255. Tena kho pana samayena brāhmaṇo pokkharasāti ukkaṭṭhaṃ* ajjhāvasati sattussadaṃ satiṇakaṭṭhodakaṃ sadhaññaṃ rājabhoggaṃ raññā pasenadinā kosalena dinnaṃ rājadāyaṃ brahmadeyyaṃ.
Now at that time, the brahmin Pokkharasāti was residing in Ukkaṭṭha, a crowded, well-watered, grassy, and forested place, full of grain, a royal appanage, given by King Pasenadi of Kosala as a royal gift, a brahmadeyya.
255. Lúc bấy giờ, vị Bà-la-môn Pokkharasāti trú tại Ukkaṭṭha, một vùng đất đông dân cư, có cỏ, củi, nước và lúa gạo dồi dào, là đất của vua, do vua Pasenadi của Kosala ban tặng, là của hồi môn của vua, là đất ban cho Bà-la-môn.
Assosi kho brāhmaṇo pokkharasāti – ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi icchānaṅgalaṃ anuppatto icchānaṅgale viharati icchānaṅgalavanasaṇḍe.
The brahmin Pokkharasāti heard: ‘‘Indeed, the recluse Gotama, a son of the Sakyans, having gone forth from the Sakyan clan, is touring through the Kosalan country with a great company of bhikkhus, about five hundred bhikkhus, and has arrived at Icchānaṅgala and is dwelling in the Icchānaṅgala forest grove at Icchānaṅgala.
Vị Bà-la-môn Pokkharasāti nghe tin rằng: “Sa-môn Gotama, con của dòng họ Sakya, đã xuất gia từ dòng dõi Sakya, đang du hành trong xứ Kosala cùng với đại chúng Tỳ-kheo gồm khoảng năm trăm vị, đã đến Icchānaṅgala và đang trú tại rừng Icchānaṅgala.
Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’* .
Indeed, such a fair reputation has spread about that Blessed One Gotama: ‘He is indeed the Blessed One, accomplished, perfectly self-awakened, endowed with knowledge and conduct, fortunate, knower of the world, unsurpassed leader of persons to be tamed, teacher of devas and humans, the Buddha, the Blessed One.’
Tiếng đồn tốt đẹp về Tôn giả Gotama đã lan truyền như sau: ‘Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật, Thế Tôn.’
So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti.
He proclaims this world with its devas, Māras, and Brahmās, this generation with its recluses and brahmins, its devas and humans, having realized it directly by himself.
Ngài đã tự mình chứng ngộ và tuyên bố thế giới này cùng với chư Thiên, Ma-vương, Phạm Thiên, cùng với các Sa-môn, Bà-la-môn, và chúng sanh bao gồm chư Thiên và loài người.
So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ, sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti.
He teaches the Dhamma that is good in the beginning, good in the middle, and good in the end, with meaning and with phrasing, and he reveals the holy life that is perfectly complete and purified.
Ngài thuyết giảng Chánh pháp toàn hảo ở phần đầu, toàn hảo ở phần giữa, toàn hảo ở phần cuối, với ý nghĩa và văn tự đầy đủ, tuyên bố đời sống phạm hạnh hoàn toàn viên mãn và thanh tịnh.
Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’ti.
It is good to see such accomplished ones.’’
Thật tốt đẹp thay khi được gặp những bậc A-la-hán như vậy.”
256. Tena kho pana samayena brāhmaṇassa pokkharasātissa ambaṭṭho nāma māṇavo antevāsī hoti ajjhāyako mantadharo tiṇṇaṃ vedānaṃ* pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo anuññātapaṭiññāto sake ācariyake tevijjake pāvacane – ‘‘yamahaṃ jānāmi, taṃ tvaṃ jānāsi; yaṃ tvaṃ jānāsi tamahaṃ jānāmī’’ti.
Now at that time, a young man named Ambaṭṭha was a pupil of the brahmin Pokkharasāti, a reciter, a mantra-holder, one who had mastered the three Vedas, with their vocabularies and rituals, their phonology and etymology, and fifth as history, skilled in the signs of a Great Man according to the lore of the world, and acknowledged by his own teacher in the three Vedas with the words: ‘‘What I know, you know; what you know, I know.’’
256. Lúc bấy giờ, thanh niên Ambaṭṭha là đệ tử của Bà-la-môn Pokkharasāti. Ambaṭṭha là người học rộng, thông thạo các bộ Veda (Ba Veda), với các từ điển và nghi thức, các phân tích ngữ pháp, và là người thứ năm trong các bộ Itihāsa (lịch sử). Vị ấy là người thông hiểu ngữ pháp, không có khuyết điểm trong các dấu hiệu của đại nhân theo khoa thế tục, và được công nhận là đã thành thạo trong bộ Veda của thầy mình, với lời tuyên bố: “Điều tôi biết, thầy biết; điều thầy biết, tôi biết.”
257. Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ āmantesi – ‘‘ayaṃ, tāta ambaṭṭha, samaṇo gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi icchānaṅgalaṃ anuppatto icchānaṅgale viharati icchānaṅgalavanasaṇḍe.
Then the brahmin Pokkharasāti addressed the young man Ambaṭṭha: ‘‘My dear Ambaṭṭha, the recluse Gotama, a son of the Sakyans, having gone forth from the Sakyan clan, is touring through the Kosalan country with a great company of bhikkhus, about five hundred bhikkhus, and has arrived at Icchānaṅgala and is dwelling in the Icchānaṅgala forest grove at Icchānaṅgala.
257. Sau đó, Bà-la-môn Pokkharasāti gọi thanh niên Ambaṭṭha và nói: “Này con Ambaṭṭha, Sa-môn Gotama, con của dòng họ Sakya, đã xuất gia từ dòng dõi Sakya, đang du hành trong xứ Kosala cùng với đại chúng Tỳ-kheo gồm khoảng năm trăm vị, đã đến Icchānaṅgala và đang trú tại rừng Icchānaṅgala.
Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā, arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’.
Indeed, such a fair reputation has spread about that Blessed One Gotama: ‘He is indeed the Blessed One, accomplished, perfectly self-awakened, endowed with knowledge and conduct, fortunate, knower of the world, unsurpassed leader of persons to be tamed, teacher of devas and humans, the Buddha, the Blessed One.’
Tiếng đồn tốt đẹp về Tôn giả Gotama đã lan truyền như sau: ‘Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật, Thế Tôn.’
So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti.
He proclaims this world with its devas, Māras, and Brahmās, this generation with its recluses and brahmins, its devas and humans, having realized it directly by himself.
Ngài đã tự mình chứng ngộ và tuyên bố thế giới này cùng với chư Thiên, Ma-vương, Phạm Thiên, cùng với các Sa-môn, Bà-la-môn, và chúng sanh bao gồm chư Thiên và loài người.
So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ, sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti.
He teaches the Dhamma that is good in the beginning, good in the middle, and good in the end, with meaning and with phrasing, and he reveals the holy life that is perfectly complete and purified.
Ngài thuyết giảng Chánh pháp toàn hảo ở phần đầu, toàn hảo ở phần giữa, toàn hảo ở phần cuối, với ý nghĩa và văn tự đầy đủ, tuyên bố đời sống phạm hạnh hoàn toàn viên mãn và thanh tịnh.
Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotīti.
It is good to see such accomplished ones.’’
Thật tốt đẹp thay khi được gặp những bậc A-la-hán như vậy.”
Ehi tvaṃ tāta ambaṭṭha, yena samaṇo gotamo tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā samaṇaṃ gotamaṃ jānāhi, yadi vā taṃ bhavantaṃ gotamaṃ tathāsantaṃyeva saddo abbhuggato, yadi vā no tathā.
“Come, my dear Ambaṭṭha, go to where the recluse Gotama is; having approached, ascertain concerning the recluse Gotama whether this good reputation about the venerable Gotama has truly arisen, or not so.
Này con Ambaṭṭha, con hãy đi đến chỗ Sa-môn Gotama; sau khi đến, hãy tìm hiểu về Sa-môn Gotama, xem tiếng đồn về Tôn giả Gotama ấy là có thật hay không có thật.
Yadi vā so bhavaṃ gotamo tādiso, yadi vā na tādiso, tathā mayaṃ taṃ bhavantaṃ gotamaṃ vedissāmā’’ti.
Whether that venerable Gotama is such, or is not such, in that way we shall know that venerable Gotama.”
Vị Tôn giả Gotama ấy có phải là người như vậy hay không phải là người như vậy, chúng ta sẽ biết được về Tôn giả Gotama ấy như thế nào.”
‘‘Āgatāni kho, tāta ambaṭṭha, amhākaṃ mantesu dvattiṃsa mahāpurisalakkhaṇāni, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveyeva gatiyo bhavanti anaññā.
“There are, my dear Ambaṭṭha, in our Vedic texts, the thirty-two marks of a Great Man, being endowed with which a Great Man has only two destinies and no other.
“Này con Ambaṭṭha, trong các bộ Veda của chúng ta, có ba mươi hai tướng của bậc Đại nhân đã được ghi chép, một bậc Đại nhân đầy đủ các tướng ấy chỉ có hai con đường, không có con đường thứ ba.
Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato.
If he dwells in a home, he becomes a Universal Monarch, a righteous monarch ruling by Dhamma, a sovereign of the four quarters, a conqueror, one whose country is stable, endowed with the seven jewels.
Nếu sống đời gia đình, vị ấy sẽ là một Chuyển Luân Vương, một vị vua công chính, cai trị bằng Chánh pháp, chinh phục bốn phương, đạt được sự ổn định trong quốc độ, đầy đủ bảy báu.
Tassimāni satta ratanāni bhavanti.
He has these seven jewels:
Vị ấy có bảy báu này.
Seyyathidaṃ – cakkaratanaṃ, hatthiratanaṃ, assaratanaṃ, maṇiratanaṃ, itthiratanaṃ, gahapatiratanaṃ, pariṇāyakaratanameva sattamaṃ.
namely, the Wheel Jewel, the Elephant Jewel, the Horse Jewel, the Gem Jewel, the Woman Jewel, the Householder Jewel, and the seventh, the Counselor Jewel.
Đó là: Báu Xe Luân, Báu Voi, Báu Ngựa, Báu Ngọc, Báu Nữ, Báu Gia chủ, và thứ bảy là Báu Dẫn đạo.
Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā.
And he has more than a thousand sons, who are brave, heroic, crushing the armies of others.
Vị ấy có hơn một ngàn người con, dũng cảm, oai dũng, có khả năng nghiền nát quân địch.
So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati.
He, having conquered this earth, bounded by the ocean, without rod or sword, by Dhamma, dwells therein.
Vị ấy chinh phục và cai trị trái đất này, với biển cả là ranh giới, bằng Chánh pháp, không dùng gậy gộc hay binh khí.
Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado.
But if, having gone forth from the home life into homelessness, he becomes an Arahant, a Fully Self-Enlightened One, one whose veil (of defilements) has been removed in the world.
Còn nếu từ bỏ gia đình để sống không gia đình, vị ấy sẽ là một bậc A-la-hán, một vị Chánh Đẳng Giác, đã mở toang màn che vô minh trong thế gian.
Ahaṃ kho pana, tāta ambaṭṭha, mantānaṃ dātā; tvaṃ mantānaṃ paṭiggahetā’’ti.
I, my dear Ambaṭṭha, am the giver of the Vedic texts; you are the receiver of the Vedic texts.”
Này con Ambaṭṭha, ta là người truyền dạy các bộ Veda; con là người tiếp nhận các bộ Veda.”
259. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho ambaṭṭho māṇavo brāhmaṇassa pokkharasātissa paṭissutvā uṭṭhāyāsanā brāhmaṇaṃ pokkharasātiṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā vaḷavārathamāruyha sambahulehi māṇavakehi saddhiṃ yena icchānaṅgalavanasaṇḍo tena pāyāsi.
“Yes, venerable sir,” Ambaṭṭha the young man assented to the brahmin Pokkharasāti, rose from his seat, saluted the brahmin Pokkharasāti, circumambulated him respectfully, mounted a chariot drawn by mares, and together with a number of young men, set out for the Icchānaṅgala forest grove.
259. “Vâng, thưa tôn giả,” – sau khi vâng lời Bà-la-môn Pokkharasāti, thanh niên Ambaṭṭha đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ Bà-la-môn Pokkharasāti, đi nhiễu hữu, rồi lên cỗ xe ngựa cái, cùng với nhiều thanh niên khác, đi đến khu rừng Iccānaṅgala.
Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikova ārāmaṃ pāvisi.
As far as the road allowed for a vehicle, he traveled by vehicle; then dismounting from the vehicle, he entered the park on foot.
Sau khi đi bằng xe đến hết đoạn đường có thể đi bằng xe, anh ta xuống xe và đi bộ vào khu vườn.
Tena kho pana samayena sambahulā bhikkhū abbhokāse caṅkamanti.
Now at that time, several bhikkhus were walking in the open air.
Vào lúc đó, có nhiều Tỳ-kheo đang đi kinh hành ngoài trời.
Atha kho ambaṭṭho māṇavo yena te bhikkhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā te bhikkhū etadavoca – ‘‘kahaṃ nu kho, bho, etarahi so bhavaṃ gotamo viharati?
Then Ambaṭṭha the young man approached those bhikkhus; having approached, he said to those bhikkhus: “Where, venerable sirs, does the venerable Gotama now reside?
Thế rồi, thanh niên Ambaṭṭha đi đến chỗ các Tỳ-kheo ấy; sau khi đến, anh ta nói với các Tỳ-kheo ấy rằng: “Thưa các tôn giả, hiện giờ vị Tôn giả Gotama ấy đang ở đâu?
Tañhi mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya idhūpasaṅkantā’’ti.
We have come here to see that venerable Gotama.”
Chúng tôi đến đây để được gặp vị Tôn giả Gotama ấy.”
260. Atha kho tesaṃ bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘ayaṃ kho ambaṭṭho māṇavo abhiññātakolañño ceva abhiññātassa ca brāhmaṇassa pokkharasātissa antevāsī.
Then it occurred to those bhikkhus: “This young man Ambaṭṭha is of a well-known family, and he is a pupil of the well-known brahmin Pokkharasāti.
260. Thế rồi, các Tỳ-kheo ấy nghĩ: “Thanh niên Ambaṭṭha này là con của một gia đình danh tiếng, và là đệ tử của Bà-la-môn Pokkharasāti danh tiếng.
Agaru kho pana bhagavato evarūpehi kulaputtehi saddhiṃ kathāsallāpo hotī’’ti.
And the Blessed One is not burdened by conversing with such young men of good families.”
Đức Thế Tôn không ngại trò chuyện với những thanh niên thuộc gia đình như vậy.”
Te ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavocuṃ – ‘‘eso ambaṭṭha vihāro saṃvutadvāro, tena appasaddo upasaṅkamitvā ataramāno āḷindaṃ pavisitvā ukkāsitvā aggaḷaṃ ākoṭehi, vivarissati te bhagavā dvāra’’nti.
They said to Ambaṭṭha the young man: “That monastery has a closed door, Ambaṭṭha. Approach it quietly, without hurrying, enter the porch, clear your throat, and knock on the bolt. The Blessed One will open the door for you.”
Các vị ấy nói với thanh niên Ambaṭṭha rằng: “Này Ambaṭṭha, kia là tịnh xá đã đóng cửa, hãy đi đến đó một cách nhẹ nhàng, không vội vã, vào hành lang, ho nhẹ rồi gõ chốt cửa, Đức Thế Tôn sẽ mở cửa cho con.”
261. Atha kho ambaṭṭho māṇavo yena so vihāro saṃvutadvāro, tena appasaddo upasaṅkamitvā ataramāno āḷindaṃ pavisitvā ukkāsitvā aggaḷaṃ ākoṭesi.
Then Ambaṭṭha the young man quietly approached that monastery with the closed door, entered the porch without hurrying, cleared his throat, and knocked on the bolt.
261. Thế rồi, thanh niên Ambaṭṭha đi đến tịnh xá đã đóng cửa ấy một cách nhẹ nhàng, không vội vã, vào hành lang, ho nhẹ rồi gõ chốt cửa.
Vivari bhagavā dvāraṃ.
The Blessed One opened the door.
Đức Thế Tôn mở cửa.
Pāvisi ambaṭṭho māṇavo.
Ambaṭṭha the young man entered.
Thanh niên Ambaṭṭha bước vào.
Māṇavakāpi pavisitvā bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
The young men also entered and exchanged greetings with the Blessed One, and having concluded their courteous and amiable talk, they sat down to one side.
Các thanh niên khác cũng bước vào, chào hỏi Đức Thế Tôn, sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật và đáng nhớ, họ ngồi xuống một bên.
Ambaṭṭho pana māṇavo caṅkamantopi nisinnena bhagavatā kañci kañci* kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāreti, ṭhitopi nisinnena bhagavatā kiñci kiñci kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāreti.
But Ambaṭṭha the young man exchanged some courteous talk with the Blessed One, who was seated, while he himself was walking, and also exchanged some courteous talk with the Blessed One, who was seated, while he himself was standing.
Còn thanh niên Ambaṭṭha, dù đang đi kinh hành, vẫn trò chuyện đôi điều đáng nhớ với Đức Thế Tôn đang ngồi; dù đang đứng, vẫn trò chuyện đôi điều đáng nhớ với Đức Thế Tôn đang ngồi.
263. ‘‘No hidaṃ, bho gotama.
“No indeed, venerable Gotama.
263. “Không phải vậy, thưa tôn giả Gotama.
Gacchanto vā hi, bho gotama, gacchantena brāhmaṇo brāhmaṇena saddhiṃ sallapitumarahati, ṭhito vā hi, bho gotama, ṭhitena brāhmaṇo brāhmaṇena saddhiṃ sallapitumarahati, nisinno vā hi, bho gotama, nisinnena brāhmaṇo brāhmaṇena saddhiṃ sallapitumarahati, sayāno vā hi, bho gotama, sayānena brāhmaṇo brāhmaṇena saddhiṃ sallapitumarahati.
For, venerable Gotama, a brahmin walking is fit to converse with a brahmin walking; a brahmin standing is fit to converse with a brahmin standing; a brahmin seated is fit to converse with a brahmin seated; a brahmin lying down is fit to converse with a brahmin lying down.
Thưa tôn giả Gotama, một Bà-la-môn đang đi thì có thể trò chuyện với một Bà-la-môn đang đi; thưa tôn giả Gotama, một Bà-la-môn đang đứng thì có thể trò chuyện với một Bà-la-môn đang đứng; thưa tôn giả Gotama, một Bà-la-môn đang ngồi thì có thể trò chuyện với một Bà-la-môn đang ngồi; thưa tôn giả Gotama, một Bà-la-môn đang nằm thì có thể trò chuyện với một Bà-la-môn đang nằm.
Ye ca kho te, bho gotama, muṇḍakā samaṇakā ibbhā kaṇhā* bandhupādāpaccā, tehipi me saddhiṃ evaṃ kathāsallāpo hoti, yathariva bhotā gotamenā’’ti.
But with those shaven-headed ascetics, these low-born dark offspring of the Brahma’s foot, I converse just as with the venerable Gotama.”
Còn những vị Sa-môn đầu trọc, hạ tiện, đen đúa, sinh ra từ chân của Brahma, thì con trò chuyện với họ như con trò chuyện với tôn giả Gotama đây vậy.”
‘‘Atthikavato kho pana te, ambaṭṭha, idhāgamanaṃ ahosi, yāyeva kho panatthāya āgaccheyyātha* , tameva atthaṃ sādhukaṃ manasi kareyyātha* .
“Your coming here, Ambaṭṭha, was for a purpose; for whatever purpose you came, you should keep that purpose firmly in mind.
“Này Ambaṭṭha, con đến đây có mục đích, vậy con hãy ghi nhớ kỹ mục đích mà con đã đến đây.
Avusitavāyeva kho pana bho ayaṃ ambaṭṭho māṇavo vusitamānī kimaññatra avusitattā’’ti.
This young man Ambaṭṭha, venerable sirs, has not completed his training, yet he considers himself to have completed it; what else is this but his incompletion of training?”
Này các bạn, thanh niên Ambaṭṭha này chưa học xong mà cứ tưởng mình đã học xong, còn gì khác ngoài việc chưa học xong?”
264. Atha kho ambaṭṭho māṇavo bhagavatā avusitavādena vuccamāno kupito anattamano bhagavantaṃyeva khuṃsento bhagavantaṃyeva vambhento bhagavantaṃyeva upavadamāno – ‘‘samaṇo ca me, bho, gotamo pāpito bhavissatī’’ti bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘caṇḍā, bho gotama, sakyajāti; pharusā, bho gotama, sakyajāti; lahusā, bho gotama, sakyajāti; bhassā, bho gotama, sakyajāti; ibbhā santā ibbhā samānā na brāhmaṇe sakkaronti, na brāhmaṇe garuṃ karonti* , na brāhmaṇe mānenti, na brāhmaṇe pūjenti, na brāhmaṇe apacāyanti.
Then Ambaṭṭha the young man, being addressed by the Blessed One as one who had not completed his training, became angry and displeased, and wishing to insult the Blessed One, to belittle the Blessed One, and to disparage the Blessed One, he thought: “I will cause the recluse Gotama to be blamed,” and he said to the Blessed One: “The Sakyan race, venerable Gotama, is fierce; the Sakyan race, venerable Gotama, is harsh; the Sakyan race, venerable Gotama, is light-minded; the Sakyan race, venerable Gotama, is garrulous; though they are low-born, being low-born, they do not honor brahmins, do not revere brahmins, do not esteem brahmins, do not worship brahmins, do not pay homage to brahmins.
264. Thế rồi, khi bị Đức Thế Tôn nói là “chưa học xong”, thanh niên Ambaṭṭha tức giận, không vui, vừa lăng mạ Đức Thế Tôn, vừa khinh thường Đức Thế Tôn, vừa chỉ trích Đức Thế Tôn, vừa nghĩ: “Sa-môn Gotama sẽ bị ta làm cho xấu hổ đây!” – anh ta nói với Đức Thế Tôn rằng: “Thưa tôn giả Gotama, dòng tộc Sakya thật hung dữ; thưa tôn giả Gotama, dòng tộc Sakya thật thô lỗ; thưa tôn giả Gotama, dòng tộc Sakya thật khinh suất; thưa tôn giả Gotama, dòng tộc Sakya thật lắm lời; dù là những người hạ tiện, họ vẫn không tôn trọng Bà-la-môn, không kính trọng Bà-la-môn, không quý trọng Bà-la-môn, không cúng dường Bà-la-môn, không cung kính Bà-la-môn.
Tayidaṃ, bho gotama, nacchannaṃ, tayidaṃ nappatirūpaṃ, yadime sakyā ibbhā santā ibbhā samānā na brāhmaṇe sakkaronti, na brāhmaṇe garuṃ karonti, na brāhmaṇe mānenti, na brāhmaṇe pūjenti, na brāhmaṇe apacāyantī’’ti.
This, venerable Gotama, is not fitting, this is not proper, that these Sakyans, being low-born, being low-born, do not honor brahmins, do not revere brahmins, do not esteem brahmins, do not worship brahmins, do not pay homage to brahmins.”
Thưa tôn giả Gotama, điều này thật không hợp, điều này thật không xứng đáng, khi những người Sakya này, dù là hạ tiện, vẫn không tôn trọng Bà-la-môn, không kính trọng Bà-la-môn, không quý trọng Bà-la-môn, không cúng dường Bà-la-môn, không cung kính Bà-la-môn.”
Itiha ambaṭṭho māṇavo idaṃ paṭhamaṃ sakyesu ibbhavādaṃ nipātesi.
Thus Ambaṭṭha the young man made this first accusation of being low-born against the Sakyans.
Như vậy, thanh niên Ambaṭṭha đã đưa ra lời chỉ trích đầu tiên về tầng lớp thấp kém đối với dòng tộc Sakya.
265. ‘‘Kiṃ pana te, ambaṭṭha, sakyā aparaddhu’’nti?
“But what, Ambaṭṭha, did the Sakyans do wrong to you?”
265. “Này Ambaṭṭha, dòng tộc Sakya đã làm gì sai với con vậy?”
‘‘Ekamidāhaṃ, bho gotama, samayaṃ ācariyassa brāhmaṇassa pokkharasātissa kenacideva karaṇīyena kapilavatthuṃ agamāsiṃ.
“On one occasion, venerable Gotama, I went to Kapilavatthu for some business of my teacher, the brahmin Pokkharasāti.
“Thưa tôn giả Gotama, có một lần, con đã đi đến Kapilavatthu vì một việc cần thiết của thầy con, Bà-la-môn Pokkharasāti.
Yena sakyānaṃ sandhāgāraṃ tenupasaṅkamiṃ.
I approached the Sakyans’ assembly hall.
Con đã đi đến hội trường của dòng tộc Sakya.
Tena kho pana samayena sambahulā sakyā ceva sakyakumārā ca sandhāgāre* uccesu āsanesu nisinnā honti aññamaññaṃ aṅgulipatodakehi* sañjagghantā saṃkīḷantā, aññadatthu mamaññeva maññe anujagghantā, na maṃ koci āsanenapi nimantesi.
At that time, many Sakyans and Sakyan princes were sitting in the assembly hall on high seats, poking each other with their fingers, laughing loudly, and frolicking. I thought they were laughing at me in particular, and no one even offered me a seat.
Vào lúc đó, rất nhiều người Sakya và các hoàng tử Sakya đang ngồi trên những chỗ ngồi cao trong hội trường, chọc ghẹo nhau bằng ngón tay, cười đùa và vui chơi, tôi nghĩ rằng họ chỉ cười nhạo tôi, không một ai mời tôi một chỗ ngồi.
Tayidaṃ, bho gotama, nacchannaṃ, tayidaṃ nappatirūpaṃ, yadime sakyā ibbhā santā ibbhā samānā na brāhmaṇe sakkaronti, na brāhmaṇe garuṃ karonti, na brāhmaṇe mānenti, na brāhmaṇe pūjenti, na brāhmaṇe apacāyantī’’ti.
“This is not proper, good Gotama, this is not fitting, that these Sakyans, being of the ibbha class, do not honor brahmins, do not treat brahmins with respect, do not revere brahmins, do not worship brahmins, and do not show deference to brahmins.”
Thưa Tôn giả Gotama, điều đó thật không xứng đáng, điều đó thật không thích hợp, rằng những người Sakya này, vốn là những người ibbha, lại không tôn kính, không trọng vọng, không kính trọng, không cúng dường, không cung kính các Bà-la-môn.
Itiha ambaṭṭho māṇavo idaṃ dutiyaṃ sakyesu ibbhavādaṃ nipātesi.
Thus, the young man Ambaṭṭha hurled this second 'ibbha' accusation against the Sakyans.
Như vậy, Bà-la-môn Ambaṭṭha đã lần thứ hai đưa ra lời buộc tội ibbha đối với người Sakya.
266. ‘‘Laṭukikāpi kho, ambaṭṭha, sakuṇikā sake kulāvake kāmalāpinī hoti.
“Ambaṭṭha, even a small quail can speak as it wishes in its own nest.
266. “Này Ambaṭṭha, ngay cả một con chim sẻ nhỏ cũng hót líu lo theo ý muốn trong tổ của nó.
Sakaṃ kho panetaṃ, ambaṭṭha, sakyānaṃ yadidaṃ kapilavatthuṃ, nārahatāyasmā ambaṭṭho imāya appamattāya abhisajjitu’’nti.
This Kapilavatthu, Ambaṭṭha, is their own; Venerable Ambaṭṭha should not be so excessively angry over such a trifle.”
Này Ambaṭṭha, Kapilavatthu này là của người Sakya; Tôn giả Ambaṭṭha không nên quá cố chấp vì một lỗi nhỏ này.”
‘‘Cattārome, bho gotama, vaṇṇā – khattiyā brāhmaṇā vessā suddā.
“Good Gotama, there are these four castes: Khattiyas, brahmins, Vessas, and Suddas.
“Thưa Tôn giả Gotama, có bốn giai cấp này: Kṣatriya, Bà-la-môn, Vaiśya, Śūdra.
Imesañhi, bho gotama, catunnaṃ vaṇṇānaṃ tayo vaṇṇā – khattiyā ca vessā ca suddā ca – aññadatthu brāhmaṇasseva paricārakā sampajjanti.
Of these four castes, good Gotama, three castes—Khattiyas, Vessas, and Suddas—are, in fact, but servants to the brahmins.
Trong bốn giai cấp này, thưa Tôn giả Gotama, ba giai cấp—Kṣatriya, Vaiśya và Śūdra—chỉ là những người phục vụ cho Bà-la-môn mà thôi.
Tayidaṃ, bho gotama, nacchannaṃ, tayidaṃ nappatirūpaṃ, yadime sakyā ibbhā santā ibbhā samānā na brāhmaṇe sakkaronti, na brāhmaṇe garuṃ karonti, na brāhmaṇe mānenti, na brāhmaṇe pūjenti, na brāhmaṇe apacāyantī’’ti.
This is not proper, good Gotama, this is not fitting, that these Sakyans, being of the ibbha class, do not honor brahmins, do not treat brahmins with respect, do not revere brahmins, do not worship brahmins, and do not show deference to brahmins.”
Thưa Tôn giả Gotama, điều đó thật không xứng đáng, điều đó thật không thích hợp, rằng những người Sakya này, vốn là những người ibbha, lại không tôn kính, không trọng vọng, không kính trọng, không cúng dường, không cung kính các Bà-la-môn.”
Itiha ambaṭṭho māṇavo idaṃ tatiyaṃ sakyesu ibbhavādaṃ nipātesi.
Thus, the young man Ambaṭṭha hurled this third 'ibbha' accusation against the Sakyans.
Như vậy, Bà-la-môn Ambaṭṭha đã lần thứ ba đưa ra lời buộc tội ibbha đối với người Sakya.
267. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘atibāḷhaṃ kho ayaṃ ambaṭṭho māṇavo sakyesu ibbhavādena nimmādeti, yaṃnūnāhaṃ gottaṃ puccheyya’’nti.
Then it occurred to the Blessed One: “This young man Ambaṭṭha insults the Sakyans too strongly with his 'ibbha' accusation. Why don't I ask about his lineage?”
267. Lúc đó, Đức Thế Tôn nghĩ: “Bà-la-môn Ambaṭṭha này đã quá gay gắt khi hạ thấp người Sakya bằng lời buộc tội ibbha. Ta nên hỏi về dòng họ của hắn.”
Atha kho bhagavā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘kathaṃ gottosi, ambaṭṭhā’’ti?
Then the Blessed One said to the young man Ambaṭṭha, “What is your lineage, Ambaṭṭha?”
Rồi Đức Thế Tôn nói với Bà-la-môn Ambaṭṭha: “Này Ambaṭṭha, dòng họ của ngươi là gì?”
‘‘Kaṇhāyanohamasmi, bho gotamā’’ti.
“I am of the Kaṇhāyana lineage, good Gotama.”
“Thưa Tôn giả Gotama, tôi thuộc dòng Kaṇhāyana.”
Porāṇaṃ kho pana te ambaṭṭha mātāpettikaṃ nāmagottaṃ anussarato ayyaputtā sakyā bhavanti; dāsiputto tvamasi sakyānaṃ.
“However, Ambaṭṭha, if one traces back your ancient maternal and paternal lineage name, the Sakyans are your masters' sons; you are the son of a Sakyan slave woman.
“Này Ambaṭṭha, khi truy nguyên dòng họ cha mẹ xa xưa của ngươi, người Sakya là tổ tiên của ngươi; ngươi là con trai của nữ tỳ của người Sakya.
Sakyā kho pana, ambaṭṭha, rājānaṃ okkākaṃ pitāmahaṃ dahanti.
The Sakyans, Ambaṭṭha, consider King Okkāka their ancestor.
Này Ambaṭṭha, người Sakya gọi Vua Okkāka là ông nội.
‘‘Bhūtapubbaṃ, ambaṭṭha, rājā okkāko yā sā mahesī piyā manāpā, tassā puttassa rajjaṃ pariṇāmetukāmo jeṭṭhakumāre raṭṭhasmā pabbājesi – okkāmukhaṃ karakaṇḍaṃ* hatthinikaṃ sinisūraṃ* .
“Formerly, Ambaṭṭha, King Okkāka, wishing to confer the kingship upon the son of his beloved and pleasing chief consort, banished his elder princes—Okkāmukha, Karakaṇḍa, Hatthinika, and Sinisūra—from the country.
“Này Ambaṭṭha, thuở xưa, Vua Okkāka, vì muốn truyền ngôi cho con trai của vị hoàng hậu yêu quý và được lòng, đã trục xuất các hoàng tử lớn khỏi vương quốc: Okkāmukha, Karakaṇḍa, Hatthinika, Sinisūra.
Te raṭṭhasmā pabbājitā himavantapasse pokkharaṇiyā tīre mahāsākasaṇḍo, tattha vāsaṃ kappesuṃ.
Having been banished from the country, they settled on the bank of a pond in a great Sāka grove on the slopes of the Himalayas.
Bị trục xuất khỏi vương quốc, họ đã định cư bên bờ một hồ nước lớn, gần một khu rừng sāla rộng lớn ở sườn núi Hy Mã Lạp Sơn.
Te jātisambhedabhayā sakāhi bhaginīhi saddhiṃ saṃvāsaṃ kappesuṃ.
Out of fear of intermixing their lineage, they cohabited with their own sisters.
Vì sợ pha tạp dòng dõi, họ đã chung sống với các chị em gái của mình.
‘‘Atha kho, ambaṭṭha, rājā okkāko amacce pārisajje āmantesi – ‘kahaṃ nu kho, bho, etarahi kumārā sammantī’ti?
“Then, Ambaṭṭha, King Okkāka addressed his ministers and courtiers, ‘Where, good sirs, are the princes residing now?’
“Này Ambaṭṭha, rồi Vua Okkāka hỏi các đại thần và cận thần: ‘Này các khanh, bây giờ các hoàng tử đang ở đâu?’
‘Atthi, deva, himavantapasse pokkharaṇiyā tīre mahāsākasaṇḍo, tatthetarahi kumārā sammanti.
‘Sire, there is a great Sāka grove on the bank of a pond on the slopes of the Himalayas, and the princes are residing there now.
‘Thưa Đại vương, hiện nay các hoàng tử đang ở bên bờ một hồ nước lớn, gần một khu rừng sāla rộng lớn ở sườn núi Hy Mã Lạp Sơn.
Te jātisambhedabhayā sakāhi bhaginīhi saddhiṃ saṃvāsaṃ kappentī’ti.
Out of fear of intermixing their lineage, they are cohabiting with their own sisters.’
Vì sợ pha tạp dòng dõi, họ đang chung sống với các chị em gái của mình.’
Atha kho, ambaṭṭha, rājā okkāko udānaṃ udānesi – ‘sakyā vata, bho, kumārā, paramasakyā vata, bho, kumārā’ti.
Then, Ambaṭṭha, King Okkāka uttered this inspired utterance: ‘Indeed, the princes are Sakyans! Indeed, the princes are supremely Sakyan!’
Này Ambaṭṭha, rồi Vua Okkāka đã thốt lên lời cảm thán: ‘Chao ôi, các hoàng tử thật là Sakya! Chao ôi, các hoàng tử thật là Sakya tối thượng!’
Tadagge kho pana ambaṭṭha sakyā paññāyanti; so ca nesaṃ pubbapuriso.
From that time onwards, Ambaṭṭha, they became known as Sakyans; and that King Okkāka was their earliest ancestor.
Này Ambaṭṭha, từ đó trở đi, họ được gọi là Sakya; và đó là tổ tiên của họ.
‘‘Rañño kho pana, ambaṭṭha, okkākassa disā nāma dāsī ahosi.
“Furthermore, Ambaṭṭha, King Okkāka had a slave woman named Disā.
“Này Ambaṭṭha, Vua Okkāka có một nữ tỳ tên là Disā.
Sā kaṇhaṃ nāma* janesi.
She gave birth to a son named Kaṇha.
Cô ta đã sinh ra một đứa con tên là Kaṇha.
Jāto kaṇho pabyāhāsi – ‘dhovatha maṃ, amma, nahāpetha maṃ amma, imasmā maṃ asucismā parimocetha, atthāya vo bhavissāmī’ti.
As soon as he was born, Kaṇha cried out, ‘Mother, wash me! Mother, bathe me! Release me from this impurity! I will be of use to you!’
Khi Kaṇha sinh ra, nó đã nói lớn: ‘Mẹ ơi, hãy rửa cho con, mẹ ơi, hãy tắm cho con, hãy giải thoát con khỏi sự ô uế này, con sẽ hữu ích cho mẹ!’
Yathā kho pana ambaṭṭha etarahi manussā pisāce disvā ‘pisācā’ti sañjānanti; evameva kho, ambaṭṭha, tena kho pana samayena manussā pisāce ‘kaṇhā’ti sañjānanti.
Just as people nowadays, Ambaṭṭha, recognize pisācas when they see them, so too, Ambaṭṭha, at that time, people recognized pisācas as ‘Kaṇhas’.
Này Ambaṭṭha, giống như bây giờ người ta nhìn thấy pisāca (quỷ) và nhận biết là ‘pisāca’; cũng vậy, này Ambaṭṭha, vào thời đó, người ta nhìn thấy pisāca và nhận biết là ‘Kaṇha’.
Te evamāhaṃsu – ‘ayaṃ jāto pabyāhāsi, kaṇho jāto, pisāco jāto’ti.
They said, ‘This one, as soon as he was born, cried out! A Kaṇha is born! A pisāca is born!’
Họ nói: ‘Đứa bé này sinh ra đã nói lớn, Kaṇha đã sinh ra, pisāca đã sinh ra!’
Tadagge kho pana, ambaṭṭha kaṇhāyanā paññāyanti, so ca kaṇhāyanānaṃ pubbapuriso.
From that time onwards, Ambaṭṭha, they became known as Kaṇhāyanas; and that Kaṇha was the earliest ancestor of the Kaṇhāyanas.
Này Ambaṭṭha, từ đó trở đi, họ được gọi là Kaṇhāyana; và đó là tổ tiên của dòng Kaṇhāyana.
Iti kho te, ambaṭṭha, porāṇaṃ mātāpettikaṃ nāmagottaṃ anussarato ayyaputtā sakyā bhavanti, dāsiputto tvamasi sakyāna’’nti.
Thus, Ambaṭṭha, if one traces back your ancient maternal and paternal lineage name, the Sakyans are your masters' sons; you are the son of a Sakyan slave woman.”
Như vậy, này Ambaṭṭha, khi truy nguyên dòng họ cha mẹ xa xưa của ngươi, người Sakya là tổ tiên của ngươi; ngươi là con trai của nữ tỳ của người Sakya.”
268. Evaṃ vutte, te māṇavakā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘mā bhavaṃ gotamo ambaṭṭhaṃ atibāḷhaṃ dāsiputtavādena nimmādesi.
When this was said, those young men said to the Blessed One, “Let the good Gotama not insult Ambaṭṭha so strongly with the accusation of being a slave-born.
268. Khi Đức Thế Tôn nói như vậy, các Bà-la-môn trẻ ấy thưa với Đức Thế Tôn: “Xin Tôn giả Gotama đừng quá gay gắt hạ thấp Ambaṭṭha bằng lời buộc tội là con trai của nữ tỳ.
Sujāto ca, bho gotama ambaṭṭho māṇavo, kulaputto ca ambaṭṭho māṇavo, bahussuto ca ambaṭṭho māṇavo, kalyāṇavākkaraṇo ca ambaṭṭho māṇavo, paṇḍito ca ambaṭṭho māṇavo, pahoti ca ambaṭṭho māṇavo bhotā gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetu’’nti.
The young man Ambaṭṭha, good Gotama, is well-born; the young man Ambaṭṭha is of a good family; the young man Ambaṭṭha is learned; the young man Ambaṭṭha has pleasant speech; the young man Ambaṭṭha is wise; and the young man Ambaṭṭha is capable of discussing this matter with the good Gotama.”
Thưa Tôn giả Gotama, Bà-la-môn Ambaṭṭha là người sinh ra tốt đẹp, là con nhà quý tộc, là người học rộng, là người có lời nói tốt đẹp, là người thông thái, và Bà-la-môn Ambaṭṭha có khả năng tranh luận với Tôn giả Gotama về vấn đề này.”
269. Atha kho bhagavā te māṇavake etadavoca – ‘‘sace kho tumhākaṃ māṇavakānaṃ evaṃ hoti – ‘dujjāto ca ambaṭṭho māṇavo, akulaputto ca ambaṭṭho māṇavo, appassuto ca ambaṭṭho māṇavo, akalyāṇavākkaraṇo ca ambaṭṭho māṇavo, duppañño ca ambaṭṭho māṇavo, na ca pahoti ambaṭṭho māṇavo samaṇena gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetu’nti, tiṭṭhatu ambaṭṭho māṇavo, tumhe mayā saddhiṃ mantavho asmiṃ vacane.
Then the Blessed One said to those young men, “If you young men think thus: ‘The young man Ambaṭṭha is ill-born, the young man Ambaṭṭha is not of a good family, the young man Ambaṭṭha is unlearned, the young man Ambaṭṭha has unpleasant speech, the young man Ambaṭṭha is unwise, and the young man Ambaṭṭha is not capable of discussing this matter with the recluse Gotama,’ then let the young man Ambaṭṭha stay quiet, and you yourselves may discuss this matter with me.
269. Rồi Đức Thế Tôn nói với các Bà-la-môn trẻ ấy: “Nếu các ngươi, những Bà-la-môn trẻ, nghĩ rằng: ‘Bà-la-môn Ambaṭṭha là người sinh ra không tốt đẹp, là con nhà không quý tộc, là người học ít, là người có lời nói không tốt đẹp, là người kém thông minh, và Bà-la-môn Ambaṭṭha không có khả năng tranh luận với Sa-môn Gotama về vấn đề này’, thì hãy để Bà-la-môn Ambaṭṭha ở lại đó, còn các ngươi hãy tranh luận với Ta về vấn đề này.
Sace pana tumhākaṃ māṇavakānaṃ evaṃ hoti – ‘sujāto ca ambaṭṭho māṇavo, kulaputto ca ambaṭṭho māṇavo, bahussuto ca ambaṭṭho māṇavo, kalyāṇavākkaraṇo ca ambaṭṭho māṇavo, paṇḍito ca ambaṭṭho māṇavo, pahoti ca ambaṭṭho māṇavo samaṇena gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetu’nti, tiṭṭhatha tumhe; ambaṭṭho māṇavo mayā saddhiṃ paṭimantetū’’ti.
But if you young men think thus: ‘The young man Ambaṭṭha is well-born, the young man Ambaṭṭha is of a good family, the young man Ambaṭṭha is learned, the young man Ambaṭṭha has pleasant speech, the young man Ambaṭṭha is wise, and the young man Ambaṭṭha is capable of discussing this matter with the recluse Gotama,’ then you yourselves may stay quiet; let the young man Ambaṭṭha discuss this matter with me.”
Nhưng nếu các ngươi, những Bà-la-môn trẻ, nghĩ rằng: ‘Bà-la-môn Ambaṭṭha là người sinh ra tốt đẹp, là con nhà quý tộc, là người học rộng, là người có lời nói tốt đẹp, là người thông thái, và Bà-la-môn Ambaṭṭha có khả năng tranh luận với Sa-môn Gotama về vấn đề này’, thì các ngươi hãy ở lại đó; hãy để Bà-la-môn Ambaṭṭha tranh luận với Ta.”
‘‘Sujāto ca, bho gotama, ambaṭṭho māṇavo, kulaputto ca ambaṭṭho māṇavo, bahussuto ca ambaṭṭho māṇavo, kalyāṇavākkaraṇo ca ambaṭṭho māṇavo, paṇḍito ca ambaṭṭho māṇavo, pahoti ca ambaṭṭho māṇavo bhotā gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetuṃ, tuṇhī mayaṃ bhavissāma, ambaṭṭho māṇavo bhotā gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetū’’ti.
“The young man Ambaṭṭha, good Gotama, is well-born, the young man Ambaṭṭha is of a good family, the young man Ambaṭṭha is learned, the young man Ambaṭṭha has pleasant speech, the young man Ambaṭṭha is wise, and the young man Ambaṭṭha is capable of discussing this matter with the good Gotama. We will remain silent; let the young man Ambaṭṭha discuss this matter with the good Gotama.”
“Thưa Tôn giả Gotama, Bà-la-môn Ambaṭṭha là người sinh ra tốt đẹp, là con nhà quý tộc, là người học rộng, là người có lời nói tốt đẹp, là người thông thái, và Bà-la-môn Ambaṭṭha có khả năng tranh luận với Tôn giả Gotama về vấn đề này. Chúng tôi sẽ im lặng, hãy để Bà-la-môn Ambaṭṭha tranh luận với Tôn giả Gotama về vấn đề này.”
270. Atha kho bhagavā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ kho pana te, ambaṭṭha, sahadhammiko pañho āgacchati, akāmā byākātabbo.
Then the Blessed One said to the young man Ambaṭṭha, “Ambaṭṭha, this is a question in accordance with the Dhamma that has come to you; you must answer it against your will.
270. Rồi Đức Thế Tôn nói với Bà-la-môn Ambaṭṭha: “Này Ambaṭṭha, câu hỏi về Pháp này đang đến với ngươi, ngươi phải trả lời dù muốn hay không.
Sace tvaṃ na byākarissasi, aññena vā aññaṃ paṭicarissasi, tuṇhī vā bhavissasi, pakkamissasi vā ettheva te sattadhā muddhā phalissati.
If you do not answer, or answer differently, or remain silent, or depart, your head will split into seven pieces right here.”
Nếu ngươi không trả lời, hoặc trả lời sai lạc, hoặc im lặng, hoặc bỏ đi, thì đầu ngươi sẽ vỡ thành bảy mảnh ngay tại đây.”
Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, kinti te sutaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ kutopabhutikā kaṇhāyanā, ko ca kaṇhāyanānaṃ pubbapuriso’’ti?
“What do you think, Ambaṭṭha? What have you heard the elder, aged Brahmins, your teachers and teachers’ teachers, saying: ‘From whom did the Kaṇhāyana lineage originate, and who was the first man of the Kaṇhāyanas’?”
"Này Ambaṭṭha, ngươi nghĩ sao? Ngươi đã từng nghe các vị Bà-la-môn trưởng lão, tôn kính, các bậc thầy và các bậc thầy của thầy ngươi nói rằng dòng dõi Kaṇhāyana bắt nguồn từ đâu, và ai là tổ tiên đầu tiên của dòng dõi Kaṇhāyana?"
Evaṃ vutte, ambaṭṭho māṇavo tuṇhī ahosi.
When this was said, Ambaṭṭha the student remained silent.
Khi được hỏi như vậy, thanh niên Ambaṭṭha im lặng.
Dutiyampi kho bhagavā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, kinti te sutaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ kutopabhutikā kaṇhāyanā, ko ca kaṇhāyanānaṃ pubbapuriso’’ti?
For a second time, the Blessed One said to Ambaṭṭha the student: “What do you think, Ambaṭṭha? What have you heard the elder, aged Brahmins, your teachers and teachers’ teachers, saying: ‘From whom did the Kaṇhāyana lineage originate, and who was the first man of the Kaṇhāyanas’?”
Lần thứ hai, Thế Tôn lại nói với thanh niên Ambaṭṭha: "Này Ambaṭṭha, ngươi nghĩ sao? Ngươi đã từng nghe các vị Bà-la-môn trưởng lão, tôn kính, các bậc thầy và các bậc thầy của thầy ngươi nói rằng dòng dõi Kaṇhāyana bắt nguồn từ đâu, và ai là tổ tiên đầu tiên của dòng dõi Kaṇhāyana?"
Dutiyampi kho ambaṭṭho māṇavo tuṇhī ahosi.
For a second time, Ambaṭṭha the student remained silent.
Lần thứ hai, thanh niên Ambaṭṭha vẫn im lặng.
Atha kho bhagavā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘byākarohi dāni ambaṭṭha, na dāni, te tuṇhībhāvassa kālo.
Then the Blessed One said to Ambaṭṭha the student: “Answer now, Ambaṭṭha, for this is no longer the time for your silence.
Bấy giờ, Thế Tôn nói với thanh niên Ambaṭṭha: "Này Ambaṭṭha, bây giờ ngươi hãy trả lời đi, đây không phải là lúc để ngươi im lặng nữa.
Yo kho, ambaṭṭha, tathāgatena yāvatatiyakaṃ sahadhammikaṃ pañhaṃ puṭṭho na byākaroti, etthevassa sattadhā muddhā phalissatī’’ti.
Whoever, Ambaṭṭha, being questioned by the Tathāgata on a matter in accordance with the Dhamma for the third time, does not answer, right here his head will split into seven pieces.”
Này Ambaṭṭha, người nào được Như Lai hỏi một câu hỏi hợp Pháp đến ba lần mà không trả lời, thì ngay tại đây đầu của người ấy sẽ vỡ làm bảy mảnh."
271. Tena kho pana samayena vajirapāṇī yakkho mahantaṃ ayokūṭaṃ ādāya ādittaṃ sampajjalitaṃ sajotibhūtaṃ* ambaṭṭhassa māṇavassa upari vehāsaṃ ṭhito hoti – ‘‘sacāyaṃ ambaṭṭho māṇavo bhagavatā yāvatatiyakaṃ sahadhammikaṃ pañhaṃ puṭṭho na byākarissati, etthevassa sattadhā muddhaṃ phālessāmī’’ti.
271. Now at that time, Vajirapāṇī the yakkha, holding a great iron mace, blazing, burning, glowing, stood in the air above Ambaṭṭha the student, thinking: “If this Ambaṭṭha the student, being questioned by the Blessed One on a matter in accordance with the Dhamma for the third time, does not answer, right here I will split his head into seven pieces.”
Vào lúc ấy, Dạ-xoa Vajirapāṇī đang đứng trên không trung phía trên thanh niên Ambaṭṭha, tay cầm một cây chùy sắt lớn đang cháy rực, bốc lửa và sáng chói, với ý nghĩ: "Nếu thanh niên Ambaṭṭha được Thế Tôn hỏi một câu hỏi hợp Pháp đến ba lần mà không trả lời, thì ngay tại đây ta sẽ đập vỡ đầu hắn làm bảy mảnh."
Taṃ kho pana vajirapāṇiṃ yakkhaṃ bhagavā ceva passati ambaṭṭho ca māṇavo.
Both the Blessed One and Ambaṭṭha the student saw that yakkha, Vajirapāṇī.
Chỉ có Thế Tôn và thanh niên Ambaṭṭha nhìn thấy Dạ-xoa Vajirapāṇī ấy.
272. Atha kho ambaṭṭho māṇavo bhīto saṃviggo lomahaṭṭhajāto bhagavantaṃyeva tāṇaṃ gavesī bhagavantaṃyeva leṇaṃ gavesī bhagavantaṃyeva saraṇaṃ gavesī – upanisīditvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kimetaṃ* bhavaṃ gotamo āha?
272. Then Ambaṭṭha the student, frightened, agitated, with hair standing on end, seeking refuge in the Blessed One, seeking shelter in the Blessed One, seeking protection in the Blessed One—approached and sat down, and said to the Blessed One: “What is this that Master Gotama says?
Bấy giờ, thanh niên Ambaṭṭha sợ hãi, hoảng loạn, lông tóc dựng ngược, tìm kiếm sự che chở nơi Thế Tôn, tìm kiếm nơi ẩn náu nơi Thế Tôn, tìm kiếm nơi nương tựa nơi Thế Tôn. Anh ta đến gần, ngồi xuống và nói với Thế Tôn: "Bạch Tôn giả Gotama, ngài nói gì vậy?
Punabhavaṃ gotamo bravitū’’ti* .
Let Master Gotama say it again.”
Xin Tôn giả Gotama hãy nói lại lần nữa."
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, kinti te sutaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ kutopabhutikā kaṇhāyanā, ko ca kaṇhāyanānaṃ pubbapuriso’’ti?
“What do you think, Ambaṭṭha? What have you heard the elder, aged Brahmins, your teachers and teachers’ teachers, saying: ‘From whom did the Kaṇhāyana lineage originate, and who was the first man of the Kaṇhāyanas’?”
"Này Ambaṭṭha, ngươi nghĩ sao? Ngươi đã từng nghe các vị Bà-la-môn trưởng lão, tôn kính, các bậc thầy và các bậc thầy của thầy ngươi nói rằng dòng dõi Kaṇhāyana bắt nguồn từ đâu, và ai là tổ tiên đầu tiên của dòng dõi Kaṇhāyana?"
‘‘Evameva me, bho gotama, sutaṃ yatheva bhavaṃ gotamo āha.
“It is indeed as Master Gotama says, good Gotama.
"Bạch Tôn giả Gotama, đúng như Tôn giả Gotama đã nói, con đã nghe như vậy.
Tatopabhutikā kaṇhāyanā; so ca kaṇhāyanānaṃ pubbapuriso’’ti.
From that Kaṇha the Kaṇhāyana lineage originated; and he was the first man of the Kaṇhāyanas,” he replied.
Dòng dõi Kaṇhāyana bắt nguồn từ vị Kaṇha ấy; và vị ấy là tổ tiên đầu tiên của dòng dõi Kaṇhāyana."
273. Evaṃ vutte, te māṇavakā unnādino uccāsaddamahāsaddā ahesuṃ – ‘‘dujjāto kira, bho, ambaṭṭho māṇavo; akulaputto kira, bho, ambaṭṭho māṇavo; dāsiputto kira, bho, ambaṭṭho māṇavo sakyānaṃ.
273. When this was said, those students were noisy, shouting loudly with great clamor: “Indeed, friends, Ambaṭṭha the student is low-born! Indeed, friends, Ambaṭṭha the student is not of noble family! Indeed, friends, Ambaṭṭha the student is a slave’s son of the Sakyas!
Khi được nói như vậy, các thanh niên ấy liền ồn ào, la lớn: "Ôi chao, thanh niên Ambaṭṭha đúng là kẻ xuất thân thấp kém! Ôi chao, thanh niên Ambaṭṭha đúng là kẻ không thuộc dòng dõi cao quý! Ôi chao, thanh niên Ambaṭṭha đúng là con của một nữ nô lệ của dòng Sakya!
Ayyaputtā kira, bho, ambaṭṭhassa māṇavassa sakyā bhavanti.
Indeed, friends, the Sakyas are the masters’ sons of Ambaṭṭha the student!
Ôi chao, dòng Sakya đúng là những người chủ của thanh niên Ambaṭṭha!
Dhammavādiṃyeva kira mayaṃ samaṇaṃ gotamaṃ apasādetabbaṃ amaññimhā’’ti.
Indeed, we thought that the ascetic Gotama, a speaker of Dhamma, should be disparaged!”
Chúng ta đã lầm khi nghĩ rằng Sa-môn Gotama, người nói pháp, có thể bị chúng ta sỉ nhục!"
274. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘atibāḷhaṃ kho ime māṇavakā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ dāsiputtavādena nimmādenti, yaṃnūnāhaṃ parimoceyya’’nti.
274. Then it occurred to the Blessed One: “These students are truly disparaging Ambaṭṭha the student excessively with the charge of being a slave’s son; what if I were to free him from it?”
Bấy giờ, Thế Tôn nghĩ: "Các thanh niên này đang quá mức sỉ nhục thanh niên Ambaṭṭha bằng cách gọi hắn là con của nữ nô lệ. Ta nên giải thoát hắn khỏi điều này."
Atha kho bhagavā te māṇavake etadavoca – ‘‘mā kho tumhe, māṇavakā, ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ atibāḷhaṃ dāsiputtavādena nimmādetha.
Then the Blessed One said to those students: “Students, do not disparage Ambaṭṭha the student excessively with the charge of being a slave’s son.
Bấy giờ, Thế Tôn nói với các thanh niên ấy: "Này các thanh niên, các ngươi đừng quá mức sỉ nhục thanh niên Ambaṭṭha bằng cách gọi hắn là con của nữ nô lệ.
Uḷāro so kaṇho isi ahosi.
That Kaṇha was a great sage.
Vị đạo sĩ Kaṇha ấy là một bậc vĩ đại.
So dakkhiṇajanapadaṃ gantvā brahmamante adhīyitvā rājānaṃ okkākaṃ upasaṅkamitvā maddarūpiṃ dhītaraṃ yāci.
He went to the southern country, mastered the divine mantras, approached King Okkāka, and asked for his daughter, Maddarūpī.
Ông ấy đã đi đến vùng đất phía Nam, học thuộc lòng các thần chú của Phạm thiên, rồi đến gặp vua Okkāka và cầu xin công chúa Maddarūpī.
Tassa rājā okkāko – ‘ko nevaṃ re ayaṃ mayhaṃ dāsiputto samāno maddarūpiṃ dhītaraṃ yācatī’’’ ti, kupito anattamano khurappaṃ sannayhi* .
King Okkāka, being angry and displeased with him, thinking: ‘Who is this fellow, a slave’s son of mine, who asks for my daughter, Maddarūpī?’ fixed an arrow.
Vua Okkāka nổi giận và không hài lòng, nói: 'Tên này là ai mà là con của nữ nô lệ của ta lại dám cầu xin công chúa Maddarūpī?' rồi giương cung.
So taṃ khurappaṃ neva asakkhi muñcituṃ, no paṭisaṃharituṃ.
He was unable to release that arrow or to retract it.
Nhưng ông ấy không thể bắn mũi tên ra, cũng không thể thu mũi tên lại.
‘‘Atha kho, māṇavakā, amaccā pārisajjā kaṇhaṃ isiṃ upasaṅkamitvā etadavocuṃ – ‘sotthi, bhaddante* , hotu rañño; sotthi, bhaddante, hotu rañño’ti.
“Then, students, the ministers and courtiers approached Kaṇha the sage and said: ‘May there be peace for the king, venerable sir! May there be peace for the king, venerable sir!’
"Bấy giờ, này các thanh niên, các quan đại thần và các thành viên trong hội đồng đến gặp đạo sĩ Kaṇha và nói: 'Xin Tôn giả, chúc phúc cho nhà vua! Xin Tôn giả, chúc phúc cho nhà vua!'
‘Sotthi bhavissati rañño, api ca rājā yadi adho khurappaṃ muñcissati, yāvatā rañño vijitaṃ, ettāvatā pathavī undriyissatī’ti.
‘There will be peace for the king, but if the king releases the arrow downwards, as far as the king’s dominion extends, so far will the earth be overturned,’ he said.
Vị đạo sĩ nói: 'Nhà vua sẽ được an lành. Tuy nhiên, nếu nhà vua bắn mũi tên xuống đất, thì toàn bộ lãnh thổ của nhà vua sẽ bị nứt vỡ.'
‘Sotthi, bhaddante, hotu rañño, sotthi janapadassā’ti.
‘May there be peace for the king, venerable sir! May there be peace for the country!’ they said.
'Xin Tôn giả, chúc phúc cho nhà vua! Chúc phúc cho dân chúng!'
‘Sotthi bhavissati rañño, sotthi janapadassa, api ca rājā yadi uddhaṃ khurappaṃ muñcissati, yāvatā rañño vijitaṃ, ettāvatā satta vassāni devo na vassissatī’ti.
‘There will be peace for the king, peace for the country, but if the king releases the arrow upwards, as far as the king’s dominion extends, so far for seven years will rain not fall,’ he said.
Vị đạo sĩ nói: 'Nhà vua sẽ được an lành, dân chúng sẽ được an lành. Tuy nhiên, nếu nhà vua bắn mũi tên lên trời, thì trong bảy năm, mưa sẽ không rơi trên toàn bộ lãnh thổ của nhà vua.'
‘Sotthi, bhaddante, hotu rañño sotthi janapadassa devo ca vassatū’ti.
‘May there be peace for the king, venerable sir! May there be peace for the country, and may rain fall!’ they requested.
'Xin Tôn giả, chúc phúc cho nhà vua, chúc phúc cho dân chúng, và xin cho mưa rơi!'
‘Sotthi bhavissati rañño sotthi janapadassa devo ca vassissati, api ca rājā jeṭṭhakumāre khurappaṃ patiṭṭhāpetu, sotthi kumāro pallomo bhavissatī’ti.
‘There will be peace for the king, peace for the country, and rain will fall; but let the king place the arrow on his eldest son, and the prince will be well and without goosebumps,’ he said.
Vị đạo sĩ nói: 'Nhà vua sẽ được an lành, dân chúng sẽ được an lành, và mưa sẽ rơi. Tuy nhiên, nhà vua hãy đặt mũi tên lên các hoàng tử lớn tuổi, thì các hoàng tử sẽ được an lành và không bị nổi da gà.'
Atha kho, māṇavakā, amaccā okkākassa ārocesuṃ – ‘okkāko jeṭṭhakumāre khurappaṃ patiṭṭhāpetu.
Then, students, the ministers informed Okkāka: ‘Let Okkāka place the arrow on his eldest son.
Bấy giờ, này các thanh niên, các quan đại thần báo cho vua Okkāka: 'Xin nhà vua Okkāka hãy đặt mũi tên lên các hoàng tử lớn tuổi.
Sotthi kumāro pallomo bhavissatī’ti.
The prince will be well and without goosebumps.’
Các hoàng tử sẽ được an lành và không bị nổi da gà.'
Atha kho rājā okkāko jeṭṭhakumāre khurappaṃ patiṭṭhapesi, sotthi kumāro pallomo samabhavi.
Then King Okkāka placed the arrow on his eldest son, and the prince became well and without goosebumps.
Bấy giờ, vua Okkāka đặt mũi tên lên các hoàng tử lớn tuổi, và các hoàng tử được an lành, không bị nổi da gà.
Atha kho tassa rājā okkāko bhīto saṃviggo lomahaṭṭhajāto brahmadaṇḍena tajjito maddarūpiṃ dhītaraṃ adāsi.
Then King Okkāka, frightened, agitated, with hair standing on end, threatened by the divine punishment, gave his daughter, Maddarūpī, to him.
Bấy giờ, vua Okkāka sợ hãi, hoảng loạn, lông tóc dựng ngược, bị đe dọa bởi hình phạt của Phạm thiên, nên đã ban công chúa Maddarūpī cho vị đạo sĩ ấy.
Mā kho tumhe, māṇavakā, ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ atibāḷhaṃ dāsiputtavādena nimmādetha, uḷāro so kaṇho isi ahosī’’ti.
Do not, students, disparage Ambaṭṭha the student excessively with the charge of being a slave’s son, for that Kaṇha was a great sage.”
Này các thanh niên, các ngươi đừng quá mức sỉ nhục thanh niên Ambaṭṭha bằng cách gọi hắn là con của nữ nô lệ. Vị đạo sĩ Kaṇha ấy là một bậc vĩ đại."
275. Atha kho bhagavā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ āmantesi – ‘‘taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, idha khattiyakumāro brāhmaṇakaññāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappeyya, tesaṃ saṃvāsamanvāya putto jāyetha.
275. Then the Blessed One addressed Ambaṭṭha the student: “What do you think, Ambaṭṭha? Suppose a Khattiya prince were to live together with a Brahmin maiden, and a son were born from their cohabitation.
Bấy giờ, Thế Tôn gọi thanh niên Ambaṭṭha và nói: "Này Ambaṭṭha, ngươi nghĩ sao? Ở đây, một hoàng tử Sát-đế-lợi kết hôn với một thiếu nữ Bà-la-môn, và sau khi họ sống chung, một người con trai được sinh ra.
Yo so khattiyakumārena brāhmaṇakaññāya putto uppanno, api nu so labhetha brāhmaṇesu āsanaṃ vā udakaṃ vā’’ti?
Would that son, born to the Khattiya prince and the Brahmin maiden, obtain a seat or water among Brahmins?”
Người con trai ấy, được sinh ra bởi hoàng tử Sát-đế-lợi và thiếu nữ Bà-la-môn, có được chỗ ngồi hoặc nước uống trong giới Bà-la-môn không?"
‘‘Labhetha, bho gotama’’.
“He would, good Gotama.”
"Bạch Tôn giả Gotama, có được."
‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā bhojeyyuṃ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhune vā’’ti?
“Would Brahmins feed him at a death anniversary, or a ritual offering, or a sacrifice, or as a guest?”
"Các Bà-la-môn có cho người ấy ăn trong các buổi cúng dường, các lễ cúng cơm, các lễ tế hay các buổi chiêu đãi không?"
‘‘Bhojeyyuṃ, bho gotama’’.
“They would, good Gotama.”
"Bạch Tôn giả Gotama, có cho ăn."
‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā mante vāceyyuṃ vā no vā’’ti?
“Would Brahmins teach him mantras or not?”
"Các Bà-la-môn có dạy người ấy các thần chú không?"
‘‘Vāceyyuṃ, bho gotama’’.
“They would, good Gotama.”
"Bạch Tôn giả Gotama, có dạy."
‘‘Apinussa itthīsu āvaṭaṃ vā assa anāvaṭaṃ vā’’ti?
“Would he have access to women, or not?”
"Người ấy có bị cấm đoán hay không bị cấm đoán trong việc kết hôn với phụ nữ không?"
‘‘Anāvaṭaṃ hissa, bho gotama’’.
“He would indeed have access, good Gotama.”
"Bạch Tôn giả Gotama, người ấy không bị cấm đoán."
‘‘Apinu naṃ khattiyā khattiyābhisekena abhisiñceyyu’’nti?
“Would Khattiyas anoint him with the Khattiya anointing?”
"Các Sát-đế-lợi có tấn phong người ấy bằng lễ quán đảnh Sát-đế-lợi không?"
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
“No, good Gotama.”
"Bạch Tôn giả Gotama, không."
‘‘Taṃ kissa hetu’’?
“For what reason?”
"Vì sao vậy?"
‘‘Mātito hi, bho gotama, anupapanno’’ti.
“Because he is not perfectly descended from his mother’s side, good Gotama.”
"Bạch Tôn giả Gotama, bởi vì người ấy không thuần chủng từ phía mẹ."
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, idha brāhmaṇakumāro khattiyakaññāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappeyya, tesaṃ saṃvāsamanvāya putto jāyetha.
“What do you think, Ambaṭṭha? Suppose a Brahmin youth were to live together with a Khattiya maiden, and a son were born from their cohabitation.
"Này Ambaṭṭha, ngươi nghĩ sao? Ở đây, một thanh niên Bà-la-môn kết hôn với một thiếu nữ Sát-đế-lợi, và sau khi họ sống chung, một người con trai được sinh ra.
Yo so brāhmaṇakumārena khattiyakaññāya putto uppanno, apinu so labhetha brāhmaṇesu āsanaṃ vā udakaṃ vā’’ti?
Would that son, born to the Brahmin youth and the Khattiya maiden, obtain a seat or water among Brahmins?”
Người con trai ấy, được sinh ra bởi thanh niên Bà-la-môn và thiếu nữ Sát-đế-lợi, có được chỗ ngồi hoặc nước uống trong giới Bà-la-môn không?"
‘‘Labhetha, bho gotama’’.
“He would, good Gotama.”
"Bạch Tôn giả Gotama, có được."
‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā bhojeyyuṃ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhune vā’’ti?
“Would Brahmins feed him at a death anniversary, or a ritual offering, or a sacrifice, or as a guest?”
"Các Bà-la-môn có cho người ấy ăn trong các buổi cúng dường, các lễ cúng cơm, các lễ tế hay các buổi chiêu đãi không?"
‘‘Bhojeyyuṃ, bho gotama’’.
“They would, good Gotama.”
"Bạch Tôn giả Gotama, có cho ăn."
‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā mante vāceyyuṃ vā no vā’’ti?
“Would Brahmins teach him mantras or not?”
"Các Bà-la-môn có dạy người ấy các thần chú không?"
‘‘Vāceyyuṃ, bho gotama’’.
“They would, good Gotama.”
"Bạch Tôn giả Gotama, có dạy."
‘‘Apinussa itthīsu āvaṭaṃ vā assa anāvaṭaṃ vā’’ti?
"Or would he be restricted in his relations with women, or not restricted?"
“Và liệu anh ta có được phép tiếp cận phụ nữ hay không?”
‘‘Anāvaṭaṃ hissa, bho gotama’’.
"He would not be restricted, Venerable Gotama."
“Thưa Tôn giả Gotama, anh ta sẽ được phép tiếp cận tự do.”
‘‘Apinu naṃ khattiyā khattiyābhisekena abhisiñceyyu’’nti?
"Or would the Khattiyas consecrate him with the Khattiya anointing ceremony?"
“Và liệu các Sát-đế-lợi có tấn phong anh ta bằng lễ tấn phong Sát-đế-lợi không?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
"Certainly not, Venerable Gotama."
“Không, thưa Tôn giả Gotama.”
‘‘Taṃ kissa hetu’’?
"For what reason is that?"
“Vì lý do gì?”
‘‘Pitito hi, bho gotama, anupapanno’’ti.
"Because, Venerable Gotama, he is not rightfully born on his father's side."
“Thưa Tôn giả Gotama, bởi vì anh ta không thuộc dòng dõi chính thống từ phía cha.”
276. ‘‘Iti kho, ambaṭṭha, itthiyā vā itthiṃ karitvā purisena vā purisaṃ karitvā khattiyāva seṭṭhā, hīnā brāhmaṇā.
276. "Thus, Ambaṭṭha, considering women as women or men as men, Khattiyas are superior, Brahmins are inferior.
276. “Này Ambaṭṭha, như vậy, dù xét về phụ nữ hay đàn ông, các Sát-đế-lợi vẫn là tối thượng, còn các Bà-la-môn thì thấp kém hơn.
Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, idha brāhmaṇā brāhmaṇaṃ kismiñcideva pakaraṇe khuramuṇḍaṃ karitvā bhassapuṭena vadhitvā raṭṭhā vā nagarā vā pabbājeyyuṃ.
What do you think, Ambaṭṭha? Suppose Brahmins here, for some reason, were to shave a Brahmin's head, strike him with a bag of ashes, and banish him from the country or the town.
Này Ambaṭṭha, ngươi nghĩ sao, nếu ở đây, các Bà-la-môn vì một lý do nào đó mà cạo trọc đầu một Bà-la-môn, đánh bằng túi tro, và trục xuất khỏi vương quốc hoặc thành phố.
Apinu so labhetha brāhmaṇesu āsanaṃ vā udakaṃ vā’’ti?
Would he obtain a seat or water among Brahmins?"
Liệu người đó có được chỗ ngồi hay nước uống trong số các Bà-la-môn không?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
"Certainly not, Venerable Gotama."
“Không, thưa Tôn giả Gotama.”
‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā bhojeyyuṃ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhune vā’’ti?
"Would Brahmins feed him at a funeral feast, a feast from a large cooking pot, a sacrifice, or a reception for a guest?"
“Liệu các Bà-la-môn có mời người đó ăn trong lễ cúng dường, lễ cúng thāli-pāka, lễ tế, hay lễ đón khách không?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
"Certainly not, Venerable Gotama."
“Không, thưa Tôn giả Gotama.”
‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā mante vāceyyuṃ vā no vā’’ti?
"Would Brahmins teach him mantras or not?"
“Liệu các Bà-la-môn có dạy người đó các bài chú hay không?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
"Certainly not, Venerable Gotama."
“Không, thưa Tôn giả Gotama.”
‘‘Apinussa itthīsu āvaṭaṃ vā assa anāvaṭaṃ vā’’ti?
"Or would he be restricted in his relations with women, or not restricted?"
“Và liệu người đó có bị cấm hay không bị cấm tiếp cận phụ nữ?”
‘‘Āvaṭaṃ hissa, bho gotama’’.
"He would be restricted, Venerable Gotama."
“Thưa Tôn giả Gotama, người đó sẽ bị cấm.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, idha khattiyā khattiyaṃ kismiñcideva pakaraṇe khuramuṇḍaṃ karitvā bhassapuṭena vadhitvā raṭṭhā vā nagarā vā pabbājeyyuṃ.
"What do you think, Ambaṭṭha? Suppose Khattiyas here, for some reason, were to shave a Khattiya's head, strike him with a bag of ashes, and banish him from the country or the town.
“Này Ambaṭṭha, ngươi nghĩ sao, nếu ở đây, các Sát-đế-lợi vì một lý do nào đó mà cạo trọc đầu một Sát-đế-lợi, đánh bằng túi tro, và trục xuất khỏi vương quốc hoặc thành phố.
Apinu so labhetha brāhmaṇesu āsanaṃ vā udakaṃ vā’’ti?
Would he obtain a seat or water among Brahmins?"
Liệu người đó có được chỗ ngồi hay nước uống trong số các Bà-la-môn không?”
‘‘Labhetha, bho gotama’’.
"He would obtain it, Venerable Gotama."
“Thưa Tôn giả Gotama, người đó sẽ được.”
‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā bhojeyyuṃ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhune vā’’ti?
"Would Brahmins feed him at a funeral feast, a feast from a large cooking pot, a sacrifice, or a reception for a guest?"
“Liệu các Bà-la-môn có mời người đó ăn trong lễ cúng dường, lễ cúng thāli-pāka, lễ tế, hay lễ đón khách không?”
‘‘Bhojeyyuṃ, bho gotama’’.
"They would feed him, Venerable Gotama."
“Thưa Tôn giả Gotama, họ sẽ mời.”
‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā mante vāceyyuṃ vā no vā’’ti?
"Would Brahmins teach him mantras or not?"
“Liệu các Bà-la-môn có dạy người đó các bài chú hay không?”
‘‘Vāceyyuṃ, bho gotama’’.
"They would teach him, Venerable Gotama."
“Thưa Tôn giả Gotama, họ sẽ dạy.”
‘‘Apinussa itthīsu āvaṭaṃ vā assa anāvaṭaṃ vā’’ti?
"Or would he be restricted in his relations with women, or not restricted?"
“Và liệu người đó có bị cấm hay không bị cấm tiếp cận phụ nữ?”
‘‘Anāvaṭaṃ hissa, bho gotama’’.
"He would not be restricted, Venerable Gotama."
“Thưa Tôn giả Gotama, người đó sẽ không bị cấm.”
277. ‘‘Ettāvatā kho, ambaṭṭha, khattiyo paramanihīnataṃ patto hoti, yadeva naṃ khattiyā khuramuṇḍaṃ karitvā bhassapuṭena vadhitvā raṭṭhā vā nagarā vā pabbājenti.
277. "To that extent, Ambaṭṭha, a Khattiya reaches the lowest degradation, when Khattiyas shave his head, strike him with a bag of ashes, and banish him from the country or the town.
277. “Này Ambaṭṭha, đến mức độ đó, một Sát-đế-lợi đã đạt đến tình trạng thấp kém nhất, đó là khi các Sát-đế-lợi cạo trọc đầu, đánh bằng túi tro, và trục xuất người đó khỏi vương quốc hoặc thành phố.
Iti kho, ambaṭṭha, yadā khattiyo paramanihīnataṃ patto hoti, tadāpi khattiyāva seṭṭhā, hīnā brāhmaṇā.
Thus, Ambaṭṭha, even when a Khattiya has reached the lowest degradation, Khattiyas are still superior, Brahmins are inferior.
Này Ambaṭṭha, như vậy, ngay cả khi một Sát-đế-lợi đã đạt đến tình trạng thấp kém nhất, các Sát-đế-lợi vẫn là tối thượng, còn các Bà-la-môn thì thấp kém hơn.
Brahmunā pesā, ambaṭṭha* , sanaṅkumārena gāthā bhāsitā –
This verse, Ambaṭṭha, was spoken by Brahmā Sanaṅkumāra:
Này Ambaṭṭha, bài kệ này đã được Phạm thiên Sanaṅkumāra xướng lên:
‘‘Sā kho panesā, ambaṭṭha, brahmunā sanaṅkumārena gāthā sugītā no duggītā, subhāsitā no dubbhāsitā, atthasaṃhitā no anatthasaṃhitā, anumatā mayā.
"That verse, Ambaṭṭha, was well-sung by Brahmā Sanaṅkumāra, not ill-sung; well-spoken, not ill-spoken; connected with meaning, not disconnected from meaning; and I approve it.
“Này Ambaṭṭha, bài kệ đó đã được Phạm thiên Sanaṅkumāra xướng lên một cách hay, không phải dở; nói lên một cách tốt đẹp, không phải tệ hại; có ý nghĩa, không phải vô nghĩa; và Ta cũng tán thành.
Ahampi hi, ambaṭṭha, evaṃ vadāmi –
For I too, Ambaṭṭha, say this:
Này Ambaṭṭha, Ta cũng nói như vậy:
278. ‘‘Katamaṃ pana taṃ, bho gotama, caraṇaṃ, katamā ca pana sā vijjā’’ti?
278. "What, Venerable Gotama, is that conduct, and what is that knowledge?"
278. “Thưa Tôn giả Gotama, Hạnh đó là gì, và Minh đó là gì?”
‘‘Na kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya jātivādo vā vuccati, gottavādo vā vuccati, mānavādo vā vuccati – ‘arahasi vā maṃ tvaṃ, na vā maṃ tvaṃ arahasī’ti.
"Ambaṭṭha, in the highest accomplishment of knowledge and conduct, there is no talk of birth, no talk of lineage, no talk of conceit – 'you are worthy of me, or you are not worthy of me'.
“Này Ambaṭṭha, đối với sự thành tựu Minh và Hạnh vô thượng, không có chuyện nói về giai cấp, không có chuyện nói về dòng dõi, không có chuyện nói về kiêu mạn – rằng ‘ngươi xứng đáng với ta’ hay ‘ngươi không xứng đáng với ta’.
Yattha kho, ambaṭṭha, āvāho vā hoti, vivāho vā hoti, āvāhavivāho vā hoti, etthetaṃ vuccati jātivādo vā itipi gottavādo vā itipi mānavādo vā itipi – ‘arahasi vā maṃ tvaṃ, na vā maṃ tvaṃ arahasī’ti.
But where there is a marriage, or a giving in marriage, or both marriage and giving in marriage, there indeed is talk of birth, or talk of lineage, or talk of conceit – 'you are worthy of me, or you are not worthy of me'.
Này Ambaṭṭha, ở đâu có hôn nhân (āvāha) hoặc gả cưới (vivāha), hoặc cả hai (āvāhavivāha), ở đó mới có chuyện nói về giai cấp, nói về dòng dõi, nói về kiêu mạn – rằng ‘ngươi xứng đáng với ta’ hay ‘ngươi không xứng đáng với ta’.
Ye hi keci ambaṭṭha jātivādavinibaddhā vā gottavādavinibaddhā vā mānavādavinibaddhā vā āvāhavivāhavinibaddhā vā, ārakā te anuttarāya vijjācaraṇasampadāya.
Indeed, Ambaṭṭha, all those who are bound by talk of birth, or bound by talk of lineage, or bound by talk of conceit, or bound by marriage and giving in marriage, they are far from the highest accomplishment of knowledge and conduct.
Này Ambaṭṭha, bất cứ ai bị ràng buộc bởi chuyện giai cấp, bị ràng buộc bởi chuyện dòng dõi, bị ràng buộc bởi chuyện kiêu mạn, hoặc bị ràng buộc bởi chuyện hôn nhân và gả cưới, thì những người đó còn xa mới đạt được sự thành tựu Minh và Hạnh vô thượng.
Pahāya kho, ambaṭṭha, jātivādavinibaddhañca gottavādavinibaddhañca mānavādavinibaddhañca āvāhavivāhavinibaddhañca anuttarāya vijjācaraṇasampadāya sacchikiriyā hotī’’ti.
Having abandoned, Ambaṭṭha, being bound by talk of birth, and bound by talk of lineage, and bound by talk of conceit, and bound by marriage and giving in marriage, the realization of the highest accomplishment of knowledge and conduct comes about."
Này Ambaṭṭha, khi đã từ bỏ sự ràng buộc bởi chuyện giai cấp, sự ràng buộc bởi chuyện dòng dõi, sự ràng buộc bởi chuyện kiêu mạn, và sự ràng buộc bởi chuyện hôn nhân và gả cưới, thì mới có thể chứng ngộ sự thành tựu Minh và Hạnh vô thượng.”
279. ‘‘Katamaṃ pana taṃ, bho gotama, caraṇaṃ, katamā ca sā vijjā’’ti?
279. "What, Venerable Gotama, is that conduct, and what is that knowledge?"
279. “Thưa Tôn giả Gotama, Hạnh đó là gì, và Minh đó là gì?”
‘‘Idha, ambaṭṭha, tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā.
"Here, Ambaṭṭha, a Tathāgata arises in the world, Arahant, Perfectly Self-Awakened, endowed with knowledge and conduct, sublime, knower of worlds, unsurpassed trainer of persons to be tamed, teacher of devas and humans, the Buddha, the Blessed One.
“Này Ambaṭṭha, ở đây, một Như Lai xuất hiện trên thế gian, là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đầy đủ Minh và Hạnh, Thiện Thệ, Bậc Hiểu Biết Thế Gian, Vô Thượng Sĩ Điều Ngự Trượng Phu, Bậc Đạo Sư của chư thiên và loài người, Phật, Thế Tôn.
So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti.
He, having directly known and realized this world with its devas, Māras, and Brahmās, with its ascetics and Brahmins, with its devas and humans, proclaims it.
Ngài tự mình chứng ngộ, thấu suốt thế giới này cùng với chư thiên, Ma-vương, Phạm thiên, cùng với quần chúng Sa-môn, Bà-la-môn, chư thiên và loài người, rồi tuyên bố.
So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti.
He teaches the Dhamma that is good in the beginning, good in the middle, and good in the end, with its meaning and its phrasing, proclaiming a purely complete and purified holy life.
Ngài thuyết pháp toàn hảo ở phần đầu, toàn hảo ở phần giữa, toàn hảo ở phần cuối, với ý nghĩa và văn từ đầy đủ, hoàn toàn viên mãn, thanh tịnh, tuyên bố Phạm hạnh.
Taṃ dhammaṃ suṇāti gahapati vā gahapatiputto vā aññatarasmiṃ vā kule paccājāto.
A householder or a householder's son, or someone born into another family, hears that Dhamma.
Một gia chủ hoặc con của gia chủ, hoặc một người sinh ra trong một gia đình nào đó, nghe pháp ấy.
So taṃ dhammaṃ sutvā tathāgate saddhaṃ paṭilabhati.
Having heard that Dhamma, he gains faith in the Tathāgata.
Người đó nghe pháp ấy, rồi phát khởi niềm tin nơi Như Lai.
So tena saddhāpaṭilābhena samannāgato iti paṭisañcikkhati…pe… (yathā 191 ādayo anucchedā, evaṃ vitthāretabbaṃ).…
Endowed with that acquired faith, he thus reflects... (to be elaborated as in sections 191 onwards)....
Với niềm tin đã phát khởi đó, người ấy suy tư rằng… (như các đoạn văn 191 trở đi, cần phải trình bày chi tiết).…
‘‘Puna caparaṃ, ambaṭṭha, bhikkhu pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno, sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘‘upekkhako satimā sukhavihārī’ti, tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati…pe… idampissa hoti caraṇasmiṃ.
"Furthermore, Ambaṭṭha, with the fading of rapture, he abides in equanimity, mindful and clearly comprehending, and he experiences pleasure with the body, of which the Noble Ones declare: 'He abides in pleasure with equanimity and mindfulness,' he enters upon and abides in the third jhāna... this too is part of his conduct.
“Lại nữa, này Ambaṭṭha, Tỳ-kheo ly hỷ, trú xả, chánh niệm, tỉnh giác, thân cảm thọ lạc mà các bậc Thánh gọi là ‘trú xả, chánh niệm, an lạc’, chứng và trú thiền thứ ba…pe… đây cũng là Hạnh của vị ấy.
‘‘Puna caparaṃ, ambaṭṭha, bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā, pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati…pe… idampissa hoti caraṇasmiṃ.
"Furthermore, Ambaṭṭha, with the abandoning of pleasure and pain, and with the prior disappearance of gladness and sadness, he enters upon and abides in the fourth jhāna, which is neither painful nor pleasant, and is purified by equanimity and mindfulness... this too is part of his conduct.
“Lại nữa, này Ambaṭṭha, Tỳ-kheo xả lạc, xả khổ, diệt hỷ ưu đã cảm thọ trước, chứng và trú thiền thứ tư, không khổ không lạc, xả niệm thanh tịnh…pe… đây cũng là Hạnh của vị ấy.
Idaṃ kho taṃ, ambaṭṭha, caraṇaṃ.
This, Ambaṭṭha, is that conduct.
Đây chính là Hạnh đó, này Ambaṭṭha.
‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte ñāṇadassanāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti…pe… idampissa hoti vijjāya…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānāti, idampissa hoti vijjāya.
"With his mind thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, and attained to imperturbability, he directs and inclines his mind to the knowledge and vision... this too is part of his knowledge... he understands 'there is no further state of being for this', this too is part of his knowledge.
“Với tâm định tĩnh như vậy, thanh tịnh, trong sáng, không cấu uế, không phiền não, nhu nhuyến, dễ sử dụng, vững chắc, bất động, vị ấy hướng tâm đến Tuệ tri và Tri kiến…pe… đây cũng là Minh của vị ấy…pe… vị ấy biết rằng không còn tái sinh nữa, đây cũng là Minh của vị ấy.
Ayaṃ kho sā, ambaṭṭha, vijjā.
This, Ambaṭṭha, is that knowledge.
Đây chính là Minh đó, này Ambaṭṭha.
‘‘Ayaṃ vuccati, ambaṭṭha, bhikkhu ‘vijjāsampanno’ itipi, ‘caraṇasampanno’ itipi, ‘vijjācaraṇasampanno’ itipi.
"This bhikkhu, Ambaṭṭha, is called 'endowed with knowledge,' 'endowed with conduct,' 'endowed with knowledge and conduct.'
“Này Ambaṭṭha, vị Tỳ-kheo này được gọi là ‘đầy đủ Minh’, ‘đầy đủ Hạnh’, ‘đầy đủ Minh và Hạnh’.
Imāya ca ambaṭṭha vijjāsampadāya caraṇasampadāya ca aññā vijjāsampadā ca caraṇasampadā ca uttaritarā vā paṇītatarā vā natthi.
And besides this accomplishment of knowledge and accomplishment of conduct, there is no other accomplishment of knowledge and accomplishment of conduct that is higher or more excellent.
Và này Ambaṭṭha, không có sự thành tựu Minh và Hạnh nào khác cao hơn hoặc thù thắng hơn sự thành tựu Minh và Hạnh này.
280. ‘‘Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya cattāri apāyamukhāni bhavanti.
280. “Indeed, Ambaṭṭha, there are four doors to perdition concerning this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct (vijjācaraṇasampadā).
280. “Này Ambaṭṭha, có bốn cửa dẫn đến sự suy đồi liên quan đến sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh (vijjācaraṇasampadā) này.
Katamāni cattāri?
What are these four?
Bốn điều ấy là gì?
Idha, ambaṭṭha, ekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā imaññeva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno khārividhamādāya* araññāyatanaṃ ajjhogāhati – ‘pavattaphalabhojano bhavissāmī’ti.
Here, Ambaṭṭha, some ascetic or brahmin, unable to attain this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct, takes up a carrying pole full of ascetic requisites and enters a forest abode, thinking: ‘I will be one who subsists on naturally fallen fruits.’
Ở đây, này Ambaṭṭha, một số sa-môn hay Bà-la-môn, không thể thành tựu sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này, mang gánh đồ đạc của ẩn sĩ (khārividham) đi vào rừng – ‘Ta sẽ sống bằng trái cây rụng.’
So aññadatthu vijjācaraṇasampannasseva paricārako sampajjati.
Such a one, in truth, becomes merely a servant to one accomplished in knowledge and conduct.
Người ấy chỉ trở thành người hầu hạ cho một bậc đã thành tựu minh và hạnh.
Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya idaṃ paṭhamaṃ apāyamukhaṃ bhavati.
Indeed, Ambaṭṭha, this is the first door to perdition concerning this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct.
Này Ambaṭṭha, đây là cửa suy đồi thứ nhất liên quan đến sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này.
‘‘Puna caparaṃ, ambaṭṭha, idhekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā imañceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno pavattaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno kudālapiṭakaṃ* ādāya araññavanaṃ ajjhogāhati – ‘kandamūlaphalabhojano bhavissāmī’ti.
“Furthermore, Ambaṭṭha, here some ascetic or brahmin, unable to attain this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct, and also unable to subsist on naturally fallen fruits, takes up a spade and a basket and enters a forest grove, thinking: ‘I will be one who subsists on roots, tubers, and fruits.’
“Lại nữa, này Ambaṭṭha, ở đây, một số sa-môn hay Bà-la-môn, không thể thành tựu sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này, cũng không thể thành tựu việc sống bằng trái cây rụng, mang cuốc và giỏ (kudālapiṭakaṃ) đi vào rừng – ‘Ta sẽ sống bằng củ, rễ, trái cây.’
So aññadatthu vijjācaraṇasampannasseva paricārako sampajjati.
Such a one, in truth, becomes merely a servant to one accomplished in knowledge and conduct.
Người ấy chỉ trở thành người hầu hạ cho một bậc đã thành tựu minh và hạnh.
Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya idaṃ dutiyaṃ apāyamukhaṃ bhavati.
Indeed, Ambaṭṭha, this is the second door to perdition concerning this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct.
Này Ambaṭṭha, đây là cửa suy đồi thứ hai liên quan đến sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này.
‘‘Puna caparaṃ, ambaṭṭha, idhekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā imañceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno pavattaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno kandamūlaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno gāmasāmantaṃ vā nigamasāmantaṃ vā agyāgāraṃ karitvā aggiṃ paricaranto acchati.
“Furthermore, Ambaṭṭha, here some ascetic or brahmin, unable to attain this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct, and also unable to subsist on naturally fallen fruits, and also unable to subsist on roots, tubers, and fruits, constructs a fire-hut near a village or a market town and remains attending to the fire.
“Lại nữa, này Ambaṭṭha, ở đây, một số sa-môn hay Bà-la-môn, không thể thành tựu sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này, cũng không thể thành tựu việc sống bằng trái cây rụng, cũng không thể thành tựu việc sống bằng củ, rễ, trái cây, xây một nhà lửa gần làng hay gần thị trấn, rồi ở đó thờ lửa.
So aññadatthu vijjācaraṇasampannasseva paricārako sampajjati.
Such a one, in truth, becomes merely a servant to one accomplished in knowledge and conduct.
Người ấy chỉ trở thành người hầu hạ cho một bậc đã thành tựu minh và hạnh.
Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya idaṃ tatiyaṃ apāyamukhaṃ bhavati.
Indeed, Ambaṭṭha, this is the third door to perdition concerning this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct.
Này Ambaṭṭha, đây là cửa suy đồi thứ ba liên quan đến sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này.
‘‘Puna caparaṃ, ambaṭṭha, idhekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā imaṃ ceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno pavattaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno kandamūlaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno aggipāricariyañca anabhisambhuṇamāno cātumahāpathe catudvāraṃ agāraṃ karitvā acchati – ‘yo imāhi catūhi disāhi āgamissati samaṇo vā brāhmaṇo vā, tamahaṃ yathāsatti yathābalaṃ paṭipūjessāmī’ti.
“Furthermore, Ambaṭṭha, here some ascetic or brahmin, unable to attain this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct, and also unable to subsist on naturally fallen fruits, and also unable to subsist on roots, tubers, and fruits, and also unable to perform fire worship, constructs a four-doored house at a crossroads and remains there, thinking: ‘Whatever ascetic or brahmin comes from these four directions, I will honor him to the best of my ability and strength.’
“Lại nữa, này Ambaṭṭha, ở đây, một số sa-môn hay Bà-la-môn, không thể thành tựu sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này, cũng không thể thành tựu việc sống bằng trái cây rụng, cũng không thể thành tựu việc sống bằng củ, rễ, trái cây, cũng không thể thành tựu việc thờ lửa, xây một ngôi nhà bốn cửa ở ngã tư đường, rồi ở đó – ‘Sa-môn hay Bà-la-môn nào sẽ đến từ bốn phương này, ta sẽ cúng dường người ấy tùy theo khả năng, tùy theo sức lực của ta.’
So aññadatthu vijjācaraṇasampannasseva paricārako sampajjati.
Such a one, in truth, becomes merely a servant to one accomplished in knowledge and conduct.
Người ấy chỉ trở thành người hầu hạ cho một bậc đã thành tựu minh và hạnh.
Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya idaṃ catutthaṃ apāyamukhaṃ bhavati.
Indeed, Ambaṭṭha, this is the fourth door to perdition concerning this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct.
Này Ambaṭṭha, đây là cửa suy đồi thứ tư liên quan đến sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này.
Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya imāni cattāri apāyamukhāni bhavanti.
Indeed, Ambaṭṭha, these are the four doors to perdition concerning this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct.
Này Ambaṭṭha, đây là bốn cửa suy đồi liên quan đến sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này.”
281. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, apinu tvaṃ imāya anuttarāya vijjācaraṇasampadāya sandissasi sācariyako’’ti?
281. “What do you think, Ambaṭṭha, do you and your teacher manifest this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct?”
281. “Này Ambaṭṭha, ông nghĩ sao, ông và thầy của ông có được thấy mình trong sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này không?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
“Certainly not, Venerable Gotama.”
“Thưa Gotama, không phải vậy.”
‘Kocāhaṃ, bho gotama, sācariyako, kā ca anuttarā vijjācaraṇasampadā?
“Who am I, Venerable Gotama, and my teacher, and what is the unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct?
“Thưa Gotama, tôi và thầy của tôi là ai, và sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh là gì?
Ārakāhaṃ, bho gotama, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya sācariyako’’ti.
Far am I, Venerable Gotama, and my teacher, from the unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct.”
Thưa Gotama, tôi và thầy của tôi còn xa mới đạt được sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, apinu tvaṃ imañceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno khārividhamādāya araññavanamajjhogāhasi sācariyako – ‘pavattaphalabhojano bhavissāmī’’’ti?
“What do you think, Ambaṭṭha, do you and your teacher, unable to attain this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct, take up a carrying pole full of ascetic requisites and enter a forest grove, thinking: ‘I will be one who subsists on naturally fallen fruits’?”
“Này Ambaṭṭha, ông nghĩ sao, ông và thầy của ông có phải là những người không thể thành tựu sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này, rồi mang gánh đồ đạc của ẩn sĩ đi vào rừng – ‘Ta sẽ sống bằng trái cây rụng’ không?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
“Certainly not, Venerable Gotama.”
“Thưa Gotama, không phải vậy.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, apinu tvaṃ imañceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno pavattaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno kudālapiṭakaṃ ādāya araññavanamajjhogāhasi sācariyako – ‘kandamūlaphalabhojano bhavissāmī’’’ti?
“What do you think, Ambaṭṭha, do you and your teacher, unable to attain this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct, and also unable to subsist on naturally fallen fruits, take up a spade and a basket and enter a forest grove, thinking: ‘I will be one who subsists on roots, tubers, and fruits’?”
“Này Ambaṭṭha, ông nghĩ sao, ông và thầy của ông có phải là những người không thể thành tựu sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này, cũng không thể thành tựu việc sống bằng trái cây rụng, rồi mang cuốc và giỏ đi vào rừng – ‘Ta sẽ sống bằng củ, rễ, trái cây’ không?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
“Certainly not, Venerable Gotama.”
“Thưa Gotama, không phải vậy.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, apinu tvaṃ imañceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno pavattaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno kandamūlaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno gāmasāmantaṃ vā nigamasāmantaṃ vā agyāgāraṃ karitvā aggiṃ paricaranto acchasi sācariyako’’ti?
“What do you think, Ambaṭṭha, do you and your teacher, unable to attain this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct, and also unable to subsist on naturally fallen fruits, and also unable to subsist on roots, tubers, and fruits, construct a fire-hut near a village or a market town and remain attending to the fire?”
“Này Ambaṭṭha, ông nghĩ sao, ông và thầy của ông có phải là những người không thể thành tựu sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này, cũng không thể thành tựu việc sống bằng trái cây rụng, cũng không thể thành tựu việc sống bằng củ, rễ, trái cây, rồi xây một nhà lửa gần làng hay gần thị trấn, ở đó thờ lửa không?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
“Certainly not, Venerable Gotama.”
“Thưa Gotama, không phải vậy.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, apinu tvaṃ imañceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno pavattaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno kandamūlaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno aggipāricariyañca anabhisambhuṇamāno cātumahāpathe catudvāraṃ agāraṃ karitvā acchasi sācariyako – ‘yo imāhi catūhi disāhi āgamissati samaṇo vā brāhmaṇo vā, taṃ mayaṃ yathāsatti yathābalaṃ paṭipūjessāmā’’’ti?
“What do you think, Ambaṭṭha, do you and your teacher, unable to attain this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct, and also unable to subsist on naturally fallen fruits, and also unable to subsist on roots, tubers, and fruits, and also unable to perform fire worship, construct a four-doored house at a crossroads and remain there, thinking: ‘Whatever ascetic or brahmin comes from these four directions, we will honor them to the best of our ability and strength’?”
“Này Ambaṭṭha, ông nghĩ sao, ông và thầy của ông có phải là những người không thể thành tựu sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này, cũng không thể thành tựu việc sống bằng trái cây rụng, cũng không thể thành tựu việc sống bằng củ, rễ, trái cây, cũng không thể thành tựu việc thờ lửa, rồi xây một ngôi nhà bốn cửa ở ngã tư đường, ở đó – ‘Sa-môn hay Bà-la-môn nào sẽ đến từ bốn phương này, chúng ta sẽ cúng dường người ấy tùy theo khả năng, tùy theo sức lực của chúng ta’ không?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
“Certainly not, Venerable Gotama.”
“Thưa Gotama, không phải vậy.”
282. ‘‘Iti kho, ambaṭṭha, imāya ceva tvaṃ anuttarāya vijjācaraṇasampadāya parihīno sācariyako.
282. “Thus, Ambaṭṭha, you and your teacher are devoid of this unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct.
282. “Như vậy, này Ambaṭṭha, ông và thầy của ông đã thiếu sót sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh này.
Ye cime anuttarāya vijjācaraṇasampadāya cattāri apāyamukhāni bhavanti, tato ca tvaṃ parihīno sācariyako.
And you and your teacher are also devoid of these four doors to perdition concerning the unsurpassable accomplishment of knowledge and conduct.
Và những gì là bốn cửa suy đồi liên quan đến sự thành tựu tối thượng về minh và hạnh, ông và thầy của ông cũng đã thiếu sót những điều đó.
Bhāsitā kho pana te esā, ambaṭṭha, ācariyena brāhmaṇena pokkharasātinā vācā – ‘ke ca muṇḍakā samaṇakā ibbhā kaṇhā bandhupādāpaccā, kā ca tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ sākacchā’ti attanā āpāyikopi aparipūramāno.
Yet, Ambaṭṭha, that speech was uttered by your teacher, the brahmin Pokkharasāti: ‘What are these shaven-headed ascetics, these lowly, black, offspring of the Brahma’s foot, and what discourse can they have with brahmins accomplished in the three Vedas?’—even while he himself, an inhabitant of the path to perdition, did not fulfill even that much.
Nhưng này Ambaṭṭha, thầy của ông, Bà-la-môn Pokkharasāti, đã nói lời này – ‘Những sa-môn đầu trọc, hạ tiện, da đen, con cháu của dấu chân Phạm Thiên là ai, và cuộc đàm luận của các Bà-la-môn Tam Minh là gì?’ – trong khi tự mình cũng là một kẻ đang ở trong cửa suy đồi, chưa hoàn thiện.
Passa, ambaṭṭha, yāva aparaddhañca te idaṃ ācariyassa brāhmaṇassa pokkharasātissa.
See, Ambaṭṭha, how utterly mistaken this is of your teacher, the brahmin Pokkharasāti.
Này Ambaṭṭha, hãy xem, thầy của ông, Bà-la-môn Pokkharasāti, đã sai lầm đến mức nào.
283. ‘‘Brāhmaṇo kho pana, ambaṭṭha, pokkharasāti rañño pasenadissa kosalassa dattikaṃ bhuñjati.
283. “Now, Ambaṭṭha, the brahmin Pokkharasāti enjoys a royal grant from King Pasenadi of Kosala.
283. “Này Ambaṭṭha, Bà-la-môn Pokkharasāti sống nhờ vào của bố thí của vua Pasenadi xứ Kosala.
Tassa rājā pasenadi kosalo sammukhībhāvampi na dadāti.
Yet, King Pasenadi of Kosala does not grant him an audience.
Vua Pasenadi xứ Kosala không cho ông ta diện kiến.
Yadāpi tena manteti, tirodussantena manteti.
When he converses with him, he does so from behind a curtain.
Khi nào nói chuyện với ông ta, thì nói chuyện qua một tấm màn.
Yassa kho pana, ambaṭṭha, dhammikaṃ payātaṃ bhikkhaṃ paṭiggaṇheyya, kathaṃ tassa rājā pasenadi kosalo sammukhībhāvampi na dadeyya.
If, Ambaṭṭha, he were to accept a righteous alms-offering, why would King Pasenadi of Kosala not grant him even an audience?
Này Ambaṭṭha, nếu vua Pasenadi xứ Kosala không cho một người nhận của bố thí hợp pháp diện kiến, thì làm sao ông ta có thể nhận được?
Passa, ambaṭṭha, yāva aparaddhañca te idaṃ ācariyassa brāhmaṇassa pokkharasātissa.
See, Ambaṭṭha, how utterly mistaken this is of your teacher, the brahmin Pokkharasāti.
Này Ambaṭṭha, hãy xem, thầy của ông, Bà-la-môn Pokkharasāti, đã sai lầm đến mức nào.”
284. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, idha rājā pasenadi kosalo hatthigīvāya vā nisinno assapiṭṭhe vā nisinno rathūpatthare vā ṭhito uggehi vā rājaññehi vā kiñcideva mantanaṃ manteyya.
284. “What do you think, Ambaṭṭha, suppose King Pasenadi of Kosala, seated on an elephant’s neck, or seated on a horse’s back, or standing in a chariot, were to consult with powerful princes about some matter.
284. “Này Ambaṭṭha, ông nghĩ sao, ở đây, vua Pasenadi xứ Kosala đang ngồi trên lưng voi, hoặc ngồi trên lưng ngựa, hoặc đứng trên xe ngựa, đang bàn bạc một điều gì đó với các vị vương tử cao quý.
So tamhā padesā apakkamma ekamantaṃ tiṭṭheyya.
Then, having departed from that place, he would stand aside.
Sau đó, ông ấy rời khỏi chỗ đó và đứng sang một bên.
Atha āgaccheyya suddo vā suddadāso vā, tasmiṃ padese ṭhito tadeva mantanaṃ manteyya – ‘evampi rājā pasenadi kosalo āha, evampi rājā pasenadi kosalo āhā’ti.
Then a low-caste person or a low-caste slave would come and, standing in that very spot, repeat the same consultation: ‘Thus said King Pasenadi of Kosala, thus said King Pasenadi of Kosala.’
Rồi một người thuộc tầng lớp thấp kém (sudda) hoặc một nô lệ thuộc tầng lớp thấp kém đến, đứng ở chỗ đó và cũng bàn bạc điều tương tự – ‘Vua Pasenadi xứ Kosala nói thế này, vua Pasenadi xứ Kosala nói thế kia.’
Apinu so rājabhaṇitaṃ vā bhaṇati rājamantanaṃ vā manteti?
Does he then speak a royal utterance or conduct a royal consultation?
Người ấy có phải là đang nói lời của vua hay đang bàn bạc việc của vua không?
Ettāvatā so assa rājā vā rājamatto vā’’ti?
Would he by that much be a king or a king’s minister?”
Chỉ chừng đó thôi thì người ấy có phải là vua hay là người ngang hàng với vua không?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
“Certainly not, Venerable Gotama.”
“Thưa Gotama, không phải vậy.”
285. ‘‘Evameva kho tvaṃ, ambaṭṭha, ye te ahesuṃ brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo mantānaṃ kattāro mantānaṃ pavattāro, yesamidaṃ etarahi brāhmaṇā porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihitaṃ, tadanugāyanti tadanubhāsanti bhāsitamanubhāsanti vācitamanuvācenti, seyyathidaṃ – aṭṭhako vāmako vāmadevo vessāmitto yamataggi* aṅgīraso bhāradvājo vāseṭṭho kassapo bhagu – ‘tyāhaṃ mante adhiyāmi sācariyako’ti, tāvatā tvaṃ bhavissasi isi vā isitthāya vā paṭipannoti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
285. ‘‘Just so, Ambaṭṭha, it is not possible that you, by merely learning these mantras with your teacher—the mantras that the ancient brahmins, the seers of old, were the makers and propagators of, whose ancient mantra-path is now sung, recited, and compiled by brahmins, and which they follow in singing, follow in reciting, follow in reciting what was recited, and follow in teaching what was taught—namely, Aṭṭhaka, Vāmaka, Vāmadeva, Vessāmitta, Yamataggi, Aṅgīrasa, Bhāradvāja, Vāseṭṭha, Kassapa, Bhagu—that by this much you would become a seer or one practicing for seerhood.
285. “Này Ambaṭṭha, cũng vậy, những vị tiên nhân Bà-la-môn thời xưa, những người đã tạo ra các thần chú, đã truyền bá các thần chú, mà ngày nay các Bà-la-môn vẫn tụng đọc, thuyết giảng, ghi nhớ và truyền thụ những lời thần chú cổ xưa đó – đó là: Aṭṭhaka, Vāmaka, Vāmadeva, Vessāmitta, Yamataggi, Aṅgīrasa, Bhāradvāja, Vāseṭṭha, Kassapa, Bhagu – việc ngươi nói: ‘Tôi và thầy tôi đang học các thần chú đó’ thì không thể nào ngươi trở thành một vị tiên nhân hay là người đang thực hành con đường của tiên nhân được.”
286. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, kinti te sutaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ye te ahesuṃ brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo mantānaṃ kattāro mantānaṃ pavattāro, yesamidaṃ etarahi brāhmaṇā porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihitaṃ, tadanugāyanti tadanubhāsanti bhāsitamanubhāsanti vācitamanuvācenti, seyyathidaṃ – aṭṭhako vāmako vāmadevo vessāmitto yamataggi aṅgīraso bhāradvājo vāseṭṭho kassapo bhagu, evaṃ su te sunhātā suvilittā kappitakesamassū āmukkamaṇikuṇḍalābharaṇā* odātavatthavasanā pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricārenti, seyyathāpi tvaṃ etarahi sācariyako’’ti?
286. ‘‘What do you think, Ambaṭṭha? What have you heard from the brahmin elders, the venerable ones, your teachers and teachers' teachers, when they spoke of those ancient brahmins, the seers of old, who were the makers and propagators of the mantras, whose ancient mantra-path is now sung, recited, and compiled by brahmins, and which they follow in singing, follow in reciting, follow in reciting what was recited, and follow in teaching what was taught—namely, Aṭṭhaka, Vāmaka, Vāmadeva, Vessāmitta, Yamataggi, Aṅgīrasa, Bhāradvāja, Vāseṭṭha, Kassapa, Bhagu—did they, like you and your teacher now, attend with clean baths, well-anointed, with hair and beards trimmed, adorned with jeweled earrings and ornaments, wearing pure white garments, completely immersed and endowed with the five sense-pleasures, wandering about?’’
286. “Này Ambaṭṭha, ngươi nghĩ sao? Ngươi đã nghe những vị Bà-la-môn trưởng lão, cao niên, các thầy, các thầy của thầy ngươi nói rằng: ‘Những vị tiên nhân Bà-la-môn thời xưa, những người đã tạo ra các thần chú, đã truyền bá các thần chú, mà ngày nay các Bà-la-môn vẫn tụng đọc, thuyết giảng, ghi nhớ và truyền thụ những lời thần chú cổ xưa đó – đó là: Aṭṭhaka, Vāmaka, Vāmadeva, Vessāmitta, Yamataggi, Aṅgīrasa, Bhāradvāja, Vāseṭṭha, Kassapa, Bhagu – họ có tắm rửa sạch sẽ, xức dầu thơm, cắt tỉa tóc râu gọn gàng, đeo trang sức ngọc ngà, mặc y phục trắng tinh, và tận hưởng năm dục lạc một cách đầy đủ như ngươi và thầy ngươi bây giờ không’?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘No, indeed, Venerable Gotama.’’
“Bạch Tôn giả Gotama, không phải vậy.”
‘‘Iti kho, ambaṭṭha, neva tvaṃ isi na isitthāya paṭipanno sācariyako.
‘‘Therefore, Ambaṭṭha, you are neither a seer nor one practicing for seerhood, with your teacher.
“Do đó, này Ambaṭṭha, ngươi không phải là một vị tiên nhân, cũng không phải là người đang thực hành con đường của tiên nhân cùng với thầy ngươi.”
Yassa kho pana, ambaṭṭha, mayi kaṅkhā vā vimati vā so maṃ pañhena, ahaṃ veyyākaraṇena sodhissāmī’’ti.
If anyone, Ambaṭṭha, has doubt or perplexity about me, let him question me, and I will resolve it with an explanation.’’
“Này Ambaṭṭha, ai có nghi ngờ hay hoài nghi về Ta, người đó hãy hỏi Ta bằng câu hỏi, Ta sẽ làm cho người đó sáng tỏ bằng câu trả lời.”
287. Atha kho bhagavā vihārā nikkhamma caṅkamaṃ abbhuṭṭhāsi.
Then the Blessed One, having emerged from the dwelling, went forth onto the walking path.
Sau đó, Thế Tôn rời khỏi tịnh xá và đi kinh hành.
Ambaṭṭhopi māṇavo vihārā nikkhamma caṅkamaṃ abbhuṭṭhāsi.
And Ambaṭṭha the student also emerged from the dwelling and went forth onto the walking path.
Ambaṭṭha thanh niên cũng rời khỏi tịnh xá và đi kinh hành.
Atha kho ambaṭṭho māṇavo bhagavantaṃ caṅkamantaṃ anucaṅkamamāno bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni samannesi.
Then Ambaṭṭha the student, walking behind the walking Blessed One, observed the thirty-two marks of a Great Man on the Blessed One's body.
Lúc đó, Ambaṭṭha thanh niên đi theo Thế Tôn đang kinh hành và xem xét ba mươi hai tướng đại nhân trên thân Thế Tôn.
Addasā kho ambaṭṭho māṇavo bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve.
Ambaṭṭha the student saw most of the thirty-two marks of a Great Man on the Blessed One's body, except for two.
Ambaṭṭha thanh niên đã thấy hầu hết ba mươi hai tướng đại nhân trên thân Thế Tôn, trừ hai tướng.
Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe pahūtajivhatāya ca.
Concerning the two marks of a Great Man—the private parts being enclosed in a sheath and the large tongue—he doubted, was perplexed, could not assent, and was not convinced.
Về hai tướng đại nhân đó, Ambaṭṭha còn nghi ngờ, hoài nghi, chưa tin tưởng, chưa hoan hỷ – đó là tướng bộ phận sinh dục được ẩn kín trong vỏ bọc và tướng lưỡi rộng lớn.
288. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘passati kho me ayaṃ ambaṭṭho māṇavo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve.
Then it occurred to the Blessed One: ‘‘This Ambaṭṭha the student sees most of the thirty-two marks of a Great Man on my body, except for two.
288. Lúc đó, Thế Tôn nghĩ: “Ambaṭṭha thanh niên này đã thấy hầu hết ba mươi hai tướng đại nhân của Ta, trừ hai tướng.
Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe pahūtajivhatāya cā’’ti.
Concerning the two marks of a Great Man—the private parts being enclosed in a sheath and the large tongue—he doubts, is perplexed, cannot assent, and is not convinced.’’
Về hai tướng đại nhân đó, nó còn nghi ngờ, hoài nghi, chưa tin tưởng, chưa hoan hỷ – đó là tướng bộ phận sinh dục được ẩn kín trong vỏ bọc và tướng lưỡi rộng lớn.”
Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāsi yathā addasa ambaṭṭho māṇavo bhagavato kosohitaṃ vatthaguyhaṃ.
Then the Blessed One performed such a magical feat that Ambaṭṭha the student saw the Blessed One’s private parts enclosed in a sheath.
Sau đó, Thế Tôn đã tạo ra một sự biến hóa thần thông sao cho Ambaṭṭha thanh niên có thể thấy bộ phận sinh dục được ẩn kín trong vỏ bọc của Thế Tôn.
Atha kho bhagavā jivhaṃ ninnāmetvā ubhopi kaṇṇasotāni anumasi paṭimasi, ubhopi nāsikasotāni anumasi paṭimasi, kevalampi nalāṭamaṇḍalaṃ jivhāya chādesi.
Then the Blessed One extended His tongue and repeatedly touched and stroked both ear-holes, repeatedly touched and stroked both nostril-holes, and completely covered His entire forehead with His tongue.
Sau đó, Thế Tôn thè lưỡi ra, chạm và xoa cả hai lỗ tai, cả hai lỗ mũi, và che kín cả vầng trán bằng lưỡi.
Atha kho ambaṭṭhassa māṇavassa etadahosi – ‘‘samannāgato kho samaṇo gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi paripuṇṇehi, no aparipuṇṇehī’’ti.
Then it occurred to Ambaṭṭha the student: ‘‘Indeed, the ascetic Gotama is endowed with the thirty-two marks of a Great Man, fully complete, not incomplete.’’
Lúc đó, Ambaṭṭha thanh niên nghĩ: “Sa-môn Gotama đã đầy đủ ba mươi hai tướng đại nhân, không thiếu sót tướng nào cả.”
Bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘handa ca dāni mayaṃ, bho gotama, gacchāma, bahukiccā mayaṃ bahukaraṇīyā’’ti.
He then said to the Blessed One: ‘‘Well then, Venerable Gotama, we shall depart now, for we have much to do, many tasks before us.’’
Và nói với Thế Tôn: “Thưa Tôn giả Gotama, bây giờ chúng tôi xin đi, chúng tôi có nhiều việc phải làm, nhiều điều cần thực hiện.”
‘‘Yassadāni tvaṃ, ambaṭṭha, kālaṃ maññasī’’ti.
‘‘You may go, Ambaṭṭha, at your convenience.’’
“Này Ambaṭṭha, bây giờ ngươi thấy lúc nào thích hợp thì cứ làm.”
Atha kho ambaṭṭho māṇavo vaḷavārathamāruyha pakkāmi.
Then Ambaṭṭha the student mounted his mare-drawn chariot and departed.
Sau đó, Ambaṭṭha thanh niên lên cỗ xe ngựa cái và rời đi.
289. Tena kho pana samayena brāhmaṇo pokkharasāti ukkaṭṭhāya nikkhamitvā mahatā brāhmaṇagaṇena saddhiṃ sake ārāme nisinno hoti ambaṭṭhaṃyeva māṇavaṃ paṭimānento.
Now at that time, the brahmin Pokkharasāti, having gone forth from Ukkaṭṭhā, was seated in his own park with a large assembly of brahmins, waiting for Ambaṭṭha the student.
289. Lúc đó, Bà-la-môn Pokkharasāti đã rời khỏi Ukkaṭṭhā và đang ngồi trong khu vườn của mình cùng với một nhóm lớn các Bà-la-môn, đang chờ đợi Ambaṭṭha thanh niên.
Atha kho ambaṭṭho māṇavo yena sako ārāmo tena pāyāsi.
Then Ambaṭṭha the student drove towards his own park.
Sau đó, Ambaṭṭha thanh niên đi đến khu vườn của mình.
Yāvatikā yānassa bhūmi, yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikova yena brāhmaṇo pokkharasāti tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā brāhmaṇaṃ pokkharasātiṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Having driven as far as the ground allowed, he dismounted from the chariot and went on foot to where the brahmin Pokkharasāti was; having approached, he saluted the brahmin Pokkharasāti and sat down to one side.
Đi xe đến chỗ xe có thể đi được, rồi xuống xe, đi bộ đến chỗ Bà-la-môn Pokkharasāti; sau khi đến, đảnh lễ Bà-la-môn Pokkharasāti rồi ngồi xuống một bên.
290. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ brāhmaṇo pokkharasāti etadavoca – ‘‘kacci, tāta ambaṭṭha, addasa taṃ bhavantaṃ gotama’’nti?
As Ambaṭṭha the student sat to one side, the brahmin Pokkharasāti said to him: ‘‘Well, dear Ambaṭṭha, did you see the Venerable Gotama?’’
290. Khi Ambaṭṭha thanh niên đã ngồi xuống một bên, Bà-la-môn Pokkharasāti hỏi: “Này con Ambaṭṭha, con có gặp Tôn giả Gotama đó không?”
‘‘Addasāma kho mayaṃ, bho, taṃ bhavantaṃ gotama’’nti.
‘‘Yes, venerable sir, we saw the Venerable Gotama.’’
“Bạch Tôn giả, chúng con có gặp Tôn giả Gotama đó.”
‘‘Kacci, tāta ambaṭṭha, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ tathā santaṃyeva saddo abbhuggato no aññathā; kacci pana so bhavaṃ gotamo tādiso no aññādiso’’ti?
‘‘Well, dear Ambaṭṭha, is the reputation about the Venerable Gotama truly as it is proclaimed, or is it otherwise? Is the Venerable Gotama indeed such a one, or is he otherwise?’’
“Này con Ambaṭṭha, tiếng đồn về Tôn giả Gotama đó có đúng sự thật không, hay là khác? Tôn giả Gotama đó có phải là người như vậy không, hay là khác?”
‘‘Tathā santaṃyeva, bho, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ saddo abbhuggato no aññathā, tādisova so bhavaṃ gotamo no aññādiso.
‘‘Venerable sir, the reputation about the Venerable Gotama is truly as it is proclaimed, not otherwise; the Venerable Gotama is indeed such a one, not otherwise.
“Bạch Tôn giả, tiếng đồn về Tôn giả Gotama đó đúng sự thật, không khác; Tôn giả Gotama đó đúng là người như vậy, không khác.
Samannāgato ca so bhavaṃ gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi paripuṇṇehi no aparipuṇṇehī’’ti.
And the Venerable Gotama is endowed with the thirty-two marks of a Great Man, fully complete, not incomplete.’’
Và Tôn giả Gotama đó đã đầy đủ ba mươi hai tướng đại nhân, không thiếu sót tướng nào cả.”
‘‘Ahu pana te, tāta ambaṭṭha, samaṇena gotamena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti?
‘‘Did you, dear Ambaṭṭha, have any conversation with the ascetic Gotama?’’
“Này con Ambaṭṭha, con có cuộc nói chuyện nào với Sa-môn Gotama không?”
‘‘Ahu kho me, bho, samaṇena gotamena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti.
‘‘Yes, venerable sir, I did have some conversation with the ascetic Gotama.’’
“Bạch Tôn giả, con có cuộc nói chuyện với Sa-môn Gotama.”
‘‘Yathā kathaṃ pana te, tāta ambaṭṭha, ahu samaṇena gotamena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti?
‘‘And how, dear Ambaṭṭha, did you have this conversation with the ascetic Gotama?’’
“Này con Ambaṭṭha, cuộc nói chuyện của con với Sa-môn Gotama diễn ra như thế nào?”
Atha kho ambaṭṭho māṇavo yāvatako* ahosi bhagavatā saddhiṃ kathāsallāpo, taṃ sabbaṃ brāhmaṇassa pokkharasātissa ārocesi.
Then Ambaṭṭha the student recounted to the brahmin Pokkharasāti the entire conversation he had had with the Blessed One.
Sau đó, Ambaṭṭha thanh niên đã kể lại tất cả cuộc nói chuyện của mình với Thế Tôn cho Bà-la-môn Pokkharasāti nghe.
291. Evaṃ vutte, brāhmaṇo pokkharasāti ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘aho vata re amhākaṃ paṇḍitaka* , aho vata re amhākaṃ bahussutaka* , aho vata re amhākaṃ tevijjaka* , evarūpena kira, bho, puriso atthacarakena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyya.
291. When this was said, the brahmin Pokkharasāti said this to the young man Ambaṭṭha: “Oh, alas, our little scholar! Oh, alas, our little learned one! Oh, alas, our little possessor of the three Vedas! Indeed, venerable sirs, a person through such a follower of a teacher's interest might, after the dissolution of the body, after death, arise in a state of woe, a bad destination, a downfall, hell.”
291. Khi được nói như vậy, Bà-la-môn Pokkharasāti nói với thanh niên Ambaṭṭha: “Ôi, cái gọi là bậc trí giả của chúng ta! Ôi, cái gọi là bậc đa văn của chúng ta! Ôi, cái gọi là bậc Tam minh của chúng ta! Hỡi này, một người như vậy, do một đệ tử làm lợi ích cho thầy, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ tái sinh vào cõi khổ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
Yadeva kho tvaṃ, ambaṭṭha, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ āsajja āsajja avacāsi, atha kho so bhavaṃ gotamo amhepi evaṃ upaneyya upaneyya avaca.
“Indeed, whatever you, Ambaṭṭha, repeatedly assailed and spoke thus to that Venerable Gotama, that Venerable Gotama, in turn, repeatedly brought us near and spoke thus.
Này Ambaṭṭha, chính vì ngươi đã xúc phạm, xúc phạm Tôn giả Gotama như vậy, nên Tôn giả Gotama cũng đã lôi kéo, lôi kéo chúng ta mà nói.
Aho vata re amhākaṃ paṇḍitaka, aho vata re amhākaṃ bahussutaka, aho vata re amhākaṃ tevijjaka, evarūpena kira, bho, puriso atthacarakena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyyā’’ti, kupito* anattamano ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ padasāyeva pavattesi.
Oh, alas, our little scholar! Oh, alas, our little learned one! Oh, alas, our little possessor of the three Vedas! Indeed, venerable sirs, a person through such a follower of a teacher's interest might, after the dissolution of the body, after death, arise in a state of woe, a bad destination, a downfall, hell!” Angry and displeased, he pushed the young man Ambaṭṭha away with his foot.
Ôi, cái gọi là bậc trí giả của chúng ta! Ôi, cái gọi là bậc đa văn của chúng ta! Ôi, cái gọi là bậc Tam minh của chúng ta! Hỡi này, một người như vậy, do một đệ tử làm lợi ích cho thầy, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ tái sinh vào cõi khổ, ác thú, đọa xứ, địa ngục!” Ông ta giận dữ, không hài lòng, đã dùng chân đá thanh niên Ambaṭṭha.
Icchati ca tāvadeva bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ.
And he wished to approach the Blessed One at that very moment for an audience.
Và ông ta muốn ngay lập tức đến yết kiến Thế Tôn.
292. Atha kho te brāhmaṇā brāhmaṇaṃ pokkharasātiṃ etadavocuṃ – ‘‘ativikālo kho, bho, ajja samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ.
292. Then those brahmins said to the brahmin Pokkharasāti: “It is too late today, venerable sir, to approach the recluse Gotama for an audience.
292. Bấy giờ, các Bà-la-môn đó nói với Bà-la-môn Pokkharasāti: “Này tôn giả, hôm nay đã quá muộn để đến yết kiến Sa-môn Gotama.
Svedāni* bhavaṃ pokkharasāti samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’ti.
Tomorrow, venerable Pokkharasāti, you can approach the recluse Gotama for an audience.”
Ngày mai, tôn giả Pokkharasāti sẽ đến yết kiến Sa-môn Gotama.”
Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti sake nivesane paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā yāne āropetvā ukkāsu dhāriyamānāsu ukkaṭṭhāya niyyāsi, yena icchānaṅgalavanasaṇḍo tena pāyāsi.
Then the brahmin Pokkharasāti had fine hard and soft food prepared in his own dwelling, loaded it onto a carriage, and set out from Ukkaṭṭhā with torches being carried, and headed towards the Icchānaṅgala forest grove.
Bấy giờ, Bà-la-môn Pokkharasāti đã chuẩn bị thức ăn và đồ uống thượng vị tại nhà mình, chất lên xe, và khởi hành từ Ukkaṭṭhā với các ngọn đuốc được thắp sáng, đi đến khu rừng Iccānaṅgala.
Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā, yānā paccorohitvā pattikova yena bhagavā tenupasaṅkami.
Having gone by carriage as far as the carriage could go, he dismounted from the carriage and, on foot, approached the Blessed One.
Sau khi đi bằng xe xa chừng nào xe có thể đi được, ông ta xuống xe và đi bộ đến chỗ Thế Tôn.
Upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having approached, he exchanged greetings with the Blessed One, and when the courteous and memorable talk was concluded, he sat down to one side.
Sau khi đến, ông ta chào hỏi Thế Tôn, trao đổi những lời chào hỏi thân mật và ngồi xuống một bên.
293. Ekamantaṃ nisinno kho brāhmaṇo pokkharasāti bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘āgamā nu kho idha, bho gotama, amhākaṃ antevāsī ambaṭṭho māṇavo’’ti?
293. Seated to one side, the brahmin Pokkharasāti said to the Blessed One: “Venerable Gotama, has our disciple, the young man Ambaṭṭha, come here?”
293. Ngồi xuống một bên, Bà-la-môn Pokkharasāti nói với Thế Tôn: “Thưa Tôn giả Gotama, đệ tử Ambaṭṭha của chúng tôi có đến đây không?”
‘‘Āgamā kho te* , brāhmaṇa, antevāsī ambaṭṭho māṇavo’’ti.
“Indeed, brahmin, your disciple, the young man Ambaṭṭha, has come,” replied the Blessed One.
“Này Bà-la-môn, đệ tử Ambaṭṭha của ông có đến.”
‘‘Ahu pana te, bho gotama, ambaṭṭhena māṇavena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti?
“Venerable Gotama, was there any conversation between you and the young man Ambaṭṭha?”
“Thưa Tôn giả Gotama, Tôn giả có cuộc đàm luận nào với thanh niên Ambaṭṭha không?”
‘‘Ahu kho me, brāhmaṇa, ambaṭṭhena māṇavena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti.
“Indeed, brahmin, there was some conversation between me and the young man Ambaṭṭha,” replied the Blessed One.
“Này Bà-la-môn, Ta có cuộc đàm luận với thanh niên Ambaṭṭha.”
‘‘Yathākathaṃ pana te, bho gotama, ahu ambaṭṭhena māṇavena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti?
“And how, Venerable Gotama, did that conversation between you and the young man Ambaṭṭha proceed?”
“Thưa Tôn giả Gotama, cuộc đàm luận của Tôn giả với thanh niên Ambaṭṭha diễn ra như thế nào?”
Atha kho bhagavā yāvatako ahosi ambaṭṭhena māṇavena saddhiṃ kathāsallāpo, taṃ sabbaṃ brāhmaṇassa pokkharasātissa ārocesi.
Then the Blessed One recounted to the brahmin Pokkharasāti all the conversation that had taken place with the young man Ambaṭṭha.
Bấy giờ, Thế Tôn đã kể lại tất cả cuộc đàm luận của Ngài với thanh niên Ambaṭṭha cho Bà-la-môn Pokkharasāti nghe.
Evaṃ vutte, brāhmaṇo pokkharasāti bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘bālo, bho gotama, ambaṭṭho māṇavo, khamatu bhavaṃ gotamo ambaṭṭhassa māṇavassā’’ti.
When this was said, the brahmin Pokkharasāti said to the Blessed One: “Venerable Gotama, the young man Ambaṭṭha is foolish; may Venerable Gotama forgive the young man Ambaṭṭha.”
Khi được nói như vậy, Bà-la-môn Pokkharasāti nói với Thế Tôn: “Thưa Tôn giả Gotama, thanh niên Ambaṭṭha là kẻ ngu si, mong Tôn giả Gotama tha thứ cho thanh niên Ambaṭṭha.”
‘‘Sukhī hotu, brāhmaṇa, ambaṭṭho māṇavo’’ti.
“May the young man Ambaṭṭha be happy, brahmin,” replied the Blessed One.
“Này Bà-la-môn, mong thanh niên Ambaṭṭha được an lạc.”
294. Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni samannesi.
294. Then the brahmin Pokkharasāti examined the thirty-two marks of a Great Man on the body of the Blessed One.
294. Bấy giờ, Bà-la-môn Pokkharasāti đã xem xét ba mươi hai tướng đại nhân trên thân Thế Tôn.
Addasā kho brāhmaṇo pokkharasāti bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve.
The brahmin Pokkharasāti saw most of the thirty-two marks of a Great Man on the body of the Blessed One, except for two.
Bà-la-môn Pokkharasāti đã thấy hầu hết ba mươi hai tướng đại nhân trên thân Thế Tôn, trừ hai tướng.
Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe pahūtajivhatāya ca.
Regarding these two marks of a Great Man, he was doubtful, perplexed, not convinced, not assured: the retracting of the male organ into a sheath, and the large tongue.
Đối với hai tướng đại nhân đó, ông ta còn nghi ngờ, hoài nghi, chưa tin tưởng, chưa thanh tịnh: đó là tướng bộ phận sinh dục kín đáo và tướng lưỡi rộng.
295. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘passati kho me ayaṃ brāhmaṇo pokkharasāti dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve.
295. Then it occurred to the Blessed One: “This brahmin Pokkharasāti sees most of the thirty-two marks of a Great Man on me, except for two.
295. Bấy giờ, Thế Tôn nghĩ: “Bà-la-môn Pokkharasāti này đã thấy hầu hết ba mươi hai tướng đại nhân trên thân Ta, trừ hai tướng.
Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe, pahūtajivhatāya cā’’ti.
Regarding these two marks of a Great Man, he is doubtful, perplexed, not convinced, not assured: the retracting of the male organ into a sheath, and the large tongue.”
Đối với hai tướng đại nhân đó, ông ta còn nghi ngờ, hoài nghi, chưa tin tưởng, chưa thanh tịnh: đó là tướng bộ phận sinh dục kín đáo và tướng lưỡi rộng.”
Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāsi yathā addasa brāhmaṇo pokkharasāti bhagavato kosohitaṃ vatthaguyhaṃ.
Then the Blessed One performed such a feat of psychic power that the brahmin Pokkharasāti saw the Blessed One's male organ retracted into a sheath.
Bấy giờ, Thế Tôn đã thực hiện một thần thông như vậy để Bà-la-môn Pokkharasāti thấy được tướng bộ phận sinh dục kín đáo của Thế Tôn.
Atha kho bhagavā jivhaṃ ninnāmetvā ubhopi kaṇṇasotāni anumasi paṭimasi, ubhopi nāsikasotāni anumasi paṭimasi, kevalampi nalāṭamaṇḍalaṃ jivhāya chādesi.
Then the Blessed One protruded his tongue and touched and stroked both ear-holes, touched and stroked both nostril-holes, and covered the entire circle of his forehead with his tongue.
Bấy giờ, Thế Tôn thè lưỡi ra, chạm và xoa cả hai lỗ tai, chạm và xoa cả hai lỗ mũi, và che kín cả vầng trán bằng lưỡi.
297. Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti bhagavato adhivāsanaṃ viditvā bhagavato kālaṃ ārocesi – ‘‘kālo, bho gotama, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti.
297. Then the brahmin Pokkharasāti, knowing the Blessed One's acceptance, announced the time to the Blessed One: “It is time, Venerable Gotama, the meal is ready.”
297. Bấy giờ, Bà-la-môn Pokkharasāti biết Thế Tôn đã chấp nhận, bèn báo thời gian cho Thế Tôn: “Thưa Tôn giả Gotama, đã đến giờ, bữa ăn đã sẵn sàng.”
Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya saddhiṃ bhikkhusaṅghena yena brāhmaṇassa pokkharasātissa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi.
Then the Blessed One, having dressed in the forenoon, took his bowl and robe, and together with the Saṅgha of bhikkhus, approached the dwelling of the brahmin Pokkharasāti; having approached, he sat down on the prepared seat.
Bấy giờ, Thế Tôn vào buổi sáng, đắp y, cầm bát và y, cùng với Tăng đoàn Tỳ-khưu đi đến nhà của Bà-la-môn Pokkharasāti; sau khi đến, Ngài ngồi xuống chỗ đã được sắp đặt.
Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti bhagavantaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi, māṇavakāpi bhikkhusaṅghaṃ.
Then the brahmin Pokkharasāti personally satisfied and served the Blessed One with exquisite hard and soft food, and the young men also served the Saṅgha of bhikkhus.
Bấy giờ, Bà-la-môn Pokkharasāti tự tay dâng cúng thức ăn và đồ uống thượng vị để Thế Tôn được no đủ và hài lòng, các thanh niên cũng dâng cúng cho Tăng đoàn Tỳ-khưu.
Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then the brahmin Pokkharasāti, having seen the Blessed One finish his meal and put away his bowl and hand, took a low seat and sat down to one side.
Bấy giờ, Bà-la-môn Pokkharasāti, sau khi Thế Tôn đã dùng bữa và cất bát, lấy một chỗ ngồi thấp hơn và ngồi xuống một bên.
298. Ekamantaṃ nisinnassa kho brāhmaṇassa pokkharasātissa bhagavā anupubbiṃ kathaṃ kathesi, seyyathidaṃ – dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ; kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ, nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi.
298. To the brahmin Pokkharasāti, seated to one side, the Blessed One gave a progressive discourse, that is: a talk on generosity, a talk on morality, a talk on heavenly abodes; he expounded the danger, degradation, and defilement of sensual pleasures, and the advantage of renunciation.
298. Khi Bà-la-môn Pokkharasāti ngồi xuống một bên, Thế Tôn đã thuyết giảng pháp thoại tuần tự, đó là: pháp thoại về bố thí, pháp thoại về giới luật, pháp thoại về cõi trời; Ngài đã chỉ rõ sự nguy hiểm, sự thấp kém, sự ô nhiễm của các dục vọng, và lợi ích của sự xuất ly.
Yadā bhagavā aññāsi brāhmaṇaṃ pokkharasātiṃ kallacittaṃ muducittaṃ vinīvaraṇacittaṃ udaggacittaṃ pasannacittaṃ, atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā, taṃ pakāsesi – dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ.
When the Blessed One perceived that the brahmin Pokkharasāti had a ready mind, a pliant mind, a mind free from hindrances, an uplifted mind, a confident mind, then he expounded the teaching peculiar to the Buddhas: suffering, its origin, its cessation, and the path.
Khi Thế Tôn nhận thấy tâm của Bà-la-môn Pokkharasāti đã sẵn sàng, mềm mại, không chướng ngại, hân hoan, thanh tịnh, bấy giờ Ngài đã thuyết giảng giáo pháp đặc biệt của chư Phật, đó là: Khổ, Tập, Diệt, Đạo.
Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya; evameva brāhmaṇassa pokkharasātissa tasmiññeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti.
Just as a clean cloth, free from stains, readily absorbs dye; even so, right there on that seat, to the brahmin Pokkharasāti arose the stainless, blemishless Dhamma-eye: “Whatever has the nature of arising, all that has the nature of ceasing.”
Cũng như một tấm vải sạch, không vết bẩn, dễ dàng nhận thuốc nhuộm; cũng vậy, ngay tại chỗ ngồi đó, Bà-la-môn Pokkharasāti đã phát sinh pháp nhãn vô cấu, ly trần: “Bất cứ pháp nào có tính chất phát sinh, tất cả pháp đó đều có tính chất diệt tận.”
299. Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti diṭṭhadhammo pattadhammo viditadhammo pariyogāḷhadhammo tiṇṇavicikiccho vigatakathaṃkatho vesārajjappatto aparappaccayo satthusāsane bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotama.
299. Then the brahmin Pokkharasāti, having seen the Dhamma, attained the Dhamma, understood the Dhamma, penetrated the Dhamma, crossed over doubt, eliminated perplexity, attained fearlessness, and become independent of others in the Teacher’s Dispensation, said to the Blessed One: “Excellent, Venerable Gotama! Excellent, Venerable Gotama!
299. Bấy giờ, Bà-la-môn Pokkharasāti, sau khi đã thấy pháp, chứng pháp, biết pháp, thâm nhập pháp, vượt qua nghi ngờ, không còn hoài nghi, đạt được sự tự tin, không còn phụ thuộc vào người khác trong giáo pháp của Bậc Đạo Sư, nói với Thế Tôn: “Thật tuyệt vời, thưa Tôn giả Gotama, thật tuyệt vời, thưa Tôn giả Gotama.
Seyyathāpi, bho gotama, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya, ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti; evamevaṃ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito.
Excellent, venerable Gotama! Just as one might set upright what was overturned, or uncover what was hidden, or point out the way to one who was lost, or hold up a lamp in the darkness so that those with sight might see forms; in the same way, the Dhamma has been made clear by the venerable Gotama in many ways.
Thưa Tôn giả Gotama, ví như có người dựng đứng vật bị úp xuống, mở ra vật bị che đậy, chỉ đường cho người bị lạc, hoặc cầm đèn dầu trong bóng tối để người có mắt thấy được các sắc; cũng vậy, Tôn giả Gotama đã thuyết giảng Chánh pháp bằng nhiều phương cách khác nhau.
Esāhaṃ, bho gotama, saputto sabhariyo sapariso sāmacco bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca.
Venerable Gotama, I, together with my children, wife, retinue, and ministers, go for refuge to the venerable Gotama, to the Dhamma, and to the Saṅgha of bhikkhus.
Bạch Tôn giả Gotama, con cùng với con cái, vợ, quyến thuộc và các quan đại thần xin quy y Tôn giả Gotama, quy y Chánh pháp và quy y Tăng đoàn.
Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gataṃ.
May the venerable Gotama remember me as a lay follower who has gone for refuge from today onwards, as long as life lasts.
Mong Tôn giả Gotama hãy chấp nhận con là một cận sự nam đã quy y trọn đời, kể từ ngày hôm nay.
Yathā ca bhavaṃ gotamo ukkaṭṭhāya aññāni upāsakakulāni upasaṅkamati, evameva bhavaṃ gotamo pokkharasātikulaṃ upasaṅkamatu.
Just as the venerable Gotama visits other lay follower families in Ukkaṭṭhā, in the same way, may the venerable Gotama visit the family of Pokkharasāti.
Và như Tôn giả Gotama đã viếng thăm các gia đình cận sự nam khác ở Ukkaṭṭhā, xin Tôn giả Gotama cũng hãy viếng thăm gia đình Pokkharasāti.
Tattha ye te māṇavakā vā māṇavikā vā bhavantaṃ gotamaṃ abhivādessanti vā paccuṭṭhissanti* vā āsanaṃ vā udakaṃ vā dassanti cittaṃ vā pasādessanti, tesaṃ taṃ bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti.
There, those young men and young women who will pay homage to the venerable Gotama, or rise to greet him, or offer a seat or water, or gladden their minds, that will be for their long-term welfare and happiness.”
Ở đó, những thanh niên hay thiếu nữ nào đảnh lễ Tôn giả Gotama, hoặc đứng dậy chào đón, hoặc dâng chỗ ngồi, nước uống, hoặc làm cho tâm hoan hỷ, điều đó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho họ.”
‘‘Kalyāṇaṃ vuccati, brāhmaṇā’’ti.
“Well spoken, brahmin.”
“Lời nói thiện lành thay, này Bà-la-môn!”