31. Meghiyavaggassa paṭhame cālikāyanti evaṃ nāmake nagare.
31. In the first Sutta of the Meghiyavagga, in Cālikā means in the city of that name.
31. Trong kinh đầu tiên của phẩm Meghiya, cālikāyaṃ có nghĩa là trong thành phố tên Cālikā.
Tassa kira nagarassa dvāraṭṭhānaṃ muñcitvā samantato calapaṅkaṃ hoti, taṃ calapaṅkaṃ nissāya ṭhitattā olokentānaṃ calamānaṃ viya upaṭṭhāti, tasmā ‘‘cālikā’’ti vuccati.
It is said that, apart from the gate area of that city, there was movable mud all around. Because it was situated near that movable mud, it appeared to observers as if it were moving, therefore it was called “Cālikā”.
Người ta nói rằng, ngoại trừ cổng thành, xung quanh thành phố này có một lớp bùn lầy di động. Do thành phố nằm trên lớp bùn lầy di động đó, nên khi nhìn vào, nó có vẻ như đang di chuyển. Vì vậy, nó được gọi là "Cālikā".
Cālike pabbateti tassa nagarassa avidūre eko pabbato, sopi sabbasetattā kālapakkhauposathe olokentānaṃ calamāno viya upaṭṭhāti, tasmā ‘‘cālikapabbato’’ti saṅkhaṃ gato.
On Cālika Mountain refers to a mountain not far from that city. It is said that this mountain, being entirely white, also appeared to observers on the Uposatha day of the dark fortnight as if it were moving. Therefore, it became known as “Cālika Mountain”.
Cālike pabbate có nghĩa là trên núi Cālikā. Gần thành phố đó có một ngọn núi, ngọn núi này cũng hoàn toàn trắng xóa, nên vào ngày Uposatha của kỳ trăng khuyết, khi nhìn vào, nó có vẻ như đang di chuyển. Vì vậy, nó được gọi là "núi Cālikā".
Tattha bhagavato mahantaṃ vihāraṃ kārayiṃsu, bhagavā tadā taṃ nagaraṃ gocaragāmaṃ katvā tasmiṃ cālikapabbatamahāvihāre viharati.
There, they built a large monastery for the Blessed One. At that time, the Blessed One resided in that great monastery on Cālika Mountain, making that city his alms-resort village.
Tại đó, người ta đã xây một đại tinh xá lớn cho Đức Thế Tôn. Lúc đó, Đức Thế Tôn lấy thành phố đó làm nơi khất thực và trú ngụ tại đại tinh xá núi Cālikā.
Tena vuttaṃ – ‘‘cālikāyaṃ viharati cālike pabbate’’ti.
Therefore, it is said: “He dwells in Cālikā, on Cālika Mountain.”
Vì vậy, đã nói: "trú ngụ tại Cālikā, trên núi Cālikā".
Meghiyoti tassa therassa nāmaṃ.
Meghiya is the name of that Thera.
Meghiyo là tên của vị Trưởng lão đó.
Upaṭṭhāko hotīti paricārako hoti.
Was his attendant means he was his servant.
Upaṭṭhāko hotī có nghĩa là người thị giả.
Bhagavato hi paṭhamabodhiyaṃ upaṭṭhākā anibaddhā ahesuṃ, ekadā nāgasamālo, ekadā nāgito, ekadā upavāno, ekadā sunakkhatto, tadāpi meghiyattherova upaṭṭhāko.
Indeed, during the first Bodhi period of the Blessed One, his attendants were not fixed; at one time Nāgasamāla, at another Nāgita, at another Upavāṇa, at another Sunakkhatta; and at that time too, it was Thera Meghiya who was the attendant.
Thật vậy, vào thời kỳ giác ngộ đầu tiên của Đức Thế Tôn, các thị giả của Ngài không cố định: có lúc là Nāgasamāla, có lúc là Nāgita, có lúc là Upavāṇa, có lúc là Sunakkhatta, và lúc đó cũng chính Trưởng lão Meghiya là thị giả.
Tenāha – ‘‘tena kho pana samayena āyasmā meghiyo bhagavato upaṭṭhāko hotī’’ti.
Therefore, it is said: “Now at that time, Venerable Meghiya was the attendant of the Blessed One.”
Vì vậy, đã nói: "Vào lúc đó, Tôn giả Meghiya là thị giả của Đức Thế Tôn".
Jantugāmanti evaṃ nāmakaṃ tasseva vihārassa aparaṃ gocaragāmaṃ.
Jantugāma is another alms-resort village of that same monastery, bearing that name.
Jantugāmaṃ là một làng khất thực khác của chính tinh xá đó, mang tên như vậy.
‘‘Jattugāma’’ntipi pāṭho.
“Jattugāma” is also a reading.
Cũng có bản đọc là "Jattugāmaṃ".
Kimikāḷāyāti kāḷakimīnaṃ bahulatāya ‘‘kimikāḷā’’ti laddhanāmāya nadiyā.
In Kimikāḷā refers to the river named “Kimikāḷā” due to the abundance of black worms (kimikāḷa).
Kimikāḷāyā là con sông được gọi là "Kimikāḷā" do có nhiều sâu bọ đen.
Jaṅghavihāranti ciranisajjāya jaṅghāsu uppannakilamathavinodanatthaṃ vicaraṇaṃ.
Walking meditation refers to walking around to dispel the weariness in the calves caused by prolonged sitting.
Jaṅghavihāraṃ là sự đi kinh hành để xua tan mệt mỏi ở bắp chân do ngồi lâu.
Pāsādikanti aviraḷarukkhatāya siniddhapattatāya ca passantānaṃ pasādamāvahatīti pāsādikaṃ.
Pleasing (pāsādika) means that it brings peace of mind to observers due to its neither sparse nor dense trees and its smooth leaves.
Pāsādikaṃ có nghĩa là dễ chịu, vì cây cối không quá rậm rạp mà lá lại xanh tươi, khiến người nhìn cảm thấy hoan hỷ.
Sandacchāyatāya manuññabhūmibhāgatāya ca manuññaṃ.
Delightful (manuñña) due to its cool shade and pleasant ground.
Manuññaṃ có nghĩa là đáng yêu, do có bóng mát dễ chịu và địa hình đẹp.
Anto paviṭṭhānaṃ pītisomanassajananaṭṭhena cittaṃ rametīti ramaṇīyaṃ.
Charming (ramaṇīya) because it gladdens the mind of those who enter, by giving rise to joy and gladness.
Ramaṇīyaṃ có nghĩa là thú vị, vì làm cho tâm vui thích do tạo ra hỷ lạc cho những người vào bên trong.
Alanti pariyattaṃ, yuttantipi attho.
Enough (alaṃ) means sufficient; it also means suitable.
Alaṃ có nghĩa là đủ, cũng có nghĩa là phù hợp.
Padhānatthikassāti yogena bhāvanāya atthikassa.
For one zealous for exertion means for one desirous of development through meditation.
Padhānatthikassā có nghĩa là đối với người mong muốn tu tập (bhāvanā) bằng thiền định (yoga).
Padhānāyāti samaṇadhammakaraṇāya.
For exertion means for practicing the monastic life.
Padhānāyā có nghĩa là để thực hành pháp Sa-môn.
Āgaccheyyāhanti āgaccheyyaṃ ahaṃ.
I will go means "I shall go".
Āgaccheyyāhaṃ (tức là) tôi sẽ trở lại.
Therena kira pubbe taṃ ṭhānaṃ anupaṭipāṭiyā pañca jātisatāni raññā eva satā anubhūtaṃ uyyānaṃ ahosi, tenassa diṭṭhamatteyeva tattha viharituṃ cittaṃ nami.
It is said that this place had been a park enjoyed by the Thera for five hundred consecutive existences as a king. Therefore, as soon as he saw it, his mind inclined to dwell there.
Được biết, trước kia, nơi ấy là một khu vườn mà Tôn giả đã từng làm vua trong năm trăm kiếp liên tục, và đã tận hưởng thú vui trong vườn. Vì vậy, chỉ vừa nhìn thấy nơi đó, tâm của Tôn giả đã hướng về việc ở lại đó.
Āgamehi tāvāti satthā therassa vacanaṃ sutvā upadhārento ‘‘na tāvassa ñāṇaṃ paripākaṃ gata’’nti ñatvā paṭikkhipanto evamāha.
Wait for a while, said the Teacher, hearing the Thera's words and discerning that "his wisdom is not yet mature," thus refusing.
Āgamehi tāva (tức là) sau khi nghe lời của Tôn giả, Bậc Đạo Sư đã quán xét và biết rằng “trí tuệ của Tôn giả chưa chín muồi”, nên Ngài từ chối và nói như vậy.
Ekakamhi tāvāti idaṃ panassa ‘‘evamayaṃ gantvāpi kamme anipphajjamāne nirāsaṅko hutvā pemavasena puna āgacchissatī’’ti cittamaddavajananatthaṃ āha.
While I am alone—this was said to soften the Thera’s mind, thinking, “Even if he goes and his efforts are not successful, he will return without hesitation due to affection.”
Ekakamhi tāva (tức là) lời này được nói ra để cho Tôn giả biết rằng: “Dù người này có đi rồi, nhưng nếu công việc không thành tựu, thì sẽ không còn nghi ngờ gì nữa, và do lòng yêu mến, người ấy sẽ trở lại.”
Yāva aññopi koci bhikkhu āgacchatīti añño koci bhikkhu mama santikaṃ yāva āgacchati, tāva āgamehīti attho.
Until some other bhikkhu arrives means, “Wait until some other bhikkhu comes to me.”
Yāva aññopi koci bhikkhu āgacchati có nghĩa là: “Hãy đợi cho đến khi có một Tỳ-khưu khác đến chỗ ta.”
‘‘Koci bhikkhu dissatī’’tipi pāṭho.
“Koci bhikkhu dissati” (some bhikkhu is seen) is also a reading.
Cũng có bản đọc là: “Koci bhikkhu dissati” (có Tỳ-khưu nào được thấy).
‘‘Āgacchatū’’tipi paṭhanti, tathā ‘‘dissatū’’ti.
Some read “āgacchatu” (let him come), and similarly “dissatu” (let him be seen).
Cũng có người đọc là “Āgacchatū” (hãy đến), và tương tự là “Dissatū” (hãy được thấy).
Natthi kiñci uttari karaṇīyanti catūsu saccesu catūhi maggehi pariññādīnaṃ soḷasannaṃ kiccānaṃ katattā, abhisambodhiyā vā adhigatattā tato aññaṃ uttari karaṇīyaṃ nāma natthi.
There is nothing further to be done means that since the sixteen duties such as full understanding regarding the Four Noble Truths have been accomplished through the four paths, or since full enlightenment has been attained, there is nothing further to be done beyond that.
Natthi kiñci uttari karaṇīyaṃ (có nghĩa là) không có việc gì khác cần phải làm thêm, vì mười sáu công việc như sự liễu tri đã được thực hiện bằng bốn Đạo trong bốn Chân lý, hoặc vì đã đạt được sự Giác ngộ hoàn toàn.
Natthi katassa vā paticayoti katassa vā puna paticayopi natthi.
Nor is there any accumulation of what has been done means there is no further accumulation of what has been accomplished.
Natthi katassa vā paticayo (có nghĩa là) cũng không có sự tích lũy thêm cho những gì đã làm.
Na hi bhāvitamaggo puna bhāvīyati, pahīnakilesānaṃ vā puna pahānena kiccaṃ atthi.
Indeed, a path that has been developed is not developed again, nor is there any need to abandon defilements that have already been abandoned.
Vì Đạo đã tu tập thì không cần phải tu tập lại nữa, và những phiền não đã đoạn trừ thì không cần phải đoạn trừ lại nữa.
Atthi katassa paticayoti mayhaṃ santāne nipphāditassa sīlādidhammassa ariyamaggassa anadhigatattā tadatthaṃ puna vaḍḍhanasaṅkhāto paticayo atthi, icchitabboti attho.
There is accumulation of what has been done means, "Since the Noble Path for the dhamma, such as virtue, accomplished in my continuum, has not been attained, there is further accumulation, in the sense of growth, for that purpose; it is desirable (icchitabba)." This is the Venerable Meghiya’s intention.
Atthi katassa paticayo (có nghĩa là) trong dòng tâm thức của tôi, do chưa đạt được Thánh Đạo của các pháp như Giới đã thành tựu, nên vẫn còn sự tích lũy, tức là sự tăng trưởng thêm cho mục đích đó, có nghĩa là đáng mong cầu.
Padhānanti kho meghiya vadamānaṃ kinti vadeyyāmāti ‘‘samaṇadhammaṃ karomī’’ti taṃ vadamānaṃ mayaṃ aññaṃ kiṃ nāma vadeyyāma?
What, Meghiya, should we say to one who says 'exertion' means, “What else should we say to you, my dear Meghiya, who says ‘I will perform the ascetic’s duty’?”
Padhānanti kho Meghiya vadamānaṃ kinti vadeyyāmā (có nghĩa là) “Tôi sẽ thực hành pháp của Sa-môn”. Khi Tôn giả nói như vậy, chúng ta còn có thể nói gì khác được nữa?
Divāvihāraṃ nisīdīti divāvihāratthāya nisīdi.
He sat down for the day-rest means he sat down for the sake of day-rest.
Divāvihāraṃ nisīdī (có nghĩa là) ngồi nghỉ ban ngày.
Nisinno ca yasmiṃ maṅgalasilāpaṭṭe pubbe anupaṭipāṭiyā pañca jātisatāni rājā hutvā uyyānakīḷaṃ kīḷanto vividhanāṭakaparivāro nisinnapubbo, tasmiṃyeva ṭhāne nisīdi.
And he sat on the very auspicious stone slab where, in his past lives, for five hundred consecutive existences as a king, he had sat, surrounded by various entertainers, playing in the royal garden.
Và Tôn giả đã ngồi trên phiến đá cát tường mà trước kia, trong năm trăm kiếp liên tục, Tôn giả từng làm vua, thường xuyên vui chơi trong vườn với đoàn tùy tùng diễn viên ca múa, và đã từng ngồi trên đó.
Athassa nisinnakālato paṭṭhāya samaṇabhāvo vigato viya ahosi, rājavesaṃ gahetvā nāṭakaparivāraparivuto setacchattassa heṭṭhā mahārahe pallaṅke nisinno viya jāto.
Then, from the moment of his sitting, his state as a recluse seemed to vanish; it was as if he had taken on the attire of a king, surrounded by a retinue of dancers, and was seated on a royal couch under a white parasol, befitting noble ones.
Từ khi Tôn giả ngồi xuống, trạng thái Sa-môn dường như biến mất, và Tôn giả trở nên như một vị vua đang ngồi trên ngai vàng lộng lẫy dưới chiếc lọng trắng, được bao quanh bởi đoàn tùy tùng diễn viên ca múa.
Athassa taṃ sampattiṃ assādayato kāmavitakko udapādi.
Then, as that Thera reveled in that opulence, a thought of sensual desire (kāmavitakko) arose.
Sau đó, khi Tôn giả đang tận hưởng sự thịnh vượng đó, một ý nghĩ về dục lạc đã khởi lên.
So tasmiṃyeva khaṇe sahoḍḍhaṃ gahite dve core ānetvā purato ṭhapite viya addasa.
At that very moment, he saw as if two thieves, caught with their stolen goods, were brought and placed before him.
Ngay lúc đó, Tôn giả thấy như có hai tên trộm bị bắt cùng với gói đồ và được đặt trước mặt.
Tesu ekassa vadhaṃ āṇāpanavasena byāpādavitakko uppajji, ekassa bandhanaṃ āṇāpanavasena vihiṃsāvitakko, evaṃ so latājālena rukkho viya madhumakkhikāhi madhughātako viya ca akusalavitakkehi parikkhitto samparikiṇṇo ahosi.
Regarding them, a thought of ill-will (byāpādavitakko) arose, wishing for the execution of one; a thought of cruelty (vihiṃsāvitakko) arose, wishing for the imprisonment of the other. Thus, he was surrounded and thoroughly entangled by unwholesome thoughts (akusalavitakkehi), like a tree by a network of vines or a honey-harvester by honeybees.
Trong số đó, một ý nghĩ về sự hại người đã khởi lên với ý muốn ra lệnh giết một tên, và một ý nghĩ về sự làm tổn thương đã khởi lên với ý muốn ra lệnh trói một tên. Như vậy, Tôn giả bị bao vây và bị vây kín bởi các ý nghĩ bất thiện, giống như một cái cây bị mạng lưới dây leo bao phủ, hoặc như một người lấy mật bị ong mật vây kín.
Taṃ sandhāya ‘‘atha kho āyasmato meghiyassā’’tiādi vuttaṃ.
Concerning that entanglement, the passage “Then the Venerable Meghiya…” and so on, was spoken.
Liên quan đến điều đó, đã nói rằng: “Atha kho āyasmato Meghiyassā” (Rồi Tôn giả Meghiya) và vân vân.
Acchariyaṃ vata bhoti garahaṇacchariyaṃ nāma kiretaṃ yathā āyasmā ānando bhagavato valiyagattaṃ disvā avoca ‘‘acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante’’ti (saṃ. ni. 5.511).
Wonderful, indeed! (Acchariyaṃ vata bho) – this is an expression of wonder mixed with reproach, just as the Venerable Ānanda, seeing the Bhagavā’s wrinkled body, exclaimed: “Wonderful, Venerable Sir, amazing, Venerable Sir!”
Acchariyaṃ vata bho (Ôi, thật là kỳ diệu!) là một sự ngạc nhiên mang tính khiển trách, giống như Tôn giả Ānanda đã nói khi thấy thân thể của Đức Thế Tôn có nếp nhăn: “Bạch Thế Tôn, thật kỳ diệu! Bạch Thế Tôn, thật phi thường!”
Apare pana ‘‘tasmiṃ samaye pupphaphalapallavādīsu lobhavasena kāmavitakko, kharassarānaṃ pakkhiādīnaṃ saddassavanena byāpādavitakko, leḍḍuādīhi tesaṃ paṭibāhanādhippāyena vihiṃsāvitakko, ‘idhevāhaṃ vaseyya’nti tattha sāpekkhatāvasena kāmavitakko, vanacarake tattha tattha disvā tesu cittadubbhanena byāpādavitakko, tesaṃ viheṭhanādhippāyena vihiṃsāvitakko tassa uppajjī’’tipi vadanti.
Others, however, say that at that time, a thought of sensual desire arose due to attachment to flowers, fruits, and shoots; a thought of ill-will arose from hearing the harsh sounds of birds and so on; a thought of cruelty arose with the intention of driving them away with clods and so on; a thought of sensual desire arose due to his attachment, thinking, ‘May I dwell here!’; a thought of ill-will arose from wishing harm upon the forest dwellers seen here and there; and a thought of cruelty arose with the intention of harming them. So they say.
Tuy nhiên, các vị khác lại nói rằng: “Vào thời điểm đó, ý nghĩ về dục lạc đã khởi lên do lòng tham lam đối với hoa, quả, lá non, v.v.; ý nghĩ về sự hại người đã khởi lên khi nghe tiếng chim chóc, v.v., có âm thanh thô ráp; ý nghĩ về sự làm tổn thương đã khởi lên với ý định xua đuổi chúng bằng đá, v.v.; ý nghĩ về dục lạc đã khởi lên do sự quyến luyến với nơi đó, muốn ‘ta sẽ ở lại đây’; ý nghĩ về sự hại người đã khởi lên do tâm ác ý đối với những người đi rừng thấy ở khắp nơi; ý nghĩ về sự làm tổn thương đã khởi lên với ý định làm hại họ.”
Yathā vā tathā vā tassa micchāvitakkuppattiyeva acchariyakāraṇaṃ.
However it may be, the arising of his wrong thoughts (micchāvitakka) itself was the cause for wonder.
Dù thế nào đi nữa, sự khởi lên của các ý nghĩ tà vạy của Tôn giả chính là điều kỳ diệu.
Anvāsattāti anulaggā vokiṇṇā.
Anvāsattā means clinging to, intermingled.
Anvāsattā (có nghĩa là) bám víu, lẫn lộn.
Attani garumhi ca ekattepi bahuvacanaṃ dissati.
The plural is also seen when referring to oneself (attani) or to a revered person (garumhi ca), even if it is singular.
Số nhiều cũng được thấy dùng cho chính mình và cho một người đáng kính.
‘‘Anusanto’’tipi pāṭho.
“Anusanto” is also a reading.
Cũng có bản đọc là “Anusanto”.
Tattha yebhuyyenāti bahulaṃ abhikkhaṇaṃ.
In that, yebhuyyenā means mostly, frequently.
Trong đó, yebhuyyenā (có nghĩa là) phần lớn, thường xuyên.
Pāpakāti lāmakā.
Pāpakā means evil.
Pāpakā (có nghĩa là) xấu xa.
Akusalāti akosallasambhūtā.
Akusalā means arising from unskillfulness.
Akusalā (có nghĩa là) phát sinh từ sự thiếu khéo léo.
Duggatisampāpanaṭṭhena vā pāpakā, kusalapaṭipakkhatāya akusalā.
Or, they are evil (pāpakā) because they lead to a bad destination; they are unwholesome (akusalā) because they are opposed to wholesome states.
Hoặc là, chúng là ác do dẫn đến khổ cảnh, và là bất thiện do đối nghịch với thiện.
Vitakketi ūhati ārammaṇaṃ cittaṃ abhiniropetīti vitakko, kāmasahagato vitakko kāmavitakko, kilesakāmasampayutto vatthukāmārammaṇo vitakkoti attho.
A thought (vitakko) is that which brings the mind and concomitant mental factors to an object, or projects them onto it; a thought accompanied by sensual desire is kāmavitakko, meaning a thought conjoined with defilement-sensual desire and having object-sensual desire as its support.
Vitakka là trạng thái tâm ý hướng, đặt tâm vào đối tượng. Kāmavitakko là vitakka đi kèm với dục, có nghĩa là vitakka liên hệ với dục phiền não và có đối tượng là dục vật.
Byāpādasahagato vitakko byāpādavitakko.
A thought accompanied by ill-will is byāpādavitakko.
Byāpādavitakko là vitakka đi kèm với sự hại.
Vihiṃsāsahagato vitakko vihiṃsāvitakko.
A thought accompanied by cruelty is vihiṃsāvitakko.
Vihiṃsāvitakko là vitakka đi kèm với sự làm tổn thương.
Tesu kāmānaṃ abhinandanavasena pavatto nekkhammapaṭipakkho kāmavitakko, ‘‘ime sattā haññantu vā vinassantu vā mā vā ahesu’’nti sattesu sampadussanavasena pavatto mettāpaṭipakkho byāpādavitakko, pāṇileḍḍudaṇḍādīhi sattānaṃ viheṭhetukāmatāvasena pavatto karuṇāpaṭipakkho vihiṃsāvitakko.
Among these, kāmavitakko is that which arises due to delight in sensual pleasures and is opposed to renunciation; byāpādavitakko is that which arises due to corrupting thoughts towards beings, thinking, “May these beings be slain or perish, or may they not exist,” and is opposed to loving-kindness; vihiṃsāvitakko is that which arises from the wish to harm beings with hands, clods, sticks, and so on, and is opposed to compassion.
Trong số đó, kāmavitakko (tầm về dục) là sự đối nghịch với nekkhammavitakko (tầm về xuất ly), phát sinh do sự hoan hỷ đối với các dục lạc; byāpādavitakko (tầm về sân) là sự đối nghịch với mettā (tâm từ), phát sinh do sự bất mãn đối với chúng sinh, với ý nghĩ: “Mong cho những chúng sinh này bị giết, bị hủy diệt, hoặc không tồn tại”; vihiṃsāvitakko (tầm về hại) là sự đối nghịch với karuṇā (bi mẫn), phát sinh do ý muốn làm tổn thương chúng sinh bằng tay, đá, gậy, v.v.
Evaṃ tasmiṃ attano pavattiṃ ārocetvā nisinne athassa bhagavā sappāyaṃ dhammaṃ desento ‘‘aparipakkāya, meghiya, cetovimuttiyā’’tiādimāha.
Thus, when the Venerable Meghiya had related his situation and was seated, the Bhagavā, desiring to teach him a suitable Dhamma, spoke the words “For the immaturity of the liberation of mind, Meghiya,” and so on.
Khi Tôn giả đã trình bày sự việc của mình và ngồi xuống như vậy, Đức Thế Tôn đã thuyết pháp phù hợp với Tôn giả, bắt đầu bằng câu “Aparipakkāya, Meghiya, cetovimuttiyā” (Này Meghiya, cho sự giải thoát tâm chưa chín muồi) và vân vân.
Tattha aparipakkāyāti paripākaṃ appattāya.
In that, aparipakkāyā means not having reached maturity.
Trong đó, aparipakkāyā (có nghĩa là) chưa đạt đến sự chín muồi.
Cetovimuttiyāti kilesehi cetaso vimuttiyā.
Cetovimuttiyā means the liberation of the mind from defilements.
Cetovimuttiyā (có nghĩa là) sự giải thoát của tâm khỏi các phiền não.
Pubbabhāge hi tadaṅgavasena ceva vikkhambhanavasena ca kilesehi cetaso vimutti hoti, aparabhāge samucchedavasena ceva paṭipassaddhivasena ca.
Indeed, in the initial stage, liberation of mind from defilements occurs by way of suppression (tadaṅga) and by way of temporary removal (vikkhambhana); in the later stage, it occurs by way of eradication (samuccheda) and by way of tranquilization (paṭipassaddha).
Ở giai đoạn đầu, sự giải thoát của tâm khỏi các phiền não xảy ra theo cách tạm thời (tadaṅga) và theo cách trấn áp (vikkhambhana); ở giai đoạn sau, nó xảy ra theo cách đoạn trừ hoàn toàn (samuccheda) và theo cách an tịnh (paṭipassaddhi).
Sāyaṃ vimutti heṭṭhā vitthārato kathitāva, tasmā tattha vuttanayena veditabbā.
That liberation has already been explained in detail below; therefore, it should be understood according to the method stated there.
Sự giải thoát này đã được nói rộng rãi ở phần trước, vì vậy cần phải hiểu theo cách đã được trình bày ở đó.
Tattha vimuttiparipācanīyehi dhammehi āsaye paripācite pabodhite vipassanāya maggagabbhaṃ gaṇhantiyā paripākaṃ gacchantiyā cetovimutti paripakkā nāma hoti, tadabhāve aparipakkā.
In that context, the liberation of mind (cetovimutti) is said to be mature (paripakkā) when one's dispositions are cultivated and awakened by the qualities that mature liberation, and when it is moving towards maturity by embracing the core of the path through insight (vipassanā); in its absence, it is immature (aparipakkā).
Trong đó, khi những khuynh hướng đã được làm chín muồi và được đánh thức bởi các pháp làm chín muồi sự giải thoát, và khi sự tuệ quán đạt đến giai đoạn thai nghén của Đạo, thì sự giải thoát tâm được gọi là chín muồi; nếu không có điều đó, thì là chưa chín muồi.
Aparepi pannarasa dhammā vimuttiparipācanīyā – saddhāpañcamāni indriyāni, aniccasaññā dukkhasaññā anattasaññā pahānasaññā virāgasaññāti imā pañca nibbedhabhāgiyā saññā, kalyāṇamittatā sīlasaṃvaro abhisallekhatā vīriyārambho nibbedhikapaññāti.
There are other fifteen qualities that mature liberation: the five faculties with faith as the fifth; these five kinds of penetrating perceptions (nibbedhabhāgiyā saññā)—perception of impermanence (aniccasaññā), perception of suffering (dukkhasaññā), perception of non-self (anattasaññā), perception of abandoning (pahānasaññā), and perception of dispassion (virāgasaññā); noble friendship (kalyāṇamittatā), restraint in morality (sīlasaṃvaro), modesty in requisites (abhisallekhatā), arousal of energy (vīriyārambho), and penetrating wisdom (nibbedhikapaññā).
Mười lăm pháp khác nữa làm cho giải thoát chín muồi là: năm căn có tín (saddhā) đứng đầu, năm loại tưởng (saññā) thuộc phần thấu triệt này là: tưởng vô thường (aniccasaññā), tưởng khổ (dukkhasaññā), tưởng vô ngã (anattasaññā), tưởng đoạn trừ (pahānasaññā), tưởng ly tham (virāgasaññā); thiện hữu tri thức (kalyāṇamittatā), phòng hộ giới (sīlasaṃvaro), khắc kỷ (abhisallekhatā), tinh tấn khởi sự (vīriyārambho), trí tuệ thấu triệt (nibbedhikapaññā).
Tesu vineyyadamanakusalo satthā vineyyassa meghiyattherassa ajjhāsayavasena idha kalyāṇamittatādayo vimuttiparipācanīye dhamme dassento ‘‘pañca dhammā paripākāya saṃvattantī’’ti vatvā te vitthārento ‘‘idha, meghiya, bhikkhu kalyāṇamitto hotī’’tiādimāha.
Among these, the Teacher, skilled in disciplining those to be trained, wishing to point out the qualities that mature liberation, such as noble friendship, according to the Venerable Meghiya’s disposition, after saying “Five qualities lead to maturity,” expanded upon them with the words, “Here, Meghiya, a bhikkhu has noble friends (kalyāṇamitto hotī)” and so on.
Trong số đó, Bậc Đạo Sư thiện xảo trong việc chế ngự những người cần giáo hóa, tùy theo ý nguyện của Tôn giả Meghiya cần giáo hóa, ở đây, khi trình bày các pháp làm cho giải thoát chín muồi như thiện hữu tri thức (kalyāṇamittatā) và các pháp khác, Ngài đã nói “Năm pháp làm cho chín muồi” rồi mở rộng chúng bằng cách nói “Này Meghiya, ở đây, một Tỳ-kheo là thiện hữu tri thức” và các lời khác.
Tattha kalyāṇamittoti kalyāṇo bhaddo sundaro mitto etassāti kalyāṇamitto.
In that, kalyāṇamitto means one for whom there is a good, excellent, beautiful friend.
Trong đó, kalyāṇamitto (thiện hữu tri thức) là người có bạn tốt, hiền lành, đẹp đẽ.
Yassa sīlādiguṇasampanno ‘‘aghassa ghātā, hitassa vidhātā’’ti evaṃ sabbākārena upakāro mitto hoti, so puggalo kalyāṇamittova.
A person is indeed a noble friend (kalyāṇamitto) if they have a friend who is endowed with qualities such as morality, and who is helpful in every way, as in “a destroyer of evil, a creator of good.”
Người có bạn là người có đầy đủ các đức tính như giới (sīla), người mà “diệt trừ điều bất thiện, tạo tác điều lợi ích”, người bạn như vậy là thiện hữu tri thức (kalyāṇamitto) theo mọi phương diện.
Yathāvuttehi kalyāṇapuggaleheva sabbiriyāpathesu saha ayati pavattati, na vinā tehīti kalyāṇasahāyo.Kalyāṇapuggalesu eva cittena ceva kāyena ca ninnapoṇapabbhārabhāvena pavattatīti kalyāṇasampavaṅko.
One whose spiritual life proceeds together with good individuals as described, and not without them, is a good companion (kalyāṇasahāyo). One whose mind and body incline, lean, and slope towards good individuals is one who associates well (kalyāṇasampavaṅko).
Người luôn sống cùng với những người bạn tốt như đã nói, trong mọi oai nghi, không bao giờ xa rời họ, nên được gọi là kalyāṇasahāyo (bạn tốt đồng hành). Người luôn có tâm và thân hướng về những người bạn tốt, nên được gọi là kalyāṇasampavaṅko (người có khuynh hướng về bạn tốt).
Padattayena kalyāṇamittasaṃsagge ādaraṃ uppādeti.
With these three terms, he generates respect for association with good friends.
Bằng ba từ này, vị ấy tạo ra lòng tôn kính đối với sự giao du với thiện hữu tri thức.
Tatridaṃ kalyāṇamittalakkhaṇaṃ – idha kalyāṇamitto saddhāsampanno hoti sīlasampanno sutasampanno cāgasampanno vīriyasampanno satisampanno samādhisampanno paññāsampanno.
Herein is the characteristic of a good friend: in this teaching, a good friend is endowed with faith, endowed with morality, endowed with learning, endowed with generosity, endowed with energy, endowed with mindfulness, endowed with concentration, and endowed with wisdom.
Đây là đặc tính của thiện hữu tri thức: Ở đây, thiện hữu tri thức là người đầy đủ tín (saddhā), đầy đủ giới (sīla), đầy đủ đa văn (suta), đầy đủ bố thí (cāga), đầy đủ tinh tấn (vīriya), đầy đủ niệm (sati), đầy đủ định (samādhi), đầy đủ tuệ (paññā).
Tattha saddhāsampattiyā saddahati tathāgatassa bodhiṃ kammaphalañca, tena sammāsambodhihetubhūtaṃ sattesu hitesitaṃ na pariccajati.
Among these, by being endowed with faith, he believes in the Enlightenment of the Tathāgata and the result of kamma; thereby, he does not abandon the desire for the welfare of beings, which is the cause of Perfect Self-Enlightenment.
Trong đó, nhờ sự đầy đủ tín, vị ấy tin vào sự giác ngộ của Đức Như Lai và quả của nghiệp (kamma), do đó không từ bỏ ý muốn lợi ích cho chúng sanh, vốn là nguyên nhân dẫn đến Chánh Đẳng Giác.
Sīlasampattiyā sabrahmacārīnaṃ piyo hoti manāpo garu bhāvanīyo codako pāpagarahī vattā vacanakkhamo, sutasampattiyā saccapaṭiccasamuppādādipaṭisaṃyuttānaṃ gambhīrānaṃ kathānaṃ kattā hoti, cāgasampattiyā appiccho hoti santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho, vīriyasampattiyā āraddhavīriyo hoti sattānaṃ hitappaṭipattiyā, satisampattiyā upaṭṭhitassati hoti, samādhisampattiyā avikkhitto hoti samāhitacitto, paññāsampattiyā aviparītaṃ jānāti.
By being endowed with morality, he is dear to his spiritual companions, pleasing, worthy of respect, worthy of cultivation, a reprover, one who condemns evil, an instructor, and tolerant of speech. By being endowed with learning, he is a speaker of profound discourses connected with the aggregates, sense-bases, truths, dependent origination, and so forth. By being endowed with generosity, he is of few wishes, contented, secluded, and unentangled. By being endowed with energy, he is zealous for the welfare of beings. By being endowed with mindfulness, he is established in mindfulness. By being endowed with concentration, he is unscattered and has a composed mind. By being endowed with wisdom, he knows correctly.
Nhờ sự đầy đủ giới, vị ấy được các bạn đồng tu yêu mến, dễ chịu, đáng kính, đáng tôn trọng, thường nhắc nhở, khiển trách điều ác, biết nói lời khuyên và dễ tiếp thu lời khuyên. Nhờ sự đầy đủ đa văn, vị ấy là người thuyết giảng những bài pháp sâu sắc liên quan đến các uẩn (khandha), xứ (ayatana), sự thật (sacca), duyên khởi (paṭiccasamuppāda) và các điều khác. Nhờ sự đầy đủ bố thí, vị ấy ít dục (appiccho), biết đủ (santuṭṭho), sống độc cư (pavivitto), không giao du (asaṃsaṭṭho). Nhờ sự đầy đủ tinh tấn, vị ấy là người tinh tấn khởi sự trong việc thực hành lợi ích cho chúng sanh. Nhờ sự đầy đủ niệm, vị ấy là người có niệm hiện tiền (upaṭṭhitasati). Nhờ sự đầy đủ định, vị ấy là người không tán loạn, tâm định tĩnh (samāhitacitto). Nhờ sự đầy đủ tuệ, vị ấy biết rõ mọi sự không sai lệch.
So satiyā kusalānaṃ dhammānaṃ gatiyo samanvesamāno paññāya sattānaṃ hitāhitaṃ yathābhūtaṃ jānitvā, samādhinā tattha ekaggacitto hutvā, vīriyena satte ahitā nisedhetvā hite niyojeti.
Such a person, through mindfulness, investigates the paths of wholesome states, and through wisdom, truly knowing what is beneficial and harmful for beings, becomes single-minded in concentration regarding that, and through energy, restrains beings from what is harmful and encourages them towards what is beneficial.
Vị ấy, với niệm, tìm hiểu sự diễn tiến của các pháp thiện, với tuệ, biết rõ lợi ích và bất lợi của chúng sanh như thật, với định, tâm an trú nhất tâm vào đó, và với tinh tấn, ngăn cản chúng sanh khỏi điều bất lợi và hướng dẫn họ đến điều lợi ích.
Tenāha –
Therefore it is said:
Vì vậy, Ngài đã nói:
Ayaṃ paṭhamo dhammo paripākāya saṃvattatīti, ayaṃ kalyāṇamittatāsaṅkhāto brahmacariyavāsassa ādibhāvato, sabbesañca kusalānaṃ dhammānaṃ bahukāratāya padhānabhāvato ca imesu pañcasu dhammesu ādito vuttattā paṭhamo anavajjadhammo avisuddhānaṃ saddhādīnaṃ visuddhikaraṇavasena cetovimuttiyā paripākāya saṃvattati.
This first quality leads to maturity: This quality, known as good friendship, is called "first" among these five qualities because it is the beginning of the holy life and of great assistance to all wholesome states. As the foremost blameless quality, it leads to the maturity of liberation of mind by purifying unpurified faith and other virtues.
Pháp thứ nhất này làm cho chín muồi – pháp này, tức là thiện hữu tri thức (kalyāṇamittatā), được nói đến đầu tiên trong năm pháp này vì là khởi đầu của đời sống phạm hạnh (brahmacariya) và vì có công đức to lớn, là pháp chủ yếu của tất cả các pháp thiện. Pháp không tỳ vết này làm cho tâm giải thoát (cetovimutti) chín muồi, bằng cách làm thanh tịnh các pháp như tín (saddhā) chưa được thanh tịnh.
Ettha ca kalyāṇamittassa bahukāratā padhānatā ca ‘‘upaḍḍhamidaṃ, bhante, brahmacariyassa yadidaṃ kalyāṇamittatā’’ti vadantaṃ dhammabhaṇḍāgārikaṃ, ‘‘mā hevaṃ, ānandā’’ti dvikkhattuṃ paṭisedhetvā, ‘‘sakalameva hidaṃ, ānanda, brahmacariyaṃ, yadidaṃ kalyāṇamittatā kalyāṇasahāyatā’’tiādisuttapadehi (saṃ. ni. 1.129; 5.2) veditabbā.
Herein, the great assistance and supremacy of a good friend should be understood from the suttas such as when the Treasurer of Dhamma, Venerable Ānanda, said: "This, Venerable Sir, is half of the holy life, namely good friendship," and the Buddha twice rejected it, saying, "Do not say so, Ānanda," and then said: "It is the entire holy life, Ānanda, namely good friendship, good companionship."
Ở đây, sự công đức to lớn và vị trí chủ yếu của thiện hữu tri thức cần được hiểu qua lời của vị Trưởng lão Thủ kho Pháp (Dhammabhaṇḍāgārika) khi nói “Bạch Thế Tôn, thiện hữu tri thức này là một nửa của đời sống phạm hạnh”, và Đức Phật đã hai lần bác bỏ “Đừng nói như vậy, Ananda!” rồi nói “Này Ananda, toàn bộ đời sống phạm hạnh chính là thiện hữu tri thức, là có bạn tốt đồng hành” và các đoạn kinh khác.
Puna caparanti puna ca aparaṃ dhammajātaṃ.
Furthermore (Puna caparaṃ) means another type of dhamma.
Puna caparaṃ (Hơn nữa, một pháp khác) là một loại pháp khác.
Sīlavāti ettha kenaṭṭhena sīlaṃ?
Moral (Sīlavā): Here, in what sense is sīla meant?
Sīlavā (người có giới) – ở đây, giới (sīla) có nghĩa là gì?
Sīlanaṭṭhena sīlaṃ.
Sīla is meant in the sense of 'arranging'.
Giới (sīla) có nghĩa là sự giữ gìn.
Kimidaṃ sīlanaṃ nāma?
What is this 'arranging' (sīlana) called?
Sự giữ gìn này là gì?
Samādhānaṃ, kāyakammādīnaṃ susīlyavasena avippakiṇṇatāti attho.
It means composition, in the sense of non-dispersion due to the good conduct of bodily actions and so forth.
Nghĩa là sự an định, sự không tán loạn của các hành động thân (kāyakamma) và lời nói (vācākamma) v.v… theo cách giữ gìn tốt.
Atha vā upadhāraṇaṃ, jhānādikusalānaṃ dhammānaṃ patiṭṭhānavasena ādhārabhāvoti attho.
Alternatively, it means upholding, in the sense of being a foundation for wholesome states such as jhāna to be established upon.
Hoặc là sự nâng đỡ, nghĩa là làm nền tảng cho các pháp thiện như thiền định (jhāna) v.v… được an trú.
Tasmā sīleti sīlatīti vā sīlaṃ.
Therefore, sīla is that which arranges (sīleti) or that which upholds (sīlati).
Do đó, sīla là sīla vì nó giữ gìn (sīleti) hoặc vì nó an định (sīlati).
Ayaṃ tāva saddalakkhaṇanayena sīlattho.
This is the meaning of sīla according to the etymological definition of the word.
Đây là ý nghĩa của sīla theo ngữ nguyên.
Apare pana ‘‘siraṭṭho sītalaṭṭho sīlaṭṭho saṃvaraṭṭho’’ti niruttinayena atthaṃ vaṇṇenti.
Others, however, explain the meaning according to the nirutti method, saying "in the sense of head (sira), in the sense of coolness (sītala), in the sense of arranging well (sīla), in the sense of restraint (saṃvara)."
Các vị khác lại giải thích ý nghĩa theo ngữ pháp, rằng sīla có nghĩa là “đứng đầu (siraṭṭho), mát mẻ (sītalaṭṭho), giữ gìn (sīlaṭṭho), phòng hộ (saṃvaraṭṭho)”.
Tayidaṃ pāripūrito atisayato vā sīlaṃ assa atthīti sīlavā, sīlasampannoti attho.
This sīla exists in him by way of completion or by way of excellence, therefore he is moral (sīlavā), meaning he is endowed with morality.
Và người có giới (sīlavā) là người có giới này (sīla) được hoàn thiện hoặc vượt trội, nghĩa là người đầy đủ giới.
Yathā ca sīlavā hoti sīlasampanno, taṃ dassetuṃ ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’tiādimāha.
To show how one is moral and endowed with morality, he states: "restrained by the Pātimokkha restraint" and so forth.
Để trình bày cách vị ấy là người có giới, đầy đủ giới, Ngài đã nói “được phòng hộ bởi Pātimokkha-saṃvara” và các lời khác.
Tattha pātimokkhanti sikkhāpadasīlaṃ.
Therein, Pātimokkha means the sīla of the training rules.
Trong đó, Pātimokkha là giới của các học giới (sikkhāpada).
Tañhi yo naṃ pāti rakkhati, taṃ mokkheti moceti āpāyikādīhi dukkhehīti pātimokkhaṃ.
For that which protects (pāti) one who guards it (rakhati), and frees (mokkheti, moceti) him from sufferings like those of the lower realms, is the Pātimokkha.
Vì nó bảo vệ (pāti) người giữ gìn nó, và giải thoát (mokkheti, moceti) người đó khỏi các khổ đau ở ác đạo (apāyika) v.v… nên gọi là Pātimokkha.
Saṃvaraṇaṃ saṃvaro, kāyavācāhi avītikkamo.
Restraint is saṃvara, non-transgression by body and speech.
Sự phòng hộ (saṃvaraṇaṃ) là phòng hộ (saṃvaro), tức là không vi phạm bằng thân (kāya) và khẩu (vācā).
Pātimokkhameva saṃvaro pātimokkhasaṃvaro, tena saṃvuto pihitakāyavācoti pātimokkhasaṃvarasaṃvuto, idamassa tasmiṃ sīle patiṭṭhitabhāvaparidīpanaṃ.
The Pātimokkha itself is restraint (saṃvaro); therefore, one who is restrained by it, whose body and speech are contained, is restrained by the Pātimokkha restraint (pātimokkhasaṃvarasaṃvuto). This signifies his state of being established in that sīla.
Chính Pātimokkha là sự phòng hộ (saṃvaro), nên gọi là Pātimokkha-saṃvara. Được phòng hộ (saṃvuto) bởi nó, tức là thân và khẩu được che chở, nên gọi là Pātimokkha-saṃvara-saṃvuto. Đây là sự trình bày về trạng thái an trú của vị ấy trong giới đó.
Viharatīti tadanurūpavihārasamaṅgibhāvaparidīpanaṃ.
He dwells (Viharatī) indicates his state of being endowed with a dwelling (vihara) conforming to that.
Viharatī (an trú) là sự trình bày về trạng thái đầy đủ sự an trú phù hợp với điều đó.
Ācāragocarasampannoti heṭṭhā pātimokkhasaṃvarassa, upari visesānaṃ yogassa ca upakārakadhammaparidīpanaṃ.
Endowed with good conduct and resort (Ācāragocarasampanno) indicates the qualities that support the Pātimokkha restraint below and special yogas above.
Ācāragocarasampanno (đầy đủ oai nghi và phạm vi hành động) là sự trình bày về các pháp hỗ trợ cho sự phòng hộ Pātimokkha ở dưới và cho sự tu tập các pháp đặc biệt ở trên.
Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvīti pātimokkhasīlato acavanadhammatāparidīpanaṃ.
Seeing danger in the slightest faults (Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī) indicates the quality of not deviating from the Pātimokkha sīla.
Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī (thấy sự nguy hiểm trong những lỗi nhỏ nhặt) là sự trình bày về trạng thái không rời bỏ giới Pātimokkha.
Samādāyāti sikkhāpadānaṃ anavasesato ādānaparidīpanaṃ.
Undertaking (Samādāya) indicates the complete undertaking of the training rules.
Samādāyā (thọ trì) là sự trình bày về việc thọ trì các học giới một cách không sót.
Sikkhatīti sikkhāya samaṅgibhāvaparidīpanaṃ.
He trains (Sikkhatī) indicates his state of being endowed with training.
Sikkhatī (thực hành) là sự trình bày về trạng thái đầy đủ sự thực hành.
Sikkhāpadesūti sikkhitabbadhammaparidīpanaṃ.
In the training rules (Sikkhāpadesu) indicates the dhammas to be trained in.
Sikkhāpadesu (trong các học giới) là sự trình bày về các pháp cần phải thực hành.
Aparo nayo – kilesānaṃ balavabhāvato, pāpakiriyāya sukarabhāvato, puññakiriyāya ca dukkarabhāvato bahukkhattuṃ apāyesu patanasīloti pātī, puthujjano.
Another interpretation: Because defilements are strong, evil actions are easy to do, and wholesome actions are difficult to do, one who is prone to falling into the lower realms many times is called Pāti, meaning a common person (puthujjana).
Một cách giải thích khác: Do các phiền não (kilesa) mạnh mẽ, do việc làm ác dễ dàng, và do việc làm thiện khó khăn, chúng sanh thường xuyên rơi vào các cõi khổ (apāya), nên gọi là pāti (người rơi rớt), tức là phàm phu (puthujjana).
Aniccatāya vā bhavādīsu kammavegakkhitto ghaṭīyantaṃ viya anavaṭṭhānena paribbhamanato gamanasīloti pātī, maraṇavasena vā tamhi tamhi sattanikāye attabhāvassa patanasīloti vā pātī, sattasantāno cittameva vā.
Or, due to impermanence, one who, being thrown by the force of kamma in existences and so forth, wanders constantly like a potter's wheel, is called Pāti. Or, one who, by way of death, is prone to falling into different states of existence among various groups of beings, is Pāti, meaning the continuum of beings, or simply the mind.
Hoặc do vô thường (aniccatā), bị cuốn theo dòng nghiệp (kamma) trong các cõi hữu (bhava) v.v… như một cái chum bị quay tròn, không ngừng luân chuyển, nên gọi là pāti (người đi). Hoặc do cái chết, thường xuyên rơi vào các đời sống trong các loài chúng sanh khác nhau, nên gọi là pāti (người rơi rớt), tức là dòng tâm thức của chúng sanh, hoặc chỉ là tâm (citta).
Taṃ pātinaṃ saṃsāradukkhato mokkhetīti pātimokkhaṃ.
That which liberates (mokkheti) these Pāti (common people, mind, etc.) from the suffering of saṃsāra is the Pātimokkha.
Nó giải thoát (mokkheti) người pāti đó khỏi khổ đau của luân hồi (saṃsāra), nên gọi là Pātimokkha.
Cittassa hi vimokkhena satto ‘‘vimutto’’ti vuccati.
Indeed, it is by the liberation of the mind that a being is called "liberated".
Thật vậy, nhờ sự giải thoát của tâm (citta), chúng sanh được gọi là “đã giải thoát”.
Vuttañhi ‘‘cittavodānā sattā visujjhantī’’ti (saṃ. ni. 3.100), ‘‘anupādāya āsavehi cittaṃ vimutta’’nti (mahāva. 28) ca.
For it is said: "Beings are purified by the purification of mind" and "The mind is liberated from the asavas without grasping."
Đã nói rằng “chúng sanh được thanh tịnh nhờ sự thanh lọc tâm” và “tâm được giải thoát khỏi các lậu hoặc (āsava) mà không có sự chấp thủ (anupādāya)”.
Atha vā pāteti vinipāteti dukkhehīti pāti, cittaṃ.
Alternatively, that which causes one to fall and perish in sufferings is Pāti, meaning the mind.
Hoặc, nó làm cho tâm (citta) rơi rớt, hủy hoại bởi khổ đau, nên gọi là pāti.
Vuttañhi ‘‘cittena niyyatī loko, cittena parikassatī’’ti (saṃ. ni. 1.62).
For it is said: "The world is led by the mind, the world is dragged around by the mind."
Thật vậy, đã nói rằng “thế gian bị dẫn dắt bởi tâm, thế gian bị kéo lê bởi tâm”.
Tassa pātino mokkho etenāti pātimokkho.
The liberation from that Pāti (mind) is by this (sīla), hence Pātimokkha.
Sự giải thoát của tâm pāti đó là nhờ pháp này, nên gọi là Pātimokkha.
Patati vā etena apāyadukkhe saṃsāradukkhe cāti pāti, taṇhādisaṃkilesā.
Or, that by which one falls into the sufferings of the lower realms and the sufferings of saṃsāra is Pāti, meaning the defilements such as craving.
Hoặc, do pháp này, tức là các phiền não (saṃkilesa) như ái (taṇhā), chúng sanh rơi vào khổ đau ở ác đạo (apāya) và khổ đau của luân hồi (saṃsāra), nên gọi là pāti.
Vuttañhi – ‘‘taṇhā janeti purisaṃ (saṃ. ni. 1.55-57), taṇhādutiyo puriso’’ti (itivu. 15, 105) cādi.
For it is said: "Craving generates a person," and "A person with craving as his companion," and so forth.
Thật vậy, đã nói rằng “ái sinh ra con người”, “con người có ái làm bạn đồng hành” và các lời khác.
Tato pātito mokkhoti pātimokkho.
Liberation from that Pāti (defilement) is Pātimokkha.
Giải thoát khỏi điều làm cho rơi rớt (pāti) ấy, nên gọi là Pātimokkha.
Atha vā patati etthāti pāti, cha ajjhattikabāhirāni āyatanāni.
Alternatively, that into which one falls is Pāti, meaning the six internal and external sense-bases.
Hoặc, người ta rơi rớt vào đó (patati ettha) nên gọi là pāti, tức sáu xứ nội và ngoại.
Vuttañhi – ‘‘chasu loko samuppanno, chasu kubbati santhava’’nti (su. ni. 171).
For it is said: "The world originates from the six, it forms attachment to the six."
Như đã nói: “Thế gian sanh khởi từ sáu, thế gian tạo sự giao thiệp từ sáu” (Su. Ni. 171).
Tato cha ajjhattikabāhirāyatanasaṅkhātapātito mokkhoti pātimokkho.
Liberation from that Pāti consisting of the six internal and external sense-bases is Pātimokkha.
Giải thoát khỏi pāti, tức sáu xứ nội và ngoại, nên gọi là Pātimokkha.
Atha vā pāto vinipāto assa atthīti pātī, saṃsāro.
Alternatively, that which has fallings and destructions is Pāti, meaning saṃsāra.
Hoặc, pāto là sự rơi rớt (vinipāto) có trong nó, tức là saṃsāra.
Tato mokkhoti pātimokkho.
Liberation from that (saṃsāra) is Pātimokkha.
Giải thoát khỏi đó nên gọi là Pātimokkha.
Atha vā sabbalokādhipatibhāvato dhammissaro bhagavā patīti vuccati, muccati etenāti mokkho.
Alternatively, the Blessed One, being the master of Dhamma due to his sovereignty over all worlds, is called Pati. That by which one is liberated is Mokkha.
Hoặc, Đức Thế Tôn được gọi là Patī vì Ngài là bậc chúa tể (dhammissaro) của tất cả thế gian, và mokkha là sự giải thoát nhờ đó.
Patino mokkho tena paññattattāti patimokkho, patimokkho eva pātimokkho.
The Mokkha of the Pati (Buddha) is that which was promulgated by Him, hence Patimokkha; Patimokkha itself is Pātimokkha.
Sự giải thoát của Patī, do Ngài đã chế định, nên gọi là Patimokkha; Patimokkha chính là Pātimokkha.
Sabbaguṇānaṃ vā tammūlabhāvato uttamaṭṭhena pati ca, so yathāvuttaṭṭhena mokkho cāti patimokkho, patimokkho eva pātimokkho.
Or, because it is the root of all good qualities and is supreme in meaning, it is called a ‘protector’ (pati); and because it is liberation (mokkha) in the sense already stated, it is called Patimokkha. Patimokkha itself is Pātimokkha.
Hoặc, vì là căn nguyên của mọi thiện pháp nên là bậc tối thượng (pati), và vì là sự giải thoát theo nghĩa đã nói nên gọi là Patimokkha; Patimokkha chính là Pātimokkha.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘pātimokkhantiādimetaṃ mukhameta’’nti vitthāro.
Thus it is said: "Pātimokkha" is a detailed explanation beginning with "this is the origin, this is the face".
Như đã nói, “Pātimokkha là sự khởi đầu, là cửa ngõ này”, v.v., là phần giải thích rộng.
Atha vā paiti pakāre, atīti accantatthe nipāto, tasmā pakārehi accantaṃ mokkhetīti pātimokkhaṃ.
Alternatively, "pa" is a particle meaning 'in various ways', and "ati" means 'extremely'. Therefore, it is Pātimokkha because it liberates (mokkheti) extremely in various ways.
Hoặc, pa là loại hình, atī là giới từ chỉ nghĩa tuyệt đối; do đó, giải thoát tuyệt đối khỏi các loại hình (pakāra) nên gọi là Pātimokkha.
Idañhi sīlaṃ sayaṃ tadaṅgavasena, samādhisahitaṃ paññāsahitañca vikkhambhanavasena samucchedavasena ca accantaṃ mokkheti mocetīti pātimokkhaṃ.
For this sīla itself, by way of tadaṅga (temporary suppression), and accompanied by samādhi and paññā, by way of vikkhambhana (suppression by force) and samuccheda (eradication), absolutely liberates and releases (mokkheti moceti), hence it is Pātimokkha.
Giới này tự nó giải thoát một phần (tadaṅgavasena), và cùng với định, cùng với tuệ, giải thoát bằng cách trấn áp (vikkhambhanavasena) và bằng cách đoạn trừ (samucchedavasena) một cách tuyệt đối, nên gọi là Pātimokkha.
Pati mokkhoti vā patimokkho, tamhā tamhā vītikkamadosato paccekaṃ mokkhoti attho.
Or, pati mokkho is Patimokkha; the meaning is liberation from each and every transgression.
Hoặc, Pati mokkho là Patimokkha, nghĩa là giải thoát riêng biệt khỏi từng lỗi lầm vi phạm.
Patimokkho eva pātimokkho.
Patimokkha itself is Pātimokkha.
Patimokkha chính là Pātimokkha.
Mokkhoti vā nibbānaṃ, tassa mokkhassa paṭibimbabhūtoti patimokkho.
Or, liberation (mokkha) is Nibbāna, and it is Patimokkha because it is a reflection of that liberation.
Hoặc, mokkha là Nibbāna, và Patimokkha là hình ảnh phản chiếu của Nibbāna đó.
Sīlasaṃvaro hi sūriyassa aruṇuggamanaṃ viya nibbānassa udayabhūto tappaṭibhāgo ca yathārahaṃ saṃkilesanibbāpanato.
For the restraint of sīla is like the dawn of the sun, being the arising of Nibbāna, and its counterpart, in that it appropriately extinguishes defilements.
Sự phòng hộ giới (sīlasaṃvaro) giống như bình minh của mặt trời đối với Nibbāna, là sự khởi đầu và là phần tương ứng, bởi vì nó làm lắng dịu các phiền não một cách thích đáng.
Patimokkho eva pātimokkho.
Patimokkha itself is Pātimokkha.
Patimokkha chính là Pātimokkha.
Pativattati mokkheti dukkhanti vā patimokkhaṃ, patimokkhameva pātimokkhanti evaṃ tāvettha pātimokkhasaddassa attho veditabbo.
Or, it is Patimokkha because it turns away from and liberates from suffering. Thus, the meaning of the word Pātimokkha should be understood here in these ways.
Hoặc, điều làm cho đau khổ quay trở lại và giải thoát khỏi đau khổ (pativattati mokkheti dukkhaṃ) nên gọi là Patimokkha; Patimokkha chính là Pātimokkha. Như vậy, ý nghĩa của từ Pātimokkha cần được hiểu ở đây.
Apica yo bhikkhu satthari sagāravo sappatisso sabrahmacārīsu sagāravo sappatisso hirottappasampanno sunivattho supāruto pāsādikena abhikkantena paṭikkantena ālokitena vilokitena samiñjitena pasāritena iriyāpathasampanno indriyesu guttadvāro bhojane mattaññū jāgariyamanuyutto satisampajaññena samannāgato appiccho santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho ābhisamācārikesu sakkaccakārī garucittīkārabahulo viharati, ayaṃ vuccati ācārasampanno.
Furthermore, a bhikkhu who lives reverently and respectfully towards the Teacher, reverently and respectfully towards his fellow celibates, endowed with shame and fear of wrongdoing (hiri-ottappa), well-dressed and well-robed, with dignified going forth and coming back, looking forward and looking around, bending and stretching, perfect in postures, with guarded sense doors, moderate in eating, devoted to wakefulness, endowed with mindfulness and clear comprehension, of few wishes, content, secluded, unentangled, and diligent in observing the minor disciplines (ābhisamācārikā), full of reverence and respect—this one is called "endowed with proper conduct" (ācārasampanno).
Hơn nữa, Tỳ-kheo nào sống với lòng tôn kính, trọng thị đối với Bậc Đạo Sư; với lòng tôn kính, trọng thị đối với các vị đồng Phạm hạnh; đầy đủ lòng hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi; mặc y chỉnh tề, đắp y tề chỉnh; oai nghi đầy đủ với sự đi tới, đi lui, nhìn thẳng, nhìn nghiêng, co duỗi tay chân một cách trang nghiêm; giữ gìn các căn; biết đủ trong việc ăn uống; chuyên cần tỉnh giác; đầy đủ chánh niệm và tỉnh giác; ít dục, biết đủ, sống viễn ly, không giao du; siêng năng thực hành các giới hạnh căn bản; và thường xuyên có tâm tôn kính, vị ấy được gọi là ācārasampanno (đầy đủ giới hạnh).
Gocaro pana upanissayagocaro ārakkhagocaro upanibandhagocaroti tividho.
Resort (gocara) is threefold: resort of support (upanissayagocara), resort of protection (ārakkhagocara), and resort of application (upanibandhagocara).
Phạm vi hành xứ (gocara) có ba loại: upanissayagocara (phạm vi hành xứ nương tựa), ārakkhagocara (phạm vi hành xứ bảo vệ) và upanibandhagocara (phạm vi hành xứ cột chặt).
Tattha yo dasakathāvatthuguṇasamannāgato vuttalakkhaṇo kalyāṇamitto, yaṃ nissāya asutaṃ suṇāti, sutaṃ pariyodāpeti, kaṅkhaṃ vitarati, diṭṭhiṃ ujuṃ karoti, cittaṃ pasādeti, yañca anusikkhanto saddhāya vaḍḍhati, sīlena, sutena, cāgena, paññāya vaḍḍhati, ayaṃ vuccati upanissayagocaro.
Among these, a good friend (kalyāṇamitta) who is endowed with the ten qualities of talk, and described previously, by relying on whom one hears what has not been heard, purifies what has been heard, overcomes doubt, straightens one's view, calms one's mind, and by emulating whom one grows in faith, sīla, learning, generosity, and wisdom—this is called resort of support (upanissayagocara).
Trong đó, người nào là thiện hữu tri thức có đủ mười phẩm chất của kathāvatthu (đề tài đàm luận) như đã nói, nương tựa vào người đó mà nghe điều chưa từng nghe, thanh lọc điều đã nghe, vượt qua nghi ngờ, làm cho chánh kiến ngay thẳng, làm cho tâm thanh tịnh, và khi học hỏi theo người đó, tăng trưởng đức tin, giới, đa văn, bố thí, tuệ, người này được gọi là upanissayagocara.
Yo bhikkhu antaragharaṃ paviṭṭho vīthiṃ paṭipanno okkhittacakkhu yugamattadassāvī cakkhundriyasaṃvutova gacchati, na hatthiṃ olokento, na assaṃ, na rathaṃ, na pattiṃ, na itthiṃ, na purisaṃ olokento, na uddhaṃ olokento, na adho olokento, na disāvidisaṃ pekkhamāno gacchati, ayaṃ ārakkhagocaro.
A bhikkhu who, upon entering a village or walking along a street, goes with downcast eyes, seeing only a yoke's length ahead, with his faculty of sight well-restrained, not looking at an elephant, not at a horse, not at a chariot, not at infantry, not at a woman, not at a man, not looking upwards, not looking downwards, not looking to the cardinal or intermediate directions—this one is resort of protection (ārakkhagocaro).
Tỳ-kheo nào khi vào làng, đi trên đường, mắt nhìn xuống, chỉ thấy một khoảng bằng xe ngựa, đi với các căn được phòng hộ, không nhìn voi, không nhìn ngựa, không nhìn xe, không nhìn người đi bộ, không nhìn phụ nữ, không nhìn đàn ông, không nhìn lên, không nhìn xuống, không nhìn các phương hướng, vị ấy được gọi là ārakkhagocara.
Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvīti appamattakattā aṇuppamāṇesu assatiyā asañcicca āpannasekhiyaakusalacittuppādādibhedesu vajjesu bhayadassanasīlo.
Seeing danger in the slightest faults refers to being accustomed to seeing danger in faults that are very small or subtle, such as those of the nature of sekhiya transgressions or unwholesome thoughts that arise unintentionally due to lack of mindfulness.
Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī nghĩa là: có thói quen thấy sự nguy hiểm trong những lỗi lầm nhỏ nhặt (aṇuppamāṇa), do sự bất cẩn, do không cố ý, như các giới sekhiya đã phạm, các tâm bất thiện khởi lên, v.v.
Yo hi bhikkhu paramāṇumattaṃ vajjaṃ aṭṭhasaṭṭhiyojanapamāṇādhikayojanasatasahassubbedhasinerupabbatarājasadisaṃ katvā passati, yopi sabbalahukaṃ dubbhāsitamattaṃ pārājikasadisaṃ katvā passati, ayampi aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī nāma.
Indeed, a bhikkhu who regards even a fault as small as an atom as if it were a Sineru mountain-king, rising a hundred thousand yojanas high, with a circumference of sixty-eight yojanas; or one who regards even the slightest misspoken word as if it were a pārājika offense, is called one who sees danger in the slightest faults.
Tỳ-kheo nào thấy một lỗi lầm nhỏ như hạt nguyên tử mà coi nó như ngọn núi Sineru cao một trăm ngàn dojana, hơn sáu mươi tám dojana; hoặc thấy một lời nói thô lỗ nhẹ nhất mà coi nó như một tội Pārājika, vị ấy cũng được gọi là aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī.
Samādāya sikkhati sikkhāpadesūti yaṃkiñci sikkhāpadesu sikkhitabbaṃ, taṃ sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ anavasesaṃ sammā ādiyitvā sikkhati, pavattati paripūretīti attho.
Undertakes and trains in the training rules means that whatever is to be trained in the training rules, all of it, in every way, completely and without remainder, he undertakes correctly and trains, practices, and fulfills.
Samādāya sikkhati sikkhāpadesu nghĩa là: bất cứ điều gì cần học hỏi trong các giới điều, vị ấy đều thọ trì một cách đúng đắn, hoàn toàn, đầy đủ, không bỏ sót, và thực hành, hoàn thiện chúng.
Idāni yena nibbidādiāvahanena ayaṃ kathā abhisallekhikā cetovivaraṇasappāyā ca nāma hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘ekantanibbidāyā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show by what means, such as the bringing about of disenchantment, this discourse is called "conducive to utterly thinning out" and "conducive to the mind's clarity," the phrase "for complete disenchantment" and so on is stated.
Bây giờ, để chỉ ra rằng lời dạy này là abhisallekhikā và cetovivaraṇasappāyā bằng cách đưa đến sự nhàm chán, v.v., nên đã nói “ekantanibbidāyā”, v.v.
Tattha ekantanibbidāyāti ekaṃseneva vaṭṭadukkhato nibbindanatthāya.
Among these, for complete disenchantment means for disenchantment with the suffering of saṃsāra in a definitive manner.
Trong đó, ekantanibbidāyā nghĩa là: để hoàn toàn nhàm chán khổ đau trong vòng luân hồi.
Virāgāya nirodhāyāti tasseva virajjanatthāya ca nirujjhanatthāya ca.
For dispassion, for cessation means for detaching from and for ceasing of that very suffering.
Virāgāya nirodhāyā nghĩa là: để ly tham và đoạn diệt chính khổ đau đó.
Upasamāyāti sabbakilesūpasamāya.
For pacification means for the pacification of all defilements.
Upasamāyā nghĩa là: để làm lắng dịu tất cả các phiền não.
Abhiññāyāti sabbassāpi abhiññeyyassa abhijānanāya.
For super-knowledge means for knowing all that is to be known with higher knowledge (abhiññeyya).
Abhiññāyā nghĩa là: để thấu triệt tất cả những gì cần được thấu triệt.
Sambodhāyāti catumaggasambodhāya.
For full enlightenment means for the full enlightenment of the four paths.
Sambodhāyā nghĩa là: để giác ngộ Tứ Thánh Đế.
Nibbānāyāti anupādisesanibbānāya.
For Nibbāna means for anupādisesa-Nibbāna (Nibbāna without remainder).
Nibbānāyā nghĩa là: để đạt đến Nibbāna vô dư y.
Etesu hi ādito tīhi padehi vipassanā vuttā, dvīhi maggo, dvīhi nibbānaṃ vuttaṃ.
Among these, Vipassanā is described by the first three terms, the Path by the next two, and Nibbāna by the last two.
Trong các từ này, ba từ đầu tiên nói về vipassanā, hai từ tiếp theo nói về đạo (magga), và hai từ cuối cùng nói về Nibbāna.
Samathavipassanā ādiṃ katvā nibbānapariyosāno ayaṃ sabbo uttarimanussadhammo dasakathāvatthulābhino sijjhatīti dasseti.
This shows that all this superhuman Dhamma, beginning with Samatha-Vipassanā and culminating in Nibbāna, is achieved by one who obtains the ten topics of discourse.
Điều này cho thấy rằng tất cả những pháp siêu nhân (uttarimanussadhammo) này, bắt đầu từ samatha và vipassanā và kết thúc ở Nibbāna, đều được thành tựu bởi người có mười đề tài đàm luận.
Idāni taṃ kathaṃ vibhajitvā dassento ‘‘appicchakathā’’tiādimāha.
Now, to distinguish that discourse, it begins with "discourse on fewness of wishes" and so on.
Bây giờ, để phân tích và chỉ ra lời dạy đó, đã nói “appicchakathā”, v.v.
Tattha appicchoti na iccho, tassa kathā appicchakathā, appicchabhāvappaṭisaṃyuttā kathā vā appicchakathā.
Among these, few wishes (appiccho) means one who has no desires; the discourse concerning him is appicchakathā, or a discourse connected with the state of having few desires.
Trong đó, appiccho là không có dục vọng; lời dạy về điều đó là appicchakathā, hoặc lời dạy liên quan đến trạng thái ít dục vọng là appicchakathā.
Ettha ca atriccho pāpiccho mahiccho appicchoti icchāvasena cattāro puggalā.
Here, there are four types of individuals based on their wishes: atriccha (overly desirous), pāpiccha (of evil wishes), mahiccha (of great wishes), and appiccha (of few wishes).
Ở đây, có bốn loại người theo dục vọng: atriccho (quá tham), pāpiccho (dục vọng xấu), mahiccho (dục vọng lớn), appiccho (ít dục vọng).
Tesu attanā yathāladdhena lābhena atitto uparūpari lābhaṃ icchanto atriccho nāma.
Among these, one who is dissatisfied with the gains acquired by oneself and wishes for ever greater gains is called atriccha (excessively desirous).
Trong số đó, người không thỏa mãn với những gì mình đã nhận được, và luôn mong muốn có thêm lợi lộc, được gọi là atriccho.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ –
Concerning whom it is said:
Điều này được nói đến liên quan đến –
Ete pana atricchatādayo dose ārakā parivajjetvā santaguṇanigūhanādhippāyo paṭiggahaṇe ca mattaññū appiccho.
Having completely avoided these faults such as atricchatā, appiccha (of few desires) is one whose intention is to conceal his existing qualities and who is moderate in receiving and consuming.
Tuy nhiên, sau khi tránh xa những lỗi lầm như quá tham lam, v.v., người thiểu dục (appiccho) là người có ý định che giấu những phẩm chất tốt đẹp của mình và biết đủ khi nhận vật dụng.
So attani vijjamānampi guṇaṃ paṭicchādetukāmatāya saddho samāno ‘‘saddhoti maṃ jano jānātū’’ti na icchati, sīlavā, bahussuto, pavivitto, āraddhavīriyo, upaṭṭhitassati, samāhito, paññavā samāno ‘‘paññavāti maṃ jano jānātū’’ti na icchati.
Such a one, desiring to conceal even qualities present in himself, being faithful, does not wish: “May people know me as faithful!” Being virtuous, learned, secluded, energetic, mindful, concentrated, and wise, he does not wish: “May people know me as wise!”
Người ấy, vì muốn che giấu những phẩm chất hiện có trong mình, dù có đức tin cũng không mong muốn “mong mọi người biết tôi là người có đức tin”; dù giữ giới, đa văn, sống viễn ly, tinh tấn, chánh niệm, định tĩnh, có trí tuệ cũng không mong muốn “mong mọi người biết tôi là người có trí tuệ”.
Svāyaṃ paccayappiccho dhutaṅgappiccho pariyattiappiccho adhigamappicchoti catubbidho.
This appiccha is fourfold: paccayappiccha (of few desires regarding requisites), dhutaṅgappiccha (of few desires regarding dhutaṅga practices), pariyattappiccha (of few desires regarding learning), and adhigamappiccha (of few desires regarding attainments).
Người thiểu dục này có bốn loại: thiểu dục về vật dụng, thiểu dục về hạnh đầu đà, thiểu dục về học tập, thiểu dục về chứng đắc.
Tattha catūsu paccayesu appiccho paccayadāyakaṃ deyyadhammaṃ attano thāmañca oloketvā sacepi hi deyyadhammo bahu hoti, dāyako appaṃ dātukāmo, dāyakassa vasena appameva gaṇhāti.
Among these, paccayappiccha is one who is of few desires regarding the four requisites; looking at the donor, the object to be given, and his own strength, even if the object to be given is much, if the donor wishes to give little, he accepts only a little, according to the donor’s wish.
Trong đó, người thiểu dục về bốn vật dụng là người xem xét người cúng dường vật dụng và vật cúng dường cũng như sức lực của bản thân. Dù vật cúng dường có nhiều, nếu người cúng dường chỉ muốn cúng ít, người ấy chỉ nhận ít theo ý người cúng dường.
Deyyadhammo ce appo, dāyako bahuṃ dātukāmo, deyyadhammassa vasena appameva gaṇhāti.
If the object to be given is little, and the donor wishes to give much, he accepts only a little, according to the object to be given.
Nếu vật cúng dường ít, nhưng người cúng dường muốn cúng nhiều, người ấy chỉ nhận ít theo vật cúng dường.
Deyyadhammopi ce bahu, dāyakopi bahuṃ dātukāmo, attano thāmaṃ ñatvā pamāṇayuttameva gaṇhāti.
And if both the object to be given is much and the donor wishes to give much, knowing his own strength, he accepts only a suitable amount.
Nếu vật cúng dường nhiều và người cúng dường cũng muốn cúng nhiều, người ấy tự biết sức lực của mình mà chỉ nhận vừa đủ.
Evarūpo hi bhikkhu anuppannaṃ lābhaṃ uppādeti, uppannaṃ lābhaṃ thāvaraṃ karoti, dāyakānaṃ cittaṃ ārādheti.
Indeed, such a bhikkhu causes unarisen gains to arise, makes arisen gains firm, and pleases the minds of donors.
Vị tỳ khưu như vậy sẽ làm phát sinh lợi lộc chưa có, làm cho lợi lộc đã có được bền vững, và làm hài lòng tâm ý của các thí chủ.
Dhutaṅgasamādānassa pana attani atthibhāvaṃ na jānāpetukāmo dhutaṅgappiccho.
Dhutaṅgappiccha is one who does not wish to make known the existence of his dhutaṅga practices in himself.
Người thiểu dục về hạnh đầu đà là người không muốn cho người khác biết mình đang thực hành hạnh đầu đà.
Yo attano bahussutabhāvaṃ jānāpetuṃ na icchati, ayaṃ pariyattiappiccho.
One who does not wish to make known his learnedness is pariyattappiccha.
Người không muốn cho người khác biết mình là người đa văn, đó là người thiểu dục về học tập.
Yo pana sotāpannādīsu aññataro hutvā sabrahmacārīnampi attano sotāpannādibhāvaṃ jānāpetuṃ na icchati, ayaṃ adhigamappiccho.
One who, having become one of the stream-enterers and so forth, does not wish to make known his state as a stream-enterer and so forth even to his fellow practitioners, is adhigamappiccha.
Còn người đã chứng đắc một trong các bậc Thánh như Nhập Lưu, v.v., nhưng không muốn cho cả các vị đồng Phạm hạnh biết mình đã chứng đắc Nhập Lưu, v.v., đó là người thiểu dục về chứng đắc.
Evametesaṃ appicchānaṃ yā appicchatā, tassā saddhiṃ sandassanādividhinā anekākāravokāraānisaṃsavibhāvanavasena, tappaṭipakkhassa atricchādibhedassa icchācārassa ādīnavavibhāvanavasena ca pavattā kathā appicchakathā.
Thus, the discourse that proceeds by explaining the various benefits of the appicchatā of these appicchas through methods like clear exposition, and by explaining the dangers of its opposite, the craving-conduct differentiated into atriccha and so forth, is called the Appicchakathā (Discourse on Few Desires).
Như vậy, sự thiểu dục của những người thiểu dục này, cùng với việc trình bày nhiều phương diện lợi ích của nó qua các phương pháp như trình bày, v.v., và việc trình bày các nguy hiểm của đối nghịch với nó, tức là sự tham lam quá mức, v.v., thì bài thuyết pháp này được gọi là Bài thuyết pháp về thiểu dục (Appicchakathā).
Sammā vā ñāyena bhagavatā anuññātavidhinā paccayehi tuṭṭhi santuṭṭhi.
Or, santuṭṭhi is contentment with requisites in a proper way, according to the method permitted by the Blessed One.
Hoặc, tri túc là sự hài lòng với vật dụng đúng đắn theo phương pháp được Đức Phật cho phép.
Atthato itarītarapaccayasantoso, so dvādasavidho hoti.
In meaning, it is satisfaction with any requisites, and it is twelvefold.
Theo nghĩa đen, đó là sự hài lòng với các vật dụng khác nhau, có mười hai loại.
Cīvare yathālābhasantoso, yathābalasantoso, yathāsāruppasantosoti tividho, evaṃ piṇḍapātādīsu.
Regarding robes, it is threefold: contentment with whatever is obtained ( yathālābhasantosa), contentment according to one’s strength ( yathābalasantosa), and contentment according to suitability ( yathāsāruppasantosa); similarly for almsfood and so forth.
Đối với y phục, có ba loại: tri túc tùy theo vật đã nhận, tri túc tùy theo sức lực, tri túc tùy theo sự thích hợp; tương tự đối với đồ ăn khất thực, v.v.
Tatrāyaṃ pabhedavaṇṇanā – idha bhikkhu cīvaraṃ labhati sundaraṃ vā asundaraṃ vā, so teneva yāpeti, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti, ayamassa cīvare yathālābhasantoso.
Here is the detailed explanation: Here, a bhikkhu obtains a robe, whether beautiful or not beautiful. He sustains himself with it, desires no other, and even if offered, does not accept it. This is his yathālābhasantosa regarding robes.
Đây là sự giải thích chi tiết: Ở đây, một vị tỳ khưu nhận được y phục, dù đẹp hay không đẹp, vị ấy sống bằng y phục đó, không mong cầu y phục khác, và dù có nhận được cũng không lấy. Đây là sự tri túc tùy theo vật đã nhận (yathālābhasantoso) đối với y phục của vị ấy.
Atha pana pakatidubbalo vā hoti ābādhajarābhibhūto vā, garuṃ cīvaraṃ pārupanto kilamati, so sabhāgena bhikkhunā saddhiṃ taṃ parivattetvā lahukena yāpentopi santuṭṭhova hoti, ayamassa cīvare yathābalasantoso.
But if he is naturally weak or afflicted by illness and old age, and becomes weary wearing a heavy robe, he exchanges it with a fellow bhikkhu and sustains himself with a light one; he is still contented. This is his yathābalasantosa regarding robes.
Nếu vị ấy yếu đuối tự nhiên hoặc bị bệnh tật, già yếu hành hạ, khi khoác y phục nặng thì mệt mỏi; vị ấy đổi y phục đó với một vị tỳ khưu cùng phẩm hạnh và sống bằng y phục nhẹ hơn, vị ấy vẫn là người tri túc. Đây là sự tri túc tùy theo sức lực (yathābalasantoso) đối với y phục của vị ấy.
Aparo paṭṭacīvarādīnaṃ aññataraṃ mahagghacīvaraṃ labhitvā ‘‘idaṃ therānaṃ cirapabbajitānaṃ, idaṃ bahussutānaṃ anurūpaṃ, idaṃ gilānānaṃ dubbalānaṃ, idaṃ appalābhīnaṃ vā hotū’’ti tesaṃ datvā attanā saṅkārakūṭādito nantakāni uccinitvā saṅghāṭiṃ katvā tesaṃ vā purāṇacīvarāni gahetvā dhārentopi santuṭṭhova hoti, ayamassa cīvare yathāsāruppasantoso.
Another bhikkhu obtains an expensive robe, such as one made of fine silk, and thinks: “This is suitable for elders who have been ordained for a long time, for the learned, for the sick and weak, or for those with few gains.” He gives it to them, and he himself gathers rags from a rubbish heap and makes a patchwork robe, or takes old robes from them, and wears them; he is still contented. This is his yathāsāruppasantosa regarding robes.
Một vị khác, khi nhận được một bộ y phục quý giá như y phục bằng vải lụa, v.v., nghĩ rằng: “Y phục này hợp với các vị trưởng lão đã xuất gia lâu năm, hợp với các vị đa văn, hợp với các vị bệnh tật, yếu đuối, hoặc hợp với những người ít lợi lộc,” rồi tặng y phục đó cho họ, còn mình thì nhặt vải vụn từ đống rác, v.v., may thành y Saṅghāṭī, hoặc lấy y phục cũ của họ mà mặc, vị ấy vẫn là người tri túc. Đây là sự tri túc tùy theo sự thích hợp (yathāsāruppasantoso) đối với y phục của vị ấy.
Idha pana bhikkhu piṇḍapātaṃ labhati lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā, so teneva yāpeti, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti, ayamassa piṇḍapāte yathālābhasantoso.
Here, a bhikkhu obtains almsfood, whether coarse or delicious. He sustains himself with it, desires no other, and even if offered, does not accept it. This is his yathālābhasantosa regarding almsfood.
Ở đây, một vị tỳ khưu nhận được đồ ăn khất thực, dù thô sơ hay tinh tế, vị ấy sống bằng đồ ăn đó, không mong cầu đồ ăn khác, và dù có nhận được cũng không lấy. Đây là sự tri túc tùy theo vật đã nhận (yathālābhasantoso) đối với đồ ăn khất thực của vị ấy.
Atha pana ābādhiko hoti, lūkhaṃ pakativiruddhaṃ vā byādhiviruddhaṃ vā piṇḍapātaṃ bhuñjitvā gāḷhaṃ rogātaṅkaṃ pāpuṇāti, so sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa hatthato sappāyabhojanaṃ bhuñjitvā samaṇadhammaṃ karontopi santuṭṭhova hoti, ayamassa piṇḍapāte yathābalasantoso.
But if he is ill and eats coarse almsfood that is unsuitable for his constitution or his illness, and thereby contracts a severe sickness, he gives it to a fellow bhikkhu and eats suitable food from that bhikkhu’s hand, performing the duties of a monk, and is still contented. This is his yathābalasantosa regarding almsfood.
Nếu vị ấy bị bệnh, ăn đồ ăn khất thực thô sơ hoặc không hợp với thể trạng hay bệnh tật, và mắc phải bệnh nặng hơn, vị ấy tặng đồ ăn đó cho một vị tỳ khưu cùng phẩm hạnh, rồi nhận đồ ăn thích hợp từ tay vị ấy mà ăn, và thực hành pháp Sa-môn, vị ấy vẫn là người tri túc. Đây là sự tri túc tùy theo sức lực (yathābalasantoso) đối với đồ ăn khất thực của vị ấy.
Aparo bhikkhu paṇītaṃ piṇḍapātaṃ labhati, so ‘‘ayaṃ piṇḍapāto cirapabbajitādīnaṃ anurūpo’’ti cīvaraṃ viya tesaṃ datvā, tesaṃ vā santakaṃ gahetvā, attanā piṇḍāya caritvā, missakāhāraṃ vā paribhuñjantopi santuṭṭhova hoti.
Another bhikkhu obtains delicious almsfood. He thinks: “This almsfood is suitable for those ordained for a long time,” and like the robes, gives it to them, or takes what belongs to them, and going for alms himself, eats mixed food, and is still contented.
Một vị tỳ khưu khác nhận được đồ ăn khất thực tinh tế, vị ấy nghĩ rằng: “Đồ ăn khất thực này hợp với các vị đã xuất gia lâu năm, v.v.,” rồi tặng cho họ như đối với y phục, hoặc lấy đồ ăn của họ, còn mình thì đi khất thực và ăn đồ ăn hỗn hợp, vị ấy vẫn là người tri túc.
Ayamassa piṇḍapāte yathāsāruppasantoso.
This is his yathāsāruppasantosa regarding almsfood.
Đây là sự tri túc tùy theo sự thích hợp (yathāsāruppasantoso) đối với đồ ăn khất thực của vị ấy.
Idha pana bhikkhuno senāsanaṃ pāpuṇāti manāpaṃ vā amanāpaṃ vā antamaso tiṇakuṭikāpi tiṇasanthārakampi, so teneva santussati, puna aññaṃ sundarataraṃ vā pāpuṇāti, taṃ na gaṇhāti, ayamassa senāsane yathālābhasantoso.
Here, a bhikkhu obtains a dwelling, whether pleasing or unpleasing, even if it is merely a grass hut or a grass mat. He is contented with it, and if another, more beautiful one comes, he does not accept it. This is his yathālābhasantosa regarding dwellings.
Ở đây, một vị tỳ khưu nhận được chỗ ở, dù vừa ý hay không vừa ý, thậm chí chỉ là một túp lều tranh hay một tấm trải bằng cỏ, vị ấy vẫn hài lòng với nó, không mong cầu một chỗ ở đẹp hơn, và dù có nhận được cũng không lấy. Đây là sự tri túc tùy theo vật đã nhận (yathālābhasantoso) đối với chỗ ở của vị ấy.
Atha pana ābādhiko hoti dubbalo vā, so byādhiviruddhaṃ vā pakativiruddhaṃ vā senāsanaṃ labhati, yatthassa vasato aphāsu hoti, so taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa santake sappāyasenāsane vasitvā samaṇadhammaṃ karontopi santuṭṭhova hoti, ayamassa senāsane yathābalasantoso.
But if he is ill or weak, and obtains a dwelling that is unsuitable for his illness or his constitution, where residing is uncomfortable for him, he gives it to a fellow bhikkhu, and living in a suitable dwelling of that bhikkhu, performing the duties of a monk, he is still contented. This is his yathābalasantosa regarding dwellings.
Nếu vị ấy bị bệnh hoặc yếu đuối, nhận được chỗ ở không hợp với bệnh tật hoặc thể trạng, nơi mà vị ấy cảm thấy không thoải mái khi ở, vị ấy tặng chỗ ở đó cho một vị tỳ khưu cùng phẩm hạnh, rồi ở trong chỗ ở thích hợp của vị ấy và thực hành pháp Sa-môn, vị ấy vẫn là người tri túc. Đây là sự tri túc tùy theo sức lực (yathābalasantoso) đối với chỗ ở của vị ấy.
Aparo sundaraṃ senāsanaṃ pattampi na sampaṭicchati ‘‘paṇītasenāsanaṃ pamādaṭṭhāna’’nti, mahāpuññatāya vā leṇamaṇḍapakūṭāgārādīni paṇītasenāsanāni labhati, so tāni cīvarādīni viya cirapabbajitādīnaṃ datvā yattha katthaci vasantopi santuṭṭhova hoti, ayamassa senāsane yathāsāruppasantoso.
Another, even when a beautiful dwelling place comes to him, does not accept it, thinking, "a splendid dwelling is a cause for heedlessness." Or, due to great merit, he obtains splendid dwelling places such as caves, pavilions, and pinnacled houses. That bhikkhu, having given those dwellings to elder bhikkhus, etc., just like robes, etc., is content even when dwelling wherever he may be. This is his yathāsāruppa-santosa regarding dwelling places.
Một vị khác, dù nhận được chỗ ở đẹp cũng không chấp nhận, vì nghĩ rằng: “Chỗ ở tinh tế là nơi dễ sinh lơ là,” hoặc vì phước báu lớn mà nhận được những chỗ ở tinh tế như hang động, nhà sàn, nhà có mái nhọn, v.v., vị ấy tặng những chỗ ở đó cho các vị đã xuất gia lâu năm, v.v., như đối với y phục, và sống ở bất cứ đâu, vị ấy vẫn là người tri túc. Đây là sự tri túc tùy theo sự thích hợp (yathāsāruppasantoso) đối với chỗ ở của vị ấy.
Idha pana bhikkhu bhesajjaṃ labhati lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā, so teneva tussati, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti, ayamassa gilānapaccaye yathālābhasantoso.
Here, however, a bhikkhu obtains medicine, whether it be coarse or refined. He is content with that alone, does not wish for another, and does not accept it even if he obtains it. This is his yathālābha-santosa regarding requisites for the sick.
Ở đây, một vị tỳ khưu nhận được thuốc men, dù thô sơ hay tinh tế, vị ấy vẫn hài lòng với nó, không mong cầu thuốc khác, và dù có nhận được cũng không lấy. Đây là sự tri túc tùy theo vật đã nhận (yathālābhasantoso) đối với vật dụng cho người bệnh của vị ấy.
Atha pana telena atthiko phāṇitaṃ labhati, so taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā, tassa hatthato telaṃ gahetvā, bhesajjaṃ katvā samaṇadhammaṃ karontopi santuṭṭhova hoti, ayamassa gilānapaccaye yathābalasantoso.
Then, if a bhikkhu, desirous of oil, obtains treacle, he gives that treacle to another bhikkhu of similar disposition, takes oil from that bhikkhu, prepares medicine, and is content even while practicing the ascetic's way of life. This is his yathābala-santosa regarding requisites for the sick.
Nếu vị ấy cần dầu nhưng lại nhận được đường phên, vị ấy tặng đường phên đó cho một vị tỳ khưu cùng phẩm hạnh, rồi nhận dầu từ tay vị ấy, chế biến thuốc và thực hành pháp Sa-môn, vị ấy vẫn là người tri túc. Đây là sự tri túc tùy theo sức lực (yathābalasantoso) đối với vật dụng cho người bệnh của vị ấy.
Aparo mahāpuñño bahuṃ telamadhuphāṇitādipaṇītabhesajjaṃ labhati, so taṃ cīvarādīni viya cirapabbajitādīnaṃ datvā tesaṃ ābhatena yena kenaci bhesajjaṃ karontopi santuṭṭhova hoti.
Another, a person of great merit, obtains much refined medicine such as oil, honey, and treacle. He gives that medicine, like robes, etc., to elder bhikkhus, etc., and is content even when making medicine with whatever they bring.
Một người phước đức lớn khác nhận được nhiều loại thuốc quý như dầu, mật, mật mía, v.v. Vị ấy bố thí những thứ đó cho các vị tỳ khưu đã xuất gia lâu năm, v.v., như y phục, v.v., và dù chỉ dùng bất cứ loại thuốc nào do các vị ấy mang đến để chữa bệnh, vị ấy vẫn hoàn toàn mãn nguyện.
Yo pana ekasmiṃ bhājane muttaharītakaṃ, ekasmiṃ catumadhuraṃ ṭhapetvā ‘‘gaṇhatha, bhante, yadicchasī’’ti vuccamāno sacassa tesu aññatarenapi rogo vūpasammati, ‘‘muttaharītakaṃ nāma buddhādīhi vaṇṇitaṃ, pūtimuttabhesajjaṃ nissāya pabbajjā, tattha te yāvajīvaṃ ussāho karaṇīyo’’ti (mahāva. 128) vacanamanussaranto catumadhuraṃ paṭikkhipitvā muttaharītakena bhesajjaṃ karonto paramasantuṭṭhova hoti, ayamassa gilānapaccaye yathāsāruppasantoso.
And if a bhikkhu, having placed urine-soaked myrobalan in one bowl and the four choice sweets in another, is told, "Venerable sir, take whichever you wish," and if his ailment can be alleviated by either, remembering the saying, "Urine-soaked myrobalan has been praised by the Buddhas, etc.; the ordination is supported by putrid urine as medicine, and you should make effort in that for as long as you live," he rejects the four choice sweets and prepares medicine with urine-soaked myrobalan, being supremely content. This is his yathāsāruppa-santosa regarding requisites for the sick.
Còn vị nào, khi được đặt một chén thuốc ngâm nước tiểu bò và một chén tứ vị mật (mật ong, đường, dầu, bơ) rồi nói: “Bạch Đại đức, xin hãy dùng cái nào Đại đức muốn”, nếu bệnh của vị ấy có thể thuyên giảm dù chỉ với một trong hai loại đó, vị ấy sẽ nhớ lời dạy: “Thuốc ngâm nước tiểu bò được chư Phật, v.v., ca ngợi, xuất gia là nương nhờ thuốc nước tiểu thối, nên suốt đời phải tinh tấn trong đó” và từ chối tứ vị mật, chỉ dùng thuốc ngâm nước tiểu bò để chữa bệnh, thì vị ấy hoàn toàn mãn nguyện. Đây là sự tùy nghi vừa phải của vị ấy đối với các vật dụng thuốc men cho người bệnh.
So evaṃpabhedo sabbopi santoso santuṭṭhīti pavuccati.
All such varied contentment is called santuṭṭhi.
Tất cả sự mãn nguyện được phân loại như vậy đều được gọi là santuṭṭhī (tri túc).
Tena vuttaṃ ‘‘atthato itarītarapaccayasantoso’’ti.
Therefore, it is said, "contentment with requisites of any kind, in terms of meaning."
Vì vậy, có lời dạy: “Theo nghĩa tối hậu, đó là sự tri túc đối với các vật dụng tùy nghi”.
Itarītarasantuṭṭhiyā saddhiṃ sandassanādividhinā ānisaṃsavibhāvanavasena, tappaṭipakkhassa atricchatādibhedassa icchāpakatattassa ādīnavavibhāvanavasena ca pavattā kathā santuṭṭhikathā.
The discourse that proceeds by demonstrating the advantage of contentment with requisites of any kind, by means of such methods as showing and explaining, and by demonstrating the disadvantage of its opposite, which is excessive desire, etc., is called santuṭṭhikathā (discourse on contentment).
Bài pháp được thuyết giảng bằng cách trình bày những lợi ích theo phương pháp chỉ rõ, v.v., cùng với sự tri túc đối với các vật dụng tùy nghi, và bằng cách trình bày những tai hại của đối nghịch với nó, tức là sự tham lam, v.v., và sự bị chi phối bởi dục vọng, thì đó là Santuṭṭhikathā (pháp thoại về sự tri túc).
Ito parāsupi kathāsu eseva nayo, visesamattameva vakkhāma.
The same method applies to subsequent discourses; we shall only state the specific differences.
Đối với các bài pháp sau đây cũng theo cách này, chúng tôi sẽ chỉ trình bày những điểm khác biệt.
Pavivekakathāti ettha kāyaviveko cittaviveko upadhivivekoti tayo vivekā.
In pavivekakathā (discourse on seclusion), there are three kinds of seclusion: kāyaviveka (physical seclusion), cittaviveka (mental seclusion), and upadhiviveka (seclusion from substrata of existence).
Trong Pavivekakathā (pháp thoại về sự viễn ly), có ba loại viễn ly: thân viễn ly (kāyaviveka), tâm viễn ly (cittaviveka), và phiền não viễn ly (upadhiviveka).
Tesu eko gacchati, eko tiṭṭhati, eko nisīdati, eko seyyaṃ kappeti, eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati, eko paṭikkamati, eko abhikkamati, eko caṅkamaṃ adhiṭṭhāti, eko carati, eko viharatīti evaṃ sabbiriyāpathesu sabbakiccesu gaṇasaṅgaṇikaṃ pahāya vivittavāso kāyaviveko nāma.
Among these, dwelling in solitude, having abandoned all association and companionship in all postures and all activities—such as one walking alone, one standing alone, one sitting alone, one lying down alone, one entering a village for alms alone, one returning alone, one advancing alone, one engaging in walking meditation alone, one going about alone, one abiding alone—is called kāyaviveka.
Trong số đó, việc từ bỏ sự tụ tập đông người và sống ẩn dật trong mọi oai nghi và mọi công việc – như một mình đi, một mình đứng, một mình ngồi, một mình nằm, một mình vào làng khất thực, một mình trở về, một mình đi tới, một mình đi kinh hành, một mình đi lại, một mình an trú – được gọi là thân viễn ly.
Aṭṭha samāpattiyo pana cittaviveko nāma.
The eight attainments, however, are called cittaviveka.
Tám loại thiền định (samāpatti) được gọi là tâm viễn ly.
Nibbānaṃ upadhiviveko nāma.
Nibbāna is called upadhiviveka.
Niết Bàn được gọi là phiền não viễn ly.
Vuttañhetaṃ –
This has been stated:
Điều này đã được nói:
Asaṃsaggakathāti ettha savanasaṃsaggo dassanasaṃsaggo samullapanasaṃsaggo sambhogasaṃsaggo kāyasaṃsaggoti pañca saṃsaggā.
In asaṃsaggakathā (discourse on non-association), there are five kinds of association: savana-saṃsagga (association through hearing), dassana-saṃsagga (association through seeing), samullapana-saṃsagga (association through conversing), sambhoga-saṃsagga (association through sharing), and kāya-saṃsagga (physical association).
Trong Asaṃsaggakathā (pháp thoại về sự không giao du), có năm loại giao du: giao du bằng nghe, giao du bằng thấy, giao du bằng nói chuyện, giao du bằng thọ dụng, và giao du bằng thân thể.
Tesu idhekacco bhikkhu suṇāti ‘‘asukasmiṃ gāme vā nigame vā itthī abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā’’ti, so taṃ sutvā saṃsīdati visīdati, na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ, sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati, evaṃ visabhāgārammaṇasavanena uppannakilesasanthavo savanasaṃsaggo nāma.
Among these, a certain bhikkhu here hears, "In such-and-such a village or market town, there is a woman who is beautiful, comely, pleasing, endowed with supreme beauty of complexion." Having heard this, he sinks down, he is overwhelmed, he cannot maintain the holy life, he renounces the training, and reverts to a lower state. Such entanglement with defilements, arisen through hearing an unsuitable object, is called savana-saṃsagga.
Trong số đó, ở đây có một tỳ khưu nghe nói: “Ở làng hay thị trấn kia có một người phụ nữ xinh đẹp, dễ nhìn, đáng yêu, có sắc đẹp tuyệt vời”. Nghe vậy, vị ấy bị chìm đắm, suy sụp, không thể duy trì phạm hạnh, từ bỏ giới luật và trở lại đời sống thấp kém. Sự thân cận với phiền não phát sinh do nghe những đối tượng không thích hợp như vậy được gọi là giao du bằng nghe.
Na heva kho bhikkhu suṇāti, apica kho sāmaṃ passati itthiṃ abhirūpaṃ dassanīyaṃ pāsādikaṃ paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgataṃ, so taṃ disvā saṃsīdati visīdati, na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ, sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati, evaṃ visabhāgārammaṇadassanena uppannakilesasanthavo dassanasaṃsaggo nāma.
It is not that the bhikkhu hears, but rather he himself sees a woman who is beautiful, comely, pleasing, endowed with supreme beauty of complexion. Having seen her, he sinks down, he is overwhelmed, he cannot maintain the holy life, he renounces the training, and reverts to a lower state. Such entanglement with defilements, arisen through seeing an unsuitable object, is called dassana-saṃsagga.
Vị tỳ khưu không nghe nói, nhưng tự mình thấy một người phụ nữ xinh đẹp, dễ nhìn, đáng yêu, có sắc đẹp tuyệt vời. Thấy vậy, vị ấy bị chìm đắm, suy sụp, không thể duy trì phạm hạnh, từ bỏ giới luật và trở lại đời sống thấp kém. Sự thân cận với phiền não phát sinh do thấy những đối tượng không thích hợp như vậy được gọi là giao du bằng thấy.
Disvā pana aññamaññaṃ ālāpasallāpavasena uppanno kilesasanthavo samullapanasaṃsaggo nāma.
Entanglement with defilements, however, arising from mutual conversing after seeing, is called samullapana-saṃsagga.
Còn sự thân cận với phiền não phát sinh do nói chuyện qua lại sau khi đã thấy thì được gọi là giao du bằng nói chuyện.
Sahajagghanādīnipi eteneva saṅgaṇhāti.
Laughing together and so forth are also included in this.
Cũng bao gồm cả việc cười đùa cùng nhau, v.v.
Attano pana santakaṃ yaṃkiñci mātugāmassa datvā vā adatvā vā tena dinnassa vanabhaṅgiyādino paribhogavasena uppannakilesasanthavo sambhogasaṃsaggo nāma.
Entanglement with defilements arising from consuming whatever is given by a woman, such as forest-produce, whether he has given something of his own to her or not, is called sambhoga-saṃsagga.
Còn sự thân cận với phiền não phát sinh do thọ dụng bất cứ thứ gì của mình đã cho hoặc chưa cho người phụ nữ, hoặc thọ dụng những thứ như rau rừng, v.v., do người phụ nữ đó cho, thì được gọi là giao du bằng thọ dụng.
Mātugāmassa hatthaggāhādivasena uppannakilesasanthavo kāyasaṃsaggo nāma.
Entanglement with defilements arising from touching a woman's hand, etc., is called kāya-saṃsagga.
Sự thân cận với phiền não phát sinh do nắm tay người phụ nữ, v.v., thì được gọi là giao du bằng thân thể.
Yopi cesa –
And also that which is said—
Và cũng có loại giao du này—
Evaṃ vutto ananulomiko gihisaṃsaggo, yo ca sabrahmacārīhipi kilesuppattihetubhūto saṃsaggo, taṃ sabbaṃ pahāya yvāyaṃ saṃsāre thirataraṃ saṃvegaṃ, saṅkhāresu tibbaṃ bhayasaññaṃ, sarīre paṭikūlasaññaṃ, sabbākusalesu jigucchāpubbaṅgamaṃ hirottappaṃ, sabbakiriyāsu satisampajaññanti sabbaṃ paccupaṭṭhapetvā kamaladale jalabindu viya sabbattha alaggabhāvo, ayaṃ sabbasaṃsaggappaṭipakkhatāya asaṃsaggo.
This inappropriate association with householders thus described, and any association with fellow renunciants that is a cause for the arising of defilements—having abandoned all of that, he brings to mind a firmer sense of urgency towards saṃsāra, a keen perception of danger in formations, a perception of foulness in the body, shame and dread preceded by disgust towards all unwholesome states, and mindfulness and clear comprehension in all activities, like a drop of water on a lotus leaf, being unattached everywhere. This state of unattachment, being the opposite of all associations, is asaṃsagga.
Sự giao du không phù hợp với gia chủ được nói đến như vậy, và sự giao du với các vị đồng phạm hạnh mà là nguyên nhân phát sinh phiền não, từ bỏ tất cả những điều đó, và sự không dính mắc vào bất cứ điều gì như giọt nước trên lá sen, bằng cách luôn thiết lập sự xúc động mạnh mẽ đối với vòng luân hồi, sự nhận thức về nguy hiểm mãnh liệt đối với các pháp hữu vi, sự nhận thức về sự ghê tởm đối với thân thể, sự hổ thẹn và ghê sợ đi trước sự ghê tởm đối với tất cả các pháp bất thiện, và chánh niệm-tỉnh giác trong mọi hành động. Đây là sự không giao du vì nó đối nghịch với tất cả các loại giao du.
Tappaṭisaṃyuttā kathā asaṃsaggakathā.
A discourse connected with that is asaṃsaggakathā.
Bài pháp liên quan đến điều đó là Asaṃsaggakathā.
Vīriyārambhakathāti ettha vīrassa bhāvo, kammanti vā vīriyaṃ, vidhinā īrayitabbaṃ pavattetabbanti vā vīriyaṃ, vīriyañca taṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya ārambhanaṃ vīriyārambho.
In vīriyārambhakathā (discourse on the exertion of effort), vīriya (effort) is the state of a hero, or action. Or vīriya is that which should be aroused or put forth with proper method. And that vīriya is the exertion ( vīriyārambha) for the abandonment of unwholesome states and for the accomplishment of wholesome states.
Trong Vīriyārambhakathā (pháp thoại về sự tinh tấn), vīriya là trạng thái của người dũng mãnh, hoặc là hành động, hoặc là sự thúc đẩy, sự vận hành theo phương pháp. Và sự tinh tấn đó là sự khởi đầu (ārambha) để từ bỏ các pháp bất thiện và thành tựu các pháp thiện, đó là vīriyārambha.
Svāyaṃ kāyiko cetasiko cāti duvidho, ārambhadhātu, nikkamadhātu, parakkamadhātu cāti tividho; sammappadhānavasena catubbidho.
This is twofold: physical and mental; threefold: the element of initiative (ārambha-dhātu), the element of exertion (nikkama-dhātu), and the element of striving (parakkama-dhātu); and fourfold in terms of the right efforts (sammappadhāna).
Sự tinh tấn này có hai loại: thân hành và tâm hành; có ba loại: tinh tấn lực (ārambhadhātu), tinh tấn nỗ lực (nikkamadhātu), tinh tấn kiên trì (parakkamadhātu); và có bốn loại theo chánh cần (sammappadhāna).
So sabbopi yo bhikkhu gamane uppannaṃ kilesaṃ ṭhānaṃ pāpuṇituṃ na deti; ṭhāne uppannaṃ nisajjaṃ, nisajjāya uppannaṃ sayanaṃ pāpuṇituṃ na deti, tattha tattheva ajapadena daṇḍena kaṇhasappaṃ uppīḷetvā gaṇhanto viya, tikhiṇena asinā amittaṃ gīvāya paharanto viya ca sīsaṃ ukkhipituṃ adatvā vīriyabalena niggaṇhāti, tassevaṃ āraddhavīriyassa vasena veditabbo.
All of this is to be understood from the perspective of a bhikkhu who, when a defilement arises while walking, does not allow it to reach the standing posture; when a defilement arises while standing, he does not allow it to reach the sitting posture; when a defilement arises while sitting, he does not allow it to reach the lying-down posture. In that very posture where it arises, he suppresses it with the power of effort, as one would press down and seize a cobra with a goad, or as one would strike an enemy's neck with a sharp sword without letting him raise his head.
Tất cả những điều đó được hiểu theo ý nghĩa của vị tỳ khưu tinh tấn, người không để cho phiền não phát sinh khi đi đến tư thế đứng, không để cho phiền não phát sinh khi đứng đến tư thế ngồi, không để cho phiền não phát sinh khi ngồi đến tư thế nằm, mà ở ngay tại đó, với sức mạnh của tinh tấn, vị ấy chế ngự phiền não, như một người dùng gậy có hình chân dê để đè chặt con rắn hổ mang, hoặc như một người dùng thanh kiếm sắc bén chém vào cổ kẻ thù mà không cho nó ngẩng đầu lên.
Tappaṭisaṃyuttā kathā vīriyārambhakathā.
A discourse connected with that is vīriyārambhakathā.
Bài pháp liên quan đến điều đó là Vīriyārambhakathā.
Sīlakathādīsu duvidhaṃ sīlaṃ lokiyaṃ lokuttarañca.
In sīlakathā, etc., sīla (morality) is twofold: mundane (lokiya) and supramundane (lokuttara).
Trong Sīlakathā (pháp thoại về giới) và các pháp khác, giới có hai loại: thế gian và xuất thế gian.
Tattha lokiyaṃ pātimokkhasaṃvarādi catupārisuddhisīlaṃ, lokuttaraṃ maggasīlaṃ phalasīlañca.
Among these, mundane sīla is the fourfold purity of sīla, such as restraint according to the Pātimokkha. Supramundane sīla is path-sīla and fruit-sīla.
Trong đó, giới thế gian là giới Tứ Thanh Tịnh, bắt đầu từ Giới Ba-la-đề-mộc-xoa phòng hộ; giới xuất thế gian là giới Đạo và giới Quả.
Tathā vipassanāya pādakabhūtā saha upacārena aṭṭha samāpattiyo lokiyo samādhi, maggasampayutto panettha lokuttaro samādhi nāma.
Similarly, the eight attainments, together with upacāra, which are the basis of vipassanā, are called mundane samādhi; the samādhi associated with the path (magga) here is called supramundane samādhi.
Tương tự, tám loại thiền định cùng với cận định, là nền tảng của thiền quán, là định thế gian; còn định liên quan đến Đạo ở đây là định xuất thế gian.
Tathā paññāpi lokiyā sutamayā cintāmayā jhānasampayuttā vipassanāñāṇañca.
Likewise, wisdom (paññā) is mundane, such as wisdom born of learning (sutamaya), wisdom born of reflection (cintāmaya), wisdom associated with jhāna, and vipassanā-ñāṇa.
Tương tự, trí tuệ (paññā) cũng có trí tuệ thế gian do nghe, do tư duy, trí tuệ liên quan đến thiền định, và trí tuệ thiền quán.
Visesato panettha vipassanāpaññā gahetabbā, lokuttarā maggapaññā phalapaññā ca.
Specifically, vipassanā-paññā should be taken here, and supramundane wisdom is magga-paññā and phala-paññā.
Đặc biệt ở đây, trí tuệ thiền quán cần được hiểu, và trí tuệ xuất thế gian là trí tuệ Đạo và trí tuệ Quả.
Vimuttīpi ariyaphalavimutti nibbānañca.
Emancipation (vimutti) is also the emancipation of the noble fruit and Nibbāna.
Giải thoát (vimutti) là giải thoát quả A-la-hán và Niết Bàn.
Apare pana tadaṅgavikkhambhanasamucchedavimuttīnampi vasenettha atthaṃ vaṇṇenti.
Others, however, explain the meaning here also by way of tadaṅga-vimutti, vikkhambhana-vimutti, and samuccheda-vimutti.
Tuy nhiên, một số vị khác cũng giải thích ý nghĩa ở đây theo cách giải thoát tạm thời (tadaṅgavimutti), giải thoát bằng trấn áp (vikkhambhanavimutti) và giải thoát bằng đoạn diệt (samucchedavimutti).
Vimuttiñāṇadassanampi ekūnavīsatividhaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ.
Knowledge and vision of emancipation (vimutti-ñāṇa-dassana) is the nineteen-fold knowledge of review (paccavekkhaṇa-ñāṇa).
Giải thoát tri kiến (vimuttiñāṇadassana) là trí tuệ quán xét gồm mười chín loại.
Iti imesaṃ sīlādīnaṃ saddhiṃ sandassanādividhinā anekākāravokāraānisaṃsavibhāvanavasena ceva tappaṭipakkhānaṃ dussīlyādīnaṃ ādīnavavibhāvanavasena ca pavattā kathā, tappaṭisaṃyuttā kathā vā sīlādikathā nāma.
Thus, discourse concerning these sīla and so forth, demonstrating their manifold and excellent benefits through methods like showing them forth, and revealing the disadvantages of their opposites, such as unvirtuous conduct, or discourse associated with them, is called discourse on sīla and so forth.
Như vậy, bài pháp được thuyết giảng bằng cách trình bày vô số lợi ích theo phương pháp chỉ rõ, v.v., của giới và các pháp này, và bằng cách trình bày những tai hại của những điều đối nghịch với chúng như sự phá giới, v.v., hoặc bài pháp liên quan đến điều đó, được gọi là Sīlādikathā (pháp thoại về giới và các pháp khác).
Ettha ca ‘‘attanā ca appiccho hoti, appicchakathañca paresaṃ kattā’’ti (ma. ni. 1.252; a. ni. 10.70) ‘‘santuṭṭho hoti itarītarena cīvarena, itarītaracīvarasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī’’ti (saṃ. ni. 2.144; cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddesa 128) ca ādivacanato sayañca appicchatādiguṇasamannāgatena paresampi tadatthāya hitajjhāsayena pavattetabbā tathārūpī kathā, yā idha abhisallekhikādibhāvena visesetvā vuttā appicchakathādīti veditabbā.
And here, from statements like "He himself is of few wishes, and he is one who speaks to others of having few wishes" and "He is content with whatever robes he gets, and he praises contentment with whatever robes one gets," it should be understood that such discourse, as described here as appicchakathā etc. (discourse on fewness of wishes) distinguished by being abhisallekhika and so forth, should be cultivated by oneself, being endowed with qualities like fewness of wishes, and by others, with a benevolent intention for that purpose.
Ở đây, cần hiểu rằng bài pháp như vậy, được nói đến ở đây một cách đặc biệt với ý nghĩa là sự thanh lọc, v.v., như "tự mình ít dục vọng, và là người thuyết giảng pháp về sự ít dục vọng cho người khác" và "mãn nguyện với y phục nào có được, và tán thán sự mãn nguyện với y phục nào có được", là bài pháp phải được thuyết giảng bởi chính người có phẩm chất ít dục vọng, v.v., và với ý định lợi ích cho người khác để đạt được mục đích đó, được gọi là Appicchakathā (pháp thoại về sự ít dục vọng) và các pháp khác.
Kārakasseva hi kathā visesato adhippetatthasādhinī.
For indeed, the discourse of the practitioner alone is particularly effective in achieving the intended meaning.
Vì bài pháp của người thực hành mới đặc biệt thành tựu ý nghĩa mong muốn.
Tathā hi vakkhati ‘‘kalyāṇamittassetaṃ, meghiya, bhikkhuno pāṭikaṅkhaṃ…pe.
Thus it will be said, "For a monk, Meghi, who has a good friend, this may be expected...
Như vậy, Ngài sẽ nói: ‘Này Meghiya, điều này đáng được mong đợi ở một Tỳ-khưu có thiện hữu tri thức…pe.
… akasiralābhī’’ti.
...he obtains it without difficulty."
… không khó khăn để đạt được’.
Āraddhavīriyoti paggahitavīriyo.
With aroused energy (āraddhavīriyo) means with exerted energy.
Āraddhavīriyo (tinh tấn khởi lên): có nghĩa là ‘tinh tấn đã được nâng đỡ’.
Akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāyāti akosallasambhūtaṭṭhena akusalānaṃ pāpadhammānaṃ pajahanatthāya.
For the abandonment of unwholesome states (akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya) means for the abandonment of evil states, which are unwholesome by being born of unskilfulness.
Akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāyā (để đoạn trừ các pháp bất thiện): có nghĩa là ‘để từ bỏ các pháp bất thiện, tức các pháp xấu ác, do sự thiếu khéo léo sinh ra’.
Kusalānaṃ dhammānanti kucchitānaṃ salanādiatthena anavajjaṭṭhena ca kusalānaṃ sahavipassanānaṃ maggaphaladhammānaṃ.
Of wholesome states (kusalānaṃ dhammānaṃ) means of the magga and phala states accompanied by vipassanā, which are wholesome due to their nature of cutting off detestable things and their blamelessness.
Kusalānaṃ dhammāna (các pháp thiện): có nghĩa là ‘các pháp thiện, tức các pháp vô tội, bao gồm các pháp thiền quán (vipassanā), đạo và quả’, do ý nghĩa của việc ‘cắt bỏ’ (các pháp xấu ác) và ‘vô tội’.
Upasampadāyāti sampādanāya, attano santāne uppādanāya.
For the accomplishment (upasampadāya) means for the attainment, for the production in one's own continuum.
Upasampadāyā (để thành tựu): có nghĩa là ‘để hoàn thành’, ‘để phát sinh trong dòng tâm thức của mình’.
Thāmavāti ussoḷhisaṅkhātena vīriyathāmena samannāgato.
Resolute (thāmavā) means endowed with the strength of energy called earnest endeavour (ussoḷhi).
Thāmavā (có sức mạnh): có nghĩa là ‘có sức mạnh tinh tấn được gọi là sự kiên cường’.
Daḷhaparakkamoti thiraparakkamo asithilavīriyo.
Of firm endeavour (daḷhaparakkamo) means of resolute endeavour, of unflagging energy.
Daḷhaparakkamo (kiên cường tinh tấn): có nghĩa là ‘tinh tấn vững chắc’, ‘tinh tấn không lười nhác’.
Anikkhittadhuroti anorohitadhuro anosakkitavīriyo.
Has not laid down the burden (anikkhittadhuro) means has not abandoned the burden, has not slackened his energy.
Anikkhittadhuro (không bỏ gánh nặng): có nghĩa là ‘không từ bỏ gánh nặng’, ‘tinh tấn không chùn bước’.
Paññavāti vipassanāpaññāya paññavā.
Wise (paññavā) means wise with vipassanā-paññā.
Paññavā (có trí tuệ): có nghĩa là ‘có trí tuệ thiền quán (vipassanā-paññā)’.
Udayatthagāminiyāti pañcannaṃ khandhānaṃ udayañca vayañca paṭivijjhantiyā.
That observes rise and fall (udayatthagāminiyā) means that penetrates the rise and fall of the five aggregates.
Udayatthagāminiyā (biết sự sinh diệt): có nghĩa là ‘thấu hiểu sự sinh và diệt của năm uẩn’.
Ariyāyāti vikkhambhanavasena kilesehi ārakā dūre ṭhitāya niddosāya.
Noble (ariyāya) means stainless, standing far removed from defilements by way of suppression (vikkhambhana).
Ariyāyā (cao quý): có nghĩa là ‘xa lìa các phiền não bằng cách trấn áp chúng, vô tội’.
Nibbedhikāyāti nibbedhabhāgiyāya.
Penetrative (nibbedhikāya) means leading to penetration.
Nibbedhikāyā (thấu suốt): có nghĩa là ‘thuộc về sự thấu suốt’.
Sammā dukkhakkhayagāminiyāti vaṭṭadukkhassa khepanato ‘‘dukkhakkhayo’’ti laddhanāmaṃ ariyamaggaṃ sammā hetunā ñāyena gacchantiyā.
Rightly leading to the destruction of suffering (sammā dukkhakkhayagāminiyā) means rightly proceeding by means of cause and reason to the Noble Path, which is named "destruction of suffering" because it expels the suffering of saṃsāra.
Sammā dukkhakkhayagāminiyā (đúng đắn đưa đến sự diệt tận khổ đau): có nghĩa là ‘đúng đắn, một cách hợp lý, đưa đến Thánh đạo, được gọi là “sự diệt tận khổ đau” vì nó chấm dứt khổ đau trong vòng luân hồi (vaṭṭadukkha)’.
Imesu ca pana pañcasu dhammesu sīlaṃ vīriyaṃ paññā ca yogino ajjhattikaṃ aṅgaṃ, itaradvayaṃ bāhiraṃ aṅgaṃ.
Among these five factors, sīla, vīriya, and paññā are internal aspects for the yogi, while the other two are external aspects.
Trong năm pháp này, giới (sīla), tinh tấn (vīriya) và trí tuệ (paññā) là những yếu tố nội tại của hành giả (yogī), còn hai yếu tố kia là yếu tố bên ngoài.
Tathāpi kalyāṇamittasannissayeneva sesaṃ catubbidhaṃ ijjhati, kalyāṇamittassevettha bahūpakārataṃ dassento satthā ‘‘kalyāṇamittassetaṃ, meghiya, bhikkhuno pāṭikaṅkha’’ntiādinā desanaṃ vaḍḍheti.
Nevertheless, the remaining four aspects are perfected only through reliance on good friendship; thus, to show the great benefit of good friendship here, the Teacher expands the discourse with, "For a monk, Meghi, who has a good friend, this may be expected," and so on.
Tuy nhiên, bốn yếu tố còn lại được thành tựu nhờ sự nương tựa vào thiện hữu tri thức. Để chỉ ra rằng thiện hữu tri thức có lợi ích rất lớn ở đây, Đức Phật đã mở rộng bài thuyết pháp với câu nói “Này Meghiya, điều này đáng được mong đợi ở một Tỳ-khưu có thiện hữu tri thức” và những câu tiếp theo.
Tattha pāṭikaṅkhanti ekaṃsena icchitabbaṃ, avassaṃbhāvīti attho.
Therein, may be expected (pāṭikaṅkhaṃ) means what is certainly desirable, meaning what will inevitably come to pass.
Trong đó, pāṭikaṅkhaṃ (đáng được mong đợi): có nghĩa là ‘nhất định phải được mong muốn’, ‘chắc chắn sẽ xảy ra’.
Yanti kiriyāparāmasanaṃ.
What (yaṃ) refers back to the verb.
Yaṃ (điều mà): là một từ chỉ hành động.
Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘sīlavā bhavissatī’’ti ettha yadetaṃ kalyāṇamittassa bhikkhuno sīlavantatāya bhavanaṃ sīlasampannattaṃ, tassa bhikkhuno sīlasampannattā etaṃ tassa pāṭikaṅkhaṃ, avassaṃbhāvī ekaṃseneva tassa tattha niyojanatoti adhippāyo.
This is what is meant: "He will be virtuous" – that which is the being of a monk with a good friend as virtuous, his being endowed with virtue; due to that monk's being endowed with virtue, this is to be expected of him, meaning it is certainly and inevitably enjoined upon him.
Điều này có nghĩa là: “Trong câu ‘sīlavā bhavissatī’ (sẽ có giới), việc Tỳ-khưu có thiện hữu tri thức trở thành người có giới, tức là thành tựu giới, thì điều đó đáng được mong đợi ở Tỳ-khưu ấy, có nghĩa là Tỳ-khưu ấy chắc chắn sẽ được đặt vào vị trí đó.”
Pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharissatītiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to phrases like "He will dwell restrained by the Pātimokkha restraint."
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các câu như “Pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharissatī” (sẽ sống với sự hộ trì bằng giới bổn Pātimokkha) và các câu tương tự.
Evaṃ bhagavā sadevake loke uttamakalyāṇamittasaṅkhātassa attano vacanaṃ anādiyitvā taṃ vanasaṇḍaṃ pavisitvā tādisaṃ vippakāraṃ pattassa āyasmato meghiyassa kalyāṇamittatādinā sakalaṃ sāsanasampattiṃ dassetvā, idānissa tattha ādarajātassa pubbe yehi kāmavitakkādīhi upaddutattā kammaṭṭhānaṃ na sampajji, tassa tesaṃ ujuvipaccanīkabhūtattā ca bhāvanānayaṃ pakāsetvā, tato paraṃ arahattassa kammaṭṭhānaṃ ācikkhanto, ‘‘tena ca pana, meghiya, bhikkhunā imesu pañcasu dhammesu patiṭṭhāya cattāro dhammā uttari bhāvetabbā’’tiādimāha.
Thus, the Blessed One, not heeding his own words—he who is called the supreme good friend in the world with its devas—and entering that forest grove, showed all the perfection of the Dispensation to the venerable Meghi, who had fallen into such a deviation. Then, for the venerable Meghi, who had now developed respect for him, the Buddha taught the method of development, because the meditation subject had previously not succeeded due to being troubled by sense-desire thoughts and so forth, and because these four meditations are direct antidotes to them. After that, instructing him on the meditation subject for Arahantship, he said, "Therefore, Meghi, a monk, having established himself in these five qualities, should further develop four qualities."
Như vậy, Đức Thế Tôn, sau khi thấy Tỳ-khưu Meghiya không vâng lời dạy của Ngài – đấng thiện hữu tri thức tối thượng trong thế giới chư thiên và loài người – đã đi vào khu rừng đó và gặp phải sự xáo trộn như vậy, Ngài đã chỉ ra toàn bộ sự thành tựu của Giáo pháp cho Tỳ-khưu Meghiya qua việc đề cập đến thiện hữu tri thức và các đức tính khác. Bây giờ, đối với Tỳ-khưu ấy, người đã phát sinh lòng tôn kính đối với Ngài, Đức Phật đã giải thích phương pháp tu tập, vì trước đây Tỳ-khưu ấy đã bị quấy nhiễu bởi các tà tư duy (kāmavitakka) và các tư duy khác, khiến cho đề mục thiền định không được thành tựu. Ngài cũng đã chỉ ra rằng những pháp này là đối nghịch trực tiếp với các tà tư duy đó. Sau đó, Ngài nói: “Này Meghiya, một Tỳ-khưu ấy, sau khi an trú trong năm pháp này, cần phải tu tập thêm bốn pháp nữa” để chỉ dạy đề mục thiền định dẫn đến A-la-hán.
Tattha tenāti evaṃ kalyāṇamittasannissayena yathāvuttasīlādiguṇasamannāgatena.
Therein, by him (tena) means by that monk who has cultivated good friendship and is endowed with the aforementioned qualities of sīla and so forth.
Trong đó, tena (Tỳ-khưu ấy): có nghĩa là ‘Tỳ-khưu đã thành tựu các đức tính như giới đã nói ở trên, nhờ nương tựa vào thiện hữu tri thức’.
Tenevāha ‘‘imesu pañcasu dhammesu patiṭṭhāyā’’ti.
Therefore, he said, "having established himself in these five qualities."
Chính vì thế, Ngài nói: “imesu pañcasu dhammesu patiṭṭhāyā” (sau khi an trú trong năm pháp này).
Uttarīti āraddhataruṇavipassanassa rāgādiparissayā ce uppajjeyyuṃ, tesaṃ visodhanatthaṃ tato uddhaṃ cattāro dhammā bhāvetabbā uppādetabbā vaḍḍhetabbā ca.
Further (uttarī) means that if dangers such as lust arise for one who has commenced nascent vipassanā, four qualities should be developed (produced and increased) beyond those (five qualities) for their purification.
Uttarī (thêm nữa): có nghĩa là ‘nếu các chướng ngại như tham ái (rāga) phát sinh đối với hành giả đã khởi sự thiền quán (vipassanā) còn non yếu, thì để tịnh hóa chúng, cần phải tu tập, phát sinh và tăng trưởng thêm bốn pháp nữa’.
Asubhāti ekādasasu asubhakammaṭṭhānesu yathārahaṃ yattha katthaci asubhabhāvanā.
Loathsomeness (asubhā) refers to the meditation on loathsomeness, appropriately on any one of the eleven loathsome meditation subjects.
Asubhā (bất tịnh): có nghĩa là ‘tu tập bất tịnh (asubhabhāvanā) ở bất kỳ một trong mười một đề mục bất tịnh (asubhakammaṭṭhāna) nào phù hợp’.
Rāgassa pahānāyāti kāmarāgassa pajahanatthāya.
For the abandonment of lust (rāgassa pahānāya) means for the abandonment of sensual lust.
Rāgassa pahānāyā (để đoạn trừ tham ái): có nghĩa là ‘để từ bỏ tham ái dục lạc (kāmarāga)’.
Ayamattho sālilāyakopamāya vibhāvetabbo – eko hi puriso asitaṃ gahetvā koṭito paṭṭhāya sālikhette sāliyo lāyati, athassa vatiṃ bhinditvā gāvo pavisiṃsu.
This meaning should be clarified by the simile of the rice harvester: A certain man takes a sharp sickle and harvests rice in a rice field, starting from the edge. Then, cows break through the fence and enter.
Ý nghĩa này cần được giải thích bằng ví dụ về người gặt lúa: Một người đàn ông cầm lưỡi hái sắc bén, bắt đầu gặt lúa từ một đầu cánh đồng lúa. Bỗng nhiên, những con bò phá hàng rào và đi vào.
So asitaṃ ṭhapetvā, yaṭṭhiṃ ādāya, teneva maggena gāvo nīharitvā, vatiṃ pākatikaṃ katvā, puna asitaṃ gahetvā sāliyo lāyi.
He puts down the sickle, takes a stick, drives the cows out by the same path, repairs the fence, and then takes the sickle again to harvest the rice.
Người đó đặt lưỡi hái xuống, cầm gậy, đuổi những con bò ra khỏi con đường chúng đã vào, sửa lại hàng rào như cũ, rồi lại cầm lưỡi hái tiếp tục gặt lúa.
Tattha sālikhettaṃ viya buddhasāsanaṃ daṭṭhabbaṃ, sālilāyako viya yogāvacaro, asitaṃ viya paññā, lāyanakālo viya vipassanāya kammakaraṇakālo, yaṭṭhi viya asubhakammaṭṭhānaṃ, vati viya saṃvaro, vatiṃ bhinditvā gāvīnaṃ pavisanaṃ viya sahasā appaṭisaṅkhāya pamādaṃ āgamma rāgassa uppajjanaṃ, asitaṃ ṭhapetvā, yaṭṭhiṃ ādāya, paviṭṭhamaggeneva gāvo nīharitvā, vatiṃ paṭipākatikaṃ katvā, puna ṭhitaṭṭhānato paṭṭhāya sālilāyanaṃ viya asubhakammaṭṭhānena rāgaṃ vikkhambhetvā, puna vipassanāya kammakaraṇakāloti idamettha upamāsaṃsandanaṃ.
Here, the Buddha's Dispensation should be seen as the rice field, the yogi as the rice harvester, wisdom as the sickle, the time of harvesting as the time for practising vipassanā, the loathsome meditation subject as the stick, restraint as the fence, the breaking of the fence and entry of cows as the sudden arising of lust due to heedlessness without careful reflection, and the expelling of lust with the loathsome meditation subject, repairing the fence to its original state, and then resuming the rice harvesting from where he stopped, should be seen as the time for practising vipassanā again. This is the application of the simile here.
Ở đây, Giáo pháp của Đức Phật cần được xem như cánh đồng lúa, hành giả (yogāvacara) như người gặt lúa, trí tuệ (paññā) như lưỡi hái, thời gian gặt lúa như thời gian thực hành thiền quán (vipassanā), đề mục bất tịnh (asubhakammaṭṭhāna) như cây gậy, sự phòng hộ (saṃvara) như hàng rào, việc bò phá hàng rào và đi vào như sự phát sinh tham ái đột ngột, do không suy xét và do phóng dật. Việc đặt lưỡi hái xuống, cầm gậy, đuổi bò ra khỏi con đường chúng đã vào, sửa lại hàng rào như cũ, rồi tiếp tục gặt lúa từ chỗ đã dừng lại, như việc trấn áp tham ái bằng đề mục bất tịnh rồi lại tiếp tục thực hành thiền quán. Đó là sự so sánh ví dụ ở đây.
Evaṃbhūtaṃ bhāvanāvidhiṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘asubhā bhāvetabbā rāgassa pahānāyā’’ti.
It was with reference to such a method of development that it was said, "Loathsomeness should be developed for the abandonment of lust."
Việc nói “asubhā bhāvetabbā rāgassa pahānāyā” (cần tu tập bất tịnh để đoạn trừ tham ái) là để ám chỉ phương pháp tu tập như vậy.
Mettāti mettākammaṭṭhānaṃ.
Loving-kindness (mettā) refers to the meditation on loving-kindness.
Mettā (từ bi): có nghĩa là ‘đề mục từ bi (mettākammaṭṭhāna)’.
Byāpādassa pahānāyāti vuttanayeneva uppannakopassa pajahanatthāya.
For the abandonment of ill-will (byāpādassa pahānāyā) means, in the manner already stated, for the abandonment of arisen anger.
Byāpādassa pahānāyā (để đoạn trừ sân hận): có nghĩa là ‘để từ bỏ sự giận dữ đã phát sinh, theo cách đã nói’.
Ānāpānassatīti soḷasavatthukā ānāpānassati.
Mindfulness of Breathing (Ānāpānassatī) means mindfulness of breathing with sixteen aspects.
Ānāpānassatī (niệm hơi thở vào ra): có nghĩa là ‘niệm hơi thở vào ra (ānāpānassati) với mười sáu yếu tố’.
Vitakkupacchedāyāti vuttanayeneva uppannānaṃ vitakkānaṃ upacchedanatthāya.
For the cutting off of thoughts (Vitakkupacchedāyā) means for the cutting off of thoughts such as thoughts of sensuality, thoughts of ill-will, etc., that have arisen, in the manner already stated.
Vitakkupacchedāyā (để đoạn trừ các tư duy): có nghĩa là ‘để đoạn trừ các tư duy (vitakka) đã phát sinh, theo cách đã nói’.
Asmimānasamugghātāyāti asmīti uppajjanakassa navavidhassa mānassa samucchedanatthāya.
For the eradication of the conceit ‘I am’ (Asmimānasamugghātāyā) means for the complete eradication of the nine kinds of conceit that arise as ‘I am’.
Asmimānasamugghātāyā (để nhổ tận gốc ngã mạn): có nghĩa là ‘để nhổ tận gốc chín loại ngã mạn (māna) phát sinh với ý niệm “tôi là” (asmi)’.
Aniccasaññinoti hutvā abhāvato udayabbayavantato pabhaṅguto tāvakālikato niccappaṭipakkhato ca ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti (dha. pa. 277; cūḷani. hemakamāṇavapucchāniddesa 56) pavattaaniccānupassanāvasena aniccasaññino.
One who perceives impermanence (Aniccasaññino) means one who perceives impermanence by means of the impermanence contemplation that arises as ‘all formations (saṅkhārā) are impermanent’ due to their being, then not being; due to their arising and passing away; due to their disintegration; due to their being momentary; and due to being the opposite of permanence.
Aniccasaññino (người nhận thức vô thường): có nghĩa là ‘người nhận thức vô thường (aniccasaññī) theo cách tu tập quán vô thường (aniccānupassanā) đang diễn ra, với ý niệm “tất cả các pháp hữu vi (saṅkhāra) đều vô thường” do chúng có sự hiện hữu rồi không còn, do chúng có sự sinh diệt, do chúng dễ bị hoại diệt, do chúng chỉ tồn tại tạm thời, và do chúng đối nghịch với sự thường hằng’.
Anattasaññā saṇṭhātīti asārakato avasavattanato parato rittato tucchato suññato ca ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti (dha. pa. 279; cūḷani. hemakamāṇavapucchāniddesa 56) evaṃ pavattā anattānupassanāsaṅkhātā anattasaññā citte saṇṭhahati, atidaḷhaṃ patiṭṭhāti.
The perception of non-self is established (Anattasaññā saṇṭhātī) means the perception of non-self, which is called contemplation of non-self, that arises as ‘all phenomena (dhammā) are non-self’ due to their being without essence, not subject to control, alien, empty, vain, and void, becomes firmly established in the mind, becoming very strong.
Anattasaññā saṇṭhātī (tưởng vô ngã an trú): có nghĩa là ‘tưởng vô ngã (anattasaññā), tức là tu tập quán vô ngã (anattānupassanā) đang diễn ra, với ý niệm “tất cả các pháp (dhamma) đều vô ngã” do chúng không có bản chất cốt lõi, do chúng không chịu sự kiểm soát, do chúng là của người khác, do chúng trống rỗng, do chúng không có gì, và do chúng không có tự ngã; tưởng vô ngã này an trú vững chắc trong tâm’.
Aniccalakkhaṇe hi diṭṭhe anattalakkhaṇaṃ diṭṭhameva hoti.
For, when the characteristic of impermanence is seen, the characteristic of non-self is also seen.
Thật vậy, khi đã thấy tướng vô thường (aniccalakkhaṇa), thì tướng vô ngã (anattalakkhaṇa) cũng đã được thấy.
Tīsu hi lakkhaṇesu ekasmiṃ diṭṭhe itaradvayaṃ diṭṭhameva hoti.
Indeed, when one of the three characteristics is seen, the other two are also seen.
Thật vậy, khi đã thấy một trong ba tướng (lakkhaṇa), thì hai tướng còn lại cũng đã được thấy.
Tena vuttaṃ – ‘‘aniccasaññino hi, meghiya, anattasaññā saṇṭhātī’’ti.
Therefore it was said: “Indeed, Meghiya, for one who perceives impermanence, the perception of non-self becomes established.”
Vì vậy, đã nói: “Này Meghiya, đối với người nhận thức vô thường, tưởng vô ngã an trú.”
Anattalakkhaṇe diṭṭhe asmīti uppajjanakamāno suppajahova hotīti āha – ‘‘anattasaññī asmimānasamugghātaṃ pāpuṇātī’’ti diṭṭheva dhamme nibbānanti diṭṭheyeva dhamme imasmiṃyeva attabhāve apaccayaparinibbānaṃ pāpuṇāti.
When the characteristic of non-self is seen, the conceit ‘I am’ that arises is easily abandoned. Thus it is said: “One who perceives non-self attains the eradication of the conceit ‘I am’.” Nibbāna in this very life (diṭṭheva dhamme nibbānaṃ) means attaining unconditioned final Nibbāna in this very existence, in this very life.
Khi đã thấy tướng vô ngã, ngã mạn (asmimāna) phát sinh với ý niệm “tôi là” sẽ dễ dàng được đoạn trừ. Vì vậy, đã nói: “Anattasaññī asmimānasamugghātaṃ pāpuṇātī” (người nhận thức vô ngã đạt đến sự nhổ tận gốc ngã mạn). Diṭṭheva dhamme nibbānaṃ (Niết Bàn ngay trong hiện tại): có nghĩa là ‘ngay trong hiện tại, trong đời sống này, đạt đến sự nhập Niết Bàn không còn duyên (apaccaya-parinibbāna)’.
Ayamettha saṅkhepo, vitthārato pana asubhādibhāvanānayo visuddhimagge (visuddhi. 1.102) vuttanayena gahetabbo.
This is the brief explanation here. The extensive method of developing meditations such as the foulness meditation, however, should be understood in the manner described in the Visuddhimagga.
Đây là phần tóm tắt; phần chi tiết về phương pháp tu tập bất tịnh (asubhābhāvanā) và các pháp khác cần được hiểu theo cách đã nói trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Tattha khuddāti hīnā lāmakā.
Here, trivial (khuddā) means inferior, base.
Trong đó, khuddā (thấp kém): có nghĩa là ‘hèn hạ, xấu xa’.
Vitakkāti kāmavitakkādayo tayo pāpavitakkā.
Thoughts (Vitakkā) refers to the three unwholesome thoughts, such as thoughts of sensuality.
Vitakkā (các tư duy): có nghĩa là ‘ba loại tà tư duy (pāpavitakka) như tư duy dục lạc (kāmavitakka) và các tư duy khác’.
Te hi sabbavitakkehi patikiṭṭhatāya idha khuddāti vuttā ‘‘na ca khuddamācare’’tiādīsu (khu. pā. 9.3; su. ni. 145) viya.
They are called "trivial" here due to their inferiority to all other thoughts, just as in phrases like "one should not commit trivial acts".
Chúng được gọi là thấp kém (khuddā) ở đây vì chúng thấp kém hơn tất cả các tư duy khác, giống như trong câu “na ca khuddamācare” (không nên làm điều thấp hèn) và các câu tương tự.
Sukhumāti ñātivitakkādayo adhippetā.
Subtle (Sukhumā) refers to thoughts of relatives, etc.
Sukhumā (vi tế): có nghĩa là ‘ám chỉ các tư duy như tư duy về thân quyến (ñātivitakka) và các tư duy khác’.
Ñātivitakko janapadavitakko amarāvitakko parānuddayatāya paṭisaṃyutto vitakko lābhasakkārasilokapaṭisaṃyutto vitakko anavaññattipaṭisaṃyutto vitakkoti ete hi vitakkā kāmavitakkādayo viya dāruṇā na hontīti anoḷārikasabhāvatāya sukhumāti vuttā.
Thoughts of relatives, thoughts of country, thoughts of immortality, thoughts connected with compassion for others, thoughts connected with gain, honor, and fame, thoughts connected with not being despised—these thoughts are not as harsh as thoughts of sensuality, etc.; therefore, they are called "subtle" due to their non-coarse nature.
Tư duy về bà con, tư duy về quốc độ, tư duy về chư thiên, tư duy liên quan đến lòng từ bi đối với người khác, tư duy liên quan đến lợi lộc, danh vọng và tiếng tăm, tư duy liên quan đến sự không khinh thường—thật vậy, những tư duy này không thô bạo như các dục tư duy, v.v., nên được gọi là vi tế vì bản chất không thô thiển của chúng.
Anugatāti cittena anuvattitā.
Followed (Anugatā) means followed by the mind.
Anugatā (theo sau) có nghĩa là được tâm đi theo.
Vitakke hi uppajjamāne cittaṃ tadanugatameva hoti tassa ārammaṇābhiniropanato.
When a thought arises, the mind follows it, as it is directed to that object.
Khi các tư duy khởi lên, tâm đi theo chúng vì nó hướng đến đối tượng của chúng.
‘‘Anuggatā’’tipi pāḷi, anuuṭṭhitāti attho.
The reading "anuggatā" also exists, meaning "not arisen."
Cũng có bản Pāḷi là “Anuggatā”, có nghĩa là “không khởi lên”.
Manaso uppilāvāti cetaso uppilāvitattakarā.
Mental agitation (Manaso uppilāvā) means that which causes the mind to float up.
Manaso uppilāvā (sự nổi trôi của tâm) có nghĩa là những gì khiến tâm nổi trôi.
Ete avidvā manaso vitakketi ete kāmavitakkādike manovitakke assādādīnavanissaraṇato ñātatīraṇapahānapariññāhi yathābhūtaṃ ajānanto.
Not knowing these mental thoughts (Ete avidvā manaso vitakke) means not knowing these mental thoughts, such as thoughts of sensuality, etc., as they truly are, through the full understanding of their gratification, danger, and escape, and through the full understanding of knowing, comprehending, and abandoning.
Ete avidvā manaso vitakke (không biết các tư duy của tâm này) có nghĩa là không biết như thực các tư duy của tâm, như dục tư duy, v.v., về sự hưởng lạc, sự nguy hiểm và sự thoát ly, bằng sự hiểu biết (ñāta-pariññā), sự thẩm định (tīraṇa-pariññā) và sự đoạn trừ (pahāna-pariññā).
Hurā huraṃ dhāvati bhantacittoti appahīnamicchāvitakkattā anavaṭṭhitacitto ‘‘kadāci rūpe, kadāci sadde’’tiādinā tasmiṃ tasmiṃ ārammaṇe assādādivasena aparāparaṃ dhāvati paribbhamati.
With bewildered mind, he runs here and there (Hurā huraṃ dhāvati bhantacitto) means, due to not having abandoned wrong thoughts, his mind is unstable, and he wanders incessantly, running here and there, delighting in various objects like forms and sounds.
Hurā huraṃ dhāvati bhantacitto (tâm hoảng loạn chạy hết chỗ này đến chỗ khác) có nghĩa là do các tà tư duy chưa được đoạn trừ, tâm không ổn định, chạy hết chỗ này đến chỗ khác, lang thang từ đối tượng này đến đối tượng khác, như "lúc thì sắc, lúc thì tiếng", v.v., theo cách hưởng lạc, v.v.
Atha vā hurā huraṃ dhāvati bhantacittoti apariññātavitakkattā tannimittānaṃ avijjātaṇhānaṃ vasena paribbhamanamānaso idhalokato paralokaṃ ādānanikkhepehi aparāparaṃ dhāvati saṃsaratīti attho.
Alternatively, with bewildered mind, he runs here and there (hurā huraṃ dhāvati bhantacitto) means, due to thoughts not being fully understood, with a mind that constantly wanders on account of ignorance and craving, which are their causes, he runs incessantly from this world to the other world through grasping and letting go, meaning he transmigrates.
Hoặc, hurā huraṃ dhāvati bhantacitto (tâm hoảng loạn chạy hết chỗ này đến chỗ khác) có nghĩa là do các tư duy chưa được thấu hiểu, tâm lang thang khắp nơi theo vô minh và ái dục là nguyên nhân của chúng, chạy hết chỗ này đến chỗ khác, luân hồi từ thế giới này sang thế giới khác bằng cách chấp thủ và đặt để.
Ete ca vidvā manaso vitakketi ete yathāvuttappabhede kāmavitakkādike manovitakke assādādito yathābhūtaṃ jānanto.
And knowing these mental thoughts (Ete ca vidvā manaso vitakke) means knowing these mental thoughts, such as thoughts of sensuality, etc., of the aforementioned types, as they truly are, beginning with their gratification.
Ete ca vidvā manaso vitakke (và biết các tư duy của tâm này) có nghĩa là biết như thực các tư duy của tâm, như dục tư duy, v.v., với các loại đã nêu, từ sự hưởng lạc, v.v.
Ātāpiyoti vīriyavā.
Diligent (Ātāpiyo) means one possessing effort.
Ātāpiyo (nhiệt tâm) có nghĩa là có tinh tấn.
Saṃvaratīti pidahati.
Restrains (Saṃvaratī) means covers.
Saṃvaratī (chế ngự) có nghĩa là ngăn chặn.
Satimāti satisampanno.
Mindful (Satimā) means endowed with mindfulness.
Satimā (có chánh niệm) có nghĩa là đầy đủ chánh niệm.
Anuggateti dullabhavasena anuppanne.
Not arisen (Anuggate) means not arisen in a gross manner.
Anuggate (chưa khởi lên) có nghĩa là chưa khởi lên theo cách thô thiển.
Idaṃ vuttaṃ hoti – ete vuttappakāre kāmavitakkādike manovitakke cittassa uppilāvitahetutāya manaso uppilāve vidvā vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya sammadeva jānanto, tassa sahāyabhūtānaṃ sammāvāyāmasatīnaṃ atthitāya ātāpiyo satimā te ariyamaggabhāvanāya āyatiṃ uppattirahe anuggate anuppanne eva maggakkhaṇe saṃvarati, ñāṇasaṃvaravasena pidahati, āgamanapathaṃ pacchindati, evaṃbhūto ca catusaccappabodhena buddho ariyasāvako arahattādhigamena asesaṃ, anavasesaṃ ete kāmavitakkādike pajahāsi samucchindīti.
This is what is meant: Knowing these mental thoughts, such as thoughts of sensuality, etc., of the aforementioned kinds, which are causes of mental agitation, truly by means of Path-wisdom endowed with insight-wisdom, such a diligent and mindful noble disciple, by virtue of possessing right effort and right mindfulness, which are its allies, at the moment of the Path itself, prevents those thoughts, which are liable to arise in the future, from arising; he restrains them by means of wisdom-restraint, cutting off their path of approach; and such a Buddha, a noble disciple, through the realization of the Four Noble Truths and the attainment of Arahantship, completely (asesaṃ) and without residue, abandons (pajahāsi) and eradicates these (ete) thoughts of sensuality, etc.
Điều này có nghĩa là: Một đệ tử cao quý, một bậc Giác ngộ (buddho) bằng sự thấu hiểu Tứ Thánh Đế, người biết rõ các tư duy của tâm như dục tư duy, v.v., với các loại đã nêu, là nguyên nhân khiến tâm nổi trôi (manaso uppilāve), bằng chánh trí (maggapaññā) cùng với tuệ quán (vipassanāpaññā), và do có chánh tinh tấn và chánh niệm là bạn đồng hành của trí tuệ đó, nên nhiệt tâm (ātāpiyo), có chánh niệm (satimā), và chế ngự (saṃvarati) chúng ngay tại khoảnh khắc Đạo, trước khi chúng khởi lên (anuggate) trong tương lai, không cho chúng có cơ hội khởi lên bằng cách tu tập Thánh Đạo, tức là ngăn chặn chúng bằng sự chế ngự của trí tuệ, cắt đứt con đường đến của chúng. Một người như vậy, bằng sự chứng đắc A-la-hán, đã đoạn trừ (pajahāsi) hoàn toàn (anāvasesaṃ) các tư duy (ete) như dục tư duy, v.v. này.
Etthāpi ‘‘anugate’’tipi paṭhanti.
Here, some also read "anugate".
Ở đây, cũng có bản đọc là “anugate”.
Tassattho heṭṭhā vuttoyeva.
Its meaning has already been stated above.
Ý nghĩa của nó đã được giải thích ở trên.
32. Dutiye kusinārāyanti kusinārāyaṃ nāma mallarājūnaṃ nagare.
32. In the second discourse, in Kusinārā (Kusinārāyanti) means in the city named Kusinārā, belonging to the Malla kings.
32. Trong bài kinh thứ hai, Kusinārāyaṃ (tại Kusinārā) có nghĩa là tại thành phố tên Kusinārā của các vua Malla.
Upavattane mallānaṃ sālavaneti yathā hi anurādhapurassa thūpārāmo, evaṃ kusinārāya uyyānaṃ dakkhiṇapacchimadisāya hoti.
In the Sāla Grove of the Mallas, at Upavattana (Upavattane mallānaṃ sālavane): Just as Thūpārāma is in Anurādhapura, so too is the Sāla grove in Kusinārā located in the southwest direction.
Upavattane mallānaṃ sālavane (trong rừng Sāla của các vua Malla tại Upavattana): Giống như Thūpārāma của Anurādhapura, khu vườn này của Kusinārā nằm ở hướng tây nam.
Yathā thūpārāmato dakkhiṇadvārena nagarapavisanamaggo pācīnamukho gantvā uttarena nivattati, evaṃ uyyānato sālapanti pācīnamukhā gantvā uttarena nivattā, tasmā ‘‘upavattana’’nti vuccati.
Just as the path entering the city from Thūpārāma by the southern gate goes eastward and then turns northward, so too the line of Sāla trees from the grove goes eastward and then turns northward; therefore, it is called Upavattana.
Giống như con đường vào thành phố từ cổng phía nam của Thūpārāma đi về phía đông rồi rẽ về phía bắc, thì hàng cây sāla từ khu vườn này cũng đi về phía đông rồi rẽ về phía bắc, do đó được gọi là “Upavattana” (nơi rẽ).
Tasmiṃ upavattane mallarājūnaṃ sālavane.
In that Upavattana, in the Sāla Grove of the Malla kings.
Trong khu rừng Sāla của các vua Malla tại Upavattana đó.
Araññakuṭikāyanti sālapantiyā avidūre rukkhagacchasañchannaṭṭhāne katā kuṭikā, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘araññakuṭikāyaṃ viharatī’’ti.
In a forest hut (Araññakuṭikāya): This refers to a hut built near the line of Sāla trees in a place overgrown with trees and bushes. It is said, "He dwelt in a forest hut," referring to that hut.
Araññakuṭikāyaṃ (trong túp lều trong rừng) có nghĩa là một túp lều được dựng ở một nơi rậm rạp cây cối không xa hàng cây sāla, ý muốn nói “trú ngụ trong túp lều trong rừng”.
Te pana bhikkhū paṭisaṅkhānavirahitā ossaṭṭhavīriyā pamattavihārino, tena vuttaṃ ‘‘uddhatā’’tiādi.
But those bhikkhus were devoid of reflection, with slackened effort, living heedlessly. Therefore, it is said, “They were agitated (uddhatā),” and so on.
Những Tỳ-khưu đó sống buông thả, không có sự quán xét, tinh tấn bị bỏ rơi, do đó được nói là “uddhatā” (phóng dật), v.v.
Tattha uddhaccabahulattā avūpasantacittatāya uddhatā.
There, agitated (uddhatā) means having an uncalm mind due to an abundance of agitation.
Trong đó, uddhatā (phóng dật) là do có nhiều sự phóng dật, tâm không an tịnh.
Tucchabhāvena māno naḷo viyāti naḷo, mānasaṅkhāto uggato naḷo etesanti unnaḷā, uggatatucchamānāti attho.
Arrogant (unnaḷā) means having an elevated conceit, like a reed, due to its emptiness; it means having an elevated, vain conceit.
Unnaḷā (kiêu căng) có nghĩa là có sự kiêu mạn trống rỗng đã nổi lên, như cây sậy trống rỗng, tức là có sự kiêu mạn trống rỗng đã nổi lên.
Pattacīvaramaṇḍanādicāpallena samannāgatattā bahukatāya vā capalā.
Fickle (capalā) means being endowed with restlessness in adorning bowls and robes, etc., or due to being lighthearted.
Capalā (xao động) là do đầy đủ sự nông nổi như trang trí bát và y, hoặc do sự nhẹ dạ.
Pharusavācatāya mukhena kharāti mukharā.
Harsh-mouthed (mukharā) means harsh with their mouths due to having rough speech.
Mukharā (nói nhiều) là do lời nói thô lỗ, miệng thô.
Tiracchānakathābahulatāya vikiṇṇā byākulā vācā etesanti vikiṇṇavācā.
Scattered in speech (vikiṇṇavācā) means having confused or distracted speech due to an abundance of worldly talk.
Vikiṇṇavācā (lời nói tán loạn) là do có nhiều lời nói vô ích, lời nói tán loạn hoặc lộn xộn.
Muṭṭhā naṭṭhā sati etesanti muṭṭhassatino, sativirahitā pamādavihārinoti attho.
Forgetful (muṭṭhassatino) means having lost or vanished mindfulness; it means being devoid of mindfulness and living heedlessly.
Muṭṭhassatino (mất chánh niệm) là do chánh niệm bị quên lãng, bị mất, tức là không có chánh niệm, sống buông thả.
Sabbena sabbaṃ sampajaññābhāvato asampajānā.
Undiscerning (asampajānā) means completely lacking clear comprehension.
Asampajānā (không tỉnh giác) là do hoàn toàn không có sự tỉnh giác.
Gaddūhanamattampi kālaṃ cittasamādhānassa abhāvato na samāhitāti asamāhitā.
Unconcentrated (asamāhitā) means not composed, due to the absence of mental concentration even for the short duration of drinking gruel.
Asamāhitā (không định tĩnh) là không định tĩnh vì không có sự định tâm dù chỉ trong một thời gian ngắn như ăn cháo.
Lolasabhāvattā bhantamigasappaṭibhāgatāya vibbhantacittā.
With distracted minds (vibbhantacittā) means resembling a deer that is lost or frightened, due to their restless nature.
Vibbhantacittā (tâm dao động) là do bản chất hay thay đổi, giống như con nai hoảng sợ.
Manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ asaṃvaraṇato asaññatindriyatāya pākatindriyā.
Unrestrained in their faculties (pākatindriyā) means having unrestrained faculties, due to not restraining the six sense faculties.
Pākatindriyā (các căn buông thả) là do không chế ngự các căn, gồm cả ý căn thứ sáu, tức là các căn không được chế ngự.
Tattha arakkhitenāti satiārakkhābhāvena aguttena.
Therein, "by the unprotected" (arakkhitena) means unprotected due to the absence of the protection of mindfulness.
Trong đó, arakkhitena (không được bảo vệ) có nghĩa là không được bảo vệ do thiếu sự bảo vệ của chánh niệm.
Kāyenāti chaviññāṇakāyena cakkhuviññāṇena hi rūpaṃ disvā tattha nimittānubyañjanaggahaṇavasena abhijjhādipavattito viññāṇadvārassa satiyā arakkhitabhāvato.
"By the body" (kāyena) means by the sixfold consciousness-aggregate (chaviññāṇakāya), because having seen a visible object with eye-consciousness, greed, etc., arise through grasping the signs and subsidiary characteristics in that visible object, and thus the door of consciousness is unprotected by mindfulness.
Kāyena (bằng thân) có nghĩa là bằng sáu thức thân, vì khi thấy sắc bằng nhãn thức, do sự chấp thủ tướng và tùy tướng, dục, v.v., khởi lên, nên cửa thức không được bảo vệ bởi chánh niệm.
Sotaviññāṇādīsupi eseva nayo.
The same method applies to ear-consciousness and so forth.
Tương tự đối với nhĩ thức, v.v.
Evaṃ chaviññāṇakāyassa arakkhitabhāvaṃ sandhāyāha ‘‘arakkhitena kāyenā’’ti.
Thus, referring to the unprotected state of the sixfold consciousness-aggregate, it is said, "by the unprotected body."
Như vậy, ý nói “bằng thân không được bảo vệ” là để chỉ sự không được bảo vệ của sáu thức thân.
Keci pana ‘‘kāyenā’’ti atthaṃ vadanti, tesampi vuttanayeneva atthayojanāya sati yujjeyya.
Some teachers, however, explain "kāyena" to mean the body; in their case, if the meaning is explained in the manner stated, it would be appropriate with mindfulness.
Một số người giải thích “kāyena” là “bằng thân”, lời giải thích của họ cũng có thể phù hợp theo cách đã nói.
Apare pana ‘‘arakkhitena cittenā’’ti paṭhanti, tesampi vuttanayo eva attho.
Others, however, read "by the unprotected mind" (arakkhitena cittena); in their case too, the meaning is just as stated.
Những người khác lại đọc là “arakkhitena cittena” (bằng tâm không được bảo vệ), ý nghĩa của họ cũng theo cách đã nói.
Micchādiṭṭhihatenāti sassatādimicchābhinivesadūsitena.
"Stricken by wrong view" (micchādiṭṭhihatena) means defiled by adherence to wrong views such as eternalism.
Micchādiṭṭhihatenā (bị tà kiến làm tổn hại) có nghĩa là bị ô nhiễm bởi sự chấp thủ tà kiến như thường kiến, v.v.
Thinamiddhābhibhūtenāti cittassa akalyatālakkhaṇena thinena kāyassa akalyatālakkhaṇena middhena ca ajjhotthaṭena, tena kāyena cittenāti vā sambandho.
"Overwhelmed by sloth and torpor" (thinamiddhābhibhūtena) means overpowered by sloth (thina), which is characterized by the unsuitability of the mind, and torpor (middha), which is characterized by the unsuitability of the body; or the connection is made as "by the body and by the mind."
Thinamiddhābhibhūtenā (bị hôn trầm, thụy miên chế ngự) có nghĩa là bị hôn trầm (thina) có đặc tính là sự không thích hợp của tâm, và thụy miên (middha) có đặc tính là sự không thích hợp của thân làm cho choáng váng; hoặc có thể liên kết là “bằng thân và tâm”.
Vasaṃ mārassa gacchatīti kilesamārādikassa sabbassapi mārassa vasaṃ yathākāmakaraṇīyataṃ upagacchati, tesaṃ visayaṃ nātikkamatīti attho.
"Comes under Māra's sway" (vasaṃ mārassa gacchati) means he falls under the sway of all Māras, such as the Māra of defilements, becoming subject to their will; that is, he does not transcend their domain.
Vasaṃ mārassa gacchati (rơi vào quyền lực của Ma vương) có nghĩa là rơi vào sự tùy ý của tất cả các loại Ma vương như phiền não Ma vương, v.v., tức là không vượt qua được phạm vi của chúng.
Tattha tasmā rakkhitacittassāti yasmā arakkhitacitto mārassa yathākāmakaraṇīyo hutvā saṃsāreyeva hoti, tasmā satisaṃvarena manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ rakkhaṇena pidahanena rakkhitacitto assa.
Therein, "therefore, for one whose mind is protected" (tasmā rakkhitacittassa) means: because an unprotected mind, becoming subject to Māra's will, remains in saṃsāra, therefore, one should have a mind protected by the restraint of mindfulness and by guarding and closing off the sense faculties, of which the mind is the sixth.
Trong đó, tasmā rakkhitacittassā (do đó, người có tâm được bảo vệ) có nghĩa là vì người có tâm không được bảo vệ sẽ trở thành đối tượng tùy ý của Ma vương và chỉ ở trong luân hồi, do đó, người đó nên có tâm được bảo vệ bằng cách chế ngự các căn, gồm cả ý căn thứ sáu, bằng sự chế ngự của chánh niệm.
Citte hi rakkhite cakkhādiindriyāni rakkhitāneva hontīti.
For, when the mind is protected, the eye and other faculties are also protected.
Thật vậy, khi tâm được bảo vệ, các căn như mắt, v.v., cũng được bảo vệ.
Sammāsaṅkappagocaroti yasmā micchāsaṅkappagocaro tathā tathā ayoniso vitakketvā nānāvidhāni micchādassanāni gaṇhanto micchādiṭṭhihatena cittena mārassa yathākāmakaraṇīyo hoti, tasmā yonisomanasikārena kammaṃ karonto nekkhammasaṅkappādisammāsaṅkappagocaro assa, jhānādisampayuttaṃ sammāsaṅkappameva attano cittassa pavattiṭṭhānaṃ kareyya.
"Whose range is right resolve" (sammāsaṅkappagocaro) means: because one whose range is wrong resolve, deliberating improperly in various ways and holding various wrong views, becomes subject to Māra's will with a mind stricken by wrong view; therefore, acting with proper attention, one should have right resolve as one's range, such as resolve for renunciation, making right resolve, associated with jhāna and so forth, the domain of one's mind's activity.
Sammāsaṅkappagocaro (phạm vi của chánh tư duy) có nghĩa là vì người có tà tư duy sẽ suy nghĩ không đúng đắn theo nhiều cách khác nhau, chấp thủ nhiều tà kiến khác nhau, và với tâm bị tà kiến làm tổn hại, sẽ trở thành đối tượng tùy ý của Ma vương; do đó, khi thực hành đúng đắn bằng sự tác ý như lý, người đó nên có chánh tư duy như xuất ly tư duy làm phạm vi của mình, tức là nên làm cho chánh tư duy, cùng với thiền định, v.v., trở thành nơi hoạt động của tâm mình.
Sammādiṭṭhipurekkhāroti sammāsaṅkappagocaratāya vidhūtamicchādassano puretaraṃyeva kammassakatālakkhaṇaṃ, tato yathābhūtañāṇalakkhaṇañca sammādiṭṭhiṃ purato katvā pubbe vuttanayeneva sīlasamādhīsu yutto payutto vipassanaṃ ārabhitvā saṅkhāre sammasanto ñatvāna udayabbayaṃ pañcasu upādānakkhandhesu samapaññāsāya ākārehi uppādanirodhaṃ vavatthapetvā udayabbayañāṇamadhigantvā tato paraṃ bhaṅgānupassanādivasena vipassanaṃ ussukkāpetvā anukkamena ariyamaggaṃ gaṇhanto aggamaggena, thinamiddhābhibhū bhikkhu sabbā duggatiyo jaheti, evaṃ so heṭṭhimamaggavajjhānaṃ kilesānaṃ paṭhamameva pahīnattā diṭṭhivippayuttalobhasahagatacittuppādesu uppajjanakathinamiddhānaṃ adhigatena arahattamaggena samucchindanato tadekaṭṭhānaṃ mānādīnampi pahīnattā sabbaso bhinnakileso khīṇāsavo bhikkhu tividhadukkhatāyogena duggatisaṅkhātā sabbāpi gatiyo ucchinnabhavamūlattā jahe, pajaheyya.
"Foremost in right view" (sammādiṭṭhipurekkhāro) means: one who has dispelled wrong views by making right resolve his range should, having made right view foremost – characterized by proprietorship of deeds at the outset, and thereafter by knowledge of things as they are – and having engaged and applied himself in morality and concentration in the manner previously stated, embark on insight and, contemplating formations, by discerning the arising and passing away in the five aggregates of clinging in fifty modes, attain the knowledge of arising and passing away; then, by intensifying insight through contemplation of dissolution, etc., and gradually taking up the noble path, the bhikkhu, through the highest path, having overcome sloth and torpor, by eradicating the defilements that are to be abandoned by the lower paths through the attainment of the Arahant path, and by also abandoning conceit and other defilements that stand in the same category (as sloth and torpor), completely cleansed of defilements, an Arahant (khīṇāsava) bhikkhu, by severing the root of existence, abandons all destinies (gatiyo) that are designated as miserable destinies (duggatiyo) due to their association with the three kinds of suffering.
Sammādiṭṭhipurekkhāro (người đặt chánh kiến lên hàng đầu) có nghĩa là, người có tà kiến đã bị loại trừ do là đối tượng của chánh tư duy, trước hết đặt chánh kiến, đặc tính nghiệp của chính mình, rồi sau đó là trí tuệ như thật, lên hàng đầu, theo cách đã nói ở trên, tỳ khưu đã được phối hợp và tinh tấn trong giới và định, khởi xướng thiền minh sát (vipassanā), quán xét các hành (saṅkhāra), ñatvāna udayabbayaṃ (biết sự sanh diệt) có nghĩa là, sau khi phân định sự sanh và diệt trong năm uẩn chấp thủ (pañca upādānakkhandha) bằng năm mươi cách thức, đạt được trí tuệ về sự sanh diệt (udayabbayañāṇa), rồi sau đó, bằng cách tinh tấn tu tập thiền minh sát (vipassanā) theo phương pháp quán chiếu sự tan rã (bhaṅgānupassanā) và các phương pháp khác, dần dần đạt được Thánh đạo (ariyamagga) bằng đạo quả A-la-hán (aggamagga), thinamiddhābhibhū bhikkhu sabbā duggatiyo jahe (vị tỳ khưu vượt qua hôn trầm, thụy miên, sẽ từ bỏ mọi ác thú). Như vậy, vị tỳ khưu ấy, do các phiền não bị đoạn trừ trước tiên bằng các đạo quả thấp hơn, và do hôn trầm, thụy miên (thinamiddha) sanh khởi trong các tâm sanh khởi đồng sanh với tham (lobha) không tương ưng với tà kiến (diṭṭhi-vippayutta) đã bị đoạn trừ hoàn toàn bằng đạo quả A-la-hán đã đạt được, và do các phiền não như ngã mạn (māna) cũng bị đoạn trừ cùng lúc, vị tỳ khưu đã đoạn tận các lậu hoặc (khīṇāsava), đã phá vỡ hoàn toàn các phiền não, do đã đoạn tận gốc rễ của hữu (bhava), sẽ jahe, tức là từ bỏ mọi cảnh giới ác (duggati) được gọi là ác thú (duggatisaṅkhātā), không còn tương ưng với ba loại khổ (tividhadukkhatā).
Tāsaṃ parabhāge nibbāne patiṭṭheyyāti attho.
That is to say, they would establish themselves in Nibbāna in the subsequent period.
Có nghĩa là, vị ấy sẽ an trú trong Niết-bàn sau đó.
33. Tatiye kosalesūti kosalā nāma jānapadino rājakumārā, tesaṃ nivāso ekopi janapado ‘‘kosalā’’tveva vuccati, tesu kosalesu janapade.
33. In the third discourse, "in Kosala" (kosalesu) means that the Kosalas are people of the country, royal princes. Even a single country, the dwelling place of these royal princes, is called "Kosala"; in that country of Kosala.
33. Trong kinh thứ ba, kosalesu có nghĩa là, Kosala là tên của các hoàng tử thuộc một vùng đất, và vùng đất nơi họ cư trú cũng được gọi là “Kosala”. Trong vùng đất Kosala đó.
Cārikaṃ caratīti aturitacārikāvasena janapadacārikaṃ carati.
"Wanders for alms" (cārikaṃ carati) means wanders in the countryside, by way of unhurried wandering.
Cārikaṃ carati có nghĩa là đi du hành trong vùng đất đó một cách không vội vã.
Mahatāti guṇamahattenapi mahatā, aparicchinnasaṅkhyattā saṅkhyāmahattenapi mahatā.
"With a great" (mahatā) means great both by virtue of its excellence and great in number, being of uncounted multitude.
Mahatā có nghĩa là vĩ đại về phẩm hạnh, và cũng vĩ đại về số lượng vì không giới hạn.
Bhikkhusaṅghenāti diṭṭhisīlasāmaññasaṃhatena samaṇagaṇena.
"Assembly of bhikkhus" (bhikkhusaṅghena) means an assembly of renunciants united in view and morality.
Bhikkhusaṅghenā có nghĩa là với đoàn thể Sa-môn (samaṇagaṇa) hợp nhất về quan điểm (diṭṭhi) và giới luật (sīla).
Saddhinti ekato.
"Together" (saddhiṃ) means as one.
Saddhiṃ có nghĩa là cùng nhau.
Maggā okkammāti maggato apakkamitvā.
"Turning aside from the path" (maggā okkammā) means having departed from the road.
Maggā okkammā có nghĩa là rời khỏi con đường.
Aññataraṃ rukkhamūlanti ghanapattasākhāviṭapasampannassa sandacchāyassa mahato rukkhassa samīpasaṅkhātaṃ mūlaṃ.
"A certain tree root" (aññataraṃ rukkhamūlaṃ) means the root, being the vicinity, of a large tree endowed with dense leaves, branches, and boughs, and providing cool shade.
Aññataraṃ rukkhamūlaṃ có nghĩa là gốc của một cây lớn có tán lá dày đặc, cành và nhánh sum suê, có bóng mát rậm rạp.
Aññataro gopālakoti eko gogaṇarakkhako, nāmena pana nando nāma.
"A certain cowherd" (aññataro gopālako) refers to a cowherd, named Nanda.
Aññataro gopālako có nghĩa là một người chăn bò, tên là Nanda.
So kira aḍḍho mahaddhano mahābhogo, yathā keṇiyo jaṭilo pabbajjāvasena, evaṃ anāthapiṇḍikassa goyūthaṃ rakkhanto gopālakattena rājapīḷaṃ apaharanto attano kuṭumbaṃ rakkhati.
It is said that he was rich, wealthy, and of great possessions, like Keṇiya the ascetic (jaṭila) in terms of renunciation; similarly, by tending the herd of Anāthapiṇḍika as a cowherd, avoiding royal oppression, he protected his family.
Người này giàu có, tài sản lớn, của cải nhiều, giống như Keniya, người tu sĩ tóc bện, về phương diện xuất gia. Nanda này, khi chăn đàn bò của trưởng giả Anāthapiṇḍika, tránh được sự áp bức của vua và bảo vệ gia đình mình bằng nghề chăn bò.
So kālena kālaṃ pañca gorase gahetvā, mahāseṭṭhissa santikaṃ āgantvā niyyātetvā satthu santikaṃ gantvā, satthāraṃ passati, dhammaṃ suṇāti, attano vasanaṭṭhānaṃ āgamanatthāya satthāraṃ yācati.
From time to time, he would take the five milk products, go to the treasurer, deliver them, then go to the Teacher, see the Teacher, listen to the Dhamma, and request the Teacher to come to his dwelling place.
Đôi khi, ông lấy năm loại sữa bò, đến gặp vị trưởng giả để giao nộp, rồi đến gặp Đức Phật, chiêm ngưỡng Đức Phật, nghe Pháp, và thỉnh Đức Phật đến nơi ông ở.
Satthā tasseva ñāṇaparipākaṃ āgamayamāno agantvā, aparabhāge mahatā bhikkhusaṅghena parivuto janapadacārikaṃ caranto, ‘‘idānissa ñāṇaṃ paripakka’’nti ñatvā tassa vasanaṭṭhānassa avidūre maggā okkamma aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi tassa āgamanaṃ āgamayamāno.
The Teacher, awaiting the ripening of his knowledge, did not go at first, but later, surrounded by a great assembly of bhikkhus, while wandering in the country, knowing "now his knowledge is ripe," He turned aside from the path not far from his dwelling place and sat at the foot of a certain tree, awaiting his arrival.
Đức Phật, chờ đợi sự trưởng thành của trí tuệ ông, đã không đến. Sau đó, khi đang du hành trong vùng đất với một đại chúng tỳ khưu đông đảo, Đức Phật biết rằng "bây giờ trí tuệ của ông ấy đã chín muồi", nên đã rời con đường gần nơi ông ở và ngồi dưới gốc một cây nào đó, chờ đợi ông đến.
Nandopi kho ‘‘satthā kira janapadacārikaṃ caranto ito āgacchatī’’ti sutvā, haṭṭhatuṭṭho vegena gantvā, satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā katapaṭisanthāro ekamantaṃ nisīdi, athassa bhagavā dhammaṃ desesi.
Nanda, hearing that "the Teacher, while wandering in the country, is coming this way," was delighted and pleased; he quickly went, approached the Teacher, paid homage, exchanged greetings, and sat down to one side. Then the Blessed One taught him the Dhamma.
Nanda, nghe tin "Đức Phật đang du hành trong vùng đất và sẽ đến đây", rất vui mừng và nhanh chóng đến gặp Đức Phật, đảnh lễ, chào hỏi và ngồi sang một bên. Sau đó, Đức Thế Tôn đã thuyết Pháp cho ông.
So sotāpattiphale patiṭṭhahitvā bhagavantaṃ nimantetvā sattāhaṃ pāyāsadānamadāsi, sattame divase bhagavā anumodanaṃ katvā pakkāmi.
Having established himself in the fruit of stream-entry (sotāpattiphala), he invited the Blessed One and offered milk-rice (pāyāsa) for seven days; on the seventh day, the Blessed One, having given the anumodanā, departed.
Ông đã an trú vào quả Dự Lưu (sotāpattiphala), thỉnh Đức Thế Tôn và cúng dường cháo sữa (pāyāsa) trong bảy ngày. Vào ngày thứ bảy, Đức Thế Tôn đã tùy hỷ và rời đi.
Tena vuttaṃ – ‘‘ekamantaṃ nisinnaṃ kho taṃ gopālakaṃ bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi…pe… uṭṭhāyāsanā pakkāmī’’ti.
Therefore it is said, "The Blessed One instructed...pe... and departed from His seat, the cowherd seated to one side."
Vì vậy, được nói rằng: “Đức Thế Tôn đã khai thị cho người chăn bò đang ngồi một bên bằng bài pháp… (v.v.)… rồi đứng dậy từ chỗ ngồi và rời đi.”
Tattha sandassesīti ‘‘ime dhammā kusalā, ime dhammā akusalā’’tiādinā kusalādidhamme kammavipāke idhalokaparaloke paccakkhato dassento anupubbikathāvasāne cattāri ariyasaccāni sammā dassesi.
Therein, "instructed" (sandassesi) means He properly instructed him in the Four Noble Truths at the conclusion of a progressive discourse, directly showing wholesome and unwholesome states, and the results of kamma, in this world and the next, with words such as, "these states are wholesome, these states are unwholesome."
Ở đây, sandassesī có nghĩa là, bằng cách chỉ rõ các pháp thiện và bất thiện, quả báo của nghiệp, và thế giới này, thế giới khác một cách trực tiếp, sau khi thuyết giảng tuần tự, Ngài đã chỉ rõ Tứ Diệu Đế (cattāri ariyasaccāni) một cách đúng đắn.
Samādapesīti ‘‘saccādhigamāya ime nāma dhammā attani uppādetabbā’’ti sīlādidhamme sammā gaṇhāpetvā tesu taṃ patiṭṭhapesi.
"Urged on" (samādapesi) means He properly exhorted him to undertake states such as morality, saying, "these states should be developed in oneself for the realization of the Truths," and established him in them.
Samādapesī có nghĩa là, Ngài đã khiến ông ấy chấp nhận đúng đắn các pháp như giới (sīla) v.v., bằng cách nói rằng “để đạt được các chân lý, những pháp này phải được phát triển trong tự thân”, và đã khiến ông ấy an trú trong các pháp đó.
Samuttejesīti te dhammā samādinnā anukkamena bhāviyamānā nibbedhabhāgiyā hutvā tikkhavisadā yathā khippaṃ ariyamaggaṃ āvahanti, tathā sammā uttejesi sammadeva tejesi.
Samuttejesī means that those Dhammas, when undertaken and gradually developed, become conducive to penetration, sharp and clear, so that they quickly lead to the Noble Path; thus, he thoroughly sharpened and thoroughly illuminated them.
Samuttejesī có nghĩa là, Ngài đã khích lệ ông ấy một cách đúng đắn, để các pháp đã được chấp nhận, khi được tu tập tuần tự, sẽ trở thành phần của sự nhàm chán (nibbedhabhāgiyā), trở nên sắc bén và trong sáng, và nhanh chóng dẫn đến Thánh đạo (ariyamagga).
Sampahaṃsesīti bhāvanāya pubbenāparaṃ visesabhāvadassanena cittassa pamodāpanavasena suṭṭhu pahaṃsesi.
Sampahaṃsesī means he greatly gladdened the mind by showing the progressive excellence of the development, thereby causing delight.
Sampahaṃsesī có nghĩa là, Ngài đã làm cho tâm hoan hỷ một cách tuyệt vời bằng cách chỉ ra sự tiến bộ đặc biệt từ trước đến sau trong sự tu tập.
Apicettha sāvajjānavajjadhammesu dukkhādīsu ca sammohavinodanena sandassanaṃ, sammāpaṭipattiyaṃ pamādāpanodanena samādapanaṃ, cittassālasiyāpattivinodanena samuttejanaṃ, sammāpaṭipattisiddhiyā sampahaṃsanaṃ veditabbaṃ.
Moreover, here, 'showing' (sandassana) should be understood as dispelling delusion regarding blameworthy and blameless dhammas, and regarding suffering and so on; 'encouraging' (samādapana) as dispelling negligence in right practice; 'sharpening' (samuttejana) as dispelling mental sluggishness; and 'gladdening' (sampahaṃsana) as the accomplishment of right practice.
Hơn nữa, ở đây, cần hiểu rằng: sandassana là loại bỏ sự mê mờ trong các pháp có tội và không có tội, và trong các khổ đau v.v.; samādapana là khuyến khích sự tinh tấn trong chánh hạnh; samuttejana là loại bỏ sự lười biếng của tâm; và sampahaṃsana là sự hoan hỷ khi thành tựu chánh hạnh.
Evaṃ so bhagavato sāmukkaṃsikāya dhammadesanāya sotāpattiphale patiṭṭhahi.
Thus, he was established in the fruit of Stream-entry by the Blessed One's special Dhamma discourse.
Như vậy, nhờ giáo pháp đặc biệt của Đức Thế Tôn, ông đã an trú vào quả Dự Lưu (sotāpattiphala).
Adhivāsesīti tena diṭṭhasaccena ‘‘adhivāsetu me, bhante bhagavā’’tiādinā nimantito kāyaṅgavācaṅgaṃ acopento citteneva adhivāsesi sādiyi.
Adhivāsesī means that, being invited by that person who had seen the truth (i.e., Nanda the cowherd) with words like "May the Blessed One, venerable sir, accept...", the Buddha accepted it mentally, without moving his bodily or verbal faculties.
Adhivāsesī có nghĩa là, khi được người đã thấy chân lý (diṭṭhasacca) ấy thỉnh cầu bằng lời “Bạch Đức Thế Tôn, xin Ngài hoan hỷ” v.v., Ngài đã chấp thuận bằng tâm, không cử động thân hay lời nói.
Tenevāha ‘‘tuṇhībhāvenā’’ti.
Therefore, it is said, "by silence."
Vì vậy, được nói là “tuṇhībhāvena” (bằng sự im lặng).
Appodakapāyāsanti nirudakapāyāsaṃ.
Appodakapāyāsaṃ means rice porridge without water.
Appodakapāyāsaṃ có nghĩa là cháo sữa không pha nước.
Paṭiyādāpetvāti sampādetvā sajjetvā.
Paṭiyādāpetvā means having prepared and arranged.
Paṭiyādāpetvā có nghĩa là chuẩn bị, sắp xếp.
Navañca sappinti navanītaṃ gahetvā tāvadeva vilīnaṃ maṇḍasappiñca paṭiyādāpetvā.
Fresh ghee means having taken fresh butter, and having prepared freshly churned clarified butter at that very moment.
Navañca sappiṃ có nghĩa là lấy bơ sữa mới, và chuẩn bị cả sữa đặc đã tan chảy ngay lúc đó.
Sahatthāti ādarajāto sahattheneva parivisanto.
With his own hand means serving with his own hand, being respectful.
Sahatthā có nghĩa là tự tay dâng cúng với lòng thành kính.
Santappesīti paṭiyattaṃ bhojanaṃ bhojesi.
He satisfied means he fed them food that had been prepared.
Santappesī có nghĩa là cúng dường thức ăn đã chuẩn bị.
Sampavāresīti ‘‘alaṃ ala’’nti vācāya paṭikkhipāpesi.
He invited them to refuse means he made them refuse with the words, "Enough, enough."
Sampavāresī có nghĩa là làm cho các vị từ chối bằng lời “đủ rồi, đủ rồi”.
Bhuttāvinti katabhattakiccaṃ.
Having eaten means having completed the meal.
Bhuttāviṃ có nghĩa là đã hoàn tất việc thọ thực.
Onītapattapāṇinti pattato apanītapāṇiṃ, ‘‘dhotapattapāṇi’’ntipi pāṭho, dhotapattahatthanti attho.
With his hand removed from the bowl means with his hand removed from the bowl. There is also the reading "with his hand having washed the bowl," which means with his hand having washed the bowl.
Onītapattapāṇiṃ có nghĩa là tay đã rời khỏi bát. Cũng có bản đọc là “dhotapattapāṇiṃ”, nghĩa là tay đã rửa bát.
Nīcanti anuccaṃ āsanaṃ gahetvā āsaneyeva nisīdanaṃ ariyadesavāsīnaṃ cārittaṃ, so pana satthu santike upacāravasena paññattassa dāruphalakāsanassa samīpe nisīdi.
Low means taking a low seat and sitting on the seat itself, which is the custom of those living in noble lands. He sat near the wooden plank seat that had been arranged for the Teacher out of respect.
Nīcaṃ có nghĩa là một chỗ ngồi không cao. Việc ngồi trên chỗ ngồi là phong tục của những người cư trú ở các xứ Ariya. Ông ấy đã ngồi gần chiếc ghế gỗ được sắp đặt cho Đức Phật theo phép lịch sự.
Dhammiyā kathāyātiādi sattame divase kataṃ anumodanaṃ sandhāya vuttaṃ.
With a Dhamma talk and so on, this was said with reference to the anumodanā given on the seventh day.
Dhammiyā kathāya v.v. được nói đến để chỉ sự tùy hỷ (anumodanā) đã được thực hiện vào ngày thứ bảy.
So kira sattāhaṃ bhagavantaṃ bhikkhusaṅghañca tattha vasāpetvā mahādānaṃ pavattesi.
It is said that he kept the Bhagavā and the Saṅgha of bhikkhus there for seven days and offered a great alms-giving.
Ông ấy đã cho Đức Phật và Tăng đoàn ở lại đó trong bảy ngày và đã cúng dường một đại thí.
Sattame pana divase appodakapāyāsadānaṃ adāsi.
On the seventh day, he offered alms of milk-rice with little water.
Vào ngày thứ bảy, ông đã cúng dường cháo sữa không pha nước.
Satthā tassa tasmiṃ attabhāve uparimaggatthāya ñāṇaparipākābhāvato anumodanameva katvā pakkāmi.
The Teacher, seeing that Nanda the cowherd's knowledge was not yet mature for the higher paths in that existence, simply gave anumodanā and departed.
Đức Phật, vì trí tuệ của ông chưa chín muồi để đạt được các đạo quả cao hơn trong kiếp sống đó, chỉ tùy hỷ và rời đi.
Sīmantarikāyāti sīmantare, tassa gāmassa antaraṃ.
At the village boundary means in the boundary, the inner part of that village.
Sīmantarikāyā có nghĩa là ở giữa ranh giới, tức là giữa ngôi làng đó.
Gāmavāsino kira ekaṃ taḷākaṃ nissāya tena saddhiṃ kalahaṃ akaṃsu.
It is said that the villagers quarreled with him over a pond.
Người dân trong làng đã cãi vã với ông ấy vì một cái ao.
So te abhibhavitvā taṃ taḷākaṃ gaṇhi.
He overpowered them and took possession of that pond.
Ông đã đánh bại họ và chiếm lấy cái ao đó.
Tena baddhāghāto eko puriso taṃ satthu pattaṃ gahetvā dūraṃ anugantvā ‘‘nivattāhi upāsakā’’ti vutte bhagavantaṃ vanditvā padakkhiṇaṃ katvā bhikkhusaṅghassa ca añjaliṃ katvā yāva dassanūpacārasamatikkamā dasanakhasamodhānasamujjalaṃ añjaliṃ sirasi paggayha paṭinivattitvā dvinnaṃ gāmānaṃ antare araññappadese ekakaṃ gacchantaṃ sarena vijjhitvā māresi.
Then, a certain man, harboring resentment, took the Teacher's bowl, followed Nanda for a long distance, and when Nanda was told, "Return, lay follower," he bowed to the Bhagavā, circumambulated him clockwise, made an añjali to the Saṅgha of bhikkhus, and holding his añjali, resplendent with the radiance of his ten fingernails, above his head until he passed beyond the range of sight, he returned and shot and killed Nanda with an arrow as he walked alone in the forest area between the two villages.
Một người đàn ông, vì ôm mối hận thù với ông, đã cầm bát của Đức Phật, đi theo ông một đoạn đường dài, và khi được Đức Phật gọi “Này cư sĩ, hãy quay lại!”, ông đã đảnh lễ Đức Phật, đi nhiễu hữu, chắp tay chào Tăng đoàn, rồi giơ hai bàn tay chắp lại rạng rỡ với mười móng tay lên đầu cho đến khi vượt qua tầm nhìn, rồi quay trở lại. Ông đã bắn chết Nanda, người chăn bò, khi ông đang đi một mình trong khu rừng giữa hai ngôi làng.
Tena vuttaṃ acirapakkantassa…pe… voropesī’’ti.
Therefore it is said, "Soon after he had departed... he took his life."
Vì vậy, được nói rằng “acirapakkantassa… (v.v.)… voropesī” (vừa mới rời đi... (v.v.)... đã giết chết).
Kenacideva karaṇīyena ohīyitvā pacchā gacchantā bhikkhū taṃ tathā mataṃ disvā bhagavato tamatthaṃ ārocesuṃ, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘atha kho sambahulā bhikkhū’’tiādi.
The bhikkhus who had lagged behind for some reason and were coming later saw him thus dead and reported the matter to the Bhagavā. With reference to that, it is said, "Then many bhikkhus..." and so on.
Các tỳ khưu đi sau, vì một lý do nào đó đã bị chậm trễ, khi thấy ông ấy đã chết như vậy, đã báo cáo sự việc đó cho Đức Phật. Vì vậy, được nói rằng “atha kho sambahulā bhikkhū” (rồi nhiều tỳ khưu) v.v.
Tattha diso disanti dūsako dūsanīyaṃ coro coraṃ, disvāti vacanaseso.
There, an enemy to an enemy means an aggressor to an aggressor, a thief to a thief. The remaining word is "having seen."
Trong đó, diso disaṃ có nghĩa là: kẻ phá hoại đối với kẻ bị phá hoại, kẻ trộm đối với kẻ trộm; đây là phần còn lại của câu nói:* đã thấy.
Yaṃ taṃ kayirāti yaṃ tassa anayabyasanaṃ kareyya, dutiyapadepi eseva nayo.
Whatever he might do means whatever misfortune or ruin he might cause to that person. The same method applies to the second phrase.
Yaṃ taṃ kayirā (điều mà kẻ ấy có thể làm) nghĩa là: điều bất lợi và tai ương mà kẻ ấy có thể gây ra cho người kia. Điều này cũng áp dụng cho vế thứ hai.
Idaṃ vuttaṃ hoti – eko ekassa mittadubbhī coro puttadārakhettavatthugomahiṃsādīsu aparajjhanto yassa aparajjhati, tampi tatheva attani aparajjhantaṃ coraṃ disvā, verī vā pana kenacideva kāraṇena baddhaveraṃ veriṃ disvā attano kakkhaḷatāya dāruṇatāya yaṃ tassa anayabyasanaṃ kareyya, puttadāraṃ vā pīḷeyya, khettādīni vā nāseyya, jīvitā vā voropeyya, dasasu akusalakammapathesu micchāṭhapitattā micchāpaṇihitaṃ cittaṃ pāpiyo naṃ tato kare, naṃ purisaṃ pāpataraṃ tato kareyya.
This is what is meant: A thief who betrays a friend, or a thief who wrongs another thief in matters of children, wives, fields, land, cattle, buffaloes, and so on, seeing that other thief who wrongs him in the same way; or an enemy, seeing an enemy with whom he has formed an enmity for some reason, whatever misfortune or ruin he might cause to that person out of his own harshness and cruelty—whether he might oppress his children and wives, or destroy his fields and so on, or take his life—a mind wrongly placed in the ten unwholesome courses of action, a wrongly directed mind makes him worse than that. It makes that person worse than that former evil-doer.
Điều này có nghĩa là: một kẻ trộm phản bội bạn bè, một kẻ phạm tội đối với vợ con, ruộng vườn, gia súc, v.v., của người khác, khi thấy một kẻ trộm khác cũng phạm tội tương tự đối với mình, hoặc một kẻ thù khi thấy một kẻ thù đã kết oán vì một lý do nào đó, do sự tàn bạo và độc ác của mình, có thể gây ra tai ương và hủy diệt cho kẻ kia. Kẻ ấy có thể làm khổ vợ con, phá hoại ruộng vườn, hoặc tước đoạt mạng sống. Do bị đặt sai lầm vào mười con đường bất thiện, micchāpaṇihitaṃ cittaṃ pāpiyo naṃ tato kare (tâm tà kiến làm cho người ấy trở nên tệ hại hơn), tức là làm cho người ấy trở thành kẻ xấu xa hơn người kia.
Vuttappakāro hi diso vā verī vā disassa vā verino vā imasmiṃyeva attabhāve dukkhaṃ vā uppādeyya, jīvitakkhayaṃ vā kareyya.
For an enemy or a foe, as described, might cause suffering or loss of life to an enemy or a foe in this very existence.
Thật vậy, một kẻ trộm hoặc một kẻ thù như đã nói trên có thể gây ra đau khổ hoặc tước đoạt mạng sống của kẻ trộm hoặc kẻ thù kia ngay trong kiếp sống này.
Idaṃ pana akusalakammapathesu micchāṭhapitaṃ cittaṃ diṭṭheva dhamme anayabyasanaṃ pāpeti, attabhāvasatasahassesupi catūsu apāyesu khipitvā sīsamassa ukkhipituṃ na detīti.
But this mind, wrongly placed in the unwholesome courses of action, leads one to misfortune and ruin in this very life, and after casting one into the four lower realms for hundreds of thousands of existences, it does not allow one to raise one's head.
Nhưng tâm tà kiến, bị đặt sai lầm vào các con đường bất thiện, không chỉ dẫn đến tai ương và hủy diệt ngay trong đời này, mà còn ném người ấy vào bốn cõi khổ trong hàng trăm ngàn kiếp sống và không cho phép người ấy ngẩng đầu lên.
34. Catutthe kapotakandarāyanti evaṃnāmake vihāre.
34. In the fourth Sutta, at Kapotakandarā means in a monastery of that name.
34. Trong Kinh thứ tư, Kapotakandarāyaṃ (trong hang chim bồ câu) nghĩa là: trong một tu viện có tên như vậy.
Tasmiṃ kira pabbatakandare pubbe bahū kapotā vasiṃsu, tena sā pabbatakandarā ‘‘kapotakandarā’’ti vuccati.
It is said that many pigeons used to live in that mountain cave in the past, which is why that mountain cave is called "Kapotakandarā."
Người ta kể rằng, trước đây có nhiều chim bồ câu sống trong hang núi đó, nên hang núi đó được gọi là "Kapotakandarā" (Hang Chim Bồ Câu).
Aparabhāge tattha katavihāropi ‘‘kapotakandarā’’tveva paññāyittha.
Later, even the monasteries built there became known as "Kapotakandara."
Về sau, tu viện được xây dựng ở đó cũng được biết đến với tên "Kapotakandarā".
Tena vuttaṃ – ‘‘kapotakandarāyanti evaṃnāmake vihāre’’ti.
Therefore, it was said: "in a monastery named Kapotakandara."
Vì vậy, người ta nói: "Kapotakandarāyaṃ (trong hang chim bồ câu) nghĩa là: trong một tu viện có tên như vậy."
Juṇhāya rattiyāti sukkapakkharattiyaṃ.
Juṇhāya rattiyā means on a night of the bright fortnight.
Juṇhāya rattiyā (vào đêm trăng sáng) nghĩa là: vào đêm của nửa tháng sáng.
Navoropitehi kesehīti aciraohāritehi kesehi, itthambhūtalakkhaṇe cetaṃ karaṇavacanaṃ.
Navoropitehi kesehi means with hair that had not been shaved long ago; and this is an instrumental case in the sense of "sign of being such."
Navoropitehi kesehi (với mái tóc vừa mới cạo) nghĩa là: với mái tóc vừa mới được cạo, chưa lâu. Đây là cách dùng từ chỉ phương tiện (karaṇavacana) trong ý nghĩa chỉ đặc điểm (itthambhūtalakkhaṇa).
Abbhokāseti yattha uparicchadanaṃ parikkhepo vā natthi, tādise ākāsaṅgaṇe.
Abbhokāse means in an open space where there is no roof or enclosure above.
Abbhokāse (ở nơi trống trải) nghĩa là: ở một khoảng sân trống trải, nơi không có mái che hay hàng rào.
Tattha āyasmā sāriputto suvaṇṇavaṇṇo, āyasmā mahāmoggallāno nīluppalavaṇṇo.
There, Venerable Sāriputta was golden-hued, and Venerable Mahāmoggallāna was lotus-blue in hue.
Trong đó, Tôn giả Sāriputta có màu vàng kim, Tôn giả Mahāmoggallāna có màu xanh hoa sen.
Ubhopi pana te mahātherā udiccabrāhmaṇajaccā kappānaṃ satasahassādhikaṃ ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ abhinīhārasampannā chaḷabhiññāpaṭisambhidāppattā mahākhīṇāsavā samāpattilābhino sattasaṭṭhiyā sāvakapāramiñāṇānaṃ matthakappattā etaṃ kapotakandaravihāraṃ upasobhayantā ekaṃ kanakaguhaṃ paviṭṭhā dve sīhā viya, ekaṃ vijambhanabhūmiṃ otiṇṇā dve byagghā viya, ekaṃ supupphitasālavanaṃ paviṭṭhā dve chaddantanāgarājāno viya, ekaṃ simbalivanaṃ paviṭṭhā dve supaṇṇarājāno viya, ekaṃ naravāhanayānaṃ abhiruḷhā dve vessavaṇā viya, ekaṃ paṇḍukambalasilāsanaṃ abhinisinnā dve sakkā viya, ekavimānabbhantaragatā dve mahābrahmāno viya, ekasmiṃ gaganaṭṭhāne ṭhitāni dve candamaṇḍalāni viya, dve sūriyamaṇḍalāni viya ca virociṃsu.
Both of those great elders, being of the Udicca Brahmin caste, having perfected their aspirations for one hundred thousand aeons and one asaṅkhyeyya, having attained the six abhiññā and paṭisambhidā, great Arahants, endowed with attainments, having reached the pinnacle of the sixty-seven knowledges of a disciple's perfections, adorned that Kapotakandara monastery, shining like two lions entered into a golden cave, like two young tigers descended into a frolicking ground, like two Chaddanta elephant kings entered into a fully blooming Sāla forest, like two Supaṇṇa kings entered into a Silk-cotton forest, like two Vessavaṇas ascended onto a Naravāhana vehicle, like two Sakkas seated on the Paṇḍukambala stone slab, like two Great Brahmās entered into a single celestial mansion, and like two moon discs and two sun discs standing in one celestial space.
Cả hai vị Đại Trưởng lão này đều là người Bà-la-môn thuộc dòng dõi Udicca, đã hoàn thành lời nguyện trong một a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp, đạt được sáu thần thông (chaḷabhiññā) và các phân tích tuệ (paṭisambhidā), là những vị A-la-hán vĩ đại, đạt được các thiền định (samāpatti), đứng đầu trong sáu mươi bảy trí tuệ ba-la-mật của các đệ tử. Các ngài đã làm rạng rỡ tu viện Kapotakandarā này, giống như hai con sư tử bước vào một hang vàng, giống như hai con hổ xuống một vùng đất rộng lớn, giống như hai vị vua voi Chaddanta bước vào một rừng cây sala nở rộ, giống như hai vị vua chim Supaṇṇa bước vào một rừng cây simbali, giống như hai vị Vessavaṇa cưỡi trên một cỗ xe Naravāhana, giống như hai vị Sakka ngồi trên tảng đá Pandukambala, giống như hai vị Đại Phạm thiên ở trong một cung điện, giống như hai vầng trăng, hai vầng mặt trời đứng trên bầu trời, các ngài đã tỏa sáng.
Tesu āyasmā mahāmoggallāno tuṇhī nisīdi, āyasmā pana sāriputto samāpajji.
Among them, Venerable Mahāmoggallāna sat silently, while Venerable Sāriputta entered into jhāna.
Trong số đó, Tôn giả Mahāmoggallāna ngồi im lặng, còn Tôn giả Sāriputta thì nhập định.
Tena vuttaṃ – ‘‘aññataraṃ samādhiṃ samāpajjitvā’’ti.
Therefore, it was said: "Having entered into a certain samādhi."
Vì vậy, người ta nói: “aññataraṃ samādhiṃ samāpajjitvā” (nhập vào một loại định nào đó).
Tattha aññataraṃ samādhinti upekkhābrahmavihārasamāpattiṃ.
There, "a certain samādhi" refers to the attainment of equanimity-brahmavihāra.
Trong đó, aññataraṃ samādhiṃ (một loại định nào đó) là thiền định Phạm trú Xả (upekkhābrahmavihārasamāpatti).
Keci ‘‘saññāvedayitanirodhasamāpatti’’nti vadanti, apare panāhu ‘‘āruppapādakaṃ phalasamāpatti’’nti.
Some teachers say it is "the attainment of the cessation of perception and feeling (saññāvedayitanirodhasamāpatti)", while others say it is "the attainment of fruition (phalasamāpatti) based on the formless attainments (āruppapādakaṃ)".
Một số người nói đó là thiền định Diệt Thọ Tưởng (saññāvedayitanirodhasamāpatti), những người khác lại nói đó là thiền định Quả (phalasamāpatti) có nền tảng là Vô sắc giới (āruppapādaka).
Imā eva hi tisso kāyarakkhaṇasamatthā samāpattiyo.
Indeed, these three attainments alone are capable of protecting the body.
Thật vậy, chỉ có ba loại thiền định này mới có khả năng bảo vệ thân thể.
Tattha nirodhasamāpattiyā samādhipariyāyasambhavo heṭṭhā vuttova, pacchimaṃyeva pana ācariyā vaṇṇenti.
Among these, the possibility of the nirodhasamāpatti being a type of samādhi has been stated below, but the teachers explain only the latter.
Trong đó, khả năng phát sinh của thiền Diệt Thọ Tưởng trong ngữ cảnh của định đã được nói ở dưới, nhưng các vị thầy chỉ giải thích loại thiền định cuối cùng.
Uttarāya disāya dakkhiṇaṃ disaṃ gacchantīti uttarāya disāya yakkhasamāgamaṃ gantvā attano bhavanaṃ gantuṃ dakkhiṇaṃ disaṃ gacchanti.
"Going from the northern direction to the southern direction" means going to the gathering of yakkhas in the northern direction and then proceeding to the southern direction to return to their abode.
Uttarāya disāya dakkhiṇaṃ disaṃ gacchantī (đi từ hướng bắc sang hướng nam) nghĩa là: đi đến nơi tập trung của các dạ-xoa ở hướng bắc, rồi đi về hướng nam để trở về nơi ở của mình.
Paṭibhāti manti upaṭṭhāti mama.
"Paṭibhāti maṃ" means it occurs to me.
Paṭibhāti maṃ (tôi nảy ra ý nghĩ) nghĩa là: ý nghĩ hiện lên trong tôi.
Manti hi paṭisaddayogena sāmiatthe upayogavacanaṃ, imassa sīse pahāraṃ dātuṃ cittaṃ me uppajjatīti attho.
Indeed, "maṃ" when combined with paṭi-sadda (prefix paṭi) is a dative-case word in the sense of 'ownership', meaning, "the thought arises in me to strike this (ascetic) on the head".
Thật vậy, từ maṃ (tôi) khi kết hợp với tiền tố paṭi là một từ chỉ sở hữu, được dùng ở cách đối cách. Ý nghĩa là: ý nghĩ đánh vào đầu vị Sa-môn này nảy sinh trong tôi.
So kira purimajātiyaṃ there baddhāghāto, tenassa theraṃ disvā paduṭṭhacittassa evaṃ ahosi.
This yakka had, it is said, held a grudge against the Elder in a previous birth; therefore, upon seeing the Elder, his mind became corrupted, and he thought thus.
Người ta nói rằng, dạ-xoa này đã kết oán với vị Trưởng lão trong kiếp trước, vì vậy khi thấy vị Trưởng lão, tâm của nó trở nên độc ác và nó đã có ý nghĩ như vậy.
Itaro pana sappaññajātiko, tasmā taṃ paṭisedhento ‘‘alaṃ sammā’’tiādimāha.
However, the other (yakka) was of a wise nature; therefore, wishing to restrain him, he said, "Enough, friend," and so on.
Còn vị dạ-xoa kia thì thuộc loại có trí tuệ, vì vậy, để ngăn cản dạ-xoa này, nó nói: “Alaṃ, samma” (Thôi đi, bạn!), v.v.
Tattha mā āsādesīti mā ghaṭṭesi, mā pahāraṃ dehīti vuttaṃ hoti.
There, "do not touch (mā āsādesī)" means "do not harass, do not strike," it is said.
Trong đó, mā āsādesī (đừng làm hại) nghĩa là: đừng va chạm, đừng đánh. Đó là ý nghĩa được nói ra.
Uḷāroti uḷārehi uttamehi sīlādiguṇehi samannāgato.
"Uḷāro" means endowed with abundant, excellent qualities such as morality.
Uḷāro (cao thượng) nghĩa là: được trang bị những phẩm chất cao quý và ưu việt như giới hạnh, v.v.
Anādiyitvāti ādaraṃ akatvā, tassa vacanaṃ aggahetvā.
"Anādiyitvā" means without showing respect, without heeding his words.
Anādiyitvā (không để ý đến) nghĩa là: không tôn trọng, không nghe lời nói của dạ-xoa kia.
Yasmā pana tassa vacanaṃ aggaṇhanto taṃ anādiyanto nāma hoti, tasmā vuttaṃ – ‘‘taṃ yakkhaṃ anādiyitvā’’ti.
Since, not heeding his words, he was disrespectful to the yakka, it was said, "disregarding that yakka."
Vì không nghe lời nói của dạ-xoa kia có nghĩa là không để ý đến nó, nên người ta nói: “taṃ yakkhaṃ anādiyitvā” (không để ý đến dạ-xoa đó).
Sīse pahāraṃ adāsīti sabbathāmena ussāhaṃ janetvā ākāse ṭhitova sīse khaṭakaṃ adāsi, muddhani muṭṭhighātaṃ akāsīti attho.
"Struck on the head" means generating all his strength and effort, he struck a blow on the head while standing in the air; the meaning is he delivered a fist-blow to the crown of the head.
Sīse pahāraṃ adāsī (đã đánh vào đầu) nghĩa là: đã dồn hết sức lực, đứng trên không trung và đánh một cú mạnh vào đầu, tức là đấm vào đỉnh đầu. Đó là ý nghĩa.
Tāva mahāti thāmamahattena tattakaṃ mahanto pahāro ahosi.
"So mighty" means the blow was mighty to that extent by the greatness of its strength.
Tāva mahā (lớn đến mức đó) nghĩa là: cú đánh mạnh đến mức đó do sức mạnh vĩ đại.
Tena pahārenāti tena pahārena karaṇabhūtena.
"By that blow" means by that blow, which became the instrument.
Tena pahārenā (bằng cú đánh đó) nghĩa là: bằng cú đánh đó làm phương tiện.
Sattaratananti pamāṇamajjhimassa purisassa ratanena sattaratanaṃ.
"Seven cubits" refers to seven cubits by the cubit of a man of average size.
Sattaratanaṃ (bảy tầm) nghĩa là: bảy tầm, theo tầm tay của một người có tầm vóc trung bình.
Nāganti hatthināgaṃ.
"Nāga" means a noble elephant.
Nāgaṃ (con voi) nghĩa là: con voi chúa.
Osādeyyāti pathaviyaṃ osīdāpeyya nimujjāpeyya.
"Osādeyyā" means might sink into the earth, might make it submerged.
Osādeyyā (có thể nhấn chìm) nghĩa là: có thể nhấn chìm, làm cho lún sâu xuống đất.
‘‘Osāreyyā’’tipi pāṭho, cuṇṇavicuṇṇaṃ kareyyāti attho.
The reading "osāreyyā" also exists, meaning 'might crush into fragments'.
Cũng có bản đọc là “Osāreyyā”, nghĩa là: có thể nghiền nát thành từng mảnh vụn. Đó là ý nghĩa.
Aḍḍhaṭṭhamaratananti aḍḍhena aṭṭhannaṃ pūraṇāni aḍḍhaṭṭhamāni, aḍḍhaṭṭhamāni ratanāni pamāṇaṃ etassāti aḍḍhaṭṭhamaratano, taṃ aḍḍhaṭṭhamaratanaṃ.
"Aḍḍhaṭṭhamaratanaṃ" means eight and a half cubits; "aḍḍhaṭṭhamāni" means eight complete units with a half; "aḍḍhaṭṭhamāni ratanāni pamāṇaṃ etassāti" means that which has eight and a half cubits as its measure, that is, eight and a half cubits.
Aḍḍhaṭṭhamaratanaṃ (tám tầm rưỡi) nghĩa là: aḍḍhaṭṭhama là tám rưỡi (aḍḍhena aṭṭhannaṃ pūraṇāni), aḍḍhaṭṭhamaratana là tám tầm rưỡi là kích thước của nó. Đó là tám tầm rưỡi.
Mahantaṃ pabbatakūṭanti kelāsakūṭappamāṇaṃ vipulaṃ girikūṭaṃ.
"A great mountain peak" means a vast mountain peak the size of Mount Kelāsa.
Mahantaṃ pabbatakūṭaṃ (đỉnh núi lớn) nghĩa là: một đỉnh núi rộng lớn, có kích thước bằng đỉnh núi Kelāsa.
Padāleyyāti sakalikākārena bhindeyya.
"Padāleyyā" means might shatter into fragments.
Padāleyyā (có thể đập vỡ) nghĩa là: có thể đập vỡ thành từng mảnh.
Api osādeyya, api padāleyyāti sambandho.
The connection is: might sink, might shatter.
Nó có thể nhấn chìm, nó cũng có thể đập vỡ. Đó là sự liên kết.
Tāvadeva cassa sarīre mahāpariḷāho uppajji, so vedanāturo ākāse ṭhātuṃ asakkonto bhūmiyaṃ pati, taṅkhaṇaññeva aṭṭhasaṭṭhisahassādhikayojanasatasahassubbedhaṃ sinerumpi pabbatarājānaṃ sandhārentī catunahutādhikadviyojanasatasahassabahalā mahāpathavī taṃ pāpasattaṃ dhāretuṃ asakkontī viya vivaramadāsi.
Immediately, a great burning sensation arose in his body. Suffering from pain, he was unable to remain in the air and fell to the ground. At that very moment, the great earth, which sustains Mount Sineru, the king of mountains, towering one hundred thousand yojanas with an additional sixty-eight thousand, and which is two hundred thousand yojanas thick with an additional forty thousand, as if unable to bear that evil being, opened up.
Ngay lúc đó, một cơn nóng dữ dội bùng lên trong thân thể của dạ-xoa, nó đau đớn không thể đứng vững trên không trung nên rơi xuống đất. Ngay lập tức, đại địa rộng lớn, dày hai trăm ngàn dojana và bốn mươi ngàn dojana, có khả năng nâng đỡ cả núi chúa Sineru cao một trăm ngàn dojana và sáu mươi tám ngàn dojana, dường như không thể nâng đỡ chúng sinh ác nghiệp đó, đã nứt ra một khe hở.
Avīcito jālā uṭṭhahitvā kandantaṃyeva taṃ gaṇhiṃsu, so kandanto vippalapanto pati.
Flames erupted from Avīci and seized him even as he wailed. He fell, wailing and lamenting.
Những ngọn lửa từ địa ngục Avīci bốc lên và bắt lấy nó ngay khi nó đang kêu la. Nó vừa kêu la vừa rên rỉ rồi rơi xuống.
Tena vuttaṃ – ‘‘atha ca pana so yakkho ‘ḍayhāmi ḍayhāmī’ti vatvā tattheva mahānirayaṃ apatāsīti.
Therefore, it was said: "Then that yakka, crying 'I am burning, I am burning!', fell right there into the great hell (mahāniraya)."
Vì vậy, người ta nói: “Atha ca pana so yakkho ‘ḍayhāmi ḍayhāmī’ti vatvā tattheva mahānirayaṃ apatāsī” (Và rồi dạ-xoa đó nói ‘tôi bị đốt, tôi bị đốt’ và rơi thẳng xuống đại địa ngục).
Tattha apatāsīti apati.
There, "apatāsī" means fell.
Trong đó, apatāsī (rơi xuống) nghĩa là: đã rơi.
Kiṃ pana so yakkhattabhāveneva nirayaṃ upagacchīti?
Did that yakka go to hell in his yakka existence itself?
Vậy dạ-xoa đó có đi đến địa ngục trong hình dạng dạ-xoa không?
Na upagacchi, yañhettha diṭṭhadhammavedanīyaṃ pāpakammaṃ ahosi, tassa balena yakkhattabhāve mahantaṃ dukkhaṃ anubhavi.
He did not go. Whatever evil kamma was destined to be experienced in this very life, by its power, he experienced great suffering in his yakka existence.
Không, nó không đi. Nhờ sức mạnh của ác nghiệp mà nó đã gây ra và phải chịu quả báo ngay trong đời này, nó đã phải chịu đau khổ lớn trong hình dạng dạ-xoa.
Yaṃ pana upapajjavedanīyaṃ ānantariyakammaṃ, tena cutianantaraṃ niraye uppajjīti.
However, as for the ānantariya kamma (kamma of immediate retribution) destined to be experienced in a future existence, he was reborn in hell immediately after his death.
Còn nghiệp vô gián (ānantariyakamma) mà nó phải chịu quả báo trong kiếp sau, nhờ nghiệp đó mà ngay sau khi chết, nó đã tái sinh vào địa ngục.
Therassa pana samāpattibalena upatthambhitasarīrassa na koci vikāro ahosi.
But due to the power of the Elder's attainment, his body remained undisturbed; there was no change whatsoever.
Nhưng đối với vị Trưởng lão, thân thể của ngài được nâng đỡ bởi sức mạnh của thiền định nên không có bất kỳ sự biến đổi nào.
Samāpattito avuṭṭhitakāle hi taṃ yakkho pahari, tathā paharantaṃ dibbacakkhunā disvā āyasmā mahāmoggallāno dhammasenāpatiṃ upasaṅkami, upasaṅkamanasamakālameva ca dhammasenāpati samāpattito uṭṭhāsi.
Indeed, the yakka struck him while he was not yet emerged from his attainment. Having seen him striking with divine sight, Venerable Mahāmoggallāna approached the Commander of the Dhamma. At the very moment of his approach, the Commander of the Dhamma emerged from his attainment.
Thật vậy, dạ-xoa đã đánh vị Trưởng lão khi ngài chưa xuất định. Tôn giả Mahāmoggallāna, khi thấy dạ-xoa đánh như vậy bằng thiên nhãn, đã đến gặp vị Pháp tướng quân (Dhammasenāpati). Ngay khi đến gần, vị Pháp tướng quân đã xuất định.
Atha naṃ mahāmoggallāno sarīravuttiṃ pucchi, sopissa byākāsi, tena vuttaṃ – ‘‘addasā kho āyasmā mahāmoggallāno…pe… api ca me sīsaṃ thokaṃ dukkha’’nti.
Then Mahāmoggallāna inquired about the state of his body, and he answered him. Therefore, it was said: "Venerable Mahāmoggallāna saw... (thus) ...but my head is slightly aching."
Sau đó, Đại Mục-kiền-liên hỏi Ngài về tình trạng thân thể, và Ngài đã trả lời. Bởi vậy, đã được nói rằng: “Tôn giả Đại Mục-kiền-liên đã thấy… (vân vân)… và đầu tôi hơi đau.”
Tattha thokaṃ dukkhanti thokaṃ appamattakaṃ madhurakajātaṃ viya me sīsaṃ dukkhitaṃ, dukkhappattanti attho.
There, "slightly aching" means my head is aching a little, as if stung by a bee; it means it has experienced pain.
Ở đây, “thokaṃ dukkhaṃ” có nghĩa là đầu tôi hơi đau, chút ít, như bị ong bắp cày đốt, tức là bị đau khổ.
Dukkhādhiṭṭhānañhi sīsaṃ dukkhanti vuttaṃ.
Indeed, the head, being the locus of pain, is said to ache.
Thật vậy, đầu được gọi là đau khổ vì nó là nơi nương tựa của đau khổ.
‘‘Sīse thokaṃ dukkha’’ntipi pāṭho.
"Sīse thokaṃ dukkha" is also a reading.
Cũng có bản đọc là: “Đầu hơi đau.”
Kathaṃ pana samāpattibalena sarīre upatthambhite therassa sīse thokampi dukkhaṃ ahosīti?
How, then, did the Elder's head ache even slightly, when his body was supported by the power of his attainment?
Nhưng tại sao, khi thân thể của vị Trưởng lão được hỗ trợ bởi sức mạnh của thiền định (samāpatti), lại có chút đau khổ ở đầu Ngài?
Acireneva vuṭṭhitattā.
Because he had emerged from it recently.
Vì Ngài vừa mới xuất định.
Antosamāpattiyaṃ apaññāyamānadukkhañhi kāyanissitattā niddaṃ upagatassa makasādijanitaṃ viya paṭibuddhassa thokaṃ paññāyittha.
The pain that was imperceptible during the attainment, being dependent on the body, became slightly perceptible upon emergence, just like pain caused by mosquitoes and so forth to one who has fallen asleep, becomes perceptible upon waking.
Thật vậy, nỗi đau không thể nhận biết được trong thiền định, do nương tựa vào thân thể, đã được nhận biết một chút khi Ngài tỉnh giấc, giống như nỗi đau do muỗi đốt khi một người đang ngủ.
‘‘Mahābalena yakkhena tathā sabbussāhena pahaṭe sarīrepi vikāro nāma natthī’’ti acchariyabbhutacittajātena āyasmatā mahāmoggallānena ‘‘acchariyaṃ, āvuso sāriputtā’’tiādinā dhammasenāpatino mahānubhāvatāya vibhāvitāya sopissa ‘acchariyaṃ, āvuso moggallānā’’tiādinā iddhānubhāvamahantatāpakāsanāpadesena attano issāmacchariyāhaṅkārādimalānaṃ suppahīnataṃ dīpeti.
Venerable Mahāmoggallāna, whose mind was filled with wonder at the extraordinary fact that there was no bodily change even after being struck with such force and utmost effort by a powerful yakka, declared the great majesty of the Commander of the Dhamma by saying, "It is wonderful, friend Sāriputta," and so on. The Commander of the Dhamma, in turn, demonstrating the magnitude of his supernormal power by saying, "It is wonderful, friend Moggallāna," and so on, revealed the complete eradication of his defilements such as envy, jealousy, and conceit.
Tôn giả Đại Mục-kiền-liên, với tâm trạng ngạc nhiên và kinh ngạc, đã nói: “Thật kỳ diệu, hiền giả Sāriputta!” và tiếp tục diễn tả quyền năng vĩ đại của Tướng quân Chánh pháp. Vị ấy (Tôn giả Sāriputta) cũng nói: “Thật kỳ diệu, hiền giả Moggallāna!” và bằng cách biểu lộ sự vĩ đại của thần thông, Ngài đã chỉ ra rằng các cấu uế như ganh tị, keo kiệt, ngã mạn, v.v., của mình đã được đoạn trừ hoàn toàn.
Paṃsupisācakampi na passāmāti saṅkārakūṭādīsu vicaraṇakakhuddakapetampi na passāma.
"We do not even see a dust-ghost (paṃsupisācakaṃ)" means we do not even see a small ghost wandering among heaps of rubbish and so forth.
“Chúng tôi không thấy ngay cả một con quỷ bẩn thỉu (paṃsupisācaka)” có nghĩa là chúng tôi không thấy ngay cả những con quỷ nhỏ lang thang ở các đống rác, v.v.
Iti adhigamappicchānaṃ aggabhūto mahāthero tasmiṃ kāle anāvajjanena tesaṃ adassanaṃ sandhāya vadati.
Thus, the great Elder, who was supreme among those with few wishes for attainments, spoke with reference to not seeing them due to his non-attention at that time.
Như vậy, vị Đại Trưởng lão, người đứng đầu trong số những người có ít ham muốn về sự chứng đắc, đã nói điều này vào lúc đó, ám chỉ việc không nhìn thấy chúng do không chú ý.
Tenevāha ‘‘etarahī’’ti.
For this reason, he said, "at present (etarahī)."
Chính vì thế mà Ngài đã nói: “etarahī” (bây giờ).
Tattha yassa selūpamaṃ cittaṃ, ṭhitaṃ nānupakampatīti yassa khīṇāsavassa cittaṃ ekagghanasilāmayapabbatūpamaṃ sabbesaṃ iñjanānaṃ abhāvato vasībhāvappattiyāva ṭhitaṃ sabbehipi lokadhammehi nānupakampati na pavedhati.
There, "whose mind is like a rock, standing unshaken" means whose mind, that of an Arahant, is like a solid rock mountain, remaining steadfast due to the absence of all disturbances, and does not tremble or waver from any worldly conditions.
Ở đây, “Tâm của người ấy như núi đá, vững vàng không lay chuyển” có nghĩa là tâm của vị A-la-hán ấy giống như một ngọn núi đá vững chắc, không lay động bởi bất kỳ sự rung chuyển nào, do không có bất kỳ sự xao động nào, và đã đạt đến trạng thái tự chủ, không bị lay chuyển bởi bất kỳ pháp thế gian nào.
Idānissa akampanākāraṃ saddhiṃ kāraṇena dassetuṃ ‘‘viratta’’ntiādi vuttaṃ.
Now, to show the manner of his imperturbability, along with its cause, "unattached (virattaṃ)", and so on, was said.
Bây giờ, để chỉ ra trạng thái không lay chuyển của vị ấy cùng với nguyên nhân, đã được nói: “virattaṃ” (ly tham) v.v.
Tattha virattaṃ rajanīyesūti virāgasaṅkhātena ariyamaggena rajanīyesu rāguppattihetubhūtesu sabbesu tebhūmakadhammesu virattaṃ, tattha sabbaso samucchinnarāganti attho.
There, "unattached to things that incite lust (rajanīyesu)" means unattached to all phenomena of the three realms that are causes for the arising of lust, which are attractive; the meaning is, having completely uprooted lust in them.
Ở đây, “ly tham đối với những gì đáng tham đắm (rajanīyesū)” có nghĩa là ly tham đối với tất cả các pháp tam giới đáng tham đắm, là nguyên nhân phát sinh tham ái, bằng Thánh đạo được gọi là ly tham, tức là tham ái đã được đoạn trừ hoàn toàn.
Kopaneyyeti paṭighaṭṭhānīye sabbasmimpi āghātavatthusmiṃ na kuppati na dussati na vikāraṃ āpajjati.
"Kopaneyye" means in any object of resentment that is a basis for aversion, he does not become angry, does not become corrupted, does not undergo change.
“Đối với những gì đáng giận (kopaṇeyye)” có nghĩa là không giận dữ, không ác ý, không biến đổi tâm trạng đối với bất kỳ đối tượng nào gây ra sự sân hận.
Yassevaṃ bhāvitaṃ cittanti yassa yathāvuttassa ariyapuggalassa cittaṃ evaṃ vuttanayena tādibhāvāvahanabhāvena bhāvitaṃ.
The phrase " Yassevaṃ bhāvitaṃ cittaṃ" means that the mind of that noble person, as described, has been developed in the manner stated, in the way that brings about the state of a Tādi.
“Tâm của người ấy đã được tu tập như vậy” có nghĩa là tâm của vị Thánh nhân đã được tu tập theo cách đã nói, theo phương pháp đã nói, dẫn đến trạng thái an tịnh.
Kuto taṃ dukkhamessatīti taṃ uttamapuggalaṃ kuto sattato saṅkhārato vā dukkhaṃ upagamissati, na tādisassa dukkhaṃ atthīti attho.
The phrase " Kuto taṃ dukkhamessatī" means: from which being or from which conditioned phenomenon (saṅkhāra) will suffering approach that supreme person? The meaning is that for such a one, there is no suffering.
“Từ đâu mà khổ sẽ đến với người ấy?” có nghĩa là từ chúng sinh nào hay từ hành nào mà khổ sẽ đến với vị tối thượng nhân ấy? Tức là không có khổ cho người như vậy.
35. Pañcame kosambiyanti kusumbena nāma isinā vasitaṭṭhāne māpitattā ‘‘kosambī’’ti evaṃladdhanāmake nagare.
In the fifth (sutta), " Kosambī" refers to the city that acquired this name, "Kosambī," because it was built in the place where the sage named Kusumba lived.
35. Trong bài kinh thứ năm, “tại Kosambī” có nghĩa là tại thành phố được đặt tên là Kosambī, vì nó được xây dựng tại nơi ẩn cư của vị ẩn sĩ tên là Kusumba.
Ghositārāmeti ghositaseṭṭhinā kārite ārāme.
" Ghositārāme" means in the park (ārāma) built by the rich man Ghosita.
“Tại Ghositārāma” có nghĩa là tại khu vườn do trưởng giả Ghosita xây dựng.
Bhagavā ākiṇṇo viharatīti bhagavā sambādhappatto viharati.
" Bhagavā ākiṇṇo viharati" means that the Blessed One dwelt amidst a crowd.
“Đức Thế Tôn sống trong sự đông đúc” có nghĩa là Đức Thế Tôn sống trong sự chật chội.
Kiṃ pana bhagavato sambādho atthi, saṃsaggo vāti?
But was there truly a crowd for the Blessed One, or was it a mere association?
Nhưng Đức Thế Tôn có bị chật chội hay bị giao thiệp không?
Natthi.
There was not.
Không.
Na hi koci bhagavantaṃ anicchāya upasaṅkamituṃ sakkoti.
For no one could approach the Blessed One against his will.
Không ai có thể đến gần Đức Thế Tôn mà không được Ngài chấp thuận.
Durāsadā hi buddhā bhagavanto sabbattha ca anupalittattā.
Indeed, the Buddhas, the Blessed Ones, are difficult to approach and unattached everywhere.
Thật vậy, chư Phật, chư Thế Tôn rất khó tiếp cận và không bị ô nhiễm ở bất cứ đâu.
Hitesitāya pana sattesu anukampaṃ upādāya ‘‘mutto mocessāmī’’ti paṭiññānurūpaṃ caturoghanittharaṇatthaṃ aṭṭhannaṃ parisānaṃ attano santikaṃ kālena kālaṃ upasaṅkamanaṃ adhivāseti, sayañca mahākaruṇāsamussāhito kālaññū hutvā tattha upasaṅkamati, idaṃ sabbabuddhānaṃ āciṇṇaṃ, ayamidha ākiṇṇavihāroti adhippeto.
However, out of compassion for beings, wishing for their welfare, and in accordance with his vow, "Having been freed, I shall free others," he tolerated the occasional approach of the eight assemblies to himself for the purpose of crossing the four floods, and himself, impelled by great compassion and knowing the right time, approached them. This is the custom of all Buddhas. This is the intended meaning of "dwelling amidst a crowd" here.
Tuy nhiên, vì lòng thương xót chúng sinh và mong muốn lợi ích cho họ, Ngài đã chấp nhận việc tám hội chúng đến gần Ngài theo thời gian, phù hợp với lời hứa “người đã giải thoát sẽ giải thoát người khác” để vượt qua bốn dòng nước lũ, và chính Ngài, được thúc đẩy bởi đại bi tâm, biết thời điểm thích hợp để đến gần họ. Điều này là truyền thống của tất cả chư Phật, và đây là ý nghĩa của việc sống trong sự đông đúc ở đây.
Idha pana kosambikānaṃ bhikkhūnaṃ kalahajātānaṃ satthā dīghītissa kosalarañño vatthuṃ āharitvā, ‘‘na hi verena verāni, sammantīdha kudācana’’ntiādinā (dha. pa. 5; ma. ni. 3.237; mahāva. 464) ovādaṃ adāsi, taṃ divasaṃ tesaṃ kalahaṃ karontānaṃyeva ratti vibhātā.
Here, however, the Teacher, for the bhikkhus of Kosambī who had fallen into contention, brought forth the story of King Dīghīti of Kosala and gave them advice beginning with "For never by hatred are hatreds appeased here at any time." That day, while they were quarreling, the night broke.
Tuy nhiên, ở đây, Đức Đạo Sư đã mang câu chuyện về vua Kosala Dīghīti ra để khuyên nhủ các Tỳ-khưu Kosambī đang tranh cãi, nói rằng: “Oán không bao giờ dứt bằng oán” (Dhp. 5; MN. 3.237; Mahāva. 464) v.v. Ngày đó, đêm đã tàn trong khi các vị ấy vẫn đang tranh cãi.
Dutiyadivasepi bhagavā tameva vatthuṃ kathesi, taṃ divasampi tesaṃ kalahaṃ karontānaṃyeva ratti vibhātā.
On the second day too, the Blessed One recounted the same story, and that day too, while they were quarreling, the night broke.
Ngày thứ hai, Đức Thế Tôn cũng kể câu chuyện đó, và đêm đó cũng trôi qua trong khi các vị ấy vẫn đang tranh cãi.
Tatiyadivasepi bhagavā tameva vatthuṃ kathesi, athaññataro bhikkhu bhagavantaṃ evamāha – ‘‘appossukko, bhante bhagavā, diṭṭhadhammasukhavihāramanuyutto viharatu, mayametena bhaṇḍanena kalahena viggahena vivādena paññāyissāmā’’ti.
On the third day too, the Blessed One recounted the same story. Then a certain bhikkhu said to the Blessed One thus: "Venerable Sir, let the Blessed One dwell free from trouble, devoted to a comfortable abiding in this present life. We will make ourselves known through this squabble, quarrel, dispute, and contention."
Ngày thứ ba, Đức Thế Tôn cũng kể câu chuyện đó. Sau đó, một Tỳ-khưu đã bạch Đức Thế Tôn rằng: “Bạch Đức Thế Tôn, Đức Thế Tôn hãy an trú trong sự ít việc, chuyên tâm vào sự an lạc hiện tại. Chúng con sẽ tự giải quyết cuộc tranh cãi, cãi vã, bất hòa này.”
Satthā ‘‘pariyādinnacittā kho ime moghapurisā na dānime sakkā saññāpetuṃ, natthi cettha saññāpetabbā, yaṃnūnāhaṃ ekacārikavāsaṃ vaseyyaṃ, evaṃ ime bhikkhū kalahato oramissantī’’ti cintesi.
The Teacher thought: "Indeed, the minds of these foolish men are exhausted; it is not possible to admonish them now. There is no one to be admonished here. How good it would be if I were to dwell alone. Thus these bhikkhus will cease their quarrel."
Đức Đạo Sư suy nghĩ: “Những người ngu này đã bị tâm trí chi phối hoàn toàn, bây giờ không thể khuyên nhủ được nữa. Không có gì để khuyên nhủ ở đây. Tốt hơn hết là Ta nên sống một mình. Như vậy, các Tỳ-khưu này sẽ từ bỏ cuộc tranh cãi.”
Evaṃ tehi kalahakārakehi bhikkhūhi saddhiṃ ekavihāre vāsaṃ vinetabbābhāvato upāsakādīhi upasaṅkamanañca ākiṇṇavihāraṃ katvā vuttaṃ – ‘‘tena kho pana samayena bhagavā ākiṇṇo viharatī’’tiādi.
Because it was not possible to manage dwelling in the same monastery with these quarrelsome bhikkhus and because the approaches of lay followers and others were not to be restrained, the statement "At that time the Blessed One was dwelling amidst a crowd," and so on, was made to signify a crowded dwelling.
Vì không thể sống chung trong một trú xứ với những Tỳ-khưu gây tranh cãi như vậy, và vì sự lui tới đông đúc của các cận sự nam, v.v., nên đã nói: “Lúc bấy giờ, Đức Thế Tôn sống trong sự đông đúc” v.v.
Tattha dukkhanti na sukhaṃ, anārādhitacittatāya na iṭṭhanti attho.
There, " dukkhaṃ" means not pleasant, not agreeable, due to the mind being displeased.
Ở đây, “đau khổ” có nghĩa là không an lạc, không như ý do tâm không được hài lòng.
Tenevāha ‘‘na phāsu viharāmī’’ti.
It is for that very reason that he said, " na phāsu viharāmi" (I dwell uncomfortably).
Chính vì thế mà Ngài đã nói: “Tôi không sống an lạc.”
Vūpakaṭṭhoti pavivekaṭṭho dūrībhūto.
" Vūpakaṭṭho" means secluded, withdrawn.
“Vūpakaṭṭho” có nghĩa là ở nơi thanh vắng, xa lánh.
Tathā cintetvāva bhagavā pātova sarīrappaṭijagganaṃ katvā kosambiyaṃ piṇḍāya caritvā kañci anāmantetvā eko adutiyo gantvā kosalaraṭṭhe pālileyyake vanasaṇḍe bhaddasālamūle vihāsi.
Having thus resolved, the Blessed One, early in the morning, attended to his bodily needs, went for alms in Kosambī, and without informing anyone, went forth alone and unescorted, and dwelt in the Pālileyyaka forest grove in the Kosala country, at the foot of a beautiful Sāla tree.
Sau khi suy nghĩ như vậy, Đức Thế Tôn đã tự mình chỉnh trang thân thể vào buổi sáng sớm, khất thực tại Kosambī, không báo cho ai biết, một mình và không có người thứ hai đi đến khu rừng Pālileyyaka ở xứ Kosala và trú dưới gốc cây Bhaddasāla.
Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ…pe… bhaddasālamūle’’ti.
Therefore, it is said, " Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ...pe... bhaddasālamūle" (Then the Blessed One, in the forenoon... at the foot of the beautiful Sāla tree).
Bởi vậy, đã được nói rằng: “Rồi Đức Thế Tôn vào buổi sáng sớm… (vân vân)… dưới gốc cây Bhaddasāla.”
Tattha sāmanti sayaṃ.
There, " sāmaṃ" means by himself.
Ở đây, “sāmaṃ” có nghĩa là tự mình.
Saṃsāmetvāti paṭisāmetvā.
" Saṃsāmetvā" means having put away.
“Saṃsāmetvā” có nghĩa là sắp xếp lại.
Pattacīvaramādāyāti etthāpi sāmanti padaṃ ānetvā yojetabbaṃ.
In the phrase " pattacīvaramādāya" (taking his bowl and robes), the word "sāmaṃ" (by himself) should also be inserted and construed.
Trong câu “pattacīvaramādāya” (lấy y bát), cũng nên thêm từ “sāmaṃ” (tự mình) vào.
Upaṭṭhāketi kosambinagaravāsino ghositaseṭṭhiādike upaṭṭhāke, vihāre ca aggupaṭṭhākaṃ āyasmantaṃ ānandaṃ anāmantetvā.
" Upaṭṭhāke" means without inviting the lay attendants such as Ghosita the rich man who dwelt in Kosambī, or the chief attendant Venerable Ānanda in the monastery.
“Upaṭṭhāke” có nghĩa là không báo cho các cận sự nam như trưởng giả Ghosita, v.v., sống tại thành Kosambī, và cũng không báo cho Tôn giả Ānanda, vị cận sự nam chính trong trú xứ.
Evaṃ gate satthari pañcasatā bhikkhū āyasmantaṃ ānandaṃ āhaṃsu – ‘‘āvuso ānanda, satthā ekakova gato, mayaṃ anubandhissāmā’’ti.
When the Teacher had thus departed, five hundred bhikkhus said to Venerable Ānanda: "Friend Ānanda, the Teacher has gone alone. We shall follow him."
Khi Đức Đạo Sư đã đi như vậy, năm trăm Tỳ-khưu đã nói với Tôn giả Ānanda rằng: “Thưa hiền giả Ānanda, Đức Đạo Sư đã đi một mình, chúng ta sẽ đi theo Ngài.”
‘‘Āvuso, yadā bhagavā sāmaṃ senāsanaṃ saṃsāmetvā pattacīvaramādāya anāmantetvā upaṭṭhāke ca anapaloketvā bhikkhusaṅghaṃ adutiyo gacchati, tadā ekacāraṃ carituṃ bhagavato ajjhāsayo, sāvakena nāma satthu ajjhāsayānurūpaṃ paṭipajjitabbaṃ, tasmā na imesu divasesu bhagavā anugantabbo’’ti nivāresi, sayampi nānugacchi.
"Friends, when the Blessed One himself puts away his lodging, takes his bowl and robes, and departs without inviting the attendants or bidding farewell to the assembly of bhikkhus, it is the Blessed One's intention to wander alone. A disciple should act in accordance with the Teacher's intention. Therefore, the Blessed One should not be followed during these days," he restrained them, and he himself did not follow.
Tôn giả Ānanda đã ngăn cản họ, nói rằng: “Thưa hiền giả, khi Đức Thế Tôn tự mình sắp xếp chỗ ở, lấy y bát, không báo cho các cận sự nam và không xin phép Tăng đoàn Tỳ-khưu, một mình đi, thì đó là ý muốn của Đức Thế Tôn muốn sống độc cư. Một đệ tử nên hành xử phù hợp với ý muốn của Đức Đạo Sư. Vì vậy, trong những ngày này, không nên đi theo Đức Thế Tôn.” Ngài cũng không đi theo.
Anupubbenāti anukkamena, gāmanigamapaṭipāṭiyā cārikaṃ caramāno ‘‘ekacāravāsaṃ tāva vasamānaṃ bhikkhuṃ passissāmī’’ti bālakaloṇakāragāmaṃ gantvā tattha bhaguttherassa sakalaṃ pacchābhattañceva tiyāmañca rattiṃ ekacāravāse ānisaṃsaṃ kathetvā punadivase tena pacchāsamaṇena piṇḍāya caritvā taṃ tattheva nivattetvā ‘‘samaggavāsaṃ vasamāne tayo kulaputte passissāmī’’ti pācīnavaṃsamigadāyaṃ gantvā tesampi sakalarattiṃ samaggavāse ānisaṃsaṃ kathetvā tepi tattheva nivattetvā ekakova pālileyyagāmaṃ sampatto.
" Anupubbena" means successively, traveling on tour through villages and towns in order. Having thought, "First, I shall see a bhikkhu who dwells alone," he went to the village of Bālakaloṇakāra. There he taught Venerable Bhagu for the entire afternoon and throughout the three watches of the night the advantages of dwelling alone. The next day, after going for alms with that attendant monk, he made him remain there. Having thought, "I shall see three young men of good family who dwell in harmony," he went to the Pācīnavaṃsamigadāya. Having also taught them the advantages of dwelling in harmony for the entire night, he made them remain there as well. He then arrived alone at the village of Pālileyyaka.
Anupubbenā có nghĩa là theo thứ tự, tuần tự. Khi du hành theo thứ tự làng và thị trấn, Đức Thế Tôn nghĩ: “Trước tiên, Ta sẽ gặp một Tỳ-khưu đang sống một mình, thực hành một mình.” Ngài đi đến làng Bālakaloṇakāra, tại đó, Ngài đã thuyết giảng cho Trưởng lão Bhagu về lợi ích của việc sống một mình, thực hành một mình, suốt buổi chiều và ba canh đêm. Vào ngày hôm sau, Ngài đi khất thực cùng với vị Tỳ-khưu theo sau là Trưởng lão Bhagu, rồi để vị ấy ở lại đó. Sau đó, Ngài nghĩ: “Ta sẽ gặp ba vị thiện gia nam tử đang sống hòa hợp.” Ngài đi đến khu rừng Pācīnavaṃsamigadāya, tại đó, Ngài cũng thuyết giảng cho họ về lợi ích của việc sống hòa hợp suốt cả đêm, rồi để họ ở lại đó. Ngài một mình đến làng Pālileyya.
Pālileyyagāmavāsino paccuggantvā bhagavato dānaṃ datvā pālileyyagāmassa avidūre rakkhitavanasaṇḍo nāma atthi, tattha bhagavato paṇṇasālaṃ katvā ‘‘ettha bhagavā vasatū’’ti yācitvā vāsayiṃsu.
The villagers of Pālileyyaka came out to meet the Blessed One, offered him alms, and there was a protected forest grove named Rakkhitavanasaṇḍa not far from Pālileyyaka village. Having built a leaf hut for the Blessed One there, they requested, "Let the Blessed One dwell here," and had him stay.
Cư dân làng Pālileyya đã ra đón và dâng cúng dường cho Đức Thế Tôn. Gần làng Pālileyya có một khu rừng tên là Rakkhitavanasaṇḍa. Họ đã dựng một tịnh xá lá cho Đức Thế Tôn tại đó, và thỉnh Ngài “Xin Đức Thế Tôn hãy trú ngụ tại đây,” rồi thỉnh Ngài ở lại.
Bhaddasāloti pana tattheko manāpo bhaddako sālarukkho, bhagavā taṃ gāmaṃ upanissāya vanasaṇḍe paṇṇasālasamīpe tasmiṃ rukkhamūle vihāsi.
" Bhaddasālo" refers to a pleasant, excellent Sāla tree there. The Blessed One dwelt in that forest grove near the leaf hut, at the foot of that tree, near that village.
Bhaddasālo có nghĩa là một cây sāla đẹp đẽ, dễ chịu ở đó. Đức Thế Tôn đã trú ngụ gần làng đó, trong khu rừng, gần tịnh xá lá, dưới gốc cây đó.
Tena vuttaṃ – ‘‘pālileyyake viharati rakkhitavanasaṇḍe bhaddasālamūle’’ti.
Therefore, it is said, " Pālileyyake viharati rakkhitavanasaṇḍe bhaddasālamūle" (He was dwelling in Pālileyyaka, in the Rakkhitavanasaṇḍa, at the foot of the beautiful Sāla tree).
Vì vậy, đã được nói: “Ngài trú ngụ tại Pālileyyaka, trong khu rừng Rakkhitavanasaṇḍa, dưới gốc cây bhaddasāla.”
Hatthināgoti mahāhatthī yūthapati.
" Hatthināgo" means a great elephant, a leader of the herd.
Hatthināgo có nghĩa là con voi lớn, thủ lĩnh của đàn voi.
Hatthikalabhehīti hatthipotakehi.
" Hatthikalabhehi" means with young elephants.
Hatthikalabhehī có nghĩa là những con voi con.
Hatthicchāpehīti khīrūpagehi daharahatthipotakehi, ye ‘‘bhiṅkā’’tipi vuccanti.
" Hatthicchāpehi" means with suckling young elephants, which are also called "bhiṅkā."
Hatthicchāpehī có nghĩa là những con voi con đang bú sữa, còn được gọi là “bhiṅkā”.
Chinnaggānīti purato purato gacchantehi tehi hatthiādīhi chinnaggāni khāditāvasesāni khāṇusadisāni khādati.
" Chinnaggāni" means it eats the broken tips, the remains of what those elephants and others going ahead have eaten, which are like tree stumps.
Chinnaggānī có nghĩa là nó ăn những phần ngọn cây bị những con voi đó, v.v., đi trước ăn dở, còn lại như gốc cây.
Obhaggobhagganti tena hatthināgena uccaṭṭhānato bhañjitvā bhañjitvā pātitaṃ.
" Obhaggobhaggaṃ" means broken and broken again, thrown down from a high place by that elephant.
Obhaggobhaggaṃ có nghĩa là những cành cây bị con voi đó bẻ gãy và làm đổ từ trên cao.
Assa sākhābhaṅganti etassa santakaṃ sākhābhaṅgaṃ te khādanti.
" Assa sākhābhaṅgaṃ" means they eat the broken branches belonging to it.
Assa sākhābhaṅgaṃ có nghĩa là những cành cây bị bẻ gãy thuộc về con voi đó, mà chúng ăn.
Āvilānīti tehi paṭhamataraṃ otaritvā pivantehi āluḷitattā āvilāni kaddamamissāni pānīyāni pivati.
" Āvilānī" means it drinks turbid water, mixed with mud, because those (elephants) have first descended and stirred it up by drinking.
Āvilānī có nghĩa là nó uống những loại nước bị vẩn đục, lẫn bùn do những con voi đó xuống uống trước làm khuấy động.
Ogāhāti titthato.
" Ogāhā" means from the ford.
Ogāhā có nghĩa là từ bến nước.
‘‘Ogāha’’ntipi pāḷi. Assāti hatthināgassa.
"Ogāhaṃ" is also a reading. " Assa" refers to the elephant.
Cũng có bản Pāḷi là Ogāhaṃ. Assā có nghĩa là của con voi lớn.
Upanighaṃsantiyoti ghaṭṭentiyo, upanighaṃsiyamānopi attano uḷārabhāvena na kujjhati, tena tā taṃ ghaṃsantiyeva.
" Upanighaṃsantiyo" means rubbing against; even though being rubbed against, he does not become angry due to his noble nature, so they continue to rub against him.
Upanighaṃsantiyo có nghĩa là những con voi con va chạm, cọ xát vào nó. Ngay cả khi bị va chạm, nó cũng không tức giận vì sự cao quý của mình, vì vậy chúng cứ va chạm vào nó.
Yūthāti hatthighaṭā.
" Yūthā" means elephant herds.
Yūthā có nghĩa là đàn voi.
Yena bhagavā tenupasaṅkamīti so kira hatthināgo yūthavāse ukkaṇṭhito taṃ vanasaṇḍaṃ paviṭṭho tattha bhagavantaṃ disvā ghaṭasahassena nibbāpitasantāpo viya nibbuto hutvā pasannacitto bhagavato santike aṭṭhāsi, tato paṭṭhāya vattasīse ṭhatvā bhaddasālassa paṇṇasālāya ca samantato appaharitakaṃ katvā sākhābhaṅgehi sammajjati, bhagavato mukhadhovanaṃ deti, nhānodakaṃ āharati, dantakaṭṭhaṃ deti, araññato madhurāni phalāni āharitvā satthu upaneti, satthā tāni paribhuñjati.
"Where the Blessed One was, there he approached" means that elephant king, displeased with living among his herd, entered that forest grove. There, having seen the Blessed One, he became serene as if his feverish heat had been extinguished with a thousand pots of cool water, and with a serene mind, he stood in the presence of the Blessed One. From that day onwards, taking duty as his principal, he stood and made the area around the auspicious Sal tree and the leaf-hut free from grass and vegetation. He swept with a branch-broom, offered water for the Blessed One's face-washing, brought bathing water, gave a toothpick, and brought sweet fruits from the forest to present to the Teacher. The Teacher partook of them.
Yena bhagavā tenupasaṅkamī có nghĩa là con voi lớn đó, vì chán ghét việc sống chung với đàn, đã vào khu rừng đó. Khi nhìn thấy Đức Thế Tôn ở đó, nó trở nên thanh thản như được dập tắt mọi phiền não bằng ngàn bình nước mát, với tâm ý hoan hỷ, nó đứng gần Đức Thế Tôn. Từ đó trở đi, nó tuân thủ các phận sự, dọn dẹp sạch sẽ cỏ cây xung quanh gốc cây bhaddasāla và tịnh xá lá bằng cách dùng cành cây để quét. Nó mang nước rửa mặt cho Đức Thế Tôn, mang nước tắm, dâng cành cây xỉa răng, và mang trái cây ngọt từ rừng về dâng lên Đức Bổn Sư. Đức Bổn Sư đã thọ dụng những trái cây đó.
Tena vuttaṃ – ‘‘tatra sudaṃ so hatthināgo yasmiṃ padese bhagavā viharati, taṃ padesaṃ appaharitañca karoti, soṇḍāya bhagavato pānīyaṃ paribhojanīyaṃ upaṭṭhāpetī’’ti.
Therefore, it was said: "There, that elephant king made the area where the Blessed One was staying free from vegetation, and with his trunk, he provided drinking water and water for consumption to the Blessed One."
Vì vậy, đã được nói: “Con voi lớn đó đã dọn dẹp sạch sẽ nơi Đức Thế Tôn trú ngụ, và dùng vòi mang nước uống và nước dùng đến dâng cúng cho Đức Thế Tôn.”
Soṇḍāya dārūni āharitvā aññamaññaṃ ghaṃsitvā aggiṃ uṭṭhāpetvā dārūni jālāpetvā tattha pāsāṇakhaṇḍāni tāpetvā tāni daṇḍakehi pavaṭṭetvā soṇḍiyaṃ khipitvā udakassa tattabhāvaṃ ñatvā bhagavato santikaṃ upagantvā tiṭṭhati, bhagavā ‘‘hatthināgo mama nhānaṃ icchatī’’ti tattha gantvā nhānakiccaṃ karoti, pānīyepi eseva nayo.
Bringing firewood with his trunk, rubbing them together to create fire, and igniting the wood, he then heated pieces of stone in the fire. Rolling them with his tusks, he dropped them into the trough of water. Knowing the water to be warm, he approached the Blessed One and stood there. The Blessed One, knowing "The elephant king desires me to bathe," went there and performed his bathing. The same method applied to drinking water.
Nó dùng vòi mang củi đến, cọ xát chúng vào nhau để tạo ra lửa, đốt cháy củi, rồi nung nóng những tảng đá trong lửa. Sau đó, nó dùng ngà để lăn những tảng đá nóng đó vào một cái máng nước, và khi biết nước đã ấm, nó đến gần Đức Thế Tôn và đứng đó. Đức Thế Tôn biết: “Con voi lớn muốn Ta tắm,” nên Ngài đi đến đó và thực hiện việc tắm rửa. Tương tự đối với nước uống.
Tasmiṃ pana sītale sañjāte upasaṅkamati, taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘soṇḍāya bhagavato pānīyaṃ paribhojanīyaṃ upaṭṭhāpetī’’ti.
However, when it became cold, he approached. Referring to that, it was said: "With his trunk, he provided drinking water and water for consumption to the Blessed One."
Khi nước đã nguội, nó lại đến gần. Điều này được nói đến khi nói: “Nó dùng vòi mang nước uống và nước dùng đến dâng cúng cho Đức Thế Tôn.”
Tatthāyaṃ saṅkhepattho – etaṃ īsādantassa rathaīsāsadisadantassa hatthināgassa cittaṃ nāgena buddhanāgassa cittena sameti saṃsandati.
In brief, the meaning here is: the mind of that elephant king, whose tusks are like a chariot pole (īsādanta), is in accord with the mind of the Nāga (the Buddha-Nāga).
Đây là ý nghĩa tóm tắt: Tâm của con voi lớn có ngà như trục bánh xe hòa hợp với tâm của con voi (Đức Phật).
Kathaṃ sameti ce?
How are they in accord?
Nếu hỏi: Làm sao mà hòa hợp?
Yadeko ramatī vane yasmā buddhanāgo ‘‘ahaṃ kho pubbe ākiṇṇo vihāsi’’nti purimaṃ ākiṇṇavihāraṃ jigucchitvā vivekaṃ upabrūhayamāno idāni yathā eko adutiyo vane araññe ramati abhiramati, evaṃ ayampi hatthināgo pubbe attano hatthiādīhi ākiṇṇavihāraṃ jigucchitvā vivekaṃ upabrūhayamāno idāni eko asahāyo vane araññe ramati abhiramati.
Because he delights alone in the forest: Just as the Buddha-Nāga, disdaining his former dwelling in a crowd, and cultivating seclusion, now delights alone and without a second in the forest, so too this elephant king, disdaining his former dwelling in a crowd of elephants and others, and cultivating seclusion, now delights alone and without a companion in the forest.
Vì khi một người vui thích trong rừng – vì Đức Phật, con voi lớn, đã chán ghét việc sống chung đụng trước đây, và đang phát triển sự viễn ly, nên bây giờ một mình, không có bạn đồng hành, vui thích trong rừng (arañña), thì con voi lớn này cũng vậy, trước đây đã chán ghét việc sống chung đụng với đàn voi của mình, và đang phát triển sự viễn ly, nên bây giờ một mình, không có bạn đồng hành, vui thích trong rừng.
Tasmāssa cittaṃ nāgena sameti tassa cittena sametīti katvā ekībhāvaratiyā ekasadisaṃ hotīti attho.
Therefore, his mind is in accord with the Nāga's (mind); it means their delight in solitude is similar, being of one accord.
Vì vậy, tâm của nó hòa hợp với tâm của con voi (Đức Phật), nghĩa là tâm của nó trở nên giống hệt với tâm của Đức Phật trong sự vui thích sống một mình.
36. Chaṭṭhe piṇḍolabhāradvājoti piṇḍaṃ ulamāno pariyesamāno pabbajitoti piṇḍolo.
36. In the sixth sutta, Piṇḍola-Bhāradvāja means he went forth into homelessness searching for alms (piṇḍaṃ ulamāno); therefore, he is called Piṇḍola.
Trong bài kinh thứ sáu, Piṇḍolabhāradvājo có nghĩa là Piṇḍola vì vị ấy đã xuất gia để tìm kiếm (ulamāno pariyesamāno) thức ăn (piṇḍaṃ).
So kira parijiṇṇabhogo brāhmaṇo hutvā mahantaṃ bhikkhusaṅghassa lābhasakkāraṃ disvā piṇḍatthāya nikkhamitvā pabbajito.
It is said that this venerable one, a Brahmin whose wealth had declined, seeing the great gains and honors of the community of bhikkhus, went forth seeking alms.
Vị ấy là một Bà-la-môn đã già yếu về tài sản. Khi thấy sự lợi lộc và tôn kính lớn lao dành cho Tăng đoàn, vị ấy đã xuất gia để tìm kiếm thức ăn.
So mahantaṃ kapallaṃ ‘‘patta’’nti gahetvā carati, kapallapūraṃ yāguṃ pivati, bhattaṃ bhuñjati, pūvakhajjakañca khādati.
He would take a large bowl, calling it his "alms-bowl," and go on his rounds. He would drink gruel filling the bowl, eat rice, and chew cakes and sweets.
Vị ấy cầm một cái bát lớn gọi là “patta” và đi khất thực. Vị ấy uống cháo đầy bát, ăn cơm và bánh ngọt.
Athassa mahagghasabhāvaṃ satthu ārocesuṃ.
Later, they reported his excessive eating to the Teacher.
Sau đó, các Tỳ-khưu đã báo cho Đức Bổn Sư biết về thói quen ăn uống quá nhiều của vị ấy.
Satthā tassa pattatthavikaṃ nānujāni, heṭṭhāmañce pattaṃ nikkujjitvā ṭhapeti, so ṭhapentopi ghaṃsentova paṇāmetvā ṭhapeti, gaṇhantopi ghaṃsentova ākaḍḍhitvā gaṇhāti.
The Teacher did not permit a bowl-bag for him. He would place his bowl inverted under the couch. Even when placing it, he would push and place it with a scrape; and when taking it, he would pull it out with a scrape.
Đức Bổn Sư đã không cho phép vị ấy dùng túi đựng bát. Vị ấy đặt bát úp xuống dưới giường, và khi đặt, vị ấy cứ cọ xát rồi đẩy đi. Khi lấy bát, vị ấy cũng cứ cọ xát rồi kéo lại.
Taṃ gacchante gacchante kāle ghaṃsanena parikkhīṇaṃ, nāḷikodanamattasseva gaṇhanakaṃ jātaṃ.
As time went on, it became worn down by the scraping, so it could hold only an amount of cooked rice equal to one nāḷikā.
Theo thời gian, do sự cọ xát, cái bát đã bị mòn, chỉ còn có thể chứa lượng cơm bằng một nāḷi (một đơn vị đo lường).
Tato satthu ārocesuṃ, athassa satthā pattatthavikaṃ anujāni.
Then they reported it to the Teacher, whereupon the Teacher permitted him a bowl-bag.
Sau đó, các Tỳ-khưu đã báo cho Đức Bổn Sư biết. Đức Bổn Sư đã cho phép vị ấy dùng túi đựng bát.
Thero aparena samayena indriyabhāvanaṃ bhāvento aggaphale arahatte patiṭṭhāsi.
Later, the Elder, cultivating the development of his faculties, became established in the highest fruit, Arahantship.
Sau một thời gian, vị Trưởng lão đã tu tập các căn (indriya-bhāvanā) và đạt đến quả vị A-la-hán, là quả vị tối thượng.
Iti so pubbe savisesaṃ piṇḍatthāya ulatīti piṇḍolo, gottena pana bhāradvājoti ubhayaṃ ekato katvā ‘‘piṇḍolabhāradvājo’’ti vuccati.
Thus, because he previously sought alms in a special way (savisesaṃ piṇḍatthāya ulatīti), he is called Piṇḍola; by clan, he is Bhāradvāja. So, combining both, he is called "Piṇḍola-Bhāradvāja."
Vì vậy, vị ấy được gọi là Piṇḍola vì trước đây vị ấy đã đặc biệt tìm kiếm thức ăn (piṇḍaṃ ulatīti), và theo dòng họ thì là Bhāradvāja. Do đó, hai tên này được kết hợp lại thành “Piṇḍolabhāradvāja”.
Āraññakoti gāmantasenāsanapaṭikkhipanena araññe nivāso assāti āraññako, āraññakadhutaṅgaṃ samādāya vattantassetaṃ nāmaṃ.
A forest dweller (āraññako) means one who has his dwelling in the forest, rejecting lodgings near villages; this name refers to one who practices the āraññaka dhutaṅga (forest-dweller's ascetic practice).
Āraññako có nghĩa là vị ấy có thói quen trú ngụ trong rừng (araññe nivāso assāti) do từ bỏ chỗ ở gần làng (gāmantasenāsana-paṭikkhipanena). Tên này được dùng cho người thực hành hạnh đầu đà Āraññaka.
Tathā bhikkhāsaṅkhātānaṃ āmisapiṇḍānaṃ pāto piṇḍapāto, parehi dinnānaṃ piṇḍānaṃ patte nipatananti attho.
Similarly, piṇḍapāta is the falling (pāta) of material alms (āmisa piṇḍa) which are called alms-food (bhikkhā); it means the falling of alms given by others into the alms-bowl.
Tương tự, piṇḍapāto là sự rơi xuống của các món ăn vật chất (āmisapiṇḍānaṃ) được gọi là thức ăn khất thực (bhikkhāsaṅkhātānaṃ). Nghĩa là sự rơi xuống của thức ăn được người khác dâng cúng vào bát.
Piṇḍapātaṃ uñchati taṃ taṃ kulaṃ upasaṅkamanto gavesatīti piṇḍapātiko, piṇḍāya vā patituṃ carituṃ vatametassāti piṇḍapātī, piṇḍapātīyeva piṇḍapātiko.
One who seeks (uñchati gavesati) alms-food by approaching various families is called piṇḍapātiko. Alternatively, one whose practice (vataṃ) it is to go seeking alms (piṇḍāya patituṃ carituṃ) is a piṇḍapātī; a piṇḍapātī is indeed a piṇḍapātiko.
Piṇḍapātiko là người đi đến từng gia đình để tìm kiếm thức ăn khất thực. Hoặc, piṇḍapātī là người có hạnh nguyện đi khất thực để nhận thức ăn. Piṇḍapātī chính là Piṇḍapātiko.
Saṅkārakūṭādīsu paṃsūnaṃ upari ṭhitattā abbhuggataṭṭhena paṃsukūlaṃ viyāti paṃsukūlaṃ, paṃsu viya vā kucchitabhāvaṃ ulati gacchatīti paṃsukūlaṃ, paṃsukūlassa dhāraṇaṃ paṃsukūlaṃ, taṃ sīlaṃ etassāti paṃsukūliko.
Paṃsukūla (rag-robe) is so called because it stands above dust, piles of rubbish, etc., by rising upwards, as if it were a mound of dust. Or, paṃsukūla is so called because it goes (ulati gacchati) to a contemptible state (kucchitabhāvaṃ) like dust. Bearing paṃsukūla is paṃsukūlaṃ; one for whom that is his practice (sīlaṃ) is a paṃsukūliko.
Paṃsukūlaṃ là y phấn tảo, giống như đống rác, do nó nằm trên đất bụi và nổi lên cao (abbhuggataṭṭhena). Hoặc, paṃsukūlaṃ là y phấn tảo, vì nó đi đến (ulati gacchati) trạng thái bị chê bai (kucchitabhāvaṃ) như bụi bẩn (paṃsu viya). Việc mặc y phấn tảo là paṃsukūlaṃ. Vị Tỳ-khưu có hạnh này được gọi là paṃsukūliko.
Saṅghāṭiuttarāsaṅgaantaravāsakasaṅkhātāni tīṇi cīvarāni ticīvaraṃ, ticīvarassa dhāraṇaṃ ticīvaraṃ, taṃ sīlaṃ etassāti tecīvariko.
The three robes (ticīvaraṃ), consisting of the outer robe (saṅghāṭi), upper robe (uttarāsaṅga), and lower robe (antaravāsaka). Bearing the three robes is ticīvaraṃ; one for whom that is his practice (sīlaṃ) is a tecīvariko.
Tecīvariko là người có hạnh mặc ba y (ticīvaraṃ), bao gồm y saṅghāṭi, y uttarāsaṅga, và y antaravāsaka. Việc mặc ba y là ticīvaraṃ. Vị Tỳ-khưu có hạnh này được gọi là tecīvariko.
Appicchotiādīnaṃ padānaṃ attho heṭṭhā vuttoyeva.
The meaning of terms such as appiccho (of few wishes) has already been explained below.
Ý nghĩa của các từ như Appiccho (ít dục) đã được giải thích ở trên.
Dhutavādoti dhuto vuccati dhutakileso puggalo, kilesadhunanakadhammo vā.
Dhutavādo (one who speaks of dhuta): Dhuto refers to a person whose defilements have been shaken off (dhutakilesa), or to a Dhamma that shakes off defilements (kilesadhunanaka dhamma).
Dhutavādo (người nói về pháp dhuta) nghĩa là: dhuta được gọi là người đã rũ sạch phiền não, hoặc là pháp có khả năng rũ sạch phiền não.
Tattha atthi dhuto, na dhutavādo, atthi na dhuto, dhutavādo, atthi neva dhuto, na dhutavādo, atthi dhuto ceva, dhutavādo cāti idaṃ catukkaṃ veditabbaṃ.
Here, this tetrad should be understood: there is one who is dhuta, but not a dhutavāda; there is one who is not dhuta, but a dhutavāda; there is one who is neither dhuta nor a dhutavāda; and there is one who is both dhuta and a dhutavāda.
Trong đó, cần phải biết bốn loại người này: có người tự mình thực hành pháp dhuta nhưng không thuyết giảng về pháp dhuta; có người tự mình không thực hành pháp dhuta nhưng thuyết giảng về pháp dhuta; có người không tự mình thực hành pháp dhuta và cũng không thuyết giảng về pháp dhuta; và có người tự mình thực hành pháp dhuta và cũng thuyết giảng về pháp dhuta.
Tesu yo sayaṃ dhutadhamme samādāya vattati, na paraṃ tadatthāya samādapeti, ayaṃ paṭhamo.
Among these, the one who himself undertakes and practices the dhuta-dhamma, but does not induce others to do so, is the first.
Trong số đó, người nào tự mình thọ trì và thực hành các pháp dhuta, nhưng không khuyến khích người khác thọ trì vì mục đích đó, người này là loại thứ nhất.
Yo pana sayaṃ na dhutadhamme samādāya vattati, paraṃ samādapeti, ayaṃ dutiyo.
But the one who himself does not undertake and practice the dhuta-dhamma, yet induces others to do so, is the second.
Còn người nào tự mình không thọ trì và thực hành các pháp dhuta, nhưng lại khuyến khích người khác thọ trì, người này là loại thứ hai.
Yo ubhayarahito, ayaṃ tatiyo.
The one who is devoid of both is the third.
Người nào không có cả hai điều trên, người này là loại thứ ba.
Yo pana ubhayasampanno, ayaṃ catuttho.
But the one who is endowed with both is the fourth.
Còn người nào có đủ cả hai điều trên, người này là loại thứ tư.
Evarūpo ca āyasmā piṇḍolabhāradvājoti.
And the Venerable Piṇḍola-Bhāradvāja was such a person.
Và Tôn giả Piṇḍolabhāradvāja là một người như vậy.
Tena vuttaṃ ‘‘dhutavādo’’ti.
Therefore, it was said: "dhutavādo."
Vì thế, đã nói: “dhutavādo”.
Ekadesasarūpekasesavasena hi ayaṃ niddeso yathā taṃ ‘‘nāmarūpa’’nti.
This designation is based on the ekadesasarūpekasesa method, as in "nāmarūpa" (mind-and-matter).
Thật vậy, đây là một sự giải thích theo cách ekadesasarūpekasesa (chỉ một phần nhưng bao hàm toàn bộ) giống như trường hợp “nāmarūpa” (danh sắc).
Adhicittamanuyuttoti ettha aṭṭhasamāpattisampayogato arahattaphalasamāpattisampayogato vā cittassa adhicittabhāvo veditabbo, idha pana ‘‘arahattaphalacitta’’nti vadanti.
Engaged in the higher mind (adhicittamanuyutto): Here, the higher state of mind (adhicittabhāva) should be understood as due to the attainment of the eight jhāna attainments (aṭṭhasamāpatti) or the attainment of the fruition of Arahantship (arahattaphalasamāpatti). Here, however, they say "the mind of the fruition of Arahantship."
Trong cụm từ Adhicittamanuyutto (chuyên tâm vào adhicitta), trạng thái adhicitta của tâm cần được hiểu là do sự liên hệ với tám định hoặc do sự liên hệ với định quả A-la-hán; nhưng ở đây, người ta nói là “tâm quả A-la-hán”.
Taṃtaṃsamāpattīsu samādhi eva adhicittaṃ, idha pana arahattaphalasamādhi veditabbo.
In those respective attainments, samādhi itself is adhicitta; here, however, the samādhi of the fruition of Arahantship should be understood.
Trong các định đó, chính samādhi là adhicitta; nhưng ở đây, cần hiểu là samādhi quả A-la-hán.
Keci pana ‘‘adhicittamanuyuttena, bhikkhave, bhikkhunā kālena kālaṃ tīṇi nimittāni manasi kātabbānīti etasmiṃ adhicittasutte (a. ni. 3.103) viya samathavipassanācittaṃ adhicittanti idhādhippeta’’nti vadanti, taṃ na sundaraṃ.
Some, however, say, "Just as in the Adhicitta Sutta (A.N. 3.103), 'Bhikkhus, a bhikkhu engaged in the higher mind should from time to time give attention to three signs,' here, the mind of calm (samatha) and insight (vipassanā) is intended as adhicitta." That is not commendable.
Tuy nhiên, một số người nói rằng: “Ở đây, adhicitta được hiểu là tâm samatha-vipassanā (chỉ-quán), giống như trong kinh Adhicitta (A.III.103) có nói: ‘Này các Tỳ-kheo, một Tỳ-kheo chuyên tâm vào adhicitta cần phải tác ý ba tướng tùy thời’”, điều đó không đúng.
Purimoyevattho gahetabbo.
Only the former meaning should be adopted.
Chỉ nên chấp nhận nghĩa trước.
Tattha anūpavādoti vācāya kassacipi anupavadanaṃ.
Therein, non-reproach (anūpavādo) means not reproaching anyone with speech.
Trong đó, anūpavādo (không quở trách) là không quở trách bất cứ ai bằng lời nói.
Anūpaghātoti kāyena kassaci upaghātākaraṇaṃ.
Non-harming (anūpaghāto) means not inflicting harm on anyone with the body.
Anūpaghāto (không tổn hại) là không gây tổn hại bất cứ ai bằng thân.
Pātimokkheti ettha pātimokkhapadassa attho heṭṭhā nānappakārehi vutto, tasmiṃ pātimokkhe.
In " Pātimokkhe" (Disciplinary Code), the meaning of the word pātimokkha has been explained in various ways below; in that pātimokkha.
Pātimokkhe (trong giới bổn) – nghĩa của từ pātimokkha đã được giải thích theo nhiều cách ở dưới – trong giới bổn đó.
Sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ avītikkamalakkhaṇo saṃvaro.
Restraint (saṃvaro) is characterized by not transgressing the seven classes of offenses.
Saṃvaro (sự phòng hộ) là đặc tính không vi phạm bảy nhóm giới.
Mattaññutāti paṭiggahaṇaparibhogavasena pamāṇaññutā.
Moderation (mattaññutā) means knowing the measure in terms of receiving and consuming.
Mattaññutā (biết đủ) là biết chừng mực trong việc thọ nhận và sử dụng.
Pantañca sayanāsananti vivittaṃ saṅghaṭṭanavirahitaṃ senāsanaṃ.
Secluded lodging (pantañca sayanāsanaṃ) means a secluded dwelling, free from disturbances.
Pantañca sayanāsanaṃ (chỗ nằm ngồi thanh vắng) là chỗ nằm ngồi vắng vẻ, không bị quấy rầy.
Adhicitte ca āyogoti aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ adhigamāya bhāvanānuyogo.
Application to higher consciousness (adhicitte ca āyogo) means diligent practice for the attainment of the eight meditative attainments (samāpatti).
Adhicitte ca āyogo (và sự chuyên tâm vào adhicitta) là sự chuyên cần tu tập để đạt được tám định.
Aparo nayo – anūpavādoti kassacipi uparujjhanavacanassa avadanaṃ.
Another approach: non-reproach (anūpavādo) means not uttering any opposing words to anyone.
Một cách giải thích khác: anūpavādo là không nói lời chống đối bất cứ ai.
Tena sabbampi vācasikaṃ sīlaṃ saṅgaṇhāti.
By this, all verbal morality is included.
Nhờ đó, nó bao gồm tất cả các giới về lời nói.
Anūpaghātoti kāyena kassaci upaghātassa paraviheṭhanassa akaraṇaṃ.
Non-harming (anūpaghāto) means not inflicting harm or tormenting others with the body.
Anūpaghāto là không gây tổn hại hay quấy nhiễu người khác bằng thân.
Tena sabbampi kāyikaṃ sīlaṃ saṅgaṇhāti.
By this, all bodily morality is included.
Nhờ đó, nó bao gồm tất cả các giới về thân.
Yādisaṃ panidaṃ ubhayaṃ buddhānaṃ sāsanantogadhaṃ hoti, taṃ dassetuṃ – ‘‘pātimokkhe ca saṃvaro’’ti vuttaṃ.
And to show how both of these are encompassed within the Dispensation of the Buddhas, it is said: " restraint in the Pātimokkha."
Để chỉ ra rằng cả hai điều này đều thuộc về giáo pháp của chư Phật, đã nói “pātimokkhe ca saṃvaro”.
Casaddo nipātamattaṃ.
The word ca (and) is merely a particle.
Từ ca chỉ là một hạt từ.
Pātimokkhe ca saṃvaroti pātimokkhasaṃvarabhūto anūpavādo anūpaghāto cāti attho.
" Restraint in the Pātimokkha" means non-reproach and non-harming, which constitute the restraint of the Pātimokkha.
Pātimokkhe ca saṃvaro có nghĩa là: không quở trách và không tổn hại, đó là sự phòng hộ thuộc về pātimokkha.
Atha vā pātimokkheti adhikaraṇe bhummaṃ.
Alternatively, pātimokkhe is in the locative case, denoting a base.
Hoặc, pātimokkhe là cách dùng bhumma (locative case) để chỉ nơi chốn.
Pātimokkhe nissayabhūte saṃvaro.
Restraint based on the Pātimokkha.
Sự phòng hộ dựa trên pātimokkha.
Ko pana soti?
And what is that?
Vậy nó là gì?
Anūpavādo anūpaghāto.
Non-reproach, non-harming.
Là không quở trách và không tổn hại.
Upasampadavelāyañhi avisesena pātimokkhasīlaṃ samādinnaṃ nāma hoti, tasmiṃ pātimokkhe ṭhitassa tato paraṃ upavādūpaghātānaṃ akaraṇavasena saṃvaro, so anūpavādo anūpaghāto cāti vutto.
Indeed, at the time of ordination, the Pātimokkha precepts are undertaken without distinction; for one established in that Pātimokkha, thereafter, there is restraint by way of not engaging in reproach and harming, and that is called non-reproach and non-harming.
Thật vậy, khi thọ giới upasampadā (thọ đại giới), giới pātimokkha được thọ nhận một cách tổng quát; đối với người đã an trú trong pātimokkha đó, sự phòng hộ sau đó là không gây quở trách và tổn hại, điều này được gọi là không quở trách và không tổn hại.
Atha vā pātimokkheti nipphādetabbe bhummaṃ yathā ‘‘cetaso avūpasamo ayonisomanasikārapadaṭṭhāna’’nti (saṃ. ni. 5.232).
Alternatively, pātimokkhe is in the locative case, denoting that which is to be accomplished, as in "the non-pacification of mind has unwise attention as its proximate cause."
Hoặc, pātimokkhe là cách dùng bhumma để chỉ đối tượng cần được thành tựu, giống như “sự bất an của tâm có ayoniso manasikāra (tác ý không như lý) làm nguyên nhân trực tiếp” (S.V.232).
Tena pātimokkhena sādhetabbo anūpavādo anūpaghāto, pātimokkhasaṃvarasaṅgahito anūpavādo anūpaghātoicceva attho.
Therefore, non-reproach and non-harming are to be achieved through the Pātimokkha; the meaning is simply non-reproach and non-harming, included in the restraint of the Pātimokkha.
Do đó, không quở trách và không tổn hại được thành tựu nhờ pātimokkha, nghĩa là không quở trách và không tổn hại được bao gồm trong sự phòng hộ pātimokkha.
Saṃvaroti iminā pana satisaṃvaro, ñāṇasaṃvaro, khantisaṃvaro, vīriyasaṃvaroti imesaṃ catunnaṃ saṃvarānaṃ gahaṇaṃ, pātimokkhasādhanaṃ idaṃ saṃvaracatukkaṃ.
By the word saṃvaro (restraint), however, the four kinds of restraint are taken: restraint by mindfulness (sati-saṃvaro), restraint by wisdom (ñāṇa-saṃvaro), restraint by patience (khanti-saṃvaro), and restraint by energy (vīriya-saṃvaro); this tetrad of restraints brings about the Pātimokkha.
Còn với từ saṃvaro (sự phòng hộ) này, là sự bao gồm bốn loại phòng hộ: phòng hộ bằng niệm (sati-saṃvaro), phòng hộ bằng tuệ (ñāṇa-saṃvaro), phòng hộ bằng nhẫn (khanti-saṃvaro), và phòng hộ bằng tinh tấn (vīriya-saṃvaro); bốn loại phòng hộ này là phương tiện để thành tựu pātimokkha.
Mattaññutā ca bhattasminti pariyesanapaṭiggahaṇaparibhogavissajjanānaṃ vasena bhojane pamāṇaññutā.
" Moderation in food (mattaññutā ca bhattasmiṃ)" means knowing the measure in food with respect to seeking, receiving, consuming, and distributing.
Mattaññutā ca bhattasmiṃ (và biết đủ trong bữa ăn) là biết chừng mực trong việc tìm kiếm, thọ nhận, sử dụng và từ bỏ thức ăn.
Pantañca sayanāsananti bhāvanānukūlaṃ araññarukkhamūlādivivittasenāsanaṃ.
" Secluded lodging (pantañca sayanāsanaṃ)" means a dwelling suitable for meditation, such as a secluded forest, a tree root, and so forth.
Pantañca sayanāsanaṃ (và chỗ nằm ngồi thanh vắng) là chỗ ở vắng vẻ như rừng, gốc cây, v.v., thuận lợi cho việc tu tập.
Adhicitte ca āyogoti sabbacittānaṃ adhikattā uttamattā adhicittasaṅkhāte arahattaphalacitte sādhetabbe tassa nipphādanatthaṃ samathavipassanābhāvanāvasena āyogo.
" Application to higher consciousness (adhicitte ca āyogo)" refers to diligent practice by way of samatha and vipassanā development to achieve the Arahantship Fruition consciousness, which is called adhicitta because it is superior and excellent among all consciousnesses, and which is to be accomplished.
Adhicitte ca āyogo (và sự chuyên tâm vào adhicitta) là sự chuyên cần tu tập samatha-vipassanā để thành tựu tâm quả A-la-hán, được gọi là adhicitta vì nó vượt trội và tối thượng hơn tất cả các tâm khác.
Etaṃ buddhāna sāsananti etaṃ parassa anūpavadanaṃ, anūpaghātanaṃ, pātimokkhasaṃvaro, pariyesanapaṭiggahaṇādīsu mattaññutā, vivittavāso, yathāvuttaadhicittānuyogo ca buddhānaṃ sāsanaṃ ovādo anusiṭṭhīti attho.
" This is the teaching of the Buddhas" means this non-reproach of others, non-harming of others, restraint in the Pātimokkha, moderation in seeking and receiving and so forth, secluded dwelling, and application to higher consciousness as stated, are the Buddhas' teaching, their admonition, and their instruction.
Etaṃ buddhāna sāsanaṃ (Đây là giáo huấn của chư Phật) nghĩa là: không quở trách người khác, không tổn hại người khác, phòng hộ pātimokkha, biết đủ trong việc tìm kiếm và thọ nhận, v.v., sống nơi thanh vắng, và chuyên tâm vào adhicitta như đã nói trên, tất cả những điều này là giáo huấn, lời khuyên và chỉ dẫn của chư Phật.
Evaṃ imāya gāthāya tisso sikkhā kathitāti veditabbā.
Thus, it should be understood that by this verse, the three trainings (sikkhā) are expounded.
Như vậy, cần phải hiểu rằng ba học pháp đã được trình bày trong bài kệ này.
37. Sattame apubbaṃ natthi.
37. In the seventh, there is nothing new.
37. Trong kinh thứ bảy, không có điều gì mới mẻ.
Gāthāya adhicetasoti adhicittavato, sabbacittānaṃ adhikena arahattaphalacittena samannāgatassāti attho.
In the verse, adhicetaso means one who possesses higher consciousness, that is, one who is endowed with the Arahantship Fruition consciousness, which is superior to all other consciousnesses.
Trong bài kệ, adhicetaso (người có tâm tối thượng) nghĩa là: người có adhicitta, tức là người đã thành tựu tâm quả A-la-hán, tâm vượt trội hơn tất cả các tâm khác.
Appamajjatoti na pamajjato, appamādena anavajjadhammesu sātaccakiriyāya samannāgatassāti vuttaṃ hoti.
Appamajjato (being heedful) means not being heedless; it is said that one is endowed with continuous effort in blameless wholesome qualities through heedfulness.
Appamajjato (người không phóng dật) nghĩa là: người không phóng dật, tức là người đã thành tựu sự chuyên cần thực hành các pháp không có lỗi lầm bằng sự không phóng dật.
Muninoti ‘‘yo munāti ubho loke, muni tena pavuccatī’’ti (dha. pa. 269; cūḷani. mettagūmāṇavapucchāniddesa 21) evaṃ ubhayalokamunanena monaṃ vuccati ñāṇaṃ, tena arahattaphalañāṇasaṅkhātena ñāṇena samannāgatattā vā khīṇāsavo muni nāma, tassa munino.
Munino (of the sage) refers to a sage (muni) who, as it is said, "He who knows both worlds is called a sage (muni)," (Dhp. 269; Cūḷani. Mettagūmāṇavapucchāniddesa 21) meaning one who knows both worlds; that is, wisdom is called mona (sagacity) by knowing both worlds. Or, an Arahant is called a muni because he is endowed with wisdom, which is called Arahantship Fruition knowledge; of that muni.
Munino (của bậc hiền trí): “Ai hiểu biết cả hai thế giới, người đó được gọi là muni (hiền trí)” (Dhp. 269; Cūḷani. Mettagūmāṇavapucchāniddesa 21). Như vậy, sự hiểu biết cả hai thế giới được gọi là ñāṇa (trí tuệ). Hoặc, một vị khīṇāsava (lậu tận) được gọi là muni vì đã thành tựu trí tuệ quả A-la-hán; của bậc muni đó.
Monapathesu sikkhatoti arahattañāṇasaṅkhātassa monassa pathesu sattatiṃsabodhipakkhiyadhammesu tīsu vā sikkhāsu sikkhato.
Sikkhato monapathesu (training in the paths of sagacity) means training in the paths of mona (sagacity), which is Arahantship knowledge, that is, the thirty-seven factors of enlightenment (bodhipakkhiyadhamma) or the three trainings (sikkhā).
Monapathesu sikkhato (người tu tập trên con đường mona): người tu tập trên con đường mona (trí tuệ) là trí tuệ A-la-hán, tức là trên ba mươi bảy pháp trợ đạo hoặc trên ba học pháp.
Idañca pubbabhāgappaṭipadaṃ gahetvā vuttaṃ.
And this is said taking the preliminary practice as a basis.
Và lời này được nói dựa trên con đường thực hành ở giai đoạn đầu (pubbabhāgappaṭipadā).
Pariniṭṭhitasikkho hi arahā, tasmā evaṃ sikkhato, imāya sikkhāya munibhāvaṃ pattassa muninoti evamettha attho daṭṭhabbo.
For an Arahant is one whose training is complete; therefore, the meaning here should be understood as: of the sage who, by such training, has attained sagacity through this training.
Vì vị A-la-hán là người đã hoàn tất sự tu tập, nên nghĩa ở đây cần được hiểu là: của bậc hiền trí đã đạt được trạng thái muni bằng sự tu tập như vậy, thông qua sự tu tập này.
Yasmā ca etadeva, tasmā heṭṭhimamaggaphalacittānaṃ vasena adhicetaso, catusaccasambodhapaṭipattiyaṃ appamādavasena appamajjato, maggañāṇasamannāgamena muninoti evametesaṃ tiṇṇaṃ padānaṃ attho yujjatiyeva.
And since this is so, the meaning of these three words (adhicetaso, appamajjato, munino) is indeed fitting: adhicetaso by way of the consciousnesses of the lower paths and fruits, appamajjato by way of heedfulness in the practice of realizing the four noble truths, and munino by being endowed with path knowledge.
Và vì điều này, nên nghĩa của ba từ này là: adhicetaso theo khía cạnh của tâm quả và tâm đạo thấp hơn, appamajjato theo khía cạnh không phóng dật trong việc thực hành để giác ngộ Tứ Diệu Đế, và munino bằng sự thành tựu trí tuệ đạo; những nghĩa này hoàn toàn phù hợp.
Atha vā ‘‘appamajjato sikkhato’’ti padānaṃ hetuatthatā daṭṭhabbā appamajjanahetu sikkhanahetu ca adhicetasoti.
Alternatively, the words "appamajjato sikkhato" should be understood as having a causal meaning: adhicetaso due to being heedful and due to training.
Hoặc, cần phải hiểu rằng các từ “appamajjato sikkhato” có nghĩa là nguyên nhân: adhicetaso là do không phóng dật và do tu tập.
Sokā na bhavanti tādinoti tādisassa khīṇāsavamunino abbhantare iṭṭhaviyogādivatthukā sokā cittasantāpā na honti.
Sorrows do not arise for such a one (sokā na bhavanti tādino): for such an Arahant sage (khīṇāsava-muni), mental anxieties, which arise from the separation from beloved things and so forth, do not arise internally.
Sokā na bhavanti tādino (những sầu muộn không còn đối với bậc như vậy) nghĩa là: đối với bậc muni đã tận diệt các lậu hoặc, những sầu muộn, sự phiền não của tâm do sự xa lìa những điều ưa thích, v.v., không còn phát sinh trong nội tâm.
Atha vā tādinoti tādilakkhaṇasamannāgatassa evarūpassa munino sokā na bhavantīti ayamettha attho.
Alternatively, tādino means for such a sage who is endowed with the characteristic of suchness (tādi-lakkhaṇa-samannāgata), sorrows do not arise. This is the meaning here.
Hoặc, tādino nghĩa là: đối với bậc muni như vậy, đã thành tựu các đặc tính của bậc tādi, những sầu muộn không còn phát sinh. Đây là ý nghĩa ở đây.
Upasantassāti rāgādīnaṃ accantūpasamena upasantassa.
Upasantassā (for one who is pacified) means for one who is utterly pacified by the complete cessation of defilements like lust.
Upasantassa (người đã an tịnh) nghĩa là: người đã an tịnh hoàn toàn nhờ sự dứt trừ triệt để các phiền não như tham, v.v.
Sadā satīmatoti sativepullappattiyā niccakālaṃ satiyā avirahitassa.
Sadā satīmato (always mindful) means one who is never devoid of mindfulness due to the attainment of abundant mindfulness.
Sadā satīmato (người luôn có niệm) nghĩa là: người luôn không tách rời niệm, do đã đạt đến sự sung mãn của niệm.
Ettha ca ‘‘adhicetaso’’ti iminā adhicittasikkhā, ‘‘appamajjato’’ti etena adhisīlasikkhā, ‘‘munino monapathesu sikkhato’’ti etehi adhipaññāsikkhā.
Here, by "adhicetaso" (higher consciousness), the training in higher consciousness (adhicitta-sikkhā) is taught; by "appamajjato" (being heedful), the training in higher morality (adhisīla-sikkhā) is taught; and by "munino monapathesu sikkhato" (of the sage training in the paths of sagacity), the training in higher wisdom (adhipaññā-sikkhā) is taught.
Trong kinh này, với từ “adhicetaso” là học pháp về adhicitta (tăng thượng tâm), với từ “appamajjato” là học pháp về adhisīla (tăng thượng giới), và với các từ “munino monapathesu sikkhato” là học pháp về adhipaññā (tăng thượng tuệ).
‘‘Munino’’ti vā etena adhipaññāsikkhā, ‘‘monapathesu sikkhato’’ti etena tāsaṃ lokuttarasikkhānaṃ pubbabhāgapaṭipadā, ‘‘sokā na bhavantī’’tiādīhi sikkhāpāripūriyā ānisaṃso pakāsitoti veditabbaṃ.
Alternatively, by "munino," the training in higher wisdom is taught; by "monapathesu sikkhato," the preliminary practice for those supramundane trainings is taught; and by "sokā na bhavantī" and so forth, the benefit of the fulfillment of the trainings is revealed. Thus it should be understood.
Hoặc, với từ “munino” là học pháp về adhipaññā, với từ “monapathesu sikkhato” là con đường thực hành giai đoạn đầu của các học pháp siêu thế đó, và với các từ “sokā na bhavanti” v.v., là lợi ích của sự viên mãn các học pháp. Cần phải hiểu như vậy.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in the same manner as already explained.
Phần còn lại cũng theo cách giải thích đã nêu.
Sundarīti tassā nāmaṃ.
Sundarī was her name.
Sundarī là tên của cô ấy.
Sā kira tasmiṃ kāle sabbaparibbājikāsu abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā, teneva sā ‘‘sundarī’’ti paññāyittha.
It is said that at that time, she was the most beautiful, lovely, and charming among all the female wanderers (paribbājikā), endowed with supreme beauty and grace. For this very reason, she was known as "Sundarī."
Vào thời điểm đó, trong số tất cả các du sĩ nữ, cô ấy là người rất xinh đẹp, đáng chiêm ngưỡng, dễ thương, được phú cho vẻ đẹp tuyệt vời, chính vì thế cô ấy được gọi là “Sundarī”.
Sā ca anatītayobbanā asaṃyatasamācārāva hoti, tasmā te sundariṃ paribbājikaṃ pāpakamme uyyojesuṃ.
And she was still in her youth and unrestrained in conduct; therefore, they incited Sundarī the female wanderer to a wicked deed.
Cô ấy vẫn còn trẻ và có hành vi không đoan chính, do đó họ đã xúi giục Sundarī du sĩ nữ làm điều ác.
Te hi aññatitthiyā buddhuppādato paṭṭhāya sayaṃ hatalābhasakkārā heṭṭhā akkosasuttavaṇṇanāyaṃ āgatanayena bhagavato bhikkhusaṅghassa ca uḷāraṃ aparimitaṃ lābhasakkāraṃ pavattamānaṃ disvā issāpakatā ekato hutvā sammantayiṃsu – mayaṃ samaṇassa gotamassa uppannakālato paṭṭhāya naṭṭhā hatalābhasakkārā, na no koci atthibhāvampi jānāti, kiṃ nissāya nu kho loko samaṇe gotame abhippasanno uḷāraṃ sakkārasammānaṃ upanetīti?
Indeed, those other sectarians, whose gains and honours had been destroyed since the arising of the Buddha, seeing the great, immeasurable gains and honours occurring for the Fortunate One and the Saṅgha of bhikkhus, as described in the commentary to the Akkosusutta below, became overcome with envy. They gathered together and deliberated: "Since the time that the ascetic Gotama appeared, our gains and honours have been lost; no one even knows of our existence. By relying on what, indeed, has the world become greatly devoted to the ascetic Gotama and offered him great reverence and respect?"
Những người ngoại đạo đó, kể từ khi Đức Phật xuất hiện, đã mất đi lợi lộc và sự tôn kính của mình. Theo cách giải thích trong Kinh Akkosa phía dưới, khi thấy lợi lộc và sự tôn kính lớn lao, vô hạn đang diễn ra đối với Đức Thế Tôn và Tăng đoàn chư Tỳ-khưu, họ bị sự ganh tị chi phối, tụ tập lại và bàn bạc: “Kể từ khi Sa-môn Gotama xuất hiện, chúng ta đã bị suy tàn, mất đi lợi lộc và sự tôn kính. Không ai còn biết đến sự tồn tại của chúng ta nữa. Do đâu mà thế gian lại rất hoan hỷ với Sa-môn Gotama và dâng lên sự cúng dường, tôn kính lớn lao như vậy?”
Tattheko āha – ‘‘uccākulappasuto asambhinnāya mahāsammatappaveṇiyā jāto’’ti, aparo ‘‘abhijātiyaṃ tassa anekāni acchariyāni pātubhūtānī’’ti, añño ‘‘kāladevilaṃ vandāpetuṃ upanītassa pādā parivattitvā tassa jaṭāsu patiṭṭhitā’’ti, aparo ‘‘vappamaṅgalakāle jambucchāyāya sayāpitassa vītikkantepi majjhanhike jambucchāyā aparivattitvā ṭhitā’’ti, añño ‘‘abhirūpo dassanīyo pāsādiko rūpasampattiyā’’ti, aparo ‘‘jiṇṇāturamatapabbajitasaṅkhātanimitte disvā saṃvegajāto āgāminaṃ cakkavattirajjaṃ pahāya pabbajito’’ti.
Among them, one said, "He was born into a high family, from the unbroken lineage of the Mahāsammata." Another said, "At his birth, many wonders manifested for him." Another said, "When he was brought to be saluted by the ascetic Kāladevilā, his feet turned and rested on the ascetic's matted hair." Another said, "During the plowing festival, when he was laid in the shade of a rose-apple tree, even after midday had passed, the shade of the rose-apple tree did not shift and remained still." Another said, "He is handsome, comely, and charming in his physical beauty." Another said, "Seeing the omens of the old, the sick, the dead, and the recluse, he became filled with spiritual urgency, abandoned the future universal sovereignty, and went forth into homelessness."
Trong số đó, một người nói: “Vì ngài xuất thân từ dòng dõi cao quý, sinh ra trong dòng dõi Đại Thắng (Mahāsammata) không bị pha tạp.” Một người khác nói: “Khi ngài đản sinh, nhiều điều kỳ diệu đã xuất hiện.” Người khác nữa nói: “Khi được đưa đến để bái lạy đạo sĩ Kaladevila, chân ngài đã xoay chuyển và đặt lên búi tóc của ông ấy.” Người khác nói: “Vào dịp lễ cày ruộng, khi ngài được đặt nằm dưới bóng cây jambu, bóng cây jambu vẫn không di chuyển ngay cả khi đã quá trưa.” Người khác nói: “Ngài rất xinh đẹp, đáng chiêm ngưỡng, dễ thương, được phú cho vẻ đẹp hoàn hảo.” Người khác nói: “Khi thấy các điềm báo về người già, người bệnh, người chết và vị sa-môn, ngài đã xúc động từ bỏ vương vị Chuyển Luân Vương trong tương lai mà xuất gia.”
Evaṃ aparimāṇakāle sambhataṃ anaññasādhāraṇaṃ bhagavato puññañāṇasambhāraṃ ukkaṃsapāramippattaṃ nirupamaṃ sallekhappaṭipadaṃ anuttarañca ñāṇapahānasampadādibuddhānubhāvaṃ ajānantā attanā yathādiṭṭhaṃ yathāsutaṃ dharamānaṃ taṃ taṃ bhagavato bahumānakāraṇaṃ kittetvā abahumānakāraṇaṃ pariyesitvā apassantā ‘‘kena nu kho kāraṇena mayaṃ samaṇassa gotamassa ayasaṃ uppādetvā lābhasakkāraṃ nāseyyāmā’’ti.
Thus, not knowing the Fortunate One's immeasurable accumulations of merit and wisdom, accumulated over countless eons, his unsurpassed perfection of ascetic practice, and his Buddha-power, which included the supreme accomplishments of knowledge and abandonment, they praised each of these causes for reverence towards the Fortunate One as they had seen and heard, and then, searching for causes of disrespect and finding none, they deliberated: "By what means, indeed, could we bring ill repute to the ascetic Gotama and destroy his gains and honours?"
Vì không biết đến sự tích lũy công đức và trí tuệ vô hạn, phi thường của Đức Thế Tôn trong vô số kiếp, sự đạt đến đỉnh cao ba-la-mật, hạnh sống thiểu dục vô song, và uy lực Phật Đà gồm trí tuệ siêu việt, sự đoạn trừ phiền não, v.v., họ đã ca ngợi những lý do đáng tôn kính của Đức Thế Tôn mà họ đã thấy và nghe. Sau khi tìm kiếm những lý do không đáng tôn kính mà không tìm thấy, họ tự hỏi: “Do đâu mà chúng ta có thể gây ra sự tai tiếng cho Sa-môn Gotama và hủy hoại lợi lộc và sự tôn kính của ngài?”
Tesu eko tikhiṇamantī evamāha – ‘‘ambho imasmiṃ sattaloke mātugāmasukhe asattasattā nāma natthi, ayañca samaṇo gotamo abhirūpo devasamo taruṇo, attano samarūpaṃ mātugāmaṃ labhitvā sajjeyya.
Among them, one with keen discernment said, "Friends, in this world of beings, there is no being who is not attached to the pleasure of women. This ascetic Gotama is handsome, godlike, and young. He might become attached if he found a woman of similar beauty.
Trong số đó, một người có mưu trí sắc bén đã nói như sau: “Này các bạn, trong thế gian này không có chúng sanh nào không vướng mắc vào sự khoái lạc của nữ giới. Sa-môn Gotama này rất đẹp đẽ, giống như chư thiên, còn trẻ tuổi. Ngài có thể sẽ vướng mắc khi có được một phụ nữ có vẻ đẹp tương xứng với mình.
Athāpi na sajjeyya, janassa pana saṅkiyo bhaveyya, handa mayaṃ sundariṃ paribbājikaṃ tathā uyyojema, yathā samaṇassa gotamassa ayaso pathaviyaṃ patthareyyā’’ti.
Even if he does not become attached, people might still suspect him. Let us therefore incite the female wanderer Sundarī in such a way that the ascetic Gotama's ill repute spreads throughout the earth."
Dù cho ngài không vướng mắc, nhưng người đời cũng sẽ nghi ngờ. Vậy chúng ta hãy xúi giục Sundarī du sĩ nữ sao cho tai tiếng của Sa-môn Gotama sẽ lan truyền khắp mặt đất.”
Taṃ sutvā itare ‘‘idaṃ suṭṭhu tayā cintitaṃ, evañhi kate samaṇo gotamo ayasakena upadduto sīsaṃ ukkhipituṃ asakkonto yena vā tena vā palāyissatī’’ti sabbeva ekajjhāsayā hutvā tathā uyyojetuṃ sundariyā santikaṃ agamaṃsu.
Having heard this, the others said, "This is an excellent idea you have conceived! If this is done, the ascetic Gotama, tormented by disgrace and unable to hold up his head, will flee hither and thither." All of them, being of one mind, went to Sundarī to incite her in this manner.
Nghe vậy, những người kia nói: “Anh đã suy tính rất đúng. Làm như vậy, Sa-môn Gotama sẽ bị tai tiếng quấy nhiễu, không thể ngẩng đầu lên được và sẽ bỏ trốn đến bất cứ nơi nào.” Tất cả đều đồng lòng và đi đến chỗ Sundarī để xúi giục cô ấy làm như vậy.
Sā te disvā ‘‘kiṃ tumhe ekato āgatatthā’’ti āha.
Seeing them, she asked, "Why have you come together?"
Khi thấy họ, cô ấy hỏi: “Các vị đến đây cùng nhau có việc gì?”
Titthiyā anālapantā ārāmapariyante paṭicchanne ṭhāne nisīdiṃsu.
The sectarians, without speaking, sat down in a secluded place at the edge of the park.
Những người ngoại đạo không nói gì mà ngồi xuống một nơi kín đáo ở rìa tu viện.
Sā tattha gantvā punappunaṃ ālapantī paṭivacanaṃ alabhitvā kiṃ tumhākaṃ aparajjhaṃ?
She went there and, repeatedly speaking to them but receiving no reply, asked, "What wrong have I done to you?
Cô ấy đi đến đó, hỏi đi hỏi lại nhưng không nhận được câu trả lời. “Tôi đã làm gì sai với các vị?
Kasmā me paṭivacanaṃ na dethāti?
Why do you not answer me?"
Tại sao các vị không trả lời tôi?”
Tathā hi pana tvaṃ amhe viheṭhiyamāne ajjhupekkhasīti.
"Indeed, you ignore us while we are being tormented!" they said.
“Thật vậy, cô lại thờ ơ khi chúng tôi bị quấy nhiễu sao?”
Ko tumhe viheṭhetīti?
"Who torments you?" she asked.
“Ai quấy nhiễu các vị?”
‘‘Kiṃ pana tvaṃ na passasi, samaṇaṃ gotamaṃ amhe viheṭhetvā hatalābhasakkāre katvā vicaranta’’nti vatvā ‘‘tattha mayā kiṃ kātabba’’nti vutte ‘‘tena hi tvaṃ abhikkhaṇaṃ jetavanasamīpaṃ gantvā mahājanassa evañcevañca vadeyyāsī’’ti āhaṃsu.
"Do you not see the ascetic Gotama, who torments us and goes about having destroyed our gains and honours?" When she asked, "What should I do about that?" they replied, "Then you should frequently go near Jetavana and say such and such to the public."
“Cô không thấy Sa-môn Gotama đang quấy nhiễu chúng tôi, khiến chúng tôi mất đi lợi lộc và sự tôn kính sao?” Khi cô ấy hỏi: “Tôi phải làm gì trong việc đó?”, họ nói: “Vậy thì cô hãy thường xuyên đến gần Tịnh xá Jetavana và nói với đại chúng như thế này, như thế kia.”
Sāpi ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchi.
She agreed, saying, "Very well."
Cô ấy cũng đồng ý: “Vâng, được ạ.”
Tena vuttaṃ – ‘‘aññatitthiyā paribbājakā bhagavato sakkāraṃ asahamānā’’tiādi.
Therefore it is said, " The other sectarian wanderers, unable to endure the Fortunate One's honours," and so forth.
Vì vậy, được nói rằng: “Những du sĩ ngoại đạo không chịu đựng được sự tôn kính của Đức Thế Tôn” v.v.
Tattha ussahasīti sakkosi.
Therein, ussahasī means: are able.
Trong đó, ussahasī có nghĩa là có thể.
Atthanti hitaṃ kiccaṃ vā.
Attha means: benefit or task.
Atthaṃ là lợi ích hoặc công việc.
Kyāhanti kiṃ ahaṃ.
Kyāhaṃ means: what am I.
Kyāhaṃ là kiṃ ahaṃ (tôi là gì).
Yasmā te titthiyā tassā aññātakāpi samānā pabbajjasambandhamattena saṅgaṇhituṃ ñātakā viya hutvā ‘‘ussahasi tvaṃ bhagini ñātīnaṃ atthaṃ kātu’’nti āhaṃsu.
Since those sectarians, though not her relatives, acted as if they were relatives, showing affection merely by virtue of their common renunciation, and said, " Sister, are you able to work for the welfare of your relatives?"
Vì những người ngoại đạo đó, mặc dù không phải là bà con của cô ấy, nhưng chỉ vì mối liên hệ xuất gia mà họ đã đối xử như bà con và nói: “Này chị, chị có thể làm lợi ích cho bà con không?”
Tasmā sāpi migaṃ valli viya pāde laggā jīvitampi me pariccattaṃ ñātīnaṃ atthāyāti āha.
Therefore, she, like a deer caught in a creeper, said, " My very life is sacrificed for the welfare of my relatives."
Vì vậy, cô ấy, như một con nai bị dây leo quấn chân, nói: “Ngay cả mạng sống của tôi cũng được hiến dâng vì lợi ích của bà con.”
Tena hīti ‘‘yasmā tvaṃ ‘jīvitampi me tumhākaṃ atthāya pariccatta’nti vadasi, tvañca paṭhamavaye ṭhitā abhirūpā sobhaggappattā ca, tasmā yathā taṃ nissāya samaṇassa gotamassa ayaso uppajjissati, tathā kareyyāsī’’ti vatvā ‘‘abhikkhaṇaṃ jetavanaṃ gacchāhī’’ti uyyojesuṃ.
Tena hi means: "Since you say, 'My very life is sacrificed for your welfare,' and you are in the prime of youth, beautiful, and endowed with charm, therefore you should act in such a way that ill repute will arise for the ascetic Gotama because of you." Having said this, they sent her off, saying, "Go frequently to Jetavana."
Tena hi có nghĩa là: “Vì cô nói ‘ngay cả mạng sống của tôi cũng được hiến dâng vì lợi ích của các vị’, và cô lại đang ở tuổi thanh xuân, xinh đẹp, đạt đến sự duyên dáng, vậy thì cô hãy làm sao để tai tiếng của Sa-môn Gotama sẽ xuất hiện vì cô.” Nói xong, họ xúi giục: “Hãy thường xuyên đến Jetavana.”
Sāpi kho bālā kakacadantapantiyā pupphāvalikīḷaṃ kīḷitukāmā viya, pabhinnamadaṃ caṇḍahatthiṃ soṇḍāya parāmasantī viya, nalāṭena maccuṃ gaṇhantī viya titthiyānaṃ vacanaṃ sampaṭicchitvā mālāgandhavilepanatambūlamukhavāsādīni gahetvā mahājanassa satthu dhammadesanaṃ sutvā nagaraṃ pavisanakāle jetavanābhimukhī gacchantī ‘‘kahaṃ gacchasī’’ti ca puṭṭhā ‘‘samaṇassa gotamassa santikaṃ, ahañhi tena saddhiṃ ekagandhakuṭiyaṃ vasāmī’’ti vatvā aññatarasmiṃ titthiyārāme vasitvā pātova jetavanamaggaṃ otaritvā nagarābhimukhī āgacchantī ‘‘kiṃ sundari kahaṃ gatāsī’’ti ca puṭṭhā ‘‘samaṇena gotamena saddhiṃ ekagandhakuṭiyaṃ vasitvā taṃ kilesaratiyā ramāpetvā āgatāmhī’’ti vadati.
That foolish woman, assenting to the words of the sectarians as if desiring to play a garland game with a saw-toothed rake, or as if touching a fierce elephant in rut with its trunk, or as if grasping death with her forehead, took garlands, perfumes, unguents, betel, mouth fresheners, and so forth. As the public, having listened to the Master's discourse, was entering the city, she went towards Jetavana. When asked, "Where are you going?" she replied, "To the ascetic Gotama. I indeed dwell with him in the same perfume chamber." Then, after staying overnight in one of the sectarians' monasteries, she would descend onto the Jetavana road early in the morning and approach the city. When asked, "Sundarī, where have you been?" she would say, "Having dwelled with the ascetic Gotama in the same perfume chamber and pleased him with sensual pleasure, I have returned."
Cô gái ngu dại đó, như muốn chơi trò hoa trên răng cưa, như chạm vào vòi một con voi dữ đang say, như nắm lấy cái chết bằng trán, đã chấp nhận lời của những người ngoại đạo. Cô ấy mang theo vòng hoa, hương liệu, phấn thoa, trầu cau, nước súc miệng, v.v., và khi đại chúng nghe Đức Thế Tôn thuyết pháp và đang trên đường vào thành, cô ấy đi về phía Jetavana. Khi được hỏi: “Cô đi đâu vậy?”, cô ấy trả lời: “Tôi đi đến chỗ Sa-môn Gotama, vì tôi sống cùng ngài trong một hương thất.” Sau khi ngủ lại tại một tu viện ngoại đạo, sáng sớm hôm sau, cô ấy đi xuống con đường Jetavana và đi về phía thành phố. Khi được hỏi: “Này Sundarī, cô đã đi đâu vậy?”, cô ấy trả lời: “Tôi đã sống cùng Sa-môn Gotama trong một hương thất, làm cho ngài hoan hỷ với sự khoái lạc của phiền não, rồi tôi trở về.”
Tena vuttaṃ – ‘‘evaṃ ayyāti kho sundarī paribbājikā tesaṃ aññatitthiyānaṃ paribbājakānaṃ paṭissutvā abhikkhaṇaṃ jetavanaṃ agamāsī’’ti.
Therefore it is said, " "So be it, noble sirs," said the wanderer Sundarī, having assented to those other sectarian wanderers, and she frequently went to Jetavana."
Vì vậy, được nói rằng: “Này các Tôn giả, Sundarī du sĩ nữ đã vâng lời những du sĩ ngoại đạo đó và thường xuyên đến Jetavana.”
Titthiyā katipāhassa accayena dhuttānaṃ kahāpaṇe datvā ‘‘gacchatha, sundariṃ māretvā samaṇassa gotamassa gandhakuṭiyā avidūre mālākacavarantare nikkhipitvā ethā’’ti vadiṃsu.
After a few days, the sectarians gave money to rogues and said, "Go, kill Sundarī, and leave her body among the flower and rubbish heaps not far from the ascetic Gotama's perfume chamber, then come back."
Sau vài ngày, những người ngoại đạo đã đưa tiền cho bọn côn đồ và nói: “Hãy đi giết Sundarī, rồi giấu xác cô ấy vào giữa đống hoa và rác gần hương thất của Sa-môn Gotama, rồi trở về đây.”
Te tathā akaṃsu.
They did so.
Chúng đã làm như vậy.
Tato titthiyā ‘‘sundariṃ na passāmā’’ti kolāhalaṃ katvā rañño ārocetvā ‘‘kattha pana tumhe parisaṅkathā’’ti raññā vuttā imesu divasesu jetavane vasati, tatthassā pavattiṃ na jānāmāti.
Then the sectarians caused an uproar, saying, "We don't see Sundarī!" They reported it to the king. When the king asked, "Where do you suspect she might be?" they replied, "These days she has been staying at Jetavana. We do not know what has become of her there."
Sau đó, những người ngoại đạo đã gây ồn ào: “Chúng tôi không thấy Sundarī đâu cả!” và báo cáo với nhà vua. Khi nhà vua hỏi: “Vậy các ngươi nghi ngờ ở đâu?”, họ nói: “Trong những ngày này, cô ấy sống ở Jetavana. Chúng tôi không biết tình hình của cô ấy ở đó.”
‘‘Tena hi gacchatha, naṃ tattha vicinathā’’ti raññā anuññātā attano upaṭṭhāke gahetvā jetavanaṃ gantvā vicinantā viya hutvā mālākacavaraṃ byūhitvā tassā sarīraṃ mañcakaṃ āropetvā nagaraṃ pavesetvā ‘‘samaṇassa gotamassa sāvakā ‘satthunā kataṃ pāpakammaṃ paṭicchādessāmā’ti sundariṃ māretvā mālākacavarantare nikkhipiṃsū’’ti rañño ārocesuṃ.
Allowed by the king, who said, "Then go and search for her there," they took their attendants and went to Jetavana. Feigning a search, they uncovered her body from among the flower and rubbish heaps, placed it on a litter, brought it into the city, and reported to the king, "The disciples of the ascetic Gotama killed Sundarī and left her among the flower and rubbish heaps, thinking, 'We will conceal the evil deed done by the Master.'"
Được nhà vua cho phép: “Vậy thì hãy đi tìm cô ấy ở đó!”, họ dẫn theo những người hầu của mình đến Jetavana. Giả vờ tìm kiếm, họ đã bới đống hoa và rác, đặt thi thể của cô ấy lên một chiếc cáng nhỏ, đưa vào thành phố và báo cáo với nhà vua: “Các đệ tử của Sa-môn Gotama đã giết Sundarī và giấu xác vào giữa đống hoa và rác để che giấu tội ác mà thầy của họ đã gây ra.”
Rājāpi anupaparikkhitvā ‘‘tena hi gacchatha, nagaraṃ āhiṇḍathā’’ti āha.
The king, without investigating, said, "Then go and parade her around the city."
Nhà vua cũng không điều tra kỹ lưỡng mà nói: “Vậy thì hãy đi, hãy đi khắp thành phố.”
Te nagaravīthīsu ‘‘passatha samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ kamma’’ntiādīni vadantā vicaritvā puna rañño nivesanadvāraṃ agamaṃsu.
They went around the city streets, saying, "Behold the deeds of the Sakyan ascetics!" and similar things, then returned to the king's palace gate.
Họ đã đi khắp các con đường trong thành phố, nói những lời như: “Hãy xem hành động của các Sa-môn dòng Thích Ca!” và rồi lại trở về cổng cung điện của nhà vua.
Rājā sundariyā sarīraṃ āmakasusāne aṭṭakaṃ āropetvā rakkhāpesi.
The king had Sundarī's body placed on a scaffold in the charnel ground and guarded.
Nhà vua đã đặt thi thể của Sundarī lên một giàn thiêu ở nghĩa địa hoang và cho người canh gác.
Sāvatthivāsino ṭhapetvā ariyasāvake yebhuyyena ‘‘passatha samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ kamma’’ntiādīni vatvā antonagare bahinagare ca bhikkhū akkosantā vicariṃsu.
The residents of Sāvatthī, except for the noble disciples, mostly went around both inside and outside the city, abusing the bhikkhus, saying, "Behold the deeds of the Sakyan renunciants!" and similar things.
Dân chúng ở Sāvatthī, ngoại trừ các vị Thánh đệ tử, phần lớn đã đi khắp trong và ngoài thành phố, chửi rủa các Tỳ-khưu, nói những lời như: “Hãy xem hành động của các Sa-môn dòng Thích Ca!”
Tena vuttaṃ – ‘‘yadā te aññiṃsu titthiyā paribbājakā ‘vodiṭṭhā kho sundarī’’’tiādi.
Therefore it was said: "When those wandering ascetics, the titthiyas, knew, 'Indeed, Sundarī has been seen...'" and so on.
Do đó, đã nói rằng – “Khi những người ngoại đạo du sĩ ấy biết rằng ‘Này Sundarī đã được nhìn thấy’” vân vân.
Tattha aññiṃsūti jāniṃsu.
Therein, aññiṃsū means they knew.
Trong đó, aññiṃsū có nghĩa là đã biết.
Vodiṭṭhāti byapadiṭṭhā, jetavanaṃ āgacchantī ca gacchantī ca visesato diṭṭhā, bahulaṃ diṭṭhāti attho.
Vodiṭṭhā means clearly seen, seen especially often coming to and going from Jetavana, meaning seen frequently.
Vodiṭṭhā có nghĩa là đã được chỉ định, đã được nhìn thấy đặc biệt khi cô ta đến và đi từ Jetavana, tức là đã được nhìn thấy nhiều lần.
Parikhākūpeti dīghikāvāṭe.
Parikhākūpe means in the moat.
Parikhākūpe có nghĩa là trong hào nước.
Yā sā, mahārāja, sundarīti, mahārāja, yā sā imasmiṃ nagare rūpasundaratāya ‘‘sundarī’’ti pākaṭā abhiññātā paribbājikā.
" Yā sā, mahārāja, sundarī" means, O great king, that female wanderer who is famous and well-known in this city as "Sundarī" for her beauty.
“Này đại vương, Sundarī đó” có nghĩa là, thưa đại vương, du sĩ nữ Sundarī ấy, người nổi tiếng và được biết đến trong thành phố này với vẻ đẹp của mình, được gọi là “Sundarī”.
Sā no na dissatīti sā amhākaṃ cakkhu viya jīvitaṃ viya ca piyāyitabbā, idāni na dissati.
" Sā no na dissatī" means that female wanderer, who is dear to us like our eyes and like our life, is now not seen.
“Cô ta không được nhìn thấy” có nghĩa là cô ta, người đáng yêu như mắt hay sinh mạng của chúng tôi, bây giờ không được nhìn thấy.
Yathānikkhittanti purise āṇāpetvā mālākacavarantare attanā yathāṭhapitaṃ.
Yathānikkhittaṃ means as they themselves had placed it among the refuse and flowers after ordering men.
Yathānikkhittaṃ có nghĩa là sau khi sai người, chính họ đã đặt cô ta vào giữa đống rác hoa như đã định.
‘‘Yathānikhāta’’ntipi pāṭho, pathaviyaṃ nikhātappakāranti attho.
"Yathānikhātaṃ" is also a reading, meaning as it was buried in the earth.
Cũng có một bản đọc là “yathānikhātaṃ”, có nghĩa là như đã chôn xuống đất.
Rathiyāya rathiyanti vīthito vīthiṃ.
Rathiyāya rathiyaṃ means from street to street.
Rathiyāya rathiyaṃ có nghĩa là từ đường này sang đường khác.
Vīthīti hi vinivijjhanakaracchā.
For indeed, vīthī is a road that cuts through.
Vīthī là con đường xuyên qua.
Siṅghāṭakanti tikoṇaracchā.
Siṅghāṭakaṃ means a three-way intersection.
Siṅghāṭakaṃ là ngã ba đường.
Alajjinoti na lajjino, pāpajigucchāvirahitāti attho.
Alajjino means shameless, that is, devoid of repulsion for evil.
Alajjino có nghĩa là không biết xấu hổ, tức là không có sự ghê tởm đối với điều ác.
Dussīlāti nissīlā.
Dussīlā means immoral.
Dussīlā có nghĩa là vô giới.
Pāpadhammāti lāmakasabhāvā nihīnācārā.
Pāpadhammā means those of base nature, of vile conduct.
Pāpadhammā có nghĩa là bản chất thấp kém, hành vi đê tiện.
Musāvādinoti dussīlā samānā ‘‘sīlavanto maya’’nti alikavāditāya musāvādino.
Musāvādino means liars because, though immoral, they speak falsely, saying, "We are virtuous."
Musāvādino có nghĩa là những kẻ nói dối vì họ là người vô giới nhưng lại nói sai sự thật rằng “chúng tôi là người giữ giới”.
Abrahmacārinoti ‘‘methunappaṭisevitāya aseṭṭhacārino ime hi nāmā’’ti hīḷentā vadanti.
Abrahmacārino means they deride them, saying, "These are those who lead ignoble lives, indulging in sexual intercourse."
Abrahmacārino có nghĩa là họ nói với vẻ khinh bỉ: “Những người này là những kẻ hành xử không cao thượng vì họ thực hành hành vi bất tịnh.”
Dhammacārinoti kusaladhammacārino.
Dhammacārino means those who practice wholesome Dhamma.
Dhammacārino có nghĩa là những người thực hành pháp thiện.
Samacārinoti kāyakammādisamacārino.
Samacārino means those whose bodily actions and so on are in harmony.
Samacārino có nghĩa là những người thực hành bình đẳng trong hành động thân thể, v.v.
Kalyāṇadhammāti sundarasabhāvā, paṭijānissanti nāmāti sambandho.
Kalyāṇadhammā means of good nature; the connection is: they will surely declare themselves as such.
Kalyāṇadhammā có nghĩa là bản chất tốt đẹp, có liên quan đến việc họ sẽ tuyên bố.
Nāmasaddayogena hi ettha paṭijānissantīti anāgatakālavacanaṃ.
Here, the use of the word nāma makes paṭijānissanti a future tense verb.
Ở đây, do sự kết hợp với danh từ, từ “paṭijānissanti” là động từ ở thì tương lai.
Sāmaññanti samaṇabhāvo samitapāpatā.
Sāmaññaṃ means the state of being a recluse, the calming of evil.
Sāmaññaṃ có nghĩa là trạng thái của một Sa-môn, là sự chấm dứt điều ác.
Brahmaññanti seṭṭhabhāvo bāhitapāpatā.
Brahmaññaṃ means the noble state, the expulsion of evil.
Brahmaññaṃ có nghĩa là trạng thái cao thượng, là sự loại bỏ điều ác.
Kutoti kena kāraṇena.
Kuto means by what cause?
Kuto có nghĩa là do nguyên nhân nào.
Apagatāti apetā paribhaṭṭhā.
Apagatā means fallen away, lost.
Apagatā có nghĩa là đã rời bỏ, đã mất đi.
Purisakiccanti methunappaṭisevanaṃ sandhāya vadanti.
Purisakiccaṃ refers to sexual intercourse when they speak.
Purisakiccaṃ có nghĩa là họ nói đến hành vi bất tịnh.
Atha bhikkhū taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesuṃ.
Then the bhikkhus reported that incident to the Blessed One.
Sau đó, các Tỳ-khưu đã báo cáo sự việc đó cho Thế Tôn.
Satthā ‘‘tena hi, bhikkhave, tumhepi te manusse imāya gāthāya paṭicodethā’’ti vatvā ‘‘abhūtavādī’’ti gāthamāha.
The Teacher, saying, "In that case, bhikkhus, you too should admonish those people with this verse," spoke the verse beginning with "Abhūtavādī."
Bậc Đạo Sư nói: “Vậy thì, này các Tỳ-khưu, các con cũng hãy quở trách những người đó bằng bài kệ này,” rồi Ngài nói bài kệ “abhūtavādī” (kẻ nói điều không có thật).
Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘atha kho sambahulā…pe… nihīnakammā manujā paratthā’’ti.
Referring to that, it was said, " atha kho sambahulā…pe… nihīnakammā manujā paratthā."
Liên quan đến điều đó, đã nói rằng – “Sau đó, nhiều vị Tỳ-khưu…pe… những người có hành động thấp kém ở đời sau.”
Tattha neso, bhikkhave, saddo ciraṃ bhavissatīti idaṃ satthā tassa ayasassa nipphattiṃ sabbaññutaññāṇena jānitvā bhikkhū samassāsento āha.
Therein, the Teacher, knowing by his omniscience the cessation of that ill-repute, spoke this phrase, " neso, bhikkhave, saddo ciraṃ bhavissatī," to console the bhikkhus.
Trong đó, “Này các Tỳ-khưu, tiếng đồn ấy sẽ không kéo dài lâu” là lời Bậc Đạo Sư nói để an ủi các Tỳ-khưu, sau khi Ngài đã biết sự chấm dứt của tiếng xấu đó bằng tuệ tri toàn giác.
Gāthāyaṃ abhūtavādīti parassa dosaṃ adisvāva musāvādaṃ katvā abhūtena atacchena paraṃ abbhācikkhanto.
In the verse, abhūtavādī refers to one who slanders another with falsehoods and untruths, having spoken a lie without even seeing the other's fault.
Trong bài kệ, abhūtavādī là kẻ vu khống người khác bằng lời nói dối, nói điều không có thật, không đúng sự thật, mà không thấy lỗi của người khác.
Yo vāpi katvāti yo vā pana pāpakammaṃ katvā ‘‘nāhaṃ etaṃ karomī’’ti āha.
Yo vāpi katvā means or one who, having committed an evil deed, says, "I did not do it."
Yo vāpi katvā là kẻ nào đó đã làm điều ác nhưng lại nói “tôi không làm điều đó.”
Pecca samā bhavantīti te ubhopi janā ito paralokaṃ gantvā nirayūpagamanena gatiyā samā bhavanti.
Pecca samā bhavantī means both those persons, having gone from this world to the next, become equal in destiny by going to hell.
Pecca samā bhavantī là cả hai người đó, sau khi đi từ đời này sang đời sau, sẽ trở nên bình đẳng về cảnh giới, tức là đi đến địa ngục.
Gatiyeva hi nesaṃ paricchinnā, āyū pana aparicchinnā.
Indeed, their destination is fixed, but their lifespan is not fixed.
Cảnh giới của họ đã được định rõ, nhưng tuổi thọ thì không.
Bahukañhi pāpaṃ katvā ciraṃ niraye paccati, parittakaṃ katvā appamattakameva kālaṃ paccati.
For one who commits much evil is cooked in hell for a long time, but one who commits a little is cooked for only a short time.
Vì đã làm nhiều điều ác, họ phải chịu khổ trong địa ngục lâu dài; nếu làm ít điều ác, họ chỉ chịu khổ trong một thời gian ngắn.
Yasmā pana nesaṃ ubhinnampi lāmakameva kammaṃ, tena vuttaṃ – nihīnakammā manujā paratthāti.
But since the deeds of both of them are vile, it was said, " nihīnakammā manujā paratthā."
Vì hành động của cả hai đều là xấu xa, nên đã nói rằng – “những người có hành động thấp kém ở đời sau.”
‘‘Paratthā’’ti imassa pana padassa purato ‘‘peccā’’tipadena sambandho, pecca parattha ito gantvā te nihīnakammā paraloke samā bhavantīti attho.
The word " paratthā" is connected with " peccā" that precedes it, meaning having gone from here to the other world, those people of ignoble deeds become equal in the next world.
Từ “paratthā” này được liên kết với từ “peccā” ở phía trước, có nghĩa là sau khi đi từ đời này sang đời sau, những người có hành động thấp kém đó sẽ trở nên bình đẳng ở đời sau.
Pariyāpuṇitvāti uggahetvā.
Pariyāpuṇitvā means having learned.
Pariyāpuṇitvā có nghĩa là học thuộc lòng.
Akārakāti aparādhassa na kārakā.
Akārakā means not perpetrators of the offense.
Akārakā có nghĩa là không phải là người gây ra tội lỗi.
Nayimehi katanti evaṃ kira nesamahosi – imehi samaṇehi sakyaputtiyehi addhā taṃ pāpakammaṃ na kataṃ, yaṃ aññatitthiyā ugghositvā sakalanagaraṃ āhiṇḍiṃsu, yasmā ime amhesu evaṃ asabbhāhi pharusāhi vācāhi abbhācikkhantesupi na kiñci vikāraṃ dassenti, khantisoraccañca na vijahanti, kevalaṃ pana ‘‘abhūtavādī nirayaṃ upetī’’ti dhammaṃyeva vadantā sapantiyeva, ime samaṇā sakyaputtiyā amhe anupadhāretvā abbhācikkhante sapanti, sapathaṃ karontā viya vadanti.
Nayimehi kataṃ means indeed it was their thought: "Surely these Sakyan renunciants did not commit that evil deed which the other sectarians proclaimed and went around the whole city. Because these monks, the Sakyan renunciants, do not show any agitation even when we falsely accuse them with such improper and harsh words, and they do not abandon patience and gentleness. They merely speak the Dhamma, saying, 'The liar goes to hell,' as if they are swearing. These Sakyan renunciants are swearing at us who falsely accuse them without due consideration, speaking as if making an oath."
Nayimehi kataṃ có nghĩa là họ đã nghĩ như thế này: “Những Sa-môn Thích tử này chắc chắn không làm điều ác mà những người ngoại đạo khác đã la lối và đi khắp thành phố, vì những người này không thể hiện bất kỳ sự thay đổi nào ngay cả khi chúng tôi vu khống họ bằng những lời lẽ thô tục và không phù hợp, họ cũng không từ bỏ sự nhẫn nại và hiền lành, mà chỉ nói Pháp rằng ‘kẻ nói điều không có thật sẽ đi đến địa ngục,’ như thể họ đang thề. Những Sa-môn Thích tử này đang thề với chúng tôi, những kẻ vu khống họ mà không điều tra; họ nói như thể đang thề.” Hoặc, “kẻ nào đã làm mà nói ‘tôi không làm’” – khi nói như vậy, họ thề, có nghĩa là “những người này đang thề với chúng tôi để cho chúng tôi biết rằng họ không phải là người làm điều đó.”
Atha vā ‘‘yo vāpi katvā ‘na karomi’ cāhā’’ti vadantā sapanti, attano akārakabhāvaṃ bodhetuṃ amhākaṃ sapathaṃ karonti imeti attho.
Alternatively, it means they swear, saying, "Yo vāpi katvā 'na karomi' cāhā," (or one who, having done it, says, 'I did not do it'), as if they are making an oath to us to make known their innocence.
Ngay sau khi những người đó nghe bài kệ được Thế Tôn thuyết giảng, nhờ oai lực của Đức Phật, họ đã cảm thấy hổ thẹn và phát sinh sự kinh hoàng, nghĩ rằng: “Điều này chúng tôi không thấy tận mắt, mà chỉ nghe nói. Điều nghe nói có thể là thật, cũng có thể là không. Những người ngoại đạo này mong muốn điều bất lợi và không lợi ích cho họ (các Sa-môn). Vì vậy, chúng tôi không nên nói điều này với niềm tin. Các Sa-môn thật khó mà biết được.”
Rājāpi yehi sundarī māritā, tesaṃ jānanatthaṃ purise āṇāpesi.
The king also ordered men to find out who had killed Sundarī.
Sau đó, những kẻ côn đồ đó đã cãi nhau khi uống rượu bằng những đồng tiền đó.
Atha te dhuttā tehi kahāpaṇehi suraṃ pivantā aññamaññaṃ kalahaṃ kariṃsu.
Then those rogues, drinking liquor with those coins, quarreled among themselves.
Trong số đó, một kẻ nói với kẻ kia: “Mày đã giết Sundarī bằng một đòn duy nhất, ném vào đống rác hoa, rồi uống rượu bằng những đồng tiền kiếm được từ đó. Cứ thế đi! Cứ thế đi!”
Tesu hi eko ekaṃ āha – ‘‘tvaṃ sundariṃ ekappahārena māretvā mālākacavarantare khipitvā tato laddhakahāpaṇehi suraṃ pivasi, hotu hotū’’ti.
One of them said to another: "You killed Sundarī with one blow, threw her into the refuse and flowers, and are now drinking liquor with the coins you got from that! So be it! So be it!"
Các quan quân nghe vậy đã bắt những kẻ côn đồ đó và trình lên vua.
Rājapurisā taṃ sutvā te dhutte gahetvā rañño dassesuṃ.
The king's men, hearing that, arrested those rogues and brought them before the king.
Vua hỏi những kẻ côn đồ đó: “Các ngươi đã giết cô ta phải không?”
Rājā ‘‘tumhehi sā māritā’’ti te dhutte pucchi.
The king asked those rogues, "Did you kill her?"
“Vâng, thưa bệ hạ.”
‘‘Āma, devā’’ti.
"Yes, Your Majesty."
“Ai đã sai các ngươi giết?”
‘‘Kehi mārāpitā’’ti?
"Who instigated the killing?"
“Thưa bệ hạ, những người ngoại đạo.”
‘‘Aññatitthiyehi, devā’’ti.
"Other sectarians, Your Majesty."
Vua triệu tập những người ngoại đạo, bắt họ thú nhận sự việc, và ra lệnh: “Các ngươi hãy đi khắp thành phố và nói rằng: ‘Sundarī này đã bị chúng tôi giết vì chúng tôi muốn bôi nhọ Sa-môn Gotama. Không có lỗi của Gotama, cũng không có lỗi của các đệ tử của Gotama. Lỗi là của chính chúng tôi.’”
Rājā titthiye pakkosāpetvā tamatthaṃ paṭijānāpetvā, ‘‘ayaṃ sundarī tassa samaṇassa gotamassa avaṇṇaṃ āropetukāmehi amhehi mārāpitā, neva gotamassa, na gotamasāvakānaṃ doso atthi, amhākameva dosoti evaṃ vadantā nagaraṃ āhiṇḍathā’’ti āṇāpesi.
The king summoned the sectarians, made them confess the matter, and ordered them: "Go around the city saying: 'We, who wished to bring discredit upon the recluse Gotama, instigated the killing of this Sundarī. There is no fault of Gotama, nor of Gotama's disciples; the fault is ours alone.'"
Họ đã làm như vậy.
Te tathā akaṃsu.
They did so.
Đại chúng đã tin tưởng một cách đúng đắn.
Mahājano sammadeva saddahi.
The great multitude believed completely.
Họ đã chỉ trích những người ngoại đạo, và những người ngoại đạo đã phải chịu hình phạt giết người.
Titthiyānaṃ dhikkāraṃ akāsi, titthiyā manussavadhadaṇḍaṃ pāpuṇiṃsu.
They scorned the titthiyas, and the titthiyas incurred the penalty for murder.
Từ đó về sau, sự cúng dường và tôn kính dành cho Đức Phật và Tăng đoàn đã trở nên vô cùng lớn lao.
Tato paṭṭhāya buddhassa bhikkhusaṅghassa ca bhiyyosomattāya sakkārasammāno mahā ahosi.
From then on, the Buddha and the Saṅgha of bhikkhus received even greater honor and respect.
Các Tỳ-khưu, với tâm trạng ngạc nhiên và kinh ngạc, đã đảnh lễ Thế Tôn và hoan hỷ báo cáo.
Bhikkhū acchariyabbhutacittajātā bhagavantaṃ abhivādetvā attamanā paṭivedesuṃ.
The bhikkhus, filled with wonder and amazement, saluted the Blessed One and reported with joyful minds.
Do đó, đã nói rằng – “Sau đó, nhiều vị Tỳ-khưu…pe… tiếng đồn đó, bạch Thế Tôn, đã biến mất.”
Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho sambahulā bhikkhū…pe… antarahito so, bhante, saddo’’ti.
Therefore it was said: " atha kho sambahulā bhikkhū…pe… antarahito so, bhante, saddo."
Vậy tại sao Thế Tôn không báo cho các Tỳ-khưu biết rằng “đây là hành động của những người ngoại đạo”?
Kasmā pana bhagavā ‘‘titthiyānaṃ idaṃ kamma’’nti bhikkhūnaṃ nārocesi?
But why did the Blessed One not inform the bhikkhus, "This is the deed of the titthiyas"?
Đối với các bậc Thánh thì không cần phải báo tin, nhưng đối với những phàm phu, Ngài không báo vì “những ai không tin thì điều đó sẽ dẫn đến bất lợi và đau khổ lâu dài cho họ.”
Ariyānaṃ tāva ārocanena payojanaṃ natthi, puthujjanesu pana ‘‘ye na saddaheyyuṃ, tesaṃ taṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvatteyyā’’ti nārocesi.
There was no purpose in informing the noble ones. As for ordinary people, he did not inform them because "for those who would not believe, it would lead to their harm and suffering for a long time."
Hơn nữa, việc báo trước một sự việc như vậy trong tương lai không phải là thói quen của chư Phật.
Apicetaṃ buddhānaṃ anāciṇṇaṃ, yaṃ anāgatassa īdisassa vatthussa ācikkhanaṃ.
Moreover, it is not the custom of Buddhas to reveal such future events.
Thật vậy, Thế Tôn chỉ làm sáng tỏ khía cạnh ô nhiễm bằng cách chỉ cho người khác, và một nghiệp đã tạo ra cơ hội thì không thể ngăn cản được. Vì vậy, Thế Tôn đã ngồi yên, chấp nhận sự vu khống và nguyên nhân của nó.
Parānuddesikameva hi bhagavā saṃkilesapakkhaṃ vibhāveti, kammañca katokāsaṃ na sakkā nivattetunti abbhakkhānaṃ tannimittañca bhagavā ajjhupekkhanto nisīdi.
Indeed, the Blessed One reveals the defilement aspect only by referring to others, and a kamma that has been given an opportunity cannot be averted. Thus, the Blessed One sat overlooking the accusation and its cause.
Điều này đã được nói:
Vuttañhetaṃ –
For this was said:
“Không ở giữa không trung, không ở giữa biển cả,
Tattha tudanti vācāya janā asaññatā, sarehi saṅgāmagataṃva kuñjaranti kāyikasaṃvarādīsu kassacipi saṃvarassa abhāvena asaṃyatā avinītā bālajanā sarehi sāyakehi saṅgāmagataṃ yuddhagataṃ kuñjaraṃva hatthināgaṃ paṭiyodhā viya vācāsattīhi tudanti vijjhanti, ayaṃ tesaṃ sabhāvo.
There, tudanti vācāya janā asaññatā, sarehi saṅgāmagataṃva kuñjaraṃ means foolish people, unrestrained and undisciplined due to the lack of any restraint such as bodily restraint, pierce with verbal darts, like opposing warriors pierce an elephant king gone to battle with arrows; this is their nature.
Trong bài kệ cảm hứng đó, tudanti vācāya janā asaññatā, sarehi saṅgāmagataṃva kuñjara (nghĩa là: những người không chế ngự, dùng lời lẽ đâm chọc, như voi chúa ra trận bị tên đâm chọc). Những người ngu si, không được huấn luyện, không có sự chế ngự nào về thân, v.v., đâm chọc bằng lời lẽ như những mũi tên, giống như quân địch đâm chọc con voi chúa đang ra trận, đang chiến đấu, bằng những mũi tên. Đó là bản chất của họ.
Sutvāna vākyaṃ pharusaṃ udīritaṃ, adhivāsaye bhikkhu aduṭṭhacittoti taṃ pana tehi bālajanehi udīritaṃ bhāsitaṃ mammaghaṭṭanavasena pavattitaṃ pharusaṃ vākyaṃ vacanaṃ abhūtaṃ bhūtato nibbeṭhento mama kakacūpamaovādaṃ (ma. ni. 1.222 ādayo) anussaranto īsakampi aduṭṭhacitto hutvā ‘‘saṃsārasabhāvo eso’’ti saṃsāre bhayaṃ ikkhaṇasīlo bhikkhu adhivāsaye, adhivāsanakhantiyaṃ ṭhatvā khameyyāti attho.
Sutvāna vākyaṃ pharusaṃ udīritaṃ, adhivāsaye bhikkhu aduṭṭhacitto means having heard that harsh word, that speech uttered by those foolish people, which was meant to wound, a bhikkhu, recalling my simile of the saw instruction, without even a trace of ill-will, thinking "this is the nature of saṃsāra," and being accustomed to seeing danger in saṃsāra, should endure; that is, he should remain in the patience of endurance and forgive.
Sutvāna vākyaṃ pharusaṃ udīritaṃ, adhivāsaye bhikkhu aduṭṭhacitto (nghĩa là: nghe lời lẽ thô tục được nói ra, tỳ-khưu nên nhẫn chịu với tâm không sân hận). Tỳ-khưu, với tâm không chút sân hận, nên nhẫn chịu lời lẽ thô tục được những kẻ ngu si đó nói ra, được phát ra một cách xúc phạm, bằng cách giải thích rằng điều không có thật là không có thật, và nhớ lại lời giáo huấn ví như lưỡi cưa của Ta, rằng “đây là bản chất của luân hồi”, quán thấy sự nguy hiểm trong luân hồi. Đó là ý nghĩa rằng vị ấy nên an trú trong sự nhẫn chịu và tha thứ.
Etthāha – kiṃ pana taṃ kammaṃ, yaṃ aparimāṇakālaṃ sakkaccaṃ upacitavipulapuññasambhāro satthā evaṃ dāruṇaṃ abhūtabbhakkhānaṃ pāpuṇīti?
Here it is asked: What kamma was it that caused the Teacher, who had diligently accumulated vast stores of merit over an immeasurable period, to experience such a cruel and false accusation?
Tại đây, người chất vấn nói: “Vậy đó là nghiệp gì mà bậc Đạo sư, người đã tích lũy vô lượng công đức trong vô số kiếp, lại phải gánh chịu những lời vu khống tàn nhẫn như vậy?”
Vuccate – ayaṃ so bhagavā bodhisattabhūto atītajātiyaṃ munāḷi nāma dhutto hutvā pāpajanasevī ayonisomanasikārabahulo vicarati.
It is said: This very Blessed One, when he was a Bodhisatta in a past life, was a rogue named Munāḷi, who associated with evil people and frequently engaged in unwise attention.
Được nói rằng: Chính Đức Thế Tôn này, khi còn là Bồ-tát trong kiếp quá khứ, đã từng là một kẻ lường gạt tên Munāḷi, sống chung với những kẻ xấu ác, và thường xuyên có những tác ý sai lầm.
So ekadivasaṃ surabhiṃ nāma paccekasambuddhaṃ nagaraṃ piṇḍāya pavisituṃ cīvaraṃ pārupantaṃ passi.
One day, he saw a Paccekabuddha named Surabhi putting on his robe to enter the city for alms.
Một ngày nọ, Ngài thấy một vị Độc Giác Phật tên Surabhi đang khoác y để vào thành khất thực.
Tasmiñca samaye aññatarā itthī tassa avidūrena gacchati.
At that time, a certain woman was walking not far from him.
Vào lúc đó, một người phụ nữ nào đó đang đi ngang qua không xa vị ấy.
Dhutto ‘‘abrahmacārī ayaṃ samaṇo’’ti abbhācikkhi.
The rogue accused him, saying, "This ascetic is unchaste."
Kẻ lường gạt đã vu khống: “Vị Sa-môn này không sống phạm hạnh.”
So tena kammena bahūni vassasatasahassāni niraye paccitvā tasseva kammassa vipākāvasesena idāni buddho hutvāpi sundariyā kāraṇā abhūtabbhakkhānaṃ pāpuṇi.
So, by that karma, having suffered in hell for many hundreds of thousands of years, and by the remaining result of that very karma, even now, having become a Buddha, he encountered false accusation on account of Sundarī.
Do nghiệp đó, Ngài đã phải chịu khổ trong địa ngục hàng trăm ngàn năm, và do phần còn lại của quả báo nghiệp đó, bây giờ, dù đã thành Phật, Ngài vẫn phải chịu lời vu khống vì Sundarī.
Yathā cetaṃ, evaṃ ciñcamāṇavikādīnaṃ vikārakitthīnaṃ bhagavato abbhakkhānādīni dukkhāni pattāni, sabbāni pubbe katassa kammassa vipākāvasesāni, yāni ‘‘kammapilotikānī’’ti vuccanti.
And just as this happened, similarly, the sufferings such as false accusations that the Blessed One encountered due to corrupt women like Ciñcamāṇavikā and others, all these are the remaining results of unwholesome karma performed in the past, which are called 'remnants of karma'.
Cũng như vậy, những nỗi khổ như lời vu khống của Ciñcamāṇavikā và các phụ nữ xấu xa khác mà Đức Thế Tôn phải chịu, tất cả đều là phần còn lại của quả báo nghiệp đã làm trong quá khứ, được gọi là “những mảnh vụn của nghiệp” (kammapilotikā).
Vuttañhetaṃ apadāne (apa. thera 1.39.64-96) –
And this is indeed true. These verses are stated in the Apadāna:
Điều này đã được nói trong Apadāna:
Ayañhi thero āyasmato sāriputtassa kaniṭṭhabhātā, sāsane pabbajitvā apaññatte sikkhāpade upasampadāya dvivasso upajjhāyo hutvā ekaṃ bhikkhuṃ upasampādetvā tena saddhiṃ bhagavato upaṭṭhānaṃ gato, tassa bhikkhuno bhagavatā tassa saddhivihārikabhāvaṃ pucchitvā khandhake āgatanayena ‘‘atilahuṃ kho tvaṃ, moghapurisa, āvatto bāhullāya, yadidaṃ gaṇabandhiya’’nti (mahāva. 75) vigarahito patodābhitunno viya ājānīyo saṃviggamānaso ‘‘yadipāhaṃ idāni parisaṃ nissāya bhagavatā vigarahito, parisaṃyeva pana nissāya pāsaṃsiyo bhaveyya’’nti ussāhajāto sabbe dhutadhamme samādāya vattamāno vipassanaṃ ārabhitvā na cirasseva chaḷabhiñño paṭisambhidāppatto mahākhīṇāsavo hutvā attano nissitake dhutaṅgadhare eva katvā tehi saddhiṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā santhatasikkhāpade (pārā. 565 ādayo) āgatanayena ‘‘pāsādikā kho tyāyaṃ, upasena, parisā’’ti parisavasena bhagavato santikā laddhapasaṃso ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ samantapāsādikānaṃ yadidaṃ upaseno vaṅgantaputto’’ti (a. ni. 1.213) etadagge ṭhapito asītiyā mahāsāvakesu abbhantaro.
This Elder was the younger brother of Venerable Sāriputta. After going forth in the Dispensation, he, two years after his ordination (upasampadā) and before the establishment of the training rules, became an Upajjhāya (preceptor), ordained one bhikkhu, and together with him went to attend upon the Bhagavā. The Bhagavā, having asked about that bhikkhu's relationship as his co-resident, rebuked him in the manner described in the Khandhaka, saying, "You, foolish man, have become involved in too much too quickly, that is, in forming a group." Reproached thus, like a noble steed spurred by a goad, his mind was agitated, and he resolved, "If I am now reproached by the Bhagavā on account of the assembly, then I will be praised on account of the assembly itself." Inspired by this resolve, he undertook all the dhutaṅga practices, and by engaging in insight meditation, he soon became a great Arahant (khīṇāsava), endowed with six abhiññās and paṭisambhidās. He then made his own disciples observe the dhutaṅga practices. With them, he approached the Bhagavā and, in the manner described in the Santhata Sikkhāpada, was praised by the Bhagavā with the words, "Upasena, this assembly of yours is indeed inspiring." Thus, praised by the Bhagavā on account of his assembly, he was placed at the forefront as "foremost among my bhikkhu disciples who are inspiring in every respect, namely Upasena Vaṅgantaputta," and became one of the eighty great chief disciples.
Vị Trưởng lão này là em trai của Đại đức Sāriputta. Sau khi xuất gia trong Giáo pháp, khi giới luật chưa được chế định, sau hai năm thọ giới Cụ túc, Ngài đã trở thành Upajjhāya (Thầy tế độ) và thọ giới Cụ túc cho một Tỳ-kheo. Cùng với Tỳ-kheo ấy, Ngài đến hầu Đức Thế Tôn. Khi Đức Thế Tôn hỏi về mối quan hệ Thầy trò giữa Ngài và Tỳ-kheo ấy, Đức Thế Tôn đã quở trách Ngài theo cách đã được trình bày trong Khandhaka: “Này kẻ trống rỗng, ngươi quá vội vàng trong việc trở thành một nhóm trưởng.” Bị quở trách như vậy, Ngài cảm thấy bàng hoàng như một con ngựa thuần chủng bị roi thúc, tâm Ngài chấn động. Ngài nghĩ: “Nếu bây giờ ta bị Đức Thế Tôn quở trách vì dựa vào hội chúng, thì ta cũng sẽ được tán dương nhờ hội chúng mà thôi.” Với quyết tâm như vậy, Ngài đã thực hành tất cả các pháp hạnh đầu đà, bắt đầu tu tập thiền quán và chẳng bao lâu sau đã trở thành một vị A-la-hán vĩ đại, đạt được sáu thắng trí và các tuệ phân tích (Paṭisambhidā). Ngài chỉ dạy các đệ tử của mình thực hành các pháp hạnh đầu đà, rồi cùng họ đến gặp Đức Thế Tôn. Lúc ấy, Đức Thế Tôn đã tán dương Ngài về hội chúng của mình theo cách đã được trình bày trong giới Santhata: “Này Upasena, hội chúng này của ngươi thật đáng kính.” Nhờ được Đức Thế Tôn tán dương vì hội chúng, Ngài đã được xếp vào hàng tối thắng: “Này các Tỳ-kheo, trong số các đệ tử Tỳ-kheo của Ta, những người có oai nghi thanh tịnh khắp mọi mặt, Upasena Vaṅgantaputta là bậc tối thắng.” Ngài là một trong tám mươi vị Đại Thanh văn.
So ekadivasaṃ pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto antevāsikesu attano attano divāṭṭhānaṃ gatesu udakakumbhato udakaṃ gahetvā pāde pakkhāletvā gattāni sītiṃ katvā cammakkhaṇḍaṃ attharitvā divāṭṭhāne divāvihāraṃ nisinno attano guṇe āvajjesi.
One day, after his meal, having returned from his alms-round, when his resident pupils had gone to their respective daytime abodes, he took water from a water pot, washed his feet, cooled his body, spread out a piece of animal skin, and sat in his daytime abode for a midday retreat, contemplating his own virtues.
Một ngày nọ, sau bữa ăn và trở về từ việc khất thực, khi các đệ tử đã về chỗ ở ban ngày của mình, Ngài Upasena đã lấy nước từ bình, rửa chân, làm mát cơ thể, trải tấm da thú và ngồi thiền ban ngày tại chỗ ở của mình, quán xét các đức tính của bản thân.
Tassa te anekasatā anekasahassā poṅkhānupoṅkhaṃ upaṭṭhahiṃsu.
Many hundreds and many thousands of these virtues appeared to him, one after another.
Vô số, hàng ngàn đức tính ấy đã hiện rõ một cách liên tiếp trước tâm Ngài.
So ‘‘mayhaṃ tāva sāvakassa sato ime evarūpā guṇā, kīdisā nu kho mayhaṃ satthu guṇā’’ti bhagavato guṇābhimukhaṃ manasikāraṃ pesesi.
He thought: “These are such virtues for me, a disciple. What kind of virtues must my Teacher possess?” and directed his attention towards the Bhagavā’s virtues.
Ngài nghĩ: “Nếu một đệ tử như ta còn có những đức tính như vậy, thì đức tính của Bậc Đạo Sư của ta sẽ như thế nào?” Ngài hướng tâm quán xét các đức tính của Đức Thế Tôn.
Te tassa ñāṇabalānurūpaṃ anekakoṭisahassā upaṭṭhahiṃsu.
Tens of thousands of those virtues appeared to him, commensurate with his knowledge and power.
Vô số hàng ngàn vạn đức tính ấy đã hiện rõ trước tâm Ngài, tương ứng với sức mạnh trí tuệ của Ngài.
So ‘‘evaṃsīlo me satthā evaṃdhammo evaṃpañño evaṃvimuttī’’tiādinā ca ‘‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho’’tiādinā ca āvibhāvānurūpaṃ satthu guṇe anussaritvā, tato ‘‘svākkhāto’’tiādinā dhammassa, ‘‘suppaṭipanno’’tiādinā ariyasaṅghassa ca guṇe anussari.
He recollected the Teacher's virtues, in accordance with what was revealed, saying, "My Teacher is thus in sīla, thus in Dhamma, thus in paññā, thus in liberation," and "Indeed, the Bhagavā is Arahant, Perfectly Self-Enlightened." After that, he recollected the virtues of the Dhamma, saying, "Well-proclaimed," and the virtues of the Noble Saṅgha, saying, "Practicing well," and so on.
Ngài đã niệm tưởng các đức tính của Bậc Đạo Sư theo cách phù hợp với sự hiển lộ, như: “Bậc Đạo Sư của ta có Giới như thế này, Pháp như thế này, Tuệ như thế này, Giải thoát như thế này,” và “Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác,” v.v. Sau đó, Ngài niệm tưởng các đức tính của Pháp, bắt đầu bằng “Svākkhāto” (được thuyết giảng khéo léo), và các đức tính của Tăng đoàn cao quý, bắt đầu bằng “Suppaṭipanno” (thực hành chân chánh).
Evaṃ mahāthero anekākāravokāraṃ ratanattayaguṇesu āvibhūtesu attamano pamudito uḷārapītisomanassaṃ paṭisaṃvedento nisīdi.
Thus, when the virtues of the Triple Gem, manifold and various, were manifest, the Great Elder sat, pleased and joyful, experiencing sublime rapture and happiness.
Như vậy, khi các đức tính của Tam Bảo hiện rõ dưới nhiều hình thức và khía cạnh khác nhau, vị Đại Trưởng lão ấy đã hoan hỷ, vui mừng, cảm nhận niềm hỷ lạc lớn lao và an tọa.
Tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘āyasmato upasenassa vaṅgantaputtassa rahogatassā’’tiādi vuttaṃ.
To illustrate this matter, the passage beginning with "When Venerable Upasena Vaṅgantaputta was in seclusion..." was stated.
Để trình bày ý nghĩa đó, câu “āyasmato upasenassa vaṅgantaputtassa rahogatassā” (Đại đức Upasena, con của Vaṅganta, khi ở một mình) v.v. đã được nói.
Tattha rahogatassāti rahasi gatassa.
Therein, rahogatassa means gone into seclusion.
Trong đó, rahogatassā nghĩa là người đã đi đến nơi vắng vẻ.
Paṭisallīnassāti ekībhūtassa.
Paṭisallīnassa means dwelling alone.
Paṭisallīnassā nghĩa là người đã ở một mình.
Evaṃ cetaso parivitakko udapādīti evaṃ idāni vuccamānākāro cittassa vitakko uppajji.
Evaṃ cetaso parivitakko udapādī means such a thought arose in his mind as is now being spoken of.
Evaṃ cetaso parivitakko udapādī nghĩa là ý nghĩ trong tâm như sau đã khởi lên.
Lābhā vata meti ye ime manussattabuddhuppādasaddhāsamadhigamādayo, aho vata me ete lābhā.
Lābhā vata me means, "Oh, indeed, these gains—such as obtaining human existence, the arising of a Buddha, and the acquisition of faith—are mine!"
Lābhā vata me nghĩa là những lợi ích như được làm người, Đức Phật xuất hiện, đạt được niềm tin, v.v., ôi, đó thật sự là những lợi ích cho ta.
Suladdhaṃ vata meti yañcidaṃ mayā bhagavato sāsane pabbajjūpasampadāratanattayapayirupāsanādi paṭiladdhaṃ, taṃ me aho vata suṭṭhu laddhaṃ.
Suladdhaṃ vata me means, "Oh, indeed, what I have gained in the Bhagavā's Dispensation—such as going forth, ordination, and attending upon the Triple Gem—is well gained by me!"
Suladdhaṃ vata me nghĩa là những gì ta đã đạt được trong Giáo pháp của Đức Thế Tôn, như xuất gia, thọ giới Cụ túc, phụng sự Tam Bảo, v.v., ôi, ta đã đạt được những điều đó thật tốt lành.
Tattha kāraṇamāha ‘‘satthā ca me’’tiādinā.
The reason for this is stated in the passage "Satthā ca me..." and so forth.
Trong đó, lý do được nói đến bằng “satthā ca me” v.v.
Tattha diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ satte anusāsatīti satthā.
Therein, one who instructs beings appropriately in matters pertaining to this life, the next life, and the ultimate truth, is called Satthā (Teacher).
Trong đó, Ngài là Satthā (Bậc Đạo Sư) vì Ngài giáo hóa chúng sinh một cách thích đáng bằng những lợi ích hiện tại, lợi ích đời sau và lợi ích tối thượng.
Bhāgyavantatādīhi kāraṇehi bhagavā.
Due to reasons such as being fortunate, he is called Bhagavā.
Ngài là Bhagavā (Thế Tôn) vì những lý do như có phước báu, v.v.
Ārakattā kilesehi, kilesārīnaṃ hatattā, saṃsāracakkassa vā arānaṃ hatattā, paccayādīnaṃ arahattā, pāpakaraṇe rahābhāvā arahaṃ.
He is called Arahant because he is far removed from defilements, or because he has destroyed the enemies of defilements, or because he has destroyed the spokes (arā) of the wheel of saṃsāra, or because he is worthy of offerings (arahattā paccayādīnaṃ), or because there is no secrecy (rahābhāvā) in his performance of evil.
Ngài là A-la-hán vì xa lìa các phiền não, vì đã diệt trừ kẻ thù phiền não, hoặc vì đã diệt trừ các chướng ngại của bánh xe luân hồi, vì xứng đáng thọ nhận các vật cúng dường, v.v., và vì không có nơi nào để làm điều ác.
Sammā sāmañca sabbadhammānaṃ buddhattā sammāsambuddhoti ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge (visuddhi. 1.123 ādayo) buddhānussatiniddesato gahetabbo.
This is a brief explanation: He is called Sammāsambuddha (Perfectly Self-Enlightened) because he has rightly and by himself understood all phenomena. For a detailed explanation, one should refer to the section on Buddhānussati (Recollection of the Buddha) in the Visuddhimagga.
Ngài là Sammāsambuddho (Chánh Đẳng Giác) vì tự mình giác ngộ tất cả các pháp một cách chân chánh. Đây là tóm tắt, phần giải thích chi tiết có thể tìm thấy trong phần niệm Phật của Visuddhimagga.
Svākkhāteti suṭṭhu akkhāte, ekantaniyyānikaṃ katvā bhāsite.
Svākkhāte means well-proclaimed, taught in such a way that it leads exclusively to liberation.
Svākkhāte nghĩa là được thuyết giảng khéo léo, được nói ra một cách chắc chắn dẫn đến sự giải thoát.
Dhammavinayeti pāvacane.
Dhammavinaye refers to the Teaching.
Dhammavinaye nghĩa là trong lời giáo huấn.
Tañhi yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamānānaṃ saṃsāradukkhapātato dhāraṇena, rāgādikilese vinayanena ca dhammavinayoti vuccati.
For those who practice according to the instructions, it is called Dhammavinaya because it upholds (dhāraṇena) them from falling into the suffering of saṃsāra and because it disciplines (vinayanena) defilements such as greed.
Nó được gọi là Pháp và Luật (Dhammavinaya) vì nó giữ gìn những người thực hành theo lời giáo huấn khỏi rơi vào khổ đau luân hồi, và vì nó chế ngự các phiền não như tham ái, v.v.
Sabrahmacārinoti seṭṭhaṭṭhena brahmasaṅkhātaṃ bhagavato sāsanaṃ ariyamaggaṃ saha caranti paṭipajjantīti sabrahmacārino.
Sabrahmacārino means those who practice the noble path, the Dispensation of the Bhagavā, which is excellent, together (saha caranti).
Sabrahmacārino nghĩa là những người cùng thực hành, cùng sống theo Giáo pháp của Đức Thế Tôn, tức là Bát Chánh Đạo, được gọi là Phạm hạnh vì tính cao thượng của nó.
Sīlavantoti maggaphalasīlavasena sīlavanto.
Sīlavanto means virtuous, by way of magga-phala-sīla (virtue of the path and its fruition).
Sīlavanto nghĩa là những người có giới, theo nghĩa giới của đạo và quả.
Kalyāṇadhammāti samādhipaññāvimuttivimuttiñāṇadassanādayo kalyāṇā sundarā dhammā etesaṃ atthīti kalyāṇadhammā.
Kalyāṇadhammā means those who possess beautiful and excellent qualities (dhammā) such as concentration (samādhi), wisdom (paññā), liberation (vimutti), and the knowledge and vision of liberation.
Kalyāṇadhammā nghĩa là những người có những pháp tốt đẹp, thiện lành như Định, Tuệ, Giải thoát, Giải thoát tri kiến, v.v.
Etena saṅghassa suppaṭipattiṃ dasseti.
By this, the Saṅgha's excellent practice (suppaṭipatti) is demonstrated.
Điều này cho thấy sự thực hành chân chánh của Tăng đoàn.
Sīlesu camhi paripūrakārīti ‘‘ahampi pabbajitvā na tiracchānakathākathiko kāyadaḷhibahulo hutvā vihāsiṃ, atha kho pātimokkhasaṃvarādiṃ catubbidhampi sīlaṃ akhaṇḍaṃ achiddaṃ asabalaṃ akammāsaṃ bhujissaṃ viññuppasatthaṃ aparāmaṭṭhaṃ katvā paripūrento ariyamaggaṃyeva pāpesi’’nti vadati.
Sīlesu camhi paripūrakārī means, "I, having gone forth, did not dwell engaging in animal talk or being excessively prone to bodily rigidity. Rather, by making the fourfold sīla, such as the Pātimokkha restraint, unbroken, unpierced, unspotted, unblemished, free, praised by the wise, and untainted, I fulfilled it and thereby attained the Noble Path."
Sīlesu camhi paripūrakārī nghĩa là “Ta sau khi xuất gia, không sống bằng những câu chuyện vô ích hoặc lười biếng về thân thể, mà ta đã hoàn thiện bốn loại giới luật, bao gồm giới Pātimokkha saṃvara, v.v., làm cho chúng không bị sứt mẻ, không bị thủng, không bị lốm đốm, không bị ô uế, tự do, được người trí khen ngợi, không bị chấp thủ, và ta đã đạt đến Bát Chánh Đạo.”
Etena heṭṭhimaphaladvayasampattimattano dīpeti.
By this, he indicates his own attainment of the first two fruits (of stream-entry and once-returning).
Điều này cho thấy sự thành tựu hai quả thấp hơn của chính Ngài.
Sotāpannasakadāgāmino hi sīlesu paripūrakārino.
Indeed, the Stream-Enterer and the Once-Returner fully accomplish sīla.
Thật vậy, những vị Nhập Lưu và Nhất Lai là những người hoàn thiện giới luật.
Susamāhito camhi ekaggacittoti upacārappanābhedena samādhinā sabbathāpi samāhito ca amhi avikkhittacitto.
Susamāhito camhi ekaggacitto means, "I am perfectly concentrated and one-pointed in mind in every way, by means of samādhi, both access concentration (upacāra) and absorption concentration (appanā)."
Susamāhito camhi ekaggacitto nghĩa là ta đã hoàn toàn an định bằng định, theo hai loại cận định và an chỉ định, và tâm ta không bị tán loạn.
Iminā samādhismiṃ paripūrakāritāvacanena tatiyaphalasampattimattano dīpeti.
By this statement regarding his perfect accomplishment in samādhi, he indicates his own attainment of the third fruit (of non-returning).
Bằng lời nói về sự hoàn thiện trong định này, Ngài cho thấy sự thành tựu quả thứ ba của mình.
Anāgāmino hi samādhismiṃ paripūrakārino.
Indeed, non-returners fully accomplish samādhi.
Thật vậy, những vị Bất Hoàn là những người hoàn thiện trong định.
Arahā camhi khīṇāsavoti kāmāsavādīnaṃ sabbaso khīṇattā khīṇāsavo, tato eva parikkhīṇabhavasaṃyojano sadevake loke aggadakkhiṇeyyatāya arahā camhi.
Arahā camhi khīṇāsavo means, "I am an Arahant and have eradicated allāsavas because the kāmāsava and other defilements are utterly destroyed. And precisely for that reason, having exhausted the fetters of existence, I am worthy of the highest offerings in the world, including the devas."
Arahā camhi khīṇāsavo nghĩa là ta là vị Khīṇāsava (lậu tận) vì tất cả các lậu hoặc như dục lậu, v.v., đã hoàn toàn chấm dứt. Chính vì vậy, ta là vị A-la-hán, đã đoạn tận các kiết sử tái sinh, và là bậc tối thượng xứng đáng thọ nhận vật cúng dường trong thế gian cùng với chư thiên.
Etena attano katakaraṇīyataṃ dasseti.
By this, he indicates that his task is done.
Điều này cho thấy Ngài đã hoàn thành việc cần làm của mình.
Mahiddhiko camhi mahānubhāvoti adhiṭṭhānavikubbanādiiddhīsu mahatā vasībhāvena samannāgatattā mahiddhiko uḷārassa puññānubhāvassa guṇānubhāvassa ca sampattiyā mahānubhāvo ca asmi.
Mahiddhiko camhi mahānubhāvo means, "I am great in supernormal power (mahiddhiko) because I am greatly proficient in the various supernormal powers such as determination and transformation. And I am of great influence (mahānubhāvo) by the attainment of immense meritorious power and virtuous influence."
Mahiddhiko camhi mahānubhāvo nghĩa là ta là bậc có đại thần thông (mahiddhiko) vì ta thành tựu sự thuần thục lớn lao trong các thần thông như biến hóa, v.v., và ta là bậc có đại uy lực (mahānubhāvo) vì ta thành tựu uy lực phước báu và uy lực đức hạnh cao cả.
Etena lokiyābhiññānavānupubbavihārasamāpattiyogamattano dīpeti.
By this, he indicates his own engagement in mundane supernormal knowledges and the successive attainments of meditative dwelling.
Điều này cho thấy Ngài đã chứng đắc các thắng trí thế gian và các thiền định tuần tự.
Abhiññāsu vasībhāvena hi ariyā yathicchitanipphādanena mahiddhikā, pubbūpanissayasampattiyā nānāvihārasamāpattīhi ca visodhitasantānattā mahānubhāvā ca hontīti.
Indeed, Noble Ones are great in supernormal power due to their mastery in abhiññās, enabling them to accomplish whatever they desire, and they are of great influence because their mental continuum is purified by the attainment of previous supporting conditions and by various meditative dwellings.
Thật vậy, các bậc Thánh là những người có đại thần thông vì họ có thể thực hiện mọi điều mình muốn nhờ sự thuần thục trong các thắng trí, và họ có đại uy lực vì dòng tâm thức của họ đã được thanh tịnh nhờ sự thành tựu các duyên lành trong quá khứ và các thiền định khác nhau.
Bhaddakaṃ me jīvitanti evaṃvidhasīlādiguṇasamannāgatassa me yāvāyaṃ kāyo dharati, tāva sattānaṃ hitasukhameva vaḍḍhati, puññakkhettabhāvato jīvitampi me bhaddakaṃ sundaraṃ.
‘‘My life is good’’—for me, endowed with various virtues such as sīla, as long as this body endures, only the welfare and happiness of beings increase, because it is a field of merit. Therefore, my life is also good, beautiful.
Bhaddakaṃ me jīvita nghĩa là chừng nào thân này của ta, người đã thành tựu các đức tính Giới, v.v., còn tồn tại, chừng đó lợi ích và hạnh phúc của chúng sinh sẽ tăng trưởng. Vì là ruộng phước, nên cuộc sống của ta cũng là tốt lành, đáng quý.
Bhaddakaṃ maraṇanti sace panidaṃ khandhapañcakaṃ ajja vā imasmiṃyeva vā khaṇe anupādāno viya jātavedo nibbāyati, taṃ appaṭisandhikaṃ parinibbānasaṅkhātaṃ maraṇampi me bhaddakanti ubhayattha tādibhāvaṃ dīpeti.
‘‘My death is good’’—if these five aggregates for me were to be extinguished today, or even at this very moment, like a forest fire without fuel, then even that death, which is a parinibbāna without future rebirth, is good for me. Thus, it reveals his imperturbability (tādibhāva) in both life and death.
Bhaddakaṃ maraṇa nghĩa là nếu năm uẩn này của ta diệt tận hôm nay hoặc ngay trong khoảnh khắc này, như ngọn lửa không còn nhiên liệu, thì cái chết ấy, tức là sự Niết bàn không tái sinh, cũng là tốt lành đối với ta. Điều này cho thấy sự bình thản của Ngài trong cả hai trường hợp sống và chết.
Evaṃ mahāthero appahīnasomanassuppilāvitavāsanussannattā uḷārasomanassito dhammabahumānena dhammapītipaṭisaṃvedanena parivitakkesi.
Thus, the Mahāthera, being filled with abundant joy due to the unabandoned latent tendencies of exuberant joy (somanassuppilāvitavāsanussannattā), pondered deeply with great esteem for the Dhamma and experiencing the rapture of the Dhamma (dhammapītipaṭisaṃvedanena).
Như vậy, vị Đại Trưởng lão ấy, vì chưa đoạn trừ được những dấu vết của niềm hoan hỷ và sự hân hoan quá mức, đã tràn đầy niềm hoan hỷ lớn lao, và với sự tôn kính Pháp cùng cảm nhận niềm hỷ lạc Pháp, Ngài đã suy tư.
Tattha yaṃ jīvitaṃ na tapatīti yaṃ khīṇāsavapuggalaṃ jīvitaṃ āyatiṃ khandhappavattiyā sabbena sabbaṃ abhāvato na tapati na bādhati, vattamānameva vā jīvitaṃ sabbaso saṅkhatadhammattā satipaññāvepullappattiyā sabbattha satisampajaññasamāyogato na bādhati.
Therein, ‘‘whose life does not torment him’’ means the life of an Arahant (khīṇāsava) does not torment or afflict him at all, due to the complete absence of future aggregates. Or, even the present life, being entirely conditioned (saṅkhata dhamma), does not afflict him due to the fullness of mindfulness and wisdom, and the constant presence of mindfulness and clear comprehension in all situations.
Ở đây, "yaṃ jīvitaṃ na tapati" (cuộc sống nào không làm khổ) có nghĩa là cuộc sống không làm khổ, không gây phiền não cho bậc A-la-hán (khīṇāsavapuggala) vì sự tái sinh các uẩn (khandhappavatti) trong tương lai hoàn toàn không còn. Hoặc, cuộc sống hiện tại cũng không gây phiền não vì tất cả đều là pháp hữu vi (saṅkhatadhamma), và vị ấy đã đạt được sự phát triển rộng lớn của niệm và tuệ (satipaññāvepullappatti), luôn luôn hợp nhất với niệm và tỉnh giác (satisampajañña) trong mọi hành vi.
Yo hi andhaputhujjano pāpajanasevī ayonisomanasikārabahulo akatakusalo akatapuñño, so ‘‘akataṃ vata me kalyāṇa’’ntiādinā vippaṭisārena tapatīti tassa jīvitaṃ taṃ tapati nāma.
Indeed, an ignorant worldling (andhaputhujjano) who associates with evil people, abounds in improper attention (ayoniso manasikāra), has not done good deeds, has not made merit—such a person is tormented by regret thinking, ‘‘Alas, I have not done what is wholesome!’’ Thus, his life torments him.
Thật vậy, phàm phu mù quáng nào thân cận kẻ ác, thường xuyên tác ý phi lý, không làm điều thiện, không tạo công đức, thì người ấy bị phiền não bởi sự hối hận như: "Ôi, ta đã không làm điều lành!" — cuộc sống như vậy làm khổ người ấy.
Itare pana akatapāpā katapuññā kalyāṇaputhujjanena saddhiṃ satta sekhā tapanīyadhammaparivajjanena atapanīyadhammasamannāgamena ca pacchānutāpena na tapantīti na tesaṃ jīvitaṃ tapati.
But others, those who have not committed evil, who have made merit, the seven Noble Ones (sekhā) along with wholesome worldlings (kalyāṇa-puthujjana), are not tormented by later regret, by avoiding blameworthy actions and being endowed with blameless actions. Therefore, their life does not torment them.
Còn những người khác, tức là bảy bậc Hữu học (sekha) cùng với thiện phàm phu (kalyāṇaputhujjana), vì không làm điều ác và đã tạo công đức, lại tránh xa các pháp gây phiền não và thành tựu các pháp không gây phiền não, nên họ không bị phiền não bởi sự hối tiếc về sau. Do đó, cuộc sống của họ không làm khổ.
Khīṇāsave pana vattabbameva natthīti pavattidukkhavasena atthavaṇṇanā katā.
For the Arahant, however, there is nothing to be said, so the explanation of the meaning is made in terms of the suffering of ongoing existence (pavattidukkha).
Đối với bậc A-la-hán (khīṇāsava) thì không cần phải nói thêm gì nữa. Do đó, lời giải thích ý nghĩa này được đưa ra theo khía cạnh khổ đau của sự tiếp diễn (pavatti-dukkha).
Maraṇante na socatīti maraṇasaṅkhāte ante pariyosāne, maraṇasamīpe vā na socati anāgāmimaggeneva sokassa samugghātitattā.
‘‘At death, he does not grieve’’ means at the end, the termination which is death, or near death, he does not grieve, because grief has been utterly uprooted by the Anāgāmi path.
"Maraṇante na socati" (không sầu não khi cận kề cái chết) có nghĩa là không sầu não vào lúc cuối cùng, tức là cái chết, hoặc khi cái chết đến gần, bởi vì sự sầu não đã được nhổ tận gốc bằng đạo quả Bất Lai (Anāgāmimagga).
Sa ve diṭṭhapado dhīro, sokamajjhe na socatīti so anabhijjhādīnaṃ catunnaṃ dhammapadānaṃ nibbānasseva vā diṭṭhattā diṭṭhapado, dhitisampannattā dhīro khīṇāsavo socanadhammattā ‘‘sokā’’ti laddhanāmānaṃ avītarāgānaṃ sattānaṃ, sokahetūnaṃ vā lokadhammānaṃ majjhe ṭhatvāpi na socati.
‘‘He, the wise one, who has seen the Path, does not grieve amidst sorrow’’—that Arahant (khīṇāsavo), who has seen the four Dhamma-padas such as non-covetousness, or has seen Nibbāna itself, is ‘‘one who has seen the Path’’ (diṭṭhapado); being endowed with resolution, he is ‘‘wise’’ (dhīro). Even when abiding amidst beings who are not free from defilements (avītarāga) and who are characterized by sorrow, or amidst worldly conditions (lokadhamma) which are causes of sorrow, he does not grieve.
"Sa ve diṭṭhapado dhīro, sokamajjhe na socati" (Quả thật, bậc trí tuệ ấy đã thấy Đạo, không sầu não giữa sầu khổ) có nghĩa là bậc A-la-hán (khīṇāsava) ấy là diṭṭhapada (đã thấy Đạo) vì đã thấy bốn pháp tu hành như vô tham, v.v., hoặc chỉ thấy Nibbāna; là dhīra (trí tuệ) vì đầy đủ kiên định (dhiti). Ngay cả khi ở giữa những chúng sanh chưa đoạn trừ tham ái, những người được gọi là "soka" (sầu khổ) vì bản chất của họ là sầu khổ, hoặc ở giữa những pháp thế gian (lokadhamma) là nguyên nhân của sầu khổ, vị ấy cũng không sầu não.
Idānissa sabbaso sokahetūnaṃ abhāvaṃ dīpetuṃ ‘‘ucchinnabhavataṇhassā’’tiādimāha.
Now, to show the complete absence of the causes of sorrow for him, the Buddha said: ‘‘For one whose craving for existence is cut off,’’ and so forth.
Bây giờ, để chỉ rõ rằng tất cả các nguyên nhân của sầu khổ đều không còn nơi vị ấy, Đức Phật đã nói "ucchinnabhavataṇhassa" (người đã đoạn trừ khát ái tái sinh), v.v.
Tattha yassa aggamaggena sabbaso ucchinnā bhavataṇhā, so ucchinnabhavataṇho.
Among these, he whose craving for existence (bhavataṇhā) has been completely cut off by the Arahantship Path is ‘‘one whose craving for existence is cut off’’ (ucchinnabhavataṇho).
Ở đây, người nào đã đoạn trừ hoàn toàn khát ái tái sinh (bhavataṇhā) bằng đạo quả tối thượng (aggamagga), người ấy là ucchinnabhavataṇha.
Tassa avasesakilesānaṃ anavasesavūpasamena santacittassa khīṇāsavabhikkhuno.
For that bhikkhu, an Arahant (khīṇāsava), whose mind is serene (santacittassa) due to the complete cessation of remaining defilements.
Đối với vị Tỳ-khưu A-la-hán (khīṇāsavabhikkhu) có tâm an tịnh (santacitta) do sự diệt tận hoàn toàn các phiền não còn lại.
Vikkhīṇo jātisaṃsāroti jātiādiko –
‘‘The cycle of births is destroyed’’ (vikkhīṇo jātisaṃsāro) refers to the cycle of rebirths beginning with birth—
"Vikkhīṇo jātisaṃsāro" (sự luân hồi sinh tử đã chấm dứt) có nghĩa là sự luân hồi (saṃsāra) bắt đầu từ sự sinh (jāti), v.v. –
Vuttalakkhaṇo saṃsāro visesato khīṇo.
The saṃsāra, characterized as stated, is especially destroyed.
được gọi là ‘luân hồi’ (saṃsāra)” –
Tasmā natthi tassa punabbhavoti yasmā tassa evarūpassa ariyapuggalassa āyatiṃ punabbhavo natthi, tasmā tassa jātisaṃsāro khīṇo.
Therefore, ‘‘There is no further existence for him.’’ Since there is no further existence (punabbhava) in the future for such a Noble One, his cycle of births (jātisaṃsāra) is destroyed.
Sự luân hồi với đặc tính đã được nói đến đã hoàn toàn chấm dứt. Do đó, "natthi tassa punabbhavo" (không có tái sinh nữa cho vị ấy) có nghĩa là vì vị Thánh nhân (ariyapuggala) như vậy không còn tái sinh trong tương lai, nên sự luân hồi sinh tử của vị ấy đã chấm dứt.
Kasmā panassa punabbhavo natthi?
But why is there no further existence for him?
Nhưng tại sao vị ấy không còn tái sinh nữa?
Yasmā ucchinnabhavataṇho santacitto ca hoti, tasmāti āvattetvā vattabbaṃ.
Because he is one whose craving for existence is cut off and whose mind is serene—this should be added and stated.
Nên hiểu rằng: Bởi vì vị ấy đã đoạn trừ khát ái tái sinh và có tâm an tịnh.
Atha vā vikkhīṇo jātisaṃsāro, tato eva natthi tassa punabbhavoti attho yojetabbo.
Alternatively, the meaning should be connected as: The cycle of births is destroyed, and for that very reason, there is no further existence for him.
Hoặc, có thể kết nối ý nghĩa rằng: Sự luân hồi sinh tử đã chấm dứt hoàn toàn, chính vì thế mà không có tái sinh nữa cho vị ấy.
Āyasmā hi sāriputto anupasantakilesānaṃ sattānaṃ rāgādikilesajanitasantāpadarathapariḷāhadukkhañceva kilesābhisaṅkhāranimittaṃ jātijarābyādhimaraṇasokaparidevādidukkhañca paccakkhato disvā atītānāgatepi nesaṃ vaṭṭamūlakadukkhaṃ parituletvā karuṇāyamāno attanāpi puthujjanakāle anubhūtaṃ kilesanimittaṃ vā anappakaṃ dukkhaṃ anussaritvā ‘‘īdisassa nāma mahādukkhassa hetubhūtā kilesā idāni me suppahīnā’’ti attano kilesavūpasamaṃ abhiṇhaṃ paccavekkhati.
Indeed, Venerable Sāriputta, having directly seen the suffering of intense heat, agitation, and burning generated by defilements such as greed, and the suffering of birth, aging, sickness, death, sorrow, lamentation, and so forth, caused by the defilement-forming volitions (kilesābhisaṅkhāra-nimitta) in beings whose defilements are not yet pacified—and having reflected on their suffering rooted in the cycle of existence (vaṭṭamūlaka-dukkha) in the past and future, and having recalled his own immeasurable suffering caused by defilements experienced in his time as a worldling—frequently contemplates the pacification of his own defilements, thinking, ‘‘Defilements, which were the cause of such great suffering, have now been completely eradicated by me.’’
Thật vậy, Tôn giả Sāriputta đã trực tiếp thấy khổ đau do sự nóng bức, phiền muộn, và thiêu đốt do các phiền não như tham ái, v.v., gây ra cho những chúng sanh có phiền não chưa được dập tắt; và cả khổ đau như sinh, già, bệnh, chết, sầu, bi, v.v., do nghiệp hành phiền não (kilesābhisaṅkhāra) làm nhân. Ngài đã cân nhắc khổ đau gốc rễ của luân hồi (vaṭṭamūlaka-dukkha) của họ trong quá khứ và tương lai, và nhớ lại khổ đau không nhỏ mà chính mình đã trải qua trong thời kỳ còn là phàm phu do phiền não gây ra. Ngài thường xuyên quán xét sự diệt tận phiền não của mình, rằng: "Những phiền não là nguyên nhân của khổ đau lớn như vậy giờ đây đã được ta đoạn trừ hoàn toàn."
Paccavekkhanto ca ‘‘ime ettakā kilesā sotāpattimaggena upasamitā, ettakā sakadāgāmimaggena, ettakā anāgāmimaggena, ettakā arahattamaggena upasamitā’’ti taṃtaṃmaggañāṇehi odhiso kilesānaṃ upasamitabhāvaṃ paccavekkhati, tena vuttaṃ – ‘‘attano upasamaṃ paccavekkhamāno’’ti.
And as he contemplates, he reflects on the pacification of defilements in stages by specific path-knowledges, saying, ‘‘So many defilements were pacified by the Stream-entry Path, so many by the Once-return Path, so many by the Non-return Path, so many by the Arahantship Path.’’ Therefore, it is said: ‘‘contemplating his own pacification.’’
Khi quán xét, Ngài quán xét sự diệt tận phiền não theo từng giai đoạn bằng các trí tuệ đạo quả tương ứng: "Chừng này phiền não đã được diệt tận bằng đạo Tu-đà-hoàn, chừng này bằng đạo Tư-đà-hàm, chừng này bằng đạo A-na-hàm, chừng này bằng đạo A-la-hán." Vì thế, đã nói: "attano upasamaṃ paccavekkhamāno" (quán xét sự an tịnh của tự thân).
Apare ‘‘thero arahattaphalasamāpattiṃ samāpajjitvā taṃ paccavekkhitvā ‘imassa vatāyaṃ santapaṇītabhāvo accantasantāya asaṅkhatāya dhātuyā ārammaṇato, sayañca sammadeva kilesavūpasamato’ti evaṃ abhiṇhaṃ upasamaṃ paccavekkhatī’’ti vadanti.
Others say, ‘‘The elder entered Arahantship fruition (arahattaphala-samāpatti), and having contemplated it, he frequently contemplated this pacification, thinking, ‘This calm and sublime state is indeed due to its object being the ultimately calm, unconditioned element, and due to the complete pacification of defilements by himself.’’’
Một số người khác nói: "Vị Trưởng lão đã nhập A-la-hán quả định, sau khi quán xét định ấy, Ngài thường xuyên quán xét sự an tịnh như vậy: 'Quả thật, sự an tịnh và vi diệu này là do lấy Nibbāna, yếu tố vô vi hoàn toàn an tịnh, làm đối tượng, và tự thân đã diệt tận phiền não một cách hoàn hảo.'"
Aññe pana ‘‘anavasesakilesānaṃ upasamapariyosāne jātaṃ aggaphalamevettha upasamo nāma, taṃ paccavekkhamāno nisinno’’ti.
Yet others say, ‘‘Pacification (upasama) here is precisely the supreme fruition that arises at the ultimate cessation of all defilements, and he was seated contemplating that.’’
Những người khác lại nói: "Ở đây, 'an tịnh' (upasama) chính là quả tối thượng (aggaphala) đã sinh khởi khi phiền não được diệt tận hoàn toàn, và Ngài ngồi quán xét quả ấy."
Tattha upasantasantacittassāti upasantameva hutvā santaṃ cittaṃ etassāti upasantasantacitto.
Therein, ‘‘For one whose mind is utterly tranquil (upasantasantacittassa)’’—his mind is utterly tranquil, because it has become tranquil through pacification. Thus, he is ‘‘one whose mind is utterly tranquil.’’
Ở đây, "upasantasantacittassa" (người có tâm an tịnh hoàn toàn) có nghĩa là người có tâm an tịnh vì đã hoàn toàn an tịnh.
Samāpattiyā vikkhambhanena hi upasantakilesattā upasantacittaṃ na sabbathā ‘‘upasantasanta’’nti vuccati tassa upasamassa anaccantikabhāvato, na tathā aggamaggena.
Indeed, a mind whose defilements are pacified by the suppression of attainments (samāpattiyā vikkhambhanena) is not called ‘‘utterly tranquil’’ (upasantasanta) in every way, because that pacification is not ultimate; it is not like that with the Arahantship Path.
Thật vậy, tâm an tịnh do phiền não được dập tắt bằng sự trấn áp của thiền định (samāpatti-vikkhambhana) không được gọi là "an tịnh hoàn toàn" (upasantasanta) trong mọi khía cạnh, vì sự an tịnh đó không phải là vĩnh viễn, không như đạo quả tối thượng (aggamagga).
Tena pana accantameva kilesānaṃ samucchinnattā arahato cittaṃ puna kilesānaṃ anupasametabbatāya samathavipassanāheṭṭhimamaggehi upasantakilesaṃ hutvā accantasantabhāvatova ‘‘upasantasanta’’nti vuccati.
But for an Arahant, because defilements have been utterly eradicated by that Path, and because there is no need to pacify defilements again, his mind is called ‘‘utterly tranquil’’ (upasantasanta) precisely because, having been pacified of defilements by the lower paths of serenity (samatha) and insight (vipassanā), it has become ultimately tranquil.
Nhưng tâm của bậc A-la-hán được gọi là "an tịnh hoàn toàn" (upasantasanta) vì phiền não đã được nhổ tận gốc một cách vĩnh viễn bằng đạo quả ấy, và vì không còn cần phải dập tắt phiền não nữa, tâm đã an tịnh phiền não bằng các đạo quả thấp hơn của samatha và vipassanā, và đã đạt đến sự an tịnh tuyệt đối.
Tena vuttaṃ – ‘‘upasantameva hutvā santaṃ cittaṃ etassāti upasantasantacitto’’ti.
Therefore, it is said: ‘‘His mind is utterly tranquil, because it has become tranquil through pacification. Thus, he is ‘one whose mind is utterly tranquil’.’’
Vì thế, đã nói: "Người có tâm an tịnh vì đã hoàn toàn an tịnh, người ấy là upasantasantacitta."
Upasantanti vā upasamo vuccati, tasmā ‘‘upasantasantacittassā’’ti accantūpasamena santacittassāti attho.
Or, ‘‘pacification’’ is called upasanta; therefore, ‘‘upasantasantacittassa’’ means for one whose mind is tranquil through ultimate pacification.
Hoặc, upasama (sự an tịnh) được gọi là upasanta. Do đó, "upasantasantacittassa" có nghĩa là người có tâm an tịnh tuyệt đối.
Tatrāyamattho – bhusaṃ daḷhaṃ vā santaṃ upasantaṃ, tena upasantena upasantameva hutvā santaṃ upasantasantaṃ, tādisaṃ cittaṃ etassāti sabbaṃ purimasadisameva.
In this third sentence, this meaning is to be understood: "strongly" or "firmly tranquil," becoming "tranquil" through that tranquility, "firmly tranquil." Such a mind belongs to him; thus, everything is similar to the preceding explanation.
Ở đây, ý nghĩa là: upasanta là an tịnh một cách mạnh mẽ hoặc vững chắc. Do đó, upasanta-santa là an tịnh một cách hoàn toàn an tịnh. Người có tâm như vậy thì mọi thứ đều giống như trước.
Tathā hesa bhagavatā – ‘‘sāriputto, bhikkhave, mahāpañño puthupañño hāsapañño javanapañño tikkhapañño nibbedhikapañño’’tiādinā (ma. ni. 3.93) anekapariyāyena vaṇṇito thomito.
Thus, the Blessed One praised and extolled Venerable Sāriputta in many ways, saying: "Monks, Sāriputta is greatly wise, widely wise, swiftly wise, sharp-witted, penetratingly wise," and so forth.
Thật vậy, Ngài đã được Đức Thế Tôn khen ngợi và ca ngợi bằng nhiều cách khác nhau như: "Này các Tỳ-khưu, Sāriputta là bậc đại trí, quảng trí, hân hoan trí, nhanh trí, sắc bén trí, thấu triệt trí" (Ma. Ni. 3.93).
Netticchinnassāti netti vuccati bhavataṇhā saṃsārassa nayanato, sā netti chinnā etassāti netticchinno.
Netticchinnassā means that netti (leading cord) refers to craving for existence (bhavataṇhā), as it leads to saṃsāra. That netti has been cut off for him, hence he is netticchinna.
"Netticchinnassa" (người đã cắt đứt sợi dây) có nghĩa là netti được gọi là khát ái tái sinh (bhavataṇhā) vì nó dẫn dắt đến luân hồi (saṃsāra). Người đã cắt đứt sợi dây netti ấy là netticchinna.
Tassa netticchinnassa, pahīnataṇhassāti attho.
For him whose netti is cut off, it means for him whose craving (taṇhā) is abandoned.
Netticchinna có nghĩa là người đã đoạn trừ khát ái.
Mutto so mārabandhanāti so evaṃvidho parikkhīṇabhavasaṃyojano sabbasmā mārabandhanato mutto, na tassa mārabandhanamocanāya karaṇīyaṃ atthi, tasmā dhammasenāpati attano upasamaṃ paccavekkhatīti.
Mutto so mārabandhanā means that such a one, whose fetters of existence are fully exhausted, is freed from all bonds of Māra. There is nothing left for him to do concerning liberation from the bonds of Māra. Therefore, the General of the Dhamma contemplates his own tranquility.
"Mutto so mārabandhanā" (người ấy đã thoát khỏi sự trói buộc của Māra) có nghĩa là người như vậy, đã đoạn trừ hoàn toàn các kiết sử tái sinh (bhavasaṃyojana), đã thoát khỏi mọi sự trói buộc của Māra. Không còn việc gì phải làm để giải thoát khỏi sự trói buộc của Māra nữa. Vì thế, Pháp Chủ quán xét sự an tịnh của tự thân.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as explained before.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.