutriment for the arising of the unarisen enlightenment factor of equanimity, or for the increase, development, cultivation, and fulfillment of the arisen enlightenment factor of equanimity.”
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, có tướng chỉ tịnh (samathanimitta), tướng không xao động (abyagganimitta). Ở đây, việc thường xuyên tác ý đúng đắn là thức ăn để làm phát sinh giác chi định (samādhisambojjhaṅga) chưa phát sinh, hoặc để làm tăng trưởng, phát triển, tu tập và viên mãn giác chi định đã phát sinh…(v.v.)… Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, có những pháp thuộc vị trí của giác chi xả (upekkhāsambojjhaṅga). Ở đây, việc thường xuyên tác ý đúng đắn là thức ăn để làm phát sinh giác chi xả chưa phát sinh, hoặc để làm tăng trưởng, phát triển, tu tập và viên mãn giác chi xả đã phát sinh.”
Ekādasa dhammā samādhisambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti – vatthuvisadatā, nimittakusalatā, indriyasamattapaṭipādanatā, samaye cittassa niggahaṇatā, samaye cittassa paggahaṇatā, nirassādassa cittassa saddhāsaṃvegavasena sampahaṃsanatā, samappavattassa ajjhupekkhanatā, asamāhitapuggalaparivajjanatā, samāhitapuggalasevanatā, jhānavimokkhapaccavekkhaṇatā, tadadhimuttatāti.
Eleven factors lead to the arising of the enlightenment factor of concentration: purity of foundation, skill in signs, attaining equipoise of faculties, restraining the mind at the proper time, exerting the mind at the proper time, encouraging the joyless mind through faith and urgency, observing with equanimity the mind that is proceeding evenly, avoiding unconcentrated individuals, associating with concentrated individuals, reviewing jhānas and liberations, and devotion to that.
Có mười một pháp dẫn đến sự phát sinh của giác chi định: sự trong sạch của đối tượng, sự khéo léo trong tướng (nimitta), sự thực hành cân bằng các căn, sự kềm chế tâm đúng lúc, sự nâng đỡ tâm đúng lúc, sự làm cho tâm hoan hỷ nhờ tín tâm và sự xúc động khi tâm không có lạc thú, sự thờ ơ đối với tâm hoạt động cân bằng, tránh xa những người không định tĩnh, gần gũi những người định tĩnh, sự quán xét các thiền và các giải thoát, và sự thiên hướng về điều đó.
Pañca dhammā upekkhāsambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti – sattamajjhattatā, saṅkhāramajjhattatā, sattasaṅkhārakelāyanapuggalaparivajjanatā, sattasaṅkhāramajjhattapuggalasevanatā, tadadhimuttatāti.
Five factors lead to the arising of the enlightenment factor of equanimity: equanimity towards beings, equanimity towards formations, avoiding individuals who are disdainful of beings and formations, associating with individuals who are equanimous towards beings and formations, and devotion to that.
Có năm pháp dẫn đến sự phát sinh của giác chi xả: sự trung dung đối với chúng sinh, sự trung dung đối với các hành (saṅkhāra), tránh xa những người có thái độ chán ghét đối với chúng sinh và các hành, gần gũi những người trung dung đối với chúng sinh và các hành, và sự thiên hướng về điều đó.
Iti imehi ākārehi ete dhamme uppādento passaddhisambojjhaṅgādayo bhāveti nāma.
Thus, by bringing about these factors in these ways, one is said to develop the enlightenment factors of tranquility and so forth.
Như vậy, khi làm phát sinh các pháp này theo những cách thức đó, người ta được gọi là tu tập các giác chi khinh an v.v.
Evaṃ yasmiṃ samaye cittaṃ niggahetabbaṃ, tasmiṃ samaye cittaṃ niggaṇhāti.
Thus, when the mind needs to be restrained, one restrains the mind at that time.
Như vậy, khi tâm cần được kềm chế, người ấy kềm chế tâm vào lúc đó.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso parittaṃ aggiṃ ujjāletukāmo assa, so tattha allāni ceva tiṇāni pakkhipeyya…pe… paṃsukena ca okireyya, bhabbo nu kho so puriso taṃ parittaṃ aggiṃ ujjāletunti.
“Just as, bhikkhus, if a man desired to ignite a small fire, and he would throw wet grasses into it... and cover it with dust, would that man be able to ignite that small fire?”
“Ví như, này các Tỳ-khưu, một người muốn nhóm một đống lửa nhỏ, anh ta bỏ vào đó cỏ ướt…(v.v.)… rắc tro lên, liệu người ấy có thể nhóm đống lửa nhỏ đó không?
No hetaṃ, bhante.
“No, venerable sir.”
Thưa không, bạch Thế Tôn.
Evameva kho, bhikkhave, yasmiṃ samaye līnaṃ cittaṃ hoti.
“In the same way, bhikkhus, when the mind is sluggish,
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi tâm bị chìm đắm.
Akālo tasmiṃ samaye passaddhisambojjhaṅgassa bhāvanāya.
it is not the time for developing the enlightenment factor of tranquility.
Đó không phải là lúc tu tập giác chi khinh an.
Akālo samādhi…pe… akālo upekkhāsambojjhaṅgassa bhāvanāya.
It is not the time for concentration... it is not the time for developing the enlightenment factor of equanimity.
Đó không phải là lúc tu tập giác chi định…(v.v.)… đó không phải là lúc tu tập giác chi xả.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì lý do gì?
Līnaṃ, bhikkhave, cittaṃ, taṃ etehi dhammehi dusamuṭṭhāpayaṃ hoti.
Bhikkhus, a sluggish mind is difficult to arouse with these factors.
Này các Tỳ-khưu, tâm bị chìm đắm, nó khó được vực dậy bởi những pháp này.
‘‘Yasmiñca kho, bhikkhave, samaye līnaṃ cittaṃ hoti, kālo tasmiṃ samaye dhammavicayasambojjhaṅgassa bhāvanāya, kālo vīriya…pe… kālo pītisambojjhaṅgassa bhāvanāya.
But, bhikkhus, when the mind is sluggish, that is the time for developing the enlightenment factor of investigation of phenomena, it is the time for energy... it is the time for developing the enlightenment factor of rapture.
Nhưng, này các Tỳ-khưu, khi tâm bị chìm đắm, đó là lúc tu tập giác chi trạch pháp (dhammavicayasambojjhaṅga), đó là lúc tu tập giác chi tinh tấn (vīriya)…(v.v.)… đó là lúc tu tập giác chi hỷ (pītisambojjhaṅga).
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì lý do gì?
Līnaṃ, bhikkhave, cittaṃ, taṃ etehi dhammehi susamuṭṭhāpayaṃ hoti.
Bhikkhus, a sluggish mind is well aroused by these factors.
Này các Tỳ-khưu, tâm bị chìm đắm, nó dễ được vực dậy bởi những pháp này.
Seyyathāpi, bhikkhave, puriso parittaṃ aggiṃ ujjāletukāmo assa, so tattha sukkhāni ceva tiṇāni pakkhipeyya…pe… na ca paṃsukena okireyya, bhabbo nu kho so puriso taṃ parittaṃ aggiṃ ujjāletunti.
Just as, bhikkhus, if a man desired to ignite a small fire, he would throw dry grasses into it... and would not cover it with dust, would that man be able to ignite that small fire?”
Ví như, này các Tỳ-khưu, một người muốn nhóm một đống lửa nhỏ, anh ta bỏ vào đó cỏ khô…(v.v.)… và không rắc tro lên, liệu người ấy có thể nhóm đống lửa nhỏ đó không?
Evaṃ, bhante’’ti.
“Yes, venerable sir.”
Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”
‘‘Atthi, bhikkhave, kusalākusalā dhammā sāvajjānavajjā dhammā hīnappaṇītā dhammā kaṇhasukkasappaṭibhāgā dhammā, tattha yonisomanasikārabahulīkāro ayamāhāro anuppannassa vā dhammavicayasambojjhaṅgassa uppādāya, uppannassa vā dhammavicayasambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
“Bhikkhus, there are wholesome and unwholesome factors, blameworthy and blameless factors, inferior and superior factors, dark and bright factors with their counterparts. Therein, the frequent application of wise attention is the nutriment for the arising of the unarisen enlightenment factor of investigation of phenomena, or for the increase, development, cultivation, and fulfillment of the arisen enlightenment factor of investigation of phenomena.
“Này các Tỳ-khưu, có các pháp thiện và bất thiện, các pháp có tội và không tội, các pháp thấp kém và cao thượng, các pháp có phần đen và phần trắng. Ở đây, việc thường xuyên tác ý đúng đắn là thức ăn để làm phát sinh giác chi trạch pháp chưa phát sinh, hoặc để làm tăng trưởng, phát triển, tu tập và viên mãn giác chi trạch pháp đã phát sinh.
Tathā atthi, bhikkhave, ārambhadhātu nikkamadhātu parakkamadhātu, tattha yonisomanasikārabahulīkāro ayamāhāro anuppannassa vā vīriyasambojjhaṅgassa uppādāya, uppannassa vā vīriyasambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
Likewise, bhikkhus, there is the element of initiative (ārambhadhātu), the element of exertion (nikkamadhātu), the element of endeavor (parakkamadhātu). Therein, the frequent application of wise attention is the nutriment for the arising of the unarisen enlightenment factor of energy, or for the increase, development, cultivation, and fulfillment of the arisen enlightenment factor of energy.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, có giới khởi sự (ārambhadhātu), giới xuất ly (nikkamadhātu), giới tinh tấn (parakkamadhātu). Ở đây, việc thường xuyên tác ý đúng đắn là thức ăn để làm phát sinh giác chi tinh tấn chưa phát sinh, hoặc để làm tăng trưởng, phát triển, tu tập và viên mãn giác chi tinh tấn đã phát sinh.
Tathā atthi, bhikkhave, pītisambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammā, tattha yonisomanasikārabahulīkāro ayamāhāro anuppannassa vā pītisambojjhaṅgassa uppādāya, uppannassa vā pītisambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattatī’’ti.
Likewise, bhikkhus, there are factors conducive to the enlightenment factor of rapture. Therein, the frequent application of wise attention is the nutriment for the arising of the unarisen enlightenment factor of rapture, or for the increase, development, cultivation, and fulfillment of the arisen enlightenment factor of rapture.”
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, có những pháp thuộc vị trí của giác chi hỷ. Ở đây, việc thường xuyên tác ý đúng đắn là thức ăn để làm phát sinh giác chi hỷ chưa phát sinh, hoặc để làm tăng trưởng, phát triển, tu tập và viên mãn giác chi hỷ đã phát sinh.”
Tattha sabhāvasāmaññalakkhaṇappaṭivedhavasena pavattamanasikāro kusalādīsu yonisomanasikāro nāma.
Therein, the attention that arises by penetrating the characteristic of intrinsic nature and common characteristics in wholesome factors and so forth is called wise attention.
Ở đây, sự tác ý diễn ra thông qua sự thấu hiểu các đặc tính riêng biệt và chung của các pháp thiện v.v. được gọi là yonisomanasikāra (tác ý đúng đắn).
Ārambhadhātuādīnaṃ uppādavasena pavattamanasikāro ārambhadhātuādīsu yonisomanasikāro nāma.
The attention that arises through the arising of the element of initiative and so forth is called wise attention in the element of initiative and so forth.
Sự tác ý diễn ra thông qua sự phát sinh của giới khởi sự v.v. được gọi là yonisomanasikāra đối với giới khởi sự v.v.
Tattha ārambhadhātūti paṭhamavīriyaṃ vuccati.
Therein, element of initiative is said to be the first energy.
Ở đây, ārambhadhātu được gọi là tinh tấn ban đầu.
Nikkamadhātūti kosajjato nikkhantattā tato balavataraṃ.
The element of exertion (Nikkamadhātu) is stronger than laziness because it emerges from it.
Yếu tố xuất ly (Nikkamadhātu) là vì đã thoát ly khỏi sự biếng nhác nên mạnh mẽ hơn điều đó.
Parakkamadhātūti paraṃ paraṃ ṭhānaṃ akkamanato tatopi balavataraṃ.
The element of striving (Parakkamadhātu) is even stronger than that because it steps onto one stage after another.
Yếu tố tinh cần (Parakkamadhātu) là vì đã tiến tới từng vị trí một nên mạnh mẽ hơn cả điều đó.
Pītisambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammāti pana pītiyā evetaṃ nāmaṃ, tassāpi uppādakamanasikāro yonisomanasikāro nāma.
And states akin to the rapture enlightenment factor (Pītisambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammā) is just another name for rapture, and the mental engagement that produces it is called wise attention (yonisomanasikāro).
Còn các pháp thuộc về chi phần giác ngộ hỷ (Pītisambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammā) thì đây chính là tên gọi của hỷ, và sự tác ý sinh khởi hỷ đó được gọi là chánh tác ý (yonisomanasikāro).
Ekādasa dhammā vīriyasambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti – apāyādibhayapaccavekkhaṇatā, vīriyāyattalokiyalokuttaravisesādhigamānisaṃsadassitā, ‘‘buddhapaccekabuddhamahaāsāvakehi gatamaggo mayā gantabbo, so ca na sakkā kusītena gantu’’nti evaṃ gamanavīthipaccavekkhaṇatā, dāyakānaṃ mahapphalatākaraṇena piṇḍāpacāyanatā, ‘‘vīriyārambhassa vaṇṇavādī me satthā, so ca anatikkamanīyasāsano, amhākañca bahūpakāro, paṭipattiyā ca pūjiyamāno pūjito hoti, na itarathā’’ti evaṃ satthu mahattapaccavekkhaṇatā, ‘‘saddhammasaṅkhātaṃ me mahādāyajjaṃ gahetabbaṃ, tañca na sakkā kusītena gahetu’’nti evaṃ dāyajjamahattapaccavekkhaṇatā, ālokasaññāmanasikārairiyāpathaparivattanaabbhokāsasevanādīhi thinamiddhavinodanatā, kusītapuggalaparivajjanatā, āraddhavīriyapuggalasevanatā, sammappadhānapaccavekkhaṇatā, tadadhimuttatāti.
Eleven states conduce to the arising of the energy enlightenment factor: reflection on the dangers of the woeful states and so forth, seeing the advantage of attaining mundane and supramundane distinctions dependent on energy, reflection on the path of going, such as, "The path traversed by Buddhas, Paccekabuddhas, and great disciples must be traversed by me, and it is not possible to traverse it while lazy," honoring alms-food by making it of great fruit for donors, reflection on the Teacher's greatness, such as, "My Teacher praises the undertaking of energy, and His teaching is not to be transgressed, and He is of great benefit to us, and when He is honored through practice, He is truly honored, not otherwise," reflection on the greatness of the inheritance, such as, "I must grasp the great inheritance of the Good Dhamma, and it is not possible to grasp it while lazy," dispelling sloth and torpor through wise attention to the perception of light, changing postures, and frequenting open spaces, avoidance of lazy persons, association with energetic persons, reflection on the right exertions, and inclination towards it.
Mười một pháp trợ giúp cho sự sinh khởi chi phần giác ngộ tinh tấn (vīriyasambojjhaṅga) là: sự quán xét nỗi sợ hãi về các cõi khổ và những điều tương tự, sự thấy rõ lợi ích của việc thành tựu những đặc thù thế gian và siêu thế phụ thuộc vào tinh tấn, sự quán xét con đường cần đi như: “Con đường mà chư Phật, chư Phật Độc Giác và các bậc Đại Thanh Văn đã đi, tôi cũng phải đi, nhưng không thể đi với sự biếng nhác” như thế này, sự cung kính cúng dường vật thực do làm cho các thí chủ được phước báo lớn, sự quán xét sự vĩ đại của Bậc Đạo Sư như: “Bậc Đạo Sư của tôi là người tán thán sự tinh tấn, và giáo pháp của Ngài không thể bị vượt qua, Ngài là người có nhiều lợi ích cho chúng ta, và khi được cúng dường bằng sự thực hành thì Ngài được cúng dường, không phải cách khác” như thế này, sự quán xét sự vĩ đại của di sản như: “Tôi phải thọ nhận di sản là Chánh Pháp, nhưng không thể thọ nhận với sự biếng nhác” như thế này, sự xua tan hôn trầm thụy miên bằng sự tác ý tưởng ánh sáng, sự thay đổi oai nghi, sự sống ở nơi trống trải và những điều tương tự, sự tránh xa những người biếng nhác, sự thân cận những người đã khởi tinh tấn, sự quán xét chánh tinh tấn, và sự thiên về điều đó.
Ekādasa dhammā pītisambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti – buddhānussati, dhammasaṅghasīlacāgadevatānussati, upasamānussati, lūkhapuggalaparivajjanatā, siniddhapuggalasevanatā, pasādanīyasuttantapaccavekkhaṇatā, tadadhimuttatāti.
Eleven states conduce to the arising of the rapture enlightenment factor: recollection of the Buddha, recollection of the Dhamma, Saṅgha, virtue, generosity, and deities, recollection of peace, avoidance of rough persons, association with gentle persons, reflection on inspiring suttas, and inclination towards it.
Mười một pháp trợ giúp cho sự sinh khởi chi phần giác ngộ hỷ (pītisambojjhaṅga) là: niệm Phật, niệm Pháp, niệm Tăng, niệm Giới, niệm Thí, niệm Thiên, niệm sự an tịnh, sự tránh xa những người thô tháo, sự thân cận những người hiền lành, sự quán xét các kinh điển làm phát sinh sự tịnh tín, và sự thiên về điều đó.
Iti imehi ākārehi ete dhamme uppādento dhammavicayasambojjhaṅgādayo bhāveti nāma.
Thus, by bringing about these states in these ways, one develops the investigation-of-states enlightenment factor and so forth.
Như vậy, khi làm phát sinh những pháp này theo các phương cách ấy, hành giả được gọi là tu tập các chi phần giác ngộ trạch pháp và những điều tương tự.
Evaṃ yasmiṃ samaye cittaṃ paggahetabbaṃ, tasmiṃ samaye cittaṃ paggaṇhāti.
In this way, when the mind needs to be uplifted, one uplifts the mind at that time.
Như thế, khi đến lúc cần nắm giữ tâm, hành giả nắm giữ tâm.
Kathaṃ yasmiṃ samaye cittaṃ sampahaṃsetabbaṃ, tasmiṃ samaye cittaṃ sampahaṃseti?
How does one elate the mind when it needs to be elated?
Làm thế nào khi đến lúc cần làm cho tâm hoan hỷ, hành giả làm cho tâm hoan hỷ?
Yadāssa paññāpayogamandatāya vā upasamasukhānadhigamena vā nirassādaṃ cittaṃ hoti, tadā naṃ aṭṭhasaṃvegavatthupaccavekkhaṇena saṃvejeti.
When one's mind is unenthusiastic due to slowness in applying wisdom or failure to attain the happiness of tranquility, then one stirs it by reflecting on the eight bases for spiritual urgency (saṃvega).
Khi tâm của hành giả trở nên vô vị do sự chậm chạp trong việc ứng dụng trí tuệ hoặc do không đạt được an lạc tịch tịnh, lúc đó hành giả làm cho tâm xúc động bằng cách quán xét tám điều làm phát sinh sự xúc động.
Aṭṭha saṃvegavatthūni nāma jātijarābyādhimaraṇāni cattāri, apāyadukkhaṃ pañcamaṃ, atīte vaṭṭamūlakaṃ dukkhaṃ, anāgate vaṭṭamūlakaṃ dukkhaṃ, paccuppanne āhārapariyeṭṭhimūlakaṃ dukkhanti.
The eight bases for spiritual urgency are: birth, old age, sickness, and death (four); the suffering of the woeful states (fifth); suffering rooted in the cycle of existence in the past; suffering rooted in the cycle of existence in the future; and suffering rooted in the search for sustenance in the present.
Tám điều làm phát sinh sự xúc động là bốn điều sinh, già, bệnh, chết; nỗi khổ ở các cõi đọa lạc là điều thứ năm; nỗi khổ có gốc rễ từ luân hồi trong quá khứ; nỗi khổ có gốc rễ từ luân hồi trong tương lai; và nỗi khổ có gốc rễ từ việc tìm kiếm thức ăn trong hiện tại.
Buddhadhammasaṅghaguṇānussaraṇena cassa pasādaṃ janeti.
And one generates faith in it by recollecting the virtues of the Buddha, Dhamma, and Saṅgha.
Và hành giả làm phát sinh sự tịnh tín cho tâm bằng cách nhớ nghĩ đến các đức của Phật, Pháp, Tăng.
Evaṃ yasmiṃ samaye cittaṃ sampahaṃsetabbaṃ, tasmiṃ samaye cittaṃ sampahaṃseti.
Thus, when the mind needs to be elated, one elates the mind at that time.
Như thế, khi đến lúc cần làm cho tâm hoan hỷ, hành giả làm cho tâm hoan hỷ.
Kathaṃ yasmiṃ samaye cittaṃ ajjhupekkhitabbaṃ, tasmiṃ samaye cittaṃ ajjhupekkhati?
How does one remain equanimous towards the mind when it needs to be remained equanimous towards?
Làm thế nào khi đến lúc cần xả bỏ tâm, hành giả xả bỏ tâm?
Yadāssa evaṃ paṭipajjato alīnaṃ anuddhataṃ anirassādaṃ ārammaṇe samappavattaṃ samathavīthippaṭipannaṃ cittaṃ hoti, tadā tassa paggahaniggahasampahaṃsanesu abyāpāraṃ āpajjati sārathi viya ca samappavattesu assesu.
When, while practicing thus, one's mind is not sluggish, not agitated, not unenthusiastic, but proceeds evenly in the object, having entered the path of tranquility, then one becomes disengaged from uplifting, restraining, and elating it, just like a charioteer with horses that are proceeding evenly.
Khi tâm của hành giả đang thực hành như vậy mà không bị trì trệ, không bị phóng dật, không bị vô vị, mà vận hành bình đẳng trên đối tượng, đã đi vào con đường chỉ tịnh, lúc đó hành giả trở nên không bận tâm đến việc nắm giữ, chế ngự, làm cho hoan hỷ, giống như người đánh xe đối với những con ngựa đang chạy bình đẳng.
Evaṃ yasmiṃ samaye cittaṃ ajjhupekkhitabbaṃ, tasmiṃ samaye cittaṃ ajjhupekkhati.
Thus, when the mind needs to be remained equanimous towards, one remains equanimous towards the mind at that time.
Như thế, khi đến lúc cần xả bỏ tâm, hành giả xả bỏ tâm.
Asamāhitapuggalaparivajjanā nāma nekkhammapaṭipadaṃ anāruḷhapubbānaṃ anekakiccappasutānaṃ vikkhittahadayānaṃ puggalānaṃ ārakā pariccāgo.
Avoidance of unconcentrated persons refers to keeping at a distance those persons who have not previously embarked on the path of renunciation, who are engrossed in many duties, and whose minds are distracted.
Sự tránh xa những người tâm không định (asamāhitapuggalaparivajjanā) là sự từ bỏ xa lánh những người chưa từng đi vào con đường xuất ly, những người bận rộn với nhiều công việc, những người có tâm tán loạn.
Samāhitapuggalasevanā nāma nekkhammapaṭipadaṃ paṭipannānaṃ samādhilābhīnaṃ puggalānaṃ kālena kālaṃ upasaṅkamanaṃ.
Association with concentrated persons refers to approaching from time to time those persons who have embarked on the path of renunciation and who have attained concentration.
Sự thân cận những người tâm định (samāhitapuggalasevanā) là sự đến gần những người đã đi vào con đường xuất ly, những người đã đạt được định, đúng lúc.
Tadadhimuttatā nāma samādhimuttatā, samādhigarusamādhininnasamādhipoṇasamādhipabbhāratāti attho.
Inclination towards it refers to inclination towards concentration; that is to say, having concentration as one's weight, having concentration as one's direction, having concentration as one's inclination, having concentration as one's tendency.
Sự thiên về điều đó (tadadhimuttatā) là sự thiên về định, nghĩa là sự xem trọng định, hướng về định, nghiêng về định, xuôi về định.
Evametaṃ dasavidhaṃ appanākosallaṃ sampādetabbaṃ.
Thus, this ten-fold skill in absorption (appanākosalla) must be accomplished.
Như vậy, mười loại thiện xảo nhập định này phải được thành tựu.
Tenāha – ‘‘imāni dasa appanākosallāni avijahantenā’’ti.
Therefore it is said: "without abandoning these ten skills in absorption."
Do đó, có lời dạy: “không từ bỏ mười loại thiện xảo nhập định này”.
Tattha yena vidhinā appanāya kusalo hoti, so dasavidhopi vidhi appanākosallaṃ tannibbattaṃ vā ñāṇaṃ, evametaṃ dasavidhaṃ appanākosallaṃ sampādentassa paṭiladdhanimittasmiṃ appanā uppajjati.
Therein, the method by which one is skilled in absorption, that ten-fold method, or the knowledge produced by it, is skill in absorption; thus, when one accomplishes this ten-fold skill in absorption, absorption arises in the acquired sign.
Trong đó, phương pháp mà nhờ đó hành giả thiện xảo trong nhập định, mười loại phương pháp đó là thiện xảo nhập định, hoặc trí tuệ được sinh ra từ đó, như vậy khi hành giả thành tựu mười loại thiện xảo nhập định này, sự nhập định sẽ sinh khởi trên tướng đã đạt được.
Vuttañhetaṃ –
For it has been said:
Điều này đã được nói:
Yathā hi acheko madhukaro ‘‘asukasmiṃ rukkhe pupphaṃ pupphita’’nti ñatvā tikkhena vegena pakkhando taṃ atikkamitvā paṭinivattento khīṇe reṇumhi sampāpuṇāti, aparo acheko mandena javena pakkhando khīṇeyeva sampāpuṇāti, cheko pana samena javena pakkhando sukhena puppharāsiṃ sampatvā yāvadicchakaṃ reṇuṃ ādāya madhuṃ sampādetvā madhuṃ anubhavati, yathā ca sallakattaantevāsikesu udakathālagate uppalapatte satthakammaṃ sikkhantesu eko acheko vegena satthaṃ pātento uppalapattaṃ dvidhā vā chindati, udake vā paveseti, aparo acheko chijjanapavesanabhayā satthakena phusitumpi na visahati, cheko pana samena payogena tattha satthapadaṃ dassetvā pariyodātasippo hutvā tathārūpesu ṭhānesu kammaṃ katvā lābhaṃ labhati, yathā ca ‘‘yo catubyāmappamāṇaṃ makkaṭakasuttaṃ āharati, so cattāri sahassāni labhatī’’ti raññā vutte eko achekapuriso vegena makkaṭakasuttaṃ ākaḍḍhanto tahiṃ tahiṃ chindatiyeva, aparo acheko chedanabhayā hatthena phusitumpi na visahati, cheko pana koṭito paṭṭhāya samena payogena daṇḍake veṭhetvā āharitvā lābhaṃ labhati, yathā ca acheko niyāmako balavavāte laṅkāraṃ pūrento nāvaṃ videsaṃ pakkhandāpeti, aparo acheko mandavāte laṅkāraṃ oropento nāvaṃ tattheva ṭhapeti, cheko pana mandavāte pūretvā balavavāte aḍḍhalaṅkāraṃ katvā sotthinā icchitaṭṭhānaṃ pāpuṇāti, yathā ca ‘‘yo telena achaḍḍento nāḷiṃ pūreti, so lābhaṃ labhatī’’ti ācariyena antevāsikānaṃ vutte eko acheko lābhaluddho vegena pūrento telaṃ chaḍḍeti, aparo acheko telachaḍḍanabhayā āsiñcitumpi na visahati, cheko pana samena payogena pūretvā lābhaṃ labhati, evameva eko bhikkhu uppanne nimitte ‘‘sīghameva appanaṃ pāpuṇissāmī’’ti gāḷhaṃ vīriyaṃ karoti, tassa cittaṃ accāraddhavīriyattā uddhacce patati, so na sakkoti appanaṃ pāpuṇituṃ.
Just as an unskillful bee, knowing that "flowers have blossomed on a certain tree," flies with swift momentum, passes beyond them, and returning, finds the pollen exhausted; another unskillful bee, flying with slow momentum, also arrives when it is exhausted; but a skillful bee, flying with moderate momentum, comfortably reaches the mass of flowers, takes as much pollen as it desires, produces honey, and enjoys the honey. And just as among students of surgery practicing an operation on a lotus leaf placed on water, one unskillful one, forcefully applying the knife, either cuts the lotus leaf in two or immerses it in the water; another unskillful one, fearing cutting or immersion, dares not even touch it with the knife; but a skillful one, with moderate effort, demonstrates the knife-work there, becomes a master of the art, performs the work in such places, and gains profit. And just as when the king declared, "Whoever brings a spider's web measuring four cubits in length will receive four thousand coins," one unskillful person, forcefully pulling the spider's web, cuts it here and there; another unskillful one, fearing cutting, dares not even touch it with his hand; but a skillful one, starting from the end, with moderate effort, winds it onto a stick, brings it, and gains profit. And just as an unskillful helmsman, filling the sail in a strong wind, makes the ship drift abroad; another unskillful one, lowering the sail in a gentle wind, keeps the ship in the same place; but a skillful one, filling the sail in a gentle wind and using a half-sail in a strong wind, safely reaches the desired destination. And just as when a teacher tells his students, "Whoever fills a pipe with oil without spilling it will gain profit," one unskillful person, greedy for profit, pours it forcefully and spills the oil; another unskillful one, fearing spilling the oil, dares not even pour it; but a skillful one, with moderate effort, fills it and gains profit. Just so, a certain bhikkhu, when a sign arises, exerts fierce effort, thinking, "I will quickly attain appanā." Due to his excessive effort, his mind falls into agitation, and he is unable to attain appanā.
Ví như một con ong không khéo léo, khi biết “hoa nở trên cây kia” liền bay đến với tốc độ quá nhanh, vượt qua rồi quay lại thì đến khi phấn hoa đã cạn. Một con ong không khéo léo khác bay đến với tốc độ chậm chạp thì cũng đến khi phấn hoa đã cạn. Nhưng con ong khéo léo bay đến với tốc độ vừa phải, dễ dàng đến được đống hoa, lấy phấn hoa tùy thích, làm mật và thưởng thức mật. Lại nữa, ví như trong số các học viên phẫu thuật đang học cách phẫu thuật trên lá sen đặt trong nước, một người không khéo léo dùng dao quá nhanh, hoặc cắt lá sen làm đôi, hoặc làm nó chìm xuống nước. Một người không khéo léo khác vì sợ cắt hoặc làm chìm nên thậm chí không dám chạm vào bằng dao. Người khéo léo thì với kỹ năng vừa phải, thực hiện vết mổ ở đó, trở thành người có tay nghề tinh xảo, thực hiện công việc ở những nơi như vậy và đạt được lợi ích. Lại nữa, ví như khi nhà vua nói “Ai mang về một sợi tơ nhện dài bốn tầm sẽ được bốn ngàn đồng”, một người không khéo léo vì vội vàng kéo sợi tơ nhện nên làm nó đứt ở chỗ này chỗ kia. Một người không khéo léo khác vì sợ đứt nên thậm chí không dám chạm vào bằng tay. Người khéo léo thì từ đầu sợi, dùng kỹ năng vừa phải, quấn vào cây gậy rồi mang về và đạt được lợi ích. Lại nữa, ví như một người lái thuyền không khéo léo, khi gió mạnh thì căng buồm hết cỡ khiến thuyền trôi dạt ra nước ngoài. Một người không khéo léo khác, khi gió nhẹ thì hạ buồm khiến thuyền đứng yên tại chỗ. Người khéo léo thì khi gió nhẹ thì căng buồm, khi gió mạnh thì căng nửa buồm, rồi an toàn đến được nơi mong muốn. Lại nữa, ví như khi vị thầy nói với các học trò “Ai đổ đầy bình dầu mà không làm đổ ra ngoài sẽ được lợi ích”, một người không khéo léo vì ham lợi nên đổ nhanh khiến dầu bị đổ ra ngoài. Một người không khéo léo khác vì sợ đổ dầu nên thậm chí không dám đổ vào. Người khéo léo thì với kỹ năng vừa phải, đổ đầy và đạt được lợi ích. Cũng vậy, một Tỳ-khưu khi dấu hiệu (nimitta) xuất hiện, nghĩ “Ta sẽ nhanh chóng đạt đến trạng thái nhập định (appanā)”, liền tinh tấn quá mức, tâm của vị ấy do tinh tấn quá độ nên rơi vào trạng thái phóng dật (uddhacca), vị ấy không thể đạt đến nhập định.
Eko accāraddhavīriyatāya dosaṃ disvā ‘‘kiṃ dāni me appanāyā’’ti vīriyaṃ hāpeti, tassa cittaṃ atilīnavīriyattā kosajje patati, sopi na sakkoti appanaṃ pāpuṇituṃ.
Another, seeing the fault in excessive effort, slackens his effort, thinking, "What good is appanā to me now?" Due to his excessively slack effort, his mind falls into idleness, and he too is unable to attain appanā.
Một người khác, sau khi thấy lỗi lầm của sự tinh tấn quá độ, nghĩ “Bây giờ nhập định có ích gì cho ta?”, liền giảm bớt tinh tấn, tâm của vị ấy do tinh tấn quá yếu nên rơi vào trạng thái biếng nhác (kosajja), vị ấy cũng không thể đạt đến nhập định.
Yo pana īsakampi līnaṃ līnabhāvato, uddhataṃ uddhaccato mocetvā samena payogena nimittābhimukhaṃ pavatteti, so appanaṃ pāpuṇāti, tādisena bhavitabbaṃ.
But one who, releasing the slightly slack mind from slackness and the agitated mind from agitation, directs it towards the sign with moderate effort, attains appanā. One should be like that.
Còn người nào giải thoát tâm khỏi trạng thái yếu kém dù chỉ một chút, giải thoát khỏi sự phóng dật, rồi với sự vận dụng vừa phải hướng tâm về dấu hiệu, vị ấy sẽ đạt đến nhập định. Phải là người như vậy.
Idāni evaṃ paṭipannassa appanāpavattiṃ dassento ‘‘tassevaṃ anuyuttassā’’tiādimāha.
Now, showing the occurrence of appanā for one who practices in this way, it is stated, "For one thus diligent," and so on.
Bây giờ, để chỉ ra sự phát sinh của nhập định cho người thực hành như vậy, kinh nói “Khi người ấy tinh tấn như vậy” và tiếp theo.
Tattha paṭhamaṃ parikammantiādi aggahitaggahaṇena vuttaṃ, gahitaggahaṇena pana avisesena sabbesaṃ sabbā samaññā.
Here, "first, preparatory work," and so on, is stated based on what has not yet been grasped; but in a general sense, based on what has already been grasped, all are called by all these names.
Trong đó, “parikamma đầu tiên” được nói theo cách nắm bắt những gì chưa được nắm bắt, còn theo cách nắm bắt những gì đã được nắm bắt thì tất cả đều có cùng tên gọi chung.
Sabbānipi hi appanāya parikammattā paṭisaṅkhārakattā ‘‘parikammānī’’tipi, yathā gāmādīnaṃ āsannappadeso ‘‘gāmūpacāro gharūpacāro’’ti vuccati, evaṃ appanāya āsannattā samīpacārittā vā ‘‘upacārānī’’tipi, ito pubbe parikammānaṃ upari appanāya ca anulomanato ‘‘anulomānī’’tipi vuccanti.
For all of them are called "preparatory works" because they are preparatory for appanā and contribute to its cultivation; and just as the near vicinity of villages and houses is called "village vicinity" or "house vicinity," so too they are called "accesses" (upacārā) because they are close to appanā or move in its vicinity; and they are also called "adaptations" (anulomā) because they are in accord with the preparatory works before this and with appanā.
Tất cả đều là sự chuẩn bị cho nhập định, là sự xem xét lại, nên được gọi là “parikamma”; và cũng như vùng gần làng được gọi là “gāmūpacāra (cận làng)”, “gharūpacāra (cận nhà)”, thì do ở gần nhập định, hoặc do hành động gần gũi, nên được gọi là “upacāra (cận định)”; từ trước đó, do thuận theo các parikamma và nhập định, nên được gọi là “anuloma (thuận thứ)”.
Yañcettha sabbantimaṃ, taṃ parittagottābhibhavanato mahaggatagottabhāvanato ca ‘‘gotrabhū’’tipi vuccati.
And that which is the very last of these is also called "change-of-lineage" (gotrabhū) because it overcomes the mundane lineage and cultivates the supra-mundane lineage.
Và cái cuối cùng trong số này, do vượt qua gotra (chủng tánh) thấp kém và phát triển gotra cao thượng, nên cũng được gọi là “gotrabhū (chuyển tánh)”.
Gaṃ tāyatīti hi gottaṃ, parittanti pavattamānaṃ abhidhānaṃ buddhiñca ekaṃsikavisayatāya rakkhatīti parittagottaṃ.
For "gotta" means that which protects; the mundane lineage (parittagotta) means the existing designation and consciousness which protect the sphere of single-mindedness.
Gotra (chủng tánh) là cái bảo vệ (tāyati) chúng sinh (gaṃ). Parittagotta (chủng tánh thấp kém) là cái bảo vệ sự chỉ định và trí tuệ đang diễn ra trong một đối tượng nhất định.
Yathā hi buddhi ārammaṇabhūtena atthena vinā na vattati, evaṃ abhidhānaṃ abhidheyyabhūtena, tasmā so tāni tāyati rakkhatīti vuccati.
Just as consciousness does not operate without the object as its basis, so too designation without the designated object; therefore, it is said that it protects and guards them.
Ví như trí tuệ không thể hoạt động nếu không có đối tượng, thì sự chỉ định cũng vậy nếu không có cái được chỉ định. Do đó, nó được gọi là bảo vệ chúng.
Taṃ pana mahaggatānuttaravidhuraṃ kāmataṇhāya gocarabhūtaṃ kāmāvacaradhammānaṃ āveṇikarūpaṃ daṭṭhabbaṃ.
That mundane lineage, however, is to be understood as being far removed from the supra-mundane and highest, as being the sphere of craving for sensual pleasures, and as being the exclusive characteristic of sensuous-sphere phenomena.
Cái đó phải được xem là hình thái đặc trưng của các pháp dục giới, là đối tượng của ái dục, xa lìa các cảnh giới cao thượng và vô thượng.
Mahaggatagottepi iminā nayena attho veditabbo.
In the same way, the meaning of the supra-mundane lineage (mahaggatagotta) should be understood.
Trong Mahaggatagotta (chủng tánh cao thượng) cũng phải hiểu nghĩa theo cách này.
Iti evarūpassa parittagottassa abhibhavanato mahaggatagottassa ca bhāvanato uppādanato antimaṃ ‘‘gotrabhū’’tipi vuccati.
Thus, because it overcomes such a mundane lineage and cultivates or produces the supra-mundane lineage, the last is also called "change-of-lineage" (gotrabhū).
Vì vậy, cái cuối cùng cũng được gọi là “gotrabhū” do vượt qua parittagotta như vậy và do sự phát triển, phát sinh của mahaggatagotta.
Catutthameva hi pañcamaṃ vāti khippābhiññadandhābhiññānaṃ vasena vuttaṃ.
"Indeed, the fourth or fifth" is stated with reference to those of swift comprehension and those of slow comprehension.
“Thứ tư hoặc thứ năm” được nói tùy theo người mau chứng ngộ và người chậm chứng ngộ.
Khippābhiññassa hi catutthaṃ appeti, dandhābhiññassa pañcamaṃ.
For one of swift comprehension, the fourth attains appanā; for one of slow comprehension, the fifth.
Đối với người mau chứng ngộ thì tâm thứ tư đạt đến nhập định, đối với người chậm chứng ngộ thì tâm thứ năm.
Kasmā pana catutthaṃ pañcamaṃ vā appeti, na chaṭṭhaṃ vā sattamaṃ vāti āha ‘‘āsannabhavaṅgapātattā’’ti.
Why does it attain appanā at the fourth or fifth, and not the sixth or seventh? It is stated, "because of the proximity of falling into the life-continuum" (bhavaṅga).
Tại sao lại là thứ tư hoặc thứ năm đạt đến nhập định, mà không phải thứ sáu hoặc thứ bảy? Kinh nói “vì gần với sự rơi vào bhavaṅga (hữu phần)”.
Yathā hi puriso chinnapapātābhimukho dhāvanto ṭhātukāmopi pariyante pādaṃ katvā ṭhātuṃ na sakkoti, papāte eva patati, evaṃ chaṭṭhaṃ vā sattamaṃ vā appetuṃ na sakkoti bhavaṅgassa āsannattā.
Just as a man running towards a cliff, even if he wishes to stop, cannot stop by placing his foot at the very edge, but falls into the cliff; so too, one cannot attain appanā at the sixth or seventh because of the proximity of the bhavaṅga.
Ví như một người đang chạy về phía vực thẳm, dù muốn dừng lại nhưng không thể đặt chân ở rìa mà dừng lại được, mà chỉ rơi xuống vực thẳm, cũng vậy, không thể đạt đến nhập định ở tâm thứ sáu hoặc thứ bảy vì gần với bhavaṅga.
Tasmā catutthapañcamesuyeva appanā hotīti veditabbā.
Therefore, it should be understood that appanā occurs only at the fourth or fifth.
Do đó, cần phải hiểu rằng nhập định chỉ xảy ra ở tâm thứ tư hoặc thứ năm.
‘‘Purimā purimā kusalā dhammā pacchimānaṃ pacchimānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ āsevanapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.12) vuttattā ‘‘āsevanapaccayena kusalā dhammā balavanto hontī’’ti āha.
Because it is stated, "Previous wholesome phenomena are a condition for subsequent wholesome phenomena by way of repetition condition (āsevanapaccaya)" (Paṭṭhāna 1.1.12), it is said, "wholesome phenomena become strong by way of repetition condition."
Vì đã nói “Các pháp thiện đi trước là duyên cho các pháp thiện đi sau bằng duyên lặp lại (āsevana-paccaya)” (Paṭṭhāna 1.1.12), nên kinh nói “các pháp thiện trở nên mạnh mẽ nhờ duyên lặp lại”.
Yathā aladdhāsevanaṃ paṭhamaṃ javanaṃ dubbalattā gotrabhuṃ na uppādeti, laddhāsevanaṃ pana balavabhāvato dutiyaṃ vā tatiyaṃ vā gotrabhuṃ uppādeti, evaṃ laddhāsevanatāya balavabhāvato chaṭṭhampi sattamampi appetīti therassa adhippāyo.
Just as the first javana, having not received repetition, is weak and does not produce gotrabhū, but the second or third javana, having received repetition, being strong, produces gotrabhū, so too, due to being strong from having received repetition, it attains appanā even at the sixth or seventh. This is the elder's intention.
Ví như tâm javana đầu tiên không có sự lặp lại nên yếu kém, không thể phát sinh gotrabhū, nhưng tâm thứ hai hoặc thứ ba có sự lặp lại nên mạnh mẽ, phát sinh gotrabhū, cũng vậy, theo ý của vị Trưởng lão, do có sự lặp lại nên mạnh mẽ, tâm thứ sáu và thứ bảy cũng đạt đến nhập định.
Tenāha – ‘‘tasmā chaṭṭhaṃ sattamaṃ vā appetī’’ti.
Therefore, he says – "Thus, it attains appanā at the sixth or seventh."
Do đó, kinh nói – “Vì vậy, tâm thứ sáu hoặc thứ bảy đạt đến nhập định”.
Tanti therassa vacanaṃ.
"That" refers to the elder's statement.
“Điều đó” là lời của vị Trưởng lão.
Paṭikkhittanti suttasuttānulomaācariyavādehi anupatthambhitattā ‘‘attanomatimattaṃ therasseta’’nti vatvā paṭikkhittaṃ.
"Rejected" means it is rejected, saying, "This is merely the elder's personal opinion," because it is not supported by the suttas, the suttānuloma, or the teachings of the ācariyas.
“Bị bác bỏ” là bị bác bỏ bằng cách nói “Đây chỉ là ý kiến riêng của vị Trưởng lão” vì không được hỗ trợ bởi các kinh điển và lời dạy của các vị thầy.
‘‘Purimā purimā kusalā dhammā’’ti pana suttapadamakāraṇaṃ āsevanapaccayalābhassa balavabhāve anekantikattā.
However, the Suttanta phrase "Previous wholesome phenomena" is not the cause, because the strength gained through repetition condition is not invariable.
Tuy nhiên, cụm từ “Các pháp thiện đi trước” không phải là lý do, vì sự mạnh mẽ của duyên lặp lại là không nhất định.
Tathā hi aladdhāsevanāpi paṭhamacetanā diṭṭhadhammavedanīyā hoti, laddhāsevanā dutiyacetanā yāva chaṭṭhacetanā aparāpariyavedanīyā.
For example, even the first volition, which has not received repetition, becomes karma experienced in this very life (diṭṭhadhammavedanīya); while the subsequent volitions from the second up to the sixth are karma experienced in subsequent existences (aparāpariyavedanīya).
Thật vậy, tâm sở (cetanā) javana đầu tiên không có sự lặp lại vẫn có thể cảm thọ trong hiện tại (diṭṭhadhammavedanīyā), còn tâm sở javana thứ hai cho đến thứ sáu có sự lặp lại thì cảm thọ trong kiếp sau (aparāpariyavedanīyā).
Yadi chaṭṭhaṃ sattamañca parikkhīṇajavattā dubbalaṃ, na āsevanapaccayena balavaṃ, kathaṃ sattamajavanacetanā upapajjavedanīyā ānantariyā ca hotīti?
If the sixth and seventh are weak due to their javana-process being exhausted, and not strong due to repetition condition, how can the seventh javana-volition be karma experienced in the next existence (upapajjavedanīya) and an immediate karma (ānantariya)?
Nếu tâm javana thứ sáu và thứ bảy yếu kém do đã hết javana, không mạnh mẽ nhờ duyên lặp lại, thì tại sao tâm sở javana thứ bảy lại có thể cảm thọ trong kiếp sau và là vô gián (ānantariya)?
Nāyaṃ viseso āsevanapaccayalābhena balavappattiyā kiñcarahi kiriyāvatthāvisesato.
This distinction is not due to gaining strength from repetition condition, but rather from the specific operational stage.
Sự khác biệt này không phải do sự mạnh mẽ đạt được nhờ duyên lặp lại, mà là do sự khác biệt trong trạng thái hành động.
Kiriyāvatthā hi ādimajjhapariyosānavasena tividhā.
For the operational stage is threefold: initial, middle, and final.
Trạng thái hành động có ba loại: ban đầu, giữa và cuối cùng.
Tattha pariyosānāvatthāya sanniṭṭhāpakacetanābhāvena upapajjavedanīyāditā hoti, na balavabhāvenāti daṭṭhabbaṃ.
Here, in the final stage, due to the nature of the concluding volition, it becomes karma experienced in the next existence and so on, not due to its strength. This should be understood.
Trong đó, trạng thái cuối cùng có sự cảm thọ trong kiếp sau, v.v. do là tâm sở kết thúc, chứ không phải do sự mạnh mẽ.
‘‘Paṭisandhiyā anantarapaccayabhāvino vipākasantānassa anantarapaccayabhāvena tathā abhisaṅkhatattā’’ti ca vadanti, tasmā chaṭṭhasattamānaṃ papātābhimukhatāya parikkhīṇajavatā na sakkā nivāretuṃ.
And they say, "because the resultant continuum, which is an immediately contiguous condition for rebirth-linking, is thus formed as an immediately contiguous condition," therefore, the sixth and seventh impulsion moments, being on the verge of falling (into bhavaṅga) with exhausted impelling force, cannot be prevented.
‘‘Vì dòng quả dị thục (vipāka-santāna), vốn là duyên vô gián (anantarapaccaya) của tái tục (paṭisandhi), cũng được tạo tác như vậy bởi duyên vô gián,’’ họ nói. Do đó, không thể ngăn cản được các sát na tốc hành thứ sáu và thứ bảy, vì chúng đã cạn kiệt năng lực tốc hành và đang hướng về sự rơi rớt.
Pubbabhāgacittānīti tīṇi cattāri vā cittāni.
Preceding consciousnesses (pubbabhāgacittāni) means three or four consciousnesses.
Pubbabhāgacittāni (các tâm phần tiền) là ba hoặc bốn tâm.
Etthāti etissaṃ kāyānupassanāyaṃ.
Here (ettha) means in this contemplation of the body (kāyānupassanā).
Ettha (ở đây) là trong sự quán thân này.
Pārisuddhiṃ pattukāmoti adhigantukāmo samāpajjitukāmo ca.
Desiring to attain purity (pārisuddhiṃ pattukāmo) means desiring to comprehend and desiring to enter (into jhāna).
Pārisuddhiṃ pattukāmo (người mong muốn đạt được sự thanh tịnh) là người mong muốn chứng ngộ và mong muốn nhập định.
Tattha sallakkhaṇāvivaṭṭanāvasena adhigantukāmo, sallakkhaṇavasena samāpajjitukāmoti yojetabbaṃ.
Here, it should be understood that desiring to comprehend is by way of perceiving and non-distraction, and desiring to enter is by way of perceiving.
Ở đây, nên hiểu ‘‘mong muốn chứng ngộ’’ theo cách thức nhận biết và khai mở, và ‘‘mong muốn nhập định’’ theo cách thức nhận biết.
Āvajjanasamāpajjana…pe… vasippattanti ettha evaṃ tāva pañca vasiyo veditabbā – paṭhamajjhānato vuṭṭhāya paṭhamaṃ vitakkaṃ āvajjayato bhavaṅgaṃ upacchinditvā uppannāvajjanānantaraṃ vitakkārammaṇāneva cattāri pañca javanāni javanti, tato dve bhavaṅgāni, tato pana vicārārammaṇaṃ āvajjanaṃ vuttanayeneva javanānīti evaṃ pañcasu jhānaṅgesu yadā nirantaraṃ cittaṃ pesetuṃ sakkoti, athassa āvajjanavasī siddhā hoti.
In mastery in adverting, entering...etc., these five masteries (vasī) should first be understood: when one arises from the first jhāna and adverts to the initial vitakka (initial application), after the adverting consciousness arises, interrupting the life-continuum (bhavaṅga), four or five impulsion (javana) consciousnesses, taking vitakka as their object, arise and impel. Then there are two life-continuum (bhavaṅga) moments. After that, adverting to vicāra (sustained application), the impulsion moments arise in the same way. Thus, when one is able to direct the mind continuously among the five jhāna factors, then their mastery in adverting (āvajjana-vasī) is perfected.
Trong cụm từ Āvajjanasamāpajjana…pe… vasippatta (thành tựu sự tinh thông trong hướng tâm, nhập định…), trước hết nên biết năm loại tinh thông (vasī) như sau: khi một người xuất định sơ thiền và hướng tâm đến tầm (vitakka) lần đầu tiên, sau khi bhavaṅga (tâm hộ kiếp) bị cắt đứt, năm hoặc bốn sát na tốc hành (javana) khởi lên ngay sau sự hướng tâm (āvajjana) khởi lên, chỉ lấy tầm làm đối tượng. Sau đó là hai bhavaṅga. Rồi sau đó, sự hướng tâm đến tứ (vicāra) làm đối tượng, và các sát na tốc hành theo cách đã nói. Cứ như vậy, khi tâm có thể liên tục được hướng đến năm chi thiền, thì āvajjanavasī (tinh thông trong hướng tâm) của vị ấy được thành tựu.
Ayaṃ pana bhavaṅgadvayantaritā matthakappattā vasī bhagavato yamakapāṭihāriye labbhati, aññesaṃ vā dhammasenāpatiādīnaṃ evarūpe uṭṭhāya samuṭṭhāya lahutaraṃ āvajjanavasīnibbattanakāle.
This mastery, however, perfected with an intervening two bhavaṅga moments, is found in the Buddha's Twin Miracle (yamakapāṭihāriya), or in others like the Dhamma-Senāpati, etc., at the time of rapidly developing this kind of adverting mastery by rising and rising (from jhāna).
Tuy nhiên, sự tinh thông này, bị gián đoạn bởi hai bhavaṅga và đạt đến đỉnh cao, được tìm thấy nơi Đức Thế Tôn trong phép song thông (yamakapāṭihāriya), hoặc nơi các vị khác như Dhammasenāpati (Đại tướng Pháp) và những vị tương tự, vào lúc sự tinh thông hướng tâm như vậy được thành tựu một cách nhanh chóng khi họ xuất định và nhập định.
Sā ca kho ittarā parittakālā, na satthu yamakapāṭihāriye viya ciratarappabandhavatī.
And that is a temporary, short-lived mastery, not like the long-lasting continuity in the Buddha's Twin Miracle.
Và sự tinh thông đó chỉ là tạm thời, trong một khoảng thời gian ngắn, không kéo dài liên tục như trong phép song thông của Đức Đạo Sư.
Tathā hi taṃ sāvakehi asādhāraṇaṃ vuttaṃ.
Indeed, it is said to be unique to the Teacher, not shared by disciples.
Thật vậy, điều đó được nói là không phổ biến đối với các đệ tử.
Ito paraṃ sīghatarā āvajjanavasī nāma natthi.
There is no faster adverting mastery than this.
Không có sự tinh thông hướng tâm nào nhanh hơn thế này.
Āyasmato pana mahāmoggallānassa nandopanandanāgarājadamane viya sīghaṃ samāpajjanasamatthatā samāpajjanavasī nāma.
The Venerable Mahāmoggallāna's ability to enter (jhāna) quickly, as in the taming of the Nāga king Nandopananda, is called mastery in entering (samāpajjana-vasī).
Khả năng nhập định nhanh chóng, như Tôn giả Mahāmoggallāna trong việc chế ngự vua rồng Nandopananda, được gọi là samāpajjanavasī (tinh thông trong nhập định).
Ettha ca samāpajjitukāmatānantaraṃ dvīsu bhavaṅgesu uppannesu bhavaṅgaṃ upacchinditvā uppannāvajjanānantaraṃ samāpajjanaṃ sīghaṃ samāpajjanasamatthatā.
Here, the ability to enter quickly means, after the desire to enter, when two bhavaṅga moments have arisen, after the adverting consciousness arises, interrupting the bhavaṅga, then the entering (into jhāna) is quick.
Ở đây, ngay sau ý muốn nhập định, khi hai bhavaṅga khởi lên, sau khi bhavaṅga bị cắt đứt, ngay sau sự hướng tâm khởi lên, khả năng nhập định nhanh chóng chính là sự nhập định.
Ayañca matthakappattā samāpajjanavasī satthu dhammadesanāyaṃ labbhati, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘so kho ahaṃ, aggivessana, tassāyeva kathāya pariyosāne tasmiṃyeva purimasmiṃ samādhinimitte ajjhattameva cittaṃ saṇṭhapemi sannisādemi ekodiṃ karomi samādahāmi, yena sudaṃ niccakappaṃ viharāmī’’ti (ma. ni. 1.387).
And this perfected mastery in entering is found in the Teacher's Dhamma discourse, concerning which it was said, "Indeed, Aggivessana, at the conclusion of that very talk, on that same former meditation-object, I internally establish, settle, unify, and concentrate my mind, by which I constantly dwell" (MN 1.387).
Và sự tinh thông nhập định đạt đến đỉnh cao này được tìm thấy trong bài Pháp của Đức Đạo Sư, được nói đến trong câu: ‘‘Này Aggivessana, ngay khi kết thúc bài pháp đó, tôi đã an trú, làm lắng dịu, làm cho nhất tâm, định tâm nội tại vào cùng một tướng định trước đó, nhờ đó tôi thường an trú’’ (Ma. Ni. 1.387).
Ito sīghatarā hi samāpajjanavasī nāma natthi.
Indeed, there is no faster mastery in entering than this.
Không có sự tinh thông nhập định nào nhanh hơn thế này.
Accharāmattaṃ vā dasaccharāmattaṃ vā khaṇaṃ jhānaṃ ṭhapetuṃ samatthatā adhiṭṭhānavasī nāma.
The ability to sustain jhāna for a moment, whether like a finger-snap or ten finger-snaps, is called mastery in abiding (adhiṭṭhāna-vasī).
Khả năng duy trì thiền định trong một khoảnh khắc bằng thời gian búng ngón tay (accharā) hoặc mười lần búng ngón tay được gọi là adhiṭṭhānavasī (tinh thông trong an trú).
Tatheva accharāmattaṃ vā dasaccharāmattaṃ vā lahukaṃ khaṇaṃ jhānasamaṅgī hutvā jhānato vuṭṭhātuṃ samatthatā vuṭṭhānavasī nāma.
Likewise, the ability to arise from jhāna, having been endowed with jhāna for a brief moment, whether like a finger-snap or ten finger-snaps, is called mastery in rising (vuṭṭhāna-vasī).
Tương tự, khả năng xuất thiền sau khi thành tựu thiền định trong một khoảnh khắc bằng thời gian búng ngón tay hoặc mười lần búng ngón tay được gọi là vuṭṭhānavasī (tinh thông trong xuất định).
Bhavaṅgacittappavattiyeva hettha jhānato vuṭṭhānaṃ nāma.
Here, rising from jhāna simply means the arising of bhavaṅga consciousness.
Ở đây, sự khởi lên của tâm bhavaṅga chính là sự xuất thiền.
Ettha ca yathā ‘‘ettakameva khaṇaṃ jhānaṃ ṭhapessāmī’’ti pubbaparikammavasena adhiṭṭhānasamatthatā adhiṭṭhānavasī, evaṃ ‘‘ettakameva khaṇaṃ jhānasamaṅgī hutvā jhānato vuṭṭhahissāmī’’ti pubbaparikammavasena vuṭṭhānasamatthatā vuṭṭhānavasīti veditabbā, yā samāpattivuṭṭhānakusalatāti vuccati.
Here, just as the ability to resolve by preliminary preparation, "I shall sustain jhāna for just this much time," is mastery in abiding, so too, the ability to rise from jhāna by preliminary preparation, "I shall arise from jhāna after being endowed with jhāna for just this much time," should be understood as mastery in rising, which is called skill in rising from attainments (samāpatti-vuṭṭhāna-kuslatā).
Ở đây, cũng như khả năng an trú thiền định trong một khoảng thời gian nhất định theo sự chuẩn bị trước là adhiṭṭhānavasī, thì khả năng xuất thiền sau khi thành tựu thiền định trong một khoảng thời gian nhất định theo sự chuẩn bị trước là vuṭṭhānavasī. Điều này được gọi là sự khéo léo trong xuất nhập định (samāpattivuṭṭhānakusalatā).
Paccavekkhaṇavasī pana āvajjanavasiyā eva vuttā.
Mastery in reviewing (paccavekkhaṇa-vasī) is described as mastery in adverting itself.
Còn paccavekkhaṇavasī (tinh thông trong quán xét) đã được nói đến trong āvajjanavasī.
Paccavekkhaṇajavanāneva hi tattha āvajjanānantarāni.
Indeed, the reviewing impulsion moments there arise immediately after adverting.
Thật vậy, các sát na tốc hành quán xét ở đó là ngay sau sự hướng tâm.
Yadaggena hi āvajjanavasīsiddhi, tadaggena paccavekkhaṇavasīsiddhi veditabbā.
It should be understood that the ultimate perfection of mastery in adverting is the ultimate perfection of mastery in reviewing.
Nên biết rằng sự thành tựu āvajjanavasī đến mức nào thì sự thành tựu paccavekkhaṇavasī cũng đến mức đó.
Arūpapubbaṅgamaṃ vā…pe… vipassanaṃ paṭṭhapetīti saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘katha’’ntiādi vuttaṃ.
To show in detail the meaning stated briefly as "preceded by the immaterial...etc....establishes insight," the phrase "how" (kathaṃ) and so on, is used.
Để trình bày chi tiết ý nghĩa đã được nói tóm tắt trong Arūpapubbaṅgamaṃ vā…pe… vipassanaṃ paṭṭhapetī (hoặc lấy vô sắc làm tiền đề…pe… thiết lập tuệ quán), cụm từ ‘‘katha’’ (như thế nào) được nói đến.
Tattha jhānaṅgāni pariggahetvāti vitakkādīni jhānaṅgāni taṃsampayutte ca dhamme salakkhaṇarasādivasena pariggahetvā.
Here, having comprehended the jhāna factors (jhānaṅgāni pariggahetvā) means having comprehended the vitakka and other jhāna factors, and the dhammas associated with them, by way of their characteristics, functions, etc.
Ở đó, jhānaṅgāni pariggahetvā (sau khi thâu tóm các chi thiền) có nghĩa là sau khi thâu tóm các chi thiền như tầm (vitakka) và các pháp đồng sanh với chúng theo đặc tính riêng (salakkhaṇa), chức năng (rasa), v.v.
‘‘Jhānaṅgānī’’ti hi idaṃ nidassanamattaṃ, jhānaṅgāni pana passanto taṃsampayutte ca dhamme passati.
For "jhāna factors" (jhānaṅgāni) is merely an example; indeed, one who sees the jhāna factors also sees the dhammas associated with them.
Thật vậy, ‘‘các chi thiền’’ đây chỉ là một ví dụ; khi quán sát các chi thiền, người ấy cũng quán sát các pháp đồng sanh với chúng.
Tesaṃ nissayaṃ hadayavatthunti yathā nāma puriso antogehe sappaṃ disvā anubandhamāno tassa āsayaṃ passati, evameva kho ayampi yogāvacaro te arūpadhamme upaparikkhanto ‘‘ime dhammā kiṃ nissāya pavattantī’’ti pariyesamāno tesaṃ nissayaṃ hadayavatthuṃ passati.
Their basis, the heart-base (tesaṃ nissayaṃ hadayavatthuṃ): just as a person, seeing a snake inside a house, follows it and sees its lair, so too, this meditator, investigating those immaterial dhammas and searching, "What do these dhammas depend on to arise?", sees their basis, the heart-base.
Tesaṃ nissayaṃ hadayavatthu (yếu tố tim là nơi nương tựa của chúng): giống như một người nhìn thấy một con rắn trong nhà và theo dõi nó để tìm nơi trú ẩn của nó, thì hành giả này cũng vậy, khi quán sát các pháp vô sắc đó, vị ấy tìm kiếm ‘‘các pháp này nương tựa vào đâu mà tồn tại?’’ và thấy yếu tố tim là nơi nương tựa của chúng.
Jhānaṅgāni arūpanti ettha taṃsampayuttadhammānampi gahaṇaṃ veditabbaṃ.
In the phrase "jhāna factors are immaterial" (jhānaṅgāni arūpaṃ), the inclusion of the associated dhammas should be understood.
Trong cụm từ Jhānaṅgāni arūpa (các chi thiền là vô sắc), nên hiểu rằng các pháp đồng sanh với chúng cũng được bao gồm.
Arūpapubbaṅgamaṃ rūpapariggahaṃ dassetvā idāni rūpapubbaṅgamaṃ arūpapariggahaṃ dassento ‘‘atha vā’’tiādimāha.
Having shown the comprehension of materiality preceded by immateriality, now, showing the comprehension of immateriality preceded by materiality, he says "or" (atha vā) and so on.
Sau khi trình bày sự thâu tóm sắc pháp lấy vô sắc làm tiền đề, bây giờ, để trình bày sự thâu tóm vô sắc pháp lấy sắc pháp làm tiền đề, Ngài nói ‘‘atha vā’’ (hoặc là) và tiếp theo.
Kesādīsu koṭṭhāsesu…pe… taṃnissitarūpāni ca pariggahetvāti ettha pana kese tāva thaddhalakkhaṇaṃ pathavīdhātūti pariggahetabbaṃ, tattheva ābandhanalakkhaṇaṃ āpodhātūti, paripācanalakkhaṇaṃ tejodhātūti, vitthambhanalakkhaṇaṃ vāyodhātūti evaṃ sabbakoṭṭhāsesu ekekasmiṃ koṭṭhāse cattāri cattāri mahābhūtāni pariggahetabbāni.
Here, regarding the parts such as hair...etc....and having comprehended the materiality dependent on them, first, the hair should be comprehended as the earth element with its characteristic of hardness. In the same hair, the water element should be comprehended as its characteristic of cohesion; the fire element as its characteristic of ripening; the air element as its characteristic of distension. Thus, in each and every part, the four great primary elements should be comprehended.
Ở đây, trong cụm từ Kesādīsu koṭṭhāsesu…pe… taṃnissitarūpāni ca pariggahetvā (trong các phần như tóc…pe… và thâu tóm các sắc pháp nương tựa vào đó), trước hết, trong tóc, nên thâu tóm đặc tính cứng rắn là địa đại (pathavīdhātu), đặc tính kết dính là thủy đại (āpodhātu), đặc tính làm chín là hỏa đại (tejodhātu), đặc tính trương nở là phong đại (vāyodhātu). Cứ như vậy, trong mỗi phần của tất cả các phần, nên thâu tóm bốn đại chủng.
Athānena yāthāvato sarasalakkhaṇato āvibhūtāsu dhātūsu kammasamuṭṭhānamhi tāva kese vuttalakkhaṇā tā catasso ca dhātuyo taṃnissito ca vaṇṇo gandho raso ojā jīvitaṃ kāyapasādoti evaṃ kāyadasakavasena dasa rūpāni, tattheva bhāvassa atthitāya bhāvadasakavasena dasa rūpāni, āhārasamuṭṭhānaṃ ojaṭṭhamakaṃ, utusamuṭṭhānaṃ cittasamuṭṭhānanti aparānipi catuvīsatīti evaṃ catusamuṭṭhānesu catuvīsatikoṭṭhāsesu catucattālīsa rūpāni pariggahetabbāni.
Then, in the elements that have become manifest through their true essential characteristics, in the hair, which is mind-originated, the four elements described and the colour, smell, taste, nutritive essence, life-faculty, and sensitive-body dependent on them—thus, ten rūpas by way of the body-decad—and in the same, ten rūpas by way of the sex-decad due to the existence of gender, and the eightfold nutritive essence originated from nutriment, and other twenty-four originated from temperature and consciousness—thus, forty-four rūpas should be comprehended in the twenty-four parts originated from the four origins.
Sau đó, trong các đại chủng đã hiển lộ rõ ràng theo đặc tính riêng của chúng, trong tóc, các bốn đại chủng có đặc tính đã nói và các sắc pháp nương tựa vào chúng như sắc, hương, vị, oai, mạng quyền, thân tịnh, v.v., là mười sắc pháp theo nhóm mười thân (kāyadasaka). Ở đó, do sự hiện hữu của giới tính, có mười sắc pháp theo nhóm mười giới tính (bhāvadasaka). Các sắc pháp do thức ăn sinh ra là nhóm tám oai (ojaṭṭhamaka). Các sắc pháp do thời tiết sinh ra và do tâm sinh ra là hai mươi bốn sắc pháp khác. Cứ như vậy, trong bốn mươi bốn phần của bốn nguồn gốc, nên thâu tóm bốn mươi bốn sắc pháp.
Sedo assu kheḷo siṅghāṇikāti ime pana catūsu utucittasamuṭṭhānesu dvinnaṃ ojaṭṭhamakānaṃ vasena soḷasa soḷasa rūpāni.
Sweat, tears, phlegm, and snot: these are sixteen rūpas each by way of two eightfold nutritive essences among the four origins of temperature and consciousness.
Mồ hôi (seda), nước mắt (assu), nước bọt (kheḷa), nước mũi (siṅghāṇikā) này, trong bốn nguồn gốc thời tiết và tâm, mỗi cái có mười sáu sắc pháp theo hai nhóm tám oai.
Udariyaṃ karīsaṃ pubbaṃ muttanti imesu catūsu utusamuṭṭhānesu utusamuṭṭhānasseva ojaṭṭhamakassa vasena aṭṭha aṭṭha rūpāni pariggahetabbāni.
Stomach contents, faeces, pus, and urine: in these four, eight rūpas each should be comprehended by way of the eightfold nutritive essence originated from temperature, which itself is temperature-originated.
Nước tiểu (udariya), phân (karīsa), mủ (pubba), nước tiểu (mutta) này, trong bốn nguồn gốc thời tiết, mỗi cái có tám sắc pháp theo nhóm tám oai chỉ do thời tiết sinh ra.
Esa tāva dvattiṃsākāre nayo.
This is the method for the thirty-two bodily parts.
Đây là phương pháp đối với ba mươi hai thể trược.
Ye pana imasmiṃ dvattiṃsākāre āvibhūte apare cattāro tejokoṭṭhāsā, cha vāyokoṭṭhāsāti dasa ākārā āvi bhavanti, tattha asitādiparipācake tāva kammajatejokoṭṭhāsamhi ojaṭṭhamakañceva jīvitañcāti nava rūpāni, tathā cittaje assāsapassāsakoṭṭhāse ojaṭṭhamakañceva saddo cāti nava, sesesu catusamuṭṭhānesu aṭṭhasu jīvitanavakañceva tīṇi ca ojaṭṭhamakānīti tettiṃsa tettiṃsa rūpāni pariggahetabbāni.
However, in this thirty-two bodily parts, where the other four fire-parts and six air-parts, making ten aspects, become manifest, in the fire-part originated from kamma, which ripens food, etc., there are nine rūpas: the eightfold nutritive essence and the life-faculty. Similarly, in the in-and-out breath part originated from consciousness, there are nine rūpas: the eightfold nutritive essence and sound. In the remaining eight parts from the four origins, thirty-three rūpas each should be comprehended: the ninefold life-faculty and three eightfold nutritive essences.
Tuy nhiên, trong ba mươi hai thể trược này, khi bốn phần hỏa đại và sáu phần phong đại khác, tức là mười phần, hiển lộ, thì trong phần hỏa đại do nghiệp sinh ra làm chín thức ăn, v.v., có chín sắc pháp gồm nhóm tám oai và mạng quyền. Tương tự, trong phần hơi thở do tâm sinh ra, có chín sắc pháp gồm nhóm tám oai và tiếng nói. Trong các phần còn lại của bốn nguồn gốc, tám phần, có ba mươi ba sắc pháp gồm nhóm chín mạng quyền và ba nhóm tám oai.
Evaṃ vitthārato dvācattālīsākāravasena imesu bhūtupādāyarūpesu pākaṭesu jātesu vatthudvāravasena pañca cakkhudasakādayo hadayavatthudasakañcāti aparānipi saṭṭhi rūpāni pariggahetabbāni.
Thus, when these primary and secondary material qualities (bhūtupādāyarūpa) become manifest in detail by way of the forty-two bodily parts, another sixty rūpas should be comprehended by way of the bases and doors, such as the five eye-decads and the heart-base decad.
Cứ như vậy, khi các sắc pháp do đại chủng và sở y đại chủng này hiển lộ rõ ràng theo bốn mươi hai thể trược, thì sáu mươi sắc pháp khác như năm nhóm mười nhãn căn và nhóm mười yếu tố tim theo cửa vật và cửa căn cũng nên được thâu tóm.
Sace panassa tena tena mukhena rūpaṃ pariggahetvā arūpaṃ pariggaṇhato sukhumattā arūpaṃ na upaṭṭhāti, tena dhuranikkhepaṃ akatvā rūpameva punappunaṃ sammasitabbaṃ manasi kātabbaṃ pariggahetabbaṃ vavatthapetabbaṃ.
If, however, when grasping form through various aspects and then trying to grasp the formless, the formless does not become apparent due to its subtlety, then one should not abandon the task, but should repeatedly contemplate, reflect upon, apprehend, and determine form itself.
Nhưng nếu đối với người ấy, khi đã nắm giữ sắc pháp theo cách này cách khác, mà vô sắc pháp không hiện khởi do sự vi tế của nó khi đang nắm giữ vô sắc pháp, thì người ấy không từ bỏ gánh nặng (công việc), mà phải quán xét, tác ý, nắm giữ, phân biệt sắc pháp lặp đi lặp lại.
Yathā yathā hissa rūpaṃ suvikkhālitaṃ hoti nijjaṭaṃ suparisuddhaṃ, tathā tathā tadārammaṇā arūpadhammā sayameva pākaṭā honti.
For the more thoroughly washed, disentangled, and purified one's understanding of form becomes, the more the formless phenomena, which have that as their object, naturally become manifest.
Quả thật, sắc pháp của người ấy càng được rửa sạch, được gỡ rối, được thanh tịnh hoàn toàn bao nhiêu, thì các vô sắc pháp lấy đó làm đối tượng càng tự nhiên hiện rõ bấy nhiêu.
Yathā hi cakkhumato purisassa aparisuddhe ādāse mukhanimittaṃ olokentassa nimittaṃ na paññāyatīti na ādāsaṃ chaḍḍeti, atha kho naṃ punappunaṃ parimajjati, tassa parisuddhe ādāse nimittaṃ sayameva pākaṭaṃ hoti, evameva tena bhikkhunā dhuranikkhepaṃ akatvā rūpameva punappunaṃ sammasitabbaṃ manasi kātabbaṃ pariggahetabbaṃ vavatthapetabbaṃ.
Just as a person with eyesight looking at the image of their face in an unclean mirror does not abandon the mirror when the image is not clear, but repeatedly cleans it, and when the mirror is purified, the image naturally becomes manifest; in the same way, that bhikkhu, without abandoning the task, should repeatedly contemplate, reflect upon, apprehend, and determine form itself.
Ví như người có mắt, khi nhìn hình ảnh khuôn mặt của mình trong tấm gương chưa được lau sạch, nếu hình ảnh không hiện rõ, thì người ấy không vứt bỏ tấm gương, mà lại lau chùi nó lặp đi lặp lại. Khi tấm gương đã được lau sạch, hình ảnh tự nhiên hiện rõ. Cũng vậy, vị tỳ khưu ấy không từ bỏ gánh nặng (công việc), mà phải quán xét, tác ý, nắm giữ, phân biệt sắc pháp lặp đi lặp lại.
Yathā yathā hissa rūpaṃ suvikkhālitaṃ hoti nijjaṭaṃ suparisuddhaṃ, tathā tathā tadārammaṇā arūpadhammā sayameva pākaṭā honti.
For the more thoroughly washed, disentangled, and purified one's understanding of form becomes, the more the formless phenomena, which have that as their object, naturally become manifest.
Quả thật, sắc pháp của người ấy càng được rửa sạch, được gỡ rối, được thanh tịnh hoàn toàn bao nhiêu, thì các vô sắc pháp lấy đó làm đối tượng càng tự nhiên hiện rõ bấy nhiêu.
Evaṃ suvisuddharūpapariggahassa panassa arūpadhammā tīhākārehi upaṭṭhahanti phassavasena vā vedanāvasena vā viññāṇavasena vā.
Moreover, when form is thus thoroughly purified and apprehended, the formless phenomena become manifest to him in three ways: by way of contact (phassa), by way of feeling (vedanā), or by way of consciousness (viññāṇa).
Khi sắc pháp đã được nắm giữ một cách hoàn toàn thanh tịnh như vậy, các vô sắc pháp của người ấy hiện khởi theo ba phương diện: theo phương diện xúc, theo phương diện thọ, hoặc theo phương diện thức.
Ekassa tāva ‘‘kese pathavīdhātu kakkhaḷalakkhaṇā…pe… assāsapassāse pathavīdhātu kakkhaḷalakkhaṇā’’tiādinā nayena dhātuyo pariggaṇhantassa paṭhamābhinipāto phasso, taṃsampayuttā vedanā vedanākkhandho, saññā saññākkhandho, saddhiṃ phassena cetanā saṅkhārakkhandho, cittaṃ viññāṇakkhandhoti upaṭṭhāti.
For one, when grasping the elements by the method beginning with, ‘‘Hair: the earth element, characterized by hardness… and so on… in-breaths and out-breaths: the earth element, characterized by hardness,’’ the initial impingement is contact (phassa); the feeling associated with it is the aggregate of feeling (vedanākkhandha); perception (saññā) is the aggregate of perception (saññākkhandha); volition (cetanā) together with contact is the aggregate of mental formations (saṅkhārakkhandha); and the mind (citta) is the aggregate of consciousness (viññāṇakkhandha)—thus it becomes manifest.
Trước hết, đối với một người đang phân biệt các giới theo cách như: “Tóc là địa đại có đặc tính thô cứng… (v.v.)… hơi thở vào ra là địa đại có đặc tính thô cứng”, thì sự tiếp xúc đầu tiên là xúc (phassa), thọ tương ưng với nó là thọ uẩn, tưởng là tưởng uẩn, tư cùng với xúc là hành uẩn, tâm là thức uẩn. Như vậy, các vô sắc pháp hiện khởi theo phương diện xúc.
Evaṃ arūpadhammā phassavasena upaṭṭhahanti.
In this way, the formless phenomena become manifest by way of contact.
Như vậy, các vô sắc pháp hiện khởi theo phương diện xúc.
Ekassa ‘‘kese pathavīdhātu kakkhaḷalakkhaṇā…pe… assāsapassāse pathavīdhātu kakkhaḷalakkhaṇā’’ti tadārammaṇarasānubhavanakavedanā vedanākkhandho, taṃsampayuttā saññā saññākkhandho, taṃsampayutto phasso ca cetanā ca saṅkhārakkhandho, taṃsampayuttaṃ cittaṃ viññāṇakkhandhoti upaṭṭhāti.
For another, when grasping the elements by the method beginning with, ‘‘Hair: the earth element, characterized by hardness… and so on… in-breaths and out-breaths: the earth element, characterized by hardness,’’ the feeling that experiences the taste of that object is the aggregate of feeling (vedanākkhandha); the perception associated with it is the aggregate of perception (saññākkhandha); the contact and volition associated with it are the aggregate of mental formations (saṅkhārakkhandha); and the consciousness associated with it is the aggregate of consciousness (viññāṇakkhandha)—thus it becomes manifest.
Đối với một người, “tóc là địa đại có đặc tính thô cứng… (v.v.)… hơi thở vào ra là địa đại có đặc tính thô cứng”, thì thọ là thọ uẩn, là sự cảm nhận hương vị của đối tượng đó; tưởng tương ưng với nó là tưởng uẩn; xúc và tư tương ưng với nó là hành uẩn; tâm tương ưng với nó là thức uẩn. Như vậy, các vô sắc pháp hiện khởi.
Evaṃ vedanāvasena arūpadhammā upaṭṭhahanti.
In this way, the formless phenomena become manifest by way of feeling.
Như vậy, các vô sắc pháp hiện khởi theo phương diện thọ.
Aparassa ‘‘kese pathavīdhātu kakkhaḷalakkhaṇā…pe… assāsapassāse pathavīdhātu kakkhaḷalakkhaṇā’’ti ārammaṇapaṭivijānanaṃ viññāṇakkhandho, taṃsampayuttā vedanā vedanākkhandho, saññā saññākkhandho, phasso ca cetanā ca saṅkhārakkhandhoti upaṭṭhāti.
For yet another, when grasping the elements by the method beginning with, ‘‘Hair: the earth element, characterized by hardness… and so on… in-breaths and out-breaths: the earth element, characterized by hardness,’’ the recognition of the object is the aggregate of consciousness (viññāṇakkhandha); the feeling associated with it is the aggregate of feeling (vedanākkhandha); perception is the aggregate of perception (saññākkhandha); and contact and volition are the aggregate of mental formations (saṅkhārakkhandha)—thus it becomes manifest.
Đối với người khác, “tóc là địa đại có đặc tính thô cứng… (v.v.)… hơi thở vào ra là địa đại có đặc tính thô cứng”, thì sự nhận biết đối tượng là thức uẩn; thọ tương ưng với nó là thọ uẩn; tưởng là tưởng uẩn; xúc và tư là hành uẩn. Như vậy, các vô sắc pháp hiện khởi.
Evaṃ viññāṇavasena arūpadhammā upaṭṭhahanti.
In this way, the formless phenomena become manifest by way of consciousness.
Như vậy, các vô sắc pháp hiện khởi theo phương diện thức.
Etenevupāyena ‘‘kammasamuṭṭhāne kese pathavīdhātu kakkhaḷalakkhaṇā’’tiādinā nayena dvācattālīsāya dhātukoṭṭhāsesu catunnaṃ catunnaṃ dhātūnaṃ vasena sesesupi vatthu cakkhādīsu dasakesu manodhātumanoviññāṇadhātūnaṃ nissayalakkhaṇaṃ hadayavatthu rūpābhighātārahabhūtappasādalakkhaṇaṃ cakkhūtiādinā vatthudvāravasena pariggaṇhantassa paṭhamābhinipāto phasso, taṃsampayuttā vedanā vedanākkhandhotiādinā phassādivasena tīhi ākārehi arūpadhammā upaṭṭhahanti.
By this same method, when apprehending, according to the respective four elements, the forty-two bodily constituents—by the method beginning with, ‘‘Hair, arisen from kamma: the earth element, characterized by hardness’’—and also the remaining sense bases such as the eye, and the characteristic of dependence of the mind-element and mind-consciousness-element in the ten sense-doors (manodhātu, manoviññāṇadhātu), and the heart-base (hadayavatthu), which is the physical basis of mind, and the sensitive material form (pasāda rūpa) of the eye, which is capable of impingement by form; for one who is apprehending by way of these bases and doors, the formless phenomena become manifest in three ways: by way of contact, etc., such as the initial impingement being contact, and the feeling associated with it being the aggregate of feeling.
Cũng theo phương pháp này, đối với người đang phân biệt hai mươi hai bộ phận giới, theo cách như: “tóc do nghiệp sinh là địa đại có đặc tính thô cứng”, theo bốn đại trong mỗi bốn đại còn lại, và trong mười vật căn như mắt, v.v., đặc tính nương tựa của ý giới và ý thức giới là ý vật (hadayavatthu), đặc tính của tịnh sắc do đại chủng làm đối tượng là mắt, v.v., theo phương diện vật căn và môn, thì sự tiếp xúc đầu tiên là xúc, thọ tương ưng với nó là thọ uẩn, v.v., các vô sắc pháp hiện khởi theo ba phương diện: xúc, v.v.
Tena vuttaṃ ‘‘yathāpariggahitarūpārammaṇaṃ yathāpariggahitarūpavatthudvārārammaṇaṃ vā sasampayuttadhammaṃ viññāṇañca passatī’’ti.
Therefore it is said: ‘‘He sees consciousness and its associated phenomena, taking as its object either the apprehended form or the apprehended form-base as the door.’’
Vì vậy đã nói: “Vị ấy thấy thức và các pháp tương ưng của nó, lấy sắc pháp đã được nắm giữ làm đối tượng, hoặc lấy vật căn và môn sắc pháp đã được nắm giữ làm đối tượng.”
Idāni aññathāpi rūpapubbaṅgamaṃ arūpapariggahaṃ dassento ‘‘atha vā’’tiādimāha.
Now, to show the apprehension of the formless with form as its forerunner in another way, it begins with “Or else.”
Bây giờ, để trình bày sự nắm giữ vô sắc pháp có sắc pháp đi trước theo một cách khác, đã nói “Hoặc là”, v.v.
Tattha yathā hītiādi kāyassa cittassa ca assāsapassāsānaṃ samudayabhāvadassanaṃ.
Here, “Just as,” etc., shows the arising of in-breaths and out-breaths dependent on the body and mind.
Ở đây, “Ví như”, v.v., là sự trình bày sự tập khởi của hơi thở vào ra của thân và tâm.
Kammāragaggarīti kammārānaṃ ukkāya aggidhamanabhastā.
Kammāragaggarī means the blacksmith's bellows for blowing a fire.
Kammāragaggarī là ống thổi lửa của thợ rèn.
Dhamamānāyāti dhūmāyantiyā, vātaṃ gāhāpentiyāti attho.
Dhamamānāyā means "smoking," or "drawing in air."
Dhamamānāyā nghĩa là đang thổi, đang làm cho gió vào.
Tajjanti tadanurūpaṃ.
Tajjaṃ means "corresponding to that."
Tajjaṃ là tương ứng với điều đó.
Evamevanti ettha kammāragaggarī viya karajakāyo, vāyāmo viya cittaṃ daṭṭhabbaṃ.
Here, the corruptible body (karajakāya) should be seen as like the blacksmith's bellows, and the mind (citta) as like the effort.
Ở đây, Evamevaṃ (Cũng vậy), ống thổi của thợ rèn ví như thân do nghiệp sinh, và tâm ví như sự nỗ lực.
Kiñcāpi assāsapassāsā cittasamuṭṭhānā, karajakāyaṃ pana vinā tesaṃ appavattanato ‘‘kāyañca cittañca paṭicca assāsapassāsā’’ti vuttaṃ.
Although in-breaths and out-breaths arise from the mind, because they do not occur without the corruptible body (karajakāya), it is said: ‘‘In-breaths and out-breaths arise dependent on the body and mind.’’
Mặc dù hơi thở vào ra do tâm sinh, nhưng vì chúng không hoạt động nếu không có thân do nghiệp sinh, nên đã nói “hơi thở vào ra nương vào thân và tâm”.
Tassāti nāmarūpassa.
Tassā refers to nāmarūpa (mind-and-matter).
Tassa là của danh sắc.
Paccayaṃ pariyesatīti ‘‘avijjāsamudayā rūpasamudayo’’tiādinā avijjādikaṃ paccayaṃ pariyesati vīmaṃsati pariggaṇhāti.
Paccayaṃ pariyesatī means he searches for, examines, and comprehends the conditions, such as ignorance, by the method: ‘‘From the arising of ignorance, there is the arising of form,’’ and so on.
Paccayaṃ pariyesati là tìm kiếm, xem xét, nắm giữ các duyên như vô minh, v.v., theo cách “sắc pháp tập khởi do vô minh tập khởi”, v.v.
Kaṅkhaṃ vitaratīti ‘‘ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhāna’’ntiādinayappavattaṃ soḷasavatthukaṃ vicikicchaṃ atikkamati pajahati.
Kaṅkhaṃ vitaratī means he overcomes and abandons the sixteen-fold doubt (vicikicchā) which arises in ways such as, ‘‘Was I in the past?’’
Kaṅkhaṃ vitarati là vượt qua, từ bỏ sự nghi ngờ mười sáu loại phát sinh theo cách “có phải tôi đã từng tồn tại trong quá khứ”, v.v.
‘‘Yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppanna’’ntiādinayappavattaṃ kalāpasammasanaṃ.
Kalāpasammasanaṃ means the contemplation of groups, which arises in ways such as, ‘‘Whatever form, whether past, future, or present.’’
Kalāpasammasanaṃ (quán xét theo nhóm) phát sinh theo cách “bất cứ sắc pháp nào thuộc quá khứ, vị lai, hiện tại”, v.v.
Pubbabhāgeti paṭipadāñāṇadassanavisuddhipariyāpannāya udayabbayānupassanāya pubbabhāge uppanne.
Pubbabhāge means when they arise in the preliminary stage of the knowledge and vision of the path, which is included in the Purification of Knowledge and Vision (paṭipadāñāṇadassanavisuddhi), specifically, in the contemplation of rise and fall (udayabbayānupassanā).
Pubbabhāge là khi phát sinh trong giai đoạn đầu của tuệ quán sanh diệt, thuộc về thanh tịnh đạo tri kiến.
Obhāsādayoti obhāso ñāṇaṃ pīti passaddhi sukhaṃ adhimokkho paggaho upekkhā upaṭṭhānaṃ nikantīti ime obhāsādayo dasa.
Obhāsādayo means these ten beginning with effulgence (obhāsa), namely: effulgence (obhāsa), knowledge (ñāṇa), rapture (pīti), tranquility (passaddhi), happiness (sukha), resolution (adhimokkha), exertion (paggaha), equanimity (upekkhā), presence (upaṭṭhāna), and attachment (nikanti).
Obhāsādayo là mười điều này: ánh sáng (obhāsa), trí tuệ (ñāṇa), hỷ (pīti), khinh an (passaddhi), lạc (sukha), thắng giải (adhimokkha), tinh tấn (paggaha), xả (upekkhā), sự hiện khởi (upaṭṭhāna), sự ưa thích (nikantī).
Tattha (visuddhi. 2.733; paṭi. ma. aṭṭha. 2.2.6) obhāsoti vipassanobhāso, so ca vipassanācittasamuṭṭhitaṃ santatipatitaṃ utusamuṭṭhānañca pabhassararūpaṃ.
Here (Visuddhimagga 2.733; Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā 2.2.6), obhāso is the effulgence of insight, which is luminous matter arisen from the insight-consciousness, continuously flowing, and also matter arisen from temperature.
Trong đó (Visuddhi. 2.733; Paṭi. Ma. Aṭṭha. 2.2.6) obhāso là ánh sáng của vipassanā, đó là sắc pháp rực rỡ do tâm vipassanā sinh, liên tục phát ra, và cả sắc pháp do thời tiết sinh.
Tattha vipassanācittasamuṭṭhitaṃ yogino sarīraṭṭhameva pabhassaraṃ hutvā tiṭṭhati cittajarūpānaṃ sarīraṃ muñcitvā bahi appavattanato, itaraṃ sarīraṃ muñcitvā ñāṇānubhāvānurūpaṃ samantato pattharati, taṃ tasseva paññāyati.
Here, that which arises from insight-consciousness remains luminous within the yogi’s own body, because mind-born matter (cittajarūpa) does not manifest outside the body; the other* (i.e., arisen from temperature) spreads all around, corresponding to the power of knowledge, outside the body, and is perceived only by that yogi.
Trong đó, sắc pháp rực rỡ do tâm vipassanā sinh chỉ tồn tại trong thân của hành giả, vì các sắc pháp do tâm sinh không thể thoát ra khỏi thân mà hoạt động bên ngoài. Còn sắc pháp kia thoát ra khỏi thân, lan tỏa khắp nơi tương ứng với năng lực của trí tuệ, và chỉ hành giả mới nhận biết được điều đó.
Tena phuṭṭhokāse rūpagatampi passati, passanto ca cakkhuviññāṇena passati, udāhu manoviññāṇenāti vīmaṃsitabbanti vadanti.
Therefore, they say that he also sees matter in the area touched by it, and when he sees, one should consider whether he sees with eye-consciousness or mind-consciousness.
Họ nói rằng, do đó, ở nơi bị ánh sáng đó chạm đến, vị ấy cũng thấy được sắc pháp, và khi thấy, vị ấy thấy bằng nhãn thức hay ý thức thì cần phải xem xét.
Dibbacakkhulābhino viya taṃ manoviññāṇaviññeyyamevāti vattuṃ yuttaṃ viya dissati.
It seems appropriate to say that it is perceptible by mind-consciousness, just like those who have attained the divine eye.
Có vẻ như thích hợp để nói rằng điều đó chỉ có thể được nhận biết bằng ý thức, giống như người có thiên nhãn.
So kho panāyaṃ obhāso kassaci bhikkhuno pallaṅkaṭṭhānamattameva obhāsento uppajjati, kassaci antogabbhaṃ, kassaci bahigabbhampi, kassaci sakalavihāraṃ, gāvutaṃ, aḍḍhayojanaṃ, yojanaṃ, dviyojanaṃ, tiyojanaṃ, kassaci pathavītalato yāva akaniṭṭhabrahmalokā ekālokaṃ kurumāno.
This effulgence arises for some bhikkhus illuminating only the space where they are sitting, for others it illuminates the interior of the dwelling, for some even outside the dwelling, for others the entire monastery, a gāvuta (approx. 1/4 league), half a yojana, a yojana, two yojanas, three yojanas, and for some it makes the entire space from the surface of the earth up to the Akanittha Brahma-world a single illumination.
Ánh sáng này có thể phát sinh đối với một số tỳ khưu chỉ chiếu sáng chỗ ngồi kiết già của họ, đối với một số khác thì chiếu sáng bên trong phòng, đối với một số khác thì cả bên ngoài phòng, đối với một số khác thì toàn bộ tịnh xá, một gāvuta, nửa dojana, một dojana, hai dojana, ba dojana, đối với một số khác thì chiếu sáng từ mặt đất cho đến cõi trời Akanittha Brahmaloka, tạo thành một vùng sáng duy nhất.
Bhagavato pana dasasahassilokadhātuṃ obhāsento udapādi.
For the Blessed One, however, it arose illuminating ten thousand world-systems.
Nhưng đối với Đức Phật, ánh sáng đã phát sinh chiếu sáng mười ngàn thế giới.
Tasmiṃ pana uppanne yogāvacaro ‘‘na vata me ito pubbe evarūpo obhāso uppannapubbo, addhā maggappattosmi phalappattosmī’’ti amaggameva ‘‘maggo’’ti, aphalameva ca ‘‘phala’’nti gaṇhāti.
When this arises, the meditator thinks, ‘‘Indeed, never before has such effulgence arisen for me; surely I have attained the path, I have attained the fruit,’’ and he takes what is not the path as ‘‘the path,’’ and what is not the fruit as ‘‘the fruit.’’
Khi ánh sáng đó phát sinh, hành giả nghĩ: “Trước đây ta chưa từng có ánh sáng như vậy, chắc chắn ta đã đạt được đạo, đã đạt được quả”, và vị ấy chấp nhận cái không phải đạo là “đạo”, và cái không phải quả là “quả”.
Tassa amaggaṃ ‘‘maggo’’ti aphalaṃ vā ‘‘phala’’nti gaṇhato vipassanāvīthi ukkantā nāma hoti.
When he takes what is not the path as ‘‘the path’’ or what is not the fruit as ‘‘the fruit,’’ his insight path is said to have gone astray.
Khi vị ấy chấp nhận cái không phải đạo là “đạo” hoặc cái không phải quả là “quả”, thì dòng vipassanā được gọi là đã bị chệch hướng.
So attano mūlakammaṭṭhānaṃ vissajjetvā obhāsameva assādento nisīdati.
He then abandons his original meditation object and sits delighting in the effulgence itself.
Vị ấy từ bỏ đề mục căn bản của mình và ngồi tận hưởng ánh sáng đó.
Passaddhīti vipassanāpassaddhi.
Tranquility means insight-tranquility.
Khinh an là khinh an của tuệ quán.
Tassa kira tasmiṃ samaye rattiṭṭhāne vā divāṭṭhāne vā nisinnassa kāyacittānaṃ neva daratho, na gāravaṃ, na kakkhaḷatā, na akammaññatā, na gelaññaṃ, na vaṅkatā hoti, atha kho panassa kāyacittāni passaddhāni lahūni mudūni kammaññāni suvisadāni ujukāniyeva honti.
For him, it is said, at that time, while sitting in a place at night or in a place during the day, there is neither distress, nor heaviness, nor rigidity, nor unwieldiness, nor sickness, nor crookedness of body and mind; rather, his body and mind are tranquil, light, malleable, wieldy, lucid, and straight.
Quả thật, vào lúc ấy, khi vị ấy ngồi ở nơi đêm hay nơi ngày, thân và tâm của vị ấy không có sự mệt mỏi, không có sự nặng nề, không có sự thô cứng, không có sự không khéo léo, không có sự bệnh hoạn, không có sự cong vẹo; mà thân và tâm của vị ấy trở nên khinh an, nhẹ nhàng, mềm mại, khéo léo, rất trong sáng và ngay thẳng.
So imehi passaddhādīhi anuggahitakāyacitto tasmiṃ samaye amānusiṃ nāma ratiṃ anubhavati.
At that time, with his body and mind supported by this tranquility and so on, he experiences a superhuman delight.
Với thân và tâm được hỗ trợ bởi khinh an và các yếu tố khác như vậy, vào lúc ấy, vị ấy trải nghiệm một niềm hoan hỷ phi nhân.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ –
In reference to this, it is said:
Liên quan đến điều này, đã được nói:
Upaṭṭhānanti sati.
Establishment means mindfulness.
Niệm xứ là niệm.
Vipassanāsampayuttāyeva hissa sūpaṭṭhitā suppatiṭṭhitā nikhātā acalā pabbatarājasadisā sati uppajjati.
For him, mindfulness arises that is well-established, well-founded, firm, unshakable like the king of mountains, conjoined with insight itself.
Quả thật, vào lúc ấy, một niệm được thiết lập tốt, được an trú vững chắc, được cắm chặt, bất động, vững như núi chúa, liên hệ với tuệ quán, phát sinh nơi vị ấy.
So yaṃ yaṃ ṭhānaṃ āvajjati samannāharati manasi karoti paccavekkhati, taṃ taṃ ṭhānamassa okkantitvā pakkhanditvā dibbacakkhuno paraloko viya satiyā upaṭṭhāti.
Whatever state he adverts to, reflects on, applies his mind to, or reviews, that very state presents itself to his mindfulness, having entered and penetrated his awareness, like the next world to one with the divine eye.
Bất cứ đối tượng nào vị ấy hướng tâm đến, chú ý đến, tác ý đến, quán xét đến, đối tượng ấy hiện ra rõ ràng trước niệm của vị ấy, giống như thế giới bên kia hiện ra trước mắt của vị thiên nhãn.
Upekkhāti vipassanupekkhā ceva āvajjanupekkhā ca.
Equanimity means insight-equanimity and adverting-equanimity.
Xả là xả của tuệ quán và xả của sự hướng tâm.
Tasmiñhissa samaye sabbasaṅkhāresu majjhattabhūtā vipassanupekkhā balavatī uppajjati, manodvāre āvajjanupekkhāpi.
For at that time, a strong insight-equanimity arises in him, which is a state of neutrality towards all formations, as well as adverting-equanimity at the mind door.
Quả thật, vào lúc ấy, một xả tuệ quán mạnh mẽ, giữ thái độ trung lập đối với tất cả các hành, phát sinh nơi vị ấy, và cả xả hướng tâm trong ý môn nữa.
Sā hissa taṃ taṃ ṭhānaṃ āvajjentassa vissaṭṭhaindavajiramiva pattapuṭe pakkhandatattanārāco viya ca sūrā tikhiṇā hutvā vahati.
For him, while adverting to this or that state, it operates swiftly and keenly, like a thunderbolt released by Indra or like a heated iron arrow piercing a leaf container.
Khi vị ấy hướng tâm đến đối tượng đó, xả này trở nên sắc bén và mạnh mẽ, giống như một viên kim cương được ném ra hoặc một mũi tên nung đỏ bắn vào một chiếc lá.
Yathā ca obhāse, evaṃ etesupi aññatarasmiṃ uppanne yogāvacaro ‘‘na vata me ito pubbe evarūpaṃ ñāṇaṃ uppannapubbaṃ, evarūpā pīti, passaddhi, sukhaṃ, adhimokkho, paggaho, upaṭṭhānaṃ, upekkhā, nikanti uppannapubbā, addhā maggappattosmi phalappattosmī’’ti amaggameva ‘‘maggo’’ti aphalameva ca ‘‘phala’’nti gaṇhāti, tassa amaggaṃ ‘‘maggo’’ti aphalaṃ ‘‘phala’’nti gaṇhato vipassanāvīthi ukkantā nāma hoti.
Just as with illumination, so too when any one of these others arises, the meditator thinks, “Indeed, no such insight has ever arisen in me before, no such rapture, tranquility, happiness, conviction, exertion, establishment, equanimity, or attachment has ever arisen in me before; surely I have attained the path, I have attained the fruit,” and thus he grasps what is not the path as “the path,” and what is not the fruit as “the fruit.” For one who grasps what is not the path as “the path” and what is not the fruit as “the fruit,” the course of insight is said to be off track.
Cũng như đối với ánh sáng, khi bất kỳ một trong những yếu tố này phát sinh, hành giả nghĩ: “Trước đây chưa từng có trí tuệ như thế này phát sinh nơi ta, chưa từng có hỷ, khinh an, lạc, thắng giải, tinh cần, niệm xứ, xả, ưa thích như thế này phát sinh. Chắc chắn ta đã đạt đến đạo, đạt đến quả,” và vị ấy chấp nhận cái không phải đạo là “đạo”, cái không phải quả là “quả”. Khi vị ấy chấp nhận cái không phải đạo là “đạo” và cái không phải quả là “quả”, thì lộ trình tuệ quán của vị ấy bị gián đoạn.
So attano mūlakammaṭṭhānaṃ vissajjetvā nikantimeva assādento nisīdati.
He abandons his original meditation subject and sits savoring only the attachment.
Vị ấy từ bỏ đề mục căn bản của mình và ngồi hưởng thụ sự ưa thích đó.
Ettha ca obhāsādayo upakkilesavatthutāya ‘‘upakkilesā’’ti vuttā, na akusalattā, nikanti pana upakkileso ceva upakkilesavatthu ca.
Herein, illumination and the others are called “corruptions” because they are the basis for corruption, not because they are unwholesome. Attachment, however, is both a corruption and a basis for corruption.
Ở đây, ánh sáng và các yếu tố khác được gọi là “phiền não phụ” vì chúng là đối tượng của phiền não phụ, chứ không phải vì chúng là bất thiện. Còn sự ưa thích thì vừa là phiền não phụ vừa là đối tượng của phiền não phụ.
Vatthuvaseneva cete dasa, gāhavasena pana samatiṃsa honti.
And these are ten by way of their objects, but they become thirty by way of grasping.
Theo đối tượng thì có mười, nhưng theo sự chấp thủ thì có ba mươi.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
‘‘Mama obhāso uppanno’’ti gaṇhato hi diṭṭhiggāho hoti, ‘‘manāpo vata obhāso uppanno’’ti gaṇhato mānaggāho, obhāsaṃ assādayato taṇhāgāho.
When one grasps, “Illumination has arisen for me,” there is the grasp of views. When one grasps, “Ah, a delightful illumination has arisen,” there is the grasp of conceit. When one savors the illumination, there is the grasp of craving.
Khi chấp “ánh sáng này là của ta” thì có chấp kiến; khi chấp “ánh sáng này thật là dễ chịu” thì có chấp mạn; khi hưởng thụ ánh sáng thì có chấp ái.
Iti obhāse diṭṭhimānataṇhāvasena tayo gāhā.
Thus, in regard to illumination, there are three grasps by way of view, conceit, and craving.
Như vậy, đối với ánh sáng, có ba loại chấp thủ theo kiến, mạn, ái.
Tathā sesesupīti evaṃ gāhavasena samatiṃsa upakkilesā honti.
Similarly with the others. Thus, by way of grasping, there are thirty corruptions.
Tương tự đối với các yếu tố còn lại, như vậy theo sự chấp thủ thì có ba mươi phiền não phụ.
Tesaṃ vasena akusalo abyatto yogāvacaro obhāsādīsu kampati vikkhipati, obhāsādīsu ekekaṃ ‘‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’ti samanupassati.
Due to them, the unwholesome, inexpert meditator wavers and is distracted by illumination and the others; he regards each of illumination and the others as, “This is mine, this I am, this is my self.”
Vì những điều đó, hành giả không thiện xảo, không minh mẫn, dao động và phân tán trong ánh sáng và các yếu tố khác; vị ấy quán sát từng yếu tố trong ánh sáng và các yếu tố khác là “cái này là của ta, cái này là ta, cái này là tự ngã của ta”.
Tenāhu porāṇā –
Therefore, the ancients said:
Do đó, các bậc cổ đức đã nói:
Kusalo paṇḍito byatto buddhisampanno yogāvacaro obhāsādīsu uppannesu ‘‘ayaṃ kho me obhāso uppanno, so kho panāyaṃ anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo virāgadhammo nirodhadhammo’’ti iti vā taṃ paññāya paricchindati upaparikkhati.
The wholesome, wise, expert meditator endowed with intelligence, when illumination and the others arise, either defines and investigates it with wisdom, thinking: “This illumination has arisen in me, but it is impermanent, conditioned, dependently arisen, of a nature to decay, to vanish, to fade away, to cease.”
Hành giả thiện xảo, thông thái, minh mẫn, đầy trí tuệ, khi ánh sáng và các yếu tố khác phát sinh, vị ấy dùng trí tuệ để phân định và quán xét điều đó: “Ánh sáng này đã phát sinh nơi ta, nhưng ánh sáng này là vô thường, hữu vi, duyên sinh, có tính chất hoại diệt, có tính chất biến mất, có tính chất ly tham, có tính chất đoạn diệt.”
Atha vā panassa evaṃ hoti – sace obhāso attā bhaveyya, attāti gahetuṃ vaṭṭeyya, anattāva panāyaṃ ‘‘attā’’ti gahito.
Or it occurs to him thus: if illumination were self, it would be fit to be grasped as self, but it is not-self that is grasped as “self.”
Hoặc là vị ấy nghĩ như thế này: “Nếu ánh sáng là tự ngã, thì có thể chấp là tự ngã. Nhưng cái này là vô ngã, lại bị chấp là ‘tự ngã’.”
Tasmā so avasavattanaṭṭhena anattā, hutvā abhāvaṭṭhena anicco, uppādavayapaṭipīḷanaṭṭhena dukkhoti upaparikkhati.
Therefore, he investigates it as not-self in the sense of being uncontrollable, as impermanent in the sense of non-existence after having been, and as suffering in the sense of being oppressed by arising and passing away.
Do đó, vị ấy quán xét rằng nó là vô ngã vì không thể làm chủ, là vô thường vì đã có rồi biến mất, là khổ vì bị sự sinh diệt bức bách.
Yathā ca obhāse, evaṃ sesesupi.
And as with illumination, so too with the others.
Cũng như đối với ánh sáng, tương tự đối với các yếu tố còn lại.
So evaṃ upaparikkhitvā obhāsaṃ ‘‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’’ti samanupassati.
Having investigated thus, he regards illumination as, “This is not mine, this I am not, this is not my self.”
Khi quán xét như vậy, vị ấy quán sát ánh sáng là “cái này không phải của ta, cái này không phải là ta, cái này không phải là tự ngã của ta”.
Ñāṇaṃ…pe… nikantiṃ ‘‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’’ti samanupassati.
He regards knowledge… and so on… attachment as, “This is not mine, this I am not, this is not my self.”
Trí tuệ… cho đến… sự ưa thích là “cái này không phải của ta, cái này không phải là ta, cái này không phải là tự ngã của ta”.
Evaṃ samanupassanto obhāsādīsu na kampati na vedhati.
Regarding it thus, he does not waver or become agitated by illumination and the others.
Khi quán sát như vậy, vị ấy không dao động, không run rẩy trong ánh sáng và các yếu tố khác.
Tenāhu porāṇā –
Therefore, the ancients said:
Do đó, các bậc cổ đức đã nói:
So evaṃ vikkhepaṃ agacchanto taṃ samatiṃsavidhaṃ upakkilesajaṭaṃ vijaṭetvā ‘‘obhāsādayo dhammā na maggo, upakkilesavimuttaṃ pana vīthippaṭipannaṃ vipassanāñāṇaṃ maggo’’ti amaggaṃ maggañca vavatthapeti.
Thus, not falling into distraction, he disentangles that thirty-fold tangle of corruptions and determines that “The phenomena of illumination and so on are not the path, but the knowledge of insight that has entered the course free from corruptions is the path,” thus distinguishing the non-path from the path.
Không đi đến sự phân tán như vậy, vị ấy gỡ bỏ mớ phiền não phụ ba mươi loại đó và phân biệt “các pháp như ánh sáng không phải là đạo, nhưng trí tuệ tuệ quán thoát khỏi phiền não phụ và đang đi trên lộ trình mới là đạo”.
Yaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ ‘‘obhāsādayo dasa vipassanupakkilese pahāya upakkilesavimuttaṃ paṭipadāñāṇaṃ maggoti vavatthapetvā’’ti.
In reference to this it was said, “having abandoned the ten corruptions of insight, such as illumination, and having determined that the knowledge of the practice, free from corruptions, is the path.”
Liên quan đến điều này, đã được nói: “Sau khi từ bỏ mười phiền não phụ của tuệ quán như ánh sáng, và phân biệt trí tuệ đạo lộ thoát khỏi phiền não phụ là đạo.”
Udayaṃ pahāyāti udayabbayānupassanāya gahitaṃ saṅkhārānaṃ udayaṃ vissajjetvā tesaṃ bhaṅgasseva anupassanato bhaṅgānupassanāñāṇaṃ patvā ādīnavānupassanāpubbaṅgamāya nibbidānupassanāya nibbindanto muñcitukamyatāpaṭisaṅkhānupassanāsaṅkhārupekkhānulomañāṇānaṃ ciṇṇapariyante uppannagotrabhuñāṇānantaraṃ uppannena maggañāṇena sabbasaṅkhāresu virajjanto vimuccanto.
Having abandoned the arising means having relinquished the arising of formations apprehended by the knowledge of contemplation of rise and fall, and through contemplating only their dissolution, attaining the knowledge of contemplation of dissolution; and by means of the knowledge of contemplation of dispassion, which is preceded by the contemplation of danger, while becoming dispassionate; through the knowledge of change-of-lineage that arises at the culmination of the practices of the knowledge of desire for deliverance, the knowledge of reflection, the knowledge of equanimity towards formations, and conformity knowledge, and immediately following that, by means of the path knowledge that has arisen, while fading away from and being liberated from all formations.
Từ bỏ sự sinh khởi là từ bỏ sự sinh khởi của các hành được nắm bắt trong quán chiếu sự sinh diệt, và chỉ quán chiếu sự hoại diệt của chúng, đạt đến trí tuệ quán chiếu sự hoại diệt, sau khi đạt được trí tuệ quán chiếu sự nhàm chán đi trước bởi quán chiếu sự nguy hiểm, nhàm chán tất cả các hành, ly tham và giải thoát bằng trí tuệ đạo phát sinh ngay sau trí tuệ Gotrabhu (chuyển tộc), được thực hành đến cùng của trí tuệ muốn giải thoát, trí tuệ quán xét lại, trí tuệ xả hành, và trí tuệ thuận thứ.
Maggakkhaṇe hi ariyo virajjati vimuccatīti ca vuccati.
For at the moment of the path, a noble one is said to be fading away and being liberated.
Quả thật, vào khoảnh khắc của đạo, bậc Thánh được gọi là ly tham và giải thoát.
Tenāha – ‘‘yathākkamaṃ cattāro ariyamagge pāpuṇitvā’’ti.
Therefore, he said, “having, in due course, attained the four noble paths.”
Do đó, đã nói: “Sau khi đạt được bốn Thánh Đạo theo thứ tự.”
Maggaphalanibbānapahīnāvasiṭṭhakilesasaṅkhātassa paccavekkhitabbassa pabhedena ekūnavīsatibhedassa.
Of the nineteen kinds by way of the classification of what is to be reviewed, which is categorized as the path, the fruit, Nibbāna, abandoned defilements, and remaining defilements.
Mười chín loại theo sự phân loại của những phiền não còn lại sau khi đã được đoạn trừ bởi đạo, quả và Niết Bàn, cần được quán xét.
Arahato hi avasiṭṭhakilesābhāvena ekūnavīsati paccavekkhaṇañāṇāni.
For an Arahant, indeed, due to the absence of remaining defilements, there are nineteen knowledges of reviewing.
Bởi vì bậc A-la-hán không còn các phiền não sót lại, nên có mười chín tuệ quán xét.
Assāti ānāpānassatikammaṭṭhānikassa.
" Assā (of this)" means of one who practices the meditation subject of mindfulness of breathing.
Từ Assā (của người ấy) là của hành giả tu tập đề mục niệm hơi thở vào ra (ānāpānassati).
Visuṃ kammaṭṭhānabhāvanānayo nāma natthīti paṭhamacatukkavasena adhigatajjhānassa vedanācittadhammānupassanāvasena desitattā vuttaṃ.
" There is no separate method of developing the meditation subject" was said because, for one who has attained jhāna by means of the first tetrad, it was taught by means of the contemplation of feelings, consciousness, and mental phenomena.
Lời nói “ Không có phương pháp tu tập đề mục riêng biệt” là vì thiền đã thành tựu nhờ tứ thiền đầu tiên được giảng dạy theo cách quán xét các thọ, tâm và pháp.
Tesanti tiṇṇaṃ catukkānaṃ.
" Tesaṃ (of these)" refers to the three tetrads.
Tesaṃ (của chúng) là của ba tứ thiền.
Pītippaṭisaṃvedīti pītiyā paṭi paṭi sammadeva vedanasīlo, tassā vā paṭi paṭi sammadeva vedo etassa atthi, taṃ vā paṭi paṭi sammadeva vedayamāno.
" Pītippaṭisaṃvedī (experiencing rapture)" means one who repeatedly and truly experiences rapture, or one for whom such repeated and true experience exists, or one who repeatedly and truly experiences it.
Pītippaṭisaṃvedī (cảm nhận hỷ) là người có thói quen cảm nhận hỷ một cách đúng đắn lặp đi lặp lại, hoặc người có sự cảm nhận đúng đắn lặp đi lặp lại về hỷ, hoặc người cảm nhận hỷ một cách đúng đắn lặp đi lặp lại.
Tattha kāmaṃ saṃvedanaggahaṇeneva pītiyā sakkaccaṃ viditabhāvo bodhito hoti, yehi pana pakārehi tassā saṃvedanaṃ icchitaṃ, taṃ dassetuṃ paṭi-saddaggahaṇaṃ ‘‘paṭi paṭi saṃvedīti paṭisaṃvedī’’ti.
Here, although the apprehension of " saṃvedana (experience)" itself indicates the careful knowing of rapture, the inclusion of the word " paṭi" in "paṭi paṭi saṃvedīti paṭisaṃvedī" is to show the ways in which its experience is desired.
Ở đây, tuy việc nắm giữ từ saṃvedana (cảm nhận) đã biểu thị sự biết rõ hỷ một cách cẩn trọng, nhưng để chỉ ra những cách thức mà sự cảm nhận hỷ được mong muốn, nên có sự nắm giữ từ paṭi (lặp lại) trong câu “paṭi paṭi saṃvedīti paṭisaṃvedī” (cảm nhận lặp đi lặp lại là paṭisaṃvedī).
Tenāha ‘‘dvīhākārehī’’tiādi.
Therefore, it is said: " dvīhākārehī (in two ways)" and so forth.
Vì vậy, có lời nói “dvīhākārehī” (bằng hai cách) v.v.
Tattha kathaṃ ārammaṇato pīti paṭisaṃviditā hotīti pucchāvacanaṃ.
Here, " how is rapture experienced through the object?" is a question.
Ở đây, câu hỏi là “kathaṃ ārammaṇato pīti paṭisaṃviditā hotī” (bằng cách nào hỷ được cảm nhận từ đối tượng?).
Sappītike dve jhāne samāpajjatī’’ti pītisahagatāni dve paṭhamadutiyajjhānāni paṭipāṭiyā samāpajjati.
" Sappītike dve jhāne samāpajjatī (he enters the two jhānas accompanied by rapture)" means he sequentially enters the two first and second jhānas accompanied by rapture.
“Sappītike dve jhāne samāpajjatī” (nhập hai thiền có hỷ) là nhập tuần tự hai thiền sơ thiền và nhị thiền có hỷ.
Tassāti tena.
" Tassā (by that)" means by that.
Tassā (của người ấy) là của người đó.
‘‘Paṭisaṃviditā’’ti hi padaṃ apekkhitvā kattuatthe etaṃ sāmivacanaṃ.
Indeed, this genitive case is in the agentive sense, expecting the word "paṭisaṃviditā (experienced)."
Thật vậy, từ này là sở hữu cách trong ý nghĩa chủ ngữ, vì nó chờ đợi từ “Paṭisaṃviditā” (được cảm nhận).
Samāpattikkhaṇeti samāpannakkhaṇe.
" Samāpattikkhaṇe (at the moment of attainment)" means at the moment of entering.
Samāpattikkhaṇe (vào khoảnh khắc nhập thiền) là vào khoảnh khắc đã nhập thiền.
Jhānapaṭilābhenāti jhānena samaṅgibhāvena.
" Jhānapaṭilābhenā (by the acquisition of jhāna)" means by being endowed with jhāna.
Jhānapaṭilābhenā (do thành tựu thiền) là do có thiền.
Ārammaṇatoti ārammaṇamukhena, tadārammaṇajjhānapariyāpannā pīti paṭisaṃviditā hoti ārammaṇassa paṭisaṃviditattā.
" Ārammaṇato (through the object)" means through the aspect of the object; the rapture included in that object-based jhāna is experienced because the object is experienced.
Ārammaṇato (từ đối tượng) là thông qua đối tượng. Hỷ thuộc về thiền có đối tượng đó được cảm nhận vì đối tượng được cảm nhận.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant by this?
Lời nói này có nghĩa gì?
Yathā nāma sappapariyesanaṃ carantena tassa āsaye paṭisaṃvidite sopi paṭisaṃvidito eva hoti mantāgadabalena tassa gahaṇassa sukarattā, evaṃ pītiyā āsayabhūte ārammaṇe paṭisaṃvidite sā pīti paṭisaṃviditā eva hoti salakkhaṇato sāmaññalakkhaṇato ca tassā gahaṇassa sukarattāti.
Just as for one searching for a snake, when its lair is known, the snake itself is known because its capture is easy through the power of mantras and charms; in the same way, when the object, which is the basis of rapture, is known, that rapture itself is known, because its apprehension is easy both by its own characteristic and by its common characteristics.
Giống như người đi tìm rắn, khi biết được nơi ẩn náu của nó thì con rắn cũng được biết, vì việc bắt nó dễ dàng nhờ sức mạnh của thần chú và thuốc giải độc; tương tự, khi đối tượng là nơi ẩn náu của hỷ được biết, thì hỷ ấy cũng được biết, vì việc nắm bắt nó dễ dàng từ tự tướng và cộng tướng.
Kathaṃ asammohato pīti paṭisaṃviditā hotīti ānetvā sambandhitabbaṃ.
"How is rapture experienced through non-bewilderment?" should be brought and connected here.
Nên hiểu rằng câu “Kathaṃ asammohato pīti paṭisaṃviditā hotī” (bằng cách nào hỷ được cảm nhận từ sự không mê lầm?) được liên kết.
Vipassanākkhaṇeti vipassanāpaññāya tikkhavisadappavattāya visayato dassanakkhaṇe.
" Vipassanākkhaṇe (at the moment of insight)" means at the moment of seeing the object by means of insight-wisdom, which is sharp and clear in its manifestation.
Vipassanākkhaṇe (vào khoảnh khắc tuệ quán) là vào khoảnh khắc thấy đối tượng bằng tuệ quán sắc bén và trong sáng.
Lakkhaṇapaṭivedhenāti pītiyā salakkhaṇassa sāmaññalakkhaṇassa ca paṭivijjhanena.
" Lakkhaṇapaṭivedhenā (by penetrating the characteristics)" means by penetrating both the specific characteristic and the common characteristics of rapture.
Lakkhaṇapaṭivedhenā (do thấu triệt tướng) là do thấu triệt tự tướng và cộng tướng của hỷ.
Yañhi yassa visesato sāmaññato ca lakkhaṇaṃ, tasmiṃ vidite so yāthāvato vidito eva hoti.
Indeed, when the characteristic of something, both specific and common, is known, that thing is truly known as it is.
Thật vậy, khi tướng đặc biệt và tướng chung của một cái gì đó được biết, thì cái đó được biết một cách chân thật.
Tenāha – ‘‘asammohato pīti paṭisaṃviditā hotī’’ti.
Therefore, it is said: " asammohato pīti paṭisaṃviditā hotī (rapture is experienced through non-bewilderment)."
Vì vậy, có lời nói – “asammohato pīti paṭisaṃviditā hotī” (hỷ được cảm nhận từ sự không mê lầm).
Idāni tamatthaṃ pāḷiyā eva vibhāvetuṃ ‘‘vuttañheta’’ntiādimāha.
Now, to elaborate that meaning with the Pāḷi itself, the phrase " vuttañheta (for this has been said)" and so on, is stated.
Bây giờ, để làm rõ ý nghĩa đó bằng chính kinh văn, nên có lời nói “vuttañheta” (điều này đã được nói) v.v.
Tattha dīghaṃassāsavasenātiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva.
Here, what needs to be said regarding " dīghaṃassāsavasena (by means of long in-breaths)" and so on, has already been stated below.
Ở đây, những gì cần nói trong dīghaṃassāsavasenā (do hơi thở vào dài) v.v. đã được nói ở dưới.
Tattha pana satokāritādassanavasena pāḷi āgatā, idha pītippaṭisaṃviditāvasena.
However, there the Pāḷi appeared in terms of demonstrating carefulness, whereas here it is in terms of experiencing rapture.
Tuy nhiên, ở đó kinh văn được đưa ra theo cách chỉ ra sự tác ý, còn ở đây theo cách cảm nhận hỷ.
Pītippaṭisaṃviditā ca atthato vibhattā eva.
And the experiencing of rapture has already been explained in detail.
Và sự cảm nhận hỷ đã được phân tích ý nghĩa.
Apica ayamettha saṅkhepattho – dīghaṃassāsavasenāti dīghassa assāsassa ārammaṇabhūtassa vasena pajānato sā pīti paṭisaṃviditā hotīti sambandho.
Furthermore, the concise meaning here is this: "dīghaṃassāsavasena" means by means of the long in-breath as the object, for one who knows, that rapture is experienced – this is the connection.
Hơn nữa, đây là ý nghĩa tóm tắt: “dīghaṃassāsavasenāti” (do hơi thở vào dài) là sự liên kết: khi biết đối tượng là hơi thở vào dài, hỷ ấy được cảm nhận.
Cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānatoti jhānapariyāpannaṃ avikkhepoti laddhanāmaṃ cittassekaggataṃ taṃsampayuttāya paññāya pajānato.
" Cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato (knowing the unification and non-distraction of the mind)" means knowing the unification of the mind, which is called non-distraction, included in jhāna, by means of the wisdom associated with it.
Cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato (biết sự nhất tâm, không tán loạn của tâm) là biết sự nhất tâm của tâm được gọi là không tán loạn, thuộc về thiền, bằng tuệ tương ưng với nó.
Yatheva hi ārammaṇamukhena pīti paṭisaṃviditā hoti, evaṃ taṃsampayuttadhammāpi ārammaṇamukhena paṭisaṃviditā eva hontīti.
Just as rapture is experienced through the object, so too are the phenomena associated with it experienced through the object.
Thật vậy, giống như hỷ được cảm nhận thông qua đối tượng, tương tự, các pháp tương ưng với nó cũng được cảm nhận thông qua đối tượng.
Sati upaṭṭhitā hotīti dīghaṃassāsavasena jhānasampayuttā sati tassa ārammaṇe upaṭṭhitā ārammaṇamukhena jhānepi upaṭṭhitā nāma hoti.
" Sati upaṭṭhitā hotī (mindfulness is established)" means the mindfulness associated with jhāna by means of the long in-breath, being established on its object, is also considered established on jhāna through the object.
Sati upaṭṭhitā hotī (niệm được an trú) là niệm tương ưng với thiền, do hơi thở vào dài, được an trú trên đối tượng của nó, cũng được gọi là an trú trong thiền thông qua đối tượng.
Tāya satiyāti evaṃ upaṭṭhitāya tāya satiyā yathāvuttena tena ñāṇena suppaṭividitattā ārammaṇassa tassa vasena tadārammaṇā sā pīti paṭisaṃviditā hoti.
" Tāya satiyā (by that mindfulness)" means by that mindfulness thus established, by that knowledge as stated, because the object is well-penetrated, by means of that, that rapture, having that as its object, " paṭisaṃviditā hoti (is experienced)."
Tāya satiyā (do niệm ấy) là do niệm ấy đã an trú như vậy, do đối tượng được biết rõ bằng tena ñāṇena (tuệ ấy) đã nói ở trên, nên hỷ ấy có đối tượng đó paṭisaṃviditā hoti (được cảm nhận).
Dīghaṃpassāsavasenātiādīsupi imināva nayena attho veditabbo.
In phrases like " dīghaṃpassāsavasenā (by means of long out-breaths)" and so on, the meaning should be understood in the same way.
Trong dīghaṃpassāsavasenā (do hơi thở ra dài) v.v. cũng nên hiểu ý nghĩa theo cách này.
Evaṃ paṭhamacatukkavasena dassitaṃ pītippaṭisaṃvedanaṃ ārammaṇato asammohato ca vibhāgaso dassetuṃ ‘‘āvajjato’’tiādi vuttaṃ.
Thus, to demonstrate the experiencing of rapture, shown by means of the first tetrad, distinctly through the object and through non-bewilderment, " āvajjato (when one adverts)" and so on, is stated.
Để phân tích sự cảm nhận hỷ đã được trình bày theo tứ thiền đầu tiên, từ đối tượng và từ sự không mê lầm, nên có lời nói “āvajjato” (khi tác ý) v.v.
Tattha āvajjatoti jhānaṃ āvajjentassa.
Here, " āvajjato" means for one who adverts to jhāna.
Ở đây, āvajjato (khi tác ý) là khi tác ý thiền.
Sā pītīti sā jhānapariyāpannā pīti.
" Sā pītī (that rapture)" means that rapture included in jhāna.
Sā pītī (hỷ ấy) là hỷ thuộc về thiền ấy.
Jānatoti samāpannakkhaṇe ārammaṇamukhena jānato.
" Jānato (when one knows)" means for one who knows through the object at the moment of attainment.
Jānato (khi biết) là khi biết thông qua đối tượng vào khoảnh khắc nhập thiền.
Tassa sā pīti paṭisaṃviditā hotīti sambandho.
For him, that rapture is experienced – this is the connection.
Sự liên kết là hỷ ấy của người đó được cảm nhận.
Passatoti dassanabhūtena ñāṇena jhānato vuṭṭhāya passantassa.
" Passato (when one sees)" means for one who, having emerged from jhāna, sees with the knowledge that is seeing.
Passato (khi thấy) là khi xuất khỏi thiền và thấy bằng tuệ là sự thấy.
Paccavekkhatoti jhānaṃ paccavekkhantassa.
" Paccavekkhato (when one reviews)" means for one who reviews jhāna.
Paccavekkhato (khi quán xét) là khi quán xét thiền.
Cittaṃ adhiṭṭhahatoti ‘‘ettakaṃ velaṃ jhānasamaṅgī bhavissāmī’’ti jhānacittaṃ adhiṭṭhahantassa.
" Cittaṃ adhiṭṭhahato (when one determines the mind)" means for one who determines the jhāna-mind, thinking, "I will be endowed with jhāna for this period."
Cittaṃ adhiṭṭhahato (khi quyết định tâm) là khi quyết định tâm thiền rằng “Tôi sẽ an trú trong thiền chừng ấy thời gian”.
Evaṃ pañcannaṃ vasībhāvānaṃ vasena jhānassa pajānanamukhena ārammaṇato pītiyā paṭisaṃvedanā dassitā.
Thus, the experiencing of rapture through the object has been shown by means of knowing jhāna, based on the five masteries.
Như vậy, sự cảm nhận hỷ từ đối tượng được trình bày thông qua việc biết thiền theo năm pháp thành thục (vasībhāva).
Idāni yehi dhammehi jhānaṃ vipassanā ca sijjhanti, tesaṃ jhānapariyāpannānaṃ vipassanāmaggapariyāpannānañca saddhādīnaṃ vasena pītippaṭisaṃvedanaṃ dassetuṃ ‘‘saddhāya adhimuccato’’tiādi vuttaṃ.
Now, to demonstrate the experiencing of rapture by means of faith and so on, which are included in jhāna and in the path of insight—those qualities by which jhāna and insight succeed—the phrase " saddhāya adhimuccato (when one resolves with faith)" and so on, is stated.
Bây giờ, để trình bày sự cảm nhận hỷ theo các pháp như tín v.v. mà nhờ đó thiền và tuệ quán thành tựu, tức là các pháp thuộc về thiền và các pháp thuộc về đạo tuệ quán, nên có lời nói “saddhāya adhimuccato” (khi quyết định bằng tín) v.v.
Tattha adhimuccatoti saddahantassa, samathavipassanāvasenāti adhippāyo.
Here, " adhimuccato" means for one who has faith, meaning by means of samatha and vipassanā.
Ở đây, adhimuccato (khi quyết định) là khi tin tưởng, ý muốn nói theo cách chỉ tịnh và tuệ quán.
Vīriyaṃ paggaṇhatotiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to " vīriyaṃ paggaṇhato (when one exerts effort)" and so on.
Trong Vīriyaṃ paggaṇhato (khi tinh tấn) v.v. cũng theo cách này.
Abhiññeyyanti abhivisiṭṭhāya paññāya jānitabbaṃ.
" Abhiññeyyaṃ (what is to be directly known)" means what is to be known by superior wisdom.
Abhiññeyyaṃ (cần phải thắng tri) là cần phải biết bằng tuệ đặc biệt.
Abhijānatoti vipassanāpaññāpubbaṅgamāya maggapaññāya jānato.
" Abhijānato (when one directly knows)" means for one who knows by path-wisdom, which is preceded by insight-wisdom.
Abhijānato (khi thắng tri) là khi biết bằng tuệ đạo đi trước bởi tuệ quán.
Pariññeyyanti dukkhasaccaṃ tīraṇapariññāya maggapaññāya ca parijānato.
" Pariññeyyaṃ (what is to be fully understood)" means the truth of suffering, to be fully understood by discerning full understanding and by path-wisdom.
Pariññeyyaṃ (cần phải biến tri) là khổ đế, khi biến tri bằng biến tri thẩm xét và bằng tuệ đạo.
Pahātabbanti samudayasaccaṃ pahānapariññāya maggapaññāya ca pajahato.
" Pahātabbaṃ (what is to be abandoned)" means the truth of origination, for one who " pajahato (abandons)" by abandoning full understanding and by path-wisdom.
Pahātabbaṃ (cần phải đoạn trừ) là tập đế, khi pajahato (đoạn trừ) bằng biến tri đoạn trừ và bằng tuệ đạo.
Bhāvayato sacchikaroto bhāvetabbaṃ maggasaccaṃ, sacchikātabbaṃ nirodhasaccaṃ.
" Bhāvayato sacchikaroto bhāvetabbaṃ (cultivating and realizing what is to be cultivated)" refers to the truth of the path; " sacchikātabbaṃ (what is to be realized)" refers to the truth of cessation.
Bhāvayato sacchikaroto bhāvetabbaṃ (khi tu tập, khi chứng ngộ điều cần tu tập) là đạo đế, sacchikātabbaṃ (điều cần chứng ngộ) là diệt đế.
Keci panettha pītiyā eva vasena abhiññeyyādīni uddharanti, taṃ ayuttaṃ jhānādisamudāyaṃ uddharitvā tato pītiyā niddhāraṇassa adhippetattā.
Some here refer to direct knowables etc. only by means of rapture, but that is inappropriate, as it is intended to extract rapture after referring to the jhāna aggregate and so on.
Một số người ở đây chỉ đề cập đến các điều cần thắng tri v.v. theo hỷ, điều đó không hợp lý vì ý định là đề cập đến toàn bộ thiền v.v. rồi từ đó xác định hỷ.
Ettha ca ‘‘dīghaṃassāsavasenā’’tiādinā paṭhamacatukkavasena ārammaṇato pītippaṭisaṃvedanaṃ vuttaṃ, tathā ‘‘āvajjato’’tiādīhi pañcahi padehi.
Here, the experiencing of rapture through the object is stated by "dīghaṃassāsavasenā" and so on, by means of the first tetrad, and similarly by the five terms "āvajjato" and so on.
Ở đây, sự cảm nhận hỷ từ đối tượng được nói đến bằng “dīghaṃassāsavasenā” (do hơi thở vào dài) v.v. theo tứ thiền đầu tiên, và cũng bằng năm từ “āvajjato” (khi tác ý) v.v.
‘‘Abhiññeyyaṃ abhijānato’’tiādīhi pana asammohato, ‘‘saddhāya adhimuccato’’tiādīhi ubhayathāpi saṅkhepato samathavasena ārammaṇato vipassanāvasena asammohato pītippaṭisaṃvedanaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
However, by "Abhiññeyyaṃ abhijānato" and so on, it is stated through non-bewilderment, and by "saddhāya adhimuccato" and so on, the experiencing of rapture is stated concisely in both ways: through the object by means of samatha, and through non-bewilderment by means of vipassanā.
Còn bằng “Abhiññeyyaṃ abhijānato” (khi thắng tri điều cần thắng tri) v.v. là từ sự không mê lầm, và bằng “saddhāya adhimuccato” (khi quyết định bằng tín) v.v. là sự cảm nhận hỷ được nói đến một cách tóm tắt theo cả hai cách: từ đối tượng theo chỉ tịnh và từ sự không mê lầm theo tuệ quán.
Kasmā panettha vedanānupassanāyaṃ pītisīsena vedanā gahitā, na sarūpato evāti?
Why is feeling, in the contemplation of feelings here, taken by way of rapture, and not in its own nature?
Tại sao ở đây, trong quán thọ, thọ được nắm giữ qua hỷ chứ không phải trực tiếp từ tự tướng?
Bhūmivibhāgādivasena vedanaṃ bhinditvā catudhā vedanānupassanaṃ dassetuṃ.
To show the contemplation of feelings in four ways, by distinguishing feelings according to planes of existence and so on.
Để trình bày quán thọ theo bốn cách, phân biệt thọ theo các tầng đất v.v.
Apica vedanākammaṭṭhānaṃ dassento bhagavā pītiyā oḷārikattā taṃsampayuttasukhaṃ sukhaggahaṇatthaṃ pītisīsena dasseti.
Furthermore, when the Blessed One teaches the meditation subject of feeling, because rapture is coarse, he shows the associated pleasure as pleasure, by way of rapture.
Hơn nữa, khi Đức Thế Tôn trình bày đề mục quán thọ, do hỷ là thô, Ngài trình bày lạc tương ưng với nó qua hỷ để nắm giữ lạc.
Eteneva nayena avasesapadānīti sukhappaṭisaṃvedī cittasaṅkhārappaṭisaṃvedīti padāni pītippaṭisaṃvedī-pade āgatanayeneva atthato veditabbāni.
" Eteneva nayena avasesapadānī (the remaining terms by this same method)" means that the terms "experiencing pleasure" and "experiencing mental formations" should be understood in meaning by the same method as occurred in the term "experiencing rapture."
Eteneva nayena avasesapadānī (các từ còn lại theo cách này) là các từ sukhappaṭisaṃvedī (cảm nhận lạc), cittasaṅkhārappaṭisaṃvedī (cảm nhận hành tâm) cần được hiểu ý nghĩa theo cách đã được trình bày trong từ pītippaṭisaṃvedī (cảm nhận hỷ).
Sakkā hi ‘‘dvīhākārehi sukhappaṭisaṃviditā hoti, cittasaṅkhārappaṭisaṃviditā hoti ārammaṇato’’tiādinā pītiṭṭhāne sukhādipadāni pakkhipitvā ‘‘sukhasahagatāni tīṇi jhānāni cattāri vā jhānāni samāpajjatī’’tiādinā atthaṃ viññātuṃ.
It is possible to understand the meaning by inserting words like ‘happiness’ (sukha) in the place of ‘rapture’ (pīti), saying, ‘it is experienced as pleasant in two ways, it is experienced as a mental formation by way of object,’ and by saying, ‘one enters three jhānas or four jhānas accompanied by pleasure.’
Thật vậy, có thể hiểu ý nghĩa bằng cách xen các từ như sukha (lạc) vào vị trí của pīti (hỷ) theo cách “được cảm nhận là lạc theo hai phương diện, được cảm nhận là tâm hành theo đối tượng” và theo cách “nhập ba thiền hoặc bốn thiền tương ưng với lạc.”
Tenāha ‘‘tiṇṇaṃ jhānānaṃ vasenā’’tiādi.
Therefore, it is said, ‘by means of the three jhānas,’ and so on.
Do đó,* đã nói “theo ba thiền” v.v.
Vedanādayoti ādi-saddena saññā gahitā.
By ‘feelings, etc.’ (vedanādayo), perception (saññā) is included by the word ‘etc.’
Với từ “vedanādayo” (thọ, v.v.), “ādi” (v.v.) bao gồm saññā (tưởng).
Tenāha ‘‘dve khandhā’’ti.
Therefore, it is said, ‘two aggregates’.
Do đó,* đã nói “hai uẩn”.
Vipassanābhūmidassanatthanti pakiṇṇakasaṅkhārasammasanavasena vipassanāya bhūmidassanatthaṃ ‘‘sukhanti dve sukhānī’’tiādi vuttaṃ samathe kāyikasukhābhāvato.
‘ For showing the basis of insight’ (vipassanābhūmidassanatthaṃ) means for showing the basis of insight by way of reflecting on various formations; it is said, ‘pleasure (sukha) refers to two kinds of pleasure,’ and so on, because there is no bodily pleasure in samatha.
Vipassanābhūmidassanatthaṃ (để chỉ rõ nền tảng của tuệ quán) – Được nói là “Lạc là hai loại lạc” v.v. để chỉ rõ nền tảng của tuệ quán theo cách suy xét các hành tạp, vì không có lạc thân trong samatha (chỉ tịnh).
Soti so passambhanapariyāyena vutto nirodho.
‘ That’ (so) refers to cessation, which is mentioned by way of tranquilizing.
So (Đó) – sự đoạn diệt đó được nói theo phương tiện an tịnh.
‘‘Imassa hi bhikkhuno apariggahitakāle’’tiādinā vitthārato kāyasaṅkhāre vutto, tasmā tattha vuttanayeneva veditabbo.
It is explained in detail concerning bodily formations (kāyasaṅkhāra) by saying, ‘when this bhikkhu has not yet comprehended,’ and so on. Therefore, it should be understood in the way it is stated there.
Đã được nói chi tiết về thân hành trong “Khi vị tỳ khưu này chưa nắm giữ” v.v., do đó nên hiểu theo cách đã nói ở đó.
Tattha kāyasaṅkhāravasena āgato, idha cittasaṅkhāravasenāti ayameva viseso.
There, it came by way of bodily formations; here, it is by way of mental formations—this is the difference.
Ở đó, nó được đưa ra theo thân hành, ở đây theo tâm hành – đây chính là sự khác biệt.
Evaṃ cittasaṅkhārassa passambhanaṃ atidesena dassetvā yadaññaṃ imasmiṃ catukke vattabbaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the tranquilizing of mental formations by way of analogy, ‘furthermore’ (apicā), and so on, is said to show whatever else needs to be said in this tetrad.
Sau khi trình bày sự an tịnh của tâm hành bằng cách suy rộng, để chỉ rõ những gì khác cần được nói trong tứ pháp này,* đã nói “apicā” (hơn nữa) v.v.
Tattha pītipadeti ‘‘pītippaṭisaṃvedī’’tiādinā desitakoṭṭhāse.
There, ‘in the word rapture’ (pītipade) refers to the section explained as ‘experiencing rapture,’ and so on.
Ở đó, pītipade (trong từ pīti) – trong phần đã được trình bày bằng “cảm nhận pīti” v.v.
Pītisīsena vedanā vuttāti pītiapadesena taṃsampayuttā vedanā vuttā, na pītīti adhippāyo.
‘Feeling is stated under the heading of rapture’ (pītisīsena vedanā vuttā) means that feeling conjoined with rapture is stated under the pretext of rapture, not rapture itself—this is the intention.
Pītisīsena vedanā vuttā (thọ được nói bằng đầu đề pīti) – ý nghĩa là vedanā (thọ) tương ưng với pīti được nói bằng cách gọi pīti, chứ không phải chính pīti.
Tattha kāraṇaṃ heṭṭhā vuttameva.
The reason for that is stated below.
Lý do ở đó đã được nói ở dưới.
Dvīsu cittasaṅkhārapadesūti ‘‘cittasaṅkhārappaṭisaṃvedī passambhayaṃ cittasaṅkhāra’’nti cittasaṅkhārapaṭisaṃyuttesu dvīsu padesu.
‘In the two statements about mental formations’ (dvīsu cittasaṅkhārapadesu) refers to the two statements pertaining to mental formations, ‘experiencing mental formations, tranquilizing mental formations.’
Dvīsu cittasaṅkhārapadesu (trong hai từ tâm hành) – trong hai từ tương ưng với tâm hành, đó là “cảm nhận tâm hành, an tịnh tâm hành”.
‘‘Viññāṇapaccayā nāmarūpa’’nti vacanato cittena paṭibaddhāti cittapaṭibaddhā.
It is ‘bound to the mind’ (cittapaṭibaddhā) because it is connected with the mind, according to the saying, ‘with consciousness as condition, mind-and-matter.’
Vì nó liên kết với tâm theo nguyên tắc “duyên thức sinh danh sắc”, nên gọi là cittapaṭibaddhā (liên kết với tâm).
Tato eva kāmaṃ cittena saṅkharīyantīti cittasaṅkhārā, saññāvedanādayo, idha pana upalakkhaṇamattaṃ, saññāvedanāva adhippetāti āha ‘‘saññāsampayuttā vedanā’’ti.
For this very reason, even though perception, feeling, etc. are produced by the mind, they are ‘mental formations’ (cittasaṅkhārā). Here, however, it is merely an indication; only perception and feeling are intended. Thus, it says, ‘feeling conjoined with perception’.
Vì vậy, saññāvedanādayo (tưởng, thọ, v.v.) được tâm tạo tác một cách tự nhiên, nên gọi là cittasaṅkhārā (tâm hành), nhưng ở đây chỉ là một sự biểu thị, chỉ saññā và vedanā là được đề cập – do đó,* nói “saññāsampayuttā vedanā” (thọ tương ưng với tưởng).
Cittappaṭisaṃvedīti ettha dvīhākārehi cittapaṭisaṃviditā hoti ārammaṇato asammohato ca.
In ‘experiencing the mind’ (cittappaṭisaṃvedī), the mind is experienced in two ways: by way of object and by way of non-confusion.
Ở đây, trong cittappaṭisaṃvedī (cảm nhận tâm), tâm được cảm nhận theo hai phương diện: theo đối tượng và không mê lầm.
Kathaṃ ārammaṇato?
How by way of object?
Làm thế nào theo đối tượng?
Cattāri jhānāni samāpajjati, tassa samāpattikkhaṇe jhānapaṭilābhenātiādinā vuttanayānusārena sabbaṃ suviññeyyanti āha – ‘‘catunnaṃ jhānānaṃ vasena cittapaṭisaṃviditā veditabbā’’ti.
One enters the four jhānas. At the moment of entering, through the attainment of jhāna, and so on—everything is easily understood according to the method stated. Thus, it says, ‘experiencing the mind is to be understood by means of the four jhānas’.
Nhập bốn thiền, vào khoảnh khắc nhập thiền đó, nhờ sự thành tựu thiền, v.v. – tất cả đều dễ hiểu theo cách đã nói, do đó* nói – “cittapaṭisaṃviditā (tâm được cảm nhận) nên hiểu theo bốn thiền”.
Cittaṃ modentoti jhānasampayuttaṃ cittaṃ sampayuttāya pītiyā modayamāno, taṃ vā pītiṃ ārammaṇaṃ katvā pavattaṃ vipassanācittaṃ tāya eva ārammaṇabhūtāya pītiyāmodayamāno.
‘Gladdening the mind’ (cittaṃ modento) means gladdening the jhāna-associated mind with the associated rapture, or gladdening the insight-mind, which is proceeding with that rapture as its object, with that very rapture which has become its object.
Cittaṃ modento (làm tâm vui thích) – làm cho tâm tương ưng với thiền vui thích với pīti tương ưng, hoặc làm cho tâm tuệ quán phát sinh sau khi lấy pīti đó làm đối tượng, vui thích với pīti đó là đối tượng.
Pamodentotiādīni padāni tasseva vevacanāni pītipariyāyabhāvato.
‘Delighting’ (pamodento), and so on, are synonyms of that, being alternative terms for rapture.
Pamodento (làm cho rất vui thích) v.v. là những từ đồng nghĩa của chính từ đó, vì chúng là những phương tiện của pīti.
Sampayuttāya pītiyā cittaṃ āmodetīti jhānacittasampayuttāya pītisambojjhaṅgabhūtāya odagyalakkhaṇāya jhānapītiyā tameva jhānacittaṃ sahajātādipaccayavasena ceva jhānapaccayavasena ca paribrūhento haṭṭhappahaṭṭhākāraṃ pāpento āmodeti pamodeti ca.
‘He gladdens the mind with the associated rapture’ (sampayuttāya pītiyā cittaṃ āmodeti) means he gladdens and delights that very jhāna-mind, making it excited and greatly excited, by means of the jhāna-rapture, which is associated with the jhāna-mind, which is the rapture factor of enlightenment, and which has the characteristic of exultation, through conditions such as conascence and through the condition of jhāna.
Sampayuttāya pītiyā cittaṃ āmodeti (làm tâm vui thích với pīti tương ưng) – làm cho chính tâm thiền đó được tăng cường theo duyên đồng sinh v.v. và theo duyên thiền, bằng pīti thiền tương ưng với tâm thiền, đó là chi phần giác ngộ pīti, có đặc tính hân hoan, đưa nó đến trạng thái hân hoan và rất hân hoan, thì gọi là āmodeti và pamodeti.
Ārammaṇaṃ katvāti uḷāraṃ jhānasampayuttaṃ pītiṃ ārammaṇaṃ katvā pavattamānaṃ vipassanā cittaṃ tāya eva ārammaṇabhūtāya pītiyā yogāvacaro haṭṭhappahaṭṭhākāraṃ pāpento ‘‘āmodeti pamodetī’’ti vuccati.
‘Making it an object’ (ārammaṇaṃ katvā) means the meditator, making the sublime rapture associated with jhāna an object, gladdens and delights the insight- mind that proceeds, by means of that very rapture which has become the object, making it excited and greatly excited; hence it is said, ‘he gladdens and delights’.
Ārammaṇaṃ katvā (lấy làm đối tượng) – khi tâm tuệ quán phát sinh sau khi lấy pīti cao thượng tương ưng với thiền làm đối tượng, hành giả tu tập đưa tâm đó đến trạng thái hân hoan và rất hân hoan bằng chính pīti đó là đối tượng, thì gọi là “āmodeti pamodeti”.
Samaṃ ṭhapentoti yathā īsakampi līnapakkhaṃ uddhaccapakkhañca anupaggamma anonataṃ anunnataṃ yathā indriyānaṃ samattapaṭipattiyā avisamaṃ, samādhissa vā ukkaṃsagamanena āneñjappattiyā sammadeva ṭhitaṃ hoti, evaṃ appanāvasena ṭhapento.
‘Setting it evenly’ (samaṃ ṭhapento) means setting it through absorption (appanā), so that it does not incline even slightly towards either sloth-and-torpor or restlessness, so that it is neither low nor high, so that it is not uneven due to the balanced practice of the faculties, or so that it is perfectly established through the attainment of imperturbability by the increase of concentration.
Samaṃ ṭhapento (thiết lập một cách bình đẳng) – thiết lập theo cách an định, sao cho không nghiêng về phía hôn trầm cũng không nghiêng về phía trạo cử, không thấp không cao, bình đẳng theo sự thực hành bình đẳng của các căn, hoặc tâm được an định đúng đắn nhờ sự đạt đến trạng thái bất động do thiền định tăng trưởng.
Lakkhaṇappaṭivedhenāti aniccādikassa lakkhaṇassa paṭi paṭi vijjhanena khaṇe khaṇe avabodhena.
‘By penetrating the characteristics’ (lakkhaṇappaṭivedhena) means by repeatedly penetrating the characteristic of impermanence (anicca), and so on, by understanding it moment by moment.
Lakkhaṇappaṭivedhenā (bằng sự thấu hiểu đặc tính) – bằng sự thấu hiểu từng khoảnh khắc, sự nhận biết từng khoảnh khắc của đặc tính vô thường v.v.
Khaṇikacittekaggatāti khaṇamattaṭṭhitiko samādhi.
‘Momentary one-pointedness of mind’ (khaṇikacittekaggatā) is concentration that lasts for a single moment.
Khaṇikacittekaggatā (nhất tâm trong khoảnh khắc) – định chỉ tồn tại trong một khoảnh khắc.
Sopi hi ārammaṇe nirantaraṃ ekākārena pavattamāno paṭipakkhena anabhibhūto appito viya cittaṃ niccalaṃ ṭhapeti.
Even that, when proceeding continuously in one way towards an object, not overcome by its opposition, establishes the mind immovably, as if fixed.
Định đó, khi liên tục phát sinh trên đối tượng một cách nhất quán, không bị đối nghịch chế ngự, cũng thiết lập tâm bất động như thể được đặt vững chắc.
Tena vuttaṃ ‘‘evaṃ uppannāyā’’tiādi.
Therefore, it is said, ‘thus, when it has arisen,’ and so on.
Do đó,* đã nói “evaṃ uppannāyā” (khi phát sinh như vậy) v.v.
Mocentoti vikkhambhanavimuttivasena vivecento visuṃ karonto, nīvaraṇāni pajahantoti attho.
‘Liberating’ (mocento) means separating, making distinct by way of liberation through suppression, that is, abandoning the hindrances.
Mocento (giải thoát) – làm cho tách biệt, làm cho riêng rẽ theo cách giải thoát bằng sự trấn áp, nghĩa là đoạn trừ các triền cái.
Vipassanākkhaṇeti bhaṅgānupassanākkhaṇe.
‘At the moment of insight’ (vipassanākkhaṇe) means at the moment of contemplating dissolution.
Vipassanākkhaṇe (vào khoảnh khắc tuệ quán) – vào khoảnh khắc quán bhaṅgānupassanā (sự diệt vong).
Bhaṅgo hi nāma aniccatāya paramā koṭi, tasmā tāya bhaṅgānupassako yogāvacaro cittamukhena sabbaṃ saṅkhāragataṃ aniccato passati, no niccato, aniccassa dukkhattā dukkhassa ca anattattā tadeva dukkhato anupassati, no sukhato, anattato anupassati, no attato.
Dissolution (bhaṅga) is indeed the highest point of impermanence. Therefore, when contemplating dissolution, the meditator, through the mind, sees all conditioned things as impermanent, not permanent; since the impermanent is suffering, and suffering is non-self, he contemplates that very thing as suffering, not as pleasure; as non-self, not as self.
Sự diệt vong (bhaṅga) chính là đỉnh cao của vô thường, do đó, hành giả tu tập quán sự diệt vong đó, thông qua tâm, thấy tất cả các hành là vô thường, không phải thường; vì vô thường là khổ, và khổ là vô ngã, nên quán đó là khổ, không phải lạc; quán đó là vô ngã, không phải ngã.
Yasmā pana yaṃ aniccaṃ dukkhaṃ anattā, na taṃ abhinanditabbaṃ, yañca na abhinanditabbaṃ, na taṃ rañjitabbaṃ, tasmā bhaṅgadassanānusārena ‘‘aniccaṃ dukkhaṃ anattā’’ti saṅkhāragate diṭṭhe tasmiṃ nibbindati, no nandati, virajjati, no rajjati, so evaṃ nibbindanto virajjanto lokiyeneva tāva ñāṇena rāgaṃ nirodheti no samudeti, nāssa samudayaṃ karotīti attho.
Furthermore, since what is impermanent, suffering, and non-self should not be rejoiced in, and what should not be rejoiced in should not be delighted in, therefore, when conditioned things are seen as ‘impermanent, suffering, non-self’ in accordance with the contemplation of dissolution, he feels revulsion for them, not delight; he becomes dispassionate, not passionate. Thus, feeling revulsion and becoming dispassionate, he suppresses attachment with worldly knowledge, not giving rise to it; that is, he does not cause its arising.
Vì cái gì là vô thường, khổ, vô ngã thì không nên hoan hỷ, và cái gì không nên hoan hỷ thì không nên tham đắm, do đó, theo sự quán sự diệt vong, khi các hành được thấy là “vô thường, khổ, vô ngã”, thì chán ghét chúng, không hoan hỷ; ly tham, không tham đắm. Hành giả ly tham và chán ghét như vậy, với trí tuệ thế gian, đoạn trừ tham ái, không làm cho nó phát sinh, nghĩa là không tạo ra sự phát sinh của nó.
Atha vā so evaṃ viratto yathā diṭṭhaṃ saṅkhāragataṃ, taṃ tathā diṭṭhaṃ attano ñāṇena nirodheti no samudeti, nirodhamevassa manasi karoti, no samudayanti attho, so evaṃ paṭipanno paṭinissajjati, no ādiyatīti vuttaṃ hoti.
Alternatively, being thus dispassionate, he suppresses the conditioned thing as he has seen it with his own knowledge, not giving rise to it; he contemplates its cessation, not its arising. Thus, it is said that one who practices in this way relinquishes, not grasps.
Hoặc, hành giả ly tham như vậy, dùng trí tuệ của mình đoạn trừ cái hành đã thấy như vậy, không làm cho nó phát sinh; nghĩa là chỉ tác ý đến sự đoạn diệt của nó, không tác ý đến sự phát sinh. Hành giả thực hành như vậy thì xả bỏ, không chấp thủ – đó là điều đã được nói.
Ayañhi aniccādianupassanā saddhiṃ khandhābhisaṅkhārehi kilesānaṃ pariccajanato saṅkhatadosadassanena tabbiparīte nibbāne tanninnatāya pakkhandanato ca pariccāgapaṭinissaggo ceva pakkhandanapaṭinissaggo cāti vuccati.
Indeed, this contemplation of impermanence, and so on, is called ‘relinquishment of abandonment and relinquishment of rushing forth’ (pariccāgapaṭinissaggo ceva pakkhandanapaṭinissaggo cā) because it involves abandoning defilements along with the aggregates’ formations, seeing the fault in the conditioned, and rushing towards Nibbāna, which is contrary to it, with an inclination towards it.
Vì sự quán vô thường v.v. này, cùng với các hành uẩn, là sự từ bỏ các phiền não, là sự thấy rõ các lỗi lầm của các pháp hữu vi, và là sự hướng tâm đến Niết Bàn đối lập với chúng, nên được gọi là pariccāgapaṭinissaggo (sự xả bỏ bằng cách từ bỏ) và pakkhandanapaṭinissaggo (sự xả bỏ bằng cách hướng đến).
Tasmā tāya samannāgato yogāvacaro vuttanayena kilese ca pariccajati, nibbāne ca pakkhandati.
Therefore, the meditator endowed with that, in the manner stated, abandons defilements and rushes towards Nibbāna.
Do đó, hành giả tu tập thành tựu với điều đó thì từ bỏ các phiền não và hướng đến Niết Bàn theo cách đã nói.
Tena vuttaṃ ‘‘so vipassanākkhaṇe aniccānupassanāya niccasaññāto cittaṃ mocento vimocento…pe… paṭinissaggānupassanāya ādānato cittaṃ mocento vimocento assasati ceva passasati cā’’ti.
Hence it is said, ‘so at the moment of insight, by the contemplation of impermanence, liberating the mind from the perception of permanence, freeing it…pe… by the contemplation of relinquishment, liberating the mind from grasping, freeing it, he breathes in and breathes out’.
Do đó,* đã nói “vào khoảnh khắc tuệ quán, hành giả giải thoát tâm khỏi tưởng thường bằng quán vô thường… v.v… giải thoát tâm khỏi sự chấp thủ bằng quán xả bỏ, thì thở vào và thở ra”.
Tattha aniccassa, aniccanti vā anupassanā aniccānupassanā.
There, the contemplation of impermanence, or ‘impermanent,’ is contemplation of impermanence (aniccānupassanā).
Ở đó, sự quán vô thường, hoặc quán “vô thường”, là aniccānupassanā (quán vô thường).
Tebhūmakadhammānaṃ aniccataṃ gahetvā pavattāya vipassanāya etaṃ nāmaṃ.
This is the name given to insight that proceeds by grasping the impermanence of phenomena in the three realms.
Đây là tên của tuệ quán phát sinh sau khi nắm giữ tính vô thường của các pháp ba cõi.
Niccasaññātoti saṅkhatadhamme ‘‘niccā sassatā’’ti pavattāya micchāsaññāya.
‘From the perception of permanence’ (niccasaññāto) means from the wrong perception that arises in conditioned things as ‘permanent and eternal’.
Niccasaññāto (khỏi tưởng thường) – khỏi tà tưởng phát sinh trong các pháp hữu vi là “thường, vĩnh cửu”.
Saññāsīsena cittadiṭṭhīnampi gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
The inclusion of views pertaining to mind (cittadiṭṭhī) should also be understood under the heading of perception.
Nên hiểu rằng bằng đầu đề tưởng cũng bao gồm tâm và kiến chấp.
Esa nayo sukhasaññādīsupi.
The same method applies to ‘perception of pleasure’ (sukhasaññā), and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho sukhasaññā (tưởng lạc) v.v.
Nibbidānupassanāyāti saṅkhāresu nibbindanākārena pavattāya anupassanāya.
‘By the contemplation of revulsion’ (nibbidānupassanāya) means by the contemplation that proceeds in the manner of feeling revulsion towards conditioned things.
Nibbidānupassanāyā (bằng quán nhàm chán) – bằng sự quán phát sinh theo cách nhàm chán các hành.
Nanditoti sappītikataṇhāto.
‘From delight’ (nandito) refers to craving accompanied by rapture.
Nandito (khỏi sự hoan hỷ) – khỏi ái có pīti.
Virāgānupassanāyāti tathā virajjanākārena pavattāya anupassanāya.
‘By the contemplation of dispassion’ (virāgānupassanāya) means by the contemplation that proceeds in the manner of becoming dispassionate.
Virāgānupassanāyā (bằng quán ly tham) – bằng sự quán phát sinh theo cách ly tham như vậy.
Tena vuttaṃ ‘‘rāgato mocento’’ti.
Hence it is said, ‘liberating from lust’.
Do đó,* đã nói “rāgato mocento” (giải thoát khỏi tham ái).
Nirodhānupassanāyāti saṅkhārānaṃ nirodhassa anupassanāya.
Contemplation of cessation means the contemplation of the cessation of conditioned phenomena.
Quán tưởng sự diệt diệt có nghĩa là quán tưởng sự diệt trừ của các hành.
Yathā saṅkhārā nirujjhantiyeva āyatiṃ punabbhavavasena nuppajjanti, evaṃ vā anupassanā nirodhānupassanā.
Or, it is the contemplation of cessation when, just as conditioned phenomena cease, they do not arise again in the future by way of renewed existence.
Hoặc sự quán tưởng như vậy là quán tưởng sự diệt diệt, tức là như các hành diệt tận, chúng sẽ không tái sinh trong tương lai.
Muñcitukamyatā hi ayaṃ balappattā.
For this is the desire for liberation, having attained strength.
Đây chính là sự đạt đến sức mạnh của mong muốn giải thoát.
Tenāha ‘‘samudayato mocento’’ti.
Therefore, it is said, "liberating from origination."
Do đó, nói “giải thoát khỏi sự tập khởi”.
Paṭinissajjanākārena pavattā anupassanā paṭinissaggānupassanā.
The contemplation that proceeds by way of relinquishing is contemplation of relinquishment.
Sự quán tưởng diễn ra theo cách xả bỏ là quán tưởng sự xả bỏ.
Ādānatoti niccādivasena gahaṇato, paṭisandhiggahaṇato vāti evamettha attho daṭṭhabbo.
From grasping means from grasping by way of permanence, etc., or from grasping renewed existence—such is the meaning to be understood here.
Từ sự chấp thủ có nghĩa là sự chấp giữ theo cách thường hằng, v.v., hoặc sự chấp giữ tái sinh – ý nghĩa này cần được hiểu ở đây.
Aniccanti anupassī, aniccassa vā anupassanasīlo aniccānupassīti ettha kiṃ pana taṃ aniccaṃ, kathaṃ vā aniccaṃ, kā vā aniccānupassanā, kassa vā aniccānupassanāti catukkaṃ vibhāvetabbanti taṃ dassento ‘‘aniccaṃ veditabba’’ntiādimāha.
In contemplating impermanence—one who contemplates impermanence, or one whose habit is the contemplation of impermanence—what is that impermanence, how is it impermanent, what is the contemplation of impermanence, and whose is the contemplation of impermanence? To distinguish this tetrad, he begins by saying, "impermanence is to be known" and so on.
Trong câu “ quán tưởng vô thường” – người quán tưởng vô thường, hoặc người có thói quen quán tưởng vô thường – thì điều gì là vô thường đó, vô thường như thế nào, sự quán tưởng vô thường là gì, hoặc sự quán tưởng vô thường của ai? Bốn điều này cần được phân tích. Để chỉ rõ điều đó, Ngài nói “cần biết vô thường” và tiếp theo.
Tattha niccaṃ nāma dhuvaṃ sassataṃ yathā taṃ nibbānaṃ, na niccanti aniccaṃ, udayabbayavantaṃ, atthato saṅkhatā dhammāti āha aniccanti pañcakkhandhā.
Herein, permanence is that which is enduring, eternal, such as Nibbāna. That which is not permanent is impermanent—that which is subject to arising and vanishing. In essence, conditioned phenomena. Thus, he says, impermanent are the five aggregates.
Ở đây, thường hằng là sự bền vững, vĩnh cửu, như Niết Bàn vậy. Không thường hằng là vô thường, có sự sinh diệt, về mặt ý nghĩa là các pháp hữu vi. Do đó, Ngài nói vô thường là năm uẩn.
Uppādavayaññathattabhāvāti, uppādavayaññathattasabbhāvāti attho.
Because of arising, vanishing, and alteration, meaning, because of the existence of arising, vanishing, and alteration.
Vì có sự sinh, diệt và biến dị, tức là vì có sự hiện hữu của sinh, diệt và biến dị.
Tattha saṅkhatadhammānaṃ hetupaccayehi uppajjanaṃ ahutvā sambhavo attalābho uppādo, uppannānaṃ tesaṃ khaṇanirodho vināso vayo, jarāya aññathābhāvo aññathattaṃ.
Herein, the arising of conditioned phenomena due to causes and conditions is their coming into being, their existence from non-existence, their attainment of selfhood. The momentary cessation and destruction of those that have arisen is vanishing. The alteration by way of decay is alteration.
Ở đây, sự sinh khởi của các pháp hữu vi do các nhân duyên, sự hiện hữu chưa từng có, sự đạt được tự ngã là sự sinh khởi; sự diệt tận từng sát na, sự hoại diệt của những gì đã sinh khởi là sự diệt tận; sự biến đổi do già là sự biến dị.
Yathā hi uppādāvatthāya bhinnāya bhaṅgāvatthāyaṃ vatthubhedo natthi, evaṃ ṭhitisaṅkhātāyaṃ bhaṅgābhimukhāvatthāyampi vatthubhedo natthi.
Just as, when the state of arising has ceased, there is no change in the entity in the state of dissolution, so too, there is no change in the entity even in the state tending towards dissolution, which is called the state of existing.
Thật vậy, khi trạng thái sinh khởi đã bị phá vỡ, không có sự phân biệt đối tượng trong trạng thái hoại diệt; tương tự, ngay cả trong trạng thái hướng đến hoại diệt, được gọi là trạng thái tồn tại, cũng không có sự phân biệt đối tượng.
Yattha jarāvohāro, tasmā ekassapi dhammassa jarā yujjati, yā khaṇikajarāti vuccati.
Wherever the term "decay" is used, therefore, decay is applicable to even a single phenomenon, which is called momentary decay.
Nơi nào có sự nói đến già, do đó, sự già của một pháp cũng hợp lý, đó là sự già sát na.
Ekaṃsena ca uppādabhaṅgāvatthāsu vatthuno abhedo icchitabbo, aññathā ‘‘añño uppajjati, añño bhijjatī’’ti āpajjeyya.
And the non-difference of the entity in the states of arising and dissolution must be unconditionally accepted, otherwise it would imply "one arises, another dissolves."
Và sự không phân biệt đối tượng trong các trạng thái sinh và diệt cần được chấp nhận một cách tuyệt đối, nếu không sẽ dẫn đến việc “cái này sinh, cái kia diệt”.
Tayidaṃ khaṇikajaraṃ sandhāyāha ‘‘aññathatta’’nti.
It is with reference to this momentary decay that it is said "alteration."
Điều này đề cập đến sự già sát na khi nói “biến dị”.
Yassa lakkhaṇattayassa bhāvā khandhesu aniccasamaññā, tasmiṃ lakkhaṇattaye aniccatā samaññāti ‘‘aniccatāti tesaṃyeva uppādavayaññathatta’’nti vatvā visesato dhammānaṃ khaṇikanirodhe aniccatāvohāroti dassento ‘‘hutvā abhāvo vā’’tiādimāha.
The impermanence of the aggregates is due to the presence of these three characteristics. That this impermanence is a characteristic of these three marks is seen when, after saying "impermanence is precisely their arising, vanishing, and alteration," he goes on to show that the term impermanence specifically refers to the momentary cessation of phenomena, saying, "or non-existence after having been" and so on.
Vì sự hiện hữu của ba đặc tính mà các uẩn có tên gọi vô thường, và trong ba đặc tính đó, vô thường là tên gọi. Khi đã nói “vô thường là sự sinh, diệt và biến dị của chính chúng”, để chỉ rõ rằng tên gọi vô thường đặc biệt được dùng cho sự diệt tận sát na của các pháp, Ngài nói “hoặc sự không hiện hữu sau khi đã hiện hữu” và tiếp theo.
Tattha uppādapubbakattā abhāvassa hutvā-gahaṇaṃ.
Here, the phrase "after having been" is used because non-existence is preceded by existence.
Ở đây, việc dùng từ “sau khi đã hiện hữu” là vì sự không hiện hữu xảy ra sau sự hiện hữu.
Tena pākaṭabhāvapubbakattaṃ vināsabhāvassa dasseti.
By this, he shows that the state of destruction is preceded by the state of manifest existence.
Điều đó cho thấy sự hoại diệt xảy ra sau khi đã hiện hữu rõ ràng.
Tenevākārenāti nibbattanākārena.
In that very manner means in the manner of coming into being.
Theo cách thức đó có nghĩa là theo cách thức sinh khởi.
Khaṇabhaṅgenāti khaṇikanirodhena.
By momentary dissolution means by momentary cessation.
Do sự hoại diệt sát na có nghĩa là do sự diệt tận từng sát na.
Tassā aniccatāyāti khaṇikabhaṅgasaṅkhātāya aniccatāya.
Of that impermanence means of the impermanence called momentary dissolution.
Của vô thường đó có nghĩa là của vô thường được gọi là sự hoại diệt sát na.
Tāya anupassanāyāti yathāvuttāya aniccānupassanāya.
By that contemplation means by the aforementioned contemplation of impermanence.
Do sự quán tưởng đó có nghĩa là do sự quán tưởng vô thường đã được nói đến.
Samannāgatoti samaṅgibhūto yogāvacaro.
Endowed means the yogī who possesses it.
Người đầy đủ có nghĩa là hành giả đã thành tựu.
Khayoti saṅkhārānaṃ vināso.
Destruction means the annihilation of conditioned phenomena.
Sự đoạn tận có nghĩa là sự hoại diệt của các hành.
Virajjanaṃ tesaṃyeva vilujjanaṃ virāgo, khayo eva virāgo khayavirāgo, khaṇikanirodho.
The fading away, their very dissolution, is dispassion. Destruction itself is dispassion, which is destruction and dispassion, momentary cessation.
Sự ly tham là sự tan rã của chính chúng. Sự đoạn tận ly tham là sự đoạn tận chính là sự ly tham, tức là sự diệt tận sát na.
Accantamettha etasmiṃ adhigate saṅkhārā virajjanti nirujjhantīti accantavirāgo, nibbānaṃ.
When this is definitively attained, conditioned phenomena fade away and cease—this is absolute dispassion, Nibbāna.
Sự ly tham tuyệt đối là Niết Bàn, vì khi đạt được điều này, các hành trở nên ly tham và diệt tận một cách tuyệt đối.
Tenāha ‘‘khayavirāgoti saṅkhārānaṃ khaṇabhaṅgo.
Therefore, it is said, "destruction and dispassion is the momentary dissolution of conditioned phenomena.
Do đó, Ngài nói “sự đoạn tận ly tham là sự hoại diệt sát na của các hành.”
Accantavirāgoti nibbāna’’nti.
Absolute dispassion is Nibbāna."
“Sự ly tham tuyệt đối là Niết Bàn”.
Tadubhayadassanavasena pavattāti khayavirāgānupassanāvasena vipassanāya, accantavirāgānupassanāvasena maggassa pavatti yojetabbā.
Proceeding by way of seeing both means that the progression of insight (vipassanā) should be understood by way of the contemplation of destruction and dispassion, and the progression of the path (magga) by way of the contemplation of absolute dispassion.
Sự diễn tiến theo cách thấy cả hai điều đó có nghĩa là sự diễn tiến của vipassanā theo cách quán tưởng sự đoạn tận ly tham, và sự diễn tiến của đạo lộ theo cách quán tưởng sự ly tham tuyệt đối cần được kết nối.
Ārammaṇato vā vipassanāya khayavirāgānupassanāvasena pavatti, tanninnabhāvato accantavirāgānupassanāvasena, maggassa pana asammohato khayavirāgānupassanāvasena, ārammaṇato accantavirāgānupassanāvasena pavatti veditabbā.
Alternatively, the progression of insight, as an object, is to be understood by way of the contemplation of destruction and dispassion; and by way of its inclination, by way of the contemplation of absolute dispassion. The progression of the path, however, is to be understood by way of the contemplation of destruction and dispassion through its non-confusion, and by way of the contemplation of absolute dispassion as its object.
Hoặc sự diễn tiến của vipassanā theo cách quán tưởng sự đoạn tận ly tham theo đối tượng, và theo cách quán tưởng sự ly tham tuyệt đối theo sự hướng về đó; còn sự diễn tiến của đạo lộ theo cách quán tưởng sự đoạn tận ly tham theo sự không lầm lẫn, và theo cách quán tưởng sự ly tham tuyệt đối theo đối tượng cần được hiểu.
Eseva nayoti iminā yasmā virāgānupassīpade vuttanayānusārena ‘‘dve nirodhā khayanirodho ca accantanirodho cā’’ti evamādiatthavaṇṇanaṃ atidissati, tasmā virāgaṭṭhāne nirodhapadaṃ pakkhipitvā ‘‘khayo saṅkhārānaṃ vināso’’tiādinā idha vuttanayena tassa atthavaṇṇanā veditabbā.
The same method means that since the explanation of the meaning, such as "there are two cessations: cessation of destruction and absolute cessation," is excessively indicated according to the method stated in the term "contemplating dispassion," therefore, by substituting the word "cessation" in place of "dispassion," its meaning explanation should be understood by the method stated here, beginning with "destruction is the annihilation of conditioned phenomena."
Cũng theo cách này có nghĩa là vì theo cách đã nói trong từ “quán tưởng sự ly tham”, sự giải thích ý nghĩa như “có hai sự diệt tận: sự diệt tận hoại diệt và sự diệt tận tuyệt đối” và tiếp theo được thấy rõ; do đó, cần thay thế từ “ly tham” bằng từ “diệt tận” và giải thích ý nghĩa của nó theo cách đã nói ở đây, bắt đầu bằng “sự đoạn tận là sự hoại diệt của các hành” và tiếp theo.
Paṭinissajjanaṃ pahātabbassa tadaṅgavasena vā samucchedavasena vā pariccajanaṃ pariccāgapaṭinissaggo.
Relinquishment by abandonment is the abandonment of what is to be given up, either by way of its suppression by opposite states (tadaṅga) or by way of its complete eradication (samuccheda).
Sự xả bỏ là sự từ bỏ những gì cần được loại bỏ, hoặc theo cách đoạn trừ từng phần, hoặc theo cách đoạn trừ hoàn toàn, đó là sự xả bỏ từ bỏ.
Tathā sabbupadhīnaṃ paṭinissaggabhūte visaṅkhāre attano nissajjanaṃ tanninnatāya vā tadārammaṇatāya vā tattha pakkhandanaṃ pakkhandanapaṭinissaggo.
Similarly, relinquishment by plunging is the casting of oneself into the unconditioned (visaṅkhāra), which is the relinquishment of all substrata (upadhi), or plunging into it by way of being inclined towards it or by making it an object.
Tương tự, sự đặt mình vào trong sự vô hành, nơi là sự xả bỏ tất cả mọi chấp thủ, hoặc sự hướng về đó, hoặc sự lấy đó làm đối tượng, hoặc sự thâm nhập vào đó, đó là sự xả bỏ thâm nhập.
Tadaṅgavasenāti ettha aniccānupassanā tāva tadaṅgappahānavasena niccasaññaṃ pariccajati, pariccajantī ca tassā tathā appavattiyaṃ ye ‘‘nicca’’nti gahaṇavasena kilesā tammūlakā ca abhisaṅkhārā tadubhayamūlakā ca vipākakkhandhā anāgate uppajjeyyuṃ, te sabbepi appavattikaraṇavasena pariccajati, tathā dukkhasaññādayo.
Here, by way of its suppression by opposite states: The contemplation of impermanence, by way of abandonment by suppression, first relinquishes the perception of permanence; and while relinquishing it, all defilements that would arise in the future due to the perception of "permanent," and the volitional formations (abhisaṅkhārā) rooted in them, and the resultant aggregates rooted in both—all these are relinquished by making them cease to arise, as are the perceptions of suffering, etc.
Ở đây, theo cách đoạn trừ từng phần, quán tưởng vô thường từ bỏ nhận thức thường hằng theo cách đoạn trừ từng phần; và khi từ bỏ, những phiền não và các hành hữu vi do chúng làm gốc, cùng với các uẩn quả báo do cả hai làm gốc, mà có thể sinh khởi trong tương lai nếu nhận thức “thường hằng” không diễn ra như vậy, tất cả những điều đó đều bị từ bỏ theo cách không cho chúng diễn ra; tương tự với nhận thức khổ, v.v.
Tenāha – ‘‘vipassanā hi tadaṅgavasena saddhiṃ khandhābhisaṅkhārehi kilese pariccajatī’’ti.
Therefore, it is said— "insight, indeed, by way of suppression by opposite states, relinquishes defilements together with the volitional formations of aggregates."
Do đó, Ngài nói – “Vipassanā từ bỏ các phiền não cùng với các hành hữu vi của các uẩn theo cách đoạn trừ từng phần”.
Saṅkhatadosadassanenāti saṅkhate tebhūmakasaṅkhāragate aniccatādidosadassanena.
By seeing the fault in the conditioned means by seeing the fault of impermanence, etc., in conditioned phenomena belonging to the three realms of existence.
Do thấy lỗi lầm trong các hành hữu vi có nghĩa là do thấy lỗi lầm của vô thường, v.v., trong các hành hữu vi thuộc ba cõi.
Niccādibhāvena tabbiparīte.
The opposite of that by way of permanence, etc.
Những điều trái ngược với chúng là do có tính thường hằng, v.v.
Tanninnatāyāti tadadhimuttatāya.
By way of inclination towards that means by way of being devoted to that.
Do sự hướng về đó có nghĩa là do sự quyết tâm đối với điều đó.
Pakkhandatīti anupavisati anupavisantaṃ viya hoti.
Plunges means enters or is like entering.
Thâm nhập có nghĩa là đi vào, giống như đang đi vào.
Saddhiṃ khandhābhisaṅkhārehi kilese pariccajatīti maggena kilesesu pariccattesu avipākadhammatāpādanena abhisaṅkhārā tammūlakā ca khandhā anuppattirahabhāvena pariccattā nāma hontīti sabbepi te maggo pariccajatīti vuttaṃ.
Relinquishes defilements together with the volitional formations of aggregates: When defilements are relinquished by the path, the volitional formations (abhisaṅkhārā) and the aggregates (khandhā) rooted in them are said to be relinquished because they are made non-resultant and their non-arising is achieved. Thus, it is said that the path relinquishes all of them.
Từ bỏ các phiền não cùng với các hành hữu vi của các uẩn có nghĩa là khi các phiền não đã được từ bỏ bởi đạo lộ, các hành hữu vi và các uẩn do chúng làm gốc được gọi là đã được từ bỏ theo cách không còn sinh khởi, vì chúng đã trở thành các pháp không có quả báo; do đó, nói rằng đạo lộ từ bỏ tất cả những điều đó.
Ubhayanti vipassanāñāṇaṃ maggañāṇañca.
Both means the knowledge of insight and the knowledge of the path.
Cả hai là tuệ vipassanā và tuệ đạo lộ.
Maggañāṇampi hi gotrabhuñāṇassa anu pacchā nibbānadassanato anupassanāti vuccati.
For even path-knowledge is called contemplation because it sees Nibbāna after the knowledge of family-line (gotrabhūñāṇa).
Tuệ đạo lộ cũng được gọi là quán tưởng vì nó thấy Niết Bàn sau tuệ Gotrabhu.
Idañca catutthacatukkaṃ suddhavipassanāvaseneva vuttaṃ, purimāni pana tīṇi samathavipassanāvasena.
And this fourth tetrad is stated solely by way of pure insight, while the previous three are by way of both tranquility (samatha) and insight (vipassanā).
Tứ cặp này được nói chỉ theo cách vipassanā thuần túy, còn ba cặp trước thì theo cách samatha-vipassanā.
Evaṃ catunnaṃ catukkānaṃ vasena soḷasavatthukāya ānāpānassatiyā bhāvanā veditabbā.
Thus, the cultivation of mindfulness of breathing (ānāpānassati) should be understood as having sixteen aspects, by way of these four tetrads.
Như vậy, sự tu tập niệm hơi thở vào ra có mười sáu đối tượng cần được hiểu theo bốn tứ cặp.
Evaṃ soḷasavatthuvasena ca ayaṃ ānāpānassati bhāvitā mahapphalā hoti mahānisaṃsāti veditabbā.
Thus, mindfulness of breathing, cultivated in these sixteen aspects, yields great fruit and great benefit; this should be understood.
Cũng cần biết rằng, khi niệm hơi thở vào ra được tu tập theo mười sáu đối tượng như vậy, nó sẽ mang lại quả lớn và lợi ích lớn.
‘‘Evaṃ bhāvito kho, bhikkhave, ānāpānassatisamādhī’’tiādinā pana santabhāvādivasena mahānisaṃsatā dassitā.
Its great benefit by way of tranquility, etc., is shown by such statements as, "Bhikkhus, when this concentration by mindfulness of breathing is cultivated thus," and so on.
Tuy nhiên, lợi ích lớn của nó được chỉ ra theo cách an tịnh, v.v., qua câu “Này các tỳ khưu, khi định niệm hơi thở vào ra được tu tập như vậy” và tiếp theo.
Vitakkupacchedasamatthatāyapi cassa mahānisaṃsatā daṭṭhabbā.
Its great benefit should also be seen in its ability to suppress thoughts (vitakka).
Cũng cần thấy lợi ích lớn của nó ở khả năng đoạn trừ các tầm.
Ayañhi santapaṇītaasecanakasukhavihārattā samādhiantarāyakarānaṃ vitakkānaṃ vasena ito cito ca cittassa vidhāvanaṃ upacchinditvā ānāpānārammaṇābhimukhameva cittaṃ karoti.
For this concentration, being tranquil, refined, unadulterated, and a pleasant abiding, suppresses the wandering of the mind here and there due to thoughts that hinder concentration, and directs the mind solely towards the object of mindfulness of breathing.
Thật vậy, định này, do có tính an tịnh, vi diệu, không nhàm chán và là trú xứ an lạc, sẽ đoạn trừ sự tán loạn của tâm từ chỗ này sang chỗ khác do các tầm gây chướng ngại cho định, và làm cho tâm hướng thẳng vào đối tượng hơi thở vào ra.
Teneva vuttaṃ – ‘‘ānāpānassati bhāvetabbā vitakkupacchedāyā’’ti (a. ni. 9.1; udā. 31).
Therefore, it is said—"Mindfulness of breathing should be cultivated for the suppression of thoughts."
Do đó, đã nói: “Niệm hơi thở vào ra cần được tu tập để đoạn trừ các tầm” (A. IX, 1; Ud. 31).
Vijjāvimuttipāripūriyā mūlabhāvenapi cassā mahānisaṃsatā veditabbā.
Its great benefit should also be understood from its role as the root cause for the perfection of knowledge and liberation.
Cũng cần biết lợi ích lớn của nó ở vai trò là căn bản cho sự viên mãn của minh và giải thoát.
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
For it was said by the Blessed One—
Điều này đã được Thế Tôn nói:
Tattha nirodhavasena tayo carimakā bhavacarimakā jhānacarimakā cuticarimakāti.
In this regard, there are three types of “last” in terms of cessation: “last of existence”, “last of jhāna”, and “last of decease”.
Ở đây, có ba loại cuối cùng theo cách diệt đi: cuối cùng của hữu (bhava-carimaka), cuối cùng của thiền (jhāna-carimaka), cuối cùng của chết (cuti-carimaka).
Bhavesu hi kāmabhave assāsapassāsā pavattanti, rūpārūpabhavesu na pavattanti, tasmā te bhavacarimakā.
Indeed, in the realms of existence, in the sense-sphere existence, in-breaths and out-breaths occur. They do not occur in the fine-material and immaterial-sphere existences. Therefore, these are called “last of existence”.
Trong các cõi hữu, hơi thở vào ra chỉ diễn ra trong cõi Dục (kāmabhava), không diễn ra trong cõi Sắc (rūpabhava) và cõi Vô Sắc (arūpabhava), do đó chúng là cuối cùng của hữu.
Jhānesu purime jhānattaye pavattanti, catutthe nappavattanti, tasmā te jhānacarimakā.
In the jhānas, they occur in the first three jhānas, but not in the fourth. Therefore, these are called “last of jhāna”.
Trong các tầng thiền, chúng diễn ra trong ba tầng thiền đầu, không diễn ra trong tầng thiền thứ tư, do đó chúng là cuối cùng của thiền.
Ye pana cuticittassa purato soḷasamena cittena saddhiṃ uppajjitvā cuticittena saha nirujjhanti, ime cuticarimakā nāma.
However, those that arise with the sixteenth consciousness before the decease-consciousness and cease with the decease-consciousness are called “last of decease”.
Còn những hơi thở vào ra sanh lên cùng với tâm thứ mười sáu trước tâm chết (cuticitta) và diệt đi cùng với tâm chết, những hơi thở này được gọi là cuối cùng của chết.
Ime idha carimakāti adhippetā.
These are here intended as the “last”.
Ở đây, những hơi thở này được xem là cuối cùng.
Ime kira imaṃ kammaṭṭhānamanuyuttassa bhikkhuno pākaṭā honti ānāpānārammaṇassa suṭṭhu pariggahitattā.
These become clear to a bhikkhu devoted to this meditation subject, due to the excellent comprehension of the object of mindfulness of breathing.
Những hơi thở này được hiển lộ rõ ràng đối với Tỳ-khưu chuyên tâm thực hành đề mục thiền này, do sự nắm giữ chắc chắn đối với đối tượng hơi thở vào ra.
Cuticittassa hi purato soḷasamacittassa uppādakkhaṇe uppādaṃ āvajjayato uppādopi nesaṃ pākaṭo hoti, ṭhitiṃ āvajjayato ṭhitipi nesaṃ pākaṭā hoti, bhaṅgaṃ āvajjayato bhaṅgopi nesaṃ pākaṭo hoti.
For at the moment of the arising of the sixteenth consciousness before the decease-consciousness, its arising becomes clear to one who attends to its arising. Its abiding becomes clear to one who attends to its abiding. Its dissolution becomes clear to one who attends to its dissolution.
Khi quán xét sự sanh của tâm thứ mười sáu trước tâm chết, sự sanh của chúng cũng hiển lộ rõ ràng; khi quán xét sự tồn tại, sự tồn tại của chúng cũng hiển lộ rõ ràng; khi quán xét sự diệt, sự diệt của chúng cũng hiển lộ rõ ràng.
Ito aññaṃ kammaṭṭhānaṃ bhāvetvā arahattappattassa bhikkhuno hi āyuantaraṃ paricchinnaṃ vā hoti aparicchinnaṃ vā, imaṃ pana soḷasavatthukaṃ ānāpānassatiṃ bhāvetvā arahattappattassa āyuantaraṃ paricchinnameva hoti.
When a bhikkhu attains arahatship by developing another meditation subject, his remaining lifespan may be delimited or not delimited. But for one who attains arahatship by developing this mindfulness of breathing with sixteen bases, his remaining lifespan is certainly delimited.
Đối với Tỳ-khưu đã đạt A-la-hán sau khi tu tập một đề mục thiền khác, tuổi thọ còn lại của vị ấy có thể đã được xác định hoặc chưa được xác định; nhưng đối với vị đã đạt A-la-hán sau khi tu tập niệm hơi thở vào ra với mười sáu khía cạnh này, tuổi thọ còn lại của vị ấy đã được xác định rõ ràng.
So ‘‘ettakaṃ dāni me āyusaṅkhārā pavattissanti, na ito para’’nti ñatvā attano dhammatāya eva sarīrapaṭijaggananivāsanapārupanādīni sabbakiccāni katvā akkhīni nimīleti koṭapabbatavihāravāsitissatthero viya, mahākarañjiyavihāravāsimahātissatthero viya, devaputtaraṭṭhe piṇḍapātikatthero viya, cittalapabbatavihāravāsino dvebhātikattherā viya ca.
Knowing, “My life-formations will now continue for this long, and no further than this,” he, in accordance with his nature, performs all duties such as tending to the body, donning robes, and taking covering, and then closes his eyes, just like Thera Tissa, the resident of Koṭapabbata Vihāra, Thera Mahātissa, the resident of Mahākarañjiya Vihāra, the pindapātika Thera in Devaputta-raṭṭha, and the two brother Theras, residents of Cittala-pabbata Vihāra.
Vị ấy biết: ‘‘Bây giờ, các hành thọ của ta sẽ diễn ra chừng này, không hơn nữa,’’ rồi theo lẽ tự nhiên của mình, vị ấy làm tất cả mọi việc như chăm sóc thân thể, mặc y, đắp y, v.v., và nhắm mắt lại, giống như Trưởng lão Tissa trú tại tịnh xá Koṭapabbata, Trưởng lão Mahātissa trú tại tịnh xá Mahākarañjiya, Trưởng lão Piṇḍapātika ở xứ Devaputta, và hai Trưởng lão anh em trú tại tịnh xá Cittapabbatavihāra.
Tatridaṃ ekavatthuparidīpanaṃ – dvebhātikattherānaṃ kireko puṇṇamuposathadivase pātimokkhaṃ osāretvā bhikkhusaṅghaparivuto attano vasanaṭṭhānaṃ gantvā caṅkame ṭhito juṇhapakkhe padosavelāyaṃ candālokena samantato āsiñcamānakhīradhāraṃ viya gaganatalaṃ rajatapaṭṭasadisaṃ vālikāsanthatañca bhūmibhāgaṃ disvā ‘‘ramaṇīyo vatāyaṃ kālo, deso ca mama ajjhāsayasadiso, kīva ciraṃ nu kho ayaṃ dukkhabhāro vahitabbo’’ti attano āyusaṅkhāre upadhāretvā bhikkhusaṅghaṃ āha – ‘‘tumhehi kathaṃ parinibbāyantā bhikkhū diṭṭhapubbā’’ti.
Here is a single illustrative story: One of the two brother Theras, having recited the Pāṭimokkha on a full-moon Uposatha day, went to his dwelling place surrounded by the Saṅgha of bhikkhus. Standing on the promenade, he saw the sky at dusk during the waxing moon period, illuminated by moonlight, as if streaming milk from all sides, and the ground covered with sand resembling a silver sheet. He thought, “How delightful is this time and place, conforming to my inner disposition. How much longer must this burden of suffering be borne?” Having considered his life-formations, he addressed the Saṅgha of bhikkhus: “Have you ever seen bhikkhus attain final Nibbāna in what manner?”
Trong đó, đây là một câu chuyện minh họa: Vào ngày Uposatha rằm, một trong hai Trưởng lão anh em, sau khi tụng giới Pātimokkha xong, cùng với chúng Tăng đi đến chỗ ở của mình và đứng trên đường kinh hành. Vào buổi tối của nửa tháng trăng sáng, nhìn thấy bầu trời như dòng sữa đang chảy tràn ngập ánh trăng, và mặt đất trải đầy cát trắng như tấm bạc, vị ấy nghĩ: ‘‘Thời gian này thật đáng yêu, và nơi này cũng hợp với ý ta. Ta sẽ phải mang gánh nặng khổ đau này trong bao lâu nữa?’’ Vị ấy quán xét các hành thọ của mình, rồi nói với chúng Tăng: ‘‘Các vị đã từng thấy các Tỳ-khưu nhập Niết-bàn như thế nào?’’
Tatra keci āhaṃsu – ‘‘amhehi āsane nisinnakāva parinibbāyantā diṭṭhapubbā’’ti.
Some replied, “We have seen them attain final Nibbāna while seated.”
Một số vị trả lời: ‘‘Chúng tôi đã từng thấy các vị nhập Niết-bàn khi đang ngồi trên tòa.’’
Keci ‘‘amhehi ākāse pallaṅkaṃ ābhujitvā nisinnakā’’ti.
Some said, “We have seen them seated in a cross-legged posture in the air.”
Một số vị nói: ‘‘Chúng tôi đã từng thấy các vị ngồi kiết già trên không trung.’’
Thero āha – ‘‘ahaṃ dāni vo caṅkamantameva parinibbāyamānaṃ dassayissāmī’’ti.
The Thera said, “Now I will show you one attaining final Nibbāna while walking.”
Vị Trưởng lão nói: ‘‘Bây giờ tôi sẽ cho các vị thấy tôi nhập Niết-bàn khi đang kinh hành.’’
Tato caṅkame tiriyaṃ lekhaṃ katvā ‘‘ahaṃ ito caṅkamakoṭito parakoṭiṃ gantvā nivattamāno imaṃ lekhaṃ patvā parinibbāyissāmī’’ti vatvā caṅkamaṃ oruyha parabhāgaṃ gantvā nivattamāno ekena pādena lekhaṃ akkantakkhaṇeyeva parinibbāyīti.
Then, drawing a transverse line on the promenade, he said, “I will go from this end of the promenade to the other end, and as I return and reach this line, I will attain final Nibbāna.” Having said this, he descended from the promenade, went to the far end, and as he returned, he attained final Nibbāna at the very moment one foot crossed the line.
Sau đó, vị ấy kẻ một đường ngang trên đường kinh hành và nói: ‘‘Tôi sẽ đi từ đầu đường kinh hành này đến cuối rồi quay lại, khi đến đường kẻ này thì tôi sẽ nhập Niết-bàn.’’ Nói xong, vị ấy bước xuống đường kinh hành, đi đến cuối rồi quay lại, và ngay khi một chân chạm đến đường kẻ, vị ấy liền nhập Niết-bàn.
167. Yadipi ariyā neva attanāva attānaṃ jīvitā voropesuṃ, nāññamaññampi jīvitā voropesuṃ, nāpi migalaṇḍikaṃ samaṇakuttakaṃ upasaṅkamitvā samādapesuṃ, tathāpi yathāvuttehi tīhi pakārehi matānaṃ antare ariyānampi sabbhāvato ‘‘ariyapuggalamissakattā’’ti vuttaṃ.
167. Although noble ones did not deprive themselves of life, nor did they deprive each other of life, nor did they approach a novice monk like Migalaṇḍika and incite him, nevertheless, it is said “because of the mingling with noble individuals” due to the existence of noble ones among those who died by the three methods mentioned above.
167. Mặc dù các bậc Thánh không tự mình tước đoạt mạng sống của mình, cũng không tước đoạt mạng sống của nhau, cũng không đến gần những Sa-môn giả mạo như Migalaṇḍika để xúi giục, nhưng vì có sự hiện hữu của các bậc Thánh giữa những người đã chết theo ba cách đã nói trên, nên đã nói ‘‘vì có sự pha trộn của các bậc Thánh’’.
Na hi ariyā pāṇātipātaṃ kariṃsu na samādapesuṃ, nāpi samanuññā ahesuṃ.
For noble ones neither committed the offense of killing, nor incited it, nor approved of it.
Thật vậy, các bậc Thánh không sát sanh, không xúi giục sát sanh, cũng không đồng tình.
Atha vā puthujjanakāle attanāva attānaṃ ghātetvā maraṇasamaye vipassanaṃ vaḍḍhetvā ariyamaggaṃ paṭilabhitvā matānampi ariyānaṃ sabbhāvato imināva nayena attanāva attānaṃ jīvitā voropanassa ariyānampi sabbhāvato ariyapuggalamissakattā ‘‘moghapurisā’’ti na vuttaṃ.
Alternatively, it is said in this same way, “because of the mingling with noble individuals,” without calling them “worthless men,” because there were also noble ones who, having killed themselves in their ordinary personhood, enhanced insight at the time of death, attained the noble path, and then died; and because of the existence of noble ones who deprived themselves of life in this manner.
Hoặc giả, theo cách này, vì có sự hiện hữu của các bậc Thánh đã tự mình giết chết mình khi còn là phàm phu, rồi vào lúc chết đã phát triển thiền quán, đạt được Thánh đạo và qua đời, nên đã nói ‘‘vì có sự pha trộn của các bậc Thánh’’ đối với việc tự mình tước đoạt mạng sống, mà không nói ‘‘những kẻ vô dụng’’.
‘‘Te bhikkhū’’ti vuttanti ‘‘kathañhi nāma te, bhikkhave, bhikkhū attanāpi attānaṃ jīvitā voropessantī’’ti ettha ‘‘moghapurisā’’ti avatvā ‘‘te bhikkhū’’ti vuttaṃ.
“Those bhikkhus” is said—instead of “worthless men,” “those bhikkhus” is said in the passage: “How, monks, could those bhikkhus deprive themselves of life?”
Đã nói ‘‘những Tỳ-khưu ấy’’ là trong câu ‘‘Này các Tỳ-khưu, làm sao mà những Tỳ-khưu ấy lại tự mình tước đoạt mạng sống của mình được?’’ thì không nói ‘‘những kẻ vô dụng’’ mà nói ‘‘những Tỳ-khưu ấy’’.
168. Itthīsu paṭibaddhacittatā nāma chandarāgena sārattatā sāpekkhabhāvoti āha ‘‘sārattā apekkhavanto’’ti.
168. Being attached to women means being infatuated with sensual desire and having affection. Thus, he says “infatuated and affectionate”.
168. ‘‘Tâm bị ràng buộc vào phụ nữ’’ có nghĩa là tham ái, say đắm và quyến luyến, nên đã nói ‘‘say đắm, quyến luyến’’.
Maraṇassa guṇakittanaṃ jīvite ādīnavadassanapubbaṅgamanti āha ‘‘jīvite ādīnavaṃ dassetvā’’ti.
The praise of death is preceded by showing the danger in life. Thus, he says “showing the danger in life”.
‘‘Ca ngợi cái chết’’ là đi trước bằng việc ‘‘chỉ ra những nguy hiểm của sự sống’’, nên đã nói ‘‘chỉ ra những nguy hiểm của sự sống’’.
‘‘Kiṃ tuyhiminā pāpakena dujjīvitenā’’ti idaṃ jīvite ādīnavadassanaṃ.
“What use is this evil, wretched life to you?”—this is showing the danger in life.
‘‘Ngươi có ích gì với cuộc sống xấu xa, tội lỗi này?’’ đây là chỉ ra những nguy hiểm của sự sống.
‘‘Mataṃ te jīvitā seyyo’’tiādi pana maraṇaguṇakittananti daṭṭhabbaṃ.
“Your death is better than life,” and so on, should be understood as praise of death.
Còn ‘‘Chết còn hơn sống’’ v.v., thì phải hiểu là ca ngợi cái chết.
Lobhādīnaṃ ativiya ussannattā anupaparikkhitvā kataṃ sāhasikakammaṃ kibbisanti vuccatīti āha – ‘‘kibbisaṃ sāhasikakammaṃ lobhādikilesussada’’nti.
Due to an excessive abundance of greed and so forth, a reckless act performed without due consideration is called an offense. Thus, he says, “an offense is a reckless act due to an abundance of defilements such as greed.”
Do sự tràn ngập quá mức của tham ái v.v., hành động liều lĩnh được thực hiện mà không suy xét kỹ lưỡng được gọi là tội lỗi (kibbisa), nên đã nói – ‘‘kibbisa là hành động liều lĩnh do sự tràn ngập của các phiền não như tham ái’’.
Kasmā idaṃ vuccatīti chabbaggiyānaṃyevedaṃ vacanaṃ.
Why is this said? This is the statement of the group of six bhikkhus themselves.
Tại sao điều này được nói? Đây là lời nói của nhóm sáu Tỳ-khưu (chabbaggiya) mà thôi.
Mata-saddo ‘‘gata’’ntiādīsu viya bhāvavacanoti āha ‘‘tava maraṇa’’nti.
The word mata (dead) is a word denoting a state, like in gata (gone), and so on. Thus, he says “your death”.
Từ mata (chết) là một từ chỉ trạng thái (bhāva-vacana) giống như ‘‘gata’’ (đi) v.v., nên đã nói ‘‘cái chết của ngươi’’.
Katakāloti katamaraṇakālo.
Katakālo means one whose death has been brought about.
Katakālo có nghĩa là thời điểm đã chết.
Atha vā kāloti maraṇassetaṃ adhivacanaṃ, tasmā katakāloti katamaraṇoti attho.
Alternatively, kālo is a designation for death. Therefore, katakālo means one who has caused death.
Hoặc kālo là một từ đồng nghĩa với cái chết, do đó katakālo có nghĩa là đã chết.
Tenevāha ‘‘kālaṃ katvā, maritvā’’ti.
Thus, he says “having made a time, having died”.
Chính vì thế mà đã nói ‘‘kālaṃ katvā, maritvā’’ (đã làm cái chết, đã chết).
Divi bhavā dibbāti āha ‘‘devaloke uppannehī’’ti.
Existing in the divine realm are divine. Thus, he says “born in the deva world”.
Dibbā (thuộc cõi trời) là những gì có trong cõi trời, nên đã nói ‘‘sanh lên trong cõi trời’’.
Samappitoti yutto.
Samappito means endowed with.
Samappito có nghĩa là phù hợp.
Samaṅgībhūtoti sammadeva ekībhāvaṃ gato.
Samaṅgībhūto means having become completely united.
Samaṅgībhūto có nghĩa là đã hòa nhập hoàn toàn thành một.
172. Ussukkavacananti pubbakālakiriyāvacanaṃ.
172. Ussukkavacana means a word referring to a prior action.
172. Ussukkavacana là từ chỉ hành động trước.
Ayañhi samānakattukesu pubbāparakālakiriyāvacanesu pubbakālakiriyāvacanassa niruttivohāro.
This is indeed the grammatical usage for a word referring to a prior action in cases where the agent is the same for prior and subsequent actions.
Đây là cách dùng ngữ pháp để chỉ hành động trước trong các hành động xảy ra trước và sau có cùng chủ ngữ.
Sañciccāti imassa padassa ‘‘jānitvā sañjānitvā cecca abhivitaritvā’’ti evaṃ pubbakālakiriyāvasena byañjanānurūpaṃ katvā padabhājane vattabbe tathā avatvā ‘‘jānanto sañjānanto’’ti puggalādhiṭṭhānaṃ katvā ‘‘cecca abhivitaritvā vītikkamo’’ti jīvitā voropanassa ca tadatthavasena niddiṭṭhattā vuttaṃ ‘‘byañjane ādaraṃ akatvā’’ti.
In the word analysis of sañciccā (intentionally), it should have been stated in the sense of a prior action, such as “having known, having fully known, having mentally deliberated, having transgressed.” However, it was not stated in that way. Instead, it was based on the person, “knowing, fully knowing,” and the deprivation of life was specified in the sense of its meaning: “having mentally deliberated, it is a transgression.” Therefore, it is said “without regard for the form of the expression”.
Đối với từ Sañciccā, lẽ ra trong phần phân tích từ phải nói theo cách chỉ hành động trước như ‘‘jānitvā sañjānitvā cecca abhivitaritvā’’ (đã biết, đã nhận biết, đã suy xét kỹ lưỡng) theo đúng hình thức ngữ pháp, nhưng thay vào đó lại nói ‘‘jānanto sañjānanto’’ (đang biết, đang nhận biết) theo cách quy chiếu vào chủ thể (puggalādhiṭṭhāna), và ‘‘cecca abhivitaritvā vītikkamo’’ (sự vượt qua do đã suy xét kỹ lưỡng) được chỉ định theo nghĩa của việc tước đoạt mạng sống, nên đã nói ‘‘không chú ý đến hình thức ngữ pháp’’.
‘‘Jānanto’’ti avisesena vuttepi ‘‘sañcicca manussaviggahaṃ jīvitā voropeyyā’’ti vuttattā pāṇavisayamettha jānananti āha ‘‘pāṇoti jānanto’’ti, satto ayanti jānantoti attho.
Although "knowing" is stated without specification, because it is said "should intentionally deprive a human being of life," the knowing here has a living being as its object; thus he said "knowing it is a living being," the meaning of which is, "knowing ‘this is a being’."
Dù từ ‘‘Jānanto’’ (biết) được nói một cách không phân biệt, nhưng vì đã nói ‘‘cố ý đoạt mạng sống của một con người’’, nên ở đây sự biết liên quan đến sinh mạng. Vì vậy, nói ‘‘biết là một sinh mạng’’, nghĩa là biết đây là một chúng sinh.
Pāṇoti hi vohārato satto, paramatthato jīvitindriyaṃ vuccati.
Indeed, pāṇa is conventionally a being; in the ultimate sense, it is called the life-faculty.
Thật vậy, Pāṇa (sinh mạng) theo cách dùng thông thường là chúng sinh, theo nghĩa tối hậu là sinh mạng căn (jīvitindriya).
‘‘Manussaviggahoti jānanto’’ti avatvā ‘‘pāṇoti jānanto’’ti vacanaṃ ‘‘manusso aya’’nti ajānitvā kevalaṃ sattasaññāya ghātentassapi pārājikabhāvadassanatthaṃ vuttaṃ.
The statement "knowing it is a living being" instead of "knowing it is a human being" was made to show that for one who kills with the mere perception of a being, not knowing "this is a human," it is still a pārājika.
Việc không nói ‘‘biết là một con người’’ mà nói ‘‘biết là một sinh mạng’’ là để chỉ ra rằng ngay cả khi không biết ‘‘đây là một con người’’ mà chỉ với nhận thức về một chúng sinh mà giết hại thì cũng phạm tội Pārājika.
Teneva eḷakacatukke (pārā. aṭṭha. 2.174) eḷakasaññāya manussapāṇaṃ vadhantassa pārājikāpatti dassitā.
For this very reason, in the Four Cases of the Goat, the pārājika offense is shown for one who kills a human being with the perception of it being a goat.
Chính vì thế, trong trường hợp bốn con cừu đã chỉ ra rằng người giết hại sinh mạng con người với nhận thức là con cừu thì phạm tội Pārājika.
Tasmā ‘‘manussaviggaho’’ti avatvā ‘‘pāṇoti jānanto’’ti avisesena vuttaṃ.
Therefore, it was stated without specification as "knowing it is a living being" instead of "it is a human being."
Do đó, không nói ‘‘con người’’ mà nói ‘‘biết là một sinh mạng’’ một cách không phân biệt.
Sañjānantoti ettha saha-saddena samānattho saṃ-saddoti āha – ‘‘teneva pāṇajānanākārena saddhiṃ jānanto’’ti, teneva pāṇajānanākārena saddhiṃ jīvitā voropemīti jānantoti attho.
Here, in the word sañjānanto, the prefix saṃ- has the same meaning as the word saha; thus he said: "knowing together with that very way of knowing it as a living being," the meaning of which is, knowing "I am depriving it of life" along with that very way of knowing it as a living being.
Trong từ Sañjānanto (biết rõ), tiền tố ‘‘saṃ-’’ có cùng nghĩa với từ ‘‘saha-’’ (cùng với), nên nói – ‘‘biết cùng với cách biết về sinh mạng đó’’, nghĩa là biết rằng ‘‘tôi sẽ đoạt mạng sống cùng với cách biết về sinh mạng đó’’.
Yadipi ekasseva cittassa ubhayārammaṇabhāvāsambhavato pāṇoti jānanena saddhiṃ jīvitā voropemīti jānanaṃ ekakkhaṇe na sambhavati, pāṇotisaññaṃ pana avijahitvā māremīti jānanaṃ sandhāya ‘‘teneva…pe… saddhiṃ jānanto’’ti vuttaṃ.
Although, because it is impossible for a single mind to have two objects, knowing "I am depriving it of life" is not possible in the same moment as knowing "it is a living being," it was said "together with that very… knowing" with reference to knowing "I am killing it" without having abandoned the perception "it is a living being."
Mặc dù không thể có hai đối tượng của một tâm trong cùng một khoảnh khắc, nên sự biết ‘‘tôi sẽ đoạt mạng sống cùng với sự biết về sinh mạng’’ không thể xảy ra trong một khoảnh khắc; nhưng từ ‘‘teneva…pe… saddhiṃ jānanto’’ (biết cùng với…) được nói với ý nghĩa là biết ‘‘tôi sẽ giết hại mà không bỏ đi nhận thức về sinh mạng’’.
Tasmā saddhinti avijahitvāti vuttaṃ hoti.
Therefore, saddhiṃ (together with) means "without abandoning."
Do đó, từ saddhiṃ (cùng với) có nghĩa là ‘‘không từ bỏ’’.
Keci pana ‘‘ñātapariññāya diṭṭhasabhāvesu dhammesu tīraṇapariññāya tilakkhaṇaṃ āropetvā ‘rūpaṃ anicca’ntiādinā sabhāvena saddhiṃ ekakkhaṇe aniccādilakkhaṇajānanaṃ viya ‘imaṃ pāṇaṃ māremī’ti attano kiriyāya saddhiṃyeva jānātī’’ti vadanti.
Some, however, say: "Just as with phenomena whose intrinsic nature has been seen by means of knowledge by comprehension, by applying the three characteristics by means of knowledge by judgment, one knows characteristics such as impermanence in the same moment with their intrinsic nature—as in ‘form is impermanent’—so too one knows ‘I am killing this living being’ simultaneously with one’s own action."
Một số người nói rằng ‘‘cũng như sự biết về các đặc tính vô thường, khổ, vô ngã trong cùng một khoảnh khắc cùng với bản chất của các pháp đã được thấy bằng tri kiến, đã được suy xét bằng trí tuệ và đã được áp dụng ba đặc tính; thì ở đây cũng vậy, biết cùng với hành động của chính mình là ‘tôi sẽ giết sinh mạng này’’’.
Apare pana ācariyā tatthāpi evaṃ na kathenti.
Other teachers, however, do not state it in this way even in that case.
Tuy nhiên, các vị đạo sư khác không nói như vậy về trường hợp đó.
Vadhakacetanāvasena cetetvāti ‘‘imaṃ māremī’’ti vadhakacetanāya cintetvā.
Having formed the intention by way of the volition to kill: having thought with the volition to kill, "I will kill this one."
Cetetvā (cố ý) theo ý sát hại nghĩa là nghĩ ‘‘tôi sẽ giết người này’’ với ý sát hại.
Pakappetvāti ‘‘vadhāmi na’’nti evaṃ cittena paricchinditvā.
Having determined: having decided with the mind, "I will kill," "I will not."
Pakappetvā (quyết định) nghĩa là tâm quyết định ‘‘tôi sẽ giết họ’’.
Abhivitaritvāti sanniṭṭhānaṃ katvā.
Having made the resolution: having made a firm decision.
Abhivitaritvā (kiên quyết) nghĩa là đã quyết định dứt khoát.
Tenevāha ‘‘nirāsaṅkacittaṃ pesetvā’’ti.
Therefore he said: "having dispatched a mind free of doubt."
Chính vì thế, nói ‘‘đã gửi đi một tâm không nghi ngờ’’.
Upakkamavasenāti sāhatthikādiupakkamavasena.
By way of an undertaking: by way of an undertaking such as one’s own hand, etc.
Theo phương tiện nghĩa là theo phương tiện tự tay làm, v.v.
Evaṃ pavattassāti evaṃ yathāvuttavidhinā pavattassa.
Of one who has proceeded thus: of one who has proceeded in this way, according to the method described.
Đối với người đã hành động như vậy nghĩa là đã hành động theo cách đã nói ở trên.
Kiñcāpi ‘‘sañciccā’’ti imassa vippakatavacanattā ‘‘jīvitā voropeyyā’’ti imināva aparakālakiriyāvacanena sabbathā pariniṭṭhitavītikkamo vutto, tathāpi ‘‘sañciccā’’ti iminā vuccamānaṃ apariyositavītikkamampi avasānaṃ pāpetvā dassetuṃ ‘‘vītikkamo’’ti padabhājanaṃ vuttaṃ.
Although, because the word "intentionally" is expressed as an incomplete action, the completely finalized transgression is stated by "should deprive of life," which is a word for a subsequent action, nevertheless, the analysis of the word "transgression" was stated in order to show also the uncompleted transgression expressed by "intentionally" as having reached its conclusion.
Mặc dù ‘‘sañcicca’’ (cố ý) là một từ chưa hoàn thành, và ‘‘jīvitā voropeyyā’’ (đoạt mạng sống) là một từ hành động sau đó đã nói về một sự vi phạm hoàn toàn đã kết thúc; nhưng để chỉ ra rằng ngay cả một sự vi phạm chưa hoàn thành được biểu thị bằng ‘‘sañcicca’’ cũng được đưa đến kết thúc, nên đã nói ‘‘vītikkamo’’ (sự vi phạm) trong phần phân tích từ.
Tenevāha ‘‘ayaṃ sañciccasaddassa sikhāppatto atthoti vuttaṃ hotī’’ti.
For this very reason he said: "This is to say that the culminating meaning of the word 'intentionally' is stated."
Chính vì thế, nói ‘‘đây là ý nghĩa cao nhất của từ sañcicca’’.
Ādito paṭṭhāyāti paṭisandhiviññāṇena saddhiṃ uppannakalalarūpato paṭṭhāya.
From the beginning: from the kalala-form that arose together with the relinking-consciousness.
Từ khởi đầu nghĩa là từ hình thái kalala (hợp chất lỏng) xuất hiện cùng với thức tái tục.
Sayanti etthāti seyyā, mātukucchisaṅkhāto gabbho seyyā etesanti gabbhaseyyakā, aṇḍajā jalābujā ca.
That in which they lie is a seyyā; a womb, designated as the mother’s belly, is the seyyā for them, hence they are gabbhaseyyakā (womb-lying beings), both egg-born and womb-born.
Nơi mà chúng nằm là seyyā (chỗ nằm); những gì có bào thai là chỗ nằm thì được gọi là gabbhaseyyakā (nằm trong bào thai), tức là loài noãn sinh và thai sinh.
Tesaṃ gabbhaseyyakānaṃ vasena sabbasukhumattabhāvadassanatthaṃ ‘‘yaṃ mātukucchismi’’ntiādi vuttaṃ, na pārājikavatthuniyamanatthaṃ.
In order to show the subtlest state of existence by way of those womb-lying beings, "which in the mother's womb" and so on was said, not for the purpose of defining the basis for a pārājika.
Để chỉ ra hình thái vi tế nhất của những loài nằm trong bào thai, nên đã nói ‘‘cái trong bụng mẹ’’, v.v., chứ không phải để quy định đối tượng của Pārājika.
Opapātikasaṃsedajāpi hi manussā pārājikavatthumeva.
For spontaneously-born and moisture-born humans are also a basis for a pārājika.
Thật vậy, ngay cả con người thuộc loài hóa sinh và thấp sinh cũng là đối tượng của Pārājika.
Na cevimaṃ sabbapaṭhamaṃ manussaviggahaṃ jīvitā voropetuṃ sakkā.
But it is not possible to deprive this very first human being of life.
Và không thể đoạt mạng sống của con người ở hình thái đầu tiên này.
Paṭisandhicittena hi saddhiṃ tiṃsa kammajarūpāni nibbattanti, tesu pana ṭhitesuyeva soḷasa bhavaṅgacittāni uppajjitvā nirujjhanti.
For, together with the relinking-consciousness, thirty forms arisen from kamma are produced; while they persist, sixteen bhavaṅga-consciousnesses arise and cease.
Thật vậy, ba mươi sắc do nghiệp sinh khởi cùng với tâm tái tục; nhưng trong khi chúng tồn tại, mười sáu tâm bhavaṅga (hộ kiếp) sinh khởi rồi diệt đi.
Etasmiṃ antare gahitapaṭisandhikassa dārakassa vā mātuyā vā panassa antarāyo natthi.
In this interval, there is no harm to the child who has taken relinking, nor to its mother.
Trong khoảng thời gian này, không có sự nguy hiểm nào cho đứa trẻ đã thọ tái tục hoặc cho người mẹ của nó.
Ayañhi maraṇassa anokāso nāma.
This, indeed, is called an occasion where death is impossible.
Đây là điều không có cơ hội cho cái chết.
Ekasmiñhi soḷasacittakkhaṇe kāle dārakassa maraṇaṃ natthi tadā cuticittassa asambhavato, mātuyāpi tattakaṃ kālaṃ anatikkamitvā tadanantareyeva cavanadhammāya gabbhaggahaṇasseva asambhavato.
For in the period of one and sixteen mind-moments, there is no death for the child, because of the impossibility of a death-consciousness at that time; and for the mother, because of the impossibility of conception itself if she were of a nature to die immediately after without that much time having passed.
Trong một khoảnh khắc gồm mười sáu sát na tâm, đứa trẻ không chết vì không thể có tâm tử; và đối với người mẹ, việc thọ thai không thể xảy ra nếu không vượt qua khoảng thời gian đó và chết ngay sau đó.
Cittaggahaṇeneva avinābhāvato sesaarūpadhammānampi gahitattā rūpakāyupatthambhitasseva ca nāmakāyassa pañcavokāre pavattisabbhāvato vuttaṃ ‘‘sakalāpi pañcavokārapaṭisandhi dassitā hotī’’ti.
Because the remaining formless dhammas are also included by the inclusion of consciousness, due to their inseparability, and because the existence of the mental body in the five-constituent existence is supported by the physical body, it was said: "the entire five-constituent relinking is shown."
Vì các pháp vô sắc khác cũng được thọ nhận do sự thọ nhận tâm, và vì danh thân được duy trì bởi sắc thân tồn tại trong cõi ngũ uẩn, nên đã nói ‘‘toàn bộ sự tái tục trong cõi ngũ uẩn đã được chỉ ra’’.
Tattha sakalāpi pañcavokārapaṭisandhīti paripuṇṇā anūnā rūpādipañcakkhandhānaṃ paṭisandhīti evamattho gahetabbo, na pana sakalāpi pañcavokārabhave paṭisandhīti.
Therein, "the entire five-constituent relinking" should be understood in this sense: the complete, not deficient, relinking of the five aggregates of form, etc., and not as "the entire relinking in the five-constituent existence."
Ở đây, sakalāpi pañcavokārapaṭisandhī (toàn bộ sự tái tục trong cõi ngũ uẩn) nên được hiểu là sự tái tục đầy đủ, không thiếu sót của năm uẩn sắc, v.v., chứ không phải là toàn bộ sự tái tục trong các cõi ngũ uẩn.
Tenevāha ‘‘tasmā tañca paṭhamaṃ cittaṃ…pe… kalalarūpanti ayaṃ sabbapaṭhamo manussaviggaho’’ti.
Therefore he said: "Thus, that first consciousness… and the kalala-form, this is the very first human being."
Chính vì thế, nói ‘‘do đó, tâm đầu tiên đó…pe… hình thái kalala này là hình thái con người đầu tiên’’.
‘‘Tadahujātassa eḷakassa lomaṃ jātiuṇṇā’’ti keci.
Some say: "The wool of a goat at the moment of birth is jāti-uṇṇā."
Một số người nói ‘‘lông cừu của con cừu mới sinh là len tự nhiên (jātiuṇṇā)’’.
‘‘Himavantappadese jātimantaeḷakalomaṃ jātiuṇṇā’’ti apare.
Others say: "The wool of a jātimanta-goat in the Himalayan region is jāti-uṇṇā."
Những người khác nói ‘‘lông cừu có sẵn trong tự nhiên ở vùng Hy Mã Lạp Sơn là len tự nhiên’’.
Sukhumajātilomā eva kira keci eḷakā himavante vijjanti.
It seems that certain goats with fine, natural wool exist in the Himalayas.
Có một số loài cừu ở Hy Mã Lạp Sơn có lông rất mịn.
‘‘Gabbhaṃ phāletvā gahitaeḷakalomaṃ jātiuṇṇā’’ti aññe.
Still others say: "Goat wool taken by splitting open the womb is jāti-uṇṇā."
Những người khác nói ‘‘lông cừu lấy ra bằng cách mổ bụng là len tự nhiên’’.
Ekena aṃsunāti khuddakabhāṇakānaṃ matena vuttaṃ.
By one fiber: This is stated according to the view of the Khuddakabhāṇakas.
Bằng một sợi lông được nói theo quan điểm của các vị tiểu bộ sư.
Tathā hi ‘‘gabbhaseyyakasattānaṃ paṭisandhikkhaṇe pañcakkhandhā apacchā apure ekato pātubhavanti.
Thus, having said: "At the moment of relinking for womb-lying beings, the five aggregates arise together, neither before nor after. The continuity of form that has arisen at that moment, designated as kalala, is minute, the size of what can be blown away by a single puff of a small fly,"
Thật vậy, sau khi nói ‘‘năm uẩn của chúng sinh nằm trong bào thai xuất hiện cùng lúc, không trước không sau, vào khoảnh khắc tái tục. Vào khoảnh khắc đó, chuỗi sắc pháp gọi là kalala (hợp chất lỏng) rất nhỏ, chỉ đủ để một con ruồi nhỏ có thể hớp được’’, rồi lại nói ‘‘điều này quá nhiều, nó chỉ bằng một giọt dầu đọng lại ở đầu kim nhọn sau khi nhúng vào dầu rồi nhấc lên’’.
Tasmiṃ khaṇe pātubhūtā kalalasaṅkhātā rūpasantati parittā hoti khuddakamakkhikāya ekavāyāmena pātabbamattā’’ti vatvā puna ‘‘atibahuṃ etaṃ, saṇhasūciyā tele pakkhipitvā ukkhittāya paggharitvā agge ṭhitabindumatta’’nti vuttaṃ.
and again, "This is too large; it is the size of a drop that remains at the tip of a fine needle after it has been dipped in oil and lifted up," it was stated.
Sau khi nói rằng: “Vào khoảnh khắc đó, dòng sắc pháp được gọi là kalala (giọt mỡ) vừa xuất hiện rất nhỏ, chỉ bằng lượng có thể uống được trong một lần vỗ cánh của một con ruồi nhỏ”, lại nói rằng: “Điều đó là quá nhiều, nó chỉ bằng giọt dầu còn lại ở đầu cây kim nhỏ sau khi nhúng vào dầu rồi nhấc lên và để ráo”.
Tampi paṭikkhipitvā ‘‘ekakese telato uddharitvā gahite tassa paggharitvā agge ṭhitabindumatta’’nti vuttaṃ.
Having rejected that too, it was stated: "it is the size of a drop that remains at the tip of a single hair after it has been drawn out of oil and held up."
Bác bỏ điều đó, lại nói ‘‘nó chỉ bằng một giọt dầu đọng lại ở đầu một sợi tóc sau khi nhúng vào dầu rồi nhấc lên’’.
Tampi paṭikkhipitvā ‘‘imasmiṃ janapade manussānaṃ kese aṭṭhadhā phālite tato ekakoṭṭhāsappamāṇo uttarakurukānaṃ keso, tassa pasannatilatelato uddhaṭassa agge ṭhitabindumatta’’nti vuttaṃ.
Having rejected that too, it was stated: "A hair of the humans in this region, when split eightfold, one part of that is the size of a hair of the Northern Kurus; it is the size of a drop that remains at the tip of such a hair when it has been lifted out of clear sesame oil."
Bác bỏ điều đó, lại nói ‘‘một sợi tóc của người dân ở xứ này được chẻ làm tám phần, một phần trong số đó bằng một sợi tóc của người Uttarakuru, và nó chỉ bằng một giọt dầu đọng lại ở đầu sợi tóc đó sau khi nhúng vào dầu mè tinh khiết rồi nhấc lên’’.
Tampi paṭikkhipitvā ‘‘jātiuṇṇā nāma sukhumā, tassā ekaaṃsuno pasannatilatele pakkhipitvā uddhaṭassa paggharitvā agge ṭhitabindumatta’’nti (vibha. aṭṭha. 26) khuddakabhāṇakehi vuttaṃ.
Having rejected that too, it was stated by the Khuddakabhāṇakas: "Jāti-uṇṇā is fine; it is the size of a drop that remains at the tip of a single fiber of it after it has been dipped in clear sesame oil and lifted up."
Bác bỏ điều đó, các vị tiểu bộ sư đã nói ‘‘len tự nhiên (jātiuṇṇā) rất mịn, và nó chỉ bằng một giọt dầu đọng lại ở đầu một sợi lông của nó sau khi nhúng vào dầu mè tinh khiết rồi nhấc lên’’.
Saṃyuttabhāṇakā pana ‘‘tīhi jātiuṇṇaṃsūhi katasuttagge saṇṭhitatelabinduppamāṇaṃ kalalaṃ hotī’’ti (saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.235) vadanti.
The Saṃyuttabhāṇakas, however, say: "The kalala is the size of a drop of oil that has formed on the tip of a thread made from three jāti-uṇṇā fibers."
Tuy nhiên, các vị hợp bộ sư nói rằng ‘‘kalala có kích thước bằng một giọt dầu đọng lại ở đầu sợi chỉ được làm từ ba sợi lông len tự nhiên’’.
‘‘Accha’’nti vuttamatthaṃ pariyāyantarena vibhāveti ‘‘vippasanna’’nti.
He clarifies the meaning of the word "clear" with another term: "very clear."
Giải thích ý nghĩa đã nói là ‘‘Accha’’ (trong suốt) bằng một cách khác là ‘‘vippasanna’’ (rất trong sáng).
Sappimaṇḍoti pasannasappi.
The cream of ghee: clear ghee.
Sappimaṇḍo (bơ trong) nghĩa là bơ tinh khiết.
Yathāti idaṃ ānetvā etthāpi sambandhitabbaṃ, sappimaṇḍopi vuttabinduppamāṇova idha adhippeto.
As: This should be brought in and connected here as well; the cream of ghee is also intended here to be of the stated drop-size.
Từ Yathā (như) nên được mang đến đây để liên kết, bơ trong cũng được hiểu ở đây là có kích thước bằng giọt đã nói.
Evaṃvaṇṇappaṭibhāganti vuttappamāṇasaṇṭhānaparicchinnaṃ.
Of such-like color: delimited by the stated size and shape.
Evaṃvaṇṇappaṭibhāgaṃ (tương tự về màu sắc như vậy) nghĩa là được xác định bằng kích thước và hình dạng đã nói.
Atha vā evaṃvaṇṇappaṭibhāganti evaṃvaṇṇaṃ evaṃsaṇṭhānañca.
Alternatively, of such-like color means of such a color and of such a shape.
Hoặc evaṃvaṇṇappaṭibhāgaṃ có nghĩa là có màu sắc và hình dạng như vậy.
Paṭibhajanaṃ vā paṭibhāgo, sadisatābhajanaṃ sadisatāpattīti attho.
Or, a division is a paṭibhāga; the meaning is the partaking of similarity, the attainment of similarity.
Hoặc paṭibhāgo là sự tương ứng, nghĩa là sự tương tự, sự giống nhau.
Evaṃvidho vaṇṇappaṭibhāgo rūpato saṇṭhānato ca sadisatāpatti etassāti evaṃvaṇṇappaṭibhāgaṃ.
Having such a similar appearance by way of color and form means evaṃvaṇṇappaṭibhāgaṃ.
Evaṃvaṇṇappaṭibhāgaṃ (có hình dạng tương tự như vậy) là sự giống nhau về hình thái và cấu trúc.
Kalalanti pavuccatīti bhūtupādārūpasaṅkhāto santānavasena pavattamāno attabhāvo kalalaṃ nāmāti kathīyati.
"Kalala is said to be" refers to the individual existence, consisting of primary elements and derived matter, that continues in a stream, which is called kalala.
Kalalaṃ (hợp thể sơ khai) được gọi là (kalalanti pavuccatī) là một hợp thể (attabhāvo) được gọi là kalalaṃ, phát triển theo dòng tương tục (santānavasena) dưới dạng sắc pháp do duyên sinh (bhūtupādārūpasaṅkhāto).
Vīsavassasatāyukassāti nidassanamattaṃ tato ūnādhikāyukamanussānampi sabbhāvato.
"Of one whose lifespan is a hundred years" is merely an illustration, as there are also human beings with shorter or longer lifespans.
Vīsavassasatāyukassa (của người có tuổi thọ hai mươi vạn năm) chỉ là một ví dụ, vì con người có tuổi thọ ít hơn hoặc nhiều hơn cũng tồn tại.
Kalalakālepīti paṭhamasattāhabbhantare yaṃ santativasena pavattamānaṃ kalalasaṅkhātaṃ attabhāvaṃ jīvitā voropetuṃ sakkā, taṃ sandhāya vadati.
"Even in the kalala stage" refers to the individual existence, designated as kalala, which continues in a stream within the first week, and which it is possible to deprive of life.
Kalalakālepi (ngay cả trong thời kỳ kalalaṃ) là nói đến việc có thể tước đoạt sự sống của một hợp thể được gọi là kalalaṃ, đang phát triển theo dòng tương tục trong bảy ngày đầu tiên.
Tato vā uddhanti dutiyasattāhādīsu abbudādibhāvappattaṃ sandhāya vuttaṃ.
"Or after that" is said with reference to (the being) having reached the state of abbuda and so on in the second week and subsequent periods.
Tato vā uddhaṃ (hoặc sau đó) là nói đến việc đã đạt đến trạng thái abbudādi (khối thịt, cục máu đông, v.v.) trong bảy ngày thứ hai trở đi.
Nanu ca uppannānaṃ dhammānaṃ sarasanirodheneva nirujjhanato antarā upacchedo na sakkā kātuṃ, ‘‘tasmā…pe… jīvitindriyaṃ upacchindati uparodhetī’’ti kasmā vuttanti āha – ‘‘jīvitindriyassa paveṇīghaṭanaṃ…pe… uparodhetīti vuccatī’’ti.
Someone might ask, "Since phenomena that have arisen cease by their inherent nature, how can there be an interruption in between? Why is it said, 'Therefore... he cuts off, he destroys the life faculty'?" He replies, "'Cutting off the continuum of the life faculty... is called destroying it.'"
Há chẳng phải các pháp đã sinh đều diệt đi bởi sự diệt tự nhiên của chính chúng, không thể cắt đứt ở giữa sao? Tại sao lại nói “tasmā…pe… jīvitindriyaṃ upacchindati uparodhetī (do đó…pe… cắt đứt, làm đình chỉ sinh mạng căn)” vậy? (Người soạn chú giải) nói: “jīvitindriyassa paveṇīghaṭanaṃ…pe… uparodhetīti vuccati (sự nối tiếp của sinh mạng căn…pe… được gọi là làm đình chỉ)”.
Kathañcāyamattho viññāyatīti āha ‘‘svāyamattho’’tiādi.
And how is this meaning to be understood? He says, "This meaning..." and so on.
Làm sao ý nghĩa này được hiểu vậy? (Người soạn chú giải) nói: “svāyamattho (ý nghĩa này là)” v.v.
Etthāha (sārattha. ṭī. 1.5; itivu. aṭṭha. 74) – khaṇe khaṇe nirujjhanasabhāvesu saṅkhāresu ko hanti, ko vā haññati, yadi cittacetasikasantāno, so arūpatāya na chedanabhedanādivasena vikopanasamattho, napi vikopanīyo.
Here it is said (Sārattha. Ṭī. 1.5; Itivu. Aṭṭha. 74): In formations that are by nature ceasing moment by moment, who kills, and who is killed? If it is the mental and volitional continuum, being formless, it is not capable of disturbance by cutting, breaking, etc., nor is it susceptible to disturbance.
Ở đây, (Sārattha. ṭī. 1.5; Itivu. aṭṭha. 74) nói: Trong các hành có bản chất diệt đi từng sát-na, ai là người giết, và ai là người bị giết? Nếu là dòng tương tục của tâm và sở hữu tâm, thì do vô sắc nên không thể bị phá hoại bằng cách cắt, xé, v.v., cũng không thể bị phá hoại.
Atha rūpasantāno, so acetanatāya kaṭṭhakaliṅgarūpamoti na tattha chedanādinā pāṇātipāto labbhati yathā matasarīre.
If it is the material continuum, being unconscious, it is like a log or a piece of wood, so killing by cutting etc. is not obtained in it, just as in a dead body.
Nếu là dòng tương tục của sắc, thì do vô tri nên giống như khúc gỗ chết, không thể có sự sát sinh bằng cách cắt, v.v., như đối với xác chết.
Payogopi pāṇātipātassa yathāvutto paharaṇappahārādiko atītesu vā saṅkhāresu bhaveyya anāgatesu vā paccuppannesu vā, tattha na tāva atītānāgatesu sambhavati tesaṃ abhāvato, paccuppannesu ca saṅkhārānaṃ khaṇikattā saraseneva nirujjhanasabhāvatāya vināsābhimukhesu nippayojano payogo siyā, vināsassa ca kāraṇarahitattā na paharaṇappahārādippayogahetukaṃ maraṇaṃ, nirīhakatāya ca saṅkhārānaṃ kassa so payogo, khaṇikattā vadhādhippāyasamakālabhijjanakassa kiriyāpariyosānakaālānavaṭṭhānato kassa vā pāṇātipātakammabaddhoti?
The application of taking life, as described (e.g., striking and beating), would apply either to past formations, future formations, or present formations. It cannot apply to past or future formations because they do not exist. As for present formations, since formations are momentary and by nature cease by themselves, an application would be useless when they are already on the verge of destruction. And since destruction is without cause, death is not caused by the application of striking or beating. And since formations are inert, to whom does this application belong? Since formations are momentary, how can one be bound by the kamma of taking life when the agent whose intention is to kill cannot endure until the action is completed?
Và hành vi sát sinh như đã nói là đánh đập, v.v., có thể xảy ra đối với các hành đã qua, hoặc chưa đến, hoặc hiện tại. Ở đó, nó không thể xảy ra đối với các hành đã qua và chưa đến vì chúng không tồn tại. Đối với các hành hiện tại, do các hành là sát-na và có bản chất tự diệt, nên hành vi sẽ vô ích khi chúng đang hướng đến sự diệt vong. Và do sự diệt vong không có nguyên nhân, nên cái chết không phải do hành vi đánh đập, v.v. gây ra. Và do các hành là vô tri, thì hành vi đó là của ai? Do là sát-na, và người bị phá hoại đồng thời với ý định giết hại không tồn tại trong khoảng thời gian hoàn thành hành động, vậy ai là người bị trói buộc bởi nghiệp sát sinh?
Vuccate – vadhakacetanāsahito saṅkhārānaṃ puñjo sattasaṅkhāto hanti.
It is said that the aggregate of formations, referred to as a being, accompanied by the intention to kill, kills.
Được nói: Một nhóm các hành được gọi là chúng sinh, cùng với ý định giết hại, là kẻ giết.
Tena pavattitavadhappayoganimittaṃ apagatusmāviññāṇajīvitindriyo matavohārappavattinibandhano yathāvuttavadhappayogākaraṇe uppajjanāraho rūpārūpadhammasamūho haññati, kevalo vā cittacetasikasantāno vadhappayogāvisayabhāvepi tassa pañcavokārabhave rūpasantānādhīnavuttitāya rūpasantāne parena payojitajīvitindriyupacchedakapayogavasena tannibbattivinibandhakavisadisarūpuppattiyā vihate vicchedo hotīti na pāṇātipātassa asambhavo, napi ahetuko pāṇātipāto, na ca payogo nippayojano paccuppannesu saṅkhāresu katappayogavasena tadanantaraṃ uppajjanārahassa saṅkhārakalāpassa tathā anuppattito.
By that means, the group of material and immaterial phenomena, which are fit to arise but do not arise due to the non-performance of the aforementioned act of killing, and which are deprived of consciousness and the life faculty due to the act of killing, and upon which the designation of a dead person depends, is killed. Or, even though the mental and volitional continuum itself is not the object of the act of killing, in the pañcavokāra existence, because it depends on the material continuum for its functioning, when the material continuum is disturbed by an act intended by another to cut off the life faculty, and by the arising of dissimilar matter caused by that (act), a break occurs. Thus, the impossibility of taking life does not arise, nor is taking life uncaused, nor is the application useless with regard to present formations, because the group of formations that is fit to arise immediately after such an application does not arise in that way.
Vì hành vi giết hại đó đã được thực hiện, một tập hợp các pháp sắc và vô sắc đáng lẽ phải sinh khởi nếu hành vi giết hại như đã nói không được thực hiện, nhưng lại không sinh khởi do sinh mạng căn và thức đã lìa bỏ, là nguyên nhân của sự diễn tiến của khái niệm “chết” – đó là kẻ bị giết. Hoặc chỉ riêng dòng tương tục của tâm và sở hữu tâm, dù không phải là đối tượng của hành vi giết hại, nhưng trong cõi ngũ uẩn, do sự tồn tại phụ thuộc vào dòng tương tục của sắc, nên khi có hành vi cắt đứt sinh mạng căn do người khác thực hiện trên dòng tương tục của sắc, thì sự gián đoạn xảy ra do sự sinh khởi của một sắc pháp bất tương ứng với sự sinh khởi đó bị phá hoại. Do đó, không phải là không thể có sát sinh, cũng không phải sát sinh là vô nhân, và hành vi không phải là vô ích đối với các hành hiện tại, vì do hành vi đã được thực hiện, nhóm các hành đáng lẽ phải sinh khởi sau đó đã không sinh khởi như vậy.
Khaṇikānaṃ saṅkhārānaṃ khaṇikamaraṇassa idha maraṇabhāvena anadhippetattā santatimaraṇassa ca yathāvuttanayena sahetukabhāvato na ahetukaṃ maraṇaṃ, na ca katturahito pāṇātipātappayogo nirīhakesupi saṅkhāresu sannihitatāmattena upakārakesu attano attano anurūpaphaluppādane niyatesu kāraṇesu kattuvohārasiddhito yathā ‘‘padīpo pakāseti, nisākaro candimā’’ti.
Since the momentary cessation of momentary formations is not intended here as death, and since the death of the continuum is caused in the manner described, death is not uncaused. Nor is the application of taking life without an agent, for even in inert formations, the designation of an agent is established in causes that are determined to produce their respective results merely by their presence, just as "the lamp illuminates, the moon shines."
Vì cái chết sát-na của các hành sát-na không được coi là cái chết ở đây, và cái chết của dòng tương tục có nguyên nhân theo cách đã nói, nên cái chết không phải là vô nhân. Và hành vi sát sinh không phải là không có người làm, vì ngay cả trong các hành vô tri, sự thành công của khái niệm “người làm” được thiết lập trong các nguyên nhân chắc chắn tạo ra kết quả tương ứng của riêng chúng chỉ bằng sự hiện diện của chúng như là những yếu tố hỗ trợ, ví dụ như “đèn chiếu sáng, mặt trăng là mặt trăng ban đêm”.
Na ca kevalassa vadhādhippāyasahabhuno cittacetasikakalāpassa pāṇātipāto icchito santānavasena avaṭṭhitasseva paṭijānanato, santānavasena pavattamānānañca padīpādīnaṃ atthakiriyāsiddhi dissatīti attheva pāṇātipātena kammunā baddho.
Nor is taking life desired for merely the mental and volitional group co-arising with the intention to kill, as it is acknowledged only for that which endures in a continuum. And the achievement of a purpose is seen in things like lamps that proceed in a continuum. Thus, one is indeed bound by the kamma of taking life.
Và sát sinh không được mong muốn chỉ là một nhóm tâm và sở hữu tâm đi kèm với ý định giết hại, vì nó được nhận biết là chỉ tồn tại theo dòng tương tục. Và sự thành công của các hành động của đèn, v.v., đang diễn ra theo dòng tương tục được thấy, do đó chắc chắn bị trói buộc bởi nghiệp sát sinh.
Ayañca vicāro adinnādānādīsupi yathāsambhavaṃ vibhāvetabbo.
And this consideration should be expounded similarly, as far as possible, in cases like taking what is not given.
Và sự phân tích này cũng phải được làm rõ trong các trường hợp trộm cắp, v.v., tùy theo khả năng.
Voropetuṃ na sakkāti upakkamena voropetuṃ na sakkā.
"It is not possible to deprive" means it is not possible to deprive by an endeavor.
Voropetuṃ na sakkā (không thể tước đoạt) là không thể tước đoạt bằng cách tác động.
Sattaṭṭhajavanavāramattanti khuddakabhāṇakānaṃ matena vuttaṃ.
"Only seven or eight javana moments" is said according to the view of the Khuddakabhāṇakas.
Sattaṭṭhajavanavāramattaṃ (chỉ bảy hoặc tám sát-na javana) là được nói theo quan điểm của khuddakabhāṇaka (các vị Khuddakabhāṇaka).
Saṃyuttabhāṇakā pana ‘‘rūpasantati arūpasantatī’’ti dve santatiyo vatvā ‘‘udakaṃ akkamitvā gatassa yāva tīre akkantaudakalekhā na vippasīdati, addhānato āgatassa yāva kāye usumabhāvo na vūpasammati, ātapā āgantvā gabbhaṃ paviṭṭhassa yāva andhakārabhāvo na vigacchati, antogabbhe kammaṭṭhānaṃ manasi karitvā divā vātapānaṃ vivaritvā olokentassa yāva akkhīnaṃ phandanabhāvo na vūpasammati, ayaṃ rūpasantati nāma.
The Saṃyuttabhāṇakas, however, having spoken of two continua, the material continuum and the immaterial continuum, say: "For one who has stepped into water and walked, as long as the line of disturbed water on the bank does not clear up; for one who has come from a journey, as long as the warmth in the body does not subside; for one who has come from the sun and entered a chamber, as long as the darkness does not disappear; for one who, while inside the chamber, focuses on a meditation subject and opens a window during the day to look out, as long as the trembling of the eyes does not subside – this is called the material continuum.
Nhưng Saṃyuttabhāṇakā (các vị Saṃyuttabhāṇaka), sau khi nói về hai dòng tương tục là “dòng tương tục của sắc và dòng tương tục của vô sắc”, nói rằng: “Đối với người đi qua nước, cho đến khi vết nước đã đi qua trên bờ không trong suốt trở lại; đối với người đi đường xa, cho đến khi hơi ấm trên cơ thể không lắng xuống; đối với người từ nắng vào phòng, cho đến khi bóng tối không tan biến; đối với người ngồi trong phòng, quán niệm đề mục và mở cửa sổ ban ngày nhìn ra ngoài, cho đến khi sự rung động của mắt không lắng xuống – đây được gọi là dòng tương tục của sắc.
Dve tayo javanavārā arūpasantati nāmā’’ti vatvā ‘‘tadubhayampi santatipaccuppannaṃ nāmā’’ti vadanti.
Two or three javana moments are called the immaterial continuum." And having said so, they declare, "Both of these are called present by continuum."
Hai hoặc ba sát-na javana được gọi là dòng tương tục của vô sắc.” Và họ nói: “Cả hai điều đó được gọi là hiện tại theo dòng tương tục (santatipaccuppanna).”
Majjhimabhāṇakā pana vadanti ‘‘ekadvesantativārapariyāpannaṃ santatipaccuppannaṃ.
The Majjhimabhāṇakas, however, say: "Present by continuum comprises one or two moments of continuum.
Nhưng Majjhimabhāṇakā (các vị Majjhimabhāṇaka) nói: “Hiện tại theo dòng tương tục là bao gồm một hoặc hai sát-na của dòng tương tục.
Tattha andhakāre nisīditvā ālokaṭṭhānaṃ gatassa na ca tāva ārammaṇaṃ pākaṭaṃ hoti.
For example, for one who, having sat in darkness, goes to a place of light, the object is not yet clear.
Ở đó, đối với người ngồi trong bóng tối đi đến nơi có ánh sáng, đối tượng vẫn chưa rõ ràng.
Yāva pana taṃ pākaṭaṃ hoti, etthantare pavattā rūpasantati arūpasantati vā ekadvesantativārā nāmāti veditabbā.
The material or immaterial continuum that occurs during this interval until it becomes clear should be understood as one or two moments of continuum.
Cho đến khi nó trở nên rõ ràng, dòng tương tục của sắc hoặc vô sắc diễn ra trong khoảng thời gian này cần được hiểu là một hoặc hai sát-na của dòng tương tục.
Ālokaṭṭhāne caritvā ovarakaṃ paviṭṭhassapi na tāva sahasā rūpaṃ pākaṭaṃ hoti.
Even for one who, having moved in a place of light, enters a room, the form does not become clear immediately.
Đối với người đã đi lại ở nơi có ánh sáng và vào phòng, sắc pháp cũng chưa ngay lập tức rõ ràng.
Yāva pana taṃ pākaṭaṃ hoti, etthantare pavattā rūpasantati arūpasantati vā ekadvesantativārā veditabbā.
The material or immaterial continuum that occurs during this interval until it becomes clear should be understood as one or two moments of continuum.
Cho đến khi nó trở nên rõ ràng, dòng tương tục của sắc hoặc vô sắc diễn ra trong khoảng thời gian này cần được hiểu là một hoặc hai sát-na của dòng tương tục.
Dūre ṭhatvā pana rajakānaṃ hatthavikāraṃ ghaṇṭibheriākoṭanavikārañca disvāpi na tāva saddaṃ suṇāti.
Furthermore, standing at a distance and seeing the hand gestures of washermen and the gestures of striking bells and drums, one does not yet hear the sound.
Và đối với người đứng xa nhìn thấy cử chỉ tay của những người giặt giũ và cử chỉ đánh trống, chiêng, nhưng vẫn chưa nghe thấy âm thanh.
Yāva pana taṃ suṇāti, etasmimpi antare ekadvesantativārā veditabbā’’ti.
During this interval, until one hears it, one or two moments of continuum should be understood."
Cho đến khi nghe thấy nó, trong khoảng thời gian này cũng cần được hiểu là một hoặc hai sát-na của dòng tương tục.”
Ettha ca ālokaṭṭhānato ovarakaṃ paviṭṭhassa pageva tattha nisinnassa yāva rūpagataṃ pākaṭaṃ hoti, tattha upaḍḍhavelā avibhūtappāyā, upaḍḍhavelā vibhūtappāyā tadubhayaṃ gahetvā ‘‘dvesantativārā’’ti vuttaṃ, tayidaṃ na sabbasādhāraṇaṃ, ekaccassa sīghampi pākaṭaṃ hotīti ‘‘ekadvesantativārā’’ti ekaggahaṇampi kataṃ.
Here, regarding one who has entered a chamber from a place of light, or one who was already sitting there, until the visible object becomes clear, half the time is mostly indistinct, and half the time is mostly distinct. Taking both, it is said, "two moments of continuum." But this is not universally applicable, as for some, it becomes clear quickly. Thus, "one or two moments of continuum" also includes the mention of "one."
Ở đây, đối với người từ nơi có ánh sáng vào phòng, và đối với người đã ngồi ở đó, cho đến khi sắc pháp trở nên rõ ràng, một nửa thời gian là chưa rõ ràng, một nửa thời gian là đã rõ ràng. Gộp cả hai lại, nói là “hai sát-na của dòng tương tục”. Điều này không phải là phổ biến cho tất cả, vì đối với một số người, nó cũng có thể trở nên rõ ràng nhanh chóng, nên cũng có sự bao gồm “một” (ekaggahaṇampi kataṃ) trong “một hoặc hai sát-na của dòng tương tục”.
Sabhāgasantativasenāti kusalākusalasomanassupekkhādinā sabhāgasantativasena.
"By way of similar continuum" means by way of similar continuum regarding wholesome and unwholesome, pleasant and indifferent feelings, and so on.
Sabhāgasantativasenā (theo dòng tương tục tương đồng) là theo dòng tương tục tương đồng của thiện, bất thiện, hỷ, xả, v.v.
Iminā arūpasantati dassitā.
By this, the immaterial continuum is shown.
Bằng cách này, dòng tương tục của vô sắc được chỉ ra.
Sattaṭṭhajavanavāramattanti ca kāmāvacarajavanavaseneva veditabbaṃ, na itarajavanavasena.
"Only seven or eight javana moments" should be understood as only in the context of kāma-sphere javana, not other types of javana.
Và sattaṭṭhajavanavāramattaṃ (chỉ bảy hoặc tám sát-na javana) cần được hiểu là chỉ theo javana thuộc dục giới, không phải theo javana khác.
Na hi te parimitakālā, antarā pavattabhavaṅgādayopi tadantogadhāti daṭṭhabbā.
Indeed, they are not of limited duration, and bhavanga moments and others occurring in between are also to be understood as included within them.
Thật vậy, chúng không phải là những khoảng thời gian hữu hạn, và các bhavaṅga (hộ kiếp) khác diễn ra ở giữa cũng được bao gồm trong đó.
Yāva vā uṇhato āgantvātiādinā pana rūpasantatiṃ dasseti.
By "Or having come from warmth..." and so on, the material continuum is shown.
Còn yāva vā uṇhato āgantvā (hoặc cho đến khi từ nơi nóng đến), v.v., chỉ ra dòng tương tục của sắc.
Andhakāraṃ hotīti andhakāraṃ na vigacchati.
"It becomes dark" means the darkness does not disappear.
Andhakāraṃ hoti (trở nên tối tăm) là bóng tối không tan biến.
Santatipaccuppannañcettha aṭṭhakathāsu āgataṃ, addhāpaccuppannaṃ sutte.
"Present by continuum" is found in the commentaries, and "present by duration" in the suttas.
Và ở đây, hiện tại theo dòng tương tục (santatipaccuppanna) được đề cập trong các chú giải, còn hiện tại theo thời gian (addhāpaccuppanna) trong các kinh.
Tathā hi bhaddekarattasutte addhāpaccuppannaṃ sandhāya ‘‘yo cāvuso mano, ye ca dhammā, ubhayametaṃ paccuppannaṃ, tasmiṃ ce paccuppanne chandarāgapaṭibaddhaṃ hoti viññāṇaṃ, chandarāgapaṭibaddhattā viññāṇassa tadabhinandati, tadabhinandanto paccuppannesu dhammesu saṃhīratī’’ti (ma. ni. 3.284) vuttaṃ.
For instance, concerning the Bhaddekaratta Sutta, with reference to the present moment, it is said: ‘‘And, friend, the mind and mental phenomena—both of these are present. If consciousness is bound by desire and lust for that present*, then because consciousness is bound by desire and lust, it delights in that. Delighting in that, it is carried away by present phenomena.’’
Thật vậy, trong kinh Bhaddekaratta (Nhất Dạ Hiền Giả), liên quan đến hiện tại theo thời gian, đã nói: “Này chư hiền, ý và các pháp, cả hai đều là hiện tại. Nếu thức bị trói buộc bởi tham ái đối với cái hiện tại đó, do thức bị trói buộc bởi tham ái nên nó hoan hỷ với điều đó. Khi hoan hỷ với điều đó, nó bị kéo lôi vào các pháp hiện tại.”
Ettha hi manoti sasampayuttaṃ viññāṇamāha.
Here, mano refers to consciousness accompanied by its concomitants.
Ở đây, ý (mano) có nghĩa là thức đi kèm với các pháp tương ưng.
Dhammāti ārammaṇadhammā.
Dhammā refers to objective phenomena.
Các pháp (dhammā) có nghĩa là các pháp đối tượng.
Manoti vā manāyatanaṃ.
Or mano is the mind-base.
Hoặc ý (mano) là ý xứ.
Dhammāti vedanādayo arūpakkhandhā.
Dhammā refers to the immaterial aggregates such as feeling and so on.
Các pháp (dhammā) là các uẩn vô sắc như thọ, v.v.
Ubhayametaṃ paccuppannanti addhāpaccuppannaṃ etaṃ ubhayaṃ hotīti attho.
Ubhayametaṃ paccuppanna means that both of these are present in time.
Cả hai điều này đều là hiện tại có nghĩa là cả hai điều này đều là hiện tại theo thời gian.
Viññāṇanti nikantiviññāṇaṃ.
Viññāṇa is longing-consciousness.
Thức (viññāṇa) là thức bị trói buộc.
Tañhi tasmiṃ paccuppanne chandarāgavasena paṭibaddhaṃ hoti.
For that is bound by desire and lust in that present*.
Thật vậy, nó bị trói buộc bởi tham ái đối với cái hiện tại đó.
Abhinandatīti taṇhādiṭṭhābhinandanāhi abhinandati.
Abhinandati means it delights through delight connected with craving and wrong view.
Hoan hỷ (abhinandati) có nghĩa là hoan hỷ với tham ái và tà kiến.
Tathābhūto ca vatthupariññāya abhāvato tesu paccuppannesu dhammesu saṃhīrati, taṇhādiṭṭhīhi ākaḍḍhīyatīti attho.
And being such, due to the absence of full understanding of the object, he is carried away by those present phenomena, meaning he is drawn by craving and wrong views.
Và do không có sự liễu tri đối tượng, người như vậy bị kéo lôi (saṃhīrati) vào các pháp hiện tại đó, có nghĩa là bị tham ái và tà kiến kéo lôi.
Ettha ca ‘‘dvādasāyatanāni ekaṃ paccuppanna’’nti āgatattā tattha pavatto chandarāgo addhāpaccuppannārammaṇo, na khaṇapaccuppannārammaṇoti viññāyati.
Here, since it is stated that ‘‘the twelve sense-bases are one present*,’’ it is understood that the desire and lust arising there have the present-in-time as their object, not the momentary present as their object.
Ở đây, do có đề cập “mười hai xứ là một cái hiện tại”, nên tham ái phát sinh ở đó là đối tượng của hiện tại theo thời gian, không phải đối tượng của hiện tại sát na.
Sattoti khandhasantāno.
Satto is the continuum of aggregates.
Chúng sanh (satto) là dòng tương tục của các uẩn.
Tattha hi sattapaññatti.
Therein is the designation of a being.
Thật vậy, ở đó có sự chế định chúng sanh.
Jīvitindriyanti rūpārūpajīvitindriyaṃ.
Jīvitindriya is the material and immaterial life-faculty.
Mạng quyền (jīvitindriya) là mạng quyền sắc và mạng quyền vô sắc.
Rūpajīvitindriye hi vikopite itarampi taṃsambandhatāya vinassatīti.
For when the material life-faculty is destroyed, the other also perishes due to its connection with it.
Thật vậy, khi mạng quyền sắc bị phá hoại, cái kia cũng bị hoại diệt do có liên hệ với nó.
Taṃ vuttappakāramevāti taṃ jīvitindriyātipātanavidhānaṃ heṭṭhā vuttappakārameva.
Taṃ vuttappakārameva means that method of destroying the life-faculty is exactly as stated earlier.
Nó có cách thức đã được nói đến có nghĩa là sự quy định về việc đoạt mạng quyền đó đã được nói đến ở phía dưới.
Saraseneva patanasabhāvassa antarā eva atīva pātanaṃ atipāto, saṇikaṃ patituṃ adatvā sīghapātananti attho.
Atipāta is the act of causing a premature fall to something that would naturally fall on its own, meaning not allowing it to fall slowly but causing it to fall quickly.
Sự đoạt mạng (atipāto) là sự làm cho rơi rụng một cách quá mức, ngay cả khi nó có khả năng tự rơi rụng; có nghĩa là làm cho rơi rụng nhanh chóng mà không cho phép rơi rụng từ từ.
Atikkamma vā satthādīhi abhibhavitvā pātanaṃ atipāto, pāṇassa atipāto pāṇātipāto.
Or atipāta is causing to fall by overcoming with a weapon, etc. The bringing to an end of life is pāṇātipāto.
Hoặc sự đoạt mạng (atipāto) là sự làm cho rơi rụng bằng cách vượt qua hoặc áp đảo bằng vũ khí, v.v. Sự đoạt mạng của sinh mạng là sự đoạt mạng sống (pāṇātipāto).
Yāya cetanāya pavattamānassa jīvitindriyassa nissayabhūtesu mahābhūtesu upakkamakaraṇahetu taṃmahābhūtapaccayā uppajjanamahābhūtā nuppajjissanti, sā tādisappayogasamuṭṭhāpikā vadhakacetanā pāṇātipāto.
That killer volition which, by performing an assault on the great elements forming the support of the operating life-faculty, causes the great elements arising from those great elements not to arise—such a volition bringing about that kind of act is pāṇātipāta.
Cái tác ý sát hại, do sự phát sinh của nó mà tác động đến các đại chủng là nơi nương tựa của mạng quyền đang tồn tại, khiến cho các đại chủng phát sinh do duyên các đại chủng đó không phát sinh, cái tác ý đó, khởi lên do sự áp dụng như vậy, là sự đoạt mạng sống.
Tenāha ‘‘yāya cetanāyā’’tiādi.
Therefore, it is said ‘‘yāya cetanāyā’’ and so on.
Vì vậy đã nói “do cái tác ý nào” v.v.
Aṭṭhakathāsu vuttamatthaṃ saṅkhipitvā dassento ‘‘saṅkhepato’’tiādimāha.
Briefly presenting the meaning stated in the commentaries, it says ‘‘saṅkhepato’’ and so on.
Để tóm tắt ý nghĩa đã nói trong các bản Chú giải, đã nói “tóm lại” v.v.
Tattha vijjāparijappananti mantaparijappanaṃ.
There, vijjāparijappana is the incantation of spells.
Ở đây, niệm chú (vijjāparijappana) là niệm thần chú.
Idāni aṭṭhakathāsu vitthāritamatthaṃ dassento āha ‘‘aṭṭhakathāsu panā’’tiādi.
Now, presenting the meaning extensively discussed in the commentaries, it says ‘‘aṭṭhakathāsu panā’’ and so on.
Bây giờ, để trình bày ý nghĩa đã được giải thích chi tiết trong các bản Chú giải, đã nói “tuy nhiên, trong các bản Chú giải” v.v.
Tattha āthabbaṇikāti āthabbaṇavedavedino.
There, āthabbaṇikā are those conversant with the Atharva Veda.
Ở đây, āthabbaṇikā (những người thuộc kinh Atharva) là những người thông thạo kinh Atharvaveda.
Āthabbaṇaṃ payojentīti āthabbaṇavedavihitaṃ mantaṃ tattha vuttavidhinā payojenti.
Āthabbaṇaṃ payojentī means they employ the spell prescribed in the Atharva Veda in the manner described therein.
Áp dụng Atharva (āthabbaṇaṃ payojentī) có nghĩa là áp dụng thần chú được quy định trong kinh Atharvaveda theo cách thức đã nói ở đó.
Āthabbaṇikā hi sattāhaṃ aloṇakaṃ bhuñjitvā dabbe attharitvā pathaviyaṃ sayamānā tapaṃ caritvā sattame divase susānabhūmiṃ sajjetvā sattame pade ṭhatvā hatthaṃ vaṭṭetvā vaṭṭetvā mukhena vijjaṃ parijappanti, atha nesaṃ kammaṃ samijjhati.
Indeed, the Atharvans, after eating unsalted food for seven days, sleeping on darbha grass on the ground, and practicing austerities, on the seventh day prepare a cremation ground, stand on the seventh step, repeatedly wave their hands, and recite spells through their mouths; then their work succeeds.
Thật vậy, những người thuộc kinh Atharva ăn thức ăn không muối trong bảy ngày, nằm trên cỏ trải trên đất, thực hành khổ hạnh, đến ngày thứ bảy, họ chuẩn bị một bãi tha ma, đứng ở bước thứ bảy, xoay tay hết lần này đến lần khác, và niệm chú bằng miệng, sau đó việc làm của họ thành công.
Paṭisenāyāti idaṃ heṭṭhā upari vā padadvayena sambandhamupagacchati.
Paṭisenāyā—this connects with the two words above or below.
Paṭisenāyā (đối với quân đội) từ này liên kết với hai từ ở phía dưới hoặc phía trên.
Ītiṃ uppādentīti ḍaṃsitvā māraṇatthāya vicchikādīnaṃ vissajjanavasena pīḷaṃ uppādenti.
Ītiṃ uppādentī means they cause affliction by releasing scorpions, etc., with the intention of stinging and killing.
Gây ra tai ương (ītiṃ uppādentī) có nghĩa là gây ra sự đau khổ bằng cách thả bọ cạp, v.v. để cắn và giết.
Etīti īti.
It goes, hence īti (calamity).
Cái đến là tai ương (īti).
Upaddavanti tato adhikatarapīḷaṃ.
Upaddava is even greater affliction than that.
Tai họa (upaddava) là sự đau khổ lớn hơn thế.
Pajjarakanti visamajjaraṃ.
Pajjaraka is a violent fever.
Sốt hoang tưởng (pajjaraka) là sốt không đều.
Sūcikanti aṅgapaccaṅgāni sūcīhi viya vijjhitvā pavattamānaṃ sūlaṃ.
Sūcika is a sharp pain that occurs as if the limbs and minor parts of the body are being pierced by needles.
Đau nhói (sūcika) là cơn đau nhói như bị kim châm vào các chi và bộ phận cơ thể.
Visūcikanti sasūlaṃ āmātisāraṃ.
Visūcika is cholera with sharp pains.
Kiết lỵ (visūcika) là bệnh kiết lỵ cấp tính kèm theo đau nhói.
Pakkhandiyanti rattātisāraṃ.
Pakkhandiya is bloody dysentery.
Tiêu chảy ra máu (pakkhandiya) là bệnh kiết lỵ có máu.
Vijjaṃ parivattetvāti gandhāravijjādikaṃ attano vijjaṃ katupacāraṃ parijappitvā mantapaṭhanakkamena paṭhitvā.
Vijjaṃ parivattetvā means reciting one's spell, such as the Gandharva spell, after performing the customary practices, following the order of mantra recitation.
Niệm chú (vijjaṃ parivattetvā) có nghĩa là niệm chú của mình như chú Gandharva, v.v. đã được chuẩn bị, đọc theo thứ tự đọc chú.
Tehīti tehi vatthūhi.
Tehī means by those objects.
Bởi những thứ đó (tehī) là bởi những vật đó.
Payojananti pavattamānaṃ.
Payojana means causing to happen.
Áp dụng (payojana) là đang diễn ra.
Disvātiādi diṭṭhavisādīnaṃ yathākkamena vuttaṃ.
Disvā and so on are said respectively concerning those who have seen poison, etc.
Thấy (disvā) v.v. đã được nói theo thứ tự cho những người thấy chất độc, v.v.
Dvattibyāmasatappamāṇanāguddharaṇeti dvattibyāmasatappamāṇe mahākāye nimminitvā ṭhitānaṃ nāgānaṃ uddharaṇe.
Dvattibyāmasatappamāṇanāguddharaṇe means in the raising up of nāgas that are created and stand with a measure of two or three hundred cubits.
Trong việc nhổ những con rồng có kích thước hai hoặc ba sải tay có nghĩa là trong việc nhổ những con rồng có thân hình to lớn được tạo ra với kích thước hai hoặc ba sải tay.
Kumbhaṇḍānanti kumbhaṇḍadevānaṃ.
Kumbhaṇḍāna refers to Kumbhaṇḍa deities.
Của các Kumbhaṇḍa là của các vị thần Kumbhaṇḍa.
Te kira devā mahodarā honti, rahassaṅgampi ca nesaṃ kumbho viya mahantaṃ hoti, tasmā ‘‘kumbhaṇḍā’’ti vuccanti.
These deities, it is said, have large bellies, and their private parts are also large like a pot; therefore, they are called ‘‘Kumbhaṇḍā.’’
Nghe nói những vị thần đó có bụng rất to, và bộ phận kín của họ cũng to như một cái bình, vì vậy họ được gọi là “Kumbhaṇḍa”.
Vessavaṇassa yakkhādhipatibhāvepi nayanāvudhena kumbhaṇḍānaṃ maraṇassa idha vuttattā tesupi tassa āṇāpavatti veditabbā.
Even though Vessavaṇa is the lord of Yakkhas, it should be understood that his command extends to the Kumbhaṇḍas as well, because their death by his weapon, the eye, is mentioned here.
Mặc dù Vessavaṇa là chúa tể của các dạ xoa, nhưng ở đây có đề cập đến cái chết của các Kumbhaṇḍa bởi vũ khí mắt của ông ta, nên quyền lực của ông ta cũng được biết là có hiệu lực đối với họ.
Kecīti mahāsaṅghikā.
Kecī are the Mahāsaṅghikā.
Một số người (kecī) là các Mahāsaṅghika.
‘‘Aho vata yaṃ taṃ kucchigataṃ gabbhaṃ na sotthinā abhinikkhameyyā’’ti pāṭho sundarataro.
The reading ‘‘Aho vata yaṃ taṃ kucchigataṃ gabbhaṃ na sotthinā abhinikkhameyyā’’ is better.
Câu “Ôi, ước gì cái thai trong bụng đó không ra đời một cách an toàn” là một bản đọc hay hơn.
‘‘Aho vatāyaṃ ta’’ntipi pāṭho.
‘‘Aho vatāyaṃ ta’’ntipi is also a reading.
Cũng có bản đọc “Ôi, ước gì cái đó”.
‘‘Ayaṃ itthī taṃ kucchigataṃ gabbhaṃ na sotthinā abhinikkhāmeyyā’’ti vattabbaṃ.
It should be said: ‘‘Oh, may this woman not give birth safely to that embryo in her womb!’’
Nên nói “Người phụ nữ này ước gì cái thai trong bụng đó không ra đời một cách an toàn.”
Kulumbassāti gabbhassa kulasseva vā, kuṭumbassāti vuttaṃ hoti.
Kulumbassā means of the embryo, or it is said to mean of the family.
Của bào thai (kulumbassā) hoặc của gia đình bào thai, có nghĩa là của gia đình.
Bhāvanāmayiddhiyāti adhiṭṭhāniddhiṃ sandhāya vadanti.
Bhāvanāmayiddhiyā—they speak with reference to the power of resolution.
Bằng thần thông do tu tập (bhāvanāmayiddhiyā) họ nói liên quan đến thần thông quyết định.
Ghaṭabhedanaṃ viya iddhivināso, agginibbāpanaṃ viya parūpaghātoti upamāsaṃsandanaṃ.
The destruction of psychic power is like the breaking of a pot, and harming others is like extinguishing a fire—this is the comparison.
Sự phá hoại thần thông giống như làm vỡ bình, sự làm hại người khác giống như dập tắt lửa – đó là sự so sánh.
Taṃ tesaṃ icchāmattamevāti etthāyaṃ vicāraṇā – tumhe iddhiyā parūpaghātaṃ vadetha, iddhi nāma cesā adhiṭṭhāniddhi vikubbaniddhi manomayiddhi ñāṇavipphāriddhi samādhivipphāriddhi ariyiddhi kammavipākajiddhi puññavatoiddhi vijjāmayiddhi tattha tattha sammāpayogapaccayā ijjhanaṭṭhena iddhīti dasavidhā.
Taṃ tesaṃ icchāmattamevā—here is this investigation: you say that psychic power harms others, and psychic power is of ten kinds: power of resolution, power of transformation, mind-made power, power of knowledge-spread, power of concentration-spread, noble power, power born of kamma-result, power of merit, and power of magic, called power in those various places because of succeeding due to right application.
Điều đó chỉ là ý muốn của họ (taṃ tesaṃ icchāmattamevā) Ở đây có sự xem xét: các vị nói sự làm hại người khác bằng thần thông, nhưng thần thông này có mười loại: thần thông quyết định, thần thông biến hóa, thần thông ý sanh, thần thông quảng đại trí tuệ, thần thông quảng đại định, thần thông bậc thánh, thần thông do quả nghiệp, thần thông của người có phước, thần thông do minh chú. Nó được gọi là thần thông vì nó thành tựu do sự áp dụng đúng đắn ở mỗi trường hợp.
Tattha kataraṃ iddhiṃ vadethāti?
Among these, which psychic power do you mean?
Trong số đó, các vị nói đến thần thông nào?
Bhāvanāmayanti.
Power developed through meditation, they say.
Thần thông do tu tập.
Kiṃ pana bhāvanāmayiddhiyā parūpaghātakammaṃ hotīti?
But does the act of harming others occur through power developed through meditation?
Vậy thì, có phải nghiệp làm hại người khác xảy ra bằng thần thông do tu tập không?
Āma ekavāraṃ hoti.
Yes, it happens once.
Vâng, một lần thì có.
Yathā hi ādittagharassa upari udakabharite ghaṭe khitte ghaṭopi bhijjati, aggipi nibbāyati, evameva bhāvanāmayiddhiyā ekavāraṃ parūpaghātakammaṃ hoti, tato paṭṭhāya pana sā nassatīti.
Just as when a pot full of water is thrown onto a burning house, the pot breaks and the fire is extinguished, so too, the act of harming others occurs once through power developed through meditation, but thereafter, that* perishes.
Thật vậy, giống như khi một cái bình đầy nước được ném vào một ngôi nhà đang cháy, cái bình cũng vỡ và lửa cũng tắt, tương tự như vậy, nghiệp làm hại người khác xảy ra một lần bằng thần thông do tu tập, nhưng sau đó thần thông đó sẽ mất đi.
Atha ne ‘‘bhāvanāmayiddhiyā neva ekavāraṃ, na dve vāre parūpaghātakammaṃ hotī’’ti vatvā saññattiṃ āgacchantā pucchitabbā ‘‘bhāvanāmayiddhi kiṃ kusalā, akusalā, abyākatā, sukhāya vedanāya sampayuttā, dukkhāya, adukkhamasukhāya, savitakkasavicārā, avitakkavicāramattā, avitakkaavicārā, kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā’’ti.
Then, telling them, ‘‘The act of harming others occurs neither once nor twice through power developed through meditation,’’ they should be asked, if they come to agreement: ‘‘Is power developed through meditation wholesome, unwholesome, or indeterminate? Is it accompanied by pleasant feeling, painful feeling, or neither-painful-nor-pleasant feeling? Is it with initial and sustained application, only with sustained application, or without initial and sustained application? Is it of the sense-sphere, fine-material sphere, or immaterial sphere?’’
Sau đó, khi họ đến một thỏa thuận sau khi được nói rằng “nghiệp làm hại người khác không xảy ra một lần, cũng không hai lần bằng thần thông do tu tập”, họ nên được hỏi: “Thần thông do tu tập là thiện, bất thiện, hay vô ký? Nó tương ưng với thọ lạc, thọ khổ, hay thọ xả? Nó có tầm có tứ, chỉ có tứ, hay không tầm không tứ? Nó thuộc dục giới, sắc giới, hay vô sắc giới?”
Imaṃ pana pañhaṃ ye jānanti, te evaṃ vakkhanti ‘‘bhāvanāmayiddhi kusalā vā hoti abyākatā vā, adukkhamasukhavedanīyā eva, avitakkaavicārā eva, rūpāvacarā evā’’ti.
Those who know this question will answer thus: ‘‘Power developed through meditation is either wholesome or indeterminate; it is always accompanied by neither-painful-nor-pleasant feeling; it is always without initial and sustained application; it is always of the fine-material sphere.’’
Những người biết câu hỏi này sẽ trả lời như sau: “Thần thông do tu tập hoặc là thiện hoặc là vô ký, chỉ tương ưng với thọ xả, chỉ không tầm không tứ, chỉ thuộc sắc giới.”
Te vattabbā ‘‘pāṇātipātacetanā kusalākusalādīsu kataraṃ koṭṭhāsaṃ bhajatī’’ti.
They should be told: ‘‘To which category among wholesome, unwholesome, etc., does the volition of killing belong?’’
Họ nên được hỏi: “Tác ý đoạt mạng sống thuộc phần nào trong thiện, bất thiện, v.v.?”
Jānantā vakkhanti ‘‘pāṇātipātacetanā akusalāva, dukkhavedanīyāva, savitakkasavicārāva, kāmāvacarā evā’’ti.
Knowing ones would say, "The volition of taking life is unwholesome, results in painful feeling, is accompanied by thought and reflection, and belongs to the sense-sphere."
Những người biết sẽ nói rằng: "Tâm sở sát sinh là bất thiện, mang lại cảm thọ khổ, có tầm có tứ, và thuộc cõi dục."
Evaṃ sante ‘‘tumhākaṃ kathā neva kusalattikena sameti, na vedanāttikena, na vitakkattikena, na parittattikenā’’ti.
This being the case, "your statement neither accords with the 'wholesome triad', nor with the 'feeling triad', nor with the 'thought triad', nor with the 'minor triad'."
Nếu vậy thì, "Lời nói của các vị không phù hợp với bộ ba thiện, không phù hợp với bộ ba cảm thọ, không phù hợp với bộ ba tầm, cũng không phù hợp với bộ ba hữu hạn."
Kiṃ pana evaṃ mahantaṃ suttaṃ niratthakanti?
But then, is such a great Sutta meaningless?
Vậy thì một bài kinh lớn như vậy có vô nghĩa không?
No niratthakaṃ, tumhe panassa atthaṃ na jānātha.
No, it is not meaningless; but you do not know its meaning.
Không, không vô nghĩa; nhưng các vị không biết ý nghĩa của nó.
Iddhimā cetovasippattoti ettha hi na bhāvanāmayiddhi adhippetā, āthabbaṇiddhi pana adhippetā.
Here, in " endowed with psychic power, having attained mastery over the mind," it is not development-based psychic power that is intended, but rather mystic or magical psychic power.
Ở đây, cụm từ " Iddhimā cetovasippatto (người có thần thông, đạt được sự thuần thục về tâm)" không có ý chỉ thần thông do tu tập mà là thần thông của bùa chú.
Sā hi ettha labbhamānā labbhatīti.
For that is what is to be obtained here, if it is to be obtained.
Vì thần thông đó có thể đạt được ở đây.
Haritabbaṃ upanikkhipitabbanti hāraṃ, hārameva hārakanti āha ‘‘atha vā’’tiādi.
That which should be taken or put down is hāra; he says "hāraka" for hāra itself, with "or alternatively," etc.
Vật cần mang đi, cần cất giấu là hāra, chính hāra được gọi là " hāraka" theo cách nói " atha vā" (hoặc là) v.v.
Jīvitaharaṇakaṃ upanikkhipitabbaṃ vā satthaṃ satthahārakanti vikappadvayenāha.
He states two alternatives, "satthahāraka" meaning a weapon that takes life, or that which is to be deposited.
Vật mang đi để lấy mạng sống, hoặc vũ khí cần cất giấu, được gọi là " satthahāraka" theo hai cách giải thích.
‘‘Hārakasattha’’nti ca vattabbe satthahārakanti visesanassa paranipātaṃ katvā vuttaṃ.
And where "hārakasattha" (deadly weapon) should have been said, "satthahāraka" is spoken by placing the qualifying word last.
Và lẽ ra phải nói là "hārakasattha" nhưng lại nói " satthahāraka" bằng cách đảo ngược vị trí của từ bổ nghĩa.
Yathā labhati, tathā kareyyāti adhippāyatthamāha.
He states the intended meaning of " as one obtains, so one should do."
Giải thích ý nghĩa của " Yathā labhati, tathā kareyyā" (nhận được như thế nào, thì làm như thế ấy).
Upanikkhipeyyāti ‘‘pariyeseyyā’’ti imassa sikhāppattamatthaṃ dasseti.
"Upanikkhipeyyā" shows the ultimate meaning of "pariyeseyyā" (should search for), as "should put down."
Upanikkhipeyyā (cất giấu) thể hiện ý nghĩa cao nhất của từ "pariyeseyyā" (tìm kiếm).
Itarathāti ‘‘pariyeseyyā’’ti imassa upanikkhipeyyāti evamatthaṃ aggahetvā yadi pariyesanamattameva adhippetaṃ siyāti attho.
"Itarathā" means: if merely searching was intended, without taking the meaning of "pariyeseyyā" (should search for) as "should put down."
Itarathā (nếu không) có nghĩa là: nếu không hiểu từ "pariyeseyyā" theo nghĩa "upanikkhipeyyā" (cất giấu) mà chỉ hiểu theo nghĩa tìm kiếm đơn thuần.
Pariyiṭṭhamattenāti pariyesitamattena.
"Pariyiṭṭhamattenā" means by merely searching.
Pariyiṭṭhamattenā (chỉ bằng sự tìm kiếm) có nghĩa là chỉ bằng sự tìm kiếm.
‘‘Satthahārakaṃ vāssa pariyeseyyā’’ti iminā vuccamānassa atthassa byañjanānurūpato paripuṇṇaṃ katvā avuttattā āha ‘‘byañjanaṃ anādiyitvā’’ti.
Because the meaning expressed by "or one should search for a deadly weapon for him" is not fully stated in accordance with the verbal form, he says " without regarding the verbal form."
Vì ý nghĩa được diễn đạt bởi "Satthahārakaṃ vāssa pariyeseyyā" (hoặc tìm kiếm vũ khí cho người ấy) không được trình bày đầy đủ theo đúng hình thức từ ngữ, nên nói " byañjanaṃ anādiyitvā" (không chú ý đến từ ngữ).
Sasati hiṃsatīti satthaṃ, sasanti hiṃsanti tenāti vā satthanti laguḷapāsāṇādīnampi satthasaṅgahitattā āha – ‘‘yaṃ ettha thāvarappayogasaṅgahitaṃ satthaṃ, tadeva dassetu’’nti.
That which harms, injures is a " weapon"; or that by which they harm, injure is a " weapon" – because clubs, stones, etc., are also included in the term sattha (weapon), he says – " let it show only the weapon included here as a fixed instrument."
Vì nó làm hại, gây tổn thương nên gọi là satthaṃ (vũ khí), hoặc vì người ta làm hại, gây tổn thương bằng nó nên gọi là satthaṃ. Vì gậy, đá v.v. cũng được bao gồm trong sattha, nên nói – " yaṃ ettha thāvarappayogasaṅgahitaṃ satthaṃ, tadeva dassetu" (ở đây, chỉ ra loại vũ khí được bao gồm trong việc sử dụng cố định).
Vuttāvasesanti vuttaasiādīhi avasiṭṭhaṃ.
"Vuttāvasesaṃ" means what remains after the mentioned swords, etc.
Vuttāvasesaṃ (phần còn lại của những gì đã nói) là phần còn lại của những gì đã nói như kiếm v.v.
Laguḷanti muggarassetaṃ adhivacanaṃ.
"Laguḷa" is a term for a club.
Laguḷaṃ (gậy) là tên gọi khác của chùy.
Satthasaṅgahoti mātikāyaṃ ‘‘satthahāraka’’nti ettha vuttasatthasaṅgaho.
"Satthasaṅgaho" means the collection of weapons mentioned in the mātikā at "satthahāraka."
Satthasaṅgaho (sự bao gồm của vũ khí) là sự bao gồm của vũ khí được nói đến trong "satthahāraka" trong phần mātikā (đề mục).
Yasmā…pe… tasmā dvidhā bhinditvā padabhājanaṃ vuttanti īdisaṃ heṭṭhā vuttavibhaṅganayabhedadassananti veditabbaṃ.
"Yasmā…pe… tasmā dvidhā bhinditvā padabhājanaṃ vutta" should be understood as an indication of the kind of distinction in the method of analysis mentioned earlier.
Yasmā…pe… tasmā dvidhā bhinditvā padabhājanaṃ vutta (vì… nên sự phân tích từ ngữ được nói đến bằng cách chia làm hai phần) cần được hiểu là sự trình bày về sự khác biệt trong phương pháp phân tích đã nói ở dưới.
Narake vā papatātiādīti ettha ādi-saddena ‘‘papāte vā papatā’’ti parato vuttaṃ avuttañca ‘‘rukkhato vā papatā’’tiādi sabbaṃ maraṇūpāyaṃ saṅgaṇhāti.
In " falls into hell, etc.," the word ādi (etc.) includes all means of death mentioned later such as "or falls from a precipice," and unmentioned ones such as "or falls from a tree," etc.
Narake vā papatātiādī (rơi xuống địa ngục v.v.) ở đây, từ "v.v." bao gồm tất cả các phương tiện dẫn đến cái chết được nói đến sau đó như "papāte vā papatā" (hoặc rơi xuống vực thẳm) và những gì chưa nói đến như "rukkhato vā papatā" (hoặc rơi từ cây xuống) v.v.
Tenevāha ‘‘na hi sakkā sabbaṃ sarūpeneva vattu’’nti.
For that very reason, he says: " For it is not possible to state everything in its exact form."
Vì thế mới nói " na hi sakkā sabbaṃ sarūpeneva vattu" (không thể nói tất cả theo đúng hình thức).
Parato vuttanayattāti parato nigamanavasena vuttassa dutiyapadassa padabhājane vuttanayattā.
"Parato vuttanayattā" means according to the method stated in the analysis of the second word, which is mentioned later by way of conclusion.
Parato vuttanayattā (vì theo phương pháp đã nói sau đó) là vì theo phương pháp đã nói trong phần phân tích từ ngữ của từ thứ hai được nói đến theo cách kết luận.
Atthato vuttamevāti maraṇūpāyassa bahuvidhatānidassanatthaṃ, tato ekadese dassite sabbaṃ vuttameva hotīti adhippāyo.
"Atthato vuttamevā" means that the intention is that since the means of death are of many kinds, when a part of it is shown, everything is as if stated.
Atthato vuttamevā (chỉ nói về ý nghĩa) có ý nghĩa là để minh họa sự đa dạng của các phương tiện dẫn đến cái chết, khi một phần được chỉ ra, tất cả đều được nói đến.
Na hi sakkā…pe… vattunti ‘‘rukkhato vā papatā’’tiādinā sarūpato sabbaṃ maraṇūpāyaṃ pariyosānaṃ pāpetvā na sakkā vattunti attho.
"Na hi sakkā…pe… vattu" means it is not possible to state all means of death in their exact form by saying "or falls from a tree," etc., bringing them to an end.
Na hi sakkā…pe… vattu (không thể… nói) có nghĩa là không thể nói tất cả các phương tiện dẫn đến cái chết một cách đầy đủ theo đúng hình thức bằng cách nói "rukkhato vā papatā" (hoặc rơi từ cây xuống) v.v.
Mataṃ te jīvitā seyyoti ettha vuttamaraṇaṃ yasmā iti-saddo nidasseti, tasmā tattha vuttamaraṇaṃ iti-saddassa atthoti tampi gahetvā atthaṃ dassento āha – ‘‘maraṇacitto maraṇamanoti attho’’ti.
In " death is better for you than life," since the word iti (thus) indicates the death mentioned there, that death mentioned is the meaning of the word iti. Taking this also, he explains the meaning, saying – " the meaning is: with the thought of death, with the mind on death."
Trong câu " Mataṃ te jīvitā seyyoti" (chết tốt hơn sống), vì từ iti (như vậy) chỉ ra cái chết được nói đến, nên cái chết được nói đến ở đó là ý nghĩa của từ iti. Do đó, khi giải thích ý nghĩa, nói – " maraṇacitto maraṇamanoti attho" (có ý nghĩ về cái chết, có tâm về cái chết).
Cittassa atthadīpanatthaṃ vuttoti citta-saddassa vicittādianekatthavisayattā nāyaṃ citta-saddo idha aññasmiṃ atthe vattamāno daṭṭhabbo, api tu viññāṇasmiṃyeva vattamāno veditabboti tassa atthassa niyamanatthaṃ vutto.
"Cittassa atthadīpanatthaṃ vutto" means that since the word citta (mind) covers many meanings such as 'varied,' this word citta should not be seen as functioning in any other meaning here, but should be known as functioning only in the sense of viññāṇa (consciousness); it is stated to specify that meaning.
Cittassa atthadīpanatthaṃ vutto (được nói để làm sáng tỏ ý nghĩa của citta) là vì từ citta có nhiều nghĩa như vicitta (đa dạng) v.v., nên từ citta ở đây không nên được hiểu theo nghĩa khác, mà chỉ nên hiểu theo nghĩa viññāṇa (thức). Nó được nói để xác định ý nghĩa đó.
Iminā punaruttidosassapi idha anavakāsoti dasseti.
By this, it is also shown that there is no room for the fault of repetition here.
Bằng cách này, cũng chỉ ra rằng ở đây không có chỗ cho lỗi lặp lại.
Na tāva attho vuttoti ‘‘iti cittamano’’ti uddharitvāpi iti-saddanidassitassa maraṇassa aparāmaṭṭhabhāvato vuttaṃ.
"Na tāva attho vutto" is stated because the death indicated by the word iti, even when quoted as "iti cittamano" (thus, the mind's intention), has not yet been apprehended.
Na tāva attho vutto (ý nghĩa chưa được nói đến) được nói vì cái chết được chỉ ra bởi từ iti vẫn chưa được đề cập đến, ngay cả khi trích dẫn "iti cittamano" (tâm ý như vậy).
Tāva-saddena pana parato ‘‘cittasaṅkappo’’ti imassa padabhājane ‘‘maraṇasaññī’’tiādinā itisaddatthassa vakkhamānataṃ vibhāveti.
The word tāva (yet) reveals that the meaning of the word iti will be stated later in the analysis of "cittasaṅkappo" (mind's intention) by phrases such as "maraṇasaññī" (perceiving death).
Từ tāva (chưa) làm rõ rằng ý nghĩa của từ iti sẽ được nói đến sau đó trong phần phân tích từ ngữ của "cittasaṅkappo" (ý định của tâm) bằng cách nói "maraṇasaññī" (có nhận thức về cái chết) v.v.
Tattha hi iti-saddanidassitaṃ maraṇasaṅkhātamatthaṃ gahetvā ‘‘maraṇasaññī maraṇacetano maraṇādhippāyo’’ti vuttaṃ.
For there, taking the meaning of death indicated by the word iti, it is said, "perceiving death, intending death, with the purpose of death."
Ở đó, lấy ý nghĩa là cái chết được chỉ ra bởi từ iti, nên nói "maraṇasaññī maraṇacetano maraṇādhippāyo" (có nhận thức về cái chết, có ý muốn về cái chết, có ý định về cái chết).
Tenevāha – ‘‘cittasaṅkappoti imasmiṃ pade adhikāravasena itisaddo āharitabbo’’ti.
For this very reason, he says – " in this term 'cittasaṅkappo', the word iti should be supplied by way of authority."
Vì thế mới nói – " cittasaṅkappoti imasmiṃ pade adhikāravasena itisaddo āharitabbo" (trong từ cittasaṅkappo này, từ iti phải được đưa vào theo quyền hạn).
Kasmā āharitabboti āha ‘‘idañhī’’tiādi.
Why should it be supplied? He says: " for this…," etc.
Tại sao phải đưa vào? Nên nói " idañhī" (vì điều này) v.v.
Kathaṃ panetaṃ viññāyatīti āha ‘‘tathā hissā’’tiādi.
How is this understood? He says: " for thus of it…," etc.
Làm sao để hiểu điều này? Nên nói " tathā hissā" (vì thế của nó) v.v.
Assāti iti-saddassa.
"Assā" means of the word iti.
Assā là của từ iti.
Tameva atthanti maraṇasaṅkhātamatthaṃ.
"Tameva atthaṃ" means that very meaning, death.
Tameva atthaṃ (chính ý nghĩa đó) là ý nghĩa của cái chết.
‘‘Maraṇasaññī’’tiādīsu hi maraṇaṃ iti-saddassa attho, ‘‘saññī’’tiādi saṅkappasaddassa.
For in "maraṇasaññī" (perceiving death), etc., death is the meaning of the word iti, and "saññī" (perceiving), etc., is the meaning of the word saṅkappa (intention).
Trong "maraṇasaññī" v.v., maraṇa là ý nghĩa của từ iti, còn "saññī" v.v. là của từ saṅkappa.
Cittasaddassa panettha vicittavacanatā saṅkappasaddassa saññācetanādhippāyavasena tidhā atthaṃ dassentena vibhāvitāti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that the varied meaning of the word citta here is shown by the word saṅkappa indicating meaning in three ways: perception, volition, and purpose.
Ở đây, cần hiểu rằng sự đa dạng của từ citta và sự đa dạng của từ saṅkappa được làm rõ bằng cách giải thích ý nghĩa theo ba cách: saññā (nhận thức), cetanā (ý muốn), và adhippāya (ý định).
Tenevāha – ‘‘citto nānappakārako saṅkappo’’tiādi.
For this very reason, he says – " citto (mind) is a manifold intention," etc.
Vì thế mới nói – " citto nānappakārako saṅkappo" (ý định của tâm là đa dạng) v.v.
Adhippāyasaddena kimettha vuttanti āha – ‘‘adhippāyoti vitakko veditabbo’’ti.
What is meant here by the word adhippāya (purpose)? He says – " adhippāya should be understood as vitakka (initial application)."
Ở đây, từ adhippāya có nghĩa là gì? Nên nói – " adhippāyoti vitakko veditabbo" (adhippāya nên được hiểu là vitakka (tầm)).
Na idaṃ vitakkassa nāmanti idaṃ pana na kevalaṃ vitakkasseva nāmanti dassetuṃ vuttaṃ.
"Na idaṃ vitakkassa nāma" is stated to show that this is not merely a name for vitakka (initial application).
Na idaṃ vitakkassa nāma (đây không phải là tên của vitakka) được nói để chỉ ra rằng đây không chỉ là tên của vitakka.
Pākaṭattā oḷārikattā ca uccākāratā veditabbā, apākaṭattā anoḷārikattā ca avacākāratā.
Highness should be understood from being evident and gross, and lowness from being unevident and subtle.
Do sự hiển nhiên và thô thiển, nên biết đó là trạng thái cao; do sự không hiển nhiên và không thô thiển, nên biết đó là trạng thái thấp.
174. Kāyekadesepi kāya-saddo vattatīti āha ‘‘hatthena vā’’tiādi.
174. The word kāya (body) also applies to a part of the body, so he says " by hand, etc."
174. Từ kāya (thân) cũng có thể dùng cho một phần của thân, nên nói " hatthena vā" (bằng tay) v.v.
Paharaṇenāti satthena.
"Paharaṇenā" means by a weapon.
Paharaṇenā (bằng vật đánh) là bằng vũ khí.
Satthañhi paharanti etenāti paharaṇanti vuccati.
For sattha (weapon) is called paharaṇa (instrument for striking) because one strikes with it.
Vũ khí được gọi là paharaṇa vì người ta đánh bằng nó.
Kammunā bajjhatīti pāṇātipātakammunā bajjhati, pāṇātipātakammassa siddhanti vuttaṃ hoti.
"Kammunā bajjhatī" means one is bound by the act of taking life; it is stated that the act of taking life is accomplished.
Kammunā bajjhatī (bị ràng buộc bởi nghiệp) có nghĩa là bị ràng buộc bởi nghiệp sát sinh, tức là nghiệp sát sinh đã hoàn thành.
Yo koci maratūti ettha yassa kassaci ekasseva jīvitindriyavisayā vadhakacetanā pavattati, na pahārapaccayā marantasseva jīvitindriyavisayā, nāpi samūhassāti veditabbā.
In " whoever may die," it should be understood that the murderous volition occurs regarding the life-faculty of any one individual, and not regarding the life-faculty of only one who dies due to the blow, nor of a group.
Trong câu " Yo koci maratū" (ai đó chết), cần hiểu rằng ý muốn giết người phát sinh đối với sinh mạng của bất kỳ một người nào đó, chứ không phải chỉ đối với sinh mạng của người chết do bị đánh, cũng không phải đối với một nhóm người.
Ubhayathāpīti uddesānuddesānaṃ vasena.
"Ubhayathāpi" means in both ways, i.e., by way of general statement and detailed explanation.
Ubhayathāpī (cả hai cách) là theo cách tóm tắt và chi tiết.
Vadhakacittaṃ paccuppannārammaṇampi jīvitindriyaṃ pabandhavicchedanavasena ārammaṇaṃ katvā pavattatīti āha ‘‘pacchā vā teneva rogenā’’tiādi.
He says, " or later by that very disease," etc., to show that the murderous thought, even with a present object, operates by taking the life-faculty as its object through cutting off its continuity.
Tâm sát sinh, ngay cả khi đối tượng là hiện tại, cũng phát sinh bằng cách lấy sự cắt đứt dòng sinh mạng làm đối tượng, nên nói " pacchā vā teneva rogenā" (hoặc sau đó chết vì chính bệnh đó) v.v.
Yena hi pabandho vicchijjati, tādisaṃ payogaṃ nibbattentaṃ tadā vadhakacittaṃ pavattantaṃ paharitamatteyeva kammunā bajjhati.
For when the murderous thought operates, producing such an action by which continuity is cut off, one is bound by the kamma at the very moment of striking.
Vì khi tâm sát sinh phát sinh để thực hiện một hành động như vậy làm cắt đứt dòng sinh mạng, thì ngay khi đánh trúng, nghiệp đã ràng buộc.
Manussaarahantassa ca puthujjanakāleyeva satthappahāre vā vise vā dinnepi yadi so arahattaṃ patvā teneva marati, arahantaghātako hotiyeva.
And even if a weapon blow or poison is given to a human Arahant while he was still a puthujjana (ordinary person), if he attains Arahantship and then dies from that very thing, he is still a slayer of an Arahant.
Ngay cả khi một vị A-la-hán là người phàm tục bị đánh bằng vũ khí hoặc bị đầu độc, nếu vị ấy đạt được A-la-hán quả rồi chết vì chính vết thương đó, thì kẻ đó vẫn là kẻ giết A-la-hán.
Yaṃ pana puthujjanakāle dinnaṃ dānaṃ arahattaṃ patvā paribhuñjati, puthujjanasseva taṃ dinnaṃ hoti.
However, an offering given while he was a puthujjana, which he consumes after attaining Arahantship, is considered an offering given to a puthujjana.
Nhưng nếu một món quà được dâng khi người đó còn là phàm tục, rồi vị ấy đạt được A-la-hán quả và thọ hưởng món quà đó, thì món quà đó vẫn được coi là dâng cho một người phàm tục.
Nanu ca yathā arahattaṃ patvā paribhuttampi puthujjanakāle dinnaṃ puthujjanadānameva hoti, evaṃ maraṇādhippāyena puthujjanakāle pahāre dinne arahattaṃ patvā teneva pahārena mate kasmā arahantaghātakoyeva hoti, na puthujjanaghātakoti?
Now, just as an offering given during the time of being a puthujjana, even if consumed after attaining Arahantship, remains an offering to a puthujjana, why is it that if a blow is given with the intention to kill during the time of being a puthujjana, and one dies from that same blow after attaining Arahantship, it is considered the slaying of an Arahant, and not the slaying of a puthujjana?
Tại sao, cũng như một món quà được dâng khi người đó còn là phàm tục, dù được thọ hưởng sau khi đạt A-la-hán quả, vẫn là món quà của người phàm tục, thì khi một đòn đánh được ra khi người đó còn là phàm tục với ý định giết người, rồi người đó đạt A-la-hán quả và chết vì chính đòn đánh đó, tại sao kẻ đó lại là kẻ giết A-la-hán mà không phải là kẻ giết người phàm tục?
Visesasabbhāvato.
Because there is a distinction.
Vì có sự khác biệt.
Dānañhi deyyadhammassa pariccāgamattena hoti.
Giving (dāna) is indeed merely the relinquishing of an offering (deyyadhamma).
Bố thí chỉ là sự từ bỏ vật đáng cho.
Tathā hi dānacetanā cajitabbaṃ vatthuṃ ārammaṇaṃ katvā cajanamattameva hoti, aññasantakakaraṇaṃva tassa cajanaṃ, tasmā yassa taṃ santakaṃ kataṃ, tasseva taṃ dinnaṃ hoti, na evaṃ vadho.
For example, the volition of giving (dānacetanā) is merely the act of relinquishing, making the object to be relinquished (cajitabbaṃ vatthu) its object (ārammaṇaṃ), and relinquishing it as if making it another's property. Therefore, to whomever it is made property, to that person it is given. Killing is not like this.
Thật vậy, tư tâm bố thí chỉ là sự từ bỏ, lấy vật đáng từ bỏ làm đối tượng; sự từ bỏ ấy giống như việc biến vật đó thành của người khác, do đó vật đó được cho chính người mà nó được làm thành của người đó. Sự giết hại thì không như vậy.
So hi pāṇo pāṇasaññitā vadhakacetanā upakkamo tena maraṇanti imesaṃ pañcannaṃ aṅgānaṃ pāripūriyāva hoti, na apāripūriyā.
For killing occurs only with the fulfillment of these five factors: a living being (pāṇo), the perception of a living being (pāṇasaññitā), the volition to kill (vadhakacetanā), the effort (upakkamo), and death resulting from it (tena maraṇaṃ), not with their non-fulfillment.
Thật vậy, sự giết hại đó chỉ thành tựu khi đầy đủ năm chi phần này: chúng sinh, nhận biết là chúng sinh, tư tâm muốn giết, phương tiện, và do đó mà chết, chứ không phải do sự không đầy đủ.
Tasmā arahattaṃ pattasseva maraṇanti arahantaghātakoyeva hoti, na puthujjanaghātako.
Therefore, when it is the death of one who has attained arahatta, one becomes a killer of an Arahant (arahantaghātako), not a killer of an ordinary person (puthujjanaghātako).
Do đó, chỉ khi người đó đã đạt A-la-hán thì mới là sự chết (của A-la-hán), nên chỉ là kẻ giết A-la-hán, chứ không phải kẻ giết phàm phu.
Yasmā pana ‘‘imaṃ māremī’’ti yaṃ santānaṃ ārabbha māraṇicchā, tassa puthujjanakhīṇāsavabhāvena payogamaraṇakkhaṇānaṃ vasena satipi santānabhede abhedoyeva, yadā ca atthasiddhi, tadā khīṇāsavabhāvo, tasmā arahantaghātakoyeva hotīti niṭṭhamettha gantabbaṃ.
However, because when the intention to kill arises with reference to a particular individual, saying "I will kill this person," even though there is a difference in the individual's state as an ordinary person or one whose defilements are destroyed (khīṇāsava) in terms of the moments of effort and death, there is indeed no difference. And when the purpose is achieved, it is the state of one whose defilements are destroyed. Therefore, it should be concluded here that one becomes a killer of an Arahant.
Tuy nhiên, vì khi có ý muốn giết (chúng sinh) này, thì dù có sự khác biệt về dòng tâm thức theo trạng thái phàm phu hay A-la-hán của chúng sinh đó, và theo các khoảnh khắc của hành động và sự chết, nhưng vẫn là không khác biệt. Và khi mục đích đã thành tựu, thì đó là trạng thái A-la-hán. Do đó, cần phải kết luận rằng đó là kẻ giết A-la-hán.
Aññacittenāti avadhādhippāyena amāretukāmatācittena.
With another intention means with an intention not to kill, with the thought of not wishing to kill.
Với tâm khác nghĩa là với tâm không có ý muốn giết hại, không muốn làm cho chết.
Natthi pāṇātipātoti amāretukāmatācittena pahaṭattā.
There is no pāṇātipāta because the blow was struck with the intention of not killing.
Không có sát sinh là do đã đả kích với tâm không muốn giết hại.
Kiñcāpi paṭhamappahāro na sayameva sakkoti māretuṃ, dutiyaṃ pana labhitvā sakkonto jīvitavināsanahetu hoti, tasmā ‘‘payogo tena ca maraṇa’’nti iminā saṃsandanato paṭhamappahāreneva kammabaddho yutto, na dutiyena tassa aññacittena dinnattā.
Even if the first blow cannot kill by itself, if it leads to the second blow and is capable of causing death, it becomes a cause for the destruction of life. Therefore, by connecting it with "the effort and death resulting from it," it is proper that one is bound by kamma through the first blow itself, not by the second, as that was given with another intention.
Mặc dù đả kích đầu tiên tự nó không thể giết chết, nhưng khi nhận được đả kích thứ hai thì nó có thể trở thành nguyên nhân gây hủy hoại sinh mạng. Do đó, khi so sánh với câu “phương tiện và do đó mà chết”, thì việc bị ràng buộc bởi nghiệp do đả kích đầu tiên là hợp lý, chứ không phải do đả kích thứ hai vì nó được thực hiện với tâm khác.
Tena vuttaṃ ‘‘ubhayehi matepi paṭhamappahāreneva kammunā baddho’’ti.
Hence it is said: "Even if both die, one is bound by kamma through the first blow."
Do đó đã nói: “Dù cả hai (đả kích) đều dẫn đến chết, nhưng chỉ bị ràng buộc bởi nghiệp do đả kích đầu tiên.”
Kammāpattibyattibhāvatthanti ānantariyādikammavibhāgassa pārājikādiāpattivibhāgassa ca vibhāvanatthaṃ.
For clarifying the nature of kamma and offences means for clarifying the divisions of immediate kamma (ānantariya) and the divisions of offences (āpatti) such as pārājika.
Để làm rõ sự phân loại nghiệp và tội là để làm rõ sự phân loại nghiệp như vô gián nghiệp và sự phân loại tội như ba-la-di.
‘‘Eḷakaṃ māremī’’ti pavattacetanāya pubbabhāgattā ‘‘imaṃ māremī’’ti sanniṭṭhāpakacetanāya tadā sannihitattā yathāvatthukaṃ kammabaddho hotiyevāti āha ‘‘imaṃ vatthuṃ māremīti cetanāya atthibhāvato’’tiādi.
Since the volition to kill, saying "I will kill a ram," is a preliminary part, and the decisive volition, saying "I will kill this one," is present at that time, one is certainly bound by kamma with respect to the actual object. Thus, it says: "because there is the intention, 'I will kill this object'."
Vì tư tâm phát sinh trước với ý “tôi sẽ giết con cừu” là phần trước của tư tâm quyết định “tôi sẽ giết cái này” vào lúc đó, nên nó bị ràng buộc bởi nghiệp theo sự vật như đã nói: “vì có tư tâm ‘tôi sẽ giết vật này’.”
Sabbattha hi purimaṃ abhisandhicittaṃ appamāṇaṃ tena atthasiddhiyā abhāvato, vadhakacittaṃ pana tadārammaṇañca jīvitindriyaṃ anantariyādibhāve pamāṇanti daṭṭhabbaṃ.
Everywhere, the previous intention of purpose is limitless, as the purpose is not achieved by it. However, the killing intention, its object, and the life faculty are the measure for states like immediate kamma (ānantariya); this should be understood.
Ở mọi nơi, tâm ý định ban đầu là vô hạn vì không có sự thành tựu mục đích bởi nó; nhưng tâm sát hại, đối tượng của nó và sinh mạng được xem là thước đo trong việc trở thành vô gián nghiệp, v.v.
Ghātako ca hotīti pāṇaghātako hoti, pāṇātipātakammunāva baddho hotīti attho.
And one is a killer means one is a killer of a living being; it means one is bound by the kamma of pāṇātipāta.
Và là kẻ giết hại nghĩa là là kẻ giết hại sinh mạng, bị ràng buộc bởi nghiệp sát sinh.
Pubbe vuttanayeneva veditabbanti yathākkamaṃ pārājikathullaccayapācittiyāni veditabbāni.
It should be understood in the manner stated earlier means pārājika, thullaccaya, and pācittiya offences should be understood respectively.
Cần phải hiểu theo cách đã nói trước đây nghĩa là cần phải hiểu theo thứ tự là ba-la-di, thô-la-chướng, ba-dật-đề.
‘‘Mātāpituarahantānaṃ aññataraṃ māremī’’ti guṇamahantesu pavattapubbabhāgacetanāya dāruṇabhāvato tathāvidhapubbabhāgacetanāparivārā sanniṭṭhāpakacetanā dāruṇāva hotīti āha – ‘‘idha pana cetanā dāruṇā hotī’’ti.
Since the preliminary volition that arises towards great virtuous beings, saying "I will kill one of my mother, father, or Arahants," is dreadful, the decisive volition accompanied by such a preliminary volition is also dreadful. Thus it says: "Here, however, the volition is dreadful."
Vì tư tâm phát sinh trước với ý “tôi sẽ giết một trong số cha mẹ hoặc A-la-hán” đối với các bậc có đức hạnh lớn là tàn ác, nên tư tâm quyết định được bao quanh bởi tư tâm phát sinh trước như vậy cũng là tàn ác, nên đã nói: “Ở đây, tư tâm là tàn ác.”
Iminā ca ‘‘eḷakaṃ māressāmī’’ti mātāpituādīnaṃ māraṇepi pubbabhāgacetanāya adāruṇattā aññathā pavattaānantariyakammato evaṃ pavattānantariyassa nātidāruṇatā vuttāva hotīti daṭṭhabbā.
By this, it should be understood that even in the case of killing one's mother, father, etc., with the intention of "I will kill a ram," due to the non-dreadfulness of the preliminary volition, the immediate kamma thus arisen is not as dreadful as other types of immediate kamma that arise differently.
Với điều này, cần phải hiểu rằng dù có ý định giết cha mẹ, v.v., với tư tâm “tôi sẽ giết con cừu”, nhưng vì tư tâm phát sinh trước không tàn ác, nên vô gián nghiệp phát sinh như vậy không tàn ác bằng vô gián nghiệp phát sinh theo cách khác.
Lohitakanti lohitamakkhitaṃ.
Bloody means smeared with blood.
Lohitaka nghĩa là dính máu.
Kammaṃ karonteti yuddhakammaṃ karonte.
While performing kamma means while performing combat.
Khi đang thực hiện nghiệp nghĩa là khi đang thực hiện nghiệp chiến đấu.
Yathādhippāyaṃ gateti yodhaṃ vijjhitvā pitari viddhe.
Gone as intended means when the warrior was shot and the father was hit.
Đến đúng ý định nghĩa là khi người lính bắn trúng cha.
Idañca yathādhippāyaṃ tena tathāviddhabhāvadassanatthaṃ vuttaṃ.
This was said to show that it was hit in that way as intended.
Điều này được nói để chỉ ra rằng người đó đã bị bắn trúng đúng như ý định.
Ayathādhippāyaṃ pana ujukameva gantvā pitari viddhepi maraṇādhippāyena attanāva katappayogattā nevatthi visaṅketoti vadanti.
However, if it went straight without being intended and hit the father, they say there is no doubt because the effort was made by oneself with the intention to kill.
Tuy nhiên, họ nói rằng ngay cả khi mũi tên đi thẳng và bắn trúng cha một cách không đúng ý định, thì cũng không có nghi ngờ gì vì chính người đó đã thực hiện hành động với ý định giết chết.
Ānantariyaṃ pana natthīti pitaraṃ uddissa katappayogābhāvato.
But there is no ānantariya because no effort was made specifically for the father.
Nhưng không có vô gián nghiệp là vì không có hành động được thực hiện với mục đích nhắm vào cha.