49. Sattame tissametteyyasutte methunamanuyuttassāti methunadhammaṃ samāyuttassa.
49. In the seventh Tissametteyyasutta, "one who is engaged in sexual intercourse" means one who is involved in sexual activity.
49. Trong Kinh Tissametteyya thứ bảy, methunamanuyuttassā (của người gắn bó với hành vi dâm dục) nghĩa là của người tham gia vào hành vi dâm dục (methunadhamma).
Itīti evamāha.
"Thus" means he spoke thus.
Itī (Như vậy) là nói như thế.
Āyasmāti piyavacanametaṃ.
"Venerable" is an affectionate address.
Āyasmā (Thưa Tôn giả) là một lời nói thân ái.
Tissoti nāmaṃ tassa therassa.
"Tissa" is the name of that elder.
Tisso (Tissa) là tên của vị Trưởng lão ấy.
Sopi hi tissoti nāmena.
He, too, was named Tissa.
Vị ấy cũng có tên là Tissa.
Metteyyoti gottaṃ, gottavaseneva esa pākaṭo ahosi.
"Metteyya" is his clan name; he became known by his clan name.
Metteyyo (Metteyya) là họ, vị ấy nổi tiếng nhờ họ.
Tasmā aṭṭhuppattiyaṃ (su. ni. aṭṭha. 2.821) vuttaṃ – ‘‘tissametteyyā nāma dve sahāyā’’ti.
Therefore, it is stated in the origin story: "Two companions named Tissametteyya."
Vì vậy, trong phần khởi nguyên (Su. Ni. Aṭṭha. 2.821) đã nói: ‘‘Hai người bạn tên là Tissametteyya’’.
Vighātanti upaghātaṃ.
"Affliction" means harm.
Vighātaṃ (sự tổn hại) là sự hủy hoại.
Brūhīti ācikkha.
"Tell" means explain.
Brūhī (hãy nói) là hãy chỉ dạy.
Mārisāti piyavacanametaṃ, niddukkhāti vuttaṃ hoti.
"Sir" is an affectionate address; it means 'one free from suffering'.
Mārisā (Thưa ngài) là một lời nói thân ái, có nghĩa là người không có khổ đau.
Sutvāna tava sāsananti tava vacanaṃ sutvā.
"Having heard your teaching" means having heard your words.
Sutvāna tava sāsanaṃ (sau khi nghe lời giáo huấn của ngài) là sau khi nghe lời của ngài.
Viveke sikkhissāmaseti sahāyaṃ ārabbha dhammadesanaṃ yācanto bhaṇati, so pana sikkhitasikkhoyeva.
"We shall train in seclusion" is spoken by him, requesting a Dhamma discourse concerning his companion, though he himself is already well-trained.
Viveke sikkhissāmase (chúng con sẽ học sống viễn ly) là lời nói của người thỉnh cầu giáo pháp cho bạn mình, vị ấy vốn đã là người đã học tập.
Methunadhammo nāmāti idaṃ niddisitabbassa methunadhammassa upadesapadaṃ.
"Sexual activity" is an instructive term for the sexual activity to be explained.
Methunadhammo nāmā (hành vi dâm dục là gì) là từ ngữ hướng dẫn về hành vi dâm dục cần được trình bày.
Asaddhammoti asataṃ nīcajanānaṃ dhammo.
"Unrighteous practice" means the practice of ignoble, low people.
Asaddhammo (pháp bất thiện) là pháp của những người thấp hèn, không tốt.
Gāmadhammoti gāmavāsīnaṃ sevanadhammo.
"Village practice" means the practice engaged in by villagers.
Gāmadhammo (pháp làng) là pháp được những người sống ở làng thực hành.
Vasaladhammoti vasalānaṃ dhammo, kilesavassanato vā sayameva vasalo dhammoti vasaladhammo.
"Outcaste practice" means the practice of outcastes, or it is called outcaste practice because it is itself an outcaste practice due to its defiled nature.
Vasaladhammo (pháp của kẻ hạ tiện) là pháp của những kẻ hạ tiện, hoặc chính cái pháp đó là hạ tiện do sự ô nhiễm (kilesa) nên gọi là vasaladhammo.
Duṭṭhulloti duṭṭho ca kilesehi duṭṭhattā, thūlo ca anipuṇabhāvatoti duṭṭhullo.
"Gross" means both corrupted, due to being corrupted by defilements, and coarse, due to its unrefined nature.
Duṭṭhullo (thô tục) là thô ác do bị ô nhiễm (kilesa) làm cho thô ác, và cũng thô kệch do không tinh tế nên gọi là duṭṭhullo.
Yasmā ca tassa dhammassa parivārabhūtaṃ dassanampi gahaṇampi āmasanampi phusanampi ghaṭṭanampi duṭṭhullaṃ, tasmāpi duṭṭhullo so methunadhammo.
And because even seeing, grasping, touching, feeling, and encountering, which are associated with that practice, are gross, therefore that sexual activity is gross.
Và vì việc nhìn, việc nắm, việc chạm, việc sờ, việc va chạm, những thứ thuộc về hành vi đó, đều là thô tục, nên hành vi dâm dục ấy cũng là duṭṭhullo.
Odakantikoti udakaṃ assa ante suddhatthaṃ ādiyatīti udakanto, udakantoyeva odakantiko.
"Ending in water" means water is taken at its end for purification, thus "ending in water"; "ending in water" is "ending in water".
Odakantiko (có kết thúc bằng nước) là nước được dùng ở cuối để thanh tịnh, đó là udakanto, chính udakanto là odakantiko.
Raho paṭicchanne okāse kattabbatāya rahasso.
"Secret" because it is to be done in a private, concealed place.
Rahasso (bí mật) là việc phải làm ở nơi kín đáo, ẩn khuất.
Vinaye pana ‘‘duṭṭhullaṃ odakantikaṃ rahassa’’nti (pārā. 39) pāṭho.
In the Vinaya, however, the reading is "gross, ending in water, secret".
Tuy nhiên, trong Luật (Pārā. 39) có đoạn văn là ‘‘duṭṭhullaṃ odakantikaṃ rahassaṃ’’.
Tattha tīsu padesu yo soti padaṃ parivattetvā yaṃ tanti katvā yojetabbaṃ ‘‘yaṃ taṃ duṭṭhullaṃ, so methunadhammo, yaṃ taṃ odakantikaṃ so methunadhammo, yaṃ taṃ rahassaṃ, so methunadhammo’’ti.
There, the phrase "that which" should be transposed and combined with the text in three places: "that which is gross, that is sexual activity; that which is ending in water, that is sexual activity; that which is secret, that is sexual activity."
Ở đó, phải đảo từ yo so (cái đó) trong ba từ, biến thành yaṃ tanti rồi ghép lại: ‘‘yaṃ taṃ duṭṭhullaṃ, so methunadhammo, yaṃ taṃ odakantikaṃ so methunadhammo, yaṃ taṃ rahassaṃ, so methunadhammo’’ (cái gì là thô tục, đó là hành vi dâm dục; cái gì có kết thúc bằng nước, đó là hành vi dâm dục; cái gì là bí mật, đó là hành vi dâm dục).
Idha pana ‘‘yo so asaddhammo, so methunadhammo…pe… yo so rahasso, so methunadhammo’’ti evaṃ yojanā veditabbā.
Here, however, the construction should be understood as: "that which is unrighteous practice, that is sexual activity... and so on... that which is secret, that is sexual activity."
Ở đây, cách ghép phải được hiểu là ‘‘yo so asaddhammo, so methunadhammo…pe… yo so rahasso, so methunadhammo’’ (cái gì là pháp bất thiện, đó là hành vi dâm dục…pe… cái gì là bí mật, đó là hành vi dâm dục).
Dvayena dvayena samāpajjitabbato dvayaṃdvayasamāpatti.
"Union of pairs" because it involves the union of two by two.
Dvayaṃdvayasamāpatti (sự hòa hợp hai bên) là do sự hòa hợp của hai bên.
Tattha yojanā – yā sā dvayaṃdvayasamāpatti, so methunadhammo nāmāti.
Therein, the connection is: that which is the 'union of two-and-two' (dvayaṃdvayasamāpatti) is called methunadhamma.
Ở đó, cách ghép là: yā sā dvayaṃdvayasamāpatti, so methunadhammo nāmāti (cái gì là sự hòa hợp hai bên, đó chính là hành vi dâm dục).
Kiṃkāraṇā vuccati methunadhammoti kena kāraṇena kena pariyāyena methunadhammoti kathīyati.
"For what reason is it called methunadhamma?" — By what reason, by what mode, is it called methunadhamma?
Kiṃkāraṇā vuccati methunadhammo (vì lý do gì mà được gọi là hành vi dâm dục) là vì lý do nào, theo cách nào mà được gọi là hành vi dâm dục.
Taṃ kāraṇaṃ dassento ‘‘ubhinnaṃ rattāna’’ntiādimāha.
Showing that reason, he said, "of two who are impassioned," and so forth.
Để chỉ ra lý do đó, kinh nói ‘‘ubhinnaṃ rattāna’’ (của hai người tham đắm) v.v.
Tattha ubhinnaṃ rattānanti dvinnaṃ itthipurisānaṃ rāgena rañjitānaṃ.
Therein, "of two who are impassioned" means of two, a man and a woman, who are stained by lust.
Ở đó, ubhinnaṃ rattāna (của hai người tham đắm) là của hai người nam và nữ bị ái dục nhuộm màu.
Sārattānanti visesena suṭṭhu rañjitānaṃ.
"Deeply impassioned" means especially, exceedingly stained.
Sārattāna (cực kỳ tham đắm) là bị nhuộm màu đặc biệt, rất mạnh.
Avassutānanti kilesena tintānaṃ.
"Permeated" means soaked with defilements.
Avassutāna (bị thấm ướt) là bị thấm ướt bởi phiền não.
Pariyuṭṭhitānanti kusalācāraṃ pariyādiyitvā madditvā ṭhitānaṃ ‘‘magge corā pariyuṭṭhitā’’tiādīsu viya.
"Beset" means having exhausted and crushed wholesome conduct, they stand, like in phrases such as "thieves beset the road."
Pariyuṭṭhitāna (bị bao vây) là bị phiền não bao vây, đè nén, như trong các câu ‘‘trên đường có những tên cướp bao vây’’ v.v.
Pariyādinnacittānanti kusalacittaṃ pariyādiyitvā khepetvā ṭhitacittānaṃ.
"Whose minds are seized" means whose minds, having exhausted and destroyed wholesome thoughts, stand.
Pariyādinnacittāna (tâm bị chiếm đoạt) là tâm bị phiền não chiếm đoạt, hủy hoại.
Ubhinnaṃ sadisānanti dvinnaṃ kilesena sadisānaṃ.
"Of two who are alike" means of two who are alike in defilements.
Ubhinnaṃ sadisāna (của hai người tương tự) là của hai người tương tự nhau về phiền não.
Dhammoti sabhāvo.
"Dhamma" means nature.
Dhammo (pháp) là bản chất.
Taṃ kāraṇāti tena kāraṇena.
"For that reason" means by that reason.
Taṃ kāraṇā (vì lý do đó) là vì lý do ấy.
Taṃ upamāya sādhento ‘‘ubho kalahakārakā’’tiādimāha.
Proving it with a simile, he said, "both are quarrelsome," and so forth.
Để chứng minh điều đó bằng ví dụ, kinh nói ‘‘ubho kalahakārakā’’ (cả hai đều gây tranh cãi) v.v.
Tattha ubho kalahakārakāti pubbabhāge kalahakārakā dve.
Therein, "both are quarrelsome" means two who are quarrelsome in the initial stage.
Ở đó, ubho kalahakārakā (cả hai đều gây tranh cãi) là hai người gây tranh cãi ở phần trước.
Methunakāti vuccantīti sadisāti vuccanti.
"They are called methunā" means they are called alike.
Methunakāti vuccantī (được gọi là giống nhau) là được gọi là tương tự.
Bhaṇḍanakārakāti tattha tattha gantvā bhaṇḍanaṃ karontā.
"Brawlers" means causing brawls wherever they go.
Bhaṇḍanakārakā (gây gổ) là những người đi khắp nơi gây gổ.
Bhassakārakāti vācākalahaṃ karontā.
"Disputants" means causing verbal quarrels.
Bhassakārakā (gây cãi vã) là những người gây cãi vã bằng lời nói.
Vivādakārakāti nānāvacanaṃ karontā.
"Controversialists" means causing various statements.
Vivādakārakā (gây tranh chấp) là những người nói những lời khác nhau.
Adhikaraṇakārakāti vinicchayapāpuṇanavisesakāraṇaṃ karontā.
"Litigants" means causing a special reason for reaching a judgment.
Adhikaraṇakārakā (gây ra vụ kiện tụng) là những người gây ra những lý do đặc biệt dẫn đến việc phải xét xử.
Vādinoti vādapaṭivādino.
"Speakers" means proponents and opponents.
Vādino (người tranh luận) là người tranh luận và đối luận.
Sallāpakāti vācaṃ kathentā evamevanti upamāsaṃsandanaṃ.
"Conversationalists" means speaking words; "just so" is the comparison.
Sallāpakā (người trò chuyện) là những người nói chuyện. Evamevaṃ (cũng vậy) là sự so sánh.
Yuttassāti saññuttassa.
"Connected" means joined.
Yuttassā (của người gắn bó) là của người đã kết hợp.
Payuttassāti ādarena yuttassa.
"Engaged" means diligently joined.
Payuttassā (của người chuyên tâm) là của người gắn bó với sự nhiệt tâm.
Āyuttassāti visesena yuttassa.
"Devoted" means especially joined.
Āyuttassā (của người đặc biệt gắn bó) là của người đặc biệt gắn bó.
Samāyuttassāti ekato yuttassa.
"Closely united" means joined together.
Samāyuttassā (của người cùng gắn bó) là của người cùng gắn bó.
Taccaritassāti taṃcaritaṃ karontassa.
"Dwelling in that" means acting in that manner.
Taccaritassā (của người thực hành điều đó) là của người thực hành hành vi đó.
Tabbahulassāti taṃbahulaṃ karontassa.
"Abounding in that" means doing that abundantly.
Tabbahulassā (của người thường xuyên làm điều đó) là của người thường xuyên làm điều đó.
Taggarukassāti taṃgaruṃ karontassa.
"Regarding that as important" means making that important.
Taggarukassā (của người coi trọng điều đó) là của người coi trọng điều đó.
Tanninnassāti tasmiṃ natacittassa.
"Inclined towards that" means having a mind bent towards that.
Tanninnassā (của người có tâm hướng về điều đó) là của người có tâm hướng về điều đó.
Tappoṇassāti tasmiṃ natakāyassa.
"Leaning towards that" means having a body bent towards that.
Tappoṇassā (của người có thân hướng về điều đó) là của người có thân hướng về điều đó.
Tappabbhārassāti tasmiṃ abhimukhakāyassa.
"Gravitating towards that" means having a body facing towards that.
Tappabbhārassā (của người có thân nghiêng về điều đó) là của người có thân nghiêng về điều đó.
Tadadhimuttassāti tasmiṃ adhiharitassa.
"Resolved on that" means having directed oneself towards that.
Tadadhimuttassā (của người có khuynh hướng về điều đó) là của người bị kéo về điều đó.
Tadadhipateyyassāti taṃ adhipatiṃ jeṭṭhakaṃ katvā pavattassa.
"Having that as supreme" means proceeding by making that the chief and foremost.
Tadadhipateyyassā (của người lấy điều đó làm chủ) là của người hành động lấy điều đó làm chủ, làm tối thượng.
Vighātanti niddesassa uddesavacanaṃ.
"Obstruction" is the designated word for the exposition.
Vighātaṃ (sự tổn hại) là từ ngữ chủ đề của phần trình bày.
Vighātanti pīḷanaṃ.
"Obstruction" means oppression.
Vighātaṃ (sự tổn hại) là sự đè nén.
Upaghātanti samīpaṃ katvā pīḷanaṃ.
"Affliction" means oppression by bringing it near.
Upaghātaṃ (sự hủy hoại) là sự đè nén gần gũi.
Pīḷananti ghaṭṭanaṃ.
"Oppression" means striking.
Pīḷanaṃ (sự áp bức) là sự va chạm.
Ghaṭṭananti pīḷanaṃ.
"Striking" means oppression.
Ghaṭṭanaṃ (sự va chạm) là sự đè nén.
Sabbaṃ aññamaññavevacanaṃ.
All are synonyms of each other.
Tất cả đều là những từ đồng nghĩa.
Upaddavanti hiṃsanaṃ.
"Calamity" means harming.
Upaddavaṃ (sự tai họa) là sự làm hại.
Upasagganti tattha tattha upagantvā pīḷanākāraṃ.
"Danger" means a form of oppression by approaching here and there.
Upasaggaṃ (sự chướng ngại) là cách đè nén bằng cách đi đến đó đây.
Brūhīti kathehi.
"Declare" means tell.
Brūhī (hãy nói) là hãy kể.
Ācikkhāti vissajjehi.
"Explain" means clarify.
Ācikkhā (hãy chỉ dạy) là hãy giải thích.
Desehīti dassehi.
"Teach" means show.
Desehī (hãy thuyết giảng) là hãy trình bày.
Paññapehīti ñāpehi.
"Make known" means cause to know.
Paññapehī (hãy thiết lập) là hãy cho biết.
Paṭṭhapehīti ṭhapehi.
"Establish" means set up.
Paṭṭhapehī (hãy trình bày) là hãy đặt ra.
Vivarāti pākaṭaṃ karohi.
"Uncover" means make manifest.
Vivarā (hãy mở ra) là hãy làm cho rõ ràng.
Vibhajāti bhājehi.
"Distinguish" means divide.
Vibhajā (hãy phân tích) là hãy chia ra.
Uttānīkarohīti tīraṃ pāpehi.
"Make clear" means bring to the shore.
Uttānīkarohī (hãy làm cho nổi lên) là hãy đưa đến bờ.
Pakāsehīti pākaṭaṃ karohi.
"Reveal" means make manifest.
Pakāsehī (hãy công bố) là hãy làm cho rõ ràng.
Catubbidhaṃ vā nāmaṃ āvatthikaṃ, liṅgikaṃ, nemittikaṃ, adhiccasamuppannanti.
Or, there are four kinds of names: circumstantial, indicative, prophetic, and spontaneously arisen.
Hoặc có bốn loại tên: āvatthika (theo trạng thái), liṅgika (theo dấu hiệu), nemittika (theo điềm lành), adhiccasamuppanna (tự nhiên phát sinh).
Adhiccasamuppannaṃ nāma lokiyavohārena ‘‘yadicchaka’’nti vuttaṃ hoti.
A spontaneously arisen name is what is called "arbitrary" in worldly usage.
Adhiccasamuppanna có nghĩa là ‘‘tùy ý’’ trong cách dùng thông thường.
Tattha vaccho, dammo, balībaddhoti evamādi āvatthikaṃ, daṇḍī, chattī, sikhī, karīti evamādi liṅgikaṃ, tevijjo, chaḷabhiññoti evamādi nemittikaṃ, sirivaḍḍhako, dhanavaḍḍhakoti evamādi vacanatthaṃ anapekkhitvā pavattaṃ adhiccasamuppannaṃ.
There, 'calf', 'tame', 'ox', and so on, are occasional; 'staff-bearer', 'umbrella-bearer', 'crested', 'elephant', and so on, are indicative; 'possessor of the three knowledges', 'possessor of the six supernormal powers', and so on, are based on a sign/reason; 'prosperity-increaser', 'wealth-increaser', and so on, which arise without regard to the literal meaning of the words, are spontaneously arisen.
Trong đó, vaccho (con bê), dammo (con bò tơ), balībaddo (con bò đực) v.v. là āvatthika; daṇḍī (người cầm gậy), chattī (người cầm dù), sikhī (người có chỏm tóc), karī (con voi) v.v. là liṅgika; tevijjo (người có tam minh), chaḷabhiñño (người có lục thông) v.v. là nemittika; sirivaḍḍhako (người tăng trưởng tài sản), dhanavaḍḍhako (người tăng trưởng của cải) v.v. là adhiccasamuppanna không cần quan tâm đến ý nghĩa của từ ngữ.
Idaṃ pana bhagavāti nāmaṃ nemittikaṃ, na mahāmāyāya, na suddhodanamahārājena, na asītiyā ñātisahassehi kataṃ, na sakkasantusitādīhi devatāvisesehi kataṃ.
This name, Bhagavā, however, is based on a sign/reason; it was not made by Mahāmāyā, nor by King Suddhodana, nor by eighty thousand relatives, nor by specific deities such as Sakka or Santusita.
Tuy nhiên, tên Bhagavā này là nemittika, không phải do Mahāmāyā (Đại Ma-da), không phải do Đại vương Suddhodana (Tịnh Phạn), không phải do tám mươi ngàn thân quyến đặt, không phải do các vị trời đặc biệt như Sakka (Đế Thích), Santusita (Đâu Suất) v.v. đặt.
Vakkhati ca ‘‘bhagavāti netaṃ nāmaṃ mātarā kataṃ…pe… paṭilābhā sacchikā paññatti yadidaṃ bhagavā’’ti (mahāni. 84).
And it will be said: "This name, Bhagavā, was not made by a mother... (etc.)... it is a true designation attained, namely Bhagavā."
Và kinh sẽ nói: ‘‘Bhagavā không phải là tên do mẹ đặt…pe… là sự chế định có được từ sự chứng đắc, đó là Bhagavā’’ (Mahāni. 84).
Evaṃ vuttaniruttilakkhaṇaṃ gahetvā padasiddhi veditabbā.
Thus, taking the characteristic of etymology as stated, the derivation of the word should be understood.
Phải hiểu sự hình thành từ ngữ bằng cách lấy các đặc điểm ngữ nguyên đã nói như vậy.
Tattha ‘‘nakkhattarājāriva tārakāna’’nti ettha rakārāgamo viya avijjamānassa akkharassa āgamo vaṇṇāgamo nāma.
Therein, the addition of a non-existent letter, like the addition of the letter 'ra' in "nakkhattarājāriva tārakānaṃ" (like the king of stars among the stars), is called addition of a letter.
Trong đó, sự thêm một chữ cái không có sẵn, như sự thêm âm ra trong ‘‘nakkhattarājāriva tārakānaṃ’’ (như vua các vì sao đối với các vì sao) được gọi là vaṇṇāgamo (sự thêm âm).
‘‘Hiṃsanā, hiṃso’’ti vattabbe ‘‘sīho’’ti viya vijjamānakkharānaṃ heṭṭhupariyavasena parivattanaṃ vaṇṇavipariyāyo nāma.
The inversion of existing letters, like 'sīho' (lion) when it should be 'hiṃsanā' (harming) or 'hiṃso' (harm), is called alteration of letters.
Sự thay đổi vị trí của các chữ cái có sẵn, như sự đổi vị trí của các chữ cái thành ‘‘sīho’’ (sư tử) khi đáng lẽ phải nói ‘‘hiṃsanā, hiṃso’’ (sự làm hại, kẻ làm hại), được gọi là vaṇṇavipariyāyo (sự thay đổi âm).
‘‘Nave channake dānaṃ diyyatī’’ti ettha akārassa ekārāpajjanatā viya aññakkharassa aññakkharāpajjanatā vaṇṇavikāro nāma.
The transformation of one letter into another, like the transformation of 'a' into 'e' in "nave channake dānaṃ diyyatī" (charity is given to nine destitutes), is called modification of a letter.
Sự biến đổi một chữ cái thành chữ cái khác, như sự biến âm a thành e trong ‘‘nave channake dānaṃ diyyatī’’ (bố thí cho chín người ăn xin), được gọi là vaṇṇavikāro (sự biến đổi âm).
‘‘Jīvanassa mūto jīvanamūto’’ti vattabbe ‘‘jīmūto’’ti vakāranakārānaṃ vināso viya vijjamānakkharavināso vaṇṇavināso nāma.
The deletion of existing letters, like the deletion of 'va' and 'na' in 'jīmūto' (cloud) when it should be 'jīvanassa mūto' (root of life) or 'jīvanamūto', is called deletion of a letter.
Sự mất đi của các chữ cái có sẵn, như sự mất đi của âm va và na trong ‘‘jīmūto’’ (mây) khi đáng lẽ phải nói ‘‘jīvanassa mūto jīvanamūto’’ (nguồn gốc của sự sống), được gọi là vaṇṇavināso (sự mất âm).
‘‘Pharusāhi vācāhi pakrubbamāno āsajja maṃ tvaṃ vadasi kumārā’’ti ettha pakrubbamānoti padassa abhibhavamānoti atthapaṭipādanaṃ viya tattha tattha yathāyogaṃ visesatthayogo dhātūnaṃ atthātisayena yogo nāma.
The connection of roots with a special meaning, like the conveying of the meaning 'overpowering' for the word 'pakrubbamāno' in "pharusāhi vācāhi pakrubbamāno āsajja maṃ tvaṃ vadasi kumārā" (you speak to me, young man, assailing me with harsh words), is called connection of roots with a special meaning as appropriate in each case.
Trong câu “Ngươi lăng mạ ta, Kumāra, bằng những lời thô tục”, việc giải thích từ pakrubbamāno là abhibhavamāno (áp đảo) như vậy, là sự kết hợp ý nghĩa đặc biệt của các gốc từ tùy theo từng trường hợp.
Yasmā pana lobhadosamohaviparītamanasikāraahirikānottappakodhūpanāhamakkhapaḷāsaissā- macchariyamāyāsāṭheyyathambhasārambhamānātimānamadapamādataṇhāavijjātividhākusalamūladuccarita- saṃkilesamalavisamasaññāvitakkapapañcacatubbidhavipariyesaāsavaganthaoghayogaagati- taṇhuppādupādānapañcacetokhīlavinibandhanīvaraṇābhinandanachavivādamūlataṇhākāyasattānusaya- aṭṭhamicchattanavataṇhāmūlakadasākusalakammapathadvāsaṭṭhidiṭṭhigataaṭṭhasatataṇhāvicaritappabhesabbadaratha- pariḷāhakilesasatasahassāni, saṅkhepato vā pañca kilesakhandhaabhisaṅkhāradevaputtamaccumāre abhañji, tasmā bhaggattā etesaṃ parissayānaṃ ‘‘bhaggavā’’ti vattabbe ‘‘bhagavā’’ti vuccati.
However, since he broke (bhañji) hundreds of thousands of defilements such as greed, hatred, delusion, perverted attention, lack of shame, lack of dread, anger, arrogance, ingratitude, envy, jealousy, deceit, treachery, obstinacy, contention, conceit, excessive pride, intoxication, heedlessness, craving, ignorance, the three unwholesome roots, evil conduct, defilements, stains, wrong perceptions, thoughts, proliferations, the four perversions, āśavas, fetters, floods, yokes, wrong paths, craving-arising, clinging, the five mental stakes, hindrances, delight, the six roots of contention, craving, body, beings, latent tendencies, the eight wrong views, the nine roots of craving, the ten unwholesome courses of action, the sixty-two wrong views, the one hundred and eight modes of craving, all torments, distresses, and defilements – or, in brief, the five aggregates of defilement, volitional formations, Māra the son of a deity, and Māra the personification of death – because of breaking these dangers, he is called Bhagavā when he should be called 'Bhaggavā' (one who has broken).
Bởi vì, Đức Thế Tôn đã phá hủy hàng trăm ngàn phiền não, nỗi sợ hãi, sự đau khổ, sự thiêu đốt, và những điều phiền muộn, bao gồm tham, sân, si, tác ý sai lầm, vô tàm, vô quý, phẫn nộ, hiềm hận, che giấu lỗi lầm, não hại, tật đố, xan tham, dối trá, lừa lọc, cứng đầu, tranh giành, mạn, tăng thượng mạn, kiêu mạn, phóng dật, ái, vô minh, ba loại bất thiện căn, ác hạnh, sự ô nhiễm, cấu uế, tưởng sai lầm, tầm, hý luận, bốn loại điên đảo, lậu hoặc, kiết sử, bộc lưu, ách phược, ác thú, sự phát sinh ái, thủ, năm loại chướng ngại tâm, năm loại trói buộc, năm triền cái, sự hoan hỷ, sáu căn bản tranh chấp, ái thân, tùy miên, tám tà kiến, chín căn bản ái, mười ác nghiệp đạo, sáu mươi hai tà kiến, một trăm lẻ tám hành vi của ái, sự phiền não, sự đau khổ, sự thiêu đốt; hoặc tóm lại, Ngài đã phá hủy năm uẩn phiền não, các hành (saṅkhāra), Ma vương, Ma chết chóc. Do đó, vì đã phá hủy những hiểm nguy này, thay vì nói ‘‘Bhaggavā’’ (người đã phá hủy), Ngài được gọi là ‘‘Bhagavā’’ (Thế Tôn).
Āha cettha –
And it is said here –
Ở đây có câu nói:
Yasmā ca loke issariyadhammayasasirikāmapayattesu chasu dhammesu bhagasaddo pavattati, paramañcassa sakacitte issariyaṃ, aṇimālaṅghimādikaṃ vā lokiyasammataṃ sabbākāraparipūraṃ atthi, tathā lokuttaro dhammo, lokattayabyāpako yathābhuccaguṇādhigato ativiya parisuddho yaso, rūpakāyadassanabyāvaṭajananayanappasādajananasamatthā sabbākāraparipūrā sabbaṅgapaccaṅga sirī, yaṃ yaṃ etena icchitaṃ patthitaṃ attahitaṃ parahitaṃ vā, tassa tassa tatheva abhinipphannattā icchiticchitatthanipphattisaññito kāmo, sabbalokagarubhāvappattihetubhūto sammāvāyāmasaṅkhāto payatto ca atthi, tasmā imehi bhagehi yuttattāpi bhagā assa santīti iminā atthena ‘‘bhagavā’’ti vuccati.
And because in the world the word "bhaga" (fortune) is applied to six qualities—sovereignty, Dhamma, fame, splendor, desire-fulfillment, and effort—and he possesses supreme sovereignty within his own mind, or worldly-accepted (powers) such as anima, laghima, etc., complete in all aspects; similarly, the supramundane Dhamma; fame that pervades the three worlds, attained through true qualities, exceedingly pure; splendor of all limbs and minor parts, complete in all aspects, capable of generating delight in the eyes of people engaged in seeing his physical body; whatever was wished for or longed for by him, for his own good or the good of others, that very thing was accomplished, hence called "kāma" (desire-fulfillment) due to the accomplishment of desired things; and there is "payatta" (effort), which is right effort, being the cause for attaining reverence from all the world—therefore, because he is endowed with these fortunes (bhaga), in the sense that "he possesses fortunes," he is called "Bhagavā."
Và bởi vì trong thế gian, từ “bhaga” (phúc) được dùng cho sáu điều: quyền lực, Pháp, danh tiếng, vinh quang, dục vọng, và nỗ lực. Và Ngài có quyền lực tối thượng trong tâm của mình, hoặc có tất cả sự hoàn hảo được thế gian công nhận như thần thông Aṇimā, Laghimā, v.v. Tương tự, Ngài có Pháp siêu thế, danh tiếng vô cùng thanh tịnh vượt lên ba cõi, đạt được những phẩm chất chân thật. Ngài có vinh quang đầy đủ mọi phương diện, mọi chi tiết, có khả năng làm cho mắt của chúng sinh bận rộn nhìn thấy sắc thân Ngài trở nên thanh tịnh. Ngài có dục vọng được gọi là sự thành tựu mọi điều mong muốn, bởi vì bất cứ điều gì Ngài mong muốn, ước nguyện, lợi ích cho mình hay cho người khác, đều thành tựu như vậy. Và Ngài có nỗ lực được gọi là chánh tinh tấn, là nguyên nhân đạt được sự tôn kính của toàn thế gian. Do đó, vì Ngài có những phúc đức này, với ý nghĩa ‘‘Ngài có các phúc đức’’, Ngài được gọi là ‘‘Bhagavā’’.
Yasmā pana kusalādīhi bhedehi sabbadhamme, khandhāyatanadhātusaccaindriyapaṭiccasamuppādādīhi vā kusalādidhamme, pīḷanasaṅkhatasantāpavipariṇāmaṭṭhena vā dukkhamariyasaccaṃ, āyūhananidānasaṃyogapalibodhaṭṭhena samudayaṃ, nissaraṇavivekāsaṅkhataamataṭṭhena nirodhaṃ, niyyānikahetudassanādhipateyyaṭṭhena maggaṃ vibhattavā, vibhajitvā vivaritvā desitavāti vuttaṃ hoti, tasmā ‘‘vibhattavā’’ti vattabbe ‘‘bhagavā’’ti vuccati.
Furthermore, because he has analyzed all phenomena according to categories such as wholesome, etc., or wholesome and other phenomena according to aggregates, sense bases, elements, truths, faculties, dependent origination, etc.; or the Noble Truth of Suffering in terms of oppression, conditionedness, torment, and change; the origin in terms of accumulation, cause, fetter, and hindrance; cessation in terms of escape, seclusion, unconditionedness, and the deathless; and the path in terms of leading out, cause, insight, and dominance—in other words, he has analyzed, explained, and taught them—therefore, instead of saying "vibhattavā" (one who has analyzed), he is called "Bhagavā."
Bởi vì Ngài đã phân biệt tất cả các pháp theo các loại như thiện, v.v., hoặc các pháp thiện, v.v., theo các uẩn, xứ, giới, sự thật, quyền, duyên khởi, v.v.; hoặc Ngài đã phân biệt Khổ Thánh Đế theo ý nghĩa bị bức bách, bị hành hạ, bị thiêu đốt, bị biến hoại; Tập Thánh Đế theo ý nghĩa tích lũy, nguyên nhân, kết hợp, trói buộc; Diệt Thánh Đế theo ý nghĩa thoát ly, viễn ly, vô vi, bất tử; Đạo Thánh Đế theo ý nghĩa dẫn đến, nguyên nhân, thấy biết, chủ tể. Nghĩa là Ngài đã phân biệt, giải thích và thuyết giảng. Do đó, thay vì nói ‘‘vibhattavā’’ (người đã phân biệt), Ngài được gọi là ‘‘Bhagavā’’.
Puna aparampi pariyāyaṃ niddisanto ‘‘api ca bhaggarāgoti bhagavā’’tiādimāha.
Again, indicating another interpretation, he states, "Also, Bhagavā means one whose lust is broken," and so on.
Hơn nữa, khi chỉ ra một cách giải thích khác, Ngài nói ‘‘api ca bhaggarāgoti bhagavā’’ (cũng vậy, vì tham đã bị phá hủy nên gọi là Bhagavā), v.v.
Tattha bhaggo rāgo assāti bhaggarāgo.
"Bhaggarāgo" means one whose lust is broken.
Ở đó, vì tham của Ngài đã bị phá hủy nên gọi là bhaggarāga.
Bhaggadosādīsupi eseva nayo.
The same method applies to "bhaggadosa" (whose hatred is broken), etc.
Cũng vậy đối với bhaggadosa, v.v.
Kaṇḍakoti vinivijjhanaṭṭhena kilesā eva.
"Kaṇḍako" refers to the defilements themselves, in the sense of piercing.
Kaṇḍaka (gai) chính là các phiền não, theo nghĩa xuyên thủng.
Bhajīti uddesavasena vibhāgaṃ katvā bhājesi.
"Bhajī" means he divided by making a classification in terms of enumeration.
Bhajī (phân chia) có nghĩa là đã phân chia theo cách khái quát.
Vibhajīti niddesavasena vividhā bhājesi.
"Vibhajī" means he variously divided in terms of explanation.
Vibhaji (phân biệt) có nghĩa là đã phân chia một cách đa dạng theo cách trình bày.
Pavibhajīti paṭiniddesavasena pakārena vibhaji.
"Pavibhajī" means he specifically divided in terms of counter-explanation.
Pavibhaji (phân giải) có nghĩa là đã phân chia theo cách đặc biệt, theo cách trình bày chi tiết.
Ugghaṭitaññūnaṃ vasena bhaji.
He "bhajī" for those of quick understanding (ugghaṭitaññū).
Bhaji theo cách của người có trí tuệ nhanh nhạy.
Vipañcitaññūnaṃ vasena vibhaji.
He "vibhaji" for those of developed understanding (vipañcitaññū).
Vibhaji theo cách của người có trí tuệ cần giải thích.
Neyyānaṃ vasena pavibhaji.
He "pavibhaji" for those who are to be guided (neyya).
Pavibhaji theo cách của người cần được hướng dẫn.
Evaṃ vaṇṇitaṃ dhammaratanaṃ tividhena bhājesi.
He divided the Dhamma-gem, thus described, into three kinds.
Bảo Pháp được mô tả như vậy, Ngài đã phân chia thành ba loại.
Bhavānaṃ antakaroti kāmabhavādīnaṃ navannaṃ bhavānaṃ paricchedaṃ pariyantaṃ parivaṭumaṃ kārako.
"Bhavānaṃ antakaro" means one who makes an end, a limit, a boundary to the nine existences such as the sense-sphere existence.
Bhavānaṃ antakaro (Người chấm dứt các hữu) có nghĩa là người tạo ra sự chấm dứt, giới hạn, kết thúc chín loại hữu như dục hữu, v.v.
Bhāvitakāyoti vaḍḍhitakāyo.
"Bhāvitakāyo" means one whose body is developed.
Bhāvitakāyo (Thân đã được tu tập) có nghĩa là thân đã được phát triển.
Tathā itaresupi.
And similarly in the others.
Cũng vậy đối với các từ khác.
Bhajīti sevi.
"Bhajī" means he resorted to.
Bhajī (thực hành) có nghĩa là đã tu tập.
Araññavanapatthānīti gāmassa vā nagarassa vā indakhīlato bahi araññaṃ.
"Araññavanapatthānī" means a forest outside the boundary-post of a village or town.
Araññavanapatthānī (rừng, rừng rậm) có nghĩa là rừng bên ngoài cổng làng hoặc thành phố.
Vanapatthāni manussūpacārātikkantāni vanasaṇḍāni.
"Vanapatthāni" are groves beyond human habitation.
Vanapatthāni là những khu rừng vượt quá phạm vi sinh hoạt của con người.
Pantānīti yattha manussā na kasanti na vapanti dūrāni senāsanāni.
"Pantānī" are remote dwelling places where people do not cultivate or sow.
Pantānī (nơi vắng vẻ) là những trú xứ xa xôi mà con người không cày cấy, không gieo trồng.
Keci pana ‘‘vanapattānīti yasmā yattha byagghādayo atthi, taṃ vanaṃ te pālayanti rakkhanti, tasmā tehi rakkhitattā vanapattānī’’ti vadanti.
However, some say, "Vanapattānī means because where there are tigers and so on, they protect and guard that forest, therefore, because they are protected by them, they are vanapattānī."
Một số người nói rằng: ‘‘vanapattānī’’ (rừng được bảo vệ) là vì những nơi có hổ, v.v., thì rừng đó được chúng bảo vệ, gìn giữ, do đó được gọi là vanapattānī.
Senāsanānīti seti ceva āsati ca etthāti senāsanāni.
"Senāsanānī" are dwelling places because one lies down (seti) and sits (āsati) there.
Senāsanānī (chỗ nằm ngồi) là nơi người ta nằm và ngồi.
Appasaddānīti vacanasaddena appasaddāni.
"Appasaddānī" means quiet in terms of vocal sounds.
Appasaddānī (ít tiếng động) là ít tiếng nói.
Appanigghosānīti gāmanagaranigghosasaddena appanigghosāni.
"Appanigghosānī" means quiet in terms of the sounds of villages and towns.
Appanigghosānī (ít tiếng ồn) là ít tiếng ồn ào của làng mạc, thành phố.
Vijanavātānīti antosañcaraṇajanassa sarīravātena virahitāni.
Vijanavātāni means devoid of the bodily wind of people moving inside.
Vijanavātānī (không có hơi người) là nơi không có hơi thở của những người đi lại bên trong.
‘‘Vijanavādānī’’tipi pāṭho, ‘‘antojanavādena virahitānī’’ti attho.
"Vijanavādāni" is also a reading, meaning "devoid of the speech of people inside."
Cũng có bản đọc là ‘‘vijanavādānī’’, nghĩa là ‘‘không có tiếng nói của người bên trong’’.
‘‘Vijanapātānī’’tipi pāṭho, ‘‘janasañcāravirahitānī’’ti attho.
"Vijanapātāni" is also a reading, meaning "devoid of people's movement."
Cũng có bản đọc là ‘‘vijanapātānī’’, nghĩa là ‘‘không có sự đi lại của người’’.
Manussarāhasseyyakānīti manussānaṃ rahassakaraṇaṭṭhānāni.
Manussarāhasseyyakāni means places for people's secret activities.
Manussarāhasseyyakānī (nơi bí mật của con người) là những nơi con người giữ bí mật.
Paṭisallānasāruppānīti vivekānurūpāni.
Paṭisallānasāruppāni means suitable for seclusion.
Paṭisallānasāruppānī (thích hợp cho sự độc cư) là những nơi phù hợp cho sự viễn ly.
Bhāgī vāti ‘‘bhāgo cīvarādikoṭṭhāso assa atthī’’ti bhāgī.
Bhāgī vā means one who has a share, a portion of robes and so on, is a bhāgī.
Bhāgī vā (người có phần) có nghĩa là ‘‘người có phần, tức là phần y phục, v.v.’’.
‘‘Paṭilābhavasena attharasādibhāgo assa atthī’’ti bhāgī.
One who has a share of the essence of benefit and so on, in the sense of attainment, is a bhāgī.
‘‘Người có phần theo nghĩa có phần vị lợi ích, v.v., qua sự thọ nhận’’.
Attharasassāti hetuphalasampattisaṅkhātassa attharasassa.
Attharasassa means the essence of benefit, which is the attainment of cause and fruit.
Vị lợi ích (attharasa) là vị lợi ích được gọi là sự thành tựu nhân và quả.
Dhammarasassāti hetusampattisaṅkhātassa dhammarasassa.
Dhammarasassa means the essence of Dhamma, which is the attainment of cause.
Vị Pháp (dhammarasa) là vị Pháp được gọi là sự thành tựu nhân.
Vuttañhetaṃ ‘‘hetuphale ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’ti (vibha. 720).
For it has been said: "Knowledge of cause and fruit is atthapaṭisambhidā; knowledge of cause is dhammapaṭisambhidā."
Điều này đã được nói: ‘‘Trí tuệ về nhân và quả là Atthapaṭisambhidā (vô ngại giải về nghĩa), trí tuệ về nhân là Dhammapaṭisambhidā (vô ngại giải về Pháp)’’.
Vimuttirasassāti phalasampattisaṅkhātassa vimuttirasassa.
Vimuttirasassa means the essence of liberation, which is the attainment of fruit.
Vị giải thoát (vimuttirasa) là vị giải thoát được gọi là sự thành tựu quả.
Vuttampi cetaṃ ‘‘kiccasampattiatthena, raso nāma pavuccatī’’ti (paṭi. ma. aṭṭha. 1.1.2 mātikāvaṇṇanā; visuddhi. 1.8).
And it has also been said: "Essence is called such in the sense of the attainment of function."
Điều này cũng đã được nói: ‘‘Vị (rasa) được gọi là sự thành tựu nhiệm vụ’’.
Catunnaṃ jhānānanti paṭhamajjhānādīnaṃ catunnaṃ jhānānaṃ.
Catunnaṃ jhānānaṃ means of the four jhāna, such as the first jhāna.
Catunnaṃ jhānānaṃ (bốn thiền) là bốn thiền từ sơ thiền, v.v.
Catunnaṃ appamaññānanti mettādīnaṃ pharaṇappamāṇavirahitānaṃ catunnaṃ brahmavihārānaṃ.
Catunnaṃ appamaññānaṃ means of the four brahmavihāras, such as mettā, which are free from limits in their pervasion.
Catunnaṃ appamaññānaṃ (bốn vô lượng tâm) là bốn phạm trú của từ, v.v., không giới hạn trong sự lan tỏa.
Catunnaṃ arūpasamāpattīnanti ākāsānañcāyatanādīnaṃ catunnaṃ arūpajjhānānaṃ.
Catunnaṃ arūpasamāpattīnaṃ means of the four immaterial jhāna, such as the base of infinite space.
Catunnaṃ arūpasamāpattīnaṃ (bốn vô sắc định) là bốn vô sắc thiền từ không vô biên xứ, v.v.
Aṭṭhannaṃ vimokkhānanti ‘‘rūpī rūpāni passatī’’tiādinā (dha. sa. 248) nayena vuttānaṃ ārammaṇavimuttānaṃ aṭṭhannaṃ vimokkhānaṃ.
Aṭṭhannaṃ vimokkhānaṃ means of the eight vimokkhas, which are liberations from the object, as taught in the manner beginning with "one who is material sees material forms".
Aṭṭhannaṃ vimokkhānaṃ (tám giải thoát) là tám giải thoát thoát khỏi đối tượng, được nói theo cách ‘‘người có sắc thấy các sắc’’, v.v.
Abhibhāyatanānanti ettha abhibhūtāni āyatanāni etesaṃ jhānānanti abhibhāyatanāni, jhānāni.
Abhibhāyatanānaṃ: Here, abhibhūtāni āyatanāni etesaṃ jhānānanti abhibhāyatanāni, meaning these jhāna are abhibhāyatanāni.
Abhibhāyatanānaṃ (tám thắng xứ) ở đây, những thiền này có các xứ đã được vượt qua, do đó gọi là abhibhāyatanāni, tức các thiền.
Āyatanānīti adhiṭṭhānaṭṭhena āyatanasaṅkhātāni kasiṇārammaṇāni.
Āyatanāni means kasiṇa objects, which are called āyatana in the sense of being a basis.
Āyatanānī (các xứ) là các đối tượng kasiṇa được gọi là các xứ theo nghĩa là nơi nương tựa.
Ñāṇuttariko hi puggalo visadañāṇoti kiṃ ettha ārammaṇe samāpajjitabbaṃ, na mayi cittekaggatākaraṇe bhāro atthīti tāni ārammaṇāni abhibhavitvā samāpajjati.
Indeed, a person with superior knowledge is one with clear knowledge, thinking, "What object should be entered here? There is no burden for me in concentrating the mind," and thus overcomes those objects and enters jhāna.
Vì một người có trí tuệ siêu việt (ñāṇuttariko), có trí tuệ thanh tịnh (visadañāṇa), nghĩ rằng: "Có gì cần phải nhập vào đối tượng này? Không có gánh nặng nào trong việc làm cho tâm tôi định nhất," nên người ấy vượt qua các đối tượng đó và nhập định.
Saha nimittuppādenevettha appanaṃ nibbattetīti attho.
This means that appanā is produced here simultaneously with the arising of the sign.
Điều này có nghĩa là, với sự xuất hiện của tướng (nimitta), sự an chỉ (appanā) được phát sinh.
Evaṃ uppāditāni jhānāni abhibhāyatanānīti vuccanti, tesaṃ aṭṭhannaṃ abhibhāyatanānaṃ.
Jhāna thus produced are called abhibhāyatanāni; of these eight abhibhāyatanāni.
Các thiền định được phát sinh như vậy được gọi là các thắng xứ (abhibhāyatana). Của tám thắng xứ đó.
Navannaṃ anupubbavihārasamāpattīnanti pubbaṃ pubbaṃ anu anupubbaṃ, anupubbaṃ viharitabbato samāpajjitabbato anupubbavihārasamāpatti, anupaṭipāṭiyā samāpajjitabbāti attho, tāsaṃ navannaṃ anupubbavihārasamāpattīnaṃ.
Navannaṃ anupubbavihārasamāpattīnaṃ: Pubbaṃ pubbaṃ anu anupubbaṃ. Anupubbavihārasamāpatti means to dwell or enter in succession, meaning to enter in due order; of these nine anupubbavihārasamāpattī.
Của chín an trú tuần tự (anupubbavihārasamāpatti): 'pubbaṃ pubbaṃ anu anupubbaṃ' có nghĩa là 'từng cái trước, theo sau từng cái trước'. Vì chúng được an trú tuần tự, được nhập tuần tự, nên gọi là anupubbavihārasamāpatti. Có nghĩa là được nhập định theo thứ tự. Của chín an trú tuần tự đó.
Dasannaṃ saññābhāvanānanti girimānandasutte (a. ni. 10.60) āgatānaṃ aniccasaññādīnaṃ dasannaṃ saññābhāvanānaṃ.
Dasannaṃ saññābhāvanānaṃ means of the ten perception-developments, such as the perception of impermanence, mentioned in the Girimānanda Sutta.
Của mười sự tu tập tưởng (saññābhāvanā): của mười sự tu tập tưởng như tưởng vô thường (aniccasaññā), v.v., được đề cập trong kinh Girimānanda (A.N. 10.60).
Dasannaṃ kasiṇasamāpattīnanti sakalaṭṭhena kasiṇasaṅkhātānaṃ pathavīkasiṇajjhānādīnaṃ dasannaṃ jhānānaṃ.
Dasannaṃ kasiṇasamāpattīnaṃ means of the ten jhāna, such as the earth kasiṇa jhāna, which are called kasiṇa in the sense of being complete.
Của mười sự nhập định biến xứ (kasiṇasamāpatti): của mười thiền định như thiền biến xứ đất (pathavīkasiṇajjhāna), v.v., được gọi là kasiṇa theo nghĩa toàn bộ.
Ānāpānassatisamādhissāti ānāpānassatisampayuttasamādhissa.
Ānāpānassatisamādhissa means of the concentration associated with mindfulness of breathing.
Của định niệm hơi thở vào ra (ānāpānassatisamādhi): của định tương ưng với niệm hơi thở vào ra.
Asubhasamāpattiyāti asubhajjhānasamāpattiyā.
Asubhasamāpattiyā means of the attainment of the foul jhāna.
Của sự nhập định bất tịnh (asubhasamāpatti): của sự nhập thiền bất tịnh.
Dasannaṃ tathāgatabalānanti dasabalabalānaṃ dasannaṃ.
Dasannaṃ tathāgatabalānaṃ means of the ten powers of a Tathāgata.
Của mười Như Lai lực (tathāgatabala): của mười lực, tức là mười sức mạnh.
Catunnaṃ vesārajjānanti visāradabhāvānaṃ catunnaṃ vesārajjānaṃ.
Catunnaṃ vesārajjānaṃ means of the four states of self-confidence.
Của bốn vô sở úy (vesārajja): của bốn vô sở úy, tức là các trạng thái không sợ hãi.
Catunnaṃ paṭisambhidānanti paṭisambhidāñāṇānaṃ catunnaṃ.
Catunnaṃ paṭisambhidānaṃ means of the four paṭisambhidā knowledges.
Của bốn phân tích giới (paṭisambhidā): của bốn trí phân tích giới.
Channaṃ abhiññāṇānanti iddhividhādīnaṃ channaṃ abhiññāṇānaṃ.
Channaṃ abhiññāṇānaṃ means of the six higher knowledges, such as psychic powers.
Của sáu thắng trí (abhiññāṇa): của sáu thắng trí như thần thông (iddhividha), v.v.
Channaṃ buddhadhammānanti ‘‘sabbaṃ kāyakammaṃ ñāṇānuparivattī’’tiādinā (cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 85; netti. 15) nayena upari āgatānaṃ channaṃ buddhadhammānaṃ.
Channaṃ buddhadhammānaṃ means of the six special qualities of a Buddha, which will be mentioned later in the manner beginning with "all bodily action is preceded by knowledge."
Của sáu Phật pháp (buddhadhamma): của sáu Phật pháp được đề cập ở trên theo phương pháp như "tất cả hành động thân đều tùy thuộc vào trí tuệ" (Cūḷani. Mogharājamāṇavapucchāniddesa 85; Netti. 15).
Tattha cīvarādayo bhāgyasampattivasena vuttā.
Here, robes and so on are stated in the sense of attainment of good fortune.
Trong đó, y phục (cīvara) và các thứ khác được nói theo nghĩa tài sản may mắn.
Attharasatiko paṭivedhavasena vutto.
The triad of the essence of benefit is stated in the sense of penetration.
Ba nhóm về sự thấu triệt (attharasatiko) được nói theo nghĩa thấu triệt.
Adhisīlatiko paṭipattivasena.
The triad of higher virtue is stated in the sense of practice.
Ba nhóm về giới thượng (adhisīlatiko) theo nghĩa thực hành.
Jhānattiko rūpārūpajjhānavasena.
The triad of jhāna is stated in the sense of rūpa and arūpa jhāna.
Ba nhóm về thiền định (jhānattiko) theo nghĩa thiền sắc giới và vô sắc giới.
Vimokkhattiko samāpattivasena.
The triad of vimokkha is stated in the sense of attainment.
Ba nhóm về giải thoát (vimokkhattiko) theo nghĩa nhập định.
Saññācatukko upacārappanāvasena.
The tetrad of perceptions is stated in the sense of access and absorption.
Bốn nhóm về tưởng (saññācatukko) theo nghĩa cận định và an chỉ định.
Satipaṭṭhānādayo sattatiṃsabodhipakkhiyadhammavasena.
Satipaṭṭhāna and so on are stated in the sense of the thirty-seven factors of awakening.
Các niệm xứ (satipaṭṭhāna) và các thứ khác theo nghĩa ba mươi bảy pháp giác chi (bodhipakkhiyadhamma).
Tathāgatabalānantiādayo āveṇikadhammavasena vuttāti veditabbā.
Tathāgatabalānaṃ and so on should be understood as stated in the sense of the unique qualities of a Buddha.
Các Như Lai lực (tathāgatabala), v.v., được nói theo nghĩa các pháp không chung (āveṇikadhamma) – cần phải hiểu như vậy.
Ito paraṃ bhagavāti netaṃ nāmantiādi ‘‘atthamanugatā ayaṃ paññattī’’ti ñāpanatthaṃ vuttaṃ.
Furthermore, phrases like " Bhagavā, this is not a name" were stated to make known that "this designation is meaningful."
Từ đây trở đi, câu "Bạch Thế Tôn (bhagavā) không phải là tên gọi đó" v.v., được nói để làm rõ rằng "chế định này đi theo nghĩa."
Tattha samaṇā pabbajjupagatā.
Therein, samaṇā are those who have gone forth.
Trong đó, samaṇa là những người đã xuất gia.
Brāhmaṇā bhovādino samitapāpabāhitapāpā vā.
Brāhmaṇā are those who say "bho," or those whose evil has been calmed and expelled.
Brāhmaṇa là những người có lời nói cao quý hoặc những người đã dẹp bỏ tội lỗi, đã loại bỏ tội lỗi.
Devatā sakkādayo brahmāno ca.
Devatā are Sakka and other deities, and Brahmās.
Devatā là các vị Sakka, v.v. và các vị Phạm thiên.
Vimokkhantikanti vimokkho arahattamaggo, vimokkhassa anto arahattaphalaṃ, tasmiṃ vimokkhante bhavaṃ vimokkhantikaṃ nāmaṃ.
Vimokkhantikaṃ means vimokkha is the Arahantship path; the end of vimokkha is the fruit of Arahantship; that which exists at the end of vimokkha is called vimokkhantikaṃ.
Vimokkhantika có nghĩa là giải thoát (vimokkha) là con đường A-la-hán, cùng tột của giải thoát là quả A-la-hán. Tên gọi vimokkhantika là cái có ở nơi cùng tột của giải thoát đó.
Sabbaññubhāvo hi arahattamaggena sijjhati, arahattaphalādhigamena siddho hoti.
Omniscience is indeed accomplished through the Arahantship path and perfected by the attainment of the fruit of Arahantship.
Quả thật, trạng thái Toàn Giác được thành tựu bằng con đường A-la-hán, và được chứng đắc bằng sự chứng đạt quả A-la-hán.
Tasmā sabbaññubhāvo vimokkhante bhavo hoti.
Therefore, omniscience exists at the end of vimokkha.
Do đó, trạng thái Toàn Giác có ở nơi cùng tột của giải thoát.
Taṃ nemittikampi nāmaṃ vimokkhante bhavaṃ nāma hoti.
That name, too, which is indicative of a characteristic, exists at the end of vimokkha.
Tên gọi biểu trưng đó cũng là cái có ở nơi cùng tột của giải thoát.
Tena vuttaṃ – ‘‘vimokkhantikametaṃ buddhānaṃ bhagavantāna’’nti.
Hence it was said: "This is vimokkhantikaṃ for the Buddhas, the Bhagavās."
Vì vậy đã nói: "Đây là vimokkhantika của các vị Phật, các vị Thế Tôn."
Bodhiyā mūle saha sabbaññutaññāṇassa paṭilābhāti mahābodhirukkhamūle yathāvuttakkhaṇe sabbaññutaññāṇassa paṭilābhena saha.
At the root of the Bodhi tree, together with the attainment of omniscience means at the root of the great Bodhi tree, together with the attainment of omniscience at the aforementioned moment.
Tại gốc Bồ-đề cùng với sự chứng đắc Toàn Giác trí (sabbaññutaññāṇa): tại gốc cây Đại Bồ-đề, cùng với sự chứng đắc Toàn Giác trí vào khoảnh khắc đã nói.
Sacchikā paññattīti arahattaphalasacchikiriyāya sabbadhammasacchikiriyāya vā jātā paññatti.
A true designation is a designation that arises from the realization of the fruit of Arahantship or the realization of all phenomena.
Chế định chân thật (sacchikā paññatti): là chế định phát sinh do sự chứng đắc quả A-la-hán hoặc sự chứng đắc tất cả các pháp.
Yadidaṃ bhagavāti yā ayaṃ bhagavāti paññatti.
Yadidaṃ Bhagavā means this designation, "Bhagavā."
Cái này là Thế Tôn (yadidaṃ bhagavā): cái chế định này là Thế Tôn.
Dvīhi kāraṇehīti dvīhi koṭṭhāsehi.
By two reasons means by two categories.
Bởi hai nguyên nhân (dvīhi kāraṇehi): bởi hai phần.
Pariyattisāsananti tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ.
The Teaching of Study is the Tipiṭaka, the Buddha's word.
Giáo pháp học tập (pariyattisāsana): là Phật ngôn Tam tạng.
Paṭipattīti paṭipajjati etāyāti paṭipatti.
Paṭipatti is that by which one practices, hence paṭipatti.
Thực hành (paṭipatti): là sự thực hành, vì người ta thực hành bằng nó.
Yaṃ tassa pariyāpuṭanti tena puggalena yaṃ pariyāpuṭaṃ sajjhāyitaṃ karaṇatthe sāmivacanaṃ.
That which is learned by him means that which is learned and recited by that person; the genitive case is used in the sense of the agent.
Cái mà người ấy đã học thuộc lòng (yaṃ tassa pariyāpuṭa): cái mà người đó đã học thuộc lòng, đã tụng đọc. Đây là cách dùng sở hữu cách với nghĩa tác động.
‘‘Pariyāpuṭṭa’’ntipi pāṭho.
"Pariyāpuṭṭaṃ" is also a reading.
Cũng có bản đọc là "pariyāpuṭṭaṃ".
Suttanti ubhatovibhaṅganiddesakhandhakaparivārā, suttanipāte maṅgalasutta- (khu. pā. 5.1 ādayo; su. ni. 261 ādayo) ratanasutta- (khu. pā. 6.1 ādayo) tuvaṭakasuttāni (su. ni. 921 ādayo), aññampi ca suttanāmakaṃ tathāgatavacanaṃ suttanti veditabbaṃ.
Sutta refers to the two Vibhaṅgas, Niddesa, Khandhaka, Parivāra; in the Suttanipāta, the Maṅgala Sutta, Ratanasutta, Tuvaṭaka Suttas; and any other Tathāgata speech named Sutta should be understood as Sutta.
Kinh (sutta): là hai bộ Phân Tích Giới, các bộ Niddesa, Khandhaka, Parivāra; các kinh Maṅgala (Kh.Pā. 5.1 v.v.; S.N. 261 v.v.), Ratana (Kh.Pā. 6.1 v.v.), Tuvaṭaka (S.N. 921 v.v.) trong Suttanipāta; và bất kỳ Phật ngôn nào khác mang tên sutta đều phải hiểu là "sutta".
Geyyanti sabbampi sagāthakaṃ suttaṃ geyyanti veditabbaṃ, visesena saṃyuttake sakalopi sagāthāvaggo.
Geyya means all suttas with verses should be understood as geyya; specifically, the entire Sagāthā Vagga in the Saṃyutta Nikāya.
Kệ tụng (geyya): tất cả các kinh có kệ tụng đều phải hiểu là "geyya", đặc biệt là toàn bộ phần có kệ tụng trong Saṃyutta Nikāya.
Veyyākaraṇanti sakalaṃ abhidhammapiṭakaṃ niggāthakaṃ suttaṃ, yañca aññampi aṭṭhahi aṅgehi asaṅgahitaṃ buddhavacanaṃ, taṃ ‘‘veyyākaraṇa’’nti veditabbaṃ.
Veyyākaraṇa means the entire Abhidhamma Piṭaka, suttas without verses, and any other Buddha's word not included in the eight divisions, should be understood as "veyyākaraṇa."
Diễn giải (veyyākaraṇa): toàn bộ tạng Vi Diệu Pháp, các kinh không có kệ tụng, và bất kỳ Phật ngôn nào khác không được bao gồm trong tám chi phần đều phải hiểu là "veyyākaraṇa".
Gāthāti dhammapadaṃ, theragāthā, therīgāthā, suttanipāte nosuttanāmikā suddhikagāthā ca ‘‘gāthā’’ti veditabbā.
Gāthā refers to the Dhammapada, Theragāthā, Therīgāthā, and the pure gāthās in the Suttanipāta not named suttas, should be understood as "gāthā."
Kệ (gāthā): Pháp Cú (Dhammapada), Trưởng Lão Tăng Kệ (Theragāthā), Trưởng Lão Ni Kệ (Therīgāthā), và các kệ thuần túy không mang tên kinh trong Suttanipāta đều phải hiểu là "gāthā".
Udānanti somanassañāṇamayikagāthāpaṭisaṃyuttā dveasīti suttantā ‘‘udāna’’nti veditabbaṃ.
Udāna refers to the eighty-two suttas connected with verses born of joyful knowledge, should be understood as "udāna."
Cảm hứng ngữ (udāna): tám mươi hai kinh Suttanta liên quan đến các kệ tụng phát sinh từ trí tuệ hoan hỷ đều phải hiểu là "udāna".
Itivuttakanti ‘‘vuttañhetaṃ bhagavatā’’tiādinayappavattā (itivu. 1 ādayo) dasuttarasatasuttantā ‘‘itivuttaka’’nti veditabbaṃ.
Itivuttaka refers to the one hundred and twelve suttas beginning with the phrase "This was said by the Bhagavā," should be understood as "itivuttaka."
Như vậy đã nói (itivuttaka): một trăm mười kinh Suttanta bắt đầu bằng phương pháp "Điều này đã được Thế Tôn nói" (Itivu. 1 v.v.) đều phải hiểu là "itivuttaka".
Jātakanti apaṇṇakajātakādīni (jā. 1.1.1) paṇṇāsādhikāni pañcajātakasatāni ‘‘jātaka’’nti veditabbaṃ.
Jātaka refers to the five hundred and fifty Jātakas, such as the Apaṇṇaka Jātaka, should be understood as "jātaka."
Bổn sanh (jātaka): hơn năm trăm kinh Bổn Sanh như Apaṇṇakajātaka (Jā. 1.1.1) v.v. đều phải hiểu là "jātaka".
Abbhutadhammanti ‘‘cattārome, bhikkhave, acchariyā abbhutadhammā ānande’’tiādinayappavattā (dī. ni. 2.209; a. ni. 4.129) sabbepi acchariyaabbhutadhammapaṭisaṃyuttā suttantā ‘‘abbhutadhamma’’nti veditabbaṃ.
Abbhutadhamma refers to all suttas connected with wonderful and amazing phenomena, such as those beginning with "Monks, these four amazing and wonderful phenomena concern Ānanda," should be understood as "abbhutadhamma."
Pháp hy hữu (abbhutadhamma): tất cả các kinh Suttanta liên quan đến các pháp hy hữu và kỳ diệu, bắt đầu bằng phương pháp "Này các Tỳ-kheo, có bốn pháp hy hữu và kỳ diệu nơi Ānanda này" (Dī.N. 2.209; A.N. 4.129) đều phải hiểu là "abbhutadhamma".
Vedallanti cūḷavedalla- (ma. ni. 1.460 ādayo) mahāvedalla- (ma. ni. 1.449 ādayo) sammādiṭṭhi- (ma. ni. 1.89 ādayo) sakkapañha- (dī. ni. 2.344 ādayo) saṅkhārabhājaniyamahāpuṇṇamasuttādayo (ma. ni. 3.85 ādayo) sabbepi vedañca tuṭṭhiñca laddhā laddhā pucchitasuttantā ‘‘vedalla’’nti veditabbaṃ.
Vedalla refers to all suttas that were asked after gaining knowledge and satisfaction, such as the Cūḷavedalla, Mahāvedalla, Sammādiṭṭhi, Sakkapañha, Saṅkhārabhājaniya, and Mahāpuṇṇama Suttas, should be understood as "vedalla."
Vấn đáp (vedalla): các kinh Suttanta như Cūḷavedalla (M.N. 1.460 v.v.), Mahāvedalla (M.N. 1.449 v.v.), Sammādiṭṭhi (M.N. 1.89 v.v.), Sakkapañha (Dī.N. 2.344 v.v.), Saṅkhārabhājaniya, Mahāpuṇṇamasutta (M.N. 3.85 v.v.) và tất cả các kinh được hỏi sau khi đã đạt được trí tuệ (veda) và sự hoan hỷ (tuṭṭhi) đều phải hiểu là "vedalla".
Idaṃ pariyattisāsananti idaṃ vuttappakāraṃ tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ pariyāpuṇitabbaṭṭhena pariyatti, anusāsanaṭṭhena sāsananti katvā pariyattisāsanaṃ.
This Teaching of Study means this Tipiṭaka, the Buddha's word, as described, is called pariyatti because it is to be learned, and sāsana because it is an instruction, thus pariyattisāsana.
Đây là giáo pháp học tập (idaṃ pariyattisāsana): Phật ngôn Tam tạng đã nói ở trên là pariyatti vì nó cần được học tập, và là sāsana vì nó là sự giáo huấn, do đó gọi là pariyattisāsana.
Tampi mussatīti tampi pariyattisāsanaṃ nassati.
That too is forgotten means that Teaching of Study also perishes.
Cái đó cũng bị lãng quên (tampi mussatī): giáo pháp học tập đó cũng bị hủy hoại.
Sammussatīti ādito nassati.
Is completely forgotten means it perishes from the beginning.
Bị lãng quên hoàn toàn (sammussatī): bị hủy hoại từ đầu.
Paribāhiro hotīti parammukho hoti.
He becomes an outsider means he turns away.
Trở thành người xa lạ (paribāhiro hotī): trở thành người quay lưng lại.
Pāṇampi hanatīti jīvitindriyampi ghāteti.
"Even life he destroys" means he destroys even the faculty of life.
Cũng giết hại sinh mạng (pāṇampi hanatī): cũng sát hại sinh mạng.
Adinnampi ādiyatīti parapariggahitampi vatthuṃ gaṇhāti.
"Even what is not given he takes" means he takes even an object owned by another.
Cũng lấy của không cho (adinnampi ādiyatī): cũng lấy vật thuộc sở hữu của người khác.
Sandhimpi chindatīti gharasandhimpi chindati.
"Even a joint he cuts" means he cuts even the joint of a house.
Cũng cắt đứt các mối liên kết (sandhimpi chindatī): cũng cắt đứt các mối liên kết gia đình.
Nillopampi haratīti gāme paharitvā mahāvilopampi karoti.
"Even plunder he carries off" means he strikes in the village and commits great plunder.
Cũng cướp bóc (nillopampi haratī): cũng cướp bóc lớn sau khi tấn công trong làng.
Ekāgārikampi karotīti paṇṇāsamattehipi saṭṭhimattehipi parivāretvā jīvaggāhaṃ gahetvāpi dhanaṃ āharāpeti.
"Even single-house robbery he commits" means he surrounds* with fifty or sixty*, takes* captive, and has wealth brought out.
Cũng làm cho một nhà (ekāgārikampi karotī): cũng bao vây bằng năm mươi hoặc sáu mươi người, bắt sống và cướp đoạt tài sản.
Paripanthepi tiṭṭhatīti panthadūhanakammaṃ karoti.
"Even on the highway he stands" means he commits the act of waylaying.
Cũng đứng trên đường cướp (paripanthepi tiṭṭhatī): thực hiện hành vi cướp đường.
Paradārampi gacchatīti paradāresu cārittaṃ āpajjati.
"Even another's wife he approaches" means he engages in misconduct with another's wife.
Cũng đi đến vợ người (paradārampi gacchatī): phạm hạnh kiểm trên vợ người khác.
Musāpi bhaṇatīti atthabhañjanakaṃ musāpi vadati.
"Even falsehood he speaks" means he speaks falsehood that destroys meaning.
Cũng nói dối (musāpi bhaṇatī): cũng nói dối làm hỏng ý nghĩa.
Anariyadhammoti anariyasabhāvo.
"Unnoble nature" means the nature of an ignoble person.
Pháp không thánh thiện (anariyadhammo): bản chất không thánh thiện.
51. Eko pubbe caritvānāti pabbajjāsaṅkhātena vā gaṇāvavassaggaṭṭhena vā pubbe loke viharitvā.
51. "Having formerly lived alone" means having formerly lived in the world, either by way of ordination or by way of abandoning the group and dwelling alone.
51. Một người đã từng sống trước đây (eko pubbe caritvāna): đã từng sống trong thế gian trước đây, theo nghĩa xuất gia hoặc theo nghĩa từ bỏ sự kết nhóm.
Yānaṃ bhantaṃva taṃ loke, hīnamāhu puthujjananti taṃ vibbhantakaṃ puggalaṃ yathā hatthiyānādiyānaṃ adantaṃ visamampi ārohati, ārohanakampi bhañjati, papātepi papatati, evaṃ kāyaduccaritādivisamārohanena nirayādīsu, atthabhañjanena jātipapātādīsu papatanena ca yānaṃ bhantaṃva hīnaṃ puthujjanañca āhūti.
"That deluded vehicle in the world, they call a base ordinary person." This means that deluded individual is like an untamed vehicle, such as an elephant-vehicle, which climbs even uneven ground, breaks its mounting, and falls into precipices. Similarly, by climbing the uneven path of misconduct of body, etc., he falls into hells, etc.; by destroying meaning, he falls into the precipices of rebirth, etc. Therefore, they call him a deluded vehicle, base, and an ordinary person.
Cái xe bị lạc lối trong thế gian, họ gọi là hạ liệt, là phàm phu (yānaṃ bhantaṃva taṃ loke, hīnamāhu puthujjana): người bị lạc lối đó, giống như một chiếc xe ngựa, v.v., không được thuần hóa, cũng leo lên chỗ hiểm trở, cũng làm gãy chỗ leo, cũng rơi xuống vực thẳm. Tương tự như vậy, do leo lên những điều hiểm trở như ác hạnh thân, v.v., mà rơi vào địa ngục, v.v., và do sự hủy hoại ý nghĩa mà rơi vào sự hủy hoại chủng tộc, v.v., nên họ gọi người đó là chiếc xe bị lạc lối, là hạ liệt, là phàm phu.
Eko paṭikkamatīti ekakova gāmato nivattati.
"One turns back" means he alone turns back from the village.
Một mình quay trở lại (eko paṭikkamatī): một mình quay trở lại từ làng.
Yo nisevatīti niddesassa uddesapadaṃ.
"He who associates" is the subject word for the explanation.
Người nào thực hành (yo nisevatī): là từ chỉ định của một câu mô tả.
Aparena samayenāti aññasmiṃ kāle aparabhāge.
"At another time" means at a later time, subsequently.
Sau một thời gian khác (aparena samayenā): vào một thời điểm khác, sau đó.
Buddhanti sabbaññubuddhaṃ.
"The Buddha" means the Omniscient Buddha.
Phật (buddha): Đức Phật Toàn Giác.
Dhammanti svākkhātatādiguṇayuttaṃ dhammaṃ.
"The Dhamma" means the Dhamma endowed with qualities such as being well-proclaimed.
Pháp (dhamma): giáo pháp có các đức tính như được thuyết giảng khéo léo, v.v.
Saṅghanti suppaṭipannatādiguṇayuttaṃ saṅghaṃ.
"The Saṅgha" means the Saṅgha endowed with qualities such as being well-practiced.
Tăng (saṅgha): Tăng đoàn có các đức tính như thực hành chân chánh, v.v.
Sikkhanti adhisīlādisikkhitabbaṃ sikkhaṃ.
"The training" means the training to be practiced, such as the higher morality.
Học giới (sikkha): học giới cần được học tập như giới thượng (adhisīla), v.v.
Paccakkhāyāti buddhādiṃ paṭikkhipitvā.
"Having renounced" means having rejected the Buddha, etc.
Paccakkhāyā (từ bỏ) có nghĩa là từ chối Phật, v.v.
Hīnāyāti hīnatthāya gihibhāvāya.
"For the base state" means for a base purpose, for the state of a householder.
Hīnāyā (vì sự thấp kém) có nghĩa là vì sự thấp kém, vì đời sống gia đình.
Āvattitvāti nivattitvā.
"Having reverted" means having turned back.
Āvattitvā (quay trở lại) có nghĩa là quay về.
Sevati ekavāraṃ sevati.
"Sevati" means associates once.
Sevati (thực hành) có nghĩa là thực hành một lần.
Nisevati anekavidhena sevati.
"Nisevati" means associates in various ways.
Nisevati (thường xuyên thực hành) có nghĩa là thực hành nhiều cách.
Saṃsevati allīyitvā sevati.
"Saṃsevati" means associates intimately.
Saṃsevati (thực hành gắn bó) có nghĩa là thực hành một cách gắn bó.
Paṭisevati punappunaṃ sevati.
"Paṭisevati" means associates again and again.
Paṭisevati (tái thực hành) có nghĩa là thực hành lặp đi lặp lại.
Bhantanti vibbhantaṃ.
"Deluded" means gone astray.
Bhantaṃ (lang thang) có nghĩa là đi lạc.
Adantanti dantabhāvaṃ anupanītaṃ.
"Untamed" means not brought to a state of tameness.
Adantaṃ (không được chế ngự) có nghĩa là chưa được đưa vào trạng thái chế ngự.
Akāritanti susikkhitakiriyaṃ asikkhāpitaṃ.
"Untrained" means not taught well-trained actions.
Akāritaṃ (chưa được huấn luyện) có nghĩa là chưa được huấn luyện để thực hiện các hành động tốt.
Avinītanti na vinītaṃ ācārasampattiyā asikkhitaṃ.
"Undisciplined" means not disciplined, not trained in proper conduct.
Avinītaṃ (chưa được giáo hóa) có nghĩa là chưa được giáo hóa về sự thành tựu đạo đức.
Uppathaṃ gaṇhātīti vuttappakāraṃ yānaṃ adantātiyuttaṃ bhantaṃ visamamaggaṃ upeti.
"Takes the wrong path" means such a vehicle, untamed and deluded, goes onto a wrong, uneven path.
Uppathaṃ gaṇhātī (đi vào con đường sai lầm) có nghĩa là phương tiện vận chuyển được mô tả như vậy, không được chế ngự, lang thang, đi vào con đường sai lầm.
Visamaṃ khāṇumpi pāsāṇampi abhiruhatīti visamaṃ hutvā ṭhitaṃ kharakhāṇumpi tathā pabbatapāsāṇampi ārohati.
"Climbs even an uneven stump or rock" means it climbs even a rough stump or a mountain rock that stands unevenly.
"Leo lên cả cọc nhọn gồ ghề và đá tảng" nghĩa là leo lên cọc nhọn cứng, gồ ghề, đứng không bằng phẳng, và cũng như vậy, leo lên đá tảng núi.
Yānampi ārohanakampi bhañjatīti vayhādiyānaṃ ārohantassa pājentassa hatthapādādimpi bhindati.
"Breaks the vehicle and the mounting" means it breaks the hands and feet, etc., of the person riding or driving the vehicle, such as a palanquin.
"Cũng làm hư hại xe cộ và chỗ leo trèo" nghĩa là phá hủy cả tay chân của người đang leo lên hoặc điều khiển xe cộ, v.v.
Papātepi papatatīti ekatocchinnapabbhārapapātepi pāteti.
"Falls into a precipice" means it causes to fall into a precipice, a sheer cliff.
"Cũng rơi xuống vực thẳm" nghĩa là cũng rơi xuống vực thẳm có vách đá dựng đứng.
So vibbhantakoti so paṭikkantako.
"That deluded one" means that one who has turned back.
"Người đó là kẻ lạc lối" nghĩa là người đó là kẻ đã quay lưng lại.
Bhantayānapaṭibhāgoti anavaṭṭhitayānasadiso.
"Like a deluded vehicle" means similar to an unstable vehicle.
"Giống như cỗ xe bị hư hỏng" nghĩa là giống như cỗ xe không ổn định.
Uppathaṃ gaṇhātīti kusalakammapathato paṭikkamitvā apāyapathabhūtaṃ uppathaṃ micchāmaggaṃ upeti.
"Takes the wrong path" means turning back from the path of wholesome kamma, he goes onto the wrong path, the path of wrong livelihood, which is the path to the lower realms.
"Đi vào đường sai" nghĩa là quay lưng lại con đường thiện nghiệp và đi vào con đường sai lầm, tức là con đường khổ cảnh.
Visamaṃ kāyakammaṃ abhiruhatīti samassa paṭipakkhaṃ kāyaduccaritasaṅkhātaṃ visamaṃ kāyakammaṃ ārohati.
"Climbs uneven bodily action" means he climbs uneven bodily action, which is misconduct of body, the opposite of what is wholesome.
"Leo lên hành vi thân không đúng đắn" nghĩa là leo lên hành vi thân không đúng đắn, tức là thân ác hạnh, đối nghịch với sự đúng đắn.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the rest.
Đối với những điều còn lại cũng theo cách này.
Niraye attānaṃ bhañjatīti nirassādasaṅkhāte niraye attabhāvaṃ cuṇṇavicuṇṇaṃ karoti.
"Breaks oneself in hell" means he pulverizes his own existence in hell, which is devoid of pleasure.
"Hủy hoại tự thân trong địa ngục" nghĩa là nghiền nát thân tướng trong địa ngục, nơi không có chút hương vị nào.
Manussaloke attānaṃ bhañjatīti vividhakammakāraṇavasena bhañjati.
"Breaks oneself in the human world" means he breaks himself through various kinds of kamma-making.
"Hủy hoại tự thân trong cõi người" nghĩa là hủy hoại do nhiều loại hình phạt khác nhau.
Devaloke attānaṃ bhañjatīti piyavippayogādidukkhavasena.
"Breaks oneself in the deva world" means through suffering such as separation from loved ones.
"Hủy hoại tự thân trong cõi trời" nghĩa là do những khổ đau như phải xa lìa người thân yêu, v.v.
Jātipapātampi papatatīti jātipapātepi pāteti.
"Falls into the precipice of birth" means he causes to fall into the precipice of birth.
"Cũng rơi xuống vực thẳm sanh" nghĩa là cũng rơi xuống vực thẳm sanh.
Jarāpapātādīsupi eseva nayo.
The same method applies to the precipice of old age, etc.
Đối với vực thẳm già và các điều khác cũng theo cách này.
Manussaloketi idha adhippetalokameva dasseti.
"In the human world" here indicates the intended world.
"Trong cõi người" ở đây chỉ đề cập đến cõi được nhắm đến.
So hi puthūnaṃ nānappakārānaṃ kilesādīnaṃ jananādīhipi kāraṇehi puthujjano.
Indeed, he is an ordinary person (puthujjano) due to various reasons, such as generating diverse defilements (kilesa) and so on.
Quả thật, người đó là phàm phu do nhiều nguyên nhân như sanh khởi nhiều loại phiền não, v.v.
Taṃ vibhāgato dassetuṃ ‘‘puthu kilese janentī’’tiādimāha.
To show this by division, it says, "generating various defilements" and so on.
Để phân loại điều đó, Ngài nói "sanh khởi nhiều phiền não" và các điều khác.
Tattha bahūnaṃ nānappakārānaṃ sakkāyadiṭṭhīnaṃ avihatattā vā tā janenti, tāhi janitāti vā puthujjanā.
There, they are ordinary persons either because they generate many diverse views of self (sakkāyadiṭṭhi) due to them not being destroyed, or because they are generated by them.
Ở đây, họ là phàm phu vì họ sanh khởi nhiều loại tà kiến thân kiến khác nhau do chưa được diệt trừ, hoặc họ được sanh khởi bởi những tà kiến đó.
Avihatamevatthaṃ janasaddo vadati.
Here, the word jana refers to that which is not destroyed.
Từ "jan" ở đây chỉ nói đến điều chưa được diệt trừ.
Puthu satthārānaṃ mukhullokikāti ettha puthū nānājanā satthupaṭiññā etesanti puthujjanāti vacanattho.
In "those who look to the faces of various teachers", the meaning of the word puthujjano is 'various people who have a declaration of a teacher'.
"Nhiều vị thầy khác nhau là đối tượng của sự nhìn mặt" ở đây, ý nghĩa của từ "puthujjanā" là "nhiều người khác nhau có lời tuyên bố là thầy".
Puthu sabbagatīhi avuṭṭhitāti ettha janetabbā janayanti etthāti janā, gatiyo.
In "not risen from all various destinations", janā (beings) are those who are to be generated or who generate here, meaning destinations (gatiyo).
"Chưa thoát khỏi tất cả các cõi" ở đây, "janā" là những cõi, nơi mà những điều cần sanh khởi được sanh khởi, nơi mà chúng sanh sanh khởi.
Puthū janā etesanti puthujjanā.
They are puthujjanā because there are various janā (beings) for them.
Họ là phàm phu vì có nhiều chúng sanh này.
Ito pare jāyanti etehīti janā, abhisaṅkhārādayo.
Beyond this, janā are those by whom one is born, meaning volitional formations (abhisaṅkhārā) and so on.
Từ đây, những điều như các hành (abhisaṅkhāra), v.v. được sanh khởi bởi những điều này, nên chúng là "janā".
Te etesaṃ vijjantīti puthujjanā.
They are puthujjanā because these exist for them.
Họ là phàm phu vì những điều đó tồn tại trong họ.
Abhisaṅkharaṇādiattho eva vā janasaddo daṭṭhabbo.
Or the word jana should be understood in the sense of volitional formation (abhisaṅkharaṇa) and so on.
Hoặc từ "jan" nên được hiểu theo nghĩa của sự tạo tác, v.v.
Nānāsantāpehi santapantīti rāgaggiādayo santāpā.
In "tormented by various torments", the torments are the fire of lust (rāgaggi) and so on.
"Bị thiêu đốt bởi nhiều sự khổ não" nghĩa là những sự khổ não như lửa tham, v.v.
Te eva vā sabbepi vā kilesā pariḷāhā.
Or these are all defilements (kilesa) or burning fevers (pariḷāha).
Hoặc tất cả các phiền não đều là sự nóng bức.
Puthu pañcasu kāmaguṇesūti ettha jāyatīti jano, rāgo gedhoti evamādiko, puthu jano etesanti puthujjanā.
In "various sensual pleasures", jana means that which is born, meaning lust (rāga), greed (gedha), and so on; they are puthujjanā because these various jana exist for them.
"Trong năm dục lạc khác nhau" ở đây, "jano" là sự sanh khởi, tức là tham ái, sự ham muốn, v.v. Họ là phàm phu vì có nhiều sự sanh khởi này.
Puthu jātā rattāti evaṃ rāgādiattho eva vā janasaddo daṭṭhabbo.
Or the word jana should be understood in the sense of lust and so on, as in 'variously born, attached'.
Hoặc từ "jan" nên được hiểu theo nghĩa của tham ái, v.v., tức là đã sanh khởi nhiều sự tham đắm.
Palibuddhāti sambaddhā.
Palibuddhā means bound.
Palibuddhā (bị trói buộc) nghĩa là bị cột chặt.
Āvutāti āvaritā.
Āvutā means covered.
Āvutā (bị che phủ) nghĩa là bị che chắn.
Nivutāti vāritā.
Nivutā means restrained.
Nivutā (bị ngăn cản) nghĩa là bị ngăn chặn.
Ovutāti uparito pihitā.
Ovutā means covered from above.
Ovutā (bị che đậy) nghĩa là bị che đậy từ phía trên.
Pihitāti heṭṭhābhāgena pihitā.
Pihitā means covered from below.
Pihitā (bị đóng kín) nghĩa là bị đóng kín ở phía dưới.
Paṭicchannāti apākaṭā.
Paṭicchannā means hidden.
Paṭicchannā (bị che giấu) nghĩa là không hiển lộ.
Paṭikujjitāti adhomukhagatā.
Paṭikujjitā means turned downwards.
Paṭikujjitā (bị úp xuống) nghĩa là bị úp mặt xuống.
Kāmasaṅkappenāti kāmapaṭisaṃyuttena vitakkena.
By a thought of sensual pleasure means by a thought connected with sensual pleasure.
Kāmasaṅkappenā (bởi tư duy dục) nghĩa là bởi tư duy liên quan đến dục.
Upariṭṭhepi eseva nayo.
The same method applies to what follows.
Đối với những điều trên cũng theo cách này.
Phuṭṭhoti vitakkehi phusito.
Phuṭṭho means touched by thoughts.
Phuṭṭho (bị chạm đến) nghĩa là bị các tư duy chạm đến.
Paretoti aparihīno.
Pareto means not fallen away.
Pareto (bị chi phối) nghĩa là không bị mất đi.
Samohitoti sammā ohito anto paviṭṭho.
Samohito means properly placed, entered within.
Samohito (được đặt đúng chỗ) nghĩa là được đặt đúng chỗ, đi vào bên trong.
Kapaṇo viyāti duggatamanusso viya.
Like a wretched person means like an unfortunate person.
Kapaṇo viyā (như một kẻ đáng thương) nghĩa là như một người khốn khổ.
Mando viyāti aññāṇī viya.
Like a dull person means like an ignorant person.
Mando viyā (như một kẻ ngu dốt) nghĩa là như một kẻ vô minh.
Momūho viyāti sammohabhūto viya.
As if utterly deluded means as if utterly deluded.
Momūho viyā (như một kẻ mê muội) nghĩa là như một kẻ bị si mê.
Jhāyatīti cinteti.
Contemplates means thinks.
Jhāyatī (suy tư) nghĩa là suy nghĩ.
Pajjhāyatīti bhusaṃ cinteti.
Intensely contemplates means thinks intensely.
Pajjhāyatī (suy tư sâu sắc) nghĩa là suy nghĩ mãnh liệt.
Nijjhāyatīti anekavidhena cinteti.
Contemplates in various ways means thinks in various ways.
Nijjhāyatī (suy tư đa dạng) nghĩa là suy nghĩ theo nhiều cách khác nhau.
Apajjhāyatīti tato apagantvā cinteti.
Contemplates having moved away means thinks having moved away from that.
Apajjhāyatī (suy tư xa rời) nghĩa là suy nghĩ bằng cách rời bỏ điều đó.
Ulūkoti ulūkasakuṇo.
Owl means the owl bird.
Ulūko (cú) nghĩa là con chim cú.
Rukkhasākhāyanti rukkhe uṭṭhitasākhāya, viṭape vā.
On a tree branch means on a branch grown on a tree, or on a bough.
Rukkhasākhāyaṃ (trên cành cây) nghĩa là trên cành cây mọc trên cây, hoặc trên ngọn cây.
Mūsikaṃ magayamānoti mūsikaṃ gavesamāno, ‘‘maggayamāno’’tipi paṭhanti.
Searching for a mouse means searching for a mouse; they also read "maggayamāno".
Mūsikaṃ magayamāno (tìm kiếm chuột) nghĩa là tìm kiếm chuột, cũng đọc là "maggayamāno".
Kotthūti siṅgālo.
Jackal means a jackal.
Kotthū (chó rừng) nghĩa là chó rừng.
Biḷāroti babbu.
Cat means a cat.
Biḷāro (mèo) nghĩa là mèo.
Sandhisamalasaṅkaṭireti dvinnaṃ gharānaṃ antare ca udakaniddhamanacikkhallakacavaranikkhipanaṭṭhāne ca thaṇḍile ca.
In the space between two houses, in a muddy place where water drains, and in a refuse heap means in the space between two houses, and in a muddy place where water drains and rubbish is thrown, and on a bare plot of ground.
Sandhisamalasaṅkaṭire (ở nơi giao nhau, nơi bẩn thỉu và nơi đổ rác) nghĩa là ở giữa hai ngôi nhà, và ở nơi thoát nước bẩn, nơi đổ rác, và trên nền đất.
Vahacchinnoti piṭṭhigīvamaṃsacchinno.
With its back and neck flesh cut off means with its back and neck flesh cut off.
Vahacchinno (bị cắt đứt lưng) nghĩa là bị cắt đứt thịt ở lưng và cổ.
Ito parā gāthā pākaṭasambandhā eva.
The verses that follow are clear in their connection.
Những câu kệ tiếp theo có mối liên hệ rõ ràng.
54. Tāsu satthānīti kāyaduccaritādīni.
54. In these, weapons means bodily misconduct and so on.
54. Trong số đó, satthāni (các vũ khí) nghĩa là các ác hạnh thân, v.v.
Tāni hi attano paresañca chedanaṭṭhena ‘‘satthānī’’ti vuccanti.
For these are called "weapons" because they cut oneself and others.
Chúng được gọi là "vũ khí" vì chúng có khả năng cắt đứt bản thân và người khác.
Tesu vāyaṃ visesena tāva ādito musāvacanasatthāneva karoti, ‘‘iminā kāraṇenāhaṃ vibbhanto’’ti bhaṇanto.
Among these, he especially commits the weapon of false speech first, saying, "I was disturbed for this reason."
Trong số đó, người này đặc biệt thực hiện vũ khí nói dối ngay từ đầu, khi nói rằng "vì lý do này mà tôi đã lạc lối".
Tenevāha – ‘‘esa khvassa mahāgedho, mosavajjaṃ pagāhatī’’ti.
Therefore, it is said – "This indeed is his great snare, he plunges into false speech."
Chính vì thế mà Ngài nói – "Đó là sự tham đắm lớn của người ấy, người ấy đi vào sự nói dối".
Tattha esa khvassāti esa kho assa. Mahāgedhoti mahābandhanaṃ.
Here, this indeed is his means this indeed is his. Great snare means a great bond.
Ở đây, esa khvassā nghĩa là "đó quả thật của người ấy". Mahāgedho nghĩa là sự trói buộc lớn.
Katamoti ce?
What is it, if one asks?
Là gì vậy?
Yadidaṃ mosavajjaṃ pagāhati, svāyaṃ musāvādajjhogāho ‘‘mahāgedho’’ti veditabbo.
That which is plunging into false speech, this immersion in false speech, should be understood as a "great snare."
Điều này là sự nói dối mà người ấy đi vào, sự chìm đắm vào lời nói dối này nên được hiểu là "sự trói buộc lớn".
Tīṇi satthānīti tayo chedakā.
Three weapons means three cutters.
Tīṇi satthānī (ba vũ khí) nghĩa là ba kẻ cắt đứt.
Kāyaduccaritaṃ kāyasatthaṃ.
Bodily misconduct is the body-weapon.
Thân ác hạnh là vũ khí thân.
Vacīsatthādīsupi eseva nayo.
The same method applies to speech-weapons and so on.
Đối với vũ khí khẩu và các điều khác cũng theo cách này.
Taṃ vibhāgato dassetuṃ ‘‘tividhaṃ kāyaduccaritaṃ kāyasattha’’nti āha.
To show this in detail, it is said, "bodily misconduct of three kinds is the body-weapon."
Để phân loại điều đó, Ngài nói "ba loại thân ác hạnh là vũ khí thân".
Sampajānamusā bhāsatīti jānanto tucchaṃ vācaṃ bhāsati.
He speaks a deliberate falsehood means knowing, he speaks an empty word.
Sampajānamusā bhāsatī (nói dối một cách có ý thức) nghĩa là biết mà nói lời trống rỗng.
Abhirato ahaṃ bhante ahosiṃ pabbajjāyāti sāsane pabbajjāya anabhirativirahito ahaṃ āsiṃ.
"Venerable sir, I was delighted with the monastic life" means I was not devoid of delight in the monastic life in the Dispensation.
"Bạch Thế Tôn, con đã không hoan hỷ với đời sống xuất gia" nghĩa là con đã không có sự hoan hỷ với đời sống xuất gia trong giáo pháp.
Mātā me posetabbāti mātā mayā posetabbā.
"My mother must be supported" means my mother must be supported by me.
"Mẹ con cần được nuôi dưỡng" nghĩa là mẹ con phải được con nuôi dưỡng.
Tenamhi vibbhantoti bhaṇatīti tena kāraṇena paṭikkanto asmītipi katheti.
"Therefore, I was disturbed," he says means he also says, "I withdrew for that reason."
"Người ấy nói rằng vì lý do đó mà con đã lạc lối" nghĩa là người ấy cũng nói rằng vì lý do đó mà con đã quay lưng lại.
Pitā me posetabbotiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to "My father must be supported" and so on.
Đối với "Cha con cần được nuôi dưỡng" và các điều khác cũng theo cách này.
Eso tassa mahāgedhoti tassa puggalassa eso mahābandho.
This is his great snare means this is a great bond for that person.
Đây là sự ràng buộc lớn của người đó có nghĩa là đây là sự trói buộc lớn của người đó.
Mahāvananti mahantaṃ duṭṭhavanaṃ.
Great forest means a great, dangerous forest.
Rừng lớn có nghĩa là khu rừng xấu xa rộng lớn.
Gahananti duratikkamaṃ.
Impenetrable means difficult to overcome.
Khó vượt qua có nghĩa là khó vượt qua.
Kantāroti corakantārādisadiso.
Wilderness means like a wilderness infested with robbers and so on.
Hoang địa có nghĩa là giống như hoang địa của bọn cướp.
Visamoti kaṇṭakavisamo.
Uneven means uneven with thorns.
Gồ ghề có nghĩa là gồ ghề đầy gai.
Kuṭiloti vaṅkakaṭakasadiso.
Crooked means like a winding thicket.
Cong queo có nghĩa là giống như hàng rào cong queo.
Paṅkoti pallalasadiso.
Mud means like a swamp.
Bùn lầy có nghĩa là giống như ao nước.
Palipoti kaddamasadiso.
Quagmire means like mud.
Bùn lầy có nghĩa là giống như bùn đất.
Palibodhoti mahādukkho.
Obstacle means great suffering.
Trở ngại có nghĩa là khổ đau lớn.
Mahābandhananti mahantaṃ dumocayabandhanaṃ.
Great bond means a great, difficult-to-release bond.
Đại trói buộc có nghĩa là sự trói buộc lớn khó tháo gỡ.
Yadidaṃ sampajānamusāvādoti yo ayaṃ sampajānamusāvādo.
Which is deliberate false speech means this deliberate false speech.
Tức là lời nói dối có ý thức có nghĩa là lời nói dối có ý thức này.
Sabhaggato vāti sabhāyaṃ ṭhito vā.
Or gone to an assembly means or standing in an assembly.
Hay khi ở trong hội trường có nghĩa là khi đứng trong hội trường.
Parisaggato vāti gāmaparisāyaṃ ṭhito vā.
Or gone to a gathering means or standing in a village gathering.
Hay khi ở trong hội chúng có nghĩa là khi đứng trong hội chúng làng.
Ñātimajjhagato vāti dāyādānaṃ majjhe ṭhito vā.
Or gone among relatives means or standing among heirs.
Hay khi ở giữa bà con có nghĩa là khi đứng giữa những người thừa kế.
Pūgamajjhagato vāti senīnaṃ majjhe ṭhito vā.
Or gone among a guild means or standing among artisans.
Hay khi ở giữa đoàn thể có nghĩa là khi đứng giữa các nhóm phường hội.
Rājakulamajjhagato vāti rājakulassa majjhe mahāvinicchaye ṭhito vā.
Or gone among a royal court means or standing in a great judgment in a royal court.
Hay khi ở giữa triều đình có nghĩa là khi đứng giữa triều đình trong một phiên tòa lớn.
Abhinītoti pucchanatthāya nīto.
Brought forward means brought for questioning.
Bị dẫn đến có nghĩa là bị dẫn đến để hỏi.
Sakkhipuṭṭhoti sakkhiṃ katvā pucchito.
Questioned as a witness means questioned having been made a witness.
Bị hỏi với tư cách nhân chứng có nghĩa là bị hỏi với tư cách nhân chứng.
Ehambho purisāti ālapanametaṃ.
"Come, good sirs!" This is an address.
Này quý vị là một lời kêu gọi.
Attahetu vā parahetu vāti attano vā parassa vā hatthapādādihetu vā dhanahetu vā.
For one's own sake or for another's sake means for one's own or another's sake, or for the sake of hands, feet, etc., or for the sake of wealth.
Vì lợi ích của mình hay vì lợi ích của người khác có nghĩa là vì lợi ích của chính mình hay của người khác, vì tay chân v.v. hay vì tài sản.
Āmisakiñcikkhahetu vāti ettha āmisanti lābho adhippeto.
Or for the sake of some trifling material gain Here, material gain is intended as profit.
Hay vì một chút lợi lộc Ở đây, lợi lộc (āmisa) được hiểu là tài sản.
Kiñcikkhanti yaṃ vā taṃ vā appamattakaṃ, antamaso tittiravaṭṭakasappipiṇḍanavanītapiṇḍādimattakassapi lābhassa hetūti attho.
Trifling means whatever small amount, even for the sake of a piece of partridge or quail meat, or a lump of butter and so on—this is the meaning.
Một chút (kiñcikkha) có nghĩa là bất cứ thứ gì dù nhỏ nhặt, thậm chí là một cục mỡ chim cút hay một cục bơ mới. Đó là ý nghĩa.
Sampajānamusā bhāsatīti jānantoyeva musāvādaṃ karoti.
He speaks a deliberate falsehood means he commits false speech knowingly.
Nói dối có ý thức có nghĩa là biết mà nói dối.
Puna aññaṃ pariyāyaṃ dassento ‘‘api ca tīhākārehi musāvādo hoti, pubbevassa hotī’’tiādimāha.
Further, showing another method, it is said, "Moreover, false speech occurs in three ways: it occurs to him beforehand," and so on.
Để chỉ ra một phương diện khác, Ngài nói: “Hơn nữa, lời nói dối có ba khía cạnh, nó xảy ra trước khi nói” v.v.
Tattha tīhākārehīti sampajānamusāvādassa aṅgabhūtehi tīhi kāraṇehi.
Here, in three ways means by three causes that are constituents of deliberate false speech.
Trong đó, ba khía cạnh có nghĩa là ba yếu tố cấu thành lời nói dối có ý thức.
Pubbevassa hotīti pubbabhāgeyeva assa puggalassa evaṃ hoti ‘‘musā bhaṇissa’’nti.
It occurs to him beforehand means it occurs to that person beforehand, "I will speak a falsehood."
Nó xảy ra trước khi nói có nghĩa là ngay từ đầu, người đó đã có ý nghĩ: “Tôi sẽ nói dối.”
Bhaṇantassa hotīti bhaṇamānassa hoti.
It occurs while speaking means it occurs while he is speaking.
Nó xảy ra khi đang nói có nghĩa là khi đang nói.
Bhaṇitassa hotīti bhaṇite assa hoti.
It occurs after speaking means it occurs to him after it has been spoken.
Nó xảy ra sau khi đã nói có nghĩa là sau khi đã nói.
Yaṃ vattabbaṃ tasmiṃ vutte hotīti attho.
The meaning is that it occurs when what is to be said has been said.
Ý nghĩa là điều cần nói đã được nói ra.
Atha vā bhaṇitassāti vuttavato niṭṭhitavacanassa hotīti.
Or, " of one who has spoken" means of one whose words are finished, of one who has spoken.
Hoặc sau khi đã nói có nghĩa là sau khi đã nói xong, lời nói đã hoàn tất.
Yo evaṃ pubbabhāgepi jānāti, bhaṇantopi jānāti, pacchāpi jānāti ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti, so evaṃ vadanto musāvādakammunā bajjhatīti ayamettha attho dassito.
Here, the meaning shown is: "Whoever knows in the prior stage, knows while speaking, and knows afterwards 'I have spoken falsely,' such a person, speaking thus, is bound by the kamma of false speech."
Ở đây, ý nghĩa được chỉ ra là: người nào biết trước khi nói, biết khi đang nói, và biết sau khi nói rằng “Tôi đã nói dối”, thì khi nói như vậy, người đó bị ràng buộc bởi nghiệp nói dối.
Kiñcāpi dassito, atha kho ayamettha viseso – pucchā tāva hoti, ‘‘musā bhaṇissa’’nti pubbabhāgo atthi, ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti pacchābhāgo natthi.
Although it has been shown, there is this distinction here: a question arises, "There is the prior stage of 'I will speak falsely,' but there is no subsequent stage of 'I have spoken falsely.'"
Mặc dù đã được chỉ ra, nhưng đây là điểm đặc biệt: nếu có một câu hỏi, và có ý định “Tôi sẽ nói dối” (khía cạnh trước khi nói), nhưng không có ý nghĩ “Tôi đã nói dối” (khía cạnh sau khi nói).
Vuttamattameva hi koci pamussati kiṃ tassa musāvādo hoti, na hotīti?
Indeed, if someone forgets immediately after speaking, does that count as false speech for them, or not?
Nếu một người nào đó quên ngay sau khi nói, thì liệu đó có phải là lời nói dối của người đó hay không?
Sā evaṃ aṭṭhakathāsu vissajjitā – pubbabhāge ‘‘musā bhaṇissa’’nti ca, bhaṇantassa ‘‘musā bhaṇāmī’’ti ca jānato pacchābhāge ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti na sakkā na bhavituṃ, sacepi na hoti, musāvādoyeva.
This is answered thus in the commentaries: "If one knows in the prior stage 'I will speak falsely,' and while speaking 'I am speaking falsely,' it is impossible for the subsequent stage 'I have spoken falsely' not to occur. Even if it does not occur, it is still false speech."
Điều này đã được giải thích trong các bản chú giải như sau: Nếu một người biết trước khi nói rằng “Tôi sẽ nói dối” và khi đang nói rằng “Tôi đang nói dối”, thì không thể không biết sau khi nói rằng “Tôi đã nói dối”. Ngay cả khi không biết, đó vẫn là lời nói dối.
Purimameva hi aṅgadvayaṃ pamāṇaṃ.
Indeed, the first two factors are the standard.
Thật vậy, chỉ hai yếu tố đầu tiên là đủ.
Yassāpi pubbabhāge ‘‘musā bhaṇissa’’nti ābhogo natthi, bhaṇanto pana ‘‘musā bhaṇāmī’’ti jānāti.
But for one who has no intention in the prior stage, "I will speak falsely," but while speaking knows, "I am speaking falsely."
Nếu một người không có ý định “Tôi sẽ nói dối” trước khi nói, nhưng khi đang nói thì biết rằng “Tôi đang nói dối”.
Bhaṇitepi ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti jānāti.
And after speaking, knows, "I have spoken falsely."
Và sau khi nói cũng biết rằng “Tôi đã nói dối”.
So musāvādena na kāretabbo.
Such a person should not be made liable for false speech.
Người đó không nên bị coi là đã nói dối.
Pubbabhāgo hi pamāṇataro.
Indeed, the prior stage is more crucial.
Vì yếu tố trước khi nói là quan trọng hơn.
Tasmiṃ asati davā bhaṇitaṃ vā, ravā bhaṇitaṃ vā hotīti.
If that is absent, it is either spoken by mistake or spoken by habit.
Nếu không có yếu tố đó, thì đó là lời nói do sơ suất hoặc do nhầm lẫn.
Ito paraṃ pana yvāyaṃ ajānaṃyeva ‘‘jānāmī’’tiādinā nayena sampajānamusā bhaṇati, yasmā so ‘‘idaṃ abhūta’’nti evaṃdiṭṭhiko hoti, tassa hi attheva ayaṃ laddhi.
Furthermore, regarding one who, though not knowing, speaks intentional false speech, saying "I know" and so on, since such a person holds the view "this is not real," this view indeed exists for him.
Hơn nữa, người nào nói dối có ý thức theo cách “Tôi biết” v.v. mặc dù không biết, bởi vì người đó có quan điểm “Điều này là không có thật”, thì người đó có một quan điểm như vậy.
Tathā ‘‘idaṃ abhūta’’nti evamassa khamati ceva ruccati ca.
Similarly, "this is not real" is agreeable and pleasing to him.
Và người đó chấp nhận và ưa thích quan điểm “Điều này là không có thật”.
Evamassa saññā, evaṃsabhāvameva cassa cittaṃ ‘‘idaṃ abhūta’’nti.
Such is his perception, and his mind is of such a nature: "this is not real."
Nhận thức của người đó là như vậy, và tâm thức của người đó cũng có bản chất như vậy: “Điều này là không có thật”.
Yadā pana musā vattukāmo hoti, tadā taṃ diṭṭhiṃ vā diṭṭhiyā saha khantiṃ vā diṭṭhikhantīhi saddhiṃ ruciṃ vā diṭṭhikhantirucīhi saddhiṃ saññaṃ vā diṭṭhikhantirucisaññāhi saddhiṃ bhāvaṃ vā vinidhāya nikkhipitvā paṭicchādetvā abhūtaṃ katvā bhaṇati.
But when he desires to speak falsely, he sets aside, puts away, conceals, and makes unreal that view, or that view along with his acceptance, or that view, acceptance, and liking, or that view, acceptance, liking, and perception, or that view, acceptance, liking, perception, and nature, and then speaks.
Nhưng khi người đó muốn nói dối, người đó đặt sang một bên, che giấu, và làm cho không có thật quan điểm đó, hoặc sự chấp nhận cùng với quan điểm, hoặc sự ưa thích cùng với quan điểm và sự chấp nhận, hoặc nhận thức cùng với quan điểm, sự chấp nhận và sự ưa thích, hoặc bản chất cùng với quan điểm, sự chấp nhận, sự ưa thích và nhận thức, rồi nói.
Tasmā tesampivasena aṅgabhedaṃ dassetuṃ ‘‘api ca catūhākārehī’’tiādi vuttaṃ.
Therefore, to show the distinctions of factors based on these, "Moreover, by four modes" and so on, was stated.
Vì vậy, để chỉ ra sự khác biệt của các yếu tố dựa trên những điều đó, đã nói: “Hơn nữa, có bốn khía cạnh” v.v.
Tamenaṃ rājāno gahetvā vividhā kammakāraṇā kārentīti na rājāno karonti, rājādhīnapurisā nānāvidhāni kammakāraṇāni karonti.
"The kings seize him and inflict various punishments" means that not the kings themselves, but men under the authority of the kings inflict various kinds of punishments.
Các vị vua bắt người đó và thực hiện nhiều hình phạt khác nhau không phải do các vị vua thực hiện, mà là những người dưới quyền vua thực hiện các hình phạt khác nhau.
Kasāhipi tāḷentīti kasādaṇḍakehipi vitajjenti.
"They strike with whips" means they beat with whip-sticks.
Đánh bằng roi có nghĩa là đánh bằng roi da.
Vettehīti vettalatāhi.
"With canes" means with cane-creepers.
Bằng gậy mây có nghĩa là bằng dây mây.
Addhadaṇḍakehīti muggarehi, pahārasādhanatthaṃ vā catuhatthadaṇḍaṃ dvedhā chetvā gahitadaṇḍakehi.
By half-rods means with clubs, or with rods taken after cutting a four-cubit rod in two for the purpose of striking.
Bằng gậy bán phần có nghĩa là bằng chùy, hoặc bằng gậy dài bốn khuỷu tay được chặt đôi để đánh.
Bilaṅgathālikanti kañjiyaukkhalikakammakāraṇaṃ.
Bilaṅgathālika means the torture of the rice-gruel pot.
Nồi cháo cám là hình phạt nồi cháo cám.
Taṃ karontā sīsakapālaṃ uppāṭetvā tattaṃ ayoguḷaṃ saṇḍāsena gahetvā tattha pakkhipanti, tena matthaluṅgaṃ pakkuṭṭhitvā upari uttarati.
While performing this, they tear open the skull, take a heated iron ball with tongs, and throw it in there; by that, the brain boils up and rises to the top.
Khi thực hiện hình phạt đó, họ lột da đầu, dùng kẹp gắp một cục sắt nung đỏ đặt vào đó, khiến não sôi lên và trào ra ngoài.
Saṅkhamuṇḍikanti saṅkhamuṇḍakammakāraṇaṃ.
Saṅkhamuṇḍika means the conch-shell head torture.
Đầu ốc là hình phạt đầu ốc.
Taṃ karontā uttaroṭṭhaubhatokaṇṇacūḷikagalavāṭakaparicchedena cammaṃ chinditvā sabbakese ekato gaṇṭhiṃ katvā daṇḍakena veṭhetvā uppāṭenti, saha kesehi cammaṃ uṭṭhahati.
While performing this, they cut the skin around the upper lip, both earlobes, and the throat, tie all the hair together in a knot, wrap it around a stick, and tear it out; the skin comes off with the hair.
Khi thực hiện hình phạt đó, họ cắt da theo đường viền của môi trên, hai dái tai và cổ họng, buộc tất cả tóc lại thành một búi, quấn vào một cây gậy và giật mạnh, khiến da đầu cùng với tóc bị lột ra.
Tato sīsakaṭāhaṃ thūlasakkharāhi ghaṃsitvā dhovantā saṅkhavaṇṇaṃ karonti.
Then, by rubbing and washing the skull with coarse gravel, they make it the color of a conch shell.
Sau đó, họ chà xát hộp sọ bằng những hạt sỏi lớn và rửa sạch, làm cho nó có màu vỏ ốc.
Rāhumukhanti rāhumukhakammakāraṇaṃ.
Rāhumukha means the Rāhu-mouth torture.
Miệng quỷ Rahu là hình phạt miệng quỷ Rahu.
Taṃ karontā saṅkunā mukhaṃ vivaritvā antomukhe dīpaṃ jālenti, kaṇṇacūḷikāhi vā paṭṭhāya mukhaṃ nikhādanena khananti, lohitaṃ paggharitvā mukhaṃ pūreti.
While performing this, they open the mouth with a spike and light a lamp inside the mouth, or they dig into the mouth with a chisel starting from the earlobes, and blood gushes out, filling the mouth.
Khi thực hiện hình phạt đó, họ dùng một cái dùi mở miệng, đốt đèn bên trong miệng, hoặc từ dái tai trở xuống, họ đào miệng bằng một cái cuốc, máu chảy ra đầy miệng.
Jotimālikanti sakalasarīraṃ telapilotikāya veṭhetvā ālimpenti.
Jotimālika means wrapping the entire body with oil-soaked rags and setting it alight.
Vòng lửa có nghĩa là quấn toàn bộ cơ thể bằng giẻ tẩm dầu và đốt.
Hatthapajjotikanti hatthe telapilotikāya veṭhetvā dīpaṃ viya pajjālenti.
Hatthapajjotika means wrapping the hands with oil-soaked rags and lighting them like lamps.
Đèn tay có nghĩa là quấn tay bằng giẻ tẩm dầu và đốt như một ngọn đèn.
Erakavattikanti erakavattakammakāraṇaṃ.
Erakavattika means the Erakavatta torture.
Vòng cỏ eraka là hình phạt vòng cỏ eraka.
Taṃ karontā heṭṭhāgīvato paṭṭhāya cammavaṭṭe kantitvā gopphake pātenti.
While performing this, they cut strips of skin starting from the base of the neck and let them fall to the ankles.
Khi thực hiện hình phạt đó, họ cắt các dải da từ cổ trở xuống đến mắt cá chân.
Atha naṃ yottehi bandhitvā kaḍḍhanti.
Then they bind him with ropes and drag him.
Sau đó, họ buộc người đó bằng dây thừng và kéo.
So attano cammavaṭṭe akkamitvā akkamitvā patati.
He falls, repeatedly stepping on his own strips of skin.
Người đó giẫm lên các dải da của chính mình và ngã xuống.
Cirakavāsikanti cirakavāsikakammakāraṇaṃ.
Cirakavāsika means the Cirakavāsika torture.
Áo vỏ cây là hình phạt áo vỏ cây.
Taṃ karontā tatheva cammavaṭṭe kantitvā kaṭiyaṃ ṭhapenti, kaṭito paṭṭhāya kantitvā gopphakesu ṭhapenti, uparimehi heṭṭhimasarīraṃ cirakanivāsananivatthaṃ viya hoti.
While performing this, they cut strips of skin in the same way and place them at the waist; then, cutting from the waist, they place them at the ankles, so the lower body appears as if clothed in strips of cloth.
Khi thực hiện hình phạt đó, họ cũng cắt các dải da và đặt chúng ở thắt lưng, rồi cắt từ thắt lưng xuống đến mắt cá chân, khiến phần thân dưới trông như mặc áo vỏ cây.
Eṇeyyakanti eṇeyyakakammakāraṇaṃ.
Eṇeyyaka means the Eṇeyyaka torture.
Hươu nai là hình phạt hươu nai.
Taṃ karontā ubhosu kapparesu ca ubhosu jaṇṇukesu ca ayavalayāni datvā ayasūlāni koṭṭenti, so catūhi ayasūlehi bhūmiyaṃ patiṭṭhahati.
While performing this, they place iron rings on both shoulders and both knees, and drive in iron stakes; he stands on the ground supported by the four iron stakes.
Khi thực hiện hình phạt đó, họ đặt các vòng sắt vào hai vai và hai đầu gối, rồi đóng các cọc sắt xuống, khiến người đó đứng vững trên mặt đất bằng bốn cọc sắt.
Atha naṃ parivāretvā aggiṃ karonti.
Then they surround him and light a fire.
Sau đó, họ vây quanh người đó và đốt lửa.
‘‘Eṇeyyako jotipariggaho yathā’’ti āgataṭṭhānepi idameva vuttaṃ.
This is what is meant in the passage: "As a deer surrounded by fire."
Ở nơi có câu "như con nai đực bị lửa thiêu đốt", điều này cũng được nói đến.
Taṃ sandhito sandhito sūlāni apanetvā catūhi aṭṭhikoṭīhiyeva ṭhapenti.
They remove the stakes from joint to joint and keep him standing only on the four bone tips.
Họ rút các mũi nhọn ra khỏi từng khớp xương và chỉ giữ lại bằng bốn đầu xương.
Evarūpā kammakāraṇā nāma natthi.
Such tortures do not exist.
Không có những hình phạt như vậy.
Baḷisamaṃsikanti ubhatomukhehi baḷisehi paharitvā cammamaṃsanhārūni uppāṭenti.
Baḷisamaṃsika means striking with hooks that have two points and tearing out skin, flesh, and sinews.
Baḷisamaṃsikaṃ (cắt thịt bằng lưỡi câu) nghĩa là họ dùng lưỡi câu hai mặt để đâm và lột da, thịt, gân.
Kahāpaṇikanti sakalasarīraṃ tiṇhāhi vāsīhi koṭito paṭṭhāya kahāpaṇamattaṃ kahāpaṇamattaṃ pātentā koṭṭenti.
Kahāpaṇika means striking the entire body with sharp axes, cutting off pieces the size of a kahāpaṇa, piece by piece.
Kahāpaṇikaṃ (cắt thành từng đồng kahāpaṇa) nghĩa là họ dùng rìu sắc bén để chặt toàn bộ cơ thể thành từng miếng nhỏ bằng đồng kahāpaṇa, bắt đầu từ đầu.
Khārāpatacchikanti sarīraṃ tattha tattha āvudhehi paharitvā kocchehi khāraṃ ghaṃsenti, cammamaṃsanhārūni paggharitvā pasavanti, aṭṭhikasaṅkhalikāva tiṭṭhati.
Khārāpatacchika means striking the body here and there with weapons and rubbing caustic alkali with brushes; the skin, flesh, and sinews melt away, and only the skeleton remains.
Khārāpatacchika (nghĩa là) đánh đập thân thể chỗ này chỗ kia bằng vũ khí, rồi chà xát chất kiềm bằng bàn chải; da, thịt, gân chảy ra và rỉ ra, chỉ còn lại bộ xương.
Palighaparivattikanti ekena passena nipajjāpetvā kaṇṇacchiddena ayasūlaṃ koṭṭetvā pathaviyā ekābaddhaṃ karonti.
Palighaparivattika means making him lie on one side, driving an iron stake through the ear-hole, and fixing him to the ground.
Palighaparivattika (nghĩa là) bắt nằm nghiêng một bên, rồi đóng cây cọc sắt xuyên qua lỗ tai, làm cho dính chặt vào đất.
Atha naṃ pāde gahetvā āviñchanti.
Then they grab his feet and drag him.
Sau đó, nắm chân họ mà kéo căng ra.
Palālapīṭhakanti chekā kāraṇikā chavicammaṃ acchinditvā nisadapotakāhi aṭṭhīni chinditvā kesesu gahetvā ukkhipanti, maṃsarāsiyeva hoti.
Palālapīṭhaka means skilled executioners, without cutting the skin, cut the bones with small chisels, then lift him by the hair; he becomes a mere heap of flesh.
Palālapīṭhaka (nghĩa là) những người hành hình khéo léo, không làm đứt da, dùng dao bén cắt rời xương, nắm tóc nhấc lên, chỉ còn lại một đống thịt.
Atha naṃ keseheva pariyonandhitvā gaṇhanti, palālapīṭhaṃ viya katvā paliveṭhenti.
Then they bind and wrap him up by the hair, making him like a bundle of straw.
Sau đó, họ nắm tóc mà giữ, làm thành như một đống rơm rồi quấn lại.
Sunakhehipīti katipayāni divasāni āhāraṃ adatvā chātasunakhehi khādāpenti.
By dogs means making hungry dogs, which have not been fed for several days, eat him.
Sunakhehipi (nghĩa là) không cho ăn trong vài ngày, rồi cho chó đói ăn.
Te muhuttena aṭṭhisaṅkhalikameva karonti.
They turn him into a mere skeleton in a moment.
Chúng trong chốc lát chỉ còn lại bộ xương.
Evampi kissatīti evampi vighātaṃ pāpuṇāti.
Even so, he is tormented means even so, he meets with destruction.
Evampi kissatī (nghĩa là) như vậy cũng bị hủy hoại.
Parikissatīti sabbabhāgena vighātaṃ pāpuṇāti.
He is utterly tormented means he meets with destruction in every part.
Parikissatī (nghĩa là) bị hủy hoại hoàn toàn.
Parikilissatīti upatāpaṃ pāpuṇāti.
He is afflicted means he meets with suffering.
Parikilissatī (nghĩa là) bị đau khổ.
Puna aññaṃ kāraṇaṃ dassento ‘‘atha vā kāmataṇhāya abhibhūto’’tiādimāha.
Again, showing another cause, he says, “or else, overcome by craving for sensual pleasures,” and so on.
Lại nữa, để chỉ một nguyên nhân khác, ngài nói “atha vā kāmataṇhāya abhibhūto” (hoặc bị dục ái chế ngự) và các câu tiếp theo.
Tattha kāmataṇhāyāti pañcakāmaguṇikalobhena.
Here, by craving for sensual pleasures means by greed for the five strands of sensual pleasure.
Trong đó, kāmataṇhāya (nghĩa là) do lòng tham đối với năm đối tượng dục lạc.
Abhibhūtoti tena maddito.
Overcome means crushed by it.
Abhibhūto (nghĩa là) bị nó nghiền nát.
Pariyādinnacittoti kusalācāraṃ khepetvā gahitacitto.
With a mind seized means with a mind that has destroyed wholesome conduct and is seized.
Pariyādinnacitto (nghĩa là) tâm bị chiếm đoạt sau khi đã hủy hoại hành vi thiện lành.
Bhoge pariyesantoti dhanaṃ gavesamāno.
Seeking possessions means searching for wealth.
Bhoge pariyesanto (nghĩa là) tìm kiếm tài sản.
Nāvāya mahāsamuddaṃ pakkhandatīti taraṇīsaṅkhātāya nāvāya mahantaṃ loṇasāgaraṃ pavisati.
"He plunges into the great ocean by boat" means he enters the great salt ocean by a boat, a vessel.
Nāvāya mahāsamuddaṃ pakkhandatī (nghĩa là) đi vào đại dương muối mặn rộng lớn bằng con thuyền.
Sītassa purakkhatoti sītaṃ purato katvā.
"With cold in front" means having made cold in front.
Sītassa purakkhato (nghĩa là) lấy lạnh làm đầu.
Uṇhassa purakkhatoti uṇhaṃ purato katvā.
"With heat in front" means having made heat in front.
Uṇhassa purakkhato (nghĩa là) lấy nóng làm đầu.
Ḍaṃsāti piṅgalamakkhikā.
"Gadflies" means reddish-brown flies.
Ḍaṃsā (nghĩa là) ruồi vàng.
Makasāti makasā eva.
"Mosquitoes" means mosquitoes themselves.
Makasā (nghĩa là) muỗi.
Pīḷiyamānoti ḍaṃsādisamphassehi vihesiyamāno.
"Being oppressed" means being harassed by the touch of gadflies and so forth.
Pīḷiyamāno (nghĩa là) bị quấy nhiễu bởi sự tiếp xúc của ruồi, v.v.
Khuppipāsāya miyyamānoti khuddāpipāsāya maramāno.
"Dying of hunger and thirst" means dying from hunger and thirst.
Khuppipāsāya miyyamāno (nghĩa là) chết vì đói khát.
Tigumbaṃ gacchatītiādīni mūlapadaṃ gacchatītipariyosānāni catuvīsati padāni raṭṭhanāmena vuttāni.
The twenty-four terms beginning with "He goes to the thicket" and ending with "He goes to the root-place" are stated as names of regions.
Các từ Tigumbaṃ gacchatī (đi đến bụi cây) và các từ tiếp theo, cho đến mūlapadaṃ gacchatī (đi đến gốc cây), là hai mươi bốn từ được nói theo tên của các vùng đất.
Marukantāraṃ gacchatīti vālukakantāraṃ tārakasaññāya gacchati.
"He goes to the desert wilderness" means he goes to the sandy wilderness by observing the stars.
Marukantāraṃ gacchatī (nghĩa là) đi qua sa mạc cát bằng cách định vị theo các vì sao.
Jaṇṇupathanti jāṇūhi gantabbamaggaṃ.
"Knee-path" means a path to be traversed on the knees.
Jaṇṇupatha (nghĩa là) con đường phải đi bằng đầu gối.
Ajapathanti ajehi gantabbamaggaṃ.
"Goat-path" means a path to be traversed by goats.
Ajapatha (nghĩa là) con đường phải đi bằng dê.
Meṇḍapathepi eseva nayo.
The same method applies to "Sheep-path".
Đối với Meṇḍapathe (con đường của cừu) cũng theo cách này.
Saṅkupathanti khāṇuke koṭṭetvā tehi uggamitabbaṃ khāṇumaggaṃ, taṃ gacchanto pabbatapāde ṭhatvā ayasiṅghāṭakaṃ yottena bandhitvā uddhaṃ khipitvā pabbate laggāpetvā yottenāruyha vajiraggena lohadaṇḍena pabbataṃ vijjhitvā khāṇukaṃ koṭṭetvā tattha ṭhatvā siṅghāṭakaṃ ākaḍḍhitvā puna upari laggāpetvā tattha ṭhito cammayottaṃ olambetvā taṃ ādāya otaritvā heṭṭhimakhāṇuke bandhitvā vāmahatthena yottaṃ gahetvā dakkhiṇahatthena muggaraṃ ādāya yottaṃ paharitvā khāṇukaṃ nīharitvā puna abhiruhati.
"Stake-path" means a path of stakes to be ascended by them, having hammered stakes; one who traverses it stands at the foot of a mountain, ties an iron hook with a rope, throws it upwards, makes it cling to the mountain, ascends by the rope, pierces the mountain with an iron rod with a diamond tip, hammers a stake, stands there, pulls the hook, makes it cling again higher up, stands there, lets down a leather rope, takes it, descends, ties it to the lower stake, takes the rope with his left hand, takes a hammer with his right hand, strikes the rope, pulls out the stake, and then ascends again.
Saṅkupatha (nghĩa là) con đường cọc phải leo lên bằng cách đóng cọc, khi đi trên con đường đó, đứng dưới chân núi, buộc một móc sắt vào dây thừng, ném lên cao và móc vào núi, rồi leo lên bằng dây thừng, dùng một cây gậy sắt có đầu kim cương đục núi, đóng một cái cọc vào đó, đứng trên cọc đó, kéo móc sắt lên, lại móc lên cao hơn, đứng trên đó, thả một sợi dây da xuống, nắm lấy nó và leo xuống, buộc nó vào cái cọc phía dưới, tay trái nắm dây, tay phải cầm búa, đập vào dây, rút cọc ra, rồi lại leo lên.
Etenupāyena pabbatamatthakaṃ abhiruyha parato otaranto purimanayeneva paṭhamaṃ pabbatamatthake khāṇukaṃ koṭṭetvā cammapasibbake yottaṃ bandhitvā khāṇuke veṭhetvā sayaṃ antopasibbake nisīditvā makkaṭakānaṃ suttavissajjanākārena yottaṃ viniveṭhetvā otarati.
By this method, having ascended to the mountaintop, when descending on the other side, he first hammers a stake on the mountaintop in the same way as before, ties a rope to a leather bag, wraps it around the stake, sits inside the bag himself, and descends by unwinding the rope in the manner of spiders releasing their silk.
Bằng cách này, sau khi leo lên đỉnh núi, khi leo xuống phía bên kia, theo cách trước, trước tiên đóng một cái cọc trên đỉnh núi, buộc dây vào một túi da, quấn quanh cọc, tự mình ngồi vào trong túi, rồi thả dây xuống như cách nhện nhả tơ mà leo xuống.
Tena vuttaṃ – ‘‘khāṇuke koṭṭetvā tehi uggamitabbaṃ khāṇumagga’’nti.
Therefore it is said: "a path of stakes to be ascended by them, having hammered stakes."
Do đó đã nói – “con đường cọc phải leo lên bằng cách đóng cọc”.
Chattapathanti cammachattena vātaṃ gāhāpetvā sakuṇehi viya otaritabbaṃ maggaṃ.
"Umbrella-path" means a path to be descended like birds by catching the wind with a leather umbrella.
Chattapatha (nghĩa là) con đường phải leo xuống như chim bằng cách dùng dù da hứng gió.
Vaṃsapathanti veṇugumbachedanasatthena chinditvā rukkhaṃ pharasunā koṭṭetvā maggaṃ karonto veḷuvane nisseṇiṃ katvā veḷugumbe āruyha veḷuṃ chinditvā aparassa veḷugumbassa upari pātetvā veḷugumbamatthakeneva gantabbaṃ maggaṃ sandhāya ‘‘vaṃsapathaṃ gacchatī’’ti vuttanti veditabbaṃ.
It should be understood that "He goes to the bamboo-path" is said with reference to a path to be traversed by cutting with a bamboo-thicket-cutting weapon, by hammering a tree with an axe, by making a path, by making a ladder in a bamboo grove, by climbing a bamboo thicket, by cutting bamboo, by making it fall over another bamboo thicket, and by going over the tops of bamboo thickets.
Vaṃsapatha (nghĩa là) phải hiểu rằng đã nói “đi trên con đường tre” là ám chỉ con đường phải đi trên ngọn tre bằng cách dùng dao chặt bụi tre, dùng rìu đốn cây để mở đường, làm thang trong rừng tre, leo lên bụi tre, chặt tre, thả xuống bụi tre khác.
Rittassāti sabbakilesehi tucchassa.
Rittassā means empty of all defilements.
Rittassā (nghĩa là) của người trống rỗng tất cả phiền não.
Vivittassāti suññassa.
Vivittassā means void.
Vivittassā (nghĩa là) của người không có gì.
Pavivittassāti ekakassa.
Pavivittassā means solitary.
Pavivittassā (nghĩa là) của người đơn độc.
Idāni yehi ritto hoti, te dassento ‘‘kāyaduccaritena rittassā’’tiādimāha.
Now, showing by what one is empty, it states, ‘‘kāyaduccaritena rittassā’’ (empty of bodily misconduct), and so forth.
Bây giờ, để chỉ ra những điều mà người đó trống rỗng, ngài nói “kāyaduccaritena rittassā” (nghĩa là) của người trống rỗng thân ác hạnh, v.v.
Tattha kilesapaṭipāṭiyā maggapaṭipāṭiyāti dvidhā rittatā veditabbā.
Here, emptiness should be understood in two ways: by the sequence of defilements and by the sequence of paths.
Trong đó, sự trống rỗng cần được hiểu theo hai cách: theo thứ tự phiền não và theo thứ tự đạo lộ.
Kilesapaṭipāṭiyā tāva rāgo moho thambho sārambho māno madoti, imehi chahi kilesehi arahattamaggena ritto hoti; doso kodho upanāho pamādoti, imehi catūhi kilesehi anāgāmimaggena ritto hoti; atimāno makkho paḷāso issā macchariyaṃ māyā sāṭheyyanti, imehi sattahi sotāpattimaggena ritto hoti.
First, by the sequence of defilements: one becomes empty of these six defilements—greed, delusion, stiffness, arrogance, conceit, intoxication—by the path of Arahantship; one becomes empty of these four defilements—hatred, anger, resentment, heedlessness—by the Anāgāmi path; one becomes empty of these seven defilements—excessive pride, hypocrisy, insolence, envy, stinginess, deceit, craftiness—by the Sotāpatti path.
Theo thứ tự phiền não, người đó trống rỗng sáu phiền não này là tham, si, cứng nhắc, cạnh tranh, kiêu mạn, say mê bằng đạo lộ A-la-hán; trống rỗng bốn phiền não này là sân, oán hận, thù hằn, phóng dật bằng đạo lộ Bất Lai; trống rỗng bảy phiền não này là tăng thượng mạn, che giấu, lừa dối, ganh tỵ, keo kiệt, xảo quyệt, giả dối bằng đạo lộ Dự Lưu.
Maggapaṭipāṭiyā pana sotāpattimaggena atimāno makkho paḷāso issā macchariyaṃ māyā sāṭheyyanti; imehi sattahi ritto hoti, anāgāmimaggena doso kodho upanāho pamādoti, imehi catūhi ritto hoti; arahattamaggena rāgo moho thambho sārambho māno madoti, imehi chahi ritto hoti.
By the sequence of paths, however: by the Sotāpatti path, one becomes empty of these seven—excessive pride, hypocrisy, insolence, envy, stinginess, deceit, craftiness; by the Anāgāmi path, one becomes empty of these four—hatred, anger, resentment, heedlessness; by the Arahantship path, one becomes empty of these six—greed, delusion, stiffness, arrogance, conceit, intoxication.
Còn theo thứ tự đạo lộ, bằng đạo lộ Dự Lưu, người đó trống rỗng bảy điều này là tăng thượng mạn, che giấu, lừa dối, ganh tỵ, keo kiệt, xảo quyệt, giả dối; bằng đạo lộ Bất Lai, người đó trống rỗng bốn điều này là sân, oán hận, thù hằn, phóng dật; bằng đạo lộ A-la-hán, người đó trống rỗng sáu điều này là tham, si, cứng nhắc, cạnh tranh, kiêu mạn, say mê.
Tīṇi duccaritāni sabbakilesehītiādinā nayena avasesāpi yathāyogaṃ yojetabbā.
The remaining (terms) should also be applied appropriately, following the method beginning with "the three misconducts and all defilements," and so forth.
Ba ác hạnh và tất cả phiền não, v.v., các điều còn lại cũng phải được phối hợp một cách thích hợp.
Kāmoghaṃ tiṇṇassāti anāgāmimaggena avasānasaṅkhātaṃ kāmoghaṃ taritvā ṭhitassa.
Kāmoghaṃ tiṇṇassā means for one who has crossed the flood of sensual desire, which is the end, by the Anāgāmi path.
Kāmoghaṃ tiṇṇassā (nghĩa là) của người đã vượt qua dòng nước lũ dục, tức là đã đạt đến sự kết thúc bằng đạo lộ Bất Lai.
Bhavoghanti arahattamaggena.
Bhavoghaṃ means by the Arahantship path.
Bhavogha (nghĩa là) dòng nước lũ hữu bằng đạo lộ A-la-hán.
Diṭṭhoghanti sotāpattimaggena.
Diṭṭhoghaṃ means by the Sotāpatti path.
Diṭṭhogha (dòng lũ kiến chấp) là bằng đạo Tu-đà-hoàn.
Avijjoghanti arahattamaggena.
Avijjoghaṃ means by the Arahantship path.
Avijjogha (dòng lũ vô minh) là bằng đạo A-la-hán.
Sabbaṃ saṃsārapathanti sabbakhandhadhātuāyatanapaṭipāṭisaṅkhātaṃ pathaṃ arahattamaggeneva taritvā ṭhitassa.
Sabbaṃ saṃsārapathaṃ means for one who has crossed the entire path of saṃsāra, which consists of the sequence of all aggregates, elements, and sense bases, by the Arahantship path itself.
Sabbaṃ saṃsārapatha (toàn bộ con đường luân hồi) là con đường được cấu thành bởi sự liên tục của tất cả các uẩn, giới, xứ, đã được vượt qua bằng đạo A-la-hán và đã đứng vững.
Sotāpattimaggena uttiṇṇassa.
Uttiṇṇassa (crossed over) by the Sotāpatti path.
Bằng đạo Tu-đà-hoàn, đã vượt qua.
Sakadāgāmimaggena nittiṇṇassa.
Nittiṇṇassa (fully crossed) by the Sakadāgāmi path.
Bằng đạo Tư-đà-hàm, đã hoàn toàn vượt qua.
Anāgāmimaggena kāmadhātuṃ atikkantassa.
Atikkantassa (transcended) the Kāmadhātu by the Anāgāmi path.
Bằng đạo A-na-hàm, đã vượt qua cõi dục.
Arahattamaggena sabbabhavaṃ samatikkantassa.
Samatikkantassa (completely transcended) all existences by the Arahantship path.
Bằng đạo A-la-hán, đã hoàn toàn vượt qua mọi hữu.
Phalasamāpattivasena vītivattassa.
Vītivattassa (surpassed) by means of fruition attainment.
Theo cách nhập quả, đã vượt qua.
Pāraṃgatassātiādīni nibbānavasena vuttāni.
Pāraṃgatassā and so forth are stated in terms of Nibbāna.
Các từ như Pāraṃgatassa (đã đến bờ bên kia) được nói theo nghĩa Niết-bàn.
Yathā iṇāyikā āṇaṇyanti pavaḍḍhakaiṇaṃ ādāya vicarantā āṇaṇyaṃ.
Yathā iṇāyikā āṇaṇyaṃ means freedom from debt for those who wander about with increasing debt.
Yathā iṇāyikā āṇaṇya (như người mắc nợ mong muốn không nợ) là những người mang nợ lãi suất cao mà mong muốn không nợ.
Patthentīti patthanaṃ uppādenti.
Patthentī means they generate longing.
Patthenti (mong muốn) là phát sinh sự mong muốn.
Ābādhikā ārogyanti pittādirogāturo bhesajjakiriyāya taṃrogavūpasamanatthaṃ ārogyaṃ.
Ābādhikā ārogyaṃ means health for one afflicted by diseases like bile, through medicinal treatment for the alleviation of that disease.
Ābādhikā ārogya (người bệnh mong muốn sức khỏe) là người bị bệnh do mật, v.v., mong muốn sức khỏe để làm dịu bệnh đó bằng cách dùng thuốc.
Yathā bandhanabaddhāti nakkhattadivase bandhanāgāre baddhapurisā.
Yathā bandhanabaddhā means men imprisoned in a jail on a festival day.
Yathā bandhanabaddhā (như người bị trói buộc) là những người bị trói buộc trong nhà tù vào ngày lễ sao.
Yathā dāsā bhujissanti yasmā bhujissā purisā yaṃ icchanti, taṃ karonti, na naṃ koci balakkārena tato nivatteti, tasmā dāsā bhujissabhāvaṃ patthenti.
Yathā dāsā bhujissaṃ means just as free men do what they wish, and no one forcibly prevents them from that, so slaves long for the state of being free.
Yathā dāsā bhujissa (như nô lệ mong muốn tự do) là vì những người tự do muốn gì thì làm nấy, không ai cưỡng bức ngăn cản họ, nên nô lệ mong muốn có được sự tự do.
Yathā kantāraddhānapakkhandāti yasmā balavanto purisā hatthabhāraṃ gahetvā sajjāvudhā saparivārā kantāraṃ paṭipajjanti, te corā dūratova disvā palāyanti.
Yathā kantāraddhānapakkhandā means just as strong men, carrying burdens on their shoulders, armed with weapons, and accompanied by their retinue, set out on a wilderness journey, and robbers, seeing them from afar, flee.
Yathā kantāraddhānapakkhandā (như những người đã dấn thân vào con đường hiểm trở) là vì những người mạnh mẽ mang vác nặng, trang bị vũ khí, có tùy tùng đi vào con đường hiểm trở, bọn cướp nhìn thấy họ từ xa liền bỏ chạy.
Te sotthinā kantāraṃ nittharitvā khemantaṃ patvā haṭṭhatuṭṭhā honti.
They cross the wilderness safely and arrive at a secure place, becoming joyful and content.
Họ vượt qua con đường hiểm trở một cách bình an, đến được nơi an toàn và trở nên vui mừng, hoan hỷ.
Tasmā kantārapakkhandā khemantabhūmiṃ patthenti.
Therefore, those who have entered the wilderness long for a secure land.
Vì vậy, những người dấn thân vào con đường hiểm trở mong muốn đến được vùng đất an toàn.
Desanāpariyosāne tisso sotāpattiphalaṃ patvā pacchā pabbajitvā arahattaṃ sacchākāsi.
At the conclusion of the discourse, the three women attained the fruit of Sotāpatti, and later, having gone forth, realized Arahantship.
Khi bài giảng kết thúc, ba người đã đạt được quả Tu-đà-hoàn, sau đó xuất gia và chứng đạt A-la-hán.
Sabbe paravāde khipantīti sabbā paraladdhiyo chaḍḍenti.
Sabbe paravāde khipantī means they reject all other doctrines.
Sabbe paravāde khipanti (tất cả đều bác bỏ các giáo thuyết khác) là họ vứt bỏ tất cả các tà kiến khác.
Ukkhipantīti dūrato khipanti.
Ukkhipantī means they cast them far away.
Ukkhipanti (bác bỏ) là họ vứt bỏ từ xa.
Parikkhipantīti samantato khipanti.
Parikkhipantī means they cast them all around.
Parikkhipanti (bác bỏ khắp nơi) là họ vứt bỏ từ mọi phía.
Subhavādāti niddesassa uddesapadaṃ.
Subhavādā is the head-term of the explanation.
Subhavādā (những người có giáo thuyết tốt đẹp) là từ chỉ định của phần giải thích.
Sobhanavādāti ‘‘etaṃ sundara’’nti kathentā.
Sobhanavādā means those who say, "This is beautiful."
Sobhanavādā (những người có giáo thuyết đẹp đẽ) là những người nói: “Điều này là đẹp.”
Paṇḍitavādāti ‘‘paṇḍitā maya’’nti evaṃ kathentā.
Paṇḍitavādā means those who say, "We are wise."
Paṇḍitavādā (những người có giáo thuyết của bậc trí) là những người nói: “Chúng tôi là bậc trí.”
Thiravādāti ‘‘niddosavādaṃ vadāmā’’ti kathentā.
Thiravādā means those who say, "We speak a faultless doctrine."
Thiravādā (những người có giáo thuyết vững chắc) là những người nói: “Chúng tôi nói giáo thuyết không lỗi lầm.”
Ñāyavādāti ‘‘yuttavādaṃ vadāmā’’ti kathentā.
Ñāyavādā means those who say, "We speak a reasonable doctrine."
Ñāyavādā (những người có giáo thuyết hợp lý) là những người nói: “Chúng tôi nói giáo thuyết hợp lý.”
Hetuvādāti ‘‘kāraṇasahitaṃ vadāmā’’ti kathentā.
Hetuvādā means those who say, "We speak with reasons."
Hetuvādā (những người có giáo thuyết có lý do) là những người nói: “Chúng tôi nói điều có nguyên nhân.”
Lakkhaṇavādāti ‘‘sallakkhetabbaṃ vadāmā’’ti vadantā.
Lakkhaṇavādā means those who say, "We speak what is to be discerned."
Lakkhaṇavādā (những người có giáo thuyết có đặc tính) là những người nói: “Chúng tôi nói điều đáng được nhận biết.”
Kāraṇavādāti ‘‘udāharaṇayuttavādaṃ vadāmā’’ti kathentā.
Kāraṇavādā means those who say, "We speak a doctrine accompanied by examples."
Kāraṇavādā (những người có giáo thuyết có nguyên nhân) là những người nói: “Chúng tôi nói giáo thuyết có ví dụ.”
Ṭhānavādāti ‘‘pakkamituṃ asakkuṇeyyavādaṃ vadāmā’’ti vadantā.
Ṭhānavādā means those who say, "We speak an unshakeable doctrine."
Ṭhānavādā (những người có giáo thuyết có căn cứ) là những người nói: “Chúng tôi nói giáo thuyết không thể lay chuyển.”
61. Yutto kathāyanti gāthā.
61. Yutto kathāyaṃ is the verse.
61. Yutto kathāya (người dấn thân vào tranh luận) là câu kệ.
Tattha yutto kathāyanti vādakathāya ussukko.
Therein, yutto kathāyaṃ means eager for debate.
Ở đó, yutto kathāya (người dấn thân vào tranh luận) là người hăng hái trong cuộc tranh luận.
Pasaṃsamicchaṃ vinighāti hotīti attano pasaṃsaṃ icchanto ‘‘kathaṃ nu kho niggahessāmī’’tiādinā nayena pubbeva vādā kathaṃkathī vinighātī hoti.
Pasaṃsamicchaṃ vinighāti hotī means desiring his own praise, he becomes perplexed and frustrated even before the debate, thinking, "How shall I defeat him?" and so on.
Pasaṃsamicchaṃ vinighāti hotī (mong muốn được khen ngợi, trở nên ngờ vực) là người mong muốn được khen ngợi cho bản thân, trước khi tranh luận đã trở nên ngờ vực, băn khoăn theo cách: “Làm sao mình có thể đánh bại họ?”
Apāhatasminti pañhavīmaṃsakehi ‘‘atthāpagataṃ te bhaṇitaṃ, byañjanāpagataṃ te bhaṇita’’ntiādinā nayena apaharite vāde.
Apāhatasmiṃ means when the doctrine has been refuted by questioners, saying, "Your statement is devoid of meaning, your statement is devoid of expression," and so on.
Apāhatasmiṃ (khi bị bác bỏ) là khi lời tranh luận bị các nhà phân tích vấn đề bác bỏ theo cách: “Lời nói của ông không có ý nghĩa, lời nói của ông không có văn tự.”
Nindāya so kuppatīti evaṃ apāhatasmiñca vāde uppannāya nindāya so kuppati.
Nindāya so kuppatī means when such a refuted doctrine gives rise to blame, he becomes angry.
Nindāya so kuppatī (người đó nổi giận vì lời chỉ trích) là khi lời tranh luận bị bác bỏ như vậy, người đó nổi giận vì lời chỉ trích phát sinh.
Randhamesīti yassa randhameva gavesanto.
Randhamesī means seeking only the fault of another.
Randhamesī (tìm kiếm lỗi lầm) là người tìm kiếm lỗi lầm của người khác.
Thomananti vaṇṇabhaṇanaṃ.
Thomanaṃ means speaking praise.
Thomana (khen ngợi) là nói lời ca ngợi.
Kittinti pākaṭakaraṇaṃ.
Kittiṃ means making known.
Kitti (danh tiếng) là làm cho nổi tiếng.
Vaṇṇahāriyanti guṇavaḍḍhanaṃ.
Vaṇṇahāriyaṃ means enhancing qualities.
Vaṇṇahāriya (tăng cường phẩm chất) là tăng cường phẩm chất.
Pubbeva sallāpāti sallāpato puretarameva.
Pubbeva sallāpā means even before the conversation.
Pubbeva sallāpā (trước khi đối thoại) là trước khi đối thoại.
‘‘Kathamidaṃ kathamida’’nti kathaṃkathā assa atthīti kathaṃkathī.
"How is this, how is this?"—he who has such doubt is kathaṃkathī.
“Cái này thế nào, cái này thế nào?” – người có sự băn khoăn như vậy là kathaṃkathī (người băn khoăn).
Jayo nu kho meti mama jayo.
Jayo nu kho me means my victory.
Jayo nu kho me (liệu ta có thắng không) là chiến thắng của ta.
Kathaṃ niggahanti kena pakārena niggaṇhanaṃ.
Kathaṃ niggaha means in what way is the defeat.
Kathaṃ niggaha (làm thế nào để đánh bại) là đánh bại bằng cách nào.
Paṭikammaṃ karissāmīti mama laddhiṃ parisuddhiṃ karissāmi.
Paṭikammaṃ karissāmī means I will make my doctrine pure.
Paṭikammaṃ karissāmī (ta sẽ sửa chữa) là ta sẽ làm cho giáo lý của ta thanh tịnh.
Visesanti atirekaṃ.
Visesaṃ means superiority.
Visessa (đặc biệt) là vượt trội.
Paṭivisesanti punappunaṃ visesaṃ.
Paṭivisesaṃ means repeated superiority.
Paṭivisesa (đặc biệt hơn nữa) là sự vượt trội lặp đi lặp lại.
Āveṭhiyaṃ karissāmīti pariveṭhanaṃ karissāmi.
Āveṭhiyaṃ karissāmī means I will encircle.
Āveṭhiyaṃ karissāmī (ta sẽ bao vây) là ta sẽ bao vây.
Nibbeṭhiyanti mama nibbeṭhanaṃ mocanaṃ nikkhamanaṃ.
Nibbeṭhiyaṃ means my disentanglement, liberation, escape.
Nibbeṭhiya (sự giải thoát của ta) là sự giải thoát, sự tháo gỡ, sự thoát ra của ta.
Chedanti vādachindanaṃ.
Chedaṃ means cutting off the debate.
Cheda (sự cắt đứt) là sự cắt đứt tranh luận.
Maṇḍalanti vādasaṅghātaṃ.
Maṇḍalaṃ means the assembly of debaters.
Maṇḍala (vòng tròn) là sự tập hợp tranh luận.
Pārisajjāti paricārikā.
Pārisajjā means attendants.
Pārisajjā (những người trong hội đồng) là những người hầu cận.
Pāsārikāti kāraṇitā.
Pāsārikā means those who cause it.
Pāsārikā (những người có lý do) là những người có lý do.
Apaharantīti paṭibāhanti.
Apaharantī means they ward off.
Apaharantī (bác bỏ) là ngăn cản.
Atthāpagatanti atthato apagataṃ, attho natthīti.
Atthāpagataṃ means devoid of meaning, that is, there is no meaning.
Atthāpagata (không có ý nghĩa) là không có ý nghĩa, tức là không có lợi ích.
Atthato apaharantīti atthamhā paṭibāhanti.
Depriving of meaning means they obstruct from the meaning.
Atthato apaharantī (họ bác bỏ về ý nghĩa) là họ ngăn cản khỏi ý nghĩa.
Attho te dunnitoti tava attho na sammā upanīto.
Your meaning is badly presented means your meaning is not well presented.
Attho te dunnito (ý nghĩa của ông đã được dẫn dắt sai) là ý nghĩa của ông đã không được trình bày đúng đắn.
Byañjanaṃ te duropitanti tava byañjanaṃ duppatiṭṭhāpitaṃ.
Your expression is badly placed means your expression is badly established.
Byañjanaṃ te duropita (văn tự của ông đã được sắp đặt sai) là văn tự của ông đã được sắp đặt không vững chắc.
Niggaho te akatoti tayā niggaho na kato.
Your refutation is not done means refutation is not done by you.
Niggaho te akato (ông đã không đánh bại) là ông đã không thực hiện sự đánh bại.
Paṭikammaṃ te dukkaṭanti tayā attano laddhipatiṭṭhāpanaṃ duṭṭhu kataṃ.
Your counter-action is ill-done means the establishment of your own doctrine is ill-done by you.
Paṭikammaṃ te dukkaṭa (sự sửa chữa của ông đã làm sai) là sự thiết lập giáo lý của ông đã được làm một cách tồi tệ.
Visamakathaṃ dukkathitanti na sammā kathitaṃ.
Uneven speech is ill-spoken means not well spoken.
Visamakathaṃ dukkathita (lời nói không đúng, đã nói sai) là đã không nói đúng đắn.
Dubbhaṇitanti bhaṇantenapi duṭṭhu bhaṇitaṃ.
Ill-spoken means even by the speaker, it is badly spoken.
Dubbhaṇita (đã nói tồi tệ) là người nói cũng đã nói tồi tệ.
Dullapitanti na sammā vissajjitaṃ.
Badly uttered means not well explained.
Dullapita (đã trả lời sai) là đã không trả lời đúng đắn.
Duruttanti aññathā bhaṇitaṃ.
Misspoken means spoken otherwise.
Durutta (lời nói sai) là đã nói khác đi.
Dubbhāsitanti virūpaṃ bhāsitaṃ.
Ill-expressed means spoken in a distorted way.
Dubbhāsita (lời nói xấu) là đã nói lời không đẹp.
Kuppatīti pakatibhāvaṃ jahetvā calati.
Becomes agitated means abandoning its natural state, it trembles.
Kuppatī (nổi giận) là từ bỏ trạng thái tự nhiên mà lay chuyển.
Byāpajjatīti dosavasena pūtibhāvaṃ āpajjati.
Becomes vexed means due to defilement, it reaches a state of corruption.
Byāpajjatī (trở nên tồi tệ) là trở nên hư hỏng do lỗi lầm.
Patiṭṭhīyatīti kodhavasena gaṇabhāvaṃ gacchati.
Becomes established means due to anger, it forms a group.
Patiṭṭhīyatī (được thiết lập) là trở thành một khối do cơn giận.
Kopañcāti kupitabhāvaṃ.
Anger means the state of being angry.
Kopañcā (và sự giận dữ) là trạng thái giận dữ.
Dosañcāti dūsanaṃ.
Malice means defilement.
Dosañcā (và lỗi lầm) là sự làm hỏng.
Apaccayañcāti atuṭṭhākārañca.
And discontent means and the state of dissatisfaction.
Apaccayañcā (và sự không hài lòng) là trạng thái không hài lòng.
Pātukarotīti pākaṭaṃ karoti.
Makes manifest means makes evident.
Pātukarotī (làm cho hiển lộ) là làm cho rõ ràng.
Randhamesīti antaragavesī.
Seeking flaws means seeking inner faults.
Randhamesī (tìm kiếm lỗi lầm) là tìm kiếm lỗi lầm bên trong.
Virandhamesīti chiddagavesī.
Seeking defects means seeking holes.
Virandhamesī (tìm kiếm kẽ hở) là tìm kiếm kẽ hở.
Aparaddhamesīti guṇaṃ apanetvā dosameva gavesī.
Seeking errors means setting aside good qualities and seeking only faults.
Aparaddhamesī (tìm kiếm lỗi lầm) là loại bỏ phẩm chất mà chỉ tìm kiếm lỗi lầm.
Khalitamesīti pakkhalanagavesī.
Seeking stumbles means seeking stumbling.
Khalitamesī (tìm kiếm sự vấp ngã) là tìm kiếm sự vấp ngã.
Gaḷitamesīti patanagavesī.
Seeking lapses means seeking falling.
Gaḷitamesī (tìm kiếm sự sa ngã) là tìm kiếm sự sa ngã.
‘‘Ghaṭṭitamesī’’tipi pāṭho, tassa pīḷanagavesīti attho.
"Ghaṭṭitamesī" is also a reading; its meaning is seeking oppression.
Cũng có bản đọc là “Ghaṭṭitamesī”, nghĩa của nó là tìm kiếm sự áp bức.
Vivaramesīti dosagavesī.
Seeking openings means seeking faults.
Vivaramesī (tìm kiếm lỗi lầm) là tìm kiếm lỗi lầm.
Gambhīro vāti duppaveso appatiṭṭho paṭiccasamuppādo viya.
Or profound means difficult to penetrate, unestablished, like dependent origination.
Gambhīro vā (Hoặc sâu xa) nghĩa là khó thâm nhập, không có chỗ đứng vững, như lý Duyên khởi.
Gūḷho vāti paṭicchanno hutvā ṭhito ‘‘abhirama nanda ahaṃ te pāṭibhogo’’tiādīsu (udā. 22) viya.
Or hidden means existing in a concealed state, as in "Rejoice, Nanda, I am your guarantor" (Ud. 22).
Gūḷho vā (Hoặc ẩn kín) nghĩa là che giấu và tồn tại, như trong “Nanda, hãy hoan hỷ, ta bảo đảm cho ngươi”, v.v.
Paṭicchanno vāti apākaṭo ‘‘mātaraṃ pitaraṃ hantvā’’tiādīsu (dha. pa. 294; netti. 113) viya.
Or concealed means not manifest, as in "Having slain mother and father" (Dhp. 294; Netti. 113).
Paṭicchanno vā (Hoặc che đậy) nghĩa là không hiển lộ, như trong “sau khi giết mẹ, cha”, v.v.
Neyyo vāti nīharitvā kathetabbo ‘‘asaddho akataññū cā’’tiādīsu (dha. pa. 97) viya.
Or to be led out means to be explained by extracting the meaning, as in "The faithless, the ungrateful" (Dhp. 97).
Neyyo vā (Hoặc cần được dẫn dắt) nghĩa là cần được giải thích bằng cách dẫn dắt ra, như trong “kẻ vô tín, vô ơn”, v.v.
Nīto vāti pāḷiyā ṭhitaniyāmena kathetabbo ‘‘cattārome, bhikkhave, ariyavaṃsā’’tiādīsu (a. ni. 4.28) viya.
Or led means to be explained according to the established rule in the Pāli, as in "These four noble lineages, bhikkhus" (A. II, 28).
Nīto vā (Hoặc đã được dẫn dắt) nghĩa là cần được giải thích theo quy tắc đã được thiết lập trong kinh điển, như trong “Này các tỳ khưu, có bốn Thánh chủng này”, v.v.
Anavajjo vāti niddosattho ‘‘kusalā dhammā’’tiādīsu (dha. sa. tikamātikā 1) viya.
Or faultless means having a blameless meaning, as in "wholesome phenomena" (Dhs. Tikamātikā 1).
Anavajjo vā (Hoặc không lỗi) nghĩa là nghĩa không có lỗi, như trong “các pháp thiện”, v.v.
Nikkileso vāti kilesavirahito vipassanā viya.
Or free from defilements means devoid of defilements, like insight (vipassanā).
Nikkileso vā (Hoặc không phiền não) nghĩa là không có phiền não, như thiền quán (vipassanā).
Vodāno vāti parisuddho lokuttaraṃ viya.
Or purified means utterly pure, like the supramundane.
Vodāno vā (Hoặc thanh tịnh) nghĩa là hoàn toàn thanh tịnh, như các pháp siêu thế.
Paramattho vāti uttamattho uttamatthabhūto attho khandhadhātuāyatananibbānāni viya.
Or ultimate meaning means the highest meaning, the meaning that is the ultimate truth, like aggregates, elements, sense bases, and Nibbāna.
Paramattho vā (Hoặc nghĩa tối thượng) nghĩa là nghĩa tối thượng, nghĩa là các uẩn, giới, xứ, và Nibbāna.
66. Evaṃ vāde dosaṃ dassetvā idāni tassa vādaṃ asampaṭicchanto ‘‘sūro’’ti gāthamāha.
66. Having thus shown the fault in argument, now, not accepting that argument, he speaks the verse "sūro" (hero).
66. Sau khi chỉ ra lỗi lầm trong tranh luận như vậy, bây giờ không chấp nhận lời tranh luận đó, Ngài nói câu kệ “sūro” (người anh hùng).
Tattha rājakhādāyāti rājakhādanīyena, bhattavetanenāti vuttaṃ hoti.
Therein, "rājakhādāyā" means by royal provisions; it is said to mean by food and wages.
Ở đó, rājakhādāyā (vì thức ăn của vua) nghĩa là bằng thức ăn của vua, tức là bằng tiền lương.
Abhigajjameti paṭisūramicchanti yathā so paṭisūraṃ icchanto abhigajjanto eti, evaṃ diṭṭhigatiko diṭṭhigatikanti dasseti.
"Abhigajjameti paṭisūramicchaṃ" shows that just as one comes roaring, desiring an opposing hero, so too does one with a fixed view come desiring another with a fixed view.
Abhigajjameti paṭisūramiccha (Gầm thét đến tìm đối thủ) cho thấy rằng, cũng như người ấy đến gầm thét tìm đối thủ, người có tà kiến cũng đến tìm người có tà kiến.
Yeneva so tena palehīti yena so tuyhaṃ paṭisūro, tena gaccha.
"Yeneva so tena palehī" means "Go with whomever is your opposing hero."
Yeneva so tena palehī (Hãy đi theo con đường mà đối thủ của ngươi đã đi) nghĩa là hãy đi theo con đường mà đối thủ của ngươi đã đi.
Pubbeva natthi yadidaṃ yudhāyāti yaṃ pana kilesajātaṃ yuddhāya siyā, taṃ idha pubbeva natthi, bodhimūleyevassa pahīnanti dasseti.
"Pubbeva natthi yadidaṃ yudhāyā" shows that any defilement that might be for battle is not present here beforehand; it was already abandoned at the root of the Bodhi tree.
Pubbeva natthi yadidaṃ yudhāyā (Những gì để chiến đấu đã không còn từ trước) nghĩa là những phiền não có thể dùng để chiến đấu, chúng đã không còn ở đây từ trước, cho thấy rằng chúng đã bị diệt trừ ngay tại cội Bồ-đề.
Sūroti niddesassa uddesapadaṃ.
Sūro is the heading word for the explanation.
Sūro (Người anh hùng) là từ được chú giải.
Suṭṭhu uro sūro, vissaṭṭhauro ninnauroti attho.
Suṭṭhu uro sūro, meaning one with a good chest, one with a broad chest, one with a firm chest.
Suṭṭhu uro sūro, vissaṭṭhauro ninnauro (Người có ngực vạm vỡ là sūro, người có ngực rộng là ninnauro) nghĩa là.
Vīroti parakkamavanto.
Vīro means one endowed with effort.
Vīro (Dũng sĩ) nghĩa là người có sự tinh tấn.
Vikkantoti saṅgāmaṃ pavisanto.
Vikkanto means one entering battle.
Vikkanto (Dũng mãnh) nghĩa là người tiến vào trận chiến.
Abhīrūtiādayo vuttanayā eva.
Abhīrū and so on are as explained before.
Abhīrū (Không sợ hãi), v.v., đã được giải thích theo cách tương tự.
Puṭṭhoti niddesassa uddesapadaṃ.
Puṭṭho is the heading word for the explanation.
Puṭṭho (Được nuôi dưỡng) là từ được chú giải.
Positoti thūlakato.
Posito means made stout.
Posito (Được nuôi dưỡng) nghĩa là được làm cho mập mạp.
Āpāditoti upaḍḍhabalito paṭipādito.
Āpādito means brought up to half strength.
Āpādito (Được làm cho mạnh mẽ) nghĩa là được làm cho có sức mạnh gấp đôi, được trang bị.
Vaḍḍhitoti tato tato bhāvito.
Vaḍḍhito means developed from various aspects.
Vaḍḍhito (Được tăng trưởng) nghĩa là được vun bồi từ đó đến đó.
Gajjantoti abyattasarena gajjanto.
Gajjanto means roaring with an inarticulate sound.
Gajjanto (Gầm thét) nghĩa là gầm thét bằng giọng không rõ ràng.
Uggajjantoti ukkuṭṭhiṃ karonto.
Uggajjanto means making a loud cry.
Uggajjanto (Gầm thét lớn) nghĩa là phát ra tiếng kêu lớn.
Abhigajjantoti sīhanādaṃ karonto.
Abhigajjanto means making a lion's roar.
Abhigajjanto (Gầm thét mãnh liệt) nghĩa là phát ra tiếng rống sư tử.
Etīti āgacchati.
Etī means comes.
Etī (Đến) nghĩa là đi đến.
Upetīti tato samīpaṃ gacchati.
Upetī means goes near to that.
Upetī (Tiếp cận) nghĩa là đi đến gần đó.
Upagacchatīti tato samīpaṃ gantvā na nivattati.
Upagacchatī means goes near to that and does not turn back.
Upagacchatī (Đi đến gần) nghĩa là đi đến gần đó và không quay lại.
Paṭisūranti nibbhayaṃ.
Paṭisūraṃ means fearless.
Paṭisūraṃ (Đối thủ) nghĩa là không sợ hãi.
Paṭipurisanti sattupurisaṃ.
Paṭipurisaṃ means an enemy man.
Paṭipurisaṃ (Người đối địch) nghĩa là người đối địch.
Paṭisattunti sattu hutvā abhimukhe ṭhitaṃ.
Paṭisattuṃ means one who stands as an enemy, facing one.
Paṭisattuṃ (Kẻ thù đối diện) nghĩa là kẻ thù đứng đối diện.
Paṭimallanti paṭisedhaṃ hutvā yujjhantaṃ.
Paṭimallaṃ means one who fights as an opponent.
Paṭimallaṃ (Đấu sĩ đối địch) nghĩa là người chiến đấu như một sự đối kháng.
Icchantoti ākaṅkhamāno.
Icchanto means desiring.
Icchanto (Mong muốn) nghĩa là khao khát.
Sahitaṃ meti mama vacanaṃ atthasaṃhitaṃ.
Sahitaṃ me means my statement is connected with meaning.
Sahitaṃ me (Lời của ta có lợi ích) nghĩa là lời của ta có lợi ích.
Asahitaṃ teti tava vacanaṃ anatthasaṃhitaṃ.
Asahitaṃ te means your statement is not connected with meaning.
Asahitaṃ te (Lời của ngươi không có lợi ích) nghĩa là lời của ngươi không có lợi ích.
Adhiciṇṇaṃ te viparāvattanti yaṃ taṃ adhiciṇṇaṃ cirakālasevanavasena paguṇaṃ, taṃ mama vādaṃ āgamma nivattaṃ.
Adhiciṇṇaṃ te viparāvattaṃ means that which you have practiced, which is familiar through long cultivation, has been turned back due to my argument.
Adhiciṇṇaṃ te viparāvattaṃ (Những gì ngươi đã thực hành lâu nay đã bị đảo ngược) nghĩa là những gì ngươi đã thực hành lâu nay, đã thành thạo do thói quen lâu ngày, đã bị đảo ngược khi đối mặt với lời tranh luận của ta.
Āropito te vādoti tuyhaṃ upari mayā doso āropito.
Āropito te vādo means a fault has been imputed to you by me.
Āropito te vādo (Lời buộc tội đã được đặt lên ngươi) nghĩa là ta đã đặt lỗi lầm lên ngươi.
Cara vādappamokkhāyāti bhattapuṭaṃ ādāya taṃ taṃ upasaṅkamitvā vādā pamokkhatthāya uttaraṃ pariyesamāno vicara.
Cara vādappamokkhāyā means taking your alms-bowl, go to various places, seeking an answer for the release from the argument.
Cara vādappamokkhāyā (Hãy đi tìm sự giải thoát khỏi tranh luận) nghĩa là hãy cầm bát cơm và đi đến chỗ đó để tìm câu trả lời nhằm giải thoát khỏi tranh luận.
Nibbeṭhehi vāti atha vā mayā āropitadosato attānaṃ mocehi.
Nibbeṭhehi vā means, or else, free yourself from the fault imputed by me.
Nibbeṭhehi vā (Hoặc hãy giải thoát) nghĩa là hoặc hãy tự giải thoát khỏi lỗi lầm mà ta đã buộc tội.
Sace pahosīti sace sakkosi.
Sace pahosī means if you are able.
Sace pahosī (Nếu ngươi có thể) nghĩa là nếu ngươi có khả năng.
Hadayanti cittaṃ.
Hadaya: Is citta.
Hadayaṃ (Trái tim) nghĩa là tâm.
‘‘Cittaṃ vā te khipissāmi, hadayaṃ vā te phālessāmī’’ti (su. ni. āḷavakasutta; saṃ. ni. 1.237) ettha uro hadayanti vuttaṃ.
Where it is said: "I will throw your citta, or I will cleave your hadaya (heart)" (Su. Ni. Āḷavakasutta; Saṃ. Ni. 1.237), hadaya here means the chest.
Ở đây, “Ta sẽ ném tâm ngươi, hoặc ta sẽ xé nát trái tim ngươi” thì uro (ngực) được gọi là hadaya.
‘‘Hadayā hadayaṃ maññe aññāya tacchatī’’ti (ma. ni. 1.63) ettha cittaṃ.
Where it is said: "I think one heart knows another heart" (Ma. Ni. 1.63), it means citta.
Ở đây, “Ta nghĩ rằng tâm hiểu biết tâm” thì là citta.
‘‘Vakkaṃ hadaya’’nti (dī. ni. 2.377; ma. ni. 1.110; khu. pā. 3.dvattiṃsākāra) ettha hadayavatthu.
Where it is said: "The kidney, the hadaya" (Dī. Ni. 2.377; Ma. Ni. 1.110; Khu. Pā. 3.Dvattiṃsākāra), it means the heart-base (hadayavatthu).
Ở đây, “Vakkaṃ hadayaṃ” thì là hadayavatthu (nền tảng của trái tim).
Idha pana cittameva abbhantaraṭṭhena ‘‘hadaya’’nti vuttaṃ.
But here, citta itself is called hadaya in the sense of being internal.
Ở đây, chính tâm được gọi là hadaya theo nghĩa bên trong.
Tameva parisuddhaṭṭhena paṇḍaraṃ, bhavaṅgaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
That same (citta) is called paṇḍaraṃ (pure) in the sense of being perfectly pure; this is said with reference to the bhavaṅga citta.
Chính tâm đó, theo nghĩa thanh tịnh, được gọi là paṇḍaraṃ (trong sạch), điều này được nói đến liên quan đến bhavaṅga (tâm hộ kiếp).
Yathāha ‘‘pabhassaramidaṃ, bhikkhave, cittaṃ, tañca kho āgantukehi upakkilesehi upakkiliṭṭha’’nti (a. ni. 1.49).
As it is said: "Luminous, bhikkhus, is this citta, and it is defiled by adventitious defilements" (A. Ni. 1.49).
Như đã nói: “Này các tỳ khưu, tâm này rạng rỡ, nhưng nó bị ô nhiễm bởi những cấu uế ngoại lai”.
Tato nikkhantattā pana akusalampi gaṅgāya nikkhantā nadī gaṅgā viya godhāvarito nikkhantā godhāvari viya ca ‘‘paṇḍara’’ntveva vuttaṃ.
However, because unwholesome states arise from it, they are also called "pure" (paṇḍaraṃ), just as a river flowing from the Ganges is called the Ganges, or one flowing from the Godhāvarī is called the Godhāvarī.
Tuy nhiên, vì nó xuất phát từ đó, ngay cả bất thiện cũng được gọi là paṇḍaraṃ, giống như con sông xuất phát từ sông Gaṅgā được gọi là Gaṅgā, và con sông xuất phát từ Godhāvarī được gọi là Godhāvarī.
Mano manāyatananti idha pana manogahaṇaṃ manasseva āyatanabhāvadīpanatthaṃ.
Mano manāyatanaṃ: Here, the inclusion of mano is to illustrate that mano itself is an āyatana (sense-base).
Mano manāyatanaṃ (Tâm, ý xứ) ở đây, việc nắm bắt mano là để làm rõ rằng mano chính là manāyatana.
Tenetaṃ dīpeti ‘‘nayidaṃ devāyatanaṃ viya manassa āyatanattā manāyatanaṃ, atha kho mano eva āyatanaṃ manāyatana’’nti.
Thereby it is shown: "This is not an āyatana of mano like a divine abode, but rather mano itself is an āyatana, hence manāyatana."
Do đó, điều này làm rõ rằng: "Đây không phải là một 'cơ sở của ý' (manāyatana) theo nghĩa là nơi cư trú của ý như một đền thờ chư thiên (devāyatana), mà chính ý (mano) là cơ sở (āyatana) được gọi là 'cơ sở của ý' (manāyatana)."
Tattha nivāsaṭṭhānaṭṭhena ākaraṭṭhena samosaraṇaṭṭhānaṭṭhena sañjātidesaṭṭhena kāraṇaṭṭhena ca āyatanaṃ veditabbaṃ.
Here, āyatanaṃ should be understood in the sense of a dwelling place, a source, a place of convergence, a place of origin, and a cause.
Trong đó, āyatana (cơ sở) cần được hiểu theo nghĩa là nơi cư trú, nơi phát sinh, nơi tụ hội, nơi khởi nguyên, và nhân duyên.
Tathā hi loke ‘‘issarāyatanaṃ vāsudevāyatana’’ntiādīsu nivāsaṭṭhānaṃ āyatananti vuccati.
Thus, in the world, a dwelling place is called an āyatana in phrases like "the abode of Isvara, the abode of Vāsudeva."
Chẳng hạn, trong đời thường, những từ như "issarāyatanaṃ" (nơi cư ngụ của Thượng đế), "vāsudevāyatana" (nơi cư ngụ của Vasudeva) v.v... được gọi là āyatana (cơ sở) theo nghĩa là nơi cư trú.
‘‘Suvaṇṇāyatanaṃ rajatāyatana’’ntiādīsu ākaro.
A source in phrases like "a mine of gold, a mine of silver."
Trong những từ như "suvaṇṇāyatanaṃ" (mỏ vàng), "rajatāyatana" (mỏ bạc) v.v... là nơi phát sinh.
Sāsane pana ‘‘manorame āyatane, sevanti naṃ vihaṅgamā’’tiādīsu (a. ni. 5.38) samosaraṇaṭṭhānaṃ.
In the Dispensation, a place of convergence in phrases like "In a delightful āyatana, birds attend upon it" (A. Ni. 5.38).
Còn trong Giáo pháp, trong những câu như "manorame āyatane, sevanti naṃ vihaṅgamā" (trong cơ sở xinh đẹp, chim chóc tụ hội) v.v... là nơi tụ hội.
‘‘Dakkhiṇāpatho gunnaṃ āyatana’’ntiādīsu sañjātideso.
A place of origin in phrases like "The southern region is the āyatana for cattle."
Trong những câu như "Dakkhiṇāpatho gunnaṃ āyatana" (miền Nam là nơi khởi nguyên của loài bò) v.v... là nơi khởi nguyên.
‘‘Tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane’’tiādīsu (a. ni. 3.102; ma. ni. 3.158) kāraṇaṃ.
A cause in phrases like "He attains the capacity to be a witness wherever there is an āyatana of mindfulness" (A. Ni. 3.102; Ma. Ni. 3.158).
Trong những câu như "Tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane" (ở mỗi cơ sở, người ấy đạt được khả năng làm chứng) v.v... là nhân duyên.
Idha pana sañjātidesaṭṭhena samosaraṇaṭṭhānaṭṭhena kāraṇaṭṭhenāti tidhāpi vaṭṭati.
Here, however, it is applicable in all three ways: as a place of origin, a place of convergence, and a cause.
Ở đây, cả ba nghĩa là nơi khởi nguyên, nơi tụ hội và nhân duyên đều phù hợp.
Vijānātīti viññāṇaṃ.
It cognizes, hence viññāṇaṃ (consciousness).
Vì nó nhận biết, nên gọi là viññāṇaṃ (thức).
Viññāṇameva khandho viññāṇakkhandho.
Consciousness itself is a group, hence viññāṇakkhandho (aggregate of consciousness).
Thức chính là uẩn, nên gọi là viññāṇakkhandho (thức uẩn).
Tassa rāsiādivasena attho veditabbo.
Its meaning should be understood in terms of accumulation and so on.
Nghĩa của nó cần được hiểu theo nghĩa là đống (rāsi) v.v...
‘‘Mahāudakakkhandhotveva saṅkhaṃ gacchatī’’ti (a. ni. 4.51) ettha hi rāsaṭṭhena khandho vutto.
For where it is said: "It is reckoned as a great aggregate of water" (A. Ni. 4.51), khandha is used in the sense of an accumulation.
Chẳng hạn, trong câu "Mahāudakakkhandhotveva saṅkhaṃ gacchatī" (được gọi là một khối nước lớn), khandha (uẩn) được nói theo nghĩa là đống.
‘‘Sīlakkhandho samādhikkhandho’’tiādīsu (dī. ni. 3.355) guṇaṭṭhena.
In phrases like "the aggregate of virtue (sīlakkhandho), the aggregate of concentration (samādhikkhandho)" (Dī. Ni. 3.355), it is used in the sense of a quality.
Trong "Sīlakkhandho samādhikkhandho" (giới uẩn, định uẩn) v.v... là theo nghĩa đức tính.
‘‘Addasa kho bhagavā mahantaṃ dārukkhandha’’nti (saṃ. ni. 4.241) ettha paṇṇattimattaṭṭhena.
"The Blessed One saw a great log" here refers to it in the sense of a mere designation.
Trong "Addasa kho bhagavā mahantaṃ dārukkhandha" (Đức Thế Tôn thấy một khúc gỗ lớn) v.v... là theo nghĩa chỉ là danh định.
Idha pana rūḷhito khandho vutto.
But here, "khandha" is spoken of in its conventional sense.
Ở đây, khandha (uẩn) được nói theo nghĩa thông thường.
Rāsaṭṭhena hi viññāṇakkhandhassa ekadeso ekaṃ viññāṇaṃ.
Indeed, in the sense of an aggregate, a single consciousness is a part of the aggregate of consciousness.
Thật vậy, một phần của thức uẩn là một thức.
Tasmā yathā rukkhassa ekadesaṃ chindanto rukkhaṃ chindatīti vuccati, evameva viññāṇakkhandhassa ekadesabhūtaṃ ekampi viññāṇaṃ rūḷhito viññāṇakkhandhoti vuttaṃ.
Therefore, just as one who cuts a part of a tree is said to cut the tree, so too, even a single consciousness, which is a part of the aggregate of consciousness, is conventionally called the aggregate of consciousness.
Do đó, giống như khi chặt một phần của cây, người ta nói là chặt cây, thì một thức, một phần của thức uẩn, cũng được gọi là thức uẩn theo nghĩa thông thường.
Saddhiṃ yugaṃ samāgamanti ekappahārena saddhiṃ.
Saddhiṃ yugaṃ samāgama means simultaneously, at one stroke.
Saddhiṃ yugaṃ samāgamaṃ (cùng nhau một cặp) là cùng một lúc.
Sammāgantvāti pāpuṇitvā.
Sammāgantvā means having approached.
Sammāgantvā (sau khi gặp gỡ) là sau khi đạt đến.
Yugaggāhaṃ gaṇhitvāti yugapaṭibhāgaṃ gahetvā.
Yugaggāhaṃ gaṇhitvā means having taken a share of the yoke.
Yugaggāhaṃ gaṇhitvā (sau khi nắm bắt một cặp) là sau khi nắm bắt một phần tương ứng.
Sākacchetunti saddhiṃ kathetuṃ.
Sākacchetuṃ means to converse with.
Sākacchetuṃ (để đàm luận) là để nói chuyện cùng nhau.
Sallapitunti allāpasallāpaṃ kātuṃ.
Sallapituṃ means to engage in friendly conversation.
Sallapituṃ (để trò chuyện) là để trao đổi lời chào hỏi và trò chuyện.
Sākacchaṃ samāpajjitunti saddhiṃ kathanaṃ paṭipajjituṃ.
Sākacchaṃ samāpajjituṃ means to engage in conversation.
Sākacchaṃ samāpajjituṃ (để bắt đầu đàm luận) là để thực hành việc nói chuyện cùng nhau.
Na paṭibalabhāve kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘taṃ kissahetu, pasūro paribbājako hīno’’tiādimāha.
To show the reason for not being capable, he says, "For what reason? Because Pasūra the wanderer is inferior" and so on.
Để chỉ ra lý do không có khả năng, câu "Taṃ kissahetu, Pasūro paribbājako hīno" (Tại sao vậy? Vì du sĩ Pasūra là kẻ thấp kém) v.v... được nói.
So hi bhagavā aggo cāti asadisadānaaggattā asamānapaññattā aggo ca.
For that Blessed One is supreme because of his unsurpassed generosity and unparalleled designation, he is supreme.
So hi Bhagavā aggo cāti (Vị Thế Tôn ấy là bậc tối thượng) là bậc tối thượng vì là bậc tối thượng về bố thí vô song và có trí tuệ không ai sánh bằng.
Seṭṭho cāti sabbaguṇehi appaṭisamaṭṭhena seṭṭho ca.
And excellent because he is incomparable in all virtues, he is excellent.
Seṭṭho cāti (và là bậc tối thắng) là bậc tối thắng vì không ai sánh kịp về mọi đức tính.
Mokkho cāti savāsanehi kilesehi muttattā mokkho ca.
And liberated because he is freed from defilements with their latent tendencies, he is liberated.
Mokkho cāti (và là bậc giải thoát) là bậc giải thoát vì đã thoát khỏi các phiền não cùng với các tập khí.
Uttamo cāti attano uttaritaravirahitattā uttamo ca.
And highest because he has no one superior to himself, he is highest.
Uttamo cāti (và là bậc siêu việt) là bậc siêu việt vì không có ai cao hơn Ngài.
Pavaro cāti sabbalokena abhipatthanīyattā pavaro ca.
And foremost because he is desired by all the world, he is foremost.
Pavaro cāti (và là bậc tối tôn) là bậc tối tôn vì được tất cả thế gian mong cầu.
Mattena mātaṅgenāti pabhinnamadena hatthinā.
With a rutting elephant means with an elephant in rut.
Mattena mātaṅgenāti (với voi say) là với con voi đang trong cơn say.
Kotthukoti jiraṇasiṅgālo.
Kotthuko means an old jackal.
Kotthukoti (con chó rừng) là con chó rừng già.
Sīhena migaraññā saddhinti kesarasīhena migarājena saha.
With a lion, the king of beasts means with a maned lion, the king of beasts.
Sīhena migaraññā saddhiṃ (với sư tử vua chúa của loài thú) là với sư tử có bờm, vua của loài thú.
Taruṇakoti chāpako.
Taruṇako means a cub.
Taruṇakoti (con non) là con thú con.
Dhenupakoti khīrapako.
Dhenupako means a suckling calf.
Dhenupakoti (con bú sữa) là con còn bú sữa.
Usabhenāti maṅgalasammatena usabhena.
With a bull means with a bull considered auspicious.
Usabhenāti (với bò đực) là với bò đực được xem là điềm lành.
Calakakunā saddhinti calamānakakunā saddhiṃ.
With a swaying hump means with a swaying hump.
Calakakunā saddhiṃ (với bò đực có bướu rung rinh) là với bò đực có bướu đang rung rinh.
Dhaṅkoti kāko.
Dhaṅko means a crow.
Dhaṅkoti (con quạ) là con quạ.
Garuḷena venateyyena saddhinti ettha garuḷenāti jātivasena nāmaṃ.
With Garuḷa, the son of Vinatā: here Garuḷa is a name by birth.
Garuḷena venateyyena saddhiṃ (với chim Garuḷa con của Vinatā); trong đó, Garuḷena là tên theo loài.
Venateyyenāti gottavasena.
Venateyyena is by clan name.
Venateyyenāti (con của Vinatā) là tên theo thị tộc.
Caṇḍāloti chavacaṇḍālo.
Caṇḍālo means an outcast scavenger.
Caṇḍāloti (người hạ tiện) là người hạ tiện thuộc giai cấp thấp nhất.
Raññā cakkavattināti cātuddīpikacakkavattinā.
With a Wheel-turning Monarch means with a monarch ruling the four continents.
Raññā cakkavattināti (với vua Chuyển Luân) là với vua Chuyển Luân cai trị bốn châu.
Paṃsupisācakoti kacavarachaḍḍanaṭṭhāne nibbattako yakkho.
Paṃsupisācako means a yakkha born in a rubbish dump.
Paṃsupisācakoti (quỷ rác) là dạ xoa sinh ra ở nơi đổ rác.
Indena devaraññā saddhinti sakkena devarājena saha.
With Indra, king of devas means with Sakka, king of devas.
Indena devaraññā saddhiṃ (với chư thiên vương Indra) là với Sakka, vua của chư thiên.
So hi bhagavā mahāpaññotiādīni chappadāni heṭṭhā vitthāritāni.
The six terms For that Blessed One is greatly wise and so on, have been explained in detail below.
Sáu từ So hi Bhagavā mahāpañño (Vị Thế Tôn ấy là bậc đại trí) v.v... đã được giải thích chi tiết ở phần trước.
Tattha paññāpabhedakusaloti attano anantavikappe paññābhede cheko.
Among them, paññāpabhedakusalo means skilled in the infinite varieties of his own wisdom.
Trong đó, paññāpabhedakusalo (khéo léo trong các loại trí tuệ) là bậc thiện xảo trong các loại trí tuệ vô số biến thể của mình.
Pabhinnañāṇoti anantappabhedapattañāṇo.
Pabhinnañāṇo means having attained knowledge with infinite distinctions.
Pabhinnañāṇoti (trí tuệ phân biệt) là bậc có trí tuệ đạt đến vô số biến thể.
Etena paññāpabhedakusalattepi sati tāsaṃ paññānaṃ anantabhedattaṃ dasseti.
By this, he shows the infinite variety of those wisdoms, even while being skilled in the varieties of wisdom.
Với điều này, Ngài chỉ ra rằng dù khéo léo trong các loại trí tuệ, nhưng những trí tuệ ấy có vô số biến thể.
Adhigatapaṭisambhidoti paṭiladdhaaggacatupaṭisambhidañāṇo.
Adhigatapaṭisambhido means having attained the highest four analytical knowledges (paṭisambhidā).
Adhigatapaṭisambhidoti (đã đạt được các phân tích) là bậc đã đạt được trí tuệ bốn phân tích tối thượng.
Catuvesārajjappattoti cattāri visāradabhāvasaṅkhātāni ñāṇāni patto.
Catuvesārajjappatto means having attained the four knowledges that constitute fearlessness.
Catuvesārajjappattoti (đã đạt được bốn vô úy) là bậc đã đạt được bốn trí tuệ được gọi là sự vô úy.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Dasabalabaladhārīti dasa balāni etesanti dasabalā, dasabalānaṃ balāni dasabalabalāni, tāni dasabalabalāni dhārayatīti dasabalabaladhārī, dasabalañāṇabaladhārīti attho.
Dasabalabaladhārī means: "ten powers belong to them" (the Buddhas) so they are called dasabalā; the powers of the dasabalā are dasabalabalāni; one who bears these dasabalabalāni is Dasabalabaladhārī, which means one who bears the strength of the ten powers of knowledge.
Dasabalabaladhārī (nắm giữ sức mạnh của mười lực) là bậc có mười lực, tức là bậc nắm giữ sức mạnh của mười lực, bậc nắm giữ sức mạnh của trí tuệ mười lực.
Etehi tīhi vacanehi anantappabhedānaṃ neyyānaṃ pabhedamukhamattaṃ dassitaṃ.
By these three terms, only the introductory aspect of the immeasurable divisions of those to be guided is shown.
Với ba từ này, chỉ một phần nhỏ của vô số biến thể của những điều cần được biết đã được chỉ ra.
Soyeva paññāpayogavasena abhimaṅgalasammataṭṭhena purisāsabho.
He is also called purisāsabho (bull among men) due to his excellent application of wisdom and his auspiciousness.
Chính Ngài, theo cách sử dụng trí tuệ và được xem là điềm lành, là purisāsabho (bậc trâu chúa trong loài người).
Asantāsaṭṭhena purisasīho.
Purisasīho (lion among men) due to his fearlessness.
Theo nghĩa không sợ hãi, là purisasīho (bậc sư tử trong loài người).
Mahantaṭṭhena purisanāgo.
Purisanāgo (elephant among men) due to his greatness.
Theo nghĩa vĩ đại, là purisanāgo (bậc voi chúa trong loài người).
Pajānanaṭṭhena purisājañño.
Purisājañño (thoroughbred among men) due to his discernment.
Theo nghĩa hiểu biết, là purisājañño (bậc quý tộc trong loài người).
Lokakiccadhuravahanaṭṭhena purisadhorayho.
Purisadhorayho (burden-bearer among men) due to his bearing the burden of worldly duties.
Theo nghĩa gánh vác trách nhiệm của thế gian, là purisadhorayho (bậc dẫn đầu trong loài người).
Atha tejādikaṃ anantañāṇato laddhaṃ guṇavisesaṃ dassetukāmo tesaṃ tejādīnaṃ anantañāṇamūlabhāvaṃ dassento ‘‘anantañāṇo’’ti vatvā ‘‘anantatejo’’tiādimāha.
Then, wishing to show the special qualities of his splendor, etc., derived from infinite knowledge, and showing that these splendors, etc., are rooted in infinite knowledge, he said ‘‘anantañāṇo’’ (of infinite knowledge) and then continued with ‘‘anantatejo’’ (of infinite splendor), and so on.
Sau đó, với mong muốn chỉ ra các đức tính đặc biệt như oai lực v.v... có được từ trí tuệ vô biên, và để chỉ ra rằng oai lực v.v... ấy là gốc của trí tuệ vô biên, Ngài nói "anantañāṇo" (trí tuệ vô biên) rồi nói "anantatejo" (oai lực vô biên) v.v...
Tattha anantañāṇoti gaṇanavasena ca pabhāvavasena ca antavirahitañāṇo.
Among these, anantañāṇo means one whose knowledge is without end, both in terms of enumeration and power.
Trong đó, anantañāṇo (trí tuệ vô biên) là trí tuệ không có giới hạn về số lượng và về năng lực.
Anantatejoti veneyyasantāne mohatamavidhamanena anantañāṇatejo.
Anantatejo means one whose knowledge-splendor is infinite, by dispelling the darkness of delusion in the minds of those to be guided.
Anantatejo (oai lực vô biên) là oai lực của trí tuệ vô biên, có khả năng xua tan bóng tối si mê trong tâm thức của những người cần được giáo hóa.
Anantayasoti paññāguṇeheva lokattayavitthatānantakittighoso.
Anantayaso means one whose fame and renown are infinite, spread throughout the three worlds by his qualities of wisdom.
Anantayaso (danh tiếng vô biên) là tiếng tăm và danh tiếng vô biên lan rộng khắp ba cõi chỉ nhờ các đức tính trí tuệ.
Aḍḍhoti paññādhanasamiddhiyā samiddho.
Aḍḍho means one who is rich by the abundance of the wealth of wisdom.
Aḍḍho (giàu có) là giàu có nhờ sự sung túc của tài sản trí tuệ.
Mahaddhanoti paññādhanavaḍḍhattepi pabhāvamahattena mahantaṃ pavattapaññādhanamassāti mahaddhano.
Mahaddhano means one who has great wisdom-wealth, which, even when augmented, is great due to its immense power.
Mahaddhano (đại phú) là bậc có tài sản trí tuệ vĩ đại đang hiện hữu, ngay cả khi tài sản trí tuệ ấy tăng trưởng, do sự vĩ đại của năng lực; vậy nên gọi là đại phú.
‘‘Mahādhano’’ti vā pāṭho.
Or the reading is “Mahādhano”.
Hoặc có thể đọc là "Mahādhano".
Dhanavāti pasaṃsitabbapaññādhanavattā niccayuttapaññādhanavattā atisayabhāvena paññādhanavattā dhanavā.
Dhanavā means one who possesses praiseworthy wisdom-wealth, one who is constantly endowed with wisdom-wealth, one who possesses wisdom-wealth in an extraordinary degree, hence dhanavā (wealthy).
Dhanavā (có tài sản) là bậc có tài sản trí tuệ đáng khen ngợi, có tài sản trí tuệ luôn gắn liền, có tài sản trí tuệ một cách vượt trội; vậy nên gọi là có tài sản.
Etesupi hi tīsu atthesu idaṃ vacanaṃ saddavidū icchanti.
Indeed, grammarians desire this word to have these three meanings.
Thật vậy, các nhà ngữ pháp học chấp nhận từ này theo ba nghĩa trên.
Evaṃ paññāguṇena bhagavato attasampattisiddhiṃ dassetvā puna paññāguṇeneva lokahitasampattisiddhiṃ dassento ‘‘netā’’tiādimāha.
Having thus shown the accomplishment of the Blessed One’s own welfare through the quality of wisdom, he then showed the accomplishment of the welfare of the world through the quality of wisdom, saying ‘‘netā’’ (leader), and so on.
Như vậy, sau khi chỉ ra sự thành tựu tự thân của Đức Thế Tôn nhờ đức tính trí tuệ, Ngài lại chỉ ra sự thành tựu lợi ích thế gian cũng nhờ đức tính trí tuệ, bằng cách nói "netā" (bậc dẫn dắt) v.v...
Tattha veneyye saṃsārasaṅkhātabhayaṭṭhānato nibbānasaṅkhātaṃ khemaṭṭhānaṃ netā.
Among these, netā is one who leads those to be guided from the fearful state of saṃsāra to the secure state of Nibbāna.
Trong đó, netā (bậc dẫn dắt) là bậc dẫn dắt những người cần được giáo hóa từ nơi nguy hiểm được gọi là luân hồi đến nơi an toàn được gọi là Nibbāna.
Tattha nayanakāle eva saṃvaravinayapahānavinayavasena veneyye vinetā.
At the very time of leading, vinetā (discipliner) is one who disciplines those to be guided by means of the discipline of restraint and the discipline of abandonment.
Trong khi dẫn dắt, Ngài vinetā (bậc điều phục) những người cần được giáo hóa bằng cách điều phục giới luật (saṃvara-vinaya) và điều phục đoạn trừ (pahāna-vinaya).
Dhammadesanākāle eva saṃsayacchedanena anunetā.
At the very time of teaching the Dhamma, anunetā (persuader) is one who persuades by cutting off doubts.
Trong khi thuyết giảng Pháp, Ngài anunetā (bậc khuyên nhủ) bằng cách cắt đứt sự nghi ngờ.
Saṃsayaṃ chinditvā saññāpetabbaṃ atthaṃ paññāpetā.
Paññāpetā (declarer) is one who declares the meaning to be understood after cutting off doubts.
Sau khi cắt đứt nghi ngờ, Ngài paññāpetā (bậc chỉ rõ) ý nghĩa cần được chỉ rõ.
Tathā paññāpitānaṃ nicchayakaraṇena nijjhāpetā.
Nijjhāpetā (examiner) is one who causes conviction in the meaning thus declared.
Và Ngài nijjhāpetā (bậc làm cho quán xét) bằng cách xác định ý nghĩa đã được chỉ rõ như vậy.
Tathā nijjhāpitassa atthassa paṭipattipayojanavasena pekkhetā.
Pekkhetā (observer) is one who observes the meaning thus made certain, in terms of its practical application.
Và Ngài pekkhetā (bậc làm cho xem xét) ý nghĩa đã được quán xét như vậy theo mục đích thực hành.
Tathāpaṭipanne paṭipattibalena pasādetā.
Pasādetā (inspirer) is one who inspires confidence in those who practice thus, by the power of their practice.
Và Ngài pasādetā (bậc làm cho thanh tịnh) những người đã thực hành như vậy bằng sức mạnh của sự thực hành.
So hi bhagavāti ettha hi-kāro anantaraṃ vuttassa atthassa kāraṇopadese nipāto.
In So hi bhagavā (For that Blessed One), the particle hi is an intensifier indicating the reason for the meaning just stated.
Trong cụm từ So hi bhagavā (Đức Thế Tôn ấy), từ hi là một giới từ chỉ sự trình bày nguyên nhân của ý nghĩa vừa được nói ngay trước.
Anuppannassa maggassa uppādetāti sakasantāne nauppannapubbassa chaasādhāraṇañāṇahetubhūtassa ariyamaggassa bodhimūle lokahitatthaṃ sakasantāne uppādetā.
Anuppannassa maggassa uppādetā (producer of the unproduced path) means one who, for the welfare of the world, produced in his own continuum, at the foot of the Bodhi tree, the Noble Path which had never arisen before in his continuum and which is the cause of the six extraordinary knowledges.
Người làm phát sinh con đường chưa từng phát sinh có nghĩa là người làm phát sinh Bát Chánh Đạo, vốn chưa từng phát sinh trong dòng tâm thức của chính mình trước đây, là nguyên nhân của sáu loại trí không chung với ai khác, dưới cội Bồ-đề vì lợi ích của thế gian, trong dòng tâm thức của chính mình.
Asañjātassa maggassa sañjanetāti veneyyasantāne asañjātapubbassa sāvakapāramīñāṇahetubhūtassa ariyamaggassa dhammacakkappavattanato pabhuti yāvajjakālā veneyyasantāne sañjanetā.
Asañjātassa maggassa sañjanetā (generator of the ungenerated path) means one who, from the time of setting in motion the Wheel of Dhamma up to the present, generates in the continuums of those to be guided the Noble Path which had never arisen before in their continuums and which is the cause of the knowledge of the pāramīs of the disciples.
Người làm cho phát khởi con đường chưa từng phát khởi có nghĩa là người làm phát khởi Bát Chánh Đạo, vốn chưa từng phát khởi trong dòng tâm thức của các chúng sinh đáng được giáo hóa trước đây, là nguyên nhân của trí Ba-la-mật của các đệ tử, trong dòng tâm thức của các chúng sinh đáng được giáo hóa, từ khi chuyển pháp luân cho đến nay.
Sāvakaveneyyānampi hi santāne bhagavatā vuttavacaneneva ariyamaggassa sañjananato bhagavā sañjanetā nāma hoti.
For, even in the continuums of the disciples and those to be guided, the Noble Path is generated by the words spoken by the Blessed One; therefore, the Blessed One is called the generator.
Vì Bát Chánh Đạo được phát khởi trong dòng tâm thức của ngay cả các chúng sinh đáng được giáo hóa là đệ tử chỉ bằng lời nói của Đức Thế Tôn, nên Đức Thế Tôn được gọi là người làm phát khởi.
Anakkhātassa maggassa akkhātāti aṭṭhadhammasamannāgatānaṃ buddhabhāvāya kathābhinīhārānaṃ bodhisattānaṃ buddhabhāvāya byākaraṇaṃ datvā anakkhātapubbassa pāramitāmaggassa ‘‘buddho bhavissatī’’ti byākaraṇamatteneva bodhimūle uppajjitabbassa ariyamaggassa akkhātā.
"The proclaimer of the unproclaimed path" refers to the proclamation for the Buddhahood of Bodhisattas who have made aspirations for Buddhahood, being endowed with eight qualities; it is the proclaimer of the Noble Path that is to arise at the foot of the Bodhi tree, which was previously unproclaimed, merely by the proclamation "He will become a Buddha."
Người tuyên thuyết con đường chưa từng được tuyên thuyết có nghĩa là người tuyên thuyết Bát Chánh Đạo, vốn chưa từng được tuyên thuyết trước đây, sẽ phát sinh dưới cội Bồ-đề chỉ bằng lời thọ ký ‘‘vị ấy sẽ thành Phật’’ sau khi đã thọ ký cho các vị Bồ-tát có chí nguyện thành Phật, những người đã phát khởi lời nguyện thành Phật để đạt được Phật quả, đầy đủ tám pháp.
Ayaṃ nayo paccekabodhisattabyākaraṇepi labbhatiyeva.
This method is also found in the proclamation of Paccekabuddha Bodhisattas.
Nguyên tắc này cũng được áp dụng trong việc thọ ký cho các vị Bồ-tát Độc Giác.
Maggaññūti paccavekkhaṇāvasena attano uppāditassa ariyamaggassa ñātā.
"Knower of the path" means one who knows the Noble Path that one has generated, by way of reviewing it.
Người hiểu rõ con đường (Maggaññū) có nghĩa là người biết rõ Bát Chánh Đạo mà mình đã làm phát sinh bằng cách quán xét.
Maggavidūti veneyyasantāne janetabbassa ariyamaggassa kusalo.
"Skilled in the path" means one who is proficient in the Noble Path that is to be generated in the continuum of those to be trained.
Người thông thạo con đường (Maggavidū) có nghĩa là người khéo léo trong Bát Chánh Đạo cần được làm phát sinh trong dòng tâm thức của các chúng sinh đáng được giáo hóa.
Maggakovidoti bodhisattānaṃ akkhātabbamagge vicakkhaṇo.
"Expert in the path" means one who is discerning in the path to be proclaimed to Bodhisattas.
Người thiện xảo con đường (Maggakovido) có nghĩa là người lão luyện trong con đường cần được tuyên thuyết cho các vị Bồ-tát.
Atha vā abhisambodhipaṭipatti maggaññū, paccekabodhipaṭipatti maggavidū, sāvakabodhipaṭipatti maggakovido.
Alternatively, the practice of full enlightenment is "knower of the path," the practice of Paccekabodhi is "skilled in the path," and the practice of Sāvakabodhi is "expert in the path."
Hoặc, sự thực hành để đạt đến Chánh Đẳng Giác là người hiểu rõ con đường, sự thực hành để đạt đến Độc Giác là người thông thạo con đường, sự thực hành để đạt đến Thanh Văn Giác là người thiện xảo con đường.
Atha vā –
Alternatively—
Hoặc –
Vacanato yathāyogaṃ atītānāgatapaccuppannabuddhapaccekabuddhasāvakānaṃ maggavasena ca suññatānimittaappaṇihitamaggavasena ca ugghaṭitaññūvipañcitaññūneyyapuggalānaṃ maggavasena ca yathākkamenettha yojanaṃ karonti.
According to this statement, the application here is made, as appropriate, by way of the path of past, future, and present Buddhas, Paccekabuddhas, and disciples; and by way of the paths of emptiness, signlessness, and desirelessness; and by way of the paths for the quick-witted, the discerning, and those who need guidance, respectively.
Theo lời nói này, họ giải thích ở đây một cách thích hợp theo con đường của chư Phật, chư Độc Giác và chư Thanh Văn trong quá khứ, vị lai và hiện tại, cũng như theo con đường của các hạng người ugghaṭitaññū, vipañcitaññū, neyya theo con đường của tánh Không, vô tướng và vô nguyện.
Maggānugā ca panassāti bhagavato gatamaggānugāmino hutvā.
"And his followers of the path" means having become followers of the path traversed by the Blessed One.
Và các đệ tử của Ngài là những người theo con đường có nghĩa là trở thành những người theo con đường mà Đức Thế Tôn đã đi.
Ettha ca-saddo hetuatthe nipāto, etena ca bhagavatā magguppādanādiguṇādhigamāya hetu vutto hoti.
Here, the particle "ca" is in the sense of cause, and by this, the cause for the Blessed One's attainment of qualities such as the generation of the path is stated.
Ở đây, từ ca là một giới từ chỉ nguyên nhân, và với điều này, nguyên nhân để Đức Thế Tôn đạt được các phẩm chất như làm phát sinh con đường đã được nói đến.
Pana-saddo katatthe nipāto, tena bhagavatā katamaggakaraṇaṃ vuttaṃ hoti.
The particle "pana" is in the sense of "done," and by this, the making of the path done by the Blessed One is stated.
Từ pana là một giới từ chỉ sự đã làm, với điều đó, việc Đức Thế Tôn đã làm con đường đã được nói đến.
Pacchā samannāgatāti paṭhamaṃ gatassa bhagavato pacchā sīlādiguṇena samannāgatā.
"Subsequently endowed" means subsequently endowed with qualities such as sīla, following the Blessed One who went first.
Đến sau và đầy đủ có nghĩa là đầy đủ các phẩm chất như giới hạnh sau Đức Thế Tôn, người đã đi trước.
Iti thero ‘‘anuppannassa maggassa uppādetā’’tiādīhi yasmā sabbepi bhagavato sīlādayo guṇā arahattamaggameva nissāya āgatā, tasmā arahattamaggameva nissāya guṇaṃ kathesi.
Thus, because all the qualities of the Blessed One, such as sīla, came about by relying on the Arahantship path, the Elder spoke of these qualities by relying solely on the Arahantship path.
Như vậy, vị trưởng lão đã nói về các phẩm chất của Đức Thế Tôn, như giới hạnh, v.v., đều dựa vào Bát Chánh Đạo, vì tất cả các phẩm chất ấy đều phát sinh từ Bát Chánh Đạo, bắt đầu từ ‘‘người làm phát sinh con đường chưa từng phát sinh’’.
Jānaṃ jānātīti jānitabbaṃ jānāti, sabbaññutāya yaṃkiñci paññāya jānitabbaṃ nāma atthi, taṃ sabbaṃ pañcaneyyapathabhūtaṃ paññāya jānātīti attho.
"Knowing, he knows" means he knows what is to be known; that is, whatever is to be known by wisdom, by omniscience, all of that, which is the fivefold path of knowledge, he knows by wisdom.
Biết những gì cần biết có nghĩa là biết những gì cần phải biết; tức là, tất cả những gì cần phải biết bằng trí tuệ, trong phạm vi toàn tri, tất cả những gì thuộc về năm con đường của đối tượng nhận thức, Ngài đều biết bằng trí tuệ.
Passaṃ passatīti passitabbaṃ passati, sabbadassāvitāya taṃyeva neyyapathaṃ cakkhunā diṭṭhaṃ viya karonto paññācakkhunā passatīti attho.
"Seeing, he sees" means he sees what is to be seen; that is, by his all-seeing nature, he sees that very path of knowledge with the eye of wisdom, as if seeing it with the physical eye.
Thấy những gì cần thấy có nghĩa là thấy những gì cần phải thấy; tức là, với khả năng thấy tất cả, Ngài thấy con đường của đối tượng nhận thức ấy bằng tuệ nhãn như thể thấy bằng mắt thường.
Yathā vā ekacco viparītaṃ gaṇhanto jānantopi na jānāti, passantopi na passati, na evaṃ bhagavā.
Just as someone who grasps wrongly, even though knowing, does not truly know, and even though seeing, does not truly see, the Blessed One is not like that.
Ví dụ, có người dù biết nhưng không biết, dù thấy nhưng không thấy vì nắm giữ sai lầm, nhưng Đức Thế Tôn thì không như vậy.
Bhagavā pana yathāsabhāvaṃ gaṇhanto jānanto jānātiyeva, passanto passatiyeva.
The Blessed One, however, grasping things as they truly are, knows when knowing, and sees when seeing.
Đức Thế Tôn thì biết những gì cần biết và thấy những gì cần thấy, vì Ngài nắm giữ đúng bản chất.
Svāyaṃ nayana pariṇāyakaṭṭhena cakkhubhūto.
He is "the Eye" because he leads the way.
Vị ấy là người có mắt (cakkhubhūto) vì Ngài dẫn dắt.
Viditatādiatthena ñāṇabhūto.
He is "Knowledge" because he has known and understood.
Vị ấy là người có trí (ñāṇabhūto) vì Ngài biết rõ mọi sự.
Aviparītasabhāvaṭṭhena vā pariyattidhammapavattanato hadayena cintetvā vācāya nicchāritadhammamayoti vā dhammabhūto.
He is "the Dhamma" either because of his unperverted nature, or because he sets forth the Dhamma of the Pariyatti, or because he thinks with his heart and utters with his speech the Dhamma.
Hoặc, vị ấy là người có pháp (dhammabhūto) vì bản chất không sai lầm, hoặc vì sự vận hành của Pháp học, hoặc vì đã suy tư trong tâm và phát ra bằng lời nói, nên Ngài là người có thân pháp.
Seṭṭhaṭṭhena brahmabhūto.
He is "the Brahmā" because he is supreme.
Vị ấy là người có Phạm (brahmabhūto) vì Ngài là tối thượng.
Atha vā cakkhu viya bhūtoti cakkhubhūto.
Alternatively, he is "the Eye" because he is like an eye.
Hoặc, vị ấy là người có mắt (cakkhubhūto) vì Ngài như con mắt.
Ñāṇaṃ viya bhūtoti ñāṇabhūto.
He is "Knowledge" because he is like knowledge.
Vị ấy là người có trí (ñāṇabhūto) vì Ngài như trí tuệ.
Aviparītadhammo viya bhūtoti dhammabhūto.
He is "the Dhamma" because he is like the unperverted Dhamma.
Vị ấy là người có pháp (dhammabhūto) vì Ngài như pháp không sai lầm.
Brahmā viya bhūtoti brahmabhūto.
He is "the Brahmā" because he is like Brahmā.
Vị ấy là người có Phạm (brahmabhūto) vì Ngài như Phạm thiên.
Yvāyaṃ dhammassa vacanato vattanato vā vattā.
He is "the Speaker" because he speaks or sets forth the Dhamma.
Vị ấy là người nói (vattā) vì Ngài nói pháp hoặc vì Ngài vận hành pháp.
Nānappakārehi vacanato vattanato vā pavattā.
He is "the Proclaimer" because he speaks or sets forth in various ways.
Vị ấy là người vận hành (pavattā) vì Ngài vận hành bằng cách nói nhiều loại pháp.
Atthaṃ nīharitvā dassanato atthassa ninnetā.
Having drawn out the meaning, he is the leader of meaning.
Vị ấy là người dẫn dắt ý nghĩa (atthassa ninnetā) vì Ngài rút ra và chỉ rõ ý nghĩa.
Amatādhigamāya paṭipattidesanato, amatappakāsanāya vā dhammadesanāya amatassa adhigamāpanato amatassa dātā.
Because he teaches the practice for the attainment of the Deathless, or because he causes the attainment of the Deathless through his Dhamma teaching that reveals the Deathless, he is the giver of the Deathless.
Vị ấy là người ban cho bất tử (amatassa dātā) vì Ngài chỉ dạy sự thực hành để đạt đến bất tử, hoặc vì Ngài làm cho đạt đến bất tử bằng cách thuyết pháp để công bố bất tử.
Lokuttarassa dhammassa uppāditattā veneyyānurūpena yathāsukhaṃ lokuttaradhammassa dānena ca dhammesu issaroti dhammassāmī.
Because he has produced the supramundane Dhamma, and by giving the supramundane Dhamma according to the disposition of his disciples and as they wish, he is the lord of the Dhammas, thus the master of the Dhamma.
Vị ấy là bậc chủ của pháp (dhammassāmī) vì Ngài đã làm phát sinh pháp siêu thế và vì Ngài ban bố pháp siêu thế một cách thoải mái phù hợp với các chúng sinh đáng được giáo hóa, nên Ngài là chủ tể trong các pháp.
Tathāgatapadaṃ heṭṭhā vuttatthaṃ.
The term Tathāgata has been explained below.
Từ Tathāgata đã được giải thích ở dưới.
Idāni ‘‘jānaṃ jānātī’’tiādīhi vuttaguṇaṃ sabbaññutāya visesetvā dassetukāmo sabbaññutaṃ sādhento ‘‘natthī’’tiādimāha.
Now, wishing to show the qualities expressed by phrases such as "knowing, he knows" by specifying them through omniscience, he states "there is not" and so on, establishing omniscience.
Bây giờ, muốn đặc biệt chỉ rõ phẩm chất đã được nói đến bằng các từ ‘‘biết những gì cần biết’’, v.v., bằng sự toàn tri, Ngài nói ‘‘ không có’’, v.v., để chứng minh sự toàn tri.
Evaṃbhūtassa hi tassa bhagavato pāramitāpuññaphalappabhāvanipphannena arahattamaggañāṇena sabbadhammesu savāsanassa sammohassa vihatattā asammohato sabbadhammānaṃ ñātattā aññātaṃ nāma natthi.
For indeed, for that Blessed One, being such, because delusion with its latent tendencies regarding all phenomena was eradicated by the Arahantship Path-knowledge, which arose from the power of the fruits of his perfections and merits, and because all phenomena were known without delusion, there is nothing called unknown.
Quả thật, đối với Đức Thế Tôn như vậy, do sự diệt trừ mọi si mê cùng với các khuynh hướng tiềm ẩn trong tất cả các pháp bằng trí tuệ Bát Chánh Đạo, phát sinh từ uy lực của phước báu Ba-la-mật, nên không có gì là chưa biết (aññāta) vì Ngài đã biết tất cả các pháp do không còn si mê.
Tatheva ca sabbadhammānaṃ cakkhunā viya ñāṇacakkhunā diṭṭhattā adiṭṭhaṃ nāma natthi.
And similarly, because all phenomena were seen by the eye of knowledge, like by a physical eye, there is nothing called unseen.
Cũng vậy, không có gì là chưa thấy (adiṭṭha) vì tất cả các pháp đã được thấy bằng tuệ nhãn như thể bằng mắt thường.
Ñāṇena pattattā aviditaṃ nāma natthi.
Because attained by knowledge, there is nothing called unknown.
Không có gì là chưa hiểu (avidita) vì đã được đạt đến bằng trí tuệ.
Asammohasacchikiriyāya sacchikatattā asacchikataṃ nāma natthi.
Because realized by non-delusive realization, there is nothing called unrealized.
Không có gì là chưa chứng ngộ (asacchikata) vì đã được chứng ngộ bằng sự tác chứng không si mê.
Asammohapaññāya phuṭṭhattā paññāya aphassitaṃ nāma natthi.
Because touched by non-delusive wisdom, there is nothing called untouched by wisdom.
Không có gì là chưa chạm đến (aphassita) bằng trí tuệ vì đã được chạm đến bằng trí tuệ không si mê.
Paccuppannanti paccuppannaṃ kālaṃ vā dhammaṃ vā.
Paccuppanna means the present time or phenomenon.
Hiện tại (Paccuppannaṃ) là thời gian hiện tại hoặc pháp hiện tại.
Upādāyāti ādāya, antokatvāti attho.
Upādāya means taking or including; that is the meaning.
Bao gồm (Upādāya) có nghĩa là lấy vào, bao gồm.
Upādāyavacaneneva kālavinimuttaṃ nibbānampi gahitameva hoti.
By the word Upādāya itself, Nibbāna, which is free from time, is also included.
Chỉ với từ upādāya, Niết-bàn, vốn vượt ngoài thời gian, cũng đã được bao gồm.
‘‘Atītā’’divacanāni ca ‘‘natthī’’tiādivacaneneva ghaṭiyanti, ‘‘sabbe’’tiādivacanena vā.
And words like "atītā" (past) are connected by words like "natthī" (there is not), or by words like "sabbe" (all).
Các từ ‘‘quá khứ’’, v.v., cũng được kết hợp với các từ ‘‘không có’’, v.v., hoặc với các từ ‘‘tất cả’’, v.v.
Sabbe dhammāti sabbasaṅkhatāsaṅkhatadhammapariyādānaṃ.
Sabbe dhammā means the inclusion of all conditioned and unconditioned phenomena.
Tất cả các pháp (Sabbe dhammā) là sự bao hàm tất cả các pháp hữu vi và vô vi.
Sabbākārenāti sabbadhammesu ekekasseva dhammassa aniccākārādisabbākārapariyādānaṃ.
Sabbākārena means the inclusion of all aspects, such as the aspect of impermanence, for each and every phenomenon among all phenomena.
Với tất cả các phương diện (Sabbākārena) là sự bao hàm tất cả các phương diện như phương diện vô thường, v.v., của từng pháp trong tất cả các pháp.
Ñāṇamukheti ñāṇābhimukhe.
Ñāṇamukhe means facing knowledge.
Trước trí tuệ (Ñāṇamukhe) có nghĩa là đối diện với trí tuệ.
Āpāthaṃ āgacchantīti osaraṇaṃ upenti.
Āpāthaṃ āgacchantī means they come into range.
Đi vào tầm nhận thức (Āpāthaṃ āgacchantī) có nghĩa là đi vào phạm vi.
Jānitabbanti padaṃ neyyanti padassa atthavivaraṇatthaṃ vuttaṃ.
The word jānitabba is stated for the purpose of clarifying the meaning of the word neyya.
Từ cần phải biết (Jānitabbaṃ) được nói ra để giải thích ý nghĩa của từ đối tượng nhận thức (neyyaṃ).
Attattho vātiādīsu vā-saddo samuccayattho.
In attattho vā and so on, the word vā has the meaning of conjunction.
Trong các từ lợi ích cho bản thân, v.v., từ vā (hoặc) có nghĩa là tổng hợp.
Attatthoti attano attho.
Attattho means one's own welfare.
Lợi ích cho bản thân (Attattho) là lợi ích của chính mình.
Paratthoti paresaṃ tiṇṇaṃ lokānaṃ attho.
Parattho means the welfare of others in the three realms.
Lợi ích cho người khác (Parattho) là lợi ích của ba cõi cho người khác.
Ubhayatthoti attano ca paresañcāti sakiṃyeva ubhinnaṃ attho.
Ubhayattho means the welfare of oneself and others simultaneously.
Lợi ích cho cả hai (Ubhayattho) là lợi ích cho cả hai cùng một lúc, tức là cho bản thân và cho người khác.
Diṭṭhadhammikoti diṭṭhadhamme niyutto, diṭṭhadhammappayojano vā attho.
Diṭṭhadhammiko means that which is appointed in this present life, or that which has the present life as its purpose.
Lợi ích hiện tại (Diṭṭhadhammiko) là lợi ích được giao phó trong hiện tại, hoặc là lợi ích có mục đích trong hiện tại.
Samparāye niyutto, samparāyappayojano vā samparāyiko.
That which is appointed for the future life, or that which has the future life as its purpose, is samparāyiko.
Lợi ích vị lai (Samparāyiko) là lợi ích được giao phó trong vị lai, hoặc là lợi ích có mục đích trong vị lai.
Uttānotiādīsu vohāravasena vattabbo sukhapatiṭṭhattā uttāno.
In uttāno and so on, that which is to be spoken in terms of conventional usage, being easily grasped, is uttāno (shallow/obvious).
Trong các từ nông cạn, v.v., nông cạn (uttāno) là điều dễ nói theo cách thông thường vì dễ hiểu.
Vohāraṃ atikkamitvā vattabbo suññatāpaṭisaṃyutto dukkhapatiṭṭhattā gambhīro.
That which is to be spoken transcending conventional usage, being connected with emptiness and difficult to grasp, is gambhīro (profound).
Sâu xa (gambhīro) là điều cần nói vượt ngoài cách thông thường, liên quan đến tánh Không, vì khó hiểu.
Lokuttaro accantatirokkhattā gūḷho.
That which is supramundane, being utterly beyond, is gūḷho (hidden/abstruse).
Kín đáo (gūḷho) là siêu thế vì hoàn toàn vượt trội.
Aniccatādiko ghanādīhi paṭicchannattā paṭicchanno.
That which is impermanent and so on, being concealed by density and other qualities, is paṭicchanno (concealed).
Che đậy (paṭicchanno) là vô thường, v.v., vì bị che đậy bởi sự dày đặc, v.v.
Apacuravohārena vattabbo yathārutaṃ aggahetvā adhippāyassa netabbato neyyo.
That which is to be spoken with uncommon usage, requiring the intention to be understood without taking the literal meaning, is neyyo (to be led/understood).
Cần phải dẫn dắt (neyyo) là điều cần nói bằng cách diễn đạt không thông thường, vì ý nghĩa cần được dẫn dắt mà không nắm giữ theo nghĩa đen.
Pacuravohārena vattabbo vacanamatteneva adhippāyassa nītattā nīto.
That which is to be spoken with common usage, where the intention is understood by the mere word, is nīto (led/understood).
Đã được dẫn dắt (nīto) là điều cần nói bằng cách diễn đạt thông thường, vì ý nghĩa đã được dẫn dắt chỉ bằng lời nói.
Suparisuddhasīlasamādhivipassanattho tadaṅgavikkhambhanavasena vajjavirahitattā anavajjo.
The meaning of perfectly pure sīla, samādhi, and vipassanā, being free from fault by way of temporary suppression, is anavajjo (blameless).
Không có lỗi (anavajjo) là ý nghĩa của giới, định, tuệ thanh tịnh tuyệt đối, vì không có lỗi lầm do sự trấn áp tạm thời.
Kilesasamucchedanato ariyamaggattho nakkileso.
The meaning of the Noble Path, by way of the eradication of defilements, is nakkileso (undefiled).
Không có phiền não (nakkileso) là ý nghĩa của Bát Chánh Đạo do sự đoạn trừ phiền não.
Kilesapaṭippassaddhattā ariyaphalattho vodāno.
The meaning of the Noble Fruit, by way of the calming of defilements, is vodāno (purified).
Thanh tịnh (vodāno) là ý nghĩa của quả Thánh do sự lắng dịu phiền não.
Saṅkhatāsaṅkhatesu aggadhammattā nibbānaṃ paramattho.
Nibbāna, being the highest phenomenon among conditioned and unconditioned things, is paramattho (ultimate truth).
Ý nghĩa tối thượng (paramattho) là Niết-bàn vì là pháp tối thượng trong các pháp hữu vi và vô vi.
Parivattatīti buddhañāṇassa visayabhāvato abahibhūtattā antobuddhañāṇe byāpitvā vā samantā vā alaṅkaritvā vā visesena vā vattati.
Parivattatī means it exists within the Buddha's knowledge, not being outside its domain, or it exists pervading, or adorning, or particularly within the Buddha's knowledge.
Vận hành (Parivattatī) có nghĩa là vận hành bên trong trí tuệ của chư Phật, không nằm ngoài phạm vi của trí tuệ ấy, hoặc bao trùm khắp, hoặc trang hoàng khắp, hoặc vận hành một cách đặc biệt.
‘‘Sabbaṃ kāyakamma’’ntiādīhi bhagavato ñāṇavisayataṃ dasseti.
By "sabbaṃ kāyakamma" and so on, the range of the Blessed One's knowledge is shown.
Bằng các từ ‘‘Tất cả hành động của thân’’, v.v., Ngài chỉ ra phạm vi đối tượng của trí tuệ Đức Thế Tôn.
Ñāṇānuparivattīti ñāṇaṃ anuparivatti, ñāṇavirahitaṃ na hotīti attho.
Ñāṇānuparivattī means following knowledge; that is, it is not devoid of knowledge.
Theo sau trí tuệ (Ñāṇānuparivattī) có nghĩa là theo sau trí tuệ, tức là không thiếu trí tuệ.
Appaṭihatanti nirāvaraṇataṃ dasseti.
Appaṭihataṃ shows the absence of obstruction.
Không bị chướng ngại (Appaṭihataṃ) chỉ ra sự không có chướng ngại.
Puna sabbaññutaṃ upamāya sādhetukāmo ‘‘yāvataka’’ntiādimāha.
Desiring to establish omniscience again by analogy, he said "yāvataka" and so on.
Sau đó, muốn chứng minh sự toàn tri bằng ví dụ, Ngài nói ‘‘bao nhiêu’’, v.v.
Tattha jānitabbanti neyyaṃ.
There, that which is to be known is neyyaṃ.
Ở đó, đối tượng nhận thức (neyyaṃ) là điều cần phải biết.
Neyyapariyanto neyyāvasānamassa atthīti neyyapariyantikaṃ.
That which has the end of what is to be known, the conclusion of what is to be known, is neyyapariyantikaṃ.
Có giới hạn của đối tượng nhận thức (neyyapariyantikaṃ) là điều có giới hạn hoặc điểm kết thúc của đối tượng nhận thức.
Asabbaññūnaṃ pana neyyāvasānameva natthi.
But for those who are not omniscient, there is no end to what is to be known.
Tuy nhiên, đối với những người không toàn tri thì không có điểm kết thúc của đối tượng nhận thức.
Ñāṇapariyantikepi eseva nayo.
The same method applies to ñāṇapariyantike.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho có giới hạn của trí tuệ (ñāṇapariyantike).
Purimayamake vuttatthameva iminā yamakena visesetvā dasseti, tatiyayamakena paṭisedhavasena niyametvā dasseti.
By this pair, the meaning stated in the previous pair is specified, and by the third pair, it is determined by way of negation.
Với cặp từ này, Ngài đặc biệt chỉ rõ ý nghĩa đã được nói trong cặp từ trước, và với cặp từ thứ ba, Ngài xác định rõ bằng cách phủ định.
Ettha ca neyyaṃ ñāṇassa pathattā neyyapatho.
Here, what is to be known is the path of knowledge, hence neyyapatho.
Ở đây, đối tượng nhận thức là con đường của đối tượng nhận thức (neyyapatho) vì nó là con đường của trí tuệ.
Aññamaññapariyantaṭṭhāyinoti neyyañca ñāṇañca khepetvā ṭhānato aññamaññassa pariyante ṭhānasīlā.
Aññamaññapariyantaṭṭhāyino means that what is to be known and knowledge, having exhausted their respective domains, are accustomed to existing at each other's limit.
"Aññamaññapariyantaṭṭhāyino" nghĩa là chúng có thói quen đứng ở giới hạn của nhau, từ vị trí đã hoàn tất cái nên biết (neyya) và cái trí (ñāṇa).
Āvajjanapaṭibaddhāti manodvārāvajjanāyattā, āvajjitānantarameva jānātīti attho.
Āvajjanapaṭibaddhā means dependent on mental-door adverting; that is, one knows immediately after adverting.
"Āvajjanapaṭibaddhā" nghĩa là phụ thuộc vào sự hướng tâm của ý môn, tức là ngay sau khi hướng tâm thì biết.
Ākaṅkhapaṭibaddhāti ruciāyattā, āvajjanānantaraṃ javanañāṇena jānātīti attho.
Ākaṅkhapaṭibaddhā means dependent on desire; that is, one knows with javana knowledge immediately after adverting.
"Ākaṅkhapaṭibaddhā" nghĩa là phụ thuộc vào sự mong muốn (ruci), tức là ngay sau khi hướng tâm thì biết bằng trí tốc hành.
Itarāni dve padāni imesaṃ dvinnaṃ padānaṃ yathākkamena atthappakāsanatthaṃ vuttāni.
The other two words are stated for the purpose of clarifying the meaning of these two words, respectively.
Hai từ còn lại được nói ra để giải thích nghĩa của hai từ này theo thứ tự.
Āsayaṃ jānātīti ettha āsayanti nissayanti etthāti āsayo, micchādiṭṭhiyā sammādiṭṭhiyā kāmādīhi nekkhammādīhi vā paribhāvitassa santānassetaṃ adhivacanaṃ.
Here, Āsayaṃ jānātī (knows the disposition) means that in which one lies or relies is āsaya. This is a designation for the mental continuum imbued with wrong view or right view, or with sensual desires and so forth, or renunciation and so forth.
Trong câu "Āsayaṃ jānāti" (biết được sở y), āsaya là nơi nương tựa, nơi trú ngụ; đây là tên gọi của dòng tâm thức đã được hun đúc bởi tà kiến hay chánh kiến, bởi dục hay ly dục.
Sattasantānaṃ anusenti anupavattentīti anusayā, thāmagatānaṃ kāmarāgādīnaṃva etaṃ adhivacanaṃ.
They lie latent in the continuum of beings, they persist, therefore they are anusayā. This is a designation for strong sensual lust and so forth.
Những gì tiếp nối, tiếp diễn trong dòng tâm thức của chúng sanh gọi là anusaya (tùy miên); đây là tên gọi của những phiền não như dục ái đã trở nên kiên cố.
Anusayaṃ jānātīti anusayakathā heṭṭhā vuttāyeva.
The explanation of Anusayaṃ jānātī (knows the latent tendencies) has already been given below.
"Anusayaṃ jānāti" (biết được tùy miên) – lời giải thích về tùy miên đã được nói ở dưới rồi.
Caritanti pubbe katakusalākusalakammaṃ.
Carita (conduct) refers to wholesome and unwholesome actions performed previously.
"Carita" (hành) là nghiệp thiện hay bất thiện đã làm trong quá khứ.
Adhimuttinti sampati kusale akusale vā cittavosaggo.
Adhimutti (inclination) refers to the present mental disposition towards wholesome or unwholesome things.
"Adhimutti" (thắng giải) là sự khuynh hướng tâm hiện tại đối với thiện hay bất thiện.
Apparajakkheti paññāmaye akkhimhi appaṃ rāgādirajo etesanti apparajakkhā.
Apparajakkhe (with little dust in their eyes) means those in whose wisdom-eye there is little dust of defilements like lust.
"Apparajakkhe" (ít trần cấu) là những người có ít trần cấu như tham ái trong con mắt trí tuệ.
Appaṃ rāgādirajo etesanti vā apparajakkhā, te apparajakkhe.
Or, Apparajakkhā are those in whom there is little dust of defilements like lust; they are apparajakkhe.
Hoặc những người có ít trần cấu như tham ái, đó là apparajakkhā, tức là những người ít trần cấu.
Mahārajakkheti ñāṇamaye akkhimhi mahantaṃ rāgādirajo etesanti mahārajakkhā.
Mahārajakkhe (with much dust in their eyes) means those in whose wisdom-eye there is much dust of defilements like lust.
"Mahārajakkhe" (nhiều trần cấu) là những người có nhiều trần cấu như tham ái trong con mắt trí tuệ.
Mahantaṃ rāgādirajo etesanti vā mahārajakkhā, te mahārajakkhe.
Or, Mahārajakkhā are those in whom there is much dust of defilements like lust; they are mahārajakkhe.
Hoặc những người có nhiều trần cấu như tham ái, đó là mahārajakkhā, tức là những người nhiều trần cấu.
Tikkhindriye mudindriyeti tikkhāni saddhādīni indriyāni etesanti tikkhindriyā.
Tikkhindriye mudindriye (with keen faculties, with dull faculties): Tikkhindriyā are those whose faculties of faith and so forth are keen.
"Tikkhindriye mudindriye" (người có căn bén nhạy, người có căn mềm yếu) là những người có các căn như tín bén nhạy (tikkhindriyā).
Mudūni saddhādīni indriyāni etesanti mudindriyā.
Mudindriyā are those whose faculties of faith and so forth are dull.
Những người có các căn như tín mềm yếu (mudindriyā).
Svākāre dvākāreti sundarā saddhādayo ākārā koṭṭhāsā etesanti svākārā.
Svākāre dvākāre (of good aspects, of bad aspects): Svākārā are those whose aspects or characteristics, such as faith, are excellent.
"Svākāre dvākāre" (người có tướng tốt, người có tướng xấu) là những người có các tướng, các phần như tín đẹp đẽ (svākārā).
Kucchitā garahitā asaddhādayo ākārā koṭṭhāsā etesanti dvākārā.
Dvākārā are those whose aspects or characteristics, such as lack of faith, are wretched and blameworthy.
Những người có các tướng, các phần như vô tín xấu xa, đáng chê trách (dvākārā).
Suviññāpaye duviññāpayeti ye kathitaṃ kāraṇaṃ sallakkhenti sukhena sakkā honti viññāpetuṃ, te suviññāpayā.
Suviññāpaye duviññāpaye (easy to instruct, difficult to instruct): Those who grasp the reason explained and can be easily instructed are suviññāpayā.
"Suviññāpaye duviññāpaye" (người dễ giáo hóa, người khó giáo hóa) là những người dễ dàng được giáo hóa vì họ nhận ra nguyên nhân đã được nói.
Tabbiparītā duviññāpayā.
Those who are the opposite are duviññāpayā.
Những người ngược lại thì khó giáo hóa (duviññāpayā).
Bhabbābhabbeti bhabbe ca abhabbe ca.
Bhabbābhabbe (capable and incapable) refers to the capable and the incapable.
"Bhabbābhabbe" (người có khả năng, người không có khả năng) là người có khả năng và người không có khả năng.
Ariyāya jātiyā bhavanti jāyantīti bhabbā.
Bhabbā are those who become or are born into the noble lineage.
"Bhabbā" (có khả năng) là những người có mặt, sinh ra trong dòng dõi cao quý (Ariya).
Vattamānasamīpe vattamānavacanaṃ.
The present tense word is used in the sense of proximity to the present.
Đây là cách dùng từ hiện tại để chỉ thời gian gần hiện tại.
Bhavissanti jāyissanti vāti bhabbā, bhājanabhūtāti attho.
Or, bhabbā are those who will become or will be born, meaning they are fit vessels.
Hoặc bhabbā là những người sẽ có mặt, sẽ sinh ra, tức là những người có khả năng (bhājana).
Ye ariyamaggapaṭivedhassa anucchavikā upanissayasampannā, te bhabbā.
Those who are suitable for the penetration of the noble path and are endowed with supporting conditions are bhabbā.
Những người có đầy đủ duyên hỗ trợ thích hợp cho sự chứng đắc Thánh Đạo thì gọi là bhabbā.
Vuttapaṭipakkhā abhabbā.
Those who are the opposite of what has been stated are abhabbā.
Những người đối nghịch với những điều đã nói thì gọi là abhabbā (không có khả năng).
Satte pajānātīti rūpādike ārammaṇe lagge laggite satte pajānāti.
Satte pajānātī (knows beings) means he knows beings who are attached to or clinging to objects like form and so forth.
"Satte pajānāti" (biết các chúng sanh) nghĩa là biết các chúng sanh bị dính mắc, bị kẹt vào các đối tượng như sắc.
Sadevako lokoti saha devehi sadevako.
Sadevako loko (the world with devas) means with devas.
"Sadevako loko" (thế gian có chư thiên) là cùng với chư thiên.
Saha mārena samārako.
Samārako (with Māra) means with Māra.
Cùng với Ma vương là "samārako" (có Ma vương).
Saha brahmunā sabrahmako.
Sabrahmako (with Brahmā) means with Brahmā.
Cùng với Phạm thiên là "sabrahmako" (có Phạm thiên).
Saha samaṇabrāhmaṇehi sassamaṇabrāhmaṇī.
Sassamaṇabrāhmaṇī (with ascetics and brahmins) means with ascetics and brahmins.
Cùng với các sa môn và bà la môn là "sassamaṇabrāhmaṇī" (có sa môn và bà la môn).
Pajātattā pajā.
Pajā (populace) refers to beings because they are born.
Vì được sinh ra nên là "pajā" (chúng sanh).
Saha devamanussehi sadevamanussā.
Sadevamanussā (with devas and humans) means with devas and humans.
Cùng với chư thiên và loài người là "sadevamanussā" (có chư thiên và loài người).
‘‘Pajā’’ti sattalokassa pariyāyavacanametaṃ.
Here, pajā is a synonym for the world of beings.
Từ "pajā" này là một từ đồng nghĩa với thế giới chúng sanh.
Tattha sadevakavacanena pañcakāmāvacaradevaggahaṇaṃ, samārakavacanena chaṭṭhakāmāvacaradevaggahaṇaṃ.
Among these, the word sadevaka includes the devas of the five sense-sphere heavens, and the word samāraka includes the devas of the sixth sense-sphere heaven.
Ở đây, với từ "sadevaka" là sự nắm giữ các vị chư thiên cõi dục ngũ giới; với từ "samāraka" là sự nắm giữ các vị chư thiên cõi dục thứ sáu.
Sabrahmakavacanena brahmakāyikādibrahmaggahaṇaṃ.
The word sabrahmaka includes the Brahmās, such as the Brahmā of the Brahmā-kāyika realm.
Với từ "sabrahmaka" là sự nắm giữ các vị Phạm thiên như Phạm thiên cõi Sắc.
Sassamaṇabrāhmaṇīvacanena sāsanassa paccatthikapaccāmittasamaṇabrāhmaṇaggahaṇaṃ samitapāpabāhitapāpasamaṇabrāhmaṇaggahaṇañca.
The word sassamaṇabrāhmaṇī includes ascetics and brahmins who are adversaries and enemies of the Dispensation, as well as ascetics and brahmins who have pacified evil and banished evil.
Với từ "sassamaṇabrāhmaṇī" là sự nắm giữ các sa môn và bà la môn là kẻ thù, đối nghịch với giáo pháp, và cả các sa môn và bà la môn đã diệt trừ tội lỗi, đã loại bỏ tội lỗi.
Pajāvacanena sattalokaggahaṇaṃ.
The word pajā includes the world of beings.
Với từ "pajā" là sự nắm giữ thế giới chúng sanh.
Sadevamanussavacanena sammutidevaavasesamanussaggahaṇaṃ.
The word sadevamanussā includes conventional devas and the remaining humans.
Với từ "sadevamanussā" là sự nắm giữ các vị chư thiên ước lệ và những loài người còn lại.
Evamettha tīhi padehi okāsaloko.
Thus, here, the world of space is understood by three terms.
Như vậy, ở đây, với ba từ là thế giới không gian (okāsaloka).
Dvīhi pajāvasena sattaloko gahitoti veditabbo.
And the world of beings is understood by two terms, namely pajā.
Với hai từ là thế giới chúng sanh (sattaloka) đã được nắm giữ, cần phải hiểu như vậy.
Aparo nayo – sadevakaggahaṇena arūpāvacaraloko gahito, samārakaggahaṇena chakāmāvacaraloko, sabrahmakaggahaṇena rūpāvacarabrahmaloko, sassamaṇabrāhmaṇādiggahaṇena catuparisavasena sammutidevehi vā saha manussaloko, avasesasabbasattaloko vā.
Another interpretation: by sadevaka is included the formless-sphere world; by samāraka, the six sense-sphere worlds; by sabrahmaka, the form-sphere Brahmā world; by sassamaṇabrāhmaṇādi, the human world together with conventional devas according to the four assemblies, or all other beings.
Một phương pháp khác – với từ "sadevaka" là cõi Vô sắc đã được nắm giữ; với từ "samāraka" là sáu cõi Dục đã được nắm giữ; với từ "sabrahmaka" là cõi Phạm thiên Sắc giới đã được nắm giữ; với từ "sassamaṇabrāhmaṇādī" là thế giới loài người cùng với các vị chư thiên ước lệ theo bốn chúng hội, hoặc toàn bộ thế giới chúng sanh còn lại.
Api cettha sadevakavacanena ukkaṭṭhaparicchedato sabbassapi lokassa antobuddhañāṇe parivattanabhāvaṃ sādheti.
Moreover, with the word sadevaka here, it is established that the entire world, up to its highest limit, revolves within the Buddha's knowledge.
Hơn nữa, ở đây, với từ "sadevaka", Ngài xác lập sự bao trùm của toàn bộ thế giới trong Phật trí, ngay cả ở mức độ cao nhất.
Tato yesaṃ siyā ‘‘māro mahānubhāvo chakāmāvacarissaro vasavattī, kiṃ sopi antobuddhañāṇe parivattatī’’ti.
Then, for those who might think, "Māra is mighty, the lord of the six sense-sphere heavens, a controller; does he too revolve within the Buddha's knowledge?"
Từ đó, đối với những ai có thể nghĩ rằng: "Ma vương có uy lực lớn, là chúa tể của sáu cõi dục, có quyền lực tối thượng, liệu hắn cũng nằm trong Phật trí sao?".
Tesaṃ vimatiṃ vidhamento ‘‘samārako’’ti āha.
To dispel their doubt, he says, "with Māra" (samārako).
Để xua tan nghi ngờ của họ, Ngài nói: "samārako" (có Ma vương).
Yesaṃ pana siyā ‘‘brahmā mahānubhāvo, ekaṅguliyā ekasmiṃ cakkavāḷasahasse ālokaṃ pharati.
But for those who might think, "Brahmā is mighty; with one finger he illuminates one thousand world-systems.
Còn đối với những ai có thể nghĩ rằng: "Phạm thiên có uy lực lớn, có thể chiếu sáng một ngàn thế giới bằng một ngón tay.
Dvīhi…pe… dasahi aṅgulīhi dasasu cakkavāḷasahassesu ālokaṃ pharati, anuttarañca jhānasamāpattisukhaṃ paṭisaṃvedeti, kiṃ sopi antobuddhañāṇe parivattatī’’ti.
With two… and so on… with ten fingers he illuminates ten thousand world-systems, and he experiences the unsurpassed bliss of jhāna attainment; does he too revolve within the Buddha's knowledge?"
Bằng hai… cho đến mười ngón tay, Ngài chiếu sáng mười ngàn thế giới, và Ngài cảm nhận được hạnh phúc thiền định vô thượng, liệu Ngài cũng nằm trong Phật trí sao?".
Tesaṃ vimatiṃ vidhamento ‘‘sabrahmako’’ti āha.
To dispel their doubt, he says, "with Brahmā" (sabrahmako).
Để xua tan nghi ngờ của họ, Ngài nói: "sabrahmako" (có Phạm thiên).
Tato yesaṃ siyā ‘‘puthū samaṇabrāhmaṇā sāsanapaccatthikā, kiṃ tepi antobuddhañāṇe parivattantī’’ti.
Then, for those who might think, "There are many ascetics and brahmins who are adversaries of the Dispensation; do they too revolve within the Buddha's knowledge?"
Từ đó, đối với những ai có thể nghĩ rằng: "Có nhiều sa môn và bà la môn là kẻ thù của giáo pháp, liệu họ cũng nằm trong Phật trí sao?".
Tesaṃ vimatiṃ vidhamento ‘‘sassamaṇabrāhmaṇī pajā’’ti āha.
He said, "the populace with ascetics and brahmins," to dispel their doubt.
Để xua tan nghi ngờ của họ, Ngài nói: "sassamaṇabrāhmaṇī pajā" (chúng sanh có sa môn và bà la môn).
Evaṃ ukkaṭṭhānaṃ antobuddhañāṇe parivattanabhāvaṃ pakāsetvā atha sammutideve avasesamanusse ca upādāya ukkaṭṭhaparicchedavasena sesasattalokassa antobuddhañāṇe parivattanabhāvaṃ pakāsento ‘‘sadevamanussā’’ti āha.
Having thus declared the state of the eminent ones revolving within the Buddha's knowledge, he then, taking conventional deities and the remaining humans, declared the state of the rest of the sentient world revolving within the Buddha's knowledge by way of the highest differentiation, saying, "with devas and humans."
Như vậy, sau khi tuyên bố rằng ngay cả những người cao quý cũng nằm trong Phật trí, rồi sau đó, để tuyên bố rằng toàn bộ thế giới chúng sanh còn lại, bao gồm cả chư thiên ước lệ và những loài người khác, cũng nằm trong Phật trí theo mức độ cao nhất, Ngài nói: "sadevamanussā" (có chư thiên và loài người).
Ayamettha anusandhikkamo.
This is the sequence of connection here.
Đây là trình tự liên kết trong đoạn này.
Porāṇā panāhu ‘‘sadevakoti devatāhi saddhiṃ avasesaloko.
But the ancients said: "Sadevako" means the rest of the world together with deities.
Nhưng các vị cổ đức đã nói: "Sadevako" là thế giới còn lại cùng với chư thiên.
Samārakoti mārena saddhiṃ avasesaloko.
"Samārako" means the rest of the world together with Māra.
"Samārako" là thế giới còn lại cùng với Ma vương.
Sabrahmakoti brahmehi saddhiṃ avasesaloko.
"Sabrahmako" means the rest of the world together with Brahmās.
"Sabrahmako" là thế giới còn lại cùng với các vị Phạm thiên.
Evaṃ sabbepi tibhavūpage satte tīhākārehi tīsu padesu pakkhipitvā puna dvīhākārehi pariyādātuṃ ‘sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussā’ti vuttaṃ.
Thus, all beings subject to the three existences were included in three ways in three terms, and then to encompass them in two further ways, it was said: "the populace with ascetics and brahmins, with devas and humans."
Như vậy, sau khi gom tất cả chúng sanh trong ba cõi vào ba từ theo ba cách, để bao trùm lại bằng hai cách nữa, nên đã nói "sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussā" (chúng sanh có sa môn và bà la môn, có chư thiên và loài người).
Evaṃ pañcahi padehi tena tena ākārena tedhātukameva pariyādinnaṃ hotī’’ti.
In this way, by these five terms, the three realms are encompassed in various ways."
Như vậy, với năm từ, ba cõi đã được bao trùm hoàn toàn theo từng cách đó.
Antamasoti uparimantena.
Antamaso means to the highest limit.
"Antamaso" (cho đến tận cùng) nghĩa là ở mức cao nhất.
Timitimiṅgalanti ettha timi nāma ekā macchajāti, timiṃ gilituṃ samatthā tato mahantasarīrā timiṅgalā nāma ekā macchajāti, timiṅgalampi gilituṃ samatthā pañcayojanasatikasarīrā timitimiṅgalā nāma ekā macchajāti.
In Timitimiṅgalaṃ, Timi is a type of fish; Timiṅgala is a type of fish with a body larger than a Timi, capable of swallowing it; Timitimiṅgala is a type of fish with a body five hundred yojanas long, capable of swallowing a Timiṅgala.
Trong từ "Timitimiṅgala", timi là một loài cá; timiṅgalā là một loài cá khác có thân hình lớn hơn, có khả năng nuốt chửng timi; timitimiṅgalā là một loài cá khác có thân hình dài năm trăm dojana, có khả năng nuốt chửng cả timiṅgalā.
Idha jātiggahaṇena ekavacanaṃ katanti veditabbaṃ.
Here, it should be understood that the singular form is used by taking the species.
Ở đây, cần hiểu rằng việc dùng số ít là để chỉ một loài.
Garuḷaṃ venateyyanti ettha garuḷoti jātivasena nāmaṃ.
In Garuḷaṃ Venateyyaṃ, Garuḷa is the name by species.
Trong câu "Garuḷaṃ venateyyaṃ" (chim Garuḷa Venateyya), Garuḷa là tên theo loài.
Venateyyoti gottavasena.
Venateyya is by clan.
Venateyya là tên theo dòng họ.
Padeseti ekadese.
Padese means in one part.
"Padese" (một phần) nghĩa là ở một phần.
Sāriputtasamāti sabbabuddhānaṃ dhammasenāpatitthere gahetvā vuttanti veditabbaṃ.
Sāriputtasamā should be understood as referring to the chief disciple, the Dhamma-general, among all Buddhas.
"Sāriputtasamā" (ngang bằng với Sāriputta) cần hiểu là được nói khi lấy các vị Trưởng lão Pháp tướng quân của tất cả chư Phật.
Sesasāvakā hi paññāya dhammasenāpatittherena samā nāma natthi.
For other disciples are not equal to the Dhamma-general Thera in wisdom.
Thật vậy, không có vị đệ tử nào khác sánh bằng Trưởng lão Pháp tướng quân về trí tuệ.
Yathāha – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ mahāpaññānaṃ yadidaṃ sāriputto’’ti (a. ni. 1.188-189).
As it is said: "Among my bhikkhu disciples, Bhikkhus, who are great in wisdom, Sāriputta is foremost."
Như đã nói: "Này các Tỳ-kheo, trong số các Tỳ-kheo đệ tử của Ta, người có đại trí tuệ tối thượng là Sāriputta." (A.N. 1.188-189).
Aṭṭhakathāyañca (visuddhi. 1.171; paṭi. ma. aṭṭha. 2.3.5) vuttaṃ –
And it is said in the Aṭṭhakathā:
Và trong Chú Giải (Visuddhi. 1.171; Paṭi. Ma. Aṭṭha. 2.3.5) cũng đã nói:
Paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 3.5) pana ‘‘atighaṃsitvā’’ti pāṭho, ghaṃsitvā tuditvāti attho.
In the Paṭisambhidā, however, the reading is "atighaṃsitvā," meaning to strike or pierce.
Trong Paṭisambhidā (Paṭi. Ma. 3.5) thì có từ "atighaṃsitvā", nghĩa là va chạm, đâm chọc.
Yepi tetiādīhi evaṃ pharitvā abhibhavitvā ṭhānassa paccakkhakāraṇaṃ dasseti.
By Yepi te and so on, he shows the direct reason for standing in such a pervading and overcoming manner.
Với các từ "Yepi te" (những ai đó) v.v., Ngài chỉ ra nguyên nhân trực tiếp của việc lan tỏa và vượt trội đó.
Tattha paṇḍitāti paṇḍiccena samannāgatā.
There, paṇḍitā means endowed with wisdom.
Ở đây, "paṇḍitā" (những người thông thái) là những người có trí tuệ.
Nipuṇāti saṇhasukhumabuddhino sukhume atthantare paṭivijjhanasamatthā.
Nipuṇā means subtle and keen-witted, capable of penetrating subtle meanings.
"Nipuṇā" (những người tinh tế) là những người có trí tuệ sắc bén, vi tế, có khả năng thấu hiểu những ý nghĩa sâu xa.
Kataparappavādāti viññātaparappavādā ceva parehi saddhiṃ katavādaparicayā ca.
Kataparappavādā means those who have understood the doctrines of others and are accustomed to debate with others.
"Kataparappavādā" (những người đã quen với các luận thuyết khác) là những người đã hiểu rõ các luận thuyết của người khác và đã quen tranh luận với họ.
Vālavedhirūpāti vālavedhidhanuggahasadisā.
Vālavedhirūpā means like archers who can split a hair.
"Vālavedhirūpā" (những người như người bắn trúng sợi lông) là những người giống như cung thủ bắn trúng sợi lông.
Vo bhindantā maññe caranti paññāgatena diṭṭhigatānīti vālavedhī viya vālaṃ sukhumānipi paresaṃ diṭṭhigamanāni attano paññāgamanena bhindantā viya carantīti attho.
Vo bhindantā maññe caranti paññāgatena diṭṭhigatānī: means they move as if splitting even the subtle views of others with their own penetration of wisdom, like an archer splitting a hair.
"Vo bhindantā maññe caranti paññāgatena diṭṭhigatānī" (họ đi lại như thể phá vỡ các tà kiến bằng trí tuệ) nghĩa là họ đi lại như thể phá vỡ các tà kiến vi tế của người khác bằng sự thấu hiểu trí tuệ của chính mình, giống như người bắn trúng sợi lông.
Atha vā ‘‘gūthagataṃ muttagata’’ntiādīsu (a. ni. 9.11) viya paññā eva paññāgataṃ.
Alternatively, just as in "gūthagataṃ muttagataṃ" and so on, wisdom itself is paññāgataṃ.
Hoặc, giống như trong các câu "gūthagataṃ muttagataṃ" (đi về phân, đi về nước tiểu) v.v. (A.N. 9.11), trí tuệ chính là "paññāgataṃ".
Diṭṭhiyo eva diṭṭhigatāni.
Views themselves are diṭṭhigatāni.
Các tà kiến chính là "diṭṭhigatāni".
Pañhe abhisaṅkharitvā abhisaṅkharitvāti dvipadampi tipadampi catupadampi pucchaṃ racayitvā tesaṃ pañhānaṃ atibahukattā sabbasaṅgahatthaṃ dvikkhattuṃ vuttaṃ.
Pañhe abhisaṅkharitvā abhisaṅkharitvā: means constructing questions of two, three, or four terms; it is repeated twice to encompass all questions due to their great number.
"Pañhe abhisaṅkharitvā abhisaṅkharitvā" (sau khi sắp đặt, sắp đặt các câu hỏi) được nói hai lần để bao trùm tất cả các câu hỏi, dù là câu hỏi hai từ, ba từ hay bốn từ, vì số lượng câu hỏi rất nhiều.
Gūḷhāni ca paṭicchannāni ca atthajātānīti pāṭhaseso.
Gūḷhāni ca paṭicchannāni ca is the remaining part of the text, meaning hidden and concealed meanings.
"Gūḷhāni ca paṭicchannāni ca" (những điều ẩn giấu và che đậy) là phần còn lại của câu "atthajātānī" (các loại ý nghĩa).
Tesaṃ tathā vinayaṃ disvā attanā abhisaṅkhataṃ pañhaṃ pucchantīti evaṃ bhagavatā adhippetattā pañhaṃ pucchanti.
Seeing their discipline in that way, they ask questions that they have formulated, because this is what the Blessed One intended.
Sau khi thấy sự chế ngự như vậy, họ hỏi câu hỏi mà chính họ đã chuẩn bị, vì Đức Thế Tôn có ý định rằng họ sẽ hỏi câu hỏi như vậy.
Aññesaṃ pana pucchāya okāsameva adatvā bhagavā upasaṅkamantānaṃ dhammaṃ deseti.
But the Blessed One teaches the Dhamma to those who approach him without giving others any opportunity to ask questions.
Nhưng Đức Thế Tôn không cho những người khác cơ hội hỏi mà thuyết pháp cho những người đến gần Ngài.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói –
‘‘Te pañhaṃ abhisaṅkharonti ‘imaṃ mayaṃ pañhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ upasaṅkamitvā pucchissāma, sace no samaṇo gotamo evaṃ puṭṭho evaṃ byākarissati, evamassa mayaṃ vādaṃ āropessāma, evaṃ cepi no puṭṭho evaṃ byākarissati, evampissa mayaṃ vādaṃ āropessāmā’ti.
‘‘They prepare a question: ‘We will approach the recluse Gotama and ask him this question. If, when asked, the recluse Gotama answers thus, we will refute him thus. And if, when asked, he answers thus, we will refute him thus.’
“Họ chuẩn bị câu hỏi: ‘Chúng tôi sẽ đến hỏi Sa-môn Gotama câu hỏi này. Nếu Sa-môn Gotama được hỏi như vậy mà trả lời như vậy, chúng tôi sẽ đặt ra một cuộc tranh luận như vậy cho Ngài. Và nếu được hỏi như vậy mà Ngài trả lời như vậy, chúng tôi cũng sẽ đặt ra một cuộc tranh luận như vậy cho Ngài.’
Te suṇanti ‘samaṇo khalu bho gotamo amukaṃ nāma gāmaṃ vā nigamaṃ vā osaṭo’ti.
They hear: ‘Friends, the recluse Gotama has indeed arrived at such-and-such a village or town.’
Họ nghe nói: ‘Này chư hiền, Sa-môn Gotama đã đến làng hay thị trấn nào đó.’
Te yena samaṇo gotamo tenupasaṅkamanti.
They approach the recluse Gotama.
Họ đến nơi Sa-môn Gotama đang ở.
Te samaṇo gotamo dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaṃseti.
The recluse Gotama instructs, rouses, incites, and gladdens them with a talk on the Dhamma.
Sa-môn Gotama khai thị, khích lệ, làm phấn khởi, làm hoan hỷ họ bằng bài pháp.
Te samaṇena gotamena dhammiyā kathāya sandassitā samādapitā samuttejitā sampahaṃsitā na ceva samaṇaṃ gotamaṃ pañhaṃ pucchanti, kutossa vādaṃ āropessanti, aññadatthu samaṇasseva gotamassa sāvakā sampajjantī’’ti (ma. ni. 1.289).
Having been instructed, roused, incited, and gladdened by the recluse Gotama with a talk on the Dhamma, they do not ask the recluse Gotama any questions, much less refute him. Instead, they become disciples of the recluse Gotama.’’
Được Sa-môn Gotama khai thị, khích lệ, làm phấn khởi, làm hoan hỷ bằng bài pháp, họ không hỏi Sa-môn Gotama câu hỏi nào, huống chi là đặt ra một cuộc tranh luận cho Ngài. Trái lại, họ trở thành đệ tử của Sa-môn Gotama.” (Ma. Ni. 1.289).
Kasmā pañhe na pucchantīti ce?
If it is asked, ‘Why do they not ask questions?’
Nếu hỏi: “Tại sao họ không hỏi câu hỏi?”
Bhagavā kira parisamajjhe dhammaṃ desento parisāya ajjhāsayaṃ oloketi, tato passati ‘‘ime paṇḍitā gūḷhaṃ rahassaṃ pañhaṃ ovaṭṭikasāraṃ katvā āgatā’’ti.
Indeed, when the Blessed One teaches the Dhamma in the midst of an assembly, he observes the inclination of the assembly. Then he sees: ‘‘These wise ones have come having made a profound, secret question into their core purpose.’’
Đức Thế Tôn khi thuyết pháp giữa hội chúng, Ngài quán sát ý hướng của hội chúng, rồi Ngài thấy: “Những người này là bậc trí, đã đến đây với những câu hỏi bí mật, sâu kín, đã được chuẩn bị kỹ lưỡng.”
So tehi apuṭṭhoyeva ‘‘pañhapucchāya ettakā dosā, vissajjane ettakā, atthe, pade, akkhare ettakāti; imaṃ pañhaṃ pucchanto evaṃ puccheyya, vissajjento evaṃ vissajjeyyā’’ti; iti ovaṭṭikasāraṃ katvā ānīte pañhe dhammakathāya antare pakkhipitvā dasseti.
So, even without being asked by them, he reveals the questions by including them in his Dhamma talk, saying: ‘‘There are these many faults in asking a question, and these many in answering; these many in meaning, word, and letter. One asking this question should ask thus, and one answering should answer thus.’’
Vậy là, dù họ chưa hỏi, Ngài cũng đã trình bày những câu hỏi đã được chuẩn bị kỹ lưỡng đó bằng cách lồng vào bài pháp, như: “Có bấy nhiêu lỗi lầm khi hỏi câu hỏi, bấy nhiêu lỗi lầm khi trả lời, bấy nhiêu lỗi lầm về ý nghĩa, về từ ngữ, về chữ cái; người hỏi câu hỏi này nên hỏi như vậy, người trả lời nên trả lời như vậy.”
Te paṇḍitā ‘‘seyyā vata no, ye mayaṃ ime pañhe na pucchimhā.
Those wise ones are delighted, thinking: ‘‘How much better it is for us that we did not ask these questions!
Những bậc trí ấy hoan hỷ nghĩ: “Thật may mắn cho chúng ta khi không hỏi những câu hỏi này.
Sacepi mayaṃ puccheyyāma, appatiṭṭhite no katvā samaṇo gotamo khipeyyā’’ti attamanā bhavanti.
Even if we had asked, the recluse Gotama would have dismissed us as having no footing.’’
Nếu chúng ta có hỏi, Sa-môn Gotama sẽ khiến chúng ta không có chỗ đứng mà bác bỏ.”
Api ca buddhā nāma dhammaṃ desentā parisaṃ mettāya pharanti.
Furthermore, Buddhas, when teaching the Dhamma, pervade the assembly with mettā.
Hơn nữa, chư Phật khi thuyết pháp, Ngài rải tâm từ đến hội chúng.
Mettāpharaṇena dasabalesu mahājanassa cittaṃ pasīdati.
By the pervasion of mettā, the minds of the multitude become clear and serene towards the Ten-Powered One.
Do sự rải tâm từ, tâm của đại chúng thanh tịnh đối với bậc Thập Lực.
Buddhā nāma rūpaggappattā honti dassanasampannā madhurassarā mudujivhā suphusitadantāvaraṇā, amatena hadayaṃ siñcantā viya dhammaṃ kathenti.
Buddhas are endowed with supreme beauty of form, perfect in appearance, with sweet voices, soft tongues, and well-formed teeth and lips, speaking the Dhamma as if anointing hearts with nectar.
Chư Phật là bậc đạt đến đỉnh cao của sắc đẹp, có vẻ ngoài hoàn hảo, giọng nói ngọt ngào, lưỡi mềm mại, răng và môi đẹp đẽ, thuyết pháp như rót cam lộ vào trái tim.
Tatra nesaṃ mettāpharaṇena pasannacittānaṃ evaṃ hoti – ‘‘evarūpaṃ advejjhakathaṃ amoghakathaṃ niyyānikakathaṃ kathentena bhagavatā saddhiṃ na sakkhissāma paccanīkaggāhaṃ gaṇhitu’’nti attano pasannabhāveneva pañhe na pucchantīti.
Then, their minds being serene due to the pervasion of mettā, they think: ‘‘We will not be able to take an opposing stance against the Blessed One who speaks such an unequivocal, unfailing, and emancipating discourse.’’ Thus, due to their serene state, they do not ask questions.
Khi ấy, với tâm thanh tịnh do sự rải tâm từ, họ nghĩ: “Chúng ta không thể đối nghịch với Đức Thế Tôn, người thuyết pháp không có hai nghĩa, không vô ích, hướng đến giải thoát.” Do tâm thanh tịnh của chính họ mà họ không hỏi câu hỏi.
Kathitā vissajjitā vāti ‘‘evaṃ tumhe pucchathā’’ti apucchitapañhānaṃ uccāraṇena te pañhā bhagavatā kathitā eva honti.
‘‘Kathitā vissajjitā vā’’ means that by the Blessed One uttering the unasked questions—‘‘You should ask thus’’—those questions are indeed spoken by the Blessed One.
Đã được nói hay đã được giải đáp (Kathitā vissajjitā vā): Bằng cách nêu ra những câu hỏi chưa được hỏi như “Các ông hãy hỏi như vậy,” những câu hỏi đó đã được Đức Thế Tôn nói ra.
Yathā ca te vissajjetabbā, tathā vissajjitā eva honti.
And they are indeed answered in the way they should be answered.
Và chúng đã được giải đáp đúng như cách chúng cần được giải đáp.
Niddiṭṭhakāraṇāti iminā kāraṇena iminā hetunā evaṃ hontīti evaṃ sahetukaṃ katvā vissajjanena bhagavatā niddiṭṭhakāraṇā eva honti te pañhā.
‘‘Niddiṭṭhakāraṇā’’ means that by answering them with reasons, saying ‘‘They are thus for this reason, for this cause,’’ those questions are indeed explained with their causes by the Blessed One.
Đã được chỉ rõ nguyên nhân (Niddiṭṭhakāraṇā): Bằng cách giải đáp có nguyên nhân như “Vì nguyên nhân này, vì lý do này mà chúng xảy ra như vậy,” những câu hỏi đó đã được Đức Thế Tôn chỉ rõ nguyên nhân.
Upakkhittakā ca te bhagavato sampajjantīti khattiyapaṇḍitādayo bhagavato pañhavissajjaneneva bhagavato samīpe khittakā pakkhittakā sampajjanti; sāvakā vā sampajjanti, upāsakā vāti attho; sāvakasampattiṃ vā pāpuṇanti, upāsakasampattiṃ vāti vuttaṃ hoti.
‘‘Upakkhittakā ca te bhagavato sampajjantī’’ means that the Khattiya scholars and others, by the Blessed One’s answering of questions, become ‘thrown near’ or ‘placed near’ the Blessed One; that is, they become disciples or lay followers. It is said that they attain the state of discipleship or lay followership.
Và chúng trở thành những người được Đức Thế Tôn thu phục (Upakkhittakā ca te bhagavato sampajjantī): Các bậc trí vương tử, v.v., do sự giải đáp câu hỏi của Đức Thế Tôn mà trở thành những người được Đức Thế Tôn thu phục, được đặt dưới sự ảnh hưởng của Ngài; nghĩa là, họ trở thành đệ tử hay cư sĩ; hoặc là, họ đạt được thành tựu của đệ tử, thành tựu của cư sĩ.
Athāti anantaratthe, tesaṃ upakkhittakasampattisamanantaramevāti attho.
‘‘Athā’’ means immediately after; that is, immediately after their attainment of the state of being ‘placed near.’
Athā (Rồi): Có nghĩa là ngay sau đó, ngay sau khi họ đạt được thành tựu của những người được thu phục.
Tatthāti tasmiṃ ṭhāne, tasmiṃ adhikāre vā.
‘‘Tatthā’’ means in that place, or in that context.
Tatthā (Ở đó): Có nghĩa là ở nơi đó, hoặc trong trường hợp đó.
Atirocatīti ativiya jotati pakāsati.
‘‘Atirocatī’’ means shines forth exceedingly, becomes manifest.
Atirocatī (Chiếu sáng hơn): Chiếu sáng và tỏa sáng một cách vượt trội.
Yadidaṃ paññāyāti yāyaṃ bhagavato paññā, tāya paññāya bhagavāva atirocatīti attho.
‘‘Yadidaṃ paññāyā’’ means that by this wisdom of the Blessed One, the Blessed One himself shines forth exceedingly; this is the meaning.
Yadidaṃ paññāyā (Đó là trí tuệ): Có nghĩa là Đức Thế Tôn chiếu sáng hơn bằng trí tuệ của Ngài, tức là trí tuệ của Đức Thế Tôn.
Iti-saddo kāraṇattho, iminā kāraṇenāti attho.
The word ‘‘iti’’ denotes a reason; it means for this reason.
Từ Iti có nghĩa là nguyên nhân, tức là vì nguyên nhân này.
Sesaṃ sabbattha pākaṭamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp nơi.
Muttapuṇṇanti āhārautuvasena vatthipuṭantaraṃ pūretvā ṭhitamuttena pūritaṃ.
" Full of urine" means full of urine that has accumulated in the bladder due to food and seasons.
Đầy nước tiểu (Muttapuṇṇaṃ): Đầy nước tiểu chứa trong bàng quang do thức ăn và thời tiết.
Karīsapuṇṇanti pakkāsayasaṅkhāte heṭṭhānābhipiṭṭhikaṇṭakamūlānaṃ antare ubbedhena aṭṭhaṅgulamatte antāvasāne ṭhitavaccena puṇṇaṃ.
" Full of excrement" means full of feces located in the lower part of the intestines, eight finger-breadths deep, between the lower navel and the root of the spine, which is called the undigested food receptacle.
Đầy phân (Karīsapuṇṇaṃ): Đầy phân chứa trong ruột già, nằm giữa rốn dưới và gốc xương sống phía sau, có chiều cao khoảng tám ngón tay.
Semhapuṇṇanti udarapaṭale ṭhitaekapattappamāṇena semhena pūritaṃ.
" Full of phlegm" means full of phlegm, to the extent of one leaf, located in the abdominal membrane.
Đầy đàm (Semhapuṇṇaṃ): Đầy đàm có kích thước bằng một lá nằm trên thành bụng.
Ruhirapuṇṇanti yakanassa heṭṭhābhāgaṃ pūretvā hadayavakkapapphāsānaṃ upari thokaṃ thokaṃ paggharantena vakkahadayayakanapapphāse temayamānena ṭhitena ekapattassa pūraṇamattena sannicitalohitasaṅkhātena ca kesalomanakhadantānaṃ maṃsavinimuttaṭṭhānañceva thaddhasukkhacammañca ṭhapetvā dhamanījālānusārena sabbaṃ upādiṇṇakasarīraṃ pharitvā ṭhitasaṃsaraṇalohitasaṅkhātena ca duvidhena ruhirena puṇṇaṃ.
" Full of blood" means full of two kinds of blood: accumulated blood, to the extent of filling one leaf, which fills the lower part of the liver and drips little by little over the heart, kidneys, and lungs, moistening them; and circulating blood, which pervades the entire body, except for the parts of hair, body-hair, nails, and teeth that are free from flesh, and the stiff, dry skin, following the network of veins.
Đầy máu (Ruhirapuṇṇaṃ): Đầy máu hai loại: một loại tích tụ có kích thước bằng một lá, nằm dưới gan, thấm một ít vào tim, thận và phổi; và một loại máu tuần hoàn, trừ các vùng không có thịt như tóc, lông, móng, răng và xương, cũng như da cứng khô, nó lan tỏa khắp toàn bộ cơ thể có sinh khí theo mạng lưới mạch máu.
Aṭṭhisaṅghātanti sakalasarīre heṭṭhā aṭṭhīnaṃ upariṭṭhitāni sādhikāni tīṇi aṭṭhisatāni, tehi aṭṭhīhi ghaṭitaṃ.
" A mass of bones" refers to the three hundred and more bones located above the lower bones in the entire body, joined by these bones.
Cấu trúc xương (Aṭṭhisaṅghātaṃ): Toàn bộ cơ thể được cấu tạo từ hơn ba trăm xương, với các xương nằm trên các xương dưới.
Nhārusambandhanti sakalasarīre aṭṭhīni ābandhitvā ṭhitāni nava nhārusatāni, tehi nhārūhi sambandhaṃ ābandhaṃ.
" Bound by sinews" refers to the nine hundred sinews that bind the bones in the entire body, bound and fastened by these sinews.
Liên kết gân (Nhārusambandhaṃ): Toàn bộ cơ thể được liên kết bởi chín trăm gân, chúng giữ các xương lại với nhau.
Rudhiramaṃsāvalepananti saṃsaraṇalohitena ca sādhikāni tīṇi aṭṭhisatāni anulimpetvā ṭhitena navamaṃsapesisatena ca anulittaṃ sarīraṃ.
" Smeared with blood and flesh" refers to a body smeared with circulating blood and with nine hundred pieces of flesh that cover the three hundred and more bones.
Trát máu thịt (Rudhiramaṃsāvalepanaṃ): Cơ thể được trát bằng máu tuần hoàn và hơn chín trăm miếng thịt, chúng bao phủ hơn ba trăm xương.
Cammavinaddhanti sakalasarīraṃ pariyonandhitvā pākaṭakilomakassa upari chaviyā heṭṭhā ṭhitaṃ cammaṃ, tena cammena vinaddhaṃ pariyonaddhaṃ.
" Wrapped in skin" refers to the skin that covers the entire body, located beneath the outer skin (chavi) and above the visible body-hair; wrapped and covered by that skin.
Bọc da (Cammavinaddhaṃ): Toàn bộ cơ thể được bọc bởi lớp da nằm dưới lớp biểu bì lộ rõ và trên lớp bì.
‘‘Cammāvanaddha’’ntipi pāḷi.
"Wrapped in skin" is also a reading.
Cũng có bản Pali là “Cammāvanaddhaṃ”.
Chaviyā paṭicchannanti atisukhumachaviyā paṭicchannaṃ chādetvā ṭhitaṃ.
" Covered with outer skin" means covered and concealed by very fine outer skin (chavi).
Che phủ bằng da (Chaviyā paṭicchannaṃ): Được che phủ bởi lớp da rất mỏng.
Chiddāvachiddanti anekachiddaṃ.
" Full of holes and gaps" means having many holes.
Nhiều lỗ hổng (Chiddāvachiddaṃ): Có nhiều lỗ hổng.
Uggharantanti akkhimukhādīhi uggharantaṃ.
" Oozing forth" means oozing forth from the eyes, mouth, and so forth.
Trào ra (Uggharantaṃ): Trào ra từ mắt, miệng, v.v.
Paggharantanti adhobhāgena paggharantaṃ.
" Trickling down" means trickling down from the lower parts.
Chảy ra (Paggharantaṃ): Chảy ra từ phía dưới.
Kimisaṅghanisevitanti sūcimukhādīhi nānāpāṇakulasamūhehi āsevitaṃ.
" Infested by swarms of worms" means infested by various families of creatures, such as needle-mouthed worms.
Bị lũ sâu bọ quấy nhiễu (Kimisaṅghanisevitaṃ): Bị quấy nhiễu bởi các loài côn trùng khác nhau như sâu kim.
Nānākalimalaparipūranti anekavidhehi asucikoṭṭhāsehi pūritaṃ.
" Full of various impurities and defilements" means filled with many kinds of impure constituents.
Đầy đủ các loại uế tạp (Nānākalimalaparipūraṃ): Đầy đủ các loại ô uế khác nhau.
71. Tato māgaṇḍiyo ‘‘pabbajitā nāma mānusake kāme pahāya dibbakāmatthāya pabbajanti, ayañca dibbepi kāme na icchati, idampi itthiratanaṃ, kā nu assa diṭṭhī’’ti pucchituṃ dutiyaṃ gāthamāha.
71. Thereupon, Māgaṇḍiya, wishing to ask, "Renunciants abandon human sensual pleasures and go forth for the sake of divine sensual pleasures. This one does not even desire divine sensual pleasures. This is a gem of a woman. What is his view?" uttered the second verse.
71. Sau đó, Māgaṇḍiya nói bài kệ thứ hai để hỏi: “Những người xuất gia từ bỏ dục lạc của loài người để cầu dục lạc của chư thiên, nhưng người này lại không muốn cả dục lạc của chư thiên, và đây là một bảo vật nữ giới, vậy thì quan điểm của người này là gì?”
Tattha etādisaṃ ce ratananti dibbitthiratanaṃ sandhāya bhaṇati.
Here, " such a gem" refers to a divine woman-gem.
Trong đó, nếu có bảo vật như thế này (etādisaṃ ce ratanaṃ) được nói đến để chỉ bảo vật nữ giới của chư thiên.
Nārinti attano dhītaraṃ sandhāya.
" Woman" refers to his own daughter.
Nữ giới (Nāriṃ) được nói đến để chỉ con gái của chính ông ta.
Diṭṭhigataṃ sīlavataṃ nu jīvitanti diṭṭhiñca sīlañca vatañca jīvitañca.
" View, precepts, vows, and way of life" refers to view, precepts, vows, and way of life.
Quan điểm, giới hạnh hay đời sống (Diṭṭhigataṃ sīlavataṃ nu jīvitaṃ): Quan điểm, giới hạnh và đời sống.
Bhavūpapattiñca vadesi kīdisanti attano bhavūpapattiṃ vā tuvaṃ kīdisaṃ vadesi.
" And what kind of rebirth do you declare?" refers to "what kind of rebirth do you declare for yourself?"
Và ngươi nói về sự tái sinh như thế nào? (Bhavūpapattiñca vadesi kīdisaṃ): Hoặc ngươi nói về sự tái sinh của chính ngươi như thế nào?
72. Ito parā dve gāthā vissajjanapucchānayena pavattattā pākaṭasambandhāyeva.
72. The two subsequent verses, being presented in the manner of an answer and a question, are self-evidently connected.
72. Từ đây trở đi, hai bài kệ tiếp theo có mối liên hệ rõ ràng vì chúng được trình bày theo cách hỏi và đáp.
Tāsu paṭhamagāthāya saṅkhepattho – tassa mayhaṃ māgaṇḍiya dvāsaṭṭhidiṭṭhigata dhammesu nicchinitvā ‘‘idameva saccaṃ, moghamañña’’nti (ma. ni. 3.27, 301) evaṃ idaṃ vadāmīti samuggahītaṃ na hoti natthi na vijjati, kiṃ kāraṇā?
Of these, the summary of the first verse is: "Māgaṇḍiya, for me, among the doctrines of the sixty-two views, there is no firmly held belief that 'this alone is true, all else is vain'. Why is that?
Trong bài kệ đầu tiên, ý nghĩa tóm tắt là: “Này Māgaṇḍiya, đối với ta, trong các pháp của sáu mươi hai tà kiến, điều này không được chấp nhận là ‘chỉ có điều này là sự thật, những điều khác là vô ích’ (Ma. Ni. 3.27, 301), không tồn tại, không có. Vì lý do gì?
Ahañhi passanto diṭṭhīsu ādīnavaṃ kañci diṭṭhiṃ aggahetvā saccāni pavicinanto ajjhattaṃ rāgādīnaṃ santibhāvena ajjhattasantisaṅkhātaṃ nibbānameva addasanti.
For I, seeing the danger in views, and not clinging to any view, discerning the truths, have seen only Nibbāna, which is called inner peace, due to the absence of lust and other defilements within myself."
Vì khi ta thấy sự nguy hiểm trong các quan điểm (diṭṭhīsu), không chấp nhận bất kỳ quan điểm nào, khi ta phân tích các Chân lý, ta đã thấy Niết Bàn, tức là sự an tịnh nội tâm (ajjhattasanti) do sự vắng mặt của tham ái, v.v., bên trong.”
Ādīnavanti upaddavaṃ.
" Danger" means calamity.
Sự nguy hiểm (Ādīnavaṃ): Sự tai họa.
Sadukkhanti kāyikadukkhena sadukkhaṃ.
" Accompanied by suffering" means accompanied by physical suffering.
Cùng với khổ đau (Sadukkhaṃ): Cùng với khổ đau về thân.
Savighātanti cetasikadukkhena sahitaṃ.
" Accompanied by vexation" means accompanied by mental suffering.
Cùng với sự quấy nhiễu (Savighātaṃ): Cùng với khổ đau về tâm.
Saupāyāsanti upāyāsasahitaṃ.
" Accompanied by distress" means accompanied by distress.
Cùng với sự phiền não (Saupāyāsaṃ): Cùng với sự phiền não.
Sapariḷāhanti sadarathaṃ.
" Accompanied by feverishness" means accompanied by torment.
Cùng với sự nóng nảy (Sapariḷāhaṃ): Cùng với sự nóng nảy.
Na nibbidāyāti na vaṭṭe nibbindanatthāya.
Not for disenchantment means not for becoming disenchanted with the round of existence.
Không phải để nhàm chán (Na nibbidāyā): Không phải để nhàm chán trong vòng luân hồi.
Na virāgāyāti na vaṭṭe virāgatthāya.
Not for dispassion means not for dispassion towards the round of existence.
Không vì ly tham có nghĩa là không vì sự ly tham đối với vòng luân hồi.
Na nirodhāyāti na vaṭṭassa nirodhatthāya.
Not for cessation means not for the cessation of the round of existence.
Không vì đoạn diệt có nghĩa là không vì sự đoạn diệt của vòng luân hồi.
Na upasamāyāti na vaṭṭassa upasamatthāya.
Not for appeasement means not for the appeasement of the round of existence.
Không vì an tịnh có nghĩa là không vì sự an tịnh của vòng luân hồi.
Na abhiññāyāti na vaṭṭassa abhijānanatthāya.
Not for direct knowledge means not for directly knowing the round of existence.
Không vì thắng trí có nghĩa là không vì sự thắng tri về vòng luân hồi.
Na sambodhāyāti na kilesaniddāvigamena vaṭṭato sambujjhanatthāya.
Not for full enlightenment means not for awakening from the round of existence through the removal of the slumber of defilements.
Không vì giác ngộ có nghĩa là không vì sự giác ngộ khỏi vòng luân hồi bằng cách thoát khỏi giấc ngủ của phiền não.
Na nibbānāyāti na amatanibbānatthāya.
Not for Nibbāna means not for the deathless Nibbāna.
Không vì Nibbāna có nghĩa là không vì Nibbāna bất tử.
Ettha pana ‘‘nibbidāyā’’ti vipassanā.
Here, however, "disenchantment" refers to insight (vipassanā).
Tuy nhiên, ở đây, “vì yếm ly” là tuệ quán.
‘‘Virāgāyā’’ti maggo.
"Dispassion" refers to the path (magga).
“Vì ly tham” là đạo.
‘‘Nirodhāya upasamāyā’’ti nibbānaṃ.
"Cessation" and "appeasement" refer to Nibbāna.
“Vì đoạn diệt, vì an tịnh” là Nibbāna.
‘‘Abhiññāya sambodhāyā’’ti maggo.
"Direct knowledge" and "full enlightenment" refer to the path.
“Vì thắng trí, vì giác ngộ” là đạo.
‘‘Nibbānāyā’’ti nibbānameva.
"Nibbāna" refers to Nibbāna itself.
“Vì Nibbāna” chính là Nibbāna.
Evaṃ ekasmiṃ ṭhāne vipassanā, tīsu maggo, tīsu nibbānaṃ vuttanti evaṃ vavatthānakathā veditabbā.
Thus, it should be understood that insight is mentioned in one place, the path in three, and Nibbāna in three; this is the explanation of their classification.
Như vậy, cần hiểu lời giải thích về sự phân định này là: ở một chỗ là tuệ quán, ở ba chỗ là đạo, và ở ba chỗ là Nibbāna.
Pariyāyena pana sabbānipetāni maggavevacanānipi nibbānavevacanānipi hontiyeva.
By way of implication, however, all these terms can also be synonyms for the path or synonyms for Nibbāna.
Tuy nhiên, theo cách gián tiếp, tất cả những điều này đều có thể là đồng nghĩa của đạo hoặc đồng nghĩa của Nibbāna.
Ajjhattaṃ rāgassa santinti ajjhattarāgassa santabhāvena nibbutabhāvena ajjhattasantisaṅkhātaṃ nibbānaṃ olokesiṃ.
The appeasement of inner lust means I observed Nibbāna, which is called inner appeasement, by the appeased state, the tranquil state, of inner lust.
Sự an tịnh của tham ái bên trong nghĩa là ta đã quán xét Nibbāna, tức sự an tịnh bên trong, do sự hiện hữu của tham ái bên trong đã được an tịnh, đã được dập tắt.
Dosassa santintiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to the appeasement of hatred, and so on.
Đối với sự an tịnh của sân hận v.v... cũng theo cách tương tự.
Pacinanti niddesassa uddesapadaṃ.
Pacinanto is the subject word of the explanation.
Pacinaṃ là từ chỉ định cho sự giải thích.
Vicinantoti saccāni vaḍḍhento vibhāvento.
Vicinanto means developing and distinguishing the truths.
Vicinanto nghĩa là làm tăng trưởng, làm sáng tỏ các chân lý.
Pavicinantoti tāneva paccekaṃ vibhāvento.
Pavicinanto means distinguishing each of them individually.
Pavicinanto nghĩa là làm sáng tỏ từng chân lý đó.
Keci ‘‘gavesanto’’ti vaṇṇayanti.
Some explain it as "seeking."
Một số người giải thích là “tìm kiếm”.
Adassanti olokesiṃ.
Adassa means I observed.
Adassaṃ nghĩa là ta đã quán xét.
Adakkhinti vinivijjhiṃ.
Adakkhi means I penetrated.
Adakkhiṃ nghĩa là ta đã xuyên thấu.
Aphassinti paññāya phusiṃ.
Aphassi means I touched with wisdom.
Aphassiṃ nghĩa là ta đã tiếp xúc bằng tuệ.
Paṭivijjhinti ñāṇena paccakkhaṃ akāsiṃ.
Paṭivijjhi means I realized directly with knowledge.
Paṭivijjhiṃ nghĩa là ta đã nhận biết trực tiếp bằng trí tuệ.
74. Athassa bhagavā yathā yena upāyena taṃ padaṃ dhīrehi pakāsitaṃ, taṃ upāyaṃ sapaṭipakkhaṃ dassento ‘‘na diṭṭhiyā’’ti gāthamāha.
74. Then the Blessed One, showing the way by which that state is declared by the wise, along with its opposite, spoke the verse "Not by views."
74. Sau đó, Đức Thế Tôn đã nói kệ ngôn “Không do kiến chấp” để chỉ ra phương cách mà các bậc trí đã công bố trạng thái đó, cùng với các đối lập của nó.
Tattha na diṭṭhiyātiādīhi diṭṭhisutiaṭṭhasamāpattiñāṇabāhirasīlabbatāni paṭikkhipati.
There, by "not by views" and so on, he rejects views, traditions, attainments, knowledge, and external observances and vows.
Trong đó, bằng các từ “không do kiến chấp” v.v... Ngài bác bỏ các kiến chấp, sự nghe, các thiền định, trí tuệ, và các giới cấm bên ngoài.
‘‘Suddhimāhā’’ti ettha vuttaṃ āha-saddaṃ sabbattha nakārena saddhiṃ yojetvā purimapadattayaṃ netvā ‘‘diṭṭhiyā suddhiṃ nāha na kathemī’’ti evamattho veditabbo.
In "declares purity" (suddhimāhā), the word "declares" (āha) should be connected with the negative particle (na) everywhere and applied to the preceding three terms, so the meaning should be understood as "I do not declare purity by views, I do not speak of it."
Trong câu “nói về sự thanh tịnh”, từ “nói” này cần được kết hợp với từ phủ định ở khắp mọi nơi và được liên kết với ba từ trước đó để hiểu ý nghĩa là: “Ta không nói, không giảng về sự thanh tịnh do kiến chấp”.
Yathā cettha, evaṃ uttarapadesupi.
As here, so too in the subsequent terms.
Cũng như ở đây, các từ tiếp theo cũng vậy.
Tattha ca adiṭṭhiyā nāhāti dasavatthukaṃ sammādiṭṭhiṃ vinā na kathemi.
There, "not without views" means "I do not speak without the right view consisting of ten points."
Trong đó, không nói về sự không kiến chấp nghĩa là ta không nói nếu không có chánh kiến mười phương diện.
Tathā assutiyāti navaṅgaṃ savanaṃ vinā.
Similarly, "without hearing" means "without the ninefold hearing."
Tương tự, không do sự không nghe nghĩa là không có sự nghe chín chi phần.
Añāṇāti kammassakatasaccānulomikañāṇaṃ vinā.
"Without knowledge" means "without knowledge conforming to the truths of kamma and ownership."
Không do sự không trí tuệ nghĩa là không có trí tuệ tương ứng với chân lý về nghiệp báo.
Asīlatāti pātimokkhasaṃvaraṃ vinā.
"Without morality" means "without the Pātimokkha restraint."
Không do sự không giới hạnh nghĩa là không có sự phòng hộ theo giới bổn Pātimokkha.
Abbatāti dhutaṅgavataṃ vinā.
"Without vows" means "without the dhutaṅga vows."
Không do sự không cấm hạnh nghĩa là không có các cấm hạnh (dhutaṅga).
Nopi tenāti tesu ekamekena diṭṭhiādimattenāpi na kathemīti evamattho veditabbo.
"Nor by that" means "I do not speak even by merely one of these, such as views"; this is the meaning to be understood.
Cũng không do điều đó nghĩa là ta không nói chỉ do một trong các điều đó, như kiến chấp v.v... – ý nghĩa này cần được hiểu như vậy.
Ete ca nissajja anuggahāyāti ete ca purimadiṭṭhiādibhede kaṇhapakkhike dhamme samugghātakaraṇena nissajja, pacchime adiṭṭhiādibhede sukkapakkhikepi atammayatāpajjanena anuggahāya.
Having abandoned these and not supported them means having abandoned these dark-sided qualities (kaṇhapakkhike dhamme) such as views, etc., by eradicating them, and not supported the bright-sided qualities (sukkapakkhike) such as non-views, etc., by not becoming attached to them.
Từ bỏ những điều này và không chấp thủ nghĩa là từ bỏ những pháp thuộc phe đen tối, như kiến chấp v.v... đã được nói trước đó, bằng cách nhổ bỏ chúng; và không chấp thủ những pháp thuộc phe trắng, như sự không kiến chấp v.v... sau đó, bằng cách không đồng hóa với chúng.
Santo anissāya bhavaṃ na jappeti imāya paṭipattiyā rāgādivūpasamena santo cakkhādīsu kañci dhammaṃ anissāya ekampi bhavaṃ na jappe, apihetuṃ apatthetuṃ samattho siyā, ayamassa ajjhattasantīti adhippāyo.
Being tranquil, not relying on existence, one would not yearn (for existence): The intention is that by this practice, being tranquil through the appeasement of lust, etc., and not relying on any phenomenon in the eye, etc., one would be capable of not yearning, not aspiring for even a single existence; this is one's inner appeasement.
Bậc an tịnh không nương tựa vào hữu không mong cầu có nghĩa là, với sự thực hành này, bậc an tịnh do sự lắng xuống của tham ái v.v... không nương tựa vào bất kỳ pháp nào ở mắt v.v... và có thể không mong cầu, không khao khát dù chỉ một hữu. Đây là ý nghĩa của sự an tịnh nội tại của vị ấy.
Savanampi icchitabbanti suttādivasena suṇanampi ākaṅkhitabbaṃ.
Hearing should also be desired means listening according to the suttas, etc., should also be longed for.
Sự nghe cũng đáng mong muốn nghĩa là sự nghe theo kinh điển v.v... cũng đáng khao khát.
Sambhārā ime dhammāti sammādiṭṭhiādikā ime dhammā upakāraṭṭhena sambhārā honti.
These qualities are requisites means these qualities, such as right view, etc., are requisites in the sense of being helpful.
Những pháp này là những tư lương nghĩa là những pháp này, như chánh kiến v.v... là những tư lương theo nghĩa là những trợ duyên.
Kaṇhapakkhikānanti akusalapakkhe bhavānaṃ.
Of the dark-sided means of those belonging to the unwholesome side.
Của phe đen tối nghĩa là của những pháp bất thiện.
Samugghātato pahānaṃ icchitabbanti sammā hananato samucchedato pahānaṃ ākaṅkhitabbaṃ.
Abandonment by eradication should be desired means abandonment by complete destruction, by cutting off, should be longed for.
Sự đoạn trừ bằng cách nhổ bỏ hoàn toàn đáng mong muốn nghĩa là sự đoạn trừ bằng cách nhổ bỏ hoàn toàn, bằng cách cắt đứt tận gốc, đáng khao khát.
Tedhātukesu kusalesu dhammesūti kāmarūpārūpasaṅkhātesu tebhūmakesu kosallasambhūtesu.
In skillful dhammas of the three realms refers to those skillful qualities that arise in the three planes, namely the kāma, rūpa, and arūpa realms.
Trong các pháp thiện thuộc ba cõi nghĩa là trong các pháp thiện được sinh ra từ sự khéo léo, thuộc ba cõi dục giới, sắc giới và vô sắc giới.
Atammayatāti nittaṇhabhāvo.
Non-identification with that means the state of being without craving.
Không đồng hóa nghĩa là không có tham ái.
75. Evaṃ vutte vacanatthaṃ asallakkhento māgaṇḍiyo ‘‘no ce kirā’’ti gāthamāha.
75. When this was said, Māgaṇḍiya, not discerning the meaning of the statement, spoke the verse "If not indeed...".
75. Khi được nói như vậy, Māgaṇḍiya, không hiểu ý nghĩa của lời nói, đã nói kệ ngôn “Nếu không phải vậy thì”.
Tattha diṭṭhādīni vuttanayāneva.
There, views and so forth are just as stated.
Trong đó, kiến chấp v.v... là những điều đã được nói theo cách thức trên.
Kaṇhapakkhikāniyeva pana sandhāya ubhayatrāpi āha.
But he spoke in both cases referring only to the dark side.
Tuy nhiên, ở cả hai trường hợp, ông ta chỉ đề cập đến những điều thuộc phe đen tối.
Āha-saddaṃ pana ‘‘no ce’’ti saddena yojetvā no ce kira āha no ce kira kathesīti evaṃ attho daṭṭhabbo.
The word āha (said) should be joined with the word "no ce" (if not) to mean "if indeed he did not say," or "if indeed he did not speak." This is the meaning to be understood.
Từ “nói” cần được kết hợp với từ “nếu không phải vậy thì” để hiểu ý nghĩa là: “Nếu không phải vậy thì ông không nói, không giảng”.
Momūhanti atimūḷhaṃ, mohanaṃ vā.
Utterly deluded means extremely deluded, or deluding.
Momūhaṃ nghĩa là rất si mê, hoặc làm cho si mê.
Paccentīti jānanti.
They know means they understand.
Paccenti nghĩa là biết.
Imissāpi gāthāya niddeso uttāno.
The explanation of this verse is also straightforward.
Sự giải thích về kệ ngôn này cũng rất rõ ràng.
Andhakāraṃ pakkhandosīti bahalandhakāraṃ paviṭṭhosi.
You have entered darkness means you have entered dense darkness.
Ngươi đã rơi vào bóng tối nghĩa là ngươi đã rơi vào bóng tối dày đặc.
Yuttasaññanti samaṇadhamme yuttasaññaṃ.
Appropriate perception means appropriate perception in the ascetic's Dhamma.
Nhận thức hợp lý nghĩa là nhận thức hợp lý về pháp của sa môn.
Pattasaññanti samaṇadhamme paṭiladdhasaññaṃ.
Attained perception means perception attained in the ascetic's Dhamma.
Nhận thức đã đạt được nghĩa là nhận thức đã đạt được về pháp của sa môn.
Lagganasaññanti sañjānitasaññaṃ.
Clinging perception means perception that is known.
Nhận thức đã nhận biết nghĩa là nhận thức đã được nhận biết.
Kāraṇasaññanti hetusaññaṃ.
Causal perception means perception of cause.
Nhận thức về nguyên nhân nghĩa là nhận thức về nguyên nhân.
Ṭhānasaññanti kāraṇasaññaṃ.
Ground perception means perception of cause.
Nhận thức về vị trí nghĩa là nhận thức về nguyên nhân.
Na paṭilabhasīti na vindasi.
You do not obtain means you do not find.
Không đạt được nghĩa là không tìm thấy.
Kuto ñāṇanti maggañāṇaṃ pana kena kāraṇena labhissasi.
Whence knowledge? But for what reason will you obtain path-knowledge?
Trí tuệ từ đâu nghĩa là do nguyên nhân nào mà ngươi sẽ đạt được trí tuệ đạo?
Aniccaṃ vāti hutvā abhāvaṭṭhena pañcakkhandhā aniccaṃ.
Or impermanent means the five aggregates are impermanent in the sense of existing and then ceasing to be.
Hoặc vô thường nghĩa là năm uẩn là vô thường theo nghĩa là đã có rồi không còn nữa.
Aniccasaññānulomaṃ vāti ‘‘pañcakkhandhā aniccā’’ti uppannā saññā aniccasaññā, tāya saññāya anulomaṃ appaṭikkūlaṃ aniccasaññānulomaṃ.
Or in conformity with the perception of impermanence means the perception that arises as "the five aggregates are impermanent" is the perception of impermanence; that which is in conformity with that perception, not disagreeable, is in conformity with the perception of impermanence.
Hoặc tương ứng với nhận thức vô thường nghĩa là nhận thức phát sinh rằng “năm uẩn là vô thường” là nhận thức vô thường; điều tương ứng, không đối lập với nhận thức đó là tương ứng với nhận thức vô thường.
Kiṃ taṃ?
What is that?
Điều đó là gì?
Vipassanāñāṇaṃ.
Vipassanā-ñāṇa.
Là tuệ quán.
Dvinnaṃ vipassanāñāṇānaṃ dukkhānattasaññānulomānampi eseva nayo.
The same method applies to the two vipassanā-ñāṇas that are in conformity with the perception of suffering and not-self.
Đối với hai tuệ quán về sự tương ứng với nhận thức khổ và vô ngã cũng theo cách tương tự.
77. Evaṃ samuggahitesu pamohena māgaṇḍiyassa vivādāpattiṃ dassetvā idāni tesu aññesu ca dhammesu vigatappamohassa attano nibbivādataṃ dassento ‘‘samo visesī’’ti gāthamāha.
77. Having thus shown Māgaṇḍiya's tendency to dispute due to delusion regarding adopted views, the Blessed One now, showing his own non-disputatiousness as one free from delusion regarding those and other dhammas, spoke the verse "Equal, superior...".
77. Sau khi chỉ ra sự tranh cãi của Māgaṇḍiya do sự si mê trong những điều đã chấp thủ, bây giờ Đức Thế Tôn nói kệ ngôn “bằng, hơn” để chỉ ra sự không tranh cãi của chính Ngài, người đã thoát khỏi sự si mê trong những pháp đó và các pháp khác.
Tassattho – yo evaṃ tidhā mānena vā diṭṭhiyā vā puggalena vā maññati, so tena mānena tāya vā diṭṭhiyā tena vā puggalena vivadeyya.
Its meaning is: "Whoever" thus thinks in three ways, by conceit, or by view, or by person, "he would dispute with that" conceit, or with that view, or with that person.
Ý nghĩa của kệ ngôn đó là: Người nào nghĩ như vậy, do kiêu mạn, do kiến chấp, hoặc do cá nhân, thì người đó sẽ tranh cãi do kiêu mạn đó, hoặc kiến chấp đó, hoặc cá nhân đó.
Yo pana amhādiso imāsu tīsu vidhāsu avikampamāno, samo visesīti na tassa hoti, na ca hīnoti pāṭhaseso.
But for one like us, who is unwavering in these three modes, "equal, superior" does not exist for him, and "not inferior" is the remaining part of the text.
Còn người như chúng ta, không dao động trong ba phương diện này, không có suy nghĩ bằng, hoặc hơn, và cũng không có suy nghĩ kém hơn – đó là phần còn lại của câu.
Imissāpi gāthāya niddeso uttānova.
The explanation of this verse is also straightforward.
Sự giải thích về kệ ngôn này cũng rất rõ ràng.
78. Kiñca bhiyyo – ‘‘saccanti so’’ti gāthā.
78. Furthermore – the verse "Truth, he...".
78. Hơn nữa, kệ ngôn “Người đó là chân lý”.
Tassattho – so evarūpo pahīnamānadiṭṭhiko ‘‘mādiso ‘bāhitapāpattā’dinā nayena brāhmaṇo, idameva sacca’’nti kiṃ vadeyya kiṃ vatthuṃ bhaṇeyya, kena vā kāraṇena bhaṇeyya, ‘‘mayhaṃ saccaṃ, tuyhaṃ musā’’ti vā kena mānena diṭṭhiyā puggalena vā vivadeyya.
Its meaning is: "Such a one," whose conceit and views are abandoned, "what would he say" what statement would he make, "one like me is a brāhmaṇa" by such a method as 'because sins are cast off,' "this alone is truth"? Or for what reason would he speak? Or "with what" conceit, view, or person would he dispute, saying, "my truth, your falsehood"?
Ý nghĩa của kệ ngôn đó là: Người đó, một vị đã từ bỏ kiêu mạn và kiến chấp, sẽ nói gì, sẽ tuyên bố điều gì rằng “người như tôi là Brahmaṇa theo cách đã loại bỏ các điều ác v.v..., đây chính là chân lý”? Hoặc do nguyên nhân nào mà người đó sẽ tuyên bố? Hoặc do kiêu mạn, kiến chấp, hay cá nhân nào mà người đó sẽ tranh cãi rằng “chân lý của tôi, sai lầm của ông”?
Yasmiṃ mādise khīṇāsave ‘‘sadisohamasmī’’ti pavattiyā samaṃ vā, itaradvayabhāvena pavattiyā visamaṃ vā maññitaṃ natthi, samānādīsu kena vādaṃ paṭisaṃyujeyya paṭipphareyyāti.
In whom, like an Arahant, there is no thought of "equal" in the sense of "I am like him," or "unequal" in the sense of the other two states, "with whom would he engage in dispute" or contend?
Ở một vị A-la-hán như tôi, không có sự nghĩ rằng bằng (theo sự phát sinh của “tôi giống như người đó”) hoặc không bằng (theo sự phát sinh của hai điều còn lại), thì người đó sẽ tranh cãi với ai?
Imissāpi gāthāya niddeso uttāno.
The explanation of this verse is also straightforward.
Sự giải thích về kệ ngôn này cũng rất rõ ràng.
79. Nanu ekaṃseneva evarūpo puggalo?
79. Is such a person indeed unique?
79. Chẳng lẽ một người như vậy là chắc chắn?
‘‘Okaṃ pahāyā’’ti gāthā.
The verse "Having abandoned the home...".
Kệ ngôn “Từ bỏ chỗ nương tựa”.
Tattha okaṃ pahāyāti rūpadhātvādiviññāṇassokāsaṃ tatra chandarāgappahānena chaḍḍetvā.
There, having abandoned the home means having cast away the abode of consciousness in the rūpa-dhātu and so forth, by abandoning desire and lust for it.
Trong đó, từ bỏ chỗ nương tựa nghĩa là từ bỏ chỗ nương tựa của thức, như sắc giới v.v... bằng cách từ bỏ tham ái ở đó.
Aniketasārīti rūpanimittaniketādīni taṇhāvasena asaranto.
Wandering without a home means not dwelling in the signs of form and so forth due to craving.
Vị không nhà cửa nghĩa là không lang thang theo tham ái ở các dấu hiệu sắc tướng, nhà cửa v.v...
Gāme akubbaṃ muni santhavānīti gāme gihisanthavāni akaronto.
A sage making no intimacies in the village means making no intimacies with householders in the village.
Vị ẩn sĩ không tạo lập quan hệ ở làng nghĩa là không tạo lập các quan hệ với gia chủ ở làng.
Kāmehi rittoti kāmesu chandarāgābhāvena sabbakāmehi puthubhūto.
Devoid of sensual pleasures means being separated from all sensual pleasures due to the absence of desire and lust for them.
Thoát khỏi các dục nghĩa là hoàn toàn tách biệt khỏi tất cả các dục do không có tham ái đối với các dục.
Apurakkharānoti āyatiṃ attabhāvaṃ anabhinibbattento.
Not putting forward means not bringing forth a future existence.
Apurakkharāno (nghĩa là) không tạo ra sự tái sinh trong tương lai.
Kathaṃ na viggayha janena kayirāti janena saddhiṃ viggāhikakathaṃ na katheyya.
How would he not engage in disputes with people? means he should not speak contentious words with people.
Kathaṃ na viggayha janena kayirā (nghĩa là) không tranh cãi với mọi người.
Hāliddakānīti evaṃnāmako gahapati.
Hāliddakānī means a householder of this name.
Hāliddakānī (nghĩa là) một gia chủ tên là như vậy.
Yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkamīti yenāti bhummatthe karaṇavacanaṃ.
Where venerable Mahākaccāna was, there he approached means that where is an instrumental case used in the locative sense.
Yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkamī (nghĩa là) từ yenā là cách công cụ mang ý nghĩa vị trí.
Tasmā yattha mahākaccāno, tattha upasaṅkamīti evamettha attho daṭṭhabbo.
Therefore, the meaning here should be understood as: where Mahākaccāna was, there he approached.
Do đó, ý nghĩa ở đây phải được hiểu là: ông ấy đã đến nơi mà Tôn giả Mahākaccāna đang ở.
Yena vā kāraṇena mahākaccāno devamanussehi upasaṅkamitabbo, tena kāraṇena upasaṅkamīti evamettha attho daṭṭhabbo.
Or, the meaning here should be understood as: by the reason for which Mahākaccāna should be approached by devas and humans, by that reason he approached.
Hoặc bằng lý do nào mà Tôn giả Mahākaccāna được chư thiên và loài người đến gần, thì vì lý do đó mà họ đến gần. Ý nghĩa ở đây cần được hiểu như vậy.
Kena ca kāraṇena mahākaccāno upasaṅkamitabbo?
And for what reason should Mahākaccāna be approached?
Và bằng lý do nào mà Tôn giả Mahākaccāna đáng được đến gần?
Nānappakāraguṇavisesādhigamādhippāyena, sāduphalūpabhogādhippāyena dijagaṇehi niccaphalitamahārukkho viya.
With the intention of attaining various special qualities, just as flocks of birds constantly approach a great tree laden with sweet fruits with the intention of enjoying them.
Với ý định đạt được các phẩm chất đặc biệt khác nhau, với ý định thọ hưởng những quả vị ngọt lành, giống như một cây đại thụ luôn sai trái được đàn chim đến gần.
Upasaṅkamīti ca gatoti vuttaṃ hoti.
And approached means he went.
Và “Upasaṅkamīti” có nghĩa là đã đến.
Upasaṅkamitvāti upasaṅkamanapariyosānadīpanaṃ.
Having approached indicates the completion of the approaching.
Upasaṅkamitvā (sau khi đến gần) là chỉ sự hoàn tất của việc đến gần.
Atha vā evaṃ gato tato āsannataraṃ ṭhānaṃ mahākaccānassa samīpasaṅkhātaṃ gantvātipi vuttaṃ hoti.
Alternatively, it means having gone thus, he went to a closer place, which is called the vicinity of Mahākaccāna.
Hoặc cũng có nghĩa là: sau khi đã đến như vậy, rồi đến một nơi gần hơn, tức là gần Tôn giả Mahākaccāna.
Abhivādetvāti pañcapatiṭṭhitena vanditvā.
Having saluted means having paid homage with the five-point prostration.
Abhivādetvā (sau khi đảnh lễ) là sau khi đảnh lễ bằng năm chi chạm đất.
Idāni yenatthena mahākaccānassa upaṭṭhānaṃ āgato, taṃ pucchitukāmo dasanakhasamodhānasamujjalaṃ añjaliṃ sirasi patiṭṭhāpetvā ekamantaṃ nisīdi.
Now, wishing to ask about the matter for which he had come to attend upon Mahākaccāna, he placed his resplendent añjali, formed by joining the ten fingernails, on his head and sat down to one side.
Bây giờ, với mục đích hỏi về điều mà ông đã đến để hầu hạ Tôn giả Mahākaccāna, ông chấp tay trang nghiêm bằng mười móng tay, đặt lên đầu và ngồi sang một bên.
Ekamantanti bhāvanapuṃsakaniddeso ‘‘visamaṃ candimasūriyā parivattantī’’tiādīsu (a. ni. 4.7) viya.
To one side is an indication of the neuter gender of the gerund, as in phrases like "the moon and sun revolve unevenly".
Ekamantaṃ (sang một bên) là cách dùng từ ở thể trung tính chỉ sự trạng thái, giống như trong các câu “mặt trăng và mặt trời xoay chuyển không đều” (a. ni. 4.7) và tương tự.
Tasmā yathā nisinno ekamantaṃ nisinno hoti, evaṃ nisīdīti evamettha attho daṭṭhabbo.
Therefore, the meaning here should be understood as: he sat down in such a way that he was seated to one side.
Do đó, ý nghĩa ở đây cần được hiểu là: ông đã ngồi theo cách mà ông ngồi sang một bên.
Bhummatthe vā etaṃ upayogavacanaṃ.
Or, this is a usage of the locative case.
Hoặc đây là cách dùng từ ở ý nghĩa của vị trí (bhummattha).
Nisīdīti nisajjaṃ kappesi.
Sat down means he arranged his sitting.
Nisīdī (ngồi) là đã sắp đặt chỗ ngồi.
Paṇḍitā hi devamanussā garuṭṭhāniyaṃ upasaṅkamitvā āsanakusalatāya ekamantaṃ nisīdanti.
Indeed, wise devas and humans, having approached one worthy of respect, sit down to one side, being skilled in seating arrangements.
Vì chư thiên và loài người có trí tuệ, sau khi đến gần vị đáng tôn kính, họ sẽ ngồi sang một bên một cách khéo léo.
Ayañca gahapati tesaṃ aññataro, tasmā ekamantaṃ nisīdi.
And this householder was one of them, therefore he sat down to one side.
Và vị gia chủ này là một trong số đó, do vậy ông đã ngồi sang một bên.
Kathaṃ nisinno ca pana ekamantaṃ nisinno hotīti?
And how does one sit down to one side?
Và ngồi như thế nào thì được gọi là ngồi sang một bên?
Cha nisajjadose vajjetvā.
By avoiding six faults of sitting.
Tránh sáu lỗi ngồi.
Seyyathidaṃ?
What are they?
Cụ thể là:
Atidūraṃ accāsannaṃ uparivātaṃ unnatappadesaṃ atisammukhaṃ atipacchāti.
Too far, too near, upwind, on a higher seat, too directly in front, too directly behind.
Quá xa, quá gần, ngược gió, chỗ cao, quá đối diện, quá phía sau.
Atidūre nisinno hi sace kathetukāmo hoti, uccāsaddena kathetabbaṃ hoti.
For if one sits too far, one has to speak in a loud voice if one wishes to speak.
Vì nếu ngồi quá xa mà muốn nói chuyện, thì phải nói lớn tiếng.
Accāsanne nisinno saṅghaṭṭanaṃ karoti.
If one sits too near, one causes inconvenience.
Ngồi quá gần sẽ gây va chạm.
Uparivāte nisinno sarīragandhena bādhati.
If one sits upwind, one annoys with body odor.
Ngồi ngược gió sẽ làm phiền bởi mùi cơ thể.
Unnatappadese nisinno agāravaṃ pakāseti.
If one sits on a higher seat, one shows disrespect.
Ngồi ở chỗ cao sẽ thể hiện sự thiếu tôn kính.
Atisammukhā nisinno sace daṭṭhukāmo hoti, cakkhunā cakkhuṃ āhacca daṭṭhabbaṃ hoti.
If one sits too directly in front, one has to look eye to eye if one wishes to see.
Nếu ngồi quá đối diện mà muốn nhìn, thì phải nhìn thẳng vào mắt.
Atipacchā nisinno sace daṭṭhukāmo hoti, gīvaṃ pasāretvā daṭṭhabbaṃ hoti.
If one sits too directly behind, one has to crane one's neck if one wishes to see.
Nếu ngồi quá phía sau mà muốn nhìn, thì phải rướn cổ để nhìn.
Tasmā ayampi ete cha nisajjadose vajjetvā nisīdi.
Therefore, this one also avoided these six faults of sitting and sat down.
Do đó, vị này cũng đã tránh sáu lỗi ngồi này mà ngồi xuống.
Tena vuttaṃ – ‘‘ekamantaṃ nisīdī’’ti.
Thus it is said: "he sat down to one side."
Vì vậy đã nói: “ngồi sang một bên”.
Rūpadhātūti rūpakkhandho adhippeto.
Form element refers to the aggregate of form.
Rūpadhātu (giới sắc) là chỉ sắc uẩn.
Rūpadhāturāgavinibandhanti rūpadhātumhi rāgena vinibaddhaṃ.
Tied by attachment to the form element means bound by attachment to the form element.
Rūpadhāturāgavinibandhaṃ (bị ràng buộc bởi tham ái đối với giới sắc) là bị trói buộc bởi tham ái trong giới sắc.
Viññāṇanti kammaviññāṇaṃ.
Consciousness refers to kamma-consciousness.
Viññāṇaṃ (thức) là nghiệp thức.
Okasārīti gehasārī ālayasārī.
Dwelling in a home means dwelling in a house, dwelling in an abode.
Okasārī (trú xứ) là trú ở nhà, trú ở nơi nương tựa.
Kasmā panettha ‘‘viññāṇadhātu kho gahapatī’’ti na vuttanti?
Why is it not said here, "Consciousness element, householder"?
Vì sao ở đây không nói “viññāṇadhātu kho gahapatī” (này gia chủ, giới thức)?
Sammohavighātatthaṃ.
For the purpose of preventing confusion.
Để tránh sự bối rối.
‘‘Oko’’ti hi atthato paccayo vuccati, purejātañca kammaviññāṇaṃ pacchājātassa kammaviññāṇassapi vipākaviññāṇassapi, vipākaviññāṇañca vipākaviññāṇassapi kammaviññāṇassapi paccayo hoti, tasmā ‘‘kataraṃ nu kho idha viññāṇa’’nti sammoho bhaveyya.
For "home" (oka) essentially refers to a condition; and prior-arisen kamma-consciousness is a condition for later-arisen kamma-consciousness and also for resultant consciousness, and resultant consciousness is a condition for resultant consciousness and also for kamma-consciousness. Therefore, there might be confusion as to "which consciousness is meant here?"
Vì “Oko” (trú xứ) theo nghĩa là duyên. Và nghiệp thức sinh trước là duyên cho nghiệp thức sinh sau và cả cho quả thức, và quả thức cũng là duyên cho quả thức và cả cho nghiệp thức. Do đó, có thể có sự bối rối rằng “thức nào là thức ở đây?”.
Tassa vighātatthaṃ taṃ aggahetvā asambhinnāva desanā katāti.
To prevent that confusion, it was not taken, and the teaching was given without being mixed.
Để tránh sự bối rối đó, không nắm giữ thức đó mà bài giảng được thực hiện một cách không lẫn lộn.
Apica vipākaārammaṇavasena catasso abhisaṅkhāraviññāṇaṭṭhitiyoti vuttāti tā dassetumpi idha viññāṇaṃ na gahitaṃ.
Moreover, to show that there are four standings of consciousness of volitional formations in terms of their results, consciousness was not taken here.
Hơn nữa, để chỉ ra bốn trú xứ của thức hành theo phương diện cảnh giới của quả đã được nói, thức cũng không được nắm giữ ở đây.
Upayupādānāti taṇhūpayadiṭṭhūpayavasena dve upayā, kāmupādānādīni cattāri upādānāni ca.
Grasping and clinging refers to two types of grasping: craving-grasping and view-grasping, and the four clingings such as clinging to sensual pleasures.
Upayupādānā (dính mắc và chấp thủ) là hai loại dính mắc theo tham ái và chấp thủ theo tà kiến, và bốn loại chấp thủ như chấp thủ dục.
Cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayāti akusalacittassa adhiṭṭhānabhūtā ceva abhinivesabhūtā ca anusayabhūtā ca.
The underlying tendencies of mental determination and adherence means those of unwholesome consciousness that are of the nature of determination, adherence, and underlying tendencies.
Cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā (sự kiên cố, bám víu và tùy miên của tâm) là những điều là nền tảng, sự bám víu và tùy miên của tâm bất thiện.
Tathāgatassāti sammāsambuddhassa.
Of the Tathāgata means of the Perfectly Self-Enlightened One.
Tathāgatassa (của Như Lai) là của bậc Chánh Đẳng Giác.
Sabbesampi hi khīṇāsavānaṃ ete pahīnāva, satthu pana khīṇāsavabhāvo loke atipākaṭoti uparimakoṭiyā evaṃ vuttaṃ.
Indeed, for all Arahants, these are abandoned. But the Teacher's state of being an Arahant is very well-known in the world, thus it is stated in the highest sense.
Vì những điều này đã được đoạn trừ ở tất cả các bậc A-la-hán, nhưng sự A-la-hán của Đức Phật là nổi tiếng nhất trên thế gian, nên đã nói như vậy ở mức độ cao nhất.
Viññāṇadhātuyāti idha viññāṇaṃ kasmā gahitaṃ?
In the element of consciousness—why is consciousness taken here?
Viññāṇadhātuyā (trong giới thức): Vì sao thức được nắm giữ ở đây?
Kilesappahānadassanatthaṃ.
For the purpose of showing the abandonment of defilements.
Để chỉ ra sự đoạn trừ phiền não.
Kilesā hi na kevalaṃ catūsuyeva khandhesu pahīnā pahīyanti, pañcasupi pahīyantiyevāti kilesappahānadassanatthaṃ gahitaṃ.
For defilements are not only abandoned in the four aggregates; they are abandoned in all five, thus it is taken for the purpose of showing the abandonment of defilements.
Vì phiền não không chỉ được đoạn trừ trong bốn uẩn mà còn được đoạn trừ trong cả năm uẩn, nên thức được nắm giữ để chỉ ra sự đoạn trừ phiền não.
Evaṃ kho gahapati anokasārī hotīti evaṃ kammaviññāṇena okaṃ asarantena anokasārī nāma hoti.
Thus, householder, he is one who does not wander to a dwelling means thus, by consciousness of kamma not wandering to a dwelling, he is called one who does not wander to a dwelling.
Evaṃ kho gahapati anokasārī hotī (Này gia chủ, như vậy là không trú xứ) là như vậy là không trú xứ, tức là không lang thang bởi nghiệp thức.
Rūpanimittaniketavisāravinibandhāti rūpameva kilesānaṃ paccayaṭṭhena nimittaṃ, ārammaṇakiriyasaṅkhātena nivāsaṭṭhena niketanti rūpanimittaniketaṃ.
The spreading and entanglement of the sign-and-abode of form means form itself is a sign in the sense of being a condition for defilements, and an abode in the sense of being a dwelling place, i.e., the activity of an object; thus, form is the sign-abode.
Rūpanimittaniketavisāravinibandhā (sự lan rộng và trói buộc của các dấu hiệu và trú xứ của sắc) là sắc chính là dấu hiệu (nimitta) theo nghĩa là duyên của phiền não, và là trú xứ (niketa) theo nghĩa là nơi nương tựa của hành động đối với đối tượng, nên gọi là rūpanimittaniketa (dấu hiệu và trú xứ của sắc).
Visāro ca vinibandho ca visāravinibandhā.
Spreading and entanglement are visāravinibandha.
Visāra (lan rộng) và vinibandha (trói buộc) là visāravinibandhā (sự lan rộng và trói buộc).
Ubhayenapi hi kilesānaṃ patthaṭabhāvo ca vinibandhanabhāvo ca vutto, rūpanimittanikete visāravinibandhāti rūpanimittaniketavisāravinibandhā, tasmā rūpanimittaniketamhi uppannena kilesavisārena ceva kilesavinibandhanena cāti attho.
By both, the widespread nature and the binding nature of defilements are expressed. Spreading and entanglement in the sign-abode of form means the spreading and entanglement of the sign-abode of form. Therefore, it means by the spreading of defilements and the entanglement of defilements that arise in the sign-abode of form.
Cả hai đều nói lên trạng thái lan rộng và trói buộc của phiền não. Rūpanimittanikete visāravinibandhā (sự lan rộng và trói buộc của các dấu hiệu và trú xứ của sắc) có nghĩa là sự lan rộng của phiền não và sự trói buộc của phiền não phát sinh trong dấu hiệu và trú xứ của sắc.
Niketasārīti vuccatīti ārammaṇakaraṇavasena nivāsaṭṭhānaṭṭhena niketasārīti vuccati.
He is called one who wanders to an abode means he is called one who wanders to an abode in the sense of being a dwelling place by way of making it an object.
Niketasārīti vuccatī (được gọi là trú xứ) là được gọi là trú xứ theo nghĩa là nơi nương tựa bằng cách tạo ra đối tượng.
Pahīnāti te rūpanimittanikete kilesavisāravinibandhā pahīnā.
Abandoned means those defilement-spreading and defilement-entanglements in the sign-abode of form are abandoned.
Pahīnā (đã đoạn trừ) là những sự lan rộng và trói buộc của phiền não trong các dấu hiệu và trú xứ của sắc đó đã được đoạn trừ.
Kasmā panettha pañcakkhandhā ca ‘‘okā’’ti vuttā, cha ārammaṇāni ‘‘niketa’’nti?
Why are the five aggregates called a "dwelling" here, and the six objects an "abode"?
Vì sao ở đây năm uẩn được gọi là “oko” (trú xứ) và sáu đối tượng được gọi là “niketa” (nơi nương tựa)?
Chandarāgassa balavadubbalatāya.
Due to the strength and weakness of sensual desire (chanda-rāga).
Vì sức mạnh và sự yếu kém của tham ái.
Samānepi hi etesaṃ ālayaṭṭhena visayabhāve okoti nippariyāyena suddhaṃ gehameva vuccati, niketanti ‘‘ajja asukaṭṭhāne kīḷissāmā’’ti katasaṅketānaṃ nivāsanaṭṭhānaṃ uyyānādi.
Even though they are all objects in the sense of being clinging-places, dwelling refers unequivocally to a pure house, while abode refers to a dwelling place like a park, etc., for those who have made an agreement, thinking, "Today we will play in such and such a place."
Mặc dù chúng đều là đối tượng theo nghĩa là nơi nương tựa, nhưng oko (trú xứ) theo nghĩa đen chỉ đơn thuần là ngôi nhà, còn niketa (nơi nương tựa) là nơi cư trú như công viên, nơi những người đã hẹn nhau rằng “hôm nay chúng ta sẽ vui chơi ở nơi đó”.
Tattha yathā puttadāradhanadhaññapuṇṇagehe chandarāgo balavā hoti, evaṃ ajjhattikesu khandhesu.
Just as sensual desire is strong in a house full of children, wives, wealth, and grain, so it is with the internal aggregates.
Ở đó, giống như tham ái mạnh mẽ trong ngôi nhà đầy con cái, vợ con, tài sản và ngũ cốc, thì cũng vậy trong các uẩn nội tại.
Yathā pana uyyānaṭṭhānādīsu tato dubbalataro hoti, evaṃ bāhiresu chasu ārammaṇesūti chandarāgassa balavadubbalatāya evaṃ desanā katāti veditabbā.
But just as it is weaker in places like parks, so it is with the six external objects. Thus, it should be understood that this teaching is given due to the strength and weakness of sensual desire.
Còn như ở các công viên và những nơi tương tự, tham ái yếu hơn, thì cũng vậy trong sáu đối tượng bên ngoài. Do đó, cần hiểu rằng bài giảng đã được thực hiện như vậy do sức mạnh và sự yếu kém của tham ái.
Purakkharānoti vaṭṭaṃ purato kurumāno.
Making it foremost means making the cycle of existence foremost.
Purakkharāno (đặt luân hồi lên trước) là đặt luân hồi lên trước.
Evaṃrūpo siyantiādīsu dīgharassakāḷodātādīsu rūpesu evaṃrūpo nāma bhaveyyanti pattheti.
In phrases like may he be of such a form, he aspires, "May I be of such a form" among forms like long, short, dark, and fair.
Trong các sắc như dài, ngắn, đen, trắng, v.v., evaṃrūpo siya (có sắc như vậy) là mong muốn có sắc như vậy.
Sukhādīsu vedanāsu evaṃvedano nāma.
Among feelings like happiness, may he be of such a feeling.
Trong các thọ như lạc, v.v., evaṃvedano (có thọ như vậy).
Nīlasaññādīsu saññāsu evaṃsañño nāma.
Among perceptions like blue perception, may he be of such a perception.
Trong các tưởng như tưởng xanh, v.v., evaṃsañño (có tưởng như vậy).
Puññābhisaṅkhārādīsu saṅkhāresu evaṃsaṅkhāro nāma.
Among formations like meritorious formations, may he be of such a formation.
Trong các hành như phước hành, v.v., evaṃsaṅkhāro (có hành như vậy).
Cakkhuviññāṇādīsu viññāṇesu evaṃviññāṇo nāma bhaveyyanti pattheti.
Among consciousnesses like eye-consciousness, he aspires, may he be of such a consciousness.
Trong các thức như nhãn thức, v.v., evaṃviññāṇo (có thức như vậy) là mong muốn có thức như vậy.
Apurakkharānoti vaṭṭaṃ purato akurumāno.
Not making it foremost means not making the cycle of existence foremost.
Apurakkharāno (không đặt luân hồi lên trước) là không đặt luân hồi lên trước.
Sahitaṃ me, asahitaṃ teti tuyhaṃ vacanaṃ asahitaṃ asiliṭṭhaṃ, mayhaṃ sahitaṃ siliṭṭhaṃ madhuraṃ madhurapānasadisaṃ.
Mine is coherent, yours is incoherent means your statement is incoherent, disjointed; mine is coherent, well-connected, sweet, like a sweet drink.
Sahitaṃ me, asahitaṃ te (lời ta có lý, lời ngươi vô lý) là lời ngươi vô lý, không mạch lạc; lời ta có lý, mạch lạc, giống như thức uống ngọt ngào.
Adhiciṇṇaṃ te viparāvattanti yaṃ tuyhaṃ dīghena kālena paricitaṃ suppaguṇaṃ, taṃ mama vādaṃ āgamma sabbaṃ khaṇena viparāvattaṃ nivattaṃ.
What you have long practiced has been overturned means what you have long practiced and mastered, all of it, by virtue of my argument, has been instantly overturned, refuted.
Adhiciṇṇaṃ te viparāvattaṃ (điều ngươi đã quen thuộc bị đảo ngược) là điều mà ngươi đã quen thuộc và thành thạo trong thời gian dài, tất cả đều bị đảo ngược, bị bác bỏ ngay lập tức khi đối mặt với luận điểm của ta.
Āropito te vādoti tuyhaṃ doso mayā āropito.
Your argument has been imposed means your fault has been imposed by me.
Āropito te vādo (lỗi của ngươi đã bị ta chỉ ra) là lỗi của ngươi đã bị ta chỉ ra.
Cara vādappamokkhāyāti taṃ taṃ ācariyaṃ upasaṅkamitvā uttaraṃ pariyesanto imassa vādassa mokkhāya cara āhiṇḍa.
For the release from this view means, having approached this and that teacher, seeking an answer, wander forth for the release from this view.
Cara vādappamokkhāyā (hãy đi tìm sự giải thoát khỏi cuộc tranh luận này) là hãy đi lang thang, đến gần các vị đạo sư đó để tìm câu trả lời cho sự giải thoát khỏi cuộc tranh luận này.
Nibbeṭhehi vā sace pahosīti atha sayameva pahosi, idheva nibbeṭhehīti.
Or unravel it if you are able means, if you yourself are able, unravel it right here.
Nibbeṭhehi vā sace pahosī (hoặc nếu ngươi có thể, hãy tự mình giải quyết) là nếu ngươi tự mình có thể, hãy giải quyết ngay tại đây.
80. So evarūpo ‘‘yehi vivitto’’ti gāthā.
80. Such a one is the verse "by which detached".
80. Vị đó có hình tướng như vậy “yehi vivitto” (người đã ly thoát khỏi những điều đó) là bài kệ.
Tattha yehīti yehi diṭṭhigatādīhi.
Therein, by which means by which views and so on.
Trong đó, yehī (những điều đó) là những tà kiến, v.v.
Vivitto vicareyyāti ritto careyya.
Should wander detached means should wander empty.
Vivitto vicareyyā (hãy sống ly thoát) là hãy sống không vướng mắc.
Na tāni uggayha vadeyya nāgoti ‘‘āguṃ na karotī’’tiādinā (cūḷani. bhadrāvudhamāṇavapucchāniddesa 70; pārāyanānugītiniddesa 102) nayena nāgo tāni diṭṭhigatāni uggahetvā na careyya.
The Nāga should not speak having grasped them means, in the manner of "does not commit offense" and so on, the Nāga should not wander having grasped those views.
Na tāni uggayha vadeyya nāgo (vị Nāga không nên nắm giữ những điều đó mà nói) là vị Nāga không nên nắm giữ những tà kiến đó mà sống, theo cách nói “không gây lỗi” (cūḷani. bhadrāvudhamāṇavapucchāniddesa 70; pārāyanānugītiniddesa 102) và tương tự.
Elambujanti elasaññite ambumhi jātaṃ kaṇṭakanāḷaṃ vārijaṃ, padumanti vuttaṃ hoti.
Elambujaṃ means a water-born plant with a thorny stem, born in water called Ela, it is said to be a lotus.
Elambuja nghĩa là một loại thủy sinh có gai, sinh ra trong nước bùn, được gọi là hoa sen.
Yathā jalena paṅkena canūpalittanti taṃ padumaṃ yathā jalena ca paṅkena ca anupalittaṃ hoti.
Just as a lotus is not smeared by water and mud means, just as that lotus is not smeared by water and mud.
Như không bị nước và bùn làm ô nhiễm nghĩa là hoa sen đó không bị nước và bùn làm ô nhiễm.
Evaṃ muni santivādo agiddhoti evaṃ ajjhattasantivādo muni gedhābhāvena agiddho.
So the sage, a speaker of peace, unattached means, so the sage, a speaker of inner peace, is unattached due to the absence of greed.
Như vậy vị ẩn sĩ nói về sự an tịnh, không tham đắm nghĩa là vị ẩn sĩ nói về sự an tịnh nội tâm như vậy, không tham đắm do không có sự tham lam.
Kāme ca loke ca anūpalittoti duvidhepi kāme apāyādike ca loke dvīhi silesehi anupalitto hoti.
Not smeared by sensual pleasures and the world means, he is not smeared by both kinds of sensual pleasures and by the world, such as the lower realms, through both attachments.
Không bị ô nhiễm bởi các dục và thế gian nghĩa là không bị ô nhiễm bởi cả hai loại dục và các cảnh giới khổ, v.v., bởi hai loại ô nhiễm (tham ái và tà kiến).
Kharadaṇḍoti kharapattadaṇḍo pharusadaṇḍo.
Kharadaṇḍo means one with a rough stem, one with a harsh stem.
Kharadaṇḍo nghĩa là có thân cây thô ráp, có thân cây cứng.
Cattagedhoti vissaṭṭhagedho.
Having abandoned greed means having relinquished greed.
Đã từ bỏ tham ái nghĩa là đã xả bỏ tham ái.
Vantagedhoti vamitagedho.
Having vomited greed means having disgorged greed.
Đã nhổ bỏ tham ái nghĩa là đã nôn mửa tham ái.
Muttagedhoti chinnabandhanagedho.
Having released greed means having cut the fetter of greed.
Đã giải thoát khỏi tham ái nghĩa là đã cắt đứt trói buộc của tham ái.
Pahīnagedhoti pajahitagedho.
Having given up greed means having completely abandoned greed.
Đã đoạn trừ tham ái nghĩa là đã từ bỏ tham ái.
Paṭinissaṭṭhagedhoti yathā na puna cittaṃ āruhati, evaṃ paṭivissajjitagedho.
Having renounced greed means having renounced greed in such a way that it does not arise in the mind again.
Đã xả bỏ tham ái nghĩa là đã xả bỏ tham ái đến mức tâm không còn khởi lên nữa.
Upari vītarāgādīsupi eseva nayo.
The same method applies to vītarāga and so on above.
Đối với các từ vītarāgā v.v. ở trên cũng theo cách này.
Sabbāneva tāni gahitaggahaṇassa vissaṭṭhabhāvavevacanāni.
All of them are synonyms for the state of having relinquished what was grasped.
Tất cả những từ đó đều là đồng nghĩa của trạng thái đã xả bỏ sự chấp thủ.
81. Kiñca bhiyyo – ‘‘na vedagū’’ti gāthā.
81. Furthermore – the verse "not a knower of the Vedas".
81. Hơn nữa – bài kệ ‘‘na vedagū’’.
Tattha na vedagū diṭṭhiyāyakoti catumaggavedagū mādiso diṭṭhiyāyako na hoti, diṭṭhiyā gacchanto vā, taṃ sārato paccento vā na hoti.
Therein, not a knower of the Vedas, a follower of views means, one like me, a knower of the four paths, is not a follower of views, nor does he go by views, nor does he regard them as essential.
Trong đó, na vedagū diṭṭhiyāyako nghĩa là người đã đạt được bốn đạo, như tôi, không phải là người theo tà kiến, không phải là người đi theo tà kiến, hoặc không phải là người coi tà kiến là cốt lõi.
Tattha vacanattho – yāyatīti yāyako.
Therein, the meaning of the word is: he who goes is a follower.
Trong đó, ý nghĩa của từ là: yāyatīti yāyako (người đi là yāyako).
Karaṇavacanena diṭṭhiyā yāyatīti diṭṭhiyāyako.
By the instrumental case, he who goes by views is a follower of views.
Với nghĩa công cụ, diṭṭhiyā yāyatīti diṭṭhiyāyako (người đi bằng tà kiến là diṭṭhiyāyako).
Upayogatthe sāmivacanenapi diṭṭhiyā yātītipi diṭṭhiyāyako.
By the genitive case in the sense of application, he who goes by views is also a follower of views.
Với nghĩa sở hữu trong việc sử dụng, diṭṭhiyā yātītipi diṭṭhiyāyako (người đi với tà kiến cũng là diṭṭhiyāyako).
Na mutiyā sa mānametīti mutarūpādibhedāya mutiyāpi so mānaṃ na eti.
He does not attain conceit through perception means, he does not attain conceit even through perception, which is divided into forms of perception and so on.
Người đó không đi đến ngã mạn bởi sự hiểu biết nghĩa là người đó cũng không đi đến ngã mạn bởi sự hiểu biết được phân biệt thành các loại như sắc, v.v.
Na hi tammayo soti taṇhādiṭṭhivasena tammayo hoti tapparāyaṇo, ayaṃ pana na tādiso.
For he is not of that nature means, he is of that nature, dependent on that, by way of craving and views, but this one is not such.
Vì người đó không phải là như vậy nghĩa là người đó không phải là người bị chi phối bởi tham ái và tà kiến, không phải là người lấy chúng làm nơi nương tựa, nhưng vị này thì không phải như vậy.
Na kammunā nopi sutena neyyoti puññābhisaṅkhārādinā kammunā vā, sutasuddhiādinā sutena vā so netabbo na hoti.
He is not to be led by action nor by learning means, he is not to be led by action such as meritorious formations, nor by learning such as purity through learning.
Không thể dẫn dắt bằng nghiệp hay bằng sự học hỏi nghĩa là người đó không thể được dẫn dắt bằng nghiệp như các hành thiện, v.v., hay bằng sự học hỏi như sự thanh tịnh do nghe pháp, v.v.
Anūpanīto sa nivesanesūti so dvinnampi upayānaṃ pahīnattā sabbesu taṇhādiṭṭhinivesanesu anupanīto.
He is not brought into abodes means, he is not brought into any abodes of craving and views, because both kinds of attachments have been abandoned.
Người đó không bị đặt vào các chỗ nương tựa nghĩa là người đó, do đã đoạn trừ cả hai sự chấp thủ, nên không bị đặt vào tất cả các chỗ nương tựa của tham ái và tà kiến.
82. Tassa ca evaṃvidhassa ‘‘saññāvirattassā’’ti gāthā.
82. And for such a one, the verse "for one detached from perceptions".
82. Đối với người như vậy, có bài kệ ‘‘saññāvirattassā’’.
Tattha saññāvirattassāti nekkhammasaññāpubbaṅgamāya bhāvanāya pahīnakāmādisaññassa.
Therein, for one detached from perceptions means for one who has abandoned perceptions of sensual pleasures and so on through meditation preceded by the perception of renunciation.
Trong đó, saññāvirattassā nghĩa là người đã đoạn trừ các tưởng như tưởng dục, v.v., bằng sự tu tập có tưởng xuất ly làm tiền đạo.
Iminā padena ubhatobhāgavimutto samathayāniko adhippeto.
By this term, one liberated in both ways, a samatha-yānika, is intended.
Với từ này, ý muốn nói đến người được giải thoát cả hai phương diện (tâm và tuệ), người đi theo con đường chỉ tịnh.
Paññāvimuttassāti vipassanāpubbaṅgamāya bhāvanāya sabbakilesehi vimuttassa.
For one liberated by wisdom means for one liberated from all defilements through meditation preceded by vipassanā.
Paññāvimuttassā nghĩa là người đã giải thoát khỏi tất cả phiền não bằng sự tu tập có tuệ quán làm tiền đạo.
Iminā sukkhavipassako adhippeto.
By this, a pure vipassanā practitioner is intended.
Với từ này, ý muốn nói đến người chỉ tu tuệ quán (sukkhavipassaka).
Saññañca diṭṭhiñca ye aggahesuṃ, te ghaṭṭamānā vicaranti loketi ye pana kāmasaññādikaṃ saññaṃ aggahesuṃ, te visesato gahaṭṭhā kāmādhikaraṇaṃ, ye ca diṭṭhiṃ aggahesuṃ, te visesato pabbajitā dhammādhikaraṇaṃ aññamaññaṃ ghaṭṭentā vicarantīti.
Those who have grasped perceptions and views, they wander clashing in the world means, those who have grasped perceptions such as sensual perceptions, especially householders, clash over sensual objects; and those who have grasped views, especially renunciants, clash over the Dhamma, wandering about.
Những ai chấp thủ tưởng và tà kiến, họ lang thang trong thế gian mà va chạm nhau nghĩa là những ai chấp thủ tưởng như tưởng dục, v.v., đặc biệt là các gia chủ, họ va chạm nhau về các đối tượng dục; và những ai chấp thủ tà kiến, đặc biệt là các vị xuất gia, họ va chạm nhau về các pháp.
Yo samathapubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāvetīti yo puggalo samathapubbaṅgamaṃ purecārikaṃ katvā sahavipassanaṃ ariyamaggaṃ bhāveti, paṭhamaṃ samādhiṃ uppādetvā pacchā sahavipassanaṃ ariyamaggaṃ uppādetīti attho.
"He who develops the Noble Path preceded by samatha" means that the person, having made samatha the forerunner, develops the Noble Path together with vipassanā; the meaning is that he first generates samādhi and then generates the Noble Path together with vipassanā.
Người tu tập Thánh đạo có chỉ tịnh làm tiền đạo nghĩa là người nào tu tập Thánh đạo có chỉ tịnh làm tiền đạo, tức là làm cho chỉ tịnh đi trước, rồi tu tập Thánh đạo cùng với tuệ quán; ý nghĩa là trước tiên phát sinh định, sau đó phát sinh Thánh đạo cùng với tuệ quán.
Tassa āditoti tassa puggalassa paṭhamajjhānādito.
"From the beginning of that" means from the first jhāna of that person.
Từ khởi đầu của người đó nghĩa là từ thiền thứ nhất của người đó.
Upādāyāti paṭicca āgamma.
"Starting from" means depending on, relying on.
Do dựa vào nghĩa là nương tựa vào, dựa vào.
Ganthā vikkhambhītā hontīti ganthā dūrīkatā bhavanti.
"The ties are suppressed" means the ties are removed.
Các kiết sử bị đẩy lùi nghĩa là các kiết sử bị đẩy ra xa.
Arahatte patteti arahattaphalaṃ patte.
"Having attained Arahantship" means having attained the fruit of Arahantship.
Khi đạt đến A-la-hán quả nghĩa là khi đạt đến A-la-hán quả.
Arahatoti arahattaphale ṭhitassa.
"For an Arahant" means for one established in the fruit of Arahantship.
Của vị A-la-hán nghĩa là của vị đã an trụ trong A-la-hán quả.
Ganthā ca mohā cātiādayo sabbe kilesā pahīnā honti.
"The ties and delusion" and so on, all defilements are abandoned.
Các kiết sử và si mê v.v., tất cả các phiền não đều đã được đoạn trừ.
Yo vipassanāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāvetīti yo puggalo vipassanaṃ pubbaṅgamaṃ purecārikaṃ katvā ariyamaggaṃ bhāveti, paṭhamaṃ vipassanaṃ uppādetvā pacchā ariyamaggasampayuttaṃ samādhiṃ bhāvetīti attho.
"He who develops the Noble Path preceded by vipassanā" means that the person, having made vipassanā the forerunner, develops the Noble Path; the meaning is that he first generates vipassanā and then develops samādhi associated with the Noble Path.
Người tu tập Thánh đạo có tuệ quán làm tiền đạo nghĩa là người nào tu tập Thánh đạo có tuệ quán làm tiền đạo, tức là làm cho tuệ quán đi trước, rồi tu tập Thánh đạo; ý nghĩa là trước tiên phát sinh tuệ quán, sau đó tu tập định tương ưng với Thánh đạo.
Tassa ādito upādāyāti tassa puggalassa vipassanato paṭṭhāya vipassanaṃ paṭicca.
"Starting from the beginning of that" means starting from vipassanā, depending on vipassanā, for that person.
Từ khởi đầu của người đó nghĩa là từ tuệ quán của người đó, dựa vào tuệ quán.
Mohā vikkhambhitā hontīti ettha vikkhambhitāti dūraṃ pāpitā saññāvasena.
"Delusions are suppressed": here, "suppressed" means driven far away by way of perception.
Các si mê bị đẩy lùi ở đây, bị đẩy lùi nghĩa là bị đẩy ra xa theo nghĩa tưởng.
Ghaṭṭentīti ye kāmasaññādiṃ gaṇhanti, te saññāvasena pīḷenti.
"They clash": those who grasp sense-perceptions and so forth, they oppress by way of perception.
Va chạm nghĩa là những ai chấp thủ tưởng dục, v.v., họ làm khổ nhau theo nghĩa tưởng.
Saṅghaṭṭentīti tato tato pīḷenti.
"They collide": they oppress from various directions.
Va chạm mạnh nghĩa là làm khổ nhau từ mọi phía.
Idāni ghaṭṭente dassetuṃ ‘‘rājānopi rājūhi vivadantī’’tiādinā nayena vitthāro vutto.
Now, to show those who clash, the elaboration is stated in the manner beginning with "Even kings quarrel with kings."
Bây giờ, để chỉ ra những người va chạm, đã nói chi tiết theo cách ‘‘các vua cũng tranh cãi với các vua’’ v.v.
Aññamaññaṃ pāṇīhipi upakkamantīti ettha aññamaññaṃ hatthehi paharanti.
"They attack each other even with hands": here, they strike each other with hands.
Họ tấn công lẫn nhau bằng tay ở đây, họ đánh nhau bằng tay.
Leḍḍūhīti kapālakhaṇḍehi.
"With clods": with pieces of pottery.
Bằng cục đất nghĩa là bằng mảnh sành.
Daṇḍehīti aḍḍhadaṇḍakehi.
"With sticks": with half-sticks.
Bằng gậy nghĩa là bằng nửa gậy.
Satthehīti ubhatodhārehi satthehi.
"With weapons": with double-edged weapons.
Bằng dao nghĩa là bằng dao hai lưỡi.