92. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena sālā nāma kosalānaṃ brāhmaṇagāmo tadavasari.
92. Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was wandering in the Kosala country with a large community of bhikkhus, and he arrived at Sālā, a brāhmaṇa village of the Kosalans.
92. Tôi nghe như vầy: Một thời, Đức Thế Tôn đang du hành trong xứ Kosala cùng với đại chúng Tỳ-kheo, đến làng Bà-la-môn tên Sālā của dân Kosala.
Assosuṃ kho sāleyyakā brāhmaṇagahapatikā – ‘‘samaṇo khalu bho gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ sālaṃ anuppatto.
Then the brāhmaṇa householders of Sālā heard: “The recluse Gotama, a son of the Sakyas, who has gone forth from the Sakya clan, is wandering in the Kosala country with a large community of bhikkhus, and has arrived at Sālā.
Các gia chủ Bà-la-môn ở Sālā nghe tin: “Thưa chư vị, Sa-môn Gotama, người xuất gia từ dòng dõi Sakya, đang du hành trong xứ Kosala cùng với đại chúng Tỳ-kheo, đã đến Sālā.
Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti.
Indeed, concerning that Venerable Gotama, such a beautiful reputation has arisen: ‘Truly, that Blessed One is an Arahant, a Perfectly Self-Awakened One, accomplished in knowledge and conduct, a Fortunate One, Knower of the world, the unsurpassed trainer of tamable people, Teacher of devas and humans, the Awakened One, the Blessed One.’
Và tiếng lành đồn xa về Tôn giả Gotama như sau: ‘Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Bậc Chánh Đẳng Giác, đầy đủ Minh Hạnh, Thiện Thệ, Bậc Liễu Tri Thế Gian, Vô Thượng Sĩ Điều Ngự Trượng Phu, Bậc Đạo Sư của chư Thiên và loài người, là Bậc Giác Ngộ, là Đức Thế Tôn’."
So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti.
He, having directly known and realized this world—with its devas, with its Māras, with its Brahmās, with its population of recluses and brahmins, with its devas and humans—proclaims it.
Ngài đã tự mình chứng ngộ và tuyên bố thế giới này cùng với chư Thiên, Ma vương, Phạm Thiên, cùng với quần chúng Sa-môn, Bà-la-môn, chư Thiên và loài người.
So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti.
He teaches the Dhamma, which is beautiful in the beginning, beautiful in the middle, and beautiful in the end, with both meaning and expression, and proclaims the entirely complete and purified holy life.
Ngài thuyết giảng Dhamma tốt đẹp ở phần đầu, tốt đẹp ở phần giữa, tốt đẹp ở phần cuối, đầy đủ ý nghĩa và văn tự, tuyên bố Phạm hạnh hoàn toàn viên mãn và thanh tịnh.
Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’ti.
Indeed, it is good to see such Arahants.”
Thật tốt lành khi được chiêm ngưỡng những bậc A-la-hán như vậy!”
Atha kho sāleyyakā brāhmaṇagahapatikā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā appekacce bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Then the householder brahmins of Sālā approached the Blessed One; some, having approached, bowed down to the Blessed One and sat to one side.
Rồi các gia chủ Bà-la-môn Saleyyaka đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, một số người đảnh lễ Đức Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Appekacce bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu; sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Some exchanged greetings with the Blessed One; having concluded their courteous and amiable talk, they sat to one side.
Một số người chào hỏi Đức Thế Tôn; sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, họ ngồi xuống một bên.
Appekacce yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Some, having raised their joined palms towards the Blessed One, sat to one side.
Một số người chắp tay hướng về Đức Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Appekacce bhagavato santike nāmagottaṃ sāvetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Some announced their name and clan to the Blessed One and sat to one side.
Một số người xưng tên và dòng họ của mình trước Đức Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Appekacce tuṇhībhūtā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Some remained silent and sat to one side.
Một số người im lặng ngồi xuống một bên.
93. Ekamantaṃ nisinne kho sāleyyake brāhmaṇagahapatike bhagavā etadavoca – ‘‘atthi pana vo, gahapatayo, koci manāpo satthā yasmiṃ vo ākāravatī saddhā paṭiladdhā’’ti?
93. When the householder brahmins of Sālā were seated to one side, the Blessed One spoke to them thus: “Householders, do you have any pleasing teacher in whom you have gained well-founded faith?”
93. Khi các gia chủ Bà-la-môn Saleyyaka đã ngồi xuống một bên, Đức Thế Tôn nói với họ: “Này các gia chủ, quý vị có vị Đạo sư nào đáng kính mà quý vị đã có được niềm tin vững chắc không?”
‘‘Natthi kho no, bhante, koci manāpo satthā yasmiṃ no ākāravatī saddhā paṭiladdhā’’ti.
“No, Venerable Sir, we do not have any pleasing teacher in whom we have gained well-founded faith.”
“Bạch Ngài, chúng con không có vị Đạo sư nào đáng kính mà chúng con đã có được niềm tin vững chắc.”
‘‘Manāpaṃ vo, gahapatayo, satthāraṃ alabhantehi ayaṃ apaṇṇako dhammo samādāya vattitabbo.
“Householders, since you do not find a pleasing teacher, this incontrovertible Dhamma should be undertaken and practiced.
“Này các gia chủ, khi không tìm được vị Đạo sư đáng kính, quý vị nên thực hành Pháp không sai lầm này.
Apaṇṇako hi, gahapatayo, dhammo samatto samādinno, so vo bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāya.
For, householders, this incontrovertible Dhamma, being complete and well-undertaken, will lead to your welfare and happiness for a long time.
Vì này các gia chủ, Pháp không sai lầm này, khi được thực hành một cách trọn vẹn, sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho quý vị.
Katamo ca, gahapatayo, apaṇṇako dhammo’’?
And what, householders, is this incontrovertible Dhamma?”
Và này các gia chủ, Pháp không sai lầm đó là gì?”
94. ‘‘Santi, gahapatayo, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘natthi dinnaṃ, natthi yiṭṭhaṃ, natthi hutaṃ; natthi sukatadukkaṭānaṃ* kammānaṃ phalaṃ vipāko, natthi ayaṃ loko, natthi paro loko; natthi mātā, natthi pitā; natthi sattā opapātikā; natthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā* sammā paṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī’ti.
94. “Householders, there are some recluses and brahmins who hold such a doctrine and view: ‘There is no gift, no offering, no sacrifice; there is no fruit or result of good and bad deeds; there is no this world, no other world; there is no mother, no father; there are no spontaneously arisen beings; there are no recluses and brahmins in the world who are rightly gone, rightly practicing, and who, having directly known and realized this world and the other world, proclaim them.’
94. “Này các gia chủ, có một số Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương như thế này, có quan điểm như thế này: ‘Không có bố thí, không có cúng dường, không có tế lễ; không có quả báo của các nghiệp thiện ác; không có thế giới này, không có thế giới khác; không có mẹ, không có cha; không có chúng sinh hóa sinh; không có các Sa-môn, Bà-la-môn chân chánh đi, chân chánh thực hành trên đời này, những người tự mình chứng ngộ thế giới này và thế giới khác rồi tuyên bố.’
Tesaṃyeva kho, gahapatayo, samaṇabrāhmaṇānaṃ eke samaṇabrāhmaṇā ujuvipaccanīkavādā.
Householders, there are other recluses and brahmins who are directly opposed to the teachings of those recluses and brahmins.
Và này các gia chủ, có một số Sa-môn, Bà-la-môn khác lại nói ngược lại hoàn toàn với những Sa-môn, Bà-la-môn ấy.
Te evamāhaṃsu – ‘atthi dinnaṃ, atthi yiṭṭhaṃ, atthi hutaṃ; atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko; atthi ayaṃ loko, atthi paro loko; atthi mātā, atthi pitā; atthi sattā opapātikā; atthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā sammā paṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī’ti.
They speak thus: ‘There is gift, there is offering, there is sacrifice; there is fruit and result of good and bad deeds; there is this world, there is the other world; there is mother, there is father; there are spontaneously arisen beings; there are recluses and brahmins in the world who are rightly gone, rightly practicing, and who, having directly known and realized this world and the other world, proclaim them.’
Họ nói như thế này: ‘Có bố thí, có cúng dường, có tế lễ; có quả báo của các nghiệp thiện ác; có thế giới này, có thế giới khác; có mẹ, có cha; có chúng sinh hóa sinh; có các Sa-môn, Bà-la-môn chân chánh đi, chân chánh thực hành trên đời này, những người tự mình chứng ngộ thế giới này và thế giới khác rồi tuyên bố.’
Taṃ kiṃ maññatha, gahapatayo – ‘nanume samaṇabrāhmaṇā aññamaññassa ujuvipaccanīkavādā’’’ti?
What do you think, householders? Are these recluses and brahmins not directly opposed to each other’s teachings?”
Quý vị nghĩ sao, này các gia chủ – ‘Há những Sa-môn, Bà-la-môn này không nói ngược lại nhau hoàn toàn sao?’”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, Venerable Sir.”
“Bạch Ngài, đúng vậy.”
95. ‘‘Tatra, gahapatayo, ye te samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘natthi dinnaṃ, natthi yiṭṭhaṃ…pe… ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī’ti tesametaṃ pāṭikaṅkhaṃ?
95. “Therein, householders, concerning those recluses and brahmins who hold such a doctrine and view: ‘There is no gift, no offering... (etc.)... and who, having directly known and realized this world and the other world, proclaim them’—what can be expected of them?
95. “Trong trường hợp đó, này các gia chủ, những Sa-môn, Bà-la-môn nào chủ trương như thế này, có quan điểm như thế này: ‘Không có bố thí, không có cúng dường… cho đến… những người tự mình chứng ngộ thế giới này và thế giới khác rồi tuyên bố,’ thì điều này có thể xảy ra:
Yamidaṃ* kāyasucaritaṃ, vacīsucaritaṃ, manosucaritaṃ – ime tayo kusale dhamme abhinivajjetvā* yamidaṃ* kāyaduccaritaṃ, vacīduccaritaṃ, manoduccaritaṃ – ime tayo akusale dhamme samādāya vattissanti.
That, having abandoned wholesome actions of body, speech, and mind—these three wholesome dhammas—they will undertake and practice unwholesome actions of body, speech, and mind—these three unwholesome dhammas.
Họ sẽ từ bỏ ba pháp thiện là thân thiện hành, khẩu thiện hành, ý thiện hành, và sẽ thực hành ba pháp bất thiện là thân ác hành, khẩu ác hành, ý ác hành.
Taṃ kissa hetu?
What is the reason for this?
Vì sao vậy?
Na hi te bhonto samaṇabrāhmaṇā passanti akusalānaṃ dhammānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ, kusalānaṃ dhammānaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ vodānapakkhaṃ.
Because those venerable recluses and brahmins do not see the danger, degradation, and defilement in unwholesome dhammas, nor the advantage of renunciation and the aspect of purification in wholesome dhammas.
Vì những Sa-môn, Bà-la-môn ấy không thấy được sự nguy hiểm, sự thấp kém, sự ô nhiễm của các pháp bất thiện, và không thấy được lợi ích của sự xuất ly, sự thanh tịnh của các pháp thiện.
Santaṃyeva pana paraṃ lokaṃ ‘natthi paro loko’ tissa diṭṭhi hoti; sāssa hoti micchādiṭṭhi.
Even though there is another world, the view ‘there is no other world’ arises for him; that is his wrong view.
Trong khi thế giới khác có thật, thì họ lại có quan điểm ‘không có thế giới khác’; đó là tà kiến của họ.
Santaṃyeva kho pana paraṃ lokaṃ ‘natthi paro loko’ti saṅkappeti; svāssa hoti micchāsaṅkappo.
Even though there is another world, he conceives ‘there is no other world’; that is his wrong intention.
Trong khi thế giới khác có thật, thì họ lại suy nghĩ ‘không có thế giới khác’; đó là tà tư duy của họ.
Santaṃyeva kho pana paraṃ lokaṃ ‘natthi paro loko’ti vācaṃ bhāsati; sāssa hoti micchāvācā.
Even though there is another world, he utters the speech ‘there is no other world’; that is his wrong speech.
Trong khi thế giới khác có thật, thì họ lại nói lời ‘không có thế giới khác’; đó là tà ngữ của họ.
Santaṃyeva kho pana paraṃ lokaṃ ‘natthi paro loko’ti āha; ye te arahanto paralokaviduno tesamayaṃ paccanīkaṃ karoti.
Even though there is another world, he says ‘there is no other world’; thereby he opposes those Arahants who are knowers of the other world.
Trong khi thế giới khác có thật, thì họ lại nói ‘không có thế giới khác’; điều này là chống đối với những bậc A-la-hán đã biết về thế giới khác.
Santaṃyeva kho pana paraṃ lokaṃ ‘natthi paro loko’ti paraṃ saññāpeti* ; sāssa hoti asaddhammasaññatti* .
Even though there is another world, he instructs another, ‘there is no other world’; that is his teaching of the false Dhamma.
Trong khi thế giới khác có thật, thì họ lại thuyết phục người khác rằng ‘không có thế giới khác’; đó là sự thuyết giảng phi Chánh pháp của họ.
Tāya ca pana asaddhammasaññattiyā attānukkaṃseti, paraṃ vambheti.
And by that teaching of the false Dhamma, he extols himself and disparages others.
Và bởi sự thuyết giảng phi Chánh pháp ấy, họ tự tán dương mình, và khinh chê người khác.
Iti pubbeva kho panassa susīlyaṃ pahīnaṃ hoti, dussīlyaṃ paccupaṭṭhitaṃ – ayañca micchādiṭṭhi micchāsaṅkappo micchāvācā ariyānaṃ paccanīkatā asaddhammasaññatti attukkaṃsanā paravambhanā.
Thus, his good conduct is already abandoned, and misconduct is established—and this wrong view, wrong intention, wrong speech, opposition to the noble ones, teaching of the false Dhamma, self-exaltation, and disparagement of others.
Như vậy, trước hết giới hạnh của người ấy đã bị đoạn trừ, ác giới đã hiện hữu – và đây là tà kiến, tà tư duy, tà ngữ, sự chống đối các bậc Thánh, sự thuyết giảng phi Chánh pháp, sự tự tán dương, sự khinh chê người khác.
Evamassime* aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti micchādiṭṭhipaccayā.
In this way, many evil, unwholesome dhammas arise for him, conditioned by wrong view.
Như vậy, nhiều pháp bất thiện, ác pháp này phát sinh nơi người ấy do duyên tà kiến.
‘‘Tatra, gahapatayo, viññū puriso iti paṭisañcikkhati – ‘sace kho natthi paro loko evamayaṃ bhavaṃ purisapuggalo kāyassa bhedā sotthimattānaṃ karissati; sace kho atthi paro loko evamayaṃ bhavaṃ purisapuggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissati.
“Therein, householders, a discerning person reflects thus: ‘If, indeed, there is no other world, then this venerable person will make himself safe after the breakup of the body; but if, indeed, there is another world, then this venerable person, after the breakup of the body, after death, will be reborn in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell.
“Trong trường hợp đó, này các gia chủ, một người có trí tuệ sẽ suy xét như thế này: ‘Nếu quả thật không có thế giới khác, thì vị nam nhân này sau khi thân hoại sẽ được an toàn; nhưng nếu quả thật có thế giới khác, thì vị nam nhân này sau khi thân hoại, sau khi chết sẽ tái sinh vào cõi khổ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
Kāmaṃ kho pana māhu paro loko, hotu nesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ; atha ca panāyaṃ bhavaṃ purisapuggalo diṭṭheva dhamme viññūnaṃ gārayho – dussīlo purisapuggalo micchādiṭṭhi natthikavādo’ti.
Granting that there may be no other world, and that the word of those venerable recluses and brahmins may be true; yet this venerable person is blameworthy by the discerning ones in this very life—as a person of misconduct, having wrong view, and an annihilationist.’
Dù cho không có thế giới khác đi nữa, và lời nói của các Sa-môn, Bà-la-môn ấy là sự thật; tuy nhiên, vị nam nhân này ngay trong đời này cũng bị những người có trí tuệ khiển trách – ‘vị nam nhân này là người ác giới, có tà kiến, chủ trương không có gì’.
Sace kho attheva paro loko, evaṃ imassa bhoto purisapuggalassa ubhayattha kaliggaho – yañca diṭṭheva dhamme viññūnaṃ gārayho, yañca kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissati.
If, indeed, there is another world, then this venerable person has a losing hand in both respects—both in being blameworthy by the discerning ones in this very life, and in being reborn, after the breakup of the body, after death, in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell.
Nếu quả thật có thế giới khác, thì vị nam nhân này sẽ gặp phải sự bất lợi ở cả hai nơi – vừa bị những người có trí tuệ khiển trách ngay trong đời này, vừa sau khi thân hoại, sau khi chết sẽ tái sinh vào cõi khổ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
Evamassāyaṃ apaṇṇako dhammo dussamatto samādinno, ekaṃsaṃ pharitvā tiṭṭhati, riñcati kusalaṃ ṭhānaṃ.
Thus, this incontrovertible Dhamma, badly undertaken and practiced by him, stands as a certain misfortune, devoid of any wholesome footing.
Như vậy, Pháp không sai lầm này của người ấy đã bị thực hành sai lầm, hoàn toàn bị sai lầm, và đánh mất vị trí của thiện pháp.
96. ‘‘Tatra, gahapatayo, ye te samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘atthi dinnaṃ…pe… ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī’ti tesametaṃ pāṭikaṅkhaṃ?
96. “Therein, householders, concerning those recluses and brahmins who hold such a doctrine and view: ‘There is gift... (etc.)... and who, having directly known and realized this world and the other world, proclaim them’—what can be expected of them?
96. “Trong trường hợp đó, này các gia chủ, những Sa-môn, Bà-la-môn nào chủ trương như thế này, có quan điểm như thế này: ‘Có bố thí… cho đến… những người tự mình chứng ngộ thế giới này và thế giới khác rồi tuyên bố,’ thì điều này có thể xảy ra:
Yamidaṃ kāyaduccaritaṃ, vacīduccaritaṃ, manoduccaritaṃ – ime tayo akusale dhamme abhinivajjetvā yamidaṃ kāyasucaritaṃ, vacīsucaritaṃ, manosucaritaṃ – ime tayo kusale dhamme samādāya vattissanti.
Rejecting this bodily misconduct, verbal misconduct, and mental misconduct—these three unwholesome qualities—they will undertake and live by this bodily good conduct, verbal good conduct, and mental good conduct—these three wholesome qualities.
Họ sẽ từ bỏ ba pháp bất thiện này—thân ác hạnh, khẩu ác hạnh, ý ác hạnh—và thọ trì, thực hành ba pháp thiện này—thân thiện hạnh, khẩu ác hạnh, ý thiện hạnh.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì lý do gì?
Passanti hi te bhonto samaṇabrāhmaṇā akusalānaṃ dhammānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ, kusalānaṃ dhammānaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ vodānapakkhaṃ.
Indeed, those venerable ascetics and brahmins perceive the danger, the degradation, the defilement of unwholesome qualities, and the advantage of wholesome qualities, which are conducive to purification, in renunciation.
Vì các vị Sa-môn, Bà-la-môn ấy thấy rõ sự nguy hiểm, sự ô uế, sự nhiễm ô của các pháp bất thiện; và thấy rõ lợi ích của sự xuất ly, sự thanh tịnh của các pháp thiện.
Santaṃyeva kho pana paraṃ lokaṃ ‘atthi paro loko’ tissa diṭṭhi hoti; sāssa hoti sammādiṭṭhi.
Since there truly is a next world, the view ‘There is a next world’ arises in him; that becomes his right view.
Thế giới khác có thật, người ấy có chánh kiến rằng ‘có thế giới khác’; đó là chánh kiến của người ấy.
Santaṃyeva kho pana paraṃ lokaṃ ‘atthi paro loko’ti saṅkappeti; svāssa hoti sammāsaṅkappo.
Since there truly is a next world, he resolves ‘There is a next world’; that becomes his right intention.
Thế giới khác có thật, người ấy tư duy rằng ‘có thế giới khác’; đó là chánh tư duy của người ấy.
Santaṃyeva kho pana paraṃ lokaṃ ‘atthi paro loko’ti vācaṃ bhāsati; sāssa hoti sammāvācā.
Since there truly is a next world, he speaks the word ‘There is a next world’; that becomes his right speech.
Thế giới khác có thật, người ấy nói lời rằng ‘có thế giới khác’; đó là chánh ngữ của người ấy.
Santaṃyeva kho pana paraṃ lokaṃ ‘atthi paro loko’ti āha; ye te arahanto paralokaviduno tesamayaṃ na paccanīkaṃ karoti.
Since there truly is a next world, he says ‘There is a next world’; he does not oppose those Arahants who know the next world.
Thế giới khác có thật, người ấy nói rằng ‘có thế giới khác’; điều này không đối nghịch với các bậc A-la-hán, những người thấu suốt thế giới khác.
Santaṃyeva kho pana paraṃ lokaṃ ‘atthi paro loko’ti paraṃ saññāpeti; sāssa hoti saddhammasaññatti.
Since there truly is a next world, he convinces others ‘There is a next world’; that becomes his instruction in the Good Dhamma.
Thế giới khác có thật, người ấy thuyết phục người khác rằng ‘có thế giới khác’; đó là sự thuyết phục chánh pháp của người ấy.
Tāya ca pana saddhammasaññattiyā nevattānukkaṃseti, na paraṃ vambheti.
And through that instruction in the Good Dhamma, he neither exalts himself nor disparages others.
Và nhờ sự thuyết phục chánh pháp ấy, người ấy không tự tán thán, không chê bai người khác.
Iti pubbeva kho panassa dussīlyaṃ pahīnaṃ hoti, susīlyaṃ paccupaṭṭhitaṃ – ayañca sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā ariyānaṃ apaccanīkatā saddhammasaññatti anattukkaṃsanā aparavambhanā.
Thus, his misconduct is already abandoned, and good conduct is established—this right view, right intention, right speech, non-opposition to the Noble Ones, instruction in the Good Dhamma, non-exaltation of self, and non-disparagement of others.
Như vậy, trước hết, ác giới của người ấy đã được đoạn trừ, thiện giới đã hiện hữu—và đây là chánh kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, không đối nghịch với các bậc Thánh, sự thuyết phục chánh pháp, không tự tán thán, không chê bai người khác.
Evamassime aneke kusalā dhammā sambhavanti sammādiṭṭhipaccayā.
In this way, many wholesome qualities arise in him, conditioned by right view.
Nhờ chánh kiến mà nhiều pháp thiện này phát sinh cho người ấy như vậy.
‘‘Tatra, gahapatayo, viññū puriso iti paṭisañcikkhati – ‘sace kho atthi paro loko, evamayaṃ bhavaṃ purisapuggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissati.
“Here, householders, a discerning person reflects thus: ‘If there is indeed a next world, then this venerable individual, with the breaking up of the body, after death, will reappear in a good destination, a heavenly world.
“Này các gia chủ, ở đây, một người có trí suy xét như sau: ‘Nếu quả thật có thế giới khác, thì vị nam nhân này, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ sanh vào thiện thú, cõi trời.
Kāmaṃ kho pana māhu paro loko, hotu nesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ; atha ca panāyaṃ bhavaṃ purisapuggalo diṭṭheva dhamme viññūnaṃ pāsaṃso – sīlavā purisapuggalo sammādiṭṭhi atthikavādo’ti.
And even if there is no next world, let the words of those venerable ascetics and brahmins be true; yet, this venerable individual is praised by the discerning in this very life as ‘an ethical individual, one of right view, one who affirms existence.’
Giả sử không có thế giới khác, nhưng lời nói của các vị Sa-môn, Bà-la-môn ấy là sự thật; thì vị nam nhân này vẫn được những người có trí tán thán ngay trong đời này—là một người có giới đức, có chánh kiến, tin vào sự hiện hữu (của nghiệp và quả).’
Sace kho attheva paro loko, evaṃ imassa bhoto purisapuggalassa ubhayattha kaṭaggaho – yañca diṭṭheva dhamme viññūnaṃ pāsaṃso, yañca kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissati.
If there truly is a next world, then this venerable individual has a firm grip on both sides—that which is praised by the discerning in this very life, and that by which, with the breaking up of the body, after death, he reappears in a good destination, a heavenly world.
Nếu quả thật có thế giới khác, thì vị nam nhân này có được lợi ích ở cả hai mặt—vừa được những người có trí tán thán ngay trong đời này, vừa sau khi thân hoại mạng chung sẽ sanh vào thiện thú, cõi trời.
Evamassāyaṃ apaṇṇako dhammo susamatto samādinno, ubhayaṃsaṃ pharitvā tiṭṭhati, riñcati akusalaṃ ṭhānaṃ.
Thus, this unassailable Dhamma is well-completed, well-undertaken, it embraces both aspects, and it avoids unwholesome positions.
Như vậy, pháp không nghi ngờ này của người ấy được thực hành hoàn hảo, được thọ trì đúng đắn, bao trùm cả hai mặt, và thoát ly khỏi trạng thái bất thiện.
97. ‘‘Santi, gahapatayo, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘karoto kārayato, chindato chedāpayato, pacato pācāpayato, socayato socāpayato, kilamato kilamāpayato, phandato phandāpayato, pāṇamatipātayato* , adinnaṃ ādiyato, sandhiṃ chindato, nillopaṃ harato, ekāgārikaṃ karoto, paripanthe tiṭṭhato, paradāraṃ gacchato, musā bhaṇato; karoto na karīyati pāpaṃ.
97. “There are, householders, some ascetics and brahmins who hold such a doctrine, who hold such a view: ‘To act or make others act, to cut or make others cut, to burn or make others burn, to cause sorrow or make others cause sorrow, to exhaust or make others exhaust, to tremble or make others tremble, to take life, to take what is not given, to break into houses, to plunder property, to commit highway robbery, to stand at the crossroads, to commit adultery, to speak falsehood—by doing such, one commits no evil.
97. “Này các gia chủ, có một số Sa-môn, Bà-la-môn có quan điểm, chủ trương như sau: ‘Khi một người hành động hay khiến người khác hành động, cắt xẻo hay khiến người khác cắt xẻo, thiêu đốt hay khiến người khác thiêu đốt, làm sầu muộn hay khiến người khác sầu muộn, làm mệt mỏi hay khiến người khác mệt mỏi, làm dao động hay khiến người khác dao động, sát hại sinh vật, lấy của không cho, cắt đứt sự liên kết, cướp bóc, làm kẻ trộm một nhà, đứng chặn đường, tà dâm, nói dối; thì khi làm như vậy, không có ác nghiệp được tạo ra.
Khurapariyantena cepi cakkena yo imissā pathaviyā pāṇe ekaṃ maṃsakhalaṃ ekaṃ maṃsapuñjaṃ kareyya, natthi tatonidānaṃ pāpaṃ, natthi pāpassa āgamo.
Even if one were to make all living beings on this earth into a single heap of flesh with a razor-edged disc, there is no evil from that cause, no accumulation of evil.
Dù có dùng bánh xe có lưỡi bén như dao cạo để biến các sinh vật trên trái đất này thành một đống thịt, một khối thịt, thì không có ác nghiệp nào từ đó, không có sự tích lũy ác nghiệp.
Dakkhiṇañcepi gaṅgāya tīraṃ gaccheyya hananto ghātento, chindanto chedāpento, pacanto pācento; natthi tatonidānaṃ pāpaṃ, natthi pāpassa āgamo.
Even if one were to go to the south bank of the Ganges, killing and making others kill, cutting and making others cut, burning and making others burn; there is no evil from that cause, no accumulation of evil.
Dù có đi đến bờ sông Hằng phía nam, giết hại, chém giết, cắt xẻo, khiến cắt xẻo, thiêu đốt, khiến thiêu đốt; thì không có ác nghiệp nào từ đó, không có sự tích lũy ác nghiệp.
Uttarañcepi gaṅgāya tīraṃ gaccheyya dadanto dāpento, yajanto yajāpento; natthi tatonidānaṃ puññaṃ, natthi puññassa āgamo.
Even if one were to go to the north bank of the Ganges, giving and making others give, sacrificing and making others sacrifice; there is no merit from that cause, no accumulation of merit.
Dù có đi đến bờ sông Hằng phía bắc, bố thí, khiến bố thí, cúng dường, khiến cúng dường; thì không có công đức nào từ đó, không có sự tích lũy công đức.
Dānena damena saṃyamena saccavajjena* natthi puññaṃ, natthi puññassa āgamo’ti.
Through giving, self-control, restraint, and truthfulness, there is no merit, no accumulation of merit,’ so they say.
Bằng sự bố thí, sự chế ngự, sự tự kiềm chế, sự nói lời chân thật, không có công đức, không có sự tích lũy công đức.’
Tesaṃyeva kho, gahapatayo, samaṇabrāhmaṇānaṃ eke samaṇabrāhmaṇā ujuvipaccanīkavādā te evamāhaṃsu – ‘karoto kārayato, chindato chedāpayato, pacato pācāpayato, socayato socāpayato, kilamato kilamāpayato, phandato phandāpayato, pāṇamatipātayato, adinnaṃ ādiyato, sandhiṃ chindato, nillopaṃ harato, ekāgārikaṃ karoto, paripanthe tiṭṭhato, paradāraṃ gacchato, musā bhaṇato; karoto karīyati pāpaṃ.
However, householders, some ascetics and brahmins directly oppose those ascetics and brahmins, and they say thus: ‘To act or make others act, to cut or make others cut, to burn or make others burn, to cause sorrow or make others cause sorrow, to exhaust or make others exhaust, to tremble or make others tremble, to take life, to take what is not given, to break into houses, to plunder property, to commit highway robbery, to stand at the crossroads, to commit adultery, to speak falsehood—by doing such, one commits evil.
Này các gia chủ, một số Sa-môn, Bà-la-môn khác lại đối nghịch trực tiếp với các Sa-môn, Bà-la-môn ấy, và họ nói như sau: ‘Khi một người hành động hay khiến người khác hành động, cắt xẻo hay khiến người khác cắt xẻo, thiêu đốt hay khiến người khác thiêu đốt, làm sầu muộn hay khiến người khác sầu muộn, làm mệt mỏi hay khiến người khác mệt mỏi, làm dao động hay khiến người khác dao động, sát hại sinh vật, lấy của không cho, cắt đứt sự liên kết, cướp bóc, làm kẻ trộm một nhà, đứng chặn đường, tà dâm, nói dối; thì khi làm như vậy, có ác nghiệp được tạo ra.
Khurapariyantena cepi cakkena yo imissā pathaviyā pāṇe ekaṃ maṃsakhalaṃ ekaṃ maṃsapuñjaṃ kareyya, atthi tatonidānaṃ pāpaṃ, atthi pāpassa āgamo.
Even if one were to make all living beings on this earth into a single heap of flesh with a razor-edged disc, there is evil from that cause, there is an accumulation of evil.
Dù có dùng bánh xe có lưỡi bén như dao cạo để biến các sinh vật trên trái đất này thành một đống thịt, một khối thịt, thì có ác nghiệp từ đó, có sự tích lũy ác nghiệp.
Dakkhiṇañcepi gaṅgāya tīraṃ gaccheyya hananto ghātento, chindanto chedāpento, pacanto pācento; atthi tatonidānaṃ pāpaṃ, atthi pāpassa āgamo.
Even if one were to go to the south bank of the Ganges, killing and making others kill, cutting and making others cut, burning and making others burn; there is evil from that cause, there is an accumulation of evil.
Dù có đi đến bờ sông Hằng phía nam, giết hại, chém giết, cắt xẻo, khiến cắt xẻo, thiêu đốt, khiến thiêu đốt; thì có ác nghiệp từ đó, có sự tích lũy ác nghiệp.
Uttarañcepi gaṅgāya tīraṃ gaccheyya dadanto dāpento, yajanto yajāpento; atthi tatonidānaṃ puññaṃ, atthi puññassa āgamo.
Even if one were to go to the north bank of the Ganges, giving and making others give, sacrificing and making others sacrifice; there is merit from that cause, there is an accumulation of merit.
Dù có đi đến bờ sông Hằng phía bắc, bố thí, khiến bố thí, cúng dường, khiến cúng dường; thì có công đức từ đó, có sự tích lũy công đức.
Dānena damena saṃyamena saccavajjena atthi puññaṃ, atthi puññassa āgamo’ti.
Through giving, self-control, restraint, and truthfulness, there is merit, there is an accumulation of merit,’ so they say.
Bằng sự bố thí, sự chế ngự, sự tự kiềm chế, sự nói lời chân thật, có công đức, có sự tích lũy công đức.’
Taṃ kiṃ maññatha, gahapatayo, nanume samaṇabrāhmaṇā aññamaññassa ujuvipaccanīkavādā’’ti?
What do you think, householders, are not these ascetics and brahmins directly opposed to each other in their doctrines?”
Này các gia chủ, các ông nghĩ sao, những Sa-môn, Bà-la-môn này có phải là những người đối nghịch trực tiếp với nhau không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Indeed, venerable sir.”
“Thưa Đại đức, đúng vậy.”
98. ‘‘Tatra, gahapatayo, ye te samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘karoto kārayato, chindato chedāpayato, pacato pācāpayato, socayato socāpayato, kilamato kilamāpayato, phandato phandāpayato, pāṇamatipātayato, adinnaṃ ādiyato, sandhiṃ chindato, nillopaṃ harato, ekāgārikaṃ karoto, paripanthe tiṭṭhato, paradāraṃ gacchato, musā bhaṇato; karoto na karīyati pāpaṃ.
98. “Here, householders, those ascetics and brahmins who hold such a doctrine, who hold such a view—‘To act or make others act, to cut or make others cut, to burn or make others burn, to cause sorrow or make others cause sorrow, to exhaust or make others exhaust, to tremble or make others tremble, to take life, to take what is not given, to break into houses, to plunder property, to commit highway robbery, to stand at the crossroads, to commit adultery, to speak falsehood—by doing such, one commits no evil.
98. “Này các gia chủ, ở đây, những Sa-môn, Bà-la-môn có quan điểm, chủ trương như sau: ‘Khi một người hành động hay khiến người khác hành động, cắt xẻo hay khiến người khác cắt xẻo, thiêu đốt hay khiến người khác thiêu đốt, làm sầu muộn hay khiến người khác sầu muộn, làm mệt mỏi hay khiến người khác mệt mỏi, làm dao động hay khiến người khác dao động, sát hại sinh vật, lấy của không cho, cắt đứt sự liên kết, cướp bóc, làm kẻ trộm một nhà, đứng chặn đường, tà dâm, nói dối; thì khi làm như vậy, không có ác nghiệp được tạo ra.
Khurapariyantena cepi cakkena yo imissā pathaviyā pāṇe ekaṃ maṃsakhalaṃ ekaṃ maṃsapuñjaṃ kareyya, natthi tatonidānaṃ pāpaṃ, natthi pāpassa āgamo.
Even if one were to make all living beings on this earth into a single heap of flesh with a razor-edged disc, there is no evil from that cause, no accumulation of evil.
Dù có dùng bánh xe có lưỡi bén như dao cạo để biến các sinh vật trên trái đất này thành một đống thịt, một khối thịt, thì không có ác nghiệp nào từ đó, không có sự tích lũy ác nghiệp.
Dakkhiṇañcepi gaṅgāya tīraṃ gaccheyya hananto ghātento…pe… dānena damena saṃyamena saccavajjena natthi puññaṃ, natthi puññassa āgamo’ti tesametaṃ pāṭikaṅkhaṃ?
Even if one were to go to the south bank of the Ganges, killing and making others kill... through giving, self-control, restraint, and truthfulness, there is no merit, no accumulation of merit’—for them, what is to be expected?
Dù có đi đến bờ sông Hằng phía nam, giết hại, chém giết… cho đến… bằng sự bố thí, sự chế ngự, sự tự kiềm chế, sự nói lời chân thật, không có công đức, không có sự tích lũy công đức.’ – Điều này có thể được mong đợi từ họ.
Yamidaṃ kāyasucaritaṃ, vacīsucaritaṃ, manosucaritaṃ – ime tayo kusale dhamme abhinivajjetvā yamidaṃ kāyaduccaritaṃ, vacīduccaritaṃ, manoduccaritaṃ – ime tayo akusale dhamme samādāya vattissanti.
Having rejected this bodily good conduct, verbal good conduct, and mental good conduct—these three wholesome qualities—they will undertake and live by this bodily misconduct, verbal misconduct, and mental misconduct—these three unwholesome qualities.
Họ sẽ từ bỏ ba pháp thiện này—thân thiện hạnh, khẩu thiện hạnh, ý thiện hạnh—và thọ trì, thực hành ba pháp bất thiện này—thân ác hạnh, khẩu ác hạnh, ý ác hạnh.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì lý do gì?
Na hi te bhonto samaṇabrāhmaṇā passanti akusalānaṃ dhammānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ, kusalānaṃ dhammānaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ vodānapakkhaṃ.
Because those venerable ascetics and brahmins do not perceive the danger, the degradation, the defilement of unwholesome qualities, nor the advantage of wholesome qualities, which are conducive to purification, in renunciation.
Vì các vị Sa-môn, Bà-la-môn ấy không thấy sự nguy hiểm, sự ô uế, sự nhiễm ô của các pháp bất thiện; và không thấy lợi ích của sự xuất ly, sự thanh tịnh của các pháp thiện.
Santaṃyeva kho pana kiriyaṃ ‘natthi kiriyā’ tissa diṭṭhi hoti; sāssa hoti micchādiṭṭhi.
Though action truly exists, the view ‘There is no action’ arises in him; that becomes his wrong view.
Hành động có thật, nhưng người ấy có tà kiến rằng ‘không có hành động’; đó là tà kiến của người ấy.
Santaṃyeva kho pana kiriyaṃ ‘natthi kiriyā’ti saṅkappeti; svāssa hoti micchāsaṅkappo.
Though action truly exists, he resolves ‘There is no action’; that becomes his wrong intention.
Hành động có thật, nhưng người ấy tư duy rằng ‘không có hành động’; đó là tà tư duy của người ấy.
Santaṃyeva kho pana kiriyaṃ ‘natthi kiriyā’ti vācaṃ bhāsati; sāssa hoti micchāvācā.
But action that truly exists, he speaks of as ‘there is no action’; that is wrong speech for him.
Khi có hành động (kiriya) mà lại nói ‘không có hành động’, đó là lời nói sai lầm (micchāvācā) của người ấy.
Santaṃyeva kho pana kiriyaṃ ‘natthi kiriyā’ti āha, ye te arahanto kiriyavādā tesamayaṃ paccanīkaṃ karoti.
But action that truly exists, he says ‘there is no action’; he opposes those Arahants who affirm action.
Khi có hành động (kiriya) mà lại nói ‘không có hành động’, người ấy đối nghịch với các vị A-la-hán là những bậc chủ trương về hành động (kiriyavādā).
Santaṃyeva kho pana kiriyaṃ ‘natthi kiriyā’ti paraṃ saññāpeti; sāssa hoti asaddhammasaññatti.
But action that truly exists, he convinces another that ‘there is no action’; that is an unrighteous instruction for him.
Khi có hành động (kiriya) mà lại thuyết phục người khác rằng ‘không có hành động’, đó là sự thuyết giảng phi Chánh pháp (asaddhammasaññatti) của người ấy.
Tāya ca pana asaddhammasaññattiyā attānukkaṃseti, paraṃ vambheti.
And by that unrighteous instruction, he exalts himself and disparages others.
Và với sự thuyết giảng phi Chánh pháp đó, người ấy tự tán dương mình, chê bai người khác.
Iti pubbeva kho panassa susīlyaṃ pahīnaṃ hoti, dussīlyaṃ paccupaṭṭhitaṃ – ayañca micchādiṭṭhi micchāsaṅkappo micchāvācā ariyānaṃ paccanīkatā asaddhammasaññatti attukkaṃsanā paravambhanā.
Thus, indeed, beforehand his good conduct is abandoned, bad conduct is established – and this is wrong view, wrong intention, wrong speech, opposition to the Noble Ones, unrighteous instruction, self-exaltation, disparagement of others.
Như vậy, trước hết, giới hạnh tốt đẹp (susīlya) của người ấy đã bị đoạn trừ, giới hạnh xấu xa (dussīlya) đã hiện hữu – và đây là tà kiến (micchādiṭṭhi), tà tư duy (micchāsaṅkappo), tà ngữ (micchāvācā), sự đối nghịch với các bậc Thánh (ariyānaṃ paccanīkatā), sự thuyết giảng phi Chánh pháp (asaddhammasaññatti), sự tự tán dương (attukkaṃsanā), sự chê bai người khác (paravambhanā).
Evamassime aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti micchādiṭṭhipaccayā.
In this way, many such evil unwholesome qualities arise for him, conditioned by wrong view.
Như thế, vô số pháp bất thiện (akusalā dhammā) xấu ác này phát sinh nơi người ấy do duyên tà kiến (micchādiṭṭhi).
‘‘Tatra, gahapatayo, viññū puriso iti paṭisañcikkhati – ‘sace kho natthi kiriyā, evamayaṃ bhavaṃ purisapuggalo kāyassa bhedā sotthimattānaṃ karissati; sace kho atthi kiriyā evamayaṃ bhavaṃ purisapuggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissati.
“There, householders, a discerning person reflects thus: ‘If action truly does not exist, then this venerable person will make himself safe at the breaking up of the body; but if action truly does exist, then this venerable person, at the breaking up of the body, after death, will reappear in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell.
“Này các gia chủ, ở đây, một người có trí suy xét như sau: ‘Nếu quả thật không có hành động (kiriya), thì người phàm phu này sau khi thân hoại sẽ tự tạo sự an lành cho mình; nếu quả thật có hành động (kiriya), thì người phàm phu này sau khi thân hoại, sau khi chết sẽ tái sinh vào cõi đọa xứ (apāya), ác thú (duggati), cảnh giới sa đọa (vinipāta), địa ngục (niraya).
Kāmaṃ kho pana māhu kiriyā, hotu nesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ; atha ca panāyaṃ bhavaṃ purisapuggalo diṭṭheva dhamme viññūnaṃ gārayho – dussīlo purisapuggalo micchādiṭṭhi akiriyavādo’ti.
Let there be no action, let the word of those venerable ascetics and brahmins be true; yet this venerable person is blameworthy in this very life by the discerning – "an ill-conducted person, one with wrong view, an affirmer of non-action".’
Mong rằng không có hành động (kiriya), mong rằng lời nói của các vị Sa-môn, Bà-la-môn ấy là đúng; nhưng người phàm phu này ngay trong hiện tại đã bị những người có trí chê trách – ‘người phàm phu này là người ác giới (dussīlo), có tà kiến (micchādiṭṭhi), chủ trương không có hành động (akiriyavādo)’.
Sace kho attheva kiriyā, evaṃ imassa bhoto purisapuggalassa ubhayattha kaliggaho – yañca diṭṭheva dhamme viññūnaṃ gārayho, yañca kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissati.
But if action truly does exist, then this venerable person has a losing wager on both counts – that he is blameworthy in this very life by the discerning, and that at the breaking up of the body, after death, he will reappear in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell.
Nếu quả thật có hành động (kiriya), thì người phàm phu này sẽ gặp tai họa ở cả hai nơi – vừa bị những người có trí chê trách ngay trong hiện tại, vừa sau khi thân hoại, sau khi chết sẽ tái sinh vào cõi đọa xứ (apāya), ác thú (duggati), cảnh giới sa đọa (vinipāta), địa ngục (niraya).
Evamassāyaṃ apaṇṇako dhammo dussamatto samādinno, ekaṃsaṃ pharitvā tiṭṭhati, riñcati kusalaṃ ṭhānaṃ.
Thus, this unproven teaching of his, ill-resolved and adopted, stands as a certainty, relinquishing the wholesome state.
Như vậy, pháp không thể xác quyết (apaṇṇako dhammo) này của người ấy được nắm giữ một cách sai lầm, chỉ đứng về một phía, bỏ lỡ cơ hội thiện lành.
99. ‘‘Tatra, gahapatayo, ye te samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘karoto kārayato, chindato chedāpayato, pacato pācāpayato, socayato socāpayato, kilamato kilamāpayato, phandato phandāpayato, pāṇamatipātayato, adinnaṃ ādiyato, sandhiṃ chindato, nillopaṃ harato, ekāgārikaṃ karoto, paripanthe tiṭṭhato, paradāraṃ gacchato, musā bhaṇato; karoto karīyati pāpaṃ.
“There, householders, those ascetics and brahmins who speak thus and hold such views – ‘For one who acts and causes to act, cuts and causes to cut, burns and causes to burn, grieves and causes to grieve, wearies and causes to weary, trembles and causes to tremble, slays living beings, takes what is not given, breaks into houses, plunders wealth, commits burglary, stands on the highway, goes with another’s wife, speaks falsehoods; no evil is done by acting.
99. “Này các gia chủ, ở đây, những Sa-môn, Bà-la-môn nào có lời nói như vậy, có quan điểm như vậy – ‘Khi làm, khi sai khiến làm; khi cắt, khi sai khiến cắt; khi nấu, khi sai khiến nấu; khi làm đau khổ, khi sai khiến làm đau khổ; khi làm mệt mỏi, khi sai khiến làm mệt mỏi; khi làm dao động, khi sai khiến làm dao động; khi sát sinh, khi lấy của không cho, khi chặt phá nhà cửa, khi cướp bóc, khi đốt nhà, khi đứng chặn đường, khi tà dâm, khi nói dối; khi làm thì tội lỗi (pāpa) được làm.
Khurapariyantena cepi cakkena yo imissā pathaviyā pāṇe ekaṃ maṃsakhalaṃ ekaṃ maṃsapuñjaṃ kareyya, atthi tatonidānaṃ pāpaṃ, atthi pāpassa āgamo.
Even if, with a razor-edged disc, one were to make the living beings on this earth into one mass of flesh, one heap of flesh, there would be no evil from that, no accrual of evil.
Dù cho với bánh xe có lưỡi bén như dao, người nào biến các sinh vật trên trái đất này thành một đống thịt, một khối thịt, thì có tội lỗi phát sinh từ đó, có sự tích lũy tội lỗi.
Dakkhiṇañcepi gaṅgāya tīraṃ gaccheyya hananto ghātento, chindanto chedāpento, pacanto pācento, atthi tatonidānaṃ pāpaṃ, atthi pāpassa āgamo.
Even if one were to go to the south bank of the Ganges, killing and causing to kill, cutting and causing to cut, burning and causing to burn, there would be no evil from that, no accrual of evil.
Dù cho đi về phía bờ sông Hằng ở phía Nam, vừa giết hại, vừa sai khiến giết hại; vừa cắt, vừa sai khiến cắt; vừa nấu, vừa sai khiến nấu, thì có tội lỗi phát sinh từ đó, có sự tích lũy tội lỗi.
Uttarañcepi gaṅgāya tīraṃ gaccheyya dadanto dāpento, yajanto yajāpento, atthi tatonidānaṃ puññaṃ, atthi puññassa āgamo.
Even if one were to go to the north bank of the Ganges, giving and causing to give, sacrificing and causing to sacrifice, there would be merit from that, an accrual of merit.
Dù cho đi về phía bờ sông Hằng ở phía Bắc, vừa bố thí, vừa sai khiến bố thí; vừa cúng dường, vừa sai khiến cúng dường, thì có phước đức (puñña) phát sinh từ đó, có sự tích lũy phước đức.
Dānena damena saṃyamena saccavajjena atthi puññaṃ, atthi puññassa āgamo’ti tesametaṃ pāṭikaṅkhaṃ?
Through giving, self-restraint, control, and truthfulness, there is merit, there is an accrual of merit’ – for such people, what is to be expected?
Với sự bố thí (dāna), sự chế ngự (dama), sự tự kiềm chế (saṃyama), sự nói thật (saccavajja), thì có phước đức (puñña), có sự tích lũy phước đức’ – thì điều này có thể mong đợi gì ở họ?
Yamidaṃ kāyaduccaritaṃ, vacīduccaritaṃ, manoduccaritaṃ – ime tayo akusale dhamme abhinivajjetvā yamidaṃ kāyasucaritaṃ, vacīsucaritaṃ, manosucaritaṃ – ime tayo kusale dhamme samādāya vattissanti.
Having utterly avoided misconduct in body, misconduct in speech, and misconduct in mind – these three unwholesome qualities – they will undertake and live in good conduct in body, good conduct in speech, and good conduct in mind – these three wholesome qualities.
Đó là họ sẽ từ bỏ ba pháp bất thiện (akusala dhamma) này: thân ác hạnh (kāyaduccarita), khẩu ác hạnh (vacīduccarita), ý ác hạnh (manoduccarita) – và sẽ thực hành ba pháp thiện (kusala dhamma) này: thân thiện hạnh (kāyasucarita), khẩu thiện hạnh (vacīsucarita), ý thiện hạnh (manosucarita).
Taṃ kissa hetu?
And why is that?
Vì sao vậy?
Passanti hi te bhonto samaṇabrāhmaṇā akusalānaṃ dhammānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ, kusalānaṃ dhammānaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ vodānapakkhaṃ.
Because those venerable ascetics and brahmins see the danger, degradation, and defilement of unwholesome qualities, and the benefit of renunciation and the purification aspect of wholesome qualities.
Vì các vị Sa-môn, Bà-la-môn ấy thấy được sự nguy hiểm (ādīnava), sự thấp kém (okāra), sự ô nhiễm (saṃkilesa) của các pháp bất thiện (akusala dhamma), và thấy được lợi ích (ānisaṃsa) của sự ly dục (nekkhamma), sự thanh tịnh (vodānapakkhā) của các pháp thiện (kusala dhamma).
Santaṃyeva kho pana kiriyaṃ ‘atthi kiriyā’ tissa diṭṭhi hoti; sāssa hoti sammādiṭṭhi.
But action that truly exists, his view is ‘there is action’; that is right view for him.
Khi có hành động (kiriya) mà lại có quan điểm ‘có hành động’, đó là chánh kiến (sammādiṭṭhi) của người ấy.
Santaṃyeva kho pana kiriyaṃ ‘atthi kiriyā’ti saṅkappeti; svāssa hoti sammāsaṅkappo.
But action that truly exists, he intends ‘there is action’; that is right intention for him.
Khi có hành động (kiriya) mà lại tư duy ‘có hành động’, đó là chánh tư duy (sammāsaṅkappo) của người ấy.
Santaṃyeva kho pana kiriyaṃ ‘atthi kiriyā’ti vācaṃ bhāsati; sāssa hoti sammāvācā.
But action that truly exists, he speaks of as ‘there is action’; that is right speech for him.
Khi có hành động (kiriya) mà lại nói ‘có hành động’, đó là chánh ngữ (sammāvācā) của người ấy.
Santaṃyeva kho pana kiriyaṃ ‘atthi kiriyā’ti āha; ye te arahanto kiriyavādā tesamayaṃ na paccanīkaṃ karoti.
But action that truly exists, he says ‘there is action’; he does not oppose those Arahants who affirm action.
Khi có hành động (kiriya) mà lại nói ‘có hành động’, người ấy không đối nghịch với các vị A-la-hán là những bậc chủ trương về hành động (kiriyavādā).
Santaṃyeva kho pana kiriyaṃ ‘atthi kiriyā’ti paraṃ saññāpeti; sāssa hoti saddhammasaññatti.
But action that truly exists, he convinces another that ‘there is action’; that is righteous instruction for him.
Khi có hành động (kiriya) mà lại thuyết phục người khác rằng ‘có hành động’, đó là sự thuyết giảng Chánh pháp (saddhammasaññatti) của người ấy.
Tāya ca pana saddhammasaññattiyā nevattānukkaṃseti, na paraṃ vambheti.
And by that righteous instruction, he neither exalts himself nor disparages others.
Và với sự thuyết giảng Chánh pháp đó, người ấy không tự tán dương mình, không chê bai người khác.
Iti pubbeva kho panassa dussīlyaṃ pahīnaṃ hoti, susīlyaṃ paccupaṭṭhitaṃ – ayañca sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā ariyānaṃ apaccanīkatā saddhammasaññatti anattukkaṃsanā aparavambhanā.
Thus, indeed, beforehand his bad conduct is abandoned, good conduct is established – and this is right view, right intention, right speech, non-opposition to the Noble Ones, righteous instruction, non-self-exaltation, non-disparagement of others.
Như vậy, trước hết, giới hạnh xấu xa (dussīlya) của người ấy đã bị đoạn trừ, giới hạnh tốt đẹp (susīlya) đã hiện hữu – và đây là chánh kiến (sammādiṭṭhi), chánh tư duy (sammāsaṅkappo), chánh ngữ (sammāvācā), sự không đối nghịch với các bậc Thánh (ariyānaṃ apaccanīkatā), sự thuyết giảng Chánh pháp (saddhammasaññatti), sự không tự tán dương (anattukkaṃsanā), sự không chê bai người khác (aparavambhanā).
Evamassime aneke kusalā dhammā sambhavanti sammādiṭṭhipaccayā.
In this way, many such wholesome qualities arise for him, conditioned by right view.
Như thế, vô số pháp thiện (kusala dhamma) này phát sinh nơi người ấy do duyên chánh kiến (sammādiṭṭhipaccayā).
‘‘Tatra, gahapatayo, viññū puriso iti paṭisañcikkhati – ‘sace kho atthi kiriyā, evamayaṃ bhavaṃ purisapuggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissati.
“There, householders, a discerning person reflects thus: ‘If action truly does exist, then this venerable person, at the breaking up of the body, after death, will reappear in a good destination, a heavenly world.
“Này các gia chủ, ở đây, một người có trí suy xét như sau: ‘Nếu quả thật có hành động (kiriya), thì người phàm phu này sau khi thân hoại, sau khi chết sẽ tái sinh vào cõi thiện thú (sugati), cõi trời (sagga loka).
Kāmaṃ kho pana māhu kiriyā, hotu nesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ; atha ca panāyaṃ bhavaṃ purisapuggalo diṭṭheva dhamme viññūnaṃ pāsaṃso – sīlavā purisapuggalo sammādiṭṭhi kiriyavādo’ti.
Let there be no action, let the word of those venerable ascetics and brahmins be true; yet this venerable person is praised in this very life by the discerning – "a virtuous person, one with right view, an affirmer of action".’
Mong rằng không có hành động (kiriya), mong rằng lời nói của các vị Sa-môn, Bà-la-môn ấy là đúng; nhưng người phàm phu này ngay trong hiện tại đã được những người có trí tán thán – ‘người phàm phu này là người trì giới (sīlavā), có chánh kiến (sammādiṭṭhi), chủ trương về hành động (kiriyavādo)’.
Sace kho attheva kiriyā, evaṃ imassa bhoto purisapuggalassa ubhayattha kaṭaggaho – yañca diṭṭheva dhamme viññūnaṃ pāsaṃso, yañca kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissati.
But if action truly does exist, then this venerable person has a winning wager on both counts – that he is praised in this very life by the discerning, and that at the breaking up of the body, after death, he will reappear in a good destination, a heavenly world.
Nếu quả thật có hành động (kiriya), thì người phàm phu này sẽ gặt hái thành quả ở cả hai nơi – vừa được những người có trí tán thán ngay trong hiện tại, vừa sau khi thân hoại, sau khi chết sẽ tái sinh vào cõi thiện thú (sugati), cõi trời (sagga loka).
Evamassāyaṃ apaṇṇako dhammo susamatto samādinno, ubhayaṃsaṃ pharitvā tiṭṭhati, riñcati akusalaṃ ṭhānaṃ.
Thus, this unproven teaching of his, well-resolved and adopted, stands covering both aspects, relinquishing the unwholesome state.
Như vậy, pháp không thể xác quyết (apaṇṇako dhammo) này của người ấy được nắm giữ một cách đúng đắn, đứng về cả hai phía, bỏ lỡ cơ hội bất thiện.
100. ‘‘Santi, gahapatayo, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘natthi hetu, natthi paccayo sattānaṃ saṃkilesāya; ahetū appaccayā sattā saṃkilissanti.
“There are, householders, some ascetics and brahmins who speak thus and hold such views: ‘There is no cause, no condition for the defilement of beings; beings are defiled without cause and without condition.
100. “Này các gia chủ, có một số Sa-môn, Bà-la-môn có lời nói như vậy, có quan điểm như vậy – ‘Không có nhân (hetu), không có duyên (paccayo) cho sự ô nhiễm của chúng sinh; chúng sinh bị ô nhiễm không do nhân, không do duyên.
Natthi hetu, natthi paccayo sattānaṃ visuddhiyā; ahetū appaccayā sattā visujjhanti.
There is no cause, no condition for the purification of beings; beings are purified without cause and without condition.
Không có nhân (hetu), không có duyên (paccayo) cho sự thanh tịnh của chúng sinh; chúng sinh được thanh tịnh không do nhân, không do duyên.
Natthi balaṃ, natthi vīriyaṃ* , natthi purisathāmo, natthi purisaparakkamo; sabbe sattā sabbe pāṇā sabbe bhūtā sabbe jīvā avasā abalā avīriyā niyatisaṃgatibhāvapariṇatā chasvevābhijātīsu sukhadukkhaṃ paṭisaṃvedentī’ti.
There is no power, no energy, no human strength, no human endeavor; all beings, all creatures, all existent things, all life are powerless, without strength, without energy, determined by destiny, chance, and nature, experiencing pleasure and pain in only six classes of birth.’
Không có sức mạnh (bala), không có tinh tấn (vīriya), không có sự kiên cường của người nam (purisathāmo), không có sự nỗ lực của người nam (purisaparakkamo); tất cả chúng sinh (sabba sattā), tất cả loài hữu tình (sabba pāṇā), tất cả loài sinh vật (sabba bhūtā), tất cả loài có sự sống (sabba jīvā) đều vô chủ (avasā), yếu ớt (abalā), không tinh tấn (avīriyā), được định đoạt bởi số phận (niyatisaṃgatibhāvapariṇatā), cảm nhận khổ và lạc trong sáu loại tái sinh (abhijātīsu) mà thôi’.
Tesaṃyeva kho, gahapatayo, samaṇabrāhmaṇānaṃ eke samaṇabrāhmaṇā ujuvipaccanīkavādā.
Regarding these very ascetics and brahmins, householders, some other ascetics and brahmins speak in direct opposition.
Này các gia chủ, một số Sa-môn, Bà-la-môn khác lại có lời nói đối nghịch thẳng thắn với những Sa-môn, Bà-la-môn ấy.
Te evamāhaṃsu – ‘atthi hetu, atthi paccayo sattānaṃ saṃkilesāya; sahetū sappaccayā sattā saṃkilissanti.
They say: ‘There is a cause, there is a condition for the defilement of beings; beings are defiled with cause and with condition.
Họ nói như sau: ‘Có nhân (hetu), có duyên (paccayo) cho sự ô nhiễm của chúng sinh; chúng sinh bị ô nhiễm là do nhân, do duyên.
Atthi hetu, atthi paccayo sattānaṃ visuddhiyā; sahetū sappaccayā sattā visujjhanti.
There is a cause, there is a condition for the purification of beings; beings are purified with cause and with condition.
Có nhân (hetu), có duyên (paccayo) cho sự thanh tịnh của chúng sinh; chúng sinh được thanh tịnh là do nhân, do duyên.
Atthi balaṃ, atthi vīriyaṃ, atthi purisathāmo, atthi purisaparakkamo; na sabbe sattā sabbe pāṇā sabbe bhūtā sabbe jīvā avasā abalā avīriyā* niyatisaṃgatibhāvapariṇatā chasvevābhijātīsu sukhadukkhaṃ paṭisaṃvedentī’ti.
There is strength, there is energy, there is human might, there is human endeavor; not all beings, all creatures, all existent things, all living beings are without power, without strength, without energy, predetermined by fate, destiny, and nature, experiencing pleasure and pain in only six classes of birth.
“Có sức mạnh, có tinh tấn, có ý chí của người, có nỗ lực của người; không phải tất cả chúng sinh, tất cả sinh vật, tất cả loài hữu tình, tất cả sinh linh đều không tự chủ, không sức mạnh, không tinh tấn, mà bị chi phối bởi định mệnh, sự kết hợp và bản chất, kinh nghiệm khổ và lạc trong sáu loại tái sinh.”
Taṃ kiṃ maññatha, gahapatayo, nanume samaṇabrāhmaṇā aññamaññassa ujuvipaccanīkavādā’ti?
What do you think, householders, are not these ascetics and brahmins in direct opposition to one another in their teachings?
Này các gia chủ, các ông nghĩ sao, chẳng phải những sa-môn, bà-la-môn này nói lời đối nghịch trực tiếp lẫn nhau sao?
‘Evaṃ, bhante’.
‘Yes, venerable sir’.
“Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”
101. ‘‘Tatra, gahapatayo, ye te samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘natthi hetu, natthi paccayo sattānaṃ saṃkilesāya; ahetū appaccayā sattā saṃkilissanti.
101. ‘‘In that case, householders, for those ascetics and brahmins who hold such a view and declare such a doctrine: ‘There is no cause, there is no condition for the defilement of beings; beings are defiled without cause, without condition.
101. “Này các gia chủ, trong số đó, những sa-môn, bà-la-môn nào có lời nói như vậy, có quan điểm như vậy: ‘Không có nhân, không có duyên cho sự ô nhiễm của chúng sinh; chúng sinh bị ô nhiễm không do nhân, không do duyên.
Natthi hetu, natthi paccayo sattānaṃ visuddhiyā; ahetū appaccayā sattā visujjhanti.
There is no cause, there is no condition for the purification of beings; beings are purified without cause, without condition.
Không có nhân, không có duyên cho sự thanh tịnh của chúng sinh; chúng sinh được thanh tịnh không do nhân, không do duyên.
Natthi balaṃ, natthi vīriyaṃ, natthi purisathāmo, natthi purisaparakkamo; sabbe sattā sabbe pāṇā sabbe bhūtā sabbe jīvā avasā abalā avīriyā niyatisaṃgatibhāvapariṇatā chasvevābhijātīsu sukhadukkhaṃ paṭisaṃvedentī’ti tesametaṃ pāṭikaṅkhaṃ?
There is no strength, there is no energy, there is no human might, there is no human endeavor; all beings, all creatures, all existent things, all living beings are without power, without strength, without energy, predetermined by fate, destiny, and nature, experiencing pleasure and pain in only six classes of birth’—for them, this is to be expected:
Không có sức mạnh, không có tinh tấn, không có ý chí của người, không có nỗ lực của người; tất cả chúng sinh, tất cả sinh vật, tất cả loài hữu tình, tất cả sinh linh đều không tự chủ, không sức mạnh, không tinh tấn, bị chi phối bởi định mệnh, sự kết hợp và bản chất, kinh nghiệm khổ và lạc trong sáu loại tái sinh’—thì điều này có thể mong đợi:
Yamidaṃ kāyasucaritaṃ, vacīsucaritaṃ, manosucaritaṃ – ime tayo kusale dhamme abhinivajjetvā yamidaṃ kāyaduccaritaṃ, vacīduccaritaṃ, manoduccaritaṃ – ime tayo akusale dhamme samādāya vattissanti.
that having rejected good conduct in body, good conduct in speech, good conduct in mind—these three wholesome deeds—they will undertake and practice bad conduct in body, bad conduct in speech, bad conduct in mind—these three unwholesome deeds.
Sau khi từ bỏ thân thiện hạnh, khẩu thiện hạnh, ý thiện hạnh—ba thiện pháp này—họ sẽ thực hành thân ác hạnh, khẩu ác hạnh, ý ác hạnh—ba bất thiện pháp này.
Taṃ kissa hetu?
Why is that?
Vì sao vậy?
Na hi te bhonto samaṇabrāhmaṇā passanti akusalānaṃ dhammānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ, kusalānaṃ dhammānaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ vodānapakkhaṃ.
Because those venerable ascetics and brahmins do not see the danger, the degradation, the defilement in unwholesome deeds, nor the benefit of renunciation leading to purity in wholesome deeds.
Vì những sa-môn, bà-la-môn ấy không thấy được sự nguy hiểm, sự thấp kém, sự ô nhiễm của các bất thiện pháp, và không thấy được lợi ích của sự xuất ly, sự thanh tịnh của các thiện pháp.
Santaṃyeva kho pana hetuṃ ‘natthi hetū’ tissa diṭṭhi hoti; sāssa hoti micchādiṭṭhi.
When there is indeed a cause, his view is ‘there is no cause’; that is his wrong view.
Trong khi nhân đang hiện hữu, họ lại có tà kiến rằng ‘không có nhân’; đó là tà kiến của họ.
Santaṃyeva kho pana hetuṃ ‘natthi hetū’ti saṅkappeti; svāssa hoti micchāsaṅkappo.
When there is indeed a cause, he conceives ‘there is no cause’; that is his wrong thought.
Trong khi nhân đang hiện hữu, họ lại tư duy rằng ‘không có nhân’; đó là tà tư duy của họ.
Santaṃyeva kho pana hetuṃ ‘natthi hetū’ti vācaṃ bhāsati; sāssa hoti micchāvācā.
When there is indeed a cause, he speaks the word ‘there is no cause’; that is his wrong speech.
Trong khi nhân đang hiện hữu, họ lại nói lời rằng ‘không có nhân’; đó là tà ngữ của họ.
Santaṃyeva kho pana hetuṃ ‘natthi hetū’ti āha; ye te arahanto hetuvādā tesamayaṃ paccanīkaṃ karoti.
When there is indeed a cause, he says ‘there is no cause’; thereby he opposes the Arahants who affirm cause.
Trong khi nhân đang hiện hữu, họ lại nói rằng ‘không có nhân’; điều này đối nghịch với các vị A-la-hán là những người nói về nhân.
Santaṃyeva kho pana hetuṃ ‘natthi hetū’ti paraṃ saññāpeti; sāssa hoti asaddhammasaññatti.
When there is indeed a cause, he convinces another ‘there is no cause’; that is his teaching of non-Dhamma.
Trong khi nhân đang hiện hữu, họ lại thuyết phục người khác rằng ‘không có nhân’; đó là sự thuyết giáo phi Chánh pháp của họ.
Tāya ca pana asaddhammasaññattiyā attānukkaṃseti, paraṃ vambheti.
And through that teaching of non-Dhamma, he exalts himself and disparages others.
Và với sự thuyết giáo phi Chánh pháp đó, họ tự tán thán mình, khinh miệt người khác.
Iti pubbeva kho panassa susīlyaṃ pahīnaṃ hoti, dussīlyaṃ paccupaṭṭhitaṃ – ayañca micchādiṭṭhi micchāsaṅkappo micchāvācā ariyānaṃ paccanīkatā asaddhammasaññatti attānukkaṃsanā paravambhanā.
Thus, his good conduct is already abandoned, his bad conduct is present—and this wrong view, wrong thought, wrong speech, opposition to the noble ones, teaching of non-Dhamma, self-exaltation, and disparagement of others.
Như vậy, trước hết, sự thiện giới của người ấy đã bị từ bỏ, sự ác giới đã hiện hữu—và đây là tà kiến, tà tư duy, tà ngữ, sự đối nghịch với các bậc thánh, sự thuyết giáo phi Chánh pháp, sự tự tán thán, sự khinh miệt người khác.
Evamassime aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti micchādiṭṭhipaccayā.
In this way, many such evil and unwholesome qualities arise in him, conditioned by wrong view.
Như vậy, nhiều bất thiện pháp xấu xa này phát sinh nơi người ấy do duyên tà kiến.
‘‘Tatra, gahapatayo, viññū puriso iti paṭisañcikkhati – ‘sace kho natthi hetu, evamayaṃ bhavaṃ purisapuggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sotthimattānaṃ karissati; sace kho atthi hetu, evamayaṃ bhavaṃ purisapuggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissati.
‘‘In that case, householders, an intelligent person reflects thus: ‘If there is indeed no cause, then this venerable person will make himself secure after the breakdown of the body, after death; but if there is indeed a cause, then this venerable person will be reborn in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, hell after the breakdown of the body, after death.
“Này các gia chủ, trong trường hợp đó, một người có trí suy xét như sau: ‘Nếu quả thật không có nhân, thì vị này, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ tự làm cho mình được an lành; nếu quả thật có nhân, thì vị này, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ tái sinh vào cõi đọa xứ, ác thú, khổ cảnh, địa ngục.
Kāmaṃ kho pana māhu hetu, hotu nesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ; atha ca panāyaṃ bhavaṃ purisapuggalo diṭṭheva dhamme viññūnaṃ gārayho – dussīlo purisapuggalo micchādiṭṭhi ahetukavādo’ti.
Let there indeed be no cause, let the words of those venerable ascetics and brahmins be true; yet this venerable person is blameworthy in this very life by the discerning—a person of bad conduct, with wrong view, an advocate of no-cause’.
Thôi được, giả sử không có nhân, lời nói của các sa-môn, bà-la-môn ấy là đúng; nhưng vị này vẫn bị những người có trí quở trách ngay trong hiện tại—một người ác giới, tà kiến, chủ trương vô nhân.’
Sace kho attheva hetu, evaṃ imassa bhoto purisapuggalassa ubhayattha kaliggaho – yañca diṭṭheva dhamme viññūnaṃ gārayho, yañca kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissati.
If there is indeed a cause, then this venerable person has a losing gamble in both respects—in that he is blameworthy in this very life by the discerning, and in that he will be reborn in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, hell after the breakdown of the body, after death.
Nếu quả thật có nhân, thì vị này sẽ gặp thất bại ở cả hai phương diện—cả việc bị những người có trí quở trách ngay trong hiện tại, và việc sau khi thân hoại mạng chung sẽ tái sinh vào cõi đọa xứ, ác thú, khổ cảnh, địa ngục.
Evamassāyaṃ apaṇṇako dhammo dussamatto samādinno, ekaṃsaṃ pharitvā tiṭṭhati, riñcati kusalaṃ ṭhānaṃ.
Thus, this unproven teaching of his is badly adopted and undertaken, it stands spreading in one direction, it deviates from the wholesome path.
Như vậy, pháp apaṇṇaka này của người ấy đã bị nắm giữ một cách sai lầm, đã bị chấp thủ một cách không đúng đắn, chắc chắn sẽ dẫn đến thất bại, mất đi địa vị thiện lành.
102. ‘‘Tatra, gahapatayo, ye te samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘atthi hetu, atthi paccayo sattānaṃ saṃkilesāya; sahetū sappaccayā sattā saṃkilissanti.
102. ‘‘In that case, householders, for those ascetics and brahmins who hold such a view and declare such a doctrine: ‘There is cause, there is condition for the defilement of beings; beings are defiled with cause, with condition.
102. “Này các gia chủ, trong số đó, những sa-môn, bà-la-môn nào có lời nói như vậy, có quan điểm như vậy: ‘Có nhân, có duyên cho sự ô nhiễm của chúng sinh; chúng sinh bị ô nhiễm do nhân, do duyên.
Atthi hetu, atthi paccayo sattānaṃ visuddhiyā; sahetū sappaccayā sattā visujjhanti.
There is cause, there is condition for the purification of beings; beings are purified with cause, with condition.
Có nhân, có duyên cho sự thanh tịnh của chúng sinh; chúng sinh được thanh tịnh do nhân, do duyên.
Atthi balaṃ, atthi vīriyaṃ, atthi purisathāmo, atthi purisaparakkamo; na sabbe sattā sabbe pāṇā sabbe bhūtā sabbe jīvā avasā abalā avīriyā niyatisaṃgatibhāvapariṇatā chasvevābhijātīsu sukhadukkhaṃ paṭisaṃvedentī’ti tesametaṃ pāṭikaṅkhaṃ?
There is strength, there is energy, there is human might, there is human endeavor; not all beings, all creatures, all existent things, all living beings are without power, without strength, without energy, predetermined by fate, destiny, and nature, experiencing pleasure and pain in only six classes of birth’—for them, this is to be expected:
Có sức mạnh, có tinh tấn, có ý chí của người, có nỗ lực của người; không phải tất cả chúng sinh, tất cả sinh vật, tất cả loài hữu tình, tất cả sinh linh đều không tự chủ, không sức mạnh, không tinh tấn, mà bị chi phối bởi định mệnh, sự kết hợp và bản chất, kinh nghiệm khổ và lạc trong sáu loại tái sinh’—thì điều này có thể mong đợi:
Yamidaṃ kāyaduccaritaṃ, vacīduccaritaṃ, manoduccaritaṃ – ime tayo akusale dhamme abhinivajjetvā yamidaṃ kāyasucaritaṃ, vacīsucaritaṃ, manosucaritaṃ – ime tayo kusale dhamme samādāya vattissanti.
that having rejected bad conduct in body, bad conduct in speech, bad conduct in mind—these three unwholesome deeds—they will undertake and practice good conduct in body, good conduct in speech, good conduct in mind—these three wholesome deeds.
Sau khi từ bỏ thân ác hạnh, khẩu ác hạnh, ý ác hạnh—ba bất thiện pháp này—họ sẽ thực hành thân thiện hạnh, khẩu thiện hạnh, ý thiện hạnh—ba thiện pháp này.
Taṃ kissa hetu?
Why is that?
Vì sao vậy?
Passanti hi te bhonto samaṇabrāhmaṇā akusalānaṃ dhammānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ, kusalānaṃ dhammānaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ vodānapakkhaṃ.
Because those venerable ascetics and brahmins see the danger, the degradation, the defilement in unwholesome deeds, and the benefit of renunciation leading to purity in wholesome deeds.
Vì những sa-môn, bà-la-môn ấy thấy được sự nguy hiểm, sự thấp kém, sự ô nhiễm của các bất thiện pháp, và thấy được lợi ích của sự xuất ly, sự thanh tịnh của các thiện pháp.
Santaṃyeva kho pana hetuṃ ‘atthi hetū’ tissa diṭṭhi hoti; sāssa hoti sammādiṭṭhi.
When there is indeed a cause, his view is ‘there is cause’; that is his right view.
Trong khi nhân đang hiện hữu, họ lại có chánh kiến rằng ‘có nhân’; đó là chánh kiến của họ.
Santaṃyeva kho pana hetuṃ ‘atthi hetū’ti saṅkappeti; svāssa hoti sammāsaṅkappo.
When there is indeed a cause, he conceives ‘there is cause’; that is his right thought.
Trong khi nhân đang hiện hữu, họ lại tư duy rằng ‘có nhân’; đó là chánh tư duy của họ.
Santaṃyeva kho pana hetuṃ ‘atthi hetū’ti vācaṃ bhāsati; sāssa hoti sammāvācā.
When there is indeed a cause, he speaks the word ‘there is cause’; that is his right speech.
Trong khi nhân đang hiện hữu, họ lại nói lời rằng ‘có nhân’; đó là chánh ngữ của họ.
Santaṃyeva kho pana hetuṃ ‘atthi hetū’ti āha, ye te arahanto hetuvādā tesamayaṃ na paccanīkaṃ karoti.
When there is indeed a cause, he says ‘there is cause’; thereby he does not oppose the Arahants who affirm cause.
Trong khi nhân đang hiện hữu, họ lại nói rằng ‘có nhân’; điều này không đối nghịch với các vị A-la-hán là những người nói về nhân.
Santaṃyeva kho pana hetuṃ ‘atthi hetū’ti paraṃ saññāpeti; sāssa hoti saddhammasaññatti.
When there is indeed a cause, he convinces another ‘there is cause’; that is his teaching of Dhamma.
Trong khi nhân đang hiện hữu, họ lại thuyết phục người khác rằng ‘có nhân’; đó là sự thuyết giáo Chánh pháp của họ.
Tāya ca pana saddhammasaññattiyā nevattānukkaṃseti, na paraṃ vambheti.
And through that teaching of Dhamma, he neither exalts himself nor disparages others.
Và với sự thuyết giáo Chánh pháp đó, họ không tự tán thán mình, không khinh miệt người khác.
Iti pubbeva kho panassa dussīlyaṃ pahīnaṃ hoti, susīlyaṃ paccupaṭṭhitaṃ – ayañca sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā ariyānaṃ apaccanīkatā saddhammasaññatti anattukkaṃsanā aparavambhanā.
Thus, his bad conduct is already abandoned, his good conduct is present—and this right view, right thought, right speech, non-opposition to the noble ones, teaching of Dhamma, non-self-exaltation, and non-disparagement of others.
Như vậy, trước hết, sự ác giới của người ấy đã bị từ bỏ, sự thiện giới đã hiện hữu—và đây là chánh kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, sự không đối nghịch với các bậc thánh, sự thuyết giáo Chánh pháp, sự không tự tán thán, sự không khinh miệt người khác.
Evamassime aneke kusalā dhammā sambhavanti sammādiṭṭhipaccayā.
In this way, many such wholesome qualities arise in him, conditioned by right view.
Như vậy, nhiều thiện pháp này phát sinh nơi người ấy do duyên chánh kiến.
‘‘Tatra, gahapatayo, viññū puriso iti paṭisañcikkhati – ‘sace kho atthi hetu, evamayaṃ bhavaṃ purisapuggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissati.
‘‘In that case, householders, an intelligent person reflects thus: ‘If there is indeed a cause, then this venerable person will be reborn in a good destination, a heavenly world after the breakdown of the body, after death.
“Này các gia chủ, trong trường hợp đó, một người có trí suy xét như sau: ‘Nếu quả thật có nhân, thì vị này, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ tái sinh vào thiện thú, cõi trời.
Kāmaṃ kho pana māhu hetu, hotu nesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ; atha ca panāyaṃ bhavaṃ purisapuggalo diṭṭheva dhamme viññūnaṃ pāsaṃso – sīlavā purisapuggalo sammādiṭṭhi hetuvādo’ti.
Let there indeed be no cause, let the words of those venerable ascetics and brahmins be true; yet this venerable person is praised in this very life by the discerning—a person of virtue, with right view, an advocate of cause’.
Thôi được, giả sử không có nhân, lời nói của các sa-môn, bà-la-môn ấy là đúng; nhưng vị này vẫn được những người có trí ca ngợi ngay trong hiện tại—một người có giới hạnh, chánh kiến, chủ trương có nhân.’
Sace kho atthi hetu, evaṃ imassa bhoto purisapuggalassa ubhayattha kaṭaggaho – yañca diṭṭheva dhamme viññūnaṃ pāsaṃso, yañca kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissati.
If there is indeed a cause, then this venerable person has a winning gamble in both respects—in that he is praised in this very life by the discerning, and in that he will be reborn in a good destination, a heavenly world after the breakdown of the body, after death.
Nếu quả thật có nhân, thì vị này sẽ gặp thành công ở cả hai phương diện—cả việc được những người có trí ca ngợi ngay trong hiện tại, và việc sau khi thân hoại mạng chung sẽ tái sinh vào thiện thú, cõi trời.
Evamassāyaṃ apaṇṇako dhammo susamatto samādinno, ubhayaṃsaṃ pharitvā tiṭṭhati, riñcati akusalaṃ ṭhānaṃ.
This unfailing Dhamma, perfectly undertaken, established, and fully accomplished, embraces both sides, and it abandons unwholesome states.
Như vậy, giáo pháp không sai lầm này được thực hành hoàn hảo, bao trùm cả hai khía cạnh, từ bỏ vị trí bất thiện.
103. ‘‘Santi, gahapatayo, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘natthi sabbaso āruppā’ti.
103. "Householders, there are some ascetics and brahmins who speak thus and hold such a view: ‘There are absolutely no āruppas (formless attainments).’
103. “Này các gia chủ, có một số Sa-môn, Bà-la-môn có chủ trương, quan điểm như vầy: ‘Hoàn toàn không có các cõi vô sắc.’
Tesaṃyeva kho, gahapatayo, samaṇabrāhmaṇānaṃ eke samaṇabrāhmaṇā ujuvipaccanīkavādā.
Householders, some ascetics and brahmins directly contradict those very ascetics and brahmins.
Tuy nhiên, này các gia chủ, trong số các Sa-môn, Bà-la-môn ấy, lại có một số Sa-môn, Bà-la-môn có chủ trương đối nghịch trực tiếp.
Te evamāhaṃsu – ‘atthi sabbaso āruppā’ti.
They say this: ‘There are absolutely āruppas (formless attainments).’
Họ nói như vầy: ‘Hoàn toàn có các cõi vô sắc.’
Taṃ kiṃ maññatha, gahapatayo, nanume samaṇabrāhmaṇā aññamaññassa ujuvipaccanīkavādā’’ti?
What do you think, householders, aren’t these ascetics and brahmins directly contradicting each other?"
Này các gia chủ, các ông nghĩ sao, phải chăng các Sa-môn, Bà-la-môn này có chủ trương đối nghịch trực tiếp với nhau?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
"Yes, Venerable Sir."
“Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”
‘‘Tatra, gahapatayo, viññū puriso iti paṭisañcikkhati – ye kho te bhonto samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘natthi sabbaso āruppā’ti, idaṃ me adiṭṭhaṃ; yepi te bhonto samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘atthi sabbaso āruppā’ti, idaṃ me aviditaṃ.
"Householders, a discerning person reflects thus: ‘Those venerable ascetics and brahmins who speak thus and hold such a view: “There are absolutely no āruppas,” this is something I have not seen. And those venerable ascetics and brahmins who speak thus and hold such a view: “There are absolutely āruppas,” this is something I have not known.
“Này các gia chủ, ở đây, một người có trí suy xét như vầy: ‘Những vị Sa-môn, Bà-la-môn có chủ trương, quan điểm như vầy: “Hoàn toàn không có các cõi vô sắc,” điều này tôi chưa thấy; và những vị Sa-môn, Bà-la-môn có chủ trương, quan điểm như vầy: “Hoàn toàn có các cõi vô sắc,” điều này tôi chưa biết.
Ahañceva* kho pana ajānanto apassanto ekaṃsena ādāya vohareyyaṃ – idameva saccaṃ, moghamaññanti, na metaṃ assa patirūpaṃ.
If I, not knowing and not seeing, were to wholeheartedly assert: “This alone is true, anything else is false,” that would not be proper for me.
Nếu tôi, khi chưa biết, chưa thấy, lại khăng khăng chấp nhận và nói: “Chỉ đây là sự thật, các điều khác đều vô nghĩa,” thì điều đó không phù hợp với tôi.
Ye kho te bhonto samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘natthi sabbaso āruppā’ti, sace tesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ, ṭhānametaṃ vijjati – ye te devā rūpino manomayā, apaṇṇakaṃ me tatrūpapatti bhavissati.
Those venerable ascetics and brahmins who speak thus and hold such a view: “There are absolutely no āruppas”—if the word of those venerable ascetics and brahmins is true, there is indeed this possibility: that those devas who are corporeal and mind-made, in their realm my rebirth will be unfailing.
Nếu những vị Sa-môn, Bà-la-môn có chủ trương, quan điểm như vầy: “Hoàn toàn không có các cõi vô sắc,” lời nói của các vị Sa-môn, Bà-la-môn ấy là sự thật, thì có khả năng rằng tôi sẽ tái sinh không sai lầm vào cõi của các vị trời có sắc, do tâm tạo.
Ye pana te bhonto samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘atthi sabbaso āruppā’ti, sace tesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ, ṭhānametaṃ vijjati – ye te devā arūpino saññāmayā, apaṇṇakaṃ me tatrūpapatti bhavissati.
But those venerable ascetics and brahmins who speak thus and hold such a view: “There are absolutely āruppas”—if the word of those venerable ascetics and brahmins is true, there is indeed this possibility: that those devas who are formless and perception-made, in their realm my rebirth will be unfailing.
Nếu những vị Sa-môn, Bà-la-môn có chủ trương, quan điểm như vầy: “Hoàn toàn có các cõi vô sắc,” lời nói của các vị Sa-môn, Bà-la-môn ấy là sự thật, thì có khả năng rằng tôi sẽ tái sinh không sai lầm vào cõi của các vị trời vô sắc, do tưởng tạo.
Dissanti kho pana rūpādhikaraṇaṃ* daṇḍādāna-satthādāna-kalaha-viggaha-vivāda-tuvaṃtuvaṃ-pesuñña-musāvādā.
However, on account of form, there are seen staff-taking, sword-taking, quarrels, contentions, disputes, altercations, slander, and false speech.
Tuy nhiên, do duyên với sắc, người ta thấy có sự cầm gậy, cầm khí giới, cãi cọ, tranh chấp, tranh luận, nói qua nói lại, nói lời đâm thọc, nói dối.
‘Natthi kho panetaṃ sabbaso arūpe’’’ti.
‘But this is absolutely not in the formless realm.’"
‘Nhưng hoàn toàn không có điều này trong vô sắc giới.’”
So iti paṭisaṅkhāya rūpānaṃyeva nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
So, having reflected thus, he becomes one who has entered the path for the disillusionment, dispassion, and cessation of forms themselves.
Do suy xét như vậy, người ấy thực hành để nhàm chán, ly tham, đoạn diệt sắc.
104. ‘‘Santi, gahapatayo, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘natthi sabbaso bhavanirodho’ti.
104. "Householders, there are some ascetics and brahmins who speak thus and hold such a view: ‘There is absolutely no cessation of existence.’
104. “Này các gia chủ, có một số Sa-môn, Bà-la-môn có chủ trương, quan điểm như vầy: ‘Hoàn toàn không có sự diệt tận của hữu.’
Tesaṃyeva kho, gahapatayo, samaṇabrāhmaṇānaṃ eke samaṇabrāhmaṇā ujuvipaccanīkavādā.
Householders, some ascetics and brahmins directly contradict those very ascetics and brahmins.
Tuy nhiên, này các gia chủ, trong số các Sa-môn, Bà-la-môn ấy, lại có một số Sa-môn, Bà-la-môn có chủ trương đối nghịch trực tiếp.
Te evamāhaṃsu – ‘atthi sabbaso bhavanirodho’ti.
They say this: ‘There is absolutely cessation of existence.’
Họ nói như vầy: ‘Hoàn toàn có sự diệt tận của hữu.’
Taṃ kiṃ maññatha, gahapatayo, nanume samaṇabrāhmaṇā aññamaññassa ujuvipaccanīkavādā’’ti?
What do you think, householders, aren’t these ascetics and brahmins directly contradicting each other?"
Này các gia chủ, các ông nghĩ sao, phải chăng các Sa-môn, Bà-la-môn này có chủ trương đối nghịch trực tiếp với nhau?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
"Yes, Venerable Sir."
“Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”
‘‘Tatra, gahapatayo, viññū puriso iti paṭisañcikkhati – ye kho te bhonto samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘natthi sabbaso bhavanirodho’ti, idaṃ me adiṭṭhaṃ; yepi te bhonto samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘atthi sabbaso bhavanirodho’ti, idaṃ me aviditaṃ.
"Householders, a discerning person reflects thus: ‘Those venerable ascetics and brahmins who speak thus and hold such a view: “There is absolutely no cessation of existence,” this is something I have not seen. And those venerable ascetics and brahmins who speak thus and hold such a view: “There is absolutely cessation of existence,” this is something I have not known.
“Này các gia chủ, ở đây, một người có trí suy xét như vầy: ‘Những vị Sa-môn, Bà-la-môn có chủ trương, quan điểm như vầy: “Hoàn toàn không có sự diệt tận của hữu,” điều này tôi chưa thấy; và những vị Sa-môn, Bà-la-môn có chủ trương, quan điểm như vầy: “Hoàn toàn có sự diệt tận của hữu,” điều này tôi chưa biết.
Ahañceva kho pana ajānanto apassanto ekaṃsena ādāya vohareyyaṃ – idameva saccaṃ, moghamaññanti, na metaṃ assa patirūpaṃ.
If I, not knowing and not seeing, were to wholeheartedly assert: “This alone is true, anything else is false,” that would not be proper for me.
Nếu tôi, khi chưa biết, chưa thấy, lại khăng khăng chấp nhận và nói: “Chỉ đây là sự thật, các điều khác đều vô nghĩa,” thì điều đó không phù hợp với tôi.
Ye kho te bhonto samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘natthi sabbaso bhavanirodho’ti, sace tesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ, ṭhānametaṃ vijjati – ye te devā arūpino saññāmayā apaṇṇakaṃ me tatrūpapatti bhavissati.
Those venerable ascetics and brahmins who speak thus and hold such a view: “There is absolutely no cessation of existence”—if the word of those venerable ascetics and brahmins is true, there is indeed this possibility: that those devas who are formless and perception-made, in their realm my rebirth will be unfailing.
Nếu những vị Sa-môn, Bà-la-môn có chủ trương, quan điểm như vầy: “Hoàn toàn không có sự diệt tận của hữu,” lời nói của các vị Sa-môn, Bà-la-môn ấy là sự thật, thì có khả năng rằng tôi sẽ tái sinh không sai lầm vào cõi của các vị trời vô sắc, do tưởng tạo.
Ye pana te bhonto samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘atthi sabbaso bhavanirodho’ti, sace tesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ, ṭhānametaṃ vijjati – yaṃ diṭṭheva dhamme parinibbāyissāmi.
But those venerable ascetics and brahmins who speak thus and hold such a view: “There is absolutely cessation of existence”—if the word of those venerable ascetics and brahmins is true, there is indeed this possibility: that I shall attain final Nibbāna in this very life.
Nếu những vị Sa-môn, Bà-la-môn có chủ trương, quan điểm như vầy: “Hoàn toàn có sự diệt tận của hữu,” lời nói của các vị Sa-môn, Bà-la-môn ấy là sự thật, thì có khả năng rằng tôi sẽ đạt Niết-bàn ngay trong hiện tại.
Ye kho te bhonto samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘natthi sabbaso bhavanirodho’ti, tesamayaṃ diṭṭhi sārāgāya* santike, saṃyogāya santike, abhinandanāya santike, ajjhosānāya santike, upādānāya santike.
Those venerable ascetics and brahmins who speak thus and hold such a view: “There is absolutely no cessation of existence”—this view of theirs is close to passion, close to bondage, close to delight, close to clinging, close to grasping.
Những vị Sa-môn, Bà-la-môn có chủ trương, quan điểm như vầy: “Hoàn toàn không có sự diệt tận của hữu,” thì quan điểm của họ gần với sự tham ái, gần với sự trói buộc, gần với sự hoan hỷ, gần với sự chấp thủ, gần với sự bám víu.
Ye pana te bhonto samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘atthi sabbaso bhavanirodho’ti, tesamayaṃ diṭṭhi asārāgāya santike, asaṃyogāya santike, anabhinandanāya santike, anajjhosānāya santike, anupādānāya santike’’’ti.
But those venerable ascetics and brahmins who speak thus and hold such a view: “There is absolutely cessation of existence”—this view of theirs is close to dispassion, close to disbondage, close to non-delight, close to non-clinging, close to non-grasping.’"
Những vị Sa-môn, Bà-la-môn có chủ trương, quan điểm như vầy: “Hoàn toàn có sự diệt tận của hữu,” thì quan điểm của họ gần với sự không tham ái, gần với sự không trói buộc, gần với sự không hoan hỷ, gần với sự không chấp thủ, gần với sự không bám víu.’”
So iti paṭisaṅkhāya bhavānaṃyeva nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
So, having reflected thus, he becomes one who has entered the path for the disillusionment, dispassion, and cessation of existences themselves.
Do suy xét như vậy, người ấy thực hành để nhàm chán, ly tham, đoạn diệt các hữu.
105. ‘‘Cattārome, gahapatayo, puggalā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ.
105. "Householders, there are these four individuals present and found in the world.
105. “Này các gia chủ, có bốn hạng người hiện hữu, đang tồn tại trên đời.
Katame cattāro?
What are these four?
Bốn hạng người nào?
Idha, gahapatayo, ekacco puggalo attantapo hoti attaparitāpanānuyogamanuyutto.
Here, householders, a certain individual torments himself and is devoted to the practice of self-torment.
Này các gia chủ, ở đây, có một người tự hành khổ, chuyên tâm vào việc tự hành hạ.
Idha, gahapatayo, ekacco puggalo parantapo hoti paraparitāpanānuyogamanuyutto.
Here, householders, a certain individual torments others and is devoted to the practice of tormenting others.
Này các gia chủ, ở đây, có một người hành khổ người khác, chuyên tâm vào việc hành hạ người khác.
Idha, gahapatayo, ekacco puggalo attantapo ca hoti attaparitāpanānuyogamanuyutto parantapo ca paraparitāpanānuyogamanuyutto.
Here, householders, a certain individual both torments himself and is devoted to the practice of self-torment, and torments others and is devoted to the practice of tormenting others.
Này các gia chủ, ở đây, có một người vừa tự hành khổ, chuyên tâm vào việc tự hành hạ, vừa hành khổ người khác, chuyên tâm vào việc hành hạ người khác.
Idha, gahapatayo, ekacco puggalo nevattantapo hoti nāttaparitāpanānuyogamanuyutto na parantapo na paraparitāpanānuyogamanuyutto; so anattantapo aparantapo diṭṭheva dhamme nicchāto nibbuto sītībhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharati.
Here, householders, a certain individual neither torments himself nor is devoted to the practice of self-torment, nor torments others nor is devoted to the practice of tormenting others; being neither a self-tormentor nor an other-tormentor, he is, in this very life, quenched, extinguished, cooled, experiencing bliss, dwelling with a Brahma-like self.
Này các gia chủ, ở đây, có một người không tự hành khổ, không chuyên tâm vào việc tự hành hạ, cũng không hành khổ người khác, không chuyên tâm vào việc hành hạ người khác; người ấy không tự hành khổ, không hành khổ người khác, ngay trong hiện tại đã được giải thoát, tịch tịnh, mát mẻ, kinh nghiệm hạnh phúc, sống với tâm Phạm thiên.
106. ‘‘Katamo ca, gahapatayo, puggalo attantapo attaparitāpanānuyogamanuyutto?
106. "And what kind of individual, householders, is a self-tormentor, devoted to the practice of self-torment?
106. “Và này các gia chủ, hạng người nào là tự hành khổ, chuyên tâm vào việc tự hành hạ?
Idha, gahapatayo, ekacco puggalo acelako hoti muttācāro hatthāpalekhano…pe…* iti evarūpaṃ anekavihitaṃ kāyassa ātāpanaparitāpanānuyogamanuyutto viharati.
Here, householders, a certain individual is naked, of loose conduct, licking his hands... (details in Ma. Ni. 2.6-7, Kandaraka Sutta)... thus he dwells devoted to various kinds of torment and torture of the body.
Này các gia chủ, ở đây, có một người sống trần truồng, có hạnh buông thả, liếm tay… (chi tiết trong kinh Kandarakā, Trung Bộ 2.6-7)… như vậy, người ấy chuyên tâm vào nhiều loại hành hạ, làm khổ thân thể.
Ayaṃ vuccati, gahapatayo, puggalo attantapo attaparitāpanānuyogamanuyutto.
This individual, householders, is called a self-tormentor, devoted to the practice of self-torment.
Này các gia chủ, hạng người này được gọi là tự hành khổ, chuyên tâm vào việc tự hành hạ.
‘‘Katamo ca, gahapatayo, puggalo attantapo ca attaparitāpanānuyogamanuyutto parantapo ca paraparitāpanānuyogamanuyutto?
"And what kind of individual, householders, both torments himself and is devoted to the practice of self-torment, and torments others and is devoted to the practice of tormenting others?
“Và này các gia chủ, hạng người nào là vừa tự hành khổ, chuyên tâm vào việc tự hành hạ, vừa hành khổ người khác, chuyên tâm vào việc hành hạ người khác?
Idha, gahapatayo, ekacco puggalo rājā vā hoti khattiyo muddhāvasitto…pe… tepi daṇḍatajjitā bhayatajjitā assumukhā rudamānā parikammāni karonti.
Here, householders, a certain individual is a king, a consecrated Khattiya... (details omitted)... and these, threatened with sticks, threatened with fear, tearful, weeping, perform their duties.
Này các gia chủ, ở đây, có một người là vua Sát-đế-lợi đã được xức dầu đăng quang… (chi tiết)… những người ấy bị gậy đánh, bị sợ hãi, mặt đẫm lệ, khóc lóc, làm các công việc phục dịch.
Ayaṃ vuccati, gahapatayo, puggalo attantapo ca attaparitāpanānuyogamanuyutto parantapo ca paraparitāpanānuyogamanuyutto.
This individual, householders, is called one who both torments himself and is devoted to the practice of self-torment, and torments others and is devoted to the practice of tormenting others.
Này các gia chủ, hạng người này được gọi là vừa tự hành khổ, chuyên tâm vào việc tự hành hạ, vừa hành khổ người khác, chuyên tâm vào việc hành hạ người khác.
‘‘Katamo ca, gahapatayo, puggalo nevattantapo nāttaparitāpanānuyogamanuyutto na parantapo na paraparitāpanānuyogamanuyutto; so anattantapo aparantapo diṭṭheva dhamme nicchāto nibbuto sītībhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharati?
"And what kind of person, householders, is not addicted to the practice of self-mortification, nor to the practice of afflicting others; being unafflicting to self and unafflicting to others, he is cooled, extinguished, and has become cool, experiencing bliss in this very life, dwelling with a divine self?
“Này các gia chủ, thế nào là một người không tự hành khổ, không chuyên tâm hành khổ mình, không hành khổ người khác, không chuyên tâm hành khổ người khác; người ấy không tự hành khổ, không hành khổ người khác, ngay trong hiện tại đã dập tắt, đã tịch tịnh, đã mát lạnh, cảm nhận được an lạc, sống với tự ngã đã trở thành Phạm thiên?
Idha, gahapatayo, tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho…pe… so ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
Here, householders, a Tathāgata arises in the world, an Arahant, a Fully Self-Enlightened One... Having abandoned these five hindrances, defilements of the mind, which weaken wisdom, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, he enters upon and abides in the first jhāna, which is accompanied by initial application and sustained application, born of seclusion, with rapture and happiness.
Này các gia chủ, ở đây, một Như Lai xuất hiện trên đời, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác…pe… vị ấy từ bỏ năm triền cái này, những cấu uế của tâm làm suy yếu trí tuệ, ly dục, ly các pháp bất thiện, chứng đạt và an trú thiền thứ nhất, một trạng thái hỷ lạc do viễn ly sinh, có tầm có tứ.
Vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
With the subsiding of initial and sustained application, he achieves internal pacification and unification of mind, and enters upon and abides in the second jhāna, which is without initial and sustained application, born of concentration, with rapture and happiness... the third jhāna... the fourth jhāna.
Với sự lắng dịu của tầm và tứ, nội tâm thanh tịnh, tâm an định nhất tâm, vị ấy chứng đạt và an trú thiền thứ hai, một trạng thái hỷ lạc do định sinh, không tầm không tứ…pe… thiền thứ ba… thiền thứ tư.
‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhininnāmeti.
"When his mind is thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, and attained to imperturbability, he directs his mind to the knowledge of recollecting past lives.
Với tâm đã định như vậy, thanh tịnh, trong sạch, không cấu uế, không phiền não, mềm dẻo, dễ sử dụng, vững chắc, đã đạt đến bất động, vị ấy hướng tâm đến Túc mạng trí.
So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
He recollects his manifold past lives, that is, one birth, two births... thus he recollects his manifold past lives in their modes and details.
Vị ấy nhớ lại nhiều đời sống quá khứ, như một đời, hai đời…pe… như vậy, vị ấy nhớ lại nhiều đời sống quá khứ với đầy đủ chi tiết và đặc điểm.
So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte sattānaṃ cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti.
When his mind is thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, and attained to imperturbability, he directs his mind to the knowledge of the passing away and reappearance of beings.
Với tâm đã định như vậy, thanh tịnh, trong sạch, không cấu uế, không phiền não, mềm dẻo, dễ sử dụng, vững chắc, đã đạt đến bất động, vị ấy hướng tâm đến Sinh tử trí của các loài hữu tình.
So dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe, sugate duggate…pe… yathākammūpage satte pajānāti.
With the divine eye, purified and surpassing that of humans, he sees beings passing away and reappearing, inferior and superior, beautiful and ugly, fortunate and unfortunate... he understands beings as they fare according to their kamma.
Với thiên nhãn thanh tịnh, vượt xa phàm nhãn, vị ấy thấy các loài hữu tình chết đi, sinh lại, thấp kém, cao sang, tốt đẹp, xấu xí, sinh vào cảnh thiện, sinh vào cảnh khổ…pe… vị ấy biết rõ các loài hữu tình tùy theo nghiệp của chúng.
So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti.
When his mind is thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, and attained to imperturbability, he directs his mind to the knowledge of the destruction of the asavas.
Với tâm đã định như vậy, thanh tịnh, trong sạch, không cấu uế, không phiền não, mềm dẻo, dễ sử dụng, vững chắc, đã đạt đến bất động, vị ấy hướng tâm đến Lậu tận trí.
So ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti…pe… ‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
He directly knows 'This is suffering' as it actually is... 'This is the path leading to the cessation of the asavas' as it actually is.
Vị ấy biết rõ ‘đây là Khổ’…pe… ‘đây là con đường đưa đến sự diệt trừ các lậu hoặc’.
Tassa evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccati.
When he thus knows and sees, his mind is liberated from the asava of sensuality, his mind is liberated from the asava of becoming, and his mind is liberated from the asava of ignorance.
Khi vị ấy biết như vậy, thấy như vậy, tâm của vị ấy giải thoát khỏi dục lậu, giải thoát khỏi hữu lậu, giải thoát khỏi vô minh lậu.
Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti.
When liberated, the knowledge arises: 'It is liberated.'
Khi đã giải thoát, trí biết rằng đã giải thoát khởi lên.
‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti.
He understands: 'Birth is destroyed, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being.'
Vị ấy biết: ‘Sự sinh đã tận, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lại trạng thái này nữa.’
Ayaṃ vuccati, gahapatayo, puggalo nevattantapo nāttaparitāpanānuyogamanuyutto na parantapo na paraparitāpanānuyogamanuyutto; so anattantapo aparantapo diṭṭheva dhamme nicchāto nibbuto sītībhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharatī’’ti.
This, householders, is called a person who is not addicted to the practice of self-mortification, nor to the practice of afflicting others; being unafflicting to self and unafflicting to others, he is cooled, extinguished, and has become cool, experiencing bliss in this very life, dwelling with a divine self."
Này các gia chủ, người này được gọi là người không tự hành khổ, không chuyên tâm hành khổ mình, không hành khổ người khác, không chuyên tâm hành khổ người khác; người ấy không tự hành khổ, không hành khổ người khác, ngay trong hiện tại đã dập tắt, đã tịch tịnh, đã mát lạnh, cảm nhận được an lạc, sống với tự ngã đã trở thành Phạm thiên.”
Evaṃ vutte, sāleyyakā brāhmaṇagahapatikā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotama!
When this was said, the householders of Sālā said to the Blessed One: "Excellent, good Gotama, excellent, good Gotama!
Khi được nói như vậy, các gia chủ Bà-la-môn Saleyyaka thưa với Thế Tôn: “Tuyệt diệu thay, Tôn giả Gotama! Tuyệt diệu thay, Tôn giả Gotama!
Seyyathāpi, bho gotama, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti; evamevaṃ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito.
Just as, good Gotama, one might right what was overturned, or reveal what was hidden, or point out the path to one who was lost, or carry a lamp in the darkness so that those with eyes might see forms; in the same way, the Dhamma has been made clear by the good Gotama in many ways.
Ví như, Tôn giả Gotama, lật ngửa cái bị úp, phơi bày cái bị che kín, chỉ đường cho người lạc lối, hoặc cầm đèn trong bóng tối để những người có mắt có thể thấy các sắc; cũng vậy, Tôn giả Gotama đã thuyết giảng Chánh pháp bằng nhiều phương cách.
Ete mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāma dhammañca bhikkhusaṅghañca.
We go for refuge to the good Gotama, and to the Dhamma, and to the Sangha of bhikkhus.
Chúng con xin quy y Tôn giả Gotama, quy y Pháp và quy y Tăng chúng.
Upāsake no bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gate’’ti.
May the good Gotama remember us as lay followers who have taken refuge from this day forth as long as life lasts."
Xin Tôn giả Gotama nhận chúng con làm cận sự nam, kể từ hôm nay cho đến trọn đời, đã quy y.”