1. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was dwelling at Sāvatthī, in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s Park.
1. Tôi nghe như vầy: Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Sāvatthī (Xá-vệ), trong khu vườn của Anāthapiṇḍika (Cấp Cô Độc), tại Jetavana (Kỳ Đà Lâm).
Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti.
There the Blessed One addressed the bhikkhus: “Bhikkhus!”
Tại đó, Đức Thế Tôn gọi các Tỳ-khưu và nói: “Này các Tỳ-khưu!”
‘‘Bhadante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
“Venerable Sir,” those bhikkhus replied to the Blessed One.
“Bạch Đức Thế Tôn,” các Tỳ-khưu ấy vâng đáp Đức Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca – ‘‘paṭiccasamuppādaṃ vo, bhikkhave, desessāmi; taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha; bhāsissāmī’’ti.
The Blessed One said this: “Bhikkhus, I will teach you Dependent Origination; listen to it, attend carefully; I will speak.”
Đức Thế Tôn nói như sau: “Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông về Paṭiccasamuppāda (Duyên Khởi); hãy lắng nghe kỹ, tác ý cẩn thận; Ta sẽ thuyết giảng.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
“Yes, Venerable Sir,” those bhikkhus replied to the Blessed One.
“Vâng, bạch Đức Thế Tôn,” các Tỳ-khưu ấy vâng đáp Đức Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Blessed One said this:
Đức Thế Tôn nói như sau:
‘‘Katamo ca, bhikkhave, paṭiccasamuppādo?
“And what, bhikkhus, is Dependent Origination?
“Này các Tỳ-khưu, Paṭiccasamuppāda là gì?
Avijjāpaccayā, bhikkhave, saṅkhārā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ; viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ; nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ; saḷāyatanapaccayā phasso; phassapaccayā vedanā; vedanāpaccayā taṇhā; taṇhāpaccayā upādānaṃ; upādānapaccayā bhavo; bhavapaccayā jāti; jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
Bhikkhus, with avijjā as condition, saṅkhārā arise; with saṅkhārā as condition, viññāṇa; with viññāṇa as condition, nāmarūpa; with nāmarūpa as condition, saḷāyatana; with saḷāyatana as condition, phassa; with phassa as condition, vedanā; with vedanā as condition, taṇhā; with taṇhā as condition, upādāna; with upādāna as condition, bhava; with bhava as condition, jāti; with jāti as condition, jarāmaraṇa, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair arise.
Này các Tỳ-khưu, do Avijjā (Vô Minh) duyên Saṅkhārā (Hành); do Saṅkhārā duyên Viññāṇa (Thức); do Viññāṇa duyên Nāmarūpa (Danh Sắc); do Nāmarūpa duyên Saḷāyatana (Sáu Xứ); do Saḷāyatana duyên Phassa (Xúc); do Phassa duyên Vedanā (Thọ); do Vedanā duyên Taṇhā (Ái); do Taṇhā duyên Upādāna (Thủ); do Upādāna duyên Bhava (Hữu); do Bhava duyên Jāti (Sinh); do Jāti duyên Jarāmaraṇa (Già Chết), Soka (Sầu), Parideva (Bi), Dukkha (Khổ), Domanassa (Ưu), Upāyāsa (Não) phát sinh.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Thus there is the origin of this whole mass of suffering.
Như vậy là sự tập khởi của toàn bộ khối khổ này.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, paṭiccasamuppādo.
This, bhikkhus, is called Dependent Origination.
Này các Tỳ-khưu, đây gọi là Paṭiccasamuppāda.
‘‘Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho; saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho; viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho; nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho; saḷāyatananirodhā phassanirodho; phassanirodhā vedanānirodho; vedanānirodhā taṇhānirodho; taṇhānirodhā upādānanirodho; upādānanirodhā bhavanirodho; bhavanirodhā jātinirodho; jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti.
But with the fading away and cessation of avijjā, without remainder, there is the cessation of saṅkhārā; with the cessation of saṅkhārā, the cessation of viññāṇa; with the cessation of viññāṇa, the cessation of nāmarūpa; with the cessation of nāmarūpa, the cessation of saḷāyatana; with the cessation of saḷāyatana, the cessation of phassa; with the cessation of phassa, the cessation of vedanā; with the cessation of vedanā, the cessation of taṇhā; with the cessation of taṇhā, the cessation of upādāna; with the cessation of upādāna, the cessation of bhava; with the cessation of bhava, the cessation of jāti; with the cessation of jāti, jarāmaraṇa, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair cease.
Nhưng này các Tỳ-khưu, do sự diệt trừ hoàn toàn và không còn dư sót của Avijjā, Saṅkhāranirodha (Hành diệt); do Saṅkhāranirodha, Viññāṇanirodha (Thức diệt); do Viññāṇanirodha, Nāmarūpanirodha (Danh Sắc diệt); do Nāmarūpanirodha, Saḷāyatananirodha (Sáu Xứ diệt); do Saḷāyatananirodha, Phassanirodha (Xúc diệt); do Phassanirodha, Vedanānirodha (Thọ diệt); do Vedanānirodha, Taṇhānirodha (Ái diệt); do Taṇhānirodha, Upādānanirodha (Thủ diệt); do Upādānanirodha, Bhavanirodha (Hữu diệt); do Bhavanirodha, Jātinirodha (Sinh diệt); do Jātinirodha, Jarāmaraṇa, Soka, Parideva, Dukkha, Domanassa, Upāyāsa diệt trừ.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
Thus there is the cessation of this whole mass of suffering.”
Như vậy là sự diệt trừ của toàn bộ khối khổ này.”
Idamavoca bhagavā.
This is what the Blessed One said.
Đức Thế Tôn đã nói điều này.
Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
The bhikkhus were delighted and rejoiced in the Blessed One’s words.
Các Tỳ-khưu ấy hoan hỷ và tán thán lời Đức Thế Tôn đã thuyết giảng.
Paṭhamaṃ.
The first.
Sutta thứ nhất.
‘‘Katamo ca, bhikkhave, paṭiccasamuppādo?
“And what, bhikkhus, is Dependent Origination?
“Này các Tỳ-khưu, Paṭiccasamuppāda là gì?
Avijjāpaccayā, bhikkhave, saṅkhārā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ; viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ; nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ; saḷāyatanapaccayā phasso; phassapaccayā vedanā; vedanāpaccayā taṇhā; taṇhāpaccayā upādānaṃ; upādānapaccayā bhavo; bhavapaccayā jāti; jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
Bhikkhus, with avijjā as condition, saṅkhārā arise; with saṅkhārā as condition, viññāṇa; with viññāṇa as condition, nāmarūpa; with nāmarūpa as condition, saḷāyatana; with saḷāyatana as condition, phassa; with phassa as condition, vedanā; with vedanā as condition, taṇhā; with taṇhā as condition, upādāna; with upādāna as condition, bhava; with bhava as condition, jāti; with jāti as condition, jarāmaraṇa, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair arise.
Này các Tỳ-khưu, do Avijjā duyên Saṅkhārā; do Saṅkhārā duyên Viññāṇa; do Viññāṇa duyên Nāmarūpa; do Nāmarūpa duyên Saḷāyatana; do Saḷāyatana duyên Phassa; do Phassa duyên Vedanā; do Vedanā duyên Taṇhā; do Taṇhā duyên Upādāna; do Upādāna duyên Bhava; do Bhava duyên Jāti; do Jāti duyên Jarāmaraṇa, Soka, Parideva, Dukkha, Domanassa, Upāyāsa phát sinh.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Thus there is the origin of this whole mass of suffering.
Như vậy là sự tập khởi của toàn bộ khối khổ này.
‘‘Katamañca, bhikkhave, jarāmaraṇaṃ?
“And what, bhikkhus, is jarāmaraṇa?
“Này các Tỳ-khưu, Jarāmaraṇa là gì?
Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā āyuno saṃhāni indriyānaṃ paripāko; ayaṃ vuccati jarā.
The aging, decrepitude, broken teeth, grey hair, wrinkled skin, decline of life, and decay of the faculties of the various beings in the various orders of beings—this is called aging.
Sự Jarā (già) của các chúng sinh ấy trong từng loài chúng sinh, sự lão hóa, sự răng rụng, sự tóc bạc, sự da nhăn nheo, sự suy giảm tuổi thọ, sự suy yếu các căn; đây gọi là Jarā.
Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhā tamhā sattanikāyā cuti cavanatā bhedo antaradhānaṃ maccu maraṇaṃ kālakiriyā khandhānaṃ bhedo kaḷevarassa nikkhepo ( )* , idaṃ vuccati maraṇaṃ.
The passing away, removal, dissolution, disappearance, death, demise, the breaking up of the aggregates, the discarding of the body of the various beings from the various orders of beings—this is called death.
Sự Cuti (chết) của các chúng sinh ấy từ từng loài chúng sinh, sự chuyển di, sự hoại diệt, sự biến mất, sự tử vong, sự chấm dứt thời gian sống, sự tan rã của các Uẩn, sự vứt bỏ thân xác, đây gọi là Maraṇa (chết).
Iti ayañca jarā, idañca maraṇaṃ.
Thus, this aging and this death.
Như vậy, đây là Jarā, và đây là Maraṇa.
Idaṃ vuccati, bhikkhave, jarāmaraṇaṃ.
This, bhikkhus, is called jarāmaraṇa.
Này các Tỳ-khưu, đây gọi là Jarāmaraṇa.
‘‘Katamā ca, bhikkhave, taṇhā?
“And what, bhikkhus, is taṇhā?
“Này các Tỳ-khưu, Taṇhā là gì?
Chayime, bhikkhave, taṇhākāyā – rūpataṇhā, saddataṇhā, gandhataṇhā, rasataṇhā, phoṭṭhabbataṇhā, dhammataṇhā.
These six, bhikkhus, are classes of taṇhā: rūpa-taṇhā (craving for forms), sadda-taṇhā (craving for sounds), gandha-taṇhā (craving for smells), rasa-taṇhā (craving for tastes), phoṭṭhabba-taṇhā (craving for tactile objects), dhamma-taṇhā (craving for mental phenomena).
Này các Tỳ-khưu, có sáu loại Taṇhā này: Rūpataṇhā (Ái Sắc), Saddataṇhā (Ái Thanh), Gandhataṇhā (Ái Hương), Rasataṇhā (Ái Vị), Phoṭṭhabbataṇhā (Ái Xúc), Dhammataṇhā (Ái Pháp).
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, taṇhā.
This, bhikkhus, is called taṇhā.
Này các Tỳ-khưu, đây gọi là Taṇhā.
‘‘Katamā ca, bhikkhave, vedanā?
“And what, bhikkhus, is vedanā?
“Này các Tỳ-khưu, Vedanā là gì?
Chayime, bhikkhave, vedanākāyā – cakkhusamphassajā vedanā, sotasamphassajā vedanā, ghānasamphassajā vedanā, jivhāsamphassajā vedanā, kāyasamphassajā vedanā, manosamphassajā vedanā.
These six, bhikkhus, are classes of vedanā: vedanā born of eye-contact, vedanā born of ear-contact, vedanā born of nose-contact, vedanā born of tongue-contact, vedanā born of body-contact, vedanā born of mind-contact.
Này các Tỳ-khưu, có sáu loại Vedanā này: Vedanā do Cakkhusamphassa (Xúc mắt) sinh, Vedanā do Sotasamphassa (Xúc tai) sinh, Vedanā do Ghānasamphassa (Xúc mũi) sinh, Vedanā do Jivhāsamphassa (Xúc lưỡi) sinh, Vedanā do Kāyasamphassa (Xúc thân) sinh, Vedanā do Manosamphassa (Xúc ý) sinh.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, vedanā.
This, bhikkhus, is called vedanā.
Này các Tỳ-khưu, đây gọi là Vedanā.
‘‘Katamo ca, bhikkhave, phasso?
“And what, bhikkhus, is phassa?
“Này các Tỳ-khưu, Phassa là gì?
Chayime, bhikkhave, phassakāyā – cakkhusamphasso, sotasamphasso, ghānasamphasso, jivhāsamphasso, kāyasamphasso, manosamphasso.
These six, bhikkhus, are classes of phassa: eye-contact, ear-contact, nose-contact, tongue-contact, body-contact, mind-contact.
Này các Tỳ-khưu, có sáu loại Phassa này: Cakkhusamphassa (Xúc mắt), Sotasamphassa (Xúc tai), Ghānasamphassa (Xúc mũi), Jivhāsamphassa (Xúc lưỡi), Kāyasamphassa (Xúc thân), Manosamphassa (Xúc ý).
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, phasso.
This, bhikkhus, is called phassa.
Này các Tỳ-khưu, đây gọi là Phassa.
‘‘Katamañca, bhikkhave, nāmarūpaṃ?
“And what, bhikkhus, is nāmarūpa?
“Này các Tỳ-khưu, Nāmarūpa là gì?
Vedanā, saññā, cetanā, phasso, manasikāro – idaṃ vuccati nāmaṃ.
Vedanā, saññā, cetanā, phassa, manasikāra—this is called nāma.
Vedanā (Thọ), Saññā (Tưởng), Cetanā (Tư), Phassa (Xúc), Manasikāra (Tác Ý) – đây gọi là Nāma (Danh).
Cattāro ca mahābhūtā, catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyarūpaṃ.
The four great elements, and the form dependent on the four great elements.
Bốn đại Bhūta (đại chủng) và Rūpa (Sắc) do bốn đại Bhūta tạo thành.
Idaṃ vuccati rūpaṃ.
This is called rūpa.
Đây gọi là Rūpa.
Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ.
Thus, this nāma and this rūpa.
Như vậy, đây là Nāma, và đây là Rūpa.
Idaṃ vuccati, bhikkhave, nāmarūpaṃ.
This, bhikkhus, is called nāmarūpa.
Này các Tỳ-khưu, đây gọi là Nāmarūpa.
‘‘Katamañca, bhikkhave, viññāṇaṃ?
“And what, bhikkhus, is viññāṇa?
“Này các Tỳ-khưu, Viññāṇa là gì?
Chayime, bhikkhave, viññāṇakāyā – cakkhuviññāṇaṃ, sotaviññāṇaṃ, ghānaviññāṇaṃ, jivhāviññāṇaṃ, kāyaviññāṇaṃ, manoviññāṇaṃ.
These six, bhikkhus, are classes of viññāṇa: eye-viññāṇa, ear-viññāṇa, nose-viññāṇa, tongue-viññāṇa, body-viññāṇa, mind-viññāṇa.
Này các Tỳ-khưu, có sáu loại Viññāṇa này: Cakkhuviññāṇa (Nhãn thức), Sotaviññāṇa (Nhĩ thức), Ghānaviññāṇa (Tỷ thức), Jivhāviññāṇa (Thiệt thức), Kāyaviññāṇa (Thân thức), Manoviññāṇa (Ý thức).
Idaṃ vuccati, bhikkhave, viññāṇaṃ.
This, bhikkhus, is called viññāṇa.
Này các Tỳ-khưu, đây gọi là Viññāṇa.
‘‘Katamā ca, bhikkhave, avijjā?
“And what, bhikkhus, is avijjā?
“Này các Tỳ-khưu, Avijjā là gì?
Yaṃ kho, bhikkhave, dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ, dukkhanirodhe aññāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ.
That, bhikkhus, which is ignorance of suffering, ignorance of the origin of suffering, ignorance of the cessation of suffering, ignorance of the path leading to the cessation of suffering.
Này các Tỳ-khưu, sự không hiểu biết về Dukkha (Khổ), sự không hiểu biết về Dukkhasamudaya (Khổ tập), sự không hiểu biết về Dukkhanidrodha (Khổ diệt), sự không hiểu biết về Dukkhanidrodhagāminī Paṭipadā (con đường đưa đến Khổ diệt).
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, avijjā.
This, bhikkhus, is called avijjā.
Này các Tỳ-khưu, đây gọi là Avijjā.
4. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato etadahosi – ‘kicchaṃ vatāyaṃ loko āpanno jāyati ca jīyati ca mīyati ca cavati ca upapajjati ca.
4. He dwells at Sāvatthī… “Monks, before his full enlightenment, while he was still a Bodhisatta, it occurred to Vipassī, the Blessed One, Arahant, Perfectly Self-Enlightened One: ‘This world has truly fallen into hardship: it is born, it ages, it dies, it passes away, it reappears.
4. Đức Thế Tôn trú tại Sāvatthī…pe… “Này chư Tỳ-khưu, trước khi giác ngộ, khi Đức Phật Vipassī, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, còn là Bồ-tát chưa giác ngộ, Ngài đã nghĩ rằng: ‘Thật khốn khổ thay cho thế gian này, nó sinh ra, già đi, chết đi, diệt mất và tái sinh.
Atha ca panimassa dukkhassa nissaraṇaṃ nappajānāti jarāmaraṇassa.
Yet it does not understand the escape from this suffering, from aging and death.
Thế mà nó không biết lối thoát khỏi khổ này, khỏi già và chết.
Kudāssu nāma imassa dukkhassa nissaraṇaṃ paññāyissati jarāmaraṇassā’’’ti?
When will an escape from this suffering, from aging and death, be discerned?’”
Khi nào thì con đường thoát khỏi khổ này, khỏi già và chết, sẽ được biết đến?’”
‘‘Iti hidaṃ avijjānirodhā saṅkhāranirodho; saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotīti.
"Thus, with the cessation of ignorance, there is the cessation of volitional formations; with the cessation of volitional formations, there is the cessation of consciousness…and so on…thus there is the cessation of this entire mass of suffering.
Như vậy, do sự diệt trừ vô minh, các hành diệt trừ; do sự diệt trừ các hành, thức diệt trừ... cho đến sự diệt trừ toàn bộ khối khổ này.
‘Nirodho, nirodho’ti kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi’’.
Bhikkhus, regarding phenomena unheard before, to the Bodhisatta Vipassī there arose the eye, there arose knowledge, there arose wisdom, there arose true knowledge (vijjā), there arose light, with the thought: 'Cessation, cessation!'"
Này các Tỳ-khưu, ‘Diệt trừ, diệt trừ’ – đối với các pháp chưa từng được nghe trước đây, nhãn đã khởi lên nơi Bồ-tát Vipassī, trí đã khởi lên, tuệ đã khởi lên, minh đã khởi lên, ánh sáng đã khởi lên.
Catutthaṃ.
The Fourth.
Thứ tư.
10. ‘‘Pubbeva me, bhikkhave, sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato etadahosi – ‘kicchaṃ vatāyaṃ loko āpanno jāyati ca jīyati ca mīyati ca cavati ca upapajjati ca.
10. "Before my Enlightenment, bhikkhus, while I was still an unawakened Bodhisatta, it occurred to me: 'This world indeed has fallen into difficulty, it is born, it decays, it dies, it passes away, it reappears.
10. Này các Tỳ-khưu, trước khi ta chứng ngộ, khi ta còn là Bồ-tát chưa chứng ngộ, ta đã có ý nghĩ này: ‘Thật khốn khổ thay cho thế gian này đã rơi vào cảnh sinh, già, chết, chuyển sinh và tái sinh.
Atha ca panimassa dukkhassa nissaraṇaṃ nappajānāti jarāmaraṇassa.
Yet it does not understand the escape from this suffering, from aging-and-death.
Thế mà nó lại không nhận ra lối thoát khỏi khổ đau này, khỏi già chết.
Kudāssu nāma imassa dukkhassa nissaraṇaṃ paññāyissati jarāmaraṇassā’’’ti?
When will the escape from this suffering, from aging-and-death, be discerned?'"
Khi nào thì lối thoát khỏi khổ đau này, khỏi già chết, sẽ được nhận ra?’
‘‘Iti hidaṃ avijjānirodhā saṅkhāranirodho; saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
Thus, with the cessation of ignorance, volitional formations cease; with the cessation of volitional formations, consciousness ceases…and so on…thus is the cessation of this entire mass of suffering.
‘‘Như vậy, do sự diệt trừ vô minh, các hành diệt trừ; do sự diệt trừ các hành, thức diệt trừ… cho đến… như vậy, sự diệt trừ toàn bộ khối khổ này xảy ra.
‘Nirodho, nirodho’ti kho me, bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādī’’ti.
‘Cessation, cessation’—thus, bhikkhus, regarding things unheard before, vision arose in me, knowledge arose, wisdom arose, true knowledge arose, light arose.”
Này các Tỳ-khưu, đối với ta, về những pháp chưa từng được nghe trước đây, nhãn sinh, trí sinh, tuệ sinh, minh sinh, ánh sáng sinh, rằng: ‘Diệt trừ, diệt trừ’.
Dasamo.
The Tenth.
Thứ mười.
11. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme…pe… etadavoca – ‘‘cattārome, bhikkhave, āhārā bhūtānaṃ vā sattānaṃ ṭhitiyā sambhavesīnaṃ vā anuggahāya.
Thus have I heard – At one time the Bhagavā was dwelling in Sāvatthī, at Jetavana, in Anāthapiṇḍika’s monastery…and so on…he spoke this: “There are, bhikkhus, these four nutriments for the maintenance of beings already arisen, or for the support of those seeking rebirth.
11. Tôi nghe như vầy: Một thời Thế Tôn trú ở Sāvatthī, tại Jetavana, khu vườn của Anāthapiṇḍika… cho đến… Ngài nói như sau: ‘‘Này các Tỳ-khưu, có bốn loại thức ăn (āhāra) này, để duy trì sự sống của các chúng sinh đã sinh, hoặc để hỗ trợ các chúng sinh đang tìm cầu sự sinh khởi.
Katame cattāro?
Which four?
Bốn loại nào?
Kabaḷīkāro* āhāro – oḷāriko vā sukhumo vā, phasso dutiyo, manosañcetanā tatiyā, viññāṇaṃ catutthaṃ.
Physical nutriment, gross or subtle; contact is the second; mental volition is the third; consciousness is the fourth.
Thức ăn đoàn thực (kabaḷīkāro āhāro) – thô hoặc tế; xúc (phasso) là thứ hai; tư niệm ý (manosañcetanā) là thứ ba; thức (viññāṇaṃ) là thứ tư.
Ime kho, bhikkhave, cattāro āhārā bhūtānaṃ vā sattānaṃ ṭhitiyā sambhavesīnaṃ vā anuggahāya’’.
These four nutriments, bhikkhus, are for the maintenance of beings already arisen, or for the support of those seeking rebirth.”
Này các Tỳ-khưu, bốn loại thức ăn này là để duy trì sự sống của các chúng sinh đã sinh, hoặc để hỗ trợ các chúng sinh đang tìm cầu sự sinh khởi.’’
‘‘Ime, bhikkhave, cattāro āhārā kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavā?
“These four nutriments, bhikkhus, have what as their source, what as their origin, what as their genesis, what as their causation?
‘‘Này các Tỳ-khưu, bốn loại thức ăn này do đâu mà có nguyên nhân, do đâu mà có nguồn gốc, do đâu mà sinh khởi, do đâu mà phát sinh?
Ime cattāro āhārā taṇhānidānā taṇhāsamudayā taṇhājātikā taṇhāpabhavā.
These four nutriments have craving as their source, craving as their origin, craving as their genesis, craving as their causation.
Bốn loại thức ăn này do tham ái (taṇhā) mà có nguyên nhân, do tham ái mà có nguồn gốc, do tham ái mà sinh khởi, do tham ái mà phát sinh.
Taṇhā cāyaṃ, bhikkhave, kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavā?
And this craving, bhikkhus, has what as its source, what as its origin, what as its genesis, what as its causation?
Này các Tỳ-khưu, tham ái này do đâu mà có nguyên nhân, do đâu mà có nguồn gốc, do đâu mà sinh khởi, do đâu mà phát sinh?
Taṇhā vedanānidānā vedanāsamudayā vedanājātikā vedanāpabhavā.
Craving has feeling as its source, feeling as its origin, feeling as its genesis, feeling as its causation.
Tham ái do cảm thọ (vedanā) mà có nguyên nhân, do cảm thọ mà có nguồn gốc, do cảm thọ mà sinh khởi, do cảm thọ mà phát sinh.
Vedanā cāyaṃ, bhikkhave, kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavā?
And this feeling, bhikkhus, has what as its source, what as its origin, what as its genesis, what as its causation?
Này các Tỳ-khưu, cảm thọ này do đâu mà có nguyên nhân, do đâu mà có nguồn gốc, do đâu mà sinh khởi, do đâu mà phát sinh?
Vedanā phassanidānā phassasamudayā phassajātikā phassapabhavā.
Feeling has contact as its source, contact as its origin, contact as its genesis, contact as its causation.
Cảm thọ do xúc (phassa) mà có nguyên nhân, do xúc mà có nguồn gốc, do xúc mà sinh khởi, do xúc mà phát sinh.
Phasso cāyaṃ, bhikkhave, kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavo?
And this contact, bhikkhus, has what as its source, what as its origin, what as its genesis, what as its causation?
Này các Tỳ-khưu, xúc này do đâu mà có nguyên nhân, do đâu mà có nguồn gốc, do đâu mà sinh khởi, do đâu mà phát sinh?
Phasso saḷāyatananidāno saḷāyatanasamudayo saḷāyatanajātiko saḷāyatanapabhavo.
Contact has the six sense bases as its source, the six sense bases as its origin, the six sense bases as its genesis, the six sense bases as its causation.
Xúc do sáu xứ (saḷāyatana) mà có nguyên nhân, do sáu xứ mà có nguồn gốc, do sáu xứ mà sinh khởi, do sáu xứ mà phát sinh.
Saḷāyatanañcidaṃ, bhikkhave, kiṃnidānaṃ kiṃsamudayaṃ kiṃjātikaṃ kiṃpabhavaṃ?
And these six sense bases, bhikkhus, have what as their source, what as their origin, what as their genesis, what as their causation?
Này các Tỳ-khưu, sáu xứ này do đâu mà có nguyên nhân, do đâu mà có nguồn gốc, do đâu mà sinh khởi, do đâu mà phát sinh?
Saḷāyatanaṃ nāmarūpanidānaṃ nāmarūpasamudayaṃ nāmarūpajātikaṃ nāmarūpapabhavaṃ.
The six sense bases have name-and-form as their source, name-and-form as their origin, name-and-form as their genesis, name-and-form as their causation.
Sáu xứ do danh sắc (nāmarūpa) mà có nguyên nhân, do danh sắc mà có nguồn gốc, do danh sắc mà sinh khởi, do danh sắc mà phát sinh.
Nāmarūpañcidaṃ, bhikkhave, kiṃnidānaṃ kiṃsamudayaṃ kiṃjātikaṃ kiṃpabhavaṃ?
And this name-and-form, bhikkhus, has what as its source, what as its origin, what as its genesis, what as its causation?
Này các Tỳ-khưu, danh sắc này do đâu mà có nguyên nhân, do đâu mà có nguồn gốc, do đâu mà sinh khởi, do đâu mà phát sinh?
Nāmarūpaṃ viññāṇanidānaṃ viññāṇasamudayaṃ viññāṇajātikaṃ viññāṇapabhavaṃ.
Name-and-form has consciousness as its source, consciousness as its origin, consciousness as its genesis, consciousness as its causation.
Danh sắc do thức (viññāṇa) mà có nguyên nhân, do thức mà có nguồn gốc, do thức mà sinh khởi, do thức mà phát sinh.
Viññāṇañcidaṃ, bhikkhave, kiṃnidānaṃ kiṃsamudayaṃ kiṃjātikaṃ kiṃpabhavaṃ?
And this consciousness, bhikkhus, has what as its source, what as its origin, what as its genesis, what as its causation?
Này các Tỳ-khưu, thức này do đâu mà có nguyên nhân, do đâu mà có nguồn gốc, do đâu mà sinh khởi, do đâu mà phát sinh?
Viññāṇaṃ saṅkhāranidānaṃ saṅkhārasamudayaṃ saṅkhārajātikaṃ saṅkhārapabhavaṃ.
Consciousness has volitional formations as its source, volitional formations as its origin, volitional formations as its genesis, volitional formations as its causation.
Thức do các hành (saṅkhāra) mà có nguyên nhân, do các hành mà có nguồn gốc, do các hành mà sinh khởi, do các hành mà phát sinh.
Saṅkhārā cime, bhikkhave, kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavā?
And these volitional formations, bhikkhus, have what as their source, what as their origin, what as their genesis, what as their causation?
Này các Tỳ-khưu, các hành này do đâu mà có nguyên nhân, do đâu mà có nguồn gốc, do đâu mà sinh khởi, do đâu mà phát sinh?
Saṅkhārā avijjānidānā avijjāsamudayā avijjājātikā avijjāpabhavā.
Volitional formations have ignorance as their source, ignorance as their origin, ignorance as their genesis, ignorance as their causation.
Các hành do vô minh (avijjā) mà có nguyên nhân, do vô minh mà có nguồn gốc, do vô minh mà sinh khởi, do vô minh mà phát sinh.
Evaṃ vutte, āyasmā moḷiyaphagguno bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘ko nu kho, bhante, viññāṇāhāraṃ āhāretī’’ti?
When this was said, Venerable Moḷiyaphagguna said to the Bhagavā: “Who, Bhante, consumes the nutriment of consciousness?”
Khi được nói như vậy, Tôn giả Moḷiyaphagguna bạch Thế Tôn rằng: ‘‘Bạch Thế Tôn, ai ăn thức ăn là thức (viññāṇāhāra) này?’’
‘‘No kallo pañho’’ti bhagavā avoca – ‘‘‘āhāretī’ti ahaṃ na vadāmi.
“The question is not appropriate,” said the Bhagavā. “I do not say ‘consumes’.
‘‘Câu hỏi đó không thích hợp,’’ Thế Tôn nói. ‘‘Ta không nói ‘có người ăn’.
‘Āhāretī’ti cāhaṃ vadeyyaṃ, tatrassa kallo pañho – ‘ko nu kho, bhante, āhāretī’ti?
If I were to say ‘consumes’, then the question ‘Who, Bhante, consumes?’ would be appropriate.
Nếu ta nói ‘có người ăn’, thì câu hỏi đó sẽ thích hợp: ‘Bạch Thế Tôn, ai ăn?’
Evaṃ cāhaṃ na vadāmi.
But I do not speak thus.
Nhưng ta không nói như vậy.
Evaṃ maṃ avadantaṃ yo evaṃ puccheyya – ‘kissa nu kho, bhante, viññāṇāhāro’ti, esa kallo pañho.
If, when I do not speak thus, someone were to ask, ‘What, Bhante, is the condition for the nutriment of consciousness?’, that would be an appropriate question.
Nếu có ai hỏi ta không nói như vậy: ‘Bạch Thế Tôn, thức ăn là thức này là nhân của cái gì?’, câu hỏi đó mới thích hợp.
Tatra kallaṃ veyyākaraṇaṃ – ‘viññāṇāhāro āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā paccayo, tasmiṃ bhūte sati saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso’’’ti.
And for that, the appropriate answer would be, ‘The nutriment of consciousness is a condition for the arising of new existence in the future; when that has arisen, there are the six sense bases; with the six sense bases as condition, contact.”
Khi đó, câu trả lời thích hợp là: ‘Thức ăn là thức là duyên cho sự tái sinh trong tương lai; khi có sự tái sinh đó, thì có sáu xứ; do duyên sáu xứ mà có xúc.’’’
‘‘Ko nu kho, bhante, phusatī’’ti?
“Who, Bhante, makes contact?”
‘‘Bạch Thế Tôn, ai xúc chạm?’’
‘‘No kallo pañho’’ti bhagavā avoca – ‘‘‘phusatī’ti ahaṃ na vadāmi.
“The question is not appropriate,” said the Bhagavā. “I do not say ‘makes contact’.
‘‘Câu hỏi đó không thích hợp,’’ Thế Tôn nói. ‘‘Ta không nói ‘có người xúc chạm’.
‘Phusatī’ti cāhaṃ vadeyyaṃ, tatrassa kallo pañho – ‘ko nu kho, bhante, phusatī’ti?
If I were to say ‘makes contact’, then the question ‘Who, Bhante, makes contact?’ would be appropriate.
Nếu ta nói ‘có người xúc chạm’, thì câu hỏi đó sẽ thích hợp: ‘Bạch Thế Tôn, ai xúc chạm?’
Evaṃ cāhaṃ na vadāmi.
But I do not speak thus.
Nhưng ta không nói như vậy.
Evaṃ maṃ avadantaṃ yo evaṃ puccheyya – ‘kiṃpaccayā nu kho, bhante, phasso’ti, esa kallo pañho.
If, when I do not speak thus, someone were to ask, ‘What, Bhante, is the condition for contact?’, that would be an appropriate question.
Nếu có ai hỏi ta không nói như vậy: ‘Bạch Thế Tôn, xúc do duyên gì mà có?’, câu hỏi đó mới thích hợp.
Tatra kallaṃ veyyākaraṇaṃ – ‘saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā’’’ti.
And for that, the appropriate answer would be, ‘With the six sense bases as condition, contact; with contact as condition, feeling.”
Khi đó, câu trả lời thích hợp là: ‘Do duyên sáu xứ mà có xúc; do duyên xúc mà có cảm thọ.’’’
‘‘Ko nu kho, bhante, vedayatī’’ti* ?
“Who, Bhante, feels?”
‘‘Bạch Thế Tôn, ai cảm thọ?’’
‘‘No kallo pañho’’ti bhagavā avoca – ‘‘‘vedayatī’ti ahaṃ na vadāmi.
“The question is not appropriate,” said the Bhagavā. “I do not say ‘feels’.
‘‘Câu hỏi đó không thích hợp,’’ Thế Tôn nói. ‘‘Ta không nói ‘có người cảm thọ’.
‘Vedayatī’ti cāhaṃ vadeyyaṃ, tatrassa kallo pañho – ‘ko nu kho, bhante, vedayatī’ti?
If I were to say ‘feels’, then the question ‘Who, Bhante, feels?’ would be appropriate.
Nếu ta nói ‘có người cảm thọ’, thì câu hỏi đó sẽ thích hợp: ‘Bạch Thế Tôn, ai cảm thọ?’
Evaṃ cāhaṃ na vadāmi.
But I do not speak thus.
Nhưng ta không nói như vậy.
Evaṃ maṃ avadantaṃ yo evaṃ puccheyya – ‘kiṃpaccayā nu kho, bhante, vedanā’ti, esa kallo pañho.
If, when I do not speak thus, someone were to ask, ‘What, Bhante, is the condition for feeling?’, that would be an appropriate question.
Nếu có ai hỏi ta không nói như vậy: ‘Bạch Thế Tôn, cảm thọ do duyên gì mà có?’, câu hỏi đó mới thích hợp.
Tatra kallaṃ veyyākaraṇaṃ – ‘phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā’’’ti.
And for that, the appropriate answer would be, ‘With contact as condition, feeling; with feeling as condition, craving.”
Khi đó, câu trả lời thích hợp là: ‘Do duyên xúc mà có cảm thọ; do duyên cảm thọ mà có tham ái.’’’
‘‘Ko nu kho, bhante, tasatī’’ti* ?
“Who, Bhante, craves?”
‘‘Bạch Thế Tôn, ai tham ái?’’
‘‘No kallo pañho’’ti bhagavā avoca – ‘‘‘tasatī’ti ahaṃ na vadāmi.
“The question is not appropriate,” said the Bhagavā. “I do not say ‘craves’.
‘‘Câu hỏi đó không thích hợp,’’ Thế Tôn nói. ‘‘Ta không nói ‘có người tham ái’.
‘Tasatī’ti cāhaṃ vadeyyaṃ, tatrassa kallo pañho – ‘ko nu kho, bhante, tasatī’ti?
If I were to say ‘craves’, then the question ‘Who, Bhante, craves?’ would be appropriate.
Nếu ta nói ‘có người tham ái’, thì câu hỏi đó sẽ thích hợp: ‘Bạch Thế Tôn, ai tham ái?’
Evaṃ cāhaṃ na vadāmi.
But I do not speak thus.
Nhưng ta không nói như vậy.
Evaṃ maṃ avadantaṃ yo evaṃ puccheyya – ‘kiṃpaccayā nu kho, bhante, taṇhā’ti, esa kallo pañho.
If, when I do not speak thus, someone were to ask, ‘What, Bhante, is the condition for craving?’, that would be an appropriate question.
Nếu có ai hỏi ta không nói như vậy: ‘Bạch Thế Tôn, tham ái do duyên gì mà có?’, câu hỏi đó mới thích hợp.
Tatra kallaṃ veyyākaraṇaṃ – ‘vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādāna’’’nti.
And for that, the appropriate answer would be, ‘With feeling as condition, craving; with craving as condition, clinging.”
Khi đó, câu trả lời thích hợp là: ‘Do duyên cảm thọ mà có tham ái; do duyên tham ái mà có chấp thủ (upādāna).’’’
‘‘Ko nu kho, bhante, upādiyatī’’ti?
“Who, Bhante, clings?”
‘‘Bạch Thế Tôn, ai chấp thủ?’’
‘‘No kallo pañho’’ti bhagavā avoca – ‘‘‘upādiyatī’ti ahaṃ na vadāmi.
“The question is not appropriate,” said the Bhagavā. “I do not say ‘clings’.
‘‘Câu hỏi đó không thích hợp,’’ Thế Tôn nói. ‘‘Ta không nói ‘có người chấp thủ’.
‘Upādiyatī’ti cāhaṃ vadeyyaṃ, tatrassa kallo pañho – ‘ko nu kho, bhante, upādiyatī’ti?
If I were to say ‘clings’, then the question ‘Who, Bhante, clings?’ would be appropriate.
Nếu ta nói ‘có người chấp thủ’, thì câu hỏi đó sẽ thích hợp: ‘Bạch Thế Tôn, ai chấp thủ?’
Evaṃ cāhaṃ na vadāmi.
But I do not speak thus.
Nhưng ta không nói như vậy.
Evaṃ maṃ avadantaṃ yo evaṃ puccheyya – ‘kiṃpaccayā nu kho, bhante, upādāna’nti, esa kallo pañho.
If, when I do not speak thus, someone were to ask, ‘What, Bhante, is the condition for clinging?’, that would be an appropriate question.
Nếu có ai hỏi ta không nói như vậy: ‘Bạch Thế Tôn, chấp thủ do duyên gì mà có?’, câu hỏi đó mới thích hợp.
Tatra kallaṃ veyyākaraṇaṃ – ‘taṇhāpaccayā upādānaṃ; upādānapaccayā bhavo’ti…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
And for that, the appropriate answer would be, ‘With craving as condition, clinging; with clinging as condition, existence’…and so on…thus is the origin of this entire mass of suffering.”
Khi đó, câu trả lời thích hợp là: ‘Do duyên tham ái mà có chấp thủ; do duyên chấp thủ mà có hữu (bhava)’… cho đến… như vậy, toàn bộ khối khổ này sinh khởi.
‘‘Jarāmaraṇaṃ nappajānanti, jarāmaraṇasamudayaṃ nappajānanti, jarāmaraṇanirodhaṃ nappajānanti, jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ nappajānanti; jātiṃ…pe… bhavaṃ… upādānaṃ… taṇhaṃ… vedanaṃ… phassaṃ… saḷāyatanaṃ… nāmarūpaṃ… viññāṇaṃ… saṅkhāre nappajānanti, saṅkhārasamudayaṃ nappajānanti, saṅkhāranirodhaṃ nappajānanti, saṅkhāranirodhagāminiṃ paṭipadaṃ nappajānanti.
“They do not comprehend old age and death, do not comprehend the origin of old age and death, do not comprehend the cessation of old age and death, do not comprehend the path leading to the cessation of old age and death; do not comprehend birth...pe... becoming... clinging... craving... feeling... contact... the six sense bases... name-and-form... consciousness... mental formations; do not comprehend the origin of mental formations, do not comprehend the cessation of mental formations, do not comprehend the path leading to the cessation of mental formations.
Họ không liễu tri già chết, không liễu tri sự tập khởi của già chết, không liễu tri sự diệt tận của già chết, không liễu tri con đường đưa đến sự diệt tận của già chết; không liễu tri sinh… hữu… thủ… ái… thọ… xúc… sáu xứ… danh sắc… thức… các hành; không liễu tri sự tập khởi của các hành, không liễu tri sự diệt tận của các hành, không liễu tri con đường đưa đến sự diệt tận của các hành.
Ime dhamme nappajānanti, imesaṃ dhammānaṃ samudayaṃ nappajānanti, imesaṃ dhammānaṃ nirodhaṃ nappajānanti, imesaṃ dhammānaṃ nirodhagāminiṃ paṭipadaṃ nappajānanti.
These are the phenomena they do not comprehend, the origin of these phenomena they do not comprehend, the cessation of these phenomena they do not comprehend, the path leading to the cessation of these phenomena they do not comprehend.
Họ không liễu tri các pháp này, không liễu tri sự tập khởi của các pháp này, không liễu tri sự diệt tận của các pháp này, không liễu tri con đường đưa đến sự diệt tận của các pháp này.
Na me te, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā samaṇesu vā samaṇasammatā brāhmaṇesu vā brāhmaṇasammatā, na ca pana te āyasmanto sāmaññatthaṃ vā brahmaññatthaṃ vā diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti.
Such recluses or brahmins, Monks, are not considered recluses among recluses, nor brahmins among brahmins; nor do those venerable ones, having directly known and realized for themselves, abide in the fruit of reclusion or the fruit of brahminhood in this very life.
Này các Tỳ-khưu, Ta không xem những Sa-môn hay Bà-la-môn ấy là Sa-môn trong hàng Sa-môn, hay Bà-la-môn trong hàng Bà-la-môn; và những vị Tôn giả ấy cũng không tự mình với thắng trí chứng ngộ và an trú trong Sa-môn hạnh hoặc Bà-la-môn hạnh ngay trong hiện tại.
‘‘Jarāmaraṇaṃ pajānanti, jarāmaraṇasamudayaṃ pajānanti, jarāmaraṇanirodhaṃ pajānanti, jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānanti; jātiṃ…pe… bhavaṃ… upādānaṃ… taṇhaṃ… vedanaṃ… phassaṃ… saḷāyatanaṃ… nāmarūpaṃ… viññāṇaṃ… saṅkhāre pajānanti, saṅkhārasamudayaṃ pajānanti, saṅkhāranirodhaṃ pajānanti, saṅkhāranirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānanti.
“They do comprehend old age and death, do comprehend the origin of old age and death, do comprehend the cessation of old age and death, do comprehend the path leading to the cessation of old age and death; do comprehend birth...pe... becoming... clinging... craving... feeling... contact... the six sense bases... name-and-form... consciousness... mental formations; do comprehend the origin of mental formations, do comprehend the cessation of mental formations, do comprehend the path leading to the cessation of mental formations.
Họ liễu tri già chết, liễu tri sự tập khởi của già chết, liễu tri sự diệt tận của già chết, liễu tri con đường đưa đến sự diệt tận của già chết; liễu tri sinh… hữu… thủ… ái… thọ… xúc… sáu xứ… danh sắc… thức… các hành; liễu tri sự tập khởi của các hành, liễu tri sự diệt tận của các hành, liễu tri con đường đưa đến sự diệt tận của các hành.
Ime dhamme pajānanti, imesaṃ dhammānaṃ samudayaṃ pajānanti, imesaṃ dhammānaṃ nirodhaṃ pajānanti, imesaṃ dhammānaṃ nirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānanti.
These are the phenomena they do comprehend, the origin of these phenomena they do comprehend, the cessation of these phenomena they do comprehend, the path leading to the cessation of these phenomena they do comprehend.
Họ liễu tri các pháp này, liễu tri sự tập khởi của các pháp này, liễu tri sự diệt tận của các pháp này, liễu tri con đường đưa đến sự diệt tận của các pháp này.
Te kho me, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā samaṇesu ceva samaṇasammatā, brāhmaṇesu ca brāhmaṇasammatā.
Such recluses or brahmins, Monks, are considered recluses among recluses, and brahmins among brahmins.
Này các Tỳ-khưu, Ta xem những Sa-môn hay Bà-la-môn ấy là Sa-môn trong hàng Sa-môn, và là Bà-la-môn trong hàng Bà-la-môn.
Te ca panāyasmanto sāmaññatthañca brahmaññatthañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharantī’’ti.
And those venerable ones, having directly known and realized for themselves, do abide in the fruit of reclusion and the fruit of brahminhood in this very life.”
Và những vị Tôn giả ấy cũng tự mình với thắng trí chứng ngộ và an trú trong Sa-môn hạnh và Bà-la-môn hạnh ngay trong hiện tại.”
Catutthaṃ.
The Fourth.
Thứ tư.
‘‘Dvayanissito khvāyaṃ, kaccāna, loko yebhuyyena – atthitañceva natthitañca.
“This world, Kaccāna, is for the most part dependent on two (extremes): existence and non-existence.
“Này Kaccāna, thế gian này phần lớn nương tựa vào hai cực đoan: sự hiện hữu và sự không hiện hữu.
Lokasamudayaṃ kho, kaccāna, yathābhūtaṃ sammappaññāya passato yā loke natthitā sā na hoti.
Kaccāna, for one who sees with right wisdom the world's origin as it really is, the non-existence (of a permanent self or world) in the world does not arise.
Này Kaccāna, khi một người với chánh trí thấy sự tập khởi của thế gian đúng như thật, thì sự không hiện hữu trong thế gian không còn nữa.
Lokanirodhaṃ kho, kaccāna, yathābhūtaṃ sammappaññāya passato yā loke atthitā sā na hoti.
Kaccāna, for one who sees with right wisdom the world's cessation as it really is, the existence (of a permanent self or world) in the world does not arise.
Này Kaccāna, khi một người với chánh trí thấy sự diệt tận của thế gian đúng như thật, thì sự hiện hữu trong thế gian không còn nữa.
Upayupādānābhinivesavinibandho* khvāyaṃ, kaccāna, loko yebhuyyena.
This world, Kaccāna, is for the most part bound by attachment, clinging, and mental biases.
Này Kaccāna, thế gian này phần lớn bị trói buộc bởi sự bám víu và chấp thủ.
Tañcāyaṃ upayupādānaṃ cetaso adhiṭṭhānaṃ abhinivesānusayaṃ na upeti na upādiyati nādhiṭṭhāti – ‘attā me’ti.
And this (noble disciple) does not approach, cling to, or resolve upon that attachment, clinging, or mental bias of the mind, (thinking) ‘This is my self.’
Và đối với sự bám víu và chấp thủ, sự kiên định của tâm, khuynh hướng chấp thủ đó, người ấy không đi đến, không chấp thủ, không kiên định rằng ‘đây là tự ngã của tôi’.
‘Dukkhameva uppajjamānaṃ uppajjati, dukkhaṃ nirujjhamānaṃ nirujjhatī’ti na kaṅkhati na vicikicchati aparapaccayā ñāṇamevassa ettha hoti.
He does not doubt or waver, (thinking) ‘It is only suffering that arises when it arises, and suffering that ceases when it ceases.’ Herein, his knowledge is independent of others.”
‘Chỉ có khổ sinh khởi khi sinh khởi, chỉ có khổ diệt tận khi diệt tận’, người ấy không nghi ngờ, không do dự; ở đây, chỉ có trí tuệ không phụ thuộc vào người khác của người ấy.”
Ettāvatā kho, kaccāna, sammādiṭṭhi hoti.
By this much, Kaccana, there is right view.
Này Kaccāna, chừng đó là Chánh kiến.
‘‘‘Sabbaṃ atthī’ti kho, kaccāna, ayameko anto.
“‘Everything exists,’ Kaccana, this is one extreme.
Này Kaccāna, ‘mọi sự đều có’ là một cực đoan.
‘Sabbaṃ natthī’ti ayaṃ dutiyo anto.
‘Everything does not exist,’ this is the second extreme.
‘Mọi sự đều không có’ là cực đoan thứ hai.
Ete te, kaccāna, ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti – ‘avijjāpaccayā saṅkhārā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Kaccana, without approaching these two extremes, the Tathāgata teaches the Dhamma by the middle way—‘with ignorance as condition, volitional formations come to be; with volitional formations as condition, consciousness… and so on, this entire mass of suffering arises.
Này Kaccāna, không đi đến hai cực đoan này, Như Lai thuyết pháp theo con đường trung đạo (Majjhimāpaṭipadā): ‘Do vô minh (avijjā) duyên hành (saṅkhārā); do hành duyên thức (viññāṇaṃ)… (v.v.)… như vậy là sự tập khởi của toàn bộ khối khổ đau này.
Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho; saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’’ti.
But with the fading away and cessation of ignorance, volitional formations cease; with the cessation of volitional formations, consciousness ceases… and so on, this entire mass of suffering ceases.’”
Do sự diệt trừ hoàn toàn và ly tham đối với vô minh, hành diệt; do hành diệt, thức diệt… (v.v.)… như vậy là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ đau này.’”
Pañcamaṃ.
The Fifth.
Thứ năm.
‘‘Jarāmaraṇassa ce bhikkhu nibbidāya virāgāya nirodhāya dhammaṃ deseti, ‘dhammakathiko bhikkhū’ti alaṃ vacanāya.
“If, bhikkhu, one teaches the Dhamma for disenchantment with, for dispassion towards, for the cessation of aging-and-death, it is fitting to say, ‘This bhikkhu is a Dhamma teacher.’
“Này Tỳ-kheo, nếu một Tỳ-kheo thuyết pháp vì sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với già chết (jarāmaraṇa), thì đáng gọi là ‘Tỳ-kheo thuyết pháp’.
Jarāmaraṇassa ce bhikkhu nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti, ‘dhammānudhammappaṭipanno bhikkhū’ti alaṃ vacanāya.
If, bhikkhu, one practices for disenchantment with, for dispassion towards, for the cessation of aging-and-death, it is fitting to say, ‘This bhikkhu is practicing in accordance with the Dhamma.’
Nếu một Tỳ-kheo thực hành vì sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với già chết, thì đáng gọi là ‘Tỳ-kheo thực hành đúng pháp, tùy pháp’.
Jarāmaraṇassa ce bhikkhu nibbidā virāgā nirodhā anupādāvimutto hoti, ‘diṭṭhadhammanibbānappatto bhikkhū’ti alaṃ vacanāya.
If, bhikkhu, one is unattachedly liberated through disenchantment with, dispassion towards, and the cessation of aging-and-death, it is fitting to say, ‘This bhikkhu has attained Nibbāna in this very life.’
Nếu một Tỳ-kheo do nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với già chết mà được giải thoát không chấp thủ, thì đáng gọi là ‘Tỳ-kheo đạt được Niết-bàn trong hiện tại’.”
‘‘Jātiyā ce bhikkhu…pe… bhavassa ce bhikkhu… upādānassa ce bhikkhu… taṇhāya ce bhikkhu… vedanāya ce bhikkhu… phassassa ce bhikkhu… saḷāyatanassa ce bhikkhu… nāmarūpassa ce bhikkhu… viññāṇassa ce bhikkhu… saṅkhārānaṃ ce bhikkhu… avijjāya ce bhikkhu nibbidāya virāgāya nirodhāya dhammaṃ deseti, ‘dhammakathiko bhikkhū’ti alaṃ vacanāya.
“If, bhikkhu, one teaches the Dhamma for disenchantment with, for dispassion towards, for the cessation of birth… of existence… of clinging… of craving… of feeling… of contact… of the six sense bases… of name-and-form… of consciousness… of volitional formations… of ignorance, it is fitting to say, ‘This bhikkhu is a Dhamma teacher.’
“Này Tỳ-kheo, nếu một Tỳ-kheo… (v.v.)… thuyết pháp vì sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với sinh (jāti)… (v.v.)… hữu (bhava)… chấp thủ (upādāna)… ái (taṇhā)… thọ (vedanā)… xúc (phassa)… sáu xứ (saḷāyatana)… danh sắc (nāmarūpa)… thức (viññāṇa)… hành (saṅkhārā)… vô minh (avijjā), thì đáng gọi là ‘Tỳ-kheo thuyết pháp’.
Avijjāya ce bhikkhu nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti, ‘dhammānudhammappaṭipanno bhikkhū’ti alaṃ vacanāya.
If, bhikkhu, one practices for disenchantment with, for dispassion towards, for the cessation of ignorance, it is fitting to say, ‘This bhikkhu is practicing in accordance with the Dhamma.’
Nếu một Tỳ-kheo thực hành vì sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với vô minh, thì đáng gọi là ‘Tỳ-kheo thực hành đúng pháp, tùy pháp’.
Avijjāya ce bhikkhu nibbidā virāgā nirodhā anupādāvimutto hoti, ‘diṭṭhadhammanibbānappatto bhikkhū’ti alaṃ vacanāyā’’ti.
If, bhikkhu, one is unattachedly liberated through disenchantment with, dispassion towards, and the cessation of ignorance, it is fitting to say, ‘This bhikkhu has attained Nibbāna in this very life.’”
Nếu một Tỳ-kheo do nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với vô minh mà được giải thoát không chấp thủ, thì đáng gọi là ‘Tỳ-kheo đạt được Niết-bàn trong hiện tại’.”
17. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe.
17. Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was dwelling in Rājagaha, in the Bamboo Grove, at the Squirrels’ Feeding Ground.
17. Tôi nghe như vầy: Một thời Thế Tôn trú tại Rājagaha, trong Veluvana, khu nuôi dưỡng sóc Kalandaka.
Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya rājagahaṃ piṇḍāya pāvisi.
Then, in the forenoon, the Blessed One dressed, took his bowl and robe, and entered Rājagaha for alms.
Rồi vào buổi sáng, Thế Tôn đắp y, cầm bát và y, đi vào Rājagaha để khất thực.
Addasā kho acelo kassapo bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ.
Acelaka Kassapa saw the Blessed One approaching from afar.
Acelakassapa thấy Thế Tôn từ xa đi đến.
Disvāna yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
Having seen him, he approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
Sau khi thấy, ông đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, ông nói lời chào hỏi với Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
Having concluded the courteous and amiable talk, he stood to one side.
Sau khi nói những lời chào hỏi thân mật, đáng ghi nhớ, ông đứng sang một bên.
Ekamantaṃ ṭhito kho acelo kassapo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘puccheyyāma mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ kañcideva* desaṃ, sace no bhavaṃ gotamo okāsaṃ karoti pañhassa veyyākaraṇāyā’’ti.
Standing to one side, Acelaka Kassapa said to the Blessed One: “We would like to ask some point from the venerable Gotama, if the venerable Gotama would grant us an opportunity for a question and answer.”
Đứng một bên, Acelakassapa bạch Thế Tôn rằng: “Chúng tôi muốn hỏi Tôn giả Gotama một điều gì đó, nếu Tôn giả Gotama cho phép chúng tôi hỏi.”
‘‘Akālo kho tāva, kassapa, pañhassa; antaragharaṃ paviṭṭhamhā’’ti.
“It is not the proper time for questions yet, Kassapa; we have entered among the houses,” said the Blessed One.
“Này Kassapa, bây giờ không phải lúc hỏi; chúng ta đã đi vào trong làng.”
Dutiyampi kho acelo kassapo bhagavantaṃ etadavoca ‘‘puccheyyāma mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ kañcideva desaṃ, sace no bhavaṃ gotamo okāsaṃ karoti pañhassa veyyākaraṇāyā’’ti.
Acelaka Kassapa a second time said to the Blessed One: “We would like to ask some point from the venerable Gotama, if the venerable Gotama would grant us an opportunity for a question and answer.”
Lần thứ hai, Acelakassapa lại bạch Thế Tôn rằng: “Chúng tôi muốn hỏi Tôn giả Gotama một điều gì đó, nếu Tôn giả Gotama cho phép chúng tôi hỏi.”
‘‘Akālo kho tāva, kassapa, pañhassa; antaragharaṃ paviṭṭhamhā’’ti.
“It is not the proper time for questions yet, Kassapa; we have entered among the houses,” said the Blessed One.
“Này Kassapa, bây giờ không phải lúc hỏi; chúng ta đã đi vào trong làng.”
Tatiyampi kho acelo kassapo…pe… antaragharaṃ paviṭṭhamhāti.
A third time Acelaka Kassapa… “we have entered among the houses.”
Lần thứ ba, Acelakassapa… (v.v.)… chúng ta đã đi vào trong làng.
Evaṃ vutte, acelo kassapo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘na kho pana mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ bahudeva pucchitukāmā’’ti.
When this was said, Acelaka Kassapa said to the Blessed One: “We do not wish to ask the venerable Gotama many things.”
Khi được nói như vậy, Acelakassapa bạch Thế Tôn rằng: “Thưa Tôn giả Gotama, chúng tôi không muốn hỏi nhiều.”
‘‘Puccha, kassapa, yadākaṅkhasī’’ti.
“Ask, Kassapa, what you wish,” said the Blessed One.
“Này Kassapa, hãy hỏi điều gì ông muốn.”
‘‘Kiṃ nu kho, bho gotama, ‘sayaṃkataṃ dukkha’nti?
“Is suffering, venerable Gotama, self-made?”
“Thưa Tôn giả Gotama, phải chăng khổ do chính mình tạo ra?”
‘Mā hevaṃ, kassapā’ti bhagavā avoca.
“Do not say so, Kassapa,” said the Blessed One.
“Không phải vậy, này Kassapa,” Thế Tôn đáp.
‘Kiṃ pana, bho gotama, paraṃkataṃ dukkha’nti?
“Then, venerable Gotama, is suffering other-made?”
“Vậy thưa Tôn giả Gotama, phải chăng khổ do người khác tạo ra?”
‘Mā hevaṃ, kassapā’ti bhagavā avoca.
“Do not say so, Kassapa,” said the Blessed One.
“Không phải vậy, này Kassapa,” Thế Tôn đáp.
‘Kiṃ nu kho, bho gotama, sayaṃkatañca paraṃkatañca dukkha’nti?
“Is suffering, venerable Gotama, both self-made and other-made?”
“Thưa Tôn giả Gotama, phải chăng khổ do chính mình và người khác cùng tạo ra?”
‘Mā hevaṃ, kassapā’ti bhagavā avoca.
“Do not say so, Kassapa,” said the Blessed One.
“Không phải vậy, này Kassapa,” Thế Tôn đáp.
‘Kiṃ pana bho gotama, asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ dukkha’nti?
“Then, venerable Gotama, is suffering neither self-made nor other-made, but arisen by chance?”
“Vậy thưa Tôn giả Gotama, phải chăng khổ không do chính mình tạo ra, không do người khác tạo ra, mà tự nhiên sinh khởi?”
‘Mā hevaṃ, kassapā’ti bhagavā avoca.
“Do not say so, Kassapa,” said the Blessed One.
“Không phải vậy, này Kassapa,” Thế Tôn đáp.
‘Kiṃ nu kho, bho gotama, natthi dukkha’nti?
“Then, venerable Gotama, does suffering not exist?”
“Thưa Tôn giả Gotama, phải chăng không có khổ?”
‘Na kho, kassapa, natthi dukkhaṃ.
“Indeed, Kassapa, suffering does not not exist.
“Không phải không có khổ, này Kassapa.
Atthi kho, kassapa, dukkha’nti.
Indeed, Kassapa, suffering exists,” said the Blessed One.
Có khổ, này Kassapa,” Thế Tôn đáp.
‘Tena hi bhavaṃ gotamo dukkhaṃ na jānāti, na passatī’ti.
“Then the venerable Gotama does not know suffering, does not see suffering,” said Acelaka Kassapa.
“Nếu vậy, Tôn giả Gotama không biết, không thấy khổ?”
‘Na khvāhaṃ, kassapa, dukkhaṃ na jānāmi, na passāmi.
“Indeed, Kassapa, I do not not know suffering, I do not not see suffering.
“Không phải ta không biết, không thấy khổ, này Kassapa.
Jānāmi khvāhaṃ, kassapa, dukkhaṃ; passāmi khvāhaṃ, kassapa, dukkha’’’nti.
Indeed, Kassapa, I know suffering; indeed, Kassapa, I see suffering,” said the Blessed One.
Ta biết khổ, này Kassapa; ta thấy khổ, này Kassapa,” Thế Tôn đáp.
‘‘Ki nu kho, bho gotama, ‘sayaṃkataṃ dukkha’nti iti puṭṭho samāno ‘mā hevaṃ, kassapā’ti vadesi.
“When asked, ‘Is suffering, venerable Gotama, self-made?’ you say, ‘Do not say so, Kassapa.’
“Thưa Tôn giả Gotama, khi được hỏi ‘phải chăng khổ do chính mình tạo ra?’, Ngài đáp ‘Không phải vậy, này Kassapa’.
‘Kiṃ pana, bho gotama, paraṃkataṃ dukkha’nti iti puṭṭho samāno ‘mā hevaṃ, kassapā’ti vadesi.
When asked, ‘Then, venerable Gotama, is suffering other-made?’ you say, ‘Do not say so, Kassapa.’
Khi được hỏi ‘vậy phải chăng khổ do người khác tạo ra?’, Ngài đáp ‘Không phải vậy, này Kassapa’.
‘Kiṃ nu kho, bho gotama, sayaṃkatañca paraṃkatañca dukkha’nti iti puṭṭho samāno ‘mā hevaṃ, kassapā’ti vadesi.
When asked, ‘Is suffering, venerable Gotama, both self-made and other-made?’ you say, ‘Do not say so, Kassapa.’
Khi được hỏi ‘phải chăng khổ do chính mình và người khác cùng tạo ra?’, Ngài đáp ‘Không phải vậy, này Kassapa’.
‘Kiṃ pana, bho gotama, asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ dukkha’nti iti puṭṭho samāno ‘mā hevaṃ, kassapā’ti vadesi.
When asked, ‘Then, venerable Gotama, is suffering neither self-made nor other-made, but arisen by chance?’ you say, ‘Do not say so, Kassapa.’
Khi được hỏi ‘vậy phải chăng khổ không do chính mình tạo ra, không do người khác tạo ra, mà tự nhiên sinh khởi?’, Ngài đáp ‘Không phải vậy, này Kassapa’.
‘Kiṃ nu kho, bho gotama, natthi dukkha’nti iti puṭṭho samāno ‘na kho, kassapa, natthi dukkhaṃ, atthi kho, kassapa, dukkha’nti vadesi.
When asked, ‘Then, venerable Gotama, does suffering not exist?’ you say, ‘Indeed, Kassapa, suffering does not not exist, indeed, Kassapa, suffering exists.’
Khi được hỏi ‘phải chăng không có khổ?’, Ngài đáp ‘Không phải không có khổ, này Kassapa, có khổ, này Kassapa’.
‘Tena hi bhavaṃ gotamo dukkhaṃ na jānāti na passatī’ti iti puṭṭho samāno ‘na khvāhaṃ, kassapa, dukkhaṃ na jānāmi na passāmi.
When asked, ‘Then the venerable Gotama does not know suffering, does not see suffering?’ you say, ‘Indeed, Kassapa, I do not not know suffering, I do not not see suffering.
Khi được hỏi ‘nếu vậy, Tôn giả Gotama không biết, không thấy khổ?’, Ngài đáp ‘Không phải ta không biết, không thấy khổ, này Kassapa.
Jānāmi khvāhaṃ, kassapa, dukkhaṃ; passāmi khvāhaṃ, kassapa, dukkha’nti vadesi.
Indeed, Kassapa, I know suffering; indeed, Kassapa, I see suffering.’
Ta biết khổ, này Kassapa; ta thấy khổ, này Kassapa’.
Ācikkhatu ca* me, bhante, bhagavā dukkhaṃ.
Let the Blessed One, venerable sir, declare suffering to me.
Bạch Ngài, xin Thế Tôn hãy chỉ rõ khổ cho tôi.
Desetu ca* me, bhante, bhagavā dukkha’’nti.
Let the Blessed One, venerable sir, teach suffering to me.”
Bạch Ngài, xin Thế Tôn hãy thuyết giảng khổ cho tôi.”
‘‘‘So karoti so paṭisaṃvedayatī’ti* kho, kassapa, ādito sato ‘sayaṃkataṃ dukkha’nti iti vadaṃ sassataṃ etaṃ pareti.
“When one holds from the outset, Kassapa, ‘He who acts, he experiences,’ one speaks of this as eternalism.
“Này Kassapa, khi nói ‘người ấy tạo ra, người ấy cảm thọ’, thì ngay từ đầu, người nói như vậy đã đi đến chấp thường (sassata).
‘Añño karoti añño paṭisaṃvedayatī’ti kho, kassapa, vedanābhitunnassa sato ‘paraṃkataṃ dukkha’nti iti vadaṃ ucchedaṃ etaṃ pareti.
When one holds, Kassapa, being afflicted by feeling, ‘One acts, another experiences,’ one speaks of this as annihilationism.
Này Kassapa, khi nói ‘người này tạo ra, người khác cảm thọ’, thì ngay từ đầu, người bị cảm thọ bức bách nói như vậy đã đi đến chấp đoạn (uccheda).
Ete te, kassapa, ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti – ‘avijjāpaccayā saṅkhārā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Kassapa, without approaching these two extremes, the Tathāgata teaches the Dhamma by the middle way—‘with ignorance as condition, volitional formations come to be; with volitional formations as condition, consciousness… and so on, this entire mass of suffering arises.
Này Kassapa, không đi đến hai cực đoan này, Như Lai thuyết pháp theo con đường trung đạo (Majjhimāpaṭipadā): ‘Do vô minh (avijjā) duyên hành (saṅkhārā); do hành duyên thức (viññāṇaṃ)… (v.v.)… như vậy là sự tập khởi của toàn bộ khối khổ đau này.
Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho; saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’’ti.
But with the fading away and cessation of ignorance, volitional formations cease; with the cessation of volitional formations, consciousness ceases… and so on, this entire mass of suffering ceases.’”
Do sự diệt trừ hoàn toàn và ly tham đối với vô minh, hành diệt; do hành diệt, thức diệt… (v.v.)… như vậy là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ đau này.’”
Evaṃ vutte, acelo kassapo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bhante, abhikkantaṃ, bhante!
When this was said, the naked ascetic Kassapa said to the Blessed One: "Excellent, Venerable Sir, excellent, Venerable Sir!
Khi được nói như vậy, Acela Kassapa bạch với Đức Thế Tôn rằng: “Thật vi diệu, bạch Thế Tôn! Thật vi diệu, bạch Thế Tôn!
Seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya…pe… cakkhumanto rūpāni dakkhantīti; evamevaṃ bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito.
Just as, Venerable Sir, one might right what was overturned... or those with eyes might see forms; even so has the Dhamma been expounded by the Blessed One in many ways.
Bạch Thế Tôn, cũng như người ta có thể dựng đứng lại vật đã bị lật úp… (v.v.)… để những người có mắt có thể thấy các sắc; cũng vậy, Chánh pháp đã được Đức Thế Tôn tuyên thuyết bằng nhiều phương tiện.
Esāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca.
I, Venerable Sir, go for refuge to the Blessed One, to the Dhamma, and to the Saṅgha of bhikkhus.
Bạch Thế Tôn, con xin quy y Đức Thế Tôn, quy y Pháp và quy y Tăng chúng Tỳ-khưu.
Labheyyāhaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyaṃ upasampada’’nti.
May I receive the going forth, Venerable Sir, in the presence of the Blessed One; may I receive the full ordination."
Bạch Thế Tôn, mong rằng con được xuất gia dưới sự hướng dẫn của Đức Thế Tôn, mong rằng con được thọ cụ túc giới.”
‘‘Sace, bhante, aññatitthiyapubbo imasmiṃ dhammavinaye ākaṅkhati pabbajjaṃ, ākaṅkhati upasampadaṃ, cattāro māse parivasati.
"Venerable Sir, if one who was formerly a member of another sect desires the going forth and desires the full ordination in this Dhamma and Discipline, he lives on probation for four months.
“Bạch Thế Tôn, nếu người trước đây là ngoại đạo, muốn xuất gia, muốn thọ cụ túc giới trong Pháp và Luật này, phải sống biệt trú trong bốn tháng.
Catunnaṃ māsānaṃ accayena* (parivutthaparivāsaṃ) āraddhacittā bhikkhū* pabbājenti upasampādenti bhikkhubhāvāya.
At the end of four months, if the bhikkhus are willing, they give him the going forth and the full ordination for bhikkhu-bhāva.
Sau khi hết bốn tháng, nếu các Tỳ-khưu hài lòng, họ sẽ cho xuất gia, cho thọ cụ túc giới để trở thành một Tỳ-khưu.
Ahaṃ cattāri vassāni parivasissāmi, catunnaṃ vassānaṃ accayena* (parivutthaparivāsaṃ) āraddhacittā bhikkhū pabbājentu upasampādentu bhikkhubhāvāyā’’ti.
I will live on probation for four years; at the end of four years, may the bhikkhus, if they are willing, give me the going forth and the full ordination for bhikkhu-bhāva."
Con nguyện sẽ sống biệt trú trong bốn năm, sau khi hết bốn năm, nếu các Tỳ-khưu hài lòng, xin hãy cho con xuất gia, cho con thọ cụ túc giới để trở thành một Tỳ-khưu.”
Alattha kho acelo kassapo bhagavato santike pabbajjaṃ, alattha upasampadaṃ.
Then the naked ascetic Kassapa received the going forth in the presence of the Blessed One; he received the full ordination.
Acela Kassapa đã được xuất gia dưới sự hướng dẫn của Đức Thế Tôn, đã được thọ cụ túc giới.
Acirūpasampanno ca panāyasmā kassapo eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi.
And not long after his full ordination, venerable Kassapa, dwelling alone, secluded, diligent, ardent, and resolute, before long realized for himself, with direct knowledge, in this very life, that unsurpassed culmination of the spiritual life, for the sake of which clansmen rightly go forth from home to homelessness, and abided in it.
Và không lâu sau khi thọ cụ túc giới, Tôn giả Kassapa, sống một mình, xa lánh, không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần, không bao lâu đã tự mình với thắng trí chứng ngộ và đạt được mục đích tối thượng của đời sống phạm hạnh ngay trong hiện tại — mục đích mà vì đó các thiện gia nam tử đã chân chính từ bỏ gia đình, sống đời không gia đình.
‘‘Khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’’ti abbhaññāsi.
He directly knew: "Birth is destroyed, the holy life has been lived, what had to be done has been done, there is no more for this state of being."
Vị ấy biết rõ: “Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lại trạng thái này nữa.”
Aññataro ca panāyasmā kassapo arahataṃ ahosīti.
And venerable Kassapa became one of the Arahants.
Và Tôn giả Kassapa đã trở thành một trong các vị A-la-hán.
Sattamaṃ.
The seventh.
Thứ bảy.
‘‘‘Kiṃ nu kho, bho gotama, sayaṃkataṃ sukhadukkha’nti?
"Is suffering and happiness self-made, Venerable Gotama?"
“Thưa Tôn giả Gotama, có phải chăng lạc và khổ là do tự mình làm ra?”
‘Mā hevaṃ, timbarukā’ti bhagavā avoca.
"Do not say that, Timbaruka," said the Blessed One.
“Đừng nói vậy, này Timbaruka,” Đức Thế Tôn đáp.
‘Kiṃ pana, bho gotama, paraṃkataṃ sukhadukkha’nti?
"Then is suffering and happiness made by another, Venerable Gotama?"
“Vậy, thưa Tôn giả Gotama, lạc và khổ là do người khác làm ra?”
‘Mā hevaṃ, timbarukā’ti bhagavā avoca.
"Do not say that, Timbaruka," said the Blessed One.
“Đừng nói vậy, này Timbaruka,” Đức Thế Tôn đáp.
‘Kiṃ nu kho, bho gotama, sayaṃkatañca paraṃkatañca sukhadukkha’nti?
"Then is suffering and happiness both self-made and made by another, Venerable Gotama?"
“Thưa Tôn giả Gotama, có phải chăng lạc và khổ là vừa do tự mình làm ra, vừa do người khác làm ra?”
‘Mā hevaṃ, timbarukā’ti bhagavā avoca.
"Do not say that, Timbaruka," said the Blessed One.
“Đừng nói vậy, này Timbaruka,” Đức Thế Tôn đáp.
‘Kiṃ pana, bho gotama, asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ sukhadukkha’nti?
"Then is suffering and happiness neither self-made nor made by another, but arisen by chance, Venerable Gotama?"
“Vậy, thưa Tôn giả Gotama, lạc và khổ phát sinh ngẫu nhiên, không do tự mình làm, không do người khác làm?”
‘Mā hevaṃ, timbarukā’ti bhagavā avoca.
"Do not say that, Timbaruka," said the Blessed One.
“Đừng nói vậy, này Timbaruka,” Đức Thế Tôn đáp.
‘Kiṃ nu kho, bho gotama, natthi sukhadukkha’nti?
"Then is there no suffering and happiness, Venerable Gotama?"
“Thưa Tôn giả Gotama, vậy có phải chăng không có lạc và khổ?”
‘Na kho, timbaruka, natthi sukhadukkhaṃ; atthi kho, timbaruka, sukhadukkha’nti.
"No, Timbaruka, there is not no suffering and happiness; there is, Timbaruka, suffering and happiness."
“Này Timbaruka, không phải là không có lạc và khổ; này Timbaruka, có lạc và khổ.”
‘Tena hi bhavaṃ gotamo sukhadukkhaṃ na jānāti, na passatī’ti?
"In that case, Venerable Gotama neither knows nor sees suffering and happiness?"
“Vậy thì, Tôn giả Gotama không biết, không thấy lạc và khổ?”
‘Na khvāhaṃ, timbaruka, sukhadukkhaṃ na jānāmi, na passāmi.
"No, Timbaruka, I do not neither know nor see suffering and happiness.
“Này Timbaruka, Ta không phải là không biết, không thấy lạc và khổ.
Jānāmi khvāhaṃ, timbaruka, sukhadukkhaṃ; passāmi khvāhaṃ, timbaruka, sukhadukkha’’’nti.
I do know suffering and happiness, Timbaruka; I do see suffering and happiness."
Này Timbaruka, Ta biết lạc và khổ; này Timbaruka, Ta thấy lạc và khổ.”
‘‘‘Kiṃ nu kho, bho gotama, sayaṃkataṃ sukhadukkha’nti iti puṭṭho samāno ‘mā hevaṃ, timbarukā’ti vadesi.
"When asked: 'Is suffering and happiness self-made, Venerable Gotama?' you say: 'Do not say that, Timbaruka.'
“‘Thưa Tôn giả Gotama, có phải chăng lạc và khổ là do tự mình làm ra?’ khi được hỏi như vậy, Ngài nói: ‘Đừng nói vậy, này Timbaruka.’
‘Kiṃ pana, bho gotama, paraṃkataṃ sukhadukkha’nti iti puṭṭho samāno ‘mā hevaṃ, timbarukā’ti vadesi.
When asked: 'Then is suffering and happiness made by another, Venerable Gotama?' you say: 'Do not say that, Timbaruka.'
‘Vậy, thưa Tôn giả Gotama, lạc và khổ là do người khác làm ra?’ khi được hỏi như vậy, Ngài nói: ‘Đừng nói vậy, này Timbaruka.’
‘Kiṃ nu kho, bho gotama, sayaṃkatañca paraṃkatañca sukhadukkha’nti iti puṭṭho samāno ‘mā hevaṃ, timbarukā’ti vadesi.
When asked: 'Then is suffering and happiness both self-made and made by another, Venerable Gotama?' you say: 'Do not say that, Timbaruka.'
‘Thưa Tôn giả Gotama, có phải chăng lạc và khổ là vừa do tự mình làm ra, vừa do người khác làm ra?’ khi được hỏi như vậy, Ngài nói: ‘Đừng nói vậy, này Timbaruka.’
‘Kiṃ pana, bho gotama, asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ sukhadukkha’nti iti puṭṭho samāno ‘mā hevaṃ, timbarukā’ti vadesi.
When asked: 'Then is suffering and happiness neither self-made nor made by another, but arisen by chance, Venerable Gotama?' you say: 'Do not say that, Timbaruka.'
‘Vậy, thưa Tôn giả Gotama, lạc và khổ phát sinh ngẫu nhiên, không do tự mình làm, không do người khác làm?’ khi được hỏi như vậy, Ngài nói: ‘Đừng nói vậy, này Timbaruka.’
‘Kiṃ nu kho, bho gotama, natthi sukhadukkha’nti iti puṭṭho samāno ‘na kho, timbaruka, natthi sukhadukkhaṃ; atthi kho, timbaruka, sukhadukkha’nti vadesi.
When asked: 'Then is there no suffering and happiness, Venerable Gotama?' you say: 'No, Timbaruka, there is not no suffering and happiness; there is, Timbaruka, suffering and happiness.'
‘Thưa Tôn giả Gotama, vậy có phải chăng không có lạc và khổ?’ khi được hỏi như vậy, Ngài nói: ‘Này Timbaruka, không phải là không có lạc và khổ; này Timbaruka, có lạc và khổ.’
‘Tena hi bhavaṃ gotamo sukhadukkhaṃ na jānāti, na passatī’ti iti puṭṭho samāno ‘na khvāhaṃ, timbaruka, sukhadukkhaṃ na jānāmi, na passāmi.
When asked: 'In that case, Venerable Gotama neither knows nor sees suffering and happiness?' you say: 'No, Timbaruka, I do not neither know nor see suffering and happiness.
‘Vậy thì, Tôn giả Gotama không biết, không thấy lạc và khổ?’ khi được hỏi như vậy, Ngài nói: ‘Này Timbaruka, Ta không phải là không biết, không thấy lạc và khổ.
Jānāmi khvāhaṃ, timbaruka, sukhadukkhaṃ; passāmi khvāhaṃ, timbaruka, sukhadukkha’nti vadesi.
I do know suffering and happiness, Timbaruka; I do see suffering and happiness.'
Này Timbaruka, Ta biết lạc và khổ; này Timbaruka, Ta thấy lạc và khổ.’
Ācikkhatu ca me bhavaṃ gotamo sukhadukkhaṃ.
May Venerable Gotama teach me suffering and happiness.
Xin Tôn giả Gotama hãy giảng giải cho con về lạc và khổ.
Desetu ca me bhavaṃ gotamo sukhadukkha’’nti.
May Venerable Gotama expound to me suffering and happiness."
Xin Tôn giả Gotama hãy thuyết giảng cho con về lạc và khổ.”
‘‘‘Sā vedanā, so vedayatī’ti kho, timbaruka, ādito sato ‘sayaṃkataṃ sukhadukkha’nti evampāhaṃ na vadāmi.
"Timbaruka, when it is said, 'That is the feeling, that one feels,' I do not say, 'Suffering and happiness is self-made.'
“Này Timbaruka, với quan điểm ‘cảm thọ và người cảm thọ là một’, bắt đầu từ đó, Ta không nói rằng ‘lạc và khổ do tự mình làm ra’.
‘Aññā vedanā, añño vedayatī’ti kho, timbaruka, vedanābhitunnassa sato ‘paraṃkataṃ sukhadukkha’nti evampāhaṃ na vadāmi.
Timbaruka, when it is said, 'The feeling is one thing, the one who feels is another,' if one is afflicted by feeling, I do not say, 'Suffering and happiness is made by another.'
Này Timbaruka, với quan điểm ‘cảm thọ là khác, người cảm thọ là khác’, đối với người bị cảm thọ chi phối, Ta không nói rằng ‘lạc và khổ do người khác làm ra’.
Ete te, timbaruka, ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti – ‘avijjāpaccayā saṅkhārā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Avoiding these two extremes, Timbaruka, the Tathāgata teaches the Dhamma by the middle way—'Ignorance is a condition for volitional formations; volitional formations are a condition for consciousness... and so there is the origin of this whole mass of suffering.
Này Timbaruka, không đi đến hai cực đoan ấy, Như Lai thuyết Pháp theo trung đạo: ‘Do vô minh làm duyên, các hành sinh khởi; do các hành làm duyên, thức sinh khởi… (v.v.)… như vậy là sự sinh khởi của toàn bộ khối khổ này.
Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho; saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’’ti.
With the complete fading away and cessation of ignorance, there is the cessation of volitional formations; with the cessation of volitional formations, there is the cessation of consciousness... and so there is the cessation of this whole mass of suffering."
Nhưng do sự ly tham và đoạn diệt hoàn toàn vô minh, các hành diệt; do các hành diệt, thức diệt… (v.v.)… như vậy là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này.’”
‘‘Tatra, bhikkhave, ko viseso ko adhippayāso* kiṃ nānākaraṇaṃ paṇḍitassa bālenā’’ti?
"Bhikkhus, in that, what is the distinction, what is the special effort, what is the difference between the wise person and the fool?"
“Này các Tỳ khưu, ở đây, đâu là sự khác biệt, đâu là ý nghĩa đặc biệt, đâu là sự dị biệt giữa người trí và kẻ ngu?”
‘‘Bhagavaṃmūlakā no, bhante, dhammā, bhagavaṃnettikā, bhagavaṃpaṭisaraṇā.
"Venerable Sir, for us, the Dhamma has the Blessed One as its root, the Blessed One as its guide, the Blessed One as its refuge.
“Bạch Thế Tôn, các pháp của chúng con có Thế Tôn là gốc rễ, có Thế Tôn là người dẫn dắt, có Thế Tôn là nơi nương tựa.
Sādhu vata, bhante, bhagavantaṃyeva paṭibhātu etassa bhāsitassa attho.
It would be good, Venerable Sir, if the meaning of this statement would occur to the Blessed One.
Bạch Thế Tôn, lành thay, xin Thế Tôn hãy soi sáng ý nghĩa của lời dạy này.
Bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantī’’ti.
Having heard from the Blessed One, the bhikkhus will remember it."
Sau khi nghe từ Thế Tôn, các Tỳ khưu sẽ ghi nhớ.”
‘‘Yāya ca, bhikkhave, avijjāya nivutassa bālassa yāya ca taṇhāya sampayuttassa ayaṃ kāyo samudāgato, sā ceva avijjā bālassa appahīnā sā ca taṇhā aparikkhīṇā.
"Bhikkhus, the ignorance by which the fool is enveloped, and the craving with which he is conjoined, due to which this body came into being — that ignorance of the fool is not abandoned, and that craving is not exhausted.
“Này các Tỳ khưu, do vô minh nào mà kẻ ngu bị che lấp, do ái nào mà kẻ ngu bị trói buộc, khiến cho thân này sanh khởi, thì vô minh ấy nơi kẻ ngu vẫn chưa được đoạn trừ, và ái ấy vẫn chưa được tận diệt.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao vậy?
Na, bhikkhave, bālo acari brahmacariyaṃ sammā dukkhakkhayāya.
Bhikkhus, the fool did not lead the holy life for the complete eradication of suffering.
Này các Tỳ khưu, kẻ ngu đã không thực hành phạm hạnh để chơn chánh đoạn tận khổ đau.
Tasmā bālo kāyassa bhedā kāyūpago hoti, so kāyūpago samāno na parimuccati jātiyā jarāmaraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi.
Therefore, after the breaking up of the body, the fool goes on to a body; being one who goes on to a body, he is not released from birth, aging, and death, from sorrows, lamentations, pains, displeasures, and despair.
Do đó, sau khi thân hoại, kẻ ngu lại đi đến một thân khác. Khi đi đến một thân khác, nó không giải thoát khỏi sanh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não.
Na parimuccati dukkhasmāti vadāmi.
I say he is not released from suffering.
Ta nói rằng, nó không giải thoát khỏi khổ đau.
‘‘Yāya ca, bhikkhave, avijjāya nivutassa paṇḍitassa yāya ca taṇhāya sampayuttassa ayaṃ kāyo samudāgato, sā ceva avijjā paṇḍitassa pahīnā, sā ca taṇhā parikkhīṇā.
"Bhikkhus, the ignorance by which the wise person was enveloped, and the craving with which he was conjoined, due to which this body came into being — that ignorance of the wise person is abandoned, and that craving is exhausted.
“Này các Tỳ khưu, do vô minh nào mà người trí bị che lấp, do ái nào mà người trí bị trói buộc, khiến cho thân này sanh khởi, thì vô minh ấy nơi người trí đã được đoạn trừ, và ái ấy đã được tận diệt.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao vậy?
Acari, bhikkhave, paṇḍito brahmacariyaṃ sammā dukkhakkhayāya.
Bhikkhus, the wise person led the holy life for the complete eradication of suffering.
Này các Tỳ khưu, người trí đã thực hành phạm hạnh để chơn chánh đoạn tận khổ đau.
Tasmā paṇḍito kāyassa bhedā na kāyūpago hoti.
Therefore, after the breaking up of the body, the wise person does not go on to a body.
Do đó, sau khi thân hoại, người trí không đi đến một thân khác.
So akāyūpago samāno parimuccati jātiyā jarāmaraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi.
Being one who does not go on to a body, he is released from birth, aging, and death, from sorrows, lamentations, pains, displeasures, and despair.
Khi không đi đến một thân khác, vị ấy giải thoát khỏi sanh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não.
Parimuccati dukkhasmāti vadāmi.
I say he is released from suffering.
Ta nói rằng, vị ấy giải thoát khỏi khổ đau.
Ayaṃ kho, bhikkhave, viseso, ayaṃ adhippayāso, idaṃ nānākaraṇaṃ paṇḍitassa bālena yadidaṃ brahmacariyavāso’’ti.
This, bhikkhus, is the distinction, this is the special effort, this is the difference between the wise person and the fool, namely, the dwelling in the holy life."
Này các Tỳ khưu, đây chính là sự khác biệt, đây là ý nghĩa đặc biệt, đây là sự dị biệt giữa người trí và kẻ ngu, đó chính là việc sống đời phạm hạnh.”
Navamaṃ.
The Ninth.
Kinh thứ chín.
‘‘Katamo ca, bhikkhave, paṭiccasamuppādo?
"And what, bhikkhus, is Dependent Origination?
“Và này các Tỳ khưu, thế nào là Lý Duyên Khởi?
Jātipaccayā, bhikkhave, jarāmaraṇaṃ.
Bhikkhus, dependent on birth is aging and death.
Này các Tỳ khưu, do duyên sanh, có già-chết.
Uppādā vā tathāgatānaṃ anuppādā vā tathāgatānaṃ, ṭhitāva sā dhātu dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatā idappaccayatā.
Whether Tathāgatas arise or not, that element (dhātu) stands — the fixed nature of phenomena, the regularity of phenomena, the specific conditionality (idappaccayatā).
Dù các Như Lai có xuất hiện hay không xuất hiện, yếu tố ấy vẫn tồn tại, pháp trụ tánh, pháp quyết định tánh, tính y duyên tánh này.
Taṃ tathāgato abhisambujjhati abhisameti.
A Tathāgata fully awakens to that, fully comprehends that.
Như Lai hoàn toàn giác ngộ, hoàn toàn thấu triệt điều đó.
Abhisambujjhitvā abhisametvā ācikkhati deseti paññāpeti paṭṭhapeti vivarati vibhajati uttānīkaroti.
Having fully awakened to it, having fully comprehended it, he declares it, teaches it, lays it down, establishes it, reveals it, analyzes it, makes it plain.
Sau khi hoàn toàn giác ngộ, hoàn toàn thấu triệt, Ngài tuyên bố, thuyết giảng, làm cho rõ, thiết lập, khai mở, phân tích, và làm cho hiển lộ.
‘Passathā’ti cāha – ‘jātipaccayā, bhikkhave, jarāmaraṇaṃ’’’.
And he says: 'See, bhikkhus, dependent on birth is aging and death.'"
Và Ngài nói: ‘Hãy xem, này các Tỳ khưu, do duyên sanh, có già-chết’.
‘‘Bhavapaccayā, bhikkhave, jāti…pe… upādānapaccayā, bhikkhave, bhavo… taṇhāpaccayā, bhikkhave, upādānaṃ… vedanāpaccayā, bhikkhave, taṇhā… phassapaccayā, bhikkhave, vedanā… saḷāyatanapaccayā, bhikkhave, phasso… nāmarūpapaccayā, bhikkhave, saḷāyatanaṃ… viññāṇapaccayā, bhikkhave, nāmarūpaṃ… saṅkhārapaccayā, bhikkhave, viññāṇaṃ… avijjāpaccayā, bhikkhave, saṅkhārā uppādā vā tathāgatānaṃ anuppādā vā tathāgatānaṃ, ṭhitāva sā dhātu dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatā idappaccayatā.
"Bhikkhus, dependent on existence is birth…* … bhikkhus, dependent on clinging is existence… bhikkhus, dependent on craving is clinging… bhikkhus, dependent on feeling is craving… bhikkhus, dependent on contact is feeling… bhikkhus, dependent on the six sense spheres is contact… bhikkhus, dependent on nāmarūpa is the six sense spheres… bhikkhus, dependent on consciousness is nāmarūpa… bhikkhus, dependent on volitional formations is consciousness… bhikkhus, dependent on ignorance are volitional formations. Whether Tathāgatas arise or not, that element stands — the fixed nature of phenomena, the regularity of phenomena, the specific conditionality (idappaccayatā).
“Này các Tỳ khưu, do duyên hữu, có sanh… … Này các Tỳ khưu, do duyên thủ, có hữu… Này các Tỳ khưu, do duyên ái, có thủ… Này các Tỳ khưu, do duyên thọ, có ái… Này các Tỳ khưu, do duyên xúc, có thọ… Này các Tỳ khưu, do duyên sáu xứ, có xúc… Này các Tỳ khưu, do duyên danh-sắc, có sáu xứ… Này các Tỳ khưu, do duyên thức, có danh-sắc… Này các Tỳ khưu, do duyên các hành, có thức… Này các Tỳ khưu, do duyên vô minh, có các hành. Dù các Như Lai có xuất hiện hay không xuất hiện, yếu tố ấy vẫn tồn tại, pháp trụ tánh, pháp quyết định tánh, tính y duyên tánh này.
Taṃ tathāgato abhisambujjhati abhisameti.
A Tathāgata fully awakens to that, fully comprehends that.
Như Lai hoàn toàn giác ngộ, hoàn toàn thấu triệt điều đó.
Abhisambujjhitvā abhisametvā ācikkhati deseti paññāpeti paṭṭhapeti vivarati vibhajati uttānīkaroti.
Having fully awakened to it, having fully comprehended it, he declares it, teaches it, lays it down, establishes it, reveals it, analyzes it, makes it plain.
Sau khi hoàn toàn giác ngộ, hoàn toàn thấu triệt, Ngài tuyên bố, thuyết giảng, làm cho rõ, thiết lập, khai mở, phân tích, và làm cho hiển lộ.
‘Passathā’ti cāha ‘avijjāpaccayā, bhikkhave, saṅkhārā’.
And he says: 'See, bhikkhus, dependent on ignorance are volitional formations.'
Và Ngài nói: ‘Hãy xem, này các Tỳ khưu, do duyên vô minh, có các hành’.
Iti kho, bhikkhave, yā tatra tathatā avitathatā anaññathatā idappaccayatā – ayaṃ vuccati, bhikkhave, paṭiccasamuppādo.
Thus, bhikkhus, that suchness (tathatā) therein, that un-errantness, that un-otherwiseness, that specific conditionality (idappaccayatā) — this, bhikkhus, is called Dependent Origination.
Như vậy, này các Tỳ khưu, cái gì ở đó là như thực tánh, bất hư ngụy tánh, bất dị tánh, tính y duyên tánh này – điều này, này các Tỳ khưu, được gọi là Lý Duyên Khởi.
‘‘Katame ca, bhikkhave, paṭiccasamuppannā dhammā?
"And what, bhikkhus, are the dependently originated phenomena?
“Và này các Tỳ khưu, thế nào là các pháp do duyên sanh?
Jarāmaraṇaṃ, bhikkhave, aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammaṃ.
Aging and death, bhikkhus, are impermanent, conditioned, dependently originated, subject to decay, subject to dissolution, subject to dispassion, subject to cessation.
Này các Tỳ khưu, già-chết là vô thường, là pháp hữu vi, là pháp do duyên sanh, có tánh hoại diệt, có tánh biến mất, có tánh ly tham, có tánh đoạn diệt.
Jāti, bhikkhave, aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā.
Birth, bhikkhus, is impermanent, conditioned, dependently originated, subject to decay, subject to dissolution, subject to dispassion, subject to cessation.
Này các Tỳ khưu, sanh là vô thường, là pháp hữu vi, là pháp do duyên sanh, có tánh hoại diệt, có tánh biến mất, có tánh ly tham, có tánh đoạn diệt.
Bhavo, bhikkhave, anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo virāgadhammo nirodhadhammo.
Existence, bhikkhus, is impermanent, conditioned, dependently originated, subject to decay, subject to dissolution, subject to dispassion, subject to cessation.
Này các Tỳ khưu, hữu là vô thường, là pháp hữu vi, là pháp do duyên sanh, có tánh hoại diệt, có tánh biến mất, có tánh ly tham, có tánh đoạn diệt.
Upādānaṃ bhikkhave…pe… taṇhā, bhikkhave… vedanā, bhikkhave… phasso, bhikkhave… saḷāyatanaṃ, bhikkhave… nāmarūpaṃ, bhikkhave… viññāṇaṃ, bhikkhave… saṅkhārā, bhikkhave… avijjā, bhikkhave, aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā.
Clinging, bhikkhus…* … Craving, bhikkhus… Feeling, bhikkhus… Contact, bhikkhus… The six sense spheres, bhikkhus… Nāmarūpa, bhikkhus… Consciousness, bhikkhus… Volitional formations, bhikkhus… Ignorance, bhikkhus, is impermanent, conditioned, dependently originated, subject to decay, subject to dissolution, subject to dispassion, subject to cessation.
Này các Tỳ khưu, thủ… … Này các Tỳ khưu, ái… thọ… xúc… sáu xứ… danh-sắc… thức… các hành… Này các Tỳ khưu, vô minh là vô thường, là pháp hữu vi, là pháp do duyên sanh, có tánh hoại diệt, có tánh biến mất, có tánh ly tham, có tánh đoạn diệt.
Ime vuccanti, bhikkhave, paṭiccasamuppannā dhammā.
These, bhikkhus, are called dependently originated phenomena.
Những điều này, này các Tỳ khưu, được gọi là các pháp do duyên sanh.
‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvakassa ‘ayañca paṭiccasamuppādo, ime ca paṭiccasamuppannā dhammā’ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā honti, so vata pubbantaṃ vā paṭidhāvissati – ‘ahosiṃ nu kho ahaṃ* atītamaddhānaṃ, nanu kho ahosiṃ atītamaddhānaṃ, kiṃ nu kho ahosiṃ atītamaddhānaṃ, kathaṃ nu kho ahosiṃ atītamaddhānaṃ, kiṃ hutvā kiṃ ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhāna’nti; aparantaṃ vā upadhāvissati* – ‘bhavissāmi nu kho ahaṃ anāgatamaddhānaṃ, nanu kho bhavissāmi anāgatamaddhānaṃ, kiṃ nu kho bhavissāmi anāgatamaddhānaṃ, kathaṃ nu kho bhavissāmi anāgatamaddhānaṃ, kiṃ hutvā kiṃ bhavissāmi nu kho ahaṃ anāgatamaddhāna’nti; etarahi vā paccuppannaṃ addhānaṃ ajjhattaṃ kathaṃkathī bhavissati – ‘ahaṃ nu khosmi, no nu khosmi, kiṃ nu khosmi, kathaṃ nu khosmi, ayaṃ nu kho satto kuto āgato, so kuhiṃ gamissatī’ti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
"Bhikkhus, when this Dependent Origination and these dependently originated phenomena are well seen by an Ariyan disciple with right wisdom as they really are, it is not possible that he will run back to the past thinking: 'Did I exist in the past? Did I not exist in the past? What was I in the past? How was I in the past? Having been what, what did I become in the past?' Or that he will run forward to the future thinking: 'Shall I exist in the future? Shall I not exist in the future? What shall I be in the future? How shall I be in the future? Having been what, what shall I become in the future?' Or that he will be inwardly perplexed about the present time thinking: 'Am I? Am I not? What am I? How am I? This being, from where has it come? Where will it go?' This situation does not exist.
“Này các Tỳ khưu, khi nào vị Thánh đệ tử đã thấy rõ bằng chánh trí tuệ đúng như thật về ‘Lý Duyên Khởi này và các pháp do duyên sanh này’, thì vị ấy sẽ chạy ngược về quá khứ chăng: ‘Ta có thật sự tồn tại trong quá khứ không? Ta có thật sự không tồn tại trong quá khứ không? Ta đã là gì trong quá khứ? Ta đã như thế nào trong quá khứ? Đã từng là gì, ta đã trở thành gì trong quá khứ?’; hoặc chạy xuôi về tương lai: ‘Ta có sẽ tồn tại trong tương lai không? Ta có sẽ không tồn tại trong tương lai không? Ta sẽ là gì trong tương lai? Ta sẽ như thế nào trong tương lai? Sẽ là gì, ta sẽ trở thành gì trong tương lai?’; hoặc bây giờ, trong hiện tại, vị ấy sẽ có hoài nghi về tự thân: ‘Ta có thật sự hiện hữu không? Ta có thật sự không hiện hữu không? Ta là gì? Ta như thế nào? Chúng sanh này từ đâu đến, và nó sẽ đi về đâu?’ – trường hợp ấy không xảy ra.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao vậy?
Tathāhi, bhikkhave, ariyasāvakassa ayañca paṭiccasamuppādo ime ca paṭiccasamuppannā dhammā yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā’’ti.
Because, bhikkhus, this Dependent Origination and these dependently originated phenomena are well seen by an Ariyan disciple with right wisdom as they really are."
Bởi vì, này các Tỳ khưu, vị Thánh đệ tử đã thấy rõ bằng chánh trí tuệ đúng như thật về Lý Duyên Khởi này và các pháp do duyên sanh này.”
Dasamaṃ.
The Tenth.
Kinh thứ mười.
21. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘dasabalasamannāgato, bhikkhave, tathāgato catūhi ca vesārajjehi samannāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti – iti rūpaṃ iti rūpassa samudayo iti rūpassa atthaṅgamo, iti vedanā iti vedanāya samudayo iti vedanāya atthaṅgamo, iti saññā iti saññāya samudayo iti saññāya atthaṅgamo, iti saṅkhārā iti saṅkhārānaṃ samudayo iti saṅkhārānaṃ atthaṅgamo, iti viññāṇaṃ iti viññāṇassa samudayo iti viññāṇassa atthaṅgamo.
21. The Blessed One was staying at Sāvatthī…pe… “Monks, the Tathāgata, endowed with the ten powers and four kinds of intrepidity, claims the foremost state, roars his lion’s roar in assemblies, and sets rolling the Wheel of Dhamma, declaring: ‘Such is form, such is the origin of form, such is the cessation of form. Such is feeling, such is the origin of feeling, such is the cessation of feeling. Such is perception, such is the origin of perception, such is the cessation of perception. Such are volitional formations, such is the origin of volitional formations, such is the cessation of volitional formations. Such is consciousness, such is the origin of consciousness, such is the cessation of consciousness.
21. Trú tại Sāvatthī…pe… “Này các Tỳ-khưu, Như Lai đầy đủ mười lực (dasabala), đầy đủ bốn sự vô úy (vesārajja), tuyên bố địa vị tối thượng (āsabhaṃ ṭhānaṃ), rống tiếng sư tử giữa các hội chúng, chuyển bánh xe Pháp (brahmacakkaṃ pavatteti) – đó là sắc, đó là sự tập khởi của sắc, đó là sự diệt tận của sắc; đó là thọ, đó là sự tập khởi của thọ, đó là sự diệt tận của thọ; đó là tưởng, đó là sự tập khởi của tưởng, đó là sự diệt tận của tưởng; đó là các hành, đó là sự tập khởi của các hành, đó là sự diệt tận của các hành; đó là thức, đó là sự tập khởi của thức, đó là sự diệt tận của thức.
Iti imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjati.
When this is, that is; with the arising of this, that arises.
Khi cái này hiện hữu thì cái kia hiện hữu; do cái này sinh khởi thì cái kia sinh khởi.
Imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhati.
When this is not, that is not; with the cessation of this, that ceases.
Khi cái này không hiện hữu thì cái kia không hiện hữu; do cái này diệt tận thì cái kia diệt tận.
Yadidaṃ avijjāpaccayā saṅkhārā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
That is to say: with ignorance as condition, volitional formations; with volitional formations as condition, consciousness…pe… Thus is the origin of this whole mass of suffering.
Đó là: do duyên vô minh (avijjā) mà có các hành (saṅkhārā); do duyên các hành mà có thức (viññāṇaṃ)…pe… như vậy là sự tập khởi của toàn bộ khối khổ uẩn này.
Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho; saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
But with the fading away and cessation of ignorance without remainder comes cessation of volitional formations; with the cessation of volitional formations comes cessation of consciousness…pe… Thus is the cessation of this whole mass of suffering.’”
Chính do sự ly tham và diệt tận hoàn toàn vô minh mà có sự diệt tận các hành; do sự diệt tận các hành mà có sự diệt tận thức…pe… như vậy là sự diệt tận của toàn bộ khối khổ uẩn này.”
Paṭhamaṃ.
The First.
Bài kinh thứ nhất.
22. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘dasabalasamannāgato, bhikkhave, tathāgato catūhi ca vesārajjehi samannāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavattetti – ‘iti rūpaṃ iti rūpassa samudayo iti rūpassa atthaṅgamo, iti vedanā iti vedanāya samudayo iti vedanāya atthaṅgamo, iti saññā iti saññāya samudayo iti saññāya atthaṅgamo, iti saṅkhārā iti saṅkhārānaṃ samudayo iti saṅkhārānaṃ atthaṅgamo, iti viññāṇaṃ iti viññāṇassa samudayo iti viññāṇassa atthaṅgamo.
22. The Blessed One was staying at Sāvatthī…pe… “Monks, the Tathāgata, endowed with the ten powers and four kinds of intrepidity, claims the foremost state, roars his lion’s roar in assemblies, and sets rolling the Wheel of Dhamma, declaring: ‘Such is form, such is the origin of form, such is the cessation of form. Such is feeling, such is the origin of feeling, such is the cessation of feeling. Such is perception, such is the origin of perception, such is the cessation of perception. Such are volitional formations, such is the origin of volitional formations, such is the cessation of volitional formations. Such is consciousness, such is the origin of consciousness, such is the cessation of consciousness.
22. Trú tại Sāvatthī…pe… “Này các Tỳ-khưu, Như Lai đầy đủ mười lực (dasabala), đầy đủ bốn sự vô úy (vesārajja), tuyên bố địa vị tối thượng (āsabhaṃ ṭhānaṃ), rống tiếng sư tử giữa các hội chúng, chuyển bánh xe Pháp (brahmacakkaṃ pavattetti) – ‘đó là sắc, đó là sự tập khởi của sắc, đó là sự diệt tận của sắc; đó là thọ, đó là sự tập khởi của thọ, đó là sự diệt tận của thọ; đó là tưởng, đó là sự tập khởi của tưởng, đó là sự diệt tận của tưởng; đó là các hành, đó là sự tập khởi của các hành, đó là sự diệt tận của các hành; đó là thức, đó là sự tập khởi của thức, đó là sự diệt tận của thức.
Iti imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjati; imasmiṃ asati idaṃ na hoti imassa nirodhā idaṃ nirujjhati.
When this is, that is; with the arising of this, that arises. When this is not, that is not; with the cessation of this, that ceases.
Khi cái này hiện hữu thì cái kia hiện hữu; do cái này sinh khởi thì cái kia sinh khởi; khi cái này không hiện hữu thì cái kia không hiện hữu; do cái này diệt tận thì cái kia diệt tận.
Yadidaṃ avijjāpaccayā saṅkhārā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
That is to say: with ignorance as condition, volitional formations; with volitional formations as condition, consciousness…pe… Thus is the origin of this whole mass of suffering.
Đó là: do duyên vô minh (avijjā) mà có các hành (saṅkhārā); do duyên các hành mà có thức (viññāṇaṃ)…pe… như vậy là sự tập khởi của toàn bộ khối khổ uẩn này.
Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho; saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti’’’.
But with the fading away and cessation of ignorance without remainder comes cessation of volitional formations; with the cessation of volitional formations comes cessation of consciousness…pe… Thus is the cessation of this whole mass of suffering.’”
Chính do sự ly tham và diệt tận hoàn toàn vô minh mà có sự diệt tận các hành; do sự diệt tận các hành mà có sự diệt tận thức…pe… như vậy là sự diệt tận của toàn bộ khối khổ uẩn này.’”
‘‘Evaṃ svākkhāto, bhikkhave, mayā dhammo uttāno vivaṭo pakāsito chinnapilotiko.
“Thus, monks, has the Dhamma been well-proclaimed by me, explicit, open, revealed, stripped of coverings.
“Này các Tỳ-khưu, Pháp đã được Ta khéo thuyết, rõ ràng, minh bạch, không còn che chướng.
Evaṃ svākkhāte kho, bhikkhave, mayā dhamme uttāne vivaṭe pakāsite chinnapilotike alameva saddhāpabbajitena kulaputtena vīriyaṃ ārabhituṃ – ‘kāmaṃ taco ca nhāru* ca aṭṭhi ca avasissatu, sarīre upasussatu* maṃsalohitaṃ.
When the Dhamma has been thus well-proclaimed by me, explicit, open, revealed, stripped of coverings, it is proper for a noble son who has gone forth out of faith to arouse energy, thinking: ‘Let my skin and sinews and bones waste away, let the flesh and blood of my body dry up!
Này các Tỳ-khưu, khi Pháp đã được Ta khéo thuyết, rõ ràng, minh bạch, không còn che chướng như vậy, thì một thiện gia nam tử đã xuất gia với niềm tin, đáng lẽ phải tinh tấn dũng mãnh – ‘Dù da, gân và xương có còn lại, dù thịt và máu trong thân có khô héo.
Yaṃ taṃ purisathāmena purisavīriyena purisaparakkamena pattabbaṃ, na taṃ apāpuṇitvā vīriyassa saṇṭhānaṃ bhavissatī’’’ti.
I will not give up my energy until I have attained what is attainable by a man’s strength, a man’s energy, a man’s exertion.’”
Nơi nào có thể đạt được bằng sức mạnh của người nam, bằng tinh tấn của người nam, bằng nỗ lực của người nam, thì ta sẽ không dừng tinh tấn cho đến khi đạt được nơi ấy.’”
‘‘Dukkhaṃ, bhikkhave, kusīto viharati vokiṇṇo pāpakehi akusalehi dhammehi, mahantañca sadatthaṃ parihāpeti.
“Monks, the lazy person lives unhappily, entangled in evil, unwholesome states, and he loses a great personal gain.
“Này các Tỳ-khưu, người lười biếng sống trong khổ sở, bị vướng mắc vào các pháp bất thiện xấu xa, và làm mất đi lợi ích lớn lao của chính mình.
Āraddhavīriyo ca kho, bhikkhave, sukhaṃ viharati pavivitto pāpakehi akusalehi dhammehi, mahantañca sadatthaṃ paripūreti.
But, monks, the person who has aroused energy lives happily, secluded from evil, unwholesome states, and he fulfills a great personal gain.
Này các Tỳ-khưu, người tinh tấn sống trong an lạc, thoát ly khỏi các pháp bất thiện xấu xa, và hoàn thành lợi ích lớn lao của chính mình.
Na, bhikkhave, hīnena aggassa patti hoti.
Monks, the lowest cannot attain the highest.
Này các Tỳ-khưu, không thể đạt được điều tối thượng bằng điều hạ liệt.
Aggena ca kho, bhikkhave, aggassa patti hoti.
But, monks, the highest can attain the highest.
Này các Tỳ-khưu, chỉ có thể đạt được điều tối thượng bằng điều tối thượng.
Maṇḍapeyyamidaṃ, bhikkhave, brahmacariyaṃ, satthā sammukhībhūto.
This holy life, monks, is like a drink of refreshing juice, the Teacher is face-to-face.
Này các Tỳ-khưu, Phạm hạnh này là đáng uống như nước tinh khiết, bậc Đạo Sư đang hiện diện trước mặt.
Tasmātiha, bhikkhave, vīriyaṃ ārabhatha appattassa pattiyā, anadhigatassa adhigamāya, asacchikatassa sacchikiriyāya.
Therefore, monks, arouse energy for the attainment of the as yet unobtained, for the comprehension of the as yet uncomprehended, for the realization of the as yet unrealized.
Do đó, này các Tỳ-khưu, hãy tinh tấn để đạt được những gì chưa đạt được, để chứng đắc những gì chưa chứng đắc, để hiện thực hóa những gì chưa hiện thực hóa.
‘Evaṃ no ayaṃ amhākaṃ pabbajjā avañjhā bhavissati saphalā saudrayā.
‘Thus our going forth will not be barren, but fruitful and with good result.
‘Như vậy, sự xuất gia này của chúng ta sẽ không vô ích, sẽ có kết quả, sẽ có sự tăng trưởng.
Yesañca* mayaṃ paribhuñjāma cīvara-piṇḍapātasenāsana-gilānappaccayabhesajjaparikkhāraṃ tesaṃ te kārā amhesu mahapphalā bhavissanti mahānisaṃsā’ti – evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabbaṃ.
And those whose robes, almsfood, lodging, and medicinal requisites for the sick we partake of—their offerings will be of great fruit and great benefit to us’—thus, monks, should you train yourselves.
Và những người mà chúng ta thọ dụng y phục, đồ ăn khất thực, chỗ ở, và các vật dụng thuốc men cho người bệnh, thì những sự cúng dường đó của họ sẽ mang lại quả báo lớn và lợi ích lớn cho chúng ta’ – Này các Tỳ-khưu, các ông phải học tập như vậy.
Attatthaṃ vā hi, bhikkhave, sampassamānena alameva appamādena sampādetuṃ; paratthaṃ vā hi, bhikkhave, sampassamānena alameva appamādena sampādetuṃ; ubhayatthaṃ vā hi, bhikkhave, sampassamānena alameva appamādena sampādetu’’nti.
For, monks, seeing one’s own welfare, one should accomplish it with diligence; seeing the welfare of others, one should accomplish it with diligence; seeing the welfare of both, one should accomplish it with diligence.”
Này các Tỳ-khưu, khi thấy lợi ích cho chính mình, thì chỉ cần không phóng dật để hoàn thành; khi thấy lợi ích cho người khác, thì chỉ cần không phóng dật để hoàn thành; khi thấy lợi ích cho cả hai, thì chỉ cần không phóng dật để hoàn thành.”
Dutiyaṃ.
The Second.
Bài kinh thứ hai.
23. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘jānato ahaṃ, bhikkhave, passato āsavānaṃ khayaṃ vadāmi, no ajānato no apassato.
23. The Blessed One was staying at Sāvatthī…pe… “Monks, I declare the destruction of the āsavas for one who knows and sees, not for one who does not know and does not see.
23. Trú tại Sāvatthī…pe… “Này các Tỳ-khưu, Ta nói về sự diệt trừ các lậu hoặc (āsavānaṃ khayaṃ) cho người biết, cho người thấy, chứ không phải cho người không biết, không thấy.
Kiñca, bhikkhave, jānato kiṃ passato āsavānaṃ khayo hoti?
And what, monks, is it that one knows, what is it that one sees, for the destruction of the āsavas?
Này các Tỳ-khưu, biết gì, thấy gì mà có sự diệt trừ các lậu hoặc?
Iti rūpaṃ iti rūpassa samudayo iti rūpassa atthaṅgamo, iti vedanā…pe… iti saññā… iti saṅkhārā… iti viññāṇaṃ iti viññāṇassa samudayo iti viññāṇassa atthaṅgamoti.
‘Such is form, such is the origin of form, such is the cessation of form. Such is feeling…pe… Such is perception… Such are volitional formations… Such is consciousness, such is the origin of consciousness, such is the cessation of consciousness.’
Đó là sắc, đó là sự tập khởi của sắc, đó là sự diệt tận của sắc; đó là thọ…pe… đó là tưởng… đó là các hành… đó là thức, đó là sự tập khởi của thức, đó là sự diệt tận của thức.
Evaṃ kho, bhikkhave, jānato evaṃ passato āsavānaṃ khayo hoti’’.
It is thus, monks, by knowing and seeing in this way that there is the destruction of the āsavas.”
Này các Tỳ-khưu, biết như vậy, thấy như vậy mà có sự diệt trừ các lậu hoặc.”
‘‘Yampissa taṃ, bhikkhave, khayasmiṃ khayeññāṇaṃ, tampi saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ.
“That knowledge of destruction, monks, I say, has its condition, not without condition.
“Này các Tỳ-khưu, ngay cả trí tuệ về sự diệt tận (khayeññāṇaṃ) ấy, Ta cũng nói là có nhân duyên (saupanisaṃ), chứ không phải không có nhân duyên (anupanisaṃ).
Kā ca, bhikkhave, khayeñāṇassa upanisā?
And what, monks, is the condition for the knowledge of destruction?
Này các Tỳ-khưu, nhân duyên của trí tuệ về sự diệt tận là gì?
‘Vimuttī’tissa vacanīyaṃ.
It should be said: ‘Liberation.’
Phải nói là ‘giải thoát’ (vimuttī).
Vimuttimpāhaṃ* , bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ.
And liberation, monks, I say, has its condition, not without condition.
Này các Tỳ-khưu, ngay cả giải thoát, Ta cũng nói là có nhân duyên, chứ không phải không có nhân duyên.
Kā ca, bhikkhave, vimuttiyā upanisā?
And what, monks, is the condition for liberation?
Này các Tỳ-khưu, nhân duyên của giải thoát là gì?
‘Virāgo’tissa vacanīyaṃ.
It should be said: ‘Dispassion.’
Phải nói là ‘ly tham’ (virāgo).
Virāgampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ.
And dispassion, monks, I say, has its condition, not without condition.
Này các Tỳ-khưu, ngay cả ly tham, Ta cũng nói là có nhân duyên, chứ không phải không có nhân duyên.
Kā ca, bhikkhave, virāgassa upanisā?
And what, monks, is the condition for dispassion?
Này các Tỳ-khưu, nhân duyên của ly tham là gì?
‘Nibbidā’tissa vacanīyaṃ.
It should be said: ‘Disenchantment.’
Phải nói là ‘yếm ly’ (nibbidā).
Nibbidampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ.
And disenchantment, monks, I say, has its condition, not without condition.
Này các Tỳ-khưu, ngay cả yếm ly, Ta cũng nói là có nhân duyên, chứ không phải không có nhân duyên.
Kā ca, bhikkhave, nibbidāya upanisā?
And what, monks, is the condition for disenchantment?
Này các Tỳ-khưu, nhân duyên của yếm ly là gì?
‘Yathābhūtañāṇadassana’ntissa vacanīyaṃ.
It should be said: ‘Knowledge and vision of things as they are.’
Phải nói là ‘tri kiến như thật’ (yathābhūtañāṇadassanaṃ).
Yathābhūtañāṇadassanampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ.
And knowledge and vision of things as they are, monks, I say, has its condition, not without condition.
Này các Tỳ-khưu, ngay cả tri kiến như thật, Ta cũng nói là có nhân duyên, chứ không phải không có nhân duyên.
Kā ca, bhikkhave, yathābhūtañāṇadassanassa upanisā?
And what, monks, is the condition for the knowledge and vision of things as they are?
Này các Tỳ-khưu, nhân duyên của tri kiến như thật là gì?
‘Samādhī’tissa vacanīyaṃ.
It should be said: ‘Concentration.’
Phải nói là ‘định’ (samādhi).
Samādhimpāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ.
And concentration, monks, I say, has its condition, not without condition.
Này các Tỳ-khưu, ngay cả định, Ta cũng nói là có nhân duyên, chứ không phải không có nhân duyên.
‘‘Kā ca, bhikkhave, samādhissa upanisā?
“And what, monks, is the condition for concentration?
“Này các Tỳ-khưu, nhân duyên của định là gì?
‘Sukha’ntissa vacanīyaṃ.
It should be said: ‘Happiness.’
Phải nói là ‘lạc’ (sukhaṃ).
Sukhampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ.
And happiness, monks, I say, has its condition, not without condition.
Này các Tỳ-khưu, ngay cả lạc, Ta cũng nói là có nhân duyên, chứ không phải không có nhân duyên.
Kā ca, bhikkhave, sukhassa upanisā?
And what, monks, is the condition for happiness?
Này các Tỳ-khưu, nhân duyên của lạc là gì?
‘Passaddhī’tissa vacanīyaṃ.
It should be said: ‘Tranquility.’
Phải nói là ‘khinh an’ (passaddhī).
Passaddhimpāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ.
And tranquility, monks, I say, has its condition, not without condition.
Này các Tỳ-khưu, ngay cả khinh an, Ta cũng nói là có nhân duyên, chứ không phải không có nhân duyên.
Kā ca, bhikkhave, passaddhiyā upanisā?
And what, monks, is the condition for tranquility?
Này các Tỳ-khưu, nhân duyên của khinh an là gì?
‘Pītī’tissa vacanīyaṃ.
It should be said: ‘Joy.’
Phải nói là ‘hỷ’ (pītī).
Pītimpāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ.
And joy, monks, I say, has its condition, not without condition.
Này các Tỳ-khưu, ngay cả hỷ, Ta cũng nói là có nhân duyên, chứ không phải không có nhân duyên.
Kā ca, bhikkhave, pītiyā upanisā?
And what, monks, is the condition for joy?
Này các Tỳ-khưu, nhân duyên của hỷ là gì?
‘Pāmojja’ntissa vacanīyaṃ.
It should be said: ‘Gladness.’
Phải nói là ‘hoan hỷ’ (pāmojjaṃ).
Pāmojjampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ.
And gladness, monks, I say, has its condition, not without condition.
Này các Tỳ-khưu, ngay cả hoan hỷ, Ta cũng nói là có nhân duyên, chứ không phải không có nhân duyên.
Kā ca, bhikkhave, pāmojjassa upanisā?
And what, monks, is the condition for gladness?
Này các Tỳ-khưu, nhân duyên của hoan hỷ là gì?
‘Saddhā’tissa vacanīyaṃ.
It should be said: ‘Faith.’
Phải nói là ‘tín’ (saddhā).”
Saddhampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ.
Monks, I declare faith to have a foundation, not to be without a foundation.
Này các Tỳ-khưu, Ta nói rằng niềm tin (saddhā) có nguyên nhân, không phải không có nguyên nhân.
‘‘Kā ca, bhikkhave, saddhāya upanisā?
And what, monks, is the foundation for faith?
Này các Tỳ-khưu, nguyên nhân của niềm tin (saddhā) là gì?
‘Dukkha’ntissa vacanīyaṃ.
It should be said: ‘Dukkha’.
Phải nói là ‘khổ’ (dukkha).
Dukkhampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ.
Monks, I declare dukkha to have a foundation, not to be without a foundation.
Này các Tỳ-khưu, Ta nói rằng khổ (dukkha) có nguyên nhân, không phải không có nguyên nhân.
Kā ca, bhikkhave, dukkhassa upanisā?
And what, monks, is the foundation for dukkha?
Này các Tỳ-khưu, nguyên nhân của khổ (dukkha) là gì?
‘Jātī’tissa vacanīyaṃ.
It should be said: ‘Birth’ (Jāti).
Phải nói là ‘sanh’ (jāti).
Jātimpāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ.
Monks, I declare birth to have a foundation, not to be without a foundation.
Này các Tỳ-khưu, Ta nói rằng sanh (jāti) có nguyên nhân, không phải không có nguyên nhân.
Kā ca, bhikkhave, jātiyā upanisā?
And what, monks, is the foundation for birth?
Này các Tỳ-khưu, nguyên nhân của sanh (jāti) là gì?
‘Bhavo’tissa vacanīyaṃ.
It should be said: ‘Becoming’ (Bhava).
Phải nói là ‘hữu’ (bhava).
Bhavampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ.
Monks, I declare becoming to have a foundation, not to be without a foundation.
Này các Tỳ-khưu, Ta nói rằng hữu (bhava) có nguyên nhân, không phải không có nguyên nhân.
Kā ca, bhikkhave, bhavassa upanisā?
And what, monks, is the foundation for becoming?
Này các Tỳ-khưu, nguyên nhân của hữu (bhava) là gì?
‘Upādāna’ntissa vacanīyaṃ.
It should be said: ‘Clinging’ (Upādāna).
Phải nói là ‘chấp thủ’ (upādāna).
Upādānampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ.
Monks, I declare clinging to have a foundation, not to be without a foundation.
Này các Tỳ-khưu, Ta nói rằng chấp thủ (upādāna) có nguyên nhân, không phải không có nguyên nhân.
Kā ca, bhikkhave, upādānassa upanisā?
And what, monks, is the foundation for clinging?
Này các Tỳ-khưu, nguyên nhân của chấp thủ (upādāna) là gì?
‘Taṇhā’tissa vacanīyaṃ.
It should be said: ‘Craving’ (Taṇhā).
Phải nói là ‘ái’ (taṇhā).
Taṇhampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ.
Monks, I declare craving to have a foundation, not to be without a foundation.
Này các Tỳ-khưu, Ta nói rằng ái (taṇhā) có nguyên nhân, không phải không có nguyên nhân.
‘‘Kā ca, bhikkhave, taṇhāya upanisā?
And what, monks, is the foundation for craving?
Này các Tỳ-khưu, nguyên nhân của ái (taṇhā) là gì?
‘Vedanā’tissa vacanīyaṃ…pe… ‘phasso’tissa vacanīyaṃ… ‘saḷāyatana’ntissa vacanīyaṃ… ‘nāmarūpa’ntissa vacanīyaṃ… ‘viññāṇa’ntissa vacanīyaṃ… ‘saṅkhārā’tissa vacanīyaṃ.
It should be said: ‘Feeling’ (Vedanā)… It should be said: ‘Contact’ (Phassa)… It should be said: ‘Six sense bases’ (Saḷāyatana)… It should be said: ‘Name-and-form’ (Nāmarūpa)… It should be said: ‘Consciousness’ (Viññāṇa)… It should be said: ‘Formations’ (Saṅkhārā).
Phải nói là ‘thọ’ (vedanā)… v.v… phải nói là ‘xúc’ (phassa)… ‘sáu xứ’ (saḷāyatana)… ‘danh sắc’ (nāmarūpa)… ‘thức’ (viññāṇa)… ‘hành’ (saṅkhārā).
Saṅkhārepāhaṃ, bhikkhave, saupanise vadāmi, no anupanise.
Monks, I declare formations to have a foundation, not to be without a foundation.
Này các Tỳ-khưu, Ta nói rằng các hành (saṅkhārā) có nguyên nhân, không phải không có nguyên nhân.
Kā ca, bhikkhave, saṅkhārānaṃ upanisā?
And what, monks, is the foundation for formations?
Này các Tỳ-khưu, nguyên nhân của các hành (saṅkhārā) là gì?
‘Avijjā’tissa vacanīyaṃ.
It should be said: ‘Ignorance’ (Avijjā).
Phải nói là ‘vô minh’ (avijjā).
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, uparipabbate thullaphusitake deve vassante taṃ udakaṃ yathāninnaṃ pavattamānaṃ pabbatakandarapadarasākhā paripūreti.
Just as, monks, when a heavy cloud bursts on a mountaintop, that water, flowing downwards, fills the mountain clefts, crevices, and ravines.
Này các Tỳ-khưu, ví như khi trời mưa lớn trên đỉnh núi, nước ấy chảy theo chỗ thấp, làm đầy các khe núi, hẻm núi, và các hang hốc.
Pabbatakandarapadarasākhāparipūrā kusobbhe* paripūrenti.
Being filled, the mountain clefts, crevices, and ravines fill the small pools.
Khi các khe núi, hẻm núi, hang hốc đã đầy, chúng làm đầy các ao hồ nhỏ.
Kusobbhā paripūrā mahāsobbhe paripūrenti.
Being filled, the small pools fill the large pools.
Khi các ao hồ nhỏ đã đầy, chúng làm đầy các ao hồ lớn.
Mahāsobbhā paripūrā kunnadiyo paripūrenti.
Being filled, the large pools fill the small rivers.
Khi các ao hồ lớn đã đầy, chúng làm đầy các sông nhỏ.
Kunnadiyo paripūrā mahānadiyo paripūrenti.
Being filled, the small rivers fill the great rivers.
Khi các sông nhỏ đã đầy, chúng làm đầy các sông lớn.
Mahānadiyo paripūrā mahāsamuddaṃ paripūrenti.
Being filled, the great rivers fill the great ocean.
Khi các sông lớn đã đầy, chúng làm đầy đại dương.
‘‘Santāvuso, sāriputta, eke samaṇabrāhmaṇā kammavādā sayaṃkataṃ dukkhaṃ paññapenti.
“There are, friend Sāriputta, some recluses and brahmins who are kammavādins, who declare suffering to be self-made.
“Này Hiền giả Sāriputta, có một số Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương nghiệp, tuyên bố khổ là do tự mình tạo ra.
Santi panāvuso sāriputta, eke samaṇabrāhmaṇā kammavādā paraṃkataṃ dukkhaṃ paññapenti.
But there are, friend Sāriputta, some recluses and brahmins who are kammavādins, who declare suffering to be made by another.
Nhưng này Hiền giả Sāriputta, có một số Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương nghiệp, tuyên bố khổ là do người khác tạo ra.
Santāvuso sāriputta, eke samaṇabrāhmaṇā kammavādā sayaṃkatañca paraṃkatañca dukkhaṃ paññapenti.
There are, friend Sāriputta, some recluses and brahmins who are kammavādins, who declare suffering to be both self-made and made by another.
Này Hiền giả Sāriputta, có một số Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương nghiệp, tuyên bố khổ là do tự mình tạo ra và do người khác tạo ra.
Santi panāvuso sāriputta, eke samaṇabrāhmaṇā kammavādā asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ dukkhaṃ paññapenti.
But there are, friend Sāriputta, some recluses and brahmins who are kammavādins, who declare suffering to be neither self-made nor made by another, but arisen by chance.
Nhưng này Hiền giả Sāriputta, có một số Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương nghiệp, tuyên bố khổ là không do tự mình tạo ra, không do người khác tạo ra, mà là do ngẫu nhiên sinh khởi.
Idha, panāvuso sāriputta, samaṇo gotamo kiṃvādī kimakkhāyī?
Here, now, friend Sāriputta, what does the recluse Gotama declare? What does he teach?
Ở đây, này Hiền giả Sāriputta, Sa-môn Gotama chủ trương gì, thuyết giảng gì?
Kathaṃ byākaramānā ca mayaṃ vuttavādino ceva samaṇassa gotamassa assāma, na ca samaṇaṃ gotamaṃ abhūtena abbhācikkheyyāma, dhammassa cānudhammaṃ byākareyyāma, na ca koci sahadhammiko vādānupāto* gārayhaṃ ṭhānaṃ āgaccheyyā’’ti?
How, by explaining, would we be speaking in accordance with what the recluse Gotama says, not misrepresenting the recluse Gotama with what is not true, explaining in accordance with the Dhamma, and no co-Dhammic dispute would lead to a blameworthy conclusion?”
Nếu chúng tôi giải thích như thế nào thì sẽ là người nói đúng lời của Sa-môn Gotama, không phỉ báng Sa-môn Gotama bằng lời không đúng sự thật, và sẽ giải thích Pháp phù hợp với Pháp, không có bất kỳ lời tranh luận nào bị các bậc đồng Phạm hạnh chỉ trích?”
‘‘Tatrāvuso, ye te samaṇabrāhmaṇā kammavādā sayaṃkataṃ dukkhaṃ paññapenti tadapi phassapaccayā.
“Among these, friends, those recluses and brahmins who are kammavādins, who declare suffering to be self-made—that too is dependent on contact.
“Này các Hiền giả, trong số đó, những Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương nghiệp, tuyên bố khổ là do tự mình tạo ra, điều đó cũng do duyên xúc (phassa).
Yepi te samaṇabrāhmaṇā kammavādā paraṃkataṃ dukkhaṃ paññapenti tadapi phassapaccayā.
Those recluses and brahmins who are kammavādins, who declare suffering to be made by another—that too is dependent on contact.
Và những Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương nghiệp, tuyên bố khổ là do người khác tạo ra, điều đó cũng do duyên xúc (phassa).
Yepi te samaṇabrāhmaṇā kammavādā sayaṃkatañca paraṃkatañca dukkhaṃ paññapenti tadapi phassapaccayā.
Those recluses and brahmins who are kammavādins, who declare suffering to be both self-made and made by another—that too is dependent on contact.
Và những Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương nghiệp, tuyên bố khổ là do tự mình tạo ra và do người khác tạo ra, điều đó cũng do duyên xúc (phassa).
Yepi te samaṇabrāhmaṇā kammavādā asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ dukkhaṃ paññapenti tadapi phassapaccayā.
Those recluses and brahmins who are kammavādins, who declare suffering to be neither self-made nor made by another, but arisen by chance—that too is dependent on contact.
Và những Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương nghiệp, tuyên bố khổ là không do tự mình tạo ra, không do người khác tạo ra, mà là do ngẫu nhiên sinh khởi, điều đó cũng do duyên xúc (phassa).
‘‘Tatrāvuso, ye te samaṇabrāhmaṇā kammavādā sayaṃkataṃ dukkhaṃ paññapenti, te vata aññatra phassā paṭisaṃvedissantīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
“Among these, friends, that those recluses and brahmins who are kammavādins, who declare suffering to be self-made, would experience suffering apart from contact—this is not possible.
Này các Hiền giả, trong số đó, những Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương nghiệp, tuyên bố khổ là do tự mình tạo ra, việc họ cảm nhận khổ mà không có xúc (phassa) là điều không thể có.
Yepi te samaṇabrāhmaṇā kammavādā paraṃkataṃ dukkhaṃ paññapenti, te vata aññatra phassā paṭisaṃvedissantīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
That those recluses and brahmins who are kammavādins, who declare suffering to be made by another, would experience suffering apart from contact—this is not possible.
Và những Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương nghiệp, tuyên bố khổ là do người khác tạo ra, việc họ cảm nhận khổ mà không có xúc (phassa) là điều không thể có.
Yepi te samaṇabrāhmaṇā kammavādā sayaṃkatañca paraṃkatañca dukkhaṃ paññapenti, te vata aññatra phassā paṭisaṃvedissantīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
That those recluses and brahmins who are kammavādins, who declare suffering to be both self-made and made by another, would experience suffering apart from contact—this is not possible.
Và những Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương nghiệp, tuyên bố khổ là do tự mình tạo ra và do người khác tạo ra, việc họ cảm nhận khổ mà không có xúc (phassa) là điều không thể có.
Yepi te samaṇabrāhmaṇā kammavādā asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ dukkhaṃ paññapenti, te vata aññatra phassā paṭisaṃvedissantīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti.
And those ascetics and brahmins who are kammavādins, who declare suffering to be not-self-made, not-other-made, arisen by chance—for them to experience suffering apart from contact, this is not possible.”
Và những Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương nghiệp báo, tuyên bố khổ là không tự làm, không do người khác làm, là ngẫu nhiên sinh khởi, thì việc họ cảm thọ khổ mà không có xúc (phassa) là điều không thể có được.”
‘‘Sādhu sādhu, ānanda, yathā taṃ sāriputto sammā byākaramāno byākareyya.
“Good, good, Ānanda! Sāriputta would indeed explain correctly if he were to explain.
“Lành thay, lành thay, Ānanda! Sāriputta đã giải thích đúng đắn như vậy.
Paṭiccasamuppannaṃ kho, ānanda, dukkhaṃ vuttaṃ mayā.
Suffering, Ānanda, has been declared by me as dependently arisen.
Này Ānanda, Ta đã nói rằng khổ là duyên khởi (paṭiccasamuppanna).
Kiṃ paṭicca?
Dependent on what?
Duyên gì?
Phassaṃ paṭicca.
Dependent on contact.
Duyên xúc (phassa).
Iti vadaṃ vuttavādī ceva me assa, na ca maṃ abhūtena abbhācikkheyya, dhammassa cānudhammaṃ byākareyya, na ca koci sahadhammiko vādānupāto gārayhaṃ ṭhānaṃ āgaccheyya.
Saying this, he would be one who says what I have said, he would not misrepresent me with what is not factual, he would declare the Dhamma in accordance with the Dhamma, and no co-dharmic debater would come to a censurable position.”
Nói như vậy là nói đúng lời Ta, không xuyên tạc Ta bằng điều không có thật, giải thích Pháp đúng với Pháp, và không có một lời tranh luận nào của những người đồng Pháp có thể bị khiển trách.”
‘‘Ekamidāhaṃ, ānanda, samayaṃ idheva rājagahe viharāmi veḷuvane kalandakanivāpe.
“Once, Ānanda, I was dwelling right here in Rājagaha, in the Bamboo Grove, at the Squirrels’ Feeding Place.
“Này Ānanda, một thời Ta trú ở Rājagaha, tại Veluvana, khu nuôi dưỡng sóc (Kalandakanivāpa).
Atha khvāhaṃ, ānanda, pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya rājagahaṃ piṇḍāya pāvisiṃ.
Then, Ānanda, in the morning, having dressed, taking my bowl and robes, I entered Rājagaha for alms.
Rồi này Ānanda, vào buổi sáng, Ta đắp y, mang bát và y vào Rājagaha để khất thực.
Tassa mayhaṃ, ānanda, etadahosi – ‘atippago kho tāva rājagahe piṇḍāya carituṃ.
Then, Ānanda, it occurred to me: ‘It is still too early to wander for alms in Rājagaha.
Này Ānanda, Ta đã nghĩ rằng: ‘Còn quá sớm để đi khất thực ở Rājagaha.
Yaṃnūnāhaṃ yena aññatitthiyānaṃ paribbājakānaṃ ārāmo tenupasaṅkameyya’’’nti.
Why don’t I approach the park of the wanderers of other sects?’”
Vậy Ta hãy đi đến khu vườn của các du sĩ ngoại đạo.’”
‘Santāvuso gotama, eke samaṇabrāhmaṇā kammavādā sayaṃkataṃ dukkhaṃ paññapenti.
‘There are, friend Gotama, some ascetics and brahmins who are kammavādins, who declare suffering to be self-made.
‘Thưa Tôn giả Gotama, có một số Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương nghiệp báo, tuyên bố khổ là tự làm.
Santi panāvuso gotama, eke samaṇabrāhmaṇā kammavādā paraṃkataṃ dukkhaṃ paññapenti.
But there are, friend Gotama, some ascetics and brahmins who are kammavādins, who declare suffering to be other-made.
Thưa Tôn giả Gotama, lại có một số Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương nghiệp báo, tuyên bố khổ là do người khác làm.
Santāvuso gotama, eke samaṇabrāhmaṇā kammavādā sayaṃkatañca paraṃkatañca dukkhaṃ paññapenti.
There are, friend Gotama, some ascetics and brahmins who are kammavādins, who declare suffering to be both self-made and other-made.
Thưa Tôn giả Gotama, có một số Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương nghiệp báo, tuyên bố khổ là tự làm và do người khác làm.
Santi panāvuso gotama, eke samaṇabrāhmaṇā kammavādā asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ dukkhaṃ paññapenti.
But there are, friend Gotama, some ascetics and brahmins who are kammavādins, who declare suffering to be not-self-made, not-other-made, arisen by chance.
Thưa Tôn giả Gotama, lại có một số Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương nghiệp báo, tuyên bố khổ là không tự làm, không do người khác làm, là ngẫu nhiên sinh khởi.
Idha no āyasmā gotamo kiṃvādī kimakkhāyī?
Here, what does Venerable Gotama declare? What does he teach?
Ở đây, Tôn giả Gotama chủ trương điều gì, tuyên thuyết điều gì?
Kathaṃ byākaramānā ca mayaṃ vuttavādino ceva āyasmato gotamassa assāma, na ca āyasmantaṃ gotamaṃ abhūtena abbhācikkheyyāma, dhammassa cānudhammaṃ byākareyyāma, na ca koci sahadhammiko vādānupāto gārayhaṃ ṭhānaṃ āgaccheyyā’’’ti?
How would we, if we were to explain, be ones who say what Venerable Gotama has said, not misrepresent Venerable Gotama with what is not factual, declare the Dhamma in accordance with the Dhamma, and no co-dharmic debater would come to a censurable position?’”
Chúng tôi giải thích như thế nào để nói đúng lời Tôn giả Gotama, không xuyên tạc Tôn giả Gotama bằng điều không có thật, giải thích Pháp đúng với Pháp, và không có một lời tranh luận nào của những người đồng Pháp có thể bị khiển trách?’”
‘‘Tatrāvuso, ye te samaṇabrāhmaṇā kammavādā sayaṃkataṃ dukkhaṃ paññapenti, te vata aññatra phassā paṭisaṃvedissantīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
“In this regard, friends, those ascetics and brahmins who are kammavādins, who declare suffering to be self-made—for them to experience suffering apart from contact, this is not possible.
“Này chư Hiền, trong số đó, những Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương nghiệp báo, tuyên bố khổ là tự làm, thì việc họ cảm thọ khổ mà không có xúc là điều không thể có được.
Yepi te…pe… yepi te…pe… yepi te samaṇabrāhmaṇā kammavādā asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ dukkhaṃ paññapenti, te vata aññatra phassā paṭisaṃvedissantīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti.
And those… (and so on) …and those ascetics and brahmins who are kammavādins, who declare suffering to be not-self-made, not-other-made, arisen by chance—for them to experience suffering apart from contact, this is not possible.”
Và những Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương nghiệp báo, tuyên bố khổ là không tự làm, không do người khác làm, là ngẫu nhiên sinh khởi, thì việc họ cảm thọ khổ mà không có xúc là điều không thể có được.”
‘‘Acchariyaṃ bhante, abbhutaṃ bhante!
“Wonderful, Venerable Sir! Amazing, Venerable Sir!
“Bạch Thế Tôn, thật kỳ diệu thay, bạch Thế Tôn, thật hy hữu thay!
Yatra hi nāma ekena padena sabbo attho vutto bhavissati.
Where indeed the entire meaning has been stated with a single word!
Thật vậy, chỉ với một từ mà tất cả ý nghĩa đã được nói đến.
Siyā nu kho, bhante, esevattho vitthārena vuccamāno gambhīro ceva assa gambhīrāvabhāso cā’’ti?
Could it be, Venerable Sir, that this very meaning, if expressed in detail, would be profound and appear profound?”
Bạch Thế Tôn, liệu ý nghĩa đó khi được nói rộng ra có vừa sâu xa vừa có vẻ sâu xa không?”
‘‘Tena hānanda, taññevettha paṭibhātū’’ti.
“In that case, Ānanda, let it occur to you here accordingly.”
“Vậy thì này Ānanda, chính con hãy tự suy nghĩ về điều đó.”
‘‘Sace maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ – ‘jarāmaraṇaṃ, āvuso ānanda, kiṃnidānaṃ kiṃsamudayaṃ kiṃjātikaṃ kiṃpabhava’nti?
“If, Venerable Sir, they were to ask me: ‘Friend Ānanda, what is the origin, the source, the birth-cause, the emergence of old age and death?’
“Bạch Thế Tôn, nếu họ hỏi con như vầy: ‘Này Hiền giả Ānanda, già chết (jarāmaraṇa) có nhân gì, có nguồn gốc gì, có bản chất gì, có sự phát sinh từ đâu?’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ – ‘jarāmaraṇaṃ kho, āvuso, jātinidānaṃ jātisamudayaṃ jātijātikaṃ jātipabhava’nti.
When asked thus, Venerable Sir, I would explain thus: ‘Old age and death, friends, have birth as their origin, birth as their source, birth as their birth-cause, birth as their emergence.’
Bạch Thế Tôn, khi được hỏi như vậy, con sẽ giải thích như vầy: ‘Này chư Hiền, già chết có nhân là sinh (jāti), có nguồn gốc là sinh, có bản chất là sinh, có sự phát sinh từ sinh.’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ.
When asked thus, Venerable Sir, I would explain thus.
Bạch Thế Tôn, khi được hỏi như vậy, con sẽ giải thích như vậy.”
‘‘Sace maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ – ‘jāti panāvuso ānanda, kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavā’ti?
“If, Venerable Sir, they were to ask me: ‘But friend Ānanda, what is the origin, the source, the birth-cause, the emergence of birth?’
“Bạch Thế Tôn, nếu họ hỏi con như vầy: ‘Này Hiền giả Ānanda, sinh có nhân gì, có nguồn gốc gì, có bản chất gì, có sự phát sinh từ đâu?’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ – ‘jāti kho, āvuso, bhavanidānā bhavasamudayā bhavajātikā bhavappabhavā’ti.
When asked thus, Venerable Sir, I would explain thus: ‘Birth, friends, has becoming as its origin, becoming as its source, becoming as its birth-cause, becoming as its emergence.’
Bạch Thế Tôn, khi được hỏi như vậy, con sẽ giải thích như vầy: ‘Này chư Hiền, sinh có nhân là hữu (bhava), có nguồn gốc là hữu, có bản chất là hữu, có sự phát sinh từ hữu.’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ.
When asked thus, Venerable Sir, I would explain thus.
Bạch Thế Tôn, khi được hỏi như vậy, con sẽ giải thích như vậy.”
‘‘Sace maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ – ‘bhavo panāvuso ānanda, kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavo’ti?
“If, Venerable Sir, they were to ask me: ‘But friend Ānanda, what is the origin, the source, the birth-cause, the emergence of becoming?’
“Bạch Thế Tôn, nếu họ hỏi con như vầy: ‘Này Hiền giả Ānanda, hữu có nhân gì, có nguồn gốc gì, có bản chất gì, có sự phát sinh từ đâu?’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ – ‘bhavo kho, āvuso, upādānanidāno upādānasamudayo upādānajātiko upādānappabhavo’ti.
When asked thus, Venerable Sir, I would explain thus: ‘Becoming, friends, has clinging as its origin, clinging as its source, clinging as its birth-cause, clinging as its emergence.’
Bạch Thế Tôn, khi được hỏi như vậy, con sẽ giải thích như vầy: ‘Này chư Hiền, hữu có nhân là thủ (upādāna), có nguồn gốc là thủ, có bản chất là thủ, có sự phát sinh từ thủ.’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ.
When asked thus, Venerable Sir, I would explain thus.
Bạch Thế Tôn, khi được hỏi như vậy, con sẽ giải thích như vậy.”
‘‘Sace maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ – upādānaṃ panāvuso…pe… taṇhā panāvuso…pe… vedanā panāvuso…pe… sace maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ – ‘phasso panāvuso ānanda, kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavo’ti?
“If, Venerable Sir, they were to ask me: ‘But friend Ānanda, what is the origin of clinging? (and so on) …what is the origin of craving? (and so on) …what is the origin of feeling? (and so on) …If, Venerable Sir, they were to ask me: ‘But friend Ānanda, what is the origin, the source, the birth-cause, the emergence of contact?’
“Bạch Thế Tôn, nếu họ hỏi con như vầy: ‘Này Hiền giả Ānanda, thủ có nhân gì…pe… ái có nhân gì…pe… thọ có nhân gì…pe… nếu họ hỏi con như vầy: ‘Này Hiền giả Ānanda, xúc có nhân gì, có nguồn gốc gì, có bản chất gì, có sự phát sinh từ đâu?’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ – ‘phasso kho, āvuso, saḷāyatananidāno saḷāyatanasamudayo saḷāyatanajātiko saḷāyatanappabhavo’ti.
When asked thus, Venerable Sir, I would explain thus: ‘Contact, friends, has the six sense bases as its origin, the six sense bases as its source, the six sense bases as its birth-cause, the six sense bases as its emergence.’
Bạch Thế Tôn, khi được hỏi như vậy, con sẽ giải thích như vầy: ‘Này chư Hiền, xúc có nhân là sáu xứ (saḷāyatana), có nguồn gốc là sáu xứ, có bản chất là sáu xứ, có sự phát sinh từ sáu xứ.’”
‘Channaṃtveva, āvuso, phassāyatanānaṃ asesavirāganirodhā phassanirodho; phassanirodhā vedanānirodho; vedanānirodhā taṇhānirodho; taṇhānirodhā upādānanirodho; upādānanirodhā bhavanirodho; bhavanirodhā jātinirodho; jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti.
‘Friends, with the complete cessation and fading away of the six bases for contact, there is the cessation of contact; with the cessation of contact, there is the cessation of feeling; with the cessation of feeling, there is the cessation of craving; with the cessation of craving, there is the cessation of clinging; with the cessation of clinging, there is the cessation of becoming; with the cessation of becoming, there is the cessation of birth; with the cessation of birth, aging and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair cease.
Này chư Hiền, do sự đoạn diệt hoàn toàn không còn luyến ái đối với sáu xứ xúc, nên xúc diệt; do xúc diệt nên thọ diệt; do thọ diệt nên ái diệt; do ái diệt nên thủ diệt; do thủ diệt nên hữu diệt; do hữu diệt nên sinh diệt; do sinh diệt nên già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não đều diệt.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’ti.
Thus, there is the cessation of this entire mass of suffering.’
Như vậy, toàn bộ khối khổ này diệt tận.”
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyya’’nti.
Being asked thus, venerable sir, I would explain thus.’’
Bạch Thế Tôn, khi được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như thế ấy.”
Catutthaṃ.
The Fourth.
Thứ tư.
‘‘Santāvuso sāriputta, eke samaṇabrāhmaṇā kammavādā sayaṃkataṃ sukhadukkhaṃ paññapenti.
‘‘There are, friend Sāriputta, some recluses and brahmins who are kammavādins, who declare that pleasure and pain are self-made.
“Này Hiền giả Sāriputta, có một số Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương nghiệp, tuyên bố rằng khổ lạc do tự mình tạo ra.
Santi panāvuso sāriputta, eke samaṇabrāhmaṇā kammavādā paraṃkataṃ sukhadukkhaṃ paññapenti.
But there are, friend Sāriputta, some recluses and brahmins who are kammavādins, who declare that pleasure and pain are made by another.
Này Hiền giả Sāriputta, lại có một số Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương nghiệp, tuyên bố rằng khổ lạc do người khác tạo ra.
Santāvuso sāriputta, eke samaṇabrāhmaṇā kammavādā sayaṃkatañca paraṃkatañca sukhadukkhaṃ paññapenti.
There are, friend Sāriputta, some recluses and brahmins who are kammavādins, who declare that pleasure and pain are both self-made and made by another.
Này Hiền giả Sāriputta, có một số Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương nghiệp, tuyên bố rằng khổ lạc do tự mình và người khác cùng tạo ra.
Santi panāvuso sāriputta, eke samaṇabrāhmaṇā kammavādā asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ sukhadukkhaṃ paññapenti.
But there are, friend Sāriputta, some recluses and brahmins who are kammavādins, who declare that pleasure and pain are neither self-made nor made by another, but arise fortuitously.
Này Hiền giả Sāriputta, lại có một số Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương nghiệp, tuyên bố rằng khổ lạc không do tự mình tạo ra, không do người khác tạo ra, mà do ngẫu nhiên sinh khởi.
Idha no, āvuso sāriputta, bhagavā kiṃvādī kimakkhāyī, kathaṃ byākaramānā ca mayaṃ vuttavādino ceva bhagavato assāma, na ca bhagavantaṃ abhūtena abbhācikkheyyāma, dhammassa cānudhammaṃ byākareyyāma, na ca koci sahadhammiko vādānupāto gārayhaṃ ṭhānaṃ āgaccheyyā’’ti?
Here, friend Sāriputta, what does the Blessed One assert, what does he explain? How would we, in explaining, be spokesmen of the Blessed One, without misrepresenting the Blessed One with what is not true, explaining the Dhamma in accordance with the Dhamma, and no co-dharmic argument would incur a blameworthy consequence?’’
Ở đây, này Hiền giả Sāriputta, Thế Tôn của chúng ta chủ trương gì, thuyết giảng gì? Làm thế nào để khi chúng ta tuyên bố, chúng ta là người nói đúng lời Thế Tôn, không xuyên tạc Thế Tôn bằng điều không thật, thuyết giảng đúng Pháp, và không có bất kỳ đồng Phạm hạnh nào có thể chỉ trích chúng ta?”
‘‘Sādhu sādhu, ānanda, yathā taṃ sāriputto sammā byākaramāno byākareyya.
‘‘Good, good, Ānanda, it is precisely as Sāriputta would explain, correctly explaining.
“Lành thay, lành thay, Ānanda! Sāriputta đã tuyên bố đúng như vậy.
Paṭiccasamuppannaṃ kho, ānanda, sukhadukkhaṃ vuttaṃ mayā.
Pleasure and pain, Ānanda, have been declared by me as dependently arisen.
Này Ānanda, khổ lạc do duyên khởi đã được Ta thuyết giảng.
Kiṃ paṭicca?
Dependent on what?
Do duyên gì?
Phassaṃ paṭicca.
Dependent on contact.
Do duyên xúc.
Iti vadaṃ vuttavādī ceva me assa, na ca maṃ abhūtena abbhācikkheyya, dhammassa cānudhammaṃ byākareyya, na ca koci sahadhammiko vādānupāto gārayhaṃ ṭhānaṃ āgaccheyya.
Saying this, one would be my spokesman, without misrepresenting me with what is not true, explaining the Dhamma in accordance with the Dhamma, and no co-dharmic argument would incur a blameworthy consequence.
Nói như vậy là nói đúng lời Ta, không xuyên tạc Ta bằng điều không thật, thuyết giảng đúng Pháp, và không có bất kỳ đồng Phạm hạnh nào có thể chỉ trích.”
‘‘Kāye vā hānanda, sati kāyasañcetanāhetu uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ.
‘‘When there is, Ānanda, a body, then by reason of bodily volition, internal pleasure and pain arise.
“Này Ānanda, khi có thân, do nhân thân tư tác, khổ lạc nội tại sinh khởi.
Vācāya vā hānanda, sati vacīsañcetanāhetu uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ.
When there is, Ānanda, speech, then by reason of verbal volition, internal pleasure and pain arise.
Này Ānanda, khi có lời nói, do nhân khẩu tư tác, khổ lạc nội tại sinh khởi.
Mane vā hānanda, sati manosañcetanāhetu uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ avijjāpaccayā ca.
When there is, Ānanda, mind, then by reason of mental volition, internal pleasure and pain arise, dependent on avijjā.
Này Ānanda, khi có ý, do nhân ý tư tác, khổ lạc nội tại sinh khởi, và do duyên vô minh.
‘‘Sāmaṃ vā taṃ, ānanda, kāyasaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, yaṃpaccayāssa* taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ.
‘‘One creates that bodily volitional formation oneself, Ānanda, by reason of which that internal pleasure and pain arise.
“Này Ānanda, tự mình tạo tác thân hành mà do duyên đó khổ lạc nội tại sinh khởi cho mình.
Pare vā taṃ* , ānanda, kāyasaṅkhāraṃ abhisaṅkharonti, yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ.
Others create that bodily volitional formation for one, Ānanda, by reason of which that internal pleasure and pain arise.
Hoặc này Ānanda, người khác tạo tác thân hành mà do duyên đó khổ lạc nội tại sinh khởi cho mình.
Sampajāno vā taṃ, ānanda, kāyasaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ.
One creates that bodily volitional formation with full comprehension, Ānanda, by reason of which that internal pleasure and pain arise.
Hoặc này Ānanda, có chánh niệm mà tạo tác thân hành, do duyên đó khổ lạc nội tại sinh khởi cho mình.
Asampajāno vā taṃ, ānanda, kāyasaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ.
One creates that bodily volitional formation without full comprehension, Ānanda, by reason of which that internal pleasure and pain arise.
Hoặc này Ānanda, không có chánh niệm mà tạo tác thân hành, do duyên đó khổ lạc nội tại sinh khởi cho mình.
‘‘Imesu, ānanda, dhammesu avijjā anupatitā.
‘‘Avijjā, Ānanda, underlies these phenomena.
“Này Ānanda, vô minh đã xâm nhập vào những pháp này.
Avijjāya tveva, ānanda, asesavirāganirodhā so kāyo na hoti yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ.
But, Ānanda, with the complete cessation and fading away of ignorance, that body, dependent on which his internal pleasure and pain arise, does not exist.
Này Ānanda, chỉ với sự đoạn diệt hoàn toàn, không còn sót lại, của vô minh, thì cái thân mà do đó khổ lạc nội tại của người ấy khởi lên, sẽ không còn nữa.
Sā vācā na hoti yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ.
That speech, dependent on which his internal pleasure and pain arise, does not exist.
Cái lời nói mà do đó khổ lạc nội tại của người ấy khởi lên, sẽ không còn nữa.
So mano na hoti yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ.
That mind, dependent on which his internal pleasure and pain arise, does not exist.
Cái ý mà do đó khổ lạc nội tại của người ấy khởi lên, sẽ không còn nữa.
Khettaṃ taṃ na hoti…pe… vatthu taṃ na hoti…pe… āyatanaṃ taṃ na hoti…pe… adhikaraṇaṃ taṃ na hoti yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkha’’nti.
That field does not exist… that basis does not exist… that sense-sphere does not exist… that cause does not exist, dependent on which his internal pleasure and pain arise.”
Cái ruộng ấy sẽ không còn nữa…pe… cái nền tảng ấy sẽ không còn nữa…pe… cái xứ ấy sẽ không còn nữa…pe… cái đối tượng ấy sẽ không còn nữa mà do đó khổ lạc nội tại của người ấy khởi lên.”
Pañcamaṃ.
The fifth.
Thứ năm.
‘‘Santi, bhante, eke samaṇabrāhmaṇā sayaṃkataṃ dukkhaṃ paññapenti.
“There are, venerable sir, some ascetics and brahmins who declare suffering to be self-made.
“Bạch Thế Tôn, có một số Sa-môn, Bà-la-môn tuyên bố khổ là do tự mình tạo ra.
Santi pana, bhante, eke samaṇabrāhmaṇā paraṃkataṃ dukkhaṃ paññapenti.
But there are, venerable sir, some ascetics and brahmins who declare suffering to be made by another.
Bạch Thế Tôn, lại có một số Sa-môn, Bà-la-môn tuyên bố khổ là do người khác tạo ra.
Santi pana, bhante, eke samaṇabrāhmaṇā sayaṃkatañca paraṃkatañca dukkhaṃ paññapenti.
But there are, venerable sir, some ascetics and brahmins who declare suffering to be both self-made and made by another.
Bạch Thế Tôn, lại có một số Sa-môn, Bà-la-môn tuyên bố khổ là do tự mình tạo ra và do người khác tạo ra.
Santi pana, bhante, eke samaṇabrāhmaṇā asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ dukkhaṃ paññapenti.
But there are, venerable sir, some ascetics and brahmins who declare suffering to be neither self-made nor made by another, arising by chance.
Bạch Thế Tôn, lại có một số Sa-môn, Bà-la-môn tuyên bố khổ là không do tự mình tạo ra, không do người khác tạo ra, mà khởi lên một cách ngẫu nhiên.
Idha no, bhante, bhagavā kiṃvādī kimakkhāyī kathaṃ byākaramānā ca mayaṃ vuttavādino ceva bhagavato assāma, na ca bhagavantaṃ abhūtena abbhācikkheyyāma, dhammassa cānudhammaṃ byākareyyāma, na ca koci sahadhammiko vādānupāto gārayhaṃ ṭhānaṃ āgaccheyyā’’ti?
Here, venerable sir, what does the Blessed One assert, what does he explain, and how should we speak so that we would be speaking in accordance with what the Blessed One has said, not misrepresenting the Blessed One with what is untrue, explaining the Dhamma in accordance with the Dhamma, and no fellow Dhamma-farer would find any fault in our assertion?”
Bạch Thế Tôn, ở đây, Thế Tôn tuyên thuyết điều gì, giảng dạy điều gì? Khi chúng con giảng giải như thế nào thì mới là nói đúng lời Thế Tôn dạy, không vu khống Thế Tôn bằng điều không có thật, giảng giải Pháp đúng với Pháp, và không có một ai theo Pháp mà có thể bắt bẻ được?”
‘‘Katamañca, bhikkhave, jarāmaraṇaṃ?
“And what, bhikkhus, is old age and death?
“Và này các Tỳ-khưu, thế nào là già-chết?
Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā āyuno saṃhāni indriyānaṃ paripāko – ayaṃ vuccati jarā.
That which, for various beings in various groups of beings, is old age, decrepitude, broken teeth, grey hair, wrinkled skin, decline of life, decay of the faculties — this is called old age.
Đối với các loài hữu tình thuộc các loài hữu tình khác nhau, cái già, sự lão hóa, sự sứt mẻ, sự bạc trắng, sự nhăn nheo của da, sự suy giảm tuổi thọ, sự chín muồi của các căn – đây gọi là già.
Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhā tamhā sattanikāyā cuti cavanatā bhedo antaradhānaṃ maccu maraṇaṃ kālakiriyā khandhānaṃ bhedo kaḷevarassa nikkhepo; idaṃ vuccati maraṇaṃ.
That which, for various beings from various groups of beings, is passing away, falling away, breaking up, disappearance, death, dying, completion of time, breaking up of the aggregates, casting off of the body; this is called death.
Đối với các loài hữu tình thuộc các loài hữu tình khác nhau, sự chết, sự biến mất, sự tan rã, sự biến mất hoàn toàn, sự tử vong, sự chết đi, sự hoàn thành thời gian, sự tan rã của các uẩn, sự bỏ lại thân xác; đây gọi là chết.
Iti ayañca jarā idañca maraṇaṃ.
Thus, this old age and this death.
Như vậy, đây là già và đây là chết.
Idaṃ vuccati, bhikkhave, jarāmaraṇaṃ.
This, bhikkhus, is called old age and death.
Này các Tỳ-khưu, đây gọi là già-chết.
Jātisamudayā jarāmaraṇasamudayo; jātinirodhā jarāmaraṇanirodho.
With the arising of birth, there is the arising of old age and death; with the cessation of birth, there is the cessation of old age and death.
Do sự tập khởi của sanh mà có sự tập khởi của già-chết; do sự đoạn diệt của sanh mà có sự đoạn diệt của già-chết.
Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo jarāmaraṇanirodhagāminī paṭipadā.
This Noble Eightfold Path is the practice leading to the cessation of old age and death.
Chính con đường Bát Chánh Đạo này là con đường đưa đến sự đoạn diệt già-chết.
Seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvācā, sammākammanto, sammāājīvo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi.
That is to say: right view, right intention, right speech, right action, right livelihood, right effort, right mindfulness, right concentration.
Đó là: chánh kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định.
‘‘Katamā ca, bhikkhave, jāti…pe… katamo ca, bhikkhave, bhavo… katamañca, bhikkhave, upādānaṃ… katamā ca, bhikkhave, taṇhā… katamā ca, bhikkhave, vedanā… katamo ca, bhikkhave, phasso… katamañca, bhikkhave, saḷāyatanaṃ… katamañca, bhikkhave, nāmarūpaṃ… katamañca, bhikkhave, viññāṇaṃ…?
“And what, bhikkhus, is birth?… And what, bhikkhus, is existence?… And what, bhikkhus, is clinging?… And what, bhikkhus, is craving?… And what, bhikkhus, is feeling?… And what, bhikkhus, is contact?… And what, bhikkhus, are the six sense-spheres?… And what, bhikkhus, is name-and-form?… And what, bhikkhus, is consciousness?…”
“Và này các Tỳ-khưu, thế nào là sanh…pe… và này các Tỳ-khưu, thế nào là hữu… thế nào là thủ… thế nào là ái… thế nào là thọ… thế nào là xúc… thế nào là sáu xứ… thế nào là danh sắc… thế nào là thức…?
‘‘Katame ca, bhikkhave, saṅkhārā?
“And what, bhikkhus, are formations?
“Và này các Tỳ-khưu, thế nào là các hành?
Tayome, bhikkhave, saṅkhārā – kāyasaṅkhāro, vacīsaṅkhāro, cittasaṅkhāro.
There are these three formations, bhikkhus: bodily formation, verbal formation, mental formation.
Này các Tỳ-khưu, có ba hành này: thân hành, khẩu hành, ý hành.
Ime vuccanti, bhikkhave, saṅkhārā.
These, bhikkhus, are called formations.
Này các Tỳ-khưu, đây gọi là các hành.
Avijjāsamudayā saṅkhārasamudayo; avijjānirodhā saṅkhāranirodho.
With the arising of ignorance, there is the arising of formations; with the cessation of ignorance, there is the cessation of formations.
Do sự tập khởi của vô minh mà có sự tập khởi của các hành; do sự đoạn diệt của vô minh mà có sự đoạn diệt của các hành.
Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saṅkhāranirodhagāminī paṭipadā.
This Noble Eightfold Path is the practice leading to the cessation of formations.
Chính con đường Bát Chánh Đạo này là con đường đưa đến sự đoạn diệt các hành.
Seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.
That is to say: right view… right concentration.
Đó là: chánh kiến…pe… chánh định.
‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvako evaṃ paccayaṃ pajānāti, evaṃ paccayasamudayaṃ pajānāti, evaṃ paccayanirodhaṃ pajānāti, evaṃ paccayanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti.
“When, bhikkhus, a noble disciple understands cause in this way, understands the arising of cause in this way, understands the cessation of cause in this way, understands the practice leading to the cessation of cause in this way,
“Này các Tỳ-khưu, khi một Thánh đệ tử hiểu rõ nhân duyên như vậy, hiểu rõ sự tập khởi của nhân duyên như vậy, hiểu rõ sự đoạn diệt của nhân duyên như vậy, hiểu rõ con đường đưa đến sự đoạn diệt của nhân duyên như vậy.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ariyasāvako diṭṭhisampanno itipi, dassanasampanno itipi, āgato imaṃ saddhammaṃ itipi, passati imaṃ saddhammaṃ itipi, sekkhena ñāṇena samannāgato itipi, sekkhāya vijjāya samannāgato itipi, dhammasotaṃ samāpanno itipi, ariyo nibbedhikapañño itipi, amatadvāraṃ āhacca tiṭṭhati itipī’’ti.
that noble disciple, bhikkhus, is called one endowed with right view, one endowed with insight, one who has arrived at this good Dhamma, one who sees this good Dhamma, one endowed with the knowledge of a trainee, one endowed with the wisdom of a trainee, one who has entered the stream of Dhamma, one with noble penetrative wisdom, one who stands having struck the door to the Deathless.”
Này các Tỳ-khưu, Thánh đệ tử ấy được gọi là người có chánh kiến, là người có chánh kiến, là người đã đạt đến Pháp chân diệu này, là người đã thấy Pháp chân diệu này, là người có trí tuệ của bậc hữu học, là người có minh của bậc hữu học, là người đã nhập vào dòng Pháp, là người có tuệ thấu triệt cao quý, là người đã đến gần cửa bất tử.”
Sattamaṃ.
The seventh.
Thứ bảy.
‘‘Katamañca, bhikkhave, jarāmaraṇaṃ?
“And what, bhikkhus, is old age and death?
“Và này các Tỳ-khưu, thế nào là già-chết?
Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā āyuno saṃhāni indriyānaṃ paripāko – ayaṃ vuccati jarā.
That which, for various beings in various groups of beings, is old age, decrepitude, broken teeth, grey hair, wrinkled skin, decline of life, decay of the faculties — this is called old age.
Đối với các loài hữu tình thuộc các loài hữu tình khác nhau, cái già, sự lão hóa, sự sứt mẻ, sự bạc trắng, sự nhăn nheo của da, sự suy giảm tuổi thọ, sự chín muồi của các căn – đây gọi là già.
Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhā tamhā sattanikāyā cuti cavanatā bhedo antaradhānaṃ maccu maraṇaṃ kālakiriyā khandhānaṃ bhedo kaḷevarassa nikkhepo; idaṃ vuccati maraṇaṃ.
That which, for various beings from various groups of beings, is passing away, falling away, breaking up, disappearance, death, dying, completion of time, breaking up of the aggregates, casting off of the body; this is called death.
Đối với các loài hữu tình thuộc các loài hữu tình khác nhau, sự chết, sự biến mất, sự tan rã, sự biến mất hoàn toàn, sự tử vong, sự chết đi, sự hoàn thành thời gian, sự tan rã của các uẩn, sự bỏ lại thân xác; đây gọi là chết.
Iti ayaṃ ca jarā idañca maraṇaṃ.
Thus, this old age and this death.
Như vậy, đây là già và đây là chết.
Idaṃ vuccati, bhikkhave, jarāmaraṇaṃ.
This, bhikkhus, is called old age and death.
Này các Tỳ-khưu, đây gọi là già-chết.
Jātisamudayā jarāmaraṇasamudayo; jātinirodhā jarāmaraṇanirodho.
With the arising of birth, there is the arising of old age and death; with the cessation of birth, there is the cessation of old age and death.
Do sự tập khởi của sanh mà có sự tập khởi của già-chết; do sự đoạn diệt của sanh mà có sự đoạn diệt của già-chết.
Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo jarāmaraṇanirodhagāminī paṭipadā.
This Noble Eightfold Path is the practice leading to the cessation of old age and death.
Chính con đường Bát Chánh Đạo này là con đường đưa đến sự đoạn diệt già-chết.
Seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.
That is to say: right view… right concentration.
Đó là: chánh kiến…pe… chánh định.
‘‘Katame ca, bhikkhave, saṅkhārā?
‘‘And what, bhikkhus, are volitional formations?
“Này các Tỳ-khưu, thế nào là các hành (saṅkhārā)?
Tayome, bhikkhave, saṅkhārā – kāyasaṅkhāro, vacīsaṅkhāro, cittasaṅkhāro.
Bhikkhus, there are these three volitional formations: bodily formation, verbal formation, and mental formation.
Này các Tỳ-khưu, có ba hành này: thân hành (kāyasaṅkhāro), khẩu hành (vacīsaṅkhāro), ý hành (cittasaṅkhāro).
Ime vuccanti, bhikkhave, saṅkhārā.
These, bhikkhus, are called volitional formations.
Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là các hành.
Avijjāsamudayā saṅkhārasamudayo; avijjānirodhā saṅkhāranirodho.
With the arising of ignorance, there is the arising of volitional formations; with the cessation of ignorance, there is the cessation of volitional formations.
Do vô minh (avijjā) tập khởi, các hành (saṅkhārā) tập khởi; do vô minh diệt trừ, các hành diệt trừ.
Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saṅkhāranirodhagāminī paṭipadā.
And this Noble Eightfold Path is the way leading to the cessation of volitional formations.
Chính Bát Chánh Đạo này là con đường đưa đến sự diệt trừ các hành.
Seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.
Namely, right view… right concentration.
Đó là: chánh kiến (sammādiṭṭhi)... (lặp lại)... chánh định (sammāsamādhi).
‘‘Yato kho, bhikkhave, bhikkhu evaṃ jarāmaraṇaṃ pajānāti, evaṃ jarāmaraṇasamudayaṃ pajānāti, evaṃ jarāmaraṇanirodhaṃ pajānāti, evaṃ jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, evaṃ jātiṃ pajānāti…pe… bhavaṃ… upādānaṃ… taṇhaṃ… vedanaṃ… phassaṃ… saḷāyatanaṃ… nāmarūpaṃ… viññāṇaṃ … saṅkhāre… saṅkhārasamudayaṃ… saṅkhāranirodhaṃ… evaṃ saṅkhāranirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti.
‘‘When, bhikkhus, a bhikkhu thus understands old age and death, thus understands the origin of old age and death, thus understands the cessation of old age and death, thus understands the way leading to the cessation of old age and death; thus understands birth… existence… clinging… craving… feeling… contact… the six sense bases… name-and-form… consciousness… volitional formations… the origin of volitional formations… the cessation of volitional formations… thus understands the way leading to the cessation of volitional formations,
“Này các Tỳ-khưu, khi một Tỳ-khưu biết rõ như vậy về già chết (jarāmaraṇa), biết rõ như vậy về sự tập khởi của già chết, biết rõ như vậy về sự diệt trừ của già chết, biết rõ như vậy về con đường đưa đến sự diệt trừ của già chết; biết rõ như vậy về sinh (jāti)... (lặp lại)... hữu (bhava)... chấp thủ (upādāna)... ái (taṇhā)... cảm thọ (vedanā)... xúc (phassa)... sáu xứ (saḷāyatana)... danh sắc (nāmarūpa)... thức (viññāṇa)... các hành (saṅkhārā)... sự tập khởi của các hành... sự diệt trừ của các hành... biết rõ như vậy về con đường đưa đến sự diệt trừ của các hành.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu diṭṭhisampanno itipi, dassanasampanno itipi, āgato imaṃ saddhammaṃ itipi, passati imaṃ saddhammaṃ itipi, sekkhena ñāṇena samannāgato itipi, sekkhāya vijjāya samannāgato itipi, dhammasotaṃ samāpanno itipi, ariyo nibbedhikapañño itipi, amatadvāraṃ āhacca tiṭṭhati itipī’’ti.
such a bhikkhu, bhikkhus, is said to be accomplished in view, accomplished in vision, one who has arrived at this True Dhamma, one who sees this True Dhamma, one who is endowed with the knowledge of a Sekkha, one who is endowed with the wisdom of a Sekkha, one who has entered the stream of the Dhamma, an Ariya with penetrative wisdom, one who stands knocking at the door of the Deathless.”
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu ấy được gọi là người có chánh kiến (diṭṭhisampanno), người có cái thấy (dassanasampanno), người đã đến với Chánh Pháp này, người đã thấy Chánh Pháp này, người có trí tuệ hữu học (sekkhena ñāṇena), người có minh hữu học (sekkhāya vijjāya), người đã nhập dòng Pháp (dhammasotaṃ samāpanno), người có tuệ xuyên thấu cao thượng (ariyo nibbedhikapañño), người đang đứng trước cửa bất tử (amatadvāraṃ āhacca tiṭṭhati).”
Aṭṭhamaṃ.
The Eighth.
Bài kinh thứ tám.
29. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘tatra kho…pe… ye hi keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā jarāmaraṇaṃ na parijānanti, jarāmaraṇasamudayaṃ na parijānanti, jarāmaraṇanirodhaṃ na parijānanti, jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ na parijānanti, jātiṃ na parijānanti…pe… bhavaṃ… upādānaṃ… taṇhaṃ… vedanaṃ… phassaṃ… saḷāyatanaṃ… nāmarūpaṃ… viññāṇaṃ… saṅkhāre… saṅkhārasamudayaṃ… saṅkhāranirodhaṃ… saṅkhāranirodhagāminiṃ paṭipadaṃ na parijānanti.
29. Dwelling at Sāvatthī… ‘‘There, bhikkhus… whatever recluses or brahmins, bhikkhus, do not fully understand old age and death, do not fully understand the origin of old age and death, do not fully understand the cessation of old age and death, do not fully understand the way leading to the cessation of old age and death; do not fully understand birth… existence… clinging… craving… feeling… contact… the six sense bases… name-and-form… consciousness… volitional formations… the origin of volitional formations… the cessation of volitional formations… the way leading to the cessation of volitional formations—
29. Trú tại Sāvatthī... (lặp lại)... “Này các Tỳ-khưu, tại đây... (lặp lại)... bất cứ Sa Môn hay Bà La Môn nào không liễu tri già chết (jarāmaraṇa), không liễu tri sự tập khởi của già chết, không liễu tri sự diệt trừ của già chết, không liễu tri con đường đưa đến sự diệt trừ của già chết; không liễu tri sinh (jāti)... (lặp lại)... hữu (bhava)... chấp thủ (upādāna)... ái (taṇhā)... cảm thọ (vedanā)... xúc (phassa)... sáu xứ (saḷāyatana)... danh sắc (nāmarūpa)... thức (viññāṇa)... các hành (saṅkhārā)... sự tập khởi của các hành... sự diệt trừ của các hành... không liễu tri con đường đưa đến sự diệt trừ của các hành.
Na mete, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā samaṇesu vā samaṇasammatā brāhmaṇesu vā brāhmaṇasammatā.
those recluses or brahmins, bhikkhus, are not regarded as recluses among recluses, nor as brahmins among brahmins.
Này các Tỳ-khưu, những Sa Môn hay Bà La Môn ấy không được xem là Sa Môn trong hàng Sa Môn, không được xem là Bà La Môn trong hàng Bà La Môn.
Na ca panete āyasmanto sāmaññatthaṃ vā brahmaññatthaṃ vā diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti’’.
Nor do those venerable ones attain in this very life, by their own direct knowledge, the goal of recluseship or the goal of brahminhood, and dwell therein.”
Và các vị tôn giả ấy không chứng đạt và an trú trong mục đích Sa Môn hay mục đích Bà La Môn bằng thắng trí tự mình chứng ngộ ngay trong hiện tại.”
‘‘Ye ca kho keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā jarāmaraṇaṃ parijānanti, jarāmaraṇasamudayaṃ parijānanti, jarāmaraṇanirodhaṃ parijānanti, jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ parijānanti, jātiṃ parijānanti…pe… bhavaṃ… upādānaṃ… taṇhaṃ… vedanaṃ… phassaṃ… saḷāyatanaṃ… nāmarūpaṃ… viññāṇaṃ… saṅkhāre parijānanti, saṅkhārasamudayaṃ parijānanti, saṅkhāranirodhaṃ parijānanti, saṅkhāranirodhagāminiṃ paṭipadaṃ parijānanti.
‘‘But whatever recluses or brahmins, bhikkhus, do fully understand old age and death, do fully understand the origin of old age and death, do fully understand the cessation of old age and death, do fully understand the way leading to the cessation of old age and death; do fully understand birth… existence… clinging… craving… feeling… contact… the six sense bases… name-and-form… consciousness… volitional formations, do fully understand the origin of volitional formations, do fully understand the cessation of volitional formations, do fully understand the way leading to the cessation of volitional formations—
“Này các Tỳ-khưu, còn bất cứ Sa Môn hay Bà La Môn nào liễu tri già chết (jarāmaraṇa), liễu tri sự tập khởi của già chết, liễu tri sự diệt trừ của già chết, liễu tri con đường đưa đến sự diệt trừ của già chết; liễu tri sinh (jāti)... (lặp lại)... hữu (bhava)... chấp thủ (upādāna)... ái (taṇhā)... cảm thọ (vedanā)... xúc (phassa)... sáu xứ (saḷāyatana)... danh sắc (nāmarūpa)... thức (viññāṇa)... liễu tri các hành (saṅkhārā), liễu tri sự tập khởi của các hành, liễu tri sự diệt trừ của các hành, liễu tri con đường đưa đến sự diệt trừ của các hành.
Te kho me, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā samaṇesu ceva samaṇasammatā brāhmaṇesu ca brāhmaṇasammatā.
those recluses or brahmins, bhikkhus, are regarded as recluses among recluses, and as brahmins among brahmins.
Này các Tỳ-khưu, những Sa Môn hay Bà La Môn ấy được xem là Sa Môn trong hàng Sa Môn và được xem là Bà La Môn trong hàng Bà La Môn.
Te ca panāyasmanto sāmaññatthañca brahmaññatthañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharantī’’ti.
And those venerable ones do attain in this very life, by their own direct knowledge, the goal of recluseship and the goal of brahminhood, and dwell therein.”
Và các vị tôn giả ấy chứng đạt và an trú trong mục đích Sa Môn và mục đích Bà La Môn bằng thắng trí tự mình chứng ngộ ngay trong hiện tại.”
Navamaṃ.
The Ninth.
Bài kinh thứ chín.
30. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘tatra kho…pe… ye hi keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā jarāmaraṇaṃ nappajānanti, jarāmaraṇasamudayaṃ nappajānanti, jarāmaraṇanirodhaṃ nappajānanti, jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ nappajānanti te vata jarāmaraṇaṃ samatikkamma ṭhassantīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
30. Dwelling at Sāvatthī… ‘‘There, bhikkhus… whatever recluses or brahmins, bhikkhus, do not understand old age and death, do not understand the origin of old age and death, do not understand the cessation of old age and death, do not understand the way leading to the cessation of old age and death—it is not possible for them to truly transcend old age and death and remain therein.
30. Trú tại Sāvatthī... (lặp lại)... “Này các Tỳ-khưu, tại đây... (lặp lại)... bất cứ Sa Môn hay Bà La Môn nào không biết rõ già chết (jarāmaraṇa), không biết rõ sự tập khởi của già chết, không biết rõ sự diệt trừ của già chết, không biết rõ con đường đưa đến sự diệt trừ của già chết, thì việc họ vượt qua già chết mà an trú là điều không thể có.
Jātiṃ nappajānanti…pe… bhavaṃ… upādānaṃ… taṇhaṃ… vedanaṃ… phassaṃ… saḷāyatanaṃ… nāmarūpaṃ… viññāṇaṃ… saṅkhāre nappajānanti, saṅkhārasamudayaṃ nappajānanti, saṅkhāranirodhaṃ nappajānanti, saṅkhāranirodhagāminiṃ paṭipadaṃ nappajānanti te vata saṅkhāre samatikkamma ṭhassantīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati’’.
Whatever recluses or brahmins do not understand birth… existence… clinging… craving… feeling… contact… the six sense bases… name-and-form… consciousness… volitional formations, do not understand the origin of volitional formations, do not understand the cessation of volitional formations, do not understand the way leading to the cessation of volitional formations—it is not possible for them to truly transcend volitional formations and remain therein.”
Không biết rõ sinh (jāti)... (lặp lại)... hữu (bhava)... chấp thủ (upādāna)... ái (taṇhā)... cảm thọ (vedanā)... xúc (phassa)... sáu xứ (saḷāyatana)... danh sắc (nāmarūpa)... thức (viññāṇa)... không biết rõ các hành (saṅkhārā), không biết rõ sự tập khởi của các hành, không biết rõ sự diệt trừ của các hành, không biết rõ con đường đưa đến sự diệt trừ của các hành, thì việc họ vượt qua các hành mà an trú là điều không thể có.”
‘‘Ye ca kho keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā jarāmaraṇaṃ pajānanti, jarāmaraṇasamudayaṃ pajānanti, jarāmaraṇanirodhaṃ pajānanti, jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānanti te vata jarāmaraṇaṃ samatikkamma ṭhassantīti ṭhānametaṃ vijjati.
‘‘But whatever recluses or brahmins, bhikkhus, do understand old age and death, do understand the origin of old age and death, do understand the cessation of old age and death, do understand the way leading to the cessation of old age and death—it is possible for them to truly transcend old age and death and remain therein.
“Này các Tỳ-khưu, còn bất cứ Sa Môn hay Bà La Môn nào biết rõ già chết (jarāmaraṇa), biết rõ sự tập khởi của già chết, biết rõ sự diệt trừ của già chết, biết rõ con đường đưa đến sự diệt trừ của già chết, thì việc họ vượt qua già chết mà an trú là điều có thể có.
Jātiṃ pajānanti…pe… bhavaṃ… upādānaṃ… taṇhaṃ… vedanaṃ… phassaṃ… saḷāyatanaṃ… nāmarūpaṃ… viññāṇaṃ… saṅkhāre pajānanti, saṅkhārasamudayaṃ pajānanti, saṅkhāranirodhaṃ pajānanti, saṅkhāranirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānanti.
They do understand birth… existence… clinging… craving… feeling… contact… the six sense bases… name-and-form… consciousness… volitional formations, do understand the origin of volitional formations, do understand the cessation of volitional formations, do understand the way leading to the cessation of volitional formations.
Biết rõ sinh (jāti)... (lặp lại)... hữu (bhava)... chấp thủ (upādāna)... ái (taṇhā)... cảm thọ (vedanā)... xúc (phassa)... sáu xứ (saḷāyatana)... danh sắc (nāmarūpa)... thức (viññāṇa)... biết rõ các hành (saṅkhārā), biết rõ sự tập khởi của các hành, biết rõ sự diệt trừ của các hành, biết rõ con đường đưa đến sự diệt trừ của các hành.
Te vata saṅkhāre samatikkamma ṭhassantīti ṭhānametaṃ vijjatī’’ti.
It is possible for them to truly transcend volitional formations and remain therein.”
Thì việc họ vượt qua các hành mà an trú là điều có thể có.”
Dasamaṃ.
The Tenth.
Bài kinh thứ mười.
‘‘Imassa nu kho, sāriputta, saṃkhittena bhāsitassa kathaṃ vitthārena attho daṭṭhabbo’’ti?
Tell me, good sir, when asked, their deportment, O prudent one.’
“Này Sāriputta, ý nghĩa của lời nói vắn tắt này nên được hiểu rộng ra như thế nào?”
Evaṃ vutte, āyasmā sāriputto tuṇhī ahosi.
‘‘How, Sāriputta, is the meaning of this short statement to be understood in detail?”
Khi được nói như vậy, Tôn giả Sāriputta im lặng.
Dutiyampi kho bhagavā āyasmantaṃ sāriputtaṃ āmantesi…pe… dutiyampi kho āyasmā sāriputto tuṇhī ahosi.
When this was said, Venerable Sāriputta remained silent.
Lần thứ hai, Đức Thế Tôn lại gọi Tôn giả Sāriputta... (lặp lại)... lần thứ hai, Tôn giả Sāriputta lại im lặng.
Tatiyampi kho bhagavā āyasmantaṃ sāriputtaṃ āmantesi – ‘‘vuttamidaṃ, sāriputta, pārāyane ajitapañhe –
A second time the Blessed One addressed Venerable Sāriputta… a second time Venerable Sāriputta remained silent.
Lần thứ ba, Đức Thế Tôn lại gọi Tôn giả Sāriputta và nói: “Này Sāriputta, điều này đã được nói trong Ajitapañha của Pārāyana—
‘‘Bhūtamidanti, sāriputta, passasī’’ti?
‘‘How, Sāriputta, is the meaning of this short statement to be understood in detail?”
“Này Sāriputta, ông có thấy đây là các pháp đã thành (bhūta) không?”
Bhūtamidanti, bhante, yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
A third time Venerable Sāriputta remained silent.
“Bạch Thế Tôn, con thấy đây là các pháp đã thành (bhūta) bằng chánh trí (sammappaññāya) như thật (yathābhūtaṃ).”
Bhūtamidanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā bhūtassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
‘‘Sāriputta, do you see this as ‘that which has come into being’?”
Thấy đây là các pháp đã thành như thật bằng chánh trí, vị ấy thực hành để nhàm chán, ly tham, diệt trừ các pháp đã thành.
Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
‘‘Venerable Sir, one sees this as ‘that which has come into being’ with right wisdom as it actually is.”
Vị ấy thấy đây là sự tập khởi do duyên các món ăn (tadāhārasambhavaṃ) như thật bằng chánh trí.
Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āhārasambhavassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
Having seen with right wisdom as it truly is that 'This (aggregate) arises from nutriment,' he enters upon the path for disenchantment, dispassion, and cessation of the arising of nutriment.
Khi thấy rõ như thật rằng sự sinh khởi của các vật thực (āhāra) là như vậy, vị ấy thực hành vì sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với sự sinh khởi của các vật thực.
Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
He sees with right wisdom as it truly is that 'From the cessation of that nutriment, whatever has come to be, that is of the nature to cease.'
Khi sự đoạn diệt của các vật thực (āhāra) xảy ra, vị ấy thấy rõ như thật rằng cái gì đã hiện hữu, cái ấy có bản chất đoạn diệt.
Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā nirodhadhammassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
Having seen with right wisdom as it truly is that 'From the cessation of that nutriment, whatever has come to be, that is of the nature to cease,' he enters upon the path for disenchantment, dispassion, and cessation of that which is of the nature to cease.
Khi thấy rõ như thật rằng khi sự đoạn diệt của các vật thực (āhāra) xảy ra, cái gì đã hiện hữu, cái ấy có bản chất đoạn diệt, vị ấy thực hành vì sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với bản chất đoạn diệt đó.
Evaṃ kho, bhante, sekkho hoti.
Thus, Venerable Sir, one is a sekkha.
Bạch Thế Tôn, một vị hữu học (sekha) là như vậy.
‘‘Kathañca, bhante, saṅkhātadhammo hoti?
"And how, Venerable Sir, is one a saṅkhātadhamma (one who has understood the Dhamma)?"
“Bạch Thế Tôn, thế nào là một vị đã thấu triệt Pháp (saṅkhātadhamma)?
Bhūtamidanti, bhante, yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
"Venerable Sir, he sees with right wisdom as it truly is that 'This is what has come to be.'
Bạch Thế Tôn, vị ấy thấy rõ như thật rằng ‘đây là cái đã hiện hữu’.
Bhūtamidanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā bhūtassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti.
Having seen with right wisdom as it truly is that 'This is what has come to be,' he is liberated without clinging due to disenchantment, dispassion, and cessation concerning what has come to be.
Khi thấy rõ như thật rằng ‘đây là cái đã hiện hữu’, vị ấy được giải thoát không chấp thủ do sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với cái đã hiện hữu.
Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
He sees with right wisdom as it truly is that 'This (aggregate) arises from nutriment.'
Vị ấy thấy rõ như thật rằng ‘cái ấy sinh khởi do vật thực (āhāra)’.
Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āhārasambhavassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti.
Having seen with right wisdom as it truly is that 'This (aggregate) arises from nutriment,' he is liberated without clinging due to disenchantment, dispassion, and cessation concerning the arising of nutriment.
Khi thấy rõ như thật rằng ‘cái ấy sinh khởi do vật thực (āhāra)’, vị ấy được giải thoát không chấp thủ do sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với sự sinh khởi của vật thực.
Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
He sees with right wisdom as it truly is that 'From the cessation of that nutriment, whatever has come to be, that is of the nature to cease.'
Vị ấy thấy rõ như thật rằng ‘khi vật thực (āhāra) đoạn diệt, cái gì đã hiện hữu, cái ấy có bản chất đoạn diệt’.
Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā nirodhadhammassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti.
Having seen with right wisdom as it truly is that 'From the cessation of that nutriment, whatever has come to be, that is of the nature to cease,' he is liberated without clinging due to disenchantment, dispassion, and cessation concerning that which is of the nature to cease.
Khi thấy rõ như thật rằng ‘khi vật thực (āhāra) đoạn diệt, cái gì đã hiện hữu, cái ấy có bản chất đoạn diệt’, vị ấy được giải thoát không chấp thủ do sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với bản chất đoạn diệt đó.
Evaṃ kho, bhante, saṅkhātadhammo hoti.
Thus, Venerable Sir, one is a saṅkhātadhamma.
Bạch Thế Tôn, một vị đã thấu triệt Pháp (saṅkhātadhamma) là như vậy.
Iti kho, bhante, yaṃ taṃ vuttaṃ pārāyane ajitapañhe –
Thus, Venerable Sir, that which was said in the Ajita’s Questions in the Pārāyana –
Bạch Thế Tôn, như vậy, điều đã được nói trong Pārāyana, trong câu hỏi của Ajita:
‘‘Sādhu sādhu, sāriputta, bhūtamidanti, sāriputta, yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
"Excellent, excellent, Sāriputta! One sees with right wisdom as it truly is that 'This is what has come to be.'
“Lành thay, lành thay, Sāriputta! Sāriputta, vị ấy thấy rõ như thật rằng ‘đây là cái đã hiện hữu’.
Bhūtamidanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā bhūtassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭippanno hoti.
Having seen with right wisdom as it truly is that 'This is what has come to be,' he enters upon the path for disenchantment, dispassion, and cessation concerning what has come to be.
Khi thấy rõ như thật rằng ‘đây là cái đã hiện hữu’, vị ấy thực hành vì sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với cái đã hiện hữu.
Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
He sees with right wisdom as it truly is that 'This (aggregate) arises from nutriment.'
Vị ấy thấy rõ như thật rằng ‘cái ấy sinh khởi do vật thực (āhāra)’.
Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āhārasambhavassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
Having seen with right wisdom as it truly is that 'This (aggregate) arises from nutriment,' he enters upon the path for disenchantment, dispassion, and cessation of the arising of nutriment.
Khi thấy rõ như thật rằng ‘cái ấy sinh khởi do vật thực (āhāra)’, vị ấy thực hành vì sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với sự sinh khởi của vật thực.
Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
He sees with right wisdom as it truly is that 'From the cessation of that nutriment, whatever has come to be, that is of the nature to cease.'
Vị ấy thấy rõ như thật rằng ‘khi vật thực (āhāra) đoạn diệt, cái gì đã hiện hữu, cái ấy có bản chất đoạn diệt’.
Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā nirodhadhammassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
Having seen with right wisdom as it truly is that 'From the cessation of that nutriment, whatever has come to be, that is of the nature to cease,' he enters upon the path for disenchantment, dispassion, and cessation of that which is of the nature to cease.
Khi thấy rõ như thật rằng ‘khi vật thực (āhāra) đoạn diệt, cái gì đã hiện hữu, cái ấy có bản chất đoạn diệt’, vị ấy thực hành vì sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với bản chất đoạn diệt đó.
Evaṃ kho, sāriputta, sekkho hoti.
Thus, Sāriputta, one is a sekkha.
Sāriputta, một vị hữu học (sekha) là như vậy.
‘‘Kathañca, sāriputta, saṅkhātadhammo hoti?
"And how, Sāriputta, is one a saṅkhātadhamma?"
“Sāriputta, thế nào là một vị đã thấu triệt Pháp (saṅkhātadhamma)?
Bhūtamidanti, sāriputta, yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
"Sāriputta, he sees with right wisdom as it truly is that 'This is what has come to be.'
Sāriputta, vị ấy thấy rõ như thật rằng ‘đây là cái đã hiện hữu’.
Bhūtamidanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā bhūtassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti.
Having seen with right wisdom as it truly is that 'This is what has come to be,' he is liberated without clinging due to disenchantment, dispassion, and cessation concerning what has come to be.
Khi thấy rõ như thật rằng ‘đây là cái đã hiện hữu’, vị ấy được giải thoát không chấp thủ do sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với cái đã hiện hữu.
Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
He sees with right wisdom as it truly is that 'This (aggregate) arises from nutriment.'
Vị ấy thấy rõ như thật rằng ‘cái ấy sinh khởi do vật thực (āhāra)’.
Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āhārasambhavassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti.
Having seen with right wisdom as it truly is that 'This (aggregate) arises from nutriment,' he is liberated without clinging due to disenchantment, dispassion, and cessation concerning the arising of nutriment.
Khi thấy rõ như thật rằng ‘cái ấy sinh khởi do vật thực (āhāra)’, vị ấy được giải thoát không chấp thủ do sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với sự sinh khởi của vật thực.
Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
He sees with right wisdom as it truly is that 'From the cessation of that nutriment, whatever has come to be, that is of the nature to cease.'
Vị ấy thấy rõ như thật rằng ‘khi vật thực (āhāra) đoạn diệt, cái gì đã hiện hữu, cái ấy có bản chất đoạn diệt’.
Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññā disvā nirodhadhammassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti.
Having seen with right wisdom as it truly is that 'From the cessation of that nutriment, whatever has come to be, that is of the nature to cease,' he is liberated without clinging due to disenchantment, dispassion, and cessation concerning that which is of the nature to cease.
Khi thấy rõ như thật rằng ‘khi vật thực (āhāra) đoạn diệt, cái gì đã hiện hữu, cái ấy có bản chất đoạn diệt’, vị ấy được giải thoát không chấp thủ do sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với bản chất đoạn diệt đó.
Evaṃ kho, sāriputta, saṅkhātadhammo hoti.
Thus, Sāriputta, one is a saṅkhātadhamma.
Sāriputta, một vị đã thấu triệt Pháp (saṅkhātadhamma) là như vậy.
Iti kho, sāriputta, yaṃ taṃ vuttaṃ pārāyane ajitapañhe –
Thus, Sāriputta, that which was said in the Ajita’s Questions in the Pārāyana –
Sāriputta, như vậy, điều đã được nói trong Pārāyana, trong câu hỏi của Ajita:
32. Sāvatthiyaṃ viharati.
32. Residing at Sāvatthī.
32. Trú tại Sāvatthī.
Atha kho kaḷārakhattiyo bhikkhu yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā sāriputtena saddhiṃ sammodi.
Then the bhikkhu Kaḷārakhattiya approached Venerable Sāriputta; having approached, he exchanged greetings with Venerable Sāriputta.
Rồi Tôn giả Kaḷārakhattiya đi đến chỗ Tôn giả Sāriputta; sau khi đến, vị ấy chào hỏi Tôn giả Sāriputta.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having concluded the courteous and memorable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, vị ấy ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho kaḷārakhattiyo bhikkhu āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca – ‘‘moḷiyaphagguno, āvuso sāriputta, bhikkhu sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattoti.
Seated to one side, the bhikkhu Kaḷārakhattiya then said to Venerable Sāriputta: "Friend Sāriputta, the bhikkhu Moḷiyaphagguṇa has renounced the training and returned to a lower state.
Khi đã ngồi xuống một bên, Tôn giả Kaḷārakhattiya nói với Tôn giả Sāriputta rằng: “Thưa Đại đức Sāriputta, Tỳ-kheo Moḷiyaphagguṇa đã từ bỏ học giới và hoàn tục.
Na hi nūna so āyasmā imasmiṃ dhammavinaye assāsamalatthāti.
Surely that Venerable one did not gain reassurance in this Dhamma-Vinaya.
Chắc hẳn vị Tôn giả ấy đã không tìm được sự an ủi trong Giáo Pháp và Giới Luật này.
Tena hāyasmā sāriputto imasmiṃ dhammavinaye assāsaṃ patto’’ti?
Then has Venerable Sāriputta attained reassurance in this Dhamma-Vinaya?"
Vậy thì, thưa Đại đức Sāriputta, Ngài đã đạt được sự an ủi trong Giáo Pháp và Giới Luật này rồi sao?”
Atha kho bhagavā aññataraṃ bhikkhuṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, bhikkhu, mama vacanena sāriputtaṃ āmantehi – ‘satthā taṃ, āvuso sāriputta, āmantetī’’’ti.
Then the Blessed One addressed a certain bhikkhu: "Come, bhikkhu, address Sāriputta in my name, saying, 'Friend Sāriputta, the Teacher calls you.'"
Rồi Thế Tôn gọi một Tỳ-kheo khác và nói: “Này Tỳ-kheo, hãy đi, nhân danh Ta mà nói với Sāriputta rằng: ‘Này Đại đức Sāriputta, Bậc Đạo Sư gọi Ngài’.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho so bhikkhu bhagavato paṭissutvā yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca – ‘‘satthā taṃ, āvuso sāriputta, āmantetī’’ti.
"Yes, Venerable Sir," that bhikkhu replied to the Blessed One and then approached Venerable Sāriputta; having approached, he said to Venerable Sāriputta: "Friend Sāriputta, the Teacher calls you."
“Vâng, bạch Thế Tôn,” Tỳ-kheo ấy vâng lời Thế Tôn, đi đến chỗ Tôn giả Sāriputta; sau khi đến, vị ấy nói với Tôn giả Sāriputta rằng: “Này Đại đức Sāriputta, Bậc Đạo Sư gọi Ngài.”
‘‘Evaṃ, āvuso’’ti kho āyasmā sāriputto tassa bhikkhuno paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
"Yes, friend," Venerable Sāriputta replied to that bhikkhu and then approached the Blessed One; having approached and paid homage to the Blessed One, he sat down to one side.
“Vâng, thưa Đại đức,” Tôn giả Sāriputta vâng lời Tỳ-kheo ấy, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, vị ấy đảnh lễ Thế Tôn và ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ sāriputtaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘saccaṃ kira tayā, sāriputta, aññā byākatā – ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāmī’’ti?
The Blessed One then said to Venerable Sāriputta, who was seated to one side: "Is it true, Sāriputta, that you have declared final knowledge, saying, 'Birth is destroyed, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being' – so I understand?"
Khi Tôn giả Sāriputta đã ngồi xuống một bên, Thế Tôn nói với vị ấy rằng: “Sāriputta, có thật là con đã tuyên bố A-la-hán quả rằng: ‘Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn tái sanh nữa, con biết như vậy’ không?”
‘‘Na kho, bhante, etehi padehi etehi byañjanehi attho* vutto’’ti.
"Venerable Sir, the meaning was not stated with these words, with these expressions."
“Bạch Thế Tôn, ý nghĩa không được nói bằng những từ ngữ, những biểu đạt này.”
‘‘Yena kenacipi, sāriputta, pariyāyena kulaputto aññaṃ byākaroti, atha kho byākataṃ byākatato daṭṭhabba’’nti.
"By whatever method a young man of good family declares final knowledge, Sāriputta, that declaration is to be seen as a declaration."
“Sāriputta, dù bằng bất cứ cách nào mà một thiện nam tử tuyên bố A-la-hán quả, thì lời tuyên bố ấy phải được xem là một lời tuyên bố.”
‘‘Nanu ahampi, bhante, evaṃ vadāmi – ‘na kho, bhante, etehi padehi etehi byañjanehi attho vutto’’’ti.
"But, Venerable Sir, do I not also say this: 'Venerable Sir, the meaning was not stated with these words, with these expressions'?"
“Bạch Thế Tôn, chẳng phải con cũng nói như vậy sao: ‘Bạch Thế Tôn, ý nghĩa không được nói bằng những từ ngữ, những biểu đạt này’?”
‘‘Sace taṃ, sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ – ‘kathaṃ jānatā pana tayā, āvuso sāriputta, kathaṃ passatā aññā byākatā – khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmī’ti.
"If, Sāriputta, they were to ask you thus: 'How, Friend Sāriputta, knowing what, seeing what, have you declared final knowledge, saying, "Birth is destroyed, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being" – so I understand?'
“Sāriputta, nếu họ hỏi con như thế này: ‘Này Đại đức Sāriputta, do biết như thế nào, do thấy như thế nào mà Ngài đã tuyên bố A-la-hán quả rằng: Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn tái sanh nữa, con biết như vậy’?
Evaṃ puṭṭho tvaṃ, sāriputta, kinti byākareyyāsī’’ti?
Being asked thus, Sāriputta, how would you answer?"
Khi được hỏi như vậy, Sāriputta, con sẽ trả lời như thế nào?”
‘‘Sace maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ – ‘kathaṃ jānatā pana tayā, āvuso sāriputta, kathaṃ passatā aññā byākatā – khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmī’ti; evaṃ puṭṭhohaṃ* , bhante, evaṃ byākareyyaṃ – ‘yaṃnidānā, āvuso, jāti, tassa nidānassa khayā khīṇasmiṃ khīṇāmhīti viditaṃ.
“If, Venerable Sir, they were to ask me thus: ‘Friend Sāriputta, knowing what, seeing what have you declared your knowledge: “Destroyed is birth, lived is the holy life, done is what had to be done, there is no more for this state of being,”’ being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus: ‘Friends, because of the destruction of that cause of birth, it is known to me that birth is destroyed. Knowing that birth is destroyed — “Destroyed is birth, lived is the holy life, done is what had to be done, there is no more for this state of being,” I know.’
"Bạch Thế Tôn, nếu họ hỏi con như vầy: ‘Thưa hiền giả Sāriputta, do biết như thế nào, do thấy như thế nào mà ngài đã tuyên bố chánh trí rằng: “Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lui trạng thái này nữa, tôi biết rõ”?’; bạch Thế Tôn, được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như vầy: ‘Thưa các hiền giả, do nhân nào mà có sanh, do sự đoạn tận của nhân đó, khi nhân đã tận, con biết rằng “ta đã tận”.
Khīṇāmhīti viditvā – khīṇājāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmī’ti.
Knowing that I am destroyed thus — ‘Destroyed is birth, lived is the holy life, done is what had to be done, there is no more for this state of being,’ I know.”
Biết rằng “ta đã tận”, con biết rõ: “Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lui trạng thái này nữa”.’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyya’’nti.
Being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus.”
Bạch Thế Tôn, được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như vậy.”
‘‘Sace pana taṃ, sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ – ‘jāti panāvuso sāriputta, kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavā’ti?
“If, Sāriputta, they were to ask you thus: ‘Friend Sāriputta, what is the cause, what is the origin, what is the source, what is the arising of birth?’
"Này Sāriputta, nếu họ hỏi ngươi như vầy: ‘Thưa hiền giả Sāriputta, sanh có nhân gì, có nguồn sanh gì, có nguồn gốc gì, có khởi điểm gì?’
Evaṃ puṭṭho taṃ, sāriputta, kinti byākareyyāsī’’ti?
Being asked thus, Sāriputta, how would you answer?”
Này Sāriputta, được hỏi như vậy, ngươi sẽ trả lời thế nào?”
‘‘Sace maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ – ‘jāti panāvuso sāriputta, kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavā’ti?
“If, Venerable Sir, they were to ask me thus: ‘Friend Sāriputta, what is the cause, what is the origin, what is the source, what is the arising of birth?’
"Bạch Thế Tôn, nếu họ hỏi con như vầy: ‘Thưa hiền giả Sāriputta, sanh có nhân gì, có nguồn sanh gì, có nguồn gốc gì, có khởi điểm gì?’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ – ‘jāti kho, āvuso, bhavanidānā bhavasamudayā bhavajātikā bhavappabhavā’ti.
Being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus: ‘Friends, birth has existence (bhava) as its cause, existence as its origin, existence as its source, existence as its arising.’
Bạch Thế Tôn, được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như vầy: ‘Thưa các hiền giả, sanh có hữu làm nhân, có hữu làm nguồn sanh, có hữu làm nguồn gốc, có hữu làm khởi điểm.’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyya’’nti.
Being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus.”
Bạch Thế Tôn, được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như vậy.”
‘‘Sace pana taṃ, sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ – ‘bhavo panāvuso sāriputta, kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavo’ti?
“If, Sāriputta, they were to ask you thus: ‘Friend Sāriputta, what is the cause, what is the origin, what is the source, what is the arising of existence?’
"Này Sāriputta, nếu họ hỏi ngươi như vầy: ‘Thưa hiền giả Sāriputta, hữu có nhân gì, có nguồn sanh gì, có nguồn gốc gì, có khởi điểm gì?’
Evaṃ puṭṭho tvaṃ, sāriputta, kinti byākareyyāsī’’ti?
Being asked thus, Sāriputta, how would you answer?”
Này Sāriputta, được hỏi như vậy, ngươi sẽ trả lời thế nào?”
‘‘Sace maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ – ‘bhavo panāvuso sāriputta, kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavo’ti?
“If, Venerable Sir, they were to ask me thus: ‘Friend Sāriputta, what is the cause, what is the origin, what is the source, what is the arising of existence?’
"Bạch Thế Tôn, nếu họ hỏi con như vầy: ‘Thưa hiền giả Sāriputta, hữu có nhân gì, có nguồn sanh gì, có nguồn gốc gì, có khởi điểm gì?’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ – ‘bhavo kho, āvuso, upādānanidāno upādānasamudayo upādānajātiko upādānappabhavo’ti.
Being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus: ‘Friends, existence has clinging (upādāna) as its cause, clinging as its origin, clinging as its source, clinging as its arising.’
Bạch Thế Tôn, được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như vầy: ‘Thưa các hiền giả, hữu có thủ làm nhân, có thủ làm nguồn sanh, có thủ làm nguồn gốc, có thủ làm khởi điểm.’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyya’’nti.
Being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus.”
Bạch Thế Tôn, được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như vậy.”
‘‘Sace pana taṃ, sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ – ‘upādānaṃ panāvuso…pe… sace pana taṃ, sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ – taṇhā panāvuso sāriputta, kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavā’ti?
“If, Sāriputta, they were to ask you thus: ‘Friend Sāriputta, what is the cause, what is the origin, what is the source, what is the arising of craving (taṇhā)?’
"Này Sāriputta, nếu họ hỏi ngươi như vầy: ‘Thưa hiền giả, thủ... ... Này Sāriputta, nếu họ hỏi ngươi như vầy: ‘Thưa hiền giả Sāriputta, ái có nhân gì, có nguồn sanh gì, có nguồn gốc gì, có khởi điểm gì?’
Evaṃ puṭṭho tvaṃ, sāriputta, kinti byākareyyāsī’’ti?
Being asked thus, Sāriputta, how would you answer?”
Này Sāriputta, được hỏi như vậy, ngươi sẽ trả lời thế nào?”
‘‘Sace maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ – taṇhā panāvuso sāriputta, kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavā’ti?
“If, Venerable Sir, they were to ask me thus: ‘Friend Sāriputta, what is the cause, what is the origin, what is the source, what is the arising of craving?’
"Bạch Thế Tôn, nếu họ hỏi con như vầy: ‘Thưa hiền giả Sāriputta, ái có nhân gì, có nguồn sanh gì, có nguồn gốc gì, có khởi điểm gì?’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ – ‘taṇhā kho, āvuso, vedanānidānā vedanāsamudayā vedanājātikā vedanāpabhavā’ti.
Being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus: ‘Friends, craving has feeling (vedanā) as its cause, feeling as its origin, feeling as its source, feeling as its arising.’
Bạch Thế Tôn, được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như vầy: ‘Thưa các hiền giả, ái có thọ làm nhân, có thọ làm nguồn sanh, có thọ làm nguồn gốc, có thọ làm khởi điểm.’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyya’’nti.
Being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus.”
Bạch Thế Tôn, được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như vậy.”
‘‘Sace pana taṃ, sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ – ‘kathaṃ jānato pana te, āvuso sāriputta, kathaṃ passato yā vedanāsu nandī sā na upaṭṭhāsī’ti.
“If, Sāriputta, they were to ask you thus: ‘Friend Sāriputta, knowing what, seeing what does that delight in feelings not arise for you?’
"Này Sāriputta, nếu họ hỏi ngươi như vầy: ‘Thưa hiền giả Sāriputta, do biết như thế nào, do thấy như thế nào mà hỷ trong các thọ không khởi lên nơi ngài?’
Evaṃ puṭṭho tvaṃ, sāriputta, kinti byākareyyāsī’’ti?
Being asked thus, Sāriputta, how would you answer?”
Này Sāriputta, được hỏi như vậy, ngươi sẽ trả lời thế nào?”
‘‘Sace maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ – ‘kathaṃ jānato pana te, āvuso sāriputta, kathaṃ passato yā vedanāsu nandī sā na upaṭṭhāsī’ti evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ – ‘tisso kho imā, āvuso, vedanā.
“If, Venerable Sir, they were to ask me thus: ‘Friend Sāriputta, knowing what, seeing what does that delight in feelings not arise for you?’ Being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus: ‘Friends, these are three feelings.
"Bạch Thế Tôn, nếu họ hỏi con như vầy: ‘Thưa hiền giả Sāriputta, do biết như thế nào, do thấy như thế nào mà hỷ trong các thọ không khởi lên nơi ngài?’, được hỏi như vậy, bạch Thế Tôn, con sẽ trả lời như vầy: ‘Thưa các hiền giả, có ba thọ này.
Katamā tisso?
Which three?
Thế nào là ba?
Sukhā vedanā, dukkhā vedanā, adukkhamasukhā vedanā.
Pleasant feeling, painful feeling, neither-painful-nor-pleasant feeling.
Lạc thọ, khổ thọ, bất khổ bất lạc thọ.
Imā kho, āvuso, tisso vedanā aniccā.
Friends, these three feelings are impermanent.
Thưa các hiền giả, ba thọ này là vô thường.
Yadaniccaṃ taṃ dukkhanti viditaṃ* , yā vedanāsu nandī sā na upaṭṭhāsī’ti.
What is impermanent is known to be suffering, and thus, that delight in feelings does not arise.’
Cái gì vô thường thì là khổ, con đã biết như vậy, nên hỷ trong các thọ không khởi lên.’
Evaṃ, puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyya’’nti.
Being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus.”
Bạch Thế Tôn, được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như vậy.”
‘‘Sace pana taṃ, sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ – ‘kathaṃ vimokkhā pana tayā, āvuso sāriputta, aññā byākatā – khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmī’ti?
“If, Sāriputta, they were to ask you thus: ‘Friend Sāriputta, through what liberation have you declared your knowledge: “Destroyed is birth, lived is the holy life, done is what had to be done, there is no more for this state of being,”’
"Này Sāriputta, nếu họ hỏi ngươi như vầy: ‘Thưa hiền giả Sāriputta, do giải thoát nào mà ngài đã tuyên bố chánh trí rằng: “Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lui trạng thái này nữa, tôi biết rõ”?’
Evaṃ puṭṭho tvaṃ, sāriputta, kinti byākareyyāsī’’ti?
Being asked thus, Sāriputta, how would you answer?”
Này Sāriputta, được hỏi như vậy, ngươi sẽ trả lời thế nào?”
‘‘Sace maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ – ‘kathaṃ vimokkhā pana tayā, āvuso sāriputta, aññā byākatā – khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmī’ti.
“If, Venerable Sir, they were to ask me thus: ‘Friend Sāriputta, through what liberation have you declared your knowledge – “Destroyed is birth, lived is the holy life, done is what had to be done, there is no more for this state of being,”’
"Bạch Thế Tôn, nếu họ hỏi con như vầy: ‘Thưa hiền giả Sāriputta, do giải thoát nào mà ngài đã tuyên bố chánh trí rằng: “Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lui trạng thái này nữa, tôi biết rõ”?’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ – ‘ajjhattaṃ vimokkhā khvāhaṃ, āvuso, sabbupādānakkhayā tathā sato viharāmi yathā sataṃ viharantaṃ āsavā nānussavanti, attānañca nāvajānāmī’ti.
Being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus: ‘Friends, through internal liberation, by the complete destruction of all clinging, I dwell mindfully in such a way that defilements (āsavā) do not flow into me, and I do not belittle myself.’
Bạch Thế Tôn, được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như vầy: ‘Thưa các hiền giả, do nội giải thoát, do đoạn tận tất cả các thủ, tôi an trú chánh niệm đến mức mà khi an trú chánh niệm như vậy, các lậu hoặc không còn rỉ chảy, và tôi cũng không tự khinh mình.’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyya’’nti.
Being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus.”
Bạch Thế Tôn, được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như vậy.”
Tatra kho āyasmā sāriputto acirapakkantassa bhagavato bhikkhū āmantesi – ‘‘pubbe appaṭisaṃviditaṃ maṃ, āvuso, bhagavā paṭhamaṃ pañhaṃ apucchi, tassa me ahosi dandhāyitattaṃ.
Then, not long after the Blessed One had departed, Venerable Sāriputta addressed the bhikkhus: “Friends, the Blessed One asked me the first question about something I had not previously considered, and I was slow in answering.
Khi ấy, không lâu sau khi Thế Tôn rời đi, Tôn giả Sāriputta gọi các Tỳ-khưu: "Thưa các hiền giả, trước đây, Thế Tôn đã hỏi tôi câu hỏi đầu tiên mà tôi chưa từng biết, và tôi đã có sự chậm chạp.
Yato ca kho me, āvuso, bhagavā paṭhamaṃ pañhaṃ anumodi, tassa mayhaṃ, āvuso, etadahosi – divasaṃ cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, divasampāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
But, friends, when the Blessed One approved of my answer to the first question, it occurred to me, friends: ‘If the Blessed One were to question me about this matter for a day, with different terms and different ways of expression, I would answer the Blessed One about this matter for a day, with different terms and different ways of expression.
Nhưng thưa các hiền giả, kể từ khi Thế Tôn tán thán câu hỏi đầu tiên của tôi, tôi đã nghĩ thế này: ‘Dù cho Thế Tôn có hỏi tôi về ý nghĩa này suốt cả ngày, bằng những từ ngữ khác nhau, bằng những phương pháp khác nhau, tôi cũng sẽ trả lời cho Thế Tôn về ý nghĩa này suốt cả ngày, bằng những từ ngữ khác nhau, bằng những phương pháp khác nhau.
Rattiṃ cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, rattimpāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
If the Blessed One were to question me about this matter for a night, with different terms and different ways of expression, I would answer the Blessed One about this matter for a night, with different terms and different ways of expression.
Dù cho Thế Tôn có hỏi tôi về ý nghĩa này suốt cả đêm, bằng những từ ngữ khác nhau, bằng những phương pháp khác nhau, tôi cũng sẽ trả lời cho Thế Tôn về ý nghĩa này suốt cả đêm, bằng những từ ngữ khác nhau, bằng những phương pháp khác nhau.
Rattindivaṃ* cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, rattindivampāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
If the Blessed One were to question me about this matter for a day and a night, with different terms and different ways of expression, I would answer the Blessed One about this matter for a day and a night, with different terms and different ways of expression.
Dù cho Thế Tôn có hỏi tôi về ý nghĩa này suốt cả ngày lẫn đêm, bằng những từ ngữ khác nhau, bằng những phương pháp khác nhau, tôi cũng sẽ trả lời cho Thế Tôn về ý nghĩa này suốt cả ngày lẫn đêm, bằng những từ ngữ khác nhau, bằng những phương pháp khác nhau.’
Dve rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya…pe… dve rattindivānipāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ…pe… tīṇi rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya…pe… tīṇi rattindivānipāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ…pe… cattāri rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya…pe… cattāri rattindivānipāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ…pe… pañca rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya…pe… pañca rattindivānipāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ…pe… cha rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya…pe… cha rattindivānipāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ…pe… satta rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, satta rattindivānipāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehī’’ti.
If the Blessed One were to question me on this matter for two days and two nights…pe… I would explain this matter to the Blessed One for two days and two nights…pe… if the Blessed One were to question me on this matter for three days and three nights…pe… I would explain this matter to the Blessed One for three days and three nights…pe… if the Blessed One were to question me on this matter for four days and four nights…pe… I would explain this matter to the Blessed One for four days and four nights…pe… if the Blessed One were to question me on this matter for five days and five nights…pe… I would explain this matter to the Blessed One for five days and five nights…pe… if the Blessed One were to question me on this matter for six days and six nights…pe… I would explain this matter to the Blessed One for six days and six nights…pe… if the Blessed One were to question me on this matter for seven days and seven nights with various words and various ways, I would explain this matter to the Blessed One for seven days and seven nights with various words and various ways.”
Nếu Thế Tôn hỏi con về điều ấy trong hai ngày hai đêm…pe… con sẽ giải thích điều ấy cho Thế Tôn trong hai ngày hai đêm…pe… nếu Thế Tôn hỏi con về điều ấy trong ba ngày ba đêm…pe… con sẽ giải thích điều ấy cho Thế Tôn trong ba ngày ba đêm…pe… nếu Thế Tôn hỏi con về điều ấy trong bốn ngày bốn đêm…pe… con sẽ giải thích điều ấy cho Thế Tôn trong bốn ngày bốn đêm…pe… nếu Thế Tôn hỏi con về điều ấy trong năm ngày năm đêm…pe… con sẽ giải thích điều ấy cho Thế Tôn trong năm ngày năm đêm…pe… nếu Thế Tôn hỏi con về điều ấy trong sáu ngày sáu đêm…pe… con sẽ giải thích điều ấy cho Thế Tôn trong sáu ngày sáu đêm…pe… nếu Thế Tôn hỏi con về điều ấy trong bảy ngày bảy đêm với những từ ngữ khác nhau, với những cách thức khác nhau, con sẽ giải thích điều ấy cho Thế Tôn trong bảy ngày bảy đêm với những từ ngữ khác nhau, với những cách thức khác nhau.”
Atha kho kaḷārakhattiyo bhikkhu uṭṭhāyāsanā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then the bhikkhu Kaḷārakhattiya rose from his seat, approached the Blessed One, paid homage to the Blessed One, and sat down to one side.
Rồi Tỳ-kheo Kaḷārakhattiya đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho kaḷārakhattiyo bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘āyasmatā, bhante, sāriputtena sīhanādo nadito – pubbe appaṭisaṃviditaṃ maṃ, āvuso, bhagavā paṭhamaṃ pañhaṃ apucchi, tassa me ahosi dandhāyitattaṃ.
Seated to one side, the bhikkhu Kaḷārakhattiya said this to the Blessed One: “Venerable Sir, the Venerable Sāriputta roared a lion’s roar thus: ‘Friends, the Blessed One first questioned me on a matter previously unknown to me, and I hesitated in answering.
Ngồi xuống một bên, Tỳ-kheo Kaḷārakhattiya bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, Tôn giả Sāriputta đã thốt lên tiếng rống sư tử rằng: ‘Này chư Hiền, trước đây Thế Tôn đã hỏi tôi một câu hỏi mà tôi chưa biết, nên tôi đã chậm trễ trong việc trả lời.
Yato ca kho me, āvuso, bhagavā paṭhamaṃ pañhaṃ anumodi, tassa mayhaṃ, āvuso, etadahosi – divasaṃ cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, divasampāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi; rattiṃ cepi…pe… rattindivaṃ cepi maṃ bhagavā…pe… dve rattindivāni cepi maṃ bhagavā…pe… tīṇi… cattāri… pañca… cha… satta rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, satta rattindivānipāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehī’’ti.
But when, friends, the Blessed One approved of my first answer, then, friends, I thought: If the Blessed One were to question me on this matter for a day with various words and various ways, I would explain this matter to the Blessed One for a day with various words and various ways; if for a night…pe… if for a day and a night…pe… if for two days and two nights…pe… three… four… five… six… if the Blessed One were to question me on this matter for seven days and seven nights with various words and various ways, I would explain this matter to the Blessed One for seven days and seven nights with various words and various ways.’”
Nhưng này chư Hiền, khi Thế Tôn đã chấp thuận câu hỏi đầu tiên của tôi, thì này chư Hiền, tôi đã nghĩ rằng: “Nếu Thế Tôn hỏi tôi về điều ấy trong một ngày với những từ ngữ khác nhau, với những cách thức khác nhau, tôi sẽ giải thích điều ấy cho Thế Tôn trong một ngày với những từ ngữ khác nhau, với những cách thức khác nhau; nếu trong một đêm…pe… nếu trong một ngày đêm…pe… nếu Thế Tôn hỏi tôi về điều ấy trong hai ngày hai đêm…pe… ba… bốn… năm… sáu… nếu Thế Tôn hỏi tôi về điều ấy trong bảy ngày bảy đêm với những từ ngữ khác nhau, với những cách thức khác nhau, tôi sẽ giải thích điều ấy cho Thế Tôn trong bảy ngày bảy đêm với những từ ngữ khác nhau, với những cách thức khác nhau.”
‘‘Sā hi, bhikkhu, sāriputtassa dhammadhātu suppaṭividdhā, yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā divasaṃ cepāhaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, divasampi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
“Indeed, bhikkhu, that Dhamma-element has been well-penetrated by Sāriputta, by the complete penetration of which Dhamma-element, if I were to question Sāriputta on this matter for a day with various words and various ways, Sāriputta would explain this matter to me for a day with various words and various ways.
“Này Tỳ-kheo, đó chính là Pháp giới mà Sāriputta đã thâm nhập một cách hoàn hảo; do sự thâm nhập hoàn hảo Pháp giới ấy, nếu Ta hỏi Sāriputta về điều ấy trong một ngày với những từ ngữ khác nhau, với những cách thức khác nhau, Sāriputta sẽ giải thích điều ấy cho Ta trong một ngày với những từ ngữ khác nhau, với những cách thức khác nhau.
Rattiṃ cepāhaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, rattimpi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya…pe… rattindivaṃ cepāhaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ, rattindivampi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya… dve rattindivāni cepāhaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ, dve rattindivānipi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya… tīṇi rattindivāni cepāhaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ, tīṇi rattindivānipi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya… cattāri rattindivāni cepāhaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ, cattāri rattindivānipi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya… pañca rattindivāni cepāhaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ, pañca rattindivānipi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya… cha rattindivāni cepāhaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ, cha rattindivānipi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya… satta rattindivāni cepāhaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, satta rattindivānipi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehī’’ti.
If I were to question Sāriputta on this matter for a night with various words and various ways, Sāriputta would explain this matter to me for a night…pe… if I were to question Sāriputta on this matter for a day and a night, Sāriputta would explain this matter to me for a day and a night… if I were to question Sāriputta on this matter for two days and two nights, Sāriputta would explain this matter to me for two days and two nights… if I were to question Sāriputta on this matter for three days and three nights, Sāriputta would explain this matter to me for three days and three nights… if I were to question Sāriputta on this matter for four days and four nights, Sāriputta would explain this matter to me for four days and four nights… if I were to question Sāriputta on this matter for five days and five nights, Sāriputta would explain this matter to me for five days and five nights… if I were to question Sāriputta on this matter for six days and six nights, Sāriputta would explain this matter to me for six days and six nights… if I were to question Sāriputta on this matter for seven days and seven nights with various words and various ways, Sāriputta would explain this matter to me for seven days and seven nights with various words and various ways.”
Nếu Ta hỏi Sāriputta về điều ấy trong một đêm với những từ ngữ khác nhau, với những cách thức khác nhau, Sāriputta sẽ giải thích cho Ta trong một đêm…pe… nếu Ta hỏi Sāriputta về điều ấy trong một ngày đêm, Sāriputta sẽ giải thích cho Ta trong một ngày đêm… nếu Ta hỏi Sāriputta về điều ấy trong hai ngày hai đêm, Sāriputta sẽ giải thích cho Ta trong hai ngày hai đêm… nếu Ta hỏi Sāriputta về điều ấy trong ba ngày ba đêm, Sāriputta sẽ giải thích cho Ta trong ba ngày ba đêm… nếu Ta hỏi Sāriputta về điều ấy trong bốn ngày bốn đêm, Sāriputta sẽ giải thích cho Ta trong bốn ngày bốn đêm… nếu Ta hỏi Sāriputta về điều ấy trong năm ngày năm đêm, Sāriputta sẽ giải thích cho Ta trong năm ngày năm đêm… nếu Ta hỏi Sāriputta về điều ấy trong sáu ngày sáu đêm, Sāriputta sẽ giải thích cho Ta trong sáu ngày sáu đêm… nếu Ta hỏi Sāriputta về điều ấy trong bảy ngày bảy đêm với những từ ngữ khác nhau, với những cách thức khác nhau, Sāriputta sẽ giải thích cho Ta trong bảy ngày bảy đêm với những từ ngữ khác nhau, với những cách thức khác nhau.”
Dutiyaṃ.
Second.
Thứ hai.
‘‘Katamāni* , bhikkhave, catucattārīsaṃ ñāṇavatthūni?
“What, monks, are the forty-four bases of knowledge?
“Này chư Tỳ-kheo, thế nào là bốn mươi bốn đối tượng của trí tuệ?
Jarāmaraṇe ñāṇaṃ, jarāmaraṇasamudaye ñāṇaṃ, jarāmaraṇanirodhe ñāṇaṃ, jarāmaraṇanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ; jātiyā ñāṇaṃ, jātisamudaye ñāṇaṃ, jātinirodhe ñāṇaṃ, jātinirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ; bhave ñāṇaṃ, bhavasamudaye ñāṇaṃ, bhavanirodhe ñāṇaṃ, bhavanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ; upādāne ñāṇaṃ, upādānasamudaye ñāṇaṃ, upādānanirodhe ñāṇaṃ, upādānanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ; taṇhāya ñāṇaṃ, taṇhāsamudaye ñāṇaṃ, taṇhānirodhe ñāṇaṃ, taṇhānirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ; vedanāya ñāṇaṃ, vedanāsamudaye ñāṇaṃ, vedanānirodhe ñāṇaṃ, vedanānirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ; phasse ñāṇaṃ…pe… saḷāyatane ñāṇaṃ… nāmarūpe ñāṇaṃ… viññāṇe ñāṇaṃ… saṅkhāresu ñāṇaṃ, saṅkhārasamudaye ñāṇaṃ, saṅkhāranirodhe ñāṇaṃ, saṅkhāranirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ.
Knowledge of old age and death; knowledge of the origin of old age and death; knowledge of the cessation of old age and death; knowledge of the path leading to the cessation of old age and death. Knowledge of birth; knowledge of the origin of birth; knowledge of the cessation of birth; knowledge of the path leading to the cessation of birth. Knowledge of existence (bhava); knowledge of the origin of existence; knowledge of the cessation of existence; knowledge of the path leading to the cessation of existence. Knowledge of clinging (upādāna); knowledge of the origin of clinging; knowledge of the cessation of clinging; knowledge of the path leading to the cessation of clinging. Knowledge of craving (taṇhā); knowledge of the origin of craving; knowledge of the cessation of craving; knowledge of the path leading to the cessation of craving. Knowledge of feeling (vedanā); knowledge of the origin of feeling; knowledge of the cessation of feeling; knowledge of the path leading to the cessation of feeling. Knowledge of contact (phassa)…pe… knowledge of the six sense bases (saḷāyatana)… knowledge of name-and-form (nāmarūpa)… knowledge of consciousness (viññāṇa)… knowledge of mental formations (saṅkhārā); knowledge of the origin of mental formations; knowledge of the cessation of mental formations; knowledge of the path leading to the cessation of mental formations.
Trí tuệ về già chết (jarāmaraṇa), trí tuệ về sự tập khởi của già chết, trí tuệ về sự đoạn diệt của già chết, trí tuệ về con đường đưa đến sự đoạn diệt của già chết; trí tuệ về sinh (jāti), trí tuệ về sự tập khởi của sinh, trí tuệ về sự đoạn diệt của sinh, trí tuệ về con đường đưa đến sự đoạn diệt của sinh; trí tuệ về hữu (bhava), trí tuệ về sự tập khởi của hữu, trí tuệ về sự đoạn diệt của hữu, trí tuệ về con đường đưa đến sự đoạn diệt của hữu; trí tuệ về chấp thủ (upādāna), trí tuệ về sự tập khởi của chấp thủ, trí tuệ về sự đoạn diệt của chấp thủ, trí tuệ về con đường đưa đến sự đoạn diệt của chấp thủ; trí tuệ về ái (taṇhā), trí tuệ về sự tập khởi của ái, trí tuệ về sự đoạn diệt của ái, trí tuệ về con đường đưa đến sự đoạn diệt của ái; trí tuệ về thọ (vedanā), trí tuệ về sự tập khởi của thọ, trí tuệ về sự đoạn diệt của thọ, trí tuệ về con đường đưa đến sự đoạn diệt của thọ; trí tuệ về xúc (phassa)…pe… trí tuệ về sáu xứ (saḷāyatana)… trí tuệ về danh sắc (nāmarūpa)… trí tuệ về thức (viññāṇa)… trí tuệ về hành (saṅkhāra), trí tuệ về sự tập khởi của hành, trí tuệ về sự đoạn diệt của hành, trí tuệ về con đường đưa đến sự đoạn diệt của hành.
Imāni vuccanti, bhikkhave, catucattārīsaṃ ñāṇavatthūni.
These, monks, are called the forty-four bases of knowledge.
Này chư Tỳ-kheo, đây được gọi là bốn mươi bốn đối tượng của trí tuệ.
‘‘Katamañca, bhikkhave, jarāmaraṇaṃ?
“And what, monks, is old age and death?
“Và này chư Tỳ-kheo, thế nào là già chết?
Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā āyuno saṃhāni indriyānaṃ paripāko, ayaṃ vuccati jarā.
The old age, aging, brokenness of teeth, greying of hair, wrinkling of skin, dwindling of life, decay of faculties of those various beings in those various groups of beings—this is called old age.
Sự già, sự lão hóa, sự răng rụng, tóc bạc, da nhăn, sự suy giảm tuổi thọ, sự suy yếu các căn của các chúng sinh trong các loài chúng sinh khác nhau, đây được gọi là già.
Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhā tamhā sattanikāyā cuti cavanatā bhedo antaradhānaṃ maccu maraṇaṃ kālakiriyā khandhānaṃ bhedo kaḷevarassa nikkhepo.
The passing away, perishing, breaking up, disappearance, death, demise, completion of time, breaking up of the aggregates, casting off of the body of those various beings from those various groups of beings—
Sự chết, sự hoại diệt, sự tan rã, sự biến mất, sự chấm dứt, sự tử vong, sự hủy hoại của các uẩn, sự bỏ lại thân xác của các chúng sinh từ các loài chúng sinh khác nhau.
Idaṃ vuccati maraṇaṃ.
this is called death.
Đây được gọi là chết.
Iti ayañca jarā, idañca maraṇaṃ; idaṃ vuccati, bhikkhave, jarāmaraṇaṃ.
Thus, this old age and this death—this, monks, is called old age and death.
Như vậy, sự già này, và sự chết này; này chư Tỳ-kheo, đây được gọi là già chết.
‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvako evaṃ jarāmaraṇaṃ pajānāti, evaṃ jarāmaraṇasamudayaṃ pajānāti, evaṃ jarāmaraṇanirodhaṃ pajānāti, evaṃ jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, idamassa dhamme ñāṇaṃ.
“When, monks, a noble disciple thus understands old age and death, thus understands the origin of old age and death, thus understands the cessation of old age and death, thus understands the path leading to the cessation of old age and death—this is his knowledge of the Dhamma.
“Này chư Tỳ-kheo, khi một đệ tử cao thượng hiểu biết già chết như vậy, hiểu biết sự tập khởi của già chết như vậy, hiểu biết sự đoạn diệt của già chết như vậy, hiểu biết con đường đưa đến sự đoạn diệt của già chết như vậy, thì đây là trí tuệ của vị ấy về Pháp.
So iminā dhammena diṭṭhena viditena akālikena pattena pariyogāḷhena atītānāgatena yaṃ neti.
He, by means of this Dhamma, seen, known, timeless, attained, and deeply penetrated, leads to knowledge concerning the past and future.
Vị ấy, nhờ pháp này đã được thấy, đã được biết, không bị thời gian chi phối, đã đạt được, đã thâm nhập, dẫn đến (sự hiểu biết về) quá khứ và vị lai.
‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvakassa imāni dve ñāṇāni parisuddhāni honti pariyodātāni – dhamme ñāṇañca anvaye ñāṇañca.
“When, bhikkhus, these two knowledges of an Aryan disciple are pure and thoroughly cleansed—knowledge of the Dhamma and inferential knowledge—
“Này các Tỳ-khưu, khi hai loại trí này của một vị Thánh đệ tử đã hoàn toàn thanh tịnh và trong sáng—trí về pháp (dhamme ñāṇa) và tùy thuận trí (anvaye ñāṇa)—
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ariyasāvako diṭṭhisampanno itipi, dassanasampanno itipi, āgato imaṃ saddhammaṃ itipi, passati imaṃ saddhammaṃ itipi, sekkhena ñāṇena samannāgato itipi, sekkhāya vijjāya samannāgato itipi, dhammasotaṃ samāpanno itipi, ariyo nibbedhikapañño itipi, amatadvāraṃ āhacca tiṭṭhati itipīti.
then, bhikkhus, that Aryan disciple is said to be endowed with right view, endowed with vision, one who has come to this Good Dhamma, one who sees this Good Dhamma, one who is endowed with trainee’s knowledge (sekkhañāṇa), one who is endowed with trainee’s wisdom (sekkha-vijjā), one who has entered the stream of Dhamma, an Āryan with penetrating wisdom, one who stands knocking at the door of the Deathless.”
thì này các Tỳ-khưu, vị Thánh đệ tử ấy được gọi là người có chánh kiến, người có chánh kiến, người đã đến với Chánh pháp này, người thấy Chánh pháp này, người đầy đủ trí tuệ của bậc Hữu học (sekkhena ñāṇena samannāgato), người đầy đủ minh của bậc Hữu học (sekkhāya vijjāya samannāgato), người đã nhập dòng Pháp (dhammasotaṃ samāpanno), vị Thánh có tuệ thấu triệt, người đứng ở cửa Bất tử (amatadvāraṃ āhacca tiṭṭhati).”
‘‘Katamā ca, bhikkhave, jāti…pe… katamo ca, bhikkhave, bhavo… katamañca, bhikkhave, upādānaṃ… katamā ca, bhikkhave taṇhā… katamā ca, bhikkhave, vedanā… katamo ca, bhikkhave, phasso… katamañca, bhikkhave, saḷāyatanaṃ… katamañca, bhikkhave, nāmarūpaṃ … katamañca, bhikkhave, viññāṇaṃ… katame ca, bhikkhave, saṅkhārā?
“And what, bhikkhus, is birth? … And what, bhikkhus, is becoming? … And what, bhikkhus, is clinging? … And what, bhikkhus, is craving? … And what, bhikkhus, is feeling? … And what, bhikkhus, is contact? … And what, bhikkhus, are the six sense bases? … And what, bhikkhus, is name-and-form? … And what, bhikkhus, is consciousness? … And what, bhikkhus, are formations?
“Và này các Tỳ-khưu, thế nào là sanh (jāti)… (v.v.)… và này các Tỳ-khưu, thế nào là hữu (bhava)… thế nào là thủ (upādāna)… thế nào là ái (taṇhā)… thế nào là thọ (vedanā)… thế nào là xúc (phassa)… thế nào là sáu xứ (saḷāyatana)… thế nào là danh sắc (nāmarūpa)… thế nào là thức (viññāṇa)… và này các Tỳ-khưu, thế nào là hành (saṅkhārā)?
Tayome, bhikkhave, saṅkhārā – kāyasaṅkhāro, vacīsaṅkhāro, cittasaṅkhāroti.
Bhikkhus, there are these three formations: bodily formation, verbal formation, and mental formation.
Này các Tỳ-khưu, có ba loại hành này: thân hành (kāyasaṅkhāro), khẩu hành (vacīsaṅkhāro), ý hành (cittasaṅkhāro).
Ime vuccanti, bhikkhave, saṅkhārā.
These, bhikkhus, are called formations.
Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là các hành.
‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvako evaṃ saṅkhāre pajānāti, evaṃ saṅkhārasamudayaṃ pajānāti, evaṃ saṅkhāranirodhaṃ pajānāti, evaṃ saṅkhāranirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, idamassa dhamme ñāṇaṃ.
“When, bhikkhus, an Aryan disciple thus understands formations, thus understands the origin of formations, thus understands the cessation of formations, thus understands the path leading to the cessation of formations, this is his knowledge of the Dhamma.
Này các Tỳ-khưu, khi một vị Thánh đệ tử hiểu rõ các hành như vậy, hiểu rõ sự sanh khởi của các hành như vậy, hiểu rõ sự diệt trừ các hành như vậy, hiểu rõ con đường đưa đến sự diệt trừ các hành như vậy, đây là trí về pháp (dhamme ñāṇa) của vị ấy.
So iminā dhammena diṭṭhena viditena akālikena pattena pariyogāḷhena atītānāgatena yaṃ neti.
He, by means of this Dhamma, seen, known, timeless, attained, and deeply penetrated, leads to knowledge concerning the past and future.
Vị ấy, nhờ pháp này đã được thấy, đã được biết, không bị thời gian chi phối, đã đạt được, đã thâm nhập, dẫn đến (sự hiểu biết về) quá khứ và vị lai.
‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvakassa imāni dve ñāṇāni parisuddhāni honti pariyodātāni – dhamme ñāṇañca anvaye ñāṇañca.
“When, bhikkhus, these two knowledges of an Aryan disciple are pure and thoroughly cleansed—knowledge of the Dhamma and inferential knowledge—
“Này các Tỳ-khưu, khi hai loại trí này của một vị Thánh đệ tử đã hoàn toàn thanh tịnh và trong sáng—trí về pháp (dhamme ñāṇa) và tùy thuận trí (anvaye ñāṇa)—
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ariyasāvako diṭṭhisampanno itipi, dassanasampanno itipi, āgato imaṃ saddhammaṃ itipi, passati imaṃ saddhammaṃ itipi, sekkhena ñāṇena samannāgato itipi, sekkhāya vijjāya samannāgato itipi, dhammasotaṃ samāpanno itipi, ariyo nibbedhikapañño itipi, amatadvāraṃ āhacca tiṭṭhati itipī’’ti.
then, bhikkhus, that Aryan disciple is said to be endowed with right view, endowed with vision, one who has come to this Good Dhamma, one who sees this Good Dhamma, one who is endowed with trainee’s knowledge, one who is endowed with trainee’s wisdom, one who has entered the stream of Dhamma, an Āryan with penetrating wisdom, one who stands knocking at the door of the Deathless.”
thì này các Tỳ-khưu, vị Thánh đệ tử ấy được gọi là người có chánh kiến, người có chánh kiến, người đã đến với Chánh pháp này, người thấy Chánh pháp này, người đầy đủ trí tuệ của bậc Hữu học, người đầy đủ minh của bậc Hữu học, người đã nhập dòng Pháp, vị Thánh có tuệ thấu triệt, người đứng ở cửa Bất tử.”
Tatiyaṃ.
The Third.
Thứ ba.
35. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘avijjāpaccayā, bhikkhave, saṅkhārā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
35. Dwelling at Sāvatthī … “Bhikkhus, dependent on ignorance are formations; dependent on formations is consciousness … Thus arises this entire mass of suffering.”
35. Trú tại Sāvatthi… (v.v.)… “Này các Tỳ-khưu, do vô minh duyên nên có các hành; do các hành duyên nên có thức… (v.v.)… như vậy là sự sanh khởi của toàn bộ khối khổ đau này.”
Evaṃ vutte, aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘‘katamaṃ nu kho, bhante, jarāmaraṇaṃ, kassa ca panidaṃ jarāmaraṇa’nti?
When this was said, a certain bhikkhu said to the Blessed One: “‘What, venerable sir, is aging-and-death, and of whom is this aging-and-death?’
Khi được nói như vậy, một Tỳ-khưu nào đó thưa với Thế Tôn: “‘Bạch Thế Tôn, thế nào là già chết, và già chết này thuộc về ai?’
‘No kallo pañho’ti bhagavā avoca, ‘katamaṃ jarāmaraṇaṃ, kassa ca panidaṃ jarāmaraṇa’nti iti vā, bhikkhu, yo vadeyya, ‘aññaṃ jarāmaraṇaṃ aññassa ca panidaṃ jarāmaraṇa’nti, iti vā, bhikkhu, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ byañjanameva nānaṃ.
‘The question is not appropriate,’ the Blessed One said. ‘Whether, bhikkhu, one says, “What is aging-and-death, and of whom is this aging-and-death?” or whether, bhikkhu, one says, “Aging-and-death is one thing, and the aging-and-death belongs to another,” both these mean the same thing, only the expression differs.
Thế Tôn nói: ‘Câu hỏi đó không hợp lý. Này Tỳ-khưu, nếu ai nói rằng: ‘Thế nào là già chết, và già chết này thuộc về ai?’, hoặc này Tỳ-khưu, nếu ai nói rằng: ‘Già chết là một thứ, và già chết này thuộc về một người khác’, cả hai điều này đều có cùng ý nghĩa, chỉ khác nhau về cách diễn đạt.
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti vā, bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti.
If, bhikkhu, there is the view “the soul and the body are the same,” the holy life is not lived.
Này Tỳ-khưu, khi có tà kiến rằng ‘sinh mạng đó là thân thể đó’, thì không có đời sống Phạm hạnh.
Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti vā, bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti.
If, bhikkhu, there is the view “the soul is one thing, and the body is another,” the holy life is not lived.
Này Tỳ-khưu, khi có tà kiến rằng ‘sinh mạng là khác, thân thể là khác’, thì cũng không có đời sống Phạm hạnh.
Ete te, bhikkhu, ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti – ‘jātipaccayā jarāmaraṇa’’’nti.
Avoiding these two extremes, bhikkhu, the Tathāgata teaches the Dhamma by the middle way—'Dependent on birth is aging-and-death.'"
Này các Tỳ-kheo, không chấp thủ hai cực đoan này, Như Lai thuyết pháp bằng con đường trung đạo: ‘Do duyên sinh mà có già chết’”.
‘‘Katamā nu kho, bhante, jāti, kassa ca panāyaṃ jātī’’ti?
"‘But what, Venerable Sir, is birth? And to whom does this birth belong?’"
“Bạch Thế Tôn, sinh là gì, và sinh này là của ai?”
‘‘No kallo pañho’’ti bhagavā avoca, ‘‘‘katamā jāti, kassa ca panāyaṃ jātī’ti iti vā, bhikkhu, yo vadeyya, ‘aññā jāti aññassa ca panāyaṃ jātī’ti iti vā, bhikkhu, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ byañjanameva nānaṃ.
"‘That is not a proper question,’ the Blessed One said. ‘Whether one says, “What, bhikkhu, is birth? And to whom does this birth belong?” or one says, “Birth is one thing, and it belongs to another,” both amount to the same meaning, though the expression differs.
Đức Thế Tôn nói: “Đây không phải là một câu hỏi thích đáng. Này Tỳ-kheo, người nào nói ‘sinh là gì, và sinh này là của ai?’ hoặc người nào nói ‘sinh là khác, và sinh này là của người khác’, cả hai điều này đều cùng một nghĩa, chỉ khác về từ ngữ.
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti vā, bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti.
When there is the view, bhikkhu, ‘The soul is the same as the body,’ a life of purity is not lived.
Này Tỳ-kheo, khi có tà kiến ‘mạng và thân là một’, thì không có đời sống Phạm hạnh.
Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti vā, bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti.
When there is the view, bhikkhu, ‘The soul is one thing and the body is another,’ a life of purity is not lived.
Này Tỳ-kheo, khi có tà kiến ‘mạng là khác, thân là khác’, thì không có đời sống Phạm hạnh.
Ete te, bhikkhu, ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti – ‘bhavapaccayā jātī’’’ti.
Avoiding these two extremes, bhikkhu, the Tathāgata teaches the Dhamma by the middle way—'Dependent on existence is birth.'"
Này các Tỳ-kheo, không chấp thủ hai cực đoan này, Như Lai thuyết pháp bằng con đường trung đạo: ‘Do duyên hữu mà có sinh’”.
‘‘Katamo nu kho, bhante, bhavo, kassa ca panāyaṃ bhavo’’ti?
"‘But what, Venerable Sir, is existence? And to whom does this existence belong?’"
“Bạch Thế Tôn, hữu là gì, và hữu này là của ai?”
‘‘No kallo pañho’’ti bhagavā avoca, ‘‘‘katamo bhavo, kassa ca panāyaṃ bhavo’ti iti vā, bhikkhu, yo vadeyya, ‘añño bhavo aññassa ca panāyaṃ bhavo’ti iti vā, bhikkhu, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ byañjanameva nānaṃ.
"‘That is not a proper question,’ the Blessed One said. ‘Whether one says, “What, bhikkhu, is existence? And to whom does this existence belong?” or one says, “Existence is one thing, and it belongs to another,” both amount to the same meaning, though the expression differs.
Đức Thế Tôn nói: “Đây không phải là một câu hỏi thích đáng. Này Tỳ-kheo, người nào nói ‘hữu là gì, và hữu này là của ai?’ hoặc người nào nói ‘hữu là khác, và hữu này là của người khác’, cả hai điều này đều cùng một nghĩa, chỉ khác về từ ngữ.
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti vā, bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti; aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti vā, bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti.
When there is the view, bhikkhu, ‘The soul is the same as the body,’ a life of purity is not lived; when there is the view, bhikkhu, ‘The soul is one thing and the body is another,’ a life of purity is not lived.
Này Tỳ-kheo, khi có tà kiến ‘mạng và thân là một’, thì không có đời sống Phạm hạnh; khi có tà kiến ‘mạng là khác, thân là khác’, thì không có đời sống Phạm hạnh.
Ete te, bhikkhu, ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti – ‘upādānapaccayā bhavo’ti…pe… ‘taṇhāpaccayā upādānanti… vedanāpaccayā taṇhāti… phassapaccayā vedanāti… saḷāyatanapaccayā phassoti… nāmarūpapaccayā saḷāyatananti… viññāṇapaccayā nāmarūpanti… saṅkhārapaccayā viññāṇa’’’nti.
Avoiding these two extremes, bhikkhu, the Tathāgata teaches the Dhamma by the middle way—'Dependent on clinging is existence'...and so on... 'Dependent on craving is clinging'... 'Dependent on feeling is craving'... 'Dependent on contact is feeling'... 'Dependent on the six sense bases is contact'... 'Dependent on name-and-form are the six sense bases'... 'Dependent on consciousness is name-and-form'... 'Dependent on volitional formations is consciousness.'"
Này các Tỳ-kheo, không chấp thủ hai cực đoan này, Như Lai thuyết pháp bằng con đường trung đạo: ‘Do duyên thủ mà có hữu’… (tương tự)… ‘Do duyên ái mà có thủ’… ‘Do duyên thọ mà có ái’… ‘Do duyên xúc mà có thọ’… ‘Do duyên sáu xứ mà có xúc’… ‘Do duyên danh sắc mà có sáu xứ’… ‘Do duyên thức mà có danh sắc’… ‘Do duyên hành mà có thức’”.
‘‘Katame nu kho, bhante, saṅkhārā, kassa ca panime saṅkhārā’’ti?
"‘But what, Venerable Sir, are volitional formations? And to whom do these volitional formations belong?’"
“Bạch Thế Tôn, các hành là gì, và các hành này là của ai?”
‘‘No kallo pañho’’ti bhagavā avoca, ‘‘‘katame saṅkhārā kassa ca panime saṅkhārā’ti iti vā, bhikkhu, yo vadeyya, ‘aññe saṅkhārā aññassa ca panime saṅkhārā’ti iti vā, bhikkhu, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ byañjanameva nānaṃ.
"‘That is not a proper question,’ the Blessed One said. ‘Whether one says, “What, bhikkhu, are volitional formations? And to whom do these volitional formations belong?” or one says, “Volitional formations are one thing, and they belong to another,” both amount to the same meaning, though the expression differs.
Đức Thế Tôn nói: “Đây không phải là một câu hỏi thích đáng. Này Tỳ-kheo, người nào nói ‘các hành là gì, và các hành này là của ai?’ hoặc người nào nói ‘các hành là khác, và các hành này là của người khác’, cả hai điều này đều cùng một nghĩa, chỉ khác về từ ngữ.
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti vā, bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti; aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti vā, bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti.
When there is the view, bhikkhu, ‘The soul is the same as the body,’ a life of purity is not lived; when there is the view, bhikkhu, ‘The soul is one thing and the body is another,’ a life of purity is not lived.
Này Tỳ-kheo, khi có tà kiến ‘mạng và thân là một’, thì không có đời sống Phạm hạnh; khi có tà kiến ‘mạng là khác, thân là khác’, thì không có đời sống Phạm hạnh.
Ete te, bhikkhu, ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti – ‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’’ti.
Avoiding these two extremes, bhikkhu, the Tathāgata teaches the Dhamma by the middle way—'Dependent on ignorance are volitional formations.'"
Này các Tỳ-kheo, không chấp thủ hai cực đoan này, Như Lai thuyết pháp bằng con đường trung đạo: ‘Do duyên vô minh mà có hành’”.
‘‘Avijjāya tveva, bhikkhu, asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyikāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici.
"With the entire fading away and cessation of ignorance, bhikkhu, whatever speculative views, entanglements, and agitations there are for him—
Này Tỳ-kheo, chính do sự ly tham, đoạn diệt vô minh một cách hoàn toàn, bất cứ những gì là những tà kiến sai lầm, những kiêu mạn, những dao động của người ấy,
‘Katamaṃ jarāmaraṇaṃ, kassa ca panidaṃ jarāmaraṇaṃ’ iti vā, ‘aññaṃ jarāmaraṇaṃ, aññassa ca panidaṃ jarāmaraṇaṃ’ iti vā, ‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ’ iti vā, ‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ’ iti vā.
‘What is aging-and-death? And to whom does this aging-and-death belong?’ or ‘Aging-and-death is one thing, and it belongs to another,’ or ‘The soul is the same as the body,’ or ‘The soul is one thing, the body is another’—
như ‘già chết là gì, và già chết này là của ai?’ hoặc ‘già chết là khác, và già chết này là của người khác?’ hoặc ‘mạng và thân là một’ hoặc ‘mạng là khác, thân là khác’.
Sabbānissa tāni pahīnāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvaṅkatāni āyatiṃ anuppādadhammāni.
all of these are abandoned, cut off at the root, made like a palm stump, obliterated so that they are no longer subject to future arising.
Tất cả những tà kiến ấy của người ấy đều được đoạn trừ, bị chặt đứt gốc rễ, trở thành như thân cây chà là, không còn khả năng tái sinh, không thể phát sinh trong tương lai.
‘‘Avijjāya tveva, bhikkhu, asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyikāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici.
"With the entire fading away and cessation of ignorance, bhikkhu, whatever speculative views, entanglements, and agitations there are for him—
Này Tỳ-kheo, chính do sự ly tham, đoạn diệt vô minh một cách hoàn toàn, bất cứ những gì là những tà kiến sai lầm, những kiêu mạn, những dao động của người ấy,
‘Katamā jāti, kassa ca panāyaṃ jāti’ iti vā, ‘aññā jāti, aññassa ca panāyaṃ jāti’ iti vā, ‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ’ iti vā, ‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ’ iti vā.
‘What is birth? And to whom does this birth belong?’ or ‘Birth is one thing, and it belongs to another,’ or ‘The soul is the same as the body,’ or ‘The soul is one thing, the body is another’—
như ‘sinh là gì, và sinh này là của ai?’ hoặc ‘sinh là khác, và sinh này là của người khác?’ hoặc ‘mạng và thân là một’ hoặc ‘mạng là khác, thân là khác’.
Sabbānissa tāni pahīnāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvaṅkatāni āyatiṃ anuppādadhammāni.
all of these are abandoned, cut off at the root, made like a palm stump, obliterated so that they are no longer subject to future arising.
Tất cả những tà kiến ấy của người ấy đều được đoạn trừ, bị chặt đứt gốc rễ, trở thành như thân cây chà là, không còn khả năng tái sinh, không thể phát sinh trong tương lai.
‘‘Avijjāya tveva, bhikkhu, asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyikāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici.
"With the entire fading away and cessation of ignorance, bhikkhu, whatever speculative views, entanglements, and agitations there are for him—
Này Tỳ-kheo, chính do sự ly tham, đoạn diệt vô minh một cách hoàn toàn, bất cứ những gì là những tà kiến sai lầm, những kiêu mạn, những dao động của người ấy,
‘Katame saṅkhārā, kassa ca panime saṅkhārā’ iti vā, ‘aññe saṅkhārā, aññassa ca panime saṅkhārā’ iti vā, ‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ’ iti vā, ‘aññaṃ jīvaṃ, aññaṃ sarīraṃ’ iti vā.
‘What are volitional formations? And to whom do these volitional formations belong?’ or ‘Volitional formations are one thing, and they belong to another,’ or ‘The soul is the same as the body,’ or ‘The soul is one thing, the body is another’—
như ‘các hành là gì, và các hành này là của ai?’ hoặc ‘các hành là khác, và các hành này là của người khác?’ hoặc ‘mạng và thân là một’ hoặc ‘mạng là khác, thân là khác’.
Sabbānissa tāni pahīnāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvaṅkatāni āyatiṃ anuppādadhammānī’’ti.
all of these are abandoned, cut off at the root, made like a palm stump, obliterated so that they are no longer subject to future arising."
Tất cả những tà kiến ấy của người ấy đều được đoạn trừ, bị chặt đứt gốc rễ, trở thành như thân cây chà là, không còn khả năng tái sinh, không thể phát sinh trong tương lai.”
Pañcamaṃ.
The Fifth.
Thứ năm.
‘‘‘Katamaṃ jarāmaraṇaṃ, kassa ca panidaṃ jarāmaraṇa’nti iti vā, bhikkhave, yo vadeyya, ‘aññaṃ jarāmaraṇaṃ, aññassa ca panidaṃ jarāmaraṇa’nti iti vā, bhikkhave, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ byañjanameva nānaṃ.
"‘Whether one says, bhikkhus, “What is aging-and-death? And to whom does this aging-and-death belong?” or one says, bhikkhus, “Aging-and-death is one thing, and it belongs to another,” both amount to the same meaning, though the expression differs.
Này các Tỳ-kheo, người nào nói ‘già chết là gì, và già chết này là của ai?’ hoặc người nào nói ‘già chết là khác, và già chết này là của người khác?’, cả hai điều này đều cùng một nghĩa, chỉ khác về từ ngữ.
‘Taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ’ iti vā, bhikkhave, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti.
When there is the view, bhikkhus, ‘The soul is the same as the body,’ a life of purity is not lived.
Này các Tỳ-kheo, khi có tà kiến ‘mạng và thân là một’, thì không có đời sống Phạm hạnh.
‘Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ’ iti vā, bhikkhave, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti.
When there is the view, bhikkhus, ‘The soul is one thing and the body is another,’ a life of purity is not lived.
Này các Tỳ-kheo, khi có tà kiến ‘mạng là khác, thân là khác’, thì không có đời sống Phạm hạnh.
Ete te, bhikkhave, ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti – ‘jātipaccayā jarāmaraṇa’’’nti.
Avoiding these two extremes, bhikkhus, the Tathāgata teaches the Dhamma by the middle way—'Dependent on birth is aging-and-death.'"
Này các Tỳ-kheo, không chấp thủ hai cực đoan này, Như Lai thuyết pháp bằng con đường trung đạo: ‘Do duyên sinh mà có già chết’”.
‘‘Katamā jāti…pe… katamo bhavo… katamaṃ upādānaṃ… katamā taṇhā… katamā vedanā… katamo phasso… katamaṃ saḷāyatanaṃ… katamaṃ nāmarūpaṃ… katamaṃ viññāṇaṃ… katame saṅkhārā, kassa ca panime saṅkhārāti iti vā, bhikkhave, yo vadeyya, ‘aññe saṅkhārā aññassa ca panime saṅkhārā’ti iti vā, bhikkhave, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ byañjanameva nānaṃ.
"‘What is birth?’...and so on... ‘What is existence?’... ‘What is clinging?’... ‘What is craving?’... ‘What is feeling?’... ‘What is contact?’... ‘What are the six sense bases?’... ‘What is name-and-form?’... ‘What is consciousness?’... ‘What are volitional formations? And to whom do these volitional formations belong?’ or one says, bhikkhus, ‘Volitional formations are one thing, and they belong to another,’ both amount to the same meaning, though the expression differs.
“Sinh là gì… (tương tự)… hữu là gì… thủ là gì… ái là gì… thọ là gì… xúc là gì… sáu xứ là gì… danh sắc là gì… thức là gì… các hành là gì, và các hành này là của ai?’ hoặc, này các Tỳ-kheo, người nào nói ‘các hành là khác, và các hành này là của người khác?’, cả hai điều này đều cùng một nghĩa, chỉ khác về từ ngữ.
‘Taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ’ iti vā, bhikkhave, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti.
When there is the view, bhikkhus, ‘The soul is the same as the body,’ a life of purity is not lived.
Này các Tỳ-kheo, khi có tà kiến ‘mạng và thân là một’, thì không có đời sống Phạm hạnh.
‘Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ’ iti vā, bhikkhave, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti.
When there is the view, bhikkhus, ‘The soul is one thing and the body is another,’ a life of purity is not lived.
Này các Tỳ-kheo, khi có tà kiến ‘mạng là khác, thân là khác’, thì không có đời sống Phạm hạnh.
Ete te, bhikkhave, ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti – ‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’’ti.
Avoiding these two extremes, bhikkhus, the Tathāgata teaches the Dhamma by the middle way—'Dependent on ignorance are volitional formations.'"
Này các Tỳ-kheo, không chấp thủ hai cực đoan này, Như Lai thuyết pháp bằng con đường trung đạo: ‘Do duyên vô minh mà có hành’”.
‘‘Avijjāya tveva, bhikkhave, asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyikāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici.
"With the entire fading away and cessation of ignorance, bhikkhus, whatever speculative views, entanglements, and agitations there are for him—
Này các Tỳ-kheo, chính do sự ly tham, đoạn diệt vô minh một cách hoàn toàn, bất cứ những gì là những tà kiến sai lầm, những kiêu mạn, những dao động của người ấy,
‘Katamaṃ jarāmaraṇaṃ, kassa ca panidaṃ jarāmaraṇaṃ’ iti vā, ‘aññaṃ jarāmaraṇaṃ, aññassa ca panidaṃ jarāmaraṇaṃ’ iti vā, ‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ’ iti vā, ‘aññaṃ jīvaṃ, aññaṃ sarīraṃ’ iti vā.
‘What is aging-and-death? And to whom does this aging-and-death belong?’ or ‘Aging-and-death is one thing, and it belongs to another,’ or ‘The soul is the same as the body,’ or ‘The soul is one thing, the body is another’—
như ‘già chết là gì, và già chết này là của ai?’ hoặc ‘già chết là khác, và già chết này là của người khác?’ hoặc ‘mạng và thân là một’ hoặc ‘mạng là khác, thân là khác’.
Sabbānissa tāni pahīnāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvaṅkatāni āyatiṃ anuppādadhammāni.
All of them become abandoned, uprooted, made like a palm-stump, brought to non-existence, not liable to arise in the future.
Tất cả những điều đó của người ấy đều bị đoạn trừ, bị chặt đứt tận gốc, trở thành như thân cây thốt nốt bị đốn ngã, không còn khả năng tái sinh, không thể phát sinh trong tương lai.
‘‘Avijjāya tveva, bhikkhave, asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyikāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici.
"But, bhikkhus, with the complete fading away and cessation of ignorance, whatever manifold contortions, deviations, and fluctuations there are for him—
“Này các Tỳ-khưu, chính do sự ly tham và đoạn diệt hoàn toàn vô minh, bất cứ những nghi hoặc, những dao động, những sự xao động nào của người ấy—
Katamā jāti…pe… katamo bhavo… katamaṃ upādānaṃ… katamā taṇhā… katamā vedanā… katamo phasso… katamaṃ saḷāyatanaṃ… katamaṃ nāmarūpaṃ… katamaṃ viññāṇaṃ… ‘katame saṅkhārā, kassa ca panime saṅkhārā’ iti vā, ‘aññe saṅkhārā, aññassa ca panime saṅkhārā’ iti vā; ‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ’ iti vā, ‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ’ iti vā.
What is birth?... What is being?... What is clinging?... What is craving?... What is feeling?... What is contact?... What are the six sense-bases?... What are name-and-form?... What is consciousness?... 'What are fabrications, and whose are these fabrications?' or 'Fabrications are one thing, and these fabrications belong to another,' or 'the soul is the same as the body,' or 'the soul is one thing and the body is another.'
‘Thế nào là sinh… (vân vân)… thế nào là hữu… thế nào là thủ… thế nào là ái… thế nào là thọ… thế nào là xúc… thế nào là sáu xứ… thế nào là danh sắc… thế nào là thức… ‘Thế nào là các hành, và các hành này thuộc về ai?’ hay ‘Các hành là khác, và các hành này thuộc về một người khác’; hay ‘Sinh mệnh đó là thân đó’ hay ‘Sinh mệnh khác, thân khác’.
Sabbānissa tāni pahīnāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvaṅkatāni āyatiṃ anuppādadhammānī’’ti.
All of them become abandoned, uprooted, made like a palm-stump, brought to non-existence, not liable to arise in the future."
Tất cả những điều đó của người ấy đều bị đoạn trừ, bị chặt đứt tận gốc, trở thành như thân cây thốt nốt bị đốn ngã, không còn khả năng tái sinh, không thể phát sinh trong tương lai.”
Chaṭṭhaṃ.
The Sixth.
Bài kinh thứ sáu.
38. Sāvatthinidānaṃ.
38. Occasion at Sāvatthī.
38. Nhân duyên tại Sāvatthī.
‘‘Yañca, bhikkhave, ceteti yañca pakappeti yañca anuseti, ārammaṇametaṃ* hoti viññāṇassa ṭhitiyā.
"Bhikkhus, whatever one wills, whatever one plans, and whatever one is inclined towards, that is a support for the standing of consciousness.
“Này các Tỳ-khưu, điều gì người ta cố ý (ceteti), điều gì người ta dự định (pakappeti), điều gì người ta tiềm ẩn (anuseti), điều đó trở thành đối tượng (ārammaṇa) cho sự tồn tại của thức (viññāṇa).
Ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti.
When there is a support, there is a footing for consciousness.
Khi có đối tượng, thì có chỗ nương tựa cho thức.
Tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe āyatiṃ punabbhavābhinibbatti hoti.
When that consciousness is footed and grown, there is the generation of renewed existence in the future.
Khi thức đã có chỗ nương tựa và tăng trưởng, thì sự tái sinh trong tương lai sẽ phát sinh.
Āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā sati āyatiṃ jāti jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
When there is the generation of renewed existence in the future, future birth, aging, and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair arise.
Khi có sự tái sinh trong tương lai, thì trong tương lai sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não sẽ phát sinh.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’’.
Thus there is the origin of this whole mass of suffering."
Như vậy, toàn bộ khối khổ này phát sinh.”
‘‘No ce, bhikkhave, ceteti no ce pakappeti, atha ce anuseti, ārammaṇametaṃ hoti viññāṇassa ṭhitiyā.
"Bhikkhus, if one does not will, and one does not plan, but one is inclined towards something, that is a support for the standing of consciousness.
“Này các Tỳ-khưu, nếu người ta không cố ý, không dự định, nhưng lại tiềm ẩn, điều đó trở thành đối tượng cho sự tồn tại của thức.
Ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti.
When there is a support, there is a footing for consciousness.
Khi có đối tượng, thì có chỗ nương tựa cho thức.
Tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe āyatiṃ punabbhavābhinibbatti hoti.
When that consciousness is footed and grown, there is the generation of renewed existence in the future.
Khi thức đã có chỗ nương tựa và tăng trưởng, thì sự tái sinh trong tương lai sẽ phát sinh.
Āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā sati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
When there is the generation of renewed existence in the future, future birth, aging, and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair arise.
Khi có sự tái sinh trong tương lai, thì trong tương lai sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não sẽ phát sinh.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Thus there is the origin of this whole mass of suffering.
Như vậy, toàn bộ khối khổ này phát sinh.
‘‘Yato ca kho, bhikkhave, no ceva ceteti no ca pakappeti no ca anuseti, ārammaṇametaṃ na hoti viññāṇassa ṭhitiyā.
"But, bhikkhus, when one neither wills, nor plans, nor is inclined towards anything, that is not a support for the standing of consciousness.
“Nhưng này các Tỳ-khưu, khi người ta không cố ý, không dự định, và cũng không tiềm ẩn, điều đó không trở thành đối tượng cho sự tồn tại của thức.
Ārammaṇe asati patiṭṭhā viññāṇassa na hoti.
When there is no support, there is no footing for consciousness.
Khi không có đối tượng, thì không có chỗ nương tựa cho thức.
Tadappatiṭṭhite viññāṇe avirūḷhe āyatiṃ punabbhavābhinibbatti na hoti.
When that consciousness is not footed and not grown, there is no generation of renewed existence in the future.
Khi thức không có chỗ nương tựa và không tăng trưởng, thì sự tái sinh trong tương lai sẽ không phát sinh.
Āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā asati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti.
When there is no generation of renewed existence in the future, future birth, aging, and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair cease.
Khi không có sự tái sinh trong tương lai, thì trong tương lai sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não sẽ đoạn diệt.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
Thus there is the cessation of this whole mass of suffering."
Như vậy, toàn bộ khối khổ này đoạn diệt.”
Aṭṭhamaṃ.
The Eighth.
Bài kinh thứ tám.
39. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘yañca, bhikkhave, ceteti yañca pakappeti yañca anuseti, ārammaṇametaṃ hoti viññāṇassa ṭhitiyā.
39. Resides at Sāvatthī… "Bhikkhus, whatever one wills, whatever one plans, and whatever one is inclined towards, that is a support for the standing of consciousness.
39. Trú tại Sāvatthī… (vân vân)… “Này các Tỳ-khưu, điều gì người ta cố ý, điều gì người ta dự định, điều gì người ta tiềm ẩn, điều đó trở thành đối tượng cho sự tồn tại của thức.
Ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti.
When there is a support, there is a footing for consciousness.
Khi có đối tượng, thì có chỗ nương tựa cho thức.
Tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe nāmarūpassa avakkanti hoti.
When that consciousness is footed and grown, there is the descent of name-and-form.
Khi thức đã có chỗ nương tựa và tăng trưởng, thì danh sắc sẽ nhập thai (avakkanti).
Nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ; saḷāyatanapaccayā phasso; phassapaccayā vedanā…pe… taṇhā… upādānaṃ… bhavo… jāti… jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
With name-and-form as condition, the six sense-bases; with the six sense-bases as condition, contact; with contact as condition, feeling... craving... clinging... being... birth... aging, and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair arise.
Do danh sắc duyên sáu xứ; do sáu xứ duyên xúc; do xúc duyên thọ… (vân vân)… ái… thủ… hữu… sinh… già chết, sầu, bi, khổ, ưu, não sẽ phát sinh.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’’.
Thus there is the origin of this whole mass of suffering."
Như vậy, toàn bộ khối khổ này phát sinh.”
‘‘No ce, bhikkhave, ceteti no ce pakappeti, atha ce anuseti, ārammaṇametaṃ hoti viññāṇassa ṭhitiyā.
"Bhikkhus, if one does not will, and one does not plan, but one is inclined towards something, that is a support for the standing of consciousness.
“Này các Tỳ-khưu, nếu người ta không cố ý, không dự định, nhưng lại tiềm ẩn, điều đó trở thành đối tượng cho sự tồn tại của thức.
Ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti.
When there is a support, there is a footing for consciousness.
Khi có đối tượng, thì có chỗ nương tựa cho thức.
Tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe nāmarūpassa avakkanti hoti.
When that consciousness is footed and grown, there is the descent of name-and-form.
Khi thức đã có chỗ nương tựa và tăng trưởng, thì danh sắc sẽ nhập thai.
Nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
With name-and-form as condition, the six sense-bases... Thus there is the origin of this whole mass of suffering.
Do danh sắc duyên sáu xứ… (vân vân)… như vậy toàn bộ khối khổ này phát sinh.
‘‘Yato ca kho, bhikkhave, no ceva ceteti no ca pakappeti no ca anuseti, ārammaṇametaṃ na hoti viññāṇassa ṭhitiyā.
"But, bhikkhus, when one neither wills, nor plans, nor is inclined towards anything, that is not a support for the standing of consciousness.
“Nhưng này các Tỳ-khưu, khi người ta không cố ý, không dự định, và cũng không tiềm ẩn, điều đó không trở thành đối tượng cho sự tồn tại của thức.
Ārammaṇe asati patiṭṭhā viññāṇassa na hoti.
When there is no support, there is no footing for consciousness.
Khi không có đối tượng, thì không có chỗ nương tựa cho thức.
Tadappatiṭṭhite viññāṇe avirūḷhe nāmarūpassa avakkanti na hoti.
When that consciousness is not footed and not grown, there is no descent of name-and-form.
Khi thức không có chỗ nương tựa và không tăng trưởng, thì danh sắc sẽ không nhập thai.
Nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
With the cessation of name-and-form, there is the cessation of the six sense-bases... Thus there is the cessation of this whole mass of suffering."
Do danh sắc diệt nên sáu xứ diệt… (vân vân)… như vậy toàn bộ khối khổ này đoạn diệt.”
Navamaṃ.
The Ninth.
Bài kinh thứ chín.
40. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘yañca, bhikkhave, ceteti yañca pakappeti yañca anuseti ārammaṇametaṃ hoti viññāṇassa ṭhitiyā.
40. Resides at Sāvatthī… "Bhikkhus, whatever one wills, whatever one plans, and whatever one is inclined towards, that is a support for the standing of consciousness.
40. Trú tại Sāvatthī… (vân vân)… “Này các Tỳ-khưu, điều gì người ta cố ý, điều gì người ta dự định, điều gì người ta tiềm ẩn, điều đó trở thành đối tượng cho sự tồn tại của thức.
Ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti.
When there is a support, there is a footing for consciousness.
Khi có đối tượng, thì có chỗ nương tựa cho thức.
Tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe nati hoti.
When that consciousness is footed and grown, there is inclination (craving).
Khi thức đã có chỗ nương tựa và tăng trưởng, thì có sự hướng đến (nati).
Natiyā sati āgatigati hoti.
When there is inclination, there is coming and going (re-existence).
Khi có sự hướng đến, thì có sự đến và đi (āgatigati).
Āgatigatiyā sati cutūpapāto hoti.
When there is coming and going, there is decease and rebirth.
Khi có sự đến và đi, thì có sự chết và tái sinh (cutūpapāto).
Cutūpapāte sati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
When there is decease and rebirth, future birth, aging, and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair arise.
Khi có sự chết và tái sinh, thì trong tương lai sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não sẽ phát sinh.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’’.
Thus there is the origin of this whole mass of suffering."
Như vậy, toàn bộ khối khổ này phát sinh.”
‘‘No ce, bhikkhave, ceteti no ce pakappeti atha ce anuseti, ārammaṇametaṃ hoti viññāṇassa ṭhitiyā.
"Bhikkhus, if one does not will, and one does not plan, but one is inclined towards something, that is a support for the standing of consciousness.
“Này các Tỳ-khưu, nếu người ta không cố ý, không dự định, nhưng lại tiềm ẩn, điều đó trở thành đối tượng cho sự tồn tại của thức.
Ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti.
When there is a support, there is a footing for consciousness.
Khi có đối tượng, thì có chỗ nương tựa cho thức.
Tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe nati hoti.
When that consciousness is footed and grown, there is inclination (craving).
Khi thức đã có chỗ nương tựa và tăng trưởng, thì có sự hướng đến.
Natiyā sati āgatigati hoti.
When there is inclination, there is coming and going (re-existence).
Khi có sự hướng đến, thì có sự đến và đi.
Āgatigatiyā sati cutūpapāto hoti.
When there is coming and going, there is decease and rebirth.
Khi có sự đến và đi, thì có sự chết và tái sinh.
Cutūpapāte sati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
When there is decease and rebirth, future birth, aging, and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair arise.
Khi có sự chết và tái sinh, thì trong tương lai sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não sẽ phát sinh.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Thus there is the origin of this whole mass of suffering.
Như vậy, toàn bộ khối khổ này phát sinh.
‘‘Yato ca kho, bhikkhave, no ceva ceteti no ca pakappeti no ca anuseti, ārammaṇametaṃ na hoti viññāṇassa ṭhitiyā.
"But, bhikkhus, when one neither wills, nor plans, nor is inclined towards anything, that is not a support for the standing of consciousness.
“Nhưng này các Tỳ-khưu, khi người ta không cố ý, không dự định, và cũng không tiềm ẩn, điều đó không trở thành đối tượng cho sự tồn tại của thức.
Ārammaṇe asati patiṭṭhā viññāṇassa na hoti.
When there is no support, there is no footing for consciousness.
Khi không có đối tượng, thì không có chỗ nương tựa cho thức.
Tadappatiṭṭhite viññāṇe avirūḷhe nati na hoti.
When that consciousness is not footed and not grown, there is no inclination (craving).
Khi thức không có chỗ nương tựa và không tăng trưởng, thì không có sự hướng đến.
Natiyā asati āgatigati na hoti.
When there is no inclination, there is no coming and going (re-existence).
Khi không có sự hướng đến, thì không có sự đến và đi.
Āgatigatiyā asati cutūpapāto na hoti.
When there is no coming and going, there is no decease and rebirth.
Khi không có sự đến và đi, thì không có sự chết và tái sinh.
Cutūpapāte asati āyatiṃ jāti jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti.
When there is no decease and rebirth, future birth, aging, and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair cease.
Khi không có sự chết và tái sinh, thì trong tương lai sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não sẽ đoạn diệt.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
Thus there is the cessation of this whole mass of suffering."
Như vậy, toàn bộ khối khổ này đoạn diệt.”
Dasamaṃ.
The Tenth.
Bài kinh thứ mười.
‘‘Katamo cassa ariyo ñāyo paññāya sudiṭṭho hoti suppaṭividdho?
“And what is his noble method that is well seen and well penetrated with wisdom?
“Và cái thấy biết chân chánh của bậc Thánh nào đã được vị ấy thấy rõ và thấu suốt bằng tuệ?
Idha, gahapati, ariyasāvako paṭiccasamuppādaññeva sādhukaṃ yoniso manasi karoti – ‘iti imasmiṃ sati idaṃ hoti, imasmiṃ asati idaṃ na hoti; imassuppādā idaṃ uppajjati, imassa nirodhā idaṃ nirujjhati.
Here, householder, a noble disciple carefully and wisely attends to dependent origination itself: ‘When this exists, that comes to be; with the arising of this, that arises. When this does not exist, that does not come to be; with the cessation of this, that ceases.
Này trưởng giả, ở đây, một vị Thánh đệ tử quán xét kỹ lưỡng và thấu đáo về Duyên khởi: ‘Do cái này có mặt nên cái kia có mặt; do cái này không có mặt nên cái kia không có mặt; do cái này sinh nên cái kia sinh; do cái này diệt nên cái kia diệt.
Yadidaṃ avijjāpaccayā saṅkhārā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Namely, with ignorance as condition, formations; with formations as condition, consciousness… and so on… Thus arises this whole mass of suffering.
Tức là, do vô minh duyên hành; do hành duyên thức… (lược)… như vậy là sự tập khởi của toàn bộ khối khổ này.
Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho; saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’’ti.
But with the utter fading away and cessation of ignorance, cessation of formations; with the cessation of formations, cessation of consciousness… and so on… Thus ceases this whole mass of suffering.’
Nhưng do vô minh diệt tận hoàn toàn và không còn dư sót nên hành diệt; do hành diệt nên thức diệt… (lược)… như vậy là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này.’
Ayamassa ariyo ñāyo paññāya sudiṭṭho hoti suppaṭividdho.
This is his noble method that is well seen and well penetrated with wisdom.
Đây là cái thấy biết chân chánh của bậc Thánh đã được vị ấy thấy rõ và thấu suốt bằng tuệ.
‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvakassa imāni pañca bhayāni verāni vūpasantāni honti, imehi ca catūhi sotāpattiyaṅgehi samannāgato hoti, ayañcassa ariyo ñāyo paññāya sudiṭṭho hoti suppaṭividdho, so ākaṅkhamāno attanāva attānaṃ byākareyya – ‘khīṇanirayomhi khīṇatiracchānayoni khīṇapettivisayo khīṇāpāyaduggativinipāto, sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyano’’’ti.
‘‘Indeed, bhikkhus, when for a noble disciple these five dangers and hostilities have subsided, and he is endowed with these four factors of stream-entry, and this noble method is well seen and well penetrated by his wisdom, then, if he wishes, he may declare about himself: ‘I am one for whom hell is destroyed, for whom the animal realm is destroyed, for whom the realm of hungry ghosts is destroyed, for whom the planes of misery, the bad destinations, and the lower worlds are destroyed. I am a sotāpanna, not subject to falling into the lower realms, assured, with enlightenment as my destination.’’’
“Này các Tỳ-khưu, khi một đệ tử thánh đã dứt sạch năm nỗi sợ hãi và thù địch này, đã đầy đủ bốn chi phần của bậc Nhập Lưu (Sotāpanna), và sự hiểu biết cao quý này đã được thấy rõ ràng, được thấu triệt bằng trí tuệ, thì vị ấy, nếu muốn, có thể tự mình tuyên bố về bản thân rằng: ‘Ta đã đoạn tận địa ngục, đã đoạn tận loài súc sinh, đã đoạn tận cõi ngạ quỷ, đã đoạn tận các đường ác, các khổ cảnh, các đọa xứ. Ta là bậc Nhập Lưu, không còn rơi vào khổ cảnh, chắc chắn sẽ đạt đến giác ngộ tối thượng (sambodhi)’.”
Dutiyaṃ.
The second.
Thứ hai.
‘‘Katamo ca, bhikkhave, dukkhassa atthaṅgamo?
‘‘And what, bhikkhus, is the cessation of suffering?
“Và này các Tỳ-khưu, thế nào là sự đoạn diệt của khổ?
Cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ.
Consciousness of eye arises dependent on the eye and forms.
Do duyên mắt và các sắc trần mà nhãn thức khởi lên.
Tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
The meeting of the three is contact.
Sự hợp nhất của ba thứ đó là xúc.
Phassapaccayā vedanā; vedanāpaccayā taṇhā.
Dependent on contact is feeling; dependent on feeling is craving.
Do duyên xúc mà có thọ; do duyên thọ mà có ái.
Tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodhā upādānanirodho; upādānanirodhā bhavanirodho; bhavanirodhā jātinirodho; jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti.
With the complete fading away and cessation of that very craving, there is the cessation of clinging; with the cessation of clinging, there is the cessation of becoming; with the cessation of becoming, there is the cessation of birth; with the cessation of birth, old age and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair cease.
Với sự đoạn diệt hoàn toàn không còn dư sót, không còn luyến ái của chính ái ấy, thì sự đoạn diệt của chấp thủ (upādāna) xảy ra; với sự đoạn diệt của chấp thủ mà sự đoạn diệt của hữu (bhava) xảy ra; với sự đoạn diệt của hữu mà sự đoạn diệt của sinh (jāti) xảy ra; với sự đoạn diệt của sinh mà già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não đều đoạn diệt.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
Thus is the cessation of this entire mass of suffering.
Như vậy, sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này xảy ra.
Ayaṃ kho, bhikkhave, dukkhassa atthaṅgamo.
This, bhikkhus, is the cessation of suffering.
Này các Tỳ-khưu, đây là sự đoạn diệt của khổ.
‘‘Sotañca paṭicca sadde ca uppajjati sotaviññāṇaṃ…pe… ghānañca paṭicca gandhe ca…pe… jivhañca paṭicca rase ca…pe… kāyañca paṭicca phoṭṭhabbe ca…pe… manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇaṃ.
‘‘Consciousness of ear arises dependent on the ear and sounds… (abbreviated)… consciousness of nose arises dependent on the nose and odors… (abbreviated)… consciousness of tongue arises dependent on the tongue and tastes… (abbreviated)… consciousness of body arises dependent on the body and tangible objects… (abbreviated)… consciousness of mind arises dependent on the mind and mental objects.
“Do duyên tai và các tiếng… (như trên)… do duyên mũi và các mùi… do duyên lưỡi và các vị… do duyên thân và các xúc chạm… do duyên ý và các pháp trần mà ý thức khởi lên.
Tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
The meeting of the three is contact.
Sự hợp nhất của ba thứ đó là xúc.
Phassapaccayā vedanā; vedanāpaccayā taṇhā.
Dependent on contact is feeling; dependent on feeling is craving.
Do duyên xúc mà có thọ; do duyên thọ mà có ái.
Tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodhā upādānanirodho; upādānanirodhā bhavanirodho; bhavanirodhā jātinirodho; jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti.
With the complete fading away and cessation of that very craving, there is the cessation of clinging; with the cessation of clinging, there is the cessation of becoming; with the cessation of becoming, there is the cessation of birth; with the cessation of birth, old age and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair cease.
Với sự đoạn diệt hoàn toàn không còn dư sót, không còn luyến ái của chính ái ấy, thì sự đoạn diệt của chấp thủ xảy ra; với sự đoạn diệt của chấp thủ mà sự đoạn diệt của hữu xảy ra; với sự đoạn diệt của hữu mà sự đoạn diệt của sinh xảy ra; với sự đoạn diệt của sinh mà già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não đều đoạn diệt.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
Thus is the cessation of this entire mass of suffering.
Như vậy, sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này xảy ra.
Ayaṃ kho, bhikkhave, dukkhassa atthaṅgamo’’ti.
This, bhikkhus, is the cessation of suffering.’’
Này các Tỳ-khưu, đây là sự đoạn diệt của khổ.”
Tatiyaṃ.
The third.
Thứ ba.
‘‘Katamo ca, bhikkhave, lokassa samudayo?
‘‘And what, bhikkhus, is the origination of the world?
“Và này các Tỳ-khưu, thế nào là sự tập khởi của thế gian?
Cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ.
Consciousness of eye arises dependent on the eye and forms.
Do duyên mắt và các sắc trần mà nhãn thức khởi lên.
Tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
The meeting of the three is contact.
Sự hợp nhất của ba thứ đó là xúc.
Phassapaccayā vedanā; vedanāpaccayā taṇhā; taṇhāpaccayā upādānaṃ; upādānapaccayā bhavo; bhavapaccayā jāti; jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
Dependent on contact is feeling; dependent on feeling is craving; dependent on craving is clinging; dependent on clinging is becoming; dependent on becoming is birth; dependent on birth, old age and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair come to be.
Do duyên xúc mà có thọ; do duyên thọ mà có ái; do duyên ái mà có chấp thủ; do duyên chấp thủ mà có hữu; do duyên hữu mà có sinh; do duyên sinh mà già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não khởi lên.
Ayaṃ kho, bhikkhave, lokassa samudayo.
This, bhikkhus, is the origination of the world.
Này các Tỳ-khưu, đây là sự tập khởi của thế gian.
‘‘Sotañca paṭicca sadde ca…pe… ghānañca paṭicca gandhe ca… jivhañca paṭicca rase ca… kāyañca paṭicca phoṭṭhabbe ca… manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇaṃ.
‘‘Consciousness of ear arises dependent on the ear and sounds… (abbreviated)… consciousness of nose arises dependent on the nose and odors… consciousness of tongue arises dependent on the tongue and tastes… consciousness of body arises dependent on the body and tangible objects… consciousness of mind arises dependent on the mind and mental objects.
“Do duyên tai và các tiếng… (như trên)… do duyên mũi và các mùi… do duyên lưỡi và các vị… do duyên thân và các xúc chạm… do duyên ý và các pháp trần mà ý thức khởi lên.
Tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
The meeting of the three is contact.
Sự hợp nhất của ba thứ đó là xúc.
Phassapaccayā vedanā…pe… jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
Dependent on contact is feeling… (abbreviated)… dependent on birth, old age and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair come to be.
Do duyên xúc mà có thọ… (như trên)… do duyên sinh mà già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não khởi lên.
Ayaṃ kho, bhikkhave, lokassa samudayo.
This, bhikkhus, is the origination of the world.
Này các Tỳ-khưu, đây là sự tập khởi của thế gian.
‘‘Katamo ca, bhikkhave, lokassa atthaṅgamo?
‘‘And what, bhikkhus, is the cessation of the world?
“Và này các Tỳ-khưu, thế nào là sự đoạn diệt của thế gian?
Cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ.
Consciousness of eye arises dependent on the eye and forms.
Do duyên mắt và các sắc trần mà nhãn thức khởi lên.
Tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
The meeting of the three is contact.
Sự hợp nhất của ba thứ đó là xúc.
Phassapaccayā vedanā; vedanāpaccayā taṇhā.
Dependent on contact is feeling; dependent on feeling is craving.
Do duyên xúc mà có thọ; do duyên thọ mà có ái.
Tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodhā upādānanirodho; upādānanirodhā bhavanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
With the complete fading away and cessation of that very craving, there is the cessation of clinging; with the cessation of clinging, there is the cessation of becoming… (abbreviated)… thus is the cessation of this entire mass of suffering.
Với sự đoạn diệt hoàn toàn không còn dư sót, không còn luyến ái của chính ái ấy, thì sự đoạn diệt của chấp thủ xảy ra; với sự đoạn diệt của chấp thủ mà sự đoạn diệt của hữu xảy ra… (như trên)… như vậy, sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này xảy ra.
Ayaṃ kho, bhikkhave, lokassa atthaṅgamo.
This, bhikkhus, is the cessation of the world.
Này các Tỳ-khưu, đây là sự đoạn diệt của thế gian.
‘‘Sotañca paṭicca sadde ca…pe… ghānañca paṭicca gandhe ca… jivhañca paṭicca rase ca… kāyañca paṭicca phoṭṭhabbe ca… manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇaṃ.
‘‘Consciousness of ear arises dependent on the ear and sounds… (abbreviated)… consciousness of nose arises dependent on the nose and odors… consciousness of tongue arises dependent on the tongue and tastes… consciousness of body arises dependent on the body and tangible objects… consciousness of mind arises dependent on the mind and mental objects.
“Do duyên tai và các tiếng… (như trên)… do duyên mũi và các mùi… do duyên lưỡi và các vị… do duyên thân và các xúc chạm… do duyên ý và các pháp trần mà ý thức khởi lên.
Tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
The meeting of the three is contact.
Sự hợp nhất của ba thứ đó là xúc.
Phassapaccayā vedanā; vedanāpaccayā taṇhā.
Dependent on contact is feeling; dependent on feeling is craving.
Do duyên xúc mà có thọ; do duyên thọ mà có ái.
Tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodhā upādānanirodho; upādānanirodhā bhavanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
With the complete fading away and cessation of that very craving, there is the cessation of clinging; with the cessation of clinging, there is the cessation of becoming… (abbreviated)… thus is the cessation of this entire mass of suffering.
Với sự đoạn diệt hoàn toàn không còn dư sót, không còn luyến ái của chính ái ấy, thì sự đoạn diệt của chấp thủ xảy ra; với sự đoạn diệt của chấp thủ mà sự đoạn diệt của hữu xảy ra… (như trên)… như vậy, sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này xảy ra.
Ayaṃ kho, bhikkhave, lokassa atthaṅgamo’’ti.
This, bhikkhus, is the cessation of the world.’’
Này các Tỳ-khưu, đây là sự đoạn diệt của thế gian.”
Catutthaṃ.
The fourth.
Thứ tư.
Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu bhagavato upassuti* ṭhito hoti.
Now at that time, a certain bhikkhu was standing near, within earshot of the Blessed One.
Vào lúc ấy, có một Tỳ-khưu đang đứng ở nơi có thể nghe được (lời) của Thế Tôn.
Addasā kho bhagavā taṃ bhikkhuṃ upassuti ṭhitaṃ.
The Blessed One saw that bhikkhu standing within earshot.
Thế Tôn đã thấy vị Tỳ-khưu ấy đang đứng ở nơi có thể nghe được.
Disvāna taṃ bhikkhuṃ etadavoca – ‘‘assosi no tvaṃ, bhikkhu, imaṃ dhammapariyāya’’nti?
Having seen that bhikkhu, he said to him, “Bhikkhu, did you hear this discourse on the Dhamma that leads to the attainment of the Dhamma?”
Sau khi thấy vị Tỳ-khưu ấy, Ngài đã nói lời này: “Này Tỳ-khưu, ông có nghe bài Pháp này không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti.
“Yes, Venerable Sir,” he replied.
“Bạch Ngài, con có nghe.” Vị ấy thưa.
‘‘Uggaṇhāhi tvaṃ, bhikkhu, imaṃ dhammapariyāyaṃ; pariyāpuṇāhi tvaṃ, bhikkhu, imaṃ dhammapariyāyaṃ; dhārehi tvaṃ, bhikkhu, imaṃ dhammapariyāyaṃ.
“Bhikkhu, learn this discourse on the Dhamma; master this discourse on the Dhamma; bear in mind this discourse on the Dhamma.
“Này Tỳ-khưu, ông hãy học thuộc bài Pháp này; này Tỳ-khưu, ông hãy học hỏi bài Pháp này; này Tỳ-khưu, ông hãy ghi nhớ bài Pháp này.
Atthasaṃhito ayaṃ* , bhikkhu, dhammapariyāyo ādibrahmacariyako’’ti.
This discourse on the Dhamma, bhikkhu, is connected with benefit, fundamental to the holy life.”
Này Tỳ-khưu, bài Pháp này có lợi ích, là nền tảng của Phạm hạnh.”
Pañcamaṃ.
The Fifth.
Thứ năm.
‘‘Kiṃ pana, bho gotama, añño karoti, añño paṭisaṃvedayatī’’ti?
“But Venerable Gotama, does one act, and another experience it?”
“Vậy bạch Tôn giả Gotama, người khác làm và người khác cảm thọ có phải không?”
‘‘‘Añño karoti, añño paṭisaṃvedayatī’ti kho, brāhmaṇa, ayaṃ dutiyo anto.
“‘One acts, and another experiences it’—this, brahmin, is the second extreme.
“Này Bà-la-môn, ‘người khác làm và người khác cảm thọ’ – đây là cực đoan thứ hai.
Ete te, brāhmaṇa, ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti – ‘avijjāpaccayā saṅkhārā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Avoiding these two extremes, brahmin, the Tathāgata teaches the Dhamma by the middle way: ‘With avijjā as condition, saṅkhārā come to be; with saṅkhārā as condition, viññāṇa comes to be… and so there is the origin of this entire mass of suffering.
Này Bà-la-môn, không chấp hai cực đoan này, Như Lai thuyết giảng Pháp theo con đường trung đạo: ‘Do vô minh duyên hành; do hành duyên thức… (tương tự như vậy)… như thế là sự tập khởi của toàn bộ khối khổ này.
Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho; saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho …pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’’ti.
But with the complete fading away and cessation of avijjā, there is the cessation of saṅkhārā; with the cessation of saṅkhārā, there is the cessation of viññāṇa… and so there is the cessation of this entire mass of suffering.’”
Do sự diệt trừ hoàn toàn và không còn dư sót của vô minh nên hành diệt; do hành diệt nên thức diệt… (tương tự như vậy)… như thế là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này.’”
‘‘Kiṃ pana, bho gotama, sabbaṃ natthī’’ti?
“But Venerable Gotama, is nothing?”
“Vậy bạch Tôn giả Gotama, có phải tất cả đều không có không?”
‘‘‘Sabbaṃ natthī’ti kho, brāhmaṇa, ayaṃ dutiyo anto.
“‘Nothing is’—this, brahmin, is the second extreme.
“Này Bà-la-môn, ‘tất cả đều không có’ – đây là cực đoan thứ hai.
Ete te, brāhmaṇa, ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti – ‘avijjāpaccayā saṅkhārā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Avoiding these two extremes, brahmin, the Tathāgata teaches the Dhamma by the middle way: ‘With avijjā as condition, saṅkhārā come to be; with saṅkhārā as condition, viññāṇa comes to be… and so there is the origin of this entire mass of suffering.
Này Bà-la-môn, không chấp hai cực đoan này, Như Lai thuyết giảng Pháp theo con đường trung đạo: ‘Do vô minh duyên hành; do hành duyên thức… (tương tự như vậy)… như thế là sự tập khởi của toàn bộ khối khổ này.
Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho; saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’’ti.
But with the complete fading away and cessation of avijjā, there is the cessation of saṅkhārā; with the cessation of saṅkhārā, there is the cessation of viññāṇa… and so there is the cessation of this entire mass of suffering.’”
Do sự diệt trừ hoàn toàn và không còn dư sót của vô minh nên hành diệt; do hành diệt nên thức diệt… (tương tự như vậy)… như thế là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này.’”
‘‘Na, bhikkhave, sutavato ariyasāvakassa evaṃ hoti – ‘kiṃ nu kho kismiṃ asati kiṃ na hoti, kissa nirodhā kiṃ nirujjhati?
“Bhikkhus, it does not occur to a well-taught Ariyan disciple: ‘With what not existing does what not come to be? With the cessation of what does what cease?
“Này các Tỳ-khưu, một Thánh đệ tử đã nghe Pháp không nghĩ như thế này: ‘Cái gì không có thì cái gì không có? Do cái gì diệt thì cái gì diệt?
(Kismiṃ asati saṅkhārā na honti, kismiṃ asati viññāṇaṃ na hoti,)* kismiṃ asati nāmarūpaṃ na hoti, kismiṃ asati saḷāyatanaṃ na hoti, kismiṃ asati phasso na hoti, kismiṃ asati vedanā na hoti, kismiṃ asati taṇhā na hoti, kismiṃ asati upādānaṃ na hoti, kismiṃ asati bhavo na hoti, kismiṃ asati jāti na hoti, kismiṃ asati jarāmaraṇaṃ na hotī’’’ti?
‘When what is absent, conditions do not arise? When what is absent, consciousness does not arise? When what is absent, name-and-form does not arise? When what is absent, the six sense bases do not arise? When what is absent, contact does not arise? When what is absent, feeling does not arise? When what is absent, craving does not arise? When what is absent, clinging does not arise? When what is absent, existence does not arise? When what is absent, birth does not arise? When what is absent, aging-and-death does not arise?’”
Khi không có gì thì các hành không có? Khi không có gì thì thức không có? Khi không có gì thì danh sắc không có? Khi không có gì thì sáu xứ không có? Khi không có gì thì xúc không có? Khi không có gì thì thọ không có? Khi không có gì thì ái không có? Khi không có gì thì thủ không có? Khi không có gì thì hữu không có? Khi không có gì thì sinh không có? Khi không có gì thì già chết không có?”
50. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘na, bhikkhave, sutavato ariyasāvakassa evaṃ hoti – ‘kiṃ nu kho kismiṃ sati kiṃ hoti, kissuppādā kiṃ uppajjati?
50. While residing at Sāvatthī…pe… “It is not thus, bhikkhus, that an instructed noble disciple thinks: ‘What, pray, being present, does what arise? With the arising of what, does what arise?
50. Tại Sāvatthī…(văn tắt)… “Này các Tỳ-khưu, vị đệ tử Thánh đã nghe pháp không có ý nghĩ như sau: ‘Do cái gì có thì cái gì có? Do cái gì sinh thì cái gì sinh?
Kismiṃ sati saṅkhārā honti, kismiṃ sati viññāṇaṃ hoti, kismiṃ sati nāmarūpaṃ hoti, kismiṃ sati saḷāyatanaṃ hoti, kismiṃ sati phasso hoti, kismiṃ sati vedanā hoti, kismiṃ sati taṇhā hoti, kismiṃ sati upādānaṃ hoti, kismiṃ sati bhavo hoti, kismiṃ sati jāti hoti, kismiṃ sati jarāmaraṇaṃ hotī’’’ti?
When what is present, do conditions arise? When what is present, does consciousness arise? When what is present, does name-and-form arise? When what is present, do the six sense bases arise? When what is present, does contact arise? When what is present, does feeling arise? When what is present, does craving arise? When what is present, does clinging arise? When what is present, does existence arise? When what is present, does birth arise? When what is present, does aging-and-death arise?’”
Do cái gì có thì các hành có? Do cái gì có thì thức có? Do cái gì có thì danh sắc có? Do cái gì có thì sáu xứ có? Do cái gì có thì xúc có? Do cái gì có thì thọ có? Do cái gì có thì ái có? Do cái gì có thì thủ có? Do cái gì có thì hữu có? Do cái gì có thì sinh có? Do cái gì có thì già chết có?’”
‘‘Atha kho, bhikkhave, sutavato ariyasāvakassa aparappaccayā ñāṇamevettha hoti – ‘imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjati.
“Then, bhikkhus, to an instructed noble disciple, knowledge arises spontaneously here: ‘When this is present, this arises; with the arising of this, this arises.
“Này các Tỳ-khưu, khi ấy, vị đệ tử Thánh đã nghe pháp có trí tuệ không do người khác hướng dẫn về điều này như sau: ‘Khi cái này có thì cái kia có; do cái này sinh thì cái kia sinh.
Avijjāya sati saṅkhārā honti; saṅkhāresu sati viññāṇaṃ hoti; viññāṇe sati nāmarūpaṃ hoti; nāmarūpe sati saḷāyatanaṃ hoti; saḷāyatane sati phasso hoti; phasse sati vedanā hoti; vedanāya sati taṇhā hoti; taṇhāya sati upādānaṃ hoti; upādāne sati bhavo hoti; bhave sati jāti hoti; jātiyā sati jarāmaraṇaṃ hotī’ti.
When ignorance is present, conditions arise; when conditions are present, consciousness arises; when consciousness is present, name-and-form arises; when name-and-form is present, the six sense bases arise; when the six sense bases are present, contact arises; when contact is present, feeling arises; when feeling is present, craving arises; when craving is present, clinging arises; when clinging is present, existence arises; when existence is present, birth arises; when birth is present, aging-and-death arises.’
Khi vô minh có thì các hành có; khi các hành có thì thức có; khi thức có thì danh sắc có; khi danh sắc có thì sáu xứ có; khi sáu xứ có thì xúc có; khi xúc có thì thọ có; khi thọ có thì ái có; khi ái có thì thủ có; khi thủ có thì hữu có; khi hữu có thì sinh có; khi sinh có thì già chết có.’
So evaṃ pajānāti – ‘evamayaṃ loko samudayatī’’’ti.
He thus understands: ‘In this way, this world arises.’”
Vị ấy biết rõ như vậy: ‘Thế gian này tập khởi như vậy.’
‘‘Na, bhikkhave, sutavato ariyasāvakassa evaṃ hoti – ‘kiṃ nu kho kismiṃ asati kiṃ na hoti, kissa nirodhā kiṃ nirujjhati?
“It is not thus, bhikkhus, that an instructed noble disciple thinks: ‘What, pray, being absent, does what not arise? With the cessation of what, does what cease?
“Này các Tỳ-khưu, vị đệ tử Thánh đã nghe pháp không có ý nghĩ như sau: ‘Do cái gì không có thì cái gì không có? Do cái gì diệt thì cái gì diệt?
Kismiṃ asati saṅkhārā na honti, kismiṃ asati viññāṇaṃ na hoti, kismiṃ asati nāmarūpaṃ na hoti, kismiṃ asati saḷāyatanaṃ na hoti, kismiṃ asati phasso na hoti, kismiṃ asati vedanā na hoti, kismiṃ asati taṇhā na hoti…pe… upādānaṃ… bhavo… jāti… kismiṃ asati jarāmaraṇaṃ na hotī’’’ti?
When what is absent, do conditions not arise? When what is absent, does consciousness not arise? When what is absent, does name-and-form not arise? When what is absent, do the six sense bases not arise? When what is absent, does contact not arise? When what is absent, does feeling not arise? When what is absent, does craving not arise?…pe… clinging… existence… birth… When what is absent, does aging-and-death not arise?’”
Do cái gì không có thì các hành không có? Do cái gì không có thì thức không có? Do cái gì không có thì danh sắc không có? Do cái gì không có thì sáu xứ không có? Do cái gì không có thì xúc không có? Do cái gì không có thì thọ không có? Do cái gì không có thì ái không có…(văn tắt)… thủ… hữu… sinh… Do cái gì không có thì già chết không có?’”
‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvako evaṃ lokassa samudayañca atthaṅgamañca yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ vuccati, bhikkhave, ariyasāvako diṭṭhisampanno itipi, dassanasampanno itipi, āgato imaṃ saddhammaṃ itipi, passati imaṃ saddhammaṃ itipi, sekkhena ñāṇena samannāgato itipi, sekkhāya vijjāya samannāgato itipi, dhammasotaṃ samāpanno itipi, ariyo nibbedhikapañño itipi, amatadvāraṃ āhacca tiṭṭhati itipī’’ti.
“When, bhikkhus, a noble disciple thus understands the origin and cessation of the world as it actually is, this noble disciple, bhikkhus, is said to be accomplished in view, accomplished in vision, one who has come to this good Dhamma, one who sees this good Dhamma, endowed with the learner’s knowledge, endowed with the learner’s wisdom, one who has entered the stream of Dhamma, a noble one with penetrative wisdom, one who stands having knocked at the door of the Deathless.”
Này các Tỳ-khưu, khi vị đệ tử Thánh biết rõ sự tập khởi và sự đoạn diệt của thế gian như thật, này các Tỳ-khưu, vị đệ tử Thánh này được gọi là có chánh kiến, cũng vậy…(văn tắt)… có chánh kiến, cũng vậy, có chánh kiến, cũng vậy, đã đến với Chánh Pháp này, cũng vậy, thấy Chánh Pháp này, cũng vậy, đầy đủ trí tuệ của bậc Hữu học, cũng vậy, đầy đủ minh của bậc Hữu học, cũng vậy, đã nhập dòng Pháp, cũng vậy, có tuệ thấu triệt cao thượng, cũng vậy, đứng tại cửa bất tử.
Dasamaṃ.
The Tenth.
Thứ mười.
‘‘Kittāvatā nu kho, bhikkhave, bhikkhū parivīmaṃsamāno parivīmaṃseyya sabbaso sammā dukkhakkhayāyā’’ti?
“To what extent, bhikkhus, should a bhikkhu investigate, investigating completely for the utter destruction of suffering?”
“Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu nên nghiên cứu như thế nào để hoàn toàn đoạn tận khổ một cách chân chánh?”
‘‘Bhagavaṃmūlakā no, bhante, dhammā bhagavaṃnettikā bhagavaṃpaṭisaraṇā.
“Our teachings, venerable sir, have the Blessed One as their root, the Blessed One as their guide, the Blessed One as their refuge.
“Bạch Thế Tôn, các pháp của chúng con có Đức Thế Tôn làm căn bản, có Đức Thế Tôn làm người hướng dẫn, có Đức Thế Tôn làm nơi nương tựa.
Sādhu vata, bhante, bhagavantaṃyeva paṭibhātu etassa bhāsitassa attho.
It would be good, venerable sir, if the Blessed One himself would clarify the meaning of this statement.
Lành thay, bạch Thế Tôn, xin Đức Thế Tôn hãy giải thích ý nghĩa của lời dạy này.
Bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantī’’ti.
Having heard it from the Blessed One, the bhikkhus will remember it.”
Sau khi nghe Đức Thế Tôn, các Tỳ-khưu sẽ ghi nhớ.”
‘‘Tena hi, bhikkhave, suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha, bhāsissāmī’’ti.
“Then, bhikkhus, listen, attend carefully, I shall speak.”
“Vậy thì, này các Tỳ-khưu, hãy lắng nghe, hãy chú ý cẩn thận, Ta sẽ nói.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
“Yes, venerable sir,” those bhikkhus replied to the Blessed One.
“Thưa vâng, bạch Thế Tôn,” các Tỳ-khưu ấy vâng lời Đức Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Blessed One spoke this:
Đức Thế Tôn nói như sau:
‘‘Idha, bhikkhave, bhikkhu parivīmaṃsamāno parivīmaṃsati – ‘yaṃ kho idaṃ anekavidhaṃ nānappakārakaṃ dukkhaṃ loke uppajjati jarāmaraṇaṃ; idaṃ nu kho dukkhaṃ kiṃnidānaṃ kiṃsamudayaṃ kiṃjātikaṃ kiṃpabhavaṃ?
“Here, bhikkhus, a bhikkhu investigates, investigating: ‘This diverse, varied suffering that arises in the world, namely aging-and-death: What is its source? What is its origin? From what is it born? From what does it arise?
“Ở đây, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu khi nghiên cứu, sẽ nghiên cứu như sau: ‘Cái khổ đa dạng, nhiều loại như già chết mà sinh ra trên thế gian này; cái khổ này có nhân gì, có tập khởi gì, có nguồn gốc gì, có căn nguyên gì?
Kismiṃ sati jarāmaraṇaṃ hoti, kismiṃ asati jarāmaraṇaṃ na hotī’ti?
When what is present, does aging-and-death arise? When what is absent, does aging-and-death not arise?’”
Khi có gì thì già chết có, khi không có gì thì già chết không có?’
So parivīmaṃsamāno evaṃ pajānāti – ‘yaṃ kho idaṃ anekavidhaṃ nānappakārakaṃ dukkhaṃ loke uppajjati jarāmaraṇaṃ, idaṃ kho dukkhaṃ jātinidānaṃ jātisamudayaṃ jātijātikaṃ jātippabhavaṃ.
“Investigating, he thus understands: ‘This diverse, varied suffering that arises in the world, namely aging-and-death, has birth as its source, birth as its origin, is born from birth, arises from birth.
Khi nghiên cứu, vị ấy biết rõ như sau: ‘Cái khổ đa dạng, nhiều loại như già chết mà sinh ra trên thế gian này, cái khổ này có sinh làm nhân, có sinh làm tập khởi, có sinh làm nguồn gốc, có sinh làm căn nguyên.
Jātiyā sati jarāmaraṇaṃ hoti, jātiyā asati jarāmaraṇaṃ na hotī’’’ti.
When birth is present, aging-and-death arises; when birth is absent, aging-and-death does not arise.’”
Khi có sinh thì già chết có, khi không có sinh thì già chết không có.’”
‘‘Athāparaṃ parivīmaṃsamāno parivīmaṃsati – ‘bhavo panāyaṃ kiṃnidāno…pe… upādānaṃ panidaṃ kiṃnidānaṃ… taṇhā panāyaṃ kiṃnidānā… vedanā… phasso… saḷāyatanaṃ panidaṃ kiṃnidānaṃ… nāmarūpaṃ panidaṃ… viññāṇaṃ panidaṃ… saṅkhārā panime kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavā; kismiṃ sati saṅkhārā honti, kismiṃ asati saṅkhārā na hontī’ti?
‘‘Furthermore, reflecting, he reflects thus: ‘What is the source of this existence?...What is the source of this clinging?...What is the source of this craving?...Feeling?...Contact?...What is the source of this sixfold sense-base?...This name-and-form?...This consciousness?...What is the source, origin, birth, and cause of these volitional formations? When what exists do volitional formations exist? When what does not exist do volitional formations not exist?’
‘‘Rồi nữa, khi quán xét, vị ấy quán xét: ‘Hữu này do nhân gì… (v.v.)… Sự chấp thủ này do nhân gì… Ái này do nhân gì… Thọ… Xúc… Sáu xứ này do nhân gì… Danh sắc này… Thức này… Các hành này do nhân gì, do nguồn gốc gì, do chủng loại gì, do sự phát sinh gì? Khi có gì thì các hành có, khi không có gì thì các hành không có?’
So parivīmaṃsamāno evaṃ pajānāti – ‘saṅkhārā avijjānidānā avijjāsamudayā avijjājātikā avijjāpabhavā; avijjāya sati saṅkhārā honti, avijjāya asati saṅkhārā na hontī’’’ti.
Reflecting thus, he understands: ‘Volitional formations have ignorance as their source, origin, birth, and cause; when ignorance exists, volitional formations exist, and when ignorance does not exist, volitional formations do not exist.’’’
Khi quán xét, vị ấy biết rõ như sau: ‘Các hành do vô minh làm nhân, do vô minh làm nguồn gốc, do vô minh làm chủng loại, do vô minh làm sự phát sinh; khi có vô minh thì các hành có, khi không có vô minh thì các hành không có.’’’
‘‘Avijjāgato yaṃ, bhikkhave, purisapuggalo puññaṃ ce saṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, puññūpagaṃ hoti viññāṇaṃ.
‘‘Bhikkhus, if a person immersed in ignorance performs a meritorious volitional formation, consciousness arises in connection with merit.
‘‘Này các Tỳ-khưu, khi một người bị vô minh che lấp, nếu tạo tác phước hành (puññābhisaṅkhāra), thì thức sẽ tái sinh vào cõi phước (puññūpagaṃ viññāṇaṃ).
Apuññaṃ ce saṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, apuññūpagaṃ hoti viññāṇaṃ.
If he performs an unmeritorious volitional formation, consciousness arises in connection with demerit.
Nếu tạo tác phi phước hành (apuññābhisaṅkhāra), thì thức sẽ tái sinh vào cõi phi phước (apuññūpagaṃ viññāṇaṃ).
Āneñjaṃ ce saṅkhāraṃ abhisaṅkharoti āneñjūpagaṃ hoti viññāṇaṃ.
If he performs an imperturbable volitional formation, consciousness arises in connection with imperturbability.
Nếu tạo tác bất động hành (āneñjābhisaṅkhāra), thì thức sẽ tái sinh vào cõi bất động (āneñjūpagaṃ viññāṇaṃ).
Yato kho, bhikkhave, bhikkhuno avijjā pahīnā hoti vijjā uppannā, so avijjāvirāgā vijjuppādā neva puññābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti na apuññābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti na āneñjābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti.
But, bhikkhus, when a bhikkhu’s ignorance is abandoned and true knowledge has arisen, then through the fading away of ignorance and the arising of knowledge, he performs neither a meritorious volitional formation, nor an unmeritorious volitional formation, nor an imperturbable volitional formation.
Này các Tỳ-khưu, khi vô minh của một Tỳ-khưu đã được đoạn trừ, minh đã phát sinh, thì do sự ly tham vô minh và sự phát sinh của minh, vị ấy không tạo tác phước hành, không tạo tác phi phước hành, không tạo tác bất động hành.
Anabhisaṅkharonto anabhisañcetayanto na kiñci loke upādiyati; anupādiyaṃ na paritassati, aparitassaṃ paccattaññeva parinibbāyati.
Not performing volitional formations, not conceiving intentions, he clings to nothing in the world; not clinging, he is not agitated; not agitated, he attains parinibbāna within himself.
Không tạo tác, không tác ý, vị ấy không chấp thủ bất cứ điều gì trong thế gian; không chấp thủ, vị ấy không lo sợ; không lo sợ, vị ấy tự mình hoàn toàn Niết-bàn.
‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti.
He understands: ‘Birth is destroyed, the holy life has been lived, what had to be done has been done, there is no more for this state of being.’
Vị ấy biết rõ: ‘Sự sinh đã diệt, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn tái sinh nữa.’
‘‘So sukhaṃ ce vedanaṃ vedayati, sā aniccāti pajānāti, anajjhositāti pajānāti, anabhinanditāti pajānāti.
‘‘If he experiences a pleasant feeling, he understands it as impermanent, ungrasped, and not delighted in.
‘‘Nếu vị ấy cảm thọ lạc, vị ấy biết rằng lạc ấy là vô thường, không bị chấp thủ, không bị hoan hỷ.
Dukkhaṃ ce vedanaṃ vedayati, sā aniccāti pajānāti, anajjhositāti pajānāti, anabhinanditāti pajānāti.
If he experiences a painful feeling, he understands it as impermanent, ungrasped, and not delighted in.
Nếu vị ấy cảm thọ khổ, vị ấy biết rằng khổ ấy là vô thường, không bị chấp thủ, không bị hoan hỷ.
Adukkhamasukhaṃ ce vedanaṃ vedayati, sā aniccāti pajānāti, anajjhositāti pajānāti, anabhinanditāti pajānāti.
If he experiences a neutral feeling, he understands it as impermanent, ungrasped, and not delighted in.
Nếu vị ấy cảm thọ bất khổ bất lạc, vị ấy biết rằng thọ ấy là vô thường, không bị chấp thủ, không bị hoan hỷ.
So sukhaṃ ce vedanaṃ vedayati, visaṃyutto naṃ vedayati.
If he experiences a pleasant feeling, he experiences it disjoined.
Nếu vị ấy cảm thọ lạc, vị ấy cảm thọ lạc ấy một cách không tương ưng.
Dukkhaṃ ce vedanaṃ vedayati, visaṃyutto naṃ* vedayati.
If he experiences a painful feeling, he experiences it disjoined.
Nếu vị ấy cảm thọ khổ, vị ấy cảm thọ khổ ấy một cách không tương ưng.
Adukkhamasukhaṃ ce vedanaṃ vedayati, visaṃyutto naṃ vedayati.
If he experiences a neutral feeling, he experiences it disjoined.
Nếu vị ấy cảm thọ bất khổ bất lạc, vị ấy cảm thọ bất khổ bất lạc ấy một cách không tương ưng.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso kumbhakārapākā uṇhaṃ kumbhaṃ uddharitvā same bhūmibhāge paṭisisseyya* .
‘‘Just as, bhikkhus, a man might take a hot pot out of a potter’s kiln and place it on a level ground.
‘‘Này các Tỳ-khưu, ví như một người thợ gốm lấy một cái nồi nóng ra khỏi lò nung và đặt nó xuống một mặt đất bằng phẳng.
Tatra yāyaṃ usmā sā tattheva vūpasameyya, kapallāni avasisseyyuṃ.
There, the heat would subside right there, and the shards would remain.
Ở đó, hơi nóng sẽ tự lắng xuống, chỉ còn lại những mảnh vỡ.
Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmīti pajānāti, jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmīti pajānāti.
In the same way, bhikkhus, when a bhikkhu experiences a feeling that ends with the body, he understands: ‘I am experiencing a feeling that ends with the body.’ When experiencing a feeling that ends with life, he understands: ‘I am experiencing a feeling that ends with life.’
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi một Tỳ-khưu cảm thọ một cảm thọ đến tận cùng thân, vị ấy biết: ‘Ta cảm thọ một cảm thọ đến tận cùng thân.’ Khi cảm thọ một cảm thọ đến tận cùng đời, vị ấy biết: ‘Ta cảm thọ một cảm thọ đến tận cùng đời.’
Kāyassa bhedā uddhaṃ jīvitapariyādānā idheva sabbavedayitāni anabhinanditāni sītībhavissanti, sarīrāni avasissantīti pajānāti.
He understands: ‘With the breaking up of the body, after the exhaustion of life, all feelings, not delighted in, will become cool right here; only the bodily elements will remain.’
Vị ấy biết: ‘Sau khi thân hoại, mạng chung, tất cả các cảm thọ không còn hoan hỷ sẽ trở nên tịch tịnh ngay tại đây, chỉ còn lại thân xác.’
‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, api nu kho khīṇāsavo bhikkhu puññābhisaṅkhāraṃ vā abhisaṅkhareyya apuññābhisaṅkhāraṃ vā abhisaṅkhareyya āneñjābhisaṅkhāraṃ vā abhisaṅkhareyyā’’ti?
‘‘What do you think, bhikkhus, would an Arahant bhikkhu perform a meritorious volitional formation, or an unmeritorious volitional formation, or an imperturbable volitional formation?’’
‘‘Này các Tỳ-khưu, các ông nghĩ sao, liệu một Tỳ-khưu đã đoạn tận lậu hoặc có còn tạo tác phước hành, hay tạo tác phi phước hành, hay tạo tác bất động hành không?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, không.’’
‘‘Sabbaso vā pana saṅkhāresu asati, saṅkhāranirodhā api nu kho viññāṇaṃ paññāyethā’’ti?
‘‘Or, with the utter absence of volitional formations, with the cessation of volitional formations, would consciousness be discerned?’’
‘‘Hay khi không có các hành hoàn toàn, do sự diệt của các hành, liệu thức có còn xuất hiện không?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, không.’’
‘‘Sabbaso vā pana viññāṇe asati, viññāṇanirodhā api nu kho nāmarūpaṃ paññāyethā’’ti?
‘‘Or, with the utter absence of consciousness, with the cessation of consciousness, would name-and-form be discerned?’’
‘‘Hay khi không có thức hoàn toàn, do sự diệt của thức, liệu danh sắc có còn xuất hiện không?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, không.’’
‘‘Sabbaso vā pana nāmarūpe asati, nāmarūpanirodhā api nu kho saḷāyatanaṃ paññāyethā’’ti?
‘‘Or, with the utter absence of name-and-form, with the cessation of name-and-form, would the sixfold sense-base be discerned?’’
‘‘Hay khi không có danh sắc hoàn toàn, do sự diệt của danh sắc, liệu sáu xứ có còn xuất hiện không?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, không.’’
‘‘Sabbaso vā pana saḷāyatane asati, saḷāyatananirodhā api nu kho phasso paññāyethā’’ti?
‘‘Or, with the utter absence of the sixfold sense-base, with the cessation of the sixfold sense-base, would contact be discerned?’’
‘‘Hay khi không có sáu xứ hoàn toàn, do sự diệt của sáu xứ, liệu xúc có còn xuất hiện không?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, không.’’
‘‘Sabbaso vā pana phasse asati, phassanirodhā api nu kho vedanā paññāyethā’’ti?
‘‘Or, with the utter absence of contact, with the cessation of contact, would feeling be discerned?’’
‘‘Hay khi không có xúc hoàn toàn, do sự diệt của xúc, liệu thọ có còn xuất hiện không?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, không.’’
‘‘Sabbaso vā pana vedanāya asati, vedanānirodhā api nu kho taṇhā paññāyethā’’ti?
‘‘Or, with the utter absence of feeling, with the cessation of feeling, would craving be discerned?’’
‘‘Hay khi không có thọ hoàn toàn, do sự diệt của thọ, liệu ái có còn xuất hiện không?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, không.’’
‘‘Sabbaso vā pana taṇhāya asati, taṇhānirodhā api nu kho upādānaṃ paññāyethā’’ti?
‘‘Or, with the utter absence of craving, with the cessation of craving, would clinging be discerned?’’
‘‘Hay khi không có ái hoàn toàn, do sự diệt của ái, liệu chấp thủ có còn xuất hiện không?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, không.’’
‘‘Sabbaso vā pana upādāne asati, upādānanirodhā api nu kho bhavo paññāyethā’’ti.
‘‘Or, with the utter absence of clinging, with the cessation of clinging, would existence be discerned?’’
‘‘Hay khi không có chấp thủ hoàn toàn, do sự diệt của chấp thủ, liệu hữu có còn xuất hiện không?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, không.’’
‘‘Sabbaso vā pana bhave asati, bhavanirodhā api nu kho jāti paññāyethā’’ti?
‘‘Or, with the utter absence of existence, with the cessation of existence, would birth be discerned?’’
‘‘Hay khi không có hữu hoàn toàn, do sự diệt của hữu, liệu sự sinh có còn xuất hiện không?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, không.’’
‘‘Sabbaso vā pana jātiyā asati, jātinirodhā api nu kho jarāmaraṇaṃ paññāyethā’’ti?
‘‘Or, with the utter absence of birth, with the cessation of birth, would old age and death be discerned?’’
‘‘Hay khi không có sự sinh hoàn toàn, do sự diệt của sự sinh, liệu già chết có còn xuất hiện không?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, không.’’
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, dasannaṃ vā kaṭṭhavāhānaṃ vīsāya vā kaṭṭhavāhānaṃ tiṃsāya vā kaṭṭhavāhānaṃ cattārīsāya vā kaṭṭhavāhānaṃ mahāaggikkhandho jaleyya.
“Just as, bhikkhus, a great mass of fire might blaze up from ten cartloads of firewood, or twenty cartloads of firewood, or thirty cartloads of firewood, or forty cartloads of firewood.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một đống lửa lớn cháy sáng, gồm mười gánh củi, hai mươi gánh củi, ba mươi gánh củi, bốn mươi gánh củi.
Tatra puriso kālena kālaṃ sukkhāni ceva tiṇāni pakkhipeyya, sukkhāni ca gomayāni pakkhipeyya, sukkhāni ca kaṭṭhāni pakkhipeyya.
Then a man might from time to time throw in dry grasses, and dry cow-dung, and dry wood.
Ở đó, có người thỉnh thoảng bỏ vào cỏ khô, bỏ vào phân bò khô, và bỏ vào củi khô.
Evañhi so, bhikkhave, mahāaggikkhandho tadāhāro tadupādāno ciraṃ dīghamaddhānaṃ jaleyya.
In this way, bhikkhus, that great mass of fire, being sustained by that food and that fuel, would blaze for a long time, for a long period.
Này các Tỳ-khưu, như vậy, đống lửa lớn ấy, nhờ có thức ăn ấy, nhờ có nhiên liệu ấy, sẽ cháy sáng lâu dài.
Evameva kho, bhikkhave, upādāniyesu dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhati.
Even so, bhikkhus, when one abides observing gratification in dhammas that are subject to clinging, craving grows.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự vị ngọt trong các pháp là đối tượng của thủ, thì ái tăng trưởng.
Taṇhāpaccayā upādānaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Craving is the condition for clinging…pe… Thus there is the origin of this whole mass of suffering.
Do ái mà có thủ…pe… Như vậy, toàn bộ khối khổ uẩn này khởi lên.
‘‘Upādāniyesu, bhikkhave, dhammesu ādīnavānupassino viharato taṇhā nirujjhati.
“When one, bhikkhus, abides observing danger in dhammas that are subject to clinging, craving ceases.
“Này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự nguy hiểm trong các pháp là đối tượng của thủ, thì ái diệt trừ.
Taṇhānirodhā upādānanirodho; upādānanirodhā bhavanirodho; bhavanirodhā jātinirodho; jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti.
With the cessation of craving, clinging ceases; with the cessation of clinging, becoming ceases; with the cessation of becoming, birth ceases; with the cessation of birth, old age-and-death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair cease.
Do ái diệt mà thủ diệt; do thủ diệt mà hữu diệt; do hữu diệt mà sinh diệt; do sinh diệt mà già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não diệt trừ.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
Thus there is the cessation of this whole mass of suffering.
Như vậy, toàn bộ khối khổ uẩn này diệt trừ.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, dasannaṃ vā kaṭṭhavāhānaṃ vīsāya vā tiṃsāya vā cattārīsāya vā kaṭṭhavāhānaṃ mahāaggikkhandho jaleyya; tatra puriso na kālena kālaṃ sukkhāni ceva tiṇāni pakkhipeyya, na sukkhāni ca gomayāni pakkhipeyya, na sukkhāni ca kaṭṭhāni pakkhipeyya.
“Just as, bhikkhus, a great mass of fire might blaze up from ten cartloads of firewood, or twenty, or thirty, or forty cartloads of firewood; then a man would not from time to time throw in dry grasses, nor dry cow-dung, nor dry wood.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một đống lửa lớn cháy sáng, gồm mười gánh củi, hai mươi gánh củi, ba mươi gánh củi, bốn mươi gánh củi; ở đó, người kia không thỉnh thoảng bỏ vào cỏ khô, không bỏ vào phân bò khô, không bỏ vào củi khô.
Evañhi so, bhikkhave, mahāaggikkhandho purimassa ca upādānassa pariyādānā aññassa ca anupahārā* anāhāro nibbāyeyya.
In this way, bhikkhus, that great mass of fire, from the exhaustion of its former fuel and from not being supplied with other fuel, being without food, would die out.
Này các Tỳ-khưu, như vậy, đống lửa lớn ấy, do nhiên liệu trước đã hết và không có nhiên liệu khác được thêm vào, không có thức ăn, sẽ tắt ngấm.
Evameva kho, bhikkhave, upādāniyesu dhammesu ādīnavānupassino viharato taṇhā nirujjhati, taṇhānirodhā upādānanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
Even so, bhikkhus, when one abides observing danger in dhammas that are subject to clinging, craving ceases; with the cessation of craving, clinging ceases…pe… Thus there is the cessation of this whole mass of suffering.”
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự nguy hiểm trong các pháp là đối tượng của thủ, thì ái diệt trừ, do ái diệt mà thủ diệt…pe… Như vậy, toàn bộ khối khổ uẩn này diệt trừ.”
Dutiyaṃ.
The Second.
Bài kinh thứ hai.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, telañca paṭicca vaṭṭiñca paṭicca telappadīpo jhāyeyya.
“Just as, bhikkhus, an oil lamp might burn dependent on oil and dependent on a wick.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một ngọn đèn dầu cháy sáng nhờ có dầu và có bấc.
Tatra puriso kālena kālaṃ telaṃ āsiñceyya vaṭṭiṃ upasaṃhareyya.
Then a man might from time to time pour in oil and adjust the wick.
Ở đó, có người thỉnh thoảng đổ thêm dầu và điều chỉnh bấc.
Evañhi so, bhikkhave, telappadīpo tadāhāro tadupādāno ciraṃ dīghamaddhānaṃ jaleyya.
In this way, bhikkhus, that oil lamp, being sustained by that food and that fuel, would burn for a long time, for a long period.
Này các Tỳ-khưu, như vậy, ngọn đèn dầu ấy, nhờ có thức ăn ấy, nhờ có nhiên liệu ấy, sẽ cháy sáng lâu dài.
Evameva kho, bhikkhave, saṃyojaniyesu dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhati.
Even so, bhikkhus, when one abides observing gratification in dhammas that are fettering, craving grows.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự vị ngọt trong các pháp là đối tượng của kiết sử, thì ái tăng trưởng.
Taṇhāpaccayā upādānaṃ; upādānapaccayā bhavo; bhavapaccayā jāti; jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
Craving is the condition for clinging; clinging is the condition for becoming; becoming is the condition for birth; birth is the condition for old age-and-death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair to arise.
Do ái mà có thủ; do thủ mà có hữu; do hữu mà có sinh; do sinh mà có già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não khởi lên.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Thus there is the origin of this whole mass of suffering.
Như vậy, toàn bộ khối khổ uẩn này khởi lên.
‘‘Saṃyojaniyesu, bhikkhave, dhammesu ādīnavānupassino viharato taṇhā nirujjhati.
“When one, bhikkhus, abides observing danger in dhammas that are fettering, craving ceases.
“Này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự nguy hiểm trong các pháp là đối tượng của kiết sử, thì ái diệt trừ.
Taṇhānirodhā upādānanirodho; upādānanirodhā bhavanirodho; bhavanirodhā jātinirodho; jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti.
With the cessation of craving, clinging ceases; with the cessation of clinging, becoming ceases; with the cessation of becoming, birth ceases; with the cessation of birth, old age-and-death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair cease.
Do ái diệt mà thủ diệt; do thủ diệt mà hữu diệt; do hữu diệt mà sinh diệt; do sinh diệt mà già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não diệt trừ.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
Thus there is the cessation of this whole mass of suffering.
Như vậy, toàn bộ khối khổ uẩn này diệt trừ.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, telañca paṭicca vaṭṭiñca paṭicca telappadīpo jhāyeyya.
“Just as, bhikkhus, an oil lamp might burn dependent on oil and dependent on a wick.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một ngọn đèn dầu cháy sáng nhờ có dầu và có bấc.
Tatra puriso na kālena kālaṃ telaṃ āsiñceyya na vaṭṭiṃ upasaṃhareyya.
Then a man would not from time to time pour in oil or adjust the wick.
Ở đó, có người không thỉnh thoảng đổ thêm dầu và không điều chỉnh bấc.
Evañhi so, bhikkhave, telappadīpo purimassa ca upādānassa pariyādānā aññassa ca anupahārā anāhāro nibbāyeyya.
In this way, bhikkhus, that oil lamp, from the exhaustion of its former fuel and from not being supplied with other fuel, being without food, would die out.
Này các Tỳ-khưu, như vậy, ngọn đèn dầu ấy, do nhiên liệu trước đã hết và không có nhiên liệu khác được thêm vào, không có thức ăn, sẽ tắt ngấm.
Evameva kho, bhikkhave, saṃyojaniyesu dhammesu ādīnavānupassino viharato taṇhā nirujjhati.
Even so, bhikkhus, when one abides observing danger in dhammas that are fettering, craving ceases.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự nguy hiểm trong các pháp là đối tượng của kiết sử, thì ái diệt trừ.
Taṇhānirodhā upādānanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
With the cessation of craving, clinging ceases…pe… Thus there is the cessation of this whole mass of suffering.”
Do ái diệt mà thủ diệt…pe… Như vậy, toàn bộ khối khổ uẩn này diệt trừ.”
Tatiyaṃ.
The Third.
Bài kinh thứ ba.
54. Sāvatthiyaṃ viharati …pe… ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, telañca paṭicca vaṭṭiñca paṭicca telappadīpo jhāyeyya.
54. While residing at Sāvatthī…pe… “Just as, bhikkhus, an oil lamp might burn dependent on oil and dependent on a wick.
54. Trú tại Sāvatthī…pe… “Này các Tỳ-khưu, ví như một ngọn đèn dầu cháy sáng nhờ có dầu và có bấc.
Tatra puriso kālena kālaṃ telaṃ āsiñceyya vaṭṭiṃ upasaṃhareyya.
Then a man might from time to time pour in oil and adjust the wick.
Ở đó, có người thỉnh thoảng đổ thêm dầu và điều chỉnh bấc.
Evañhi so, bhikkhave, telappadīpo tadāhāro tadupādāno ciraṃ dīghamaddhānaṃ jaleyya.
In this way, bhikkhus, that oil lamp, being sustained by that food and that fuel, would burn for a long time, for a long period.
Này các Tỳ-khưu, như vậy, ngọn đèn dầu ấy, nhờ có thức ăn ấy, nhờ có nhiên liệu ấy, sẽ cháy sáng lâu dài.
Evameva kho, bhikkhave, saṃyojaniyesu dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhati.
Even so, bhikkhus, when one abides observing gratification in dhammas that are fettering, craving grows.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự vị ngọt trong các pháp là đối tượng của kiết sử, thì ái tăng trưởng.
Taṇhāpaccayā upādānaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’’.
Craving is the condition for clinging…pe… Thus there is the origin of this whole mass of suffering.”
Do ái mà có thủ…pe… Như vậy, toàn bộ khối khổ uẩn này khởi lên.”
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, telañca paṭicca vaṭṭiñca paṭicca telappadīpo jhāyeyya.
“Just as, bhikkhus, an oil lamp might burn dependent on oil and dependent on a wick.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một ngọn đèn dầu cháy sáng nhờ có dầu và có bấc.
Tatra puriso na kālena kālaṃ telaṃ āsiñceyya na vaṭṭiṃ upasaṃhareyya.
Then a man would not from time to time pour in oil or adjust the wick.
Ở đó, có người không thỉnh thoảng đổ thêm dầu và không điều chỉnh bấc.
Evañhi so, bhikkhave, telappadīpo purimassa ca upādānassa pariyādānā aññassa ca anupahārā anāhāro nibbāyeyya.
In this way, bhikkhus, that oil lamp, from the exhaustion of its former fuel and from not being supplied with other fuel, being without food, would die out.
Này các Tỳ-khưu, như vậy, ngọn đèn dầu ấy, do nhiên liệu trước đã hết và không có nhiên liệu khác được thêm vào, không có thức ăn, sẽ tắt ngấm.
Evameva kho, bhikkhave, saṃyojaniyesu dhammesu ādīnavānupassino viharato taṇhā nirujjhati.
Even so, bhikkhus, when one abides observing danger in dhammas that are fettering, craving ceases.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự nguy hiểm trong các pháp là đối tượng của kiết sử, thì ái diệt trừ.
Taṇhānirodhā upādānanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
With the cessation of craving, clinging ceases…pe… Thus there is the cessation of this whole mass of suffering.”
Do ái diệt mà thủ diệt…pe… Như vậy, toàn bộ khối khổ uẩn này diệt trừ.”
Catutthaṃ.
The Fourth.
Bài kinh thứ tư.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, mahārukkho.
“Just as, bhikkhus, a great tree.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một cây đại thụ.
Tassa yāni ceva mūlāni adhogamāni, yāni ca tiriyaṅgamāni, sabbāni tāni uddhaṃ ojaṃ abhiharanti.
Whatever roots it has, whether growing downwards or growing horizontally, all of them draw sap upwards.
Tất cả những rễ của nó, dù là rễ đâm sâu xuống đất hay rễ lan rộng ra hai bên, đều hút chất dinh dưỡng từ đất lên.
Evañhi so, bhikkhave, mahārukkho tadāhāro tadupādāno ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya.
In this way, bhikkhus, that great tree, being sustained by that food and that fuel, would stand for a long time, for a long period.
Này các Tỳ-khưu, như vậy, cây đại thụ ấy, nhờ có thức ăn ấy, nhờ có nhiên liệu ấy, sẽ tồn tại lâu dài.
Evameva kho, bhikkhave, upādāniyesu dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhati.
Even so, bhikkhus, when one abides observing gratification in dhammas that are subject to clinging, craving grows.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự vị ngọt trong các pháp là đối tượng của thủ, thì ái tăng trưởng.
Taṇhāpaccayā upādānaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Craving is the condition for clinging…pe… Thus there is the origin of this whole mass of suffering.
Do ái mà có thủ…pe… Như vậy, toàn bộ khối khổ uẩn này khởi lên.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, mahārukkho.
“Just as, bhikkhus, a great tree.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một cây đại thụ.
Atha puriso āgaccheyya kuddālapiṭakaṃ* ādāya.
Then a man might come, taking a spade and a basket.
Rồi một người đến, mang theo cuốc và giỏ.
So taṃ rukkhaṃ mūle chindeyya, mūlaṃ chinditvā palikhaṇeyya* , palikhaṇitvā mūlāni uddhareyya antamaso usīranāḷimattānipi.
That man should cut that tree at its root. Having cut the root, he should dig around it. Having dug around it, he should pull out all the roots, even those as small as an usīra reed.
Người ấy sẽ chặt cây đó tận gốc, sau khi chặt gốc, sẽ đào xung quanh, sau khi đào xung quanh, sẽ nhổ lên các rễ, cho đến cả những rễ nhỏ bằng cọng cỏ hương bài.
So taṃ rukkhaṃ khaṇḍākhaṇḍikaṃ chindeyya, khaṇḍākhaṇḍikaṃ chinditvā phāleyya, phāletvā sakalikaṃ sakalikaṃ kareyya, sakalikaṃ sakalikaṃ karitvā vātātape visoseyya; vātātape visosetvā agginā ḍaheyya, agginā ḍahetvā masiṃ kareyya, masiṃ karitvā mahāvāte vā ophuṇeyya* nadiyā vā sīghasotāya pavāheyya.
That man should cut that tree into pieces. Having cut it into pieces, he should split it. Having split it, he should make it into chips. Having made it into chips, he should dry it in the wind and sun. Having dried it in the wind and sun, he should burn it with fire. Having burned it with fire, he should reduce it to ash. Having reduced it to ash, he should either scatter it in a strong wind or float it away in a swift-flowing river.
Người ấy sẽ chặt cây đó thành từng khúc, sau khi chặt thành từng khúc, sẽ chẻ ra, sau khi chẻ ra, sẽ làm thành từng mảnh, sau khi làm thành từng mảnh, sẽ phơi trong gió và nắng; sau khi phơi trong gió và nắng, sẽ đốt bằng lửa, sau khi đốt bằng lửa, sẽ làm thành tro, sau khi làm thành tro, sẽ rải trong gió lớn hoặc thả trôi theo dòng sông chảy xiết.
Evañhi so, bhikkhave, mahārukkho ucchinnamūlo assa tālāvatthukato anabhāvaṃkato* āyatiṃ anuppādadhammo.
In this way, bhikkhus, that great tree would be cut off at the root, made like a palm-stump, made non-existent, and incapable of growing again in the future.
Này các Tỳ khưu, như vậy, cây đại thụ ấy bị chặt tận gốc, trở thành như thân cây tala, đi đến chỗ không hiện hữu, có pháp không sanh khởi trong tương lai.
Evameva kho, bhikkhave, upādāniyesu dhammesu ādīnavānupassino viharato taṇhā nirujjhati.
Even so, bhikkhus, when one abides contemplating the danger in things conducive to clinging, craving ceases.
Cũng vậy, này các Tỳ khưu, đối với người sống quán thấy sự nguy hại trong các pháp có thể bị chấp thủ, ái được đoạn diệt.
Taṇhānirodhā upādānanirodho; upādānanirodhā bhavanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
With the cessation of craving, there is the cessation of clinging; with the cessation of clinging, there is the cessation of becoming… Thus is the cessation of this entire mass of suffering.”
Do ái diệt nên thủ diệt; do thủ diệt nên hữu diệt…v.v… Như vậy là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này.”
Pañcamaṃ.
The Fifth.
Kinh thứ năm.
56. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, mahārukkho.
56. While dwelling at Sāvatthī… “Just as, bhikkhus, a great tree.
56. Trú ở Sāvatthī…v.v… “Này các Tỳ khưu, ví như một cây đại thụ.
Tassa yāni ceva mūlāni adhogamāni, yāni ca tiriyaṅgamāni, sabbāni tāni uddhaṃ ojaṃ abhiharanti.
Whatever roots it has, both those going downwards and those going sideways, all of them draw sap upwards.
Những rễ nào của nó đi xuống dưới và những rễ nào đi ngang, tất cả chúng đều hút nhựa sống lên trên.
Evañhi so, bhikkhave, mahārukkho tadāhāro tadupādāno ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya.
In this way, bhikkhus, that great tree, being thus nourished and sustained, would stand for a long time.
Này các Tỳ khưu, như vậy, cây đại thụ ấy, với vật thực đó, với sự nương tựa đó, có thể tồn tại lâu dài.
Evameva kho, bhikkhave, upādāniyesu dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhati.
Even so, bhikkhus, when one abides contemplating the gratification in things conducive to clinging, craving increases.
Cũng vậy, này các Tỳ khưu, đối với người sống quán thấy vị ngọt trong các pháp có thể bị chấp thủ, ái tăng trưởng.
Taṇhāpaccayā upādānaṃ …pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’’.
With craving as condition, clinging… Thus is the origin of this entire mass of suffering.”
Do ái làm duyên, thủ sanh khởi…v.v… Như vậy là sự sanh khởi của toàn bộ khối khổ này.”
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, mahārukkho.
“Just as, bhikkhus, a great tree.
“Này các Tỳ khưu, ví như một cây đại thụ.
Atha puriso āgaccheyya kuddālapiṭakaṃ ādāya.
Then a man would come, taking a spade and a basket.
Rồi một người mang cuốc và giỏ đến.
So taṃ rukkhaṃ mūle chindeyya, mūle chetvā palikhaṇeyya, palikhaṇitvā mūlāni uddhareyya…pe… nadiyā vā sīghasotāya pavāheyya.
He would cut that tree at its root, having cut the root, he would dig around it, having dug around it, he would pull out the roots… or he would float it away in a swift-flowing river.
Người ấy chặt cây đó ở gốc, sau khi chặt ở gốc, người ấy đào xung quanh, sau khi đào xung quanh, người ấy nhổ rễ lên…v.v… hoặc thả trôi trên sông có dòng chảy xiết.
Evañhi so, bhikkhave, mahārukkho ucchinnamūlo assa tālāvatthukato anabhāvaṅkato āyatiṃ anuppādadhammo.
In this way, bhikkhus, that great tree would be cut off at the root, made like a palm-stump, made non-existent, and incapable of growing again in the future.
Này các Tỳ khưu, như vậy, cây đại thụ ấy bị chặt tận gốc, trở thành như thân cây tala, đi đến chỗ không hiện hữu, có pháp không sanh khởi trong tương lai.
Evameva kho, bhikkhave, upādāniyesu dhammesu ādīnavānupassino viharato taṇhā nirujjhati.
Even so, bhikkhus, when one abides contemplating the danger in things conducive to clinging, craving ceases.
Cũng vậy, này các Tỳ khưu, đối với người sống quán thấy sự nguy hại trong các pháp có thể bị chấp thủ, ái được đoạn diệt.
Taṇhānirodhā upādānanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
With the cessation of craving, there is the cessation of clinging… Thus is the cessation of this entire mass of suffering.”
Do ái diệt nên thủ diệt…v.v… Như vậy là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này.”
Chaṭṭhaṃ.
The Sixth.
Kinh thứ sáu.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, taruṇo rukkho.
“Just as, bhikkhus, a young tree.
“Này các Tỳ khưu, ví như một cây non.
Tassa puriso kālena kālaṃ mūlāni palimajjeyya* kālena kālaṃ paṃsuṃ dadeyya, kālena kālaṃ udakaṃ dadeyya.
From time to time, a man would clear the soil around its roots, from time to time he would add earth, from time to time he would provide water.
Một người thỉnh thoảng dọn dẹp gốc cây, thỉnh thoảng bón đất, thỉnh thoảng tưới nước cho nó.
Evañhi so, bhikkhave, taruṇo rukkho tadāhāro tadupādāno vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyya.
In this way, bhikkhus, that young tree, being thus nourished and sustained, would attain growth, increase, and fullness.
Này các Tỳ khưu, như vậy, cây non ấy, với vật thực đó, với sự nương tựa đó, sẽ đạt đến sự tăng trưởng, phát triển, lớn mạnh.
Evameva kho, bhikkhave, saṃyojaniyesu dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhati.
Even so, bhikkhus, when one abides contemplating the gratification in things that are fetters, craving increases.
Cũng vậy, này các Tỳ khưu, đối với người sống quán thấy vị ngọt trong các pháp trói buộc, ái tăng trưởng.
Taṇhāpaccayā upādānaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
With craving as condition, clinging… Thus is the origin of this entire mass of suffering.”
Do ái làm duyên, thủ sanh khởi…v.v… Như vậy là sự sanh khởi của toàn bộ khối khổ này.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, taruṇo rukkho.
“Just as, bhikkhus, a young tree.
“Này các Tỳ khưu, ví như một cây non.
Atha puriso āgaccheyya kuddālapiṭakaṃ ādāya…pe… nadiyā vā sīghasotāya pavāheyya.
Then a man would come, taking a spade and a basket… or he would float it away in a swift-flowing river.
Rồi một người mang cuốc và giỏ đến…v.v… hoặc thả trôi trên sông có dòng chảy xiết.
Evañhi so, bhikkhave, taruṇo rukkho ucchinnamūlo assa tālāvatthukato anabhāvaṅkato āyatiṃ anuppādadhammo.
In this way, bhikkhus, that young tree would be cut off at the root, made like a palm-stump, made non-existent, and incapable of growing again in the future.
Này các Tỳ khưu, như vậy, cây non ấy bị chặt tận gốc, trở thành như thân cây tala, đi đến chỗ không hiện hữu, có pháp không sanh khởi trong tương lai.
Evameva kho, bhikkhave, saṃyojaniyesu dhammesu ādīnavānupassino viharato taṇhā nirujjhati.
Even so, bhikkhus, when one abides contemplating the danger in things that are fetters, craving ceases.
Cũng vậy, này các Tỳ khưu, đối với người sống quán thấy sự nguy hại trong các pháp trói buộc, ái được đoạn diệt.
Taṇhānirodhā upādānanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
With the cessation of craving, there is the cessation of clinging… Thus is the cessation of this entire mass of suffering.”
Do ái diệt nên thủ diệt…v.v… Như vậy là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này.”
Sattamaṃ.
The Seventh.
Kinh thứ bảy.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, mahārukkho.
“Just as, bhikkhus, a great tree.
“Này các Tỳ khưu, ví như một cây đại thụ.
Tassa yāni ceva mūlāni adhogamāni, yāni ca tiriyaṅgamāni, sabbāni tāni uddhaṃ ojaṃ abhiharanti.
Whatever roots it has, both those going downwards and those going sideways, all of them draw sap upwards.
Những rễ nào của nó đi xuống dưới và những rễ nào đi ngang, tất cả chúng đều hút nhựa sống lên trên.
Evañhi so, bhikkhave, mahārukkho tadāhāro tadupādāno ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya.
In this way, bhikkhus, that great tree, being thus nourished and sustained, would stand for a long time.
Này các Tỳ khưu, như vậy, cây đại thụ ấy, với vật thực đó, với sự nương tựa đó, có thể tồn tại lâu dài.
Evameva kho, bhikkhave, saṃyojaniyesu dhammesu assādānupassino viharato nāmarūpassa avakkanti hoti…pe….
Even so, bhikkhus, when one abides contemplating the gratification in things that are fetters, there is the descent of name-and-form….
Cũng vậy, này các Tỳ khưu, đối với người sống quán thấy vị ngọt trong các pháp trói buộc, có sự đi vào của danh sắc…v.v…
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, mahārukkho.
“Just as, bhikkhus, a great tree.
“Này các Tỳ khưu, ví như một cây đại thụ.
Atha puriso āgaccheyya kuddālapiṭakaṃ ādāya…pe… āyatiṃ anuppādadhammo.
Then a man would come, taking a spade and a basket… incapable of growing again in the future.
Rồi một người mang cuốc và giỏ đến…v.v… có pháp không sanh khởi trong tương lai.
Evameva kho, bhikkhave, saṃyojaniyesu dhammesu ādīnavānupassino viharato nāmarūpassa avakkanti na hoti.
Even so, bhikkhus, when one abides contemplating the danger in things that are fetters, there is no descent of name-and-form.
Cũng vậy, này các Tỳ khưu, đối với người sống quán thấy sự nguy hại trong các pháp trói buộc, không có sự đi vào của danh sắc.
Nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
With the cessation of name-and-form, there is the cessation of the six sense bases… Thus is the cessation of this entire mass of suffering.”
Do danh sắc diệt nên sáu xứ diệt…v.v… Như vậy là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này.”
Aṭṭhamaṃ.
The Eighth.
Kinh thứ tám.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, mahārukkho.
“Just as, bhikkhus, a great tree.
“Này các Tỳ khưu, ví như một cây đại thụ.
Atha puriso āgaccheyya kuddālapiṭakaṃ ādāya…pe… āyatiṃ anuppādadhammo.
Then a man would come, taking a spade and a basket… incapable of growing again in the future.
Rồi một người mang cuốc và giỏ đến…v.v… có pháp không sanh khởi trong tương lai.
Evameva kho, bhikkhave, saṃyojaniyesu dhammesu ādīnavānupassino viharato viññāṇassa avakkanti na hoti.
Even so, bhikkhus, when one abides contemplating the danger in things that are fetters, there is no descent of consciousness.
Cũng vậy, này các Tỳ khưu, đối với người sống quán thấy sự nguy hại trong các pháp trói buộc, không có sự đi vào của thức.
Viññāṇassa nirodhā nāmarūpanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
With the cessation of consciousness, there is cessation of name-and-form...and so on... Thus is the cessation of this entire mass of suffering.”
Do sự diệt trừ thức, danh sắc diệt trừ…pe… như vậy, toàn bộ khối khổ này diệt trừ.”
Navamaṃ.
The Ninth.
Thứ chín.
60. Ekaṃ samayaṃ bhagavā kurūsu viharati kammāsadhammaṃ nāma kurūnaṃ nigamo.
60. Once the Blessed One was staying among the Kurus, at a town of the Kurus called Kammāsadhamma.
60. Một thời, Thế Tôn trú tại xứ Kurū, ở một thị trấn tên là Kammāsadhamma của dân Kurū.
Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then Ven. Ānanda approached the Blessed One, paid homage to him, and sat down to one side.
Rồi Tôn giả Ānanda đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante!
As he was sitting to one side, Ven. Ānanda said to the Blessed One: "It is wonderful, Bhante! It is amazing, Bhante!
Ngồi xuống một bên, Tôn giả Ānanda bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, thật kỳ diệu thay, bạch Thế Tôn, thật hy hữu thay!
Yāva gambhīro cāyaṃ, bhante, paṭiccasamuppādo gambhīrāvabhāso ca, atha ca pana me uttānakuttānako viya khāyatī’’ti.
Bhante, this dependent origination is so profound and appears so profound, yet to me it seems superficial, so very superficial."
Bạch Thế Tôn, duyên khởi này thật sâu xa và có vẻ sâu xa, nhưng đối với con thì dường như nó thật nông cạn.”
‘‘Mā hevaṃ, ānanda, mā hevaṃ, ānanda* !
"Do not say so, Ānanda, do not say so, Ānanda!
“Đừng nói như vậy, Ānanda, đừng nói như vậy, Ānanda!
Gambhīro cāyaṃ, ānanda, paṭiccasamuppādo gambhīrāvabhāso ca.
Profound is this dependent origination, Ānanda, and profound it appears.
Này Ānanda, duyên khởi này thật sâu xa và có vẻ sâu xa.
Etassa, ānanda, dhammassa ananubodhā appaṭivedhā evamayaṃ pajā tantākulakajātā kulagaṇṭhikajātā* muñjapabbajabhūtā* apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ saṃsāraṃ nātivattati.
It is because of not understanding and not penetrating this Dhamma, Ānanda, that this generation has become entangled like a tangled skein of thread, like a knotted ball of string, like muñja grass and pabbaja grass, and cannot escape the miserable states, the lower realms, perdition, and saṃsāra.
Này Ānanda, do không thấu hiểu, không thâm nhập giáo pháp này mà chúng sinh này bị rối rắm như tơ vò, như mớ chỉ rối, như cỏ muñja và pabbaja, không vượt qua được khổ cảnh, ác thú, đọa xứ, luân hồi.
‘‘Upādāniyesu, ānanda, dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhati.
"Dwelling, Ānanda, seeing gratification in phenomena that are clinging-related, craving increases.
“Này Ānanda, khi một người sống quán chiếu sự vị ngọt trong các pháp có thể chấp thủ, thì tham ái tăng trưởng.
Taṇhāpaccayā upādānaṃ; upādānapaccayā bhavo; bhavapaccayā jāti; jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
With craving as condition, there is clinging; with clinging as condition, there is becoming; with becoming as condition, there is birth; with birth as condition, old age and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair come to be.
Do duyên tham ái mà có chấp thủ; do duyên chấp thủ mà có hữu; do duyên hữu mà có sinh; do duyên sinh mà già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não khởi lên.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Thus is the origin of this entire mass of suffering.
Như vậy, toàn bộ khối khổ này tập khởi.
‘‘Seyyathāpi, ānanda, mahārukkho.
"Just as, Ānanda, a great tree.
“Này Ānanda, ví như một cây đại thụ.
Tassa yāni ceva mūlāni adhogamāni, yāni ca tiriyaṅgamāni, sabbāni tāni uddhaṃ ojaṃ abhiharanti.
Whatever roots it has going downwards and whatever roots it has going across, all of them draw sustenance upwards.
Những rễ của nó, dù đi xuống hay đi ngang, tất cả đều hút chất dinh dưỡng từ trên lên.
Evañhi so, ānanda, mahārukkho tadāhāro tadupādāno ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya.
Thus, Ānanda, that great tree, being so sustained and clinging to that sustenance, would stand for a long, extended period.
Như vậy, này Ānanda, cây đại thụ ấy, nhờ được nuôi dưỡng và chấp thủ ấy, có thể tồn tại lâu dài.
Evameva kho, ānanda, upādāniyesu dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhati.
Even so, Ānanda, dwelling seeing gratification in phenomena that are clinging-related, craving increases.
Cũng vậy, này Ānanda, khi một người sống quán chiếu sự vị ngọt trong các pháp có thể chấp thủ, thì tham ái tăng trưởng.
Taṇhāpaccayā upādānaṃ; upādānapaccayā bhavo…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
With craving as condition, there is clinging; with clinging as condition, there is becoming...and so on... Thus is the origin of this entire mass of suffering.
Do duyên tham ái mà có chấp thủ; do duyên chấp thủ mà có hữu…pe… như vậy, toàn bộ khối khổ này tập khởi.
‘‘Seyyathāpi, ānanda, mahārukkho.
"Just as, Ānanda, a great tree.
“Này Ānanda, ví như một cây đại thụ.
Atha puriso āgaccheyya kuddālapiṭakaṃ ādāya.
Then a man would come carrying a spade and a basket.
Rồi một người đến, mang theo cuốc và giỏ.
So taṃ rukkhaṃ mūle chindeyya, mūle chetvā palikhaṇeyya, palikhaṇitvā mūlāni uddhareyya antamaso usīranāḷimattānipi.
He would cut that tree at the root, cut it at the root and dig it up, dig it up and pull out the roots, even down to the size of a usīra fibre.
Người ấy chặt cây ở gốc, sau khi chặt ở gốc thì đào lên, sau khi đào lên thì nhổ hết rễ, dù là những rễ nhỏ như sợi cỏ usīra.
So taṃ rukkhaṃ khaṇḍākhaṇḍikaṃ chindeyya.
He would cut that tree into pieces.
Người ấy chặt cây thành từng khúc nhỏ.
Khaṇḍākhaṇḍikaṃ chinditvā phāleyya; phāletvā sakalikaṃ sakalikaṃ kareyya, sakalikaṃ sakalikaṃ karitvā vātātape visoseyya, vātātape visosetvā agginā ḍaheyya, agginā ḍahetvā masiṃ kareyya, masiṃ karitvā mahāvāte vā ophuṇeyya, nadiyā vā sīghasotāya pavāheyya.
Cutting it into pieces, he would split it; splitting it, he would make it into splinters, making it into splinters he would dry it in the wind and sun, drying it in the wind and sun he would burn it with fire, burning it with fire he would make it into ash, making it into ash he would scatter it in a strong wind, or float it away in a swiftly flowing river.
Sau khi chặt thành từng khúc nhỏ thì chẻ ra; sau khi chẻ ra thì xẻ thành từng mảnh, sau khi xẻ thành từng mảnh thì phơi khô dưới nắng gió, sau khi phơi khô dưới nắng gió thì đốt bằng lửa, sau khi đốt bằng lửa thì biến thành tro, sau khi biến thành tro thì tung vào gió lớn hoặc thả trôi theo dòng nước xiết của một con sông.
Evañhi so, ānanda, mahārukkho ucchinnamūlo assa tālāvatthukato anabhāvaṅkato āyatiṃ anuppādadhammo.
Thus, Ānanda, that great tree would be uprooted, made like a palm-stump, brought to naught, and no longer subject to future arising.
Như vậy, này Ānanda, cây đại thụ ấy đã bị nhổ tận gốc, bị biến thành một bãi đất trống, không còn tồn tại, không thể tái sinh trong tương lai.
Evameva kho, ānanda, upādāniyesu dhammesu ādīnavānupassino viharato taṇhā nirujjhati.
Even so, Ānanda, dwelling seeing danger in phenomena that are clinging-related, craving ceases.
Cũng vậy, này Ānanda, khi một người sống quán chiếu sự nguy hiểm trong các pháp có thể chấp thủ, thì tham ái diệt trừ.
Taṇhānirodhā upādānanirodho; upādānanirodhā bhavanirodho; bhavanirodhā jātinirodho; jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti.
With the cessation of craving, there is cessation of clinging; with the cessation of clinging, there is cessation of becoming; with the cessation of becoming, there is cessation of birth; with the cessation of birth, old age and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair cease.
Do tham ái diệt trừ mà chấp thủ diệt trừ; do chấp thủ diệt trừ mà hữu diệt trừ; do hữu diệt trừ mà sinh diệt trừ; do sinh diệt trừ mà già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não diệt trừ.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
Thus is the cessation of this entire mass of suffering.”
Như vậy, toàn bộ khối khổ này diệt trừ.”
Dasamaṃ.
The Tenth.
Thứ mười.
61. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme…pe… ‘‘assutavā, bhikkhave, puthujjano imasmiṃ cātumahābhūtikasmiṃ kāyasmiṃ nibbindeyyapi virajjeyyapi vimucceyyapi.
61. Thus have I heard – At one time the Blessed One was staying at Sāvatthī, in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s Park...and so on... "A foolish uninstructed ordinary person, bhikkhus, might become dispassionate towards, become unattached to, or be liberated from this body made of the four great elements.
61. Tôi nghe như vầy – Một thời, Thế Tôn trú tại Sāvatthī, trong khu vườn Jetavana của ông Anāthapiṇḍika…pe… “Này các Tỳ-khưu, phàm phu không được nghe giáo pháp có thể chán ghét, có thể ly tham, có thể giải thoát khỏi thân tứ đại này.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao?
* Dissati, bhikkhave* , imassa cātumahābhūtikassa kāyassa ācayopi apacayopi ādānampi nikkhepanampi.
It is seen, bhikkhus, that this body made of the four great elements has accumulation and dispersion, taking up and laying down.
Này các Tỳ-khưu, thân tứ đại này được thấy có sự tích tập và sự suy giảm, có sự nắm giữ và sự buông bỏ.
Tasmā tatrāssutavā puthujjano nibbindeyyapi virajjeyyapi vimucceyyapi’’.
Therefore, an uninstructed ordinary person might become dispassionate towards, become unattached to, or be liberated from it."
Do đó, phàm phu không được nghe giáo pháp có thể chán ghét, có thể ly tham, có thể giải thoát khỏi thân ấy.”
‘‘Yañca kho etaṃ, bhikkhave, vuccati cittaṃ itipi, mano itipi, viññāṇaṃ itipi, tatrāssutavā puthujjano nālaṃ nibbindituṃ nālaṃ virajjituṃ nālaṃ vimuccituṃ.
"But as to that which is called mind, or thought, or consciousness, an uninstructed ordinary person is not capable of becoming dispassionate towards, unattached to, or liberated from it.
“Nhưng này các Tỳ-khưu, cái được gọi là tâm, là ý, là thức, phàm phu không được nghe giáo pháp không thể chán ghét, không thể ly tham, không thể giải thoát khỏi cái đó.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao?
Dīgharattañhetaṃ, bhikkhave, assutavato puthujjanassa ajjhositaṃ mamāyitaṃ parāmaṭṭhaṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti.
For a long time, bhikkhus, this has been clung to, claimed as 'mine,' and grasped by the uninstructed ordinary person: 'This is mine, this I am, this is my self.'
Này các Tỳ-khưu, từ lâu rồi, phàm phu không được nghe giáo pháp đã chấp chặt, đã cho là của mình, đã nắm giữ sai lầm: ‘Cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi.’
Tasmā tatrāssutavā puthujjano nālaṃ nibbindituṃ nālaṃ virajjituṃ nālaṃ vimuccituṃ.
Therefore, an uninstructed ordinary person is not capable of becoming dispassionate towards, unattached to, or liberated from it.
Do đó, phàm phu không được nghe giáo pháp không thể chán ghét, không thể ly tham, không thể giải thoát khỏi cái đó.
‘‘Varaṃ, bhikkhave, assutavā puthujjano imaṃ cātumahābhūtikaṃ kāyaṃ attato upagaccheyya, na tveva cittaṃ.
"It would be better, bhikkhus, for an uninstructed ordinary person to assume this body made of the four great elements as self, rather than the mind.
“Này các Tỳ-khưu, tốt hơn hết là phàm phu không được nghe giáo pháp nên xem thân tứ đại này là tự ngã, chứ không phải tâm.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao?
Dissatāyaṃ, bhikkhave, cātumahābhūtiko kāyo ekampi vassaṃ tiṭṭhamāno dvepi vassāni tiṭṭhamāno tīṇipi vassāni tiṭṭhamāno cattāripi vassāni tiṭṭhamāno pañcapi vassāni tiṭṭhamāno dasapi vassāni tiṭṭhamāno vīsatipi vassāni tiṭṭhamāno tiṃsampi vassāni tiṭṭhamāno cattārīsampi vassāni tiṭṭhamāno paññāsampi vassāni tiṭṭhamāno vassasatampi tiṭṭhamāno, bhiyyopi tiṭṭhamāno.
This body made of the four great elements, bhikkhus, is seen to stand for one year, for two years, for three years, for four years, for five years, for ten years, for twenty years, for thirty years, for forty years, for fifty years, for a hundred years, or even for more than that.
Này các Tỳ-khưu, thân tứ đại này được thấy tồn tại một năm, hai năm, ba năm, bốn năm, năm năm, mười năm, hai mươi năm, ba mươi năm, bốn mươi năm, năm mươi năm, một trăm năm, hoặc hơn thế nữa.
‘‘Yañca kho etaṃ, bhikkhave, vuccati cittaṃ itipi, mano itipi, viññāṇaṃ itipi, taṃ rattiyā ca divasassa ca aññadeva uppajjati aññaṃ nirujjhati.
"But as to that which is called mind, or thought, or consciousness, it arises as one thing and ceases as another by night and by day.
“Nhưng này các Tỳ-khưu, cái được gọi là tâm, là ý, là thức, cái đó khởi lên khác và diệt đi khác vào ban đêm và ban ngày.
Seyyathāpi, bhikkhave, makkaṭo araññe pavane caramāno sākhaṃ gaṇhati, taṃ muñcitvā aññaṃ gaṇhati, taṃ muñcitvā aññaṃ gaṇhati; evameva kho, bhikkhave, yamidaṃ vuccati cittaṃ itipi, mano itipi, viññāṇaṃ itipi, taṃ rattiyā ca divasassa ca aññadeva uppajjati aññaṃ nirujjhati.
Just as, bhikkhus, a monkey roaming in a wilderness forest grabs one branch, lets it go, and grabs another; lets it go, and grabs another; even so, bhikkhus, that which is called mind, or thought, or consciousness, arises as one thing and ceases as another by night and by day.
Này các Tỳ-khưu, ví như một con khỉ lang thang trong rừng rậm, nó nắm lấy một cành cây, buông cành đó ra rồi nắm lấy cành khác, buông cành đó ra rồi nắm lấy cành khác; cũng vậy, này các Tỳ-khưu, cái được gọi là tâm, là ý, là thức, cái đó khởi lên khác và diệt đi khác vào ban đêm và ban ngày.
‘‘Evaṃ passaṃ, bhikkhave, sutavā ariyasāvako rūpasmimpi nibbindati, vedanāyapi nibbindati, saññāyapi nibbindati, saṅkhāresupi nibbindati, viññāṇasmimpi nibbindati; nibbindaṃ virajjati, virāgā vimuccati, vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti.
“Seeing thus, bhikkhus, a learned noble disciple becomes disenchanted with form, becomes disenchanted with feeling, becomes disenchanted with perception, becomes disenchanted with volitional formations, becomes disenchanted with consciousness. Being disenchanted, he becomes dispassionate; through dispassion, he is liberated. When liberated, there arises the knowledge: ‘I am liberated.’
“Này các Tỳ-khưu, khi thấy như vậy, vị đệ tử Thánh đã nghe pháp sẽ nhàm chán sắc (rūpa), nhàm chán thọ (vedanā), nhàm chán tưởng (saññā), nhàm chán các hành (saṅkhāra), nhàm chán thức (viññāṇa); khi nhàm chán, vị ấy ly tham; do ly tham, vị ấy được giải thoát; khi được giải thoát, vị ấy có trí tuệ biết rằng mình đã giải thoát.
‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānātī’’ti.
He understands: ‘Birth is destroyed, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being.’”
Vị ấy biết rõ: ‘Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lại trạng thái này nữa’.”
Paṭhamaṃ.
The First.
Thứ nhất.
62. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘assutavā, bhikkhave, puthujjano imasmiṃ cātumahābhūtikasmiṃ kāyasmiṃ nibbindeyyapi virajjeyyapi vimucceyyapi.
At Sāvatthī…and so on…“Bhikkhus, an uninstructed ordinary person might become disenchanted with, dispassionate towards, and liberated from this body composed of the four great primary elements.
62. Trú tại Sāvatthī… (tương tự)… “Này các Tỳ-khưu, người phàm phu chưa từng nghe pháp có thể nhàm chán, ly tham và giải thoát đối với thân do bốn đại này tạo thành.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao?
Dissati, bhikkhave, imassa cātumahābhūtikassa kāyassa ācayopi apacayopi ādānampi nikkhepanampi.
For it is seen, bhikkhus, that this body composed of the four great primary elements accumulates and disperses, is taken up and laid down.
Này các Tỳ-khưu, thân do bốn đại này tạo thành được thấy là có sự tích tụ và tan rã, có sự nắm giữ và buông bỏ.
Tasmā tatrāssutavā puthujjano nibbindeyyapi virajjeyyapi vimucceyyapi.
Therefore, an uninstructed ordinary person might become disenchanted with, dispassionate towards, and liberated from it.
Vì vậy, người phàm phu chưa từng nghe pháp có thể nhàm chán, ly tham và giải thoát đối với nó.
Yañca kho etaṃ, bhikkhave, vuccati cittaṃ itipi, mano itipi, viññāṇaṃ itipi, tatrāssutavā puthujjano nālaṃ nibbindituṃ nālaṃ virajjituṃ nālaṃ vimuccituṃ.
But that which, bhikkhus, is called ‘mind’ or ‘mentality’ or ‘consciousness’—an uninstructed ordinary person is not capable of becoming disenchanted with, dispassionate towards, or liberated from it.
Nhưng này các Tỳ-khưu, cái được gọi là tâm (citta), hay ý (mano), hay thức (viññāṇa), người phàm phu chưa từng nghe pháp không thể nhàm chán, không thể ly tham, không thể giải thoát đối với nó.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao?
Dīgharattañhetaṃ, bhikkhave, assutavato puthujjanassa ajjhositaṃ mamāyitaṃ parāmaṭṭhaṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti.
For a long time, bhikkhus, this has been clung to, appropriated, and grasped by the uninstructed ordinary person as ‘This is mine, this I am, this is my self’.
Này các Tỳ-khưu, từ lâu người phàm phu chưa từng nghe pháp đã chấp thủ, xem là của mình, và bám víu vào nó với ý nghĩ: ‘Đây là của tôi, đây là tôi, đây là tự ngã của tôi’.
Tasmā tatrāssutavā puthujjano nālaṃ nibbindituṃ nālaṃ virajjituṃ nālaṃ vimuccituṃ’’.
Therefore, an uninstructed ordinary person is not capable of becoming disenchanted with, dispassionate towards, or liberated from it.”
Vì vậy, người phàm phu chưa từng nghe pháp không thể nhàm chán, không thể ly tham, không thể giải thoát đối với nó.”
‘‘Varaṃ, bhikkhave, assutavā puthujjano imaṃ cātumahābhūtikaṃ kāyaṃ attato upagaccheyya, na tveva cittaṃ.
“It would be better, bhikkhus, for an uninstructed ordinary person to assume this body, composed of the four great primary elements, to be self, rather than the mind.
“Này các Tỳ-khưu, người phàm phu chưa từng nghe pháp thà chấp cái thân do bốn đại này tạo thành là tự ngã, còn hơn chấp tâm.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao?
Dissatāyaṃ, bhikkhave, cātumahābhūtiko kāyo ekampi vassaṃ tiṭṭhamāno dvepi vassāni tiṭṭhamāno tīṇipi vassāni tiṭṭhamāno cattāripi vassāni tiṭṭhamāno pañcapi vassāni tiṭṭhamāno dasapi vassāni tiṭṭhamāno vīsatipi vassāni tiṭṭhamāno tiṃsampi vassāni tiṭṭhamāno cattārīsampi vassāni tiṭṭhamāno paññāsampi vassāni tiṭṭhamāno vassasatampi tiṭṭhamāno, bhiyyopi tiṭṭhamāno.
For this body, bhikkhus, composed of the four great primary elements, is seen to stand for one year, for two years, for three years, for four years, for five years, for ten years, for twenty years, for thirty years, for forty years, for fifty years, for a hundred years, or even more years.
Này các Tỳ-khưu, thân do bốn đại này tạo thành được thấy là tồn tại một năm, tồn tại hai năm, tồn tại ba năm, tồn tại bốn năm, tồn tại năm năm, tồn tại mười năm, tồn tại hai mươi năm, tồn tại ba mươi năm, tồn tại bốn mươi năm, tồn tại năm mươi năm, tồn tại một trăm năm, hoặc tồn tại lâu hơn nữa.
Yañca kho etaṃ, bhikkhave, vuccati cittaṃ itipi, mano itipi, viññāṇaṃ itipi, taṃ rattiyā ca divasassa ca aññadeva uppajjati aññaṃ nirujjhati.
But that which, bhikkhus, is called ‘mind’ or ‘mentality’ or ‘consciousness’—that arises as one thing and ceases as another both by night and by day.
Nhưng này các Tỳ-khưu, cái được gọi là tâm, hay ý, hay thức, thì nó sanh lên khác và diệt đi khác trong ngày và đêm.
‘‘Tatra, bhikkhave, sutavā ariyasāvako paṭiccasamuppādaṃyeva sādhukaṃ yoniso manasi karoti – ‘iti imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjati; imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhatī’ti.
“Therein, bhikkhus, a learned noble disciple thoroughly and wisely attends to Dependent Origination: ‘When this exists, that comes to be; with the arising of this, that arises; when this does not exist, that does not come to be; with the cessation of this, that ceases.’
“Này các Tỳ-khưu, ở đây, vị đệ tử Thánh đã nghe pháp khéo tác ý một cách như lý về Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda): ‘Cái này có mặt thì cái kia có mặt; cái này sanh thì cái kia sanh; cái này không có mặt thì cái kia không có mặt; cái này diệt thì cái kia diệt’.
Sukhavedaniyaṃ, bhikkhave, phassaṃ paṭicca uppajjati sukhavedanā.
Bhikkhus, dependent on a pleasant contact, a pleasant feeling arises.
Này các Tỳ-khưu, do duyên xúc (phassa) mang lại cảm thọ lạc (sukhavedanā), lạc thọ sanh khởi.
Tasseva sukhavedaniyassa phassassa nirodhā yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ sukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannā sukhavedanā sā nirujjhati sā vūpasammati.
With the cessation of that very pleasant contact, that associated feeling, that pleasant feeling arisen dependent on pleasant contact, ceases and subsides.
Do sự diệt của xúc mang lại cảm thọ lạc ấy, cảm thọ tương ứng đã sanh khởi do duyên xúc mang lại cảm thọ lạc ấy sẽ diệt và lắng dịu.
Dukkhavedaniyaṃ, bhikkhave, phassaṃ paṭicca uppajjati dukkhavedanā.
Bhikkhus, dependent on a painful contact, a painful feeling arises.
Này các Tỳ-khưu, do duyên xúc mang lại cảm thọ khổ (dukkha-vedanā), khổ thọ sanh khởi.
Tasseva dukkhavedaniyassa phassassa nirodhā yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ dukkhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannā dukkhavedanā sā nirujjhati sā vūpasammati.
With the cessation of that very painful contact, that associated feeling, that painful feeling arisen dependent on painful contact, ceases and subsides.
Do sự diệt của xúc mang lại cảm thọ khổ ấy, cảm thọ tương ứng đã sanh khởi do duyên xúc mang lại cảm thọ khổ ấy sẽ diệt và lắng dịu.
Adukkhamasukhavedaniyaṃ, bhikkhave, phassaṃ paṭicca uppajjati adukkhamasukhavedanā.
Bhikkhus, dependent on a neither-pleasant-nor-painful contact, a neither-pleasant-nor-painful feeling arises.
Này các Tỳ-khưu, do duyên xúc mang lại cảm thọ không khổ không lạc (adukkhamasukha-vedanā), không khổ không lạc thọ sanh khởi.
Tasseva adukkhamasukhavedaniyassa phassassa nirodhā yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ adukkhamasukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannā adukkhamasukhavedanā sā nirujjhati sā vūpasammati.
With the cessation of that very neither-pleasant-nor-painful contact, that associated feeling, that neither-pleasant-nor-painful feeling arisen dependent on neither-pleasant-nor-painful contact, ceases and subsides.
Do sự diệt của xúc mang lại cảm thọ không khổ không lạc ấy, cảm thọ tương ứng đã sanh khởi do duyên xúc mang lại cảm thọ không khổ không lạc ấy sẽ diệt và lắng dịu.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, dvinnaṃ kaṭṭhānaṃ saṅghaṭṭanasamodhānā usmā jāyati tejo abhinibbattati.
“Just as, bhikkhus, from the rubbing and coming together of two pieces of wood, heat is generated and fire is produced.
“Này các Tỳ-khưu, ví như do sự cọ xát và kết hợp của hai khúc củi mà hơi nóng sanh, lửa phát khởi.
Tesaṃyeva dvinnaṃ kaṭṭhānaṃ nānākatavinibbhogā* yā tajjā usmā sā nirujjhati sā vūpasammati; evameva kho, bhikkhave, sukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppajjati sukhavedanā.
With the separation and dispersion of those two pieces of wood, that associated heat ceases and subsides; in the same way, bhikkhus, dependent on a pleasant contact, a pleasant feeling arises.
Cũng chính do sự tách rời và phân tán của hai khúc củi ấy, hơi nóng tương ứng sẽ diệt và lắng dịu; cũng vậy, này các Tỳ-khưu, do duyên xúc mang lại cảm thọ lạc, lạc thọ sanh khởi.
Tasseva sukhavedaniyassa phassassa nirodhā yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ sukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannā sukhavedanā sā nirujjhati sā vūpasammati…pe… adukkhamasukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppajjati adukkhamasukhavedanā.
With the cessation of that very pleasant contact, that associated feeling, that pleasant feeling arisen dependent on pleasant contact, ceases and subsides…and so on…dependent on a neither-pleasant-nor-painful contact, a neither-pleasant-nor-painful feeling arises.
Do sự diệt của xúc mang lại cảm thọ lạc ấy, cảm thọ tương ứng đã sanh khởi do duyên xúc mang lại cảm thọ lạc ấy sẽ diệt và lắng dịu… (tương tự)… do duyên xúc mang lại cảm thọ không khổ không lạc, không khổ không lạc thọ sanh khởi.
Tasseva adukkhamasukhavedaniyassa phassassa nirodhā yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ adukkhamasukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannā adukkhamasukhavedanā sā nirujjhati sā vūpasammati.
With the cessation of that very neither-pleasant-nor-painful contact, that associated feeling, that neither-pleasant-nor-painful feeling arisen dependent on neither-pleasant-nor-painful contact, ceases and subsides.
Do sự diệt của xúc mang lại cảm thọ không khổ không lạc ấy, cảm thọ tương ứng đã sanh khởi do duyên xúc mang lại cảm thọ không khổ không lạc ấy sẽ diệt và lắng dịu.
‘‘Evaṃ passaṃ, bhikkhave, sutavā ariyasāvako phassepi nibbindati, vedanāyapi nibbindati, saññāyapi nibbindati, saṅkhāresupi nibbindati, viññāṇasmimpi nibbindati; nibbindaṃ virajjati, virāgā vimuccati, vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti.
“Seeing thus, bhikkhus, a learned noble disciple becomes disenchanted with contact, becomes disenchanted with feeling, becomes disenchanted with perception, becomes disenchanted with volitional formations, becomes disenchanted with consciousness. Being disenchanted, he becomes dispassionate; through dispassion, he is liberated. When liberated, there arises the knowledge: ‘I am liberated.’
“Này các Tỳ-khưu, khi thấy như vậy, vị đệ tử Thánh đã nghe pháp sẽ nhàm chán xúc, nhàm chán thọ, nhàm chán tưởng, nhàm chán các hành, nhàm chán thức; khi nhàm chán, vị ấy ly tham; do ly tham, vị ấy được giải thoát; khi được giải thoát, vị ấy có trí tuệ biết rằng mình đã giải thoát.
‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānātī’’ti.
He understands: ‘Birth is destroyed, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being.’”
Vị ấy biết rõ: ‘Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lại trạng thái này nữa’.”
Dutiyaṃ.
The Second.
Thứ hai.
‘‘Kathañca, bhikkhave, kabaḷīkāro āhāro daṭṭhabbo?
“And how, bhikkhus, should physical nutriment be regarded?
“Và này các Tỳ-khưu, thức ăn đoàn thực cần được quán sát như thế nào?
Seyyathāpi, bhikkhave, dve jāyampatikā* parittaṃ sambalaṃ ādāya kantāramaggaṃ paṭipajjeyyuṃ.
Suppose, bhikkhus, a husband and wife, taking a small amount of provisions, were to set out on a desert road.
Này các Tỳ-khưu, ví như có hai vợ chồng mang theo một ít lương thực và lên đường đi qua một sa mạc.
Tesamassa ekaputtako piyo manāpo.
They would have a single son, beloved and endearing.
Họ có một đứa con trai duy nhất, rất mực yêu quý.
Atha kho tesaṃ, bhikkhave, dvinnaṃ jāyampatikānaṃ kantāragatānaṃ yā parittā sambalamattā, sā parikkhayaṃ pariyādānaṃ gaccheyya.
Then, bhikkhus, as those two, the husband and wife, were traveling through the desert, their small amount of provisions would be exhausted and used up.
Rồi này các Tỳ-khưu, khi hai vợ chồng ấy đang đi qua sa mạc, số lương thực ít ỏi của họ cạn kiệt và hết sạch.
Siyā ca nesaṃ kantārāvaseso anatiṇṇo.
And there would still be a remaining, uncrossed part of the desert.
Và còn một phần sa mạc chưa vượt qua.
Atha kho tesaṃ, bhikkhave, dvinnaṃ jāyampatikānaṃ evamassa – ‘amhākaṃ kho yā parittā sambalamattā sā parikkhīṇā pariyādiṇṇā* .
Then, bhikkhus, it would occur to those two, the husband and wife: ‘Our small amount of provisions is exhausted and used up.
Rồi này các Tỳ-khưu, hai vợ chồng ấy nghĩ: ‘Lương thực ít ỏi của chúng ta đã cạn kiệt và hết sạch.
Atthi cāyaṃ kantārāvaseso anittiṇṇo* .
And there is still this remaining, uncrossed part of the desert.
Và còn một phần sa mạc chưa vượt qua.
Yaṃnūna mayaṃ imaṃ ekaputtakaṃ piyaṃ manāpaṃ vadhitvā vallūrañca soṇḍikañca karitvā puttamaṃsāni khādantā evaṃ taṃ kantārāvasesaṃ nitthareyyāma, mā sabbeva tayo vinassimhā’ti.
What if we were to kill this single son, beloved and endearing, make him into dried meat and roasted flesh, and eating the son’s flesh, thus cross this remaining part of the desert, so that all three of us do not perish?’”
Hay là chúng ta hãy giết đứa con trai duy nhất, yêu quý của mình, làm thịt khô và thịt ướp, rồi ăn thịt con để vượt qua phần sa mạc còn lại này, kẻo cả ba chúng ta đều chết mất’.”
Atha kho te, bhikkhave, dve jāyampatikā taṃ ekaputtakaṃ piyaṃ manāpaṃ vadhitvā vallūrañca soṇḍikañca karitvā puttamaṃsāni khādantā evaṃ taṃ kantārāvasesaṃ nitthareyyuṃ.
Then, monks, that husband and wife, having killed their dear and delightful only son, and having made dried meat and jerky, would eat their son’s flesh and thus cross that remaining part of the desert.
Thưa các Tỳ-kheo, rồi hai vợ chồng ấy, sau khi giết đứa con trai duy nhất, yêu quý, khả ái đó, làm thịt khô và thịt ướp, ăn thịt con mình, như vậy họ sẽ vượt qua phần đường hoang vắng còn lại.
Te puttamaṃsāni ceva khādeyyuṃ, ure ca paṭipiseyyuṃ – ‘kahaṃ, ekaputtaka, kahaṃ, ekaputtakā’ti.
They would indeed eat their son's flesh, and they would beat their chests and weep: ‘Where, O only son? Where, O only son?’
Họ sẽ ăn thịt con, và họ sẽ đấm ngực khóc than: ‘Con ơi, con trai duy nhất của mẹ đâu rồi, con trai duy nhất của mẹ đâu rồi!’
‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, api nu te davāya vā āhāraṃ āhāreyyuṃ, madāya vā āhāraṃ āhāreyyuṃ, maṇḍanāya vā āhāraṃ āhāreyyuṃ, vibhūsanāya vā āhāraṃ āhāreyyu’’nti?
“What do you think, monks? Would they eat that food for amusement, or for indulgence, or for adornment, or for beautification?”
“Này các Tỳ-kheo, các ông nghĩ sao? Phải chăng họ ăn thức ăn ấy để vui chơi, hay để say sưa, hay để trang sức, hay để làm đẹp thân thể?”
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
“Certainly not, Venerable Sir.”
“Không phải vậy, bạch Thế Tôn.”
‘‘Nanu te, bhikkhave, yāvadeva kantārassa nittharaṇatthāya āhāraṃ āhāreyyu’’nti?
“Surely, monks, they would eat that food only for the purpose of crossing the desert?”
“Này các Tỳ-kheo, chẳng phải họ ăn thức ăn ấy chỉ để vượt qua con đường hoang vắng đó sao?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, Venerable Sir.”
“Đúng vậy, bạch Thế Tôn.”
‘‘Evameva khvāhaṃ, bhikkhave, kabaḷīkāro āhāro daṭṭhabbo’’ti vadāmi.
“Even so, monks, I say that material food (kabaḷīkāro āhāro) should be regarded.”
“Cũng vậy, này các Tỳ-kheo, Ta nói rằng vật thực đoàn thực (kabaḷīkāro āhāro) cần phải được quán chiếu như vậy.”
Kabaḷīkāre, bhikkhave, āhāre pariññāte pañcakāmaguṇiko rāgo pariññāto hoti.
When material food, monks, is fully understood, the passion connected with the five sense pleasures is fully understood.
Này các Tỳ-kheo, khi vật thực đoàn thực được liễu tri, thì tham ái đối với năm dục công đức được liễu tri.
Pañcakāmaguṇike rāge pariññāte natthi taṃ saṃyojanaṃ yena saṃyojanena saṃyutto ariyasāvako puna imaṃ lokaṃ āgaccheyya.
When the passion connected with the five sense pleasures is fully understood, there is no longer any fetter by which a noble disciple, being bound, would return to this world.
Khi tham ái đối với năm dục công đức được liễu tri, thì không còn kiết sử nào mà do kiết sử ấy, vị Thánh đệ tử phải tái sinh trở lại thế giới này.
‘‘Kathañca, bhikkhave, phassāhāro daṭṭhabbo?
“And how, monks, should contact as food (phassāhāro) be regarded?
“Và này các Tỳ-kheo, vật thực xúc thực (phassāhāro) cần phải được quán chiếu như thế nào?
Seyyathāpi, bhikkhave, gāvī niccammā kuṭṭaṃ ce* nissāya tiṭṭheyya.
Just as, monks, if a cow, stripped of its hide, were to stand leaning against a wall,
Ví như, này các Tỳ-kheo, một con bò cái không da đứng tựa vào tường.
Ye kuṭṭanissitā pāṇā te naṃ khādeyyuṃ.
creatures dependent on the wall would devour it.
Những loài vật sống nương vào tường sẽ ăn thịt nó.
Rukkhaṃ ce nissāya tiṭṭheyya, ye rukkhanissitā pāṇā te naṃ khādeyyuṃ.
If it were to stand leaning against a tree, creatures dependent on the tree would devour it.
Nếu nó đứng tựa vào cây, những loài vật sống nương vào cây sẽ ăn thịt nó.
Udakaṃ ce nissāya tiṭṭheyya, ye udakanissitā pāṇā te naṃ khādeyyuṃ.
If it were to stand leaning in water, creatures dependent on the water would devour it.
Nếu nó đứng tựa vào nước, những loài vật sống nương vào nước sẽ ăn thịt nó.
Ākāsaṃ ce nissāya tiṭṭheyya, ye ākāsanissitā pāṇā te naṃ khādeyyuṃ.
If it were to stand leaning in the air, creatures dependent on the air would devour it.
Nếu nó đứng tựa vào hư không, những loài vật sống nương vào hư không sẽ ăn thịt nó.
Yaṃ yadeva hi sā, bhikkhave, gāvī niccammā nissāya tiṭṭheyya, ye tannissitā* pāṇā te naṃ khādeyyuṃ.
Wherever, monks, that cow, stripped of its hide, were to stand leaning, creatures dependent on that place would devour it.
Này các Tỳ-kheo, con bò cái không da ấy hễ nương tựa vào đâu, thì những loài vật sống nương tựa vào đó sẽ ăn thịt nó.
Evameva khvāhaṃ, bhikkhave, ‘‘phassāhāro daṭṭhabbo’’ti vadāmi.
Even so, monks, I say that ‘contact as food should be regarded’.
Cũng vậy, này các Tỳ-kheo, Ta nói rằng vật thực xúc thực cần phải được quán chiếu như vậy.
Phasse, bhikkhave, āhāre pariññāte tisso vedanā pariññātā honti.
When contact as food, monks, is fully understood, the three feelings are fully understood.
Này các Tỳ-kheo, khi vật thực xúc thực được liễu tri, thì ba thọ được liễu tri.
Tīsu vedanāsu pariññātāsu ariyasāvakassa natthi kiñci uttarikaraṇīyanti* vadāmi.
When the three feelings are fully understood, I say that there is nothing further for a noble disciple to do.”
Khi ba thọ được liễu tri, Ta nói rằng vị Thánh đệ tử không còn việc gì phải làm thêm nữa.
‘‘Kathañca, bhikkhave, manosañcetanāhāro daṭṭhabbo?
“And how, monks, should mental volition as food (manosañcetanāhāro) be regarded?
“Và này các Tỳ-kheo, vật thực tư niệm thực (manosañcetanāhāro) cần phải được quán chiếu như thế nào?
Seyyathāpi, bhikkhave, aṅgārakāsu sādhikaporisā puṇṇā aṅgārānaṃ vītaccikānaṃ vītadhūmānaṃ.
Just as, monks, a pit of embers, more than a man’s height deep, full of glowing, smokeless coals.
Ví như, này các Tỳ-kheo, một hố than đầy than hồng cao hơn một người, không còn ngọn lửa, không còn khói.
Atha puriso āgaccheyya jīvitukāmo amaritukāmo sukhakāmo dukkhappaṭikūlo.
Then a man would come, desiring life, not desiring death, desiring happiness, averse to suffering.
Rồi một người muốn sống, không muốn chết, muốn an lạc, ghét khổ đau đi đến.
Tamenaṃ dve balavanto purisā nānābāhāsu gahetvā taṃ aṅgārakāsuṃ upakaḍḍheyyuṃ.
Two strong men would seize him by both arms and drag him towards that pit of embers.
Hai người mạnh khỏe nắm hai cánh tay người ấy kéo về phía hố than.
Atha kho, bhikkhave, tassa purisassa ārakāvassa cetanā ārakā patthanā ārakā paṇidhi.
Then, monks, that man’s intention would be far from it, his wish would be far from it, his aspiration would be far from it.
Thưa các Tỳ-kheo, lúc ấy ý muốn của người ấy là tránh xa, sự mong ước là tránh xa, sự ước nguyện là tránh xa.
Taṃ kissa hetu?
Why is that?
Vì sao vậy?
Evañhi, bhikkhave, tassa purisassa hoti – ‘imaṃ cāhaṃ aṅgārakāsuṃ papatissāmi, tatonidānaṃ maraṇaṃ vā nigacchāmi maraṇamattaṃ vā dukkha’nti.
Because, monks, it would occur to that man: ‘If I fall into this pit of embers, I shall thereby experience death or suffering on a par with death.’
Vì người ấy nghĩ như sau: ‘Nếu ta rơi vào hố than này, ta sẽ chịu cái chết hoặc nỗi khổ gần kề cái chết’.
Evameva khvāhaṃ, bhikkhave, ‘manosañcetanāhāro daṭṭhabbo’ti vadāmi.
Even so, monks, I say that ‘mental volition as food should be regarded’.
Cũng vậy, này các Tỳ-kheo, Ta nói rằng vật thực tư niệm thực cần phải được quán chiếu như vậy.
Manosañcetanāya, bhikkhave, āhāre pariññāte tisso taṇhā pariññātā honti.
When mental volition as food, monks, is fully understood, the three cravings are fully understood.
Này các Tỳ-kheo, khi vật thực tư niệm thực được liễu tri, thì ba ái được liễu tri.
Tīsu taṇhāsu pariññātāsu ariyasāvakassa natthi kiñci uttarikaraṇīyanti vadāmi.
When the three cravings are fully understood, I say that there is nothing further for a noble disciple to do.”
Khi ba ái được liễu tri, Ta nói rằng vị Thánh đệ tử không còn việc gì phải làm thêm nữa.
‘‘Kathañca, bhikkhave, viññāṇāhāro daṭṭhabbo?
“And how, monks, should consciousness as food (viññāṇāhāro) be regarded?
“Và này các Tỳ-kheo, vật thực thức thực (viññāṇāhāro) cần phải được quán chiếu như thế nào?
Seyyathāpi, bhikkhave, coraṃ āgucāriṃ gahetvā rañño dasseyyuṃ – ‘ayaṃ te, deva, coro āgucārī, imassa yaṃ icchasi taṃ daṇḍaṃ paṇehī’ti.
Just as, monks, they would seize a wrongdoer, a thief, and show him to the king: ‘This, sire, is a wrongdoer, a thief; inflict upon him whatever punishment you wish!’
Ví như, này các Tỳ-kheo, người ta bắt được một tên trộm, kẻ làm ác, và trình lên vua: ‘Tâu Đại Vương, đây là tên trộm, kẻ làm ác của ngài. Xin ngài hãy ra hình phạt mà ngài muốn cho hắn’.
Tamenaṃ rājā evaṃ vadeyya – ‘gacchatha, bho, imaṃ purisaṃ pubbaṇhasamayaṃ sattisatena hanathā’ti.
Then the king would say to him: ‘Go, good sirs, strike this man with a hundred spears in the forenoon!’
Vua sẽ nói với người ấy: ‘Này các ngươi, hãy đi, vào buổi sáng hãy đâm người này một trăm mũi giáo’.
Tamenaṃ pubbaṇhasamayaṃ sattisatena haneyyuṃ.
So they would strike him with a hundred spears in the forenoon.
Vào buổi sáng, họ sẽ đâm người ấy một trăm mũi giáo.
Atha rājā majjhanhikasamayaṃ evaṃ vadeyya – ‘ambho, kathaṃ so puriso’ti?
Then at midday the king would say: ‘Good sirs, how is that man?’
Rồi vào giữa trưa, vua sẽ hỏi: ‘Này các ngươi, người ấy thế nào rồi?’
‘Tatheva, deva, jīvatī’ti.
‘He is still alive, sire,’ they would say.
‘Tâu Đại Vương, hắn vẫn còn sống như cũ’.
Tamenaṃ rājā evaṃ vadeyya – ‘gacchatha, bho, taṃ purisaṃ majjhanhikasamayaṃ sattisatena hanathā’ti.
Then the king would say: ‘Go, good sirs, strike that man with a hundred spears at midday!’
Vua sẽ nói với người ấy: ‘Này các ngươi, hãy đi, vào giữa trưa hãy đâm người này một trăm mũi giáo’.
Tamenaṃ majjhanhikasamayaṃ sattisatena haneyyuṃ.
So they would strike him with a hundred spears at midday.
Vào giữa trưa, họ sẽ đâm người ấy một trăm mũi giáo.
Atha rājā sāyanhasamayaṃ evaṃ vadeyya – ‘ambho, kathaṃ so puriso’ti?
Then in the evening the king would say: ‘Good sirs, how is that man?’
Rồi vào buổi chiều, vua sẽ hỏi: ‘Này các ngươi, người ấy thế nào rồi?’
‘Tatheva, deva, jīvatī’ti.
‘He is still alive, sire,’ they would say.
‘Tâu Đại Vương, hắn vẫn còn sống như cũ’.
Tamenaṃ rājā evaṃ vadeyya – ‘gacchatha, bho, taṃ purisaṃ sāyanhasamayaṃ sattisatena hanathā’ti.
Then the king would say: ‘Go, good sirs, strike that man with a hundred spears in the evening!’
Vua sẽ nói với người ấy: ‘Này các ngươi, hãy đi, vào buổi chiều hãy đâm người này một trăm mũi giáo’.
Tamenaṃ sāyanhasamayaṃ sattisatena haneyyuṃ.
So they would strike him with a hundred spears in the evening.
Vào buổi chiều, họ sẽ đâm người ấy một trăm mũi giáo.
Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, api nu so puriso divasaṃ tīhi sattisatehi haññamāno tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvediyethā’’ti?
What do you think, monks? Would that man, being struck with three hundred spears throughout the day, experience suffering and mental pain thereby?”
Này các Tỳ-kheo, các ông nghĩ sao? Người ấy bị đâm ba trăm mũi giáo trong một ngày có phải chịu khổ đau, ưu não do đó không?”
‘‘Ekissāpi, bhante, sattiyā haññamāno tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvediyetha; ko pana vādo tīhi sattisatehi haññamāno’’ti!
“Even if struck by one spear, Venerable Sir, he would experience suffering and mental pain thereby; what need to speak of being struck by three hundred spears!”
“Bạch Thế Tôn, dù chỉ bị đâm một mũi giáo, người ấy cũng phải chịu khổ đau, ưu não do đó; huống chi bị đâm ba trăm mũi giáo!”
‘‘Evameva khvāhaṃ, bhikkhave, viññāṇāhāro daṭṭhabboti vadāmi.
“Even so, monks, I say that ‘consciousness as food should be regarded’.
“Cũng vậy, này các Tỳ-kheo, Ta nói rằng vật thực thức thực cần phải được quán chiếu như vậy.
Viññāṇe, bhikkhave, āhāre pariññāte nāmarūpaṃ pariññātaṃ hoti, nāmarūpe pariññāte ariyasāvakassa natthi kiñci uttarikaraṇīyanti vadāmī’’ti.
When consciousness as food, monks, is fully understood, name-and-form (nāmarūpa) is fully understood. When name-and-form is fully understood, I say that there is nothing further for a noble disciple to do.”
Này các Tỳ-kheo, khi vật thực thức thực được liễu tri, thì danh sắc được liễu tri. Khi danh sắc được liễu tri, Ta nói rằng vị Thánh đệ tử không còn việc gì phải làm thêm nữa.”
‘‘Kabaḷīkāre ce, bhikkhave, āhāre atthi rāgo atthi nandī atthi taṇhā, patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ virūḷhaṃ.
“Monks, if there is passion for material food, if there is delight, if there is craving, then consciousness is established there, grown there.
“Này các Tỳ-kheo, nếu có tham ái, có hoan hỷ, có khát ái đối với vật thực đoàn thực, thì thức sẽ an trú và tăng trưởng ở đó.
Yattha patiṭṭhitaṃ viññāṇaṃ virūḷhaṃ, atthi tattha nāmarūpassa avakkanti.
Where consciousness is established and grown, there is a descent of name-and-form.
Ở đâu thức an trú và tăng trưởng, ở đó có sự giáng sinh của danh sắc.
Yattha atthi nāmarūpassa avakkanti, atthi tattha saṅkhārānaṃ vuddhi.
Where there is a descent of name-and-form, there is an increase of formations (saṅkhārā).
Ở đâu có sự giáng sinh của danh sắc, ở đó có sự tăng trưởng của các hành (saṅkhāra).
Yattha atthi saṅkhārānaṃ vuddhi, atthi tattha āyatiṃ punabbhavābhinibbatti.
Where there is an increase of formations, there is future renewed existence.
Ở đâu có sự tăng trưởng của các hành, ở đó có sự tái sinh trong tương lai.
Yattha atthi āyatiṃ punabbhavābhinibbatti, atthi tattha āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ.
Where there is future renewed existence, there is future birth, aging, and death.
Ở đâu có sự tái sinh trong tương lai, ở đó có sinh, lão, tử trong tương lai.
Yattha atthi āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ, sasokaṃ taṃ, bhikkhave, sadaraṃ saupāyāsanti vadāmi.
Where there is future birth, aging, and death, that, monks, I say is accompanied by sorrow, distress, and lamentation.
Này các Tỳ-kheo, ở đâu có sinh, lão, tử trong tương lai, Ta nói rằng nơi ấy có sầu muộn, có khổ đau, có ưu não.
‘‘Phasse ce, bhikkhave, āhāre…pe… manosañcetanāya ce, bhikkhave, āhāre… viññāṇe ce, bhikkhave, āhāre atthi rāgo atthi nandī atthi taṇhā, patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ virūḷhaṃ.
“Monks, if there is passion for contact as food…pe… if there is passion for mental volition as food… if there is passion for consciousness as food, if there is delight, if there is craving, then consciousness is established there, grown there.
“Này các Tỳ-kheo, nếu có tham ái, có hoan hỷ, có khát ái đối với vật thực xúc thực… đối với vật thực tư niệm thực… đối với vật thực thức thực, thì thức sẽ an trú và tăng trưởng ở đó.
Yattha patiṭṭhitaṃ viññāṇaṃ virūḷhaṃ, atthi tattha nāmarūpassa avakkanti.
Where consciousness is established and grown, there is a descent of name-and-form.
Ở đâu thức an trú và tăng trưởng, ở đó có sự giáng sinh của danh sắc.
Yattha atthi nāmarūpassa avakkanti, atthi tattha saṅkhārānaṃ vuddhi.
Where there is a descent of name-and-form, there is an increase of formations.
Ở đâu có sự giáng sinh của danh sắc, ở đó có sự tăng trưởng của các hành.
Yattha atthi saṅkhārānaṃ vuddhi, atthi tattha āyatiṃ punabbhavābhinibbatti.
Where there is an increase of formations, there is future renewed existence.
Ở đâu có sự tăng trưởng của các hành, ở đó có sự tái sinh trong tương lai.
Yattha atthi āyatiṃ punabbhavābhinibbatti, atthi tattha āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ.
Where there is future renewed existence, there is future birth, aging, and death.
Ở đâu có sự tái sinh trong tương lai, ở đó có sinh, lão, tử trong tương lai.
Yattha atthi āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ, sasokaṃ taṃ, bhikkhave, sadaraṃ saupāyāsanti vadāmi.
Where there is future birth, aging, and death, that, monks, I say is accompanied by sorrow, distress, and lamentation.
Này các Tỳ-kheo, ở đâu có sinh, lão, tử trong tương lai, Ta nói rằng nơi ấy có sầu muộn, có khổ đau, có ưu não.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, rajako vā cittakārako vā sati rajanāya vā lākhāya vā haliddiyā vā nīliyā vā mañjiṭṭhāya vā suparimaṭṭhe vā phalake bhittiyā vā dussapaṭṭe vā itthirūpaṃ vā purisarūpaṃ vā abhinimmineyya sabbaṅgapaccaṅgaṃ; evameva kho, bhikkhave, kabaḷīkāre ce āhāre atthi rāgo atthi nandī atthi taṇhā, patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ virūḷhaṃ.
‘‘Bhikkhus, just as a dyer or a painter, having dye, lac, turmeric, indigo, or madder, could create the figure of a woman or a man with all its limbs and minor parts on a well-polished board, a wall, or a piece of cloth; even so, bhikkhus, if there is passion, delight, and craving for material food, consciousness becomes established and grows there.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một người thợ nhuộm hay một họa sĩ, khi có thuốc nhuộm hoặc sơn mài, hoặc bột nghệ, hoặc chàm, hoặc màu đỏ son, trên một tấm ván, hoặc bức tường, hoặc tấm vải đã được làm sạch, có thể vẽ nên hình ảnh một người phụ nữ hay một người đàn ông với đầy đủ tất cả các bộ phận; cũng vậy, này các Tỳ-khưu, nếu có tham ái (rāga), có hoan hỷ (nandī), có khát ái (taṇhā) trong thức ăn vật chất (kabaḷīkārāhāra), thì thức (viññāṇa) sẽ được an trú và tăng trưởng ở đó.
Yattha patiṭṭhitaṃ viññāṇaṃ virūḷhaṃ, atthi tattha nāmarūpassa avakkanti.
Where consciousness is established and grown, there is the descent of nāmarūpa.
Ở đâu thức được an trú và tăng trưởng, ở đó có sự giáng sinh của danh sắc (nāmarūpa).
Yattha atthi nāmarūpassa avakkanti, atthi tattha saṅkhārānaṃ vuddhi.
Where there is the descent of nāmarūpa, there is the growth of formations (saṅkhārā).
Ở đâu có sự giáng sinh của danh sắc, ở đó có sự tăng trưởng của các hành (saṅkhāra).
Yattha atthi saṅkhārānaṃ vuddhi, atthi tattha āyatiṃ punabbhavābhinibbatti.
Where there is the growth of formations, there is future renewed existence.
Ở đâu có sự tăng trưởng của các hành, ở đó có sự tái sinh trong tương lai.
Yattha atthi āyatiṃ punabbhavābhinibbatti, atthi tattha āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ.
Where there is future renewed existence, there is future birth, aging, and death.
Ở đâu có sự tái sinh trong tương lai, ở đó có sự sinh, già, chết trong tương lai.
Yattha atthi āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ, sasokaṃ taṃ, bhikkhave, sadaraṃ saupāyāsanti vadāmi.
Where there is future birth, aging, and death, that, bhikkhus, I declare to be sorrowful, distressed, and anguished.
Này các Tỳ-khưu, ở đâu có sự sinh, già, chết trong tương lai, Ta nói rằng điều đó là có sầu muộn, có đau khổ, có phiền não.
‘‘Phasse ce, bhikkhave, āhāre…pe… manosañcetanāya ce, bhikkhave, āhāre… viññāṇe ce, bhikkhave, āhāre atthi rāgo atthi nandī atthi taṇhā, patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ virūḷhaṃ.
‘‘Bhikkhus, if there is passion, delight, and craving for contact as food… for volitional thought as food… for consciousness as food, consciousness becomes established and grows there.
“Này các Tỳ-khưu, nếu có tham ái, có hoan hỷ, có khát ái trong xúc thực (phassāhāra)… trong tư niệm thực (manosañcetanāhāra)… trong thức thực (viññāṇāhāra), thì thức sẽ được an trú và tăng trưởng ở đó.
Yattha patiṭṭhitaṃ viññāṇaṃ virūḷhaṃ, atthi tattha nāmarūpassa avakkanti.
Where consciousness is established and grown, there is the descent of nāmarūpa.
Ở đâu thức được an trú và tăng trưởng, ở đó có sự giáng sinh của danh sắc.
Yattha atthi nāmarūpassa avakkanti, atthi tattha saṅkhārānaṃ vuddhi.
Where there is the descent of nāmarūpa, there is the growth of formations.
Ở đâu có sự giáng sinh của danh sắc, ở đó có sự tăng trưởng của các hành.
Yattha atthi saṅkhārānaṃ vuddhi, atthi tattha āyatiṃ punabbhavābhinibbatti.
Where there is the growth of formations, there is future renewed existence.
Ở đâu có sự tăng trưởng của các hành, ở đó có sự tái sinh trong tương lai.
Yattha atthi āyatiṃ punabbhavābhinibbatti, atthi tattha āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ.
Where there is future renewed existence, there is future birth, aging, and death.
Ở đâu có sự tái sinh trong tương lai, ở đó có sự sinh, già, chết trong tương lai.
Yattha atthi āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ, sasokaṃ taṃ, bhikkhave, sadaraṃ saupāyāsanti vadāmi.
Where there is future birth, aging, and death, that, bhikkhus, I declare to be sorrowful, distressed, and anguished.
Này các Tỳ-khưu, ở đâu có sự sinh, già, chết trong tương lai, Ta nói rằng điều đó là có sầu muộn, có đau khổ, có phiền não.
‘‘Kabaḷīkāre ce, bhikkhave, āhāre natthi rāgo natthi nandī natthi taṇhā, appatiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ avirūḷhaṃ.
‘‘Bhikkhus, if there is no passion, no delight, no craving for material food, consciousness is not established there and does not grow.
“Này các Tỳ-khưu, nếu không có tham ái, không có hoan hỷ, không có khát ái trong thức ăn vật chất, thì thức sẽ không được an trú và không tăng trưởng ở đó.
Yattha appatiṭṭhitaṃ viññāṇaṃ avirūḷhaṃ, natthi tattha nāmarūpassa avakkanti.
Where consciousness is not established and does not grow, there is no descent of nāmarūpa.
Ở đâu thức không được an trú và không tăng trưởng, ở đó không có sự giáng sinh của danh sắc.
Yattha natthi nāmarūpassa avakkanti, natthi tattha saṅkhārānaṃ vuddhi.
Where there is no descent of nāmarūpa, there is no growth of formations.
Ở đâu không có sự giáng sinh của danh sắc, ở đó không có sự tăng trưởng của các hành.
Yattha natthi saṅkhārānaṃ vuddhi, natthi tattha āyatiṃ punabbhavābhinibbatti.
Where there is no growth of formations, there is no future renewed existence.
Ở đâu không có sự tăng trưởng của các hành, ở đó không có sự tái sinh trong tương lai.
Yattha natthi āyatiṃ punabbhavābhinibbatti, natthi tattha āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ.
Where there is no future renewed existence, there is no future birth, aging, and death.
Ở đâu không có sự tái sinh trong tương lai, ở đó không có sự sinh, già, chết trong tương lai.
Yattha natthi āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ, asokaṃ taṃ, bhikkhave, adaraṃ anupāyāsanti vadāmi.
Where there is no future birth, aging, and death, that, bhikkhus, I declare to be free from sorrow, distress, and anguish.
Này các Tỳ-khưu, ở đâu không có sự sinh, già, chết trong tương lai, Ta nói rằng điều đó là không sầu muộn, không đau khổ, không phiền não.
‘‘Phasse ce, bhikkhave, āhāre…pe… manosañcetanāya ce, bhikkhave, āhāre… viññāṇe ce, bhikkhave, āhāre natthi rāgo natthi nandī natthi taṇhā, appatiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ avirūḷhaṃ.
‘‘Bhikkhus, if there is no passion, no delight, no craving for contact as food… for volitional thought as food… for consciousness as food, consciousness is not established there and does not grow.
“Này các Tỳ-khưu, nếu không có tham ái, không có hoan hỷ, không có khát ái trong xúc thực… trong tư niệm thực… trong thức thực, thì thức sẽ không được an trú và không tăng trưởng ở đó.
Yattha appatiṭṭhitaṃ viññāṇaṃ avirūḷhaṃ, natthi tattha nāmarūpassa avakkanti.
Where consciousness is not established and does not grow, there is no descent of nāmarūpa.
Ở đâu thức không được an trú và không tăng trưởng, ở đó không có sự giáng sinh của danh sắc.
Yattha natthi nāmarūpassa avakkanti, natthi tattha saṅkhārānaṃ vuddhi.
Where there is no descent of nāmarūpa, there is no growth of formations.
Ở đâu không có sự giáng sinh của danh sắc, ở đó không có sự tăng trưởng của các hành.
Yattha natthi saṅkhārānaṃ vuddhi, natthi tattha āyatiṃ punabbhavābhinibbatti.
Where there is no growth of formations, there is no future renewed existence.
Ở đâu không có sự tăng trưởng của các hành, ở đó không có sự tái sinh trong tương lai.
Yattha natthi āyatiṃ punabbhavābhinibbatti, natthi tattha āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ.
Where there is no future renewed existence, there is no future birth, aging, and death.
Ở đâu không có sự tái sinh trong tương lai, ở đó không có sự sinh, già, chết trong tương lai.
Yattha natthi āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ, asokaṃ taṃ, bhikkhave, adaraṃ anupāyāsanti vadāmi.
Where there is no future birth, aging, and death, that, bhikkhus, I declare to be free from sorrow, distress, and anguish.
Này các Tỳ-khưu, ở đâu không có sự sinh, già, chết trong tương lai, Ta nói rằng điều đó là không sầu muộn, không đau khổ, không phiền não.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, kūṭāgāraṃ vā kūṭāgārasālaṃ vā uttarāya vā dakkhiṇāya vā pācīnāya vā vātapānā sūriye uggacchante vātapānena rasmi pavisitvā kvāssa patiṭṭhitā’’* ti?
‘‘Bhikkhus, just as when a sun rises through a northern, southern, or eastern window of a peaked house or a peaked hall, a ray of light enters through the window and where would it be established?”
“Này các Tỳ-khưu, ví như một ngôi nhà có chóp nhọn hoặc một hội trường có chóp nhọn, khi mặt trời mọc, tia nắng xuyên qua cửa sổ phía bắc, hoặc phía nam, hoặc phía đông, nó sẽ an trú ở đâu?”
‘‘Pacchimāyaṃ, bhante, bhittiya’’nti.
“On the western wall, venerable sir.”
“Bạch Thế Tôn, nó sẽ an trú ở bức tường phía tây.”
‘‘Pacchimā ce, bhikkhave, bhitti nāssa kvāssa patiṭṭhitā’’ti?
“If there were no western wall, bhikkhus, where would it be established?”
“Này các Tỳ-khưu, nếu không có bức tường phía tây, nó sẽ an trú ở đâu?”
‘‘Pathaviyaṃ, bhante’’ti.
“On the earth, venerable sir.”
“Bạch Thế Tôn, nó sẽ an trú ở mặt đất.”
‘‘Pathavī ce, bhikkhave, nāssa kvāssa patiṭṭhitā’’ti?
“If there were no earth, bhikkhus, where would it be established?”
“Này các Tỳ-khưu, nếu không có mặt đất, nó sẽ an trú ở đâu?”
‘‘Āpasmiṃ, bhante’’ti.
“In the water, venerable sir.”
“Bạch Thế Tôn, nó sẽ an trú ở nước.”
‘‘Āpo ce, bhikkhave, nāssa kvāssa patiṭṭhitā’’ti?
“If there were no water, bhikkhus, where would it be established?”
“Này các Tỳ-khưu, nếu không có nước, nó sẽ an trú ở đâu?”
‘‘Appatiṭṭhitā, bhante’’ti.
“It would be unestablished, venerable sir.”
“Bạch Thế Tôn, nó sẽ không an trú ở đâu cả.”
‘‘Evameva kho, bhikkhave, kabaḷīkāre ce āhāre natthi rāgo natthi nandī natthi taṇhā…pe….
‘‘Even so, bhikkhus, if there is no passion, no delight, no craving for material food…pe….
“Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, nếu không có tham ái, không có hoan hỷ, không có khát ái trong thức ăn vật chất… (lặp lại như trên)….
‘‘Phasse ce, bhikkhave, āhāre… manosañcetanāya ce, bhikkhave, āhāre… viññāṇe ce, bhikkhave, āhāre natthi rāgo natthi nandī natthi taṇhā, appatiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ avirūḷhaṃ.
‘‘Bhikkhus, if there is no passion, no delight, no craving for contact as food… for volitional thought as food… for consciousness as food, consciousness is not established there and does not grow.
“Này các Tỳ-khưu, nếu không có tham ái, không có hoan hỷ, không có khát ái trong xúc thực… trong tư niệm thực… trong thức thực, thì thức sẽ không được an trú và không tăng trưởng ở đó.
Yattha appatiṭṭhitaṃ viññāṇaṃ avirūḷhaṃ, natthi tattha nāmarūpassa avakkanti.
Where consciousness is not established and does not grow, there is no descent of nāmarūpa.
Ở đâu thức không được an trú và không tăng trưởng, ở đó không có sự giáng sinh của danh sắc.
Yattha natthi nāmarūpassa avakkanti, natthi tattha saṅkhārānaṃ vuddhi.
Where there is no descent of nāmarūpa, there is no growth of formations.
Ở đâu không có sự giáng sinh của danh sắc, ở đó không có sự tăng trưởng của các hành.
Yattha natthi saṅkhārānaṃ vuddhi, natthi tattha āyatiṃ punabbhavābhinibbatti.
Where there is no growth of formations, there is no future renewed existence.
Ở đâu không có sự tăng trưởng của các hành, ở đó không có sự tái sinh trong tương lai.
Yattha natthi āyatiṃ punabbhavābhinibbatti, natthi tattha āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ.
Where there is no future renewed existence, there is no future birth, aging, and death.
Ở đâu không có sự tái sinh trong tương lai, ở đó không có sự sinh, già, chết trong tương lai.
Yattha natthi āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ asokaṃ taṃ, bhikkhave, adaraṃ anupāyāsanti vadāmī’’ti.
Where there is no future birth, aging, and death, that, bhikkhus, I declare to be free from sorrow, distress, and anguish.”
Này các Tỳ-khưu, ở đâu không có sự sinh, già, chết trong tương lai, Ta nói rằng điều đó là không sầu muộn, không đau khổ, không phiền não.”
Catutthaṃ.
The Fourth.
Bài kinh thứ tư.
65. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘pubbe me, bhikkhave, sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato etadahosi – ‘kicchā vatāyaṃ loko āpanno jāyati ca jīyati ca mīyati ca cavati ca upapajjati ca.
65. While dwelling at Sāvatthī…pe… ‘‘Bhikkhus, before my Enlightenment, while I was still a Bodhisatta, it occurred to me: ‘Truly, this world is in a difficult state; it is born, it ages, it dies, it passes away, it reappears.
65. Tại Sāvatthī… “Này các Tỳ-khưu, trước khi giác ngộ, khi Ta còn là một Bồ-tát chưa chứng Chánh Đẳng Giác, Ta đã nghĩ rằng: ‘Thật khốn khổ thay cho thế gian này, nó sinh ra, già đi, chết đi, chuyển kiếp và tái sinh.
Atha ca panimassa dukkhassa nissaraṇaṃ nappajānāti jarāmaraṇassa.
Yet it does not understand the escape from this suffering, from aging and death.
Thế mà nó lại không biết lối thoát khỏi khổ đau này, khỏi sự già chết.
Kudāssu nāma imassa dukkhassa nissaraṇaṃ paññāyissati jarāmaraṇassā’ti?
When will the escape from this suffering, from aging and death, become known?’
Khi nào thì lối thoát khỏi khổ đau này, khỏi sự già chết sẽ được nhận ra?’
Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi – ‘kimhi nu kho sati jarāmaraṇaṃ hoti, kiṃpaccayā jarāmaraṇa’nti?
Then, bhikkhus, it occurred to me: ‘When what exists does aging and death come to be? What is the condition for aging and death?’
Này các Tỳ-khưu, Ta đã nghĩ: ‘Khi có cái gì thì có già chết? Già chết do duyên gì?’
Tassa mayhaṃ, bhikkhave, yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘jātiyā kho sati jarāmaraṇaṃ hoti, jātipaccayā jarāmaraṇa’’’nti.
As I considered this carefully, bhikkhus, wisdom arose in me: ‘When birth exists, aging and death come to be; birth is the condition for aging and death.’’’
Này các Tỳ-khưu, do sự tác ý như lý, Ta đã có sự giác ngộ bằng trí tuệ: ‘Khi có sinh (jāti) thì có già chết; già chết do duyên sinh.’”
‘‘Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi – ‘kimhi nu kho sati jāti hoti…pe… bhavo hoti… upādānaṃ hoti… taṇhā hoti… vedanā hoti… phasso hoti… saḷāyatanaṃ hoti… nāmarūpaṃ hoti… kiṃpaccayā nāmarūpa’nti?
‘‘Then, bhikkhus, it occurred to me: ‘When what exists does birth come to be?…pe… existence come to be?… clinging come to be?… craving come to be?… feeling come to be?… contact come to be?… the six sense bases come to be?… nāmarūpa come to be? What is the condition for nāmarūpa?’
“Này các Tỳ-khưu, Ta đã nghĩ: ‘Khi có cái gì thì có sinh… có hữu (bhava)… có thủ (upādāna)… có ái (taṇhā)… có thọ (vedanā)… có xúc (phassa)… có sáu xứ (saḷāyatana)… có danh sắc (nāmarūpa)… Danh sắc do duyên gì?’
Tassa mayhaṃ, bhikkhave, yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘viññāṇe kho sati nāmarūpaṃ hoti, viññāṇapaccayā nāmarūpa’nti.
As I considered this carefully, bhikkhus, wisdom arose in me: ‘When consciousness exists, nāmarūpa comes to be; consciousness is the condition for nāmarūpa.’
Này các Tỳ-khưu, do sự tác ý như lý, Ta đã có sự giác ngộ bằng trí tuệ: ‘Khi có thức (viññāṇa) thì có danh sắc; danh sắc do duyên thức.’”
Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi – ‘kimhi nu kho sati viññāṇaṃ hoti, kiṃpaccayā viññāṇa’nti?
Then, bhikkhus, it occurred to me: ‘When what exists does consciousness come to be? What is the condition for consciousness?’
“Này các Tỳ-khưu, Ta đã nghĩ: ‘Khi có cái gì thì có thức? Thức do duyên gì?’
Tassa mayhaṃ, bhikkhave, yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘nāmarūpe kho sati viññāṇaṃ hoti, nāmarūpapaccayā viññāṇa’’’nti.
As I considered this carefully, bhikkhus, wisdom arose in me: ‘When nāmarūpa exists, consciousness comes to be; nāmarūpa is the condition for consciousness.’’’
Này các Tỳ-khưu, do sự tác ý như lý, Ta đã có sự giác ngộ bằng trí tuệ: ‘Khi có danh sắc thì có thức; thức do duyên danh sắc.’”
‘‘Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi – paccudāvattati kho idaṃ viññāṇaṃ nāmarūpamhā na paraṃ gacchati.
‘‘Then, bhikkhus, it occurred to me: This consciousness turns back from nāmarūpa; it does not go beyond it.
“Này các Tỳ-khưu, Ta đã nghĩ: ‘Thức này quay trở lại từ danh sắc, không đi xa hơn.
Ettāvatā jāyetha vā jīyetha vā mīyetha vā cavetha vā upapajjetha vā, yadidaṃ nāmarūpapaccayā viññāṇaṃ; viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ; nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ; saḷāyatanapaccayā phasso…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
To this extent one may be born, or age, or die, or pass away, or reappear—namely, nāmarūpa is conditioned by consciousness; consciousness is conditioned by nāmarūpa; nāmarūpa is conditioned by the six sense bases; the six sense bases are conditioned by contact…pe… thus there arises this entire mass of suffering.
Chính trong phạm vi này mà sự sinh, già, chết, chuyển kiếp, tái sinh xảy ra, tức là: do duyên danh sắc có thức; do duyên thức có danh sắc; do duyên danh sắc có sáu xứ; do duyên sáu xứ có xúc… Cứ như vậy, toàn bộ khối khổ đau này phát sinh.
‘Samudayo, samudayo’ti kho me, bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi ñāṇaṃ udapādi paññā udapādi vijjā udapādi āloko udapādi.
‘Origination, origination’ – thus, bhikkhus, concerning phenomena unheard before, vision arose in me, knowledge arose, wisdom arose, true knowledge arose, light arose.
“Này các Tỳ-khưu, đối với các pháp chưa từng được nghe trước đây, ‘Sự tập khởi, sự tập khởi’ – nhãn khởi lên nơi Ta, trí khởi lên, tuệ khởi lên, minh khởi lên, ánh sáng khởi lên.
‘‘Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi – ‘kimhi nu kho asati, jarāmaraṇaṃ na hoti; kissa nirodhā jarāmaraṇanirodho’ti?
"Bhikkhus, it occurred to me: ‘When what is absent, does old age and death not occur? With the cessation of what, is there the cessation of old age and death?’"
Này các Tỳ-khưu, rồi Ta suy nghĩ: ‘Khi không có gì thì già chết không có? Khi cái gì diệt thì già chết diệt?’
Tassa mayhaṃ, bhikkhave, yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘jātiyā kho asati, jarāmaraṇaṃ na hoti; jātinirodhā jarāmaraṇanirodho’ti.
"Bhikkhus, through careful attention, understanding arose in me through wisdom: ‘When birth is absent, old age and death do not occur; with the cessation of birth, there is the cessation of old age and death.’"
Này các Tỳ-khưu, do sự tác ý như lý ấy, Ta chứng ngộ bằng tuệ rằng: ‘Khi không có sanh thì già chết không có; do sự diệt của sanh thì già chết diệt.’
Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi – ‘kimhi nu kho asati jāti na hoti…pe… bhavo na hoti… upādānaṃ na hoti… taṇhā na hoti… vedanā na hoti… phasso na hoti… saḷāyatanaṃ na hoti… nāmarūpaṃ na hoti.
"Bhikkhus, it occurred to me: ‘When what is absent, does birth not occur? …so on… does existence not occur? … does clinging not occur? … does craving not occur? … does feeling not occur? … does contact not occur? … do the six sense bases not occur? … does name-and-form not occur?
Này các Tỳ-khưu, rồi Ta suy nghĩ: ‘Khi không có gì thì sanh không có?...(v.v.)... hữu không có?... thủ không có?... ái không có?... thọ không có?... xúc không có?... sáu xứ không có?... danh sắc không có?
Kissa nirodhā nāmarūpanirodho’ti?
With the cessation of what, is there the cessation of name-and-form?’"
Khi cái gì diệt thì danh sắc diệt?’
Tassa mayhaṃ, bhikkhave, yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘viññāṇe kho asati, nāmarūpaṃ na hoti; viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho’’’ti.
"Bhikkhus, through careful attention, understanding arose in me through wisdom: ‘When consciousness is absent, name-and-form does not occur; with the cessation of consciousness, there is the cessation of name-and-form.’"
Này các Tỳ-khưu, do sự tác ý như lý ấy, Ta chứng ngộ bằng tuệ rằng: ‘Khi không có thức thì danh sắc không có; do sự diệt của thức thì danh sắc diệt.’”
‘‘Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi – adhigato kho myāyaṃ maggo bodhāya yadidaṃ – nāmarūpanirodhā viññāṇanirodho; viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho; nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho; saḷāyatananirodhā phassanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
"Bhikkhus, it occurred to me: ‘This path for enlightenment has been attained by me, namely: with the cessation of name-and-form, there is the cessation of consciousness; with the cessation of consciousness, there is the cessation of name-and-form; with the cessation of name-and-form, there is the cessation of the six sense bases; with the cessation of the six sense bases, there is the cessation of contact…so on… thus there is the cessation of this entire mass of suffering.’"
“Này các Tỳ-khưu, rồi Ta suy nghĩ: ‘Con đường này đã được Ta chứng ngộ để giác ngộ, đó là: do sự diệt của danh sắc thì thức diệt; do sự diệt của thức thì danh sắc diệt; do sự diệt của danh sắc thì sáu xứ diệt; do sự diệt của sáu xứ thì xúc diệt…(v.v.)... như vậy sự diệt của toàn bộ khối khổ này xảy ra.
‘Nirodho, nirodho’ti kho me, bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi ñāṇaṃ udapādi paññā udapādi vijjā udapādi āloko udapādi.
‘Cessation, cessation’ – thus, bhikkhus, concerning phenomena unheard before, vision arose in me, knowledge arose, wisdom arose, true knowledge arose, light arose.
Này các Tỳ-khưu, đối với các pháp chưa từng được nghe trước đây, ‘Sự diệt, sự diệt’ – nhãn khởi lên nơi Ta, trí khởi lên, tuệ khởi lên, minh khởi lên, ánh sáng khởi lên.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso araññe pavane caramāno passeyya purāṇaṃ maggaṃ purāṇañjasaṃ pubbakehi manussehi anuyātaṃ.
"Bhikkhus, just as if a man, while wandering in a forest thicket, might see an ancient path, an ancient track, followed by humans of former times.
Này các Tỳ-khưu, ví như một người đang đi trong rừng sâu, trong một khu rừng rậm, thấy một con đường cũ, một lối đi cũ, đã được những người xưa đi qua.
So tamanugaccheyya.
He would follow it.
Người ấy đi theo con đường đó.
Tamanugacchanto passeyya purāṇaṃ nagaraṃ purāṇaṃ rājadhāniṃ pubbakehi manussehi ajjhāvuṭṭhaṃ* ārāmasampannaṃ vanasampannaṃ pokkharaṇīsampannaṃ uddhāpavantaṃ* ramaṇīyaṃ.
Following it, he would see an ancient city, an ancient royal capital, inhabited by humans of former times, endowed with parks, endowed with groves, endowed with ponds, with strong ramparts, delightful.
Đi theo con đường đó, người ấy thấy một thành phố cổ, một kinh đô cổ, đã được những người xưa cư ngụ, đầy đủ vườn tược, đầy đủ rừng cây, đầy đủ ao hồ, có tường bao quanh, thật đẹp đẽ.
Atha kho so, bhikkhave, puriso rañño vā rājamahāmattassa vā āroceyya – ‘yagghe, bhante, jāneyyāsi – ahaṃ addasaṃ araññe pavane caramāno purāṇaṃ maggaṃ purāṇañjasaṃ pubbakehi manussehi anuyātaṃ tamanugacchiṃ.
"Then, bhikkhus, that man would report to a king or a royal minister: ‘May your reverence know this: while wandering in a forest thicket, I saw an ancient path, an ancient track, followed by humans of former times, and I followed it.
Này các Tỳ-khưu, rồi người ấy báo cáo với vua hoặc đại thần của vua: ‘Thưa ngài, xin ngài hãy biết rằng: tôi đã thấy một con đường cũ, một lối đi cũ, đã được những người xưa đi qua, khi đang đi trong rừng sâu, trong một khu rừng rậm; tôi đã đi theo con đường đó.
Tamanugacchanto addasaṃ purāṇaṃ nagaraṃ purāṇaṃ rājadhāniṃ pubbakehi manussehi ajjhāvuṭṭhaṃ ārāmasampannaṃ vanasampannaṃ pokkharaṇīsampannaṃ uddhāpavantaṃ ramaṇīyaṃ.
Following it, I saw an ancient city, an ancient royal capital, inhabited by humans of former times, endowed with parks, endowed with groves, endowed with ponds, with strong ramparts, delightful.
Đi theo con đường đó, tôi đã thấy một thành phố cổ, một kinh đô cổ, đã được những người xưa cư ngụ, đầy đủ vườn tược, đầy đủ rừng cây, đầy đủ ao hồ, có tường bao quanh, thật đẹp đẽ.
Taṃ, bhante, nagaraṃ māpehī’ti.
May your reverence rebuild that city!’"
Thưa ngài, xin ngài hãy xây dựng lại thành phố đó!’
Atha kho so, bhikkhave, rājā vā rājamahāmatto vā taṃ nagaraṃ māpeyya.
"Then, bhikkhus, that king or royal minister would rebuild that city.
Này các Tỳ-khưu, rồi vua hoặc đại thần của vua sẽ xây dựng lại thành phố đó.
Tadassa nagaraṃ aparena samayena iddhañceva phītañca bāhujaññaṃ ākiṇṇamanussaṃ vuddhivepullappattaṃ.
That city would, after some time, become prosperous and flourishing, populous with many people, having attained growth and expansion.
Thành phố đó, sau một thời gian, sẽ trở nên thịnh vượng, đông đúc dân cư, phát triển và mở rộng.
Evameva khvāhaṃ, bhikkhave, addasaṃ purāṇaṃ maggaṃ purāṇañjasaṃ pubbakehi sammāsambuddhehi anuyātaṃ.
"Just so, bhikkhus, I saw an ancient path, an ancient track, followed by the Fully Self-Awakened Ones of former times.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, Ta đã thấy một con đường cũ, một lối đi cũ, đã được các bậc Chánh Đẳng Giác thuở trước đi qua.
‘‘Katamo ca so, bhikkhave, purāṇamaggo purāṇañjaso pubbakehi sammāsambuddhehi anuyāto?
"And what, bhikkhus, is that ancient path, that ancient track, followed by the Fully Self-Awakened Ones of former times?
Này các Tỳ-khưu, con đường cũ, lối đi cũ đó, đã được các bậc Chánh Đẳng Giác thuở trước đi qua, là gì?
Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.
It is this Noble Eightfold Path, namely: right view…so on… right concentration.
Chính là Bát Chánh Đạo cao quý này, tức là: chánh kiến…(v.v.)... chánh định.
Ayaṃ kho so, bhikkhave, purāṇamaggo purāṇañjaso pubbakehi sammāsambuddhehi anuyāto, tamanugacchiṃ; tamanugacchanto jarāmaraṇaṃ abbhaññāsiṃ; jarāmaraṇasamudayaṃ abbhaññāsiṃ; jarāmaraṇanirodhaṃ abbhaññāsiṃ; jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ abbhaññāsiṃ.
This, bhikkhus, is that ancient path, that ancient track, followed by the Fully Self-Awakened Ones of former times, and I followed it; following it, I directly knew old age and death; I directly knew the origin of old age and death; I directly knew the cessation of old age and death; I directly knew the path leading to the cessation of old age and death.
Này các Tỳ-khưu, đây chính là con đường cũ, lối đi cũ, đã được các bậc Chánh Đẳng Giác thuở trước đi qua; Ta đã đi theo con đường đó; đi theo con đường đó, Ta đã liễu tri già chết; Ta đã liễu tri sự tập khởi của già chết; Ta đã liễu tri sự diệt của già chết; Ta đã liễu tri con đường đưa đến sự diệt của già chết.
Tamanugacchiṃ; tamanugacchanto jātiṃ abbhaññāsiṃ…pe… bhavaṃ abbhaññāsiṃ… upādānaṃ abbhaññāsiṃ… taṇhaṃ abbhaññāsiṃ… vedanaṃ abbhaññāsiṃ… phassaṃ abbhaññāsiṃ… saḷāyatanaṃ abbhaññāsiṃ… nāmarūpaṃ abbhaññāsiṃ… viññāṇaṃ abbhaññāsiṃ.
I followed it; following it, I directly knew birth…so on… existence… clinging… craving… feeling… contact… the six sense bases… name-and-form… consciousness.
Ta đã đi theo con đường đó; đi theo con đường đó, Ta đã liễu tri sanh…(v.v.)... hữu… thủ… ái… thọ… xúc… sáu xứ… danh sắc… thức.
Tamanugacchiṃ; tamanugacchanto saṅkhāre abbhaññāsiṃ; saṅkhārasamudayaṃ abbhaññāsiṃ; saṅkhāranirodhaṃ abbhaññāsiṃ; saṅkhāranirodhagāminiṃ paṭipadaṃ abbhaññāsiṃ.
I followed it; following it, I directly knew volitional formations; I directly knew the origin of volitional formations; I directly knew the cessation of volitional formations; I directly knew the path leading to the cessation of volitional formations.
Ta đã đi theo con đường đó; đi theo con đường đó, Ta đã liễu tri các hành; Ta đã liễu tri sự tập khởi của các hành; Ta đã liễu tri sự diệt của các hành; Ta đã liễu tri con đường đưa đến sự diệt của các hành.
Tadabhiññā ācikkhiṃ bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ.
Having directly known this, I declared it to bhikkhus, bhikkhunis, laymen, and laywomen.
Sau khi liễu tri điều đó, Ta đã giảng dạy cho các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu-ni, cận sự nam, cận sự nữ.
Tayidaṃ, bhikkhave, brahmacariyaṃ iddhañceva phītañca vitthārikaṃ bāhujaññaṃ puthubhūtaṃ yāva devamanussehi suppakāsita’’nti.
This holy life, bhikkhus, is thus prosperous and flourishing, extensive, widely spread, greatly multiplied, and well-proclaimed even to devas and humans."
Này các Tỳ-khưu, Phạm hạnh này đã trở nên thịnh vượng, phát triển, rộng lớn, đông đảo, phổ biến, được chư Thiên và loài người tuyên bố rộng rãi.”
Pañcamaṃ.
The Fifth.
Thứ năm.
66. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā kurūsu viharati kammāsadhammaṃ nāma kurūnaṃ nigamo.
66. Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was dwelling among the Kurus, at a Kuru town named Kammāsadhamma.
66. Tôi nghe như vầy: Một thời, Thế Tôn trú tại xứ Kurū, tại thị trấn Kammāsadhamma của dân Kurū.
Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti.
There the Blessed One addressed the bhikkhus, saying: "Bhikkhus!"
Tại đấy, Thế Tôn gọi các Tỳ-khưu và nói: “Này các Tỳ-khưu!”
‘‘Bhadante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
"Bhante," those bhikkhus replied to the Blessed One.
“Bạch Thế Tôn,” các Tỳ-khưu ấy vâng đáp Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca – ‘‘sammasatha no tumhe, bhikkhave, antaraṃ sammasa’’nti* .
The Blessed One said this: "Do you, bhikkhus, reflect within, reflecting?"
Thế Tôn nói như sau: “Này các Tỳ-khưu, các ông có quán sát, quán sát nội tâm không?”
Evaṃ vutte, aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘ahaṃ kho, bhante, sammasāmi antaraṃ sammasa’’nti.
When this was said, a certain bhikkhu said to the Blessed One: "Bhante, I reflect within, reflecting."
Khi được nói vậy, một Tỳ-khưu bạch Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, con có quán sát, quán sát nội tâm.”
‘‘Yathā kathaṃ pana tvaṃ, bhikkhu, sammasasi antaraṃ sammasa’’nti?
"But how, bhikkhu, do you reflect within, reflecting?"
“Này Tỳ-khưu, ông quán sát nội tâm như thế nào?”
Atha kho so bhikkhu byākāsi.
Then that bhikkhu explained.
Rồi Tỳ-khưu ấy giải thích.
Yathā so bhikkhu byākāsi na so bhikkhu bhagavato cittaṃ ārādhesi.
As that bhikkhu explained, he did not satisfy the mind of the Blessed One.
Tỳ-khưu ấy đã giải thích nhưng không làm hài lòng tâm của Thế Tôn.
Evaṃ vutte, āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘etassa, bhagavā, kālo; etassa, sugata, kālo; yaṃ bhagavā antaraṃ sammasaṃ bhāseyya.
When this was said, Venerable Ānanda said to the Blessed One: "It is time for this, Blessed One; it is time for this, Sugata, for the Blessed One to speak about reflecting within.
Khi được nói vậy, Tôn giả Ānanda bạch Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, đã đến lúc rồi; bạch Thiện Thệ, đã đến lúc rồi để Thế Tôn thuyết giảng về sự quán sát nội tâm.
Bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantī’’ti.
Having heard from the Blessed One, the bhikkhus will bear it in mind."
Sau khi nghe Thế Tôn, các Tỳ-khưu sẽ ghi nhớ.”
‘‘Tenahānanda, suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha; bhāsissāmī’’ti.
"Then, Ānanda, listen, attend carefully; I shall speak."
“Vậy thì, này Ānanda, hãy lắng nghe, hãy chú ý kỹ; Ta sẽ thuyết giảng.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
"Yes, Bhante," those bhikkhus replied to the Blessed One.
“Vâng, bạch Thế Tôn,” các Tỳ-khưu ấy vâng đáp Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Blessed One said this:
Thế Tôn nói như sau:
‘‘Idha, bhikkhave, bhikkhu sammasamāno sammasati antaraṃ sammasaṃ* – ‘yaṃ kho idaṃ anekavidhaṃ nānappakārakaṃ dukkhaṃ loke uppajjati jarāmaraṇaṃ.
"Here, bhikkhus, a bhikkhu, reflecting, reflects within, reflecting: ‘This suffering of various kinds and forms that arises in the world—old age and death.
“Này các Tỳ-khưu, ở đây, một Tỳ-khưu quán sát, quán sát nội tâm như sau: ‘Cái khổ đa dạng, nhiều loại này khởi lên trên đời, tức là già chết.
Idaṃ kho dukkhaṃ kiṃnidānaṃ kiṃsamudayaṃ kiṃjātikaṃ kiṃpabhavaṃ, kismiṃ sati jarāmaraṇaṃ hoti, kismiṃ asati jarāmaraṇaṃ na hotī’ti?
What is the origin, what is the source, what is the birth, what is the cause of this suffering? When what exists, does old age and death occur? When what is absent, does old age and death not occur?’"
Cái khổ này có nhân gì, có nguồn gốc gì, có sanh khởi gì, có phát sinh gì? Khi có gì thì già chết có? Khi không có gì thì già chết không có?’
So sammasamāno evaṃ jānāti – ‘yaṃ kho idaṃ anekavidhaṃ nānappakārakaṃ dukkhaṃ loke uppajjati jarāmaraṇaṃ.
"Reflecting, he knows thus: ‘This suffering of various kinds and forms that arises in the world—old age and death.
Khi quán sát, vị ấy biết như sau: ‘Cái khổ đa dạng, nhiều loại này khởi lên trên đời, tức là già chết.
Idaṃ kho dukkhaṃ upadhinidānaṃ upadhisamudayaṃ upadhijātikaṃ upadhipabhavaṃ, upadhismiṃ sati jarāmaraṇaṃ hoti, upadhismiṃ asati jarāmaraṇaṃ na hotī’ti.
This suffering has clinging as its origin, clinging as its source, clinging as its birth, clinging as its cause. When clinging exists, old age and death occur; when clinging is absent, old age and death do not occur.’"
Cái khổ này có nhân là upadhi, có nguồn gốc là upadhi, có sanh khởi là upadhi, có phát sinh là upadhi. Khi có upadhi thì già chết có; khi không có upadhi thì già chết không có.’
So jarāmaraṇañca pajānāti jarāmaraṇasamudayañca pajānāti jarāmaraṇanirodhañca pajānāti yā ca jarāmaraṇanirodhasāruppagāminī paṭipadā tañca pajānāti.
He understands old age and death, he understands the origin of old age and death, he understands the cessation of old age and death, and he understands the path leading to the cessation of old age and death.
Vị ấy hiểu rõ sự già chết, hiểu rõ nguồn gốc của sự già chết, hiểu rõ sự diệt trừ của sự già chết, và hiểu rõ con đường đưa đến sự diệt trừ của sự già chết.
Tathāpaṭipanno ca hoti anudhammacārī.
And he practices accordingly, living in conformity with the Dhamma.
Và vị ấy thực hành đúng như vậy, sống thuận pháp.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu sabbaso sammā dukkhakkhayāya paṭipanno jarāmaraṇanirodhāya.
This bhikkhu, O bhikkhus, is said to be practicing rightly for the complete destruction of suffering, for the cessation of old age and death.
Này các Tỷ-kheo, vị Tỷ-kheo này được gọi là đã thực hành đúng đắn hoàn toàn để diệt tận khổ đau, để chấm dứt sự già chết.
‘‘Athāparaṃ sammasamāno sammasati antaraṃ sammasaṃ – ‘upadhi panāyaṃ kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavo, kismiṃ sati upadhi hoti, kismiṃ asati upadhi na hotī’ti?
“Further, when he reflects, reflecting inwardly: ‘What is the origin of this upadhi? What is its source? What is its birth? What is its coming into being? When what exists does upadhi exist? When what does not exist does upadhi not exist?’
‘‘Sau đó, khi suy xét, vị ấy suy xét sâu xa rằng: ‘Vậy, upadhi này có nguyên nhân gì, có nguồn gốc gì, có bản chất gì, có khởi nguyên gì? Khi có gì thì upadhi có, khi không có gì thì upadhi không có?’
So sammasamāno evaṃ jānāti – ‘upadhi taṇhānidāno taṇhāsamudayo taṇhājātiko taṇhāpabhavo, taṇhāya sati upadhi hoti, taṇhāya asati upadhi na hotī’ti.
As he reflects, he understands thus: ‘Upadhi has craving as its origin, craving as its source, craving as its birth, craving as its coming into being. When craving exists, upadhi exists; when craving does not exist, upadhi does not exist.’
Khi suy xét, vị ấy biết rõ như sau: ‘Upadhi có nguyên nhân từ taṇhā, có nguồn gốc từ taṇhā, có bản chất từ taṇhā, có khởi nguyên từ taṇhā. Khi có taṇhā thì upadhi có, khi không có taṇhā thì upadhi không có.’
So upadhiñca pajānāti upadhisamudayañca pajānāti upadhinirodhañca pajānāti yā ca upadhinirodhasāruppagāminī paṭipadā tañca pajānāti.
He understands upadhi, he understands the origin of upadhi, he understands the cessation of upadhi, and he understands the path leading to the cessation of upadhi.
Vị ấy hiểu rõ upadhi, hiểu rõ nguồn gốc của upadhi, hiểu rõ sự diệt trừ của upadhi, và hiểu rõ con đường đưa đến sự diệt trừ của upadhi.
Tathā paṭipanno ca hoti anudhammacārī.
And he practices accordingly, living in conformity with the Dhamma.
Và vị ấy thực hành đúng như vậy, sống thuận pháp.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu sabbaso sammā dukkhakkhayāya paṭipanno upadhinirodhāya.
This bhikkhu, O bhikkhus, is said to be practicing rightly for the complete destruction of suffering, for the cessation of upadhi.
Này các Tỷ-kheo, vị Tỷ-kheo này được gọi là đã thực hành đúng đắn hoàn toàn để diệt tận khổ đau, để chấm dứt upadhi.
‘‘Athāparaṃ sammasamāno sammasati antaraṃ sammasaṃ – ‘taṇhā panāyaṃ kattha uppajjamānā uppajjati, kattha nivisamānā nivisatī’ti?
“Further, when he reflects, reflecting inwardly: ‘Where does this craving, when arising, arise? Where does it, when settling, settle?’
‘‘Sau đó, khi suy xét, vị ấy suy xét sâu xa rằng: ‘Vậy, taṇhā này khởi lên ở đâu, an trú ở đâu?’
So sammasamāno evaṃ jānāti – yaṃ kho loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.
As he reflects, he understands thus: Whatever is lovely and agreeable in the world, it is there that this craving, when arising, arises; it is there that it, when settling, settles.
Khi suy xét, vị ấy biết rõ như sau: ‘Cái gì là đáng yêu, đáng ưa thích trên thế gian, ở đó taṇhā này khởi lên, ở đó nó an trú.’
Kiñca loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ?
And what is lovely and agreeable in the world?
Vậy, cái gì là đáng yêu, đáng ưa thích trên thế gian?
Cakkhuṃ loke piyarūpaṃ, sātarūpaṃ.
The eye is lovely and agreeable in the world.
Mắt là đáng yêu, đáng ưa thích trên thế gian.
Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.
It is there that this craving, when arising, arises; it is there that it, when settling, settles.
Ở đó taṇhā này khởi lên, ở đó nó an trú.
Sotaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ…pe… ghānaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ… jivhā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ… kāyo loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ… mano loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati ettha nivisamānā nivisati.
The ear is lovely and agreeable in the world…pe… The nose is lovely and agreeable in the world… The tongue is lovely and agreeable in the world… The body is lovely and agreeable in the world… The mind is lovely and agreeable in the world. It is there that this craving, when arising, arises; it is there that it, when settling, settles.
Tai là đáng yêu, đáng ưa thích trên thế gian… mũi là đáng yêu, đáng ưa thích trên thế gian… lưỡi là đáng yêu, đáng ưa thích trên thế gian… thân là đáng yêu, đáng ưa thích trên thế gian… ý là đáng yêu, đáng ưa thích trên thế gian, ở đó taṇhā này khởi lên, ở đó nó an trú.
‘‘Ye hi keci, bhikkhave, atītamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ taṃ niccato addakkhuṃ sukhato addakkhuṃ attato addakkhuṃ ārogyato addakkhuṃ khemato addakkhuṃ.
“For, O bhikkhus, whatever recluses or brahmins in the past regarded whatever is lovely and agreeable in the world as permanent, as pleasant, as self, as healthy, as safe,
‘‘Này các Tỷ-kheo, bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào trong quá khứ đã xem cái gì là đáng yêu, đáng ưa thích trên thế gian là thường còn, là an lạc, là tự ngã, là không bệnh, là an ổn.
Te taṇhaṃ vaḍḍhesuṃ.
they increased craving.
Họ đã làm tăng trưởng taṇhā.
Ye taṇhaṃ vaḍḍhesuṃ te upadhiṃ vaḍḍhesuṃ.
Those who increased craving increased upadhi.
Những ai đã làm tăng trưởng taṇhā, họ đã làm tăng trưởng upadhi.
Ye upadhiṃ vaḍḍhesuṃ te dukkhaṃ vaḍḍhesuṃ.
Those who increased upadhi increased suffering.
Những ai đã làm tăng trưởng upadhi, họ đã làm tăng trưởng khổ đau.
Ye dukkhaṃ vaḍḍhesuṃ te na parimucciṃsu jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi, na parimucciṃsu dukkhasmāti vadāmi.
Those who increased suffering were not liberated from birth, old age, death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair; they were not liberated from suffering, I say.
Những ai đã làm tăng trưởng khổ đau, họ đã không thoát khỏi sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não; Ta nói rằng họ đã không thoát khỏi khổ đau.
‘‘Yepi hi keci, bhikkhave, anāgatamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ taṃ niccato dakkhissanti* sukhato dakkhissanti attato dakkhissanti ārogyato dakkhissanti khemato dakkhissanti.
“And whatever recluses or brahmins in the future will regard whatever is lovely and agreeable in the world as permanent, as pleasant, as self, as healthy, as safe,
‘‘Và này các Tỷ-kheo, bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào trong tương lai sẽ xem cái gì là đáng yêu, đáng ưa thích trên thế gian là thường còn, là an lạc, là tự ngã, là không bệnh, là an ổn.
Te taṇhaṃ vaḍḍhissanti.
they will increase craving.
Họ sẽ làm tăng trưởng taṇhā.
Ye taṇhaṃ vaḍḍhissanti te upadhiṃ vaḍḍhissanti.
Those who will increase craving will increase upadhi.
Những ai sẽ làm tăng trưởng taṇhā, họ sẽ làm tăng trưởng upadhi.
Ye upadhiṃ vaḍḍhissanti te dukkhaṃ vaḍḍhissanti.
Those who will increase upadhi will increase suffering.
Những ai sẽ làm tăng trưởng upadhi, họ sẽ làm tăng trưởng khổ đau.
Ye dukkhaṃ vaḍḍhissanti te na parimuccissanti jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi, na parimuccissanti dukkhasmāti vadāmi.
Those who will increase suffering will not be liberated from birth, old age, death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair; they will not be liberated from suffering, I say.
Những ai sẽ làm tăng trưởng khổ đau, họ sẽ không thoát khỏi sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não; Ta nói rằng họ sẽ không thoát khỏi khổ đau.
‘‘Yepi hi keci, bhikkhave, etarahi samaṇā vā brāhmaṇā vā yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ taṃ niccato passanti sukhato passanti attato passanti ārogyato passanti khemato passanti.
“And whatever recluses or brahmins at present regard whatever is lovely and agreeable in the world as permanent, as pleasant, as self, as healthy, as safe,
‘‘Và này các Tỷ-kheo, bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào hiện tại đang xem cái gì là đáng yêu, đáng ưa thích trên thế gian là thường còn, là an lạc, là tự ngã, là không bệnh, là an ổn.
Te taṇhaṃ vaḍḍhenti.
they increase craving.
Họ đang làm tăng trưởng taṇhā.
Ye taṇhaṃ vaḍḍhenti te upadhiṃ vaḍḍhenti.
Those who increase craving increase upadhi.
Những ai đang làm tăng trưởng taṇhā, họ đang làm tăng trưởng upadhi.
Ye upadhiṃ vaḍḍhenti te dukkhaṃ vaḍḍhenti.
Those who increase upadhi increase suffering.
Những ai đang làm tăng trưởng upadhi, họ đang làm tăng trưởng khổ đau.
Ye dukkhaṃ vaḍḍhenti te na parimuccanti jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi, na parimuccanti dukkhasmāti vadāmi.
Those who increase suffering are not liberated from birth, old age, death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair; they are not liberated from suffering, I say.
Những ai đang làm tăng trưởng khổ đau, họ đã không thoát khỏi sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não; Ta nói rằng họ đã không thoát khỏi khổ đau.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, āpānīyakaṃso vaṇṇasampanno gandhasampanno rasasampanno.
“Just as, O bhikkhus, a cup of drink, perfect in color, perfect in smell, perfect in taste.
‘‘Này các Tỷ-kheo, ví như một chén nước giải khát có màu sắc đẹp, hương thơm ngào ngạt, vị ngon tuyệt hảo.
So ca kho visena saṃsaṭṭho.
But it is mixed with poison.
Nhưng chén nước ấy lại bị pha lẫn thuốc độc.
Atha puriso āgaccheyya ghammābhitatto ghammapareto kilanto tasito pipāsito.
Then a man comes, oppressed by heat, overcome by heat, weary, thirsty, desirous to drink.
Rồi một người đàn ông đến, bị nắng nóng thiêu đốt, bị nắng nóng hành hạ, mệt mỏi, khát nước, khao khát muốn uống.
Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘ayaṃ te, ambho purisa, āpānīyakaṃso vaṇṇasampanno gandhasampanno rasasampanno; so ca kho visena saṃsaṭṭho.
They would say to him thus: ‘This cup of drink, good sir, is perfect in color, perfect in smell, perfect in taste; but it is mixed with poison.
Người ta nói với anh ta rằng: ‘Này anh bạn, chén nước giải khát này có màu sắc đẹp, hương thơm ngào ngạt, vị ngon tuyệt hảo; nhưng nó lại bị pha lẫn thuốc độc.
Sace ākaṅkhasi piva.
If you wish, drink it.
Nếu anh muốn, hãy uống đi.
Pivato hi kho taṃ chādessati vaṇṇenapi gandhenapi rasenapi, pivitvā ca pana tatonidānaṃ maraṇaṃ vā nigacchasi maraṇamattaṃ vā dukkha’nti.
Indeed, as you drink, it will please you with its color, with its smell, and with its taste; but having drunk it, because of that you will meet death or suffering like unto death.’
Khi uống, nó sẽ làm anh hài lòng về màu sắc, hương vị và mùi thơm, nhưng sau khi uống, do nguyên nhân đó, anh sẽ phải chịu cái chết hoặc nỗi đau khổ gần chết.’
So taṃ āpānīyakaṃsaṃ sahasā appaṭisaṅkhā piveyya, nappaṭinissajjeyya.
He would drink that cup of drink impulsively, without reflecting, and would not reject it.
Người đàn ông đó vội vàng, không suy xét, uống chén nước giải khát ấy, không từ bỏ.
So tatonidānaṃ maraṇaṃ vā nigaccheyya maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ.
Because of that he would meet death or suffering like unto death.
Do đó, anh ta phải chịu cái chết hoặc nỗi đau khổ gần chết.
Evameva kho, bhikkhave, ye hi keci atītamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā yaṃ loke piyarūpaṃ…pe… anāgatamaddhānaṃ…pe… etarahi samaṇā vā brāhmaṇā vā yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ taṃ niccato passanti sukhato passanti attato passanti ārogyato passanti khemato passanti, te taṇhaṃ vaḍḍhenti.
Even so, O bhikkhus, whatever recluses or brahmins in the past regarded whatever is lovely…pe… in the future…pe… at present regard whatever is lovely and agreeable in the world as permanent, as pleasant, as self, as healthy, as safe, they increase craving.
Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào trong quá khứ… trong tương lai… hay hiện tại đang xem cái gì là đáng yêu, đáng ưa thích trên thế gian là thường còn, là an lạc, là tự ngã, là không bệnh, là an ổn, họ đang làm tăng trưởng taṇhā.
Ye taṇhaṃ vaḍḍhenti te upadhiṃ vaḍḍhenti.
Those who increase craving increase upadhi.
Những ai đang làm tăng trưởng taṇhā, họ đang làm tăng trưởng upadhi.
Ye upadhiṃ vaḍḍhenti te dukkhaṃ vaḍḍhenti.
Those who increase upadhi increase suffering.
Những ai đang làm tăng trưởng upadhi, họ đang làm tăng trưởng khổ đau.
Ye dukkhaṃ vaḍḍhenti te na parimuccanti jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi, na parimuccanti dukkhasmāti vadāmi.
Those who increase suffering are not liberated from birth, old age, death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair; they are not liberated from suffering, I say.
Những ai đang làm tăng trưởng khổ đau, họ đã không thoát khỏi sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não; Ta nói rằng họ đã không thoát khỏi khổ đau.
‘‘Ye ca kho keci, bhikkhave, atītamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ taṃ aniccato addakkhuṃ dukkhato addakkhuṃ anattato addakkhuṃ rogato addakkhuṃ bhayato addakkhuṃ, te taṇhaṃ pajahiṃsu.
“But, O bhikkhus, whatever recluses or brahmins in the past regarded whatever is lovely and agreeable in the world as impermanent, as suffering, as non-self, as diseased, as fearful, they abandoned craving.
‘‘Nhưng này các Tỷ-kheo, bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào trong quá khứ đã xem cái gì là đáng yêu, đáng ưa thích trên thế gian là vô thường, là khổ, là vô ngã, là bệnh hoạn, là đáng sợ, họ đã từ bỏ taṇhā.
Ye taṇhaṃ pajahiṃsu te upadhiṃ pajahiṃsu.
Those who abandoned craving abandoned upadhi.
Những ai đã từ bỏ taṇhā, họ đã từ bỏ upadhi.
Ye upadhiṃ pajahiṃsu te dukkhaṃ pajahiṃsu.
Those who abandoned upadhi abandoned suffering.
Những ai đã từ bỏ upadhi, họ đã từ bỏ khổ đau.
Ye dukkhaṃ pajahiṃsu te parimucciṃsu jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi, parimucciṃsu dukkhasmāti vadāmi.
Those who abandoned suffering were liberated from birth, old age, death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair; they were liberated from suffering, I say.
Những ai đã từ bỏ khổ đau, họ đã thoát khỏi sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não; Ta nói rằng họ đã thoát khỏi khổ đau.
‘‘Yepi hi keci, bhikkhave, etarahi samaṇā vā brāhmaṇā vā yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ taṃ aniccato passanti dukkhato passanti anattato passanti rogato passanti bhayato passanti, te taṇhaṃ pajahanti.
“And whatever recluses or brahmins at present regard whatever is lovely and agreeable in the world as impermanent, as suffering, as non-self, as diseased, as fearful, they abandon craving.
‘‘Và này các Tỷ-kheo, bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào hiện tại đang xem cái gì là đáng yêu, đáng ưa thích trên thế gian là vô thường, là khổ, là vô ngã, là bệnh hoạn, là đáng sợ, họ đang từ bỏ taṇhā.
Ye taṇhaṃ pajahanti te upadhiṃ pajahanti.
Those who abandon craving abandon upadhi.
Những ai đang từ bỏ taṇhā, họ đang từ bỏ upadhi.
Ye upadhiṃ pajahanti te dukkhaṃ pajahanti.
Those who abandon upadhi abandon suffering.
Những ai đang từ bỏ upadhi, họ đang từ bỏ khổ đau.
Ye dukkhaṃ pajahanti te parimuccanti jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi, parimuccanti dukkhasmāti vadāmi.
Those who abandon suffering are freed from birth, old age, death, sorrow, lamentation, pain, grief, and despair; they are freed from suffering, I say.
Những ai từ bỏ khổ, họ được giải thoát khỏi sinh, già, chết, khỏi sầu, bi, khổ, ưu, não. Ta nói, họ được giải thoát khỏi khổ.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, āpānīyakaṃso vaṇṇasampanno gandhasampanno rasasampanno.
"Bhikkhus, just as there might be a drinking cup endowed with beauty, endowed with fragrance, endowed with taste.
“Này các Tỳ-kheo, ví như một chén nước uống có màu sắc đẹp, mùi hương thơm, vị ngon.
So ca kho visena saṃsaṭṭho.
But it is mixed with poison.
Nhưng chén nước ấy lại bị pha lẫn thuốc độc.
Atha puriso āgaccheyya ghammābhitatto ghammapareto kilanto tasito pipāsito.
Then a man might come, oppressed by heat, overcome by heat, weary, thirsty, parched.
Bấy giờ, một người đàn ông đến, bị cái nóng thiêu đốt, bị cái nóng làm cho kiệt sức, mệt mỏi, khát nước, khô cổ.
Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘ayaṃ te, ambho purisa, āpānīyakaṃso vaṇṇasampanno gandhasampanno rasasampanno so ca kho visena saṃsaṭṭho.
They might say to him: ‘O good man, this drinking cup of yours is endowed with beauty, endowed with fragrance, endowed with taste, but it is mixed with poison.
Người ta sẽ nói với anh ta rằng: ‘Này anh, chén nước uống này có màu sắc đẹp, mùi hương thơm, vị ngon, nhưng nó bị pha lẫn thuốc độc.
Sace ākaṅkhasi piva.
If you wish, drink.
Nếu anh muốn thì hãy uống.
Pivato hi kho taṃ chādessati vaṇṇenapi gandhenapi rasenapi; pivitvā ca pana tatonidānaṃ maraṇaṃ vā nigacchasi maraṇamattaṃ vā dukkha’nti.
Indeed, while drinking, it will be pleasing to you in appearance, in fragrance, and in taste; but having drunk, because of that you will meet with death or suffering comparable to death.’
Khi uống, nó sẽ làm anh hài lòng về màu sắc, mùi hương và vị; nhưng sau khi uống, từ đó anh sẽ phải chịu cái chết hoặc nỗi khổ gần kề cái chết’.
Atha kho, bhikkhave, tassa purisassa evamassa – ‘sakkā kho me ayaṃ surāpipāsitā* pānīyena vā vinetuṃ dadhimaṇḍakena vā vinetuṃ bhaṭṭhaloṇikāya* vā vinetuṃ loṇasovīrakena vā vinetuṃ, na tvevāhaṃ taṃ piveyyaṃ, yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’ti.
Then, bhikkhus, that man would think: ‘It is possible for me to relieve this craving for drink with water, or with curds, or with parched flour mixed with salt, or with salted rice-gruel; but I would not drink that which would be for my harm and suffering for a long time.’
Này các Tỳ-kheo, bấy giờ người đàn ông ấy sẽ nghĩ rằng: ‘Cơn khát này của ta có thể được xoa dịu bằng nước uống, hoặc bằng sữa đông, hoặc bằng nước bột rang pha muối, hoặc bằng nước gạo lên men pha muối. Ta sẽ không uống thứ đó, thứ mà về lâu dài sẽ không vì lợi ích, không vì an lạc cho ta’.
So taṃ āpānīyakaṃsaṃ paṭisaṅkhā na piveyya, paṭinissajjeyya.
So he would consider that drinking cup and not drink it, but put it aside.
Người ấy suy xét chén nước uống đó rồi không uống, mà bỏ đi.
So tatonidānaṃ na maraṇaṃ vā nigaccheyya maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ.
Because of that, he would not meet with death or suffering comparable to death.
Từ đó, người ấy sẽ không phải chịu cái chết hoặc nỗi khổ gần kề cái chết.
Evameva kho, bhikkhave, ye hi keci atītamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ taṃ aniccato addakkhuṃ dukkhato addakkhuṃ anattato addakkhuṃ rogato addakkhuṃ bhayato addakkhuṃ, te taṇhaṃ pajahiṃsu.
Even so, bhikkhus, whatever ascetics or brahmins in the past saw that which is dear and delightful in the world as impermanent, as suffering, as non-self, as a disease, as a danger, they abandoned craving.
Cũng vậy, này các Tỳ-kheo, bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào trong quá khứ đã thấy những gì là đáng yêu, đáng thích trong thế gian là vô thường, là khổ, là vô ngã, là bệnh hoạn, là đáng sợ, thì họ đã từ bỏ tham ái.
Ye taṇhaṃ pajahiṃsu te upadhiṃ pajahiṃsu.
Those who abandoned craving abandoned acquisitions (upadhi).
Những ai từ bỏ tham ái, họ đã từ bỏ các sự chấp thủ (upadhi).
Ye upadhiṃ pajahiṃsu te dukkhaṃ pajahiṃsu.
Those who abandoned acquisitions abandoned suffering.
Những ai từ bỏ các sự chấp thủ, họ đã từ bỏ khổ.
Ye dukkhaṃ pajahiṃsu te parimucciṃsu jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi, parimucciṃsu dukkhasmāti vadāmi.
Those who abandoned suffering were freed from birth, old age, death, sorrow, lamentation, pain, grief, and despair; they were freed from suffering, I say.
Những ai từ bỏ khổ, họ đã được giải thoát khỏi sinh, già, chết, khỏi sầu, bi, khổ, ưu, não. Ta nói, họ đã được giải thoát khỏi khổ.
‘‘Yepi hi keci, bhikkhave, anāgatamaddhānaṃ…pe… etarahi samaṇā vā brāhmaṇā vā yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ taṃ aniccato passanti dukkhato passanti anattato passanti rogato passanti bhayato passanti, te taṇhaṃ pajahanti.
Whatever ascetics or brahmins, bhikkhus, in the future… (similarly)… or in the present, see that which is dear and delightful in the world as impermanent, as suffering, as non-self, as a disease, as a danger, they abandon craving.
“Và bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào trong tương lai… (như trên)… và hiện tại thấy những gì là đáng yêu, đáng thích trong thế gian là vô thường, là khổ, là vô ngã, là bệnh hoạn, là đáng sợ, thì họ từ bỏ tham ái.
Ye taṇhaṃ pajahanti te upadhiṃ pajahanti.
Those who abandon craving abandon acquisitions.
Những ai từ bỏ tham ái, họ từ bỏ các sự chấp thủ.
Ye upadhiṃ pajahanti te dukkhaṃ pajahanti.
Those who abandon acquisitions abandon suffering.
Những ai từ bỏ các sự chấp thủ, họ từ bỏ khổ.
Ye dukkhaṃ pajahanti te parimuccanti jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi, parimuccanti dukkhasmāti vadāmī’’ti.
Those who abandon suffering are freed from birth, old age, death, sorrow, lamentation, pain, grief, and despair; they are freed from suffering, I say."
Những ai từ bỏ khổ, họ được giải thoát khỏi sinh, già, chết, khỏi sầu, bi, khổ, ưu, não. Ta nói, họ được giải thoát khỏi khổ.”
Chaṭṭhaṃ.
Sixth.
Thứ sáu.
67. Ekaṃ samayaṃ āyasmā ca sāriputto āyasmā ca mahākoṭṭhiko* bārāṇasiyaṃ viharanti isipatane migadāye.
At one time, Venerable Sāriputta and Venerable Mahākoṭṭhika were staying in Bārāṇasī, in the Deer Park at Isipatana.
Một thời, Tôn giả Sāriputta và Tôn giả Mahākoṭṭhika đang trú tại Isipatana, Migadāya, gần Bārāṇasī.
Atha kho āyasmā mahākoṭṭhiko sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā sāriputtena saddhiṃ sammodi.
Then, in the evening, Venerable Mahākoṭṭhika rose from seclusion and approached Venerable Sāriputta; having approached, he exchanged greetings with Venerable Sāriputta.
Bấy giờ, vào buổi chiều, Tôn giả Mahākoṭṭhika từ chỗ thiền tịnh đứng dậy, đi đến chỗ Tôn giả Sāriputta; sau khi đến, ngài chào hỏi Tôn giả Sāriputta.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
After exchanging courteous and amiable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, ngài ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā mahākoṭṭhiko āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca – ‘‘kiṃ nu kho, āvuso sāriputta, sayaṃkataṃ jarāmaraṇaṃ, paraṃkataṃ jarāmaraṇaṃ, sayaṃkatañca paraṃkatañca jarāmaraṇaṃ, udāhu asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ jarāmaraṇa’’nti?
Seated to one side, Venerable Mahākoṭṭhika said to Venerable Sāriputta: "Now, friend Sāriputta, is old age and death self-made, or made by another, or both self-made and made by another, or neither self-made nor made by another but arisen fortuitously?"
Sau khi ngồi xuống một bên, Tôn giả Mahākoṭṭhika nói với Tôn giả Sāriputta rằng: “Này Hiền giả Sāriputta, có phải già chết là do tự mình tạo ra, hay do người khác tạo ra, hay do cả tự mình và người khác tạo ra, hay không do tự mình tạo ra, không do người khác tạo ra, mà là do ngẫu nhiên sinh khởi?”
‘‘Na kho, āvuso koṭṭhika, sayaṃkataṃ jarāmaraṇaṃ, na paraṃkataṃ jarāmaraṇaṃ, na sayaṃkatañca paraṃkatañca jarāmaraṇaṃ, nāpi asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ jarāmaraṇaṃ.
"Friend Koṭṭhika, old age and death is not self-made, not made by another, not both self-made and made by another, nor is it neither self-made nor made by another but arisen fortuitously.
“Này Hiền giả Koṭṭhika, già chết không phải do tự mình tạo ra, không phải do người khác tạo ra, không phải do cả tự mình và người khác tạo ra, cũng không phải không do tự mình tạo ra, không do người khác tạo ra, mà là do ngẫu nhiên sinh khởi.
Api ca, jātipaccayā jarāmaraṇa’’nti.
But rather, old age and death is conditioned by birth."
Mà chính do sinh duyên mà có già chết.”
‘‘Kiṃ nu kho, āvuso sāriputta, sayaṃkatā jāti, paraṃkatā jāti, sayaṃkatā ca paraṃkatā ca jāti, udāhu asayaṃkārā aparaṃkārā adhiccasamuppannā jātī’’ti?
"Now, friend Sāriputta, is birth self-made, or made by another, or both self-made and made by another, or neither self-made nor made by another but arisen fortuitously?"
“Này Hiền giả Sāriputta, có phải sinh là do tự mình tạo ra, hay do người khác tạo ra, hay do cả tự mình và người khác tạo ra, hay không do tự mình tạo ra, không do người khác tạo ra, mà là do ngẫu nhiên sinh khởi?”
‘‘Na kho, āvuso koṭṭhika, sayaṃkatā jāti, na paraṃkatā jāti, na sayaṃkatā ca paraṃkatā ca jāti, nāpi asayaṃkārā aparaṃkārā adhiccasamuppannā jāti.
"Friend Koṭṭhika, birth is not self-made, not made by another, not both self-made and made by another, nor is it neither self-made nor made by another but arisen fortuitously.
“Này Hiền giả Koṭṭhika, sinh không phải do tự mình tạo ra, không phải do người khác tạo ra, không phải do cả tự mình và người khác tạo ra, cũng không phải không do tự mình tạo ra, không do người khác tạo ra, mà là do ngẫu nhiên sinh khởi.
Api ca, bhavapaccayā jātī’’ti.
But rather, birth is conditioned by becoming (bhava)."
Mà chính do hữu duyên mà có sinh.”
‘‘Kiṃ nu kho, āvuso sāriputta, sayaṃkato bhavo…pe… sayaṃkataṃ upādānaṃ… sayaṃkatā taṇhā… sayaṃkatā vedanā… sayaṃkato phasso… sayaṃkataṃ saḷāyatanaṃ… sayaṃkataṃ nāmarūpaṃ, paraṃkataṃ nāmarūpaṃ, sayaṃkatañca paraṃkatañca nāmarūpaṃ, udāhu asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ nāmarūpa’’nti?
"Now, friend Sāriputta, is becoming self-made… (similarly)… is clinging self-made… is craving self-made… is feeling self-made… is contact self-made… are the six sense bases self-made… is mind-and-matter (nāmarūpa) self-made, or made by another, or both self-made and made by another, or neither self-made nor made by another but arisen fortuitously?"
“Này Hiền giả Sāriputta, có phải hữu là do tự mình tạo ra… (như trên)… có phải chấp thủ là do tự mình tạo ra… có phải tham ái là do tự mình tạo ra… có phải thọ là do tự mình tạo ra… có phải xúc là do tự mình tạo ra… có phải sáu xứ là do tự mình tạo ra… có phải danh sắc là do tự mình tạo ra, hay do người khác tạo ra, hay do cả tự mình và người khác tạo ra, hay không do tự mình tạo ra, không do người khác tạo ra, mà là do ngẫu nhiên sinh khởi?”
‘‘Na kho, āvuso koṭṭhika, sayaṃkataṃ nāmarūpaṃ, na paraṃkataṃ nāmarūpaṃ, na sayaṃkatañca paraṃkatañca nāmarūpaṃ, nāpi asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ, adhiccasamuppannaṃ nāmarūpaṃ.
"Friend Koṭṭhika, mind-and-matter is not self-made, not made by another, not both self-made and made by another, nor is it neither self-made nor made by another but arisen fortuitously.
“Này Hiền giả Koṭṭhika, danh sắc không phải do tự mình tạo ra, không phải do người khác tạo ra, không phải do cả tự mình và người khác tạo ra, cũng không phải không do tự mình tạo ra, không do người khác tạo ra, mà là do ngẫu nhiên sinh khởi.
Api ca, viññāṇapaccayā nāmarūpa’’nti.
But rather, mind-and-matter is conditioned by consciousness (viññāṇa)."
Mà chính do thức duyên mà có danh sắc.”
‘‘Kiṃ nu kho, āvuso sāriputta, sayaṅkataṃ viññāṇaṃ, paraṅkataṃ viññāṇaṃ, sayaṃkatañca paraṃkatañca viññāṇaṃ, udāhu asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ viññāṇa’’nti?
"Now, friend Sāriputta, is consciousness self-made, or made by another, or both self-made and made by another, or neither self-made nor made by another but arisen fortuitously?"
“Này Hiền giả Sāriputta, có phải thức là do tự mình tạo ra, hay do người khác tạo ra, hay do cả tự mình và người khác tạo ra, hay không do tự mình tạo ra, không do người khác tạo ra, mà là do ngẫu nhiên sinh khởi?”
‘‘Na kho, āvuso koṭṭhika, sayaṃkataṃ viññāṇaṃ, na paraṃkataṃ viññāṇaṃ na sayaṃkatañca paraṃkatañca viññāṇaṃ, nāpi asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ viññāṇaṃ.
"Friend Koṭṭhika, consciousness is not self-made, not made by another, not both self-made and made by another, nor is it neither self-made nor made by another but arisen fortuitously.
“Này Hiền giả Koṭṭhika, thức không phải do tự mình tạo ra, không phải do người khác tạo ra, không phải do cả tự mình và người khác tạo ra, cũng không phải không do tự mình tạo ra, không do người khác tạo ra, mà là do ngẫu nhiên sinh khởi.
Api ca, nāmarūpapaccayā viññāṇa’’nti.
But rather, consciousness is conditioned by mind-and-matter."
Mà chính do danh sắc duyên mà có thức.”
‘‘Yathā kathaṃ panāvuso sāriputta, imassa bhāsitassa attho daṭṭhabbo’’ti?
"How, then, friend Sāriputta, is the meaning of this statement to be understood?"
“Này Hiền giả Sāriputta, vậy thì ý nghĩa của lời nói này phải được hiểu như thế nào?”
‘‘Tenahāvuso, upamaṃ te karissāmi.
"In that case, friend, I will give you a simile.
“Vậy thì, này Hiền giả, tôi sẽ đưa ra một ví dụ cho ông.
Upamāyapidhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ jānanti.
For some intelligent men understand the meaning even by a simile.
Một số người có trí tuệ có thể hiểu ý nghĩa của lời nói qua ví dụ.
Seyyathāpi, āvuso, dve naḷakalāpiyo aññamaññaṃ nissāya tiṭṭheyyuṃ.
Just as, friend, two bundles of reeds might stand leaning on each other.
Này Hiền giả, ví như hai bó sậy nương tựa vào nhau mà đứng vững.
Evameva kho, āvuso, nāmarūpapaccayā viññāṇaṃ; viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ; nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ; saḷāyatanapaccayā phasso…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Even so, friend, consciousness is conditioned by mind-and-matter; mind-and-matter is conditioned by consciousness; the six sense bases are conditioned by mind-and-matter; contact is conditioned by the six sense bases… (similarly)… thus is the origin of this entire mass of suffering.
Cũng vậy, này Hiền giả, do danh sắc duyên mà có thức; do thức duyên mà có danh sắc; do danh sắc duyên mà có sáu xứ; do sáu xứ duyên mà có xúc… (như trên)… như vậy là sự tập khởi của toàn bộ khối khổ đau này.”
Tāsaṃ ce, āvuso, naḷakalāpīnaṃ ekaṃ ākaḍḍheyya, ekā papateyya; aparaṃ ce ākaḍḍheyya, aparā papateyya.
If, friend, one were to pull out one of those bundles of reeds, that one would fall; if one were to pull out another, that other would fall.
Này chư Hiền, nếu kéo một bó sậy trong số các bó sậy ấy, thì một bó sẽ ngã; nếu kéo một bó khác, thì bó khác sẽ ngã.
Evameva kho, āvuso, nāmarūpanirodhā viññāṇanirodho; viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho; nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho; saḷāyatananirodhā phassanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
Just so, friend, with the cessation of name-and-form comes the cessation of consciousness; with the cessation of consciousness comes the cessation of name-and-form; with the cessation of name-and-form comes the cessation of the six sense bases; with the cessation of the six sense bases comes the cessation of contact…and so on…thus there is the cessation of this entire mass of suffering.”
Cũng như vậy, này chư Hiền, do sự diệt trừ danh sắc, thức diệt trừ; do sự diệt trừ thức, danh sắc diệt trừ; do sự diệt trừ danh sắc, sáu xứ diệt trừ; do sự diệt trừ sáu xứ, xúc diệt trừ… (còn lại)… như vậy, sự diệt trừ toàn bộ khối khổ này xảy ra.”
‘‘Acchariyaṃ, āvuso sāriputta; abbhutaṃ, āvuso sāriputta!
“It is amazing, friend Sāriputta; it is astounding, friend Sāriputta!
“Thật kỳ diệu thay, Hiền giả Sāriputta! Thật phi thường thay, Hiền giả Sāriputta!
Yāvasubhāsitaṃ cidaṃ āyasmatā sāriputtena.
How well-spoken is this discourse by Venerable Sāriputta.
Lời của Tôn giả Sāriputta thật là khéo nói.
Idañca pana mayaṃ āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ imehi chattiṃsāya vatthūhi anumodāma – ‘jarāmaraṇassa ce, āvuso, bhikkhu nibbidāya virāgāya nirodhāya dhammaṃ deseti, dhammakathiko bhikkhūti alaṃ vacanāya.
And we approve of this discourse of Venerable Sāriputta with these thirty-six points – ‘If, friend, a bhikkhu teaches the Dhamma for the disenchantment, dispassion, and cessation of old age and death, he is fit to be called a Dhamma-teacher bhikkhu.
Chúng tôi hoan hỷ với lời thuyết giảng này của Tôn giả Sāriputta qua ba mươi sáu điểm này: ‘Này chư Hiền, nếu một Tỷ-kheo thuyết giảng Dhamma để nhàm chán, ly tham, diệt trừ già chết, thì đáng gọi là Tỷ-kheo thuyết pháp.
Jarāmaraṇassa ce, āvuso, bhikkhu nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti, dhammānudhammappaṭipanno bhikkhūti alaṃ vacanāya.
If, friend, a bhikkhu is practicing for the disenchantment, dispassion, and cessation of old age and death, he is fit to be called a bhikkhu practicing in accordance with the Dhamma.
Này chư Hiền, nếu một Tỷ-kheo thực hành để nhàm chán, ly tham, diệt trừ già chết, thì đáng gọi là Tỷ-kheo thực hành đúng Dhamma.
Jarāmaraṇassa ce, āvuso, bhikkhu nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti, diṭṭhadhammanibbānappatto bhikkhūti alaṃ vacanāya.
If, friend, a bhikkhu is liberated without clinging through disenchantment, dispassion, and cessation of old age and death, he is fit to be called a bhikkhu who has attained Nibbāna in this very life.
Này chư Hiền, nếu một Tỷ-kheo do nhàm chán, ly tham, diệt trừ già chết, được giải thoát không còn chấp thủ, thì đáng gọi là Tỷ-kheo đã chứng đạt Nibbāna ngay trong hiện tại.
Jātiyā ce… bhavassa ce… upādānassa ce… taṇhāya ce… vedanāya ce… phassassa ce… saḷāyatanassa ce… nāmarūpassa ce… viññāṇassa ce… saṅkhārānaṃ ce… avijjāya ce, āvuso, bhikkhu nibbidāya virāgāya nirodhāya dhammaṃ deseti, dhammakathiko bhikkhūti alaṃ vacanāya.
If, friend, a bhikkhu teaches the Dhamma for the disenchantment, dispassion, and cessation of birth… of existence… of clinging… of craving… of feeling… of contact… of the six sense bases… of name-and-form… of consciousness… of volitional formations… of ignorance, he is fit to be called a Dhamma-teacher bhikkhu.
Này chư Hiền, đối với sinh… đối với hữu… đối với chấp thủ… đối với tham ái… đối với thọ… đối với xúc… đối với sáu xứ… đối với danh sắc… đối với thức… đối với hành… đối với vô minh, nếu một Tỷ-kheo thuyết giảng Dhamma để nhàm chán, ly tham, diệt trừ, thì đáng gọi là Tỷ-kheo thuyết pháp.
Avijjāya ce, āvuso, bhikkhu nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti, dhammānudhammappaṭipanno bhikkhūti alaṃ vacanāya.
If, friend, a bhikkhu is practicing for the disenchantment, dispassion, and cessation of ignorance, he is fit to be called a bhikkhu practicing in accordance with the Dhamma.
Này chư Hiền, nếu một Tỷ-kheo thực hành để nhàm chán, ly tham, diệt trừ vô minh, thì đáng gọi là Tỷ-kheo thực hành đúng Dhamma.
Avijjāya ce, āvuso, bhikkhu nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti, diṭṭhadhammanibbānappatto bhikkhūti alaṃ vacanāyā’’’ti.
If, friend, a bhikkhu is liberated without clinging through disenchantment, dispassion, and cessation of ignorance, he is fit to be called a bhikkhu who has attained Nibbāna in this very life.’”
Này chư Hiền, nếu một Tỷ-kheo do nhàm chán, ly tham, diệt trừ vô minh, được giải thoát không còn chấp thủ, thì đáng gọi là Tỷ-kheo đã chứng đạt Nibbāna ngay trong hiện tại.’”
Sattamaṃ.
The Seventh.
Thứ bảy.
68. Ekaṃ samayaṃ āyasmā ca musilo* āyasmā ca paviṭṭho* āyasmā ca nārado āyasmā ca ānando kosambiyaṃ viharanti ghositārāme.
68. Once, Venerable Musila, Venerable Paviṭṭha, Venerable Nārada, and Venerable Ānanda were dwelling in Kosambī, at Ghositārāma.
68. Một thời, Tôn giả Musila, Tôn giả Paviṭṭha, Tôn giả Nārada và Tôn giả Ānanda đang trú tại Kosambī, trong khu vườn Ghositārāma.
Atha kho āyasmā paviṭṭho āyasmantaṃ musilaṃ etadavoca – ‘‘aññatreva, āvuso musila, saddhāya aññatra ruciyā aññatra anussavā aññatra ākāraparivitakkā aññatra diṭṭhinijjhānakkhantiyā atthāyasmato musilassa paccattameva ñāṇaṃ – ‘jātipaccayā jarāmaraṇa’’’nti?
Then Venerable Paviṭṭha said to Venerable Musila: “Apart from faith, friend Musila, apart from inclination, apart from oral tradition, apart from reasoned speculation, apart from the acceptance of a view after pondering—does Venerable Musila have direct personal knowledge: ‘Old age and death are conditioned by birth’?”
Rồi Tôn giả Paviṭṭha nói với Tôn giả Musila: “Này Hiền giả Musila, ngoài niềm tin, ngoài sự ưa thích, ngoài truyền thống, ngoài suy luận theo hình tướng, ngoài sự chấp nhận do quán sát các quan điểm, Tôn giả Musila có sự hiểu biết trực tiếp rằng: ‘Do duyên sinh mà già chết có’ chăng?”
‘‘Aññatreva, āvuso paviṭṭha, saddhāya aññatra ruciyā aññatra anussavā aññatra ākāraparivitakkā aññatra diṭṭhinijjhānakkhantiyā ahametaṃ jānāmi ahametaṃ passāmi – ‘jātipaccayā jarāmaraṇa’’’nti.
“Apart from faith, friend Paviṭṭha, apart from inclination, apart from oral tradition, apart from reasoned speculation, apart from the acceptance of a view after pondering—I know this, I see this: ‘Old age and death are conditioned by birth’.”
“Này Hiền giả Paviṭṭha, ngoài niềm tin, ngoài sự ưa thích, ngoài truyền thống, ngoài suy luận theo hình tướng, ngoài sự chấp nhận do quán sát các quan điểm, tôi biết điều này, tôi thấy điều này rằng: ‘Do duyên sinh mà già chết có.’”
‘‘Aññatreva, āvuso musila, saddhāya aññatra ruciyā aññatra anussavā aññatra ākāraparivitakkā aññatra diṭṭhinijjhānakkhantiyā atthāyasmato musilassa paccattameva ñāṇaṃ – ‘bhavapaccayā jātīti…pe… upādānapaccayā bhavoti… taṇhāpaccayā upādānanti… vedanāpaccayā taṇhāti… phassapaccayā vedanāti… saḷāyatanapaccayā phassoti… nāmarūpapaccayā saḷāyatananti… viññāṇapaccayā nāmarūpanti… saṅkhārapaccayā viññāṇanti… avijjāpaccayā saṅkhārā’’’ti?
“Apart from faith, friend Musila, apart from inclination, apart from oral tradition, apart from reasoned speculation, apart from the acceptance of a view after pondering—does Venerable Musila have direct personal knowledge: ‘Birth is conditioned by existence’… and so on… ‘Existence is conditioned by clinging’… ‘Clinging is conditioned by craving’… ‘Craving is conditioned by feeling’… ‘Feeling is conditioned by contact’… ‘Contact is conditioned by the six sense bases’… ‘The six sense bases are conditioned by name-and-form’… ‘Name-and-form is conditioned by consciousness’… ‘Consciousness is conditioned by volitional formations’… ‘Volitional formations are conditioned by ignorance’?”
“Này Hiền giả Musila, ngoài niềm tin, ngoài sự ưa thích, ngoài truyền thống, ngoài suy luận theo hình tướng, ngoài sự chấp nhận do quán sát các quan điểm, Tôn giả Musila có sự hiểu biết trực tiếp rằng: ‘Do duyên hữu mà sinh có… (còn lại)… do duyên chấp thủ mà hữu có… do duyên tham ái mà chấp thủ có… do duyên thọ mà tham ái có… do duyên xúc mà thọ có… do duyên sáu xứ mà xúc có… do duyên danh sắc mà sáu xứ có… do duyên thức mà danh sắc có… do duyên hành mà thức có… do duyên vô minh mà hành có’ chăng?”
‘‘Aññatreva, āvuso paviṭṭha, saddhāya aññatra ruciyā aññatra anussavā aññatra ākāraparivitakkā aññatra diṭṭhinijjhānakkhantiyā ahametaṃ jānāmi ahametaṃ passāmi – ‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’’ti.
“Apart from faith, friend Paviṭṭha, apart from inclination, apart from oral tradition, apart from reasoned speculation, apart from the acceptance of a view after pondering—I know this, I see this: ‘Volitional formations are conditioned by ignorance’.”
“Này Hiền giả Paviṭṭha, ngoài niềm tin, ngoài sự ưa thích, ngoài truyền thống, ngoài suy luận theo hình tướng, ngoài sự chấp nhận do quán sát các quan điểm, tôi biết điều này, tôi thấy điều này rằng: ‘Do duyên vô minh mà hành có.’”
‘‘Aññatreva, āvuso musila, saddhāya aññatra ruciyā aññatra anussavā aññatra ākāraparivitakkā aññatra diṭṭhinijjhānakkhantiyā atthāyasmato musilassa paccattameva ñāṇaṃ – ‘jātinirodhā jarāmaraṇanirodho’’’ti?
“Apart from faith, friend Musila, apart from inclination, apart from oral tradition, apart from reasoned speculation, apart from the acceptance of a view after pondering—does Venerable Musila have direct personal knowledge: ‘With the cessation of birth comes the cessation of old age and death’?”
“Này Hiền giả Musila, ngoài niềm tin, ngoài sự ưa thích, ngoài truyền thống, ngoài suy luận theo hình tướng, ngoài sự chấp nhận do quán sát các quan điểm, Tôn giả Musila có sự hiểu biết trực tiếp rằng: ‘Do sinh diệt mà già chết diệt’ chăng?”
‘‘Aññatreva, āvuso paviṭṭha, saddhāya aññatra ruciyā aññatra anussavā aññatra ākāraparivitakkā aññatra diṭṭhinijjhānakkhantiyā ahametaṃ jānāmi ahametaṃ passāmi – ‘jātinirodhā jarāmaraṇanirodho’’’ti.
“Apart from faith, friend Paviṭṭha, apart from inclination, apart from oral tradition, apart from reasoned speculation, apart from the acceptance of a view after pondering—I know this, I see this: ‘With the cessation of birth comes the cessation of old age and death’.”
“Này Hiền giả Paviṭṭha, ngoài niềm tin, ngoài sự ưa thích, ngoài truyền thống, ngoài suy luận theo hình tướng, ngoài sự chấp nhận do quán sát các quan điểm, tôi biết điều này, tôi thấy điều này rằng: ‘Do sinh diệt mà già chết diệt.’”
‘‘Aññatreva, āvuso musila, saddhāya aññatra ruciyā aññatra anussavā aññatra ākāraparivitakkā aññatra diṭṭhinijjhānakkhantiyā atthāyasmato musilassa paccattameva ñāṇaṃ – ‘bhavanirodhā jātinirodhoti…pe… upādānanirodhā bhavanirodhoti… taṇhānirodhā upādānanirodhoti… vedanānirodhā taṇhānirodhoti… phassanirodhā vedanānirodhoti… saḷāyatananirodhā phassanirodhoti… nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodhoti… viññāṇanirodhā nāmarūpanirodhoti … saṅkhāranirodhā viññāṇanirodhoti… avijjānirodhā saṅkhāranirodho’’’ti?
“Apart from faith, friend Musila, apart from inclination, apart from oral tradition, apart from reasoned speculation, apart from the acceptance of a view after pondering—does Venerable Musila have direct personal knowledge: ‘With the cessation of existence comes the cessation of birth’… and so on… ‘With the cessation of clinging comes the cessation of existence’… ‘With the cessation of craving comes the cessation of clinging’… ‘With the cessation of feeling comes the cessation of craving’… ‘With the cessation of contact comes the cessation of feeling’… ‘With the cessation of the six sense bases comes the cessation of contact’… ‘With the cessation of name-and-form comes the cessation of the six sense bases’… ‘With the cessation of consciousness comes the cessation of name-and-form’… ‘With the cessation of volitional formations comes the cessation of consciousness’… ‘With the cessation of ignorance comes the cessation of volitional formations’?”
“Này Hiền giả Musila, ngoài niềm tin, ngoài sự ưa thích, ngoài truyền thống, ngoài suy luận theo hình tướng, ngoài sự chấp nhận do quán sát các quan điểm, Tôn giả Musila có sự hiểu biết trực tiếp rằng: ‘Do hữu diệt mà sinh diệt… (còn lại)… do chấp thủ diệt mà hữu diệt… do tham ái diệt mà chấp thủ diệt… do thọ diệt mà tham ái diệt… do xúc diệt mà thọ diệt… do sáu xứ diệt mà xúc diệt… do danh sắc diệt mà sáu xứ diệt… do thức diệt mà danh sắc diệt… do hành diệt mà thức diệt… do vô minh diệt mà hành diệt’ chăng?”
‘‘Aññatreva, āvuso paviṭṭha, saddhāya aññatra ruciyā aññatra anussavā aññatra ākāraparivitakkā aññatra diṭṭhinijjhānakkhantiyā ahametaṃ jānāmi ahametaṃ passāmi – ‘avijjānirodhā saṅkhāranirodho’’’ti.
“Apart from faith, friend Paviṭṭha, apart from inclination, apart from oral tradition, apart from reasoned speculation, apart from the acceptance of a view after pondering—I know this, I see this: ‘With the cessation of ignorance comes the cessation of volitional formations’.”
“Này Hiền giả Paviṭṭha, ngoài niềm tin, ngoài sự ưa thích, ngoài truyền thống, ngoài suy luận theo hình tướng, ngoài sự chấp nhận do quán sát các quan điểm, tôi biết điều này, tôi thấy điều này rằng: ‘Do vô minh diệt mà hành diệt.’”
‘‘Aññatreva, āvuso musila, saddhāya aññatra ruciyā aññatra anussavā aññatra ākāraparivitakkā aññatra diṭṭhinijjhānakkhantiyā atthāyasmato musilassa paccattameva ñāṇaṃ – ‘bhavanirodho nibbāna’’’nti?
“Apart from faith, friend Musila, apart from inclination, apart from oral tradition, apart from reasoned speculation, apart from the acceptance of a view after pondering—does Venerable Musila have direct personal knowledge: ‘The cessation of existence is Nibbāna’?”
“Này Hiền giả Musila, ngoài niềm tin, ngoài sự ưa thích, ngoài truyền thống, ngoài suy luận theo hình tướng, ngoài sự chấp nhận do quán sát các quan điểm, Tôn giả Musila có sự hiểu biết trực tiếp rằng: ‘Hữu diệt là Nibbāna’ chăng?”
‘‘Aññatreva, āvuso paviṭṭha, saddhāya aññatra ruciyā aññatra anussavā aññatra ākāraparivitakkā aññatra diṭṭhinijjhānakkhantiyā ahametaṃ jānāmi ahametaṃ passāmi – ‘bhavanirodho nibbāna’’’nti.
“Apart from faith, friend Paviṭṭha, apart from inclination, apart from oral tradition, apart from reasoned speculation, apart from the acceptance of a view after pondering—I know this, I see this: ‘The cessation of existence is Nibbāna’.”
“Này Hiền giả Paviṭṭha, ngoài niềm tin, ngoài sự ưa thích, ngoài truyền thống, ngoài suy luận theo hình tướng, ngoài sự chấp nhận do quán sát các quan điểm, tôi biết điều này, tôi thấy điều này rằng: ‘Hữu diệt là Nibbāna.’”
‘‘Tenahāyasmā musilo arahaṃ khīṇāsavo’’ti?
“Then is Venerable Musila an Arahant, with his defilements destroyed?”
“Vậy thì, Tôn giả Musila là vị A-la-hán, các lậu hoặc đã đoạn tận rồi chăng?”
Evaṃ vutte, āyasmā musilo tuṇhī ahosi.
When this was said, Venerable Musila remained silent.
Khi được nói như vậy, Tôn giả Musila im lặng.
Atha kho āyasmā nārado āyasmantaṃ paviṭṭhaṃ etadavoca – ‘‘sādhāvuso paviṭṭha, ahaṃ etaṃ pañhaṃ labheyyaṃ.
Then Venerable Nārada said to Venerable Paviṭṭha: “Please, friend Paviṭṭha, may I take this question?
Rồi Tôn giả Nārada nói với Tôn giả Paviṭṭha: “Này Hiền giả Paviṭṭha, xin cho tôi được hỏi câu hỏi này.
Maṃ etaṃ pañhaṃ puccha.
Ask me this question.
Hãy hỏi tôi câu hỏi này.
Ahaṃ te etaṃ pañhaṃ byākarissāmī’’ti.
I shall explain this question to you.”
Tôi sẽ giải thích câu hỏi này cho Hiền giả.”
‘‘Labhatāyasmā nārado etaṃ pañhaṃ.
“May Venerable Nārada take this question.
“Tôn giả Nārada hãy hỏi câu hỏi này.
Pucchāmahaṃ āyasmantaṃ nāradaṃ etaṃ pañhaṃ.
I shall ask Venerable Nārada this question.
Tôi sẽ hỏi Tôn giả Nārada câu hỏi này.
Byākarotu ca me āyasmā nārado etaṃ pañhaṃ’’.
May Venerable Nārada explain this question to me.”
Và Tôn giả Nārada hãy giải thích câu hỏi này cho tôi.”
‘‘Aññatreva, āvuso nārada, saddhāya aññatra ruciyā aññatra anussavā aññatra ākāraparivitakkā aññatra diṭṭhinijjhānakkhantiyā atthāyasmato nāradassa paccattameva ñāṇaṃ – ‘jātipaccayā jarāmaraṇa’’’nti?
“Apart from faith, friend Nārada, apart from inclination, apart from oral tradition, apart from reasoned speculation, apart from the acceptance of a view after pondering—does Venerable Nārada have direct personal knowledge: ‘Old age and death are conditioned by birth’?”
“Này Hiền giả Nārada, ngoài niềm tin, ngoài sự ưa thích, ngoài truyền thống, ngoài suy luận theo hình tướng, ngoài sự chấp nhận do quán sát các quan điểm, Tôn giả Nārada có sự hiểu biết trực tiếp rằng: ‘Do duyên sinh mà già chết có’ chăng?”
‘‘Aññatreva, āvuso paviṭṭha, saddhāya aññatra ruciyā aññatra anussavā aññatra ākāraparivitakkā aññatra diṭṭhinijjhānakkhantiyā ahametaṃ jānāmi ahametaṃ passāmi – ‘jātipaccayā jarāmaraṇa’’’nti.
“Apart from faith, friend Paviṭṭha, apart from inclination, apart from oral tradition, apart from reasoned speculation, apart from the acceptance of a view after pondering—I know this, I see this: ‘Old age and death are conditioned by birth’.”
“Này Hiền giả Paviṭṭha, ngoài niềm tin, ngoài sự ưa thích, ngoài truyền thống, ngoài suy luận theo hình tướng, ngoài sự chấp nhận do quán sát các quan điểm, tôi biết điều này, tôi thấy điều này rằng: ‘Do duyên sinh mà già chết có.’”
‘‘Aññatreva, āvuso nārada, saddhāya aññatra ruciyā aññatra anussavā aññatra ākāraparivitakkā aññatra diṭṭhinijjhānakkhantiyā atthāyasmato nāradassa paccattameva ñāṇaṃ – bhavapaccayā jāti…pe… avijjāpaccayā saṅkhārā’’ti?
“Apart from faith, Venerable Nārada, apart from inclination, apart from oral tradition, apart from reasoned cogitation, apart from the acceptance of a view after pondering, does Venerable Nārada have personal knowledge that ‘from existence as condition, there is birth… from ignorance as condition, there are volitional formations’?”
"Này hiền giả Nārada, ngoài niềm tin, ngoài sự ưa thích, ngoài truyền thống, ngoài suy luận theo hình tướng, ngoài sự chấp nhận do quán kiến, hiền giả Nārada có trí tuệ tự thân rằng: ‘Do duyên hữu mà có sanh… (v.v.)… do duyên vô minh mà có các hành’ chăng?"
‘‘Aññatreva, āvuso paviṭṭha, saddhāya aññatra ruciyā aññatra anussavā aññatra ākāraparivitakkā aññatra diṭṭhinijjhānakkhantiyā ahametaṃ jānāmi ahametaṃ passāmi – ‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’’ti.
“Apart from faith, Venerable Paviṭṭha, apart from inclination, apart from oral tradition, apart from reasoned cogitation, apart from the acceptance of a view after pondering, I know this, I see this: ‘From ignorance as condition, there are volitional formations’.”
"Này hiền giả Paviṭṭha, ngoài niềm tin, ngoài sự ưa thích, ngoài truyền thống, ngoài suy luận theo hình tướng, ngoài sự chấp nhận do quán kiến, tôi biết điều này, tôi thấy điều này: ‘Do duyên vô minh mà có các hành’."
‘‘Aññatreva, āvuso nārada, saddhāya aññatra ruciyā aññatra anussavā aññatra ākāraparivitakkā aññatra diṭṭhinijjhānakkhantiyā atthāyasmato nāradassa paccattameva ñāṇaṃ – ‘jātinirodhā jarāmaraṇanirodho’’’ti?
“Apart from faith, Venerable Nārada, apart from inclination, apart from oral tradition, apart from reasoned cogitation, apart from the acceptance of a view after pondering, does Venerable Nārada have personal knowledge that ‘with the cessation of birth, there is the cessation of old age and death’?”
"Này hiền giả Nārada, ngoài niềm tin, ngoài sự ưa thích, ngoài truyền thống, ngoài suy luận theo hình tướng, ngoài sự chấp nhận do quán kiến, hiền giả Nārada có trí tuệ tự thân rằng: ‘Do sanh diệt mà già chết diệt’ chăng?"
‘‘Aññatreva, āvuso paviṭṭha, saddhāya aññatra ruciyā aññatra anussavā aññatra ākāraparivitakkā aññatra diṭṭhinijjhānakkhantiyā ahametaṃ jānāmi ahametaṃ passāmi – ‘jātinirodhā jarāmaraṇanirodho’’’ti.
“Apart from faith, Venerable Paviṭṭha, apart from inclination, apart from oral tradition, apart from reasoned cogitation, apart from the acceptance of a view after pondering, I know this, I see this: ‘With the cessation of birth, there is the cessation of old age and death’.”
"Này hiền giả Paviṭṭha, ngoài niềm tin, ngoài sự ưa thích, ngoài truyền thống, ngoài suy luận theo hình tướng, ngoài sự chấp nhận do quán kiến, tôi biết điều này, tôi thấy điều này: ‘Do sanh diệt mà già chết diệt’."
‘‘Aññatreva, āvuso nārada, saddhāya aññatra ruciyā aññatra anussavā aññatra ākāraparivitakkā aññatra diṭṭhinijjhānakkhantiyā atthāyasmato nāradassa paccattameva ñāṇaṃ – ‘bhavanirodhā jātinirodhoti…pe… avijjānirodhā saṅkhāranirodho’’’ti?
“Apart from faith, Venerable Nārada, apart from inclination, apart from oral tradition, apart from reasoned cogitation, apart from the acceptance of a view after pondering, does Venerable Nārada have personal knowledge that ‘with the cessation of existence, there is the cessation of birth… with the cessation of ignorance, there is the cessation of volitional formations’?”
"Này hiền giả Nārada, ngoài niềm tin, ngoài sự ưa thích, ngoài truyền thống, ngoài suy luận theo hình tướng, ngoài sự chấp nhận do quán kiến, hiền giả Nārada có trí tuệ tự thân rằng: ‘Do hữu diệt mà sanh diệt… (v.v.)… do vô minh diệt mà các hành diệt’ chăng?"
‘‘Aññatreva, āvuso paviṭṭha, saddhāya aññatra ruciyā aññatra anussavā aññatra ākāraparivitakkā aññatra diṭṭhinijjhānakkhantiyā ahametaṃ jānāmi ahametaṃ passāmi – ‘avijjānirodhā saṅkhāranirodho’’’ti.
“Apart from faith, Venerable Paviṭṭha, apart from inclination, apart from oral tradition, apart from reasoned cogitation, apart from the acceptance of a view after pondering, I know this, I see this: ‘With the cessation of ignorance, there is the cessation of volitional formations’.”
"Này hiền giả Paviṭṭha, ngoài niềm tin, ngoài sự ưa thích, ngoài truyền thống, ngoài suy luận theo hình tướng, ngoài sự chấp nhận do quán kiến, tôi biết điều này, tôi thấy điều này: ‘Do vô minh diệt mà các hành diệt’."
‘‘Aññatreva, āvuso nārada, saddhāya aññatra ruciyā aññatra anussavā aññatra ākāraparivitakkā aññatra diṭṭhinijjhānakkhantiyā atthāyasmato nāradassa paccattameva ñāṇaṃ – ‘bhavanirodho nibbāna’’’nti?
“Apart from faith, Venerable Nārada, apart from inclination, apart from oral tradition, apart from reasoned cogitation, apart from the acceptance of a view after pondering, does Venerable Nārada have personal knowledge that ‘the cessation of existence is Nibbāna’?”
"Này hiền giả Nārada, ngoài niềm tin, ngoài sự ưa thích, ngoài truyền thống, ngoài suy luận theo hình tướng, ngoài sự chấp nhận do quán kiến, hiền giả Nārada có trí tuệ tự thân rằng: ‘Hữu diệt là Nibbāna’ chăng?"
‘‘Aññatreva, āvuso paviṭṭha, saddhāya aññatra ruciyā aññatra anussavā aññatra ākāraparivitakkā aññatra diṭṭhinijjhānakkhantiyā ahametaṃ jānāmi ahametaṃ passāmi – ‘bhavanirodho nibbāna’’’nti.
“Apart from faith, Venerable Paviṭṭha, apart from inclination, apart from oral tradition, apart from reasoned cogitation, apart from the acceptance of a view after pondering, I know this, I see this: ‘The cessation of existence is Nibbāna’.”
"Này hiền giả Paviṭṭha, ngoài niềm tin, ngoài sự ưa thích, ngoài truyền thống, ngoài suy luận theo hình tướng, ngoài sự chấp nhận do quán kiến, tôi biết điều này, tôi thấy điều này: ‘Hữu diệt là Nibbāna’."
‘‘Tenahāyasmā nārado arahaṃ khīṇāsavo’’ti?
“Then is Venerable Nārada an Arahant whose taints are destroyed?”
"Vậy thì, hiền giả Nārada là bậc A-la-hán, các lậu hoặc đã đoạn tận rồi chăng?"
‘‘‘Bhavanirodho nibbāna’nti kho me, āvuso, yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ, na camhi arahaṃ khīṇāsavo.
“‘The cessation of existence is Nibbāna’ – this, friend, I have seen well as it really is with right wisdom, but I am not an Arahant whose taints are destroyed.
"Này hiền giả, đối với tôi, ‘Hữu diệt là Nibbāna’ đã được thấy rõ ràng bằng chánh trí như thật, nhưng tôi chưa phải là bậc A-la-hán, các lậu hoặc chưa đoạn tận.
Seyyathāpi, āvuso, kantāramagge udapāno.
Just as, friend, there is a well on a desert road.
Này hiền giả, ví như một giếng nước trên con đường hoang vắng.
Tatra nevassa rajju na udakavārako.
Neither a rope nor a bucket would be there.
Ở đó không có dây và không có gàu múc nước.
Atha puriso āgaccheyya ghammābhitatto ghammapareto kilanto tasito pipāsito, so taṃ udapānaṃ olokeyya.
Then a man would come, overcome by heat, afflicted by heat, weary, thirsty, desirous to drink; he would look into that well.
Rồi một người đàn ông bị nóng bức hành hạ, bị cái nóng bức chế, mệt mỏi, khát nước, đến nhìn vào cái giếng đó.
Tassa ‘udaka’nti hi kho ñāṇaṃ assa, na ca kāyena phusitvā vihareyya.
He would have knowledge of ‘water’, but he would not dwell having touched it with his body.
Người ấy có cái biết rằng ‘có nước’, nhưng không thể chạm vào bằng thân thể mà an trú.
Evameva kho, āvuso, ‘bhavanirodho nibbāna’nti yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ, na camhi arahaṃ khīṇāsavo’’ti.
In the same way, friend, ‘the cessation of existence is Nibbāna’ – this I have seen well as it really is with right wisdom, but I am not an Arahant whose taints are destroyed.”
Cũng vậy, này hiền giả, ‘Hữu diệt là Nibbāna’ đã được thấy rõ ràng bằng chánh trí như thật, nhưng tôi chưa phải là bậc A-la-hán, các lậu hoặc chưa đoạn tận."
69. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
Thus have I heard. At one time the Bhagavā was dwelling at Sāvatthī, in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery.
Tôi nghe như vầy: Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Sāvatthī, ở Jetavana, khu vườn của Anāthapiṇḍika.
Tatra kho…pe… ‘‘mahāsamuddo, bhikkhave, upayanto mahānadiyo upayāpeti, mahānadiyo upayantiyo kunnadiyo upayāpenti, kunnadiyo upayantiyo mahāsobbhe upayāpenti, mahāsobbhā upayantā kusobbhe upayāpenti.
Thereupon… “The great ocean, bhikkhus, rising, causes the great rivers to rise; the great rivers, rising, cause the small rivers to rise; the small rivers, rising, cause the great pools to rise; the great pools, rising, cause the small pools to rise.
Tại đó… (v.v.)… "Này các Tỳ-khưu, khi đại dương dâng lên, nó làm cho các sông lớn dâng lên; khi các sông lớn dâng lên, chúng làm cho các sông nhỏ dâng lên; khi các sông nhỏ dâng lên, chúng làm cho các hồ lớn dâng lên; khi các hồ lớn dâng lên, chúng làm cho các hồ nhỏ dâng lên.
Evameva kho, bhikkhave, avijjā upayantī saṅkhāre upayāpeti, saṅkhārā upayantā viññāṇaṃ upayāpenti, viññāṇaṃ upayantaṃ nāmarūpaṃ upayāpeti, nāmarūpaṃ upayantaṃ saḷāyatanaṃ upayāpeti, saḷāyatanaṃ upayantaṃ phassaṃ upayāpeti, phasso upayanto vedanaṃ upayāpeti, vedanā upayantī taṇhaṃ upayāpeti, taṇhā upayantī upādānaṃ upayāpeti, upādānaṃ upayantaṃ bhavaṃ upayāpeti, bhavo upayanto jātiṃ upayāpeti, jāti upayantī jarāmaraṇaṃ upayāpeti.
In the same way, bhikkhus, ignorance, rising, causes volitional formations to rise; volitional formations, rising, cause consciousness to rise; consciousness, rising, causes name-and-form to rise; name-and-form, rising, causes the six sense bases to rise; the six sense bases, rising, cause contact to rise; contact, rising, causes feeling to rise; feeling, rising, causes craving to rise; craving, rising, causes clinging to rise; clinging, rising, causes existence to rise; existence, rising, causes birth to rise; birth, rising, causes old age and death to rise.”
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi vô minh dâng lên, nó làm cho các hành dâng lên; khi các hành dâng lên, chúng làm cho thức dâng lên; khi thức dâng lên, nó làm cho danh sắc dâng lên; khi danh sắc dâng lên, nó làm cho sáu xứ dâng lên; khi sáu xứ dâng lên, nó làm cho xúc dâng lên; khi xúc dâng lên, nó làm cho thọ dâng lên; khi thọ dâng lên, nó làm cho tham ái dâng lên; khi tham ái dâng lên, nó làm cho chấp thủ dâng lên; khi chấp thủ dâng lên, nó làm cho hữu dâng lên; khi hữu dâng lên, nó làm cho sanh dâng lên; khi sanh dâng lên, nó làm cho già chết dâng lên."
‘‘Mahāsamuddo, bhikkhave, apayanto mahānadiyo apayāpeti, mahānadiyo apayantiyo kunnadiyo apayāpenti, kunnadiyo apayantiyo mahāsobbhe apayāpenti, mahāsobbhā apayantā kusobbhe apayāpenti.
“The great ocean, bhikkhus, receding, causes the great rivers to recede; the great rivers, receding, cause the small rivers to recede; the small rivers, receding, cause the great pools to recede; the great pools, receding, cause the small pools to recede.
"Này các Tỳ-khưu, khi đại dương rút xuống, nó làm cho các sông lớn rút xuống; khi các sông lớn rút xuống, chúng làm cho các sông nhỏ rút xuống; khi các sông nhỏ rút xuống, chúng làm cho các hồ lớn rút xuống; khi các hồ lớn rút xuống, chúng làm cho các hồ nhỏ rút xuống.
Evameva kho, bhikkhave, avijjā apayantī saṅkhāre apayāpeti, saṅkhārā apayantā viññāṇaṃ apayāpenti, viññāṇaṃ apayantaṃ nāmarūpaṃ apayāpeti, nāmarūpaṃ apayantaṃ saḷāyatanaṃ apayāpeti, saḷāyatanaṃ apayantaṃ phassaṃ apayāpeti, phasso apayanto vedanaṃ apayāpeti, vedanā apayantī taṇhaṃ apayāpeti, taṇhā apayantī upādānaṃ apayāpeti, upādānaṃ apayantaṃ bhavaṃ apayāpeti, bhavo apayanto jātiṃ apayāpeti, jāti apayantī jarāmaraṇaṃ apayāpetī’’ti.
In the same way, bhikkhus, ignorance, receding, causes volitional formations to recede; volitional formations, receding, cause consciousness to recede; consciousness, receding, causes name-and-form to recede; name-and-form, receding, causes the six sense bases to recede; the six sense bases, receding, cause contact to recede; contact, receding, causes feeling to recede; feeling, receding, causes craving to recede; craving, receding, causes clinging to recede; clinging, receding, causes existence to recede; existence, receding, causes birth to recede; birth, receding, causes old age and death to recede.”
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi vô minh rút xuống, nó làm cho các hành rút xuống; khi các hành rút xuống, chúng làm cho thức rút xuống; khi thức rút xuống, nó làm cho danh sắc rút xuống; khi danh sắc rút xuống, nó làm cho sáu xứ rút xuống; khi sáu xứ rút xuống, nó làm cho xúc rút xuống; khi xúc rút xuống, nó làm cho thọ rút xuống; khi thọ rút xuống, nó làm cho tham ái rút xuống; khi tham ái rút xuống, nó làm cho chấp thủ rút xuống; khi chấp thủ rút xuống, nó làm cho hữu rút xuống; khi hữu rút xuống, nó làm cho sanh rút xuống; khi sanh rút xuống, nó làm cho già chết rút xuống."
Navamaṃ.
The Ninth.
Thứ chín.
70. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe.
Thus have I heard. At one time the Bhagavā was dwelling at Rājagaha, in Veḷuvana, the Squirrels’ Feeding Place.
Tôi nghe như vầy: Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Rājagaha, trong Veluvana, tại khu nuôi dưỡng sóc.
Tena kho pana samayena bhagavā sakkato hoti garukato mānito pūjito apacito lābhī cīvara-piṇḍapāta-senāsana-gilānappaccaya-bhesajjaparikkhārānaṃ.
Now at that time the Bhagavā was honored, respected, esteemed, revered, and venerated, and was a recipient of robes, almsfood, lodgings, and medicinal requisites for the sick.
Vào lúc bấy giờ, Đức Thế Tôn được cung kính, tôn trọng, quý mến, cúng dường, đảnh lễ, và được lợi lộc về y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men trị bệnh và các vật dụng khác.
Bhikkhusaṅghopi sakkato hoti garukato mānito pūjito apacito lābhī cīvara-piṇḍapāta-senāsanagilānappaccaya-bhesajjaparikkhārānaṃ.
And the Saṅgha of bhikkhus also was honored, respected, esteemed, revered, and venerated, and was a recipient of robes, almsfood, lodgings, and medicinal requisites for the sick.
Tăng đoàn Tỳ-khưu cũng được cung kính, tôn trọng, quý mến, cúng dường, đảnh lễ, và được lợi lộc về y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men trị bệnh và các vật dụng khác.
Aññatitthiyā pana paribbājakā asakkatā honti agarukatā amānitā apūjitā anapacitā, na lābhino cīvara-piṇḍapāta-senāsanagilānappaccaya-bhesajjaparikkhārānaṃ.
But the wanderers of other sects were not honored, not respected, not esteemed, not revered, not venerated, and were not recipients of robes, almsfood, lodgings, and medicinal requisites for the sick.
Tuy nhiên, các du sĩ ngoại đạo thì không được cung kính, không được tôn trọng, không được quý mến, không được cúng dường, không được đảnh lễ, và không được lợi lộc về y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men trị bệnh và các vật dụng khác.
Tena kho pana samayena susimo* paribbājako rājagahe paṭivasati mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṃ.
Now at that time Susima the wanderer was dwelling at Rājagaha with a large assembly of wanderers.
Vào lúc bấy giờ, du sĩ Susima đang cư trú tại Rājagaha cùng với một đoàn du sĩ đông đảo.
Atha kho susimassa paribbājakassa parisā susimaṃ paribbājakaṃ etadavocuṃ – ‘‘ehi tvaṃ, āvuso susima, samaṇe gotame brahmacariyaṃ cara.
Then Susima’s assembly of wanderers said to Susima the wanderer, “Come, friend Susima, lead the holy life under the ascetic Gotama.
Rồi đoàn du sĩ đó nói với du sĩ Susima rằng: "Này hiền giả Susima, hãy đến và thực hành Phạm hạnh nơi Sa-môn Gotama.
Tvaṃ dhammaṃ pariyāpuṇitvā amhe vāceyyāsi* .
Having learned the Dhamma, you can teach it to us.
Sau khi học thuộc Pháp, hiền giả hãy dạy lại cho chúng tôi.
Taṃ mayaṃ dhammaṃ pariyāpuṇitvā gihīnaṃ bhāsissāma.
Then we, having learned that Dhamma, will teach it to householders.
Chúng tôi sẽ học thuộc Pháp đó và thuyết giảng cho các cư sĩ.
Evaṃ mayampi sakkatā bhavissāma garukatā mānitā pūjitā apacitā lābhino cīvara-piṇḍapātasenāsana-gilānappaccaya-bhesajjaparikkhārāna’’nti.
In this way, we too will be honored, respected, esteemed, revered, and venerated, and will be recipients of robes, almsfood, lodgings, and medicinal requisites for the sick.”
Như vậy, chúng tôi cũng sẽ được cung kính, tôn trọng, quý mến, cúng dường, đảnh lễ, và được lợi lộc về y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men trị bệnh và các vật dụng khác."
‘‘Evamāvuso’’ti kho susimo paribbājako sakāya parisāya paṭissuṇitvā yenāyasmā ānando tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā ānandena saddhiṃ sammodi.
“Yes, friends,” Susima the wanderer replied to his assembly and approached Venerable Ānanda; having approached, he exchanged greetings with Venerable Ānanda.
"Thưa vâng, này các hiền giả," du sĩ Susima đáp lời đoàn du sĩ của mình, rồi đến chỗ Tôn giả Ānanda; sau khi đến, ông chào hỏi Tôn giả Ānanda.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having exchanged courteous and memorable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật và đáng ghi nhớ, ông ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho susimo paribbājako āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca – ‘‘icchāmahaṃ, āvuso ānanda, imasmiṃ dhammavinaye brahmacariyaṃ caritu’’nti.
Seated to one side, Susima the wanderer said to Venerable Ānanda, "Friend Ānanda, I wish to lead the holy life in this Dhamma and Discipline."
Khi ngồi xuống một bên, du sĩ Susima bạch Tôn giả Ānanda rằng: “Thưa Tôn giả Ānanda, tôi muốn thực hành Phạm hạnh trong Pháp và Luật này.”
Atha kho āyasmā ānando susimaṃ paribbājakaṃ ādāya yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then Venerable Ānanda, taking Susima the wanderer, approached the Blessed One; having approached and paid homage to the Blessed One, he sat down to one side.
Rồi Tôn giả Ānanda dẫn du sĩ Susima đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ, bhante, susimo paribbājako evamāha – ‘icchāmahaṃ, āvuso ānanda, imasmiṃ dhammavinaye brahmacariyaṃ caritu’’nti.
Seated to one side, Venerable Ānanda said to the Blessed One, "Venerable sir, this Susima the wanderer says, 'Friend Ānanda, I wish to lead the holy life in this Dhamma and Discipline.'"
Khi ngồi xuống một bên, Tôn giả Ānanda bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, du sĩ Susima này nói như sau: ‘Thưa Tôn giả Ānanda, tôi muốn thực hành Phạm hạnh trong Pháp và Luật này.’”
‘‘Tenahānanda, susimaṃ pabbājethā’’ti.
"Then, Ānanda, ordain Susima."
“Vậy thì, Ānanda, hãy cho Susima xuất gia.”
Alattha kho susimo paribbājako bhagavato santike pabbajjaṃ, alattha upasampadaṃ.
Susima the wanderer indeed received the going forth in the presence of the Blessed One, he received the full ordination.
Du sĩ Susima đã được xuất gia dưới sự hướng dẫn của Thế Tôn, đã được thọ giới Cụ túc.
Tena kho pana samayena sambahulehi bhikkhūhi bhagavato santike aññā byākatā hoti – ‘‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyāti pajānāmā’’ti.
Now at that time, many bhikkhus declared final knowledge in the presence of the Blessed One, saying: "Destroyed is birth, the holy life has been lived, what had to be done has been done, there is no more for this state of being."
Vào lúc bấy giờ, nhiều Tỳ-khưu đã tuyên bố chứng đắc A-la-hán trước Thế Tôn rằng: “Sự sinh đã tận, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lại trạng thái này nữa, chúng tôi biết rõ như vậy.”
Assosi kho āyasmā susimo – ‘‘sambahulehi kira bhikkhūhi bhagavato santike aññā byākatā – ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāmā’’ti.
Venerable Susima heard: "Indeed, many bhikkhus have declared final knowledge in the presence of the Blessed One, saying: 'Destroyed is birth, the holy life has been lived, what had to be done has been done, there is no more for this state of being.'"
Tôn giả Susima nghe rằng: “Chư Tỳ-khưu đã tuyên bố chứng đắc A-la-hán trước Thế Tôn rằng: ‘Sự sinh đã tận, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lại trạng thái này nữa, chúng tôi biết rõ như vậy.’”
Atha kho āyasmā susimo yena te bhikkhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā tehi bhikkhūhi saddhiṃ sammodi.
Then Venerable Susima approached those bhikkhus; having approached, he exchanged greetings with those bhikkhus.
Rồi Tôn giả Susima đi đến chỗ các Tỳ-khưu ấy; sau khi đến, ông chào hỏi các Tỳ-khưu ấy.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having exchanged courteous and memorable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật và đáng ghi nhớ, ông ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā susimo te bhikkhū etadavoca – ‘‘saccaṃ kirāyasmantehi bhagavato santike aññā byākatā – ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāmā’’ti?
Seated to one side, Venerable Susima said to those bhikkhus, "Is it true, Venerables, that you have declared final knowledge in the presence of the Blessed One, saying: 'Destroyed is birth, the holy life has been lived, what had to be done has been done, there is no more for this state of being'?"
Khi ngồi xuống một bên, Tôn giả Susima bạch các Tỳ-khưu ấy rằng: “Thật vậy chăng, quý Tôn giả đã tuyên bố chứng đắc A-la-hán trước Thế Tôn rằng: ‘Sự sinh đã tận, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lại trạng thái này nữa, chúng tôi biết rõ như vậy’?”
‘‘Evamāvuso’’ti.
"Yes, friend."
“Thưa Tôn giả, đúng vậy.”
‘‘Api pana* tumhe āyasmanto evaṃ jānantā evaṃ passantā anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhotha – ekopi hutvā bahudhā hotha, bahudhāpi hutvā eko hotha; āvibhāvaṃ, tirobhāvaṃ, tirokuṭṭaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamānā gacchatha, seyyathāpi ākāse; pathaviyāpi ummujjanimujjaṃ karotha, seyyathāpi udake; udakepi abhijjamāne gacchatha, seyyathāpi pathaviyaṃ; ākāsepi pallaṅkena kamatha, seyyathāpi pakkhī sakuṇo; imepi candimasūriye evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve pāṇinā parimasatha parimajjatha, yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vattethā’’ti?
"Furthermore, Venerables, knowing thus, seeing thus, do you experience various kinds of psychic power: having been one, you become many; having been many, you become one; you appear and vanish; you go unimpeded through walls, through ramparts, through mountains as if through space; you dive in and out of the earth as if in water; you walk on water without sinking as if on land; you travel through the air cross-legged like a winged bird; you touch and stroke with your hand these moon and sun, so mighty, so powerful; you exercise mastery with the body even as far as the Brahmā world?"
“Này quý Tôn giả, khi biết như vậy, khi thấy như vậy, quý vị có thể chứng nghiệm nhiều loại thần thông khác nhau không? Chẳng hạn như: một thân biến thành nhiều thân, nhiều thân biến thành một thân; hiện ra, biến mất; đi xuyên tường, xuyên thành lũy, xuyên núi đá mà không bị chướng ngại, như đi trên hư không; lặn xuống và trồi lên trên đất như trong nước; đi trên nước mà không chìm, như đi trên đất; bay trên hư không trong tư thế kiết già, như chim có cánh; dùng tay chạm và xoa mặt trăng, mặt trời, những vật có đại thần lực, đại uy đức như vậy; và có thể điều khiển thân thể đến tận cõi Phạm thiên không?”
‘‘No hetaṃ, āvuso’’.
"No, friend."
“Không phải vậy, thưa Tôn giả.”
‘‘Api pana tumhe āyasmanto evaṃ jānantā evaṃ passantā anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussaratha, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattārīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi, anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe – ‘amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhapaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādiṃ; tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhapaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto idhūpapanno’ti.
"Furthermore, Venerables, knowing thus, seeing thus, do you recollect your manifold past lives, that is, one birth, two births, three births, four births, five births, ten births, twenty births, thirty births, forty births, fifty births, a hundred births, a thousand births, a hundred thousand births, many eons of cosmic contraction, many eons of cosmic expansion, many eons of cosmic contraction and expansion: 'There I was named thus, of such a clan, of such a complexion, feeding on such food, experiencing such pleasure and pain, with such a lifespan; passing away from there, I reappeared yonder. There too I was named thus, of such a clan, of such a complexion, feeding on such food, experiencing such pleasure and pain, with such a lifespan; passing away from there, I reappeared here.'
“Này quý Tôn giả, khi biết như vậy, khi thấy như vậy, quý vị có thể nhớ lại nhiều kiếp sống quá khứ khác nhau, như một kiếp, hai kiếp, ba kiếp, bốn kiếp, năm kiếp, mười kiếp, hai mươi kiếp, ba mươi kiếp, bốn mươi kiếp, năm mươi kiếp, một trăm kiếp, một ngàn kiếp, một trăm ngàn kiếp; nhiều kiếp hoại kiếp, nhiều kiếp thành kiếp, nhiều kiếp hoại-thành kiếp, với đầy đủ chi tiết và đặc điểm, như: ‘Ở kiếp đó tôi tên là như vậy, dòng họ như vậy, màu da như vậy, thức ăn như vậy, kinh nghiệm khổ lạc như vậy, tuổi thọ như vậy; sau khi chết ở đó, tôi được tái sinh ở kiếp kia; ở kiếp kia tôi tên là như vậy, dòng họ như vậy, màu da như vậy, thức ăn như vậy, kinh nghiệm khổ lạc như vậy, tuổi thọ như vậy; sau khi chết ở đó, tôi được tái sinh ở đây’.
Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarathā’’ti?
Thus do you recollect your manifold past lives with their aspects and details?"
Như vậy, quý vị có thể nhớ lại nhiều kiếp sống quá khứ khác nhau với đầy đủ chi tiết và đặc điểm không?”
‘‘No hetaṃ, āvuso’’.
"No, friend."
“Không phải vậy, thưa Tôn giả.”
‘‘Api pana tumhe āyasmanto evaṃ jānantā evaṃ passantā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passatha cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe, sugate duggate yathākammūpage satte pajānātha – ‘ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā, ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā; ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā, ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā’ti, iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passatha cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe, sugate duggate yathākammūpage satte pajānāthā’’ti?
"Furthermore, Venerables, knowing thus, seeing thus, with the divine eye, purified and surpassing that of humans, do you see beings passing away and reappearing, inferior and superior, beautiful and ugly, fortunate and unfortunate, and do you understand how beings fare according to their kamma: 'These venerable beings, who were endowed with misconduct of body, speech, and mind, who reviled noble ones, who held wrong views and acquired kamma based on wrong views, with the breakup of the body, after death, have reappeared in a state of deprivation, a bad destination, a lower realm, hell; or these venerable beings, who were endowed with good conduct of body, speech, and mind, who did not revile noble ones, who held right views and acquired kamma based on right views, with the breakup of the body, after death, have reappeared in a good destination, a heavenly world'—thus do you see beings passing away and reappearing, inferior and superior, beautiful and ugly, fortunate and unfortunate, and do you understand how beings fare according to their kamma with the divine eye, purified and surpassing that of humans?"
“Này quý Tôn giả, khi biết như vậy, khi thấy như vậy, quý vị có thể dùng thiên nhãn thanh tịnh vượt xa mắt người để thấy các chúng sinh đang chết đi và tái sinh, kẻ hạ liệt, người cao sang, kẻ xấu đẹp, người may mắn, kẻ bất hạnh, và biết rõ chúng sinh tùy theo nghiệp của họ không? Chẳng hạn như: ‘Thật vậy, các chúng sinh này đã hành ác thân, hành ác khẩu, hành ác ý, phỉ báng các bậc Thánh, có tà kiến, chấp giữ nghiệp tà kiến, do thân hoại mạng chung, họ tái sinh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục; còn các chúng sinh này đã hành thiện thân, hành thiện khẩu, hành thiện ý, không phỉ báng các bậc Thánh, có chánh kiến, chấp giữ nghiệp chánh kiến, do thân hoại mạng chung, họ tái sinh vào cõi lành, cõi trời’. Như vậy, quý vị có thể dùng thiên nhãn thanh tịnh vượt xa mắt người để thấy các chúng sinh đang chết đi và tái sinh, kẻ hạ liệt, người cao sang, kẻ xấu đẹp, người may mắn, kẻ bất hạnh, và biết rõ chúng sinh tùy theo nghiệp của họ không?”
‘‘No hetaṃ, āvuso’’.
"No, friend."
“Không phải vậy, thưa Tôn giả.”
‘‘Na khvāhaṃ, bhante, imassa bhagavatā* saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāmi.
“Venerable Sir, I do not understand the meaning of this teaching, spoken concisely by the Blessed One, in detail.
“Bạch Thế Tôn, con không hiểu rõ ý nghĩa một cách chi tiết lời giáo huấn vắn tắt này do Thế Tôn thuyết giảng.
Sādhu me, bhante, bhagavā tathā bhāsatu yathāhaṃ imassa bhagavatā saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājāneyya’’nti.
It would be good, Venerable Sir, if the Blessed One would explain it so that I may understand the meaning of this concisely spoken teaching of the Blessed One in detail.”
Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy thuyết giảng như vậy để con có thể hiểu rõ ý nghĩa một cách chi tiết lời giáo huấn vắn tắt này do Thế Tôn thuyết giảng.”
‘‘Ājāneyyāsi vā tvaṃ, susima, na vā tvaṃ ājāneyyāsi, atha kho dhammaṭṭhitiñāṇaṃ pubbe, pacchā nibbāne ñāṇaṃ’’.
“Whether you understand, Susima, or you do not understand, first there is the knowledge of the stability of phenomena, then there is the knowledge of Nibbāna.”
“Này Susima, dù ngươi có hiểu hay không hiểu, trước hết là tuệ tri về sự tồn tại của các pháp (Dhammaṭṭhitiñāṇa), sau đó là tuệ tri về Nibbāna.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, susima, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti?
“What do you think, Susima, is form permanent or impermanent?”
“Này Susima, ngươi nghĩ sao, sắc là thường hay vô thường?”
‘‘Aniccaṃ, bhante’’.
“Impermanent, Venerable Sir.”
“Vô thường, bạch Thế Tôn.”
‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti?
“Now, that which is impermanent, is it suffering or happiness?”
“Cái gì vô thường thì khổ hay lạc?”
‘‘Dukkhaṃ, bhante’’.
“Suffering, Venerable Sir.”
“Khổ, bạch Thế Tôn.”
‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti?
“Now, that which is impermanent, suffering, and subject to change, is it proper to regard it thus: ‘This is mine, this I am, this is my self’?”
“Cái gì vô thường, khổ, có tính chất biến hoại, có hợp lý không khi quán sát nó là ‘cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi’?”
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
“No, Venerable Sir.”
“Không hợp lý, bạch Thế Tôn.”
‘‘Vedanā niccā vā aniccā vā’’ti?
“Is feeling permanent or impermanent?”
“Thọ là thường hay vô thường?”
‘‘Aniccā, bhante’’.
“Impermanent, Venerable Sir.”
“Vô thường, bạch Thế Tôn.”
‘‘Yaṃ panāniccaṃ, dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti?
“Now, that which is impermanent, is it suffering or happiness?”
“Cái gì vô thường thì khổ hay lạc?”
‘‘Dukkhaṃ, bhante’’.
“Suffering, Venerable Sir.”
“Khổ, bạch Thế Tôn.”
‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti?
“Now, that which is impermanent, suffering, and subject to change, is it proper to regard it thus: ‘This is mine, this I am, this is my self’?”
“Cái gì vô thường, khổ, có tính chất biến hoại, có hợp lý không khi quán sát nó là ‘cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi’?”
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
“No, Venerable Sir.”
“Không hợp lý, bạch Thế Tôn.”
‘‘Saññā niccā vā aniccā vā’’ti?
“Is perception permanent or impermanent?”
“Tưởng là thường hay vô thường?”
‘‘Aniccā, bhante’’…pe… ‘‘saṅkhārā niccā vā aniccā vā’’ti?
“Impermanent, Venerable Sir.”…pe… “Are mental formations permanent or impermanent?”
“Vô thường, bạch Thế Tôn.”…pe… “Hành là thường hay vô thường?”
‘‘Aniccā, bhante’’.
“Impermanent, Venerable Sir.”
“Vô thường, bạch Thế Tôn.”
‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti?
“Now, that which is impermanent, is it suffering or happiness?”
“Cái gì vô thường thì khổ hay lạc?”
‘‘Dukkhaṃ, bhante’’.
“Suffering, Venerable Sir.”
“Khổ, bạch Thế Tôn.”
‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti?
“Now, that which is impermanent, suffering, and subject to change, is it proper to regard it thus: ‘This is mine, this I am, this is my self’?”
“Cái gì vô thường, khổ, có tính chất biến hoại, có hợp lý không khi quán sát nó là ‘cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi’?”
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
“No, Venerable Sir.”
“Không hợp lý, bạch Thế Tôn.”
‘‘Viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti?
“Is consciousness permanent or impermanent?”
“Thức là thường hay vô thường?”
‘‘Aniccaṃ, bhante’’.
“Impermanent, Venerable Sir.”
“Vô thường, bạch Thế Tôn.”
‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti?
“Now, that which is impermanent, is it suffering or happiness?”
“Cái gì vô thường thì khổ hay lạc?”
‘‘Dukkhaṃ, bhante’’.
“Suffering, Venerable Sir.”
“Khổ, bạch Thế Tôn.”
‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti?
“Now, that which is impermanent, suffering, and subject to change, is it proper to regard it thus: ‘This is mine, this I am, this is my self’?”
“Cái gì vô thường, khổ, có tính chất biến hoại, có hợp lý không khi quán sát nó là ‘cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi’?”
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
“No, Venerable Sir.”
“Không hợp lý, bạch Thế Tôn.”
‘‘Tasmātiha, susima, yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ rūpaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti; evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ.
“Therefore, Susima, any kind of form whatsoever—past, future, or present; internal or external; gross or subtle; inferior or superior; far or near—all form should be seen as it actually is with right wisdom: ‘This is not mine, this I am not, this is not my self.’
“Do đó, này Susima, bất cứ sắc nào, dù quá khứ, vị lai hay hiện tại, dù nội hay ngoại, thô hay tế, hạ liệt hay thù thắng, xa hay gần, tất cả sắc ấy phải được quán sát bằng chánh trí như thật rằng: ‘Cái này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải là tự ngã của tôi.’
Yā kāci vedanā atītānāgatapaccuppannā ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikā vā sukhumā vā hīnā vā paṇītā vā yā dūre santike vā, sabbā vedanā netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti; evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ.
Any kind of feeling whatsoever—past, future, or present; internal or external; gross or subtle; inferior or superior; far or near—all feeling should be seen as it actually is with right wisdom: ‘This is not mine, this I am not, this is not my self.’
Bất cứ thọ nào, dù quá khứ, vị lai hay hiện tại, dù nội hay ngoại, thô hay tế, hạ liệt hay thù thắng, xa hay gần, tất cả thọ ấy phải được quán sát bằng chánh trí như thật rằng: ‘Cái này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải là tự ngã của tôi.’
Yā kāci saññā…pe… ye keci saṅkhārā atītānāgatapaccuppannā ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikā vā sukhumā vā hīnā vā paṇītā vā ye dūre santike vā, sabbe saṅkhārā netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti; evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ.
Any kind of perception…pe… Any kind of mental formations whatsoever—past, future, or present; internal or external; gross or subtle; inferior or superior; far or near—all mental formations should be seen as they actually are with right wisdom: ‘These are not mine, this I am not, this is not my self.’
Bất cứ tưởng nào…pe… bất cứ hành nào, dù quá khứ, vị lai hay hiện tại, dù nội hay ngoại, thô hay tế, hạ liệt hay thù thắng, xa hay gần, tất cả hành ấy phải được quán sát bằng chánh trí như thật rằng: ‘Cái này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải là tự ngã của tôi.’
Yaṃ kiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ viññāṇaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti; evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ.
Any kind of consciousness whatsoever—past, future, or present; internal or external; gross or subtle; inferior or superior; far or near—all consciousness should be seen as it actually is with right wisdom: ‘This is not mine, this I am not, this is not my self.’
Bất cứ thức nào, dù quá khứ, vị lai hay hiện tại, dù nội hay ngoại, thô hay tế, hạ liệt hay thù thắng, xa hay gần, tất cả thức ấy phải được quán sát bằng chánh trí như thật rằng: ‘Cái này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải là tự ngã của tôi.’”
‘‘Evaṃ passaṃ, susima, sutavā ariyasāvako rūpasmimpi nibbindati, vedanāyapi nibbindati, saññāyapi nibbindati, saṅkhāresupi nibbindati, viññāṇasmimpi nibbindati.
Seeing thus, Susima, the instructed noble disciple becomes disenchanted with form, disenchanted with feeling, disenchanted with perception, disenchanted with mental formations, and disenchanted with consciousness.
“Này Susima, khi thấy như vậy, vị Thánh đệ tử đã nghe pháp sẽ nhàm chán sắc, nhàm chán thọ, nhàm chán tưởng, nhàm chán hành, nhàm chán thức.
Nibbindaṃ virajjati, virāgā vimuccati, vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti.
Being disenchanted, he becomes dispassionate; through dispassion, he is liberated. When liberated, there is the knowledge: ‘Liberated.’
Do nhàm chán nên ly tham. Do ly tham nên giải thoát. Khi đã giải thoát, vị ấy có tuệ tri rằng ‘đã giải thoát’.
‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti.
He understands: ‘Birth is destroyed, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being.’”
Vị ấy biết rõ: ‘Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn tái sanh nữa.’”
‘‘‘Jātipaccayā jarāmaraṇa’nti, susima, passasī’’ti?
“Susima, do you see that ‘with birth as condition, old age and death come to be’?”
“Này Susima, ngươi có thấy ‘do sanh duyên nên có già chết’ không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, Venerable Sir.”
“Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”
‘‘‘Bhavapaccayā jātī’ti, susima, passasī’’ti?
“Susima, do you see that ‘with existence as condition, birth comes to be’?”
“Này Susima, ngươi có thấy ‘do hữu duyên nên có sanh’ không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, Venerable Sir.”
“Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”
‘‘‘Upādānapaccayā bhavo’ti, susima, passasī’’ti?
“Susima, do you see that ‘with clinging as condition, existence comes to be’?”
“Này Susima, ngươi có thấy ‘do chấp thủ duyên nên có hữu’ không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, Venerable Sir.”
“Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”
‘‘‘Taṇhāpaccayā upādāna’nti, susima, passasī’’ti?
“Susima, do you see that ‘with craving as condition, clinging comes to be’?”
“Này Susima, ngươi có thấy ‘do ái duyên nên có chấp thủ’ không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, Venerable Sir.”
“Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”
‘‘Vedanāpaccayā taṇhāti… phassapaccayā vedanāti… saḷāyatanapaccayā phassoti… nāmarūpapaccayā saḷāyatananti… viññāṇapaccayā nāmarūpanti… saṅkhārapaccayā viññāṇanti… avijjāpaccayā saṅkhārāti, susima, passasī’’ti?
“Do you see, Susima, that with feeling as condition, craving comes to be… with contact as condition, feeling comes to be… with the six sense bases as condition, contact comes to be… with name-and-form as condition, the six sense bases come to be… with consciousness as condition, name-and-form comes to be… with mental formations as condition, consciousness comes to be… with ignorance as condition, mental formations come to be?”
“Này Susima, ngươi có thấy ‘do thọ duyên nên có ái’ không?… ‘do xúc duyên nên có thọ’ không?… ‘do sáu xứ duyên nên có xúc’ không?… ‘do danh sắc duyên nên có sáu xứ’ không?… ‘do thức duyên nên có danh sắc’ không?… ‘do hành duyên nên có thức’ không?… ‘do vô minh duyên nên có hành’ không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, Venerable Sir.”
“Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”
‘‘‘Jātinirodhā jarāmaraṇanirodho’ti, susima, passasī’’ti?
“Susima, do you see that ‘with the cessation of birth, old age and death cease’?”
“Này Susima, ngươi có thấy ‘do sanh diệt nên già chết diệt’ không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, Venerable Sir.”
“Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”
‘‘‘Bhavanirodhā jātinirodho’ti susima, passasī’’ti?
“Susima, do you see that ‘with the cessation of existence, birth ceases’?”
“Này Susima, ngươi có thấy ‘do hữu diệt nên sanh diệt’ không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, Venerable Sir.”
“Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”
‘‘Upādānanirodhā bhavanirodhoti… taṇhānirodhā upādānanirodhoti… vedanānirodhā taṇhānirodhoti… phassanirodhā vedanānirodhoti… saḷāyatananirodhā phassanirodhoti… nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodhoti… viññāṇanirodhā nāmarūpanirodhoti… saṅkhāranirodhā viññāṇanirodhoti… avijjānirodhā saṅkhāranirodhoti, susima, passasī’’ti?
“Do you see, Susima, that with the cessation of clinging, existence ceases… with the cessation of craving, clinging ceases… with the cessation of feeling, craving ceases… with the cessation of contact, feeling ceases… with the cessation of the six sense bases, contact ceases… with the cessation of name-and-form, the six sense bases cease… with the cessation of consciousness, name-and-form ceases… with the cessation of mental formations, consciousness ceases… with the cessation of ignorance, mental formations cease?”
“Do chấp thủ diệt nên hữu diệt… do ái diệt nên chấp thủ diệt… do thọ diệt nên ái diệt… do xúc diệt nên thọ diệt… do sáu xứ diệt nên xúc diệt… do danh sắc diệt nên sáu xứ diệt… do thức diệt nên danh sắc diệt… do hành diệt nên thức diệt… do vô minh diệt nên hành diệt, này Susima, ngươi có thấy vậy không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, Venerable Sir.”
“Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”
‘‘Taggha tvaṃ, susima, accayo accagamā yathābālaṃ yathāmūḷhaṃ yathāakusalaṃ, yo tvaṃ evaṃ svākkhāte dhammavinaye dhammatthenako pabbajito.
“Indeed, Susima, an offense has overcome you, like a fool, like one deluded, like one unskillful, you who have gone forth as a thief of the Dhamma in this well-proclaimed Dhamma and Vinaya.
“Đúng vậy, này Susima, ngươi đã phạm lỗi lầm, như một kẻ ngu si, như một kẻ mê muội, như một kẻ bất thiện, khi ngươi xuất gia trong Pháp và Luật được thuyết giảng khéo léo như vậy với tư cách là một kẻ trộm Pháp.
Seyyathāpi, susima, coraṃ āgucāriṃ gahetvā rañño dasseyyuṃ – ‘ayaṃ te, deva, coro āgucārī, imassa yaṃ icchasi taṃ daṇḍaṃ paṇehī’ti.
Just as, Susima, people might seize a criminal, an evildoer, and show him to the king, saying: ‘This, sire, is your criminal, an evildoer; inflict upon him whatever punishment you wish.’
Ví như, này Susima, người ta bắt được một tên trộm, một kẻ phạm tội, rồi dẫn đến trình diện vua và tâu: ‘Tâu Đại vương, đây là tên trộm, kẻ phạm tội của Đại vương. Xin Đại vương hãy ra hình phạt mà Đại vương muốn cho hắn.’
Tamenaṃ rājā evaṃ vadeyya – ‘gacchatha, bho, imaṃ purisaṃ daḷhāya rajjuyā pacchābāhaṃ gāḷhabandhanaṃ bandhitvā khuramuṇḍaṃ karitvā kharassarena paṇavena rathiyāya rathiyaṃ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ parinetvā dakkhiṇena dvārena nikkhāmetvā dakkhiṇato nagarassa sīsaṃ chindathā’ti.
And the king might say to them: ‘Go, sirs, bind this man tightly with a strong rope with his arms behind his back, shave his head, and with a harsh-sounding drum, lead him from street to street, from crossroads to crossroads, bring him out through the southern gate, and cut off his head to the south of the city.’
Rồi vua sẽ ra lệnh: ‘Này các người, hãy đi, trói chặt người đàn ông này bằng sợi dây thừng chắc chắn, tay bị trói ra sau lưng, cạo trọc đầu, và với tiếng trống vang dội, hãy dẫn hắn đi từ đường này sang đường khác, từ ngã tư này sang ngã tư khác, rồi đưa hắn ra khỏi thành qua cổng phía nam và chém đầu hắn ở phía nam thành phố.’
Tamenaṃ rañño purisā daḷhāya rajjuyā pacchābāhaṃ gāḷhabandhanaṃ bandhitvā khuramuṇḍaṃ karitvā kharassarena paṇavena rathiyāya rathiyaṃ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ parinetvā dakkhiṇena dvārena nikkhāmetvā dakkhiṇato nagarassa sīsaṃ chindeyyuṃ.
Then the king’s men would bind that man tightly with a strong rope with his arms behind his back, shave his head, and with a harsh-sounding drum, lead him from street to street, from crossroads to crossroads, bring him out through the southern gate, and cut off his head to the south of the city.
Rồi những người của vua sẽ trói chặt người đàn ông đó bằng sợi dây thừng chắc chắn, tay bị trói ra sau lưng, cạo trọc đầu, và với tiếng trống vang dội, dẫn hắn đi từ đường này sang đường khác, từ ngã tư này sang ngã tư khác, rồi đưa hắn ra khỏi thành qua cổng phía nam và chém đầu hắn ở phía nam thành phố.
Taṃ kiṃ maññasi, susima, api nu so puriso tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvediyethā’’ti?
What do you think, Susima, would that person experience suffering and distress because of that?”
Này Susima, ngươi nghĩ sao, người đàn ông đó có phải chịu đựng khổ đau và phiền não do việc đó không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, Venerable Sir.”
“Bạch Đại đức, đúng vậy.”
‘‘Yaṃ kho so, susima, puriso tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvediyetha* .
“That suffering and distress that person would experience because of that, is indeed more bitter in result and more painful in result than the going forth as a thief of the Dhamma in this well-proclaimed Dhamma and Vinaya.
“Này Susima, khổ đau và phiền não mà người đàn ông đó phải chịu đựng do việc đó.
Yā evaṃ svākkhāte dhammavinaye dhammatthenakassa pabbajjā, ayaṃ tato dukkhavipākatarā ca kaṭukavipākatarā ca, api ca vinipātāya saṃvattati.
Indeed, it leads to perdition.
Việc xuất gia của một kẻ trộm Pháp trong Pháp và Luật được thuyết giảng khéo léo như vậy thì quả báo còn khổ hơn và cay đắng hơn thế, và còn dẫn đến đọa xứ nữa.
Yato ca kho tvaṃ, susima, accayaṃ accayato disvā yathādhammaṃ paṭikarosi taṃ te mayaṃ paṭiggaṇhāma.
But since you, Susima, having seen your offense as an offense, rectify it according to the Dhamma, we accept it from you.
Nhưng này Susima, vì ngươi đã thấy lỗi lầm là lỗi lầm và đã sửa chữa đúng Pháp, nên chúng ta chấp nhận điều đó.
Vuddhi hesā, susima, ariyassa vinaye yo accayaṃ accayato disvā yathādhammaṃ paṭikaroti, āyatiñca* saṃvaraṃ āpajjatī’’ti.
For this is growth in the Noble One’s discipline, Susima, that one having seen one’s offense as an offense, rectifies it according to the Dhamma, and undertakes future restraint.”
Này Susima, đây là sự tiến bộ trong Giới luật của bậc Thánh: ai thấy lỗi lầm là lỗi lầm và sửa chữa đúng Pháp, và tự chế ngự trong tương lai.”
Dasamaṃ.
The Tenth.
Bài thứ mười.
71. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
71. Thus have I heard – At one time the Bhagavā was dwelling in Sāvatthī, in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s Park.
71. Tôi nghe như vầy: Một thời Đức Thế Tôn trú tại Sāvatthī, trong rừng Jetavana, tại tịnh xá của ông Anāthapiṇḍika.
Tatra kho bhagavā…pe… ‘‘ye hi keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā jarāmaraṇaṃ nappajānanti, jarāmaraṇasamudayaṃ nappajānanti, jarāmaraṇanirodhaṃ nappajānanti, jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ nappajānanti, na me te, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā samaṇesu vā samaṇasammatā brāhmaṇesu vā brāhmaṇasammatā, na ca pana te āyasmanto sāmaññatthaṃ vā brahmaññatthaṃ vā diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti.
There the Bhagavā…pe… “Whatever recluses or brahmins, bhikkhus, do not discern aging and death, do not discern the origin of aging and death, do not discern the cessation of aging and death, do not discern the path leading to the cessation of aging and death – these, bhikkhus, are not regarded by me as recluses among recluses, or brahmins among brahmins, nor do those venerable ones, having realized for themselves with direct knowledge, abide having attained the goal of recluseship or the goal of brahminship in this very life.
Tại đó, Đức Thế Tôn…pe… “Này các Tỳ-khưu, phàm những Sa-môn hay Bà-la-môn nào không biết rõ già chết, không biết rõ sự tập khởi của già chết, không biết rõ sự diệt tận của già chết, không biết rõ con đường đưa đến sự diệt tận của già chết, thì này các Tỳ-khưu, Ta không xem họ là Sa-môn trong hàng Sa-môn, cũng không xem họ là Bà-la-môn trong hàng Bà-la-môn; và những vị Tôn giả đó không tự mình chứng ngộ, thực chứng và an trú trong mục đích Sa-môn hay mục đích Bà-la-môn ngay trong đời này.