297. Uccādhiṭṭhānatāya taṃ sandhāgāraṃ bhūmito ubbhataṃ viyāti ‘‘ubbhataka’’nti nāmaṃ labhati.
297. That assembly hall obtains the name "ubbhataka" as if it were raised from the ground due to its high elevation.
Do vị trí cao, giảng đường đó như thể được nâng lên khỏi mặt đất, vì vậy nó có tên là "Ubbhataka".
Tenāha ‘‘uccattā vā evaṃ vutta’’nti.
Therefore, it is said: "or it is so called because of its height."
Vì vậy, Ngài nói "hoặc được nói như vậy vì sự cao cả".
Sandhāgārasālāti ekā mahāsālā.
Sandhāgārasālā means one great hall.
Sandhāgārasālā có nghĩa là một đại giảng đường.
Uyyogakaraṇādīsu hi rājāno tattha ṭhatvā ‘‘ettakā purato gacchantu, ettakā pacchā’’tiādinā tattha nisīditvā sandhaṃ karonti mariyādaṃ bandhanti, tasmā taṃ ṭhānaṃ ‘‘sandhāgāra’’nti vuccati.
For indeed, during war preparations and so on, kings would stand there and, saying "So many go forward, so many go back," etc., they would sit there and make agreements and establish boundaries. Therefore, that place is called a "sandhāgāra."
Quả thật, tại nơi đó, các vị vua, khi sắp đặt công việc, ngồi xuống và nói: “Bấy nhiêu người hãy đi trước, bấy nhiêu người hãy đi sau,” v.v., họ thực hiện các thỏa thuận và thiết lập các giới hạn. Do đó, nơi ấy được gọi là “sandhāgāra” (sảnh hợp).
Uyyogaṭṭhānato ca āgantvā yāva gehaṃ gomayaparibhaṇḍādivasena paṭijagganaṃ karonti, tāva ekaṃ dve divase te rājāno tattha santhambhantītipi sandhāgāraṃ, tesaṃ rājūnaṃ saha atthānusāsanaagārantipi sandhāgāranti.
Also, having come from the place of preparation and while they are taking care of their homes with cow-dung plastering and so on, for one or two days those kings halt there; thus, it is also a "sandhāgāra." It is also called a "sandhāgāra" because it is a hall for their collective counsel.
Và khi trở về từ nơi sắp xếp công việc, cho đến khi họ sửa soạn nhà cửa bằng cách trát phân bò và các vật dụng khác, các vị vua đó ở lại đó một hoặc hai ngày, nên nơi đó cũng là sandhāgāra; và nơi đó cũng là sandhāgāra vì là sảnh đường để các vị vua cùng nhau bàn bạc các vấn đề.
Yasmā vā te tattha sannipatitvā ‘‘imasmiṃ kāle kasituṃ vaṭṭati, imasmiṃ kālevapitu’’ntiādinā gharāvāsakiccaṃ sandharanti, tasmā chiddāvachiddaṃ gharāvāsaṃ tattha sandharantītipi sandhāgāraṃ, sā eva sālāti sandhāgārasālā.
Or, because they assemble there and uphold the household duties, saying "It is fitting to cultivate at this time, to sow at this time," etc., therefore, because they uphold the household life, full of gaps and breaks, there, it is also a "sandhāgāra." That hall itself is the "sandhāgārasālā."
Hoặc vì họ tụ tập tại đó và duy trì các công việc gia đình bằng cách nói: “Đến lúc này thì nên cày cấy, đến lúc này thì nên gieo hạt,” v.v., do đó họ duy trì các công việc gia đình bị gián đoạn tại đó, nên nơi đó cũng là sandhāgāra (sảnh hợp), và chính cái sảnh đó là sandhāgārasālā (sảnh hợp đường).
Devatāti gharadevatā.
"Devatā" means household deities.
Devatā (chư thiên) nghĩa là các vị thiên thần hộ trì nhà cửa.
Nivāsavasena anajjhāvutthattā ‘‘kenaci vā manussabhūtenā’’ti vuttaṃ.
It is said "by some human being" because it was not inhabited in the sense of residence.
Vì chưa có ai cư trú, nên nói “kenaci vā manussabhūtenā” (hoặc bởi bất kỳ người nào).
Kammakaraṇavasena pana manussā tattha nisajjādīni kappesumeva.
However, in terms of performing tasks, humans would indeed arrange to sit there and so on.
Tuy nhiên, con người có thể ngồi xuống và thực hiện các công việc tại đó.
‘‘Sayameva pana satthu idhāgamanaṃ amhākaṃ puññavaseneva, aho mayaṃ puññavanto’’ti haṭṭhatuṭṭhā evaṃ sammā cintesunti dassento ‘‘amhehī’’tiādimāha.
To show that they thought correctly in this way, delighted and joyful, "Indeed, the Master's coming here is solely due to our merit; oh, how meritorious we are!", he said "by us," etc.
Để chỉ ra rằng họ đã suy nghĩ đúng đắn như vậy, với tâm hoan hỷ và mãn nguyện: “Sự quang lâm của Đức Bổn Sư đến đây là nhờ phước báu của chúng ta, thật là chúng ta có phước báu,” nên đoạn văn nói “amhehī” (bởi chúng ta) v.v.
298. Aṭṭakāti cittakammakaraṇatthaṃ baddhā mañcakā.
298. "Aṭṭakā" means scaffolding erected for painting work.
298. Aṭṭakā (giàn giáo) nghĩa là các giàn giáo được dựng lên để vẽ tranh.
Muttamattāti tāvadeva sandhāgāre navakammassa niṭṭhāpitabhāvamāha, tena‘‘acirakārita’’ntiādinā vuttamevatthaṃ vibhāveti.
"Muttamattā" indicates that the new construction in the sandhāgāra had just been completed; by this, it clarifies the meaning stated as "recently built," etc.
Muttamattā (vừa mới hoàn thành) nói lên việc công trình mới vừa được hoàn tất tại sảnh hợp, qua đó làm rõ ý nghĩa đã được nói đến trong “mới được xây dựng” v.v.
Araññaṃ ārāmo āramitabbaṭṭhānaṃ etesanti araññārāmā. Santharaṇaṃ santhari, sabbo sakalo santhari etthāti sabbasanthari, bhāvanapuṃsakaniddesoyaṃ.
"Araññārāmā" means places where the forest is a delight, places to be delighted in. "Santhari" means a covering. "Sabbasanthari" means that everything, the entire thing, is covered in it; this is a neuter gender designation for state or condition.
Araññārāmā (rừng thiền) nghĩa là nơi mà rừng là một khu vườn, một nơi đáng để vui thích. Santhari là sự trải ra. Sabbasanthari (trải khắp) nghĩa là tất cả được trải khắp ở đây; đây là một cách dùng từ ở thể trung tính để chỉ trạng thái.
Tenāha ‘‘yathā sabbaṃ santhataṃ hoti, eva’’nti.
Therefore, he said, "just as everything is covered."
Do đó, đoạn văn nói “yathā sabbaṃ santhataṃ hoti, eva” (như thể mọi thứ đều được trải ra).
299. Samantapāsādikoti samantato sabbabhāgena pasādāvaho cāturiyaso.
299. "Samantapāsādiko" means exceedingly beautiful, inspiring faith in all aspects all around.
299. Samantapāsādiko (hoàn toàn trang nghiêm) nghĩa là một vẻ đẹp tạo nên sự hoan hỷ từ mọi phía, từ mọi khía cạnh.
‘‘Asītihatthaṃ ṭhānaṃ gaṇhātī’’ti idaṃ buddhānaṃ kāyappabhāya pakatiyā asītihatthe ṭhāne abhibyāpanato vuttaṃ.
This statement, "takes up a space of eighty cubits," refers to the Buddhas' bodily radiance naturally extending to a distance of eighty cubits.
“Asītihatthaṃ ṭhānaṃ gaṇhātī” (chiếm một không gian tám mươi cubit) được nói đến vì hào quang thân của chư Phật tự nhiên tỏa rộng trong không gian tám mươi cubit.
Iddhānubhāvena pana anantaṃ aparimāṇaṃ ṭhānaṃ vijjotateva.
However, by psychic power, an infinite, immeasurable space is indeed illuminated.
Tuy nhiên, với thần thông, hào quang có thể chiếu sáng một không gian vô tận, không giới hạn.
Nīlapītalohitodātamañjaṭṭhapabhassaravasena chabbaṇṇā.
"Chabbaṇṇā" means six-colored, in the manner of blue, yellow, red, white, crimson, and dazzling.
Chabbaṇṇā (sáu màu) là do các màu xanh, vàng, đỏ, trắng, cam, và lấp lánh.
Sabbe disābhāgāti sarīrappabhāya bāhullato vuttaṃ.
"Sabbe disābhāgā" is stated due to the abundance of bodily radiance.
Sabbe disābhāgā (tất cả các phương hướng) được nói đến vì sự dồi dào của hào quang thân.
Abbhamahikādīhi upakkiliṭṭhaṃ suññaṃ na sobhati, tārakācitaṃ pana antalikkhaṃ tāsaṃ pabhāhi samantato vijjotamānaṃ virocatīti āha ‘‘samuggatatārakaṃ viya gaganatala’’nti.
An empty space marred by clouds and dust does not look beautiful, but the starry sky, gleaming all around with their light, shines beautifully. Thus, he said, "like the sky with emerging stars."
Một nơi trống trải bị ô uế bởi mây mù và bụi bẩn thì không đẹp, nhưng bầu trời đầy sao thì rực rỡ và lấp lánh từ mọi phía bởi ánh sáng của chúng, do đó đoạn văn nói “samuggatatārakaṃ viya gaganatala” (như bầu trời đầy sao).
Sabbapāliphulloti mūlato paṭṭhāya yāva sākhaggā phullo.
"Sabbapāliphullo" means fully blossomed from the root up to the tips of the branches.
Sabbapāliphullo (nở hoa khắp cành) nghĩa là nở hoa từ gốc đến ngọn cành.
‘‘Paṭipāṭiyāṭhapitāna’’ntiādi parikappūpamā.
"Paṭipāṭiyā ṭhapitāna" and so on is a figurative comparison.
“Paṭipāṭiyāṭhapitāna” (được sắp xếp theo thứ tự) v.v. là một phép so sánh giả định.
Tathā hi viya-saddaggahaṇaṃ kataṃ.
Indeed, the word "viya" (like) is used.
Thật vậy, từ viya (như) đã được dùng.
Siriyā siriṃ abhibhavamānaṃ viyāti attano sobhāya tesaṃ sobhanti attho.
"Siriyā siriṃ abhibhavamānaṃ viya" means surpassing their splendor with its own splendor.
Siriyā siriṃ abhibhavamānaṃ viyā (như thể vượt qua vẻ đẹp của họ bằng vẻ đẹp của mình) có nghĩa là vẻ đẹp của Ngài vượt trội hơn vẻ đẹp của họ.
‘‘Bhikkhūpi sabbevā’’ti idaṃ nesaṃ ‘‘appicchā’’tiādinā vuttaguṇesu lokiyaguṇānaṃ vasena yojetabbaṃ.
The phrase "bhikkhūpi sabbevā" should be connected with their worldly qualities among the virtues described as "of few wishes," etc.
“Bhikkhūpi sabbevā” (tất cả các Tỳ-kheo) phải được liên hệ với các phẩm chất thế gian đã được nói đến trong “ít dục” v.v. của họ.
Na hi te sabbeva dasakathāvatthulābhino.
For not all of them are endowed with the ten topics of discourse.
Vì không phải tất cả họ đều đạt được mười đề tài đàm luận.
Tena vuttaṃ ‘‘suttantaṃ āvajjetvā…pe… arahattaṃ pāpuṇissantī’’ti (dī. ni. aṭṭha. 3.296).
Thus, it is said, "having pondered the Suttanta… and attained arahantship" (Dī. Nī. Aṭṭha. 3.296).
Do đó, có nói: “sau khi quán xét kinh điển… v.v… sẽ đạt được A-la-hán quả” (Dī. Ni. Aṭṭha. 3.296).
Tasmā ye tattha ariyā, te sabbesampi padānaṃ vasena bodhitā honti.
Therefore, those who were noble ones there are signified by all the terms.
Vì vậy, những vị A-la-hán ở đó được nói đến theo nghĩa của tất cả các bậc thánh.
Ye pana puthujjanā, te lokiyaguṇadīpakehi padehīti na tathā heṭṭhā ‘‘asītimahātherā’’tiādi vuttaṃ.
But those who were ordinary people are* by terms indicative of worldly qualities; it was not said "eighty great Theras" below in that manner.
Còn những phàm nhân thì được nói đến bằng những từ ngữ chỉ các phẩm chất thế gian, nên ở dưới không nói “tám mươi vị Đại Trưởng lão” v.v.
Pubbe arahattabhāgino gahitā.
Previously, those destined for arahantship were included.
Trước đây, những vị đạt A-la-hán quả đã được đề cập.
Sandhāgārānumodanapaṭisaṃyuttāti ‘‘sītaṃ uṇhaṃ paṭihantī’’tiādinā (cūḷava. 295, 315) nayena sandhāgāraguṇūpasañhitā sandhāgārakaraṇapuññānisaṃsabhāvinī.
"Sandhāgārānumodanapaṭisaṃyuttā" means related to the commendation of the sandhāgāra, referring to the benefits of merit from building a sandhāgāra, associated with the qualities of the sandhāgāra in the manner of "warding off cold and heat" (Cūḷava. 295, 315).
Sandhāgārānumodanapaṭisaṃyuttā (liên quan đến sự tùy hỷ về sảnh hợp) nghĩa là liên quan đến các phẩm chất của sảnh hợp theo cách thức “chống lại lạnh và nóng” v.v. (Cūḷava. 295, 315), và mang lại lợi ích phước báu từ việc xây dựng sảnh hợp.
Pakiṇṇakakathāti saṅgītianāruḷhā suṇantānaṃ ajjhāsayānurūpatāya vividhavipulahetūpamāsamālaṅkatā nānānayavicittā vitthārakathā.
"Pakiṇṇakakathā" means a miscellaneous discourse, not included in the recitations, adorned with various extensive reasons and similes, diverse and rich in methods, suitable to the dispositions of the listeners.
Pakiṇṇakakathā (bài pháp tạp) là một bài pháp không được đưa vào các kỳ kết tập, được trang hoàng bằng nhiều lý do và ví dụ phong phú, đa dạng và chi tiết, phù hợp với ý muốn của người nghe.
Tenāha ‘‘tadā hī’’tiādi.
Therefore, he said, "tadā hī" etc.
Do đó, đoạn văn nói “tadā hī” (khi ấy) v.v.
Ākāsagaṅgaṃ otārento viya nirupakkilesatāya suvisuddhena, vipulodāratāya aparimeyyena ca atthena suṇantānaṃ kāyacittapariḷāhavūpasamanato.
"Ākāsagaṅgaṃ otārento viya" (like bringing down the Ganges from the sky) refers to the calming of bodily and mental agitation of the listeners by means of a very pure meaning due to its faultlessness, and by an immeasurable meaning due to its vast and profound nature.
Ākāsagaṅgaṃ otārento viya (như thể đang đổ sông Hằng từ trời xuống) là vì làm dịu đi sự bức bách của thân và tâm người nghe bằng ý nghĩa thanh tịnh tuyệt đối do không có phiền não, và bằng ý nghĩa rộng lớn, vô biên.
Pathavojaṃ ākaḍḍhanto viya aññesaṃ sudukkaratāya, mahāsāratāya vā atthassa.
"Pathavojaṃ ākaḍḍhanto viya" (like drawing forth the sap of the earth) refers to the meaning, which is difficult for others to achieve, or its great essence.
Pathavojaṃ ākaḍḍhanto viya (như thể đang hút tinh hoa của đất) là vì ý nghĩa khó thực hiện đối với người khác, hoặc vì ý nghĩa có giá trị lớn.
Mahājambuṃ matthake gahetvā cālento viya cālanapaccayaṭṭhānavasena pubbenāparaṃ anusandhānato.
"Mahājambuṃ matthake gahetvā cālento viya" (like shaking a great rose-apple tree by its crown) refers to connecting the preceding with the succeeding in terms of the point of shaking and the point of connection.
Mahājambuṃ matthake gahetvā cālento viya (như thể đang cầm cây Jambu lớn trên đầu và lắc) là vì sự liên kết từ trước đến sau theo nghĩa của nguyên nhân và vị trí lắc.
Yojaniya…pe… pāyamāno viya desanaṃ catusaccayante pakkhipitvā atthavedadhammavedasseva labhāpanena sātamadhuradhammāmatarasūpasaṃharaṇato.
"Yojaniya…pe… pāyamāno viya" (like causing to drink) refers to the presentation of the sweet and delightful deathless nectar of the Dhamma, by placing the teaching at the end of the four requisites, and causing it to be obtained as if by one who has gained knowledge of meaning and Dhamma.
Yojaniya… v.v… pāyamāno viya (như thể đang cho uống) là vì việc trình bày giáo pháp được đặt vào bốn yếu tố hỗ trợ, và chỉ những ai đã thấu hiểu ý nghĩa và giáo pháp mới có thể đạt được, do đó giáo pháp được ví như mật cam lồ ngọt ngào.
Madhugaṇḍanti madhupaṭalaṃ.
"Madhugaṇḍaṃ" means a honeycomb.
Madhugaṇḍaṃ (tổ ong) nghĩa là tầng mật.
300. ‘‘Tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūta’’nti byāpanicchāyaṃ idaṃ āmeḍitavacananti dassetuṃ ‘‘yaṃ yandisa’’ntiādi vuttaṃ.
300. To show that "Tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtaṃ" is a repeated word indicating pervasiveness, "yaṃ yandisa" and so on is stated.
300. “Tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtaṃ” (im lặng, im lặng) là một từ lặp lại để nhấn mạnh sự bao trùm, để chỉ ra điều này, đoạn văn nói “yaṃ yandisa” (phương hướng nào) v.v.
Anuviloketvāti ettha anu-saddo ‘‘parī’’ti iminā samānattho, vilokanañcettha satthu cakkhudvayenapi icchitabbanti ‘‘maṃsacakkhunā…pe… tato tato viloketvā’’ti saṅkhepato vatvā tamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘maṃsacakkhunā hī’’tiādi vuttaṃ.
Here, in "anuviloketvā," the word "anu" is synonymous with "parī" (around), and "vilokana" here is desired to be with the two eyes of the Master. Therefore, having briefly stated "with the physical eye… from various directions looking around," to explain that meaning in detail, "maṃsacakkhunā hī" and so on is said.
Trong Anuviloketvā (nhìn khắp), từ anu có cùng nghĩa với “parī” (xung quanh), và vilokana (nhìn) ở đây được mong muốn là bằng cả hai mắt của Đức Bổn Sư, nên sau khi nói tóm tắt “bằng nhục nhãn… v.v… nhìn từ đó đến đó”, đoạn văn nói “maṃsacakkhunā hī” (quả thật bằng nhục nhãn) v.v. để giải thích ý nghĩa đó một cách chi tiết.
Hatthena kucchitaṃ kataṃ hatthakukkuccaṃ kukatameva kukkuccanti katvā.
"Hatthakukkuccaṃ" is a wrong action done with the hand, taking a wrong action itself as remorse.
Hatthakukkuccaṃ (sự hối tiếc về hành động tay) là sự hối tiếc về hành động xấu đã làm bằng tay.
Evaṃ pādakukkuccaṃ daṭṭhabbaṃ.
Similarly, "pādakukkuccaṃ" (remorse regarding the feet) should be understood.
Tương tự, pādakukkuccaṃ (sự hối tiếc về hành động chân) cũng phải được hiểu như vậy.
Niccalā nisīdiṃsu attano suvinītabhāvena, buddhagāravena ca.
"Niccalā nisīdiṃsu" means they sat motionless due to their excellent self-discipline and reverence for the Buddha.
Niccalā nisīdiṃsu (họ ngồi bất động) là do sự tự chế ngự của họ và sự tôn kính đối với Đức Phật.
‘‘Ālokaṃ pana vaḍḍhayitvā’’tiādi kadāci bhagavā evampi karotīti adhippāyena vuttaṃ.
"Ālokaṃ pana vaḍḍhayitvā" and so on is stated with the intention that the Bhagavā sometimes does this.
“Ālokaṃ pana vaḍḍhayitvā” (nhưng sau khi tăng cường ánh sáng) v.v. được nói với ý nghĩa rằng đôi khi Đức Thế Tôn cũng làm như vậy.
Na hi satthu sāvakānaṃ viya evaṃ payogasampādanīyametaṃ ñāṇaṃ.
For this knowledge is not something to be achieved by effort, as it is for the Master's disciples.
Vì trí tuệ này không phải là điều cần được thực hiện bằng nỗ lực như đối với các đệ tử của Đức Bổn Sư.
Tirohitavidūravattanipi rūpagate maṃsacakkhuno pavattiyā icchitattā vīmaṃsitabbaṃ.
It should be considered that the activity of the physical eye is desired even for forms that are concealed or far away.
Cần phải suy xét rằng nhục nhãn có thể hoạt động ngay cả đối với các sắc pháp bị che khuất và ở xa.
Arahattupagaṃ arahattapadaṭṭhānaṃ.
"Arahattupagaṃ" means a condition for arahantship.
Arahattupagaṃ (dẫn đến A-la-hán quả) là nền tảng của quả vị A-la-hán.
Cakkhutalesu nimittaṃ ṭhapetvāti bhāvanānuyogasampattiyā sabbesaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ cakkhutalesu labbhamānaṃ santindriyavigatathinamiddhatākārasaṅkhātaṃ nimittaṃ attano hadaye ṭhapetvā sallakkhetvā.
"Cakkhutalesu nimittaṃ ṭhapetvā" means placing the sign, which is the state of having eradicated sloth and torpor in the sense faculties found in the pupils of all those bhikkhus due to their accomplishment in meditation, in his own heart and observing it.
Cakkhutalesu nimittaṃ ṭhapetvā (sau khi đặt dấu hiệu vào nhãn cầu) nghĩa là sau khi ghi nhận và quán sát trong tâm mình dấu hiệu, tức là trạng thái của các căn thanh tịnh, không còn hôn trầm và thụy miên, có thể nhận thấy trong nhãn cầu của tất cả các Tỳ-kheo đó nhờ sự thành tựu của thiền định.
Kasmā āgilāyati koṭisatasahassahatthināgānaṃ balaṃ dhārentassāti codakassa adhippāyo.
"Kasmā āgilāyati" (Why does he feel unwell?) is the questioner's intention, meaning, "for one who possesses the strength of hundreds of thousands of crores of elephants?"
Kasmā āgilāyati (tại sao lại mệt mỏi) là ý của người hỏi, rằng tại sao lại mệt mỏi đối với vị mang sức mạnh của hàng trăm ngàn con voi chúa.
Ācariyo esa saṅkhārānaṃ sabhāvo, yadidaṃ aniccatā.
The Teacher said, "This is the nature of conditioned phenomena, namely impermanence."
Vị Đạo sư nói: Đây là bản chất của các hành, tức là vô thường.
Ye pana aniccā, te ekanteneva udayavayapaṭipīḷitatāya dukkhā eva, dukkhasabhāvesu tesu satthu kāye dukkhuppattiyā ayaṃ paccayoti dassetuṃ ‘‘bhagavato hī’’tiādi vuttaṃ.
But those things which are impermanent are necessarily suffering due to being oppressed by arising and passing away. To show that this is the cause of the arising of suffering in the body of the Master among those suffering-natured things, "bhagavato hī" and so on is stated.
Những gì vô thường thì chắc chắn là khổ do bị áp bức bởi sự sinh diệt. Để chỉ ra rằng đây là nguyên nhân của sự phát sinh khổ trong thân Đức Bổn Sư đối với những gì có bản chất khổ, đoạn văn nói “bhagavato hī” (quả thật của Đức Thế Tôn) v.v.
Piṭṭhivāto uppajji, so ca kho pubbe katakammapaccayā.
A strong wind arose, and that indeed was due to deeds done previously.
Bệnh đau lưng khởi lên, và điều đó quả thật do nhân nghiệp đã làm trong quá khứ.
Svāyamattho paramatthadīpaniyaṃ udānaṭṭhakathāyaṃ āgatanayeneva veditabbo.
This meaning should be understood according to the method presented in the Udāna Commentary, Paramatthadīpanī.
Ý nghĩa này nên được hiểu theo cách đã được trình bày trong Udānaṭṭhakathā thuộc bộ Paramatthadīpanī.
303. Samaggehi bhāsitabbanti aññamaññaṃ samaggehi hutvā bhāsitabbaṃ, sajjhāyitabbañceva vaṇṇetabbañcāti attho.
303. To be spoken in concord means to be spoken by being in concord with one another, that is, it is to be recited and elucidated.
303. Samaggehi bhāsitabbaṃ có nghĩa là nên nói với sự hòa hợp lẫn nhau, tức là nên tụng đọc và nên chú giải.
Yathā pana samaggehi saṅgāyanaṃ hoti, tampi dassetuṃ ‘‘ekavacanehī’’tiādi vuttaṃ.
Moreover, in order to show how a recitation is done in concord, "with unified utterances" and so on are stated.
Để chỉ ra cách kiết tập được thực hiện bởi những người hòa hợp, nên đã nói “ekavacanehī”tiādi (với một lời nói, v.v.).
Ekavacanehīti virodhābhāvena samānavacanehi.
With unified utterances means with consistent utterances, without contradiction.
Ekavacanehīti (với một lời nói) có nghĩa là với những lời nói đồng nhất, không có sự mâu thuẫn.
Tenāha ‘‘aviruddhavacanehī’’tiādi.
Therefore, it states "with uncontradictory utterances" and so on.
Vì vậy, đã nói “aviruddhavacanehī”tiādi (với những lời nói không mâu thuẫn, v.v.).
Sāmaggirasaṃ dassetukāmoti yasmiṃ dhamme saṅgāyane sāmaggirasānubhavanaṃ icchitaṃ desanākusalatāya, tattha ekakadukatikādivasena bahudhā sāmaggirasaṃ dassetukāmo.
Desiring to show the flavor of concord means desiring to show the flavor of concord in many ways, such as in terms of single, double, triple, and so on, in whichever Dhamma recitation the experience of the flavor of concord is desired due to skill in teaching.
Sāmaggirasaṃ dassetukāmoti (muốn chỉ ra hương vị của sự hòa hợp) có nghĩa là muốn chỉ ra hương vị của sự hòa hợp theo nhiều cách như một, hai, ba, v.v., trong giáo pháp mà hương vị của sự hòa hợp được mong muốn trải nghiệm trong kiết tập, nhờ vào sự khéo léo trong thuyết pháp.
Sabbe sattāti anavasesā sattā, te pana bhavabhedato saṅkhepeneva bhinditvā dassento ‘‘kāmabhavādīsū’’tiādimāha.
All beings means all beings without remainder; classifying them briefly by types of existence, he states "in the realm of sense-desire existence and so on."
Sabbe sattāti (tất cả chúng sanh) có nghĩa là tất cả chúng sanh không sót lại; để phân loại chúng một cách tóm tắt theo sự khác biệt của các cõi, nên đã nói “kāmabhavādīsū”tiādi (trong cõi dục, v.v.).
Byadhikaraṇānampi bāhiratthasamāso hoti yathā ‘‘urasilomo’’ti āha ‘‘āhārato ṭhiti etesanti āhāraṭṭhitikā’’ti.
Even heteronymous terms can form an external compound, just as "urasilomo" (hair on the chest), he states "those whose sustenance is from nutriment are āhāraṭṭhitikā."
Ngay cả những từ có cách thức khác nhau cũng có thể tạo thành một hợp từ ngoại vị (bāhiratthasamāso), ví dụ như “urasilomo” (lông ngực), nên đã nói “āhārato ṭhiti etesanti āhāraṭṭhitikā”ti (những gì có sự tồn tại nhờ vật thực, đó là āhāraṭṭhitikā).
Tiṭṭhati etenāti ṭhiti, āhāro ṭhiti etesanti āhāraṭṭhitikāti evaṃ vā ettha samāsaviggaho daṭṭhabbo.
That by which one endures is ṭhiti (sustenance); or, their sustenance is nutriment, hence āhāraṭṭhitikā. The compound analysis here should be understood in this way.
Hoặc ở đây, sự phân tích hợp từ nên được hiểu là tiṭṭhati etenāti (nhờ cái này mà tồn tại) là ṭhiti (sự tồn tại); āhāro ṭhiti etesanti (vật thực là sự tồn tại của những cái này) là āhāraṭṭhitikā (những gì có sự tồn tại nhờ vật thực).
Āhāraṭṭhitikāti paccayaṭṭhitikā, paccayāyattavuttikāti attho.
Āhāraṭṭhitikā means those whose existence is dependent on conditions, meaning those whose livelihood is dependent on conditions.
Āhāraṭṭhitikāti có nghĩa là những gì có sự tồn tại nhờ duyên, tức là những gì có sự tồn tại phụ thuộc vào duyên.
Paccayattho hettha āhāra-saddo ‘‘ayaṃ āhāro anuppannassa vā kāmacchandassauppādāyā’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.183, 232) viya.
Here, the word āhāra (nutriment) means condition, as in phrases like "this nutriment for the arising of unarisen sensual desire" and so on.
Ở đây, từ āhāra (vật thực) có nghĩa là duyên, giống như trong các câu “ayaṃ āhāro anuppannassa vā kāmacchandassauppādāyā”tiādīsu (Saṃ. Ni. 5.183, 232) (vật thực này là để làm phát sinh dục ái chưa sanh, v.v.).
Evañhi ‘‘sabbe sattā’’ti iminā asaññasattāpi pariggahitā honti.
For in this way, "all beings" includes even non-percipient beings (asaññasattā).
Quả thật, theo cách này, ngay cả các chúng sanh vô tưởng cũng được bao gồm bởi câu “sabbe sattā”ti (tất cả chúng sanh).
Sā panāyaṃ āhāraṭṭhitikatā nippariyāyato saṅkhāradhammo, na sattadhammo.
However, this dependence on nutriment (āhāraṭṭhitikatā) is directly a conditioned phenomenon (saṅkhāradhamma), not a being-phenomenon (sattadhamma).
Tuy nhiên, sự tồn tại nhờ vật thực này, một cách không gián tiếp, là pháp hành, không phải là pháp chúng sanh.
Tenevāhu aṭṭhakathācariyā ‘‘sabbe sattā āhāraṭṭhitikāti āgataṭṭhāne saṅkhāraloko veditabbo’’ti (visuddhi. 1.136; pārā. aṭṭha. verañjakaṇḍavaṇṇanā; udā. aṭṭha. 30; cūḷani. aṭṭha. 65; udā. aṭṭha. 186) yadi evaṃ ‘‘sabbe sattā’’ti idaṃ kathanti?
Therefore, the Aṭṭhakathā teachers stated, "In passages where 'all beings subsist on nutriment' is found, the world of conditioned phenomena (saṅkhāraloka) should be understood." If so, what does "all beings" refer to?
Vì vậy, các vị Aṭṭhakathācariya đã nói: “Ở nơi có câu ‘tất cả chúng sanh tồn tại nhờ vật thực’, nên hiểu là thế gian các hành” (Visuddhi. 1.136; Pārā. Aṭṭha. Verañjakaṇḍavaṇṇanā; Udā. Aṭṭha. 30; Cūḷani. Aṭṭha. 65; Udā. Aṭṭha. 186). Nếu vậy, câu “sabbe sattā”ti này thì sao?
Puggalādhiṭṭhānā desanāti nāyaṃ doso.
This is not a fault, as it is a teaching based on the individual (puggalādhiṭṭhānā desanā).
Đây không phải là lỗi vì đó là lời dạy dựa trên cá nhân.
Yathāha bhagavā ‘‘ekadhamme bhikkhave bhikkhu sammā nibbindamāno sammā virajjamāno sammā vimuccamāno sammā pariyantadassāvī sammattaṃ abhisamecca diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti, katamasmiṃ ekadhamme?
As the Blessed One said, "Bhikkhus, a bhikkhu who is rightly disgusted with one phenomenon, rightly dispassionate, rightly liberated, rightly seeing the end, having fully understood the truth, becomes an end-maker of suffering in this very life. With what one phenomenon?
Như Đức Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu chán ghét đúng đắn, ly tham đúng đắn, giải thoát đúng đắn, thấy rõ giới hạn đúng đắn trong một pháp, sau khi chứng ngộ Chánh Đẳng Giác, trở thành người chấm dứt khổ đau ngay trong hiện tại. Trong một pháp nào?
Sabbe sattā āhāraṭṭhitikā’’ti (a. ni. 10.27) eko dhammoti ‘‘sabbe sattā āhāraṭṭhitikā’’ti yvāyaṃ puggalādhiṭṭhānāya kathāya sabbesaṃ saṅkhārānaṃ paccayāyattavuttitāya āhārapariyāyena sāmaññato paccayadhammo vutto, ayaṃ āhāro nāma eko dhammo.
All beings subsist on nutriment." One phenomenon refers to this condition-phenomenon called nutriment, which is spoken of in a teaching based on the individual as "all beings subsist on nutriment," generally referring to the condition-dependence of all conditioned phenomena, in the sense of nutriment.
Tất cả chúng sanh tồn tại nhờ vật thực” (A. Ni. 10.27). Eko dhammoti (một pháp) là pháp duyên này, tức là cái mà trong lời dạy dựa trên cá nhân “tất cả chúng sanh tồn tại nhờ vật thực” đã được nói đến như một pháp duyên chung, theo cách gián tiếp là vật thực, do sự tồn tại phụ thuộc vào duyên của tất cả các hành; vật thực này là một pháp.
Yāthāvato ñatvāti yathāsabhāvato abhisambujjhitvā.
Having known truly means having fully comprehended according to its true nature.
Yāthāvato ñatvāti (sau khi biết đúng như thật) có nghĩa là sau khi giác ngộ đúng như bản chất.
Sammadakkhātoti teneva abhisambuddhākārena sammadeva desito.
Well-proclaimed means truly taught in that very fully comprehended manner.
Sammadakkhātoti (đã được thuyết giảng khéo léo) có nghĩa là đã được thuyết giảng đúng đắn theo cách đã được giác ngộ đó.
Codako vuttampi atthaṃ yāthāvato appaṭipajjamāno neyyatthaṃ suttapadaṃ nītatthato dahanto ‘‘sabbe sattā’’ti vacanamatte ṭhatvā ‘‘nanu cā’’tiādinā codeti.
The questioner, not understanding the stated meaning truly, interprets a text that requires interpretation (neyyattha) as definitive (nītattha), and remaining on the mere statement "all beings," raises an objection with "Is it not so..." and so on.
Người hỏi, không hiểu đúng như thật ý nghĩa đã được nói, đã xem một từ trong kinh có ý nghĩa cần được giải thích là có ý nghĩa đã được giải thích, và giữ nguyên câu “tất cả chúng sanh” để hỏi “nanu cā”tiādi (chẳng phải vậy sao, v.v.).
Ācariyo aviparītaṃ tattha yathādhippetamatthaṃ pavedento ‘‘na virujjhatī’’ti vatvā ‘‘tesañhi jhānaṃ āhāro hotī’’ti āha.
The teacher, revealing the intended meaning without deviation, states "it is not contradictory," and then says, "For absorption (jhāna) is nutriment for them."
Vị thầy, trình bày ý nghĩa đã được dự định ở đó một cách không sai lệch, sau khi nói “na virujjhatī”ti (không mâu thuẫn) đã nói “tesañhi jhānaṃ āhāro hotī”ti (quả thật thiền là vật thực của họ).
Jhānanti ekavokārabhavāvahaṃ saññāya virajjanavasena pavattaṃ rūpāvacaracatutthajjhānaṃ.
Jhāna here refers to the fourth rūpāvacara jhāna, which leads to a one-constituent existence and arises through dispassion for perception (saññā).
Jhānaṃ (thiền) là Tứ thiền sắc giới, phát sinh do sự ly tham đối với tưởng, dẫn đến cõi một uẩn.
Pāḷiyaṃ pana ‘‘anāhārā’’ti vacanaṃ asaññabhave catunnaṃ āhārānaṃ abhāvaṃ sandhāya vuttaṃ, na paccayāhārassa abhāvato.
However, the Pāli statement "without nutriment" refers to the absence of the four nutriments in the non-percipient existence (asaññabhava), not the absence of nutriment in the sense of condition.
Tuy nhiên, trong Pāḷi, câu “anāhārā”ti (không có vật thực) đã được nói đến để chỉ sự không có bốn loại vật thực trong cõi vô tưởng, chứ không phải sự không có vật thực duyên.
‘‘Evaṃ santepī’’ti idaṃ sāsane yesu dhammesu visesato āhāra-saddo niruḷho, ‘‘āhāraṭṭhitikā’’ti ettha yadi te eva gayhanti, abyāpitadoso āpanno.
"Even if this is so": If, in this teaching, "subsist on nutriment" refers only to those phenomena in the Dispensation for which the word "nutriment" is specifically established, then the fault of incompleteness arises.
“Evaṃ santepī”ti (ngay cả khi như vậy) câu này được bắt đầu để chỉ ra rằng nếu ở đây, trong “āhāraṭṭhitikā”ti (tồn tại nhờ vật thực), chỉ những pháp mà từ “āhāra” được dùng đặc biệt trong giáo pháp được chấp nhận, thì sẽ mắc lỗi không bao quát.
Atha sabbopi paccayadhammo āhāroti adhippeto, imāya āhārapāḷiyā virodho āpannoti dassetuṃ āraddhaṃ.
But if all conditioning phenomena are intended as nutriment, it is begun to be shown that there would be a contradiction with this Pāli passage on nutriment.
Nếu tất cả các pháp duyên đều được xem là vật thực, thì sẽ mắc lỗi mâu thuẫn với Pāḷi về vật thực này.
‘‘Na virujjhatī’’ti yenādhippāyena vuttaṃ, taṃ vivaranto ‘‘etasmiñhi sutte’’tiādimāha.
Clarifying the intention behind "it is not contradictory," he states "for in this Sutta..." and so on.
Để giải thích ý nghĩa đã được nói với chủ ý “na virujjhatī”ti (không mâu thuẫn), nên đã nói “etasmiñhi sutte”tiādi (quả thật trong kinh này, v.v.).
Kabaḷīkārāhārādīnaṃ ojaṭṭhamakarūpāharaṇādi nippariyāyena āhārabhāvo.
The direct nutriment-nature of material food (kabaḷīkārāhāra) and so on lies in the bringing forth of the essence of physical vitality and so on.
Sự hiện hữu của vật thực miếng, v.v., một cách không gián tiếp là sự mang lại sắc thân bởi chất ojaṭṭhamaka, v.v.
Yathā hi kabaḷīkārāhāro ojaṭṭhamakarūpāharaṇena rūpakāyaṃ upatthambheti, evaṃ phassādayo ca vedanādiāharaṇena nāmakāyaṃ upatthambhenti, tasmā satipi janakabhāve upatthambhakabhāvo ojādīsu sātisayo labbhamāno mukhyo āhāraṭṭhoti te eva nippariyāyena āhāralakkhaṇā dhammā vuttā.
Just as material food sustains the physical body by bringing forth the essence of physical vitality, so too do contact and so on sustain the mental body by bringing forth feeling and so on. Therefore, even though there is a generating aspect, the sustaining aspect, being exceptionally obtainable in essence and so on, is the primary meaning of nutriment, and thus those phenomena are stated as having the characteristic of nutriment directly.
Quả thật, giống như vật thực miếng duy trì sắc thân bằng cách mang lại chất ojaṭṭhamaka, tương tự như vậy, xúc, v.v., duy trì danh thân bằng cách mang lại thọ, v.v. Do đó, ngay cả khi có yếu tố sanh khởi, yếu tố duy trì được tìm thấy một cách đặc biệt trong oja, v.v., là ý nghĩa chính của vật thực, và do đó, những pháp có đặc tính vật thực một cách không gián tiếp đã được nói đến.
Idhāti imasmiṃ saṅgītisutte.
Here means in this Saṅgīti Sutta.
Idhāti (ở đây) có nghĩa là trong kinh Saṅgīti này.
Pariyāyena paccayo āhāroti vutto sabbo paccayo dhammo attano phalaṃ āharatīti imaṃ pariyāyaṃ labhatīti.
A condition is called nutriment by way of simile because every conditioned phenomenon obtains this figurative expression that it brings forth its own result.
Pariyāyena paccayo āhāroti vutto (duyên được gọi là vật thực theo cách gián tiếp) có nghĩa là tất cả các pháp duyên đều có thể được gọi là mang lại quả của chính nó.
Tenāha ‘‘sabbadhammānañhī’’tiādi.
Therefore, he states "For all phenomena..." and so on.
Vì vậy, đã nói “sabbadhammānañhī”tiādi (quả thật của tất cả các pháp, v.v.).
Tattha sabbadhammānanti sabbesaṃ saṅkhatadhammānaṃ.
There, for all phenomena means for all conditioned phenomena.
Ở đó, sabbadhammānaṃ (của tất cả các pháp) có nghĩa là của tất cả các pháp hữu vi.
Idāni yathāvuttamatthaṃ suttena (a. ni. 10.61) samatthetuṃ ‘‘tenevāhā’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to support the meaning stated above with the Sutta, "Therefore it is said..." and so on is stated.
Bây giờ, để chứng minh ý nghĩa đã nói bằng kinh (A. Ni. 10.61), nên đã nói “tenevāhā”tiādi (vì vậy đã nói, v.v.).
Ayanti paccayāhāro.
This refers to condition-nutriment.
Ayaṃ (cái này) là vật thực duyên.
Nippariyāyāhāropi gahitova hoti, yāvatā sopi paccayabhāveneva janako, upatthambhako ca hutvā taṃ taṃ phalaṃ āharatīti vattabbataṃ labhatīti.
Direct nutriment is also included, inasmuch as it too is a generator and sustainer by way of being a condition, and thus is said to bring forth such and such a result.
Nippariyāyāhāropi gahitova hoti, (ngay cả vật thực không gián tiếp cũng được bao gồm) có nghĩa là ngay cả vật thực đó cũng có thể được gọi là mang lại quả tương ứng, vì nó là yếu tố sanh khởi và duy trì theo cách duyên.
Tatthāti pariyāyāhāro, nippariyāyāhāroti dvīsu āhāresu.
There refers to the two kinds of nutriment: indirect nutriment and direct nutriment.
Tatthāti (ở đó) có nghĩa là trong hai loại vật thực: vật thực gián tiếp và vật thực không gián tiếp.
Asaññabhave yadipi nippariyāyāhāro na labbhati, paccayāhāro pana labbhati pariyāyāhāralakkhaṇo.
Although direct nutriment is not found in the non-percipient existence (asaññabhava), condition-nutriment is found, characterized as indirect nutriment.
Trong cõi vô tưởng, mặc dù vật thực không gián tiếp không được tìm thấy, nhưng vật thực duyên lại được tìm thấy với đặc tính của vật thực gián tiếp.
Idāni imamevatthaṃ vitthārena dassetuṃ ‘‘anuppanne hi buddhe’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to explain this very meaning in detail, "For when no Buddha has arisen..." and so on is stated.
Bây giờ, để trình bày chi tiết ý nghĩa này, nên đã nói “anuppanne hi buddhe”tiādi (quả thật khi Đức Phật chưa xuất hiện, v.v.).
Uppanne buddhe titthakaramatanissitānaṃ jhānabhāvanāya asijjhanato ‘‘anuppanne buddhe’’ti vuttaṃ.
"When no Buddha has arisen" is stated because when a Buddha has arisen, the development of jhāna by those adhering to the doctrines of other teachers (titthakara) does not succeed.
Vì khi Đức Phật xuất hiện, sự tu tập thiền định của những người nương tựa vào các giáo phái khác không thành tựu, nên đã nói “anuppanne buddhe”ti (khi Đức Phật chưa xuất hiện).
Sāsanikā tādisaṃ jhānaṃ na nibbattentīti ‘‘titthāyatane pabbajitā’’ti vuttaṃ.
"Those who have gone forth in the sects" is stated because followers of the Dispensation do not bring about such jhāna.
Vì các đệ tử trong giáo pháp không làm phát sinh thiền định như vậy, nên đã nói “titthāyatane pabbajitā”ti (những người xuất gia trong các giáo phái khác).
Titthiyā hi upattivisese vimuttisaññino, aññāvirāgāvirāgesu ādīnavānisaṃsadassino vā hutvā asaññasamāpattiṃ nibbattetvā akkhaṇabhūmiyaṃ uppajjanti, na sāsanikā.
For other teachers (titthiyā), mistaking specific attainments for liberation, or seeing the danger and benefit in non-dispassion towards ignorance, bring about the attainment of non-perception (asaññasamāpatti) and arise in the non-opportunity realm (akkhaṇabhūmi), but not the followers of the Dispensation.
Quả thật, các ngoại đạo, nhận thức sự giải thoát trong các trạng thái đặc biệt, hoặc thấy rõ sự nguy hiểm và lợi ích trong sự ly tham và không ly tham, đã làm phát sinh thiền vô tưởng và tái sanh vào cõi vô tưởng, chứ không phải các đệ tử trong giáo pháp.
Vāyokasiṇe parikammaṃ katvāti vāyokasiṇe paṭhamādīni tīṇi jhānāni nibbattetvā tatiyajjhāne ciṇṇavasī hutvā tato vuṭṭhāya catutthajjhānādhigamāya parikammaṃ katvā.
Having performed preliminary work on the air kasina means having developed the first three jhāna attainments based on the air kasina, having mastered the third jhāna, and then having emerged from it and performed preliminary work for the attainment of the fourth jhāna.
Vāyokasiṇe parikammaṃ katvāti (sau khi thực hiện công việc chuẩn bị trong không khí biến xứ) có nghĩa là sau khi làm phát sinh ba thiền đầu tiên trong không khí biến xứ, thành thục trong thiền thứ ba, rồi xuất khỏi thiền đó và thực hiện công việc chuẩn bị để chứng đắc thiền thứ tư.
Tenāha ‘‘catutthajjhānaṃ nibbattetvā’’ti.
Therefore, it states "having developed the fourth jhāna."
Vì vậy, đã nói “catutthajjhānaṃ nibbattetvā”ti (sau khi làm phát sinh thiền thứ tư).
Kasmā panettha vāyokasiṇeyeva parikammaṃ vuttanti?
Why is preliminary work mentioned specifically for the air kasina here?
Tại sao ở đây chỉ nói đến công việc chuẩn bị trong không khí biến xứ?
Yadettha vattabbaṃ, taṃ brahmajālaṭīkāyaṃ (dī. ni. ṭī. 1.41) vitthāritameva.
Whatever is to be said here, that has been extensively explained in the Brahmajālaṭīkā.
Những gì cần nói ở đây, đã được giải thích chi tiết trong Brahmajālaṭīkā (Dī. Ni. Ṭī. 1.41).
Dhīti jigucchanatthe nipāto, tasmā dhī cittanti cittaṃ jigucchāmīti attho.
Dhī is a particle in the sense of revulsion; therefore, dhī cittaṁ means "I am disgusted with the mind."
Dhī là một giới từ với nghĩa ghê tởm, do đó dhī citta có nghĩa là tôi ghê tởm tâm.
Dhibbatetaṃ cittanti etaṃ mama cittaṃ jigucchitaṃ vata hotu.
Dhibbatetaṃ cittaṁ means "May this mind of mine indeed be repulsive!"
Dhibbatetaṃ citta có nghĩa là mong cho tâm này của tôi thật đáng ghê tởm.
Vatāti sambhāvane, tena jigucchaṃ sambhāvento vadati.
Vata is for emphasis; by it, one speaks, emphasizing revulsion.
Vatā có nghĩa là trong sự giả định, do đó nói lên sự ghê tởm trong sự giả định.
Nāmāti ca sambhāvane eva, tena cittassa abhāvaṃ sambhāveti.
And nāma is also for emphasis; by it, one emphasizes the non-existence of the mind.
Nāmā cũng có nghĩa là trong sự giả định, do đó giả định sự không tồn tại của tâm.
Cittassa bhāvābhāvesu ādīnavānisaṃse dassetuṃ ‘‘cittañhī’’tiādi vuttaṃ.
To show the disadvantages and advantages in the existence and non-existence of the mind, ‘‘cittañhī’’ and so on was said.
Để chỉ ra những hiểm họa và lợi ích trong sự tồn tại và không tồn tại của tâm, đã nói “cittañhī” (tâm này) v.v...
Khantiṃ ruciṃ uppādetvāti ‘‘cittassa abhāvo eva sādhu suṭṭhū’’ti imaṃ diṭṭhinijjhānakkhantiṃ, tattha ca abhiruciṃ uppādetvā.
Having produced patience and delight means "The non-existence of the mind is indeed good and excellent"—having produced this patience of insight and contemplation, and delight therein.
Khantiṃ ruciṃ uppādetvā có nghĩa là “sự không tồn tại của tâm là tốt, thật tuyệt vời” – sau khi tạo ra sự nhẫn nại (khanti) đối với quan điểm (diṭṭhi) này và sự thích thú (ruci) ở đó.
Ye uṭṭhānavīriyeneva divasaṃ vītināmetvā tassa nissandaphalamattaṃ kiñcideva labhitvā jīvikaṃ kappenti, te uṭṭhānaphalūpajīvino. Ye pana attano puññaphalameva upajīventi, te puññaphalūpajīvino. Nerayikānaṃ pana neva uṭṭhānavīriyavasena jīvikākappanaṃ, puññaphalassa pana lesopi natthīti vuttaṃ ‘‘ye pana te nerayikā…pe… na puññaphalūpajīvīti vuttā’’ti.
Those who sustain life merely by effort and exertion, passing the day and obtaining some small fruit of that, are those who subsist on the fruit of exertion. Those who subsist only on the fruit of their own merit are those who subsist on the fruit of merit. But for beings in hell, there is no sustaining of life by means of effort and exertion, nor is there any trace of the fruit of merit, so it is said ‘‘ye pana te nerayikā…pe… na puññaphalūpajīvīti vuttā’’.
Những người sống bằng cách lao động và nỗ lực suốt cả ngày, chỉ nhận được một chút quả của sự lao động đó, được gọi là uṭṭhānaphalūpajīvino (người sống nhờ quả của sự nỗ lực). Những người sống nhờ quả phúc của chính mình được gọi là puññaphalūpajīvino (người sống nhờ quả của phước báu). Đối với chúng sanh trong địa ngục, không có sự sống nhờ nỗ lực, và cũng không có một chút quả phúc nào, do đó đã nói “ye pana te nerayikā…pe… na puññaphalūpajīvīti vuttā” (những chúng sanh trong địa ngục… v.v… không được gọi là người sống nhờ quả phúc).
Paṭisandhiviññāṇassa āharaṇena manosañcetanāhāroti vuttā, na yassa kassaci phalassāti adhippāyena ‘‘kiṃ pañca āhārā atthī’’ti codeti.
He questions ‘‘are there five kinds of sustenance’’ with the intention that mental volition as sustenance is spoken of in terms of bringing about rebirth-consciousness, not in terms of the fruit of just any kamma.
Với ý nghĩa rằng thức tái tục (paṭisandhiviññāṇa) được mang đến bởi vật thực ý tư (manosañcetanāhāra), chứ không phải bởi quả nào khác, đã đặt câu hỏi “kiṃ pañca āhārā atthī” (có năm loại vật thực không?).
Ācariyo nippariyāyāhāre adhippete siyā tava codanāyāvasaro, sā pana ettha anavasarāti dassetuṃ ‘‘pañca na pañcāti idaṃ na vattabba’’nti vatvā pariyāyāhārasseva panettha adhippetabhāvaṃ dassento ‘‘nanu paccayo āhāroti vuttameta’’nti āha.
The teacher, if immediate sustenance were intended, there would be an opportunity for your question, but that is not the case here. So, having said "It should not be said, 'five are not five'", he shows that here it is mediate sustenance that is intended, saying ‘‘nanu paccayo āhāroti vuttameta’’.
Vị đạo sư, với ý định rằng nếu vật thực được hiểu theo nghĩa tuyệt đối thì câu hỏi của bạn có thể có cơ sở, nhưng ở đây thì không, đã nói “pañca na pañcāti idaṃ na vattabba” (năm không phải là năm, điều này không nên nói), và để chỉ ra rằng ở đây vật thực được hiểu theo nghĩa tương đối, đã nói “nanu paccayo āhāroti vuttameta” (chẳng phải đã nói nhân duyên là vật thực sao?).
Tasmāti yassa kassaci paccayassa ‘‘āhāro’’ti icchitattā.
Therefore, because any condition is desired as "sustenance."
Tasmā (do đó) có nghĩa là vì bất kỳ nhân duyên nào cũng được coi là “vật thực”.
Idāni vuttamevatthaṃ pāḷiyā samatthento ‘‘yaṃ sandhāyā’’tiādimāha.
Now, affirming the very meaning that was stated with the Pāḷi, he says ‘‘yaṃ sandhāyā’’ and so on.
Bây giờ, để xác nhận ý nghĩa đã nói bằng kinh điển, đã nói “yaṃ sandhāyā” (những gì liên quan đến) v.v...
Mukhyāhāravasenapi nerayikānaṃ āhāraṭṭhitikataṃ dassetuṃ ‘‘kabaḷīkāraṃ āhāraṃ…pe… sādhetī’’ti vuttaṃ.
To show that beings in hell also have sustenance in terms of principal sustenance, it is said ‘‘kabaḷīkāraṃ āhāraṃ…pe… sādhetī’’.
Để chỉ ra rằng chúng sanh trong địa ngục cũng được duy trì bởi vật thực theo nghĩa vật thực chính, đã nói “kabaḷīkāraṃ āhāraṃ…pe… sādhetī” (vật thực đoàn… v.v… hoàn thành).
Yadi evaṃ nerayikā sukhapaṭisaṃvedinopi hontīti?
If so, do beings in hell also experience pleasure?
Nếu vậy, chúng sanh trong địa ngục cũng cảm nhận được sự sung sướng sao?
Noti dassetuṃ ‘‘kheḷopi hī’’tiādi vuttaṃ.
To show "no," ‘‘kheḷopi hī’’ and so on was said.
Để chỉ ra rằng không phải vậy, đã nói “kheḷopi hī” (ngay cả nước bọt) v.v...
Tayoti tayo arūpāhārā kabaḷīkārāhārassa abhāvato.
Three means the three immaterial kinds of sustenance, due to the absence of physical food (kabaḷīkārāhāra).
Tayo (ba) có nghĩa là ba loại vật thực vô sắc, vì không có vật thực đoàn.
Avasesānanti asaññasattehi avasesānaṃ.
Of the remaining ones means of those remaining from the non-percipient beings (asaññasattā).
Avasesāna (của những cái còn lại) có nghĩa là của những cái còn lại ngoài chúng sanh vô tưởng.
Kāmabhavādīsu nibbattasattānaṃ paccayāhāro hi sabbesaṃ sādhāraṇoti.
For beings born in the sense-sphere existence and so on, causal sustenance is common to all.
Vì vật thực duyên là chung cho tất cả chúng sanh được sinh ra trong cõi dục v.v...
Etaṃ pañhanti ‘‘katamo eko dhammo’’ti evaṃ coditametaṃ pañhaṃ.
This question means this question, "Which is the one phenomenon?" thus posed.
Etaṃ pañha (câu hỏi này) có nghĩa là câu hỏi này đã được đặt ra như “pháp nào là một?”
Kathetvāti vissajjetvā.
Having explained means having answered.
Kathetvā (sau khi nói) có nghĩa là sau khi giải đáp.
‘‘Tattha tattha…pe… dukkhaṃ hotī’’ti etena yathā idha paṭhamassa pañhassa niyyātanaṃ, dutiyassa uddharaṇaṃ na kataṃ, evaṃ iminā eva adhippāyena ito paresu dukatikādipañhesu tattha tattha ādipariyosānesu eva uddharaṇaniyyātanāni katvā sesesu na katanti dasseti.
By ‘‘Therein, in this and that…pe… there is suffering,’’ it is shown that just as the elucidation of the first question and the setting forth of the second were not done here, so with this very intention, in the subsequent questions of two factors and so on, the setting forth and elucidation are done only at the beginning and end of each, and not in the others.
Với “Tattha tattha…pe… dukkhaṃ hotī” (ở đó… v.v… khổ), điều đó cho thấy rằng cũng như ở đây không có sự giải thích cho câu hỏi thứ nhất, và không có sự rút gọn cho câu hỏi thứ hai, thì với cùng ý nghĩa này, trong các câu hỏi hai chi (dukatikā) v.v... tiếp theo, sự rút gọn và giải thích chỉ được thực hiện ở phần đầu và cuối, còn ở các phần còn lại thì không.
Paṭicca etasmā phalaṃ etīti paccayo, kāraṇaṃ, tadeva attano phalaṃ saṅkharotīti saṅkhāroti āha ‘‘imasmimpi…pe… saṅkhāroti vutto’’ti.
That from which a result comes about is condition (paccaya), a cause; that which produces its own result is volitional formation (saṅkhāra), so it is said ‘‘in this…pe… is called saṅkhāra’’.
Vì quả phát sinh từ cái này nên gọi là paccayo (nhân duyên), tức là nguyên nhân; chính nó tạo ra quả của mình nên gọi là saṅkhāro (hành), do đó đã nói “imasmimpi…pe… saṅkhāroti vutto” (trong cái này… v.v… được gọi là hành).
Āhārapaccayoti āharaṇaṭṭhavisiṭṭho paccayo.
Sustenance-condition (āhārapaccayo) means a condition distinguished by the aspect of bringing forth.
Āhārapaccayo có nghĩa là nhân duyên đặc biệt có chức năng mang đến.
Āharaṇañcettha uppādakattappadhānaṃ, saṅkharaṇaṃ upatthambhakattappadhānanti ayametesaṃ viseso.
Here, bringing forth is predominant in the sense of originating, and producing is predominant in the sense of supporting; this is the difference between them.
Ở đây, āharaṇaṃ (sự mang đến) chủ yếu là sự phát sinh, saṅkharaṇaṃ (sự tạo tác) chủ yếu là sự hỗ trợ; đây là sự khác biệt giữa chúng.
Tenāha ‘‘ayamettha heṭṭhimato viseso’’ti.
Therefore, he says ‘‘this is the difference from the preceding one’’.
Do đó đã nói “ayamettha heṭṭhimato viseso” (đây là sự khác biệt so với cái trước).
Nippariyāyāhāre gahite ‘‘sabbe sattā’’ti vuttepi asaññasattā na gahitā eva bhavissantīti padesavisayo sabba-saddo hoti yathā ‘‘sabbe tasantidaṇḍassā’’tiādīsu (dha. pa. 130).
When "all beings" is said, if immediate sustenance is taken, even non-percipient beings will not be included, so the word "all" has a specific scope, as in phrases like "all tremble at the rod" (dha. pa. 130) and so on.
Khi vật thực được hiểu theo nghĩa tuyệt đối, ngay cả khi nói “tất cả chúng sanh”, chúng sanh vô tưởng sẽ không được bao gồm, như trong các câu “tất cả đều sợ gậy” (dha. pa. 130) v.v... thì từ “tất cả” có phạm vi hạn chế.
Na hettha khīṇāsavādīnaṃ gahaṇaṃ hoti.
Here, there is no inclusion of Arahants and so forth.
Ở đây, không bao gồm các vị A-la-hán v.v...
Pākaṭo bhaveyya visesasāmaññassa visayattā pañhānaṃ.
It would be manifest, because questions pertain to both specific and general aspects.
Pākaṭo bhaveyya vì các câu hỏi có đối tượng là sự đặc biệt và sự chung chung.
No ca gaṇhiṃsu aṭṭhakathācariyā.
But the commentators did not take it.
No ca gaṇhiṃsu (và không chấp nhận) các vị Luận sư.
Dhammo nāma natthi saṅkhatoti adhippāyo.
There is no phenomenon refers to that which is conditioned.
Dhammo nāma natthi (không có pháp nào) có nghĩa là pháp hữu vi.
Idha dutiyapañhe ‘‘saṅkhāro’’ti paccayo eva kathitoti sambandho.
Here in the second question, ‘‘saṅkhāra’’ refers to the condition itself, is the connection.
Idha (ở đây) trong câu hỏi thứ hai, “saṅkhāro” (hành) có liên quan đến việc chỉ nói về nhân duyên.
Yadā sammāsambodhisamadhigato, tadā eva sabbañeyyaṃ sacchikataṃ jātanti āha ‘‘mahābodhimaṇḍe nisīditvā’’ti.
When he attained perfect enlightenment, at that very time all knowable things were realized, so it is said ‘‘having sat on the great Bodhi throne’’.
Khi đạt được Chánh Đẳng Giác, tất cả những gì cần biết đều đã được chứng ngộ, do đó đã nói “mahābodhimaṇḍe nisīditvā” (ngồi dưới cội Bồ-đề vĩ đại).
Sayanti sāmaṃyeva.
By oneself means by himself.
Sayaṃ có nghĩa là tự mình.
Addhaniyanti addhānakkhamaṃ cirakālāvaṭṭhāyi pārampariyavasena.
Lasting means capable of lasting a long time, enduring over a long period, through tradition.
Addhaniyaṃ có nghĩa là bền vững, tồn tại lâu dài theo truyền thống.
Tenāha ‘‘ekena hī’’tiādi.
Therefore, he says ‘‘by one’’ and so on.
Do đó đã nói “ekena hī” (thật vậy, với một) v.v...
Paramparakathāniyamenāti paramparakathākathananiyamena, niyamitatthabyañjanānupubbiyā kathāyāti attho.
By the rule of traditional exposition means by the rule of expounding traditional teachings, that is, by an exposition with a fixed order of meaning and expression.
Paramparakathāniyamenā có nghĩa là theo quy tắc của lời nói truyền thống, tức là lời nói theo thứ tự văn tự và ý nghĩa đã được quy định.
Ekakavasenāti ekaṃ ekaṃ parimāṇaṃ etassāti ekako, pañho.
By way of a single one means that which has a single measure is eka (single), a question.
Ekakavasenā có nghĩa là ekako (một), tức là câu hỏi, có một số lượng nhất định.
Tassa ekakassa vasena.
By way of that single one.
Theo cái một đó.
Ekakaṃ niṭṭhitaṃ vissajjananti adhippāyoti.
The single one is finished means the answer is finished, is the intention.
Ekakaṃ niṭṭhitaṃ có nghĩa là câu trả lời đã hoàn tất.
304. Cattāro khandhāti tesaṃ tāva nāmanaṭṭhena nāmabhāvaṃ paṭhamaṃ vatvā pacchā nibbānassa vattukāmo āha.
304. The four aggregates: First, wishing to speak of their nature as "name" in the sense of naming, and then of Nibbāna, he says.
304. Cattāro khandhā (bốn uẩn) – trước hết, sau khi nói về tính chất danh (nāma) của chúng theo nghĩa là danh xưng, sau đó muốn nói về Niết-bàn, đã nói.
Tassāpi hi tathā nāmabhāvaṃ parato vakkhati.
For Nibbāna too, he will later speak of its nature as "name."
Về sau cũng sẽ nói về tính chất danh của Niết-bàn như vậy.
‘‘Nāmaṃ karoti nāmayatī’’ti ettha yaṃ nāmakaraṇaṃ, taṃ nāmanti āha ‘‘nāmanaṭṭhenāti nāmakaraṇaṭṭhenā’’ti, attanovāti adhippāyo.
Where it says "makes a name, names," he says that this making of a name is nāma (name) in the sense of naming; the intention is "of oneself."
“Nāmaṃ karoti nāmayatī” (làm thành danh, gọi là danh) – ở đây, cái được gọi là nāma (danh) là sự đặt tên, do đó đã nói “nāmanaṭṭhenāti nāmakaraṇaṭṭhenā” (theo nghĩa danh xưng là theo nghĩa đặt tên), với ý nghĩa là của chính mình.
Evañhi sātisayamidaṃ tesaṃ nāmakaraṇaṃ hoti.
For thus, this naming of them is extraordinary.
Như vậy, sự đặt tên của chúng là đặc biệt.
Tenāha ‘‘attano nāmaṃ karontāva uppajjantī’’tiādi.
Therefore, he says ‘‘they arise as if making their own name’’ and so on.
Do đó đã nói “attano nāmaṃ karontāva uppajjantī” (chúng phát sinh bằng cách tự đặt tên cho mình) v.v...
Idāni tamatthaṃ byatirekamukhena vibhāvetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to explain that meaning by way of exclusion, ‘‘just as’’ and so on was said.
Bây giờ, để làm rõ ý nghĩa đó bằng cách phủ định, đã nói “yathā hī” (ví như) v.v...
Yassa nāmassa karaṇeneva te ‘‘nāma’’nti vuccanti, taṃ sāmaññanāmaṃ, kittimanāmaṃ, guṇanāmaṃ vā na hoti, atha kho opapātikanāmanti purimāni tīṇi nāmāni udāharaṇavasena dassetvā ‘‘na evaṃ vedanādīna’’nti te paṭikkhipitvā itaranāmameva nāmakaraṇaṭṭhena nāmanti dassento ‘‘vedanādayo hī’’tiādimāha.
The name by the making of which they are called "name" is not a common name, a conventional name, or a qualitative name; rather, it is an inherent name (opapātika-nāma). Having presented the first three types of names as examples, and having rejected them by saying "not so for feeling, etc.", and showing that the other name (inherent name) is indeed "name" in the sense of naming, he says ‘‘vedanādayo hī’’ and so on.
Cái danh mà nhờ sự đặt tên của nó mà chúng được gọi là “danh”, không phải là danh chung, danh do đặt ra, hay danh theo đức tính, mà là danh tự nhiên (opapātikanāma). Sau khi đưa ra ba loại danh đầu tiên làm ví dụ, và phủ nhận chúng bằng cách nói “na evaṃ vedanādīnaṃ” (không phải như vậy đối với thọ v.v...), và để chỉ ra rằng danh khác mới là danh theo nghĩa đặt tên, đã nói “vedanādayo hī” (thọ v.v...) v.v...
‘‘Mahāpathaviādayo’’ti kasmā vuttaṃ, nanu pathaviāpādayo idha nāmanti anadhippetā, rūpanti pana adhippetāti?
"Why is 'great earth and so on' said? Are not earth, water, and so on not intended as 'name' here, but 'form' is intended?"
Tại sao lại nói “mahāpathaviādayo” (đại địa v.v...)? Chẳng phải địa đại, thủy đại v.v... ở đây không được coi là danh, mà được coi là sắc sao?
Saccametaṃ, phassavedanādīnaṃ viya pana pathaviādīnaṃ opapātikanāmatāsāmaññena ‘‘pathaviādayo viyā’’ti nidassanaṃ kataṃ, na arūpadhammā viya rūpadhammānaṃ nāmasabhāvattā.
This is true. However, just as with contact, feeling, etc., the example "like earth, etc." is given by the commonality of inherent name, not by the nature of form as being names like immaterial phenomena.
Điều đó đúng, nhưng ví dụ “pathaviādayo viyā” (như địa đại v.v...) được đưa ra với sự chung chung về tính chất danh tự nhiên của địa đại v.v..., giống như xúc, thọ v.v..., chứ không phải vì các pháp sắc có tính chất danh như các pháp vô sắc.
Phassavedanādīnañhi arūpadhammānaṃ sabbadāpi phassādināmakattā, pathaviādīnaṃ kesakumbhādināmantarāpatti viya nāmantarānāpajjanato ca sadā attanāva katanāmatāya catukkhandhanibbānāni nāmakaraṇaṭṭhena nāmaṃ.
Indeed, for immaterial phenomena such as touch and feeling, because they are always named touch, etc., and because they do not fall into other names, unlike earth, etc., which can fall into other names such as hair or a pot, and because they always acquire their names by themselves, the four aggregates and Nibbāna are called name in the sense of naming.
Đối với các pháp vô sắc như xúc, thọ, v.v., vì chúng luôn được gọi bằng tên xúc, v.v., và vì chúng không bị rơi vào các tên gọi khác giống như đất, v.v. có thể được gọi bằng tên khác như tóc, bình, v.v., và vì chúng luôn tự mình đặt tên, nên bốn uẩn và Nibbāna là danh theo nghĩa là sự đặt tên.
Atha vā adhivacanasamphasso viya adhivacananāmamantarena ye anupacitasambhārānaṃ gahaṇaṃ na gacchanti, te nāmāyattaggahaṇā nāmaṃ. Rūpaṃ pana vināpi nāmasādhanaṃ attano ruppanasabhāvena gahaṇaṃ upayātīti rūpaṃ. Tenāha ‘‘tesu uppannesū’’tiādi.
Or, like the designation contact, those things whose constituents are not amassed and which cannot be grasped without the designation 'name' are name, because their grasping depends on name. But form (rūpa), even without the means of naming, comes to be grasped by its own nature of being oppressed. Therefore, it is said, "When they arise," and so on.
Hoặc, giống như sự xúc chạm của danh từ, những gì không thể được nắm bắt nếu không có danh từ, những gì phụ thuộc vào danh để được nắm bắt, thì là danh. Còn sắc thì dù không có phương tiện danh, nó vẫn được nắm bắt bởi bản chất bị biến hoại của chính nó, nên là sắc. Vì thế,* đã nói: “Khi chúng khởi sinh” v.v.
Idhāpi ‘‘yathāpathaviyā’’tiādīsu vuttanayeneva attho veditabbo nidassanavasena āgatattā.
Here too, the meaning should be understood in the same way as stated in phrases like "just as the earth," because it is presented by way of example.
Ở đây, ý nghĩa cũng nên được hiểu theo cách đã nói trong các câu như “giống như đất” v.v., vì nó được đưa ra dưới dạng ví dụ.
‘‘Atītepī’’tiādinā vedanādīsu nāmasaññā niruḷhā, anādikālikā cāti dasseti.
By "in the past" and so on, it is shown that the perception of 'name' for feeling and the other aggregates is established and has existed from beginningless time.
Với câu “trong quá khứ cũng vậy” v.v.,* chỉ ra rằng danh hiệu về danh đối với thọ, v.v. đã được thiết lập và là vô thủy.
Iti atītādivibhāgavantānampi vedanādīnaṃ nāmakaraṇaṭṭhena nāmabhāvo ekantiko, tabbibhāgarahite pana ekasabhāve nicce nibbāne vattabbameva natthīti dassento ‘‘nibbānaṃ pana…pe… nāmanaṭṭhena nāma’’nti āha.
Thus, for feeling and the other aggregates, which have divisions like past, their state of being name in the sense of naming is absolute. However, regarding Nibbāna, which is one nature devoid of such divisions and is eternal, there is nothing that needs to be said, demonstrating this, he said, "but Nibbāna... through naming is name."
Như vậy, đối với thọ, v.v. có sự phân chia quá khứ, v.v., sự hiện hữu của danh theo nghĩa đặt tên là tuyệt đối. Nhưng đối với Nibbāna, là một bản chất duy nhất, thường hằng, không có sự phân chia đó, thì không có gì để nói. Để chỉ ra điều này,* đã nói: “Còn Nibbāna…pe… là danh theo nghĩa là sự đặt tên.”
Nāmanaṭṭhenāti nāmakaraṇaṭṭhena.
Through naming means in the sense of naming.
Theo nghĩa là sự đặt tên (nāmanaṭṭhena) có nghĩa là theo nghĩa là sự đặt tên.
Namantīti ekantato sārammaṇattā tanninnā honti, tehi vinā nappavattantīti attho.
They incline means that, being absolutely connected to an object, they are inclined towards it; that is, they do not occur without it.
Chúng hướng về (namantī) có nghĩa là chúng tuyệt đối hướng về đối tượng, chúng không thể phát sinh nếu không có đối tượng đó.
Sabbanti khandhacatukkaṃ, nibbānañca.
All refers to the four aggregates and Nibbāna.
Tất cả (sabbaṃ) là bốn uẩn và Nibbāna.
Yasmiṃ ārammaṇeyeva vedanākkhandho pavattati, taṃsampayuttatāya saññākkhandhādayopi tattha pavattantīti so ne tattha nāmento viya hoti vinā appavattanato.
The feeling aggregate occurs only on a particular object, and because the perception aggregate and others are conjoined with it, they also occur there. Thus, it is as if it inclines them there, because they do not occur without it.
Chỉ trong đối tượng mà uẩn thọ phát sinh, và vì sự tương ưng với nó, các uẩn tưởng, v.v. cũng phát sinh ở đó. Vì vậy, đối tượng đó giống như đang hướng chúng đến đó, vì chúng không thể phát sinh nếu không có nó.
Esa nayo saññākkhandhādīsupīti vuttaṃ ‘‘ārammaṇe aññamaññaṃ nāmentī’’ti.
This method applies to the perception aggregate and others as well, which is why it is said, "they incline each other to the object."
Nguyên tắc này cũng tương tự đối với các uẩn tưởng, v.v., nên đã nói: “hướng lẫn nhau đến đối tượng.”
Anavajjadhamme maggaphalādike.
In blameless phenomena refers to paths, fruits, and so on.
Các pháp không có lỗi (anavajjadhamme) là các pháp như đạo và quả.
Kāmaṃ kesuci rūpadhammesupi ārammaṇādhipatibhāvo labbhateva, nibbāne panesa sātisayo tassa accantasantapaṇītatākappabhāvatoti tadeva ārammaṇādhipatipaccayatāya ‘‘attani nāmetī’’ti vuttaṃ.
Although the state of being an object or a dominant condition is certainly obtained in some material phenomena, in Nibbāna this is extraordinary, because of its supremely peaceful, sublime, and unconditioned nature. Therefore, that very Nibbāna is said to "incline itself" by way of being an object and a dominant condition.
Mặc dù trong một số pháp sắc, trạng thái làm chủ đối tượng cũng có thể đạt được, nhưng trong Nibbāna, trạng thái này là đặc biệt vì Nibbāna là tối thượng thanh tịnh và vô điều kiện. Vì vậy, chính Nibbāna được nói là “hướng về chính nó” theo nghĩa là nhân làm chủ đối tượng.
Tathā hi ariyā sakalampi divasabhāgaṃ taṃ ārabbha vītināmentāpi tittiṃ na gacchanti.
Indeed, the noble ones, even spending the entire day engaged with it, are not sated.
Thật vậy, các bậc Thánh dành cả ngày để quán Nibbāna nhưng không bao giờ cảm thấy thỏa mãn.
‘‘Ruppanaṭṭhenā’’ti etena ruppatīti rūpanti dasseti.
By "in the sense of oppression," it is shown that what is oppressed is form.
Với câu “theo nghĩa là bị biến hoại” (ruppanaṭṭhenā),* chỉ ra rằng cái gì bị biến hoại thì là sắc.
Tattha sītādivirodhipaccayasannipāte visadisuppatti ruppanaṃ. Nanu ca arūpadhammānampi virodhipaccayasamāgame visadisuppatti labbhatīti?
Here, the distinct arising of states due to the confluence of opposing conditions like cold is oppression. But is it not the case that even for immaterial phenomena, a distinct arising of states is obtained when opposing conditions come together?
Ở đây, sự phát sinh khác biệt khi các nhân đối nghịch như lạnh, v.v. hội tụ là sự biến hoại. Vậy thì, sự phát sinh khác biệt khi các nhân đối nghịch hội tụ cũng có thể được tìm thấy trong các pháp vô sắc, phải không?
Saccaṃ labbhati, na pana vibhūtataraṃ.
It is true that it is obtained, but it is not as manifest.
Đúng vậy, nó có thể được tìm thấy, nhưng không rõ ràng bằng.
Vibhūtatarañhettha ruppanaṃ adhippetaṃ sītādiggahaṇato.
Here, a more manifest oppression is intended, as seen from the mention of cold and so on.
Ở đây, sự biến hoại rõ ràng hơn được đề cập đến qua việc đề cập đến lạnh, v.v.
Vuttañhetaṃ ‘‘ruppatīti kho bhikkhave tasmā ‘rūpa’nti vuccati.
For it is said, "It is oppressed, monks, that is why it is called 'form'.
Điều này đã được nói: “Này các tỳ khưu, vì nó bị biến hoại, nên nó được gọi là ‘sắc’.
Kena ruppati?
By what is it oppressed?
Bị biến hoại bởi cái gì?
Sītenapi ruppati, uṇhenapi ruppatī’’tiādi (saṃ. ni. 3.79).
It is oppressed by cold, it is oppressed by heat," and so on.
Nó bị biến hoại bởi lạnh, nó bị biến hoại bởi nóng” v.v. (Saṃ. ni. 3.79).
Yadi evaṃ kathaṃ brahmaloke rūpasamaññāti?
If so, how is there the designation 'form' in the Brahma world?
Nếu vậy, tại sao trong cõi Phạm thiên lại có danh hiệu sắc?
Tatthāpi taṃsabhāvānativattanato hotiyeva rūpasamaññā.
Even there, the designation 'form' exists because its nature is not transgressed.
Ở đó cũng có danh hiệu sắc vì bản chất đó không bị vượt qua.
Anuggāhakapaccayavasena vā visadisapaccayasannipāteti evamattho veditabbo.
Or, the meaning should be understood as the confluence of unsuitable conditions by way of unsupporting conditions.
Hoặc ý nghĩa nên được hiểu là sự hội tụ của các nhân khác biệt theo nghĩa là nhân hỗ trợ.
‘‘Yo attano santāne vijjamānassayeva visadisuppattihetubhāvo, taṃ ruppana’’nti aññe.
Others say, "That which is the cause of a distinct arising of what exists in one's own continuum is oppression."
“Cái gì là nhân của sự phát sinh khác biệt của chính cái đang tồn tại trong dòng tương tục của mình, đó là sự biến hoại,” những người khác nói.
Imasmiṃ pakkhe rūpayati vikāramāpādetīti rūpaṃ. ‘‘Saṅghaṭṭanena vikārāpattiyaṃ ruppana-saddo niruḷho’’ti keci.
In this view, form is that which takes on a change through 'forming' (making a shape). Some say, "The word oppression is established for taking on a change through impact."
Trong trường hợp này, cái gì làm biến đổi, làm cho biến dạng, thì là sắc. “Từ ruppana đã được thiết lập để chỉ sự biến dạng do va chạm,” một số người nói.
Etasmiṃ pakkhe arūpadhammesu rūpasamaññāya pasaṅgo eva natthi saṅghaṭṭanābhāvato.
In this view, there is no possibility of applying the designation 'form' to immaterial phenomena, due to the absence of impact.
Trong trường hợp này, không có sự liên quan của danh hiệu sắc đối với các pháp vô sắc vì không có sự va chạm.
‘‘Paṭighato ruppana’’nti apare.
Others say, " Oppression is resistance."
“ Sự biến hoại là do sự va đập,” những người khác nói.
‘‘Tassāti rūpassā’’ti vadanti, nāmarūpassāti pana yuttaṃ.
They say, " Its refers to form," but it is proper to say "of name-and-form."
Họ nói: “Của nó là của sắc,” nhưng nói là của danh sắc thì hợp lý hơn.
Yathā hi rūpassa, evaṃ nāmassāpi vedanākkhandhādivasena, madanimmadanādivasena ca vitthārakathā visuddhimagge (visuddhi. 2.456) vuttā evāti.
Just as the detailed explanation of form, so too that of name, by way of the feeling aggregate and so on, and by way of maddening and intoxicating, has been stated in the Visuddhimagga.
Thật vậy, giống như đối với sắc, đối với danh cũng vậy, sự giải thích chi tiết theo nghĩa uẩn thọ, v.v., và theo nghĩa say mê, làm suy yếu, v.v. đã được nói trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhi. 2.456).
Iti ayaṃ duko kusalattikena saṅgahite sabhāvadhamme pariggahetvā pavattoti.
Thus, this dyad proceeds by encompassing the inherent phenomena included in the wholesome triad.
Như vậy, cặp pháp này phát sinh bằng cách bao gồm các pháp bản chất được tập hợp trong tam đề thiện.
Avijjāti avindiyaṃ ‘‘attā, jīvo, itthī, puriso’’ti evamādikaṃ vindatīti avijjā. Vindiyaṃ ‘‘dukkhaṃ, samudayo’’ti evamādikaṃ na vindatīti avijjā. Sabbampi dhammajātaṃ aviditakaraṇaṭṭhena avijjā. Antarahite saṃsāre satte javāpetīti avijjā. Atthato pana sā dukkhādīnaṃ catunnaṃ saccānaṃ sabhāvacchādako sammoho hotīti āha ‘‘dukkhādīsu aññāṇa’’nti.
Avijjā (ignorance) means that which finds what should not be found, such as "self, living being, woman, man," and so on, or that which does not find what should be found, such as "suffering, origin," and so on. All phenomena are avijjā in the sense of making them unknown. It drives beings in the hidden cycle of existence, hence avijjā. In essence, it is the delusion that conceals the true nature of the four truths, such as suffering, which is why it is said, "unknowledge of suffering and so on."
Vô minh (avijjā) là cái gì tìm thấy những điều không nên tìm thấy như “tự ngã, chúng sinh, phụ nữ, đàn ông” v.v. là vô minh. Cái gì không tìm thấy những điều nên tìm thấy như “khổ, tập” v.v. là vô minh. Tất cả các loại pháp đều là vô minh theo nghĩa là làm cho không biết. Cái gì thúc đẩy chúng sinh trong luân hồi vô tận là vô minh. Nhưng về mặt ý nghĩa, nó là sự si mê che lấp bản chất của bốn sự thật như khổ, v.v. Vì vậy,* nói: “Sự không biết về khổ, v.v.”
Bhavapatthanā nāma kāmabhavādīnaṃ patthanāvasena pavattataṇhā.
Bhavapatthanā (craving for existence) is the craving that arises by way of longing for existences such as the sense-sphere existence.
Khát ái hữu (bhavapatthanā) là sự khát ái phát sinh theo nghĩa khao khát các cõi dục, v.v.
Tenāha ‘‘yo bhavesu bhavacchando’’tiādi.
Therefore, it is said, "that desire for existence in various states of being," and so on.
Vì thế,* nói: “Cái gì là dục vọng về các cõi hữu” v.v.
Iti ‘‘ayaṃ duko vaṭṭamūlasamudācāradassanatthaṃ gahito.
Thus, this dyad is taken to show the root and manifestation of the cycle of existence.
Như vậy, cặp pháp này được đưa ra để chỉ ra sự phát sinh của gốc rễ luân hồi.
Bhavadiṭṭhīti khandhapañcakaṃ ‘‘attā ca loko cā’’ti gāhetvā taṃ ‘‘bhavissatī’’ti gaṇhanavasena niviṭṭhā sassatadiṭṭhīti attho.
Bhavadiṭṭhī (eternalism) means the view of eternalism established by grasping the five aggregates as "self and world" and thinking, "it will exist."
Thường kiến (bhavadiṭṭhī) có nghĩa là tà kiến thường còn được thiết lập theo nghĩa nắm giữ năm uẩn là “tự ngã và thế giới” và nắm giữ rằng chúng “sẽ tồn tại”.
Tenāha ‘‘bhavo vuccatī’’tiādi.
Therefore, it is said, "existence is said," and so on.
Vì thế,* nói: “Hữu được gọi là” v.v.
Bhavissatīti bhavo, tiṭṭhati sabbakālaṃ atthīti attho.
It will exist, hence existence; it remains, it exists all the time.
Sẽ tồn tại là hữu, có nghĩa là tồn tại mãi mãi.
Sassatanti sassatabhāvo.
Eternal refers to the state of being eternal.
Thường hằng (sassataṃ) là trạng thái thường hằng.
Vibhavadiṭṭhīti khandhapañcakameva ‘‘attā’’ti ca ‘‘loko’’ti ca gahetvā taṃ ‘‘na bhavissatī’’ti gaṇhanavasena niviṭṭhā ucchedadiṭṭhīti attho.
Vibhavadiṭṭhī (annihilationism) means the view of annihilationism established by grasping the five aggregates as "self" and "world" and thinking, "it will not exist."
Đoạn kiến (vibhavadiṭṭhī) có nghĩa là tà kiến đoạn diệt được thiết lập theo nghĩa nắm giữ năm uẩn là “tự ngã” và “thế giới” và nắm giữ rằng chúng “sẽ không tồn tại”.
Tenāha ‘‘vibhavo vuccatī’’tiādi.
Therefore, it is said, "non-existence is said," and so on.
Vì thế,* nói: “Phi hữu được gọi là” v.v.
Vibhavissati vinassati ucchijjatīti vibhavo, ucchedo.
It will not exist, it will perish, it will be cut off, hence non-existence, annihilation.
Sẽ không tồn tại, sẽ diệt vong, sẽ bị đoạn diệt là phi hữu, là sự đoạn diệt.
Yaṃ na hirīyatīti yena dhammena taṃsampayuttadhammasamūho, puggalo vā na hirīyati na lajjati, liṅgavipallāsaṃ vā katvā yo dhammoti attho veditabbo.
That which is not ashamed of means the group of phenomena conjoined with it, or the person, who is not ashamed or embarrassed by which phenomenon; or, reversing the gender, the meaning should be understood as "which phenomenon."
Cái gì không biết hổ thẹn (yaṃ na hirīyatī) có nghĩa là cái pháp mà nhóm pháp tương ưng với nó, hoặc cá nhân, không biết hổ thẹn, không biết xấu hổ, hoặc nên hiểu là pháp nào đã đảo ngược giới tính.
Hirīyitabbenāti upayogatthe karaṇavacanaṃ, hirīyitabbayuttakaṃ kāyaduccaritādidhammaṃ na jigucchatīti attho.
By what should be ashamed of is a dative case in the sense of instrumentality; it means one is not disgusted by evil actions like misconduct of body that should be ashamed of.
Với điều đáng hổ thẹn (hirīyitabbenā) là cách ngôn ngữ chỉ công dụng, có nghĩa là không ghê tởm pháp bất thiện thân, v.v. đáng hổ thẹn.
Nillajjatāti pāpassa ajigucchanā.
Shamelessness means not being disgusted by evil.
Sự vô tàm (nillajjatā) là sự không ghê tởm tội lỗi.
Yaṃ na ottappatīti etthāpi vuttanayeneva attho veditabbo.
That which does not dread - here too, the meaning should be understood in the same way as stated.
Trong câu “cái gì không biết ghê sợ” (yaṃ na ottappatī) cũng nên hiểu theo cách đã nói.
Ottappitabbenāti pana hetuatthe karaṇavacanaṃ, ottappitabbayuttakena ottappassa hetubhūtena kāyaduccaritādināti attho.
By what should be dreaded, however, is a dative case in the sense of cause; it means by bodily misconduct, etc., which is conjoined with what should be dreaded and is the cause of dread.
Với điều đáng ghê sợ (ottappitabbenā) là cách ngôn ngữ chỉ nguyên nhân, có nghĩa là bởi bất thiện thân, v.v. là nhân của sự ghê sợ, đáng ghê sợ.
Hirīyitabbenāti etthāpi vā evameva attho veditabbo.
By what should be ashamed of - here too, the meaning should be understood in the same way.
Trong câu “với điều đáng hổ thẹn” (hirīyitabbenā) cũng nên hiểu theo cách tương tự.
Abhāyanakaākāroti pāpato anuttāsanākāro.
Absence of fear means the absence of terror of evil.
Trạng thái không sợ hãi (abhāyanakaākāro) là trạng thái không kinh hoàng trước tội lỗi.
‘‘Yaṃ hirīyatī’’tiādīsu anantaraduke vuttanayena attho veditabbo.
In "That which is ashamed of," and so on, the meaning should be understood in the same way as stated in the preceding dyad.
Trong các câu “cái gì biết hổ thẹn” v.v., ý nghĩa nên được hiểu theo cách đã nói trong cặp pháp trước.
Niyakajjhattaṃ jātiādisamuṭṭhānaṃ etissāti ajjhattasamuṭṭhānā. Niyakajjhattato bahibhāvato bahiddhā parasantāne samuṭṭhānaṃ etissāti bahiddhā samuṭṭhānā. Attā eva adhipati attādhipati, ajjhattasamuṭṭhānattā eva attādhipatito āgamanato attādhipateyyā.
Its origin is in oneself, such as birth, etc., hence originating internally. Its origin is in the continuum of others, outside of oneself, hence originating externally. The self alone is the master, hence self-mastered; it comes from the self as master, because it originates internally, hence self-mastery.
Cái gì có sự phát sinh từ nội tại của chính mình như sinh, v.v. thì là phát sinh từ nội tại (ajjhattasamuṭṭhānā). Cái gì có sự phát sinh trong dòng tương tục của người khác, bên ngoài nội tại của chính mình thì là phát sinh từ bên ngoài (bahiddhā samuṭṭhānā). Tự ngã là chủ tể thì là tự ngã làm chủ tể (attādhipati), vì phát sinh từ nội tại nên đến từ tự ngã làm chủ tể là dựa vào tự ngã làm chủ tể (attādhipateyyā).
Lokādhipateyyanti etthāpi eseva nayo.
In world-mastery too, the same method applies.
Trong câu “dựa vào thế gian làm chủ tể” (lokādhipateyyaṃ) cũng theo nguyên tắc tương tự.
Lajjāsabhāvasaṇṭhitāti pāpato jigucchanarūpena avaṭṭhitā.
Established in the nature of shame means established in the form of disgust for evil.
Được thiết lập bởi bản chất hổ thẹn (lajjāsabhāvasaṇṭhitā) là được thiết lập dưới hình thức ghê tởm tội lỗi.
Bhayasabhāvasaṇṭhitanti tato uttāsanarūpena avaṭṭhitaṃ.
Established in the nature of dread means established in the form of terror of it.
Được thiết lập bởi bản chất ghê sợ (bhayasabhāvasaṇṭhitaṃ) là được thiết lập dưới hình thức kinh hoàng trước tội lỗi.
Ajjhattasamuṭṭhānāditā ca hirottappānaṃ tattha tattha pākaṭabhāvena vuttā, na pana tesaṃ kadācipi aññamaññavippayogato.
The internal origin and so on of shame and dread are stated as prominent in various places, but not as being ever separate from each other.
Và sự phát sinh từ nội tại, v.v. của tàm và quý đã được nói rõ ràng ở nhiều nơi, nhưng không phải là sự không tách rời của chúng với nhau bất cứ lúc nào.
Na hi lajjanaṃ nibbhayaṃ, pāpabhayaṃ vā alajjanaṃ atthīti.
For there is no shame that is fearless, nor is there shamelessness that fears evil.
Không phải sự hổ thẹn là không sợ hãi, cũng không phải sự không hổ thẹn là sợ hãi tội lỗi.
Dukkhanti kicchaṃ, aniṭṭhanti vā attho.
Dukkha means difficulty, or unpleasantness.
Khổ có nghĩa là khó khăn, hoặc không mong muốn.
Vippaṭikūlagāhimhīti dhammānudhammapaṭipattiyā vilomagāhake.
Vippaṭikūlagāhimhi refers to one who adopts a course contrary to the practice of the Dhamma and its subsidiary principles.
Kẻ nắm giữ điều nghịch ý (Vippaṭikūlagāhimhi) là kẻ nắm giữ điều trái ngược với sự thực hành Pháp và tùy Pháp.
Tassā eva vipaccanīkaṃ duppaṭipatti sātaṃ iṭṭhaṃ etassāti vipaccanīkasāto, tasmiṃ vipaccanīkasāte. Evaṃbhūto ca ovādabhūte sāsanakkame ovādake ca ādarabhāvarahito hotīti āha ‘‘anādare’’ti.
The opposite of that, bad practice, is pleasant and desirable to him; hence he is vipaccanīkasāto (one to whom the opposite is pleasant). In such a state, he is devoid of reverence towards the teaching sequence that is like an admonition, and towards the admonisher, thus it is said: anādare (without reverence).
Sự thực hành sai lầm trái ngược với điều đó là điều dễ chịu, điều mong muốn đối với người ấy, nên gọi là kẻ ưa thích điều trái nghịch (vipaccanīkasāto); trong kẻ ưa thích điều trái nghịch đó ( vipaccanīkasāte). Một người như vậy là không có lòng tôn kính đối với các lời khuyên bảo trong Giáo Pháp và đối với người khuyên bảo. Do đó, kinh nói “không tôn kính” (anādare).
Tassa kammanti tassa dubbacassa puggalassa anādariyavasena pavattacetanā dovacassaṃ.
Tassa kamma means the intentional act of that intractable person, performed with irreverence; this is intractability (dovacassaṃ).
Hành động của người ấy là tâm sở tư tác diễn tiến theo cách không tôn kính của người khó dạy bảo đó, chính là sự khó dạy bảo (dovacassaṃ).
Tassa bhāvo ti tassa yathāvuttassa dovacassassa atthibhāvo dovacassatā, atthato dovacassameva.
Tassa bhāvo means the existence of that aforementioned intractability, which is intractability (dovacassatā), essentially intractability itself.
Sự hiện hữu của người ấy là sự hiện hữu của sự khó dạy bảo đã nói trên, chính là tính khó dạy bảo (dovacassatā), thực chất là sự khó dạy bảo.
Tenevāha ‘‘sā atthato saṅkhārakkhandho hotī’’ti.
Therefore, it is said: "Essentially, that is the aggregate of formations."
Vì thế, kinh nói “thực chất nó là hành uẩn”.
Cetanāppadhānatāya hi saṅkhārakkhandhassa evaṃ vuttaṃ.
Indeed, it is spoken thus of the aggregate of formations due to the predominance of volition.
Thật vậy, do tâm sở tư tác là chính yếu, hành uẩn được nói như vậy.
Etenākārenāti appadakkhiṇaggāhitākārena.
Etenākārena means by the mode of not taking things in a respectful manner.
Theo cách này là theo cách nắm giữ một cách không thuận lợi.
Assaddhiyadussīlyādipāpadhammayogato puggalā pāpā nāma hontīti dassetuṃ ‘‘ye te puggalā assaddhā’’tiādi vuttaṃ.
To show that individuals become evil due to being endowed with evil qualities like lack of faith and immorality, it is said: ye te puggalā assaddhā (those individuals who are without faith), etc.
Để chỉ ra rằng các cá nhân trở thành kẻ ác do liên hệ với các pháp ác như vô tín, ác giới, v.v., kinh nói “những cá nhân nào vô tín” v.v.
Yāya cetanāya puggalo pāpasampavaṅko nāma hoti, sā cetanā pāpamittatā, cattāropi vā arūpino khandhā tadākārappavattā pāpamittatāti dassento ‘‘sāpi atthato dovacassatā viya daṭṭhabbā’’ti āha.
That volition by which an individual becomes inclined towards evil, that volition is evil companionship (pāpamittatā); or, demonstrating that all four immaterial aggregates, when occurring in such a manner, are evil companionship, it is said: "That too, essentially, should be regarded as intractability."
Tâm sở tư tác mà do đó một cá nhân trở thành kẻ liên hệ với điều ác, tâm sở tư tác đó là ác hữu (pāpamittatā); hoặc bốn uẩn vô sắc diễn tiến theo cách đó cũng là ác hữu. Để chỉ ra điều này, kinh nói “nó cũng phải được xem là tính khó dạy bảo về mặt thực chất”.
‘‘Sukhaṃ vaco etasmiṃ padakkhiṇaggāhimhi anulomasāte sādare puggaleti subbacotiādinā, ‘‘kalyāṇā saddhādayo puggalā etassa mittāti kalyāṇamitto’’tiādinā ca anantaradukassa attho icchitoti āha sovacassatā…pe… vuttapaṭipakkhanayena veditabbā’’ti.
"Sukhaṃ vaco etasmiṃ padakkhiṇaggāhimhi anulomasāte sādare puggaleti subbaco" (Pleasant is the speech in this individual who takes things respectfully, agrees pleasantly, and is reverent, thus easy to admonish) and "kalyāṇā saddhādayo puggalā etassa mittāti kalyāṇamitto" (Virtuous are the individuals like faith for him as a friend, thus virtuous friend) and so on, by these, the meaning of the immediately preceding pair is intended, thus it is said: sovacassatā...pe...vuttapaṭipakkhanayena veditabbā (easy admonishability...should be understood by the method of the stated opposite).
Với câu “Lời nói dễ chịu đối với người nắm giữ điều thuận lợi, điều dễ chịu, người tôn kính này là dễ dạy bảo (subbaco)” v.v., và “những cá nhân có đức tin tốt đẹp, v.v., là bạn của người này nên gọi là bạn lành (kalyāṇamitto)” v.v., ý nghĩa của cặp pháp tiếp theo được mong muốn. Do đó, kinh nói “tính dễ dạy bảo… v.v… phải được hiểu theo cách đối nghịch đã nói”.
Ubhoti sovacassatā, kalyāṇamittatā ca.
Ubho means easy admonishability and virtuous friendship.
Cả hai là tính dễ dạy bảo và thiện hữu.
Tesaṃ khandhānaṃ pavattiākāravisesā ‘‘sovacassatā, kalyāṇamittatā’’ti ca vuccanti, te lokiyāpi honti lokuttarāpīti āha ‘‘lokiyalokuttaramissakā kathitā’’ti.
The specific modes of occurrence of these aggregates are called "easy admonishability" and "virtuous friendship"; these can be mundane or supramundane, thus it is said: lokiyalokuttaramissakā kathitā (spoken as mixed, mundane and supramundane).
Những cách thức diễn tiến đặc biệt của các uẩn đó được gọi là “tính dễ dạy bảo, thiện hữu”, và chúng có thể là thế gian hoặc siêu thế. Do đó, kinh nói “đã được nói là hỗn hợp thế gian và siêu thế”.
Vatthubhedādinā anekabhedabhinnā taṃtaṃjātivasena ekajjhaṃ katvā rāsito gayhamānā āpattiyova āpattikkhandhā. Tā pana antarāpattīnaṃ aggahaṇe pañcapi āpattikkhandhā āpattiyo, tāsaṃ pana gahaṇe sattapi āpattikkhandhā āpattiyo. ‘‘Imā āpattiyo, ettakā āpattiyo, evañca tesaṃ āpajjanaṃ hotī’’ti jānanapaññā āpattikusalatāti āha ‘‘yā tāsa’’ntiādi.
Violations (āpattiyo), grouped together by their various kinds due to differences in their basis and so on, when considered as a single mass, are groups of offenses (āpattikkhandhā). These are five groups of offenses (pañcapi āpattikkhandhā) when intermediate offenses are not included, but seven groups of offenses (sattapi āpattikkhandhā) when they are included. The knowledge-wisdom that understands, "These are offenses, there are so many offenses, and their commission is thus," is skill in offenses (āpattikusalatā), thus it is said: yā tāsaṃ (that of those), etc.
Các giới bổn (āpattikkhandhā) là chính các tội lỗi được gom lại thành một đống theo từng loại riêng biệt, phân chia thành nhiều loại khác nhau theo sự khác biệt về căn bản, v.v. Nếu không bao gồm các tội lỗi trung gian, thì năm giới bổn là các tội lỗi; nếu bao gồm chúng, thì bảy giới bổn là các tội lỗi. Tuệ giác biết “đây là những tội lỗi, có bấy nhiêu tội lỗi, và sự phạm giới của chúng diễn ra như thế này” là sự thiện xảo về tội lỗi (āpattikusalatā). Do đó, kinh nói “yā tāsa” v.v.
Tāsaṃ āpattīnanti tāsu āpattīsu.
Tāsaṃ āpattīnaṃ means among those offenses.
Trong các tội lỗi đó (tāsaṃ āpattīnaṃ) có nghĩa là “về các tội lỗi đó”.
Tattha yaṃ sambhinnavatthukāsu viya ṭhitāsu, duviññeyyavibhāgāsu ca āpattīsu asaṅkarato vavatthāna, ayaṃ visesato āpattikusalatāti dassetuṃ dutiyaṃ āpattiggahaṇaṃ kataṃ.
Here, the second mention of āpatti (offense) is made to show that the unambiguous differentiation of offenses, especially those appearing to have mixed bases or those difficult to discern, is specifically skill in offenses.
Ở đây, sự phân biệt không lẫn lộn giữa các tội lỗi, đặc biệt là những tội lỗi dường như có căn bản hỗn tạp và những tội lỗi khó phân biệt, đây là sự thiện xảo về tội lỗi đặc biệt. Để chỉ ra điều này, việc đề cập đến tội lỗi lần thứ hai đã được thực hiện.
Saha kammavācāyāti kammavācāya saheva.
Saha kammavācāya means together with the formal proclamation.
Cùng với nghi thức tuyên ngôn (saha kammavācāya) có nghĩa là đồng thời với nghi thức tuyên ngôn.
Āpattito vuṭṭhāpanapayogatāya kammabhūtā vācā kammavācā, tathābhūtā anusāvanavācā ceva ‘‘passissāmī’’ti evaṃ pavattavācā ca.
The kammavācā is the formal proclamation which serves as an act for rising out of an offense; similarly, the proclamation for admonition and the statement "I will see to it" are also such.
Lời nói được sử dụng để giải tội, do đó là một hành động, là nghi thức tuyên ngôn (kammavācā); cũng như lời nói nhắc nhở và lời nói được nói ra như “tôi sẽ thấy”.
Tāya kammavācāya saddhiṃ samakālameva ‘‘imāya kammavācāya ito āpattito vuṭṭhānaṃ hoti, hontañca paṭhame vā tatiye vā anusāvaneyyakārappatte, ‘saṃvarissāmī’ti vā pade pariyosite hotī’’ti evaṃ taṃ taṃ āpattīhi vuṭṭhānaparicchedaparijānanapaññā āpattivuṭṭhānakusalatā.
Āpattivuṭṭhānakusalatā is the knowledge-wisdom that discerns the definition of rising out of offenses, knowing that simultaneously with that formal proclamation, "Rising out of this offense occurs through this formal proclamation, and it happens at the first or third admonition, or upon the completion of the phrase 'I will restrain myself'."
Đồng thời với nghi thức tuyên ngôn đó, tuệ giác biết được sự phân định về việc thoát khỏi tội lỗi (āpattivuṭṭhānaparicchedaparijānanapaññā) như thế này: “Với nghi thức tuyên ngôn này, sự thoát khỏi tội lỗi xảy ra, và nó xảy ra khi đến lượt đọc tuyên ngôn lần thứ nhất hoặc thứ ba, hoặc khi lời ‘tôi sẽ giữ giới’ đã hoàn tất”, chính là sự thiện xảo về việc thoát tội (āpattivuṭṭhānakusalatā).
Vuṭṭhānanti ca yathāpannāya āpattiyā yathā tathā anantarāyatāpādanaṃ, evaṃ vuṭṭhānaggahaṇeneva desanāyapi saṅgaho siddho hoti.
Vuṭṭhāna (rising out) means preventing the immediate danger of an offense as it has been committed; thus, by merely understanding vuṭṭhāna, the inclusion of confession (desanā) is also established.
Sự thoát khỏi (vuṭṭhāna) là việc chấm dứt ngay lập tức tội lỗi đã phạm theo cách này hay cách khác. Như vậy, với việc nắm giữ sự thoát khỏi này, sự bao gồm việc xưng tội cũng được thành tựu.
‘‘Ito pubbe parikammaṃ pavattaṃ, ito paraṃ bhavaṅga majjhe samāpattī’’ti evaṃ samāpattīnaṃ appanāparicchedajānanapaññā samāpattikusalatā.
The knowledge-wisdom that understands the specific duration of attainments, for example, "Before this, preliminary preparations occurred, and after this, the life-continuum and then attainments in the middle," is skill in attainments (samāpattikusalatā).
Tuệ giác biết sự phân định về sự nhập định (appanāparicchedajānanapaññā) của các thiền định như “trước đây là sự chuẩn bị, sau đó là thiền định, ở giữa là bhavaṅga (tâm hộ kiếp)” là sự thiện xảo về thiền định (samāpattikusalatā).
Vuṭṭhāne kusalabhāvo vuṭṭhānakusalatā, pageva vuṭṭhāna paricchedakaraṃ ñāṇaṃ.
Vuṭṭhānakusalatā is skill in rising out, the knowledge that discerns the precise moment of rising out.
Sự thiện xảo trong việc thoát khỏi là sự thiện xảo về sự thoát khỏi (vuṭṭhānakusalatā), đó là tuệ giác phân định sự thoát khỏi ngay từ đầu.
Tenāha ‘‘yathāparicchinnasamayavasenevā’’tiādi.
Therefore, it is said: yathāparicchinnasamayavasenevā (precisely according to the defined time), etc.
Do đó, kinh nói “yathāparicchinnasamayavasenevā” v.v.
Vuṭṭhānasamatthāti vuṭṭhāpane samatthā.
Vuṭṭhānasamatthā means capable of rising out.
Có khả năng thoát khỏi (vuṭṭhānasamatthā) có nghĩa là có khả năng làm cho thoát khỏi.
‘‘Dhātukusalatā’’ti ettha pathavīdhātuādayo, sukhadhātuādayo, kāmadhātuādayo ca dhātuyo etāsveva antogadhāti etāsu kosalle dassite tāsupi kosallaṃ dassitameva hotīti ‘‘aṭṭhārasa dhātuyo cakkhudhātu…pe… manoviññāṇadhātū’’ti vatvā ‘‘aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ sabhāvaparicchedakā’’ti vuttaṃ.
In "dhātukusalatā" (skill in elements), the earth element, etc., the pleasure element, etc., and the sense-sphere elements, etc., are all included within these; therefore, by demonstrating skill in these, skill in those is also demonstrated. Thus, after stating "the eighteen elements: the eye element...pe...the mind-consciousness element," it is said: aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ sabhāvaparicchedakā (discerning the inherent nature of the eighteen elements).
Ở đây, trong “sự thiện xảo về các giới” (dhātukusalatā), các giới như địa giới, v.v., khổ giới, v.v., dục giới, v.v., đều được bao gồm trong các giới này. Do đó, khi sự thiện xảo trong các giới này được chỉ ra, sự thiện xảo trong các giới kia cũng được chỉ ra. Vì vậy, sau khi nói “mười tám giới: nhãn giới… v.v… ý thức giới”, kinh nói “sự phân định bản chất của mười tám giới”.
Tattha sabhāvaparicchedakāti yathābhūtasabhāvāvabodhinī.
There, sabhāvaparicchedakā means discerning the true inherent nature.
Ở đây, sự phân định bản chất có nghĩa là sự hiểu biết về bản chất đúng như thật.
‘‘Savanapaññā dhāraṇapaññā’’tiādinā paccekaṃ paññā-saddo yojetabbo.
The word paññā (wisdom) should be joined individually with "wisdom from hearing, wisdom from retention," and so on.
Với “tuệ giác nghe, tuệ giác ghi nhớ” v.v., từ “tuệ giác” phải được ghép vào từng từ riêng biệt.
Dhātūnaṃ savanadhāraṇapaññā sutamayā, itarā bhāvanāmayā. Tatthāpi sammasanapaññā lokiyā.
The wisdom from hearing and retention concerning the elements is born of hearing (sutamayā), while the other is born of development (bhāvanāmayā). Among these, the wisdom of comprehension is mundane.
Tuệ giác nghe và ghi nhớ các giới là tư sở tuệ (sutamayā), tuệ giác còn lại là tu tuệ (bhāvanāmayā). Trong đó, tuệ giác quán xét là thế gian.
Vipassanā paññā hi sā, itarā lokuttarā.
For that is Vipassanā wisdom, while the other is supramundane.
Thật vậy, đó là tuệ giác quán chiếu (vipassanā paññā), tuệ giác còn lại là siêu thế.
Lakkhaṇādivasena, aniccādivasena ca manasikaraṇaṃ manasikāro, tattha kosallaṃ manasikārakusalatā. Taṃ pana ādimajjhapariyosānavasena tidhā bhinditvā dassento ‘‘sammasanapaṭivedhapaccavekkhaṇapaññā’’ti āha.
Focusing of the mind in terms of characteristics, impermanence, etc., is attention (manasikāro); skill in that is skill in attention (manasikārakusalatā). This is further divided into three aspects: beginning, middle, and end, thus it is said: sammasanapaṭivedhapaccavekkhaṇapaññā (wisdom of comprehension, penetration, and reviewing).
Sự chú ý (manasikāra) là việc chú tâm theo các đặc tính, v.v., theo các khía cạnh vô thường, v.v. Sự thiện xảo trong đó là sự thiện xảo về sự chú ý (manasikārakusalatā). Để chỉ ra điều đó được phân chia thành ba loại theo khởi đầu, giữa, và kết thúc, kinh nói “tuệ giác quán xét, tuệ giác thể nhập, tuệ giác quán chiếu”.
Sammasanapaññā hi tassā ādi, paṭivedhapaññā majjhe, paccavekkhaṇapaññā pariyosānaṃ.
For wisdom of comprehension is its beginning, wisdom of penetration is its middle, and wisdom of reviewing is its end.
Thật vậy, tuệ giác quán xét là khởi đầu của nó, tuệ giác thể nhập là giữa, tuệ giác quán chiếu là kết thúc.
Āyatanānaṃ ganthato ca atthato ca uggaṇhanavasena tesaṃ dhātulakkhaṇādivibhāgassa jānanapaññā uggahajānanapaññā. Sammasanapaṭivedhapaccavekkhaṇavidhino jānanapaññā manasikārajānanapaññā. Yasmā āyatanānipi atthato dhātuyova manasikāro ca uggaṇhanādivasena tesameva manasikāravidhi, tasmā dhātukusalatādikā tissopi kusalatā ekadese katvā dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
The knowledge-wisdom that understands the division of elements and characteristics of the sense bases, by comprehending them both in terms of their compilation and meaning, is wisdom of initial comprehension (uggahajānanapaññā). The knowledge-wisdom that understands the method of comprehension, penetration, and reviewing is wisdom of attention (manasikārajānanapaññā). Since the sense bases are essentially elements, and attention is itself the method of focusing on them by way of comprehension and so on, it is said apicā (furthermore) to show that these three skills—skill in elements, etc.—are presented as a single category.
Tuệ giác biết sự phân chia các giới và đặc tính của chúng thông qua việc học hỏi các xứ về mặt văn bản và ý nghĩa là tuệ giác biết sự học hỏi (uggahajānanapaññā). Tuệ giác biết phương pháp chú ý về sự quán xét, thể nhập và quán chiếu là tuệ giác biết sự chú ý (manasikārajānanapaññā). Vì các xứ cũng là các giới về mặt thực chất, và sự chú ý là phương pháp chú ý của chính chúng theo cách học hỏi, v.v., do đó, để chỉ ra cả ba sự thiện xảo như sự thiện xảo về các giới được thực hiện ở một phần, kinh nói “hơn nữa” v.v.
Savanaṃ viya uggaṇhanapaccavekkhaṇānipi parittañāṇakattukānīti āha ‘‘savana uggahaṇapaccavekkhaṇā lokiyā’’ti.
Hearing, initial comprehension, and reviewing are performed by limited knowledge, just like hearing, thus it is said: savana uggahaṇapaccavekkhaṇā lokiyā (hearing, initial comprehension, and reviewing are mundane).
Việc nghe, giống như sự học hỏi và quán chiếu, được thực hiện bởi tuệ giác nhỏ hẹp. Do đó, kinh nói “việc nghe, học hỏi, quán chiếu là thế gian”.
Ariyamaggakkhaṇe sammasanamanasikārānaṃ nipphatti pariniṭṭhānanti tesaṃ lokuttaratāpariyāyopi labbhatīti vuttaṃ ‘‘sammasanamanasikārā lokiyalokuttaramissakā’’ti.
The perfection and ultimate completion of comprehension and attention occur at the moment of the Arahant Path; therefore, their supramundane aspect is also obtained, thus it is said: sammasanamanasikārā lokiyalokuttaramissakā (comprehension and attention are mixed, mundane and supramundane).
Vào khoảnh khắc của Thánh Đạo, sự thành tựu của sự quán xét và chú ý là sự hoàn tất, và sự siêu thế của chúng cũng được tìm thấy. Do đó, kinh nói “sự quán xét và chú ý là hỗn hợp thế gian và siêu thế”.
Paccayadhammānaṃ hetuādīnaṃ attano paccayuppannānaṃ hetupaccayādibhāvena paccayabhāvo paccayākāro, so pana avijjādīnaṃ dvādasannaṃ paṭiccasamuppādaṅgānaṃ vasena dvādasavidhoti āha ‘‘dvādasannaṃ paccayākārāna’’nti.
The causal condition of conditioning phenomena such as causes, being the causes and conditions for their conditioned results, is the mode of conditionality (paccayākāro). This is twelve-fold, corresponding to the twelve links of dependent origination such as ignorance, thus it is said: dvādasannaṃ paccayākārānaṃ (of the twelve modes of conditionality).
Cách duyên (paccayākāro) là trạng thái duyên của các pháp duyên như nhân, v.v., đối với các pháp do duyên sinh của chính chúng, theo cách nhân duyên, v.v. Điều này có mười hai loại theo mười hai chi phần của Duyên khởi như vô minh, v.v. Do đó, kinh nói “của mười hai cách duyên”.
Uggahādivasenāti uggahamanasikārasavanasammasanapaṭivedhapaccavekkhaṇavasena.
Uggahādivasena means by way of initial comprehension, attention, hearing, comprehension, penetration, and reviewing.
Theo cách học hỏi, v.v. có nghĩa là theo cách học hỏi, chú ý, nghe, quán xét, thể nhập và quán chiếu.
Ṭhānañceva tiṭṭhati phalaṃ tadāyattavuttitāyāti kāraṇañca hetupaccayabhāvena karaṇato nipphādanato.
Ṭhānañceva means the cause (kāraṇa) which produces the result, as the result depends on it, and it functions as a cause or condition.
Cả căn bản (ṭhānañceva) là quả được duy trì do phụ thuộc vào nó, và cả nhân duyên (kāraṇañca) là do thực hiện và tạo ra theo cách nhân duyên.
Tesaṃ sotaviññāṇādīnaṃ.
Tesaṃ means of those like ear-consciousness.
Của chúng là của nhĩ thức, v.v.
Etasmiṃ duke attho veditabboti sambandho.
The meaning should be understood in this pair, is the connection.
Ý nghĩa trong cặp pháp này phải được hiểu, đó là mối liên hệ.
Ye dhammā yassa dhammassa kāraṇabhāvato ṭhānaṃ, teva dhammā taṃvidhurassa dhammassa akāraṇabhāvato aṭṭhānanti paṭhamanaye phalabhedena tasseva dhammassa ṭhānāṭṭhānatā dīpitā; dutiyanaye pana abhinnepi phale paccayadhammabhedena tesaṃ ṭhānāṭṭhānatā dīpitāti ayametesaṃ viseso.
Those states, by virtue of being a cause for a certain state, are a ground; those very states, by virtue of not being a cause for a state devoid of that, are a non-ground. In the first method, the ground and non-ground nature of that very state is shown by the distinction of results. In the second method, however, even with an identical result, their ground and non-ground nature is shown by the distinction of causal states. This is the difference between them.
Những pháp nào là nhân của pháp nào nên là căn cứ (ṭhānaṃ), và chính những pháp ấy không phải là nhân của pháp không có chúng nên là phi căn cứ (aṭṭhāna). Theo cách thứ nhất, sự căn cứ và phi căn cứ (ṭhānāṭṭhānatā) của cùng một pháp được trình bày qua sự khác biệt của quả; còn theo cách thứ hai, sự căn cứ và phi căn cứ (ṭhānāṭṭhānatā) của chúng được trình bày qua sự khác biệt của pháp duyên, ngay cả khi quả không khác biệt. Đây là sự khác biệt giữa chúng.
Na hi kadāci ariyā diṭṭhisampadā niccaggāhassa kāraṇaṃ hoti, akiriyatā pana siyā tassa kāraṇanti.
Indeed, the noble perfection of view is never a cause for the grasping of eternality, but non-action might be a cause for that.
Thật vậy, chánh kiến của bậc Thánh không bao giờ là nhân của chấp thủ thường còn, nhưng sự phi hành (akiriyatā) có thể là nhân của điều đó.
Ujuno bhāvo ajjavaṃ, ajimhatā akuṭilatā avaṅkatāti atthoti tamatthaṃ anajjavapaṭikkhepamukhena dassetuṃ ‘‘gomuttavaṅkatā’’tiādi vuttaṃ.
The state of being straight is uprightness; meaning not crookedness, not dishonesty, not deviation. To show that meaning by way of rejecting non-uprightness, terms like ‘cow-urine crookedness’ are stated.
Trạng thái thẳng thắn là ajjavaṃ (sự ngay thẳng), nghĩa là không quanh co, không xảo trá, không cong vẹo. Để trình bày ý nghĩa đó bằng cách bác bỏ sự không ngay thẳng, nên đã nói “gomuttavaṅkatā” (sự cong vẹo như nước tiểu bò), v.v.
Svāyaṃ anajjavo bhikkhūnaṃ yebhuyyena anesanāya, agocaracāritāya ca hotīti āha ‘‘ekacco hi…pe… caratī’’ti.
This non-uprightness for bhikkhus mostly occurs through improper seeking and improper wandering for alms, as it is said, ‘one indeed… goes about…’.
Sự không ngay thẳng này ở các tỳ khưu thường là do sự cầu lợi phi pháp (anesanā) và hành xử không đúng chỗ (agocaracāritā), nên đã nói “ekacco hi…pe… caratī” (có người…v.v… hành xử).
Ayaṃ gomuttavaṅkatā nāma ādito paṭṭhāya yāva pariyosānā paṭipattiyā vaṅkabhāvato.
This ‘cow-urine crookedness’ is so called due to the crookedness of practice from beginning to end.
Đây gọi là sự cong vẹo như nước tiểu bò (gomuttavaṅkatā) vì sự cong vẹo trong hành vi từ đầu cho đến cuối.
Purimasadisoti paṭhamaṃ vuttabhikkhusadiso.
‘Like the former’ means like the bhikkhu mentioned first.
Giống như người trước nghĩa là giống như vị tỳ khưu đã được nói đến trước đó.
Candavaṅkatā nāma paṭipattiyā majjhaṭṭhāne vaṅkabhāvāpattito.
‘Moon-crookedness’ is so called due to the occurrence of crookedness in the middle stage of practice.
Sự cong vẹo như trăng (candavaṅkatā) là do sự cong vẹo phát sinh ở giữa hành vi.
Naṅgalakoṭivaṅkatā nāma pariyosāne vaṅkabhāvāpattito.
‘Ploughshare-tip crookedness’ is so called due to the occurrence of crookedness at the end.
Sự cong vẹo như lưỡi cày (naṅgalakoṭivaṅkatā) là do sự cong vẹo phát sinh ở cuối.
Idaṃ ajjavaṃ nāma sabbatthakameva ujubhāvasiddhito.
This ‘uprightness’ is so called due to the establishment of straightness in every respect.
Đây gọi là sự ngay thẳng (ajjavaṃ) vì sự ngay thẳng được thành tựu ở mọi nơi.
Ajjavatāti ākāraniddeso, yenākārenassa ajjavo pavattati, tadākāraniddesoti attho.
Uprightness is a description of the manner, meaning it is a description of the manner in which this uprightness proceeds.
Ajjavatā là sự chỉ định về phương cách, nghĩa là sự chỉ định về phương cách mà sự ngay thẳng của người ấy diễn ra.
Lajjatīti lajjī, hirimā, tassa bhāvo lajjavaṃ, hirīti attho.
One who is ashamed is shameful (lajjī), modest; the state of being shameful is shamefulness (lajjavaṃ), meaning modesty.
Người biết hổ thẹn được gọi là lajjī, tức là người có lòng hổ thẹn (hirimā). Trạng thái của người ấy là lajjavaṃ, nghĩa là sự hổ thẹn (hirī).
Lajjā etassa atthīti lajjī yathā ‘‘mālī, māyī’’ti ca, tassa bhāvo lajjībhāvo, sā eva lajjā.
One who has shame is shameful (lajjī), just like ‘garlanded’ (mālī) or ‘deceptive’ (māyī); the state of being shameful is shameful-state (lajjībhāvo), which is shame itself.
Người có sự hổ thẹn này được gọi là lajjī, như trong “mālī, māyī” (người có vòng hoa, người có ảo ảnh). Trạng thái của người ấy là lajjībhāvo, chính là sự hổ thẹn.
‘‘Nāmañca rūpañcā’’tiādīsu ayaṃ aparo nayo – nāmakaraṇaṭṭhenāti aññaṃ anapekkhitvā sayameva attano nāmakaraṇasabhāvatoti attho.
In ‘name and form’ and so on, this is another method – ‘in the sense of naming’ means by its nature of naming itself, without depending on anything else.
Trong các câu “nāmañca rūpañcā” (danh và sắc), v.v., đây là một cách giải thích khác: nāmakaraṇaṭṭhenā (theo nghĩa là sự đặt tên) có nghĩa là tự thân có bản chất đặt tên cho mình mà không cần dựa vào cái khác.
Yañhi parassa nāmaṃ karoti, tassa ca tadapekkhattā aññāpekkhaṃ nāmakaraṇanti nāmakaraṇasabhāvatā na hoti, tasmā mahājanassa ñātīnaṃ, guṇānañca sāmaññanāmādikārakānaṃ nāmabhāvo nāpajjati.
For indeed, that which names another, and is dependent on that, is a naming dependent on another, and thus it does not have the nature of naming. Therefore, the common names of people, relatives, and qualities, which are causes of general names, do not become names.
Vì cái gì đặt tên cho cái khác thì cái đó phải dựa vào cái khác, nên sự đặt tên đó là dựa vào cái khác, do đó không có bản chất đặt tên. Vì vậy, đối với đại chúng, họ hàng, và những người tạo ra các tên gọi chung cho các phẩm chất, v.v., thì không có trạng thái danh (nāma).
Yassa ca aññehi nāmaṃ karīyati, tassa ca nāmakaraṇasabhāvatā natthīti, natthiyeva nāmabhāvo.
And that which is named by others does not have the nature of naming, so there is no name for it.
Và cái gì được người khác đặt tên, thì cái đó không có bản chất đặt tên, nên không có trạng thái danh.
Vedanādīnaṃ pana sabhāvasiddhattā vedanādināmassa nāmakaraṇasabhāvato nāmatā vuttā.
However, since feeling and the like are self-existent, the naming of feeling and so on is said to be a name in the sense of its self-naming nature.
Tuy nhiên, đối với cảm thọ, v.v., vì chúng tự có bản chất, nên trạng thái danh của cảm thọ, v.v., được nói là có bản chất đặt tên.
Pathavīādi nidassanena nāmassa sabhāvasiddhataṃyeva nidasseti, na nāmabhāvasāmaññaṃ, niruḷhattā pana nāma-saddo arūpadhammesu eva vattati, na pathavīādīsūti na tesaṃ nāmabhāvo.
By the example of earth and so on, it demonstrates only the self-existent nature of names, not the generality of being a name. However, due to convention, the word ‘name’ (nāma) applies only to immaterial states, not to earth and so forth, so they are not names.
Sự ví dụ bằng đất, v.v., chỉ minh họa sự tự có bản chất của danh, chứ không phải sự chung chung của trạng thái danh. Tuy nhiên, từ “nāma” (danh) chỉ được dùng cho các pháp vô sắc, chứ không phải cho đất, v.v., nên chúng không có trạng thái danh.
Na hi pathavīādināmaṃ vijahitvā kesādināmehi rūpadhammānaṃ viya vedanādināmaṃ vijahitvā aññena nāmena arūpadhammānaṃ voharitabbena piṇḍākārena pavatti atthīti.
For indeed, just as with physical states such as hairs and so forth, there is no aggregated existence for immaterial states to be denoted by other names, abandoning the names of feeling and so forth, just as there is no aggregated existence for physical states to be denoted by other names, abandoning the names of earth and so forth.
Thật vậy, không có sự tồn tại của các pháp vô sắc được gọi bằng một tên khác, dưới dạng một khối, sau khi từ bỏ tên cảm thọ, v.v., giống như các pháp sắc được gọi bằng tên tóc, v.v., sau khi từ bỏ tên đất, v.v.
Atha vā rūpadhammā cakkhādayo rūpādayo ca, tesaṃ pakāsakapakāsitabbabhāvato vināpi nāmena pākaṭā honti, na evaṃ arūpadhammāti te adhivacanasamphasso viya nāmāyattaggahaṇīyabhāvena ‘‘nāma’’nti vuttā.
Alternatively, physical states such as eyes and so forth, and forms and so forth, are manifest even without a name due to their nature of manifesting and being manifested. Immaterial states are not so; thus, they are called ‘name’ because their apprehension depends on a name, like mental contact.
Hoặc các pháp sắc là mắt, v.v., và các sắc, v.v., chúng hiển lộ rõ ràng ngay cả khi không có tên, do bản chất hiển lộ và được hiển lộ. Các pháp vô sắc thì không như vậy, nên chúng được gọi là “nāma” (danh) theo nghĩa là trạng thái cần được nắm bắt nhờ vào tên, giống như xúc chạm qua lời nói.
Paṭighasamphasso ca na cakkhādīni viya nāmena vinā pākaṭoti ‘‘nāma’’nti vutto, arūpatāya vā aññanāmasabhāgattā saṅgahitoyaṃ, aññaphassasabhāgattā vā.
And impact-contact is not manifest without a name like eyes and so on, so it is called ‘name’, or it is included by its immateriality, or by its nature as another contact.
Và xúc chạm do đối kháng (paṭighasamphassa) không hiển lộ rõ ràng nếu không có tên như mắt, v.v., nên được gọi là “nāma”. Hoặc do là vô sắc, nó được bao gồm trong bản chất của danh khác, hoặc do bản chất của xúc chạm khác.
Vacanatthopi hi rūpayatīti rūpaṃ, nāmayatīti nāmanti idha pacchimapurimānaṃ sambhavati.
Indeed, the etymology of the words, ‘form’ (rūpaṃ) because it manifests, and ‘name’ (nāma) because it inclines, applies here to the latter and the former respectively.
Ý nghĩa của từ cũng vậy, cái gì biến hoại được gọi là rūpaṃ (sắc), cái gì nghiêng về được gọi là nāma (danh), điều này có thể xảy ra ở cả hai cái sau và cái trước.
Rūpayatīti vināpi nāmena attānaṃ pakāsetīti attho.
‘It manifests’ means it reveals itself even without a name.
Rūpayatī (biến hoại) có nghĩa là tự hiển lộ ngay cả khi không có tên.
Nāmayatīti nāmena vinā apākaṭabhāvato attano pakāsakaṃ nāmaṃ karotīti attho.
‘It inclines’ means it makes its own name its revealer, due to its unmanifested nature without a name.
Nāmayatī (nghiêng về) có nghĩa là tạo ra một cái tên để tự hiển lộ, vì không hiển lộ nếu không có tên.
Ārammaṇādhipatipaccayatāyāti satipi rūpassa ārammaṇādhipatipaccayabhāve na taṃ paramassāsabhūtaṃ nibbānaṃ viya sātisayaṃ nāmanabhāvena paccayoti nibbānameva ‘‘nāma’’nti vuttaṃ.
‘By way of objective-dominance condition’: even if form is an objective-dominance condition, it is not a condition by way of an excessive inclining nature like Nibbāna, which is supreme assurance. Thus, Nibbāna itself is called ‘name’.
Ārammaṇādhipatipaccayatāyā (do duyên cảnh và duyên tăng thượng) có nghĩa là, mặc dù sắc cũng có thể là duyên cảnh và duyên tăng thượng, nhưng nó không phải là duyên theo nghĩa nghiêng về một cách siêu việt như Nibbāna là nơi nương tựa tối thượng, nên chỉ Nibbāna được gọi là “nāma” (danh).
Saha kammavācāyāti abbhānatiṇavatthārakakammavācāya, ‘‘ahaṃ bhante itthannāmaṃ āpattiṃ āpajji’’ntiādikāya ca saheva.
‘Along with the formal act’ means together with the formal act of readmission and spreading grass, and with ‘Venerable Sir, I have incurred such and such an offense’, and so forth.
Saha kammavācāyā (cùng với tuyên ngôn nghiệp) có nghĩa là cùng với tuyên ngôn nghiệp cho phép làm lễ abbhāna (phục hồi) và tiṇavatthāraka (phủ cỏ), và cùng với tuyên ngôn “Bạch Thế Tôn, con đã phạm lỗi lầm tên là này”, v.v.
Saheva hi kammavācāya āpattivuṭṭhānañca paricchijjati, ‘‘paññattilakkhaṇāya āpattiyā vā kāraṇaṃ vītikkamalakkhaṇaṃ kāyakammaṃ, vacīkammaṃ vā, vuṭṭhānassa kāraṇaṃ kammavācā’’ti kāraṇena saha phalassa jānanavasena ‘‘saha kammavācāyā’’ti vuttaṃ.‘‘Saha kammavācāyā’’ti.
For indeed, both the rising from an offense and the determination of the formal act occur together. It is said ‘along with the formal act’ in the sense of knowing the result together with the cause, that ‘a physical action or verbal action characterized by transgression is the cause of an offense characterized by a rule, and the formal act is the cause of rising’. ‘Along with the formal act’.
Thật vậy, sự xuất tội và sự vi phạm được xác định cùng với tuyên ngôn nghiệp. “Hành động thân hay hành động khẩu là nhân của sự vi phạm có đặc tính đã được chế định, hoặc là sự vi phạm có đặc tính vượt quá giới hạn; tuyên ngôn nghiệp là nhân của sự xuất tội”. Theo cách biết quả cùng với nhân, nên đã nói “saha kammavācāyā” (cùng với tuyên ngôn nghiệp). “Saha kammavācāyā”.
Iminā nayena saha parikammenāti etthāpi attho veditabbo.
In this way, the meaning should also be understood in ‘along with the preliminary act’.
Theo cách này, ý nghĩa của saha parikammenā (cùng với sự chuẩn bị) cũng cần được hiểu.
Āyatanavisayā sabbāpi paññā āyatanakusalatāti dassento ‘‘dvādasannaṃ āyatanānaṃ uggahamanasikārajānanapaññā’’ti vatvā puna ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
Showing that all wisdom concerning sense-bases is skillfulness in sense-bases (āyatanakusalatā), after saying ‘the wisdom of grasping, attending, and knowing the twelve sense-bases’, it is again stated ‘furthermore’ and so on.
Chỉ ra rằng tất cả trí tuệ liên quan đến các xứ là āyatanakusalatā (sự khéo léo về các xứ), sau khi nói “trí tuệ về sự nắm bắt, tác ý và hiểu biết mười hai xứ”, lại nói “apicā” (hơn nữa), v.v.
Dvīsupi vā padesu vācuggatāya āyatanapāḷiyā, dhātupāḷiyā ca manasikaraṇaṃ manasikāro. Tathā uggaṇhantī, manasi karontī, tadatthaṃ suṇantī, ganthato ca atthato ca dhārentī, ‘‘idaṃ cakkhāyatanaṃ nāma, ayaṃ cakkhudhātu nāmā’’tiādinā sabhāvato, gaṇanato ca paricchedaṃ jānantī ca paññā uggahapaññādikā vuttā.
Focusing attention on the Āyatana-Pāḷi and Dhātu-Pāḷi, which have been mastered by rote, in both passages, is manasikāra (attention). Similarly, the wisdom that is called uggahapaññādikā (initial wisdom, etc.) is that which learns, pays attention, hears its meaning, grasps it textually and semantically, and knows the definition by nature and by enumeration, such as, "This is called the eye-ayatana, this is called the eye-dhātu."
Sự tác ý đến các kinh điển về xứ (āyatana) và giới (dhātu) đã được học thuộc lòng ở cả hai phần, đó là manasikāra (tác ý). Tương tự, tuệ biết rõ sự phân biệt về bản chất và số lượng, như: “Đây gọi là nhãn xứ (cakkhāyatana), đây gọi là nhãn giới (cakkhudhātu)”, v.v., khi học thuộc lòng, tác ý, lắng nghe ý nghĩa đó, ghi nhớ cả văn lẫn nghĩa, được gọi là uggahapaññādikā (tuệ học thuộc lòng, v.v.).
Manasikārapade pana catubbidhāpi paññā uggahoti tato pavatto aniccādimanasikāro ‘‘uggahamanasikāro’’ti vutto.
However, in the context of manasikāra, all four kinds of wisdom are initial apprehension (uggaha); thus, the attention on impermanence, etc., that arises from that is called uggahamanasikāra (initial attention).
Tuy nhiên, trong từ “manasikāra” (tác ý), cả bốn loại tuệ đều là sự học thuộc lòng (uggaha), và sự tác ý về vô thường, v.v., phát sinh từ đó được gọi là uggahamanasikāra (tác ý học thuộc lòng).
Tassa jānanaṃ pavattanameva, ‘‘yathā pavattaṃ vā uggahaṃ, evameva pavatto uggaho’’ti jānanaṃ uggahajānanaṃ. ‘‘Manasikāro evaṃ pavattetabbo, evañca pavatto’’ti jānanaṃ manasikārajānanaṃ. Tadubhayampi ‘‘manasikārakosalla’’nti vuttaṃ.
The knowing of that, the arising itself, is uggahajānanaṃ (knowing of initial apprehension), meaning knowing "just as the initial apprehension has arisen, so it has arisen." The knowing of "attention should be brought forth in this way, and it has arisen in this way" is manasikārajānanaṃ (knowing of attention). Both of these are called "skill in attention."
Sự biết về điều đó chính là sự vận hành, sự biết “như thế nào là sự học thuộc lòng (uggaha) đã vận hành, thì sự học thuộc lòng đã vận hành cũng chính là như thế” được gọi là uggahajānana (sự biết về sự học thuộc lòng). Sự biết “manasikāra (tác ý) phải được vận hành như thế này, và nó đã vận hành như thế này” được gọi là manasikārajānana (sự biết về sự tác ý). Cả hai điều đó được gọi là manasikārakosalla (sự khéo léo trong tác ý).
Uggahopi hi manasikārasampayogato manasikāraniruttiṃ laddhuṃ arahati.
For initial apprehension (uggaha) can indeed receive the designation "manasikāra" due to its connection with attention.
Thật vậy, sự học thuộc lòng (uggaha) cũng xứng đáng được gọi là manasikāra (tác ý) do sự tương ưng với manasikāra.
Yo ca manasikātabbo, yo ca manasikaraṇūpāyo, sabbo so ‘‘manasikāro’’ti vattuṃ vaṭṭati, tattha kosallaṃ manasikārakusalatāti.
Whatever should be attended to, and whatever means of attending, all of that is appropriate to call "manasikāra"; skill in that is manasikārakusalatā (skill in attention).
Những gì cần được tác ý, và phương pháp tác ý, tất cả những điều đó đều có thể được gọi là “manasikāra” (tác ý); sự khéo léo trong đó là manasikārakusalatā (sự thiện xảo trong tác ý).
Sammasanaṃ paññā, sā maggasampayuttā aniccādisammasanakiccaṃ sādheti niccasaññādipajahanato.
Sammasanaṃ is wisdom, and when conjoined with the path, it accomplishes the task of discerning impermanence, etc., by abandoning the perceptions of permanence, etc.
Sammasana (sự quán xét) là tuệ, khi tương ưng với đạo (magga), nó hoàn thành việc quán xét vô thường, v.v., do từ bỏ các tưởng thường hằng, v.v.
Manasikāro sammasanasampayutto, so tattheva aniccādimanasikārakiccaṃ maggasampayutto sādhetīti āha ‘‘sammasanamanasikārā lokiyalokuttaramissakā’’ti.
Manasikāra is conjoined with discernment; that, when conjoined with the path, accomplishes the task of attention on impermanence, etc., right there, as stated: "sammasanamanasikāra (discernment-attention) is a mixture of the mundane and supramundane."
Manasikāra (tác ý) tương ưng với sự quán xét (sammasana), nó hoàn thành việc tác ý vô thường, v.v., ngay trong đó khi tương ưng với đạo (magga); vì thế, đã nói “sammasanamanasikārā lokiyalokuttaramissakā” (sự tác ý quán xét là sự pha trộn giữa thế gian và xuất thế gian).
‘‘Iminā paccayenidaṃ hotī’’ti evaṃ avijjādīnaṃ saṅkhārādipaccayuppannassa paccayabhāvajānanaṃ paṭiccasamuppādakusalatā.
Paṭiccasamuppādakusalatā (skill in dependent origination) is the knowledge of the causal nature of avijjā and other conditions for saṅkhārā and other results, in the sense of "by this condition, this arises."
Sự biết về tính chất duyên của các pháp hữu vi, v.v., do vô minh, v.v., “do duyên này mà điều này sanh khởi”, v.v., được gọi là paṭiccasamuppādakusalatā (sự thiện xảo trong duyên khởi).
Adhivāsanaṃ khamanaṃ.
Adhivāsanaṃ is endurance.
Adhivāsana (sự chịu đựng) là sự nhẫn nại.
Tañhi paresaṃ dukkaṭaṃ duruttañca paṭivirodhākaraṇena attano upari āropetvā vāsanaṃ ‘‘adhivāsana’’nti vuccati.
For the endurance (adhivāsana) is said to be the act of taking upon oneself the wrongdoings and harsh words of others by not reacting against them.
Thật vậy, việc đặt lên mình và chịu đựng những hành vi sai trái và lời lẽ thô tục của người khác mà không phản kháng được gọi là “adhivāsana” (sự chịu đựng).
Acaṇḍikkanti akujjhanaṃ.
Acaṇḍikkaṃ means not being fierce.
Acaṇḍikkaṃ (không nóng nảy) là không nổi giận.
Domanassavasena paresaṃ akkhīsu assūnaṃ anuppādanā anassuropo.
Anassuropo is not causing tears in the eyes of others due to displeasure.
Anassuropo (không làm rơi lệ) là không làm cho nước mắt của người khác rơi xuống do sự ưu phiền.
Attamanatāti sakamanatā.
Attamanatā means cheerfulness.
Attamanatā (sự hoan hỷ) là sự hoan hỷ của tự tâm.
Cittassa abyāpanno sako manobhāvo attamanatā. Cittanti vā cittappabandhaṃ ekattena gahetvā tassa antarā uppannena pītisahagatamanena sakamanatā. Attamano vā puggalo, tassa bhāvo attamanatā, sā na sattassāti puggaladiṭṭhinivāraṇatthaṃ ‘‘cittassā’’ti vuttaṃ.
The unoffended mental state of one's own mind is attamanatā. Or, taking the continuum of mind as one, it is sakamanatā (one's own mind) by means of the mind accompanied by joy arising within it. Or, an individual who is cheerful, that state is attamanatā; it is said "of the mind" to prevent the view of self, meaning it does not belong to a being.
Tâm không bị phiền não, trạng thái hoan hỷ của tự tâm là attamanatā. Hoặc là, khi xem xét dòng tâm thức như một thể duy nhất, sự hoan hỷ của tự tâm do tâm hoan hỷ sanh khởi trong đó là sakamanatā. Hoặc là, một người hoan hỷ, trạng thái của người đó là attamanatā; điều đó không phải của chúng sanh, vì thế đã nói “cittassā” (của tâm) để ngăn chặn tà kiến về chúng sanh.
Adhivāsanalakkhaṇā khanti adhivāsanakhanti. Sucisīlatā soraccaṃ. Sā hi sobhanakammaratatā.
The patience characterized by endurance is adhivāsanakhanti (patience of endurance). Purity of moral conduct is soraccaṃ (gentleness). For it is delight in good deeds.
Sự nhẫn nại có đặc tính chịu đựng là adhivāsanakhanti (nhẫn nại chịu đựng). Giới hạnh thanh tịnh là soraccaṃ (hiền hòa). Thật vậy, đó là sự ưa thích các hành vi tốt đẹp.
Suṭṭhu pāpato oratabhāvo viratatā soraccaṃ.
Soraccaṃ is being well restrained from evil, meaning abstention.
Sự hiền hòa là trạng thái tránh xa tội lỗi một cách tốt đẹp, là sự từ bỏ.
Tenāha ‘‘suratabhāvo’’ti.
Therefore, it is said: "being well restrained."
Vì thế, đã nói “suratabhāvo” (trạng thái hiền hòa).
Sakhilo vuccati saṇhavāco, tassa bhāvo sākhalyaṃ, saṇhavācatā.
Sakhilo is said to be one with gentle speech; the state of being so is sākhalyaṃ, gentleness of speech.
Sakhilo được gọi là người có lời nói dịu dàng, trạng thái của người đó là sākhalyaṃ (sự dịu dàng), lời nói dịu dàng.
Taṃ pana byatirekamukhena vibhāventī yā pāḷi pavattā, taṃ dassento ‘‘tattha katamaṃ sākhalya’’ntiādimāha.
To illustrate the Pāḷi that proceeds by way of distinction to clarify that, it states "What is sākhalyaṃ there?" etc.
Để làm rõ điều đó bằng cách đối chiếu, kinh văn đã nói “tattha katamaṃ sākhalya” (trong đó, thế nào là sự dịu dàng), v.v.
Tattha aṇḍakāti sadosavaṇe rukkhe niyyāsapiṇḍiyo, ahicchattakādīni vā uṭṭhitāni ‘‘aṇḍakānī’’ti vadanti.
Here, aṇḍakā refers to resinous lumps on diseased trees, or fungi, etc., that have grown on them are called "aṇḍakā."
Trong đó, aṇḍakā được gọi là những cục nhựa trên cây bị bệnh, hoặc những thứ mọc lên như nấm, v.v., được gọi là “aṇḍakā”.
Pheggurukkhassa pana kuthitassa aṇḍāni viya uṭṭhitā cuṇṇapiṇḍiyo, gaṇṭhiyo vā aṇḍakā. Idha pana byāpajjanakakkasādibhāvato aṇḍakapakatibhāvena vācā ‘‘aṇḍakā’’ti vuttā.
However, aṇḍakā are powdery lumps or knots that appear as if grown on a putrid pheggu tree. Here, speech is called "aṇḍakā" due to its vexatious, harsh nature, or its aṇḍaka-like nature.
Tuy nhiên, những cục bột hoặc những nốt sần mọc lên như trứng của cây pheggu bị thối rữa là aṇḍakā. Ở đây, lời nói được gọi là “aṇḍakā” do tính chất thô cứng, gây phiền não, hoặc do tính chất như trứng.
Padumanāḷaṃ viya sotaṃ ghaṃsayamānā pavisantī kakkasā daṭṭhabbā.
Kakkasā (harsh speech) should be understood as that which, like a lotus stalk, scrapes the ear as it enters.
Kakkasā (thô cứng) phải được hiểu là lời nói đi vào tai như cọ xát, như một cọng sen.
Kodhena nibbattattā tassa parivārabhūtā kodhasāmantā. Pure saṃvaddhanārī porī, sā viya sukumārā mudukā vācā porī viyāti porī.
Kodhasāmantā (surrounded by anger) means being born of anger and being its attendant. A woman brought up from birth is porī (well-bred); speech that is delicate and soft like her is porī (gentle).
Kodhasāmantā (đồng hành với sân hận) là những điều thuộc về sân hận do sân hận sanh khởi. Người phụ nữ đã trưởng thành từ trước là porī, lời nói mềm mại, dịu dàng như người phụ nữ đó là porī.
Tatthā ti ‘‘bhāsitā hotī’’ti vuttāya kiriyāyātipi yojanā sambhavati, tattha vācāyāti vā.
Here, tattha (there) can be connected with the verb mentioned "is spoken" or "in speech."
Trong đó, “tatthā” có thể được hiểu là “trong hành động đã nói là ‘được nói ra’”, hoặc là “trong lời nói”.
‘‘Saṇhavācatā’’tiādinā taṃ vācaṃ pavattayamānaṃ cetanaṃ dasseti.
By "saṇhavācatā" (gentleness of speech), etc., the volition that produces such speech is shown.
Bằng cách “saṇhavācatā” (lời nói dịu dàng), v.v., chỉ ra ý muốn nói ra lời nói đó.
Sammodakassa puggalassa mudukabhāvo maddavaṃ sammodakamudukabhāvo.
The softness of a person who is agreeable, the mildness, is sammodakamudukabhāvo (mildness of agreeableness).
Tính mềm mại của người hòa nhã là sammodakamudukabhāvo (tính mềm mại của sự hòa nhã).
Āmisena alabbhamānena, tathā dhammena cā ti dvīhi chiddo. Āmisassa, dhammassa ca alābhena attano parassa ca antare sambhavantassa hi chiddassa vivarassa bhedassa paṭisantharaṇaṃ pidahanaṃ saṅgaṇhanaṃ paṭisanthāro. Taṃ sarūpato, paṭipattito ca pāḷidassanamukhena vibhāvetuṃ ‘‘abhidhammepī’’tiādimāha.
Chiddo (gap) is by āmisa (material things) not being obtained, and similarly by dhamma. For paṭisanthāro (kindly reception) is the covering, closing, and gathering of the gap, opening, or division that arises between oneself and others due to the non-obtainment of material things and Dhamma. To explain this in terms of its nature and practice through the presentation of the Pāḷi, it states "in Abhidhamma too," etc.
Chiddo (kẽ hở) do không nhận được āmisena (vật chất) và dhammena ca (pháp). Thật vậy, sự hàn gắn, che lấp, thu nhận những kẽ hở, khoảng trống, sự chia rẽ sanh khởi giữa mình và người khác do không nhận được vật chất và pháp là paṭisanthāro (sự tiếp đãi). Để làm rõ điều đó về bản chất và hành vi thông qua việc trình bày kinh văn, đã nói “abhidhammepī” (cũng trong Vi Diệu Pháp), v.v.
Aggaṃ aggahetvāti aggaṃ attano aggahetvā.
Aggaṃ aggahetvā means not taking the best for oneself.
Aggaṃ aggahetvā (không nắm giữ điều tối thượng) là không nắm giữ điều tối thượng cho mình.
Uddesadānanti pāḷiyā, aṭṭhakathāya ca uddisanaṃ.
Uddesadāna is the teaching from the Pāḷi and the Aṭṭhakathā.
Uddesadānaṃ (sự giảng dạy) là sự giảng dạy kinh văn (pāḷi) và chú giải (aṭṭhakathā).
Pāḷivaṇṇanāti pāḷiyā atthavaṇṇanā.
Pāḷivaṇṇanā is the explanation of the meaning of the Pāḷi.
Pāḷivaṇṇanā (sự giải thích kinh văn) là sự giải thích ý nghĩa của kinh văn.
Dhammakathākathananti sarabhaññasarabhaṇanādivasena dhammakathanaṃ.
Dhammakathākathana is discoursing on the Dhamma by way of chanting, reciting, etc.
Dhammakathākathanaṃ (sự thuyết pháp) là sự thuyết pháp theo cách tụng niệm (sarabhañña), v.v.
Karuṇāti karuṇābrahmavihāramāha.
Karuṇā refers to the Karuṇā-brahmavihāra.
Karuṇā (bi mẫn) là chỉ đến phạm trú bi mẫn.
Karuṇāpubbabhāgoti tassa pubbabhāgaupacārajjhānaṃ vadati.
Karuṇāpubbabhāgo refers to its preliminary access jhāna.
Karuṇāpubbabhāgo (phần chuẩn bị của bi mẫn) là nói đến cận định (upacārajjhāna) là phần chuẩn bị của nó.
Pāḷipade pana yā kāci karuṇā ‘‘karuṇā’’ti vuttā, karuṇācetovimuttīti pana appanāppattāva.
However, in the Pāḷi term, any compassion is called "karuṇā," but karuṇācetovimutti (deliverance of mind by compassion) refers only to that which has attained absorption.
Tuy nhiên, trong từ kinh văn, bất kỳ loại bi mẫn nào cũng được gọi là “karuṇā”, nhưng karuṇācetovimuttī (tâm giải thoát bi mẫn) thì chỉ là bi mẫn đã đạt đến an chỉ (appanā).
Mettāyapi eseva nayo.
The same method applies to mettā.
Đối với mettā (từ ái) cũng theo cách tương tự.
Suci-saddato bhāve yya-kāraṃ, i-kārassa ca e-kārādesaṃ katvā ayaṃ niddesoti āha ‘‘soceyyanti sucibhāvo’’ti.
This explanation is given by taking the suffix "yya" in the sense of "state of" from the word "suci" and replacing the "i" with "e," thus stating "soceyyaṃ means purity."
Từ “suci” (thanh tịnh), thêm hậu tố “yya” vào trạng thái, và thay đổi nguyên âm “i” thành “e”, tạo thành từ này, nên đã nói “soceyyanti sucibhāvo” (soceyya là trạng thái thanh tịnh).
Hotu tāva sucibhāvo soceyyaṃ, tassa pana mettāpubbabhāgatā kathanti āha ‘‘vuttampi ceta’’ntiādi.
Granted that purity is soceyyaṃ, how is it a preliminary stage of mettā? It states "and it has also been said," etc.
Giả sử trạng thái thanh tịnh là soceyya, vậy thì làm thế nào nó lại là phần chuẩn bị của từ ái? Đã nói “vuttampi ceta” (điều này cũng đã được nói), v.v.
Muṭṭhā sati etassāti muṭṭhassati, tassa bhāvo muṭṭhassaccaṃ, satipaṭipakkho dhammo, na satiyā abhāvamattaṃ.
One whose mindfulness is lost is muṭṭhassati (unmindful); the state of being so is muṭṭhassaccaṃ (unmindfulness), a factor opposed to mindfulness, not merely the absence of mindfulness.
Người có niệm bị quên lãng là muṭṭhassati (thất niệm), trạng thái của người đó là muṭṭhassaccaṃ (sự thất niệm), là pháp đối nghịch với niệm, không chỉ là sự vắng mặt của niệm.
Yasmā paṭipakkhe sati tassa vasena sativigatā vippavutthā nāma hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘sativippavāso’’ti.
Since, in the presence of the opposing factor, mindfulness is said to be lost or separated due to it, it is stated as "sativippavāso" (separation from mindfulness).
Bởi vì khi có pháp đối nghịch, niệm được gọi là đã rời xa, đã bị bỏ rơi theo pháp đó, vì thế đã nói “sativippavāso” (sự rời xa niệm).
‘‘Assatī’’tiādīsu a-kāro paṭipakkhe daṭṭhabbo, na sattapaṭisedhe.
In "assatī" etc., the prefix "a" should be understood in the sense of "opposed to," not as a complete negation of existence.
Trong “assatī” (không niệm), v.v., tiền tố “a” phải được hiểu là đối nghịch, không phải là phủ định sự tồn tại.
Udake lābu viya yena cittaṃ ārammaṇe pilavantā viya tiṭṭhati, na ogāhati, sā pilāpanatā. Yena gahitampi ārammaṇaṃ sammussati na sarati, sā sammussanatā. Yathā vijjāpaṭipakkhā avijjā vijjāya pahātabbato, evaṃ sampajaññapaṭipakkhaṃ asampajaññaṃ, avijjāyeva.
That by which the mind, like a gourd in water, floats on the object and does not penetrate it, is pilāpanatā (floating). That by which an object, even if apprehended, is forgotten and not remembered, is sammussanatā (forgetfulness). Just as avijjā (ignorance) is opposed to vijjā (knowledge) and must be abandoned by knowledge, so asampajaññaṃ (lack of clear comprehension) is opposed to sampajañña (clear comprehension); it is avijjā itself.
Tâm đứng vững trên đối tượng như quả bầu trên mặt nước, không chìm xuống, đó là pilāpanatā (sự nổi lềnh bềnh). Đối tượng đã được nắm giữ nhưng bị quên lãng, không nhớ, đó là sammussanatā (sự quên lãng). Giống như vô minh là đối nghịch của minh (vijjā) và phải được từ bỏ bằng minh, thì asampajaññaṃ (không tỉnh giác) là đối nghịch của tỉnh giác, chính là vô minh.
Appaṭisaṅkhāyāti itikattabbatāsu appaccavekkhaṇāya nāmaṃ.
Appaṭisaṅkhāyā is the name for non-reflection in duties.
Appaṭisaṅkhāyā là tên gọi của sự không quán xét trong các bổn phận.
Aññāṇaṃ appaṭisaṅkhāta nimittaṃ.
Lack of knowledge, a sign of non-reflection.
Sự vô minh là dấu hiệu của sự không quán xét.
Akampanañāṇanti tāya anabhibhavanīyaṃ ñāṇaṃ, tattha tattha paccavekkhaṇāñāṇañceva paccavekkhaṇāya muddhabhūtaṃ lokuttarañāṇañca.
Akampanañāṇaṃ is knowledge that cannot be shaken by that, meaning both the knowledge of reflection in each instance and the supramundane knowledge that is the culmination of reflection.
Akampanañāṇaṃ (trí bất động) là trí không bị điều đó lấn át, đó là trí quán xét ở từng trường hợp và trí siêu thế là đỉnh cao của sự quán xét.
Nippariyāyato maggabhāvanā bhāvanā nāma, yā ca tadatthā, tadubhayañca bhāventasseva icchitabbaṃ, na bhāvitabhāvanassāti vuttaṃ ‘‘bhāventassa uppannaṃ bala’’nti.
The direct cultivation of the path is called bhāvanā (cultivation), and that which serves its purpose; both of these are to be desired by one who is cultivating, not by one who has completed cultivation, as stated: "the strength that arises in one who is cultivating."
Sự tu tập đạo (magga) một cách trực tiếp được gọi là bhāvanā (sự tu tập), và những gì vì mục đích đó, cả hai điều đó đều mong muốn cho người đang tu tập, chứ không phải cho sự tu tập đã được tu tập, vì thế đã nói “bhāventassa uppannaṃ bala” (sức mạnh sanh khởi nơi người đang tu tập).
Tenāha ‘‘yā kusalānaṃ dhammānaṃ āsevanā bhāvanā bahulīkamma’’nti.
Therefore, it is said: "the cultivation, development, and making much of wholesome states."
Vì thế, đã nói “yā kusalānaṃ dhammānaṃ āsevanā bhāvanā bahulīkamma” (sự thực hành, tu tập, làm cho sung mãn các pháp thiện).
Kāmaṃ sampayuttadhammesu thirabhāvopi balaṭṭho eva, paṭipakkhehi pana akampanīyatā sātisayaṃ balaṭṭhoti vuttaṃ ‘‘assatiyā akampanavasenā’’ti.
Indeed, stability in conascent dhammas is also strength; but unshakeableness by opponents is superior strength, hence it is said: "by means of unshakeableness due to non-mindfulness."
Mặc dù sự kiên cố trong các pháp tương ưng cũng là một sức mạnh, nhưng sự không bị lay chuyển bởi các pháp đối nghịch được gọi là một sức mạnh vượt trội, theo nghĩa là không bị lay chuyển bởi sự không có niệm.
Paccanīkadhammasamanato samatho samādhi. Aniccādinā vividhenākārena dassanato vipassanā paññā.
From the pacification of opposing dhammas, calmness is samādhi. From seeing in various ways, such as impermanence, insight is paññā.
Vì làm lắng dịu các pháp đối nghịch, samatha (chỉ) là samādhi (định). Vì thấy bằng nhiều cách thức khác nhau như vô thường (anicca) v.v., vipassanā (quán) là paññā (tuệ).
Taṃ ākāraṃ gahetvāti samādhānākāraṃ gahetvā.
"Having taken that mode" means having taken the mode of samādhi.
Nắm giữ trạng thái đó nghĩa là nắm giữ trạng thái định.
Yenākārena pubbe alīnaṃ anuddhataṃ majjhimaṃ bhāvanāvīthipaṭipannaṃ hutvā cittaṃ samāhitaṃ hoti, taṃ ākāraṃ gahetvā sallakkhetvā.
Having taken that mode, having reflected, in which mode the mind was formerly calm, not sluggish, not agitated, having entered the path of development.
Nắm giữ và nhận biết trạng thái mà tâm đã an định trước đó, không bị chìm đắm, không bị phóng dật, đi vào con đường tu tập trung đạo.
Nimittavasenāti kāraṇavasena.
"By way of sign" means by way of cause.
Theo nghĩa tướng nghĩa là theo nghĩa nguyên nhân.
‘‘Eseva nayo’’ti iminā paggahova taṃ ākāraṃ gahetvā puna pavattetabbassa paggāhassa nimittavasena paggāhanimittanti imamatthaṃ atidisati, tassattho samathe vuttanayānusārena veditabbo.
"The same method applies" – by this, the strengthening itself indicates the meaning of the strengthening sign, meaning that strengthening is to be maintained again by taking that mode. Its meaning should be understood according to the method stated for calmness.
“Cũng theo cách này” với câu này, sự tinh tấn được chỉ định là tướng của sự tinh tấn theo nghĩa là sự tinh tấn cần được tiếp tục thực hành sau khi nắm giữ trạng thái đó. Ý nghĩa của nó cần được hiểu theo cách đã nói về samatha.
Paggāho vīriyaṃ kosajjapakkhato cittassa patituṃ adatvā paggaṇhanato.
Strengthening is energy, because it supports the mind, not allowing it to fall into the side of laziness.
Sự tinh tấn là vīriya vì nó nâng đỡ tâm, không cho nó rơi vào sự lười biếng.
Avikkhepo ekaggatā vikkhepassa uddhaccassa paṭipakkhabhāvato.
Non-distraction is one-pointedness, because it is the opposite of distraction and agitation.
Sự không tán loạn là ekaggatā (nhất tâm) vì nó là đối nghịch của sự tán loạn, của sự phóng dật.
Paṭisaṅkhānakiccanibbattibhāvato lokuttaradhammānaṃ paṭisaṅkhānabalabhāvo, tathā pubbe pavattākārasallakkhaṇavasena samathapaggāhānaṃ upari pavattisabbhāvato samathanimittadukassapi missakatā vuttā.
The power of investigation of supramundane dhammas exists due to the accomplishment of the function of investigation, and similarly, the mixture of the pair of calmness-sign and strengthening-sign is stated due to their occurrence after the previously arisen mode of reflection.
Vì thực hiện chức năng quán xét, các pháp siêu thế có sức mạnh quán xét. Tương tự, vì sự tiếp nối của chỉ và tinh tấn dựa trên sự nhận biết trạng thái đã xảy ra trước đó, nên sự kết hợp của cặp tướng chỉ cũng đã được nói đến.
Visuddhiṃ pāpetuṃ samatthanti cittavisuddhiādiuparivisuddhiyā paccayo bhavituṃ samatthaṃ.
"Capable of bringing about purification" means capable of being a condition for the higher purifications, such as purification of mind.
Có khả năng đạt đến sự thanh tịnh nghĩa là có khả năng trở thành nhân duyên cho sự thanh tịnh tâm và các sự thanh tịnh cao hơn.
Suvisuddhameva hi sīlaṃ tassā padaṭṭhānaṃ hotīti.
Indeed, only very pure sīla becomes the proximate cause for that.
Thật vậy, giới rất thanh tịnh là cận nhân của sự thanh tịnh đó.
Visuddhiṃ pāpetuṃ samatthaṃ dassananti ñāṇadassanavisuddhiṃ, paramatthavisuddhinibbānañca pāpetuṃ upanetuṃ samatthaṃ kammassakatāñāṇādisammādassanaṃ.
"Seeing capable of bringing about purification" means right seeing, such as knowledge of kamma ownership, capable of bringing about (leading to) purification of knowledge and seeing, and also Nibbāna, the ultimate purification.
Sự thấy có khả năng đạt đến sự thanh tịnh nghĩa là ñāṇadassanavisuddhi (thanh tịnh kiến và tri kiến), và sammādassana (chánh kiến) như kammassakatāñāṇa (tuệ về nghiệp của mình) có khả năng dẫn đến, đạt đến paramatthavisuddhinibbāna (Niết bàn thanh tịnh tối thượng).
Tenāha ‘‘abhidhamme’’tiādi.
Therefore, it is said: "in the Abhidhamma," and so on.
Do đó đã nói “trong Abhidhamma” v.v.
Ettha ca ‘‘idaṃ akusalaṃ kammaṃ no sakaṃ, idaṃ pana kammaṃ saka’’nti evaṃ byatirekato anvayato ca kammassakatājānanañāṇaṃ kammassakatāñāṇaṃ. Tenāha ‘‘ettha cā’’tiādi.
And here, knowledge of kamma ownership is the understanding knowledge of kamma ownership, both negatively ("this unwholesome kamma is not one's own, but this kamma is one's own") and positively. Therefore, it is said: "And here," and so on.
Ở đây, tuệ biết về nghiệp của mình theo cả hai cách phân biệt và tổng hợp, như “nghiệp bất thiện này không phải của mình, nhưng nghiệp này là của mình”, chính là tuệ về nghiệp của mình. Do đó đã nói “ở đây” v.v.
‘‘Parena katampī’’ti idaṃ nidassanavasena vuttaṃ yathā parena kataṃ, evaṃ attanā katampi sakakammaṃ nāma na hotīti.
"Even that done by another" is said by way of illustration, that just as what is done by another, so also what is done by oneself is not called one's own kamma.
“Ngay cả việc do người khác làm” điều này được nói theo cách ví dụ, giống như việc do người khác làm, việc do chính mình làm cũng không phải là nghiệp của mình.
Attanā vā ussāhitena parena kataṃpīti evaṃ vā attho daṭṭhabbo.
Or, the meaning should be seen as: "even that done by another, instigated by oneself."
Hoặc ý nghĩa cần được hiểu là ngay cả việc do người khác làm dưới sự khuyến khích của chính mình.
Yañhi taṃ parassa ussāhanavasena kataṃ, tampi sakakammaṃ nāma hotīti ayañhettha adhippāyo.
For the intention here is that what is done by another through one's own instigation is also called one's own kamma.
Thật vậy, ý nghĩa ở đây là việc do người khác làm dưới sự khuyến khích của mình cũng là nghiệp của mình.
Atthabhañjanatoti diṭṭhadhammikādisabbaatthavināsanato.
"From destroying welfare" means from destroying all welfare, such as welfare in this life.
Vì phá hoại lợi ích nghĩa là vì hủy hoại tất cả các lợi ích như lợi ích hiện tại v.v.
Atthajananatoti idhalokatthaparalokatthaparamatthānaṃ uppādanato.
"From generating welfare" means from producing welfare in this world, in the next world, and ultimate welfare.
Vì tạo ra lợi ích nghĩa là vì tạo ra các lợi ích ở đời này, đời sau và lợi ích tối thượng.
Ārabbhakāle ‘‘aniccaṃ dukkhaṃ anattā’’ti pavattampi vacīsaccañca lakkhaṇāni paṭivijjhantaṃ vipassanāñāṇaṃ anulometi tattheva paṭivijjhanato.
Even truth of speech, which arises at the time of beginning with "impermanent, suffering, non-self," conforms to insight knowledge by penetrating the characteristics right there.
Ngay cả chân lý lời nói phát sinh vào lúc bắt đầu là “vô thường, khổ, vô ngã” cũng phù hợp với tuệ quán vì nó thấu hiểu các đặc tính ngay tại đó.
Paramatthasaccañca nibbānaṃ na vilometi na virodheti ekanteneva sampāpanato.
And ultimate truth, Nibbāna, does not contradict it, for it is attained unequivocally.
Và chân lý tối thượng là Niết bàn không đối nghịch vì nó hoàn toàn đạt được Niết bàn.
Yasmā saṃvego nāma sahottappañāṇaṃ, tasmā saṃvegavatthuṃ bhayato bhāyitabbato dassanavasena pavattañāṇaṃ.
Since saṃvega is knowledge accompanied by spiritual urgency, therefore it is knowledge that arises by seeing the object of saṃvega as frightful and to be feared.
Vì saṃvega (sự xúc động) là tuệ có ottappa (tàm quý), nên đó là tuệ phát sinh do sự thấy biết về đối tượng của saṃvega là điều đáng sợ, đáng kinh hãi.
Tenāha ‘‘jātibhaya’’ntiādi.
Therefore, it is said: "fear of birth," and so on.
Do đó đã nói “sợ hãi sinh” v.v.
Bhāyanti etasmāti bhayaṃ, jāti eva bhayaṃ jātibhayaṃ.
That from which one fears is fear; birth itself is fear, fear of birth.
Điều đáng sợ là sự sợ hãi, chính sự sinh là sự sợ hãi sự sợ hãi sinh.
Saṃvejanīyanti saṃvijjitabbaṃ bhāyitabbaṃ uttāsitabbaṃ.
"To be agitated" means to be stirred, to be feared, to be terrified.
Đáng xúc động nghĩa là đáng xúc động, đáng sợ hãi, đáng kinh hoàng.
Ṭhānanti kāraṇaṃ, vatthūti attho.
"Basis" means cause, meaning an object.
Nơi nghĩa là nguyên nhân, tức là đối tượng.
Saṃvegajātassāti uppannasaṃvegassa.
"To one who has arisen saṃvega" means to one in whom saṃvega has arisen.
Của người đã phát sinh sự xúc động nghĩa là của người đã có saṃvega.
Upāyapadhānanti upāyena pavattetabbaṃ vīriyaṃ.
"Proper exertion" means energy to be aroused by proper means.
Sự tinh tấn có phương tiện nghĩa là sự tinh tấn cần được thực hành bằng phương tiện.
Kusalānaṃ dhammānanti sīlādīnaṃ anavajjadhammānaṃ.
"Of wholesome dhammas" means of faultless dhammas such as sīla.
Các pháp thiện nghĩa là các pháp không có lỗi như giới v.v.
Bhāvanāyāti uppādanena vaḍḍhanena ca.
"By development" means by production and increase.
Sự tu tập nghĩa là bằng cách phát sinh và tăng trưởng.
Asantuṭṭhassāti ‘‘alaṃ ettāvatā, kathaṃ ettāvatā’’ti saṅkocāpattivasena na santuṭṭhassa.
"Of one who is not content" means of one who is not content in the sense of shrinking back, thinking, "Enough with this much, how can this much be enough?"
Của người không thỏa mãn nghĩa là của người không thỏa mãn theo cách co lại, nghĩ rằng “đủ rồi, sao lại đủ rồi”.
Bhiyyokamyatāti bhiyyo bhiyyo uppādanicchā.
"More desire" means the wish to produce more and more.
Sự mong muốn nhiều hơn nghĩa là sự mong muốn phát sinh nhiều hơn nữa.
Vosānanti saṅkocaṃ asamatthanti.
"Conclusion" means shrinking back, being unable.
Sự dừng lại nghĩa là sự co lại, sự không đủ sức.
Tussanaṃ tuṭṭhi santuṭṭhi, natthi etassa santuṭṭhīti asantuṭṭhi, tassa bhāvo asantuṭṭhitā. Vīriyappavāhe vattamāne antarā eva paṭigamanaṃ nivattanaṃ paṭivānaṃ, taṃ tassa atthīti paṭivānī, na paṭivānī appaṭivānī, tassa bhāvo appaṭivānitā.
Being pleased is contentment, santuṭṭhi; one for whom there is no such contentment is asantuṭṭhi; the state of that is asantuṭṭhitā. Retreating, turning back in the midst of the flow of energy is paṭivānaṃ; one who has that is paṭivānī; one who is not paṭivānī is appaṭivānī; the state of that is appaṭivānitā.
Sự vui mừng là tuṭṭhi, sự thỏa mãn, không có sự thỏa mãn này thì là không thỏa mãn, trạng thái đó là sự không thỏa mãn. Khi dòng tinh tấn đang diễn ra, sự quay lại, sự rút lui giữa chừng là sự quay lại, người có sự quay lại đó là người quay lại, không quay lại là không quay lại, trạng thái đó là sự không quay lại.
Sakkaccakiriyatāti kusalānaṃ karaṇe sakkaccakiriyatā ādarakiriyatā.
Conscientious performance means conscientious performance, respectful performance in doing wholesome deeds.
Sự thực hành cẩn trọng nghĩa là sự thực hành cẩn trọng, sự thực hành chú tâm trong việc làm các điều thiện.
Sātaccakiriyatāti satatameva karaṇaṃ.
Continuous performance means doing continuously.
Sự thực hành liên tục nghĩa là sự thực hành không ngừng.
Aṭṭhitakiriyatāti antarā aṭṭhapetvā khaṇḍaṃ akatvā karaṇaṃ.
Uninterrupted performance means doing without stopping midway, without breaking.
Sự thực hành không ngừng nghỉ nghĩa là sự thực hành không dừng lại giữa chừng, không gián đoạn.
Anolīnavuttitāti na līnappavattitā.
Unslothful conduct means conduct that is not sluggish.
Sự hành xử không chìm đắm nghĩa là sự hành xử không chìm đắm.
Anikkhittachandatāti kusalacchandassa anikkhipanaṃ.
Not abandoning aspiration means not abandoning the aspiration for wholesomeness.
Sự không từ bỏ ý muốn nghĩa là sự không từ bỏ ý muốn thiện.
Anikkhittadhuratāti kusalakaraṇe vīriyadhurassa anikkhipanaṃ.
Not laying down the burden means not laying down the burden of energy in doing wholesome deeds.
Sự không từ bỏ gánh nặng nghĩa là sự không từ bỏ gánh nặng tinh tấn trong việc làm điều thiện.
Āsevanāti ādarena sevanā.
Cultivation means respectful practice.
Sự thực hành nghĩa là sự thực hành với sự chú tâm.
Bhāvanāti vaḍḍhanā brūhanā.
Development means growth, increase.
Sự tu tập nghĩa là sự tăng trưởng, sự phát triển.
Bahulīkammanti punappunaṃ karaṇaṃ.
Making much of means doing repeatedly.
Sự làm cho nhiều nghĩa là sự làm đi làm lại nhiều lần.
Tisso vijjāti pubbenivāsānussatiñāṇaṃ, dibbacakkhuñāṇaṃ āsavakkhayañāṇanti imā tisso vijjā.
"Three knowledges" means these three knowledges: knowledge of recollecting past lives, divine eye knowledge, and knowledge of the destruction of the asavas.
Ba minh nghĩa là ba minh này: pubbenivāsānussatiñāṇa (túc mạng minh), dibbacakkhuñāṇa (thiên nhãn minh) và āsavakkhayañāṇa (lậu tận minh).
Paṭipakkhavijjhanaṭṭhena pubbe nivutthakkhandhādīnaṃ viditakaraṇaṭṭhena visiṭṭhā muttīti vimutti. Svāyaṃ viseso paṭipakkhavigamanena, paṭiyogivigamanena ca icchitabboti tadubhayaṃ dassetuṃ ‘‘ettha cā’’tiādi vuttaṃ.
By the meaning of penetrating the opponent, and by the meaning of making known the aggregates and so on that were formerly resided in, vimutti is distinguished liberation. This distinction is to be desired by the removal of the opponent and the removal of the counter-condition; to show both of these, "and here," and so on, is stated.
Giải thoát là sự giải thoát đặc biệt theo nghĩa xuyên thủng các pháp đối nghịch, theo nghĩa làm cho các uẩn đã trú ngụ trước đây v.v. được biết đến. Sự đặc biệt này cần được mong muốn bằng cách loại bỏ các pháp đối nghịch và loại bỏ các pháp đối lập, để chỉ ra cả hai điều đó, đã nói “ở đây” v.v.
Tattha yena visesena samāpattiyo paccanīkadhammehi suṭṭhu muttā, tato nirāsaṅkatāya ārammaṇe ca abhiratā, taṃ visesaṃ upādāya tā adhikaṃ muccanato, ārammaṇe adhimuccanato ca adhimuttiyo nāmāti vuttaṃ ‘‘cittassa ca adhimuttī’’ti.
There, by virtue of which distinction the attainments are thoroughly liberated from opposing dhammas, and therefore are free from danger and delight in the object, taking that distinction, because they are more liberated and more devoted to the object, they are called "adhimuttiyo", hence it is said "and the mind's adhimutti."
Ở đó, lấy sự đặc biệt mà các samāpatti (thiền định) được giải thoát hoàn toàn khỏi các pháp đối nghịch, và do đó không còn lo lắng, vui thích trong đối tượng, dựa vào sự đặc biệt đó mà chúng được giải thoát nhiều hơn, và được an trú trong đối tượng, nên được gọi là sự quyết định của tâm như đã nói “và sự quyết định của tâm”.
Muttattāti sabbasaṅkhārehi visesena nissaṭattā vimutti.
"From being liberated" means vimutti from being distinctly released from all conditioned phenomena.
Vì đã giải thoát nghĩa là giải thoát vì đã thoát ly một cách đặc biệt khỏi tất cả các hành.
305. Dhammato añño kattā natthīti dassetuṃ kattusādhanavasena ‘‘lubbhatīti lobho’’ti vuttaṃ.
305. To show that there is no other doer than Dhamma, it is said, "it clings, thus greed" (lubbhatīti lobho), using the agentive sense.
305. Để chỉ ra rằng không có tác nhân nào khác ngoài Pháp, đã nói “tham (lobho) là sự tham đắm (lubbhati)” theo nghĩa tác nhân.
Lubbhati tena, lubbhanamattametanti karaṇabhāvasādhanavasenapi attho yujjateva.
It clings by means of it, and this is merely clinging—the meaning is indeed fitting also by way of the instrumental and abstract senses.
Tham đắm bởi nó, hoặc đó chỉ là sự tham đắm, ý nghĩa này cũng hợp lý theo nghĩa công cụ và trạng thái.
Dussati muyhatīti etthāpi eseva nayo.
The same principle applies to it is corrupted, it is deluded.
Trong “sân hận (dussati), si mê (muyhati)” cũng theo cách tương tự.
Akusalañca taṃ akosallasambhūtaṭṭhena ekantākusalabhāvato mūlañca attanā sampayuttadhammānaṃ suppatiṭṭhitabhāvasādhanato, na akusalabhāvasādhanato.
And that is unwholesome (Akusalañca taṃ) because it arises from unskillfulness, thus being entirely unwholesome, and root (mūlañca) because it establishes the stability of the dhammas associated with itself, not because it establishes their unwholesome nature.
Và đó là bất thiện do sinh khởi từ sự không khéo léo, do đó là trạng thái hoàn toàn bất thiện, và là căn nguyên do làm cho các pháp tương ưng với nó được thiết lập vững chắc, chứ không phải do làm cho trạng thái bất thiện.
Na hi mūlakato akusalānaṃ akusalabhāvo, kusalādīnañca kusalādibhāvo.
For the unwholesome nature of unwholesome things, and the wholesome nature of wholesome things, is not due to being a root.
Vì trạng thái bất thiện của các pháp bất thiện không phải do căn nguyên, và trạng thái thiện của các pháp thiện cũng không phải do căn nguyên.
Tathā sati momūhacittadvaye mohassa akusalabhāvo na siyā.
If that were the case, delusion in the two ignorant mind-moments would not be unwholesome.
Nếu vậy, sự si mê trong hai tâm si mê sẽ không phải là trạng thái bất thiện.
Tesanti lobhādīnaṃ.
Of these refers to greed and so forth.
Của chúng là của tham, sân, si, v.v.
‘‘Na lubbhatīti alobho’’tiādinā paṭipakkhanayena.
By the opposite method, such as "it does not cling, thus non-greed".
Theo cách đối nghịch như “không tham đắm là vô tham (alobho)”.
Duṭṭhu caritānīti paccayato, sampayuttadhammato, pavattiākārato ca na suṭṭhu asammā pavattitāni.
Wrongly performed actions (Duṭṭhu caritāni) means actions that are not well or properly performed due to their cause, their associated dhammas, and their manner of occurrence.
Các hành vi xấu (duṭṭhu caritāni) là những hành vi không được thực hiện tốt, không đúng đắn, xét về duyên, về các pháp tương ưng, và về phương thức diễn tiến.
Virūpānīti bībhacchāni sampati, āyatiñca aniṭṭharūpattā.
Deformed (Virūpāni) means repulsive at present, and undesirable in the future.
Các hành vi biến dạng (virūpāni) là những hành vi ghê tởm ở hiện tại và có hình thái không mong muốn trong tương lai.
Kāyenāti kāyadvārena karaṇabhūtena.
By means of the body (Kāyena) means through the bodily door as an instrument.
Bằng thân là bằng cửa thân làm công cụ.
Kāyatoti kāyadvārato.
From the body (Kāyato) means from the bodily door.
Từ thân là từ cửa thân.
‘‘Suṭṭhu caritānī’’tiādīsu vuttavipariyāyena attho veditabbo.
In phrases like "well-performed actions", the meaning should be understood as the opposite of what has been stated.
Ý nghĩa cần được hiểu theo cách ngược lại với những gì đã nói trong “các hành vi tốt (suṭṭhu caritāni)” v.v.
Yassa sikkhāpadassa vītikkame kāyasamuṭṭhānā āpatti hoti, taṃ kāyadvāre paññattasikkhāpadaṃ.
A training rule, the transgression of which results in an offense originating from the body, is called a training rule laid down with reference to the bodily door.
Giới luật mà khi vi phạm sẽ sinh khởi tội do thân, đó là giới luật được chế định tại cửa thân.
Avītikkamo kāyasucaritanti vārittasīlassa vasena vadati, cārittasīlassapi vā, yassa akaraṇe āpatti hoti.
Non-transgression is good bodily conduct refers to the prohibitive morality (vārittasīla), or even to the performance morality (cārittasīla), where failure to perform results in an offense.
Thân thiện hạnh là sự không vi phạm được nói theo nghĩa giới luật cấm (vārittasīla), hoặc cũng có thể là giới luật hành (cārittasīla), mà khi không thực hiện sẽ sinh tội.
Vacīduccaritasucaritaniddhāraṇampi vuttanayānusārena veditabbaṃ.
The determination of bad and good verbal conduct should also be understood according to the method stated.
Sự xác định ngữ ác hạnh và ngữ thiện hạnh cũng cần được hiểu theo phương pháp đã nói.
Ubhayattha paññattassāti kāyadvāre, vacīdvāre ca paññattassa.
Of that which is laid down for both means that which is laid down for the bodily door and the verbal door.
Đối với giới luật được chế định ở cả hai là giới luật được chế định ở cửa thân và cửa ngữ.
Sikkhāpadassa vītikkamova manoduccaritaṃ manodvāre paññattassa sikkhāpadassa abhāvato, tayidaṃ dvāradvaye akiriyasamuṭṭhānāya āpattiyā vasena veditabbaṃ.
The transgression of a training rule is mental misconduct (sikkhāpadassa vītikkamova manoduccaritaṃ) because there is no training rule laid down for the mental door; this should be understood in terms of an offense arising from inaction in the two doors.
Sự vi phạm giới luật chính là ý ác hạnh do không có giới luật được chế định ở cửa ý, điều này cần được hiểu theo nghĩa tội do không hành động ở hai cửa.
Avītikkamoti yathāvuttāya āpattiyā avītikkamo manosucaritaṃ. ‘‘Sabbassāpi sikkhāpadassa avītikkamo manosucarita’’nti keci.
Non-transgression (Avītikkamo) means non-transgression of the aforementioned offense is good mental conduct (manosucaritaṃ). Some say, "Non-transgression of any training rule is good mental conduct."
Sự không vi phạm là sự không vi phạm tội đã nói là ý thiện hạnh. Một số người nói: “Sự không vi phạm tất cả các giới luật là ý thiện hạnh.”
Tadubhayañhi cārittasīlaṃ uddissapaññattaṃ sikkhāpadaṃ, tassa avītikkamo siyā kāyasucaritaṃ, siyā vacīsucaritanti.
However, any training rule laid down with reference to performance morality (cārittasīla) might have its non-transgression as good bodily conduct, or as good verbal conduct.
Cả hai điều đó là giới luật được chế định nhằm mục đích giới luật hành (cārittasīla), sự không vi phạm giới luật đó có thể là thân thiện hạnh, có thể là ngữ thiện hạnh.
Pāṇo atipātīyati etāyāti pāṇātipāto, tathāpavattā cetanā, evaṃ adinnādānādayopīti āha ‘‘pāṇātipātādayo pana tisso cetanā’’ti.
Life (pāṇo) is destroyed by this, hence destruction of life (pāṇātipāto), which is the volition that has so occurred. Similarly, "taking what is not given," and so on. Thus, it is said, "but the three volitions such as the destruction of life".
Sinh mạng bị hủy hoại bởi điều này, nên gọi là sát sinh (pāṇātipāto), đó là tác ý diễn tiến như vậy. Tương tự, trộm cắp, v.v. cũng vậy, nên nói “còn sát sinh, v.v. là ba tác ý”.
Vacīdvārepi uppannā kāyaduccaritaṃ dvārantare uppannassāpi kammassa sanāmāpariccāgato yebhuyyavuttiyā, tabbahulavuttiyā ca.
Even if it arises at the verbal door, it is bad bodily conduct (vacīdvārepi uppannā kāyaduccaritaṃ) because the action, though arising in another door, does not abandon its own name, mostly or predominantly.
Dù sinh khởi ở cửa ngữ, đó vẫn là thân ác hạnh do không từ bỏ tên riêng của nghiệp dù sinh khởi ở cửa khác, do sự phổ biến và sự chiếm ưu thế của nó.
Tenāhu aṭṭhakathācariyā –
Therefore, the commentary teachers said:
Do đó, các vị Luận sư (aṭṭhakathācariyā) đã nói:
Vacīduccaritaṃ kāyadvārepi vacīdvārepi uppannāti ānetvā sambandhitabbaṃ.
Bad verbal conduct (vacīduccaritaṃ) should be connected by bringing in "arises even at the bodily door, even at the verbal door."
Ngữ ác hạnh cần được hiểu là sinh khởi cả ở cửa thân và cửa ngữ.
Cetanāsampayuttadhammāti manokammabhūtāya cetanāya sampayuttadhammā.
Dhammas associated with volition (Cetanāsampayuttadhammā) refers to dhammas associated with volition that are mental actions.
Các pháp tương ưng với tác ý là các pháp tương ưng với tác ý là ý nghiệp.
Kāyavacīkammabhūtāya pana cetanāya sampayuttā abhijjhādayo taṃ taṃ pakkhikā vā honti abbohārikā vāti.
However, covetousness and so on, which are associated with volition that is bodily or verbal action, are either related to that particular side or are not (abbohārikā).
Còn các pháp tương ưng với tác ý là thân nghiệp và ngữ nghiệp như tham lam, v.v. thì thuộc về phe đó hoặc không được gọi là nghiệp.
Cetanāsampayuttadhammā manosucaritanti etthāpi eseva nayo.
The same principle applies to dhammas associated with volition are good mental conduct (Cetanāsampayuttadhammā manosucaritaṃ).
Trong “các pháp tương ưng với tác ý là ý thiện hạnh” cũng theo cách tương tự.
Tividhassa duccaritassa akaraṇavasena pavattā tisso cetanāpi viratiyopi kāyasucaritaṃ kāyikassa vītikkamassa akaraṇavasena pavattanato, kāyena pana sikkhāpadānaṃ samādiyane sīlassa kāyasucaritabhāve vattabbameva natthi.
The three volitions, which occur as not performing the threefold misconduct, are also abstentions, and are good bodily conduct (tisso cetanāpi viratiyopi kāyasucaritaṃ) because they occur as not performing bodily transgression. Furthermore, there is no need to state that morality, when observed through the body, is good bodily conduct.
Ba tác ý diễn tiến theo cách không thực hiện ba ác hạnh cũng là thân thiện hạnh do diễn tiến theo cách không vi phạm các điều thuộc về thân. Còn việc không có gì để nói về trạng thái thân thiện hạnh của giới luật khi thực hành các giới luật bằng thân.
Eseva nayo vacīsucarite.
The same principle applies to good verbal conduct.
Cách tương tự cũng áp dụng cho ngữ thiện hạnh.
Kāmapaṭisaṃyuttoti ettha dve kāmā vatthukāmo ca kilesakāmo ca.
Here, in connected with sensuality (Kāmapaṭisaṃyutto), there are two kinds of sensuality: sensuality as object (vatthukāmo) and sensuality as defilement (kilesakāmo).
Trong “liên hệ đến dục” có hai loại dục: dục cảnh và dục phiền não.
Tattha vatthukāmapakkhe ārammaṇakaraṇavasena kāmehi paṭisaṃyutto vitakko kāmavitakko. Kilesakāmapakkhe pana sampayogavasena kāmena paṭisaṃyuttoti yojetabbaṃ.
In the case of sensuality as object, a thought connected with sensual objects by making them its object is a sensual thought (kāmavitakko). In the case of sensuality as defilement, it should be connected as being connected with sensuality by way of association.
Trong đó, về phía dục cảnh, tầm liên hệ đến dục bằng cách lấy dục làm đối tượng là dục tầm. Còn về phía dục phiền não, cần phải phối hợp là liên hệ đến dục bằng cách tương ưng.
‘‘Byāpādapaṭisaṃyutto’’tiādīsu sampayogavaseneva attho veditabbo.
In phrases like "connected with ill-will" (Byāpādapaṭisaṃyutto), the meaning should be understood by way of association.
Trong “liên hệ đến sân hận” v.v., ý nghĩa cần được hiểu chỉ theo cách tương ưng.
Byāpādavatthupaṭisaṃyuttopi byāpādapaṭisaṃyuttoti gayhamāne ubhayathāpi yojanā labbhateva.
If it is taken that "connected with the object of ill-will is also connected with ill-will," then both interpretations are indeed available.
Nếu chấp nhận rằng liên hệ đến đối tượng sân hận cũng là liên hệ đến sân hận, thì cả hai cách phối hợp đều có thể được.
Vihiṃsāpaṭisaṃyuttoti etthāpi eseva nayo.
The same principle applies to connected with harming (Vihiṃsāpaṭisaṃyutto).
Trong “liên hệ đến hại” cũng theo cách tương tự.
Vihiṃsanti etāya satte, vihiṃsanaṃ vā esā sattānanti vihiṃsā, tāya paṭisaṃyutto vihiṃsāpaṭisaṃyuttoti evaṃ saddattho veditabbo.
Beings are harmed by this, or this is the harming of beings, thus harming (vihiṃsā); connected with that is connected with harming (vihiṃsāpaṭisaṃyutto)—the literal meaning should be understood in this way.
Hại các chúng sinh bằng điều này, hoặc đây là sự hại các chúng sinh, đó là sự hại (vihiṃsā); liên hệ đến điều đó là liên hệ đến hại (vihiṃsāpaṭisaṃyutto), ý nghĩa từ ngữ cần được hiểu như vậy.
Appiye amanāpe saṅkhāre ārabbha byāpādavitakkappavatti aṭṭhānāghātavasena dīpetabbā.
The occurrence of thoughts of ill-will with regard to disagreeable and unpleasant formations should be elucidated as causeless resentment.
Sự diễn tiến của tầm sân hận đối với các hành không dễ chịu, không đáng ưa cần được giải thích theo nghĩa ác ý không đúng chỗ.
Byāpādavitakkassa avadhiṃ dassetuṃ ‘‘yāva vināsanā’’ti vuttaṃ.
To show the limit of thoughts of ill-will, "up to destruction" (yāva vināsanā) is stated.
Để chỉ ra giới hạn của tầm sân hận, đã nói “cho đến sự hủy diệt”.
Vināsanaṃ pana pāṇātipāto evāti.
Destruction, however, is simply the destruction of life.
Còn sự hủy diệt chính là sát sinh.
‘‘Saṅkhāro’’ hi dukkhāpetabbo nāma natthī’’ti kasmā vuttaṃ, nanu ye ‘‘dukkhāpetabbā’’ti icchitā sattasaññitā, tepi atthato saṅkhārā evāti?
"Indeed, there is no formation that needs to be distressed," why was this said? Are not those who are desired to be "distressed," (those perceived as) beings, also formations in reality?
Tại sao lại nói “không có hành nào đáng bị làm khổ”, chẳng phải những gì được mong muốn là “đáng bị làm khổ” và được nhận thức là chúng sinh, xét về bản chất cũng chính là các hành hay sao?
Saccametaṃ, ye pana indriyabaddhā saviññāṇakatāya dukkhaṃ paṭisaṃvedenti, tasmā te vihiṃsāvitakkassa visayā icchitā sattasaññitā.
This is true, but those who are bound by faculties and experience suffering due to being conscious are considered the objects of thoughts of harming, being perceived as beings.
Điều đó đúng, nhưng những gì bị ràng buộc bởi các căn, do có thức nên cảm nhận khổ, do đó chúng được mong muốn là đối tượng của tầm hại và được nhận thức là chúng sinh.
Ye pana na dukkhaṃ paṭisaṃvedenti vuttalakkhaṇāyogato, te sandhāya ‘‘vihiṃsāvitakko saṅkhāresu nuppajjatī’’ti vuttaṃ.
However, those who do not experience suffering due to not fitting the aforementioned characteristics are referred to when it is said, "thoughts of harming do not arise with regard to formations."
Còn những gì không cảm nhận khổ do không phù hợp với đặc điểm đã nói, thì được nói là “tầm hại không sinh khởi đối với các hành” là để chỉ những điều đó.
Yattha pana uppajjati, yathā ca uppajjati, taṃ dassetuṃ ‘‘ime sattā’’tiādi vuttaṃ.
To show where and how it arises, "these beings" and so forth are stated.
Để chỉ ra nơi nó sinh khởi và cách nó sinh khởi, đã nói “những chúng sinh này” v.v.
Nekkhammaṃ vuccati lobhato nikkhantattā alobho, nīvaraṇehi nikkhantattāpi paṭhamajjhānaṃ, sabbākusalehi nikkhantattā sabbo kusalo dhammo, sabbasaṅkhatehi pana nikkhantattā, nibbānaṃ.
Renunciation (Nekkhammaṃ) is called non-greed because it has departed from greed, or the first jhāna because it has departed from the hindrances, or all wholesome dhammas because they have departed from all unwholesome things, or Nibbāna because it has departed from all conditioned things.
Ly dục (nekkhammaṃ) được gọi là vô tham do thoát khỏi tham, cũng là sơ thiền do thoát khỏi các triền cái, là tất cả các pháp thiện do thoát khỏi tất cả các pháp bất thiện, còn là Niết Bàn do thoát khỏi tất cả các pháp hữu vi.
Upanissayato, sampayogato, ārammaṇakaraṇato ca nekkhammena paṭisaṃyuttoti nekkhammapaṭisaṃyutto.
Connected with renunciation (nekkhammapaṭisaṃyutto) means connected with renunciation by way of supporting condition, association, and making it an object.
Liên hệ đến ly dục do duyên cận y, do tương ưng, và do lấy làm đối tượng là tầm ly dục (nekkhammapaṭisaṃyutto).
Nekkhammavitakko sammāsaṅkappo.
Thought of renunciation (Nekkhammavitakko) is right thought.
Tầm ly dục là chánh tư duy.
Idāni taṃ bhūmivibhāgena dassetuṃ ‘‘so’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show it by division of planes, "that" (so) and so on is stated.
Bây giờ, để chỉ ra điều đó theo sự phân chia các địa, đã nói “điều đó” v.v.
Asubhapubbabhāgeti asubhajjhānassa pubbabhāge.
In the pre-unattractive stage (Asubhapubbabhāge) means in the stage preceding the meditation on unattractiveness.
Trong giai đoạn trước bất tịnh là trong giai đoạn trước thiền bất tịnh.
Asubhaggahaṇañcettha kāmavitakkassa ujuvipaccanīkadassanatthaṃ kataṃ.
The mention of unattractiveness here is made to show the direct opposite of sensual thought.
Sự đề cập đến bất tịnh ở đây là để chỉ ra sự đối nghịch trực tiếp với dục tầm.
Kāmavitakkapaṭipakkho hi nekkhammavitakkoti.
For the opponent of sensual thought is the thought of renunciation.
Vì tầm ly dục là đối nghịch với dục tầm.
Evañca katvā uparivitakkadvayassa bhūmiṃ dassentena sapubbabhāgāni mettākaruṇājhānādīni uddhaṭāni.
Having established this, the meditations on loving-kindness and compassion and so on, together with their preceding stages, are brought in when showing the planes of the two subsequent thoughts.
Và khi đã làm như vậy, khi chỉ ra địa của hai tầm trên, các thiền từ bi, v.v. cùng với giai đoạn trước của chúng đã được đề cập.
Asubhajjhāneti asubhārammaṇe paṭhamajjhāne.
In the unattractiveness jhāna (Asubhajjhāne) means in the first jhāna with unattractiveness as its object.
Trong thiền bất tịnh là trong sơ thiền có đối tượng bất tịnh.
Avayave hi samudāyavohāraṃ katvā niddisati yathā ‘‘rukkhe sākhā’’ti.
Indeed, it is described by using the term for the whole to refer to a part, just as "branches in a tree."
Vì nó chỉ ra bằng cách sử dụng danh từ của toàn thể cho một phần, giống như “cành cây trên cây”.
Jhānaṃ pādakaṃ katvāti nidassanamattaṃ.
" Making jhana the basis" is merely an illustration.
“Lấy thiền làm nền tảng” chỉ là một ví dụ.
Taṃ jhānaṃ sammasitvā uppannamaggaphalakālepi hi so lokuttaroti.
For even when contemplating that jhāna, at the time of the arising of the path and fruit, it is indeed supramundane.
Thật vậy, khi quán xét thiền ấy và khi đạo quả phát sinh, nó cũng là siêu thế.
Byāpādassa paṭipakkho, kiñcipi na byāpādeti etenāti vā abyāpādo, mettā, tāya paṭisaṃyutto abyāpādapaṭisaṃyutto.
The opposite of ill-will, or that by which one does not harm anything at all, is non-ill-will (abyāpāda), which is loving-kindness; connected with that (loving-kindness) is connected with non-ill-will.
Đối nghịch với sân hận, hoặc không làm hại bất cứ điều gì bởi điều này, đó là vô sân (abyāpādo), tức là từ ái (mettā). Liên hệ với điều đó là liên hệ với vô sân (abyāpādapaṭisaṃyutto).
Mettājhāneti mettābhāvanāvasena adhigate paṭhamajjhāne.
In the jhāna of loving-kindness means in the first jhāna attained by way of the development of loving-kindness.
“Trong thiền từ ái” (mettājhāne) nghĩa là trong thiền thứ nhất đạt được bằng cách tu tập từ ái.
Karuṇājhāneti etthāpi eseva nayo.
In the jhāna of compassion—the same method applies here.
“Trong thiền bi” (karuṇājhāne) ở đây cũng theo cách tương tự.
Vihiṃsāya paṭipakkho, na vihiṃsanti vā etāya satteti avihiṃsā, karuṇā.
The opposite of cruelty, or that by which beings are not harmed, is non-cruelty (avihiṃsā), which is compassion.
Đối nghịch với sự làm hại, hoặc chúng sinh không bị làm hại bởi điều này, đó là vô hại (avihiṃsā), tức là bi (karuṇā).
Nanu ca alobhādosānaṃ aññamaññāvirahato tesaṃ vasena uppajjanakānaṃ imesaṃ nekkhammavitakkādīnaṃ aññamaññaṃ asaṅkaraṇato vavatthānaṃ na hotīti?
But since non-greed and non-hatred are not separate from each other, how is it that these thoughts of renunciation, etc., which arise by way of them, are not intermingled, and thus no distinction occurs?
Chẳng phải vì vô tham và vô sân không tách rời nhau, nên các tầm ly dục v.v. phát sinh dựa trên chúng không thể phân biệt rạch ròi với nhau sao?
Noti dassetuṃ ‘‘yadā’’tiādi āraddhaṃ.
To show that it is not, the passage beginning "when" was started.
Để chỉ ra rằng không phải vậy, câu “khi nào” v.v. được bắt đầu.
Alobho sīsaṃ hotīti alobho padhāno hoti.
Non-greed is primary means non-greed is predominant.
“Vô tham là đứng đầu” nghĩa là vô tham là chính yếu.
Niyamitapariṇatasamudācārādivasena yadā alobhappadhāno nekkhammagaruko cittuppādo hoti, tadā laddhāvasaro nekkhammavitakko patiṭṭhahati.
When, by way of fixed, developed, and practiced conduct, etc., a mental state with non-greed as its predominant factor and reverence for renunciation arises, then the thought of renunciation, having gained its opportunity, becomes established.
Khi tâm sở hữu vô tham là chính yếu, với sự thực hành đã được quy định và phát triển, và ly dục là trọng tâm, thì tầm ly dục có cơ hội được thiết lập.
Taṃsampayuttassa pana adosalakkhaṇassa abyāpādassa vasena yo tasseva abyāpādavitakkabhāvo sambhaveyya, sati ca abyāpādavitakkabhāve kassacipi aviheṭhanajātikatāya avihiṃsāvitakkabhāvo ca sambhaveyya, te itare dve.
And as for the state of thought of non-ill-will that could arise by way of non-ill-will, which is its concomitant characteristic, and given the state of thought of non-ill-will, the state of thought of non-cruelty could arise due to harming no one at all—these are the other two.
Tuy nhiên, nếu trạng thái tầm vô sân của nó có thể phát sinh dựa trên vô sân, một đặc tính của vô sân đồng hành với nó, và khi có trạng thái tầm vô sân, trạng thái tầm vô hại cũng có thể phát sinh do bản chất không làm hại bất cứ ai, thì hai điều kia là như vậy.
Tadanvayikāti tasseva nekkhammavitakkassa anugāmino, sarūpato adissanato ‘‘tasmiṃ sati honti, asati na hontī’’ti tadanumānaneyyā bhavanti.
Subsequent to it means following that very thought of renunciation; since they are not evident in their own nature, they become inferable as "they exist when that is present, and do not exist when it is absent."
“Đồng hành với điều đó” (tadanvayikā) nghĩa là đi theo tầm ly dục đó, vì không thể thấy trực tiếp bản chất của chúng, nên chúng được suy ra là “khi điều đó có thì chúng có, khi điều đó không có thì chúng không có”.
Sesadvayepi iminā nayena attho veditabbo.
The meaning should be understood in the same way for the other two pairs.
Ở hai cặp còn lại, ý nghĩa cũng nên được hiểu theo cách này.
Vuttanayenevāti ‘‘kāmapaṭisaṃyutto saṅkappo kāmasaṅkappo’’tiādinā vitakkattike vuttanayeneva (dī. ni. 3.288) veditabbo atthato abhinnattā.
In the manner stated means, "A conception connected with sensual pleasure is sensual-pleasure conception," etc., in the manner stated in the triad of thoughts is to be understood because they are not different in meaning.
“Theo cách đã nói” (vuttanayeneva) nghĩa là nên được hiểu theo cách đã nói trong bộ ba về tầm (vitakkattike) (Dī. Ni. 3.288) như “tầm liên hệ với dục là dục tầm” v.v., vì chúng không khác nhau về ý nghĩa.
Yadi evaṃ kasmā puna desanā katāti?
If so, why was the teaching given again?
Nếu vậy, tại sao lại có sự giảng dạy một lần nữa?
Tathā desanāya bujjhanakānaṃ ajjhāsayavasena desanāmattamevetaṃ.
This is merely a teaching according to the disposition of those who understand by such a teaching.
Đây chỉ là một cách giảng dạy tùy theo khuynh hướng của những người có thể hiểu được thông qua cách giảng dạy như vậy.
Kāmapaṭisaṃyuttoti sampayogavasena kāmena paṭisaṃyutto.
Connected with sensual pleasure means connected with sensual pleasure by way of concomitance.
“Liên hệ với dục” (kāmapaṭisaṃyutto) nghĩa là liên hệ với dục theo cách đồng hành.
Takkanavasena takko. Visesato takkanavasena vitakko. Saṅkappanaparikappanavasena saṅkappo. Aññesupi kāmapaṭisaṃyuttesu dhammesu vijjamānesu vitakke eva kāmopapado dhātu-saddo niruḷho veditabbo vitakkassa kāmasaṅkappappavattiyā sātisayattā.
Thought by way of thinking. Reasoning by way of special thinking. Conception by way of conceiving and planning. Even though there are other states connected with sensual pleasure, the term "element of sensual pleasure" should be understood to be firmly established precisely in the thought (vitakka), because the thought is pre-eminent in the arising of sensual conception.
“Suy tư” (takko) theo cách suy tư. “Tầm” (vitakko) theo cách suy tư đặc biệt. “Tầm cầu” (saṅkappo) theo cách tầm cầu và dự định. Mặc dù có các pháp khác liên hệ với dục, nhưng từ “dhātu” (giới) với tiền tố “kāma” (dục) nên được hiểu là chỉ định tầm, vì tầm có sự vượt trội trong việc khởi phát dục tầm cầu.
Esa nayo byāpādadhātuādīsu.
This method applies to the ill-will element, etc.
Cách này cũng áp dụng cho sân giới (byāpādadhātu) v.v.
Sabbepi akusalā dhammā kāmadhātū hīnajjhāsayehi kāmitabbadhātubhāvato kilesakāmassa ārammaṇasabhāvattāti attho.
All unwholesome phenomena are the sensual element means they are the element desired by lowly dispositions, and they are the object of defilement-sensual-pleasure.
“Tất cả các pháp bất thiện là dục giới” (sabbepi akusalā dhammā kāmadhātū) nghĩa là vì chúng là giới đáng khao khát bởi những khuynh hướng thấp kém, và vì chúng là đối tượng của phiền não dục.
Viheṭhetīti vibādhati.
Harms means afflicts.
“Làm hại” (viheṭhetī) nghĩa là gây trở ngại.
Tatthāti tasmiṃ yathāvutte kāmadhātuttike.
Therein means in that aforementioned triad of sensual elements.
“Ở đó” (tatthā) nghĩa là trong bộ ba dục giới đã nói.
Sabbākusalasaṅgāhikāya kāmadhātuyā itarā dve saṅgahetvā kathanaṃ sabbasaṅgāhikā kathā. Tisso dhātuyo aññamaññaṃ asaṅkarato kathā asambhinnā.
The teaching which includes the other two (elements) by means of the sensual element, which encompasses all unwholesome states, is the all-inclusive teaching. The teaching where the three elements are not intermingled with each other is unmixed.
Việc nói về hai giới kia được bao gồm trong dục giới, bao gồm tất cả các pháp bất thiện, là lời nói bao gồm tất cả (sabbasaṅgāhikā kathā). Việc nói về ba giới không bị lẫn lộn với nhau là không lẫn lộn (asambhinnā).
Itarā dve gahitāva hontīti itarā dve dhātuyo gahitā eva honti sabbepi akusalā dhammā kāmadhātū’’ti vuttattā sāmaññajotanāya savisayassa atibyāpanena.
The other two are indeed encompassed means the other two elements are indeed encompassed, because it was stated that "all unwholesome phenomena are the sensual element," thereby indicating generality and extending to its specific domain.
“Hai giới kia đã được bao gồm” (itarā dve gahitāva honti) nghĩa là hai giới kia đã được bao gồm, vì đã nói rằng “tất cả các pháp bất thiện là dục giới”, do đó, bằng cách làm rõ tính phổ quát, nó mở rộng ra ngoài phạm vi riêng của nó.
Tatoti itaradhātudvayasaṅgāhikāya kāmadhātuyā.
From that means from the sensual element which encompasses the other two elements.
“Từ đó” (tato) nghĩa là từ dục giới bao gồm hai giới kia.
Nīharitvāti niddhāretvā.
Having drawn out means having extracted.
“Loại bỏ” (nīharitvā) nghĩa là tách ra.
Dassetīti evaṃ bhagavā dassetīti vattuṃ vaṭṭati.
Shows means it is proper to say, "Thus the Blessed One shows."
“Chỉ ra” (dassetī) nghĩa là nên nói rằng Đức Thế Tôn chỉ ra như vậy.
Byāpādadhātuṃ…pe… kathesi. Kasmā?
The ill-will element... etc. ... taught. Why?
“Đã thuyết giảng sân giới… v.v.” (byāpādadhātuṃ…pe… kathesi). Tại sao?
Pageva apavādā abhinivisanti, tato paraṃ ussaggo pavattati, ṭhapetvā vā apavādavisayaṃ taṃ pariharantova ussaggo pavattatīti, ñāyo hesa loke niruḷhoti.
For people first grasp criticism, then after that effort proceeds; or effort proceeds while avoiding the domain of criticism—this is indeed a well-established principle in the world.
Vì trước hết, các lời buộc tội xuất hiện, sau đó là sự phóng thích. Hoặc, sau khi loại bỏ đối tượng của lời buộc tội, sự phóng thích vẫn tiếp tục. Đây là một quy tắc phổ biến trong thế gian.
Suññataṭṭhenāti attasuññatāya.
By way of emptiness means by way of emptiness of self.
“Theo nghĩa không” (suññataṭṭhenā) nghĩa là theo nghĩa vô ngã.
Kāmabhavo kāmo uttarapadalopena suññataṭṭhena dhātu cāti kāmadhātu.
Sensual existence is sensual pleasure, and by the elision of the latter word, it is an element by way of emptiness, hence sensual element.
Dục hữu là dục, với sự lược bỏ hậu tố, theo nghĩa không và là giới, nên là dục giới (kāmadhātu).
Brahmalokanti paṭhamajjhānabhūmisaññitaṃ brahmalokaṃ.
Brahma-world means the Brahma-world designated as the first jhāna realm.
“Cõi Phạm thiên” (brahmalokaṃ) nghĩa là cõi Phạm thiên được gọi là cõi thiền thứ nhất.
Dhātuyā āgataṭṭhānamhīti ‘‘kāmadhātu rūpadhātū’’tiādinā dhātuggahaṇe kate.
In the place where the element is found means when the term "element" is used as "sensual element, fine-material element," etc.
“Ở nơi giới được đề cập” (dhātuyā āgataṭṭhānamhī) nghĩa là khi giới được đề cập như “dục giới, sắc giới” v.v.
Bhavena paricchinditabbāti ‘‘kāmabhavo rūpabhavo’’tiādinā bhavavasena tadattho paricchinditabbo, na yāya kāyaci dhātuyā vasena.
To be delimited by existence means its meaning should be delimited by way of existence, as in "sensual existence, fine-material existence," etc., and not by way of just any element.
“Nên được phân định theo hữu” (bhavena paricchinditabbā) nghĩa là ý nghĩa của nó nên được phân định theo hữu như “dục hữu, sắc hữu” v.v., chứ không phải theo bất kỳ giới nào khác.
Yadaggena ca dhātuyā āgataṭṭhāne bhavena paricchedo kātabbo, tadaggena bhavassa āgataṭṭhāne dhātuyā paricchedo kātabbo bhavavasena dhātuyā paricchijjanato.
And to the extent that a delimitation by existence is to be made in the place where the element is found, to that extent a delimitation by the element is to be made in the place where existence is found, because the element is delimited by way of existence.
Và khi giới được đề cập, sự phân định nên được thực hiện theo hữu, thì khi hữu được đề cập, sự phân định nên được thực hiện theo giới, vì giới được phân định theo hữu.
Nirujjhati kilesavaṭṭametthāti nirodho, sā eva suññataṭṭhena dhātūti nirodhadhātu, nibbānaṃ.
The round of defilements ceases therein, thus cessation (nirodha); that very state, by way of emptiness, is an element, hence cessation element, which is Nibbāna.
Vòng luân hồi phiền não diệt trừ ở đây, đó là sự diệt trừ (nirodho), chính điều đó theo nghĩa không là giới (dhātū), nên là diệt giới (nirodhadhātu), tức là Nibbāna.
Niruddhe ca kilesavaṭṭe kammavipākavaṭṭā niruddhā eva honti.
And when the round of defilements has ceased, the rounds of kamma and kamma-result have also ceased.
Và khi vòng luân hồi phiền não đã diệt trừ, thì vòng luân hồi quả báo nghiệp cũng đã diệt trừ.
Pañcakāmaguṇā visayabhūtā etassa santīti pañcakāmaguṇiko, kāmarāgo.
Possessing the five strands of sensual pleasure means having the five strands of sensual pleasure as its objects; this is sensual passion.
Năm dục trần là đối tượng của nó, nên nó là sở hữu năm dục trần (pañcakāmaguṇiko), tức là dục tham.
Rūpārūpabhavesūti rūpārūpūpapattibhavesu yathādhigatesu.
In the fine-material and immaterial existences means in the existences of fine-material and immaterial rebirths as attained.
“Trong các cõi sắc và vô sắc” (rūpārūpabhavesu) nghĩa là trong các cõi tái sinh sắc và vô sắc đã đạt được.
Anadhigatesu pana so patthanā nāma na hotīti bhavavasena patthanāti imināva gahito.
But that aspiration does not exist for those not yet attained, so it is encompassed by " aspiration by way of existence" alone.
Tuy nhiên, ở những cõi chưa đạt được, nó không phải là sự khao khát, nên nó được bao gồm bởi “sự khao khát theo hữu” (bhavavasena patthanā) này.
Jhānanikantīti rūpārūpajjhānesu nikanti.
Delight in jhana means delight in fine-material and immaterial jhanas.
“Sự say đắm thiền” (jhānanikantī) nghĩa là sự say đắm trong các thiền sắc và vô sắc.
Bhavavasena patthanāti bhavesu patthanāti.
Aspiration by way of existence means aspiration for existences.
“Sự khao khát theo hữu” (bhavavasena patthanā) nghĩa là sự khao khát trong các hữu.
Evaṃ catūhipi padehi yathākkamaṃ mahaggatūpapattibhavavisayā, mahaggatakammabhavavisayā, bhavadiṭṭhisahagatā, bhavapatthanābhūtā ca taṇhā ‘‘bhavataṇhā’’ti vuttā.
Thus, by all four terms, craving is called " craving for existence" respectively, referring to the objects of sublime rebirth-existence, the objects of sublime kamma-existence, that which is accompanied by views of existence, and that which is an aspiration for existence.
Như vậy, tham ái được gọi là “hữu ái” (bhavataṇhā) theo bốn từ ngữ, lần lượt là: đối tượng của hữu tái sinh cao thượng, đối tượng của hữu nghiệp cao thượng, đồng hành với tà kiến về hữu, và là sự khao khát về hữu.
Vibhavadiṭṭhi vibhavo uttarapadalopena, vibhavasahagatā taṇhā vibhavataṇhā. Rūpādipañcavatthu kāmavisayā balavarāgabhūtā taṇhā kāmataṇhāti paṭhamanayo, ‘‘sabbepi tebhūmakadhammā kāmanīyaṭṭhena kāmā’’ti (mahāni. 1) vacanato te ārabbha pavattā diṭṭhivippayuttā sabbāpi taṇhā kāmataṇhāti dutiyanayoti ayametesaṃ viseso.
The view of annihilation is annihilation by elision of the latter word; craving accompanied by annihilation is craving for annihilation. Craving that has the five objects of matter, etc., as its sphere of sensual pleasure and is a strong craving is craving for sensual pleasure—this is the first method. According to the saying, "All mundane phenomena are sensual pleasures by way of being desirable," all craving unaccompanied by wrong views that arises regarding them is craving for sensual pleasure—this is the second method. This is the distinction among them.
Vô hữu kiến là vô hữu (vibhavo) với sự lược bỏ hậu tố, tham ái đồng hành với vô hữu là vô hữu ái (vibhavataṇhā). Tham ái là dục ái mạnh mẽ đối với năm đối tượng như sắc v.v. là cách thứ nhất, và theo câu “tất cả các pháp thuộc ba cõi là dục vì bản chất đáng khao khát” (Mahāni. 1), tất cả tham ái không đồng hành với tà kiến khởi lên liên quan đến chúng là dục ái (kāmataṇhā) là cách thứ hai. Đây là sự khác biệt giữa chúng.
Abhidhamme panāti pana-saddo visesatthajotano, tena pañcakāmaguṇikarāgato aññopi kāmāvacaradhammavisayo lobho abhidhamme (vibha. 915) ‘‘kāmataṇhā’’ti āgatoti imaṃ visesaṃ joteti.
The particle "pana" in "Abhidhamme pana" emphasizes a special meaning; by it, it indicates this distinction: that the greed pertaining to the realm of sensual existence, other than the lust for the five strands of sensual pleasure, is also called "kāmataṇhā" in the Abhidhamma.
Trong Abhidhamma: Từ pana làm nổi bật ý nghĩa đặc biệt, bởi vậy nó làm sáng tỏ sự đặc biệt này, rằng lòng tham thuộc cảnh giới dục giới, khác với sự tham ái đối với năm dục trần, cũng được gọi là dục ái trong Abhidhamma.
Tikantarampi samānaṃ taṇhaṃyeva nissāya pavattitadesanānantaratāya taṃ ‘‘vāro’’ti vattabbataṃ arahatīti ‘‘iminā vārenā’’ti vuttaṃ.
Because it is immediately followed by a teaching based solely on craving, even if it belongs to another triad, it is worthy of being called a "section," therefore it is said, "by this section."
Dù cũng là một túc (tikā) khác, nhưng vì sự gần gũi của lời dạy được trình bày chỉ nương vào ái (taṇhā), nên nó xứng đáng được gọi là "vāro" (phần, lượt), do đó mới nói "theo lượt này".
Iminā vārenāti iminā pariyāyenāti attho.
"By this section" means "by this mode" or "by this method."
Theo lượt này có nghĩa là theo cách này.
Rajanīyaṭṭhenāti kāmanīyaṭṭhena.
"In the sense of coloring/dyeing" means "in the sense of being desirable/pleasurable."
Với ý nghĩa là sự mê đắm có nghĩa là với ý nghĩa là sự ham muốn.
Pariyādiyitvāti pariggahetvā.
"Having taken completely" means "having embraced."
Nắm giữ có nghĩa là chiếm hữu.
Tatoti kāmataṇhāya.
"From that" refers to "from craving for sensual pleasures."
Từ đó có nghĩa là từ dục ái.
Nīharitvāti niddhāretvā.
"Having extracted" means "having distinguished."
Phân biệt có nghĩa là xác định rõ.
Itarā dve taṇhāti rūpataṇhaṃ, arūpataṇhañca dasseti. Etena ‘‘kāmataṇhā’’ti sādhāraṇavacanametaṃ sabbassapi lobhassa, tassa pana ‘‘rūpataṇhā arūpataṇhā’’ti visesavacanaṃ yathā kāmaguṇikarāgo rūparāgo arūparāgoti dasseti.
"The other two cravings" refers to and shows craving for form and craving for the formless. By this, it shows that "kāmataṇhā" is a general term for all greed, but "rūpataṇhā" and "arūpataṇhā" are specific terms for it, just as lust for sensual qualities is specific, so too are lust for form and lust for the formless.
Hai loại ái khác là chỉ ra sắc ái và vô sắc ái. Điều này cho thấy rằng "dục ái" là một từ chung cho tất cả các loại tham ái, nhưng các từ đặc biệt như "sắc ái", "vô sắc ái" được dùng để chỉ rõ như dục tham, sắc tham, vô sắc tham.
Nirodhataṇhāti bhavanirodhe bhavasamucchede taṇhā.
"Craving for cessation" means craving for the cessation of existence, for the cutting off of existence.
Hoại diệt ái là ái đối với sự hoại diệt của hữu, sự đoạn diệt của hữu.
Yasmā hi ucchedadiṭṭhi manussattabhāve, kāmāvacaradevattabhāve, rūpāvacaraarūpāvacarattabhāve ṭhitassa attano sammā samucchedo hotīti bhavanirodhaṃ ārabbha pavattati, tasmā taṃsahagatāpi taṇhā tameva ārabbha pavattatīti.
Indeed, because the view of annihilation, when it occurs to one dwelling in human existence, or in the existence of a sensual-sphere deity, or in form-sphere or formless-sphere existence, arises by taking cessation of existence as its object, thinking, "there will be a complete cutting off of oneself," therefore the craving associated with it also arises by taking that very thing as its object.
Vì tà kiến đoạn diệt phát sinh do chấp thủ sự đoạn diệt hoàn toàn của tự ngã khi ở trong trạng thái con người, trạng thái chư thiên dục giới, trạng thái sắc giới và vô sắc giới, nên ái đồng sinh với nó cũng phát sinh do chấp thủ sự đoạn diệt đó.
Vaṭṭasminti tividhepi vaṭṭe.
"In the cycle of existence" means in all three cycles of existence.
Trong luân hồi là trong cả ba loại luân hồi.
Yathā te hi nissarituṃ appadānavasena kammavipākavaṭṭe taṃsamaṅgisattaṃ tesaṃ parāparuppattiyā paccayabhāvena saṃyojenti, evaṃ kilesavaṭṭepīti.
Just as, by not abandoning them, they "bind" the being associated with them in the cycle of kamma and result, by serving as a cause for their successive rebirths, so too in the cycle of defilements.
Như chúng trói buộc chúng sinh đồng hành với chúng trong luân hồi nghiệp và quả, bằng cách không cho thoát khỏi, và là nhân cho sự tái sinh liên tục của chúng, thì cũng vậy trong luân hồi phiền não.
Satīti paramatthato vijjamāne.
"Existing" means existing in ultimate reality.
Khi có mặt có nghĩa là khi thực sự tồn tại.
Rūpādibhedeti rūpavedanādivibhāge.
"Distinction of form and so forth" means the division into form, feeling, and so forth.
Trong các loại sắc, v.v. có nghĩa là trong sự phân chia sắc, thọ, v.v.
Kāyeti khandhasamūhe.
"In the body" means in the aggregate of the khandhas.
Trong thân có nghĩa là trong nhóm uẩn.
Vijjamānāti satī paramatthato upalabbhamānā.
"Existing" means actually existing in ultimate reality.
Có mặt có nghĩa là khi thực sự được nhận thấy.
Diṭṭhiyā parikappito hi attādi paramatthato natthi, diṭṭhi pana ayaṃ atthevāti.
Indeed, the self and so forth imagined by views do not exist in ultimate reality, but this view itself does exist.
Thật vậy, tự ngã, v.v., được tà kiến giả định, không thực sự tồn tại, nhưng tà kiến này thì có tồn tại.
Vicinantoti dhammasabhāvaṃ vīmaṃsanto.
"Investigating" means scrutinizing the nature of phenomena.
Khi tìm kiếm có nghĩa là khi xem xét bản chất của các pháp.
Kicchatīti kilamati.
"Struggles" means becomes weary.
Khó khăn có nghĩa là mệt mỏi.
Parāmasatīti parato āmasati.
"Clings" means grasps from outside.
Chấp thủ có nghĩa là nắm giữ từ bên ngoài.
‘‘Sīlena suddhi, vatena suddhī’’ti gaṇhanto hi visuddhimaggaṃ atikkamitvā tassa parato āmasati nāma.
Indeed, one who grasps, thinking "purity through morality, purity through vows," goes beyond the path to purification and grasps from outside it.
Thật vậy, người chấp thủ "thanh tịnh do giới, thanh tịnh do cấm giới" là người vượt qua con đường thanh tịnh và nắm giữ từ bên ngoài con đường đó.
Vīsativatthukā diṭṭhīti rūpādi-dhamme, paccekaṃ te vā nissitaṃ, tesaṃ vā nissayabhūtaṃ, sāmibhūtaṃ vā katvā parikappanavasena pavattiyā vīsativatthukā attadiṭṭhi vīsati.
"Twentyfold view" means the twentyfold view of self, which arises by conceiving self in form and other phenomena, or as dependent on them, or as their support, or as their owner, with each being conceived in various ways.
Hai mươi loại tà kiến là hai mươi loại kiến chấp về tự ngã, phát sinh do giả định các pháp như sắc, v.v., là nương tựa, là nơi nương tựa, hoặc là chủ nhân của mỗi pháp.
Vimatīti dhammesu sammā, micchā vā mananābhāvato saṃsayitaṭṭhena amati, appaṭipajjananti attho.
"Doubt" means, due to the absence of right or wrong comprehension concerning phenomena, being in doubt, non-compliance, is the meaning.
Hoài nghi có nghĩa là không có sự suy nghĩ đúng hay sai về các pháp, do đó là trạng thái nghi ngờ, không thực hành.
Vipariyāsaggāhoti asuddhimagge ‘‘suddhimaggo’’ti viparītaggāho.
"Perverted grasp" means the perverted grasp of "the path to purity" in a path that is not pure.
Sự chấp thủ sai lầm là sự chấp thủ sai lầm "con đường thanh tịnh" trong con đường không thanh tịnh.
Cirapārivāsiyaṭṭhenāti ciraparivutthatāya purāṇabhāvena.
"In the sense of having dwelled for a long time" means by reason of long habitation, by reason of antiquity.
Với ý nghĩa là đã ở lâu có nghĩa là do đã ở lâu, do đã cũ.
Āsavanaṭṭhenāti sandanaṭṭhena, pavattanaṭṭhenāti attho.
"In the sense of flowing" means in the sense of oozing, in the sense of occurring, is the meaning.
Với ý nghĩa là chảy ra có nghĩa là với ý nghĩa là rỉ ra, là phát sinh.
Savatīti pavattati.
"Flows" means occurs.
Chảy ra có nghĩa là phát sinh.
Avadhiattho ā-kāro, avadhi ca mariyādābhividhibhedato duvidho.
The prefix "ā" denotes a limit, and the "limit" is twofold: mariyāda (exclusionary) and abhividhi (inclusive).
Tiền tố ā có ý nghĩa giới hạn, và giới hạn có hai loại: giới hạn loại trừ và giới hạn bao gồm.
Tattha mariyādo kiriyaṃ bahi katvā pavattati yathā ‘‘ā pāṭaliputtā vuṭṭho devo’’ti.
Of these, mariyāda operates by excluding the action, as in "the god rained up to Pāṭaliputta," meaning outside Pāṭaliputta.
Trong đó, giới hạn loại trừ phát sinh bằng cách loại trừ hành động ra bên ngoài, ví dụ như "mưa từ Pāṭaliputta trở đi".
Abhividhi kiriyaṃ byāpetvā pavattati yathā ‘‘ā bhavaggā bhagavato yaso pavatto’’ti.
Abhividhi operates by pervading the action, as in "the fame of the Blessed One extended up to the highest existence (Bhavagga)."
Giới hạn bao gồm phát sinh bằng cách bao trùm hành động, ví dụ như "danh tiếng của Thế Tôn lan truyền đến tận cõi Hữu Đỉnh".
Abhividhiattho ayaṃ ā-kāro veditabbo.
This prefix "ā" should be understood in the sense of abhividhi.
Tiền tố ā này phải được hiểu theo ý nghĩa giới hạn bao gồm.
Katthaci dve āsavā āgatāti vinayapāḷiṃ (pārā. 39) sandhāyāha.
"In some places two āsavas are mentioned" refers to the Vinaya Pāḷi.
Đôi khi hai lậu hoặc được đề cập là nói đến trong Luật tạng.
Tattha hi ‘‘diṭṭhadhammikānaṃ āsavānaṃ saṃvarāya, samparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighātāyā’’ti (pārā. 39) dvidhā āsavā āgatāti.
For there, āsavas are mentioned in two ways: "for the restraint of āsavas in this present life, and for the overcoming of āsavas in future lives."
Trong đó, hai loại lậu hoặc được đề cập: "để phòng hộ các lậu hoặc thuộc hiện tại, để diệt trừ các lậu hoặc thuộc tương lai".
Katthacīti tikanipāte āsavasutte, (itivu. 56; saṃ. ni. 5.163) aññesu ca saḷāyatanasuttādīsu (saṃ. ni. 4.321).
"In some places" refers to the Āsava Sutta in the Tika Nipāta, and other suttas such as the Saḷāyatana Sutta.
Đôi khi là trong Túc (Tikā) kinh Āsava, và trong các kinh khác như kinh Saḷāyatana, v.v.
Saḷāyatanasuttesupi hi ‘‘tayome āvuso āsavā kāmāsavo bhavāsavo avijjāsavo’’ti tayo eva āgatāti.
Indeed, even in the Saḷāyatana Suttas, only three are mentioned: "Friends, these are the three āsavas: the āsava of sensuality, the āsava of existence, and the āsava of ignorance."
Trong các kinh Saḷāyatana cũng chỉ có ba loại lậu hoặc được đề cập: "Này chư hiền, có ba loại lậu hoặc này: dục lậu, hữu lậu, vô minh lậu".
Nirayaṃ gamentīti nirayagāminīyā. Yasmā idha sāsavaṃ kusalākusalaṃ kammaṃ āsavapariyāyena desitaṃ, tasmā pañcagatisaṃvattanīyabhāvena āsavā āgatā.
They lead to hell, hence "leading to hell." Since here wholesome and unwholesome kamma, together with āsavas, are taught in the sense of āsavas, therefore āsavas are presented as leading to the five destinations.
Đưa đến địa ngục, nên gọi là đưa đến địa ngục. Vì ở đây, nghiệp thiện và bất thiện có lậu hoặc được giảng theo cách lậu hoặc, nên các lậu hoặc được đề cập theo cách là nhân duyên cho năm nẻo luân hồi.
Imasmiṃ saṅgītisutte tayo āgatāti.
"In this Saṅgīti Sutta, three" are mentioned.
Trong kinh Saṅgīti này, ba loại được đề cập.
Ettha yasmā aññesu ca ā bhavaggaṃ ā gotrabhuṃ pavattantesu mānādīsu vijjamānesu attattaniyādiggāhavasena, abhibyāpanamadakaraṇavasena āsavasadisatā ca etesaṃyeva, na aññesaṃ, tasmā etesveva āsava-saddo niruḷho daṭṭhabbo.
Here, since in other cases, even when conceit and others, which extend up to the highest existence and up to gotrabhu, exist, the similarity to āsavas exists only for these, in the sense of grasping oneself, one's own, and so forth, and in the sense of causing intoxication by pervading, not for others; therefore, the term "āsava" should be understood as specifically applied to these.
Ở đây, vì trong các pháp khác như ngã mạn, v.v., vốn tồn tại và đưa đến Hữu Đỉnh, đến Gotrabhū, có sự tương tự với lậu hoặc theo cách chấp thủ tự ngã, tự ngã sở, v.v., theo cách bao trùm và gây ra sự say đắm, và sự tương tự này chỉ thuộc về chúng chứ không thuộc về các pháp khác, nên từ "āsava" phải được hiểu là đã trở thành thuật ngữ cố định cho chúng.
Na cettha ‘‘diṭṭhāsavo nāgato’’ti cintetabbaṃ bhavataṇhāya, bhavadiṭṭhiyāpi bhavāsavaggahaṇeneva gahitattā.
And here, one should not think that "the āsava of views is not mentioned," because the craving for existence and the view of existence are also encompassed by the grasping of the āsava of existence.
Và ở đây không nên nghĩ rằng "kiến lậu không được đề cập", vì hữu ái và hữu kiến cũng đã được bao gồm trong hữu lậu.
Kāmāsavo nāma kāmanaṭṭhena, āsavanaṭṭhena ca.
"The āsava of sensuality" is so called in the sense of craving and in the sense of flowing.
Dục lậu có nghĩa là do ham muốn và do chảy ra.
Vuttāyeva atthato ninnānākaraṇato.
"Due to the absence of difference in meaning from what has already been stated."
Đã được nói đến, không khác biệt về ý nghĩa.
Kāme esati gavesati etāyāti kāmesanā, kāmānaṃ abhipatthanāvasena, pariyeṭṭhivasena, paribhuñjanavasena vā pavattarāgo.
One seeks, investigates sense objects through this, hence "kāmesanā" (seeking for sensuality); it is the craving that arises in the sense of longing for sensual pleasures, in the sense of searching for them, or in the sense of experiencing them.
Tìm kiếm, truy cầu các dục, nên gọi là dục tầm; đó là tham ái phát sinh do khao khát các dục, do tìm kiếm, do hưởng thụ.
Bhavesanā pana bhavapatthanā, bhavābhiratibhavajjhosānavasena pavattarāgo.
"Bhavesanā" (seeking for existence), however, is the longing for existence, the craving that arises in the sense of delighting in existence and clinging to existence.
Hữu tầm thì là sự khao khát hữu, là tham ái phát sinh do sự hoan hỷ trong hữu, do sự chấp thủ hữu.
Diṭṭhigatikasammatassāti aññatitthiyehi parikappitassa, sambhāvitassa ca.
"Regarded by those of wrong views" means conceived and believed by other sectarians.
Được các ngoại đạo giả định có nghĩa là được các ngoại đạo giả định và suy đoán.
Brahmacariyassāti tapopakkamassa.
"Brahmacariya" means ascetic practice.
Phạm hạnh có nghĩa là sự thực hành khổ hạnh.
Tadekaṭṭhanti tāhi rāgadiṭṭhīhi sahajekaṭṭhaṃ.
"Having the same essence as that" means having the same essence, co-arising with those cravings and views.
Đồng nhất với điều đó có nghĩa là đồng nhất với những tham ái và tà kiến đó.
Kammanti akusalakammaṃ.
"Kamma" means unwholesome kamma.
Nghiệp có nghĩa là nghiệp bất thiện.
Tampi hi kāmādike nibbattanādhiṭṭhānādivasena pavattaṃ ‘‘esatī’’ti vuccati.
Indeed, that too, kamma which arises in the sense of being the basis for producing sensual pleasures and so forth, is said to "seek."
Nghiệp đó cũng được gọi là "tìm kiếm" vì nó phát sinh do sự tạo tác, do sự quyết định các dục, v.v.
Antaggāhikā diṭṭhīti nidassanamattametaṃ.
"Extreme-grasping view" is merely an example.
Tà kiến chấp thủ cực đoan chỉ là một ví dụ.
Yā kāci pana micchādiṭṭhi tapopakkamahetukā brahmacariyesanā eva.
Any wrong view, however, that is caused by ascetic practice, is indeed "brahmacariyesanā."
Bất kỳ tà kiến nào có nguyên nhân từ sự thực hành khổ hạnh đều là phạm hạnh tầm.
Ākārasaṇṭhānanti visiṭṭhākārāvaṭṭhānaṃ kathaṃvidhanti hi kena pakārena saṇṭhitaṃ, samavaṭṭhitanti attho.
"Form and structure" means distinguished form and state; for "how constituted" means in what manner established, how situated.
Trạng thái hình tướng có nghĩa là trạng thái hình tướng đặc biệt. Thế nào có nghĩa là được thiết lập, được duy trì theo cách nào.
Saddatthato pana vidahanaṃ visiṭṭhākārena avaṭṭhānaṃ vidhā, vidhīyati visadisākārena ṭhapīyatīti vidhā, koṭṭhāso.
From the etymological point of view, "vidhā" means a specific manner of being, a distinct form of establishment; "vidhā" is that which is arranged, placed in a distinct manner, a part.
Tuy nhiên, theo ý nghĩa của từ, sự sắp đặt, sự duy trì theo hình tướng đặc biệt là vidhā, được sắp đặt, được thiết lập theo hình tướng khác biệt là vidhā, tức là một phần.
Vidahanato hīnādivasena vividhenākārena dahanato upadhāraṇato vidhā, mānova.
From the act of arranging, from the act of considering in various ways, in the sense of inferiority and so forth, "vidhā" is conceit.
Do sự sắp đặt, do sự phân chia theo các hình tướng khác nhau như thấp kém, v.v., do sự nhận thức là vidhā, tức là ngã mạn.
Seyyasadisahīnānaṃ vasenāti seyyasadisahīnabhāvānaṃ yāthāvā’ yāthāvabhūtānaṃ vasena.
"In the sense of superior, equal, and inferior" means in the true or untrue sense of being superior, equal, and inferior.
Theo cách hơn, bằng, kém có nghĩa là theo sự thật của trạng thái hơn, bằng, kém, hoặc không phải sự thật.
Tayo mānā vuttā seyyasseva uppajjanakā.
"Three types of conceit are stated," which arise only in the superior.
Ba loại ngã mạn đã được nói đến là những loại phát sinh từ sự so sánh hơn.
Esa nayo sadisahīnesupi.
The same method applies to the equal and the inferior.
Tương tự cũng áp dụng cho sự so sánh bằng và kém.
Tenāha ‘‘ayañhi māno’’tiādi.
Therefore, he says, "this conceit," and so forth.
Do đó, Ngài nói "ngã mạn này", v.v.
Idāni yathāuddiṭṭhe navavidhepi māne vatthuvibhāgena dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the nine types of conceit as enumerated, distinguishing them by their objects, the phrase "therein," and so forth, is stated.
Bây giờ, để chỉ ra chín loại ngã mạn đã được trình bày theo sự phân chia đối tượng, Ngài nói "trong đó", v.v.
Rājūnañceva pabbajitānañca uppajjati kasmā?
"It arises in kings and renunciants"—why?
Phát sinh nơi các vị vua và các vị xuất gia vì sao?
Te visesato attānaṃ seyyato dahantīti.
Because they especially consider themselves superior.
Vì họ đặc biệt tự cho mình là hơn.
Idāni tamatthaṃ vitthārato dassento ‘‘rājā hī’’tiādimāha.
Now, elaborating on that meaning, he says, "for a king," and so forth.
Bây giờ, để trình bày ý nghĩa đó một cách chi tiết, Ngài nói "vị vua", v.v.
Ko mayā sadiso atthīti ko-saddo paṭikkhepattho, añño sadiso natthīti adhippāyo.
The word "ko" (who) in "Ko mayā sadiso atthī" (Who is equal to me?) has a negative meaning, the intention being that no one else is equal.
Ai là người bằng ta? Từ ko có ý nghĩa phủ định, ý muốn nói không có ai bằng.
Etesaṃyevāti rājūnaṃ, pabbajitānañca.
"In these very ones" refers to kings and renunciants.
Chỉ nơi những người này là nơi các vị vua và các vị xuất gia.
Uppajjati seṭṭhavatthukattā tassa.
"Arises" because it has superior objects.
Phát sinh vì đối tượng của nó là cao quý nhất.
‘‘Hīnohamasmī’’ti mānepi eseva nayo.
The same method applies to the conceit "I am inferior."
Trong ngã mạn "tôi kém hơn" cũng tương tự.
Dāsādīnanti ādi-saddena bhatika kammakarādīnaṃ parādhīnavuttikānaṃ gahaṇaṃ.
By the word etcetera in slaves, etcetera, is meant the inclusion of wage-earners, laborers, etc., who live dependent on others.
Với từ “v.v.” trong “của nô lệ, v.v.” là để bao gồm những người sống phụ thuộc vào người khác như người làm công, người lao động, v.v.
Ādi-saddena vā gahite eva ‘‘pukkusacaṇḍālādayopī’’ti sayameva dasseti.
Or, by the word etcetera it is shown by itself that even ‘‘scavengers, untouchables, etcetera’’ are included.
Hoặc chính nó tự trình bày rằng “ngay cả những người Pukkusa, Caṇḍāla, v.v.” cũng được bao gồm bởi từ “v.v.”.
Nanu ca māno nāmāyaṃ saṃpaggaharaso, so kathaṃ omāne sambhavatīti?
But is not conceit (māna) by nature a sense of superiority? How can it arise in the context of inferiority (omāna)?
Nhưng kiêu mạn này có bản chất là sự tự tán dương, vậy làm sao nó có thể phát sinh trong sự khinh khi?
Sopi avakaraṇamukhena vidhānavatthunā paggaṇhanavaseneva pavattatīti nāyaṃ virodho.
That too arises through the manner of exalting oneself by means of deprecation; hence, there is no contradiction.
Nó cũng phát sinh theo cách tự tán dương thông qua đối tượng của sự hạ thấp, do đó không có sự mâu thuẫn.
Tenevāha ‘‘kiṃ dāso nāma ahanti ete māne karotī’’ti.
Therefore, it is said: ‘‘These make conceits such as ‘Am I a slave?’’’
Chính vì thế mà có câu: “Ta là nô lệ sao?” – nó tạo ra kiêu mạn như vậy.
Tathā hissa yāthāvamānatā vuttā.
In this way, its factual nature of conceit (yāthāvamānatā) is stated.
Và như vậy, tính chân thật của kiêu mạn đó đã được nói đến.
Yāthāvamānā bhavanikanti viya, attadiṭṭhi viya ca na mahāsāvajjā, tasmā te na apāyagamanīyā.
Factual conceits (yāthāvamānā), like craving for existence (bhavanikanti) and like wrong view of self (attadiṭṭhi), are not greatly blameworthy; therefore, they do not lead to the lower realms.
Kiêu mạn chân thật không phải là đại trọng tội như sự chấp thủ vào sự tồn tại hoặc như tà kiến về tự ngã, do đó chúng không dẫn đến cõi khổ.
Yathābhūtavatthukatāya hi te yāthāvamānā.
For, due to their basis in reality, they are factual conceits.
Vì chúng có đối tượng là sự thật như nó vốn có, nên chúng là kiêu mạn chân thật.
‘‘Arahattamaggavajjhā’’ti ca tassa anavasesappahāyitāya vuttaṃ.
And ‘‘to be abandoned by the path of Arahantship’’ is said because it is abandoned completely.
Và câu “bị đoạn trừ bởi Đạo A-la-hán” được nói đến vì sự đoạn trừ hoàn toàn của chúng.
Dutiyatatiyamaggehi ca te yathākkamaṃ pahīyanti, ye oḷārikatarā, oḷārikatamā ca.
And those conceits that are grosser and grossest are abandoned successively by the second and third paths.
Chúng bị đoạn trừ tuần tự bởi Đạo thứ hai và thứ ba, những loại kiêu mạn thô thiển hơn và thô thiển nhất.
Māno hi ‘‘ahaṃ asmī’’ti pavattiyā uparimaggesu sammādiṭṭhiyā ujuvipaccanīko hutvā pahīyati.
For, conceit, by its arising as ‘‘I am’’, is abandoned on the higher paths as a direct antagonist to right view.
Kiêu mạn, do phát sinh dưới dạng “ta là”, bị đoạn trừ ở các đạo cao hơn bằng cách đối nghịch trực tiếp với chánh kiến.
Ayāthāvamānā nāma ayathābhūtavatthukatāya, teneva te mahāsāvajjabhāvena paṭhamamaggavajjhā vuttā.
Unfactual conceits (ayāthāvamānā) are so named because their basis is not reality; hence, due to their greatly blameworthy nature, they are said to be to be abandoned by the first path.
Kiêu mạn phi chân thật là do có đối tượng không đúng như thật, chính vì thế chúng được gọi là bị đoạn trừ bởi Đạo đầu tiên do tính đại trọng tội của chúng.
Atati satataṃ gacchati pavattatīti addhā, kāloti āha ‘‘tayo addhāti tayo kālā’’ti.
That which extends constantly, that which proceeds, is addhā, time; therefore, it says ‘‘tayo addhā means three times’’.
Nó liên tục đi, liên tục phát sinh, nên gọi là addhā, tức là thời gian, vì vậy nói “ba addhā là ba thời gian”.
Suttantapariyāyenāti bhaddekarattasuttādīsu (ma. ni. 3.283) āgatanayena.
According to the Suttanta method, in the manner found in the Bhaddekaratta Sutta and others.
Theo cách của Kinh điển là theo cách được nói trong các kinh như Kinh Nhất Dạ Hiền Giả (Majjhima Nikāya 3.283), v.v.
Tattha hi ‘‘yo cāvuso mano, ye ca dhammā, ubhayametaṃ paccuppannaṃ, tasmiṃ ce paccuppanne chandarāgapaṭibaddhaṃ hoti viññāṇaṃ, chandarāgapaṭibaddhattā viññāṇassa tadabhinandati, tadabhinandanto paccuppannesu dhammesu saṃhīratī’’ti (ma. ni. 3.284) addhāpaccuppannaṃ sandhāya evaṃ vuttaṃ.
For there, concerning the present time (addhāpaccuppannaṃ), it is said thus: ‘‘Friends, whatever mind there is, and whatever phenomena there are, both of these are present; if consciousness is bound by craving-and-lust in that present, then because consciousness is bound by craving-and-lust, it delights in that, and delighting in that, it is carried along by present phenomena.’’
Trong đó có câu: “Này các hiền giả, ý và các pháp, cả hai đều là hiện tại. Nếu thức bị ràng buộc bởi tham ái trong hiện tại đó, do thức bị ràng buộc bởi tham ái, nó hoan hỷ với điều đó. Do hoan hỷ với điều đó, nó bị trói buộc vào các pháp hiện tại” (Majjhima Nikāya 3.284), câu này được nói đến để chỉ thời hiện tại.
Tenāha ‘‘paṭisandhito pubbe’’tiādi.
Therefore, it is said ‘‘before rebirth’’ and so on.
Vì thế nói “trước khi tái sinh”, v.v.
Tadantaranti tesaṃ cutipaṭisandhīnaṃ vemajjhaṃ paccuppanno addhā, yo pubbantāparantānaṃ vemajjhatāya ‘‘pubbantāparante kaṅkhati, (dha. sa. 1123) pubbantāparante aññāṇa’’nti (dha. sa. 1067, 1106, 1128) evamādīsu ‘‘pubbantāparanto’’ti ca vuccati.
That interval means the middle point between those two, decease and rebirth, which is the present time (paccuppanno addhā). Due to its being in the middle of the past and future, it is also referred to as ‘‘the past and future’’ in such phrases as ‘‘doubts about the past and future’’, ‘‘ignorance of the past and future’’. (dha. sa. 1067, 1106, 1128, 1123)
Khoảng giữa đó là khoảng giữa của sự chết và tái sinh đó, là thời hiện tại, mà do là khoảng giữa của quá khứ và vị lai, nên cũng được gọi là “quá khứ và vị lai” trong các câu như “nghi ngờ về quá khứ và vị lai” (Dhammasaṅgaṇī 1123), “không biết về quá khứ và vị lai” (Dhammasaṅgaṇī 1067, 1106, 1128), v.v.
Bhaṅgo dhammo atītaṃsena saṅgahitoti āha ‘‘bhaṅgato uddhaṃ atīto addhā nāmā’’ti.
Since the breaking-up (bhaṅga) phenomenon is included in the past aspect, it is said ‘‘the time after breaking-up is called past time (atīto addhā)’’.
Pháp hoại diệt được bao gồm trong phần quá khứ, nên nói “sau khi hoại diệt được gọi là thời quá khứ”.
Tathā anuppanno dhammo anāgataṃsena saṅgahitoti āha ‘‘uppādato pubbe anāgato addhā nāmā’’ti.
Similarly, since the non-arisen (anuppanno) phenomenon is included in the future aspect, it is said ‘‘the time before arising is called future time (anāgato addhā)’’.
Tương tự, pháp chưa sinh được bao gồm trong phần vị lai, nên nói “trước khi sinh được gọi là thời vị lai”.
Khaṇattayeti uppādo, ṭhiti, bhaṅgoti tīsu khaṇesu.
In the three moments refers to the three moments: arising (uppāda), standing (ṭhiti), and breaking-up (bhaṅga).
Trong ba sát-na là trong ba sát-na: sinh, trụ, diệt.
Yadā hi dhammo hetupaccayassa samavāye uppajjati, yadā ca veti, iti dvīsupi khaṇesu ṭhitikkhaṇe viya paccuppannoti.
For when a phenomenon arises due to the concurrence of causes and conditions, and when it ceases, in both these moments it is present, just like in the standing moment.
Khi một pháp sinh khởi do sự hội tụ của các nhân duyên, và khi nó diệt đi, thì trong cả hai sát-na đó, nó cũng được coi là hiện tại như trong sát-na trụ.
Dhammānañhi pākabhāvūpādhikaṃ pattabbaṃ udayo, viddhaṃsabhāvūpādhikaṃ vayo, tadubhayavemajjhaṃ ṭhiti. Yadi evaṃ addhā nāmāyaṃ dhammo eva āpannoti?
The ripening and coming into being of phenomena is arising (udaya), their dissolution and cessation is passing away (vayo), and the interval between these two is standing (ṭhiti). If so, then is this addhā itself a phenomenon?
Đối với các pháp, sự thành tựu trạng thái chín muồi là sự sinh khởi (udaya), sự thành tựu trạng thái hủy diệt là sự hoại diệt (vaya), và khoảng giữa của cả hai là sự trụ (ṭhiti). Nếu vậy, thì thời gian này có phải là một pháp chăng?
Na dhammo, dhammassa pana avatthābhedo, tañca upādāya loke kālasamaññāti dassetuṃ ‘‘atītādibhedo ca nāma aya’’ntiādi vuttaṃ.
It is not a phenomenon itself, but a difference in the state of a phenomenon. And to show that, with reference to this, the designation of time (kāla) exists in the world, ‘‘This, named difference in past, etcetera’’ and so on is said.
Không phải là pháp, mà là sự khác biệt về trạng thái của pháp, và dựa vào đó, trong thế gian có sự gọi tên là thời gian, để trình bày điều đó, đã nói “và đây là sự phân biệt thành quá khứ, v.v.”.
Idhāti imasmiṃ loke.
Here means in this world.
Ở đây là trong thế gian này.
Teneva vohārenāti taṃ taṃ avatthāvisesaṃ upādāya dhammo ‘‘atīto anāgato paccuppanno’’ti yena vohārena voharīyati, dhammappavattimattatāya hi paramatthato avijjamānopi kālo tasseva dhammassa pavattiavatthāvisesaṃ upādāya teneva vohārena ‘‘atīto addhā’’tiādinā vutto.
By that very expression, that is, the expression by which a phenomenon, with reference to its specific states, is called ‘‘past, future, or present’’. For time, though nonexistent in the ultimate sense, being merely the occurrence of phenomena, is described as ‘‘past time’’ and so on, by that very expression, with reference to the particular states of occurrence of that phenomenon.
Với cách gọi đó là với cách gọi mà pháp được gọi là “quá khứ, vị lai, hiện tại” dựa trên từng trạng thái đặc biệt đó. Mặc dù thời gian không tồn tại theo nghĩa tối hậu chỉ là sự phát sinh của pháp, nhưng dựa trên trạng thái đặc biệt của sự phát sinh của pháp đó, nó được gọi bằng cách gọi đó là “thời quá khứ”, v.v.
Anta-saddo loke pariyosāne, koṭiyaṃ niruḷhoti tadatthaṃ dassento ‘‘antoyeva anto’’ti āha, koṭi antoti attho.
The word anta in the world is established in the sense of conclusion, limit; therefore, to show that meaning, he says ‘‘anta is indeed anta’’, meaning limit.
Từ anta trong thế gian có nghĩa là kết thúc, điểm cuối cùng, để trình bày ý nghĩa đó, nói “anta chính là anta”, nghĩa là điểm cuối cùng.
Parabhāgoti pārimanto.
The further part means the far end.
Phần bên kia là bờ bên kia.
Amati gacchati bhavappabandho niṭṭhānaṃ etthāti anto, koṭi.
That in which the succession of existences (bhavappabandho) comes to an end, or goes, is anta, the limit.
Dòng luân hồi đi đến sự chấm dứt ở đây, nên gọi là anta, tức là điểm cuối cùng.
Amanaṃ niṭṭhānagamananti anto, osānaṃ.
Coming to an end, reaching completion, is anta, conclusion.
Sự đi đến chấm dứt là anta, tức là sự kết thúc.
So pana ‘‘esevanto dukkhassā’’ti (ma. ni. 3.393; saṃ. ni. 2.51) vuttattā dukkhaṇṇavassa pārimantoti āha ‘‘parabhāgo’’ti.
And since it is said, ‘‘This is the end of suffering’’, this is the far end of the ocean of suffering; therefore, he says ‘‘the further part’’.
Và vì nó được nói là “đây là sự chấm dứt của khổ đau” (Majjhima Nikāya 3.393; Saṃyutta Nikāya 2.51), nên nó là bờ bên kia của biển khổ, vì vậy nói “phần bên kia”.
Ammati paribhuyyati hīḷīyatīti anto, lāmako.
That which is scorned, despised, humiliated, is anta, lowly.
Nó bị khinh miệt, bị coi thường, nên gọi là anta, tức là thấp kém.
Ammati bhāgaso ñāyatīti anto, aṃsoti āha ‘‘koṭṭhāso anto’’ti.
That which is known in parts, is anta, a portion; therefore, he says ‘‘a portion is anta’’.
Nó được biết đến theo từng phần, nên gọi là anta, tức là một phần, vì vậy nói “phần là anta”.
Santo paramatthato vijjamāno kāyo dhammasamūhoti sakkāyo, khandhā, te pana ariyasaccabhūtā idhādhippetāti vuttaṃ ‘‘pañcupādānakkhandhā’’ti.
The existing aggregate of phenomena (sakkāya), which actually exists in the ultimate sense, is sakkāya, the aggregates. And here, these are understood as being the Noble Truths; therefore, it is said ‘‘the five aggregates of clinging’’.
Thân thể tồn tại theo nghĩa tối hậu, là tập hợp các pháp, nên là sakkāya, tức là các uẩn. Ở đây, chúng được hiểu là các Thánh đế, vì vậy nói “năm uẩn chấp thủ”.
Purimataṇhāti yesaṃ nibbattikā, tannibbattito pageva siddhā taṇhā.
Former craving means the craving that existed before the arising of that (new existence) which it brings about.
Tham ái trước là tham ái đã có trước khi sinh ra những điều đó, là tham ái đã tồn tại trước khi chúng được tạo ra.
Appavattibhūtanti nappavattati tadubhayaṃ etthāti tesaṃ appavattiṭṭhānabhūtaṃ.
Non-arising state means the state where both (craving and becoming) do not arise, i.e., the place where they do not occur.
Trạng thái không phát sinh là trạng thái mà cả hai điều đó không phát sinh, tức là nơi không phát sinh của chúng.
Yadi ‘‘sakkāyo anto’’tiādinā aññamaññaṃ vibhattitāya dukkhasaccādayo gahitā, atha kasmā maggo na gahitoti āha ‘‘maggo panā’’tiādi.
If by ‘‘sakkāya is an end’’ and so on, the truths of suffering and so forth are taken as mutually divided, then why is the path not included? In answer, he says ‘‘but the path’’ and so on.
Nếu các Khổ đế, v.v., được bao gồm bởi sự phân biệt lẫn nhau như “sakkāya là anta”, v.v., vậy tại sao Đạo không được bao gồm? Vì vậy nói “còn Đạo thì…”, v.v.
Tattha upāyattāti upāyabhāvato, sampāpakahetubhāvatoti attho.
There, due to being a means means due to being a method, i.e., due to being the causal condition for attainment.
Trong đó, upāyattā có nghĩa là do là phương tiện, tức là do là nguyên nhân dẫn đến sự thành tựu.
Yadi pana hetumantaggahaṇeneva hetu gahito hoti, nanu evaṃ sakkāyaggahaṇeneva tassa hetubhūto sakkāyasamudayo gahito hotīti?
If, however, by the inclusion of the ending of a cause, the cause itself is included, then similarly, by the inclusion of sakkāya, would not sakkāya-samudaya, its cause, also be included?
Nếu nhân được bao gồm bởi sự bao gồm của nhân và quả, vậy chẳng phải tập hợp của sakkāya, nguyên nhân của nó, cũng được bao gồm bởi sự bao gồm của sakkāya sao?
Tassa gahaṇe saṅkhataduko viya, sappaccayaduko viya ca dukovāyaṃ āpajjati, na tiko.
If that were included, then this would become a pair (duka), like the pair of conditioned things (saṅkhataduka) or the pair of conditioned things (sappaccayaduka), not a triad (tika).
Nếu bao gồm nó, thì đây sẽ trở thành một cặp đôi (duka) như cặp đôi hữu vi, cặp đôi hữu duyên, chứ không phải là một bộ ba (tika).
Yathā pana sakkāyaṃ gahetvā sakkāyasamudayopi gahito, evaṃ sakkāyanirodhaṃ gahetvā sakkāyanirodhupāyo gayheyya, evaṃ sati catukko ayaṃ āpajjeyya, na tiko, tasmā hetumantaggahaṇena hetuggahaṇaṃ na cintetabbaṃ.
Just as by taking sakkāya, sakkāya-samudaya is also taken, so by taking sakkāya-nirodha, the means to sakkāya-nirodha (sakkāyanirodhupāyo) should be taken. If so, this would become a tetrad (catukko), not a triad. Therefore, the inclusion of the cause by the inclusion of the ending of a cause should not be considered.
Cũng như sakkāya được bao gồm và tập hợp của sakkāya cũng được bao gồm, thì diệt tận của sakkāya cũng sẽ được bao gồm và phương tiện diệt tận sakkāya cũng sẽ được bao gồm. Nếu vậy, đây sẽ trở thành một bộ bốn (catukka), chứ không phải là một bộ ba. Do đó, không nên nghĩ rằng nhân được bao gồm bởi sự bao gồm của nhân và quả.
Ayaṃ panettha adhippāyo yutto siyā – idha sakkāyasakkāyasamudayā anādikālikā, asati maggabhāvanāyaṃ paccayānuparamena apariyantā ca, nibbānaṃ pana appaccayattā attano niccatāya eva sabbadābhāvīti anādikāliko, apariyanto ca.
This intention here would be appropriate – here, sakkāya and sakkāya-samudaya are beginningless, and without the cultivation of the path, they are endless due to the uninterrupted flow of conditions. Nibbāna, however, due to its unconditioned nature and its own eternality, is always existent; thus, it is beginningless and endless.
Ý nghĩa phù hợp ở đây có thể là: ở đây, sakkāya và tập hợp sakkāya là vô thủy, và không có giới hạn nếu không có sự tu tập Đạo do các duyên không ngừng nghỉ. Còn Nibbāna, do không có duyên, do tính thường hằng của tự thân, luôn tồn tại, nên là vô thủy và không có giới hạn.
Iti imāni tīṇi saccāni mahāthero imāya sabhāgatāya ‘‘tayo antā’’ti tikaṃ katvā dasseti.
Thus, the great elder presents these three truths as a triad, ‘‘three ends’’, due to this common characteristic.
Như vậy, Đại Trưởng lão trình bày ba sự thật này thành một bộ ba “ba anta” do tính tương đồng này.
Ariyamaggo pana kadāci karahaci labbhamāno na tathāti tassa ativiya dullabhapātubhāvataṃ dīpetuṃ tikato bahikatoti ayamettha attanomati.
The Noble Path, however, being attainable only occasionally, is not like that; therefore, to indicate its extreme rarity of manifestation, it is excluded from the triad – this is one's own opinion here.
Còn Thánh Đạo, vì chỉ có thể đạt được đôi khi, không phải lúc nào cũng vậy, nên để chỉ sự xuất hiện cực kỳ khó khăn của nó, nó được tách ra khỏi bộ ba. Đây là ý kiến riêng của tôi về vấn đề này.
Dukkhatāti dukkhabhāvo, dukkhaṃyeva vā yathā devo eva devatā.
Dukkhatā means the state of suffering, or suffering itself, just as deva is devatā.
Dukkhatā là trạng thái khổ, hoặc chính là khổ, giống như deva chính là devatā.
Dukkha-saddo cāyaṃ adukkhasabhāvesupi sukhupekkhāsu kañci aniṭṭhatāvisesaṃ upādāya pavattatīti tato nivattento sabhāvadukkhavācinā ekena dukkha-saddena visesetvā ‘‘dukkhadukkhatā’’ti āha.
And this word dukkha, referring to a certain undesirable aspect even in states that are not suffering by nature, such as pleasure and equanimity, is distinguished by the word dukkha, which denotes suffering by nature, and thus he says ‘‘dukkha-dukkhatā’’ (suffering of suffering).
Và từ dukkha này, do một đặc điểm không mong muốn nào đó, được dùng để chỉ cả những gì không có bản chất khổ như lạc và xả, nên để phân biệt nó, đã dùng từ dukkha mang nghĩa bản chất khổ để đặc tả, và nói “dukkhadukkhatā” (khổ khổ).
Bhavati hi ekantato taṃsabhāvepi atthe aññassa dhammassa yena kenaci sadisatālesena byabhicārāsaṅkāti visesitabbatā yathā ‘‘rūparūpaṃ tilatela’’nti (vibha. aṭṭha. pakiṇṇakathā) ca.
For, even in a case where something is of that very nature, there is a risk of error due to some resemblance to another phenomenon, thus requiring specification, as in "form-form, sesame-oil".
Thật vậy, ngay cả trong một sự vật có bản chất tuyệt đối như vậy, vẫn có nguy cơ sai lệch do có một chút tương đồng với một pháp khác, nên cần phải được xác định rõ, ví như “sắc là sắc, dầu mè” (VibhA. Pakiṇṇakathā).
Saṅkhārabhāvenāti saṅkhatabhāvena.
By the nature of saṅkhārā means by the nature of being conditioned.
Do là các hành (Saṅkhārabhāvenā) có nghĩa là do là pháp hữu vi (saṅkhatabhāvena).
Paccayehi saṅkharīyantīti saṅkhārā, adukkhamasukhavedanā.
Things that are conditioned by causes are saṅkhārā, which is neither painful nor pleasant feeling.
Chúng được các duyên tạo tác nên gọi là các hành (saṅkhārā), tức là thọ không khổ không lạc.
Saṅkhariyamānattā eva hi asārakatāya paridubbalabhāvena bhaṅgabhaṅgābhimukhakkhaṇesu viya attalābhakkhaṇepi vibādhappattā eva hutvā saṅkhārā pavattantīti āha ‘‘saṅkhatattā uppādajarābhaṅgapīḷitā’’ti.
Indeed, because they are conditioned, due to their lack of essence and extremely feeble nature, saṅkhārā arise, undergoing affliction even at the moment of their arising, just as they are prone to dissolution at moments of breaking up. Therefore, it is said: "being conditioned, they are afflicted by arising, ageing, and dissolution."
Chính vì được tạo tác nên, do không có cốt lõi và cực kỳ yếu ớt, ví như vào những khoảnh khắc gần kề sự tan rã, ngay cả vào khoảnh khắc tự thể có được, các hành (saṅkhārā) vẫn tồn tại trong trạng thái bị bức bách. Do đó, đã nói: “do là pháp hữu vi, chúng bị bức bách bởi sự sinh, già, diệt.”
Tasmāti yathāvuttakāraṇato.
Therefore means for the reason stated above.
Do đó (Tasmā) có nghĩa là do nguyên nhân đã nêu.
Aññadukkhasabhāvavirahatoti dukkhadukkhatāvipariṇāmadukkhatāsaṅkhātassa aññassa dukkhasabhāvassa abhāvato.
Due to the absence of other kinds of suffering nature means due to the absence of other suffering natures such as suffering-as-pain and suffering-as-change.
Do không có bản chất khổ khác (aññadukkhasabhāvavirahato) có nghĩa là do không có bản chất khổ khác được gọi là khổ khổ và hoại khổ.
Vipariṇāmeti pariṇāme, vigameti attho.
Vipariṇāme means in change, the meaning is departure.
Trong sự biến hoại (vipariṇāme) có nghĩa là trong sự biến đổi, sự diệt vong.
Tenāha papañcasūdaniyaṃ ‘‘vipariṇāmadukkhāti natthibhāvo dukkha’’nti.
Therefore, it is said in the Papañcasūdanī: "Suffering as change means that non-existence is suffering."
Do đó, trong Papañcasūdanī đã nói: “Hoại khổ là sự không còn tồn tại là khổ.”
Apariññātavatthukānañhi sukhavedanuparamo dukkhato upaṭṭhāti, svāyamattho piyavippayogena dīpetabbo.
For those who do not comprehend the underlying reality, the cessation of pleasant feeling appears as suffering; this meaning should be illustrated by separation from what is dear.
Thật vậy, đối với những người không thấu hiểu bản chất, sự chấm dứt của lạc thọ xuất hiện như là khổ; ý nghĩa này cần được giải thích bằng sự chia ly với người thân yêu.
Tenāha ‘‘sukhassa hī’’tiādi.
Therefore, it is said: "For pleasantness," and so on.
Do đó, đã nói: “Thật vậy, của lạc…” v.v.
Pubbe vuttanayo padesanissito vedanāvisesamattavisayattāti anavasesato saṅkhāradukkhataṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’ti dutiyanayo vutto.
To show the suffering of saṅkhārā completely, and not merely partially, the second method, "furthermore," has been stated because the method previously mentioned is dependent on a specific aspect and limited to a particular kind of feeling.
Để chỉ ra hành khổ (saṅkhāradukkhatā) một cách không sót, vì phương pháp đã nêu trước đây chỉ giới hạn ở một phần và chỉ liên quan đến một loại thọ, nên phương pháp thứ hai “hơn nữa (apicā)” đã được nói đến.
Nanu ca ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti (dha. pa. 278) vacanato sukhadukkhavedanānampi saṅkhāradukkhatā āpannāti?
But is not the suffering nature of saṅkhārā also applicable to painful and pleasant feelings, according to the saying "All saṅkhārā are suffering"?
Há chẳng phải theo lời dạy “tất cả các hành là khổ” (Dhp. 278), thì cả lạc thọ và khổ thọ cũng thuộc hành khổ sao?
Saccametaṃ, sā pana sāmaññajotanāapavādabhūtena itaradukkhatāvacanena nivattīyatīti nāyaṃ virodho.
This is true, but that general elucidation is set aside by the statement of other kinds of suffering, which acts as an exception; hence, there is no contradiction.
Điều này đúng, nhưng điều đó được loại trừ bởi lời nói về khổ khác, vốn là một ngoại lệ đối với sự chỉ rõ chung. Do đó, đây không phải là mâu thuẫn.
Tenevāha ‘‘ṭhapetvā dukkhavedanaṃ sukhavedanañcā’’ti.
Therefore, it is said: "excluding painful feeling and pleasant feeling."
Chính vì thế, đã nói: “trừ khổ thọ và lạc thọ.”
Micchāsabhāvoti ‘‘hitasukhāvaho me bhavissatī’’ti evaṃ āsīsitopi tathā abhāvato, asubhādīsuyeva ‘‘subha’’ntiādiviparītappavattito ca micchāsabhāvo, musāsabhāvoti attho.
False nature means that even if one aspires, "This will be conducive to my welfare and happiness," it does not turn out to be so, and also because of perverted activity such as seeing the repulsive and so forth as "beautiful," it is of a false nature, meaning it is of a deceitful nature.
Bản chất tà (micchāsabhāvo) có nghĩa là bản chất tà do không thành hiện thực như đã mong cầu “nó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc cho tôi”; và do sự vận hành ngược lại như “đẹp” v.v. đối với những điều bất tịnh v.v., có nghĩa là bản chất sai lầm.
Mātughātakādīsu pavattamānāpi hi hitasukhaṃ icchantāva pavattantīti te dhammā ‘‘hitasukhāvahā me bhavissantī’’ti āsīsitā honti.
For even those who commit matricide and similar acts do so wishing for welfare and happiness, and thus those phenomena are aspired to with the thought, "These will be conducive to my welfare and happiness."
Ngay cả những người thực hiện các hành vi như giết mẹ v.v. cũng thực hiện với mong muốn lợi ích và hạnh phúc; do đó, những pháp đó được mong cầu “chúng sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc cho tôi.”
Tathā asubhāsukhāniccānattesu subhādivipariyāsadaḷhatāya ānantariyakammaniyatamicchādiṭṭhīsu pavatti hotīti te dhammā asubhādīsu subhādiviparītappavattikā honti.
Similarly, in the unpleasant, the unhappy, the impermanent, and the non-self, due to the strong perversion of seeing them as pleasant, etc., there is activity in the immediate karmas and fixed wrong views. Thus, those phenomena involve perverted activity regarding the unpleasant and so on, by seeing them as pleasant and so on.
Tương tự, đối với những điều bất tịnh, khổ, vô thường, vô ngã, sự vận hành xảy ra với sự kiên cố của sự đảo ngược như “đẹp” v.v., trong các tà kiến cố định như nghiệp vô gián. Do đó, những pháp đó là những pháp vận hành ngược lại như “đẹp” v.v. đối với những điều bất tịnh v.v.
Vipākadāne sati khandhabhedānantarameva vipākadānato niyato, micchatto ca so niyato cāti micchattaniyato. Anekesu ānantariyesu katesu yaṃ tattha balavaṃ, taṃ vipaccati, na itarānīti ekantavipākajanakatāya niyatatā na sakkā vattunti ‘‘vipākadāne satī’’ti vuttaṃ.
When the result is given, it is fixed because it gives its result immediately after the dissolution of the aggregates. And since it is wrong view and it is fixed, it is wrongly fixed. Since it cannot be said that there is certainty of producing a result exclusively, as in the case of many immediate karmas performed, only the strong one ripens, not the others, it is stated "when the result is given."
Khi quả được cho, nó là cố định (niyato) vì quả được cho ngay sau khi các uẩn tan rã; và nó là tà (micchatta) và cố định (niyato), nên gọi là tà cố định (micchattaniyato). Khi nhiều nghiệp vô gián được thực hiện, nghiệp nào mạnh nhất thì sẽ cho quả, những nghiệp khác thì không. Do đó, không thể nói sự cố định là do tạo ra quả tuyệt đối, nên đã nói “khi quả được cho.”
Khandhabhedānantaranti cutianantaranti attho.
Immediately after the dissolution of the aggregates means immediately after death.
Ngay sau khi các uẩn tan rã (khandhabhedānantaraṃ) có nghĩa là ngay sau khi chết.
Cuti hi maraṇaniddese ‘‘khandhānaṃ bhedo’’ti (dī. ni. 2.390; ma. ni. 1.123; 3.373; vibha. 193) vuttā, etena vacanena sati phaladāne cutianantaro eva etesaṃ phalakālo, na aññoti phalakālaniyamena niyatatā vuttā hoti, na phaladānaniyamenāti niyataphalakālānaṃ aññesampi upapajjavedanīyānaṃ, diṭṭhadhammavedanīyānampi niyatatā āpajjati, tasmā vipākadhammadhammānaṃ paccayantaravikalatādīhi avipaccamānānampi attano sabhāvena vipākadhammatā viya balavatā ānantariyena vipāke dinne avipaccamānānampi ānantariyānaṃ phaladāne niyatasabhāvā, ānantariyasabhāvā ca pavattīti attano sabhāvena phaladānaniyameneva niyatatā, ānantariyatā ca veditabbā.
Death is called "the dissolution of the aggregates" in the description of death. By this statement, it is said that if results are to be given, their time of fruition is immediately after death, not at any other time, thus stating certainty regarding the time of fruition, not regarding the giving of the result. Thus, this certainty would also apply to other karmas whose results are fixed for the next existence and to those whose results are experienced in this very life. Therefore, just as the nature of being ripening phenomena is inherent in those phenomena that are capable of ripening, even if they do not ripen due to the absence of other conditions, similarly, for the immediate karmas that do not ripen when a stronger immediate karma has given its result, the nature of giving results is fixed, and the nature of being immediate (ānantariya) prevails by their own nature. Thus, certainty and immediacy should be understood by the fixed nature of giving results by their own nature.
Chết được nói đến là “sự tan rã của các uẩn” (Dī. Ni. 2.390; Ma. Ni. 1.123; 3.373; Vibh. 193) trong phần định nghĩa về cái chết. Với lời nói này, nếu có sự cho quả, thì thời gian cho quả của chúng là ngay sau khi chết, không phải thời gian khác. Như vậy, sự cố định được nói đến là sự cố định về thời gian cho quả, không phải sự cố định về việc cho quả. Do đó, sự cố định cũng áp dụng cho các nghiệp cho quả trong kiếp sau (upapajjavedanīya) và các nghiệp cho quả trong hiện tại (diṭṭhadhammavedanīya) có thời gian cho quả cố định. Vì vậy, đối với các pháp có bản chất cho quả, ngay cả khi chúng không cho quả do thiếu các duyên khác, thì bản chất cho quả của chúng vẫn tồn tại. Tương tự, đối với các nghiệp vô gián, ngay cả khi chúng không cho quả do một nghiệp vô gián mạnh hơn đã cho quả, thì bản chất cố định và bản chất vô gián của chúng trong việc cho quả vẫn tồn tại. Do đó, sự cố định và sự vô gián cần được hiểu là do sự cố định trong việc cho quả theo bản chất của chúng.
Avassañca niyatasabhāvā, ānantariyasabhāvā ca tesaṃ pavattīti sampaṭicchitabbametaṃ aññassa balavato ānantariyassa abhāve cutianantaraṃ ekantena phaladānato.
It must be accepted that their activity is certainly of a fixed nature and of an immediate nature, because in the absence of another stronger immediate karma, they give their result absolutely immediately after death.
Và cần phải chấp nhận rằng sự vận hành của chúng là có bản chất cố định và bản chất vô gián, vì chúng tuyệt đối cho quả ngay sau khi chết nếu không có nghiệp vô gián mạnh hơn khác.
Nanu evaṃ aññesampi upapajjavedanīyānaṃ aññasmiṃ vipākadāyake asati cutianantarameva ekantena phaladānato ānantariyasabhāvā, niyatasabhāvā ca pavatti āpajjatīti?
But then, would not the activity of other karmas that give their result in the next existence also become of an immediate and fixed nature, in the absence of another result-giver, by giving their result absolutely immediately after death?
Há chẳng phải như vậy, đối với các nghiệp cho quả trong kiếp sau (upapajjavedanīya) khác, nếu không có nghiệp cho quả nào khác, thì sự vận hành của chúng cũng trở thành có bản chất vô gián và bản chất cố định do chúng tuyệt đối cho quả ngay sau khi chết sao?
Nāpajjati asamānajātikena cetopaṇidhivasena, upaghātakena ca nivattetabbavipākattā anantarekantaphaladāyakattābhāvā, na pana ānantariyānaṃ paṭhamajjhānādīnaṃ dutiyajjhānādīni viya asamānajātikaṃ phalanivattakaṃ atthi sabbānantariyānaṃ avīciphalattā, na ca heṭṭhūpapattiṃ icchato sīlavato cetopaṇidhi viya uparūpapattijanakakammabalaṃ ānantariyabalaṃ nivattetuṃ samattho cetopaṇidhi atthi anicchantasseva avīcipātanato, na ca ānantariyupaghātakaṃ kiñci kammaṃ atthi.
No, this is not the case, because their results can be obstructed by different types of volitional aspiration (cetopaṇidhi) and by destructive actions, thereby lacking the nature of giving an immediate and exclusive result. However, for immediate (ānantariya) karmas, like the first jhāna and so on, there is no result-obstructer of a different type, like the second jhāna and so on, because all ānantariya karmas lead to Avīci. Nor is there any volitional aspiration capable of obstructing the power of ānantariya karma, which generates rebirth in a higher existence, just as the volitional aspiration of a virtuous person wishing for rebirth in a lower state is not capable of obstructing. For such a one, Avīci is entered even against their will. Nor is there any destructive karma for an immediate karma.
Không phải vậy, vì chúng là những quả có thể bị ngăn chặn bởi sự nguyện cầu (cetopaṇidhivasena) không cùng loại và bởi nghiệp phá hoại (upaghātaka), nên chúng không có khả năng cho quả tuyệt đối ngay sau khi chết. Nhưng đối với các nghiệp vô gián, không có quả ngăn chặn không cùng loại như các thiền thứ hai v.v. đối với các thiền thứ nhất v.v. của các nghiệp vô gián, vì tất cả các nghiệp vô gián đều dẫn đến quả A-tỳ (Avīci). Và không có sự nguyện cầu nào có khả năng ngăn chặn sức mạnh của nghiệp vô gián tạo ra sự tái sinh ở cõi trên, như sự nguyện cầu của một người giữ giới muốn tái sinh ở cõi dưới, vì người đó bị đọa vào A-tỳ ngay cả khi không muốn. Và không có nghiệp nào phá hoại nghiệp vô gián.
Tasmā tesaṃyeva anantarekantavipākajanakasabhāvā pavattīti.
Therefore, only for them does the nature of producing an immediate and exclusive result prevail.
Do đó, chỉ những nghiệp đó mới có bản chất tạo ra quả tuyệt đối ngay sau khi chết.
Anekāni ca ānantariyāni katāni ekante vipāke niyatattā uparatāvipaccanasabhāvāsaṅkattā nicchitāni sabhāvato niyatāneva.
And many immediate karmas, when performed, are indeed fixed by nature, being determined, because there is no risk of their nature to cease or not ripen, due to their certainty in producing a result exclusively.
Và nhiều nghiệp vô gián đã được thực hiện, do cố định trong việc cho quả tuyệt đối, và do không có nguy cơ không cho quả do bị chấm dứt, nên chúng chắc chắn là cố định theo bản chất.
Cutianantaraṃ pana phalaṃ anantaraṃ nāma, tasmiṃ anantare niyuttāni, tannibbattanena anantarakaraṇasīlāni anantarapayojanāni cāti sabhāvato ānantariyāneva ca honti.
A result occurring immediately after death is called immediate (anantara). Those karmas appointed to that immediate (state), those that habitually cause immediacy by producing it, and those with an immediate purpose, are by nature immediate (ānantariya) karmas indeed.
Quả ngay sau khi chết được gọi là vô gián (anantaraṃ). Chúng được đặt vào quả vô gián đó, và có thói quen tạo ra quả vô gián bằng cách tạo ra quả đó, và có mục đích vô gián. Do đó, chúng là chính là vô gián (ānantariyāneva) theo bản chất.
Tesu pana samānasabhāvesu ekena vipāke dinne itarāni attanā kātabbakiccassa teneva katattā na dutiyaṃ tatiyañca paṭisandhiṃ karonti, na samatthatāvighātattāti natthi tesaṃ niyatānantariyatānivattīti.
However, when one of these karmas of similar nature has given its result, the others do not create a second or third rebirth because their task has already been accomplished by that one. This is not due to a disruption of their potential. Thus, there is no cessation of their fixed immediacy.
Tuy nhiên, trong số những nghiệp có bản chất giống nhau, khi một nghiệp đã cho quả, những nghiệp khác không tạo ra sự tái sinh thứ hai hay thứ ba, vì công việc mà chúng phải làm đã được nghiệp đó thực hiện, chứ không phải do khả năng của chúng bị phá hoại. Do đó, không có sự chấm dứt của bản chất vô gián cố định của chúng.
Na hi samānasabhāvaṃ samānasabhāvassa samatthataṃ vihanatīti.
For a phenomenon of similar nature does not obstruct the potential of another phenomenon of similar nature.
Thật vậy, bản chất giống nhau không phá hoại khả năng của bản chất giống nhau.
Ekassa pana aññānipi upatthambhakāni hontīti daṭṭhabbānīti.
It should be seen, however, that others also support one.
Nhưng cần phải thấy rằng các nghiệp khác cũng hỗ trợ cho một nghiệp.
Sammāsabhāveti saccasabhāve.
Right nature means true nature.
Trong bản chất chánh (sammāsabhāve) có nghĩa là trong bản chất chân thật.
Niyato ekantiko anantarameva phaladānenāti sammattaniyamato. Na niyatoti ubhayathāpi na niyato.
Fixed, exclusive, by giving the result immediately, thus rightly fixed. Not fixed means not fixed in either way.
Cố định, tuyệt đối, cho quả ngay lập tức, nên gọi là chánh cố định (sammattaniyamato). Không cố định (na niyato) có nghĩa là không cố định theo cả hai cách.
Avasesānaṃ dhammānanti kilesānantariyakammaniyyānikadhammehi aññesaṃ dhammānaṃ.
Of other phenomena means other phenomena apart from defilements, immediate karmas, and phenomena leading to release.
Của các pháp còn lại (avasesānaṃ dhammānaṃ) có nghĩa là của các pháp khác ngoài các phiền não, nghiệp vô gián và các pháp dẫn đến Niết bàn.
Tamandhakāroti tamo andhakāroti padavibhāgo.
That darkness is a division of terms: darkness, gloom.
Bóng tối đó (Tamandhakāro) là sự phân chia từ ngữ: tamo (tối) và andhakāro (bóng tối).
Avijjā tamo nāma ārammaṇassa chādanaṭṭhena.
Ignorance is called darkness in the sense of obscuring the object.
Vô minh được gọi là bóng tối (avijjā tamo nāma) theo nghĩa che khuất đối tượng.
Tenevāha ‘‘tamo vihato, āloko uppanno (ma. ni. 1.385; pārā. 12), tamokkhandho padālito’’ti (saṃ. ni. 1.164) ca ādi.
Therefore, it is said: "Darkness is dispelled, light has arisen," and "the mass of darkness has been shattered," and so on.
Chính vì thế, đã nói: “Bóng tối đã bị xua tan, ánh sáng đã xuất hiện” (Ma. Ni. 1.385; Pārā. 12), và “khối bóng tối đã bị phá vỡ” (Saṃ. Ni. 1.164) v.v.
Avijjāsīsena vicikicchā vuttā mahatā sammohena sabbakālaṃ aviyujjanato.
Doubt is stated by means of ignorance due to its constant association with great delusion.
Nghi ngờ được nói đến dưới tiêu đề vô minh (avijjāsīsena vicikicchā vuttā) vì nó không bao giờ tách rời khỏi sự si mê lớn.
Āgammāti patvā.
Having approached means having attained.
Đến (Āgammā) có nghĩa là đạt được.
Kaṅkhatīti ‘‘ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhāna’’ntiādinā (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20) kaṅkhaṃ uppādeti saṃsayaṃ āpajjati.
Doubts means one generates doubt, enters into uncertainty, saying, "Was I in the past?" and so on.
Nghi ngờ (Kaṅkhatī) có nghĩa là tạo ra sự nghi ngờ, rơi vào sự hoài nghi như “Liệu tôi có tồn tại trong thời quá khứ không?” v.v. (Ma. Ni. 1.18; Saṃ. Ni. 2.20).
Adhimuccituṃ na sakkotīti pasādādhimokkhavasena adhimuccituṃ na sakkoti.
Unable to resolve means unable to resolve by way of confidence and conviction.
Không thể quyết định (Adhimuccituṃ na sakkotī) có nghĩa là không thể quyết định theo sự tín tâm và quyết đoán.
Tenāha ‘‘na sampasīdatī’’ti.
Therefore, it is said: "does not become clear."
Do đó, đã nói: “không thanh tịnh.”
Yāvattakañhi yasmiṃ vatthusmiṃ vicikicchā na vigacchati, tāva tattha saddhādhimokkho anavasarova.
For as long as doubt does not vanish concerning a certain matter, so long is confidence and conviction impossible in that matter.
Thật vậy, chừng nào sự nghi ngờ chưa được xua tan trong một đối tượng nào đó, chừng đó sự tín tâm và quyết đoán không thể xuất hiện ở đó.
Na kevalaṃ saddhādhimokkho, nicchayādhimokkhopi tattha na patiṭṭhahati eva.
Not only faith-based conviction, but even certainty-based conviction does not establish itself there.
Không chỉ là sự quyết định bởi đức tin, mà cả sự quyết định bởi sự xác tín cũng không thể đứng vững ở đó.
Na rakkhitabbānīti ‘‘imāni mayā rakkhitabbānī’’ti evaṃ katthaci rakkhākiccaṃ natthi parato rakkhitabbasseva abhāvato.
Not to be guarded means there is no need for guarding anywhere, thinking "these must be guarded by me," because there is no external thing to be guarded.
Không cần phải bảo vệ có nghĩa là không có bất kỳ công việc bảo vệ nào ở bất cứ đâu theo kiểu “những điều này tôi phải bảo vệ”, vì không có gì cần được bảo vệ từ bên ngoài.
Satiyā eva rakkhitānīti muṭṭhassaccassa bodhimūle eva savāsanaṃ samucchinnattā satiyā rakkhitabbāni nāma sabbadāpi rakkhitāni eva.
Guarded by mindfulness itself means that since forgetfulness was eradicated with its latent tendencies at the foot of the Bodhi tree, what is to be guarded by mindfulness is always guarded.
Được bảo vệ bởi chánh niệm có nghĩa là vì sự thất niệm đã bị nhổ tận gốc cùng với các tùy miên (vāsanā) ngay tại cội Bồ-đề, nên những gì cần được bảo vệ bởi chánh niệm thì luôn luôn đã được bảo vệ rồi.
Natthi tathāgatassa kāyaduccaritanti tathāgatassa kāyaduccaritaṃ nāma nattheva, yato suparisuddho kāyasamācāro bhagavato.
There is no bodily misconduct for the Tathāgata means indeed, there is no bodily misconduct for the Tathāgata, because the bodily conduct of the Blessed One is perfectly pure.
Không có ác hạnh thân của Như Lai có nghĩa là không hề có ác hạnh thân của Như Lai, vì thân hành của Đức Thế Tôn là hoàn toàn thanh tịnh.
No aparisuddhā, parisuddhā eva aparisuddhihetūnaṃ kilesānaṃ pahīnattā.
Not impure, but purely pure, because the defilements that are causes of impurity have been abandoned.
Không bất tịnh, mà hoàn toàn thanh tịnh, vì các phiền não là nguyên nhân của sự bất tịnh đã được đoạn trừ.
Tathāpi vinaye apakataññutāvasena siyā tesaṃ apārisuddhileso, na bhagavatoti dassetuṃ ‘‘na panā’’tiādi vuttaṃ.
Nevertheless, to show that in the Vinaya, due to ingratitude, there might be such a stain of impurity for them (others), but not for the Blessed One, the passage beginning "but not..." was stated.
Tuy nhiên, để chỉ ra rằng trong Luật (Vinaya) có thể có sự bất tịnh của những người khác do sự vô ơn, chứ không phải của Đức Thế Tôn, nên đã nói “nhưng không” v.v.
Tattha vihārakāraṃ āpattinti ekavacanavasena ‘‘āpattiyo’’ti ettha āpatti-saddaṃ ānetvā yojetabbaṃ.
There, vihārakāraṃ (a type of offense) is to be understood by taking the word "āpatti" (offense) in the singular from "āpattiyo" (offenses).
Ở đây, việc xây dựng tịnh xá là một lỗi (āpatti), nên từ “āpatti” (lỗi) ở đây phải được hiểu theo nghĩa số ít.
Abhidheyyānurūpañhi liṅgavacanāni honti.
For gender and number depend on the referent.
Vì giới tính và số lượng phải phù hợp với đối tượng được nói đến.
Esa nayo sesesupi.
The same method applies to the rest.
Điều này cũng áp dụng cho các trường hợp còn lại.
‘‘Manodvāre’’ti idaṃ tassā āpattiyā akiriyasamuṭṭhānatāya vuttaṃ.
The phrase "at the mind-door" was stated because that offense arises from non-action.
“Ở ý môn” được nói đến để chỉ rằng lỗi đó phát sinh do không hành động.
Na hi manodvāre paññattā āpatti atthīti.
For there is no offense designated at the mind-door.
Vì không có lỗi nào được chế định ở ý môn.
Saupārambhavasenāti savattabbatāvasena, na pana duccaritalakkhaṇāpattivasena, yato naṃ bhagavā paṭikkhipati.
In the sense of censure means in the sense of being reprehensible, but not in the sense of an offense characterized as misconduct, because the Blessed One rejects it.
Theo cách khiển trách có nghĩa là theo cách đáng bị chỉ trích, chứ không phải theo cách của một lỗi có đặc tính ác hạnh, vì Đức Thế Tôn đã bác bỏ điều đó.
Yathā āyasmato mahākappinassāpi ‘‘gaccheyyaṃ vāhaṃ uposathaṃ, na vā gaccheyyaṃ.
Just as for Venerable Mahākappina, it was contemplated: "Should I go to the Uposatha, or should I not go?
Cũng như Tôn giả Mahākappina đã suy nghĩ: “Tôi có nên đi làm lễ Uposatha không, hay không đi?
Gaccheyyaṃ vāhaṃ saṅghakammaṃ, na vā gaccheyya’’nti (mahāva. 137) parivitakkitaṃ.
Should I go to the Saṅgha's formal act, or should I not go?"
Tôi có nên đi làm việc của Tăng-già không, hay không đi?”
Manoduccaritanti manodvārikaṃ appasatthaṃ caritaṃ.
Mental misconduct means unpraiseworthy conduct arising at the mind-door.
Ác hạnh ý là hành vi không đáng khen phát sinh ở ý môn.
Satthārā appasatthatāya hi taṃ duccaritaṃ nāma jātaṃ, na sabhāvato.
For that became misconduct because the Teacher deemed it unpraiseworthy, not by its inherent nature.
Thật vậy, do bậc Đạo Sư cho là không đáng khen nên nó trở thành ác hạnh, chứ không phải tự bản chất của nó.
Yasmā mahākāruṇiko bhagavā sadevakassa lokassa hitasukhāya eva paṭipajjamāno accantavivekajjhāsayatāya tabbidhuraṃ dhammasenāpatino cittuppādaṃ paṭikkhipanto ‘‘na kho te…pe… uppādetabba’’nti avoca, tasmā so therassa cittuppādo bhagavato na pāsaṃsoti katvā manoduccaritaṃ nāma jāto, tassa ca paṭikkhepo upārambhoti āha ‘‘tasmiṃ manoduccarite upārambhaṃ āropento’’ti.
Since the Blessed One, being greatly compassionate, acted solely for the welfare and happiness of the world of devas and humans, and due to his disposition for extreme seclusion, rejected the thought that was unsuitable for the Dhamma-senāpati (General of the Dhamma), saying "indeed, you should not... generate such a thought," therefore, that thought of the elder became mental misconduct because it was not praised by the Blessed One. And that rejection is censure. Hence it is said "imputing censure to that mental misconduct."
Vì Đức Thế Tôn là bậc Đại Bi, luôn hành động vì lợi ích và hạnh phúc của chư thiên và loài người, và vì Ngài có ý chí hoàn toàn ly dục, nên khi bác bỏ ý niệm của vị Pháp Chủ (Dhammasenāpati) đi ngược lại điều đó, Ngài đã nói: “Này các Tỳ-kheo… không nên sanh khởi.” Do đó, ý niệm đó của vị Trưởng lão đã trở thành ác hạnh ý vì Đức Thế Tôn không tán dương, và sự bác bỏ đó là một lời khiển trách. Vì vậy, Ngài đã nói: “khiển trách ác hạnh ý đó.”
Bhagavato pana ettakampi natthi, yato pavāraṇāsutte ‘‘handa dāni, bhikkhave, pavāremi vo, na ca me kiñci garahatha kāyikaṃ vā vācasikaṃ vā’’ti (saṃ. ni. 1.215) vutto bhikkhusaṅgho ‘‘na kho mayaṃ bhante bhagavato kiñci garahāma kāyikaṃ vā vācasikaṃ vā’’ti satthu parisuddhakāyasamācārādikaṃ sirasā sampaṭicchi.
But even this much is not found in the Blessed One, because in the Pavāraṇā Sutta, the assembly of bhikkhus, addressed with "Come now, bhikkhus, I invite you to declare any fault, whether of body or speech, that you have found in me," accepted with their heads bowed the Teacher's perfectly pure bodily conduct and so forth, saying, "Indeed, Bhante, we find no fault in the Blessed One, whether of body or speech."
Nhưng Đức Thế Tôn không có dù chỉ một chút điều này, vì trong kinh Pavāraṇā, khi Đức Thế Tôn nói: “Này các Tỳ-kheo, bây giờ ta xin thỉnh cầu các con, các con không có gì để khiển trách ta về thân hay khẩu,” thì Tăng đoàn đã đáp: “Bạch Đức Thế Tôn, chúng con không có gì để khiển trách Ngài về thân hay khẩu,” và đã cung kính chấp nhận sự thanh tịnh về thân hành của bậc Đạo Sư.
Ayañhi lokanāthassa duccaritābhāvo bodhisattabhūmiyampi cariyācirānugato ahosi, pageva buddhabhūmiyanti dassento ‘‘anacchariyañceta’’ntiādimāha.
To show that this absence of misconduct in the Lord of the World was consistently present even in the Bodhisatta stage, let alone in the Buddha stage, he stated "and this is no wonder" and so forth.
Sự không có ác hạnh này của bậc Thế Chủ đã theo Ngài suốt thời gian Ngài còn ở địa vị Bồ-tát, huống chi là ở địa vị Phật. Để chỉ ra điều đó, Ngài đã nói “điều này không có gì lạ” v.v.
Buddhānaṃyeva dhammā guṇā, na aññesanti buddhadhammā. Tathā hi te buddhānaṃ āveṇikadhammāti vuccanti.
Qualities that are exclusively of the Buddhas, not of others, are Buddha-qualities (buddhadhammā). For they are called the special qualities of the Buddhas.
Các pháp và đức tính chỉ thuộc về chư Phật, không thuộc về ai khác, nên gọi là Phật pháp (buddhadhammā). Thật vậy, chúng được gọi là các pháp biệt truyền của chư Phật.
Tattha ‘‘natthi tathāgatassa kāyaduccarita’’ntiādinā kāyavacīmanoduccaritābhāvavacanaṃ yathādhikāraṃ kāyakammādīnaṃ ñāṇānuparivattitāya laddhaguṇakittanaṃ, na āveṇikadhammantaradassanaṃ.
There, the statement about the absence of bodily, verbal, and mental misconduct, beginning "There is no bodily misconduct for the Tathāgata" and so forth, is an extolling of the qualities attained due to the bodily actions and so forth being governed by knowledge, as appropriate, not a showing of another special quality.
Ở đây, lời nói về sự không có ác hạnh thân, khẩu, ý của Như Lai qua câu “không có ác hạnh thân của Như Lai” v.v., là sự ca ngợi đức tính đạt được do thân nghiệp v.v. tùy thuộc vào trí tuệ, chứ không phải là sự chỉ ra một pháp biệt truyền khác.
Sabbasmiñhi kāyakammādike ñāṇānuparivattini kuto kāyaduccaritādīnaṃ sambhavo.
For in all bodily actions and so forth that are governed by knowledge, how can bodily misconduct and so forth arise?
Vì khi tất cả thân nghiệp v.v. đều tùy thuộc vào trí tuệ, thì làm sao có thể có ác hạnh thân v.v. được?
‘‘Buddhassa appaṭihatañāṇa’’ntiādinā vuttāni sabbaññutaññāṇato visuṃyeva tīṇi ñāṇāni catuyonipañcagatiparicchedakañāṇāni viyā’’ti vadanti.
They say that the three knowledges stated beginning "the Buddha's unobstructed knowledge" are distinct from the knowledge of omniscience, like the knowledges that define the four origins and five destinies.
Ba trí tuệ được nói đến qua câu “trí tuệ vô ngại của Đức Phật” v.v. là hoàn toàn khác với trí tuệ Toàn Tri, giống như các trí tuệ phân biệt bốn loại sanh và năm đường tái sanh, họ nói vậy.
Ekaṃyeva hutvā tīsu kālesu appaṭihatañāṇaṃ nāma sabbaññutaññāṇameva.
The single unobstructed knowledge in the three times is precisely the knowledge of omniscience.
Trí tuệ vô ngại trong ba thời gian, chỉ là một, chính là trí tuệ Toàn Tri.
Natthi chandassa hānīti sattesu hitachandassa hāni natthi.
There is no decrease in zeal means there is no decrease in the zeal for the welfare of beings.
Không có sự suy giảm của ý muốn có nghĩa là không có sự suy giảm ý muốn làm lợi ích cho chúng sanh.
Natthi vīriyassa hānīti khemapavivekavitakkānugatassa vīriyassa hāni natthi.
There is no decrease in energy means there is no decrease in energy accompanied by thoughts of peace and seclusion.
Không có sự suy giảm của tinh tấn có nghĩa là không có sự suy giảm tinh tấn được theo sau bởi các tầm về an ổn và ly dục.
‘‘Natthi davāti khiḍḍādhippāyena kiriyā natthi.
"There is no davā" means there is no action done with a playful intention.
“Không có sự đùa cợt có nghĩa là không có hành động với ý định vui chơi.
Natthi ravāti sahasā kiriyā natthī’’ti vadanti, sahasā pana kiriyā davā ‘‘aññaṃ karissāmī’’ti aññakaraṇaṃ ravā.
"There is no ravā" means there is no hasty action," so they say. But hasty action is davā, and doing something else when intending to do something else is ravā.
Không có sự vội vã có nghĩa là không có hành động hấp tấp,” họ nói vậy, nhưng hành động hấp tấp là davā, còn việc làm một điều khác khi nói “tôi sẽ làm điều khác” là ravā.
Khalitanti virajjhanaṃ ñāṇena apphuṭaṃ.
Error means making a mistake, not penetrated by knowledge.
Sai lầm là sự lầm lẫn, không được trí tuệ bao phủ.
Sahasāti vegāyitattaṃ turitakiriyā.
Hastiness means rapid action, hurried activity.
Hấp tấp là sự vội vàng, hành động gấp gáp.
Abyāvaṭo manoti niratthako cittasamudācāro.
An aimless mind means an unprofitable mental activity.
Ý không bận rộn là sự vận hành tâm vô ích.
Akusalacittanti aññāṇupekkhamāha, ayañca dīghabhāṇakānaṃ pāṭho ākulo viya.
Unwholesome mind refers to ignorant equanimity, and this reading of the Dīghabhāṇakas seems confused.
Tâm bất thiện nói đến sự thờ ơ do vô minh, và bản văn này của các vị Dīghabhāṇaka dường như bị lộn xộn.
Ayaṃ pana pāṭho anākulo –
But this reading is clear:
Tuy nhiên, bản văn này không lộn xộn –
Atītaṃse buddhassa bhagavato appaṭihatañāṇaṃ, anāgataṃse, paccuppannaṃse.
For the Buddha, the Blessed One, there is unobstructed knowledge in the past, in the future, and in the present.
Trí tuệ vô ngại của Đức Thế Tôn trong quá khứ, trong tương lai, trong hiện tại.
Imehi tīhi dhammehi samannāgatassa buddhassa bhagavato sabbaṃ kāyakammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatti, sabbaṃ vacīkammaṃ, sabbaṃ manokammaṃ.
For the Buddha, the Blessed One, endowed with these three qualities, all bodily actions are preceded by knowledge and accompanied by knowledge; all verbal actions, all mental actions.
Với Đức Thế Tôn, bậc được trang bị ba pháp này, tất cả thân nghiệp đều đi trước bởi trí tuệ và tùy thuộc vào trí tuệ; tất cả khẩu nghiệp; tất cả ý nghiệp.
Imehi chahi dhammehi samannāgatassa buddhassa bhagavato natthi chandassa hāni, natthi dhammadesanāya, natthi vīriyassa, natthi samādhissa, natthi paññāya, natthi vimuttiyā.
For the Buddha, the Blessed One, endowed with these six qualities, there is no decrease in zeal, no decrease in teaching the Dhamma, no decrease in energy, no decrease in concentration, no decrease in wisdom, no decrease in liberation.
Với Đức Thế Tôn, bậc được trang bị sáu pháp này, không có sự suy giảm của ý muốn, không có sự suy giảm của việc thuyết pháp, không có sự suy giảm của tinh tấn, không có sự suy giảm của định, không có sự suy giảm của tuệ, không có sự suy giảm của giải thoát.
Imehi dvādasahi dhammehi samannāgatassa buddhassa bhagavato natthi davā, natthi ravā, natthi apphuṭaṃ, natthi vegāyitattaṃ, natthi abyāvaṭamano, natthi appaṭisaṅkhānupekkhāti.
For the Buddha, the Blessed One, endowed with these twelve qualities, there is no davā (playfulness), no ravā (hastiness), nothing unpenetrated, nothing hurried, no aimless mind, no unreflecting equanimity.
Với Đức Thế Tôn, bậc được trang bị mười hai pháp này, không có sự đùa cợt, không có sự vội vã, không có sự không được bao phủ, không có sự hấp tấp, không có ý không bận rộn, không có sự thờ ơ không quán xét.
Anudahanaṭṭhenāti anu anu dahanaṭṭhena.
In the sense of continuously burning means continuously, constantly burning.
Theo cách thiêu đốt liên tục có nghĩa là thiêu đốt từng chút một.
Rāgādayo arūpadhammā ittarakkhaṇā kathaṃ anudahantīti āsaṅkaṃ nivattetuṃ ‘‘tattha vatthūnī’’ti vuttaṃ, daṭṭhabbānīti vacanaseso.
To prevent the doubt "How can passions and so forth, being formless phenomena, burn continuously for a moment?", "therein the objects" was stated, with "are to be seen" as the omitted verb.
Để loại bỏ sự nghi ngờ rằng các pháp vô sắc như tham ái v.v. trong một khoảnh khắc ngắn ngủi làm sao có thể thiêu đốt liên tục, nên đã nói “ở đó các đối tượng,” và phần còn lại của câu là “cần phải thấy.”
Tatthāti tasmiṃ rāgādīnaṃ anudahanaṭṭhe.
Therein means in that sense of passions and so forth continuously burning.
Ở đó có nghĩa là trong cách thiêu đốt liên tục của tham ái v.v.
Vatthūnīti sāsane, loke ca pākaṭattā paccakkhabhūtāni kāraṇāni.
The objects are the reasons that are evident, being well-known in the Teaching and in the world.
Các đối tượng là những nguyên nhân hiển nhiên, đã rõ ràng trong giáo pháp và trong thế gian.
Rāgo uppanno tikhiṇakaro hutvā.
Greed arose becoming intense.
Tham ái sanh khởi trở nên sắc bén.
Tasmā taṃsamuṭṭhānā tejodhātu ativiya tikhiṇabhāvena saddhiṃ attanā sahajātadhammehi hadayappadesaṃ jhāpesi yathā taṃ bāhirā tejodhātu sanissayaṃ.
Therefore, the element of heat arising from it, with its extreme intensity and with its co-nascent phenomena, burnt the heart region, just as the external element of heat burns its support.
Vì vậy, hỏa đại phát sinh từ nó, với tính chất cực kỳ sắc bén, đã thiêu đốt vùng tim cùng với các pháp đồng sanh với nó, giống như hỏa đại bên ngoài cùng với chỗ nương tựa của nó.
Tena sā bhikkhunī supato viya byādhi jhāyitvā matā.
Due to that, that bhikkhunī died, having been burnt as if by a sudden illness.
Do đó, vị Tỳ-kheo-ni đó đã chết sau khi bị thiêu đốt như một căn bệnh đang ngủ yên.
Tenāha ‘‘teneva jhāyitvā kālamakāsī’’ti.
Therefore it is said "She died, having been burnt by that very thing."
Do đó, Ngài nói: “do đó đã bị thiêu đốt và qua đời.”
Dosassa nissayānaṃ dahanatā pākaṭā evāti itaraṃ dassetuṃ ‘‘mohavasena hī’’tiādi vuttaṃ.
To illustrate the other (burning of the objects of hatred), since the burning of the supports of hatred is evident, "for due to delusion" and so forth was stated.
Để chỉ ra điều còn lại, Ngài nói “vì do si mê” v.v., vì sự thiêu đốt các chỗ nương tựa của sân hận là điều hiển nhiên.
Ativattitvāti atikkamitvā.
Having surpassed means having gone beyond.
Vượt qua có nghĩa là vượt qua.
Kāmaṃ āhuneyyaggiādayo tayo aggī brāhmaṇehi icchitā santi, te pana tehi icchitamattā, na sattānaṃ tādisā atthasādhakā.
Though the three fires, such as the āhuneyyaggi (fire worthy of offerings), are desired by brahmins, they are merely desired by them; they are not such effective means of benefit for beings.
Mặc dù các Bà-la-môn mong muốn ba loại lửa như lửa cúng dường (āhuneyyaggi) v.v., nhưng chúng chỉ được họ mong muốn, chứ không phải là những thứ mang lại lợi ích thực sự cho chúng sanh.
Ye pana sattānaṃ atthasādhakā, te dassetuṃ ‘‘āhunaṃ vuccatī’’tiādi vuttaṃ.
But to demonstrate those who accomplish the welfare of beings, "Āhunaṃ is said," and so on, was stated.
Để chỉ ra những người mang lại lợi ích cho chúng sanh, đoạn văn đã nói “được gọi là āhuna” và những điều tương tự.
Tattha ādarena hunanaṃ pūjanaṃ āhunanti sakkāro ‘‘āhuna’’nti vuccati, taṃ āhunaṃ arahanti. Tenāha bhagavā ‘‘āhuneyyāti bhikkhave mātāpitūnametaṃ adhivacana’’nti (itivu. 106).
Therein, offering and worship with reverence is called āhuna; veneration is called "āhuna"; they are worthy of that āhuna. Therefore, the Blessed One said, "Bhikkhus, āhuneyya is a designation for parents."
Ở đó, việc cúng dường, tôn kính bằng lòng thành kính được gọi là āhuna, sự tôn trọng được gọi là “āhuna”, họ xứng đáng với āhuna đó. Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-khưu, āhuneyya là một tên gọi của cha mẹ” (Itivu. 106).
Yadaggena ca te puttānaṃ bahukāratāya āhuneyyāti tesu sammāpaṭipatti nesaṃ hitasukhāvahā, tadaggena tesu micchāpaṭipatti ahitadukkhāvahāti āha ‘‘tesu…pe… nibbattantī’’ti.
And just as much as right conduct towards parents, who are worthy of offerings due to their great beneficence to their children, brings welfare and happiness to them, so too wrong conduct towards them brings harm and suffering; therefore, it is said, "among them...pe...arise."
Và bởi vì họ là những người mang lại nhiều lợi ích cho con cái nên họ xứng đáng được cúng dường (āhuneyya). Do đó, sự thực hành đúng đắn đối với họ sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc cho họ, còn sự thực hành sai trái đối với họ sẽ mang lại bất lợi và khổ đau. Vì vậy, đã nói “trong họ…pe… phát sanh”.
Svāyamatthoti yo mātāpitūnaṃ attano upari vippaṭipannānaṃ puttānaṃ anudahanassa paccayabhāvena anudahanaṭṭho, so ayamattho.
This meaning refers to the state of enduring suffering by children who have acted wrongly towards their parents, due to the parents enduring suffering.
Ý nghĩa này là ý nghĩa của việc khổ đau, do sự bất kính của con cái đối với cha mẹ, trở thành nguyên nhân của sự khổ đau.
Mittavindakavatthunāti mittavindakassa nāma mātari vippaṭipannassa purisassa tāya eva vippaṭipattiyā cirataraṃ kālaṃ āpāyikadukkhānubhavanadīpanena vatthunā veditabbo.
It is to be understood by the story of Mittavindaka, which illustrates the long-term suffering in woeful states experienced by Mittavindaka, a man who acted wrongly towards his mother, due to that very misconduct.
Qua câu chuyện Mittavindaka có thể hiểu được câu chuyện về người đàn ông tên Mittavindaka, người đã bất kính với mẹ mình, và do sự bất kính đó, anh ta đã trải qua khổ đau trong các cõi đọa lạc trong một thời gian rất dài.
Idāni tamatthaṃ kassapassa bhagavato kāle pavattaṃ vibhāvetuṃ ‘‘mittavindako hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to elaborate on that meaning, which occurred in the time of Kassapa Buddha, "Mittavindaka indeed," and so on, was stated.
Bây giờ, để làm sáng tỏ ý nghĩa đó, câu chuyện đã nói “Mittavindaka này” và những điều tương tự, đã xảy ra vào thời Đức Phật Kassapa.
Dhanalobhena, na dhammacchandenāti adhippāyo.
By greed for wealth, not by desire for Dhamma, is the intention.
Do lòng tham của cải, không phải do lòng nhiệt thành với Pháp, đó là ý nghĩa.
Akutobhayaṃ kenaci anuṭṭhāpanīyatāya.
Undisturbed, meaning not to be roused by anyone.
Không sợ hãi vì không ai có thể xua đuổi.
Nivāresi samuddapayātā nāma bahvantarāyāti adhippāyena.
Prevented, with the intention that journeys by sea are fraught with many dangers.
Ngăn cản với ý nghĩa rằng những chuyến đi biển có nhiều hiểm nguy.
Antaraṃ katvāti atikkamanavasena dvinnaṃ pādānaṃ antare katvā.
Placing between means placing his two feet between, in a manner of transgression.
Đặt giữa có nghĩa là đặt giữa hai bàn chân theo cách vượt qua.
Aticārinīti sāmikaṃ atikkamitvā cārinī micchācārinī.
Adulteress means one who transgresses her husband, an unfaithful woman.
Ngoại tình có nghĩa là người phụ nữ ngoại tình, vượt qua chồng mình.
Rattiṃ dukkhanti attano pāpakammānubhāvasamupaṭṭhitena sunakhena khāditabbatādukkhaṃ.
Suffering at night refers to the suffering of being eaten by a dog that appears due to the power of one's evil kamma.
Khổ đau ban đêm là khổ đau bị chó cắn, xuất hiện do năng lực của ác nghiệp của chính mình.
Vañcetvāti taṃ ajānāpetvāva kāraṇaṭṭhānagamanaṃ sandhāya vuttaṃ.
Having deceived refers to going to the place of punishment without letting her know about it.
Đánh lừa có nghĩa là không cho người đó biết, và đi đến nơi cần thiết.
Paṭapaṭantīti paṭapaṭā katvā.
Cracking loudly means making a cracking sound.
Lạch cạch có nghĩa là tạo ra âm thanh lạch cạch.
Anuravadassanañhetaṃ.
This is a display of his roar.
Đây là một sự diễn tả âm thanh.
Muṭṭhiyogo kirāyaṃ tassa sunakhantaradhānassa, yadidaṃ kheḷapiṇḍaṃ bhūmiyaṃ niṭṭhubhitvā pādena ghaṃsanaṃ.
This act, namely spitting a ball of saliva on the ground and rubbing it with the foot, is said to be a magical trick for the disappearance of those dogs.
Đây là một loại pháp thuật để làm cho những con chó đó biến mất, đó là việc nhổ một cục đờm xuống đất và chà xát bằng chân.
Tena vuttaṃ ‘‘so tathā akāsi. Sunakhā antaradhāyiṃsū’’ti.
Therefore it is said, " He did so. The dogs disappeared."
Vì vậy, đã nói “người đó đã làm như vậy. Những con chó đã biến mất”.
‘‘Tividhena rūpasaṅgaho’’ti ettha nanu saṅgaho ekavidhova, so kasmā ‘‘catubbidho’’ti vuttoti?
Regarding "'In three ways, the inclusion of form'," is not inclusion of one kind? Why is it called "fourfold"?
Ở đây, trong “sự tập hợp của sắc có ba loại”, chẳng phải sự tập hợp chỉ có một loại sao, tại sao lại nói là “bốn loại”?
‘‘Saṅgaho’’ti atthaṃ avatvā aniddhāritatthassa saddasseva vuttattā.
Because the word "saṅgaha" (inclusion) was used without specifying its meaning, referring only to the word itself, whose meaning is undetermined.
Vì từ “saṅgaha” (tập hợp) được nói mà không nói ý nghĩa, chỉ nói từ có ý nghĩa chưa xác định.
‘‘Tividhena rūpasaṅgaho’’tiādīsu (dha. sa. rūpakaṇḍa-tike) padesu saṅgaha-saddo tāva attano atthavasena catubbidhoti ayañhettha attho.
In passages like "'In three ways, the inclusion of form'," and so on, the meaning here is that the word saṅgaha itself is fourfold according to its meaning.
Ở đây, ý nghĩa là từ saṅgaha trong “sự tập hợp của sắc có ba loại” và những điều tương tự (Dha. Sa. Rūpakaṇḍa-tike) có bốn loại theo ý nghĩa của nó.
Atthopi vā aniddhāritaviseso sāmaññena gahetabbataṃ patto ‘‘tividhena rūpasaṅgaho’’tiādīsu (dha. sa. rūpakaṇḍa-tike) ‘‘saṅgaho’’ti vuttoti na koci doso.
Alternatively, if the meaning, not having its specific characteristic determined, is taken generally as stated by "saṅgaha" in "In three ways, the inclusion of form" and so on, there is no fault.
Hoặc ý nghĩa, chưa được xác định chi tiết, đã được hiểu một cách tổng quát là “saṅgaha” trong “sự tập hợp của sắc có ba loại” và những điều tương tự (Dha. Sa. Rūpakaṇḍa-tike), nên không có lỗi nào.
Niddhārite hi visese tassa ekavidhatā siyā, na tato pubbeti.
For when the specific characteristic is determined, it would be of one kind, but not before that.
Nếu chi tiết được xác định, thì nó có thể là một loại, chứ không phải trước đó.
‘‘Jātisaṅgaho’’ti vuttepi jāti-saddassa sāpekkhasaddattā attano jātiyā saṅgahoti ayamattho viññāyateva sambandhārahassa aññassa avuttattā yathā ‘‘mātāpitu upaṭṭhāna’’nti (khu. pā. 5.6; su. ni. 265).
Even when " jātisaṅgaho" is stated, since the word jāti is a dependent word, the meaning "inclusion by one's own kind" is understood, as no other related term that needs connection is mentioned, just as in "support for mother and father".
Ngay cả khi nói “jātisaṅgaho”, vì từ jāti là một từ tương đối, ý nghĩa “sự tập hợp của chủng loại của chính mình” được hiểu vì không có từ nào khác thích hợp để liên kết, giống như “sự phụng dưỡng cha mẹ” (Khu. Pā. 5.6; Su. Ni. 265).
Aṭṭhakathāyaṃ pana yathādhippetamatthaṃ aparipuṇṇaṃ katvā dassetuṃ ‘‘jātisaṅgaho’’ icceva vuttaṃ.
In the Commentary, however, to present the intended meaning incompletely, only " jātisaṅgaho" was stated.
Tuy nhiên, trong Chú giải, để trình bày ý nghĩa được mong muốn nhưng chưa hoàn chỉnh, đã nói “jātisaṅgaho”.
Samānajātikānaṃ saṅgaho, samānajātiyā vā saṅgaho sajātisaṅgaho.
Inclusion of those of the same kind, or inclusion by the same kind, is sajātisaṅgaho (inclusion of one's own kind).
Sự tập hợp của những người cùng chủng loại, hoặc sự tập hợp theo cùng chủng loại là sajātisaṅgaho.
Sañjāyati etthāti sañjāti, sañjātiyā saṅgaho sañjātisaṅgaho, sañjātidesena saṅgahoti attho.
That in which it arises is sañjāti (origin); inclusion by sañjāti is sañjātisaṅgaho (inclusion by origin), meaning inclusion by the place of origin.
Nơi này phát sanh nên gọi là sañjāti, sự tập hợp theo sañjāti là sañjātisaṅgaho, có nghĩa là sự tập hợp theo phương diện phát sanh.
Kiriyāya evarūpāya saṅgaho kiriyāsaṅgaho.
Inclusion by such an action is kiriyāsaṅgaho (inclusion by action).
Sự tập hợp theo hành động như vậy là kiriyāsaṅgaho.
Rūpakkhandhagaṇana nti ‘‘rūpakkhandho’’ti gaṇanaṃ saṅkhyaṃ gacchati ruppanasabhāvattā.
Counting the form aggregate means that "form aggregate" counts as a number because of its nature of being oppressed.
Sự đếm uẩn sắc có nghĩa là sự đếm, số lượng được gọi là “rūpakkhandha” đi đến vì bản chất là bị hoại diệt.
Tīhi koṭṭhāsehi rūpagaṇanāti vakkhamānehi tīhi bhāgehi rūpassa saṅgaho, gaṇetabbatāti attho.
The enumeration of form by three parts means the inclusion or counting of form by the three divisions to be explained.
Sự đếm sắc theo ba phần có nghĩa là sự tập hợp của sắc theo ba phần sẽ được nói đến, tức là cần được đếm.
Rūpāyatanaṃ nipassati paccakkhato vijānātīti nidassanaṃ, cakkhuviññāṇaṃ, nidassatīti vā nidassanaṃ, daṭṭhabbabhāvo, cakkhuviññāṇassa gocarabhāvo, tassa ca rūpāyatanato anaññattepi aññehi dhammehi rūpāyatanaṃ visesetuṃ aññaṃ viya katvā ‘‘saha nidassanenāti sanidassana’’nti evamettha attho veditabbo.
The visual field, one directly perceives, one directly knows, therefore it is nidassanaṃ (visible); visual consciousness, or it makes visible, therefore nidassanaṃ (visible object), the state of being seen, the sphere of visual consciousness. Even though it is not different from the visual field, to distinguish the visual field from other phenomena, it is treated as if distinct, thus the meaning here is to be understood as "sanidassanaṃ" (with visibility), meaning "together with visibility."
Sắc xứ nhìn thấy, nhận biết trực tiếp nên gọi là nidassana (có thể nhìn thấy), tức là nhãn thức, hoặc nidassana (sự nhìn thấy) có nghĩa là sự có thể nhìn thấy, đối tượng của nhãn thức, và mặc dù nó không khác với sắc xứ, nhưng để phân biệt sắc xứ với các pháp khác, nó được coi như khác, và ý nghĩa ở đây cần được hiểu là “cùng với sự nhìn thấy là sanidassana”.
Dhammasabhāvasāmaññena hi ekībhūtesu dhammesu yo nānattakaro sabhāvo, so añño viya katvā upacarituṃ yutto.
For among phenomena that are unified by their common nature, the characteristic that causes diversity is suitable to be treated as if distinct.
Thật vậy, trong các pháp đồng nhất về bản chất chung của pháp, bản chất tạo ra sự khác biệt được coi như khác và thích hợp để được sử dụng.
Evañhi atthavisesāvabodho hotīti.
For in this way, understanding of specific meanings arises.
Chỉ khi đó mới có sự hiểu biết về ý nghĩa đặc biệt.
Cakkhupaṭihananasamatthatoti cakkhuno ghaṭṭanasamatthatāya.
Due to being capable of striking the eye means due to being capable of impacting the eye.
Do khả năng va chạm với mắt có nghĩa là do khả năng va chạm với mắt.
Ghaṭṭanaṃ viya ca ghaṭṭanaṃ daṭṭhabbaṃ.
And impact is to be understood as if an impact.
Sự va chạm cần được hiểu như là sự va chạm.
Dutiyena atthavikappena daṭṭhabbabhāvasaṅkhātaṃ nāssa nidassananti anidassananti yojanā.
With the second interpretation of the meaning, "it has no visibility, i.e., it is invisible," is the construction.
Với cách giải thích ý nghĩa thứ hai, sự liên kết là không có sự nhìn thấy, tức là anidassana, sự không có khả năng nhìn thấy.
Ettha ca dasannaṃ āyatanānaṃ yathārahaṃ sayaṃ, nissayavasena ca sampattānaṃ, asampattānañca paṭimukhabhāvo aññamaññapatanaṃ paṭihananaṃ, yena byāpārādivikārapaccayantarasannidhāne cakkhādīnaṃ visayesu vikāruppatti.
Here, the mutual confrontation or falling upon each other of the ten sense spheres, which are either present or absent, either by themselves or by reliance, is paṭihananaṃ (impact), by which, in the presence of other causes such as activity, a change arises in the sense objects of the eyes, etc.
Ở đây, sự đối mặt lẫn nhau, sự va chạm lẫn nhau của mười xứ, tùy theo trường hợp, đã đạt được hoặc chưa đạt được do sự hỗ trợ, là paṭihanana (sự va chạm), nhờ đó mà sự phát sinh biến đổi trong các đối tượng của mắt và các giác quan khác xảy ra khi có sự hiện diện của các điều kiện phụ trợ như sự hoạt động.
Tattha byāpāro cakkhādīnaṃ savisayesu āvicchannaṃ, rūpādīnaṃ iṭṭhāniṭṭhatā, tattha ca cittassa ābhujananti ime ādisaddasaṅgahitā.
Therein, activity refers to the constant engagement of the eyes, etc., with their respective objects, the agreeable or disagreeable nature of forms, etc., and the mind's inclination towards them; these are included by the word "etc."
Ở đó, sự hoạt động bao gồm những điều được bao gồm bởi từ “vân vân” như sự liên tục của mắt và các giác quan khác trong các đối tượng của chúng, sự dễ chịu hay khó chịu của sắc và các đối tượng khác, và sự hướng tâm vào đó.
Tehi vikārappattiyā paccayantarabyāpārato aññanti katvā anuggahūpaghāto vikāro. Upanissayo pana appadhānassa paccayo idha gahito.
Among these, vikāro (change) is distinct from the activity of other causes by which change is attained, referring to support or harm. However, upanissaya (strong condition) refers to a secondary cause here.
Sự biến đổi là sự hỗ trợ và sự gây hại, được coi là khác với sự hoạt động của các điều kiện phụ trợ do sự biến đổi. Nhưng ở đây, upanissaya (điều kiện hỗ trợ mạnh) được hiểu là điều kiện phụ thuộc.
Kāraṇakāraṇampi kāraṇamevāti gayhamāne siyā tassāpi saṅgahoti.
If a cause of a cause is also taken as a cause, then it might also be included.
Nếu nguyên nhân của nguyên nhân cũng được coi là nguyên nhân, thì nó cũng có thể được bao gồm.
Vuttappakāranti ‘‘cakkhuviññāṇasaṅkhāta’’nti vuttappakāraṃ.
Of the kind stated means "of the kind stated as visual consciousness."
Loại đã nói có nghĩa là loại đã nói “được gọi là nhãn thức”.
Nāssa paṭighoti etthāpi ‘‘vuttappakāra’’nti ānetvā sambandho.
Nāssa paṭigho – here also the connection should be understood by bringing in 'of the kind mentioned'.
Không có sự chướng ngại đối với nó – ở đây cũng vậy, cần hiểu là được liên kết với ý “theo cách đã nói”.
Avasesaṃ soḷasavidhaṃ sukhumarūpaṃ.
Avasesaṃ – the remaining sixteen kinds of subtle form.
Phần còn lại là mười sáu loại sắc vi tế.
Saṅkharontīti sampiṇḍenti.
Saṅkharontī means they collect together.
Tạo tác có nghĩa là tập hợp lại.
Cetanā hi āyūhanarasatāya yathā sampayuttadhamme yathāsakaṃ kiccesu saṃvidahantī viya abhisandahantī vattamānā teneva kiccavisesena te sampiṇḍentī viya hoti, evaṃ attano vipākadhammepi paccayasamavāye saṅkharontī sampiṇḍentī viya hoti.
Indeed, volition, by its characteristic of accumulation, while operating as if arranging its co-arisen phenomena in their respective functions and as if impelling them, by that very specific function, is as if it collects them together; similarly, regarding its own resultant phenomena, in the conjunction of conditions, it is as if it fabricates and collects them together.
Thật vậy, tư (cetanā), do có chức năng thúc đẩy, nỗ lực, khi diễn tiến như thể sắp đặt các pháp đồng sanh vào các phận sự riêng của chúng, như thể kết hợp chúng, thì chính với phận sự đặc biệt đó, nó như thể tập hợp chúng lại; cũng vậy, đối với các pháp quả báo của chính mình, khi có sự hội đủ các duyên, nó như thể tạo tác, như thể tập hợp chúng lại.
Tenāha ‘‘sahajāta…pe… rāsī karontī’’ti.
Therefore, it is said: "sahajāta…etc… rāsī karontī" (collecting together).
Vì thế mới nói “đồng sanh…pe… chất đống lại”.
Abhisaṅkharotīti abhivisiṭṭhaṃ katvā saṅkharoti.
Abhisaṅkharotī means it fabricates in a specially distinguished way.
Abhisaṅkharoti có nghĩa là tạo tác một cách đặc biệt.
Puññābhisaṅkhāro hi attano phalaṃ itarassa phalato ativiya visiṭṭhaṃ bhinnaṃ katvā saṅkharoti paccayato, sabhāvato, pavattiākārato ca sayaṃ itarehi visiṭṭhasabhāvattā.
Indeed, meritorious kammic formation fabricates its own fruit as exceedingly distinguished and different from the fruit of others, due to its conditions, its nature, and its mode of occurrence, and because it itself is of a distinguished nature compared to others.
Thật vậy, phước hành (puññābhisaṅkhāra) tạo tác quả báo của chính nó một cách đặc biệt, khác biệt hơn so với quả báo của các hành khác, xét về duyên, về tự tánh, và về phương cách diễn tiến, vì chính nó có tự tánh đặc biệt hơn các hành khác.
Esa nayo itarehipi.
The same method applies to the others.
Các hành khác cũng theo cách này.
Pujjabhavaphalanibbattanato, attano santānassa punanato ca puñño.
Puñño (merit) is so called because it gives rise to a laudable existence as its fruit, and because it purifies one's own continuum.
Do làm phát sanh quả báo của những cõi cao quý, và do làm thanh tịnh dòng tâm thức của chính mình, nên gọi là phước (puñño).
Mahācittacetanānanti asaṅkhyeyyāyunipphādanādimahānubhāvatāya mahācittesu pavattacetanānaṃ.
Mahācittacetanānaṃ means volitions occurring in great cittas (minds), due to their great power of producing immeasurable lifetimes and so forth.
Trong các tâm đại thiện – là các tư diễn tiến trong các tâm đại thiện do có năng lực lớn như làm phát sanh vô số kiếp sống.
Aṭṭheva cetanā honti, yā kāmāvacarā kusalā.
Aṭṭheva cetanā honti – only eight volitions, which are wholesome kāmāvacara volitions.
Chỉ có tám tư, đó là các tư thiện dục giới.
‘‘Terasapī’’ti kasmā vuttaṃ, nanu ‘‘navā’’ti vattabbaṃ.
"Thirteen also," why is it said? Should it not be said "nine"?
“Mười ba” được nói đến vì sao, há không nên nói “chín” sao?
Na hi bhāvanā ñāṇarahitā yuttāti anuyogaṃ sandhāyāha ‘‘yathā hī’’tiādi.
It is not right that jhāna practice should be devoid of knowledge—referring to this question, it says "yathā hi" (just as, indeed) and so forth.
Thật vậy, không có sự tu tập mà không có trí tuệ thì không hợp lý – nhắm vào câu hỏi này, mới nói “như thế nào” v.v..
Kasiṇaparikammaṃ karontassāti kasiṇesu jhānaparikammaṃ karontassa.
Kasiṇaparikammaṃ karontassā means for one practicing jhāna preparatory work with kasiṇas.
Khi thực hiện sự chuẩn bị (parikamma) cho kasiṇa – là khi thực hiện sự chuẩn bị thiền định trên các kasiṇa.
‘‘Pathavī pathavī’’tiādi bhāvanā hi kasiṇaparikammaṃ.
Indeed, the meditation like "earth, earth" and so forth is kasiṇa preparatory work.
Thật vậy, sự tu tập “đất, đất” v.v. chính là sự chuẩn bị kasiṇa.
Tassa hi parikammassa supaguṇabhāvato anuyuttassa tattha ādarākaraṇena siyā ñāṇarahitacittaṃ.
For one intent upon that preparatory work, due to its well-practiced nature, by doing it with attention, a mind devoid of knowledge might occur.
Thật vậy, do sự chuẩn bị đó chưa được thuần thục, nên tâm không có trí tuệ có thể khởi lên ở người đang thực hành mà không chú tâm.
Jhānapaccavekkhaṇāyapi eseva nayo.
The same method applies to the reviewing of jhāna.
Đối với sự quán xét thiền định cũng theo cách này.
Keci maṇḍalakaraṇampi bhāvanaṃ bhajāpenti.
Some also include the making of mandalas in jhāna practice.
Một số người cũng gộp việc làm vòng tròn vào sự tu tập.
Somanassacittenāti anumodanāpavattidassanamattametaṃ daṭṭhabbaṃ.
Somanassacittenā – this should be understood as merely showing the occurrence of rejoicing.
Với tâm hoan hỷ – điều này cần được hiểu chỉ là sự thể hiện sự diễn tiến của sự tùy hỷ.
Upekkhāsahagatenāpi hi anussarati evāti.
Indeed, one recollects even with a mind accompanied by equanimity.
Thật vậy, người ta cũng tùy niệm với tâm xả thọ.
Kāmaṃ niccasīlaṃ, uposathasīlaṃ, niyamasīlampi sīlameva, paripuṇṇaṃ pana sabbaṅgasampannaṃ sīlaṃ dassetuṃ ‘‘sīlapūraṇatthāyā’’tiādi vuttaṃ.
While it is true that regular morality, Uposatha morality, and morality under vows are all sīla (morality), "sīlapūraṇatthāyā" (for the perfection of morality) and so forth are stated to show the complete sīla, endowed with all its components.
Mặc dù giới thường, giới Bố-tát, giới luật cũng là giới, nhưng để chỉ ra giới đầy đủ với tất cả các chi phần, mới nói “để làm viên mãn giới” v.v.
Nayadassanaṃ vā etaṃ, tasmā ‘‘niccasīlaṃ, uposathasīlaṃ, niyamasīlaṃ samādiyissāmī’’ti vihāraṃ gacchantassa, samādiyitvā samādinnasīle ca tasmiṃ, ‘‘sādhu suṭṭhū’’ti āvajjantassa, taṃ sīlaṃ sodhentassa ca pavattā cetanā sīlamayāti evamettha yojanā veditabbā.
Alternatively, this is a method of demonstration; therefore, the volition that arises for one who is going to a monastery with the thought, "I will undertake regular sīla, Uposatha sīla, and vowed sīla," or for one who has undertaken and completed that sīla, or for one who is reflecting "sādhu, suṭṭhu" (excellent, very good), or for one who is purifying that sīla—this volition is sīlamaya (associated with morality); thus should the connection be understood here.
Hoặc đây là sự chỉ ra phương pháp, do đó, cần hiểu sự liên kết ở đây như sau: tư (cetanā) diễn tiến ở người đang đi đến tịnh xá với ý định “Tôi sẽ thọ trì giới thường, giới Bố-tát, giới luật”, và ở người đã thọ trì giới đó, và ở người đang quán xét “Lành thay, thật tốt đẹp”, và ở người đang làm thanh tịnh giới đó, thì đó là giới hành (sīlamaya).
Tattha ye pañcupādānakkhandhā nāmarūpabhāvena pariggahitā, te yasmā dvārārammaṇehi saddhiṃ dvārappavattadhammavasena vibhāgaṃ labhanti, tasmā dvārachakkādivasena cha chakkā gahitā.
Here, those five aggregates of clinging, comprehended as nāma and rūpa, because they are differentiated according to the phenomena occurring through the doors and sense objects, therefore six sets of six (cha chakkā) are taken, according to the six doors and so forth.
Ở đó, năm uẩn chấp thủ đã được thâu tóm theo trạng thái danh sắc, vì chúng được phân chia theo các pháp diễn tiến qua các căn môn và cảnh sở duyên, nên sáu nhóm đã được thâu tóm theo nhóm sáu căn môn v.v.
Yasmā pana lakkhaṇesu anattalakkhaṇaṃ dubbibhāvaṃ, tasmā tassa vibhāvanāya cha dhātuyo gahitā.
However, since the characteristic of non-self among the characteristics is difficult to discern, six elements (dhātuyo) are taken for its elucidation.
Tuy nhiên, vì trong các đặc tính, đặc tính vô ngã khó phân biệt, nên sáu giới đã được thâu tóm để làm rõ điều đó.
Tato yesu kasiṇesu ito bāhirakānaṃ attābhiniveso, tāni imesaṃ jhānānaṃ ārammaṇabhāvena upaṭṭhānākāramattāni, imāni pana tāni jhānānīti dassanatthaṃ dasa kasiṇāni gahitāni.
After that, to show that the kasiṇas, where external individuals hold views of self, are merely the modes of presentation as objects for these jhānas, and that these are those jhānas, ten kasiṇas are taken.
Sau đó, để chỉ ra rằng những kasiṇa mà những người bên ngoài có sự chấp ngã, đó chỉ là những phương thức xuất hiện như là đối tượng của những thiền này, và đây chính là những thiền đó, nên mười kasiṇa đã được thâu tóm.
Tato dukkhānupassanāya parivārabhāvena paṭikkūlākāravasena dvattiṃsa koṭṭhāsā gahitā.
Then, as an accompaniment to the contemplation of suffering, thirty-two bodily parts are taken in the aspect of repulsiveness.
Sau đó, ba mươi hai phần đã được thâu tóm theo phương cách ghê tởm như là phần phụ của sự quán khổ.
Pubbe khandhavasena saṅkhepato ime dhammā gahitā, idāni nātisaṅkhepavitthāranayena ca manasi kātabbāti dassanatthaṃ dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa dhātuyo ca gahitā.
Previously, these phenomena were taken briefly according to the aggregates; now, to show that they should be attended to in a way that is neither too brief nor too extensive, twelve sense bases (āyatanāni) and eighteen elements (dhātuyo) are taken.
Trước đây, những pháp này đã được thâu tóm một cách tóm tắt theo phương diện các uẩn, bây giờ để chỉ ra rằng chúng cần được tác ý theo phương pháp không quá tóm tắt cũng không quá chi tiết, nên mười hai xứ và mười tám giới đã được thâu tóm.
Tesu ime dhammā satipi suññānirīhaabyāpārabhāve dhammasabhāvato ādhipaccabhāvena pavattantīti anattabhāvavibhāvanatthaṃ indriyāni gahitāni.
Among these, even though these phenomena are empty, devoid of desire, and without activity, they operate as a ruling power due to their inherent nature; to illustrate the characteristic of non-self, the faculties (indriyāni) are taken.
Trong số đó, để làm rõ trạng thái vô ngã, các căn (indriya) đã được thâu tóm, vì những pháp này, mặc dù có trạng thái không, không nỗ lực, không hoạt động, nhưng theo tự tánh của pháp, chúng diễn tiến theo trạng thái chủ tể.
Evaṃ anekabhedabhinnāpi ime dhammā bhūmittayapariyāpannatāya tividhāva hontīti dassanatthaṃ tisso dhātuyo gahitā.
In this way, even though these phenomena are distinguished by various differences, they are of only three kinds, being included in the three planes of existence; to show this, the three dhātus are taken.
Cũng vậy, để chỉ ra rằng những pháp này, mặc dù có nhiều sự khác biệt, nhưng do nằm trong ba cõi, nên chỉ có ba loại, nên ba giới đã được thâu tóm.
Ettāvatā nimittaṃ dassetvā pavattaṃ dassetuṃ kāmabhavādayo nava bhavā gahitā.
Having thus shown the sign (nimitta), to show the occurrence (pavatta), the nine existences (bhavā) such as kāma-bhava and so forth are taken.
Sau khi chỉ ra tướng (nimitta) đến đây, để chỉ ra sự diễn tiến, chín cõi hữu như dục hữu v.v. đã được thâu tóm.
Ettake abhiññeyyavisese pavattamanasikārakosallena saṇhasukhumesu nibbattitamahaggatadhammesu manasikāro pavattetabboti dassanatthaṃ jhānaappamaññārūpāni gahitāni.
To show that mental engagement should be practiced in the subtle and refined exalted phenomena that arise through skill in mental engagement concerning such specific objects of knowledge, the jhānas, immeasurables (appamaññā), and rūpa-jhānas are taken.
Để chỉ ra rằng sự tác ý cần được diễn tiến trong các pháp đại hành vi tế được sanh khởi bởi sự khéo léo trong tác ý diễn tiến đối với những đối tượng cần quán triệt đặc biệt này, nên các thiền, vô lượng tâm và sắc đã được thâu tóm.
Tattha jhānāni nāma vuttāvasesārammaṇāni rūpāvacarajjhānāni.
Here, jhānas refer to the rūpāvacara jhānas whose objects have not yet been mentioned.
Ở đó, các thiền là các thiền sắc giới với các đối tượng còn lại đã được nói đến.
Puna paccayapaccayuppannavibhāgato ime dhammā vibhajja manasikātabbāti dassanatthaṃ paṭiccasamuppādaṅgāni gahitāni.
Again, to show that these phenomena should be distinguished and attended to according to the distinction between cause and effect, the factors of dependent origination (paṭiccasamuppādaṅgāni) are taken.
Sau đó, để chỉ ra rằng những pháp này cần được phân tích và tác ý theo sự phân chia duyên và pháp do duyên sanh, nên các chi phần của Duyên khởi đã được thâu tóm.
Paccayākāramanasikāro hi sukhena, suṭṭhutarañca lakkhaṇattayaṃ vibhāveti, tasmā so pacchato gahito.
Indeed, mental engagement with the causal aspect easily and more clearly elucidates the three characteristics; therefore, it is taken last.
Thật vậy, sự tác ý theo phương thức duyên làm rõ ba đặc tính một cách dễ dàng và rõ ràng hơn, do đó nó được thâu tóm sau cùng.
Evaṃ ete sammasanīyabhāvena gahitā khandhādivasena koṭṭhāsato pañcavīsatividhā, pabhedato pana atītādibhedaṃ anāmasitvā gayhamānā dvīhi ūnāni dvesatāni honti.
In this way, these phenomena, taken as objects of contemplation, are twenty-five kinds according to their divisions based on aggregates and so forth; but when taken without considering distinctions like past and so forth, they are two hundred minus two (198) in number according to their varieties.
Cũng vậy, những uẩn v.v. này được thâu tóm theo phương diện cần quán xét, có hai mươi lăm loại theo phần, nhưng nếu được thâu tóm mà không đề cập đến sự khác biệt quá khứ v.v. thì có hai trăm loại trừ hai.
Idaṃ tāvettha pāḷivavatthānaṃ, atthavicāraṃ pana icchantehi paramatthamañjūsāyaṃ visuddhimaggasaṃvaṇṇanāyaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
This is the determination of the Pāli text here; however, those wishing to inquire into the meaning should understand it according to the method stated in the Visuddhimaggasaṃvaṇṇanā in the Paramatthamañjūsā.
Đây là sự sắp xếp theo Pāli ở đây, nhưng những ai muốn tìm hiểu sự quán xét ý nghĩa thì cần phải hiểu theo phương pháp đã được nói trong Visuddhimaggasaṃvaṇṇanā trong Paramatthamañjūsā.
Cattāro maggaṭṭhā, heṭṭhimā tayo phalaṭṭhāti evaṃ sattavidho. Tisso sikkhāti adhisīlādikā tisso sikkhā.
The four path-attainers and the three lower fruit-attainers—thus it is sattavidho (sevenfold). Tisso sikkhā means the three trainings, such as adhisīla and so forth.
Bốn bậc đạo, ba bậc quả thấp hơn – như vậy là bảy loại. Ba học giới là ba học giới như giới học (adhisīla) v.v.
Tāsu jātoti vā sekkho, ariyapuggalo hi ariyāya jātiyā jāyamāno sikkhāsu jāyati, na yoniyaṃ.
Sekkho (one in training) is so called either because he is born in them; for indeed, an Ariya person, being born of the Ariya birth, is born in the trainings, not in a womb.
Hoặc bậc hữu học (sekha) là người sanh ra trong đó, vì bậc Thánh nhân khi sanh ra với Thánh chủng thì sanh ra trong các học giới, chứ không phải trong thai tạng.
Sikkhanasīloti vā sekkho. Puggalādhiṭṭhānāya vā kathāya sekkhassa ayanti aññāsādhāraṇamaggaphalattayadhammā sekkhapariyāyena vuttā.
Or Sekkho means one whose nature is to train. Or, in a discourse based on individuals, these path and fruit phenomena, which are unique to the Sekkha, are stated by way of the Sekkha.
Hoặc bậc hữu học là người có thói quen học tập. Hoặc, theo cách nói về chúng sanh, đây là của bậc hữu học – do đó, các pháp ba đạo quả không chung với người khác được nói đến theo danh từ bậc hữu học.
Asekkhoti ca yattha sekkhabhāvāsaṅkā atthi, tatthāyaṃ paṭisedhoti lokiyanibbānesu asekkhabhāvanāpatti daṭṭhabbā.
And Asekkho (one beyond training) – where there is a possibility of being a Sekkha, here is the refutation; thus should the attainment of Asekkha-hood in mundane Nibbāna be understood.
Và bậc vô học (asekha) – ở đây, sự phủ nhận này là nơi có sự nghi ngờ về trạng thái hữu học, nên cần hiểu là sự đạt được trạng thái vô học trong Niết Bàn thế gian.
Sīlasamādhipaññāsaṅkhātā hi sikkhā attano paṭipakkhakilesehivippamuttā parisuddhā upakkilesānaṃ ārammaṇabhāvampi anupagamanato etā ‘‘sikkhā’’ti vattuṃ yuttā aṭṭhasupi maggaphalesu vijjanti, tasmā catumaggaheṭṭhimaphalattayasamaṅgino viya arahattaphalasamaṅgīpi tāsu sikkhāsu jātoti ca taṃsamaṅgino arahato itaresaṃ viya sekkhatte sati sekkhassa ayanti ca sikkhā sīlaṃ etassāti ca ‘‘sekkho’’ti vattabbo siyāti tannivattanatthaṃ asekkhoti yathāvuttasekkhabhāvapaṭisedho kato.
Indeed, the trainings, called morality, concentration, and wisdom, being freed from their opposing defilements, purified, and not even entering the state of being objects for defilements, are fit to be called "trainings." They exist in all eight paths and fruits. Therefore, just as one endowed with the four paths and the three lower fruits is said to be "born in those trainings," so too one endowed with the fruit of arahantship. And if the arahant, endowed with them, were a learner (sekha) like the others, and if these trainings were his morality, then he would be called a "learner." To prevent this, the word asekha is used, denying the state of being a learner as described.
Thật vậy, ba học gồm giới, định và tuệ, là những học pháp đã thoát khỏi các phiền não đối nghịch của chính mình, thanh tịnh, và không trở thành đối tượng của các cấu uế, nên chúng xứng đáng được gọi là “học pháp” (sikkhā), và chúng hiện hữu trong cả tám đạo và quả. Do đó, để bác bỏ ý kiến cho rằng người thành tựu quả A-la-hán cũng đã sinh trong các học pháp ấy như người thành tựu bốn đạo và ba quả thấp, và rằng vị A-la-hán thành tựu các học pháp ấy cũng có thể được gọi là “Hữu học” (sekha) như những người khác – vì các học ấy thuộc về Hữu học, và giới là của người ấy – nên đã có sự phủ nhận trạng thái Hữu học như đã nói, tức là Vô học (asekkha).
Arahattaphale hi pavattamānā sikkhā pariniṭṭhitasikkhākiccattā na sikkhākiccaṃ karonti, kevalaṃ sikkhāphalabhāveneva pavattanti, tasmā na tā sikkhāvacanaṃ arahanti, nāpi taṃsamaṅgī sekkhavacanaṃ, na ca ‘‘sikkhanasīlo, sikkhāsu jāto’’ti ca vattabbataṃ arahati.
For indeed, the trainings occurring in the fruit of arahantship, having completed their task of training, do not perform the function of training. They merely exist as the fruit of training. Therefore, they do not deserve the appellation "training," nor does one endowed with them deserve the appellation "learner," nor does he deserve to be called "one whose nature is to train" or "born in the trainings."
Thật vậy, các học pháp diễn tiến trong quả A-la-hán không thực hiện chức năng học pháp vì công việc học tập đã hoàn tất; chúng chỉ diễn tiến dưới dạng quả của học pháp. Do đó, chúng không xứng đáng được gọi là học pháp, và người thành tựu chúng cũng không xứng đáng được gọi là Hữu học, cũng không xứng đáng được gọi là “người có giới hạnh học tập” hay “người đã sinh trong các học pháp”.
Heṭṭhimaphalesu pana sikkhā sakadāgāmimaggavipassanādīnaṃ upanissayabhāvato sikkhākiccaṃ karontīti sikkhāvacanaṃ arahanti, taṃsamaṅgino ca sekkhavacanaṃ, ‘‘sikkhanasīlā, sikkhāsu jātā’’ti ca vattabbataṃ arahanti.
In the lower fruits, however, the trainings, being a proximate cause for the vipassanā of the stream-entry and once-return paths, perform the function of training, and thus deserve the appellation "training." One endowed with them deserves the appellation "learner," and they deserve to be called "of a training nature" and "born in the trainings."
Tuy nhiên, các học pháp trong các quả thấp hơn xứng đáng được gọi là học pháp vì chúng thực hiện chức năng học pháp do là nhân duyên cho thiền quán đạo Nhất Lai, v.v. Và người thành tựu chúng xứng đáng được gọi là Hữu học, cũng xứng đáng được gọi là “người có giới hạnh học tập” hay “người đã sinh trong các học pháp”.
‘‘Sikkhatīti sekkho’’ti ca apariyositasikkho dassitoti.
And "'sekha' is one who trains" shows one whose training is not yet completed.
Và “Người đang học tập là Hữu học” (Sikkhatīti sekkho) cho thấy người chưa hoàn tất việc học.
Anantarameva ‘‘khīṇāsavo’’ti ādiṃ vatvā ‘‘na sikkhatīti asekkho’’ti vuttattā pariyositasikkho dassito, na sikkhārahito tassa tatiyapuggalabhāvena gahitattā.
Immediately after saying "one whose taints are destroyed," it is stated, "'asekha' is one who does not train," indicating one whose training is completed, not one who is without training, as he is taken as a third person.
Ngay sau đó, khi nói “Khīṇāsavo” (người lậu tận) v.v. và “Na sikkhatīti asekkho” (người không học tập là Vô học), thì người đã hoàn tất việc học được chỉ ra, không phải người không có học pháp vì người ấy được xem là ngôi thứ ba.
Vuddhippattasikkho vā asekkhoti etasmiṃ atthe sekkhadhammesu eva ṭhitassa kassaci ariyassa asekkhabhāvāpattīti arahattamaggadhammā vuddhippattā, yathāvuttehi ca atthehi sekkhoti katvā taṃsamaṅgino aggamaggaṭṭhassa asekkhabhāvo āpannoti?
Or is "asekha" one whose training has reached development? In this sense, the state of being an asekha would apply to any noble one who abides in the qualities of a sekha. Does this imply that the qualities of the Arahantship Path, being developed, and having been defined as "sekha" in the aforementioned senses, mean that one who possesses them, being established in the highest path, attains the state of an asekha?
Hoặc “Vô học” là người có học pháp đã phát triển. Theo nghĩa này, liệu có phải bất kỳ vị Thánh nào đang ở trong các pháp Hữu học cũng trở thành Vô học, nghĩa là các pháp đạo A-la-hán đã phát triển, và theo các nghĩa đã nói, người thành tựu đạo tối thượng được gọi là Hữu học, thì trạng thái Vô học được áp dụng cho người ấy chăng?
Na taṃsadisesu tabbohārato.
No, because that designation applies to similar ones.
Không, vì danh hiệu đó được áp dụng cho những người tương tự.
Arahattamaggato hi ninnānākaraṇaṃ arahattaphalaṃ ṭhapetvā pariññādikiccakaraṇaṃ, vipākabhāvañca, tasmā te eva sekkhadhammā ‘‘aggaphaladhammabhāvaṃ āpannā’’ti sakkā vattuṃ, kusalasukhato ca vipākasukhaṃ santataratāya paṇītataranti, vuddhippattā ca te dhammā hontīti taṃsamaṅgī ‘‘asekkho’’ti vuccatīti.
Indeed, differentiating from the Arahantship Path, the Fruit of Arahantship performs the function of full understanding, etc., and is also a result. Therefore, those very qualities of a sekha can be said to have attained the "state of the highest fruit qualities," and the happiness of result is calmer and more sublime than the happiness of wholesome deeds. And those qualities are developed; therefore, one who possesses them is called an "asekha."
Thật vậy, quả A-la-hán khác với đạo A-la-hán ở chỗ nó thực hiện các chức năng như liễu tri, và ở trạng thái quả dị thục. Do đó, chỉ những pháp Hữu học ấy mới có thể được nói là “đã đạt đến trạng thái pháp quả tối thượng”, và vì hạnh phúc dị thục cao quý hơn hạnh phúc thiện nghiệp do tính an tịnh hơn, nên các pháp ấy đã phát triển. Vì vậy, người thành tựu chúng được gọi là “Vô học”.
Jātimahallakoti jātiyā vuḍḍhataro addhagato vayoanuppatto.
Jātimahallako means one who is old by birth, advanced in years, who has reached old age.
Jātimahallako (trưởng lão về tuổi tác) nghĩa là người đã lớn tuổi, đã trải qua một thời gian dài, đã đạt đến tuổi già.
So hi rattaññutāya yebhuyyena jātidhammakuladhammapadesu thāvariyappattiyā jātithero nāma.
Because of his long experience, and generally having attained stability in matters of birth and lineage, he is called a jātithera.
Vị ấy, do đã biết từ lâu, thường đạt được sự vững chắc trong các pháp liên quan đến sinh tử và gia đình, nên được gọi là Jātithero (trưởng lão về tuổi tác).
Therakaraṇā dhammāti sāsane thirabhāvakarā guṇā paṭipakkhanimmadanakā.
Therakaraṇā dhammā means the qualities that bring stability in the Dispensation, the qualities that suppress adversaries.
Therakaraṇā dhammā (các pháp làm nên bậc Trưởng lão) là những phẩm chất tạo nên sự vững chắc trong giáo pháp, có khả năng chế ngự đối thủ.
Theroti vakkhamānesu dhammesu thirabhāvappatto.
Thero means one who has attained stability in the qualities that will be described.
Thero (Trưởng lão) là người đã đạt được sự vững chắc trong các pháp sẽ được nói đến.
Sīlavāti pāsaṃsena sātisayena sīlena samannāgato, sīlasampannoti attho, etena dussīlyasaṅkhātassa bālyassa abhāvamāha.
Sīlavā means one endowed with excellent and surpassing morality; the meaning is "morally accomplished." By this, it is stated that there is no foolishness in the sense of immorality.
Sīlavā (người có giới hạnh) nghĩa là người có giới hạnh đáng khen ngợi một cách đặc biệt, tức là người hoàn hảo về giới hạnh. Điều này cho thấy sự không có ngu si dưới dạng ác giới.
Suttageyyādi bahu sutaṃ etenāti bahussuto, etenāssa sutavirahasaṅkhātassa bālyassa abhāvaṃ, paṭisaṅkhānabalena ca patiṭṭhitabhāvaṃ vadati.
Bahussuto means "much heard" by him in suttas, geyyas, etc. By this, it states the absence of foolishness in the sense of lack of learning, and his established state by the power of reflection.
Bahussuto (người đa văn) là người đã nghe nhiều kinh điển, v.v. Điều này nói lên sự không có ngu si dưới dạng thiếu kiến thức, và sự vững chắc nhờ sức mạnh của sự suy xét.
‘‘Catunnaṃ jhānānaṃ lābhī’’ti iminā nīvaraṇādisaṅkhātassa bālyassa abhāvaṃ, bhāvanābalena ca patiṭṭhitabhāvaṃ katheti.
By "Catunnaṃ jhānānaṃ lābhī" (one who has attained the four jhāna), it expresses the absence of foolishness in the sense of hindrances, etc., and his established state by the power of development.
Với câu “Catunnaṃ jhānānaṃ lābhī” (người thành tựu bốn thiền), điều này nói lên sự không có ngu si dưới dạng các triền cái, v.v., và sự vững chắc nhờ sức mạnh của sự tu tập.
‘‘Āsavānaṃ khayā’’tiādinā avijjāsaṅkhātassa bālyassa sabbaso abhāvaṃ, khīṇāsavattherabhāvena patiṭṭhitabhāvañcassa dasseti.
By "Āsavānaṃ khayā" (through the destruction of the taints), etc., it shows the complete absence of foolishness in the sense of ignorance, and his established state as an arahant whose taints are destroyed.
Với câu “Āsavānaṃ khayā” (do sự diệt tận các lậu hoặc), điều này nói lên sự không có ngu si dưới dạng vô minh một cách hoàn toàn, và sự vững chắc của vị ấy do đã trở thành vị Trưởng lão lậu tận.
Na cettha samudāye vākyaparisamāpanaṃ, atha kho paccekaṃ vākyaparisamāpananti dassento ‘‘evaṃ vuttesu dhammesū’’tiādimāha.
And here, the sentence is not completed by way of aggregation, but rather by way of individual completion; thus, it says "evaṃ vuttesu dhammesu" (in the qualities thus stated), etc.
Ở đây, không phải là sự kết thúc câu trong một tập hợp, mà là sự kết thúc câu riêng lẻ, nên có câu “Evaṃ vuttesu dhammesu” (trong các pháp đã nói như vậy) v.v.
Theranāmako vā ‘‘thero’’ti evaṃ nāmako vā.
Theranāmako vā or "one named thera" thus.
Hoặc Theranāmako (người có tên là Trưởng lão) nghĩa là người có tên là “Trưởng lão” như vậy.
Anuggahavasena, pūjāvasena vā attano santakaṃ parassa dīyati etenāti dānaṃ, pariccāgacetanā.
Dānaṃ is that by which one's own possession is given to another by way of favor or veneration; it is the volition of relinquishing.
Dānaṃ (bố thí) là thứ được ban cho người khác từ tài sản của mình theo cách giúp đỡ hoặc cúng dường, là ý muốn từ bỏ.
Dānameva dānamayaṃ. Padapūraṇamattaṃ maya-saddo.
Dānamayaṃ is simply dāna. The word "maya" merely fills the sentence.
Chính bố thí là dānamayaṃ (do bố thí). Từ “maya” chỉ là từ đệm.
Puññañca taṃ yathāvuttenatthena kiriyā ca kammabhāvatoti puññakiriyā. Paresaṃ piyamanāpatāsevanīyatādīnaṃ ānisaṃsānaṃ.
Puññakiriyā is both merit and an act in the aforementioned sense of being a deed. Ānisaṃsānaṃ means "of benefits," such as being agreeable and delightful to others, and worthy of service.
Đó là phước và là hành động do tính chất nghiệp, nên là puññakiriyā (hành động tạo phước). Ānisaṃsānaṃ (lợi ích) như sự được yêu mến, được ưa thích, được phụng sự của người khác.
Pubbe…pe… vasenevāti saṅkhārattike (dī. ni. 3.305; dī. ni. aṭṭha. 3.305) vuttadānamayasīlamayabhāvanāmayacetanāvaseneva.
Pubbe…pe… vasenevā means simply by the volition of merit-making through giving, morality, and mental development, as stated in the three aggregates of volitional formations.
Pubbe…pe… vasenevā (trước đây…v.v… chỉ theo cách) nghĩa là chỉ theo ý muốn bố thí, trì giới và tu tập như đã nói trong ba loại hành động (Dī. Ni. 3.305; Dī. Ni. Aṭṭha. 3.305).
Imāni veditabbānīti sambandho.
This is the connection: "These are to be known."
Đây là điều cần được biết, đó là sự liên kết.
Etthāti etesu puññakiriyavatthūsu.
Etthā means "among these grounds for making merit."
Etthā (trong đây) nghĩa là trong các cơ sở tạo phước này.
Kāyena karontassāti attano kāyena pariccāgapayogaṃ pavattentassa.
Kāyena karontassā means for one who performs the act of relinquishing with his own body.
Kāyena karontassā (đối với người thực hiện bằng thân) nghĩa là đối với người thực hiện hành động từ bỏ bằng chính thân mình.
Tadatthanti dānatthaṃ.
Tadatthaṃ means "for that purpose," for giving.
Tadatthaṃ (vì mục đích đó) nghĩa là vì mục đích bố thí.
‘‘Imaṃ deyyadhammaṃ dehī’’ti vācaṃ nicchārentassa.
Vācaṃ nicchārentassa means for one who utters the words, "Give this offering!"
Vācaṃ nicchārentassa (đối với người phát ra lời) “Hãy cho vật cúng dường này”.
Dānapāramiṃ āvajjetvā vā ti yathā kevalaṃ ‘‘annadānādīni demī’’ti dānakāle taṃ dānamayaṃ puññakiriyavatthu hoti, evaṃ ‘‘imaṃ dānamayaṃ sammāsambodhiyā paccayo hotū’’ti dānapāramiṃ āvajjetvā dānakālepi dānasīseneva pavattitattā.
Dānapāramiṃ āvajjetvā vā means, just as at the time of giving, when one simply says, "I give food and other gifts," it becomes a ground for making merit through giving, so too dānakālepi (even at the time of giving), when one reflects on the perfection of giving, saying, "May this giving be a cause for complete enlightenment," it proceeds under the heading of giving.
Dānapāramiṃ āvajjetvā vā (hoặc sau khi quán tưởng đến Ba-la-mật bố thí) nghĩa là, giống như khi bố thí các vật như thức ăn, v.v., cơ sở tạo phước do bố thí ấy phát sinh, thì cũng vậy, khi quán tưởng đến Ba-la-mật bố thí với ý “Nguyện cho vật cúng dường này là nhân duyên cho chánh đẳng chánh giác”, thì dānapāramiṃ āvajjetvā dānakālepi (ngay cả trong lúc bố thí sau khi quán tưởng đến Ba-la-mật bố thí) cũng được xem là do bố thí mà phát sinh.
Vattasīse ṭhatvāti ‘‘etaṃ dānaṃ nāma mayhaṃ kulavaṃso kulatanti kulapaveṇī kulacāritta’’nti cārittasīle ṭhatvā dadato cārittasīlamayaṃ. Yathā deyyadhammapariccāgavasena pavattamānāpi dānacetanā vattasīse ṭhatvā dadato sīlamayaṃ puññakiriyavatthu hoti pubbābhisaṅkhārassa, aparabhāgacetanāya ca tathā pavattattā, evaṃ deyyadhamme khayato, vayato sammasanaṃ paṭṭhapetvā dadato bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthu hoti pubbabhāgacetanāya, deyyadhamme aparabhāgacetanāya ca tathā pavattattā.
Vattasīse ṭhatvā means cārittasīlamayaṃ (merit through customary morality) for one who gives by establishing himself in customary morality, thinking, "This giving is my family tradition, family lineage, family custom, family practice." Just as the volition of giving, even when it arises through the relinquishing of an offering, becomes a ground for making merit through morality for one who gives by establishing himself in customary morality, due to the initial and subsequent volitions proceeding thus; so too, when one gives by reflecting on the perishable and vanishing nature of the offering, it becomes a bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthu hoti (ground for making merit through mental development), due to the initial volition and the subsequent volition concerning the offering proceeding thus.
Vattasīse ṭhatvā (sau khi giữ vững trong giới hạnh) nghĩa là dadato cārittasīlamayaṃ (do giới hạnh của người bố thí) sau khi giữ vững trong giới hạnh tập quán, với ý “Bố thí này là truyền thống gia đình, dòng dõi gia đình, phong tục gia đình, tập quán gia đình của tôi”. Giống như ý muốn bố thí, dù diễn tiến theo cách từ bỏ vật cúng dường, nhưng khi bố thí sau khi giữ vững trong giới hạnh thì trở thành cơ sở tạo phước do giới hạnh, do ý muốn trước đó và ý muốn sau đó diễn tiến như vậy. Tương tự, khi dadato bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthu hoti (người bố thí thì cơ sở tạo phước do tu tập phát sinh) khi khayato, vayato sammasanaṃ paṭṭhapetvā (sau khi thiết lập sự quán xét về sự hoại diệt và biến mất) trong vật cúng dường, do ý muốn trước đó và ý muốn sau đó trong vật cúng dường diễn tiến như vậy.
Apacīticetanā apacitisahagataṃ apacīyati etāyāti yathā nandīrāgo eva nandīrāgasahagatā, yathāvuttāya vā apacitiyā sahagataṃ sahapavattanti apacitisahagataṃ.
The volition of reverence is apacitisahagataṃ. It is by this that reverence is paid, or just as the delight-lust itself is accompanied by delight-lust, so too it is accompanied by the aforementioned reverence, proceeding together, thus apacitisahagataṃ.
Ý muốn cung kính là apacitisahagataṃ (đi kèm với sự cung kính). Nó được cung kính bởi điều này. Giống như tham ái hoan hỷ là hoan hỷ tham ái đi kèm, hoặc là sự diễn tiến cùng với sự cung kính đã nói, nên là apacitisahagataṃ.
Apacāyanavasena pavattaṃ puññakiriyavatthu. Vayasā guṇehi ca vuḍḍhatarānaṃ vattapaṭipattīsu byāvaṭo hoti yāya cetanāya, sā veyyāvaccaṃ, veyyāvaccameva veyyāvaccasahagataṃ. Veyyāvaccasaṅkhātāya vā vattapaṭipattiyā samuṭṭhāpanavaseneva sahagataṃ pavattanti veyyāvaccasahagataṃ, tathāpavattaṃ puññakiriyavatthu.
Puññakiriyavatthu is the ground for making merit that proceeds by way of reverence. Veyyāvaccaṃ is the volition by which one is engaged in the duties and practices for those who are older by age and qualities; veyyāvaccasahagataṃ is simply veyyāvacca. Or, it is accompanied and proceeds simply by way of initiating the duties and practices called veyyāvacca, thus veyyāvaccasahagataṃ, a ground for making merit that proceeds thus.
Puññakiriyavatthu (cơ sở tạo phước) diễn tiến theo cách cung kính. Ý muốn mà nhờ đó người ta bận rộn trong các hạnh và hành vi đối với những người lớn tuổi hơn về tuổi tác và phẩm chất, đó là veyyāvaccaṃ (phục vụ). Chính sự phục vụ là veyyāvaccasahagataṃ (đi kèm với sự phục vụ). Hoặc là sự diễn tiến cùng với sự phục vụ dưới dạng các hạnh và hành vi như vậy, nên là veyyāvaccasahagataṃ. Cơ sở tạo phước diễn tiến như vậy.
Attano santāne pattaṃ puññaṃ anuppadīyati etenāti pattānuppadānaṃ. Tathā parena anuppadinnatāya pattaṃ abbhanumodati etenāti pattabbhanumodanaṃ. Ananuppadinnaṃ pana kevalaṃ abbhanumodīyati etenāti abbhanumodanaṃ. Dhammaṃ deseti etāyāti desanā, desanāva desanāmayaṃ. Suṇāti etenāti savanaṃ, savanameva savanamayaṃ. Diṭṭhiyā ñāṇassa ujugamanaṃ diṭṭhijugataṃ. Sabbattha ‘‘puññakiriyavatthū’’ti padaṃ apekkhitvā napuṃsakaliṅgatā.
Pattānuppadānaṃ is that by which the merit attained in one's own continuity is transferred. Likewise, pattabbhanumodanaṃ is that by which one rejoices in the merit transferred by another. Abbhanumodanaṃ is that by which one merely rejoices in what has not been transferred. Desanā is that by which one teaches the Dhamma; desanāmayaṃ is simply desanā. Savanaṃ is that by which one listens; savanamayaṃ is simply savana. Diṭṭhijugataṃ is the uprightness of knowledge in view. Everywhere, the word "puññakiriyavatthu" is implied, hence the neuter gender.
Pattānuppadānaṃ (hồi hướng phước) là sự hồi hướng phước đã đạt được trong dòng tâm thức của mình cho người khác. Tương tự, pattabbhanumodanaṃ (tùy hỷ phước đã hồi hướng) là sự tùy hỷ phước đã được người khác hồi hướng. Còn abbhanumodanaṃ (tùy hỷ) là sự tùy hỷ đơn thuần đối với phước chưa được hồi hướng. Desanā (thuyết pháp) là sự thuyết pháp nhờ điều này, chính sự thuyết pháp là desanāmayaṃ (do thuyết pháp). Savanaṃ (lắng nghe) là sự lắng nghe nhờ điều này, chính sự lắng nghe là savanamayaṃ (do lắng nghe). Diṭṭhijugataṃ (chánh kiến) là sự đi thẳng của trí tuệ trong quan kiến. Ở mọi nơi, từ “puññakiriyavatthu” (cơ sở tạo phước) được ngụ ý, nên có dạng giống trung tính.
Pūjāvasena sāmīcikiriyā apacāyanaṃ apaciti. Vayasā guṇehi ca jeṭṭhānaṃ gilānānañca taṃtaṃkiccakaraṇaṃ veyyāvaccaṃ. Ayametesaṃ visesoti āha ‘‘tatthā’’tiādi.
Deference, which is proper conduct in the way of veneration, is deference (apaciti). Rendering various services to elders in age and virtue, and to the sick, is service (veyyāvacca). That this is the distinction between these is stated with "in that" and so on.
Kính lễ, hành động thích hợp, sự tôn kính là apaciti (tôn kính). Làm các công việc thích hợp cho những bậc trưởng thượng về tuổi tác và đức hạnh, và cho người bệnh là veyyāvacca (phục vụ). Đây là sự khác biệt giữa chúng, nên nói "tatthā" (trong đó), v.v.
Cattāro paccaye datvā sabbasattānanti ca ekadesato ukkaṭṭhaniddeso, yaṃ kiñci deyyadhammaṃ datvā, puññaṃ vā katvā ‘‘katipayānaṃ, ekasseva vā patti hotū’’ti pariṇāmanampi pattānuppadānameva.
"Having given the four requisites to all beings" is a superior designation of a part, for even dedicating a portion of whatever meritorious deed or act of merit performed, saying "may this accrue to a few, or to one person," is indeed the transference of merit.
Việc nói "cúng dường bốn vật dụng cho tất cả chúng sanh" là một cách diễn đạt nổi bật một phần; sau khi cúng dường bất cứ vật phẩm đáng cúng dường nào, hoặc sau khi làm phước, việc hồi hướng rằng "mong rằng phước này đến với một vài người, hoặc chỉ một người" cũng chính là sự hồi hướng phước.
Taṃ na mahapphalaṃ taṇhāya parāmaṭṭhattā.
That is not greatly fruitful because it is tainted by craving.
Điều đó không mang lại quả lớn vì bị tham ái chi phối.
Paresaṃ deseti hitapharaṇena muducittenāti ānetvā sambandhitabbaṃ.
It should be connected by inferring "one teaches others with a mind permeated by well-being and gentleness."
Nên hiểu rằng: "Giảng pháp cho người khác với lòng từ ái và tâm nhu hòa."
Evanti evaṃ imaṃ dhammaṃ sutvā bahussuto hutvā pare dhammadesanāya anuggaṇhissāmīti hitapharaṇena muducittena dhammaṃ suṇāti. Evañhissa savanaṃ attano, paresañca sammāpaṭipattiyā paccayabhāvato mahapphalaṃ bhavissatīti.
Thus, having heard this Dhamma and become learned, thinking "I will help others through Dhamma teaching," one listens to the Dhamma with a gentle mind permeated by well-being. For him, such listening, being a condition for proper practice for himself and for others, will be greatly fruitful.
Eva (như vậy): "Sau khi nghe pháp này, trở thành người đa văn, tôi sẽ giúp đỡ người khác bằng cách giảng pháp" – với ý nghĩ này, người ấy nghe pháp với lòng từ ái và tâm nhu hòa. Như vậy, việc nghe pháp của người ấy sẽ mang lại quả lớn vì là nhân cho sự thực hành đúng đắn của chính mình và của người khác.
Sabbesanti sabbesampi dasannaṃ puññakiriyavatthūnaṃ.
"Of all" means of all ten bases of meritorious action.
Sabbesa (của tất cả): của tất cả mười căn bản tạo phước.
Niyamalakkhaṇanti mahapphalabhāvassa niyāmakasabhāvaṃ.
"The characteristic of regulation" means the regulating nature of being greatly fruitful.
Niyamalakkhaṇa (đặc tính quy định): bản chất quy định của việc mang lại quả lớn.
Diṭṭhiyā ujubhāvenevāti ‘‘atthi, natthī’’ti antadvayassa durasamussāritatāya ‘‘atthi dinna’’ntiādi (ma. ni. 2.94; 3.136; vibha. 793) nayappavattāya sammādiṭṭhiyā ujukameva pavattiyā.
"Only by uprightness of view" means by the straight conduct of right view, which proceeds in the manner of "there is what is given" and so on, having completely dispelled the two extremes of "it is" and "it is not."
Diṭṭhiyā ujubhāveneva (chỉ bằng sự ngay thẳng của chánh kiến): do sự không bị dao động bởi hai cực đoan "có" và "không", mà chỉ bằng sự vận hành ngay thẳng của chánh kiến, như trong cách nói "có sự bố thí" v.v. (Ma. Ni. 2.94; 3.136; Vibha. 793).
Dānādīsu hi yaṃ kiñci imāya eva sammādiṭṭhiyā parisodhitaṃ mahājutikaṃ mahāvipphāraṃ bhavati.
For in acts of giving and so on, whatever is purified by this right view alone becomes greatly splendid and immensely expansive.
Trong các việc bố thí v.v., bất cứ điều gì được thanh lọc bởi chính chánh kiến này đều trở nên có oai lực lớn, có sự lan tỏa lớn.
Purimeheva tīhīti pāḷiyaṃ āgateheva tīhi.
"By the former three" means by the three that appeared in the Pāḷi text.
Purimeheva tīhi (bởi ba điều trước): bởi ba điều đã được nói đến trong Pāḷi.
Sīlamaye puññakiriyavatthumhi saṅgahaṃ gacchanti cārittasīlabhāvato.
They are included in the base of meritorious action associated with morality (sīlamaya), due to their nature as customary morality.
Trong căn bản tạo phước sīlamaya (liên quan đến giới), chúng được bao gồm vì là bản chất của giới hạnh.
Dānamaye saṅgahaṃ gacchanti dānasabhāvattā, dānavisayattā ca.
They are included in the generosity (dānamaya) category due to their nature as giving, and their object being giving.
Chúng được bao gồm trong dānamaya (liên quan đến bố thí) vì là bản chất của bố thí và là đối tượng của bố thí.
Kāmaṃ desanā dhammadānasabhāvato dānamaye saṅgahaṃ gacchatīti vattuṃ yuttā, kusaladhammāsevanabhāvato pana vimuttāyatanasīse ṭhatvā pavattitā viya savanena saddhiṃ bhāvanāmaye saṅgahaṃ gacchantīti vuttaṃ.
Although teaching is rightly said to be included in the generosity category due to its nature as a gift of Dhamma, it is said to be included in the development (bhāvanāmaya) category along with listening, when viewed from the perspective of being a cultivation of wholesome states, standing at the head of the attainment of liberation.
Mặc dù việc giảng pháp có bản chất là pháp thí, nên có thể nói là được bao gồm trong dānamaya, nhưng vì nó được thực hành như một sự tu tập thiện pháp, đứng trên phương diện là một yếu tố dẫn đến giải thoát, nên được nói là bao gồm trong bhāvanāmaya (liên quan đến tu tập) cùng với việc lắng nghe.
‘‘Diṭṭhijugataṃ bhāvanāmaye’’ti keci.
Some say, "righting of view in the development category."
Một số người nói: "Diṭṭhijugata (sự ngay thẳng của chánh kiến) trong bhāvanāmaya."
Diṭṭhijugate eva ca attanā katassa puññassa anussaraṇaṃ, tassa ca paresaṃ atthāya pariṇāmanaṃ, guṇapasaṃsā, aññehi kariyamānāya puññakiriyāya, sammāpaṭipattiyā ca anumodanaṃ saraṇagamananti evaṃ ādayo puññavisesā saṅgahaṃ gacchanti diṭṭhijukammavaseneva tesaṃ ijjhanato.
And in the righting of view (diṭṭhijugata) itself, special merits such as the recollection of one's own performed merit, the dedication of that merit for the benefit of others, the praise of virtues, the rejoicing in meritorious actions performed by others and in right practice, and taking refuge are included, because these are accomplished solely through the act of righting one's view.
Trong diṭṭhijugata (sự ngay thẳng của chánh kiến) này, những công đức đặc biệt như hồi tưởng công đức mình đã làm, hồi hướng công đức đó cho lợi ích của người khác, tán thán công đức, tùy hỷ với việc tạo phước và thực hành đúng đắn của người khác, quy y, v.v., được bao gồm vì chúng thành tựu nhờ vào sự ngay thẳng của chánh kiến.
Parassa paṭipattiyā sodhanattho anuyogo codanā, sā yāni nissāya pavattati, tāni codanāvatthūni diṭṭhasutaparisaṅkitāni.
The inquiry for the purification of another's practice is admonition (codanā); the things on which it relies are grounds for admonition (codanāvatthūni), namely, what has been seen, heard, or suspected.
Sự chất vấn nhằm thanh lọc sự thực hành của người khác là codanā (sự khiển trách). Những điều mà sự khiển trách dựa vào để xảy ra là codanāvatthūni (các căn bản của sự khiển trách), tức là những điều đã thấy, đã nghe, hoặc bị nghi ngờ.
Tenāha ‘‘codanākāraṇānī’’ti.
Therefore, it states "reasons for admonition."
Vì vậy, có nói "codanākāraṇānī" (các nguyên nhân của sự khiển trách).
Diṭṭhenāti ca hetumhi karaṇavacanaṃ, diṭṭhena hetunāti attho.
"By what has been seen (diṭṭhena)" is the instrumental case for the cause; the meaning is "by reason of what has been seen."
Và "diṭṭhenā" (bằng điều đã thấy) là cách nói nguyên nhân, có nghĩa là "do nguyên nhân đã thấy".
Kiṃ pana taṃ diṭṭhanti āha ‘‘vītikkama’’nti.
And what is that seen? It states "transgression."
Điều đã thấy đó là gì? Có nói "vītikkama" (sự vi phạm).
Disvāti ca dassanahetūti ayamettha attho yathā ‘‘paññāya cassa disvā’’ti.
And "having seen (disvā)" here means "due to seeing," just as in "having seen by wisdom."
Và "disvā" (sau khi thấy) ở đây có nghĩa là "do nguyên nhân của sự thấy", như trong "paññāya cassa disvā" (và sau khi thấy điều đó bằng trí tuệ).
‘‘Sutenā’’tiādīsupi iminā nayena attho veditabbo.
The meaning in "by what has been heard" and so on should also be understood in this manner.
Trong "sutenā" (bằng điều đã nghe) v.v. cũng nên hiểu theo cách này.
Parassāti parato, parassa vā vacanaṃ sutvā. Diṭṭhaparisaṅkitenāti diṭṭhānugatena parisaṅkitena, tathā parisaṅkitena vā vītikkamena.
"Of another (parassa)" means from another, or having heard another's words. "By what has been seen or suspected" means by a transgression suspected based on what has been seen, or by a transgression merely suspected.
Parassā (của người khác): từ người khác, hoặc sutvā (sau khi nghe) lời nói của người khác. Diṭṭhaparisaṅkitenā (bằng điều bị nghi ngờ đã thấy): bằng điều bị nghi ngờ theo điều đã thấy, hoặc bằng sự vi phạm bị nghi ngờ như vậy.
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same principle applies to the remaining two phrases.
Trong hai từ còn lại cũng theo cách này.
Codeti vatthusandassanena vā saṃvāsappaṭikkhepena vā sāmīcippaṭikkhepena vā.
One admonishes either by pointing out the fault, or by prohibiting communal dwelling, or by prohibiting proper conduct.
Codeti (khiển trách): bằng cách chỉ ra sự việc, hoặc bằng cách từ chối chung sống, hoặc bằng cách từ chối sự tôn kính.
Imasmiṃ pana atthe vitthāriyamāne atippapañco hotīti āha ‘‘ayamettha saṅkhepo’’ti.
However, if expanded on this meaning, it would become too elaborate, so it states "this is the summary here."
Nhưng nếu giải thích rộng về ý nghĩa này sẽ trở nên quá dài, nên có nói "ayamettha saṅkhepo" (đây là tóm tắt ở đây).
Vitthāraṃ pana icchantānaṃ tassa adhigamupāyaṃ dassento ‘‘vitthāro pana…pe… veditabbo’’ti āha.
But showing the way to attain expansion for those who desire it, it states "the detailed explanation, however...etc....should be understood."
Đối với những ai muốn biết chi tiết, để chỉ ra phương pháp tìm hiểu điều đó, có nói "vitthāro pana…pe… veditabbo" (nhưng chi tiết…v.v… nên được hiểu).
Kāmūpapattiyoti kāmehi upapannatā, samannāgatatāti attho.
"Attainment of sense pleasures (kāmūpapattiyo)" means being endowed with sense pleasures, being possessed of them.
Kāmūpapattiyo (sự tái sanh vào cõi dục): có nghĩa là sự tái sanh vào cõi dục, sự đầy đủ.
Samannāgamo ca tesaṃ paṭisevanaṃ, samadhigamo cāti āha ‘‘kāmūpasevanā kāmapaṭilābhā vā’’ti.
And being possessed implies their enjoyment and acquisition, so it states "enjoyment of sense pleasures or attainment of sense pleasures."
Và sự đầy đủ đó là sự hưởng thụ chúng, và sự đạt được chúng, nên có nói "kāmūpasevanā kāmapaṭilābhā vā" (sự hưởng thụ dục lạc hoặc sự đạt được dục lạc).
Paccupaṭṭhitakāmāti dutiyatatiyarāsīnaṃ viya sayaṃ, parehi ca animmitā.
"Ready-at-hand pleasures (paccupaṭṭhitakāmā)" are those not created by oneself or by others, like those of the second and third groups.
Paccupaṭṭhitakāmā (dục lạc hiện hữu): không do chính mình hay người khác tạo ra, như trường hợp của các nhóm thứ hai và thứ ba.
Uṭṭhānakammaphalūpajīvibhāvato pana tadubhayavasena paccupaṭṭhitā kāmā etesanti paccupaṭṭhitakāmā. Te pana tesaṃ yebhuyyena nibaddhāni hontīti ‘‘nibaddhakāmā’’ti vuttaṃ.
But because they live on the fruits of their rising karma, the pleasures are ready-at-hand for them in both ways, hence "ready-at-hand pleasures." And since these are mostly constant for them, it is said "constant pleasures."
Nhưng vì chúng sống nhờ quả của nghiệp do nỗ lực, nên paccupaṭṭhitakāmā (dục lạc hiện hữu) là những dục lạc hiện hữu cho họ theo cả hai cách đó. Và vì những dục lạc đó thường xuyên gắn liền với họ, nên có nói "nibaddhakāmā" (dục lạc cố định).
Catudevalokavāsinoti cātumahārājikato paṭṭhāya yāva tusitā devā.
"The inhabitants of the four deva realms" are devas from the Cātummahārājika realm up to the Tusita realm.
Catudevalokavāsino (cư dân của bốn cõi trời): các vị trời từ Tứ Đại Thiên Vương trở lên cho đến cõi Đâu Suất.
Vinipātikāti āpāyikā.
"Those fallen into states of woe" are those in the lower realms.
Vinipātikā (những kẻ sa đọa): những chúng sanh trong các cõi đọa xứ.
Paranimmitā kāmā etesanti paranimmitakāmā.
Since their pleasures are created by others, they are "pleasures created by others."
Paranimmitakāmā (dục lạc do người khác tạo ra): là những vị có dục lạc do người khác tạo ra.
Pakatisevanavasenāti anumānato jānanaṃ vadati, na paccakkhato.
"By way of natural indulgence" refers to knowing by inference, not by direct perception.
Pakatisevanavasenā (theo cách hưởng thụ tự nhiên): nói về sự nhận biết bằng suy luận, không phải bằng trực giác.
Vasaṃ vattentīti yathāruci pātabyataṃ āpajjanti.
They "exercise their will (vasaṃ vattentī)" meaning they attain to what is desirable according to their wish.
Vasaṃ vattentī (hành động theo ý muốn): hưởng thụ theo ý thích.
‘‘Methunaṃ paṭisevantī’’ti idaṃ pana kecivādapaṭisedhanatthaṃ vuttaṃ.
However, "they engage in sexual intercourse" is stated to refute the views of some.
Nhưng lời nói "methunaṃ paṭisevantī" (họ thực hành hành vi giao cấu) được nói ra để bác bỏ quan điểm của một số người.
Tenāha ‘‘keci panā’’tiādi.
Therefore, it states "some, however," and so on.
Vì vậy, có nói "keci panā" (nhưng một số người), v.v.
Te ‘‘yāmānaṃ aññamaññaṃ āliṅgitamattena, tusitānaṃ hatthāmasanamattena, nimmānaratīnaṃ hasitamattena, paranimmitavasavattīnaṃ olokitamattena kāmakiccaṃ ijjhatī’’ti vadanti. ‘‘Itaresaṃ dvinnaṃ dvayaṃdvayasamāpattiyā vā’’ti vadanti tādisassa kāmesu virajjanassa tesu abhāvato, kāmānañca uttaruttari paṇītapaṇītatarapaṇītatamabhāvato.
They say: "For the Yāmas, sexual activity is accomplished merely by embracing each other; for the Tusitas, by merely touching hands; for the Nimmānaratīs, by merely smiling; for the Paranimmitavasavattīs, by merely looking." They also say, "For the other two, by experiencing two kinds of contact each," because such dispassion for sense pleasures is absent in them, and because sense pleasures are progressively more refined, more excellent, and most excellent.
Họ nói rằng: "Đối với các vị trời Yāma, hành vi dục lạc hoàn thành chỉ bằng sự ôm ấp lẫn nhau; đối với các vị trời Tusita, chỉ bằng sự chạm tay; đối với các vị trời Nimmānaratī, chỉ bằng sự mỉm cười; đối với các vị trời Paranimmitavasavattī, chỉ bằng sự nhìn nhau." "Hoặc đối với hai nhóm còn lại, bằng sự nhập định đôi" – họ nói như vậy vì các vị trời đó không có sự nhàm chán đối với dục lạc như vậy, và vì dục lạc ở các cõi trên càng ngày càng vi tế, càng thù thắng hơn.
Kevalaṃ pana nissandābhāvo tesaṃ vattabbo.
However, only the absence of physical emission should be stated concerning them.
Tuy nhiên, cần phải nói rằng họ không có sự xuất tinh.
Kāmakiccanti taṅkhaṇikapariḷāhūpasamāvahaṃ phassasukhaṃ.
"Sexual act" refers to the pleasure of touch that brings about the cessation of momentary fever.
Kāmakicca (hành vi dục lạc): là sự khoái lạc do xúc chạm mang lại sự xoa dịu phiền não nhất thời.
Kāmāti kāmūpabhogā.
"Pleasures" refers to the objects of sensual enjoyment.
Kāmā (dục lạc): là những thứ được hưởng thụ trong cõi dục.
Pākatikā evāti heṭṭhimehi ekasadisā eva.
"Just natural" means exactly the same as those below.
Pākatikā evā (chỉ là tự nhiên): giống hệt như những điều ở dưới.
Ekasaṅkhātanti ekarūpaṃ samānarūpanti, samaññātaṃ samānabhāvanti vā attho.
"Of one account" means of one form, of equal form, or understood as equal in nature.
Ekasaṅkhāta (được tính là một): có nghĩa là một hình thức, một dạng tương tự, hoặc được biết đến là sự tương đồng.
Sukhapaṭilābhāti sukhasamadhigamā.
"Attainment of happiness (sukhapaṭilābhā)" means acquisition of happiness.
Sukhapaṭilābhā (sự đạt được lạc): sự đạt được hạnh phúc.
Heṭṭhāti paṭhamajjhānabhūmito heṭṭhā manussesu, devesu vā.
"Below (heṭṭhā)" means below the first jhāna realm, among humans or devas.
Heṭṭhā (ở dưới): ở dưới cõi sơ thiền, tức là ở cõi người hoặc các cõi trời.
Paṭhamajjhānasukhanti kusalapaṭhamajjhānaṃ.
"The happiness of the first jhāna (paṭhamajjhānasukha)" refers to the wholesome first jhāna.
Paṭhamajjhānasukha (lạc sơ thiền): là sơ thiền thiện.
Bhūmivasenapi heṭṭhuparibhāvo labbhateva brahmakāyikesu, brahmapurohitesu vā kusalajjhānaṃ nibbattetvā brahmapurohitesu, mahābrahmesu vā vipākasukhānubhavanassa labbhanato.
The distinction of higher and lower realms is also obtained, for it is possible to experience resultant happiness among the Brahmā purohitas or Mahābrahmās after developing wholesome jhāna among the Brahmā kāyikas or Brahmā purohitas.
Theo phương diện cõi, sự phân biệt trên và dưới cũng có thể đạt được, vì có thể chứng đắc thiền thiện trong các vị Phạm Thiên thuộc Phạm Chúng Thiên (Brahmakāyika) hoặc Phạm Phụ Thiên (Brahmapurohita), và sau đó trải nghiệm lạc quả ở các vị Phạm Phụ Thiên hoặc Đại Phạm Thiên (Mahābrahmā).
Ettha ca dutiyatatiyajjhānabhūmivasena dutiyatatiyasukhūpapattīnaṃ vuccamānattā paṭhamajjhānabhūmivaseneva paṭhamajjhānasukhūpapatti vuttā.
And here, since the attainment of second and third jhāna happiness is spoken of by way of the second and third jhāna realms, the attainment of first jhāna happiness is spoken of by way of the first jhāna realm.
Ở đây, vì sự tái sanh vào lạc nhị thiền và tam thiền được nói đến theo phương diện cõi nhị thiền và tam thiền, nên sự tái sanh vào lạc sơ thiền được nói đến theo phương diện cõi sơ thiền.
Tintāti temitā, jhānasukhena ceva jhānasamuṭṭhānapaṇītarūpaphuṭṭhakāyena ca paṇītā vittāti attho.
"Saturated (tintā)" means moistened, meaning pervaded and refined by jhāna happiness and by a body permeated by refined rūpa arisen from jhāna.
Tintā (thấm nhuần): có nghĩa là được làm ướt, được thấm nhuần bởi lạc thiền và thân thể được xúc chạm bởi sắc vi tế phát sinh từ thiền.
Tenevāha ‘‘samantato tintā’’tiādi.
Therefore, it says "saturated all around" and so on.
Vì vậy, có nói "samantato tintā" (thấm nhuần khắp mọi mặt), v.v.
Yasmā kusalasukhato vipākasukhaṃ santataratāya paṇītataraṃ bahulañca pavattati, tasmā vuttaṃ ‘‘idampi vipākajjhānasukhaṃ eva sandhāya vutta’’nti.
Because resultant happiness, owing to its serenity, is more refined and abundant than wholesome happiness, it is stated "this too is said referring to resultant jhāna happiness."
Vì lạc quả thiền vi tế hơn, thù thắng hơn và thường xuyên hơn lạc thiện, nên có nói "idampi vipākajjhānasukhaṃ eva sandhāya vutta" (điều này cũng được nói đến là lạc quả thiền).
Tesanti ābhassarānaṃ.
"Their" refers to the Ābhassaras.
Tesa (của họ): của các vị trời Ābhassara (Quang Âm Thiên).
Sappītikassa sukhassa ativiya uḷārabhāvato tena ajjhotthatacittānaṃ bhavalobho mahā uppajjati.
Because of the exceedingly sublime nature of happiness accompanied by rapture, a great longing for existence (bhavalobho) arises in those whose minds are overwhelmed by it.
Do lạc có hỷ quá mức thù thắng, nên sự tham ái hữu lớn khởi lên trong tâm những người bị lạc đó chi phối.
Santamevāti vitakkavicārasaṅkhobhapītiubbilāvivigamena ativiya upasantaṃyeva.
"Very tranquil (santamevā)" means exceedingly tranquil, due to the complete disappearance of the disturbance of initial application and sustained application, and the ebullience of rapture.
Santamevā (chỉ là sự an tịnh): chỉ là sự an tịnh tuyệt đối do sự vắng mặt của sự xao động của tầm và tứ, và sự tràn ngập của hỷ.
Tathā santabhāveneva hi taṃ attano paccayehi padhānabhāvaṃ nītatāya ‘‘paṇīta’’nti vuccati.
Because it is thus tranquil, it is brought to a state of excellence by its own conditions, and therefore it is called 'excellent' (paṇīta).
Chính vì trạng thái tĩnh lặng ấy mà nó được gọi là “thù thắng” (paṇīta) do đã được đưa đến địa vị tối thượng bởi các điều kiện của chính nó.
Tenāha ‘‘paṇītamevā’’ti.
Therefore it is said, "only excellent" (paṇītameva).
Do đó,* đã nói “chính là thù thắng”.
Atappakena sukhapāramippattena sukhena saṃyuttāya tusāya pītiyā itā pavattāti tusitā. Yasmā te tato uttari sukhassa abhāvato eva na patthenti, tasmā vuttaṃ ‘‘tato…pe… santuṭṭhā hutvā’’ti.
Because of the joy associated with a comfort that has attained the ultimate peak of happiness, which is unwearying, it proceeds from there, thus 'Tusita'. Since they do not yearn for any happiness beyond that, it is said, "from that... content" (tato...pe... santuṭṭhā hutvā).
“Tusitā” là nơi mà niềm hoan hỷ (pīti) gắn liền với sự an lạc (sukha) đã đạt đến tột đỉnh của hạnh phúc (sukha-pāramippattena) không phiền não (atappakena) khởi lên. Bởi vì họ không mong cầu hạnh phúc nào hơn thế nữa, nên đã nói “từ đó… (cho đến) … trở nên biết đủ”.
Tatiyajjhānasukhanti tatiyajjhānavipākasukhaṃ.
"The happiness of the third jhāna" (tatiyajjhānasukhaṃ) means the resultant happiness of the third jhāna.
Hạnh phúc thiền thứ ba là hạnh phúc quả của thiền thứ ba.
Yogavihitesūti paññāvihitesu paññāpariṇāmitesu upāyapaññāya sampāditesu.
"In things arranged by means" (yogavihitesu) means in things arranged by wisdom, guided by wisdom, accomplished by skillful means (upāya-paññā).
Trong các nghề nghiệp được sắp đặt bởi tuệ là những nghề nghiệp được sắp đặt bởi trí tuệ, được chuyển hóa bởi trí tuệ, được hoàn thành bằng tuệ phương tiện.
Kammāyatanesūti ettha kammameva kammāyatanaṃ, kammañca taṃ āyatanañca ājīvādīnanti vā kammāyatanaṃ. Esa nayo sippāyatanesupi.
"In occupations" (kammāyatana) here, kamma itself is an occupation (kammāyatana), or it is both kamma and an occupation (kammāyatana) such as livelihood. The same method applies to "in arts" (sippāyatanesu).
Trong các nghề nghiệp (kammāyatanesu), chính nghiệp là nghiệp xứ (kammāyatana), hoặc nghiệp và xứ như sinh kế, v.v., là nghiệp xứ. Tương tự đối với các nghề thủ công (sippāyatanesu).
Tattha ca duvidhaṃ kammaṃ hīnañca vaḍḍhakikammādi, ukkaṭṭhañca kasivāṇijjādi.
Here, kamma is twofold: inferior, such as the kamma of a carpenter, and superior, such as agriculture and trade.
Trong đó, có hai loại nghiệp: hạ liệt như nghề thợ mộc, v.v., và cao thượng như nghề nông, buôn bán, v.v.
Sippampi duvidhaṃ hīnañca naḷakārasippādi, ukkaṭṭhañca muddagaṇanādi.
Art (sippa) is also twofold: inferior, such as the art of reed-making, and superior, such as writing and reckoning.
Thủ công cũng có hai loại: hạ liệt như nghề đan lát, v.v., và cao thượng như tính toán, v.v.
Vijjāva vijjāṭṭhānaṃ, taṃ dhammikameva nāgamaṇḍalaparittaphudhamanakamantasadisaṃ veditabbaṃ.
Knowledge itself is a "field of knowledge" (vijjāṭṭhānaṃ); it should be understood as only righteous, not like the chanting of snake charms or protective spells (nāgamaṇḍalaparittaphudhamanakamantasadisaṃ).
Chính minh là nơi chốn của minh, điều đó phải được hiểu là chỉ những gì hợp pháp, không phải những thứ như phép chú rắn, bùa hộ mệnh, thổi phù phép, v.v.
Tāni panetāni ekacce paṇḍitā bodhisattasadisā manussānaṃ phāsuvihāraṃ ākaṅkhantā neva aññehi kariyamānāni passanti, na vā katāni uggaṇhanti.
These, however, some wise individuals, like Bodhisattas, desiring the comfortable existence of humans, do not see being done by others, nor do they learn them when done.
Những điều này, một số bậc hiền trí như Bồ Tát, mong muốn sự an lạc cho loài người, không chỉ thấy người khác làm, hoặc không học những điều đã được làm.
Na karontānaṃ suṇanti, atha kho attano dhammatāya cintāya karonti.
They do not hear them from those who do not perform them, but rather they create them through their own natural reflection.
Họ không nghe những người không làm, mà tự mình làm bằng tư duy của mình theo bản chất tự nhiên.
Paññavantehi attano dhammatāya cintāya katānipi aññehi uggaṇhitvā karontehi katasadisāneva honti.
Even those created by the wise through their own natural reflection are like those created by others who have learned and performed them.
Những điều do người có trí tuệ tự mình làm bằng tư duy của mình theo bản chất tự nhiên cũng giống như những điều được người khác học và làm.
Kammassakatanti ‘‘idaṃ kammaṃ sattānaṃ sakaṃ, idaṃ no saka’’nti evaṃ jānanañāṇaṃ.
"Ownership of kamma" (kammassakata) means the knowledge that understands, "This kamma belongs to beings; this does not belong to them."
Nghiệp là của mình là trí tuệ biết rằng “nghiệp này là của chúng sinh, nghiệp này không phải của chúng sinh”.
Saccānulomikanti vipassanāñāṇaṃ.
"Conducive to the truths" (saccānulomika) means vipassanā knowledge.
Thuận ứng với các sự thật là tuệ quán.
Tañhi saccapaṭivedhassa anulomanato ‘‘saccānulomika’’nti vuccati.
For it is called "conducive to the truths" because it is in accordance with the penetration of the truths.
Vì nó thuận ứng với sự chứng ngộ các sự thật nên được gọi là “thuận ứng với các sự thật”.
Idānissa pavattanākāraṃ dassetuṃ ‘‘rūpaṃ aniccanti vā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show its mode of operation, it is said, "form is impermanent" (rūpaṃ aniccanti vā), and so on.
Bây giờ, để chỉ ra cách nó vận hành, đã nói “sắc là vô thường” và những điều tương tự.
Tattha vā-saddena aniyamatthena dukkhānattalakkhaṇānipi gahitānevāti daṭṭhabbaṃ nānantariyakabhāvato.
Here, by the word "or" (vā), referring to an indefinite sense, the characteristics of suffering and non-self are also included, not due to their immediate contiguity.
Trong đó, từ “vā” (hoặc) với nghĩa không cố định, phải hiểu rằng các đặc tính khổ và vô ngã cũng được bao gồm, không phải vì tính liền kề.
Yañhi aniccaṃ, taṃ dukkhaṃ.
For what is impermanent, that is suffering.
Vì cái gì vô thường thì cái đó là khổ.
Yaṃ dukkhaṃ, tadanattāti*.
What is suffering, that is non-self.
Cái gì là khổ thì cái đó là vô ngã.
Yaṃ evarūpanti yaṃ evaṃ heṭṭhā niddiṭṭhasabhāvaṃ.
"Of such a kind" (yaṃ evarūpaṃ) means that which has the nature described below.
Cái nào có hình thức như vậy là cái nào có bản chất đã được chỉ ra ở trên.
‘‘Anulomikaṃ khanti’’ntiādīni paññāvevacanāni.
"Anulomika khanti" and so on are synonyms for wisdom.
“Anulomikaṃ khanti” (sự nhẫn nại thuận ứng) và những điều tương tự là các từ đồng nghĩa của tuệ.
Sā hi heṭṭhā vuttānaṃ kammāyatanādīnaṃ pañcannaṃ kāraṇānaṃ apaccanīkadassanena anulomanato, tathā sattānaṃ hitacariyāya maggasaccassa, paramatthasaccassa ca nibbānassa avilomanato anulometīti ca anulomikā. Sabbānipi etāni kāraṇāni khamati sahati daṭṭhuṃ sakkotīti khanti. Passatīti diṭṭhi. Rocetīti ruci. Munātīti muti. Pekkhatīti pekkhā. Te ca kammāyatanādayo dhammā nijjhāyamānā etāya nijjhānaṃ khamantīti dhammanijjhānakkhanti.
For it is called "anulomikā" (conducive) by seeing no opposition to the five reasons mentioned below, such as occupations, and also because it does not oppose the path truth for the welfare of beings and the ultimate truth of Nibbāna. It is called "khanti" (patience/tolerance) because it tolerates, endures, and is capable of seeing all these reasons. It is called "diṭṭhi" (view) because it sees. It is called "ruci" (inclination) because it approves. It is called "muti" (discernment) because it discerns. It is called "pekkhā" (observation) because it observes. And those dhammas of occupations and so forth, when observed, tolerate observation by this (wisdom), hence "dhammanijjhānakkhanti" (patience in observing phenomena).
Vì tuệ thuận ứng bằng cách thấy không đối nghịch với năm nguyên nhân đã nói ở trên như nghiệp xứ, v.v., và cũng thuận ứng bằng cách không đối nghịch với Đạo đế cho sự hành trì lợi ích của chúng sinh, và với Niết Bàn là Chân đế tối hậu, nên nó là thuận ứng (anulomikā). Nó có thể chịu đựng, chấp nhận, có thể thấy tất cả những nguyên nhân này nên là khéo chịu đựng (khanti). Nó thấy nên là kiến (diṭṭhi). Nó ưa thích nên là ưa thích (ruci). Nó hiểu biết nên là hiểu biết (muti). Nó quán sát nên là quán sát (pekkhā). Và những pháp như nghiệp xứ, v.v., khi được quán sát, chúng chấp nhận sự quán sát này nên là khéo chịu đựng sự quán sát các pháp (dhammanijjhānakkhanti).
Parato asutvā paṭilabhatīti aññassa upadesavacanaṃ asutvā sayameva cintento paṭilabhati.
"Obtains without hearing from another" (parato asutvā paṭilabhati) means one obtains by contemplating oneself without hearing the instructive words of another.
Đạt được mà không nghe từ người khác nghĩa là tự mình suy tư mà đạt được, không nghe lời chỉ dạy của người khác.
Ayaṃ vuccatīti ayaṃ cintāmayā paññā nāma vuccati.
"This is called" (ayaṃ vuccati) means this is called wisdom born of reflection (cintāmayā paññā).
Đây được gọi là tuệ do tư duy.
Sā panesā abhiññātānaṃ bodhisattānameva uppajjati.
However, this arises only in acclaimed Bodhisattas.
Tuệ này chỉ phát sinh ở những vị Bồ Tát đã được biết đến.
Tatthāpi saccānulomikañāṇaṃ dvinnameva bodhisattānaṃ antimabhavikānaṃ, sesapaññā sabbesampi pūritapāramīnaṃ mahāpaññānaṃ uppajjati.
Even among them, the knowledge conducive to the truths arises only in two Bodhisattas who are in their last existence, while the remaining wisdom arises in all mahāpaññā (great wise ones) who have fulfilled their pāramīs.
Trong đó, tuệ thuận ứng với các sự thật chỉ phát sinh ở hai vị Bồ Tát trong kiếp cuối cùng, còn các tuệ khác phát sinh ở tất cả những vị đã viên mãn ba-la-mật, những bậc đại trí.
Āvudhaṃ nāma paṭipakkhavimathanatthaṃ icchitabbaṃ, rāgādisadiso ca paṭipakkho natthi, tassa ca vimathanaṃ buddhavacanamevāti ‘‘sutameva āvudha’’nti vatvā ‘‘taṃ atthato tepiṭakaṃ buddhavacana’’nti āha.
A weapon is something desired for the purpose of defeating an opponent; and there is no opponent like defilements such as greed, and the defeat of these is only the word of the Buddha. Therefore, having said "sutta itself is a weapon," he states, "That is the Tipiṭaka Buddha-word in essence."
Vũ khí là thứ cần thiết để tiêu diệt kẻ thù, và không có kẻ thù nào giống như tham ái, v.v., và sự tiêu diệt chúng chính là lời Phật dạy, nên sau khi nói “chỉ có sự nghe là vũ khí”,* đã nói “điều đó, về nghĩa, là Tam Tạng lời Phật dạy”.
Idāni tamatthaṃ vivaranto ‘‘taṃ hī’’ti ādiṃ vatvā ‘‘sutāvudho’’tiādinā (a. ni. 7.67) suttapadena samattheti.
Now, elucidating that meaning, he says "For it," and so on, and then confirms it with the Sutta passage "armed with learning" (sutāvudho) and so on.
Bây giờ, để giải thích ý nghĩa đó, sau khi nói “vì điều đó”,* đã chứng minh bằng từ ngữ trong kinh “người có sự nghe là vũ khí” (A.N. 7.67).
Tattha akusalaṃ pajahatīti tadaṅgādivasena akusalaṃ pariccajati.
Here, "abandons unwholesome" (akusalaṃ pajahati) means one gives up unwholesome states by way of eradication through substitution (tadaṅga) and so on.
Trong đó, từ bỏ bất thiện là từ bỏ bất thiện theo cách đoạn trừ từng phần, v.v.
Kusalaṃ bhāvetīti samathavipassanādikusalaṃ dhammaṃ uppādeti vaḍḍheti ca.
"Cultivates wholesome" (kusalaṃ bhāvetī) means one produces and develops wholesome dhammas such as calm (samatha) and insight (vipassanā).
Tu tập thiện là làm phát sinh và tăng trưởng các pháp thiện như tịnh chỉ và quán.
Suddhaṃ attānaṃ pariharatīti tena akusalappahānena, tāya ca kusalabhāvanāya rāgādisaṃkilesato visuddhaṃ attabhāvaṃ pavatteti.
"Maintains a pure self" (suddhaṃ attānaṃ pariharatī) means through that abandonment of unwholesome states and that cultivation of wholesome states, one maintains one's existence purified from defilements such as greed.
Duy trì tự thân thanh tịnh là duy trì sự tồn tại của mình đã được thanh tịnh khỏi các phiền não như tham ái, v.v., bằng cách từ bỏ bất thiện và tu tập thiện đó.
Vivekaṭṭhakāyānanti gaṇasaṅgaṇikaṃ vajjetvā tato apakaḍḍhitakāyānaṃ.
"Of those whose bodies are secluded" (vivekaṭṭhakāyānaṃ) means of those whose bodies are withdrawn from the crowd and company, having rejected them.
Của những người có thân viễn ly là của những người đã tránh xa sự tụ tập, đã tách thân ra khỏi đó.
Svāyaṃ kāyaviveko na kevalaṃ ekākībhāvo, atha kho paṭhamajjhānādi nekkhammayogatoti āha ‘‘nekkhammābhiratāna’’nti.
This bodily seclusion (kāyaviveka) is not merely being alone, but rather it is the practice of renunciation (nekkhamma) of the first jhāna and so on; thus, he says, "of those delighting in renunciation" (nekkhammābhiratānaṃ).
Sự viễn ly thân này không chỉ là sự cô độc, mà còn là sự thực hành xuất ly như sơ thiền, v.v., nên* đã nói “của những người hoan hỷ trong sự xuất ly”.
Cittavivekoti kilesasaṅgaṇikaṃ pahāya tato cittassa vivittatā.
"Mental seclusion" (cittaviveko) is the mind's freedom from defilements, having abandoned the multitude of defilements.
Viễn ly tâm là sự tách biệt của tâm khỏi các phiền não, sau khi từ bỏ sự tụ tập của phiền não.
Sā pana jhānavimokkhādīnaṃ vasena hotīti āha ‘‘parisuddhacittānaṃ paramavodānappattāna’’nti.
This occurs by way of jhānas and liberations and so on; thus he says, "of those with purified minds, who have attained supreme purity" (parisuddhacittānaṃ paramavodānappattānaṃ).
Điều đó xảy ra qua các thiền định, giải thoát, v.v., nên* đã nói “của những người có tâm hoàn toàn thanh tịnh, đã đạt đến sự thanh lọc tối thượng”.
Upadhivivekoti nibbānaṃ.
"Seclusion from substrata" (upadhiviveko) is Nibbāna.
Viễn ly các uẩn là Niết Bàn.
Tadadhigamena hi puggalassa nirupadhitā.
For through its attainment, a person becomes free from substrata (nirupadhitā).
Vì bằng sự chứng đắc Niết Bàn, cá nhân trở nên vô uẩn.
Tenāha ‘‘nirupadhīnaṃ puggalāna’’nti, visaṅkhāragatānaṃ adhigatanibbānānaṃ, phalasamāpattisamaṅgīnañcāti attho.
Therefore he says, "of those individuals free from substrata" (nirupadhīnaṃ puggalānaṃ), meaning of those who have attained the cessation of constructions, who have realized Nibbāna, and who are endowed with fruition attainment.
Do đó,* đã nói “của những cá nhân vô uẩn”, nghĩa là của những người đã đạt đến sự vô hành, đã chứng đắc Niết Bàn, và của những người có đầy đủ các thành tựu quả.
Sutampi avassayaṭṭheneva āvudhaṃ vuttanti āha ‘‘ayampī’’ti.
Learning (suta) is also called a weapon (āvudha) in the sense of a support; thus he says, "this also" (ayampī).
Sự nghe cũng được gọi là vũ khí theo nghĩa là chỗ nương tựa, nên* đã nói “điều này cũng vậy”.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘tañhi nissāyā’’ti.
For it is said, "for relying on it."
Quả thật, đã nói “nương tựa vào điều đó”.
Kāmañcettha sutapavivekāpi paññāvaseneva yathādhippetaāvudhattasādhakā, paññā pana sutena, ekaccapavivekena vā vināpi idhādhippetaāvudhattasādhanīti tato paññā sāmatthiyadassanatthaṃ visuṃ āvudhabhāvena vuttā.
Although wisdom, even with seclusion of learning, establishes its intended role as a weapon, wisdom without learning or without a certain seclusion can also establish its intended role as a weapon here; therefore, to show the power of wisdom, it is specifically mentioned as a weapon.
Mặc dù ở đây, sự viễn ly do nghe cũng chứng minh tính chất vũ khí như mong muốn chỉ thông qua tuệ, nhưng tuệ, không cần sự nghe hoặc một số viễn ly, cũng có thể chứng minh tính chất vũ khí như mong muốn ở đây, nên tuệ được nói riêng là vũ khí để chỉ ra năng lực của nó.
Tenāha ‘‘yassa sā atthi, so na kutocī’’tiādi.
Therefore he says, "He who has it, is not afraid from anywhere" (yassa sā atthi, so na kutocī) and so on.
Do đó,* đã nói “người nào có tuệ đó, người đó không từ đâu mà sợ hãi” và những điều tương tự.
Nāññātaṃ aviditaṃ dhammanti anamatagge saṃsāravaṭṭe na aññātaṃ aviditaṃ amatadhammaṃ, catusaccadhammameva vā jānissāmīti paṭipannassa iminā pubbābhogena uppannaṃ indriyaṃ. Yaṃ pāḷiyaṃ saṅgahavāre ‘‘nava indriyāni hontī’’ti vuttaṃ, taṃ pubbābhogasiddhaṃ pavattiākāravisesaṃ dīpetuṃ vuttaṃ, atthato pana maggasammādiṭṭhi eva sāti āha ‘‘sotāpattimaggañāṇassetaṃ adhivacana’’nti.
"The faculty that has arisen" (uppannaṃ indriyaṃ) in one who is practicing with this prior intention: "I will know a dhamma that is not known, not understood in the immeasurable round of transmigration," or simply "I will know the deathless dhamma, the four noble truths." What is stated in the Pāli, in the chapter on classifications, as "there are nine faculties," is said to indicate a specific mode of arising established by prior intention. However, in essence, it is the path of right view (magga-sammādiṭṭhi) itself; thus he says, "This is a designation for the knowledge of the Stream-entry path" (sotāpattimaggañāṇassetaṃ adhivacanaṃ).
Pháp chưa biết, chưa rõ là pháp bất tử chưa biết, chưa rõ trong vòng luân hồi vô thủy vô chung, hoặc chính là Tứ Thánh Đế, của người đang thực hành để biết với sự chuẩn bị này, căn đã phát sinh. Điều được nói trong phần tóm tắt của kinh điển rằng “có chín căn” là để chỉ rõ một trạng thái đặc biệt đã được thiết lập bởi sự chuẩn bị, nhưng về nghĩa, đó chính là chánh kiến của đạo Tu-đà-hoàn, nên* đã nói “đây là tên gọi khác của tuệ đạo Tu-đà-hoàn”.
Aññindriyanti ājānanakaindriyaṃ, paṭhamamaggena ñātamariyādaṃ anatikkamitvā tesaṃyeva tena maggena ñātānaṃ catusaccadhammānaṃ jānanakaindriyanti vuttaṃ hoti.
The faculty of final knowledge (Aññindriya) is the faculty of understanding; it is said to be the faculty of knowing those very Four Noble Truths that have been comprehended by that path, without exceeding the boundary established by the first path.
Aññindriya là căn của sự hiểu biết, nghĩa là căn của sự hiểu biết các pháp Tứ Thánh Đế đã được biết bởi đạo lộ đó, không vượt quá giới hạn đã được biết bởi đạo lộ đầu tiên.
Tenāha ‘‘aññābhūtaṃ ājānanabhūtaṃ indriya’’nti.
Therefore, it is said, " the faculty that has become knowledge, that has become understanding."
Vì vậy, đã nói “căn đã được biết, đã được giác tri”.
Ājānātīti añño, aññassa bhūtaṃ, ājānanavasena vā bhūtanti aññabhūtaṃ. Aññātāvīsūti jānitabbaṃ catuariyasaccaṃ ājānitvā ṭhitesu.
One who understands is called a knower (añño). That which has come to be for the knower, or has come to be by way of understanding, is knowledge-become (aññabhūtaṃ). Among those who know fully (Aññātāvīsu) means among those who stand having fully understood the Four Noble Truths that are to be known.
Añño là người hiểu biết, aññabhūtaṃ là đã được người hiểu biết, hoặc đã được giác tri. Aññātāvīsu là những người đã giác tri Tứ Thánh Đế cần được biết.
Tenāha ‘‘jānanakiccapariyosānappattesū’’ti, pariññādibhedassa jānanakiccassa pariniṭṭhānappattesu.
Therefore, it is said, " among those who have reached the culmination of the knowing function," meaning among those who have reached the completion of the knowing function, which is of the nature of full comprehension and so forth.
Vì vậy, đã nói “những người đã đạt đến sự hoàn tất của việc hiểu biết”, nghĩa là những người đã đạt đến sự hoàn tất của việc hiểu biết bao gồm sự hiểu biết toàn diện (pariññā) và các loại khác.
Adhikaṃ visiṭṭhaṃ sīlanti adhisīlaṃ.
Superior, distinguished virtue is higher virtue (adhisīla).
Giới cao hơn, thù thắng hơn là adhisīla (tăng thượng giới).
Sikkhitabbatoti āsevitabbato.
By being trained means by being practiced.
Sikkhitabbato là cần được thực hành.
Adhisīlaṃ nāma anavasesakāyikavācasikasaṃvarabhāvato, maggasīlassa padaṭṭhānabhāvato ca.
Higher virtue is so called because it is the state of complete bodily and verbal restraint, and because it is the foundation for the path-virtue.
Adhisīla là do trạng thái phòng hộ thân và khẩu hoàn toàn, và do là nền tảng của giới đạo.
Adhicittaṃ maggasamādhissa adhiṭṭhānabhāvato.
Higher mind is so called because it is the foundation for the path-concentration.
Adhicitta (tăng thượng tâm) là do là nền tảng của định đạo.
Adhipaññā maggapaññāya adhiṭṭhānabhāvato.
Higher wisdom is so called because it is the foundation for the path-wisdom.
Adhipaññā (tăng thượng tuệ) là do là nền tảng của tuệ đạo.
Idāni nesaṃ adhisīlādibhāvaṃ kāraṇena paṭipādetuṃ ‘‘anuppannepi hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to explain their nature as higher virtue and so forth with reasons, " even if not arisen" and so forth are stated.
Bây giờ, để chứng minh trạng thái tăng thượng giới và các loại khác của chúng bằng lý do, đã nói “anuppanne pi hī” (ngay cả khi chưa sanh khởi) và các câu tiếp theo.
Tattha anuppanneti appavatte.
There, not arisen means not operating.
Ở đây, anuppanne là chưa phát sinh.
Adhisīlameva nibbānādhigamassa paccayabhāvato.
Higher virtue alone is the cause for the attainment of Nibbāna.
Adhisīlameva là do là nhân duyên để đạt đến Nibbāna.
Samāpannāti ettha ‘‘nibbānaṃ patthayantenā’’ti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ.
In " attained" here, the phrase "by one who desires Nibbāna" should be brought in and connected.
Ở đây, trong samāpannā, cần phải thêm từ “nibbānaṃ patthayantenā” (bởi người mong cầu Nibbāna) để liên kết.
Pañcadvārikakāyoti pañcadvāresu kāyo phassādidhammasamūho.
The five-door body refers to the body, which is a collection of phenomena such as contact, at the five doors.
Pañcadvārikakāyo là tập hợp các pháp như xúc chạm trong năm cửa.
Kāyo ca so bhāvitabhāvena bhāvanā cāti kāyabhāvanā nāma. Yasmā khīṇāsavānaṃ aggamaggādhigamanena sabbasaṃkilesā pahīnāti pahīnakālato paṭṭhāya sabbaso āsevanābhāvato natthi tesaṃ bhāviniyāpi cakkhusotaviññeyyā dhammā, pageva kāḷakā, tasmā pañcadvārikakāyo subhāvito eva hoti.
The body and its developed state, and the development itself, is called body-development. Since all defilements are abandoned by khīṇāsavas through the attainment of the highest path, from the time of abandonment onwards, there is no practicing whatsoever of the dharmas knowable by the eye and ear, let alone the dark ones. Therefore, the five-door body is indeed well-developed.
Đó là thân, và do trạng thái được tu tập nên là sự tu tập, vậy nên gọi là kāyabhāvanā (tu thân). Vì đối với những vị A-la-hán, tất cả phiền não đã được đoạn tận do chứng đắc đạo tối thượng, nên kể từ khi phiền não được đoạn tận, không có sự thực hành nào nữa đối với các pháp có thể được nhận biết bằng mắt và tai, huống chi là các pháp đen tối. Do đó, thân năm cửa đã được tu tập tốt.
Tena vuttaṃ ‘‘khīṇāsavassa hi…pe… subhāvito hotī’’ti.
Therefore, it is said, " for the khīṇāsava… he is well-developed."
Vì vậy, đã nói “khīṇāsavassa hi…pe… subhāvito hotī” (đối với vị A-la-hán…pe… đã được tu tập tốt).
Na aññesaṃ viya dubbalā dubbalabhāvakarānaṃ kilesānaṃ sabbaso pahīnattā.
Not weak like others is due to the complete abandonment of the defilements that cause weakness.
Không yếu kém như những người khác vì tất cả các phiền não gây ra sự yếu kém đã được đoạn tận hoàn toàn.
Vipassanā dassanānuttariyaṃ aniccānupassanādivasena saṅkhārānaṃ sammadeva dassanato.
Insight is the unsurpassed vision because of the proper seeing of conditioned phenomena through contemplation of impermanence and so forth.
Vipassanā (quán) là sự thấy tối thượng (dassanānuttariyaṃ) do thấy các hành một cách đúng đắn theo cách quán vô thường và các loại khác.
Maggo paṭipadānuttariyaṃ taduttaripaṭipadāya abhāvato.
The path is the unsurpassed practice due to the absence of any practice superior to it.
Magga (đạo) là đạo lộ tối thượng (paṭipadānuttariyaṃ) vì không có đạo lộ nào cao hơn nó.
Phalaṃ vimuttānuttariyaṃ akuppabhāvato.
The fruit is the unsurpassed liberation due to its unshakeable nature.
Phala (quả) là sự giải thoát tối thượng (vimuttānuttariyaṃ) vì trạng thái bất động.
Phalaṃ vā dassanānuttariyaṃ divasampi nibbānaṃ paccakkhato disvā pavattanato.
Or the fruit is the unsurpassed vision because it proceeds from directly seeing Nibbāna even for a day.
Hoặc Phala (quả) là sự thấy tối thượng (dassanānuttariyaṃ) vì nó phát sinh sau khi thấy Nibbāna trực tiếp ngay cả trong một ngày.
Nibbānaṃ vimuttānuttariyaṃ sabbasaṅkhatavinissaṭattā.
Nibbāna is the unsurpassed liberation because it is completely free from all conditioned phenomena.
Nibbāna là sự giải thoát tối thượng (vimuttānuttariyaṃ) vì nó đã thoát khỏi tất cả các pháp hữu vi.
Dassana-saddaṃ kammasādhanaṃ gahetvā nibbānassa dassanānuttariyatā vuttāti dassento ‘‘tato uttarañhi daṭṭhabbaṃ nāma natthī’’ti āha.
Showing that Nibbāna's unsurpassed vision is stated by taking the word dassana (vision) as an object, it says, " for there is nothing to be seen beyond it."
Để chỉ ra rằng Nibbāna được nói là sự thấy tối thượng khi từ “dassana” được hiểu là nghiệp cách, đã nói “tato uttarañhi daṭṭhabbaṃ nāma natthī” (không có gì cần được thấy cao hơn nó).
Natthi ito uttaranti anuttaraṃ, anuttarameva anuttariyanti āha ‘‘uttamaṃ jeṭṭhaka’’nti.
There is nothing beyond this, thus it is unsurpassed (anuttaraṃ). The unsurpassed itself is unsurpassedness (anuttariyaṃ), so it says, " supreme, foremost."
Không có gì cao hơn điều này là anuttaraṃ (vô thượng), và vô thượng chính là anuttariya (tối thượng), đã nói “uttamaṃ jeṭṭhaka” (tối cao, tối thượng).
Āgacchati nāmaṃ etasmāti āgamanaṃ, tato āgamanato. Saguṇatoti sarasato.
A name comes from this, hence from coming (āgamanato). From its own nature (saguṇato) means from its intrinsic characteristic.
Āgamana là cái mà từ đó tên gọi đến, do đó āgamanato (từ sự đến). Saguṇato là từ bản chất.
Ārammaṇatoti ārammaṇadhammato.
From its object (ārammaṇato) means from the object-dharma.
Ārammaṇato là từ pháp đối tượng.
Anattato abhinivisitvāti ‘‘sabbe saṅkhārā anattā’’ti vipassanaṃ paṭṭhapetvā.
Having fixated on not-self means having established insight with "all conditioned phenomena are not-self."
Anattato abhinivisitvā là thiết lập quán “tất cả các hành là vô ngã”.
Anattato disvāti paṭhamaṃ saṅkhārānaṃ ‘‘anattā’’ti anattalakkhaṇaṃ paṭivijjhitvā.
Having seen as not-self means having first penetrated the characteristic of not-self in conditioned phenomena, that they are "not-self."
Anattato disvā là trước tiên thấu hiểu đặc tính vô ngã của các hành là “vô ngã”.
Anattato vuṭṭhātīti vuṭṭhānagāminivipassanāya anattākārato pavattāya maggavuṭṭhānaṃ pāpuṇāti.
It rises from not-self means it attains the arising of the path through insight leading to emergence, which proceeds from the aspect of not-self.
Anattato vuṭṭhātī là đạt đến sự xuất ly của đạo do quán xuất ly phát sinh từ khía cạnh vô ngã.
Asuññatattakārakānaṃ kilesānaṃ abhāvāti attābhinivesapaccayānaṃ diṭṭhekaṭṭhānaṃ kilesānaṃ vikkhambhanato vipassanā suññatā nāma attasuññatāya yāthāvato gahaṇato.
Due to the absence of defilements that cause the notion of no emptiness is because the defilements, which are causes for attachment to a self-standing view, are suppressed. Insight is called emptiness (suññatā) due to the thorough comprehension of the emptiness of self.
Asuññatattakārakānaṃ kilesānaṃ abhāvā (do không có các phiền não tạo tác trạng thái không trống rỗng) là do sự trấn áp các phiền não là nhân duyên cho sự chấp thủ ngã, và quán là suññatā (không) do sự thấu hiểu chân thật về sự trống rỗng của ngã.
Nanu evaṃ vipassanāya saguṇato suññatā, na āgamanatoti nippariyāyato natthīti?
But then, is emptiness from the aspect of insight's own nature, and not from its arising, not straightforwardly absent?
Này, vậy thì quán là suññatā từ bản chất, không phải từ sự đến, vậy không phải là không theo phương tiện sao?
Saccametaṃ nāmalābhe, na pana nāmadāneti nāyaṃ doso.
This is true regarding the acquiring of the name, but not regarding the bestowing of the name, so there is no fault.
Điều này là đúng về việc có tên, nhưng không phải về việc đặt tên, nên không có lỗi.
Atha vā suttantakathā nāma pariyāyakathā, na abhidhammakathā viya nippariyāyāti bhiyyopi na koci doso.
Alternatively, Suttanta teachings are by way of implication, not straightforwardly like Abhidhamma teachings, so there is even less fault.
Hoặc là, lời dạy trong kinh tạng là lời dạy theo phương tiện, không phải là lời dạy không theo phương tiện như trong Vi Diệu Pháp, nên không có lỗi gì thêm.
Yasmā saguṇato, ārammaṇato ca nāmalābhe saṅkaro hoti ekasseva nāmantaralābhasambhavato.
Since, in the acquiring of a name from its own nature and from its object, there is confusion due to the possibility of acquiring another name for the same thing.
Vì khi có tên từ bản chất và từ đối tượng, thì có sự lẫn lộn do khả năng có tên khác cho cùng một đối tượng.
Āgamanato pana nāmalābhe saṅkaro natthi nāmantaralābhābhāvato, asambhavato ca, tasmā ‘‘aparo’’tiādi vuttaṃ.
However, in acquiring a name from its arising, there is no confusion due to the absence and impossibility of acquiring another name, therefore " another" and so forth are stated.
Nhưng khi có tên từ sự đến, thì không có sự lẫn lộn do không có và không thể có tên khác, vì vậy đã nói “aparo” (một cách khác) và các câu tiếp theo.
Nimittakārakakilesābhāvāti niccanimittādiggāhakapaccayānaṃ kilesānaṃ vikkhambhanato.
Due to the absence of defilements that create signs is due to the suppression of defilements that are causes for grasping at the signs of permanence and so forth.
Nimittakārakakilesābhāvā (do không có các phiền não tạo tác tướng) là do sự trấn áp các phiền não là nhân duyên cho sự nắm giữ tướng thường và các loại khác.
Kāmañcāyaṃ vipassanā niccanimittādiṃ ugghāṭentī pavattati, saṅkhāranimittassa pana avissajjanato na nippariyāyato animittanāmaṃ labhatīti.
Although this insight operates by exposing the signs of permanence and so forth, since it does not abandon the sign of conditioned phenomena, it does not straightforwardly acquire the name of signless (animitta).
Mặc dù quán này phát sinh bằng cách loại bỏ tướng thường và các loại khác, nhưng do không buông bỏ tướng của các hành, nên nó không có tên animitta (vô tướng) một cách trực tiếp.
Pariyāyena panetaṃ vuttaṃ.
Rather, this is stated by implication.
Nhưng điều này đã được nói theo phương tiện.
Tathā hi nippariyāyadesanattā abhidhamme maggassa animittanāmaṃ uddhaṭaṃ.
Thus, because the Abhidhamma teaching is straightforward, the path is designated as signless.
Thật vậy, trong Vi Diệu Pháp, do là lời dạy không theo phương tiện, tên animitta đã được đề cập cho đạo.
Sutte ca –
And in the Sutta:
Và trong kinh –
Rāgādīhi suññattāti samucchedavasena pajahanato rāgādīhi vivittattā.
Empty of greed and so forth means being free from greed and so forth, due to their eradication by cutting off.
Rāgādīhi suññattā (trống rỗng khỏi tham ái và các loại khác) là do đã đoạn trừ tham ái và các loại khác bằng cách đoạn diệt hoàn toàn, nên đã tách rời khỏi chúng.
Rāgādayo eva rāganimittādīni. Purimuppannā hi rāgādayo parato uppajjanakarāgādīnaṃ kāraṇaṃ hoti.
Greed and so forth are themselves the signs of greed and so forth. For greed and so forth that arose previously become the cause for greed and so forth that will arise later.
Tham ái và các loại khác chính là rāganimittādīni (tướng tham ái và các loại khác). Tham ái và các loại khác đã phát sinh trước đó là nhân duyên cho tham ái và các loại khác sẽ phát sinh sau này.
Rāgādayo eva tathā paṇidhānassa paccayabhāvato rāgapaṇidhiādayo. Nibbānaṃ visaṅkhārabhāveneva sabbasaṅkhāravinissaṭattā rāgādīhi suññaṃ, rāgādinimittapaṇidhivirahitañcāti daṭṭhabbaṃ.
Greed and so forth, due to being causes for such aspirations, are the aspirations for greed and so forth. Nibbāna is empty of greed and so forth, and devoid of the signs and aspirations of greed and so forth, because it is completely released from all conditioned phenomena by its very nature as unconditioned. This should be understood.
Tham ái và các loại khác chính là rāgapaṇidhiādayo (sự ước nguyện tham ái và các loại khác) do là nhân duyên cho sự ước nguyện đó. Nibbāna cần được hiểu là trống rỗng khỏi tham ái và các loại khác, và không có tướng tham ái và sự ước nguyện tham ái, do trạng thái không hành của nó và do đã thoát khỏi tất cả các hành.
Ettha ca saṅkhārupekkhā sānulomā vuṭṭhānagāminivipassanā, sā suññato vipassantī ‘‘suññatā’’ti vuccati, dukkhato passantī taṇhāpaṇidhisosanato ‘‘appaṇihitā’’ti.
And here, equanimity regarding formations (saṅkhārupekkhā) is vipassanā, conforming and leading to emergence; seeing as empty, it is called "emptiness" (suññatā); seeing as suffering, due to the drying up of the aspiration of craving, it is called "undirected" (appaṇihitā).
Ở đây, saṅkhārupekkhā (xả hành) là vuṭṭhānagāminivipassanā (thiền quán dẫn đến xuất ly) thuận theo (sānulomā). Khi quán thấy tánh không, nó được gọi là “Không tánh” (suññatā). Khi quán thấy khổ, nó được gọi là “Vô nguyện” (appaṇihitā) vì làm khô cạn sự ước muốn.
Sā maggādhigamāya āgamanapaṭipadāṭhāne ṭhatvā maggassa ‘‘suññataṃ animittaṃ appaṇihita’’nti nāmaṃ deti.
Standing in the position of the path of approach for the attainment of the path, it gives the path the names "empty," "signless," "undirected" (suññata, animitta, appaṇihita).
Nó, đứng ở vị trí con đường dẫn đến sự thành tựu Đạo, đặt tên cho Đạo là “Không, Vô tướng, Vô nguyện” (suññataṃ animittaṃ appaṇihitaṃ).
Āgamanato ca nāme laddhe saguṇato ca ārammaṇato ca nāmaṃ siddhameva hoti, na pana saguṇārammaṇehi nāmalābhe sabbattha āgamanato nāmaṃ siddhaṃ hotīti paripuṇṇanāmasiddhihetuttā, ‘‘saguṇārammaṇehi sabbesampi nāmattayayogo, na āgamanato’’ti vavatthānakarattā ca nippariyāyato āgamanatova nāmalābho padhānaṃ, na itarehi, pariyāyato pana tidhā nāmalābho icchitabboti aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tividhā kathā’’tiādinā ayaṃ vicāro katoti daṭṭhabbaṃ.
And when names are obtained from the approach, the names are indeed established from its own quality and from the object. However, in the case of obtaining names from their own qualities and objects, it is not established everywhere that the name comes from the approach. Because it is the cause for the full establishment of the name, and because it makes the distinction, "the application of the three names is for all through their own qualities and objects, not from the approach," therefore, directly, the obtaining of the name from the approach is primary, not from others. Indirectly, however, the obtaining of the name in three ways is desired. Thus, it should be understood that this discussion is made in the commentaries with "tividhā kathā" (three kinds of talk) and so forth.
Và khi tên được đặt dựa trên sự dẫn đến, thì tên cũng được thành tựu dựa trên bản chất và đối tượng. Nhưng không phải ở mọi nơi, khi tên được đặt dựa trên bản chất và đối tượng, thì tên cũng được thành tựu dựa trên sự dẫn đến. Vì lý do này, việc đặt tên dựa trên sự dẫn đến là chính yếu, không phải các cách khác, bởi vì nó là nguyên nhân hoàn hảo cho sự thành tựu của tên, và bởi vì nó phân biệt rằng “sự kết hợp ba tên là dành cho tất cả mọi thứ dựa trên bản chất và đối tượng, không phải dựa trên sự dẫn đến”. Tuy nhiên, theo cách gián tiếp, việc đặt tên theo ba cách là điều mong muốn. Do đó, cần hiểu rằng trong Chú giải, cuộc thảo luận này đã được thực hiện với câu “có ba loại thuyết giảng” và tương tự.
Munino etānīti moneyyāni. Yehi dhammehi ubhayahitamunanato muni nāma hoti, te evaṃ vuttāti āha ‘‘munibhāvakarā moneyyapaṭipadā dhammā’’ti.
These belong to the sage, hence moneyyāni (sageship practices). The qualities by which one is called a sage (muni) through reflecting on the benefit of both worlds, these are spoken of thus: "the practices that bring about the state of a sage are sageship practices (moneyyapaṭipadā dhammā)."
Những điều này thuộc về bậc Muni (Thánh giả) nên gọi là moneyyāni (hạnh Muni). Bậc Muni được gọi là vậy vì các pháp mà nhờ đó vị ấy suy tư về lợi ích của cả hai (mình và người). Các pháp đó được nói như vậy nên có câu: “moneyyapaṭipadā dhammā (các pháp hạnh Muni) là những pháp tạo nên trạng thái Muni”.
Tattha yasmā kāyena akattabbassa akaraṇaṃ, kattabbassa ca karaṇaṃ, ‘‘atthi imasmiṃ kāye kesā’’tiādinā (dī. ni. 2.377; ma. ni. 1.110; 3.153; a. ni. 6.29; 10.60; vibha. 356; khu. pā. 3.1; netti. 47) kāyasaṅkhātassa ārammaṇassa jānanaṃ, kāyassa ca samudayato atthaṅgamato assādato ādīnavato nissaraṇato ca yāthāvato parijānanaṃ, tathā parijānanavasena pavatto vipassanāmaggo, tena ca kāye chandarāgassa pajahanaṃ, kāyasaṅkhāraṃ nirodhetvā pattabbasamāpatti cāti sabbe ete kāyamukhena pavattā moneyyapaṭipadā dhammā kāyamoneyyaṃ nāma.
Among these, since not doing what should not be done by body, and doing what should be done; knowing the object called body, such as "there are hairs in this body"; and truly knowing the body through its arising, ceasing, gratification, danger, and escape; and the path of vipassanā that proceeds based on such true knowing; and by that, the abandonment of sensual desire for the body; and the attainment of samāpatti by ceasing the bodily formation—all these practices that bring about sageship, proceeding through the body, are called bodily sageship (kāyamoneyya).
Ở đây, vì không làm những điều không nên làm bằng thân, và làm những điều nên làm; sự hiểu biết về đối tượng được gọi là thân, như “có tóc trên thân này” và tương tự; sự hiểu biết đúng đắn về thân từ sự sanh khởi, hoại diệt, sự vị ngọt, sự tai hại, và sự xuất ly; cũng như con đường thiền quán diễn ra theo sự hiểu biết đúng đắn đó; và sự từ bỏ dục ái đối với thân bằng con đường đó; và sự thành tựu định bằng cách đoạn diệt các hành của thân—tất cả những pháp hạnh Muni này, diễn ra thông qua thân, được gọi là kāyamoneyya (thân hạnh Muni).
Tasmā tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘tividhakāyaduccaritassa pahāna’’ntiādinā pāḷi āgatā.
Therefore, to show that meaning, the Pāḷi text states "the abandonment of the threefold bad bodily conduct" and so forth.
Do đó, để chỉ rõ ý nghĩa đó, kinh văn đã nêu “sự từ bỏ ba loại thân ác hạnh” và tương tự.
Sesadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two.
Đối với hai phần còn lại cũng theo cách tương tự.
Tattha copanavācañceva saddavācañca ārabbha pavattā paññā vācārammaṇe ñāṇaṃ. Tassa vācāya samudayādito parijānanaṃ vācāpariññā. Ekāsītividhaṃ lokiyacittaṃ ārabbha pavattañāṇaṃ manārammaṇe ñāṇaṃ. Tassa samudayādito parijānanaṃ manopariññāti ayameva viseso.
Among these, the wisdom that arises with reference to the figurative speech and the sound-speech is knowledge regarding the object of speech (vācārammaṇe ñāṇaṃ). The true knowing of that speech from its arising onwards is comprehension of speech (vācāpariññā). The knowledge that arises with reference to the eighty-one kinds of mundane consciousness is knowledge regarding the object of mind (manārammaṇe ñāṇaṃ). The true knowing of that from its arising onwards is comprehension of mind (manopariññā). This is the difference.
Ở đây, trí tuệ phát sinh liên quan đến lời nói được dùng để nhắc nhở và lời nói có âm thanh là vācārammaṇe ñāṇaṃ (trí tuệ về đối tượng lời nói). Sự hiểu biết đúng đắn về lời nói từ sự sanh khởi v.v. là vācāpariññā (sự hiểu biết đúng đắn về lời nói). Trí tuệ phát sinh liên quan đến 81 loại tâm thế gian là manārammaṇe ñāṇaṃ (trí tuệ về đối tượng ý). Sự hiểu biết đúng đắn về nó từ sự sanh khởi v.v. là manopariññā (sự hiểu biết đúng đắn về ý). Đó chính là sự khác biệt.
Ayanti ito sampattiyoti āyo, kusalānaṃ dhammānaṃ abhibuddhīti āha ‘‘āyoti vuḍḍhī’’ti.
This is an acquisition, meaning an attainment from this, hence income (āyo). It means the increase of wholesome qualities, as stated: "Income (āyo) means increase."
Ayaṃ (sự đạt được) là sự thành tựu từ đây, là sự tăng trưởng của các pháp thiện, nên có câu “āyo (sự đạt được) là sự tăng trưởng”.
Apenti sampattiyo etenāti apāyo, kusalānaṃ dhammānaṃ hānīti āha ‘‘apāyoti avuḍḍhī’’ti.
By this, attainments depart, hence loss (apāyo). It means the decline of wholesome qualities, as stated: "Loss (apāyo) means non-increase."
Apāyo (sự tổn thất) là sự mất mát các thành tựu do điều này, là sự suy giảm của các pháp thiện, nên có câu “apāyo (sự tổn thất) là sự không tăng trưởng”.
Tassa tassāti āyassa ca apāyassa ca.
Of that, of that, means of income and of loss.
Tassa tassā (của cái đó, của cái đó) là của sự đạt được và của sự tổn thất.
Kāraṇaṃ upāyo upeti upagacchati etena āyo, apāyo cāti.
The cause is a means (kāraṇaṃ upāyo); by this, income and loss are approached or reached.
Kāraṇaṃ upāyo (nguyên nhân, phương tiện) là cái mà nhờ đó sự đạt được và sự tổn thất đến.
Tattha duvidhā vuḍḍhi anatthahānito, atthuppattito ca, tathā avuḍḍhi atthahānito, anatthuppattito ca.
Among these, increase is of two kinds: from the cessation of harm and from the arising of benefit. Similarly, non-increase is from the cessation of benefit and from the arising of harm.
Ở đây, có hai loại tăng trưởng: do sự chấm dứt điều bất lợi và do sự phát sinh điều lợi ích; và cũng có hai loại không tăng trưởng: do sự mất mát điều lợi ích và do sự phát sinh điều bất lợi.
Tesaṃ pajānanāti tesaṃ āyāpāyasaññitānaṃ yathāvuttappabhedānaṃ vuḍḍhiavuḍḍhīnaṃ yāthāvato pajānanā.
Knowing of these (tesaṃ pajānanā) means the true knowing of these increases and non-increases, which are called income and loss, described in the aforementioned ways.
Tesaṃ pajānanā (sự hiểu biết về chúng) là sự hiểu biết đúng đắn về sự tăng trưởng và không tăng trưởng đã được mô tả, được gọi là āya và apāya.
Kosallaṃ kusalatā nipuṇatā.
Skill (kosallaṃ) is adeptness, dexterity.
Kosallaṃ (sự khéo léo) là sự thiện xảo, sự tinh thông.
Tadubhayampi pāḷivaseneva dassetuṃ ‘‘vuttañheta’’ntiādi vuttaṃ.
To show both of these solely according to the Pāḷi, "vuttañheta" (for this has been said) and so forth are stated.
Để chỉ rõ cả hai điều đó theo kinh văn, có câu “vuttañhetaṃ” (điều này đã được nói) và tương tự.
Tattha idaṃ vuccatīti yā imesaṃ akusaladhammānaṃ anuppattinirodhesu, kusaladhammānañca uppattibhiyyobhāvesu paññā, idaṃ āyakosallaṃ nāma vuccati.
Among these, this is called (idaṃ vuccatī): the wisdom that lies in the non-arising and cessation of unwholesome qualities, and in the arising and abundance of wholesome qualities, this is called skill in income (āyakosallaṃ).
Ở đây, idaṃ vuccatī (điều này được gọi là) là trí tuệ liên quan đến sự không phát sinh và đoạn diệt của các pháp bất thiện này, và sự phát sinh và gia tăng của các pháp thiện, điều này được gọi là āyakosallaṃ (sự khéo léo trong đạt được).
Idāni apāyakosallampi pāḷivaseneva dassetuṃ ‘‘tattha katama’’ntiādi vuttaṃ.
Now, to show skill in loss also solely according to the Pāḷi, "tattha katama" (among these, what is it?) and so forth are stated.
Bây giờ, để chỉ rõ apāyakosalla (sự khéo léo trong tổn thất) cũng theo kinh văn, có câu “tattha katama” (trong đó, cái gì) và tương tự.
Tattha idaṃ vuccatīti yā imesaṃ kusaladhammānaṃ anuppajjananirujjhanesu, akusaladhammānañca uppattibhiyyobhāvesu paññā, idaṃ apāyakosallaṃ nāma vuccatīti.
Among these, this is called (idaṃ vuccatī): the wisdom that lies in the non-arising and cessation of wholesome qualities, and in the arising and abundance of unwholesome qualities, this is called skill in loss (apāyakosallaṃ).
Ở đây, idaṃ vuccatī (điều này được gọi là) là trí tuệ liên quan đến sự không phát sinh và đoạn diệt của các pháp thiện này, và sự phát sinh và gia tăng của các pháp bất thiện, điều này được gọi là apāyakosallaṃ (sự khéo léo trong tổn thất).
Etthāhaāyakosallaṃ tāva paññā hotu, apāyakosallaṃ kathaṃ paññā nāma jātāti evaṃ maññati ‘‘apāyuppādanasamatthatā apāyakosallaṃ nāmā’’ti, taṃ pana tassa matimattaṃ.
Here, one might ask, "Let skill in income be wisdom, but how is skill in loss also called wisdom?" Thus, one might think, "the capacity to produce loss is skill in loss." But that is merely one's own opinion.
Ở đây, có người nói: “āyakosalla (sự khéo léo trong đạt được) là trí tuệ, nhưng apāyakosalla (sự khéo léo trong tổn thất) làm sao có thể là trí tuệ được?” Người đó nghĩ rằng “apāyakosalla là khả năng tạo ra sự tổn thất”, nhưng đó chỉ là ý kiến riêng của người ấy.
Paññavā eva hi ‘‘mayhaṃ evaṃ manasi karoto anuppannā kusalā dhammā nuppajjanti, uppannā nirujjhanti.
Indeed, it is the wise person who understands: "When I think in this way, unarisen wholesome qualities do not arise, and arisen ones cease.
Thật vậy, người có trí tuệ biết rằng: “Khi tôi tác ý như vậy, các pháp thiện chưa sanh sẽ không sanh, các pháp thiện đã sanh sẽ diệt đi.
Anuppannā akusalā dhammā uppajjanti, uppannā vaḍḍhantī’’ti pajānāti, so evaṃ ñatvā anuppanne akusale dhamme na uppādeti, uppanne pajahati.
Unarisen unwholesome qualities arise, and arisen ones increase." Having understood thus, he does not generate unarisen unwholesome qualities, and he abandons arisen ones.
Các pháp bất thiện chưa sanh sẽ sanh, các pháp bất thiện đã sanh sẽ tăng trưởng.” Khi biết như vậy, người ấy không sanh các pháp bất thiện chưa sanh, và từ bỏ các pháp bất thiện đã sanh.
Anuppanne kusale dhamme uppādeti, uppanne bhāvanāpāripūriṃ pāpeti.
He generates unarisen wholesome qualities, and brings arisen ones to the perfection of development.
Người ấy sanh các pháp thiện chưa sanh, và đưa các pháp thiện đã sanh đến sự viên mãn trong tu tập.
Evaṃ apāyakosallampi paññā evāti.
Thus, skill in loss is also wisdom.
Như vậy, apāyakosalla cũng chính là trí tuệ.
Sabbāpīti āyakosallapakkhikāpi apāyakosallapakkhikāpi.
All (sabbāpi) means both pertaining to skill in income and pertaining to skill in loss.
Sabbāpī (tất cả) là cả những gì thuộc về āyakosalla và những gì thuộc về apāyakosalla.
Tatrupāyāti tatra tatra karaṇīye upāyabhūtā.
Means therein (tatrupāyā) means being a means in those respective actions.
Tatrupāyā (các phương tiện trong đó) là những phương tiện cần thiết trong từng trường hợp.
Majjanākāravasena pavattamānāti attano vatthuno madanīyatāya madassa āpajjanākārena pavattamānā uṇṇatiyo.
Proceeding in the manner of intoxication (majjanākāravasena pavattamānā) means elations that proceed in the manner of becoming intoxicated due to the intoxicating nature of one's own substance.
Majjanākāravasena pavattamānā (diễn ra theo cách say sưa) là những sự kiêu căng phát sinh theo cách làm cho say sưa do tính chất đáng say sưa của đối tượng của chính nó.
Nirogoti arogo.
Healthy (nirogo) means free from illness.
Nirogo (không bệnh) là không có bệnh.
Mānakaraṇanti mānassa uppādanaṃ.
Making conceit (mānakaraṇaṃ) means generating conceit.
Mānakaraṇaṃ (sự tạo kiêu mạn) là sự phát sinh kiêu mạn.
Yobbane ṭhatvāti yobbane patiṭṭhāya, yobbanaṃ apassāyāti attho.
Standing in youth (yobbane ṭhatvā) means being established in youth, relying on youth.
Yobbane ṭhatvā (đứng trong tuổi trẻ) là nương tựa vào tuổi trẻ, có nghĩa là dựa vào tuổi trẻ.
Sabbesampi jīvitaṃ nāma maraṇapabhaṅguraṃ dukkhānubandhañca, tadubhayaṃ anoloketvā, pabandhaṭṭhitipaccayā sulabhatañca nissāya uppajjanakamado jīvitamadoti dassetuṃ ‘‘ciraṃ jīvi’’ntiādi vuttaṃ.
To show that the intoxication of life (jīvitamado) is the pride that arises by not observing that everyone's life is subject to death and bound up with suffering, and by relying on the easy obtainment of continuity and conditions, it is said "ciraṃ jīvi" (lived long) and so forth.
Để chỉ rõ rằng sự sống của tất cả chúng sanh đều bị hủy hoại bởi cái chết và gắn liền với khổ, và sự kiêu mạn phát sinh do không nhìn thấy cả hai điều đó, và dựa vào sự dễ dàng có được các yếu tố duy trì sự liên tục, sự kiêu mạn đó là jīvitamado (sự kiêu mạn về sự sống), có câu “ciraṃ jīvi” (sống lâu) và tương tự.
Adhipati vuccati jeṭṭhako, issaroti attho.
Adhipati is called the chief, meaning the lord.
Adhipati (chủ tể) được gọi là người đứng đầu, có nghĩa là người có quyền lực.
Tato adhipatito āgataṃ ādhipateyyaṃ. Kiṃ taṃ?
From that adhipati comes ādhipateyyaṃ (dominance or sovereignty). What is that?
Từ adhipati (chủ tể) mà ra là ādhipateyyaṃ (sự làm chủ).
Pāpassa akaraṇaṃ.
The non-doing of evil.
Điều đó là gì? Là không làm điều ác.
Tenāha ‘‘ettakomhī’’tiādi.
Therefore, it is said: "ettakomhī" (I am so much) and so forth.
Vì vậy, có câu “ettakomhī” (tôi là như vậy) và tương tự.
Tattha sīlādayo lokiyā eva daṭṭhabbā, tasmā vimuttiyāti lokiyavimuttiyā.
Among these, virtue and so forth should be understood as mundane, therefore by liberation (vimuttiyā) means by mundane liberation.
Ở đây, giới và các pháp khác cần được hiểu là thế gian, do đó vimuttiyā (sự giải thoát) là sự giải thoát thế gian.
Jeṭṭhakanti issaraṃ, garunti attho.
Chief (jeṭṭhakaṃ) means a lord, meaning revered.
Jeṭṭhakaṃ (tối thượng) là bậc chủ tể, có nghĩa là bậc đáng tôn kính.
Ettha ca attānaṃ, dhammañca adhipatiṃ katvā pāpassa akaraṇaṃ hiriyā vasena veditabbaṃ.
And here, the non-doing of evil by taking oneself and the Dhamma as supreme should be understood through shame (hiri).
Ở đây, việc không làm điều ác bằng cách lấy tự thân và giáo pháp làm chủ tể cần được hiểu theo nghĩa hiri (tàm).
Lokaṃ adhipatiṃ katvā akaraṇaṃ ottappassa vasena.
The non-doing of evil by taking the world as supreme should be understood through moral dread (ottappa).
Việc không làm điều ác bằng cách lấy thế gian làm chủ tể là theo nghĩa ottappa (quý).
Kathāvatthūnīti kathāya pavattiṭṭhānāni.
Topics of discussion (kathāvatthūnī) means the grounds for the occurrence of discussion.
Kathāvatthūnī (các đối tượng của câu chuyện) là những nơi mà câu chuyện phát sinh.
Yasmā tehi vinā kathā nappavattati, tasmā ‘‘kathākāraṇānī’’ti vuttaṃ.
Since without them, discussion does not occur, it is said "causes of discussion (kathākāraṇānī)."
Vì không có chúng thì câu chuyện không thể phát sinh, nên có câu “kathākāraṇānī” (các nguyên nhân của câu chuyện).
Addhāna-saddassa attho heṭṭhā vutto eva, so panatthato dhammappavattimattaṃ.
The meaning of the word addhāna has already been stated below; however, in meaning, it refers only to the occurrence of phenomena.
Ý nghĩa của từ addhāna đã được giải thích ở phần dưới, nhưng về ý nghĩa thì nó chỉ là sự diễn tiến của các pháp.
Dhammā cettha khandhā eva, tabbinimuttā ca tesaṃ gati natthīti āha ‘‘atītaṃ dhammaṃ, atītakkhandheti attho’’ti.
And here, the phenomena (dhammā) are just the aggregates; there is no course for them apart from these. Therefore, it is said "past phenomenon (atītaṃ dhammaṃ) means past aggregates (atītakkhandheti attho)."
Dhammā (các pháp) ở đây chính là các uẩn, và không có sự đi lại (gati) của chúng ngoài các uẩn đó, nên có câu “atītaṃ dhammaṃ, atītakkhandheti attho” (pháp quá khứ, có nghĩa là các uẩn quá khứ).
Ayañca addhā nāma disādi viya atthato dhammappavattiṃ upādāya paññattimattaṃ, na upādā na bhūtadhammoti tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
And this addhā (time), like a direction, is merely a designation based on the occurrence of phenomena in its actual meaning; it is not a derived or existing phenomenon. To show this meaning, "apicā" (furthermore) and so forth are stated.
Và addhā này, giống như phương hướng v.v., về ý nghĩa chỉ là một sự chế định dựa trên sự diễn tiến của các pháp, không phải là một pháp do duyên sanh hay một pháp hiện hữu. Để chỉ rõ ý nghĩa đó, có câu “apicā” (hơn nữa) và tương tự.
‘‘Tamavijjhanaṭṭhena viditakaraṇaṭṭhenā’’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘‘pubbenivāsā’’tiādi vuttaṃ.
To elucidate the meaning briefly stated as ‘by way of piercing ignorance and making known’, the phrase ‘previous existences’ and so forth was said.
Để giải thích ý nghĩa đã được nói một cách tóm tắt là “do lý do vô minh bị diệt trừ và do lý do được biết rõ”, nên đã nói “pubbenivāsa” (túc mạng) v.v….
Pubbenivāsanti pubbe nivutthakkhandhe.
Previous existences refers to the aggregates that have been dwelt in previously.
Pubbenivāsa (túc mạng) là các uẩn đã từng ở trước đây.
Tamanti mohatamaṃ.
Darkness means the darkness of delusion.
Tama (vô minh) là vô minh si ám.
Vijjhatīti vihanati, pajahatīti attho.
Pierces means it destroys, it abandons, is the meaning.
Vijjhati (đâm thủng) là diệt trừ, từ bỏ.
Teneva ca paṭicchādakatamavijjhanena pubbenivāsañca viditaṃ pākaṭaṃ karotīti vijjāti.
And by that piercing of the concealing darkness, it makes previous existences known and manifest; thus, true knowledge (vijjā).
Chính vì sự đâm thủng vô minh che đậy đó mà làm cho túc mạng được biết rõ, được hiển lộ, nên đó là vijjā (minh).
Tanti cutūpapātaṃ.
That refers to passing away and reappearing.
Ta (nó) là sự chết và tái sinh.
Upapattidevavisesabhāvāvaho vihāroti katvā dibbo vihāro. Nanu evaṃ aññamaññānampi dibbavihārabhāvo āpajjatīti?
As it is a dwelling that leads to the state of a specific divine being by reappearance, it is called a divine abiding. Is it not the case then that other mutual abidings also attain the state of a divine abiding?
Do là trú xứ dẫn đến trạng thái đặc biệt của chư thiên tái sinh, nên gọi là trú xứ chư thiên (dibbo vihāro). Chẳng phải như vậy thì các trú xứ khác cũng trở thành trú xứ chư thiên hay sao?
Na tāsaṃ sattesu hitūpasaṃhārādivasena pavattiyā savisesaṃ niddosaṭṭhena, seṭṭhaṭṭhena ca brahmavihārasamaññāya niruḷhabhāvato.
No, because those (abidings) are distinguished by their functioning in bringing benefit to beings, and because the designation of Brahmavihāra (divine abiding) is established by their faultless and supreme nature.
Không phải vậy, vì các trú xứ đó không có sự đặc biệt trong việc mang lại lợi ích cho chúng sinh, không có sự vô tội, và không có sự nổi tiếng với tên gọi Phạm trú (brahmavihāra) do sự cao thượng của chúng.
Suvisuddhito paṭipakkhasamucchindanavasena araṇīyato pattabbato, ariyabhāvappattiyā vā anantaraṃ ariyo. Ariyānaṃ ayanti vā ariyo vihāro.
Because of its extreme purity, its conduciveness to eradication of opposition, and its attainability, or immediately after the attainment of the state of an Arahant, it is noble. Or, it is an ariyavihāra because it belongs to the noble ones.
Do sự thanh tịnh tối thượng, do cần phải đạt được bằng cách diệt trừ đối nghịch, và do liền sau khi đạt được trạng thái bậc Thánh, nên gọi là ariyo (Thánh). Hoặc là trú xứ của các bậc Thánh, nên gọi là ariyo (Thánh) vihāro.
Yo chandoti yo chandiyanavasena chando.
Whatever desire refers to the desire by way of being desirable.
Yo chando (ý muốn nào) là ý muốn theo ý muốn.
Chandikatāti chandabhāvo, chandikaraṇākāro vā.
Desirableness means the state of desire, or the manner of making it desirable.
Chandikatā (trạng thái ý muốn) là trạng thái ý muốn, hoặc là cách làm cho có ý muốn.
Kattukamyatāti kattukāmatā.
Desire to do means the wish to do.
Kattukamyatā (mong muốn làm) là mong muốn làm.
Kusaloti cheko kosallasambhūto.
Skilled means expert, born of skill.
Kusalo (khéo léo) là thành thạo, sinh ra từ sự khéo léo.
Dhammacchandoti sabhāvacchando.
Desire for Dhamma means natural desire.
Dhammacchando (ý muốn về pháp) là ý muốn tự nhiên.
Ayañhi chando nāma taṇhāchando, diṭṭhichando, vīriyachando, dhammacchandoti bahuvidho.
This desire is of many kinds: desire of craving, desire of wrong view, desire of energy, and desire for Dhamma.
Ý muốn (chando) này có nhiều loại: ý muốn tham ái (taṇhāchando), ý muốn tà kiến (diṭṭhichando), ý muốn tinh tấn (vīriyachando), ý muốn về pháp (dhammacchando).
Idha kattukamyatākusaladhammacchando adhippeto.
Here, the desire for wholesome Dhamma, which is the desire to do, is intended.
Ở đây, ý muốn về pháp khéo léo mong muốn làm được đề cập đến.
Chandaṃ janetīti taṃ chandaṃ uppādeti.
Arouses desire means produces that desire.
Chandaṃ janeti (sinh ý muốn) là làm phát sinh ý muốn đó.
Taṃ pavattento hi janeti nāma.
Indeed, by causing it to arise, one produces it.
Thật vậy, khi làm cho nó vận hành thì gọi là sinh.
Vāyāmaṃ karotīti payogaṃ parakkamaṃ karoti.
Exerts effort means makes application and exertion.
Vāyāmaṃ karoti (thực hiện nỗ lực) là thực hiện sự cố gắng, sự tinh tấn.
Vīriyaṃ ārabhatīti kāyikacetasikavīriyaṃ pavatteti.
Arouses energy means manifests bodily and mental energy.
Vīriyaṃ ārabhati (khởi tinh tấn) là làm cho tinh tấn thân và tâm vận hành.
Cittaṃ upatthambhetīti teneva sahajātavīriyena cittaṃ ukkhipati.
Upholds the mind means lifts up the mind with that co-arising energy.
Cittaṃ upatthambheti (nâng đỡ tâm) là nâng tâm lên bằng chính tinh tấn đồng sinh đó.
Padahatīti padhānaṃ vīriyaṃ karoti.
Strives means performs the principal effort.
Padahati (tinh cần) là thực hiện tinh tấn chính yếu.
Paṭipāṭiyā panetāni padāni uppādanāsevanābhāvanābahulīkammasātaccakiriyāhi yojetabbāni.
These terms should be connected in sequence with generation, cultivation, development, making it abundant, and continuous action.
Tuy nhiên, các từ này phải được kết nối theo thứ tự với sự phát sinh, sự thực hành, sự tu tập, sự thực hiện thường xuyên và sự lặp đi lặp lại.
Vitthāraṃ pariharanto ‘‘ayamettha saṅkhepo’’tiādimāha.
Avoiding elaboration, he says “this is the summary here” and so on.
Tránh sự giải thích chi tiết, nên nói “ayamettha saṅkhepo” (đây là tóm tắt về điều này) v.v….
Chandaṃ nissāyāti ‘‘chandavato cetosamādhi hoti, mayhaṃ evaṃ hotī’’ti evaṃ chandaṃ nissāya chandaṃ dhuraṃ jeṭṭhakaṃ pubbaṅgamaṃ katvā pavatto samādhi chandasamādhi.
Concentration based on desire refers to concentration based on desire, making desire the chief, the foremost, thinking “there is concentration of mind for one with desire; thus it happens for me.”
Chandaṃ nissāya (nương vào ý muốn) là “sự định tâm có ý muốn phát sinh, tôi có ý muốn như vậy” – như vậy, nương vào ý muốn, lấy ý muốn làm chủ đạo, làm chính yếu, làm đi trước, thì sự định tâm phát sinh là định tâm do ý muốn (chandasamādhi).
Padhānabhūtāti padhānajātā, padhānabhāvaṃ vā pattā.
Principal means of a principal nature, or having attained the state of being principal.
Padhānabhūtā (trở thành chính yếu) là trở thành chính yếu, hoặc đạt đến trạng thái chính yếu.
Saṅkhārāti catukiccasādhakaṃ sammappadhānavīriyaṃ vadati.
Formations refers to the right effort, which accomplishes the four tasks.
Saṅkhārā (hành) là nói về tinh tấn Chánh Cần (sammappadhānavīriya) thực hiện bốn nhiệm vụ.
Tehi dhammehīti yathāvuttasamādhivīriyehi upetaṃ sampayuttaṃ.
Endowed with those qualities means accompanied by those qualities of concentration and energy as stated.
Tehi dhammehī (với các pháp đó) là upetaṃ (liên hệ) với định tâm và tinh tấn đã nói.
Iddhiyā pādanti nipphattipariyāyena ijjhanaṭṭhena, ijjhanti etāya sattā iddhā vuddhā ukkaṃsagatā hontīti iminā vā pariyāyena ‘‘iddhī’’ti saṅkhyaṃ gatānaṃ upacārajjhānādikusalacittasampayuttānaṃ chandasamādhipadhānasaṅkhārānaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena pādabhūtaṃ.
Base of potency refers to that which is the basis for the power, as it brings about accomplishment, by which beings become potent, develop, and reach excellence, serving as the support for the desire-concentration and principal formations, which are associated with wholesome states of mind such as preliminary jhānas, and are thus called "potency" (iddhi).
Iddhiyā pāda (cơ sở của thần thông) là do lý do thành tựu (nijjanaṭṭhena) theo nghĩa thành tựu, hoặc do lý do chúng sinh nhờ đó mà thành tựu, phát triển, đạt đến sự ưu việt, nên các ý muốn, định tâm và tinh tấn chính yếu, liên hệ với các tâm thiện như thiền cận định v.v…, được gọi là “iddhī” (thần thông), và là cơ sở (pāda) do là chỗ nương tựa (adhiṭṭhānaṭṭhena) của chúng.
Yasmā purimā iddhi pacchimāya iddhiyā pādo pādakaṃ padaṭṭhānaṃ hoti, tasmā ‘‘iddhibhūtaṃ vā pāda’’nti ca vuttaṃ.
Since the former potency serves as the base (pāda) or foundation (padaṭṭhāna) for the latter potency, it is also said to be “potency itself, or the base.”
Vì thần thông trước là cơ sở (pāda), là nền tảng (pādakaṃ padaṭṭhānaṃ) của thần thông sau, nên cũng nói “iddhibhūtaṃ vā pāda” (hoặc là cơ sở đã trở thành thần thông).
Sesesupīti dutiyaiddhipādādīsu.
In the others as well refers to the second base of potency and so on.
Sesesupī (cũng trong các cái còn lại) là trong các cơ sở thần thông thứ hai v.v….
Kāmañcettha janavasabhasuttepi iddhipādavicāro āgato, sopi saṅkhepato evāti āha ‘‘vitthāro pana…pe… dīpito’’ti.
Although the analysis of the bases of potency also appears in the Janavasabha Sutta here, that too is only in brief, thus it is said “but the elaboration…pe… is explained.”
Dù sự xem xét về cơ sở thần thông cũng xuất hiện trong kinh Janavasabha ở đây, nhưng nó cũng chỉ tóm tắt, nên nói “vitthāro pana…pe… dīpito” (nhưng sự giải thích chi tiết…v.v… đã được trình bày).
Sūriyacandapajjotamaṇiādīnanti pajjotaggahaṇena padīpaṃ vadati.
Of the sun, moon, lamp, jewels and so on refers to a lamp by mentioning 'lamp'.
Sūriyacandapajjotamaṇiādīnaṃ (của mặt trời, mặt trăng, đèn, ngọc v.v…) là với từ pajjota (đèn) để chỉ ngọn đèn.
Ādi-saddena ukkāvijjulatādīnaṃ saṅgaho.
The word 'and so on' includes torches, lightning, and so forth.
Với từ ādi (v.v…), bao gồm đuốc, chớp v.v….
Ālokoti manasi karotīti sūriyacandālokādiṃ divā, rattiñca upaladdhaṃ yathāladdhavaseneva manasi karoti citte ṭhapeti.
He attends to light means he attends to the light of the sun, moon, and so forth, apprehended during the day and night, and places it in his mind just as it is apprehended.
Ālokoti manasi karoti (tác ý ánh sáng) là tác ý, giữ trong tâm ánh sáng mặt trời, mặt trăng v.v… đã có được vào ban ngày và ban đêm, tùy theo những gì đã có.
Tathāva naṃ manasi karoti, yathāssa subhāvitālokakasiṇassa viya kasiṇāloko yadicchakaṃ yāvadicchakaṃ.
He attends to it in such a way that the kasiṇa light, like a well-developed light kasiṇa, appears to him as much and as long as he wishes.
Và tác ý nó như vậy, sao cho ánh sáng biến xứ (kasiṇāloko) đối với người đã tu tập ánh sáng biến xứ được như ý muốn, bao nhiêu tùy thích.
So āloko rattiyaṃ upatiṭṭhati, yena tattha divāsaññaṃ ṭhapeti divā viya vigatathinamiddho hoti.
That light appears at night, by which he establishes the perception of day there, becoming free from sloth and torpor as if it were day.
Ánh sáng đó xuất hiện vào ban đêm, nhờ đó người đó đặt tưởng ban ngày vào đó, trở nên không có hôn trầm thụy miên như ban ngày.
Tenāha ‘‘yathā divā tathā ratti’’nti.
Therefore, it is said “as by day, so by night.”
Vì vậy, nói “yathā divā tathā ratti” (như ban ngày, như ban đêm).
Yathā rattiṃ āloko diṭṭhoti yathā rattiyā candālokādiāloko diṭṭho upaladdho.
As the light is seen at night means as the light of the moon and so forth is seen and apprehended at night.
Yathā rattiṃ āloko diṭṭho (như ánh sáng đã thấy vào ban đêm) là như ánh sáng mặt trăng v.v… đã thấy, đã có được vào ban đêm.
Evameva divā manasi karotīti rattiṃ diṭṭhākāreneva divā taṃ ālokaṃ manasi karoti citte ṭhapeti.
So too he attends during the day means he attends to that light during the day in the same manner as it was seen at night, placing it in his mind.
Evameva divā manasi karoti (cũng vậy, tác ý vào ban ngày) là tác ý, giữ trong tâm ánh sáng đó vào ban ngày theo cách đã thấy vào ban đêm.
Apihitenāti thinamiddhapidhānena na pihitena.
Uncovered means not covered by the covering of sloth and torpor.
Apihitenā (không bị che đậy) là không bị che đậy bởi sự che đậy của hôn trầm thụy miên.
Anaddhenāti asañchāditena.
Unobscured means not concealed.
Anaddhenā (không bị bao phủ) là không bị che phủ.
Saobhāsanti sañāṇobhāsaṃ.
With radiance means with the radiance of knowledge.
Saobhāsaṃ (có ánh sáng) là có ánh sáng của trí tuệ.
Thinamiddhavinodanaālokopi vā hotu kasiṇālokopi vā parikammālokopi vā, upakkilesāloko viya sabbāyaṃ āloko ñāṇasamuṭṭhāno vāti.
Whether it be the light dispelling sloth and torpor, or the kasiṇa light, or the preparatory light, all this light is born of knowledge, like the light of defilement.
Dù là ánh sáng xua tan hôn trầm thụy miên, hay ánh sáng biến xứ, hay ánh sáng chuẩn bị, thì tất cả ánh sáng này đều phát sinh từ trí tuệ, như ánh sáng phiền não.
Ñāṇadassanapaṭilābhatthāyāti dibbacakkhuñāṇapaṭilābhatthāya.
For the attainment of knowledge and vision means for the attainment of the knowledge of the divine eye.
Ñāṇadassanapaṭilābhatthāya (vì mục đích đạt được trí tuệ và thấy) là vì mục đích đạt được thiên nhãn thông (dibbacakkhuñāṇa).
Dibbacakkhuñāṇañhi rūpagatassa dibbassa, itarassa ca dassanaṭṭhena idha ‘‘ñāṇadassana’’nti adhippetaṃ.
Indeed, the knowledge of the divine eye is here intended by "knowledge and vision" in the sense of seeing things, whether divine or not, that are of a material nature.
Thiên nhãn thông được đề cập ở đây là “ñāṇadassana” (trí tuệ và thấy) theo nghĩa thấy các sắc thuộc cõi trời và các sắc khác.
‘‘Ālokasaññaṃ manasi karotī’’ti ettha vuttaāloko thinamiddhavinodanaāloko.
The light mentioned in “he attends to the perception of light” is the light dispelling sloth and torpor.
Ánh sáng được nói ở đây, trong câu “Ālokasaññaṃ manasi karoti” (tác ý tưởng ánh sáng), là ánh sáng xua tan hôn trầm thụy miên.
Parikammaālokoti dibbacakkhuñāṇāya parikammakaraṇavasena pavattitaāloko.
Preparatory light refers to the light manifested as a preparation for the knowledge of the divine eye.
Parikammaāloko (ánh sáng chuẩn bị) là ánh sáng được vận hành để chuẩn bị cho thiên nhãn thông.
Tattha purimassa vasena ‘‘khīṇāsavassā’’ti visesetvā vuttaṃ.
In this regard, with reference to the former, it is specifically stated “of one whose taints are destroyed.”
Ở đó, theo nghĩa của cái trước, đã nói đặc biệt “khīṇāsavassa” (của bậc lậu tận).
Tassa hi thinamiddhaṃ suppahīnaṃ hoti, na aññesaṃ.
For indeed, his sloth and torpor are completely abandoned, not those of others.
Vì hôn trầm thụy miên của vị ấy đã được diệt trừ hoàn toàn, chứ không phải của người khác.
Dutiyassa vasena ‘‘tasmiṃ vā āgatepī’’tiādi vuttaṃ.
With reference to the second, “even when it has arisen” and so forth is stated.
Theo nghĩa của cái thứ hai, đã nói “tasmiṃ vā āgatepī” (hoặc ngay cả khi cái đó đã đến) v.v….
Tattha tasminti dibbacakkhuñāṇe.
There, that refers to the knowledge of the divine eye.
Ở đó, tasmiṃ (cái đó) là thiên nhãn thông.
Āgatepīti paṭiladdhepi.
Even when it has arisen means even when it has been attained.
Āgatepī (ngay cả khi đã đến) là ngay cả khi đã đạt được.
Anāgatepīti appaṭiladdhepi.
Even when it has not arisen means even when it has not been attained.
Anāgatepī (ngay cả khi chưa đến) là ngay cả khi chưa đạt được.
Yasmā tathārūpassa pādakajjhānasseva vasena parikammaālokassa sambhavo, yato taṃ parisuddhapariyodātatādiguṇavisesupasaṃhitaṃ, tasmā āha ‘‘pādaka…pe… bhāvetīti vutta’’nti.
Since the preparatory light is possible only on account of such a foundational jhāna, and because it is endowed with specific qualities like being purified and cleansed, therefore it is said “it is said that he develops the foundational…pe…”
Vì ánh sáng chuẩn bị chỉ có thể phát sinh theo thiền cơ sở như vậy, và vì nó được bao gồm các đặc tính như thanh tịnh, trong sạch v.v…, nên nói “pādaka…pe… bhāvetīti vutta” (thiền cơ sở…v.v… đã nói là tu tập).
Sattaṭṭhānikassāti ‘‘abhikkante paṭikkante sampajānakārī hotī’’tiādinā (dī. ni. 1.214; 2.69; ma. ni. 1.102) vuttassa sattaṭṭhānikassa.
Of one with seven stations refers to one with seven stations as stated in “when going forward, when going back, he acts with full awareness” and so on.
Sattaṭṭhānikassā (của người có bảy chỗ) là của người có bảy chỗ đã nói trong câu “abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti” (khi đi tới, khi đi lui, hành động với chánh niệm) v.v….
Satipi sekkhānaṃ pariññātabhāve ekantato pariññātavatthukā nāma arahanto evāti vuttaṃ ‘‘khīṇāsavassa vatthu viditaṃ hotī’’tiādi.
Even though the objects of knowledge for those in training (sekkhā) are fully known, only Arahants are those whose objects are definitively fully known, thus it is stated “the object of one whose taints are destroyed is known” and so on.
Mặc dù các bậc Hữu Học cũng có sự hiểu biết, nhưng chỉ có các bậc A-la-hán mới có sự hiểu biết hoàn toàn về đối tượng, nên nói “khīṇāsavassa vatthu viditaṃ hoti” (đối tượng của bậc lậu tận được biết rõ) v.v….
Vatthārammaṇaviditatāyāti vatthuno, ārammaṇassa ca yāthāvato viditabhāvena.
By the known nature of the object and the meditative object means by the true known nature of the object and the meditative object.
Vatthārammaṇaviditatāya (do sự biết rõ đối tượng và cảnh) là do sự biết rõ đúng như thật về đối tượng và cảnh.
Yathā hi sappapariyesanaṃ carantena tassa āsaye vidite sopi vidito eva ca hoti mantāgadabalena tassa gahaṇassa sukarattā, evaṃ vedanāya āsayabhūte vatthumhi, ārammaṇe ca vidite ādikammikassapi vedanā viditā eva hoti salakkhaṇato, sāmaññalakkhaṇato ca tassā gahaṇassa sukarattā, pageva pariññātavatthukassa khīṇāsavassa.
Just as when one searches for a snake, and its lair is known, then the snake itself is also known, because it is easy to catch it with the power of charms and antidotes; in the same way, when the basis and object that are the source of feeling are known, even for a beginner, feeling itself is known, because it is easy to apprehend it by its specific characteristics and common characteristics, let alone for an Arahant whose foundations are fully comprehended.
Giống như người đi tìm rắn, khi biết được nơi trú ẩn của nó, thì con rắn cũng được biết đến, vì dễ dàng bắt được nó bằng sức mạnh của thần chú và thuốc giải độc. Cũng vậy, khi biết được đối tượng là nơi trú ẩn của thọ (vedanā) và cảnh (ārammaṇa), thì ngay cả đối với người mới tu (ādikammika), thọ cũng được biết đến, vì dễ dàng nắm bắt được nó qua tự tướng (salakkhaṇa) và cộng tướng (sāmaññalakkhaṇa), huống chi là đối với vị A-la-hán (khīṇāsava) đã thấu rõ đối tượng.
Tassa hi uppādakkhaṇepi ṭhitikkhaṇepi bhaṅgakkhaṇepi vedanā viditā pākaṭā honti.
For such a one, feeling is known and manifest at the moment of arising, at the moment of present duration, and at the moment of dissolution.
Đối với vị ấy, thọ được biết đến và rõ ràng ngay cả trong khoảnh khắc sinh khởi (uppādakkhaṇa), khoảnh khắc tồn tại (ṭhitikkhaṇa) và khoảnh khắc hoại diệt (bhaṅgakkhaṇa).
Tenāha ‘‘evaṃ vedanā uppajjantī’’tiādi.
Therefore, it is said: "Thus feeling arises," and so on.
Vì thế, Ngài nói: “Thọ sinh khởi như vậy” v.v.
Nidassanamattañcetaṃ, yadidaṃ pāḷiyaṃ vedanāsaññāvitakkaggahaṇanti dassento ‘‘na kevala’’ntiādimāha, tena avasesato sabbadhammānampi uppādādito viditabhāvaṃ dasseti.
This is merely an illustration, and by saying "not only" and so on, it shows that the apprehension of feeling, perception, and thought in the Pāli text is not limited to these, but thereby it demonstrates that all remaining phenomena are also known from their arising onwards.
Và điều này chỉ là một ví dụ, tức là việc nắm bắt thọ, tưởng, và tầm trong kinh điển. Ngài nói “không chỉ” v.v. để chỉ ra rằng tất cả các pháp còn lại cũng được biết đến từ sự sinh khởi của chúng.
Idāni na kevalaṃ khaṇato eva, atha kho paccayatopi aniccāditopi na kevalaṃ khīṇāsavānaṃyeva vasena, atha kho ekaccānaṃ sekkhānampi vasena vedanādīnaṃ viditabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to show that feelings and so on are known not only in terms of moments, but also in terms of their causes and impermanence, etc., and not only in the case of Arahants, but also in the case of some trainees (sekkhā), the phrase "furthermore" and so on was stated.
Bây giờ, để chỉ ra rằng thọ v.v. được biết đến không chỉ theo khoảnh khắc, mà còn theo duyên và theo vô thường v.v., không chỉ theo các vị A-la-hán mà còn theo một số vị Hữu học (sekkhā), Ngài đã nói “hơn nữa” v.v.
Tattha avijjāsamudayāti avijjāya uppādā, atthibhāvāti attho.
Here, "from the arising of ignorance" means from the arising of ignorance, or from its existence.
Trong đó, do vô minh tập khởi (avijjāsamudayā) có nghĩa là do sự sinh khởi của vô minh, do sự hiện hữu của vô minh.
Nirodhavirodhī hi uppādo atthibhāvavācakopi hotīti tasmā purimabhavasiddhāya avijjāya sati imasmiṃ bhave vedanāya uppādo hotīti attho.
For arising, which is contrary to cessation, can also denote existence; therefore, it means that when ignorance, which was established in the previous existence, exists, feeling arises in this existence.
Sự sinh khởi đối nghịch với sự diệt trừ (nirodha) cũng có nghĩa là sự hiện hữu (atthibhāva). Do đó, có nghĩa là khi có vô minh đã thành tựu trong kiếp trước, thì trong kiếp này thọ sinh khởi.
Avijjādīhi atītakālikādīhi tesaṃ sahakāraṇabhūtāni uppādādīnipi gahitānevāti veditabbaṃ.
It should be understood that the co-causal factors like arising, etc., of these are also included through ignorance and other factors belonging to past times, etc.
Cần phải hiểu rằng sự sinh khởi v.v. cũng được bao gồm khi đề cập đến vô minh v.v. thuộc thời quá khứ v.v. là những nguyên nhân hỗ trợ cho chúng.
Vedanāya pavattipaccayesu phassassa balavabhāvato so eva gahito ‘‘phassasamudayā’’ti.
Due to the strong nature of contact among the conditions for the arising of feeling, only contact is taken, hence "from the arising of contact."
Trong các duyên dẫn đến sự vận hành của thọ, xúc (phassa) có vai trò mạnh mẽ nhất, nên chỉ xúc được đề cập trong “do xúc tập khởi” (phassasamudayā).
Tasmiṃ pana gahite pavattipaccayatāsāmaññena vatthārammaṇādīnipi gahitāneva hontīti sabbassāpi vedanāya anavasesato paccayato udayadassanaṃ vibhāvitanti daṭṭhabbaṃ.
However, when that is taken, the basis and object, etc., are also included due to the commonality of being conditions for arising; thus, it should be seen that the manifestation of the origin of all feeling, without remainder, from its causes, is clarified.
Nhưng khi xúc được đề cập, thì đối tượng (vatthu), cảnh (ārammaṇa) v.v. cũng được bao gồm theo nghĩa chung là duyên vận hành. Như vậy, cần phải thấy rằng sự sinh khởi của tất cả thọ từ mọi duyên đã được làm rõ một cách trọn vẹn.
‘‘Nibbattilakkhaṇa’’ntiādinā khaṇavasena udayadassanamāha.
By "characterized by origination" and so on, the observation of origin in terms of moments is stated.
Ngài nói về sự sinh khởi theo khoảnh khắc qua “tướng sinh khởi” (nibbattilakkhaṇa) v.v.
Uppajjati etasmāti uppādo, uppajjanaṃ uppādoti paccayalakkhaṇaṃ, khaṇalakkhaṇañca ubhayaṃ ekajjhaṃ gahetvā āha ‘‘evaṃ vedanāya uppādo vidito hotī’’ti.
That from which it arises is "arising" (uppāda); the act of arising is "arising" (uppāda); taking both the characteristic of condition and the characteristic of moment together, it says: "Thus the arising of feeling is known."
Cái mà từ đó sinh khởi là sự sinh khởi (uppādo), sự sinh khởi là sự sinh khởi (uppādo). Ngài đã kết hợp cả tướng duyên và tướng khoảnh khắc khi nói: “Như vậy, sự sinh khởi của thọ được biết đến.”
Aniccato manasi karototi vedanā nāmāyaṃ anaccantikatāya ādiantavatī udayabbayaparicchinnā khaṇabhaṅgurā tāvakālikā, tasmā ‘‘aniccā’’ti aniccato manasi karoto.
"Reflecting on it as impermanent" means that this feeling, being impermanent, has a beginning and an end, is delimited by arising and passing away, is momentary, and temporary; therefore, reflecting on it as "impermanent" means reflecting on it as impermanent.
Khi quán tưởng về vô thường (aniccato manasi karoto) có nghĩa là thọ này không trường cửu, có khởi có diệt, bị giới hạn bởi sinh diệt, hoại diệt trong từng khoảnh khắc, chỉ tạm thời. Do đó, khi quán tưởng “vô thường” (aniccā) là vô thường.
Tassā khayato, vayato ca upaṭṭhānaṃ viditaṃ pākaṭaṃ hoti.
Its presence is known, manifest, through its decay and dissolution.
Sự hiện hữu (upaṭṭhāna) của nó được biết đến (viditaṃ) rõ ràng từ sự diệt tận (khaya) và sự hoại diệt (vaya) của nó.
Dukkhato manasi karoto ti aniccattā eva vedanā udayabbayapaṭipīḷitatāya, dukkhamatāya, dukkhavatthutāya ca ‘‘dukkhā’’ti manasi karoto bhayato bhāyitabbato tassā upaṭṭhānaṃ viditaṃ pākaṭaṃ hotīti.
"Reflecting on it as suffering" means that because feeling is impermanent, it is afflicted by arising and passing away, is miserable, and is a basis for suffering; thus, reflecting on it as "suffering," its presence is known, manifest, as fearful, as something to be feared.
Khi quán tưởng về khổ (dukkhato manasi karoto) có nghĩa là vì vô thường, thọ bị áp bức bởi sinh diệt, là khổ, là đối tượng của khổ, nên khi quán tưởng “khổ” (dukkhā), sự hiện hữu (upaṭṭhāna) của nó được biết đến (viditaṃ) rõ ràng từ sự đáng sợ (bhayato).
Tathā aniccattā, dukkhattā eva ca vedanā attarahitā asārā nissārā avasavattinī tucchāti vedanaṃ anattato manasi karoto suññato rittato asāmikato upaṭṭhānaṃ viditaṃ pākaṭaṃ hoti.
Similarly, because feeling is impermanent and suffering, it is devoid of self, unsubstantial, worthless, uncontrollable, and empty; thus, reflecting on feeling as not-self, its presence is known, manifest, as empty, hollow, and ownerless.
Tương tự, vì vô thường và khổ, thọ không có tự ngã (atta), không có cốt lõi, rỗng không, không thuộc về ai, trống rỗng. Do đó, khi quán tưởng thọ là vô ngã (anattato manasi karoto), sự hiện hữu (upaṭṭhāna) của nó được biết đến (viditaṃ) rõ ràng từ sự trống rỗng (suññato), từ sự rỗng tuếch, từ sự không có chủ sở hữu.
‘‘Khayato’’tiādi vuttasseva atthassa nigamanaṃ.
"As decay," etc., is the conclusion of the meaning already stated.
“Từ sự diệt tận” v.v. là sự kết luận của ý nghĩa đã được nói.
Tasmā vedanaṃ khayato bhayato suññato jānātīti atthavasena vibhattipariṇāmo veditabbo.
Therefore, the change in inflection (vibhatti-pariṇāma) should be understood in terms of meaning as "one knows feeling as decay, as fear, as emptiness."
Do đó, cần phải hiểu sự biến đổi của cách chia theo nghĩa là biết thọ từ sự diệt tận, từ sự đáng sợ, từ sự trống rỗng.
Avijjānirodhā vedanānirodhoti aggamaggena avijjāya anuppādanirodhato vedanāya anuppādanirodho hoti paccayābhāve abhāvato.
"With the cessation of ignorance, there is the cessation of feeling" means that with the cessation of the non-arising of ignorance through the highest path, there is the cessation of the non-arising of feeling, because in the absence of the cause, there is no existence.
Do vô minh diệt trừ nên thọ diệt trừ (avijjānirodhā vedanānirodho) có nghĩa là do sự không sinh khởi và diệt trừ của vô minh bằng Thánh đạo tối thượng, nên có sự không sinh khởi và diệt trừ của thọ, vì khi không có duyên thì không có.
Sesaṃ samudayavāre vuttanayānusārena veditabbaṃ.
The rest should be understood according to the method stated in the section on origination.
Phần còn lại cần được hiểu theo cách đã nói trong phần tập khởi.
Idha samādhibhāvanāti sikhāppattā ariyānaṃ vipassanāsamādhibhāvanā.
Here, "cultivation of concentration" refers to the development of insight-concentration (vipassanāsamādhibhāvanā) that has reached its peak for the noble ones.
Ở đây, sự tu tập định (samādhibhāvanā) là sự tu tập định quán (vipassanāsamādhibhāvanā) của các bậc Thánh đã đạt đến đỉnh điểm.
Tassā pādakabhūtā jhānasamāpatti veditabbā.
The jhānic attainments which are the basis for it should be understood.
Cần phải hiểu rằng sự chứng đắc thiền (jhānasamāpatti) là nền tảng của nó.
Apassayitabbaṭṭhena apassenāni, idha bhikkhu yāni apassāya tisso sikkhā sikkhituṃ samattho hoti, tesameva adhivacanaṃ.
They are "supports" (apassenāni) in the sense that they should not be leaned upon; here, it is a designation for those very things by leaning on which a bhikkhu is able to train in the three trainings (sikkhā).
Vì không cần nương tựa nên chúng là những điều không nương tựa (apassenāni). Ở đây, chúng là những điều mà một vị Tỳ-khưu có thể nương tựa để tu tập ba học giới (tissā sikkhā).
Tāni panetāni paccayānaṃ saṅkhāya sevitā adhivāsanakkhanti, vajjanīyavajjanaṃ, vinodetabbavinodanañca.
These are the forbearance of acceptance, avoidance of what should be avoided, and elimination of what should be eliminated, practiced by considering the requisites.
Và những điều này là: sự nhẫn nại chấp nhận (adhivāsanakkhanti) khi sử dụng các vật dụng (paccaya) có suy xét, sự tránh né những điều cần tránh, và sự loại bỏ những điều cần loại bỏ.
Tenāha ‘‘saṅkhāyekaṃ adhivāsetī’’tiādi.
Therefore, it is said: "He endures one thing with wisdom," and so on.
Vì thế, Ngài nói: “Một cách có suy xét (saṅkhāya) chấp nhận” v.v.
Tattha sammadeva khāyati upaṭṭhāti paṭibhātīti saṅkhā, ñāṇanti āha ‘‘saṅkhāyāti ñāṇenā’’ti.
Here, saṅkhā means that which truly appears, manifests, or becomes clear; therefore, it is said: "by saṅkhā means by wisdom (ñāṇa)."
Trong đó, điều gì được thấy, được hiện hữu, được hiển lộ một cách đúng đắn là sự suy xét (saṅkhā), tức là trí tuệ. Ngài nói: “Saṅkhāya tức là bằng trí tuệ” (ñāṇenā).
Saṅkhāya sevitā nāma yaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhanti, tassa sevanāti āha ‘‘sevitabbayuttakameva sevatī’’ti.
Practiced with wisdom means to practice that by practicing which unwholesome states decline and wholesome states increase; thus, it is said: "He practices only what is fit to be practiced."
Sự sử dụng có suy xét (saṅkhāya sevitā) có nghĩa là sự sử dụng mà khi sử dụng thì các pháp bất thiện giảm thiểu, các pháp thiện tăng trưởng. Ngài nói: “Chỉ sử dụng những gì đáng sử dụng và phù hợp” (sevitabbayuttakameva sevatī).
Adhivāsanādīsupi eseva nayo.
The same method applies to endurance and so on.
Trong sự chấp nhận (adhivāsanā) v.v. cũng theo cách tương tự.
Anto pavisitunti abbhantare attano citte pavattituṃ na deti.
"To enter within" means to proceed within one's own mind; "does not allow."
Không cho phép đi vào bên trong (anto pavisituṃ) có nghĩa là không cho phép vận hành trong tâm mình.
Akaṇḍake.
Also, "thornless."
Không gai.
‘‘Bherisaddo mudiṅgasaddo vaṃsasaddo kaṃsatāḷasaddo’’tiādīsu tūriyavisese, yo ‘‘veṇū’’ tipi vuccati.
In phrases like "the sound of the drum, the sound of the mudiṅga, the sound of the flute (vaṃsa), the sound of the cymbals," it refers to a type of musical instrument, also called "veṇu."
Trong các câu như “tiếng trống, tiếng mudiṅga, tiếng sáo (vaṃsa), tiếng chiêng đồng” v.v. (Dī. Ni. 2.290; Ma. Ni. 1.173) có nghĩa là một loại nhạc cụ, còn được gọi là “veṇu”.
‘‘Abhinnena piṭṭhivaṃsena mato hatthī’’tiādīsu hatthiādīnaṃ piṭṭhivemajjhe padese.
In phrases like "an elephant died with a broken backbone," it refers to the middle region of the back of elephants and so on.
Trong các câu như “con voi chết với xương sống (piṭṭhivaṃsa) không bị gãy” v.v. (Dī. Ni. 2.19) có nghĩa là phần giữa lưng của voi v.v.
‘‘Kulavaṃsaṃ ṭhapessāmī’’tiādīsu (dī. ni. 3.267) kulavaṃse.
In phrases like "I will establish the family lineage," it refers to the family lineage.
Trong các câu như “ta sẽ duy trì dòng dõi (kulavaṃsa) gia đình” v.v. (Dī. Ni. 3.267) có nghĩa là dòng dõi gia đình.
‘‘Vaṃsānurakkhako paveṇīpālako’’tiādīsu (visuddhi. 1.42) guṇānupubbiyaṃ guṇānaṃ pabandhappavattiyaṃ.
In phrases like "guardian of the lineage, preserver of the tradition," it refers to the sequence of qualities, the continuous progression of qualities.
Trong các câu như “người bảo vệ dòng dõi (vaṃsānurakkhako), người duy trì truyền thống” v.v. (Visuddhi. 1.42) có nghĩa là sự liên tục của các đức tính, sự vận hành liên tục của các đức tính.
Idha pana catupaccayasantosabhāvanārāmatāsaṅkhātaguṇānaṃ pabandhe daṭṭhabbo.
Here, however, it should be understood as the continuity of qualities, namely contentment with the four requisites and delight in meditation.
Ở đây, cần phải hiểu là sự liên tục của các đức tính như sự hài lòng với bốn yếu tố cần thiết và sự an trú trong sự tu tập.
Tassa pana vaṃsassa kulanvayaṃ, guṇanvayañca nidassanavasena dassetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ.
In order to illustrate the family lineage and the lineage of qualities of that "vaṃsa," "just as" and so on was stated.
Và để chỉ ra dòng dõi (kulanvaya) và sự liên tục của các đức tính (guṇanvaya) của dòng dõi đó bằng cách ví dụ, Ngài đã nói “giống như” v.v.
Tattha khattiyavaṃsoti khattiyakulanvayo.
Here, "khattiya lineage" means the lineage of the khattiya family.
Trong đó, dòng dõi Sát-đế-lợi (khattiyavaṃso) có nghĩa là dòng dõi gia đình Sát-đế-lợi.
Eseva nayo sesapadesupi.
The same method applies to the remaining terms.
Cách tương tự cũng áp dụng cho các phần còn lại.
Samaṇavaṃso pana samaṇatanti samaṇapaveṇī.
The samaṇa lineage, however, is the samaṇa tradition, the samaṇa succession.
Dòng dõi Sa-môn (samaṇavaṃso) có nghĩa là truyền thống Sa-môn.
Mūlagandhādīnanti ādi-saddena yathā sāragandhādīnaṃ saṅgaho, evamettha gorasādīnampi saṅgaho daṭṭhabbo.
In "mūlagandha and so on," by the word "ādi" (and so on), just as essential fragrances and so on are included, so too should milk products and so on be understood as included here.
Trong “hương gốc” (mūlagandhādīnaṃ), từ v.v. (ādi) bao gồm các loại hương tinh túy (sāragandha) v.v., và ở đây cũng cần hiểu là bao gồm các sản phẩm từ sữa (gorasa) v.v.
Dutiyena pana ādi-saddena kāsikavatthasappimaṇḍādīnaṃ.
By the second word "ādi," Kassika cloth, clarified butter scum, and so on are included.
Và từ v.v. (ādi) thứ hai bao gồm vải Kāsikā, bơ sữa tinh khiết (sappimaṇḍa) v.v.
Ariya-saddo amilakkhūsupi manussesu vattati, yesaṃ pana nivāsanaṭṭhānaṃ ‘‘ariyaṃ āyatana’’nti vuccati.
The word "Ariya" is also used for people who are not barbarians, whose dwelling place is called "Ariya āyatana."
Từ Thánh (ariya) cũng được dùng cho những người không phải man di (amilakkhūsu), những người mà nơi cư trú của họ được gọi là “xứ sở của người Thánh” (ariyaṃ āyatanaṃ).
Yathāha ‘‘yāvatā, ānanda, ariyaṃ āyatana’’nti (dī. ni. 2.152; udā. 76) lokiyasādhujanesupi ‘‘ye hi vo ariyā parisuddhakāyakammantā…pe… tesaṃ ahaṃ aññataro’’tiādīsu (ma. ni. 1.35).
As it is said: "As far, Ānanda, as the Ariya abode" (Dī. Ni. 2.152; Udā. 76), and also for noble worldly people in phrases like: "Indeed, those among you who are noble, pure in bodily action... and so on... I am one of them" (Ma. Ni. 1.35).
Như Ngài đã nói: “Này Ānanda, cho đến đâu là xứ sở của người Thánh” (Dī. Ni. 2.152; Udā. 76). Cũng được dùng cho những người tốt lành thế gian trong các câu như: “Vì những ai trong các ông là người Thánh, có hành động thân thanh tịnh… v.v. … tôi là một trong số họ” v.v. (Ma. Ni. 1.35).
Idha pana ye ‘‘ārakā kilesehī’’tiādinā laddhanibbacanā paṭividdhaariyasaccā, te eva adhippetāti dassetuṃ ‘‘ke pana te ariyā’’ti pucchaṃ katvā ‘‘ariyā vuccantī’’tiādi vuttaṃ.
But here, to show that only those who are defined by phrases like "far from defilements" and who have penetrated the Noble Truths are intended, having posed the question "Who then are these Noble Ones?", the statement "The Noble Ones are called..." (and so on) was made.
Ở đây, để chỉ rõ rằng những vị đã đạt được sự giải thích "xa lìa phiền não" và đã thấu triệt các Thánh đế là những người được đề cập, sau khi đặt câu hỏi "Vậy những vị Thánh ấy là ai?", lời giải thích "Các vị Thánh được gọi là..." đã được nói đến.
Tattha ye mahāpaṇidhānakappato paṭṭhāya yāvāyaṃ kappo, etthantare uppannā sammāsambuddhā, te tāva sarūpato dassetvā tadaññepi sammāsambuddhe, paccekabuddhe, buddhasāvake ca saṅgahetvā anavasesato ariye dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
Therein, having first directly shown those Perfectly Self-Enlightened Ones who arose during the period from the eon of great aspiration up to this present eon, and having included other Perfectly Self-Enlightened Ones, Paccekabuddhas, and disciples of the Buddha, to show the Noble Ones exhaustively, the statement "And also..." (and so on) was made.
Ở đó, để trình bày đầy đủ các vị Thánh, trước hết là nêu rõ các vị Chánh Đẳng Giác đã xuất hiện từ kiếp đại nguyện cho đến kiếp này, sau đó bao gồm cả các vị Chánh Đẳng Giác khác, các vị Độc Giác Phật và các vị Thanh văn của Đức Phật, cụm từ "hơn nữa" đã được nói đến.
Tattha yāva sāsanaṃ na antaradhāyati, tāva satthā dharati eva nāmāti imameva bhagavantaṃ, ye cetarahi buddhasāvakā, te ca sandhāya paccuppannaggahaṇaṃ.
Therein, for as long as the Dispensation has not disappeared, the Teacher lives, thus, the term present (paccuppanna) refers to this very Fortunate One and those who are now disciples of the Buddha.
Ở đó, việc dùng từ "hiện tại" là để chỉ chính Đức Thế Tôn này, với ý nghĩa rằng "chừng nào Giáo pháp chưa biến mất, chừng đó Bậc Đạo Sư vẫn còn tồn tại", và cũng để chỉ những vị Thanh văn của Đức Phật hiện đang còn sống.
Tasmiṃ tasmiṃ vā kāle te te paccuppannāti ce, atītānāgataggahaṇaṃ na kattabbaṃ siyā.
If it were "those who are present in that particular time", then the inclusion of past and future would not be necessary.
Nếu nói rằng "trong thời điểm này hay thời điểm kia, những vị ấy là hiện tại", thì việc đề cập đến "quá khứ và vị lai" sẽ không cần thiết.
Idāni yathā bhagavā ‘‘dhammaṃ vo, bhikkhave, desessāmi ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsessāmi, yadidaṃ chachakkānī’’ti chakkadesanāya (ma. ni. 3.420) aṭṭhahi padehi vaṇṇaṃ abhāsi, evaṃ mahāariyavaṃsadesanāya ariyānaṃ vaṃsānaṃ ‘‘cattārome, bhikkhave, ariyavaṃsā aggaññā rattaññā vaṃsaññā porāṇā asaṃkiṇṇā asaṃkiṇṇapubbā na saṅkīyanti na saṅkīyissanti appaṭikuṭṭhā samaṇehi brāhmaṇehi viññūhī’’ti (a. ni. 4.28) yehi navahi padehi vaṇṇaṃ abhāsi, tāni tāva ānetvā thomanāvaseneva vaṇṇento ‘‘te kho panete’’tiādimāha.
Now, just as the Fortunate One spoke praise using eight terms in the teaching of the six groups (chachakkadesanā), saying, "Monks, I will teach you the Dhamma, beautiful in the beginning, beautiful in the middle, beautiful in the end, with meaning and with letter, proclaiming the entirely complete and pure holy life, namely, the six groups," so too, in teaching the great Noble Lineages (ariyavaṃsa), to praise the lineages of the Noble Ones, bringing forth the nine terms by which he spoke their praise—"Monks, these four are Noble Lineages: chief, ancient, traditional, primeval, unmixed, unmixed previously, not being mixed, not to be mixed in the future, uncondemned by recluses, brahmins, and the discerning"—he first praises them by means of extolment, saying, "These indeed..." (and so on).
Giờ đây, giống như Đức Thế Tôn đã dùng tám từ để tán thán khi Ngài nói: "Này các Tỳ-kheo, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông Giáo pháp tốt đẹp ở ban đầu, tốt đẹp ở giữa, tốt đẹp ở cuối, với ý nghĩa và văn tự đầy đủ, hoàn hảo, thanh tịnh, phạm hạnh, đó là sáu cặp" (Trung Bộ Kinh 3.420) về sự thuyết giảng sáu cặp, thì tương tự, khi tán thán các Thánh chủng bằng chín từ: "Này các Tỳ-kheo, có bốn Thánh chủng này, là tối thượng, đã được biết đến từ lâu, thuộc về dòng dõi, cổ xưa, không bị pha tạp, chưa từng bị pha tạp, không bị nghi ngờ, sẽ không bị nghi ngờ, không bị các Sa-môn, Bà-la-môn, người trí chỉ trích" (Tăng Chi Bộ Kinh 4.28), thì những từ ấy được đưa vào để tán thán, và Ngài đã nói "Những điều ấy" v.v.
Aggāti jānitabbā sabbavaṃsehi seṭṭhabhāvato, seṭṭhabhāvasādhanato ca.
They are to be known as chief (agga) due to their supremacy over all lineages, and due to their being a means of establishing supremacy.
"Nên biết là tối thượng" vì là bậc nhất trong tất cả các dòng dõi, và vì là phương tiện chứng đắc sự tối thượng.
Dīgharattaṃ pavattāti jānitabbā rattaññūhi, buddhādīhi tehi ca tathā anuṭṭhitattā.
They are to be known as having prevailed for a long time (dīgharattaṃ pavatta) by those who are ancient (rattaññū), and because they were practiced thus by Buddhas and others.
"Nên biết là đã được thực hành lâu dài" bởi những bậc đã biết từ lâu như chư Phật và bởi các Ngài đã thực hành như vậy.
Vaṃsāti jānitabbā buddhādīnaṃ ariyānaṃ vaṃsāti jānitabbā.
They are to be known as lineages (vaṃsā), to be known as the lineages of the Buddhas and other Noble Ones.
"Nên biết là dòng dõi" nghĩa là nên biết là dòng dõi của chư Phật và các bậc Thánh khác.
Porāṇāti purātanā.
Primeval (porāṇā) means ancient.
"Porāṇā" là cổ xưa.
Na adhunuppattikāti na adhunātanā.
Not recently arisen (na adhunuppattikā) means not modern.
"Na adhunuppattikā" là không phải mới xuất hiện gần đây.
Asaṃkiṇṇāti na khittā na chaḍḍitā.
Unmixed (asaṃkiṇṇā) means not thrown aside, not abandoned.
"Asaṃkiṇṇā" là không bị vứt bỏ, không bị loại bỏ.
Tenāha ‘‘anapanītā’’ti.
Therefore, it is said, "not removed."
Do đó, Ngài nói "anapanītā" (không bị loại bỏ).
Na apanītapubbāti na chaḍḍitapubbā tissannaṃ sikkhānaṃ paripūraṇūpāyabhāvato na paricattapubbā.
Never removed (na apanītapubbā) means never abandoned, never forsaken, because they are the means of fulfilling the three trainings.
"Na apanītapubbā" nghĩa là chưa từng bị loại bỏ, chưa từng bị từ bỏ vì là phương tiện để hoàn thành ba học giới.
Tato eva idānipi na apanīyanti, anāgatepi na apanīyissanti.
Therefore, they are not removed even now, nor will they be removed in the future.
Vì lý do đó, "ngay cả bây giờ cũng không bị loại bỏ, và trong tương lai cũng sẽ không bị loại bỏ".
Ye dhammasabhāvassa vijānaneva viññū samitapāpasamaṇā ceva bāhitapāpabrāhmaṇā ca, tehi appaṭikuṭṭhā appaṭikkhittā.
Those who are discerning (viññū)—who understand the nature of Dhamma—and who are recluses (samaṇā), having calmed evil, and brahmins (brāhmaṇā), having expelled evil, by them they are uncondemned (appaṭikuṭṭhā), unrejected.
Những vị "viññū" (người trí) là những người hiểu biết bản chất của Pháp, là "samaṇā" (Sa-môn) đã dẹp bỏ tội lỗi và "brāhmaṇā" (Bà-la-môn) đã loại bỏ tội lỗi, "tehi appaṭikuṭṭhā" (không bị các vị ấy chỉ trích), không bị phản đối.
Ye hi na paṭikkositabbā, te aninditabbā agarahitabbā.
For those who are not to be condemned, are not to be blamed, not to be reviled.
Những gì không đáng bị phản đối thì không đáng bị chỉ trích, không đáng bị chê bai.
Apariccajitabbatāya appaṭikkhipitabbā hontīti.
They are not to be abandoned, not to be rejected.
Vì không đáng bị từ bỏ, nên chúng không đáng bị phản đối.
Santuṭṭhoti ettha yathādhippetasantosameva dassento ‘‘paccayasantosavasena santuṭṭho’’ti vuttaṃ.
Here, in "content" (santuṭṭho), to show the intended contentment, it is said, "content by way of contentment with requisites."
Ở đây, trong từ "santuṭṭho" (biết đủ), để chỉ rõ sự biết đủ như đã định, đã nói "santuṭṭho theo phương diện biết đủ về vật dụng".
Jhānavipassanādivasenapi idha bhikkhuno santuṭṭhatā hotīti.
Here, a bhikkhu's contentment can also arise by way of jhāna, vipassanā, and so on.
Ở đây, sự biết đủ của Tỳ-kheo cũng có thể có theo phương diện thiền định, tuệ quán v.v.
Itarītarenāti itarena itarena.
With whatever (itarītarena) means with one thing or another.
"Itarītarena" là bằng cái này hoặc cái khác.
Itara-saddoyaṃ aniyamavacano, dvikkhattuṃ vuccamāno yaṃkiñci-saddehi samānattho hotīti vuttaṃ ‘‘yena kenacī’’ti.
This word itara (other) is an indefinite term; when repeated twice, it has the same meaning as "whatever," as stated in "with whatever."
Từ "itara" này là từ chỉ sự không xác định, khi được nói hai lần thì có nghĩa tương đương với từ "yaṃkiñci" (bất cứ cái gì), như đã nói "yena kenacī" (bằng bất cứ thứ gì).
Svāyaṃ aniyamavācitāya eva yathā thūlādīnaṃ aññataravacano, evaṃ yathāladdhādīnampi aññataravacanoti tattha dutiyapakkhasseva idha icchitabhāvaṃ dassento ‘‘atha kho’’tiādimāha.
Since this word implies indefiniteness, just as it refers to one of the coarser (thūla) and so on, so too it refers to one of the obtained (yathāladdha) and so on; to show that the second interpretation is desired here, he states, "But rather..." (and so on).
Vì từ này có nghĩa không xác định, nên nó có thể là một trong những từ như thô kệch v.v., cũng như là một trong những từ như tùy theo cái đã nhận được v.v. Để chỉ rõ rằng trong trường hợp này, vế thứ hai được mong muốn, nên đã nói "atha kho" (nhưng mà) v.v.
Nanu ca yathāladdhādayopi thūlādayo eva?
Are not the obtained (yathāladdha) and so on also coarse (thūla) and so on?
Chẳng phải những thứ như tùy theo cái đã nhận được v.v. cũng là những thứ thô kệch v.v. sao?
Saccametaṃ, tathāpi atthi viseso.
That is true, but there is a distinction.
Điều đó đúng, tuy nhiên có sự khác biệt.
Yo hi yathāladdhesu thūlādīsu santoso, so yathālābhasantoso eva, na itaro.
For the contentment with coarser things among those obtained is contentment with what is obtained (yathālābhasantosa) indeed, not the other.
Sự biết đủ đối với những thứ thô kệch v.v. đã nhận được, đó chính là sự biết đủ "yathālābhasantoso" (tùy theo cái đã nhận được), chứ không phải cái khác.
Na hi so paccayamattasannissayo icchito, atha kho attano kāyabalasāruppabhāvasannissayopi.
For it is not merely dependent on requisites that is desired, but also that which is suitable for one's own bodily strength and condition.
Bởi vì sự biết đủ đó không chỉ dựa vào vật dụng, mà còn dựa vào sự phù hợp với sức khỏe và thể chất của mình.
Thūladukādayo ca tayopi cīvare labbhanti.
And the two types of coarse (thūla) and so on are obtained in all three robes.
Cả ba loại thô kệch v.v. đều có thể có trong y phục.
Majjhimo catupaccayasādhāraṇo, pacchimo pana cīvare, senāsane ca labbhatīti daṭṭhabbaṃ.
The middle is common to the four requisites, while the last is obtained in robes and dwellings, so it should be understood.
Loại trung bình thì phổ biến cho cả bốn vật dụng, còn loại cuối cùng thì có thể có trong y phục và chỗ ở, nên cần phải hiểu như vậy.
‘‘Ime tayo santose’’ti idaṃ sabbasaṅgāhikavasena vuttaṃ.
"These three contentments" is stated as a comprehensive term.
"Ime tayo santose" (ba sự biết đủ này) được nói theo nghĩa bao gồm tất cả.
Ye hi parato gilānapaccayaṃ piṇḍapāte eva pakkhipitvā cīvare vīsati, piṇḍapāte pannarasa, senāsane pannarasāti samapaṇṇāsasantosā vuccanti, te sabbepi yathārahaṃ imesu eva tīsu santosesu saṅgahaṃ samosaraṇaṃ gacchantīti.
For all those contentments—twenty concerning robes, fifteen concerning almsfood, and fifteen concerning dwellings—which are called fifty contentments by including medicinal requisites from others into almsfood, all these, appropriately, fall into and are included within these three contentments.
Bởi vì những sự biết đủ mà người ta gọi là năm mươi sự biết đủ, bằng cách gộp vật dụng thuốc men của người bệnh vào vật thực, hai mươi trong y phục, mười lăm trong vật thực, mười lăm trong chỗ ở, tất cả những điều đó đều được bao gồm và quy tụ vào ba sự biết đủ này một cách thích đáng.
Cīvaraṃ jānitabbanti ‘‘idaṃ nāma cīvaraṃ kappiya’’nti jātito cīvaraṃ jānitabbaṃ.
A robe is to be known (cīvaraṃ jānitabbaṃ) refers to knowing a robe by its kind, meaning "this particular robe is permissible."
"Cīvaraṃ jānitabbaṃ" (nên biết y phục) nghĩa là nên biết y phục theo chủng loại, rằng "y phục này là hợp pháp".
Cīvarakkhettanti cīvarassa uppattikkhettaṃ.
The field for robes (cīvarakkhettaṃ) means the place where robes originate.
"Cīvarakkhettaṃ" là nơi phát sinh y phục.
Paṃsukūlanti paṃsukūlacīvaraṃ, paṃsukūlalakkhaṇappattaṃ cīvaraṃ jānitabbanti attho.
Rag-robe (paṃsukūlaṃ) means a rag-robe, or a robe that possesses the characteristics of a rag-robe is to be known; this is the meaning.
"Paṃsukūlaṃ" nghĩa là y phục phấn tảo, y phục đạt tiêu chuẩn của y phục phấn tảo, nên "jānitabbaṃ" (nên biết).
Cīvarasantosoti cīvare labbhamāno sabbo santoso jānitabbo. Cīvarapaṭisaṃyuttāni dhutaṅgāni jānitabbāni, yāni tosanto cīvarasantosena sammadeva santuṭṭho hotīti.
Contentment with robes (cīvarasantoso) means all contentment found in robes is to be known. The dhutaṅgas related to robes are to be known, by which one is truly content with contentment with robes.
"Cīvarasantoso" (sự biết đủ về y phục) nghĩa là tất cả sự biết đủ có được trong y phục "jānitabbo" (nên biết). "Cīvarapaṭisaṃyuttāni dhutaṅgāni jānitabbāni" (các hạnh đầu đà liên quan đến y phục nên biết), nhờ đó vị ấy biết đủ một cách hoàn hảo với sự biết đủ về y phục.
Khomakappāsikakoseyyakambalasāṇabhaṅgāni khomādīni. Tattha khomaṃ nāma khomasuttehi vāyitaṃ khomapaṭacīvaraṃ, tathā sesānipi.
Linen, cotton, silk, wool, coarse hemp, and mixed cloth are linen and so on. Among these, linen (khomaṃ) is a linen cloth woven from linen threads; likewise for the rest.
Khomakappāsikakoseyyakambalasāṇabhaṅgāni là "khomādīni" (vải lanh v.v.). Trong đó, "khomaṃ" là y phục bằng vải lanh dệt từ sợi lanh, các loại còn lại cũng tương tự.
Sāṇanti sāṇavākasuttehi katacīvaraṃ.
Hemp (sāṇaṃ) means a robe made from hemp bark threads.
"Sāṇaṃ" là y phục làm từ sợi vỏ cây sāṇa.
Bhaṅganti pana khomasuttādīni sabbāni ekaccāni vomissetvā katacīvaraṃ.
Mixed cloth (bhaṅgaṃ) is a robe made by mixing some linen threads and so on from all.
"Bhaṅgaṃ" là y phục được làm bằng cách trộn lẫn một số sợi lanh v.v. và tất cả các sợi khác.
‘‘Bhaṅgampi vākamayamevā’’ti keci.
Some say, "Mixed cloth is also made of bark."
Một số người nói "Bhaṅgaṃ cũng là loại làm từ vỏ cây".
Chāti gaṇanaparicchedo.
Six (chā) is a numerical enumeration.
"Chā" là sự phân loại theo số lượng.
Yadi evaṃ ito aññā vatthajāti natthīti?
If so, are there no other types of cloth besides these?
Nếu vậy, không có loại vải nào khác ngoài những loại này sao?
No natthi, sā pana etesaṃ anulomāti dassetuṃ ‘‘dukūlādīnī’’tiādi vuttaṃ.
No, there are not; but to show that others are analogous to these, "dukūla and so on" (dukūlādīni) was stated.
Không phải không có, nhưng để chỉ rõ rằng những loại khác là tùy thuộc vào những loại này, nên đã nói "dukūlādīnī" (vải lụa v.v.) v.v.
Ādi-saddena paṭṭuṇṇaṃ, somārapaṭṭaṃ, cīnapaṭṭaṃ, iddhijaṃ, devadinnanti etesaṃ saṅgaho.
The word "and so on" (ādi) includes paṭṭuṇṇa, somārapaṭṭa, cīnapaṭṭa, iddhija, and devadinna.
Với từ "ādi" (v.v.), bao gồm paṭṭuṇṇaṃ, somārapaṭṭaṃ, cīnapaṭṭaṃ, iddhijaṃ, devadinnanti.
Tattha dukūlaṃ sāṇassa anulomaṃ vākamayattā.
Among these, dukūla is analogous to hemp, being made of bark.
Trong đó, "dukūlaṃ" là tùy thuộc vào sāṇa vì được làm từ vỏ cây.
Paṭṭuṇṇadese sañjātavatthaṃ paṭṭuṇṇaṃ. ‘‘Paṭṭuṇṇaṃ koseyyaviseso’’ti hi amarakose vuttaṃ.
Paṭṭuṇṇa is cloth produced in the Paṭṭuṇṇa region. Indeed, in the Amarakosa, it is said, "Paṭṭuṇṇa is a type of silk."
"Paṭṭuṇṇaṃ" là loại vải được sản xuất ở vùng Paṭṭuṇṇa. Trong từ điển Amarakosa, "Paṭṭuṇṇaṃ koseyyaviseso" (Paṭṭuṇṇa là một loại tơ lụa) đã được nói.
Somāradese, cīnadese ca jātavatthāni somāracīnapaṭṭāni.
Cloths originating in the Somāra region and the Cina region are somārapaṭṭa and cīnapaṭṭa.
Các loại vải được sản xuất ở vùng Somāra và Cīna là "somāracīnapaṭṭāni".
Paṭṭuṇṇādīni tīṇi koseyyassa anulomāni pāṇakehi katasuttamayattā.
Paṭṭuṇṇa and the other two are analogous to silk, being made of threads produced by creatures.
Ba loại paṭṭuṇṇa v.v. là tùy thuộc vào koseyya vì được làm từ sợi do côn trùng tạo ra.
Iddhijaṃ ehibhikkhūnaṃ puññiddhiyā nibbattaṃ cīvaraṃ, taṃ khomādīnaṃ aññataraṃ hotīti tesameva anulomañca.
Iddhija is a robe produced by the psychic power of ehibhikkhus; it is one of linen and so on, and therefore also analogous to them.
"Iddhijaṃ" là y phục được tạo ra bằng thần thông phước báu của các vị ehibhikkhu (Tỳ-kheo "hãy đến"), loại này là một trong các loại khoma v.v., và cũng là tùy thuộc vào chúng.
Devatāhi dinnaṃ cīvaraṃ devadinnaṃ, taṃ kapparukkhe nibbattaṃ jāliniyā devakaññāya anuruddhattherassa dinnavatthasadisaṃ, tampi khomādīnaṃyeva anulomaṃ hoti tesu aññatarabhāvato.
A robe given by deities is devadinna; it is like the cloth produced on a wish-fulfilling tree, given by the celestial maiden Jālinī to Venerable Anuruddha; it is also analogous to linen and so on, being one of them.
Y phục do chư thiên ban tặng là "devadinnaṃ", loại này được tạo ra từ cây như ý, giống như y phục được nữ thần Jālinī ban cho Trưởng lão Anuruddha, loại này cũng là tùy thuộc vào khoma v.v. vì là một trong số chúng.
Imānīti antogadhāvadhāraṇavacanaṃ, imāni evāti attho.
These (imāni) is a word of definite inclusion; it means "only these."
"Imānī" là từ mang nghĩa giới hạn, có nghĩa là chỉ những loại này.
Buddhādīnaṃ paribhogayogyatāya kappiyacīvarāni.
Permissible robes (kappiyacīvarāni) due to their suitability for use by Buddhas and others.
"Kappiyacīvarāni" (y phục hợp pháp) vì phù hợp cho chư Phật v.v. sử dụng.
Idāni avadhāraṇena nivattitāni ekadesena dassetuṃ ‘‘kusacīra’’ntiādi vuttaṃ.
Now, to show by way of a partial enumeration those that are excluded by the definite inclusion, "grass-fiber robe" (kusacīra) and so on was stated.
Bây giờ, để chỉ rõ một phần những gì đã bị loại bỏ bằng cách giới hạn, đã nói "kusacīra" (y vỏ cây) v.v.
Tattha kusatiṇehi, aññehi vā tādisehi tiṇehi katacīvaraṃ kusacīraṃ. Potakīvākādīhi vākehi katacīvaraṃ vākacīraṃ. Catukkoṇehi, tikoṇehi vā phalakehi katacīvaraṃ phalakacīraṃ. Manussānaṃ kesehi katakambalaṃ kesakambalaṃ. Cāmarīvālaassavālādīhi kataṃ vālakambalaṃ. Makacitantūhi vāyito potthako.
Therein, a robe made from kusa grass, or other similar grasses, is a kusa-grass robe. A robe made from barks like potakī bark, etc., is a bark-robe. A robe made from square or triangular planks is a plank-robe. A blanket made from human hair is a hair-blanket. A blanket made from yak-hair, horse-tail hair, etc., is a hair-blanket. Woven from makaca threads is a potthaka.
Trong đó, y được làm từ cỏ kusa hoặc các loại cỏ tương tự khác là y cỏ kusa (kusacīraṃ). Y được làm từ vỏ cây potaki và các loại vỏ cây tương tự là y vỏ cây (vākacīraṃ). Y được làm từ các tấm gỗ hình vuông hoặc hình tam giác là y gỗ (phalakacīraṃ). Chăn được làm từ tóc người là chăn tóc (kesakambalaṃ). Chăn được làm từ lông đuôi bò yak, lông đuôi ngựa và các loại tương tự là chăn lông (vālakambalaṃ). Vải được dệt từ sợi cây makaca là vải thô (potthako).
Cammanti migacammādi yaṃ kiñci cammaṃ.
Leather refers to any leather, such as deer skin.
Da (cammaṃ) là bất kỳ loại da nào như da thú rừng, v.v.
Ulūkapakkhehi ganthetvā katacīvaraṃ ulūkapakkhaṃ. Bhujatacādimayaṃ rukkhadussaṃ, tirīṭakanti attho.
A robe made by stringing together owl feathers is an owl-feather robe. A tree-bark cloth is made of bhujata bark, etc., meaning tirīṭaka.
Y được kết lại từ lông cú là y lông cú (ulūkapakkhaṃ). Vải cây (rukkhadussaṃ) là thứ làm từ vỏ cây bhujata và các loại tương tự, nghĩa là vải vỏ cây.
Sukhumatarāhi latāvākehi vāyitaṃ latādussaṃ. Erakavākehi kataṃ erakadussaṃ. Tathā kadalidussaṃ. Sukhumehi veḷuvilīvehi kataṃ veḷudussaṃ.
Woven from finer creepers and bark is a creeper-cloth. Made from eraka bark is an eraka-cloth. Similarly, a banana-plant cloth. Made from fine bamboo strips is a bamboo-cloth.
Vải dây leo (latādussaṃ) được dệt từ vỏ cây dây leo rất mịn. Vải eraka (erakadussaṃ) được làm từ vỏ cây eraka. Tương tự, vải chuối (kadalidussaṃ). Vải tre (veḷudussaṃ) được làm từ tre và nứa mịn.
Ādi-saddena vakkalādīnaṃ saṅgaho.
By the word etc., bark-cloth and so forth are included.
Với từ “v.v.” (ādi), vỏ cây và các loại tương tự được bao gồm.
Akappiyacīvarāni titthiyaddhajabhāvato.
Unsuitable robes are those that are banners of sectarians.
Y không thích hợp (akappiyacīvarāni) là do chúng là biểu tượng của các giáo phái ngoại đạo.
Aṭṭhannañca mātikānaṃ vasenāti ‘‘sīmāya deti, katikāya detī’’tiādinā (mahāva. 379) āgatānaṃ aṭṭhannaṃ cīvaruppattimātikānaṃ vasena.
According to the eight sources means according to the eight sources of robe acquisition mentioned as "one gives in a boundary, one gives by agreement," and so forth.
Theo tám loại nguồn gốc (aṭṭhannañca mātikānaṃ vasena) là theo tám loại nguồn gốc của y phục đã được đề cập như “được cho trong ranh giới, được cho theo thỏa thuận”, v.v.
Cīvarānaṃ paṭilābhakkhettadassanatthañhi bhagavatā ‘‘aṭṭhimā, bhikkhave, mātikā’’tiādinā mātikā ṭhapitā.
Indeed, the Buddha laid down these sources, saying, "These, bhikkhus, are the eight sources," to show the field for obtaining robes.
Chính vì muốn chỉ ra các trường hợp có thể nhận được y phục mà Đức Thế Tôn đã đặt ra các loại nguồn gốc, bắt đầu bằng “Này các Tỳ-khưu, có tám loại nguồn gốc này”.
Mātikāti hi mātaro cīvaruppattijanikāti.
For sources means mothers that generate the acquisition of robes.
Mātikā có nghĩa là những người mẹ, vì chúng là nguồn gốc sinh ra y phục.
Sosānikanti susāne patitakaṃ.
Sosānika means what has fallen in a charnel ground.
Y nghĩa địa (sosānikaṃ) là y rơi ở nghĩa địa.
Pāpaṇikanti āpaṇadvāre patitakaṃ.
Pāpaṇika means what has fallen at a shop door.
Y chợ (pāpaṇikaṃ) là y rơi ở cửa hàng.
Rathiyanti puññatthikehi vātapānantarena rathikāya chaḍḍitacoḷakaṃ.
Rathiya means a rag thrown by merit-seekers into the road between windows.
Y đường (rathiyaṃ) là mảnh vải được những người muốn làm phước vứt ra đường từ giữa các cửa sổ.
Saṅkārakūṭakanti saṅkāraṭṭhāne chaḍḍitacoḷakaṃ.
Saṅkārakūṭaka means a rag thrown in a rubbish heap.
Y đống rác (saṅkārakūṭakaṃ) là mảnh vải bị vứt ở bãi rác.
Sinānanti nhānacoḷaṃ, yaṃ bhūtavejjehi sīsaṃ nhāpetvā ‘‘kāḷakaṇṇīcoḷaka’’nti chaḍḍetvā gacchanti.
Sināna means a bathing cloth, which those expert in spirits throw away, calling it a "kāḷakaṇṇī cloth," after washing the head, and then leave.
Y tắm (sinānaṃ) là y tắm, mà các thầy thuốc trị bệnh ma quỷ sau khi gội đầu xong, vứt đi và nói “mảnh vải đen đủi” rồi bỏ đi.
Titthanti titthacoḷakaṃ sinānatitthe chaḍḍitapilotikā.
Tittha means a bathing-place rag, a discarded old cloth at a bathing ford.
Y bến nước (titthaṃ) là mảnh vải vụn bị vứt ở bến tắm.
Aggidaḍḍhanti agginā daḍḍhappadesaṃ.
Aggidaḍḍha means a part burnt by fire.
Y cháy (aggidaḍḍhaṃ) là phần bị lửa đốt cháy.
Tañhi manussā chaḍḍenti.
Indeed, people discard it.
Con người vứt bỏ nó.
Gokhāyitakādīni pākaṭāneva.
Gokhāyitaka, etc., are self-evident.
Y bò gặm (gokhāyitakādīni) và các loại tương tự thì đã rõ.
Tānipi hi manussā chaḍḍenti.
Indeed, people discard these too.
Con người cũng vứt bỏ chúng.
Sādakabhikkhunāti gahapaticīvarassa sādiyanabhikkhunā.
By a coveting bhikkhu means a bhikkhu who covets a householder's robe.
Do Tỳ-khưu chấp nhận (sādakabhikkhunā) là do Tỳ-khưu chấp nhận y phục của gia chủ.
Ekamāsamattanti cīvaramāsasaññitaṃ ekamāsamattaṃ.
For a month means for a period of one month, called the robe-month.
Trong một tháng (ekamāsamattaṃ) là trong khoảng một tháng được gọi là tháng y phục.
Vitakketuṃ vaṭṭati, na tato paranti adhippāyo.
The intention is that it is allowable to contemplate, but not beyond that.
Được phép suy xét (vitakketuṃ vaṭṭati), ý là không được phép sau đó.
Sabbassāpi hi taṇhāniggahatthāya sāsane paṭipattīti.
Indeed, all practice in the Dispensation is for the suppression of craving.
Vì tất cả mọi hành trì trong giáo pháp đều nhằm mục đích chế ngự tham ái.
Paṃsukūliko addhamāseneva karotīti aparapaṭibaddhattā paṭilābhassa.
A scavenger of rags makes it ready in half a month because his acquisition is not dependent on others.
Vị Tỳ-khưu mặc y phấn tảo thì làm trong nửa tháng (paṃsukūliko addhamāseneva karotī) là do sự nhận được y phục không phụ thuộc vào người khác.
Itarassa pana parapaṭibaddhattā māsamattaṃ anuññātaṃ.
However, for the other, since it is dependent on others, a month's time is allowed.
Còn đối với người kia, vì sự nhận được y phục phụ thuộc vào người khác, nên được cho phép một tháng.
Iti māsaddha…pe… vitakkasantoso vitakkanassa parimitakālikattā.
Thus, a month and a half...pe... satisfaction of contemplation is due to the limited duration of contemplation.
Như vậy, sự hài lòng về suy xét trong một tháng rưỡi… (iti māsaddha…pe… vitakkasantoso) là do sự suy xét có giới hạn thời gian.
Mahātheraṃ tattha attano sahāyaṃ icchantopi garugāravena gāmadvāraṃ ‘‘bhante gamissāmi’’ iccevamāha.
Even though he desired the Mahāthera as his companion there, out of respect, he said at the village gate, "Bhante, I will go."
Đại Trưởng Lão, dù muốn vị ấy làm bạn đồng hành với mình, nhưng với sự tôn kính, đã nói ở cửa làng: “Bạch Đại Đức, con sẽ đi.”
Mahātheropissa ajjhāsayaṃ ñatvā ‘‘ahaṃ pāvuso gamissāmī’’ti āha.
The Mahāthera, knowing his intention, said, "Pāvuso, I will go."
Đại Trưởng Lão, hiểu được ý định của vị ấy, đã nói: “Này hiền giả, tôi sẽ đi.”
‘‘Imassa bhikkhuno vitakkassa avasaro mā hotū’’ti pañhaṃ pucchamāno gāmaṃ pāvisi.
To prevent an opportunity for the bhikkhu's defiling thoughts, he entered the village asking a question.
Để vị Tỳ-khưu này không có cơ hội suy xét, Ngài đã hỏi một câu hỏi rồi vào làng.
Uccārapalibuddhoti uccārena pīḷito.
Troubled by excretion means afflicted by excretion.
Bị chướng ngại bởi sự bài tiết (uccārapalibuddho) có nghĩa là bị phiền não bởi sự bài tiết.
Tadā bhagavato dukkarakiriyānussaraṇamukhena tathāgate uppannapītisomanassavegassa balavabhāvena kilesānaṃ vikkhambhitattā tasmiṃyeva…pe… tīṇi phalāni patto.
At that time, due to the strength of the arising joy and gladness towards the Tathāgata, occasioned by recollecting the Buddha's arduous practice, and the suppression of defilements, he attained the three fruits in that very place.
Lúc đó, do sự mạnh mẽ của niềm hoan hỷ và hân hoan phát sinh nơi Đức Như Lai khi hồi tưởng lại những khổ hạnh của Ngài, các phiền não đã bị trấn áp, và chính tại đó…pe… vị ấy đã đạt được ba quả.
‘‘Santuṭṭho hoti vaṇṇavādī’’ti ettha catukkoṭikaṃ sambhavati, tattha catutthoyeva pakkho satthārā vaṇṇito thomitoti mahātherena tathā desanā katā.
In "He is content and praises it," a fourfold possibility arises; the Mahāthera taught this way because the fourth aspect alone was praised and lauded by the Teacher.
Ở đây, có bốn khả năng xảy ra trong câu “hài lòng và tán thán”, trong đó, Đại Trưởng Lão đã thuyết giảng như vậy vì chỉ có khả năng thứ tư được Đức Đạo Sư tán thán và ca ngợi.
Eko santuṭṭho hoti, santosassa vaṇṇaṃ na katheti seyyathāpi thero nālako (suttanipāte nālakasutte vitthāro) eko na santuṭṭho hoti, santosassa vaṇṇavādī seyyathāpi upanando sakyaputto (pārā. 515, 527, 532, 537 vākyakhandhesu vitthāro).
"One is content, but does not speak in praise of contentment," as for example, Elder Nāḷaka. "One is not content, but is a speaker in praise of contentment," as for example, Upananda the Sakyan.
Một người biết đủ, không ca ngợi sự biết đủ, như Trưởng lão Nālaka. Một người không biết đủ, nhưng ca ngợi sự biết đủ, như Upānanda Sakyaputta.
Eko neva santuṭṭho hoti, na santosassa vaṇṇaṃ katheti. Seyyathāpi thero lāḷudāyī (theragā. aṭṭha. 2.udāyittheragāthāvaṇṇanā) eko santuṭṭho ceva hoti, santosassa ca vaṇṇavādī seyyathāpi thero mahākassapo.
"One is neither content, nor does he speak in praise of contentment." As for example, Elder Lāḷudāyī. "One is both content, and a speaker in praise of contentment," as for example, Elder Mahākassapa.
Một người không biết đủ, cũng không ca ngợi sự biết đủ. Như Trưởng lão Lāḷudāyī. Một người biết đủ và cũng ca ngợi sự biết đủ, như Trưởng lão Mahākassapa.
Anesananti ayuttaṃ esanaṃ.
Anesanā means improper seeking.
Anesana (phi pháp cầu) là sự cầu tìm không đúng đắn.
Tenāha ‘‘appatirūpa’’nti, sāsane ṭhitānaṃ na patirūpaṃ asāruppaṃ ayogyaṃ.
Therefore, he said, "unfitting," meaning not fitting, unsuitable, improper for those who abide in the Dispensation.
Vì vậy, nói “appatirūpa” (không thích hợp) là không thích hợp, không xứng đáng, không hợp lẽ với những người đã an trú trong giáo pháp.
Kohaññaṃ karontoti cīvaruppādanimittaṃ paresaṃ kuhanaṃ vimhāpanaṃ karonto.
Kohaññaṃ karonto means deceiving and deluding others for the purpose of acquiring robes.
Kohaññaṃ karonto (làm sự lừa dối) là lừa dối, làm cho người khác kinh ngạc vì mục đích tạo y.
Uttasatīti taṇhāsantāsena uparūpari tasati.
Uttasatī means to tremble again and again with the terror of craving.
Uttasatī (sợ hãi) là sợ hãi hết lần này đến lần khác do sự sợ hãi của tham ái.
Paritasatīti parito tasati.
Paritasatī means to tremble all around.
Paritasatī (sợ hãi khắp nơi) là sợ hãi khắp nơi.
Yathā sabbe kāyavacīpayogā tadatthā eva jāyanti, evaṃ sabbabhāgehi tasati.
As all bodily and verbal efforts arise for that purpose, so one trembles in all respects.
Tất cả các hành động thân và khẩu đều vì mục đích đó, như vậy là sợ hãi trong mọi phương diện.
Gadhitaṃ vuccati gaddho, so cettha abhijjhālakkhaṇo adhippeto.
Gadhitaṃ is called greed; here, it is intended to mean the characteristic of covetousness.
Gadhitaṃ (tham đắm) được gọi là sự tham đắm, ở đây được hiểu là có đặc tính tham lam.
Gadhitaṃ etassa natthīti agadhitoti āha ‘‘agadhito…pe… lobhagiddho’’ti.
"He has no craving," thus he said "agadhito...pe... lobhagiddho" (not attached...pe... greedy).
Không có sự tham đắm này nên nói agadhito (không tham đắm), tức là “agadhito…pe… lobhagiddho” (không tham đắm…pe… tham lam).
Mucchanti taṇhāvasena muyhanaṃ, tassa vā samussayaṃ adhigataṃ.
Muccha means delusion due to craving, or its accumulation has been attained.
Muccha (mê muội) là sự mê muội do tham ái, hoặc sự tích tụ của nó đã đạt đến.
Anāpanno anupagato.
Anāpanno means not fallen into, not attained.
Anāpanno (không rơi vào) là không rơi vào, không đạt đến.
Anotthatoti anajjhotthato.
Anotthato means not overwhelmed.
Anotthato (không bị bao phủ) là không bị bao phủ hoàn toàn.
Apariyonaddhoti taṇhāchadanena acchādito.
Apariyonaddho means not enveloped by the covering of craving.
Apariyonaddho (không bị che đậy) là không bị che đậy bởi lớp màn tham ái.
Ādīnavaṃ passamānoti diṭṭhadhammikaṃ, samparāyikañca dosaṃ passanto.
Ādīnavaṃ passamāno means seeing the danger in this life and the next.
Ādīnavaṃ passamāno (thấy sự nguy hiểm) là thấy sự nguy hiểm trong hiện tại và vị lai.
Gadhitaparibhogato nissarati etenāti nissaraṇaṃ, idamatthikatā, taṃ pajānātīti nissaraṇapañño. Tenāha ‘‘yāvadeva…pe… pajānanto’’ti.
That by which one escapes from enjoying with craving is nissaraṇaṃ, the purpose of this; he understands that, so he is nissaraṇapañño. Therefore, he said, "yāvadeva...pe... pajānanto" (only as far as...pe... understanding).
Thoát khỏi sự hưởng thụ tham đắm bởi điều này nên gọi là nissaraṇaṃ (sự xuất ly), đó là ý nghĩa này, biết rõ điều đó nên gọi là nissaraṇapañño (có trí tuệ xuất ly). Vì vậy, nói “yāvadeva…pe… pajānanto” (chỉ cho đến…pe… biết rõ).
Nevattānukkaṃsetīti attānaṃ neva ukkaṃseti na ukkhipati na ukkaṭṭhato dahati.
Nevattānukkaṃsetī means he neither exalts himself nor raises himself up nor regards himself as superior.
Nevattānukkaṃsetī (không tự ca ngợi) là không tự ca ngợi, không tự tán dương, không tự xem mình là cao thượng.
‘‘Aha’’ntiādi ukkaṃsanākāradassanaṃ.
" Ahaṃ" (I am) and so on is the showing of the manner of exalting oneself.
“Ahaṃ” (tôi) v.v. là cách thể hiện sự tự ca ngợi.
Na vambhetīti na hīḷayati nihīnato na dahati.
Na vambhetī means he does not disparage nor regard others as inferior.
Na vambhetī (không khinh thường) là không khinh rẻ, không xem thường.
Tasmiṃ cīvarasantoseti tasmiṃ yathāvutte vīsatividhe cīvarasantose.
Tasmiṃ cīvarasantose means in that contentment with robes as stated.
Tasmiṃ cīvarasantose (trong sự biết đủ về y phục đó) là trong sự biết đủ về y phục hai mươi loại đã nói ở trên.
Kāmañcettha vuttappakārasantosaggahaṇena cīvarahetu anesanāpajjanādipi gahitameva tasmiṃ sati tassa bhāvato, asati ca abhāvato, vaṇṇavāditānattukkaṃsanā paravambhanāni pana gahitāni na hontīti ‘‘vaṇṇavāditādīsu vā’’ti vikappo vutto.
Although here, by taking the aforementioned type of contentment, the falling into improper seeking for robes, etc., is also included, because when it exists, that exists, and when it does not exist, that does not exist; however, speaking in praise and exalting oneself and disparaging others are not included, therefore the alternative "vaṇṇavāditādīsu vā" (or in speaking in praise, etc.) is stated.
Mặc dù ở đây, việc chấp nhận sự biết đủ theo cách đã nói cũng bao gồm việc rơi vào phi pháp cầu v.v. vì y phục, bởi vì khi có sự biết đủ đó thì có những điều đó, và khi không có thì không có. Tuy nhiên, việc ca ngợi, tự tán dương, khinh thường người khác thì không được bao gồm, vì vậy đã nói đến sự lựa chọn “vaṇṇavāditādīsu vā” (hoặc trong sự ca ngợi v.v.).
Ettha ca ‘‘dakkho’’tiādi yesaṃ dhammānaṃ vasenassa yathāvuttasantosādi ijjhati, taṃ dassanaṃ.
And here, "dakkho" (skilled) and so on is the showing of those qualities by virtue of which his aforementioned contentment, etc., succeeds.
Ở đây, “dakkho” (khéo léo) v.v. là sự thể hiện những pháp mà nhờ đó sự biết đủ đã nói ở trên v.v. của vị ấy được thành tựu.
Tattha ‘‘dakkho’’ti iminā tesaṃ samuṭṭhāpanapaññaṃ dasseti, ‘‘analaso’’ti iminā paggaṇhanavīriyaṃ, ‘‘sampajāno’’ti iminā pāṭihāriyapaññaṃ ‘‘paṭissato’’ti iminā tattha asammosavuttiṃ dasseti.
Therein, "dakkho" shows the wisdom that generates them; "analaso" (not lazy) shows the effort that sustains them; "sampajāno" (comprehending) shows the wisdom that discerns them; "paṭissato" (mindful) shows the non-confusion regarding them.
Trong đó, “dakkho” (khéo léo) thể hiện trí tuệ khởi lên những pháp đó; “analaso” (không biếng nhác) thể hiện tinh tấn nỗ lực; “sampajāno” (có sự hiểu biết rõ ràng) thể hiện trí tuệ có khả năng đối phó; “paṭissato” (có sự ghi nhớ) thể hiện sự không lầm lẫn trong đó.
Piṇḍapātakkhettaṃ piṇḍapātassa uppattiṭṭhānaṃ.
Piṇḍapātakkhettaṃ is the place of origin of almsfood.
Piṇḍapātakkhettaṃ (cánh đồng khất thực) là nơi phát sinh thức ăn khất thực.
Khettaṃ viya khettaṃ. Uppajjati ettha, etenāti ca uppattiṭṭhānaṃ. Saṅghato vā hi bhikkhuno piṇḍapāto uppajjati uddesādivasena vā.
A field is like a field. It arises here, and by this, it is also the place of origin. For almsfood arises for a monk from the Saṅgha, or by way of designation, etc.
Giống như cánh đồng, nên gọi là khettaṃ (cánh đồng). Nơi phát sinh và nhờ đó phát sinh nên gọi là uppattiṭṭhānaṃ (nơi phát sinh). Thức ăn khất thực của tỳ khưu phát sinh từ Tăng, hoặc theo sự chỉ định v.v.
Tattha sakalassa saṅghassa dātabbaṃ bhattaṃ saṅghabhattaṃ. Katipaye bhikkhū uddisitvā uddesena dātabbaṃ bhattaṃ uddesabhattaṃ. Nimantetvā dātabbaṃ bhattaṃ nimantanaṃ. Salākadānavasena dātabbaṃ bhattaṃ salākabhattaṃ.
Among these, a meal to be given to the entire Saṅgha is saṅghabhattaṃ (Saṅgha-meal). A meal to be given by designation, designating a few monks, is uddesabhattaṃ (designated meal). A meal to be given by invitation is nimantanaṃ (invitation). A meal to be given by way of a ticket is salākabhattaṃ (ticket-meal).
Trong đó, thức ăn cần được cúng dường cho toàn thể Tăng chúng là saṅghabhattaṃ (thức ăn Tăng). Thức ăn cần được cúng dường bằng cách chỉ định một số tỳ khưu là uddesabhattaṃ (thức ăn chỉ định). Thức ăn cần được cúng dường bằng cách thỉnh mời là nimantanaṃ (thức ăn thỉnh mời). Thức ăn cần được cúng dường theo cách phát thẻ là salākabhattaṃ (thức ăn phát thẻ).
Ekasmiṃ pakkhe ekadivasaṃ dātabbaṃ bhattaṃ pakkhikaṃ. Uposathe dātabbaṃ bhattaṃ uposathikaṃ. Pāṭipadadivase dātabbaṃ bhattaṃ pāṭipadikaṃ. Āgantukānaṃ dātabbaṃ bhattaṃ āgantukabhattaṃ. Dhuragehe eva ṭhapetvā dātabbaṃ bhattaṃ dhurabhattaṃ. Kuṭiṃ uddissa dātabbaṃ bhattaṃ kuṭibhattaṃ. Gāmavāsīādīhi vārena dātabbaṃ bhattaṃ vārabhattaṃ. Vihāraṃ uddissa dātabbaṃ bhattaṃ vihārabhattaṃ. Sesāni pākaṭāneva.
A meal to be given on one day in a fortnight is pakkhikaṃ (fortnightly meal). A meal to be given on the Uposatha day is uposathikaṃ (Uposatha meal). A meal to be given on the day of the first lunar day is pāṭipadikaṃ (first-day meal). A meal to be given to visiting monks is āgantukabhattaṃ (guest meal). A meal to be kept in the main house and given is dhurabhattaṃ (main-house meal). A meal to be given designated for a hut is kuṭibhattaṃ (hut meal). A meal to be given by rotation by villagers, etc., is vārabhattaṃ (rotation meal). A meal to be given designated for a monastery is vihārabhattaṃ (monastery meal). The rest are clear.
Thức ăn cần được cúng dường một ngày trong một nửa tháng là pakkhikaṃ (thức ăn nửa tháng). Thức ăn cần được cúng dường vào ngày Uposatha là uposathikaṃ (thức ăn Uposatha). Thức ăn cần được cúng dường vào ngày mùng một là pāṭipadikaṃ (thức ăn mùng một). Thức ăn cần được cúng dường cho khách là āgantukabhattaṃ (thức ăn khách). Thức ăn cần được cúng dường bằng cách đặt ở nhà chính là dhurabhattaṃ (thức ăn chính). Thức ăn cần được cúng dường cho một tịnh xá là kuṭibhattaṃ (thức ăn tịnh xá). Thức ăn cần được cúng dường luân phiên bởi cư dân làng v.v. là vārabhattaṃ (thức ăn luân phiên). Thức ăn cần được cúng dường cho một trú xứ là vihārabhattaṃ (thức ăn trú xứ). Các loại còn lại đều rõ ràng.
Vitakketi ‘‘kattha nu kho ahaṃ ajja piṇḍāya carissāmī’’ti.
Vitakketi (he thinks), "Where shall I go for alms today?"
Vitakketi (suy nghĩ): “Hôm nay mình sẽ đi khất thực ở đâu đây?”
‘‘Kattha piṇḍāya carissāmā’’ti therena vutte ‘‘asukagāme bhante’’ti kāmametaṃ paṭivacanadānaṃ, yena pana cittena ‘‘cintetvā’’ti vuttaṃ, taṃ sandhāyāha ‘‘ettakaṃ cintetvā’’ti.
When the elder is asked, "Where shall we go for alms?", "To such and such a village, venerable sir," is indeed a reply, but referring to the mind with which it is said, "having thought," he states, "ettakaṃ cintetvā" (having thought this much).
Khi Trưởng lão hỏi: “Sẽ đi khất thực ở đâu?”, câu trả lời: “Bạch ngài, ở làng kia” là đúng. Nhưng vì đã nói “sau khi suy nghĩ”, nên ý muốn nói đến tâm ý đó, tức là “ettakaṃ cintetvā” (sau khi suy nghĩ chừng đó).
Tato paṭṭhāyāti vitakkamāḷake ṭhatvā vitakkitakālato paṭṭhāya.
Tato paṭṭhāyā means from the time of thinking, having stood in the dwelling place of thought.
Tato paṭṭhāyā (từ đó trở đi) là từ thời điểm suy nghĩ, sau khi đứng trong vòng suy nghĩ.
‘‘Tato paraṃ vitakkento ariyavaṃsā cuto hotī’’ti idaṃ tiṇṇampi ariyavaṃsikānaṃ vasena gahetabbaṃ, na ekacārikasseva.
"Tato paraṃ vitakkento ariyavaṃsā cuto hotī" (thinking beyond that, one falls away from the noble lineage) should be understood as applicable to all three who belong to the noble lineage, not only to one who lives alone.
“Tato paraṃ vitakkento ariyavaṃsā cuto hotī” (sau đó, nếu suy nghĩ thêm thì bị rơi khỏi Thánh chủng) câu này phải được hiểu theo nghĩa của cả ba vị thuộc Thánh chủng, không chỉ riêng một vị độc cư.
Sabbopi hi ariyavaṃsiko ekavārameva vitakketuṃ labhati, na tato paraṃ.
For every one of the noble lineage is allowed to think only once, not beyond that.
Tất cả những ai thuộc Thánh chủng đều chỉ được phép suy nghĩ một lần, không được hơn.
Paribāhiroti ariyavaṃsikabhāvato bahibhūto.
Paribāhiro means excluded from the state of belonging to the noble lineage.
Paribāhiro (bên ngoài) là ở bên ngoài trạng thái của Thánh chủng.
Svāyaṃ vitakkasantoso kammaṭṭhānamanasikārena na kuppati, visujjhati ca.
And this contentment of thought is not disturbed by attention to the meditation object, but is purified.
Sự biết đủ về suy nghĩ này không bị xáo trộn bởi sự tác ý về đề mục thiền định, và trở nên thanh tịnh.
Ito paresupi eseva nayo.
The same method applies to the others as well.
Đối với những điều sau đây cũng theo cùng một phương pháp.
Tenevāha ‘‘kammaṭṭhānasīsena gantabba’’nti.
Therefore, he said, "kammaṭṭhānasīsena gantabba" (one should proceed with the meditation object as the primary aim).
Vì vậy, nói “kammaṭṭhānasīsena gantabba” (cần phải đi với tư thế thiền định).
Etthāti etasmiṃ piṇḍapātapaṭiggahaṇe.
Etthā means in this acceptance of almsfood.
Etthā (ở đây) là trong việc nhận thức ăn khất thực này.
Appanti attano yāpanapamāṇatopi appaṃ.
Appaṃ means even less than one's measure for sustenance.
Appaṃ (ít) là ít hơn cả lượng đủ để duy trì mạng sống của mình.
Gahetabbaṃ dāyakassa cittārādhanatthaṃ.
Gahetabbaṃ should be taken to gladden the giver's mind.
Gahetabbaṃ (cần nhận) là để làm hài lòng người cúng dường.
Pamāṇenevāti attano yāpanappamāṇeneva appaṃ gahetabbaṃ. ‘‘Pamāṇena gahetabba’’nti ettha kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘paṭiggahaṇasmiñhī’’tiādi vuttaṃ.
Pamāṇenevā means "a little should be taken only according to one's measure for sustenance." To show the reason for "pamāṇena gahetabba" (should be taken according to measure), "paṭiggahaṇasmiñhī" (for in accepting) and so on is stated.
Pamāṇenevā (chỉ vừa đủ) là chỉ nên nhận một lượng ít vừa đủ để duy trì mạng sống của mình. Để giải thích lý do tại sao nói “Pamāṇena gahetabba” (cần nhận vừa đủ), đã nói “paṭiggahaṇasmiñhī” (vì trong việc nhận) v.v.
Makkhetīti viddhaṃseti apaneti.
Makkhetī means to destroy, to remove.
Makkhetī (làm ô uế) là làm hư hoại, loại bỏ.
Vinipātetīti vināseti aṭṭhānaviniyogena.
Vinipātetī means to ruin by improper allocation.
Vinipātetī (làm hư hoại) là làm tiêu tan bằng cách sử dụng không đúng chỗ.
Sāsananti satthu sāsanaṃ anusiṭṭhiṃ.
Sāsana means the teaching, the instruction of the Master.
Sāsana (giáo pháp) là giáo pháp, lời dạy của Đức Phật.
Na karoti nappaṭipajjati.
Na karoti means he does not do, he does not practice.
Na karoti (không thực hành) là không thực hành.
Senāsanenāti sayanena, āsanena ca.
Senāsanenā means by bedding and by seating.
Senāsanenā (về chỗ nằm và chỗ ngồi) là về chỗ nằm và chỗ ngồi.
Yattha yattha hi mañcādike, vihārādike ca seti, taṃ senaṃ. Yattha yattha pīṭhādike āsati, taṃ āsanaṃ. Tadubhayaṃ ekato katvā ‘‘senāsana’’nti vuttaṃ.
Where one sleeps, on a couch etc., or in a monastery etc., that is sena (bed). Where one sits, on a chair etc., that is āsana (seat). Combining both, it is called senāsana (lodging).
Nơi nào, dù là giường hay các vật dụng khác, hay tịnh xá và các vật dụng khác mà vị ấy nằm, đó là senaṃ (chỗ nằm). Nơi nào, dù là ghế hay các vật dụng khác mà vị ấy ngồi, đó là āsanaṃ (chỗ ngồi). Cả hai được gộp lại thành ‘‘senāsana’’ (chỗ nằm chỗ ngồi).
Tenāha ‘‘mañco’’tiādi.
Therefore, it says, " a couch," and so on.
Vì vậy,* nói ‘‘giường (mañco)’’ v.v.
Tattha mañco masārakādi, tathā pīṭhaṃ. Mañcabhisi, pīṭhabhisīti duvidhā bhisi.
There, mañca is a couch, such as one made of masāra wood, and similarly pīṭha is a chair. Bhisi (cushion) is of two kinds: a couch cushion and a chair cushion.
Trong đó, giường (mañco) là loại làm từ gỗ masāra v.v., tương tự như vậy là ghế (pīṭhaṃ). Nệm (bhisi) có hai loại: nệm giường (mañcabhisi) và nệm ghế (pīṭhabhisi).
Vihāro pākāraparicchinno sakalo āvāso.
Vihāra (monastery) is a complete dwelling enclosed by a wall.
Tịnh xá (vihāro) là toàn bộ khu cư trú được bao quanh bởi tường rào.
‘‘Dīghamukhapāsādo’’ti keci.
Some say, "a long-faced palace."
Một số người nói là ‘‘lâu đài có mặt dài’’.
Aḍḍhayogoti dīghapāsādo.
Aḍḍhayoga means a long palace.
Aḍḍhayoga là lâu đài dài.
‘‘Ekapassacchadanakasenāsana’’nti keci.
Some say, "a lodging with a roof on one side."
Một số người nói là ‘‘chỗ nằm chỗ ngồi có mái che một bên’’.
Pāsādoti caturassapāsādo.
Pāsāda means a square palace.
Lâu đài (pāsādo) là lâu đài hình vuông.
‘‘Āyatacaturassapāsādo’’ti keci.
Some say, "a long square palace."
Một số người nói là ‘‘lâu đài hình chữ nhật dài’’.
Hammiyaṃ muṇḍacchadanapāsādo.
Hammiya is a palace with a flat roof.
Hammiyaṃ là lâu đài có mái bằng.
Guhāti kevalā pabbataguhā.
Guhā means solely a mountain cave.
Hang động (guhā) là hang động núi đơn thuần.
Leṇaṃ dvārabandhaṃ.
Leṇa (shelter) is an enclosed entrance.
Leṇaṃ là hang động có cửa.
Aṭṭo bahalabhittikaṃ gehaṃ, yassa gopānasiyo aggahetvā iṭṭhakāhi eva chadanaṃ hoti.
Aṭṭa is a house with thick walls, the roof of which is made entirely of bricks without using rafters.
Aṭṭo là ngôi nhà có tường dày, mà các xà ngang không được dùng, chỉ có mái che bằng gạch.
‘‘Aṭṭālakākārena kariyatī’’tipi vadanti.
They also say, "it is built in the manner of an observation tower."
Họ cũng nói ‘‘được xây dựng theo kiểu tháp canh’’.
Māḷo ekakūṭasaṅgahito anekakoṇo patissayaviseso ‘‘vaṭṭākārena katasenāsana’’nti keci.
Māḷa is a special kind of dwelling with many corners, contained under a single pinnacle. Some say, "a lodging made in a circular shape."
Māḷo là một loại chỗ trú ngụ đặc biệt có nhiều góc, được bao gồm bởi một chóp duy nhất; một số người nói là ‘‘chỗ nằm chỗ ngồi được làm theo hình tròn’’.
Kasmā panettha paccayasantosaṃ dassentena mahātherena gilānapaccayasantoso na gahitoti?
Why, in this context, when showing contentment with requisites, did the Mahāthera not include contentment with medicines for the sick?
Tại sao ở đây, khi vị Đại Trưởng lão trình bày sự tri túc đối với các vật dụng, Ngài không đề cập đến sự tri túc đối với vật dụng thuốc men cho người bệnh?
Na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabbanti dassento ‘‘gilānapaccayo pana piṇḍapāte eva paviṭṭho’’ti āha, āharitabbatāsāmaññenāti adhippāyo.
Showing that it should not be viewed this way, he says, " the requisite for the sick, however, is included in almsfood," the intention being that it is because of their commonality in being things to be brought.
Để chỉ ra rằng điều này không nên được hiểu như vậy, Ngài nói ‘‘vật dụng thuốc men cho người bệnh đã được bao gồm trong piṇḍapāta (thức ăn khất thực)’’, ý muốn nói là vì tính chất chung của việc phải được mang đến.
Yadi evaṃ tattha piṇḍapāte viya vitakkasantosādayopi pannarasa santosā icchitabbāti?
If so, should the fifteen types of contentment, such as contentment with reflections, also be desired there, just as in the case of almsfood?
Nếu vậy, thì ở đó, giống như trong piṇḍapāta, mười lăm sự tri túc như tri túc về suy nghĩ (vitakkasantosa) v.v. cũng được mong muốn ư?
Noti dassento āha ‘‘tatthā’’tiādi.
Showing that this is not so, he says, " there," and so on.
Để chỉ ra rằng không phải vậy, Ngài nói ‘‘ở đó’’ v.v.
Nanu cettha dvādaseva dhutaṅgāni viniyogaṃ gatāni, ekaṃ pana nesajjikaṅgaṃ na katthaci viniyuttanti āha ‘‘nesajjikaṅgaṃ bhāvanārāmaariyavaṃsaṃ bhajatī’’ti.
Are not only twelve dhutaṅga practices applied here, while the nesajjikaṅga (sitting practice) is not applied anywhere? He says, " the nesajjikaṅga pertains to the noble lineage that delights in development."
Chẳng phải ở đây chỉ có mười hai hạnh đầu đà được áp dụng, còn một hạnh là hạnh không nằm (nesajjikaṅga) thì không được sử dụng ở bất cứ đâu sao?*, Ngài nói ‘‘hạnh không nằm (nesajjikaṅga) thuộc về Thánh chủng (ariyavaṃsa) của sự hoan hỷ trong tu tập’’.
Ayañca attho aṭṭhakathāruḷho evāti dassento ‘‘vuttampi ceta’’ntiādimāha.
And showing that this meaning is indeed established in the Aṭṭhakathā, he says, " and this has been stated," and so on.
Và để chỉ ra rằng ý nghĩa này đã được ghi nhận trong các bản Chú giải, Ngài nói ‘‘điều này cũng đã được nói’’ v.v.
‘‘Pathaviṃ pattharamāno viyā’’tiādi ariyavaṃsadesanāya sudukkarabhāvadassanaṃ mahāvisayatāya tassā desanāya.
" Spreading the earth, as it were," and so on, is meant to show the extreme difficulty of teaching the noble lineage, due to the vastness of its scope.
‘‘Như trải đất’’ v.v. là để chỉ ra sự khó khăn tột cùng của việc thuyết giảng Thánh chủng (ariyavaṃsa) do phạm vi rộng lớn của bài thuyết giảng đó.
Yasmā nayasahassapaṭimaṇḍitā hoti ariyamaggādhigamāya vitthārato pavattiyamānā desanā yathā taṃ cittuppādakaṇḍe, ayañca bhāvanārāmaariyavaṃsakathā ariyamaggādhigamāya vitthārato pavattiyamānā evaṃ hotīti vuttaṃ ‘‘sahassanayappaṭimaṇḍitaṃ…pe… desanaṃ ārabhī’’ti.
Because a teaching, when it proceeds expansively for the attainment of the noble path, as in the section on the arising of thought, is adorned with thousands of methods; and because this discourse on the noble lineage that delights in development, when proceeding expansively for the attainment of the noble path, is indeed like this, it is said, " adorned with a thousand methods… he undertook the teaching."
Vì bài thuyết giảng được trang hoàng bằng hàng ngàn phương pháp, được trình bày rộng rãi để đạt được Thánh đạo, giống như trong Phẩm Phát Khởi Tâm (cittuppādakaṇḍa), và câu chuyện về Thánh chủng của sự hoan hỷ trong tu tập này cũng được trình bày rộng rãi để đạt được Thánh đạo, nên đã nói ‘‘được trang hoàng bằng hàng ngàn phương pháp… v.v. … đã bắt đầu bài thuyết giảng’’.
Paṭipakkhavidhamanato abhimukhabhāvena ramaṇaṃ āramaṇaṃ ārāmoti āha ‘‘abhiratīti attho’’ti.
Āramaṇa and ārāma (delight) refer to delighting through direct opposition to the destruction of the opposing factor. He says, " the meaning is delight."
Sự hoan hỷ trong việc đối mặt với việc loại bỏ đối lập được gọi là āramaṇaṃ ārāmo (niềm vui, sự hoan hỷ), nên Ngài nói ‘‘có nghĩa là sự hoan hỷ’’.
Byadhikaraṇānampi padānaṃ vasena bhavati bāhiratthasamāso yathā ‘‘urasilomo, kaṇṭhekāḷoti āha ‘‘pahāne ārāmo assāti pahānārāmo’’ti.
A compound of external things can occur even with words of different cases, as in "hair on the chest" (urasilomo) or "black-throated" (kaṇṭhekāḷo). He says, " pahānārāmo means 'he whose delight is in abandoning.'"
Sự kết hợp nghĩa bên ngoài cũng có thể xảy ra giữa các từ không cùng thuộc tính, như ‘‘ngực có lông (urasilomo), cổ đen (kaṇṭhekāḷo)’’, nên Ngài nói ‘‘người có niềm vui trong sự đoạn trừ, nên là pahānārāmo (hoan hỷ trong đoạn trừ)’’.
Āramitabbaṭṭhena vā ārāmo, pahānaṃ ārāmo assāti pahānārāmoti evamettha samāsayojanā veditabbā.
Or ārāma because it is to be delighted in; and pahānārāmo because abandoning is his delight. Thus, the formation of the compound here should be understood.
Hoặc ārāmo là vì nó đáng được hoan hỷ, và pahānaṃ ārāmo assāti pahānārāmo (hoan hỷ trong đoạn trừ) – nên sự kết hợp từ ở đây cần được hiểu như vậy.
‘‘Pajahanto ramatī’’ti etena pahānārāmasaddānaṃ kattusādhanataṃ, kammadhārayasamāsañca dasseti.
By " he delights while abandoning," he shows the active sense of the word pahānārāma and that it is a kammadhāraya compound.
Với câu ‘‘pajahanto ramatī’’ (vị ấy hoan hỷ khi đoạn trừ), Ngài chỉ ra rằng từ pahānārāma là một danh từ hành động và là một hợp chất Karmadhāraya.
‘‘Bhāvento ramatī’’ti vuttattā bhāvanārāmoti etthāpi eseva nayo.
Since it is said, "he delights while developing," the same principle applies to bhāvanārāmo (delighting in development).
Vì đã nói ‘‘bhāvento ramatī’’ (vị ấy hoan hỷ khi tu tập), nên bhāvanārāmo (hoan hỷ trong tu tập) cũng theo cùng một cách.
Kāmaṃ ‘‘nesajjikaṅgaṃ bhāvanārāmaariyavaṃsaṃ bhajatī’’ti vuttaṃ bhāvanānuyogassa anucchavikattā, nesajjikaṅgavasena pana nesajjikassa bhikkhuno ekaccāhi āpattīhi anāpattibhāvoti tampi saṅgaṇhanto ‘‘terasannaṃ dhutaṅgāna’’nti vatvā ‘‘vinayaṃ patvā garuke ṭhātabba’’nti icchitattā sallekhassa apariccajanavasena paṭipatti nāma vinaye ṭhitassevāti āha ‘‘terasannaṃ…pe… kathitaṃ hotī’’ti.
Although it is said that "the nesajjikaṅga pertains to the noble lineage that delights in development," due to its suitability for the practice of development, and though through the nesajjikaṅga a monk observing the nesajjikaṅga is not guilty of certain offenses, encompassing even that, having said "of the thirteen dhutaṅga practices" and desiring that "one should remain firm in the discipline," he says that practice, by not abandoning austerity, belongs only to one established in the Vinaya: " of the thirteen… it is taught."
Mặc dù đã nói ‘‘hạnh không nằm (nesajjikaṅga) thuộc về Thánh chủng (ariyavaṃsa) của sự hoan hỷ trong tu tập’’ vì nó phù hợp với sự chuyên cần tu tập, nhưng để bao gồm cả việc vị tỳ khưu thực hành hạnh không nằm (nesajjika) không phạm một số giới (āpatti) nào đó do hạnh không nằm, và sau khi nói ‘‘trong mười ba hạnh đầu đà’’, vì mong muốn ‘‘phải giữ vững trong giới luật (vinaya)’’ và vì sự thực hành không từ bỏ sự tinh tấn (sallekha) chỉ có ở người giữ giới luật, nên Ngài nói ‘‘trong mười ba… v.v. … đã được thuyết giảng’’.
Kāmaṃ suttābhidhammapiṭakesupi (dī. ni. 1.7.194; vibha. 508) tattha tattha sīlakathā āgatā eva, yehi pana guṇehi sīlassa vodānaṃ hoti, tesu kathitesu yathā sīlakathābāhullaṃ vinayapiṭakaṃ kathitaṃ hoti, evaṃ bhāvanākathābāhullaṃ suttantapiṭakaṃ, abhidhammapiṭakañca catutthena ariyavaṃsena kathitameva hotīti vuttaṃ ‘‘bhāvanārāmena avasesaṃ piṭakadvayaṃ kathitaṃ hotī’’ti.
Although discourses on morality appear here and there in the Sutta and Abhidhamma Piṭakas, just as the Vinaya Piṭaka is said to contain the abundance of discourses on morality by describing the qualities by which morality is purified, so too the Sutta Piṭaka and Abhidhamma Piṭaka, through the abundance of discourses on development, are said to be taught by the fourth noble lineage: " the remaining two Piṭakas are taught by the noble lineage that delights in development."
Mặc dù các câu chuyện về giới (sīlakathā) đã xuất hiện ở đây đó trong các tạng Sutta và Abhidhamma (Dī. Ni. 1.7.194; Vibha. 508), nhưng khi những phẩm chất làm cho giới được thanh tịnh được thuyết giảng, thì tạng Vinaya được nói là phong phú về các câu chuyện về giới (sīlakathā). Tương tự, tạng Sutta và tạng Abhidhamma được nói là phong phú về các câu chuyện về tu tập (bhāvanākathā) thông qua Thánh chủng thứ tư, nên đã nói ‘‘hai tạng còn lại đã được thuyết giảng thông qua sự hoan hỷ trong tu tập (bhāvanārāma)’’.
‘‘So nekkhammaṃ bhāvento ramatī’’ti nekkhammapadaṃ ādiṃ katvā tattha desanāya pavattattā, sabbesampi vā samathavipassanāmaggadhammānaṃ yathāsakaṃpaṭipakkhato nikkhamanena nekkhammasaññitānaṃ tattha āgatattā so pāṭho ‘‘nekkhammapāḷī’’ti vuccatīti āha ‘‘nekkhammapāḷiyā kathetabbo’’ti.
Since the word nekkhamma (renunciation) is taken as the starting point, as in "he delights while developing renunciation," and the teaching proceeds there, or because all wholesome factors of samatha (tranquility), vipassanā (insight), and the path, called nekkhamma by virtue of their emergence from their respective opposing factors, appear there, that passage is called " nekkhamma-pāḷi." Thus, he says, " to be taught by the nekkhamma-pāḷi."
Vì bài thuyết giảng ở đó bắt đầu với từ nekkhammapada (từ ly dục) ‘‘vị ấy hoan hỷ khi tu tập ly dục (nekkhamma)’’ hoặc vì tất cả các pháp thiền định (samatha), quán (vipassanā) và đạo (magga) được gọi là ly dục (nekkhamma) do sự ly thoát khỏi các đối tượng tương ứng của chúng, nên đoạn kinh đó được gọi là ‘‘Nekkhamma Pāḷī’’ (Kinh Ly Dục), nên Ngài nói ‘‘sẽ được thuyết giảng trong Nekkhamma Pāḷī’’.
Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sabbepi kusalā dhammā nekkhammanti pavuccare’’ti (itivu. aṭṭha. 109).
Therefore, it is said in the Aṭṭhakathā, "All wholesome states are called nekkhamma."
Vì vậy, trong Chú giải (Itivu. Aṭṭha. 109) đã nói ‘‘tất cả các pháp thiện xảo đều được gọi là ly dục (nekkhamma)’’.
Dasuttarasuttanta pariyāyenāti dasuttarasuttantadhammena, dasuttarasuttante (dī. ni. 3.350) āgatanayenāti vā attho.
According to the Dasuttara Sutta method, means by the teaching of the Dasuttara Sutta, or according to the method found in the Dasuttara Sutta.
Theo cách thức của Dasuttarasuttanta có nghĩa là theo pháp Dasuttarasuttanta, hoặc theo cách thức được trình bày trong Dasuttarasuttanta (Dī. Ni. 3.350).
Sesadvayepi eseva nayo.
The same principle applies to the other two sections.
Ở hai phần còn lại cũng theo cách tương tự.
Soti jāgariyaṃ anuyutto bhikkhu.
He refers to the monk devoted to wakefulness.
So (vị ấy) là vị tỳ khưu chuyên cần thức tỉnh (jāgariya).
Nekkhammanti kāmehi nikkhantabhāvato nekkhammasaññitaṃ paṭhamajjhānūpacāraṃ.
Nekkhamma (renunciation) refers to the access concentration of the first jhāna, which is called nekkhamma because of its departure from sense desires.
Nekkhamma (ly dục) là cận định của thiền thứ nhất, được gọi là ly dục do sự ly thoát khỏi các dục lạc.
‘‘So abhijjhaṃ loke pahāyā’’tiādinā (vibha. 508, 538) āgatā paṭhamajjhānassa pubbabhāgabhāvanāti idhādhippetā, tasmā ‘‘abyāpāda’’ntiādīsupi evameva attho veditabbo.
The development of the preliminary stage of the first jhāna, as found in "he abandons covetousness in the world," and so on, is what is intended here. Therefore, the meaning in " absence of ill-will," and so on, should be understood in the same way.
Sự tu tập phần tiền hành của thiền thứ nhất, được trình bày trong ‘‘vị ấy từ bỏ tham lam trong thế gian’’ v.v. (Vibha. 508, 538) là điều được đề cập ở đây. Do đó, trong ‘‘abyāpāda’’ (không sân hận) v.v., ý nghĩa cũng phải được hiểu tương tự.
Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ brahmajālaṭīkāyaṃ vuttanayena veditabbaṃ.
Whatever needs to be said here should be understood in the manner stated in the Brahmajāla Aṭṭhakathā.
Những gì cần nói ở đây, cần được hiểu theo cách đã nói trong Brahmajālaṭīkā.
Saupāyāsānañhi aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ, aṭṭhārasannaṃ mahāvipassanānaṃ, catunnaṃ ariyamaggānañca vasenettha desanā pavattāti.
For here, the teaching proceeds by way of the eight attainments with upayāsa (distress), the eighteen great insights, and the four noble paths.
Vì ở đây, bài thuyết giảng được trình bày theo tám thiền chứng (samāpatti) có sự nỗ lực, mười tám đại quán (mahāvipassanā) và bốn Thánh đạo (ariyamagga).
‘‘Ekaṃ dhammaṃ bhāvento ramati, ekaṃ dhammaṃ pajahanto ramatī’’ti ca na idaṃ dasuttarasutte āgataniyāmena vuttaṃ, tattha pana ‘‘eko dhammo bhāvetabbo, eko dhammo pahātabbo’’ti (dī. ni. 3.351) ca desanā āgatā.
And " he delights while developing one dhamma, he delights while abandoning one dhamma" is not stated in the manner found in the Dasuttara Sutta, where the teaching appears as "one dhamma is to be developed, one dhamma is to be abandoned."
‘‘Vị ấy hoan hỷ khi tu tập một pháp, vị ấy hoan hỷ khi đoạn trừ một pháp’’ không được nói theo cách thức xuất hiện trong Dasuttarasutta, mà ở đó bài thuyết giảng xuất hiện là ‘‘một pháp cần được tu tập, một pháp cần được đoạn trừ’’ (Dī. Ni. 3.351).
Evaṃ santepi yasmā atthato bhedo natthi, tasmā paṭisambhidāmagge nekkhammapāḷiyaṃ (paṭi. ma. 1.24, 3.41) āgatanīhāreneva ‘‘ekaṃ dhammaṃ bhāvento ramati, ekaṃ dhammaṃ pajahanto ramatī’’ti vuttaṃ.
Even so, since there is no difference in meaning, it is said, "he delights while developing one dhamma, he delights while abandoning one dhamma," in the manner found in the nekkhamma-pāḷi in the Paṭisambhidāmagga.
Mặc dù vậy, vì không có sự khác biệt về ý nghĩa, nên trong Paṭisambhidāmagga, trong Nekkhamma Pāḷī (Paṭi. Ma. 1.24, 3.41), đã nói ‘‘vị ấy hoan hỷ khi tu tập một pháp, vị ấy hoan hỷ khi đoạn trừ một pháp’’ theo cách thức đã xuất hiện ở đó.
Esa nayo sesavāresupi.
The same principle applies to the remaining sections.
Cách này cũng tương tự ở các phần còn lại.
Yasmā cāyaṃ ariyavaṃsadesanā nāma satthu paññattāva satthārā hi desitaṃ desanaṃ āyasmā dhammasenāpati sāriputtatthero saṅgāyanavasena idhānesi, tasmā mahāariyavaṃsasutte satthudesanānīhārena nigamanaṃ dassento ‘‘evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu bhāvanārāmo hotī’’ti āha.
Since this teaching of the Noble Lineages was indeed established by the Master, and the teaching taught by the Master was brought here by the venerable Dhammasenāpati Sāriputta Thera through the way of the Saṅgāyanā, therefore, showing the conclusion according to the method of the Master's teaching in the Mahāariyavaṃsa Sutta, it is said, " Thus, bhikkhus, a bhikkhu delights in development."
Và vì bài pháp về các Thánh chủng này được Đức Bổn Sư chế định, và Tôn giả Trưởng lão Sāriputta, vị Tổng tư lệnh Chánh pháp, đã đưa bài pháp do Đức Bổn Sư thuyết giảng vào đây theo cách thức kết tập, nên khi trình bày phần kết luận theo phương pháp thuyết giảng của Đức Bổn Sư trong kinh Đại Thánh chủng, Ngài đã nói: “Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu sống an vui trong thiền định là như thế đó.”
Eseva nayo ito paresu satipaṭṭhānapariyāyaabhidhammaniddesapariyāyesupi. Kāmañcettha kāyānupassanāvaseneva saṅkhipitvā yojanā katā, ekavīsatiyā pana ṭhānānaṃ vasena vitthārato yojanā veditabbā.
The same method applies in the subsequent sections on Satipaṭṭhāna and the Abhidhamma exposition. Although here the explanation is made concisely through the contemplation of the body, the explanation should be understood in detail through the twenty-one items.
Phương pháp này cũng tương tự đối với các phần khác như phương pháp Tứ niệm xứ và phương pháp Abhidhamma Niddesa. Mặc dù ở đây, sự giải thích được tóm tắt chỉ theo cách quán thân, nhưng cần phải hiểu rằng sự giải thích chi tiết là theo hai mươi mốt phương diện.
‘‘Aniccato’’ (visuddhi. ṭī. 2.698) tiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ visuddhimaggasaṃvaṇṇanāsu vuttanayena veditabbaṃ.
What should be said regarding " as impermanent," etc., that should be understood in the manner stated in the commentaries to the Visuddhimagga.
Những gì cần nói trong “Aniccato” (Thanh Tịnh Đạo, chú giải 2.698) và các phần khác, cần phải hiểu theo phương pháp đã được nói trong các chú giải của Thanh Tịnh Đạo.
310. Saṃvarādīnaṃ sādhanavasena padahati ettha, etehīti ca padhānāni.
310. One strives here by way of accomplishing restraint, etc., and by means of these are the endeavors (padhānāni).
310. Ở đây, nó nỗ lực theo cách thành tựu các sự phòng hộ và các điều khác, và bởi những điều này, chúng là các sự tinh cần (padhānāni).
Uttamavīriyānīti seṭṭhavīriyāni visiṭṭhassa atthassa sādhanato.
" Supreme efforts" means excellent efforts, as they accomplish a distinguished goal.
Uttamavīriyāni (các sự tinh cần tối thượng) là các sự tinh cần thù thắng, vì chúng thành tựu mục đích đặc biệt.
Saṃvarantassa uppannavīriyanti yathā abhijjhādayo na uppajjanti, evaṃ satiyā upaṭṭhāpane cakkhādīnaṃ pidahane analasassa uppannavīriyaṃ.
" The arisen effort of one restraining" means the effort that arises when one is diligent in establishing mindfulness and closing off the sense doors, such that covetousness, etc., do not arise.
Saṃvarantassa uppannavīriyaṃ (sự tinh cần phát sinh nơi người phòng hộ) là sự tinh cần phát sinh nơi người không biếng nhác trong việc thiết lập chánh niệm và đóng kín các căn như mắt, để tham ái và các phiền não khác không phát sinh.
Pajahantassāti vinodentassa.
" Of one abandoning" means of one getting rid of.
Pajahantassā (nơi người đoạn trừ) là nơi người loại bỏ.
Uppannavīriyanti tasseva pajahanassa sādhanavasena pavattavīriyaṃ.
" Arisen effort" means the effort that occurs by way of accomplishing that very abandoning.
Uppannavīriyaṃ (sự tinh cần phát sinh) là sự tinh cần vận hành theo cách thành tựu sự đoạn trừ đó.
Bhāventassa uppannavīriyanti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to " the arisen effort of one developing."
Trong Bhāventassa uppannavīriyaṃ (sự tinh cần phát sinh nơi người tu tập) cũng theo phương pháp này.
Samādhinimittanti samādhi eva.
" Sign of concentration" is concentration itself.
Samādhinimittaṃ (tướng của định) chính là định.
Purimuppannasamādhi hi parato uppajjanakasamādhipavivekassa kāraṇaṃ hotīti ‘‘samādhinimitta’’nti vuttaṃ.
Indeed, previous concentration becomes a cause for the subsequent arising of concentration and seclusion, thus it is called the "sign of concentration."
Quả thật, định đã phát sinh trước đó là nguyên nhân của sự thanh tịnh của định sẽ phát sinh sau này, nên được gọi là “tướng của định”.
Upadhivivekattāti khandhūpadhiādiupadhīhi vivittattā vinissaṭattā.
" Because of seclusion from substrata" means being separate from, free from the substrata such as the khandha-upadhi.
Upadhivivekattā (do sự ly thoát khỏi các phiền não) là do sự ly thoát, sự tách rời khỏi các phiền não như phiền não uẩn (khandhūpadhi).
Taṃ āgammāti taṃ nibbānaṃ maggena adhigamahetu.
" Relying on that" means that Nibbāna is the cause for attainment by means of the path.
Taṃ āgammā (nương tựa vào đó) là do nguyên nhân chứng đắc Nibbāna đó bằng đạo.
Rāgādayo virajjanti ettha, etenāti vā virāgo. Evaṃ nirodhopi daṭṭhabbo.
That in which defilements like passion fade away, or by which they fade away, is called dispassion (virāgo). Similarly, cessation (nirodho) should be understood.
Tham ái và các phiền não khác được đoạn trừ ở đó, hoặc bởi điều này, nên là virāgo (sự ly tham). Tương tự, nirodhopi (sự đoạn diệt) cũng cần được hiểu như vậy.
Yasmā idha bojjhaṅgā missakavasena icchitā, tasmā ‘‘ārammaṇavasena adhigantabbavasena vā’’ti vuttaṃ.
Since the factors of enlightenment are desired here in a mixed sense, it is said, " by way of object or by way of attainment."
Vì ở đây, các chi phần giác ngộ được mong muốn theo cách hỗn hợp, nên đã nói “ārammaṇavasena adhigantabbavasena vā” (theo cách đối tượng hoặc theo cách cần được chứng đắc).
Tattha adhigantabbavasenāti taṃninnatāvasena.
Therein, " by way of attainment" means by way of inclining towards that.
Trong đó, adhigantabbavasenā (theo cách cần được chứng đắc) là theo cách hướng đến đó.
Vossaggapariṇāminti vossajjanavasena pariṇāmitaṃ pariccajanavasena ceva pakkhandanavasena ca pariṇamanasīlaṃ.
" Tending to relinquishment" means that which is brought to fruition by way of relinquishing, that which by nature tends to relinquish and to plunge forward by way of abandoning.
Vossaggapariṇāmiṃ (hướng đến sự xả ly) là được chuyển hóa theo cách xả bỏ, và có khuynh hướng chuyển hóa theo cách từ bỏ và theo cách hướng đến.
Tenāha ‘‘dve vossaggā’’tiādi.
Therefore, it is said, " There are two kinds of relinquishment," etc.
Do đó, Ngài đã nói “dve vossaggā” (hai sự xả ly) và các điều khác.
Khandhānaṃ pariccajanaṃ nāma tappaṭibaddhakilesappahānavasenāti yenākārena vipassanā kilese pajahati, tenevākārena taṃnimittake, khandhe ca ‘‘pajahatī’’ti vattabbataṃ arahatīti āha ‘‘vipassanā…pe… pariccajatī’’ti.
" Abandoning of the khandhas" means by way of abandoning the defilements associated with them, thus, by whatever mode insight abandons defilements, by that same mode it is worthy of being called "abandoning" those khandhas which are the basis for those defilements. Therefore, it is said, " Insight…pe…abandons."
Khandhānaṃ pariccajanaṃ (sự từ bỏ các uẩn) là theo cách đoạn trừ các phiền não liên hệ đến chúng. Do đó, Ngài nói: “vipassanā…pe… pariccajatī” (quán… từ bỏ) là theo cách mà tuệ quán đoạn trừ các phiền não, và theo cách đó, nó xứng đáng được gọi là “đoạn trừ” các uẩn có tướng trạng đó.
Yasmā vipassanā vuṭṭhānagāminibhāvaṃ pāpuṇantī ninnapoṇapabbhārabhāvena ekaṃsato nibbānaṃ ‘‘pakkhandatī’’ti vattabbataṃ labhati, maggo ca samucchedavasena kilese, khandhe ca pariccajati, tasmā yathākkamaṃ vipassanāmaggānaṃ vasena pakkhandanapariccāgavossaggāpi veditabbā.
Since insight, upon reaching the state of leading to emergence, attains the designation of "plunging" into Nibbāna absolutely, by way of inclining, tending, and sloping, and since the path abandons defilements and khandhas by way of eradication, therefore, plunging-relinquishment and abandoning-relinquishment should be understood respectively as pertaining to insight and the path.
Vì tuệ quán khi đạt đến trạng thái hướng xuất ly, theo cách hướng về, nghiêng về, và dốc về, chắc chắn đạt được sự được gọi là “hướng đến” Nibbāna; và đạo đoạn trừ các phiền não và các uẩn theo cách đoạn tận, do đó, sự hướng đến và sự từ bỏ xả ly cũng cần được hiểu theo cách tuệ quán và đạo theo thứ tự.
Vossaggatthāyāti pariccāgavossaggatthāya ceva pakkhandanavossaggatthāya ca.
" For the purpose of relinquishment" means for the purpose of abandoning-relinquishment and for the purpose of plunging-relinquishment.
Vossaggatthāyā (vì mục đích xả ly) là vì mục đích từ bỏ xả ly và vì mục đích hướng đến xả ly.
Pariṇamatīti paripaccati.
" Comes to fruition" means matures.
Pariṇamatī (chuyển hóa) là trở nên thuần thục.
Taṃ pariṇamanaṃ vuṭṭhānagāminibhāvappattiyā ceva ariyamaggabhāvappattiyā ca icchitanti āha ‘‘vipassanābhāvañceva maggabhāvañca pāpuṇātī’’ti.
That maturation is desired as both reaching the state of leading to emergence and reaching the state of the Noble Path, thus it is said, " attains both the state of insight and the state of the path."
Sự pariṇamanaṃ (chuyển hóa) đó được mong muốn theo cách đạt đến trạng thái hướng xuất ly và đạt đến trạng thái Thánh đạo, nên Ngài đã nói “vipassanābhāvañceva maggabhāvañca pāpuṇātī” (đạt đến cả trạng thái tuệ quán và trạng thái đạo).
Sesapadesūti ‘‘dhammavicayasambojjhaṅgaṃ bhāvetī’’tiādīsu sesasambojjhaṅgakoṭṭhāsesu.
" In the remaining clauses" means in the remaining parts of the factors of enlightenment, such as "develops the enlightenment factor of investigation of states."
Sesapadesū (trong các phần còn lại) là trong các phần còn lại của các chi phần giác ngộ như “tu tập chi phần giác ngộ trạch pháp (dhammavicayasambojjhaṅgaṃ bhāveti)”.
Bhaddakanti abhaddakānaṃ nīvaraṇādipāpadhammānaṃ vikkhambhanena rāgavidhamanena ekantahitattā, dullabhattā ca bhaddakaṃ sundaraṃ.
" Good" means good and beautiful because it is utterly beneficial due to the suppression of bad unwholesome states such as the hindrances, and the dissipation of passion, and also because it is rare.
Bhaddakaṃ (tốt đẹp) là tốt đẹp, xinh đẹp do sự trấn áp các pháp ác như các triền cái bất thiện, do sự đoạn trừ tham ái, và do sự khó tìm thấy, hoàn toàn có lợi ích.
Na hi aññaṃ samādhinimittaṃ evaṃdullabhaṃ, rāgassa ca ujuvipaccanīkabhūtaṃ atthi.
Indeed, no other sign for concentration is so rare, nor is there anything so directly opposite to passion.
Quả thật, không có tướng định nào khác khó tìm thấy như vậy, và là đối nghịch trực tiếp với tham ái.
Anurakkhatīti ettha anurakkhanā nāma adhigatasamādhito yathā na parihāni hoti, evaṃ paṭipatti, sā pana tappaṭipakkhavidhamanenāti āha ‘‘samādhī’’tiādi.
In " protects," protection means the practice such that one does not decline from the attained concentration, and that is by means of suppressing its opponents, thus it is said, " concentration," etc.
Trong Anurakkhatī (bảo hộ), anurakkhanā (sự bảo hộ) là sự thực hành để không bị suy giảm từ định đã chứng đắc, và điều đó là do sự đoạn trừ các đối nghịch của nó, nên Ngài đã nói “samādhī” (định) và các điều khác.
Aṭṭhikasaññādikāti aṭṭhikajjhānādikā.
" Bone perception, etc." means bone jhāna, etc.
Aṭṭhikasaññādikā (tưởng về xương và các điều khác) là thiền về xương và các điều khác.
Saññāsīsena hi jhānaṃ vadati.
Indeed, jhāna is spoken of with "perception" as its head.
Quả thật, Ngài nói về thiền bằng đầu đề của tưởng.
Ekapaṭivedhavasena catusaccadhamme ñāṇanti catūsu ariyasaccesu ekābhisamayavasena pavattañāṇaṃ, maggañāṇanti attho.
" Knowledge of the four Noble Truths by way of single penetration" means knowledge occurring by way of single penetration into the four Noble Truths, which is the knowledge of the path.
Ekapaṭivedhavasena catusaccadhamme ñāṇaṃ (trí tuệ về các pháp Tứ Thánh đế theo cách thâm nhập một lần) là trí tuệ vận hành theo cách chứng ngộ một lần về Tứ Thánh đế, có nghĩa là đạo trí.
Catusaccantogadhattā catusaccabbhantare nirodhadhamme nibbāne ñāṇaṃ, tena phalañāṇaṃ vadati.
" Knowledge in the state of cessation," Nibbāna, which is contained within the four Noble Truths, refers to the knowledge of fruition.
Do bao gồm Tứ Thánh đế, nên catusaccabbhantare nirodhadhamme (trí tuệ về pháp đoạn diệt trong Tứ Thánh đế) là trí tuệ về Nibbāna, bởi đó, Ngài nói về quả trí.
Yasmā maggānantarassa phalassa maggānuguṇā pavatti, yato taṃsamudayapakkhiyesu dhammesu paṭippassaddhippahānavasena pavattati, tasmā nirodhasaccepi yo maggassa sacchikiriyābhisamayo, tadanuguṇā pavattīti phalañāṇasseva dhamme ñāṇatā vuttā, na yassa kassaci nibbānārammaṇassa ñāṇassa.
Since the fruition immediately following the path has a course of action consistent with the path, because it occurs by way of the pacification and abandoning of states belonging to the group of their origination, therefore, even concerning the Truth of Cessation, the knowledge of fruition is said to be "knowledge in the state" as consistent with the path's direct realization and penetration, and not simply any knowledge that takes Nibbāna as its object.
Vì sự vận hành của quả ngay sau đạo là phù hợp với đạo, vì nó vận hành theo cách đoạn trừ và loại bỏ các pháp thuộc về tập đế đó, nên trong Diệt đế cũng vậy, sự chứng ngộ và thâm nhập của đạo, sự vận hành phù hợp đó được nói là quả trí về pháp, chứ không phải trí tuệ nào đó có đối tượng là Nibbāna.
Tena vuttaṃ ‘‘yathāhā’’tiādi.
Therefore, it is said, " as it is said," etc.
Do đó, đã nói “yathāhā” (như đã nói) và các điều khác.
Ettha ca maggapaññā tāva catusaccadhammassa paṭivijjhanato dhammeñāṇaṃ nāma hotu, phalapaññā pana kathanti codanā sodhitā hoti nirodhadhammaṃ ārabbha pavattanato.
Here, the question "how can the path-wisdom be called 'knowledge in the state' by penetrating the Truths, but what about fruition-wisdom?" is clarified by stating that it occurs with the state of cessation as its object.
Ở đây, tuệ đạo là trí tuệ về pháp do thâm nhập các pháp Tứ Thánh đế, còn tuệ quả thì sao? Câu hỏi này đã được giải đáp là do nó vận hành đối với pháp đoạn diệt.
Duvidhāpi hi paññā aparappaccayatāya attapaccakkhato ariyasaccadhamme kiccato ca ārammaṇato ca pavattattā ‘‘dhammeñāṇa’’nti veditabbā.
Both kinds of wisdom are to be understood as "knowledge in the state" because they occur independently and by direct experience concerning the Noble Truths, both in terms of their function and their object.
Quả thật, cả hai loại tuệ đều được hiểu là “trí tuệ về pháp” do không phụ thuộc vào người khác, do tự mình chứng nghiệm, do việc làm, và do vận hành đối với đối tượng là các pháp Thánh đế.
Ariyasaccesu hi ayaṃ dhamma-saddo tesaṃ aviparītasabhāvattā, saṅkhatappavaro vā ariyamaggo, tassa ca phaladhammo.
Indeed, in the Noble Truths, this word "dhamma" refers to their unperverted nature, or to the supreme conditioned Noble Path and its resultant state.
Quả thật, ở đây, từ ‘pháp’ (dhamma) trong Tứ Thánh đế là do bản chất không sai khác của chúng, hoặc là Thánh đạo cao quý đã được tạo tác, và pháp quả của nó.
Tattha paññā taṃsahagatā dhammeñāṇaṃ.
Wisdom associated with that is "knowledge in the state."
Trong đó, trí tuệ đồng sinh với nó là trí tuệ về pháp.
Anvayeñāṇanti anugamanañāṇaṃ.
" Knowledge of inference" means inferential knowledge.
Anvayeñāṇaṃ (tùy trí) là trí tuệ theo sau.
Paccakkhato disvāti cattāri saccāni maggañāṇena paccakkhato paṭivijjhitvā.
" Having seen directly" means having directly penetrated the four Truths with path-knowledge.
Paccakkhato disvā (sau khi thấy trực tiếp) là sau khi thâm nhập trực tiếp Tứ Thánh đế bằng đạo trí.
Yathā idānīti yathā etarahi pañcupādānakkhandhā dukkhasaccaṃ, evaṃ atītepi anāgatepi pañcupādānakkhandhā dukkhasaccamevāti ca sarikkhaṭṭhena vuttaṃ.
" Just as now" means just as at present the five aggregates of clinging are the Truth of Suffering, " so too in the past and in the future, the five aggregates of clinging are indeed the Truth of Suffering," which is stated in terms of similarity.
Yathā idānī (như bây giờ) là như hiện tại, năm uẩn chấp thủ là Khổ đế, evaṃ atītepi anāgatepi pañcupādānakkhandhā dukkhasaccamevā (cũng vậy, trong quá khứ và vị lai, năm uẩn chấp thủ cũng chính là Khổ đế) được nói theo nghĩa tương tự.
Esa nayo samudayasacce, maggasacce ca.
The same method applies to the Truth of Origination and the Truth of the Path.
Phương pháp này cũng tương tự đối với Tập đế và Đạo đế.
Ayamevāti avadhāraṇe.
" This alone" is for emphasis.
Ayamevā (chính điều này) là để nhấn mạnh.
Nirodhasacce pana sarikkhaṭṭho natthi tassa niccattā, ekasabhāvattā ca.
However, there is no similarity for the Truth of Cessation, because of its permanence and its single nature.
Tuy nhiên, trong Diệt đế, không có nghĩa tương tự vì nó là thường hằng và có một bản chất duy nhất.
Evaṃ tassa ñāṇassa anugatiyaṃ ñāṇanti tassa dhammeñāṇassa ‘‘evaṃ atītepī’’tiādinā anugatiyaṃ anugamane anvaye ñāṇaṃ.
" Thus, knowledge regarding the following of that knowledge" means knowledge of inference regarding the following of that knowledge in the state, in the sense of "thus in the past" etc.
Evaṃ tassa ñāṇassa anugatiyaṃ ñāṇaṃ (trí tuệ theo sự tương ứng của trí tuệ đó như vậy) là trí tuệ theo sự tương ứng, sự theo sau của trí tuệ về pháp đó, như “trong quá khứ cũng vậy” và các điều khác.
Idaṃ anvaye ñāṇanti yojanā.
This is the interpretation of "knowledge of inference."
Đây là sự giải thích “tùy trí”.
‘‘Tenāhā’’tiādinā yathāvuttamatthaṃ pāḷiyā vibhāveti.
" Therefore, it is said," etc. clarifies the aforementioned meaning with the Pāli text.
‘‘Tenāhā’’ (do đó, Ngài đã nói) và các điều khác làm rõ ý nghĩa đã nói bằng lời của kinh điển.
Soti dhammañāṇaṃ patvā ṭhito bhikkhu.
" That one" refers to the bhikkhu who has attained knowledge in the state.
So (vị ấy) là Tỳ-khưu đã đạt được trí tuệ về pháp và an trú trong đó.
Iminā dhammenāti dhammagocarattā gocaravohārena ‘‘dhammo’’ti vuttenamaggañāṇena, upayogatthe vā karaṇavacanaṃ, iminā dhammena ñātenāti imaṃ catusaccadhammaṃ ñāṇena jānitvā ṭhitena maggañāṇenāti attho.
" By this state" means by the path-knowledge called "state" in the sense of its object, due to having the state as its domain; or the instrumental case is used in the sense of application, " by this known state" means by the path-knowledge that has come to know this fourfold Truth.
Iminā dhammenā (bởi pháp này) là bởi đạo trí được gọi là “pháp” theo cách gọi đối tượng do là đối tượng của pháp, hoặc từ cách dùng công cụ theo nghĩa sử dụng, iminā dhammena ñātenā (bởi pháp này đã được biết) có nghĩa là bởi đạo trí đã biết pháp Tứ Thánh đế này bằng trí tuệ và an trú trong đó.
Diṭṭhenāti dassanena saccadhammaṃ passitvā ṭhitena.
" Seen" means having stood having seen the Truth with vision.
Diṭṭhenā (bởi điều đã thấy) là bởi người đã thấy pháp chân lý bằng cái thấy và an trú trong đó.
Pattenāti saccānaṃ patvā ṭhitena.
" Attained" means having stood having attained the Truths.
Pattenā (bởi điều đã đạt được) là bởi người đã đạt được các chân lý và an trú trong đó.
Viditenāti saccāni viditvā ṭhitena.
" Understood" means having stood having understood the Truths.
Viditenā (bởi điều đã biết rõ) là bởi người đã biết rõ các chân lý và an trú trong đó.
Pariyogāḷhenāti catusaccadhammaṃ pariyogāhetvā ṭhitenāti evaṃ tāvettha abhidhammaṭṭhakathāyaṃ (vibha. aṭṭha. 796) attho vutto.
Pariyogāḷhena: By one who has deeply penetrated the teaching of the four truths. This meaning is stated in the Abhidhamma Commentary.
Pariyogāḷhenā có nghĩa là đã thâm nhập Tứ Diệu Đế và an trú. Như vậy, ý nghĩa này được nêu trong Chú Giải Abhidhamma.
Duvidhampi pana maggaphalañāṇaṃ dhammeñāṇaṃ.
Both kinds of path and fruition knowledge are dhammeñāṇa.
Tuy nhiên, cả hai loại đạo quả trí đều là pháp trí (dhammeñāṇa).
Paccavekkhaṇāya ca mūlaṃ, kāraṇañca nayanayanassāti duvidhenāpi tena dhammenāti na na yujjati.
And it is the root of reviewing and the cause of nayanayana, so it is not illogical that it is by both kinds of that dhamma.
Và là cội rễ của sự quán xét, là nguyên nhân của sự dẫn dắt (nayanayana), nên bởi pháp ấy, theo cả hai cách, điều đó không phải là không hợp lý.
Tathā catusaccadhammassa ñātattā, maggaphalasaṅkhātassa vā dhammassa saccapaṭivedhasampayogaṃ gatattā nayanayanaṃ hotīti tena iminā dhammena ñāṇavisayabhāvena, ñāṇasampayogena vā ñātenāti ca attho na na yujjatīti.
Similarly, because the teaching of the four truths is known, or because the dhamma known as path and fruition has attained connection with the penetration of the truths, nayanayana occurs. Therefore, the meaning that it is known by this dhamma in the sense of being an object of knowledge, or by connection with knowledge, is not illogical.
Tương tự, vì Tứ Diệu Đế đã được biết, hoặc vì pháp có tên là đạo quả đã đạt đến sự liên kết với sự thể nhập các chân lý, nên có sự dẫn dắt (nayanayana). Do đó, ý nghĩa là “bởi pháp này, thông qua đối tượng của trí, hoặc bởi sự liên kết với trí đã được biết đến” cũng không phải là không hợp lý.
Atītānāgate nayaṃ netīti atīte, anāgate ca nayaṃ neti harati peseti.
Atītānāgate nayaṃ netī: Leads, conveys, or directs naya into the past and future.
Atītānāgate nayaṃ netī có nghĩa là dẫn dắt, đưa đến, gửi đến trong quá khứ và vị lai.
Idaṃ pana na maggañāṇassa kiccaṃ, paccavekkhaṇañāṇakiccaṃ, satthārā pana maggañāṇaṃ atītānāgate nayanayanasadisaṃ kataṃ maggamūlakattā.
This, however, is not the function of path knowledge, but the function of reviewing knowledge. But the Teacher has made path knowledge similar to nayanayana in the past and future because it is the root of the path.
Tuy nhiên, điều này không phải là công việc của đạo trí, mà là công việc của quán xét trí, nhưng Đức Đạo Sư đã ví đạo trí như sự dẫn dắt trong quá khứ và vị lai vì nó là cội rễ của đạo.
Bhāvitamaggassa hi paccavekkhaṇā nāma hoti.
For one who has cultivated the path, there is indeed reviewing.
Vì sự quán xét chỉ xảy ra đối với đạo đã được tu tập.
Nayidaṃ aññaṃ ñāṇuppādanaṃ nayanayanaṃ, ñāṇasseva pana pavattivisesoti.
This nayanayana is not the arising of another knowledge, but rather a specific mode of operation of knowledge itself.
Đây không phải là sự phát sinh trí khác, mà chỉ là một sự vận hành đặc biệt của trí.
Paresaṃ cetaso parito ayanaṃ paricchindanaṃ pariyo, tasmiṃ pariye. Tenāha ‘‘paresaṃ cittaparicchede’’ti.
Pari is the surrounding; ayana is the encompassing of others' minds. In that pariye. Therefore, he said, “in the comprehension of others’ minds”.
Sự đi vòng quanh, sự phân định tâm của người khác là pariyo, trong pariye ấy. Do đó, nói “trong sự phân định tâm của người khác”.
Avasesaṃ sammutimhiñāṇaṃ nāma ‘‘ñāṇa’’nti sammatattā.
Avasesaṃ sammutimhiñāṇaṃ nāma means that the remaining knowledge is called “knowledge” by conventional designation.
Avasesaṃ sammutimhiñāṇaṃ nāma là “trí” vì được xem là trí.
Vacanatthato pana sammutimhi ñāṇanti sammutimhiñāṇaṃ. Dhammeñāṇādīnaṃ viya hi sātisayassa paṭivedhakiccassa abhāvā visayobhāsanasaṅkhātajānanasāmaññena ‘‘ñāṇa’’nti sammatesu antogadhanti attho.
From the etymological sense, however, it is sammutimhiñāṇa (knowledge in conventions), meaning it is included among those designated as “knowledge” by the general understanding of knowing, which illuminates the object, due to the absence of the penetrative function of higher knowledge, unlike dhammeñāṇa and so on.
Tuy nhiên, theo nghĩa của từ, trí trong quy ước là sammutimhiñāṇaṃ. Vì không có công việc thể nhập siêu việt như pháp trí (dhammeñāṇa) và các loại trí khác, nên nó được bao gồm trong những gì được xem là “trí” theo nghĩa chung của sự hiểu biết, tức là sự hiển bày đối tượng.
Sammutivasena vā pavattaṃ sammutimhiñāṇaṃ sammutidvārena atthassa gahaṇato.
Or, sammutimhiñāṇa is that which proceeds by way of convention, because the meaning is grasped through convention.
Hoặc sammutimhiñāṇaṃ là trí vận hành theo quy ước, vì nó nắm bắt ý nghĩa thông qua quy ước.
Avasesaṃ vā itarañāṇattayavisabhāgaṃ ñāṇaṃ tabbisabhāgasāmaññena sammutimhiñāṇamhi paviṭṭhattā sammutimhiñāṇaṃ nāma hotīti.
Or, the remaining knowledge, which is distinct from the other three kinds of knowledge, is called sammutimhiñāṇa because it is included in sammutimhiñāṇa due to its general distinctiveness.
Hoặc avasesaṃ là trí khác biệt với ba loại trí kia, vì nó được bao gồm trong sammutimhiñāṇa theo nghĩa chung của sự khác biệt đó, nên nó được gọi là sammutimhiñāṇaṃ.
Kāmaṃ sotāpattimaggañāṇādīni dukkhañāṇādīniyeva, ukkaṭṭhaniddesena panevamāha ‘‘arahattaṃ pāpetvā’’ti.
Although stream-entry path knowledge and so on are indeed knowledge of suffering and so on, he stated it emphatically, “having attained Arahantship”.
Mặc dù Sơ quả đạo trí và các loại trí khác chính là khổ trí và các loại trí khác, nhưng với cách trình bày tối thượng, Ngài nói “đạt đến A-la-hán quả”.
Vaṭṭato niggacchati etenāti niggamanaṃ, catusaccakammaṭṭhānaṃ.
That by which one escapes from vaṭṭa is niggamana (escape), which is the meditation subject of the four truths.
Niggamanaṃ là sự thoát ra khỏi vòng luân hồi, tức là đề mục Tứ Diệu Đế.
Purimāni dve saccāni vaṭṭaṃ pavattipavattihetubhāvato.
The former two truths are vaṭṭa, because they are the occurrence and the cause of occurrence.
Hai chân lý trước là vaṭṭaṃ (luân hồi) vì chúng là nguyên nhân của sự vận hành và vận hành.
Itarāni pana dve vivaṭṭaṃ nivattinivattihetubhāvato.
But the other two are vivaṭṭa, because they are the cessation and the cause of cessation.
Hai chân lý còn lại là vivaṭṭaṃ (phi luân hồi) vì chúng là nguyên nhân của sự chấm dứt và chấm dứt.
Abhinivesoti vipassanābhiniveso hoti lokiyassa ñāṇassa visabhāgūpagamanato.
Abhiniveso (adherence) means insight adherence occurs with regard to worldly knowledge, due to its transformation into something different.
Abhiniveso là sự tập trung vào tuệ quán, hoti (xảy ra) vì nó trở nên khác biệt với trí thế gian.
No vivaṭṭeti vivaṭṭe abhiniveso no hoti avisayabhāvato.
No vivaṭṭe means that there is no adherence to vivaṭṭa, because it is not an object.
No vivaṭṭe có nghĩa là không có sự tập trung vào phi luân hồi vì nó không phải là đối tượng.
Pariyattīti kammaṭṭhānatanti.
Pariyatti means the meditation subject.
Pariyattī là hệ thống đề mục thiền định.
Uggahetvāti vācuggataṃ katvā.
Uggahetvā means having committed to memory.
Uggahetvā là học thuộc lòng.
Uggahetvāti vā pāḷito, atthato ca yathārahaṃ savanadhāraṇaparipucchanamanasānupekkhanādivasena cittena uddhaṃ uddhaṃ gaṇhitvā.
Or, uggahetvā means having understood repeatedly with the mind, from the Pāḷi text and meaning, appropriately through hearing, memorizing, questioning, contemplating, and reflecting.
Hoặc uggahetvā là nắm bắt bằng tâm một cách liên tục, tùy theo trường hợp, từ kinh điển và ý nghĩa, thông qua việc lắng nghe, ghi nhớ, hỏi han, tác ý, quán xét, v.v.
Kammaṃ karotīti nāmarūpapariggahādikkamena yogakammaṃ karoti.
Kammaṃ karoti means one performs the practice, such as the comprehension of nāma-rūpa.
Kammaṃ karotī có nghĩa là thực hành yoga (thiền định) theo thứ tự nắm giữ danh sắc, v.v.
Yadi purimesu dvīsu eva vipassanābhiniveso, tesu eva uggahādi, kathamidaṃ catusaccakammaṭṭhānaṃ jātanti āha ‘‘dvīsū’’tiādi.
If insight adherence and the like are only in the former two, how then is this a meditation subject of the four truths? Therefore, he said, “in the two”, and so on.
Nếu sự tập trung vào tuệ quán chỉ xảy ra ở hai chân lý trước, và việc học hỏi, v.v., cũng chỉ ở đó, thì làm thế nào đề mục Tứ Diệu Đế này được sinh ra? Ngài nói “ở hai” và các điều tiếp theo.
Kāmaṃ pacchimānipi dve saccāni abhiññeyyāni, pariññeyyatā pana tattha natthīti na vipassanābyāpāro.
Although the latter two truths are also to be thoroughly understood, there is no 'comprehension' (pariññeyyatā) there, so it is not an insight activity.
Mặc dù hai chân lý sau cũng là những điều cần phải được biết rõ (abhiññeyya), nhưng ở đó không có sự cần phải quán triệt (pariññeyyatā), nên không có sự vận hành của tuệ quán.
Kevalaṃ pana anussavamatte ṭhatvā accantapaṇītabhāvato iṭṭhaṃ, ātappakanirāmisapītisañjananato kantaṃ, uparūpari abhirucijananena manassa vaḍḍhanato manāpanti manasikāraṃ pavatteti.
However, merely staying at the level of report, one brings forth mental attention, calling it iṭṭhaṃ (desirable) because of its extremely refined nature, kantaṃ (agreeable) because it generates non-carnal joy and ardour, and manāpaṃ (pleasing) because it increases the mind's delight in progressively higher stages.
Tuy nhiên, chỉ dựa vào sự truyền khẩu, vì tính chất vô cùng thù thắng, nó là iṭṭhaṃ (mong muốn), là kantaṃ (dễ chịu) vì nó tạo ra hỷ lạc vô nhiễm từ sự tinh tấn, và là manāpaṃ (đẹp lòng) vì nó làm tăng trưởng tâm bằng cách tạo ra sự thích thú liên tục.
Tenāha ‘‘nirodhasaccaṃ nāmā’’tiādi.
Therefore, he said, “the truth of cessation, called” and so on.
Do đó, Ngài nói “Niết bàn chân lý” và các điều tiếp theo.
Dvīsu saccesūti dvīsu saccesu visayabhūtesu, tāni ca uddissa asammohapaṭivedhavasena pavattamāno hi maggo te uddissa pavatto nāma hotīti.
Dvīsu saccesu: with the two truths as objects, and the path, proceeding in a manner of non-confusion and penetration directed towards them, is indeed said to proceed directed towards them.
Dvīsu saccesu có nghĩa là ở hai chân lý làm đối tượng. Bởi vì đạo, khi vận hành với sự thể nhập không mê lầm hướng đến chúng, thì được gọi là vận hành hướng đến chúng.
Tīṇi dukkhasamudayamaggasaccāni.
Tīṇi: the truths of suffering, origin, and path.
Tīṇi là Khổ, Tập, Đạo chân lý.
Kiccavasenāti asammuyhanavasena.
Kiccavasenā: in terms of function, meaning in terms of non-confusion.
Kiccavasenā có nghĩa là theo chức năng không mê lầm.
Ekanti nirodhasaccaṃ.
Ekaṃ: the truth of cessation.
Ekaṃ là Diệt chân lý.
Ārammaṇavasenāti ārammaṇakaraṇavasenapi asammuyhanakiccavasenapi tattha paṭivedho labbhateva.
Ārammaṇavasenā: in terms of the object, and also in terms of the function of non-confusion, penetration is indeed attainable there.
Ārammaṇavasenā có nghĩa là theo cách làm đối tượng, và theo chức năng không mê lầm, sự thể nhập ở đó vẫn có thể đạt được.
Dve saccānīti dukkhasamudayasaccāni.
Dve saccāni: the truths of suffering and origin.
Dve saccāni là Khổ và Tập chân lý.
Duddasattāti daṭṭhuṃ asakkuṇeyyattā.
Duddasattā: because they are difficult to see.
Duddasattā có nghĩa là khó thấy.
Oḷārikā hi dukkhasamudayā, tiracchānagatānampi dukkhaṃ, āhārādīsu ca abhilāso pākaṭo.
Suffering and its origin are gross; suffering is manifest even to animals, and their desire for food and so on is evident.
Khổ và Tập là thô thiển, ngay cả loài súc sinh cũng có khổ, và sự ham muốn thức ăn, v.v., cũng rõ ràng.
Pīḷanādiāyūhanādivasenapi ‘‘idaṃ dukkhaṃ, idaṃ assa kāraṇa’’nti yāthāvato ñāṇena ogāhituṃ asakkuṇeyyattā tāni gambhīrāni.
Yet, because they are difficult to penetrate with true knowledge, in terms of oppression and aggregation, as in "this is suffering, this is its cause," those are profound.
Tuy nhiên, vì không thể thâm nhập chúng một cách đúng đắn bằng trí tuệ theo cách “đây là khổ, đây là nguyên nhân của nó” theo nghĩa bị áp bức, bị thúc đẩy, v.v., nên chúng là gambhīrāni (sâu xa).
Dveti nirodhamaggasaccāni.
Dve: the truths of cessation and path.
Dve là Diệt và Đạo chân lý.
Tāni saṇhasukhumabhāvato sabhāveneva gambhīratāya yāthāvato ñāṇena durogāhattā ‘‘duddasānī’’ti.
Because of their subtle and refined nature, and their inherent profundity, they are “difficult to see” as they are hard to penetrate with true knowledge.
Vì chúng có tính chất vi tế và tinh vi, nên tự bản chất chúng là sâu xa và khó thâm nhập bằng trí tuệ một cách đúng đắn, nên chúng là “duddasāni” (khó thấy).
311. Soto nāma ariyasoto purimapadalopena, tassa ādito sabbapaṭhamaṃ pajjanaṃ sotāpatti, paṭhamamaggapaṭilābho.
Soto means the noble stream (ariyasoto), with the omission of the first part of the compound. Its sotāpatti (stream-entry) is the initial, first entry, the attainment of the first path.
Soto là dòng thánh (ariyasota) với sự lược bỏ từ đầu. Sự nhập vào đầu tiên, trước hết của nó là sotāpatti, sự chứng đắc đạo quả đầu tiên.
Tassa aṅgāni adhigamūpāyabhūtāni kāraṇāni sotāpattiyaṅgāni. Tenāha ‘‘sotā…pe… attho’’ti.
Its factors (aṅgāni) are the causes that serve as means to attainment, hence sotāpattiyaṅgāni. Therefore, he said, “sotā…etc.…meaning”.
Các chi phần của nó, là những nguyên nhân dẫn đến sự chứng đắc, là sotāpattiyaṅgāni. Do đó, nói “sotā…pe… ý nghĩa”.
Santakāyakammāditāya santadhammasamannāgamato, santadhammapavedanato ca santo purisāti sappurisā. Tattha yesaṃ vasena catusaccasampaṭivedhāvahaṃ saddhammassavanaṃ labbhati, te eva dassento ‘‘buddhādīnaṃ sappurisāna’’nti āha.
Sappurisā are excellent persons (santo purisā) due to their possession of excellent qualities such as tranquil bodily actions, and their proclamation of excellent qualities. He refers to “Buddhas and other excellent persons” to indicate those by whom the hearing of the Good Dhamma, conducive to the penetration of the four truths, is obtained.
Vì có sự an tịnh về thân nghiệp, v.v., nên có sự thành tựu pháp an tịnh, và vì giảng dạy pháp an tịnh, nên người ấy là người thiện lành (santo purisa), tức là sappurisā. Để chỉ rõ những người mà nhờ họ có thể lắng nghe chánh pháp dẫn đến sự thể nhập Tứ Diệu Đế, Ngài nói “của các bậc thiện lành như chư Phật”.
Santo sataṃ vā dhammoti saddhammo. So hi yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne apāyadukkhe, saṃsāradukkhe ca apatante dhāretīti evamādi guṇātisayayogavasena santo saṃvijjamāno, pasattho, sundaro vā dhammo, sataṃ vā ariyānaṃ dhammo, tesaṃ vā tabbhāvasādhako dhammoti saddhammo, ‘‘idha bhikkhu dhammaṃ pariyāpuṇātī’’tiādinā (a. ni. 5.73) vuttā pariyatti.
The Good Dhamma (saddhammo) is the Dhamma that is excellent or belongs to the excellent. It is saddhammo (Good Dhamma) due to its superior qualities, such as upholding those who practice as instructed, preventing them from falling into the suffering of the lower realms and the suffering of transmigration. It is therefore excellent (santo) as it exists, is praised, or is beautiful Dhamma, or the Dhamma of the noble ones (ariyā), or the Dhamma that establishes their suchness; this refers to the pariyatti (study of the scriptures) as stated in texts like “Here, bhikkhus, a bhikkhu learns the Dhamma” (A.N. 5.73).
Pháp an tịnh hoặc pháp của người an tịnh là saddhammo. Vì pháp ấy giữ gìn những người thực hành theo lời dạy không rơi vào khổ cảnh ác đạo và khổ cảnh luân hồi, nên pháp ấy là santo (hiện hữu, thù thắng, tốt đẹp) hoặc pháp của các bậc thánh, hoặc pháp giúp họ đạt được trạng thái đó, nên là saddhammo, tức là pariyatti (sự học hỏi) được nói đến trong “ở đây, Tỳ-kheo học hỏi pháp” và các điều tiếp theo.
Sā pana mahāvisayatāya na sabbā sabbassa visesāvahāti tassa tassa anucchavikameva dassento āha ‘‘sappāyassa tepiṭakadhammassa savana’’nti.
However, since it is vast, not all of it is specifically beneficial to everyone. Thus, showing only what is appropriate for each, he said, “the hearing of the suitable Tipiṭaka Dhamma”.
Tuy nhiên, vì pháp ấy có phạm vi rộng lớn, không phải tất cả đều mang lại lợi ích đặc biệt cho tất cả mọi người, nên Ngài chỉ ra điều phù hợp với từng người, nói “sự lắng nghe Tam Tạng pháp phù hợp”.
Yonisomanasikāro heṭṭhā vutto eva.
Yonisomanasikāro has been explained earlier.
Yonisomanasikāro đã được nói ở dưới.
Pubbabhāgapaṭipattiyāti vipassanānuyogassa.
Pubbabhāgapaṭipattiyā means the practice preliminary to insight.
Pubbabhāgapaṭipattiyā có nghĩa là sự thực hành sơ khởi của tuệ quán.
Aveccappasādenāti saccasampaṭivedhavasena buddhādīnaṃ guṇe ñatvā uppannappasādena, so pana pasādo devādīsu kenacipi akampiyatāya niccaloti āha ‘‘acalappasādenā’’ti.
Aveccappasādenā means with unwavering confidence arising from knowing the qualities of the Buddhas and others through the penetration of the truths. That confidence is stable, unmoved by any deities or others, so he said, “with unshakeable confidence”.
Aveccappasādenā có nghĩa là sự tịnh tín phát sinh sau khi biết các đức của chư Phật và các bậc thánh thông qua sự thể nhập chân lý. Sự tịnh tín ấy không thể bị lay chuyển bởi bất kỳ ai như chư thiên, v.v., nên Ngài nói “acalappasādenā” (sự tịnh tín bất động).
Etthāti etasmiṃ catukkattaye āhāracatukke.
Etthā means in this group of four, the quartet of nutriments.
Etthā có nghĩa là trong nhóm bốn này, trong nhóm bốn loại thực phẩm.
Lūkhapaṇītavatthuvasenāti odanakummāsādikassa lūkhassa ceva paṇītassa ca vatthuno vasena.
Lūkhapaṇītavatthuvasenā means in terms of coarse and refined objects, such as rice gruel and rich food.
Lūkhapaṇītavatthuvasenā có nghĩa là theo loại vật chất thô thiển và vi tế như cơm, cháo, v.v.
Sā panāyaṃ āhārassa oḷārikasukhumatā ‘‘kumbhilānaṃ āhāraṃ upādāya morānaṃ āhāro sukhumo’’tiādinā (saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.11) aṭṭhakathāyaṃ vitthārato āgatā eva.
This grossness and subtlety of nutriment is extensively mentioned in the commentary, saying, “Compared to the food of crocodiles, the food of peacocks is subtle,” and so on.
Sự thô thiển và vi tế của thực phẩm này đã được giải thích chi tiết trong Chú Giải với ví dụ “thức ăn của chim công tinh tế hơn thức ăn của cá sấu” và các điều tiếp theo.
Ārammaṇaṭṭhitivasenāti ārammaṇasaṅkhātassa pavattipaccayaṭṭhānassa vasena.
Ārammaṇaṭṭhitivasenā means in terms of the abiding of the object, which is the condition for continuance.
Ārammaṇaṭṭhitivasenā có nghĩa là theo sự an trú của yếu tố duy trì sự vận hành, tức là đối tượng.
Tiṭṭhati etthāti ṭhiti, ārammaṇameva ṭhiti ārammaṇaṭṭhiti. Tenevāha ‘‘rūpārammaṇa’’ntiādi.
That in which one abides is ṭhiti (abiding). The object itself is the abiding, hence ārammaṇaṭṭhiti. Therefore, it is said “visual object,” and so on.
Nơi mà nó an trú là ṭhiti (sự an trú); đối tượng chính là sự an trú, tức là ārammaṇaṭṭhiti. Do đó, nói “đối tượng sắc” và các điều tiếp theo.
Ārammaṇattho cettha upatthambhanattho veditabbo, na visayalakkhaṇova.
Here, the meaning of ārammaṇa should be understood as 'support', not merely as the characteristic of an object.
Ở đây, ý nghĩa của ārammaṇa (đối tượng) cần được hiểu là ý nghĩa của sự hỗ trợ (upatthambhana), chứ không chỉ là đặc tính của đối tượng.
Upatthambhanabhūtaṃ rūpaṃ upetīti rūpūpāyaṃ.
Rūpa, being a support, is approached; thus, rūpūpāya (approaching form).
Nó tiếp cận sắc (rūpa) vốn là sự hỗ trợ, nên gọi là rūpūpāya (tiếp cận sắc).
Tenāha ‘‘rūpaṃ upagataṃ hutvā’’tiādi.
Therefore, it is said, "having become one with rūpa" and so on.
Do đó, có câu “sau khi đã tiếp cận sắc,” v.v.
Rūpakkhandhaṃ nissāya tiṭṭhati tena vinā appavattanato.
It stands depending on the aggregate of form (rūpakkhandha), because without it, it does not proceed.
Nó tồn tại nương vào sắc uẩn (rūpakkhandha), vì nếu không có nó thì không khởi lên.
Tanti rūpakkhandhaṃ nissāya ṭhānappavattanaṃ.
That (taṃ) refers to the proceeding of standing by depending on the aggregate of form (rūpakkhandha).
Taṃ (điều đó) là sự khởi lên của sự tồn tại nương vào sắc uẩn.
Etanti ‘‘rūpūpāya’’nti etaṃ vacanaṃ.
This (etaṃ) refers to the word "rūpūpāya".
Etaṃ (điều này) là lời nói “rūpūpāya.”
Rūpakkhandho gocaro pavattiṭṭhānaṃ paccayo etassāti rūpakkhandhagocaraṃ rūpaṃ sahakārīkāraṇabhāvena patiṭṭhā etassāti rūpappatiṭṭhaṃ. Iti tīhi padehi abhisaṅkhāraviññāṇaṃ pati rūpakkhandhassa sahakārīkāraṇabhāvoyevettha vutto.
The aggregate of form (rūpakkhandha) is the sphere, the place of occurrence, the condition for this; thus, rūpakkhandhagocaraṃ. Rūpa is its foundation by way of being a co-operating cause; thus, rūpappatiṭṭhaṃ. Thus, by these three terms, only the aggregate of form's role as a co-operating cause for abhisaṅkhāraviññāṇa (volitional consciousness) is stated here.
Sắc uẩn là cảnh giới, là nơi khởi lên, là duyên của nó, nên gọi là rūpakkhandhagocaraṃ (có sắc uẩn làm cảnh giới). Sắc là nhân đồng hành, là nền tảng của nó, nên gọi là rūpappatiṭṭhaṃ (có sắc làm nền tảng). Như vậy, với ba từ này, ở đây chỉ nói về sắc uẩn là nhân đồng hành đối với thức hành (abhisaṅkhāraviññāṇa).
Upasittaṃ viya upasittaṃ, yathā byañjanehi upasittaṃ sinehitaṃ odanaṃ rucitaṃ, pariṇāmayogyañca, evaṃ nandiyā upasittaṃ sinehitaṃ kammaviññāṇaṃ abhirucitaṃ hutvā vipākayogyaṃ hotīti.
Upasitta means "sprinkled," as butter-sprinkled, flavored rice is delicious and fit for digestion. In the same way, kamma-consciousness, sprinkled and flavored with delight (nandi), becomes palatable and fit for ripening (vipāka).
Như được tưới tẩm, upasittaṃ (được tưới tẩm). Giống như cơm được tưới tẩm các món ăn phụ trở nên ngon miệng và dễ tiêu hóa, cũng vậy, nghiệp thức (kammaviññāṇa) được tưới tẩm bởi hoan hỷ (nandi) trở nên ngon miệng và có khả năng sinh quả.
Itaranti dosasahagatādiakusalaṃ, kusalañca upanissayakoṭiyā upasittaṃ hutvāti yojanā.
The other (itaraṃ) refers to unwholesome states such as those accompanied by aversion, and also wholesome states. The connection is made by "having been sprinkled by way of a strong supporting condition (upanissaya)."
Itaraṃ (cái khác) là bất thiện như sân hận, v.v., và thiện, được kết hợp với nghĩa là “đã được tưới tẩm ở mức độ cận y (upanissayakoṭiyā).”
Evaṃ pavattamānanti evaṃ rūpūpāyanti desanābhāvena pavattamānaṃ.
Thus proceeding means proceeding by way of the teaching, "approaching form" (rūpūpāya).
Evaṃ pavattamānaṃ (đang vận hành như vậy) là đang vận hành dưới dạng lời dạy “rūpūpāya” như vậy.
Vipākadhammatāya vuddhiṃ…pe… āpajjati. Tatthāpi nippariyāyaphalanibbattanavasena vuddhiṃ, pariyāyaphalanibbattanavasena viruḷhiṃ, nissandaphalanibbattanavasena vepullaṃ. Diṭṭhadhammavedanīyaphalanibbattanena vā vuddhiṃ, upapajjavedanīyaphalanibbattanavasena viruḷhiṃ, aparāpariyāyaphalanibbattanavasena vepullaṃ āpajjatīti yojanā.
By its nature as vipāka, it attains growth... etc. Here too, growth (vuddhi) by way of generating direct results; increase (viruḷhi) by way of generating indirect results; fullness (vepulla) by way of generating outflow results. Or, growth by generating results experienced in this very life; increase by generating results experienced in a subsequent birth; fullness by generating results experienced in successive births – this is the connection.
Do bản chất là quả, nó đạt đến sự tăng trưởng… v.v. Ngay cả ở đó, nó đạt đến vuddhiṃ (sự tăng trưởng) theo cách sinh ra quả không gián đoạn; viruḷhiṃ (sự phát triển) theo cách sinh ra quả gián đoạn; vepullaṃ (sự sung mãn) theo cách sinh ra quả tương ứng. Hoặc, nó đạt đến vuddhiṃ (sự tăng trưởng) bằng cách sinh ra quả được cảm nhận trong hiện tại; viruḷhiṃ (sự phát triển) bằng cách sinh ra quả được cảm nhận trong kiếp sau; vepullaṃ (sự sung mãn) bằng cách sinh ra quả được cảm nhận trong các kiếp sau nữa.
Ekantato vedanupāyādivasena patti nāma arūpabhave yevāti āha ‘‘imehi panā’’tiādi.
That attainment, exclusively by way of vedanūpāya (approaching feeling) and so on, occurs only in the formless realms – thus he says, "however, by these" and so on.
Sự đạt được một cách tuyệt đối theo cách tiếp cận thọ, v.v., chỉ có trong cõi vô sắc, nên có câu “imehi panā” (nhưng bởi những điều này), v.v.
Evañca katvā pāḷiyaṃ kataṃ vā-saddaggahaṇañca samatthitaṃ hoti.
And by doing so, the inclusion of the word 'or' (vā) in the Pāḷi text is justified.
Và khi đã làm như vậy, việc sử dụng từ vā (hoặc) trong kinh điển cũng được chứng minh là đúng đắn.
‘‘Rūpūpāya’’ntiādinā yathā abhisaṅkhāraviññāṇassa upanissayabhūtā rūpādayo gayhanti, evaṃ tena nibbattetabbāpi te gayhantīti adhippāyena ‘‘catukkavasena…pe… na vutta’’nti āha.
With the intention that just as rūpādayo (forms, etc.) that are supporting conditions for abhisaṅkhāraviññāṇa are taken by "rūpūpāya" and so on, so too are those that are to be generated by it, he says, "by way of the fourfold... etc.... not stated."
Với ý nghĩa rằng, cũng như sắc, v.v., là cận y của thức hành được nắm bắt qua “rūpūpāya,” v.v., thì những điều đó cũng được nắm bắt như những gì sẽ được sinh ra bởi thức hành, nên có câu “catukkavasena…pe… na vutta” (không được nói theo bốn cách… v.v.).
Vipākopi hi dhammo vipākadhammaviññāṇaṃ upagataṃ nāma hoti tathā nandiyā upasittattā.
For a vipāka (result) too is a state; vipākadhammaviññāṇa (consciousness as a resultant state) is said to have approached, having been sprinkled by delight (nandi) in that way.
Quả cũng là một pháp được tiếp cận bởi thức là pháp quả, vì nó cũng được tưới tẩm bởi hoan hỷ như vậy.
Tenāha ‘‘nandūpasecana’’nti.
Therefore, it is said, "sprinkling with delight" (nandūpasecana).
Do đó, có câu “nandūpasecana” (sự tưới tẩm của hoan hỷ).
Vitthāritāneva siṅgālasutte.
They are elaborated in the Sigālaka Sutta.
Đã được giải thích rộng rãi trong kinh Siṅgāla.
Bhavati etena ārogyanti bhavo, gilānapaccayo.
That by which health comes to be is bhava (well-being, existence), a requisite for the sick.
Sự khỏe mạnh phát sinh bởi điều này, nên gọi là bhava (sự tồn tại), là nhân của bệnh tật.
Parivuddho bhavo abhavo. Vuddhiattho hi ayaṃ akāro yathā ‘‘saṃvarāsaṃvaro, (pārā. paṭhamamahāsaṅgītikathā; dī. ni. aṭṭha. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathāvaṇṇanā; dha. sa. aṭṭha. nidānakathā) phalāphalaṃ’’ti ca.
Increased well-being is abhava (abundance). This prefix 'a' indeed denotes increase, just as in "saṃvarāsaṃvaro" and "phalāphalaṃ".
Sự tồn tại được gia tăng là abhava. Chữ ‘a’ này có nghĩa là sự tăng trưởng, giống như trong “saṃvarāsaṃvaro” và “phalāphalaṃ.”
Telamadhuphāṇitādīnīti ādi-saddena sappinavanītānaṃ gahaṇaṃ, telādīnaṃ gahaṇañcettha nidassanamattaṃ.
By the word "etc." in "oil, honey, treacle, etc.", ghee and fresh butter are included. And the mention of oil, etc., here is merely an example.
Telamadhuphāṇitādīni (dầu, mật, đường thốt nốt, v.v.). Chữ ādi (v.v.) ở đây bao gồm bơ và bơ tươi, và việc đề cập đến dầu, v.v., chỉ là một ví dụ.
Sabbassāpi gilānapaccayassa saṅgaho daṭṭhabbo.
The inclusion of all requisites for the sick should be understood.
Cần phải hiểu rằng tất cả các yếu tố gây bệnh đều được bao gồm.
Atha vā bhavābhavoti khuddako ceva mahanto ca upapattibhavo veditabbo.
Alternatively, bhavābhava should be understood as both minor and major existences (upapattibhava).
Hoặc, bhavābhavo (sự tồn tại và không tồn tại) cần được hiểu là sự tồn tại nhỏ và lớn.
Evañca sati ‘‘imesaṃ panā’’tiādivacanaṃ samatthitaṃ hoti.
And if this is the case, the statement "however, by these" and so on, is justified.
Và khi đã như vậy, câu nói “imesaṃ panā” (nhưng của những điều này), v.v., được chứng minh là đúng đắn.
Bhavūpapattipahānattho hi visesato catutthaariyavaṃso.
For the fourth noble lineage is specifically for abandoning existence and rebirth.
Thật vậy, Tứ Thánh Chủng (catutthaariyavaṃsa) đặc biệt nhằm mục đích đoạn trừ sự tái sinh.
Taṇhuppādānanti taṇhuppattīnaṃ, cīvarādihetu uppajjanakataṇhānanti attho.
Taṇhuppādānaṃ means "of the arising of craving," that is, of cravings arising on account of robes and so on.
Taṇhuppādānaṃ là sự phát sinh của tham ái, có nghĩa là những tham ái phát sinh do y phục, v.v.
Padhānakaraṇakāleti bhāvanānuyogakkhaṇe.
At the time of diligent exertion means during the period of devoted practice (bhāvanānuyoga).
Padhānakaraṇakāle (vào thời điểm tinh tấn) là vào lúc thực hành thiền định.
Sītādīni na khamatīti bhāvanāya pubbabhāgakālaṃ sandhāya vuttaṃ.
Does not endure cold and so on is stated with reference to the preliminary stage of meditation.
Sītādīni na khamatī (không chịu đựng được lạnh, v.v.) được nói đến trong giai đoạn chuẩn bị cho thiền định.
Khamatīti sahati abhibhavati.
Khamati means "endures, overcomes."
Khamatī (chịu đựng) có nghĩa là chịu đựng, chế ngự.
Vitakkasamananti nidassanamattaṃ.
The calming of thoughts (vitakkasamana) is merely an example.
Vitakkasamanaṃ (sự làm lắng dịu tầm) chỉ là một ví dụ.
Sabbesampi kilesānaṃ samanavasena pavattā paṭipadā.
It refers to the path that proceeds by way of calming all defilements.
Đó là con đường thực hành dẫn đến sự làm lắng dịu tất cả các phiền não.
Samādhijhānādibhedo dhammo pajjati paṭipajjīyati etenāti dhammapadaṃ. Anabhijjhāva dhammapadaṃ anabhijjhādhammapadaṃ. Ayaṃ tāva alobhapakkhe nayo, itarapakkhe pana anabhijjhāpadhāno dhammakoṭṭhāso anabhijjhādhammapadaṃ.
The Dhamma, consisting of concentration (samādhi), jhānas, etc., is attained or practiced by this; thus, dhammapada (path of Dhamma). Absence of covetousness itself is the path of Dhamma; thus, anabhijjhādhammapada (path of Dhamma of non-covetousness). This is the method for the side of non-greed. For the other side, the portion of Dhamma predominant in non-covetousness is anabhijjhādhammapada.
Pháp như định, thiền, v.v., được thực hành bởi điều này, nên gọi là dhammapada (pháp cú). Không tham lam là pháp cú anabhijjhādhammapadaṃ (pháp cú không tham lam). Đây là phương pháp trong khía cạnh không tham lam; còn trong khía cạnh khác, phần pháp chủ yếu là không tham lam là anabhijjhādhammapadaṃ.
Akopoti adoso, mettāti attho.
Akopo means non-anger, that is, loving-kindness.
Akopo (không sân) là không sân hận, có nghĩa là từ bi.
Suppaṭṭhitasatīti kāyādīsu sammadeva upaṭṭhitā sati.
Suppaṭṭhitasati means mindfulness well-established in the body and so on.
Suppaṭṭhitasatī (chánh niệm được thiết lập tốt) là chánh niệm được thiết lập đúng đắn trên thân, v.v.
Satisīsenāti satipadhānamukhena.
Satisīsenā means with mindfulness as the chief (head) or primary factor.
Satisīsenā (do sự chủ yếu của niệm) là do sự chủ yếu của niệm.
Samādhipadhānattā jhānānaṃ ‘‘samāpatti vā’’ti vuttaṃ.
Because jhānas are predominant in concentration, "or attainment" (samāpatti vā) is stated.
Do thiền định chủ yếu là định, nên có câu “samāpatti vā” (hoặc thành tựu).
Kāmaṃ saviññāṇakaasubhepi jhānabhāvanā alobhappadhānā hoti kāyassa jigucchanena, paṭikkūlākāraggahaṇavasena ca pavattanato, sattavidhauggahakosallādivasena panassā pavatti satipadhānāti tatiyadhammapadeneva naṃ saṅgaṇhitukāmo ‘‘dasa asubhavasena vā’’ti āha.
Although the meditation on the disagreeable aspect of a body with consciousness is predominant in non-greed, as it proceeds by way of disgust with the body and grasping the nature of repulsiveness, its progression, by way of skill in seven kinds of apprehension and so on, is predominant in mindfulness. Therefore, wishing to include it with the third path of Dhamma, he says, "or by way of the ten foul objects."
Mặc dù thiền định về bất tịnh hữu thức cũng chủ yếu là không tham lam do sự ghê tởm thân và sự vận hành theo cách quán bất tịnh, nhưng sự vận hành của nó chủ yếu là niệm do sự khéo léo trong bảy cách nắm giữ, v.v., nên muốn bao gồm nó vào pháp cú thứ ba, Ngài nói “dasa asubhavasena vā” (hoặc theo mười bất tịnh).
Hitūpasaṃhārādivasena pavattanato brahmavihārabhāvanā byāpādavirodhinī abyāpādappadhānāti āha ‘‘catubrahma…pe… dhammapada’’nti.
Because the meditation on the Brahmavihāras (divine abodes) proceeds by way of bringing benefit and so on, it is an opponent of ill-will and predominant in non-ill-will. Therefore, he says, "the four Brahmavihāras... etc.... path of Dhamma."
Do vận hành theo cách đem lại lợi ích, v.v., nên thiền định về Tứ Vô Lượng Tâm đối nghịch với sân hận và chủ yếu là không sân hận, nên có câu “catubrahma…pe… dhammapada” (bốn phạm… v.v… pháp cú).
Tattha adhigatāni jhānādīnīti yojanā.
The connection here is "jhānas and so on attained."
Ở đó, có nghĩa là thiền định, v.v., đã được thành tựu.
Gamanādito āhārassa paṭikkūlabhāvasallakkhaṇaṃ saññāya thirabhāveneva hoti tassā thirasaññāpadaṭṭhānattāti āhāre paṭikkūlasaññāpi tatiyadhammapade eva saṅgahaṃ gatā.
The perception of the repulsiveness of food, based on its going (gamanā), etc., only arises with the stability of that perception, as stable perception is its proximate cause. Therefore, the perception of repulsiveness in food is also included in the third path of Dhamma.
Sự nhận biết bản chất bất tịnh của thức ăn từ việc đi lại, v.v., chỉ có thể xảy ra khi tưởng kiên cố, vì tưởng kiên cố là nền tảng của nó. Do đó, tưởng bất tịnh về thức ăn cũng được bao gồm trong pháp cú thứ ba.
Āruppasamādhiabhiññānaṃ adhiṭṭhānabhāvato kasiṇabhāvanā, sattavidhabojjhaṅgavijjāvimuttipāripūrihetuto ānāpānesu paṭhamaānāpānabhāvanā visesato samādhipadhānāti sā catutthadhammapadena saṅgahitā.
Kasiṇa meditation (kasiṇabhāvanā), being the basis for formless attainments (āruppasamādhi) and supernormal powers (abhiññās), and the first meditation on breathing (ānāpānābhāvanā), being the cause for the complete fulfillment of the seven factors of awakening (bojjhaṅgas), knowledge (vijjā), and liberation (vimutti), is specifically predominant in concentration. Therefore, it is included in the fourth path of Dhamma.
Thiền định về kasiṇa, do là nền tảng của định vô sắc và thắng trí, và thiền định hơi thở vào ra đầu tiên trong hơi thở vào ra, do là nguyên nhân của sự viên mãn bảy giác chi, minh và giải thoát, đặc biệt chủ yếu là định, nên nó được bao gồm trong pháp cú thứ tư.
Catudhātuvavatthānavasena adhigatānipi ettheva saṅgahetabbāni siyuṃ, paññāpadhānatāya pana na saṅgahitāni.
Even those attainments by way of the analysis of the four elements could be included here, but they are not included due to their predominance in wisdom.
Những điều đã được thành tựu theo cách phân tích Tứ Đại cũng có thể được bao gồm ở đây, nhưng chúng không được bao gồm vì chúng chủ yếu là tuệ.
Dhammasamādānesu paṭhamaṃ acelakapaṭipadā etarahi ca dukkhabhāvato, anāgatepi apāyadukkhavaṭṭadukkhāvahato.
Among the dhammasamādānas, the first is the practice of an ascetic (acelakapaṭipadā), because it is painful in the present and leads to suffering in states of woe (apāya) and cycles of suffering (vaṭṭadukkha) in the future.
Trong các pháp chấp thủ, con đường thực hành của người khỏa thân là thứ nhất vì nó là khổ trong hiện tại, và trong tương lai, nó dẫn đến khổ trong ác đạo và khổ trong luân hồi.
Acelakapaṭipadāti ca nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ channaparibbājakānampi ubhayadukkhāvahapaṭipattidassanato.
And acelakapaṭipadā should be understood as merely an example, as the practice of even the six wanderers (channa paribbājakānaṃ) is seen to lead to both types of suffering.
Và con đường thực hành của người khỏa thân cần được xem là một ví dụ, vì con đường thực hành của sáu du sĩ ngoại đạo cũng được thấy là dẫn đến khổ cả hai.
Dutiyaṃ…pe… brahmacariyacaraṇaṃ etarahi satipi dukkhe āyatiṃ sukhāvahattā.
The second... etc.... the practice of the holy life (brahmacariya), because even with suffering in the present, it leads to happiness in the future.
Thứ hai… v.v… phạm hạnh là khổ trong hiện tại nhưng dẫn đến hạnh phúc trong tương lai.
Kāmesu pātabyatā yathākāmaṃ kāmaparibhogo.
Indulgence in sensual pleasures (kāmesu pātabyatā) means enjoying sensual pleasures as one wishes.
Kāmesu pātabyatā (sự buông thả trong các dục) là sự hưởng thụ các dục theo ý muốn.
Alabhamānassāpīti pi-saddena ko pana vādo labhamānassāti dasseti.
Even for one who does not obtain—by the word 'pi' (even), it indicates, "what need to mention one who does obtain it?"
Ngay cả đối với người không đạt được, chữ pi (cũng) cho thấy rằng huống chi là người đạt được.
Dussīlyādipāpadhammānaṃ khambhanaṃ paṭibandhanaṃ khandhaṭṭho, so pana sīlādi evāti āha ‘‘guṇaṭṭho khandhaṭṭho’’ti.
Khandhaṭṭho is the meaning of restraining or obstructing evil states like immorality, and that is morality itself. Thus, it is said, "guṇaṭṭho khandhaṭṭho" (the meaning of quality is the meaning of khandha).
Sự kiên cố, sự ngăn chặn các pháp ác như giới luật hư hỏng là khandhaṭṭho (nghĩa là khối), và điều đó chính là giới, v.v., nên có câu “guṇaṭṭho khandhaṭṭho” (nghĩa là đức tính, nghĩa là khối).
Guṇavisayatāya khandha-saddassa guṇatthatā veditabbā.
The meaning of khandha (aggregate) as 'quality' should be understood in the context of its being the sphere of qualities.
Nghĩa là khối của từ khandha cần được hiểu là nghĩa là đức tính do nó là đối tượng của đức tính.
Vimuttikkhandhoti paṭipakkhato suṭṭhu vimuttā guṇadhammā adhippetā, na avimuttā, nāpi vimuccamānāti tehi saha desanaṃ āruḷhā sīlakkhandhādayopi tayoti āha ‘‘phalasīlaṃ adhippetaṃ, catūsupi ṭhānesu phalameva vutta’’nti ca.
Vimuttikkhandho (aggregate of liberation) implies qualities that are truly liberated from the opposing factors, not unliberated or in the process of being liberated. Thus, he states, "Therefore, the sīlakkhandha (aggregate of morality) and others mentioned with them are also those three," and "the fruit of morality (phalasīla) is intended, and in all four instances, the fruit itself is stated."
Vimuttikkhandho (giải thoát uẩn) có nghĩa là các pháp đức tính đã hoàn toàn giải thoát khỏi đối nghịch, không phải là chưa giải thoát, cũng không phải là đang giải thoát. Do đó, giới uẩn, v.v., được nói cùng với chúng cũng là ba điều đó, nên có câu “phalasīlaṃ adhippetaṃ, catūsupi ṭhānesu phalameva vutta” (giới quả được ý muốn, ở cả bốn chỗ đều nói về quả).
Eteneva cettha vimuttikkhandhoti phalapariyāpannā sammāsaṅkappavāyāmasatiyo adhippetāti veditabbaṃ.
By this, it should be understood that here, by vimuttikkhandho, the Right Thought, Right Effort, and Right Mindfulness which pertain to the fruit are intended.
Chính vì điều này mà ở đây, vimuttikkhandho (giải thoát uẩn) cần được hiểu là chánh tư duy, chánh tinh tấn, chánh niệm thuộc về quả.
Upatthambhanaṭṭhena sampayuttadhammānaṃ tattha thirabhāvena pavattanato, eteneva ahirikaanottappānampi savisaye balaṭṭho siddho veditabbo.
In the sense of supporting, by their occurring with stability in relation to associated phenomena, by this very fact, shamelessness and fearlessness of wrongdoing should also be understood as established in their respective spheres with the state of strength.
Với ý nghĩa hỗ trợ (Upatthambhanaṭṭhena), vì sự diễn tiến của các pháp tương ưng trong trạng thái kiên cố ở đó, chính vì điều này mà vô tàm và vô quý cũng được hiểu là có sức mạnh trong phạm vi của chúng.
Na hi tesaṃ paṭipakkhehi akampiyaṭṭho ekantiko.
For their state of being unshaken by their adversaries is not absolute.
Bởi vì trạng thái không bị lay chuyển bởi các đối nghịch của chúng không phải là tuyệt đối.
Hirottappānañhi akampiyaṭṭho sātisayo kusaladhammānaṃ mahābalabhāvato, akusalānañca dubbalabhāvato.
But the state of being unshaken of shame and fear of wrongdoing is exceptional due to the great strength of wholesome phenomena and the weakness of unwholesome phenomena.
Thật vậy, trạng thái không bị lay chuyển của tàm và quý là vượt trội, vì các pháp thiện có sức mạnh lớn, còn các pháp bất thiện thì yếu ớt.
Tenāha bhagavā ‘‘abalā naṃ balīyanti, maddante naṃ parissayā’’ti (su. ni. 776; mahāni. 5; netti. paṭiniddesavāre 5) bodhipakkhiyadhammavasenāyaṃ desanāti ‘‘samathavipassanāmaggavasenā’’ti vuttaṃ.
Therefore the Blessed One said: “The weak become strong for him, dangers crush him.” This teaching is given in terms of the bodhipakkhiyadhammas, hence it is stated as “in terms of the path of samatha and vipassanā.”
Vì vậy Đức Thế Tôn đã nói: “Những kẻ yếu đuối trở nên mạnh mẽ, khi bị áp bức bởi các hiểm nguy”. Lời dạy này dựa trên các pháp trợ bồ đề, nên đã nói “dựa trên con đường samatha và vipassanā”.
Adhīti upasaggamattaṃ, na ‘‘adhicitta’’ntiādīsu (dha. pa. 185) viya adhikārādiatthaṃ.
Adhi is merely a prefix, not meaning superiority as in phrases like “adhicitta.”
Adhī chỉ là một tiền tố, không mang ý nghĩa về sự thống trị, v.v., như trong các từ “adhicitta” (tăng thượng tâm), v.v.
Karaṇādhikaraṇabhāvasādhanavasena adhiṭṭhāna-saddassa atthaṃ dassento ‘‘tena vā’’tiādimāha.
Explaining the meaning of the word adhiṭṭhāna in terms of instrumental and locative case, he said: “tena vā” and so on.
Để chỉ rõ ý nghĩa của từ adhiṭṭhāna theo cách thành lập từ với ý nghĩa là phương tiện hoặc nơi chốn, nên đã nói “Tena vā” (hoặc bằng điều đó), v.v.
Tena adhiṭṭhānena tiṭṭhanti attano sammāpaṭipattiyaṃ guṇādhikā purisā, te eva tattha adhiṭṭhāne tiṭṭhanti sammāpattiyā, ṭhānameva adhiṭṭhānameva sammāpaṭipattiyanti yojanā.
Tena adhiṭṭhānena: by that resolve, men superior in qualities tiṭṭhanti (stand) in their right practice; and they themselves tattha (in that resolve) tiṭṭhanti (stand) in right practice; and ṭhānameva (the standing itself), the resolve itself, is right practice—this is the construction.
Tena (bằng) adhiṭṭhānena (sự quyết định đó), tiṭṭhanti (đứng vững) purisā (những người) guṇādhikā (có phẩm hạnh vượt trội) attano sammāpaṭipattiyaṃ (trong sự thực hành đúng đắn của mình), te eva (chính họ) tattha (ở đó) adhiṭṭhāne (trong sự quyết định đó) tiṭṭhanti (đứng vững) sammāpattiyā (bằng sự thực hành đúng đắn), ṭhānameva (chính sự đứng vững) adhiṭṭhānameva (chính là sự quyết định) sammāpaṭipattiyanti (chính là sự thực hành đúng đắn), là cách ghép câu.
Paṭhamena adhiṭṭhānena.
By the first resolve.
Paṭhamena (bằng) adhiṭṭhānena (sự quyết định đầu tiên).
Aggaphalapaññāti ukkaṭṭhaniddesoyaṃ.
Aggaphalapaññā (wisdom of the highest fruition) is a description of excellence.
Aggaphalapaññā (tuệ quả tối thượng) là một sự chỉ định tối thượng.
Kilesūpasamoti kilesānaṃ accantavūpasamo.
Kilesūpasamo means the complete appeasement of defilements.
Kilesūpasamo (sự an tịnh các phiền não) là sự an tịnh tuyệt đối các phiền não.
Paṭhamena nayena adhiṭṭhānāni ekadesatova gahitāni, na nippadesatoti nippadesatova tāni dassetuṃ ‘‘paṭhamena cā’’tiādi vuttaṃ.
By the first method, the resolves were taken only partially, not completely; therefore, to show them completely, “paṭhamena cā” and so on was stated.
Theo cách thứ nhất, các sự quyết định chỉ được nắm bắt một phần, không phải toàn bộ, vì vậy để chỉ rõ chúng một cách toàn bộ, đã nói “paṭhamena cā” (và bằng cái thứ nhất), v.v.
‘‘Ādiṃ katvā’’ti etena jhānābhiññāpaññañceva maggapaññañca saṅgaṇhāti.
By “ādiṃ katvā” (making a beginning with), it includes jhānic and abhiññā wisdom, and also path-wisdom.
Với “Ādiṃ katvā” (lấy làm khởi đầu), nó bao gồm tuệ thiền định, tuệ thắng trí và tuệ đạo.
Vacīsaccaṃ ādiṃ katvāti ādi-saddena viratisaccaṃ saṅgaṇhāti.
By vacīsaccaṃ ādiṃ katvā (making a beginning with truth in speech), the word ādi includes abstention from wrong speech.
Vacīsaccaṃ ādiṃ katvā (lấy lời nói chân thật làm khởi đầu), từ ādi (khởi đầu) bao gồm viratisacca (chân thật về sự kiêng cữ).
Tatiyena ādi-saddena kilesānaṃ vītikkamapariccāgaṃ, pariyuṭṭhānapariccāgaṃ, heṭṭhimamaggehi anusayapariccāgañca saṅgaṇhāti.
By the third word ādi, it includes the abandonment of transgression of defilements, the abandonment of their obsession, and the abandonment of their latent tendencies by the lower paths.
Với từ ādi thứ ba, nó bao gồm sự từ bỏ vượt qua các phiền não, sự từ bỏ các phiền não bao vây, và sự từ bỏ các tùy miên bằng các đạo thấp hơn.
‘‘Vikkhambhite kilese’’ti etena samāpattīhi kilesānaṃ vikkhambhanavasena vūpasamaṃ vatvā ādi-saddena heṭṭhimamaggehi kātabbaṃ tesaṃ samucchedavasena vūpasamaṃ saṅgaṇhāti.
By “vikkhambhite kilese” (defilements suppressed), having spoken of the appeasement of defilements by way of their suppression through attainments, the word ādi includes their appeasement by way of their eradication by the lower paths.
Với “Vikkhambhite kilese” (các phiền não đã được trấn áp), sau khi nói về sự an tịnh các phiền não bằng cách trấn áp chúng qua các samāpatti, từ ādi bao gồm sự an tịnh chúng bằng cách đoạn trừ hoàn toàn các phiền não cần thực hiện bằng các đạo thấp hơn.
Arahattaphalapaññā kathitā ukkaṭṭhaniddesatova, aññathā vacīsaccādīnampi gahaṇaṃ siyā.
Arahattaphalapaññā kathitā (wisdom of arahantship fruition is stated) is only a description of excellence; otherwise, even truth in speech, etc., would be included.
Arahattaphalapaññā kathitā (tuệ quả A-la-hán đã được nói đến) chỉ là sự chỉ định tối thượng, nếu không thì lời nói chân thật, v.v., cũng có thể được bao gồm.
Nibbānañca asammosadhammatāya uttamaṭṭhena saccaṃ, sabbasaṃkilesapariccāganimittatāya cāgo, sabbasaṅkhārūpasamabhāvato upasamoti ca visesato vattabbataṃ arahatīti therassa adhippāyo.
Nibbāna, by its nature of not being delusive, is saccaṃ (truth) in the highest sense; by being the cause for the abandonment of all defilements, it is cāgo (renunciation); by being the appeasement of all formations, it is upasamo (appeasement)—thus, in the Elder’s intention, it deserves to be spoken of in particular.
Niết Bàn xứng đáng được nói đến một cách đặc biệt là saccaṃ (chân thật) với ý nghĩa tối thượng vì tính chất không lầm lẫn của nó, là cāgo (sự từ bỏ) vì là nguyên nhân từ bỏ tất cả các ô nhiễm, và là upasamo (sự an tịnh) vì là trạng thái an tịnh tất cả các hành, đó là ý của Trưởng lão.
Pakaṭṭhajānanaphalatāya paññā, anavasesato kilesānañcajante ca vūpasante ca uppannattā cāgo, upasamoti ca visesato aggaphalañāṇaṃ vuccatīti thero āha ‘‘sesehi arahattaphalapaññā kathitā’’ti.
The Elder says, “sesehi arahattaphalapaññā kathitā” (by the remaining ones, the wisdom of arahantship fruition is stated), meaning that the wisdom of the highest fruition is called paññā by its nature of supreme knowledge, and cāgo and upasamo by its arising when defilements are completely known and appeased.
Trưởng lão nói “sesehi arahattaphalapaññā kathitā” (tuệ quả A-la-hán đã được nói đến bằng những cái còn lại) là vì tuệ quả tối thượng được gọi là paññā (tuệ) do là kết quả của sự hiểu biết vượt trội, và là cāgo, upasamo (sự từ bỏ, sự an tịnh) vì nó phát sinh khi các phiền não đã được biết và an tịnh hoàn toàn.
312. Kāḷakanti malīnaṃ, cittassa apabhassarabhāvakaraṇanti attho.
312. Kāḷakaṃ means defiled, that is, making the mind impure.
312. Kāḷakaṃ (đen tối) là ô uế, có nghĩa là làm cho tâm không sáng chói.
Taṃ panettha kammapathappattameva adhippetanti āha ‘‘dasaakusalakammapathakamma’’nti.
Here, it is intended to mean that which has reached the stage of karma-path, thus he says, “dasaakusalakammapathakamma” (the ten unwholesome courses of action).
Ở đây, điều được đề cập là nghiệp đã đạt đến con đường nghiệp, nên đã nói “dasaakusalakammapathakamma” (mười nghiệp bất thiện đạo).
Kaṇhābhijātihetuto vā kaṇhaṃ. Tenāha ‘‘kaṇhavipāka’’nti.
Or kaṇhaṃ (dark) due to being the cause of a dark rebirth. Therefore it is said, “kaṇhavipāka” (dark result).
Hoặc kaṇhaṃ (đen tối) vì là nguyên nhân của sự tái sinh đen tối. Vì vậy đã nói “kaṇhavipāka” (quả đen tối).
Apāyūpatti, manussesu ca dobhaggiyaṃ kaṇhavipāko. Ayaṃ tassa tamabhāvo vutto.
Rebirth in the lower realms and misfortune among humans is kaṇhavipāko (dark result). This describes its dark nature.
Sự tái sinh vào các cõi khổ, và sự bất hạnh giữa loài người là kaṇhavipāko (quả đen tối). Đây là sự đen tối của nó đã được nói đến.
Nibbattanatoti nibbattāpanato.
Nibbattanato means bringing forth.
Nibbattanato (từ sự sinh ra) có nghĩa là từ sự tạo ra.
Paṇḍaranti odātaṃ, cittassa pabhassarabhāvakaraṇanti attho.
Paṇḍaraṃ means pure, that is, making the mind radiant.
Paṇḍaraṃ (trắng) là thanh tịnh, có nghĩa là làm cho tâm sáng chói.
Sukkābhijātihetuto vā sukkaṃ. Tenāha ‘‘sukkavipāka’’nti.
Or sukkaṃ (white) due to being the cause of a white rebirth. Therefore it is said, “sukkavipāka” (white result).
Hoặc sukkaṃ (trắng) vì là nguyên nhân của sự tái sinh trắng trong. Vì vậy đã nói “sukkavipāka” (quả trắng trong).
Saggūpapatti, manussesu sobhaggiyañca sukkavipāko. Ayaṃ tassa jotibhāvo vutto.
Rebirth in the heavenly realms and good fortune among humans is sukkavipāko (white result). This describes its radiant nature.
Sự tái sinh vào cõi trời, và sự may mắn giữa loài người là sukkavipāko (quả trắng trong). Đây là sự sáng chói của nó đã được nói đến.
Ukkaṭṭhaniddesena pana ‘‘sagge nibbattanato’’ti vuttaṃ, nibbattāpanatoti attho.
However, “sagge nibbattanato” (from being born in heaven) is stated as a description of excellence, meaning from bringing forth.
Tuy nhiên, với sự chỉ định tối thượng, đã nói “sagge nibbattanato” (từ sự sinh ra ở cõi trời), có nghĩa là từ sự tạo ra.
Missakakammanti kālena kaṇhaṃ, kālena sukkanti evaṃ missakavasena katakammaṃ.
Missakakammaṃ means karma performed in a mixed way, sometimes dark, sometimes white.
Missakakammaṃ (nghiệp hỗn tạp) là nghiệp được thực hiện một cách hỗn tạp, lúc đen tối, lúc trắng trong.
‘‘Sukhadukkhavipāka’’nti vatvā tattha sukhadukkhānaṃ pavattiākāraṃ dassetuṃ ‘‘missakakammañhī’’tiādi vuttaṃ.
Having said “sukhadukkhavipāka” (result of pleasure and pain), to show the manner in which pleasure and pain occur there, “missakakammañhī” and so on was stated.
Sau khi nói “sukhadukkhavipāka” (quả khổ lạc), để chỉ rõ cách thức diễn tiến của khổ lạc ở đó, đã nói “missakakammañhī” (thật vậy, nghiệp hỗn tạp), v.v.
Kammassa kaṇhasukkasamaññā kaṇhasukkābhijātihetutāyāti apacayagāmitāya tadubhayaviddhaṃsakassa kammakkhayakarakammassa idha sukkapariyāyopi na icchitoti āha ‘‘ubhaya…pe… ayamettha attho’’ti.
The designation of karma as dark or white is due to its being the cause of a dark or white rebirth, and because the eradication of karma, which destroys both and leads to non-accumulation, is not desired here as a synonym for white karma, he says “ubhaya…pe… ayamettha attho” (both…etc… this is the meaning here).
Vì sự định danh đen tối và trắng trong của nghiệp là do nguyên nhân của sự tái sinh đen tối và trắng trong, nên nghiệp diệt trừ cả hai điều đó, là nghiệp đoạn tận nghiệp, ở đây cũng không mong muốn sự đồng nghĩa với trắng trong, nên đã nói “ubhaya…pe… ayamettha attho” (cả hai…v.v… đây là ý nghĩa ở đây).
Tattha ubhayavipākassāti yathādhigatassa ubhayavipākassa.
There, ubhayavipākassā means of the acquired mixed result.
Ở đó, ubhayavipākassā (của quả cả hai) có nghĩa là của quả cả hai đã đạt được.
Sampattibhavapariyāpanno hi vipāko idha ‘‘sukkavipāko’’ti adhippeto, na accantaparisuddho ariyaphalavipāko.
For the result pertaining to fortunate existences is here intended as “white result,” not the absolutely pure result of the Noble Path.
Thật vậy, quả thuộc về kiếp sống hiện tại được đề cập ở đây là “sukkavipāko” (quả trắng trong), chứ không phải quả A-la-hán thanh tịnh tuyệt đối.
Ohanantīti heṭṭhā katvā hananti gamenti.
Ohanantī means they strike down, they take to the lower realms.
Ohanantī (hạ thấp) có nghĩa là làm cho thấp xuống, làm cho đi xuống.
Tathābhūtā ca adho sīdenti nāmāti āha ‘‘osīdāpentī’’ti.
And those who are like that naturally sink down, hence he says “osīdāpentī” (they cause to sink down).
Và những người như vậy được gọi là chìm xuống, nên đã nói “osīdāpentī” (làm cho chìm xuống).
Kāmanaṭṭhena kāmo ca so yathāvuttenatthena ogho cāti, kāmesu oghoti vā kāmogho. Bhavogho nāma bhavarāgoti dassetuṃ ‘‘rūpārūpabhavesū’’tiādi vuttaṃ.
That which is desire in the sense of craving, and also a flood in the aforementioned sense, or a flood in desires—that is kāmogho. To show that bhavogha means bhavarāga (craving for existence), “rūpārūpabhavesū” and so on was stated.
Kāmogho (lũ lụt dục vọng) là kāma (dục vọng) với ý nghĩa là sự mong muốn, và nó là ogha (lũ lụt) với ý nghĩa đã nói, hoặc là ogha trong các dục vọng. Để chỉ rõ bhavogho (lũ lụt hữu) là bhavarāgo (tham hữu), đã nói “rūpārūpabhavesū” (trong các hữu sắc và vô sắc), v.v.
Tattha paṭhamo upapattibhavesu rāgo, dutiyo kammabhavesu, tatiyo bhavadiṭṭhisahagato.
There, the first is craving for rebirth-existences, the second is craving for karma-existences, the third is accompanied by wrong views about existence.
Ở đó, cái thứ nhất là tham ái trong các hữu tái sinh, cái thứ hai là trong các hữu nghiệp, cái thứ ba là đi kèm với tà kiến về hữu.
Yathā rañjanaṭṭhena rāgo, evaṃ ohanaṭṭhena ‘‘ogho’’ti vutto.
Just as it is called rāga in the sense of coloring, so it is called “ogha” in the sense of overwhelming.
Cũng như rāgo (tham ái) được gọi là vậy với ý nghĩa là sự làm say đắm, ogho (lũ lụt) được gọi là vậy với ý nghĩa là sự nhấn chìm.
Visaṃyojentīti paṭipannaṃ puggalaṃ kāmayogādito viyojenti.
Visaṃyojentī means they unyoke the practicing individual from the yokes of sensual desire and so on.
Visaṃyojentī (giải thoát) có nghĩa là giải thoát người hành đạo khỏi kāmoyoga, v.v.
Saṃkilesakaraṇaṃ yojanaṃ yogo, ganthikaraṇaṃ (ganthakaraṇaṃ dha. sa. mūlaṭī. 20-25), saṅkhalikacakkalikānaṃ viya paṭibaddhatākaraṇaṃ vā ganthanaṃ gantho, ayaṃ etesaṃ viseso.
Yoking which causes defilement is yogo (yoke); making into a knot (binding), or making into a bond like chains and links, is ganthanaṃ (knot/tie); this is the distinction among them.
Yojana (sự kết nối) là sự làm cho ô nhiễm là yogo (kiết sử), sự làm thành nút thắt là ganthanaṃ (nút thắt) (ganthakaraṇaṃ (sự làm thành nút thắt) dha. sa. mūlaṭī. 20-25), hoặc sự làm thành sự ràng buộc như vòng xích là gantho (nút thắt), đây là sự khác biệt giữa chúng.
Palibundhatīti nissarituṃ appadānavasena na muñceti vibandhati.
Palibundhatī means it does not release by not allowing one to escape, it binds tightly.
Palibundhatī (trói buộc) có nghĩa là không buông tha, trói buộc theo cách không cho thoát ra.
Idamevāti attano yathāupaṭṭhitaṃ sassatavādādikaṃ vadati.
Idamevā means one says one's own view, such as eternalism, as it presents itself.
Idamevā (chính điều này) có nghĩa là nói về quan điểm thường kiến, v.v., của mình như đã được trình bày.
Saccanti bhūtaṃ.
Saccaṃ means true.
Saccaṃ (chân thật) là thực tại.
Bhusaṃ, daḷhañca ārammaṇaṃ ādīyati etehīti upādānāni. Yaṃ pana tesaṃ tathāgahaṇaṃ, tampi atthato ādānamevāti āha ‘‘upādānānīti ādānaggahaṇānī’’ti.
That by which a strong and firm object is grasped is upādānāni (clinging). That such grasping occurs is also, in essence, grasping itself, thus he says, “upādānānīti ādānaggahaṇānī” (upādānāni means graspings, attachments).
Upādānāni (thủ) là những thứ mà người ta bám víu vào đối tượng một cách mạnh mẽ và kiên cố. Còn việc bám víu như vậy về ý nghĩa cũng chính là sự bám víu, nên đã nói “upādānānīti ādānaggahaṇānī” (upādāna là sự bám víu, sự nắm giữ).
Gahaṇaṭṭhenāti kāmanavasena daḷhaṃ gahaṇaṭṭhena.
Gahaṇaṭṭhenā means in the sense of firm grasping due to desire.
Gahaṇaṭṭhenā (với ý nghĩa nắm giữ) có nghĩa là với ý nghĩa nắm giữ chặt chẽ theo cách dục vọng.
Puna gahaṇaṭṭhenāti micchābhinivisanavasena daḷhaṃ gahaṇaṭṭhena.
Again gahaṇaṭṭhenā means in the sense of firm grasping due to wrong inclination.
Lại nữa, gahaṇaṭṭhenā (với ý nghĩa nắm giữ) có nghĩa là với ý nghĩa nắm giữ chặt chẽ theo cách chấp thủ sai lầm.
Imināti iminā sīlavatādinā.
Iminā means by this, by this virtue and vow, etc.
Iminā (bằng điều này) có nghĩa là bằng giới luật, v.v., này.
Suddhīti saṃsārasuddhi.
Suddhī means purification from saṃsāra.
Suddhī (sự thanh tịnh) là sự thanh tịnh khỏi luân hồi.
Etenāti etena diṭṭhigāhena.
Etenā means by this adherence to views.
Etenā (bằng điều này) có nghĩa là bằng chấp thủ tà kiến này.
‘‘Attā’’ti paññāpento vadati ceva abhinivesanavasena upādiyati ca.
Proclaiming “Attā” (self), he speaks and clings by way of attachment.
“Attā” (tự ngã) là người vừa nói vừa bám víu theo cách chấp thủ.
Yavanti tāhi sattā amissitāpi samānajātitāya missitā viya hontīti yoniyo, tā pana atthato aṇḍādiuppattiṭṭhānavisiṭṭhā khandhānaṃ bhāgaso pavattivisesāti āha ‘‘yoniyoti koṭṭhāsā’’ti.
As long as beings, even if unmixed with them, become as if mixed due to similarity of birth, these are yoniyo (birth-matrices). But in reality, they are distinctive modes of the aggregates' manifestation in parts, specific to birthplaces such as eggs, etc., therefore it is said, ‘yoniyo are portions’.
Dù các chúng sinh không trộn lẫn với nhau, nhưng vì cùng chủng loại nên như thể trộn lẫn, đó là yoni (thai/loài sinh). Tuy nhiên, về mặt ý nghĩa, chúng là những nơi sinh đặc biệt như trứng, v.v., là những cách thức biểu hiện đặc biệt của các uẩn theo từng phần, nên nói “yoni (thai/loài sinh) là các phần”.
Sayanasminti pupphasantharādisayanasmiṃ.
In a couch means in a couch of flowers and the like.
Trong chỗ nằm là trong chỗ nằm được trải hoa, v.v.
Tattha vā te sayitā jāyantīti sayanaggahaṇaṃ.
Or they are born lying there, hence the term sayana (couch).
Hoặc chúng sinh nằm ở đó mà sinh ra, nên gọi là chỗ nằm.
Tayidaṃ manussānaṃ, bhummadevānañca vasena gahetabbaṃ.
This should be understood in terms of humans and terrestrial devas.
Điều này nên được hiểu theo nghĩa của loài người và chư thiên địa cư.
Pūtimacchādīsu kimayo nibbattanti.
Worms are born in decaying fish and the like.
Trong cá thối, v.v., các loài côn trùng được sinh ra.
Upapatitā viyāti upapajjavasena patitā viya.
As if spontaneously arisen means as if fallen by way of spontaneous generation.
Như thể hóa sinh là như thể rơi xuống do hóa sinh.
Bāhirapaccayanirapekkhatāya vā upapatane sādhukārino opapātino, te eva idha ‘‘opapātikā’’ti vuttā.
Or, those who are accomplished in spontaneous generation due to not depending on external conditions are opapātino (spontaneously arisen beings); these are referred to here as ‘opapātikā’.
Hoặc do không phụ thuộc vào các duyên bên ngoài mà tự hóa sinh một cách hoàn hảo nên gọi là opapātino (hóa sinh), chính những vị này ở đây được gọi là “opapātikā (chúng hóa sinh)”.
Devamanussesūti ettha ye deve sandhāya devaggahaṇaṃ, te dassento ‘‘bhummadevesū’’ti āha.
Regarding ‘among devas and humans’, in this context, ‘devas’ refers to those devas mentioned, and to show which ones, it is said ‘among terrestrial devas’.
Trong câu “trong chư thiên và loài người”, để chỉ rõ những vị thiên được nói đến khi đề cập đến chư thiên, nên nói “trong chư thiên địa cư”.
Tamoti appakāsabhāvena tamobhūto.
Darkness means being in darkness due to lack of light.
Tối tăm là trở nên tối tăm do thiếu ánh sáng.
Tenāha ‘‘andhakārabhūto’’ti, andhakāraṃ viya bhūto jāto appakāsabhāvena, andhakārattaṃ vā pattoti attho.
Therefore, it is said, ‘one who is in darkness’, meaning one who has become like darkness, or has attained darkness due to lack of light.
Do đó nói “trở thành bóng tối”, nghĩa là trở thành như bóng tối, do thiếu ánh sáng, hoặc đạt đến trạng thái tối tăm.
Tamamevāti vuttalakkhaṇaṃ tamameva.
Only darkness means only darkness of the described characteristic.
Chính sự tối tăm là chính sự tối tăm với đặc tính đã nói.
Paraṃ parato ayanaṃ gati niṭṭhāti attho.
The beyond means from beyond, the going, the destination is the end.
Nơi đến (ayanaṃ) là sự kết thúc tiếp theo (paraṃ).
‘‘Nīce…pe… nibbattitvā’’ti etena tassa tamabhāvaṃ dasseti, ‘‘tīṇi duccaritāni paripūretī’’ti etena tamaparāyanabhāvaṃ appakāsabhāvāpattito.
By ‘having been reborn… in a low state’ he shows his state of darkness, and by ‘he fulfills the three bad conducts’ he shows his destination in darkness, through falling into a state of obscurity.
Với câu “sinh vào…v.v… thấp kém”, chỉ ra trạng thái tối tăm của người đó; với câu “hoàn thành ba ác hạnh”, chỉ ra trạng thái tối tăm là nơi đến của người đó do rơi vào trạng thái thiếu ánh sáng.
Tathāvidho hutvāti nīce…pe… nibbattetvā.
Having become such means having been reborn in a low state and so on.
Trở thành như vậy là sinh vào…v.v… thấp kém.
‘‘Tīṇi sucaritāni paripūretī’’ti etena tassa jotiparāyanabhāvaṃ dasseti pakāsabhāvāpattito.
By ‘he fulfills the three good conducts’ he shows his destination in light, through attaining a state of प्रकाश (illumination).
Với câu “hoàn thành ba thiện hạnh”, chỉ ra trạng thái ánh sáng là nơi đến của người đó do rơi vào trạng thái có ánh sáng.
Itaradvaye vuttanayānusārena attho veditabbo.
The meaning of the other two should be understood according to the method stated.
Ý nghĩa của hai loại còn lại nên được hiểu theo cách đã nói.
Ma-kāro padasandhimattaṃ ‘‘aññamañña’’ntiādīsu (su. ni. 605) viya.
The letter ‘ma’ is merely for euphonic conjunction, as in ‘aññamañña’ and so forth (Sn 605).
Âm ‘m’ chỉ là sự nối từ như trong “aññamañña” (Sn 605), v.v.
Catūhi vātehīti catūhi disāhi uṭṭhitavātehi.
By the four winds means by winds arisen from the four directions.
Bởi bốn luồng gió là bởi những luồng gió nổi lên từ bốn phương.
Parappavādehīti paresaṃ diṭṭhigatikānaṃ vādehi.
By the views of others means by the views of other speculative theorists.
Bởi các luận thuyết của người khác là bởi các luận thuyết của những người có tà kiến.
‘‘Akampiyo’’ti vatvā tattha kāraṇamāha ‘‘acalasaddhāyā’’ti, maggenāgatasaddhāya.
Having said ‘unshakable’, he states the reason for it by ‘with unshakable faith’, meaning faith attained through the path.
Sau khi nói “bất động”, nguyên nhân được nói đến là “do đức tin bất động”, tức là đức tin đã đạt được qua con đường.
Patanubhūtattāti ettha dvīhi kāraṇehi patanubhāvo veditabbo adhiccuppattiyā, pariyuṭṭhānamandatāya ca.
In ‘having become tenuous’, the tenuous state should be understood by two reasons: arising occasionally, and the weakness of the obsessions.
Ở đây, trạng thái suy yếu nên được hiểu do hai nguyên nhân: do sự phát sinh ngẫu nhiên và do sự yếu kém của các triền cái.
Sakadāgāmissa hi vaṭṭānusārimahājanassa viya kilesā abhiṇhaṃ na uppajjanti, kadāci karahaci uppajjanti.
For a Sakadāgāmī, defilements do not arise frequently like for the common mass caught in the cycle; they arise only sometimes and rarely.
Đối với bậc Nhất Lai, các phiền não không thường xuyên phát sinh như đối với đại chúng luân hồi, mà chỉ thỉnh thoảng phát sinh.
Uppajjamānā ca vaṭṭānusārimahājanassa viya maddantā abhibhavantā na uppajjanti, dvīhi pana maggehi pahīnattā mandā mandā tanukākārā uppajjanti.
And when they arise, they do not arise crushing and overpowering like for the common mass caught in the cycle; but having been abandoned by the two paths, they arise weakly, in a tenuous form.
Và khi phát sinh, chúng không phát sinh một cách áp đảo, chế ngự như đối với đại chúng luân hồi, mà do đã được đoạn trừ bởi hai đạo, chúng phát sinh một cách yếu ớt, suy giảm, mỏng manh.
Iti kilesānaṃ patanubhāvena guṇasobhāya guṇasoraccena sakadāgāmī samaṇapadumo nāma.
Thus, due to the tenuous state of defilements, due to the beauty of his virtues, due to the gentleness of his virtues, the Sakadāgāmī is called a samaṇa-paduma (lotus monk).
Như vậy, do trạng thái suy yếu của các phiền não, do sự trang nghiêm của các phẩm chất, do sự hiền hòa của các phẩm chất, bậc Nhất Lai được gọi là hoa sen Sa-môn (samaṇapadumo).
Rāgadosānaṃ abhāvāti guṇavikāsavibandhānaṃ sabbaso rāgadosānaṃ abhāvena.
Due to the absence of lust and hatred means due to the complete absence of lust and hatred which impede the blossoming of virtues.
Do không có tham và sân là do hoàn toàn không có tham và sân, những thứ cản trở sự phát triển của các phẩm chất.
Khippameva pupphissatīti aggamaggavikasanena nacirasseva anavasesaguṇasobhāpāripūriyā pupphissati.
He will bloom very quickly means he will bloom very soon, with the blossoming of the highest path, with the complete fulfillment of all virtues and beauty.
Sẽ nở hoa nhanh chóng là sẽ nở hoa với sự viên mãn của tất cả các phẩm chất trang nghiêm không lâu sau đó, do sự phát triển của đạo tối thượng.
Tasmā anāgāmī samaṇapuṇḍarīko nāma.
Therefore, the Anāgāmī is called a samaṇa-puṇḍarīka (white lotus monk).
Do đó, bậc Bất Lai được gọi là hoa sen trắng Sa-môn (samaṇapuṇḍarīko).
‘‘Puṇḍarīka’’nti hi rattakamalaṃ vuccati.
For ‘puṇḍarīka’ is said to be a red lotus.
Thật vậy, “Puṇḍarīka” được gọi là hoa sen đỏ.
Taṃ kira lahuṃ pupphissati.
That, they say, blooms quickly.
Người ta nói rằng nó sẽ nở hoa nhanh chóng.
‘Paduma’nti setakamalaṃ, taṃ cirena pupphissatī’’ti vadanti.
‘Paduma’ is a white lotus, and that blooms slowly, they say.
“ Paduma” là hoa sen trắng, người ta nói rằng nó sẽ nở hoa chậm hơn.
Ganthakārakilesānanti cittassa baddhabhāvakarānaṃ uddhambhāgiyakilesānaṃ sabbaso abhāvā samaṇasukhumālo nāma samaṇabhāvena paramasukhumālabhāvappattito.
Due to the complete absence of the binding defilements—the higher fetters that bind the mind— the arahant is called a samaṇa-sukhumāla (delicate monk), because he has attained the utmost delicate state through his monkhood.
Do hoàn toàn không có các phiền não trói buộc (ganthakārakilesāna), tức là các phiền não thượng phần gây ra sự trói buộc của tâm, nên được gọi là Sa-môn Tế Nhuyễn (samaṇasukhumālo), do đạt đến trạng thái cực kỳ tế nhuyễn trong đời sống Sa-môn.
Gantabbāti upapajjitabbā.
To be gone to means to be reborn in.
Nơi đến là nơi sẽ tái sinh.
Yathā hi kammabhavo paramatthato asatipi kārake paccayasāmaggiyā siddho ‘‘taṃsamaṅginā santānalakkhaṇena sattena kato’’ti voharīyati, evaṃ upapattibhavalakkhaṇā gatiyo paramatthato asatipi gamake taṃtaṃkammavasena yehi tāni kammāni ‘‘katānī’’ti vuccanti, tehi ‘‘gantabbā’’ti voharīyanti.
For just as a kamma-existence, though non-existent in ultimate reality, is said to be ‘made by a being with the characteristic of a continuum, endowed with that (kamma)’ when established by a combination of conditions, so too are destinations characterized by rebirth-existence said to be ‘to be gone to’ by those who are said to have ‘done’ those kammas, even though there is no ‘goer’ in ultimate reality, according to each kamma.
Như nghiệp hữu, dù không có người tác động về mặt tối hậu, nhưng được thành tựu bởi sự hội tụ của các duyên, vẫn được nói là “do chúng sinh có đặc tính tương tục đã tạo ra”, tương tự như vậy, các cảnh giới tái sinh có đặc tính hữu tái sinh, dù không có người đi về mặt tối hậu, nhưng được nói là “sẽ được đi đến” bởi những người mà các nghiệp đó được gọi là “đã tạo ra” theo nghiệp tương ứng.
Yassa uppajjati, taṃ brūhanto eva uppajjatīti ayo, sukhaṃ.
That which arises, by expanding that, it arises, hence ayo (gain), which is happiness.
Cái gì phát sinh cho người đó, cái đó phát sinh một cách tăng trưởng, đó là ayo (lợi ích), tức là hạnh phúc.
Natthi ettha ayoti nirayo. Tato eva assādetabbamettha natthīti ‘‘nirassādo’’ti āha.
There is no gain here, hence nirayo (hell). For that reason, there is nothing to be savored here, hence it is said ‘nirassādo’ (devoid of savor).
Ở đây không có lợi ích, đó là nirayo (địa ngục). Do đó, không có gì để thưởng thức ở đây, nên nói “không có vị ngọt”.
Avīciādiokāsepi nirayasaddo niruḷhoti āha ‘‘sahokāsena khandhā kathitā’’ti.
The word ‘niraya’ is well-known even in places like Avīci, therefore it is said, ‘the aggregates are stated along with the place’.
Từ địa ngục cũng được dùng cho các nơi như Avīci, v.v., nên nói “các uẩn được nói đến cùng với nơi chốn”.
Sūriyavimānādi okāsavisesepi loke deva-saddo niruḷhoti āha ‘‘catutthe okāsopī’’ti.
The word ‘deva’ is well-known in the world even for specific places like the sun-chariot, therefore it is said, ‘in the fourth, even the place’.
Từ chư thiên cũng được dùng cho các nơi đặc biệt như cung điện mặt trời, v.v. trong thế gian, nên nói “trong thứ tư cũng là nơi chốn”.
Āvāseti visaye bhummaṃ.
In the abode means the ground within its domain.
Nơi cư trú là cõi địa cư.
Peto vā ajagaro vā hutvā nibbattati laggacittatāya, hīnajjhāsayatāya ca.
He is reborn as a peta or an ajagara (python) due to clinging thoughts and low aspirations.
Trở thành ngạ quỷ hoặc mãng xà mà tái sinh do tâm chấp trước và ý chí thấp kém.
Tehi tehi kāraṇehi ādīnavaṃ dassetvā yathā aññe na labhanti, evaṃ karoti attano visamanissitatāya, balavanissitatāya ca.
Having shown the danger through various reasons, he acts in such a way that others do not receive, due to his own improper reliance and strong reliance.
Sau khi chỉ ra sự nguy hiểm bởi những nguyên nhân đó, người đó làm như những người khác không thể đạt được do sự nương tựa sai lầm của chính mình và do sự nương tựa mạnh mẽ.
Vaṇṇamacchariyena attano eva vaṇṇaṃ vaṇṇeti, paresaṃ vaṇṇo ‘‘kiṃ vaṇṇo eso’’ti taṃ taṃ dosaṃ vadati.
Through envy of beauty, he praises only his own beauty, and as for the beauty of others, he says, “What kind of beauty is that?” finding fault with it.
Do keo kiệt về sắc đẹp, người đó chỉ ca ngợi sắc đẹp của mình, còn sắc đẹp của người khác thì nói “sắc đẹp này là gì” và nói ra những lỗi lầm đó.
Paṭivedhadhammo ariyānaṃyeva hoti, te ca taṃ na maccharāyanti macchariyassa sabbaso pahīnattāti tassa asambhavo evāti āha ‘‘pariyattidhamme’’tiādi.
The Dhamma of penetration belongs only to the Noble Ones, and they do not envy it, as envy has been completely abandoned; therefore its impossibility is stated in ‘the Dhamma of learning’ and so forth.
Pháp chứng đắc chỉ thuộc về các bậc Thánh, và các vị ấy không keo kiệt với nó vì sự keo kiệt đã hoàn toàn được đoạn trừ, do đó sự keo kiệt đó không thể xảy ra, nên nói “trong pháp học” và tiếp theo.
‘‘Ayaṃ imaṃ dhammaṃ uggahetvā aññathā atthaṃ viparivattetvā nassessatī’’ti dhammānuggahena na deti. ‘‘Ayaṃ imaṃ dhammaṃ uggahetvā uddhato unnaḷo avūpasantacitto apuññaṃ pasavissatī’’ti puggalānuggahena na deti.
He does not give, thinking of the Dhamma’s welfare, “This one will learn this Dhamma, pervert its meaning, and destroy it.” He does not give, thinking of the individual’s welfare, “This one will learn this Dhamma, become arrogant, conceited, restless-minded, and produce demerit.”
“Người này sau khi học pháp này sẽ xuyên tạc ý nghĩa và hủy hoại nó”, do đó không cho pháp với ý định giúp đỡ pháp. “Người này sau khi học pháp này sẽ trở nên kiêu ngạo, ngông cuồng, tâm không an tịnh và sẽ tạo ra điều bất thiện”, do đó không cho pháp với ý định giúp đỡ người.
Na taṃ adānaṃ macchariyaṃ macchariyalakkhaṇasseva abhāvato.
That non-giving is not envy, due to the complete absence of the characteristic of envy itself.
Sự không cho đó không phải là sự keo kiệt vì không có đặc tính của sự keo kiệt.
Cittaṃ nivārentīti jhānādivasena uppajjanakaṃ kusalacittaṃ nisedhenti tathāssa uppajjituṃ na denti.
They restrain the mind means they prevent the arising of wholesome mental states, such as those of jhāna, and do not allow them to arise.
Ngăn chặn tâm là ngăn cản tâm thiện phát sinh do thiền định, v.v., không cho nó phát sinh như vậy.
Nīvaraṇappattoti nīvaraṇāvattho.
Nīvaraṇappatto means 'being in a state of defilements'.
Nīvaraṇappatto nghĩa là trạng thái của các triền cái.
‘‘Arahattamaggavajjho’’ti etena bhavarāgānusayassapi nīvaraṇabhāvaṃ anujānāti, taṃ vicāretabbaṃ.
By the phrase ‘eliminable by the Path of Arahantship’, it acknowledges that even the underlying tendency of craving for existence is a hindrance; this should be considered.
Với câu “bị đạo A-la-hán đoạn trừ”,* chấp nhận tùy miên tham hữu cũng là một triền cái; điều này cần được xem xét.
Kimettha vicāretabbaṃ?
What is to be considered here?
Ở đây cần xem xét điều gì?
‘‘Āruppe kāmacchandanīvaraṇaṃ paṭicca thinamiddhanīvaraṇa’’nti (paṭṭhā. 3.nīvaraṇagocchake 8) ādivacanato na yidaṃ ‘‘pariyāyena vutta’’nti sakkā vattuṃ, sabbesampi tebhūmakadhammānaṃ kāmanīyaṭṭhena kāmabhāvato bhavarāgassapi kāmacchandabhāvassa icchitattā.
From sayings such as "In the formless realms, dependent on the hindrance of sensual craving, there arises the hindrance of sloth and torpor," it cannot be said that this is "stated indirectly," because all phenomena in the three planes of existence are desirable in the sense of being objects of desire, and thus, craving for existence is also desired as being sensual craving.
Từ những lời như “Trong các cõi vô sắc, triền cái tham dục duyên cho triền cái hôn trầm, thụy miên” (Paṭṭhāna 3. Nīvaraṇagocchaka 8), không thể nói rằng “điều này được nói theo cách gián tiếp”, vì tất cả các pháp thuộc ba cõi đều là cõi dục theo nghĩa đáng khao khát, và vì tham hữu cũng được coi là tham dục.
Tasmā ‘‘kāmacchando nīvaraṇappatto’’ti bhavarāgānusayamāha.
Therefore, ‘sensual craving has reached the state of hindrance’ refers to the underlying tendency of craving for existence.
Vì vậy, “tham dục đạt đến triền cái” nói về tùy miên tham hữu.
So hi arahattamaggavajjho.
For this is eliminated by the Path of Arahantship.
Nó bị đạo A-la-hán đoạn trừ.
‘‘Yā tasmiṃ samaye cittassa akalyatā’’ti (dha. sa. 1162) ādivacanato thinaṃ cittagelaññaṃ. Tathā ‘‘yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassā’’ti (dha. sa. 44) ādivacanato middhaṃ khandhattayagelaññaṃ. Ettha ca cittagelaññena cittasseva akalyatā, khandhattayagelaññena pana rūpakāyassapi thinamiddhassa niddāhetuttā.
From sayings such as "Whatever sluggishness of mind there is at that time," thinaṃ is 'mental sickness'. Likewise, from sayings such as "Whatever pertaining to the aggregate of feeling there is at that time," middhaṃ is 'sickness of the three aggregates'. And here, by 'mental sickness' is meant the unhealthiness of the mind itself, while by 'sickness of the three aggregates' is also meant the unhealthiness of the physical body, because sloth and torpor cause sleep.
Từ những lời như “vào lúc đó, sự không khỏe mạnh của tâm” (Dhammasaṅgaṇī 1162) và các câu tương tự, hôn trầm là sự bệnh hoạn của tâm. Tương tự, từ những lời như “vào lúc đó, của uẩn thọ” (Dhammasaṅgaṇī 44) và các câu tương tự, thụy miên là sự bệnh hoạn của ba uẩn. Ở đây, sự bệnh hoạn của tâm là sự không khỏe mạnh của chính tâm, còn sự bệnh hoạn của ba uẩn là do hôn trầm và thụy miên gây ra cho cả sắc thân.
Tathā uddhaccanti uddhaccassa arahattamaggavajjhataṃ upasaṃharati tathā-saddena, na ubhayataṃ.
Similarly, restlessness — the word ‘similarly’ here refers to the elimination of restlessness by the Path of Arahantship, not to a duality.
Tương tự, với từ tathā (tương tự),* đề cập đến sự phóng dật bị đạo A-la-hán đoạn trừ, chứ không phải cả hai.
Na hi tassa tādisī ubhayatā atthi.
For such a duality does not exist for it.
Vì phóng dật không có cả hai trạng thái như vậy.
Yaṃ pana keci vadanti ‘‘puthujjanasantānavutti sekkhasantānavuttī’’ti, taṃ idha anupayogi sekkhasantānavuttino eva cettha adhippetattā.
As for what some say, "occurring in the mental continuum of ordinary individuals and occurring in the mental continuum of trainees," that is not relevant here, as only that occurring in the mental continuum of trainees is intended here.
Điều mà một số người nói “tồn tại trong dòng tâm thức của phàm phu, tồn tại trong dòng tâm thức của bậc hữu học” thì ở đây không liên quan, vì ở đây chỉ đề cập đến sự tồn tại trong dòng tâm thức của bậc hữu học.
Tehīti saṃyojanehi.
By these means by the fetters.
Tehi nghĩa là bởi các kiết sử.
‘‘Orambhāgiyāni uddhambhāgiyānī’’ti visesaṃ anāmasitvā ‘‘saṃyojanānī’’ti sādhāraṇato paduddhāro idāni vuccamānacatukkānucchavikatāvasena, kassacipi kilesassa avikkhambhitattā kathañcipi avinipāteyyatāmutto kāmabhavo ajjhattaggahaṇassa visesapaccayattā imesaṃ sattānaṃ abbhantaraṭṭhena anto nāma.
Without specifying the distinction between 'lower fetters' and 'higher fetters', the common expression 'fetters' is used now to suit the tetrads being spoken of. Since no defilement has been suppressed, and there is no escape from downfall in any way, and because the sensual realm is a special condition for grasping internally for these beings, it is called internal.
Việc bỏ qua sự phân biệt “hạ phần kiết sử, thượng phần kiết sử” mà chỉ nói “các kiết sử” một cách chung chung là phù hợp với bộ bốn pháp được nói đến bây giờ, vì không có bất kỳ phiền não nào bị tạm thời chế ngự, và vì cõi dục, dù bằng cách nào, cũng không thể thoát khỏi sự sa đọa, do sự nắm giữ nội tại là yếu tố đặc biệt, nên nội tại là trạng thái bên trong của những chúng sinh này.
Rūpārūpabhavo tabbipariyāyato bahi nāma.
The fine-material and immaterial realms, conversely, are called external.
Cõi sắc và vô sắc, trái lại, được gọi là bên ngoài.
Tathā hi yassa orambhāgiyāni saṃyojanāni appahīnāni, so ajjhattasaṃyojano vutto, yassa tāni pahīnāni, so bahiddhāsaṃyojano, tasmā anto asamucchinnabandhanatāya, bahi ca pavattamānabhavaṅgasantānatāya antobaddhā bahisayitā nāma. Nirantarappavattabhavaṅgasantānavasena hi sayitavohāro.
Thus, one whose lower fetters are not abandoned is called 'bound internally'; one whose lower fetters are abandoned is called 'bound externally'. Therefore, because of the unbroken bond internally, and because of the continuously flowing stream of existence externally, they are called bound internally, resting externally. For the term 'resting' refers to the continuously flowing stream of existence.
Thật vậy, người nào chưa đoạn trừ hạ phần kiết sử thì được gọi là người bị kiết sử nội tại, người nào đã đoạn trừ chúng thì được gọi là người bị kiết sử bên ngoài. Do đó, do sự trói buộc bên trong chưa bị cắt đứt, và do dòng tâm hữu phần đang diễn tiến bên ngoài, nên được gọi là bị trói buộc bên trong và nằm ngủ bên ngoài. Thật vậy, từ “nằm ngủ” dùng để chỉ dòng tâm hữu phần diễn tiến không ngừng.
Kāmaṃ nesaṃ bahibandhanampi asamucchinnaṃ, antobandhanassa pana thūlatāya evaṃ vuttaṃ.
Although their external bond is also not severed, it is spoken of in this way due to the grossness of the internal bond.
Mặc dù sự trói buộc bên ngoài của họ cũng chưa bị cắt đứt, nhưng điều này được nói như vậy vì sự trói buộc bên trong là thô thiển hơn.
Tenāha ‘‘tesañhi kāmabhave bandhana’’nti.
Therefore, it is said: "for their bondage is in the sensual realm."
Vì vậy,* nói “vì sự trói buộc của chúng là trong cõi dục”.
Iminā nayena sesadvayepi attho veditabbo.
In this manner, the meaning of the remaining two pairs should also be understood.
Theo cách này, ý nghĩa của hai phần còn lại cũng cần được hiểu.
Asamucchinnesu ca orambhāgiyasaṃyojaniyesu laddhappaccayesu uddhambhāgiyasaṃyojanāni agaṇanūpagāni hontīti.
And when the lower fetters are not severed but gain a condition, the higher fetters become insignificant.
Và khi hạ phần kiết sử chưa bị cắt đứt đã có duyên, thì thượng phần kiết sử không được tính đến.
Ariyānaṃyeva vasenettha catukkassa uddhaṭattā labbhamānāpi puthujjanā na uddhaṭā.
Because the tetrad here is specifically extracted with reference to Noble Ones, ordinary individuals, though found, are not extracted.
Ở đây, vì bộ bốn pháp được trích dẫn theo cách của các bậc Thánh, nên dù có được các phàm phu cũng không được trích dẫn.
Ñātibyasane yesaṃ ñātīnaṃ vināso, tesaṃ hitasukhaṃ viddhaṃseti, tasmā byasatīti byasanaṃ. Bhogabyasanepi eseva nayo.
In calamity of relatives, the destruction of whose relatives undermines their welfare and happiness; therefore, that which ruins is calamity. The same applies to calamity of wealth.
Ñātibyasane (trong tai họa thân quyến) là sự hủy hoại của những người thân, nó phá hủy lợi ích và hạnh phúc của họ, vì vậy byasatīti byasanaṃ (điều phá hủy là tai họa). Trong tai họa tài sản cũng theo cách này.
Rogabyasanādīsu pana ‘‘yassa rogo’’tiādinā yojetabbaṃ.
In calamity of illness, etc., it should be connected with "whose illness" and so forth.
Trong các tai họa bệnh tật và các tai họa khác, cần kết hợp với “người nào có bệnh” và các câu tương tự.
Neva akusalāni asaṃkiliṭṭhasabhāvattā.
Neither unwholesome because of their undefiled nature.
Neva akusalāni (không phải bất thiện) vì bản chất không bị nhiễm ô.
Na tilakkhaṇāhatāni abhāvadhammattā.
Nor affected by the three characteristics because of their non-existent nature.
Na tilakkhaṇāhatāni (không bị ba tướng đánh đổ) vì là pháp không tồn tại.
Itaraṃ pana vuttavipariyāyato akusalaṃ, tilakkhaṇāhatañca.
The other, conversely, is unwholesome and affected by the three characteristics.
Còn điều khác, trái lại với những gì đã nói, là akusalaṃ (bất thiện) và tilakkhaṇāhatañca (bị ba tướng đánh đổ).
Vatthusandassanāti yasmiṃ vatthusmiṃ tassa āpatti, tassa sarūpato dassanā.
Vatthusandassanā means the presentation of the object in which one has committed an offense, showing its true nature.
Vatthusandassanā nghĩa là sự chỉ ra bản chất của sự việc mà trong đó có sự vi phạm.
Āpattisandassanāti yaṃ āpattiṃ so āpanno, tassā dassanā.
Āpattisandassanā means the presentation of the offense one has committed.
Āpattisandassanā nghĩa là sự chỉ ra lỗi mà người đó đã phạm.
Saṃvāsapaṭikkhepoti uposathapavāraṇādisaṃvāsassa paṭikkhipanaṃ akaraṇaṃ.
Saṃvāsapaṭikkhepo means the prohibition or non-performance of communal living such as Uposatha and Pavāraṇā.
Saṃvāsapaṭikkhepo nghĩa là sự từ chối, không thực hiện sự chung sống như lễ Uposatha và Pavāraṇā.
Sāmīcipaṭikkhepo abhivādanādisāmīcikiriyāya akaraṇaṃ.
Sāmīcipaṭikkhepo means the non-performance of proper conduct such as respectful salutations.
Sāmīcipaṭikkhepo nghĩa là sự từ chối, không thực hiện các hành vi đúng đắn như đảnh lễ.
Codayamānenāti codentena.
Codayamānenā means by one who is admonishing.
Codayamānenāti bởi người khiển trách.
Cuditakassa kāloti cuditakassa puggalassa codetabbakālo.
Cuditakassa kālo means the time for the person being admonished to be admonished.
Cuditakassa kāloti thời điểm cần khiển trách người bị khiển trách.
Puggalanti codetabbaṃ puggalaṃ.
Puggalaṃ means the person to be admonished.
Puggalaṃ là người cần khiển trách.
Upaparikkhitvāti ‘‘ayaṃ cuditakalakkhaṇe tiṭṭhati, na tiṭṭhatī’’ti vīmaṃsitvā.
Upaparikkhitvā means having investigated, thinking, "Does this person fit the characteristics of one to be admonished, or not?"
Upaparikkhitvāti sau khi xem xét kỹ lưỡng, “người này có phù hợp với đặc điểm của người bị khiển trách hay không”.
Ayasaṃ āropeti ‘‘ime maṃ abhūtena abbhācikkhantā anayabyasanaṃ āpādentī’’ti bhikkhūnaṃ ayasaṃ uppādeti.
Ayasaṃ āropeti means he brings disrepute to the bhikkhus, thinking, "These falsely accuse me and bring me to ruin and misfortune."
Ayasaṃ āropeti (gây ra sự ô nhục) là gây ra sự ô nhục cho các tỳ khưu,* “những người này vu khống tôi một cách vô căn cứ, khiến tôi rơi vào sự bất hạnh và tai họa”.
317. Padahatīti padahano; bhāvanaṃ anuyutto yogī, tassa bhāvo bhāvanānuyogo padahanabhāvo. Padhānaṃ assa atthīti padhāniko, ka-kārassa ya-kāraṃ katvā ‘‘padhāniyo’’ti vuttaṃ.
317. That which endeavors is padahano (one who strives); the yogi engaged in meditation, his state of meditation is padahanabhāvo (the state of striving). One who has striving is padhāniko, and by changing the 'ka' to 'ya', it is called "padhāniyo."
317. Điều tinh cần là padahano (sự tinh cần); vị hành giả chuyên tâm tu tập, trạng thái của vị ấy là padahanabhāvo (trạng thái tinh cần tu tập). Người có sự tinh cần là padhāniko, sau khi biến âm k thành y, được gọi là “padhāniyo”.
‘‘Abhinīhārato paṭṭhāya āgatattā’’ti vuttattā paccekabodhisattasāvakabodhisattānampi paṇidhānato pabhuti āgatā saddhā āgamanasaddhā eva, ukkaṭṭhaniddesena pana ‘‘sabbaññubodhisattāna’’nti vuttaṃ.
Since it is said "beginning from the aspiration," the faith that has arisen from the aspiration of Paccekabuddha-Bodhisattas and Sāvakabodhisattas is also "faith of arrival" (āgamanasaddhā), but by way of supreme designation, it is called "of omniscient Bodhisattas."
Vì đã nói “do đã phát nguyện từ khi khởi tâm”, nên niềm tin của các vị Bồ tát Độc giác và Bồ tát Thanh văn cũng là niềm tin phát nguyện từ khi phát nguyện, nhưng với cách chỉ định cao nhất, đã nói “của các vị Bồ tát Toàn giác”.
Adhigamato samudāgatattā aggamaggaphalasampayuttāpi adhigamanasaddhā nāma, yā sotāpannassa aṅgabhāvena vuttā.
Because it has arisen from attainment, even that which is associated with the supreme paths and fruits is called adhigamanasaddhā (faith of attainment), which is spoken of as a factor of the stream-enterer.
Adhigamanasaddhā nāma (niềm tin thành tựu) là niềm tin phát sinh do sự chứng đắc, liên hệ với đạo và quả tối thượng, như đã nói là một chi phần của bậc Nhập lưu.
Acalabhāvenāti paṭipakkhena anabhibhavanīyattā niccalabhāvena.
Acalabhāvena means by being unshakeable, by being unconquerable by an opponent.
Acalabhāvenāti (với trạng thái bất động) nghĩa là với trạng thái vững chắc, không bị đối nghịch làm chao động.
Okappananti okkantitvā pakkhanditvā adhimuccanaṃ.
Okappanaṃ means stepping in, plunging, and firmly believing.
Okappanaṃ là sự đi vào, lao vào và quyết định.
Pasāduppatti pasādanīye vatthusmiṃ pasīdanameva.
Pasāduppatti is simply the arising of conviction in an object worthy of conviction.
Pasāduppatti là sự phát sinh niềm tin vào đối tượng đáng tin cậy.
Suppaṭividdhanti suṭṭhu paṭividdhaṃ, yathā tena paṭivedhena sabbaññutaññāṇaṃ hatthagataṃ ahosi, tathā paṭividdhaṃ.
Suppaṭividdhaṃ means thoroughly penetrated, so thoroughly penetrated that by that penetration, omniscience became readily accessible.
Suppaṭividdhaṃ là sự thấu hiểu hoàn hảo, sự thấu hiểu đến mức nhờ đó trí tuệ Toàn giác đã nằm trong tay.
Yassa buddhasubuddhatāya saddhā acalā asampavedhī, tassa dhammasudhammatāya, saṅghasuppaṭipannatāya ca saddhā na tathāti aṭṭhānametaṃ anavakāso.
It is an impossibility, an unlikelihood, that one whose faith in the Buddha's perfect enlightenment is unshakeable and unwavering would not have similar faith in the Dhamma's perfect teaching and the Saṅgha's perfect practice.
Nếu niềm tin của một người vào sự giác ngộ hoàn toàn của Đức Phật là bất động, không lay chuyển, thì việc niềm tin của người đó vào Diệu pháp và sự thực hành đúng đắn của Tăng đoàn không như vậy là điều không thể, không có cơ hội.
Tenāha bhagavā ‘‘yo, bhikkhave, buddhe pasanno, dhamme so pasanno, saṅghe so pasanno’’tiādi.
Therefore, the Blessed One said, "Monks, whoever has faith in the Buddha, he also has faith in the Dhamma, he also has faith in the Saṅgha," and so on.
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các tỳ khưu, ai có niềm tin vào Đức Phật, người đó có niềm tin vào Giáo pháp, người đó có niềm tin vào Tăng đoàn” và các câu tương tự.
Padhānavīriyaṃ ijjhati ‘‘addhā imāya paṭipadāya jarāmaraṇato muccissāmī’’ti sakkaccaṃ padahanato.
Padhānavīriyaṃ ijjhati (the striving energy is successful) by earnest exertion, thinking, "Surely by this practice, I shall be freed from old age and death."
Padhānavīriyaṃ ijjhati (sự tinh cần được thành tựu) là do tinh cần một cách nghiêm túc,* “chắc chắn với con đường này, tôi sẽ thoát khỏi già chết”.
Appa-saddo abhāvattho ‘‘appa-saddassa…pe… kho panā’’tiādīsu viyāti āha ‘‘arogo’’ti.
The word "appa" means absence, as in "of the word 'appa'... etc., there is also"; thus, it states "arogo" (healthy).
Từ appa- có nghĩa là không có, như trong “appa-saddassa…pe… kho panā” và các câu tương tự, nên* nói “arogo” (không bệnh).
Samavepākiniyāti yathābhuttaṃ āhāraṃ samākāreneva paccanasīlāya.
Samavepākiniyā means possessing the characteristic of digesting food uniformly as eaten.
Samavepākiniyāti (với sự tiêu hóa đồng đều) nghĩa là có thói quen tiêu hóa thức ăn đã ăn một cách đồng đều.
Daḷhaṃ katvā paccantī hi gahaṇī ghorabhāvena pittavikārādivasena rogaṃ janeti, sithilaṃ katvā paccantī mandabhāvena vātavikārādivasena.
Indeed, the digestive faculty (gahaṇī) that digests strongly, due to its fierce nature, generates illness in the form of bile disorders, etc., while one that digests weakly, due to its sluggish nature, generates illness in the form of wind disorders, etc.
Thật vậy, ruột già tiêu hóa mạnh sẽ sinh bệnh do tính chất dữ dội, như các bệnh về mật; ruột già tiêu hóa yếu sẽ sinh bệnh do tính chất chậm chạp, như các bệnh về gió.
Tenāha ‘‘nātisītāya nāccuṇhāyā’’ti.
Therefore, it is said: "neither too cold nor too hot."
Vì vậy,* nói “nātisītāya nāccuṇhāyā” (không quá lạnh cũng không quá nóng).
Gahaṇītejassa mandatikkhatāvasena sattānaṃ yathākkamaṃ sītuṇhasahagatāti āha ‘‘atisītagahaṇiko’’tiādi.
Depending on the weakness or intensity of the digestive fire, beings are successively accompanied by cold or heat; therefore, it states "having an excessively cold digestive faculty," etc.
Tùy theo sự yếu và mạnh của nhiệt tiêu hóa, chúng sinh có thể bị lạnh hoặc nóng, nên* nói “atisītagahaṇiko” (người có nhiệt tiêu hóa quá lạnh) và các câu tương tự.
Yāthāvato accayadesanā attano āvikaraṇaṃ nāmāti āha ‘‘yathābhūtaṃ attano aguṇaṃ pakāsetā’’ti.
"To declare one's fault as it actually is, is called revealing one's own demerit as it truly is," thus it is said: "revealing one's own demerit as it truly is."
"Sự thú tội đúng như thật là sự bày tỏ lỗi lầm của mình" – do đó nói: "bày tỏ lỗi lầm của mình đúng như thật".
Udayatthagāminiyāti saṅkhārānaṃ udayaṃ, vayañca paṭivijjhantiyāti ayamettha atthoti āha ‘‘udayañcā’’tiādi.
"Of that which goes to rise and fall" means "that which penetrates the arising and passing away of conditioned phenomena." This is the meaning here, thus it is said: "and the arising" and so on.
"Udayatthagāminiyā" (đi đến sự sanh diệt): nghĩa ở đây là sự quán triệt sự sanh và diệt của các pháp hữu vi (saṅkhāra) – do đó nói: "sự sanh và..." v.v.
Parisuddhāyāti nirupakkilesāya.
"Of that which is purified" means "of that which is free from defilements."
"Parisuddhāyā" (thanh tịnh): không có phiền não.
Nibbijjhituṃ samatthāyāti tadaṅgavasena avasesaṃ pajahituṃ samatthāya.
"Of that which is capable of disenchantment" means "of that which is capable of abandoning the remainder by way of its constituent parts."
"Nibbijjhituṃ samatthāyā" (có khả năng nhàm chán): có khả năng từ bỏ phần còn lại theo cách tadaṅga (tạm thời).
Tassa tassa dukkhassa khayagāminiyāti yaṃ dukkhaṃ imasmiṃ ñāṇe anadhigate pavattārahaṃ, adhigate na pavattati, taṃ sandhāya vadati.
"Of that which goes to the destruction of this and that suffering" refers to that suffering which is liable to arise when this knowledge is not attained, but does not arise when it is attained.
"Tassa tassa dukkhassa khayagāminiyā" (đi đến sự diệt tận của khổ này, khổ kia): điều này được nói đến liên quan đến khổ mà đáng lẽ sẽ phát sinh nếu trí tuệ này chưa được chứng đắc, nhưng khi đã chứng đắc thì không phát sinh.
Tathā hesa yogāvacaro ‘‘cūḷasotāpanno’’ti vuccati.
Indeed, such a yogi is called a "minor stream-enterer."
Quả thật, hành giả ấy được gọi là "tiểu Tu-đà-hoàn" (cūḷasotāpanna).
Āyuno majjhanti avihādīsu yattha yattha uppanno, tattha tattha āyuno majjhaṃ anatikkamitvā.
"In the middle of life" means "without exceeding" the middle of life wherever one is reborn among the Avihas and so forth.
"Āyuno majjhaṃ" (giữa tuổi thọ): ở bất cứ nơi nào đã sanh trong các cõi Avihā v.v., thì không vượt quá giữa tuổi thọ ở đó.
Antarā vāti tassa antarāva orameva.
"Or in between" means "within that," or "below that."
"Antarā vā" (hoặc ở giữa): hoặc ở chính giữa, hoặc thấp hơn.
Majjhaṃ upahaccāti āyuno majjhaṃ aticca.
"Passing the middle" means "exceeding the middle of life."
"Majjhaṃ upahaccā" (vượt quá giữa): vượt quá giữa tuổi thọ.
Tenāha ‘‘atikkamitvā’’ti.
Therefore, it is said: "exceeding."
Do đó nói: "atikkamitvā" (vượt qua).
Appayogenāti anussahanena.
"With little effort" means "without exertion."
"Appayogenā" (do không nỗ lực): do không cố gắng.
Akilamantoti akilanto.
"Without tiring" means "not being tired."
"Akilamanto" (không mệt mỏi): không mệt nhọc.
Sukhenāti akicchena.
"Happily" means "without difficulty."
"Sukhenā" (một cách an lạc): không khó khăn.
Uddhaṃ vāhibhāvena uddhaṃ assa taṇhāsotaṃ, vaṭṭasotañcāti uddhaṃsoto; uddhaṃ vā gantvā paṭilabhitabbato uddhaṃ assa maggasotanti uddhaṃsoto.
"One whose stream flows upwards (Uddhaṃsoto)": one for whom the stream of craving and the stream of saṃsāra flow upwards due to the nature of flowing upwards; or one for whom the stream of the path flows upwards because it is to be attained by going upwards.
"Uddhaṃsoto" (thượng lưu): có dòng ái (taṇhā) và dòng luân hồi (vaṭṭasota) hướng lên trên, hoặc là "uddhaṃsoto" vì dòng đạo (magga) của vị ấy phải được chứng đắc bằng cách đi lên trên.
Akaniṭṭhaṃ gacchatī ti akaniṭṭhagāmī.
"Goes to Akanittha" means akaniṭṭhagāmī (one who goes to Akanittha).
"Akaniṭṭhaṃ gacchatī" (đi đến Akaniṭṭha): là Akaniṭṭhagāmī (người đi đến Akaniṭṭha).
Sodhetvā ti tattha tattha uppajjanto te te devaloke sodhento viya hotīti vuttaṃ ‘‘cattāro devaloke sodhetvā’’ti.
"Purifying" means that being reborn here and there, he is like one who purifies those various deva realms; thus it is said: "purifying the four deva realms."
"Sodhetvā" (thanh lọc): được nói là "thanh lọc bốn cõi trời" vì khi sanh ở từng cõi trời, vị ấy giống như đang thanh lọc các cõi trời đó.
Tattha tattha vā uppajjitvā puna anuppajjanārahabhāveneva tatopi gacchanto devūpapattibhavasaññite attano khandhaloke bhavarāgamalaṃ visodhetvā vikkhambhetvā.
Or, having been reborn here and there, by the very fact of being no longer liable to rebirth, he departs from there too, purifying and subduing the stain of attachment to existence in his own aggregates-realms, which are called deva-birth realms.
Hoặc là, khi đã sanh ở từng nơi đó và không còn khả năng sanh lại nữa, vị ấy thanh lọc và loại bỏ cấu uế tham ái cõi hữu (bhavarāgamalaṃ) trong các cõi uẩn của mình, được gọi là các cõi trời.
Ayañhi avihesu kappasahassaṃ vasanto arahattaṃ pattuṃ asakkuṇitvā atappaṃ gacchati, tatthāpi dve kappasahassāni vasanto arahattaṃ pattuṃ asakkuṇitvā sudassaṃ gacchati, tatthāpi cattārikappasahassāni vasanto arahattaṃ pattuṃ asakkuṇitvā sudassiṃ gacchati, tatthāpi aṭṭhakappasahassāni vasanto arahattaṃ pattuṃ asakkuṇitvā akaniṭṭhaṃ gacchati, tattha vasanto aggamaggaṃ adhigacchati.
Indeed, such a one, residing in Avihā for a thousand kappas, being unable to attain Arahantship, goes to Atappa; even there, residing for two thousand kappas, being unable to attain Arahantship, goes to Sudassa; even there, residing for four thousand kappas, being unable to attain Arahantship, goes to Sudassī; even there, residing for eight thousand kappas, being unable to attain Arahantship, goes to Akanittha; residing there, he attains the supreme path.
Thật vậy, vị này sống một ngàn kiếp ở Avihā mà không thể chứng đắc A-la-hán, rồi đi đến Atappa; ở đó cũng sống hai ngàn kiếp mà không thể chứng đắc A-la-hán, rồi đi đến Sudassa; ở đó cũng sống bốn ngàn kiếp mà không thể chứng đắc A-la-hán, rồi đi đến Sudassī; ở đó cũng sống tám ngàn kiếp mà không thể chứng đắc A-la-hán, rồi đi đến Akaniṭṭha; ở đó sống và chứng đắc đạo quả tối thượng.
319. Cetokhilā nāma atthato vicikicchā kodho ca, te pana yasmiṃ santāne uppajjanti, tassa kharabhāvo kakkhaḷabhāvo hutvā upatiṭṭhanti, pageva attanā sampayuttacittassāti āha ‘‘cittassa thaddhabhāvo’’ti.
319. The cetokhilas are, in essence, doubt and anger. When they arise in a being's continuum, they manifest as harshness and rigidity, especially for the mind associated with them. Thus it is said: "stiffness of mind."
"Cetokhilā" (sự cứng chắc của tâm) về nghĩa là hoài nghi (vicikicchā) và sân hận (kodho). Khi chúng phát sinh trong một dòng tâm thức, chúng trở thành sự cứng rắn, sự thô cứng của tâm thức đó, và càng hơn nữa đối với tâm thức đồng sanh với chúng – do đó nói: "sự cứng chắc của tâm".
Yathā lakkhaṇapāripūriyā gahitāya sabbā satthurūpakāyasirī gahitāva nāma hoti, evaṃ sabbaññutāya sabbā dhammakāyasirī’’ gahitā eva nāma hotīti tadubhayavatthukameva kaṅkhaṃ dassento ‘‘sarīre kaṅkhamāno’’tiādimāha.
Just as by grasping the perfection of marks, all the glory of the Teacher's physical body is grasped, so too by grasping omniscience, all the glory of the Dhamma-body is grasped. Thus, to show doubt concerning both these foundations, it is said: "doubting in the body" and so on.
Như khi nắm bắt được sự hoàn hảo của các đặc tướng thì toàn bộ vẻ đẹp sắc thân của Đức Phật đã được nắm bắt, cũng vậy, khi nắm bắt được sự Toàn Tri thì toàn bộ vẻ đẹp pháp thân đã được nắm bắt. Để chỉ rõ sự hoài nghi có đối tượng là cả hai điều đó, nên nói: "hoài nghi về thân" v.v.
Ātapati kileseti ātappaṃ, sammāvāyāmoti āha ‘‘ātappāyāti vīriyakaraṇatthāyā’’ti.
That which burns defilements is ātappaṃ (ardour). It means right effort, thus it is said: "for ardour, that is, for the making of effort."
"Ātapati kileseti ātappaṃ" (thiêu đốt các phiền não là ātappa), đó là chánh tinh tấn (sammāvāyāma) – do đó nói: "ātappāyāti vīriyakaraṇatthāyā" (vì ātappa là để thực hành tinh tấn).
Punappunaṃ yogāyāti bhāvanaṃ punappunaṃ yuñjanāya.
"For repeated application" means "for repeatedly engaging in meditation."
"Punappunaṃ yogāyā" (để tinh tấn lặp đi lặp lại): để thực hành thiền định lặp đi lặp lại.
Satatakiriyāyāti bhāvanāya nirantarappayogāya.
"For constant activity" means "for continuous application in meditation."
"Satatakiriyāyā" (để hành động liên tục): để thực hành thiền định không gián đoạn.
‘‘Paṭivedhadhamme kaṅkhamāno’’ti ettha kathaṃ lokuttaradhamme kaṅkhā pavattatīti?
In "doubting in the Dhamma of penetration," how can doubt arise concerning supramundane Dhamma?
Trong câu "Paṭivedhadhamme kaṅkhamāno" (hoài nghi về pháp chứng ngộ), làm sao hoài nghi có thể phát sinh trong các pháp siêu thế?
Na ārammaṇakaraṇavasena, anussavākāraparivitakkaladdhe parikappitarūpe kaṅkhā pavattatīti dassento āha ‘‘vipassanā…pe… vadanti, taṃ atthi nu kho natthīti kaṅkhatī’’ti.
Not in the sense of being an object, but doubt arises concerning concepts fashioned through conjecture based on hearsay. Thus it is said: "Vipassanā... and so on... they say, 'Is that real or not?' — he doubts."
Không phải theo cách lấy làm đối tượng, mà là hoài nghi phát sinh trong các hình thái giả định được tạo ra từ sự suy tư và nghe nói – để chỉ rõ điều đó, nên nói: "vipassanā... v.v. ... họ nói, có hay không có điều đó thì hoài nghi".
Sikkhāti cettha pubbabhāgasikkhā veditabbā.
"Training" here should be understood as preliminary training.
"Sikkhā" (sự học tập) ở đây nên được hiểu là sự học tập ở giai đoạn sơ khởi.
‘‘Kāmañcettha visesuppattiyā mahāsāvajjatāya ceva saṃvāsanimittaghaṭṭanāhetu abhiṇhuppattikatāya ca ‘sabrahmacārīsū’ti kopassa visayo visesetvā vutto, tato aññatthāpi pana kopo ‘na cetokhilo’ti na sakkā viññātu’’nti keci.
Some say: "Even though anger against fellow bhikkhus is specifically mentioned here as its domain, due to the magnitude of the fault in causing a special outcome, and because of its frequent occurrence as a cause for friction in communal living, anger in other contexts cannot be understood as 'not a cetokhila'."
Một số người nói: "Mặc dù ở đây, đối tượng của sân hận được đặc biệt chỉ rõ là 'sabrahmacārīsu' (đối với các vị đồng phạm hạnh) vì sự phát sinh đặc biệt của nó, sự nguy hiểm lớn và sự phát sinh thường xuyên do gây xích mích trong sự chung sống, nhưng không thể hiểu rằng sân hận ở nơi khác không phải là 'cetokhilo' (sự cứng chắc của tâm)".
Yadi evaṃ vicikicchāyapi ayaṃ nayo āpajjati, tasmā yathārutavaseneva gahetabbaṃ.
If so, the same principle would apply to doubt. Therefore, it should be taken according to the literal meaning.
Nếu vậy, nguyên tắc này cũng áp dụng cho hoài nghi (vicikicchā). Do đó, nên hiểu theo nghĩa đen.
320. Pavattituṃ appadānavasena kusalacittaṃ vinibandhantīti cetasovinibandhā. Taṃ pana vinibandhantā muṭṭhigāhaṃ gaṇhantī viya hontīti āha ‘‘cittaṃ bandhitvā’’tiādi.
320. They bind the wholesome mind by not allowing it to proceed, hence they are cetasovinibandhā. When they bind, it is as if they take a firm grasp. Thus it is said: "binding the mind" and so on.
"Cetasovinibandhā" (sự trói buộc của tâm) là những điều trói buộc tâm lành, không cho nó phát triển. Những điều trói buộc này giống như nắm chặt một nắm tay – do đó nói: "trói buộc tâm" v.v.
Kāmagiddho puggalo vatthukāme viya kilesakāmepi assādeti abhinandatīti vuttaṃ ‘‘vatthukāmepi kilesakāmepī’’ti.
A person greedy for sensual pleasures relishes and delights in both material and defilement-based sensual pleasures. Thus it is said: "in material sensual pleasures and in defilement-based sensual pleasures."
Một người tham đắm dục lạc thì hưởng thụ và hoan hỷ cả trong dục vật (vatthukāma) lẫn dục phiền não (kilesakāma) – do đó nói: "cả trong dục vật lẫn dục phiền não".
Attano kāyeti attano karajakāye, attabhāve vā.
"In one's own body" means "in one's own physical body" or "in one's own existence."
"Attano kāye" (trong thân của mình): trong thân do nghiệp tạo của mình, hoặc trong tự ngã của mình.
Bahiddhārūpeti paresaṃ kāye, anindriyabaddharūpe ca.
"In external forms" means "in the bodies of others" and "in forms not associated with faculties."
"Bahiddhārūpe" (trong sắc bên ngoài): trong thân của người khác, và trong sắc không gắn liền với giác quan.
Udaraṃ avadihati upacinoti paripūretīti udarāvadehakaṃ.
That which fills up, accumulates, and completes the belly is udarāvadehakaṃ (indulgence in eating).
"Udaraṃ avadihati upacinoti paripūretīti udarāvadehakaṃ" (làm đầy, tích lũy, làm no bụng là udarāvadehaka).
Seyyasukhanti seyyāya sayanavasena uppajjanakasukhaṃ.
"Comfort of lying down" means "the pleasure arising from lying down."
"Seyyasukhaṃ" (hạnh phúc của sự nằm): hạnh phúc phát sinh do nằm ngủ.
Saṃparivattakanti saṃparivattetvā.
"Rolling over" means "rolling back and forth."
"Saṃparivattakaṃ" (sự lăn lộn): lăn qua lăn lại.
Paṇidhāyāti taṇhāvasena paṇidahitvā.
"Aspirations" means "aspirations based on craving."
"Paṇidhāyā" (do ước nguyện): do ước nguyện theo tham ái.
Iti pañcavidhopi lobhaviseso eva cetovinibandho vuttoti veditabbo.
Thus, it should be understood that all five kinds of specific greed are called cetasovinibandhas.
Như vậy, cần hiểu rằng cả năm loại tham ái đặc biệt này đều được gọi là "cetasovinibandha".
Lokiyāneva kathitāni rūpindriyānaṃyeva kathitattā.
"The mundane ones are declared" because only the rūpindriyas (sense-faculties related to form) are declared.
"Lokiyāneva kathitāni" (chỉ được nói là thế gian) vì chỉ nói đến các giác quan sắc pháp.
Paṭhamadutiyacatutthāni lokiyāni parittabhūmakattā.
"The first, second, and fourth are mundane" because their scope is limited.
"Paṭhamadutiyacatutthāni lokiyāni" (thứ nhất, thứ hai, thứ tư là thế gian) vì chúng thuộc về các cõi giới hạn (parittabhūmaka).
Tatiyapañcamāni kāmarūpaggabhūmikattā, kāmarūpārūpaggabhūmikattā ca.
"The third and fifth" because their scope extends to the highest planes of the kāma and rūpa realms, and to the highest planes of the kāma, rūpa, and arūpa realms, respectively.
"Tatiyapañcamāni" (thứ ba và thứ năm) vì chúng thuộc về các cõi dục giới và sắc giới cao nhất, và các cõi dục giới, sắc giới, vô sắc giới cao nhất.
Lokiyalokuttarāni kathitānīti ānetvā yojanā.
"Mundane and supramundane" is the way to connect and understand it.
"Lokiyalokuttarāni kathitānīti ānetvā yojanā" (được nói là thế gian và siêu thế) là cách kết nối để giải thích.
‘‘Samathavipassanāmaggaphalavasenā’’ti vattabbaṃ.
It should be said: "by way of samatha, vipassanā, path, and fruit."
Nên nói: "theo cách của samatha (chỉ), vipassanā (quán), đạo và quả".
‘‘Samathavipassanāmaggavasenā’’ti vuttaṃ.
It is said: "by way of samatha, vipassanā, and the path."
Đã nói: "theo cách của samatha, vipassanā và đạo".
321. Nissarantīti nissaraṇīyāti vattabbe rassaṃ katvā niddeso.
321. "Nissaraṇīyā" (leading to escape) is indicated by the shortening of the vowel, when it should be "nissarantī" (those who escape).
"Nissarantīti nissaraṇīyā" (những gì thoát ly là nissaraṇīya): từ được chỉ định bằng cách rút ngắn âm tiết.
Kattari hesa anīya-saddo yathā ‘‘niyyānikā’’ti.
Indeed, this suffix -anīya is in the agent sense, like "niyyānikā" (leading out).
Đây là tiếp vĩ ngữ anīya ở dạng chủ động, như trong "niyyānikā" (dẫn đến sự thoát ly).
Tenāha ‘‘nissaṭā’’ti.
Therefore, it is said: "escaped."
Do đó nói: "nissaṭā" (đã thoát ly).
Kuto pana nissaṭāti?
From where, then, have they escaped?
Vậy thoát ly từ đâu?
Yathāsakaṃ paṭipakkhato.
Each from its respective opponent.
Từ đối nghịch của mỗi loại.
Nijjīvaṭṭhena dhātuyoti āha ‘‘attasuññasabhāvā’’ti.
"Dhātuyo" (elements) in the sense of being lifeless. Thus it is said: "of a self-empty nature."
"Dhātuyo" (các giới) theo nghĩa không có sinh mạng – do đó nói: "attasuññasabhāvā" (bản chất không có tự ngã).
Atthato pana dhammadhātumanoviññāṇadhātuvisesā.
In essence, they are specific varieties of dhammadhātu (element of phenomena) and manoviññāṇadhātu (element of mind-consciousness).
Nhưng về nghĩa, chúng là những loại đặc biệt của pháp giới (dhammadhātu) và ý thức giới (manoviññāṇadhātu).
Tādisassa bhikkhuno kilesavasena kāmesu manasikāro nāma natthīti āha ‘‘vīmaṃsanattha’’nti.
For such a bhikkhu, there is no mental engagement with sensual pleasures in terms of defilements. Thus it is said: "for investigation."
Một tỳ-kheo như vậy không có sự tác ý đối với các dục lạc theo cách phiền não – do đó nói: "vīmaṃsanatthaṃ" (để thẩm sát).
‘‘Nekkhammanissitaṃ idāni me cittaṃ, kiṃ nu kho kāmavitakkopi uppajjatī’’ti vīmaṃsantassāti attho.
The meaning is: "Now my mind is inclined towards renunciation; does a thought of sensual pleasure arise?" — to one who investigates thus.
Nghĩa là: "Tâm tôi bây giờ đã nương tựa vào sự xuất ly, liệu có còn tư duy về dục lạc phát sinh không?" – đó là sự thẩm sát.
Pakkhandanaṃ nāma anuppaveso, so pana tattha natthīti āha ‘‘na pavisatī’’ti.
"Entering into" is pakkhandanaṃ (penetration), but that is not present there. Thus it is said: "does not enter."
"Pakkhandanaṃ" (sự nhảy vào) là sự xâm nhập, nhưng điều đó không có ở đó – do đó nói: "na pavisatī" (không xâm nhập).
Pasādaṃ nāma abhirucisantiṭṭhānaṃ, vimuccanaṃ adhimuccananti taṃ sabbaṃ pakkhipanto vadati ‘‘pasādaṃ nāpajjatī’’tiādi.
"Pasādaṃ" (clarity/faith) means "settling with delight," "liberation," "determination." Including all of that, it is said: "does not attain clarity" and so on.
"Pasādaṃ" (sự tịnh tín) là sự an trú của niềm hoan hỷ, sự giải thoát là sự quyết định – bao gồm tất cả những điều đó, nên nói: "pasādaṃ nāpajjatī" v.v.
Evaṃbhūtaṃ panassa cittaṃ tattha kathaṃ tiṭṭhatīti āha ‘‘yathā panā’’tiādi.
How then does such a mind remain there? Thus it is said: "just as" and so on.
Vậy tâm của vị ấy an trú ở đó như thế nào? – do đó nói: "yathā panā" v.v.
Tanti paṭhamajjhānaṃ.
"That" refers to the first jhāna.
"Taṃ" (điều đó): là thiền thứ nhất (paṭhamajjhāna).
Assāti bhikkhuno.
Assā refers to a bhikkhu.
Assā có nghĩa là của vị tỳ khưu.
Cittaṃ pakkhandatīti parikammacittena saddhiṃ jhānacittaṃ ekaṭṭhavasena ekajjhaṃ gahetvā vadati.
Cittaṃ pakkhandatī means speaking by taking the jhāna-citta as one with the preparatory citta, as being of a single essence.
Cittaṃ pakkhandatī có nghĩa là nói về tâm thiền định cùng với tâm chuẩn bị, được gộp chung lại như một.
Gocare gatattāti attano ārammaṇe eva pavattattā.
Gocare gatattā means being engaged in its own object.
Gocare gatattā có nghĩa là do chỉ vận hành trong cảnh giới của chính nó.
Ahānabhāgiyattāti ṭhitibhāgiyattā, visesabhāgiyattā vā.
Ahānabhāgiyattā means belonging to the sphere of permanence, or to the sphere of distinction.
Ahānabhāgiyattā có nghĩa là thuộc phần an trú, hoặc thuộc phần thù thắng.
Suṭṭhu vimuttanti vikkhambhanavimuttiyā sammadeva vimuttaṃ.
Suṭṭhu vimuttaṃ means truly liberated by liberation through suppression.
Suṭṭhu vimuttaṃ có nghĩa là hoàn toàn giải thoát bằng sự giải thoát trấn áp (vikkhambhanavimutti).
Cittassa kāyassa ca hananato vighāto, dukkhaṃ.
Vighāto is affliction from the striking of the mind and body, which is suffering.
Do làm tổn hại tâm và thân nên gọi là vighāta, tức khổ.
Paridahanato pariḷāho, kāmadaratho.
Pariḷāho is anguish from burning, the distress of sensual pleasures.
Do thiêu đốt nên gọi là pariḷāha, tức sự bức bách của các dục.
Na vedayati anuppajjanato.
Na vedayati means does not feel, because it does not arise.
Na vedayati (không cảm thọ) do không khởi lên.
Nissaranti tatoti nissaraṇaṃ. Ke nissaranti?
They emerge from that, hence nissaraṇaṃ (escape). Who emerges?
Từ đó thoát ra nên gọi là nissaraṇaṃ (sự thoát ly). Ai thoát ra?
Kāmā.
Sensual pleasures.
Các dục.
Evañca katvā kāmānanti kattari sāmivacanaṃ suṭṭhu yujjati.
And so, the genitive case kāmānaṃ (of sensual pleasures) in the sense of the agent is entirely appropriate.
Và khi đã làm như vậy, sở hữu cách chủ thể kāmānaṃ (của các dục) rất phù hợp.
Yadaggena kāmā tato ‘‘nissaṭā’’ti vuccanti, tadaggena jhānampi kāmato ‘‘nissaṭa’’nti vattabbataṃ labhatīti vuttaṃ ‘‘kāmehi nissaṭattā’’ti.
It is said ‘‘kāmehi nissaṭattā’’ (because it has emerged from sensual pleasures) meaning that since sensual pleasures are said to have ‘emerged’ from that state, by the same token, jhāna also becomes worthy of being called ‘emerged’ from sensual pleasures.
Vì các dục được gọi là “đã thoát ra” từ đó, nên thiền định cũng được gọi là “đã thoát ra” khỏi các dục, do đó đã nói “kāmehi nissaṭattā” (do đã thoát ly khỏi các dục).
Evaṃ vikkhambhanavasena kāmanissaraṇaṃ vatvā idāni samucchedavasena accantatova nissaraṇaṃ dassetuṃ ‘‘yo panā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus spoken of the emergence from sensual pleasures by way of suppression, the expression ‘‘yo panā’’ (but whoever) and so on is stated now to show the emergence completely by way of eradication.
Sau khi nói về sự thoát ly khỏi các dục theo cách trấn áp như vậy, bây giờ để chỉ sự thoát ly hoàn toàn theo cách đoạn diệt, đã nói “yo panā” (còn ai) v.v.
Yasmā arūpajjhānaṃ pādakaṃ katvā aggamaggaṃ adhigantvā arahatte ṭhitassa cittaṃ sabbaso rūpehi nissaṭaṃ nāma hoti.
Because the mind of one who has attained arahatship by making the formless jhāna a basis and achieving the supreme path is truly entirely emerged from forms.
Bởi vì tâm của người đã đạt được quả vị A-la-hán sau khi chứng đắc đạo quả tối thượng bằng cách lấy các thiền vô sắc làm nền tảng, thì hoàn toàn thoát ly khỏi các sắc.
Tassa hi phalasamāpattito vuṭṭhāya vīmaṃsanatthaṃ rūpābhimukhaṃ cittaṃ pesentassa idamakkhātanti samathayānikānaṃ vasena heṭṭhā cattāro vārā kathitā, idaṃ pana sukkhavipassakassa vasenāti āha ‘‘suddhasaṅkhāre’’tiādi.
Indeed, for such a person, upon emerging from the fruition attainment, the mind, when directed towards forms for examination, is said to be as described. Thus, the four preceding instances were explained from the perspective of those who follow the path of tranquility, but this is from the perspective of a dry-insight meditator, hence it is said ‘‘suddhasaṅkhāre’’ (in pure formations) and so on.
Đối với người đó, sau khi xuất khỏi quả định, khi phóng tâm hướng về sắc để quán sát, thì điều này đã được tuyên bố. Do đó, bốn lần đầu đã được nói theo cách của những người tu tịnh chỉ (samathayānika), còn điều này thì theo cách của người tu thuần quán (sukkhavipassaka), nên đã nói “suddhasaṅkhāre” (các hành thuần túy) v.v.
Puna sakkāyo natthīti uppannanti idāni me sakkāyappabandho natthīti vīmaṃsantassa uppannaṃ.
Puna sakkāyo natthīti uppannaṃ (again, 'there is no self-identity' has arisen) means that which arose in one examining "now the continuum of self-identity no longer exists for me."
Puna sakkāyo natthīti uppannaṃ (lại khởi lên rằng không còn thân kiến nữa) có nghĩa là khởi lên khi quán sát rằng bây giờ không còn sự liên tục của thân kiến nữa.
322. Vimuttiyā vaṭṭadukkhato vimuccanassa āyatanāni kāraṇāni vimuttāyatanānīti āha ‘‘vimuccanakāraṇānī’’ti.
322. The places or reasons for liberation from the suffering of saṃsāra are vimuttāyatanāni, hence it is said ‘‘vimuccanakāraṇānī’’ (reasons for liberation).
322. Các xứ (āyatana) là nguyên nhân của sự giải thoát khỏi khổ luân hồi, nên gọi là vimuttāyatana (xứ giải thoát). Do đó đã nói “vimuccanakāraṇānī” (các nguyên nhân của sự giải thoát).
Pāḷiatthaṃ jānantassāti ‘‘idha sīlaṃ āgataṃ, idha samādhi, idha paññā’’tiādinā taṃ taṃ pāḷiatthaṃ yāthāvato jānantassa.
Pāḷiatthaṃ jānantassā means for one who truly understands the meaning of that particular Pāḷi, saying, "here sīla is mentioned, here samādhi, here paññā," and so on.
Pāḷiatthaṃ jānantassā có nghĩa là người biết rõ ý nghĩa của từng phần Pāḷi, chẳng hạn như “ở đây nói về giới, ở đây nói về định, ở đây nói về tuệ” v.v.
Pāḷiṃ jānantassāti tadatthajotanaṃ pāḷiṃ yāthāvato upadhārentassa.
Pāḷiṃ jānantassā means for one who truly comprehends the Pāḷi that illuminates its meaning.
Pāḷiṃ jānantassā có nghĩa là người quán sát kỹ lưỡng Pāḷi làm sáng tỏ ý nghĩa đó.
Taruṇapītīti sañjātamattā mudukā pīti jāyati.
Taruṇapīti is a nascent, tender joy that arises.
Taruṇapītī có nghĩa là hỷ non nớt, mềm mại vừa mới sinh khởi.
Kathaṃ jāyati?
How does it arise?
Nó sinh khởi như thế nào?
Yathādesitadhammaṃ upadhārentassa tadanucchavikameva attano kāyavacīmanosamācāraṃ pariggaṇhantassa somanassappattassa pamodalakkhaṇaṃ pāmojjaṃ jāyati.
For one who comprehends the Dhamma as taught and adopts conduct in body, speech, and mind that is appropriate to it, a joy characterized by delight, leading to happiness, arises.
Khi quán sát pháp đã được giảng dạy, và nắm giữ hành vi thân, khẩu, ý của mình phù hợp với pháp đó, thì niềm hoan hỷ (pāmojja) có đặc tính vui mừng sinh khởi trong người đã đạt được sự hoan hỷ (somanassa).
Tuṭṭhākārabhūtā balavapītīti purimuppannāya pītiyā vasena laddhāsevanattā ativiya tuṭṭhākārabhūtā kāyacittadarathapassambhanasamatthāya passaddhiyā paccayo bhavituṃ samatthā balappattā pīti jāyati.
Tuṭṭhākārabhūtā balavapīti means a strong joy, which, due to its cultivation based on previously arisen joy, becomes intensely delightful, capable of becoming a condition for the tranquility that is able to calm the agitation of body and mind.
Tuṭṭhākārabhūtā balavapītī có nghĩa là do đã được thực hành theo hỷ đã sinh khởi trước đó, nên hỷ mạnh mẽ (balappattā pīti) sinh khởi, có khả năng trở thành nhân duyên cho sự khinh an (passaddhi) có khả năng làm lắng dịu sự bức bách của thân và tâm, và có đặc tính của sự hài lòng tột độ.
Yasmā nāmakāye passaddhe rūpakāyopi passaddho eva hoti, tasmā ‘‘nāmakāyo paṭipassambhati’’ icceva vuttaṃ.
Since, when the nāma-kāya is tranquil, the rūpa-kāya also becomes tranquil, therefore it is said: ‘‘nāmakāyo paṭipassambhati’’ (the mental body becomes tranquil).
Bởi vì khi danh thân được khinh an, thì sắc thân cũng khinh an, do đó đã nói “nāmakāyo paṭipassambhati” (danh thân được khinh an) như vậy.
Sukhaṃ paṭilabhatīti vakkhamānassa cittasamādhānassa paccayo bhavituṃ samatthaṃ cetasikaṃ nirāmisaṃ sukhaṃ paṭilabhati vindati.
Sukhaṃ paṭilabhati (attains happiness) means one obtains or experiences a mental, unworldly happiness capable of becoming a condition for the concentration of mind that will be spoken of.
Sukhaṃ paṭilabhatī có nghĩa là đạt được, tìm thấy lạc vô nhiễm (nirāmisaṃ sukha) thuộc về tâm, có khả năng trở thành nhân duyên cho sự định tâm sắp được nói đến.
‘‘Samādhiyatī’’ti ettha na yo koci samādhi adhippeto, atha kho anuttarasamādhīti dassento ‘‘arahatta phalasamādhinā samādhiyatī’’ti āha.
In "samādhiyatī" (is concentrated), not just any concentration is intended; rather, it indicates supreme concentration, hence it is said: ‘‘arahatta phalasamādhinā samādhiyatī’’ (is concentrated by the fruition-concentration of arahatship).
Trong câu “Samādhiyatī” (được định), không phải bất kỳ định nào cũng được đề cập, mà là định vô thượng. Để chỉ rõ điều đó, đã nói “arahatta phalasamādhinā samādhiyatī” (được định bằng quả định A-la-hán).
‘‘Ayañhī’’tiādi tassā desanāya tādisassa puggalassa yathāvuttasamādhipaṭilābhassa kāraṇabhāvavibhāvanaṃ.
‘‘Ayañhī’’ (for this) and so on is an explanation of that teaching being the cause for such a person's attainment of the aforementioned concentration.
“Ayañhī” (đây là) v.v. là sự giải thích về nguyên nhân của sự chứng đắc định như đã nói của người như vậy đối với lời giảng dạy đó.
Tassa vimuttāyatanabhāvo.
Its nature as an abode of liberation.
Đó là xứ giải thoát của người ấy.
Osakkitunti nayituṃ.
Osakkituṃ means to lead.
Osakkituṃ có nghĩa là để dẫn dắt.
Samādhiyeva samādhinimittanti kammaṭṭhānapāḷiāruḷho samādhiyeva parato uppajjanakabhāvanāsamādhissa kāraṇabhāvato samādhinimittaṃ.
Samādhiyeva samādhinimittaṃ means that the concentration established in the meditation text itself is the sign of concentration, because it is the cause for the subsequent concentration in development.
Samādhiyeva samādhinimittaṃ có nghĩa là chính định đã được đề cập trong bài kinh về đề mục thiền định là tướng định (samādhinimitta), vì nó là nguyên nhân của thiền định tu tập sẽ sinh khởi sau này.
Tenāha ‘‘ācariyasantike’’tiādi.
Therefore, he said ‘‘ācariyasantike’’ (in the presence of a teacher) and so on.
Vì vậy đã nói “ācariyasantike” (nơi vị thầy) v.v.
323. Attānaṃ adhi ajjhattā, adhi-saddo samāsavisaye adhikāratthaṃ, pavattiatthañca gahetvā pavattatīti attānaṃ adhikicca uddissa pavattā ajjhattā; ajjhattesu bhavāni ajjhattikānīti niyakajjhattesupi abbhantarāni cakkhādīni vuccanti, tāni pana yena ajjhattabhāvena ‘‘ajjhattikānī’’ti vuccanti, tamatthaṃ pākaṭaṃ katvā dassento ‘‘ajjhattikānī’’ti āha.
323. Ajjhattā means internal, with the prefix adhi in compounds conveying the meaning of "regarding" or "pertaining to." Thus, ajjhattā means pertaining to or aimed at oneself. Ajjhattikāni means things that are internal, referring to the innermost eye and so on, even among one's own internal things. He makes that meaning clear by saying ‘‘ajjhattikānī’’.
323. Hướng về tự thân (attānaṃ adhi) nên gọi là ajjhattā (nội). Từ adhi trong trường hợp hợp chất mang ý nghĩa vượt trội và vận hành, nên ajjhattā có nghĩa là vận hành hướng về tự thân; những gì sinh khởi trong nội nên gọi là ajjhattikāni (nội xứ). Ngay cả trong các nội xứ của chính mình, các căn như mắt v.v. cũng được gọi là nội xứ. Để làm rõ ý nghĩa mà chúng được gọi là “ajjhattikāni” theo ý nghĩa nội xứ đó, đã nói “ajjhattikānī” (các nội xứ).
Saddatthato pana ajjhattajjhattāniyeva ajjhattajjhattikāni yathā ‘‘venayiko’’ti (ma. ni. 1.246; a. ni. 8.11; pārā. 8) daṭṭhabbaṃ.
From the perspective of word meaning, ajjhattajjhattikāni means internal of the internal, as should be understood from "venayiko" (disciplinarian).
Tuy nhiên, theo ngữ nghĩa, chính nội xứ của nội xứ là ajjhattajjhattikāni (nội nội xứ), như trong trường hợp “venayiko” (Ma. Ni. 1.246; Tăng. Ni. 8.11; Pārā. 8) cần được xem xét.
Tato ajjhattatoti tato ajjhattajjhattato, yāni ajjhattikāni vuttāni.
Tato ajjhattato means from that internal of the internal, which are called internal.
Tato ajjhattato có nghĩa là từ nội nội xứ đó, tức là những gì đã được nói là nội xứ.
Ajjhattikānañhi paṭiyogīni bāhirāni ajjhattadhammānaṃ viya bahiddhādhammā.
Indeed, the external are the counterparts of the internal, just as external phenomena are counterparts to internal phenomena.
Đối lại với nội xứ (ajjhattika) là ngoại xứ (bāhira), giống như đối lại với nội pháp (ajjhattadhamma) là ngoại pháp (bahiddhadhamma).
‘‘Ajjhattikānī’’ti hi saparasantānikāni cakkhādīni vuccanti, tathā rūpādīni ‘‘bāhirānī’’ti.
For ‘‘Ajjhattikānī’’ refers to internal things like the eye, belonging to one's own or another's continuum; similarly, ‘‘bāhirānī’’ refers to external things like forms.
“Ajjhattikāni” (các nội xứ) có nghĩa là các căn như mắt v.v. thuộc về tự thân và thân người khác, và tương tự, các sắc như sắc v.v. là “bāhirāni” (các ngoại xứ).
Ajjhattāni pana sasantānikā eva cakkhurūpādayo, tato aññeva bahiddhāti.
But ajjhattāni refers only to one's own internal things such as the eye and forms; other things are external.
Còn các nội xứ (ajjhattāni) là các căn như mắt, sắc v.v. chỉ thuộc về tự thân, còn những thứ khác là ngoại xứ (bahiddhā).
‘‘Viññāṇasamūhā’’ti ettha yadipi tesaṃ viññāṇānaṃ samodhānaṃ natthi bhinnakālikattā, cittena pana ekajjhaṃ abhisaṃyūhanavasena samūhatā vuttā yathā ‘‘vedanākkhandho’’ti.
In ‘‘Viññāṇasamūhā’’ (aggregates of consciousness), although there is no aggregation of these consciousnesses due to their momentary nature, their aggregation is spoken of by way of their being collected into one by the mind, just as in ‘‘vedanākkhandho’’ (the aggregate of feeling).
Trong câu “viññāṇasamūhā” (các nhóm thức), mặc dù không có sự tập hợp của các thức đó vì chúng có thời điểm khác nhau, nhưng sự tập hợp đã được nói theo cách gom chung lại bằng tâm, như trong “vedanākkhandho” (uẩn thọ).
Cakkhupasādanissitanti cakkhupasādaṃ nissāya paccayaṃ labhitvā uppannaṃ kusalākusalavipākaviññāṇaṃ cakkhuviññāṇatāsāmaññena ekajjhaṃ katvā vuttaṃ.
Cakkhupasādanissitaṃ (dependent on eye-sensitivity) means the wholesome or unwholesome resultant consciousness that arises by relying on eye-sensitivity, which is spoken of as a single entity under the common designation of eye-consciousness.
Cakkhupasādanissitaṃ có nghĩa là thức thiện, bất thiện, dị thục sinh khởi nương tựa vào nhãn tịnh sắc, được nói chung là nhãn thức.
Cakkhusannissito samphasso, na cakkhudvāriko.
Cakkhusannissito samphasso is contact connected with the eye, not contact via the eye-door.
Cakkhusannissito samphasso là xúc nương tựa vào nhãn, không phải xúc qua nhãn môn.
Ime dasa samphasseti ime pasādavatthuke dasa vipākasamphasse ṭhapetvā.
Ime dasa samphasse (these ten kinds of contact) means excluding these ten resultant contacts that are based on the sense-faculties.
Ime dasa samphasse có nghĩa là trừ bỏ mười xúc dị thục này dựa trên tịnh sắc.
Eteneva nayenāti etena phasse vutteneva nayena.
Eteneva nayenā means by the same method as spoken of for contact.
Eteneva nayenā có nghĩa là theo cách đã nói về xúc này.
Taṇhāchakke taṇhaṃ ārabbha pavattāpi taṇhā dhammataṇhāti veditabbā.
In the six-fold craving, even craving that arises with respect to craving should be understood as dhammataṇhā (craving for phenomena).
Trong sáu ái, ái khởi lên do duyên ái cũng cần được hiểu là dhammataṇhā (pháp ái).
Appaṭissayoti appaṭissavo, va-kārassa ya-kāraṃ katvā niddeso.
Appaṭissayo means appaṭissavo, a designation made by changing the 'va' sound to 'ya'.
Appaṭissayo có nghĩa là appaṭissavo, là sự chỉ định bằng cách thay chữ va thành ya.
Garunā kismiñci vutte gāravavasena paṭissavanaṃ paṭissavo, paṭissavabhūtaṃ, taṃsabhāgañca yaṃ kiñci gāravaṃ, natthi etasmiṃ paṭissavoti appaṭissavo, gāravarahito.
Paṭissavo is respectful acquiescence when something is said by a teacher, or anything similar to respectful acquiescence, any kind of respect. Appaṭissavo means without this respectful acquiescence, devoid of respect.
Paṭissavo là sự vâng lời do tôn kính khi bậc thầy nói điều gì đó, hoặc bất kỳ sự tôn kính nào có tính chất vâng lời; appaṭissavo là không có sự vâng lời đó, tức là không có sự tôn kính.
Tenāha ‘‘anīcavuttī’’ti.
Therefore, it is said ‘‘anīcavuttī’’ (not lowly spoken).
Vì vậy đã nói “anīcavuttī” (không nói lời hạ tiện).
Yathā cetiyaṃ uddissa kataṃ satthu katasadisaṃ, evaṃ cetiyassa purato kataṃ satthu purato katasadisaṃ evāti āha ‘‘parinibbute panā’’tiādi.
Just as that which is done dedicating to a cetiya is similar to that done to the Teacher, so too that which is done in front of a cetiya is similar to that done in front of the Teacher; thus it is said in ‘‘parinibbute pana’’ and so on.
Giống như việc làm điều gì đó hướng về một bảo tháp là giống như làm điều đó cho Đức Phật, và làm điều gì đó trước một bảo tháp là giống như làm điều đó trước Đức Phật, nên đã nói “sau khi Đức Phật nhập Niết Bàn” v.v.
Sakkaccaṃ na gacchatīti ādaraṃ gāravaṃ uppādetvā na upasaṅkamati.
Sakkaccaṃ na gacchati means one does not approach respectfully, without generating reverence and respect.
Không đi một cách cung kính có nghĩa là không đến gần với sự tôn trọng và kính ngưỡng.
Yathā sikkhāya ekadese kopite, agārave ca kate sabbā sikkhā kuppati, sabbattha ca agāravaṃ kataṃ nāma hoti samudāyato saṃvarasamādānaṃ avayavato bhedoti.
Just as when one part of the training is violated, and disrespect is shown, the entire training is violated, and disrespect is shown everywhere; meaning the collective undertaking of restraint is broken in its parts.
Giống như khi một phần của học giới bị vi phạm, và sự bất kính được thực hiện, tất cả học giới đều bị vi phạm, và sự bất kính được coi là đã thực hiện ở khắp mọi nơi; sự giữ giới toàn bộ bị phá vỡ từng phần.
Evaṃ ekabhikkhusmiṃpi…pe… agāravo katova hoti. Anādariyamattenapi sikkhāya aparipūriyevāti āha ‘‘apūrayamānova sikkhāya agāravo nāmā’’ti.
Thus, even towards one bhikkhu… (etc.) …disrespect is indeed shown. Even by merely disrespecting, the training is not fulfilled. Therefore, it is said, ‘‘by not fulfilling the training, one is called disrespectful.’’
Tương tự, ngay cả đối với một vị tỳ khưu…v.v… sự bất kính cũng đã được thực hiện. Chỉ riêng sự thiếu tôn trọng cũng khiến học giới không được hoàn thành, nên đã nói “chỉ riêng việc không hoàn thành học giới đã là sự bất kính.”
Appamādalakkhaṇaṃ sammāpaṭipatti.
Appamādalakkhaṇaṃ (the characteristic of diligence) is right practice.
Đặc tính của sự không phóng dật là sự thực hành đúng đắn.
Duvidhanti dhammāmisavasena duvidhaṃ.
Duvidhaṃ (twofold) means twofold in terms of Dhamma and material gain.
Hai loại là hai loại theo nghĩa Pháp và tài vật.
Somanassūpavicārāti somanassasahagatā vicārā adhippetā, upasaddo ca nipātamattanti āha ‘‘somanassasampayuttā vicārā’’ti.
Somanassūpavicārā refers to investigations accompanied by joy; the prefix "upa" is merely a particle. Thus, it is said, ‘‘somanassasampayuttā vicārā’’ (investigations associated with joy).
Somanassūpavicārā (tầm tứ hỷ lạc) được hiểu là những sự quán sát (vicārā) đi kèm với sự hoan hỷ (somanassa), và từ upa chỉ là một giới từ, nên đã nói “những sự quán sát đi kèm với sự hoan hỷ.”
Tathā hissa abhidhamme (dha. sa. 8) ‘‘cāro vicāro…pe… upavicāro’’ti niddeso pavatto.
For indeed, in the Abhidhamma, the designation "cāro vicāro... (etc.) ... upavicāro" occurs.
Vì vậy, trong Vi Diệu Pháp (Dhs. 8), đã có một sự giải thích như sau: “cāro, vicāro…v.v… upavicāro.”
Somanassakāraṇabhūtanti sabhāvato, saṅkappatopi somanassassa uppattiyā paccayabhūtaṃ.
Somanassakāraṇabhūtaṃ (that which is a cause of joy) is by nature, and also by intention, a condition for the arising of joy.
Là nguyên nhân của sự hoan hỷ là một điều kiện để sự hoan hỷ phát sinh do bản chất và do ý định.
Kāmaṃ parittabhūmakā vitakkavicārā aññamaññamaviyogino, kiriyābhedato pana paṭhamābhinipātatāya vitakkassa byāpāro sātisayo.
Indeed, vitakka and vicāra, belonging to the minor plane, are inseparable from each other, but due to the difference in function, the activity of vitakka is primary, being the first impingement.
Mặc dù tầm và tứ thuộc về các tầng thiền thấp hơn không thể tách rời nhau, nhưng về sự khác biệt trong hoạt động, hoạt động của tầm (vitakka) là nổi bật hơn do sự khởi đầu ban đầu.
Tato paraṃ vicārassāti taṃ sandhāya ‘‘vitakketvā’’ti pubbakālakiriyāvasena vatvā ‘‘vicārena paricchindatī’’ti vuttaṃ.
After that is the activity of vicāra. With reference to this, having said "vitakketvā" (having applied) in the sense of a past participle, it is then said ‘‘vicārena paricchindati’’ (one examines with investigation).
Sau đó là của tứ (vicāra), và dựa vào điều đó, sau khi nói “vitakketvā” (tầm cầu) dưới dạng động từ quá khứ phân từ, đã nói “quán sát bằng tứ.”
Laddhapubbāsevanassa vicārassa byāpāro paññā viya hoti.
The activity of vicāra, when it has gained prior cultivation, is like wisdom.
Hoạt động của tứ, sau khi đã được thực hành trước đó, giống như trí tuệ.
Tathā hi ‘‘vicāro vicikicchāya paṭipakkho’’ti peṭake vuttaṃ.
Indeed, it is said in the Peṭaka that "vicāra is the opponent of doubt (vicikicchā)."
Vì vậy, trong các bộ kinh đã nói: “tứ là đối nghịch với sự nghi ngờ (vicikicchā).”
‘‘Diṭṭhisāmaññagato’’ti ettha yāya diṭṭhiyā puggalo diṭṭhisāmaññaṃ gato vutto, sā paṭhamamaggasammādiṭṭhi kosambakasutte adhippetoti āha ‘‘kosambakasutte paṭhamamaggo kathito’’ti.
In ‘‘diṭṭhisāmaññagato’’ (one who has attained commonality of view), the view by which a person is said to have attained commonality of view, namely the right view of the first path (sammādiṭṭhi), is intended in the Kosambaka Sutta. Thus, it is said, ‘‘the first path is taught in the Kosambaka Sutta.’’
Trong câu “Diṭṭhisāmaññagato” (đạt được sự đồng nhất về quan điểm), quan điểm mà nhờ đó một người được nói là đã đạt được sự đồng nhất về quan điểm, là Chánh kiến của đạo lộ thứ nhất được đề cập trong kinh Kosambaka, nên đã nói “trong kinh Kosambaka, đạo lộ thứ nhất đã được nói đến.”
Idhāti imasmiṃ sutte.
Idha means in this Sutta.
Ở đây là trong kinh này.
Catūsupi maggesu sammādiṭṭhi diṭṭhiggahaṇena gahitāti āha ‘‘cattāropi maggā kathitā’’ti.
Right view in all four paths is included by the term "view." Thus, it is said, ‘‘all four paths are taught.’’
Chánh kiến trong cả bốn đạo lộ đều được bao gồm trong từ “diṭṭhi” (quan điểm), nên đã nói “cả bốn đạo lộ đều được nói đến.”
325. Kodhanoti kujjhanasīlo.
325. Kodhano means habitually angry.
325. Kodhano (người hay sân hận) là người có tính chất hay sân hận.
Yasmā so appahīnakodhatāya vigatakodhano nāma na hoti, tasmā ‘‘kodhena samannāgato’’ti āha.
Since he is not free from anger due to unabandoned anger, it is said, ‘‘accompanied by anger.’’
Vì người đó chưa đoạn trừ sân hận nên không thể gọi là người đã hết sân hận, do đó đã nói “bị sân hận chi phối.”
Upanāho etassa atthi, upanayhanasīloti vā upanāhī.
He has resentment (upanāha), or he is habitually resentful, thus upanāhī.
Người đó có sự hiềm hận, hoặc có tính chất hay hiềm hận, nên gọi là upanāhī (người hiềm hận).
Vivādo nāma uppajjamāno yebhuyyena paṭhamaṃ dvinnaṃ vasena uppajjatīti vuttaṃ ‘‘dvinnaṃ bhikkhūnaṃ vivādo’’ti.
When dispute arises, it generally first arises between two, thus it is said, ‘‘dispute between two bhikkhus.’’
Khi một tranh chấp phát sinh, phần lớn nó phát sinh giữa hai người, nên đã nói “tranh chấp giữa hai vị tỳ khưu.”
So pana yathā bahūnaṃ anatthāvaho hoti, taṃ nidassanamukhena dassento ‘‘katha’’ntiādimāha.
Showing how it brings harm to many, it is said, ‘‘katha’’ and so on, by way of example.
Và để chỉ ra rằng điều đó gây hại cho nhiều người như thế nào, đã nói “katha” (như thế nào) v.v.
Abbhantaraparisāyāti parisabbhantare.
Abbhantaraparisāyā means within the assembly.
Abbhantaraparisāyā (trong hội chúng) có nghĩa là bên trong hội chúng.
Paraguṇamakkhanāya pavattopi attano kārakaṃ gūthena paharantaṃ gūtho viya paṭhamataraṃ makkhetīti makkho, so etassa atthīti makkhī. Palāsatīti palāso, parassa guṇe ḍaṃsitvā viya apanetīti attho, so etassa atthīti palāsī. Palāsī puggalo hi dutiyassa dhuraṃ na deti, samaṃ pasāretvā tiṭṭhati.
Even when directed at defaming the qualities of another, that which first defames its own doer, like dung striking with dung, is makkha (hypocrisy/disparagement); he who has this is makkhī. That which withers is palāsa (malice/envy), meaning that which removes another's qualities as if biting them; he who has this is palāsī. For a palāsī person does not yield the burden to another but stands spreading himself out.
Mặc dù sự phỉ báng phẩm chất của người khác phát sinh, nhưng nó lại làm ô uế người thực hiện nó trước tiên, giống như phân làm ô uế người ném phân, nên gọi là makkho (người phỉ báng); người có điều đó thì gọi là makkhī (người hay phỉ báng). Palāsatī (che giấu) có nghĩa là palāso (sự che giấu), nghĩa là loại bỏ phẩm chất của người khác như thể cắn xé chúng; người có điều đó thì gọi là palāsī (người hay che giấu). Một người palāsī không nhường vai trò cho người khác mà lại tự mình chiếm lấy.
Tenāha ‘‘yugaggāhalakkhaṇena palāsena samannāgato’’ti.
Therefore, it is said, ‘‘accompanied by palāsa, characterized by seizing the yoke.’’
Do đó đã nói “bị che giấu bởi sự che giấu có đặc tính chiếm đoạt.”
‘‘Issukī’’tiādīnaṃ padānamattho heṭṭhā vuttanayattā suviññeyyova.
The meaning of terms like ‘‘issukī’’ (envious) is easily understood, as explained below.
Ý nghĩa của các từ như “issukī” (người hay ganh tị) v.v. đã được giải thích ở trên nên dễ hiểu.
Kammapathappattāya micchādiṭṭhiyā vasenettha micchādiṭṭhi veditabbāti āha ‘‘natthikavādī ahetukavādī akiriyavādī’’ti.
Here, wrong view should be understood as wrong view that has reached the stage of kammapatha. Thus, it is said, ‘‘a nihilist (natthikavādī), a non-causalist (ahetukavādī), a non-actionist (akiriyavādī).’’
Ở đây, tà kiến cần được hiểu theo nghĩa tà kiến đã đạt đến mức độ nghiệp đạo, nên đã nói “người theo thuyết hư vô, người theo thuyết vô nhân, người theo thuyết vô hành.”