Mahāniddesa-aṭṭhakathā

63

1. Kāmasuttaniddesavaṇṇanā

1. Explanation of the Kāmasutta Niddesa

1. Giải Thích Kinh Kāma

64

Tattha kāmasuttaṃ ādi.

Among these, the Kāmasutta is the first.

Trong đó, Kinh Kāma là khởi đầu.

Tasmimpi ‘‘kāmaṃ kāmayamānassā’’ti gāthā ādi.

In that, the verse ‘‘Kāmaṃ kāmayamānassā’’ is the first.

Trong Kinh đó, kệ ngôn “Kāmaṃ kāmayamānassā” là khởi đầu.

Sā uddesaniddesapaṭiniddesavasena tidhā ṭhitā.

It stands in three ways, according to the exposition, explanation, and detailed explanation.

Kệ ngôn đó được trình bày theo ba cách: Uddesa (tóm tắt), Niddesa (giải thích), và Paṭiniddesa (giải thích chi tiết).

‘‘Kāmaṃ kāmayamānassā’’ti evamādi uddeso.

‘‘Kāmaṃ kāmayamānassā’’ and so on is the exposition.

“Kāmaṃ kāmayamānassā” và các câu tương tự là Uddesa.

‘‘Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā cā’’ti niddeso.

‘‘Kāmā, by way of enumeration, are two kinds of desires: material desires (vatthukāmā) and defilement desires (kilesakāmā)’’ is the explanation.

“Kāmā, theo cách tóm tắt, có hai loại Kāma: Vatthukāma (dục cảnh) và Kilesakāma (phiền não dục)” là Niddesa.

‘‘Katame vatthukāmā?

‘‘What are material desires?

“Vatthukāma là gì?

Manāpikā rūpā’’ti evamādi paṭiniddeso.

Pleasant forms’’ and so on is the detailed explanation.

Là các sắc pháp khả ái” và các câu tương tự là Paṭiniddesa.

65

1. Tattha kāmanti manāpiyarūpāditebhūmakadhammasaṅkhātaṃ vatthukāmaṃ.

1. Therein, kāmaṃ means material desire (vatthukāma), which refers to desirable forms and other mundane phenomena.

1. Trong đó, kāmaṃ là vatthukāma (dục cảnh), tức là các pháp thuộc ba cõi như sắc pháp khả ái.

Kāmayamānassāti icchamānassa.

Kāmayamānassāti means of one who desires.

Kāmayamānassā là của người mong muốn.

Tassa cetaṃ samijjhatīti tassa kāmayamānassa sattassa taṃ kāmasaṅkhātaṃ vatthu samijjhati ce, sace so taṃ labhatīti vuttaṃ hoti.

Tassa cetaṃ samijjhatīti means if that material object of desire is attained by that being who desires, that is, if he obtains it.

Tassa cetaṃ samijjhatī nghĩa là nếu vatthukāma đó thành tựu cho chúng sanh mong muốn, tức là nếu người đó đạt được nó.

Addhā pītimano hotīti ekaṃsaṃ tuṭṭhacitto hoti.

Addhā pītimano hotīti means he is certainly joyful in mind.

Addhā pītimano hotī nghĩa là chắc chắn tâm người đó hoan hỷ.

Laddhāti labhitvā.

Laddhāti means having obtained.

Laddhā nghĩa là đã đạt được.

Maccoti satto.

Maccoti means a being.

Macco nghĩa là chúng sanh.

Yadicchatīti yaṃ icchati.

Yadicchatīti means what he desires.

Yadicchatī nghĩa là điều mà người đó mong muốn.

Idaṃ pana saṅkhepato padatthasambandhamattameva, vitthāro pana upari pāḷiyaṃ āgatanayeneva veditabbo.

This is merely a brief connection of word meanings; the detailed explanation should be understood according to the method given in the Pāḷi text above.

Đây chỉ là sự liên kết ý nghĩa của các từ một cách tóm tắt, còn sự giải thích chi tiết phải được hiểu theo cách đã được trình bày trong kinh văn ở phần trên.

Yathā ca imasmiṃ, evaṃ ito paraṃ sabbesupīti.

And just as in this case, so too in all subsequent cases.

Cũng như trong trường hợp này, tất cả các trường hợp sau cũng vậy.

66

Kāmāti uddisitabbapadaṃ.

Kāmā is the term to be pointed out.

Kāmā là từ cần được tóm tắt.

Uddānatoti niddisitabbapadaṃ.

Uddānato is the term to be explained.

Uddānato là từ cần được giải thích.

Uddānatoti vaggavasena ‘‘macchuddānaṃ kineyyā’’ti ādīsu viya.

Uddānato is like in phrases such as "one should buy a fish net" in the sense of a section.

Uddānato là theo cách phân loại, như trong các trường hợp “macchuddānaṃ kineyyā” và các câu tương tự.

Atha vā uparūpari dānato uddānaṃ, uddhaṃ uddhaṃ sodhanato byavadānaṭṭhena vodānaṃ viya.

Or, uddāna is from giving repeatedly, like vodāna in the sense of purification from repeatedly purifying.

Hoặc, Uddāna là sự bố thí từ trên xuống, giống như Vodāna là sự thanh lọc theo nghĩa thanh lọc từ trên xuống.

Vitthārakaraṇabhāvena vā.

Or, in the sense of elaboration.

Hoặc theo nghĩa của sự giải thích chi tiết.

Kāmā iti pāṭhasesaṃ katvā vattabbaṃ.

It should be said by completing the phrase "Kāmā iti".

Phải nói rằng “Kāmā” là phần còn lại của văn bản.

Dveti gaṇanaparicchedo, na ekaṃ, na tayo.

Dve is a numerical distinction, not one, not three.

Dve là số lượng phân loại, không phải một, không phải ba.

Vatthukāmā cāti manāpiyarūpādivatthukāmā ca.

Vatthukāmā refers to sensual objects such as agreeable forms.

Vatthukāmā cā là vatthukāma như sắc pháp khả ái.

Upatāpanaṭṭhena vibādhanaṭṭhena ca kilesakāmā ca.

And kilesakāmā (defilement-sensuality) in the sense of tormenting and afflicting.

Kilesakāmā ca là phiền não dục theo nghĩa gây phiền não và quấy nhiễu.

Tesu vatthukāmo pariññeyyo, kilesakāmo pahātabbo.

Among these, vatthukāma is to be fully understood, kilesakāma is to be abandoned.

Trong đó, vatthukāma cần được quán triệt, kilesakāma cần được đoạn trừ.

Tattha vatthukāmo kilesakāmena patthayitabboti kāmīyatīti kāmo.

Here, vatthukāma is that which is desired by kilesakāma, thus it is kāma (sensual pleasure) because it is desired.

Trong đó, vatthukāma là kāma vì nó được mong muốn bởi kilesakāma, tức là “kāmīyatīti kāmo” (cái được mong muốn là kāma).

Kilesakāmo vatthukāmānaṃ paccāsīsanassa kāraṇabhāvena kāmīyate anenāti kāmo.

Kilesakāma is kāma because it is that by which the vatthukāmā are longed for, being the cause of longing.

Kilesakāma là kāma vì nó là nguyên nhân của sự khao khát các vatthukāma, tức là “kāmīyate anenāti kāmo” (cái mà nhờ đó người ta mong muốn là kāma).

Tattha rūpādikkhandhe saṅgahito vatthukāmo, saṅkhārakkhandhe saṅgahito kilesakāmo.

Here, vatthukāma is included in the aggregates of form, etc., and kilesakāma is included in the aggregate of mental formations.

Trong đó, vatthukāma được bao gồm trong các uẩn như sắc uẩn, kilesakāma được bao gồm trong hành uẩn.

Chahi viññāṇehi vijānitabbo vatthukāmo, manoviññāṇena jānitabbo kilesakāmo.

Vatthukāma is to be known by the six consciousnesses, kilesakāma is to be known by mind-consciousness.

Vatthukāma được nhận biết bởi sáu thức, kilesakāma được nhận biết bởi ý thức.

Kilesānaṃ patiṭṭhaṭṭhena kāraṇaṭṭhena ārammaṇaṭṭhena ca vatthukāmo.

Vatthukāma is in the sense of a foundation, a cause, and an object for defilements.

Dục cảnh là chỗ nương tựa, là nguyên nhân, và là đối tượng của các phiền não.

67

‘‘Nete kāmā yāni citrāni loke, saṅkapparāgo purisassa kāmo;

“These are not kāma, those varied things in the world; the kāma of a person is conceptual passion.

“Những gì rực rỡ trên đời đây không phải là dục, tham ái tư duy mới là dục của người;

68

Tiṭṭhanti citrāni tatheva loke, athettha dhīrā vinayanti chanda’’nti.(a. ni. 6.63);

The varied things remain just as they are in the world; but here the wise remove their desire.”

Những gì rực rỡ vẫn còn nguyên trên đời, nhưng ở đây, bậc trí tuệ đoạn trừ dục vọng.”

69

Nandamāṇavaka- (dha. pa. aṭṭha. 1.68 uppalavaṇṇattherīvatthu) soreyyaseṭṭhiputtādīnaṃ (dha. pa. 43) vatthūni cettha nidassanaṃ.

And here, the stories of the novice Nanda, the merchant's son Soreyya, and others are examples.

Các câu chuyện về Nandamāṇavaka, con trai của Soreyyaseṭṭhi, v.v., là những ví dụ ở đây.

Kilesakāmo tāpanaṭṭhena bādhanaṭṭhena ca sayaṃ kāmetīti kāmo.

Kilesakāma is kāma because it itself desires, in the sense of tormenting and afflicting.

Dục phiền não là dục vì nó tự làm cho người ta khao khát, với ý nghĩa làm nung nấu và làm bức hại.

Vuttampi cetaṃ ‘‘ratto kho, brāhmaṇa, rāgena abhibhūto pariyādinnacitto attabyābādhāyapi ceteti, parabyābādhāyapi ceteti, ubhayabyābādhāyapi cetetī’’ti ca ‘‘ratto kho, brāhmaṇa, pāṇampi hanati, adinnampi ādiyati, paradārampi gacchati, musāpi bhaṇatī’’ti (a. ni. 3.54) ca evamādi nidassanaṃ.

This has also been said: “A person, brahmin, who is infatuated, overcome by passion, with a mind possessed, intends for his own harm, intends for others' harm, intends for the harm of both.” And “A person, brahmin, who is infatuated, kills living beings, takes what is not given, goes to another's wife, and speaks falsehoods.” Such are the examples.

Điều này cũng đã được nói: “Này Bà-la-môn, người bị tham ái chi phối, tâm bị tham ái xâm chiếm, sẽ nghĩ đến việc làm hại mình, làm hại người, và làm hại cả hai.” Và: “Này Bà-la-môn, người bị tham ái chi phối sẽ sát hại sinh vật, lấy của không cho, tà dâm với vợ người, và nói dối.” Đây là những ví dụ tương tự.

70

Tameva paṭiniddesavasena vitthāretvā vattukāmo – ‘‘katame vatthukāmā’’tiādimāha.

Wishing to elaborate on that very point in the manner of a counter-explanation, he said: “What are vatthukāmā?” and so on.

Muốn giải thích rộng hơn ý nghĩa đó, Ngài nói: “Dục cảnh là gì?” v.v..

Tattha katameti kathetukamyatāpucchā.

Here, katame is a question indicating a desire to explain.

Trong đó, katame là câu hỏi muốn được giải thích.

Pañcavidhā hi pucchā, tāsaṃ vibhāgo upari pāḷiyaṃyeva āvi bhavissati.

Indeed, there are five kinds of questions; their classification will become clear in the Pāḷi itself above.

Có năm loại câu hỏi, sự phân loại của chúng sẽ được làm rõ trong phần Pāḷi ở trên.

Tāsu ayaṃ kathetukamyatāpucchā.

Among these, this is a question indicating a desire to explain.

Trong số đó, đây là câu hỏi muốn được giải thích.

Tattha manāpikāti manaṃ appāyanti vaddhentīti manāpā, manāpā eva manāpikā.

Here, manāpikā means that which pleases the mind, that which increases the mind, thus manāpā, and manāpā itself is manāpikā.

Trong đó, manāpikā là những gì làm cho tâm vui thích, làm cho tâm tăng trưởng, nên gọi là manāpā; manāpā chính là manāpikā.

Rūpāti kammacittautuāhārasamuṭṭhānavasena catusamuṭṭhānikā rūpārammaṇā.

Rūpā are forms that arise from four causes: kamma, mind, temperature, and food, as sense-objects of form.

Rūpā là các sắc pháp đối tượng được sinh ra từ bốn nguyên nhân: nghiệp, tâm, thời tiết, và vật thực.

Rūpayantīti rūpā, vaṇṇavikāraṃ āpajjamānā hadayaṅgatabhāvaṃ pakāsentīti attho.

They are rūpā because they are manifested, meaning they manifest a state that has entered the heart by undergoing changes in color.

Chúng được gọi là rūpā (sắc) vì chúng biến đổi, có nghĩa là chúng biểu lộ trạng thái đi vào tâm khi chúng trải qua sự biến đổi về màu sắc.

71

Tattha kenaṭṭhena rūpanti?

Here, in what sense are they forms?

Trong đó, sắc biến đổi theo ý nghĩa nào?

Ruppanaṭṭhena.

In the sense of being afflicted.

Theo ý nghĩa bị biến đổi (ruppanaṭṭhena).

Vuttañhetaṃ bhagavatā –

For this was said by the Blessed One:

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói:

72

‘‘Kiñca, bhikkhave, rūpaṃ vadetha?

“And why, bhikkhus, do you call it form?

“Này các Tỳ-kheo, các ông gọi là sắc pháp là gì?

Ruppatīti kho, bhikkhave, tasmā ‘rūpa’nti vuccati.

It is afflicted, bhikkhus, therefore it is called ‘form’.

Này các Tỳ-kheo, vì nó bị biến đổi (ruppati), nên nó được gọi là ‘rūpa’ (sắc).

Kena ruppati?

By what is it afflicted?

Nó bị biến đổi bởi cái gì?

Sītenapi ruppati, uṇhenapi ruppati, jighacchāyapi ruppati, pipāsāyapi ruppati, ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassenapi ruppati.

It is afflicted by cold, it is afflicted by heat, it is afflicted by hunger, it is afflicted by thirst, it is afflicted by the touch of gadflies, mosquitoes, wind, sun, and creeping things.

Nó bị biến đổi bởi lạnh, bị biến đổi bởi nóng, bị biến đổi bởi đói, bị biến đổi bởi khát, bị biến đổi bởi sự tiếp xúc của ruồi, muỗi, gió, nắng, và loài bò sát.

Ruppatīti kho, bhikkhave, tasmā ‘rūpa’nti vuccatī’’ti (saṃ. ni. 3.79).

It is afflicted, bhikkhus, therefore it is called ‘form’.”

Này các Tỳ-kheo, vì nó bị biến đổi, nên nó được gọi là ‘rūpa’ (sắc).”

73

Tattha ruppatīti kuppati ghaṭṭīyati pīḷīyati, bhijjatīti attho.

Here, ruppati means it is agitated, struck, oppressed, or broken.

Trong đó, ruppati có nghĩa là bị xáo trộn, bị va chạm, bị bức hại, bị tan rã.

Sītena tāva ruppanaṃ lokantarikaniraye pākaṭaṃ.

The affliction by cold is evident in the Lokantarika hell.

Sự biến đổi bởi lạnh thì rõ ràng trong địa ngục Lokantarika.

Mahiṃsakaraṭṭhādīsupi himapātasītalesu padesesu etaṃ pākaṭameva.

This is also evident in regions like Mahiṃsakaraṭṭha and others where there is snowfall and cold.

Ở các vùng có tuyết rơi và lạnh giá như Mahiṃsakaraṭṭha, v.v., điều này cũng rõ ràng.

Tattha hi sattā sītena bhinnachinnasarīrā jīvitakkhayampi pāpuṇanti.

There, beings, with bodies broken and torn by cold, even reach the destruction of life.

Ở đó, chúng sinh bị lạnh làm cho thân thể tan nát, thậm chí còn mất mạng.

74

Uṇhena ruppanaṃ avīcimahāniraye pākaṭaṃ.

The affliction by heat is evident in the Avīci great hell.

Sự biến đổi bởi nóng thì rõ ràng trong đại địa ngục Avīci.

Tattha hi tattāya lohapathaviyā nipajjāpetvā pañcavidhabandhanādikaraṇakāle sattā mahādukkhaṃ anubhavanti.

There, when beings are made to lie on a heated iron ground and subjected to the fivefold binding and other tortures, they experience great suffering.

Ở đó, khi chúng sinh bị đặt nằm trên mặt đất sắt nóng chảy và bị trói buộc bằng năm loại xiềng xích, v.v., chúng phải chịu đựng khổ đau tột cùng.

75

Jighacchāya ruppanaṃ pettivisaye ceva dubbhikkhakāle ca pākaṭaṃ.

The affliction by hunger is evident in the realm of petas and during times of famine.

Sự biến đổi bởi đói thì rõ ràng trong cõi ngạ quỷ và trong thời kỳ đói kém.

Pettivisayasmiñhi sattā dve tīṇi buddhantarāni kiñcideva āmisaṃ hatthena gahetvā mukhe pakkhipantā nāma na honti, antoudaraṃ ādittasusirarukkho viya hoti.

Indeed, in the realm of petas, beings do not even take a morsel of food with their hands and put it in their mouths for two or three Buddha-intervals; their inner belly is like a hollow tree on fire.

Trong cõi ngạ quỷ, chúng sinh không thể cầm một chút thức ăn nào bằng tay để đưa vào miệng trong hai, ba thời kỳ Phật pháp; bên trong bụng chúng giống như một cái cây rỗng ruột bị đốt cháy.

Dubbhikkhe kañjikamattampi alabhitvā maraṇasattānaṃ pamāṇaṃ natthi.

During famine, there is no limit to the number of beings who die without even obtaining a bit of gruel.

Trong thời kỳ đói kém, vô số chúng sinh chết vì không có dù chỉ một chút cháo.

76

Pipāsāya ruppanaṃ kālakañjikādīsu pākaṭaṃ.

Suffering from thirst is evident among the Kālakañjikas and others.

Sự biến đổi bởi khát thì rõ ràng trong trường hợp của Kāḷakañjika, v.v..

Tattha hi sattā dve tīṇi buddhantarāni hadayatemanamattaṃ vā jivhātemanamattaṃ vā udakabindumpi laddhuṃ na sakkonti.

There, beings are unable to obtain even a drop of water, enough to moisten the heart or the tongue, for two or three Buddha-intervals.

Ở đó, chúng sinh không thể có được dù chỉ một giọt nước làm ẩm trái tim hay làm ẩm lưỡi trong hai, ba thời kỳ Phật pháp.

‘‘Pānīyaṃ pivissāmā’’ti nadiṃ gatānaṃ jalaṃ vālukātalaṃ sampajjati.

When they go to a river, thinking, "We will drink water," the water turns into a sandy surface.

Khi họ đến sông để uống nước, nước biến thành cát.

Mahāsamuddaṃ pakkhantānampi samuddo piṭṭhipāsāṇoyeva hoti.

Even for those who enter the great ocean, the ocean becomes merely a rocky surface.

Ngay cả khi họ đi vào đại dương, đại dương cũng chỉ là một tảng đá trên lưng.

Te sussantā balavadukkhapīḷitā viravanti.

They cry out, parched and afflicted by intense suffering.

Họ khô héo, bị khổ đau mãnh liệt hành hạ, và la hét.

Ḍaṃsādīhi ruppanaṃ ḍaṃsamakkhikādibahulesu padesesu pākaṭaṃ.

Suffering from gadflies and the like is evident in places abundant with gadflies, mosquitoes, etc.

Sự biến đổi bởi ruồi, v.v. thì rõ ràng ở những nơi có nhiều ruồi, muỗi, v.v..

Taṃ pana – ‘‘katamaṃ taṃ rūpaṃ sanidassanaṃ?

This has been extensively explained in the Abhidhamma with the method beginning, "Which is that rūpa that is visible?

Điều đó đã được giải thích rộng rãi trong Abhidhamma theo cách: “Sắc nào là có thể thấy được?

Sappaṭigha’’nti ādinā nayena abhidhamme (dha. sa. 656, 658) vitthāritameva.

That which is sappaṭigha" (Dhs. 656, 658).

Là sắc có thể bị va chạm.”

77

Sappantīti saddā, udāharīyantīti attho.

They are spoken of, thus they are sounds (saddā); it means they are uttered.

Chúng phát ra nên gọi là saddā (âm thanh), có nghĩa là chúng được phát ra.

Utucittavasena dvisamuṭṭhānikā saddā.

Sounds are twofold in origin, due to temperature and consciousness.

Âm thanh được sinh ra từ hai nguyên nhân: thời tiết và tâm.

Gandhayantīti gandhā, attano vatthūni sūcayantīti attho.

They make known, thus they are odours (gandhā); it means they indicate their own objects.

Chúng tỏa hương nên gọi là gandhā (mùi), có nghĩa là chúng báo hiệu vật chất của chính chúng.

Rasanti te sattāti rasā, assādentīti attho.

Those beings taste them, thus they are tastes (rasā); it means they savor them.

Chúng sinh nếm được nên gọi là rasā (vị), có nghĩa là chúng được thưởng thức.

Phusīyantīti phoṭṭhabbā.

They are touched, thus they are tangibles (phoṭṭhabbā).

Chúng được xúc chạm nên gọi là phoṭṭhabbā (xúc chạm).

Ete gandhādayo catusamuṭṭhānikāva.

These odours and so forth are always fourfold in origin.

Các mùi, vị, xúc chạm này đều được sinh ra từ bốn nguyên nhân.

Tesaṃ vibhāgo abhidhamme (dha. sa. 622-624) vitthāritoyeva.

Their classification is extensively explained in the Abhidhamma (Dhs. 622-624).

Sự phân loại của chúng đã được giải thích rộng rãi trong Abhidhamma.

78

Tamevatthaṃ vitthāravasena dassento ‘‘attharaṇā pāvuraṇā’’tiādimāha.

Showing that very meaning in detail, he says, “coverings and cloaks” and so on.

Để trình bày ý nghĩa đó một cách chi tiết, Ngài nói: “Thảm trải, chăn đắp,” v.v..

Tattha attharitvā nipajjiyantīti attharaṇā.

Among these, they are spread out and lain upon, thus they are coverings (attharaṇā).

Trong đó, được trải ra để nằm nên gọi là attharaṇā (thảm trải).

Sarīraṃ veṭhetvā pārupīyantīti pāvuraṇā.

They are wrapped around the body and worn, thus they are cloaks (pāvuraṇā).

Được quấn quanh thân để đắp nên gọi là pāvuraṇā (chăn đắp).

Antojātādayo cattāro dāsī ca dāso ca dāsidāsā.

The four, such as those born within, and a female slave and a male slave are slaves (dāsidāsā).

Bốn loại nô lệ như nô lệ sinh ra trong nhà, v.v., và tớ gái, tớ trai là dāsidāsā (nô tỳ).

Khettaṃ nāma yasmiṃ pubbaṇṇaṃ ruhati.

Field (khetta) is that in which early crops grow.

Khetta (ruộng) là nơi trồng ngũ cốc.

Vatthu nāma yasmiṃ aparaṇṇaṃ ruhati.

Land (vatthu) is that in which late crops grow.

Vatthu (đất đai) là nơi trồng hoa màu.

Yattha vā ubhayampi ruhati, taṃ khettaṃ.

Or that in which both grow is a field.

Hoặc nơi cả hai đều được trồng, đó là khetta.

Tadatthāya katabhūmibhāgo vatthu.

The land prepared for that purpose is land.

Phần đất được tạo ra cho mục đích đó là vatthu.

Khettavatthusīsena cettha vāpītaḷākādīnipi saṅgahitāni.

Here, by the heading of fields and land, ponds, tanks, and so forth are also included.

Ở đây, dưới tiêu đề ruộng đất (khettavatthu), các ao hồ, v.v., cũng được bao gồm.

Hiraññanti kahāpaṇo.

Silver (hirañña) means a kahāpaṇa.

Hirañña là tiền xu.

Suvaṇṇanti jātarūpaṃ.

Gold (suvaṇṇa) means refined gold.

Suvaṇṇa là vàng ròng.

Tesaṃ gahaṇena lohamāsako jatumāsako dārumāsakoti sabbepi saṅgahaṃ gacchanti.

By their inclusion, all coins like copper coins, lac coins, and wooden coins are encompassed.

Khi nói đến chúng, tất cả các loại tiền đồng, tiền sáp, tiền gỗ đều được bao gồm.

Gāmanigamarājadhāniyoti ekakuṭikādi gāmo.

Villages, market towns, and royal capitals: a village (gāmo) is from a single hut upwards.

Gāmanigamarājadhāniyo: Gāmo (làng) là nơi có một túp lều, v.v..

Āpaṇayutto nigamo.

A market town (nigamo) is one equipped with shops.

Nigamo (thị trấn) là nơi có chợ búa.

Ekassa rañño āṇāpavattiṭṭhānaṃ rājadhānī.

A royal capital (rājadhānī) is the place where the command of a single king prevails.

Rājadhānī (kinh đô) là nơi một vị vua thi hành quyền lực.

Raṭṭhanti janapadekadesaṃ.

Region (raṭṭha) means a part of a country.

Raṭṭha (quốc gia) là một phần của một vùng.

Janapadoti kāsikosalādijanapado.

Country (janapado) means a country like Kāsī or Kosala.

Janapado (vùng) là các vùng như Kāsī, Kosala, v.v..

Kosoti catubbidho koso – hatthī asso ratho patti.

Treasury (koso) means the fourfold treasury: elephants, horses, chariots, and infantry.

Koso (kho tàng) là bốn loại kho tàng: voi, ngựa, xe, bộ binh.

Koṭṭhāgāranti tividhaṃ koṭṭhāgāraṃ – dhanakoṭṭhāgāraṃ dhaññakoṭṭhāgāraṃ vatthakoṭṭhāgāraṃ.

Storehouse (koṭṭhāgāraṃ) means the threefold storehouse: treasury storehouse, grain storehouse, and cloth storehouse.

Koṭṭhāgāra (kho chứa) là ba loại kho chứa: kho tiền, kho ngũ cốc, kho vải.

Yaṃ kiñcīti anavasesapariyādānavacanaṃ.

Whatever (yaṃ kiñcī) is a word indicating complete inclusion without remainder.

Yaṃ kiñcī là từ chỉ sự bao gồm tất cả, không bỏ sót.

Rajanīyanti rañjetuṃ yuttaṭṭhena.

That which makes one lustful (rajanīya) is so by virtue of being suitable for exciting lust.

Rajanīya là thích hợp để làm cho tâm vui thích.

79

Ito paraṃ tikavasena dassetuṃ atītattikaajjhattattikahīnattikaokāsattikasaṃyogattikakāmāvacarattikavasena chattike āha.

From here onwards, to show things in terms of triads, he speaks of six triads: the triad of past, the triad of internal, the triad of inferior, the triad of opportunity, the triad of fetters, and the triad of sense-sphere.

Từ đây trở đi, để trình bày theo cách ba loại, Ngài nói sáu loại ba: ba loại quá khứ, ba loại nội tại, ba loại thấp kém, ba loại cơ hội, ba loại kết hợp, và ba loại dục giới.

Tattha atītattike tāva attano sabhāvaṃ uppādādikkhaṇaṃ vā patvā atikkantāti atītā.

Among these, in the triad of past, those that have passed, having attained their own nature or the moment of arising and so forth, are past (atītā).

Trong đó, trong ba loại quá khứ, các pháp đã vượt qua (atikkantā) sau khi đạt đến bản chất của chúng hoặc khoảnh khắc sinh khởi, v.v., được gọi là atītā (quá khứ).

Tadubhayampi na āgatāti anāgatā.

Both of those have not yet arrived, thus they are future (anāgatā).

Những pháp chưa đến cả hai điều đó được gọi là anāgatā (vị lai).

Taṃ taṃ kāraṇaṃ paṭicca uppannāti paccuppannā.

Those that have arisen dependent on this or that cause are present (paccuppannā).

Những pháp đã sinh khởi do duyên đó được gọi là paccuppannā (hiện tại).

Idaṃ bhavena paricchannaṃ.

This is delimited by existence.

Điều này được giới hạn bởi sự tồn tại (bhava).

Paṭisandhito hi paṭṭhāya atītabhavesu nibbattā anantarabhave vā nibbattā hontu kappakoṭisatasahassamatthake vā, sabbe atītāyeva nāma.

For indeed, from the time of rebirth-linking onwards, whether arisen in past existences or arisen in the immediately preceding existence, or at the end of hundreds of thousands of eons, all are called past.

Thật vậy, những dục đã sinh khởi trong các kiếp quá khứ kể từ khi tái sinh, dù là trong kiếp ngay trước hay sau hàng trăm ngàn đại kiếp, tất cả đều được gọi là quá khứ.

Cutito paṭṭhāya anāgatabhavesu nibbattanakā kāmā anantarabhave vā nibbattantu kappakoṭisatasahassamatthake vā, sabbe anāgatāyeva nāma.

From the time of death onwards, whether desires that will arise in future existences arise in the immediately succeeding existence or at the end of hundreds of thousands of eons, all are called future.

Những dục sẽ sinh khởi trong các kiếp vị lai kể từ khi chết, dù là trong kiếp ngay sau hay sau hàng trăm ngàn đại kiếp, tất cả đều được gọi là vị lai.

Cutipaṭisandhiantare pavattā kāmā paccuppannā nāma.

Desires that occur between death and rebirth-linking are called present.

Những dục đang diễn ra giữa cái chết và tái sinh được gọi là hiện tại.

80

Ajjhattattike ‘‘evaṃ pavattamānā mayaṃ attāti gahaṇaṃ gamissāmā’’ti iminā viya adhippāyena attānaṃ adhikāraṃ katvā pavattā attano santāne pavattā pāṭipuggalikā kāmā ajjhattā kāmā nāma.

In the triad of internal, desires that occur in one's own continuum, personal desires, which have arisen by making oneself the object, as if with the intention, "Thus occurring, we shall take ourselves as self," are called internal desires (ajjhattā kāmā).

Trong ba loại nội tại (ajjhattattike), những dục cá nhân đang diễn ra trong dòng tâm thức của chính mình, được xem là "chúng ta sẽ chấp thủ thân này là tự ngã" theo ý nghĩa như vậy, được gọi là ajjhattā kāmā (dục nội tại).

Tato bahibhūtā pana indriyabaddhā vā anindriyabaddhā vā bahiddhā nāma.

Those external to that, whether bound to the senses or not bound to the senses, are called external (bahiddhā).

Còn những dục bên ngoài, dù có liên quan đến các giác quan hay không, được gọi là bahiddhā (ngoại tại).

Tatiyapadaṃ tadubhayavasena vuttaṃ.

The third term is stated in terms of both.

Pháp thứ ba được nói theo cả hai ý nghĩa đó.

81

Hīnattike hīnāti lāmakā.

In the triad of inferior, inferior (hīnā) means base.

Trong ba loại thấp kém (hīnattike), hīnā có nghĩa là xấu xa.

Majjhimāti hīnapaṇītānaṃ majjhe bhavāti majjhimā.

Middling (majjhimā) means that which is in the middle of the inferior and the excellent, thus middling.

Majjhimā là trung bình, có nghĩa là ở giữa thấp kém và cao thượng.

Avasesā uttamaṭṭhena paṇītā.

The remainder are excellent (paṇītā) in the sense of being supreme.

Những điều còn lại là tối thượng theo nghĩa cao nhất.

Api ca upādāyupādāya hīnamajjhimapaṇītatā veditabbā.

Moreover, the states of inferior, middling, and excellent should be understood by taking one after another.

Hơn nữa, cần phải hiểu sự thấp kém, trung bình, và tối thượng tùy theo từng cấp độ.

Nerayikānañhi kāmā koṭippattā hīnā nāma.

For indeed, the desires of hell-beings, even if they reach their peak, are called inferior.

Ví dụ, dục lạc của chúng sanh địa ngục là thấp kém nhất.

Te upādāya tiracchānesu nāgasupaṇṇānaṃ kāmā paṇītā nāma.

Compared to them, the desires of nāgas and supaṇṇas among animals are called excellent.

So với đó, dục lạc của các loài rồng và kim sí điểu trong loài súc sanh là tối thượng.

Sesatiracchānagatānaṃ kāmā majjhimā nāma.

The sensual pleasures of the remaining animals are called mediocre.

Dục lạc của các loài súc sanh khác là trung bình.

Tesampi kāmā hīnā.

Their sensual pleasures are also inferior.

Dục lạc của chúng cũng là thấp kém.

Te upādāya mahesakkhapetānaṃ kāmā paṇītā nāma.

Compared to these, the sensual pleasures of mighty petas are called excellent.

So với đó, dục lạc của các loài ngạ quỷ có đại oai lực là tối thượng.

Avasesānaṃ kāmā majjhimā nāma.

The sensual pleasures of the others are called mediocre.

Dục lạc của các loài ngạ quỷ còn lại là trung bình.

Tesampi hīnā.

Theirs are also inferior.

Dục lạc của chúng cũng là thấp kém.

Te upādāya jānapadānaṃ kāmā paṇītā nāma.

Compared to these, the sensual pleasures of country dwellers are called excellent.

So với đó, dục lạc của những người dân ở tỉnh lẻ là tối thượng.

Paccantavāsīnaṃ kāmā majjhimā nāma.

The sensual pleasures of border residents are called mediocre.

Dục lạc của những người sống ở vùng biên giới là trung bình.

Tesampi hīnā.

Theirs are also inferior.

Dục lạc của họ cũng là thấp kém.

Te upādāya gāmabhojakānaṃ kāmā paṇītā nāma.

Compared to these, the sensual pleasures of village heads are called excellent.

So với đó, dục lạc của các vị trưởng thôn là tối thượng.

Tesaṃ paricārikānaṃ kāmā majjhimā nāma.

The sensual pleasures of their attendants are called mediocre.

Dục lạc của các tỳ nữ của họ là trung bình.

Tesampi hīnā.

Theirs are also inferior.

Dục lạc của họ cũng là thấp kém.

Te upādāya janapadasāmikānaṃ kāmā paṇītā nāma.

Compared to these, the sensual pleasures of regional lords are called excellent.

So với đó, dục lạc của các vị lãnh chúa địa phương là tối thượng.

Tesaṃ paricārikānaṃ kāmā majjhimā nāma.

The sensual pleasures of their attendants are called mediocre.

Dục lạc của các tỳ nữ của họ là trung bình.

Tesampi hīnā.

Theirs are also inferior.

Dục lạc của họ cũng là thấp kém.

Te upādāya padesarājūnaṃ kāmā paṇītā nāma.

Compared to these, the sensual pleasures of provincial kings are called excellent.

So với đó, dục lạc của các vị vua xứ là tối thượng.

Tesaṃ amaccānaṃ kāmā majjhimā nāma.

The sensual pleasures of their ministers are called mediocre.

Dục lạc của các vị quan lại của họ là trung bình.

Tesampi hīnā.

Theirs are also inferior.

Dục lạc của họ cũng là thấp kém.

Te upādāya cakkavattirañño kāmā paṇītā nāma.

Compared to these, the sensual pleasures of a Universal Monarch (Cakkavatti) are called excellent.

So với đó, dục lạc của vị vua Chuyển Luân là tối thượng.

Tassa amaccānaṃ kāmā majjhimā nāma.

The sensual pleasures of his ministers are called mediocre.

Dục lạc của các vị quan lại của ông là trung bình.

Tassapi hīnā.

His are also inferior.

Dục lạc của ông cũng là thấp kém.

Te upādāya bhummadevānaṃ kāmā paṇītā nāma.

Compared to these, the sensual pleasures of earth deities are called excellent.

So với đó, dục lạc của các vị thiên nhân trên mặt đất là tối thượng.

Tesaṃ paricārikānaṃ devānaṃ kāmā majjhimā nāma.

The sensual pleasures of their attendant deities are called mediocre.

Dục lạc của các vị thiên nhân phục vụ họ là trung bình.

Tesampi hīnā.

Theirs are also inferior.

Dục lạc của họ cũng là thấp kém.

Te upādāya cātumahārājikānaṃ devānaṃ kāmā paṇītātiādinā nayena yāva akaniṭṭhadevānaṃ kāmā matthakappattā paṇītā nāma.

Compared to these, the sensual pleasures of the Cātumahārājika deities are called excellent, and so on, up to the Akanittha deities, whose sensual pleasures are supremely excellent.

So với đó, dục lạc của các vị thiên nhân Tứ Đại Thiên Vương là tối thượng, và cứ thế cho đến dục lạc của các vị thiên nhân Akanittha là đỉnh cao, là tối thượng.

Evaṃ upādāyupādāya hīnamajjhimapaṇītatā veditabbā.

Thus, the inferior, mediocre, and excellent qualities should be understood by comparison, one after another.

Như vậy, cần phải hiểu sự thấp kém, trung bình, và tối thượng tùy theo từng cấp độ.

82

Okāsattike āpāyikā kāmāti avaḍḍhisaṅkhātesu apagataayesu catūsu apāyesu nibbattakāmā āpāyikā.

In the three categories of abodes, sensual pleasures of the planes of misery are those that arise in the four planes of misery, which are called "devoid of growth" (avaḍḍhi-saṅkhātesu apagataayesu).

Trong nhóm ba về nơi chốn, các dục thuộc khổ cảnh là những dục phát sinh trong bốn khổ cảnh, nơi được gọi là không có sự tăng trưởng, không có sự tiến bộ. Thuộc khổ cảnh (āpāyikā).

Manussesu nibbattakāmā mānusikā.

Sensual pleasures that arise among humans are human.

Các dục phát sinh trong loài người là các dục thuộc nhân loại (mānusikā).

Devesu nibbattakāmā dibbā.

Sensual pleasures that arise among deities are divine.

Các dục phát sinh trong chư thiên là các dục thuộc chư thiên (dibbā).

83

Saṃyogattike paccupaṭṭhitānaṃ kāmānaṃ paribhuñjanato ṭhapetvā nerayike sesaapāyasattānaṃ manussānaṃ cātumahārājike deve upādāya yāva tusitakāyikānañca devānaṃ kāmā paccupaṭṭhitā kāmā nāma.

In the three categories of association, present sensual pleasures are those enjoyed by beings in the remaining planes of misery (excluding those in hell), humans, and deities from the Cātumahārājika realm up to the Tusita realm, apart from those who create their own pleasures.

Trong nhóm ba về sự kết hợp, trừ các dục được hưởng bởi chúng sinh địa ngục, các dục của các chúng sinh khổ cảnh còn lại, của loài người, và của chư thiên từ Tứ Đại Thiên Vương cho đến chư thiên cõi Đâu Suất, được gọi là các dục hiện tiền.

Pakatipaṭiyattārammaṇato atirekena ramitukāmatākāle yathārucitaṃ ārammaṇaṃ nimminitvā nimminitvā ramantīti nimmānaratīnaṃ devānaṃ kāmā nimmitā kāmā nāma.

The sensual pleasures of the Nimmānaratī deities are called created sensual pleasures, as they create and enjoy objects as they wish, beyond the naturally prepared objects, when they desire to delight.

Các dục của chư thiên Hóa Lạc (Nimmānaratī) được gọi là các dục do tự hóa hiện (nimmitā kāmā), vì khi muốn hưởng lạc vượt quá các đối tượng đã được chuẩn bị sẵn một cách thông thường, họ tự hóa hiện các đối tượng tùy thích để hưởng lạc.

Attano ajjhāsayaṃ ñatvā parehi nimmite ārammaṇe sevantīti paranimmitavasavattīnaṃ kāmā paranimmitā kāmā nāma.

The sensual pleasures of the Paranimmitavasavattī deities are called sensual pleasures created by others, as they enjoy objects created by others, knowing their own inclination.

Các dục của chư thiên Tha Hóa Tự Tại (Paranimmitavasavattī) được gọi là các dục do người khác hóa hiện (paranimmitā kāmā), vì họ biết được ý muốn của mình và hưởng thụ các đối tượng do người khác hóa hiện.

Pariggahitāti ‘‘mayhaṃ eta’’nti gahitā kāmā.

Possessed means sensual pleasures taken with the thought, "This is mine."

Các dục được nắm giữ (pariggahitā) là các dục được nắm giữ với ý nghĩ “cái này là của tôi”.

Apariggahitāti tathā apariggahitā uttarakurukānaṃ kāmā.

Unpossessed means sensual pleasures not taken in that way, such as those of the Uttarakuru people.

Các dục không được nắm giữ (apariggahitā) là các dục không được nắm giữ như vậy, ví dụ như các dục của người dân Bắc Câu Lô Châu (Uttarukuru).

Mamāyitāti taṇhāvasena ‘‘mama eta’’nti gahitā.

Cherished means taken with the thought, "This is mine," due to craving.

Các dục được xem là của tôi (mamāyitā) là các dục được nắm giữ do tham ái với ý nghĩ “cái này là của tôi”.

Amamāyitāti vuttapaṭipakkhā.

Uncherished means the opposite of what has been stated.

Các dục không được xem là của tôi (amamāyitā) là ngược lại với điều đã nói.

84

Sabbepi kāmāvacarā dhammāti ‘‘heṭṭhato avīcinirayaṃ pariyantaṃ karitvā’’tiādinā (dha. sa. 1287) nayena vuttesu kāmāvacaradhammesu pariyāpannā.

All Kāmāvacara phenomena are included among the Kāmāvacara phenomena described in the manner beginning with "having the Avīci hell as the lower limit" (Dhs. 1287).

Tất cả các pháp thuộc Dục giới là những pháp nằm trong Dục giới, được nói đến theo cách thức “lấy địa ngục A-tỳ ở dưới làm giới hạn” v.v.

Tatrāyaṃ vacanattho – uddānato dve kāmā, vatthukāmo ca kilesakāmo cāti.

Here is the meaning of the term in summary: there are two kinds of kāma: vatthukāma (object-sensuality) and kilesakāma (defilement-sensuality).

Ở đây, nghĩa của từ này là: theo phần tóm tắt, có hai loại dục: dục đối tượng và dục phiền não.

Tattha kilesakāmo atthato chandarāgo.

Among these, kilesakāma is essentially chandarāga (sensual desire).

Trong đó, dục phiền não, về bản chất, là tham ái (chandarāga).

Vatthukāmo tebhūmakaṃ vaṭṭaṃ.

Vatthukāma is the three-fold cycle of existence.

Dục đối tượng là ba cõi luân hồi (tebhūmakaṃ vaṭṭaṃ).

Kilesakāmo cettha kāmetīti kāmo.

Here, kilesakāma is kāma because it desires (kāmeti).

Dục phiền não ở đây là “kāma” vì nó kāmati (mong muốn).

Itaro kāmīyatīti.

The other (vatthukāma) is kāma because it is desired (kāmīyati).

Còn loại kia là “kāmīyati” (được mong muốn).

Yasmiṃ pana padese duvidhopeso kāmo pavattivasena avacarati, so catunnaṃ apāyānaṃ manussānaṃ channañca devalokānaṃ vasena ekādasavidho padeso kāmo ettha avacaratīti kāmāvacaro.

The realm in which these two kinds of kāma prevail is called kāmāvacara, an eleven-fold realm comprising the four planes of misery, the human realm, and the six deva realms.

Còn nơi chốn mà cả hai loại dục này vận hành (avacarati) theo cách phát sinh, đó là Dục giới (kāmāvacara), một nơi có mười một loại, bao gồm bốn khổ cảnh, loài người và sáu cõi trời.

Tattha pariyāpannadhamme sandhāya ‘‘sabbepi kāmāvacarā dhammā’’ti vuttaṃ.

Referring to the phenomena included therein, it is said, "all Kāmāvacara phenomena."

Liên quan đến các pháp nằm trong đó, nên đã nói “tất cả các pháp thuộc Dục giới”.

Attano sabhāvaṃ dhārentīti dhammā.

Phenomena are those that bear their own nature.

Các pháp (dhammā) là vì chúng duy trì bản chất của chính mình.

Rūpāvacarā dhammāti ‘‘heṭṭhato brahmalokaṃ pariyantaṃ karitvā uparito akaniṭṭhe deve antokaritvā’’tiādinā (dha. sa. 1289) nayena vuttānaṃ rūpāvacaradhammānaṃ vasena sabbepi dhammā rūpāvacarā.

Rūpāvacara phenomena are all phenomena that are Rūpāvacara, in the manner beginning with "having the Brahma-world as the lower limit and including the Akanittha deities as the upper limit" (Dhs. 1289).

Các pháp thuộc Sắc giới là tất cả các pháp thuộc Sắc giới, được nói đến theo cách thức “lấy cõi Phạm thiên ở dưới làm giới hạn, và bao gồm chư thiên Akaniṭṭha ở trên” v.v.

Arūpāvacarā dhammāti ‘‘heṭṭhato ākāsānañcāyatanupage deve pariyantaṃ karitvā uparito nevasaññānāsaññāyatanupage deve antokaritvā’’tiādinā (dha. sa. 1291) nayena vuttā sabbepi arūpāvacarā dhammā.

Arūpāvacara phenomena are all Arūpāvacara phenomena described in the manner beginning with "having the deities of the Sphere of Infinite Space as the lower limit and including the deities of the Sphere of Neither Perception Nor Non-Perception as the upper limit" (Dhs. 1291).

Các pháp thuộc Vô sắc giới là tất cả các pháp thuộc Vô sắc giới, được nói đến theo cách thức “lấy chư thiên đạt đến cõi Không Vô Biên Xứ ở dưới làm giới hạn, và bao gồm chư thiên đạt đến cõi Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ ở trên” v.v.

Tattha rūpe avacarantīti rūpāvacarā.

Among these, those that prevail in rūpa are rūpāvacara.

Trong đó, vận hành trong sắc là Sắc giới (rūpāvacarā).

Arūpe avacarantīti arūpāvacarā.

Those that prevail in arūpa are arūpāvacara.

Vận hành trong vô sắc là Vô sắc giới (arūpāvacarā).

Taṇhāvatthukāti patiṭṭhaṭṭhena kāraṇaṭṭhena ca taṇhāya vatthubhūtā.

Having craving as their basis means being the basis of craving in the sense of support and cause.

Có tham ái làm nền tảng (taṇhāvatthukā) là có tham ái làm đối tượng, làm nguyên nhân theo nghĩa là nơi nương tựa và nguyên nhân.

Taṇhārammaṇāti taṇhāpavattivasena taṇhāya ārammaṇabhūtā.

Having craving as their object means being the object of craving through the prevalence of craving.

Có tham ái làm đối tượng (taṇhārammaṇā) là có tham ái làm đối tượng theo cách tham ái phát sinh.

Kāmanīyaṭṭhenāti paccāsīsitabbaṭṭhena.

In the sense of being desirable means in the sense of being wished for.

Theo nghĩa đáng mong muốn (kāmanīyaṭṭhena) là theo nghĩa đáng được kỳ vọng.

Rajanīyaṭṭhenāti rañjetuṃ yuttaṭṭhena.

In the sense of being alluring means in the sense of being fit to delight.

Theo nghĩa đáng làm say mê (rajanīyaṭṭhena) là theo nghĩa phù hợp để làm say mê.

Madanīyaṭṭhenāti kulamadādimadaṃ uppādanīyaṭṭhena.

Madanīyaṭṭhena means in the sense of producing the intoxication of family pride and so on.

Theo nghĩa đáng làm kiêu mạn (madanīyaṭṭhena) là theo nghĩa có thể sinh ra sự kiêu mạn như kiêu mạn về gia đình.

85

Tattha ‘‘katame vatthukāmā?

Therein, "What are the material sensual pleasures (vatthukāmā)?"

Trong đó, “Thế nào là dục đối tượng?

Manāpikā rūpā’’tiādiṃ katvā ‘‘yaṃ kiñci rajanīyaṃ vatthū’’ti pariyosānaṃ saviññāṇakaaviññāṇakavasena vuttaṃ.

Starting with "agreeable forms (rūpā)" and concluding with "whatever is an object of attachment (rajanīyaṃ vatthu)," it is stated in terms of animate and inanimate objects.

Các sắc khả ái” v.v. cho đến kết thúc “bất cứ đối tượng nào đáng làm say mê” được nói đến theo hai loại: có tri giác và không có tri giác.

Avasesaṃ ekacatukkādikachattikanti veditabbaṃ.

The remainder, such as the groups of one, four, and so on, up to six, should be understood.

Phần còn lại là nhóm sáu, bắt đầu bằng nhóm bốn v.v., cần được hiểu.

86

Evaṃ vatthukāmaṃ dassetvā kilesakāmaṃ dassetuṃ ‘‘katame kilesakāmā’’tiādimāha.

Having thus shown material sensual pleasures, he then states, starting with "What are the defilement sensual pleasures (kilesakāmā)?" in order to show defilement sensual pleasures.

Sau khi trình bày dục đối tượng như vậy, để trình bày dục phiền não, Ngài nói: “Thế nào là dục phiền não?” v.v.

Tattha chandoti dubbalarāgo.

Therein, chanda is weak lust.

Trong đó, ý muốn (chando) là tham yếu ớt.

Rāgoti tato balavataro.

Rāga is stronger than that.

Tham (rāgo) là mạnh hơn ý muốn.

Upari tayopi rāgā imehi balavatarā.

The three rāgas above are stronger than these.

Ba loại tham ở trên còn mạnh hơn những loại này.

Kāmesūti pañcasu kāmaguṇesu.

Kāmesu means in the five sense objects.

Trong các dục (kāmesu) là trong năm dục trần.

Kāmacchandoti kāmasaṅkhāto chando, na kattukamyatāchando, na dhammacchando.

Kāmacchanda is the chanda that is sensual pleasure, not the chanda of wishing to do, nor the chanda for the Dhamma.

Dục tham (kāmacchando) là ý muốn được gọi là dục, không phải ý muốn hành động, không phải ý muốn pháp.

Kāmanavasena rajjanavasena ca kāmoyeva rāgo kāmarāgo.

The rāga that is sensual pleasure itself, in the sense of desiring and in the sense of being delighted, is kāmarāga.

Tham ái chính là dục, do mong muốn và do say mê, nên là dục tham ái (kāmarāgo).

Kāmanavasena nandanavasena ca kāmoyeva nandī kāmanandī.

The nandī that is sensual pleasure itself, in the sense of desiring and in the sense of delighting, is kāmanandī.

Sự hoan hỷ chính là dục, do mong muốn và do vui thích, nên là dục hoan hỷ (kāmanandī).

Evaṃ sabbattha kāmatthaṃ viditvā taṇhāyanaṭṭhena kāmataṇhā.

Thus, understanding the meaning of sensual pleasure everywhere, kāmataṇhā is in the sense of craving.

Tương tự như vậy, sau khi hiểu nghĩa của dục trong mọi trường hợp, do khao khát nên là dục ái (kāmataṇhā).

Sinehanaṭṭhena kāmasneho.

Kāmasneho is in the sense of affection.

Do yêu thích nên là dục luyến ái (kāmasneho).

Pariḍayhanaṭṭhena kāmapariḷāho.

Kāmapariḷāho is in the sense of burning up.

Do bị thiêu đốt nên là dục nhiệt não (kāmapariḷāho).

Mucchanaṭṭhena kāmamucchā.

Kāmamucchā is in the sense of infatuation.

Do mê muội nên là dục mê muội (kāmamucchā).

Gilitvā pariniṭṭhāpanaṭṭhena kāmajjhosānaṃ.

Kāmajjhosānaṃ is in the sense of swallowing and completing.

Do nuốt chửng và hoàn tất nên là dục chấp trước (kāmajjhosānaṃ).

Vaṭṭasmiṃ oghehi osīdāpetīti kāmogho.

Kāmogho means that which causes one to sink in the cycle of existence (vaṭṭa) by means of floods.

Nó nhấn chìm trong luân hồi bằng các dòng nước lũ nên là dục bộc lưu (kāmogho).

Vaṭṭasmiṃ yojetīti kāmayogo.

Kāmayogo means that which yokes one to the cycle of existence.

Nó trói buộc trong luân hồi nên là dục kiết phược (kāmayogo).

Daḷhavasena taṇhādiṭṭhiggahaṇaṃ upādānaṃ.

Upādānaṃ is the firm grasping of craving (taṇhā) and wrong view (diṭṭhi).

Sự nắm giữ tham ái và tà kiến một cách mạnh mẽ là dục thủ (upādānaṃ).

Cittaṃ nīvarati pariyonandhatīti nīvaraṇaṃ.

Nīvaraṇaṃ means that which obstructs and covers the mind.

Nó che đậy và bao phủ tâm nên là dục cái (nīvaraṇaṃ).

87

Addasanti addakkhiṃ.

Addasaṃ means I saw.

Addasaṃ nghĩa là tôi đã thấy.

Kāmāti ālapanaṃ.

Kāmā is an address.

Kāmā là lời gọi.

Teti tava.

Te means your.

Te là của bạn.

Mūlanti patiṭṭhaṃ.

Mūlaṃ means the foundation.

Mūlaṃ là nền tảng.

Saṅkappāti parikappena.

Saṅkappā means by way of conception.

Saṅkappā là do suy nghĩ.

Na taṃ saṅkappayissāmīti taṃ parikappanaṃ na karissāmi.

Na taṃ saṅkappayissāmī means I will not conceive that.

Na taṃ saṅkappayissāmī nghĩa là tôi sẽ không suy nghĩ điều đó.

Na hohisīti na bhavissasi.

Na hohisī means you will not be.

Na hohisī nghĩa là bạn sẽ không tồn tại.

88

Icchamānassāti paccāsīsantassa.

Icchamānassa means for one who is aspiring.

Icchamānassā là của người mong muốn.

Sādiyamānassāti assādiyamānassa.

Sādiyamānassa means for one who is enjoying.

Sādiyamānassā là của người hưởng thụ.

Patthayamānassāti patthanaṃ uppādentassa.

Patthayamānassa means for one who is generating a wish.

Patthayamānassā là của người phát sinh sự khao khát.

Pihayamānassāti pāpuṇituṃ icchaṃ uppādentassa.

Pihayamānassa means for one who is generating a desire to attain.

Pihayamānassā là của người phát sinh ý muốn đạt được.

Abhijappamānassāti taṇhāvasena tittiṃ uppādentassa.

Abhijappamānassa means for one who is generating satisfaction by way of craving.

Abhijappamānassā là của người phát sinh sự thỏa mãn do tham ái.

Atha vā abhivadantassa.

Or else, for one who is speaking forth.

Hoặc là của người tán thán.

89

Khattiyassa vātiādi catujjātivasena vuttaṃ.

Khattiyassa vā and so on, is stated in terms of the four castes.

Khattiyassa vā v.v. được nói đến theo bốn đẳng cấp.

Gahaṭṭhassa vā pabbajitassa vāti liṅgavasena vuttaṃ.

Gahaṭṭhassa vā pabbajitassa vā is stated in terms of status.

Gahaṭṭhassa vā pabbajitassa vā được nói đến theo giới tính.

Devassa vā manussassa vāti upapattivasena vuttaṃ.

Devassa vā manussassa vā is stated in terms of rebirth.

Devassa vā manussassa vā được nói đến theo nơi tái sinh.

Ijjhatīti nipphajjati.

Ijjhatī means it is accomplished.

Ijjhatī nghĩa là thành tựu.

Samijjhatīti sammā nipphajjati.

Samijjhatī means it is perfectly accomplished.

Samijjhatī nghĩa là thành tựu một cách hoàn hảo.

Ijjhati visesarūpapaṭilābhavasena.

Ijjhati in the sense of obtaining a special form.

Ijjhati theo nghĩa đạt được hình thái đặc biệt.

Labhati dassanīyarūpapaṭilābhavasena.

Labhati in the sense of obtaining a visible form.

Labhati theo nghĩa đạt được hình thái đáng thấy.

Paṭilabhati pasādanīyarūpapaṭilābhavasena.

Paṭilabhati in the sense of obtaining a pleasing form.

Paṭilabhati theo nghĩa đạt được hình thái đáng làm hài lòng.

Adhigacchati saṇṭhānarūpapaṭilābhavasena.

Adhigacchati in the sense of obtaining a well-established form.

Adhigacchati theo nghĩa đạt được hình thái ổn định.

Vindati chavippasādarūpapaṭilābhavasena.

Vindati in the sense of obtaining a form with clear complexion.

Vindati theo nghĩa đạt được hình thái trong sáng của làn da.

Atha vā puññamahattena ijjhati.

Or else, ijjhati by the greatness of merit.

Hoặc là Ijjhati do đại phước báu.

Jātimahattena labhati.

Labhati by the greatness of birth.

Labhati do đại địa vị.

Issariyamahattena paṭilabhati.

Paṭilabhati by the greatness of sovereignty.

Paṭilabhati do đại quyền lực.

Sukhamahattena adhigacchati.

Adhigacchati by the greatness of happiness.

Adhigacchati do đại an lạc.

Sampattimahattena vindatīti.

Vindati by the greatness of prosperity.

Vindati do đại thành tựu.

90

Ekaṃsavacananti ekakoṭṭhāsavacanaṃ.

Ekaṃsavacanaṃ means a statement of one part.

Ekaṃsavacanaṃ nghĩa là lời nói một phần.

‘‘Ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā (pārā. 349, 367), ekaṃsabyākaraṇīyo pañho’’tiādīsu (dī. ni. 3.312; a. ni. 4.42) viya anekaṃsagahaṇapaṭikkhepo.

It is a rejection of taking multiple parts, as in "having made the robe over one shoulder (ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā)" and "a question to be answered categorically (ekaṃsabyākaraṇīyo pañho)."

Như trong “Ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā, ekaṃsabyākaraṇīyo pañho” v.v. là sự bác bỏ việc nắm giữ nhiều phần.

Nissaṃsayavacananti saṃsayavirahitavacanaṃ, sandehapaṭikkhepavacananti attho.

Nissaṃsayavacanaṃ means a statement free from doubt, meaning a statement that rejects uncertainty.

Nissaṃsayavacanaṃ nghĩa là lời nói không nghi ngờ, tức là lời nói bác bỏ sự nghi ngờ.

Nikkaṅkhāvacananti ‘‘kathamidaṃ kathamida’’nti kaṅkhāpaṭikkhepavacanaṃ.

Nikkaṅkhāvacanaṃ means a statement that rejects perplexity, such as "how is this, how is that?"

Nikkaṅkhāvacanaṃ nghĩa là lời nói bác bỏ sự hoài nghi “cái này là gì, cái kia là gì”.

Advejjhavacananti dvidhābhāvaṃ dvejjhaṃ, taṃabhāvena advejjhavacanaṃ.

Advejjhavacanaṃ means a statement without duality (dvejjha), that is, without a twofold nature.

Advejjhavacanaṃ nghĩa là sự chia làm hai là dvejjhaṃ, lời nói không có sự chia đôi đó là advejjhavacanaṃ.

Dvidhābhāvavirahitaṃ ‘‘advejjhavacanā buddhā’’tiādīsu viya vimatipaṭikkhepo.

It is a rejection of vacillation, being free from a twofold nature, as in "Buddhas have unequivocal statements (advejjhavacanā buddhā)."

Không có sự chia đôi, như trong “Advejjhavacanā buddhā” v.v. là sự bác bỏ sự do dự.

Adveḷhakavacananti dvihadayābhāvena adveḷhakaṃ.

Adveḷhakavacanaṃ means without two hearts, hence adveḷhaka.

Adveḷhakavacanaṃ nghĩa là không có hai lòng nên là adveḷhakaṃ.

‘‘Itihāsa, itihāsā’’ti dveḷhakapaṭikkhepavacanaṃ. Niyogavacananti ekasmiṃ atthe dve na yujjantīti niyogavacanaṃ dvidhāpathapaṭikkhepo.

It is a statement rejecting equivocation, like "itihāsa, itihāsā." Niyogavacanaṃ means a statement of necessity, rejecting a twofold path, meaning that two things are not suitable for one meaning.

Lời nói bác bỏ sự lưỡng lự “Itihāsa, itihāsā”. Niyogavacanaṃ nghĩa là trong một nghĩa, hai điều không hợp lý, nên là lời nói niyoga, sự bác bỏ con đường hai ngả.

Aññattha pana ‘‘niyogā anāgatārammaṇā natthī’’ti āgataṃ.

Elsewhere, it is stated, "There are no necessities (niyogā) that refer to the future."

Ở chỗ khác lại nói “không có niyoga đối với đối tượng vị lai”.

Apaṇṇakavacananti palāsarahitaṃ sāravacanaṃ aviraddhakāraṇaṃ ‘‘apaṇṇakaṃ ṭhānameke’’tiādīsu (jā. 1.1.1) viya, apaṇṇakamaṇi viya sappatiṭṭhavacanaṃ.

Apaṇṇakavacanaṃ means a statement that is pithy, without leaves, a sound reason, as in "some hold a definite position (apaṇṇakaṃ ṭhānameke)," or a statement with a firm foundation, like an apaṇṇaka gem.

Apaṇṇakavacanaṃ nghĩa là lời nói không có lá, lời nói cốt lõi, nguyên nhân không sai lầm, như trong “Apaṇṇakaṃ ṭhānameke” v.v., lời nói có cơ sở như viên ngọc apaṇṇaka.

Avatthāpanavacanametanti etaṃ vacanaṃ otaritvā patiṭṭhitaṃ santiṭṭhāpanaṃ ṭhapanaṃ.

Avatthāpanavacanameta means this statement is a firm establishment, a placing, having descended and become established.

Avatthāpanavacanametaṃ nghĩa là lời nói này đã đi vào và được thiết lập, là sự thiết lập, sự đặt định.

91

Yāni imasmiṃ mahāniddese vibhattiṃ āropitāni padāni, tāni vibhattiṃ gacchantāni tīhi kāraṇehi vibhattiṃ gacchanti, nānā hontāni catūhi kāraṇehi nānā bhavanti.