‘‘Puna caparaṃ…pe… idaṃ vo sukhāyāti.
“Furthermore... (abbreviated)... this is for your happiness.”
‘‘Lại nữa…pe… điều này vì sự an lạc của các ông.
Tassa sāvakā sussūsanti…pe… vattanti.
His disciples listen... (abbreviated)... they act.
Các đệ tử của Ngài lắng nghe…pe… sống đúng lời giáo huấn.
Tatra, bhikkhave, tathāgato attamano ceva hoti, attamanatañca paṭisaṃvedeti, anavassuto ca viharati sato sampajāno.
There, bhikkhus, the Tathāgata is both pleased and experiences pleasure, and he dwells unclouded, mindful and clearly comprehending.
Này các Tỳ-khưu, trong trường hợp đó, Như Lai hoan hỷ, và cảm nhận sự hoan hỷ, và Ngài sống không bị ô nhiễm, chánh niệm và tỉnh giác.
Idaṃ vuccati, bhikkhave, tatiya’’nti (dī. ni. 3.311).
This, bhikkhus, is called the third.”
Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là thứ ba’’ (Trường Bộ 3.311).
Vedanāsu vedanānupassanātiādīsu vedanādīnaṃ puna vacane payojanaṃ kāyānupassanāyaṃ vuttanayeneva yathāyogaṃ yojetvā veditabbaṃ.
The purpose of repeating feelings and so on in “contemplation of feelings in feelings” and so forth, should be understood by applying it appropriately in the manner stated for contemplation of the body.
Trong các câu như “quán thọ trên các cảm thọ” (vedanāsu vedanānupassanā), việc lặp lại các từ cảm thọ (vedanā) và các từ khác phải được hiểu là có mục đích, được kết hợp một cách thích hợp theo cách đã nói trong quán thân.
Ayampi sādhāraṇattho.
This too is a general meaning.
Đây cũng là ý nghĩa chung.
Sukhādīsu anekappabhedāsu vedanāsu visuṃ visuṃ aniccādito ekekavedanānupassanā.
Contemplation of each individual feeling, such as pleasant feelings, etc., which are of many kinds, from the perspective of impermanence and so on.
Quán từng loại cảm thọ riêng biệt trên các cảm thọ có nhiều loại như lạc, v.v., theo khía cạnh vô thường, v.v.
Sarāgādike soḷasappabhede citte visuṃ visuṃ aniccādito ekekacittānupassanā.
Contemplation of each individual mind, such as the mind with lust, etc., which is of sixteen kinds, from the perspective of impermanence and so on.
Quán từng loại tâm riêng biệt trên tâm có mười sáu loại như có tham ái, v.v., theo khía cạnh vô thường, v.v.
Kāyavedanācittāni ṭhapetvā sesatebhūmakadhammesu visuṃ visuṃ aniccādito ekekadhammānupassanā satipaṭṭhānasuttante vuttanayena nīvaraṇādidhammānupassanāti.
Contemplation of each individual phenomenon, from the perspective of impermanence and so on, among the remaining phenomena of the three planes, excluding body, feelings, and mind, is the contemplation of phenomena such as hindrances, as stated in the Satipaṭṭhāna Sutta.
Trừ thân, cảm thọ và tâm ra, quán từng loại pháp riêng biệt trên các pháp thuộc ba cõi còn lại, theo khía cạnh vô thường, v.v., tức là quán các pháp như năm triền cái, v.v., theo cách đã nói trong kinh Satipaṭṭhāna.
Ettha ca kāyeti ekavacanaṃ, sarīrassa ekattā.
Here, the singular form ‘kāya’ (body) is used because the body is one.
Ở đây, từ ‘‘thân’’ (kāya) là số ít, vì thân là một.
Citteti ekavacanaṃ, cittassa sabhāvabhedābhāvato jātiggahaṇena katanti veditabbaṃ.
The singular form ‘citta’ (mind) is used, taking it as a class, because there is no difference in the nature of mind.
Từ ‘‘tâm’’ (citta) là số ít, phải hiểu là được dùng để chỉ loại tâm, vì tâm không có sự khác biệt về bản chất.
Yathā ca vedanādayo anupassitabbā, tathānupassanto vedanāsu vedanānupassanā, citte cittānupassanā, dhammesu dhammānupassanāti veditabbā.
Just as feelings and so on are to be contemplated, one who contemplates them thus is said to be engaged in the contemplation of feelings in feelings, the contemplation of mind in mind, and the contemplation of phenomena in phenomena.
Và cách quán cảm thọ, v.v., thì phải hiểu là quán cảm thọ trên các cảm thọ, quán tâm trên tâm, quán pháp trên các pháp.
Kathaṃ vedanā anupassitabbā?
How are feelings to be contemplated?
Làm sao để quán các cảm thọ?
Sukhā tāva vedanā dukkhato, dukkhā vedanā sallato, adukkhamasukhā aniccato anupassitabbā.
Pleasant feelings should be contemplated as suffering, painful feelings as a dart, and neither-pleasant-nor-painful feelings as impermanent.
Cảm thọ lạc thì phải quán là khổ, cảm thọ khổ thì phải quán là mũi tên, cảm thọ không khổ không lạc thì phải quán là vô thường.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói –
Sabbā eva cetā dukkhatopi anupassitabbā.
All these should also be contemplated as suffering.
Tất cả những điều này đều phải được quán là khổ.
Vuttañhetaṃ ‘‘yaṃ kiñci vedayitaṃ, taṃ dukkhasminti vadāmī’’ti (saṃ. ni. 4.259).
For it has been said: “Whatever is felt, that I declare to be suffering.”
Điều này đã được nói: ‘‘Bất cứ cảm thọ nào, Ta nói đó là khổ’’ (Tương Ưng Bộ 4.259).
Sukhadukkhatopi ca anupassitabbā.
And they should also be contemplated as both pleasure and suffering.
Cũng phải quán chúng là lạc và khổ.
Yathāha ‘‘sukhā vedanā ṭhitisukhā, vipariṇāmadukkhā.
As it has been said: “Pleasant feeling is pleasant in its presence, but painful in its change.
Như đã nói: ‘‘Cảm thọ lạc là lạc khi tồn tại, là khổ khi biến đổi.
Dukkhā vedanā ṭhitidukkhā, vipariṇāmasukhā.
Painful feeling is painful in its presence, but pleasant in its change.
Cảm thọ khổ là khổ khi tồn tại, là lạc khi biến đổi.
Adukkhamasukhā vedanā ñāṇasukhā, aññāṇadukkhā’’ti (ma. ni. 1.465).
Neither-pleasant-nor-painful feeling is pleasant with knowledge, but painful with ignorance.”
Cảm thọ không khổ không lạc là lạc khi có trí tuệ, là khổ khi không có trí tuệ’’ (Trung Bộ 1.465).
Api ca aniccādisattavipassanāvasenāpi anupassitabbā.
Furthermore, they should also be contemplated by means of the seven insights such as impermanence.
Hơn nữa, cũng phải quán chúng bằng cách quán bảy khía cạnh vô thường, v.v.
Cittadhammesupi cittaṃ tāva ārammaṇādhipatisahajātabhūmikammavipākakiriyādinānattabhedānaṃ aniccādisattānupassanānaṃ sarāgādisoḷasabhedānañca vasena anupassitabbaṃ.
Among mind and phenomena, mind should be contemplated by means of the seven insights such as impermanence, which are of various kinds such as object, predominance, concomitance, plane, kamma, result, and activity, and by means of the sixteen kinds such as mind with lust.
Đối với tâm và các pháp, tâm phải được quán bằng cách quán bảy khía cạnh vô thường, v.v., của các loại khác nhau như đối tượng, quyền tối thượng, đồng sanh, cõi, nghiệp, quả, hành, v.v., và mười sáu loại như có tham ái, v.v.
Dhammā salakkhaṇasāmaññalakkhaṇānaṃ suññatadhammassa aniccādisattānupassanānaṃ santāsantādīnañca vasena anupassitabbā.
Phenomena should be contemplated by means of their specific characteristics and general characteristics, by means of the seven insights such as impermanence of the void phenomenon, and by means of existence and non-existence and so on.
Các pháp phải được quán bằng cách quán các đặc tính riêng và đặc tính chung, pháp tánh không, bảy khía cạnh quán vô thường, v.v., và các loại như có sự sợ hãi, không có sự sợ hãi, v.v.
Ime cattāro satipaṭṭhānā pubbabhāge nānācittesu labbhanti.
These four satipaṭṭhānas are found in various minds in the preliminary stage.
Bốn pháp Satipaṭṭhāna này được tìm thấy trong các tâm khác nhau ở giai đoạn sơ khởi.
Aññeneva hi cittena kāyaṃ pariggaṇhāti, aññena vedanaṃ, aññena cittaṃ, aññena dhamme pariggaṇhāti, lokuttaramaggakkhaṇe pana ekacitteyeva labbhantīti.
For one comprehends the body with one mind, feelings with another, mind with another, and phenomena with another, but at the moment of the supramundane path, they are found in a single mind.
Vì người ta nhận thức thân bằng một tâm khác, cảm thọ bằng một tâm khác, tâm bằng một tâm khác, và các pháp bằng một tâm khác, nhưng ở khoảnh khắc Đạo Siêu Thế, chúng được tìm thấy trong một tâm duy nhất.
Ādito hi kāyaṃ pariggaṇhitvā āgatassa vipassanāsampayuttā sati kāyānupassanā nāma, tāya satiyā samannāgato puggalo kāyānupassī nāma.
For the mindfulness associated with insight, for one who has initially comprehended the body, is called contemplation of the body; the person endowed with that mindfulness is called a contemplator of the body.
Thật vậy, đối với người đã đến bằng cách nhận thức thân ngay từ đầu, chánh niệm đi kèm với tuệ quán được gọi là quán thân (kāyānupassanā), và người có chánh niệm đó được gọi là người quán thân (kāyānupassī).
Vipassanaṃ ussukkāpetvā ariyamaggaṃ pattassa maggakkhaṇe maggasampayuttā sati kāyānupassanā nāma, tāya satiyā samannāgato puggalo kāyānupassī nāma.
For one who has aroused insight and attained the Noble Path, the mindfulness associated with the path at the moment of the path is called contemplation of the body; the person endowed with that mindfulness is called a contemplator of the body.
Đối với người đã đạt được Thánh Đạo bằng cách thúc đẩy tuệ quán, chánh niệm đi kèm với đạo ở khoảnh khắc đạo được gọi là quán thân (kāyānupassanā), và người có chánh niệm đó được gọi là người quán thân (kāyānupassī).
Vedanaṃ pariggaṇhitvā cittaṃ pariggaṇhitvā dhamme pariggaṇhitvā āgatassa vipassanāsampayuttā sati dhammānupassanā nāma, tāya satiyā samannāgato puggalo dhammānupassī nāma.
Mindfulness associated with insight, for one who has comprehended feeling, comprehended consciousness, and comprehended phenomena, is called contemplation of phenomena. A person endowed with that mindfulness is called a contemplator of phenomena.
Đối với người đã đến bằng cách nhận thức cảm thọ, nhận thức tâm, nhận thức các pháp, chánh niệm đi kèm với tuệ quán được gọi là quán pháp (dhammānupassanā), và người có chánh niệm đó được gọi là người quán pháp (dhammānupassī).
Vipassanaṃ ussukkāpetvā ariyamaggaṃ pattassa maggakkhaṇe maggasampayuttā sati dhammānupassanā nāma, tāya satiyā samannāgato puggalo dhammānupassī nāma, evaṃ tāva desanā puggale tiṭṭhati, kāye pana ‘‘subha’’nti vipallāsappahānā kāyapariggāhikā sati maggena samijjhatīti kāyānupassanā nāma.
Mindfulness associated with the path, for one who has aroused insight and attained the Noble Path, at the moment of the path, is called contemplation of phenomena. A person endowed with that mindfulness is called a contemplator of phenomena. Thus, this teaching stands with reference to the person. But in the body, due to the abandonment of the perversion of "beautiful," mindfulness comprehending the body is perfected by the path, therefore it is called contemplation of the body.
Đối với người đã đạt được Thánh Đạo bằng cách thúc đẩy tuệ quán, chánh niệm đi kèm với đạo ở khoảnh khắc đạo được gọi là quán pháp (dhammānupassanā), và người có chánh niệm đó được gọi là người quán pháp (dhammānupassī). Như vậy, lời dạy này được đặt trên con người, nhưng đối với thân, chánh niệm nhận thức thân được thành tựu bởi đạo do loại bỏ sự sai lầm về ‘‘thanh tịnh’’ nên được gọi là quán thân (kāyānupassanā).
Vedanāya ‘‘sukha’’nti vipallāsappahānā vedanāpariggāhikā sati maggena samijjhatīti vedanānupassanā nāma.
In feeling, due to the abandonment of the perversion of "pleasant," mindfulness comprehending feeling is perfected by the path, therefore it is called contemplation of feeling.
Chánh niệm nhận thức cảm thọ được thành tựu bởi đạo do loại bỏ sự sai lầm về ‘‘lạc’’ trên cảm thọ nên được gọi là quán cảm thọ (vedanānupassanā).
Citte ‘‘nicca’’nti vipallāsappahānā cittapariggāhikā sati maggena samijjhatīti cittānupassanā nāma.
In consciousness, due to the abandonment of the perversion of "permanent," mindfulness comprehending consciousness is perfected by the path, therefore it is called contemplation of consciousness.
Chánh niệm nhận thức tâm được thành tựu bởi đạo do loại bỏ sự sai lầm về ‘‘thường’’ trên tâm nên được gọi là quán tâm (cittānupassanā).
Dhammesu ‘‘attā’’ti vipallāsappahānā dhammapariggāhikā sati maggena samijjhatīti dhammānupassanā nāma.
In phenomena, due to the abandonment of the perversion of "self," mindfulness comprehending phenomena is perfected by the path, therefore it is called contemplation of phenomena.
Chánh niệm nhận thức các pháp được thành tựu bởi đạo do loại bỏ sự sai lầm về ‘‘tự ngã’’ trên các pháp nên được gọi là quán pháp (dhammānupassanā).
Iti ekāva maggasampayuttā sati catukiccasādhakaṭṭhena cattāri nāmāni labhati.
Thus, the one mindfulness associated with the path receives four names by virtue of accomplishing four tasks.
Như vậy, một chánh niệm duy nhất đi kèm với đạo có bốn tên do thực hiện bốn chức năng.
Tena vuttaṃ ‘‘lokuttaramaggakkhaṇe pana ekacitteyeva labbhantī’’ti.
Therefore it is said, "At the moment of the supramundane path, they are obtained in one single consciousness."
Do đó, đã nói: ‘‘nhưng ở khoảnh khắc Đạo Siêu Thế, chúng được tìm thấy trong một tâm duy nhất’’.
Puna upakāravasena ca aparihīnavasena ca guṇavasena ca apare tayo catukkā vuttā.
Furthermore, three other tetrads are mentioned in terms of helpfulness, non-decline, and quality.
Lại nữa, ba nhóm bốn pháp khác được nói đến theo nghĩa hỗ trợ, không suy giảm và phẩm chất.
Tattha asatiparivajjanāyāti na sati asati, sati ettha natthīti vā asati, muṭṭhassatiyā etaṃ adhivacanaṃ.
Here, asatiparivajjanāyā means not non-mindfulness, or where mindfulness is not present, which is a designation for forgetfulness.
Trong đó, asatiparivajjanāya có nghĩa là không có chánh niệm, hoặc không có chánh niệm ở đây, đó là tên gọi khác của sự thất niệm.
Parivajjanāyāti samantato vajjanena.
Parivajjanāyā means by avoiding completely.
Parivajjanāya có nghĩa là tránh xa hoàn toàn.
Bhattanikkhittakākasadise hi muṭṭhasatipuggale parivajjanena upaṭṭhitasatipuggalasevanena ṭhānanisajjādīsu satisamuṭṭhāpanatthaṃ ninnapoṇapabbhāracittatāya ca sati uppajjati.
For a person with forgetfulness, like a crow that has dropped its food, mindfulness arises through avoiding such a person, through associating with a person whose mindfulness is established, and through a mind inclined, bent, and tending towards establishing mindfulness in postures like standing and sitting.
Thật vậy, chánh niệm phát sinh do tránh xa những người thất niệm giống như con quạ bỏ bữa ăn, do thân cận những người có chánh niệm hiện hữu, và do tâm có khuynh hướng hướng tới việc thiết lập chánh niệm trong các tư thế đứng, ngồi, v.v.
Satikaraṇīyānaṃ dhammānanti satiyā kātabbānaṃ dhammānaṃ.
Satikaraṇīyānaṃ dhammāna means of those phenomena that are to be done by mindfulness.
Satikaraṇīyānaṃ dhammānaṃ có nghĩa là các pháp phải được thực hiện bằng chánh niệm.
Katattāti katabhāvena.
Katattā means by being done.
Katattā có nghĩa là do đã được thực hiện.
Catunnaṃ maggānaṃ katattā, bhāvitattāti attho.
The meaning is, by the doing of the four paths, by their development.
Nghĩa là do bốn đạo đã được thực hiện, đã được tu tập.
Satiparibandhānaṃ dhammānaṃ hatattāti kāmacchandādīnaṃ nāsitabhāvena.
Satiparibandhānaṃ dhammānaṃ hatattā means by the destruction of phenomena that hinder mindfulness, such as sensual desire.
Satiparibandhānaṃ dhammānaṃ hatattā có nghĩa là do các pháp ràng buộc chánh niệm như dục tham, v.v., đã bị tiêu diệt.
Satinimittānaṃ dhammānaṃ asammuṭṭhattāti satiyā kāraṇānaṃ kāyādiārammaṇānaṃ anaṭṭhabhāvena.
Satinimittānaṃ dhammānaṃ asammuṭṭhattā means by the non-loss of the objects that are causes for mindfulness, such as the body.
Satinimittānaṃ dhammānaṃ asammuṭṭhattā có nghĩa là do các đối tượng như thân, v.v., là nguyên nhân của chánh niệm, không bị lãng quên.
Sattattāti sabhāvena vijjamānattā.
Sattattā means by being existent by nature.
Sattattā có nghĩa là do bản chất tồn tại.
Santattāti nibbutasabhāvattā.
Santattā means by having a tranquil nature.
Santattā có nghĩa là do bản chất đã được dập tắt.
Samitattāti kilesānaṃ vūpasamitabhāvattā.
Samitattā means by the pacification of defilements.
Samitattā có nghĩa là do bản chất các phiền não đã được lắng dịu.
Santadhammasamannāgatattāti sappurisadhammehi aparihīnattā.
Santadhammasamannāgatattā means by not being devoid of the qualities of a good person.
Santadhammasamannāgatattā có nghĩa là không bị suy giảm các pháp của bậc chân nhân.
Buddhānussatiādayo heṭṭhā vuttanayā eva.
Mindfulness of the Buddha and so on are as stated before.
Các niệm Phật v.v. cũng theo cách đã nói ở dưới.
Saraṇakavasena sati, idaṃ satiyā sabhāvapadaṃ.
Sati is mindfulness in the sense of remembering; this is the intrinsic nature of mindfulness.
Niệm theo cách ghi nhớ, đây là từ chỉ bản chất của niệm.
Punappunaṃ saraṇato anussaraṇavasena anussati.
Anussati is repeated remembrance in the sense of remembering again and again.
Do ghi nhớ lặp đi lặp lại, tùy niệm theo cách niệm tưởng là anussati.
Abhimukhaṃ gantvā viya saraṇato paṭisaraṇavasena paṭissati.
Paṭissati is counter-remembrance in the sense of remembering as if going towards it.
Do ghi nhớ như đi đến đối diện, phản niệm theo cách hồi tưởng là paṭissati.
Upasaggavasena vā vaḍḍhitamattameva.
Or it is merely an increase due to the prefix.
Hoặc chỉ là sự tăng thêm do tiền tố.
Saraṇākāro saraṇatā.
The act of remembering is saraṇatā.
Hình thức ghi nhớ là saraṇatā.
Yasmā pana saraṇatāti tiṇṇaṃ saraṇānampi nāmaṃ, tasmā taṃ paṭisedhetuṃ puna satiggahaṇaṃ kataṃ.
Since "saraṇatā" is also a name for the three refuges, the word "sati" is repeated to distinguish it.
Tuy nhiên, vì "saraṇatā" cũng là tên của ba sự nương tựa (Tam Quy), nên để loại trừ điều đó, lại dùng từ "sati" (niệm).
Satisaṅkhātā saraṇatāti ayañhettha attho.
The meaning here is "saraṇatā" which is mindfulness.
Đây là ý nghĩa: sự ghi nhớ được gọi là niệm.
Sutapariyattassa dhāraṇabhāvato dhāraṇatā.
Dhāraṇatā is the state of retention, due to holding what has been heard and learned.
Do có khả năng ghi nhớ những gì đã học và đã thọ trì là dhāraṇatā (khả năng thọ trì).
Anupavisanasaṅkhātena ogāhanaṭṭhena apilāpanabhāvo apilāpanatā.
Apilāpanatā is the state of not sinking, in the sense of penetrating or entering deeply.
Trạng thái không nổi lên, theo nghĩa chìm xuống, tức là xâm nhập vào là apilāpanatā (không nổi lên).
Yathā hi udake lābukaṭāhādīni palavanti, na anupavisanti, na tathā ārammaṇe sati.
Just as gourds and other things float on water and do not sink, mindfulness does not do so with its object.
Giống như những quả bầu khô v.v. nổi trên mặt nước chứ không chìm xuống, niệm không như vậy đối với đối tượng.
Ārammaṇañhi esā anupavisati, tasmā ‘‘apilāpanatā’’ti vuttā.
For it penetrates the object, therefore it is called "apilāpanatā."
Niệm thâm nhập vào đối tượng, vì vậy được gọi là "apilāpanatā".
Cirakatacirabhāsitānaṃ na sammussanabhāvato asammussanatā.
Asammussanatā is the state of not forgetting things done and said long ago.
Do không quên những gì đã làm lâu và đã nói lâu là asammussanatā (không quên lãng).
Upaṭṭhānalakkhaṇe jotanalakkhaṇe ca indaṭṭhaṃ kāretīti indriyaṃ, satisaṅkhātaṃ indriyaṃ satindriyaṃ.
Satindriyaṃ is the faculty of mindfulness, the faculty that makes the sense of being established and shining forth.
Thực hiện chức năng của chủ tể trong đặc tính hiện tiền và đặc tính chiếu sáng nên gọi là indriya (căn), căn được gọi là niệm là satindriyaṃ (niệm căn).
Pamāde na kampatīti satibalaṃ.
Satibalaṃ is the power of mindfulness, because it does not waver in heedlessness.
Không lay động trong sự phóng dật là satibalaṃ (niệm lực).
Yāthāvasati niyyānasati kusalasatīti sammāsati.
Sammāsati is right mindfulness, which is mindfulness that leads to liberation, mindfulness that is wholesome.
Niệm đúng đắn, niệm dẫn đến giải thoát, niệm thiện là sammāsati (chánh niệm).
Bujjhanakassa aṅgoti bojjhaṅgo, pasaṭṭho sundaro vā bojjhaṅgo sambojjhaṅgo, satiyeva sambojjhaṅgo satisambojjhaṅgo.
From what place did one obtain this gem? Thus it is said.
Là chi phần của người giác ngộ nên gọi là bojjhaṅga (giác chi), giác chi cao thượng hoặc tốt đẹp là sambojjhaṅga (chánh giác chi), niệm chính là chánh giác chi là satisambojjhaṅgo (niệm chánh giác chi).
Ekāyanamaggoti ekamaggo, ayaṃ maggo na dvedhāpathabhūtoti evamattho daṭṭhabbo.
Therein, maṅgala is that which is considered auspicious, that which grants all desires. Who is this? In what place did one obtain this gem? Thus it is said.
Ekāyanamaggo có nghĩa là con đường độc nhất, con đường này không phải là ngã ba, ý nghĩa nên được hiểu như vậy.
Atha vā ekena ayitabboti ekāyano.
Therein, maṅgala is that which is considered auspicious, that which grants all desires. Who is this? In what place did one obtain this gem? Thus it is said.
Hoặc, ekāyano có nghĩa là chỉ một người đi.
Ekenāti gaṇasaṅgaṇikaṃ pahāya vūpakaṭṭhena pavivittacittena.
Therein, maṅgala is that which is considered auspicious, that which grants all desires. Who is this? In what place did one obtain this gem? Thus it is said.
"Bởi một người" có nghĩa là bởi một tâm thanh tịnh, xa lánh sự tụ tập đông người.
Ayitabbo paṭipajjitabbo, ayanti vā etenāti ayano, saṃsārato nibbānaṃ gacchatīti attho.
Therein, maṅgala is that which is considered auspicious, that which grants all desires. Who is this? In what place did one obtain this gem? Thus it is said.
"Ayitabbo" có nghĩa là phải thực hành, hoặc "ayano" có nghĩa là đi bằng con đường này, tức là đi từ luân hồi đến Nibbāna.
Ekassa ayano ekāyano.
Therein, maṅgala is that which is considered auspicious, that which grants all desires. Who is this? In what place did one obtain this gem? Thus it is said.
Con đường của một người là ekāyano.
Ekassāti seṭṭhassa.
Therein, maṅgala is that which is considered auspicious, that which grants all desires. Who is this? In what place did one obtain this gem? Thus it is said.
"Của một người" có nghĩa là của bậc tối thượng.
Sabbasattānaṃ seṭṭhova bhagavā, tasmā ‘‘bhagavato’’ti vuttaṃ hoti.
Therein, maṅgala is that which is considered auspicious, that which grants all desires. Who is this? In what place did one obtain this gem? Thus it is said.
Đức Thế Tôn là bậc tối thượng của tất cả chúng sinh, vì vậy được nói là "của Đức Thế Tôn".
Kiñcāpi hi tena aññepi ayanti, evaṃ santepi bhagavatova so ayano tena uppāditattā.
Therein, maṅgala is that which is considered auspicious, that which grants all desires. Who is this? In what place did one obtain this gem? Thus it is said.
Mặc dù những người khác cũng đi theo con đường đó, nhưng con đường đó vẫn là của Đức Thế Tôn vì Ngài đã tạo ra nó.
Yathāha ‘‘so hi brāhmaṇa bhagavā anuppannassa maggassa uppādetā’’tiādi (saṃ. ni. 1.215; paṭi. ma. 3.5; ma. ni. 3.79).
Therein, maṅgala is that which is considered auspicious, that which grants all desires. Who is this? In what place did one obtain this gem? Thus it is said.
Như đã nói: "Này Bà-la-môn, Đức Thế Tôn là người đã tạo ra con đường chưa từng có" v.v.
Ayatīti vā ayano, gacchati pavattatīti attho.
Therein, maṅgala is that which is considered auspicious, that which grants all desires. Who is this? In what place did one obtain this gem? Thus it is said.
Hoặc "ayati" có nghĩa là "ayano", tức là đi, vận hành.
Ekasmiṃ ayano ekāyano.
Therein, maṅgala is that which is considered auspicious, that which grants all desires. Who is this? In what place did one obtain this gem? Thus it is said.
Con đường trong một là ekāyano.
Imasmiṃyeva dhammavinaye pavattati, na aññatthāti vuttaṃ hoti.
Therein, maṅgala is that which is considered auspicious, that which grants all desires. Who is this? In what place did one obtain this gem? Thus it is said.
Có nghĩa là chỉ vận hành trong Pháp và Luật này, không ở nơi khác.
Yathāha ‘‘imasmiṃ kho, subhadda, dhammavinaye ariyo aṭṭhaṅgiko maggo upalabbhatī’’ti (dī. ni. 2.214).
Therein, maṅgala is that which is considered auspicious, that which grants all desires. Who is this? In what place did one obtain this gem? Thus it is said.
Như đã nói: "Này Subhadda, trong Pháp và Luật này, Bát Chánh Đạo được tìm thấy".
Desanābhedoyeva heso, atthato pana ekova.
Therein, maṅgala is that which is considered auspicious, that which grants all desires. Who is this? In what place did one obtain this gem? Thus it is said.
Đây chỉ là sự khác biệt trong cách thuyết giảng, nhưng về ý nghĩa thì chỉ là một.
Api ca ekaṃ ayatīti ekāyano.
Therein, maṅgala is that which is considered auspicious, that which grants all desires. Who is this? In what place did one obtain this gem? Thus it is said.
Hơn nữa, đi đến một là ekāyano.
Pubbabhāge nānāmukhabhāvanānayena pavattopi aparabhāge ekaṃ nibbānameva gacchatīti vuttaṃ hoti.
Therein, maṅgala is that which is considered auspicious, that which grants all desires. Who is this? In what place did one obtain this gem? Thus it is said.
Có nghĩa là mặc dù ở giai đoạn đầu có nhiều phương pháp tu tập khác nhau, nhưng ở giai đoạn sau chỉ đi đến một Nibbāna.
Yathāha brahmā sahampati –
Therein, maṅgala is that which is considered auspicious, that which grants all desires. Who is this? In what place did one obtain this gem? Thus it is said.
Như Phạm Thiên Sahampati đã nói:
Maggoti kenaṭṭhena maggo?
O brahmin, today, as I was going on the road in the morning, I obtained this gem, surrounded on all sides by a thousand female nāgas with red eyes.
Maggo (đạo) có nghĩa là gì?
Nibbānaṃ gamanaṭṭhena, nibbānatthikehi magganīyaṭṭhena ca.
O brahmin, today, as I was going on the road in the morning, I obtained this gem, surrounded on all sides by a thousand female nāgas with red eyes.
Có nghĩa là con đường dẫn đến Nibbāna, và là con đường mà những người tìm cầu Nibbāna phải tìm kiếm.
Upetoti āsannaṃ gato.
O brahmin, today, as I was going on the road in the morning, I obtained this gem, surrounded on all sides by a thousand female nāgas with red eyes.
Upeto có nghĩa là đã đến gần.
Samupetoti tato āsannataraṃ gato.
O brahmin, today, as I was going on the road in the morning, I obtained this gem, surrounded on all sides by a thousand female nāgas with red eyes.
Samupeto có nghĩa là đã đến gần hơn nữa.
Ubhayenapi satiyā aparihīnoti attho.
O brahmin, today, as I was going on the road in the morning, I obtained this gem, surrounded on all sides by a thousand female nāgas with red eyes.
Cả hai đều có nghĩa là không bị suy giảm niệm.
Upagatoti upagantvā ṭhito.
O brahmin, today, as I was going on the road in the morning, I obtained this gem, surrounded on all sides by a thousand female nāgas with red eyes.
Upagato có nghĩa là đã đến và đứng đó.
Samupagatoti sampayutto hutvā ṭhito.
O brahmin, today, as I was going on the road in the morning, I obtained this gem, surrounded on all sides by a thousand female nāgas with red eyes.
Samupagato có nghĩa là đã đến và kết hợp với nó.
‘‘Upāgato samupāgato’’tipi pāḷi.
O brahmin, today, as I was going on the road in the morning, I obtained this gem, surrounded on all sides by a thousand female nāgas with red eyes.
Cũng có bản Pāḷi là "upāgato samupāgato".
Ubhayenāpi satisamīpaṃ āgatoti attho.
O brahmin, today, as I was going on the road in the morning, I obtained this gem, surrounded on all sides by a thousand female nāgas with red eyes.
Cả hai đều có nghĩa là đã đến gần niệm.
Upapannoti aviyogāpanno.
O brahmin, today, as I was going on the road in the morning, I obtained this gem, surrounded on all sides by a thousand female nāgas with red eyes.
Upapanno có nghĩa là đã đạt được sự không tách rời.
Samupapannoti paripuṇṇo.
O brahmin, today, as I was going on the road in the morning, I obtained this gem, surrounded on all sides by a thousand female nāgas with red eyes.
Samupapanno có nghĩa là đầy đủ.
Samannāgatoti avikalo vijjamāno.
O brahmin, today, as I was going on the road in the morning, I obtained this gem, surrounded on all sides by a thousand female nāgas with red eyes.
Samannāgato có nghĩa là hiện hữu một cách trọn vẹn.
‘‘Upeto samupetoti dvīhi padehi pavattaṃ kathitaṃ.
O brahmin, today, as I was going on the road in the morning, I obtained this gem, surrounded on all sides by a thousand female nāgas with red eyes.
Một số người giải thích rằng: "Upeto samupeto" bằng hai từ này nói về sự vận hành.
Upagato samupagatoti dvīhi padehi paṭivedho.
O brahmin, today, as I was going on the road in the morning, I obtained this gem, surrounded on all sides by a thousand female nāgas with red eyes.
"Upagato samupagato" bằng hai từ này nói về sự thâm nhập.
Upapanno samupapanno samannāgatoti tīhi padehi paṭilābho kathito’’ti evameke vaṇṇayanti.
O brahmin, today, as I was going on the road in the morning, I obtained this gem, surrounded on all sides by a thousand female nāgas with red eyes.
"Upapanno samupapanno samannāgato" bằng ba từ này nói về sự thành tựu.
Loke vā sā visattikāti yā esā anekappakārena vuttā visattikā, sā khandhaloke eva, na aññatra khandhehi pavattatīti attho.
I obtained this gem. Thus it is said.
Loke vā sā visattikā có nghĩa là sự tham ái (visattikā) đã được nói đến bằng nhiều cách khác nhau này, chỉ tồn tại trong thế gian của các uẩn, chứ không vận hành ở nơi nào khác ngoài các uẩn.
Loke vā taṃ visattikanti khandhaloke eva pavattaṃ etaṃ visattikasaṅkhātaṃ taṇhaṃ.
I obtained this gem. Thus it is said.
Loke vā taṃ visattika có nghĩa là sự tham ái (visattikā) này chỉ vận hành trong thế gian của các uẩn.
Tarati kāme parivajjento.
I obtained this gem. Thus it is said.
Tarati (vượt qua) bằng cách tránh xa các dục.
Uttarati kilese pajahanto.
I obtained this gem. Thus it is said.
Uttarati (vượt lên) bằng cách từ bỏ các phiền não.
Patarati tesaṃ patiṭṭhāhetuṃ chindanto.
I obtained this gem. Thus it is said.
Patarati (vượt xa) bằng cách cắt đứt nguyên nhân của sự tồn tại của chúng.
Samatikkamati saṃsāraṃ atikkamanto.
I obtained this gem. Thus it is said.
Samatikkamati (vượt qua hoàn toàn) bằng cách vượt qua luân hồi.
Vītivattati paṭisandhiabhabbuppattikaṃ karonto.
I obtained this gem. Thus it is said.
Vītivattati (vượt hẳn) bằng cách làm cho sự tái sinh không thể xảy ra.
Atha vā tarati uttarati kāyānupassanena.
I obtained this gem. Thus it is said.
Hoặc tarati uttarati (vượt qua, vượt lên) bằng cách quán thân.
Patarati vedanānupassanena.
I obtained this gem. Thus it is said.
Patarati (vượt xa) bằng cách quán thọ.
Samatikkamati cittānupassanena.
I obtained this gem. Thus it is said.
Samatikkamati (vượt qua hoàn toàn) bằng cách quán tâm.
Atha vā tarati sīlena.
I obtained this gem. Thus it is said.
Hoặc tarati (vượt qua) bằng giới.
Uttarati samādhinā.
I obtained this gem. Thus it is said.
Uttarati (vượt lên) bằng định.
Patarati vipassanāya.
I obtained this gem. Thus it is said.
Patarati (vượt xa) bằng tuệ quán.
Samatikkamati maggena.
I obtained this gem. Thus it is said.
Samatikkamati (vượt qua hoàn toàn) bằng đạo.
Vītivattati phalenāti evamādinā yojetabbaṃ.
I obtained this gem. Thus it is said.
Vītivattati (vượt hẳn) bằng quả, nên phải kết hợp như vậy.
4. Catutthagāthāya ayaṃ saṅkhepattho – yo ekaṃ sālikhettādikhettaṃ vā gharavatthādivatthuṃ vā kahāpaṇasaṅkhātaṃ hiraññaṃ vā goassādibhedaṃ gavāssaṃ vā antojātādidāse vā bhatakādikammakare vā itthisaññitā thiyo vā ñātibandhavādibandhū vā aññe vā manāpiyarūpādike puthukāme anugijjhatīti.
The meaning of that verse should be known. As I was going on the road in the morning today, I obtained this gem, surrounded on all sides by a thousand female nāgas with red eyes. As soon as they saw me, all those female nāgas, terrified by fear, abandoned this and fled. This is the meaning.
4. Ý nghĩa tóm tắt của kệ thứ tư là: người nào tham đắm một cánh đồng lúa sāli v.v. hoặc một mảnh đất xây nhà v.v. hoặc tiền bạc gọi là kahāpaṇa, hoặc gia súc như bò, ngựa v.v., hoặc nô lệ sinh ra trong nhà v.v., hoặc người làm công như người làm thuê v.v., hoặc phụ nữ, hoặc thân quyến như cha mẹ, anh em v.v., hoặc các dục khác như sắc đẹp v.v. mà mình ưa thích.
Sālikkhettanti yattha sāliyo viruhanti.
The meaning of that verse should be known. As I was going on the road in the morning today, I obtained this gem, surrounded on all sides by a thousand female nāgas with red eyes. As soon as they saw me, all those female nāgas, terrified by fear, abandoned this and fled. This is the meaning.
Sālikkhetta là nơi lúa sāli mọc.
Vīhikkhettādīsupi eseva nayo.
The meaning of that verse should be known. As I was going on the road in the morning today, I obtained this gem, surrounded on all sides by a thousand female nāgas with red eyes. As soon as they saw me, all those female nāgas, terrified by fear, abandoned this and fled. This is the meaning.
Đối với vīhikkhettā (ruộng lúa) v.v. cũng theo cách này.
Vīhīti avasesavīhayo.
The meaning of that verse should be known. As I was going on the road in the morning today, I obtained this gem, surrounded on all sides by a thousand female nāgas with red eyes. As soon as they saw me, all those female nāgas, terrified by fear, abandoned this and fled. This is the meaning.
Vīhī là các loại lúa còn lại.
Modayatīti muggo.
The meaning of that verse should be known. As I was going on the road in the morning today, I obtained this gem, surrounded on all sides by a thousand female nāgas with red eyes. As soon as they saw me, all those female nāgas, terrified by fear, abandoned this and fled. This is the meaning.
Làm vui lòng nên gọi là muggo (đậu xanh).
Gharavatthunti gharapatiṭṭhāpanatthaṃ katākatabhūmibhāgo.
The meaning of that verse should be known. As I was going on the road in the morning today, I obtained this gem, surrounded on all sides by a thousand female nāgas with red eyes. As soon as they saw me, all those female nāgas, terrified by fear, abandoned this and fled. This is the meaning.
Gharavatthu là phần đất đã được chuẩn bị để xây nhà.
Koṭṭhakavatthādīsupi eseva nayo.
The same method applies to matters concerning enclosures, etc.
Đối với koṭṭhakavatthu (nền kho) v.v. cũng theo cách này.
Koṭṭhakoti dvārakoṭṭhādi.
Koṭṭhaka means a gatehouse, etc.
Koṭṭhako là cổng v.v.
Pureti gharassa purato.
Pure means in front of the house.
Pure là phía trước nhà.
Pacchāti gharassa pacchato.
Pacchā means behind the house.
Pacchā là phía sau nhà.
Ettha ārāmenti cittaṃ tosentīti ārāmo, pupphenapi phalenapi chāyāyapi dakenapi ramantīti attho.
Here, "they delight the mind" means ārāma (pleasure-garden); the meaning is that they delight with flowers, fruits, shade, and water.
Ở đây, làm vui lòng tâm trí nên gọi là ārāmo (vườn), có nghĩa là vui thích bằng hoa, bằng quả, bằng bóng mát, bằng nước.
Te cattāro punapi dassetuṃ ‘‘āmāya dāsāpi bhavanti heke’’ti āha.
To show these four again, it is said: "And some are slaves by birth."
Để chỉ ra bốn loại đó một lần nữa, Đức Phật nói: "āmāya dāsāpi bhavanti heke" (một số là nô lệ do sinh ra).
Āmāya dāsāti antojātadāsā.
Āmāya dāsā means slaves born within the household.
Āmāya dāsā là nô lệ sinh ra trong nhà.
‘‘Yattha dāso āmajāto ṭhito thullāni gacchatī’’ti etthāpi eteva vuttā.
These are also referred to in "Where a slave born within the household, being established, goes to great things."
Trong câu "Yattha dāso āmajāto ṭhito thullāni gacchatī" (Nơi nô lệ sinh ra trong nhà mà đứng đó thì trở nên thô tục) cũng nói về điều này.
Dhanena kītāti dhanadāsā.
Dhanena kītā means slaves by money.
Dhanena kītā là nô lệ mua bằng tiền.
Sāmañca eketi sayaṃ dāsā.
Sāmañca eke means self-slaves.
Sāmañca eke là nô lệ tự nguyện.
Bhayāpaṇunnāti akāmadāsā.
Bhayāpaṇunnā means unwilling slaves.
Bhayāpaṇunnā là nô lệ không tự nguyện.
Bhayena paṇunnā khipitā.
Driven away, cast out by fear.
Bị xua đuổi, bị ném đi vì sợ hãi.
Itthīti thiyati etissaṃ gabbhoti itthī.
Itthī means a woman, because a womb is in her.
Itthī là phụ nữ, vì trong đó có bào thai.
Pariggahoti sahāyī sassāmikā.
Pariggaho means a companion, one who has a husband.
Pariggaho là bạn đời, người có chồng.
Mātāpitibandhavāpi ñātibandhu.
Parents and relatives are also ñātibandhu (kin-relatives).
Cha mẹ và thân quyến cũng là ñātibandhu (thân quyến).
Sagotto gottabandhu.
One's own clan is gottabandhu (clan-relative).
Người cùng dòng họ là gottabandhu (thân quyến dòng họ).
Ekācariyakule vā ekajātimantaṃ vā uggahitamanto mantabandhu.
One who has learned mantras in the same teacher's family or one who shares the same birth is mantabandhu (mantra-relative).
Người đã học mantra trong cùng một gia đình thầy giáo hoặc người cùng đẳng cấp là mantabandhu (thân quyến mantra).
Dhanusippādisaddhiṃ uggahitako sippabandhu.
One who has learned archery and other crafts together is sippabandhu (craft-relative).
Người đã học cùng nghề như bắn cung v.v. là sippabandhu (thân quyến nghề nghiệp).
‘‘Mittabandhavātipi bandhū’’ti katthaci potthake pāṭho dissati.
In some books, the reading "friends and relatives are also relatives" is seen.
Trong một số bản kinh có câu "Mittabandhavātipi bandhū" (Bạn bè và thân quyến cũng là bandhu).
Gijjhatīti kilesakāmena pattheti.
Gijjhati means desires with defiling craving.
Gijjhatī là mong muốn bằng ái dục phiền não.
Anugijjhatīti anu anu gijjhati punappunaṃ pattheti.
Anugijjhati means desires again and again.
Anugijjhatī là mong muốn lặp đi lặp lại.
Paligijjhatīti samantato pattheti.
Paligijjhati means desires all around.
Paligijjhatī là mong muốn từ mọi phía.
Palibajjhatīti visesena pattheti.
Palibajjhati means desires specifically.
Palibajjhatī là mong muốn đặc biệt.
‘‘Oḷārikattena nimittaggāhavasena gijjhati, anugijjhati, anubyañjanaggāhavasena paligijjhati, palibajjhatī’’ti evameke vaṇṇayanti.
Some explain it thus: "Due to grossness and grasping at signs, one gijjhati, anugijjhati; due to grasping at details, one paligijjhati, palibajjhati."
Một số người giải thích như sau: gijjhati, anugijjhati theo cách chấp thủ tướng thô, paligijjhati, palibajjhati theo cách chấp thủ tướng phụ.
5. Pañcamagāthāyaṃ ayaṃ saṅkhepattho – taṃ puggalaṃ abalakhyā kilesā balīyanti sahanti maddanti.
In the fifth verse, this is the concise meaning: the defilements, being weak, overpower, endure, and crush that person.
5. Ý nghĩa tóm tắt của kệ thứ năm là: các phiền não yếu ớt trở nên mạnh mẽ, chế ngự và nghiền nát người đó.
Saddhābalādivirahena vā abalaṃ taṃ puggalaṃ abalā kilesā balīyanti, abalattā balīyantīti attho.
Or, the weak defilements overpower that person who is weak due to the absence of faith-power, etc.; the meaning is that they overpower because of weakness.
Hoặc, các phiền não yếu ớt trở nên mạnh mẽ đối với người yếu ớt đó do thiếu các lực như tín lực, có nghĩa là chúng trở nên mạnh mẽ vì người đó yếu ớt.
Atha vā taṃ kāmagiddhaṃ kāmarattaṃ kāmapariyesantañca sīhādayo ca pākaṭaparissayā, kāyaduccaritādayo ca apākaṭaparissayā maddanti.
Furthermore, manifest dangers such as lions, etc., and unmanifest dangers such as misconduct of body, etc., crush that person who is greedy for sensual pleasures, attached to sensual pleasures, and seeking sensual pleasures.
Hoặc, những nguy hiểm rõ ràng như sư tử v.v. và những nguy hiểm không rõ ràng như ác nghiệp thân v.v. nghiền nát người tham đắm dục, say đắm dục và tìm kiếm dục đó.
Tato apākaṭaparissayehi abhibhūtaṃ taṃ puggalaṃ jātiādidukkhaṃ bhinnaṃ nāvaṃ udakaṃ viya anveti.
Then, suffering such as birth, etc., follows that person, overwhelmed by unmanifest dangers, just as water follows a broken boat.
Từ đó, khổ đau như sanh, v.v., đeo bám người ấy, người bị những hiểm nguy không hiển lộ chế ngự, giống như nước tràn vào thuyền vỡ.
Abalāti natthi etesaṃ balanti abalā, balavirahitā.
Abalā means those who have no strength, those devoid of strength.
Abalā (không sức mạnh) nghĩa là không có sức mạnh, tức là không có sức lực.
Dubbalāti mandapayogābalena kattabbakiccavirahitā.
Dubbalā means those who are devoid of the tasks that should be done with weak effort-strength.
Dubbalā (yếu ớt) nghĩa là không có khả năng làm những việc cần làm do yếu kém trong nỗ lực.
Appabalāti appaṃ parittaṃ etesaṃ balanti appabalā, yujjhituṃ asamatthā.
Appabalā means those whose strength is little, meager; those incapable of fighting.
Appabalā (ít sức mạnh) nghĩa là có ít, có chút sức mạnh, tức là không đủ khả năng chiến đấu.
Appathāmakāti appo paritto thāmo etesaṃ vāyāmo ussāhoti appathāmakā.
Appathāmakā means those whose vigor, effort, or energy is little or meager.
Appathāmakā (ít nghị lực) nghĩa là có ít, có chút nghị lực, tức là tinh tấn, nỗ lực.
Hīnā nihīnā payogahīnena.
Hīnā nihīnā by lack of effort.
Hīnā nihīnā (hèn hạ, thấp kém) do nỗ lực kém.
Omakā thāmahīnena.
Omakā by lack of vigor.
Omakā (thấp kém) do nghị lực kém.
Lāmakā paccayahīnena.
Lāmakā by lack of requisites.
Lāmakā (tầm thường) do thiếu điều kiện.
Chatukkā ajjhāsayahīnena.
Chatukkā by lack of intention.
Chatukkā (hư hỏng) do thiếu ý chí.
Parittā pattihīnena.
Parittā by lack of attainment.
Parittā (thiếu thốn) do thiếu thành tựu.
Sahantīti maddanti ghaṭṭanaṃ uppādenti.
Sahanti means they crush, they cause friction.
Sahantī (chịu đựng) nghĩa là nghiền nát, tạo ra sự va chạm.
Parisahantīti sabbato maddanti.
Parisahanti means they crush completely.
Parisahantī (hoàn toàn chịu đựng) nghĩa là nghiền nát từ mọi phía.
Abhibhavanti aparāparaṃ uppattivasena.
Abhibhavanti by arising again and again.
Abhibhavanti (chế ngự) theo cách phát sinh liên tục.
Ajjhottharanti punappunaṃ uppattivasena.
Ajjhottharanti by arising repeatedly.
Ajjhottharanti (tràn ngập) theo cách phát sinh lặp đi lặp lại.
Pariyādiyanti sussosetvā ṭhānena.
Pariyādiyanti by drying up and establishing.
Pariyādiyanti (tiêu diệt) bằng cách làm khô héo.
Maddanti kusaluppattinivāraṇena.
Maddanti by preventing the arising of wholesome states.
Maddanti (đè nén) bằng cách ngăn cản sự phát sinh của thiện pháp.
Saddhābalanti saddahanti etāya, sayaṃ vā saddahati, saddahanamattameva vā esāti saddhā.
Saddhābalaṃ means faith, by which one believes, or one believes oneself, or it is merely believing.
Saddhābalaṃ (tín lực) nghĩa là tin tưởng nhờ nó, hoặc tự mình tin tưởng, hoặc chỉ là sự tin tưởng mà thôi.
Sā saddahanalakkhaṇā, okappanalakkhaṇā vā, sampasādanarasā udakappasādakamaṇi viya.
It has the characteristic of believing or the characteristic of conviction, and its function is to purify, like a gem that purifies water.
Đức tin ấy có đặc tính là tin tưởng, hoặc có đặc tính là quyết định, có vị là làm trong sạch như viên ngọc làm trong sạch nước.
Pakkhandanarasā vā oghuttaraṇo viya.
Or its function is to leap forward, like one crossing a flood.
Hoặc có vị là dấn thân như người vượt qua dòng nước lũ.
Akālusiyapaccupaṭṭhānā, adhimuttipaccupaṭṭhānā vā.
Its manifestation is non-obscurity, or its manifestation is determination.
Có biểu hiện là không bị ô nhiễm, hoặc có biểu hiện là sự quyết tâm.
Saddheyyavatthupadaṭṭhānā, sotāpattiyaṅgapadaṭṭhānā vā.
Its proximate cause is objects of faith, or its proximate cause is the factors of stream-entry.
Có căn bản là đối tượng đáng tin, hoặc có căn bản là chi phần của quả Dự Lưu.
Sā hatthavittabījāni viya daṭṭhabbā.
It should be seen like hands, wealth, and seeds.
Nó nên được xem như tay, tài sản, hạt giống.
Asaddhiye na kampatīti saddhābalaṃ.
Saddhābalaṃ means faith-power, which does not waver in what is unbelievable.
Không lay động trước sự không tin tưởng, đó là tín lực.
Vīriyabalanti vīrassa bhāvo vīriyaṃ, vīrānaṃ vā kammaṃ vīriyaṃ, vidhinā vā nayena upāyena īrayitabbaṃ pavattayitabbanti vīriyaṃ.
The power of energy: Energy is the state of a hero, or energy is the action of heroes, or energy is that which should be moved or set in motion by proper method and means.
Vīriyabalaṃ (tinh tấn lực) nghĩa là trạng thái của người dũng mãnh là tinh tấn, hoặc hành động của người dũng mãnh là tinh tấn, hoặc điều cần được thúc đẩy, cần được vận hành một cách đúng đắn, theo phương tiện là tinh tấn.
Taṃ panetaṃ upatthambhanalakkhaṇañca paggahaṇalakkhaṇañca vīriyaṃ, sahajātānaṃ upatthambhanarasaṃ, asaṃsīdanabhāvapaccupaṭṭhānaṃ, ‘‘saṃviggo yoniso padahatī’’ti vacanato (a. ni. 4.113) saṃvegapadaṭṭhānaṃ, vīriyārambhavatthupadaṭṭhānaṃ vā.
And this energy has the characteristic of supporting and upholding; its function is to support co-arisen states; its manifestation is non-languishing; its proximate cause is a sense of urgency, according to the saying “being stirred, he strives wisely,” or its proximate cause is the basis of initiating energy.
Tinh tấn ấy có đặc tính là hỗ trợ và có đặc tính là nỗ lực, có vị là hỗ trợ các pháp đồng sanh, có biểu hiện là không lười biếng, có căn bản là sự xúc động như lời dạy: “Người xúc động nỗ lực một cách khéo léo” (A. IV, 113), hoặc có căn bản là sự khởi đầu tinh tấn.
Sammā āraddhaṃ sabbasampattīnaṃ mūlanti daṭṭhabbaṃ.
Rightly aroused, it should be understood as the root of all accomplishments.
Nỗ lực đúng đắn nên được xem là cội rễ của mọi thành tựu.
Kosajje na kampatīti vīriyabalaṃ.
It does not waver in laziness; this is the power of energy.
Không lay động trước sự lười biếng, đó là tinh tấn lực.
Satiyā lakkhaṇādīni vuttāneva.
The characteristics and so on of mindfulness have already been stated.
Đặc tính, v.v. của niệm đã được nói đến.
Muṭṭhassacce na kampatīti satibalaṃ.
It does not waver in heedlessness; this is the power of mindfulness.
Không lay động trước sự quên lãng, đó là niệm lực.
Sahajātāni sammā ādhīyati ṭhapetīti samādhi.
Samādhi is that which rightly places and establishes co-arisen states.
Tập trung (samādhi) nghĩa là giữ vững, thiết lập các pháp đồng sanh một cách đúng đắn.
So pāmokkhalakkhaṇo avikkhepalakkhaṇo vā, sahajātānaṃ dhammānaṃ ārammaṇe sampiṇḍanaraso nhāniyacuṇṇānaṃ udakaṃ viya, upasamapaccupaṭṭhāno, ñāṇapaccupaṭṭhāno vā.
It has the characteristic of leadership or the characteristic of non-distraction; its function is to collect co-arisen phenomena on the object, like water with bathing powder; its manifestation is tranquility or its manifestation is knowledge.
Nó có đặc tính là sự ưu việt, hoặc có đặc tính là không tán loạn, có vị là gom tụ các pháp đồng sanh vào một đối tượng như nước gom tụ bột tắm, có biểu hiện là sự an tịnh, hoặc có biểu hiện là trí tuệ.
‘‘Samāhito yathābhūtaṃ pajānāti passatī’’ti hi vuttaṃ.
For it has been said, “One who is concentrated knows and sees things as they are.”
Thật vậy, đã nói: “Người có định thấy và biết đúng như thật”.
Visesato sukhapadaṭṭhāno nivāte padīpaccīnaṃ ṭhiti viya cetaso ṭhitīti daṭṭhabbo.
It should be understood as having happiness as its proximate cause, especially, and as the steadiness of mind like the flame of a lamp in a windless place.
Đặc biệt, nó nên được xem là có căn bản là sự an lạc, là sự an trụ của tâm như ngọn đèn đứng yên trong nơi không gió.
Uddhacce na kampatīti samādhibalaṃ.
It does not waver in restlessness; this is the power of concentration.
Không lay động trước sự phóng dật, đó là định lực.
Pajānātīti paññā.
Paññā is that which understands.
Biết rõ là tuệ (paññā).
Kiṃ pajānāti?
What does it understand?
Biết rõ điều gì?
‘‘Idaṃ dukkha’’ntiādinā (mahāva. 15) nayena ariyasaccāni.
The Noble Truths, according to the method of “This is suffering,” and so on.
Các Thánh Đế theo cách “Đây là khổ”, v.v. (Maha. 15).
Sā yathāsabhāvapaṭivedhalakkhaṇā, akkhalitapaṭivedhalakkhaṇā vā kusalissāsakhittausupaṭivedho viya, visayobhāsanarasā padīpo viya, asammohapaccupaṭṭhānā araññagatasudesako viya.
It has the characteristic of penetrating things as they are, or the characteristic of unhindered penetration, like an arrow shot by a skilled archer; its function is to illuminate the object, like a lamp; its manifestation is non-bewilderment, like a guide in a forest.
Nó có đặc tính là sự thấu hiểu bản chất đúng như thật, hoặc có đặc tính là sự thấu hiểu không sai lầm như mũi tên bắn trúng mục tiêu một cách khéo léo, có vị là làm sáng tỏ đối tượng như ngọn đèn, có biểu hiện là không mê lầm như người chỉ đường cho người đi rừng.
Avijjāya na kampatīti paññābalaṃ.
It does not waver in ignorance; this is the power of wisdom.
Không lay động trước vô minh, đó là tuệ lực.
Hiribalaṃ ottappabalanti ahirike na kampatīti hiribalaṃ.
The power of shame and the power of moral dread: It does not waver in shamelessness; this is the power of shame.
Hiribalaṃ ottappabalaṃ (tàm lực, quý lực) nghĩa là không lay động trước sự vô tàm là tàm lực.
Anottappe na kampatīti ottappabalaṃ.
It does not waver in disregard for moral dread; this is the power of moral dread.
Không lay động trước sự vô quý là quý lực.
Ayaṃ ubhayavasena atthavaṇṇanā hoti.
This is the explanation of the meaning in a twofold way.
Đây là sự giải thích ý nghĩa theo hai phương diện.
Kāyaduccaritādīhi hirīyatīti hirī, lajjāyetaṃ adhivacanaṃ.
Hirī is that which feels shame at bodily misconduct and so on; it is a term for modesty.
Hirī (tàm) nghĩa là hổ thẹn với các ác hạnh của thân, v.v., đây là tên gọi của sự hổ thẹn.
Tehi eva ottappatīti ottappaṃ, pāpato ubbegassetaṃ adhivacanaṃ.
Ottappa is that which dreads these very things; it is a term for apprehension about evil.
Ottappaṃ (quý) nghĩa là sợ hãi chúng, đây là tên gọi của sự kinh sợ tội lỗi.
Tesaṃ nānākaraṇadīpanatthaṃ – ‘‘samuṭṭhānaṃ adhipati, lajjādilakkhaṇena cā’’ti imaṃ mātikaṃ ṭhapetvā ayaṃ vitthārakathā vuttā – ajjhattasamuṭṭhānā hirī nāma, bahiddhāsamuṭṭhānaṃ ottappaṃ nāma.
To demonstrate their distinction, after setting forth the matrix of “origin, dominance, and characteristics such as modesty,” this detailed explanation was given: Hirī is that which originates internally, and ottappa is that which originates externally.
Để làm sáng tỏ sự khác biệt giữa chúng – sau khi đặt ra đề mục “sự phát sinh, sự chủ tể, và đặc tính hổ thẹn, v.v.”, lời giải thích chi tiết này đã được nói đến – sự hổ thẹn (hirī) phát sinh từ nội tại, sự ghê sợ (ottappa) phát sinh từ bên ngoài.
Attādhipati hirī nāma, lokādhipati ottappaṃ nāma.
Hirī is self-dominant, and ottappa is world-dominant.
Sự hổ thẹn (hirī) có tự ngã làm chủ tể, sự ghê sợ (ottappa) có thế gian làm chủ tể.
Lajjāsabhāvasaṇṭhitā hirī nāma, bhayasabhāvasaṇṭhitaṃ ottappaṃ nāma.
Hirī is established in the nature of modesty, and ottappa is established in the nature of fear.
Sự hổ thẹn (hirī) được thiết lập với bản chất là sự hổ thẹn, sự ghê sợ (ottappa) được thiết lập với bản chất là sự sợ hãi.
Sappatissavalakkhaṇā hirī nāma, vajjabhīrukabhayadassāvilakkhaṇaṃ ottappaṃ nāma.
Hirī has the characteristic of respectfulness, and ottappa has the characteristic of seeing danger and fearing blame.
Sự hổ thẹn (hirī) có đặc tính là sự tôn kính, sự ghê sợ (ottappa) có đặc tính là sự sợ hãi tội lỗi, sự thấy sự nguy hiểm.
Tattha ajjhattasamuṭṭhānaṃ hiriṃ catūhi kāraṇehi samuṭṭhāpeti – jātiṃ paccavekkhitvā, vayaṃ paccavekkhitvā, sūrabhāvaṃ paccavekkhitvā, bāhusaccaṃ paccavekkhitvā.
Among these, internal hirī is aroused by four reasons: by reflecting on one’s birth, by reflecting on one’s age, by reflecting on one’s courage, and by reflecting on one’s extensive learning.
Trong đó, sự hổ thẹn (hirī) phát sinh từ nội tại được khởi lên bởi bốn lý do: quán xét dòng dõi, quán xét tuổi tác, quán xét sự dũng mãnh, quán xét sự đa văn.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
‘‘Pāpakaraṇaṃ nāmetaṃ na jātisampannānaṃ kammaṃ, hīnajaccānaṃ kevaṭṭādīnaṃ idaṃ kammaṃ, mādisassa jātisampannassa idaṃ kammaṃ kātuṃ na yutta’’nti evaṃ tāva jātiṃ paccavekkhitvā pāṇātipātādipāpaṃ akaronto hiriṃ samuṭṭhāpeti.
By reflecting on one’s birth thus: “This doing evil is not the action of those of noble birth; this action belongs to those of low birth, like fishermen. It is not proper for one of noble birth like me to do this action.” In this way, by reflecting on one’s birth, one arouses hirī by not committing evil deeds such as killing living beings.
“Làm điều ác không phải là hành động của những người có dòng dõi cao quý, đây là hành động của những người thuộc dòng dõi thấp kém như ngư dân, v.v., không phù hợp cho người có dòng dõi cao quý như ta làm việc này” – quán xét dòng dõi như vậy, không làm các điều ác như sát sanh, v.v., người ấy khởi lên sự hổ thẹn.
Tathā ‘‘pāpakaraṇaṃ nāmetaṃ daharehi kattabbaṃ kammaṃ, mādisassa vaye ṭhitassa idaṃ kammaṃ kātuṃ na yutta’’nti evaṃ vayaṃ paccavekkhitvā pāṇātipātādipāpaṃ akaronto hiriṃ samuṭṭhāpeti.
Similarly, by reflecting on one’s age thus: “This doing evil is an action to be done by the young. It is not proper for one of my age to do this action.” In this way, by reflecting on one’s age, one arouses hirī by not committing evil deeds such as killing living beings.
Tương tự, “Làm điều ác là hành động của những người trẻ tuổi, không phù hợp cho người ở tuổi như ta làm việc này” – quán xét tuổi tác như vậy, không làm các điều ác như sát sanh, v.v., người ấy khởi lên sự hổ thẹn.
Tathā ‘‘pāpakammaṃ nāmetaṃ dubbalajātikānaṃ kammaṃ, mādisassa sūrabhāvasampannassa idaṃ kammaṃ kātuṃ na yutta’’nti evaṃ sūrabhāvaṃ paccavekkhitvā pāṇātipātādipāpaṃ akaronto hiriṃ samuṭṭhāpeti.
Similarly, by reflecting on one’s courage thus: “This evil action is the action of the weak-natured. It is not proper for one endowed with courage like me to do this action.” In this way, by reflecting on one’s courage, one arouses hirī by not committing evil deeds such as killing living beings.
Tương tự, “Hành động ác là hành động của những người yếu đuối, không phù hợp cho người có sự dũng mãnh như ta làm việc này” – quán xét sự dũng mãnh như vậy, không làm các điều ác như sát sanh, v.v., người ấy khởi lên sự hổ thẹn.
Tathā ‘‘pāpakammaṃ nāmetaṃ andhabālānaṃ kammaṃ, na paṇḍitānaṃ.
Similarly, by reflecting on one’s extensive learning thus: “This evil action is the action of the blind and foolish, not of the wise.
Tương tự, “Hành động ác là hành động của những kẻ mù quáng, ngu ngốc, không phải của người trí.
Mādisassa paṇḍitassa bahussutassa idaṃ kammaṃ kātuṃ na yutta’’nti evaṃ bāhusaccaṃ paccavekkhitvā pāṇātipātādipāpaṃ akaronto hiriṃ samuṭṭhāpeti.
It is not proper for one who is wise and extensively learned like me to do this action.” In this way, by reflecting on one’s extensive learning, one arouses hirī by not committing evil deeds such as killing living beings.
Không phù hợp cho người trí, đa văn như ta làm việc này” – quán xét sự đa văn như vậy, không làm các điều ác như sát sanh, v.v., người ấy khởi lên sự hổ thẹn.
Evaṃ ajjhattasamuṭṭhānaṃ hiriṃ catūhi kāraṇehi samuṭṭhāpeti.
Thus, one arouses internal hirī by these four reasons.
Như vậy, sự hổ thẹn phát sinh từ nội tại được khởi lên bởi bốn lý do.
Samuṭṭhāpetvā ca pana attano citte hiriṃ pavesetvā pāpakammaṃ na karoti.
And having aroused it, having introduced hirī into one’s mind, one does not commit evil actions.
Sau khi khởi lên và đưa sự hổ thẹn vào tâm mình, người ấy không làm điều ác.
Evaṃ ajjhattasamuṭṭhānā hirī nāma hoti.
Thus, it is called internal hirī.
Như vậy, đó là sự hổ thẹn phát sinh từ nội tại.
Kathaṃ bahiddhāsamuṭṭhānaṃ ottappaṃ nāma?
What is called external ottappa?
Sự ghê sợ (ottappa) phát sinh từ bên ngoài là như thế nào?
‘‘Sace tvaṃ pāpakammaṃ karissasi, catūsu parisāsu garahappatto bhavissasi –
"If you commit an evil deed, you will incur blame among the four assemblies –
“Nếu ngươi làm điều ác, ngươi sẽ bị khiển trách trong bốn hội chúng –
Kathaṃ attādhipati hirī nāma?
What is called self-sovereign hirī?
Sự hổ thẹn (hirī) có tự ngã làm chủ tể là như thế nào?
Idhekacco kulaputto attānaṃ adhipatiṃ jeṭṭhakaṃ katvā ‘‘mādisassa saddhāpabbajitassa bahussutassa dhutaṅgadharassa na yuttaṃ pāpakammaṃ kātu’’nti pāpaṃ na karoti.
Here, a young man of good family, making himself the sovereign and chief, does not commit evil, thinking, "It is not proper for one like me, who has gone forth out of faith, is learned, and observes the dhutaṅgas, to commit evil deeds."
Ở đây, một thiện nam tử lấy tự ngã làm chủ tể, làm người đứng đầu, và tự nhủ: “Không phù hợp cho người xuất gia vì đức tin, đa văn, giữ các hạnh đầu đà như ta làm điều ác” – người ấy không làm điều ác.
Evaṃ attādhipati hirī nāma hoti.
Thus, it is called self-sovereign hirī.
Như vậy, đó là sự hổ thẹn (hirī) có tự ngã làm chủ tể.
Tenāha bhagavā ‘‘so attānaṃyeva adhipatiṃ karitvā akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāveti, sāvajjaṃ pajahati, anavajjaṃ bhāveti, suddhaṃ attānaṃ pariharatī’’ti (dha. sa. aṭṭha. 1 kāmāvacarakusala dhammuddesakathā; a. ni. 3.40).
Therefore, the Blessed One said, "Making himself the sovereign, he abandons unwholesome deeds, cultivates wholesome deeds, abandons blameworthy deeds, cultivates blameless deeds, and maintains a pure self."
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã dạy: “Người ấy lấy tự ngã làm chủ tể, từ bỏ điều bất thiện, tu tập điều thiện; từ bỏ điều có lỗi, tu tập điều không lỗi; giữ gìn tự ngã thanh tịnh” (DhsA. 1 Kāmāvacarakusala dhammuddesakathā; A. III, 40).
‘‘Mahā kho panāyaṃ lokasannivāso, mahantasmiṃ kho pana lokasannivāse santi samaṇabrāhmaṇā iddhimanto dibbacakkhukā paracittaviduno, te dūratopi passanti, āsannāpi na dissanti, cetasāpi cittaṃ jānanti.
"Indeed, this world-assembly is vast; in this vast world-assembly, there are ascetics and brahmins who are endowed with psychic power, divine sight, and knowledge of others' minds. They see from afar, and are not unseen when near; they know minds by mind.
“Thật vậy, thế giới này là một tập hợp lớn, trong tập hợp lớn của thế giới này có những Sa-môn, Bà-la-môn có thần thông, có thiên nhãn, biết tâm người khác; họ thấy từ xa, nhưng không bị thấy khi ở gần; họ biết tâm bằng tâm.
Tepi maṃ evaṃ jāneyyuṃ ‘passatha bho imaṃ kulaputtaṃ saddhāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajito samāno vokiṇṇo viharati pāpakehi akusalehi dhammehī’ti.
They might know me thus: 'See, sirs, this young man of good family, having gone forth from home to homelessness out of faith, lives entangled in evil, unwholesome states.'
Họ cũng có thể biết về ta như thế này: ‘Này các vị, hãy xem thiện nam tử này, sau khi xuất gia từ bỏ gia đình vì đức tin, lại sống lẫn lộn với các pháp bất thiện, tội lỗi’.
Devatāpi kho santi iddhimantiniyo dibbacakkhukā paracittaviduniyo, tā dūratopi passanti, āsannāpi na dissanti, cetasāpi cittaṃ jānanti.
And there are devas who are endowed with psychic power, divine sight, and knowledge of others' minds. They see from afar, and are not unseen when near; they know minds by mind.
Cũng có các vị thiên thần có thần thông, có thiên nhãn, biết tâm người khác; họ thấy từ xa, nhưng không bị thấy khi ở gần; họ biết tâm bằng tâm.
Tāpi maṃ evaṃ jāneyyuṃ ‘passatha bho imaṃ kulaputtaṃ saddhāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajito samāno vokiṇṇo viharati pāpakehi akusalehi dhammehī’ti.
They too might know me thus: 'See, sirs, this young man of good family, having gone forth from home to homelessness out of faith, lives entangled in evil, unwholesome states.'
Họ cũng có thể biết về ta như thế này: ‘Này các vị, hãy xem thiện nam tử này, sau khi xuất gia từ bỏ gia đình vì đức tin, lại sống lẫn lộn với các pháp bất thiện, tội lỗi’.
So iti paṭisañcikkhati ‘āraddhaṃ kho pana me vīriyaṃ bhavissati asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, passaddho kāyo asāraddho, samāhitaṃ cittaṃ ekagga’nti.
So he reflects: 'My energy will be aroused and unflagging, mindfulness will be established and unconfused, my body will be tranquil and unagitated, my mind will be concentrated and unified.'
Người ấy suy xét như vậy: ‘Tinh tấn của ta sẽ được khởi lên không lười biếng, niệm sẽ được thiết lập không quên lãng, thân sẽ được an tịnh không xao động, tâm sẽ được định tĩnh, nhất tâm’.
So lokaṃyeva adhipatiṃ karitvā akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāveti, sāvajjaṃ pajahati, anavajjaṃ bhāveti, suddhaṃ attānaṃ pariharatī’’ti (dha. sa. aṭṭha. 1 kāmāvacarakusala dhammuddesakathā; a. ni. 3.40).
Making the world itself the sovereign, he abandons unwholesome deeds, cultivates wholesome deeds, abandons blameworthy deeds, cultivates blameless deeds, and maintains a pure self."
Người ấy lấy thế gian làm chủ tể, từ bỏ bất thiện, tu tập thiện, từ bỏ những gì đáng bị khiển trách, tu tập những gì không đáng bị khiển trách, giữ gìn tự ngã thanh tịnh.
Evaṃ lokādhipati ottappaṃ nāma hoti.
Thus, it is called world-sovereign ottappa.
Như vậy, sự sợ hãi (ottappa) được gọi là lấy thế gian làm chủ tể (lokādhipati).
‘‘Lajjāsabhāvasaṇṭhitā hirī, bhayasabhāvasaṇṭhitaṃ ottappa’’nti ettha pana lajjāti lajjanākāro, tena sabhāvena saṇṭhitā hirī.
In the statement, "Hirī is established by the nature of shame, ottappa is established by the nature of fear," "shame" means the manner of being ashamed; hirī is established by that nature.
Trong câu “Hirī được thiết lập với bản chất hổ thẹn, Ottappa được thiết lập với bản chất sợ hãi”, thì lajjā (hổ thẹn) là trạng thái của sự hổ thẹn, và hirī (tàm) được thiết lập với bản chất đó.
Bhayanti apāyabhayaṃ, tena sabhāvena saṇṭhitaṃ ottappaṃ.
"Fear" means fear of the lower realms; ottappa is established by that nature.
Bhayanti (sợ hãi) là sự sợ hãi các cõi khổ (apāya-bhaya), và ottappa (quý) được thiết lập với bản chất đó.
Tadubhayampi pāpaparivajjane pākaṭaṃ hoti.
Both of these are evident in avoiding evil.
Cả hai điều đó đều rõ ràng trong việc tránh xa điều ác.
Ekacco hi yathā nāma eko kulaputto uccārapassāvādīni karonto lajjitabbayuttakaṃ ekaṃ disvā lajjanākārappatto bhaveyya hīḷito, evameva ajjhattaṃ lajjīdhammaṃ okkamitvā pāpakammaṃ na karoti.
For instance, just as a young man, when doing things like urinating and defecating, if he sees something worthy of shame, would become ashamed and feel humiliated, so too, by entering the state of inner shame, he does not commit evil deeds.
Quả thật, một số người, giống như một người con trai của gia đình quý tộc khi đang đi tiêu, đi tiểu, nhìn thấy một điều đáng hổ thẹn và trở nên hổ thẹn, bị khinh miệt, cũng vậy, sau khi tự mình thực hành pháp hổ thẹn, họ không làm điều ác.
Ekacco apāyabhayabhīto hutvā pāpakammaṃ na karoti.
Another, being afraid of the fear of the lower realms, does not commit evil deeds.
Một số người khác, vì sợ hãi các cõi khổ, không làm điều ác.
Tatridaṃ opammaṃ – yathā hi dvīsu ayoguḷesu eko sītalo bhaveyya gūthamakkhito, eko uṇho āditto.
Here is an analogy: just as among two iron balls, one might be cold and smeared with excrement, and the other hot and burning.
Về điều này, có một ví dụ: Giống như hai viên sắt, một viên lạnh và dính đầy phân, một viên nóng đỏ.
Tattha paṇḍito sītalaṃ gūthamakkhitattā jigucchanto na gaṇhāti, itaraṃ ḍāhabhayena.
There, a wise person would not pick up the cold one due to disgust at the excrement, and the other due to fear of burning.
Ở đó, người trí không cầm viên lạnh vì ghê tởm phân dính, còn viên kia thì vì sợ bị bỏng.
Tattha sītalassa gūthamakkhanajigucchāya agaṇhanaṃ viya ajjhattaṃ lajjīdhammaṃ okkamitvā pāpassa akaraṇaṃ, uṇhassa ḍāhabhayena agaṇhanaṃ viya apāyabhayena pāpassa akaraṇaṃ veditabbaṃ.
Not picking up the cold one due to disgust at the excrement should be understood as not committing evil by entering the state of inner shame, and not picking up the hot one due to fear of burning should be understood as not committing evil due to fear of the lower realms.
Ở đây, việc không làm điều ác do tự mình thực hành pháp hổ thẹn cần được hiểu như việc không cầm viên sắt lạnh vì ghê tởm phân dính; việc không làm điều ác do sợ hãi các cõi khổ cần được hiểu như việc không cầm viên sắt nóng vì sợ bị bỏng.
‘‘Sappatissavalakkhaṇā hirī, vajjabhīrukabhayadassāvilakkhaṇaṃ ottappa’’nti idampi dvayaṃ pāpaparivajjane eva pākaṭaṃ hoti.
"Hirī is characterized by respectfulness, ottappa is characterized by fear of fault and seeing danger" – this pair is also evident in avoiding evil.
“Hirī có đặc tính tôn trọng, Ottappa có đặc tính sợ hãi điều đáng khiển trách và thấy rõ sự nguy hiểm” – hai điều này cũng rõ ràng trong việc tránh xa điều ác.
Ekacco hi jātimahattapaccavekkhaṇā satthumahattapaccavekkhaṇā dāyajjamahattapaccavekkhaṇā sabrahmacārimahattapaccavekkhaṇāti catūhi kāraṇehi sappatissavalakkhaṇaṃ hiriṃ samuṭṭhāpetvā pāpaṃ na karoti.
Indeed, some, reflecting on the greatness of birth, reflecting on the greatness of the Teacher, reflecting on the greatness of the inheritance, reflecting on the greatness of co-Dhamma practitioners—by these four reasons, having aroused modesty (hiri) characterized by respect, do not commit evil.
Quả thật, một số người không làm điều ác do phát sinh hirī có đặc tính tôn trọng vì bốn lý do: quán xét sự vĩ đại của dòng dõi, quán xét sự vĩ đại của Bậc Đạo Sư, quán xét sự vĩ đại của di sản, quán xét sự vĩ đại của các bạn đồng Phạm hạnh.
Ekacco attānuvādabhayaṃ parānuvādabhayaṃ daṇḍabhayaṃ duggatibhayanti catūhākārehi vajjabhīrukabhāvadassāvilakkhaṇaṃ ottappaṃ samuṭṭhāpetvā pāpaṃ na karoti.
Some, by these four aspects—fear of self-reproach, fear of others' reproach, fear of punishment, fear of a bad destination—having aroused moral dread (ottappa) characterized by showing a state of fearing faults, do not commit evil.
Một số người không làm điều ác do phát sinh ottappa có đặc tính sợ hãi điều đáng khiển trách và thấy rõ sự nguy hiểm vì bốn phương diện: sợ bị tự mình khiển trách, sợ bị người khác khiển trách, sợ hình phạt, sợ cõi khổ.
Tattha jātimahattapaccavekkhaṇādīni ceva attānuvādabhayādīni ca vitthāretvā kathetabbāni.
Therein, the reflection on the greatness of birth and so on, and the fear of self-reproach and so on, should be explained in detail.
Ở đây, cần phải nói rộng ra về sự quán xét sự vĩ đại của dòng dõi, v.v., và sự sợ hãi bị tự mình khiển trách, v.v.
Evaṃ vuttaṃ sattavidhaṃ balaṃ yassa puggalassa natthi, te kilesā taṃ puggalaṃ sahanti…pe… pariyādiyanti maddantīti.
If a person does not possess these seven kinds of strength thus spoken of, those defilements (kilesā) overcome that person… and overwhelm and crush them.
Như đã nói, những phiền não đó sẽ chế ngự, v.v., và tiêu diệt, đè bẹp người nào không có bảy sức mạnh này.
Dve parissayāti pākaṭāpākaṭavasena dve eva upaddavā, na ekaṃ, na tīṇi.
Two dangers (parissayā) means there are only two kinds of troubles, manifest and unmanifest, not one, not three.
Hai hiểm nguy (dve parissayā) là hai tai họa, rõ ràng và không rõ ràng, không phải một, không phải ba.
Te vibhāgato dassetuṃ ‘‘katame pākaṭaparissayā’’tiādimāha.
To show their divisions, it says "What are the manifest dangers?" and so on.
Để phân loại chúng, Ngài nói: “Những hiểm nguy rõ ràng là gì?” v.v.
Tattha kokāti kekā.
Therein, kokā means kekā.
Ở đây, kokā là kekā.
Ayameva vā pāṭho.
Or this is the reading.
Hoặc đây là cách đọc.
Corāti coriyakammehi yuttā.
Corā means those engaged in thievery.
Corā (trộm cướp) là những kẻ liên quan đến hành vi trộm cắp.
Māṇavāti sāhasikakammehi yuttā.
Māṇavā means those engaged in violent acts.
Māṇavā (thanh niên) là những kẻ liên quan đến hành vi bạo lực.
Katakammāti sandhicchedādikatacorikakammā.
Katakammā means thieves who have committed acts such as housebreaking.
Katakammā (những kẻ đã phạm tội) là những kẻ đã thực hiện các hành vi trộm cắp như phá tường, v.v.
Akatakammāti taṃ kammaṃ kātuṃ nikkhantā.
Akatakammā means those who have set out to commit such acts.
Akatakammā (những kẻ chưa phạm tội) là những kẻ đã ra đi để thực hiện hành vi đó.
Ettha assūti bhaveyyunti attho.
Here, assū means 'may be'.
Ở đây, assū có nghĩa là “có thể có”.
Cakkhurogoti cakkhusmiṃ uppannarogo, rujatīti rogo.
Cakkhurogo means a disease arisen in the eye; that which pains is a disease.
Cakkhurogo (bệnh mắt) là bệnh phát sinh ở mắt; rogo (bệnh) là thứ gây đau đớn.
Cakkhurogotiādayo vatthuvasena veditabbā.
Cakkhurogo and so on should be understood in terms of the physical basis.
Bệnh mắt, v.v. cần được hiểu theo đối tượng.
Nibbattitapasādānañhi rogo nāma natthi.
Indeed, there is no disease for those with fully developed faculties.
Thật vậy, không có bệnh cho những giác quan đã phát sinh.
Kaṇṇarogoti bahikaṇṇarogo.
Kaṇṇarogo means external ear disease.
Kaṇṇarogo (bệnh tai) là bệnh ở tai ngoài.
Mukharogoti mukhe uppannarogo.
Mukharogo means a disease arisen in the mouth.
Mukharogo (bệnh miệng) là bệnh phát sinh trong miệng.
Dantarogoti dantasūlaṃ.
Dantarogo means toothache.
Dantarogo (bệnh răng) là đau răng.
Kāsoti khayarogo.
Kāso means consumption.
Kāso (ho) là bệnh lao.
Sāsoti svāso uggārarogo.
Sāso means asthma, a disease of belching.
Sāso (suyễn) là bệnh thở hổn hển, bệnh ợ hơi.
Pināsoti bahināsikāya rogo.
Pināso means a disease of the outer nose.
Pināso (viêm mũi) là bệnh ở mũi ngoài.
Ḍāhoti abbhantare uppajjanako uṇho.
Ḍāho means internal heat.
Ḍāho (sốt) là nhiệt độ cao phát sinh bên trong.
Mucchāti sativissajjanakā.
Mucchā means loss of mindfulness.
Mucchā (ngất xỉu) là mất ý thức.
Pakkhandikāti lohitapakkhandikā atisāro.
Pakkhandikā means bloody dysentery, diarrhea.
Pakkhandikā (kiết lỵ) là kiết lỵ ra máu, tiêu chảy.
Sūlāti āmasūlā kucchivāto.
Sūlā means stomachache, abdominal wind.
Sūlā (đau quặn) là đau bụng, đầy hơi.
Visūcikāti mahanto virecanako.
Visūcikā means severe purging.
Visūcikā (tả) là tiêu chảy nặng.
Kilāsoti sabalo.
Kilāso means variegated skin disease.
Kilāso (bạch biến) là bệnh bạch biến.
Sosoti sukkhanako sosabyādhi.
Soso means drying, a wasting disease.
Soso (tiêu hao) là bệnh tiêu hao gây khô héo.
Apamāroti amanussaggāho veriyakkhābādho.
Apamāro means possession by non-human beings, an affliction by a hostile spirit.
Apamāro (động kinh) là bị phi nhân chiếm đoạt, bệnh do yêu quái gây ra.
Daddūti daddupīḷakā.
Daddū means ringworm pustules.
Daddū (nấm da) là mụn nấm da.
Kaṇḍūti khuddakapīḷakā.
Kaṇḍū means small pustules.
Kaṇḍū (ngứa) là mụn nhỏ.
Kacchūti mahākacchu.
Kacchū means severe scabies.
Kacchū (ghẻ) là ghẻ lớn.
Rakhasāti nakhehi vilikhitaṭṭhāne rogo.
Rakhasā means a disease in places scratched by nails.
Rakhasā (bệnh ghẻ) là bệnh ở những chỗ bị móng tay cào xước.
‘‘Nakhasā’’tipi pāḷi.
"Nakhasā" is also a reading.
Cũng có bản đọc là “nakhasā”.
Vitacchikāti hatthatalapādatalesu hīraṃ hīraṃ katvā phālento uppajjanakarogo.
Vitacchikā means a disease that appears by splitting the skin on the palms of the hands and soles of the feet, causing deep fissures.
Vitacchikā (bệnh mụn nước) là bệnh phát sinh gây nứt nẻ ở lòng bàn tay và lòng bàn chân.
Lohitapittanti soṇitapittaṃ, rattapittanti vuttaṃ hoti.
Lohitapitta means blood-bile, it is said to be red bile.
Lohitapittaṃ (xuất huyết) là máu và mật, tức là bệnh xuất huyết.
Madhumehoti sarīrabbhantare ukkaṭṭharogo.
Madhumeho means a severe disease within the body.
Madhumeho (tiểu đường) là bệnh trầm trọng bên trong cơ thể.
Vuttañhetaṃ ‘‘api ca madhumeho ābādho ukkaṭṭho’’ti (pāci. 15).
For it is said, "Moreover, diabetes is a severe affliction."
Điều này đã được nói: “Hơn nữa, bệnh tiểu đường là một bệnh nặng”.
Aṃsāti arisarogo.
Aṃsā means hemorrhoids.
Aṃsā (trĩ) là bệnh trĩ.
Pīḷakāti lohitapīḷakā.
Pīḷakā means blood boils.
Pīḷakā (nhọt) là nhọt máu.
Bhagaṃ dālayatīti bhagandalā, vaccamaggaṃ phāletīti attho.
Bhagandalā means that which tears the anus, meaning that which splits the anal passage.
Bhagandalā (rò hậu môn) là thứ làm rách hậu môn, có nghĩa là làm nứt đường hậu môn.
Pittasamuṭṭhānāti pittena samuṭṭhānaṃ uppatti etesanti pittasamuṭṭhānā.
Pittasamuṭṭhānā means those whose origin or arising is due to bile.
Pittasamuṭṭhānā (phát sinh do mật) là những bệnh có sự phát sinh, khởi phát do mật.
Te kira dvattiṃsa honti.
Indeed, there are thirty-two of these.
Chúng được cho là có ba mươi hai loại.
Semhasamuṭṭhānādīsupi eseva nayo.
The same method applies to semhasamuṭṭhānā (phlegm-originated) and so on.
Tương tự đối với Semhasamuṭṭhānā (phát sinh do đàm), v.v.
Sannipātikāti vātapittasemhānaṃ sannipātena ekībhāvena uppannā.
Sannipātikā means those arisen from the combination, the unification, of wind, bile, and phlegm.
Sannipātikā (hỗn hợp) là những bệnh phát sinh do sự kết hợp, hòa trộn của gió, mật và đàm.
Ābādhaṭṭhena ābādhā.
Ābādhā in the sense of affliction.
Ābādhā (bệnh tật) theo nghĩa là sự đau khổ.
Utupariṇāmajāti utupariṇāmena.
Utupariṇāmajā means arisen from seasonal changes.
Utupariṇāmajā (phát sinh do thay đổi thời tiết) là do sự thay đổi thời tiết.
Accuṇhāti sītena uppajjanakarogā.
Accuṇhā means diseases arising from cold.
Accuṇhā (quá nóng) là những bệnh phát sinh do lạnh.
Visamaparihārajāti atiṭṭhānanisajjādinā visamaparihārena jātā.
Visamaparihārajā means arisen from improper care, such as sitting in unsuitable places.
Visamaparihārajā (phát sinh do chăm sóc không đúng cách) là những bệnh phát sinh do chăm sóc không đúng cách như ngồi ở nơi không thích hợp, v.v.
Opakkamikāti vadhabandhanādinā upakkamena jātā.
Opakkamikā means arisen from external assault, such as murder or imprisonment.
Opakkamikā (phát sinh do tấn công) là những bệnh phát sinh do sự tấn công như giết hại, trói buộc, v.v.
Kammavipākajāti balavakammavipākasambhūtā.
Kammavipākajā means arisen from the ripening of powerful kamma.
Kammavipākajā (phát sinh do quả nghiệp) là những bệnh phát sinh từ quả của nghiệp mạnh mẽ.
Sītaṃ uṇhaṃ…pe… samphassoti ime pākaṭā eva.
Cold, heat... and contact—these are clearly manifest.
Sītaṃ uṇhaṃ…pe… samphasso (lạnh, nóng…v.v… xúc chạm) – những điều này là rõ ràng.
Iti vāti evaṃ vā.
Iti vā means "or thus".
Iti vā (hoặc như vậy) có nghĩa là “hoặc như thế này”.
Ime vuccantīti nigamento āha.
Ime vuccantī is said as a conclusion.
Ime vuccantī (những điều này được gọi là) – Ngài kết luận và nói.