235. Sāvakānaṃ ālāpoti sāvakānaṃ sabrahmacāriṃ uddissa ālāpo.
235. Addressing the disciples means addressing fellow celibates among the disciples.
235. Sāvakānaṃ ālāpo (lời chào của các đệ tử) là lời chào của các đệ tử hướng đến các vị đồng phạm hạnh.
Buddhehi sadisā mā homāti buddhāciṇṇaṃ samudācāraṃ akathentehi sāvakehi, ‘‘āvuso bhikkhave’’ti ālapitā bhikkhū, ‘‘āvuso’’ti paṭivacanaṃ denti, na, ‘‘bhante’’ti.
Let us not be like the Buddhas means that disciples, when not narrating the customary conduct of the Buddhas, address bhikkhus as "āvuso, bhikkhus," and they respond with "āvuso," not "bhante."
Buddhehi sadisā mā homā (chớ giống như chư Phật) là các tỷ kheo được các đệ tử chào bằng ‘‘thưa các bạn, này các tỷ kheo’’ mà không nói về cách ứng xử của chư Phật, thì đáp lại ‘‘thưa các bạn’’, chứ không phải ‘‘bạch ngài’’.
Dutiyajjhāne vitakkavicārā nirujjhanti tesaṃ nirodheneva tassa jhānassa uppādetabbato.
In the second jhāna, verbal formations cease because that jhāna is produced precisely by their cessation.
Dutiyajjhāne vitakkavicārā nirujjhanti (trong thiền thứ hai, tầm và tứ diệt) là do sự diệt trừ của chúng mà thiền ấy được sinh khởi.
Yesaṃ nirodhāti yesaṃ vacīsaṅgārānaṃ vitakkavicārānaṃ nirujjhanena suvikkhambhitabhāvena saddāyatanaṃ appavattiṃ gacchati kāraṇassa dūrato passambhitattā.
By the cessation of which means by the cessation, by the very well-subdued state of which verbal formations, namely thought and examination, the sound object does not occur, due to the cause being far-removed.
Yesaṃ nirodhā (do sự diệt trừ của những điều ấy) là do sự diệt trừ của tầm và tứ, những yếu tố lời nói, do sự trấn áp hoàn toàn của chúng, mà âm thanh không xuất hiện, vì nguyên nhân đã được làm lắng dịu từ xa.
Ariyoti niddoso.
Noble means faultless.
Ariyo (thánh) là không lỗi lầm.
Parisuddho tuṇhībhāvo, na titthiyānaṃ mūgabbataggahaṇaṃ viya aparisuddhoti adhippāyo.
The meaning is that it is a pure silence, not impure like the practice of silence adopted by sectarians.
Tuṇhībhāvo (sự im lặng) là hoàn toàn thanh tịnh, không giống như sự giữ im lặng của các ngoại đạo là không thanh tịnh, đó là ý nghĩa.
Paṭhamajjhānādīnīti ādi-saddena tatiyajjhānādīni saṅgaṇhāti.
First jhāna and so on—the word "and so on" includes the third jhāna and others.
Paṭhamajjhānādīnī (các thiền thứ nhất, v.v.) là từ v.v. bao gồm các thiền thứ ba, v.v.
Ārammaṇabhūtena vitakkena saha gatā pavattāti vitakkasahagatāti āha ‘‘vitakkārammaṇā’’ti.
That which occurs together with thought, which is an object, is accompanied by thought, so it says, "having thought as its object."
Sự vận hành cùng với tầm làm đối tượng, nên gọi là vitakkasahagatā (cùng với tầm), do đó nói ‘‘vitakkārammaṇā’’ (có tầm làm đối tượng).
Vitakkārammaṇatā ca saññāmanasikārānaṃ sukhumaārammaṇaggahaṇavasena daṭṭhabbā.
Having thought as its object should be understood as perception and attention grasping subtle objects.
Sự có tầm làm đối tượng cần được hiểu là do sự nắm giữ đối tượng vi tế của tưởng và tác ý.
Tenāha ‘‘na santato upaṭṭhahiṃsū’’ti.
Therefore, it says, "they did not arise continuously."
Do đó nói ‘‘na santato upaṭṭhahiṃsū’’ (chúng không liên tục hiện hữu).
Na paguṇaṃ sammadeva vasībhāvassa anāpāditattā.
Not fluent because mastery was not perfectly attained.
Na paguṇaṃ (không thành thạo) là do chưa đạt được sự thuần thục hoàn toàn.
Saññāmanasikārāpīti tatiyajjhānādhigamāya pavattiyamānā saññāmanasikārāpi hānabhāgiyāva ahesuṃ, na visesabhāgiyā.
Perception and attention that were being directed towards the attainment of the third jhāna were also of the nature of decline, not of special distinction.
Saññāmanasikārāpī (ngay cả tưởng và tác ý) là ngay cả tưởng và tác ý đang vận hành để đạt được thiền thứ ba cũng chỉ là phần suy thoái, không phải phần đặc biệt.
Sammā ṭhapehīti bahiddhā vikkhepaṃ pahāya sammā ajjhattameva cittaṃ ṭhapehi.
Establish it rightly means abandoning external distraction and establishing the mind rightly within itself.
Sammā ṭhapehī (hãy an trú đúng đắn) là hãy từ bỏ sự phân tán bên ngoài và an trú tâm đúng đắn ngay trong nội tâm.
Ekaggaṃ karohīti teneva vikkhepapaṭibāhanena avihatamānasatāya cittasamādhānavasena ekaggaṃ karohi.
Make it one-pointed means make it one-pointed by the concentration of mind, through the absence of wavering, by means of that very suppression of distraction.
Ekaggaṃ karohī (hãy làm cho nhất tâm) là hãy làm cho nhất tâm bằng cách ngăn chặn sự phân tán ấy và bằng sự định tâm do tâm không bị dao động.
Āropehīti īsakampi bahumpi apatitaṃ katvā kammaṭṭhānārammaṇe āropehi.
Direct means to direct it towards the meditation object, without allowing it to fall even a little or a lot.
Āropehī (hãy đưa vào) là hãy đưa vào đối tượng thiền định mà không để rơi rớt dù chỉ một chút hay nhiều.
Dutiyaaggasāvakabhūmiyā pāripūriyā āyasmā mahābhiñño, na yathā tathāti āha ‘‘mahābhiññatanti chaḷabhiññata’’nti.
The Venerable One, being fully endowed with the second chief disciple's rank, was greatly accomplished, not in an ordinary way, so it says, "great accomplishment means the six supernormal powers."
Tôn giả là vị đại thắng trí do sự viên mãn của địa vị đệ tử thượng thủ thứ hai, không phải như thế này hay thế kia, nên nói ‘‘mahābhiññatanti chaḷabhiññata’’ (đại thắng trí là sáu thắng trí).
Iminā upāyenāti iminā ‘‘atha kho maṃ, āvuso’’tiādinā vuttena upāyena.
By this method means by this method stated in "Then, friend, I..." and so on.
Iminā upāyenā (bằng phương pháp này) là bằng phương pháp đã nói ‘‘này các bạn, sau đó tôi’’, v.v.
Vaḍḍhetvāti uttari uttari visesabhāgiyabhāvāpādanena samādhiṃ paññañca brūhetvā brūhetvā.
Having developed means having developed and nurtured concentration and wisdom by bringing them to increasingly distinguished states.
Vaḍḍhetvā (tăng trưởng) là tăng trưởng và phát triển định và tuệ bằng cách đạt được trạng thái đặc biệt hơn nữa.
237. Pariveṇaggenāti pariveṇabhāgena.
237. At the edge of the monastery means at the section of the monastery.
237. Pariveṇaggenā (bằng phần sân) là bằng phần sân viện.
Keci ‘‘ekavihāreti ekacchanne ekasmiṃ āvāse’’ti vadanti.
Some say, "in one monastery" means in one sheltered dwelling, in one abode.
Một số người nói ‘‘ekavihāre (trong một trú xứ) là trong một trú xứ có một mái che duy nhất’’.
Teti te dvepi therā.
They means those two elders.
Te (họ) là hai vị trưởng lão ấy.
Pāṭiyekkesu ṭhānesūti visuṃ visuṃ ṭhānesu.
In separate places means in different places.
Pāṭiyekkesu ṭhānesu (ở những nơi riêng biệt) là ở những nơi khác nhau.
Nisīdantīti divāvihāraṃ nisīdanti.
They sit means they sit for their daytime dwelling.
Nisīdanti (họ ngồi) là họ ngồi thiền ban ngày.
Oḷāriko nāma jāto parittadhammārammaṇattā tassa.
It became coarse because its object was a subtle dhamma.
Oḷāriko nāma jāto (được gọi là thô) là do đối tượng của nó là pháp nhỏ nhặt.
Teti thero bhagavā ca.
They means the elder and the Blessed One.
Te (họ) là vị trưởng lão và Đức Thế Tôn.
Paripuṇṇavīriyoti catukiccasādhanavasena sampuṇṇavīriyo.
Fully energetic means endowed with complete energy for achieving the four tasks.
Paripuṇṇavīriyo (có đầy đủ tinh tấn) là có tinh tấn hoàn toàn do thực hiện bốn nhiệm vụ.
Paggahitavīriyoti īsakampi saṅkocaṃ anāpajjitvā pavattitavīriyo.
Vigorously energetic means exerting energy without shrinking back even a little.
Paggahitavīriyo (có tinh tấn được nắm giữ) là có tinh tấn được duy trì mà không co rút dù chỉ một chút.
Upanikkhepanamattassevāti samīpe ṭhapanamattasseva.
Merely placing it nearby means merely placing it near.
Upanikkhepanamattassevā (chỉ là sự đặt gần) là chỉ là sự đặt gần.
Catubhūmakadhammesu labbhamānattā paññāya ‘‘catubhūmakadhamme anupavisitvā ṭhitaṭṭhenā’’ti vuttaṃ.
It is said "by entering into and abiding in the four-level dhammas" because wisdom is obtained in the four-level dhammas.
Do được tìm thấy trong các pháp bốn cõi, nên nói ‘‘catubhūmakadhamme anupavisitvā ṭhitaṭṭhenā’’ (do an trú sau khi đi vào các pháp bốn cõi) đối với tuệ.
Lakkhitabbaṭṭhena samādhi eva samādhilakkhaṇaṃ.
Characteristic of concentration is concentration itself, by virtue of being what is to be characterized.
Định là samādhilakkhaṇaṃ (đặc tính của định) do là điều cần được nhận biết.
Evaṃ vipassanālakkhaṇaṃ veditabbaṃ.
Similarly, characteristic of insight should be understood.
Tương tự, vipassanālakkhaṇaṃ (đặc tính của tuệ quán) cũng cần được hiểu.
Aññamaññassāti aññassa aññassa nānālakkhaṇāti veditabbaṃ.
Of each other should be understood as different characteristics of each other.
Aññamaññassā (của cái này và cái kia) cần được hiểu là các đặc tính khác nhau của cái này và cái kia.
Aññassāti itarassa.
Of the other means of the alternative.
Aññassā (của cái khác) là của cái kia.
Dhuranti vahitabbabhāraṃ.
Burden means the load to be carried.
Dhuraṃ (gánh nặng) là gánh nặng cần phải gánh vác.
Dvīsupi etesūti samādhilakkhaṇavipassanālakkhaṇesu sammāsambuddho nipphattiṃ gato.
In both of these means the Perfectly Enlightened One attained completion in the characteristic of concentration and the characteristic of insight.
Dvīsupi etesu (trong cả hai điều này) là Đức Chánh Đẳng Giác đã đạt được sự thành tựu trong các đặc tính của định và các đặc tính của tuệ quán.
238. Abhicetasi nissitā ābhicetasikā.
That which is dependent on the exalted mind is related to the exalted mind.
Ābhicetasikā (thuộc về tâm siêu việt) là nương tựa vào tâm siêu việt.
Paṭipakkhavidhamanena abhivisiṭṭhaṃ cittaṃ abhicittaṃ.
A mind that is exceedingly distinguished by the destruction of opponents is exalted mind.
Abhicittaṃ (tâm siêu việt) là tâm đặc biệt cao cả do sự tiêu diệt của các đối thủ.
Yasmā jhānānaṃ taṃsampayuttaṃ cittaṃ nissāya paccayo hotiyeva, tasmā ‘‘nissitāna’’nti vuttaṃ.
Because the mind associated with the jhānas is always a condition for them, it is said "dependent."
Vì tâm liên hệ với các thiền luôn là duyên nương tựa, nên nói ‘‘nissitāna’’ (của những điều nương tựa).
Nikāmalābhīti yathicchitalābhī.
Obtains at will means obtains as desired.
Nikāmalābhī (người đạt được như ý muốn) là người đạt được như mong muốn.
Yathāparicchedenāti yathākatena kālaparicchedena.
According to the determined period means according to the fixed period of time.
Yathāparicchedenā (theo sự giới hạn) là theo sự giới hạn thời gian đã được định trước.
Vipulalābhīti appamāṇalābhī.
Obtains abundantly means obtains immeasurably.
Vipulalābhī (người đạt được nhiều) là người đạt được vô lượng.
‘‘Kasira’’nti hi parittaṃ vuccati, tappaṭipakkhena akasiraṃ appamāṇaṃ.
"Kasira" means little, its opposite akasira means immeasurable.
Thật vậy, ‘‘kasira’’ (khó khăn) được nói là ít ỏi, đối nghịch với nó là akasiraṃ (không khó khăn) là vô lượng.
Tenāha ‘‘paguṇajjhānoti attho’’ti.
Therefore, it says, "the meaning is a well-developed jhāna."
Do đó nói ‘‘paguṇajjhānoti attho’’ (có nghĩa là thiền định thành thạo).
Sithilamārabbhāti sithilaṃ vīriyārambhaṃ katvāti atthoti āha ‘‘sithilaṃ vīriyaṃ pavattetvā’’ti.
Having commenced loosely means having made a loose exertion of energy, so the meaning is, it says, "having put forth loose energy."
Sithilamārabbhā (bắt đầu một cách lỏng lẻo) là có nghĩa là thực hành tinh tấn một cách lỏng lẻo, do đó nói ‘‘sithilaṃ vīriyaṃ pavattetvā’’ (duy trì tinh tấn một cách lỏng lẻo).
239. Aññāni rūpānīti paresaṃ rūpāni.
Other forms means the forms of others.
239. Aññāni rūpāni (các sắc khác) là sắc của người khác.
Atikkantarūpoti attano rūpasampattiyā rūpasobhāya atikkamitvā ṭhitarūpo, sucirampi velaṃ olokentassa tuṭṭhiāvaho.
Exceeding in form means one whose form stands out by his own beauty of form and bodily grace, bringing satisfaction to one who looks at him for a long time.
Atikkantarūpo (có sắc vượt trội) là có sắc vượt trội về sự hoàn hảo và vẻ đẹp của sắc thân mình, mang lại niềm vui cho người nhìn dù nhìn lâu.
Dassanassa cakkhussa hitoti dassanīyo.
Beneficial to sight, to the eye, is pleasant to behold.
Dassanīyo (đáng nhìn) là có lợi cho mắt khi nhìn.
Pasādaṃ āvahatīti pāsādiko.
That which brings serenity is inspiring confidence.
Mang lại sự thanh tịnh nên pāsādiko (dễ chịu).
Chavivaṇṇasundaratāyāti chavivaṇṇassa ceva sarīrasaṇṭhānassa ca sobhanabhāvena.
By beauty of skin color means by the beauty of both skin color and bodily physique.
Chavivaṇṇasundaratāyā (do vẻ đẹp của màu da) là do vẻ đẹp của màu da và hình dáng cơ thể.
240. Virūpasarīravaṇṇanti asundarachavivaṇṇañceva asundarasaṇṭhānañca.
240. Disfigured in bodily form and complexion means both having an unbeautiful skin color and an unbeautiful physique.
240. Virūpasarīravaṇṇaṃ (màu sắc thân thể xấu xí) là màu da xấu xí và hình dáng xấu xí.
Pamāṇavasenāti sarīrappamāṇavasena.
By way of measure: by way of the body's size.
Theo kích thước có nghĩa là theo kích thước thân thể.
Icchiticchitanti attanā icchiticchitaṃ.
Whatever is desired: whatever one desires oneself.
Điều mong muốn có nghĩa là điều tự mình mong muốn.
Mahāsārajjanti mahanto maṅkubhāvo.
Great diffidence: great embarrassment.
Mahāsārajja (sự bẽn lẽn lớn) có nghĩa là sự bẽn lẽn lớn.
‘‘Kāyasmī’’ti gāthāsukhatthaṃ niranunāsikaṃ katvā niddesoti vuttaṃ ‘‘kāyasmi’’nti.
It is said that "kāyasmī" is indicated by making it non-nasal for the sake of metrical ease: "kāyasmi".
Đã được nói rằng: ‘‘Kāyasmī’’ (trong thân) là cách diễn đạt không có phụ âm mũi để dễ đọc trong kệ, do đó là ‘‘kāyasmi’’.
Akāraṇaṃ kāyappamāṇanti sarīrappamāṇaṃ nāma appamāṇaṃ, sīlādiguṇāva pamāṇanti adhippāyo.
The body's size is not the cause: the body's size is indeed immeasurable; the intention is that qualities such as sīla are the measure.
Akāraṇaṃ kāyappamāṇaṃ (kích thước thân thể không phải là nguyên nhân) có nghĩa là kích thước thân thể không phải là thước đo, mà các đức tính như giới hạnh mới là thước đo, đó là ý nghĩa.
241. Purassa esāti porī, cāturiyayuttatā.
241. That of the city is porī, meaning skillfulness.
241. Đây là sự khéo léo của thành phố, tức là porī, sự khéo léo.
Tenāha ‘‘puravāsīna’’ntiādi.
Therefore, it is said: "of the city dwellers" and so on.
Vì thế đã nói ‘‘của cư dân thành phố’’ và tiếp theo.
Sā pana dutavilambitakhalitavasena appasannalūkhatādidosarahitā hotīti āha ‘‘pura…pe… vācāyā’’ti.
And that* is free from faults such as hesitating, being slow, stumbling, being unpleasant, and coarse, so it is said: "pure… (and so on)… speech."
Mà lời nói ấy không có những lỗi như nói nhanh, nói chậm, nói lắp bắp, không rõ ràng, thô tục, v.v., nên đã nói ‘‘pura…pe… vācāya’’ (lời nói của thành phố…v.v.).
Asandiddhāyāti muttavācāya.
Without doubt: with liberated speech.
Asandiddhāya (không nghi ngờ) có nghĩa là lời nói rõ ràng.
Tenāha ‘‘apalibuddhāyā’’tiādi.
Therefore, it is said: "unimpeded" and so on.
Vì thế đã nói ‘‘apalibuddhāyā’’ (không bị vướng mắc) và tiếp theo.
Na elaṃ dosaṃ galetīti anelagalā, avirujjhanavācā.
It does not allow this fault to slip out, thus anelagalā, meaning speech that is not contradictory.
Không làm trào ra lỗi lầm, nên là anelagalā, lời nói không chống đối.
Tenāha ‘‘niddosāyā’’ti.
Therefore, it is said: "blameless."
Vì thế đã nói ‘‘niddosāyā’’ (không có lỗi).
Catusaccassa pakāsakā, na kadāci saccavimuttāti āha ‘‘catusaccapariyāpannāyā’’ti.
It reveals the Four Noble Truths, and is never free from truth, so it is said: "encompassing the Four Noble Truths."
Là lời nói làm hiển lộ Tứ Thánh Đế, không bao giờ xa rời chân lý, nên đã nói ‘‘catusaccapariyāpannāyā’’ (bao gồm Tứ Thánh Đế).
Tā hi cattāri saccāni paricchijja āpādenti paṭipādenti pavattenti.
For these* delimit, attain, and establish the four truths.
Vì những lời nói ấy xác định, thực hành và làm cho bốn chân lý ấy vận hành.
Tenāha ‘‘cattāri saccāni amuñcitvā pavattāyā’’ti.
Therefore, it is said: "speech that proceeds without abandoning the four truths."
Vì thế đã nói ‘‘cattāri saccāni amuñcitvā pavattāyā’’ (vận hành không rời bốn chân lý).
Dhajo nāma sabbadhammehi samussitaṭṭhena.
Dhajo (banner) is so called because it is exalted by all Dhammas.
Dhajo (lá cờ) có nghĩa là được dựng lên bởi tất cả các pháp.
242. Āraññikotiādīsu araññakathāsīsena senāsanapaṭisaṃyuttānaṃ dhutaṅgānaṃ, piṇḍapātakathāsīsena piṇḍapātapaṭisaṃyuttānaṃ, paṃsukūlikasīsena cīvarapaṭisaṃyuttānaṃ, taggahaṇeneva vīriyanissitadhutaṅgassa ca samādāya vattanaṃ dīpitanti veditabbaṃ.
242. In "one who dwells in the forest" and so on, it should be understood that by the heading "dwelling in the forest," the dhutaṅgas connected with dwellings are shown; by the heading "alms food," those connected with alms food are shown; by the heading "rag-robe wearer," those connected with robes are shown; and by merely taking these, the dhutaṅga based on energy and its practice are also shown.
242. Trong các từ Āraññiko (người sống trong rừng) và tiếp theo, cần hiểu rằng: với chủ đề về rừng, các hạnh đầu đà liên quan đến chỗ ở được trình bày; với chủ đề về vật thực khất thực, các hạnh đầu đà liên quan đến vật thực khất thực được trình bày; với chủ đề về y phấn tảo, các hạnh đầu đà liên quan đến y phấn tảo được trình bày; và chỉ bằng việc đề cập đến những điều đó, sự thực hành các hạnh đầu đà dựa trên tinh tấn cũng được trình bày.
Āgatena bhagavatā aparabhāge kathitaṃ.
Later spoken by the Buddha who had arrived.
Được Đức Thế Tôn đã đến nói sau này.
243. Bhaṇḍakanti pattacīvaraṃ.
243. Bhaṇḍaka: bowl and robe.
243. Bhaṇḍaka (vật dụng) có nghĩa là y bát.
Nisīdiyeva vattassa asikkhitattā.
Sitting down indeed, due to not having learned the practice.
Nisīdiyeva (chính là sự ngồi xuống) vì chưa học được giới luật.
Tujjanatthena vācā eva sattiyoti āha ‘‘vācāsattīhī’’ti.
Speech itself is a dart in the sense of prodding, so it is said: "with darts of speech."
Lời nói chính là ngọn giáo theo nghĩa chọc tức, nên đã nói ‘‘vācāsattīhī’’ (bằng những ngọn giáo lời nói).
Vācāya sannitodakenāti vacanasaṅkhātena samantato niccaṃ katvā upatudanato sannitudakena.
By the prodding of speech: by the constant prodding from all sides, which is called speech, by the "sannitudaka."
Vācāya sannitodakenā (bằng lời nói chọc ghẹo) có nghĩa là bằng sự chọc ghẹo liên tục từ mọi phía, tức là bằng lời nói.
Vibhattialopena so niddeso.
That is an indication with elision of the case ending.
Đó là cách diễn đạt bằng cách lược bỏ biến cách.
Tenāha ‘‘vacanapatodenā’’ti.
Therefore, it is said: "by the goad of words."
Vì thế đã nói ‘‘vacanapatodenā’’ (bằng lời nói đâm chọc).
Uccakule jāti etassāti jātimā, brahmajātiko isi.
One whose birth is in a high family is jātimā, a brahmin-born sage.
Người có sự sinh ra trong gia đình cao quý, tức là jātimā, một vị đạo sĩ thuộc dòng dõi Phạm thiên.
Mātaṅgoti caṇḍālo.
Mātaṅga: an outcast (caṇḍāla).
Mātaṅgo (Mātaṅga) có nghĩa là người hạ tiện (caṇḍāla).
Tatthāti kumbhakārasālāyaṃ.
There: in the potter's shed.
Tatthā (ở đó) có nghĩa là trong xưởng của người thợ gốm.
Okāsaṃ yāci kumbhakāraṃ.
Asked for permission from the potter.
Yêu cầu chỗ với người thợ gốm.
Mahantaṃ disvā āha – ‘‘paṭhamataraṃ paviṭṭho pabbajito’’ti.
Seeing the elder, he said: "The monk who entered first."
Thấy vị ấy lớn tuổi, đã nói – ‘‘vị xuất gia đã vào trước’’.
Tatthevāti tassāyeva sālāya dvāraṃ nissāya dvārasamīpe.
Right there: leaning against the door of that very shed, near the door.
Tatthevā (chính ở đó) có nghĩa là gần cửa, dựa vào cửa của chính xưởng ấy.
Meti mayā.
Me: by me.
Me (của tôi) có nghĩa là bởi tôi.
Khama mayhanti mayhaṃ aparādhaṃ khamassu.
Forgive me: forgive my transgression.
Khama mayhaṃ (hãy tha thứ cho tôi) có nghĩa là hãy tha thứ lỗi lầm của tôi.
Teti tayā.
Te: by you.
Te (của bạn) có nghĩa là bởi bạn.
Puna teti tava.
Again, te: your.
Lại te (của bạn) có nghĩa là của bạn.
Gaṇhi uggantuṃ appadānavasena.
Seized: in the sense of not letting it rise.
Gaṇhi (nắm giữ) theo nghĩa không cho phép trồi lên.
Tenāha ‘‘nāssa uggantuṃ adāsī’’ti.
Therefore, it is said: "he did not let it rise."
Vì thế đã nói ‘‘nāssa uggantuṃ adāsī’’ (không cho phép nó trồi lên).
Pabujjhiṃsūti niddāya pabujjhiṃsu pakatiyā pabujjhanavelāya upagatattā.
They awoke: they awoke from sleep, because the usual waking time had arrived.
Pabujjhiṃsū (tỉnh giấc) có nghĩa là tỉnh giấc khỏi giấc ngủ vì đã đến giờ thức dậy bình thường.
Soti mattikāpiṇḍo.
That: that lump of clay.
So (nó) có nghĩa là cục đất sét.
‘‘Sattadhā bhijjī’’ti etthāyamadhippāyo – yaṃ tena tāpasena pāramitāparibhāvanasamiddhāhi nānāvihārasamāpattiparipūritāhi sīladiṭṭhisampadādīhi susaṅkhatasantāne mahākaruṇādhivāse mahāsatte bodhisatte ariyūpavādakammaṃ abhisapasaṅkhātaṃ pharusavacanaṃ pavattitaṃ, taṃ mahāsattassa khettavisesabhāvato tassa ca ajjhāsayapharusatāya diṭṭhadhammavedanīyaṃ hutvā sace so mahāsattaṃ na khamāpeti, taṃ kakkhaḷaṃ hutvā vipaccanasabhāvaṃ jātaṃ, khamāpite pana mahāsatte payogasampattipaṭibāhitattā avipākadhammataṃ āpajjati ahosikammabhāvato.
Regarding "split into seven pieces," this is the intention: The harsh words spoken by that ascetic, in the form of a curse, an act of slandering a noble one, against the Great Being (Bodhisatta), whose continuum was well-conditioned by the perfection of Pāramīs and filled with various attainments of meditative absorption, endowed with qualities like sīla and right view, and dwelling in great compassion—that karmic act, due to the special nature of the Great Being as a field of merit and the harshness of the ascetic's intention, was destined to ripen in this very life. If he did not seek forgiveness from the Great Being, it would become harsh and ripen. However, when forgiveness was sought from the Great Being, because the causal condition was obstructed, it became non-effective, an ahosikamma (a deed that has lost its potency to produce results).
Về câu ‘‘Sattadhā bhijjī’’ (nứt ra làm bảy phần), ý nghĩa là thế này: lời nói thô ác mà vị đạo sĩ ấy đã nói, tức là hành động nguyền rủa, phỉ báng bậc thánh, chống lại Đại Bồ Tát, người có dòng tâm được tu tập tốt đẹp với các Ba-la-mật viên mãn và các định khác nhau, cùng với sự thành tựu về giới và kiến giải, v.v., lời nói ấy đã trở thành nghiệp cảm quả trong đời hiện tại do đặc tính của Đại Bồ Tát là một ruộng phước đặc biệt và do sự thô ác trong tâm của vị đạo sĩ. Nếu vị ấy không xin lỗi Đại Bồ Tát, nghiệp ấy sẽ trở nên cứng nhắc và có khả năng chín muồi; nhưng nếu Đại Bồ Tát được xin lỗi, nghiệp ấy sẽ trở thành vô hiệu, không chín muồi do bị ngăn chặn bởi sự thành tựu của hành động.
Ayañhi ariyūpavādapāpassa diṭṭhadhammavedanīyassa ca dhammatā.
This is the nature of the evil act of slandering a noble one, which ripens in this very life.
Đây là bản chất của nghiệp phỉ báng bậc thánh, nghiệp cảm quả trong đời hiện tại.
Yaṃ taṃ bodhisattena sūriyuggamananivāraṇaṃ kataṃ, ayaṃ bodhisattena diṭṭho upāyo.
The Bodhisatta's act of preventing the sunrise was a skillful means devised by the Bodhisatta.
Việc Bồ Tát ngăn cản mặt trời mọc là một phương tiện mà Bồ Tát đã thấy.
Tena hi ubbāḷhā manussā bodhisattassa santike tāpasaṃ ānetvā khamāpesuṃ.
Through this, the distressed people brought the ascetic to the Bodhisatta and made him seek forgiveness.
Khi đó, những người bị quấy rầy đã đưa vị đạo sĩ đến chỗ Bồ Tát và xin lỗi.
Sopi ca mahāsattassa guṇe jānitvā tasmiṃ cittaṃ pasādesi.
And he, knowing the qualities of the Great Being, generated faith in him.
Vị ấy cũng biết các đức tính của Đại Bồ Tát và đã phát khởi lòng tin nơi Ngài.
Yaṃ panassa matthake mattikāpiṇḍassa ṭhapanaṃ tassa sattadhā phālanaṃ kataṃ, taṃ manussānaṃ cittānurakkhaṇatthaṃ.
The placing of the lump of clay on his head and its splitting into seven pieces was done to protect the minds of the people.
Còn việc đặt cục đất sét lên đầu vị ấy và làm cho nó nứt ra làm bảy phần là để bảo vệ tâm của mọi người.
Aññathā hi ime pabbajitā samānā cittassa vasaṃ vattanti, na pana cittamattano vase vattāpentīti mahāsattampi tena sadisaṃ katvā gaṇheyyuṃ, tadassa nesaṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyāti.
Otherwise, these people might think that these renunciants are slaves to their minds, not making their minds subject to themselves, and they might regard the Great Being as similar to him, which would lead to their harm and suffering for a long time.
Nếu không, họ sẽ nghĩ rằng: những vị xuất gia này đều tùy thuộc vào tâm của mình, chứ không làm cho tâm tùy thuộc vào mình, và họ sẽ coi Đại Bồ Tát cũng giống như vị đạo sĩ ấy, điều đó sẽ gây bất lợi và đau khổ lâu dài cho họ.
Patirūpanti yuttaṃ.
Suitable: proper.
Patirūpaṃ (phù hợp) có nghĩa là thích hợp.
244. Atīte khandhapañcaketi atīte attabhāve.
244. In the aggregates of the past: in a past existence.
244. Atīte khandhapañcake (năm uẩn quá khứ) có nghĩa là trong kiếp sống quá khứ.
Chandarāgappahānenāti chandarāgassa accantameva jahanena.
By the abandonment of lust and passion: by the complete giving up of lust and passion.
Chandarāgappahānenā (bằng sự đoạn trừ tham ái) có nghĩa là bằng sự đoạn trừ hoàn toàn tham ái.
Pahīnaṃ nāma hoti anapekkhapariccāgato.
It is called abandoned due to being given up without clinging.
Pahīnaṃ nāma hoti (được gọi là đoạn trừ) do sự từ bỏ không chấp thủ.
Paṭinissaṭṭhaṃ nāma hoti sabbaso chaḍḍitattā.
It is called utterly rejected due to being completely cast aside.
Paṭinissaṭṭhaṃ nāma hoti (được gọi là từ bỏ) do sự vứt bỏ hoàn toàn.
Tayo bhaveti iminā upādiṇṇakadhammānaṃyeva gahaṇaṃ.
The three existences: by this, only the grasped Dhammas are taken.
Tayo bhave (ba cõi) bằng cách này chỉ đề cập đến các pháp bị chấp thủ.
Sabbā khandhāyatanadhātuyo cāti iminā upādiṇṇānampi anupādiṇṇānampi dvidhā pavattalokiyadhammānaṃ gahaṇaṃ avisesetvā vuttattā.
All aggregates, sense bases, and elements: by this, the worldly Dhammas that manifest in two ways, both grasped and ungaspmed, are taken without distinction.
Sabbā khandhāyatanadhātuyo cā (tất cả các uẩn, xứ, giới) bằng cách này đề cập đến các pháp thế gian tồn tại theo hai cách, cả bị chấp thủ và không bị chấp thủ, vì được nói một cách không phân biệt.
Viditaṃ pākaṭaṃ katvā ṭhitaṃ pariññābhisamayavasena.
Known, made manifest, and established by way of full understanding and penetration.
Viditaṃ pākaṭaṃ katvā ṭhitaṃ (đã biết, đã làm cho hiển lộ) bằng cách thấu hiểu và chứng ngộ.
Tesvevāti tebhūmakadhammesu eva.
In those very ones: in those very three realms of existence.
Tesvevā (chính trong những điều đó) có nghĩa là chính trong các pháp thuộc ba cõi.
Anupalittaṃ amathitaṃ asaṃkiliṭṭhaṃ taṇhādiṭṭhisaṃkilesābhāvato.
Unstained: unagitated, undefiled, due to the absence of defilements like craving and wrong view.
Anupalittaṃ (không bị ô nhiễm) không bị khuấy động, không bị nhiễm ô do không có các phiền não như tham ái, tà kiến.
Tadeva sabbanti heṭṭhā tīsupi padesu idha sabbaggahaṇena gahitaṃ tebhūmakavaṭṭaṃ.
All that: the three realms of saṃsāra, which were taken in the three preceding sections, are here taken by the comprehensive term "all."
Tadeva sabbaṃ (chính tất cả điều đó) là ba cõi luân hồi đã được đề cập ở ba phần trước, nay được bao gồm bởi từ ‘tất cả’ này.
Jahitvāti pahānābhisamayavasena.
Having abandoned: by way of the penetration of abandonment.
Jahitvā (từ bỏ) có nghĩa là bằng sự chứng ngộ đoạn trừ.
Taṇhā khīyati etthāti taṇhakkhayasaṅkhāte nibbāne vimuttaṃ.
Liberated in Nibbāna, which is called the destruction of craving, where craving is destroyed.
Vimuttaṃ (giải thoát) trong Nibbāna, được gọi là taṇhakkhaya (diệt trừ tham ái), nơi tham ái được diệt trừ.
Tamahanti taṃ uttamapuggalaṃ ekavihāriṃ brūmi taṇhādutiyassa abhāvato.
That person: that supreme individual, I call him one who dwells alone, because there is no craving as a second companion.
Tamahaṃ (người ấy) có nghĩa là ta nói người tối thượng ấy là bậc độc cư vì không có ai làm bạn với tham ái.
Ettha ca pariññāpahānābhisamayakathanena itarampi abhisamayaṃ atthato kathitamevāti daṭṭhabbaṃ.
And here, by speaking of the penetration of full understanding and abandonment, the other penetration (of realization) is also implicitly stated.
Ở đây, bằng cách nói về sự chứng ngộ thấu hiểu và đoạn trừ, sự chứng ngộ còn lại cũng được nói đến về mặt ý nghĩa.
245. Mahākappinoti pūjāvacanametaṃ yathā ‘‘mahāmoggallāno’’ti.
245. Mahākappina is a term of veneration, like "Mahāmoggallāna."
245. Mahākappino (Mahākappina) đây là một từ tôn kính, giống như ‘‘Mahāmoggallāno’’ (Đại Mục Kiền Liên).
Tathārūpanti ‘‘buddho dhammo’’tiādikaṃ guṇavisesavantapaṭibaddhaṃ.
Such-like: connected with specific qualities such as "the Buddha, the Dhamma."
Tathārūpaṃ (như vậy) có nghĩa là có những đức tính đặc biệt liên quan đến ‘‘Phật, Pháp’’ và tiếp theo.
Sāsananti desantarato āgatavacanaṃ.
Message: a word that has come from another land.
Sāsanaṃ (lời dạy) có nghĩa là lời nói đến từ một quốc gia khác.
Jaṅghavāṇijāti jaṅghacārino vāṇijā.
Walking merchants: merchants who travel on foot.
Jaṅghavāṇijā (thương nhân đi bộ) có nghĩa là những thương nhân đi bằng chân.
Kiñci sāsananti apubbapavattidīpakaṃ kiñci vacananti pucchi.
Any message: he asked if there was any word indicating a new occurrence.
Kiñci sāsanaṃ (một lời dạy nào đó) có nghĩa là hỏi về một lời nói nào đó tiết lộ một sự kiện chưa từng xảy ra.
Pīti uppajji yathā taṃ suciraṃ katābhinīhāratāya paripakkañāṇassa.
Joy arose in him, as is natural for one whose wisdom is mature due to long cultivation of aspirations.
Pīti uppajji (hỷ khởi lên) như lẽ tự nhiên đối với người có trí tuệ chín muồi do đã thực hành nguyện ước từ lâu.
Aparimāṇaṃ guṇassa aparimāṇato sabbaññuguṇaparidīpanato, sesaratanadvaye niyyānikabhāvadīpanato diṭṭhisīlasāmaññena saṃhatabhāvadīpanatoti vattabbaṃ.
"Immeasurable" (Aparimāṇaṃ) should be understood as due to the immeasurability of its qualities, due to the manifestation of the qualities of omniscience, due to the manifestation of the liberating nature of the other two jewels, and due to the manifestation of their unified nature in terms of right view and virtue.
Vô lượng (là) do đức vô lượng, do sự hiển bày đức Toàn tri, do sự hiển bày tính chất đưa đến giải thoát trong hai viên ngọc còn lại, và do sự hiển bày tính chất hợp nhất bởi sự tương đồng về kiến và giới.
Yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne apāyadukkhato saṃsāradukkhato ca apatante dhāretīti dhammo.
It upholds one who practices as instructed from falling into suffering in the lower realms and suffering in saṃsāra; hence, it is Dhamma.
Pháp là vì duy trì (họ) không rơi vào khổ cảnh và khổ luân hồi khi hành trì đúng như đã được dạy.
Suparisuddhadiṭṭhisīlasāmaññena saṃhatoti saṅghoti.
It is unified by virtue of perfectly pure right view and virtue; hence, it is the Saṅgha.
Tăng là hợp nhất bởi sự tương đồng về kiến và giới hoàn toàn thanh tịnh.
Ratanattho pana tiṇṇampi sadiso evāti.
However, the meaning of "jewel" (ratana) is indeed the same for all three.
Tuy nhiên, ý nghĩa của "ngọc" (ratana) là giống nhau đối với cả ba.
Janiteti kammakilesehi nibbattite.
" Janite" means 'produced' by kamma and defilements.
Do sanh khởi (Janite) là do nghiệp và phiền não tạo ra.
Kammakilesehi pajātattā pajāti pajāsaddo janitasaddena samānatthoti āha – ‘‘janite, pajāyāti attho’’ti.
Since 'pajā' is produced by kamma and defilements, the word 'pajā' has the same meaning as 'janita'; thus, he says: " 'janite,' meaning 'pajā'."
Vì được sanh ra bởi nghiệp và phiền não nên “pajā” (chúng sanh) và “pajā” có nghĩa tương đương với “janita” (sanh khởi), nên đã nói – “janite, có nghĩa là pajā”.
Aṭṭhahi vijjāhīti ambaṭṭhasutte (dī. ni. 1.278) āgatanayena.
" By the eight kinds of knowledge" (aṭṭhahi vijjāhi) is according to the manner found in the Ambaṭṭha Sutta (DN 1.278).
Với tám minh (Aṭṭhahi vijjāhi) là theo cách đã được nêu trong kinh Ambaṭṭha (Dī. Ni. 1.278).
Tattha hi vipassanāñāṇamanomayiddhīhi saha cha abhiññā ‘‘aṭṭha vijjā’’ti āgatā.
There, the six abhiññā together with vipassanā-ñāṇa and mano-mayiddhī are referred to as the "eight kinds of knowledge."
Ở đó, sáu thắng trí cùng với tuệ quán và thần thông ý sanh được gọi là “tám minh”.
Tapati paṭipakkhavidhamanena vijjotati, taṃ sūriyassa virocananti āha – ‘‘tapatīti virocatī’’ti.
" Tapati" means 'shines' by dispelling opponents; this is the sun's brilliance, thus he says: " 'tapatīti' means 'it shines'."
Tỏa sáng (Tapati) là chiếu sáng bằng cách xua tan đối nghịch, đó là sự chiếu sáng của mặt trời, nên đã nói – “tapatīti có nghĩa là virocatī”.
Jhānaṃ samāpajjitvā samāhitena cittena vipassanaṃ vaḍḍhetvā phalasamāpattiṃ samāpajjitvā nisinnoti āha – ‘‘duvidhena jhānena jhāyamāno’’ti.
Having attained jhāna, cultivated vipassanā with a concentrated mind, and attained phalasamāpatti, he is seated; thus he says: " meditating with two kinds of jhāna."
Đã nói – “thiền định bằng hai loại thiền” là vì đã nhập thiền, phát triển tuệ quán với tâm định tĩnh, nhập quả thiền rồi ngồi.
Sabbamaṅgalagāthāti sabbamaṅgalāvirodhī gāthāti vadanti.
They say " Sabbamaṅgalagāthā" means a verse that is not contrary to all blessings.
Kệ tất cả điều lành (Sabbamaṅgalagāthā) là kệ không trái với tất cả điều lành, họ nói vậy.
Tathā hi vadanti –
Indeed, they say:
Thật vậy, họ nói –
Pūjaṃ kāretvā ekaṃ agārikadhammakathikaṃ upāsakaṃ āha.
Having arranged an offering (pūjaṃ kāretvā), he addressed a certain householder who was a Dhamma speaker.
Sau khi cúng dường, đã nói với một cư sĩ thuyết pháp tại gia.
Ettha ca ‘‘jhāyī tapatī’’ti iminā ārammaṇūpanijjhānānaṃ gahitattā dhammaratanaṃ gahitameva.
Here, by "jhāyī tapatī," the Dhamma-ratana is included, as it encompasses both absorption-jhāna and discernment-jhāna.
Ở đây, với câu “thiền giả tỏa sáng” (jhāyī tapati), do sự thiền định đối tượng đã được nắm giữ, nên Pháp bảo đã được nắm giữ.
‘‘Brāhmaṇo’’ti iminā saṅgharatanaṃ gahitameva.
By "brāhmaṇo," the Saṅgha-ratana is included.
Với từ “Bà-la-môn” (Brāhmaṇo), Tăng bảo đã được nắm giữ.
Buddharatanaṃ pana sarūpeneva gahitanti.
The Buddha-ratana, however, is included by its own nature.
Còn Phật bảo thì đã được nắm giữ bằng chính bản chất của Ngài.
246. Sammā saṃsandanavasena eti pavattatīti sameti, sammādiṭṭhiādi.
246. Sameti means 'comes to be' or 'occurs' in a perfectly coherent manner, such as Right View (sammādiṭṭhi) and so on.
246. Sameti là đi, vận hành theo cách hòa hợp đúng đắn, như chánh kiến, v.v.
Sammā cirarattaṃ cirakālaṃ sameti etesaṃ atthīti cirarattaṃsametikā.
Cirarattaṃsametikā means 'for whom it coheres for a long time' because it perfectly coheres for a long period.
Cirarattaṃsametikā là có sự hòa hợp đúng đắn trong một thời gian dài, một thời kỳ dài.
Tenāha ‘‘dīgharatta’’ntiādi.
Therefore, he says " for a long time" and so forth.
Do đó đã nói “dīgharatta” v.v.
Idāni imesanti etarahi etesaṃ.
" Idāni imesaṃ" means 'now for these ones'.
Idāni imesaṃ là bây giờ đối với những người này.
Ayaṃ sāsanadhammo ajjhāsayato payogato ca sammā saṃsandati sameti, tasmā majjhe bhinnaṃ viya samameva na visadisaṃ.
Ayaṃ sāsanadhammo means 'this teaching of the Dhamma' coheres perfectly, in terms of intention and application, so it is coherent and not disparate, as if broken in the middle.
Pháp giáo này (ayaṃ sāsanadhammo) hòa hợp, tương ứng (saṃsandati sameti) đúng đắn từ ý định đến hành động, do đó nó đồng nhất, không khác biệt như bị tách rời ở giữa.
Kiñca tato eva buddhena bhagavatā paveditadhammavinaye etesaṃ paṭipatti sāsanadhammo sobhati virocatīti attho.
Furthermore, for that very reason, the teaching of the Dhamma that these ones practice, proclaimed by the Buddha, the Blessed One, shines and radiates; this is the meaning.
Hơn nữa, chính vì thế, Pháp giáo thực hành của những người này (etesaṃ paṭipattisāsanadhammo) tỏa sáng, chiếu rọi (sobhati virocatīti attho) trong Pháp và Luật được Đức Phật (buddhena) công bố.
Ariyappavediteti ariyena sammāsambuddhena sammadeva pakāsite ariyadhamme.
" Ariyappavedite" means 'in the Noble Dhamma perfectly expounded by the Noble One, the Perfectly Self-Enlightened One'.
Trong Pháp được bậc Thánh công bố (Ariyappavedite) là trong Pháp cao thượng được bậc Chánh Đẳng Giác công bố một cách đúng đắn.
Sammadeva samucchedapaṭippassaddhivinayānaṃ vasena suṭṭhu vinītā sabbakilesadarathapariḷāhānaṃ vūpasamena.
" Suṭṭhu vinītā" means 'well trained' by means of complete eradication and calming of all defilements, vexations, and fevers.
Đã được huấn luyện tốt (suṭṭhu vinītā) là theo cách đoạn diệt và an tịnh hoàn toàn, bằng sự làm lắng dịu tất cả phiền não, sự thống khổ và sự bức bách.