21. Paṭhamaṃ dutiyasseva saṅkhepo paṭhamasutte saṅkhepavuttassa atthassa vitthāravasena dutiyasuttassa desitattā, tañca pana bhagavā paṭhamasuttaṃ saṅkhepato desesi, dutiyaṃ tato vitthārato.
21. The first is indeed an abridgement of the second, because the meaning of what was stated in brief in the first sutta was taught in detail in the second sutta. The Blessed One taught the first sutta in brief and the second in detail.
21. Paṭhamaṃ dutiyasseva saṅkhepo (Bài kinh thứ nhất là bản tóm tắt của bài kinh thứ hai): Vì ý nghĩa được nói tóm tắt trong bài kinh thứ nhất đã được thuyết giảng rộng rãi trong bài kinh thứ hai. Và Đức Thế Tôn đã thuyết bài kinh thứ nhất một cách tóm tắt, còn bài kinh thứ hai thì chi tiết hơn.
Paṭhamaṃ vā saṃkhittarucīnaṃ puggalānaṃ ajjhāsayena saṅkhepato desesi, dutiyaṃ pana attano ruciyā tato vitthārato.
Alternatively, He taught the first in brief in accordance with the disposition of individuals who preferred brevity, but the second in detail according to His own preference.
Hoặc, bài kinh thứ nhất được thuyết giảng tóm tắt theo ý muốn của những người có khuynh hướng tóm tắt, còn bài kinh thứ hai thì chi tiết hơn theo ý muốn của Ngài.
Sīhasamānavuttikā hi buddhā bhagavanto, te attano ruciyā kathentā attano thāmaṃ dassentāva kathenti, tasmā dutiyasuttavasena cettha atthavaṇṇanaṃ karissāma, tasmiṃ saṃvaṇṇite paṭhamaṃ saṃvaṇṇitameva hotīti adhippāyo.
For the Buddhas, the Blessed Ones, act like lions; when they speak according to their own preference, they demonstrate their strength. Therefore, we will comment on the meaning here in accordance with the second sutta, with the intention that by commenting on it, the first will also be considered commented upon.
Vì các Đức Phật, các bậc Thế Tôn, có phong cách như sư tử, khi thuyết giảng theo ý muốn của mình, các Ngài thuyết giảng để thể hiện sức mạnh của mình. Do đó, chúng ta sẽ giải thích ý nghĩa ở đây theo bài kinh thứ hai; khi bài kinh đó được giải thích, bài kinh thứ nhất cũng đã được giải thích rồi, đó là ý nghĩa.
22. Tatthāti dutiyasutte.
22. Here refers to the second sutta.
22. Tatthāti (Trong đó): Trong bài kinh thứ hai.
Dasahi balehīti dasahi anaññasādhāraṇehi ñāṇabalehi, tāni tathāgatasseva balānīti tathāgatabalānīti vuccanti.
With ten powers refers to the ten unique powers of knowledge; they are called Tathāgata powers because they are the powers exclusively of a Tathāgata.
Dasahi balehīti (với mười sức mạnh): Với mười sức mạnh trí tuệ độc đáo, chúng được gọi là các sức mạnh của Như Lai (Tathāgatabala) vì chúng chỉ thuộc về Như Lai.
Kāmañca tāni ekaccānaṃ sāvakānampi uppajjanti, yādisāni pana buddhānaṃ ṭhānāṭṭhānañāṇādīni uppajjanti, na tādisāni tadaññesaṃ kadācipi uppajjantīti.
Although some of these may arise in some disciples, the kinds of knowledge of what is possible and impossible that arise in Buddhas are never found in others.
Mặc dù một số sức mạnh đó cũng phát sinh ở một số đệ tử, nhưng những sức mạnh như trí tuệ về điều có thể và không thể (ṭhānāṭṭhānañāṇa) của chư Phật không bao giờ phát sinh ở những người khác.
Hatthikulānusārenāti vakkhamānahatthikulānusārena.
According to the lineage of elephants refers to the lineage of elephants to be described.
Hatthikulānusārenāti (theo dòng dõi voi): Theo dòng dõi voi sẽ được nói đến.
Kāḷāvakanti kulasaddāpekkhāya napuṃsakaniddeso.
Kāḷāvakaṁ is a neuter gender designation referring to the family name.
Kāḷāvakanti (Kāḷāvaka): Là danh từ giống trung, liên quan đến từ chỉ dòng dõi.
Esa nayo sesesupi.
This method applies to the rest as well.
Tương tự đối với các từ còn lại.
Pakatihatthikulanti giricaranadicaravanacarādippabhedā gocariyakāḷāvakanāmā sabbāpi balena pākatikā hatthijāti.
Normal elephant lineage refers to all types of elephants (mountain-roaming, river-roaming, forest-roaming, etc.) known as Kāḷāvaka, which are naturally strong elephants.
Pakatihatthikulanti (dòng dõi voi thông thường): Tất cả các loài voi thông thường, được gọi là Kāḷāvaka, thuộc các loại như voi sống trên núi, voi sống ở sông, voi sống trong rừng, v.v., đều là những loài voi có sức mạnh tự nhiên.
Dasannaṃ purisānanti thāmamajjhimānaṃ dasannaṃ purisānaṃ.
Of ten men refers to ten men of medium strength.
Dasannaṃ purisānanti (của mười người): Của mười người có sức mạnh trung bình.
Ekassa tathāgatassa kāyabalanti ānetvā sambandho.
The connection is to establish the bodily strength of one Tathāgata.
Kết nối bằng cách nói rằng đó là sức mạnh thân thể của một Như Lai.
Ekassāti ca tathā heṭṭhākathāyaṃ āgatattā desanāsotena vuttaṃ.
Of one is stated in the course of the discourse, as it appeared in the earlier narration.
Ekassāti ca (và của một người): Cũng được nói trong bài thuyết giảng vì đã được đề cập trong câu chuyện phía dưới.
Nārāyanasaṅghātabalanti ettha nārā vuccanti rasmiyo, tā bahū nānāvidhā ito uppajjantīti nārāyanaṃ, vajiraṃ, tasmā nārāyanasaṅghātabalanti vajirasaṅghātabalanti attho.
Nārāyaṇa-saṅghāta strength: Here, nārā are rays, and since many various rays arise from it, it is called nārāyaṇa, which means vajra. Therefore, nārāyaṇa-saṅghāta-bala means vajra-body strength.
Nārāyanasaṅghātabalanti (sức mạnh kết hợp của Nārāyana): Ở đây, nārā được gọi là các tia sáng; nhiều tia sáng khác nhau phát sinh từ đó được gọi là nārāyana, tức là kim cương. Do đó, nārāyanasaṅghātabala có nghĩa là sức mạnh kết hợp của kim cương.
Tathāgatassa kāyabalanti tathāgatassa pākatikakāyabalaṃ.
The bodily strength of a Tathāgata refers to the natural bodily strength of a Tathāgata.
Tathāgatassa kāyabalanti (sức mạnh thân thể của Như Lai): Sức mạnh thân thể tự nhiên của Như Lai.
Saṅgahaṃ na gacchati attano balābhāvato, tato evassa bāhirakatā lāmakatā ca.
Does not include (it) because of the absence of its own strength, and thus its external and inferior nature.
Saṅgahaṃ na gacchati (không bao gồm): Vì không có sức mạnh riêng, nên nó bāhirakatā lāmakatā ca (là ngoại lai và kém cỏi).
Tadubhayaṃ panassa kāraṇena dassetuṃ ‘‘etañhi nissāyā’’tiādi vuttaṃ.
To show both of these by means of a cause, it is stated: "for this reason," and so on.
Để chỉ ra cả hai điều đó bằng nguyên nhân, nên đã nói ‘‘etañhi nissāyā’’tiādi (dựa vào điều này, v.v.).
Aññanti kāyabalato aññaṃ tato visuṃyeva.
Other means other than bodily strength, distinctly separate from it.
Aññanti (khác): Khác với sức mạnh thân thể, hoàn toàn riêng biệt.
Dasasu ṭhānesu dasasu ñātabbaṭṭhānesu.
In ten instances refers to ten discernible instances.
Dasasu ṭhānesu (trong mười chỗ): Trong mười điều cần được biết.
Yāthāvapaṭivedhato sayañca akampayaṃ, puggalañca taṃsamaṅgiṃ neyyesu adhibalaṃ karotīti āha ‘‘akampanaṭṭhena upatthambhanaṭṭhena cā’’ti.
Through direct penetration of reality, it itself is unshaken, and it makes the individual possessing it mighty in guiding those who are to be led, as stated: "by way of being unshaken and by way of supporting."
Vì tự mình không dao động trong sự chứng ngộ chân lý và làm cho người có được nó trở nên mạnh mẽ trong những điều cần được hướng dẫn, nên nói ‘‘akampanaṭṭhena upatthambhanaṭṭhena cā’’ti (bằng ý nghĩa không dao động và ý nghĩa hỗ trợ).
Ṭhānañca ṭhānatoti kāraṇañca kāraṇato.
The possibility and the reason: a cause and from a cause.
Ṭhānañca ṭhānatoti (cái có thể và cái có thể): Nguyên nhân và từ nguyên nhân.
Kāraṇañhi yasmā phalaṃ tiṭṭhati tadāyattavuttitāya uppajjati ceva pavattati ca, tasmā ‘‘ṭhāna’’nti vuccati.
A cause is called "possibility" because the result stands dependent on it, arising and continuing due to it.
Vì quả phát sinh và tồn tại dựa vào nguyên nhân, nên nó được gọi là ‘‘ṭhāna’’ (cái có thể).
Vipariyāyena aṭṭhānanti akāraṇaṃ veditabbaṃ.
Conversely, impossibility should be understood as that which is not a cause.
Ngược lại, aṭṭhāna (cái không thể) cần được hiểu là phi nguyên nhân.
Tadubhayaṃ bhagavā yena ñāṇena ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ hetū paccayā uppādāya, taṃ taṃ ṭhānaṃ, ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ na hetū na paccayā uppādāya, taṃ taṃ aṭṭhānanti pajānāti.
The Blessed One, by which knowledge, understands that whatever phenomena are causes and conditions for the arising of whatever other phenomena, that is the possibility; and whatever phenomena are not causes and not conditions for the arising of whatever other phenomena, that is the impossibility.
Đức Thế Tôn với trí tuệ biết rõ cả hai điều đó: những pháp nào là nhân, là duyên để các pháp khác phát sinh, đó là ṭhāna (cái có thể); những pháp nào không phải là nhân, không phải là duyên để các pháp khác phát sinh, đó là aṭṭhāna (cái không thể).
Taṃ sandhāyāha ‘‘ṭhānañca…pe… jānanaṃ eka’’nti.
Referring to that, it is stated: "the knowledge of what is possible...pe... is one."
Để đề cập đến điều đó, Ngài nói ‘‘ṭhānañca…pe… jānanaṃ eka’’nti (cái có thể…v.v… biết một).
Kammasamādānānanti kammaṃ samādiyitvā katānaṃ kusalākusalakammānaṃ, kammaññeva vā kammasamādānaṃ.
Of undertaken actions refers to wholesome and unwholesome actions performed after undertaking them, or karma itself as undertaken action.
Kammasamādānānanti (của sự thọ trì nghiệp): Của các nghiệp thiện và bất thiện đã được tạo ra sau khi thọ trì nghiệp, hoặc nghiệp chính là sự thọ trì nghiệp.
Ṭhānaso hetusoti paccayato ca hetuto ca.
By way of possibility, by way of cause means by way of condition and by way of cause.
Ṭhānaso hetusoti (theo khả năng và theo nguyên nhân): Theo duyên và theo nhân.
Tattha gatiupadhikālapayogā vipākassa ṭhānaṃ, kammaṃ hetu.
Here, destination, rebirth, time, and application are the possibilities of the result, and karma is the cause.
Trong đó, cõi tái sinh (gati), sự chấp thủ (upadhi), thời gian (kāla), và sự thực hành (payoga) là điều kiện (ṭhāna) cho quả dị thục (vipāka), còn nghiệp (kamma) là nhân (hetu).
Sabbatthagāminīpaṭipadājānananti sabbagatigāminiyā agatigāminiyā ca paṭipadāya maggassa jānanaṃ, bahūsupi manussesu ekameva pāṇaṃ hanantesu ‘‘imassa cetanā nirayagāminī bhavissati, imassa tiracchānayonigāminī’’ti iminā nayena ekavatthusmimpi kusalākusalacetanāsaṅkhātānaṃ paṭipattīnaṃ aviparītato sabhāvajānanaṃ.
Knowledge of the path leading everywhere means knowledge of the path leading to all destinations and not leading to destinations. It is the infallible knowledge of the true nature of practices, such as wholesome and unwholesome volitions, even regarding a single object, for example, regarding many people who kill a single living being: "The volition of this one will lead to hell, the volition of that one to the animal realm," in this manner.
Sabbatthagāminīpaṭipadājānananti (trí biết về con đường dẫn đến mọi nơi): Trí biết về con đường dẫn đến mọi cõi tái sinh và con đường không dẫn đến cõi tái sinh. Mặc dù có nhiều người giết một sinh vật, nhưng trí tuệ biết rõ bản chất không sai lệch của các hành vi (paṭipatti) được gọi là thiện và bất thiện, ngay cả trong một đối tượng, theo cách như: ‘‘ý định của người này sẽ dẫn đến địa ngục, ý định của người này sẽ dẫn đến cảnh giới súc sinh.’’
Anekadhātunānādhātulokajānananti cakkhudhātuādīhi kāmadhātuādīhi vā bahudhātuno, tāsaṃyeva dhātūnaṃ viparītatāya nānappakāradhātuno khandhāyatanadhātulokassa jānanaṃ.
Knowledge of the world of many elements and various elements means knowledge of the world of aggregates, sense bases, and elements, which has many elements such as eye-element, and so on, or desire-realm, and so on, and whose elements are of various kinds due to their differences.
Anekadhātunānādhātulokajānananti (trí biết về thế giới của nhiều giới và các giới khác nhau): Trí biết về thế giới của các uẩn (khandha), xứ (āyatana), và giới (dhātu) — nhiều giới do các giới như nhãn giới, v.v., hoặc các giới như dục giới, v.v., và các giới khác nhau do sự khác biệt của chính các giới đó.
Parasattānanti paresaṃ sattānaṃ.
Of other beings refers to the beings of others.
Parasattānanti (của các chúng sinh khác): Của các chúng sinh khác.
Nānādhimuttikatājānananti hīnādīhi adhimuttīhi nānādhimuttikabhāvassa jānanaṃ.
Knowledge of the various dispositions means knowledge of the state of having various dispositions, such as inferior and so on.
Nānādhimuttikatājānananti (trí biết về sự khác biệt trong khuynh hướng): Trí biết về sự khác biệt trong khuynh hướng do các khuynh hướng thấp kém, v.v.
Tesaṃyevāti parasattānaṃyeva.
Of those very ones means of those very other beings.
Tesaṃyevāti (của chính những chúng sinh đó): Của chính các chúng sinh khác.
Indriyaparopariyattajānananti saddhādīnaṃ indriyānaṃ parabhāvassa aparabhāvassa vuddhiyā ceva hāniyā ca jānanaṃ.
Knowledge of the inferiority and superiority of faculties means knowledge of the inferiority, superiority, increase, and decrease of faculties such as faith, and so on.
Indriyaparopariyattajānananti (trí biết về sự hơn kém của các căn): Trí biết về sự hơn kém, sự tăng trưởng và suy giảm của các căn như tín, v.v.
Jhānavimokkhasamādhisamāpattīnanti paṭhamādīnaṃ catunnaṃ jhānānaṃ, ‘‘rūpī rūpāni passatī’’tiādīnaṃ aṭṭhannaṃ vimokkhānaṃ, savitakkasavicārādīnaṃ tiṇṇaṃ samādhīnaṃ, paṭhamajjhānasamāpattiādīnañca navannaṃ anupubbasamāpattīnaṃ.
Of the jhānas, vimokkhas, samādhis, and samāpattis refers to the four jhānas beginning with the first, the eight vimokkhas beginning with "one perceiving forms sees forms," the three samādhis beginning with savitakka savicāra, and the nine progressive attainments beginning with the attainment of the first jhāna.
Jhānavimokkhasamādhisamāpattīnanti (của các thiền định, giải thoát, định và đẳng chí): Của bốn thiền định từ sơ thiền, v.v., của tám giải thoát như ‘‘rūpī rūpāni passatī’’tiādi (người có sắc thấy các sắc, v.v.), của ba định như có tầm có tứ, v.v., và của chín đẳng chí tuần tự như sơ thiền đẳng chí, v.v.
Saṃkilesavodānavuṭṭhānajānananti hānabhāgiyassa, visesabhāgiyassa ‘‘vodānampi vuṭṭhānaṃ, tamhā tamhā samādhimhā vuṭṭhānampi vuṭṭhāna’’nti (vibha. 828) evaṃ vuttapaguṇajjhānassa ceva bhavaṅgaphalasamāpattīnañca jānanaṃ.
Knowing of defilement, purification, and emergence is the knowing of the developed jhānas, bhavaṅga, and fruition attainments, both of the portion leading to decline and the portion leading to distinction, as stated (in the Vibhaṅga), "purification is also emergence, and emergence from this or that samādhi is also emergence."
Trí biết về sự ô nhiễm, sự trong sạch, và sự xuất khởi là trí biết về phần hèn kém, phần thù thắng, về thiền thuần thục đã được nói đến như vầy: “sự trong sạch cũng là sự xuất khởi, sự xuất khởi từ định này hay định khác cũng là sự xuất khởi”, và về bhavaṅga (hộ kiếp) và quả định.
Heṭṭhimaṃ heṭṭhimañhi paguṇajjhānaṃ uparimassa uparimassa padaṭṭhānaṃ hoti, tasmā vodānampi ‘‘vuṭṭhāna’’nti vuccati.
For indeed, a lower developed jhāna becomes the proximate cause for a higher one, therefore purification is also called "emergence."
Thật vậy, thiền thuần thục ở tầng dưới và dưới nữa là nền tảng cho thiền ở tầng trên và trên nữa, do đó sự trong sạch cũng được gọi là “sự xuất khởi”.
Bhavaṅgena pana sabbajhānehi vuṭṭhānaṃ hoti.
But emergence from all jhānas occurs through bhavaṅga.
Còn sự xuất khởi khỏi tất cả các tầng thiền là nhờ vào bhavaṅga.
Phalasamāpattiyā nirodhasamāpattito vuṭṭhānameva sandhāya ‘‘tamhā tamhā samādhimhā vuṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
It is with reference to the emergence from nirodhasamāpatti by phalasamāpatti that "emergence from this or that samādhi" is stated.
Câu “sự xuất khởi từ định này hay định khác” được nói đến nhằm chỉ sự xuất khởi khỏi Diệt tận định bằng Quả định.
Pubbenivāsajānananti pubbenivāsānussatiñāṇena nivuṭṭhakkhandhānaṃ jānanaṃ.
Knowing of past existences is the knowing of past aggregates by means of the knowledge of recollection of past existences.
Trí biết về các kiếp quá khứ là sự biết về các uẩn đã từng hiện hữu bằng Túc mạng tùy niệm trí.
Cutūpapātajānananti sattānaṃ cutiyā upapattiyā ca yāthāvato jānanaṃ.
Knowing of the passing away and reappearance of beings is the knowing of the passing away and reappearance of beings as they truly are.
Trí biết về sự chết và sự tái sanh là sự biết đúng như thật về sự chết và sự tái sanh của chúng sanh.
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge vuttanayeneva veditabbo.
This is a summary here; the detailed explanation should be understood in the manner described in the Visuddhimagga.
Đây là phần tóm tắt, còn phần chi tiết nên được hiểu theo phương pháp đã được trình bày trong Visuddhimagga (Thanh Tịnh Đạo).
Āsavakkhayajānanaṃ āsavakkhayañāṇaṃ, maggañāṇanti attho.
Knowing of the destruction of the āsavas is the knowledge of the destruction of the āsavas, which means path-knowledge.
Trí biết về sự đoạn tận các lậu hoặc là trí đoạn tận các lậu hoặc, có nghĩa là đạo trí.
Yattha panetāni vitthārato āgatāni saṃvaṇṇitāni, tāni dassento ‘‘abhidhamme panā’’tiādimāha.
Pointing to where these are extensively presented and explained, the text states, "In the Abhidhamma, moreover," and so on.
Để chỉ ra nơi mà những điều này đã được giải thích chi tiết, ngài nói “còn trong Abhidhamma” v.v...
Byāmohabhayavasena saraṇapariyesanaṃ sārajjanaṃ sārado, byāmohabhayaṃ.
Sārajja (fear/anxiety) is the seeking of refuge due to bewilderment and fear. Visārado (fearless) means one from whom fear has departed; his state is vesārajja (fearlessness).
Sự tìm kiếm nơi nương tựa do sợ hãi và si mê là sự bối rối, là sārada, tức là sự sợ hãi và si mê.
Vigato sārado etassāti visārado, tassa bhāvo vesārajjaṃ.
Vesārajja is the state of being fearless.
Người đã thoát khỏi sự bối rối là visārada, trạng thái của người đó là vesārajja (sự tự tin, vô sở úy).
Taṃ pana ñāṇasampadaṃ pahānasampadaṃ desanāvisesasampadaṃ khemaṃ nissāya pavattaṃ catubbidhaṃ paccavekkhaṇāñāṇaṃ.
This is the fourfold knowledge of reflection that arises relying on the accomplishment of knowledge, the accomplishment of abandonment, the accomplishment of special teaching, and security.
Đó là bốn loại trí quán xét phát sanh nhờ vào sự thành tựu về trí tuệ, sự thành tựu về đoạn trừ, sự thành tựu đặc biệt về thuyết pháp, và sự an ổn.
Tenāha ‘‘catūsu ṭhānesū’’tiādi.
Therefore, it states, "in four instances," and so on.
Do đó, ngài nói “trong bốn trường hợp” v.v...
Catūsūti paraparikappitesu vatthūsu.
In four refers to matters conceived by others.
Trong bốn là trong các sự việc do người khác tưởng tượng ra.
Paraparikappitesu vā vatthumattesu codanākāraṇesu.
Or, in mere matters, reasons for accusation, conceived by others.
Hoặc trong các sự việc đơn thuần do người khác tưởng tượng ra, là những nguyên nhân để khiển trách.
Sammāsambuddhassa te paṭijānatoti ‘‘ahaṃ sammāsambuddho’’ti evaṃ paṭijānantena tayā.
By you who claim to be a Sammāsambuddha means by you who declare, "I am a Sammāsambuddha."
Khi ngài tự nhận là bậc Chánh Đẳng Giác có nghĩa là “bởi ngài, người tự nhận rằng ‘ta là bậc Chánh Đẳng Giác’”.
Ime dhammāti ‘‘idaṃ pañcamaṃ ariyasaccaṃ, ayaṃ chaṭṭho upādānakkhandho, idaṃ terasamaṃ āyatana’’nti veditabbā ime dhammā.
These phenomena are phenomena that should be known as, "this is the fifth noble truth, this is the sixth aggregate of clinging, this is the thirteenth sense-base."
Các pháp này là các pháp cần được biết đến như “đây là thánh đế thứ năm, đây là thủ uẩn thứ sáu, đây là xứ thứ mười ba”.
Anabhisambuddhā appaṭividdhattāti.
Not fully comprehended means not penetrated.
Chưa được giác ngộ là chưa được thâm nhập.
Tatrāti tasmiṃ anabhisambuddhadhammasaṅkhāte codanāvatthusmiṃ.
Therein refers to that object of accusation, that is, the phenomenon not fully comprehended.
Ở đó là trong trường hợp bị khiển trách đó, được gọi là pháp chưa được giác ngộ.
Kocīti samaṇādīhi añño vā yo koci.
Anyone means any ascetic or anyone else.
Bất cứ ai là bất cứ ai khác trong số các sa-môn v.v...
Saha dhammenāti saha hetunā.
With reason means with cause.
Cùng với pháp là cùng với lý do.
‘‘Dhammapaṭisambhidā’’tiādīsu viya hetupariyāyo idha dhamma-saddo.
Here, the word dhamma is a synonym for cause, as in "dhammapaṭisambhidā," and so on.
Từ dhamma ở đây là từ đồng nghĩa với lý do, giống như trong các câu “pháp vô ngại giải” v.v...
Hetūti ca uppattisādhanahetu veditabbo, na kārako sampāpako vā.
Cause should be understood as the generative cause, not the agent or the conveying cause.
Và lý do ở đây nên được hiểu là lý do phát sanh, chứng minh, chứ không phải là tác nhân hay tác nhân thành tựu.
Nimittanti kāraṇaṃ, taṃ panettha codanāvatthumeva.
Sign means reason, and here it is the object of accusation itself.
Căn cứ là nguyên nhân, ở đây chính là sự việc bị khiển trách.
Na samanupassāmi sammāsambuddhabhāvato.
I do not perceive due to being a Sammāsambuddha.
Ta không thấy vì ta là bậc Chánh Đẳng Giác.
Khemappattoti akhemappattarūpāya codanāya anupaddavaṃ patto niccalabhāvappatto.
Attained security means attained freedom from disturbance, attained a stable state from an accusation that takes the form of not having attained security.
Đạt đến sự an ổn là đạt đến sự không bị phiền nhiễu bởi sự khiển trách vốn là một dạng không an ổn, đạt đến trạng thái vững chắc.
Vesārajjappattoti visāradabhāvappatto.
Attained fearlessness means attained the state of fearlessness.
Đạt đến sự tự tin là đạt đến trạng thái tự tin.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining ones.
Trong các trường hợp còn lại, phương pháp cũng tương tự.
Ayaṃ pana viseso – ime āsavāti kāmāsavādīsu ime nāma āsavā na parikkhīṇāti āsavakkhayavacanenettha sabbakilesappahānaṃ vuttaṃ.
However, this is the distinction: "These āsavas" means that the complete abandonment of all defilements is stated here by the phrase "these āsavas are not destroyed," referring to the āsava of sensuality, etc.
Tuy nhiên, có sự khác biệt này: các lậu hoặc này có nghĩa là các lậu hoặc này trong số các dục lậu v.v... chưa được đoạn tận. Ở đây, bằng lời nói về sự đoạn tận các lậu hoặc, sự đoạn trừ tất cả phiền não đã được nói đến.
Na hi so kileso atthi, yo sabbaso āsavesu khīṇesu nappahīyeyya.
For there is no defilement that would not be abandoned when the āsavas are completely destroyed.
Thật vậy, không có phiền não nào mà không bị đoạn trừ khi các lậu hoặc đã được đoạn tận hoàn toàn.
Antarāyikāti antarāyakarā, saggavimokkhādhigamassa antarāyakarāti attho.
Hindrances means those that cause hindrance, meaning those that hinder the attainment of heaven and liberation.
Các pháp gây chướng ngại là các pháp gây trở ngại, có nghĩa là gây trở ngại cho việc chứng đắc cõi trời và giải thoát.
Dhammo hi yo saṃkilesato niyyāti, so ‘‘niyyāniko’’ti vutto.
Indeed, a Dhamma that leads out from defilement is called "niyyānika" (leading out).
Thật vậy, pháp nào đưa ra khỏi sự ô nhiễm thì được gọi là “pháp đưa đến xuất ly”.
Dhamme niyyante taṃsamaṅgīpuggalo niyyānikoti voharito hotīti tassa paṭikkhipanto ‘‘so na niyyātī’’ti āha.
When the Dhamma leads out, the individual endowed with it is called niyyānika; refuting this, the text says, "it does not lead out."
Khi pháp đang đưa đến xuất ly, người có được pháp đó được gọi là người đưa đến xuất ly. Để bác bỏ điều đó, ngài nói “pháp ấy không đưa đến xuất ly”.
Kathaṃ pana desanādhammo niyyātīti vuccati?
But how is the Dhamma of teaching said to lead out?
Nhưng làm thế nào mà pháp được thuyết giảng lại được gọi là đưa đến xuất ly?
Niyyānatthasamādhānato, so abhedopacārena ‘‘niyyātī’’ti vutto.
It is called "leading out" by way of non-difference, due to its association with the meaning of leading out.
Do sự thành tựu ý nghĩa xuất ly, pháp đó được gọi là “đưa đến xuất ly” bằng phép ẩn dụ không phân biệt.
Atha vā ‘‘dhammo desito’’ti ariyadhammassa adhippetattā na koci virodho.
Alternatively, since "the Dhamma has been taught" implies the Noble Dhamma, there is no contradiction.
Hoặc, vì “pháp được thuyết giảng” có ý chỉ thánh pháp, nên không có gì mâu thuẫn.
Usabhassa idanti āsabhaṃ, asantasanaṭṭhena āsabhaṃ viyāti āsabhaṃ, seṭṭhaṭṭhānaṃ sabbaññutaṃ.
This belongs to the bull, hence āsabha. Āsabha is like a bull in its fearlessness; it is the supreme state, omniscience.
Của con bò đực là āsabhaṃ; giống như con bò đực do ý nghĩa không run sợ là āsabhaṃ; vị trí tối thượng là toàn giác trí.
Āsabhaṭṭhānaṭṭhāyitāya āsabhā nāma pubbabuddhā.
The former Buddhas are called āsabhā because they stand in the supreme position.
Do đứng ở vị trí bò đực nên các vị Phật quá khứ được gọi là āsabhā.
Sabbaññutapaṭijānanavasena abhimukhaṃ gacchanti, catasso vā parisā upasaṅkamantīti āsabhā.
They go forth directly by proclaiming omniscience, or the four assemblies approach them, hence āsabhā.
Các ngài tiến đến phía trước bằng cách tự nhận là bậc Toàn Giác, hoặc bốn chúng hội đến gần, nên các ngài là āsabhā.
Catassopi hi parisā buddhābhimukhā evaṃ tiṭṭhanti, na tiṭṭhanti parammukhā.
Indeed, all four assemblies stand facing the Buddha; they do not stand with their backs turned.
Thật vậy, cả bốn chúng hội đều đứng hướng về Đức Phật, chứ không đứng quay lưng lại.
Idampīti ‘‘usabho’’ti idampi padaṃ.
This also refers to this word "usabha."
Cả từ này là cả từ “usabho” (bò đực) này.
Tassāti nisabhassa.
Of that refers to the bull.
Của con bò đực đó là của con bò đực đầu đàn.
Yesaṃ baluppādāvaṭṭhānānaṃ vasena usabhassa āsabhaṇṭhānaṃ icchitaṃ, tato sātisayānaṃ eva tesaṃ vasena āsabhaṇṭhānaṃ hotīti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that the supreme position (āsabhaṭṭhāna) is desired for the bull by reason of its generation and establishment of strength, and thus the āsabhaṭṭhāna arises even more exceptionally by those same reasons.
Nên hiểu rằng, vị trí bò đực của con bò đực được mong muốn là do các trạng thái phát sanh sức mạnh của nó, thì vị trí bò đực (của Đức Phật) là do các trạng thái vượt trội hơn hẳn các trạng thái đó.
Yaṃ kiñci loke upamaṃ nāma buddhaguṇānaṃ nidassanabhāvena vuccati, sabbaṃ taṃ nihīnameva.
Whatever simile is used in the world to illustrate the Buddha's qualities, all of it is inferior.
Bất cứ ví dụ nào trên đời được dùng để minh họa các đức hạnh của Đức Phật, tất cả đều thấp kém.
Tiṭṭhamāno cāti atiṭṭhantopi tiṭṭhamāno eva paṭijānāti nāma.
And while standing means that even one who is not standing claims (such) while standing.
Và đang đứng có nghĩa là ngay cả khi không đứng, ngài vẫn được xem là tự nhận đang đứng.
Upagacchatīti anujānāti.
Approves means assents.
Đến gần là chấp thuận.
Aṭṭha kho imāti idaṃ vesārajjañāṇassa baladassanaṃ.
These eight, indeed, is a demonstration of the power of the fearlessness-knowledge.
Có tám chúng hội này là sự trình bày về sức mạnh của trí tự tin.
Yathā hi byattaṃ parisaṃ ajjhogāhetvā viññūnaṃ cittaṃ ārādhanasamatthāya kathāya dhammakathikassa chekabhāvo paññāyati, evaṃ imā aṭṭha parisā patvā satthu vesārajjañāṇassa balaṃ pākaṭaṃ hoti.
Just as the skill of a Dhamma speaker is recognized when he enters an accomplished assembly and delights the minds of the discerning with his discourse, so too the power of the Teacher's fearlessness-knowledge becomes manifest when he encounters these eight assemblies.
Giống như khi một người thông thạo đi vào một chúng hội và sự khéo léo của vị pháp sư được nhận ra qua bài pháp có khả năng làm hài lòng tâm của những người có trí, cũng vậy, khi đến tám chúng hội này, sức mạnh của trí tự tin của Đức Thế Tôn trở nên rõ ràng.
Tena vuttaṃ ‘‘parisāsū’’ti.
Therefore, it is said, "among the assemblies."
Do đó, có nói “trong các chúng hội”.
Khattiyaparisāti khattiyānaṃ sannipatitānaṃ samūho.
Khattiya assembly is a gathering of assembled khattiyas.
Chúng hội Sát-đế-lỵ là tập hợp của các vị Sát-đế-lỵ đã tụ họp.
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Phương pháp này cũng áp dụng cho tất cả các trường hợp.
Māraparisāti mārakāyikānaṃ sannipatitānaṃ samūho.
Māra assembly is a gathering of assembled Māra-beings.
Chúng hội của Ma vương là tập hợp của các chúng ma đã tụ họp.
Mārasadisānaṃ mārānaṃ parisāti māraparisā.
An assembly of Māras, similar to Māra, is a Māra assembly.
Chúng hội của các ma vương giống như Ma vương là chúng hội của Ma vương.
Sabbā cetā parisā uggaṭṭhānadassanavasena gahitā.
All these assemblies are mentioned with a view to their formidable nature.
Tất cả các chúng hội này được đề cập đến theo phương diện trình bày vị trí đáng kính sợ.
Manussā hi ‘‘ettha rājā nisinno’’ti vutte pakativacanampi vattuṃ na sakkonti, kacchehi sedā muccanti, evaṃ uggā khattiyaparisā, brāhmaṇā tīsu vedesu kusalā honti, gahapatayo nānāvohāresu ca akkharacintāya ca kusalā, samaṇā sakavādaparavādesu kusalā, tesaṃ majjhe dhammakathākathanaṃ nāma ativiya bhāriyaṃ.
For humans, when it is said, "the king is seated here," they cannot even speak ordinary words; sweat pours from their armpits; such is the formidable khattiya assembly. Brāhmaṇas are skilled in the three Vedas. Householders are skilled in various transactions and in writing. Ascetics are skilled in their own doctrines and those of others. Speaking Dhamma in their midst is extremely difficult.
Thật vậy, khi nghe nói “vua ngự ở đây”, con người ngay cả lời nói bình thường cũng không thể nói được, mồ hôi túa ra từ nách; chúng hội Sát-đế-lỵ đáng kính sợ như vậy. Các vị Bà-la-môn thì tinh thông ba bộ Vệ-đà, các vị gia chủ thì tinh thông các ngành nghề khác nhau và văn tự học, các vị sa-môn thì tinh thông chủ thuyết của mình và của người khác; việc thuyết pháp giữa họ quả là một việc vô cùng nặng nề.
Devānaṃ uggabhāve vattabbameva natthi.
There is nothing to say about the formidable nature of the devas.
Về sự đáng kính sợ của các vị trời thì không cần phải nói.
Amanussoti hi vuttamatte manussānaṃ sakalasarīraṃ kampati, tesaṃ rūpaṃ disvāpi saddaṃ sutvāpi sattā visaññitāpi honti.
Just by mentioning "non-human," the whole body of humans trembles; upon seeing their forms or hearing their sounds, beings lose consciousness.
Thật vậy, chỉ cần nghe nói “phi nhân”, toàn thân con người run rẩy; khi thấy hình dạng hay nghe âm thanh của họ, chúng sanh có thể bị mất trí.
Evaṃ amanussaparisā uggā.
Thus, the non-human assembly is formidable.
Chúng hội phi nhân đáng kính sợ như vậy.
Iti cetā parisā uggaṭṭhānadassanavasena vuttā.
Therefore, these assemblies are mentioned with a view to their formidable nature.
Như vậy, các chúng hội này được nói đến theo phương diện trình bày vị trí đáng kính sợ.
Kasmā panettha yāmādiparisā na gahitāti?
Why are the Yāma and other assemblies not included here?
Tại sao các chúng hội như Yāma (Dạ Ma) v.v... không được đề cập ở đây?
Bhusaṃ kāmābhigiddhatāya yonisomanasikāravirahato.
Because of their excessive craving for sensual pleasures and lack of appropriate attention.
Vì họ quá tham đắm dục lạc nên thiếu như lý tác ý.
Yāmādayo hi uḷāruḷāre kāme paṭisevantā tatthābhigiddhatāya dhammassavanāya sabhāvena cittampi na uppādenti, mahābodhisattānaṃ pana buddhānañca ānubhāvena ākaḍḍhiyamānā kadāci nesaṃ payirupāsanādīni karonti tādise mahāsamaye.
The Yāmas and others, indulging in exceedingly sublime sensual pleasures, are so engrossed that they naturally do not generate the thought of listening to the Dhamma. Only when attracted by the power of the Great Bodhisattas and Buddhas do they sometimes perform acts of attendance and so on, on such great occasions.
Thật vậy, các vị trời Yāma v.v... hưởng thụ các dục lạc ngày càng cao cấp, do tham đắm vào đó nên tự nhiên họ không khởi tâm nghe pháp; nhưng do oai lực của các vị Đại Bồ Tát và các vị Phật lôi cuốn, đôi khi họ thực hiện việc thân cận v.v... trong những đại hội như vậy.
Teneva hi vimānavatthudesanāpi taṃnimittā bahulā nāhosi.
For this very reason, the teaching of the Vimāna stories was not numerous on that account.
Chính vì thế mà việc thuyết giảng về Vimānavatthu (Thiên Cung Sự) do nhân duyên đó cũng không nhiều.
Seṭṭhanādanti kenaci appaṭihatabhāvena uttamanādaṃ.
Supreme roar means the excellent roar, unhindered by anyone.
Tiếng rống tối thượng là tiếng rống cao nhất, không bị ai cản trở.
Abhītanādanti vesārajjayogato kutoci nibbhayanādaṃ.
Fearless roar means a roar without fear from anywhere, due to being endowed with fearlessness.
Tiếng rống không sợ hãi là tiếng rống không sợ hãi từ bất cứ đâu, do có được sự tự tin.
Sīhanādasuttenāti khandhiyavagge āgatena sīhanādasuttena.
In the Sīhanāda Sutta means in the Sīhanāda Sutta found in the Khandhiya-vagga.
Bằng kinh Sīhanāda là bằng kinh Sīhanāda (Sư Tử Hống) có trong phẩm Uẩn.
Sahanatoti khamanato.
From enduring means from bearing.
Do sự chịu đựng là do sự kham nhẫn.
Hananatoti vidhamanato viddhaṃsanato.
From striking means from dispelling, from destroying.
Do sự tiêu diệt là do sự phá hủy, sự hủy diệt.
Yathā vātiādi ‘‘sīhanādasadisaṃ vā nādaṃ nadatī’’ti saṅkhepato vuttassa atthassa viññāpanaṃ.
The phrase " Just as," and so on, is an explanation of the meaning stated briefly as "or he utters a roar like a lion's roar."
Sự giải thích ý nghĩa đã được nói tóm tắt bằng câu “hoặc rống tiếng rống như sư tử” là từ “Yathā vā” và vân vân.
Etanti ‘‘brahmacakka’’nti etaṃ padaṃ.
" This" refers to the word "Brahmacakka" (Divine Wheel).
"Etaṃ" là từ "brahmacakka" (phạm luân).
Paññāpabhāvitanti cirakālaparibhāvitāya pāramitāpaññāya vipassanāpaññāya ca uppāditaṃ.
" Made manifest by wisdom" means produced by the wisdom of the perfections developed over a long time, and by the wisdom of insight.
"Paññāpabhāvita" (do trí tuệ làm cho phát sinh) là được tạo ra bởi ba-la-mật trí tuệ đã được tu tập lâu dài và bởi tuệ quán.
Karuṇāpabhāvitanti ‘‘kicchaṃ vatāyaṃ loko āpanno’’tiādinayappavattāya mahākaruṇāya uppāditaṃ.
" Made manifest by compassion" means produced by the great compassion that arises in the manner of "Oh, this world has fallen into suffering," and so on.
"Karuṇāpabhāvita" (do lòng bi mẫn làm cho phát sinh) là được tạo ra bởi đại bi đã vận hành theo cách như vậy, bắt đầu bằng câu “Thật vậy, thế giới này đã lâm vào khổ cảnh” và vân vân.
Yathā abhinikkhamanato pabhuti mahābodhisattānaṃ ariyamaggādhigamanavirodhinī paṭipatti natthi, evaṃ tusitabhavanato niyatabhāvāpattito ca paṭṭhāyāti dutiyatatiyanayā ca gahitā.
Just as from the time of their going forth, there is no practice for the great Bodhisattas that obstructs the attainment of the noble path, so too from the Tusita realm and from the moment of their assured state (of Buddhahood)—thus the second and third interpretations are also taken.
Cũng tương tự như không có sự thực hành nào chống đối sự chứng đắc Thánh Đạo của các vị Đại Bồ-tát kể từ khi xuất gia, thì cũng không có sự chống đối nào kể từ khi các Ngài chắc chắn sẽ xuất hiện từ cõi trời Tusita. Đây là cách giải thích thứ hai và thứ ba được chấp nhận.
Phalakkhaṇeti aggaphalakkhaṇe.
" At the moment of fruition" means at the moment of the highest fruition (arahatta-phala).
"Phalakkhaṇe" (tại khoảnh khắc quả vị) là tại khoảnh khắc quả vị tối thượng.
Paṭivedhaniṭṭhattā arahattamaggañāṇaṃ vajirūpamatāyeva sātisayo paṭivedhoti ‘‘phalakkhaṇe uppannaṃ nāmā’’ti vuttaṃ.
Since the penetrative understanding of the Arahatta-magga-ñāṇa (Path-knowledge of Arahantship) is completed, it is said that " what arises at the moment of fruition" is a superior penetration like a vajra (diamond).
Vì sự thấu hiểu đã hoàn tất, nên trí tuệ đạo A-la-hán là sự thấu hiểu vượt trội, giống như kim cương. Do đó, đã nói rằng "phalakkhaṇe uppannaṃ nāmā" (được gọi là phát sinh tại khoảnh khắc quả vị).
Tena paṭiladdhassapi desanāñāṇassa kiccanipphatti parassa bujjhanamattena hotīti ‘‘aññāsikoṇḍaññassa sotāpatti…pe… phalakkhaṇe pavattanaṃ nāmā’’ti vuttaṃ.
Therefore, the phrase " the stream-entry of Aññāsikoṇḍañña... and so on... the occurrence at the moment of fruition" is said to mean that the function of the teaching-knowledge, even when attained, is accomplished merely by the other person's understanding.
Vì sự hoàn thành chức năng của trí tuệ thuyết pháp đã chứng đắc chỉ xảy ra khi người khác hiểu, nên đã nói rằng "aññāsikoṇḍaññassa sotāpatti…pe… phalakkhaṇe pavattanaṃ nāmā" (sự chứng đắc Dự Lưu của Koṇḍañña… vân vân… được gọi là sự vận hành tại khoảnh khắc quả vị).
Tato paraṃ pana yāva parinibbānā desanāñāṇappavatti, tasseva pavattitassa dhammacakkassa ṭhānanti veditabbaṃ pavattitacakkassa cakkavattino cakkaratanassa ṭhānaṃ viya.
Beyond that, the continuation of the teaching-knowledge until the parinibbāna should be understood as the standing of the Dhamma-cakka (Wheel of Dhamma) that has been set in motion, just like the standing of the wheel-gem of a Cakkavatti (Wheel-turning Monarch) whose wheel has been set in motion.
Sau đó, sự vận hành của trí tuệ thuyết pháp cho đến khi nhập Niết-bàn là sự duy trì của Pháp luân đã được vận hành, giống như sự duy trì của bánh xe báu của vị Chuyển Luân Vương có bánh xe đã được vận hành.
Ubhayampīti pi-saddena lokiyadesanāñāṇassa itarena anaññasādhāraṇatāvasena samānataṃ sampiṇḍeti.
" Both" – the word pi (also) collectively includes the commonality of worldly teaching-knowledge with the other (supramundane knowledge) in terms of its non-exclusivity.
"Ubhayampī" (cả hai) là từ "pi" (cũng) bao gồm sự tương đồng của trí tuệ thuyết pháp thế gian với cái khác, theo nghĩa không phải là duy nhất.
Urasi jātatāya uraso sambhūtanti orasaṃ ñāṇaṃ.
Knowledge that arises in the heart, being born from the heart, is " orasaṃ" (genuine/inherent).
Trí tuệ orasaṃ (tự thân) là trí tuệ phát sinh từ tự thân, vì nó sinh ra trong ngực.
Iti rūpanti ettha iti-saddo anavasesato rūpassa sarūpanidassanatthoti tassa ‘‘idaṃ rūpa’’nti etena sādhāraṇato ca sarūpanidassanamāha.
In the phrase " Iti rūpaṃ" (thus form), the word iti is for showing the essential nature of form exhaustively, and it refers to the essential nature generally with " idaṃ rūpaṃ" (this form).
Trong câu "Iti rūpa" (như vậy là sắc), từ "iti" (như vậy) nhằm mục đích trình bày bản chất của sắc một cách đầy đủ. Do đó, nó nói về sự trình bày bản chất chung với câu "idaṃ rūpa" (đây là sắc).
Ettakaṃ rūpanti etena anavasesato ‘‘ito uddhaṃ rūpaṃ natthī’’ti nimittassa aññassa abhāvaṃ.
By " ettakaṃ rūpaṃ" (so much form), it indicates the absence of any other sign, meaning "there is no form beyond this" exhaustively.
Với câu "ettakaṃ rūpa" (chỉ có chừng ấy sắc), nó nói về sự không có bất kỳ dấu hiệu nào khác, tức là "không có sắc nào ngoài cái này".
Idāni tamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘ruppanasabhāvañcevā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show that meaning in detail, the phrase "ruppana-sabhāvañceva" (its nature is to be oppressed), and so on, is stated.
Bây giờ, để trình bày ý nghĩa đó một cách chi tiết, đã nói rằng "ruppanasabhāvañcevā" (chỉ có bản chất bị hoại diệt) và vân vân.
Tattha ruppanaṃ sītādivirodhipaccayasamavāye visadisuppatti.
Here, " ruppanaṃ" (oppression) is the arising of a dissimilar state due to the concurrence of opposing conditions like cold, etc.
Trong đó, ruppanaṃ (sự hoại diệt) là sự phát sinh không tương đồng khi có sự kết hợp của các nhân đối nghịch như lạnh và vân vân.
Ādi-saddena ajjhattikabāhirādibhedaṃ saṅgaṇhāti.
The word " ādi" (and so on) includes distinctions such as internal and external.
Từ "ādi" (và vân vân) bao gồm sự phân loại như nội và ngoại.
Lakkhaṇa…pe… vasenāti kakkhaḷattādilakkhaṇavasena sandhāraṇādirasavasena sampaṭicchanādipaccupaṭṭhānavasena bhūtattayādipadaṭṭhānavasena ca.
" By characteristic... and so on... by way" means by the characteristic of hardness, etc.; by the function of upholding, etc.; by the manifestation of receiving, etc.; and by the proximate cause of being the three elements, etc.
Lakkhaṇa…pe… vasenā (theo đặc tính… vân vân…): theo đặc tính cứng chắc và vân vân, theo chức năng duy trì và vân vân, theo sự biểu hiện của sự tiếp nhận và vân vân, và theo nguyên nhân gần của ba yếu tố cơ bản và vân vân.
Evaṃ pariggahitassāti evaṃ sādhāraṇato ca lakkhaṇādito ca pariggahitassa.
" Of that thus comprehended" means of that which has been thus comprehended both generally and by characteristic, etc.
Evaṃ pariggahitassā (đối với cái đã được nắm giữ như vậy): đối với cái đã được nắm giữ như vậy một cách chung chung và từ đặc tính và vân vân.
Avijjāsamudayāti avijjāya uppādā, atthibhāvāti attho.
" From the origin of avijjā" means from the arising of avijjā, from its existence.
Avijjāsamudayā (do sự tập khởi của vô minh) có nghĩa là do sự phát sinh, sự hiện hữu của vô minh.
Nirodhavirodhī hi atthibhāvo hoti, tasmā nirodhe asati atthibhāvo hoti, tasmā purimabhave siddhāya avijjāya sati imasmiṃ bhave rūpassa samudayo rūpassa uppādo hotīti attho.
Existence is indeed the opposite of cessation; therefore, when there is no cessation, there is existence. Thus, the meaning is that when avijjā, established in a previous existence, is present, there is the arising of form in this existence, the production of form.
Sự hiện hữu là đối nghịch với sự diệt trừ. Do đó, khi không có sự diệt trừ thì có sự hiện hữu. Vì vậy, khi có vô minh đã được thành tựu trong kiếp trước, thì trong kiếp này có sự tập khởi của sắc, có sự phát sinh của sắc.
Taṇhāsamudayā kammasamudayāti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to " from the origin of taṇhā, from the origin of kamma."
Đối với Taṇhāsamudayā kammasamudayā (do sự tập khởi của ái, do sự tập khởi của nghiệp) cũng theo cách này.
Avijjādīhi ca tīhi atītakālikattā tesaṃ sahakārīkāraṇabhūtaṃ upādānampi gahitamevāti veditabbaṃ.
It should also be understood that upādāna (clinging), which is the co-operative cause, is included by avijjā and the other two, due to their belonging to the past.
Cũng nên hiểu rằng do vô minh và vân vân là ba yếu tố thuộc quá khứ, nên thủ (upādāna) là nhân hỗ trợ của chúng cũng đã được bao gồm.
Pavattipaccayesu kabaḷīkāraāhārassa balavatāya, so eva gahito, ‘‘āhārasamudayā’’ti pana gahitena pavattipaccayatāmattena utucittānipi gahitāneva hontīti dvādasasamuṭṭhānikaṃ rūpassa paccayato dassanampi bhavitabbamevāti daṭṭhabbaṃ.
Since physical nutriment is strong among the conditions for continuation, it alone is taken. However, by "from the origin of nutriment," and so on, it should be seen that temperature and consciousness are also included by the mere fact of being conditions for continuation, so that the showing of form as having twelve origins by way of conditions must also be present.
Do thức ăn vật chất là mạnh nhất trong các nhân duyên duy trì, nên chỉ có nó được đề cập. Tuy nhiên, do đã đề cập "āhārasamudayā" (do sự tập khởi của thức ăn) chỉ với ý nghĩa là nhân duyên duy trì, nên thời tiết và tâm cũng đã được bao gồm. Do đó, cần phải xem xét sự trình bày nhân duyên của sắc có mười hai nguồn gốc.
Nibbattilakkhaṇantiādinā kālavasena udayadassanamāha.
By " the characteristic of arising," and so on, it indicates the showing of arising in terms of time.
Với Nibbattilakkhaṇa (đặc tính phát sinh) và vân vân, trình bày sự phát sinh theo thời gian.
Tattha bhūtavasena magge udayaṃ passitvā ṭhito idha santativasena anukkamena khaṇavasena passati.
Here, one who has seen the arising by way of existence on the path and stands firm, now sees it by way of continuity, then gradually by way of moments.
Trong đó, người đã thấy sự phát sinh trên đạo theo nghĩa thực tại, thì ở đây thấy theo nghĩa liên tục, dần dần thấy theo nghĩa khoảnh khắc.
Avijjānirodhā rūpanirodhoti aggamaggañāṇena avijjāya anuppādanirodhato anāgatassa anuppādanirodho hoti paccayābhāve abhāvato.
" From the cessation of avijjā, the cessation of form" means that through the highest path-knowledge, from the non-arising and cessation of avijjā, there is the non-arising and cessation of future (form), due to the absence of the condition.
Avijjānirodhā rūpanirodho (do sự diệt trừ vô minh, sắc diệt trừ): do trí tuệ đạo tối thượng diệt trừ sự không phát sinh của vô minh, nên có sự diệt trừ sự không phát sinh của tương lai, vì khi không có nhân duyên thì không có.
Paccayanirodhenāti avijjāsaṅkhātassa paccayassa nirodhabhāvena.
" By the cessation of the condition" means by the state of cessation of the condition known as avijjā.
Paccayanirodhenā (do sự diệt trừ nhân duyên): do sự diệt trừ nhân duyên được gọi là vô minh.
Taṇhānirodhāti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to " from the cessation of taṇhā."
Đối với Taṇhānirodhā (do sự diệt trừ ái) cũng theo cách này.
Āhāranirodhāti pavattipaccayassa kabaḷīkārāhārassa abhāvā.
" From the cessation of nutriment" means from the absence of physical nutriment, which is a condition for continuation.
Āhāranirodhā (do sự diệt trừ thức ăn): do sự không có thức ăn vật chất là nhân duyên duy trì.
Rūpanirodhāti taṃsamuṭṭhānarūpassa abhāvo hoti.
" From the cessation of form" means there is an absence of form originating from it.
Rūpanirodhā (sắc diệt trừ): có nghĩa là sự không có sắc phát sinh từ đó.
Sesaṃ heṭṭhā vuttanayānusārena veditabbaṃ.
The rest should be understood according to the method stated earlier.
Phần còn lại nên hiểu theo cách đã nói ở trên.
Vipariṇāmalakkhaṇanti bhavakālavasena hetudvayadassanaṃ.
" The characteristic of alteration" is the showing of the two causes in terms of the time of existence.
Vipariṇāmalakkhaṇa (đặc tính biến đổi) là sự trình bày hai nguyên nhân theo thời gian hiện hữu.
Tasmā taṃ padaṭṭhānavasena pageva passitvā ṭhito idha santativasena disvā anukkamena khaṇavasena passati.
Therefore, one who has already seen it by way of its proximate cause and stands firm, now sees it by way of continuity, then gradually by way of moments.
Do đó, người đã thấy điều đó trước đó theo nghĩa nguyên nhân gần, thì ở đây thấy theo nghĩa liên tục, dần dần thấy theo nghĩa khoảnh khắc.
Iti vedanātiādīsupi vuttanayena attho veditabbo.
Thus, the meaning should be understood in the manner stated also in " vedanā," and so on.
Tương tự, ý nghĩa trong "Iti vedanā" (như vậy là thọ) và vân vân cũng nên được hiểu theo cách đã nói.
Sukhādibhedanti sukhadukkhaadukkhamasukhādivibhāgaṃ.
" Distinctions such as sukha" means divisions such as pleasant, painful, neither-painful-nor-pleasant.
Sukhādibheda (sự phân loại như lạc và vân vân): sự phân chia như lạc, khổ, bất khổ bất lạc và vân vân.
Rūpasaññādibhedanti rūpasaññā, sadda… gandha… rasa… phoṭṭhabba … dhammasaññādivibhāgaṃ.
" Distinctions such as rūpa-saññā" means divisions such as perception of form, sound, smell, taste, touch, mental objects, and so on.
Rūpasaññādibheda (sự phân loại như tưởng về sắc và vân vân): sự phân chia như tưởng về sắc, tưởng về âm thanh… tưởng về mùi… tưởng về vị… tưởng về xúc… tưởng về pháp và vân vân.
Phassādibhedanti phassacetanāmanasikārādivibhāgaṃ.
" Distinctions such as phassa" means divisions such as contact, volition, attention, and so on.
Phassādibheda (sự phân loại như xúc và vân vân): sự phân chia như xúc, tư, tác ý và vân vân.
Lakkhaṇa…pe… vasenāti iṭṭhānubhavanalakkhaṇādilakkhaṇavasena iṭṭhākārasambhogarasādirasavasena kāyikaassādādipaccupaṭṭhānavasena iṭṭhārammaṇādipadaṭṭhānavasena.
" By characteristic... and so on... by way" means by the characteristic of experiencing the desirable, etc.; by the function of enjoying the desirable aspect, etc.; by the manifestation of bodily satisfaction, etc.; and by the proximate cause of the desirable object, etc.
Lakkhaṇa…pe… vasenā (theo đặc tính… vân vân…): theo đặc tính của đặc tính kinh nghiệm điều đáng ưa và vân vân, theo chức năng của sự hưởng thụ hình thức đáng ưa và vân vân, theo sự biểu hiện của sự thỏa mãn thân thể và vân vân, theo nguyên nhân gần của đối tượng đáng ưa và vân vân.
‘‘Phuṭṭho vedeti, phuṭṭho sañjānāti, phuṭṭho cetetī’’ti (saṃ. ni. 4.93) vacanato tīsu vedanādīsu khandhesu phassasamudayāti vattabbaṃ.
In the three aggregates, vedanā and so on, it should be said " from the origin of phassa," according to the saying, "One feels when contacted, one perceives when contacted, one wills when contacted."
Theo câu "Phuṭṭho vedeti, phuṭṭho sañjānāti, phuṭṭho cetetī" (khi xúc chạm thì thọ, khi xúc chạm thì tưởng, khi xúc chạm thì tư) (Saṃ. Ni. 4.93), thì đối với ba uẩn thọ và vân vân, nên nói là "phassasamudayā" (do sự tập khởi của xúc).
Viññāṇappaccayā nāmarūpa’’nti vacanato viññāṇakkhandhe nāmarūpasamudayāti vattabbaṃ.
In the viññāṇa-khandha (aggregate of consciousness), it should be said " from the origin of nāma-rūpa," according to the saying, "Conditioned by consciousness is nāma-rūpa."
Theo câu "Viññāṇappaccayā nāmarūpa" (duyên thức mà có danh sắc), thì đối với uẩn thức, nên nói là "nāmarūpasamudayā" (do sự tập khởi của danh sắc).
Tesaṃyeva vasenāti ‘‘avijjānirodho vedanānirodho’’tiādinā tesaṃyeva avijjādīnaṃ vasena yojetabbaṃ.
" According to these very things" means it should be connected in terms of these very avijjā and so on, as in "from the cessation of avijjā, the cessation of vedanā," and so on.
Tesaṃyeva vasenā (chỉ theo những điều đó): nên kết hợp theo những điều đó, tức là vô minh và vân vân, với câu "avijjānirodho vedanānirodho" (do sự diệt trừ vô minh, thọ diệt trừ) và vân vân.
Upādānakkhandhānaṃ samudayatthaṅgamavasena titthiyānaṃ avisayopi sappadeso sīhanādo dassito.
The lion's roar, which reveals a specific domain inaccessible to sectarians, has been shown in terms of the arising and passing away of the aggregates of clinging.
Tiếng rống sư tử có phạm vi, không phải là đối tượng của các ngoại đạo, đã được trình bày theo sự tập khởi và hoại diệt của các thủ uẩn.
Idāni nippadeso anulomapaṭilomavasena saṅkhepato vitthārato paccayākāravisayo anaññasādhāraṇo dassīyatīti āha, ‘‘ayampi aparo sīhanādo’’ti.
Now, an unspecific domain, the realm of dependent origination, unique to (the Buddha), which is briefly and extensively described in direct and reverse order, is shown; thus, it is said, " This is also another lion's roar."
Bây giờ, tiếng rống sư tử không có phạm vi, không phải là đối tượng của riêng ai, sẽ được trình bày một cách tóm tắt và chi tiết theo chiều thuận và nghịch, theo các nhân duyên. Do đó, đã nói rằng "ayampi aparo sīhanādo" (đây cũng là một tiếng rống sư tử khác).
Tassāti ‘‘imasmiṃ satī’’tiādinā saṅkhepato vuttapaṭiccasamuppādapāḷiyā.
" Of that" refers to the Pāli text on paṭiccasamuppāda (dependent origination) stated briefly as "When this exists," and so on.
Tassā (của điều đó) là của bản kinh Duyên Khởi đã được nói tóm tắt bằng câu "imasmiṃ satī" (khi điều này có) và vân vân.
Ettha ca ‘‘imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujhtī’’ti avijjādīnaṃ bhāve saṅkhārādīnaṃ bhāvassa, avijjādīnaṃ nirodhe saṅkhārādīnaṃ nirodhassa kathanena purimasmiṃ paccayalakkhaṇe niyamo dassito ‘‘imasmiṃ sati eva, nāsati, imassa uppādā eva, nānuppādā, nirodhā eva, nānirodhā’’ti.
Here, by stating "When this exists, that comes to be; from the cessation of this, that ceases"—which means the existence of saṅkhārā and so on when avijjā and so on exist, and the cessation of saṅkhārā and so on when avijjā and so on cease—the definiteness in the characteristic of conditionality mentioned earlier is shown: "Only when this exists, not when it does not exist; only from the arising of this, not from its non-arising; only from the cessation, not from non-cessation."
Ở đây, với việc nói rằng "khi điều này có, điều kia có; khi điều này diệt, điều kia diệt", tức là khi có vô minh và vân vân thì có hành và vân vân, khi vô minh và vân vân diệt thì hành và vân vân diệt, thì sự quy định về đặc tính nhân duyên trước đó đã được trình bày rằng "khi điều này có thì mới có, không có thì không có; khi điều này sinh thì mới sinh, không sinh thì không sinh; khi điều này diệt thì mới diệt, không diệt thì không diệt".
Tenedaṃ lakkhaṇaṃ antogadhaniyamaṃ idha paṭiccasamuppādassa vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Therefore, it should be understood that this characteristic, containing definiteness, is stated here for paṭiccasamuppāda.
Do đó, nên hiểu rằng đặc tính này, bao gồm sự quy định, đã được nói ở đây về Duyên Khởi.
Nirodhoti ca avijjādīnaṃ virāgā vigamena āyatiṃ anuppādo appavatti.
And cessation means non-arising and non-continuation in the future due to the fading away and vanishing of avijjā and so on.
Và "nirodho" (sự diệt trừ) là sự không phát sinh trong tương lai, sự biến mất do sự ly tham, sự chấm dứt của vô minh và vân vân.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘avijjāya tveva asesavirāganirodhā’’tiādi.
Indeed, it is said, "From the utter fading away and cessation of avijjā," and so on.
Thật vậy, đã nói rằng "avijjāya tveva asesavirāganirodhā" (do sự ly tham và diệt trừ hoàn toàn vô minh) và vân vân.
Nirodhavirodhī ca uppādo, yena so uppādanirodhavibhāgena vutto ‘‘imassa nirodhā idaṃ nirujjhatī’’ti.
And arising is the opposite of cessation, which is why it is spoken of by the division of arising and cessation as "from the cessation of this, that ceases."
Và sự phát sinh là đối nghịch với sự diệt trừ, do đó nó đã được nói bằng sự phân chia phát sinh và diệt trừ là "imassa nirodhā idaṃ nirujjhatī" (do sự diệt trừ điều này, điều kia diệt trừ).
Tenetaṃ dasseti ‘‘asati nirodhe uppādo nāma, so cettha atthibhāvoti vuccatī’’ti.
By this, it shows, "What is called 'arising' when there is no cessation, that is here called 'existence'."
Với điều này, nó trình bày rằng "khi không có sự diệt trừ thì có sự phát sinh, và điều đó ở đây được gọi là sự hiện hữu".
‘‘Imasmiṃ sati idaṃ hotī’’ti idameva hi lakkhaṇaṃ.
For "When this exists, that comes to be"—this indeed is the characteristic.
Thật vậy, đặc tính này chính là "Imasmiṃ sati idaṃ hotī" (khi điều này có, điều kia có).
Pariyāyantarena ‘‘imassa uppādā idaṃ uppajjatī’’ti vadantena parena purimaṃ visesitaṃ hoti.
By saying "from the arising of this, that arises" through another method, the latter is qualified by the former.
Khi người khác nói "imassa uppādā idaṃ uppajjatī" (do sự phát sinh điều này, điều kia phát sinh) bằng một cách nói khác, thì điều trước đó đã được làm rõ.
Tasmā na vattamānaṃyeva sandhāya ‘‘imasmiṃ satī’’ti vuttaṃ, atha kho maggena anirujjhanasabhāvañcāti viññāyati.
Therefore, it is understood that "when this exists" was not stated with reference to that which is merely present, but rather with reference to the unceasing nature by the path.
Do đó, không chỉ đề cập đến cái đang hiện hữu mà đã nói "khi cái này có", mà nên được hiểu là bản chất không bị diệt trừ bởi đạo.
Yasmā ca ‘‘imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhatī’’ti dvidhāpi uddiṭṭhassa lakkhaṇassa niddesaṃ vadantena bhagavatā ‘‘avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho’’tiādinā nirodhova vutto, tasmā natthibhāvopi nirodho evāti natthibhāvaviruddho atthibhāvo anirodhoti dassitaṃ hoti.
And because the Blessed One, in describing the characteristic stated in two ways—"when this does not exist, that does not come to be; with the cessation of this, that ceases"—only spoke of cessation with statements like "But with the utter fading away and cessation of ignorance, volitional formations cease," it is thus shown that non-existence is also cessation, and the existence that is contrary to non-existence is non-cessation.
Và bởi vì khi Đức Thế Tôn nói về đặc tính được nêu ra theo hai cách này: "khi cái này không có thì cái kia không có, khi cái này diệt thì cái kia diệt", Ngài đã nói về sự diệt trừ như "do sự diệt tận hoàn toàn và ly tham của vô minh, các hành diệt", do đó, sự không hiện hữu cũng là sự diệt trừ, và sự hiện hữu, đối lập với sự không hiện hữu, được chỉ ra là sự không diệt trừ.
Tena anirodhasaṅkhātena atthibhāvena uppādaṃ viseseti.
By that existence, which is called non-cessation, he distinguishes origination.
Do đó, với sự hiện hữu được gọi là không diệt trừ, (Ngài) làm cho sự sinh khởi trở nên đặc biệt.
Tato idha na kevalaṃ atthibhāvamattaṃ uppādoti attho adhippeto, atha kho anirodhasaṅkhāto atthibhāvo cāti ayamattho vibhāvito hoti.
Therefore, in this context, the intended meaning is not merely that existence is origination, but rather that existence, which is called non-cessation, is clearly manifested.
Từ đó, ở đây, không chỉ ý nghĩa là sự hiện hữu đơn thuần là sự sinh khởi được ngụ ý, mà ý nghĩa này được làm rõ là sự hiện hữu được gọi là không diệt trừ.
Evametaṃ lakkhaṇadvayavacanaṃ aññamaññaṃ visesanavisesitabbabhāvena sātthakanti veditabbaṃ.
Thus, these two statements of characteristics should be understood as meaningful due to their relationship of distinguishing and being distinguished from each other.
Như vậy, hai lời nói về đặc tính này có ý nghĩa khi chúng là mối quan hệ đặc biệt và được đặc biệt hóa của nhau.
Ko panāyaṃ anirodho nāma, yo ‘‘atthibhāvo, uppādo’’ti ca vuttoti?
What then is this "non-cessation" that is spoken of as "existence" and "origination"?
Vậy cái gì được gọi là không diệt trừ, cái mà cũng được nói là "sự hiện hữu, sự sinh khởi"?
Appahīnabhāvo ca anibbattitaphalabhāvena phaluppādanārahatā cāti ayamettha saṅkhepo.
In brief, it is the state of not having been abandoned, and the fitness to produce results by not yet having produced results.
Ở đây, tóm tắt là trạng thái chưa bị đoạn trừ và sự xứng đáng để sinh ra quả do trạng thái chưa sinh ra quả.
Vitthāro pana paramatthadīpaniyaṃ udānaṭṭhakathāyaṃ (udā. aṭṭha. 1).
The detailed explanation, however, is in the Paramatthadīpanī, Udāna Aṭṭhakathā.
Phần giải thích chi tiết hơn cần được hiểu theo cách đã nói trong Udānaṭṭhakathā (Udā. aṭṭha. 1).
Vuttanayena veditabbo.
It should be understood in the manner stated.
Theo cách đã nói.
Pañcakkhandhavibhajanādivasenāti pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ dvādasapadikassa paccayākārassa vibhajanavasena.
By way of division of the five aggregates, etc. means by way of the division of the twelve-limbed causal condition of the five aggregates of clinging.
Theo cách phân chia năm uẩn, v.v. có nghĩa là theo cách phân chia mười hai chi phần duyên khởi của năm uẩn chấp thủ.
Imasmiñhi dasabalasutte dhammassa desitākāro pañcakkhandhapaccayākāramatto.
Indeed, in this Dasabala Sutta, the manner in which the Dhamma is taught is merely the causal condition of the five aggregates.
Trong kinh Thập Lực này, cách pháp được thuyết chỉ là cách duyên khởi của năm uẩn.
Tenāha ‘‘pañcakkhandhapaccayākāradhammo’’ti.
Therefore, he said "the Dhamma of the causal condition of the five aggregates".
Do đó (Ngài) nói "pháp duyên khởi của năm uẩn".
Ācariyamuṭṭhiyā akaraṇena vibhūto, so pana atthato ca saddato ca pihito heṭṭhāmukhajāto vā na hotīti āha ‘‘anikujjito’’ti.
It is revealed by not engaging in an ascetic's clenched-fist doctrine, and it is not hidden as to its meaning or sound, nor is it of inferior origin, thus he said "not concealed".
Được làm rõ mà không phải là nắm tay của bậc đạo sư, nhưng nó không bị che giấu về ý nghĩa hay lời nói, hay không phải là một loại hạ cấp, do đó (Ngài) nói "không bị che giấu".
Vivaṭoti vibhāvito.
Revealed means manifested.
Được mở ra có nghĩa là được làm rõ.
Tenāha ‘‘vivaritvā ṭhapito’’ti.
Therefore, he said "uncovered and laid bare".
Do đó (Ngài) nói "được mở ra và đặt ra".
Pakāsitoti ñāṇobhāsena obhāsito ādīpitoti āha ‘‘dīpito jotito’’ti.
Proclaimed means illuminated by the light of knowledge, made to shine forth, thus he said "made clear, made to shine".
Được công bố có nghĩa là được làm sáng tỏ, được thắp sáng bằng ánh sáng trí tuệ, do đó (Ngài) nói "được làm sáng tỏ, được chiếu sáng".
Tattha tattha chinnabhinnaṭṭhāne.
Here and there means in broken and torn places.
Ở khắp nơi có nghĩa là ở những chỗ bị cắt đứt, bị rách nát.
Sibbitagaṇṭhitanti vākaṃ gahetvā sibbitaṃ, sibbituṃ asakkuṇeyyaṭṭhāne vākena gaṇṭhitañca.
Sewn and knotted means sewn with string, and knotted with string in places where it cannot be sewn.
Được khâu vá và thắt nút có nghĩa là được khâu bằng cách lấy dây, và được thắt nút bằng dây ở những chỗ không thể khâu được.
Chinnapilotikābhāvena vigatapilotiko dhammo, tassa chinnapilotikassa paṭilomatā chinnabhinnatābhāvenāti dassento ‘‘na hetthā’’tiādimāha.
The Dhamma is without torn rags, being free from the nature of torn rags. Showing that it is the opposite of torn rags, in that it is not torn and broken, he said "not inferior" and so forth.
Pháp không có những mảnh vải rách nát do không có những mảnh vải rách nát, và sự đối lập với những mảnh vải rách nát là không có sự cắt đứt, rách nát, do đó (Ngài) nói "không có ở dưới", v.v.
Nivāsanapārupanaṃ pariggahaṇaṃ.
Donning and wrapping is adopting.
Y phục và áo choàng là sự nắm giữ.
Sayaṃ paṭibhānaṃ kappetvā.
Having fabricated one's own improvisation.
Tự mình sáng tạo.
Vaḍḍhentā attano samayaṃ.
Those who increase their own doctrine.
Những người làm tăng trưởng giáo pháp của mình.
Samaṇakacavaranti samaṇavesadhāraṇavasena samaṇapaṭirūpatāya samaṇānaṃ kacavarabhūtaṃ.
Monk's rubbish means that which is like rubbish to monks, in that it resembles a monk by wearing a monk's robes.
Rác rưởi của sa môn có nghĩa là những kẻ giống sa môn, rác rưởi của sa môn do mang hình tướng sa môn.
Attano rūpapavattiyā karaṇḍaṃ kucchitaṃ dhuttaṃ vāti pavattetīti kāraṇḍavo, dussīlo.
One who causes the manifestation of one's own form as a basket, or as contemptible, or as fraudulent, is a kāraṇḍava, meaning immoral.
Kāraṇḍava là kẻ vô đạo đức, kẻ xấu xa, kẻ lừa đảo, kẻ làm cho hình tướng của mình trở thành một cái giỏ (karaṇḍaṃ) hay một thứ gì đó tồi tệ.
Taṃ kāraṇḍavaṃ.
That kāraṇḍava.
Kẻ kāraṇḍava đó.
Niddhamathāti nīharatha.
Expel means cast out.
Hãy loại bỏ có nghĩa là hãy vứt bỏ.
Kasambunti samaṇakasaṭaṃ.
Dirt means monastic refuse.
Kasambu có nghĩa là cặn bã của sa môn.
Apakassathāti apakaḍḍhatha nanti attho.
Push away means remove, that is the meaning.
Hãy kéo ra có nghĩa là hãy kéo ra.
Palāpeti palāpasadise.
Chaff means like chaff.
Palāpa có nghĩa là giống như trấu.
Tathā hi taṇḍulasārarahito dhaññapaṭirūpako thusamattako palāpoti vuccati, evaṃ sīlādisārarahito samaṇapaṭirūpako palāpo viyāti palāpo, dussīlo.
Indeed, paddy that is devoid of the essence of rice, merely husks resembling grain, is called chaff. In the same way, one who is devoid of the essence of morality and so forth, merely resembling a monk, is like chaff, thus "chaff," meaning immoral.
Thật vậy, cái không có tinh túy gạo, chỉ là vỏ trấu giống như hạt lúa, được gọi là palāpa; cũng vậy, kẻ giống sa môn không có tinh túy giới luật, v.v., giống như trấu, do đó là palāpa, kẻ vô đạo đức.
Te palāpe.
Those chaff.
Những kẻ palāpa đó.
Vāhethāti apanetha.
Carry away means remove.
Hãy loại bỏ có nghĩa là hãy dẹp bỏ.
Patissatāti bāḷhasatitāya patissatā hothāti.
Mindful means be extremely mindful.
Hãy có chánh niệm có nghĩa là hãy có đại niệm.
Saddhāya pabbajitenāti rājūpaddavādīhi anupaddutena ‘‘evañhi taṃ otiṇṇaṃ jātiādisaṃsārabhayaṃ vijinissāmī’’ti vaṭṭanissaraṇatthaṃ āgatāya saddhāya vasena pabbajitena.
One who has gone forth with faith means one who has gone forth not afflicted by royal oppression and so forth, but by faith, thinking: "Indeed, I shall overcome the fear of saṃsāra, such as birth, which I have entered," for the purpose of escaping existence.
Người xuất gia với đức tin có nghĩa là người xuất gia không bị quấy nhiễu bởi các tai họa của vua chúa, v.v., mà xuất gia với đức tin để thoát khỏi luân hồi, nghĩ rằng: "Chắc chắn ta sẽ chiến thắng nỗi sợ hãi luân hồi như sinh, v.v., đã xâm chiếm ta".
Ācārakulaputtoti ācārena abhijāto.
A family son of good conduct means one born of good conduct.
Con nhà có đạo đức có nghĩa là người cao quý về đạo đức.
Tenāha ‘‘yato kutocī’’tiādi.
Therefore, he said "from wherever" and so forth.
Do đó (Ngài) nói "từ bất cứ đâu", v.v.
Jātikulaputtoti jātisampattiyā abhijāto.
A family son by birth means one born of noble birth.
Con nhà có dòng dõi có nghĩa là người cao quý về sự thành tựu dòng dõi.
Viññuppasatthāni aṅgāni sammāpadhāniyaṅgabhāvena, kāye ca jīvite ca nirapekkhabhāvena vīriyaṃ ārabhantassa tathāpavattavīriyavasena ‘‘taco ekaṃ aṅga’’nti vuttaṃ.
The faculties praised by the wise, as components of right exertion, and the effort put forth by one who is unconcerned with body and life, are referred to as "skin is one component" by way of such manifested effort.
Các chi phần được người trí tán thán là các chi phần của sự tinh tấn đúng đắn, và sự tinh tấn được khởi lên do không còn bám víu vào thân và mạng sống, sự tinh tấn như vậy được nói là "da là một chi phần".
Esa nayo sesesupi.
The same method applies to the rest.
Tương tự đối với các phần còn lại.
Navasu ṭhānesu samādhātabbanti ‘‘kālavasena pañcasu, iriyāpathavasena catūsū’’ti evaṃ navasu ṭhānesu vīriyaṃ samādhātabbaṃ pavattetabbaṃ.
To be exerted in nine ways means effort should be exerted, should be put forth, in nine ways: "five by way of time, four by way of postures."
Cần tinh tấn ở chín chỗ có nghĩa là cần tinh tấn, cần phát triển tinh tấn ở chín chỗ như vậy: "năm chỗ theo thời gian, bốn chỗ theo oai nghi".
So dukkhaṃ viharatīti kusītapuggalo niyyānikasāsane vīriyārambhassa akaraṇena sāmaññatthassa anuppattiyā dukkhaṃ viharati.
He dwells in suffering means a lazy person, by not exerting effort in the path leading to liberation, and by not attaining the goal of recluseship, dwells in suffering.
Người ấy sống khổ sở có nghĩa là người biếng nhác sống khổ sở vì không khởi tinh tấn trong giáo pháp đưa đến giải thoát, do đó không đạt được lợi ích của sa môn.
Sakaṃ vā atthaṃ sadatthaṃ ka-kārassa da-kāraṃ katvā.
Or his own welfare, by changing the "ka" to "da".
Lợi ích của mình có nghĩa là lợi ích của mình, bằng cách biến chữ ‘ka’ thành ‘da’.
Kusītassa atthaparihāyanaṃ mūlato paṭṭhāya dassetuṃ ‘‘cha dvārānī’’tiādi vuttaṃ.
To show the deterioration of a lazy person's welfare from the very root, "six doors" and so forth were stated.
Để chỉ ra sự mất mát lợi ích của người biếng nhác từ gốc rễ, (Ngài) đã nói "sáu cửa", v.v.
Nisajjāvasena pīṭhamaddanato pīṭhamaddano, nirassanavacanaṃ tassa, kassacipatthassa adhāraṇato kevalaṃ pīṭhabhārabhūtoti adhippāyo.
One who presses a seat by way of sitting is a pīṭhamaddano, this is a disparaging term for him; the intention is that he is merely a burden on the seat, as he supports no personal purpose.
Pīṭhamaddano là người đè ghế do ngồi, đó là lời nói chỉ sự loại bỏ của người đó, ý nghĩa là chỉ là gánh nặng của ghế vì không giữ được bất kỳ mục đích nào.
Aññattha pana ‘‘makhamaddano’’ti vuccati, tattha dānamicchāya paresaṃ makhaṃ passantoti attho.
Elsewhere, however, he is called "makhamaddano," meaning one who watches the faults of others with the desire to give.
Ở chỗ khác lại nói là "makhamaddano", ở đó có nghĩa là nhìn thấy sự mong muốn của người khác với ý muốn bố thí.
Laṇḍapūrakoti kucchipūraṃ bhuñjitvā vaccakuṭipūrako.
Excrement-filler means one who fills his stomach by eating and then fills the latrine.
Laṇḍapūrako có nghĩa là người ăn no bụng rồi làm đầy nhà vệ sinh.
Hīnenāti vaṭṭanissitena dhammena.
By the low means by the Dhamma connected with saṃsāra.
Với hạ liệt có nghĩa là với pháp thuộc về luân hồi.
Tenāha ‘‘hīnāya saddhāyā’’tiādi.
Therefore, he said "by low faith" and so forth.
Do đó (Ngài) nói "với đức tin hạ liệt", v.v.
Aggenāti seṭṭhena vivaṭṭanissitena dhammena, īsakampi katakālusiyavigataṭṭhena maṇḍaṭṭhena ca pasannampi surādi na pātabbaṃ.
By the excellent means by the supreme Dhamma connected with liberation; even a small amount of liquor and so forth, if it is stained or mixed, should not be drunk.
Với tối thượng có nghĩa là với pháp tối thượng, thuộc về sự vượt thoát luân hồi, ngay cả một chút rượu, v.v., dù trong trẻo đến đâu do không có cặn bã, cũng không nên uống.
Sāsananti pariyattipaṭipattipaṭivedhalakkhaṇaṃ sāsanaṃ.
The teaching means the teaching characterized by study, practice, and penetration.
Giáo pháp có nghĩa là giáo pháp có đặc tính là Pariyatti (học), Paṭipatti (thực hành) và Paṭivedha (thể nhập).
Pasannaṃ vigatadosamalattā pasādaniyattā ca.
Clear means due to being free from stains of defilements and due to being capable of inspiring confidence.
Trong trẻo vì không có cấu uế, và vì đáng được tịnh tín.
Pātabbañca pattena viya sukhena paribhuñjitabbato duccaritasabbakilesakasāvamalapaṅkadosarahitattā ca.
And drinkable means enjoyable with ease as if from a bowl, and due to being free from the dregs, stains, mud, and faults of all evil deeds and defilements.
Và đáng uống vì được hưởng một cách dễ dàng như một chén nước, và vì không có lỗi lầm của ác hạnh, tất cả các phiền não, cặn bã, bùn lầy, cấu uế.
Maṇḍabhūtā bodhipakkhiyadhammadesanāpi desanāmaṇḍo.
The teaching of the Bodhipakkhiya Dhammas, which is like cream, is also the cream of the teaching.
Bài thuyết pháp về các pháp giác chi cũng là tinh túy của bài thuyết pháp.
Tassa ekasseva pana desanāmaṇḍassa paṭiggāhakā suppaṭipannā dosarahitā catasso parisā paṭiggahamaṇḍo.
The four assemblies, who are excellent practitioners free from defilements, are the recipients of this single cream of the teaching, and thus are the cream of recipients.
Nhưng bốn hội chúng thanh tịnh, không có lỗi lầm, là những người tiếp nhận tinh túy của bài thuyết pháp đó, là tinh túy của sự tiếp nhận.
Maggabrahmacariyaṃ taggatikattā sakalopi bodhipakkhiyadhammarāsi brahmacariyamaṇḍo.
The holy life leading to the path, being conducive to it, is the entire collection of Bodhipakkhiya Dhammas, thus the cream of the holy life.
Phạm hạnh đạo lộ, do có sự đi đến đó, toàn bộ khối pháp giác chi là tinh túy của phạm hạnh.
Tenāha ‘‘katamo desanāmaṇḍo’’tiādi.
Therefore, he said "What is the cream of the teaching?" and so forth.
Do đó (Ngài) nói "cái gì là tinh túy của bài thuyết pháp?", v.v.
Tattha viññātāroti saccānaṃ abhisametāvino.
There, those who understand means those who have penetrated the truths.
Ở đó, những người hiểu biết có nghĩa là những người đã thể nhập các chân lý.
Tathā hi ādito ‘‘catunnaṃ ariyasaccānaṃ ācikkhaṇā’’tiādi vuttaṃ.
Indeed, it was initially stated "the teaching of the four Noble Truths" and so forth.
Thật vậy, ban đầu đã nói "sự chỉ dạy về Tứ Diệu Đế", v.v.
Pubbabhāge ‘‘atthi ayaṃ loko’’tiādinā idhalokaparalokagatasammosavigamena pavatto adhimokkhova adhimokkhamaṇḍo.
In the earlier part, the conviction that arose by the removal of confusion regarding this world and the next, beginning with "this world exists," is the cream of conviction.
Ở phần trước, sự quyết định được phát triển do loại bỏ sự lẫn lộn về thế giới này và thế giới khác bằng cách nói "có thế giới này", v.v., chính là tinh túy của sự quyết định.
Chaḍḍetvā samucchedavasena vijahitvā.
Having cast aside means having abandoned utterly.
Loại bỏ có nghĩa là từ bỏ bằng cách đoạn diệt.
Catubhūmakassa saddhindriyassa adhimokkhamaṇḍena maṇḍabhūtaṃ adhimokkhaṃ.
The conviction that is the cream of conviction, which is the faith faculty belonging to the four planes.
Sự quyết định là tinh túy của niềm tin (saddhindriya) bốn cõi.
Ādi-saddena ‘‘paggahamaṇḍo vīriyindriyaṃ kosajjakasaṭa’’ntiādiṃ pāḷisesaṃ saṅgaṇhāti.
The word "etc." includes the remaining Pāḷi text such as "the cream of recipients, the energy faculty, the dregs of laziness".
Với từ "v.v.", (Ngài) bao gồm phần còn lại của kinh điển như "tinh túy của sự nắm giữ là tinh tấn (vīriyindriya), sự biếng nhác là cặn bã", v.v.
Etthāti etasmiṃ sāsane, ‘‘maṇḍasmi’’nti vā vacane.
Here means in this teaching, or in the word "cream".
Ở đây có nghĩa là trong giáo pháp này, hoặc trong lời nói "trong tinh túy".
Kāraṇavacanaṃ, tena ‘‘satthā sammukhībhūto’’ti sammukhabhāvanāyogo nirāsaṅkaphalāvahoti dasseti.
This is a reasoning statement. By this, it shows that "the Teacher is present" (satthā sammukhībhūto) means the practice of the Teacher's presence leads to an outcome free from danger.
Lời giải thích nguyên nhân, do đó cho thấy rằng sự hiện diện trực tiếp của "Bậc Đạo Sư hiện diện trước mặt" mang lại kết quả không nghi ngờ.
Tenāha ‘‘asammukhā’’tiādi.
Therefore, it says, "not in the presence of," and so on.
Do đó đã nói "không hiện diện trước mặt" v.v.
Pamāṇanti anurūpaṃ bhesajjassa pamāṇaṃ.
Measure (pamāṇaṃ) means the appropriate measure of medicine.
Liều lượng là liều lượng thuốc phù hợp.
Uggamananti bhesajjassa vamanaṃ virecanaṃ, tassa vā vasena dosadhātūnaṃ vamanaṃ virecanaṃ.
Eruption (uggamanaṃ) means the vomiting and purging of medicine, or, by its means, the vomiting and purging of humoral elements.
Sự nôn mửa là sự nôn mửa và tẩy của thuốc, hoặc sự nôn mửa và tẩy của các nguyên tố bất tịnh (dosadhātu) tùy theo đó.
Evamevāti yathā bhesajjamaṇḍaṃ vejjasammukhā nirāsaṅkā pivanti, evameva ‘‘satthā sammukhībhūto’’ti nirāsaṅkā vīriyaṃ katvā, maṇḍapeyya sāsanaṃ pivathāti yojanā.
Just as (evamevā): just as they drink the essence of medicine without fear in the presence of a doctor, so too, "the Teacher is present" (satthā sammukhībhūto) means, having made an effort without fear, you should drink the teaching as if it were the essence of medicine – this is the connection.
Cũng vậy, như người ta uống nước thuốc không chút nghi ngờ khi có thầy thuốc hiện diện trước mặt, cũng vậy, nên phối hợp ý nghĩa rằng "Bậc Đạo Sư hiện diện trước mặt", hãy nỗ lực không chút nghi ngờ và uống giáo pháp như uống nước thuốc.
Abhiññāsamāpattipaṭilābhena sānisaṃsā.
It is beneficial (sānisaṃsā) through the attainment of supernormal powers and meditative attainments.
Nhờ đạt được các thắng trí và các định, nên có lợi ích.
Maggaphalādhigamanena savaḍḍhi.
It is developing (savaḍḍhi) through the attainment of the path and its fruits.
Nhờ thành tựu đạo quả, nên có sự tăng trưởng.
Paratthanti attano diṭṭhānugatiāpattiyā, tathā sammāpaṭipajjantānaṃ paresaṃ atthanti evamettha attho daṭṭhabbo.
For others (paratthaṃ): the meaning here should be understood as for one's own transgression of following a wrong view, and similarly for others who practice incorrectly.
Ở người khác (parattha), ý nghĩa ở đây nên được hiểu là lợi ích cho bản thân khi phạm lỗi theo cách nhìn của mình, và lợi ích cho người khác khi họ thực hành đúng đắn.
23. Jānato passatoti ettha dassanaṃ paññācakkhunāva dassanaṃ adhippetaṃ, na maṃsacakkhunāti āha ‘‘dvepi padāni ekatthānī’’ti.
23. In "one who knows, one who sees" (jānato passato), seeing by the eye of wisdom (paññācakkhu) is intended, not by the physical eye (maṃsacakkhu); therefore, it says, "both terms have the same meaning."
23. Trong cụm từ "biết và thấy" (jānato passato), sự thấy ở đây được hiểu là sự thấy bằng tuệ nhãn, không phải bằng nhục nhãn. Do đó đã nói "cả hai từ đều có cùng ý nghĩa".
Evaṃ santepīti padadvayassa ekatthattepi ñāṇalakkhaṇañāṇappabhāvavisayasssa tathādassanabhāvāvirodhanāti attho.
Even though this is so (evaṃ santepi), even if the two terms have the same meaning, there is no contradiction in the nature of seeing in that way, pertaining to the characteristic of knowing and the power of knowledge—this is the meaning.
Mặc dù như vậy, (evaṃ santepi) ý nghĩa là mặc dù hai từ có cùng ý nghĩa, nhưng không mâu thuẫn với sự thấy như vậy về đối tượng của đặc tính tri kiến và năng lực tri kiến.
Tenāha ‘‘jānanalakkhaṇañhi ñāṇa’’ntiādi.
Therefore, it says, "for knowledge is characterized by knowing," and so on.
Do đó đã nói "tri kiến có đặc tính là biết" v.v.
Ñāṇappabhāvanti ñāṇānubhāvena ñāṇakiccavisayobhāsanti attho.
The power of knowledge (ñāṇappabhāvaṃ) means the illuminating of the sphere of knowledge-activity by the influence of knowledge.
Năng lực tri kiến (ñāṇappabhāva) có nghĩa là nhờ năng lực của tri kiến, đối tượng của công việc tri kiến được chiếu sáng.
Tenāha ‘‘ñāṇena vivaṭṭe dhamme passatī’’ti.
Therefore, it says, "one sees things revealed by knowledge."
Do đó đã nói "thấy các pháp được khai mở bằng tri kiến".
Jānato passatoti ca jānanadassanamukhena puggalādhiṭṭhānā desanā pavattāti āha – ‘‘ñāṇalakkhaṇaṃ upādāyā’’tiādi.
And "one who knows, one who sees" (jānato passato): the teaching proceeds from the perspective of an individual (puggalādhiṭṭhānā desanā) by way of knowing and seeing; therefore, it says, "taking the characteristic of knowledge," and so on.
Và "biết và thấy" (jānato passato) là sự thuyết giảng dựa trên cá nhân thông qua sự biết và thấy. Do đó đã nói – "dựa trên đặc tính tri kiến" v.v.
Jānatoti vā pubbabhāgañāṇena jānato, aparabhāgena ñāṇena passato.
Or, "one who knows" (jānato) by pre-path knowledge, and "one who sees" (passato) by post-path knowledge.
Hoặc "biết" (jānato) là biết bằng tri kiến phần trước, và "thấy" (passato) bằng tri kiến phần sau.
Jānato ti vā vatvā na jānanaṃ anussavākāraparivitakkamattavasena idhādhippetaṃ, atha kho rūpāni viya cakkhuviññāṇena rūpādīni tesañca samudayādike paccakkhe katvā dassananti vibhāvetuṃ ‘‘passato’’ti vuttanti evaṃ vā ettha attho.
Or, after saying "one who knows" (jānato), knowing is not intended here merely as a matter of hearsay or reasoning; rather, to clarify that it is seeing by making things like forms directly perceptible, like forms are perceptible by eye-consciousness, and making their origination, etc., directly perceptible, the word "one who sees" (passato) is used. This is the meaning here.
Hoặc ý nghĩa ở đây là, khi nói "biết" (jānato), sự biết không được hiểu ở đây là chỉ dựa vào việc nghe hoặc suy tư, mà là để làm rõ rằng đó là sự thấy các sắc pháp v.v. bằng cách biến chúng thành hiện thực, như nhãn thức thấy các sắc pháp và sự sanh khởi của chúng v.v. Do đó đã nói "thấy" (passato).
Āsavānaṃ khayanti āsavānaṃ accantappahānaṃ.
The destruction of the taints (āsavānaṃ khayaṃ) means the complete abandonment of the taints (āsavas).
Sự đoạn tận các lậu hoặc (āsavānaṃ khaya) là sự đoạn trừ hoàn toàn các lậu hoặc.
So pana tesaṃ anuppādanirodho sabbena sabbaṃ abhāvo evāti āha ‘‘asamuppādo khīṇākāro natthibhāvo’’ti.
This is their non-arising, their cessation, their total non-existence; therefore, it says, "non-arising, extinguished state, non-existence."
Sự đoạn tận đó là sự diệt trừ không sanh khởi của chúng, là sự không còn tồn tại hoàn toàn. Do đó đã nói "không sanh khởi, trạng thái đoạn tận, trạng thái không tồn tại".
Āsavakkhayasaddassa khīṇākārādīsu āgataṭṭhānaṃ dassetuṃ ‘‘āsavānaṃ khayā’’tiādi vuttaṃ.
To show the place where the term "destruction of the taints" (āsavakkhaya) refers to the extinguished state and so on, "through the destruction of the taints" (āsavānaṃ khayā) and so on, is stated.
Để chỉ ra nơi mà từ "āsavakkhaya" (đoạn tận lậu hoặc) xuất hiện trong các trạng thái đoạn tận v.v., đã nói "āsavānaṃ khayā" (do đoạn tận các lậu hoặc) v.v.
Ujumaggānusārinoti kilesavaṅkakāyavaṅkādīnaṃ pahānena ujubhūte savipassanāheṭṭhimamaggadhamme anussarantassa.
Following the straight path (ujumaggānusārino): for one who follows the lower path-states of insight, made straight by the abandonment of crookedness of defilements, crookedness of body, and so on.
Theo con đường thẳng (ujumaggānusārino) có nghĩa là theo dõi các pháp đạo thấp hơn cùng với thiền quán, những pháp đã trở nên thẳng thắn do đoạn trừ các uốn cong của phiền não và các uốn cong của thân v.v.
Yadeva hissa parikkhīṇaṃ.
For whatever is indeed exhausted in him.
Chính cái gì đã được đoạn trừ đối với người ấy.
Khayasmiṃ paṭhamaṃ ñāṇaṃ ‘‘tato aññā anantarā’’ti khayasaṅkhāte aggamagge tappariyāpannameva ñāṇaṃ paṭhamaṃ uppajjati, tadanantaraṃ pana aññā arahattanti.
The first knowledge is in destruction: "then immediately after comes enlightenment" (aññā anantarā); in the supreme path, which is called destruction, knowledge arises first, and immediately after that is Arahatta-enlightenment.
Tri kiến đầu tiên về sự đoạn tận (khayasmiṃ paṭhamaṃ ñāṇaṃ) là "sau đó là tri kiến khác ngay sau đó" (tato aññā anantarā), có nghĩa là tri kiến đầu tiên sanh khởi trong đạo tối thượng được gọi là sự đoạn tận (khaya), và ngay sau đó là A-la-hán quả.
Yadipi gāthāya ‘‘khayasmiṃ’’icceva vuttaṃ, samucchedavasena pana ‘‘āsave khīṇe maggo khayo’’ti vuccatīti āha ‘‘maggo āsavakkhayoti vutto’’ti.
Although the verse states only "in destruction" (khayasmiṃ), by way of cutting off, "the path is destruction when the taints are exhausted," therefore, it says, "the path is called the destruction of the taints."
Mặc dù trong kệ chỉ nói "khayasmiṃ" (trong sự đoạn tận), nhưng theo cách đoạn trừ hoàn toàn, "khi các lậu hoặc đã đoạn tận, đạo là sự đoạn tận" (āsave khīṇe maggo khayo) được nói. Do đó đã nói "đạo được gọi là sự đoạn tận các lậu hoặc" (maggo āsavakkhayoti vutto).
Samaṇoti samitapāpo adhippeto, so pana khīṇāsavo hotīti.
A recluse (samaṇo) is intended as one who has calmed evil; such a one is free from taints (khīṇāsava).
Sa-môn (samaṇo) được hiểu là người đã làm lắng dịu tội lỗi, và người đó là bậc lậu tận.
‘‘Āsavānaṃ khayā’’ti idha phalaṃ, pariyāyena pana āsavakkhayo maggo, tena pattabbato phalaṃ.
"Through the destruction of the taints" (āsavānaṃ khayā) here means the fruit, but by implication, the destruction of the taints is the path, and the fruit is that which is to be attained by it.
"Do đoạn tận các lậu hoặc" (āsavānaṃ khayā) ở đây là quả, nhưng theo cách gián tiếp, sự đoạn tận các lậu hoặc là đạo, và quả là cái được đạt đến bằng đạo đó.
Eteneva nibbānassapi āsavakkhayabhāvo vuttoti veditabbo.
By this, it should be understood that Nibbāna is also called the destruction of the taints.
Cũng bằng cách này, Niết Bàn cũng được nói là sự đoạn tận các lậu hoặc, nên cần phải hiểu như vậy.
Jānato eva passato evāti evamettha niyamo icchito, na aññathā visesābhāvato aniṭṭhāpannovāti tassa niyamassa phalaṃ dassetuṃ ‘‘no ajānato no apassato’’ti vuttanti āha ‘‘yo pana na jānāti, na passati, tassa no vadāmīti attho’’ti.
It is only "one who knows" and only "one who sees"—such a rule is desired here, not otherwise, as there would be no distinction, leading to an undesirable outcome; to show the result of that rule, it says, "not one who does not know, not one who does not see," meaning, "whoever does not know, does not see, for them we do not speak."
Chỉ người biết, chỉ người thấy, quy tắc này được mong muốn ở đây, không phải cách khác, vì nếu không có sự đặc biệt thì sẽ rơi vào điều không mong muốn. Để chỉ ra kết quả của quy tắc đó, đã nói "không phải người không biết, không phải người không thấy" (no ajānato no apassato). Do đó đã nói "ý nghĩa là, đối với người không biết, không thấy, chúng tôi không nói".
Iminā khandhānaṃ pariññā āsavakkhayassa ekantikakāraṇanti dasseti.
By this, it shows that the full understanding of the aggregates (khandhas) is the exclusive cause of the destruction of the taints.
Bằng cách này, cho thấy rằng sự liễu tri các uẩn là nguyên nhân tuyệt đối của sự đoạn tận các lậu hoặc.
Etenāti ‘‘no ajānato, no apassato’’ti etena vacanena.
By this (etena) means by this statement: "not one who does not know, not one who does not see."
Bằng cách này (etenā) có nghĩa là bằng lời nói "không phải người không biết, không phải người không thấy".
Te paṭikkhittāti ke pana teti?
They are refuted (te paṭikkhittā). Who are "they"?
Những điều đó bị bác bỏ (te paṭikkhittā). Vậy những điều đó là gì?
‘‘Bāle ca paṇḍite ca sandhāvitvā saṃsaritvā dukkhassantaṃ karissanti (dī. ni. 1.168; ma. ni. 2.228) ahetū appaccayā sattā visujjhantī’’ti (dī. ni. 1.168; ma. ni. 2.101, 227) evamādivādā.
Such doctrines as: "Fools and the wise, having wandered and transmigrated, will make an end of suffering," and "beings are purified without cause or condition."
Đó là những thuyết như "người ngu và người trí sẽ luân hồi, lang thang và chấm dứt khổ đau" (Dī. Ni. 1.168; Ma. Ni. 2.228), "chúng sanh được thanh tịnh không có nguyên nhân, không có duyên" (Dī. Ni. 1.168; Ma. Ni. 2.101, 227) v.v.
Tesu keci abhijātisaṅkantimattena saṃsārasuddhiṃ paṭijānanti, aññe issarapajāpatikāraṇādivasena.
Among these, some assert purification through transmigration by mere birth, others through causes such as Isvara or Prajāpati.
Trong số đó, một số người chấp nhận sự thanh tịnh của luân hồi chỉ bằng cách tái sanh, những người khác thì do các nguyên nhân như Thượng Đế, Phạm Thiên v.v.
Tayidaṃ sabbaṃ saṃsārādīhīti ettheva saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ.
All this should be understood as included in "from saṃsāra and so on" (saṃsārādīhi) here.
Tất cả những điều này nên được hiểu là đã bao gồm trong "saṃsārādīhi" (luân hồi v.v.) ở đây.
Purimena padadvayenāti ‘‘jānato passato’’ti iminā padadvayena.
By the former pair of terms (purimena padadvayena) means by these two terms: "one who knows, one who sees."
Bằng hai từ trước (purimena padadvayena) có nghĩa là bằng hai từ "biết và thấy" (jānato passato).
Upāyo vutto ‘‘āsavakkhayā’’ti adhikārato.
The means is stated (upāyo vutto) due to the context of "destruction of the taints" (āsavakkhayā).
Phương tiện được nói (upāyo vutto) từ ngữ cảnh "do đoạn tận các lậu hoặc" (āsavakkhayā).
Imināti ‘‘no ajānato, no apassato’’ti iminā padadvayena.
By this (iminā) means by this pair of terms: "not one who does not know, not one who does not see."
Bằng cách này (iminā) có nghĩa là bằng hai từ "không phải người không biết, không phải người không thấy" (no ajānato, no apassato).
Anupāyo hoti esa āsavānaṃ khayassa, yadidaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ apariññāti ‘‘jānato passato’’ti imināva aniyamavacanena anupāyapaṭisedhopi atthato bodhito hotīti.
That which is the non-full understanding of the five aggregates is not a means to the destruction of the taints; this refutation of non-means is implicitly understood from the very statement "one who knows, one who sees," which implies a rule.
Đó là không phải phương tiện để đoạn tận các lậu hoặc, tức là sự không liễu tri năm uẩn. Như vậy, bằng lời nói không quy định "jānato passato" (biết và thấy) này, sự bác bỏ phương tiện cũng được hiểu theo nghĩa.
Tameva hi atthato bodhitabhāvaṃ vibhāvetuṃ evaṃ saṃvaṇṇanā katāti daṭṭhabbaṃ.
Indeed, this commentary is made to clarify that very implied meaning, so it should be understood.
Chính để làm rõ ý nghĩa đã được hiểu theo nghĩa đó, nên chú giải đã được thực hiện như vậy.
Dabbajātikoti dabbarūpo.
Substantial (dabbajātiko) means having the nature of a substance.
Thuộc loại vật chất (dabbajātiko) có nghĩa là có hình thái vật chất.
So hi ‘‘drabyo’’ti vuccati ‘‘drabyaṃ vinassati nādrabya’’ntiādīsu.
For it is called "substance" (drabyo) in phrases like "substance perishes, non-substance does not."
Vì nó được gọi là "drabyo" trong các câu như "drabyaṃ vinassati nādrabya" (vật chất hoại diệt, phi vật chất không hoại diệt) v.v.
Dabbajātiko vā sārasabhāvo, sāruppasīlācāroti attho.
Or, substantial (dabbajātiko) means having the nature of excellence, meaning virtuous conduct appropriate for one's situation.
Hoặc thuộc loại vật chất (dabbajātiko) có nghĩa là bản chất cốt lõi, là giới hạnh và phong cách phù hợp.
Yathāha ‘‘na kho dabba dabbā evaṃ nibbeṭhentī’’ti (pārā. 384).
As it is said: "Indeed, you, good person, do not thus disentangle."
Như đã nói "Này Dabba, Dabba không giải quyết như vậy" (Pārā. 384).
Vattasīse ṭhatvāti vattaṃ uttamaṃ dhuraṃ katvā.
Standing at the head of observances (vattasīse ṭhatvā) means making observance the highest priority.
Đứng đầu trong các bổn phận (vattasīse ṭhatvā) có nghĩa là coi bổn phận là điều tối thượng.
Yo hi parisuddhājīvo kātuṃ ajānantānaṃ sabrahmacārīnaṃ attano vā vassavātādipaṭibāhanatthaṃ chattādīni karoti, so vattasīse ṭhatvā karoti nāma.
For one who lives a pure livelihood, and makes umbrellas, etc., for fellow practitioners who do not know how to do it themselves, or for himself to ward off rain and wind, is said to be "standing at the head of observances."
Người có tịnh mạng, làm dù che v.v. để che mưa gió cho các vị đồng phạm hạnh không biết cách làm, hoặc cho chính mình, thì được gọi là đứng đầu trong các bổn phận.
Padaṭṭhānaṃ na hotīti na vattabbaṃ nāthakaraṇadhammabhāvena maggaphalādhigamassa upanissayabhāvato.
It is not a proximate cause (padaṭṭhānaṃ na hotī) —this should not be said, because it is a condition for the attainment of the path and its fruits, being a quality that provides support.
Không phải là nguyên nhân trực tiếp (padaṭṭhānaṃ na hotīti) không nên nói như vậy, vì nó là duyên cận y để thành tựu đạo quả, do có tính chất là pháp làm chỗ nương tựa.
Vuttañhi ‘‘yāni tāni sabrahmacārīnaṃ uccāvacāni kiccakaraṇīyāni, tattha dakkho hotī’’tiādi (dī. ni. 3.345).
For it is said: "Whatever various duties and tasks there are for fellow practitioners, he is skillful in them," and so on.
Vì đã nói "những việc lớn nhỏ của các vị đồng phạm hạnh, ở đó người ấy tinh tấn" (Dī. Ni. 3.345).
Evaṃ jānatoti evaṃ vejjakammādīnaṃ jānanahetu micchājīvapaccayā kāmāsavādayo āsavā vaḍḍhantiyeva, na pahīyanti.
One who knows thus (evaṃ jānato): for one who knows such things as medical practices, taints like the taint of sensuality grow due to wrong livelihood, they are not abandoned.
Người biết như vậy (evaṃ jānato) có nghĩa là do biết các công việc y dược v.v. như vậy, các lậu hoặc như dục lậu v.v. tăng trưởng do tà mạng, chứ không bị đoạn trừ.
‘‘Evaṃ kho…pe… āsavānaṃ khayo hotī’’ti imāya pāḷiyā arahattasseva gahaṇaṃ yuttaṃ phalaggahaṇena hetuno avuttasiddhattā.
"Thus... the destruction of the taints occurs"—by this Pāli text, only Arahattaship is appropriately taken, as the cause is implicitly understood by the taking of the fruit.
"Như vậy... sự đoạn tận các lậu hoặc sanh khởi" (evaṃ kho…pe… āsavānaṃ khayo hotīti) bằng đoạn kinh này, sự thâu tóm A-la-hán quả là hợp lý, vì khi thâu tóm quả thì nhân đã được ngụ ý.
Tenāha ‘‘āsavānaṃ khayante jātattā’’ti.
Therefore, it says, "due to its arising at the end of the destruction of the taints."
Do đó đã nói "do sanh khởi ở cuối sự đoạn tận các lậu hoặc".
Āgamanaṃ āgamo, taṃ āvahatīti āgamanīyā, pubbabhāgapaṭipadā.
Coming is āgama; that which brings it is āgamanīyā, the preliminary practice (pubbabhāgapaṭipadā).
Sự đến là đến, cái dẫn đến đó là có thể đến được (āgamanīyā), là đạo lộ phần trước.
Khayasminti bhāvenabhāvalakkhaṇe bhummaṃ, khayeti pana visaye.
In destruction (khayasmiṃ) is the locative case indicating the characteristic of existence by means of existence; in destruction (khaye) is in the sense of a sphere.
Trong sự đoạn tận (khayasmiṃ) là locative (bhummaṃ) chỉ trạng thái do trạng thái, còn trong sự đoạn tận (khaye) là chỉ đối tượng.
Tenāha ‘‘āsavakkhayasaṅkhāte’’ti.
Therefore, it says, "in what is called the destruction of the taints."
Do đó đã nói "trong sự đoạn tận các lậu hoặc" (āsavakkhayasaṅkhāte).
Upanisīdati phalaṃ etthāti kāraṇaṃ upanisā.
That by which the fruit is approached is the cause, upanisā.
Quả nương vào đó là nguyên nhân, đó là duyên cận y (upanisā).
Arahattaphalavimutti ukkaṭṭhaniddesato.
The liberation of the fruit of Arahattaship (arahattaphalavimutti) is due to the highest designation.
Sự giải thoát quả A-la-hán (arahattaphalavimutti) là sự chỉ định tối thượng.
Sāti vimutti.
That (sā) refers to liberation.
Sự giải thoát đó (sā) là vimutti.
Assāti paccavekkhaṇañāṇassa.
Of it (assā) refers to the knowledge of review (paccavekkhaṇañāṇa).
Của nó (assā) là của tri kiến quán xét (paccavekkhaṇañāṇa).
Manasmiṃ vivaṭṭanissite pana anantarūpanissayāpi paccayā sambhavantīti ‘‘labbhamānavasena paccayabhāvo veditabbo’’ti vuttaṃ.
However, immediate proximate conditions (anantarūpanissayā) are also possible for the mind that is liberated; therefore, it is said, "the state of conditionality should be understood as obtainable."
Tuy nhiên, khi tâm nương vào sự khai mở, các duyên cận y trực tiếp cũng có thể sanh khởi. Do đó đã nói "duyên cần được hiểu theo nghĩa có thể đạt được".
Virajjati asesasaṅkhārato etenāti virāgo, maggo.
That by which one becomes dispassionate towards all conditioned things is dispassion (virāgo), the path.
Nhờ đó mà không còn tham ái đối với tất cả các hành, đó là ly tham (virāgo), là đạo.
Nibbindati etāyāti nibbidā, balavavipassanā.
That by which one becomes disenchanted is disenchantment (nibbidā), strong insight.
Nhờ đó mà nhàm chán, đó là sự nhàm chán (nibbidā), là thiền quán mạnh mẽ.
Tenāha ‘‘etenā’’tiādi.
Therefore, he said, "by this..." and so on.
Vì vậy,* nói "bằng cách này" và vân vân.
Paṭisaṅkhānupassanāpi muccitukamyatāpakkhikā evāti adhippāyena ‘‘catunnaṃ ñāṇānaṃ adhivacana’’nti vuttaṃ.
The meaning is that paṭisaṅkhānupassanā (contemplation of reflection) also belongs to the side of desiring liberation, therefore it is said to be "a designation for four knowledges."
Với ý nghĩa rằng quán tuệ paṭisaṅkhā (quán sát) cũng thuộc về phe mong muốn giải thoát, nên đã nói "tên gọi của bốn loại tuệ".
‘‘Yāva maggāmaggañāṇadassanavisuddhi, tāva taruṇavipassanā’’ti hi vacanato upakkilesavimuttaudayabbayañāṇato paraṃ balavavipassanā.
For it is said, "As long as the purification of knowledge and vision of the path and not-path exists, so long is it immature vipassanā (insight)," thus, beyond the knowledge of rise and fall free from defilements, there is strong vipassanā.
Bởi vì theo lời dạy "Cho đến khi đạt maggāmaggañāṇadassanavisuddhi (thanh tịnh tri kiến về đạo và phi đạo) thì đó là taruṇavipassanā (thiền quán non yếu)", nên sau udayabbayañāṇa (tuệ sinh diệt) thoát khỏi các phiền não phụ là balavavipassanā (thiền quán mạnh mẽ).
Rūpārūpadhammānaṃ visesabhūto sāmaññabhūto ca yo yo sabhāvo yathāsabhāvo, tassa jānanaṃ yathāsabhāvajānanaṃ.
The knowing of the specific and common nature of rūpa (form) and arūpa (formless) phenomena, whatever their true nature, is knowledge of their true nature (yathāsabhāvajānanaṃ).
Sự hiểu biết về bất kỳ bản chất đặc biệt và bản chất chung nào của các pháp sắc và vô sắc, đúng như bản chất của chúng, là sự hiểu biết đúng như bản chất.
Tadeva dassanaṃ.
That itself is vision.
Chính đó là tri kiến.
Paccakkhakaraṇatthena ñātapariññā tīraṇapariññā ca gahitā hoti.
By the meaning of direct perception, ñāta-pariññā (comprehension by knowing) and tīraṇa-pariññā (comprehension by investigation) are understood.
Với ý nghĩa trực nhận, ñātapariññā (liễu tri bằng sự hiểu biết) và tīraṇapariññā (liễu tri bằng sự thẩm định) được bao gồm.
Tenāha ‘‘taruṇavipassana’’ntiādi.
Therefore, he said, "immature vipassanā..." and so on.
Vì vậy,* nói "thiền quán non yếu" và vân vân.
Saṅkhāraparicchedeñāṇanti nāmarūpapariggahañāṇaṃ vadati.
Knowledge of the discernment of formations (saṅkhāraparicchedeñāṇaṃ) refers to the knowledge of discerning nāma-rūpa (mentality-materiality).
Saṅkhāraparicchedeñāṇaṃ (tuệ phân biệt các hành) đề cập đến nāmarūpapariggahañāṇa (tuệ phân biệt danh sắc).
Kaṅkhāvitaraṇaṃ paccayapariggaho dhammaṭṭhitiñāṇantipi vuccati.
Overcoming doubt (kaṅkhāvitaraṇaṃ) is also called the discernment of conditions and the knowledge of the stability of phenomena (dhammaṭṭhitiñāṇa).
Kaṅkhāvitaraṇaṃ (vượt qua nghi ngờ) cũng được gọi là paccayapariggaha (thấu hiểu các duyên) và dhammaṭṭhitiñāṇa (tuệ về sự an trụ của các pháp).
Nayavipassanādikaṃ anupassanāñāṇaṃ sammasanaṃ.
The anupassanā knowledge, such as insight according to method, is contemplation (sammasanaṃ).
Anupassanāñāṇa (tuệ tùy quán) như nayavipassanā (thiền quán theo phương pháp) là sammasanaṃ (sự quán xét).
Maggāmaggeñāṇanti maggāmaggaṃ vavatthapetvā ṭhitaṃ ñāṇaṃ.
Knowledge of the path and not-path (maggāmaggeñāṇaṃ) is the knowledge established after distinguishing the path and not-path.
Maggāmaggeñāṇaṃ (tuệ về đạo và phi đạo) là tuệ an trụ sau khi đã phân biệt đạo và phi đạo.
So hi pādakajjhānasamādhi taruṇavipassanāya paccayo hoti.
For that foundational jhāna concentration is a condition for immature vipassanā.
Chính định jhāna (thiền) làm nền tảng là nhân duyên cho taruṇavipassanā (thiền quán non yếu).
‘‘Samāhito yathābhūtaṃ pajānāti passatī’’ti (saṃ. ni. 3.5.; 4.99; 5.1071) hi vuttaṃ.
For it is said, "One who is concentrated knows and sees things as they truly are."
Bởi vì đã nói "Này các Tỳ-kheo, người có định biết và thấy đúng như thật" (Saṃ. Ni. 3.5; 4.99; 5.1071).
Pubbabhāgasukhanti upacārajjhānasahitasukhaṃ.
Preliminary happiness (pubbabhāgasukhaṃ) is happiness associated with access concentration.
Pubbabhāgasukhaṃ (hỷ lạc phần trước) là hỷ lạc đi kèm với upacārajjhāna (cận định).
Daratha paṭippassaddhīti kāmacchandādikilesadarathassa paṭipassambhanaṃ.
Calming of distress (daratha paṭippassaddhī) means the calming of the distress of defilements like sensual desire.
Daratha paṭippassaddhī (sự lắng dịu các phiền não) là sự lắng dịu các phiền não như kāmacchanda (dục ái).
‘‘Sukhaṃpāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmī’’ti ettha adhippetasukhaṃ dassetuṃ ‘‘appanāpubbabhāgassa sukhassā’’ti vuttaṃ.
To show the happiness intended in "Monks, I declare happiness to have a prerequisite," it is said "of the happiness prior to absorption (appanāpubbabhāgassa sukhassā)".
Để chỉ ra hỷ lạc được đề cập ở đây trong câu "Này các Tỳ-kheo, Ta nói hỷ lạc có nhân duyên", nên đã nói "của hỷ lạc phần trước của appanā (nhập định)".
‘‘Passaddhakāyo sukhaṃ vedetī’’ti (dī. ni. 1.466;3.359; a.ni. 1.3.96) vuttaappanāsukhassa passaddhiyā paccayatte vattabbameva natthi.
Regarding the happiness of absorption, which is said to be "with a tranquil body, one feels happiness," there is nothing to be said about it being a condition for tranquility.
Không cần phải nói về hỷ lạc appanā được đề cập trong câu "Thân an tịnh, người ấy cảm thọ hỷ lạc" (Dī. Ni. 1.466; 3.359; A. Ni. 1.3.96) là nhân duyên cho sự an tịnh.
Sukhanti etthāpi eseva nayo.
The same applies to happiness here.
Trong từ sukha (hỷ lạc) này cũng vậy.
Balavapītīti pharaṇalakkhaṇappattā pīti.
Strong rapture (balavapītī) is rapture that has reached the characteristic of pervading.
Balavapītī (hỷ mạnh mẽ) là hỷ đạt đến đặc tính tràn ngập.
Tādisā hi vitakkavicārasukhasamādhīhi laddhappaccayā nīvaraṇaṃ vikkhambhantī taṃnimittaṃ darathaṃ pariḷāhaṃ paṭipassambheti.
Such rapture, having gained its condition from initial application, sustained application, happiness, and concentration, obstructs the hindrances and calms the distress and agitation that are their signs.
Hỷ như vậy, được các nhân duyên vitakka (tầm), vicāra (tứ), sukha (hỷ lạc) và samādhi (định) mang lại, đẩy lùi các nīvaraṇa (chướng ngại), làm lắng dịu phiền não và sự nung nấu có nguyên nhân từ đó.
Tenāha ‘‘sā hi darathappassaddhiyā paccayo hotī’’ti.
Therefore, he said, "for that is a condition for the calming of distress."
Vì vậy,* nói "chính hỷ đó là nhân duyên cho sự lắng dịu phiền não".
Dubbalapītīti taruṇapīti.
Weak rapture (dubbalapītī) is nascent rapture.
Dubbalapītī (hỷ yếu ớt) là hỷ non yếu.
Tenāha ‘‘sā hi balavapītiyā paccayo hotī’’ti.
Therefore, he said, "for that is a condition for strong rapture."
Vì vậy,* nói "chính hỷ đó là nhân duyên cho hỷ mạnh mẽ".
Saddhāti ratanattayaguṇānaṃ kammaphalassa ca saddahanavasena pavatto adhimokkho, sā pana yasmā attano visaye punappunaṃ uppajjati, na ekavārameva, tasmā āha ‘‘aparāparaṃ uppajjanasaddhā’’ti.
Faith (saddhā) is conviction that arises by believing in the qualities of the Triple Gem and the results of kamma; and since it arises repeatedly in its object, not just once, it is said, "repeatedly arising faith."
Saddhā (đức tin) là sự quyết định phát sinh do tin vào các đức tính của Tam Bảo và quả báo của nghiệp; và vì đức tin đó phát sinh lặp đi lặp lại trong đối tượng của nó, không chỉ một lần, nên đã nói "đức tin phát sinh lặp đi lặp lại".
Yasmā saddahanto saddheyyavatthusmiṃ pamudito hoti, tasmā āha ‘‘sā hi dubbalapītiyā paccayo hotī’’ti.
Since one who has faith is delighted in the object of faith, it is said, "for that is a condition for weak rapture."
Bởi vì người có đức tin hoan hỷ trong đối tượng đáng tin, nên đã nói "chính đức tin đó là nhân duyên cho hỷ yếu ớt".
Dukkhadukkhādibhedassa sabbassapi dukkhassa vaṭṭadukkhantogadhattā tassa ca idhādhippetattā vuttaṃ ‘‘dukkhanti vaṭṭadukkha’’nti.
Since all suffering, distinguished as suffering of suffering and so on, is included in the suffering of saṃsāra, and this is what is intended here, it is said, "suffering means the suffering of saṃsāra."
Vì tất cả mọi khổ, được phân loại là dukkha-dukkha (khổ khổ) và vân vân, đều nằm trong vòng vaṭṭadukkha (khổ luân hồi), và vì điều này được đề cập ở đây, nên đã nói "khổ là khổ luân hồi".
Jarāmaraṇadukkhanti keci, sokādayo cāti apare.
Some say it is the suffering of old age and death, and others say it includes sorrow and so on.
Một số nói là khổ già chết, và những người khác nói là sầu khổ và vân vân.
Tadubhayassapi saṅgaṇhanato paṭhamo evattho yutto.
The first meaning is appropriate as it encompasses both.
Ý nghĩa đầu tiên là phù hợp, vì nó bao gồm cả hai.
Yasmā dukkhappatto kammassa phalāni saddahati, ratanattaye ca pasādaṃ uppādeti, tasmā vuttaṃ ‘‘tañhi aparāparasaddhāya paccayo hotī’’ti.
Since one who is afflicted by suffering believes in the fruits of kamma and generates faith in the Triple Gem, it is said, "for that is a condition for repeatedly arising faith."
Bởi vì người gặp khổ tin vào quả báo của nghiệp, và phát sinh tịnh tín vào Tam Bảo, nên đã nói "chính điều đó là nhân duyên cho đức tin lặp đi lặp lại".
Yasmā ‘‘ācariyānaṃ santike dhammaṃ sutvā pavattidukkha’’nti cintayato ‘‘ekantato ayaṃ dhammo imassa dukkhassa samatikkamāya hotī’’ti saddhā uppajjati.
Because when one considers "the suffering of existence that arises after hearing the Dhamma from teachers," faith arises that "this Dhamma is exclusively for the transcending of this suffering."
Bởi vì khi suy nghĩ "khổ phát sinh sau khi nghe giáo pháp từ các bậc thầy", thì đức tin phát sinh rằng "chắc chắn giáo pháp này là để vượt qua khổ này".
Tenāha ‘‘dhammaṃ sutvā tathāgate saddhaṃ paṭilabhatī’’tiādi (dī. ni. 1.191).
Therefore, he said, "having heard the Dhamma, one gains faith in the Tathāgata," and so on.
Vì vậy,* nói "nghe giáo pháp, người ấy phát sinh đức tin vào Như Lai" và vân vân (Dī. Ni. 1.191).
Savikārāti uppādavikārena savikārā khandhajāti jāyanaṭṭhena.
Savikārā means with the change of arising, the birth of aggregates (khandhajāti) in the sense of coming into being.
Savikārā (có biến đổi) là có biến đổi do sự phát sinh, khandhajāti (sự sinh của các uẩn) theo nghĩa sinh khởi.
Jātiyā pana asati tattha tattha bhave natthi dukkhassa sambhavoti āha ‘‘sā hi vaṭṭadukkhassa paccayo’’ti.
And without birth, there is no possibility of suffering in any existence, so it is said, "for that is a condition for the suffering of saṃsāra."
Nếu không có sự sinh thì không có sự phát sinh của khổ trong các kiếp sống khác nhau, nên đã nói "chính điều đó là nhân duyên cho khổ luân hồi".
Kammabhavoti kammabhavādiko tividhopi kammabhavo.
Kamma-bhava (kammabhavo) refers to kamma-bhava in all three types, starting with kamma-bhava.
Kammabhavo (nghiệp hữu) là tất cả ba loại nghiệp hữu, bắt đầu bằng nghiệp hữu.
So hi upapattibhavassa paccayo.
For that is a condition for rebirth existence (upapattibhava).
Chính nghiệp hữu là nhân duyên cho upapattibhava (tái sinh hữu).
Evamādiṃ sandhāyāha ‘‘etenupāyenā’’ti.
Referring to this and similar matters, it is said, "by this method (etenupāyenā)".
Với ý nghĩa như vậy,* nói "bằng phương pháp này".
Sesapadānīti upādānādipadāni.
The remaining terms (sesapadānī) are terms like upādāna (clinging) and so on.
Sesapadāni (các từ còn lại) là các từ như upādāna (chấp thủ) và vân vân.
Anulomañāṇaṃ saṅkhārupekkhāpakkhikattā nibbānaggahaṇena gahitaṃ, gotrabhuñāṇaṃ paṭhamamaggassa āvajjanaṃ.
Anulomañāṇa (adaptation knowledge), being associated with equanimity towards formations, is included by the grasping of Nibbāna; gotrabhuñāṇa (change-of-lineage knowledge) is the advertence to the first path.
Anulomañāṇa (thuận thứ tuệ) được bao gồm trong sự nắm bắt Niết Bàn vì nó thuộc về phe saṅkhārupekkhā (hành xả tuệ); gotrabhuñāṇa (chuyển tộc tuệ) là sự hướng tâm đến đạo đầu tiên.
So hi tena vipassanāya kiñci kiñci visesaṭṭhānaṃ kayiratīti taṃ anāmasitvā nibbidūpaniso virāgoti ‘‘virāgo’’icceva vuttaṃ.
Since it is said that vipassanā performs certain special functions through it, without mentioning it, and since dispassion is the prerequisite for disillusionment, it is simply called "dispassion".
Vì tuệ đó thực hiện một số đặc điểm nhất định trong thiền quán, nên không đề cập đến nó, mà nói "sự yểm ly là nhân duyên cho sự ly tham", nên chỉ nói "ly tham".
Kena udakena vidārayitvā gatapadesoti katvā kandaro.
It is called a gorge (kandaro) because it is a place carved out by water.
Vì là nơi nước xói mòn và chảy qua, nên gọi là kandaro (khe núi).
Nitambotipi udakassa.
Similarly, riverbank (nitambo) is also of water.
Nitambo (chân núi) cũng là của nước.
Yathā ninnaṃ udakaṃ pavattati, tathā nivattanabhāvena nadīkuñchotipi vuccati.
Just as water flows downwards, it is also called riverbed (nadīkuñcho) due to its winding nature.
Giống như nước chảy xuống chỗ thấp, nên nó cũng được gọi là khúc quanh của sông theo nghĩa uốn khúc.
Hemantagimhautuvasena aṭṭha māse pavatto pathavīvivaroti katvā padaro.
It is called a crevice (padaro) because it is an opening in the earth that persists for eight months during the winter and hot seasons.
Vì là khe nứt của đất phát sinh trong tám tháng của mùa đông và mùa hè, nên gọi là padaro (khe nứt).
Khuddikā udakavāhiniyo sākhā viyāti sākhā, khuddakā sobbhā kusubbhā o-kārassa u-kāraṃ katvā.
Small water channels are like branches, hence sākhā (branches), or small gullies, by changing the 'o' to 'u'.
Những dòng nước nhỏ như cành cây là sākhā (nhánh sông), các khe suối nhỏ, khe nước nhỏ được đổi o thành u.
Evameva khotiādi ‘‘seyyathāpi, bhikkhave’’tiādinā upanītāya upamāya upameyyena saṃsandananti, taṃ yojetvā dassetuṃ ‘‘avijjā pabbatoti daṭṭhabbā’’tiādi vuttaṃ.
Just as (evameva kho) and so on, it is said "ignorance should be seen as a mountain (avijjā pabbatoti daṭṭhabbā)" and so on, to show the comparison of the simile introduced by "Monks, just as..." and so on, with the meaning it illustrates.
Evameva kho (cũng vậy) và vân vân được nói để chỉ ra sự so sánh giữa ví dụ được đưa ra bằng "Này các Tỳ-kheo, ví như" và vân vân, với điều được ví, và để giải thích sự kết nối đó, nên đã nói "vô minh phải được xem là núi" và vân vân.
Tattha avijjā ca santānavasena ciraṃtanakālappavattanato pacurajanehi duppajahanato ‘‘pabbato’’ti vuttā.
Here, ignorance is called a "mountain" because of its long duration in terms of the continuum and its difficulty for many people to abandon.
Trong đó, vô minh được gọi là "núi" vì nó đã tồn tại từ lâu theo dòng tương tục và khó bị nhiều người loại bỏ.
Lokattayābhibyāpanato abhisandanato ca abhisaṅkhārā meghasadisā.
The abhisaṅkhārās (volitional formations) are like clouds because they pervade and flow over the three worlds.
Các hành (abhisaṅkhārā) giống như mây vì chúng bao trùm và tràn ngập ba cõi.
Abhisaṅkhārā meghoti daṭṭhabbāti ānetvā sambandho.
The connection is to take "volitional formations should be seen as clouds."
Các hành phải được xem là mây, được kết nối bằng cách đưa vào.
Tathā sesapadadvayepi.
The same applies to the remaining two terms.
Cũng vậy đối với hai từ còn lại.
Viññāṇādivaṭṭaṃ anupavattito paramparapaccayato ca kandarādisadisā.
The cycle of viññāṇa (consciousness) and so on is like gorges and so on, due to its continuous progression and successive conditioning.
Vòng luân hồi của thức và vân vân giống như khe núi và vân vân vì sự tiếp tục liên tục và nhân duyên kế tiếp.
Vimutti ekarasattā, hānivuddhiabhāvato ca sāgarasadisāti upamāsaṃsandanaṃ.
Vimutti (liberation) is like the ocean due to its single taste and the absence of increase or decrease – this is the comparison of the simile.
Sự giải thoát giống như đại dương vì nó có một vị duy nhất và không có sự tăng giảm, đó là sự so sánh.
Tattha yasmā purimasiddhāya avijjāya sati abhisaṅkhārā, nāsati, tasmā te uparipabbate pavattā viya hontīti vuttaṃ ‘‘avijjā…pe… vassanaṃ veditabba’’nti.
Here, since abhisaṅkhārās exist when the previously established ignorance exists, and not when it does not, they are said to be like rains falling on the mountain above, hence it is said, "ignorance... and so on... should be understood as rain."
Trong đó, vì khi có vô minh đã được thiết lập trước thì có các hành, còn khi không có thì không có, nên đã nói "vô minh... phải được hiểu là mưa rơi" như thể chúng phát sinh trên núi cao.
Assutavā hītiādi vuttasseva atthassa samatthanaṃ.
The uninstructed (assutavā hī) and so on, is a confirmation of the meaning already stated.
Assutavā hī (người không nghe) và vân vân là sự hỗ trợ cho ý nghĩa đã nói.
Taṇhāya abhilāsaṃ katvāti etena sabbassapi abhisaṅkhāravuṭṭhitemanatthaṃ dīpeti.
By craving desire (taṇhāya abhilāsaṃ katvā), he points out the purpose of all these abhisaṅkhāra rains.
Taṇhāya abhilāsaṃ katvā (mong muốn với ái) cho thấy ý nghĩa của tất cả các hành phát sinh.
Taṇhā hi ‘‘sneho’’ti vuttā.
For craving is called "affection."
Ái được gọi là "sự dính mắc".
Antimabhavikassa antabhavanibbattako abhisaṅkhāro nibbānaṃ na patto, tadantassa bhāgassa nibbānaṃ āhacca ṭhito viya hotīti ‘‘mahāsamuddaṃ āhacca ṭhitakālo viyā’’ti upamānidassanaṃ kataṃ.
The abhisaṅkhāra that generates the final existence of one who is in their final existence does not reach Nibbāna; it is as if it stands near the end of that portion leading to Nibbāna, hence the simile is given: "like the time when it stands by the great ocean."
Hành (abhisaṅkhāra) tạo ra kiếp cuối cùng của người có kiếp cuối cùng không đạt đến Niết Bàn, như thể nó đứng gần Niết Bàn của kiếp đó, nên đã đưa ra ví dụ "như thời gian đứng gần đại dương".
Viññāṇādivaṭṭaṃ pūretvāpi imināpi hi antimabhavikasseva viññāṇappavatti dassitā.
By "filling the cycle of viññāṇa and so on (viññāṇādivaṭṭaṃ pūretvā)" the progression of viññāṇa is shown to be only for one in their final existence.
Viññāṇādivaṭṭaṃ pūretvāpi (ngay cả khi đã lấp đầy vòng luân hồi của thức và vân vân) cũng chỉ ra sự tiếp tục của thức chỉ của người có kiếp cuối cùng.
Sā hi pūritāti vattabbā tato paraṃ viññāṇādivaṭṭasseva abhāvato.
For it should be said to be full, as beyond that, there is no cycle of viññāṇa and so on.
Điều đó phải được nói là đã được lấp đầy, vì sau đó không còn vòng luân hồi của thức và vân vân nữa.
Jātassa puggalassa jātipaccayavaṭṭadukkhavedanāya dhammassavanaṃ icchitabbaṃ, taṃ pana yadipi imasmiṃ sutte na āgataṃ, suttantaresu pana āgatamevāti tato āharitvā taṃ vattabbanti dassento ‘‘buddhavacanaṃ panā’’tiādimāha.
The hearing of Dhamma for a born individual, regarding the feeling of the suffering of the cycle of existence conditioned by birth, is desirable; and although it is not found in this Sutta, it is found in other Suttas, so to show that it should be brought and stated from there, he says, "but the word of the Buddha (buddhavacanaṃ panā)" and so on.
Đối với người đã sinh, việc nghe giáo pháp để cảm nhận khổ luân hồi do nhân duyên sinh là điều đáng mong muốn; mặc dù điều đó không được đề cập trong kinh này, nhưng đã được đề cập trong các kinh khác, nên để chỉ ra rằng điều đó phải được nói bằng cách lấy từ đó,* nói "nhưng lời Phật dạy" và vân vân.
Tayidaṃ sāvakabodhisattānaṃ vasenāyaṃ desanāti katvā vuttaṃ.
This is said to indicate that this teaching is for disciples and Bodhisattas.
Lời dạy này được nói với ý nghĩa là dành cho các Thanh Văn và Bồ Tát.
Itaresaṃ pana vasena vuccamānaṃ suttantaraggahaṇatthaṃ payojanaṃ natthīti ‘‘yā hī’’tiādimāha.
But for others, there is no need to refer to other Suttas when speaking, so he says, "for which (yā hī)" and so on.
Đối với những người khác, không có mục đích để bao gồm các kinh khác khi nói, nên* nói "vì điều đó" và vân vân.
Pāḷiyā vasena gahitamevāti saṅkhepato vuttaatthassa vitthārato dassanaṃ.
" As taken from the Pāḷi" means an elaboration of the meaning briefly stated.
Chỉ được lấy theo Pāḷi là sự trình bày chi tiết ý nghĩa đã được nói tóm tắt.
Nibbattīti nibbattamānā khandhā gahitāti āha ‘‘savikārā’’ti.
" Production" (nibbattī) means the aggregates being produced, hence it is said " with change" (savikārā).
Sự phát sinh (Nibbattī) nghĩa là các uẩn đang phát sinh được nắm giữ, vì vậy nói “có sự biến đổi” (savikārā).
Aniccatālakkhaṇādidīpanato lakkhaṇāhaṭaṃ.
It is " brought about by characteristics" because it elucidates characteristics such as impermanence.
Do sự hiển bày các đặc tính vô thường, v.v., nên được mang đến bằng đặc tính.
Kammākammanti vinicchayaṃ.
" Action and non-action" (kammākammaṃ) refers to the determination.
Hành động và không hành động là sự quyết định.
Nijjaṭanti niggumbaṃ, suddhanti attho.
" Unentangled" (nijjaṭaṃ) means clear, purified.
Không vướng mắc (Nijjaṭaṃ) nghĩa là không có bụi rậm, tức là trong sạch.
Pathavīkasiṇādīsu kammaṃ ārabhatītiādi pāḷiyaṃ samathapubbaṅgamā vipassanā dassitāti katvā vuttaṃ.
" One begins work on the earth kasiṇa and so forth" – this statement is made because in the Pāḷi, vipassanā preceded by samatha is shown.
Bắt đầu hành động trên địa biến xứ, v.v. được nói vì trong Pāḷi đã trình bày thiền quán có thiền định làm tiền đề.
Evañhi pāmojjādidassanaṃ sambhavatīti.
For thus the showing of joy and so forth becomes possible.
Vì vậy, sự hiển bày niềm hoan hỷ, v.v. mới có thể xảy ra.
Devassāti meghassa.
" Of the deva" (devassā) refers to the cloud.
Của vị trời (Devassā) nghĩa là của đám mây.
Kasmā panettha ‘‘khīṇāsavassa…pe… ṭhitakālo veditabbo’’ti vuttaṃ, nanu pubbe devaṭṭhāniyo abhisaṅkhāro vutto, na abhisaṅkhāro khīṇāsavoti?
Why is it said here: "The time of a khīṇāsava...etc....is to be known"? Was not a deva-like volitional formation (abhisaṅkhāra) mentioned previously, and a volitional formation is not a khīṇāsava?
Tại sao ở đây lại nói “của bậc lậu tận… v.v… thời gian an trú cần được biết,” chẳng phải trước đó đã nói về nghiệp hành (abhisaṅkhāra) ở vị trí của vị trời, mà nghiệp hành không phải là bậc lậu tận sao?
Nāyaṃ doso, kāraṇūpacārena phalassa vuttattā.
This is not a fault, because the result is stated by way of a metaphorical attribution of cause.
Đây không phải là lỗi, vì quả đã được nói bằng cách dùng nhân để chỉ.
Abhisaṅkhāramūlako hi khandhasantāno khandhasantāne ca ucchinnasaṃyoge khīṇāsavasamaññāti.
For the continuity of aggregates has its root in volitional formations, and when the fetters in the continuity of aggregates are cut off, it is called a khīṇāsava.
Vì dòng tương tục của các uẩn có căn nguyên từ nghiệp hành, và khi các kiết sử bị đoạn diệt trong dòng tương tục của các uẩn, đó là danh xưng của bậc lậu tận.
24. Soti sāriputtatthero.
24. " He" refers to the Elder Sāriputta.
24. Vị ấy là Tôn giả Sāriputta.
Yadi na tāva paviṭṭho, kasmā ‘‘pāvisī’’ti vuttanti āha ‘‘pavisissāmī’’tiādi.
If he had not yet entered, why is "entered" (pāvisī) used? – To that, he says, " I will enter" and so forth.
Nếu chưa vào, tại sao lại nói “đã vào”? Vì vậy, nói “sẽ vào” v.v.
Tena avassambhāvini bhūte viya upacāro hotīti dasseti.
By this, he shows that in a certain future, it is as if it were in the past.
Điều đó cho thấy rằng đối với một điều chắc chắn sẽ xảy ra, có sự ẩn dụ như thể nó đã xảy ra.
Idāni tamatthaṃ upamāya vibhāvento ‘‘yathā ki’’ntiādimāha.
Now, clarifying that meaning with a simile, he says, " Just as what?" and so forth.
Bây giờ, để làm rõ ý nghĩa đó bằng ví dụ, Ngài nói “như thế nào” v.v.
Atippagoyeva nikkhantadivasoti pakatiyā bhikkhācaraṇavelāya ativiya pāto eva vihārato nikkhantadivasabhāgo.
" Having gone forth excessively early in the day" means the portion of the day when he left the monastery excessively early, before the usual time for alms-round.
Ngày xuất phát quá sớm (atippagoyeva nikkhantadivaso) là phần của ngày mà Ngài rời khỏi tịnh xá quá sớm so với thời gian khất thực thông thường.
Etadahosīti etaṃ ‘‘atippago kho’’tiādikaṃ cintanaṃ ahosi.
" It occurred" means this thought, "Truly, it is excessively early," occurred.
Điều này đã xảy ra (Etadahosī) là suy nghĩ “quá sớm” v.v. đã xảy ra.
Dakkhiṇadvārassāti rājagahanagare dakkhiṇadvārassa veḷuvanassa ca antarā ahosi, tasmā ‘‘tenupasaṅkamissa’’nti cintanā ahosīti adhippāyo.
" Of the southern gate" means it was between the southern gate of Rājagaha and Veḷuvana; therefore, the thought "I will approach there" occurred—this is the intention.
Của cổng phía nam (Dakkhiṇadvārassa) là nó ở giữa cổng phía nam của thành Rājagaha và Veluvana, vì vậy ý nghĩa là suy nghĩ “tôi sẽ đến đó” đã xảy ra.
Kiṃ vādīti catūsu vādesu kataraṃ vādaṃ vadasi.
" What teaching?" (kiṃ vādī) – which of the four teachings do you teach?
Thuyết gì (Kiṃ vādī) là trong bốn thuyết, ông thuyết giảng thuyết nào?
Kimakkhāyīti tasseva vevacanaṃ.
" What proclaimation?" (kimakkhāyī) is a synonym for the same.
Giải thích gì (Kimakkhāyī) là từ đồng nghĩa của từ đó.
Kiṃ vadatīti pana cattāro vāde sāmaññato gahetvā napuṃsakaliṅgena vadati yathā kiṃ te jātaliṅgaṃ.
"What does he say?" (kiṃ vadati) however, takes the four teachings generically and speaks in the neuter gender, just as "What is your caste?" (kiṃ te jātaliṅgaṃ).
Nhưng “nói gì” (kiṃ vadati) là lấy bốn thuyết một cách chung chung và nói bằng giống trung tính, giống như “giống của ông là gì?”
Sabbanāmañhetaṃ, yadidaṃ napuṃsakaliṅgaṃ.
This is a pronoun, which is in the neuter gender.
Đây là một đại danh từ, đó là giống trung tính.
Vadati etenāti vādo, dassanaṃ.
" Teaching" (vādo) is that by which one speaks; a view.
Nói bằng điều này là thuyết (vādo), tức là quan điểm.
Taṃ sandhāyāha ‘‘kiṃ ettha…pe… dassananti pucchantī’’ti.
Referring to that, it is said, "What is it here...etc....they ask about the view?"
Liên quan đến điều đó, Ngài nói “họ hỏi ‘điều gì ở đây… v.v… là quan điểm?’”
‘‘Dhammapaṭisambhidā’’tiādīsu viya dhamma-saddo hetuatthoti āha ‘‘yaṃ vuttaṃ kāraṇaṃ, tassa anukāraṇa’’nti.
Just as in "Dhammapaṭisambhidā" and so forth, the word " dhamma" is in the sense of cause, so it is said, " What is stated as the cause, its reason."
Giống như trong “Dhammapaṭisambhidā” v.v., từ pháp (dhamma) có nghĩa là nhân, vì vậy Ngài nói “cái nhân đã được nói, đó là sự tùy thuận nhân.”
Vādassa vacanassa anuppatti vādappavatti.
The non-origination of the teaching (vādo) or utterance is vādappavatti (occurrence of teaching).
Sự không phát sinh của lời nói, của thuyết là sự phát sinh của thuyết (vādappavatti).
Idaṃ vacananti ‘‘ekamidāha’’ntiādivacanaṃ.
" This utterance" refers to the utterance "ekamidāhaṃ" and so forth.
Lời nói này (Idaṃ vacanaṃ) là lời nói “một điều này đã nói” v.v.
Sāti ‘‘eke samaṇabrāhmaṇā kammavādā’’ti evaṃ pavattakathā.
" That" refers to the discourse that proceeded, "some ascetics and brahmins are kammavādā" (teachers of kamma) in this way.
Điều đó (Sā) là câu chuyện đã diễn ra như “một số sa môn, bà la môn là nghiệp luận.”
Accharaṃ aṅguliphoṭanaṃ arahatīti acchariyaṃ.
It deserves a finger-snap (accharaṃ), hence it is " wonderful" (acchariyaṃ).
Xứng đáng được búng ngón tay là kỳ diệu (acchariyaṃ).
Abbhutanti niruttinayena padasiddhi daṭṭhabbā.
The formation of the word " abbhuta" (marvelous) should be understood according to the rules of etymology.
Hiếm có (Abbhutaṃ) cần được hiểu theo ngữ nguyên học.
Sabbavādānanti sabbesaṃ catubbidhavādānaṃ.
" Of all teachings" refers to all four kinds of teachings.
Của tất cả các thuyết (Sabbavādānaṃ) là của tất cả bốn loại thuyết.
Paṭhamo hettha sassatavādo, dutiyo ucchedavādo, tatiyo ekaccasassatavādo, catuttho adhiccasamuppannavādo, tesaṃ sabbesaṃ paṭikkhepato paṭikkhepakāraṇaṃ vuttaṃ.
The first among these is the sassatavāda (eternalism), the second is ucchedavāda (annihilationism), the third is ekaccasassatavāda (partial eternalism), and the fourth is adhiccasamuppannavāda (fortuitous origination); the reason for the rejection of all these is stated by their refutation.
Thuyết đầu tiên ở đây là thuyết thường kiến, thuyết thứ hai là thuyết đoạn kiến, thuyết thứ ba là thuyết một phần thường kiến, thuyết thứ tư là thuyết vô nhân sinh, lý do bác bỏ tất cả các thuyết đó đã được nói.
Paṭiccasamuppādakittanaṃ vā pacurajanañāṇassa alabbhaneyyapatiṭṭhatāya gambhīrañceva, tathā avabhāsanato cetasi upaṭṭhānato gambhīrāvabhāsañca karonto.
Or, the declaration of dependent origination is " profound" and " appears profound" because of its ungraspable nature by the knowledge of most people, and because it appears and occurs in the mind in that way.
Hoặc sự trình bày về duyên khởi sâu xa, do không thể đạt được nền tảng trí tuệ của nhiều người, và do sự hiển bày như vậy, do sự hiện diện trong tâm, làm cho sâu xa hiển bày.
Tadeva padanti phassapadaṃyeva ādibhūtaṃ gahetvā.
" That very term" means taking the term contact (phassa) itself as the primary one.
Chính từ đó (Tadeva padaṃ) là lấy chính từ xúc (phassa) làm căn bản.
25. Purimasutteti anantare purime sutte.
25. " In the previous sutta" means in the immediately preceding sutta.
25. Trong kinh trước (Purimasutte) là trong kinh trước đó, liền kề.
Vuttanayeneva veditabbanti padatthe tato visiṭṭhaṃ aniddisitvā itaraṃ atthato vibhāvetuṃ ‘‘ayaṃ pana viseso’’tiādimāha.
" To be understood in the same way" – not specifying anything more distinctive in terms of word meaning than what was already explained, he begins to clarify the meaning further by saying, " This, however, is the distinction" and so forth.
Cần được hiểu theo cách đã nói (vuttanayeneva veditabbaṃ) là không chỉ ra điều gì đặc biệt hơn về nghĩa của từ, nhưng để làm rõ ý nghĩa khác, Ngài nói “nhưng đây là sự khác biệt” v.v.
Na kevalaṃ phassapaccayā uppajjati, atha kho phassassa sahakārīkāraṇabhūtaaññapaccayā ca uppajjatīti.
" It does not arise merely due to contact," but rather it arises also from other conditions that are co-operative causes of contact.
Không chỉ phát sinh do duyên xúc, mà còn phát sinh do các duyên khác là nhân hỗ trợ của xúc.
Kāyenāti copanakāyena, kāyaviññattiyāti attho.
" By body" refers to the impulsive body, meaning by bodily communication.
Bằng thân (Kāyenā) là bằng thân tác động, tức là bằng thân biểu tri.
Sā hi kāmaṃ paṭṭhāne āgatesu catuvīsatiyā paccayesu kenaci paccayena cetanāya paccayo na hoti.
Although, in the twenty-four conditions that appear in the Paṭṭhāna, it (bodily communication) is not a condition for volition by any single condition.
Mặc dù trong hai mươi bốn duyên được liệt kê trong Paṭṭhāna, nó không phải là duyên cho tư (cetanā) theo bất kỳ duyên nào.
Yasmā pana kāye sati eva kāyakammaṃ nāma hoti, nāsati, tasmā sā tassā sāmaggiyabhāvena icchitabbāti vuttaṃ ‘‘kāyenapi kariyamānaṃ karīyatī’’ti.
However, since bodily kamma exists only when there is a body, and not when there isn't, it is therefore desired through the completeness of that (body), so it is said, " When done by body, it is done."
Nhưng vì có thân thì mới có thân nghiệp, không có thân thì không có, nên điều đó được mong muốn do sự không đầy đủ của nó, vì vậy nói “ngay cả khi được thực hiện bằng thân, nó được thực hiện.”
Tenāha bhagavā ‘‘kāye vā, hānanda, sati kāyasañcetanāhetu uppajjati ajjhattaṃ sukhaṃ dukkha’’nti.
Therefore, the Blessed One said, "O Ānanda, when there is a body, pleasant or painful internal feelings arise due to bodily volition."
Vì vậy, Thế Tôn đã nói “Này Ānanda, khi có thân, do tư tác ý thân mà khổ lạc nội tại phát sinh.”
Vācāyapīti etthāpi eseva nayo.
" Also by speech" – the same method applies here too.
Bằng lời nói (Vācāyapi) cũng theo cách tương tự.
Manasāti pātubhūtena manasā, na manamattenāti.
" By mind" means by the mind that has arisen, not merely by the mind itself.
Bằng ý (Manasā) là bằng ý đã hiện khởi, không chỉ là ý.
Attanā parehi anussāhitena.
" By oneself" means unprompted by others.
Tự mình (Attanā) là không bị người khác khuyến khích.
Parenāti parena anussāhena.
" By another" means prompted by another.
Bởi người khác (Parenā) là do sự khuyến khích của người khác.
Sampajānenāti ñāṇasampayuttacittavasena pajānantena.
" Knowingly" means knowing by a mind associated with knowledge.
Với sự hiểu biết rõ ràng (Sampajānenā) là người hiểu biết bằng tâm tương ưng với trí tuệ.
Asampajānenāti tathā na sampajānantena.
" Unknowingly" means not knowing in that way.
Không có sự hiểu biết rõ ràng (Asampajānenā) là người không hiểu biết rõ ràng như vậy.
Tassāti sukhadukkhassa.
" Of that" refers to pleasure and pain.
Của điều đó (Tassā) là của khổ lạc.
Kāyasañcetanāhetūti kāyakammanimittaṃ, kāyikassa kammassa katattā upacitattāti attho.
" Due to bodily volition" means as a result of bodily kamma, or accumulated bodily kamma.
Do tư tác ý thân (Kāyasañcetanāhetū) là do nhân của thân nghiệp, tức là do thân nghiệp đã được tạo tác và tích lũy.
Esa nayo sesasañcetanāsupi.
This same method applies to the remaining volitions.
Cách này cũng áp dụng cho các tư tác ý còn lại.
Uddhaccasahagatacetanā pavattiyaṃ vipākaṃ detiyevāti ‘‘vīsati cetanā labbhantī’’ti vuttaṃ.
Volition accompanied by restlessness certainly yields vipāka (resultant kamma), hence it is said, " twenty volitions are obtained."
Tư tương ưng với phóng dật chắc chắn sẽ cho quả, vì vậy nói “hai mươi tư được tìm thấy.”
Tathā vacīdvāreti ettha ‘‘kāmāvacarakusalākusalavasena vīsati cetanā labbhantī’’ti idaṃ tathā-saddena upasaṃharati.
" Similarly in the speech door" – here, the statement "twenty volitions are obtained in terms of kāmāvacara wholesome and unwholesome kamma" is understood by the word "similarly."
Cũng vậy ở cửa lời nói (Tathā vacīdvāre) ở đây, điều “hai mươi tư được tìm thấy theo thiện và bất thiện dục giới” được tóm tắt bằng từ “cũng vậy.”
Rūpārūpacetanāhīti rūpāvacarārūpāvacarakusalacetanāhi.
" By rūpa and arūpa volitions" refers to rūpāvacara and arūpāvacara wholesome volitions.
Bằng các tư sắc giới và vô sắc giới (Rūpārūpacetanāhī) là bằng các tư thiện sắc giới và vô sắc giới.
Tappaccayaṃ yathārahanti adhippāyo.
" Dependent on that" means as appropriate.
Tùy duyên đó (Tappaccayaṃ) là tùy theo sự thích hợp.
Tāpi cetanāti yathāvuttā ekūnavīsati cetanā avijjāpaccayā honti kusalānampi pageva itarādhiṭṭhahitāvijjasseva uppajjanato, aññathā anuppajjanato.
" Those volitions also" – the nineteen volitions mentioned are conditioned by ignorance, because even wholesome ones arise only when ignorance presides over them, and otherwise they do not arise.
Những tư đó (Tāpi cetanā) là mười chín tư đã nói trên là do duyên vô minh, vì ngay cả các pháp thiện cũng phát sinh do vô minh đã an trú trước đó, nếu không thì không phát sinh.
Yathāvuttacetanābhedanti yathāvuttaṃ kāyacetanādivibhāgaṃ.
" The aforementioned distinctions of volition" refers to the aforementioned division into bodily volition and so forth.
Sự phân biệt tư đã nói trên (Yathāvuttacetanābhedaṃ) là sự phân biệt tư thân, v.v. đã nói trên.
Parehi anussāhito saraseneva pavattamāno.
" Unprompted by others" means proceeding spontaneously.
Không bị người khác khuyến khích (Parehi anussāhito) là tự mình hành động.
Parehi kāriyamānoti parehi ussāhito hutvā kayiramāno.
" Being done by others" means being done, having been prompted by others.
Được người khác thực hiện (Parehi kāriyamāno) là được thực hiện do bị người khác khuyến khích.
Jānantopīti anussavādivasena jānantopi.
" Even knowing" means even knowing by hearing and so forth.
Ngay cả khi biết (Jānantopī) là ngay cả khi biết do nghe, v.v.
Kammameva jānantoti tadā attanā kariyamānakammameva jānanto.
" Knowing kamma itself" means knowing only the kamma being done by oneself at that time.
Chỉ biết nghiệp (Kammameva jānanto) là chỉ biết nghiệp đang được mình thực hiện vào lúc đó.
Catūsūti ‘‘sāmaṃ vā pare vā sampajāno vā asampajāno vā’’ti evaṃ vuttesu catūsu ṭhānesu.
" In the four" refers to the four instances stated thus: "by oneself or by others, knowingly or unknowingly."
Trong bốn (Catūsu) là trong bốn trường hợp đã nói như “tự mình hoặc người khác, có sự hiểu biết rõ ràng hoặc không có sự hiểu biết rõ ràng.”
Yathāvutte ekūnavīsaticetanādhamme asaṅkhārikasasaṅkhārikabhāvena sampajānakatāsampajānakatabhāvena catuguṇe katvā vuttaṃ ‘‘chasattati dvesatā cetanādhammā’’ti.
The nineteen volitional phenomena mentioned above, when multiplied by four in terms of spontaneous and prompted, and knowingly done and unknowingly done, are stated as " two hundred and seventy-six volitional phenomena."
Các pháp tư đã nói trên, mười chín tư, được nhân bốn theo cách vô hành và hữu hành, có sự hiểu biết rõ ràng và không có sự hiểu biết rõ ràng, vì vậy nói “hai trăm bảy mươi sáu pháp tư.”
Yesaṃ sahajātakoṭi labbhati, tesampi upanissayakoṭi labbhatevāti ‘‘upanissayakoṭiyā anupatitā’’tiicceva vuttā.
For those in which the category of co-arising is obtained, the category of supporting condition (upanissaya) is also obtained, hence it is said, " included in the category of supporting condition."
Ngay cả những gì có thể đạt được ở khía cạnh đồng sanh, cũng có thể đạt được ở khía cạnh cận y duyên, vì vậy nói “được bao gồm trong khía cạnh cận y duyên.”
Teti yathāvuttā sabbepi dhammā.
" Those" refers to all the aforementioned phenomena.
Những điều đó (Te) là tất cả các pháp đã nói trên.
So kāyo na hotīti ettha pasādakāyopi gahetabbo.
In the phrase " that body does not exist," the sensitive body should also be included.
Thân đó không có (So kāyo na hotī) ở đây cũng cần hiểu là thân tịnh sắc.
Tenāha ‘‘yasmiṃ kāye satī’’tiādi.
Therefore, it is said, " when that body exists" and so forth.
Vì vậy, Ngài nói “khi có thân nào” v.v.
So kāyo na hotīti so kāyo paccayanirodhena na hoti.
" That body does not exist" means that body does not exist due to the cessation of conditions.
Thân đó không có (So kāyo na hotī) là thân đó không có do sự đoạn diệt của duyên.
Vācāti saddavācā.
" Speech" refers to vocal speech.
Lời nói (Vācā) là lời nói âm thanh.
Manoti yaṃ kiñci viññāṇaṃ.
" Mind" refers to any consciousness whatsoever.
Ý (Mano) là bất kỳ thức nào.
Idāni kammavaseneva yojetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to connect it solely in terms of kamma, " furthermore" and so forth is stated.
Bây giờ, để kết nối chỉ với nghiệp, Ngài nói “hơn nữa” v.v.
Eseva nayo ‘‘vācāpi dvārabhūtā manopi dvārabhūto’’ti.
" The same method applies" to "speech is also a door, mind is also a door."
Cách này cũng vậy “lời nói cũng là cửa, ý cũng là cửa.”
Khīṇāsavassa kathaṃ kāyo na hoti, na tassa kāyakammādhiṭṭhānanti adhippāyo.
How does a perfected one (khīṇāsava) not have a body? The intention is that there is no basis for physical action for them.
Đối với bậc lậu tận, thân không có như thế nào? Ý nghĩa là đối với vị ấy không có nền tảng của thân nghiệp.
Avipākattāti avipākadhammattāti attho.
Avipākattā means "because of being a non-resultant phenomenon."
Avipākattā có nghĩa là "vì là pháp không có quả báo".
Kāyo na hotīti vuttaṃ akammakaraṇabhāvato.
"Does not have a body" is said because of the state of not performing actions.
"Thân không có" được nói đến vì không có sự tạo nghiệp.
Tanti kammaṃ.
That means kamma.
Taṃ là nghiệp.
Khettaṃ na hotīti tassa dukkhassa aviruhanaṭṭhānattā.
Is not a field means it is not a place for that suffering to grow.
Khettaṃ na hoti có nghĩa là "không phải là ruộng" vì không phải là nơi nảy sinh khổ ấy.
Viruhanaṭṭhānādayo byatirekavasena vuttā.
"Place of growth" and so on are stated in the sense of exclusion.
Các điều như "nơi nảy sinh" được nói đến theo cách loại trừ.
Tenāha ‘‘na hotī’’ti.
Therefore it is said: "is not."
Do đó, nói "không có".
Kāraṇaṭṭhenāti ādhārabhūtakāraṇabhāvena.
In the sense of a cause means in the sense of being a foundational cause.
Kāraṇaṭṭhenā có nghĩa là "theo nghĩa là nguyên nhân" là theo nghĩa là nguyên nhân làm nền tảng.
Sañcetanāmūlakanti sañcetanānimittaṃ.
Having its root in volition means having volition as its condition.
Sañcetanāmūlakaṃ có nghĩa là "có gốc rễ từ tư tâm sở" là do ý định.
Viruhanādīnaṃ atthānanti ‘‘viruhanaṭṭhenā’’tiādinā vuttānaṃ atthānaṃ.
Of the meanings of growth and so on refers to the meanings stated by "in the sense of growth" and so on.
Viruhanādīnaṃ atthānaṃ có nghĩa là "các ý nghĩa của sự nảy sinh, v.v." là các ý nghĩa được nói đến bằng "theo nghĩa nảy sinh", v.v.
Iminā viruhanādibhāvena vedanā ‘‘sukhadukkhavedanā’’ti kathitā, nayidha jeṭṭhalakkhaṇaṃ sukhadukkhaṃ nippayojakassa sukhassa dukkhassa ca adhippetattā.
By this state of growth and so on, feeling (vedanā) is called "pleasant and painful feeling," but here, pleasant and painful are not meant in the primary sense, as pleasure and pain that are not involved (in kamma) are intended.
Với điều này, thọ được gọi là "thọ lạc khổ" theo nghĩa nảy sinh, v.v. chứ không phải lạc khổ có đặc tính chính ở đây, vì ý muốn nói đến lạc khổ không có mục đích.
Upekkhāvedanāpettha sukhasaṇhasabhāvavipākabhūtā vedanāva.
Here, equanimous feeling (upekkhāvedanā) is also a feeling that is the result of a subtle pleasant nature.
Thọ xả ở đây cũng là thọ là quả báo có tính chất vi tế như lạc.
27. Paṭipāṭiyāti paṭipāṭiyā ṭhapanena.
27. In sequence means by arranging them in sequence.
27. Paṭipāṭiyā có nghĩa là "theo thứ tự" là bằng cách sắp xếp theo thứ tự.
Catusaccayojanaṃ dassetuṃ pariyosāna…pe… ādi vuttaṃ.
To show the application of the four conditions, the end... and the beginning are mentioned.
Để chỉ ra sự phối hợp của bốn nhân duyên, pariyosāna…pe… ādi (kết thúc…v.v… ban đầu) được nói đến.
Dukkhasaccavasenāti pariññeyyabhāvavasena.
In terms of the noble truth of suffering means in terms of what is to be fully understood.
Dukkhasaccavasena có nghĩa là "theo nghĩa khổ đế" là theo nghĩa cần phải được liễu tri.
Jarāmaraṇāpadesena hi pañcupādānakkhandhā vuttā, te cassa attano phalassa paccayā na honti.
Indeed, by "aging-and-death," the five aggregates of clinging are spoken of, and these are not conditions for their own fruit.
Thật vậy, năm thủ uẩn được nói đến bằng cách chỉ ra già chết, và chúng không phải là nhân duyên cho quả báo của chính chúng.
Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘paccayaṃ jānātī’’ti.
With reference to that, it is said: "knows the condition."
Nói "biết nhân duyên" là ám chỉ điều đó.
Vineyyajjhāsayavasena hettha desanā pavattā.
Here, the teaching proceeded according to the disposition of the trainee.
Ở đây, giáo pháp được thuyết giảng tùy theo căn cơ của người được hóa độ.
Sampannoti samannāgato.
Endowed means possessed of.
Sampanno có nghĩa là "đầy đủ" là thành tựu.
Āgatoti upagato, adhigatoti attho.
Attained means reached, meaning gained.
Āgato có nghĩa là "đã đến" là đã đạt được, đã chứng đắc.
Passatīti paccavekkhaṇañāṇena paccakkhato passati, maggapaññāya evaṃ asammohapaṭivedhavasena passati.
Sees means directly perceives with the knowledge of reviewing, sees through the wisdom of the path, in the sense of non-deluded penetration.
Passati có nghĩa là "thấy" là thấy một cách trực tiếp bằng tuệ quán xét, thấy bằng tuệ đạo theo cách thâm nhập không mê lầm như vậy.
Maggañāṇeneva, na phalañāṇena.
By path-knowledge, not by fruition-knowledge.
Bằng tuệ đạo, không phải bằng tuệ quả.
Dhammasotaṃ samāpannoti ariyadhammasotaṃ sammadeva āpanno patto.
Entered the stream of Dhamma means correctly entered and reached the stream of the Noble Dhamma.
Dhammasotaṃ samāpanno có nghĩa là "đã nhập dòng Pháp bậc Thánh" là đã hoàn toàn nhập vào, đạt được dòng Pháp bậc Thánh.
Anaye nairiyanato, aye ca iriyanato, sadevakena ca lokena ‘‘saraṇa’’nti akaraṇīyato ariyapakkhaṃ bhajanto puthujjanabhūmiṃ atikkanto.
By not going to a bad destination (anaya) and by going to a good destination (aya), and because he is not to be taken as a "refuge" by the world with its devas, one who resorts to the noble side has transcended the stage of a worldling.
Vì không đi vào điều bất thiện, và đi vào điều thiện, và vì không được coi là "nơi nương tựa" bởi thế gian cùng với chư thiên, nên vị ấy đã vượt qua cảnh giới phàm phu bằng cách nương tựa vào phe bậc Thánh, và nói "bảy chúng" là để xác định và đặc biệt hóa.
Nibbedhikapaññāyāti catunnaṃ ariyasaccānaṃ nibbijjhanakapaññāya.
By penetrative wisdom means by wisdom that penetrates the four noble truths.
Nibbedhikapaññāya có nghĩa là "bằng tuệ thâm nhập" là bằng tuệ thâm nhập bốn Thánh đế.
Āhacca tiṭṭhati maggakkhaṇe, phalakkhaṇe pana āhacca ṭhito nāma.
Stands having struck at the moment of the path, but at the moment of fruition, he is said to have stood having struck.
Āhacca tiṭṭhati (đứng vững) vào khoảnh khắc đạo, còn vào khoảnh khắc quả thì gọi là đã đứng vững.
31. Ajitamāṇavenāti soḷasasu bāvariyabrāhmaṇaparicārakesu ‘‘ajito’’ti laddhanāmena māṇavena.
31. By the young man Ajita refers to the young man named Ajita, one of the sixteen attendants of the brahmin Bāvarī.
31. Ajitamāṇavena có nghĩa là "do Ajita Māṇava" là do vị thanh niên được gọi là "Ajita" trong số mười sáu đệ tử của Bà-la-môn Bāvarī.
Saṅkhā vuccati paññā, saṅkhātā pariññātā dhammā yesaṃ te saṅkhātadhammā, paṭividdhasaccā khīṇāsavā.
"Discernment" (saṅkhā) means wisdom; those whose phenomena (dhammā) are discerned (saṅkhātā), i.e., fully understood, are saṅkhātadhammā, those who have penetrated the truths, the perfected ones (khīṇāsavā).
Saṅkhā được gọi là tuệ, những người có các pháp đã được biết rõ, đã được liễu tri là saṅkhātadhammā, là những bậc đã thâm nhập Tứ đế, đã tận lậu.
Sekkhā pana vipākassa apariññātattā ‘‘saṅkhātadhammā’’ti na vuccanti.
Learners (sekkhā), however, are not called "saṅkhātadhammā" because the result (vipāka) is not fully understood by them.
Còn các bậc hữu học thì không được gọi là "saṅkhātadhammā" vì quả báo chưa được liễu tri.
Sekkhadhammasamannāgamena te sekkhā.
They are sekkhā due to being endowed with the qualities of a learner.
Họ là sekkhā (hữu học) vì thành tựu các pháp hữu học.
Te pana kāmaṃ puggalapaṭilābhavasena anekasahassāva honti, catumaggaheṭṭhimaphalattayassa pana vasena taṃsamaṅgitāsāmaññena na sattajanato uddhanti āha ‘‘satta jane’’ti niyametvā viseseti.
Although there may be many thousands of such individuals in terms of personal attainment, he emphasizes and particularizes by saying "seven persons," referring to the commonality of being endowed with the first three fruits of the four paths.
Mặc dù họ có thể là hàng ngàn người theo nghĩa thành tựu cá nhân, nhưng theo nghĩa thành tựu chung của ba quả thấp hơn của bốn đạo, không hơn bảy người, nên nói "bảy chúng" để xác định và đặc biệt hóa.
Saṃkilesavajjaṃ, tato vā attānaṃ viya vineyyalokaṃ nipāti rakkhatīti nipako, tassa bhāvo nepakkaṃ, ñāṇanti āha ‘‘nepakkaṃ vuccati paññā, tāya samannāgatattā nipako’’ti.
Corruption (saṃkilesa) is a fault. Or, one who protects the world of trainees from it, like oneself, is nipaka (discerning), and that state is nepakkaṃ (discernment), meaning wisdom. Thus, he says: "nepakkaṃ means wisdom; being endowed with it, one is nipaka."
Sự ô nhiễm là điều đáng trách, hoặc người bảo vệ thế gian được hóa độ khỏi điều đó như chính mình, nên gọi là nipaka (khôn khéo), trạng thái đó là nepakkaṃ, là trí tuệ, nên nói "nepakkaṃ được gọi là paññā (trí tuệ), vì thành tựu trí tuệ nên gọi là nipako (khôn khéo)".
‘‘Ko nu kho imassa pañhassa attho’’ti cintento pañhāya kaṅkhati nāma.
One who contemplates "What indeed is the meaning of this question?" is said to be doubtful about the question.
Người suy nghĩ "ý nghĩa của câu hỏi này là gì?" thì gọi là nghi ngờ về câu hỏi.
‘‘Kathaṃ byākaramāno nu kho satthu ajjhāsayaṃ na virodhemī’’ti cintento ajjhāsayaṃ kaṅkhati nāma.
One who contemplates "How should I explain so as not to contradict the Teacher's intention?" is said to be doubtful about the intention.
Người suy nghĩ "làm thế nào để giải thích mà không trái với ý của Đức Bổn Sư?" thì gọi là nghi ngờ về ý định.
Sujānanīyatthaparicchedaṃ katvā cintanā hettha ‘‘kaṅkhā’’ti adhippetā, na vicikicchāti.
Here, "doubt" (kaṅkhā) is understood as contemplation involving making an ascertainment of meaning that is easy to know, not perplexity (vicikicchā).
Ở đây, "kaṅkhā" (nghi ngờ) có nghĩa là sự suy nghĩ sau khi đã xác định rõ ý nghĩa dễ hiểu, chứ không phải là vicikicchā (hoài nghi).
Pahīnavicikiccho hi mahāthero āyasmato assajimahātherassa santikeyeva, vicinanabhūtaṃ kukkuccasadisaṃ panetaṃ vīmaṃsanamattanti daṭṭhabbaṃ.
For the elder, who had abandoned perplexity, had done so at the very presence of Venerable Assaji Mahāthera; this should be seen as merely an investigation, similar to remorse, which is a process of deliberation.
Vì vị Đại Trưởng lão đã đoạn trừ hoài nghi ngay tại chỗ của Đại Trưởng lão Assaji, nên điều này chỉ nên được xem là sự suy xét giống như kukkucca (hối hận) thuộc về sự tìm tòi.
Pattaṃ ādāya carantoti pabbajitabhāvalakkhaṇaṃ.
Wandering with a bowl in hand is a characteristic of having gone forth.
Pattaṃ ādāya caranto (đi với bát) là đặc điểm của bậc xuất gia.
Dhammasenāpatibhāvena vā mama pattadhammadesanāvāraṃ ādāya carantoti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo.
Or, the meaning here should be understood as: "wandering, having taken my turn to teach the Dhamma, as the general of the Dhamma."
Hoặc ở đây, ý nghĩa nên được hiểu là "đi với việc nhận lấy lượt thuyết pháp của ta với tư cách là Pháp tướng quân".
Jātanti yathārahaṃ paccayato uppannaṃ, saṅkhatanti attho.
Bhūta means arisen from its proper condition, meaning conditioned.
Jātaṃ có nghĩa là "đã sinh" là đã sinh khởi từ nhân duyên thích hợp, có nghĩa là hữu vi.
Pañhabyākaraṇaṃ upaṭṭhāsīti pañhassa byākaraṇatā paṭibhāsi.
The answer to the question arose means the explanation for the question became clear.
Pañhabyākaraṇaṃ upaṭṭhāsī (sự giải đáp câu hỏi hiện ra) có nghĩa là sự giải đáp câu hỏi đã khởi lên.
‘‘Sammappaññāya passatī’’ti pāṭho, aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘sammappaññāya passato’’ti padaṃ uddharitvā ‘‘passantassā’’ti attho vutto.
The reading is "sees with right wisdom," but in the commentary, the word "passato" (of one who sees) is extracted, and the meaning "of one who sees" is given.
Văn bản là "Sammappaññāya passati" (thấy bằng chánh trí), nhưng trong Chú giải, từ "sammappaññāya passato" được trích dẫn và ý nghĩa được nói là "của người đang thấy".
Taṃ ‘‘bhūtanti…pe… paṭipanno hotī’’ti imāya pāḷiyā na sameti, tasmā yathādassitapāṭho eva yutto.
That does not agree with the Pāli text "bhūtaṃ...paṭipanno hoti." Therefore, the Pāli text as shown is correct.
Điều đó không phù hợp với đoạn Pāḷi "bhūtaṃ…pe… paṭipanno hoti" (hữu vi…v.v… đã thực hành), do đó, văn bản đã trình bày là đúng.
Yāva arahattamaggā nibbidādīnaṃ atthāyāti samitāpekkhadhammavasā padaṃ vadanti.
Up to the path of Arahantship for the purposes of disenchantment and so on refers to the words spoken in terms of phenomena whose expectation has ceased.
Yāva arahattamaggā nibbidādīnaṃ atthāyā (cho mục đích nhàm chán, v.v. cho đến A-la-hán đạo) là nói từ tùy theo các pháp đã được an định.
Āhārasambhavanti paccayahetukaṃ.
Originating from nutriment means having a condition as its cause.
Āhārasambhavaṃ có nghĩa là "do nhân duyên".
Sekkhapaṭipadā kathitā ‘‘nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hotī’’ti vacanato.
The practice of a learner is stated by the phrase "enters upon the path for disenchantment, for dispassion, for cessation."
Sekkhapaṭipadā kathitā (đạo hữu học được nói đến) theo lời dạy "nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti" (đã thực hành để nhàm chán, ly tham, đoạn diệt).
Esa nayo nirodhavārepi.
This method applies to the aspect of cessation as well.
Cách này cũng áp dụng cho phần nirodha (đoạn diệt).
Nibbidāti karaṇe paccattavacanaṃ, virāgā nirodhāti karaṇe nissakkavacananti āha ‘‘sabbāni kāraṇavacanānī’’ti.
Nibbidā is in the instrumental case, and virāgā nirodhā are in the ablative case, hence it says: "all are instrumental cases."
Nibbidā là cách nói chủ cách của động từ ở nghĩa công cụ, virāgā nirodhā là cách nói ly cách ở nghĩa công cụ, nên nói "tất cả đều là cách nói nguyên nhân".
Anupādāti anupādāya.
Anupādā means without clinging.
Anupādā có nghĩa là "không chấp thủ".
Bhūtamidantiādimāha sabbasuttaṃ āhaccabhāsitaṃ jinavacanameva karonto.
Therefore he said "This is bhūta" and so on, making the entire sutta the very word of the Buddha, spoken on the spot.
Bhūtamidantiādimāha (nói "đây là hữu vi", v.v.) là làm cho toàn bộ kinh trở thành lời dạy của Đức Phật đã được thuyết giảng một cách trực tiếp.
32. Tassa therassa nāmaṃ jātisamudāgataṃ.
32. The name of that elder was given at birth.
32. Tên của vị Trưởng lão đó là tên được sinh ra.
Nivattoti pubbe vaṭṭasotassa paṭisotaṃ gantuṃ āraddho, taṃ avisahanto anusotameva gacchanto, tato nivatto pariklesavidhame asaṃsaṭṭho viyutto hoti.
Turned back means previously he had begun to go against the current of the cycle of existence, but unable to withstand it, he went with the current, and thus, having turned back, he becomes detached and separated from defilements.
Nivatto (đã quay lại) có nghĩa là trước đây đã bắt đầu đi ngược dòng luân hồi, không thể chịu đựng được điều đó, nên đi xuôi dòng, từ đó quay lại, không dính mắc, tách rời khỏi sự tiêu diệt phiền não.
Ettha cetanāti vā assāso.
Here, it means volition or relief.
Ở đây, cetanā (tư tâm sở) hoặc assāsa (hơi thở).
Hīnāyāvattanaṃ nāma kāmesu sāpekkhatāya, tattha ca nirapekkhatā tatiyamaggādhigamenāti dassento ‘‘tayo magge’’tiādimāha.
Returning to a lower state means clinging to sensual pleasures, and to show that there is no clinging to them through the attainment of the third path, he says "the three paths" and so on.
Sự quay trở lại với điều thấp kém là do sự chấp trước vào các dục, và sự không chấp trước vào đó là do chứng đắc đạo thứ ba, nên nói "tayo magge" (ba đạo), v.v.
Sāvakapāramīñāṇaṃ therassa arahattādhigamena nipphannaṃ, tasmā tassa taṃ uparimakoṭiyā assāso vutto.
The knowledge of a disciple's perfection was accomplished through the elder's attainment of Arahantship, therefore, that was stated as his ultimate relief.
Sāvakapāramīñāṇaṃ (trí tuệ Ba-la-mật của Thanh văn) được thành tựu do sự chứng đắc A-la-hán của vị Trưởng lão, do đó, sự an ủi đó được nói là đỉnh cao của vị ấy.
Ugghāṭitāti vivaṭā, vūpasamitāti attho.
Ugghāṭitā means opened, that is, appeased.
Ugghāṭitā nghĩa là được mở ra, nghĩa là được làm lắng dịu.
Tatthāti arahattappattiyaṃ.
There means in the attainment of Arahantship.
Tattha nghĩa là trong sự chứng đắc A-la-hán.
Vicikicchābhāvanti nibbematikataṃ.
Absence of perplexity means being free from doubt.
Vicikicchābhāvaṃ nghĩa là sự không còn nghi ngờ.
Tassa paccayassa khayāti tassa kammabhavasaṅkhātassa paccayassa avijjāya sahakāritāyaṃ saṅgahitassa khayā anuppādā nirodhā.
Due to the destruction of that condition means due to the destruction, non-arising, and cessation of that condition, namely kammabhava (karmic existence), which is encompassed in its co-operation with ignorance.
Tassa paccayassa khayā nghĩa là do sự diệt tận, sự không sinh khởi, sự đoạn diệt của duyên đó, duyên được gọi là nghiệp hữu, được bao gồm trong sự hợp tác của vô minh.
Khīṇasminti khīṇe.
When destroyed means when ended.
Khīṇasmiṃ nghĩa là khi đã diệt tận.
Anuppādanirodhena niruddhe jātiyā yathāvutte paccaye.
When the condition for birth, as stated, has ceased through non-arising and cessation.
Khi duyên của sự tái sinh như đã nói đã diệt tận do sự không sinh khởi và đoạn diệt.
Jātisaṅkhātaṃ phalaṃ khīṇaṃ anuppattidhammataṃ āpāditanti.
The fruit, namely birth, is destroyed means it has attained the nature of not arising.
Quả được gọi là sự tái sinh đã tận diệt, đã đạt đến trạng thái không còn sinh khởi.
Viditaṃ ñātaṃ.
Known means understood.
Viditaṃ nghĩa là đã biết.
Ājānāti catusaccaṃ heṭṭhimamaggehi ñātaṃ anatikkamitvāva paṭivijjhatīti aññā aggamaggo.
Knowing means thoroughly penetrating the Four Noble Truths, which were known by the lower paths, without transcending them; therefore, higher knowledge is the highest path.
Vị ấy biết Tứ Thánh Đế bằng các đạo lộ thấp hơn mà không vượt qua chúng, đó là aññā (tuệ giác) là đạo lộ tối thượng.
Tadupacārena aggaphalaṃ idha ‘‘aññā’’ nāma.
By extension, the highest fruit is called "higher knowledge" here.
Do đó, quả vị tối thượng ở đây được gọi là ‘‘aññā’’.
Paccayoti bhavūpapattiyā paccayo paṭiccasamuppādo.
Condition means the condition for rebirth, Paṭiccasamuppāda.
Paccayo nghĩa là duyên của sự tái sinh, tức là Duyên khởi.
Ayamassa visayoti ayaṃ vedanā assa sāriputtattherassa savisayo tattha visayabhāvena pavattattā.
This is his domain means this feeling is the domain of the Elder Sāriputta, because it operates as a domain there.
Ayamassa visayo nghĩa là cảm thọ này là đối tượng của trưởng lão Sāriputta, vì nó đã diễn ra trong đối tượng đó.
Kiñcāpīti kiñcāpi sukhā vedanā ṭhitisukhā dukkhā vedanā vipariṇāmasukhā, adukkhamasukhā vedanā ñāṇasukhā.
Although it is true that pleasant feeling is happiness due to stability, painful feeling is happiness due to change, and neither-pleasant-nor-painful feeling is happiness due to knowledge.
Kiñcāpi nghĩa là mặc dù lạc thọ là lạc của sự an trú, khổ thọ là lạc của sự biến hoại, và bất khổ bất lạc thọ là lạc của trí tuệ.
Vipariṇāmakoṭiyāti aniccabhāvena sabbāva vedanā dukkhā nāma.
By virtue of change, all feeling is called suffering due to its impermanent nature.
Vipariṇāmakoṭiyā nghĩa là do tính vô thường, tất cả các cảm thọ đều được gọi là khổ.
Sukhapaṭikkhepatopi hi sukhapītiyā pharaṇatāya sukhāti tikkhamattena vipariṇāmadukkhāti vipariṇāmato abhāvādhigamena sukhanirodhakkhaṇamattena.
Indeed, even in the rejection of happiness, due to being permeated by the delight of happiness, it is suffering of change by its intense nature, and by its absence due to change, by the mere moment of the cessation of happiness.
Vì sự phản bác lạc, do sự lan tỏa của sự hoan hỷ lạc, nó là lạc; do sự mãnh liệt, nó là khổ của sự biến hoại; do sự biến hoại, do sự đạt đến trạng thái không còn, chỉ trong khoảnh khắc đoạn diệt của lạc.
Tathā hi vuttaṃ papañcasūdaniyaṃ ‘‘sukhāya vedanāya atthibhāvo sukha’’nti.
Thus it is said in the Papañcasūdanī: "The existence of pleasant feeling is happiness."
Như vậy, trong Papañcasūdanī đã nói: ‘‘Sự hiện hữu của lạc thọ là lạc.’’
Sukhakāmo dukkhaṃ titikkhati.
One who desires happiness endures suffering.
Người mong cầu lạc chịu đựng khổ.
Apariññātavatthukānañhi sukhavedanuparamo dukkhato upaṭṭhāti, tasmāyamattho viyogena dīpetabbo.
For those whose objects are not fully understood, the cessation of pleasant feeling appears as suffering; therefore, this meaning should be explained by separation.
Vì đối với những người không thấu hiểu bản chất, sự chấm dứt của lạc thọ xuất hiện như khổ, do đó ý nghĩa này phải được giải thích bằng sự tách rời.
‘‘Dukkhā vipariṇāmasukhā’’ti etthāpi eseva nayo.
The same principle applies to "painful* is happiness due to change."
Trong câu ‘‘Dukkhā vipariṇāmasukhā’’ (khổ là lạc của sự biến hoại) cũng theo cách này.
Tathācāha papañcasūdaniyaṃ ‘‘dukkhāya vedanāya natthibhāvo sukha’’nti.
Thus the Papañcasūdanī says: "The non-existence of painful feeling is happiness."
Như vậy, trong Papañcasūdanī đã nói: ‘‘Sự không hiện hữu của khổ thọ là lạc.’’
Dukkhavedanuparamo hi vuttānaṃ sukhato upaṭṭhāti evāti vadanti.
Indeed, the cessation of painful feeling appears as happiness to those who have spoken, they say.
Vì sự chấm dứt của khổ thọ xuất hiện như lạc đối với những người được nói đến.
Tassa yogassa vūpasamena ‘‘aho sukhaṃ jāta’’nti majjhattavedanāya jānanabhāvo yāthāvato avabujjhanaṃ sukhaṃ.
Knowing the state of neither-pleasant-nor-painful feeling by the calming of that connection, thinking "Oh, happiness has arisen," is understanding happiness as it truly is.
Do sự làm lắng dịu của sự kết hợp đó, sự biết ‘‘Ôi, lạc đã sinh khởi’’ trong bất khổ bất lạc thọ, sự thấu hiểu chân thực là lạc.
Adukkhamasukhāpi vedanā vijānantassa sukhaṃ hoti tassa sukhumatāya viññeyyabhāvato.
Even neither-pleasant-nor-painful feeling is happiness for one who discerns it, because it is knowable due to its subtlety.
Ngay cả bất khổ bất lạc thọ cũng là lạc đối với người thấu hiểu, vì nó rất vi tế và có thể được nhận biết bằng trí tuệ.
Yathā rūpārūpadhammānaṃ salakkhaṇato sāmaññalakkhaṇato ca sammadeva avabodho paramaṃ sukhaṃ.
Just as the proper comprehension of material and immaterial phenomena, by their individual characteristics and common characteristics, is supreme happiness.
Cũng như sự thấu hiểu hoàn toàn các pháp sắc và vô sắc theo tự tướng và cộng tướng là lạc tối thượng.
Tenāha –
Therefore, it is said:
Do đó, Ngài nói:
Vedanāparicchedajānaneti ‘‘tisso imā vedanā’’ti evaṃ paricchedato jānane.
In knowing the classification of feelings means in knowing by classifying thus: "There are these three feelings."
Vedanāparicchedajānane nghĩa là trong sự biết phân loại như ‘‘có ba loại cảm thọ này’’.
Aññāsīti kadā aññāsi?
Understood? When did he understand?
Aññāsī nghĩa là khi nào đã biết?
Imasmiṃ desanākāleti vadanti, paṭivedhakāleti pana yuttaṃ.
They say "at the time of this teaching," but "at the time of penetration" is more appropriate.
Họ nói là trong thời điểm thuyết pháp này, nhưng thích hợp hơn là trong thời điểm giác ngộ.
Yathāpaṭividdhā hi vedanā idha therena desitāti.
For the feelings that were penetrated are taught here by the Elder.
Vì cảm thọ đã được trưởng lão thuyết giảng ở đây theo cách đã được giác ngộ.
Iminā kāraṇenāti ‘‘yadaniccaṃ taṃ dukkha’’nti vedanānaṃ aniccatāya dukkhabhāvajānanasaṅkhātena kāraṇena.
By this reason means by the reason of knowing the suffering nature of feelings due to their impermanence, that which is impermanent is suffering.
Iminā kāraṇenā nghĩa là do lý do được gọi là sự biết tính khổ của các cảm thọ do tính vô thường của chúng, tức là ‘‘cái gì vô thường thì cái đó là khổ’’.
Taṃnimittaṃ hissa vedanāsu taṇhā na uppajjati.
Indeed, because of that, craving does not arise in him concerning feelings.
Vì lý do đó, tham ái không sinh khởi trong các cảm thọ của vị ấy.
Atippapañcoti ativitthāro.
Excessive elaboration means excessive detail.
Atippapañco nghĩa là quá chi tiết.
Dukkhasmiṃ antogadhaṃ dukkhapariyāpannattā.
Within suffering means included in suffering.
Dukkhasmiṃ nghĩa là được bao gồm trong khổ, vì nó thuộc về khổ.
Dukkhanti sabbaṃ vedayitaṃ dukkhaṃ saṅkhāradukkhabhāvato.
Suffering means all feeling is suffering, because it is the suffering of formations.
Dukkhaṃ nghĩa là tất cả các cảm thọ đều là khổ vì chúng là khổ hành.
Ñātamatteti yāthāvato avabujjhanamatte.
Upon mere knowing means upon mere understanding as it truly is.
Ñātamatte nghĩa là chỉ trong sự thấu hiểu chân thực.
Taṇhā na tiṭṭhatīti na santiṭṭhati nappavattati.
Craving does not stand means it does not persist, it does not arise.
Taṇhā na tiṭṭhatī nghĩa là không an trú, không diễn ra.
Kathaṃ vimokkhāti ajjhattabahiddhābhedesu vimuttā.
How liberated? means liberated in terms of internal and external distinctions.
Kathaṃ vimokkhā nghĩa là đã được giải thoát khỏi sự phân biệt bên trong và bên ngoài.
Hetumhi cetaṃ nissakkavacananti hetuatthena karaṇavacanena atthamāha ‘‘katarena vimokkhenā’’ti.
This is the ablative case used for cause, and it states the meaning by the instrumental case with the sense of cause, "by what liberation?"
Đây là một từ ngữ chỉ nguyên nhân trong ngữ pháp, và nó nói lên ý nghĩa bằng cách dùng từ chỉ công cụ ‘‘katarena vimokkhenā’’ (bằng sự giải thoát nào).
Karaṇatthepi vā etaṃ nissakkavacananti tathā vuttaṃ.
Or it is the ablative case used in the sense of instrumental case, as stated.
Hoặc đây là một từ ngữ chỉ nguyên nhân trong ý nghĩa công cụ, nên đã nói như vậy.
Abhinivesoti vipassanārambho.
Application means the beginning of insight meditation.
Abhiniveso nghĩa là sự bắt đầu của thiền quán.
Bahiddhādhammāpi daṭṭhabbāyeva sabbassapi pariññeyyassa parijānitabbato.
External phenomena should also be seen because all that is to be understood must be fully understood.
Bahiddhādhammāpi daṭṭhabbāyeva nghĩa là các pháp bên ngoài cũng phải được thấy, vì tất cả những gì cần được thấu hiểu đều phải được thấu hiểu.
Ñāṇaṃ pavattetvā.
Having caused knowledge to arise.
Sau khi đã vận hành trí tuệ.
Teti ajjhattasaṅkhāre.
Those means internal formations.
Te nghĩa là các hành bên trong.
Vavatthapetvāti salakkhaṇato paricchinditvā.
Having defined means having classified by their individual characteristics.
Vavatthapetvā nghĩa là sau khi đã phân biệt theo tự tướng.
Bahiddhā otāretīti bahiddhāsaṅkhāresu ñāṇaṃ otāreti.
He brings it to the external means he brings knowledge to external formations.
Bahiddhā otāretī nghĩa là đưa trí tuệ vào các hành bên ngoài.
Ajjhattaṃ otāretīti ajjhattasaṅkhāre sammasati.
He brings it to the internal means he discerns internal formations.
Ajjhattaṃ otāretī nghĩa là quán xét các hành bên trong.
Tatra tasmiṃ catukke.
There in that fourfold group.
Tatra nghĩa là trong nhóm bốn đó.
Tesaṃ vavatthānakāleti tesaṃ ajjhattasaṅkhārānaṃ vipassanākāle.
At the time of defining them means at the time of insight meditation into those internal formations.
Tesaṃ vavatthānakāle nghĩa là trong thời điểm quán xét các hành bên trong đó.
Sabbupādānakkhayāti sabbaso upādānānaṃ khayā.
Due to the destruction of all clinging means due to the complete destruction of clingings.
Sabbupādānakkhayā nghĩa là do sự diệt tận hoàn toàn của các thủ.
Kāmaṃ diṭṭhisīlabbataattavādupādānāni paṭhamamaggeneva khīyanti, kāmupādānaṃ pana aggamaggenāti tassa vasena ‘‘sabbupādānakkhayā’’ti vadanto thero attano arahattapattiṃ byākaroti.
Though the clingings to sense desires, views, rites and rituals, and the belief in self are destroyed by the first path, the clinging to sense desires is destroyed by the highest path. Therefore, the Elder, saying " due to the destruction of all clinging" with reference to this, declares his attainment of Arahantship.
Mặc dù các thủ về dục, tà kiến, giới cấm thủ và ngã kiến thủ đã diệt tận bởi đạo lộ thứ nhất, nhưng dục thủ thì diệt tận bởi đạo lộ tối thượng. Do đó, trưởng lão tuyên bố sự chứng đắc A-la-hán của mình bằng cách nói ‘‘sabbupādānakkhayā’’ (do sự diệt tận của tất cả các thủ) theo nghĩa đó.
Tenāha ‘‘āsavā nānussavantī’’ti.
Therefore, he said, " the āsavas do not flow forth."
Do đó, Ngài nói ‘‘āsavā nānussavantī’’ (các lậu hoặc không còn chảy ra).
Satoti iminā sativepullappattiṃ dasseti.
Being mindful implies the attainment of abundant mindfulness.
Sato nghĩa là bằng cách này, Ngài chỉ ra sự đạt đến sự dồi dào của niệm.
Cakkhuto rūpe savantīti cakkhuviññāṇavīthiyaṃ tadanugatamanoviññāṇavīthiyañca rūpārammaṇā āsavā pavattantīti.
From the eye, they flow forth into forms means the āsavas related to the object of form arise in the eye-consciousness process and the subsequent mind-consciousness process.
Cakkhuto rūpe savantī nghĩa là các lậu hoặc chảy ra từ sắc cảnh trong lộ trình nhãn thức và lộ trình ý thức đi kèm với nó.
Kiñcāpi tattha kusalādīnampi pavatti atthi, kāmāsavādayo eva vaṇato yūsaṃ viya paggharaṇakaasucibhāvena sandanti, tathā sesavāresu.
Although the arising of wholesome states and so on also exists there, it is only the kāmāsavas (sensual defilements) and others that seep out like juice from a wound, being impure; the same applies to the other senses.
Mặc dù ở đó cũng có sự diễn ra của các pháp thiện v.v., nhưng chỉ có các lậu hoặc dục v.v. chảy ra như nước cốt từ vết thương, với bản chất không trong sạch chảy ra, cũng như trong các trường hợp còn lại.
Tenāha ‘‘eva’’ntiādi, tasmā te eva ‘‘āsavā’’ti vuccanti.
Therefore, he said " thus" and so on, so they are called " āsavas."
Do đó, Ngài nói ‘‘eva’’ v.v., vì vậy chúng được gọi là ‘‘āsavā’’ (lậu hoặc).
Tattha hi paggharaṇakaasucimhi niruḷho āsavasaddo.
For the word āsava is established there in the sense of seeping impurity.
Ở đó, từ ‘‘āsava’’ (lậu hoặc) được dùng để chỉ sự không trong sạch chảy ra.
‘‘Attānaṃ nāvajānāmī’’ti vuttattā ‘‘omānapahānaṃ kathita’’nti āha.
Since it is said, "I do not despise myself," he says, " the abandonment of conceit is spoken of."
Vì đã nói ‘‘Attānaṃ nāvajānāmī’’ (tôi không tự khinh mình), nên Ngài nói ‘‘omānapahānaṃ kathita’’ (sự từ bỏ sự khinh thường đã được nói đến).
Tena āsavesu samudāyupalakkhaṇaṃ kathitanti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that by this, the characteristic of the aggregates in relation to the āsavas is spoken of.
Do đó, phải hiểu rằng sự nhận biết tập hợp trong các lậu hoặc đã được nói đến.
Na hi seyyamānādippahānena vinā hīnamānaṃyeva pajahati.
For one does not abandon low conceit without abandoning the conceit of superiority and so on.
Vì không có sự từ bỏ kiêu mạn v.v., thì chỉ từ bỏ sự khinh thường thấp kém.
Pajānanāti ‘‘nāparaṃ itthattāyā’’ti vuttapajānanasampanno hotīti.
Discerning means that he is endowed with the discernment spoken of as "there is no further state of being."
Pajānanā nghĩa là có sự thấu hiểu đã được nói đến ‘‘không còn trạng thái này nữa’’.
Assāti bhagavato.
Assā means of the Blessed One.
Assā có nghĩa là của Đức Thế Tôn.
Ānubhāvaṃ karissati ‘‘divasañcepi bhagavā’’tiādinā.
Ānubhāvaṃ karissati means will make known the power, as in "Even if the Blessed One (preaches) for a day," and so on.
Ānubhāvaṃ karissati bằng cách nói ‘‘dù cho Đức Thế Tôn suốt một ngày’’ v.v.
Nanti sāriputtattheraṃ.
Naṃ means the Elder Sāriputta.
Naṃ có nghĩa là Trưởng lão Sāriputta.
Ahampi tatheva thomessāmi ‘‘sā hi bhikkhū’’tiādinā.
Ahampi tatheva thomessāmi means I too will praise him in the same way, as in "That, bhikkhus," and so on.
Ahampi tatheva thomessāmi bằng cách nói ‘‘này các Tỳ-khưu’’ v.v.
Evaṃ cintesīti evaṃ vakkhamānena dhammadāyādadesanāya cintitākārena cintesi.
Evaṃ cintesī means he thought in this manner, in the way intended for the teaching on heirs of the Dhamma that is about to be explained.
Evaṃ cintesī có nghĩa là đã suy nghĩ theo cách được nói đến sau đây, tức là theo cách đã được suy nghĩ về sự thuyết giảng về người thừa kế Pháp.
Tenāha ‘‘yathā’’tiādi.
Therefore, it is said "yathā" and so on.
Vì thế, Ngài đã nói ‘‘yathā’’ v.v.
Ekajjhāsayāyāti samānādhippāyāya.
Ekajjhāsayāyā means having the same intention.
Ekajjhāsayāyā có nghĩa là có cùng chủ ý.
Matiyāti paññāya.
Matiyā means by wisdom.
Matiyā có nghĩa là bằng trí tuệ.
Ayaṃ desanā aggāti bhagavā dhammasenāpatiṃ guṇato evaṃ paggaṇhātīti katvā vuttaṃ.
Ayaṃ desanā aggā means this teaching is supreme; it is stated because the Blessed One thus praises the General of the Dhamma in terms of his qualities.
Ayaṃ desanā aggā được nói ra vì Đức Thế Tôn đã tán dương vị Đại tướng Pháp như vậy về phương diện công đức.
Pakāsetvāti guṇato pākaṭaṃ paññātaṃ katvā sabbasāvakehi seṭṭhabhāve ṭhapetukāmo.
Pakāsetvā means having made him clearly manifest and known in terms of qualities, desiring to place him in the position of being superior to all disciples.
Pakāsetvā có nghĩa là đã làm cho hiển lộ, đã làm cho được biết đến về phương diện công đức, và ṭhapetukāmo muốn đặt (Trưởng lão Sāriputta) vào vị trí tối thượng trong tất cả các đệ tử.
Cittagatiyā cittavasena kāyassa pariṇāmanena ‘‘ayaṃ kāyo idaṃ cittaṃ viya hotū’’ti kāyasamānagatikattādhiṭṭhānena.
Cittagatiyā means by the movement of the mind, by the transformation of the body, by the determination that "may this body be like this mind," by making the body move at the same speed as the mind.
Cittagatiyā có nghĩa là bằng cách chuyển biến thân theo tâm, bằng sự tác ý rằng ‘‘thân này hãy như tâm này’’, bằng sự tác ý về sự đồng tốc độ của thân.
Kathaṃ pana kāyo dandhappavattiko lahuparivattena cittena samānagatiko hotīti?
How then does the body, which moves slowly, move at the same speed as the mind, which changes quickly?
Nhưng làm thế nào mà thân, vốn chậm chạp trong sự vận hành, lại có thể đồng tốc độ với tâm, vốn thay đổi nhanh chóng?
Na sabbathā samānagatiko.
It does not move at the same speed in all respects.
Không phải là đồng tốc độ trong mọi phương diện.
Yatheva hi kāyavasena cittavipariṇāmane cittaṃ sabbathā kāyena samānagatikaṃ hoti.
Just as when the mind is transformed in accordance with the body, the mind moves at the same speed as the body in all respects.
Thật vậy, giống như khi tâm được chuyển biến theo thân, tâm không hoàn toàn đồng tốc độ với thân.
Na hi tadā cittaṃ sabhāvasiddhena attano khaṇena avattitvā dandhavuttikassa rūpadhammassa khaṇena vattituṃ sakkoti, ‘‘idaṃ cittaṃ ayaṃ kāyo viya hotū’’ti panādhiṭṭhānena dandhagatikassa kāyassa anuvattanato yāva icchitaṭṭhānappatti hoti, tāva kāyagatianulomeneva hutvā santānavasena pavattamānaṃ cittaṃ kāyagatiyā pariṇāmitaṃ nāma hoti, evaṃ ‘‘ayaṃ kāyo idaṃ cittaṃ viya hotū’’ti adhiṭṭhānena pageva sukhalahusaññāya sampāditattā abhāvitiddhipādānaṃ viya dandhaṃ avattitvā yathā lahukatipayacittavāreheva icchitaṭṭhānappati hoti, evaṃ pavattarūpatā viññāyatīti.
For then, the mind cannot persist with its inherent moment, but rather with the moment of the material phenomenon that moves slowly; however, by the determination "may this mind be like this body," by conforming to the slow-moving body, until the desired destination is reached, the mind, occurring in a continuous flow in accordance with the body's movement, is said to be transformed by the body's movement. Thus, by the determination "may this body be like this mind," and by previously attaining the perception of lightness and ease, without proceeding slowly like those whose bases of psychic power are undeveloped, it is understood that the body progresses through just a few rapid thought-moments until it reaches the desired destination.
Bởi vì lúc đó, tâm không thể vận hành theo sát từng sát-na của pháp sắc vốn chậm chạp, mà không vận hành theo sát-na tự nhiên của chính nó. Tuy nhiên, bằng sự tác ý ‘‘thân này hãy như tâm này’’, do sự theo sát thân vốn vận hành chậm chạp, cho đến khi đạt đến nơi mong muốn, tâm vận hành liên tục theo sự vận hành của thân, được gọi là đã được chuyển biến theo sự vận hành của thân. Như vậy, bằng sự tác ý ‘‘thân này hãy như tâm này’’, do đã được thành tựu trước đó bằng tưởng về sự nhẹ nhàng và dễ chịu, thân không vận hành chậm chạp như những người chưa tu tập thần túc, mà sự vận hành của thân được biết là diễn ra sao cho đạt đến nơi mong muốn chỉ với vài sát-na tâm nhanh chóng.
33. Ñāṇameva ñāṇavatthu sampattīnaṃ kāraṇabhāvato.
33. Ñāṇameva ñāṇavatthu means knowledge itself is the basis of knowledge, because it is the cause of attainments.
33. Ñāṇameva ñāṇavatthu vì trí tuệ là nguyên nhân của các thành tựu.
Catūsūti catusaccassa bodhanavasena vuttesu catūsu ñāṇesu.
Catūsu means in the four knowledges spoken of in relation to the comprehension of the Four Noble Truths.
Catūsu có nghĩa là trong bốn trí tuệ đã được nói đến theo cách giác ngộ Tứ đế.
Paṭhamanti ‘‘jarāmaraṇe ñāṇa’’nti evaṃ vuttaṃ ñāṇaṃ, yena dhāraṇaparicayamanasikāravasena pavattaṃ sabbaṃ gaṇhi.
Paṭhamaṃ means the knowledge expressed as "knowledge of old age and death," which encompassed everything that arose through retention, familiarity, and attention.
Paṭhamaṃ có nghĩa là trí tuệ đã được nói đến như ‘‘trí tuệ về già chết’’ v.v., nhờ đó đã nắm bắt tất cả những gì diễn ra theo cách ghi nhớ, làm quen và tác ý.
Sannicayañāṇamayaṃ savanamayaṃ nāmatveva veditabbaṃ.
Accumulated knowledge based on hearing should be understood as savanamayaṃ.
Trí tuệ tích lũy được gọi là savanamayaṃ (trí tuệ do nghe).
Sabhāvato paccayato cassa pariggaṇhanañāṇaṃ sammasanañāṇaṃtveva veditabbaṃ.
The knowledge of grasping its nature and conditions should be understood as sammasanañāṇaṃ.
Trí tuệ nhận thức về bản chất và nguyên nhân của nó được gọi là sammasanañāṇaṃ (trí tuệ tư duy).
Jarāmaraṇasīsena cettha jarāmaraṇavantova dhammā gahitā.
Here, by "old age and death," only phenomena associated with old age and death are understood.
Ở đây, với tiêu đề già chết, chỉ có các pháp có già chết được nắm bắt.
Paṭivedhañāṇanti asammohato paṭivijjhanañāṇaṃ.
Paṭivedhañāṇaṃ means penetrative knowledge without confusion.
Paṭivedhañāṇaṃ có nghĩa là trí tuệ xuyên thấu không lầm lẫn.
Iminā dhammenāti hetumhi karaṇavacanaṃ.
Iminā dhammenā means the instrumental case is used for the cause.
Iminā dhammenā là cách dùng giới từ chỉ nguyên nhân.
Imassa hi dhammassa adhigamahetu ayaṃ ariyo atītānāgate nayenapi catusaccadhamme abhisambujjhati.
Indeed, by means of the attainment of this Dhamma, this Noble One fully comprehends the phenomena of the Four Noble Truths, even in relation to the past and future.
Thật vậy, nhờ nguyên nhân của sự chứng đắc pháp này, vị Thánh này giác ngộ các pháp Tứ đế theo cách quá khứ và vị lai.
Maggañāṇameva pana atītānāgate nayanasadisaṃ katvā dassetuṃ ‘‘maggañāṇadhammena vā’’ti dutiyavikappo vutto.
The second alternative, "maggañāṇadhammena vā," is stated to show that path-knowledge itself is like leading to the past and future.
Tuy nhiên, để chỉ ra rằng trí tuệ Đạo giống như cách quá khứ và vị lai, ‘‘maggañāṇadhammena vā’’ (hoặc bằng pháp trí tuệ Đạo) là một lựa chọn thứ hai đã được nói đến.
Evañhi ‘‘akālika’’nti samatthitaṃ hoti.
Thus, "timeless" (akālika) is substantiated.
Như vậy, ‘‘akālikaṃ’’ (không thời gian) đã được chứng minh.
Ñāṇacakkhunā diṭṭhenāti dhammacakkhubhūtena ñāṇacakkhunā asammohapaṭivedhavasena paccakkhato diṭṭhena.
Ñāṇacakkhunā diṭṭhenā means seen directly by the eye of knowledge, which is the eye of Dhamma, through penetration without confusion.
Ñāṇacakkhunā diṭṭhenā có nghĩa là đã được thấy trực tiếp bằng nhãn trí, vốn là pháp nhãn, theo cách xuyên thấu không lầm lẫn.
Paññāya viditenāti maggapaññāya tatheva viditena.
Paññāya viditenā means similarly known by path-wisdom.
Paññāya viditenā có nghĩa là đã được biết rõ ràng như vậy bằng trí tuệ Đạo.
Yasmā tathā diṭṭhaṃ viditaṃ sabbaso pattaṃ mahāupāyo hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘pariyogāḷhenā’’ti.
Since that which is thus seen and known, fully attained, is a great means, it is said "pariyogāḷhenā".
Vì những gì đã được thấy, đã được biết rõ ràng như vậy, đã được đạt đến hoàn toàn, là một phương tiện vĩ đại, cho nên đã nói ‘‘pariyogāḷhenā’’.
Diṭṭhenāti vā dassanena, dhammaṃ passitvā ṭhitenāti attho.
Or diṭṭhenā means by seeing, meaning one who remains having seen the Dhamma.
Hoặc Diṭṭhenā có nghĩa là bằng sự thấy, nghĩa là đã thấy Pháp và an trú.
Viditenāti cattāri saccāni viditvā pākaṭāni katvā ṭhitena.
Viditenā means one who remains having known and made clear the Four Noble Truths.
Viditenā có nghĩa là đã biết Tứ đế và làm cho chúng hiển lộ và an trú.
Akālikenāti na kālantaravipākadāyinā.
Akālikenā means not yielding results after an interval of time.
Akālikenā có nghĩa là không mang lại quả báo theo thời gian.
Pattenāti cattāri saccāni patvā ṭhitattā dhammaṃ pattena.
Pattenā means one who has attained the Dhamma by having attained the Four Noble Truths.
Pattenā có nghĩa là đã đạt đến Pháp vì đã đạt đến Tứ đế và an trú.
Pariyogāḷhenāti catusaccadhamme pariyogāhitvā ṭhitena.
Pariyogāḷhenā means one who remains having immersed oneself in the phenomena of the Four Noble Truths.
Pariyogāḷhenā có nghĩa là đã thâm nhập vào các pháp Tứ đế và an trú.
Atītānāgate nayaṃ netīti atīte ca anāgate ca nayaṃ neti harati peseti.
Atītānāgate nayaṃ neti means leads, brings, or directs (the method) to the past and future.
Atītānāgate nayaṃ netī có nghĩa là dẫn dắt, đưa đến cách thức trong quá khứ và vị lai.
Idaṃ pana paccavekkhaṇañāṇassa kiccaṃ, satthārā pana maggañāṇaṃ atītānāgate nayanasadisaṃ kataṃ taṃmūlakattā.
This is the function of retrospective knowledge (paccavekkhaṇañāṇa), but the Teacher has made path-knowledge appear as if it leads to the past and future because retrospective knowledge is rooted in it.
Tuy nhiên, đây là chức năng của trí tuệ quán xét, nhưng Bậc Đạo Sư đã làm cho trí tuệ Đạo giống như cách nhìn quá khứ và vị lai vì trí tuệ Đạo là căn bản của nó.
Atītamaggassa hi paccavekkhaṇaṃ nāma hoti, tasmā maggañāṇaṃ nayanasadisaṃ kataṃ nāma hoti, paccavekkhaṇañāṇena pana nayaṃ neti.
For retrospective knowledge is that which reviews the past path, therefore path-knowledge is said to be like leading, but it is retrospective knowledge that actually leads (the method).
Thật vậy, sự quán xét là của Đạo quá khứ, vì vậy trí tuệ Đạo được gọi là đã làm cho giống như cách nhìn, nhưng trí tuệ quán xét dẫn dắt cách thức.
Tenāha ‘‘ettha cā’’tiādi.
Therefore, it is said "ettha cā" and so on.
Vì thế, Ngài đã nói ‘‘ettha cā’’ v.v.
Yathā pana tena nayaṃ neti.
And how it leads by that (knowledge).
Tuy nhiên, cách mà nó dẫn dắt.
Taṃ ākāraṃ dassetuṃ ‘‘ye kho kecī’’tiādi vuttaṃ.
To show that manner, "ye kho kecī" and so on, is stated.
Để chỉ ra cách đó, đã nói ‘‘ye kho kecī’’ v.v.
Ettha ca nayanuppādanaṃ nayañāṇasseva pavattiviseso.
Here, the production of the method (nayanuppādana) is a specific mode of operation of the knowledge of the method (nayañāṇa) itself.
Ở đây, sự phát sinh cách thức là một đặc điểm của sự vận hành của trí tuệ cách thức.
Tena vuttaṃ ‘‘paccavekkhaṇañāṇassa kicca’’nti.
Therefore, it is said "it is the function of retrospective knowledge."
Vì thế, đã nói ‘‘chức năng của trí tuệ quán xét’’.
Kiñcāpi ‘‘imināti maggañāṇadhammena vā’’ti vuttaṃ, duvidhaṃ pana maggaphalañāṇaṃ sammasanañāṇapaccavekkhaṇāya mūlakāraṇaṃ, na nayanassāti duvidhena ñāṇadhammenāti na na yujjati.
Even though it is said, "by this Dhamma-knowledge or path-knowledge," the twofold path-and-fruit knowledge is the fundamental cause of the discerning retrospective knowledge, not of leading; therefore, it is not illogical to say "by twofold Dhamma-knowledge."
Mặc dù đã nói ‘‘imināti maggañāṇadhammena vā’’ (hoặc bằng pháp trí tuệ Đạo), nhưng hai loại trí tuệ Đạo và Quả là nguyên nhân căn bản của sự quán xét của trí tuệ tư duy, chứ không phải của cách thức, vì vậy không phải là không hợp lý khi nói bằng hai loại pháp trí tuệ.
Tathā catusaccadhammassa ñātattā maggaphalasaṅkhātassa vā dhammassa saccapaṭivedhasampayogaṃ gatattā ‘‘nayanaṃ hotū’’ti tena ‘‘iminā dhammenā’’ti ñāṇassa visayabhāvena ñāṇasampayogena tadañātenāti ca attho na na yujjati.
Similarly, because the Dhamma of the Four Noble Truths is known, or because the Dhamma, which consists of the path and its fruits, is associated with the penetration of the truths, the meaning that "may it be a leading (nayana)" and "by this Dhamma" through knowledge as its object, or through association with knowledge, and "by that which is unknown" is not illogical.
Tương tự, vì đã biết các pháp Tứ đế, hoặc vì pháp được gọi là Đạo và Quả đã đi vào sự tương ưng với sự xuyên thấu Chân lý, ‘‘hãy là cách thức’’, vì vậy không phải là không hợp lý khi nói ‘‘iminā dhammenā’’ (bằng pháp này) theo nghĩa là đối tượng của trí tuệ, sự tương ưng với trí tuệ, và điều chưa biết đó.
Anuayeti dhammañāṇassa anurūpavasena aye bujjhanañāṇe diṭṭhānaṃ adiṭṭhānayanato adiṭṭhassa diṭṭhatāya ñāpanato ca.
Anuaye means in the knowledge that comprehends in a way conforming to Dhamma-knowledge, by bringing the seen to the unseen, and making the unseen seen.
Anuaye có nghĩa là trong trí tuệ giác ngộ theo cách phù hợp với pháp trí tuệ, theo cách nhìn thấy những gì chưa thấy và làm cho những gì chưa thấy được thấy.
Tenāha ‘‘dhammañāṇassa anugamane ñāṇa’’nti.
Therefore, it is said "dhammañāṇassa anugamane ñāṇa" (knowledge in following Dhamma-knowledge).
Vì thế, Ngài đã nói ‘‘dhammañāṇassa anugamane ñāṇa’’ (trí tuệ theo sau pháp trí tuệ).
Khīṇāsavassa sekkhabhūmi nāma aggamaggakkhaṇo.
Khīṇāsavassa sekkhabhūmi (the trainee-stage of one whose defilements are destroyed) is the moment of the highest path.
Khīṇāsavassa sekkhabhūmi có nghĩa là sát-na của A-la-hán Đạo.
Kasmā panetaṃ evaṃ vuttanti ce?
Why is this stated thus?
Nếu hỏi tại sao điều này được nói như vậy?
‘‘Evaṃ jarāmaraṇaṃ pajānātī’’tiādinā vattamānavasena desanāya pavattattā.
Because the teaching is expressed in the present tense, as in "Thus one comprehends old age and death," and so on.
Vì sự thuyết giảng đã diễn ra theo cách hiện tại, bằng cách nói ‘‘như vậy, vị ấy biết già chết’’ v.v.
34. Sattarīti ta-kārassa ra-kārādesaṃ vuttaṃ.
34. Sattarī means the change of 't' to 'r' (in sattati, becoming sattari).
34. Sattarī đã nói đến sự thay thế âm ‘ta’ bằng âm ‘ra’.
Sattatisaddena vā samānattho sattarisaddo.
Or the word sattari has the same meaning as the word sattati (seventy).
Hoặc từ ‘sattari’ có cùng nghĩa với từ ‘sattati’.
Byañjanarucivasena byañjanaṃ bhaṇantīti byañjanabhāṇakā.
Byañjanabhāṇakā means those who recite the letters/syllables, speaking due to their fondness for the syllables.
Những người nói các âm tiết theo sở thích âm tiết được gọi là byañjanabhāṇakā.
Tenāha ‘‘bahubyañjanaṃ katvā’’tiādi.
Therefore, it is said, "having made it into many expressions," and so on.
Do đó,* nói: “Khi đã làm nhiều món ăn,” v.v.
Tiṭṭhati tattha phalaṃ tadāyattavuttitāyāti ṭhiti, paccuppannalakkhaṇassa dhammassa ṭhiti dhammaṭṭhiti.
"Ṭhiti" means the fruit remains there due to its dependence for existence; the "dhammaṭṭhiti" is the stability of a phenomenon with the characteristic of being present.
Quả tồn tại ở đó vì sự tồn tại của nó phụ thuộc vào đó, nên gọi là ṭhiti (sự tồn tại). Sự tồn tại của các pháp có đặc tính hiện tại được gọi là dhammaṭṭhiti (pháp trụ).
Atha vā dhammoti kāraṇaṃ, paccayoti attho.
Alternatively, "dhamma" means cause, meaning condition.
Hoặc, dhamma có nghĩa là nguyên nhân, paccaya có nghĩa là duyên.
Dhammassa yo ṭhitisabhāvo, sova dhammato añño natthīti dhammaṭṭhiti, paccayo.
The nature of stability of a dhamma is no different from the dhamma itself, hence "dhammaṭṭhiti," the condition.
Bản chất tồn tại của một pháp không khác với chính pháp đó, nên gọi là dhammaṭṭhiti (pháp trụ), tức là duyên.
Tattha ñāṇaṃ dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
The knowledge therein is dhammaṭṭhitiñāṇa.
Trí tuệ về điều đó là dhammaṭṭhitiñāṇa (pháp trụ trí).
Tenāha āyasmā dhammasenāpati – ‘‘paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇa’’nti (paṭi. ma. mātikā 4).
Therefore, the venerable Dhammasenāpati said, "Wisdom in the comprehension of conditions is dhammaṭṭhitiñāṇa" (Paṭi. Ma. Mātikā 4).
Do đó, Tôn giả Dhammasenāpati (Sāriputta) nói: “Trí tuệ về sự thấu hiểu các duyên là dhammaṭṭhitiñāṇa” (Paṭi. ma. mātikā 4).
Tathā cāha ‘‘paccayākāre ñāṇa’’ntiādi.
Similarly, it is said, " knowledge of the mode of conditions," and so on.
Cũng vậy,* nói: “Trí tuệ về các phương thức duyên” v.v.
Tattha dhammānanti paccayuppannadhammānaṃ.
Therein, " of dhammas" means of conditioned dhammas.
Ở đây, dhammānaṃ (của các pháp) là của các pháp duyên sinh.
Pavattiṭṭhitikāraṇattāti pavattisaṅkhātāya ṭhitiyā kāraṇattā.
" Due to being the cause of the stability of occurrence" means due to being the cause of stability, which is occurrence.
Pavattiṭṭhitikāraṇattā (vì là nguyên nhân của sự tồn tại liên tục) là vì là nguyên nhân của sự tồn tại được gọi là sự vận hành.
‘‘Jātipaccayā jarāmaraṇa’’ntiādinā addhattaye anvayabyatirekavasena pavattiyā chabbidhassa ñāṇassa.
For the sixfold knowledge of occurrence by way of agreement and disagreement in the three times, as in "with birth as condition, old age and death," and so on.
Đối với sáu loại trí tuệ về sự vận hành theo cách thuận và nghịch trong ba thời gian, như đã nói: “Do sinh mà có già chết,” v.v.
Khayo nāma vināso, sova bhedoti.
" Khaya" means destruction, which is breaking up.
Khaya (sự diệt) có nghĩa là sự hoại diệt, đó chính là sự tan rã.
Virajjanaṃ palujjanaṃ.
" Virajjanaṃ" means fading away.
Virajjanaṃ (sự ly tham) là sự tan biến.
Nirujjhanaṃ antaradhānaṃ.
" Nirujjhanaṃ" means disappearance.
Nirujjhanaṃ (sự đoạn diệt) là sự biến mất.
Ekekasminti jarāmaraṇādīsu ekekasmiṃ.
" In each one" means in each of old age and death, and so on.
Ekekasmiṃ (trong mỗi cái) là trong từng cái một như già chết, v.v.
Pubbe ‘‘yathābhūtañāṇa’’nti taruṇavipassanaṃ āha.
Previously, "knowledge as it truly is" referred to nascent insight.
Trước đây, “yathābhūtañāṇa” (như thật trí) được nói đến như là vipassanā còn non yếu.
Tasmā idhāpi dhammaṭṭhitiñāṇaṃ vipassanāti gahetvā ‘‘vipassanāpaṭivipassanā kathitā’’ti vuttaṃ.
Therefore, here too, having taken the knowledge of the stability of phenomena as insight, it is said, "Insight and counter-insight have been spoken of."
Do đó, ở đây cũng vậy, khi chấp nhận dhammaṭṭhitiñāṇa là vipassanā, nên đã nói: “vipassanā và paṭivipassanā đã được nói đến.”
35. Desanaṃ osāpesīti yathāraddhakathaṃ ṭhapesi.
35. He concluded the discourse means he stopped the discourse as it had been commenced.
35. Desanaṃ osāpesī (Đức Phật tạm dừng bài giảng) là tạm dừng bài pháp đã bắt đầu.
Tattha nisinnassa diṭṭhigatikassa laddhiyā bhindanavasena upari kathetukāmo.
He desired to speak further in order to break the view of the person seated there who held a certain view.
Ngài muốn tiếp tục giảng để phá bỏ tà kiến của người có tà kiến đang ngồi ở đó.
Buddhānañhi desanāvāraṃ pacchindāpetvā pucchituṃ samattho nāma koci natthi.
Indeed, no one is capable of interrupting the Buddha's turn to teach and asking a question.
Không ai có khả năng làm gián đoạn dòng pháp của các vị Phật để hỏi.
Tenāha ‘‘diṭṭhigatikassa okāsadānattha’’nti.
Therefore, he said, "to give an opportunity to the one holding a view."
Do đó,* nói: “để tạo cơ hội cho người có tà kiến.”
Duppañho eso sattūpaladdhiyā pucchitattā.
This is a difficult question because it was asked with the apprehension of a being.
Duppañho eso (đây là một câu hỏi khó) vì được hỏi với sự chấp thủ vào chúng sinh.
Sattūpaladdhivādapadenāti ‘‘satto jīvo upalabbhatī’’ti evaṃ pavattadiṭṭhidīpakapadavasena.
By the term 'view of the apprehension of a being' means by a term that illuminates the view that arises thus: "a being, a soul, is apprehended."
Sattūpaladdhivādapadenā (bằng từ ngữ của thuyết chấp thủ chúng sinh) là bằng từ ngữ biểu thị tà kiến cho rằng “chúng sinh, tức là một linh hồn, được tìm thấy.”
Vadanti etenāti vādo.
They speak by this, therefore it is a view/doctrine.
Người ta nói bằng cái này nên gọi là vāda (thuyết).
Diṭṭhi-saddo pana dvayasaṅgahito, brahmacariyavāso pana paramatthato ariyamaggabhāvanāti āha ‘‘ariyamaggavāso’’ti.
The word 'diṭṭhi' (view) is twofold in its inclusion, but the dwelling in the holy life (brahmacariyavāsa) is, in the ultimate sense, the development of the Noble Path, therefore he said, "dwelling in the Noble Path."
Chữ diṭṭhi bao gồm cả hai*, nhưng đời sống phạm hạnh (brahmacariyavāsa) theo nghĩa tối hậu là sự tu tập Bát chánh đạo, nên* nói: “ariyamaggavāso” (đời sống Bát chánh đạo).
Ayaṃ diṭṭhīti anaññe sarīrajīvāti diṭṭhi.
This view is the view that the body and the soul are not different.
Ayaṃ diṭṭhī (tà kiến này) là tà kiến cho rằng thân và linh hồn không khác.
‘‘Jīvo’’ti ca jīvitameva vadanti.
And they call life itself "soul."
Và người ta nói “jīvo” (linh hồn) chính là sự sống.
Vaṭṭanti duvidhaṃ vaṭṭaṃ.
The round of existence refers to the twofold round of existence.
Vaṭṭaṃ (luân hồi) là hai loại luân hồi.
Nirodhentoti anuppattidhammataṃ āpādento.
Making it cease means bringing it to the state of non-arising.
Nirodhento (khi đoạn diệt) là khi làm cho nó không còn sinh khởi nữa.
Samucchindantoti appavattiyaṃ pāpanena upacchindanto.
Uprooting it means severing it by bringing it to non-occurrence.
Samucchindanto (khi nhổ tận gốc) là khi hủy diệt nó bằng cách làm cho nó không còn vận hành nữa.
Tadetaṃ maggena nirodhetabbaṃ vaṭṭaṃ nirujjhatīti yojanā.
The construction is: the round of existence, which is to be made to cease by the path, ceases.
Câu này được hiểu là: luân hồi cần được đoạn diệt bằng đạo lộ sẽ đoạn diệt.
‘‘Ayaṃ satto vināsaṃ abhāvaṃ patvā sabbaso ucchijjatī’’ti evaṃ ucchedadiṭṭhiyā gahitākārassa sambhave saccabhāve sati.
If there is truth in the aspect grasped by the annihilationist view, that "this being, having attained destruction and non-existence, is utterly annihilated."
Sambhave sati (nếu có sự thật) là nếu có sự thật về quan điểm đã được chấp thủ của tà kiến đoạn diệt, rằng “chúng sinh này đạt đến sự hoại diệt, sự không còn tồn tại, và bị hủy diệt hoàn toàn.”
Na hotīti sātthako na hoti.
It is not means it is not meaningful.
Na hotī (không có) là không có ý nghĩa.
Gacchatīti sarīrato nikkhamitvā gacchati.
It goes means it departs from the body and goes.
Gacchatī (đi) là rời khỏi thân và đi.
Vivaṭṭentoti appavattiṃ karontoti attho.
Making it turn back means making it not occur; this is the meaning.
Vivaṭṭento (khi làm cho không vận hành) là khi làm cho nó không còn vận hành nữa.
Vivaṭṭetuṃ na sakkoti niccassa appavattiṃ pāpetuṃ asakkuṇeyyattā.
It cannot be made to turn back because it is impossible to bring the permanent to non-occurrence.
Vivaṭṭetuṃ na sakkoti (không thể làm cho không vận hành) vì không thể làm cho cái thường hằng không còn vận hành nữa.
Micchādiṭṭhi sammādiṭṭhiṃ vijjhati asamāhitapuggalasevanavasena tathā pavattituṃ appadānavasena ca pajahitabbāpajahanavasena sammādiṭṭhiṃ vijjhati.
Wrong view pierces right view by associating with undisciplined individuals, by not allowing it to proceed in that way, and by abandoning what should be abandoned, thereby piercing right view.
Tà kiến đâm thủng chánh kiến bằng cách phục vụ những người không có định, và bằng cách không cho phép chánh kiến vận hành theo cách đó, và bằng cách không từ bỏ những gì cần từ bỏ, tà kiến đâm thủng chánh kiến.
Visūkamivāti kaṇḍako viya.
Like a thorn means like a spike.
Visūkamivā (như một cái gai) là như một cái gai.
Na kevalaṃ ananuvattakova, atha kho virodhopi ‘‘nicca’’ntiādinā pavattanadhammatāya viññāpanato.
Not only is it not in conformity, but there is also opposition, as it is made known through the nature of occurrence by "permanent" and so on.
Không chỉ không thuận theo, mà còn đối nghịch, vì nó giải thích sự vận hành bằng cách nói “thường hằng,” v.v.
Virūpaṃ bībhacchaṃ phanditaṃ vipphanditaṃ.
A deformed, repulsive, wavering state is vipphandita.
Sự rung động xấu xa, ghê tởm là vipphanditaṃ (sự dao động).
Paṇṇapupphaphalapallavānaṃ avatthubhūto tālo eva tālāvatthu ‘‘asive sivā’’ti vohāro viya.
A palm tree that is without leaves, flowers, fruits, or shoots is like a "palm stump," just as "auspiciousness in the inauspicious" is a common expression.
Cây cọ không có hoa, quả, lá non chính là tālāvatthu, giống như cách gọi “sự tốt lành trong cái không tốt lành.”
Keci pana ‘‘tālavatthukatānī’’ti paṭhanti, avatthubhūtatāya tālo viya katānīti attho.
Some, however, read "tālāvatthukatāni" (made like palm stumps), meaning made like a palm tree in its state of being without basis.
Một số người đọc là “tālavatthukatānī,” nghĩa là được làm như cây cọ không có gì.
Tenāha ‘‘matthakacchinnatālo viyā’’ti.
Therefore, he said, "like a palm tree with its crown cut off."
Do đó,* nói: “như cây cọ bị chặt ngọn.”
Anuabhāvanti vināsaṃ.
Destruction means annihilation.
Anuabhāvaṃ (sự trải nghiệm) là sự hoại diệt.
37. Na tumhākanti kāyassa anattaniyabhāvadassanameva panetanti yā tassa anattaniyatā, taṃ dassetuṃ ‘‘attani hī’’tiādi vuttaṃ.
37. Not yours means this is merely a demonstration of the body's nature of not belonging to a self; and to show its nature of not belonging to a self, "if it were self" and so on was stated.
37. Na tumhākaṃ (không phải của quý vị) là chỉ ra rằng thân không phải là của tự ngã, và để chỉ ra tính vô ngã của nó, nên đã nói: “attani hi” (vì trong tự ngã), v.v.
Yadi na attaniyaṃ, parakiyaṃ nāma siyāti, tampi natthīti dassento ‘‘nāpi aññesa’’nti āha.
If it is not one's own, it might be someone else's; to show that this is also not the case, he said, "nor belonging to others."
Nếu không phải là của tự ngã, thì có thể là của người khác, nhưng cũng không phải vậy, nên* nói: “nāpi aññesaṃ” (cũng không phải của người khác).
Nayidaṃ purāṇakammamevāti ‘‘idaṃ kāyo’’ti vuttasarīraṃ purāṇakammameva na hoti.
This is not merely old kamma means this body, referred to as "this body," is not merely old kamma.
Nayidaṃ purāṇakammamevā (thân này không chỉ là nghiệp cũ) là thân được gọi là “kāyo” (thân) này không chỉ là nghiệp cũ.
Na hi kāyo vedanāsabhāvo.
For the body is not of the nature of feeling.
Thân không có bản chất của thọ.
Paccayavohārenāti kāraṇopacārena.
By way of causal designation means by way of referring to a cause.
Paccayavohārenā (bằng cách nói theo duyên) là bằng cách gọi theo nguyên nhân.
Abhisaṅkhatantiādi napuṃsakaliṅgavacanaṃ.
Abhisaṅkhata and so on are in the neuter gender.
Abhisaṅkhataṃ (được tác thành) v.v. là từ ở thể trung tính.
Purimaliṅgasabhāgatāyāti ‘‘purāṇamidaṃ kamma’’nti evaṃ vuttapurimanapuṃsakaliṅgasabhāgatāya.
Due to similarity in the preceding gender means due to similarity with the preceding neuter gender stated as "this is old kamma."
Purimaliṅgasabhāgatāya (vì có tính chất của từ ở thể trung tính trước đó) là vì có tính chất của từ ở thể trung tính trước đó đã được nói đến như “purāṇamidaṃ kammaṃ” (nghiệp cũ này).
Aññamaññābhimukhehi samecca paccayehi kato abhisaṅkhatoti āha ‘‘paccayehi katoti daṭṭhabbo’’ti.
Abhisaṅkhata means made by causes that have come together, facing each other; therefore, he said, "it should be seen as made by causes."
Được tạo ra bởi các duyên kết hợp với nhau theo cách đối diện nhau được gọi là abhisaṅkhata, nên* nói: “nên hiểu là được tạo ra bởi các duyên.”
Abhisañcetayitanti tathā abhisaṅkhatattasaṅkhātena abhimukhabhāvena cetayitaṃ pakappitaṃ, pavattitanti attho.
Abhisañcetayita means thus conceived or planned in an opposing way, in the sense of being so conditioned, meaning it has arisen.
Abhisañcetayitaṃ (được tác ý) là được tác ý, được sắp đặt theo cách đối diện nhau, tức là được vận hành theo cách đã được tác thành.
Cetanāvatthukoti cetanāhetuko.
Having volition as its basis means having volition as its cause.
Cetanāvatthuko (có nền tảng là tác ý) là có tác ý làm nguyên nhân.
Vedaniyanti vedanāya hitaṃ vatthārammaṇabhāvena vedanāya paccayabhāvato.
Vedaniya means that which is beneficial to feeling, by way of being an object-basis for feeling and by way of being a condition for feeling.
Vedaniyaṃ (đáng thọ) là hữu ích cho thọ, vì là duyên cho thọ dưới dạng đối tượng.
Tenāha ‘‘vedaniyavatthū’’ti.
Therefore, it is said "vedaniya object."
Do đó,* nói: “vedaniyavatthū” (đối tượng đáng thọ).
38. Yañcāti ettha ca-saddo aṭṭhāne.
38. Here, in Yañcā, the word ca is out of place.
38. Trong yañcā (và cái nào), chữ ca (và) ở vị trí không phù hợp.
Tena cetanāya viya pakappānānusayānampi viññāṇassa ṭhitiyā vakkhamānaṃyeva avisiṭṭhaṃ ārammaṇabhāvaṃ joteti.
By that, it illuminates the non-distinguished state of being an object for the stability of consciousness, which is to be stated, just as it is for volition, also for planning and latent tendencies.
Do đó, nó chỉ ra rằng sự hỗ trợ của thức, được nói đến sau, cũng không khác biệt đối với các sự sắp đặt (pakappa) và các tùy miên (anusaya), giống như đối với tác ý.
Kāmaṃ tīsupi padesu ‘‘pavatteti’’icceva attho vutto, vattanattho pana cetanādīnaṃ yathākkamaṃ cetayanapakappanānusayanarūpo visiṭṭhaṭṭho daṭṭhabbo.
Although the meaning "causes to occur" is stated in all three instances, the specific meaning of "occurring" for volition etc. should be understood as volitional acting, planning, and latent tendency, respectively.
Mặc dù ở cả ba trường hợp đều được nói là “pavatteti” (làm cho vận hành), nhưng nghĩa vận hành đặc biệt của tác ý, sự sắp đặt và tùy miên cần được hiểu tương ứng là sự tác ý, sự sắp đặt và sự tùy miên.
Tebhūmakakusalākusalacetanā gahitā kammaviññāṇassa paccayaniddhāraṇametanti.
The wholesome and unwholesome volitions pertaining to the three realms are included; this is the determination of the condition for kamma-consciousness.
Tebhūmakakusalākusalacetanā gahitā (tác ý thiện và bất thiện trong ba cõi được chấp nhận) là sự xác định duyên cho nghiệp thức.
Taṇhādiṭṭhikappā gahitā yathārahanti adhippāyo.
Craving, views, and plans are included as appropriate, is the intention.
Taṇhādiṭṭhikappā gahitā (sự sắp đặt của tham ái và tà kiến được chấp nhận) là theo lẽ phải.
Aṭṭhasupi hi lobhasahagatacittesu taṇhākappo, tattha catūsveva diṭṭhikappoti.
Indeed, the plan of craving is in all eight greed-accompanied consciousnesses, and the plan of views is only in four of them.
Trong tám tâm tương ưng với tham, có sự sắp đặt của tham ái, và trong bốn tâm đó, có sự sắp đặt của tà kiến.
Kāmaṃ anusayā lokiyakusalacetanāsupi anusentiyeva, akusalesu pana pavatti pākaṭāti ‘‘dvādasannaṃ cetanāna’’nti vuttaṃ.
Although latent tendencies also lie dormant in mundane wholesome volitions, their manifestation is evident in unwholesome ones; therefore, it is said "of the twelve volitions."
Mặc dù các tùy miên cũng tiềm ẩn trong các tác ý thiện thế gian, nhưng sự vận hành của chúng rõ ràng hơn trong các bất thiện, nên đã nói: “dvādasannaṃ cetanānaṃ” (của mười hai tác ý).
Sahajātakoṭiyāti idaṃ paccuppannāpi kāmarāgādayo anusayāva vuccanti taṃsadisatāyāti vuttaṃ.
By way of being co-arisen; this is stated because present kāmarāga (sensual lust) and other latent tendencies are also called latent tendencies due to their similarity.
Sahajātakoṭiyā (theo khía cạnh đồng sinh) được nói để chỉ rằng các tùy miên như dục tham, v.v., hiện tại cũng được gọi là tùy miên vì chúng tương tự.
Na hi kālabhedena lakkhaṇappabhedo atthīti.
For there is no distinction of characteristics due to a difference in time.
Không có sự khác biệt về đặc tính do sự khác biệt về thời gian.
Anāgatā eva hi kāmarāgādayo nippariyāyato ‘‘anusayā’’ti vattabbataṃ arahanti.
Indeed, only future kāmarāga and other latent tendencies are truly worthy of being called "latent tendencies" in the ultimate sense.
Chỉ có các tùy miên như dục tham, v.v., trong tương lai mới xứng đáng được gọi là “tùy miên” một cách trực tiếp.
Paccayuppanno vaṭṭatīti āha ‘‘ārammaṇaṃ paccayo’’ti.
The present is relevant, so it is said, "the object is the condition."
Cái duyên sinh vận hành, nên* nói: “đối tượng là duyên.”
Kammaviññāṇassa ṭhitatthanti kammaviññāṇasseva pavattiyā.
For the stability of kamma-consciousness means for the occurrence of kamma-consciousness itself.
Kammaviññāṇassa ṭhitatthaṃ (để thức nghiệp tồn tại) là để thức nghiệp vận hành.
Tasmiṃ paccaye satīti tasmiṃ cetanāpakappanānusayasaññite paccaye sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti.
"When that condition exists"—that is, when that condition designated as volition, intention, and latent tendency exists—"it becomes a foundation for consciousness."
Khi có duyên đó—tức là khi có duyên được gọi là tư tác, tác ý, tùy miên đó— thì sự an lập của thức có.
Santāne phaladānasamatthatāyeva hotīti ‘‘patiṭṭhā hoti, tasmiṃ patiṭṭhite’’ti vuttaṃ.
It is said: "it becomes a foundation, when that is established," because it is simply the capacity to yield results in the mental continuum.
Vì đó chỉ là khả năng cho quả trong dòng tương tục, nên đã được nói là “sự an lập có, khi nó được an lập”.
Sanniṭṭhāpakacetanāvasena viruḷheti.
"Grown" means by way of conclusive volition.
Theo nghĩa tư tâm sở quyết định, đã tăng trưởng.
Patiṭṭhiteti hi iminā kammassa katabhāvo vutto, ‘‘viruḷhe’’ti iminā upacitabhāvo.
Indeed, by "established," the state of kamma having been done is expressed, and by "grown," the state of having been accumulated.
Quả thật, với từ “đã an lập” này, trạng thái đã làm của nghiệp được nói; với từ “đã tăng trưởng” này, trạng thái đã tích lũy.
Tenāha ‘‘kammaṃ javāpetvā’’tiādi.
Therefore, he said, "having made the kamma run," and so on.
Do đó, đã nói “sau khi thúc đẩy nghiệp” v.v..
Tattha puretaraṃ uppannāhi kammacetanāhi laddhapaccayattā balappattāya sanniṭṭhāpakacetanāya kammaviññāṇaṃ laddhapatiṭṭhaṃ viruḷhamūlañca hotīti vuttaṃ ‘‘nibbattamūle jāte’’ti.
There, because it has received conditions from kamma-volitions that arose earlier, and by the conclusive volition that has gained strength, kamma-consciousness is said to have gained a foundation and grown roots. Thus it is said, "when a root has been produced."
Ở đó, vì được các tư tâm sở nghiệp đã sanh trước làm duyên, nên thức nghiệp được tư tâm sở quyết định đã đạt lực làm chỗ an lập và có gốc rễ tăng trưởng; điều đó đã được nói là “khi gốc rễ đã sanh”.
Tathā hi sanniṭṭhāpakacetanā vipākaṃ dentaṃ anantare jātivasena deti upapajjavedanīyakammanti.
For thus, conclusive volition, when giving results, gives results immediately upon arising, as kamma that produces feeling in the next existence.
Quả thật, tư tâm sở quyết định cho quả theo nghĩa sanh ngay lập tức đối với nghiệp thọ cảm trong tái sanh.
Tebhūmakacetanāyāti tebhūmakakusalākusalacetanāya.
"By the volition pertaining to the three realms" means by wholesome and unwholesome volition pertaining to the three realms.
Tư tâm sở ba cõi là tư tâm sở thiện và bất thiện thuộc ba cõi.
Appavattanakkhaṇoti idha pavattanakkhaṇo jāyamānakkhaṇo.
"Non-arising moment" here means the moment of arising, the moment of coming into being.
Khoảnh khắc không hoạt động ở đây là khoảnh khắc hoạt động, khoảnh khắc sanh khởi.
Na jāyamānakkhaṇo appavattanakkhaṇo na kevalaṃ bhaṅgakkhaṇo appahīnānusayassa adhippetattā.
"Non-arising moment" means not the moment of arising; it is not merely the moment of dissolution, because the unabandoned latent tendency is intended.
Khoảnh khắc không sanh khởi là khoảnh khắc không hoạt động, không chỉ là khoảnh khắc hoại diệt, vì tùy miên chưa đoạn trừ được đề cập.
Appahīnakoṭiyāti asamucchinnabhāvena.
"In the unabandoned category" means in the state of not being eradicated.
Theo khía cạnh chưa đoạn trừ là theo trạng thái chưa bị cắt đứt.
Tadidaṃ tebhūmakakusalākusalacetanāsu appavattamānāsu anusayānaṃ sahajātakoṭiādinā pavatti nāma natthi, vipākādīsu appahīnakoṭiyā pavattati karontassa abhāvatoti imamatthaṃ sandhāya vuttaṃ.
This is stated with reference to the meaning that when wholesome and unwholesome volitions pertaining to the three realms are not operating, there is no arising of latent tendencies by way of co-arising, etc., because there is no agent causing them to arise in the unabandoned category regarding results, etc.
Điều này đã được nói để đề cập đến ý nghĩa rằng khi các tư tâm sở thiện và bất thiện thuộc ba cõi không hoạt động, thì không có sự hoạt động của các tùy miên theo khía cạnh đồng sanh v.v., vì không có yếu tố tạo ra sự hoạt động theo khía cạnh chưa đoạn trừ trong các quả dị thục v.v..
Avāritattāti paṭipakkheti avāritabbattā.
"Because it is unimpeded" means because it is unhindered by an opponent.
Vì không bị ngăn cản là vì không bị đối nghịch ngăn cản.
Paccayova hoti viññāṇassa ṭhitiyā.
It "becomes a condition" for the persistence of consciousness.
Chỉ là duyên cho sự tồn tại của thức.
Etthāti imasmiṃ sutte.
"Here" means in this Sutta.
Ở đây là trong kinh này.
Ettha cetanāpakappanānaṃ pavattanavasena dhammaparicchedo dassitoti ‘‘cetetīti tebhūmakakusalākusalacetanā gahitā’’tiādinayo idheva hotīti dassito.
Here, the analysis of dhammas is shown by the operation of volition and intention, and so it is shown that the principle "by intending, wholesome and unwholesome volitions pertaining to the three realms are taken" applies here.
Ở đây, sự phân loại pháp đã được trình bày theo sự hoạt động của các tư tác; do đó, cách thức “tư tác là tư tâm sở thiện và bất thiện thuộc ba cõi được nắm giữ” v.v. chỉ có ở đây.
Catassoti paṭighadvayamohamūlasamāgatā catasso akusalacetanā.
"Four" refers to the four unwholesome volitions associated with the two kinds of aversion and delusion.
Bốn là bốn tư tâm sở bất thiện đồng sanh với hai sân và si căn.
Catūsu akusalacetanāsūti yathāvuttāsu eva catūsu akusalacetanāsu, itarā pana ‘‘na pakappetī’’ti iminā paṭikkhepena nivattāti.
"In the four unwholesome volitions" means in exactly those four unwholesome volitions mentioned; the others, however, cease by the negation "does not intend."
Trong bốn tư tâm sở bất thiện là trong chính bốn tư tâm sở bất thiện đã nói; còn các tư tâm sở khác đã chấm dứt do sự phủ định bằng “không tác ý” này.
Sutte āgataṃ vāretvāti ‘‘no ca pakappetī’’ti evaṃ paṭikkhepavasena sutte āgataṃ vajjetvā.
"Excluding what is stated in the Sutta" means avoiding what is stated in the Sutta by way of negation, as in "and if he does not intend."
Sau khi loại bỏ điều được nói trong kinh là sau khi tránh điều được nói trong kinh theo nghĩa phủ định như “không tác ý” này.
‘‘Na pakappetī’’ti hi iminā aṭṭhasu lobhasahagatacittesu sahajātakoṭiyā pavattaanusayo nivattito tesaṃ cittānaṃ appavattanato, tasmā taṃ ṭhānaṃ ṭhapetvāti attho.
Indeed, by "does not intend," the latent tendency that operates co-arisingly in the eight greedy consciousnesses is removed, due to the non-operation of those consciousnesses. Therefore, the meaning is: excluding that point.
Quả thật, với “không tác ý” này, tùy miên hoạt động theo khía cạnh đồng sanh trong tám tâm tham đã được chấm dứt do sự không hoạt động của những tâm đó; do đó, ý nghĩa là ngoại trừ chỗ đó.
Purimasadisova purimanayesu vuttanayena gahetabbo dhammaparicchedattā.
"Same as before" should be understood according to the methods stated in the previous sections, as it is an analysis of dhammas.
Giống như trước nên được hiểu theo cách đã nói trong các phương pháp trước, vì đó là sự phân loại pháp.
Tadappatiṭṭhiteti samāsabhāvato vibhattilopo, sandhivasena da-kārāgamo, tassa appatiṭṭhitaṃ tadappatiṭṭhitaṃ, tasmiṃ tadappatiṭṭhiteti evamettha samāsapadasiddhi daṭṭhabbā.
"When it is not established there" (tadappatiṭṭhite): the elision of the case ending occurs due to its being a compound; the addition of the letter 'da' occurs due to euphonic conjunction; its not being established is 'tadappatiṭṭhitaṃ'; in that 'tadappatiṭṭhitaṃ', thus should the formation of the compound word here be seen.
Tadappatiṭṭhite—do trạng thái hợp chất nên có sự lược bỏ biến cách, do hòa âm nên có sự thêm vào âm ‘da’; sự an lập không có của nó là tadappatiṭṭhita, trong tadappatiṭṭhita—như vậy, sự thành lập từ hợp chất ở đây cần được thấy.
Etthāti etasmiṃ tatiyavāre arahattamaggassa kiccaṃ kathitaṃ sabbaso anusayanibbattibhedanato.
"Here" means in this third clause, the function of the path of Arahantship is explained, due to the complete eradication of latent tendencies.
Ở đây—trong lần thứ ba này, công việc của đạo quả A-la-hán đã được nói đến do sự đoạn trừ tất cả các tùy miên.
Khīṇāsavassa kiccakaraṇantipi vattuṃ vaṭṭati sabbaso vedanādīnaṃ paṭikkhepabhāvato.
It is also suitable to speak of "the function of an Arahant" because of the complete negation of feelings, etc.
Cũng có thể nói là công việc của bậc A-la-hán vì có sự đoạn trừ hoàn toàn các thọ v.v..
Nava lokuttaradhammātipi vattuṃ vaṭṭati maggapaṭipāṭiyā anusayasamugghāṭanato maggānantarāni phalāni, tadubhayārammaṇañca nibbānanti.
It is also suitable to speak of "the nine supramundane dhammas" because the paths eradicate latent tendencies in succession, and the fruits immediately follow the paths, and Nibbāna is the object of both.
Cũng có thể nói là chín pháp siêu thế—vì các đạo quả nối tiếp nhau đoạn trừ tùy miên, các quả sau đạo, và Nibbāna là đối tượng của cả hai.
Viññāṇassāti kammaviññāṇassa.
"Of consciousness" means of kamma-consciousness.
Của thức là của thức nghiệp.
Punabbhavasīsena anantarabhavasaṅgahitaṃ nāmarūpaṃ paṭisandhiviññāṇameva vā gahitanti āha ‘‘punabbhavassa ca antare eko sandhī’’ti.
He then says, "And there is one connection between rebirths," implying that nāmarūpa, collected under the heading of rebirth, is the immediate future existence, or it is the rebirth-linking consciousness itself that is taken.
Danh sắc được bao gồm trong đời sống kế tiếp theo nghĩa tái sanh, hoặc chỉ là thức tái tục được nắm giữ; do đó, đã nói “một sự nối kết giữa tái sanh”.
Bhavajātīnanti ettha ‘‘dutiyabhavassa tatiyabhave jātiyā’’ti evaṃ paramparavasena gahetabbaṃ.
"Of existences and births": here it should be understood in sequence, as in "the birth of the third existence from the second existence."
Của các loại đời sống—ở đây, nên hiểu theo thứ tự liên tiếp như “sự sanh khởi của đời sống thứ hai trong đời sống thứ ba”.
Āyatiṃ punabbhavābhinibbattigahaṇena pana nānantariyato kammabhavo gahito, jātihetuphalasiddhipettha vuttā evāti veditabbaṃ.
However, by the taking of rebirth in the future, the kammic existence (kammabhava) is not taken as immediate; it should be understood that the establishment of the cause and effect of birth is stated here.
Tuy nhiên, với sự nắm giữ sự tái sanh trong tương lai, không phải nghiệp hữu ngay lập tức được nắm giữ; sự thành tựu của quả do duyên sanh khởi đã được nói ở đây.
Ettha ca ‘‘no ce, bhikkhave, ceteti no ca pakappeti, atha kho anusetī’’ti evaṃ bhagavatā dutiyanaye pubbabhāge bhavanibbattakakusalākusalāyūhanaṃ, pakappanañca vināpi bhavesu diṭṭhādīnavassa yogino anusayapaccayā vipassanācetanāpi paṭisandhijanakā hotīti dassanatthaṃ kusalākusalassa appavatti cepi, tadā vijjamānatebhūmakavipākādidhammesu appahīnakoṭiyā anusayitakilesappaccayā bhavavajjassa kammaviññāṇassa patiṭṭhitatā hotīti dassanatthañca vutto.
Here, the Blessed One's statement, "Monks, if he does not intend, and does not plan, but rather has latent tendencies," in the second method, in the earlier part, indicates that even without the effort of wholesome and unwholesome kamma that produces existence, and without planning, for a yogi who sees danger in existences, even insight-volition (vipassanācetanā) can generate rebirth-linking consciousness due to the condition of latent tendencies. It also indicates that even if wholesome and unwholesome kamma are not operating, then due to the condition of existing defilements in the unabandoned category within the results pertaining to the three realms, there is a foundation for kamma-consciousness, excluding existence.
Ở đây, “này các Tỳ-kheo, nếu không tư tác và không tác ý, nhưng lại tùy miên” – như vậy, trong cách thứ hai, phần trước của Đức Phật đã được nói để trình bày rằng ngay cả khi không có sự tích lũy thiện và bất thiện tạo nghiệp hữu và không có sự tác ý, thì đối với hành giả thấy được sự nguy hiểm trong các đời sống, ngay cả tư tâm sở tuệ quán do duyên tùy miên cũng có thể tạo ra tái tục; và để trình bày rằng ngay cả khi thiện và bất thiện không hoạt động, thì do duyên phiền não tùy miên theo khía cạnh chưa đoạn trừ trong các pháp quả dị thục thuộc ba cõi hiện có, sự an lập của thức nghiệp thoát khỏi đời sống có.
‘‘Na ceteti pakappeti anusetī’’ti ayaṃ nayo na gahito cetanaṃ vinā pakappanassa abhāvato.
The method "he does not intend, plan, or have latent tendencies" is not taken, because without volition, there is no planning.
Cách thức “không tư tác, tác ý, tùy miên” này đã không được nắm giữ vì không có sự tác ý mà không có tư tâm sở.
40. Rūpādīsu chasu ārammaṇesu.
"In forms, etc." means in the six objects.
40. Trong sắc v.v. là trong sáu đối tượng.
Tena cettha bhavattayaṃ saṅgaṇhāti chaḷārammaṇapariyāpannattā.
By this, the three existences are included here, as they are encompassed by the six objects.
Do đó, ở đây bao gồm ba cõi vì chúng thuộc về sáu đối tượng.
Tasseva bhavattayassa patthanā paṇidhānādivasena nati nāma.
"Inclination" (nati) refers to the aspiration and longing for these very three existences.
Sự mong cầu, sự ước nguyện v.v. đối với chính ba cõi đó được gọi là thiên hướng.
Āgatimhi gatīti paccupaṭṭhānavasena abhimukhaṃ gati pavatti etasmāti āgati, kammādinimittaṃ.
"Course in future existence" (āgatimhi gatī): "āgati" refers to the course or progression towards something, in the sense of appearing, such as the kamma-sign, etc.
Sự đến trong sự đến—sự đến, sự hoạt động đối diện theo nghĩa hiện khởi từ điều này là sự đến, tức là tướng nghiệp v.v..
Tasmiṃ paṭisandhiviññāṇassa gati pavatti nibbatti hoti.
In that, there is the course, the progression, the arising of the rebirth-linking consciousness.
Trong điều đó, có sự đến, sự hoạt động, sự sanh khởi của thức tái tục.
Tenāha ‘‘āgate’’tiādi.
Therefore, he said, "when it has arrived," and so on.
Do đó, đã nói “khi đã đến” v.v..
Cutūpapātoti cavanaṃ cuti, maraṇaṃ.
"Decease and reappearance" (cutūpapāto): "cavaṇaṃ cuti" means decease, death.
Chết và tái sanh—sự di chuyển là chết, tức là sự chết.
Upapajjanaṃ nibbatti, upapāto.
"Upapajjanaṃ nibbatti, upapāto" means reappearance, arising.
Sự tái sanh là sự sanh khởi, tức là tái sanh.
Cutito upapāto punaruppādo.
From decease, reappearance is rebirth.
Từ chết đến tái sanh là sự sanh khởi trở lại.
Tenāha ‘‘evaṃ viññāṇassā’’tiādi.
Therefore, he said, "thus of consciousness," and so on.
Do đó, đã nói “như vậy, của thức” v.v..
Itoti nibbattabhavato.
"From this" means from the existence that has arisen.
Từ đây là từ đời sống đã sanh.
Tatthāti punabbhavasaṅkhāte āyatibhave.
"There" means in the future existence called rebirth.
Ở đó là trong đời sống tương lai được gọi là tái sanh.
Ekova sandhīti eko hetuphalasandhi eva kathito.
"Only one connection" means only one connection of cause and effect is stated.
Chỉ có một sự nối kết là chỉ có một sự nối kết nhân quả đã được nói.
41. Yatoti yasmiṃ kāle.
"When" means at what time.
41. Yato là vào lúc nào.
Ayañhi to-saddo dā-saddo viya idha kālavisayo.
Indeed, the suffix "to" here, like the suffix "dā," refers to time.
Quả thật, từ -to này, giống như từ -dā, ở đây chỉ thời gian.
Tenāha ‘‘yadā’’ti.
Therefore, he said, "when."
Do đó, đã nói “khi”.
Bhayaveracetanāyoti bhāyitabbaṭṭhena bhayaṃ, verapasavanaṭṭhena veranti ca laddhanāmā cetanāyo.
"Volitions of fear and hostility" are volitions that are named "fear" because they are to be feared, and "hostility" because they cause enmity.
Các tư tâm sở sợ hãi và oán thù là các tư tâm sở được gọi là sợ hãi theo nghĩa đáng sợ, và oán thù theo nghĩa gây ra oán thù.
Pāṇātipātādayo hi yassa pavattanti, yañca uddissa pavattiyanti, ubhaye sabhayabheravāti te eva bhāyitabbabhayaverajanakāvāti.
Indeed, actions like taking life, etc., are fearful and terrifying for both the one who performs them and the one against whom they are performed, thus they alone are producers of fearful and terrifying things.
Quả thật, sát sanh v.v. đối với người thực hiện, và đối tượng mà chúng hoạt động đều đáng sợ và đáng khiếp đảm; do đó, chúng chính là những thứ gây ra sợ hãi và oán thù đáng sợ.
Sotassa ariyamaggassa ādito paṭṭhāya paṭipattiadhigamo sotāpatti, tadatthāya tattha patiṭṭhitassa ca aṅgāni sotāpattiyaṅgāni, tadubhayaṃ sandhāyāha ‘‘duvidhaṃ sotāpattiyā aṅga’’nti, sotāpattiatthaṃ aṅganti attho.
The attainment of the practice, starting from the beginning of the stream-entry path, is stream-entry (sotāpatti). The factors for that purpose, for one established therein, are the factors of stream-entry (sotāpattiyaṅgāni). Referring to both of these, it says, "The factor of stream-entry is of two kinds". The meaning is "a factor for the purpose of stream-entry."
Sự chứng đắc do thực hành kể từ lúc bắt đầu của dòng Thánh đạo là sotāpatti (Nhập lưu), và các chi phần của người đã an trú trong đó vì mục đích ấy là sotāpattiyaṅgāni (Nhập lưu phần), nhắm đến cả hai điều ấy nên nói “chi phần của Nhập lưu có hai loại”, nghĩa là chi phần vì mục đích Nhập lưu.
Yaṃ pubbabhāgeti yaṃ sayaṃ sotāpattimaggaphalapaṭilābhato pubbabhāge tadatthāya saṃvattati.
"That which is in the prior stage" refers to that which conduces to the attainment of the path and fruit of stream-entry itself, in the prior stage.
Điều ở giai đoạn đầu là điều tự nó dẫn đến mục đích ấy trong giai đoạn đầu, trước khi chứng đắc Đạo và Quả Nhập lưu.
Kiṃ pana tanti āha ‘‘sappurisasaṃsevo’’tiādi.
"What is that?" it asks, and answers, "Association with noble persons (sappurisasaṃsevo)," and so on.
Vậy điều đó là gì? Ngài nói: “Thân cận bậc chân nhân” v.v...
Sappurisānaṃ buddhādīnaṃ ariyañāṇasaññāṇajātā payirupāsanā, saddhammassavanaṃ catusaccadhammassavanaṃ, yoniso upāyena aniccādito manasi karaṇaṃ yoniso manasikāro, ussukkāpentena dhammassa nibbānassa anudhammapaṭipajjanaṃ dhammānudhammapaṭipattīti etāni sotāpattiyā aṅgāni.
Association with noble persons (sappurisā), such as the Buddhas, involving the perception of noble knowledge; hearing the Dhamma (saddhammassavanaṃ), which is hearing the Dhamma of the Four Noble Truths; attending to it wisely (yoniso) by way of impermanence (anicca) and so forth, which is wise attention (yoniso manasikāro); and striving to practice in accordance with the Dhamma, that is, Nibbāna, which is practice in accordance with the Dhamma (dhammānudhammapaṭipattī) — these are the factors of stream-entry.
Sự hầu cận các bậc chân nhân như Đức Phật v.v... là điều phát sinh từ trí tuệ Thánh và sự nhận biết; saddhammassavanaṃ (nghe diệu pháp) là nghe pháp về Tứ đế; sự tác ý một cách như lý, có phương pháp, về vô thường v.v... là yoniso manasikāro (như lý tác ý); sự thực hành pháp tương ứng với pháp tối thượng là Niết-bàn một cách nỗ lực là dhammānudhammapaṭipatti (tùy pháp hành pháp), đó là các chi phần của Nhập lưu.
Aṭṭhakathāyaṃ pana sotāpattiaṅganti padaṃ apekkhitvā ‘‘evaṃ āgata’’nti vuttaṃ.
In the Aṭṭhakathā, however, referring to the term sotāpatti-aṅga, it is said, "It has come thus."
Tuy nhiên, trong Chú giải, xét đến từ sotāpattiaṅga (chi phần Nhập lưu), có nói rằng “đã được trình bày như vậy”.
Ṭhitassa puggalassa aṅgaṃ.
It is a factor of the individual who is established.
Là chi phần của hạng người đã an trú.
Sotāpanno aṅgīyati ñāyati etenāti sotāpannassa aṅgantipi vuccati.
It is also called "a factor of a stream-enterer" because a stream-enterer is known (ñāyati) by it.
Cũng được gọi là chi phần của bậc Nhập lưu vì bậc Nhập lưu được biết đến, được nhận ra nhờ chi phần này.
Idaṃ pacchā vuttaṃ aṅgaṃ.
This is the factor mentioned later.
Đây là chi phần được nói sau.
Dosehi ārakāti ariyoti āha ‘‘niddoso’’ti.
"Noble (ariya)" means free from defilements, so it says, "faultless."
Vì xa lìa các lỗi lầm nên là ariyo (Thánh), do đó ngài nói “vô tội”.
Kathaṃ avijjā saṅkhārānaṃ paccayotiādinā kenacipi anupārambhiyattā nirupārambho.
It is irreproachable (nirupārambho) because it cannot be rebuked by anyone, for instance, by asking, "How is ignorance a condition for formations?"
Vì không thể bị ai chỉ trích bằng cách nói: “Làm sao vô minh là duyên cho các hành?” v.v... nên là nirupārambho (không thể bị chỉ trích).
Ñāṇaṃ sandhāya ‘‘niddoso’’ti vuttaṃ, paṭiccasamuppādaṃ sandhāya ‘‘nirupārambho’’ti vadanti.
"Faultless" is said with reference to knowledge, while "irreproachable" is said with reference to dependent origination (paṭiccasamuppāda), so they say.
Các vị nói rằng, từ “vô tội” được nói đến là nhắm đến trí tuệ, từ “không thể bị chỉ trích” là nhắm đến pháp Duyên khởi.
Ubhayampi pana sandhāya ubhayaṃ vuttanti apare.
Others say that both are said with reference to both.
Các vị khác lại cho rằng cả hai từ được nói đến là nhắm đến cả hai phương diện.
Paṭiccasamuppādo ettha adhippeto.
Dependent origination (paṭiccasamuppāda) is intended here.
Ở đây, pháp Duyên khởi được nói đến.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘aparāparaṃ uppannāya vipassanāpaññāyā’’ti.
Thus, it is said, "by insight-wisdom that arises again and again."
Vì vậy, có câu nói “bằng tuệ minh sát đã sinh khởi liên tục”.
Na hi maggañāṇaṃ vipassanāpaññāti.
For path-knowledge is not insight-wisdom.
Bởi Đạo tuệ không phải là tuệ minh sát.
Sammā upāyattā tassa paṭiccasamuppanne yāthāvato ñāyatīti ñāyo, paṭiccasamuppādo.
Because it is a proper means (upāya), that which is truly understood (ñāyati) in dependent origination (paṭiccasamuppanna) is the method (ñāyo), which is dependent origination.
Vì là phương pháp đúng đắn, nên nhờ đó mà các pháp duyên sinh được biết đến như thật, nên gọi là ñāyo (lý), tức là pháp Duyên khởi.
Ñāṇaṃ pana ñāyati so etenāti ñāyo.
Knowledge, however, is the method (ñāyo) by which one understands.
Còn trí tuệ thì được gọi là ñāyo (lý) vì người ta biết được nhờ nó.
Pāṇātipātakammakāraṇāti pāṇātipātasaṅkhātassa pāpakammassa karaṇahetu.
"Due to committing the act of taking life (pāṇātipātakammakāraṇā)" means due to the cause of committing the evil action of taking life.
Do hành động sát sanh là do nguyên nhân thực hiện ác nghiệp được gọi là sát sanh.
Veraṃ vuccati virodho, tadeva bhāyitabbato bhayanti āha ‘‘bhayaṃ veranti atthato eka’’nti.
"Enmity (veraṃ)" is called opposition. That same enmity is fear (bhayaṃ) because it is to be feared, so it says, "fear and enmity are essentially one."
Veraṃ (oán) được gọi là sự chống đối, chính điều đó vì đáng sợ nên là bhayaṃ (sự sợ hãi), do đó ngài nói “sự sợ hãi và oán thù về mặt ý nghĩa là một”.
Idaṃ bāhiraṃ veraṃ nāma tassa verassa mūlabhūtato verakārapuggalato bahibhāvattā.
"This is called external enmity" because it is external to the person who causes the enmity, being the root cause of that enmity.
Đây gọi là oán thù bên ngoài, vì nó ở bên ngoài cá nhân gây oán, là gốc rễ của sự oán thù đó.
Teneva hi tassa verakārapuggalassa uppannaṃ veraṃ sandhāya ‘‘idaṃ ajjhattikaveraṃ nāmā’’ti vuttaṃ, tannissitassa verassa mūlabhūtā verakārapuggalacetanā uppajjati paharituṃ asamatthassapīti adhippāyo.
Indeed, with reference to the enmity that has arisen in that person who caused the enmity, it is said, "This is called internal enmity." The intention is that the volition of the person causing the enmity, which is the root cause of the enmity dwelling within, arises even if one is unable to strike back.
Chính vì vậy, nhắm đến sự oán thù đã khởi lên nơi cá nhân gây oán đó mà có câu nói “đây gọi là oán thù bên trong”, ý muốn nói rằng tác ý của cá nhân gây oán, là gốc rễ của sự oán thù nương tựa vào đó, vẫn khởi lên dù không có khả năng đánh trả.
Na hi nerayikā nirayapālesu paṭipaharituṃ sakkonti.
For indeed, hell-beings cannot strike back at the hell-wardens.
Vì chúng sanh ở địa ngục không thể đánh trả lại các ngục tốt.
Nirayapālassa cetanā uppajjatīti etena ‘‘atthi niraye nirayapālā’’ti dasseti.
By "the hell-warden's volition arises," it shows that "there are hell-wardens in hell."
Qua câu “tác ý của ngục tốt khởi lên”, ngài chỉ ra rằng “có các ngục tốt trong địa ngục”.
Yaṃ panetaṃ bāhiraveranti yamidaṃ diṭṭhadhammikaṃ samparāyikañca bāhiraṃ veraṃ.
"And that which is external enmity" refers to this external enmity, both in this world and the next.
Còn sự oán thù bên ngoài này là sự oán thù bên ngoài trong hiện tại và trong tương lai.
Puggalaveranti vuttaṃ attakiccaṃ sādhetuṃ asakkonto kevalaṃ parapuggale uppannamattaṃ veranti katvā.
"It is called personal enmity" because, being unable to accomplish one's own task, one merely considers the enmity as arising in another person.
Được gọi là oán thù cá nhân vì cho rằng đó chỉ là sự oán thù khởi lên nơi người khác, mà không thể hoàn thành được việc của mình.
Atthato ekameva ‘‘cetasika’’nti visesetvā vuttattā.
It is essentially one because it is specifically called "mental."
Về mặt ý nghĩa chỉ là một, vì đã được nói rõ bằng cách phân biệt là “thuộc về tâm”.
Sesapadesūti ‘‘adinnādānapaccayā’’tiādinā āgatesu sesakoṭṭhāsesu.
"In the remaining sections" refers to the remaining parts, such as those that begin with "due to taking what is not given."
Trong các đoạn còn lại là trong các phần còn lại được trình bày qua các câu “do duyên trộm cắp” v.v...
Attho bhaggoti attho dhaṃsito.
"The meaning is destroyed (attho bhaggo)" means the meaning is ruined.
Lợi ích bị phá vỡ là lợi ích bị hủy hoại.
Adhigatenāti maggena adhigatena.
"By what is attained (adhigatenā)" means by the path that is attained.
Bởi điều đã chứng đắc là bởi Đạo đã được chứng đắc.
‘‘Abhigatenā’’tipi pāṭho, adhivuttenāti attho.
"By what is reached (abhigatenā)" is also a reading, meaning by what is declared.
Cũng có bản đọc là “abhigatena”, nghĩa là đã được nói đến.
Tenāha ‘‘acalappasādenā’’ti.
Therefore, it says, "with unshakable confidence."
Do đó, ngài nói “bằng niềm tin bất động”.
43. Samudayanaṃ samudayo, samudeti etamhāti samudayo, evaṃ ubhinnaṃ samudayānamatthatopi bhedo veditabbo.
43. Origin (samudayo) is that which arises; origin (samudayo) is that from which it arises. Thus, the distinction between the two kinds of origin, even in meaning, should be understood.
43. Sự tập khởi là samudayo (tập khởi), nó tập khởi từ cái này nên gọi là samudayo, như vậy cần phải hiểu sự khác biệt về ý nghĩa của hai loại tập khởi.
Paccayāva paccayasamudayo.
Conditions themselves are the origin of conditions (paccayasamudayo).
Chính các duyên là paccayasamudayo (duyên tập).
Āraddhavipassako ‘‘imañca imañca paccayasāmaggiṃ paṭicca ime dhammā khaṇe khaṇe uppajjantī’’ti passanto ‘‘paccayasamudayaṃ passantopi bhikkhu khaṇikasamudayaṃ passatī’’ti vutto paccayadassanamukhena nibbattikkhaṇassa dassanato.
An earnest Vipassanā practitioner, seeing that "these phenomena arise moment by moment conditioned by this and that aggregate of conditions," is said to be "a bhikkhu seeing the momentary origin when seeing the origin of conditions" because he sees the moment of arising through seeing the conditions.
Hành giả đã bắt đầu tu tập minh sát, khi thấy rằng “do hợp thể của duyên này và duyên này mà các pháp này sinh khởi trong từng sát-na”, được gọi là “Tỳ-khưu thấy duyên tập cũng là thấy sát-na tập”, vì thấy được sát-na sinh khởi thông qua việc thấy các duyên.
So pana khaṇe khaṇe saṅkhārānaṃ nibbattiṃ passituṃ āraddho ‘‘imehi nāma paccayehi nibbattatī’’ti passati.
That person, having set out to see the arising of formations moment by moment, sees that "they arise from these conditions."
Vị ấy, khi bắt đầu thấy sự sinh khởi của các hành trong từng sát-na, sẽ thấy rằng “nó sinh khởi do những duyên này”.
‘‘So khaṇikasamudayaṃ passanto paccayaṃ passatī’’ti vadanti.
They say, "He who sees the momentary origin sees the conditions."
Các vị nói rằng: “Vị ấy khi thấy sát-na tập cũng là thấy duyên”.
Yasmā pana paccayato saṅkhārānaṃ udayaṃ passanto khaṇato tesaṃ udayadassanaṃ hoti, khaṇato etesaṃ udayaṃ passato pageva paccayānaṃ suggahitattā paccayato dassanaṃ sukhena ijjhati, tasmā vuttaṃ ‘‘paccayasamudayaṃ passantopī’’tiādi.
However, since seeing the arising of formations from conditions implies seeing their arising moment by moment, and when seeing their arising moment by moment, the conditions having already been well-grasped, seeing them from the conditions is easily accomplished; therefore, it is said, "even when seeing the origin of conditions," and so on.
Tuy nhiên, vì khi thấy sự sinh khởi của các hành từ duyên thì cũng là thấy sự sinh khởi của chúng theo sát-na, và khi thấy sự sinh khởi của chúng theo sát-na thì việc thấy từ duyên cũng dễ dàng thành tựu vì các duyên đã được nắm bắt rõ ràng từ trước, do đó có câu nói “khi thấy duyên tập cũng là…” v.v...
Atthaṅgamadassanepi eseva nayo.
The same method applies to seeing cessation.
Phương pháp này cũng tương tự trong việc thấy sự đoạn diệt.
Accantatthaṅgamoti appavatti nirodho nibbānanti.
"Absolute cessation (accantatthaṅgamo)" is non-occurrence, cessation, Nibbāna.
Accantatthaṅgamo (sự đoạn diệt hoàn toàn) là sự diệt không còn tái diễn, tức là Niết-bàn.
Bhedatthaṅgamoti khaṇikanirodho.
"Cessation by dissolution (bhedatthaṅgamo)" is momentary cessation.
Bhedatthaṅgamo (sự đoạn diệt do tan rã) là sự diệt trong từng sát-na.
Tadubhayaṃ pubbabhāge uggahaparipucchādivasena passanto aññatarassa dassane itaradassanampi siddhameva hoti, pubbabhāge ca ārammaṇavasena khayato vayasammasanādikāle bhedatthaṅgamaṃ passanto atirekavasena anussavādito accantaṃ atthaṅgamaṃ passati.
When one sees both of these in the prior stage through learning and inquiry, the seeing of one implies the seeing of the other. And in the prior stage, when one sees cessation by dissolution through the object, during the contemplation of rise and fall, one sees absolute cessation excessively through listening and so forth.
Khi thấy cả hai điều đó trong giai đoạn đầu qua việc học hỏi, tra vấn v.v..., thì khi thấy được một điều, việc thấy điều kia cũng được thành tựu. Và trong giai đoạn đầu, khi thấy sự đoạn diệt do tan rã vào lúc quán xét sự hoại diệt v.v... theo đối tượng, hành giả cũng thấy sự đoạn diệt hoàn toàn một cách vượt trội qua việc nghe giảng v.v...
Maggakkhaṇe panārammaṇato accantaatthaṅgamaṃ passati, asammohato itarampi passati.
At the moment of the path, however, one sees absolute cessation through the object, and through non-confusion, one also sees the other.
Còn trong sát-na Đạo, hành giả thấy sự đoạn diệt hoàn toàn qua đối tượng, và do không si mê nên cũng thấy được điều kia.
Taṃ sandhāyāha ‘‘accantatthaṅgamaṃ passantopī’’tiādi.
Referring to that, it says, "even when seeing absolute cessation," and so on.
Nhắm đến điều đó, ngài nói “khi thấy sự đoạn diệt hoàn toàn cũng là…” v.v...
Samudayatthaṅgamaṃ nibbattibhedanti samudayasaṅkhātaṃ nibbattiṃ atthaṅgamasaṅkhātaṃ bhedañca.
"The origin and cessation as arising and dissolution" means the arising, which is origin, and the dissolution, which is cessation.
Samudayatthaṅgamaṃ nibbattibhedaṃ (sự sinh khởi và đoạn diệt, sự sinh và sự tan rã) là sự sinh khởi được gọi là sự sinh và sự đoạn diệt được gọi là sự tan rã.
Nissayavasenāti cakkhussa sannissayavasena paccayaṃ katvā.
"By way of support (nissayavasena)" means by making the eye a condition by way of support.
Theo cách nương tựa là lấy con mắt làm duyên nương tựa.
Ārammaṇavasenāti rūpe ārammaṇaṃ katvā.
"By way of object (ārammaṇavasena)" means by making form an object.
Theo cách đối tượng là lấy sắc làm đối tượng.
Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ madhupiṇḍikasuttaṭīkāyaṃ vuttanayena veditabbaṃ.
Whatever needs to be said here should be understood according to what is said in the commentary on the Madhupiṇḍikasutta.
Những gì cần nói ở đây, nên được hiểu theo phương pháp đã được trình bày trong chú giải phụ của kinh Madhupiṇḍika.
Tiṇṇaṃ saṅgati phassoti ‘‘cakkhu rūpāni viññāṇa’’nti imesaṃ tiṇṇaṃ saṅgati samāgame nibbatti phassoti vuttoti āha ‘‘tiṇṇaṃ saṅgatiyā phasso’’ti.
"The conjunction of three is contact (tiṇṇaṃ saṅgati phasso)" means that the conjunction, the coming together, the arising of these three — "eye, forms, consciousness" — is called contact, so it says, "contact is the conjunction of three."
Sự gặp gỡ của ba pháp là xúc, nghĩa là sự gặp gỡ, sự tiếp xúc của ba pháp này là “mắt, sắc và thức” thì sự sinh khởi được gọi là xúc, do đó ngài nói “xúc là do sự gặp gỡ của ba pháp”.
Tiṇṇanti ca pākaṭapaccayavasena vuttaṃ, tadaññepi pana manasikārādayo phassapaccayā hontiyeva.
"Of three" is said with reference to the evident conditions, but other conditions like attention (manasikāra) also serve as conditions for contact.
Và từ “ba pháp” được nói đến là theo cách các duyên rõ ràng, nhưng các duyên khác của xúc như tác ý v.v... cũng thực sự có mặt.
Evanti taṇhādīnaṃ asesavirāganirodhakkamena.
Thus (Evaṃ) means by the method of the complete fading away and cessation of craving and the like.
Như vậy là theo cách diệt trừ hoàn toàn sự ly tham của tham ái, v.v.
Bhinnaṃ hotīti anuppādanirodhena niruddhaṃ hoti.
It is broken means it is ceased by the cessation of non-arising.
Bị phá vỡ nghĩa là bị diệt trừ bởi sự diệt trừ không sanh khởi.
Tenāha ‘‘appaṭisandhiya’’nti.
Therefore, it is said "without rebirth-linking".
Do đó nói “không tái tục”.
45. Aññamaññaṃ dvinnaṃ ñātīnaṃ gāmo ñātikoti vuttoti āha ‘‘dvinnaṃ ñātakānaṃ gāme’’ti.
45. A village of two relatives mutually is called Ñātika, therefore it is said "in the village of two relatives".
45. Ngôi làng của hai người thân thuộc với nhau được gọi là Ñātika, do đó nói “trong làng của hai người thân thuộc”.
Giñjakā vuccanti iṭṭhakā, giñjakāhi eva kato āvasatho giñjakāvasatho.
Giñjakā are called bricks; a dwelling made solely of bricks is a giñjakāvasatha.
Giñjakā được gọi là gạch, nơi cư trú được làm hoàn toàn bằng gạch là giñjakāvasatha.
So kira āvāso yathā sudhāparikammena payojanaṃ natthi, evaṃ iṭṭhakāhi eva cinitvā chādetvā kato.
It seems that just as there is no use for plastering in that dwelling, so too it was built and roofed only with bricks.
Ngôi nhà đó, giống như không cần dùng vôi vữa, được xây và lợp hoàn toàn bằng gạch.
Tādisañhi chadanaṃ sandhāya bhagavatā iṭṭhakāchadanaṃ anuññātaṃ.
It was with such a roofing in mind that the Buddha allowed brick roofing.
Đức Thế Tôn đã cho phép lợp bằng gạch để chỉ loại mái lợp như vậy.
Tena vuttaṃ ‘‘iṭṭhakāhi kate mahāpāsāde’’ti.
Therefore, it is said "in a great palace made of bricks".
Do đó nói “trong đại lâu đài được làm bằng gạch”.
Tattha dvārabandhakavāṭaphalakādīni pana dārumayāniyeva.
But the door frames, doors, planks, etc., therein were made of wood.
Tuy nhiên, các khung cửa, cánh cửa, ván cửa, v.v. ở đó thì làm bằng gỗ.
Pariyāyati attano phalaṃ pariggahetvā vattatīti pariyāyo, kāraṇanti āha ‘‘dhammapariyāyanti dhammakāraṇa’’nti, pariyattidhammabhūtaṃ visesādhigamassa hetunti attho.
Pariyāya means that it proceeds by grasping its own result, hence pariyāya, meaning a cause; therefore, it is said "Dhammapariyāya means a cause of Dhamma", meaning it is the cause for a special attainment that is part of the teachings.
Pariyāya là tự mình nắm giữ kết quả của mình mà vận hành, là nguyên nhân, do đó nói “dhammapariyāya nghĩa là dhammakāraṇa”, ý nói là pháp học là nhân của sự chứng đắc đặc biệt.
Upecca suyyati etthāti upassutīti vuttaṃ ‘‘upassutīti upassutiṭṭhāna’’nti.
One approaches and hears there, hence upassutī; it is said "upassutī means a place for hearing".
Nơi nào có thể nghe được khi đến gần thì gọi là upassuti, do đó nói “upassuti nghĩa là upassutiṭṭhāna”.
Attano kammanti yadatthaṃ tattha gato, taṃ pariveṇasamajjanakiriyaṃ.
One's own work means the act of sweeping the monastic courtyard, for which purpose one went there.
Việc của mình là hành động quét dọn tịnh xá mà mình đã đến vì mục đích đó.
Pahāyāti akatvā.
Abandoning means without doing.
Pahāya nghĩa là không làm.
Evaṃ mahatthañhi vimuttāyatanasīse ṭhatvā suṇantassa mahato atthāya saṃvattati.
Indeed, hearing while standing at the pinnacle of liberation, which is of such great significance, redounds to great benefit.
Quả thật, đối với người lắng nghe khi đứng ở ngưỡng cửa giải thoát cao quý như vậy, điều đó dẫn đến lợi ích lớn lao.
Ekaṅgaṇaṃ ahosīti sabbaṃ vivaṭaṃ ahosi.
It became one expanse means everything became revealed.
Trở thành một khoảng trống nghĩa là tất cả đều trống trải.
Tīsu hi bhavesu saṅkhāragataṃ paccayuppannavasena manasikaroto bhagavato kiñci asesetvā sabbampi taṃ ñāṇamukhe āpāthaṃ upagacchi.
For the Blessed One, contemplating the conditioned phenomena in the three existences in terms of cause and caused, everything without exception came into the range of his knowledge.
Khi Đức Thế Tôn tác ý về các hành trong ba cõi theo cách nhân duyên và quả sanh, tất cả đều hiện rõ trước trí tuệ của Ngài mà không bỏ sót điều gì.
Tena vuttaṃ ‘‘yāvabhavaggā ekaṅgaṇaṃ ahosī’’ti.
Therefore, it is said "it became one expanse up to the highest existence".
Do đó nói “trở thành một khoảng trống cho đến đỉnh hữu”.
Tantivasena tamatthaṃ vācāya nicchārento ‘‘vacasā sajjhāyaṃ karonto’’ti vutto.
He is called "reciting vocally" as he articulates that meaning by speech in accordance with the Tantra.
Người đang phát ra ý nghĩa đó bằng lời nói theo hệ thống được gọi là “đang tụng đọc bằng lời”.
Paccayapaccayuppannavasena ca atthaṃ āharitvā tesaṃ nirodhena vivaṭṭassa āhatattā ‘‘yathānusandhinā’’ti vuttaṃ.
And since the meaning was brought forth in terms of cause and caused, and the unconditioned was brought forth through their cessation, it is said "according to the connection".
Và vì ý nghĩa được đưa ra theo cách nhân duyên và quả sanh, và sự thoát ly được đưa ra bởi sự diệt trừ của chúng, do đó nói “theo sự liên kết”.
Addasa ñāṇacakkhunā.
He saw with the eye of wisdom.
Đã thấy bằng nhãn trí.
Manasā sajjhāyaṃ karonto ‘‘tuṇhībhūtova paguṇaṃ karonto’’ti vutto.
Contemplating in mind, he is called "making it familiar in silence".
Người đang tụng đọc trong tâm được gọi là “đang học thuộc lòng trong im lặng”.
Padānupadanti padañca anupadañca.
Word by word means both the word and the subsequent word.
Từng từ một nghĩa là từ và từ tiếp theo.
Purimañhi padaṃ nāma, tadanantaraṃ anupadaṃ.
The former is a word, and what follows is a subsequent word.
Từ trước là danh từ, từ tiếp theo là anupada.
Ghaṭetvā sambandhaṃ katvā avicchinditvā.
Connecting means establishing a connection without interruption.
Gắn kết nghĩa là tạo mối liên hệ, không cắt đứt.
Pariyāpuṇātīti ajjhayati.
He masters means he studies.
Học thuộc lòng nghĩa là học hỏi.
Ādhārappattanti ādhāraṃ cittasantānappattaṃ appamuṭṭhaṃ gatattā ādhārappattaṃ nāma.
Reached the support means that which has reached the continuity of mind as a support, not forgotten, is called "reached the support."
Đã đạt đến nền tảng nghĩa là đã đạt đến nền tảng vì đã đi vào dòng tâm thức và không bị lãng quên.
Kāraṇanissitoti lokuttaradhammassa kāraṇasannissito.
Dependent on a cause means dependent on the cause of the supramundane Dhamma.
Nương tựa vào nguyên nhân nghĩa là nương tựa vào nguyên nhân của pháp siêu thế.
Ādibrahmacariyakoti ādibrahmacariyaṃ, tadeva ādibrahmacariyakaṃ.
Having the holy life as a beginning means the beginning of the holy life, that itself is ādibrahmacariyaka.
Ādibrahmacariyaka nghĩa là phạm hạnh ban đầu, chính nó là ādibrahmacariyaka.
Dhammapariyāyāpekkhāya pulliṅganiddeso.
The masculine gender is used with reference to Dhammapariyāya.
Sự chỉ định giống đực dựa trên dhammapariyāya.
Tīsupi imesūti tatiyacatutthapañcamesu tīsu suttesu.
In all these three means in the third, fourth, and fifth Suttas.
Trong ba kinh này nghĩa là trong ba kinh thứ ba, thứ tư và thứ năm.
48. Āyatiṃ hitaṃ tena loko na yatati na īhatīti lokāyataṃ.
48. Lokāyata means that in the future, for its benefit, the world does not strive or exert itself.
Điều lợi ích trong tương lai, thế gian không nỗ lực, không phấn đấu vì nó, đó là lokāyata.
Na hi taṃ laddhiṃ nissāya sattā puññakiriyāya cittampi uppādenti, kuto payogo, taṃ etassa atthi, tattha vā niyuttoti lokāyatiko.
Indeed, relying on that doctrine, beings do not even generate the thought for meritorious deeds, let alone exertion; he who has this or is devoted to it is a lokāyatika.
Quả thật, nương tựa vào tà kiến đó, chúng sanh không hề khởi tâm làm việc phước thiện, huống chi là thực hành; người có điều đó, hoặc chuyên tâm vào điều đó, là lokāyatika.
Paṭhamasaddo ādiatthavācakattā jeṭṭhavevacanoti āha ‘‘paṭhamaṃ lokāyata’’nti.
The word 'paṭhama' means 'beginning' and is synonymous with 'jeṭṭha'; therefore, it is said "first lokāyata".
Từ paṭhama (đầu tiên) có nghĩa là khởi đầu, là từ đồng nghĩa với jeṭṭha (tối thượng), do đó nói “lokāyata đầu tiên”.
Sādhāraṇavacanopi lokasaddo visiṭṭhavisayo idhādhippetoti āha ‘‘bālaputhujjanalokassā’’ti.
The word 'loka', though general, here refers to a specific domain; therefore, it is said "of the foolish ordinary people".
Từ loka (thế gian) dù là từ chung chung nhưng ở đây được hiểu là đối tượng đặc biệt, do đó nói “của thế gian phàm phu ngu si”.
Ittarabhāvena lakuṇḍakabhāvena tassa vipulādibhāvena bālānaṃ upaṭṭhānamattanti dassento ‘‘āyataṃ mahanta’’ntiādimāha.
Showing that it is merely a presentation to the foolish due to its brevity, insignificance, and immensity, he says "extensive, vast" and so on.
Để chỉ rằng đó chỉ là sự hiện diện của những điều nhỏ nhặt, không đáng kể, đối với những người ngu si, Ngài nói “rộng lớn, vĩ đại”, v.v.
Parittanti khuddakaṃ.
Limited means small.
Paritta nghĩa là nhỏ bé.
Ekasabhāvanti ekaṃ sabhāvaṃ.
Of a single nature means one nature.
Một bản chất nghĩa là một bản chất.
Avipariṇāmadhammatāyāti āha ‘‘niccasabhāvamevāti pucchatī’’ti.
Due to its unchangeable nature, it is said "asks if it is of an eternal nature".
Vì bản chất không thay đổi, do đó nói “có phải là bản chất thường hằng không?”.
Purimasabhāvena nānāsabhāvanti purimasabhāvato bhinnasabhāvaṃ.
Different from the former nature means a nature distinct from the former nature.
Bản chất khác với bản chất trước nghĩa là bản chất khác biệt với bản chất trước.
Pacchā na hotīti pacchā kiñci na hoti sabbaso samucchijjanato.
It does not exist afterwards means nothing exists afterwards, being completely annihilated.
Sau đó không còn nghĩa là sau đó không còn gì cả, vì bị đoạn diệt hoàn toàn.
Tenāha ‘‘ucchedaṃ sandhāya pucchatī’’ti.
Therefore, it is said "asks concerning annihilation".
Do đó nói “hỏi về sự đoạn diệt”.
Ekattanti sabbakālaṃ attasambhavaṃ.
Oneness means the constant existence of the self.
Sự đồng nhất nghĩa là sự tồn tại của tự ngã trong mọi thời điểm.
Tathā ceva gahaṇena dvepi vādā sassatadiṭṭhiyo honti.
And by grasping thus, both doctrines become eternalistic views.
Và bằng cách chấp thủ như vậy, cả hai quan điểm đều là thường kiến.
Natthi na hoti.
It does not exist means it is not.
Không có nghĩa là không tồn tại.
Puthuttaṃ nānāsabhāvaṃ, ekarūpaṃ na hotīti vā gahaṇena dvepi vādā ucchedadiṭṭhiyoti.
Multiplicity means different natures, or by grasping that it is not uniform, both doctrines are annihilationist views.
Sự đa dạng nghĩa là bản chất khác nhau, hoặc bằng cách chấp thủ rằng không có một hình thức duy nhất, cả hai quan điểm đều là đoạn kiến.