94. Saḷavaggassa paṭhame adantāti adamitā.
In the first (sutta) of the Saḷavagga, “untamed” (adantā) means not disciplined.
Trong bài kinh đầu tiên của phẩm Sáu Xứ, adantā có nghĩa là không được điều phục.
Aguttāti agopitā.
“Unguarded” (aguttā) means not protected.
Aguttā có nghĩa là không được bảo vệ.
Arakkhitāti na rakkhitā.
“Unwatched” (arakkhitā) means not watched over.
Arakkhitā có nghĩa là không được giữ gìn.
Asaṃvutāti apihitā.
“Unrestrained” (asaṃvutā) means not closed off.
Asaṃvutā có nghĩa là không được che đậy.
Dukkhādhivāhā hontīti nerayikādibhedaṃ adhikadukkhaṃ āvahanakā honti.
“They bring about suffering” means they bring about much suffering, such as that of the hell-beings and so on.
Dukkhādhivāhā honti có nghĩa là chúng mang đến khổ đau tột cùng, như là các loại khổ đau trong địa ngục và các cảnh giới khác.
Sukhādhivāhā hontīti jhānamaggaphalapabhedaṃ adhikasukhaṃ āvahanakā honti.
“They bring about happiness” means they bring about much happiness, such as that of jhāna, path, and fruition.
Sukhādhivāhā honti có nghĩa là chúng mang đến an lạc tột cùng, như là các loại an lạc của thiền định, đạo và quả.
Adhivahātipi pāṭho, esevattho.
The reading “adhivahāti” also exists, and the meaning is the same.
Cũng có bản đọc là Adhivahāti, nghĩa vẫn như vậy.
Saḷevāti cha eva.
“Six only” (saḷevā) means six indeed.
Saḷevā có nghĩa là chỉ sáu.
Asaṃvuto yattha dukkhaṃ nigacchatīti yesu āyatanesu saṃvaravirahito dukkhaṃ pāpuṇāti.
“ Asaṃvuto yattha dukkhaṃ nigacchatī” means that in whichever sense-bases one is devoid of restraint, one attains suffering.
Asaṃvuto yattha dukkhaṃ nigacchatī có nghĩa là ở những xứ mà người không phòng hộ phải chịu khổ đau.
Tesañca ye saṃvaraṇaṃ avedisunti ye tesaṃ āyatanānaṃ saṃvaraṃ vindiṃsu paṭilabhiṃsu.
“ Tesañca ye saṃvaraṇaṃ avedisu” means those who found and obtained the restraint of those sense-bases.
Tesañca ye saṃvaraṇaṃ avedisu có nghĩa là những ai đã tìm thấy, đã đạt được sự phòng hộ các xứ đó.
Viharantānavassutāti viharanti anavassutā atintā.
“ Viharantānavassutā” means they dwell unmoistened, untainted.
Viharantānavassutā có nghĩa là sống không bị nhiễm ô, không bị dính mắc.
Asāditañca sādunti assādavantañca madhurañca.
“ Asāditañca sādu” means that which is both unpalatable and palatable.
Asāditañca sādu có nghĩa là không có vị ngọt và cũng có vị ngọt.
Phassadvayaṃ sukhadukkhe upekkheti sukhaphassañca dukkhaphassañcāti idaṃ phassadvayaṃ upekkhe, upekkhāmevettha uppādeyyāti attho.
“ Phassadvayaṃ sukhadukkhe upekkhe” means that this pair of contacts, pleasant contact and painful contact, one should regard with equanimity; the meaning is that one should generate equanimity regarding them.
Phassadvayaṃ sukhadukkhe upekkhe có nghĩa là hai loại xúc này, tức là xúc lạc và xúc khổ, nên xả bỏ, nghĩa là nên phát khởi tâm xả ở đó.
Phassadvayaṃ sukhadukkhaṃ upekkhoti vā pāṭho, phassahetukaṃ sukhadukkhaṃ upekkho, sukhe anurodhaṃ dukkhe ca virodhaṃ anuppādento upekkhako bhaveyyātipi attho.
Or the reading is “Phassadvayaṃ sukhadukkhaṃ upekkho” (equanimous towards pleasant and painful contact); the meaning is that one is equanimous towards pleasant and painful contact arising from contact, becoming equanimous without generating attachment to pleasure or aversion to pain.
Hoặc cũng có bản đọc là Phassadvayaṃ sukhadukkhaṃ upekkho, nghĩa là xả bỏ lạc và khổ do xúc, tức là không phát sinh sự ưa thích đối với lạc và không phát sinh sự chán ghét đối với khổ, mà nên là người xả bỏ.
Anānuruddho aviruddho kenacīti kenaci saddhiṃ neva anuruddho na viruddho bhaveyya.
“ Anānuruddho aviruddho kenacī” means one should be neither attached nor averse to anyone.
Anānuruddho aviruddho kenacī có nghĩa là không nên ưa thích hay chán ghét bất kỳ điều gì.
Papañcasaññāti kilesasaññāya papañcasaññā nāma hutvā.
“ Papañcasaññā” means becoming the perception of proliferation, which is the perception associated with defilements.
Papañcasaññā có nghĩa là trở thành tưởng về sự phóng dật do tưởng về phiền não.
Itarītarā narāti lāmakasattā papañcayantā upayantīti papañcayamānā vaṭṭaṃ upagacchanti.
“ Itarītarā narā papañcayantā upayantī” means that wretched beings, proliferating, proceed to saṃsāra.
Itarītarā narā có nghĩa là những chúng sinh thấp kém, papañcayantā upayantī có nghĩa là họ đi vào vòng luân hồi do sự phóng dật.
Saññinoti sasaññā sattā.
“ Saññino” means beings with perception.
Saññino có nghĩa là những chúng sinh có tưởng.
Manomayaṃ gehasitañca sabbanti sabbameva pañcakāmaguṇagehanissitaṃ manomayaṃ vitakkaṃ.
“ Manomayaṃ gehasitañca sabba” means all mental thoughts dwelling on the five sense-desires.
Manomayaṃ gehasitañca sabba có nghĩa là tất cả những tầm cầu do ý tạo ra, nương tựa vào các dục lạc gia đình.
Panujjāti panuditvā nīharitvā.
“ Panujjā” means having expelled, having removed.
Panujjā có nghĩa là xua đuổi, loại bỏ.
Nekkhammasitaṃ irīyatīti dabbajātiko bhikkhu nekkhammasitaṃ iriyena irīyati.
“ Nekkhammasitaṃ irīyatī” means that a bhikkhu of a wise nature acts in a manner based on renunciation.
Nekkhammasitaṃ irīyatī có nghĩa là tỳ khưu có trí tuệ thực hành dựa trên sự xuất ly.
Chassu yadā subhāvitoti chasu ārammaṇesu yadā suṭṭhu bhāvito.
“ Chassu yadā subhāvito” means when one is well-developed in the six sense-objects.
Chassu yadā subhāvito có nghĩa là khi đã được tu tập tốt trên sáu đối tượng.
Phuṭṭhassa cittaṃ na vikampate kvacīti sukhaphassena vā dukkhaphassena vā phuṭṭhassa kismiñci cittaṃ na kampati na vedhati.
“ Phuṭṭhassa cittaṃ na vikampate kvacī” means that the mind of one touched by pleasant contact or painful contact does not waver or tremble in anything.
Phuṭṭhassa cittaṃ na vikampate kvacī có nghĩa là tâm của người bị xúc chạm bởi xúc lạc hay xúc khổ không hề dao động, không hề rung chuyển.
Bhavattha jātimaraṇassa pāragāti jātimaraṇānaṃ pāraṃ nibbānaṃ gamakā hotha.
“ Bhavattha jātimaraṇassa pāragā” means become those who have reached the far shore of birth and death, which is Nibbāna.
Bhavattha jātimaraṇassa pāragā có nghĩa là các vị sẽ là người vượt qua bờ bên kia của sinh tử, đạt đến Nibbāna.
95. Dutiye mālukyaputtoti mālukyabrāhmaṇiyā putto.
In the second (sutta), “ Mālukyaputto” means the son of the brahmin woman Mālukyā.
Trong bài kinh thứ hai, mālukyaputto có nghĩa là con trai của nữ Bà la môn Mālukyā.
Etthāti etasmiṃ tava ovādāyācane.
“ Etthā” means in this request for your instruction.
Etthā có nghĩa là trong lời yêu cầu giáo huấn này của ông.
Iminā theraṃ apasādetipi ussādetipi.
By this, the Elder is both disparaged and praised.
Với điều này, Ngài (Đức Phật) quở trách vị Trưởng lão và cũng tán thán vị ấy.
Kathaṃ?
How so?
Như thế nào?
Ayaṃ kira daharakāle rūpādīsu pamajjitvā pacchā mahallakakāle araññavāsaṃ patthento kammaṭṭhānaṃ yācati.
It is said that this Elder, having been negligent in matters of form etc. in his youth, later, in his old age, desired forest dwelling and requested a meditation subject.
Nghe nói, vị ấy (Trưởng lão Mālukyaputta) đã xao lãng trong các đối tượng sắc (rūpa) và các thứ khác khi còn trẻ, sau đó khi về già, mong muốn sống trong rừng, đã cầu xin đề mục thiền (kammaṭṭhāna).
Atha bhagavā ‘‘ettha dahare kiṃ vakkhāma?
Then the Blessed One, thinking, “What shall we say to these young ones here?
Rồi Đức Thế Tôn, khi nói: “Ở đây, chúng ta sẽ nói gì với những người trẻ?
Mālukyaputto viya tumhepi taruṇakāle pamajjitvā mahallakakāle araññaṃ pavisitvā samaṇadhammaṃ kareyyāthā’’ti iminā adhippāyena bhaṇanto theraṃ apasādeti nāma.
You too, like Mālukyaputta, having been negligent in your youth, might enter the forest in old age and practice the ascetic life,” by this intention, in speaking, disparages the Elder.
Các con cũng như Mālukyaputta, đã xao lãng khi còn trẻ, rồi khi về già, hãy vào rừng và thực hành đời sống Sa-môn,” với ý định này, Ngài quở trách vị Trưởng lão.
Yasmā pana thero mahallakakālepi araññaṃ pavisitvā samaṇadhammaṃ kātukāmo, tasmā bhagavā ‘‘ettha dahare kiṃ vakkhāma?
However, since the Elder wished to enter the forest and practice the ascetic life even in his old age, the Blessed One, thinking, “What shall we say to these young ones here?
Tuy nhiên, vì vị Trưởng lão muốn vào rừng và thực hành đời sống Sa-môn ngay cả khi về già, nên Đức Thế Tôn, khi nói: “Ở đây, chúng ta sẽ nói gì với những người trẻ?
Ayaṃ amhākaṃ mālukyaputto mahallakakālepi araññaṃ pavisitvā samaṇadhammaṃ kattukāmo kammaṭṭhānaṃ yācati, tumhe nāma taruṇakālepi vīriyaṃ na karothā’’ti iminā adhippāyena bhaṇanto theraṃ ussādeti nāma.
This Mālukyaputta of ours, even in old age, wishes to enter the forest and practice the ascetic life and requests a meditation subject, whereas you do not make effort even in your youth,” by this intention, in speaking, praises the Elder.
Mālukyaputta của chúng ta đây, ngay cả khi về già, vẫn muốn vào rừng và thực hành đời sống Sa-môn, cầu xin đề mục thiền; còn các con thì ngay cả khi còn trẻ cũng không tinh tấn,” với ý định này, Ngài tán thán vị Trưởng lão.
Yatra hi nāmāti yo nāma.
“ Yatra hi nāmā” means whichever one.
Yatra hi nāmāti (Nơi nào mà) có nghĩa là “người nào”.
Kiñcāpāhanti kiñcāpi ‘‘ahaṃ mahallako’’ti ñātaṃ.
“ Kiñcāpāha” means even though it is known that “I am old.”
Kiñcāpāhanti (Mặc dù tôi) có nghĩa là “mặc dù tôi biết rằng tôi đã già”.
Yadi ahaṃ mahallako, mahallako samānopi sakkhissāmi samaṇadhammaṃ kātuṃ, desetu me, bhante, bhagavāti adhippāyena mahallakabhāvaṃ anuggaṇhanto ovādañca pasaṃsanto evamāha.
"Even if I am old, being old, I shall be able to practice the ascetic's way. Please teach me, Venerable Sir, O Blessed One," with this intention, praising his own old age and commending the instruction, he thus spoke.
Với ý nghĩ: “Nếu con đã già, dù già nhưng con vẫn có thể thực hành pháp Sa-môn (samaṇadhamma). Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy thuyết pháp cho con,” tôn giả đã nói như vậy, vừa tán thán tuổi già của mình vừa ca ngợi lời giáo huấn.
Adiṭṭhā adiṭṭhapubbāti imasmiṃ attabhāve adiṭṭhā atītepi adiṭṭhapubbā.
'Adiṭṭhā adiṭṭhapubbā' means unseen in this present existence, and never seen before in past existences. Those forms are to be known by eye-consciousness.
Adiṭṭhā adiṭṭhapubbā (chưa từng thấy, chưa từng được thấy trước đây) có nghĩa là chưa từng được thấy trong kiếp sống này và cũng chưa từng được thấy trong quá khứ.
Na ca passasīti etarahipi na passasi.
'Na ca passasi' means you do not see those forms even now.
Na ca passasi (và ông không thấy) có nghĩa là hiện tại ông cũng không thấy.
Na ca te hoti passeyyanti evaṃ samannāhāropi te yattha natthi, api nu te tattha chandādayo uppajjeyyunti pucchati.
'Na ca te hoti passeyyaṃ' means, if even such an inclination to see is not present in you with regard to certain forms, then how could desires and attachments arise in you towards them? Thus, the Blessed One asks.
Na ca te hoti passeyyaṃ (và ông không có ý muốn thấy) nghĩa là ngay cả ý muốn được thấy cũng không có nơi ông; vậy thì, liệu tham ái (chandādayo) có thể khởi lên nơi ông không? Đức Thế Tôn hỏi.
Diṭṭhe diṭṭhamattanti rūpāyatane cakkhuviññāṇena diṭṭhe diṭṭhamattaṃ bhavissati.
'Diṭṭhe diṭṭhamattaṃ' means in the visible (form-ayatana) seen by eye-consciousness, there will be merely the seen (diṭṭhamattaṃ).
Diṭṭhe diṭṭhamattaṃ (trong cái được thấy, chỉ là cái được thấy) có nghĩa là đối với sắc xứ (rūpāyatana) được thấy bằng nhãn thức (cakkhuviññāṇa), chỉ là cái được thấy mà thôi.
Cakkhuviññāṇañhi rūpe rūpamattameva passati, na niccādisabhāvaṃ, iti sesaviññāṇehipi me ettha diṭṭhamattameva cittaṃ bhavissatīti attho.
For eye-consciousness merely sees the form itself in forms, not their nature as permanent, etc. This means that my mind, even with other consciousnesses, will likewise be merely 'the seen' in these forms.
Quả thật, nhãn thức chỉ thấy sắc là sắc mà thôi, không thấy bản chất thường còn (niccādi) của nó. Vì vậy, ý nghĩa là: “Đối với các thức còn lại, tâm của tôi ở đây cũng chỉ là cái được thấy mà thôi.”
Atha vā diṭṭhe diṭṭhaṃ nāma cakkhuviññāṇaṃ, rūpe rūpavijānananti attho.
Alternatively, 'diṭṭhaṃ' in 'diṭṭhe diṭṭhaṃ' refers to eye-consciousness, meaning merely the knowing of the form in the form.
Hoặc, diṭṭhe diṭṭhaṃ (trong cái được thấy, cái được thấy) có nghĩa là nhãn thức, là sự nhận biết sắc trong sắc.
Mattāti pamāṇaṃ, diṭṭhaṃ mattā assāti diṭṭhamattaṃ, cittaṃ, cakkhuviññāṇamattameva me cittaṃ bhavissatīti attho.
'Mattā' means measure. 'Diṭṭhamattaṃ' means that the seen is its measure, i.e., the mind. This means that my mind will be merely eye-consciousness, which is its measure.
Mattā (mức độ) là giới hạn. Diṭṭhamattaṃ (chỉ là cái được thấy) có nghĩa là tâm có mức độ là cái được thấy. Ý nghĩa là: “Tâm của tôi sẽ chỉ là nhãn thức mà thôi.”
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā āpāthagatarūpe cakkhuviññāṇaṃ na rajjati na dussati na muyhati, evaṃ rāgādivirahena cakkhuviññāṇamattameva javanaṃ bhavissati, cakkhuviññāṇapamāṇeneva javanaṃ ṭhapessāmīti.
This is what is meant: just as eye-consciousness does not become infatuated, angry, or deluded with a form that has come into its range, so too, due to the absence of lust, etc., the javana consciousness will be merely eye-consciousness. I shall maintain the javana consciousness to be of the measure of eye-consciousness.
Điều này có nghĩa là: Cũng như nhãn thức không tham đắm, không sân hận, không si mê đối với sắc cảnh hiện tiền, thì như vậy, do sự vắng mặt của tham ái, v.v., sự tốc hành tâm (javana) sẽ chỉ là nhãn thức mà thôi. Tôi sẽ giữ sự tốc hành tâm ở mức độ của nhãn thức.
Atha vā diṭṭhaṃ nāma cakkhuviññāṇena diṭṭharūpaṃ, diṭṭhe diṭṭhamattaṃ nāma tattheva uppannaṃ sampaṭicchanasantīraṇavoṭṭhabbanasaṅkhātaṃ cittattayaṃ.
Alternatively, 'diṭṭhaṃ' refers to the form seen by eye-consciousness. 'Diṭṭhamattaṃ' refers to the group of three minds—receiving consciousness, investigating consciousness, and determining consciousness—that arise only there.
Hoặc, diṭṭhaṃ (cái được thấy) là sắc được thấy bằng nhãn thức. Diṭṭhe diṭṭhamattaṃ (trong cái được thấy, chỉ là cái được thấy) là ba tâm khởi lên ngay tại đó, được gọi là tâm tiếp thọ (sampaṭicchana), tâm suy tư (santīraṇa) và tâm quyết định (voṭṭhabbana).
Yathā taṃ na rajjati, na dussati, na muyhati, evaṃ āpāthagate rūpe teneva sampaṭicchanādippamāṇena javanaṃ uppādessāmi, nāhaṃ taṃ pamāṇaṃ atikkamitvā rajjanādivasena uppajjituṃ dassāmīti ayamettha attho.
Just as those (three minds) do not become infatuated, angry, or deluded, so too, regarding forms that have come into range, I shall generate javana consciousness only to the measure of those receiving consciousnesses, etc. I shall not allow it to arise due to infatuation, etc., transgressing that measure. This is the meaning here.
Cũng như chúng không tham đắm, không sân hận, không si mê, thì như vậy, đối với sắc cảnh hiện tiền, tôi sẽ khiến sự tốc hành tâm khởi lên chỉ ở mức độ của tâm tiếp thọ, v.v. Tôi sẽ không để nó khởi lên với sự tham đắm, v.v., vượt quá mức độ đó. Đây là ý nghĩa ở đây.
Eseva nayo sutamutesu.
The same method applies to the 'heard, sensed, and cognized'.
Cũng nguyên tắc này áp dụng cho suta (cái được nghe) và muta (cái được ngửi, nếm, xúc chạm).
Viññāte viññātamattanti ettha pana viññātaṃ nāma manodvārāvajjanena viññātārammaṇaṃ, tasmiṃ viññāte viññātamattanti āvajjanapamāṇaṃ.
Here, in 'viññāte viññātamattaṃ,' 'viññātaṃ' refers to an object cognized by mind-door-adverting. In that cognized object, 'viññātamattaṃ' means only the measure of adverting.
Trong trường hợp viññāte viññātamattaṃ (trong cái được biết, chỉ là cái được biết), viññātaṃ (cái được biết) là đối tượng được biết bởi tâm hướng ngũ môn (manodvārāvajjanena). Viññātamattaṃ (chỉ là cái được biết) trong cái được biết đó là mức độ của tâm hướng ngũ môn.
Yathā āvajjanena na rajjati na dussati na muyhati, evaṃ rajjanādivasena uppajjituṃ adatvā āvajjanapamāṇeneva cittaṃ ṭhapessāmīti ayamettha attho.
Just as adverting does not become infatuated, angry, or deluded, so too, I shall maintain the mind to be only of the measure of adverting, without allowing it to arise due to infatuation, etc. This is the meaning here.
Cũng như tâm hướng ngũ môn không tham đắm, không sân hận, không si mê, thì như vậy, tôi sẽ giữ tâm ở mức độ của tâm hướng ngũ môn mà không để nó khởi lên với sự tham đắm, v.v. Đây là ý nghĩa ở đây.
Yatoti yadā.
'Yato' means when.
Yato (khi nào) có nghĩa là yadā (khi).
Tatoti tadā.
'Tato' means then.
Tato (thì khi ấy) có nghĩa là tadā (thì).
Na tenāti tena rāgena vā ratto, dosena vā duṭṭho, mohena vā mūḷho na bhavissati.
'Na tenā' means he will not be infatuated by that lust, or angry by that hatred, or deluded by that delusion.
Na tenā (không phải bởi điều đó) có nghĩa là sẽ không bị tham ái (rāga) làm cho tham đắm, không bị sân hận (dosa) làm cho sân hận, hoặc không bị si mê (moha) làm cho si mê.
Tato tvaṃ mālukyaputta na tatthāti yadā tvaṃ tena rāgena vā dosamohehi vā ratto vā duṭṭho vā mūḷho vā na bhavissasi, tadā tvaṃ na tattha tasmiṃ diṭṭhe vā sutamutaviññāte vā paṭibaddho allīno patiṭṭhito nāma bhavissasi.
'Tato tvaṃ Mālukyaputta na tatthā' means when you, Mālukyaputta, are not infatuated by that lust, or angry by that hatred, or deluded by that delusion, then you will not be connected, attached, or established there, in what is seen, heard, sensed, or cognized.
Tato tvaṃ Mālukyaputta na tatthā (thì khi ấy, này Mālukyaputta, ông không ở đó) có nghĩa là khi ông không bị tham ái, sân hận hay si mê làm cho tham đắm, sân hận hay si mê, thì khi ấy ông sẽ không bị ràng buộc, dính mắc hay an trú vào cái được thấy, cái được nghe, cái được ngửi, nếm, xúc chạm, hay cái được biết đó.
Nevidhātiādi vuttatthameva.
The phrase 'nevidhā' and so on has the same meaning as previously explained.
Nevidhā (không ở đây), v.v., đã được giải thích.
Sati muṭṭhāti sati naṭṭhā.
'Sati muṭṭhā' means mindfulness is lost.
Sati muṭṭhā (chánh niệm bị đánh mất) có nghĩa là chánh niệm bị tiêu diệt.
Tañca ajjhosāti taṃ ārammaṇaṃ gilitvā.
'Tañca ajjhosā' means devouring that object.
Tañca ajjhosā (và nuốt chửng điều đó) có nghĩa là nuốt chửng đối tượng đó.
Abhijjhā ca vihesā cāti abhijjhāya ca vihiṃsāya ca.
'Abhijjhā ca vihesā cā' means by covetousness and by harm.
Abhijjhā ca vihesā cā (và tham lam và làm hại) có nghĩa là bởi tham lam và làm hại.
Atha vā ‘‘tassa vaḍḍhantī’’ti padenāpi saddhiṃ yojetabbaṃ, abhijjhā ca vihesā cāti imepi dve dhammā tassa vaḍḍhantīti attho.
Alternatively, it should be connected with the phrase "tassa vaḍḍhanti" (they grow for him). This means that these two qualities, covetousness and harm, also grow for him.
Hoặc, nên kết hợp với từ ‘‘tassa vaḍḍhantī’’ (của người ấy tăng trưởng). Ý nghĩa là: hai pháp này, tham lam và làm hại, cũng tăng trưởng nơi người ấy.
Cittamassūpahaññatīti abhijjhāvihesāhi assa cittaṃ upahaññati.
'Cittamassūpahaññatī' means his mind is afflicted by covetousness and harm.
Cittamassūpahaññatī (tâm của người ấy bị tổn hại) có nghĩa là tâm của người ấy bị tham lam và làm hại làm tổn hại.
Ācinatoti ācinantassa.
'Ācinato' means for one who accumulates.
Ācinato (người tích lũy) có nghĩa là người đang tích lũy.
Ārā nibbāna vuccatīti evarūpassa puggalassa nibbānaṃ nāma dūre pavuccati.
'Ārā nibbāna vuccatī' means for such a person, Nibbāna is said to be far away.
Ārā nibbāna vuccatī (Nibbāna được gọi là xa) có nghĩa là Nibbāna được nói là xa đối với một người như vậy.
Ghatvāti ghāyitvā.
'Ghatvā' means having smelled.
Ghatvā (sau khi ngửi) có nghĩa là sau khi ngửi.
Bhotvāti bhutvā sāyitvā lehitvā.
'Bhotvā' means having eaten, tasted, licked.
Bhotvā (sau khi ăn) có nghĩa là sau khi ăn, nếm, liếm.
Phussāti phusitvā.
'Phussā' means having touched.
Phussā (sau khi xúc chạm) có nghĩa là sau khi xúc chạm.
Paṭissatoti paṭissatisaṅkhātāya satiyā yutto.
'Paṭissato' means endowed with mindfulness, which is recollection.
Paṭissato (người có chánh niệm) có nghĩa là người có chánh niệm được gọi là paṭissati.
Sevato cāpi vedananti catumaggasampayuttaṃ nibbattitalokuttaravedanaṃ sevantassa.
'Sevato cāpi vedanaṃ' means for one who cultivates the supramundane feeling that arises, connected with the four paths.
Sevato cāpi vedanaṃ (và người thực hành cảm thọ) có nghĩa là người thực hành cảm thọ siêu thế (lokuttaravedana) được sinh ra cùng với Tứ Đạo (catumagga).
Khīyatīti khayaṃ gacchati.
'Khīyatī' means it diminishes.
Khīyatī (tiêu diệt) có nghĩa là đi đến sự tiêu diệt.
Kiṃ taṃ?
What is that?
Điều gì vậy?
Dukkhampi kilesajātampi.
Both suffering and the mass of defilements.
Cả khổ và các phiền não (kilesajāta) đều tiêu diệt.
Aññataroti asītiyā mahāsāvakānaṃ abbhantaro eko.
'Aññataro' means one among the eighty great disciples.
Aññataro (một trong số đó) có nghĩa là một trong tám mươi vị Đại Thanh Văn (mahāsāvaka).
Iti imasmiṃ sutte gāthāhipi vaṭṭavivaṭṭameva kathitaṃ.
Thus, in this Sutta, even with the verses, only the cycle of existence (saṃsāra) and the escape from it (vivaṭṭa) are taught.
Như vậy, trong bài kinh này, vòng luân hồi (vaṭṭa) và sự thoát ly luân hồi (vivaṭṭa) đã được thuyết giảng bằng các kệ ngôn.
96. Tatiye parihānadhammanti parihānasabhāvaṃ.
In the third (sutta), 'parihānadhammaṃ' means the state of decline from the qualities of adverting.
Trong bài kinh thứ ba, parihānadhamma (pháp suy thoái) có nghĩa là bản chất của sự suy thoái.
Abhibhāyatanānīti abhibhavitāni āyatanāni.
'Abhibhāyatanāni' means overmastered bases, which means sense bases that have been overcome and dominated by making them free from opposing attachments.
Abhibhāyatanāni (các xứ vượt trội) có nghĩa là các xứ đã được vượt qua.
Sarasaṅkappāti ettha sarantīti sarā, dhāvantīti attho.
In 'sarasaṅkappā,' 'sarā' means they flow, i.e., they rush about, they are unsteady in their objects. This is the meaning.
Trong từ sarasaṅkappā (tư duy chạy tán loạn), saranti (chạy) có nghĩa là chạy tán loạn.
Sarā ca te saṅkappā ca sarasaṅkappā.
'Sarā ca te saṅkappā ca' means they are both flowing and thoughts, hence 'sarasaṅkappā.'
Sarā ca te saṅkappā ca (chúng là những tư duy chạy tán loạn) có nghĩa là chúng vừa chạy tán loạn vừa là những tư duy.
Saṃyojaniyāti bandhaniyā bandhanassa paccayabhūtā.
'Saṃyojaniyā' means they are bindable, being a cause for bondage, or they are born as causes for bondage.
Saṃyojaniyā (những điều ràng buộc) có nghĩa là những điều cần được ràng buộc, những điều là nguyên nhân của sự ràng buộc.
Tañce bhikkhūti taṃ evaṃ uppannaṃ kilesajātaṃ, taṃ vā ārammaṇaṃ.
'Tañce bhikkhū' means that mass of defilements that has thus arisen, or that object.
Tañce bhikkhū (nếu vị Tỳ-khưu đó) có nghĩa là tập hợp phiền não đã khởi lên như vậy, hoặc đối tượng đó.
Adhivāsetīti citte āropetvā vāseti.
'Adhivāsetī' means he keeps it in mind, having placed it in his consciousness.
Adhivāsetī (chấp nhận) có nghĩa là đặt vào tâm và an trú.
Nappajahatīti chandarāgappahānena na pajahati.
'Nappajahatī' means he does not abandon the object by abandoning lust and attachment.
Nappajahatī (không từ bỏ) có nghĩa là không từ bỏ bằng cách đoạn trừ tham ái (chanda-rāga).
Evaṃ sabbapadehi yojetabbaṃ.
Thus, it should be connected with all phrases.
Cũng vậy, nên kết hợp với tất cả các từ.
Abhibhāyatanañhetaṃ vuttaṃ bhagavatāti etaṃ buddhena bhagavatā abhibhavitaṃ āyatananti kathitaṃ.
'Abhibhāyatanañhetaṃ vuttaṃ Bhagavatā' means this defilement is spoken of by the Blessed One, the Buddha, as an overmastered base.
Abhibhāyatanañhetaṃ vuttaṃ Bhagavatā (điều này được Thế Tôn gọi là xứ vượt trội) có nghĩa là điều này được Đức Thế Tôn gọi là xứ đã được vượt qua.
Idha dhammaṃ pucchitvā vibhajantena puggalena dhammo dassito.
Here, the Dhamma is shown by the individual who, having been asked about the Dhamma, expounds it.
Ở đây, khi được hỏi về pháp, người phân tích đã chỉ ra pháp bằng cách sử dụng một cá nhân.
97. Catutthe asaṃvutassāti apihitassa na pidahitvā sañchāditvā ṭhapitassa.
In the fourth (sutta), 'asaṃvutassā' means for one whose faculty of sight is not closed, not covered, not put away, but kept wide open.
Trong bài kinh thứ tư, asaṃvutassa (của người không phòng hộ) có nghĩa là của người không được che đậy, không được đóng kín và giữ lại.
Byāsiñcatīti viāsiñcati, kilesatintaṃ hutvā vattati.
'Byāsiñcatī' means it pours forth abundantly, it becomes soaked with defilements.
Byāsiñcatī (làm ướt đẫm) có nghĩa là viāsiñcati (tưới tẩm đặc biệt), trở thành dính bẩn bởi các phiền não.
Pāmojjanti dubbalapīti.
'Pāmojjaṃ' means weak joy.
Pāmojjaṃ (hoan hỷ) là hỷ yếu.
Pītīti balavapīti.
'Pītī' means strong joy.
Pītī (hỷ) là hỷ mạnh mẽ.
Passaddhīti darathapassaddhi.
'Passaddhī' means tranquility of distress.
Passaddhī (khinh an) là sự khinh an khỏi sự căng thẳng.
Dhammā na pātubhavantīti samathavipassanādhammā na uppajjanti.
'Dhammā na pātubhavantī' means the qualities of tranquillity (samatha) and insight (vipassanā) do not arise.
Dhammā na pātubhavantī (các pháp không hiện khởi) có nghĩa là các pháp tịnh chỉ (samatha) và quán chiếu (vipassanā) không khởi lên.
Imasmiṃ sutte puggalaṃ pucchitvā vibhajantena dhammena puggalo dassito.
In this Sutta, the individual is shown by the Dhamma, the Blessed One having expounded the Dhamma after being asked about the individual.
Trong bài kinh này, khi được hỏi về một cá nhân, Đức Phật đã chỉ ra cá nhân đó bằng cách sử dụng pháp.
98. Pañcame kathañca, bhikkhave, asaṃvaroti idaṃ maggakusalassa vāmaṃ muñcitvā dakkhiṇaṃ gaṇheyyāsīti paṭhamaṃ pahātabbamaggakkhānaṃ viya uddesakkamena avatvā desanākusalatāya paṭhamaṃ pahātabbadhammakkhānavasena vuttanti veditabbaṃ.
In the fifth (sutta), 'kathañca, bhikkhave, asaṃvaro' (And how, bhikkhus, is there lack of restraint?)—it should be understood that this was spoken not in the order of enumeration, as if to say to one skilled in a path, "Abandon the left path and take the right," which is the first exposition of what path to abandon, but rather out of skill in teaching, as the first exposition of the qualities to be abandoned.
Trong bài kinh thứ năm, kathañca, bhikkhave, asaṃvaro (này các Tỳ-khưu, sự không phòng hộ là gì?) nên hiểu rằng điều này đã được nói không theo thứ tự trình bày thông thường như một người khéo léo về con đường sẽ nói: “Hãy bỏ con đường bên trái và đi con đường bên phải,” mà thay vào đó, do sự khéo léo trong thuyết pháp, điều này được nói theo cách trình bày pháp cần phải từ bỏ trước tiên.
Idha dhammaṃ pucchitvā dhammova vibhatto.
Here, having asked about the Dhamma, the Dhamma itself is expounded.
Ở đây, khi được hỏi về pháp, chỉ có pháp được phân tích.
103. Dasame udako sudanti ettha sudanti nipātamattaṃ.
In the tenth (sutta), in 'udako sudanti,' 'sudaṃ' is merely a particle.
Trong bài kinh thứ mười, udako suda (quả thật là Udaka), ở đây suda chỉ là một tiểu từ (nipāta).
Udakoti tassa nāmaṃ.
'Udako' is his name.
Udako là tên của người đó.
Idaṃ jātu vedagūti ettha idanti nipātamattaṃ.
In 'idaṃ jātu vedagū,' 'idaṃ' is merely a particle.
Trong từ idaṃ jātu vedagū (quả thật là người đã đạt được tri kiến này), idaṃ chỉ là một tiểu từ.
Atha vā idaṃ mama vacanaṃ suṇāthāti dīpento evamāha.
Or else, wishing to extol his virtue, he spoke thus, "Listen to this, my word."
Hoặc, để làm rõ ý "Hãy lắng nghe lời nói này của Ta", Ngài đã nói như sau.
Jātu vedagūti ahaṃ ekaṃseneva vedagū, vedasaṅkhātena ñāṇena neyyesu gato, vedaṃ vā gato adhigato, paṇḍitohamasmīti attho.
" Jātu vedagū" means, "I am indeed a master of the Vedas (vedagū), one who has attained what is to be known by the knowledge called Veda, or one who has attained, acquired the Veda; I am wise." This is the meaning.
Jātu vedagū có nghĩa là: Ta chắc chắn là bậc thông hiểu Veda, đã đạt đến những điều cần được biết bằng trí tuệ được gọi là Veda, hoặc đã đạt được, đã thấu triệt Veda. Ý nghĩa là: Ta là bậc hiền trí.
Sabbajīti ekaṃsena sabbavaṭṭaṃ jinitvā abhibhavitvā ṭhitosmīti vadati.
" Sabbajī" means, "I stand having absolutely conquered and overcome the entire round of existence (vaṭṭa)." Thus he speaks, praising his own virtue.
Sabbajī có nghĩa là: Ta quả thật đã chiến thắng và chế ngự mọi vòng luân hồi (vaṭṭa).
Apalikhataṃ gaṇḍamūlanti apalikhataṃ dukkhamūlaṃ.
" Apalikhataṃ gaṇḍamūla" means the un-dug root of suffering.
Apalikhataṃ gaṇḍamūla có nghĩa là gốc rễ của khổ đau chưa được đào bới.
Palikhaṇinti palikhataṃ mayā, khanitvā ṭhitosmīti dīpeti.
" Palikhaṇi" means, "It has been dug by me; I stand having dug it up." Thus he reveals.
Palikhaṇi có nghĩa là: Ta đã đào bới. Ngài nói vậy để làm rõ rằng mình đã đào bới.
Mātāpettikasambhavassāti mātito ca pitito ca nibbattena mātāpettikena sukkasoṇitena sambhūtassa.
" Mātāpettikasambhavassā" means, 'that which is born from mother and father, generated by the paternal and maternal semen and blood.'
Mātāpettikasambhavassā có nghĩa là sinh ra từ tinh cha huyết mẹ, tức là từ tinh dịch và huyết dịch do cha mẹ tạo ra.
Odanakummāsūpacayassāti odanena ceva kummāsena ca upacitassa vaḍḍhitassa.
" Odanakummāsūpacayassā" means, 'that which is nourished and grown by rice and porridge.'
Odanakummāsūpacayassā có nghĩa là được nuôi dưỡng và lớn lên bằng cơm và cháo đặc.
Aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṃsanadhammassāti ettha ayaṃ kāyo hutvā abhāvaṭṭhena aniccadhammo, duggandhavighātatthāya tanuvilepanena ucchādanadhammo, aṅgapaccaṅgābādhavinodanatthāya khuddakasambāhanena parimaddanadhammo, daharakāle vā ūrūsu sayāpetvā gabbhavāsena dussaṇṭhitānaṃ tesaṃ tesaṃ aṅgānaṃ saṇṭhānasampādanatthaṃ añchanapīḷanādīnaṃ vasena parimaddanadhammo, evaṃ pariharitopi ca bhedanaviddhaṃsanadhammo bhijjati ceva vikirati ca, evaṃ sabhāvoti attho.
" Aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṃsanadhammassā": Here, this body is of impermanent nature in that it arises and does not last long, but perishes in a moment. It is of a nature to be anointed for the removal of bad odors by sparse anointing perfumes. It is of a nature to be massaged by gentle rubbing for the removal of ailments in the limbs and minor parts. Or else, in childhood, lying on the thighs, due to being in the womb, for the purpose of achieving a proper shape for those misshapen limbs, it is of a nature to be massaged by stretching, pressing, and so on. Even though it is maintained in this way, it is of a nature to be broken and destroyed; it breaks apart and scatters. This is the meaning: it is of such a nature.
Aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṃsanadhammassā Ở đây, thân này là vô thường vì nó không tồn tại lâu sau khi sinh ra; nó có tính chất được xoa bóp bằng dầu thơm loãng để loại bỏ mùi hôi; có tính chất được xoa bóp bằng cách massage nhẹ nhàng để loại bỏ bệnh tật ở các chi thể; hoặc trong thời thơ ấu, được đặt nằm trên đùi và được xoa bóp, kéo nắn để chỉnh sửa các chi thể bị biến dạng do ở trong bụng mẹ. Dù được chăm sóc như vậy, thân này vẫn có tính chất tan rã và hủy hoại, tức là nó bị phá vỡ và tan biến. Ý nghĩa là: bản chất của nó là như vậy.
Tattha mātāpettikasambhavaodanakummāsūpacayaparimaddanapadehi vaḍḍhi kathitā, aniccabhedanaviddhaṃsanapadehi parihāni.
Among those, growth is taught by the terms "born of mother and father," "nourished by rice and porridge," and "massaged." Decline is taught by the terms "impermanent," "breakable," and "destroyable."
Trong đó, các từ mātāpettikasambhava, odanakummāsūpacaya và parimaddana nói về sự tăng trưởng, còn các từ anicca, bhedana và viddhaṃsana nói về sự suy tàn.
Purimehi vā tīhi samudayo, pacchimehi atthaṅgamoti.
Or else, the first three (terms refer to) origination, and the latter (terms refer to) cessation.
Hoặc, ba từ đầu nói về sự tập khởi, và ba từ sau nói về sự diệt tận.
Evaṃ cātumahābhūtikassa kāyassa vaḍḍhiparihāninibbattibhedā dassitā.
Thus, the distinctions of growth, decline, and generation of the body, which is composed of the four great elements, are shown.
Như vậy, các khía cạnh về sự tăng trưởng, suy tàn, sinh khởi và hoại diệt của thân tứ đại đã được trình bày.
Sesaṃ uttānatthamevāti.
The rest has a clear meaning.
Phần còn lại là ý nghĩa rõ ràng.
104. Yogakkhemivaggassa paṭhame yogakkhemipariyāyanti catūhi yogehi khemino kāraṇabhūtaṃ.
In the first sutta of the Yogakkhemi Vagga, " yogakkhemipariyāya" means the cause of being free from danger due to the four yogas. " Dhammapariyāya" means the cause for knowing the Dhamma. " Akkhāsi yoga" means the Tathāgata taught the skillful means, the sign which is Dhamma, namely samatha-vipassanā. " Tasmā" — why is one called Yogakkhemi? Is it because it was taught, or because it was abandoned? It is due to abandonment. Indeed, one does not become Yogakkhemi merely by teaching.
104. Trong phẩm Yogakkhemi, ở kinh đầu tiên, yogakkhemipariyāya là nguyên nhân của sự an toàn (khema) khỏi bốn loại xiềng xích (yoga).
Dhammapariyāyanti dhammakāraṇaṃ.
" Dhammapariyāya" means the cause for knowing the Dhamma.
Dhammapariyāya là nguyên nhân của Pháp.
Akkhāsi yoganti yuttiṃ kathesi.
" Akkhāsi yoga" means the Tathāgata taught the skillful means, the sign which is Dhamma, namely samatha-vipassanā.
Akkhāsi yoga có nghĩa là: đã thuyết giảng sự hợp lý.
Tasmāti kasmā?
" Tasmā" — why?
Tasmā có nghĩa là: vì sao?
Kiṃ akkhātattā, udāhu pahīnattāti?
Is it because it was taught, or because it was abandoned?
Vì đã thuyết giảng, hay vì đã đoạn trừ?
Pahīnattā.
It is due to abandonment.
Vì đã đoạn trừ.
Na hi akkhānena yogakkhemi nāma hoti.
Indeed, one does not become Yogakkhemi merely by teaching.
Vì không phải do thuyết giảng mà trở thành bậc Yogakkhemi.
105-113. Dutiye vedanāsukhadukkhaṃ kathitaṃ, taṃ pana vipākasukhadukkhaṃ vaṭṭati.
In the second (sutta), feeling as pleasure and pain is taught, and that pleasure and pain is vipāka pleasure and pain. In the third, " dukkhassā" means of the suffering of saṃsāra. In the fourth, " lokassā" means of the world of formations (saṅkhāra-loka). What should be said in the fifth and subsequent suttas is just as stated in the Khandhiya Vagga.
105-113. Trong kinh thứ hai, đã nói về cảm thọ khổ và lạc, nhưng đó là khổ và lạc do quả báo.
Tatiye dukkhassāti vaṭṭadukkhassa.
In the third, " dukkhassā" means of the suffering of saṃsāra.
Trong kinh thứ ba, dukkhassa có nghĩa là khổ đau của vòng luân hồi (vaṭṭa).
Catutthe lokassāti saṅkhāralokassa.
In the fourth, " lokassā" means of the world of formations (saṅkhāra-loka).
Trong kinh thứ tư, lokassa có nghĩa là thế gian của các hành (saṅkhāra).
Pañcamādīsu yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ khandhiyavagge vuttanayameva.
What should be said in the fifth and subsequent suttas is just as stated in the Khandhiya Vagga.
Trong các kinh thứ năm trở đi, những gì cần nói đều giống như đã nói trong phẩm Khandhiya.
114-115. Lokakāmaguṇavaggassa paṭhame āvāsagatoti vasanaṭṭhānaṃ gato.
In the first sutta of the Lokakāmaguṇa Vagga, " āvāsagato" means gone to the dwelling place. " Mārassa vasaṃ gato" means fallen under the power of Māra of the three kinds. " Paṭimukka'ssa mārapāso" means Māra's snare has been put around his neck, it has been inserted. The second (sutta) is clear.
114-115. Trong phẩm Lokakāmaguṇa, ở kinh đầu tiên, āvāsagato nghĩa là đã đi đến nơi cư ngụ.
Mārassa vasaṃ gatoti tividhassāpi mārassa vasaṃ gato.
" Mārassa vasaṃ gato" means fallen under the power of Māra of the three kinds.
Mārassa vasaṃ gato nghĩa là đã rơi vào quyền kiểm soát của ba loại Ma.
Paṭimukka’ssa mārapāsoti assa gīvāya mārapāso paṭimukko pavesito.
" Paṭimukka'ssa mārapāso" means Māra's snare has been put around his neck, it has been inserted.
Paṭimukka’ssa mārapāso nghĩa là lưới của Ma đã được quàng vào cổ vị ấy.
Dutiyaṃ uttānameva.
The second (sutta) is clear.
Kinh thứ hai là rõ ràng.
116. Tatiye lokassāti cakkavāḷalokassa.
In the third, " lokassā" means of the world of cakkavāḷa. " Lokassa anta" means the end of the world of formations (saṅkhāra-loka). " Vihāraṃ pāvisī" means: "When I have entered the monastery, these bhikkhus will ask Ānanda about this synopsis. He will explain it to them in harmony with my omniscience. Then I will praise him. Having heard my praise, the bhikkhus will consider Ānanda worthy of approach, and his words worthy of listening and trusting. That will be for their long-term welfare and happiness." Having thought thus, without elaborating on the meaning of what was spoken concisely, he vanished from his seated place and reappeared in the Perfumed Chamber (Gandhakuṭī). Therefore, it is said, "Having risen from his seat, he entered the monastery."
116. Trong kinh thứ ba, lokassā có nghĩa là thế gian cakkavāḷa (vũ trụ).
Lokassa antanti saṅkhāralokassa antaṃ.
" Lokassa anta" means the end of the world of formations (saṅkhāra-loka).
Lokassa anta có nghĩa là tận cùng của thế gian các hành (saṅkhāra).
Vihāraṃ pāvisīti ‘‘mayi vihāraṃ paviṭṭhe ime bhikkhū, imaṃ uddesaṃ ānandaṃ pucchissanti, so ca tesaṃ mama sabbaññutaññāṇena saṃsanditvā kathessati.
" Vihāraṃ pāvisī" means: "When I have entered the monastery, these bhikkhus will ask Ānanda about this synopsis. He will explain it to them in harmony with my omniscience. Then I will praise him. Having heard my praise, the bhikkhus will consider Ānanda worthy of approach, and his words worthy of listening and trusting. That will be for their long-term welfare and happiness." Having thought thus, without elaborating on the meaning of what was spoken concisely, he vanished from his seated place and reappeared in the Perfumed Chamber (Gandhakuṭī).
Vihāraṃ pāvisī có nghĩa là: "Khi Ta vào tịnh xá, các tỳ-khưu này sẽ hỏi Ānanda về bài giảng này, và Ngài sẽ giải thích cho họ bằng cách đối chiếu với trí tuệ Toàn giác của Ta.
Tato naṃ thomessāmi, mama thomanaṃ sutvā bhikkhū ānandaṃ upasaṅkamitabbaṃ, vacanañcassa sotabbaṃ saddhātabbaṃ maññissanti, taṃ nesaṃ bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti cintetvā saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ avibhajitvāva nisinnāsane antarahito gandhakuṭiyaṃ pāturahosi.
Therefore, it is said, "Having risen from his seat, he entered the monastery."
Sau đó, Ta sẽ tán thán Ngài, và khi nghe lời tán thán của Ta, các tỳ-khưu sẽ nghĩ rằng nên đến gặp Ānanda, nên lắng nghe và tin tưởng lời Ngài, điều này sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho họ." Suy nghĩ như vậy, Ngài không giải thích chi tiết ý nghĩa của bài giảng đã nói tóm tắt, mà biến mất khỏi chỗ ngồi và xuất hiện trong hương thất (gandhakuṭī).
Tena vuttaṃ ‘‘uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisī’’ti.
Therefore, it is said, "Having risen from his seat, he entered the monastery."
Vì thế, đã nói: "Từ chỗ ngồi đứng dậy, Ngài đi vào tịnh xá."
Satthu ceva saṃvaṇṇitoti satthārā ca pasattho.
" Satthu ceva saṃvaṇṇito" means also praised by the Teacher.
Satthu ceva saṃvaṇṇito có nghĩa là được bậc Đạo Sư tán thán.
Viññūnanti idampi karaṇatthe sāmivacanaṃ, paṇḍitehi sabrahmacārīhi ca sambhāvitoti attho.
" Viññūnaṃ" – this word, too, is in the genitive case in the sense of the agent, meaning "esteemed by the wise and by fellow practitioners."
Viññūna cũng là một từ thuộc cách sở hữu (sāmivacana) mang ý nghĩa là công cụ (karaṇattha), tức là được các bậc hiền trí và các đồng phạm hạnh tôn kính.
Pahotīti sakkoti.
" Pahotī" means is able.
Pahotī có nghĩa là có thể.
Atikkammeva mūlaṃ atikkammeva khandhanti sāro nāma mūle vā khandhe vā bhaveyya, tampi atikkamitvāti attho.
" Atikkammeva mūlaṃ atikkammeva khandha" means that the essence might be in the root or the trunk, but (he has gone) beyond even that.
Atikkammeva mūlaṃ atikkammeva khandha có nghĩa là: tinh túy (sāra) có thể nằm ở gốc hoặc thân cây, nhưng đây là vượt qua cả điều đó.
Evaṃsampadamidanti evaṃsampattikaṃ, īdisanti attho.
" Evaṃsampadamida" means such an attainment, of this kind.
Evaṃsampadamida có nghĩa là: thành tựu như vậy, tức là như thế này.
Atisitvāti atikkamitvā.
" Atisitvā" means having surpassed.
Atisitvā có nghĩa là vượt qua.
Jānaṃ jānātīti jānitabbameva jānāti.
" Jānaṃ jānātī" means he knows what is to be known.
Jānaṃ jānātī có nghĩa là chỉ biết những gì cần biết.
Passaṃ passatīti passitabbameva passati.
" Passaṃ passatī" means he sees what is to be seen.
Passaṃ passatī có nghĩa là chỉ thấy những gì cần thấy.
Yathā vā ekacco viparītaṃ gaṇhanto jānantopi na jānāti, passantopi na passati, na evaṃ bhagavā.
Or just as some individual who grasps things wrongly, though knowing, does not truly know, and though seeing, does not truly see, the Blessed One is not like that.
Hoặc, như một số người chấp thủ sai lầm, dù biết mà không biết, dù thấy mà không thấy, Đức Thế Tôn thì không như vậy.
Bhagavā pana jānanto jānāti, passanto passatiyeva.
But the Blessed One, knowing, truly knows, and seeing, truly sees.
Đức Thế Tôn, khi biết thì biết, khi thấy thì thấy.
Svāyaṃ dassanapariṇāyakaṭṭhena cakkhubhūto.
He is thus " cakkhubhūto" (has become the eye) by being the leader in seeing.
Vị ấy là cakkhubhūto (là mắt) vì Ngài là người dẫn dắt đến sự thấy.
Viditakaraṇaṭṭhena ñāṇabhūto.
He is " ñāṇabhūto" (has become knowledge) by making things known.
Là ñāṇabhūto (là trí tuệ) vì Ngài là người làm cho biết.
Aviparītasabhāvaṭṭhena pariyattidhammapavattanato vā hadayena cintetvā vācāya nicchāritadhammamayoti dhammabhūto.
He is " dhammabhūto" (has become Dhamma) by his unperverted nature, or by establishing the Dhamma of the Pariyatti, or by conceiving in the heart and then articulating it through speech, being made of Dhamma.
Là dhammabhūto (là Pháp) vì Ngài có bản chất không sai lệch, hoặc vì Ngài thuyết giảng Pháp học (pariyatti dhamma), hoặc vì Ngài là Pháp do tâm suy nghĩ và lời nói phát ra.
Seṭṭhaṭṭhena brahmabhūto.
He is " brahmabhūto" (has become Brahmā) by his supreme nature.
Là brahmabhūto (là Phạm) vì Ngài là bậc tối thượng.
Atha vā cakkhu viya bhūtoti cakkhubhūto.
Or else, " cakkhubhūto" means become like an eye.
Hoặc, là cakkhubhūto vì Ngài như con mắt.
Evametesu padesu attho veditabbo.
Thus, the meaning in these terms should be understood.
Ý nghĩa của những từ này phải được hiểu như vậy.
Svāyaṃ dhammassa vattanato vattā.
He is " vattā" (the speaker) because he speaks the Dhamma.
Vị ấy là vattā (người nói) vì Ngài thuyết giảng Pháp.
Pavattanato pavattā.
He is " pavattā" (the propounder) because he propounds it.
Là pavattā (người khởi xướng) vì Ngài khởi xướng Pháp.
Atthaṃ nīharitvā nīharitvā dassanasamatthatāya atthassa ninnetā.
He is " atthassa ninnetā" (the conveyor of the meaning) because he is capable of drawing out and showing the meaning again and again.
Là atthassa ninnetā (người dẫn dắt ý nghĩa) vì Ngài có khả năng trình bày ý nghĩa một cách rõ ràng.
Amatādhigamāya paṭipattiṃ desetīti amatassa dātā.
He is " amatassa dātā" (the giver of the Deathless) because he teaches the path to the attainment of the Deathless.
Là amatassa dātā (người ban tặng sự bất tử) vì Ngài thuyết giảng con đường thực hành để đạt đến sự bất tử.
Agaruṃ karitvāti punappunaṃ yācāpentopi hi garuṃ karoti nāma.
" Agaruṃ karitvā" - indeed, even one who makes others ask repeatedly makes it difficult.
Agaruṃ karitvā có nghĩa là không làm cho khó khăn. Một người thuyết Pháp, dù được thỉnh cầu nhiều lần, vẫn làm cho khó khăn.
Attano sekkhapaṭisambhidāñāṇe ṭhatvā sinerupādato vālikaṃ uddharamāno viya dubbiññeyyaṃ katvā kathentopi garuṃ karotiyeva nāma.
Even one who speaks by making it difficult to understand, as if extracting grains of sand from the foot of Mount Sineru, by standing on one's own sekkha-paṭisambhidāñāṇa, makes it difficult.
Một người thuyết giảng, dù đứng trên trí tuệ phân tích của bậc hữu học (sekkhapaṭisambhidāñāṇa) của mình, mà lại làm cho khó hiểu như người lấy cát từ chân núi Sineru, thì cũng là làm cho khó khăn.
Evaṃ akatvā amhe punappunaṃ ayācāpetvā suviññeyyampi no katvā kathehīti vuttaṃ hoti.
It means, "Do not do so, but explain it to us so that it is easily understood, without making us ask you repeatedly."
Do đó, câu nói có ý là: "Xin Ngài đừng làm như vậy, đừng để chúng con phải thỉnh cầu nhiều lần, mà hãy thuyết giảng cho chúng con một cách dễ hiểu."
Yaṃ kho voti yaṃ kho tumhākaṃ.
" Yaṃ kho vo" means whatever is yours.
Yaṃ kho vo có nghĩa là: điều gì của quý vị.
Cakkhunā kho, āvuso, lokasmiṃ lokasaññī hoti lokamānīti cakkhuñhi loke appahīnadiṭṭhi puthujjano sattalokavasena lokoti sañjānāti ceva maññati ca, tathā cakkavāḷalokavasena.
" Cakkhunā kho, āvuso, lokasmiṃ lokasaññī hoti lokamānī" means, indeed, with the eye, an ordinary person whose view is not abandoned in the world perceives and conceives the world as the world of living beings, and similarly as the cakkavāḷa-world. Indeed, that perception or conception does not arise for him apart from the eye and the other twelve āyatanas.
Cakkhunā kho, āvuso, lokasmiṃ lokasaññī hoti lokamānī có nghĩa là: một phàm phu chưa đoạn trừ tà kiến về thế gian, nhận thức và chấp thủ thế gian là thế gian theo nghĩa thế giới hữu tình (sattaloka) và thế giới vũ trụ (cakkavāḷaloka) bằng nhãn căn.
Na hi aññatra cakkhādīhi dvādasāyatanehi tassa sā saññā vā māno vā uppajjati.
Indeed, that perception or conception does not arise for him apart from the eye and the other twelve āyatanas.
Thật vậy, nếu không có mười hai xứ (dvādasāyatana) như nhãn căn, thì sự nhận thức hay chấp thủ đó sẽ không sinh khởi trong vị ấy.
Tena vuttaṃ, ‘‘cakkhunā kho, āvuso, lokasmiṃ lokasaññī hoti lokamānī’’ti.
Therefore, it is said, "Friend, it is with the eye that one perceives the world as 'world' and conceives 'world' in the world."
Vì thế, đã nói: "Này các hiền giả, chính do nhãn căn mà người ta nhận thức thế gian và chấp thủ thế gian."
Imassa ca lokassa gamanena anto nāma ñātuṃ vā daṭṭhuṃ vā pattuṃ vā na sakkā.
And the end of this world cannot be known, seen, or reached by going.
Tuy nhiên, không thể biết, thấy hay đạt đến cái gọi là tận cùng của thế gian này bằng cách đi đến.
Lujjanaṭṭhena pana tasseva cakkhādibhedassa lokassa nibbānasaṅkhātaṃ antaṃ appatvā vaṭṭadukkhassa antakiriyā nāma natthīti veditabbā.
However, it should be understood that there is no cessation of the suffering of saṃsāra without reaching the end, which is called Nibbāna, of that very world distinguished by the eye and so on, due to its nature of disintegration.
Mà phải hiểu rằng, nếu không đạt đến sự tận cùng của thế gian các hành (saṅkhāraloka) bao gồm nhãn căn, v.v., vốn có tính chất hoại diệt, tức là Niết Bàn, thì không thể chấm dứt khổ đau của vòng luân hồi.
Evaṃ pañhaṃ vissajjetvā idāni ‘‘sāvakena pañho kathitoti mā nikkaṅkhā ahuvattha, ayaṃ bhagavā sabbaññutaññāṇatulaṃ gahetvā nisinno.
Having thus resolved the question, he now says, " ākaṅkhamānā panā" and so on, urging them, "Do not be doubtful because the question was answered by a disciple. The Blessed One is seated here holding the balance of omniscience. If you wish, approach him and resolve your doubts."
Sau khi giải đáp câu hỏi như vậy, để khuyến khích các tỳ-khưu không nghi ngờ rằng "Câu hỏi này đã được một đệ tử giải đáp", mà hãy nghĩ rằng "Đức Thế Tôn đang ngồi đây với cân trí tuệ Toàn giác.
Icchamānā tameva upasaṅkamitvā nikkaṅkhā hothā’’ti uyyojento ākaṅkhamānā panātiādimāha.
Having thus resolved the question, he now says, " ākaṅkhamānā panā" and so on, urging them, "Do not be doubtful because the question was answered by a disciple. The Blessed One is seated here holding the balance of omniscience. If you wish, approach him and resolve your doubts."
Nếu muốn, hãy đến gặp Ngài để hết nghi ngờ", Ngài đã nói tiếp câu ākaṅkhamānā panā v.v.
Paṇḍitoti paṇḍiccena samannāgato.
'A wise one' means one endowed with wisdom.
Paṇḍitoti là bậc có trí tuệ.
Catūhi kāraṇehi paṇḍito dhātukusalo āyatanakusalo paccayākārakusalo kāraṇākāraṇakusaloti.
A wise one is proficient in four ways: proficient in elements, proficient in sense bases, proficient in the modes of conditions, and proficient in reasons and non-reasons.
Bậc trí tuệ có bốn lý do: thiện xảo về giới, thiện xảo về xứ, thiện xảo về duyên khởi, thiện xảo về nhân và phi nhân.
Mahāpaññoti mahante atthe mahante dhamme mahantā niruttiyo mahantāni paṭibhānāni paṭiggaṇhanasamatthatāya mahāpaññāya samannāgato.
'One of great wisdom' means one endowed with great wisdom, capable of grasping great meanings, great phenomena, great etymologies, and great insights.
Mahāpaññoti là bậc có đại tuệ, do có khả năng lĩnh hội những ý nghĩa vĩ đại, những pháp vĩ đại, những ngữ nguyên vĩ đại, và những biện tài vĩ đại.
Yathā taṃ ānandenāti yathā ānandena byākataṃ, taṃ sandhāya vuttaṃ.
'As Ānanda spoke' refers to what was spoken, indicating that it was explained by Ānanda.
Yathā taṃ ānandenāti là như đã được ngài Ānanda giải thích, lời này được nói ra để ám chỉ điều đó.
Yathā ānandena taṃ byākataṃ, ahampi taṃ evameva byākareyyanti attho.
The meaning is: 'As Ānanda explained it, so too would I explain it.'
Nghĩa là, như ngài Ānanda đã giải thích điều đó, Ta cũng sẽ giải thích điều đó như vậy.
117. Catutthe ye meti ye mama.
117. In the fourth, 'those which were mine' means those which belonged to me.
117. Trong kinh thứ tư, ye meti là "những gì của ta".
Cetaso samphuṭṭhapubbāti cittena anubhūtapubbā.
'Were previously touched by the mind' means were previously experienced by the mind.
Cetaso samphuṭṭhapubbāti là "đã từng được tâm kinh nghiệm".
Tatra me cittaṃ bahulaṃ gacchamānaṃ gaccheyyāti tesu pāsādattayatividhanāṭakādibhedasampattivasena anubhūtapubbesu pañcasu kāmaguṇesu bahūsu vāresu uppajjamānaṃ uppajjeyyāti dīpeti.
'My mind, going frequently there, would go' explains that it would arise repeatedly among those five sense objects previously experienced through the splendor of palaces, varied plays, and so forth.
Tatra me cittaṃ bahulaṃ gacchamānaṃ gaccheyyāti giải thích rằng: tâm ta, khi khởi sanh nhiều lần, có thể sẽ khởi sanh trong năm dục trưởng dưỡng đã từng được kinh nghiệm qua sự thành tựu của ba loại cung điện, ba loại vũ kịch, v.v.
Paccuppannesu vāti idha padhānacariyakāle chabbassāni supupphitavanasaṇḍajātānaṃ dijagaṇādīnaṃ vasena diṭṭhasutādibhedaṃ manoramārammaṇaṃ kāmaguṇaṃ katvā dassento ‘‘evarūpesu paccuppannesu vā bahulaṃ uppajjeyyā’’ti dasseti.
'Or in present ones' indicates that in this period of exertion, during six years, the mind would frequently arise in such present sense objects, experienced through sight and hearing, such as flocks of birds in blooming groves, thus showing: "or it would frequently arise in such present ones."
Paccuppannesu vāti ở đây, trong thời gian thực hành khổ hạnh, Ngài chỉ ra rằng, "tâm có thể khởi sanh nhiều lần trong những đối tượng hiện tại như vậy", bằng cách lấy dục trưởng dưỡng làm đối tượng khả ý, khác biệt qua việc thấy, nghe, v.v., liên quan đến các đàn chim, v.v., sinh sống trong các khu rừng nở hoa rực rỡ trong sáu năm.
Appaṃ vā anāgatesūti anāgate ‘‘metteyyo nāma buddho bhavissati, saṅkho nāma rājā, ketumatī nāma rājadhānī’’tiādivasena (dī. ni. 3.106) parittakameva anāgatesu kāmaguṇesu uppajjeyyāti dasseti.
'Or little in future ones' indicates that it would arise only rarely in future sense objects, as in "there will be a Buddha named Metteyya, a king named Saṅkha, a royal capital named Ketumatī."
Appaṃ vā anāgatesūti chỉ ra rằng: tâm có thể khởi sanh rất ít trong các dục trưởng dưỡng vị lai, dựa trên những điều như "sẽ có một vị Phật tên là Metteyya, một vị vua tên là Saṅkha, một kinh đô tên là Ketumatī".
Tatra me attarūpenāti tatra mayā attano hitakāmajātikena.
'There by my own form' means there by me, who was desirous of my own welfare.
Tatra me attarūpenāti ở đó, bởi ta, người có bản chất mong muốn lợi ích cho chính mình.
Appamādoti sātaccakiriyā pañcasu kāmaguṇesu cittassa avossaggo.
'Heedfulness' means persistent activity, not letting the mind go in regard to the five sense objects.
Appamādoti là sự thực hành liên tục, không buông lỏng tâm trong năm dục trưởng dưỡng.
Satīti ārammaṇapariggahitasati.
'Mindfulness' means mindfulness that grasps the object.
Satīti là niệm ghi nhận đối tượng.
Ārakkhoti ayaṃ appamādo ca sati ca cetaso ārakkho karaṇīyo, evaṃ me ahosīti dasseti, ārakkhatthāya ime dve dhammā kātabbāti vuttaṃ hoti.
'Guard' means this heedfulness and mindfulness should be made the guard of the mind; it shows that this was how it was for me, meaning these two qualities should be cultivated for the purpose of guarding the mind.
Ārakkhoti chỉ ra rằng: "sự không dể duôi và niệm này cần được thực hiện để bảo vệ tâm, điều này đã xảy ra với ta như vậy"; có nghĩa là hai pháp này cần được thực hiện để bảo vệ.
Tasmātiha, bhikkhave, se āyatane veditabbeti yasmā cetaso ārakkhatthāya appamādo ca sati ca kātabbā, yasmā tasmiṃ āyatane vidite appamādena vā satiyā vā kātabbaṃ natthi, tasmā se āyatane veditabbe, taṃ kāraṇaṃ jānitabbanti attho.
'Therefore, bhikkhus, that sense-base should be known' means: since heedfulness and mindfulness should be cultivated for the mind's protection, and since, when that sense-base is known, there is nothing to be done by heedfulness or mindfulness, therefore that sense-base should be known; that reason should be understood.
Tasmātiha, bhikkhave, se āyatane veditabbeti vì rằng sự không dể duôi và niệm cần được thực hiện để bảo vệ tâm, và vì rằng khi xứ ấy được biết đến thì không có gì cần phải làm với sự không dể duôi hay niệm, do đó, xứ ấy cần được biết đến, nguyên nhân ấy cần được nhận biết.
Saḷāyatananirodhanti saḷāyatananirodho vuccati nibbānaṃ, taṃ sandhāya bhāsitanti attho.
'Cessation of the six sense-bases' means Nibbāna is called the cessation of the six sense-bases; it was spoken with reference to that.
Saḷāyatananirodhanti sự đoạn diệt của sáu xứ được gọi là Nibbāna, có nghĩa là lời này được nói ra để ám chỉ Nibbāna.
Nibbānasmiñhi cakkhuādīni ceva nirujjhanti rūpasaññādayo ca nirujjhantīti.
For in Nibbāna, the eye and so forth cease, and perceptions of form and so forth also cease.
Bởi vì trong Nibbāna, mắt v.v. đều diệt, và sắc tưởng v.v. cũng diệt.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in the same manner as already stated.
Phần còn lại theo phương pháp đã nói.
118-119. Pañcame diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve.
118-119. In the fifth, 'in this very Dhamma' means in this very existence.
118-119. Trong kinh thứ năm, diṭṭheva dhammeti là ngay trong chính kiếp sống này.
Parinibbāyantīti kilesaparinibbānena parinibbāyanti.
'Attain Nibbāna' means attain Nibbāna through the cessation of defilements.
Parinibbāyantīti là viên tịch bằng sự viên tịch của phiền não.
Tannissitaṃ viññāṇaṃ hotīti taṇhānissitaṃ kammaviññāṇaṃ hoti.
'Consciousness dependent on that' means kamma-consciousness dependent on craving.
Tannissitaṃ viññāṇaṃ hotīti là thức nghiệp nương tựa vào ái dục.
Tadupādānanti taṃgahaṇaṃ, taṇhāgahaṇena sahagataṃ viññāṇaṃ hotīti attho.
'That clinging' means that grasping; the meaning is consciousness associated with the grasping of craving.
Tadupādānanti là sự nắm giữ đó, có nghĩa là thức đi cùng với sự nắm giữ của ái dục.
Chaṭṭhaṃ uttānameva.
The sixth is straightforward.
Kinh thứ sáu đã rõ ràng.
‘‘Assaddhe puggale parivajjayato, saddhe puggale sevato bhajato payirupāsato, pasādanīye suttante paccavekkhato, imehi tīhākārehi saddhindriyaṃ visujjhati.
"By shunning unfaithful individuals, by associating with, cultivating, and attending upon faithful individuals, and by reflecting upon suttas that inspire confidence, the faculty of faith becomes purified by these three aspects.
"Tín quyền được thanh tịnh nhờ ba phương diện này: tránh xa người không có đức tin, thân cận, gần gũi, phục vụ người có đức tin, và quán xét các kinh điển đáng tin cậy.
Kusīte puggale parivajjayato, āraddhavīriye puggale sevato bhajato payirupāsato, sammappadhāne paccavekkhato, imehi tīhākārehi vīriyindriyaṃ visujjhati.
By shunning lazy individuals, by associating with, cultivating, and attending upon energetic individuals, and by reflecting upon the right exertions, the faculty of energy becomes purified by these three aspects.
Tấn quyền được thanh tịnh nhờ ba phương diện này: tránh xa người lười biếng, thân cận, gần gũi, phục vụ người tinh tấn, và quán xét về chánh tinh cần.
Muṭṭhassatī puggale parivajjayato, upaṭṭhitassatī puggale sevato bhajato payirupāsato, satipaṭṭhāne paccavekkhato, imehi tīhākārehi satindriyaṃ visujjhati.
By shunning forgetful individuals, by associating with, cultivating, and attending upon mindful individuals, and by reflecting upon the establishments of mindfulness, the faculty of mindfulness becomes purified by these three aspects.
Niệm quyền được thanh tịnh nhờ ba phương diện này: tránh xa người thất niệm, thân cận, gần gũi, phục vụ người an trú niệm, và quán xét về niệm xứ.
Asamāhite puggale parivajjayato, samāhite puggale sevato bhajato payirupāsato, jhānavimokkhe paccavekkhato, imehi tīhākārehi samādhindriyaṃ visujjhati.
By shunning unconcentrated individuals, by associating with, cultivating, and attending upon concentrated individuals, and by reflecting upon the jhānas and liberations, the faculty of concentration becomes purified by these three aspects.
Định quyền được thanh tịnh nhờ ba phương diện này: tránh xa người không có định, thân cận, gần gũi, phục vụ người có định, và quán xét về thiền và giải thoát.
Duppaññe puggale parivajjayato, paññavante puggale sevato bhajato payirupāsato, gambhīrañāṇacariyaṃ paccavekkhato, imehi tīhākārehi paññindriyaṃ visujjhati.
By shunning foolish individuals, by associating with, cultivating, and attending upon wise individuals, and by reflecting upon the practice of profound knowledge, the faculty of wisdom becomes purified by these three aspects.
Tuệ quyền được thanh tịnh nhờ ba phương diện này: tránh xa người kém trí tuệ, thân cận, gần gũi, phục vụ người có trí tuệ, và quán xét về hành trì trí tuệ thâm sâu.
Iti ime pañca puggale parivajjayato, pañca puggale sevato bhajato payirupāsato, pañca suttante paccavekkhato, imehi pannarasahi ākārehi imāni pañcindriyāni visujjhantī’’ti (paṭi. ma. 1.184).
Thus, by shunning these five individuals, by associating with, cultivating, and attending upon these five individuals, and by reflecting upon these five suttas, these five faculties become purified by these fifteen aspects."
Như vậy, năm quyền này được thanh tịnh nhờ mười lăm phương diện này: tránh xa năm hạng người, thân cận, gần gũi, phục vụ năm hạng người, và quán xét năm loại kinh điển."
Aparepi pannarasa dhammā vimuttiparipācaniyā – saddhāpañcamāni indriyāni, aniccasaññā, anicce dukkhasaññā, dukkhe anattasaññā, pahānasaññā, virāgasaññāti imā pañca nibbedhabhāgiyā saññā, meghiyattherassa kathitā kalyāṇamittatādayo pañca dhammāti (udā. 31).
There are also another fifteen qualities conducive to the maturation of liberation: the five faculties with faith as the fifth, the perception of impermanence, the perception of suffering in impermanence, the perception of non-self in suffering, the perception of abandonment, the perception of dispassion—these five perceptions pertaining to penetration—and the five qualities such as noble friendship taught to Thera Meghiya.
Mười lăm pháp khác cũng làm cho giải thoát chín muồi: năm quyền bắt đầu bằng tín quyền; vô thường tưởng, khổ tưởng trong vô thường, vô ngã tưởng trong khổ, xả ly tưởng, ly tham tưởng – năm tưởng thuộc phần thâm nhập này; và năm pháp bắt đầu bằng thiện hữu đã được thuyết cho trưởng lão Meghiya.
Kāya pana velāya bhagavato etadahosīti?
At what time did this thought occur to the Blessed One?
Vậy vào lúc nào Đức Thế Tôn có suy nghĩ này?
Paccūsasamaye lokaṃ volokentassa.
At dawn, when surveying the world.
Khi Ngài quan sát thế gian vào lúc rạng đông.
Anekāni devatāsahassānīti āyasmatā rāhulena padumuttarassa bhagavato pādamūle pālitanāgarājakāle patthanaṃ paṭṭhapentena saddhiṃ patthanaṃ paṭṭhapitadevatāsu pana kāci bhūmaṭṭhakā devatā, kāci antalikkhaṭṭhakā, kāci cātumahārājikā, kāci devaloke, kāci brahmaloke nibbattā.
'Many thousands of devas' refers to devas who made a wish with Venerable Rāhula at the feet of Padumuttara Buddha, when he was the Nāga king Pālita: some were earth-dwelling devas, some sky-dwelling, some of the Cātumahārājika realm, some in the deva realms, some reborn in the Brahma realms.
Anekāni devatāsahassānīti trong số các vị trời đã cùng phát nguyện với ngài Rāhula khi ngài phát nguyện dưới chân Đức Thế Tôn Padumuttara vào thời làm long vương Pālita, có vị là địa thần, có vị là không hành thiên, có vị thuộc cõi Tứ Đại Thiên Vương, có vị ở cõi trời, có vị sanh ở cõi Phạm thiên.
Imasmiṃ pana divase sabbāpi tā ekaṭṭhāne andhavanasmiṃyeva sannipatitā, tā sandhāyāha – ‘‘anekāni devatāsahassānī’’ti.
On this day, all of them had gathered in one place, specifically in the Andhavana, referring to them, he said: 'many thousands of devas'.
Vào ngày này, tất cả các vị ấy đều tụ hội tại một nơi trong rừng Andhavana, do đó Ngài nói – "nhiều ngàn vị trời".
Dhammacakkhunti imasmiṃ sutte cattāro ca maggā cattāri ca phalāni dhammacakkhunti veditabbāni.
'Dhamma-eye' in this sutta should be understood as the four paths and the four fruits.
Dhammacakkhunti trong kinh này, bốn đạo và bốn quả cần được hiểu là pháp nhãn.
Tattha hi kāci devatā sotāpannā ahesuṃ, kāci sakadāgāmī, anāgāmī, khīṇāsavā.
For there, some devas became stream-enterers, some once-returners, some non-returners, and some Arahants.
Bởi vì ở đó có vị trời là Tu-đà-hoàn, có vị là Tư-đà-hàm, A-na-hàm, và lậu tận.
Tāsañca pana devatānaṃ ettakāti gaṇanavasena paricchedo natthi.
And there is no precise count of these devas by number.
Và không có sự xác định về số lượng của các vị trời ấy.
Sesaṃ sabbattha uttānameva.
The rest is straightforward everywhere.
Phần còn lại ở mọi nơi đều đã rõ ràng.
124-126. Gahapativaggassa paṭhame uggoti paṇītadāyakānaṃ aggauggo, so bhagavatā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ paṇītadāyakānaṃ yadidaṃ uggo gahapatī’’ti evaṃ etadagge ṭhapito.
124-126. In the first discourse of the Gahapati Vagga, Uggo refers to Uggo, the foremost among the donors of exquisite food. He was placed in this foremost position by the Blessed One, who said: "Monks, among my disciples who are donors of exquisite food, Uggo the householder is the foremost."
124-126. Trong bài kinh đầu tiên của Phẩm Gia Chủ, Ugga có nghĩa là người đứng đầu trong số những người dâng cúng vật thực thượng vị. Vị ấy đã được Đức Thế Tôn đặt vào vị trí tối thượng như vầy: “Này các Tỳ khưu, người đứng đầu trong số các đệ tử của ta là những người dâng cúng vật thực thượng vị, chính là gia chủ Ugga.”
Sesametesu ceva dvīsu, tatiye ca vuttatthameva.
The remaining words in these two suttas and in the third are of the same explained meaning.
Phần còn lại trong hai bài kinh này và cả trong bài kinh thứ ba đều có ý nghĩa đã được trình bày.
127-128. Catutthe piṇḍaṃ ulamāno pariyesamāno pabbajitoti piṇḍolo.
127-128. In the fourth discourse, Piṇḍolo means one who renounced seeking alms-food.
127-128. Trong bài kinh thứ tư, vị xuất gia để tìm kiếm vật thực khất thực được gọi là Piṇḍola.
So kira parijiṇṇabhogo brāhmaṇo ahosi.
He was, it is said, a brāhmaṇa whose wealth had dwindled.
Nghe nói, vị ấy là một người Bà-la-môn có tài sản đã suy tàn.
Atha bhikkhusaṅghassa lābhasakkāraṃ disvā piṇḍatthāya nikkhamitvā pabbajito.
Then, seeing the gains and honor of the Bhikkhu Saṅgha, he went forth and renounced for the sake of alms-food.
Sau đó, khi thấy được lợi lộc và sự cung kính đối với Tăng đoàn, vị ấy đã xuất gia để khất thực.
So mahantaṃ kapallapattaṃ gahetvā carati, tena kapallapūraṃ yāguṃ pivati, kapallapūre pūve khādati, kapallapūraṃ bhattaṃ bhuñjati.
He used to wander, carrying a very large bowl, drinking a bowlful of gruel, eating a bowlful of cakes, and consuming a bowlful of rice.
Vị ấy mang theo một cái bát lớn và đi khất thực, uống cháo đầy bát, ăn bánh đầy bát, và thọ thực cơm đầy bát.
Athassa mahagghasabhāvaṃ satthu ārocayiṃsu.
Then they reported his excessive eating to the Master.
Sau đó, người ta đã trình báo với Đức Đạo Sư về tình trạng tham ăn của vị ấy.
Satthā tassa pattatthavikaṃ nānujāni.
The Master did not permit him a bowl-bag.
Đức Đạo Sư đã không cho phép vị ấy dùng túi đựng bát.
Heṭṭhāmañce pattaṃ nikkujjitvā ṭhapeti.
He would place the bowl inverted under the bed.
Vị ấy đặt úp bát xuống dưới giường.
So ṭhapentopi ghaṃsantova paṇāmetvā ṭhapeti, gaṇhantopi ghaṃsantova ākaḍḍhitvā gaṇhāti.
When placing it, he would do so by dragging and rubbing it, and when taking it, he would pull it out by dragging and rubbing it.
Khi đặt bát, vị ấy cũng đẩy vào làm bát cọ xát, và khi lấy ra, vị ấy cũng kéo ra làm bát cọ xát.
Taṃ gacchante kāle dhaṃsanena parikkhīṇaṃ nāḷikodanamattameva gaṇhanakaṃ jātaṃ.
As time passed, due to this rubbing, its rim became worn down until it could hold only an amount of rice equivalent to a nāḷikā.
Theo thời gian, do cọ xát, cái bát bị mòn đi và chỉ còn chứa được khoảng một nāḷikā cơm.
Tato satthu ārocesuṃ, athassa satthā pattatthavikaṃ anujāni.
Then they reported this to the Master, whereupon the Master permitted him a bowl-bag.
Sau đó, người ta trình báo với Đức Đạo Sư, và Đức Đạo Sư đã cho phép vị ấy dùng túi đựng bát.
Thero aparena samayena indriyabhāvanaṃ bhāvetvā aggaphale arahatte patiṭṭhāsi.
Later, the Elder developed the faculties and attained arahatship, the highest fruit.
Về sau, vị Trưởng lão đã tu tập sự phát triển các căn và chứng đắc quả vị tối thượng là A-la-hán.
Iti so piṇḍatthāya pabbajitattā piṇḍolo, gottena pana bhāradvājoti ubhayaṃ ekato katvā piṇḍolabhāradvājoti vuccati.
Thus, because he renounced for alms-food, he is called Piṇḍola; by clan, however, he is Bhāradvāja, so combining both, he is called Piṇḍola Bhāradvāja.
Vì vậy, do xuất gia để khất thực nên vị ấy được gọi là Piṇḍola, còn theo dòng họ là Bhāradvāja, nên cả hai được gộp lại và gọi là Piṇḍolabhāradvāja.
Upasaṅkamīti uggatuggatehi mahāamaccehi parivuto upasaṅkami.
Upasaṅkamī means he approached surrounded by high-ranking ministers.
Đã đến gần có nghĩa là đã đến gần, được vây quanh bởi các vị đại thần danh tiếng.
Thero kira ekadivasaṃ sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā katabhattakicco nidāghasamaye sītaṭhāne divāvihāraṃ nisīdissāmīti ākāsena gantvā gaṅgātīre udenassa rañño udapānaṃ nāma uyyānaṃ atthi, tattha pavisitvā aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisīdi sītena udakavātena bījiyamāno.
It is said that one day the Elder, after collecting alms in Sāvatthī and finishing his meal, intended to rest during the day in a cool place in the hot season. He went through the air to the Udapāna Garden, belonging to King Udena, on the bank of the Gaṅgā. Entering there, he rested during the day at the root of a certain tree, fanned by the cool water-breeze.
Nghe nói, một hôm, sau khi đi khất thực ở Sāvatthī và đã thọ thực xong, vị Trưởng lão nghĩ: “Vào mùa nóng, ta sẽ ngồi nghỉ trưa ở một nơi mát mẻ.” Ngài đã đi bằng đường không đến bờ sông Gaṅgā, nơi có một khu vườn của vua Udena tên là Udapāna. Ngài vào đó và ngồi nghỉ trưa dưới gốc một cây nọ, được làn gió mát từ mặt nước thổi đến.
Udenopi kho nāma rājā sattāhaṃ mahāpānaṃ pivitvā sattame divase uyyānaṃ paṭijaggāpetvā mahājanaparivāro uyyānaṃ gantvā maṅgalasilāpaṭṭe atthatāya seyyāya nipajji.
King Udena, too, having drunk heavily for seven days, had the garden prepared on the seventh day. Accompanied by a large retinue, he went to the garden and lay down to rest on an auspicious stone slab spread with a rug.
Vua Udena cũng đã uống rượu trong một đại lễ suốt bảy ngày. Vào ngày thứ bảy, vua cho dọn dẹp khu vườn rồi cùng đoàn tùy tùng đông đảo đi đến khu vườn và nằm nghỉ trên một phiến đá quý được trải sẵn giường nằm.
Tassa ekā paricārikā pāde sambāhamānā nisinnā.
One of his female attendants sat massaging his feet.
Một thị nữ của vua ngồi xoa bóp chân cho ngài.
Rājā kamena niddaṃ okkami.
The king gradually fell asleep.
Dần dần, nhà vua chìm vào giấc ngủ.
Tasmiṃ niddaṃ okkante nāṭakitthiyo ‘‘yassatthāya mayaṃ gītādīni payojeyyāma, so niddaṃ upagato, na ca niddākāle mahāsaddaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti attano attano tūriyāni ṭhapetvā uyyānaṃ pakkantā.
When he had fallen asleep, the female dancers thought, "The one for whom we perform songs and so forth has gone to sleep. It is not right to make a loud noise while he is sleeping." So, putting aside their musical instruments, they left for other parts of the garden.
Khi vua đã ngủ, các vũ nữ nghĩ: “Người mà chúng ta đàn ca để phục vụ đã ngủ rồi, và không nên làm ồn ào khi người đang ngủ.” Họ bèn đặt nhạc cụ của mình xuống và đi vào khu vườn.
Tā tattha tattha phalāphalāni khādamānā pupphāni piḷandhamānā vicarantiyo theraṃ disvā ‘‘mā saddaṃ karitthā’’ti aññamaññaṃ nivārayamānā vanditvā nisīdiṃsu.
As they wandered here and there, eating various fruits and adorning themselves with flowers, they saw the Elder. Warning each other, "Do not make noise!", they bowed and sat down.
Trong khi đi dạo, ăn các loại trái cây và cài hoa ở nhiều nơi, họ thấy vị Trưởng lão. Họ ra hiệu cho nhau: “Đừng làm ồn,” rồi đảnh lễ và ngồi xuống.
Thero ‘‘issā pahātabbā, maccheraṃ vinodetabba’’ntiādinā nayena tāsaṃ anurūpaṃ dhammakathaṃ kathesi.
The Elder delivered a Dhamma talk suitable for them, beginning with "Envy should be abandoned, stinginess should be eliminated," and so forth.
Vị Trưởng lão đã thuyết một bài pháp thoại phù hợp cho họ, theo cách thức như: “Nên từ bỏ sự ganh tỵ, nên loại bỏ sự keo kiệt,” v.v.
Sāpi kho rañño pāde sambāhamānā nisinnā itthī pāde cāletvā rājānaṃ pabodhesi.
That woman, who was sitting massaging the king’s feet, roused the king by moving his feet.
Người thị nữ đang ngồi xoa bóp chân cho vua bèn lay chân vua để đánh thức ngài dậy.
So ‘‘kahaṃ tā gatā’’ti pucchi.
He asked, "Where have they gone?"
Vua hỏi: “Họ đi đâu cả rồi?”
Kiṃ tāsaṃ tumhehi?
"What are those women to you?
“Ngài bận tâm đến họ làm gì?
Tā ekaṃ samaṇaṃ parivāretvā nisinnāti.
They are surrounding a recluse and sitting there."
Họ đang ngồi vây quanh một vị Sa-môn.”
Rājā kuddho uddhane pakkhittaloṇaṃ viya taṭataṭāyamāno uṭṭhahitvā ‘‘tambakipillikāhi naṃ khādāpessāmī’’ti gacchanto ekasmiṃ asokarukkhe tambakipillikānaṃ puṭaṃ disvā hatthenākaḍḍhitvā sākhaṃ gaṇhituṃ nāsakkhi.
The king, enraged, stood up crackling like salt thrown into a fire, and said, "I will have him eaten by red ants!" As he went, he saw a nest of red ants on an Aśoka tree. He tried to pull at it with his hand, but could not grasp the branch.
Nhà vua nổi giận, người nóng ran như muối bỏ vào lò, đứng dậy và đi đến, nói: “Ta sẽ cho kiến đỏ cắn chết hắn.” Trên đường đi, vua thấy một tổ kiến đỏ trên một cây a-soka, nhưng không thể dùng tay kéo cành cây xuống được.
Kipillikapuṭo chijjitvā rañño sīse pati, sakalasarīraṃ sālithusehi parikiṇṇaṃ viya daṇḍadīpikāhi ḍayhamānaṃ viya ca ahosi.
The ant nest broke and fell on the king's head. His whole body became as if covered with rice husks, and as if burned by flaming torches, due to the pain from the ant bites.
Tổ kiến bị vỡ và rơi xuống đầu vua, toàn thân vua như bị rắc trấu, như bị đốt bởi đuốc.
Thero rañño paduṭṭhabhāvaṃ ñatvā iddhiyā ākāsaṃ pakkhandi.
The Elder, knowing the king's hostile intention, soared into the sky with psychic power.
Vị Trưởng lão biết được tâm sân hận của nhà vua, liền dùng thần thông bay lên không trung.
Tāpi itthiyo uṭṭhāya rañño santikaṃ gantvā sarīraṃ puñchantiyo viya bhūmiyaṃ patitapatitā kipillikāyo gahetvā sarīre khipamānā sabbā mukhasattīhi vijjhiṃsu – ‘‘kiṃ nāmetaṃ, aññe rājāno pabbajite disvā vandanti, pañhaṃ pucchanti, ayaṃ pana rājā kipillikapuṭaṃ sīse bhinditukāmo jāto’’ti.
Those women also rose and went to the king. As if wiping his body, they picked up the ants that had fallen on the ground and threw them on his body. All of them pierced him with their sharp words: "What is this? Other kings see ascetics, bow to them, and ask questions. But this king desires to break an ant nest on the head of an ascetic!"
Các thị nữ cũng đứng dậy, đi đến gần vua, giả vờ phủi kiến trên người vua nhưng thực ra lại nhặt những con kiến rơi dưới đất ném vào người vua, và tất cả đều dùng lời nói như mũi giáo đâm chọc: “Chuyện gì thế này? Các vị vua khác khi thấy người xuất gia thì đảnh lễ, hỏi đạo, còn vị vua này lại muốn đập tổ kiến lên đầu người ta.”
Rājā attano aparādhaṃ disvā uyyānapālaṃ pakkosāpetvā pucchi – ‘‘kiṃ esa pabbajito?
The king, recognizing his fault, summoned the garden keeper and asked, "Is this recluse
Nhà vua thấy lỗi của mình, liền cho gọi người giữ vườn đến và hỏi: “Vị xuất gia này là ai?
Aññesupi divasesu idha āgacchatī’’ti?
Does he come here on other days as well?"
Những ngày khác ngài có đến đây không?”
Āma, devāti.
"Yes, Your Majesty," was the reply.
“Tâu Đại vương, có ạ.”
Idha tvaṃ āgatadivase mayhaṃ āroceyyāsīti.
"Report to me on the day he comes here," he said.
“Vào ngày ngài đến đây, ngươi hãy báo cho ta biết.”
Theropi katipāheneva puna āgantvā rukkhamūle nisīdi.
After a few days, the Elder came again and sat at the root of a tree.
Vài ngày sau, vị Trưởng lão lại đến và ngồi dưới gốc cây.
Uyyānapālo disvā – ‘‘mahanto me ayaṃ paṇṇākāro’’ti vegena gantvā rañño ārocesi.
The garden keeper, seeing him, thought, "This is a great offering for me!" He quickly went and reported to the king.
Người giữ vườn thấy vậy, nghĩ: “Đây là món quà lớn cho ta,” liền vội vã đi báo cho vua.
Rājā uṭṭhahitvā saṅkhapaṇavādisaddaṃ nivāretvā uggatuggatehi amaccehi saddhiṃ uyyānaṃ agamāsi.
The king arose, stopped the sounds of conches and drums, and went to the garden with his high-ranking ministers.
Nhà vua đứng dậy, cho dừng các tiếng nhạc như tù và, trống, rồi cùng các vị đại thần danh tiếng đi đến khu vườn.
Tena vuttaṃ ‘‘upasaṅkamī’’ti.
That is why it is stated, " upasaṅkamī" (he approached).
Do đó, có câu nói “đã đến gần”.
Anikīḷitāvino kāmesūti yā kāmesu kāmakīḷā, taṃ akīḷitapubbā, aparibhuttakāmāti attho.
Anikīḷitāvino kāmesu means they had never indulged in sensual pleasures before; they had not enjoyed sensual desires.
Chưa từng vui đùa trong các dục có nghĩa là trước đây chưa từng vui đùa, chưa từng hưởng thụ các dục.
Addhānañca āpādentīti paveṇiṃ paṭipādenti, dīgharattaṃ anubandhāpenti.
Addhānañca āpādentī means they establish a tradition, continuing it for a long time without interruption.
Và thiết lập được sự lâu dài có nghĩa là họ thiết lập được truyền thống, làm cho nó kéo dài lâu.
Mātumattīsūti mātupamāṇāsu.
Mātumattīsu means women who are like a mother.
Đối với những người ngang hàng với mẹ có nghĩa là đối với những người có tuổi tác như mẹ.
Lokasmiñhi mātā bhaginī dhītāti idaṃ tividhaṃ garukārammaṇaṃ nāma, iti garukārammaṇe upanibandhaṃ cittaṃ vimocetuṃ na labhatīti dassento evamāha.
Indeed, in the world, mother, sister, and daughter are considered three types of venerable objects. Thus, intending to show that a mind bound to a venerable object cannot be freed, it is said.
Trong thế gian, mẹ, chị em gái, và con gái là ba đối tượng đáng kính trọng. Để chỉ ra rằng tâm bị ràng buộc vào đối tượng đáng kính trọng thì không thể giải thoát được, ngài đã nói như vậy.
Athassa tena pañhena cittaṃ anotarantaṃ disvā bhagavatā paṭikūlamanasikāravasena cittūpanibandhanatthaṃ vuttaṃ dvattiṃsākārakammaṭṭhānaṃ kathesi.
Then, seeing that his mind did not incline through that question, the Blessed One taught him the meditation on the thirty-two bodily parts as a repulsive object, in order to bind his mind to it.
Sau đó, thấy rằng tâm của vua không thâm nhập vào vấn đề đó, vị ấy đã giảng đề mục nghiệp xứ ba mươi hai thể trược, được Đức Thế Tôn thuyết giảng nhằm mục đích trói buộc tâm trí bằng cách tác ý đến sự bất tịnh.
Abhāvitakāyāti abhāvitapañcadvārikakāyā.
Abhāvitakāyā means those whose five-doored body has not been developed.
Những người có thân không được tu tập có nghĩa là những người có thân gồm năm căn môn không được tu tập.
Tesaṃ taṃ dukkaraṃ hotīti tesaṃ taṃ asubhakammaṭṭhānaṃ bhāvetuṃ dukkaraṃ hoti.
Tesaṃ taṃ dukkaraṃ hotī means it is difficult for them to develop that foulness meditation object.
Đối với họ, điều đó là khó làm có nghĩa là đối với họ, việc tu tập đề mục nghiệp xứ về sự bất tịnh là khó làm.
Itissa imināpi cittaṃ anotarantaṃ disvā indriyasaṃvarasīlaṃ kathesi.
Thus, seeing that his mind still did not incline with this, he taught the virtue of sense-restraint.
Thấy rằng tâm của vua vẫn không thâm nhập vào đề mục này, vị ấy đã giảng về giới thu thúc lục căn.
Indriyasaṃvarasmiñhi upanibandhacittaṃ viheṭhetuṃ na labhati.
Indeed, a mind bound by sense-restraint cannot be harmed.
Bởi vì tâm đã được trói buộc vào sự thu thúc lục căn thì không thể bị khuấy động.
Rājā taṃ sutvā tattha otiṇṇacitto acchariyaṃ, bho bhāradvājātiādimāha.
The king, hearing that, his mind inclined thereto, said, " Acchariyaṃ, bho Bhāradvājā" (Wonderful, venerable Bhāradvāja), and so forth.
Nhà vua nghe xong, tâm đã thâm nhập vào đó, liền nói: “Thật vi diệu, thưa ngài Bhāradvāja,” v.v.
Arakkhiteneva kāyenātiādīsu hatthapāde kīḷāpento gīvaṃ parivattento kāyaṃ na rakkhati nāma, nānappakāraṃ duṭṭhullaṃ kathento vacanaṃ na rakkhati nāma, kāmavitakkādayo vitakkento cittaṃ na rakkhati nāma.
In phrases like arakkhiteneva kāyenā (with an unguarded body), one who plays with his hands and feet, or turns his neck around (looking here and there), does not guard his body. One who speaks various crude words does not guard his speech. One who entertains thoughts of sensual desire and so forth does not guard his mind.
Trong các câu như “với thân không được phòng hộ,” v.v., người cử động tay chân, quay cổ thì được gọi là không phòng hộ thân; người nói những lời thô tục khác nhau thì được gọi là không phòng hộ lời; người khởi lên các tầm về dục, v.v. thì được gọi là không phòng hộ tâm.
Rakkhiteneva kāyenātiādīsu vuttavipariyāyena attho veditabbo.
In phrases like rakkhiteneva kāyenā (with a guarded body), the meaning should be understood in the opposite way.
Trong các câu như “với thân được phòng hộ,” v.v., ý nghĩa cần được hiểu theo cách ngược lại với những gì đã nói.
Ativiya maṃ tasmiṃ samaye lobhadhammā parisahantīti maṃ tasmiṃ samaye atikkamitvā lobho adhibhavatīti attho.
Ativiya maṃ tasmiṃ samaye lobhadhammā parisahantī means that greed overcomes me excessively at that time.
“Lúc ấy, các pháp tham ái lấn át con một cách mãnh liệt” có nghĩa là lúc ấy, tham ái vượt qua và chế ngự con.
Upaṭṭhitāya satiyāti kāyagatāya satiyā supaṭṭhitāya.
Upaṭṭhitāya satiyā means with mindfulness directed to the body, well-established.
“Khi niệm được an trú” có nghĩa là khi niệm thân hành được an trú vững chắc.
Na maṃ tathā tasmiṃ samayeti tasmiṃ samaye maṃ yathā pubbe, na tathā lobho atikkamitvā uppajjatīti attho.
Na maṃ tathā tasmiṃ samaye means that greed does not arise to overcome me at that time in the same way as before.
“Lúc ấy, con không như vậy” có nghĩa là lúc ấy, tham ái không khởi lên lấn át con như trước đây.
Parisahantīti padassa uppajjantītipi atthoyeva.
The word parisahantī also has the meaning of 'arising'.
Từ “lấn át” (parisahanti) cũng có nghĩa là “khởi lên” (uppajjanti).
Iti imasmiṃ sutte tayo kāyā kathitā.
Thus, in this discourse, three bodies are mentioned.
Như vậy, trong bài kinh này, ba loại thân đã được đề cập.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
‘‘Imameva kāya’’nti ettha hi karajakāyo kathito, ‘‘bhāvitakāyo’’ti ettha pañcadvārikakāyo, ‘‘rakkhiteneva kāyenā’’ti ettha copanakāyo, kāyaviññattīti attho.
In "this very body," the kamma-born body is spoken of. In "the developed body," the body related to the five doors. In "by the guarded body," the body of suggestion (copana-kāya), meaning body-intimation (kāyaviññatti).
Trong đoạn văn ‘‘Imameva kāya’’ (thân này), thân do nghiệp tạo (karajakāya) được nói đến; trong đoạn văn ‘‘bhāvitakāyo’’ (thân đã được tu tập), thân thuộc năm cửa (pañcadvārikakāya) được nói đến; trong đoạn văn ‘‘rakkhiteneva kāyenā’’ (do thân đã được gìn giữ), thân biểu tri (copanakāya) được nói đến, tức là kāyaviññatti (thân biểu tri).
Pañcamaṃ uttānameva.
The fifth (sutta) is indeed evident.
Tương ưng thứ năm chỉ là hiển nhiên.
129. Chaṭṭhe rūpā ca manāpāti rūpā ca manāpā saṃvijjanti.
In the sixth (sutta), "pleasant forms" means pleasant forms exist.
129. Trong kinh thứ sáu, rūpā ca manāpā (các sắc khả ái) có nghĩa là các sắc khả ái tồn tại.
Cakkhuviññāṇañcāti cakkhuviññāṇañca saṃvijjati.
"And eye-consciousness" means eye-consciousness also exists.
Cakkhuviññāṇañcā (và nhãn thức) có nghĩa là nhãn thức cũng tồn tại.
Sukhavedaniyaṃ phassanti cakkhuviññāṇasampayuttaṃ upanissayavasena javanakāle sukhavedanāya paccayabhūtaṃ phassaṃ.
"Contact felt as pleasant" refers to contact associated with eye-consciousness, which, by way of supporting condition, is a cause for pleasant feeling at the time of javana.
Sukhavedaniyaṃ phassaṃ (xúc thọ lạc) là xúc đồng sanh với nhãn thức, là nhân cho lạc thọ vào thời javana (tốc hành) theo cách upanissaya (y cứ mạnh mẽ).
Sukhā vedanāti ekaṃ phassaṃ paṭicca javanavasena sukhavedanā uppajjati.
"Pleasant feeling" means that pleasant feeling arises by way of javana, conditioned by that one contact.
Sukhā vedanā (lạc thọ) có nghĩa là nương vào một xúc, lạc thọ sanh khởi theo cách javana.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining sections.
Tương tự cho các phần còn lại.
Iti imasmiṃ sutte tevīsati dhātuyo kathitā.
Thus, in this sutta, twenty-three elements (dhātu) are spoken of.
Như vậy, trong kinh này, hai mươi ba giới (dhātu) đã được nói đến.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
Ettha hi cakkhupasādo cakkhudhātu, tassa ārammaṇaṃ rūpadhātu, cakkhuviññāṇaṃ viññāṇadhātu, cakkhuviññāṇadhātuyā sahajātā tayo khandhā dhammadhātu, evaṃ pañcasu dvāresu catunnaṃ catunnaṃ vasena vīsati.
Here, eye-sensitivity is the eye-element (cakkhudhātu), its object is the form-element (rūpadhātu), eye-consciousness is the consciousness-element (viññāṇadhātu), and the three aggregates (khandha) that arise together with eye-consciousness are the phenomena-element (dhammadhātu). In this way, there are twenty (elements), four for each of the five doors.
Ở đây, nhãn tịnh sắc (cakkhupasāda) là nhãn giới (cakkhudhātu), đối tượng của nó là sắc giới (rūpadhātu), nhãn thức (cakkhuviññāṇa) là thức giới (viññāṇadhātu), ba uẩn đồng sanh với nhãn thức giới là pháp giới (dhammadhātu). Như vậy, theo cách bốn giới cho mỗi trong năm cửa (giác quan) là hai mươi giới.
Manodvāre ‘‘manodhātū’’ti āvajjanacittaṃ gahitaṃ, ārammaṇañceva hadayavatthu ca dhammadhātu, vatthunissitaṃ manoviññāṇadhātūti evaṃ tevīsati honti.
In the mind-door, the advertence-consciousness (āvajjanacitta) is taken as the mind-element (manodhātu); the object and the heart-base (hadayavatthu) are the phenomena-element (dhammadhātu); and mind-consciousness (manoviññāṇa) supported by the base is the mind-consciousness-element (manoviññāṇadhātu)—thus, there are twenty-three.
Ở ý môn (manodvāra), tâm chú ý (āvajjanacitta) được lấy làm ý giới (manodhātu), đối tượng và y xứ trái tim (hadayavatthu) là pháp giới, ý thức giới (manoviññāṇadhātu) nương vào y xứ. Như vậy, có hai mươi ba giới.
Evaṃ tevīsatiyā dhātūnaṃ vasena dhātunānattaṃ vuttaṃ bhagavatāti dasseti.
This shows that the Blessed One declared the diversity of elements in terms of these twenty-three elements.
Như vậy, Tôn giả Ānanda đã chỉ ra rằng Đức Thế Tôn đã nói về sự sai biệt của các giới (dhātunānatta) theo cách hai mươi ba giới này.
130-131. Sattame manāpaṃ itthetanti pajānātīti yaṃ anena manāpaṃ rūpaṃ diṭṭhaṃ, taṃ itthetanti evametaṃ manāpameva tanti pajānāti.
In the seventh (sutta), "he understands that it is pleasant, thus" means that he understands that the pleasant form seen by him is indeed pleasant, thus.
130-131. Trong kinh thứ bảy, manāpaṃ itthetanti pajānātī (biết rằng đây là khả ái) có nghĩa là biết rằng sắc khả ái mà người ấy đã thấy là khả ái như vậy.
Cakkhuviññāṇaṃ sukhavedaniyañca phassaṃ paṭiccāti cakkhuviññāṇañceva, yo ca upanissayakoṭiyā vā anantarakoṭiyā vā samanantarakoṭiyā vā sampayuttakoṭiyā vā sukhavedanāya paccayo phasso, taṃ sukhavedaniyaṃ phassañca paṭicca uppajjati sukhavedanāti.
"Conditioned by eye-consciousness and contact felt as pleasant" means that pleasant feeling arises conditioned by eye-consciousness and by contact which is a cause for pleasant feeling either by way of supporting condition, contiguity condition, immediate contiguity condition, or associated condition.
Cakkhuviññāṇaṃ sukhavedaniyañca phassaṃ paṭiccā (nương vào nhãn thức và xúc thọ lạc) có nghĩa là nương vào nhãn thức và xúc là nhân cho lạc thọ theo phương diện upanissaya (y cứ mạnh mẽ) hay anantara (vô gián) hay samanantara (đẳng vô gián) hay sampayutta (tương ưng), lạc thọ sanh khởi.
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Tương tự cho tất cả các trường hợp.
Iti imesu dvīsu suttesu kiriyāmanoviññāṇadhātu āvajjanakiccā, manodhātuyeva vā samānā manodhātunāmena vuttāti veditabbā.
Thus, in these two suttas, it should be understood that the functional mind-consciousness element (kiriyāmanoviññāṇadhātu) performing the function of advertence (āvajjanakicca), or indeed the mind-element (manodhātu) itself, is referred to by the name "mind-element."
Như vậy, trong hai kinh này, ý thức giới hành động (kiriyāmanoviññāṇadhātu) có chức năng chú ý, hoặc ý giới (manodhātu) dù là ý giới nhưng được nói đến bằng tên manodhātu, điều này cần được hiểu.
Aṭṭhamaṃ uttānameva.
The eighth (sutta) is indeed evident.
Kinh thứ tám chỉ là hiển nhiên.
132. Navame makkarakateti evaṃnāmake nagare araññakuṭikāyanti araññe katāya pāṭiyekkāya kuṭiyaṃ, na vihārapaccantakuṭiyaṃ.
In the ninth (sutta), in the town named Makkarakata, "in a forest hut" means in a separate hut built in the forest, not in a hut at the edge of the monastery.
132. Trong kinh thứ chín, makkarakate (ở Makkarakata) là ở thành phố tên như vậy; araññakuṭikāya (trong túp lều trong rừng) là trong một túp lều riêng biệt được dựng trong rừng, không phải túp lều ở rìa tu viện.
Māṇavakāti yepi tattha mahallakā, te mahallakakālepi antevāsikatāya māṇavakātveva vuttā.
"Young brahmins" (māṇavakā) refers to those who were old among them but were called "young brahmins" due to their status as students.
Māṇavakā (các thanh niên Bà-la-môn) có nghĩa là ngay cả những người lớn tuổi ở đó cũng được gọi là māṇavaka vì họ là học trò.
Tenupasaṅkamiṃsūti pāto sippaṃ uggaṇhitvā sāyaṃ ‘‘ācariyassa kaṭṭhāni āharissāmā’’ti araññaṃ pavisitvā vicarantā yena sā kuṭikā, tenupasaṅkamiṃsu.
"They went to him" means that after learning their craft in the morning, they entered the forest in the evening, thinking, "We will bring firewood for the teacher," and while wandering, they approached the hut.
Tenupasaṅkamiṃsū (họ đến đó) có nghĩa là sau khi học nghề vào buổi sáng, vào buổi tối, họ vào rừng với ý định ‘‘Chúng ta sẽ mang củi cho thầy’’ và khi đi loanh quanh, họ đến nơi có túp lều đó.
Parito parito kuṭikāyāti tassā kuṭikāya samantato samantato.
"All around the hut" means all around that hut.
Parito parito kuṭikāyā (xung quanh túp lều) có nghĩa là ở khắp mọi phía của túp lều đó.
Seleyyakānīti aññamaññassa piṭṭhiṃ gahetvā laṅghitvā ito cito caṅkamanakīḷanāni.
"Seleyyaka" refers to playing games by holding onto each other's backs and jumping around here and there.
Seleyyakānī (nhảy nhót) là các trò chơi nhảy nhót, nắm lưng nhau và nhảy từ đây sang đó.
Muṇḍakātiādīsu muṇḍe muṇḍāti, samaṇe ca samaṇāti vattuṃ vaṭṭeyya, ime pana hīḷentā ‘‘muṇḍakā samaṇakā’’ti āhaṃsu.
Regarding "shaven-headed ones" (muṇḍakā) and so on, it would be appropriate to call a shaven-headed person "shaven-headed" and an ascetic "ascetic," but these (young brahmins) spoke disparagingly, calling them "shaven-headed ascetics."
Trong các từ Muṇḍakā (đầu trọc) và các từ khác, có thể nói muṇḍa (đầu trọc) cho người đầu trọc, và samaṇa (sa-môn) cho sa-môn. Nhưng những người này đã nói ‘‘muṇḍakā samaṇakā’’ (những kẻ đầu trọc, những sa-môn hèn hạ) để khinh miệt.
Ibbhāti gahapatikā.
"Ibbha" means householders.
Ibbhā (những người giàu có) là các gia chủ.
Kaṇhāti kaṇhā, kāḷakāti attho.
"Kaṇhā" means dark, of dark complexion.
Kaṇhā (đen tối) có nghĩa là kaṇha, tức là kāḷaka (đen).
Bandhupādāpaccāti ettha bandhūti brahmā adhippeto.
Here, in "descendants of the feet of Bandhu" (bandhupādāpaccā), "Bandhu" refers to Brahmā.
Trong đoạn văn Bandhupādāpaccā (con cháu của Bandhu-pāda), Bandhu ở đây được hiểu là Brahmā.
Tañhi brāhmaṇā pitāmahoti voharanti.
Brahmins indeed address him as "grandfather."
Bởi vì các Bà-la-môn gọi ngài là ông tổ.
Pādānaṃ apaccā pādāpaccā, brahmuno piṭṭhipādato jātāti adhippāyo.
"Descendants of the feet" means descendants of the feet; the intention is that they were born from the feet on Brahmā's back.
Pādāpaccā là con cháu của pādā (chân), ý nghĩa là sanh ra từ bàn chân sau của Brahmā.
Tesaṃ kira ayaṃ laddhi ‘‘brāhmaṇā brahmuno mukhato nikkhantā, khattiyā urato, vessā nābhito, suddā jāṇuto, samaṇā piṭṭhipādato’’ti.
Indeed, this was their doctrine: "Brahmins came forth from Brahmā's mouth, Khattiyas from his chest, Vessas from his navel, Suddas from his knees, and ascetics from his hind feet."
Quả thật, đây là tín điều của họ: ‘‘Các Bà-la-môn sanh ra từ miệng của Brahmā, các Sát-đế-lợi từ ngực, các Phệ-xá từ rốn, các Thủ-đà từ đầu gối, và các sa-môn từ bàn chân sau.’’
Bharatakānanti kuṭimbikānaṃ.
"Bharatakānaṃ" refers to householders.
Bharatakāna (của những người mang gánh nặng) là của các gia chủ.
Kuṭimbikā hi yasmā raṭṭhaṃ bharanti, tasmā bharatāti vuccanti.
Since householders sustain the kingdom, they are called "Bharatas."
Bởi vì các gia chủ gánh vác đất nước, nên họ được gọi là bharata.
Ime pana paribhavaṃ katvā vadamānā ‘‘bharatakāna’’nti āhaṃsu.
However, these (young brahmins) spoke with contempt, calling them "Bharatakas."
Nhưng những người này đã nói ‘‘bharatakāna’’ để miệt thị.
Vihārā nikkhamitvāti ‘‘rattiṭṭhakāparicchanne rajatapaṭṭasannibhasamavippakiṇṇavālike ramaṇīye pariveṇe kaṭṭhakalāpe bandhitvā khipamānā vālikaṃ āluḷetvā, hatthena hatthaṃ ādāya paṇṇakuṭiṃ pariyāyantā ‘ime imesaṃ bharatakānaṃ sakkatā, ime imesaṃ bharatakānaṃ sakkatā’ti punappunaṃ viravantā ativiya ime māṇavakā kīḷaṃ karonti, vihāre bhikkhūnaṃ atthibhāvampi na jānanti, dassessāmi nesaṃ bhikkhūnaṃ atthibhāva’’nti cintetvā paṇṇakuṭito nikkhami.
"Having left the monastery" (vihārā nikkhamitvā) refers to him thinking: "These young brahmins are playing excessively, binding bundles of firewood and throwing them around in the delightful pariveṇa, which is enclosed by bricks of a reddish hue, with even, scattered sand resembling silver plates; holding hands, they go around the leaf-hut, repeatedly exclaiming, 'These (monks) are honored by these (lowly) householders!' They do not even know that monks exist in the monastery. I will show them that monks exist." Having thought thus, he came out of the leaf-hut.
Vihārā nikkhamitvā (ra khỏi tu viện) có nghĩa là sau khi nghĩ: ‘‘Những thanh niên này đang chơi đùa quá mức, ném những bó củi xuống sân tu viện đẹp đẽ với cát trắng tinh khôi như tấm bạc được bao quanh bởi những viên gạch đỏ như máu, nắm tay nhau và đi vòng quanh túp lều lá, la lớn lặp đi lặp lại ‘Những kẻ này được những người bharataka này tôn kính, những kẻ này được những người bharataka này tôn kính’. Họ thậm chí không biết sự hiện diện của các tỳ-kheo trong tu viện. Ta sẽ cho họ thấy sự hiện diện của các tỳ-kheo’’, ngài đã ra khỏi túp lều lá.
Sīluttamā pubbatarā ahesunti guṇavantānaṃ guṇe kathite nigguṇānaṃ guṇābhāvo pākaṭova bhavissatīti porāṇakabrāhmaṇānaṃ guṇe kathento evamāha.
"The virtuous ones were earlier" (sīluttamā pubbatarā ahesuṃ). When the virtues of the virtuous are spoken of, the lack of virtues in the non-virtuous will become evident. Thus, he spoke of the virtues of the ancient brahmins.
Sīluttamā pubbatarā ahesuṃ (những người có giới hạnh tối thượng trước đây) có nghĩa là khi phẩm hạnh của những người có phẩm hạnh được nói đến, thì việc những người không có phẩm hạnh thiếu phẩm hạnh sẽ trở nên rõ ràng. Vì vậy, khi nói về phẩm hạnh của các Bà-la-môn cổ xưa, ngài đã nói như vậy.
Tattha sīluttamāti sīlajeṭṭhakā.
Therein, "the virtuous ones" (sīluttamā) means those for whom virtue was supreme.
Ở đó, sīluttamā (những người có giới hạnh tối thượng) có nghĩa là những người có giới hạnh là tối thượng.
Sīlañhi tesaṃ uttamaṃ, na jātigottaṃ.
Indeed, virtue was supreme for them, not birth or lineage.
Bởi vì giới hạnh của họ là tối thượng, chứ không phải dòng dõi hay gia thế.
Ye purāṇaṃ sarantīti ye porāṇakaṃ brāhmaṇadhammaṃ saranti.
"Those who remember the ancient past" (ye purāṇaṃ saranti) refers to those who remember the ancient brahminical practice.
Ye purāṇaṃ sarantī (những người nhớ về điều cổ xưa) là những người nhớ về giáo pháp Bà-la-môn cổ xưa.
Abhibhuyya kodhanti kodhaṃ abhibhavitvā tesaṃ dvārāni suguttāni surakkhitāni ahesuṃ.
"Having overcome anger" means that having overcome anger, their doors were well-guarded and well-protected.
Abhibhuyya kodhaṃ (chế ngự sân hận) có nghĩa là sau khi chế ngự sân hận, các cửa của họ đã được bảo vệ tốt và gìn giữ cẩn thận.
Dhamme ca jhāne ca ratāti dasavidhe kusalakammapathadhamme aṭṭhasamāpattijhānesu ca ratā.
"Delighting in Dhamma and jhāna" means delighting in the ten wholesome courses of action (kusalakammapatha-dhamma) and in the eight attainments of jhāna.
Dhamme ca jhāne ca ratā (hoan hỷ trong pháp và thiền định) có nghĩa là hoan hỷ trong mười pháp thiện nghiệp đạo và trong tám thiền định samāpatti.
Evaṃ porāṇānaṃ guṇaṃ kathetvā athetarahi brāhmaṇānaṃ mānaṃ nimmaddento ime ca vokkamma japāmasetiādimāha.
Having thus spoken of the virtues of the ancients, he then, to crush the pride of the present-day brahmins, said, "And we, deviating, recite," and so on.
Sau khi nói về phẩm hạnh của những người cổ xưa như vậy, để chế ngự sự kiêu mạn của các Bà-la-môn hiện tại, ngài đã nói các câu như ime ca vokkamma japāmase (và chúng ta, sau khi rời bỏ những điều này, tụng niệm).
Tattha vokkammāti etehi guṇehi apakkamitvā.
Therein, "deviating" (vokammā) means having departed from these virtues.
Ở đó, vokkammā (sau khi rời bỏ) có nghĩa là rời xa những phẩm hạnh này.
Japāmaseti mayaṃ japāma sajjhāyāmāti ettakeneva brāhmaṇamhāti maññamānā brāhmaṇā mayanti iminā gottena mattā hutvā visamaṃ caranti, visamāni kāyakammādīni karontīti attho.
"We recite" (japāmase) means "we recite, we chant"; this signifies that the brahmins, thinking that they are brahmins merely by this much, and intoxicated by this lineage of "brahmin," "act wrongly," meaning they perform wrong bodily actions and so on.
Japāmase (chúng ta tụng niệm) có nghĩa là chúng ta tụng niệm, chúng ta học thuộc lòng. Với chừng đó thôi, họ tự cho mình là Bà-la-môn, và say sưa với dòng dõi ‘‘chúng ta là Bà-la-môn’’, visamaṃ caranti (họ sống bất chính), tức là họ thực hiện các hành vi bất chính như thân nghiệp.
Puthuattadaṇḍāti puthu attā daṇḍā etehīti puthuattadaṇḍā, gahitanānāvidhadaṇḍāti attho.
"Having various weapons" (puthuattadaṇḍā) means "many weapons are taken by them, thus having various weapons"; the meaning is those who have taken various kinds of weapons.
Puthuattadaṇḍā (những người mang nhiều hình phạt khác nhau) có nghĩa là những người mang nhiều hình phạt khác nhau, tức là những người đã nắm giữ nhiều loại hình phạt khác nhau.
Sataṇhātaṇhesūti sataṇhanittaṇhesu.
"Among those with and without craving" (sataṇhātaṇhesū) means among those with craving and those without craving.
Sataṇhātaṇhesū (đối với những người có ái và không có ái) có nghĩa là đối với những người có ái và những người không có ái.
Aguttadvārassa bhavanti moghāti asaṃvutadvārassa sabbepi vatasamādānā moghā bhavantīti dīpeti.
"Are futile for one whose doors are unguarded" (aguttadvārassa bhavanti moghā) indicates that all vows undertaken are futile for one whose doors are unguarded.
Aguttadvārassa bhavanti moghā (đối với người không giữ gìn các căn, chúng trở nên vô ích) chỉ ra rằng tất cả các lời thề và giới hạnh đều trở nên vô ích đối với người không giữ gìn các căn.
Yathā kinti?
Like what?
Như thế nào?
Supineva laddhaṃ purisassa vittanti yathā supine purisassa laddhaṃ maṇimuttādinānāvidhaṃ vittaṃ moghaṃ hoti, pabujjhitvā kiñci na passati, evaṃ moghā bhavantīti attho.
"Wealth obtained by a man in a dream" means that just as various kinds of wealth like gems and pearls obtained by a man in a dream are futile, and he sees nothing upon waking, so too are these futile.
Supineva laddhaṃ purisassa vittaṃ (tài sản mà một người có được trong giấc mơ) có nghĩa là giống như tài sản đa dạng như ngọc, châu báu mà một người có được trong giấc mơ là vô ích, khi thức dậy không thấy gì, thì các điều đó cũng trở nên vô ích như vậy.
Anāsakāti ekāhadvīhādivasena anāhārakā.
"Fasting" (anāsakā) means abstaining from food for one, two, or more days.
Anāsakā (nhịn ăn) có nghĩa là không ăn uống gì trong một hoặc hai ngày, v.v.
Thaṇḍilasāyikā cāti haritakusasanthate bhūmibhāge sayanaṃ, pāto sinānañca tayo ca vedāti pātova udakaṃ pavisitvā nhānañceva tayo ca vedā.
"Sleeping on the ground" (thaṇḍilasāyikā cā) means sleeping on a patch of ground strewn with fresh grass, and "morning ablution and the three Vedas" (pāto sinānañca tayo ca vedā) refers to bathing by entering water early in the morning, and the three Vedas.
Thaṇḍilasāyikā cā (và nằm trên đất trống) có nghĩa là nằm trên mặt đất trải cỏ xanh, và pāto sinānañca tayo ca vedā (và việc tắm rửa vào buổi sáng sớm cùng ba bộ Veda) là việc tắm rửa bằng cách xuống nước vào buổi sáng sớm và ba bộ Veda.
Kharājinaṃ jaṭā paṅkoti kharasamphassaṃ ajinacammañceva jaṭākalāpo ca paṅko ca, paṅko nāma dantamalaṃ.
"Rough deer-hide, matted hair, and dirt" (kharājinaṃ jaṭā paṅko) means rough deer-hide, a mass of matted hair, and dirt; "dirt" refers to dental plaque.
Kharājinaṃ jaṭā paṅko (da thú thô ráp, tóc bện và bùn) là da thú có cảm giác thô ráp, và búi tóc bện, và paṅka (bùn), paṅka có nghĩa là dơ răng.
Mantā sīlabbataṃ tapoti mantā ca ajasīlagosīlasaṅkhātaṃ sīlaṃ ajavatagovatasaṅkhātaṃ vatañca.
"Mantras, morality-vows, and ascetic practices" (mantā sīlabbataṃ tapo) means mantras, morality, described as the practices of a goat and a cow, and vows, described as the ascetic practices of a goat and a cow.
Mantā sīlabbataṃ tapo (thần chú, giới hạnh và khổ hạnh) là thần chú, và giới hạnh được gọi là ajasīla (giới dê) và gosīla (giới bò), và vata (khổ hạnh) được gọi là ajavata (khổ hạnh dê) và govatasaṅkhāta (khổ hạnh bò).
Ayaṃ idāni brāhmaṇānaṃ tapoti vadati.
This is now called the ascetic practice of brahmins.
Đây là những gì được gọi là khổ hạnh của các Bà-la-môn bây giờ.
Kuhanā vaṅkadaṇḍā cāti paṭicchannakūpo viya paṭicchannadosaṃ kohaññañceva vaṅkadaṇḍo, ca udumbarapalāsabeḷuvarukkhānaṃ aññatarato gahitaṃ vaṅkadaṇḍañcāti attho.
"Kuhanā vaṅkadaṇḍā cā" means kuhanā, a hidden fault like a covered well, feigning qualities one does not possess to appear marvelous, and also vaṅkadaṇḍa, a crooked staff taken from either an udumbara, palāsa, or beḷuva tree. This is the meaning.
Kuhanā vaṅkadaṇḍā cāti (Sự lừa dối và gậy cong) có nghĩa là sự lừa dối (kohañña) với những lỗi lầm che giấu như một cái giếng bị che đậy, và một cây gậy cong được lấy từ một trong các loại cây udumbara, palāsa, beḷuva.
Udakācamanāni cāti udakena mukhaparimajjanāni.
"Udakācamanāni cā" means rinsing the mouth with water.
Udakācamanāni cāti (Và việc súc miệng bằng nước) có nghĩa là việc rửa mặt bằng nước.
Vaṇṇā ete brāhmaṇānanti ete brāhmaṇānaṃ parikkhārabhaṇḍakavaṇṇāti dasseti.
"Vaṇṇā ete brāhmaṇānaṃ" means that these (such as kuhanā and vaṅkadaṇḍa) are the accoutrements and belongings of brahmins. This is the meaning shown.
Vaṇṇā ete brāhmaṇānanti (Những phẩm chất này là của các Bà-la-môn) cho thấy rằng những điều này là những phẩm chất của các vật dụng và tài sản của các Bà-la-môn.
Kata kiñcikkhabhāvanāti katā kiñcikkhabhāvanā.
"Kata kiñcikkhabhāvanā" means developing even a slight material gain.
Kata kiñcikkhabhāvanāti (Đã thực hành một ít) có nghĩa là đã thực hành một ít.
Ayameva vā pāṭho, āmisakiñcikkhassa vaḍḍhanatthāya katanti attho.
Alternatively, this is the reading: it means done for the increase of a little material gain.
Hoặc đây là một cách đọc khác, có nghĩa là đã làm điều đó để tăng thêm một chút lợi lộc.
Evaṃ etarahi brāhmaṇānaṃ mānaṃ nimmadditvā puna porāṇakabrāhmaṇānaṃ vaṇṇaṃ kathento cittañca susamāhitantiādimāha.
Having thus crushed the pride of the brahmins of today, the Buddha then spoke of the virtues of the ancient brahmins, saying "cittañca susamāhitaṃ" and so on.
Như vậy, sau khi dẹp bỏ sự kiêu mạn của các Bà-la-môn hiện tại, rồi nói về phẩm chất của các Bà-la-môn thời xưa, Ngài đã nói cittañca susamāhitanti (và tâm được định tĩnh) v.v.
Tattha susamāhitanti tesaṃ brāhmaṇānaṃ cittaṃ upacārappanāsamādhīhi susamāhitaṃ ahosīti dasseti.
There, "susamāhitaṃ" shows that the minds of those brahmins were well-composed with upacāra and appanā samādhi.
Ở đó, susamāhitanti (được định tĩnh) cho thấy rằng tâm của các Bà-la-môn ấy đã được định tĩnh tốt đẹp với upacāra-samādhi và appanā-samādhi.
Akhilanti mudu athaddhaṃ.
"Akhilaṃ" means gentle, not rigid.
Akhilanti (không có khuyết điểm) có nghĩa là mềm mại, không cứng nhắc.
So maggo brahmapattiyāti so seṭṭhapattiyā maggo, tumhe pana kiṃ brāhmaṇā nāmāti dīpento evamāha.
"So maggo brahmapattiyā" means that path is the path to supreme attainment, but what are you brahmins called? This is what he said, making this clear.
So maggo brahmapattiyāti (Con đường đó dẫn đến Phạm thiên) có nghĩa là con đường đó dẫn đến sự đạt được tối thượng, và Ngài đã nói như vậy để chỉ ra rằng “các con thì làm sao có thể gọi là Bà-la-môn được?”
Āgamaṃsu nu khvidhāti āgamaṃsu nu kho idha.
"Āgamaṃsu nu khvidhā" means have they come here?
Āgamaṃsu nu khvidhāti (Họ đã đến đây chưa?) có nghĩa là āgamaṃsu nu kho idha.
Adhimuccatīti kilesavasena adhimutto giddho hoti.
"Adhimuccatī" means one is attached and greedy due to defilements.
Adhimuccatīti (bị dính mắc) có nghĩa là bị dính mắc, tham lam do phiền não.
Byāpajjatīti byāpādavasena pūticittaṃ hoti.
"Byāpajjatī" means one's mind becomes corrupt due to ill-will.
Byāpajjatīti (bị hủy hoại) có nghĩa là tâm trở nên thối nát do ác ý.
Parittacetasoti anupaṭṭhitasatitāya saṃkilesacittena parittacitto.
"Parittacetaso" means one whose mind is limited by a defiled mind due to unestablished mindfulness.
Parittacetasoti (với tâm hạn hẹp) có nghĩa là tâm bị hạn hẹp bởi tâm ô nhiễm do không có niệm hiện diện.
Cetovimuttinti phalasamādhiṃ.
"Cetovimuttiṃ" means the fruit-concentration.
Cetovimuttinti (giải thoát tâm) có nghĩa là phalasamādhi (định quả).
Paññāvimuttinti phalapaññaṃ.
"Paññāvimuttiṃ" means the fruit-wisdom.
Trí tuệ giải thoát (Paññāvimutti) là trí tuệ của quả (phalapaññā), tức trí tuệ của quả A-la-hán.
Appamāṇacetasoti upaṭṭhitasatitāya nikkilesacittena appamāṇacitto.
"Appamāṇacetaso" means one whose mind is immeasurable with an undefiled mind due to established mindfulness.
Tâm vô lượng (Appamāṇacetaso) là có tâm vô lượng do tâm không phiền não (nikkilesacittena) nhờ niệm được an trú (upaṭṭhitasatitāya).
135. Dutiye chaphassāyatanikā nāmāti visuṃ chaphassāyatanikā nāma nirayā natthi.
In the second (discourse), "chaphassāyatanikā nāma" means there are no separate hells called the six sense-sphere hells.
Trong kinh thứ hai, không có địa ngục nào tên là sáu xứ xúc (chaphassāyatanikā nāma) riêng biệt.
Sabbesupi hi ekatiṃsamahānirayesu chadvāraphassāyatanapaññatti hotiyeva.
Indeed, in all thirty-one great hells, the designation of the six sense-doors is always present.
Thật vậy, trong tất cả ba mươi mốt đại địa ngục, sự thiết định về sáu xứ xúc môn luôn hiện hữu.
Idaṃ pana avīcimahānirayaṃ sandhāya vuttaṃ.
However, this was said referring to the Avīci Great Hell.
Tuy nhiên, điều này được nói đến khi đề cập đến đại địa ngục Avīci.
Saggāti idhāpi tāvatiṃsapurameva adhippetaṃ.
"Saggā" means here, too, only the city of Tāvatiṃsa is intended.
Thiên giới (Saggā) ở đây cũng ám chỉ thành phố Tāvatiṃsa.
Kāmāvacaradevaloke pana ekasmimpi chaphassāyatanapaññattiyā abhāvo nāma natthi.
However, in any of the six sense-sphere heavenly realms, there is no absence of the designation of the six sense-spheres.
Trong các cõi trời dục giới, không có cõi nào mà sự thiết định về sáu xứ xúc không hiện hữu.
Iminā kiṃ dīpeti?
What does this illustrate?
Điều này muốn làm sáng tỏ điều gì?
Niraye ekantadukkhasamappitabhāvena, devaloke ca ekantasukhasamappitattā ekantakhiḍḍārativasena uppannapamādena maggabrahmacariyavāsaṃ vasituṃ na sakkā.
In hell, due to being utterly immersed in suffering, and in the heavenly realms, due to being utterly immersed in pleasure and utter amusement, it is not possible to live the holy life of the path due to arising heedlessness.
Ở địa ngục, do hoàn toàn chìm đắm trong khổ đau, và ở cõi trời, do hoàn toàn chìm đắm trong hạnh phúc và vui chơi, nên sự buông thả phát sinh, khiến không thể sống Phạm hạnh đạo.
Manussaloko pana vokiṇṇasukhadukkho, idheva apāyopi saggopi paññāyati.
But the human world is mixed with pleasure and pain; here both the lower realms and the heavens are manifest.
Tuy nhiên, cõi người là nơi khổ vui lẫn lộn, và ngay tại đây, cả khổ cảnh lẫn thiên giới đều được nhận biết.
Ayaṃ maggabrahmacariyassa kammabhūmi nāma, sā tumhehi laddhā.
This is called the field of action for the holy life of the path, and you have obtained it.
Đây được gọi là đất nghiệp (kammabhūmi) cho Phạm hạnh đạo, và các ngươi đã đạt được nó.
Tasmā ye vo ime mānussakā khandhā laddhā, te vo lābhā.
Therefore, these human aggregates that you have obtained are your great gains.
Do đó, những uẩn người mà các ngươi đã đạt được, đó là lợi lộc của các ngươi.
Yañca vo idaṃ manussattaṃ laddhaṃ, paṭiladdho vo brahmacariyavāsassa khaṇo samayoti.
And this human existence that you have obtained, the opportunity, the proper time for the holy life, has been attained by you.
Và việc các ngươi đã đạt được thân người này, tức là các ngươi đã đạt được thời cơ, thời điểm thích hợp để sống Phạm hạnh.
Vuttampi hetaṃ porāṇehi –
This has also been said by the ancients:
Các bậc cổ nhân cũng đã nói điều này:
136. Tatiye rūpasammuditāti rūpe sammuditā pamoditā.
In the third (discourse), "rūpasammuditā" means delighted in forms, overjoyed.
Trong kinh thứ ba, rūpasammuditā có nghĩa là hoan hỷ, vui mừng trong sắc.
Dukkhāti dukkhitā.
"Dukkhā" means suffering.
Dukkhā có nghĩa là khổ đau.
Sukhoti nibbānasukhena sukhito.
"Sukho" means happy with the happiness of Nibbāna.
Sukho có nghĩa là hạnh phúc với Niết Bàn lạc.
Kevalāti sakalā.
"Kevalā" means all.
Kevalā có nghĩa là toàn bộ.
Yāvatatthīti vuccatīti yattakā atthīti vuccati.
"Yāvatatthīti vuccatī" means as many as exist, as it is said.
Yāvatatthīti vuccatī có nghĩa là “những gì được gọi là hiện hữu”.
Ete voti ettha vo-kāro nipātamattaṃ.
"Ete vo": here, the particle "vo" is merely an emphatic particle.
Trong câu Ete vo, từ “vo” chỉ là một giới từ.
Paccanīkamidaṃ hoti, sabbalokena passatanti yaṃ idaṃ passantānaṃ paṇḍitānaṃ dassanaṃ, taṃ sabbalokena paccanīkaṃ hoti viruddhaṃ.
"Paccanīkamidaṃ hoti, sabbalokena passataṃ" means that which is the view of the wise who see is contrary, opposed to the entire world.
Paccanīkamidaṃ hoti, sabbalokena passata có nghĩa là cái thấy của những bậc hiền trí đang thấy thì đối nghịch, mâu thuẫn với toàn bộ thế gian.
Loko hi pañcakkhandhe niccā sukhā attā subhāti maññati, paṇḍitā aniccā dukkhā anattā asubhāti.
For the world regards the five aggregates as permanent, pleasant, self, and beautiful, but the wise see them as impermanent, suffering, non-self, and unbeautiful.
Thế gian cho rằng năm uẩn là thường còn, an lạc, tự ngã, thanh tịnh; còn các bậc hiền trí thì cho là vô thường, khổ, vô ngã, bất tịnh.
Sukhato āhūti sukhanti kathenti.
"Sukhato āhū" means they call it happiness.
Sukhato āhū có nghĩa là nói là hạnh phúc.
Sukhato vidūti sukhanti jānanti.
"Sukhato vidū" means they know it as happiness.
Sukhato vidū có nghĩa là biết là hạnh phúc.
Sabbametaṃ nibbānameva sandhāya vuttaṃ.
All of this refers to Nibbāna.
Tất cả những điều này đều được nói đến khi ám chỉ Niết Bàn.
Sammūḷhetthāti ettha nibbāne sammūḷhā.
"Sammūḷhetthā" means deluded in this Nibbāna.
Sammūḷhetthā có nghĩa là mê muội trong Niết Bàn này.
Aviddasūti bālā.
"Aviddasū" means fools.
Aviddasū có nghĩa là những kẻ ngu si.
Sabbepi hi channavutipāsaṇḍino ‘‘nibbānaṃ pāpuṇissāmā’’ti saññino honti, te pana ‘‘nibbānaṃ nāma ida’’ntipi na jānanti.
Indeed, all ninety-six sects have the notion "we will attain Nibbāna," but they do not even know what Nibbāna is.
Thật vậy, tất cả chín mươi sáu ngoại đạo đều có nhận thức rằng “chúng ta sẽ đạt Niết Bàn”, nhưng họ thậm chí không biết “Niết Bàn là gì”.
Nivutānanti kilesanīvaraṇena nivutānaṃ pariyonaddhānaṃ.
"Nivutānaṃ" means those covered, enveloped by the hindrances of defilements.
Nivutāna có nghĩa là bị che lấp bởi các triền cái phiền não, bị bao phủ.
Andhakāro apassatanti apassantānaṃ andhakāro hoti.
"Andhakāro apassataṃ" means there is darkness for those who do not see.
Andhakāro apassata có nghĩa là bóng tối đối với những kẻ không thấy.
Kiṃ taṃ evaṃ hoti?
What is it that is thus?
Điều gì lại như vậy?
Nibbānaṃ vā nibbānadassanaṃ vā apassantānañhi bālānaṃ nibbānampi nibbānadassanampi kāḷameghaavacchāditaṃ viya candamaṇḍalaṃ kaṭāhena paṭikujjitapatto viya ca niccakālaṃ tamo ceva andhakāro ca sampajjati.
For fools who do not see Nibbāna or the vision of Nibbāna, Nibbāna and the vision of Nibbāna are always gloom and darkness, like the moon covered by dark clouds or a bowl overturned by a cooking pot.
Thật vậy, đối với những kẻ ngu si không thấy Niết Bàn hay cái thấy Niết Bàn, thì Niết Bàn và cái thấy Niết Bàn luôn luôn là bóng tối và sự mù mịt, giống như vầng trăng bị che khuất bởi đám mây đen, và như chiếc bát bị úp ngược bởi một cái nồi.
Satañca vivaṭaṃ hoti, āloko passatāmivāti satañca sappurisānaṃ paññādassanena passantānaṃ nibbānaṃ āloko viya vivaṭaṃ hoti.
"Satañca vivaṭaṃ hoti, āloko passatāmivā" means for the good people, the noble ones who see with the vision of wisdom, Nibbāna is open like light.
Satañca vivaṭaṃ hoti, āloko passatāmivā có nghĩa là đối với những bậc thiện trí thấy bằng tuệ nhãn, Niết Bàn được mở ra như ánh sáng.
Santike na vijānanti, magā dhammassa akovidāti yaṃ attano sarīre kese vā lomādīsu vā aññatarakoṭṭhāsaṃ paricchinditvā anantarameva adhigantabbato attano vā khandhānaṃ nirodhamaggato santike nibbānaṃ.
"Santike na vijānanti, magā dhammassa akovidā" means that Nibbāna, which is near because it can be attained immediately by dissecting any part of one's body, such as the hair or bodily hairs, or by the path to the cessation of one's aggregates.
Santike na vijānanti, magā dhammassa akovidā có nghĩa là Niết Bàn gần gũi như vậy, vì nó có thể được đạt đến ngay lập tức bằng cách phân tích một phần nào đó của thân mình như tóc hay lông, hoặc từ con đường diệt trừ các uẩn của chính mình.
Taṃ evaṃ santike samānampi maggabhūtā janā maggāmaggadhammassa catusaccadhammassa vā akovidā na jānanti.
Even though it is so near, those deluded people, being unskilled in the dhamma of the path or non-path, or the dhamma of the Four Noble Truths, do not know it.
Nhưng những người phàm phu, không thông thạo về pháp đạo hay phi đạo, hoặc không thông thạo về Tứ Thánh Đế, thì không biết Niết Bàn dù nó gần gũi như vậy.
Māradheyyānupannehīti tebhūmakavaṭṭaṃ mārassa nivāsaṭṭhānaṃ anupannehi.
"Māradheyyānupannehi" means those who have not entered the domain of Māra, which is the three-fold saṃsāra.
Māradheyyānupannehī có nghĩa là những người không rơi vào Tam giới (tebhūmakavaṭṭa), nơi cư ngụ của Māra.
Ko nu aññatra ariyebhīti ṭhapetvā ariye ko nu añño nibbānapadaṃ jānituṃ arahati.
"Ko nu aññatra ariyebhī" means who else besides the Noble Ones is worthy to know the state of Nibbāna?
Ko nu aññatra ariyebhī có nghĩa là ngoài các bậc Thánh, ai khác có thể biết được Niết Bàn?
Sammadaññāya parinibbantīti arahattapaññāya sammā jānitvā anantarameva anāsavā hutvā kilesaparinibbānena parinibbanti.
"Sammadaññāya parinibbantī" means having rightly known with Arahantship-wisdom, they become taintless immediately and attain parinibbāna through the cessation of defilements.
Sammadaññāya parinibbantī có nghĩa là sau khi biết rõ ràng bằng trí tuệ A-la-hán, họ ngay lập tức trở thành vô lậu và nhập Niết Bàn bằng sự tịch diệt của các phiền não (kilesaparinibbāna).
Atha vā sammadaññāya anāsavā hutvā ante khandhaparinibbānena parinibbāyanti.
Alternatively, having rightly known, they become taintless and finally attain parinibbāna through the cessation of aggregates.
Hoặc, sau khi biết rõ ràng và trở thành vô lậu, cuối cùng họ nhập Niết Bàn bằng sự tịch diệt của các uẩn (khandhaparinibbāna).
146. Navapurāṇavaggassa paṭhame navapurāṇānīti navāni ca purāṇāni ca.
In the first (discourse) of the Navapurāṇa Chapter, "Navapurāṇāni" means new and old (actions).
Trong kinh đầu tiên của phẩm Navapurāṇa, navapurāṇānī có nghĩa là mới và cũ.
Cakkhu, bhikkhave, purāṇakammanti na cakkhu purāṇaṃ, kammameva purāṇaṃ, kammato pana nibbattattā paccayanāmena evaṃ vuttaṃ.
"Cakkhu, bhikkhave, purāṇakammaṃ" means the eye is not old; kamma itself is old, but it is said thus by way of cause, because it arose from kamma.
Này các Tỳ-kheo, con mắt là nghiệp cũ (Cakkhu, bhikkhave, purāṇakamma) không có nghĩa là con mắt là cũ, mà chính nghiệp là cũ; tuy nhiên, vì nó được sinh ra từ nghiệp, nên được gọi như vậy theo tên của nhân duyên.
Abhisaṅkhatanti paccayehi abhisamāgantvā kataṃ.
"Abhisaṅkhataṃ" means made by gathering together with conditions.
Abhisaṅkhata có nghĩa là được tạo ra do các nhân duyên kết hợp lại.
Abhisañcetayitanti cetanāya pakappitaṃ.
"Abhisañcetayitaṃ" means conceived by volition.
Abhisañcetayita có nghĩa là được ý định sắp đặt bằng tư (cetanā).
Vedaniyaṃ daṭṭhabbanti vedanāya vatthūti passitabbaṃ.
"Vedaniyaṃ daṭṭhabbaṃ" means to be seen as the basis of feeling.
Vedaniyaṃ daṭṭhabba có nghĩa là cần được thấy (daṭṭhabba) như là đối tượng của cảm thọ (vedanā).
Nirodhā vimuttiṃ phusatīti imassa tividhassa kammassa nirodhena vimuttiṃ phusati.
"One touches liberation through cessation" means one touches liberation through the cessation of these three kinds of kamma, which is cessation by the non-arising of defilements.
Nirodhā vimuttiṃ phusatīti (Diệt trừ thì chạm đến giải thoát) nghĩa là, do sự diệt trừ của ba loại nghiệp này, người ấy chạm đến sự giải thoát Arahantaphala.
Ayaṃ vuccatīti ayaṃ tassā vimuttiyā ārammaṇabhūto nirodho kammanirodhoti vuccati.
"This is called" means this cessation, which is an object of that liberation, is called the cessation of kamma (kammanirodha), as it is where kamma ceases.
Ayaṃ vuccatīti (Điều này được gọi là) nghĩa là, sự diệt trừ này, vốn là đối tượng của sự giải thoát Arahantaphala, được gọi là sự diệt nghiệp (kammanirodha).
Iti imasmiṃ sutte pubbabhāgavipassanā kathitā.
Thus, in this Sutta, the preliminary vipassanā is taught.
Như vậy, trong bài kinh này, vipassanā sơ khởi đã được thuyết giảng.
147-150. Dutiye nibbānasappāyanti nibbānassa sappāyaṃ upakārapaṭipadaṃ.
In the second (sutta), "conducive to Nibbāna" (nibbānasappāya) means the practice (paṭipada) that is suitable and beneficial for attaining Nibbāna.
147-150. Trong kinh thứ hai, nibbānasappāyanti (phù hợp với Nibbāna) là con đường thực hành hữu ích, phù hợp để đạt đến Nibbāna.
Tatiyādīsupi eseva nayo.
The same method applies to the third (sutta) and so on.
Trong kinh thứ ba và các kinh tiếp theo cũng theo cách này.
Paṭipāṭiyā pana catūsupi etesu suttesu saha vipassanāya cattāro maggā kathitā.
However, in all four of these suttas, in due order, the four paths are taught together with vipassanā.
Nhưng theo thứ tự, trong cả bốn bài kinh này, bốn đạo đã được thuyết giảng cùng với vipassanā.
151-152. Chaṭṭhe anantevāsikanti anto vasanakakilesavirahitaṃ.
In the sixth (sutta), "without an inner disciple" (anantevāsika) means free from the defilements that reside within.
151-152. Trong kinh thứ sáu, anantevāsikanti (không có đệ tử) là không có phiền não ở bên trong.
Anācariyakanti ācaraṇakakilesavirahitaṃ.
"Without a teacher" (anācariyaka) means free from the defilements that exert influence.
Anācariyakanti (không có thầy) là không có phiền não hành xử.
Antassa vasantīti anto assa vasanti.
"They dwell within" means they dwell within that person.
Antassa vasantīti (Chúng sống bên trong) nghĩa là chúng sống bên trong người ấy.
Te naṃ samudācarantīti te etaṃ adhibhavanti ajjhottharanti sikkhāpenti vā.
"They attend to him" means those defilements overpower him, overwhelm him, or teach him.
Te naṃ samudācarantīti (Chúng hành xử với người ấy) nghĩa là những phiền não đó chế ngự người ấy, hoặc lấn át người ấy, hoặc dạy dỗ người ấy.
‘‘Evaṃ vejjakammaṃ karohi, evaṃ dūtakamma’’nti iti sikkhāpanasaṅkhātena samudācaraṇatthenassa te ācariyā nāma honti, tehi ācariyehi sācariyakoti vuccati.
"Perform medical work in this way, perform messenger work in this way" – in this manner, by the meaning of attending, which is designated as teaching, those defilements become his teachers, and a person with such teachers is called "having a teacher" (sācariyaka).
"Hãy làm công việc y sĩ như thế này, hãy làm công việc sứ giả như thế này" – như vậy, do sự hành xử dưới dạng dạy dỗ, những phiền não đó trở thành thầy của người ấy, và người ấy được gọi là sācariyaka (có thầy) bởi những người thầy đó.
Sesamettha vuttanayeneva veditabbaṃ.
The rest here should be understood by the method stated.
Phần còn lại ở đây nên được hiểu theo cách đã nói.
Sattamaṃ heṭṭhā kathitanayameva.
The seventh (sutta) is also of the same method as stated below.
Kinh thứ bảy cũng theo cách đã nói ở dưới.
153. Aṭṭhame yaṃ pariyāyaṃ āgammāti yaṃ kāraṇaṃ āgamma.
In the eighth (sutta), "by what reasoning" (yaṃ pariyāyaṃ āgammā) means by what cause.
153. Trong kinh thứ tám, yaṃ pariyāyaṃ āgammāti (dựa vào lý do nào) nghĩa là dựa vào lý do nào.
Aññatreva saddhāyāti vinā saddhāya saddhaṃ apanetvā.
"Except for faith" (aññatreva saddhāyā) means without faith, excluding faith.
Aññatreva saddhāyāti (ngoại trừ đức tin) nghĩa là không có đức tin, loại bỏ đức tin.
Ettha ca saddhāti na paccakkhā saddhā.
Here, faith (saddhā) does not refer to direct faith.
Ở đây, saddhā (đức tin) không phải là đức tin trực tiếp.
Yo pana parassa evaṃ kira evaṃ kirāti kathentassa sutvā uppanno saddahanākāro, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
Rather, it refers to the state of conviction that arises in someone who hears another saying, "It's like this, it's like that."
Mà là chỉ sự tin tưởng phát sinh khi nghe người khác nói "có lẽ là như thế này, có lẽ là như thế kia".
Ruciādīsupi rucāpetvā khamāpetvā atthetanti gahaṇākāro ruci nāma, evaṃ kira bhavissatīti anussavanaṃ anussavo, nisīditvā ekaṃ kāraṇaṃ cintentassa kāraṇaṃ upaṭṭhāti, evaṃ upaṭṭhitassa atthetanti gahaṇaṃ ākāraparivitakko nāma, kāraṇavitakkoti attho.
In the case of "inclination" (ruci) and so on, when one's mind delights in something by one's own will, and accepts it thinking, "This exists," that manner of acceptance is called inclination (ruci); the hearing that "it will be like this" is report (anussavo); when one contemplates a reason while sitting in a secluded place, and that reason presents itself, then the acceptance of it thinking, "This exists," is called reflection based on aspects (ākāraparivitakko), meaning contemplation of reasons.
Đối với ruci (ưa thích) và các điều khác, ruci là trạng thái chấp nhận rằng "điều này là có thật" sau khi đã làm cho tâm hài lòng và chấp nhận; anussavo (truyền thống) là sự nghe nói rằng "có lẽ sẽ là như thế này"; khi một người ngồi xuống và suy nghĩ về một lý do, lý do đó hiện ra, và việc chấp nhận rằng "điều này là có thật" khi nó hiện ra như vậy được gọi là ākāraparivitakko (suy tư theo phương cách), tức là suy tư về lý do.
Kāraṇaṃ cintentassa pāpikā laddhi uppajjati, taṃ atthesāti gahaṇākāro diṭṭhinijjhānakkhanti nāma.
When one contemplates a reason, a wrong view arises, and the manner of accepting it, thinking, "This view exists for me," is called endurance of speculative view (diṭṭhinijjhānakkhanti).
Khi một người suy nghĩ về một lý do, một tà kiến xấu xa phát sinh, và việc chấp nhận rằng "điều này là có thật" được gọi là diṭṭhinijjhānakkhanti (sự chấp nhận của quan kiến đã được xem xét kỹ).
Aññaṃ byākareyyāti imāni pañca ṭhānāni muñcitvā arahattaṃ byākareyya.
"Declare otherwise" (aññaṃ byākareyyā) means one would declare arahantship apart from these five points.
Aññaṃ byākareyyāti (tuyên bố điều khác) nghĩa là tuyên bố Arahantship (Quả A-la-hán) mà không cần năm điều này.
Imasmiṃ sutte sekhāsekhānaṃ paccavekkhaṇā kathitā.
In this Sutta, the retrospection of those in training (sekha) and those beyond training (asekhas) is taught.
Trong bài kinh này, sự quán xét của các bậc Hữu Học và Vô Học đã được thuyết giảng.
154-155. Navame indriyasampannoti paripuṇṇindriyo.
In the ninth (sutta), "endowed with faculties" (indriyasampanno) means having perfected faculties.
154-155. Trong kinh thứ chín, indriyasampannoti (người có các căn hoàn thiện) là người có các căn đầy đủ.
Tattha yena cha indriyāni sammasitvā arahattaṃ pattaṃ, so tehi nibbisevanehi indriyehi samannāgatattā, cakkhādīni vā cha indriyāni sammasantassa uppannehi saddhādīhi indriyehi samannāgatattā paripuṇṇindriyo nāma hoti, taṃ sandhāya bhagavā cakkhundriye cetiādinā nayena desanaṃ vitthāretvā ettāvatā kho bhikkhu indriyasampanno hotīti āha.
Therein, the one who has attained arahantship by comprehending the six faculties is called "one with perfected faculties" (paripuṇṇindriyo) due to being endowed with those faculties which are completely without blemish, or due to being endowed with the faculties of faith and so on, which arise in one who comprehends the six faculties such as the eye, and so the Blessed One, having elaborated the teaching in the manner of "if in the eye-faculty" and so on, said: "To this extent, bhikkhus, one is endowed with faculties."
Ở đây, người đã đạt Arahantship bằng cách quán xét sáu căn, người đó được gọi là người có các căn hoàn thiện do được trang bị các căn không bị ô nhiễm đó, hoặc do được trang bị các căn như tín (saddhā) v.v., phát sinh khi quán xét sáu căn như mắt (cakkhu) v.v. Để chỉ điều đó, Đức Thế Tôn đã mở rộng bài thuyết giảng theo cách "nếu ở nhãn căn" v.v., và nói rằng: ettāvatā kho bhikkhu indriyasampanno hotīti (Này Tỳ-khưu, chừng đó là một Tỳ-khưu có các căn đầy đủ).
Dasamaṃ heṭṭhā vuttanayamevāti.
The tenth (sutta) is also of the same method as stated below.
Kinh thứ mười cũng theo cách đã nói ở dưới.
156-159. Nandikkhayavaggassa paṭhame nandikkhayā rāgakkhayo, rāgakkhayā nandikkhayoti nandiyā ca rāgassa ca atthato ekattā vuttaṃ.
In the first (sutta) of the Nandikkhayavagga, "With the destruction of delight, there is the destruction of lust; with the destruction of lust, there is the destruction of delight" is stated because delight (nandi) and lust (rāga) are essentially one.
156-159. Trong kinh đầu tiên của chương Diệt Hỷ, nandikkhayā rāgakkhayo, rāgakkhayā nandikkhayoti (do sự diệt hỷ nên diệt tham, do sự diệt tham nên diệt hỷ) được nói vì hỷ và tham về bản chất là một.
Suvimuttanti arahattaphalavimuttivasena suṭṭhu vimuttaṃ.
"Well liberated" (suvimutta) means thoroughly liberated by means of liberation as the fruit of arahantship.
Suvimuttanti (giải thoát hoàn toàn) nghĩa là giải thoát một cách tuyệt hảo nhờ sự giải thoát của quả Arahantship.
Sesamettha dutiyādīsu ca uttānameva.
The rest here and in the second (sutta) and so on is clear.
Phần còn lại ở đây và trong các kinh thứ hai, v.v., cũng rõ ràng.
160-161. Pañcamaṃ samādhivikalānaṃ, chaṭṭhaṃ paṭisallānavikalānaṃ cittekaggatañca kāyavivekañca labhantānaṃ etesaṃ kammaṭṭhānaṃ phātiṃ gamissatīti ñatvā kathitaṃ.
The fifth (sutta) was taught for those deficient in concentration, and the sixth (sutta) for those deficient in seclusion, knowing that their meditation subject would flourish if they attained one-pointedness of mind and physical seclusion.
160-161. Kinh thứ năm được thuyết giảng cho những người yếu kém về định, kinh thứ sáu được thuyết giảng cho những người yếu kém về sự độc cư, biết rằng pháp hành này sẽ phát triển cho những ai đạt được sự nhất tâm và sự độc cư thân.
Tattha okkhāyatīti (paccakkhāyati) paññāyati pākaṭaṃ hoti.
Therein, "it becomes manifest" (okkhāyatīti) means it becomes evident, it becomes clear.
Ở đây, okkhāyatīti (hiện rõ) nghĩa là hiện rõ, trở nên hiển nhiên.
Iti dvīsupi etesu saha vipassanāya cattāro maggā kathitā.
Thus, in both of these suttas, the four paths are taught together with vipassanā.
Như vậy, trong cả hai bài kinh này, bốn đạo đã được thuyết giảng cùng với vipassanā.
168-227. Tadanantaro saṭṭhipeyyālo nāma hoti, so uttānatthova.
The following (vagga) is called Saṭṭhipeyyāla, and its meaning is clear.
168-227. Chương tiếp theo được gọi là Saṭṭhipeyyāla (Sáu mươi bài kinh lặp lại), ý nghĩa của nó rất rõ ràng.
Yāni panettha saṭṭhi suttāni vuttāni, tāni ‘‘chando pahātabbo’’ti evaṃ tassa tasseva padassa vasena bujjhanakānaṃ ajjhāsayavasena vuttāni.
The sixty suttas mentioned here are taught according to the disposition of those who understand by the meaning of each phrase, such as "desire should be abandoned."
Sáu mươi bài kinh được nói ở đây, chúng được thuyết giảng tùy theo khuynh hướng của những người có thể hiểu được ý nghĩa của từng từ như "chando pahātabbo" (dục cần phải được từ bỏ).
Iti sabbāni tāni pāṭiyekkena puggalajjhāsayavasena kathitāni.
Thus, all of them are taught individually according to the disposition of each person.
Như vậy, tất cả chúng đều được thuyết giảng riêng biệt tùy theo khuynh hướng của mỗi cá nhân.
Ekekasuttapariyosāne cettha saṭṭhi saṭṭhi bhikkhū arahattaṃ pattāti.
And at the conclusion of each of these sixty suttas, sixty bhikkhus attained arahantship.
Ở cuối mỗi bài kinh trong số này, sáu mươi vị Tỳ-khưu đã đạt đến Arahantship.
228. Samuddavaggassa paṭhame cakkhu, bhikkhave, purisassa samuddoti yadi duppūraṇaṭṭhena yadi vā samuddanaṭṭhena samuddo, cakkhumeva samuddo.
In the first (sutta) of the Samuddavagga, "The eye, bhikkhus, is an ocean for a person" means the eye itself is an ocean, either in the sense of being difficult to fill or in the sense of continuously producing faults.
228. Trong kinh đầu tiên của chương Biển, cakkhu, bhikkhave, purisassa samuddoti (Này các Tỳ-khưu, con mắt là biển của con người) nghĩa là, nếu là biển theo nghĩa khó lấp đầy, hoặc nếu là biển theo nghĩa lôi kéo, thì con mắt chính là biển.
Tassa hi pathavito yāva akaniṭṭhabrahmalokā nīlādiārammaṇaṃ samosarantaṃ paripuṇṇabhāvaṃ kātuṃ na sakkoti, evaṃ duppūraṇaṭṭhenapi samuddo.
For it is unable to fill itself, even as blue and other objects from the earth up to the Akaniṭṭha Brahmaloka converge upon it, thus it is an ocean also in the sense of being difficult to fill.
Vì nó không thể được lấp đầy khi các đối tượng như màu xanh v.v., từ mặt đất cho đến cõi Phạm thiên Akaniṭṭha, đổ về. Như vậy, nó là biển theo nghĩa khó lấp đầy.
Cakkhu ca tesu tesu nīlādīsu ārammaṇesu samuddati, asaṃvutaṃ hutvā osaramānaṃ kilesuppattiyā kāraṇabhāvena sadosagamanena gacchatīti samuddanaṭṭhenapi samuddo.
And the eye continuously produces faults (samuddati) regarding those various blue and other objects, meaning that when it enters (the objects) unrestrainedly, it proceeds with a faulty going, serving as a cause for the arising of defilements, thus it is an ocean also in the sense of continuously producing faults.
Và con mắt lôi kéo trong các đối tượng như màu xanh v.v. Khi không được phòng hộ, nó đổ về và đi theo con đường ô nhiễm, là nguyên nhân phát sinh phiền não. Như vậy, nó cũng là biển theo nghĩa lôi kéo.
Tassa rūpamayo vegoti samuddassa appamāṇo ūmimayo vego viya tassāpi cakkhusamuddassa samosarantassa nīlādibhedassa ārammaṇassa vasena appameyyo rūpamayo vego veditabbo.
"Its current is of forms" (tassa rūpamayo vego) means that, just as an immeasurable current of waves exists in the ocean, so too an immeasurable current of forms, differentiated as blue and so on, should be understood as flowing into the ocean of the eye.
Tassa rūpamayo vegoti (Làn sóng sắc pháp của nó) nghĩa là, giống như làn sóng vô lượng của biển, làn sóng sắc pháp vô lượng của biển nhãn căn này cũng nên được hiểu là sự đổ về của các đối tượng khác nhau như màu xanh v.v.
Yo taṃ rūpamayaṃ vegaṃ sahatīti yo taṃ cakkhusamudde samosaṭaṃ rūpamayaṃ vegaṃ, manāpe rūpe rāgaṃ, amanāpe dosaṃ, asamapekkhite mohanti evaṃ rāgādikilese anuppādento upekkhakabhāvena sahati.
"Whoever endures that current of forms" (yo taṃ rūpamayaṃ vegaṃ sahatī) means whichever bhikkhu endures that current of forms that has converged into the ocean of the eye, by not giving rise to defilements such as lust for agreeable forms, hatred for disagreeable forms, and delusion for unobserved forms, but by being indifferent.
Yo taṃ rūpamayaṃ vegaṃ sahatīti (Người nào chế ngự làn sóng sắc pháp đó) nghĩa là, người nào chế ngự làn sóng sắc pháp đó, đổ về nhãn căn, bằng cách không để phiền não như tham đối với sắc pháp khả ái, sân đối với sắc pháp bất khả ái, si đối với sắc pháp không được quán xét, phát sinh, mà giữ thái độ xả.
Saūmintiādīsu kilesaūmīhi saūmiṃ.
In "with waves" (saūmiṃ) and so on, it means "with waves" of defilements.
Trong saūmintiādīsu (có sóng, v.v.), saūmiṃ (có sóng) là có sóng phiền não.
Kilesāvaṭṭehi sāvaṭṭaṃ.
"With whirlpools" (sāvaṭṭaṃ) means with whirlpools of defilements.
Sāvaṭṭaṃ (có xoáy) là có xoáy phiền não.
Kilesagāhehi sagāhaṃ.
"With monsters" (sagāhaṃ) means with monsters of defilements.
Sagāhaṃ (có quái vật) là có quái vật phiền não.
Kilesarakkhasehi sarakkhasaṃ.
"With demons" (sarakkhasaṃ) means with demons of defilements.
Sarakkhasaṃ (có quỷ) là có quỷ phiền não.
Kodhūpāyāsassa ca vasena saūmiṃ.
And "with waves" (saūmiṃ) in the sense of anger and distress.
Và theo nghĩa của sự giận dữ và bất mãn, saūmiṃ (có sóng).
Vutañhetaṃ ‘‘ūmibhayanti kho, bhikkhave, kodhūpāyāsassetaṃ adhivacana’’nti (itivu. 109; ma. ni. 2.162; a. ni. 4.122).
This has been stated: "The danger of waves, bhikkhus, is a designation for anger and distress."
Điều này đã được nói: "Này các Tỳ-khưu, sợ sóng là tên gọi của sự giận dữ và bất mãn."
Kāmaguṇavasena sāvaṭṭaṃ.
"With whirlpools" (sāvaṭṭaṃ) in the sense of sense-pleasures.
Theo nghĩa của các dục lạc, sāvaṭṭaṃ (có xoáy).
Vutañhetaṃ ‘‘āvaṭṭaggāhoti kho, bhikkhave, pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacana’’nti (saṃ. ni. 4.241).
This has been stated: "The grasping of a whirlpool, bhikkhus, is a designation for the five cords of sense-pleasures."
Điều này đã được nói: "Này các Tỳ-khưu, xoáy nước là tên gọi của năm dục lạc."
Mātugāmavasena sagāhaṃ sarakkhasaṃ.
"With monsters, with demons" (sagāhaṃ sarakkhasaṃ) in the sense of women.
Theo nghĩa của phụ nữ, sagāhaṃ sarakkhasaṃ (có quái vật, có quỷ).
Vuttañhetaṃ ‘‘gāharakkhasoti kho, bhikkhave, mātugāmassetaṃ adhivacana’’nti (itivu. 109).
This has been stated: "A grasping demon, bhikkhus, is a designation for women."
Điều này đã được nói: "Này các Tỳ-khưu, quái vật và quỷ là tên gọi của phụ nữ."
Sesavāresupi eseva nayo.
And for the remaining terms, the same method applies.
Đối với các trường hợp còn lại, cũng theo cách này.
Sabhayaṃ duttaraṃ accatarīti ūmibhayena sabhayaṃ duratikkamaṃ atikkami.
Sabhayaṃ duttaraṃ accatarī means he overcame the dangerous and difficult to cross, which was fraught with the danger of waves.
Sabhayaṃ duttaraṃ accatarī có nghĩa là đã vượt qua sự nguy hiểm khó vượt qua với nỗi sợ hãi sóng.
Lokantagūti saṅkhāralokassa antaṃ gato.
Lokantagū means one who has reached the end of the world of formations (saṅkhāra-loka).
Lokantagū có nghĩa là đã đạt đến tận cùng của thế giới các hành (saṅkhāra-loka).
Pāragatoti vuccatīti nibbānaṃ gatoti kathīyati.
Pāragatoti vuccatī means one is said to have reached Nibbāna.
Pāragatoti vuccatī có nghĩa là được nói là đã đạt đến Nibbāna.
229-230. Dutiye samuddoti samuddanaṭṭhena samuddo, kiledanaṭṭhena temanaṭṭhenāti vuttaṃ hoti.
In the second*, samuddo means "ocean" in the sense of 'wetting', that is, 'soiling' or 'moistening'.
229-230. Trong bài kinh thứ hai, samuddo (biển) có nghĩa là biển vì nó có nghĩa là làm ướt, tức là làm ẩm ướt.
Yebhuyyenāti ṭhapetvā ariyasāvake.
Yebhuyyenā means 'except for noble disciples'.
Yebhuyyenā có nghĩa là ngoại trừ các đệ tử Thánh.
Samunnāti kilinnā tintā nimuggā.
Samunnā means soiled, soaked, submerged.
Samunnā có nghĩa là bị ướt đẫm, bị nhúng ướt, bị chìm đắm.
Tantākulakajātātiādi heṭṭhā vitthāritameva.
Tantākulakajātā and so on has already been extensively explained below.
Tantākulakajātā v.v. đã được giải thích chi tiết ở phần trước.
Maccujahoti tayo maccū jahitvā ṭhito.
Maccujaho means one who has abandoned the three Māras and stands.
Maccujaho có nghĩa là đã từ bỏ ba loại tử (maccu) và an trú.
Nirupadhīti tīhi upadhīhi anupadhi.
Nirupadhī means free from the three upadhī.
Nirupadhī có nghĩa là không có ba loại chấp thủ (upadhi).
Apunabbhavāyāti nibbānatthāya.
Apunabbhavāyā means for the sake of Nibbāna.
Apunabbhavāyā có nghĩa là vì Nibbāna.
Amohayī maccurājanti yathā tassa gatiṃ na jānāti, evaṃ maccurājānaṃ mohetvā gato.
Amohayī maccurājaṃ means having bewildered the King of Death in such a way that he does not know his destination, he went.
Amohayī maccurājaṃ có nghĩa là đã làm cho vua tử (maccurāja) mê muội đến nỗi không biết được sự đi của vị ấy.
Tatiyaṃ vuttanayameva.
The third* is to be understood in the same way as already stated.
Bài kinh thứ ba cũng theo cách đã nói.
231-233. Catutthe appahīnaṭṭhena atthi, tenevāha so appahīnoti.
In the fourth*, atthi means 'it exists' in the sense of 'not abandoned', hence it says so appahīno, 'it is not abandoned'.
231-233. Trong bài kinh thứ tư, atthi có nghĩa là chưa được đoạn trừ, và do đó nói so appahīno (nó chưa được đoạn trừ).
Parittāti, pabbatamattampi rūpaṃ aniṭṭhaṃ arajanīyaṃ parittaṃ nāma hoti, evarūpāpissa rūpā cittaṃ pariyādiyantīti dasseti.
Parittā means that even a mountain-sized object that is undesirable and not delightful is called "paritta," thus it shows that such forms can overpower one's mind.
Parittā có nghĩa là ngay cả một sắc pháp nhỏ bé như một ngọn núi, nếu là điều không mong muốn hoặc không đáng ưa thích, cũng được gọi là paritta (nhỏ bé). Điều này cho thấy ngay cả những sắc pháp như vậy cũng có thể chiếm đoạt tâm của vị ấy.
Ko pana vādo adhimattānanti iṭṭhārammaṇaṃ panassa rajanīyaṃ vatthu cittaṃ pariyādiyatīti ettha kā kathā?
Ko pana vādo adhimattānaṃ means what then to speak of excessive objects (adhimatta), which are delightful sense objects that overpower his mind?
Ko pana vādo adhimattānaṃ có nghĩa là, vậy thì còn nói gì đến những đối tượng đáng ưa thích, đáng tham luyến có thể chiếm đoạt tâm của vị ấy?
Ettha ca nakhapiṭṭhipamāṇampi maṇimuttādi rajanīyaṃ vatthu adhimattārammaṇamevāti veditabbaṃ.
Here it should be understood that even a small object like a jewel or pearl, the size of a fingernail, if delightful, is considered an excessive object (adhimattārammaṇa).
Ở đây, cần hiểu rằng ngay cả một vật đáng tham luyến như ngọc, châu báu, v.v. dù chỉ bằng móng tay, cũng là một đối tượng adhimatta (quá mức).
Daharotiādīni tīṇipi aññamaññavevacanāneva.
Daharo and the other three are simply synonyms of each other.
Daharo v.v. ba từ này chỉ là những từ đồng nghĩa với nhau.
Ābhindeyyāti pahareyya padāleyya vā.
Ābhindeyyā means he might strike or break open.
Ābhindeyyā có nghĩa là đánh đập hoặc phá vỡ.
Pañcame tadubhayanti taṃ ubhayaṃ.
In the fifth*, tadubhayaṃ means that duality.
Trong bài kinh thứ năm, tadubhayaṃ có nghĩa là cả hai điều đó.
Chaṭṭhaṃ uttānameva.
The sixth* is straightforward.
Bài kinh thứ sáu thì rõ ràng.