343. Cittasaṃyuttassa paṭhame macchikāsaṇḍeti evaṃnāmake vanasaṇḍe.
343. In the first discourse of the Cittasaṃyutta, Macchikāsaṇḍa means in a forest grove of that name.
343. Trong Tương Ưng Tâm (Cittasaṃyutta), ở phẩm thứ nhất, macchikāsaṇḍe có nghĩa là trong khu rừng tên như vậy.
Ayamantarākathā udapādīti porāṇakattherā atiracchānakathā honti, nisinnanisinnaṭṭhāne pañhaṃ samuṭṭhāpetvā ajānantā pucchanti, jānantā vissajjenti, tena nesaṃ ayaṃ kathā udapādi.
This intermediate talk arose means that the ancient Theras did not engage in rambling talks like common folk, which are contrary to the path and fruit. Thus, wherever they sat, they raised a question. Those who did not know asked, and those who knew answered. Therefore, this talk arose for them.
Ayamantarākathā udapādī có nghĩa là các Trưởng lão thời xưa không nói chuyện tầm phào. Khi ngồi xuống, các vị nêu lên vấn đề; những vị không biết thì hỏi, những vị biết thì giải đáp. Do đó, câu chuyện này đã phát sinh cho các vị ấy.
Migapathakanti evaṃnāmakaṃ attano bhogagāmaṃ.
Migapathaka means his own village that served as a source of provisions.
Migapathakaṃ có nghĩa là ngôi làng của cải của chính mình, tên như vậy.
So kira ambāṭakārāmassa piṭṭhibhāge hoti.
That village, it is said, was located behind Ambāṭakārāma.
Nghe nói, ngôi làng ấy nằm ở phía sau Ambaṭakārāma.
Tenupasaṅkamīti ‘‘therānaṃ pañhaṃ vissajjetvā phāsuvihāraṃ katvā dassāmī’’ti cintetvā upasaṅkami.
He approached them means he thought, "I will answer the Theras' question and provide them with comfort," and so he approached them.
Tenupasaṅkamī có nghĩa là sau khi suy nghĩ: “Tôi sẽ giải đáp vấn đề cho các Trưởng lão và tạo điều kiện cho các vị an trú thoải mái,” nên đã đến gần.
Gambhīre buddhavacaneti atthagambhīre ceva dhammagambhīre ca buddhavacane.
In the profound teachings of the Buddha means in the Buddha's teachings which are profound in both meaning and doctrine.
Gambhīre buddhavacane có nghĩa là trong lời Phật dạy sâu sắc về ý nghĩa (atthagambhīra) và sâu sắc về giáo pháp (dhammagambhīra).
Paññācakkhu kamatīti ñāṇacakkhu vahati pavattati.
The eye of wisdom penetrates means the eye of knowledge functions and proceeds.
Paññācakkhu kamatī có nghĩa là nhãn tuệ (ñāṇacakkhu) vận hành, tiếp diễn.
344. Dutiye āyasmantaṃ theranti tesu theresu jeṭṭhakaṃ mahātheraṃ.
344. In the second discourse, the venerable Thera refers to the eldest Mahāthera among those Theras.
344. Trong phẩm thứ hai, āyasmantaṃ theraṃ có nghĩa là vị Đại Trưởng lão lớn tuổi nhất trong số các Trưởng lão ấy.
Tuṇhī ahosīti jānantopi avisāradattā na kiñci byāhari.
He remained silent means that although he knew, he did not utter anything due to a lack of confidence.
Tuṇhī ahosī có nghĩa là dù biết nhưng vì không tự tin nên không nói gì.
Byākaromahaṃ bhanteti ‘‘ayaṃ thero neva attanā byākaroti, na aññe ajjhesati, upāsakopi bhikkhusaṅghaṃ viheseti, ahametaṃ byākaritvā phāsuvihāraṃ katvā dassāmī’’ti cintetvā āsanato vuṭṭhāya therassa santikaṃ gantvā evaṃ okāsamakāsi, katāvakāso pana attano āsane nisīditvā byākāsi.
"Venerable sir, I will explain it" means he thought, "This Thera neither explains it himself nor encourages others to do so, and the Upāsaka is troubling the Saṅgha. I will explain this and provide them with comfort." Thinking thus, he rose from his seat, went to the Thera, and requested permission. Having received permission, he sat back in his own seat and explained it.
Byākaromahaṃ bhante có nghĩa là sau khi suy nghĩ: “Vị Trưởng lão này không tự mình giải đáp, cũng không mời người khác. Vị cư sĩ này đang làm phiền Tăng đoàn. Tôi sẽ giải đáp cho ông ấy và tạo điều kiện cho Tăng đoàn an trú thoải mái,” vị ấy đã đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đến gần Trưởng lão và xin phép như vậy. Sau khi được phép, vị ấy ngồi xuống chỗ của mình và giải đáp.
Sahatthāti sahatthena.
With his own hand means with his hand.
Sahatthā có nghĩa là bằng chính tay mình.
Santappesīti yāvadicchakaṃ dento suṭṭhu tappesi.
He satisfied them means he thoroughly satisfied them by giving as much as they desired.
Santappesī có nghĩa là cúng dường đầy đủ theo ý muốn, khiến các vị hoàn toàn thỏa mãn.
Sampavāresīti ‘‘alaṃ ala’’nti hatthasaññāya ceva vācāya ca paṭikkhipāpesi.
He invited them to refuse means he caused them to refuse by both hand gestures and speech, saying "Enough, enough."
Sampavāresī có nghĩa là khiến các vị từ chối bằng cử chỉ tay và lời nói: “Đủ rồi, đủ rồi.”
Onītapattapāṇinoti pāṇito apanītapattā dhovitvā thavikāya osāpetvā aṃse laggitapattāti attho.
With their bowls withdrawn from their hands means they had removed their bowls from their hands, washed them, put them into their bags, and slung them over their shoulders.
Onītapattapāṇino có nghĩa là những vị có bát đã được cất khỏi tay, đã được rửa sạch, cho vào túi và đeo lên vai.
345. Tatiye avantiyāti dakkhiṇāpathe avantiraṭṭhe.
345. In the third discourse, in Avanti means in the Avanti country, in Dakkhiṇāpatha.
345. Trong phẩm thứ ba, avantiyā có nghĩa là ở xứ Avanti, vùng đất phía Nam.
Kalyāṇaṃ vuccatīti ‘‘catūhi paccayehi paṭijaggissāmī’’ti vacanaṃ niddosaṃ anavajjaṃ vuccati tayā upāsakāti adhippāyena vadati.
It is called good means he says this with the intention that, "Upāsaka, your vow to attend to the monks with the four requisites is said to be faultless and blameless."
Kalyāṇaṃ vuccatī có nghĩa là vị ấy nói với ý rằng: “Này cư sĩ, lời hứa của ông: ‘Tôi sẽ chăm sóc bằng bốn vật dụng,’ được gọi là vô tội, không đáng chê trách.”
346. Catutthe sesakaṃ vissajjethāti tassa kira therehi saddhiṃyeva kaṃsathālaṃ pamajjitvā pāyāsaṃ vaḍḍhetvā adaṃsu.
346. In the fourth discourse, you may distribute the remainder refers to the fact that they had polished a bronze bowl and served rice-porridge (pāyāsa) to him along with the Theras.
346. Trong phẩm thứ tư, sesakaṃ vissajjethā có nghĩa là nghe nói, các vị đã lau sạch bát đồng và múc cháo sữa cúng dường cho vị ấy cùng với các Trưởng lão.
So bhuttapāyāso therehiyeva saddhiṃ gantukāmo cintesi ‘‘ghare tāva upāsikā sesakaṃ vicāreti, idha panime dāsakammakārā mayā avuttā na vicāressanti, evāyaṃ paṇītapāyāso nassissatī’’ti tesaṃ anujānanto evamāha.
After eating the pāyāsa, he, desiring to go with the Theras, thought, "At home, the female lay follower (upāsikā) attends to the remainder, but here, these servants and laborers, unless told by me, will not attend to it. Thus, this exquisite pāyāsa will be wasted." Wishing to grant them permission, he spoke thus.
Sau khi dùng cháo sữa, vị ấy muốn đi cùng các Trưởng lão, liền nghĩ: “Ở nhà, vị cư sĩ nữ sẽ tự sắp xếp phần còn lại. Ở đây, những người hầu này sẽ không sắp xếp nếu tôi không nói. Như vậy, món cháo sữa ngon này sẽ bị hư mất.” Vì muốn cho phép họ, vị ấy nói như vậy.
Kuthitanti kudhitaṃ, heṭṭhā santattāya vālikāya upari ātapena ca atitikhiṇanti attho.
Kuthitaṃ means boiling, or exceedingly sharp as if scorched by intensely hot sand from below and the sun from above.
Kuthitaṃ có nghĩa là bị nấu sôi sùng sục, tức là rất nóng do cát nóng bên dưới và ánh nắng mặt trời bên trên.
Idaṃ pana tepiṭake buddhavacane asambhinnapadaṃ.
This word, however, is a non-compound term in the Tipiṭaka teachings of the Buddha.
Tuy nhiên, từ này là một từ không bị lẫn lộn trong lời Phật dạy Tam Tạng.
Paveliyamānenāti paṭiliyamānena sādhu khvassa bhanteti ‘‘phāsuvihāraṃ karissāmi nesa’’nti cintetvā evamāha.
Paveliyamānena means being softened like wax over a fire; "It would be good, venerable sir" means he thought, "I will provide them with comfort," and so he spoke thus.
Paveliyamānenā có nghĩa là bị làm cho mềm nhũn. Sādhu khvassa bhante có nghĩa là vị ấy nói như vậy sau khi nghĩ: “Tôi sẽ tạo điều kiện an trú thoải mái cho các vị ấy.”
Iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharīti adhiṭṭhāniddhiṃ akāsi.
He performed the act of psychic power means he performed an act of adhiṭṭhāna-iddhi.
Iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharī có nghĩa là thực hiện thần thông quyết định (adhiṭṭhāniddhi).
Ettha ca ‘‘mandamando sītakavāto vāyatu, abbhamaṇḍapaṃ katvā devo ekamekaṃ phusāyatū’’ti evaṃ nānāparikammaṃ – ‘‘savāto devo vassatū’’ti evaṃ adhiṭṭhānaṃ ekatopi hoti.
Here, it can also be a single adhiṭṭhāna with various preparatory acts (nānāparikamma), such as, "May a gentle, cool breeze blow, and may the devas form a cloud-pavilion and shower drops one by one," or "May the devas rain with wind."
Ở đây, việc chuẩn bị đa dạng như: “Hãy để gió lạnh nhẹ nhàng thổi, hãy để trời tạo thành một vòm mây và mưa từng giọt,” hoặc sự quyết định như: “Hãy để trời mưa có gió,” cũng có thể là một loại.
‘‘Savāto devo vassatūti ekatoparikammaṃ, mandamando sītakavāto vāyatu, abbhamaṇḍapaṃ katvā devo ekamekaṃ phusāyatū’’ti evaṃ nānāadhiṭṭhānaṃ hoti.
And it is a single preparatory act (ekatoparikamma) "May the devas rain with wind," but various adhiṭṭhāna, "May a gentle, cool breeze blow, and may the devas form a cloud-pavilion and shower drops one by one."
“Hãy để trời mưa có gió” là một loại chuẩn bị, còn “Hãy để gió lạnh nhẹ nhàng thổi, hãy để trời tạo thành một vòm mây và mưa từng giọt” là một loại quyết định đa dạng.
Vuttanayeneva nānāparikammaṃ nānādhiṭṭhānaṃ, ekato parikammaṃ ekato adhiṭṭhānampi hotiyeva.
And it is indeed possible to have both various preparatory acts and various adhiṭṭhāna, or a single preparatory act and a single adhiṭṭhāna, according to the stated method.
Theo cách đã nói, việc chuẩn bị đa dạng và quyết định đa dạng, cũng như việc chuẩn bị đơn nhất và quyết định đơn nhất đều có thể xảy ra.
Yathā tathā karontassa pana pādakajjhānato vuṭṭhāya kataparikammassa parikammānantarena mahaggataadhiṭṭhānacitteneva taṃ ijjhati.
However, for one who performs it in any way whatsoever, after rising from the foundational jhāna and having performed the preparatory acts, that psychic power is accomplished immediately by the same developed adhiṭṭhāna-citta.
Tuy nhiên, đối với người thực hiện theo bất kỳ cách nào, sau khi xuất khỏi thiền định cơ bản (pādakajjhāna) và đã thực hiện sự chuẩn bị, thần thông ấy sẽ thành tựu ngay lập tức bằng tâm quyết định siêu thế (mahaggataadhiṭṭhānacitta).
Okāsesīti vippakiri.
He scattered means he dispersed.
Okāsesī có nghĩa là rải ra.
347. Pañcame nelaṅgoti niddoso.
347. In the fifth discourse, nelaṅgo means faultless.
347. Trong phẩm thứ năm, nelaṅgo có nghĩa là không có lỗi.
Setapacchādoti setapaṭicchādano.
Setapacchādo means covered with white.
Setapacchādo có nghĩa là có màn che trắng.
Anīghanti niddukkhaṃ.
Anīghaṃ means free from suffering.
Anīghaṃ có nghĩa là không khổ đau.
Muhuttaṃ tuṇhī hutvāti tassa atthapekkhanatthaṃ tīṇi piṭakāni kaṇṇe kuṇḍalaṃ viya sañcālento ‘‘ayaṃ imassa attho, ayaṃ imassa attho’’ti upaparikkhaṇatthaṃ muhuttaṃ tuṇhī hutvā.
Having remained silent for a moment means, for the sake of discerning its meaning, moving the Tipiṭaka in his ear like an earring, and considering "This is its meaning, this is its meaning," he remained silent for a moment.
Muhuttaṃ tuṇhī hutvā có nghĩa là im lặng một lát để xem xét ý nghĩa, như việc xoay chuyển Tam Tạng trên tai như một chiếc hoa tai, để kiểm tra: “Đây là ý nghĩa của cái này, đây là ý nghĩa của cái kia.”
Vimuttiyāti arahattaphalavimuttiyā.
Vimuttiyā means for the liberation of the fruit of Arahantship.
Vimuttiyā có nghĩa là sự giải thoát quả A-la-hán (arahattaphalavimutti).
Imaṃ pana pañhaṃ kathento upāsako dukkaraṃ akāsi.
The Upāsaka, however, did something difficult by explaining this question.
Tuy nhiên, vị cư sĩ này đã làm một việc khó khi nói về vấn đề này.
Sammāsambuddho hi ‘‘passatha no tumhe, bhikkhave, etaṃ bhikkhuṃ āgacchantaṃ odātakaṃ tanukaṃ tuṅganāsika’’nti (saṃ. ni. 2.245) attano diṭṭhena kathesi.
For the Perfectly Self-Enlightened Buddha spoke from what he directly saw, saying, "Monks, do you see that monk coming, white-clad, slender, with a prominent nose?"
Đức Sammāsambuddha đã nói dựa trên những gì Ngài thấy: “Này các Tỳ-khưu, các ông có thấy vị Tỳ-khưu ấy đang đến, da trắng, thân gầy, mũi cao không?”
Ayaṃ pana nayaggāhena ‘‘arahato etaṃ adhivacana’’nti āha.
But this person spoke by way of implication, saying, "This is a designation for an Arahant."
Còn vị này, bằng cách nắm bắt phương pháp, đã nói: “Đây là danh xưng của bậc A-la-hán.”
348. Chaṭṭhe kati nu kho bhante saṅkhārāti ayaṃ kira, gahapati, nirodhaṃ valañjeti, tasmā ‘‘nirodhapādake saṅkhāre pucchissāmī’’ti cintetvā evamāha.
348. In the sixth discourse, "Venerable sir, how many saṅkhārās are there?" The householder, it is said, was traversing the path to cessation; therefore, thinking, "I will ask about the saṅkhārās leading to cessation," he spoke thus.
348. Trong phẩm thứ sáu, kati nu kho bhante saṅkhārā có nghĩa là: “Này gia chủ, vị ấy đang thực hành diệt tận (nirodha). Vì vậy, sau khi suy nghĩ: ‘Tôi sẽ hỏi về các hành (saṅkhāra) làm nền tảng cho sự diệt tận,’ vị ấy đã nói như vậy.”
Theropissa adhippāyaṃ ñatvā puññābhisaṅkhārādīsu anekesu saṅkhāresu vijjamānesupi kāyasaṅkhārādayova ācikkhanto tayo kho gahapatītiādimāha.
Knowing his intention, the Thera, even though there are many saṅkhārās such as puññābhisaṅkhāra and so on, spoke of only kāyasaṅkhāra and others, saying, "Householder, there are three."
Vị Trưởng lão, biết được ý định của ông ấy, dù có nhiều loại hành như phước hành (puññābhisaṅkhāra) v.v., nhưng chỉ giải thích về thân hành (kāyasaṅkhāra) v.v., và nói: Tayo kho gahapatī v.v.
Tattha kāyappaṭibaddhattā kāyena saṅkharīyati nibbattīyatīti kāyasaṅkhāro.
Among these, kāyasaṅkhāro (bodily formation) is that which is formed or produced by the body because it is bound to the body.
Trong đó, kāyasaṅkhāro là hành được tạo tác (saṅkharīyati) hoặc sinh khởi (nibbattīyati) bởi thân, vì nó liên kết với thân (kāyappaṭibaddha).
Vācāya saṅkharoti nibbattetīti vacīsaṅkhāro.
Vacīsaṅkhāro (verbal formation) is that which forms or produces by speech.
Vacīsaṅkhāro là hành tạo tác (saṅkharoti) hoặc sinh khởi (nibbatteti) bởi lời nói.
Cittappaṭibaddhattā cittena saṅkharīyati nibbattīyatīti cittasaṅkhāro.
Cittasaṅkhāro (mental formation) is that which is formed or produced by the mind because it is bound to the mind.
Cittasaṅkhāro là hành được tạo tác (saṅkharīyati) hoặc sinh khởi (nibbattīyati) bởi tâm, vì nó liên kết với tâm (cittappaṭibaddha).
Katamo pana bhanteti idha kiṃ pucchati?
"Which one, venerable sir?" What is asked here?
Katamo pana bhante – Ở đây, ông ấy hỏi điều gì?
‘‘Ime saṅkhārā aññamaññaṃ missā āluḷitā avibhūtā duddīpanā.
"These saṅkhārās are intermingled, confused, indistinct, and difficult to elucidate.
“Các hành này lẫn lộn với nhau, rối ren, không rõ ràng, khó giải thích.
Tathā hi kāyadvāre ādānaggahaṇamuñcanacopanāni pāpetvā uppannā aṭṭha kāmāvacarakusalacetanā dvādasa akusalacetanāti evaṃ kusalākusalā vīsati cetanāpi, assāsapassāsāpi kāyasaṅkhārotveva vuccanti.
Indeed, the twenty wholesome and unwholesome volitions (cetanā), consisting of eight sense-sphere wholesome volitions and twelve unwholesome volitions, that arise through the body-door by means of grasping, letting go, and pushing, and also in-breaths and out-breaths, are all called kāyasaṅkhāro.
Thật vậy, hai mươi tâm sở tư (cetanā) thiện và bất thiện, gồm tám tâm sở tư thiện dục giới và mười hai tâm sở tư bất thiện, phát sinh sau khi thực hiện các hành vi nắm giữ, buông bỏ, và di chuyển ở cửa thân, cùng với hơi thở vào và hơi thở ra, đều được gọi là thân hành (kāyasaṅkhāra).
Vacīdvāre hanusañcopanaṃ vacībhedaṃ pāpetvā uppannā vuttappakārāva vīsati cetanāpi vitakkavicārāpi vacīsaṅkhārotveva vuccanti.
The twenty volitions of the aforementioned kinds that arise through the speech-door by means of moving the jaw and producing speech, and also verbal thought (vitakka) and sustained thought (vicāra), are all called vacīsaṅkhāro.
Hai mươi tâm sở tư đã nói trên, phát sinh sau khi thực hiện sự di chuyển của hàm và sự phân chia lời nói ở cửa lời nói, cùng với tầm (vitakka) và tứ (vicāra), đều được gọi là khẩu hành (vacīsaṅkhāra).
Kāyavacīdvāresu copanaṃ apatvā raho nisinnassa cintayato uppannā kusalākusalā ekūnatiṃsacetanāpi, saññā ca vedanā cāti ime dve dhammāpi cittasaṅkhārotveva vuccanti.
The twenty-nine wholesome and unwholesome volitions that arise in one who is contemplating in solitude, without pushing through the body-door or speech-door, and also these two phenomena, perception (saññā) and feeling (vedanā), are all called cittasaṅkhāro.
Hai mươi chín tâm sở tư thiện và bất thiện, phát sinh khi một người ngồi một mình suy nghĩ mà không có sự di chuyển ở cửa thân và cửa lời nói, cùng với hai pháp này là tưởng (saññā) và thọ (vedanā), đều được gọi là ý hành (cittasaṅkhāra).
Evaṃ ime saṅkhārā aññamaññaṃ missā āluḷitā avibhūtā duddīpanā, te pākaṭe vibhūte katvā kathāpessāmī’’ti pucchi.
Thus, these saṅkhārās are intermingled, confused, indistinct, and difficult to elucidate. He asked this question to make them clear and distinct."
Vì các hành này lẫn lộn với nhau, rối ren, không rõ ràng, khó giải thích như vậy, nên ông ấy hỏi: ‘Tôi sẽ làm cho chúng rõ ràng và dễ hiểu.’”
Kasmā pana bhanteti idha kāyasaṅkhārādināmassa padatthaṃ pucchati.
"And why, venerable sir?" Here, he asks for the etymological meaning of the term "kāyasaṅkhāra" and so on.
Kasmā pana bhante – Ở đây, ông ấy hỏi về ý nghĩa của từ ngữ thân hành v.v.
Tassa vissajjane kāyappaṭibaddhāti kāyanissitā.
In answering that, kāyappaṭibaddhā means dependent on the body.
Trong phần giải đáp, kāyappaṭibaddhā có nghĩa là nương tựa vào thân (kāyanissitā).
Kāye sati honti, asati na honti.
They exist when the body exists, and do not exist when it does not.
Chúng có mặt khi thân có mặt, không có mặt khi thân không có mặt.
Cittappaṭibaddhāti cittanissitā.
Cittappaṭibaddhā means dependent on the mind.
Cittappaṭibaddhā có nghĩa là nương tựa vào tâm (cittanissitā).
Citte sati honti, asati na honti.
They exist when the mind exists, and do not exist when it does not.
Chúng có mặt khi tâm có mặt, không có mặt khi tâm không có mặt.
Idāni ‘‘kiṃ nu kho esa saññāvedayitanirodhaṃ valañjeti, no valañjeti, ciṇṇavasī vā tattha no ciṇṇavasī’’ti jānanatthaṃ pucchanto kathaṃ pana bhante saññāvedayitanirodhasamāpatti hotīti āha.
Now, for the purpose of knowing whether he practices the cessation of perception and feeling or not, and whether he has attained mastery in it or not, asking, he said, "How, Venerable Sir, does the attainment of the cessation of perception and feeling occur?"
Bây giờ, để biết được liệu vị ấy có thành tựu Diệt thọ tưởng định (saññāvedayitanirodha) hay không, có thuần thục (ciṇṇavasī) trong đó hay không, người hỏi đã nói: "Bạch Thế Tôn, Diệt thọ tưởng định (saññāvedayitanirodha-samāpatti) được thành tựu như thế nào?"
Tassa vissajjane samāpajjissanti vā samāpajjāmīti vā padadvayena nevasaññānāsaññāyatanasamāpattikālo kathito.
In answering that, by the two words "I shall attain" or "I am attaining", the time of the attainment of the dimension of neither perception nor non-perception is stated.
Trong lời giải đáp cho câu hỏi đó, thời điểm nhập Phi tưởng phi phi tưởng xứ định (nevasaññānāsaññāyatana-samāpatti) được nói đến bằng hai từ " Ta sẽ nhập" (samāpajjissaṃ) hoặc " Ta đang nhập" (samāpajjāmi).
Samāpannoti padena antonirodho.
By the word "attained" is meant the internal cessation.
Bằng từ " đã nhập" (samāpanno) là sự diệt trừ bên trong (antonirodho).
Tathā purimehi dvīhi padehi sacittakakālo kathito, pacchimena acittakakālo.
Thus, by the former two words, the time with consciousness is stated; by the latter, the time without consciousness.
Tương tự, bằng hai từ trước là thời điểm có tâm (sacittakakālo), bằng từ sau là thời điểm không có tâm (acittakakālo).
Pubbeva tathā cittaṃ bhāvitaṃ hotīti nirodhasamāpattito pubbe addhānaparicchedakāleyeva ‘‘ettakaṃ kālaṃ acittako bhavissāmī’’ti addhānaparicchedaṃ cittaṃ bhāvitaṃ hoti.
Pubbeva tathā cittaṃ bhāvitaṃ hotīti: It means that, beforehand, at the very time of determining the duration (of the attainment), the mind was developed with the thought, "I shall remain without consciousness for this much time."
Tâm đã được tu tập như vậy từ trước (pubbeva tathā cittaṃ bhāvitaṃ hoti) nghĩa là, trước khi nhập Diệt định (nirodhasamāpatti), ngay tại thời điểm định thời gian, tâm đã được tu tập để định thời gian rằng: "Ta sẽ không có tâm trong khoảng thời gian này."
Yaṃ taṃ tathattāya upanetīti yaṃ pana evaṃ bhāvitaṃ cittaṃ, taṃ puggalaṃ tathattāya acittakabhāvāya upaneti.
Yaṃ taṃ tathattāya upanetīti: Indeed, the mind thus developed leads that person to that state of being without consciousness.
Cái đó đưa đến trạng thái như vậy (yaṃ taṃ tathattāya upanetī) nghĩa là, tâm đã được tu tập như vậy sẽ đưa người đó đến trạng thái không có tâm (acittakabhāva).
Vacīsaṅkhāro paṭhamaṃ nirujjhatīti sesasaṅkhārehi paṭhamaṃ dutiyajjhāneyeva nirujjhati.
Vacīsaṅkhāro paṭhamaṃ nirujjhatīti: The verbal formation ceases first, before the remaining formations, already in the second jhāna.
Lời hành (vacīsaṅkhāra) diệt trước tiên (vacīsaṅkhāro paṭhamaṃ nirujjhatī) nghĩa là, nó diệt trước các hành khác, ngay trong thiền thứ hai.
Tato kāyasaṅkhāroti tato paraṃ kāyasaṅkhāro catutthajjhāne nirujjhati.
Tato kāyasaṅkhāroti: Thereafter, the bodily formation ceases in the fourth jhāna.
Sau đó là thân hành (tato kāyasaṅkhāro) nghĩa là, sau đó thân hành (kāyasaṅkhāra) diệt trong thiền thứ tư.
Tato cittasaṅkhāroti tato paraṃ cittasaṅkhāro antonirodhe nirujjhati.
Tato cittasaṅkhāroti: Thereafter, the mental formation ceases within the cessation (of saññāvedayitanirodha).
Sau đó là ý hành (tato cittasaṅkhāro) nghĩa là, sau đó ý hành (cittasaṅkhāra) diệt trong sự diệt trừ bên trong (antonirodhe).
Āyūti rūpajīvitindriyaṃ.
Āyūti: refers to the life faculty of matter (rūpajīvitindriya).
Mạng sống (āyū) là sắc mạng quyền (rūpajīvitindriya).
Viparibhinnānīti upahatāni vinaṭṭhāni.
Viparibhinnānīti: means damaged, destroyed.
Bị hủy hoại (viparibhinnāni) là bị tổn hại, bị tiêu diệt.
Tattha keci ‘‘nirodhasamāpannassa ‘cittasaṅkhāro ca niruddho’ti vacanato cittaṃ aniruddhaṃ hoti, tasmā sacittakāpi ayaṃ samāpattī’’ti vadanti.
Here, some say: "Since it is said that 'the mental formation has ceased' for one who has attained cessation, the mind is not ceased; therefore, this attainment is also with consciousness."
Trong số đó, một số người nói: "Vì có lời dạy 'ý hành (cittasaṅkhāra) đã diệt' đối với người nhập Diệt định, nên tâm không diệt, do đó thiền định này cũng có tâm."
Te vattabbā – ‘‘vacīsaṅkhāropissa niruddho’’ti vacanato vācā aniruddhā hoti, tasmā nirodhasamāpannena dhammampi kathentena sajjhāyampi karontena nisīditabbaṃ siyā.
They should be told: "Since it is also said that 'his verbal formation has ceased', speech is not ceased; therefore, one who has attained cessation should sit while both teaching the Dhamma and chanting."
Những người đó nên được nói rằng: "Vì có lời dạy 'lời hành (vacīsaṅkhāra) của vị ấy cũng đã diệt', nên lời nói không diệt, do đó người nhập Diệt định có thể ngồi thuyết pháp và tụng kinh."
Yo cāyaṃ mato kālaṅkato, tassāpi cittasaṅkhāro niruddhoti vacanato cittaṃ aniruddhaṃ bhaveyya, tasmā kālaṅkate mātāpitaro vā arahante vā jhāpentena ānantariyakammaṃ kataṃ bhaveyya.
Also, for one who is dead, it could be that their mind is not ceased because it is said that "their mental formation has ceased". Therefore, by cremating deceased parents or Arahants, one would commit an ānantariya-kamma (heinous act).
Và người đã chết, vì có lời dạy 'ý hành (cittasaṅkhāra) của người ấy đã diệt', nên tâm không diệt, do đó người thiêu cha mẹ hoặc A-la-hán đã chết sẽ phạm tội ngũ nghịch (ānantariyakamma).
Iti byañjane abhinivesaṃ akatvā ācariyānaṃ naye ṭhatvā attho upaparikkhitabbo.
Thus, without adhering to mere expressions, one should examine the meaning, staying true to the teachers' method.
Vì vậy, không nên chấp chặt vào văn tự mà hãy đứng trên lập trường của các bậc thầy để xem xét ý nghĩa.
Attho hi paṭisaraṇaṃ, na byañjanaṃ.
For the meaning is the refuge, not the expression.
Vì ý nghĩa là nơi nương tựa, không phải văn tự.
Indriyāni vippasannānīti kiriyamayapavattasmiñhi vattamāne bahiddhārammaṇesu pasāde ghaṭṭentesu indriyāni kilamanti, upahatāni makkhittāni viya honti vātādīhi uṭṭhitarajena catumahāpathe ṭhapitaādāso viya.
Indriyāni vippasannānīti: Indeed, when active bodily and verbal processes are occurring, and external objects strike the sense faculties, the faculties become weary; they become as if damaged and smeared, like a mirror placed at a crossroads, covered with dust raised by winds and so forth.
Các căn hoàn toàn trong sáng (indriyāni vippasannāni) là vì khi các hoạt động vận hành đang diễn ra, các đối tượng bên ngoài va chạm vào các căn tịnh tín (pasāda), các căn trở nên mệt mỏi, như bị tổn hại, bị vấy bẩn, giống như tấm gương đặt ở ngã tư đường bị bụi bẩn do gió thổi lên.
Yathā pana thavikāya pakkhipitvā mañjūsādīsu ṭhapito ādāso antoyeva virocati, evaṃ nirodhasamāpannassa bhikkhuno antonirodhe pañca pasādā ativiya virocanti.
But just as a mirror, put into a bag and placed in a box or similar container, shines brightly within, so too for a bhikkhu who has attained cessation, the five sense faculties (pasādā) shine exceedingly brightly within the cessation.
Nhưng giống như tấm gương được đặt trong túi rồi cất vào hộp, v.v., sẽ sáng rõ bên trong, tương tự, năm căn tịnh tín (pañca pasādā) của vị tỳ-khưu nhập Diệt định sẽ sáng rõ một cách đặc biệt bên trong sự diệt trừ (antonirodhe).
Tena vuttaṃ ‘‘indriyāni vippasannānī’’ti.
Therefore, it is said, "the faculties are exceptionally clear."
Vì thế mới nói: "Các căn hoàn toàn trong sáng."
Vuṭṭhahissanti vā vuṭṭhahāmīti vā padadvayena antonirodhakālo kathito, vuṭṭhitoti padena phalasamāpattikālo.
By the two words "I shall emerge" or "I am emerging", the time of internal cessation is stated; by the word "emerged", the time of fruit-attainment is stated.
Bằng hai từ " Ta sẽ xuất" (vuṭṭhahissaṃ) hoặc " Ta đang xuất" (vuṭṭhahāmi) là thời điểm của sự diệt trừ bên trong (antonirodhakālo), bằng từ " đã xuất" (vuṭṭhito) là thời điểm của quả định (phalasamāpatti).
Tathā purimehi dvīhi padehi acittakakālo kathito, pacchimena sacittakakālo.
Thus, by the former two words, the time without consciousness is stated; by the latter, the time with consciousness.
Tương tự, bằng hai từ trước là thời điểm không có tâm (acittakakālo), bằng từ sau là thời điểm có tâm (sacittakakālo).
Pubbeva tathā cittaṃ bhāvitaṃ hotīti nirodhasamāpattito pubbe addhānaparicchedakāleyeva ‘‘ettakaṃ kālaṃ acittako hutvā tato paraṃ sacittako bhavissāmī’’ti addhānaparicchedaṃ cittaṃ bhāvitaṃ hoti.
Pubbeva tathā cittaṃ bhāvitaṃ hotīti: It means that, beforehand, at the very time of determining the duration (of the attainment) prior to the attainment of cessation, the mind was developed with the thought, "Having been without consciousness for this much time, thereafter I shall be with consciousness."
Tâm đã được tu tập như vậy từ trước (pubbeva tathā cittaṃ bhāvitaṃ hoti) nghĩa là, trước khi nhập Diệt định (nirodhasamāpatti), ngay tại thời điểm định thời gian, tâm đã được tu tập để định thời gian rằng: "Ta sẽ không có tâm trong khoảng thời gian này, sau đó ta sẽ có tâm."
Yaṃ taṃ tathattāya upanetīti yaṃ evaṃ bhāvitaṃ cittaṃ, taṃ puggalaṃ tathattāya sacittakabhāvāya upaneti.
Yaṃ taṃ tathattāya upanetīti: Indeed, the mind thus developed leads that person to that state of being with consciousness.
Cái đó đưa đến trạng thái như vậy (yaṃ taṃ tathattāya upanetī) nghĩa là, tâm đã được tu tập như vậy sẽ đưa người đó đến trạng thái có tâm (sacittakabhāva).
Iti heṭṭhā nirodhasamāpajjannakālo gahito, idha nirodhato vuṭṭhānakālo.
Thus, below, the time of entering the cessation attainment was taken; here, the time of emerging from cessation is taken.
Như vậy, ở phần dưới đã nói về thời điểm nhập Diệt định, ở đây là thời điểm xuất khỏi Diệt định.
Idāni nirodhakathaṃ kathetuṃ kāloti nirodhakathā kathetabbā siyā.
Now is the time to explain the discourse on cessation; therefore, the discourse on cessation should be given.
Bây giờ là lúc nói về sự diệt trừ (nirodhakathā), nên cần phải nói về sự diệt trừ.
Sā panesā ‘‘dvīhi balehi samannāgatattā tayo ca saṅkhārānaṃ paṭipassaddhiyā soḷasahi ñāṇacariyāhi navahi samādhicariyāhi vasībhāvatāpaññā nirodhasamāpattiyaṃ ñāṇa’’nti mātikaṃ ṭhapetvā sabbākārena visuddhimagge kathitā, tasmā tattha kathitanayeneva gahetabbā.
This (discourse) is fully expounded in the Visuddhimagga, by laying down the mātikā: "the knowledge in the attainment of cessation is due to being endowed with two powers, the subsidence of the three formations, sixteen types of knowledge-activity, and nine types of absorption-activity, leading to mastery," therefore, it should be understood in the manner explained there.
Sự diệt trừ này đã được giải thích đầy đủ trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga), bắt đầu với đề mục: "Trí tuệ trong Diệt định (nirodhasamāpatti) là sự thuần thục (vasībhāvatāpaññā) do được trang bị hai lực, sự tịch tịnh của ba hành (saṅkhāra), mười sáu loại hành tướng trí tuệ (ñāṇacariyā) và chín loại hành tướng định (samādhicariyā)." Vì vậy, cần phải hiểu theo cách đã được giải thích ở đó.
Ko panāyaṃ nirodho nāma?
What, then, is this cessation?
Vậy sự diệt trừ này tên là gì?
Catunnaṃ khandhānaṃ paṭisaṅkhā appavatti.
It is the non-occurrence of the four aggregates through reflection.
Đó là sự không khởi lên của bốn uẩn (khandha) do sự quán xét (paṭisaṅkhā).
Atha kimatthametaṃ samāpajjantīti?
Why do they attain this?
Vậy vì sao lại nhập định này?
Saṅkhārānaṃ pavatte ukkaṇṭhitā sattāhaṃ acittakā hutvā sukhaṃ viharissāma, diṭṭhadhammanibbānaṃ nāmetaṃ yadidaṃ nirodhoti etadatthaṃ samāpajjanti.
Disgusted with the arising of formations, they attain it with the purpose of abiding happily for seven days without consciousness, for this cessation is called Nibbāna here and now.
Vì chán ghét sự vận hành của các hành (saṅkhāra), họ nhập định này để sống an lạc trong bảy ngày không có tâm, và để gọi đây là Niết Bàn hiện tại (diṭṭhadhammanibbāna) – chính là sự diệt trừ (nirodha).
Cittasaṅkhāro paṭhamaṃ uppajjatīti nirodhā vuṭṭhahantassa hi phalasamāpatticittaṃ paṭhamaṃ uppajjati.
Cittasaṅkhāro paṭhamaṃ uppajjatīti: For one emerging from cessation, the fruit-attainment consciousness arises first.
Ý hành (cittasaṅkhāra) khởi lên trước tiên (cittasaṅkhāro paṭhamaṃ uppajjati) nghĩa là, đối với người xuất khỏi Diệt định (nirodha), tâm quả định (phalasamāpatticitta) khởi lên trước tiên.
Taṃsampayuttaṃ saññañca vedanañca sandhāya ‘‘cittasaṅkhāro paṭhamaṃ uppajjatī’’ti āha.
Referring to the perception and feeling associated with that (consciousness), it is said, "the mental formation arises first."
Nói "ý hành khởi lên trước tiên" là ám chỉ đến tưởng (saññā) và thọ (vedanā) tương ưng với tâm đó.
Tato kāyasaṅkhāroti tato paraṃ bhavaṅgasamaye kāyasaṅkhāro uppajjati.
Tato kāyasaṅkhāroti: Thereafter, the bodily formation arises at the bhavaṅga moment.
Sau đó là thân hành (tato kāyasaṅkhāro) nghĩa là, sau đó thân hành (kāyasaṅkhāra) khởi lên vào thời điểm tâm hữu phần (bhavaṅga).
Kiṃ pana phalasamāpatti assāsapassāse na samuṭṭhāpetīti?
But does the fruit-attainment not give rise to in-breaths and out-breaths?
Vậy quả định (phalasamāpatti) có làm khởi lên hơi thở vào ra hay không?
Samuṭṭhāpeti.
It does give rise to them.
Có làm khởi lên.
Imassa pana catutthajjhānikā phalasamāpatti, sā na samuṭṭhāpeti.
However, the fruit-attainment of the fourth jhāna does not give rise to them.
Tuy nhiên, quả định thuộc thiền thứ tư này không làm khởi lên hơi thở vào ra.
Kiṃ vā etena?
And what of this?
Hoặc điều đó có nghĩa gì?
Phalasamāpatti paṭhamajjhānikā vā hotu dutiyatatiyacatutthajjhānikā vā, santasamāpattito vuṭṭhitassa bhikkhuno assāsapassāsā abbohārikā honti, tesaṃ abbohārikabhāvo sañjīvattheravatthunā veditabbo.
Whether the fruit-attainment is of the first jhāna, or the second, third, or fourth jhāna, the in-breaths and out-breaths of a bhikkhu who has emerged from tranquil attainment are non-functional; their non-functional nature should be understood from the story of Thera Sañjīva.
Dù quả định là thuộc thiền thứ nhất, thứ hai, thứ ba hay thứ tư, hơi thở vào ra của vị tỳ-khưu xuất khỏi tịnh định (santasamāpatti) trở nên không đáng kể (abbohārikā), trạng thái không đáng kể của chúng cần được hiểu qua câu chuyện về Trưởng lão Sañjīva (Sañjīvattheravatthunā).
Sañjīvattherassa hi samāpattito vuṭṭhāya kiṃsukapupphasadise vītaccitaṅgāre maddamānassa gacchato cīvare aṃsumattampi na jhāyi, usmākāramattampi nāhosi.
For when Thera Sañjīva emerged from attainment and walked, treading on glowing embers resembling Kiṁsuka flowers, not even a thread of his robe was scorched, nor was there any trace of heat.
Khi Trưởng lão Sañjīva xuất định và đi trên than hồng đang cháy đỏ như hoa kiṃsuka, y phục của ngài không bị cháy một chút nào, ngay cả một làn hơi nóng cũng không có.
Samāpattibalaṃ nāmetanti vadanti.
This is called the power of attainment, they say.
Người ta nói rằng đó là sức mạnh của định (samāpattibala).
Evameva santāya phalasamāpattiyā vuṭṭhitassa bhikkhuno assāsapassāsā abbohārikā hontīti bhavaṅgasamayenevetaṃ kathitanti veditabbaṃ.
In the same way, it should be understood that the in-breaths and out-breaths of a bhikkhu who has emerged from a tranquil fruit-attainment are non-functional, as stated only concerning the bhavaṅga moment.
Tương tự như vậy, hơi thở vào ra của vị tỳ-khưu xuất khỏi quả định (phalasamāpatti) trở nên không đáng kể, điều này cần được hiểu là đã được nói đến vào thời điểm tâm hữu phần (bhavaṅgasamaya).
Tato vacīsaṅkhāroti tato paraṃ kiriyamayapavattavalañjanakāle vacīsaṅkhāro uppajjati.
Tato vacīsaṅkhāroti: Thereafter, the verbal formation arises at the time of engaging in active bodily and verbal processes.
Sau đó là lời hành (tato vacīsaṅkhāro) nghĩa là, sau đó lời hành (vacīsaṅkhāra) khởi lên vào thời điểm vận hành các hoạt động thân khẩu (kiriyamayapavattavalañjanakāle).
Kiṃ bhavaṅgaṃ vitakkavicāre na samuṭṭhāpetīti?
Does bhavaṅga not give rise to initial and sustained application?
Tâm hữu phần (bhavaṅga) có làm khởi lên tầm (vitakka) và tứ (vicāra) không?
Samuṭṭhāpeti.
It does give rise to them.
Có làm khởi lên.
Taṃsamuṭṭhānā pana vitakkavicārā vācaṃ abhisaṅkhātuṃ na sakkontīti kiriyamayapavattavalañjanakālenevetaṃ kathitaṃ.
However, the initial and sustained application arising from it are unable to fashion speech, so this is stated only concerning the time of engaging in active bodily and verbal processes.
Tuy nhiên, tầm và tứ khởi lên từ tâm hữu phần không thể tạo thành lời nói, điều này được nói đến vào thời điểm vận hành các hoạt động thân khẩu.
Suññato phassotiādayo saguṇenāpi ārammaṇenāpi kathetabbā.
Suññato phassoti and so forth should be explained both by their inherent nature and by their object.
Xúc không (suññato phasso) và các loại tương tự cần được giải thích cả về mặt phẩm tính (saguṇa) lẫn đối tượng (ārammaṇa).
Saguṇena tāva suññatā nāma phalasamāpatti, tāya sahajātaphassaṃ sandhāya ‘‘suññato phasso’’ti vuttaṃ.
By its inherent nature, suññatā (emptiness) is the fruit-attainment; referring to the contact co-arisen with it, it is called "contact of emptiness."
Về mặt phẩm tính (saguṇena), không (suññatā) là quả định (phalasamāpatti), nói "xúc không" là ám chỉ xúc (phassa) đồng sinh với quả định đó.
Animittappaṇihitesupi eseva nayo.
The same method applies to animitta (signless) and appaṇihita (undesiring).
Đối với vô tướng (animitta) và vô nguyện (appaṇihita) cũng theo cách tương tự.
Ārammaṇena pana nibbānaṃ rāgādīhi suññattā suññatā nāma, rāganimittādīnaṃ abhāvā animittaṃ, rāgadosamohappaṇidhīnaṃ abhāvā appaṇihitaṃ, suññataṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā uppannaphalasamāpattisamphasso suññato nāma.
By its object, however, Nibbāna is called suññatā because it is empty of defilements like greed; it is animitta due to the absence of signs like the sign of greed; it is appaṇihita due to the absence of aspirations like greed, hatred, and delusion. The contact of fruit-attainment arising by making the empty Nibbāna its object is called suññato (of emptiness).
Về mặt đối tượng (ārammaṇena), Niết Bàn (nibbāna) được gọi là không (suññatā) vì trống rỗng tham ái, v.v., là vô tướng (animitta) vì không có các tướng tham ái, v.v., là vô nguyện (appaṇihita) vì không có các sự ước nguyện tham, sân, si. Xúc tương ưng với quả định khởi lên khi lấy Niết Bàn không làm đối tượng được gọi là không.
Animittappaṇihitesupi eseva nayo.
The same method applies to animitta and appaṇihita.
Đối với vô tướng (animitta) và vô nguyện (appaṇihita) cũng theo cách tương tự.
Aparā āgamaniyakathā nāma hoti.
There is another traditional explanation.
Có một lời giải thích khác được gọi là āgamaniyakathā.
Suññataanimittaappaṇihitāti hi vipassanāpi vuccati.
For insight (vipassanā) is also called suññatā, animitta, and appaṇihita.
Vì Tuệ quán (vipassanā) cũng được gọi là không (suññatā), vô tướng (animitta) và vô nguyện (appaṇihita).
Tattha yo bhikkhu saṅkhāre aniccato pariggahetvā aniccato disvā aniccato vuṭṭhāti, tassa vuṭṭhānagāminivipassanā animittā nāma hoti.
Among these, for the bhikkhu who comprehends impermanence in formations, sees impermanence, and emerges from impermanence, his insight leading to emergence is called animittā (signless).
Trong đó, tỳ khưu nào nhận thức các hành là vô thường, thấy chúng là vô thường, và xuất khởi khỏi chúng là vô thường, thì tuệ quán dẫn đến sự xuất khởi của vị ấy được gọi là vô tướng (animittā).
Yo dukkhato pariggahetvā dukkhato disvā dukkhato vuṭṭhāti, tassa appaṇihitā nāma.
For the one who comprehends suffering, sees suffering, and emerges from suffering, his (insight) is called appaṇihitā (desireless).
Vị nào nhận thức là khổ, thấy là khổ, và xuất khởi khỏi chúng là khổ, thì tuệ quán của vị ấy được gọi là vô nguyện (appaṇihitā).
Yo anattato pariggahetvā anattato disvā anattato vuṭṭhāti, tassa suññatā nāma.
For one who comprehends as not-self, sees as not-self, and emerges as not-self, it is called suññatā.
Vị nào nhận thức là vô ngã, thấy là vô ngã, và xuất khởi khỏi chúng là vô ngã, thì tuệ quán của vị ấy được gọi là không (suññatā).
Tattha animittavipassanāya maggo animitto nāma, animittamaggassa phalaṃ animittaṃ nāma, animittaphalasamāpattisahajāte phasse phusante ‘‘animitto phasso phusatī’’ti vuccati.
Among these, the path of animitta-vipassanā is called animitta, the fruit of the animitta path is called animitta, and when contact occurs together with the attainment of the animitta fruit, it is said that “animitta contact occurs.”
Trong đó, đạo lộ của tuệ quán vô tướng (animittavipassanāya) được gọi là vô tướng (animitta), quả của đạo lộ vô tướng được gọi là vô tướng, và khi xúc đồng sanh với sự nhập quả vô tướng (animitta-phala-samāpatti) chạm đến, thì được gọi là ‘xúc vô tướng chạm đến’.
Appaṇihitasuññatesupi eseva nayo.
The same method applies to appaṇihita and suññatā.
Đối với vô nguyện (appaṇihita) và không (suññatā) cũng theo cách này.
Āgamaniyena kathite pana suññato vā phasso animitto vā phasso appaṇihito vā phassoti vikappo āpajjeyya, tasmā saguṇena ceva ārammaṇena ca kathetabbaṃ.
However, if explained in a conventional way, the distinction of whether it is suññata contact, animitta contact, or appaṇihita contact might arise; therefore, it should be explained by its quality and by its object.
Tuy nhiên, nếu nói theo cách truyền thống (āgamaniyena), thì có thể phát sinh sự phân biệt rằng hoặc là xúc không (suññato phasso), hoặc là xúc vô tướng (animitto phasso), hoặc là xúc vô nguyện (appaṇihito phasso); do đó, cần phải nói theo cả đặc tính và đối tượng.
Evañhi tayo phassā phusantīti sameti.
In this way, it is consistent that three contacts occur.
Như vậy, thì phù hợp với việc ba loại xúc chạm đến.
Vivekaninnantiādīsu nibbānaṃ viveko nāma.
In “ Vivekaninna” and so on, Nibbāna is called viveka (seclusion).
Trong các từ như Vivekaninnaṃ (nghiêng về sự ly viễn), Niết Bàn được gọi là Viveka (sự ly viễn).
Tasmiṃ viveke ninnaṃ onatanti vivekaninnaṃ.
Inclined towards that seclusion is vivekaninna.
Trong sự ly viễn đó, nó nghiêng về (ninnaṃ) và hướng về (onataṃ), nên gọi là vivekaninnaṃ.
Vivekapoṇanti aññato agantvā yena viveko, tena vaṅkaṃ viya hutvā ṭhitanti vivekapoṇaṃ.
“ Vivekapoṇa” means not going elsewhere, but being bent as if towards seclusion, standing as such; it is vivekapoṇa.
Vivekapoṇaṃ (hướng về sự ly viễn) là không đi đến nơi khác mà như thể cong về phía có sự ly viễn.
Yena viveko, tena patamānaṃ viya ṭhitanti vivekapabbhāraṃ.
Inclined towards seclusion, as if falling towards it, is “ vivekapabbhāraṃ.”
Nơi nào có sự ly viễn, thì như thể đổ về phía đó, được gọi là vivekapabbhāraṃ (dốc về sự ly viễn).
349. Sattame nānatthā ceva nānābyañjanā cāti byañjanampi nesaṃ nānaṃ, atthopi.
349. In the seventh (section), having different meanings and different expressions, their expressions are different, and their meanings are also different.
349. Trong kinh thứ bảy, nānatthā ceva nānābyañjanā cā (có nghĩa khác nhau và từ ngữ khác nhau) có nghĩa là cả từ ngữ và ý nghĩa của chúng đều khác nhau.
Tattha byañjanassa nānatā pākaṭā.
Therein, the difference in expressions is evident.
Trong đó, sự khác biệt về từ ngữ thì rõ ràng.
Attho pana appamāṇā cetovimutti bhūmantarato mahaggatā hoti rūpāvacarā, ārammaṇato sattapaṇṇattiārammaṇā.
However, the meaning is that immeasurable liberation of mind (appamāṇā cetovimutti) is exalted from the perspective of the plane of existence, being of the rūpa-sphere, and from the perspective of the object, having sentient beings as its object.
Còn ý nghĩa thì, vô lượng tâm giải thoát (appamāṇā cetovimutti) là đại hành (mahaggatā) về mặt cõi (bhūmantarato) thuộc sắc giới (rūpāvacarā), và về mặt đối tượng (ārammaṇato) thì có đối tượng là puggala-paññatti (chế định chúng sanh).
Ākiñcaññā bhūmantarato mahaggatā arūpāvacarā, ārammaṇato navattabbārammaṇā.
The base of nothingness (ākiñcaññā) is exalted from the perspective of the plane of existence, being of the arūpa-sphere, and from the perspective of the object, having the unmentionable as its object.
Vô sở hữu (ākiñcaññā) là đại hành về mặt cõi thuộc vô sắc giới (arūpāvacarā), và về mặt đối tượng thì có đối tượng là na-atthi-bhāva-paññatti (chế định không có gì).
Suññatā bhūmantarato kāmāvacarā, ārammaṇato saṅkhārārammaṇā.
Emptiness (suññatā) is of the sense-sphere from the perspective of the plane of existence, and from the perspective of the object, having conditioned phenomena (saṅkhārā) as its object.
Không (suññatā) là dục giới (kāmāvacarā) về mặt cõi, và về mặt đối tượng thì có đối tượng là các hành (saṅkhārārammaṇā).
Vipassanā hi ettha suññatāti adhippetā.
Indeed, insight (vipassanā) is intended as emptiness here.
Ở đây, tuệ quán (vipassanā) được hiểu là không (suññatā).
Animittā bhūmantarato lokuttarā, ārammaṇato nibbānārammaṇā.
The signless (animittā) is supramundane from the perspective of the plane of existence, and from the perspective of the object, having Nibbāna as its object.
Vô tướng (animittā) là siêu thế (lokuttarā) về mặt cõi, và về mặt đối tượng thì có đối tượng là Niết Bàn (nibbānārammaṇā).
Rāgo kho bhante pamāṇakaraṇotiādīsu yathā pabbatapāde pūtipaṇṇakasaṭaudakaṃ nāma hoti kāḷavaṇṇaṃ, olokentānaṃ byāmasatagambhīraṃ viya khāyati, yaṭṭhiṃ vā rajjuṃ vā gahetvā minantassa piṭṭhipādottharaṇamattampi na hoti; evameva yāva rāgādayo nuppajjanti, tāva puggalaṃ sañjānituṃ na sakkā hoti, sotāpanno viya sakadāgāmī viya anāgāmī viya ca khāyati.
In passages such as, "Venerable Sir, lust is a measurer," just as putrid, leaf-filled water at the foot of a mountain is black in color, and to those who look at it, it appears to be hundreds of fathoms deep, but when one takes a stick or a rope and measures it, it is not even enough to cover the top of one's foot; in the same way, as long as lust and other defilements do not arise, it is not possible to recognize a person, and they appear to be a Stream-enterer, a Once-returner, or a Non-returner.
Trong các từ như Bạch Thế Tôn, tham ái là thứ tạo ra thước đo, ví như dưới chân núi có một vũng nước chứa lá mục và rác rưởi, có màu đen, khi nhìn vào thì thấy như sâu hàng trăm sải, nhưng khi cầm gậy hay dây để đo thì không sâu bằng một bàn chân; cũng vậy, chừng nào tham ái v.v. chưa khởi lên, chừng đó không thể nhận biết một người, người ấy trông như một vị Nhập Lưu, như một vị Nhất Lai, hoặc như một vị Bất Hoàn.
Yadā panassa rāgādayo uppajjanti, tadā ratto duṭṭho mūḷhoti paññāyati.
But when lust and other defilements arise in them, then they are recognized as being lustful, hateful, or deluded.
Nhưng khi tham ái v.v. của vị ấy khởi lên, thì lúc đó rõ ràng vị ấy là người tham đắm, sân hận, si mê.
Iti te ‘‘ettako aya’’nti puggalassa pamāṇaṃ dassentāva uppajjantīti pamāṇakaraṇā nāma vuttā.
Thus, they are called "measurers" because they arise as if showing the measure of a person, saying, "This person is such-and-such."
Như vậy, những thứ đó được gọi là tạo ra thước đo (pamāṇakaraṇā) vì chúng khởi lên như thể chỉ ra thước đo của một người rằng "người này là như thế này".
Yāvatā kho bhante appamāṇā cetovimuttiyoti yattakā appamāṇā cetovimuttiyo.
"Venerable Sir, as far as the immeasurable liberations of mind go," means as many immeasurable liberations of mind as there are.
Bạch Thế Tôn, bao nhiêu là vô lượng tâm giải thoát (yāvatā kho bhante appamāṇā cetovimuttiyo) có nghĩa là bao nhiêu vô lượng tâm giải thoát.
Kittakā pana tā?
But how many are they?
Nhưng chúng là bao nhiêu?
Cattāro brahmavihārā, cattāro maggā, cattāri phalānīti dvādasa.
The four Brahmavihāras, the four Paths, and the four Fruits make twelve.
Bốn Phạm trú (brahmavihārā), bốn đạo (maggā), bốn quả (phalāni) là mười hai.
Tatra brahmavihārā pharaṇaappamāṇatāya appamāṇā, sesā pamāṇakārakānaṃ kilesānaṃ abhāvena nibbānampi appamāṇameva, cetovimutti pana na hoti, tasmā na gahitaṃ.
Among these, the Brahmavihāras are immeasurable due to their pervasive immeasurability; the others, due to the absence of defilements that act as measurers, even Nibbāna is immeasurable, but it is not a liberation of mind (cetovimutti), therefore it is not included.
Trong đó, các Phạm trú là vô lượng (appamāṇā) do sự vô lượng trong việc lan tỏa (pharaṇaappamāṇatāya), còn các pháp khác là vô lượng do sự không có các phiền não tạo ra thước đo (pamāṇakārakānaṃ kilesānaṃ abhāvena); Niết Bàn cũng là vô lượng, nhưng nó không phải là tâm giải thoát (cetovimutti), do đó không được tính vào.
Akuppāti arahattaphalacetovimutti.
"Unshakable" refers to the liberation of mind of Arahantship.
Akuppā (bất động) là tâm giải thoát quả A-la-hán (arahattaphalacetovimutti).
Sā hi tāsaṃ sabbajeṭṭhikā, tasmā ‘‘aggamakkhāyatī’’ti vuttā.
Indeed, it is the foremost of all of them, therefore it is said to be "supreme."
Vì pháp này là cao nhất trong tất cả, nên được nói là "được gọi là tối thượng" (aggamakkhāyatī).
Rāgo kho bhante kiñcananti rāgo uppajjitvā puggalaṃ kiñcati maddati palibundhati, tasmā kiñcananti vutto.
"Venerable Sir, lust is a hindrance (kiñcana)" means that lust, having arisen, binds and oppresses a person; therefore, it is called kiñcana.
Bạch Thế Tôn, tham ái là kiñcana (rāgo kho bhante kiñcanaṃ) có nghĩa là tham ái khởi lên và kiñcati (đè nén, làm khổ) puggala (người), trói buộc (palibundhati) người ấy, do đó được gọi là kiñcana.
Manussā kira goṇehi khalaṃ maddāpentā ‘‘kiñcehi kapila kiñcehi kāḷakā’’ti vadanti.
People, when making oxen thresh the grain, say, "Kiñcehi Kapila, kiñcehi Kāḷakā" (meaning, "Press on, Kapila; press on, Kāḷakā").
Người ta khi cho bò giẫm lúa trên sân đập lúa thường nói: "Hỡi bò Kapila, hãy giẫm đi! Hỡi bò đen, hãy giẫm đi!"
Evaṃ maddanaṭṭho kiñcanaṭṭhoti veditabbo. Dosamohesupieseva nayo.
Thus, the meaning of "oppression" should be understood as the meaning of kiñcana. The same method applies to hatred and delusion.
Như vậy, ý nghĩa của sự giẫm đạp cần được hiểu là ý nghĩa của kiñcana. Đối với sân hận và si mê cũng theo cách này.
Ākiñcaññā cetovimuttiyo nāma nava dhammā ākiñcaññāyatanaṃ maggaphalāni ca.
The liberations of mind of the base of nothingness (ākiñcaññā cetovimuttiyo) are nine phenomena: the sphere of nothingness (ākiñcaññāyatana), and the Paths and Fruits.
Vô sở hữu tâm giải thoát (Ākiñcaññā cetovimuttiyo) là chín pháp: cõi Vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatanaṃ), và các đạo quả (maggaphalāni).
Tattha ākiñcaññāyatanaṃ kiñcanaṃ ārammaṇaṃ assa natthīti ākiñcaññaṃ.
Among these, the sphere of nothingness is ākiñcañña because it has no object that is a kiñcana.
Trong đó, cõi Vô sở hữu xứ được gọi là ākiñcaññaṃ (vô sở hữu) vì không có đối tượng (kiñcanaṃ ārammaṇaṃ) nào cho nó.
Maggaphalāni kiñcanānaṃ maddanapalibundhanakilesānaṃ natthitāya ākiñcaññāni, nibbānampi ākiñcaññaṃ, cetovimutti pana na hoti, tasmā na gahitaṃ.
The Paths and Fruits are ākiñcañña due to the absence of defilements that oppress and bind; Nibbāna is also ākiñcañña, but it is not a liberation of mind, therefore it is not included.
Các đạo quả được gọi là ākiñcaññāni (vô sở hữu) vì không có các phiền não kiñcana (maddanapalibundhanakilesānaṃ) đè nén và trói buộc; Niết Bàn cũng là vô sở hữu, nhưng nó không phải là tâm giải thoát, do đó không được tính vào.
Rāgo kho bhante nimittakaraṇotiādīsu yathā nāma dvinnaṃ kulānaṃ sadisā dve vacchakā honti.
In passages such as, "Venerable Sir, lust is a marker (nimittakaraṇo)," just as there are two calves of the same kind belonging to two families.
Trong các từ như Bạch Thế Tôn, tham ái là thứ tạo ra dấu hiệu (Rāgo kho bhante nimittakaraṇo), ví như có hai con bê giống nhau thuộc hai gia đình khác nhau.
Yāva tesaṃ lakkhaṇaṃ na kataṃ hoti, tāva ‘‘ayaṃ asukakulassa vacchako, ayaṃ asukakulassā’’ti na sakkā hoti jānituṃ.
As long as no mark has been made on them, it is not possible to know, "This calf belongs to such-and-such a family, and this one belongs to such-and-such a family."
Chừng nào chúng chưa được đánh dấu, chừng đó không thể biết được "con này thuộc gia đình nọ, con kia thuộc gia đình kia".
Yadā pana tesaṃ tisūlādīsu aññataraṃ lakkhaṇaṃ kataṃ hoti, tadā sakkā hoti jānituṃ.
But when one of the marks, such as a trident, has been made on them, then it is possible to know.
Nhưng khi chúng được đánh dấu bằng một trong các dấu hiệu như cây đinh ba, thì có thể nhận biết được.
Evameva yāva puggalassa rāgo nuppajjati, tāva na sakkā hoti jānituṃ ‘‘ariyo vā puthujjano vā’’ti.
In the same way, as long as lust does not arise in a person, it is not possible to know whether they are noble (ariya) or an ordinary person (puthujjano).
Cũng vậy, chừng nào tham ái chưa khởi lên trong một người, chừng đó không thể biết được người ấy là bậc thánh hay phàm phu.
Rāgo panassa uppajjamānova ‘‘sarāgo nāma ayaṃ puggalo’’ti sañjānananimittaṃ karonto viya uppajjati, tasmā nimittakaraṇoti vutto.
But when lust arises in them, it arises as if creating a distinguishing mark, saying, "This person is lustful"; therefore, it is called a marker (nimittakaraṇo).
Nhưng khi tham ái của người ấy khởi lên, thì nó khởi lên như thể tạo ra một dấu hiệu để nhận biết rằng "người này là một người có tham ái", do đó được gọi là tạo ra dấu hiệu (nimittakaraṇo).
Dosamohesupi eseva nayo.
The same method applies to hatred and delusion.
Đối với sân hận và si mê cũng theo cách này.
Animittā cetovimuttiyo nāma terasa dhammā vipassanā, cattāro āruppā, cattāro maggā, cattāri phalāni.
The signless liberations of mind (animittā cetovimuttiyo) are thirteen phenomena: insight (vipassanā), the four immaterial attainments (āruppā), the four Paths, and the four Fruits.
Vô tướng tâm giải thoát (Animittā cetovimuttiyo) là mười ba pháp: tuệ quán (vipassanā), bốn vô sắc (cattāro āruppā), bốn đạo (cattāro maggā), bốn quả (cattāri phalāni).
Tattha vipassanā niccanimittaṃ sukhanimittaṃ attanimittaṃ ugghāṭetīti animittā nāma.
Among these, insight (vipassanā) is signless (animittā) because it removes the sign of permanence, the sign of pleasure, and the sign of self.
Trong đó, tuệ quán được gọi là animittā (vô tướng) vì nó loại bỏ dấu hiệu thường còn (niccanimittaṃ), dấu hiệu an lạc (sukhanimittaṃ), dấu hiệu tự ngã (attanimittaṃ).
Cattāro āruppā rūpanimittassa abhāvā animittā nāma.
The four immaterial attainments (āruppā) are called signless (animittā) due to the absence of the sign of form.
Bốn vô sắc được gọi là animittā (vô tướng) vì không có dấu hiệu sắc (rūpanimittassa abhāvā).
Maggaphalāni nimittakarānaṃ kilesānaṃ abhāvena animittāni, nibbānampi animittameva, taṃ pana cetovimutti na hoti, tasmā na gahitaṃ.
The Paths and Fruits are signless (animittā) due to the absence of defilements that create signs; Nibbāna is also signless, but it is not a liberation of mind, therefore it is not included.
Các đạo quả là vô tướng (animittāni) vì không có các phiền não tạo ra dấu hiệu; Niết Bàn cũng là vô tướng, nhưng nó không phải là tâm giải thoát, do đó không được tính vào.
Atha kasmā suññatā cetovimutti na gahitāti?
Why, then, is the liberation of mind of emptiness (suññatā cetovimutti) not included?
Vậy tại sao tâm giải thoát không (suññatā cetovimutti) không được tính vào?
Sā ‘‘suññā rāgenā’’tiādivacanato sabbattha anupaviṭṭhāva, tasmā visuṃ na gahitāti.
Because it is already encompassed everywhere by statements such as "empty of lust," therefore it is not included separately.
Vì nó đã được bao hàm khắp nơi qua các lời nói như "không có tham ái" (suññā rāgenā), do đó không được tính riêng.
Ekatthāti ārammaṇavasena ekatthā ‘‘appamāṇaṃ ākiñcaññaṃ suññataṃ animitta’’nti hi sabbānetāni nibbānasseva nāmāni.
Ekatthā means having one meaning in terms of object. For indeed, all these—‘the immeasurable, the sphere of nothingness, emptiness, the signless’—are names for Nibbāna itself.
Ekatthā (có cùng ý nghĩa) là có cùng ý nghĩa về mặt đối tượng, vì "vô lượng, vô sở hữu, không, vô tướng" (appamāṇaṃ ākiñcaññaṃ suññataṃ animittaṃ) đều là tên gọi của Niết Bàn.
Iti iminā pariyāyena ekatthā.
Thus, in this way, they have one meaning.
Như vậy, theo cách này, chúng có cùng ý nghĩa.
Aññasmiṃ pana ṭhāne appamāṇāpi hoti, aññasmiṃ ākiñcaññā, aññasmiṃ suññatā, aññasmiṃ animittāti iminā pariyāyena nānābyañjanāti.
But in another context, it is immeasurable, in another the sphere of nothingness, in another emptiness, in another the signless—thus, in this way, they have various expressions.
Nhưng ở một nơi khác thì là vô lượng, ở nơi khác là vô sở hữu, ở nơi khác là không, ở nơi khác là vô tướng, nên theo cách này, chúng có từ ngữ khác nhau (nānābyañjanā).
350. Aṭṭhame tenupasaṅkamīti sayaṃ āgatāgamo viññātasāsano anāgāmī ariyasāvako samāno kasmā naggabhoggaṃ nissirikaṃ nigaṇṭhaṃ upasaṅkamīti?
350. In the eighth, tenupasaṅkamī (he approached him): Why did this noble disciple, an anāgāmī, who had come by himself, who had understood the Teaching, approach the naked, miserable, destitute Nigaṇṭha?
350. Trong kinh thứ tám, tenupasaṅkamī (đến gặp vị ấy): Tại sao một vị thánh đệ tử Bất Hoàn (anāgāmī ariyasāvako) đã tự mình đạt được giáo lý (āgatāgamo) và hiểu biết giáo pháp (viññātasāsano) lại đến gặp vị Nigaṇṭha trần truồng, không có của cải, vô phúc đó?
Upavādamocanatthañceva vādāropanatthañca.
Both for the sake of refuting slander and for the sake of engaging in debate.
Để loại bỏ lời chỉ trích và để tranh luận.
Nigaṇṭhā kira ‘‘samaṇassa gotamassa sāvakā thaddhakhadirakhāṇukasadisā, kenaci saddhiṃ paṭisanthārampi na karontī’’ti upavadanti, tassa upavādassa mocanatthañca, ‘‘vādañcassa āropessāmī’’ti upasaṅkami.
It is said that the Nigaṇṭhas slandered, saying: “The disciples of the ascetic Gotama are like stiff, thorny acacia stumps; they do not even engage in friendly conversation with anyone.” He approached them both to refute that slander and thinking, “I will engage him in debate.”
Các vị Nigaṇṭha thường chỉ trích rằng "các đệ tử của Sa-môn Gotama cứng nhắc như gốc cây keo, không nói chuyện với ai cả", nên vị ấy đến để loại bỏ lời chỉ trích đó và để "tôi sẽ tranh luận với ông ta".
Na khvāhaṃ ettha bhante bhagavato saddhāya gacchāmīti yassa ñāṇena asacchikataṃ hoti.
Na khvāhaṃ ettha bhante bhagavato saddhāya gacchāmī (Indeed, venerable sir, I do not go by faith in the Blessed One concerning this) means for one by whom it has not been realized through knowledge.
Bạch Thế Tôn, con không đi theo niềm tin của Thế Tôn về điều này (Na khvāhaṃ ettha bhante bhagavato saddhāya gacchāmī) có nghĩa là điều mà người ấy chưa chứng ngộ bằng trí tuệ.
So ‘‘evaṃ kireta’’nti aññassa saddhāya gaccheyya, mayā pana ñāṇenetaṃ sacchikataṃ, tasmā nāhaṃ ettha bhagavato saddhāya gacchāmīti dīpento evamāha.
Such a person might go by the faith of another, thinking, “So it is.” But I have realized this through knowledge; therefore, I do not go by faith in the Blessed One concerning this, he said, indicating this.
Thì người ấy có thể đi theo niềm tin của người khác, nói rằng "chắc là như vậy", nhưng tôi đã chứng ngộ điều này bằng trí tuệ, do đó tôi không đi theo niềm tin của Thế Tôn về điều này, vị ấy nói như vậy để chỉ rõ điều đó.
Ulloketvāti kāyaṃ unnāmetvā kucchiṃ nīharitvā gīvaṃ paggayha sabbaṃ disaṃ pekkhamāno ulloketvā.
Ulloketvā means having raised his body, protruding his belly, stretching his neck, and looking in all directions, having looked up.
Ulloketvā (nhìn lên) có nghĩa là ưỡn người lên, hóp bụng vào, ngẩng cổ lên và nhìn khắp các hướng.
Bādhetabbaṃ maññeyyāti yathā vinivijjhitvā na nikkhamati, evaṃ paṭibāhitabbaṃ maññeyya bandhitabbaṃ vā.
Bādhetabbaṃ maññeyyāti: (one) might think it should be obstructed, just as it does not come out by piercing through; in that manner, one might think it should be pushed back, or that it should be bound.
Bādhetabbaṃ maññeyyā có nghĩa là, như thể không thể xuyên qua mà thoát ra, thì cho rằng có thể ngăn cản hoặc có thể trói buộc.
Sahadhammikāti sakāraṇā.
Sahadhammikāti: those with a cause.
Sahadhammikā có nghĩa là có lý do.
Atha maṃ paṭihareyyāsi saddhiṃ nigaṇṭhaparisāyāti etesaṃ atthe ñāte atha me nigaṇṭhaparisāya saddhiṃ abhigaccheyyāsi, patīhārassa me santikaṃ āgantvā attano āgatabhāvaṃ jānāpeyyāsīti attho.
Atha maṃ paṭihareyyāsi saddhiṃ nigaṇṭhaparisāyāti: when the meanings of these are known, then you should come to me together with the assembly of Nigaṇṭhas; the meaning is that you should come to my presence and make known your arrival.
Atha maṃ paṭihareyyāsi saddhiṃ nigaṇṭhaparisāyā có nghĩa là, khi đã biết ý nghĩa của những câu hỏi này, thì ngươi hãy đến với ta cùng với hội chúng Ni-kiền-tử; nghĩa là, hãy đến chỗ ta và báo cho ta biết rằng ngươi đã đến theo lời dặn.
Eko pañhoti eko pañhamaggo, ekaṃ pañhagavesananti attho.
Eko pañhoti: one path of questioning, the meaning is seeking one question.
Eko pañho có nghĩa là một con đường vấn đáp, nghĩa là một sự tìm kiếm vấn đề.
Eko uddesoti ekaṃ nāma kinti?
Eko uddesoti: what is called one?
Eko uddeso có nghĩa là một cái tên là gì?
Ayaṃ eko uddeso.
This is one exposition.
Đây là một sự trình bày.
Ekaṃ veyyākaraṇanti ‘‘sabbe sattā āhāraṭṭhitikā’’ti (khu. pā. 4.1; a. ni. 10.27) idaṃ ekaṃ veyyākaraṇaṃ.
Ekaṃ veyyākaraṇanti: "All beings are sustained by nutriment" (Khu. Pā. 4.1; A. Ni. 10.27) - this is one explanation.
Ekaṃ veyyākaraṇa có nghĩa là câu ‘‘Tất cả chúng sinh đều tồn tại nhờ thức ăn’’ là một lời giải thích.
Evaṃ sabbattha attho veditabbo.
Thus, the meaning should be understood everywhere.
Tương tự, ý nghĩa phải được hiểu trong mọi trường hợp.
351. Navame kīvaciraṃ pabbajitassāti kīvaciro kālo pabbajitassāti attho.
351. In the ninth (sutta), kīvaciraṃ pabbajitassāti: the meaning is, how long ago did you go forth?
351. Trong kinh thứ chín, kīvaciraṃ pabbajitassā có nghĩa là bao lâu kể từ khi xuất gia.
Uttari manussadhammāti manussadhammo nāma dasakusalakammapathā, tato manussadhammato uttari.
Uttari manussadhammāti: manussadhamma refers to the ten wholesome courses of action; (uttari) beyond that manussadhamma.
Uttari manussadhammā có nghĩa là các pháp của loài người là mười nghiệp thiện đạo, vượt trên các pháp của loài người đó.
Alamariyañāṇadassanavisesoti ariyabhāvaṃ kātuṃ samatthatāya alamariyoti saṅkhāto ñāṇadassanaviseso.
Alamariyañāṇadassanavisesoti: a special insight and vision that is called alamariya (sufficiently noble) because of its capacity to bring about the state of an Arahant.
Alamariyañāṇadassanaviseso có nghĩa là sự hiểu biết và thấy đặc biệt có khả năng làm cho trở thành bậc Thánh, do đó được gọi là bậc Thánh đầy đủ.
Naggeyyāti naggabhāvato.
Naggeyyāti: due to the state of nakedness.
Naggeyyā có nghĩa là do tình trạng trần truồng.
Muṇḍeyyāti muṇḍabhāvato.
Muṇḍeyyāti: due to the state of being shaven.
Muṇḍeyyā có nghĩa là do tình trạng cạo đầu.
Pavāḷanipphoṭanāyāti pāvaḷanipphoṭanato, bhūmiyaṃ nisīdantassa ānisadaṭṭhāne laggānaṃ paṃsurajavālikānaṃ phoṭanatthaṃ gahitamorapiñchamattatoti attho.
Pavāḷanipphoṭanāyāti: from the striking off of coral; the meaning is, only a peacock feather held to brush off dust, grime, and sand clinging to the sitting place of a person sitting on the ground.
Pavāḷanipphoṭanāyā có nghĩa là để rũ bỏ bụi bẩn, cát dính vào chỗ ngồi của người ngồi trên đất, chỉ là một bó lông công dùng để rũ bỏ.
352. Dasame ārāmadevatāti pupphārāmaphalārāmesu adhivatthā devatā.
352. In the tenth (sutta), ārāmadevatāti: deities residing in flower gardens and fruit orchards.
352. Trong kinh thứ mười, ārāmadevatā có nghĩa là các vị thiên cư ngụ trong các vườn hoa và vườn cây ăn trái.
Vanadevatāti vanasaṇḍesu adhivatthā devatā.
Vanadevatāti: deities residing in forest groves.
Vanadevatā có nghĩa là các vị thiên cư ngụ trong các khu rừng.
Rukkhadevatāti mattarājakāle vessavaṇo ca devatāti evaṃ tesu tesu rukkhesu adhivatthā devatā.
Rukkhadevatāti: deities residing in various trees, such as the deity Vessavaṇa during the time of the ruler.
Rukkhadevatā có nghĩa là các vị thiên cư ngụ trong từng cây cối, như Vessavaṇa và các vị thiên khác trong thời của vua Mattarāja.
Osadhitiṇavanappatīsūti harītakāmalakīādīsu muñjapabbajādīsu vanajeṭṭharukkhesu ca adhivatthā devatā.
Osadhitiṇavanappatīsūti: deities residing in myrobalans, emblic myrobalans, etc., in reeds and grasses, and in venerable forest trees.
Osadhitiṇavanappatīsū có nghĩa là các vị thiên cư ngụ trong các cây thuốc như harītakī, āmalakī, trong các loại cỏ như muñja, pabbaja và trong các cây lớn của rừng.
Saṃgammāti sannipatitvā.
Saṃgammāti: having assembled.
Saṃgammā có nghĩa là tụ họp lại.
Samāgammāti tato tato samāgantvā.
Samāgammāti: having gathered from various places.
Samāgammā có nghĩa là từ nơi này nơi khác cùng đến.
Paṇidhehīti patthanāvasena ṭhapehi.
Paṇidhehīti: establish (your mind) by way of aspiration.
Paṇidhehī có nghĩa là hãy đặt tâm nguyện.
Ijjhissati sīlavato cetopaṇidhīti samijjhissati sīlavantassa cittapatthanā.
Ijjhissati sīlavato cetopaṇidhīti: the aspiration of a virtuous person's mind will succeed.
Ijjhissati sīlavato cetopaṇidhī có nghĩa là tâm nguyện của người giữ giới sẽ thành tựu.
Dhammikoti dasakusaladhammasamannāgato agatigamanarahito.
Dhammikoti: endowed with the ten wholesome dhammas, free from wrong courses of action.
Dhammiko có nghĩa là người đầy đủ mười pháp thiện và không rơi vào bốn nẻo ác.
Dhammarājāti tasseva vevacanaṃ, dhammena vā laddharajjattā dhammarājā.
Dhammarājāti: it is a synonym for the same (Dhammiko), or he is a Dhamma-king because his kingship was obtained by Dhamma.
Dhammarājā là một từ đồng nghĩa của từ đó, hoặc là vua công chính vì đã đạt được vương quyền bằng Chánh pháp.
Tasmāti ‘‘yasmā tena hi, ayyaputta, amhepi ovadāhī’’ti vadatha, tasmā.
Tasmāti: therefore, "Since you say, 'Therefore, venerable sir, please admonish us too'."
Tasmā có nghĩa là ‘‘vì các con nói: ‘Vậy thì, thưa Đại đức, xin hãy khuyên dạy chúng con nữa’ nên’.
Appaṭivibhattanti ‘‘idaṃ bhikkhūnaṃ dassāma, idaṃ attanā bhuñjissāmā’’ti evaṃ avibhattaṃ bhikkhūhi saddhiṃ sādhāraṇameva bhavissatīti.
Appaṭivibhattanti: "We will give this to the bhikkhus, we will partake of this ourselves," thus it will be undivided, common with the bhikkhus.
Appaṭivibhatta có nghĩa là ‘‘chúng ta sẽ cúng dường cái này cho các Tỳ-khưu, chúng ta sẽ tự mình thọ dụng cái này’’, như vậy là không phân chia, sẽ là của chung với các Tỳ-khưu.
353. Gāmaṇisaṃyuttassa paṭhame caṇḍo gāmaṇīti dhammasaṅgāhakattherehi caṇḍoti gahitanāmo eko gāmaṇi.
353. In the first (sutta) of the Gāmaṇi Saṃyutta, caṇḍo gāmaṇīti: a certain village headman named Caṇḍa, whose name was taken by the Theras who compiled the Dhamma.
353. Trong kinh đầu tiên của Tương Ưng Trưởng Làng, caṇḍo gāmaṇī có nghĩa là một trưởng làng tên Caṇḍa, được các Trưởng lão kết tập Pháp gọi như vậy.
Pātukarotīti bhaṇḍantaṃ paṭibhaṇḍanto akkosantaṃ paccakkosanto paharantaṃ paṭipaharanto pākaṭaṃ karotīti dasseti.
Pātukarotīti: he reveals (it), meaning he shows it by retaliating against one who quarrels, reviling one who reviles, striking one who strikes.
Pātukarotī có nghĩa là đáp trả lại người gây sự, mắng lại người mắng mình, đánh lại người đánh mình, làm cho hiển lộ.
Na pātukarotīti akkuṭṭhopi pahaṭopi kiñci paccanīkaṃ akarontoti dasseti.
Na pātukarotīti: he shows that he does not do anything hostile, even when reviled or struck.
Na pātukarotī có nghĩa là không làm bất cứ điều gì chống đối lại, dù bị mắng hay bị đánh.
354. Dutiye tālapuṭoti evaṃnāmako.
354. In the second (sutta), tālapuṭoti: so named.
354. Trong kinh thứ hai, tālapuṭo có nghĩa là người mang tên như vậy.
Tassa kira bandhanā pamuttatālapakkavaṇṇo viya mukhavaṇṇo vippasanno ahosi, tenassa tālapuṭoti nāmaṃ akaṃsu.
Indeed, his face was clear like the colour of a released palm fruit, hence they named him Tālapuṭa.
Người ta nói rằng khuôn mặt của ông ta tươi sáng như màu của một quả thốt nốt đã được giải thoát khỏi vỏ, vì vậy họ đặt tên ông là Tālapuṭa.
Svāyaṃ abhinīhārasampanno pacchimabhavikapuggalo.
This person was one who had made a strong aspiration and was destined for his last existence.
Ông là một người có đầy đủ nguyện ước và là người có kiếp sống cuối cùng.
Yasmā pana paṭisandhi nāma aniyatā ākāse khittadaṇḍasadisā, tasmā esa naṭakule nibbatti.
However, because rebirth is uncertain, like a stick thrown into the air, he was reborn in an actor's family.
Tuy nhiên, vì sự tái sinh là không cố định, giống như một cây gậy ném lên không trung, nên ông đã tái sinh vào gia đình diễn viên.
Vuḍḍhippatto pana naṭasippe aggo hutvā sakalajambudīpe pākaṭo jāto.
Having grown up, he became pre-eminent in the acting profession and was renowned throughout Jambudīpa.
Khi trưởng thành, ông trở thành người giỏi nhất trong nghệ thuật diễn xuất và nổi tiếng khắp Jambudīpa.
Tassa pañca sakaṭasatāni pañca mātugāmasatāni parivāro, bhariyāyapissa tāvatakāvāti mātugāmasahassena ceva sakaṭasahassena ca saddhiṃ yaṃ yaṃ nagaraṃ vā nigamaṃ vā pavisati, tatthassa puretarameva satasahassaṃ denti.
He had five hundred carts and five hundred women as his retinue; even his wife had as many, so when he entered any city or town, accompanied by a thousand women and a thousand carts, they would give him one hundred thousand in advance.
Ông có năm trăm cỗ xe và năm trăm phụ nữ theo hầu, và vợ ông cũng có số lượng tương tự, nên khi ông vào bất kỳ thành phố hay thị trấn nào cùng với một ngàn phụ nữ và một ngàn cỗ xe, họ đã trả cho ông một trăm ngàn (đồng) ngay từ trước.
Samajjavesaṃ gaṇhitvā pana mātugāmasahassena saddhiṃ kīḷaṃ karontassa yaṃ hatthūpagapādūpagādiābharaṇajātaṃ khipanti, tassa pariyanto natthi.
When he performed, assuming the guise of an actor, accompanied by a thousand women, there was no end to the ornaments such as hand-rings and anklets that were thrown to him.
Khi ông biểu diễn trong trang phục diễn viên cùng với một ngàn phụ nữ, số lượng trang sức như vòng tay, vòng chân, v.v., mà họ ném cho ông là vô số.
So taṃdivasaṃ mātugāmasahassaparivārito rājagahe kīḷaṃ katvā paripakkañāṇattā saparivārova yena bhagavā tenupasaṅkami.
On that day, surrounded by a thousand women, he performed in Rājagaha, and being of mature wisdom, he approached the Blessed One with his retinue.
Vào ngày đó, ông cùng với đoàn tùy tùng một ngàn phụ nữ đã biểu diễn ở Rājagaha, và vì trí tuệ của ông đã chín muồi, ông đã đến gặp Thế Tôn cùng với đoàn tùy tùng của mình.
Saccālikenāti saccena ca alikena ca.
Saccālikenāti: with truth and falsehood.
Saccālikenā có nghĩa là bằng cả sự thật và sự dối trá.
Tiṭṭhatetanti tiṭṭhatu etaṃ.
Tiṭṭhatetanti: let this stand.
Tiṭṭhatetaṃ có nghĩa là hãy để điều đó qua đi.
Rajanīyāti rāgappaccayā mukhato pañcavaṇṇasuttanīharaṇavātavuṭṭhidassanādayo aññe ca kāmassādasaṃyuttākāradassanakā abhinayā.
Rajanīyāti: performances that give rise to passion, such as displaying five-coloured threads drawn from the mouth, air rising, and other displays associated with sensual pleasure.
Rajanīyā có nghĩa là những hành động diễn xuất khác gây ra bởi tham ái, như kéo sợi chỉ năm màu từ miệng, biểu diễn gió và mưa, và các hành động khác liên quan đến sự hưởng thụ dục lạc.
Bhiyyosomattāyāti adhikappamāṇattāya.
Bhiyyosomattāyāti: to a greater extent.
Bhiyyosomattāyā có nghĩa là ở mức độ lớn hơn.
Dosanīyāti dosappaccayā hatthapādacchedādidassanākārā.
Dosanīyāti: displays that give rise to aversion, such as showing the cutting of hands and feet.
Dosanīyā có nghĩa là những hành động diễn xuất gây ra bởi sân hận, như cắt tay chân.
Mohanīyāti mohappaccayā udakaṃ gahetvā telakaraṇaṃ, telaṃ gahetvā udakakaraṇanti evamādayo māyāpabhedā.
Mohanīyāti: varieties of magic that give rise to delusion, such as taking water and making oil, taking oil and making water, and so forth.
Mohanīyā có nghĩa là những loại ảo thuật gây ra bởi si mê, như biến nước thành dầu, biến dầu thành nước.
Pahāso nāma nirayoti visuṃ pahāsanāmako nirayo nāma natthi, avīcisseva pana ekasmiṃ koṭṭhāse naccantā viya gāyantā viya ca naṭavesaṃ gahetvāva paccanti, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
Pahāso nāma nirayoti: there is no separate hell called Pahāsa; rather, in one section of Avīci, they suffer as if dancing and singing, having assumed the guise of actors; it is said with reference to that.
Pahāso nāma nirayo có nghĩa là không có một địa ngục riêng biệt tên là Pahāsa, nhưng trong một phần của Avīci, họ bị hành hạ như thể đang nhảy múa và ca hát trong trang phục diễn viên, điều này được nói đến để ám chỉ điều đó.
Nāhaṃ, bhante, etaṃ rodāmīti ahaṃ, bhante, etaṃ bhagavato byākaraṇaṃ na rodāmīti evaṃ sakammakavasenettha attho veditabbo, na assuvimocanamattena.
Nāhaṃ, bhante, etaṃ rodāmīti: "Venerable sir, I do not weep over this explanation of the Blessed One"; the meaning here should be understood as a statement, not merely as shedding tears.
Nāhaṃ, bhante, etaṃ rodāmī có nghĩa là "Bạch Thế Tôn, con không khóc về lời tuyên bố này của Thế Tôn", ý nghĩa phải được hiểu theo cách này, không chỉ đơn thuần là việc rơi nước mắt.
‘‘Mataṃ vā ammarodantī’’tiādayo cettha aññepi vohārā veditabbā.
Other expressions like "Mataṃ vā ammarodantī" (Or weeping for the dead mother) should also be understood here.
Các cách diễn đạt khác như ‘‘Mataṃ vā ammarodantī’’ cũng cần được hiểu ở đây.
355-357. Tatiye yodhājīvoti yuddhena jīvikaṃ kappanako dhammasaṅgāhakattherehi evaṃ gahitanāmo.
355-357. In the third (sutta), yodhājīvoti: one who earns a living by fighting, so named by the Dhamma-compiling Theras.
355-357. Trong kinh thứ ba, yodhājīvo có nghĩa là người kiếm sống bằng chiến tranh, được các Trưởng lão kết tập Pháp gọi như vậy.
Ussahati vāyamatīti ussāhaṃ vāyāmaṃ karoti.
Ussahati vāyamatīti: he exerts effort, strives.
Ussahati vāyamatī có nghĩa là cố gắng, nỗ lực.
Pariyāpādentīti maraṇaṃ paṭipajjāpenti.
Pariyāpādentīti: they cause to meet death.
Pariyāpādentī có nghĩa là dẫn đến cái chết.
Dukkaṭanti duṭṭhu kataṃ.
Dukkaṭanti: ill-done.
Dukkaṭa có nghĩa là đã làm điều xấu.
Duppaṇihitanti duṭṭhu ṭhapitaṃ.
Duppaṇihitanti: ill-directed.
Duppaṇihita có nghĩa là đã đặt sai.
Parajito nāma nirayoti ayampi na visuṃ eko nirayo, avīcisseva pana ekasmiṃ koṭṭhāse pañcāvudhasannaddhā phalakahatthā hatthiassarathe āruyha saṅgāme yujjhantā viya paccanti, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
Parajito nāma nirayoti: this is also not a separate hell; rather, in one section of Avīci, they suffer as if fighting in battle, armed with five weapons and holding shields, mounted on elephants, horses, and chariots; it is said with reference to that.
Parajito nāma nirayo có nghĩa là đây cũng không phải là một địa ngục riêng biệt; nhưng trong một phần của Avīci, họ bị hành hạ như thể đang chiến đấu trong trận chiến, mặc áo giáp năm loại vũ khí, cầm khiên, cưỡi voi, ngựa, hoặc xe, điều này được nói đến để ám chỉ điều đó.
Catutthapañcamesupi eseva nayo.
The same method applies to the fourth and fifth (suttas).
Điều tương tự cũng áp dụng cho kinh thứ tư và thứ năm.
358. Chaṭṭhe pacchābhūmakāti pacchābhūmivāsino.
358. In the sixth (sutta), pacchābhūmakāti: residents of the western region.
358. Trong kinh thứ sáu, pacchābhūmakā có nghĩa là những người sống ở vùng đất phía sau.
Kāmaṇḍalukāti sakamaṇḍaluno.
Kāmaṇḍalukāti: those with their own water-pots.
Kāmaṇḍalukā có nghĩa là những người mang bình nước của mình.
Sevālamālikāti pātova udakato sevālañceva uppalādīni ca gahetvā udakasuddhikabhāvajānanatthāya mālaṃ katvā piḷandhanakā.
Sevālamālikāti: those who, early in the morning, take moss and water-lilies from the water and wear them as garlands to ascertain their purity by water.
Sevālamālikā có nghĩa là những người sáng sớm lấy rêu và hoa sen, v.v., từ nước, làm thành vòng hoa và đeo để biết được sự thanh tịnh của nước.
Udakorohakāti sāyaṃpātaṃ udakaṃ orohanakā.
Udakorohakāti: those who descend into water in the evening and morning.
Udakorohakā có nghĩa là những người xuống nước vào buổi chiều và buổi sáng.
Uyyāpentīti upari yāpenti.
Uyyāpentīti: they elevate (them).
Uyyāpentī có nghĩa là nâng lên trên.
Saññāpentīti sammā ñāpenti.
Saññāpentīti: they make (them) properly known.
Saññāpentī có nghĩa là làm cho hiểu rõ.
Saggaṃ nāma okkāmentīti parivāretvā ṭhitā ‘‘gaccha, bho, brahmalokaṃ, gaccha, bho, brahmaloka’’nti vadantā saggaṃ pavesenti.
Saggaṃ nāma okkāmentīti: those standing around escort them to heaven, saying, "Go, sirs, to the Brahmā world, go, sirs, to the Brahmā world."
Saggaṃ nāma okkāmentī có nghĩa là những người đứng vây quanh nói: ‘‘Này bạn, hãy đi đến thế giới Phạm thiên, này bạn, hãy đi đến thế giới Phạm thiên’’, và đưa họ vào cõi trời.
Anuparisakkeyyāti anuparigaccheyya.
Anuparisakkeyyā means would go around.
Anuparisakkeyyā nghĩa là nên đi vòng quanh.
Ummujjāti ummujja uṭṭhaha.
Ummujjā means emerge, rise up.
Ummujjā nghĩa là nổi lên.
Thalamuplavāti thalamabhiruha.
Thalamuplavā means ascend the dry ground.
Thalamuplavā nghĩa là leo lên bờ.
Tatra yāssāti tatra yā bhaveyya.
Tatra yāssā means there, whatever might be.
Tatra yāssā nghĩa là cái gì có thể có ở đó.
Sakkharā vā kaṭhalā vāti sakkharā ca kaṭhalā ca.
Sakkharā vā kaṭhalā vā means both gravel and potsherd.
Sakkharā vā kaṭhalā vā nghĩa là sỏi và mảnh sành.
Sā adhogāmī assāti sā adho gaccheyya, heṭṭhāgāmī bhaveyya.
Sā adhogāmī assā means it would go downwards, it would be downward-going.
Sā adhogāmī assā nghĩa là cái đó sẽ đi xuống, sẽ đi về phía dưới.
Adhogacchāti heṭṭhā gaccha.
Adhogacchā means go downwards.
Adhogacchā nghĩa là đi xuống.
359. Sattame jaṅgalanti thaddhaṃ na mudu.
359. In the seventh, jaṅgalaṃ means hard, not soft.
359. Trong kinh thứ bảy, jaṅgala nghĩa là cứng rắn, không mềm mại.
Ūsaranti sañjātaloṇaṃ.
Ūsaraṃ means saline, having salt grown.
Ūsara nghĩa là đất mặn.
Pāpabhūmīti lāmakabhūmibhāgaṃ.
Pāpabhūmī means a bad part of the earth.
Pāpabhūmī nghĩa là phần đất xấu.
Maṃdīpātiādīsu ahaṃ dīpo patiṭṭhā etesanti maṃdīpā.
In maṃdīpā and so forth: "I am an island, a refuge for these" means maṃdīpā (my island, my refuge).
Trong các từ như maṃdīpā, “ta là hải đảo, nơi nương tựa cho những người này”, do đó họ là maṃdīpā.
Ahaṃ leṇo allīyanaṭṭhānaṃ etesanti maṃleṇā.
"I am a cave, a place of clinging for these" means maṃleṇā (my cave).
“Ta là hang động, nơi ẩn náu cho những người này”, do đó họ là maṃleṇā.
Ahaṃ tāṇaṃ rakkhā etesanti maṃtāṇā.
"I am a shelter, a protection for these" means maṃtāṇā (my shelter).
“Ta là nơi che chở, sự bảo vệ cho những người này”, do đó họ là maṃtāṇā.
Ahaṃ saraṇaṃ bhayanāsanaṃ etesanti maṃsaraṇā.
"I am a refuge, a dispeller of fear for these" means maṃsaraṇā (my refuge).
“Ta là nơi nương tựa, sự tiêu diệt sợ hãi cho những người này”, do đó họ là maṃsaraṇā.
Viharantīti maṃ evaṃ katvā viharanti.
Viharanti means they dwell making me thus.
Viharantī nghĩa là họ sống bằng cách coi ta như vậy.
Gobhattampīti dhaññaphalassa abhāvena lāyitvā kalāpakalāpaṃ bandhitvā ṭhapitaṃ gimhakāle gunnampi khādanaṃ bhavissatīti attho.
Gobhattampī means even fodder for cattle, which, due to the absence of grain-fruit, was reaped, tied in bundles, and stored, would be food for cattle in the summer; this is the meaning.
Gobhattampī nghĩa là, do không có hoa lợi ngũ cốc, nên khi đã gặt hái và bó thành từng bó, nó sẽ là thức ăn cho gia súc vào mùa hè.
Udakamaṇikoti kucchiyaṃ maṇikamekhalāya evaṃ laddhanāmo bhājanaviseso.
Udakamaṇiko means a special kind of vessel, so named because of a jeweled belt around the belly.
Udakamaṇiko nghĩa là một loại bình đựng nước có tên như vậy do được đeo quanh bụng bằng một sợi dây chuyền ngọc.
Ahārī aparihārīti udakaṃ na harati na pariharati, na pariyādiyatīti attho.
Ahārī aparihārī means it does not take water, it does not carry it away, it does not exhaust it; this is the meaning.
Ahārī aparihārī nghĩa là không mang nước đi, không mang đi xa, tức là không làm cạn kiệt.
Iti imasmiṃ sutte sakkaccadhammadesanāva kathitā.
Thus, in this Sutta, only teaching the Dhamma respectfully is spoken of.
Như vậy, trong kinh này chỉ nói về sự thuyết pháp với lòng tôn kính.
Buddhānañhi asakkaccadhammadesanā nāma natthi.
For there is no such thing as an disrespectful teaching of the Dhamma by the Buddhas.
Thật vậy, không có sự thuyết pháp nào mà chư Phật lại không tôn kính.
Sīhasamānavuttino hi buddhā, yathā sīho pabhinnavaravāraṇassapi sasabiḷārādīnampi gahaṇatthāya ekasadisameva vegaṃ karoti, evaṃ buddhāpi ekassa desentāpi dvinnaṃ bahūnaṃ bhikkhuparisāya bhikkhuniupāsakaupāsikāparisāyapi titthiyānampi desentā sakkaccameva desenti.
Indeed, the Buddhas have the nature of a lion; just as a lion, to catch even a lordly elephant in rut, or a rabbit or a cat, exerts the same force, so too do the Buddhas, even when teaching one person, or two, or many, or an assembly of bhikkhus, or an assembly of bhikkhunīs, male lay followers, or female lay followers, or even sectarians, teach respectfully.
Chư Phật có hạnh như sư tử; như sư tử, dù là để bắt voi chúa đang động dục hay để bắt thỏ, mèo, v.v., đều dùng cùng một tốc độ, cũng vậy, chư Phật, dù thuyết pháp cho một người, hai người, cho hội chúng Tỳ-kheo, hội chúng Tỳ-kheo-ni, cư sĩ nam, cư sĩ nữ, hay cho các ngoại đạo, đều thuyết pháp với lòng tôn kính.
Catasso pana parisā saddahitvā okappetvā suṇantīti tāsaṃ desanā sakkaccadesanā nāma jātā.
But since the four assemblies listen with faith and confidence, their teaching becomes known as a respectful teaching.
Tuy nhiên, bốn hội chúng đã tin tưởng, chấp nhận và lắng nghe, nên sự thuyết pháp cho họ được gọi là sự thuyết pháp tôn kính.
360. Aṭṭhame yaṃbahulaṃ yaṃbahulanti iminā nigaṇṭho attanāva attano vādaṃ bhindati.
360. In the eighth, by " yaṃbahulaṃ yaṃbahulaṃ," the Nigaṇṭha himself refutes his own doctrine.
360. Trong kinh thứ tám, với câu yaṃbahulaṃ yaṃbahulaṃ, Ni-kiền-tử đã tự phá bỏ luận thuyết của mình.
Tasmā bhagavā evaṃ sante na koci āpāyikotiādimāha.
Therefore, the Blessed One said, " Evaṃ sante na koci āpāyiko" (If that were so, no one would be reborn in a lower realm) and so forth.
Do đó, Thế Tôn đã nói: evaṃ sante na koci āpāyiko và những lời tiếp theo.
Purimāni pana cattāri padāni diṭṭhiyā paccayā honti.
But the former four terms are causes for wrong view.
Bốn từ đầu tiên là nhân duyên cho tà kiến.
Tasmā tesupi ādīnavaṃ dassento idha, gāmaṇi, ekacco satthā evaṃvādī hotītiādimāha.
Therefore, showing the danger in those as well, he said, " Idha, gāmaṇi, ekacco satthā evaṃvādī hotī" (Here, O headman, some teacher holds such a view) and so forth.
Do đó, để chỉ ra sự nguy hiểm trong những điều đó, Ngài đã nói: idha, gāmaṇi, ekacco satthā evaṃvādī hotī và những lời tiếp theo.
Tattha ahampamhīti ahampi amhi.
There, ahampamhī means I also am.
Ở đó, ahampamhī nghĩa là ta cũng vậy.
Mettāsahagatenātiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ saddhiṃ bhāvanānayena visuddhimagge vuttameva.
Regarding mettāsahagatenā and so forth, all that needs to be said is already stated in the Visuddhimagga in the context of development.
Trong các từ như mettāsahagatena, tất cả những gì cần nói đều đã được nói trong Thanh Tịnh Đạo theo phương pháp tu tập.
Seyyathāpi, gāmaṇi, balavā saṅkhadhamotiādi pana idha apubbaṃ.
However, " Seyyathāpi, gāmaṇi, balavā saṅkhadhamo" (Just as, headman, a strong conch-blower) and so forth is new here.
Tuy nhiên, câu Seyyathāpi, gāmaṇi, balavā saṅkhadhamo và những lời tiếp theo là mới ở đây.
Tattha balavāti balasampanno.
There, balavā means endowed with strength.
Ở đó, balavā nghĩa là có sức mạnh.
Saṅkhadhamoti saṅkhadhamako.
Saṅkhadhamo means one who blows a conch.
Saṅkhadhamo nghĩa là người thổi ốc.
Appakasirenāti akicchena adukkhena.
Appakasirenā means without difficulty, without suffering.
Appakasirenā nghĩa là không khó khăn, không đau khổ.
Dubbalo hi saṅkhadhamo saṅkhaṃ dhamantopi na sakkoti catasso disā sarena viññāpetuṃ, nāssa saṅkhasaddo sabbato pharati, balavato pana vipphāriko hoti, tasmā ‘‘balavā’’ti āha.
A weak conch-blower, even while blowing a conch, cannot make its sound known in the four directions, nor does the sound of his conch spread everywhere; but for a strong one, it is far-reaching, therefore it is said "strong."
Người thổi ốc yếu ớt, dù có thổi ốc cũng không thể làm cho âm thanh vang khắp bốn phương, tiếng ốc của người đó không lan tỏa khắp nơi, nhưng của người mạnh mẽ thì lan tỏa rộng khắp, do đó Ngài nói “balavā” (mạnh mẽ).
Mettāya cetovimuttiyāti ettha ‘‘mettā’’ti vutte upacāropi appanāpi vaṭṭati, ‘‘cetovimuttī’’ti vutte pana appanāva vaṭṭati.
In " mettāya cetovimuttiyā," when "mettā" is mentioned, both access concentration (upacāra) and absorption concentration (appanā) are acceptable; but when "cetovimutti" is mentioned, only absorption concentration (appanā) is acceptable.
Trong câu Mettāya cetovimuttiyā, khi nói “mettā” (từ ái) thì cả cận định (upacāra) và an chỉ (appanā) đều được chấp nhận; nhưng khi nói “cetovimuttī” (tâm giải thoát) thì chỉ an chỉ mới được chấp nhận.
Yaṃ pamāṇakataṃ kammanti pamāṇakataṃ kammaṃ nāma kāmāvacaraṃ vuccati, appamāṇakataṃ kammaṃ nāma rūpāvacaraṃ.
Yaṃ pamāṇakataṃ kammaṃ (that limited kamma) refers to kāmāvacara kamma (kamma of the sense-sphere); appamāṇakataṃ kamma (unlimited kamma) refers to rūpāvacara kamma (kamma of the form-sphere).
Yaṃ pamāṇakataṃ kamma (nghiệp có giới hạn) được gọi là nghiệp thuộc cõi Dục (kāmāvacara); nghiệp không giới hạn (appamāṇakataṃ kamma) được gọi là nghiệp thuộc cõi Sắc (rūpāvacara).
Tañhi pamāṇaṃ atikkamitvā odhisakaanodhisakadisāpharaṇavasena vaḍḍhetvā katattā appamāṇakatanti vuccati.
For that kamma is called "unlimited" because it is done by transcending limitation and expanding it through pervasion with or without specific bounds.
Thật vậy, nghiệp đó được gọi là không giới hạn vì nó đã vượt qua giới hạn và được phát triển theo cách lan tỏa khắp các phương, có giới hạn và không giới hạn.
Na taṃ tatrāvasissati, na taṃ tatrāvatiṭṭhatīti taṃ kāmāvacarakammaṃ tasmiṃ rūpārūpāvacarakamme na ohīyati na tiṭṭhati.
Na taṃ tatrāvasissati, na taṃ tatrāvatiṭṭhatī means that kāmāvacara kamma does not remain or persist in that rūpā-arūpāvacara kamma.
Na taṃ tatrāvasissati, na taṃ tatrāvatiṭṭhatī nghĩa là nghiệp thuộc cõi Dục đó không còn lại và không tồn tại trong nghiệp thuộc cõi Sắc và cõi Vô Sắc đó.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant?
Điều gì được nói?
Taṃ kāmāvacarakammaṃ tassa rūpārūpāvacarakammassa antarā laggituṃ vā ṭhātuṃ vā rūpārūpāvacarakammaṃ pharitvā pariyādiyitvā attano okāsaṃ gahetvā patiṭṭhātuṃ vā na sakkoti.
That kāmāvacara kamma cannot adhere or remain in the midst of that rūpā-arūpāvacara kamma, nor can it pervade and exhaust the rūpā-arūpāvacara kamma, taking its own space to establish itself.
Nghiệp thuộc cõi Dục đó không thể mắc kẹt hay tồn tại giữa nghiệp thuộc cõi Sắc và cõi Vô Sắc đó, không thể lan tỏa, làm cạn kiệt nghiệp thuộc cõi Sắc và cõi Vô Sắc, rồi chiếm lấy chỗ của mình và tồn tại.
Atha kho rūpārūpāvacarakammameva kāmāvacaraṃ mahogho viya parittaṃ udakaṃ pharitvā pariyādiyitvā attano okāsaṃ katvā tiṭṭhati, tassa vipākaṃ paṭibāhitvā sayameva brahmasahabyataṃ upanetīti.
Instead, the rūpā-arūpāvacara kamma itself, like a great flood overwhelming a little water, pervades and exhausts the kāmāvacara kamma, making its own space, suppressing its result, and itself leads one to companionship with Brahmā.
Mà chính nghiệp thuộc cõi Sắc và cõi Vô Sắc, như một dòng nước lớn lan tỏa và làm cạn kiệt một ít nước, rồi tạo ra chỗ cho mình và tồn tại; nó ngăn cản quả báo của nghiệp thuộc cõi Dục và tự mình đưa đến sự đồng hành với Phạm thiên.
Iti idaṃ suttaṃ ādimhi kilesavasena vuṭṭhāya avasāne brahmavihāravasena gahitattā yathānusandhināva gataṃ.
Thus, this Sutta, having begun by rising through defilements, and concluding by embracing the Brahmavihāras, has proceeded in due sequence.
Như vậy, kinh này, vì bắt đầu với các phiền não và kết thúc bằng các Phạm trú, nên đã đi theo đúng trình tự.
361. Navame dubbhikkhāti dullabhabhikkhā.
361. In the ninth, dubbhikkhā means hard to obtain almsfood.
361. Trong kinh thứ chín, dubbhikkhā nghĩa là khó kiếm thức ăn.
Dvīhitikāti ‘‘jīvissāma nu kho na nu kho’’ti evaṃ pavattaīhitikā.
Dvīhitikā means one whose desires are twofold, contemplating, "Will we survive, or will we not?"
Dvīhitikā nghĩa là sự suy nghĩ rằng “chúng ta sẽ sống hay không sống”.
‘‘Duhitikā’’tipi pāṭho.
There is also the reading "Duhitikā."
Cũng có bản đọc là “Duhitikā”.
Ayameva attho.
The meaning is the same.
Ý nghĩa cũng tương tự.
Dukkhā īhiti ettha na sakkā koci payogo sukhena kātunti duhitikā.
Duhitikā means where desire is difficult, it is not possible to do any work with ease.
Duhitikā nghĩa là khó khăn trong việc thực hiện bất kỳ công việc nào một cách dễ dàng.
Tattha tattha matamanussānaṃ vippakiṇṇāni setāni aṭṭhikāni etthāti setaṭṭhikā.
Setaṭṭhikā means where the scattered white bones of dead people are found everywhere.
Setaṭṭhikā nghĩa là có những xương trắng rải rác của những người đã chết ở khắp nơi.
Salākāvuttāti salākamattavuttā, yaṃ tattha vuttaṃ vāpitaṃ, taṃ salākamattameva ahosi, phale na janayatīti attho.
Salākāvuttā means that which was sown there yielded only a measure of grain (salāka); it did not produce fruit, meaning only a small amount was produced.
Salākāvuttā nghĩa là chỉ đủ một que thăm, tức là những gì đã được gieo trồng ở đó chỉ đủ một que thăm, không sinh ra quả.
Uggilitunti dve ante mocetvā kathetuṃ asakkonto uggilituṃ bahi nīharituṃ na sakkhīti.
Uggilituṃ means not being able to speak, having loosened both ends (of an argument), he could not spew it out or bring it forth.
Uggilitu nghĩa là không thể nói ra, không thể nôn ra ngoài khi không thể nói rõ hai đầu.
Ogilitunti pucchāya dosaṃ disvā hāretuṃ asakkonto ogilituṃ anto pavesetuṃ na sakkhīti.
Ogilituṃ means seeing the fault in the question and being unable to refute it, he could not swallow it or take it back in.
Ogilitu nghĩa là không thể nuốt vào, không thể giấu vào trong khi thấy lỗi trong câu hỏi và không thể bác bỏ.
Ito so gāmaṇi ekanavutikappeti bhagavā kathayamānova yāva nikkhanto nāsikavāto na puna pavisati, tāvatakena kālena ekanavutikappe anussari ‘‘atthi nu kho kiñci kule pakkabhikkhādānena upahatapubba’’nti parijānanatthaṃ.
Ito so gāmaṇi ekanavutikappe (From here, headman, ninety-one aeons ago) — while the Blessed One was speaking, for as long as his exhaled breath did not re-enter, in that period of time, he recollected ninety-one aeons to ascertain whether any family had ever been harmed by giving cooked almsfood.
Ito so gāmaṇi ekanavutikappe nghĩa là Thế Tôn, trong khi đang nói, đã hồi tưởng lại chín mươi mốt kiếp trong khoảng thời gian hơi thở ra chưa trở vào, để tìm hiểu xem “có gia đình nào đã từng bị tổn hại bởi việc cúng dường thức ăn đã nấu chín không”.
Athekampi apassanto ‘‘ito so, gāmaṇī’’tiādimāha.
Then, finding none, he said, "From here, O headman," and so forth.
Khi không thấy một ai, Ngài đã nói: “Này gia chủ, từ đây về trước” và những lời tiếp theo.
Idāni dānādīnaṃ ānisaṃsaṃ kathento atha kho yāni tāni kulāni aḍḍhānīti dhammadesanaṃ ārabhi.
Now, speaking of the benefits of giving and so forth, he began the Dhamma teaching with " atha kho yāni tāni kulāni aḍḍhānī" (but those families that are rich).
Bây giờ, để nói về lợi ích của bố thí và các việc thiện khác, Ngài bắt đầu thuyết pháp với câu: atha kho yāni tāni kulāni aḍḍhānī (những gia đình giàu có đó).
Tattha dānasambhūtānīti dānena sambhūtāni nibbattāni.
There, dānasambhūtānī means originated, produced by giving.
Ở đó, dānasambhūtānī nghĩa là được sinh ra, được tạo ra bởi bố thí.
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two terms.
Hai từ còn lại cũng theo cách tương tự.
Ettha pana saccaṃ nāma saccavāditā.
Here, saccaṃ nāma means truthfulness.
Ở đây, saccaṃ nāma là sự nói thật.
Sāmaññaṃ nāma sesasīlaṃ.
Sāmaññaṃ nāma means the rest of the sīla (moral conduct).
Sāmaññaṃ nāma là các giới còn lại.
Vikiratīti ayogena vaḷañjento vippakirati.
Vikiratī means scatters it by using it improperly.
Vikiratī nghĩa là làm phân tán, làm vung vãi khi tiêu dùng không đúng cách.
Vidhamatīti dhamento viya nāseti.
Vidhamatī means destroys it as if by blowing away.
Vidhamatī nghĩa là phá hủy như thổi bay.
Viddhaṃsetīti nāseti.
Viddhaṃsetī means destroys it.
Viddhaṃsetī nghĩa là phá hủy.
Aniccatāti hutvā abhāvo bahunāpi kālena saṅgatānaṃ khaṇeneva antaradhānaṃ.
Aniccatā means the non-existence of what has been, the disappearance in an instant of what has been joined for a long time.
Aniccatā nghĩa là sự không tồn tại sau khi đã tồn tại, sự biến mất ngay lập tức của những thứ đã tụ hội trong thời gian dài.
362. Dasame taṃ parisaṃ etadavocāti tassa kira evaṃ ahosi ‘‘kulaputtā pabbajantā puttadārañceva jātarūparajatañca pahāyeva pabbajanti, na ca sakkā yaṃ pahāya pabbajitā, taṃ tehi gahetu’’nti nayaggāhe ṭhatvā ‘‘mā ayyo’’tiādivacanaṃ avoca.
362. In the tenth, taṃ parisaṃ etadavocā (he said this to that assembly) means it was as if he thought, "Young men go forth from home, abandoning children, wives, and silver and gold; it is not possible for them to take what they have abandoned when they went forth," and holding to this principle, he uttered the words, "May it not be so, venerable sir," and so forth.
362. Trong kinh thứ mười, taṃ parisaṃ etadavocā nghĩa là, có lẽ ông ta đã nghĩ rằng “các thiện nam tử xuất gia đều từ bỏ con cái, vợ con, vàng bạc châu báu mà xuất gia, và không thể lấy lại những gì đã từ bỏ khi xuất gia”, và giữ vững quan điểm này, ông ta đã nói những lời như “Mā ayyo” (Đừng, thưa ngài).
Ekaṃsenetanti etaṃ pañcakāmaguṇakappanaṃ assamaṇadhammo asakyaputtiyadhammoti ekaṃsena dhāreyyāsi.
Ekaṃsenetaṃ means you should definitely maintain this conception of the five cords of sensual pleasure as not being the Dhamma of a recluse, not being the Dhamma of a son of the Sakyas.
Ekaṃseneta nghĩa là ngươi nên giữ vững quan điểm này rằng sự hình dung về năm dục lạc này là pháp phi sa-môn, pháp phi Thích tử.
Tiṇanti senāsanacchadanatiṇaṃ.
Tiṇaṃ means grass for covering hermitages.
Tiṇa nghĩa là cỏ để che chỗ ở.
Pariyesitabbanti tiṇacchadane vā iṭṭhakacchadane vā gehe palujjante yehi taṃ kāritaṃ, tesaṃ santikaṃ gantvā ‘‘tumhehi kāritasenāsanaṃ ovassati, na sakkā tattha vasitu’’nti ācikkhitabbaṃ.
Pariyesitabbaṃ means that if a dwelling with a grass roof or a brick roof is decaying, one should go to those who built it and inform them, “The dwelling you built is leaking; it is not possible to live there.”
Pariyesitabbanti (nên tìm kiếm): khi một ngôi nhà có mái tranh hoặc mái ngói bị hư hỏng, vị Tỳ-khưu nên đến những người đã xây dựng nó và báo rằng: “Tịnh xá do quý vị xây dựng bị dột, không thể ở đó được.”
Manussā sakkontā karissanti, asakkontā ‘‘tumhe vaḍḍhakiṃ gahetvā kārāpetha, mayaṃ te saññāpessāmā’’ti vakkhanti.
If people are able, they will do it; if they are not able, they will say, "You should get a carpenter to do it, and we will compensate them."
Nếu có khả năng, các cư sĩ sẽ sửa chữa; nếu không, họ sẽ nói: “Xin quý vị hãy thuê thợ mộc sửa chữa, chúng tôi sẽ trả công cho họ.”
Evaṃ vutte kāretvā tesaṃ ācikkhitabbaṃ.
When this is said, after getting it done, it should be reported to them.
Khi được nói như vậy, sau khi đã sửa chữa xong, vị Tỳ-khưu nên báo cho họ biết.
Manussā vaḍḍhakīnaṃ dātabbaṃ dassanti.
The people will give what is due to the carpenters.
Các cư sĩ sẽ trả công cho thợ mộc.
Sace āvāsasāmikā natthi, aññesampi bhikkhācāravattena ārocetvā kāretuṃ vaṭṭati.
If there are no resident patrons, it is permissible to inform others, in the manner of going for alms, and have the work done.
Nếu không có chủ tịnh xá, cũng được phép báo cho các cư sĩ khác theo cách khất thực để họ sửa chữa.
Idaṃ sandhāya ‘‘pariyesitabba’’nti vuttaṃ.
It is with this in mind that "it should be sought" was stated.
Điều này được nói đến khi đề cập đến “pariyesitabba” (nên tìm kiếm).
Dārunti senāsane gopānasiādīsu palujjamānesu tadatthāya dāruṃ.
Wood means wood for repairs when parts of the dwelling, such as rafters, are decaying.
Dārunti (gỗ): khi các bộ phận như xà nhà của tịnh xá bị hư hỏng, thì nên tìm gỗ cho mục đích đó.
Sakaṭanti gihivikataṃ katvā tāvakālikasakaṭaṃ.
Cart means a temporary cart made by laypeople.
Sakaṭanti (xe bò): là một chiếc xe bò tạm thời do cư sĩ làm.
Na kevalañca sakaṭameva, aññampi vāsipharasukuddālādiupakaraṇaṃ evaṃ pariyesituṃ vaṭṭati.
And not only a cart, but other tools like adzes, axes, spades, and so on, may also be sought in this manner.
Không chỉ xe bò, mà các dụng cụ khác như rìu, búa, cuốc, v.v., cũng được phép tìm kiếm theo cách này.
Purisoti hatthakammavasena puriso pariyesitabbo.
Man means a man should be sought for manual labor.
Purisoti (người): nên tìm một người để làm công việc thủ công.
Yaṃkiñci hi purisaṃ ‘‘hatthakammaṃ, āvuso, katvā dassasī’’ti vatvā ‘‘dassāmi, bhante,’’ti vutte ‘‘idañcidañca karohī’’ti yaṃ icchati, taṃ kāretuṃ vaṭṭati.
If one says to any man, "Friend, will you do some manual labor for us?" and he replies, "I will, venerable sir," then it is permissible to have him do whatever is desired by saying, "Do this and that."
Thật vậy, bất cứ người nào, khi được nói: “Này hiền giả, ông có thể làm công việc thủ công không?” và người đó đáp: “Bạch Đại đức, con sẽ làm,” thì được phép yêu cầu người đó làm bất cứ việc gì mình muốn.
Na tvevāhaṃ, gāmaṇi, kenaci pariyāyenāti jātarūparajataṃ panāhaṃ kenacipi kāraṇena pariyesitabbanti na vadāmi.
But I, headman, in no way at all means that I do not say that gold and silver should be sought for any reason whatsoever.
Na tvevāhaṃ, gāmaṇi, kenaci pariyāyenāti (Nhưng này gia chủ, Ta không nói rằng bằng bất cứ cách nào): Ta không nói rằng vàng bạc nên được tìm kiếm bằng bất cứ lý do nào.
363. Ekādasame mallesūti evaṃnāmake janapade.
In the eleventh sutta, in the Mallas means in a country of that name.
363. Trong kinh thứ mười một, mallesuti (ở xứ Mallā): là ở một vùng đất có tên như vậy.
Vadhenāti māraṇena.
By killing means by taking life.
Vadhenāti (bằng sự giết hại): là bằng sự giết chóc.
Jāniyāti dhanajāniyā.
By loss means by loss of wealth.
Jāniyāti (bằng sự mất mát): là bằng sự mất mát tài sản.
Akālikena pattenāti na kālantarena pattena, kālaṃ anatikkamitvāva pattenāti attho.
By immediate gain means not by a gain that comes after a period of time, but by a gain that comes without delay; this is the meaning.
Akālikena pattenāti (đến ngay lập tức): không phải là đến sau một thời gian, mà là đến mà không trì hoãn thời gian, đó là ý nghĩa.
Ciravāsī nāma kumāroti evaṃnāmako tassa putto.
A prince named Ciravāsī means a son of that name.
Ciravāsī nāma kumāroti (hoàng tử tên Ciravāsī): là con trai của người đó có tên như vậy.
Bahi āvasathe paṭivasatīti bahinagare kiñcideva sippaṃ uggaṇhanto vasati.
Resides in an inn outside means he resides outside the city, learning some craft or other.
Bahi āvasathe paṭivasatīti (sống ở một nơi cư ngụ bên ngoài): là sống bên ngoài thành phố, học một nghề nào đó.
Imasmiṃ sutte vaṭṭadukkhaṃ kathitaṃ.
In this sutta, the suffering of transmigration (vaṭṭadukkha) is described.
Trong kinh này, khổ đau của vòng luân hồi (vaṭṭadukkha) đã được nói đến.
364. Dvādasame rāsiyoti rāsiṃ katvā pañhassa pucchitattā rāsiyoti evaṃ dhammasaṅgāhakattherehi gahitanāmo.
In the twelfth sutta, Rāsī is a name given by the elders who compiled the Dhamma, because the question was asked by accumulating things (rāsiṃ katvā).
364. Trong kinh thứ mười hai, rāsiyoti (Rāsiya): là tên được các trưởng lão tập hợp Pháp đặt cho, vì câu hỏi được hỏi theo cách tổng hợp (rāsiṃ katvā).
Tapassinti tapanissitakaṃ.
Ascetic refers to one devoted to austerities.
Tapassinti (người khổ hạnh): là người dựa vào sự khổ hạnh.
Lūkhajīvinti lūkhajīvikaṃ.
Living harshly refers to a harsh way of life.
Lūkhajīvinti (người sống khắc khổ): là người sống khắc khổ.
Antāti koṭṭhāsā.
Extremes are portions.
Antāti (hai cực đoan): là các phần.
Gāmoti gāmmo.
Village means pertaining to a village.
Gāmoti (làng): là thuộc về làng.
Gammotipi pāṭho, gāmavāsīnaṃ dhammoti attho.
The reading gammotipi is also found, meaning the practice of villagers.
Cũng có bản đọc là Gammotipi, có nghĩa là Pháp của những người dân làng.
Attakilamathānuyogoti attano kilamathānuyogo, sarīradukkhakaraṇanti attho.
Devotion to self-mortification means devotion to self-mortification, that is, causing bodily suffering.
Attakilamathānuyogoti (sự chuyên tâm vào việc hành hạ bản thân): là sự chuyên tâm vào việc hành hạ bản thân, có nghĩa là làm cho thân thể đau khổ.
Kasmā panettha kāmasukhallikānuyogo gahito, kasmā attakilamathānuyogo, kasmā majjhimā paṭipadāti?
Why, then, are devotion to sense pleasures, devotion to self-mortification, and the middle way taken here?
Tại sao ở đây lại đề cập đến sự chuyên tâm vào lạc thú dục vọng, tại sao lại đề cập đến sự chuyên tâm vào việc hành hạ bản thân, và tại sao lại đề cập đến con đường trung đạo?
Kāmasukhallikānuyogo tāva kāmabhogīnaṃ dassanatthaṃ gahito, attakilamathānuyogo tapanissitakānaṃ, majjhimā paṭipadā tiṇṇaṃ nijjaravatthūnaṃ dassanatthaṃ gahitā.
Devotion to sense pleasures is taken to show those who indulge in sense objects; devotion to self-mortification for those devoted to austerities; and the middle way is taken to show the three grounds for release (nijjaravatthū).
Sự chuyên tâm vào lạc thú dục vọng được đề cập để chỉ ra những người hưởng thụ dục lạc, sự chuyên tâm vào việc hành hạ bản thân dành cho những người khổ hạnh, và con đường trung đạo được đề cập để chỉ ra ba nguyên nhân diệt trừ phiền não.
Kiṃ etesaṃ dassane payojananti?
What is the purpose in showing these?
Việc chỉ ra những điều này có lợi ích gì?
Ime dve ante pahāya tathāgato majjhimāya paṭipadāya sammāsambodhiṃ patto.
The Tathāgata, having abandoned these two extremes, attained perfect enlightenment by the middle way.
Sau khi từ bỏ hai cực đoan này, Đức Như Lai đã đạt được Chánh Đẳng Giác bằng con đường trung đạo.
So kāmabhoginopi na sabbe garahati na pasaṃsati, tapanissitakepi na sabbe garahati na pasaṃsati, garahitabbayuttakeyeva garahati, pasaṃsitabbayuttake pasaṃsatīti imassatthassa pakāsanaṃ etesaṃ dassane payojananti veditabbaṃ.
It should be understood that the purpose in showing these is to declare that he does not blame or praise all those who indulge in sense objects, nor does he blame or praise all those devoted to austerities; he only blames those who deserve blame and praises those who deserve praise.
Vì vậy, Ngài không chỉ trích hay khen ngợi tất cả những người hưởng thụ dục lạc, cũng không chỉ trích hay khen ngợi tất cả những người khổ hạnh; Ngài chỉ chỉ trích những người đáng chỉ trích và khen ngợi những người đáng khen ngợi. Đây là lợi ích của việc chỉ ra những điều này.
Idāni tamatthaṃ pakāsento tayo khome, gāmaṇi, kāmabhoginotiādimāha.
Now, clarifying that meaning, he said, "There are, headman, three kinds of those who indulge in sense pleasures."
Bây giờ, để làm sáng tỏ ý nghĩa đó, Ngài đã nói: Tayo khome, gāmaṇi, kāmabhoginoti (Này gia chủ, có ba hạng người hưởng thụ dục lạc), v.v.
Tattha sāhasenāti sāhasikakammena.
There, by violence means by acts of violence.
Trong đó, sāhasenāti (bằng sự hung bạo): là bằng hành động hung bạo.
Na saṃvibhajatīti mittasahāyasandiṭṭhasambhattānaṃ saṃvibhāgaṃ na karoti.
Does not share means does not share with friends, companions, and those connected by acquaintance.
Na saṃvibhajatīti (không chia sẻ): là không chia sẻ với bạn bè, người thân quen, và những người cùng ăn uống.
Na puññāni karotīti anāgatabhavassa paccayabhūtāni puññāni na karoti.
Does not do meritorious deeds means does not do meritorious deeds that are conditions for future existence.
Na puññāni karotīti (không làm các việc phước thiện): là không làm các việc phước thiện là nhân duyên cho kiếp sống tương lai.
Dhammādhammenāti dhammena ca adhammena ca.
By what is right and what is wrong means by what is right and by what is not right.
Dhammādhammenāti (bằng cả pháp và phi pháp): là bằng cả pháp và phi pháp.
Ṭhānehīti kāraṇehi.
By reasons means by causes.
Ṭhānehīti (bằng các trường hợp): là bằng các lý do.
Sacchikarotīti kathaṃ attānaṃ ātāpento paritāpento sacchikaroti?
He realizes means how does one, tormenting and harassing oneself, realize it?
Sacchikarotīti (chứng ngộ): làm thế nào mà một người tự nung đốt, tự hành hạ lại có thể chứng ngộ?
Caturaṅgavīriyavasena ca dhutaṅgavasena ca.
By means of effort with four components and by means of the dhutaṅgas.
Là bằng sự tinh tấn bốn chi và bằng các pháp hạnh đầu đà.
Tisso sandiṭṭhikā nijjarāti ettha ekopi maggo tiṇṇaṃ kilesānaṃ nijjaraṇatāya tisso nijjarāti vuttoti.
Three visible releases in this context means that even one path is called three releases because of the release from three defilements.
Tisso sandiṭṭhikā nijjarāti (ba sự diệt trừ thấy được ngay trong hiện tại): ở đây, một con đường cũng được gọi là ba sự diệt trừ vì nó diệt trừ ba phiền não.
365. Terasame dūteyyānīti dūtakammāni paṇṇāni ceva mukhasāsanāni ca.
In the thirteenth sutta, messages refers to both written dispatches and oral messages.
365. Trong kinh thứ mười ba, dūteyyānīti (việc làm sứ giả): là các công việc sứ giả, cả thư từ và lời nhắn truyền miệng.
Pāṇātipātañcāhanti idaṃ kasmā āraddhaṃ?
And I know about the destruction of life – why was this introduced?
Pāṇātipātañcāhanti (và Ta cũng biết sát sanh): Tại sao điều này được bắt đầu?
Na kevalaṃ ahaṃ māyaṃ jānāmi, aññampi idañcidañca jānāmīti sabbaññubhāvadassanatthaṃ āraddhaṃ.
It was introduced to show omniscience, to indicate that "not only do I know about illusion, but I also know this and that."
Nó được bắt đầu để chỉ ra rằng không chỉ Ta biết ảo thuật, mà Ta còn biết những điều khác nữa, để thể hiện sự Toàn tri.
Santi hi, gāmaṇi, eke samaṇabrāhmaṇāti idaṃ sesasamaṇabrāhmaṇānaṃ laddhiṃ dassetvā tassā pajahāpanatthaṃ āraddhaṃ.
For there are, headman, some recluses and brahmins – this was introduced to reject the doctrines of other recluses and brahmins after presenting them.
Santi hi, gāmaṇi, eke samaṇabrāhmaṇāti (Này gia chủ, có một số Sa-môn, Bà-la-môn): Điều này được bắt đầu để chỉ ra quan điểm của các Sa-môn, Bà-la-môn khác và để từ bỏ quan điểm đó.
Mālī kuṇḍalīti mālāya mālī, kuṇḍalehi kuṇḍalī.
Garlanded, ear-ringed means garlanded with garlands, ear-ringed with ear-rings.
Mālī kuṇḍalīti (người đeo vòng hoa, người đeo khuyên tai): là người đeo vòng hoa bằng vòng hoa, người đeo khuyên tai bằng khuyên tai.
Itthikāmehīti itthīhi saddhiṃ kāmā itthikāmā, tehi itthikāmehi.
With female sensual pleasures means sensual pleasures with women are female sensual pleasures; with these female sensual pleasures.
Itthikāmehīti (bằng các dục lạc với phụ nữ): là các dục lạc với phụ nữ, bằng các dục lạc với phụ nữ đó.
Āvasathāgāranti kulagharassa ekasmiṃ ṭhāne ekekasseva sukhanivāsatthāya kataṃ vāsāgāraṃ.
Resting-house means a dwelling-house made in one part of a family home for the comfortable living of each individual.
Āvasathāgāranti (nhà ở): là một ngôi nhà được xây dựng để mỗi người có thể sống thoải mái ở một nơi trong nhà của gia đình.
Tenāhaṃ yathāsatti yathābalaṃ saṃvibhajāmīti tassāhaṃ attano sattianurūpena ceva balānurūpena ca saṃvibhāgaṃ karomi.
Therefore, I share according to my ability and strength means I share in proportion to my strength and ability.
Tenāhaṃ yathāsatti yathābalaṃ saṃvibhajāmīti (Vì vậy, Ta chia sẻ tùy theo khả năng và sức lực của mình): Ta chia sẻ tùy theo khả năng và sức lực của mình.
Alanti yuttaṃ.
Sufficient means suitable.
Alanti (đủ): là thích hợp.
Kaṅkhaniye ṭhāneti kaṅkhitabbe kāraṇe.
In a doubtful matter means in a matter to be doubted.
Kaṅkhaniye ṭhāneti (ở chỗ đáng nghi ngờ): là trong trường hợp đáng nghi ngờ.
Cittasamādhinti tasmiṃ dhammasamādhismiṃ ṭhito tvaṃ saha vipassanāya catunnaṃ maggānaṃ vasena cittasamādhiṃ sace paṭilabheyyāsīti dasseti.
Mental concentration implies that if you, standing in that concentration of Dhamma, were to attain mental concentration together with vipassanā, by means of the four paths.
Cittasamādhinti (định tâm): Ngài chỉ ra rằng nếu ngươi an trú trong định pháp đó, ngươi sẽ đạt được định tâm cùng với tuệ quán, theo bốn đạo.
Apaṇṇakatāya mayhanti ayaṃ paṭipadā mayhaṃ apaṇṇakatāya anaparādhakatāya eva saṃvattatīti attho.
My unerring means this practice leads to my unerringness, my blamelessness.
Apaṇṇakatāya mayhanti (vì sự không sai lầm của Ta): có nghĩa là con đường này dẫn đến sự không sai lầm, không có lỗi của Ta.
Kaṭaggāhoti jayaggāho.
Decisive grip means a grip that assures victory.
Kaṭaggāhoti (sự nắm giữ chắc chắn): là sự nắm giữ chiến thắng.
Ayaṃ kho, gāmaṇi, dhammasamādhi, tatra ce tvaṃ cittasamādhiṃ paṭilabheyyāsīti ettha dhammasamādhīti dasakusalakammapathadhammā, cittasamādhīti saha vipassanāya cattāro maggā.
This, headman, is the concentration of Dhamma; if you were to attain mental concentration there – here, concentration of Dhamma refers to the ten wholesome courses of action; mental concentration refers to the four paths together with vipassanā.
Ayaṃ kho, gāmaṇi, dhammasamādhi, tatra ce tvaṃ cittasamādhiṃ paṭilabheyyāsīti (Này gia chủ, đây là định pháp, nếu ngươi đạt được định tâm trong đó): ở đây, dhammasamādhi (định pháp) là mười pháp thiện nghiệp đạo, cittasamādhi (định tâm) là bốn đạo cùng với tuệ quán.
Atha vā ‘‘pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyatī’’ti (a. ni. 5.26) evaṃ vuttā pāmojjapītipassaddhisukhasamādhisaṅkhātā pañca dhammā dhammasamādhi nāma, cittasamādhi pana saha vipassanāya cattāro maggāva.
Alternatively, the five qualities called joy, delight, tranquility, happiness, and concentration, as stated in "joy arises, to one who is delighted, rapture arises" (A.N. 5.26), are called concentration of Dhamma; mental concentration, however, is simply the four paths together with vipassanā.
Hoặc, năm pháp được nói đến như: “niềm hoan hỷ sinh khởi, từ niềm hoan hỷ sinh khởi hỷ lạc,” (A.N. 5.26) tức là hoan hỷ, hỷ lạc, khinh an, lạc, và định, được gọi là định pháp; còn định tâm là bốn đạo cùng với tuệ quán.
Atha vā dasakusalakammapathā cattāro brahmavihārā cāti ayaṃ dhammasamādhi nāma, taṃ dhammasamādhiṃ pūrentassa uppannā cittekaggatā cittasamādhi nāma.
Alternatively, the ten wholesome courses of action and the four Brahmavihāras are called concentration of Dhamma; and the one-pointedness of mind that arises in one who perfects that concentration of Dhamma is called mental concentration.
Hoặc, mười pháp thiện nghiệp đạo và bốn vô lượng tâm được gọi là định pháp; sự nhất tâm sinh khởi ở người thực hành định pháp đó được gọi là định tâm.
Evaṃ tvaṃ imaṃ kaṅkhādhammaṃ pajaheyyāsīti evaṃ tvaṃ imasmiṃ vuttappabhede dhammasamādhismiṃ ṭhito sace evaṃ cittasamādhiṃ paṭilabheyyāsi, ekaṃsenetaṃ kaṅkhaṃ pajaheyyāsīti attho.
Thus you would abandon this doubtful state means, if you, standing in this aforementioned concentration of Dhamma, were to attain such mental concentration, you would certainly abandon this doubt.
Evaṃ tvaṃ imaṃ kaṅkhādhammaṃ pajaheyyāsīti (Như vậy, ngươi sẽ từ bỏ pháp nghi ngờ này): có nghĩa là nếu ngươi an trú trong định pháp đã được nói đến như vậy và đạt được định tâm như vậy, ngươi chắc chắn sẽ từ bỏ sự nghi ngờ này.
Sesaṃ sabbattha vuttanayamevāti.
The rest is to be understood in the manner stated everywhere.
Phần còn lại đều theo cách đã nói ở mọi nơi.
366-376. Asaṅkhatasaṃyutte asaṅkhatanti akataṃ.
In the Asaṅkhata Saṃyutta (Connected Discourses on the Unconditioned), the unconditioned means that which is not made.
366-376. Trong Asaṅkhatasaṃyutta (Tương Ưng Vô Vi), asaṅkhatanti (vô vi): là không được tạo tác.
Hitesināti hitaṃ esantena.
Well-wisher means one who seeks welfare.
Hitesināti (người mong muốn lợi ích): là người tìm kiếm lợi ích.
Anukampakenāti anukampamānena.
Compassionate one means one who feels compassion.
Anukampakenāti (người có lòng thương xót): là người có lòng thương xót.
Anukampaṃ upādāyāti anukampaṃ cittena pariggahetvā, paṭiccātipi vuttaṃ hoti.
Out of compassion means having embraced compassion in one's mind, or it is also said as "due to."
Anukampaṃ upādāyāti (do lòng thương xót): là ôm giữ lòng thương xót trong tâm, cũng có nghĩa là do duyên.
Kataṃ vo taṃ mayāti taṃ mayā imaṃ asaṅkhatañca asaṅkhatamaggañca desentena tumhākaṃ kataṃ.
‘That has been done by me for you’ means that by me, teaching this unconditioned (Nibbāna) and the path to the unconditioned, it has been done for you.
Kataṃ vo taṃ mayā có nghĩa là điều đó đã được Ta làm cho các ngươi khi thuyết giảng về pháp vô vi và đạo vô vi này.
Ettakameva hi anukampakassa satthu kiccaṃ, yadidaṃ aviparītadhammadesanā.
For truly, this much is the duty of a compassionate teacher: the teaching of the Dhamma without distortion.
Đây là tất cả những gì một bậc Đạo Sư từ bi cần làm, đó là thuyết giảng giáo pháp không sai lệch.
Ito paraṃ pana paṭipatti nāma sāvakānaṃ kiccaṃ.
Beyond this, however, practice (paṭipatti) is the duty of the disciples.
Từ đây trở đi, sự thực hành là việc của các đệ tử.
Tenāha etāni, bhikkhave, rukkhamūlāni…pe… amhākaṃ anusāsanīti iminā rukkhamūlasenāsanaṃ dasseti.
Therefore, it is said: "Monks, these are tree-roots...* ...Our instruction" – by this, he indicates a lodging at the foot of a tree.
Vì thế, Ngài nói: Này các Tỳ-kheo, đây là những gốc cây... lời giáo huấn của chúng ta (etāni, bhikkhave, rukkhamūlāni…pe… amhākaṃ anusāsanī) để chỉ ra nơi trú ngụ dưới gốc cây.
Suññāgārānīti iminā janavivittaṃ ṭhānaṃ.
By "empty dwellings," he indicates a secluded place, deserted by people.
Những căn nhà trống (Suññāgārānī) để chỉ ra nơi vắng vẻ không người.
Ubhayena ca yogānurūpaṃ senāsanaṃ ācikkhati, dāyajjaṃ niyyāteti.
And by both, he points out a dwelling suitable for practice (yoga), entrusting the inheritance.
Cả hai đều chỉ ra nơi trú ngụ phù hợp với sự tu tập, và ban cho di sản.
Jhāyathāti ārammaṇūpanijjhānena aṭṭhatiṃsārammaṇāni, lakkhaṇūpanijjhānena ca aniccādito khandhāyatanādīni upanijjhāyatha, samathañca vipassanañca vaḍḍhethāti vuttaṃ hoti.
"Meditate" means: by way of absorption on an object (ārammaṇūpanijjhāna), you should meditate on the thirty-eight objects; and by way of absorption on characteristics (lakkhaṇūpanijjhāna), you should meditate on aggregates (khandha), sense-bases (āyatana), and so on, as impermanent (anicca), and so forth. It means, you should cultivate serenity (samatha) and insight (vipassanā).
Hãy thiền định (Jhāyathā) có nghĩa là hãy thiền định về ba mươi tám đối tượng bằng sự thiền định nhập vào đối tượng (ārammaṇūpanijjhāna), và hãy thiền định về các uẩn, xứ, v.v. từ vô thường, v.v. bằng sự thiền định nhập vào đặc tính (lakkhaṇūpanijjhāna), tức là hãy phát triển samatha và vipassanā.
Mā pamādatthāti mā pamajjittha.
"Do not be heedless" means: do not be heedless.
Đừng phóng dật (Mā pamādatthā) có nghĩa là đừng buông thả.
Mā pacchā vippaṭisārino ahuvatthāti ye hi pubbe daharakāle arogakāle sattasappāyādisampattikāle satthu sammukhībhāvakāle ca yonisomanasikārarahitā rattindivaṃ maṅkulabhattaṃ hutvā seyyasukhaṃ middhasukhaṃ anubhontā pamajjanti, te pacchā jarākāle rogakāle maraṇakāle vipattikāle satthu parinibbutakāle ca taṃ pubbe pamādavihāraṃ anussarantā sappaṭisandhikālakiriyañca bhāriyaṃ sampassamānā vippaṭisārino honti.
"Do not become remorseful later" means that those who, in their youth, when healthy, when conditions for wholesome action (sattasappāya) were complete, and when in the presence of the Teacher, were without proper attention (yonisomanasikāra), spending day and night like food for bedbugs, indulging in the pleasure of lying down and the pleasure of drowsiness, and thus became heedless—they later, in old age, in sickness, at the time of death, in times of misfortune, and after the Teacher's Parinibbāna, recalling that past heedless living and contemplating the grave action of rebirth-generating death, become remorseful.
Đừng hối tiếc về sau (Mā pacchā vippaṭisārino ahuvatthā) có nghĩa là những ai trước đây, khi còn trẻ, còn khỏe mạnh, còn có đầy đủ điều kiện thuận lợi như thức ăn phù hợp, và khi còn được diện kiến Đức Phật, nhưng lại thiếu sự tác ý chân chánh, ngày đêm sống trong sự uể oải, tận hưởng sự an lạc của giấc ngủ và sự lười biếng, phóng dật; những người đó về sau, khi già yếu, bệnh tật, sắp chết, gặp hoạn nạn, hay khi Đức Phật đã nhập Niết Bàn, sẽ hối tiếc khi nhớ lại lối sống phóng dật trước đây và thấy rõ sự nặng nề của việc tái sinh. Để chỉ ra rằng các ngươi đừng trở thành những người như vậy, Ngài nói: “đừng hối tiếc về sau”.
Tumhe pana tādisā mā ahuvatthāti dassento āha ‘‘mā pacchā vippaṭisārino ahuvatthā’’ti.
To show that "you, however, should not be such persons," he said: "Do not become remorseful later."
Anatantiādīsu taṇhānatiyā abhāvena anataṃ.
In "unbent" (anata) and so forth: it is "unbent" due to the absence of the bending of craving (taṇhānati).
Trong Anata (không có sự uốn cong), v.v., Anata là không có sự uốn cong do không có ái dục (taṇhānati).
Catunnaṃ āsavānaṃ abhāvena anāsavaṃ.
It is "taintless" (anāsava) due to the absence of the four taints (āsava).
Anāsavaṃ là không có bốn lậu hoặc (āsava).
Paramatthasaccatāya saccaṃ.
It is "true" (sacca) due to being ultimate reality.
Saccaṃ là chân lý tối hậu (paramatthasacca).
Vaṭṭassa parabhāgaṭṭhena pāraṃ.
It is "the other shore" (pāra) due to being beyond the cycle of existence (vaṭṭa).
Pāraṃ là bờ bên kia (parabhāgaṭṭha) của vòng luân hồi (vaṭṭa).
Saṇhaṭṭhena nipuṇaṃ.
It is "subtle" (nipuṇa) due to its refinement.
Nipuṇaṃ là vi tế (saṇhaṭṭha).
Suṭṭhu duddasatāya sududdasaṃ.
It is "very difficult to see" (sududdasa) due to being extremely difficult to perceive.
Sududdasaṃ là rất khó thấy.
Jarāya ajaritattā ajajjaraṃ.
It is "not subject to decay" (ajajjara) due to not decaying with old age.
Do không bị già yếu nên là không già yếu (ajajjaraṃ).
Thiraṭṭhena dhuvaṃ.
It is "permanent" (dhuva) due to its stability.
Do sự vững chắc nên là bền vững (dhuvaṃ).
Apalujjanatāya apalokitaṃ.
It is "indestructible" (apalokita) due to not being shattered.
Do không bị hủy hoại nên là không bị hủy hoại (apalokitaṃ).
Cakkhuviññāṇena apassitabbattā anidassanaṃ.
It is "unobservable" (anidassana) due to not being seen by eye-consciousness.
Do nhãn thức không thể thấy nên là không biểu hiện (anidassanaṃ).
Taṇhāmānadiṭṭhipapañcānaṃ abhāvena nippapañcaṃ.
It is "without proliferation" (nippapañca) due to the absence of the proliferations of craving (taṇhā), conceit (māna), and views (diṭṭhi).
Do không có các pháp hý luận là tham ái, kiêu mạn, tà kiến nên là không hý luận (nippapañcaṃ).
Santabhāvaṭṭhena santaṃ.
It is "peaceful" (santa) due to its tranquil nature.
Do trạng thái tịch tịnh nên là tịch tịnh (santaṃ).
Maraṇābhāvena amataṃ.
It is "immortal" (amata) due to the absence of death.
Do không có cái chết nên là bất tử (amataṃ).
Uttamaṭṭhena paṇītaṃ.
It is "supreme" (paṇīta) due to its excellence.
Do ý nghĩa tối thượng nên là thù thắng (paṇītaṃ).
Sassirikaṭṭhena sivaṃ.
It is "auspicious" (siva) due to its beauty.
Do sự tốt lành nên là an lành (sivaṃ).
Nirupaddavatāya khemaṃ.
It is "secure" (khema) due to being free from danger.
Do không có tai họa nên là an ổn (khemaṃ).
Taṇhākkhayassa paccayattā taṇhakkhayaṃ.
It is "the destruction of craving" (taṇhakkhaya) because it is the cause of the destruction of craving.
Do là nhân của sự diệt tận tham ái nên là diệt tận tham ái (taṇhakkhayaṃ).
Vimhāpanīyaṭṭhena accharaṃ paharitabbayuttakanti acchariyaṃ.
It is "wonderful" (acchariya) because it is suitable for snapping one's fingers in astonishment, due to its astonishing nature.
Do có khả năng gây ra sự kinh ngạc, xứng đáng được vỗ tay tán thán nên là kỳ diệu (acchariyaṃ).
Abhūtameva bhūtaṃ ajātaṃ hutvā atthīti vā abbhutaṃ.
Or it is "marvelous" (abbhuta) because something non-existent comes to exist, becoming unborn.
Hoặc là, một điều chưa từng có lại trở thành có, một điều chưa sinh lại trở thành có nên là hi hữu (abbhutaṃ).
Niddukkhattā anītikaṃ.
It is "without suffering" (anītika) due to the absence of suffering.
Do không có khổ nên là không tai họa (anītikaṃ).
Niddukkhasabhāvattā anītikadhammaṃ.
It is "the state without suffering" (anītikadhamma) due to its nature of being free from suffering.
Do bản chất không có khổ nên là pháp không tai họa (anītikadhammaṃ).
Vānābhāvena nibbānaṃ.
It is "Nibbāna" due to the absence of craving (vāṇa).
Do không có tham ái (vāna) nên là Nibbāna.
Byābajjhābhāveneva abyābajjhaṃ.
It is "non-afflictive" (abyābajjha) due to the absence of affliction.
Do không có sự bức hại nên là không bức hại (abyābajjhaṃ).
Virāgādhigamassa paccayato virāgaṃ.
It is "dispassion" (virāga) because it is the cause for the attainment of dispassion.
Do là nhân của sự chứng đắc ly tham nên là ly tham (virāgaṃ).
Paramatthasuddhitāya suddhi.
It is "purity" (suddhi) due to its ultimate purity.
Do sự thanh tịnh tối thượng nên là thanh tịnh (suddhi).
Tīhi bhavehi muttatāya mutti.
It is "release" (mutti) due to being liberated from the three existences (bhava).
Do được giải thoát khỏi ba cõi hữu nên là giải thoát (mutti).
Kāmālayānaṃ abhāvena anālayaṃ.
It is "without attachment" (anālaya) due to the absence of attachments to sensual pleasures.
Do không có sự dính mắc dục lạc nên là không dính mắc (anālayaṃ).
Patiṭṭhaṭṭhena dīpaṃ.
It is "an island" (dīpa) due to its nature as a support.
Do là nơi nương tựa nên là hải đảo (dīpaṃ).
Allīyitabbayuttaṭṭhena leṇaṃ.
It is "a shelter" (leṇa) due to its suitability to cling to.
Do là nơi thích hợp để nương náu nên là hang động (leṇaṃ).
Tāyanaṭṭhena tāṇaṃ.
It is "a protection" (tāṇa) due to its nature of safeguarding.
Do là nơi che chở nên là che chở (tāṇaṃ).
Bhayasaraṇaṭṭhena saraṇaṃ, bhayanāsananti attho.
It is "a refuge" (saraṇa) due to its nature as a refuge from fear; that is, it destroys fear.
Do là nơi nương tựa khỏi hiểm nguy nên là nương tựa (saraṇaṃ), nghĩa là diệt trừ hiểm nguy.
Paraṃ ayanaṃ gati patiṭṭhāti parāyaṇaṃ.
It is "the ultimate goal" (parāyaṇa) because it is the supreme going, destination, and support.
Là nơi đến tối thượng, là nơi nương tựa nên là nơi nương tựa tối thượng (parāyaṇaṃ).
Sesamettha vuttanayamevāti.
The rest here is in accordance with what has been stated.
Phần còn lại ở đây cũng theo cách đã nói.
410. Abyākatasaṃyuttassa paṭhame khemāti gihikāle bimbisārassa upāsikā saddhāpabbajitā mahātherī ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvikānaṃ bhikkhunīnaṃ mahāpaññānaṃ yadidaṃ khemā’’ti evaṃ bhagavatā mahāpaññatāya etadagge ṭhapitā.
Regarding the first (sutta) of the Undetermined Saṃyutta (410): Khemā was, during her lay life, a female devotee (upāsikā) of Bimbisāra. She was a venerable elder nun (mahātherī) who had gone forth through faith, and was declared by the Blessed One as foremost among his female disciples of great wisdom, as in "Among my female disciples, monks, foremost in great wisdom is Khemā."
410. Trong kinh đầu tiên của Tương Ưng Vô Ký, Khemā là một vị Đại Tỳ-khưu-ni, khi còn là cư sĩ là nữ cư sĩ của vua Bimbisāra, đã xuất gia với lòng tin, được Thế Tôn tuyên bố là bậc tối thắng trong số các Tỳ-khưu-ni đệ tử của Ngài về đại trí tuệ, rằng: “Này các Tỳ-khưu, trong số các Tỳ-khưu-ni đệ tử của Ta, bậc tối thắng về đại trí tuệ là Khemā”.
Paṇḍitāti paṇḍiccena samannāgatā.
"Wise" (paṇḍitā) means endowed with wisdom.
Paṇḍitā nghĩa là người có trí tuệ.
Viyattāti veyyattiyena samannāgatā.
"Skillful" (viyattā) means endowed with skill.
Viyattā nghĩa là người có tài năng.
Medhāvinīti medhāya paññāya samannāgatā.
"Intelligent" (medhāvinī) means endowed with sagacity, with wisdom.
Medhāvinī nghĩa là người có trí tuệ (medhā).
Bahussutāti pariyattibāhusaccenapi paṭivedhabāhusaccenapi samannāgatā.
"Learned" (bahussutā) means endowed with extensive learning in both Pariyatti (the Canon) and Paṭivedha (realization).
Bahussutā nghĩa là người có nhiều kiến thức về pariyatti (học vấn) và paṭivedha (thực chứng).
Gaṇakoti acchiddakagaṇanāya kusalo.
"A calculator" (gaṇaka) means skilled in flawless calculation.
Gaṇako nghĩa là người giỏi tính toán không sai sót.
Muddikoti aṅgulimuddāya gaṇanāya kusalo.
"A finger-counter" (muddika) means skilled in calculating with finger gestures.
Muddiko nghĩa là người giỏi tính toán bằng ngón tay.
Saṅkhāyakoti piṇḍagaṇanāya kusalo.
"An estimator" (saṅkhāyaka) means skilled in estimating by aggregation.
Saṅkhāyako nghĩa là người giỏi tính toán tổng số.
Gambhīroti caturāsītiyojanasahassagambhīro.
"Deep" (gambhīro) means eighty-four thousand leagues deep.
Gambhīro nghĩa là sâu thẳm như tám mươi bốn ngàn dojana.
Appameyyoti āḷhakagaṇanāya appameyyo.
"Immeasurable" (appameyyo) means immeasurable by the calculation of āḷhaka (a measure).
Appameyyo nghĩa là không thể đo lường được như việc đếm bằng đơn vị āḷhaka.
Duppariyogāhoti āḷhakagaṇanāya pamāṇagahaṇatthaṃ durogāho.
"Difficult to fathom" (duppariyogāho) means difficult to comprehend for the purpose of measuring by the calculation of āḷhaka.
Duppariyogāho nghĩa là khó tiếp cận để đo lường như việc đếm bằng đơn vị āḷhaka.
Yena rūpena tathāgatanti yena rūpena dīgho rasso sāmo odātoti sattasaṅkhātaṃ tathāgataṃ paññapeyya.
"By what form the Tathāgata (exists)" means by what form, such as long, short, dark, or fair, one might designate the Tathāgata, described as a being.
Yena rūpena tathāgataṃ nghĩa là bằng hình tướng nào mà người ta có thể tuyên bố về Như Lai (Tathāgata) với bảy đặc điểm như dài, ngắn, đen, trắng.
Taṃ rūpaṃ tathāgatassa pahīnanti taṃ vuttappakārarūpaṃ samudayappahānena sabbaññutathāgatassa pahīnaṃ.
"That form of the Tathāgata is abandoned" means that the form described above is abandoned by the All-Knowing Tathāgata through the abandonment of its origin.
Taṃ rūpaṃ tathāgatassa pahīnaṃ nghĩa là hình tướng đã nói trên đã được Như Lai Toàn Giác đoạn trừ bằng cách đoạn trừ sự tập khởi.
Rūpasaṅkhāya vimuttoti āyatiṃ rūpassa anuppattiyā rūpārūpakoṭṭhāsenapi evarūpo nāma bhavissatīti vohārassapi paṭipassaddhattā rūpapaṇṇattiyāpi vimutto.
"Released from the concept of form" means, due to the non-arising of form in the future, and even the cessation of the designation 'such a one will exist' by a division of form or formlessness, he is released even from the designation of form.
Rūpasaṅkhāya vimutto nghĩa là được giải thoát khỏi sự quy định bằng sắc (rūpa), do không còn sự tái sinh của sắc trong tương lai, và do ngay cả sự quy định bằng sắc cũng đã được an tịnh, không còn sự gọi tên rằng "sẽ có một người như thế này (rūpārūpakoṭṭhāsa)".
Gambhīroti ajjhāsaya gambhīratāya ca guṇagambhīratāya ca gambhīro.
"Profound" (gambhīro) means profound due to the profundity of his disposition and the profundity of his qualities.
Gambhīro nghĩa là sâu thẳm do sự sâu thẳm của ý chí và sự sâu thẳm của các đức tính.
Tassa evaṃ guṇagambhīrassa sato sabbaññutathāgatassa yaṃ upādāya sattasaṅkhāto tathāgatoti paññatti hoti, tadabhāvena tassā paññattiyā abhāvaṃ passantassa ayaṃ sattasaṅkhāto hoti tathāgato paraṃ maraṇāti idaṃ vacanaṃ na upeti na yujjati, na hoti tathāgato paraṃ maraṇātiādivacanampi na upeti na yujjatīti attho.
For such an All-Knowing Tathāgata, endowed with such profound qualities, when one perceives the absence of the designation by which he is designated as 'a being, a Tathāgata,' then the statement "The Tathāgata exists after death" does not apply, is not fitting; and similarly, the statement "The Tathāgata does not exist after death" and so forth also does not apply, is not fitting. This is the meaning.
Đối với Như Lai Toàn Giác, người có các đức tính sâu thẳm như vậy, khi thấy sự không hiện hữu của sự quy định về hữu tình mà dựa vào đó để gọi là Như Lai có bảy đặc điểm, thì lời nói “hữu tình này Như Lai có sau khi chết” không phù hợp, không hợp lý; và lời nói “Như Lai không có sau khi chết” v.v. cũng không phù hợp, không hợp lý.
Saṃsandissatīti ekaṃ bhavissati.
"It will merge" (saṃsandissatī) means it will become one.
Saṃsandissatī nghĩa là sẽ hợp nhất.
Samessatīti nirantaraṃ bhavissati.
"It will come together" (samessatī) means it will be continuous.
Samessatī nghĩa là sẽ liên tục.
Na virodhayissatīti na viruddhaṃ padaṃ bhavissati.
"It will not contradict" (na virodhayissatī) means it will not be a contradictory statement.
Na virodhayissatī nghĩa là sẽ không có từ ngữ mâu thuẫn.
Aggapadasminti desanāya.
"In the foremost statement" (aggapadasmiṃ) means in the teaching.
Aggapadasmi nghĩa là trong bài giảng.
Desanā hi idha aggapadanti adhippetā.
For here, the teaching is intended as the foremost statement.
Thật vậy, ở đây, bài giảng được coi là từ ngữ tối thượng.
412-417. Tatiye rūpagatametanti rūpamattametaṃ.
In the third (sutta): "This is merely form" (rūpagatametaṃ) means this is just form.
412-417. Trong kinh thứ ba, rūpagatametaṃ nghĩa là đây chỉ là sắc.
Ettha rūpato añño koci satto nāma na upalabbhati, rūpe pana sati nāmamattaṃ etaṃ hotīti dasseti.
Here, it shows that no being other than form is found; rather, when form exists, it is merely a designation.
Ở đây, điều này cho thấy rằng không có hữu tình nào khác ngoài sắc, nhưng khi có sắc thì đây chỉ là danh.
Vedanāgatametantiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to "This is merely feeling" (vedanāgatametaṃ) and so forth.
Trong các câu vedanāgatametaṃ v.v. cũng theo cách này.
Ayaṃ kho āvuso hetūti ayaṃ rūpādīni muñcitvā anupalabbhiyasabhāvo hetu, yenetaṃ abyākataṃ bhagavatāti.
"This, friend, is the cause" (ayaṃ kho āvuso hetu) means this is the cause, an unperceivable nature apart from form and so on, for which the Blessed One has declared it to be undetermined.
Ayaṃ kho āvuso hetū nghĩa là này hiền giả, đây là nguyên nhân có bản chất không thể nhận biết, không có sắc v.v., do đó Thế Tôn đã tuyên bố điều này là vô ký.
Catutthādīni uttānatthāneva.
The fourth and subsequent (suttas) are simple in meaning.
Các kinh từ thứ tư trở đi đều có nghĩa rõ ràng.
418. Navame kutūhalasālāyanti kutūhalasālā nāma paccekasālā natthi, yattha pana nānātitthiyā samaṇabrāhmaṇā nānāvidhaṃ kathaṃ pavattenti, sā bahūnaṃ ‘‘ayaṃ kiṃ vadati, ayaṃ kiṃ vadatī’’ti kutūhaluppavattiṭṭhānato kutūhalasālāti vuccati.
In the ninth (sutta): "In the Hall of Curiosity" (kutūhalasālāyaṃ) means there is no particular hall called Kutūhalasālā. However, a place where various ascetics and Brahmins of different sects engage in diverse discussions is called Kutūhalasālā because it is a place where curiosity arises in many: "What is this one saying? What is that one saying?"
418. Trong kinh thứ chín, kutūhalasālāyaṃ nghĩa là không có một giảng đường riêng biệt nào tên là Kutūhalasālā, nhưng nơi mà các Sa-môn và Bà-la-môn thuộc các giáo phái khác nhau tiến hành các cuộc đàm luận đa dạng, nơi đó được gọi là Kutūhalasālā vì là nơi phát sinh sự tò mò của nhiều người: “Người này nói gì, người kia nói gì?”.
Dūrampi gacchatīti yāva ābhassarabrahmalokā gacchati.
“Goes even far” means that it goes up to the Ābhassara Brahma-world.
Đi rất xa nghĩa là đi cho đến cõi trời Phạm thiên Quang Âm.
Imañca kāyaṃ nikkhipatīti cuticittena nikkhipati.
“Lays down this body” means that one lays it down with the consciousness of decease (cuticitta).
Từ bỏ thân này nghĩa là từ bỏ bằng tâm tử.
Anupapanno hotīti cutikkhaṇeyeva paṭisandhicittassa anuppannattā anupapanno hoti.
“Is not reborn” means that at the very moment of decease, due to the non-arising of the rebirth-linking consciousness (paṭisandhicitta), one is not reborn.
Không tái sinh nghĩa là bởi vì tâm tái sinh không khởi lên ngay trong sát-na chết, nên không tái sinh.
419. Dasame tesametaṃ saddhiṃ abhavissāti tesaṃ laddhiyā saddhiṃ etaṃ abhavissa. Anulomaṃ abhavissa ñāṇassa uppādāya sabbe dhammā anattāti yaṃ etaṃ ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti vipassanāñāṇaṃ uppajjati, api nu me tassa anulomaṃ abhavissāti attho.
419. In the tenth (sutta), “this would have been in conformity with them” means this would have been in conformity with their doctrine. “It would have been in conformity with the arising of knowledge that all phenomena are non-self” means that the insight-knowledge that “all phenomena are non-self” arises, and the meaning is whether it would have been in conformity with that.
419. Trong thứ mười, điều này sẽ phù hợp với họ nghĩa là điều này sẽ phù hợp với giáo lý của họ. Nó sẽ phù hợp cho sự phát sinh của tuệ rằng tất cả các pháp là vô ngã nghĩa là tuệ quán tất cả các pháp là vô ngã này khởi lên, có phải điều đó sẽ phù hợp với ta không, đó là ý nghĩa.
420. Ekādasame etamettakena ettakamevāti āvuso yassāpi etaṃ ettakena kālena ‘‘hetumhi sati rūpītiādi paññāpanā hoti, asati na hotī’’ti byākaraṇaṃ bhaveyya, tassa ettakameva bahu.
420. In the eleventh (sutta), “this much, only this much” means, friend, even for one for whom such an explanation would exist for this much time—“when there is a cause, it is material; when there is not, it is not”—that much is already abundant.
420. Trong thứ mười một, chỉ có bấy nhiêu, chỉ có chừng ấy nghĩa là, này Hiền giả, đối với người mà sự tuyên bố như thế này trong một khoảng thời gian nhất định, khi có nhân thì có sắc, khi không có nhân thì không có là một lời giải thích, thì chừng ấy là đủ.
Ko pana vādo atikkanteti atikkante pana atimanāpe dhammadesanānaye vādoyeva ko, natthi vādo, chinnā kathāti.
“What then of that which is surpassing?” means what argument is there regarding the surpassing, utterly delightful method of Dhamma teaching? There is no argument; the discussion is concluded.
Huống chi là những điều đã vượt qua nghĩa là, huống chi là những điều đã vượt qua phương pháp thuyết pháp vô cùng vi diệu, thì có lời nói nào nữa, không có lời nói nào, câu chuyện đã kết thúc.