141. Pāvārenti sañchādenti sarīraṃ etenāti pāvāro, vatthaṃ.
141. That by which one covers the body is a pāvāro, a cloth. Or, covering itself is a pāvāro. "Cloth" and "garment" are synonyms, thus a pāvāro is simply a garment. He has many kinds of these, various grades, as goods; hence he is called dussapāvāriko (one with many cloth garments).
141. Người ta che thân bằng cái này nên gọi là pāvāro (áo choàng), tức là y phục.
Pāvaraṇaṃ vā pāvāro, ‘‘vatthaṃ dussa’’nti pariyāyasaddā eteti dussameva pāvāro, so etassa bahuvidho anekakoṭippabhedo bhaṇḍabhūto atthīti dussapāvāriko. So kira pubbe daharakāle dussapāvārabhaṇḍameva bahuṃ pariggahetvā vāṇijjaṃ akāsi, tena naṃ seṭṭhiṭṭhāne ṭhitampi ‘‘pāvāriko’’ tveva sañjānanti.
It is said that in his youth, he dealt extensively in cloth garments as merchandise, which is why even when he became a wealthy merchant, people recognized him as "Pāvārika."
Hoặc pāvāro là sự che đậy, “vatthaṃ dussaṃ” (y phục, vải) là các từ đồng nghĩa; do đó, pāvāro chính là vải. Người này có nhiều loại áo choàng, nhiều loại vải thuộc nhiều chủng loại khác nhau, nên gọi là dussapāvāriko (người có nhiều áo choàng vải). Nghe nói, khi còn trẻ, ông ấy đã thu gom rất nhiều vải vóc và buôn bán, nên ngay cả khi ông ấy đã trở thành một trưởng giả, người ta vẫn gọi ông ấy là “Pāvārika” (người áo choàng).
Bhagavatīti iti-saddo ādiattho, pakārattho vā, tena bhagavantaṃ upasaṅkamitvā therena vuttavacanaṃ sabbaṃ saṅgaṇhāti.
Regarding Bhagavatī (to the Blessed One), the word iti (thus) signifies either a beginning or a kind. By it, all the words spoken by the elder after approaching the Blessed One are included.
Bhagavatī (đức Thế Tôn) từ iti (như vậy) có nghĩa là “vân vân” hoặc “kiểu cách”, do đó nó bao gồm tất cả những lời mà vị Trưởng lão đã nói khi đến gặp đức Thế Tôn.
‘‘Kasmā evaṃ avocā’’ti tathāvacane kāraṇaṃ pucchitvā ‘‘somanassapavedanattha’’nti kasmā payojanaṃ vissajjitaṃ, tayidaṃ ambaṃ puṭṭhassa labujaṃ byākaraṇasadisanti?
Having asked the reason for speaking thus, "Why did you say this?", why was the purpose answered as "for revealing joy"? Is this like answering with a breadfruit when asked about a mango?
“Vì sao Ngài đã nói như vậy?” – sau khi hỏi lý do của lời nói ấy, thì vì sao mục đích lại được giải thích là “để bày tỏ sự hoan hỷ”? Chẳng lẽ điều này giống như việc hỏi xoài mà lại trả lời mít chăng?
Nayidamevaṃ cintetabbaṃ.
It should not be thought thus.
Không nên nghĩ như vậy.
Yā hissa therassa tadā bhagavati somanassuppatti, sā niddhāritarūpā kāraṇabhāvena coditā, tasmā evaṃ avocāti, sā eva ca yasmā niddhāritarūpā pavedanavasena bhagavato sammukhā tathāvacanaṃ payojeti, tasmā ‘‘attano uppannasomanassapavedanattha’’nti payojanabhāvena vissajjitaṃ.
For the joy that arose in the elder at that time regarding the Blessed One, being clearly defined as the reason, prompted him to speak thus; and since that clearly defined joy, by way of declaration, caused him to speak thus in the presence of the Blessed One, it was therefore stated as the purpose, "for the revelation of the joy that arose in oneself."
Bởi vì sự hoan hỷ đã sanh khởi trong vị Trưởng lão đối với Đức Thế Tôn vào lúc ấy, chính sự hoan hỷ ấy đã được xác định rõ ràng là nguyên nhân, nên đã được hỏi rằng: “Do đó Ngài đã nói như vậy.” Và chính sự hoan hỷ đã được xác định rõ ràng ấy, vì mục đích bày tỏ, đã khiến lời nói ấy được thốt ra trước Đức Thế Tôn, nên đã được giải thích là mục đích: “để bày tỏ sự hoan hỷ đã sanh khởi trong chính mình.”
Samāpattito vuṭṭhāya ‘‘aho santo vatāyaṃ ariyavihāro’’ti samāpattisukhapaccavekkhaṇamukhena attano guṇe anussarituṃ āraddho, ārabhitvā ca nesaṃ taṃ taṃ sāmaññavisesavibhāgavasena anussari.
Having risen from attainment, thinking "Oh, how peaceful is this noble dwelling!" and through the recollection of the bliss of attainment, he began to recollect his own qualities, and having begun, he recollected them by way of their general and specific distinctions.
Samāpattito vuṭṭhāya (sau khi xuất khỏi thiền định) có nghĩa là “Ôi, an tịnh thay, đây là sự an trú của bậc Thánh” – qua việc quán xét niềm an lạc của thiền định, vị ấy bắt đầu nhớ lại các phẩm chất của mình, và sau khi bắt đầu, vị ấy đã nhớ lại chúng theo từng phần đặc biệt của Sa-môn.
Tathā hi ‘‘samādhī’’ti sāmaññato gahitasseva ‘‘paṭhamaṃ jhāna’’ntiādinā visesavibhāgo, ‘‘paññā’’ti sāmaññato ca gahitasseva ‘‘vipassanāñāṇa’’ntiādinā visesavibhāgo uddhaṭo.
Thus, the distinction of "first jhāna," etc., is made from what was generally taken as "concentration," and the distinction of "insight knowledge," etc., is made from what was generally taken as "wisdom."
Thật vậy, sự phân biệt đặc biệt của “thiền thứ nhất” v.v… là của “định” đã được nắm bắt một cách tổng quát, và sự phân biệt đặc biệt của “tuệ quán” v.v… là của “tuệ” đã được nắm bắt một cách tổng quát đã được nêu ra.
‘‘Lokiyābhiññāsu dibbacakkhuñāṇasseva gahaṇaṃ therassa itarehi sātisayanti dassetu’’nti vadanti, pubbenivāsañāṇampi pana ‘‘kappasatasahassādhikassā’’tiādinā kiccavasena dassitameva, lakkhaṇahāravasena vā itaresaṃ pettha gahitatā veditabbā.
Some say, "The inclusion of the divine eye knowledge among the worldly supernormal powers indicates that the elder's achievement surpassed others." However, knowledge of past lives is also shown by way of its function as "more than a hundred thousand eons," etc., or the inclusion of others here should be understood by way of the method of characteristics.
Một số vị nói rằng: “Việc nắm giữ chỉ riêng thiên nhãn thông trong các thần thông thuộc thế gian là để chỉ ra rằng vị Trưởng lão vượt trội hơn những vị khác.” Nhưng trí nhớ về các đời quá khứ cũng đã được trình bày theo chức năng qua câu “hơn một trăm ngàn đại kiếp” v.v… Hoặc cần phải hiểu rằng những vị khác cũng đã được nắm giữ ở đây theo cách thức của đặc tính.
Atthappabhedassa sallakkhaṇavibhāvanavavatthānakaraṇasamatthaṃ atthe pabhedagataṃ ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā. Tathā dhammappabhedassa sallakkhaṇavibhāvanavavatthānakaraṇasamatthaṃ dhamme pabhedagataṃ ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā. Niruttipabhedassa sallakkhaṇavibhāvanavavatthānakaraṇasamatthaṃ niruttiyaṃ pabhedagataṃ ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā. Paṭibhānappabhedassa sallakkhaṇavibhāvanavavatthāna karaṇasamatthaṃ paṭibhāne pabhedagataṃ ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge, (visuddhi. 2.428) taṃ saṃvaṇṇanāsu (visuddhi. ṭī. 2.428) vuttanayeneva veditabbo.
The knowledge capable of observing, clarifying, and determining the distinctions in meaning is analyst of meaning (atthapaṭisambhidā). Likewise, the knowledge capable of observing, clarifying, and determining the distinctions in phenomena is analyst of phenomena (dhammapaṭisambhidā). The knowledge capable of observing, clarifying, and determining the distinctions in expression is analyst of language (niruttipaṭisambhidā). The knowledge capable of observing, clarifying, and determining the distinctions in perspicuity is analyst of perspicuity (paṭibhānapaṭisambhidā). This is a summary here; the detailed explanation should be understood as stated in the Visuddhimagga and its commentaries.
Trí tuệ có khả năng nhận biết, phân tích và xác định sự khác biệt trong ý nghĩa được gọi là atthapaṭisambhidā (vô ngại giải về nghĩa). Tương tự, trí tuệ có khả năng nhận biết, phân tích và xác định sự khác biệt trong giáo pháp được gọi là dhammapaṭisambhidā (vô ngại giải về pháp). Trí tuệ có khả năng nhận biết, phân tích và xác định sự khác biệt trong ngôn ngữ được gọi là niruttipaṭisambhidā (vô ngại giải về ngôn ngữ). Trí tuệ có khả năng nhận biết, phân tích và xác định sự khác biệt trong biện tài được gọi là paṭibhānapaṭisambhidā (vô ngại giải về biện tài). Đây là phần tóm tắt ở đây, còn phần chi tiết thì cần phải được hiểu theo cách đã nói trong Thanh Tịnh Đạo (visuddhi. 2.428) và trong các chú giải của nó (visuddhi. ṭī. 2.428).
Sāvakavisaye paramukkaṃsagataṃ ñāṇaṃ sāvakapāramiñāṇaṃ sabbaññutaññāṇaṃ viya sabbañeyyadhammesu.
Knowledge that has reached the highest excellence in the context of a disciple, like the knowledge of omniscience regarding all knowable phenomena, is disciple's perfection knowledge (sāvakapāramiñāṇa).
Trí tuệ đạt đến đỉnh cao nhất trong các vị Thanh văn được gọi là sāvakapāramiñāṇaṃ (trí tuệ Ba-la-mật của Thanh văn), giống như trí tuệ Toàn giác đối với tất cả các pháp cần được biết.
Tassāpi hi visuṃ parikammaṃ nāma natthi, sāvakapāramiyā pana sammadeva paripūritattā aggamaggasamadhigamenevassa samadhigamo hoti.
For this too, there is no separate preliminary practice; rather, by the perfect fulfillment of the disciple's perfection, its attainment occurs through the attainment of the highest path.
Đối với trí tuệ ấy cũng không có sự chuẩn bị riêng biệt nào cả, nhưng do Ba-la-mật của Thanh văn đã được viên mãn một cách hoàn hảo, nên sự thành tựu của trí tuệ ấy xảy ra cùng với sự chứng đắc đạo quả tối thượng.
Sabbaññutaññāṇasseva sammāsambuddhānaṃ yāva nisinnapallaṅkā anussaratoti yojanā.
The knowledge of omniscience of the Perfectly Self-Awakened Ones, up to the seated posture, is recollected—this is the connection.
Câu này được ghép lại có nghĩa là: trí tuệ Toàn giác của các vị Chánh Đẳng Giác nhớ lại cho đến tận chỗ ngồi kiết già.
Bhagavato sīlaṃ nissāya guṇe anussaritumāraddhoti yojanā.
This is connected with: "He began to recollect the qualities of the Blessed One, relying on his virtue."
Câu này được ghép lại có nghĩa là: bắt đầu nhớ lại các phẩm chất của Đức Thế Tôn dựa trên giới của Ngài.
Yasmā guṇānaṃ bahubhāvato nesaṃ ekajjhaṃ āpāthāgamanaṃ natthi, sati ca tasmiṃ anirūpitarūpeneva anussaraṇena bhavitabbaṃ, tasmā thero savisaye ṭhatvā te anupadaṃ sarūpato anussari, anussaranto ca sabbapaṭhamaṃ sīlaṃ anussari, taṃ dassento ‘‘bhagavato sīlaṃ nissāyā’’ti āha, sīlaṃ ārabbhāti attho.
Since the qualities are numerous and do not all come into view at once, and in such a case, recollection would be vague, the elder, remaining within his scope, recollected them in detail one by one. And recollecting, he first recollected virtue. Showing this, he said, " relying on the Blessed One's virtue," meaning "concerning virtue."
Bởi vì các phẩm chất rất nhiều nên chúng không thể đồng thời hiện ra trong tâm, và nếu có thì sự nhớ lại sẽ là một cách không rõ ràng, do đó vị Trưởng lão đã an trú trong phạm vi của mình và nhớ lại chúng từng bước một theo bản chất của chúng, và khi nhớ lại, vị ấy đã nhớ lại giới đầu tiên. Để chỉ ra điều đó, vị ấy đã nói “dựa trên giới của Đức Thế Tôn”, nghĩa là bắt đầu từ giới.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Ở các đoạn khác cũng theo cách tương tự.
Yasmā cettha thero ekekavasena bhagavato guṇe anussaritvā tato paraṃ catukkapañcakādivasena anussari, tasmā ‘‘cattāro iddhipāde’’ti vatvā tato paraṃ bojjhaṅgabhāvanāsāmaññena indriyesu vattabbesu tāni aggahetvā ‘‘cattāro magge’’tiādi vuttaṃ.
Since the elder here recollected the qualities of the Blessed One one by one, and then recollected them in groups of four, five, etc., therefore, after stating "the four bases of spiritual power," then, in reference to the faculties which should be mentioned in the general context of the development of the factors of enlightenment, without taking them, " the four paths," etc., was stated.
Bởi vì ở đây vị Trưởng lão đã nhớ lại các phẩm chất của Đức Thế Tôn từng cái một, sau đó nhớ lại theo nhóm bốn, năm v.v…, do đó, sau khi nói “bốn thần túc”, tiếp theo đã nói “bốn đạo” v.v… mà không nắm giữ các căn cần phải nói trong sự tổng quát của sự tu tập các chi giác ngộ.
Catuyoniparicchedakañāṇaṃ mahāsīhanādasutte (ma. ni. 1.152) āgatanayeneva veditabbaṃ.
The knowledge distinguishing the four modes of generation should be understood in the manner found in the Mahāsīhanāda Sutta.
Catuyoniparicchedakañāṇaṃ (trí tuệ phân biệt bốn loại sanh) cần phải được hiểu theo cách đã nói trong kinh Đại Sư Tử Hống (ma. ni. 1.152).
Cattāro ariyavaṃsā ariyavaṃsasutte (a. ni. 4.28) āgatanayeneva veditabbā.
The four noble lineages should be understood in the manner found in the Ariyavaṃsa Sutta.
Cattāro ariyavaṃsā (bốn Thánh chủng) cần phải được hiểu theo cách đã nói trong kinh Thánh Chủng (a. ni. 4.28).
Padhāniyaṅgādayo saṅgīti (dī. ni. 3.317) dasuttarasuttesu (dī. ni. 3.355) āgamissanti.
The elements of exertion and others will appear in the Saṅgīti Sutta and Dasuttara Suttas.
Padhāniyaṅgā (các chi tinh tấn) v.v… sẽ được đề cập trong kinh Đại Tập (dī. ni. 3.317) và kinh Thập Thượng (dī. ni. 3.355).
Cha sāraṇīya dhammā parinibbānasutte (dī. ni. 2.141) āgatā eva.
The six principles of cordiality are already found in the Parinibbāna Sutta.
Cha sāraṇīya dhammā (sáu pháp hòa kính) đã được đề cập trong kinh Đại Bát Niết Bàn (dī. ni. 2.141).
Sukhaṃ supanādayo (a. ni. 11.15; paṭi. ma. 2.22) ekādasa mettānisaṃsā. ‘‘Idaṃ dukkhaṃ ariyasacca’’ntiādinā saṃ. ni. 5.1081, mahāva. 15, paṭi. ma. 2.30) catūsu ariyasaccesu tiparivattavasena āgatā dvādasa dhammacakkākārā. Maggaphalesu pavattāni aṭṭha ñāṇāni, cha asādhāraṇañāṇāni cāti cuddasa buddhañāṇāni.
Good sleep, etc., are eleven benefits of mettā. The twelve aspects of the Wheel of Dhamma which appear in the four noble truths, such as "This is the noble truth of suffering," with three revolutions. The eight knowledges occurring in paths and fruits, and the six extraordinary knowledges, are fourteen Buddha knowledges.
Ngủ an lành v.v… (a. ni. 11.15; paṭi. ma. 2.22) là mười một lợi ích của tâm từ. “Đây là Thánh đế về Khổ” v.v… (saṃ. ni. 5.1081, mahāva. 15, paṭi. ma. 2.30) là mười hai khía cạnh của Pháp luân đã được đề cập trong bốn Thánh đế theo ba chuyển. Tám trí tuệ phát sinh trong các đạo quả, và sáu trí tuệ không chung với ai, đó là mười bốn Phật trí.
Pañcadasa vimuttiparipācaniyā dhammā meghiyasuttavaṇṇanāyaṃ (udā. aṭṭha. 31) gahetabbā, soḷasavidhā ānāpānassati ānāpānassatisutte (ma. ni. 3.148), aṭṭhārasa buddhadhammā (mahāni. 69, 156; cūḷani. 85; paṭi. ma. 3.5; dī. ni. aṭṭha. 3.305) evaṃ veditabbā –
The fifteen qualities conducive to liberation should be taken from the commentary on the Meghiya Sutta. The sixteen ways of mindfulness of breathing are in the Ānāpānassatisutta. The eighteen Buddha qualities should be understood thus—
Mười lăm pháp làm chín muồi sự giải thoát cần được nắm giữ trong chú giải kinh Meghiya (udā. aṭṭha. 31), mười sáu loại quán niệm hơi thở trong kinh Quán Niệm Hơi Thở (ma. ni. 3.148), mười tám Phật pháp (mahāni. 69, 156; cūḷani. 85; paṭi. ma. 3.5; dī. ni. aṭṭha. 3.305) cần được hiểu như sau:
Atītaṃse buddhassa bhagavato appaṭihataṃ ñāṇaṃ, anāgataṃse, paccuppannaṃse buddhassa bhagavato appaṭihataṃ ñāṇaṃ.
The Blessed Buddha's unimpeded knowledge regarding the past; regarding the future; the Blessed Buddha's unimpeded knowledge regarding the present.
Trí tuệ vô ngại của Đức Phật Thế Tôn đối với quá khứ, đối với vị lai, đối với hiện tại.
Imehi tīhi dhammehi samannāgatassa buddhassa bhagavato sabbaṃ kāyakammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatti, sabbaṃ vacīkammaṃ, sabbaṃ manokammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatti.
Being endowed with these three qualities, all the Blessed Buddha's bodily actions are preceded by knowledge and accompanied by knowledge; all his verbal actions are preceded by knowledge and accompanied by knowledge; all his mental actions are preceded by knowledge and accompanied by knowledge.
Đối với Đức Phật Thế Tôn đầy đủ ba pháp này, tất cả các hành động thân đều đi trước bởi trí tuệ và theo sau bởi trí tuệ; tất cả các hành động lời nói; tất cả các hành động ý đều đi trước bởi trí tuệ và theo sau bởi trí tuệ.
Imehi chahi dhammehi samannāgatassa buddhassa bhagavato natthi chandassa hāni, natthi dhammadesanāya hāni, natthi vīriyassa hāni, natthi samādhissa hāni, natthi paññāya hāni, natthi vimuttiyā hāni.
Being endowed with these six qualities, the Blessed Buddha has no decline of intention, no decline in teaching the Dhamma, no decline of energy, no decline of concentration, no decline of wisdom, no decline of liberation.
Đối với Đức Phật Thế Tôn đầy đủ sáu pháp này, không có sự suy giảm về ý muốn, không có sự suy giảm về việc thuyết pháp, không có sự suy giảm về tinh tấn, không có sự suy giảm về định, không có sự suy giảm về tuệ, không có sự suy giảm về giải thoát.
Imehi dvādasahi dhammehi samannāgatassa buddhassa bhagavato natthi davā, natthi ravā, natthi apphuṭṭhaṃ, natthi vegāyitattaṃ, natthi abyāvaṭamano, natthi appaṭisaṅkhānupekkhāti.
Being endowed with these twelve qualities, the Blessed Buddha has no frivolity, no clamor, nothing untouched, no impetuosity, no distracted mind, no unconsidered equanimity.
Đối với Đức Phật Thế Tôn đầy đủ mười hai pháp này, không có sự bất cẩn, không có sự vội vàng, không có điều gì không được chạm đến, không có sự vội vã, không có tâm không hoạt động, không có sự xả không quán xét.
Tattha ‘‘natthi davāti khiḍḍādhippāyena kiriyā natthi.
" No frivolity" means there is no action with an intention to play.
Trong đó, “natthi davā” có nghĩa là không có hành động với ý định vui đùa.
Natthi ravāti sahasā kiriyā natthī’’ti vadanti.
" No clamor" means there is no impulsive action, they say.
“Natthi ravā” có nghĩa là không có hành động vội vàng, một số vị nói như vậy.
Sahasā pana kiriyā davā, ‘‘aññaṃ karissāmī’’ti aññassa karaṇaṃ ravā.
Impulsive action, however, is frivolity (davā); doing something else, thinking "I will do something else," is clamor (ravā).
Nhưng hành động vội vàng là davā, hành động làm điều khác khi định làm điều này là ravā.
Natthi apphuṭanti ñāṇena aphusitaṃ natthi.
" Nothing untouched" means nothing is untouched by knowledge.
Natthi apphuṭa có nghĩa là không có điều gì không được trí tuệ chạm đến.
Natthi vegāyitattanti turitakiriyā natthi.
" No impetuosity" means there is no hurried action.
Natthi vegāyitatta có nghĩa là không có hành động vội vã.
Natthi abyāvaṭamanoti niratthakacittasamudācāro natthi.
" No distracted mind" means there is no purposeless mental activity.
Natthi abyāvaṭamano có nghĩa là không có sự vận hành tâm vô ích.
Natthi appaṭisaṅkhānupekkhāti aññāṇupekkhā natthi.
" No unconsidered equanimity" means there is no ignorant equanimity.
Natthi appaṭisaṅkhānupekkhā có nghĩa là không có sự xả không quán xét do vô minh.
Keci pana ‘‘natthi dhammadesanāya hānī’’ti apaṭhitvā ‘‘natthi chandassa hāni, natthi vīriyassa hāni, natthi satiyā* hānī’’ti paṭhanti.
Some, however, do not read "no decline in teaching the Dhamma," but read "no decline of intention, no decline of energy, no decline of mindfulness."
Tuy nhiên, một số vị không đọc “natthi dhammadesanāya hānī” mà đọc là “natthi chandassa hāni, natthi vīriyassa hāni, natthi satiyā* hānī” (không có sự suy giảm về ý muốn, không có sự suy giảm về tinh tấn, không có sự suy giảm về niệm).
‘‘Jātipaccayā jarāmaraṇa’’nti ñāṇaṃ, ‘‘asati jātiyā natthi jarāmaraṇa’’nti ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ ‘‘jātipaccayā jarāmaraṇa’’nti ñāṇaṃ, ‘‘asati jātiyā natthi jarāmaraṇa’’nti ñāṇaṃ, anāgatampi addhānaṃ ‘‘jātipaccayā jarāmaraṇa’’nti ñāṇaṃ, ‘‘asati jātiyā natthi jarāmaraṇa’’nti ñāṇaṃ.
The knowledge, "Aging and death arise conditioned by birth"; the knowledge, "When there is no birth, there is no aging and death"; the knowledge, "In the past, aging and death arose conditioned by birth"; the knowledge, "When there was no birth, there was no aging and death"; the knowledge, "In the future, aging and death will arise conditioned by birth"; the knowledge, "When there will be no birth, there will be no aging and death."
Tuệ “do sinh (jāti) có già chết (jarāmaraṇa)”, tuệ “khi không có sinh thì không có già chết”; tuệ “trong thời quá khứ, do sinh có già chết”, tuệ “khi không có sinh thì không có già chết”; tuệ “trong thời vị lai, do sinh có già chết”, tuệ “khi không có sinh thì không có già chết”.
‘‘Yampi idaṃ dhammaṭṭhitiñāṇaṃ, tampi khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhamma’’nti ñāṇanti evaṃ jarāmaraṇādīsu ekādasasu paṭiccasamuppādaṅgesu paccekaṃ satta satta katvā sattasattati ñāṇavatthūni (saṃ. ni. 2.34) veditabbāni.
Thus, by taking seven for each of the eleven links of dependent origination, such as aging and death, seventy-seven bases of knowledge should be understood: "And this knowledge of the stability of phenomena is also knowledge of decay, dissolution, dispassion, and cessation."
Tuệ “ngay cả tuệ về sự an trú của pháp (dhammaṭṭhitiñāṇa) này cũng là pháp hoại diệt (khayadhamma), pháp biến hoại (vayadhamma), pháp ly tham (virāgadhamma), pháp đoạn diệt (nirodhadhamma)” – như vậy, trong mười một chi phần duyên khởi như già chết và các chi phần khác, mỗi chi phần có bảy tuệ, nên cần hiểu là bảy mươi bảy cơ sở của tuệ (sattasattati ñāṇavatthūni).
Tattha yampīti chabbidhampi paccavekkhaṇañāṇaṃ vipassanārammaṇabhāvena ekajjhaṃ gahetvā vuttaṃ.
Here, yampi (and this) refers to the six kinds of reviewing knowledge taken together as the object of insight meditation.
Trong đó, từ yampī (ngay cả) được nói để bao gồm sáu loại tuệ quán xét (paccavekkhaṇañāṇa) làm đối tượng của tuệ quán (vipassanārammaṇa).
Dhammaṭṭhitiñāṇanti chapi ñāṇāni saṅkhipitvā vuttaṃ ñāṇaṃ.
Dhammaṭṭhitiñāṇa (knowledge of the stability of phenomena) is the knowledge that is spoken of by summarizing the six knowledges.
Tuệ về sự an trú của pháp (Dhammaṭṭhitiñāṇa) là tuệ được nói tóm tắt sáu tuệ.
‘‘Khayadhamma’’ntiādinā pana pakārena pavattañāṇassa dassanaṃ, vipassanādassanato vipassanā paṭivipassanādassanamattamevāti na taṃ ‘‘aṅga’’nti vadanti, pāḷiyaṃ (saṃ. ni. 2.34) pana sabbattha ñāṇavasena aṅgānaṃ vuttattā ‘‘nirodhadhammanti ñāṇa’’nti iti-saddena pakāsetvā vuttaṃ vipassanāñāṇaṃ sattamaṃ ñāṇanti ayamattho dissati.
However, the showing of the knowledge that occurs in the manner of "khayadhamma" (decay, dissolution) and so on, is merely the seeing of insight and re-insight, and therefore it is not called a "link." But since the Pali canon everywhere speaks of the links in terms of knowledge, the insight-knowledge expressed with the particle "iti" in "nirodhadhammanti ñāṇa" (knowledge of cessation) appears to be the seventh knowledge.
Tuy nhiên, từ ‘‘khayadhamma’’ (pháp hoại diệt) v.v... là sự hiển bày của tuệ đang vận hành, vì sự thấy biết của tuệ quán (vipassanādassana) chỉ là sự thấy biết của tuệ quán và sự quán xét lại (paṭivipassanādassana), nên họ không gọi đó là “chi phần” (aṅga). Nhưng trong kinh điển (pāḷi), vì các chi phần được nói theo nghĩa tuệ ở khắp mọi nơi, nên tuệ quán được nói rõ bằng từ iti (như vậy) là “tuệ về pháp đoạn diệt” (nirodhadhammanti ñāṇa), ý nghĩa này xuất hiện là tuệ quán là tuệ thứ bảy.
Na hi yampi idaṃ dhammaṭṭhitiñāṇaṃ, tampi ñāṇanti sambandho hoti ñāṇaggahaṇena etasmiṃ ñāṇabhāvadassanassa anadhippetattā, ‘‘khayadhammaṃ…pe… nirodhadhamma’’nti etesaṃ sambandhabhāvappasaṅgo cāti.
For there is no connection as "And this knowledge of the stability of phenomena is also knowledge," as the showing of its state as knowledge is not intended by the term "knowledge," and there would be the implication of a connection to "decay, dissolution…cessation."
Vì không có sự liên hệ “ngay cả tuệ về sự an trú của pháp này cũng là tuệ” (yampi idaṃ dhammaṭṭhitiñāṇaṃ, tampi ñāṇaṃ) bởi vì sự hiển bày trạng thái tuệ trong việc nắm giữ tuệ không được dự định ở đây, và cũng có nguy cơ liên hệ với các từ “pháp hoại diệt… v.v… pháp đoạn diệt”.
Catuvīsati…pe… vajirañāṇanti ettha keci tāva āhu ‘‘bhagavā devasikaṃ dvādasakoṭisatasahassakkhattuṃ mahākaruṇāsamāpattiṃ samāpajjati, dvādasakoṭisatasahassakkhattumeva ca arahattaphalasamāpattiṃ samāpajjati, tāsaṃ purecaraṃ, sahavacarañca ñāṇaṃ paṭipakkhehi abhejjataṃ, mahattañca upādāya mahāvajirañāṇaṃ nāma.
Regarding catuvīsati…pe… vajirañāṇa (twenty-four…adamantine knowledge), some say: "The Blessed One daily enters the attainment of great compassion one hundred thousand million two hundred thousand times, and he also enters the attainment of the fruit of arahattaship one hundred thousand million two hundred thousand times. The knowledge that precedes and accompanies these, due to its irresistibility by adversaries and its greatness, is called mahāvajirañāṇa (great adamantine knowledge)."
Trong cụm từ Catuvīsati… v.v… vajirañāṇa (hai mươi bốn… v.v… tuệ kim cương), một số người nói rằng: “Đức Thế Tôn mỗi ngày nhập Đại Bi Định (mahākaruṇāsamāpatti) mười hai trăm ngàn ức lần, và cũng nhập Quả A-la-hán Định (arahattaphalasamāpatti) mười hai trăm ngàn ức lần. Tuệ đi trước và đi cùng với các định đó, do sự không thể bị phá vỡ bởi các đối thủ và sự vĩ đại, được gọi là Đại Kim Cương Tuệ (mahāvajirañāṇa).
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
This has been said by the Blessed One:
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói:
Khemavitakko hi bhagavato mahākaruṇāsamāpattiṃ pūretvā ṭhito, pavivekavitakko arahattaphalasamāpattiṃ.
For the Blessed One's thought of security remains complete through the attainment of great compassion, and the thought of seclusion through the attainment of the fruit of arahattaship.
Thật vậy, tầm an ổn của Đức Thế Tôn được hoàn thành bằng Đại Bi Định, và tầm viễn ly bằng Quả A-la-hán Định.
Buddhānañhi bhavaṅgaparivāso lahuko, matthakappatto samāpattīsu vasībhāvo, tasmā samāpajjanavuṭṭhānāni katipayacittakkhaṇeheva ijjhanti.
For Buddhas, the abiding in bhavaṅga is brief, and mastery over attainments is at its peak; therefore, entering and emerging from attainments is accomplished in just a few mind-moments.
Đối với các vị Phật, sự lưu trú trong hữu phần (bhavaṅgaparivāso) là nhẹ nhàng, sự thành thạo (vasībhāvo) trong các định đạt đến đỉnh cao, do đó, việc nhập và xuất định được hoàn thành chỉ trong vài sát-na tâm.
Pañca rūpāvacarasamāpattiyo catasso arūpasamāpattiyo appamaññāsamāpattiyā saddhiṃ dasa, nirodhasamāpatti, arahattaphalasamāpatti cāti dvādasetā samāpattiyo bhagavā paccekaṃ divase divase koṭisatasahassakkhattuṃ purebhattaṃ samāpajjati, tathā pacchābhatta’’nti.
The five rūpāvacara attainments, the four arūpa attainments, along with the appamaññā attainments, total ten; the nirodha attainment; and the arahattaphala attainment—these twelve attainments the Blessed One enters one hundred thousand million times each day, before meals and likewise after meals.
Năm định sắc giới (rūpāvacarasamāpattiyo), bốn định vô sắc giới (arūpasamāpattiyo), cùng với các định vô lượng (appamaññāsamāpattiyā) là mười, Diệt Thọ Tưởng Định (nirodhasamāpatti), và Quả A-la-hán Định (arahattaphalasamāpatti) – tổng cộng mười hai định này, mỗi ngày Đức Thế Tôn nhập trăm ngàn ức lần trước bữa ăn, và cũng vậy sau bữa ăn.”
‘‘Evaṃ samāpajjitabbasamāpattisañcāritañāṇaṃ mahāvajirañāṇaṃ nāmā’’ti keci.
Some say: "The knowledge that is circulated through such attainments is called mahāvajirañāṇa."
Một số người nói: “Tuệ được vận hành bởi các định cần phải nhập như vậy được gọi là Đại Kim Cương Tuệ (mahāvajirañāṇa).”
Apare pana ‘‘yaṃ taṃ bhagavatā abhisambodhidivase pacchimayāme paṭiccasamuppādamukhena paṭilomanayena jarāmaraṇato paṭṭhāya ñāṇaṃ otāretvā anupadadhammavipassanaṃ ārabhantena yathā nāma puriso suviduggaṃ mahāgahanaṃ mahāvanaṃ chindanto antarantarā nisānasilāyaṃ pharasuṃ sunisitaṃ karoti, evameva nisānasilāsadisiyo samāpattiyo antarantarā samāpajjitvā ñāṇassa tikkhavisadasūrabhāvaṃ sampādetuṃ anulomapaṭilomato paccekaṃ paṭiccasamuppādaṅgavasena sammasanto divase divase lakkhakoṭilakkhakoṭiphalasamāpattiyo samāpajjati, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘catuvīsati…pe… mahāvajirañāṇaṃ nissāyā’ti’’.
Others say: "That which the Blessed One, on the day of his full enlightenment, in the last watch of the night, by way of dependent origination, starting from aging and death in reverse order, plunged his knowledge and began an unbroken insight into phenomena—just as a man cutting through an extremely difficult, dense, great forest periodically sharpens his axe on a whetstone—in the same way, by periodically entering attainments similar to a whetstone, and in order to achieve the keen, clear, and powerful state of knowledge, contemplating each link of dependent origination in direct and reverse order, he daily enters fruit-attainments numbering in the hundred-thousands of millions. It is with reference to this that it is said, 'catuvīsati…pe… by relying on the mahāvajirañāṇa'."
Những người khác lại nói: “Vào canh cuối cùng của ngày giác ngộ, Đức Thế Tôn đã đưa tuệ vào từ già chết (jarāmaraṇa) theo cách nghịch chiều thông qua duyên khởi (paṭiccasamuppāda), bắt đầu quán sát các pháp liên tục (anupadadhammavipassanā). Giống như một người đàn ông đang chặt một khu rừng rậm lớn, khó đi, lại mài sắc rìu trên đá mài ở giữa chừng, cũng vậy, Ngài đã nhập các định giống như đá mài ở giữa chừng, để làm cho tuệ trở nên sắc bén, trong sáng và dũng mãnh. Ngài đã quán xét các chi phần duyên khởi riêng lẻ theo chiều thuận và chiều nghịch, mỗi ngày nhập các định quả hàng trăm ngàn ức lần. Từ đó mà có câu ‘nhờ hai mươi bốn… v.v… Đại Kim Cương Tuệ’ (catuvīsati…pe… mahāvajirañāṇaṃ nissāyā).”
Nanu bhagavato samāpattisamāpajjane parikamme payojanaṃ natthīti?
But is there no need for preliminary exertion in the Blessed One's entering of attainments?
Phải chăng Đức Thế Tôn không có mục đích trong việc chuẩn bị (parikamma) để nhập các định?
Nayidaṃ ekantikaṃ.
This is not absolute.
Điều này không phải là tuyệt đối.
Tathā hi vedanāpaṭippaṇāmanādīsu savisesaṃ parikammapubbaṅgamena samāpattiyo samāpajji.
Indeed, in tasks such as the removal of painful feelings, he entered attainments with special preliminary exertion.
Thật vậy, trong việc xoa dịu cảm thọ (vedanāpaṭippaṇāmana) và các trường hợp khác, Ngài đã nhập các định với sự chuẩn bị đặc biệt đi trước.
Apare pana ‘‘lokiyasamāpattisamāpajjane parikammena payojanaṃ natthi.
Others, however, say: "There is no need for preliminary exertion in entering mundane attainments.
Những người khác lại nói: “Trong việc nhập các định thế gian (lokiyasamāpattisamāpajjane), không có mục đích với sự chuẩn bị.
Lokuttarasamāpattisamāpajjane tajjaṃ parikammaṃ icchitabbamevā’’ti vadanti.
But in entering supramundane attainments, the relevant preliminary exertion is indeed desirable."
Trong việc nhập các định siêu thế (lokuttarasamāpattisamāpajjane), sự chuẩn bị tương ứng là điều cần thiết.”
‘‘Aparamparā’’ti padaṃ yesaṃ desanāya atthi, te aparampariyāva.
Those in whose teaching the term "aparamparā" (unbroken succession) occurs are aparampariyā (of unbroken succession).
Những vị nào có từ “aparampariyā” (không có truyền thống) trong lời dạy của họ, thì đó là những vị không có truyền thống.
Kusalapaññattiyanti kusaladhammānaṃ paññāpane.
In the designation of wholesome states means in the explanation of wholesome states.
Kusalapaññattiya (trong sự chế định pháp thiện) là trong việc chế định các pháp thiện.
Anuttaroti uttamo.
Anuttaro (unexcelled) means supreme.
Anuttaro (vô thượng) là tối thượng.
Upanissaye ṭhatvāti ñāṇūpanissaye ṭhatvā yādiso pubbūpanissayo pubbayogo, tattha patiṭṭhāya.
Upanissaye ṭhatvā (standing in strong support) means standing in the strong support of knowledge, established in such prior strong support or prior association.
Upanissaye ṭhatvā (nương vào nhân hỗ trợ) là nương vào nhân hỗ trợ của tuệ, nương vào loại nhân hỗ trợ và sự rèn luyện trước đó.
Mahantato saddahati paṭipakkhavigamena ñāṇassa viya saddhāyapi tikkhavisadabhāvāpattito.
Saddahati mahantato (believes greatly) refers to the sharp and clear state of faith, similar to knowledge, due to the removal of adversaries.
Mahantato saddahati (tin tưởng một cách vĩ đại) là do niềm tin cũng trở nên sắc bén và trong sáng như tuệ, với sự loại bỏ các đối thủ.
Avasesaarahantehīti pakatisāvakehi.
Avasesaarahantehi (than other Arahants) means than ordinary disciples.
Avasesaarahantehī (bởi các vị A-la-hán còn lại) là bởi các vị Thanh văn bình thường.
Asīti mahātherā paramatthadīpaniyaṃ theragāthāvaṇṇanāyaṃ nāmato uddhaṭā.
Asīti mahātherā (eighty great elders) are named in the Theragāthā Commentary in the Paramatthadīpanī.
Asīti mahātherā (tám mươi vị Đại Trưởng lão) được nêu tên trong phần chú giải các bài kệ của Trưởng lão (Theragāthāvaṇṇanā) trong Paramatthadīpanī.
Cattāro mahātherāti mahākassapaanuruddhamahākaccānamahākoṭṭhikattherā.
Cattāro mahātherā (four great elders) are the elders Mahākassapa, Anuruddha, Mahākaccāna, and Mahākoṭṭhita.
Cattāro mahātherā (bốn vị Đại Trưởng lão) là các Trưởng lão Mahākassapa, Anuruddha, Mahākaccāna, Mahākoṭṭhita.
Tesupi aggasāvakesu sāriputtatthero paññāya visiṭṭhabhāvato.
Among tesupi (even among them), Elder Sāriputta is preeminent in wisdom.
Tesupi (trong số đó) là trong số các vị Thượng thủ đệ tử, Trưởng lão Sāriputta là vị xuất sắc về trí tuệ (paññā).
Sāriputtattheratopi eko paccekabuddho tikkhavisadañāṇo abhinīhāramahantatāya sambhatañāṇasambhārattā.
Sāriputtattheratopi eko paccekabuddho (one Paccekabuddha even compared to Elder Sāriputta) possesses keen and clear knowledge due to having accumulated the requisites of knowledge through the greatness of his aspiration.
Sāriputtattheratopi eko paccekabuddho (một vị Độc Giác Phật còn hơn cả Trưởng lão Sāriputta) là vị có tuệ sắc bén và trong sáng do đã tích lũy ba-la-mật về tuệ vĩ đại.
Satipi paccekabodhiyā avisesesu bahūsu ekajjhaṃ sannipatitesu pubbayogavasena lokiye visaye siyā kassaci ñāṇassa visiṭṭhatāti dassetuṃ ‘‘sace panā’’tiādi vuttaṃ.
Even if there are many Paccekabuddhas gathered together who are equal, to show that in mundane matters, due to prior association, someone's knowledge might be superior, it is said "sace panā" (but if) and so on.
Dù có nhiều vị Độc Giác Phật (paccekabodhi) không khác biệt tập hợp lại một chỗ, nhưng để chỉ ra rằng tuệ của một số vị có thể xuất sắc hơn trong lĩnh vực thế gian (lokiya visaye) theo nhân duyên quá khứ (pubbayogavasena), nên đã nói “sace panā” (nếu như) v.v...
‘‘Sabbaññubuddhova buddhaguṇe mahantato saddahatī’’ti idaṃ heṭṭhā āgatadesanāsotavasena vuttaṃ.
The statement "Sabbaññubuddhova buddhaguṇe mahantato saddahatī" (Only an Omniscient Buddha greatly believes in the qualities of a Buddha) is said in accordance with the trend of the teaching that came earlier.
“Sabbaññubuddhova buddhaguṇe mahantato saddahatī” (chỉ có Phật Toàn Giác mới tin tưởng một cách vĩ đại vào các đức Phật) được nói theo dòng lời dạy đã đề cập ở trên.
Buddhā hi buddhaguṇe mahattaṃ paccakkhatova passanti, na saddahanavasena.
For Buddhas directly perceive the greatness of the qualities of a Buddha, they do not believe in them.
Các vị Phật tự mình thấy rõ sự vĩ đại của các đức Phật, chứ không phải do tin tưởng.
Idāni yathāvuttamatthaṃ upamāya vibhāvetuṃ ‘‘seyyathāpi nāmā’’tiādi āraddhaṃ.
Now, in order to clarify the aforementioned meaning with an analogy, "seyyathāpi nāmā" (just as, for example) and so on, is begun.
Bây giờ, để làm rõ ý nghĩa đã nói bằng ví dụ, câu “seyyathāpi nāmā” (ví như) v.v... được bắt đầu.
Gambhīro uttānoti gambhīro vā uttāno vāti jānanatthaṃ.
Gambhīro uttāno (deep or shallow) means for the purpose of knowing whether it is deep or shallow.
Gambhīro uttāno (sâu hay cạn) là để biết sâu hay cạn.
‘‘Evamevā’’tiādi yathādassitāya upamāya upameyyena saṃsandanaṃ.
"Evamevā" (even so) and so on, is the comparison of the analogy shown with the object of comparison.
‘‘Evamevā’’ (cũng vậy) v.v... là sự so sánh giữa ví dụ đã trình bày với điều được ví dụ.
Buddhaguṇesu appamattavisayampi lokiyamahājanassa ñāṇaṃ apavattitarūpeneva pavattati anavattitasabhāvattāti vuttaṃ ‘‘ekabyāma…pe… veditabbā’’ti.
Even regarding the immeasurable qualities of the Buddha, the knowledge of ordinary people proceeds in a way that does not fully comprehend them, due to its nature of not fully penetrating; thus it is said "one fathom... (and so on) ...to be known."
Ngay cả tri kiến của đại chúng thế gian, dù là đối tượng không giới hạn của các đức Phật, cũng vận hành như thể không vận hành, vì bản chất của nó là không vận hành, do đó đã nói "một tầm...v.v...cần được biết".
Tattha ñātaudakaṃ viyāti pamāṇato ñātaudakaṃ viya.
There, "like known water" means like water known by measure.
Ở đây, "như nước đã biết" có nghĩa là như nước đã được biết theo lượng.
Ariyānaṃ pana tattha attano visaye pavattanakañāṇaṃ pavattitarūpeneva pavattati attano paṭivedhānurūpaṃ, abhinīhārānurūpañca avattitasabhāvattāti dassento ‘‘dasabyāmayottenā’’tiādimāha.
However, the knowledge of the Noble Ones, as it relates to its own domain, proceeds in a way that fully comprehends, in accordance with their penetration and their aspiration, due to its nature of fully penetrating; thus, showing this, he said "with a rope of ten fathoms..." and so forth.
Tuy nhiên, tri kiến của các bậc Thánh, vận hành trong phạm vi của chính mình, lại vận hành như thể nó vận hành, phù hợp với sự thể nhập và sự phát nguyện của họ, vì bản chất của nó là không ngừng nghỉ. Do đó, để chỉ ra điều này, ngài đã nói "với sợi dây mười tầm" và tiếp theo.
Tattha paṭividdhasaccānampi paṭipakkhavidhamanapubbayogavisesavasena ñāṇaṃ sātisayaṃ, mahānubhāvañca hotīti imamatthaṃ dassetuṃ sotāpannañāṇassa dasabyāmaudakaṃ opammabhāvena dassetvā tato paresaṃ dasuttaradiguṇadasaguṇaasītiguṇavisiṭṭhaṃ udakaṃ opammaṃ katvā dassitaṃ.
In that, to show that the knowledge of even those who have penetrated the truths is extraordinary and mighty by virtue of their special prior practice of counteracting defilements, the water of ten fathoms was shown as an analogy for the knowledge of a Sotāpanna, and then water distinguished by ten times, ten times, and eighty times that, was shown as an analogy for others.
Ở đây, để chỉ ra ý nghĩa rằng ngay cả đối với những người đã thể nhập các chân lý, tri kiến cũng vượt trội và có uy lực lớn nhờ sự thực hành đặc biệt trước đó để phá hủy các yếu tố đối nghịch, nước mười tầm đã được trình bày như một ví dụ cho tri kiến của bậc Nhập Lưu, và sau đó, nước vượt trội mười lần, hai mươi lần, tám mươi lần đã được trình bày như một ví dụ cho những người khác.
Nanu evaṃ sante buddhaguṇā parimitaparicchinnā, therena ca te paricchijja ñātāti āpajjatīti?
But then, if this is so, does it follow that the Buddha's qualities are limited and circumscribed, and were known by the Elder by circumscribing them?
Chẳng phải nếu vậy thì các đức Phật là hữu hạn và có giới hạn, và vị Trưởng lão đã biết chúng một cách có giới hạn hay sao?
Nāpajjatīti dassento ‘‘tattha yathā so puriso’’tiādimāha.
Showing that it does not follow, he said "There, just as that man..." and so forth.
Để chỉ ra rằng không phải vậy, ngài đã nói "ở đây, như người đàn ông đó" và tiếp theo.
Tattha so purisoti so caturāsītibyāmasahassappamāṇena yottena caturāsītibyāmasahassaṭṭhāne mahāsamudde udakaṃ minitvā ṭhito puriso.
There, "that man" refers to the man who measured the water in the great ocean at the place of eighty-four thousand fathoms with a rope of eighty-four thousand fathoms, and stood there.
Ở đây, "người đàn ông đó" là người đàn ông đã đo nước trong đại dương tại một vị trí có kích thước tám mươi bốn ngàn tầm với sợi dây có kích thước tám mươi bốn ngàn tầm.
So hi therassa upamābhāvena gahito.
Indeed, he was taken as an analogy for the Elder.
Người ấy đã được dùng làm ví dụ cho vị Trưởng lão.
Dhammanvayenāti anumānañāṇena.
"Through inference" means by inferential knowledge.
Theo giáo pháp (dhammanvayena) là bằng tri kiến suy luận.
Tañhi siddhaṃ dhammaṃ anugantvā pavattanato ‘‘dhammanvayo’’ti vuccati, tathā anvayavasena atthassa bujjhanato anvayabuddhi, anumeyyaṃ anuminotīti anumānaṃ, nidassane diṭṭhanayena anumeyyaṃ gaṇhātīti ‘‘nayaggāho’’ti ca vuccati.
For this knowledge is called "dhammanvaya" (inference) because it follows an established principle; similarly, it is called anvayabuddhi (inferential understanding) because it understands meaning by way of inference; it is called anumāna (inference) because it infers what is inferable; and it is called "nayaggāha" (grasping by method) because it grasps what is inferable by the method seen in an example.
Vì nó vận hành theo một giáo pháp đã được thiết lập, nên nó được gọi là "dhammanvayo" (sự theo dõi giáo pháp), và cũng vì sự hiểu biết về ý nghĩa theo cách suy luận nên nó được gọi là anvayabuddhi (trí tuệ suy luận), nó suy luận điều cần được suy luận nên là anumāna (sự suy luận), nó nắm bắt điều cần được suy luận bằng cách đã thấy trong ví dụ nên được gọi là "nayaggāho" (sự nắm bắt theo phương pháp).
Tenāha ‘‘dhammanvayenā’’tiādi.
Therefore, he said "through inference," and so forth.
Do đó, ngài đã nói "dhammanvayena" và tiếp theo.
Svāyaṃ dhammanvayo na yassa kassaci hoti, atha kho tathārūpassa aggasāvakassevāti āha ‘‘sāvakapāramiñāṇe ṭhatvā’’ti.
This inference does not belong to just anyone, but only to such a foremost disciple, thus he said "having stood in the knowledge of a disciple's perfection."
Sự theo dõi giáo pháp này không phải của bất kỳ ai, mà chỉ của một vị Đại đệ tử như vậy, do đó ngài đã nói "đứng trên tri kiến ba-la-mật của hàng đệ tử".
Yadi thero buddhaguṇe ekadesato paccakkhe katvā tadaññe nayaggāhena gaṇhi, nanu evaṃ sante buddhaguṇā parimitaparicchinnā āpannāti?
If the Elder directly knew a part of the Buddha's qualities and grasped the rest by inference, then does it follow that the Buddha's qualities are limited and circumscribed?
Nếu vị Trưởng lão đã trực tiếp thấy một phần các đức Phật và nắm bắt những điều khác bằng cách suy luận, chẳng phải nếu vậy thì các đức Phật là hữu hạn và có giới hạn hay sao?
Nayidaṃ evanti dassento ‘‘anantā aparimāṇā’’ti.
Showing that this is not so, he said "infinite, immeasurable."
Để chỉ ra rằng điều này không phải vậy, ngài đã nói "vô biên, vô lượng".
‘‘Saddahatī’’ti vatvā puna tamevatthaṃ vibhāvento ‘‘therena hi…pe… bahutarā’’ti āha.
Having said "believes," he further elaborates on that same meaning by saying "for by the Elder... (and so on) ...more abundant."
Sau khi nói "tin tưởng", ngài lại giải thích ý nghĩa đó bằng cách nói "vì vị Trưởng lão...v.v...nhiều hơn".
Kathaṃ panāyamattho evaṃ daṭṭhabboti evaṃ adhippāyabhedakaṃ upamāya saññāpetuṃ ‘‘yathā kathaṃ viyā’’tiādi vuttaṃ ‘‘upamāyamidhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānantī’’ti (saṃ. ni. 2.67) ito nava ito navāti ito majjhaṭṭhānato yāva dakkhiṇatīrā nava ito majjhaṭṭhānato yāva uttaratīrā nava.
How should this meaning be seen in this way? To explain such a distinction in meaning through an analogy, "like what kind of example?" and so forth, was said, "Through analogy, some discerning men understand the meaning of what is spoken" (Saṃ. Ni. 2.67). "From here nine, from here nine" means from this central point to the southern bank nine, and from this central point to the northern bank nine.
Làm thế nào ý nghĩa này nên được hiểu như vậy? Để giải thích sự khác biệt về ý nghĩa này bằng ví dụ, ngài đã nói "như thế nào" và tiếp theo, "một số người có trí tuệ ở đây hiểu ý nghĩa của điều đã nói bằng ví dụ" (Saṃ. Ni. 2.67) "chín từ đây, chín từ đây" có nghĩa là chín từ vị trí trung tâm đến bờ phía nam, chín từ vị trí trung tâm đến bờ phía bắc.
Idāni yathāvuttamatthaṃ suttena samatthetuṃ ‘‘buddhopī’’ti gāthamāha.
Now, to substantiate the aforementioned meaning with a Sutta, he uttered the verse "the Buddha too."
Bây giờ, để xác nhận ý nghĩa đã nói bằng kinh, ngài đã nói bài kệ "Đức Phật cũng vậy".
Anucchavikaṃ katvāti yoyaṃ mama pasādo buddhaguṇe ārabbha ogāḷho hutvā uppanno, taṃ anucchavikaṃ anurūpaṃ katvā.
"Having made it suitable" means having made this confidence, which arose in me by plunging into the qualities of the Buddha, suitable and appropriate.
Làm cho phù hợp có nghĩa là làm cho sự tịnh tín của tôi, đã phát sinh khi đi sâu vào các đức Phật, trở nên phù hợp.
Paṭiggahetuṃ sampaṭicchituṃ añño koci na sakkhissati yāthāvato anavabujjhanato.
No other can "receive" or accept it, because they do not comprehend it truly.
Không ai khác có thể tiếp nhận (paṭiggahetuṃ) hay chấp nhận, vì không thể hiểu biết một cách đúng đắn.
Paṭiggahetuṃ sakkoti tassa hetuto, paccayato, sabhāvato, kiccato, phalato sammadeva paṭivijjhanato.
"Is able to receive" because he fully penetrates it by its cause, condition, nature, function, and result.
Có thể tiếp nhận vì đã thể nhập một cách đúng đắn về nguyên nhân, điều kiện, bản chất, chức năng và kết quả của nó.
Pūrattanti puṇṇabhāvo.
"Fullness" means the state of being full.
Sự đầy đủ có nghĩa là trạng thái viên mãn.
Paggharaṇakāleti vikiraṇakāle, patanakāleti attho.
"At the time of overflowing" means at the time of dispersal, at the time of falling.
Vào thời điểm chảy ra có nghĩa là vào thời điểm phân tán, tức là thời điểm rơi xuống.
‘‘Pasanno’’ti iminā pasādassa vattamānatā dīpitāti ‘‘uppannasaddho’’ti imināpi saddhāya paccuppannatā pakāsitāti āha ‘‘evaṃ saddahāmīti attho’’ti.
Since "delighted" indicates the present state of delight, and "one whose faith has arisen" also reveals the present state of faith, he said "this means I believe thus."
Bằng từ "pasanno" (tịnh tín) đã chỉ ra sự hiện hữu của tịnh tín, và bằng từ "uppannasaddho" (niềm tin đã phát sinh) cũng đã công bố sự hiện tại của niềm tin. Do đó, ngài đã nói "có nghĩa là tôi tin tưởng như vậy".
Abhiññāyatīti abhiñño, adhiko abhiñño bhiyyobhiñño, so eva atisayavacanicchāvasena ‘‘bhiyyobhiññataro’’ti vuttoti āha ‘‘bhiyyataro abhiññāto’’ti.
One who knows through higher knowledge is abhiñña, one whose higher knowledge is greater is bhiyyobhiñña, and he, wishing to express an intensified degree, is called "bhiyyobhiññatara"; thus, he said "one whose higher knowledge is greater."
Là người thấu hiểu nên abhiñño (người có thắng trí), là người thấu hiểu vượt trội nên bhiyyobhiñño (người có thắng trí hơn), chính người đó, với ý muốn diễn đạt sự vượt trội, đã được gọi là "bhiyyobhiññataro" (người có thắng trí vượt trội hơn). Do đó, ngài đã nói "được biết đến nhiều hơn".
Dutiyavikappe pana abhijānātīti abhiññā, abhivisiṭṭhā paññā, bhiyyo abhiññā etassāti bhiyyobhiñño, so eva atisayavacanicchāvasena bhiyyobhiññataro, svāyamassa atisayo abhiññāya bhiyyobhāvakatoti āha ‘‘bhiyyatarābhiñño vā’’ti.
In the second interpretation, one knows through abhiññā, which is distinguished wisdom; one who has more abhiññā is bhiyyobhiñño, and he, wishing to express an intensified degree, is called bhiyyobhiññataro; and this is his excellence in having more abhiññā; thus, he said "or one with more higher knowledge."
Trong trường hợp thứ hai, vì hiểu biết một cách thấu đáo nên abhiññā (thắng trí), trí tuệ vượt trội, là bhiyyābhiñño (người có thắng trí hơn) vì có nhiều thắng trí hơn, chính người đó, với ý muốn diễn đạt sự vượt trội, là bhiyyobhiññataro (người có thắng trí vượt trội hơn), và sự vượt trội này của người ấy là do thắng trí vượt trội. Do đó, ngài đã nói "hoặc là người có thắng trí vượt trội hơn".
Sambujjhati etāyāti sambodhi, sabbaññutaññāṇaṃ, aggamaggañāṇañca.
That by which one fully awakens is sambodhi, which is omniscience and the knowledge of the highest path.
Nhờ đó mà giác ngộ nên sambodhi (giác ngộ hoàn toàn), tức là tuệ Toàn Tri và tuệ Đạo Vô Thượng.
Sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānañhi aggamaggañāṇaṃ, aggamaggañāṇapadaṭṭhānañca sabbaññutaññāṇaṃ sambodhi nāma.
For the knowledge of the highest path is the proximate cause of omniscience, and omniscience is the proximate cause of the knowledge of the highest path—both are called Sambodhi.
Vì tuệ Đạo Vô Thượng là căn cứ của tuệ Toàn Tri, và tuệ Toàn Tri là căn cứ của tuệ Đạo Vô Thượng, nên cả hai đều được gọi là sambodhi.
Tattha padhānavasena tadatthadassane paṭhamavikappo, padaṭṭhānavasena dutiyavikappo.
In that, the first interpretation is for showing its meaning primarily, and the second interpretation is for showing it by way of its proximate cause.
Ở đây, trường hợp đầu tiên là để chỉ ý nghĩa chính, trường hợp thứ hai là để chỉ căn cứ.
Kasmā panettha arahattamaggañāṇasseva gahaṇaṃ, nanu heṭṭhimānipi bhagavato maggañāṇāni savāsanameva yathāsakaṃ paṭipakkhavidhamanavasena pavattāni.
Why is only the knowledge of Arahantship taken here? Are not the Buddha's lower path knowledges also operative in removing their respective opponents, together with their latent tendencies?
Tại sao ở đây chỉ đề cập đến tuệ Đạo A-la-hán, chẳng phải các tuệ đạo thấp hơn của Đức Thế Tôn cũng vận hành bằng cách tiêu diệt các yếu tố đối nghịch cùng với các khuynh hướng tiềm ẩn của chúng hay sao?
Savāsanappahānañhi ñeyyāvaraṇappahānanti?
For the abandonment of latent tendencies is the abandonment of the defilements that obscure knowledge, is it not?
Vì sự đoạn trừ các khuynh hướng tiềm ẩn chính là sự đoạn trừ chướng ngại của đối tượng tri kiến sao?
Saccametaṃ, taṃ pana aparipuṇṇaṃ paṭipakkhavidhamanassa vippakatabhāvatoti āha ‘‘arahattamaggañāṇe vā’’ti.
This is true, but that is incomplete because the counteraction of defilements is unfinished; thus, he said "or in the knowledge of Arahantship."
Điều này đúng, nhưng nó chưa hoàn chỉnh vì sự tiêu diệt các yếu tố đối nghịch còn dang dở. Do đó, ngài đã nói "hoặc là tuệ Đạo A-la-hán".
Aggamaggavasena cettha ariyānaṃ bodhittayapāripūrīti dassetuṃ ‘‘arahattamaggeneva hī’’tiādi vuttaṃ.
To show that the perfection of the three Bodhis of the Noble Ones is achieved through the highest path here, "for through the path of Arahantship..." and so forth, was said.
Để chỉ ra rằng ở đây sự viên mãn của ba loại giác ngộ của các bậc Thánh là nhờ Đạo Vô Thượng, ngài đã nói "vì chính nhờ Đạo A-la-hán" và tiếp theo.
Nippadesāti anavasesā.
"Completely" means without remainder.
Không còn sót lại có nghĩa là không còn gì.
Gahitā hontīti arahattamaggena gahitena adhigatena gahitā adhigatā honti.
"Are attained" means they are attained, acquired, by what is attained, acquired, through the path of Arahantship.
Đã được nắm giữ có nghĩa là đã được nắm giữ, đã đạt được nhờ Đạo A-la-hán đã được nắm giữ, đã được thành tựu.
Sabbanti tehi adhigantabbaṃ.
"All" means all that is to be attained by them.
Tất cả có nghĩa là tất cả những gì cần được thành tựu bởi những điều đó.
Tenāti sambodhinā sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānena arahattamaggañāṇena.
"By that" means by Sambodhi, by the knowledge of Arahantship which is the proximate cause of omniscience.
Do đó có nghĩa là do giác ngộ hoàn toàn, do tuệ Đạo A-la-hán là căn cứ của tuệ Toàn Tri.
142. Khādanīyānaṃ uḷāratā sātarasānubhāvenāti āha ‘‘madhure āgacchatī’’ti.
142. The excellence of edibles is in the experience of sweet taste; thus, he said "comes to be sweet."
Sự cao quý của các món ăn là nhờ hương vị ngọt ngào. Do đó, ngài đã nói "trở nên ngọt ngào".
Pasaṃsāya uḷāratā visiṭṭhabhāvenāti āha ‘‘seṭṭhe’’ti, obhāsassa uḷāratā mahantabhāvenāti vuttaṃ ‘‘vipule’’ti.
The excellence of praise is in its distinguished nature; thus, he said "foremost." The excellence of brilliance is in its greatness; thus, it is said "vast."
Sự cao quý của lời ca ngợi là nhờ sự xuất sắc. Do đó, ngài đã nói "tối thượng", sự cao quý của ánh sáng là nhờ sự vĩ đại. Do đó, đã nói "rộng lớn".
Usabhassa ayanti āsabhī, idha pana āsabhī viyāti āsabhī. Tenāha ‘‘usabhassa vācāsadisī’’ti.
This is of a bull, therefore āsabhī (bull-like); but here it means like a bull, therefore āsabhī. Thus, he said "like the speech of a bull."
Điều này thuộc về con bò đực nên là āsabhī, nhưng ở đây āsabhī có nghĩa là như con bò đực. Do đó, ngài đã nói "giống như tiếng nói của con bò đực".
Yena pana guṇenassā taṃsadisatā, taṃ dassetuṃ ‘‘acalā asampavedhī’’ti vuttaṃ.
To show by which quality it is similar, "unmoving, unshakable" was said.
Để chỉ ra đức tính mà nhờ đó nó có sự tương đồng đó, ngài đã nói "kiên cố, không bị lay chuyển".
Yato kutoci anussavanaṃ anussavo. Vijjāṭṭhānesu kataparicayānaṃ ācariyānaṃ taṃ tamatthaṃ viññāpentī paveṇī ācariyaparamparā. Kevalaṃ attano matiyā ‘‘itikira evaṃkirā’’ti parikappanā itikira. Piṭakassa ganthassa sampadānato sayaṃ sampadānabhāvena gahaṇaṃ piṭakasampadānaṃ. Yathāsutānaṃ atthānaṃ ākārassa parivitakkanaṃ ākāraparivitakko. Tatheva ‘‘evameta’’nti diṭṭhiyā nijjhānakkhamanaṃ diṭṭhinijjhānakkhanti. Āgamādhigamehi vinā takkamaggaṃ nissāya takkanaṃ takko. Anumānavidhiṃ nissāya nayaggāho. Yasmā buddhavisaye ṭhatvā bhagavato ayaṃ therassa codanā, therassa ca so avisayo, tasmā ‘‘paccakkhato ñāṇena paṭivijjhitvā viyā’’ti vuttaṃ.
Hearing from anywhere is anussava (hearsay). The lineage of teachers who are well-versed in fields of knowledge, making known various meanings, is ācariyaparamparā (lineage of teachers). Merely conjecturing by oneself, "It is said to be thus," is itikira. The acceptance of the Pitaka as self-evident due to its being imparted is piṭakasampadāna. Reflecting upon the aspects of meanings heard is ākāraparivitakka (reflection on aspects). Similarly, the endurance of the view, "It is thus," is diṭṭhinijjhānakkhanti (endurance of reflective understanding based on views). Reasoning relying on the path of logic without relying on scriptural tradition or realization is takka (speculation/logic). Relying on the method of inference is nayaggāha (grasping by inference). Since this challenge to the Elder, made by the Blessed One, is set in the context of the Buddha's domain, and that is not the Elder's domain, it is said, " as if penetrating directly with knowledge."
Nghe từ bất cứ đâu là anussavo (truyền khẩu/tin đồn). Truyền thống mà các vị thầy đã quen thuộc với các lĩnh vực kiến thức giải thích ý nghĩa đó là ācariyaparamparā (truyền thống của các vị thầy/truyền thừa). Chỉ là sự suy đoán theo ý riêng của mình, "nghe nói là thế này, nghe nói là thế kia" là itikira (nghe nói là vậy). Tự mình nhận lấy, như là sự ban tặng của kinh điển, là piṭakasampadānaṃ (sự ban tặng kinh điển). Sự suy tư về hình thái của các ý nghĩa đã được nghe là ākāraparivitakko (sự suy tư về hình thái). Cũng vậy, sự chấp nhận bằng tà kiến "việc là như thế này" là diṭṭhinijjhānakkhanti (sự chấp nhận bằng tà kiến). Sự suy luận dựa vào con đường lý luận mà không có sự chứng đắc từ kinh điển là takko (lý luận). Dựa vào phương pháp suy luận là nayaggāho (sự nắm bắt phương pháp). Bởi vì lời chất vấn của trưởng lão đối với Đức Thế Tôn này là đứng trong phạm vi của chư Phật, và đó không phải là phạm vi của trưởng lão, do đó đã nói "như thể đã thấu triệt bằng tuệ trực tiếp".
Sīhanādo viyāti sīhanādo, taṃsadisatā cassa seṭṭhabhāvena, so cettha evaṃ veditabboti dassento ‘‘sīhanādo’’tiādimāha.
Like a lion's roar, it is sīhanāda (lion's roar); its similarity to this by way of superiority, and showing that it should be understood thus here, he said, " sīhanādo," etc.
Như tiếng rống sư tử là sīhanādo (tiếng rống sư tử), sự tương tự của nó với sự tối thượng, và điều đó ở đây cần được hiểu như vậy, khi trình bày điều đó đã nói "sīhanādo" và vân vân.
Neva dandhāyantenāti na mandāyantena.
Not being sluggish means not being slow.
Neva dandhāyantenāti (không chậm trễ) nghĩa là không lề mề.
Na bhaggarāyantenāti aparisaṅkantena.
Not being hesitant means not being doubtful.
Na bhaggarāyantenāti (không sợ hãi) nghĩa là không do dự.
Anuyogadāpanatthanti anuyogaṃ sodhāpetuṃ.
For the purpose of scrutiny means to cause an inquiry to be purified.
Anuyogadāpanatthanti (để làm cho chất vấn được thanh lọc) nghĩa là để làm cho chất vấn được thanh lọc.
Vimaddakkhamañhi sīhanādaṃ nadanto atthato tattha anuyogaṃ sodheti nāma.
For indeed, by roaring a lion's roar that is capable of crushing, one thereby purifies the inquiry.
Quả thật, khi rống tiếng rống sư tử có khả năng nghiền nát, về mặt ý nghĩa, người đó thanh lọc sự chất vấn ở đó.
Anuyuñjanto ca naṃ sodhāpeti nāma.
And by questioning, one causes it to be purified.
Và người chất vấn làm cho nó được thanh lọc.
Dātunti sodhetuṃ.
To give means to purify.
Dātunti (để thanh lọc) nghĩa là để thanh lọc.
Keci ‘‘dānattha’’nti atthaṃ vadanti, tadayuttaṃ.
Some say the meaning is "for the purpose of giving," but that is inappropriate.
Một số người nói ý nghĩa là "dānattha" (vì mục đích ban tặng), điều đó không hợp lý.
Na hi yo sīhanādaṃ nadati, so eva tattha anuyogaṃ detīti yujjati.
For it is not logical that one who roars a lion's roar gives an inquiry in that context.
Vì không hợp lý khi nói rằng người rống tiếng rống sư tử lại là người ban tặng sự chất vấn ở đó.
Nighaṃsananti vimaddanaṃ.
Nighaṃsana means crushing.
Nighaṃsananti (sự nghiền nát) nghĩa là sự nghiền nát.
Dhamamānanti tāpayamānaṃ, tāpanañcettha gaggariyā dhamāpanasīsena vadati.
Dhamamāna means causing to heat, and tāpana here is spoken of in the sense of causing a bellows to blow.
Dhamamānanti (đang nung nóng) nghĩa là đang nung nóng, và sự tāpana (nung nóng) ở đây được nói theo cách thổi bằng ống thổi.
Sabbe teti sabbe te atīte niruddhe sammāsambuddhe, tenetaṃ dasseti – ye te ahesuṃ atītaṃ addhānaṃ tava abhinīhārato oraṃ sammāsambuddhā, tesaṃ tāva sāvakañāṇagocare dhamme paricchindanto mārādayo viya buddhānaṃ lokiyacittacāraṃ tvaṃ jāneyyāsi.
All those means all those fully self-awakened ones who have ceased in the past; thereby he shows this: "You would know the worldly range of thought of the Buddhas, like Māra and others, by discerning those phenomena that fall within the scope of a disciple's knowledge concerning the fully self-awakened ones who existed in the past, after your aspiration."
Sabbe teti (tất cả những vị đó) nghĩa là tất cả những vị Chánh Đẳng Giác đã diệt tận trong quá khứ, qua đó điều này được trình bày – những vị Chánh Đẳng Giác đã có mặt trong quá khứ, từ khi ngài phát nguyện cho đến nay, nếu ngài phân định các pháp nằm trong phạm vi tuệ của hàng Thanh văn của các vị ấy, thì ngài sẽ biết được sự vận hành của tâm thế gian của chư Phật như Ma vương và những kẻ khác.
Ye pana te abbhatītā tato parato chinnavaṭumā chinnapapañcā pariyādiṇṇavaṭṭā sabbadukkhavītivattā sammāsambuddhā, tesaṃ sabbesampi sāvakañāṇassa avisayabhūte dhamme kathaṃ jānissasīti.
"But how will you know those phenomena that are beyond the scope of a disciple's knowledge, concerning those fully self-awakened ones who are long past, whose circles are cut off, whose proliferations are cut off, whose rounds of existence are exhausted, and who have transcended all suffering?"
Nhưng những vị Chánh Đẳng Giác đã vượt xa hơn thế, đã chặt đứt mọi chướng ngại, đã đoạn tận mọi hý luận, đã chấm dứt mọi luân hồi, đã vượt qua mọi khổ đau, làm sao ngài có thể biết được những pháp nằm ngoài phạm vi tuệ của hàng Thanh văn của tất cả các vị ấy?
Anāgatabuddhānaṃ panāti pana-saddo visesatthajotano, tena atītesu tāva khandhānaṃ bhūtapubbattā tattha siyā ñāṇassa savisaye gati, anāgatesu pana sabbaso asañjātesu kathanti imamatthaṃ joteti.
But concerning future Buddhas, the word pana signifies a special meaning; thereby it illuminates this meaning: "Regarding those in the past, since their aggregates had previously existed, there might be a range for knowledge within its scope; but concerning those in the future, who have not yet arisen at all, how can it be?"
Anāgatabuddhānaṃ panāti (nhưng đối với chư Phật vị lai) từ pana (nhưng) là từ biểu thị ý nghĩa đặc biệt, qua đó nó làm rõ ý nghĩa này: trong quá khứ, vì các uẩn đã từng hiện hữu, nên có thể có sự vận hành của tuệ trong phạm vi của nó; nhưng đối với những vị trong tương lai, hoàn toàn chưa phát sinh, thì làm sao?.
Tenāha ‘‘anāgatāpī’’tiādi.
Therefore, he said, "future ones too," etc.
Do đó đã nói "anāgatāpī" (cả những vị vị lai) và vân vân.
‘‘Cittena paricchinditvā viditā’’ti kasmā vuttaṃ, nanu atītānāgate sattāhe eva pavattaṃ cittaṃ cetopariyañāṇassa visayo, na tato paranti?
"Discerning with the mind, known" – why was this said? Does not the mind that arose only in the past and future seven days fall within the scope of the knowledge of penetration of others' minds, and not beyond that?
Tại sao lại nói "đã biết được bằng tâm, đã thấu triệt"? Chẳng phải tâm đã vận hành trong bảy ngày quá khứ và vị lai là đối tượng của túc mạng thông và tha tâm thông, chứ không phải xa hơn sao?
Nayidaṃ cetopariyañāṇakiccavasena vuttaṃ, atha kho pubbenivāsaanāgataṃsañāṇavasena vuttaṃ, tasmā nāyaṃ doso.
This was not said in the context of the function of the knowledge of penetration of others' minds, but rather in the context of the knowledge of previous existences and future occurrences; therefore, there is no fault here.
Điều này không được nói theo nghĩa công việc của tha tâm thông, mà được nói theo nghĩa túc mạng thông và vị lai thông, do đó đây không phải là lỗi.
Viditaṭṭhāne na karoti sikkhāpadeneva tādisassa paṭikkhepassa paṭikkhittattā, setughātato ca.
He does not do it in the known place because such a prohibition is already rejected by the training rule itself, and because of the breaking of the bridge.
Viditaṭṭhāne na karoti (không làm ở nơi đã biết) bởi vì điều cấm đoán như vậy đã bị cấm bằng giới luật, và bởi vì sự phá hoại cây cầu.
Kathaṃ pana thero dvayasambhave paṭikkhepameva akāsi, na vibhajja byākāsīti āha ‘‘thero kirā’’tiādi.
But how did the Elder make a rejection in a case where both were possible, and did not explain it by division? He says, " The Elder, it is said," etc.
Nhưng tại sao trưởng lão lại chỉ cấm đoán khi có hai khả năng, mà không phân tích và giải thích? Do đó đã nói "thưa trưởng lão" và vân vân.
Pāraṃ pariyantaṃ minotīti pāramī, sā eva ñāṇanti pāramiñāṇaṃ, sāvakānaṃ pāramiñāṇaṃ sāvakapāramiñāṇaṃ, tasmiṃ.
That which measures the ultimate limit is pāramī (perfection); that itself is knowledge, thus pāramiñāṇa (perfection-knowledge); the perfection-knowledge of disciples is sāvakapāramiñāṇa (disciple's perfection-knowledge); in that.
Điều đo lường giới hạn là pāramī (ba la mật), đó chính là tuệ nên là pāramiñāṇaṃ (tuệ ba la mật), tuệ ba la mật của hàng Thanh văn là sāvakapāramiñāṇaṃ (tuệ ba la mật của hàng Thanh văn), trong đó.
Sāvakānaṃ ukkaṃsapariyantagate jānane nāyaṃ anuyogo, atha kho sabbaññutaññāṇe sabbaññutāya jānane.
This inquiry is not about knowing the utmost limit of disciples, but rather about sabbaññutañāṇa (omniscience), the knowledge of omniscience.
Sự chất vấn này không phải là về sự hiểu biết đạt đến giới hạn tối thượng của hàng Thanh văn, mà là về sự hiểu biết của sabbaññutaññāṇe (Phật trí), sự hiểu biết của bậc Toàn Giác.
Keci pana ‘‘sāvakapāramiñāṇeti sāvakapāramiñāṇavisaye’’ti atthaṃ vadanti.
Some, however, say the meaning of " sāvakapāramiñāṇe" is "in the domain of the disciple's perfection-knowledge."
Tuy nhiên, một số người nói ý nghĩa là " sāvakapāramiñāṇeti (trong tuệ ba la mật của hàng Thanh văn) nghĩa là trong phạm vi tuệ ba la mật của hàng Thanh văn".
Tathā sesapadesupi.
And similarly in the remaining expressions.
Cũng vậy trong các từ ngữ còn lại.
Sīla ..pe… samatthanti sīlasamādhipaññāvimuttisaṅkhātakāraṇānaṃ jānanasamatthaṃ.
Morality... and capable means capable of knowing the causes such as morality, concentration, wisdom, and liberation.
Sīla ..pe… samatthanti (có khả năng về giới... vân vân) nghĩa là có khả năng hiểu biết các nguyên nhân được gọi là giới, định, tuệ và giải thoát.
Buddhasīlādayo hi buddhānaṃ buddhakiccassa, parehi ‘‘buddhā’’ti jānanassa ca kāraṇaṃ.
For the morality of Buddhas, etc., are the causes of the Buddhas' work and of others knowing them as "Buddhas."
Giới của chư Phật và vân vân là nguyên nhân cho công việc của chư Phật, và cho việc người khác biết rằng "đó là chư Phật".
143. Anumānañāṇaṃ viya saṃsayapiṭṭhikaṃ ahutvā ‘‘idamida’’nti yathāsabhāvato ñeyyaṃ dhāreti nicchinotīti dhammo, paccakkhañāṇanti āha ‘‘dhammassa paccakkhato ñāṇassā’’ti.
143. That which holds and determines the knowable as it is, "this is this," without being rooted in doubt like inferential knowledge, is dhamma (truth/reality); he says it is direct knowledge, " the direct knowledge of the Dhamma."
143. Không phải là điều dựa trên nghi ngờ như tuệ suy luận, mà là điều nắm giữ và quyết định điều cần biết theo bản chất tự nhiên "điều này là điều này" là dhammo (pháp), đã nói là tuệ trực tiếp "dhammassa paccakkhato ñāṇassā"ti.
Anuetīti anvayoti āha ‘‘anuyogaṃ anugantvā’’ti.
That which follows is anvaya (concomitance/sequence); he says, " following the inquiry."
Điều theo sau là anvayo (sự theo sau), đã nói "anuyogaṃ anugantvā"ti (sau khi theo dõi sự chất vấn).
Paccakkhasiddhañhi atthaṃ anugantvā anumānañāṇassa pavatti diṭṭhena adiṭṭhassa anumānanti veditabbo.
For inferential knowledge, which follows a fact established by direct perception, is to be understood as inference of the unseen from the seen.
Quả thật, tuệ suy luận vận hành sau khi theo dõi điều đã được chứng minh bằng trực tiếp, nên cần được hiểu là sự suy luận về điều chưa thấy từ điều đã thấy.
Vidite vedakampi ñāṇaṃ atthato viditameva hotīti ‘‘anumānañāṇaṃ nayaggāho vidito’’ti vuttaṃ.
When something is known, the knowing faculty itself is, in essence, known; thus it is said, " inferential knowledge, grasping by inference, is known."
Khi điều đã biết, tuệ biết cũng là điều đã biết về mặt ý nghĩa, do đó đã nói "anumānañāṇaṃ nayaggāho vidito"ti (tuệ suy luận, sự nắm bắt phương pháp đã được biết).
Viditoti viddho paṭiladdho, adhigatoti attho.
Vidito means pierced, attained, achieved.
Viditoti (đã được biết) nghĩa là đã được xuyên thủng, đã được thành tựu, đã được chứng đắc.
Appamāṇoti aparimāṇo mahāvisayattā.
Appamāṇo means immeasurable, due to its vast scope.
Appamāṇoti (vô lượng) nghĩa là không giới hạn vì có phạm vi rộng lớn.
Tenāha ‘‘apariyanto’’ti.
Therefore, he says, " limitless."
Do đó đã nói "apariyanto"ti (không có giới hạn).
Tenāti apariyantattā, tena vā apariyantena ñāṇena, eteneva thero yaṃ yaṃ anumeyyamatthaṃ ñātukāmo hoti, tattha tatthassa asaṅgamappaṭihaṭaanumānañāṇaṃ pavattatīti dasseti.
Therefore means due to being limitless, or by that limitless knowledge; by this, the Elder shows that wherever he wishes to know an inferable matter, his inferential knowledge operates without obstruction or hindrance there.
Tenāti (bởi vì điều đó) nghĩa là bởi vì không có giới hạn, hoặc bởi tuệ vô hạn đó, qua đó trưởng lão trình bày rằng bất cứ điều gì trưởng lão muốn biết bằng suy luận, tuệ suy luận của ngài vận hành không vướng mắc và không bị cản trở ở đó.
Tenāha ‘‘so iminā’’tiādi.
Therefore, he says, " he by this," etc.
Do đó đã nói "so iminā"ti (ngài bằng điều này) và vân vân.
Tattha imināti iminā kāraṇena.
Here, iminā means by this reason.
Trong đó imināti (bằng điều này) nghĩa là bằng nguyên nhân này.
Pākārassa thirabhāvaṃ uddhamuddhaṃ āpetīti uddhāpaṃ, pākāramūlaṃ.
That which brings about the firmness of the wall upwards and upwards is uddhāpa, the base of the wall.
Điều mang lại sự vững chắc cho bức tường lên cao là uddhāpaṃ (nền móng), nền móng của bức tường.
Ādi-saddena pākāradvārabandhaparikhādīnaṃ saṅgaho veditabbo.
By the word ādi, the collection of wall-gates, enclosures, moats, and so forth should be understood.
Bằng từ ādi (vân vân), cần hiểu là bao gồm các cổng thành, hào và vân vân.
Paccante bhavaṃ paccantimaṃ. Paṇḍitadovārikaṭṭhāniyaṃ katvā thero attānaṃ dassetīti dassento ‘‘ekadvāranti kasmā āhā’’ti codanaṃ samuṭṭhāpesi.
The Elder shows himself as a wise doorkeeper; showing this, he raised the question, " Why did he say 'one gate'?"
Trưởng lão tự thể hiện mình như một người gác cổng thông thái, khi trình bày điều đó đã đặt ra câu hỏi "tại sao lại nói một cổng?".
Yassā paññāya vasena puriso ‘‘paṇḍito’’ti vuccati, taṃ paṇḍiccanti āha ‘‘paṇḍiccena samannāgato’’ti.
That by virtue of which a person is called "wise" is paṇḍicca (wisdom); he says, " endowed with wisdom."
Điều mà nhờ trí tuệ đó một người được gọi là "thông thái" là paṇḍiccanti (sự thông thái), đã nói "paṇḍiccena samannāgato"ti (được phú bẩm sự thông thái).
Taṃtaṃitikattabbatāsu chekabhāvo byattabhāvo veyyattiyaṃ. Medhati sammosaṃ hiṃsati vidhamatīti medhā, sā etassa atthīti medhāvī. Ṭhāne ṭhāne uppatti etissā atthīti ṭhānuppattikā, ṭhānaso uppajjanakapaññā.
Skill and eloquence in various necessary tasks is veyyattiyaṃ. That which injures, destroys, and disperses confusion is medhā (intelligence); one who possesses it is medhāvī (intelligent). That which arises in appropriate places is ṭhānuppattikā (situational intelligence), wisdom that arises opportunely.
Sự khéo léo, sự tinh thông trong các việc cần làm là veyyattiyaṃ (sự tinh thông). Điều làm hại, phá hủy sự hỗn loạn là medhā (trí tuệ), người có điều đó là medhāvī (người có trí tuệ). Điều có sự phát sinh ở từng nơi là ṭhānuppattikā (trí tuệ phát sinh theo hoàn cảnh), trí tuệ phát sinh theo từng hoàn cảnh.
Anupariyāyanti etenāti anupariyāyo, so eva pathoti anupariyāyapatho, parito pākārassa anusaṃyāyanamaggo.
That by which one goes around is anupariyāya (circuit); that itself is a path, thus anupariyāyapatha (circuitous path), the path of going around the wall.
Con đường mà người ta đi theo là anupariyāyo (con đường đi vòng), đó chính là con đường anupariyāyapatho (con đường đi vòng), con đường đi vòng quanh bức tường.
Pākārabhāgā sandhātabbā etthāti pākārasandhi, pākārassa phullitappadeso.
Parts of the wall must be joined here, thus pākārasandhi (wall-joint), a cracked place in the wall.
Nơi mà các phần của bức tường cần được nối lại là pākārasandhi (chỗ nối của bức tường), chỗ nứt của bức tường.
So pana heṭṭhimantena dvinnampi iṭṭhakānaṃ vigamena evaṃ vuccatīti āha ‘‘dvinnaṃ iṭṭhakānaṃ apagataṭṭhāna’’nti.
And it is called thus because of the separation of two bricks at the lower end; he says, " the place where two bricks are separated."
Và điều đó được nói như vậy bởi sự mất đi của hai viên gạch ở phía dưới, do đó đã nói "dvinnaṃ iṭṭhakānaṃ apagataṭṭhāna"nti (chỗ mất đi của hai viên gạch).
Chinnaṭṭhānanti chinnabhinnappadeso, chinnaṭṭhānaṃ vā.
Chinnaṭṭhāna means a cut or broken place, or a place that is cut.
Chinnaṭṭhānanti (chỗ bị cắt) nghĩa là chỗ bị cắt đứt, hoặc chỗ bị cắt.
Tañhi ‘‘vivara’’nti vuccati.
For it is called a "gap."
Điều đó được gọi là "vivara" (kẽ hở).
Kiliṭṭhanti malīnaṃ.
Kiliṭṭha means defiled.
Kiliṭṭhanti (ô nhiễm) nghĩa là dơ bẩn.
Upatāpentīti kilesapariḷāhena santāpenti.
Upatāpentī means afflicting with the torment of defilements.
Upatāpentīti (đang làm khổ) nghĩa là đang làm khổ bằng sự nóng bức của phiền não.
Vibādhentīti pīḷenti.
Vibādhentī means oppressing.
Vibādhentīti (đang gây áp bức) nghĩa là đang gây áp bức.
Uppannāya paññāya nīvaraṇehi na kiñci kātuṃ sakkāti āha ‘‘anuppannāya paññāya uppajjituṃ na dentī’’ti.
It is not possible to do anything to the arisen wisdom by means of hindrances; he says, " they do not allow unarisen wisdom to arise."
Khi trí tuệ đã phát sinh, các triền cái không thể làm gì được, do đó đã nói "anuppannāya paññāya uppajjituṃ na dentī"ti (không cho trí tuệ chưa phát sinh được phát sinh).
Tasmāti paccayūpaghātena uppajjituṃ appadānato.
Therefore means because they do not allow it to arise due to the destruction of the conditions.
Tasmāti (do đó) nghĩa là do không cho phát sinh bằng cách phá hoại các duyên.
Catūsu satipaṭṭhānesu suṭṭhu ṭhapitacittāti catubbidhāyapi satipaṭṭhānabhāvanāya sammadeva ṭhapitacittā.
With minds well established in the four foundations of mindfulness means with minds properly established through the cultivation of the fourfold foundations of mindfulness.
Tâm an trú vững chắc trong bốn niệm xứ nghĩa là tâm được an trú đúng đắn trong sự tu tập bốn loại niệm xứ (satipaṭṭhāna).
Yathāsabhāvena bhāvetvāti aviparītasabhāvena yathā paṭipakkhā samucchijjanti, evaṃ bhāvetvā.
Having developed according to its nature means having developed in an undistorted way, such that the opposing factors are eradicated.
Sau khi tu tập đúng theo tự tánh nghĩa là sau khi tu tập theo cách không sai lệch, sao cho các pháp đối nghịch bị nhổ tận gốc.
Purimanaye satipaṭṭhānāni, bojjhaṅgā ca missakā adhippetāti tato aññathā vattuṃ ‘‘apicetthā’’tiādi vuttaṃ.
Since in the former method, the foundations of mindfulness and the factors of awakening are intended as mixed, in order to state something different from that, the phrase "furthermore, here" and so on was spoken.
Theo phương pháp trước, các niệm xứ (satipaṭṭhāna) và các giác chi (bojjhaṅga) được hiểu là hỗn hợp, nên để nói khác đi, câu “hơn nữa ở đây” v.v. đã được nói.
Missakāti samathavipassanāmaggavasena missakā.
Mixed means mixed by way of the path of tranquility and insight.
Hỗn hợp nghĩa là hỗn hợp theo phương pháp samatha và vipassanā.
‘‘Catūsu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacittā’’tiādito vuttattā satipaṭṭhāne vipassanāti gahetvā ‘‘satta bojjhaṅge yathābhūtaṃ bhāvetvā’’ti vuttattā, maggapariyāpannānaṃyeva ca nesaṃ nippariyāyabojjhaṅgabhāvato, tesu ca sabbaso adhigatesu lokanāthena sabbaññutaññāṇampi adhigatameva hotīti ‘‘bojjhaṅge maggo, sabbaññutaññāṇañcāti gahite sundaro pañho bhaveyyā’’ti mahāsivatthero āha, na panevaṃ gahitaṃ porāṇehīti adhippāyo.
Because it was stated, "with minds well established in the four foundations of mindfulness," and so on, having taken mindfulness as insight, and because it was stated, "having developed the seven factors of awakening as they really are," and because these are exclusively factors of awakening when included in the path, and when these are fully realized, the omniscient knowledge is also realized by the Lord of the world, Mahāsiva Thera said, "If the factors of awakening are taken as the path, and omniscience as well, it would be a beautiful question," but the intention is that it was not understood in this way by the ancients.
Vì đã nói “tâm an trú vững chắc trong bốn niệm xứ” v.v., nên hiểu niệm xứ là vipassanā, và vì đã nói “sau khi tu tập bảy giác chi đúng như thật”, và vì chúng là các giác chi không gián đoạn thuộc về đạo lộ, và khi chúng được thành tựu hoàn toàn thì trí tuệ toàn tri của Thế Tôn cũng đã được thành tựu, nên Trưởng lão Mahāsīva nói: “Nếu hiểu giác chi là đạo lộ và trí tuệ toàn tri thì đó là một vấn đề hay”, nhưng ý là không nên hiểu như vậy theo các bậc cổ đức.
Itīti vuttappakāraparāmasanaṃ.
Thus refers to the aforementioned manner.
Như vậy là sự nhắc lại cách đã nói.
Theroti sāriputtatthero.
The Elder means Sāriputta Thera.
Vị Trưởng lão là Trưởng lão Sāriputta.
Tatthāti tesu paccantanagarādīsu.
There means among those border cities and so on.
Ở đó nghĩa là trong các thành phố biên giới, v.v. đó.
Nagaraṃ viya nibbānaṃ tadatthikehi upagantabbato, upagatānañca parissayarahitasukhādhigamanaṭṭhānato.
Nibbāna is like a city because it is to be approached by those desiring it, and it is a place for those who have approached it to attain happiness free from dangers.
Nibbāna ví như thành phố vì nó được những người mong cầu tìm đến, và là nơi đạt được hạnh phúc không nguy hiểm cho những ai đã đến.
Pākāro viya sīlaṃ tadupagatānaṃ parito ārakkhabhāvato.
Virtue is like a rampart because it serves as protection on all sides for those who have resorted to it.
Giới (sīla) ví như tường thành vì nó là sự bảo vệ toàn diện cho những ai đã nương tựa vào nó.
Pariyāyapatho viya hirī sīlapākārassa adhiṭṭhānabhāvato.
Conscientiousness is like the surrounding path because it is the foundation of the rampart of virtue.
Đường vòng ví như tàm (hirī) vì nó là nền tảng của tường thành giới.
Vuttañhetaṃ ‘‘pariyāyapathoti kho bhikkhu hiriyā etaṃ adhivacana’’nti.
For it was said, "Conscientiousness, bhikkhu, is an appellation for the surrounding path."
Điều này đã được nói: “Này Tỳ-kheo, đường vòng là tên gọi của tàm (hirī)”.
Dvāraṃ viya ariyamaggo nibbānanagarappavesanaañjasabhāvato.
The Noble Path is like a gate because it is the straight path for entering the city of Nibbāna.
Đạo lộ Thánh (ariyamagga) ví như cổng vì nó là con đường thẳng dẫn vào thành phố Nibbāna.
Paṇḍitadovāriko viya dhammasenāpati nibbānanagarapaviṭṭhapavisanakānaṃ sattānaṃ sallakkhaṇato.
The General of the Dhamma is like a wise doorkeeper because he discerns the beings entering and leaving the city of Nibbāna.
Vị gác cổng thông thái ví như Pháp tướng quân vì ngài nhận biết những chúng sinh đã vào và sẽ vào thành phố Nibbāna.
Dinnoti dāpito, sodhitoti attho.
Given means caused to be given, purified, is the meaning.
Đã được trao nghĩa là đã được ban cho, tức là đã được thanh lọc.
144. Nipphattidassanatthanti siddhidassanatthaṃ, adhigamadassanatthanti attho.
144. To show completion means to show accomplishment, to show attainment, is the meaning.
144. Để chỉ sự thành tựu nghĩa là để chỉ sự thành công, tức là để chỉ sự chứng đắc.
‘‘Pañcanavutipāsaṇḍe’’ti idaṃ yasmā thero paribbājako hutvā tato pubbeva nibbānapariyesanaṃ caramāno te te pāsaṇḍino upasaṅkamitvā nibbānaṃ pucchi, te nāssa cittaṃ ārādhesuṃ, taṃ sandhāya vuttaṃ.
"ninety-five sects" was said with reference to the fact that the Elder, having been a wanderer, inquired about Nibbāna from various sectarians even before that, but they did not satisfy his mind.
Câu “chín mươi lăm ngoại đạo” được nói để chỉ rằng vị Trưởng lão, khi còn là du sĩ, trước đó đã tìm kiếm Nibbāna, đã đến gặp các ngoại đạo đó và hỏi về Nibbāna, nhưng họ đã không làm vừa lòng tâm ngài.
Te pana pāsaṇḍā heṭṭhā vuttā eva.
Those sects have already been mentioned below.
Còn các ngoại đạo đó đã được nói ở phần dưới.
Tatthevāti tassayeva bhāgineyyassa desiyamānāya desanāya.
In that very same place means through the discourse being taught to his very own nephew.
Ngay tại đó nghĩa là trong bài pháp được thuyết cho người cháu của ngài.
Parassa vaḍḍhitaṃ bhattaṃ bhuñjanto viya sāvakapāramiñāṇaṃ hatthagataṃ akāsi adhigacchi.
Like one eating rice grown by another, he made the knowledge of a disciple's perfection come into his hand, he attained it.
Ngài đã nắm được trí tuệ Ba-la-mật của Thanh văn (sāvakapāramiñāṇa), tức là đã chứng đắc, giống như ăn cơm của người khác đã chuẩn bị.
Uttaruttaranti heṭṭhimassa heṭṭhimassa uttaraṇato atikkamanato uttaruttaraṃ, tato eva padhānabhāvaṃ pāpitatāya paṇītapaṇītaṃ.
Higher and higher means higher and higher due to excelling and surpassing the lower, and thus having attained a primary state, most excellent and most excellent.
Càng lúc càng cao hơn nghĩa là càng lúc càng vượt trội hơn bằng cách vượt qua cái thấp hơn, và do đó đạt đến trạng thái ưu việt hơn, tức là càng lúc càng thanh cao hơn.
Uttaruttaranti vā uparūpari.
Higher and higher also means continually higher.
Hoặc càng lúc càng cao hơn nghĩa là càng lên trên.
Paṇītapaṇītanti paṇītataraṃ, paṇītatamañcāti attho.
Most excellent and most excellent means more excellent and most excellent, is the meaning.
Càng lúc càng thanh cao hơn nghĩa là thanh cao hơn, và thanh cao nhất.
Kaṇhanti kāḷakaṃ saṃkilesadhammaṃ.
Dark means black, a defiling phenomenon.
Đen nghĩa là pháp ô nhiễm đen tối.
Sukkanti odātaṃ vodānadhammaṃ.
White means pure, a purifying phenomenon.
Trắng nghĩa là pháp thanh tịnh trong sáng.
Savipakkhaṃ katvāti pahātabbapahāyakabhāvadassanavasena yathākkamaṃ ubhayaṃ savipakkhaṃ katvā.
Having made it an opponent means having made both of them opponents in order, by way of showing the nature of what is to be abandoned and what is the abandoner.
Khi đã đối lại với nhau nghĩa là khi đã làm cho cả hai đối lại với nhau theo thứ tự, bằng cách chỉ ra trạng thái cần phải đoạn trừ và trạng thái đoạn trừ.
‘‘Ayaṃ kaṇhadhammo, imassa ayaṃ pahāyako’’ti evaṃ kaṇhaṃ paṭibāhitvā desanāvasena nīharitvā sukkaṃ, ‘‘ayaṃ sukkadhammo, iminā ayaṃ pahātabbo’’ti evaṃ sukkaṃ paṭibāhitvā kaṇhaṃ. Saussāhanti phaluppādanasamatthatāvasena sabyāpāraṃ.
"This is a dark phenomenon, and this is its abandoner"—thus having repelled the dark and eliminated it by way of teaching, the white; "this is a white phenomenon, and this is to be abandoned by it"—thus having repelled the white, the dark. With vigor means with activity, by way of its capacity to produce results.
Ví dụ: “Đây là pháp đen, đây là pháp đoạn trừ của nó”, như vậy sau khi đẩy lùi pháp đen nghĩa là sau khi loại bỏ bằng cách thuyết giảng, pháp trắng; “Đây là pháp trắng, pháp này cần phải đoạn trừ bằng pháp đó”, như vậy sau khi đẩy lùi pháp trắng, pháp đen. Có năng lực nghĩa là có hoạt động, có khả năng tạo ra quả.
Tenāha ‘‘savipāka’’nti.
Therefore, it is said "with result".
Vì vậy, ngài nói “có quả”.
Vipākadhammanti attho.
A phenomenon with results, is the meaning.
Nghĩa là pháp có quả.
Tasmiṃ desite dhammeti tasmiṃ vuttanayena bhagavā tumhehi desite dhamme ekaccaṃ dhammaṃ nāma sāvakapāramiñāṇaṃ jānitvā paṭivijjhitvā.
In that Dhamma taught means in that Dhamma taught by the Blessed One to you in the aforementioned manner, having known and penetrated a certain Dhamma, namely, the knowledge of a disciple's perfection.
Trong pháp đã được thuyết đó nghĩa là trong pháp đã được Thế Tôn thuyết giảng theo cách đã nói, sau khi biết một số pháp nào đó, tức là trí tuệ Ba-la-mật của Thanh văn (sāvakapāramiñāṇa), tức là sau khi thấu hiểu.
Taṃjānane hi vutte catusaccadhammajānanaṃ avuttasiddhanti.
For when the knowledge of that is stated, the knowledge of the four noble truths is self-evident even if unstated.
Vì khi nói về sự hiểu biết đó, sự hiểu biết về pháp Tứ Thánh Đế được tự động hiểu là đã nói.
‘‘Catusaccadhammesū’’ti idaṃ porāṇaṭṭhakathāyaṃ vuttākāradassanaṃ.
"In the four noble truths" is a demonstration of the manner stated in the ancient commentary.
“Trong các pháp Tứ Thánh Đế” là sự trình bày theo cách đã nói trong Chú giải cổ.
Vipakkho pana parato āgamissati.
The opposing view will come later.
Còn ý kiến phản bác sẽ được đưa ra sau.
Etthāti ‘‘dhammesu niṭṭhaṃ agama’’nti etasmiṃ pade.
Here refers to the phrase "he attained the ultimate in the Dhamma."
Ở đây nghĩa là trong câu “đã đạt đến sự viên mãn trong các pháp” này.
Therasallāpoti therānaṃ sallāpasadiso vinicchayavādo.
Elder's discussion means a verdict-statement similar to the discussions of the elders.
Cuộc đàm luận của các Trưởng lão nghĩa là lời phán quyết giống như cuộc đàm luận của các Trưởng lão.
Kāḷavallavāsīti kāḷavallavihāravāsī.
Dweller of Kāḷavalla means a monk dwelling in the Kāḷavalla monastery.
Trú tại Kāḷavallava nghĩa là trú tại tu viện Kāḷavallava.
Idānīti etarahi ‘‘idāhaṃ bhante’’tiādivacanakāle.
Now means at this present time, at the time of speaking "now, venerable sir," and so on.
Bây giờ nghĩa là vào lúc nói “Bạch Thế Tôn, bây giờ con” v.v.
Imasmiṃ pana ṭhāneti ‘‘dhammesu niṭṭhaṃ agama’’nti imasmiṃ padese, imasmiṃ vā niṭṭhānakāraṇabhūte yoniso parivitakkane.
But in this place means in this passage "he attained the ultimate in the Dhamma," or in this rational reflection which is the cause of attainment.
Nhưng ở chỗ này nghĩa là ở đoạn “đã đạt đến sự viên mãn trong các pháp” này, hoặc trong sự suy tư hợp lý là nguyên nhân của sự viên mãn này.
‘‘Imasmiṃ pana ṭhāne buddhaguṇesu niṭṭhaṅgato’’ti kasmā vuttaṃ, nanu sāvakapāramiñāṇasamadhigatakāle eva thero buddhaguṇesu niṭṭhaṅgatoti?
Why was it said, "But in this place, he attained the ultimate in the Buddha's qualities"? Was it not when the Elder attained the knowledge of a disciple's perfection that he attained the ultimate in the Buddha's qualities?
Tại sao lại nói “nhưng ở chỗ này, ngài đã đạt đến sự viên mãn trong các đức Phật”? Há không phải vị Trưởng lão đã đạt đến sự viên mãn trong các đức Phật ngay khi chứng đắc trí tuệ Ba-la-mật của Thanh văn sao?
Saccametaṃ, idāni pana taṃ pākaṭaṃ jātanti evaṃ vuttaṃ.
That is true, but now it has become manifest; thus it was said.
Điều đó đúng, nhưng bây giờ điều đó đã trở nên rõ ràng, nên đã nói như vậy.
Sabbanti ‘‘catusaccadhammesū’’tiādi sumattherena vuttaṃ sabbaṃ.
All refers to all that was said by Suma Thera, "in the four noble truths," and so on.
Tất cả nghĩa là tất cả những gì Trưởng lão Sumana đã nói, như “trong các pháp Tứ Thánh Đế” v.v.
Arahatte niṭṭhaṅgatoti etthāpi vuttanayeneva anuyogaparihārā veditabbā.
Even in "he attained the ultimate in arahantship," the questions and resolutions should be understood in the same way.
Đã đạt đến sự viên mãn trong A-la-hán quả cũng vậy, các câu hỏi và giải đáp cần được hiểu theo cách đã nói.
Yadipi dhammasenāpati ‘‘sāvakapāramiñāṇaṃ mayā samadhigata’’nti ito pubbepi jānātiyeva, idāni pana asaṅkhyeyyāparimeyyabhede buddhaguṇe nayaggāhavasena pariggahetvā kiccasiddhiyā tasmiṃ ñāṇe niṭṭhaṅgato ahosīti dassento ‘‘mahāsivatthero…pe… dhammesūti sāvakapāramiñāṇe niṭṭhaṅgato’’ti avoca.
Although the General of the Dhamma already knew even before this that "the knowledge of a disciple's perfection has been attained by me," yet now, grasping the immeasurable and innumerable qualities of the Buddha by way of principle, and with his task accomplished, he attained the ultimate in that knowledge. Thus, demonstrating this, Mahāsiva Thera said, "...the Elder Mahāsiva...and so on...in the Dhamma means he attained the ultimate in the knowledge of a disciple's perfection."
Mặc dù Pháp tướng quân đã biết “trí tuệ Ba-la-mật của Thanh văn đã được tôi chứng đắc” từ trước đó, nhưng bây giờ, bằng cách thâu tóm các đức Phật vô lượng vô biên theo phương pháp, và với sự thành tựu công việc, ngài đã đạt đến sự viên mãn trong trí tuệ đó. Vì vậy, để chỉ điều đó, ngài nói: “Trưởng lão Mahāsīva... v.v... trong các pháp, nghĩa là đã đạt đến sự viên mãn trong trí tuệ Ba-la-mật của Thanh văn”.
Buddhaguṇā pana nayato āgatā, te nayaggāhato yāthāvato jānanto sāvakapāramiñāṇe tathājānanavasena niṭṭhaṅgatattā sāvakapāramiñāṇameva tassa aparāparuppattivasena, tena tena bhāvetabbakiccabahutāvasena ca ‘‘dhammesū’’ti puthuvacanena vuttaṃ.
The Buddha's qualities, having come through principle, and knowing them accurately by grasping the principle, he attained the ultimate in the knowledge of a disciple's perfection by knowing them in that way. Therefore, the knowledge of a disciple's perfection itself, by way of its repeated occurrence and the many tasks to be cultivated by it, was referred to by the plural term "in the Dhammas."
Còn các đức Phật thì đến từ phương pháp, khi biết chúng đúng như thật bằng cách thâu tóm phương pháp, ngài đã đạt đến sự viên mãn trong trí tuệ Ba-la-mật của Thanh văn bằng cách biết như vậy. Do đó, trí tuệ Ba-la-mật của Thanh văn chính là “các pháp” được nói bằng số nhiều, vì sự phát sinh liên tục của nó, và vì có nhiều việc cần phải tu tập bằng trí tuệ đó.
Anantāparimeyyānaṃ anaññavisayānaṃ buddhaguṇānaṃ nayato pariggaṇhanena therassa sātisayo bhagavati pasādo uppajjatīti āha ‘‘bhiyyosomattāyā’’tiādi.
By grasping the infinite, immeasurable, and unique qualities of the Buddha by way of principle, an extraordinary faith arises in the Elder towards the Blessed One. Thus, he said, "even more so" and so on.
Bằng cách thâu tóm các đức Phật vô tận, vô lượng, không thể so sánh được theo phương pháp, niềm tin của vị Trưởng lão đối với Thế Tôn đã tăng lên vượt bậc. Vì vậy, ngài nói “càng lúc càng nhiều hơn” v.v.
‘‘Suṭṭhu akkhāto’’ti vatvā taṃ evassa suṭṭhu akkhātataṃ dassetuṃ ‘‘niyyāniko maggo’’ti vuttaṃ.
Having said "well proclaimed," to show that it is indeed well proclaimed, it was said "a liberating path."
Sau khi nói “được thuyết giảng khéo léo”, để chỉ rõ sự khéo léo đó, ngài nói “con đường dẫn đến giải thoát”.
Svākkhātatā hi dhammassa yadatthaṃ desito, tadatthasādhanena veditabbā.
For the well-proclaimed nature of the Dhamma is to be understood by the accomplishment of the purpose for which it was taught.
Sự khéo léo của Pháp được biết qua sự thành tựu mục đích mà nó được thuyết giảng.
Phalatthāya niyyātīti anantaravipākattā, attano uppattisamanantarameva phalanipphādanavasena pavattatīti attho.
Leads to the goal means, due to its immediate result, it proceeds immediately upon its arising to produce the result, is the meaning.
Dẫn đến quả nghĩa là vì có quả ngay lập tức, nó hoạt động bằng cách tạo ra quả ngay sau khi phát sinh.
Vaṭṭacārakato niyyātīti vā niyyāniko, niyyānasīloti vā.
Liberating also means it leads out of the cycle of existence, or it is of a liberating nature.
Hoặc dẫn đến giải thoát nghĩa là thoát khỏi vòng luân hồi, hoặc có bản chất dẫn đến giải thoát.
Rāgadosamohanimmadanasamatthoti idhāpi ‘‘pasannosmi bhagavatīti dassetī’’ti ānetvā sambandho.
Capable of crushing lust, hatred, and delusion—here too, the connection is made by bringing in "he shows, 'I am pleased with the Blessed One'."
Có khả năng dập tắt tham, sân, si cũng vậy, ở đây có thể liên hệ bằng cách đưa vào “chỉ ra rằng tôi có niềm tin vào Thế Tôn”.
Vaṅkādīti ādi-saddena jimhakuṭile, aññe ca paṭipattidose saṅgaṇhāti.
Crookedness and so on—the term "and so on" includes deviousness, crookedness, and other faults in practice.
Cong vẹo, v.v. Với từ v.v., ngài bao gồm những hành vi sai trái như gian xảo, xảo quyệt, và các lỗi lầm khác trong thực hành.
Bhagavā tumhākaṃ buddhasubuddhatā viya dhammasudhammatā, saṅghasuppaṭipatti ca dhammesu niṭṭhaṅgamanena sāvakapāramiñāṇe niṭṭhaṅgatattā mayhaṃ suṭṭhu vibhūtā supākaṭā jātāti dassento thero ‘‘svākkhāto bhagavatā dhammo, suppaṭipanno saṅghoti pasīdi’’nti avoca.
The Elder, showing that just as the Buddha's perfect awakening, the Dhamma's perfect nature, and the Saṅgha's proper practice are, so too, due to his attainment of the ultimate in the Dhamma, i.e., his attainment of the ultimate in the knowledge of a disciple's perfection, has become perfectly clear and manifest to him, said, "The Dhamma is well proclaimed by the Blessed One, the Saṅgha is well practiced; thus I am pleased."
Để chỉ ra rằng, Bạch Thế Tôn, sự giác ngộ hoàn toàn của Ngài, sự khéo léo của Pháp, và sự thực hành tốt của Tăng đoàn, nhờ sự đạt đến cùng tột trong các pháp và sự thành tựu viên mãn trí tuệ ba-la-mật của các đệ tử, đã trở nên rất rõ ràng và hiển nhiên đối với tôi, vị trưởng lão đã nói: "Pháp đã được Thế Tôn khéo thuyết, Tăng chúng đã thực hành tốt," và ngài đã hoan hỷ.
145. Anuttarabhāvoti seṭṭhabhāvo.
145. Anuttarabhāva (the state of being unsurpassed) means the state of being supreme.
145. Anuttarabhāvo nghĩa là trạng thái tối thượng.
Anuttaro bhagavā yena guṇena, so anuttarabhāvo, taṃ anuttariyaṃ. Yasmā tassāpi guṇassa kiñci uttaritaraṃ natthi eva, tasmā vuttaṃ ‘‘sā tumhākaṃ desanā anuttarāti vadatī’’ti.
The Blessed One is unsurpassed by any quality; that is the state of being unsurpassed, which is unsurpassableness. Since there is nothing whatsoever superior to that quality, it is therefore said, "That teaching of yours is unsurpassed."
Đức Thế Tôn là vô thượng nhờ phẩm chất nào, đó là trạng thái vô thượng, đó là vô thượng tính. Bởi vì không có bất cứ điều gì vượt trội hơn phẩm chất đó, do đó đã nói rằng "lời dạy ấy của các vị là vô thượng".
Kusalesu dhammesūti kusaladhammanimittaṃ.
Kusalesu dhammesu (in wholesome states) refers to the mark of wholesome states.
Kusalesu dhammesu nghĩa là nhân của các pháp thiện.
Nimittatthe hi etaṃ bhummaṃ, tasmā kusaladhammadesanāhetupi bhagavāva anuttaroti attho.
Indeed, this locative case is in the sense of 'mark/reason'; therefore, the meaning is that the Blessed One is unsurpassed even as the cause of the teaching of wholesome states.
Ở đây, trường hợp định xứ này mang ý nghĩa nguyên nhân. Do đó, Đức Thế Tôn là vô thượng ngay cả với nhân của sự thuyết giảng các pháp thiện, đó là ý nghĩa.
Bhūmiṃ dassentoti visayaṃ dassento.
Bhūmiṃ dassento (showing the ground) means showing the range.
Bhūmiṃ dassento nghĩa là chỉ ra đối tượng.
Kusaladhammadesanāya hi kusalā dhammā visayo.
Indeed, wholesome states are the range of the teaching of wholesome states.
Vì các pháp thiện là đối tượng của sự thuyết giảng các pháp thiện.
Vuttapadeti ‘‘kusalesu dhammesū’’ti evaṃ vuttavākye, evaṃ vā vuttadhammakoṭṭhāse.
Vuttapade (in the phrase spoken) means in the statement thus spoken as "kusalesu dhammesu," or in the section of states thus spoken.
Vuttapade nghĩa là trong câu đã nói "trong các pháp thiện" như vậy, hoặc trong phần pháp đã nói như vậy.
‘‘Pañcadhā’’ti kasmā vuttaṃ, nanu chekaṭṭhenapi kusalaṃ icchitabbaṃ ‘‘kusalo tvaṃ rathassa aṅgapaccaṅgāna’’ntiādīsūti (ma. ni. 2.87)?
"In five ways"—why is this said? Is not skill also to be desired by an expert, as in "You are skilled in the components and parts of a chariot" and so on?
Vì sao lại nói "Pañcadhā" (năm cách)? Chẳng phải ngay cả đối với người khéo léo cũng được mong muốn là "kusala" (khéo léo) như trong "ngươi khéo léo về các bộ phận của cỗ xe" v.v. (Ma. Ni. 2.87) ư?
Saccametaṃ, so pana chekaṭṭho kosallasambhūtaṭṭheneva saṅgahitoti visuṃ na gahito.
That is true, but that sense of expertness is included under the meaning of being born of skill, and thus is not taken separately.
Điều đó là đúng, nhưng sự khéo léo đó đã được bao hàm trong ý nghĩa "sinh ra từ sự khéo léo" nên không được đề cập riêng.
‘‘Kacci nu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmaya’’nti (jā. 1.15.146; 2.22.2008) jātake āgatattā ‘‘jātakapariyāyaṃ patvā ārogyaṭṭhena kusalaṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ.
Since it appears in the Jātaka like "Are you well, good sir? Are you healthy, good sir?", it is said: "having reached the Jātaka exposition, 'wholesome' is used in the sense of health."
Vì có đề cập trong Jātaka "Kacci nu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmayaṃ" (Jā. 1.15.146; 2.22.2008), nên đã nói "khi đến phương pháp Jātaka, kusala có nghĩa là không bệnh tật".
‘‘Taṃ kiṃ maññatha, gahapatayo, ime dhammā kusalā vā akusalā vā sāvajjā vā anavajjā vā’’tiādīsu suttapadesesu ‘‘kusalā’’ti vuttadhammā eva ‘‘anavajjā’’ti vuttāti āha ‘‘suttantapariyāyaṃ patvā anavajjaṭṭhena kusalaṃ vaṭṭatī’’ti.
In suttanta phrases such as "What do you think, householders, are these states wholesome or unwholesome, blameable or blameless?" the states referred to as "wholesome" are the same as those referred to as "blameless," so he says: "having reached the Suttanta exposition, 'wholesome' is used in the sense of blamelessness."
Trong các đoạn kinh như "Này các gia chủ, các ông nghĩ sao, những pháp này là thiện hay bất thiện, có lỗi hay không có lỗi?" v.v., những pháp được gọi là "kusalā" (thiện) chính là những pháp được gọi là "anavajjā" (không có lỗi), nên đã nói "khi đến phương pháp Suttanta, kusala có nghĩa là không có lỗi".
Abhidhamme ‘‘kosalla’’nti paññā āgatāti yonisomanasikārahetukassa kusalassa kosallasammūtaṭṭho, darathābhāvadīpanato niddarathaṭṭho, ‘‘kusalassa katattā upacitattā’’ti vatvā iṭṭhavipākaniddisanato sukhavipākaṭṭho ca abhidhammanayasiddhoti āha ‘‘abhidhamma…pe… vipākaṭṭhenā’’ti.
In the Abhidhamma, "skill" refers to wisdom, and thus the meaning of being born of skill for wholesome states resulting from wise attention, the meaning of being free from agitation by indicating the absence of agitation, and the meaning of having pleasant results by pointing to desirable results, by saying "because of having performed and accumulated wholesome deeds," are established by the Abhidhamma method. Therefore, he says: "Abhidhamma... etc.... in the sense of result."
Trong Abhidhamma, "kosalla" (khéo léo) có nghĩa là trí tuệ, nên ý nghĩa "sinh ra từ sự khéo léo" của pháp thiện do tác ý chân chánh làm nhân, ý nghĩa "không phiền não" do chỉ ra sự không có phiền não, và ý nghĩa "quả vị an lạc" do chỉ ra quả vị đáng mong muốn khi nói "do đã tạo và tích lũy pháp thiện", là những ý nghĩa được thiết lập theo phương pháp Abhidhamma, nên đã nói "Abhidhamma...v.v... ý nghĩa quả vị".
Bāhitikasutte (ma. ni. 2.358) bhagavato kāyasamācārādike vaṇṇentena dhammabhaṇḍāgārikena ‘‘yo kho mahārāja kāyasamācāro anavajjo’’ti kusalo kāyasamācāro rañño pasenadissa vutto.
In the Bāhitika Sutta, the treasurer of the Dhamma, while praising the Blessed One's bodily conduct and so on, stated to King Pasenadi that the wholesome bodily conduct is "whatever bodily conduct, O Great King, is blameless."
Trong Kinh Bāhitika (Ma. Ni. 2.358), người giữ kho Pháp đã ca ngợi hành vi thân v.v. của Đức Thế Tôn, đã nói với vua Pasenadi rằng "Này đại vương, hành vi thân nào không có lỗi" thì hành vi thân đó là thiện.
Na hi bhagavato sukhavipākakammaṃ atthīti sabbasāvajjarahitā kāyasamācārādayo ‘‘kusalā’’ti vuttā, idha pana ‘‘kusalesu dhammesū’’ti bodhipakkhiyadhammā ‘‘kusalā’’ti vuttā, te ca samathavipassanā maggasampayuttā ekantena sukhavipākā evāti avajjarahitatāmattaṃ upādāya anavajjattho kusala-saddoti āha ‘‘imasmiṃ pana…pe… daṭṭhabba’’nti.
Indeed, since the Blessed One has no actions that lead to pleasant results, His bodily conduct and so on, being entirely free from blame, are referred to as "wholesome." Here, however, in "kusalesu dhammesu," the bodhipakkhiya-dhammas are referred to as "wholesome," and these, being associated with tranquillity and insight and the path, invariably lead to pleasant results. Therefore, taking only the aspect of freedom from blame, the word kusala means blamelessness. Thus, he says: "However, in this... etc.... is to be understood."
Vì Đức Thế Tôn không có nghiệp mang lại quả vị an lạc, nên các hành vi thân v.v. không có mọi lỗi lầm được gọi là "kusalā". Tuy nhiên, ở đây, trong "kusalesu dhammesu", các pháp trợ bồ đề được gọi là "kusalā", và chúng, khi đi kèm với samatha và vipassanā, liên hệ với đạo, chắc chắn mang lại quả vị an lạc. Do đó, ý nghĩa "không có lỗi" của từ kusala chỉ dựa trên sự không có lỗi lầm, nên đã nói "tuy nhiên, trong đây...v.v... cần phải hiểu".
Evañca katvā ‘‘phalasatipaṭṭhānaṃ pana idha anadhippeta’’nti idañca vacanaṃ samatthitaṃ hoti savipākasseva gahaṇanti katvā.
Having understood it thus, the statement "However, fruit-mindfulness is not intended here" is also supported, taking it to mean the acceptance of only that which has a result.
Và khi đã làm như vậy, câu nói "Tuy nhiên, niệm quả vị không được đề cập ở đây" cũng được chứng minh là đúng, khi cho rằng chỉ chấp nhận những gì có quả vị.
‘‘Cuddasavidhenā’’tiādi satipaṭṭhāne (dī. ni. 2.376; ma. ni. 1.109) vuttanayena veditabbaṃ.
"In fourteen ways" and so on, is to be understood according to the method stated in the Satipaṭṭhāna.
"Cuddasavidhenā" v.v. cần phải hiểu theo cách đã nói trong Satipaṭṭhāna (Dī. Ni. 2.376; Ma. Ni. 1.109).
Paggahaṭṭhenāti kusalapakkhassa paggaṇhanasabhāvena.
In the sense of exertion means by the nature of upholding the wholesome পক্ষ (side).
Paggahaṭṭhenā nghĩa là với bản chất nâng đỡ phe thiện.
Kiccavasenāti anuppannākusalānuppādanādikiccavasena.
In the sense of function means by the function of preventing the arising of unarisen unwholesome states, and so on.
Kiccavasenā nghĩa là theo chức năng không cho các pháp bất thiện chưa sinh khởi sinh khởi v.v.
Tato eva cassa catubbidhatā.
From that, it has its fourfold nature.
Từ đó mà có bốn loại.
Ijjhanaṭṭhenāti nippajjanasabhāvena.
In the sense of success means by the nature of being accomplished.
Ijjhanaṭṭhenā nghĩa là với bản chất thành tựu.
Chandādayo eva iddhipādesu visiṭṭhasabhāvā, itare avisiṭṭhā, tesampi viseso chandādikatoti āha ‘‘chandādivasena nānāsabhāvā’’ti.
Indeed, desire and so on are of a distinguished nature among the bases of power, while others are not distinguished; their distinction also originates from desire and so on. Thus, he says: "of various natures due to desire and so on."
Chỉ có dục v.v. trong các thần túc là có bản chất đặc biệt, những cái khác thì không đặc biệt, sự đặc biệt của chúng cũng là do dục v.v., nên đã nói "có bản chất khác nhau tùy theo dục v.v.".
Adhimokkhādisabhāvavasenāti pasādādhimokkhādisalakkhaṇavasena.
In the sense of determination and so on means by the characteristic of serene faith, determination, and so on.
Adhimokkhādisabhāvavasenā nghĩa là theo đặc tính của sự tín giải v.v.
Upatthambhanaṭṭhenāti sampayuttadhammānaṃ upatthambhanakabhāvena.
In the sense of support means by the nature of supporting associated states.
Upatthambhanaṭṭhenā nghĩa là với bản chất nâng đỡ các pháp tương ưng.
Akampiyaṭṭhenāti paṭipakkhehi akampiyasabhāvena.
In the sense of immovability means by the nature of being unshakable by opponents.
Akampiyaṭṭhenā nghĩa là với bản chất không bị lay chuyển bởi các đối thủ.
Salakkhaṇenāti adhimokkhādisabhāvena.
By its own characteristic means by the nature of determination and so on.
Salakkhaṇenā nghĩa là với bản chất của sự tín giải v.v.
Niyyānaṭṭhenāti saṃkilesapakkhato, vaṭṭacārakato ca niggamanaṭṭhena.
In the sense of leading out means in the sense of emerging from the side of defilement and from the cycle of rebirth.
Niyyānaṭṭhenā nghĩa là với ý nghĩa thoát ly khỏi phe ô nhiễm và khỏi vòng luân hồi.
Upaṭṭhānādināti upaṭṭhānadhammavicayapaggahasampiyāyanapassambhanasamādhānaajjhupekkhanasaṅkhātena attano sabhāvena.
By mindfulness and so on means by its own nature, which consists of mindfulness, investigation of states, exertion, rapture, tranquillity, concentration, and equanimity.
Upaṭṭhānādinā nghĩa là với bản chất của chính nó, được gọi là niệm, trạch pháp, tinh tấn, hỷ, khinh an, định, xả.
Hetuṭṭhenāti nibbānassa sampāpakahetubhāvena.
In the sense of cause means by being the cause leading to Nibbāna.
Hetuṭṭhenā nghĩa là với bản chất là nhân đưa đến Niết Bàn.
Dassanādināti dassanābhiniropanapariggahasamuṭṭhāpanavodāpanapaggahupaṭṭhānasamādhānasaṅkhātena attano sabhāvena.
By seeing and so on means by its own nature, which consists of seeing, focusing, comprehending, bringing forth, purifying, upholding, being mindful, and concentrating.
Dassanādinā nghĩa là với bản chất của chính nó, được gọi là thấy, an trí, thấu triệt, sinh khởi, thanh tịnh, nâng đỡ, an trú, định.
Puna etadānuttariyaṃ bhanteti yathāraddhāya desanāya nigamanaṃ.
Again, "This, Venerable Sir, is unsurpassed" is the conclusion of the discourse that has been commenced.
Lại nữa, etadānuttariyaṃ bhante là lời kết luận cho bài thuyết giảng đã bắt đầu.
Vuttasseva atthassa puna vacanañhi nigamanaṃ vuttaṃ.
Indeed, repeating what has been said is stated as the conclusion.
Việc lặp lại ý nghĩa đã nói chính là lời kết luận.
Taṃ desananti taṃ kusalesu dhammesu desanāppakāraṃ, desanāvidhiṃ, desetabbañca, sakalaṃ vā sampuṇṇaṃ anavasesaṃ abhijānāti abhivisiṭṭhena ñāṇena jānāti, asesaṃ abhijānanato eva uttari upari abhiññeyyaṃ natthi.
That teaching means that mode of teaching in wholesome states, that method of teaching, and what is to be taught, or all complete and entire he fully comprehends with an especially distinguished knowledge. Because he comprehends everything without remainder, there is nothing further to be known.
Taṃ desanaṃ nghĩa là phương pháp thuyết giảng đó, cách thức thuyết giảng đó, và những điều cần thuyết giảng về các pháp thiện, hoặc sakalaṃ (toàn bộ), hoàn toàn, không còn sót lại gì, abhijānāti (thắng tri) bằng trí tuệ siêu việt, chính vì thắng tri không còn sót lại gì nên uttari (hơn nữa), không có gì abhiññeyyaṃ (cần thắng tri) ở trên.
Itoti bhagavatā abhiññātato.
From this means from what has been fully comprehended by the Blessed One.
Ito nghĩa là từ những gì Đức Thế Tôn đã thắng tri.
Añño paramatthavasena dhammo vā paññattivasena puggalo vā ayaṃ nāma yaṃ bhagavā na jānātīti idaṃ natthi na upalabbhati sabbasseva sammadeva tumhehi abhiññātattā.
No other dhamma in the ultimate sense, or person in the conventional sense, exists or can be found of whom it can be said, "The Blessed One does not know this," because everything has been perfectly comprehended by you.
Añño (khác) theo nghĩa tối hậu, dhammo vā (pháp) theo nghĩa chế định, puggalo vā (người) nào đó mà Đức Thế Tôn không biết, điều này không có, không tìm thấy, vì tất cả đều đã được các Ngài thắng tri một cách hoàn hảo.
Kusalesu dhammesu abhijānane, desanāyañca bhagavato uttaritaro natthi.
In the full comprehension and teaching of wholesome states, there is no one superior to the Blessed One.
Trong việc thắng tri và thuyết giảng các pháp thiện, không có ai vượt trội hơn Đức Thế Tôn.
147. Gabbhokkamanesūti gabbhabhāvena mātukucchiyaṃ avakkamanesu anuppavesesu, gabbhe vā mātukucchismiṃ avakkamanesu.
147. In descents into the womb means in the descents, the entrances, into the mother's womb in the state of a foetus, or into the womb, the mother's womb.
147. Gabbhokkamanesu nghĩa là trong sự nhập vào bụng mẹ với bản chất là bào thai, hoặc trong sự nhập vào bào thai trong bụng mẹ.
Pavisatīti paccayavasena tattha nibbattento pavisanto viya hotīti katvā vuttaṃ.
Enters—it is said thus because, due to conditions, it is as if it enters there by arising.
Pavisati (đi vào) được nói là như đi vào bằng cách sinh khởi ở đó tùy theo duyên.
Ṭhātīti santānaṭṭhitiyā pavattati, tathābhūto ca tattha vasanto viya hotīti āha ‘‘vasatī’’ti.
Remains means it persists with the continuation of the continuum, and being thus, it is as if it dwells there, so he says "dwells."
Ṭhāti (đứng lại) nghĩa là tiếp diễn với sự duy trì dòng chảy, và khi ở trạng thái đó thì như đang sống ở đó, nên đã nói "vasati" (sống).
Pakatilokiyamanussānaṃ paṭhamā gabbhāvakkantīti pacuramanussānaṃ gabbhāvakkanti desanāvasena idha paṭhamā.
The first descent into the womb for ordinary worldly humans—here, the first refers to the descent into the womb for the majority of humans, in the sense of teaching.
Pakatilokiyamanussānaṃ paṭhamā gabbhāvakkantī nghĩa là sự nhập thai đầu tiên ở đây là theo cách thuyết giảng về sự nhập thai của hầu hết chúng sinh thế gian.
‘‘Dutiyā gabbhāvakkantī’’tiādīsupi evaṃ yojanā veditabbā.
Similarly, in "The second descent into the womb" and so on, the connection should be understood.
Trong "Dutiyā gabbhāvakkantī" v.v. cũng cần hiểu cách kết hợp như vậy.
148. Parassa cittaṃ ādisati etehīti ādesanāni, yathāupaṭṭhitanimittādīni, tāni eva aññamaññassa asaṃkiṇṇarūpena ṭhitattā ādesanavidhā, ādesanābhāgā, tāsu ādesanavidhāsu. Tenāha ‘‘ādesanakoṭṭhāsesū’’ti.
148. Those by which one points out another's mind are ādesanāni (modes of mind-reading), such as the signs that appear. These, being distinct from one another, are ādesanāvidhā (varieties of mind-reading), or parts of mind-reading. Therefore it says “in the categories of mind-reading.”
148. Bởi vì chúng chỉ ra tâm của người khác, nên chúng là ādesanāni (sự chỉ thị), như các tướng trạng đã hiện hữu, v.v. Chính những điều đó, do ở trạng thái không lẫn lộn với nhau, nên là ādesanavidhā (các phương pháp chỉ thị), các phần của sự chỉ thị. Trong những ādesanavidhā đó. Do đó, đã nói ‘‘ādesanakoṭṭhāsesū’’ (trong các phần của sự chỉ thị).
Āgatanimittenāti yassa ādisati, tassa, attano ca upagatanimittena, nimittappattassa lābhālābhādiādisanavidhidassanassa pavattattā ‘‘idaṃ nāma bhavissatī’’ti vuttaṃ.
By the sign of arrival means for whom it is revealed, for him, and by one's own approaching sign, because the method of revealing gain, loss, and so on, to one who has attained a sign, is prevalent, it is said, " This will be so."
Āgatanimittena (bằng tướng trạng đã đến) có nghĩa là bằng tướng trạng đã đến của người mà mình chỉ thị và của chính mình. Bởi vì sự chỉ thị về lợi lộc, tổn thất, v.v., của người đã đạt được tướng trạng, đã diễn ra, nên đã nói ‘‘idaṃ nāma bhavissatī’’ (điều này sẽ xảy ra).
Pāḷiyaṃ pana ‘‘evampi te mano’’tiādinā parassa cittādisanameva āgataṃ, taṃ nidassanamattaṃ katanti daṭṭhabbaṃ.
But in the Pāli, by expressions such as "such is your mind," only the revealing of another's mind is found; that should be understood as merely an example.
Tuy nhiên, trong Pāḷi, chỉ có sự chỉ thị tâm của người khác được đề cập, bắt đầu bằng ‘‘evampi te mano’’ (tâm của ông như thế này), điều đó phải được xem là một ví dụ.
Tathā hi ‘‘idaṃ nāma bhavissatī’’ti vuttasseva atthassa vibhāvanavasena vatthu āgataṃ.
For thus, the matter has come by way of explaining the meaning of what was said as "this will be so."
Thật vậy, sự việc được đề cập nhằm làm sáng tỏ ý nghĩa của điều đã nói ‘‘điều này sẽ xảy ra’’.
Gatanimittaṃ nāma gamananimittaṃ.
Sign of departure is the sign of going.
Gatanimittaṃ (tướng trạng đi) là tướng trạng của sự đi.
Ṭhitanimittaṃ nāma attano samīpe ṭhānanimittaṃ, parassa gamanavasena, ṭhānavasena ca gahetabbanimittaṃ.
Sign of standing is the sign of standing near oneself, and it is a sign to be taken according to another's going and according to their standing.
Ṭhitanimittaṃ (tướng trạng đứng) là tướng trạng của sự đứng gần mình, là tướng trạng cần được nắm bắt theo sự đi và sự đứng của người khác.
Manussānaṃ paracittavidūnaṃ, itaresampi vā savanavasena parassa cittaṃ ñatvā kathentānaṃ saddaṃ sutvā.
Having heard the sound of humans who discern others' minds, or of those who speak, knowing another's mind by hearing.
Manussānaṃ (của loài người), tức là của những người biết tâm người khác, hoặc của những người biết và nói về tâm người khác bằng cách lắng nghe, saddaṃ sutvā (nghe tiếng).
Yakkhapisācādīnanti hiṅkārayakkhānañceva kaṇṇapisācādipisācānaṃ, kumbhaṇḍanāgādīnañca.
Of yakkhas and pisācas, etc. means of hiṅkāra yakkhas, and of kaṇṇapisāca and other pisācas, and of kumbhaṇḍas, nāgas, and so on.
Yakkhapisācādīnaṃ (của Dạ-xoa, Phi-xoa, v.v.), tức là của các Dạ-xoa như hiṅkārayakkha và các Phi-xoa như kaṇṇapisāca, cùng với kumbhaṇḍa, nāga, v.v.
Vitakkavipphāravasenāti vipphārikabhāvena pavattavitakkassa vasena.
By way of the manifestation of thought means by way of the thought that has arisen due to being manifested.
Vitakkavipphāravasena (theo cách thức của sự lan tỏa tư duy) có nghĩa là theo sự tư duy diễn ra dưới dạng lan tỏa.
Uppannanti tato samuṭṭhitaṃ.
Arisen means originating from that.
Uppannaṃ (đã khởi lên) có nghĩa là khởi lên từ đó.
Vippalapantānanti kassaci atthassa abodhanato virūpaṃ, vividhaṃ vā palapantānaṃ.
Of those babbling means babbling in a distorted or varied way due to not understanding any meaning.
Vippalapantānaṃ (của những người nói lảm nhảm) có nghĩa là của những người nói năng lộn xộn, nói năng đủ thứ do không hiểu rõ bất kỳ điều gì.
Suttapamattādīnanti ādi-saddena vedanāṭṭakhittacittādīnaṃ saṅgaho.
Of those asleep, negligent, etc., the word " etcetera" includes those afflicted by pain, those with distracted minds, and so on.
Suttapamattādīnaṃ (của những người đang ngủ, lơ đễnh, v.v.) từ ādi (v.v.) bao gồm những người đang bị đau đớn, tâm trí rối loạn, v.v.
Mahāaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘idaṃ vakkhāmi, evaṃ vakkhāmīti vitakkayato vitakkavipphārasaddo nāma uppajjatī’’ti (abhi. aṭṭha. 1.vacīkammadvārakathāpi) āgatattā jāgarantānaṃ pakatiyaṃ ṭhitānaṃ avippalapantānaṃ vitakkavipphārasaddo kadāci uppajjatīti viññāyati, yo loke ‘‘mantajappo’’ti vuccati.
However, in the Mahāaṭṭhakathā, it is said, "The sound of thought-manifestation arises in one who thinks, 'I will say this, I will say thus'," and so it is understood that sometimes the sound of thought-manifestation arises in those who are awake, in a natural state, not babbling, which in the world is called "muttering of spells."
Tuy nhiên, trong Mahāaṭṭhakathā (Đại Chú Giải) có nói ‘‘khi một người tư duy ‘tôi sẽ nói điều này, tôi sẽ nói điều kia’, thì một âm thanh tư duy lan tỏa khởi lên’’, do đó, người ta hiểu rằng âm thanh tư duy lan tỏa đôi khi khởi lên ở những người đang thức, đang ở trạng thái bình thường và không nói lảm nhảm, điều mà thế gian gọi là ‘‘mantajappo’’ (thần chú tụng niệm).
Yassa mahāaṭṭhakathāyaṃ asotaviññeyyatā vuttā.
Regarding this, the Mahāaṭṭhakathā states that it cannot be heard by the ear-faculty.
Về điều này, Mahāaṭṭhakathā đã nói rằng nó không thể nghe được bằng tai.
Tādisañhi sandhāya viññattisahajameva ‘‘jivhātālucalanādikaravitakkasamuṭṭhitaṃ sukhumasaddaṃ dibbasotena sutvā ādisatīti sutte vutta’’nti (dha. sa. mūlaṭī. vacīkammadvārakathāvaṇṇanā) ānandācariyo avoca.
Indeed, Ānandācariya said, referring to such a sound, "It is stated in the Sutta that one discerns by divine ear-faculty, having heard the subtle sound arising from thought, which is co-existent with intimation, involving the movement of tongue and palate, etc."
Thầy Ānanda đã nói: ‘‘Kinh nói rằng, dựa vào điều đó, người ta nghe được âm thanh vi tế khởi lên do sự tư duy, cùng với sự biểu lộ, như sự chuyển động của lưỡi và vòm miệng, bằng thiên nhĩ, rồi chỉ thị’’ (Dhammasaṅgaṇī Mūlaṭīkā, Vacīkammadvārakathāvaṇṇanā).
Vuttalakkhaṇo eva pana nātisukhumo attano, accāsannappadese ṭhitassa ca maṃsasotassāpi āpāthaṃ gacchatīti sakkā viññātuṃ.
However, it can be understood that the described sound, if not extremely subtle, can also reach the range of one's own fleshy ear-faculty and that of one standing very near.
Tuy nhiên, có thể hiểu rằng âm thanh có đặc tính đã nói, nhưng không quá vi tế, có thể đến được tai thịt của chính mình và của người đang ở rất gần.
Tassāti tassa puggalassa.
Of that refers to that person.
Tassā (của người ấy) có nghĩa là của người đó.
Tassa vasenāti tassa vitakkassa vasena.
By way of that means by way of that thought.
Tassa vasena (theo tư duy ấy) có nghĩa là theo tư duy ấy.
Evaṃ ayampi ādesanavidhā cetopariyañāṇavaseneva āgatāti veditabbā.
Thus, this method of revealing also comes by way of the knowledge of penetration of others' minds (cetopariyañāṇa).
Như vậy, phương pháp chỉ thị này cũng được hiểu là khởi lên nhờ cetopariyañāṇa (tuệ biết tâm người khác).
Keci pana ‘‘tassa vasenāti tassa saddassa vasenā’’ti atthaṃ vadanti, taṃ ayuttaṃ.
Some, however, say, " by way of that means by way of that sound," but that is inappropriate.
Một số người giải thích ‘‘tassa vasena’’ (theo âm thanh ấy) có nghĩa là theo âm thanh ấy, nhưng điều đó không hợp lý.
Na hi saddaggahaṇena taṃsamuṭṭhāpakacittaṃ gayhati, saddaggahaṇānusārenapi tadatthasseva gahaṇaṃ hoti, na cittassa.
For by grasping sound, the mind that produces it is not grasped; even by following the grasping of sound, only its meaning is grasped, not the mind.
Bởi vì việc nắm bắt âm thanh không bao gồm tâm khởi lên âm thanh đó; ngay cả theo việc nắm bắt âm thanh, chỉ có ý nghĩa của nó được nắm bắt, chứ không phải tâm.
Eteneva yadeke ‘‘yaṃ vitakkayatoti yamatthaṃ vitakkayato’’ti vatvā ‘‘tassa vasenāti tassa atthassa vasenā’’ti vaṇṇenti, tampi paṭikkhittaṃ.
By this very token, when some explain, " yaṃ vitakkayato as 'what meaning one thinks of,' and tassa vasena as 'by way of that meaning,' that too is refuted."
Do đó, những người nói ‘‘ yaṃ vitakkayato (khi tư duy điều gì) có nghĩa là khi tư duy ý nghĩa nào’’ và sau đó giải thích ‘‘ tassa vasena (theo ý nghĩa ấy) có nghĩa là theo ý nghĩa ấy’’, điều đó cũng bị bác bỏ.
Manasā saṅkharīyantīti manosaṅkhārā, vedanāsaññā.
Things mentally constructed are mental constructions (manosaṅkhārā), namely feeling and perception.
Những gì được tạo tác bằng ý là manosaṅkhārā (ý hành), tức là cảm thọ và tưởng.
Paṇihitāti purimaparibandhavinayena padhānabhāvena nihitā ṭhapitā.
Well-directed means placed, established in a principal manner, having discarded prior impediments.
Paṇihitā (đã đặt vững) có nghĩa là đã đặt, đã thiết lập một cách kiên cố bằng cách loại bỏ các chướng ngại trước đó.
Tenāha ‘‘cittasaṅkhārā suṭṭhapitā’’ti.
Therefore, he says, " mental constructions are well-established."
Do đó, đã nói ‘‘cittasaṅkhārā suṭṭhapitā’’ (các tâm hành đã được đặt vững chắc).
Vitakkassa vitakkanaṃ nāma uppādanamevāti āha ‘‘pavattessatī’’ti.
The thinking of thought is its production; therefore, he says, " will produce."
Sự tư duy của vitakka (tầm) chính là sự khởi lên, nên đã nói ‘‘pavattessatī’’ (sẽ diễn ra).
‘‘Pajānātī’’ti pubbe vuttapadasambandhadassanavasena āneti.
He connects "discerns" to the previously mentioned word, showing the connection.
‘‘Pajānātī’’ (biết rõ) được dẫn nhập để chỉ mối liên hệ với từ đã nói trước đó.
Āgamanenāti jhānassa āgamanaṭṭhānavasena.
By arrival means by the place of arrival of jhāna.
Āgamanena (bằng sự đến) có nghĩa là theo nơi đến của thiền.
Pubbabhāgenāti maggassa sabbapubbabhāgena vipassanārambhena.
By the prior part means by the very first part of the path, by the commencement of insight (vipassanā).
Pubbabhāgena (bằng phần trước) có nghĩa là bằng sự khởi đầu của tuệ quán, là phần trước nhất của con đường.
Ubhayaṃ petaṃ yo sayaṃ jhānalābhī, adhigatamaggo ca aññaṃ tadatthāya paṭipajjantaṃ disvā ‘‘ayaṃ iminā nīhārena paṭipajjanto addhā jhānaṃ labhissati, maggaṃ adhigamissatī’’ti abhiññāya vinā anumānavasena jānāti, taṃ dassetuṃ vuttaṃ.
Both of these are stated to show that one who has himself attained jhāna and realized the path, seeing another practicing for that purpose, knows by direct knowledge (abhiññā), without mere inference, "this person, practicing in this manner, will certainly attain jhāna, will realize the path."
Cả hai điều này được nói ra để chỉ rằng người nào tự mình đã chứng đắc thiền và đã đạt được đạo, khi thấy người khác đang thực hành để đạt được điều đó, thì biết rõ bằng thắng trí, không phải bằng suy luận, rằng ‘‘người này, khi thực hành theo phương pháp này, chắc chắn sẽ chứng đắc thiền, sẽ đạt được đạo’’.
Tenāha ‘‘āgamanena jānāti nāmā’’tiādi.
Therefore, he says, " discerns by arrival" and so on.
Do đó, đã nói ‘‘āgamanena jānāti nāmā’’ (biết rõ bằng sự đến, v.v.).
Anantarāti vuṭṭhitakālaṃ sandhāyāha.
Immediately after refers to the time of emergence.
Anantarā (ngay sau đó) được nói đến để chỉ thời điểm xuất định.
Tadā hi pavattavitakkapajānaneneva jhānassa hānabhāgiyatādivisesapajānanaṃ.
For then, by discerning the thought that is occurring, there is the discerning of specific qualities such as the tendency to decline in jhāna.
Vào thời điểm đó, việc biết rõ các đặc tính như sự suy thoái của thiền là do biết rõ tư duy đang diễn ra.
Kiṃ panidaṃ cetopariyañāṇaṃ parassa cittaṃ paricchijja jānantaṃ iddhicittabhāvato avisesato sabbesampi cittaṃ jānātīti?
But does this knowledge of penetration of others' minds (cetopariyañāṇa), which discerns and knows another's mind, know the minds of all beings without distinction, since it is a mind of psychic power (iddhicitta)?
Vậy thì, liệu cetopariyañāṇa (tuệ biết tâm người khác) này, khi biết rõ tâm của người khác bằng cách phân biệt, có biết tất cả các tâm một cách không khác biệt, do bản chất là tâm thần thông không?
Noti dassento ‘‘tatthā’’tiādimāha.
No, intending to show this, he says, " Therein," and so on.
Để chỉ ra rằng không phải vậy, đã nói ‘‘tatthā’’ (trong đó, v.v.).
Na ariyānanti yena cittena te ariyā nāma jātā, taṃ lokuttaracittaṃ na jānāti appaṭividdhabhāvato.
Not of Noble Ones means it does not know the supramundane mind by which those individuals became Noble Ones, due to its not being penetrated.
Na ariyānaṃ (không phải của các bậc Thánh) có nghĩa là nó không biết tâm siêu thế mà nhờ đó các bậc Thánh đã trở thành Thánh, do chưa chứng ngộ.
Yathā hi puthujjano sabbesampi ariyānaṃ lokuttaracittaṃ na jānāti appaṭividdhattā, evaṃ ariyopi heṭṭhimo uparimassa lokuttaracittaṃ na jānāti appaṭividdhattā eva.
For just as an ordinary person does not know the supramundane mind of any Noble One due to not having penetrated it, so too a lower Noble One does not know the supramundane mind of a higher Noble One, for the very same reason of not having penetrated it.
Cũng như một phàm phu không biết tâm siêu thế của tất cả các bậc Thánh do chưa chứng ngộ, thì một bậc Thánh hạ cũng không biết tâm siêu thế của bậc Thánh thượng do chưa chứng ngộ.
Yathā pana uparimo heṭṭhimaṃ phalasamāpattiṃ na samāpajjati, kiṃ evaṃ so tassa lokuttaracittaṃ na jānātīti codanaṃ sandhāyāha ‘‘uparimo pana heṭṭhimassa jānātī’’ti, paṭividdhattāti adhippāyo.
However, regarding the objection, "Just as a higher Noble One does not attain the fruit attainment of a lower one, does he therefore not know that person's supramundane mind?" he says, " but a higher one knows that of a lower one," the intention being "due to having penetrated it."
Nhưng khi có câu hỏi rằng ‘‘nếu bậc Thánh thượng không nhập quả định thấp hơn, thì có phải vì thế mà bậc ấy không biết tâm siêu thế của bậc thấp hơn không?’’, để giải đáp câu hỏi đó, đã nói ‘‘uparimo pana heṭṭhimassa jānātī’’ (nhưng bậc Thánh thượng biết tâm của bậc thấp hơn), ý là do đã chứng ngộ.
‘‘Uparimo heṭṭhimaṃ na samāpajjatī’’ti vatvā tattha kāraṇamāha ‘‘tesañhī’’tiādi.
Having said, "A higher one does not attain that of a lower one," he states the reason there, " For of them," and so on.
Sau khi nói ‘‘bậc Thánh thượng không nhập quả định thấp hơn’’, lý do được đưa ra là ‘‘tesañhī’’ (bởi vì của họ, v.v.).
Tesanti ariyānaṃ.
Of them refers to the Noble Ones.
Tesaṃ (của họ) có nghĩa là của các bậc Thánh.
Heṭṭhimā heṭṭhimā samāpatti bhūmantarappattiyā paṭippassaddhikappā.
Lower and lower attainment is cessation by way of attaining a different plane.
Heṭṭhimā heṭṭhimā samāpatti (các định thấp hơn) là sự an tịnh theo từng tầng địa vị.
Tenāha ‘‘tatrupapattiyeva hotī’’ti, na uparibhūmipatti.
Therefore, he says, " There is only birth there," not attainment of a higher plane.
Do đó, đã nói ‘‘tatrupapattiyeva hotī’’ (chỉ có sự tái sanh ở đó), chứ không phải sự chứng đắc địa vị cao hơn.
Nimittādivasena ñātassa kadāci byabhicāropi siyā, na pana abhiññāñāṇena ñātassāti āha ‘‘ceto…pe… natthī’’ti.
He says, " ceto…pe… there is not," because there might sometimes be error in what is known by way of signs, etc., but not in what is known by abhiññā-knowledge.
Điều đã biết bằng tướng trạng, v.v., đôi khi có thể sai lệch, nhưng điều đã biết bằng thắng trí thì không, nên đã nói ‘‘ceto…pe… natthī’’ (tâm…v.v…không có).
‘‘Taṃ bhagavā’’tiādi sesaṃ nāma.
"That the Blessed One" and so on is the rest.
‘‘Taṃ bhagavā’’ (Đức Thế Tôn đó, v.v.) là sesaṃ (phần còn lại).
149. Brahmajāleti brahmajālasuttavaṇṇanāyaṃ.
149. In the Brahma-jāla means in the commentary on the Brahma-jāla Sutta.
149. Brahmajāle (trong Brahmajāla) có nghĩa là trong phần giải thích kinh Brahmajāla.
Uttarapadalopena hesa niddeso.
This is an exposition by elision of the latter word.
Đây là một cách trình bày bằng cách lược bỏ từ cuối.
Ātappanti vīriyaṃ ātappati kosajjaṃ sabbampi saṃkilesapakkhanti.
Effort means energy that burns away all sloth, all defilement.
Ātappanti vīriyaṃ (Ātappa là tinh tấn) có nghĩa là tinh tấn đốt cháy tất cả sự lười biếng và các phiền não.
Kusalavīriyasseva hettha gahaṇaṃ appamādādipadantarasannidhānato.
Here, only wholesome energy is taken, due to its proximity to other terms like heedfulness.
Ở đây, chỉ có sự tinh tấn thiện được nắm bắt, do sự gần gũi với các từ khác như appamāda (không phóng dật), v.v.
Padahitabbatoti padahanato, bhāvanaṃ uddissa vāyamanatoti attho.
Due to striving means due to exerting; the meaning is to endeavor for the sake of development.
Padahitabbato (do cần phải tinh cần) có nghĩa là do sự tinh cần, tức là sự nỗ lực hướng đến sự tu tập.
Anuyuñjitabbatoti anuyuñjanato.
Due to being practiced means due to practicing.
Anuyuñjitabbato (do cần phải thực hành) có nghĩa là do sự thực hành.
Īdisānaṃ padānaṃ bahulaṃkattuvisayatāya icchitabbattā ātappapadassa viya itaresampi kattusādhanatā daṭṭhabbā.
For such terms, since an abundance of the agent is desired, their agency should be understood, like that of the word ātappa.
Đối với các từ như vậy, do chúng thường được mong muốn ở dạng chủ động, nên phải hiểu rằng chúng cũng có ý nghĩa chủ động như từ ātappa.
Paṭipattiyaṃ nappamajjati etenāti appamādo, satiavippavāso.
One does not neglect practice by this, hence heedfulness (appamāda), non-deviation of mindfulness.
Không phóng dật trong thực hành là appamādo (không phóng dật), tức là sự không xa rời chánh niệm.
Sammā manasi karoti etenāti sammāmanasikāro, tathāpavatto kusalacittuppādo.
One attends properly by this, hence proper attention (sammāmanasikāra), a wholesome mind-state occurring in that manner.
Nhờ đó mà tác ý đúng đắn là sammāmanasikāro (chánh tác ý), tức là tâm sở thiện khởi lên như vậy.
Bhāvanānuyogameva tathā vadati.
It thus refers to the engagement in development (bhāvanā).
Nó cũng nói về sự chuyên tâm tu tập như vậy.
Desanākkamena paṭhamā, dassanasamāpatti nāma karajakāye paṭikkūlākārassa sammadeva dassanavasena pavattasamāpattibhāvato.
According to the order of exposition, the first, called the attainment of vision, is so called because it is an attainment that occurs through seeing fully the aspect of repulsion in the body born of parents.
Theo thứ tự giảng dạy, paṭhamā, dassanasamāpatti nāma (định kiến thứ nhất) có nghĩa là định diễn ra bằng cách thấy rõ ràng hình thức ghê tởm trong thân thể được tạo thành từ các bộ phận.
Nippariyāyenevāti vuttalakkhaṇadassanasamāpattisannissayattā, dassanamaggaphalabhāvato ca paṭhamasāmaññaphalaṃ pariyāyena vinā dassanasamāpatti.
Nippariyāyeneva (without any figurative meaning): because it is based on the attainment of insight with the characteristics mentioned, and because it is the path and fruit of insight, the first fruit of recluseship is, without any figurative meaning, the attainment of insight (dassanasamāpatti).
Nippariyāyenevāti (một cách trực tiếp) là do dựa vào sự chứng đắc của cái thấy được mô tả, và do là quả của đạo kiến, nên quả Sa-môn thứ nhất là kiến chứng định (dassanasamāpatti) một cách trực tiếp.
Atikkamma chavimaṃsalohitaṃ aṭṭhiṃ paccavekkhatīti tāni apaccavekkhitvā aṭṭhimeva paccavekkhati.
Having gone beyond skin, flesh, and blood, one contemplates the bone: this means that having not contemplated those things, one contemplates only the bone.
Atikkamma chavimaṃsalohitaṃ aṭṭhiṃ paccavekkhatīti (vượt qua da, thịt, máu, quán xét xương) nghĩa là không quán xét những thứ đó mà chỉ quán xét xương.
Aṭṭhiārammaṇā dibbacakkhupādakajjhānasamāpattīti vuttanayena aṭṭhiārammaṇā dibbacakkhuadhiṭṭhānā paṭhamajjhānasamāpatti.
The attainment of jhāna, having bone as its object, based on the divine eye: as explained, this is the attainment of the first jhāna, having bone as its object and based on the divine eye.
Aṭṭhiārammaṇā dibbacakkhupādakajjhānasamāpattīti (thiền chứng đắc làm nền tảng cho thiên nhãn, lấy xương làm đối tượng) theo cách đã nói, là thiền chứng đắc sơ thiền lấy xương làm đối tượng và thiên nhãn làm nền tảng.
Yo hi bhikkhu ālokakasiṇe catutthajjhānaṃ nibbattetvā taṃ pādakaṃ katvā adhigatadibbacakkhuñāṇo hutvā saviññāṇake kāye aṭṭhiṃ pariggahetvā tattha paṭikkūlamanasikāravasena paṭhamaṃ jhānaṃ nibbatteti, tassāyaṃ paṭhamajjhānasamāpatti dutiyā dassanasamāpatti. Tena vuttaṃ ‘‘aṭṭhi aṭṭhī’’tiādi.
Indeed, the bhikkhu who, having developed the fourth jhāna on the light kasiṇa, and having made that a base, has attained the knowledge of the divine eye, then, having grasped the bone in a living body and developed the first jhāna by way of contemplating its loathsomeness, for him this first jhāna attainment is the second attainment of insight. Therefore it is said, "bone, bone," and so on.
Tức là, vị Tỳ-kheo nào đã thành tựu Tứ thiền trên biến xứ ánh sáng (ālokakasiṇa), lấy đó làm nền tảng, đạt được thiên nhãn thông (dibbacakkhuñāṇa), rồi quán xét xương trong thân hữu thức (saviññāṇake kāye), và bằng cách tác ý ghê tởm (paṭikkūlamanasikārava) ở đó, thành tựu sơ thiền, thì thiền chứng đắc sơ thiền này của vị ấy là kiến chứng định thứ hai (dutiyā dassanasamāpatti). Vì thế có lời dạy ‘‘aṭṭhi aṭṭhī’’tiādi (xương, xương v.v…)
Yo panettha pāḷiyaṃ dvattiṃsākāramanasikāro vutto, so maggasodhanavasena vutto.
The contemplation of the thirty-two parts that is mentioned in the Pali here is stated for the purification of the path.
Sự tác ý ba mươi hai thể trược được nói đến trong Pāḷi ở đây là được nói đến theo cách thanh lọc đạo.
Tattha vā kataparicayassa sukheneva vuttanayā aṭṭhipaccavekkhaṇā samijjhatīti.
Or for one who has practiced it, the contemplation of bone as described is easily accomplished.
Hoặc là, đối với người đã quen thuộc với nó, sự quán xét xương theo cách đã nói sẽ dễ dàng thành tựu.
Tenevettha ‘‘imaṃ cevā’’ti ‘‘atikkamma cā’’ti ca-saddo samuccayattho vutto.
Therefore, here in "imaṃ ce vā," the ca-sound in atikkamma ca is stated in the sense of aggregation.
Chính vì thế, ở đây, từ ca trong ‘‘imaṃ cevā’’ti ‘‘atikkamma cā’’ti được nói đến với nghĩa tập hợp.
Taṃ jhānanti yathāvuttaṃ paṭhamajjhānaṃ.
That jhāna: the first jhāna as stated.
Taṃ jhānanti (thiền đó) là sơ thiền đã được nói đến.
Ayanti ayaṃ sakadāgāmiphalasamāpatti.
This: this is the attainment of the fruit of Sakadāgāmi.
Ayanti (cái này) là sự chứng đắc quả Nhất Lai (sakadāgāmiphalasamāpatti) này.
Sātisayaṃ catusaccadassanāgamanato pariyāyena vinā mukhyā dutiyā dassanasamāpatti.
Because of the profound insight into the four Noble Truths, this is, without any figurative meaning, the primary second attainment of insight.
Do có sự chứng kiến Tứ Diệu Đế vượt trội, nên đây là kiến chứng định thứ hai (dutiyā dassanasamāpatti) chính yếu, không gián tiếp.
Yāva tatiyamaggā vattatīti āha ‘‘khīṇāsavassa vasena catutthā dassanasamāpatti kathitā’’ti.
He says that it extends up to the third path, "the fourth attainment of insight is stated in the context of one whose taints are destroyed (khīṇāsava)."
Cho đến đạo thứ ba, nó vẫn tiếp diễn, vì thế có lời dạy: ‘‘đối với vị A-la-hán, kiến chứng định thứ tư được nói đến’’.
Pāḷiyaṃ purisassa cāti ca-saddo byatireke, tena yathāvuttasamāpattidvayato vuccamānaṃyeva imassa visesaṃ joteti.
In the Pali, the ca-sound in purisassa ca is exclusive, thus it highlights the distinction of this from the two aforementioned attainments that are being discussed.
Trong Pāḷi, từ ca trong purisassa cāti (và của người) có nghĩa là loại trừ (byatireke), qua đó nó làm nổi bật sự đặc biệt của điều này, chỉ được nói đến từ hai sự chứng đắc đã nêu.
Avicchedena pavattiyā sotasadisatāya viññāṇameva viññāṇasotaṃ, tadetaṃ viññāṇaṃ purimato anantarapaccayaṃ labhitvā pacchimassa anantarapaccayo hutvā pavattatīti ayaṃ assa sotāgatatāya sotasadisatā, tasmā pajānitabbabhāvena vuttaṃ ekameva cettha viññāṇaṃ, tasmā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘viññāṇasotanti viññāṇamevā’’ti vuttaṃ.
Consciousness itself is the stream of consciousness (viññāṇasotaṃ) due to its uninterrupted continuity, similar to a stream; and this consciousness, having received the preceding as its immediate condition, becomes the immediate condition for the succeeding, and this is its stream-like nature due to its having come in a stream. Therefore, it is said that there is only one consciousness here in the sense of what is to be understood; hence, in the Aṭṭhakathā, it is said, "viññāṇasotaṃ means consciousness itself."
Do sự tiếp diễn không gián đoạn, giống như dòng chảy, nên thức chính là dòng thức (viññāṇasotaṃ). Thức này, sau khi nhận được duyên cận tiếp từ trước, trở thành duyên cận tiếp cho cái sau mà tiếp diễn. Đây là sự giống dòng chảy của nó do sự đến của dòng (sotāgata), vì thế, để được biết đến, ở đây chỉ có một thức được nói đến, do đó trong Chú Giải có lời dạy ‘‘viññāṇasotanti viññāṇamevā’’ti (dòng thức tức là thức).
Dvīhipi bhāgehīti orabhāgaparabhāgehi.
By both parts: by the hither part and the farther part.
Dvīhipi bhāgehīti (bằng cả hai phần) là phần này và phần kia.
Idhaloko hissa orabhāgo, paraloko parabhāgo dvinnampi vasenetaṃ sambandhanti.
This world is its hither part, the other world is its farther part, and it is connected by both.
Thế giới này là phần này của nó, thế giới bên kia là phần kia. Nó liên hệ theo cả hai phần.
Tenāha ‘‘idhaloke patiṭṭhita’’ntiādi.
Therefore he says, "established in this world," and so on.
Vì thế có lời dạy ‘‘idhaloke patiṭṭhita’’ntiādi (an trú ở thế giới này v.v…).
Viññāṇassa khaṇe khaṇe bhijjantassa kāmaṃ natthi kassaci patiṭṭhitatā, taṇhāvasena pana taṃ ‘‘patiṭṭhita’’nti vuccatīti āha ‘‘chandarāgavasenā’’ti.
Although for consciousness, which breaks up moment by moment, there is no establishing for anyone, it is called "established" by way of craving. Therefore, he says, "by way of passionate desire (chandarāga)."
Mặc dù thức, vốn bị phá hủy từng sát-na, không có sự an trú ở bất kỳ ai, nhưng do sự tham ái, nó được gọi là ‘‘an trú’’, vì thế có lời dạy ‘‘chandarāgavasenā’’ti (do sự tham ái).
Vuttañhetaṃ –
For it has been said—
Điều này đã được nói đến:
Kammanti kusalākusalakammaṃ, upayogavacanametaṃ.
Kamma (action) means wholesome and unwholesome kamma; this is a vocative of application.
Kammanti (nghiệp) là nghiệp thiện và nghiệp bất thiện; đây là cách dùng từ chỉ sự sử dụng.
Kammato upagacchantanti kammabhāvena upagacchantaṃ, viññāṇanti adhippāyo.
Approaching by kamma means approaching in the nature of kamma; the intention is consciousness.
Kammato upagacchantanti (đi đến từ nghiệp) là đi đến dưới dạng nghiệp, ý muốn nói là thức.
Abhisaṅkhāraviññāṇañhi yena kammunā sahagataṃ, aññadatthu tabbhāvameva upagataṃ hutvā pavattati.
For volitional consciousness (abhisaṅkhāraviññāṇa), being accompanied by whichever kamma, indeed proceeds having approached that very nature.
Thức hành (abhisaṅkhāraviññāṇa) nào được đi kèm với nghiệp nào, thì nó chỉ duy trì dưới dạng của nghiệp đó mà tiếp diễn.
Idhaloke patiṭṭhitaṃ nāma idha katūpacitakammabhāvūpagamanato.
What is called 'established in this world' is by having approached the nature of kamma done and accumulated here.
Idhaloke patiṭṭhitaṃ nāma (được gọi là an trú ở thế giới này) là do sự đi đến dưới dạng nghiệp đã được tạo và tích lũy ở đây.
Kammabhavaṃ ākaḍḍhantanti kammaviññāṇaṃ attanā sampayuttakammaṃ javāpetvā paṭisandhinibbattanena tadabhimukhaṃ ākaḍḍhantaṃ.
Drawing the kamma-existence (kammabhava) means volitional consciousness (kammaviññāṇa), having stimulated the kamma it is associated with, draws it towards it by producing rebirth.
Kammabhavaṃ ākaḍḍhantanti (kéo theo nghiệp hữu) là thức nghiệp (kammaviññāṇa) thúc đẩy nghiệp đồng sinh với nó, và bằng cách tạo ra tái sinh, nó kéo theo nghiệp hữu hướng về tái sinh đó.
Teneva paṭisandhinibbattanasāmatthiyena paraloke patiṭṭhitaṃ nāma attano phalassa tattha patiṭṭhāpanena.
And by that power of producing rebirth, what is called 'established in the other world' is by establishing its fruit there.
Chính vì khả năng tạo ra tái sinh đó, nên paraloke patiṭṭhitaṃ nāma (được gọi là an trú ở thế giới bên kia) là do sự an trú quả của chính nó ở đó.
Keci pana ‘‘abhisaṅkhāraviññāṇaṃ parato vipākaṃ dātuṃ asamatthaṃ idhaloke patiṭṭhitaṃ nāma, dātuṃ samatthaṃ pana paraloke patiṭṭhitaṃ nāmā’’ti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ ‘‘ubhayato abbocchinna’’nti vuttattā.
However, some say, "Volitional consciousness (abhisaṅkhāraviññāṇa) that is unable to give results in the other world is called 'established in this world'; but that which is able to give is called 'established in the other world'." That is merely their opinion, because it is stated, "uninterrupted from both sides."
Một số người nói rằng ‘‘thức hành nào không có khả năng cho quả ở thế giới bên kia thì được gọi là an trú ở thế giới này, còn thức nào có khả năng cho quả thì được gọi là an trú ở thế giới bên kia’’, nhưng đó chỉ là ý kiến của họ, vì đã được nói ‘‘ubhayato abbocchinna’’nti (không bị cắt đứt ở cả hai phía).
Yañca tehi ‘‘paraloke patiṭṭhita’’nti vuttaṃ, taṃ idhalokepi patiṭṭhitameva.
And what they call "established in the other world" is also established in this world.
Và điều mà họ gọi là ‘‘an trú ở thế giới bên kia’’ thì cũng là an trú ở thế giới này.
Na hi tassa idhaloke patiṭṭhitabhāvena vinā paraloke patiṭṭhitabhāvo sambhavati.
For its state of being established in the other world is not possible without its state of being established in this world.
Vì không có sự an trú ở thế giới này thì không thể có sự an trú ở thế giới bên kia.
Sekkhaputhujjanānaṃ cetopariyañāṇanti sekkhānaṃ, puthujjanānañca cetaso paricchindanakañāṇaṃ.
The mind-penetrating knowledge (cetopariyañāṇa) of trainees (sekkhaputhujjana) and ordinary persons (puthujjana) means the knowledge that discerns the minds of trainees and ordinary persons.
Sekkhaputhujjanānaṃ cetopariyañāṇanti (tâm sở tri tuệ của bậc Hữu Học và phàm phu) là tuệ phân biệt tâm của bậc Hữu Học và phàm phu.
Kathitaṃ paricchinditabbassa cetaso chandarāgavasena patiṭṭhitabhāvajotanato.
It is stated to highlight the established nature of the mind to be discerned by way of passionate desire (chandarāga).
Kathitaṃ (được nói đến) là do làm nổi bật sự an trú của tâm cần được phân biệt dựa trên sự tham ái.
Purimānaṃ dvinnaṃ samāpattīnaṃ pubbe samathavasena atthassa vuttattā idāni vipassanāvasena dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
Since the meaning of the two former attainments was explained previously by way of tranquility (samatha), now "apicā" (furthermore) and so on are stated to explain it by way of insight (vipassanā).
Vì ý nghĩa của hai sự chứng đắc trước đã được nói đến theo phương diện thiền định (samatha) trước đây, nên bây giờ để trình bày theo phương diện thiền quán (vipassanā), có lời dạy ‘‘apicā’’tiādi (hơn nữa v.v…).
Niccalameva pubbe vuttassa atthassa apanetabbato.
Certainly unwavering: because the meaning stated previously is not to be removed.
Niccalameva (chắc chắn) là do ý nghĩa đã nói trước đây cần được loại bỏ.
Atthantaratthatāya dassiyamānāya padaṃ calitaṃ nāma hoti.
A term is called 'wavering' when it is presented in a different sense.
Một từ được gọi là dao động (calitaṃ) khi nó được trình bày với một ý nghĩa khác.
Aparo nayoti ettha paṭhamajjhānassa paṭhamadassanasamāpattibhāve apubbaṃ natthi.
In "aparro nayo" (another method), there is nothing new about the first jhāna being the first attainment of insight.
Aparo nayoti (một cách khác) ở đây, không có gì mới lạ khi sơ thiền là kiến chứng định thứ nhất.
Dutiyajjhānaṃ dutiyāti ettha pana ‘‘aṭṭhikavaṇṇakasiṇavasena paṭiladdhadutiyajjhānaṃ dutiyā dassanasamāpattī’’ti vadanti, tatiyajjhānampi tatheva paṭiladdhaṃ.
However, regarding "the second jhāna is the second", they say, "the second jhāna attained by way of the bone-color kasiṇa is the second attainment of insight"; the third jhāna is also similarly attained.
Dutiyajjhānaṃ dutiyāti (nhị thiền là thứ hai) ở đây, người ta nói ‘‘nhị thiền đạt được nhờ biến xứ màu xương (aṭṭhikavaṇṇakasiṇa) là kiến chứng định thứ hai’’, tam thiền cũng được đạt được theo cách tương tự.
Dassanasamāpattibhāvo pana yo bhikkhu ālokakasiṇe catutthajjhānaṃ nibbattetvā taṃ pādakaṃ katvā adhigatadibbacakkhuko hutvā saviññāṇake aṭṭhiṃ pariggahetvā tattha vaṇṇakasiṇavasena heṭṭhimāni tīṇi jhānāni nibbatteti, tassa.
But the state of being an attainment of insight (dassanasamāpatti) belongs to the bhikkhu who, having developed the fourth jhāna on the light kasiṇa, and having made that a base, has attained the divine eye, and then, having grasped the bone in a living body, develops the three lower jhāna by way of the color kasiṇa.
Tuy nhiên, sự chứng đắc kiến chứng định là của vị Tỳ-kheo nào đã thành tựu Tứ thiền trên biến xứ ánh sáng, lấy đó làm nền tảng, đạt được thiên nhãn thông, rồi quán xét xương trong thân hữu thức, và bằng biến xứ màu xương, thành tựu ba thiền thấp hơn.
Tatiyajjhānaṃ tatiyā dassanasamāpatti adhiṭṭhānabhūtassa dibbacakkhuñāṇassa vasena.
The third jhāna is the third attainment of insight, by way of the divine eye knowledge that serves as its basis.
Tatiyajjhānaṃ tatiyā (tam thiền là thứ ba) là kiến chứng định do thiên nhãn thông làm nền tảng.
Catutthajjhānaṃ catutthāti rūpāvacaracatutthajjhānaṃ nibbattetvā taṃ pādakaṃ katvā adhigatadibbacakkhuñāṇassa taṃ catutthajjhānaṃ catutthā dassanasamāpatti.
The fourth jhāna is the fourth attainment of insight; for one who has developed the rūpāvacara fourth jhāna, and having made that a base, has attained the knowledge of the divine eye, that fourth jhāna is the fourth attainment of insight.
Catutthajjhānaṃ catutthāti (tứ thiền là thứ tư) là tứ thiền sắc giới (rūpāvacaracatutthajjhāna) được thành tựu, lấy đó làm nền tảng, và đối với người đã đạt được thiên nhãn thông, tứ thiền đó là kiến chứng định thứ tư.
Idhāpi sekkhaputhujjanānaṃ cetaso paricchindanena tatiyā dassanasamāpatti, arahato cittassa paricchindanena catutthā dassanasamāpatti veditabbā.
Here, too, the third attainment of insight should be understood as discerning the minds of trainees and ordinary persons, and the fourth attainment of insight as discerning the mind of an Arahant.
Ở đây cũng vậy, kiến chứng định thứ ba cần được hiểu là do sự phân biệt tâm của bậc Hữu Học và phàm phu, và kiến chứng định thứ tư là do sự phân biệt tâm của bậc A-la-hán.
Evañhesā atthavaṇṇanā pāḷiyā saṃsandeyya.
In this way, this explanation of the meaning would accord with the Pali.
Như vậy, sự giải thích ý nghĩa này sẽ phù hợp với Pāḷi.
‘‘Paṭhamamaggo’’tiādīsu aṭṭhiārammaṇapaṭhamajjhānapādako paṭhamamaggo paṭhamā dassanasamāpatti. Aṭṭhiārammaṇadutiyajjhānapādako dutiyamaggo dutiyā dassanasamāpatti.
In "paṭhamamaggo" and so on: the first path (paṭhamamaggo), based on the first jhāna with bone as its object, is the first attainment of insight (paṭhamā dassanasamāpatti). The second path (dutiyamaggo), based on the second jhāna with bone as its object, is the second attainment of insight.
Trong ‘‘Paṭhamamaggo’’tiādīsu (đạo thứ nhất v.v…), đạo thứ nhất (paṭhamamaggo) làm nền tảng cho sơ thiền lấy xương làm đối tượng là kiến chứng định thứ nhất (paṭhamā dassanasamāpatti). Đạo thứ hai (dutiyamaggo) làm nền tảng cho nhị thiền lấy xương làm đối tượng là kiến chứng định thứ hai (dutiyā dassanasamāpatti).
Paracittañāṇasahagatā catutthajjhānapādakā tatiyacatutthamaggā tatiyacatutthadassanasamāpattiyoti.
The third and fourth paths (tatiyacatutthamaggā), based on the fourth jhāna accompanied by knowledge of others' minds, are the third and fourth attainments of insight (tatiyacatutthadassanasamāpattiyo).
Đạo thứ ba và thứ tư (tatiyacatutthamaggā) làm nền tảng cho tứ thiền đi kèm với tha tâm thông là kiến chứng định thứ ba và thứ tư (tatiyacatutthadassanasamāpattiyo).
Purisassa viññāṇapajānanaṃ panettha asammohavasena daṭṭhabbaṃ.
Here, a person's understanding of consciousness should be seen as being free from confusion.
Sự nhận biết thức của người ở đây cần được xem xét theo khía cạnh không lầm lẫn (asammohavasena).
150. Puggalapaṇṇattīsūti puggalānaṃ paññāpanesu.
150. In the designations of persons (puggalapaṇṇattīsu): in the designations of individuals.
150. Puggalapaṇṇattīsūti (trong sự phân loại cá nhân) là trong các sự phân loại cá nhân.
Guṇavisesavasena aññamaññaṃ asaṅkarato ṭhapanesu.
In distinguishing them from one another without confusion by way of specific qualities.
Trong việc thiết lập các cá nhân mà không lẫn lộn với nhau dựa trên những phẩm chất đặc biệt.
Lokavohāravasenāti lokasammutivasena.
By way of worldly convention: by way of worldly consensus.
Lokavohāravasenāti (theo cách dùng của thế gian) là theo quy ước của thế gian.
Lokavohāro hesa, yadidaṃ ‘‘satto puggalo’’tiādi.
This is a worldly convention, such as "being, person," and so on.
Đây là cách nói thông thường của thế gian, tức là "chúng sinh, cá nhân", v.v.
Rūpādīsu sattavisattatāya satto. Tassa tassa sattanikāyassa pūraṇato galanato, maraṇavasena patanato ca puggalo. Santatiyā nayanato naro. Attabhāvassa posanato poso.
Because of attachment to forms, etc., one is a being (satta). Because of the filling up and flowing away of this or that group of beings, and because of falling away due to death, one is a person (puggala). Because of being led by continuity, one is a human (nara). Because of nourishing one's existence, one is a nurturer (posa).
Vì bám víu, dính mắc vào sắc, v.v. nên gọi là satto (chúng sinh). Vì làm đầy (thân), vì chảy ra (từ bào thai), và vì rơi rụng theo cách chết của từng nhóm chúng sinh đó nên gọi là puggalo (cá nhân). Vì được dẫn dắt bởi dòng chảy (tục sinh) nên gọi là naro (người). Vì nuôi dưỡng tự thân nên gọi là poso (người).
Evaṃ paññāpetabbāsu voharitabbāsu.
Thus, in those that are to be designated and spoken of.
Theo cách nói như vậy, theo cách dùng từ như vậy.
‘‘Sabbametaṃ puggalo’’ti imissā sādhāraṇapaññattiyā vibhāvanavasena vuttaṃ, na idhādhippetaasādhāraṇapaññattiyā, tasmā lokapaññattīsūti sattalokagatapaññattīsu.
The statement "All of this is a person" refers to the manifestation of this general designation, not to the specific designation intended here. Therefore, lokapaññattīsu refers to designations found in the world of beings.
Điều này được nói theo nghĩa của sự chế định chung "tất cả những điều này là cá nhân", chứ không phải theo sự chế định đặc biệt được đề cập ở đây. Vì vậy, lokapaññattīsu (trong các chế định thế gian) có nghĩa là trong các chế định thuộc về cõi chúng sinh.
Anuttaro hoti anaññasādhāraṇattā tassa paññāpanassa.
He is unsurpassed because that designation is not common to others.
Anuttaro hoti (là vô thượng) vì sự chế định đó không có gì khác sánh bằng.
Dvīhi bhāgehīti kāraṇe, nissakke cetaṃ puthuvacanaṃ, āvuttiādivasena cāyamattho veditabboti āha ‘‘arūpasamāpattiyā’’tiādi, etena ‘‘samāpattiyā vikkhambhanavimokkhena, maggena samucchedavimokkhena vimuttattā ubhatobhāgavimutto’’ti evaṃ pavatto tipiṭakacūḷanāgattheravādo, ‘‘nāmakāyato, rūpakāyato ca vimuttattā ubhatobhāgavimutto’’ti evaṃ pavatto tipiṭakamahādhammarakkhitattheravādo, ‘‘samāpattiyā vikkhambhanavimokkhena ekavāraṃ vimuttova maggena samucchedavimokkhena ekavāraṃ vimuttattā ubhatobhāgavimutto’’ti evaṃ pavatto tipiṭakacūḷābhayattheravādo cāti imesaṃ tiṇṇampi theravādānaṃ ekajjhaṃ saṅgaho katoti daṭṭhabbaṃ.
By two parts (dvīhi bhāgehi): This is a plural word in the sense of cause and relinquishment. This meaning should be understood in the sense of repetition, etc. Therefore, it says, "by the attainment of the formless absorptions" and so on. By this, the Theravāda of Tipiṭaka Cūḷanāga, which holds that "one is liberated in both ways (ubhatobhāgavimutto) because of liberation through suppression (vikkhambhanavimokkha) by attainment and liberation through eradication (samucchedavimokkha) by the path"; the Theravāda of Tipiṭaka Mahādhammarakkhita, which holds that "one is liberated in both ways because of liberation from the mind-body (nāmakāya) and the physical body (rūpakāya)"; and the Theravāda of Tipiṭaka Cūḷābhayatthera, which holds that "one is liberated in both ways because one is liberated once by suppression by attainment and liberated once by eradication by the path"—it should be understood that the collection of these three Theravādas is made into one here.
Dvīhi bhāgehī (bằng hai phần) là số nhiều trong trường hợp nguyên nhân và sự giải thoát. Ý nghĩa này cần được hiểu theo cách lặp lại, v.v., nên đã nói "arūpasamāpattiyā" (bằng các thiền vô sắc), v.v. Với điều này, cần hiểu rằng ba quan điểm của các trưởng lão được bao gồm trong một: quan điểm của Trưởng lão Cūḷanāga, người giữ ba Tipiṭaka, nói rằng "được giải thoát bằng sự giải thoát trấn áp thông qua các thiền định, và bằng sự giải thoát đoạn diệt thông qua con đường, nên được giải thoát cả hai phần"; quan điểm của Trưởng lão Mahādhammarakkhita, người giữ ba Tipiṭaka, nói rằng "được giải thoát khỏi danh thân và sắc thân, nên được giải thoát cả hai phần"; và quan điểm của Trưởng lão Cūḷābhayatthera, người giữ ba Tipiṭaka, nói rằng "được giải thoát một lần bằng sự giải thoát trấn áp thông qua các thiền định, và được giải thoát một lần bằng sự giải thoát đoạn diệt thông qua con đường, nên được giải thoát cả hai phần".
Vimuttoti kilesehi vimutto, kilesavikkhambhanasamucchedanehi vā kāyadvayato vimuttoti attho.
Liberated (vimutto) means liberated from defilements, or liberated from the two bodies by the suppression and eradication of defilements.
Vimutto (được giải thoát) có nghĩa là được giải thoát khỏi các phiền não, hoặc được giải thoát khỏi hai thân bằng sự trấn áp và đoạn diệt phiền não.
Arūpasamāpattīnanti niddhāraṇe sāmivacanaṃ.
Of the formless attainments (arūpasamāpattīnaṃ) is a genitive case of specification.
Arūpasamāpattīnaṃ (của các thiền vô sắc) là sở hữu cách trong nghĩa xác định.
Arahattappattaanāgāminoti bhūtapubbagatiyā vuttaṃ.
Non-returners who have attained Arahantship (arahattappattaanāgāmino) is stated according to the past tense of a former state.
Arahattappattaanāgāmino (vị Bất Hoàn đã đạt A-la-hán) được nói theo cách quá khứ.
Na hi arahattappatto anāgāmī nāma hoti.
For one who has attained Arahantship is not called a non-returner.
Vì vị đã đạt A-la-hán không còn là Bất Hoàn nữa.
Pāḷīti puggalapaññattipāḷi.
Pāḷi refers to the Puggalapaññatti Pāḷi.
Pāḷī (bản Pāḷi) là bản Pāḷi của Puggalapaññatti.
Aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvāti aṭṭha samāpattiyo sahajātanāmakāyena paṭilabhitvā.
Having touched the eight liberations with the body means having acquired the eight attainments with the co-nascent mind-body.
Aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā (sau khi chạm đến tám giải thoát bằng thân) có nghĩa là sau khi đạt được tám thiền định bằng danh thân đồng sinh.
Paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā hontīti vipassanāpaññāya saṅkhāragataṃ, maggapaññāya cattāri saccāni passitvā cattāropi āsavā parikkhīṇā honti.
And his taints are destroyed by seeing with wisdom means by seeing the conditioned (saṅkhāra) with insight wisdom (vipassanāpaññā) and the four noble truths with path wisdom, all four taints are destroyed.
Paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti (và sau khi thấy bằng tuệ, các lậu hoặc của vị ấy được đoạn tận) có nghĩa là sau khi thấy các hành bằng tuệ quán, và thấy Tứ Thánh Đế bằng tuệ đạo, cả bốn lậu hoặc đều được đoạn tận.
Disvāti dassanahetu.
Having seen (disvā) means due to seeing.
Disvā (sau khi thấy) là do thấy.
Na hi āsave paññāya passanti, dassanakāraṇā pana parikkhīṇā ‘‘disvā parikkhīṇā’’ti vuttā dassanāyattaparikkhīṇattā.
For indeed, one does not see the taints with wisdom; rather, because their destruction is caused by seeing, they are said to be "destroyed by seeing," as their destruction depends on seeing.
Vì người ta không thấy các lậu hoặc bằng tuệ, nhưng vì chúng được đoạn tận do thấy, nên chúng được gọi là "được đoạn tận sau khi thấy" vì sự đoạn tận phụ thuộc vào sự thấy.
Evañhi dassanaṃ āsavānaṃ khayassa purimakiriyābhāvena vuttaṃ.
Thus, seeing is spoken of as a prior action to the destruction of the taints.
Như vậy, sự thấy được nói là hành động trước sự đoạn tận của các lậu hoặc.
Paññāya visesato muttoti paññāvimutto anavasesato āsavānaṃ parikkhīṇattā.
Liberated by wisdom (paññāvimutto) means especially liberated by wisdom, because the taints are completely destroyed.
Paññāya (bằng tuệ) đặc biệt muttoti paññāvimutto (được giải thoát nên là tuệ giải thoát) vì các lậu hoặc đã được đoạn tận hoàn toàn.
Aṭṭhavimokkhapaṭikkhepavaseneva, na tadekadesabhūtarūpajjhānapaṭikkhepavasena.
By the rejection of the eight liberations, not by the rejection of the rūpajjhānas which are a part of them.
Aṭṭhavimokkhapaṭikkhepavaseneva (chỉ theo cách loại bỏ tám giải thoát), không phải theo cách loại bỏ các thiền sắc giới là một phần của chúng.
Evañhi arūpajjhānekadesābhāvepi aṭṭhavimokkhapaṭikkhepo na hotīti siddhaṃ hoti.
Thus, it is established that even if there is no part of the formless jhānas, there is no rejection of the eight liberations.
Như vậy, dù không có một phần của các thiền vô sắc, việc loại bỏ tám giải thoát vẫn không xảy ra, điều này đã được chứng minh.
Arūpāvacarajjhānesu hi ekasmimpi sati ubhatobhāgavimuttoyeva nāma hoti, na paññāvimuttoti.
For in the case of even one of the formless jhānas, one is called "liberated in both ways" (ubhatobhāgavimutto), not "liberated by wisdom" (paññāvimutto).
Vì nếu có dù chỉ một trong các thiền vô sắc, vị ấy được gọi là ubhatobhāgavimutto (giải thoát cả hai phần), chứ không phải paññāvimutto (tuệ giải thoát).
Phuṭṭhantaṃ sacchikarotīti phuṭṭhānaṃ anto phuṭṭhanto, phuṭṭhānaṃ arūpajjhānānaṃ anantaro kāloti adhippāyo, accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ, phuṭṭhānantarakālameva sacchikātabbaṃ, sacchikato sacchikaraṇūpāyenāti vuttaṃ hoti.
He realizes the extremity of what is touched (phuṭṭhantaṃ sacchikarotīti). Phuṭṭhanta means the extremity of what is touched; the intention is the immediate time after the formless jhānas that have been touched. This is a locative case of constant association, meaning that what is to be realized should be realized immediately after being touched; it means that it is realized by the means of realization.
Phuṭṭhantaṃ sacchikarotī (chứng đạt điều đã chạm đến) có nghĩa là phuṭṭhanto là điều đã chạm đến, ý muốn nói là thời gian ngay sau khi chạm đến các thiền vô sắc. Đây là cách dùng từ trong nghĩa liên tục tuyệt đối, có nghĩa là điều cần chứng đạt phải được chứng đạt ngay sau khi chạm đến, bằng phương tiện chứng đạt.
Tenāha ‘‘so jhānaphassa’’ntiādi.
Therefore, it says, "That jhānic contact" and so on.
Vì vậy, đã nói "so jhānaphassa" (vị ấy chạm thiền), v.v.
Ekacce āsavāti heṭṭhimamaggattayavajjhā āsavā.
Some taints (ekacce āsavā) refers to taints other than those eliminated by the three lower paths.
Ekacce āsavā (một số lậu hoặc) là các lậu hoặc ngoại trừ ba đạo quả thấp hơn.
Yo hi arūpajjhānena rūpakāyato, nāmakāyekadesato ca vikkhambhanavimokkhena vimutto, tena nirodhasaṅkhāto vimokkho ālocito pakāsito viya hoti, na pana kāyena sacchikato.
One who is liberated from the physical body and a part of the mind-body by suppression liberation through formless jhāna, has indeed declared or revealed the liberation known as cessation, but has not realized it with the body.
Vị nào được giải thoát khỏi sắc thân và một phần danh thân bằng sự giải thoát trấn áp thông qua thiền vô sắc, thì sự giải thoát gọi là nirodha (diệt) đã được vị ấy tuyên bố, công bố, nhưng chưa được chứng đạt bằng thân.
Nirodhaṃ pana ārammaṇaṃ katvā ekaccesu āsavesu khepitesu tena sacchikato hoti, tasmā so sacchikātabbaṃ nirodhaṃ yathālocitaṃ nāmakāyena sacchikarotīti kāyasakkhīti vuccati, na tu vimuttoti ekaccānaṃ āsavānaṃ aparikkhīṇattā.
However, when he makes cessation his object and destroys some taints, he has realized it. Therefore, he is called a body-witness (kāyasakkhī) because he realizes with the mind-body the cessation that is to be realized as it has been declared, but he is not called "liberated" because some taints are not yet destroyed.
Tuy nhiên, khi vị ấy lấy nirodha làm đối tượng và đoạn tận một số lậu hoặc, thì nirodha đã được vị ấy chứng đạt. Vì vậy, vị ấy chứng đạt nirodha cần chứng đạt bằng danh thân như đã tuyên bố, nên được gọi là kāyasakkhī (thân chứng), nhưng không phải là vimutto (giải thoát) vì một số lậu hoặc chưa được đoạn tận.
Diṭṭhantaṃ pattoti dassanasaṅkhātassa sotāpattimaggañāṇassa anantaraṃ pattoti attho.
Attained to what is seen (diṭṭhantaṃ patto) means attained immediately after the knowledge of the Stream-entry path, which is seeing.
Diṭṭhantaṃ patto (đã đạt đến sự thấy) có nghĩa là đã đạt đến ngay sau trí tuệ đạo Tu-đà-hoàn gọi là sự thấy.
‘‘Diṭṭhattā patto’’tipi pāṭho, tena catusaccadassanasaṅkhātāya diṭṭhiyā nirodhassa pattataṃ dīpeti.
There is also the reading "attained due to seeing," which indicates the attainment of cessation through the seeing, called the seeing of the four noble truths.
Cũng có bản đọc là "Diṭṭhattā patto" (đã đạt đến do thấy), điều này chỉ ra sự đạt đến nirodha bằng sự thấy gọi là thấy Tứ Thánh Đế.
Tenāha ‘‘dukkhā saṅkhārā’’tiādi.
Therefore, it says, "conditioned formations are suffering" and so on.
Vì vậy, đã nói "dukkhā saṅkhārā" (các hành là khổ), v.v.
Paṭhamaphalato paṭṭhāya yāva aggamaggā diṭṭhippattoti āha ‘‘esopi kāyasakkhī viya chabbidho hotī’’ti.
From the first fruition up to the highest path, he is called "one attained to viewing" (diṭṭhippatta). Therefore, it says, "this one is also sixfold, like the body-witness."
Từ quả vị đầu tiên cho đến đạo quả tối thượng, vị ấy là diṭṭhippatto (đã đạt đến sự thấy), nên đã nói "esopi kāyasakkhī viya chabbidho hoti" (vị này cũng có sáu loại như thân chứng).
Idaṃ dukkhanti ‘‘idaṃ dukkhaṃ, ettakaṃ dukkhaṃ, na ito uddhaṃ dukkha’’nti yathābhūtaṃ pajānāti. Yasmā idaṃ yāthāvasarasato pajānāti, pajānanto ca ṭhapetvā taṇhaṃ pañcupādānakkhandhe ‘‘dukkhasacca’’nti pajānāti.
This is suffering (idaṃ dukkhaṃ): he knows as it really is that "this is suffering, this much is suffering, and there is no suffering beyond this." Because he knows this truly according to its nature, and in knowing, he recognizes the five clinging-aggregates, excluding craving, as the "truth of suffering."
Idaṃ dukkhaṃ (đây là khổ): vị ấy yathābhūtaṃ pajānāti (nhận biết đúng như thật) rằng "đây là khổ, khổ nhiều như vậy, không có khổ nào hơn thế này". Vì vị ấy nhận biết đúng bản chất này, và khi nhận biết, vị ấy nhận biết năm uẩn thủ là "khổ đế", ngoại trừ ái.
Taṇhaṃ pana idaṃ dukkhaṃ ito samudeti, tasmā ‘‘ayaṃ dukkhasamudayo’’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Yasmā idaṃ dukkhañca samudayo ca nibbānaṃ patvā nirujjhanti vūpasamanti appavattiṃ gacchanti, tasmā taṃ ‘‘ayaṃ dukkhanirodho’’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Ariyo pana aṭṭhaṅgiko maggo taṃ dukkhanirodhaṃ gacchati, tena taṃ ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Ettāvatā nānakkhaṇe saccavavatthānaṃ dassitaṃ.
As for craving, this suffering originates from it. Therefore, he knows as it really is, "This is the origin of suffering" (ayaṃ dukkhasamudayo). Because this suffering and its origin cease, subside, and come to a non-occurrence upon reaching Nibbāna, he knows as it really is, "This is the cessation of suffering" (ayaṃ dukkhanirodho). And the Noble Eightfold Path leads to that cessation of suffering; by this, he knows as it really is, "This is the path leading to the cessation of suffering" (ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā). Up to this point, the determination of the truths in various moments has been shown.
Vì ái này sinh ra khổ, nên vị ấy "ayaṃ dukkhasamudayo"ti yathābhūtaṃ pajānāti (nhận biết đúng như thật rằng "đây là khổ tập"). Vì khổ và tập này sẽ diệt tận, vắng lặng, không còn hoạt động khi đạt đến Nibbāna, nên vị ấy "ayaṃ dukkhanirodho"ti yathābhūtaṃ pajānāti (nhận biết đúng như thật rằng "đây là khổ diệt"). Bát Chánh Đạo dẫn đến khổ diệt đó, nên vị ấy "ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā"ti yathābhūtaṃ pajānāti (nhận biết đúng như thật rằng "đây là con đường dẫn đến khổ diệt"). Cho đến đây, sự phân định các sự thật trong các khoảnh khắc khác nhau đã được chỉ ra.
Idāni taṃ ekakkhaṇe dassetuṃ ‘‘tathāgatappaveditā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show it in a single moment, it is said, "declared by the Tathāgata" and so on.
Bây giờ, để chỉ ra điều đó trong một khoảnh khắc, "tathāgatappaveditā" (được Như Lai thuyết giảng), v.v. đã được nói.
Tathāgatappaveditāti tathāgatena bodhimaṇḍe paṭividdhā viditā pākaṭā katā.
Declared by the Tathāgata means penetrated, known, and made manifest by the Tathāgata at the Bodhi tree.
Tathāgatappaveditā (được Như Lai thuyết giảng) có nghĩa là được Như Lai chứng ngộ, biết rõ và công bố tại Bồ-đề đạo tràng.
Dhammāti catusaccadhammā.
Dhammas (dhammā) refers to the dhammas of the four noble truths.
Dhammā (các pháp) là Tứ Thánh Đế.
Vodiṭṭhā hontīti sudiṭṭhā honti.
They are well-seen (vodiṭṭhā honti) means they are clearly seen.
Vodiṭṭhā honti (được thấy rõ) có nghĩa là được thấy rất rõ.
Vocaritāti sucaritā, tesu tena paññā suṭṭhu carāpitāti attho.
Well-walked (vocaritā) means well-practiced; it means that wisdom has been thoroughly put into practice by him in those matters.
Vocaritā (được thực hành rõ) có nghĩa là được thực hành rất tốt, ý nói rằng tuệ đã được vị ấy thực hành rất tốt trong các pháp đó.
Ayanti ayaṃ evarūpo puggalo ‘‘diṭṭhippatto’’ti vuccati.
This such person is called "one attained to viewing" (diṭṭhippatto).
Ayaṃ (vị này), vị puggalo (cá nhân) như vậy "diṭṭhippatto"ti vuccati (được gọi là "đã đạt đến sự thấy").
Saddhāya vimuttoti saddahanavasena vimutto, etena sabbathā avimuttassapi saddhāmattena vimuttabhāvaṃ dasseti.
Liberated by faith (saddhāya vimutto) means liberated by way of believing. By this, it shows that even one not entirely liberated can be called "liberated" merely by faith.
Saddhāya vimutto (được giải thoát bằng niềm tin) có nghĩa là được giải thoát bằng cách tin tưởng. Điều này cho thấy rằng ngay cả một người chưa hoàn toàn giải thoát cũng có thể được giải thoát chỉ bằng niềm tin.
Saddhāvimuttoti vā saddhāya adhimuttoti attho.
Or saddhāvimutto means one who is devoted by faith.
Hoặc Saddhāvimutto (tín giải thoát) có nghĩa là được giải thoát bằng niềm tin.
Vuttanayenevāti kāyasakkhimhi vuttanayeneva.
In the manner explained (vuttanayenevā) means in the manner explained concerning the body-witness.
Vuttanayenevā (cũng theo cách đã nói) là theo cách đã nói trong trường hợp kāyasakkhī (thân chứng).
No ca kho yathā diṭṭhippattassāti yathā diṭṭhippattassa āsavā parikkhīṇā, na evaṃ saddhāya vimuttassāti attho.
But not as one attained to viewing means that the taints of one liberated by faith are not destroyed in the same way as those of one attained to viewing.
No ca kho yathā diṭṭhippattassā (nhưng không giống như vị đã đạt đến sự thấy) có nghĩa là các lậu hoặc của vị đã đạt đến sự thấy được đoạn tận, nhưng không phải như vậy đối với vị tín giải thoát.
Kiṃ pana nesaṃ kilesappahāne nānattaṃ atthīti?
Is there a difference in their abandonment of defilements?
Vậy có sự khác biệt nào trong việc đoạn trừ phiền não của họ không?
Atha kasmā saddhāvimutto diṭṭhippattaṃ na pāpuṇātīti?
Then why does one liberated by faith not reach the state of one attained to viewing?
Vậy tại sao tín giải thoát không đạt đến vị đã đạt đến sự thấy?
Āgamanīyanānattena.
Because of a difference in what is yet to come.
Do sự khác biệt trong sự tiến bộ.
Diṭṭhippatto hi āgamanamhi kilese vikkhambhento appadukkhena, akilamanto ca sakkoti vikkhambhetuṃ, saddhāvimutto dukkhena kilamanto vikkhambheti, tasmā diṭṭhippattaṃ na pāpuṇāti.
For one attained to viewing, when suppressing defilements in the future, can suppress them with little difficulty and without weariness. One liberated by faith suppresses them with difficulty and weariness. Therefore, one liberated by faith does not reach the state of one attained to viewing.
Vị đã đạt đến sự thấy có thể trấn áp phiền não trong quá trình tiến bộ một cách ít khổ sở, không mệt mỏi, còn tín giải thoát thì trấn áp một cách khổ sở, mệt mỏi. Vì vậy, vị ấy không đạt đến vị đã đạt đến sự thấy.
Tenāha ‘‘etesu hī’’tiādi.
Therefore, it says, "Among these," and so on.
Vì vậy, đã nói "etesu hī" (trong số này), v.v.
Ārammaṇaṃ yāthāvato dhāreti avadhāretīti dhammo, paññā.
That which truly sustains or ascertains the object is Dhamma, which is wisdom.
Dhammo (pháp) là tuệ, vì nó giữ gìn, xác định đối tượng một cách đúng đắn.
Paññāpubbaṅgamanti paññāpadhānaṃ.
Preceded by wisdom (paññāpubbaṅgamaṃ) means having wisdom as the chief.
Paññāpubbaṅgamaṃ (có tuệ đi trước) có nghĩa là tuệ là chính yếu.
Paññaṃ vāhetīti paññāvāhī, paññaṃ sātisayaṃ pavattetīti attho.
He causes wisdom to proceed, hence paññāvāhī, meaning he makes wisdom prevail exceedingly.
Dẫn dắt trí tuệ, tức là paññāvāhī (trí tuệ dẫn dắt), có nghĩa là làm cho trí tuệ phát triển vượt trội.
Paññā vā imaṃ puggalaṃ vāheti, nibbānābhimukhaṃ gametīti attho.
Or wisdom leads this person, meaning it makes him proceed towards Nibbāna.
Hoặc trí tuệ dẫn dắt người này, có nghĩa là đưa đến Niết Bàn.
Saddhānusāriniddesepi eseva nayo.
The same method applies to the explanation of Saddhānusārī.
Trong phần giải thích về Saddhānusāri (tùy tín hành) cũng theo cách này.
152. Dukkhena kasirena samādhiṃ uppādentassāti pubbabhāge āgamanakāle kicchena dukkhena sasaṅkhārena sappayogena kilamantassa kilese vikkhambhetvā lokuttarasamādhiṃ uppādentassa.
152. For one who produces samādhi with difficulty, with hardship means for one who, in the preceding stage, at the time of approach, toils with difficulty, with suffering, with volitional effort, with application, and having suppressed the defilements, produces supramundane samādhi.
152. Dukkhena kasirena samādhiṃ uppādentassā (đối với người phát sinh định một cách khó khăn, vất vả) có nghĩa là đối với người ở giai đoạn đầu, khi đến, phải vất vả, khó khăn, với sự cố gắng và nỗ lực, kiềm chế các phiền não và phát sinh định siêu thế.
Dandhaṃ taṃ ṭhānaṃ abhijānantassāti vikkhambhitesu kilesesu vipassanāparivāse ciraṃ vasitvā taṃ lokuttarasamādhisaṅkhātaṃ ṭhānaṃ dandhaṃ saṇikaṃ abhijānantassa paṭivijjhantassa, sacchikarontassa pāpuṇantassāti attho.
For one who discerns that state slowly means for one who, having dwelt long in the suppression of defilements and the cultivation of insight, slowly and gradually discerns, penetrates, realizes, and attains that state called supramundane samādhi.
Dandhaṃ taṃ ṭhānaṃ abhijānantassā (đối với người chậm chạp nhận biết trạng thái đó) có nghĩa là đối với người sau khi kiềm chế các phiền não và an trú lâu trong sự quán xét vipassanā, nhận biết, thấu triệt, chứng đạt trạng thái đó, tức là định siêu thế, một cách chậm chạp, từ từ.
Ayaṃ vuccatīti yā esā evaṃ uppajjati, ayaṃ kilesavikkhambhanapaṭipadāya dukkhattā, vipassanāparivāsapaññāya ca dandhattā maggakāle ekacittakkhaṇe uppannāpi paññā āgamanavasena ‘‘dukkhapaṭipadā dandhābhiññā nāmā’’ti vuccati.
This is called means that which thus arises, this wisdom, because of the difficulty of the practice of suppressing defilements and the slowness of the cultivation of insight, even though it arises in one mind-moment at the time of the path, is called "difficult practice with slow direct knowledge" by way of approach.
Ayaṃ vuccatī (cái này được gọi là) có nghĩa là trí tuệ (paññā) phát sinh như vậy, dù phát sinh trong một sát-na tâm ở giai đoạn đạo, nhưng vì sự khó khăn của đạo lộ kiềm chế phiền não và sự chậm chạp của tuệ quán xét vipassanā, nên theo cách đến, nó được gọi là “đạo lộ khó khăn, chứng ngộ chậm chạp” (dukkhapaṭipadā dandhābhiññā).
Upari tīsu padesupi imināva nayena attho veditabbo.
The meaning in the three terms above should be understood by this same method.
Đối với ba trường hợp trên cũng phải hiểu theo cách này.
153. Bhassasamācāreti vacīsamācāre.
153. In conduct of speech means in verbal conduct.
153. Bhassasamācāre (trong hành vi lời nói) có nghĩa là trong hành vi về lời nói.
Ṭhitoti yathāraddhaṃ taṃ avicchedavasena kathento.
Standing means speaking that, which has been started, without interruption.
Ṭhito (an trú) có nghĩa là nói liên tục không ngắt quãng theo những gì đã bắt đầu.
Tenāha ‘‘kathāmaggaṃ anupacchinditvā kathento’’ti.
Therefore, it is said: "speaking without interrupting the discourse."
Vì vậy, Ngài nói “kathāmaggaṃ anupacchinditvā kathento” (nói không ngắt quãng dòng câu chuyện).
Musāvādūpasañhitanti antarantarā pavattena musāvādena upasaṃhitaṃ.
Associated with false speech means associated with false speech occurring now and then.
Musāvādūpasañhitaṃ (liên hệ đến nói dối) có nghĩa là xen kẽ với lời nói dối phát sinh giữa chừng.
Vibhūti vuccati visuṃbhāvo, tattha niyuttanti vebhūtikaṃ, tadeva vebhūtiyaṃ, pesuññaṃ.
Vibhūti is called separation; that which is engaged in it is vebhūtikaṃ; that alone is vebhūtiyaṃ, which is slander.
Vibhūti được gọi là sự khác biệt, cái gì liên quan đến đó là vebhūtikaṃ, chính nó là vebhūtiyaṃ, tức là lời nói đâm thọc.
Tenāha ‘‘bhedakaravāca’’nti.
Therefore, it is said: "divisive speech."
Vì vậy, Ngài nói “bhedakaravāca” (lời nói gây chia rẽ).
Karaṇuttariyalakkhaṇato sārambhato jātāti sārambhajā. Tassā pavattiākāradassanatthaṃ ‘‘tvaṃ dussīlo’’tiādi vuttaṃ.
Born from contention because of the characteristic of wishing to excel over others, it is sārambhajā. To show the mode of its occurrence, "You are immoral" and so on are stated.
Phát sinh từ đặc tính của sự cao ngạo và sự tranh chấp, tức là sārambhajā (phát sinh từ tranh chấp). Để chỉ ra cách thức phát sinh của nó, Ngài nói “tvaṃ dussīlo” (ngươi là người phá giới) v.v.
Bahiddhākathā amanāpā, manāpāpi parassa cittavighātāvahattā karaṇuttariyapakkhiyamevāti dassento ‘‘tuyha’’ntiādimāha.
To show that external talk, though unpleasant, or even pleasant, because it brings about mental disturbance to others, belongs to the faction of wishing to excel over others, "your" and so on is stated.
Để chỉ ra rằng lời nói bên ngoài không vừa ý, và ngay cả lời nói vừa ý cũng thuộc về loại cao ngạo vì gây tổn hại đến tâm người khác, Ngài nói “tuyha” (của ngươi) v.v.
Vikkhepakathāpavattanti vikkhepakathāvasena pavattaṃ.
Occurring as distracting talk means occurring by way of distracting talk.
Vikkhepakathāpavattaṃ (sự phát sinh của lời nói tán loạn) có nghĩa là sự phát sinh theo cách lời nói tán loạn.
Jayapurekkhāro hutvāti attano jayaṃ purakkhatvā.
Having one's victory as a forefront means having one's victory as the primary aim.
Jayapurekkhāro hutvā (trở thành người đặt chiến thắng lên hàng đầu) có nghĩa là đặt chiến thắng của mình lên hàng đầu.
Yaṃ kiñci na bhāsatīti yojanā.
The connection is: he says nothing whatsoever.
Phải hiểu là không nói bất cứ điều gì.
‘‘Mantā’’ti vuccati paññā, mantanaṃ jānananti katvā.
"Mantā" is called wisdom, considering it as knowing, deliberating.
“Mantā” được gọi là trí tuệ, vì nó là sự suy xét, sự hiểu biết.
‘‘Mantā’’ti idaṃ ‘‘mantetvā’’ti iminā samānatthaṃ nipātapadanti āha ‘‘upaparikkhitvā’’ti.
"Mantā" is a particle with the same meaning as "mantetvā," so it is said: "having examined."
“Mantā” là một từ bất biến có cùng ý nghĩa với “mantetvā” (sau khi suy xét), vì vậy Ngài nói “upaparikkhitvā” (sau khi xem xét kỹ lưỡng).
Yuttakathamevāti attano, suṇantassa ca yuttarūpameva kathaṃ.
Only suitable speech means speech that is suitable for oneself and for the listener.
Yuttakathamevā (chỉ lời nói thích hợp) có nghĩa là lời nói thích hợp cho chính mình và cho người nghe.
Hadaye nidahitabbayuttanti atthasampattiyā, byañjanasampattiyā atthavedādipaṭilābhanimittattā citte ṭhapetabbaṃ, vimuttāyatanabhāvena manasi kātabbanti attho.
Fit to be treasured in the heart means, because of its richness in meaning and expression, being a cause for attaining penetrative insight into meaning and so on, it should be placed in the mind, meaning it should be attended to as a liberation-sphere.
Hadaye nidahitabbayuttaṃ (thích hợp để ghi nhớ trong tâm) có nghĩa là đáng được giữ trong tâm vì sự thành tựu về ý nghĩa và sự thành tựu về văn tự, là nguyên nhân để đạt được sự thấu hiểu ý nghĩa v.v., và phải tác ý như là một nơi nương tựa giải thoát.
Sabbaṅgasampannāpi vācā akāle bhāsitā abhājane bhāsitā viya na atthāvahāti āha ‘‘yuttapattakālenā’’ti.
Even speech complete with all factors, if spoken at the wrong time, is not beneficial, like speech spoken to an unsuitable vessel, so it is said: "at the appropriate time."
Ngay cả lời nói đầy đủ mọi chi phần cũng không mang lại lợi ích nếu nói không đúng lúc, giống như nói không đúng đối tượng, vì vậy Ngài nói “yuttapattakālenā” (vào thời điểm thích hợp).
Ayañca caturaṅgasamannāgatā subhāsitavācā saccasambodhāvahāditāya sattānaṃ mahiddhikā mahānisaṃsāti dassetuṃ ‘‘evaṃ bhāsitā hī’’tiādi vuttaṃ.
And this well-spoken speech, endowed with four factors, is said to be "thus spoken" and so on, to show that it is powerful and greatly beneficial to beings, as it leads to the direct realization of truth.
Để chỉ ra rằng lời nói thiện xảo đầy đủ bốn chi phần này, vì mang lại sự giác ngộ chân lý v.v. cho chúng sinh, nên có đại thần thông và đại lợi ích, Ngài nói “evaṃ bhāsitā hī” (vì được nói như vậy) v.v.
Sīlācāreti sīle ca ācāre ca parisuddhasīle ceva parisuddhamanosamācāre ca.
In sīla and good conduct means in pure sīla and pure mental conduct.
Sīlācāre (trong giới hạnh) có nghĩa là trong giới và trong hành vi, tức là trong giới thanh tịnh và trong hành vi tâm ý thanh tịnh.
Ṭhitoti patiṭṭhahanto.
Standing means being established.
Ṭhito (an trú) có nghĩa là an trụ.
Saccaṃ etassa atthīti saccoti āha ‘‘saccakatho’’ti.
He possesses truth, therefore he is sacco, so it is said: "truthful in speech."
Người này có sự thật, tức là sacco (chân thật), vì vậy Ngài nói “saccakatho” (người nói lời chân thật).
Esa nayo saddhoti etthāpi.
The same method applies to saddho here too.
Cũng theo cách này đối với saddho (có tín tâm).
Tenāha ‘‘saddhāsampanno’’ti.
Therefore, it is said: "endowed with faith."
Vì vậy, Ngài nói “saddhāsampanno” (người đầy đủ tín tâm).
‘‘Nanu ca heṭṭhā saccaṃ kathitamevā’’ti kasmā vuttaṃ?
"Was not truth already spoken below?" Why then is it stated?
“Chẳng phải sự thật đã được nói ở dưới rồi sao?” Tại sao lại nói nữa?
Heṭṭhā hi vacīsamācāraṃ kathentena saccaṃ kathitaṃ, paṭipakkhapaṭikkhepavasena idha sīlaṃ kathentena taṃ paripuṇṇaṃ katvā dassetuṃ saccaṃ sarūpeneva kathitaṃ.
Truth was indeed spoken below when discussing verbal conduct, but here, when discussing sīla by way of rejecting its opposite, truth is stated in its essential nature to present sīla as complete.
Ở dưới, sự thật đã được nói khi nói về hành vi lời nói, còn ở đây, khi nói về giới theo cách bác bỏ đối nghịch, sự thật được nói ra một cách rõ ràng để chỉ ra rằng giới đó là hoàn hảo.
‘‘Puggalādhiṭṭhānāya kathāya ārabbhantarañcetaṃ, tathāpi saccaṃ vatvā anantarameva saccassa kathanaṃ punaruttaṃ hotīti parassa codanāvasaro mā hotū’’ti tattha parihāraṃ dātukāmo ‘‘idha kasmā puna vutta’’nti āha.
"This pertains to a discourse based on individuals, and yet speaking truth immediately after speaking truth would be a redundancy; lest an occasion for another's accusation arise," desiring to provide a refutation there, he asks: "Why is it stated again here?"
“Điều này là sự khởi đầu của câu chuyện dựa trên cá nhân, tuy nhiên việc nói sự thật ngay sau khi nói sự thật là sự lặp lại, đừng để người khác có cơ hội chất vấn,” với ý muốn đưa ra lời giải thích ở đó, Ngài nói “idha kasmā puna vutta” (tại sao lại nói lại ở đây).
Heṭṭhā vācāsaccaṃ kathitaṃ caturaṅgasamannāgataṃ subhāsitavācaṃ dassentena.
Truth in speech was spoken below by showing well-spoken speech endowed with four factors.
Ở dưới, lời nói chân thật đã được nói khi chỉ ra lời nói thiện xảo đầy đủ bốn chi phần.
Antamaso…pe… dassetuṃ idha vuttaṃ ‘‘evaṃ sīlaṃ suparisuddhaṃ hotī’’ti.
Ultimately... (rest of the sentence is omitted from the Pali, indicated by 'pe') ...to show it is stated here that "thus sīla is perfectly pure."
Antamaso…pe… dassetuṃ idha vuttaṃ (đến mức…v.v… được nói ở đây để chỉ ra) rằng “giới như vậy là hoàn toàn thanh tịnh.”
Imasmiṃ panatthe ‘‘evaṃ parittakaṃ kho, rāhula, tesaṃ sāmaññaṃ, yesaṃ natthi sampajānamusāvāde lajjā’’tiādi nayappavattaṃ rāhulovādasuttaṃ dassetabbaṃ.
In this context, the Rāhulovāda Sutta which proceeds with such a statement as "Indeed, Rāhula, so meagre is their recluseship, who have no shame regarding intentional false speech" and so on, should be presented.
Trong ý nghĩa này, kinh Rāhulovāda (Lời khuyên cho Rāhula) phải được chỉ ra, với cách nói “Này Rāhula, sự sa-môn của những người không biết hổ thẹn về lời nói dối có ý thức là ít ỏi như vậy” v.v.
Guttā satikavāṭena pidahitā dvārā etenāti guttadvāroti āha ‘‘chasu indriyesū’’tiādi.
Whose doors are guarded, shut by the bolt of mindfulness, therefore he is guttadvāro, so it is said: "in the six sense faculties" and so on.
Các cánh cửa được đóng kín bằng hàng rào chánh niệm được bảo vệ, tức là guttadvāro (người hộ trì các căn), vì vậy Ngài nói “chasu indriyesū” (ở sáu căn) v.v.
Pariyesanapaṭiggaṇhanaparibhogavissajjanavasena bhojane mattaṃ jānātīti bhojane mattaññū.
He knows moderation in food by way of seeking, accepting, consuming, and relinquishing, therefore he is bhojane mattaññū.
Biết lượng trong bữa ăn theo cách tìm kiếm, thọ nhận, sử dụng và xả bỏ, tức là bhojane mattaññū (người biết lượng trong bữa ăn).
Samanti avisamaṃ.
Sama means not unequal.
Sama (bình đẳng) có nghĩa là không bất bình đẳng.
Samacāritā hi kāyavisamādīni pahāya kāyasamādipūraṇaṃ.
For impartiality is the abandonment of bodily inequality and so on, and the fulfillment of bodily equality and so on.
Hành vi bình đẳng là từ bỏ sự bất bình đẳng của thân v.v. và hoàn thiện sự bình đẳng của thân v.v.
Nisajjāyāti ettha iti-saddo ādiattho, tena ‘‘āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodhetī’’ti evamādiṃ saṅgaṇhāti.
In nisajjāya, the word iti means "and so on," thereby including "he purifies his mind from obstructive qualities" and so on.
Trong Nisajjāyā (trong tư thế ngồi), từ iti (như vậy) có nghĩa là v.v., do đó nó bao gồm “làm cho tâm thanh tịnh khỏi các pháp chướng ngại” v.v.
Bhāvanāya cittaparisodhanañhi jāgariyānuyogo, na niddāvinodanamattaṃ.
For purification of mind through development is devotion to wakefulness, not merely avoiding sleep.
Vì làm thanh tịnh tâm bằng tu tập chính là sự chuyên cần tỉnh thức (jāgariyānuyoga), chứ không chỉ là sự xua tan giấc ngủ.
Nittandīti vigatathinamiddho.
Nittandī means free from sloth and torpor.
Nittandī (không biếng nhác) có nghĩa là không còn hôn trầm, thụy miên.
Sā pana nittanditā kāyālasiyavigamane pākaṭā hotīti vuttaṃ ‘‘kāyālasiyavirahito’’ti.
But that freedom from sloth and torpor becomes evident in the absence of bodily laziness, so it is said: "free from bodily laziness."
Sự không biếng nhác đó trở nên rõ ràng khi sự lười biếng của thân biến mất, vì vậy Ngài nói “kāyālasiyavirahito” (không có sự lười biếng của thân).
‘‘Āraddhavīriyo’’ti iminā duvidhopi vīriyārambho gahitoti taṃ vibhajitvā dassetuṃ ‘‘kāyikavīriyenāpī’’tiādi vuttaṃ.
By "āraddhavīriyo," both types of energetic exertion are included, and to elaborate on that, "with physical energy too" and so on is stated.
Với “āraddhavīriyo” (người tinh tấn), cả hai loại tinh tấn đều được bao gồm, vì vậy để phân loại và chỉ ra điều đó, Ngài nói “kāyikavīriyenāpī” (ngay cả với tinh tấn thân) v.v.
Saṅgamma gaṇavihāro sahavāso saṅgaṇikā, sā pana kilesehipi evaṃ hotīti tato visesetuṃ ‘‘gaṇasaṅgaṇika’’nti vuttaṃ.
Dwelling in a group, living together, is saṅgaṇikā; but that can also be with defilements, so to distinguish it, "gaṇasaṅgaṇikaṃ" is stated.
Sự sống chung, sự tụ họp với nhóm là saṅgaṇikā (sự tụ họp), nhưng sự tụ họp đó cũng xảy ra với các phiền não, vì vậy để phân biệt, Ngài nói “gaṇasaṅgaṇikaṃ” (sự tụ họp theo nhóm).
Gaṇena saṅgaṇikaṃ gaṇasaṅgaṇikanti.
Saṅgaṇikā with a group is gaṇasaṅgaṇikaṃ.
Sự tụ họp với nhóm là gaṇasaṅgaṇikaṃ.
Ārambhavatthuvasenāti anadhigatavisesādhigamakāraṇavasena ekavihārī, na kevalaṃ ekībhāvavasena.
By way of the object of exertion means for the purpose of attaining special qualities not yet attained, he is ekavihārī, not merely by way of being alone.
Ārambhavatthuvasenā (theo đối tượng khởi đầu) có nghĩa là ekavihārī (người sống độc cư) theo nguyên nhân đạt được sự đặc biệt chưa đạt được, chứ không chỉ theo cách độc cư.
Kilesasaṅgaṇikanti kilesasahitacittataṃ.
Kilesasaṅgaṇikaṃ means having a mind associated with defilements.
Kilesasaṅgaṇikaṃ (sự tụ họp của phiền não) có nghĩa là tâm có phiền não.
Yathā tathāti vipassanāvasena, paṭisaṅkhānavasena vā.
In whatever way means by way of insight, or by way of contemplation.
Yathā tathā (bằng cách này hay cách khác) có nghĩa là bằng cách quán xét vipassanā hoặc bằng cách quán xét lại.
Samathavasena ārammaṇūpanijjhānaṃ. Vipassanāvasena lakkhaṇūpanijjhānaṃ.
Object contemplation is by way of samatha. Characteristic contemplation is by way of vipassanā.
Ārammaṇūpanijjhānaṃ (sự quán sát đối tượng) theo cách samatha. Lakkhaṇūpanijjhānaṃ (sự quán sát đặc tính) theo cách vipassanā.
Kalyāṇapaṭibhānoti sundarapaṭibhāno, sā panassa paṭibhānasampadā vacanacāturiyasahitāva icchitāti āha ‘‘vākkaraṇa…pe… sampanno cā’’ti.
Kalyāṇapaṭibhāno means having beautiful perspicacity; but that accomplishment of perspicacity is desired to be accompanied by verbal skill, so it is said: "endowed with verbal skill...and so on."
Kalyāṇapaṭibhāno (người có biện tài tốt) có nghĩa là người có biện tài đẹp. Tuy nhiên, sự đầy đủ biện tài đó của người ấy được mong muốn là phải đi kèm với sự khéo léo trong lời nói, vì vậy Ngài nói “vākkaraṇa…pe… sampanno cā” (người đầy đủ khả năng nói…v.v.).
‘‘Paṭibhāna’’nti hi ñāṇampi vuccati ñāṇassa upaṭṭhitavacanampi.
For "paṭibhāna" is said to be both knowledge and the verbal expression that arises from knowledge.
Vì “paṭibhāna” (biện tài) cũng được gọi là trí tuệ, và cũng là lời nói xuất hiện từ trí tuệ.
Tattha atthayuttaṃ kāraṇayuttaṃ paṭibhānamassāti yuttapaṭibhāno. Pucchitānantarameva sīghaṃ byākātuṃ asamatthatāya no muttapaṭibhānaṃ assāti no muttapaṭibhāno. Idha pana vikiṇṇavāco muttapaṭibhāno adhippetoti adhippāyena ‘‘sīlasamācārasmiñhi ṭhitabhikkhu muttapaṭibhāno na hotī’’ti vuttaṃ.
There, one whose intellect is connected with meaning and reason is called yuttapaṭibhāna (well-reasoned intellect). One who is unable to answer quickly immediately after being asked is no muttapaṭibhāna (not quick-witted). Here, however, "muttapaṭibhāna" refers to one whose speech is scattered, and with this intention, it is said: "A bhikkhu established in virtuous conduct is not muttapaṭibhāna."
Ở đó, trí ứng đối của vị ấy là phù hợp với mục đích và có lý do, nên gọi là yuttapaṭibhāno (người có trí ứng đối phù hợp). Do không có khả năng giải đáp nhanh chóng ngay sau khi được hỏi, nên trí ứng đối của vị ấy không phải là muttapaṭibhāna (trí ứng đối tự do/không bị ràng buộc). Tuy nhiên, ở đây, ý nghĩa của muttapaṭibhāno là người nói năng lộn xộn, nên đã nói “vị tỳ khưu an trú trong giới luật và oai nghi thì không phải là muttapaṭibhāno” (người nói năng lộn xộn).
Gamanasamatthāyāti assutaṃ dhammaṃ gametuṃ samatthāya.
Gamanasamatthāya (capable of going) means capable of making unheard Dhamma go (understood).
Gamanasamatthāyā (có khả năng tiếp thu) nghĩa là có khả năng tiếp thu giáo pháp chưa từng được nghe.
Dhāraṇasamatthāyāti sātisayaṃ sativīriyasahitatāya yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ dhāretuṃ samatthāya.
Dhāraṇasamatthāya (capable of holding) means capable of holding the Dhamma as heard and as learned, being endowed with extraordinary mindfulness and effort.
Dhāraṇasamatthāyā (có khả năng ghi nhớ) nghĩa là có khả năng ghi nhớ giáo pháp đã nghe, đã học một cách trọn vẹn, với sự tinh tấn và chánh niệm vượt trội.
Munanato anuminanato mutīti anumāna paññāya nāmaṃ.
From understanding and inferring, muti is the name for inferential wisdom.
Từ việc suy xét, suy luận, mutī là tên gọi của trí tuệ suy luận.
Tīhi padehīti ‘‘gatimā dhitimā mutimā’’ti tīhi padehi.
By three terms means by the three terms "one who has insight, one who has steadfastness, one who has wisdom."
Với ba từ nghĩa là với ba từ “gatimā dhitimā mutimā” (có sự tiến bộ, có kiên trì, có trí tuệ).
Heṭṭhāti heṭṭhā ‘‘āraddhavīriyo’’ti vuttaṭṭhāne.
Below refers to the place where "one who has aroused effort" was stated below.
Heṭṭhā (phía dưới) nghĩa là ở chỗ đã nói “āraddhavīriyo” (người đã khởi sự tinh tấn) phía dưới.
Idhāti ‘‘dhitimā’’ti vuttaṭṭhāne.
Here refers to the place where "one who has steadfastness" was stated.
Idhā (ở đây) nghĩa là ở chỗ đã nói “dhitimā” (người có kiên trì).
Vīriyampi heṭṭhā guṇabhūtaṃ gahitanti vuttovāyamattho.
This meaning is stated to be that effort was also taken as a quality below.
Ý nghĩa của sự tinh tấn đã được nói là đã được nắm giữ như một phẩm chất phụ thuộc ở phía dưới.
Heṭṭhāti ‘‘jāgariyānuyogamanuyutto, jhāyī’’ti ettha vipassanāpaññā kathitā.
Below, at "devoted to vigilance, a meditator," vipassanā-paññā (insight-wisdom) is spoken of.
Heṭṭhā (phía dưới) nghĩa là ở chỗ “jāgariyānuyogamanuyutto, jhāyī” (người chuyên cần thức tỉnh, người thiền định), ở đây đã nói về tuệ quán.
Idhā ti ‘‘dhitimā mutimā’’ti ettha buddhavacanagaṇhanapaññā kathitā karaṇapubbāparakosallapaññādīpanato.
Here, at "one who has steadfastness, one who has wisdom," buddhavacana-gaṇhanapaññā (wisdom for grasping the Buddha's words) is spoken of, as it illuminates the wisdom of skill in means, both prior and subsequent.
Idhā (ở đây) nghĩa là ở chỗ “dhitimā mutimā” (người có kiên trì, người có trí tuệ), ở đây đã nói về trí tuệ nắm giữ Phật ngôn vì đã chỉ ra trí tuệ khéo léo trong việc thực hành trước sau.
Kilesakāmopi vatthukāmo viya yathāpavatto assādīyatīti vuttaṃ ‘‘vatthukāmakilesakāmesu agiddho’’ti.
It is said "not greedy for material desires and defilement desires" because defilement desire is savored as it occurs, just like material desire.
Dục phiền não cũng được hưởng thụ như dục đối với vật, như đã nói “vatthukāmakilesakāmesu agiddho” (không tham đắm vào dục vật và dục phiền não).
156. Pariyādiyamānoti paricchijja gaṇhantoti attho.
156. Pariyādiyamāno means comprehending and grasping.
156. Pariyādiyamāno (đang nắm giữ toàn bộ) nghĩa là đang nắm giữ bằng cách phân định rõ ràng.
Suddhakkhandheyeva anussarati nāmagottaṃ pariyādiyituṃ asakkonto.
Being unable to comprehend name and clan, he recollects only the pure aggregates.
Chỉ hồi tưởng đến các uẩn thuần túy vì không thể nắm giữ tên và họ.
Vuttamevatthaṃ vivarituṃ ‘‘eko hī’’tiādi vuttaṃ.
The same meaning is expanded by stating "eko hi" and so on.
Để giải thích ý nghĩa đã nói, đã nói “eko hī” (một người) v.v.
Sakkoti pariyādiyituṃ.
He is able to comprehend.
Sakkoti (có thể) nắm giữ toàn bộ.
Asakkontassa vasena gahitaṃ, ‘‘amutrāsiṃ evaṃnāmo’’tiādi vuttanti attho.
It is taken with reference to one who is unable, meaning what is stated as "I was there, of such a name" and so on.
Asakkontassa vasena gahitaṃ (được nắm giữ theo cách của người không thể), nghĩa là đã nói “amutrāsiṃ evaṃnāmo” (ta đã từng ở đó với tên như vậy) v.v.
Asakkontassāti ca ārohane asakkontassa, orohane pana ñāṇassa thirabhūtattā.
For one who is unable to ascend, but in descending, the knowledge is firm.
Asakkontassā (của người không thể) nghĩa là của người không thể thăng tiến, nhưng trong sự thoái lui thì trí tuệ đã vững chắc.
Tenāha ‘‘suddhakkhandheyeva anussaranto’’tiādi.
Therefore, it is said: "recollecting only the pure aggregates" and so on.
Vì vậy, đã nói “suddhakkhandheyeva anussaranto” (chỉ hồi tưởng đến các uẩn thuần túy) v.v.
Etanti pubbāparavirodhaṃ.
This refers to the contradiction between former and latter.
Etaṃ (điều này) nghĩa là sự mâu thuẫn trước sau.
Na sallakkhesi diṭṭhābhinivesena kuṇṭhañāṇattā.
He does not perceive due to his dull knowledge, being obsessed with views.
Na sallakkhesi (không nhận ra) vì trí tuệ cùn nhụt do chấp thủ vào tà kiến.
Tenāha ‘‘diṭṭhigatikattā’’ti.
Therefore, it is said: "being devoted to views."
Vì vậy, đã nói “diṭṭhigatikattā” (vì là người theo tà kiến).
Ṭhānanti ekasmiṃ pakkhe avaṭṭhānaṃ.
Position means being established in one side.
Ṭhānaṃ (chỗ đứng) nghĩa là sự an trú trong một phe.
Niyamoti vādaniyamo paṭiniyatavādatā.
Rule means a rule of assertion, a definite assertion.
Niyamo (quy định) nghĩa là quy định về quan điểm, sự cố định trong quan điểm.
Tenāha ‘‘imaṃ gahetvā’’tiādi.
Therefore, it is said: "having taken this" and so on.
Vì vậy, đã nói “imaṃ gahetvā” (nắm giữ điều này) v.v.
157. Piṇḍagaṇanāyāti ‘‘ekaṃ dve’’tiādinā agaṇetvā saṅkalanapaduppādanādinā piṇḍanavasena gaṇanāya.
157. Piṇḍagaṇanāya means counting by way of aggregation, by producing sums, not by counting "one, two" and so on.
157. Piṇḍagaṇanāyā (bằng cách tính tổng) nghĩa là bằng cách tính tổng hợp, không phải đếm “một, hai” v.v., mà là bằng cách tạo ra các khái niệm tổng hợp v.v.
Acchiddakavasenāti avicchindakagaṇanāvasena gaṇanā kamagaṇanaṃ muñcitvā ‘‘imasmiṃ rukkhe ettakāni paṇṇānī’’ti vā ‘‘imasmiṃ jalāsaye ettakāni udakāḷhakānī’’ti vā evaṃ gaṇetabbassa ekajjhampi piṇḍetvā gaṇanā.
Acchiddakavasena means counting without interruption. It is an aggregated count, setting aside sequential counting, such as counting all at once, "there are so many leaves on this tree," or "there are so many measures of water in this reservoir."
Acchiddakavasena (theo cách không gián đoạn) nghĩa là bằng cách tính không gián đoạn, bỏ qua việc đếm theo thứ tự, mà là tính tổng hợp như “có bấy nhiêu lá trên cây này” hoặc “có bấy nhiêu vại nước trong hồ này”.
Kamagaṇanā hi antarantarā vicchijja pavattiyā pacchindikā.
For sequential counting is interrupted from time to time, causing discontinuity.
Việc đếm theo thứ tự bị gián đoạn do diễn ra từng đợt.
Sā panesā gaṇanā savanantaraṃ anapekkhitvā manasāva gaṇetabbato ‘‘manogaṇanā’’tipi vuccatīti āha ‘‘manogaṇanāyā’’ti.
Since this counting is to be done mentally without relying on hearing, it is also called "manogaṇanā" (mental counting). Thus, he says "manogaṇanāya."
Vì việc đếm này được thực hiện bằng tâm mà không cần chờ đợi sau khi nghe, nên nó cũng được gọi là “manogaṇanā” (sự đếm bằng tâm), như đã nói “manogaṇanāyā”.
Piṇḍagaṇanameva dasseti, na vibhāgagaṇanaṃ.
He shows only aggregate counting, not analytical counting.
Chỉ cho thấy sự đếm tổng hợp, không phải sự đếm phân loại.
Saṅkhātuṃ na sakkā aññehi asaṅkhyeyyābhāvato.
It is not possible to count because others are not innumerable.
Saṅkhātuṃ na sakkā (không thể đếm được) vì những điều khác không phải là vô số.
Paññāpāramiyā pūritabhāvaṃ dassento itarāsaṃ pūraṇena vinā tassā pūraṇaṃ natthīti ‘‘dasannaṃ pāramīnaṃ pūritattā’’ti āha.
Showing that the perfection of wisdom has been fulfilled, and that its fulfillment is impossible without the fulfillment of the other perfections, he says "due to the fulfillment of the ten perfections."
Để cho thấy sự viên mãn của Ba-la-mật trí tuệ, và rằng không có sự viên mãn của nó nếu không có sự viên mãn của các Ba-la-mật khác, đã nói “dasannaṃ pāramīnaṃ pūritattā” (vì sự viên mãn của mười Ba-la-mật).
Tenāha ‘‘sabbaññutaññāṇassa suppaṭividdhattā’’ti.
Therefore, it is said: "due to the thorough penetration of omniscience."
Vì vậy, đã nói “sabbaññutaññāṇassa suppaṭividdhattā” (vì sự thấu triệt hoàn toàn trí tuệ Toàn tri).
Ettakanti dassethāti dīpeti thero.
The Elder reveals that it shows this much.
Vị Trưởng lão dīpeti (chỉ ra) ettakanti dassethāti (cho thấy chừng đó).
Yaṃ pana pāḷiyaṃ ‘‘sākāraṃ sauddesaṃ anussaratī’’ti vuttaṃ, taṃ tassa anussaraṇamattaṃ sandhāya vuttaṃ, na āyuno vassādigaṇanāya paricchindanaṃ tassa avisayabhāvato.
That which is stated in the Pāli as "recollects with form and with designation" refers to the mere act of recollection, and not to the delimitation of one's lifespan by years, etc., as that is not within its scope.
Điều đã nói trong Pāḷi “sākāraṃ sauddesaṃ anussaratī” (hồi tưởng có hình tướng và có mục đích) là nói đến sự hồi tưởng đó, chứ không phải sự phân định tuổi thọ bằng cách đếm năm v.v., vì điều đó không thuộc phạm vi của nó.
159. Āsavānaṃ ārammaṇabhāvūpagamanena sāsavā. Upecca ādhīyantīti upādhī, dosāropanāni, saha upādhīhīti saupādhikā. Anariyiddhiyañhi attano cittadosena ekacce upārambhaṃ dadanti, svāyamattho kevaṭṭasuttena dīpetabbo.
159. By the defilements entering the sphere of objects, they are sāsavā (with influxes). That which are gathered and clung to are upādhī (substrata for rebirth), which are faults or accusations. With substrata means saupādhikā (with substrata). For in ignoble psychic power, some make accusations out of their own mental defilements. This meaning should be illuminated by the Kevaṭṭasutta.
159. Do các lậu hoặc trở thành đối tượng, nên gọi là sāsavā (có lậu hoặc). Những thứ được nắm giữ và đặt lên, nên gọi là upādhī (sự chấp thủ), đó là những sự đổ lỗi; cùng với các chấp thủ, nên gọi là saupādhikā (có chấp thủ). Trong thần thông không phải của bậc Thánh, người ta đổ lỗi cho một số người bằng tâm ô nhiễm của mình; ý nghĩa này cần được giải thích bằng Kevaṭṭasutta.
No ‘‘ariyā’’ti vuccati sāsavabhāvato.
It is not called "noble" because it is with influxes.
No ‘‘ariyā’’ti vuccati (không được gọi là “của bậc Thánh”) vì có lậu hoặc.
Niddosehi khīṇāsavehi pavattetabbato niddosā dosehi saha appavattanato.
Since it is to be performed by the faultless, by the Arahants, it is niddosā (faultless), as it does not proceed with faults.
Do được thực hiện bởi các bậc A-la-hán không lỗi lầm, nên gọi là niddosā (không lỗi lầm), vì không diễn ra cùng với các lỗi lầm.
Tato eva anupārambhā. Ariyānaṃ iddhīti ariyiddhīti vuccati.
For that very reason, it is anupārambhā (unblamable). The psychic power of the Noble Ones is called ariyiddhī (noble psychic power).
Cũng từ đó mà anupārambhā (không bị chỉ trích). Thần thông của các bậc Thánh nên được gọi là ariyiddhī (thần thông của bậc Thánh).
Appaṭikkūlasaññīti iṭṭhasaññī iṭṭhākārena pavattacitto.
Appaṭikkūlasaññī means having a perception of what is agreeable, having a mind directed towards agreeable aspects.
Appaṭikkūlasaññī (người nhận thức không ghê tởm) nghĩa là người có nhận thức dễ chịu, tâm hoạt động theo cách dễ chịu.
Paṭikkūleti amanuññe aniṭṭhe.
Paṭikkūle means in what is disagreeable, unpleasant.
Paṭikkūle (trong điều ghê tởm) nghĩa là trong điều không dễ chịu, không mong muốn.
Dhātusaññanti ‘‘dhātuyo’’ti saññaṃ.
Dhātusaññaṃ means the perception of "elements."
Dhātusaññaṃ (nhận thức về các giới) nghĩa là nhận thức “là các giới”.
Upasaṃharatīti upaneti pavatteti.
Upasaṃharati means he applies, he directs.
Upasaṃharatī (hướng đến) nghĩa là dẫn đến, làm cho hoạt động.
Aniṭṭhasmiṃ vatthusminti aniṭṭhe sattasaññite ārammaṇe.
Aniṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ means in a disagreeable object, an object perceived as a being.
Aniṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ (trong vật không mong muốn) nghĩa là trong đối tượng không mong muốn được nhận thức là chúng sinh.
Mettāya vā pharatīti mettaṃ hitesitaṃ upasaṃharanto sabbatthakameva taṃ tattha pharati.
Or he permeates with mettā means applying kindness, a wish for welfare, he permeates that object entirely with it.
Mettāya vā pharatī (hoặc lan tỏa lòng từ) nghĩa là khi hướng đến lòng từ, sự mong muốn lợi ích, thì nó lan tỏa khắp mọi nơi.
Dhātuto vā upasaṃharatīti dhammasabhāvacintanena dhātuso, paccavekkhaṇāya dhātumanasikāraṃ vā tattha pavatteti.
Or he applies by way of elements means by considering the nature of phenomena, by way of elements, or he directs attention to elements through reflection there.
Dhātuto vā upasaṃharatī (hoặc hướng đến từ các giới) nghĩa là bằng cách suy tư về bản chất pháp, hướng đến từ các giới, hoặc làm cho sự tác ý về các giới hoạt động ở đó bằng sự quán xét.
Appaṭikkūle satte ñātimittādike yāthāvato dhammasabhāvacintanena aniccasaññāya visabhāgabhūte ‘‘kesādi asucikoṭṭhāsamevā’’ti asubhasaññaṃ pharati asubhamanasikāraṃ pavatteti.
In disagreeable beings, such as relatives and friends, by truly reflecting on the nature of phenomena, by the perception of impermanence, which is of a different nature, he permeates with the perception of impurity, thinking "these are merely impure constituents like hair," thus directing attention to impurity.
Appaṭikkūle satte (trong chúng sinh không ghê tởm) như bà con, bạn bè v.v., bằng cách suy tư về bản chất pháp một cách chân thật, đối lập với nhận thức vô thường, asubhasaññaṃ pharati (lan tỏa nhận thức bất tịnh) nghĩa là làm cho sự tác ý bất tịnh hoạt động, rằng “chỉ là các thành phần bất tịnh như tóc v.v.”.
Chaḷaṅgupekkhāyāti iṭṭhāniṭṭhachaḷārammaṇāpāthe parisuddhapakatibhāvāvijahanalakkhaṇāya chasu dvāresu pavattanato ‘‘chaḷaṅgupekkhāyā’’ti laddhanāmāya tatramajjhattupekkhāya.
By equanimity with six factors means by that equanimity of even-mindedness, which maintains its pure and natural state without abandonment in the presence of agreeable and disagreeable six sense objects, and which is called "equanimity with six factors" because it operates through the six doors.
Chaḷaṅgupekkhāyā (bằng xả sáu chi) nghĩa là bằng sự xả trung lập đó, được gọi là “xả sáu chi” vì nó hoạt động ở sáu cửa, với đặc tính không từ bỏ trạng thái tự nhiên thanh tịnh khi đối mặt với sáu đối tượng dễ chịu và không dễ chịu.
Taṃ desananti taṃ dvīsu iddhividhāsu desanappakāraṃ desanāvidhiṃ.
That teaching means that method of teaching concerning the two kinds of psychic power, the method of instruction.
Taṃ desanaṃ (lời giáo huấn đó) nghĩa là phương pháp giáo huấn, cách thức giáo huấn về hai loại thần thông đó.
Asesaṃ sakalanti asesaṃ niravasesaṃ sampuṇṇaṃ abhivisiṭṭhena ñāṇena jānāti.
Asesaṃ sakalaṃ means completely, without remainder, entirely, he knows with exceedingly distinguished knowledge.
Asesaṃ sakalaṃ (toàn bộ không sót) nghĩa là toàn bộ, không còn sót lại, biết rõ bằng trí tuệ siêu việt.
Asesaṃ abhijānato tato uttari abhiññeyyaṃ natthi.
For one who knows completely, there is nothing further to be known.
Asesaṃ abhijānato (của người biết rõ không sót) tato uttari abhiññeyyaṃ natthi (không có điều gì cần biết thêm).
Itoti bhagavato abhiññātato.
Beyond this, meaning beyond what the Blessed One knows.
Ito (từ đây) nghĩa là từ sự biết rõ của Đức Thế Tôn.
Añño paramatthavasena dhammo vā paññattivasena puggalo vā ayaṃ nāma yaṃ bhagavā na jānātīti idaṃ natthi na upalabbhati sabbasseva sammadeva tumhehi abhiññātattā.
No other Dhamma in an ultimate sense or person in a conventional sense exists that the Blessed One does not know; nothing is found, as everything has been perfectly known by you.
Añño (khác) theo nghĩa tối hậu, dhammo vā (pháp) theo nghĩa khái niệm, puggalo vā ayaṃ nāma yaṃ bhagavā na jānātīti idaṃ natthi (không có pháp nào hay chúng sinh nào mà Đức Thế Tôn không biết) vì tất cả đều đã được chư vị biết rõ hoàn toàn.
Dvīsu iddhividhāsu abhijānane, desanāyañca bhagavato uttaritaro natthi.
In the two types of psychic power, in knowing and in teaching, there is none superior to the Blessed One.
Trong hai loại iddhividhāsu (thần thông), trong sự biết rõ và trong lời giáo huấn, bhagavato uttaritaro natthi (không có ai siêu việt hơn Đức Thế Tôn).
Imināpī ti pi-saddo na kevalaṃ vuttatthasamuccayattho, atha kho avuttatthasamuccayatthopi daṭṭhabbo.
By this too—the word pi is not only for accumulating stated meanings, but also for accumulating unstated meanings.
Imināpī (cũng bằng điều này) nghĩa là từ pi-saddo (từ "cũng") không chỉ có nghĩa là tập hợp những điều đã nói, mà còn phải hiểu là tập hợp những điều chưa nói.
Yaṃ taṃ bhantetiādināpi hi bhagavato guṇadassanaṃ tasseva pasādassa kāraṇavibhāvanaṃ.
For indeed, the showing of the Blessed One's qualities, as in "That, venerable sir," etc., is an exposition of the cause of devotion to him.
Vì việc chỉ ra phẩm chất của Đức Thế Tôn bằng “yaṃ taṃ bhante” (thưa Ngài) v.v. cũng là sự giải thích lý do của niềm tin đó.
160. Pubbe ‘‘etadānuttariyaṃ bhante’’tiādinā yathāvuttabuddhaguṇā dassitā, tato añño evāyaṃ pakāro ‘‘yaṃ taṃ bhante’’tiādinā āraddhoti āha ‘‘aparenāpi ākārenā’’ti.
Formerly, the qualities of the Buddha, as stated, were shown by "This is the unexcelled, Venerable Sir," etc. This is indeed another kind (of showing) commencing with "that which, Venerable Sir," etc., therefore he says, "also in another way/manner."
160. Trước đây, các phẩm chất của Đức Phật đã được trình bày như đã nói, bắt đầu với "Bạch Thế Tôn, đây là sự tối thượng", v.v. Đây là một cách khác, bắt đầu với "Bạch Thế Tôn, điều đó", v.v. Do đó đã nói "theo một cách khác nữa".
Buddhānaṃ sammāsambodhiyā saddahanato visesato saddhā kulaputtā nāma bodhisattā, mahābodhisattāti adhippāyo.
Because of their faith in the Buddhas' Perfect Self-Awakening, especially, "faithful sons of good family" are Bodhisattas; the meaning is "Great Bodhisattas."
Vì tin tưởng vào sự Giác Ngộ Hoàn Toàn của chư Phật, nên "những thiện nam tử có đức tin" là các Bồ Tát, ý nói các Đại Bồ Tát.
Te hi mahābhinīhārato paṭṭhāya mahābodhiyaṃ sattā āsattā laggā niyatabhāvūpagamanena kenaci asaṃhāriyabhāvato.
For they, from the time of their Great Vow, are attached, clinging, and irrevocably committed to the Great Awakening, being unshakable by anyone.
Thật vậy, từ khi phát nguyện Đại Biến Thệ, các vị ấy đã an trú, gắn bó với Đại Giác Ngộ, không thể bị ai lay chuyển vì đã đạt đến trạng thái chắc chắn.
Yato nesaṃ na kathañci tattha saddhāya aññathattaṃ hoti, eteneva tesaṃ kammaphalaṃ saddhāyapi aññathattābhāvo dīpito daṭṭhabbo.
Since their faith in it never changes in any way, it should be understood that by this the unchangeability of their faith, which is the fruit of their actions, is also indicated.
Vì thế, đức tin của các vị ấy không bao giờ thay đổi, và qua đó, cần phải hiểu rằng quả báo nghiệp của các vị ấy cũng không có sự thay đổi về đức tin.
Tasmāti yasmā atisayavacanicchāvasena, ‘‘anuppattaṃ taṃ bhagavatā’’ti saddantarasannidhānena ca visiṭṭhavisayaṃ ‘‘saddhena kulaputtenā’’ti idaṃ padaṃ, tasmā.
Therefore—because of the desire for emphatic expression, and because of the proximity of another word, "that has been attained by the Blessed One,"—this phrase, "by a faithful son of good family," refers to a distinguished subject; therefore.
Do đó, vì từ này* mang ý nghĩa đặc biệt do ý muốn nhấn mạnh và do sự gần kề với từ "anuppattaṃ taṃ bhagavatā" (điều đó đã được Thế Tôn đạt đến), nên đã nói "bởi thiện nam tử có đức tin".
Lokuttaradhammasamadhigamamūlakattā sabbabuddhaguṇasamadhigamassa ‘‘nava lokuttaradhammā’’ti vuttaṃ.
Because the attainment of all the Buddha's qualities is rooted in the attainment of the supramundane Dhamma, "nine supramundane qualities" is stated.
Vì sự thành tựu tất cả phẩm chất của Đức Phật đều bắt nguồn từ sự thành tựu các pháp siêu thế, nên đã nói "chín pháp siêu thế".
‘‘Āraddhavīriyenā’’tiādīsu samāsapadesu ‘‘vīriyaṃ thāmo’’tiādīni avayavapadāni.
In compound terms such as "with aroused energy", the component words are "energy, strength," etc.
Trong các từ ghép như "āraddhavīriyena", các từ thành phần là "vīriyaṃ thāmo", v.v.
Ādi-saddena parakkamapadaṃ saṅgaṇhāti, na dhorayhapadaṃ.
The word "etcetera" includes the term parakkama (exertion), but not the term dhorayha (beast of burden).
Từ "ādi" (v.v.) bao gồm từ parakkama (nỗ lực), không phải từ dhorayha (gánh vác).
Na hi taṃ vīriyavevacanaṃ, atha kho vīriyavantavācakaṃ.
For that is not a synonym for energy, but rather an adjective for one possessing energy.
Thật vậy, từ đó không phải là đồng nghĩa với vīriya (tinh tấn), mà là từ chỉ người có tinh tấn.
Dhurāya niyuttoti hi dhorayho. Tenāha ‘‘taṃ dhuraṃ vahanasamatthena mahāpurisenā’’ti.
For dhorayha means "appointed to the yoke." Therefore, he says, "by a great man capable of bearing that burden."
Vì người được giao gánh nặng nên gọi là dhorayha. Do đó đã nói "bởi bậc Đại nhân có khả năng gánh vác gánh nặng đó".
Paggahitavīriyenāti asithilavīriyena.
Paggahitavīriyena means with unflagging energy.
Paggahitavīriyena có nghĩa là với tinh tấn không lơi lỏng.
Thiravīriyenāti ussoḷhībhāvūpagamanena thirabhāvappattavīriyena.
Thiravīriyena means with energy that has attained firmness through the state of having resolved.
Thiravīriyena có nghĩa là với tinh tấn đã đạt đến sự kiên cố do đã đạt đến trạng thái kiên trì.
Asamadhurehīti anaññasādhāraṇadhurehi.
Asamadhurehi means with burdens not common to others.
Asamadhurehi có nghĩa là với những gánh nặng không chung với ai khác.
Paresaṃ asayhasahanā hi lokanāthā.
For the Lords of the world endure what others cannot.
Thật vậy, các bậc Thế Tôn là những người chịu đựng những điều mà người khác không thể chịu đựng được.
Taṃ sabbaṃ acinteyyāparimeyyabhedaṃ buddhānaṃ guṇajātaṃ.
"All that" refers to the immeasurable and inconceivable variety of the Buddha's qualities.
Taṃ sabbaṃ (tất cả điều đó) là tập hợp các phẩm chất của chư Phật với vô số sai biệt không thể nghĩ bàn, không thể đo lường.
Pāramitā, buddhaguṇā, veneyyasattāti yasmā idaṃ tayaṃ sabbesampi buddhānaṃ samānameva, tasmā āha ‘‘atītānāgata…pe… ūno natthī’’ti.
Since this triad—pāramitā, Buddha's qualities, and sentient beings to be guided—is the same for all Buddhas, he says, "past, future...etc....there is no deficiency."
Vì Bát-la-mật (Pāramitā), phẩm chất của Đức Phật và các chúng sinh cần được giáo hóa, ba điều này đều giống nhau ở tất cả chư Phật, nên đã nói "quá khứ, vị lai… v.v… không thiếu sót".
Kāmasukhallikānuyoganti kāmasukhe allīnā hutvā anuyuñjanaṃ.
Kāmasukhallikānuyoga means indulging, having become engrossed in sensual pleasures.
Kāmasukhallikānuyogaṃ là sự theo đuổi các lạc thú dục vọng bằng cách bám víu vào chúng.
Ko jānāti paralokaṃ ‘‘atthī’’ti, ettha ‘‘ko ekavisayoyaṃ indriyagocaro’’ti evaṃdiṭṭhi hutvāti adhippāyo.
"Who knows the next world" atthīti (whether it exists)? Here, the meaning is, having such a view as "who (would say that) this is a single sense-object?"
Ko jānāti paralokaṃ (ai biết cõi đời sau) "có tồn tại", ở đây ý nói là "ai có quan điểm rằng đây là đối tượng duy nhất của các căn" như vậy.
Sukhoti iṭṭho sukhāvaho.
Sukho means agreeable, pleasure-bringing.
Sukho (an lạc) có nghĩa là điều dễ chịu, mang lại an lạc.
Paribbājikāyāti tāpasaparibbājikāya taruṇiyā.
Paribbājikāya means by a female ascetic, a young woman.
Paribbājikāya có nghĩa là vị nữ du sĩ khổ hạnh trẻ tuổi.
Mudukāyāti sukhumālāya.
Mudukāya means delicate.
Mudukāya có nghĩa là mềm mại, tinh tế.
Lomasāyāti taruṇamudulomavatiyā.
Lomasāya means having soft, delicate hair.
Lomasāya có nghĩa là có lông tơ mềm mại của tuổi trẻ.
Moḷibandhāhīti moḷiṃ katvā bandhakesāhi.
Moḷibandhāhi means with hair tied in a topknot.
Moḷibandhāhi có nghĩa là những người búi tóc thành moḷi (búi tóc trên đỉnh đầu).
Paricārentīti attano pāricārikaṃ karonti, indriyāni vā tattha parito cārenti.
Paricārentī means they make her their attendant, or they direct their faculties towards her from all sides.
Paricārentī có nghĩa là biến thành người phục vụ của mình, hoặc các căn vận hành khắp nơi ở đó.
Lāmakanti paṭikiliṭṭhaṃ.
Lāmakaṃ means defiled, base.
Lāmakaṃ có nghĩa là dơ bẩn, ô uế.
Gāmavāsīnaṃ bālānaṃ dhammaṃ. Puthujjanānamidanti pothujjanikaṃ. Yathā pana taṃ ‘‘puthujjanānamida’’nti vattabbataṃ labhati, taṃ dassetuṃ ‘‘puthujjanehi sevitabba’’nti āha.
Dhammaṃ (teaching) of the villagers, the foolish. Pothujjanikaṃ (belonging to ordinary people) means "this is for ordinary people." To show how it can be said "this is for ordinary people," he says, "to be resorted to by ordinary people."
Gāmavāsīnaṃ (của những người làng) dhammaṃ (pháp). Điều này là của phàm phu, nên gọi là pothujjanikaṃ. Để chỉ ra rằng điều đó có thể được gọi là "của phàm phu", đã nói "được phàm phu thực hành".
Anariyehi sevitabbanti vā anariyaṃ. Yasmā pana niddosattho ariyattho, tasmā ‘‘anariyanti na niddosa’’nti vuttaṃ.
Or anariyaṃ (ignoble) means "to be resorted to by ignoble ones." Since the meaning of noble is "blameless," "anariya means not blameless" is stated.
Hoặc anariyaṃ (không cao thượng) có nghĩa là không được các bậc Thánh thực hành. Vì ý nghĩa của bậc Thánh là vô tội, nên đã nói "anariyaṃ có nghĩa là không vô tội".
Anatthasaṃyuttanti diṭṭhadhammikasamparāyikādivividhavipulānatthasañhitaṃ.
Anatthasaṃyuttaṃ means associated with various and extensive harms in this life, the next life, etc.
Anatthasaṃyuttaṃ có nghĩa là liên quan đến nhiều loại bất lợi lớn, như bất lợi trong hiện tại và bất lợi trong đời sau.
Attakilamathānuyoganti attano kilamathassa khedanassa anuyuñjanaṃ.
Attakilamathānuyoga means engaging in self-torment or self-mortification.
Attakilamathānuyogaṃ là sự theo đuổi việc tự hành hạ, tự làm khổ mình.
Dukkhaṃ etassa atthīti dukkhaṃ. Dukkhamanaṃ etassāti dukkhamaṃ.
Dukkhaṃ (painful) means "it has suffering." Dukkhamanā means "it has painful minds."
Điều này có đau khổ nên gọi là dukkhaṃ. Điều này có sự đau khổ nên gọi là dukkhamaṃ.
Ābhicetasikānanti abhiceto vuccati abhikkantaṃ visuddhaṃ cittaṃ, adhicittaṃ vā, tasmiṃ abhicetasi jātānīti ābhicetasikāni, abhicetosannissitāni vā.
Ābhicetasikānaṃ means abhiceto is said to be an excellent, purified mind, or higher mind; those born in that abhiceta are ābhicetasikā, or those supported by abhiceto.
Ābhicetasikānaṃ: Abhiceto được gọi là tâm vượt trội, thanh tịnh, hoặc là adhicitta (tâm cao thượng); những điều sinh ra trong abhiceto đó là ābhicetasikāni, hoặc những điều nương tựa vào abhiceto.
Diṭṭhadhammasukhavihārānanti diṭṭhadhamme sukhavihārānaṃ, diṭṭhadhammo vuccati paccakkho attabhāvo, tattha sukhavihārabhūtānanti attho, rūpāvacarajhānānametaṃ adhivacanaṃ.
Diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ means living happily in this present life. Diṭṭhadhamma is said to be the visible personal existence; the meaning is "those that are a happy abiding in that." This is a designation for the rūpāvacara jhānas.
Diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ có nghĩa là những sự an trú hạnh phúc trong hiện tại (diṭṭhadhamma). Diṭṭhadhamma được gọi là thân thể hiện tiền. Ý nghĩa là những sự an trú hạnh phúc trong thân thể đó. Đây là tên gọi của các thiền sắc giới.
Tāni hi appetvā nisinnā jhāyino imasmiṃyeva attabhāve asaṃkiliṭṭhaṃ nekkhammasukhaṃ vindanti, tasmā ‘‘diṭṭhadhammasukhavihārānī’’ti vuccantīti.
For those meditators who have entered and are settled in these, experience undefiled pleasure of renunciation in this very existence; therefore, they are called "happy abidings in this present life."
Thật vậy, những thiền giả đã an trú các thiền đó đều cảm nhận được hạnh phúc xuất ly không ô nhiễm ngay trong thân thể này, do đó chúng được gọi là "Diṭṭhadhammasukhavihārāni".
Kathitā ‘‘diṭṭhadhammasukhavihāro’’ti sappītikattā, lokuttaravipākasukhumasañhitattā ca.
Kathitā (explained) as "happy abiding in this present life" because of being accompanied by joy, and because of being associated with the subtle supramundane fruition-pleasure.
Kathitā (đã được nói đến) là "Diṭṭhadhammasukhavihāro" vì có hỷ, và vì liên quan đến hạnh phúc vi tế của quả siêu thế.
Saha maggena vipassanāpādakajjhānaṃ kathitaṃ ‘‘cattārome cunda sukhallikānuyogā ekantanibbidāyā’’tiādinā (dī. ni. 3.184) catutthajjhānikaphalasamāpattīti catutthajjhānikā phalasamāpatti diṭṭhadhammasukhavihārabhāvena kathitā.
Saha maggena vipassanāpādakajjhānaṃ (the jhānas that are the basis for insight, together with the path) are explained. Catutthajjhānikaphalasamāpatti (the attainment of fruition of the fourth jhāna) is stated in "These four, Cunda, indulgences are solely for disillusionment," etc. (Dī. Nī. 3.184), as a happy abiding in this present life.
Saha maggena vipassanāpādakajjhānaṃ (thiền làm nền tảng cho thiền quán cùng với đạo) đã được nói đến là catutthajjhānikaphalasamāpattī (quả định của Tứ thiền) như trong "Này Cunda, bốn sự theo đuổi lạc thú này dẫn đến sự nhàm chán hoàn toàn", v.v. (Dī. Ni. 3.184), tức là quả định của Tứ thiền đã được nói đến là sự an trú hạnh phúc trong hiện tại.
Cattāri rūpāvacarāni ‘‘diṭṭhadhammasukhavihārajjhānānī’’ti kathitānīti attho.
The meaning is that the four rūpāvacara jhānas are explained as "jhānas of happy abiding in this present life."
Bốn thiền sắc giới đã được nói đến là "Diṭṭhadhammasukhavihārajjhānāni" là ý nghĩa.
Nikāmalābhīti nikāmena lābhī attano icchāvasena lābhī.
Nikāmalābhī means one who obtains as desired, obtains according to one's wish.
Nikāmalābhī có nghĩa là người đạt được theo ý muốn, đạt được theo ý mình.
Icchiticchitakkhaṇe samāpajjituṃ samatthoti attho.
The meaning is "one who is capable of entering (jhāna) at the very moment one wishes."
Ý nghĩa là có khả năng nhập định vào bất cứ lúc nào mong muốn.
Tenāha ‘‘yathākāmalābhī’’ti.
Therefore, he says, "obtains as he wills."
Do đó đã nói "yathākāmalābhī" (đạt được theo ý muốn).
Adukkhalābhīti sukheneva paccanīkadhammānaṃ samucchinnattā samāpajjituṃ samattho.
Adukkhalābhī means one who is capable of entering (jhāna) with ease, because opposing qualities have been utterly eradicated.
Adukkhalābhī có nghĩa là có khả năng nhập định một cách dễ dàng vì các pháp đối nghịch đã bị đoạn trừ hoàn toàn.
Akasiralābhīti akasirānaṃ vipulānaṃ lābhī, yathāparicchedeneva vuṭṭhātuṃ samattho.
Akasiralābhī means one who obtains abundantly without difficulty, capable of emerging (from jhāna) as desired.
Akasiralābhī có nghĩa là người đạt được nhiều điều không khó khăn, có khả năng xuất định theo đúng thời gian đã định.
Ekacco hi lābhīyeva hoti, na pana sakkoti icchiticchitakkhaṇe samāpajjituṃ.
For some may be capable of obtaining (jhāna), but cannot enter it at the desired moment.
Có người chỉ đạt được thôi, nhưng không thể nhập định vào bất cứ lúc nào mong muốn.
Ekacco tathā samāpajjituṃ sakkoti, pāribandhake pana kicchena vikkhambheti.
Some can enter it in that way, but suppress obstacles with difficulty.
Có người có thể nhập định như vậy, nhưng phải rất khó khăn mới có thể loại bỏ các chướng ngại.
Ekacco tathā ca samāpajjati, pāribandhake ca akiccheneva vikkhambheti, na sakkoti nāḷikayantaṃ viya yathāparicchede vuṭṭhātuṃ.
Some can enter it in that way and suppress obstacles without difficulty, but cannot emerge at the desired moment, like a water-clock machine.
Có người có thể nhập định như vậy, và cũng loại bỏ các chướng ngại một cách dễ dàng, nhưng không thể xuất định theo đúng thời gian đã định, giống như một cái máy bơm nước.
Bhagavā pana sabbaso samucchinnapāribandhakattā vasibhāvassa sammadeva samadhigatattā sabbametaṃ sammadeva sakkoti.
However, the Blessed One, having entirely eradicated obstacles and fully attained mastery, is able to do all this perfectly.
Tuy nhiên, Đức Thế Tôn, vì đã đoạn trừ hoàn toàn các chướng ngại và đã thành tựu hoàn hảo sự làm chủ, nên có thể làm tất cả những điều này một cách hoàn hảo.
161. Dasasahassilokadhātuyāti imāya lokadhātuyā saddhiṃ imaṃ lokadhātuṃ parivāretvā ṭhitāya dasasahassilokadhātuyā.
Dasasahassilokadhātuyā means the ten-thousand-world-system which surrounds this world-system, together with this world-system.
161. Dasasahassilokadhātuyā có nghĩa là mười ngàn thế giới vây quanh thế giới này cùng với thế giới này.
Jātikhettabhāvena hi taṃ ekajjhaṃ gahetvā ‘‘ekissā lokadhātuyā’’ti vuttaṃ, tattakāya eva jātikhettabhāvo dhammatāvasena veditabbo.
Indeed, that is taken as one by way of the birth-realm, and it is said "in one world-system"; the nature of a birth-realm of that extent is to be understood by way of Dhamma-nature.
Thật vậy, thế giới đó được coi là một khối duy nhất về mặt trường sinh, nên đã nói "của một thế giới", và cần phải hiểu rằng trường sinh đó là theo quy luật tự nhiên.
‘‘Pariggahavasenā’’ti keci.
Some say, "by way of acquisition."
Một số người nói "theo cách nắm giữ".
Sabbesampi buddhānaṃ tattakaṃ eva jātikhettaṃ.
The birth-realm for all Buddhas is indeed of that extent.
Trường sinh của tất cả chư Phật đều như vậy.
‘‘Tannivāsīnaṃyeva ca devānaṃ dhammābhisamayo’’ti vadanti.
And they say, "the comprehension of the Dhamma is only by the devas residing therein."
Họ nói "và sự chứng ngộ Pháp của chư thiên cư trú ở đó".
Pakampanadevatūpasaṅkamanādinā jātacakkavāḷena samānayogakkhamaṭṭhānaṃ jātikhettaṃ. Saraseneva āṇāpavattanaṭṭhānaṃ āṇākhettaṃ. Buddhañāṇassa visayabhūtaṃ ṭhānaṃ visayakhettaṃ.
Jātikhettaṃ is the place suitable for the same spiritual practice as the birth-cakkavāḷa, through quaking devas approaching, etc. Āṇākhettaṃ is the place where the command operates by itself. Visayakhettaṃ is the sphere that is the object of the Buddha's knowledge.
Jātikhettaṃ là nơi có cùng sự an lạc và an toàn với một cõi luân hồi được tạo ra bởi sự rung động của chư thiên, sự đến gần của chư thiên, v.v. Āṇākhettaṃ là nơi quyền năng tự nhiên vận hành. Visayakhettaṃ là nơi là đối tượng của Phật trí.
Okkamanādīnaṃ channameva gahaṇaṃ nidassanamattaṃ mahābhinīhārādikālepi tassa pakampanalabbhanato.
The mention of okkamanādīnaṃ (entering, etc.) is merely an example, as it (the quaking) can occur even at the time of the Great Vow, etc.
Việc chỉ đề cập đến sáu điều như Okkamana, v.v. chỉ là một ví dụ, vì sự rung động đó cũng xảy ra vào thời điểm Đại Biến Thệ, v.v.
Āṇākhettaṃ nāma, yaṃ ekaccaṃ saṃvaṭṭati, vivaṭṭati ca.
Āṇākhettaṃ (the sphere of command), is that which sometimes undergoes dissolution and sometimes evolution.
Āṇākhettaṃ nāma là điều mà một số cõi luân hồi bị hủy diệt và tái tạo.
Āṇā vattati tannivāsidevatānaṃ sirasā sampaṭicchanena, tañca kho kevalaṃ buddhānaṃ ānubhāveneva, na adhippāyavasena.
Command operates by the devas residing there accepting it with reverence, and that is solely through the power of the Buddhas, not by their intention.
Āṇā vattati (quyền năng vận hành) bởi sự chấp nhận cung kính của chư thiên cư trú ở đó, và điều đó chỉ do uy lực của chư Phật, không phải do ý muốn.
‘‘Yāvatā pana ākaṅkheyyā’’ti (a. ni. 3.81) vacanato tato parampi āṇā pavatteyyeva.
‘As long as one wishes,’ the command would still operate even beyond that.
Theo lời dạy ‘‘Yāvatā pana ākaṅkheyyā’’, quyền lực vẫn tiếp tục sau đó.
Nuppajjantīti pana atthīti ‘‘na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjatī’’ti (ma. ni. 1.285; 2.341; mahāva. 11; kathā. 405) imissā lokadhātuyā ṭhatvā vadantena bhagavatā, imasmiṃyeva sutte ‘‘kiṃ panāvuso, sāriputta, atthetarahi añño samaṇo vā brāhmaṇo vā bhagavatā samasamo sambodhiya’’nti (dī. ni. 3.161) evaṃ puṭṭho ‘‘ahaṃ bhante noti vadeyya’’nti (dī. ni. 3.161) vatvā tassa kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso, yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddhā’’ti (dī. ni. 3.161; ma. ni. 3.129; a. ni. 1.277; netti. 57; mi. pa. 5.1.1) imaṃ suttaṃ dassentena dhammasenāpatinā ca buddhakhettabhūtaṃ imaṃ lokadhātuṃ ṭhapetvā aññattha anuppatti vuttā hotīti adhippāyo.
But there is ‘not arising’ (anuppatti). This is the intention: that the Blessed One, speaking while abiding in this world-system, said, ‘I have no teacher, my equal is not found’; and in this very Sutta, when asked, ‘Is there now, friend Sāriputta, any other ascetic or brahmin equal to the Blessed One in supreme enlightenment?’, and having said, ‘Venerable sir, I would not say so,’ to explain the reason for that, the Dhamma General showed this Sutta: ‘It is impossible, there is no opportunity for two Arahants, Perfectly Self-Enlightened Ones, to arise in one world-system.’ This means that their non-arising elsewhere is spoken of, except for this world-system which is the Buddha-field.
Tuy nhiên, ý nghĩa của ‘‘Nuppajjantīti pana atthī’’ là: Đức Thế Tôn đã nói ‘‘Không có bậc thầy của ta, không có ai sánh bằng ta’’ khi Ngài ở trong cõi thế giới này; và trong chính kinh này, khi được hỏi ‘‘Này Hiền giả Sāriputta, hiện nay có vị Sa-môn hay Bà-la-môn nào ngang bằng Đức Thế Tôn về giác ngộ chăng?’’, Ngài Sāriputta đã nói ‘‘Bạch Thế Tôn, con không nói là có’’, và để trình bày lý do cho điều đó, Ngài đã chỉ ra kinh ‘‘Điều đó là không thể, là không có cơ hội, rằng có hai vị A-la-hán, Sammāsambuddha, trong cùng một cõi thế giới’’. Do đó, ý nghĩa là sự không xuất hiện đã được nói đến ở nơi khác, ngoại trừ cõi thế giới này, vốn là Phật độ.
Ekatoti saha, ekasmiṃ kāleti attho.
Ekato means together, at the same time.
Ekato có nghĩa là cùng nhau, trong cùng một thời điểm.
So pana kālo kathaṃ paricchinnoti?
But how is that time delimited?
Vậy thời điểm đó được xác định như thế nào?
Carimabhave paṭisandhiggahaṇato paṭṭhāya yāva dhātuparinibbānanti dassento ‘‘tattha bodhipallaṅke’’tiādimāha.
Indicating that it is from the moment of conception in the final existence up to the Parinibbāna of the relics, he said ‘there, at the Bodhi-seat’ and so on.
Để chỉ ra rằng đó là từ khi tái sanh trong kiếp chót cho đến khi các Xá-lợi Niết-bàn, Ngài đã nói ‘‘tại bồ-đề đạo tràng’’ và những điều tương tự.
Nisinnakālato paṭṭhāyāti paṭilomakkamena vadati.
Nisinnakālato paṭṭhāyāti he speaks in reverse order (lit. from the time of sitting).
Từ thời điểm ngồi được nói theo thứ tự ngược lại.
Khettapariggaho katova hoti ‘‘idaṃ buddhānaṃ jātikhetta’’nti.
The field is already taken as ‘this is the birth-field of the Buddhas’.
Sự chiếm hữu lãnh địa đã được thực hiện là ‘‘đây là nơi sanh của chư Phật’’.
Kena pana pariggaho kato?
But by whom is the field taken?
Vậy ai đã thực hiện sự chiếm hữu đó?
Uppajjamānena bodhisattena.
By the Bodhisatta when he arises.
Vị Bồ-tát khi xuất hiện.
Parinibbānato paṭṭhāyāti anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbānato paṭṭhāya.
Parinibbānato paṭṭhāyāti from the parinibbāna of the Nibbāna-element without any remainder.
Từ khi nhập Niết-bàn có nghĩa là từ khi nhập Niết-bàn vô dư y Niết-bàn giới.
Etthantareti carimabhave bodhisattassa paṭisandhiggahaṇaṃ, dhātuparinibbānanti imehi dvīhi paricchinne etasmiṃ antare.
Etthantareti within this interval, delimited by the Bodhisatta’s conception in his final existence and the Parinibbāna of the relics.
Trong khoảng thời gian này có nghĩa là trong khoảng thời gian được giới hạn bởi hai điều này: sự tái sanh của Bồ-tát trong kiếp chót và sự Niết-bàn của các Xá-lợi.
Mātikāya antarahitāyāti ‘‘yo pana bhikkhū’’tiādi (pārā. 39, 44; pāci. 45) nayappavattāya sikkhāpadapāḷimātikāya antarahitāya.
Mātikāya antarahitāyāti when the mātikā of the precepts, such as ‘Whatever monk…’ and so on, has disappeared.
Khi Mātikā (phần tóm tắt) biến mất có nghĩa là khi Mātikā của các giới luật, vốn bắt đầu bằng ‘‘Yo pana bhikkhū’’ và những điều tương tự, biến mất.
Nidānuddesasaṅkhāte pātimokkhe, pabbajjāupasampadākammesu ca sāsanaṃ tiṭṭhati. Yathā vā pātimokkhe dharante eva pabbajjā upasampadā ca, evaṃ sati eva tadubhaye pātimokkhaṃ tadubhayābhāve pātimokkhābhāvato.
The Dispensation persists in the Pātimokkha, which is a summary of the uddesa, and in the acts of going forth (pabbajjā) and full ordination (upasampadā). Or, just as going forth and full ordination exist when the Pātimokkha exists, so too the Pātimokkha exists when these two exist, and in their absence, the Pātimokkha is absent.
Giáo pháp tồn tại trong Pātimokkha, tức là phần tóm tắt các điều khoản, và trong các nghi thức xuất gia và thọ giới. Hoặc, khi Pātimokkha còn tồn tại thì sự xuất gia và thọ giới cũng vậy; khi đó, cả hai đều là Pātimokkha, và khi không có cả hai thì không có Pātimokkha.
Tasmā tayidaṃ tayaṃ sāsanassa ṭhitihetūti āha ‘‘pātimokkhapabbajjāupasampadāsu ṭhitāsu sāsanaṃ tiṭṭhatī’’ti.
Therefore, these three are the causes for the persistence of the Dispensation, so he said: ‘The Dispensation persists when the Pātimokkha, going forth, and full ordination persist.’
Do đó, ba điều này là nguyên nhân cho sự tồn tại của Giáo pháp, nên Ngài nói ‘‘khi Pātimokkha, sự xuất gia và thọ giới còn tồn tại thì Giáo pháp còn tồn tại’’.
Yasmā vā upasampadādhīnaṃ pātimokkhaṃ anupasampannassa anicchitattā, upasampadā ca pabbajjādhīnā, tasmā pātimokkhe, taṃ siddhiyā siddhāsu pabbajjupasampadāsu ca sāsanaṃ tiṭṭhati.
Or, since the Pātimokkha is dependent on full ordination because it is not desired by the unordained, and full ordination is dependent on going forth, therefore the Dispensation persists in the Pātimokkha and in going forth and full ordination, which are perfected for its accomplishment.
Hoặc, vì Pātimokkha phụ thuộc vào sự thọ giới, do người chưa thọ giới không mong muốn, và sự thọ giới phụ thuộc vào sự xuất gia, nên Giáo pháp tồn tại trong Pātimokkha, và khi sự xuất gia và thọ giới đã thành tựu thì Pātimokkha cũng thành tựu.
Osakkitaṃ nāmāti pacchimakapaṭivedhasīlabhedadvayaṃ ekato katvā tato paraṃ vinaṭṭhaṃ nāma hoti, pacchimakapaṭivedhato paraṃ paṭivedhasāsanaṃ, pacchimakasīlabhedato paraṃ paṭipattisāsanaṃ vinaṭṭhaṃ nāma hotīti attho.
Osakkitaṃ nāmāti means that the last two categories, namely the penetration and the moral conduct, are combined, and what is beyond that is said to be destroyed. The meaning is that the Dispensation of penetration is destroyed beyond the last penetration, and the Dispensation of practice is destroyed beyond the last breach of morality.
Osakkitaṃ nāmā có nghĩa là sự hợp nhất hai sự đoạn diệt cuối cùng của Paṭivedha (chứng ngộ) và Sīla (giới đức), và sau đó là sự hủy diệt. Có nghĩa là, sau Paṭivedha cuối cùng thì Giáo pháp Paṭivedha bị hủy diệt, và sau sự đoạn diệt Sīla cuối cùng thì Giáo pháp Paṭipatti bị hủy diệt.
Ekaṃ eva buddhaṃ dhāretīti ekabuddhadhāraṇī, etena evaṃsabhāvā ete buddhaguṇā, yena dutiyaṃ buddhaguṇaṃ dhāretuṃ asamatthā ayaṃ lokadhātūti dasseti.
It upholds only one Buddha, hence ekabuddhadhāraṇī. By this, he shows that the Buddha's qualities are of such a nature that this world-system is unable to uphold a second Buddha’s qualities.
Ekabuddhadhāraṇī có nghĩa là chỉ mang một vị Phật; điều này chỉ ra rằng các đức tính của Phật có bản chất như vậy, đến nỗi cõi thế giới này không thể mang được đức tính của vị Phật thứ hai.
Paccayavisesanipphannānañhi dhammānaṃ sabhāvaviseso na sakkā nivāretunti.
For, the distinct nature of phenomena that arise from specific conditions cannot be prevented.
Thật vậy, không thể ngăn cản bản chất đặc biệt của các pháp được tạo ra bởi các điều kiện đặc biệt.
‘‘Na dhāreyyā’’ti vatvā tameva adhāraṇaṃ pariyāyehi pakāsento ‘‘caleyyā’’tiādimāha.
Having said ‘na dhāreyyā’ (would not uphold), revealing that non-upholding through various ways, he said ‘caleyyā’ (would shake) and so on.
Sau khi nói ‘‘Na dhāreyyā’’ (không thể mang), để giải thích sự không mang đó bằng nhiều cách, Ngài đã nói ‘‘caleyyā’’ và những điều tương tự.
Tattha caleyyāti paripphandeyya.
There, caleyyā means would tremble.
Ở đây, caleyyā có nghĩa là rung động.
Kampeyyāti pavedheyya.
Kampeyyā means would quake.
Kampeyyā có nghĩa là run rẩy.
Nameyyāti ekapassena natā bhaveyya.
Nameyyā means would be bent to one side.
Nameyyā có nghĩa là nghiêng về một bên.
Oṇameyyāti osīdeyya.
Oṇameyyā means would sink down.
Oṇameyyā có nghĩa là chìm xuống.
Vinameyyāti vividhā ito cito ca nameyya.
Vinameyyā means would bend in various ways, hither and thither.
Vinameyyā có nghĩa là nghiêng ngả đủ kiểu từ đây đến đó.
Vikireyyāti vātena bhusamuṭṭhi viya vippakireyya.
Vikireyyā means would scatter like a heap of chaff in the wind.
Vikireyyā có nghĩa là phân tán như rơm rạ bị gió thổi mạnh.
Vidhameyyāti vinasseyya.
Vidhameyyā means would perish.
Vidhameyyā có nghĩa là bị hủy hoại.
Viddhaṃseyyāti sabbaso viddhastā bhaveyya.
Viddhaṃseyyā means would be utterly destroyed.
Viddhaṃseyyā có nghĩa là bị hủy diệt hoàn toàn.
Tathābhūtā ca na katthaci tiṭṭheyyāti āha ‘‘na ṭhānaṃ upagaccheyyā’’ti.
And being such, it would not remain anywhere, so he said ‘na ṭhānaṃ upagaccheyyā’ (would not reach a stable state).
Và khi ở trạng thái như vậy, nó sẽ không ở yên một chỗ nào, nên Ngài nói ‘‘na ṭhānaṃ upagaccheyyā’’.
Idāni tattha nidassanaṃ dassento ‘‘yathā mahārājā’’tiādimāha.
Now, giving an illustration there, he said ‘yathā mahārājā’ (just as, O great king) and so on.
Bây giờ, để đưa ra ví dụ, Ngài đã nói ‘‘ví như Đại vương’’ và những điều tương tự.
Tattha samupādikāti samaṃ uddhaṃ pajjati pavattatīti samupādikā, udakassa upari samaṃgāminīti attho.
There, samupādikā means one that proceeds evenly upward, that is, one that moves evenly on the water.
Ở đây, samupādikā có nghĩa là samupādikā, tức là phát triển đều lên trên, có nghĩa là di chuyển đều trên mặt nước.
Vaṇṇenāti saṇṭhānena.
Vaṇṇenāti by shape.
Vaṇṇenā có nghĩa là về hình dáng.
Pamāṇenāti ārohena.
Pamāṇenāti by height.
Pamāṇenā có nghĩa là về chiều cao.
Kisathūlenāti kisathūlabhāvena, pariṇāhenāti attho.
Kisathūlenāti by thinness or stoutness, meaning by girth.
Kisathūlenā có nghĩa là về sự gầy và mập, tức là về chu vi.
Dvinnampīti dvepi, dvinnampi vā sarīrabhāraṃ.
Dvinnampīti both, or the body weight of both.
Dvinnampī có nghĩa là cả hai, hoặc sức nặng cơ thể của cả hai.
Chādentanti rocentaṃ ruciṃ uppādentaṃ.
Chādentaṃ means delighting, causing joy.
Chādentaṃ có nghĩa là làm hài lòng, tạo ra sự thích thú.
Tandīkatoti tena bhojanena tandībhūto.
Tandīkatoti having become sluggish by that food.
Tandīkato có nghĩa là trở nên lười biếng vì thức ăn đó.
Anoṇamitadaṇḍajātoti yāvadatthabhojanena oṇamituṃ asamatthatāya anoṇamitadaṇḍo viya jāto.
Anoṇamitadaṇḍajātoti having become like an unbent stick, unable to bend due to having eaten enough.
Anoṇamitadaṇḍajāto có nghĩa là trở thành như một cây gậy không thể uốn cong do đã ăn đủ no.
Sakiṃ bhuttovāti ekaṃ vaḍḍhitakaṃ bhuttamattova mareyyāti.
Sakiṃ bhuttovāti having eaten just one helping, mareyyā (would die).
Sakiṃ bhuttovā có nghĩa là sẽ chết chỉ sau một lần ăn.
Atidhammabhārenāti dhammena nāma pathavī tiṭṭheyya, sakiṃ teneva calati vinassatīti adhippāyena pucchati.
"By the excessive burden of Dhamma" means he asks with the intention that by Dhamma, indeed, the earth stands, and by that very (Dhamma), it trembles and perishes at once.
Do gánh nặng của Pháp là, với ý nghĩa rằng: Pháp có thể giữ cho đất đứng vững, nhưng một khi do chính Pháp mà đất rung chuyển và bị hủy hoại, thì hỏi như vậy.
Puna thero ratanaṃ nāma loke kuṭumbaṃ sandhārentaṃ, abhimatañca lokena; taṃ attano garusabhāvatāya sakaṭabhaṅgassa kāraṇaṃ atibhārabhūtaṃ diṭṭhamevaṃ dhammo ca hitasukhavisesehi taṃsamaṅginaṃ dhārento, abhimato ca viññūnaṃ gambhīrappameyyabhāvena garusabhāvattā atibhārabhūto pathavicalanassa kāraṇaṃ hotīti dassento ‘‘idha mahārāja dve sakaṭā’’tiādimāha, eteneva tathāgatassa mātukucchiokkamanādikāle pathavikampanakāraṇaṃ saṃvaṇṇitanti daṭṭhabbaṃ.
Again, the elder, showing that just as a jewel in the world supports a household and is desired by people, and due to its own heavy nature, it is seen as an excessive burden, a cause for the breaking of a cart; so too, the Dhamma, supporting those endowed with it through various benefits and happiness, and being desired by the wise, becomes an excessive burden and a cause for the earth's trembling due to its profound and immeasurable nature and its heavy nature, said, "Here, O great king, are two carts" and so on. It should be understood that by this, the cause of the earth's trembling at the time of the Tathāgata's descent into his mother's womb and so forth, is explained.
Lại nữa, vị Trưởng lão đã nói câu "Này Đại vương, ở đây có hai cỗ xe" và tiếp theo, để chỉ ra rằng: vật báu trên đời có thể nâng đỡ gia đình và được đời ưa thích; vật ấy do tính nặng nề của nó, trở thành nguyên nhân làm hư hại xe, được xem là quá nặng; Pháp cũng vậy, do những đặc tính lợi ích và an lạc mà nâng đỡ những ai sở hữu nó, và được người trí ưa thích, do tính chất sâu xa và khó lường, trở nên nặng nề, quá sức chịu đựng, là nguyên nhân làm đất rung chuyển. Với điều này, cần hiểu rằng nguyên nhân làm đất rung chuyển vào thời điểm Như Lai nhập thai mẹ và các sự kiện khác đã được giải thích.
Ekassāti ekasmā, ekassa vā sakaṭassa ratanaṃ tasmā sakaṭato gahetvāti attho.
"From one" means from one, or from one cart, having taken the jewel from that cart – this is the meaning.
Của một chiếc là, từ một chiếc, hoặc vật báu của một chiếc xe, nghĩa là lấy từ chiếc xe đó.
Sabhāvapakatikāti sabhāvabhūtā akittimā pakatikā.
"Natural and inherent" means inherent, unartificial, and natural.
Bản chất tự nhiên là bản chất tự nhiên, không do tạo tác.
Kāraṇamahantattāti kāraṇānaṃ mahantatāya, mahantehi buddhakaradhammehi pāramisaṅkhātehi kāraṇehi buddhaguṇānaṃ nibbattitoti vuttaṃ hoti.
"Due to the greatness of the causes" means due to the greatness of the causes; it is said that the Buddha's qualities arise from great causes, namely, the perfections (pāramī) which are the Buddha-making qualities.
Do sự vĩ đại của các nguyên nhân là do sự vĩ đại của các nguyên nhân, nghĩa là do các nguyên nhân vĩ đại là những pháp thành tựu Phật quả, tức là các Ba-la-mật, mà các đức Phật được sinh ra.
Pathaviādīni mahantāni vatthūni, mahantā ca sakkabhāvādayo attano attano visaye ekekāva, evaṃ sammāsambuddhopi mahanto attano visaye eko eva.
The earth and other things are great objects, and the states of Sakka and others are great, each unique in its own sphere; similarly, the Perfectly Enlightened One is also great, unique in his own sphere.
Đất và các vật khác là những vật vĩ đại, và các trạng thái Đế Thích vĩ đại, v.v., đều là duy nhất trong phạm vi của chúng. Tương tự, Đấng Chánh Đẳng Giác cũng vĩ đại và là duy nhất trong phạm vi của Ngài.
Ko ca tassa visayo?
And what is his sphere?
Phạm vi của Ngài là gì?
Buddhabhūmi, yāvatakaṃ vā ñeyyamevaṃ ‘‘ākāso viya anantavisayo bhagavā eko eva hotī’’ti vadanto ‘‘ekissā lokadhātuyā’’ti vuttalokadhātuto aññesupi cakkavāḷesu aparassa buddhassa abhāvaṃ dasseti.
The Buddhabhūmi (Buddha-realm), or as much as is knowable; thus, saying "the Blessed One is unique, having an infinite sphere like space" shows the absence of another Buddha in other world-systems besides the "one world-system" mentioned.
Phật địa, hoặc bất cứ điều gì có thể được biết đến. Khi nói "Đức Thế Tôn là duy nhất, có phạm vi vô hạn như hư không", điều đó chỉ ra rằng không có vị Phật nào khác trong các cõi luân hồi khác ngoài cõi luân hồi đã được đề cập trong câu "trong một cõi luân hồi".
162. Udāyīti nāmaṃ, mahāsarīratāya pana thero mahāudāyīti paññāyittha, yassa vasena vinaye nisīdanassa dasā anuññātā.
162. Udāyī is the name. However, due to his large body, the elder was known as Mahāudāyī, on whose account ten allowances for sitting in the Vinaya were permitted.
162. Udāyī là tên, nhưng do thân hình to lớn, vị Trưởng lão được biết đến là Mahāudāyī, nhờ Ngài mà mười trường hợp ngồi được cho phép trong Luật.
Pañcavaṇṇāti khuddikādibhedato pañcappakārā.
"Of five colors" means of five types, such as small ones and so forth.
Năm loại là năm loại, phân biệt theo nhỏ bé, v.v.
Pītisamuṭṭhānehi paṇītarūpehi atibyāpitadeho ‘‘nirantaraṃ pītiyā phuṭasarīro’’ti vutto, tato evassā pariyāyato pharaṇalakkhaṇampi vuttaṃ.
His body being excessively pervaded by excellent forms arising from rapture is described as "his body constantly pervaded by rapture," and from this, the characteristic of pervading is incidentally mentioned.
Thân thể tràn đầy những sắc tướng vi diệu do hỷ sinh, được gọi là "thân thể liên tục tràn ngập hỷ lạc", từ đó, dấu hiệu lan tỏa của nó cũng được nói đến một cách gián tiếp.
Appa-saddo ‘‘appakasirenevā’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.101; 5.158; a. ni. 7.71) viya idha abhāvatthoti āha ‘‘appicchatāti nittaṇhatā’’ti.
The word "appa" here means absence, as in "with little difficulty" (appakasirenevā'tiādīsu), so he says, "Appicchatā means freedom from craving."
Từ Appa ở đây có nghĩa là không có, giống như trong "không khó khăn" và các trường hợp khác, vì vậy đã nói "vô dục là không tham ái".
Tīhākārehīti yathālābhayathābalayathāsāruppappakārehi.
"By three modes" means according to what is obtained, according to one's ability, and according to what is suitable.
Với ba cách là theo cách phù hợp với những gì nhận được, phù hợp với sức lực, và phù hợp với bản chất.
Na na katheti kathetiyeva.
"Does not not speak" means he does speak.
Không không nói là nói.
Cīvarādihetunti cīvaruppādādihetubhūtaṃ payuttakathaṃ na katheti.
He does not speak of matters used as a cause for robes and so forth, i.e., matters leading to the acquisition of robes.
Vì y phục, v.v. là không nói những lời liên quan đến việc tạo ra y phục, v.v.
Veneyyavasenāti vinetabbapuggalavasena.
"According to the individual to be disciplined" means according to the person to be trained.
Theo người có thể giáo hóa là theo người cần được giáo hóa.
Katheti ‘‘evamayaṃ vinayaṃ upagacchatī’’ti.
He speaks (thinking) "Thus this one will attain discipline."
Nói rằng "người này sẽ đi theo giới luật như vậy".
‘‘Sabbābhibhū sabbavidūhamasmī’’tiādikā (ma. ni. 1.285; 2.341; mahāva. 11; kathā. 405; dha. pa. 353) gāthāpi ‘‘dasabalasamannāgato, bhikkhave, tathāgato’’tiādikā (saṃ. ni. 2.21, 22) suttantāpi.
Both the stanza "I am the conqueror of all, the knower of all" and so on, and the discourses such as "Bhikkhus, the Tathāgata is endowed with the ten powers" and so on.
Bài kệ "Ta là bậc chinh phục tất cả, bậc biết tất cả" và các bài kinh "Này các Tỳ-kheo, Như Lai là bậc đầy đủ mười lực" và các bài kinh khác.