1071. Saccasaṃyuttassa paṭhame samādhiṃ, bhikkhaveti te kira bhikkhū cittekaggatāya parihāyanti, atha nesaṃ satthā – ‘‘evamete cittekaggataṃ labhitvā, kammaṭṭhānaṃ vaḍḍhetvā, visesaṃ pāpuṇissantī’’ti imaṃ desanaṃ ārabhi.
1071. In the first sutta of the Sacca Saṃyutta, concentration, O bhikkhus: it is said that those bhikkhus were declining in one-pointedness of mind. Then the Teacher, thinking, “In this way, having attained one-pointedness of mind and developed their meditation subject, they will attain distinction,” began this discourse.
1071. Trong kinh đầu tiên của Tương ưng Chân Lý, samādhiṃ, bhikkhave (Này các Tỳ-kheo, định) là vì các Tỳ-kheo ấy đang suy yếu trong sự nhất tâm, rồi Thế Tôn đã bắt đầu bài pháp này với ý nghĩ: "Nếu họ đạt được nhất tâm như vậy, phát triển đề mục thiền định, họ sẽ đạt được sự đặc biệt."
Tasmātiha, bhikkhave, ‘‘idaṃ dukkha’’nti yogo karaṇīyoti ettha yathābhūtādivasena kāraṇacchedo veditabbo.
Therefore, bhikkhus, exertion should be made to understand, ‘This is suffering’: here, the reason should be understood in terms of what is in accordance with reality and so on.
Trong câu Tasmātiha, bhikkhave, ‘‘idaṃ dukkha’’nti yogo karaṇīyo (Do đó, này các Tỳ-kheo, cần phải tinh tấn* "đây là Khổ"), cần hiểu sự cắt đứt nguyên nhân theo cách như thực.
Idañhi vuttaṃ hoti – bhikkhave, yasmā samāhito bhikkhu cattāri saccāni yathābhūtaṃ pajānāti, tasmā tumhehi ca samāhitehi catunnaṃ saccānaṃ yathābhūtaṃ pajānanatthāya ‘‘idaṃ dukkha’’nti yogo karaṇīyo.
Indeed, this is what was said: “Bhikkhus, since a concentrated bhikkhu understands the Four Truths as they really are, therefore you, being concentrated, should make an exertion to understand, ‘This is suffering,’ for the purpose of understanding the Four Truths as they really are.”
Điều này được nói như sau: Này các Tỳ-kheo, vì Tỳ-kheo có định biết rõ Tứ Thánh Đế như thực, do đó các con cũng phải có định và tinh tấn* "đây là Khổ" để biết rõ Tứ Thánh Đế như thực.
Tathā yasmā cattāri saccāni tathāgatasseva pātubhāvā pākaṭāni honti, yasmā ca tathāgatena suvibhattāni, yasmā ca tesu aparimāṇā vaṇṇā aparimāṇāni padabyañjanāni, yasmā ca tesaṃ appaṭividdhattā vaṭṭaṃ vaḍḍhati, tesaṃ paṭividdhakālato paṭṭhāya na vaḍḍhati, tasmā ‘‘evaṃ no vaṭṭaṃ na vaḍḍhissatī’’ti tumhehi ‘‘idaṃ dukkha’’nti yogo karaṇīyo.
Likewise, since the Four Truths become manifest only with the appearance of a Tathāgata, and since they are well-expounded by the Tathāgata, and since there are limitless praises and limitless terms and phrases for them, and since the round of existence increases due to not having penetrated them, and from the time of their penetration it does not increase, therefore you should make an exertion to understand, ‘This is suffering,’ thinking, “In this way, our round of existence will not increase.”
Cũng vậy, vì Tứ Thánh Đế chỉ hiển lộ với sự xuất hiện của Như Lai, và vì chúng đã được Như Lai phân tích rõ ràng, và vì chúng có vô số phẩm chất, vô số từ ngữ và âm tiết, và vì vòng luân hồi tăng trưởng do không thâm nhập chúng, và không tăng trưởng kể từ khi chúng được thâm nhập, do đó, với ý nghĩ "vòng luân hồi của chúng ta sẽ không tăng trưởng như vậy", các con phải tinh tấn* "đây là Khổ".
1073-75. Tatiye abhisamayāyāti abhisamayatthāya.
1073-75. In the third, for realization means for the purpose of realization.
1073-75. Trong kinh thứ ba, abhisamayāyā (để chứng ngộ) nghĩa là vì mục đích chứng ngộ.
Samaṇabrāhmaṇāti cettha sāsanāvacarā adhippetā.
And here, ascetics and brahmins refers to those who follow the teaching.
Ở đây, samaṇabrāhmaṇā (các Sa-môn và Bà-la-môn) ám chỉ những người sống trong giáo pháp.
Tathā catutthapañcamesu, tena tena abhilāpena bujjhanakānaṃ pana ajjhāsayenetāni vuttāni.
Similarly in the fourth and fifth, these were spoken according to the disposition of those who could understand through those respective expressions.
Tương tự trong kinh thứ tư và thứ năm, những kinh này được nói ra theo ý nguyện của những người có thể giác ngộ bằng cách diễn đạt đó.
1080. Dasame anekavihitanti anekavidhaṃ.
1080. In the tenth, various kinds means of many types.
1080. Trong kinh thứ mười, anekavihitaṃ (nhiều loại) nghĩa là nhiều loại.
Tiracchānakathanti aniyyānikattā saggamokkhamaggānaṃ tiracchānabhūtaṃ kathaṃ.
Animal talk means talk that is animal-like because it is not conducive to the path to heaven and liberation.
Tiracchānakathā (Câu chuyện tầm thường) là câu chuyện tầm thường vì nó không dẫn đến con đường thiên giới và Niết Bàn.
Rājakathantiādīsu rājānaṃ ārabbha ‘‘mahāsammato mandhātā dhammāsoko evaṃ mahānubhāvo’’tiādinā nayena pavattakathā rājakathā.
In phrases such as talk about kings, talk that proceeds concerning kings in the manner of “Mahāsammata, Mandhātā, and Dhammāsoka were of such great power,” is talk about kings.
Trong các câu chuyện như rājakathā (chuyện vua) và các câu chuyện khác, rājakathā là câu chuyện được kể về các vị vua, theo cách như "Đại Sammaṭṭha, Mandhātā, Dhammāsoka có uy lực lớn như vậy".
Esa nayo corakathādīsu.
This same method applies in talk about thieves and so on.
Tương tự đối với các câu chuyện như corakathā (chuyện trộm cướp) và các câu chuyện khác.
Tesu ‘‘asuko rājā abhirūpo dassanīyo’’tiādinā nayena gehasitakathāva tiracchānakathā hoti.
Among these, talk based on worldliness, such as, “Such and such a king is handsome and good-looking,” becomes animal talk.
Trong số đó, chỉ những câu chuyện thế tục như "vị vua kia đẹp trai, đáng chiêm ngưỡng" mới là câu chuyện tầm thường.
‘‘Sopi nāma evaṃ mahānubhāvo khayaṃ gato’’ti evaṃ pavattā pana kammaṭṭhānabhāve tiṭṭhati.
But talk that proceeds as, “Even one of such great power has gone to destruction,” serves as a meditation subject.
Còn những câu chuyện được kể theo cách "ngay cả một người có uy lực lớn như vậy cũng đã diệt vong" thì trở thành một đề mục thiền định (kammaṭṭhāna).
Coresupi ‘‘mūladevo evaṃ mahānubhāvo meghamālo evaṃ mahānubhāvo’’ti tesaṃ kammaṃ paṭicca ‘‘aho sūrā’’ti gehasitakathāva tiracchānakathā.
Regarding thieves also, talk based on worldliness concerning their deeds, such as, “Mūladeva was of such great power, Meghamāla was of such great power,” saying, “Oh, how brave!” is animal talk.
Ngay cả đối với những tên trộm, những câu chuyện thế tục như "Mūladeva có uy lực lớn như vậy, Meghamāla có uy lực lớn như vậy", liên quan đến hành động của họ, "Ôi, thật dũng cảm", chỉ là câu chuyện tầm thường.
Yuddhepi bhāratayuddhādīsu ‘‘asukena asuko evaṃ mārito evaṃ viddho’’ti kāmassādavaseneva kathā tiracchānakathā, ‘‘tepi nāma khayaṃ gatā’’ti evaṃ pavattā pana sabbattha kammaṭṭhānameva hoti.
In battle also, in the Bhārata war and so on, talk that is merely out of sensual delight, such as, “So-and-so was killed by so-and-so in this way, wounded in that way,” is animal talk; but talk that proceeds as, “Even they have gone to destruction,” always serves as a meditation subject.
Ngay cả trong chiến tranh, như chiến tranh Bhārata, những câu chuyện về sự hưởng thụ của nghiệp như "người này đã giết người kia như vậy, đã bắn người kia như vậy" là câu chuyện tầm thường, nhưng những câu chuyện được kể theo cách "ngay cả họ cũng đã diệt vong" thì luôn là một đề mục thiền định.
Apica annādīsu ‘‘evaṃ vaṇṇavantaṃ gandhavantaṃ rasavantaṃ phassasampannaṃ khādimha bhuñjimha pivimha paribhuñjimhā’’ti kāmassādavasena kathetuṃ na vaṭṭati.
Furthermore, regarding food and so on, it is not proper to speak out of sensual delight, saying, “We ate, consumed, drank, and used something of such color, scent, taste, and good texture.”
Hơn nữa, đối với thức ăn và đồ uống, không nên nói về sự hưởng thụ của dục vọng như "chúng ta đã ăn, uống, nhấm nháp, thưởng thức những thứ có màu sắc, mùi vị, hương vị, cảm giác tốt đẹp như vậy".
Sātthakaṃ pana katvā ‘‘pubbe evaṃ vaṇṇādisampannaṃ annaṃ pānaṃ vatthaṃ sayanaṃ mālaṃ gandhaṃ vilepanaṃ sīlavantānaṃ adamha, cetiye pūjaṃ akarimhā’’ti kathetuṃ vaṭṭati.
But it is proper to speak meaningfully, saying, “In the past, we gave food, drink, robes, lodging, flowers, scents, and ointments of such fine color and so on to virtuous ones, and we made offerings at the cetiya.”
Tuy nhiên, có thể nói một cách hữu ích rằng "trước đây chúng ta đã cúng dường thức ăn, đồ uống, y phục, giường nằm, vòng hoa, hương liệu, dầu thơm có màu sắc v.v. tốt đẹp như vậy cho những người giữ giới, chúng ta đã cúng dường tại tháp".
Ñātikathādīsupi ‘‘amhākaṃ ñātakā sūrā samatthā’’ti vā, ‘‘pubbe mayaṃ evaṃ vicitrehi yānehi vicarimhā’’ti vā assādavasena vattuṃ na vaṭṭati.
In talk about relatives and so on, it is also not proper to speak out of delight, saying, “Our relatives are brave and capable,” or, “In the past, we travelled in such magnificent vehicles.”
Ngay cả trong Ñātikathā (chuyện thân quyến) và các câu chuyện khác, không nên nói một cách hưởng thụ rằng "thân quyến của chúng ta dũng cảm, có năng lực" hoặc "trước đây chúng ta đã đi lại bằng những phương tiện lộng lẫy như vậy".
Sātthakaṃ pana katvā ‘‘tepi no ñātakā khayaṃ gatā’’ti vā, ‘‘pubbe mayaṃ evarūpā upāhanā saṅghassa adamhā’’ti vā kathetabbā.
However, it is permissible to speak meaningfully, saying, "Even those relatives of ours have perished," or "Previously, we donated such sandals to the Saṅgha."
Nhưng có thể nói một cách hữu ích rằng: "Những người thân ấy của chúng ta đã diệt vong rồi" hoặc "Trước đây chúng ta đã cúng dường những đôi dép như thế này cho Tăng đoàn."
Gāmakathādīsupi suniviṭṭhadunniviṭṭhasubhikkhadubbhikkhādivasena vā ‘‘asukagāmavāsino sūrā samatthā’’ti vā evaṃ assādavasena vattuṃ na vaṭṭati, sātthakaṃ pana katvā ‘‘saddhā pasannā’’ti vā, ‘‘khayaṃ gatā’’ti vā vattuṃ vaṭṭati.
And regarding village talk, it is not permissible to speak in terms of pleasure, saying, for example, "This village is well-settled/poorly-settled, or prosperous/famine-stricken," or "The residents of such-and-such a village are brave and capable." However, it is permissible to speak meaningfully, saying, "They are faithful and confident," or "They have perished."
Ngay cả trong chuyện làng và những thứ tương tự, không nên nói theo cách hưởng thụ như "Làng này được xây dựng tốt hay không tốt, có mùa màng bội thu hay đói kém" hoặc "Dân làng ấy dũng cảm và có năng lực". Nhưng có thể nói một cách hữu ích rằng "Họ có đức tin và lòng tịnh tín" hoặc "Họ đã diệt vong".
Nigamanagarajanapadakathāsupi eseva nayo.
The same principle applies to town, city, and country talk.
Đối với chuyện thị trấn, thành phố và quốc gia cũng vậy.
Itthikathāpi vaṇṇasaṇṭhānādīni paṭicca assādavasena vattuṃ na vaṭṭati, ‘‘saddhā pasannā khayaṃ gatā’’ti evameva vaṭṭati.
Women's talk is also not permissible to speak in terms of pleasure regarding their beauty and physique. It is only permissible to speak as "They are faithful, confident, and have perished."
Chuyện phụ nữ cũng không nên nói theo cách hưởng thụ về vẻ đẹp, hình dáng, v.v. Chỉ nên nói "Họ có đức tin, lòng tịnh tín, họ đã diệt vong".
Sūrakathāpi ‘‘nandimitto nāma yodho sūro ahosī’’ti assādavasena vattuṃ na vaṭṭati, ‘‘saddho pasanno ahosi, khayaṃ gato’’ti evameva vaṭṭati.
Heroic talk is also not permissible to speak in terms of pleasure, saying, "There was a hero named Nandamitta who was brave." It is only permissible to say, "He was faithful and confident; he has perished."
Chuyện về người dũng cảm cũng không nên nói theo cách hưởng thụ như "Chiến binh tên Nandamitta là một người dũng cảm". Chỉ nên nói "Ông ấy có đức tin, lòng tịnh tín, ông ấy đã diệt vong".
Surākathātipi pāṭho.
The reading "Surākathā" (talk about liquor) is also found.
Cũng có bản đọc là Surākathā (chuyện rượu).
Sāpi cesā surākathā ‘‘evarūpā nāma surā pītā ratijananī hotī’’ti assādavaseneva na vaṭṭati, ādīnavavasena pana ‘‘ummattakasaṃvattanikā’’tiādinā nayena vaṭṭati.
And this talk about liquor is not permissible in terms of pleasure, saying, "Such and such liquor, when drunk, brings delight." However, it is permissible to speak in terms of its disadvantages, in a manner such as "It leads to madness."
Và chuyện rượu này cũng không nên nói theo cách hưởng thụ như "Loại rượu này khi uống sẽ mang lại khoái lạc". Nhưng có thể nói theo cách thấy được sự nguy hiểm, như "Nó dẫn đến sự điên loạn".
Visikhākathāpi ‘‘asukavisikhā suniviṭṭhā dunniviṭṭhā’’ti vā, ‘‘asukavisikhāya vāsino sūrā samatthā’’ti vā assādavaseneva vattuṃ na vaṭṭati, ‘‘saddhā pasannā khayaṃ gatā’’ti eccevaṃ vaṭṭati.
Street talk is also not permissible to speak in terms of pleasure, saying, "Such and such a street is well-settled/poorly-settled," or "The residents of such and such a street are brave and capable." It is only permissible to say, "They are faithful, confident, and have perished."
Chuyện đường phố cũng không nên nói theo cách hưởng thụ như "Đường phố ấy được xây dựng tốt hay không tốt" hoặc "Dân cư ở đường phố ấy dũng cảm và có năng lực". Chỉ nên nói "Họ có đức tin, lòng tịnh tín, họ đã diệt vong".
Kumbhaṭṭhānakathāti udakatitthakathā vuccati, kumbhadāsikathā vā.
Kumbhaṭṭhāna talk refers to talk about water-bathing places, or talk about a water-carrier maiden.
Chuyện nơi lấy nước được gọi là chuyện bến nước, hoặc chuyện người hầu gái mang nước.
Sāpi ‘‘pāsādikā naccituṃ gāyituṃ chekā’’ti assādavasena na vaṭṭati, ‘‘saddhā pasannā’’tiādinā nayeneva vaṭṭati.
This is also not permissible in terms of pleasure, saying, "She is charming, skilled in dancing and singing." It is only permissible to speak in a manner such as "She is faithful and confident."
Chuyện ấy cũng không nên nói theo cách hưởng thụ như "Cô ấy duyên dáng, giỏi ca múa". Chỉ nên nói theo cách "Họ có đức tin, lòng tịnh tín", v.v.
Pubbapetakathāti atītañātikathā.
Pubbapetakathā means talk about deceased relatives.
Chuyện về người thân đã qua đời là chuyện về những người thân trong quá khứ.
Tattha vattamānañātikathāsadisova vinicchayo.
In this case, the decision is similar to talk about living relatives.
Trong đó, sự phân định cũng tương tự như chuyện về những người thân hiện tại.
Nānattakathāti purimapacchimakathāhi vimuttā avasesā nānāsabhāvā niratthakakathā.
Nānattakathā means various kinds of pointless talk, distinct from the previous and subsequent talks.
Chuyện tạp nhạp là những chuyện vô ích, đủ mọi thể loại, khác với những chuyện đã nói ở trước và sau.
Lokakkhāyikāti ‘‘ayaṃ loko kena nimmito, asukena nāma nimmito, kāko seto aṭṭhīnaṃ setattā, balākā rattā lohitassa rattattā’’ti evamādikā lokāyatavitaṇḍasallāpakathā.
Lokakkhāyikā means talk about worldly tales, such as "By whom was this world created? It was created by so-and-so. The crow is white due to the whiteness of its bones, the crane is red due to the redness of its blood"—and similar sophistical discussions about the world.
Chuyện thế gian là những chuyện bàn tán về thế giới như "Thế giới này do ai tạo ra? Do người tên ấy tạo ra. Con quạ màu trắng vì xương của nó trắng, con cò màu đỏ vì máu của nó đỏ", v.v., những chuyện tranh luận vô ích về thế giới.
Samuddakkhāyikā nāma ‘‘kasmā samuddo sāgaro, sāgaradevena khanitattā sāgaro, khato meti hatthamuddāya niveditattā samuddo’’ti evamādikā niratthakasamuddakkhāyikakathā.
Samuddakkhāyikā means pointless talk about the ocean, such as "Why is the ocean called samudda or sāgara? It is sāgara because it was dug by the god Sāgara. It is samudda because 'it was dug for me' was indicated with a hand gesture"—and so on.
Chuyện biển cả là những chuyện biển cả vô ích như "Tại sao biển lại gọi là sāgara? Vì được thần Sāgara đào. Tại sao gọi là samuddā? Vì được báo tin bằng cử chỉ tay 'đã đào xong rồi'", v.v.
Iti bhavo iti abhavoti yaṃ vā taṃ vā niratthakakāraṇaṃ vatvā pavattitakathā itibhavābhavakathā.
Itibhavābhavakathā is talk that arises from stating any meaningless reason, such as "This is existence, this is non-existence."
Chuyện được nói ra bằng cách đưa ra bất kỳ lý do vô ích nào như "Nó là sự tồn tại, nó là sự không tồn tại" được gọi là chuyện tồn tại và không tồn tại.
Ettha ca bhavoti sassataṃ, abhavoti ucchedaṃ.
Here, "bhava" means eternality, and "abhava" means annihilation.
Ở đây, 'tồn tại' (bhava) là thường còn, 'không tồn tại' (abhava) là đoạn diệt.
Bhavoti vuddhi, abhavoti hāni.
"Bhava" means growth, "abhava" means decline.
'Tồn tại' là tăng trưởng, 'không tồn tại' là suy giảm.
Bhavoti kāmasukhaṃ, abhavoti attakilamatho.
"Bhava" means sensual pleasure, "abhava" means self-mortification.
'Tồn tại' là dục lạc, 'không tồn tại' là khổ hạnh.
Iti imāya chabbidhāya itibhavābhavakathāya saddhiṃ bāttiṃsa tiracchānakathā nāma honti.
Thus, together with these six kinds of talk about existence and non-existence, there are thirty-two kinds of ignoble talk.
Như vậy, cùng với sáu loại chuyện tồn tại và không tồn tại này, có ba mươi hai loại chuyện phiếm.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại ở khắp mọi nơi đều dễ hiểu.
1081. Dutiyassa paṭhame bārāṇasiyanti evaṃnāmake nagare.
1081. In the second, first discourse: In Bārāṇasī means in the city of that name.
1081. Trong Kinh thứ hai, đoạn đầu tiên, tại Bārāṇasī nghĩa là tại thành phố tên như vậy.
Isipatane migadāyeti isīnaṃ patanuppatanavasena evaṃladdhanāme migānaṃ abhayadānavasena dinnattā migadāyasaṅkhāte ārāme.
At Isipatana, the Deer Park means in the park called Migadāya, so named because it was given as a sanctuary for deer, and called Isipatana due to the falling and arising of sages.
Tại Isipatana Migadāya nghĩa là tại khu vườn được gọi là Migadāya (Vườn Nai) vì được ban sự vô úy cho nai, và được gọi là Isipatana vì các vị ẩn sĩ (isi) đến và đi.
Ettha hi uppannuppannā sabbaññuisayo patanti, dhammacakkappavattanatthaṃ nisīdantīti attho.
For here, all Buddhas who arise fall (i.e., settle); it means they sit down to set in motion the Wheel of Dhamma.
Ở đây, các vị Toàn Giác (sabbaññu-isi) đã xuất hiện đều đến; nghĩa là, họ ngồi xuống để chuyển Pháp Luân.
Nandamūlakapabbhārato sattāhaccayena nirodhasamāpattito vuṭṭhitā anotattadahe katamukhadhovanādikiccā ākāsena āgantvā paccekabuddhaisayopettha otaraṇavasena patanti, uposathatthañca anuposathatthañca sannipatanti, gandhamādanaṃ paṭigacchantāpi tatova uppatantīti iminā isīnaṃ patanuppatanavasena taṃ ‘‘isipatana’’nti vuccati.
And Paccekabuddha sages, having emerged from the attainment of cessation seven days after leaving the Nandamūlaka cave, having performed face-washing and other duties in the Anotatta Lake, come through the air and descend here, gathering for Uposatha and non-Uposatha; those returning to Gandhamādana also rise from there. For this reason, it is called "Isipatana" due to the falling and arising of sages.
Các vị Độc Giác Phật (Paccekabuddha-isi) cũng đến đây từ hang Nandamūla sau bảy ngày xuất khỏi nhập diệt thọ tưởng định, sau khi thực hiện các việc như rửa mặt tại hồ Anotatta, họ bay trên không trung và hạ cánh xuống đây; họ tụ họp để làm lễ Uposatha và không làm lễ Uposatha; và họ cũng bay lên từ đây khi trở về Gandhamādana. Vì vậy, nơi đó được gọi là "Isipatana" (nơi các ẩn sĩ đến và đi).
Āmantesīti dīpaṅkarapādamūle katābhinīhārato paṭṭhāya pāramiyo pūrento anupubbena pacchimabhave katābhinikkhamano anupubbena bodhimaṇḍaṃ patvā tattha aparājitapallaṅke nisinno mārabalaṃ bhinditvā paṭhamayāme pubbenivāsaṃ anussaritvā majjhimayāme dibbacakkhuṃ visodhetvā pacchimayāmāvasāne dasasahassilokadhātuṃ unnādento sabbaññutaṃ patvā satta sattāhāni bodhimaṇḍe vītināmetvā mahābrahmunā āyācitadhammadesano buddhacakkhunā lokaṃ voloketvā lokānuggahena bārāṇasiṃ gantvā pañcavaggiye saññāpetvā dhammacakkaṃ pavattetukāmo āmantesi.
He addressed them: From the time he made his aspiration at the feet of Dīpaṅkara Buddha, fulfilling the Pāramīs, in his final existence, having performed the great renunciation, he gradually reached the Bodhi tree, sat on the unconquered seat there, shattered the forces of Māra, recollected his past lives in the first watch of the night, purified his divine eye in the middle watch, attained omniscience at the end of the last watch, causing the ten-thousand-world system to roar, spent seven weeks at the Bodhi tree, was requested by Mahābrahmā to teach the Dhamma, surveyed the world with his Buddha-eye, and for the benefit of the world, went to Bārāṇasī, enlightened the group of five ascetics, and wishing to set in motion the Wheel of Dhamma, he addressed them.
Thỉnh cầu nghĩa là, kể từ khi phát nguyện dưới chân Đức Phật Dīpaṅkara, Ngài đã hoàn thành các ba-la-mật, rồi dần dần xuất gia trong kiếp cuối cùng, dần dần đến Bồ Đề Đạo Tràng, ngồi trên Bồ Đoàn Bất Bại, phá tan quân ma, trong canh đầu nhớ lại các kiếp quá khứ, trong canh giữa thanh tịnh Thiên Nhãn, vào cuối canh cuối cùng, Ngài đã đạt được Toàn Giác, làm chấn động mười ngàn thế giới, trải qua bảy tuần tại Bồ Đề Đạo Tràng, được Đại Phạm Thiên thỉnh cầu thuyết pháp, Ngài dùng Phật Nhãn quán sát thế gian, vì lợi ích chúng sinh mà đến Bārāṇasī, thuyết phục nhóm năm vị tỳ khưu, muốn chuyển Pháp Luân nên đã thỉnh cầu.
Dveme, bhikkhave, antāti dve ime, bhikkhave, koṭṭhāsā.
These two extremes, bhikkhus, means these two sections, bhikkhus.
Này các tỳ khưu, có hai cực đoan này nghĩa là này các tỳ khưu, hai phần này.
Imassa pana padassa saha samudāhārena samudāhāranigghoso heṭṭhā avīciṃ upari bhavaggaṃ patvā dasasahassilokadhātuṃ pattharitvā aṭṭhāsi.
However, the sound of the utterance of this phrase, upon being uttered, reached the Avīci hell below and the Bhavagga above, spreading throughout the ten-thousand-world system, and stood firm.
Nhưng tiếng vang của lời tuyên bố này, cùng với sự phát ra của nó, đã lan rộng khắp mười ngàn thế giới, từ địa ngục Vô Gián (Avīci) lên đến cõi Hữu Đỉnh (Bhavagga).
Tasmiṃyeva samaye aṭṭhārasakoṭisaṅkhā brahmāno samāgacchiṃsu, pacchimadisāya sūriyo atthameti, pācīnadisāya āsāḷhanakkhattena yutto puṇṇacando uggacchati.
At that very moment, eighteen koṭis of Brahmās assembled; the sun set in the western direction, and the full moon, accompanied by the Asāḷha constellation, rose in the eastern direction.
Vào cùng thời điểm đó, mười tám ngàn vạn vị Phạm Thiên đã tụ họp; mặt trời lặn ở phía tây, và trăng tròn, kết hợp với chòm sao Āsāḷha, mọc ở phía đông.
Tasmiṃ samaye bhagavā imaṃ dhammacakkappavattanasuttaṃ ārabhanto ‘‘dveme, bhikkhave, antā’’tiādimāha.
At that time, the Blessed One, beginning this Dhammacakkappavattana Sutta, said, "These two extremes, bhikkhus"—and so on.
Vào thời điểm đó, Thế Tôn bắt đầu thuyết Kinh Chuyển Pháp Luân, nói "Này các tỳ khưu, có hai cực đoan này", v.v.
Tattha pabbajitenāti gihisaṃyojanaṃ chinditvā pabbajjupagatena.
Therein, by one who has gone forth means by one who has embraced the monastic life, having cut off the fetters of the household life.
Trong đó, người xuất gia nghĩa là người đã từ bỏ các ràng buộc thế tục và xuất gia.
Na sevitabbāti na vaḷañjetabbā.
Should not be cultivated means should not be practiced.
Không nên thực hành nghĩa là không nên sử dụng.
Yo cāyaṃ kāmesu kāmasukhallikānuyogoti yo ca ayaṃ vatthukāmesu kilesakāmasukhassa anuyogo.
And this devotion to sensual pleasure in sense objects means this devotion to the pleasure of defilements in material sense objects.
Và sự theo đuổi dục lạc trong các đối tượng dục vọng này nghĩa là sự theo đuổi khoái lạc do phiền não trong các đối tượng dục vọng.
Hīnoti lāmako.
Ignoble means contemptible.
Thấp kém nghĩa là tầm thường.
Gammoti gāmavāsīnaṃ santako.
Vulgar means belonging to villagers.
Phàm tục nghĩa là thuộc về những người dân làng.
Pothujjanikoti andhabālajanena āciṇṇo.
Worldly means practiced by blind, foolish people.
Thuộc về phàm phu nghĩa là được thực hành bởi những người ngu dốt và mù quáng.
Anariyoti na ariyo na visuddho na uttamo na vā ariyānaṃ santako.
Not noble means not noble, not pure, not supreme, nor belonging to noble ones.
Không thánh thiện nghĩa là không phải bậc Thánh, không thanh tịnh, không cao thượng, cũng không thuộc về các bậc Thánh.
Anatthasaṃhitoti na atthasaṃhito, hitasukhāvahakāraṇaṃ anissitoti attho.
Not connected with benefit means not connected with benefit; it means not leading to welfare and happiness.
Không liên quan đến lợi ích nghĩa là không liên quan đến lợi ích, nghĩa là không dựa trên nguyên nhân mang lại hạnh phúc và lợi ích.
Attakilamathānuyogoti attano kilamathassa anuyogo, attano dukkhakaraṇanti attho.
Devotion to self-mortification means devotion to one's own self-mortification; it means causing one's own suffering.
Sự theo đuổi khổ hạnh nghĩa là sự theo đuổi sự tự hành hạ, nghĩa là sự tự gây đau khổ cho bản thân.
Dukkhoti kaṇṭakāpassayaseyyādīhi attamāraṇehi dukkhāvaho.
Painful means causing suffering through self-inflicted pains like beds of thorns and sleeping on beds of ashes.
Đau khổ nghĩa là mang lại đau khổ qua việc tự hành hạ như nằm trên gai, v.v.
Paññācakkhuṃ karotīti cakkhukaraṇī.
That which produces the eye of wisdom is eye-producing (cakkhukaraṇī).
Làm phát sinh nhãn tuệ (paññācakkhu) nên gọi là làm phát sinh nhãn (cakkhukaraṇī).
Dutiyapadaṃ tasseva vevacanaṃ.
The second term is a synonym for the same.
Từ thứ hai là một từ đồng nghĩa của từ đó.
Upasamāyāti kilesūpasamatthāya.
For pacification means for the pacification of defilements.
Để đưa đến sự an tịnh nghĩa là để làm an tịnh các phiền não.
Abhiññāyāti catunnaṃ saccānaṃ abhijānanatthāya.
For direct knowledge means for the direct knowledge of the four Noble Truths.
Để đưa đến thắng trí nghĩa là để hiểu rõ bốn Chân Lý.
Sambodhāyāti tesaṃyeva sambujjhanatthāya.
For enlightenment means for the perfect understanding of those same truths.
Để đưa đến giác ngộ hoàn toàn nghĩa là để tự mình giác ngộ những điều đó.
Nibbānāyāti nibbānasacchikiriyāya.
For Nibbāna means for the realization of Nibbāna.
Để đưa đến Nibbāna nghĩa là để chứng ngộ Nibbāna.
Sesamettha yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ heṭṭhā tattha tattha vuttameva.
Whatever else needs to be said here has already been said in various places below.
Những gì cần nói thêm ở đây đã được nói ở những chỗ khác bên dưới.
Saccakathāpi sabbākāreneva visuddhimagge (visuddhi. 2.529) vitthāritā.
The explanation of the Truths is also fully elaborated in the Visuddhimagga.
Chuyện về các Chân Lý cũng đã được giải thích chi tiết trong Visuddhimagga (visuddhi. 2.529) một cách toàn diện.
Tiparivaṭṭanti saccañāṇakiccañāṇakatañāṇasaṅkhātānaṃ tiṇṇaṃ parivaṭṭānaṃ vasena tiparivaṭṭaṃ.
Having three revolutions means having three revolutions in terms of knowledge of the truth, knowledge of the task, and knowledge of accomplishment.
Ba vòng nghĩa là ba vòng xoay gồm: chân lý trí, tác vụ trí và thành tựu trí.
Ettha hi ‘‘idaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ, idaṃ dukkhasamudaya’’nti evaṃ catūsu saccesu yathābhūtaṃ ñāṇaṃ saccañāṇaṃ nāma.
Here, the knowledge of the four Noble Truths as they truly are, saying, "This is the Noble Truth of Suffering, this is the origin of Suffering," is called knowledge of the truth.
Ở đây, tri kiến đúng như thật về bốn Chân Lý, như "Đây là Khổ Thánh Đế, đây là Khổ Tập Thánh Đế", được gọi là chân lý trí.
Tesuyeva ‘‘pariññeyyaṃ pahātabba’’nti evaṃ kattabbakiccajānanañāṇaṃ kiccañāṇaṃ nāma.
Among these* itself, the knowledge of knowing the task to be done, such as ‘to be fully understood, to be abandoned,’ is called kiccañāṇa (knowledge of function).
Chính trong những chân lý đó, trí tuệ biết được phận sự phải làm như “phải hiểu biết rõ ràng (pariññeyyaṃ), phải đoạn trừ (pahātabbaṃ)” được gọi là kiccañāṇa (trí tuệ về phận sự).
‘‘Pariññātaṃ pahīna’’nti evaṃ tassa tassa kiccassa katabhāvajānanañāṇaṃ katañāṇaṃ nāma.
The knowledge of knowing that the respective tasks have been done, such as ‘fully understood, abandoned,’ is called katañāṇa (knowledge of accomplishment).
Trí tuệ biết được phận sự đó đã hoàn thành như “đã hiểu biết rõ ràng (pariññātaṃ), đã đoạn trừ (pahīnaṃ)” được gọi là katañāṇa (trí tuệ về việc đã làm).
Dvādasākāranti tesaṃyeva ekekasmiṃ sacce tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ ākārānaṃ vasena dvādasākāraṃ.
Twelvefold (dvādasākāraṃ) means twelvefold according to the three aspects for each of those truths.
Dvādasākāra (mười hai khía cạnh) là mười hai khía cạnh theo cách ba khía cạnh cho mỗi chân lý trong số các chân lý đó.
Ñāṇadassananti etesaṃ tiparivaṭṭānaṃ dvādasannaṃ ākārānaṃ vasena uppannañāṇasaṅkhātaṃ dassanaṃ.
Knowledge and vision (ñāṇadassanaṃ) refers to the vision, which is knowledge that arose according to these twelve aspects of the three revolutions.
Ñāṇadassana (kiến thức và thấy biết) là sự thấy biết được gọi là trí tuệ phát sinh theo cách mười hai khía cạnh của ba vòng quay này.
Dhammacakkhunti aññattha tayo maggā tīṇi ca phalāni dhammacakkhu nāma honti, idha paṭhamamaggova.
Eye of Dhamma (dhammacakkhu): In other contexts, the three paths and the three fruitions are called the Eye of Dhamma; here, it is only the first path.
Dhammacakkhu (Pháp nhãn): Ở nơi khác, ba đạo và ba quả được gọi là Pháp nhãn, nhưng ở đây chỉ là Sơ đạo (Sotāpatti-magga).
Dhammacakketi paṭivedhañāṇe ceva desanāñāṇe ca.
In the Wheel of Dhamma (dhammacakke) means in the knowledge of penetration (paṭivedhañāṇa) and in the knowledge of teaching (desanāñāṇa).
Dhammacakke (bánh xe Pháp) là trí tuệ xuyên thấu (paṭivedhañāṇa) và trí tuệ thuyết giảng (desanāñāṇa).
Bodhipallaṅke nisinnassa hi catūsu saccesu uppannaṃ dvādasākāraṃ paṭivedhañāṇampi, isipatane nisinnassa dvādasākārāya saccadesanāya pavattitaṃ desanāñāṇampi dhammacakkaṃ nāma.
For the Buddha sitting at the Bodhi-pallanka, the twelvefold knowledge of penetration concerning the four truths is called the Wheel of Dhamma; similarly, the knowledge of teaching which was set in motion by the twelvefold teaching of the truths for the Buddha sitting at Isipatana is also called the Wheel of Dhamma.
Trí tuệ xuyên thấu mười hai khía cạnh phát sinh trong Tứ Diệu Đế của Đức Phật khi ngài ngồi trên Bồ-đề tòa, và trí tuệ thuyết giảng được vận hành bởi sự thuyết giảng Tứ Diệu Đế mười hai khía cạnh của Đức Phật khi ngài ngồi tại Isipatana, đều được gọi là Dhammacakka.
Ubhayampi hetaṃ dasabalassa ure pavattañāṇameva.
Both of these are indeed the knowledge that arose in the heart of the Ten-Powered One.
Cả hai trí tuệ này đều là trí tuệ phát sinh trong tâm của Bậc Thập Lực.
Imāya desanāya pakāsentena bhagavatā dhammacakkaṃ pavattitaṃ nāma.
By proclaiming this teaching, the Blessed One is said to have set the Wheel of Dhamma in motion.
Khi Đức Thế Tôn thuyết giảng bằng lời dạy này, thì đó là Dhammacakka đã được vận hành.
Taṃ panetaṃ dhammacakkaṃ yāva aññāsikoṇḍaññatthero aṭṭhārasahi brahmakoṭīhi saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhāti, tāva naṃ bhagavā pavatteti nāma, patiṭṭhite ca pavattitaṃ nāma.
And that Wheel of Dhamma, the Blessed One is said to set in motion until Aññāsikoṇḍañña Thera, together with eighteen koṭis of devas, is established in the fruit of stream-entry; when he is established, it is said to have been set in motion.
Đức Thế Tôn vận hành Dhammacakka này cho đến khi Trưởng lão Aññāsi Koṇḍañña cùng với mười tám ức chư thiên an trụ trong quả vị Nhập Lưu (Sotāpatti-phala), và khi ngài đã an trụ thì Dhammacakka đã được vận hành.
Taṃ sandhāya pavattite ca pana bhagavatā dhammacakke bhummā devā saddamanussāvesuntiādi vuttaṃ.
Referring to that, it was said: “And when the Wheel of Dhamma was set in motion by the Blessed One, the terrestrial devas uttered a sound,” and so on.
Liên quan đến điều đó, câu “ Pavattite ca pana bhagavatā dhammacakke bhummā devā saddamanussāvesu” (Khi bánh xe Pháp được Đức Thế Tôn vận hành, chư thiên cõi đất đã cất tiếng hô vang) v.v... đã được nói.
Tattha bhummāti bhūmaṭṭhakadevatā.
Therein, terrestrial (bhummā) refers to the devas abiding on earth.
Trong đó, bhummā là chư thiên trú trên đất (bhūmaṭṭhakadevatā).
Saddamanussāvesunti ekappahāreneva sādhukāraṃ datvā – ‘‘etaṃ bhagavatā’’tiādīni vadantā anusāvayiṃsu.
Uttered a sound (saddamanussāvesuṃ) means they acclaimed with a single exclamation, saying, “Thus, by the Blessed One…” and so on, proclaiming it.
Saddamanussāvesu (đã cất tiếng hô vang) là họ đã đồng thanh tán thán và nói “Đức Thế Tôn này” v.v... rồi loan truyền.
Obhāsoti sabbaññutaññāṇobhāso.
Light (obhāso) refers to the light of omniscient knowledge.
Obhāso là ánh sáng của trí tuệ Toàn Giác (sabbaññutaññāṇa-obhāso).
So hi tadā devānaṃ devānubhāvaṃ atikkamitvā virocittha.
For at that time, it shone forth surpassing the divine power of the devas.
Vào lúc đó, ánh sáng ấy đã vượt qua oai lực của chư thiên và tỏa sáng.
Aññāsi vata, bho, koṇḍaññoti imassapi udānassa udāhāranigghoso dasasahassilokadhātuṃ pharitvā aṭṭhāsi.
The resounding echo of this utterance, “Indeed, friend, Koṇḍañña has understood!” also spread throughout ten thousand world-systems and stood.
Tiếng vang của lời cảm thán “ Aññāsi vata, bho, Koṇḍañño” (Ôi, thật vậy, Koṇḍañña đã hiểu biết!) này cũng đã lan tỏa khắp mười ngàn thế giới.
1089. Navame aparimāṇā vaṇṇāti appamāṇāni akkharāni.
1089. In the ninth, boundless letters (aparimāṇā vaṇṇā) means immeasurable characters.
1089. Trong kinh thứ chín, aparimāṇā vaṇṇā (các sắc vô lượng) là các chữ cái vô lượng.
Byañjanāti tesaṃyeva vevacanaṃ, vaṇṇānaṃ vā ekadesā yadidaṃ byañjanā nāma.
Conjunctions (byañjanā) is a synonym for those*, or it is a part of the letters, namely conjunctions.
Byañjanā là từ đồng nghĩa của chúng, hoặc là một phần của các vaṇṇa, tức là các byañjana.
Saṅkāsanāti vibhattiyo.
Proclamations (saṅkāsanā) means inflections.
Saṅkāsanā là các biến cách (vibhatti).
Ekamekasmiñhi sacce sabbākārena vitthāriyamāne vaṇṇādīnaṃ anto nāma natthi.
For when each truth is expounded in every aspect, there is no end to the letters and so on.
Vì khi mỗi chân lý được giải thích chi tiết bằng mọi khía cạnh, thì không có giới hạn cho các vaṇṇa v.v...
Tasmā evamāha.
Therefore, he said this.
Do đó, Đức Phật đã nói như vậy.
1090. Dasame sabhāvāvijahanaṭṭhena tathaṃ.
1090. In the tenth, actual (tathaṃ) because it does not abandon its intrinsic nature.
1090. Trong kinh thứ mười, tathaṃ (chân thật) là do không bỏ mất bản chất.
Dukkhañhi dukkhameva vuttaṃ.
Suffering is indeed called suffering.
Khổ đã được nói là khổ.
Sabhāvassa amoghatāya avitathaṃ.
Unaltered (avitathaṃ) due to the unfailing nature of its intrinsic quality.
Avitathaṃ (không sai khác) là do bản chất không vô ích.
Na hi dukkhaṃ adukkhaṃ nāma hoti.
For suffering is never non-suffering.
Vì khổ không bao giờ là không khổ.
Aññabhāvānupagamena anaññathaṃ.
Unchangeable (anaññathaṃ) because it does not undergo any other state.
Anaññathaṃ (không khác) là do không trở thành trạng thái khác.
Na hi dukkhaṃ samudayādibhāvaṃ upagacchati.
For suffering does not assume the state of origin and so on.
Vì khổ không trở thành trạng thái của tập khởi v.v...
Samudayādīsupi eseva nayoti.
The same method applies to origin and so on.
Đối với tập khởi (samudaya) v.v... cũng theo cách tương tự.
1097. Sattame tasmā ariyasaccānīti yasmā tathāni avitathāni anaññathāni, tasmā ariyānaṃ saccānīti vuccanti.
1097. In the seventh, “Therefore, they are noble truths (tasmā ariyasaccānī),” means: since they are actual, unalterable, and unchangeable, they are called the noble truths of the Noble Ones.
1097. Trong kinh thứ bảy, tasmā ariyasaccānī (do đó là các chân lý của bậc Thánh) là vì chúng chân thật (tathā), không sai khác (avitathā), không khác (anaññathā), nên được gọi là các chân lý của bậc Thánh.
Na hi vitathāni ariyā ariyasaccato paṭivijjhanti.
For the Noble Ones do not penetrate altered things as noble truths.
Vì các bậc Thánh không thấu hiểu những điều sai khác như là các chân lý của bậc Thánh.
1100. Dasame sahañcaniketi sahañcaniyanagare.
1100. In the tenth, at Sahañcanika (sahañcanike) means in the town of Sahañcaniya.
1100. Trong kinh thứ mười, sahañcanike là tại thành phố Sahañcaniya.
Yo, bhikkhave, dukkhaṃ passati, dukkhasamudayampi so passatītiādi ekapaṭivedhavasena vuttaṃ, imasmiñhi sutte ekapaṭivedhova kathito.
“Bhikkhus, whoever sees suffering also sees the origin of suffering,” and so on, was said in terms of a single penetration, for in this Sutta, only a single penetration is taught.
Câu “ Yo, bhikkhave, dukkhaṃ passati, dukkhasamudayampi so passatī” (Này các tỳ khưu, ai thấy khổ, người ấy cũng thấy khổ tập khởi) v.v... được nói theo cách thấu hiểu đồng thời, vì trong kinh này chỉ nói về sự thấu hiểu đồng thời.
1103. Tatiye asmā lokā paraṃ lokanti imamhā manussalokā paraṃ nirayampi, tiracchānayonimpi, pettivisayampi, manussalokampi, devalokampi, gacchanti, punappunaṃ vaṭṭasmiṃyeva nibbattantīti attho.
1103. In the third, “from this world to the other world (asmā lokā paraṃ lokaṃ)” means from this human world to the other worlds of hell, the animal realm, the realm of hungry ghosts, the human world, and the deva world; they are reborn again and again in saṃsāra itself.
1103. Trong kinh thứ ba, asmā lokā paraṃ lokaṃ (từ thế giới này sang thế giới khác) có nghĩa là từ thế giới loài người này, họ đi đến địa ngục, cõi súc sinh, cõi ngạ quỷ, cõi người, cõi trời, và tái sinh liên tục trong vòng luân hồi.
1105. Pañcame evañcetaṃ, bhikkhave, assāti, bhikkhave, evaṃ ce etaṃ bhaveyya, nirantaraṃ sattisatehi haññamānassa dukkhadomanassehi sahevesa saccābhisamayo bhaveyya ceti attho.
1105. In the fifth, “If, bhikkhus, it were so (evañcetaṃ, bhikkhave, assā)” means: “Bhikkhus, if this were so, then for one being continuously struck by a hundred spears, tormented by pain and displeasure, the penetration of the truths would occur simultaneously with that.”
1105. Trong kinh thứ năm, evañcetaṃ, bhikkhave, assā (này các tỳ khưu, nếu điều đó là như vậy) có nghĩa là, này các tỳ khưu, nếu điều đó là như vậy, thì sự thấu hiểu chân lý sẽ xảy ra ngay cả khi bị trăm ngọn giáo đâm liên tục trong đau khổ và ưu sầu.
1110. Dasame silāyūpoti silāthambho.
1110. In the tenth, “stone pillar (silāyūpo)” means a stone post.
1110. Trong kinh thứ mười, silāyūpo là cột đá.
Soḷasakukkukoti soḷasahattho.
“Sixteen cubits (soḷasakukkuko)” means sixteen forearms long.
Soḷasakukkuko là mười sáu cubit.
Soḷasakukkūtipi pāṭho.
“Soḷasakukkū” is also a reading.
Cũng có bản đọc là Soḷasakukkūti.
Heṭṭhā nemaṅgamāti heṭṭhā āvāṭaṃ paviṭṭhā.
“The lower portion* (heṭṭhā nemaṅgamā)” means entered into a pit below.
Heṭṭhā nemaṅgamā là phần dưới đã đi vào hố.
Aṭṭha kukku uparinemassāti aṭṭha hatthā āvāṭassa upari uggantvā ṭhitā bhaveyyuṃ.
“Eight cubits above the ground (aṭṭha kukku uparinemassā)” means eight cubits would stand risen above the pit.
Aṭṭha kukku uparinemassā là tám cubit sẽ nhô lên khỏi hố.
Bhusāti balavatī.
“Strong (bhusā)” means powerful.
Bhusā là mạnh mẽ.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp nơi.
1111. Pañcamassa paṭhame sumāgadhāya pokkharaṇiyāti evaṃnāmikāya pokkharaṇiyā.
1111. In the first of the fifth, “by the pond Sumāgadhā (sumāgadhāya pokkharaṇiyā)” means by a pond of that name.
1111. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ năm, sumāgadhāya pokkharaṇiyā là tại hồ nước tên là như vậy.
Lokacintaṃ cintentoti, ‘‘kena nu kho candimasūriyā katā, kena mahāpathavī, kena mahāsamuddo, kena sattā uppāditā, kena pabbatā, kena ambatālanāḷikerādayo’’ti evarūpaṃ lokacintaṃ cintento nisīdi.
“Speculating on worldly speculation (lokacintaṃ cintento)” means he sat contemplating such worldly speculation as, “By whom were the moon and sun made? By whom the great earth? By whom the great ocean? By whom were beings created? By whom the mountains? By whom mangoes, palm trees, coconuts, and so on?”
Lokacintaṃ cintento (suy tư về thế giới) là ông ngồi suy tư về thế giới như “Mặt trăng và mặt trời do ai tạo ra? Trái đất rộng lớn do ai tạo ra? Đại dương do ai tạo ra? Chúng sinh do ai tạo ra? Núi non do ai tạo ra? Cây xoài, cây thốt nốt, cây dừa v.v... do ai tạo ra?”.
Vicetoti vigatacitto vikkhittacitto vā.
“Bewildered (viceto)” means with a disturbed mind or a distracted mind.
Viceto là tâm bị phân tán hoặc tâm bị xao nhãng.
Bhūtaṃyeva addasāti te kira asurā sambarimāyaṃ samparivattetvā yathā ne so puriso hatthiassādīsu āruhante ukkhipitvā, bhisamuḷālacchiddehi pavisante passati, evaṃ adhiṭṭhahiṃsu.
“He saw actual beings (bhūtaṃyeva addasā)” means that those asuras, having transformed themselves by Sambarī’s magic, appeared to that man as if he was seeing them ascend elephants and horses, and enter through holes in lotus stalks; the Buddha made him perceive them thus.
Bhūtaṃyeva addasā (ông đã thấy điều có thật) là những Asura đó đã biến hóa bằng ảo thuật của Sambari, khiến người đó thấy họ cưỡi voi, ngựa v.v... và đi vào các lỗ hổng của cọng sen.
Taṃ sandhāya satthā ‘‘bhūtaṃyeva addasā’’ti āha.
Referring to that, the Teacher said, “He saw actual beings.”
Liên quan đến điều đó, Đức Đạo Sư đã nói “bhūtaṃyeva addasā”.
Devānaṃyeva mohayamānāti devānaṃ cittaṃ mohayantā.
“Beguiling the devas themselves (devānaṃyeva mohayamānā)” means confusing the minds of the devas.
Devānaṃyeva mohayamānā (chỉ làm cho chư thiên mê hoặc) là làm cho tâm của chư thiên mê hoặc.
Tasmāti yasmā lokacintaṃ cintento ummattakopi hoti, tasmā.
“Therefore (tasmā)” means: “Because one who speculates on worldly speculation becomes insane, therefore…”
Tasmā (do đó) là vì khi suy tư về thế giới, người ta có thể trở nên điên loạn, do đó.
1115. Pañcame santhāgāreti sippuggaṇhanasālāyaṃ.
In the fifth (sutta), in the assembly hall (santhāgāre) means in the hall for learning crafts.
1115. Trong (sutta) thứ năm, santhāgāre nghĩa là trong hội trường học nghề.
Upāsanaṃ karonteti kaṇḍakhipanasippaṃ karonte.
While practicing archery (upāsanaṃ karonte) means while practicing the craft of shooting arrows.
Upāsanaṃ karonte nghĩa là thực hành nghệ thuật bắn cung.
Asanaṃ atipātenteti kaṇḍaṃ atikkamente.
Overlapping the shots (asanaṃ atipātente) means shooting the arrows so they overlap.
Asanaṃ atipātente nghĩa là bắn tên vượt qua (mục tiêu).
Poṅkhānupoṅkhanti ekaṃ kaṇḍaṃ khipitvā yathā assa sarassa poṅkhaṃ vijjhati, aparaṃ anupoṅkhaṃ nāma dutiyassa poṅkhaṃ, puna aparaṃ tassa poṅkhanti evaṃ atipātente addasa.
Poṅkhānupoṅkhaṃ means having shot one arrow, its feathered end (poṅkha) is struck by another arrow, which is called anupoṅkha, the feathered end of the second; then again, another arrow strikes its feathered end—he saw them overlapping in this way.
Poṅkhānupoṅkhaṃ nghĩa là sau khi bắn một mũi tên, mũi tên tiếp theo đâm trúng vào phần chuôi của mũi tên trước, rồi mũi tên khác lại đâm trúng chuôi của mũi tên thứ hai, và cứ thế, ông thấy họ bắn tên liên tiếp như vậy.
Yatra hi nāmāti ye nāma.
Yatra hi nāmā means those who.
Yatra hi nāmā nghĩa là những người nào.
Durabhisambhavataranti dukkarataraṃ.
More difficult to achieve (durabhisambhavataraṃ) means much more difficult.
Durabhisambhavataraṃ nghĩa là rất khó khăn hơn.
Sattadhā bhinnassa vālassa koṭiyā koṭiṃ paṭivijjheyyāti ekaṃ vālaṃ sattadhā bhinditvā, tassa ekaṃ bhedaṃ gahetvā, vātiṅgaṇamajjhe bandhitvā, aparaṃ bhedaṃ kaṇḍassa aggakoṭiyaṃ bandhitvā, usabhamatte ṭhito kaṇḍabaddhāya koṭiyā taṃ vātiṅgaṇabaddhakoṭiṃ paṭivijjheyyāti attho.
To pierce the tip of a hair split seven ways (sattadhā bhinnassa vālassa koṭiyā koṭiṃ paṭivijjheyyā) means having split a hair into seven parts, taking one part, tying it in the middle of an eggplant, tying another part to the tip of an arrow, and standing at a distance of an ox (about twenty cubits), one could pierce the tip tied to the eggplant with the tip tied to the arrow—this is the meaning.
Sattadhā bhinnassa vālassa koṭiyā koṭiṃ paṭivijjheyyā nghĩa là sau khi chia một sợi lông thành bảy phần, lấy một phần, buộc vào giữa một quả cà tím, buộc phần khác vào đầu mũi tên, rồi đứng cách xa một khoảng bằng một con bò đực, dùng đầu mũi tên có buộc sợi lông đó để bắn trúng đầu sợi lông buộc vào quả cà tím. Đó là ý nghĩa.
Tasmāti yasmā evaṃ duppaṭivijjhāni cattāri saccāni, tasmā.
Therefore (tasmā) means because the four Noble Truths are so difficult to penetrate, therefore.
Tasmā nghĩa là bởi vì Bốn Chân Lý khó thâm nhập như vậy, nên.
1118. Aṭṭhame mahāpathavīti cakkavāḷagabbhantarā mahāpathavī.
In the eighth (sutta), mahāpathavī means the great earth within the Cakkavāḷa. (world system)
1118. Trong (sutta) thứ tám, mahāpathavī nghĩa là đại địa nằm bên trong vòng tròn thế giới.
Adhiccamidaṃ, bhanteti idaṃ adhiccuppattikaṃ sace taṃ yugaṃ na pūti bhaveyya, samudde udakaṃ na susseyya, so ca kacchapo na mareyya, api nāma yadicchāvasena siyāti attho.
This is accidental, Venerable Sir (adhiccamidaṃ, bhante) means if that yoke would not rot, and if the water in the ocean would not dry up, and if that blind turtle would not die, then perhaps it might happen by chance—this is the meaning.
Adhiccamidaṃ, bhante nghĩa là, Bạch Thế Tôn, nếu cái ách đó không mục nát, nước biển không cạn khô, và con rùa đó không chết, thì việc này có thể xảy ra một cách ngẫu nhiên. Đó là ý nghĩa.
Evaṃ adhiccamidaṃ, bhikkhaveti ettha mahāsīvatthero cattāri yugāni dasseti – puratthimacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ ṭhitena purisena pakkhittayugassa hi chiggaḷena tassa andhakacchapassa gīvāya pavesanaṃ viya manussapaṭilābho adhiccapaṭilābhī.
In the phrase "Thus, Bhikkhus, this is accidental" (evaṃ adhiccamidaṃ, bhikkhave), the Elder Mahāsīva presents four yokes: the attainment of human existence is extremely rare, like a blind turtle putting its neck through the hole of a yoke cast by a man standing at the eastern edge of the Cakkavāḷa.
Evaṃ adhiccamidaṃ, bhikkhave – ở đây, Trưởng lão Mahāsīva đã chỉ ra bốn loại ách: việc đạt được thân người là một sự ngẫu nhiên như việc cổ của con rùa mù chui qua lỗ của cái ách được một người đứng ở vành miệng thế giới phía đông ném xuống.
Dakkhiṇacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ ṭhitena pakkhittassa pana paribbhamantassa purimayugaṃ patvā chiggaḷena chiggaḷupari āruḷhassa chiggaḷena gīvappavesanaṃ viya tathāgatuppādo adhiccatarasambhavo.
The appearance of a Tathāgata is extremely rare, like a blind turtle putting its neck through the hole of a yoke, having floated and reached the first yoke cast by a man standing at the southern edge of the Cakkavāḷa, and ascended above the hole (of the first yoke) with its own hole.
Sự xuất hiện của một vị Như Lai là một sự ngẫu nhiên khó xảy ra hơn, như việc cổ chui qua lỗ của cái ách thứ hai, vốn được một người đứng ở vành miệng thế giới phía nam ném xuống, rồi cái ách đó trôi dạt đến cái ách đầu tiên và chui vào lỗ của nó.
Pacchimacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ ṭhitena pakkhittassa pana paribbhamantassa purimayugadvayaṃ patvā chiggaḷena chiggaḷupari āruḷhassa chiggaḷena gīvappavesanaṃ viya tathāgatappaveditassa dhammavinayassa dīpanaṃ adhiccatarasambhavaṃ.
The elucidation of the Dhamma-Vinaya taught by the Tathāgata is extremely rare, like a blind turtle putting its neck through the hole of a yoke, having floated and reached the first two yokes cast by a man standing at the western edge of the Cakkavāḷa, and ascended above the holes (of the two yokes) with its own hole.
Sự hiển bày của Pháp và Luật do Như Lai thuyết giảng là một sự ngẫu nhiên khó xảy ra hơn nữa, như việc cổ chui qua lỗ của cái ách thứ ba, vốn được một người đứng ở vành miệng thế giới phía tây ném xuống, rồi cái ách đó trôi dạt đến hai cái ách đầu tiên và chui vào lỗ của nó.
Uttaracakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ ṭhitena pakkhittassa pana paribbhamantassa purimayugattayaṃ patvā chiggaḷena chiggaḷupari āruḷhassa chiggaḷena gīvappavesanaṃ viya catusaccapaṭivedho ativiya adhiccatarasambhavo veditabbo.
The penetration of the four Noble Truths is exceedingly rare, like a blind turtle putting its neck through the hole of a yoke, having floated and reached the first three yokes cast by a man standing at the northern edge of the Cakkavāḷa, and ascended above the holes (of the three yokes) with its own hole—this should be understood.
Sự thâm nhập Tứ Thánh Đế là một sự ngẫu nhiên cực kỳ khó xảy ra hơn nữa, như việc cổ chui qua lỗ của cái ách thứ tư, vốn được một người đứng ở vành miệng thế giới phía bắc ném xuống, rồi cái ách đó trôi dạt đến ba cái ách đầu tiên và chui vào lỗ của nó. Cần phải hiểu như vậy.
Navamādīni abhisamayasaṃyutte vuttanayānevāti.
The ninth and subsequent suttas are to be understood in the same way as taught in the Abhisamaya Saṃyutta.
Các (sutta) thứ chín và tiếp theo chỉ là những cách thức đã được nói đến trong Abhisamayasaṃyutta.