1. Dhammasaṅgahe tikadukavasena saṅgahitānaṃ dhammānaṃ vibhaṅge khandhādivibhāgaṃ dassetvā tathāsaṅgahitavibhattānaṃ dhātukathāya saṅgahāsaṅgahādippabhedaṃ vatvā yāya paññattiyā tesaṃ sabhāvato upādāya ca paññāpanaṃ hoti, taṃ pabhedato dassetuṃ ‘‘cha paññattiyo’’tiādinā puggalapaññatti āraddhā.
1. Having shown the division into khandhas and so on in the Vibhaṅga for the phenomena (dhammas) collected in the Dhammasaṅgaṇī by way of Triads and Dyads, and having stated the distinction of inclusion and non-inclusion and so on in the Dhātukathā for those phenomena thus collected and divided, the Puggalapaññatti, beginning with “cha paññattiyo” (six designations), was commenced to show the designation (paññatti) by which those phenomena are designated according to their nature and by way of upādāya, in its distinctions.
1. Sau khi đã trình bày sự phân chia theo uẩn, v.v., trong Bộ Phân Tích đối với các pháp đã được thu nạp theo các bộ ba và bộ đôi trong Bộ Pháp Tụ, và sau khi đã nói về sự phân biệt thu nạp và không thu nạp, v.v., trong Bộ Ngữ Tông đối với các pháp đã được thu nạp và phân tích như vậy, Bộ Luận Nhân Chế Định được bắt đầu bằng câu "sáu loại chế định" để trình bày các loại chế định mà qua đó các pháp được làm cho biết theo bản chất và theo duyên.
Tattha ye dhamme pubbāpariyabhāvena pavattamāne asabhāvasamūhavasena upādāya ‘‘puggalo, itthī, puriso, devo, manusso’’tiādikā puggalapaññatti hoti, tesaṃ aññesañca bāhirarūpanibbānānaṃ sasabhāvasamūhasasabhāvabhedavasena paññāpanā sabhāvapaññattīti khandhapaññattiādikā pañcavidhā veditabbā.
Among these, the Puggalapaññatti is the designation like “person, woman, man, deva, human,” which arises by taking as an object those phenomena that occur in a sequence of before and after, as a collection that is not ultimate reality. The fivefold designations, such as Khandhapaññatti, are to be understood as designations of ultimate reality, which designate those as well as other external rūpas and Nibbāna by way of distinctions of natural collections and natural attributes.
Trong đó, nhân chế định (puggalapaññatti) là các chế định như "cá nhân, người nữ, người nam, chư thiên, con người," v.v., phát sinh do duyên vào các pháp đang diễn tiến theo trình tự trước sau, theo phương diện tập hợp phi bản chất. Còn sự chế định về các pháp khác là sắc ngoại và Nibbāna, theo phương diện tập hợp có bản chất và phân loại có bản chất, được gọi là chế định bản chất (sabhāvapaññatti), cần được hiểu là có năm loại, bắt đầu bằng uẩn chế định (khandhapaññatti).
Tāya dhammasaṅgahādīsu vibhattā sabhāvapaññatti sabbāpi saṅgahitā hoti.
By that, all Sabhāvapaññatti (designation of ultimate reality) that is divided in the Dhammasaṅgaṇī and so on is included.
Tất cả chế định bản chất (sabhāvapaññatti) đã được phân tích trong Bộ Pháp Tụ, v.v., đều được thu nạp bởi chế định đó.
Puggalapaññatti pana asabhāvapaññatti.
However, Puggalapaññatti is Asabhāvapaññatti (designation that is not ultimate reality).
Còn nhân chế định là chế định phi bản chất (asabhāvapaññatti).
Tāya ca samayavimuttādippabhedāya sattasantānagate pariññeyyādisabhāvadhamme upādāya pavattito padhānāya ‘‘vihāro mañco’’tiādikā ca sabbā asabhāvapaññatti saṅgahitā hoti.
And by that, which has distinctions such as ‘samayavimutta’ (temporally liberated), and which is primary, due to its occurrence by taking as object the phenomena of ultimate reality (sabhāva-dhamma) such as the knowable (pariññeyya) existing in the continuity of beings, all Asabhāvapaññatti (designation that is not ultimate reality) such as “vihāro mañco” (dwelling, bed) is included.
Và bởi nhân chế định đó, là loại chính yếu, có các phân loại như thời giải thoát (samayavimutta), v.v., phát sinh do duyên vào các pháp bản chất như pháp cần được liễu tri, v.v., có trong dòng tương tục của chúng sanh, nên tất cả chế định phi bản chất khác như "tịnh xá, giường," v.v., cũng được thu nạp.
Ettāvatā ca paññatti nāma vijjamānapaññatti avijjamānapaññatti ca.
Thus far, designation (paññatti) is of two kinds: existing designation (vijjamānapaññatti) and non-existing designation (avijjamānapaññatti).
Do đó, chế định được gọi là chế định hiện hữu (vijjamānapaññatti) và chế định phi hiện hữu (avijjamānapaññatti).
Tā eva hi vomissā itarā catassoti.
And these, when mixed, become the other four.
Chính hai loại này, khi được trộn lẫn, trở thành bốn loại còn lại.
Tasmā tāsaṃ dassanena imasmiṃ pakaraṇe sabbā paññattiyo dassitāti veditabbā.
Therefore, it should be understood that by showing these, all designations are shown in this treatise.
Vì vậy, cần hiểu rằng bằng cách trình bày chúng, tất cả các loại chế định đều được trình bày trong bộ luận này.
Khandhādipaññattīsu pana chasu aññattha adassitappabhedaṃ idheva ca dassitappabhedaṃ puggalapaññattiṃ upādāya imassa pakaraṇassa puggalapaññattīti nāmaṃ vuttanti veditabbaṃ.
And it should be understood that among the six designations, such as Khandhapaññatti, the name of this treatise, Puggalapaññatti, is stated by taking as object the Puggalapaññatti, which has distinctions not shown elsewhere but shown here.
Tuy nhiên, trong sáu loại chế định bắt đầu bằng uẩn chế định, cần hiểu rằng tên của bộ luận này được gọi là Puggalapaññatti (Nhân Chế Định) là do duyên vào nhân chế định, một loại có sự phân loại không được trình bày ở nơi khác mà chỉ được trình bày ở đây.
Ye dhamme idha paññapetukāmoti paññattiyā vatthubhāvena dassetukāmoti adhippāyo.
“Ye dhamme idha paññapetukāmo” (desiring to designate here these phenomena) – the intention is that he desires to show them as the basis of designation.
"Những pháp mà ngài muốn chế định ở đây" có ý nghĩa là ngài muốn trình bày chúng như là đối tượng của sự chế định.
Na hi etasmiṃ pakaraṇe paññāpanaṃ karoti, vatthūhi pana paññattiyo dassetīti.
Indeed, in this treatise, he does not designate but shows designations by means of their bases.
Vì trong bộ luận này, ngài không thực hiện việc chế định, mà chỉ trình bày các chế định thông qua các đối tượng của chúng.
Khandhāti paññāpanāti idaṃ khandhāti rūpaṃ pathavītiādikā sabbāpi sāmaññappabhedapaññāpanā nāma hoti, taṃ sandhāya vuttanti daṭṭhabbaṃ.
“Khandhāti paññāpanā” – this should be understood as referring to all general and specific designations such as ‘khandha’, ‘rūpa’, ‘paṭhavī’.
"Sự chế định là uẩn", câu này cần được hiểu là được nói đến để chỉ tất cả sự chế định chung và riêng, như "uẩn là sắc", "đất là...", v.v.
Paññāpanāti etassa pana dassanā ṭhapanāti ete dve atthā, tesaṃ pakāsanā nikkhipanāti.
For the term “paññāpanā,” there are two meanings: ‘showing’ (dassanā) and ‘establishing’ (ṭhapanā). The meanings of these are ‘manifesting’ (pakāsanā) and ‘depositing’ (nikkhipanā).
Đối với từ paññāpanā (sự chế định), có hai nghĩa là dassanā (sự chỉ ra) và ṭhapanā (sự thiết lập), tức là pakāsanā (sự làm rõ) và nikkhipanā (sự đặt vào).
Tattha ‘‘rūpakkhandho…pe… aññātāvindriyaṃ samayavimutto’’tiādinā idamevaṃnāmakaṃ idamevaṃnāmakanti taṃtaṃkoṭṭhāsikakaraṇaṃ bodhanameva nikkhipanā, na paññapetabbānaṃ mañcādīnaṃ viya ṭhānasambandhakaraṇaṃ.
Therein, making something specific by stating “rūpakkhandho…pe… aññātāvindriyaṃ samayavimutto”—such as "this is called so-and-so" or "this is called so-and-so"—that instruction itself is 'depositing,' not making a spatial connection like for a bed (mañca) and so on, which are to be spread out.
Trong đó, việc làm cho biết rằng "đây là tên này, đây là tên kia" bằng các câu như "sắc uẩn... cho đến... vị tri quyền, thời giải thoát" và việc phân chia thành từng phần như vậy chính là sự đặt vào (nikkhipanā), chứ không phải là sự tạo ra mối liên hệ với một vị trí như đối với các vật được chế định như giường, v.v.
Yo panāyaṃ ‘‘nāmapaññatti hi dasseti ca ṭhapeti cā’’ti kattuniddeso kato, so bhāvabhūtāya karaṇabhūtāya vā nāmapaññattiyā tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ diṭṭhatāya ṭhapitatāya ca taṃnimittataṃ sandhāya katoti veditabbo.
However, this designation of the agent, “Nāmapaññatti (designation by name) shows and establishes,” should be understood as made with reference to the fact that name-designation, being an agent or an instrument, is the cause for those phenomena to be seen and established.
Còn việc chỉ định tác nhân "danh chế định chỉ ra và thiết lập" được thực hiện là để chỉ ra rằng danh chế định, dù là ở dạng bản thể hay công cụ, là nguyên nhân cho việc các pháp được thấy và được thiết lập.
Vijjamānapaññattītiādinā vacanena pāḷiyaṃ anāgatataṃ sandhāya ‘‘pāḷimuttakenā’’tiādimāha.
By the phrase “vijjamānapaññattī” and so on, with reference to its not being included in the Pāḷi, he says “pāḷimuttakenā” and so on.
Với câu bắt đầu bằng "chế định hiện hữu", ngài nói "bằng cách ngoài Chánh tạng" v.v., là để chỉ sự việc chúng không có trong Chánh tạng.
Kusalākusalassevāti kusalākusalassa viya.
“Kusalākusalassevā” means ‘just like kusala and akusala’.
Kusalākusalasseva có nghĩa là giống như của thiện và bất thiện.
Vijjamānassāti etassa attho satoti, tassa attho sambhūtassāti.
The meaning of “vijjamānassā” is ‘sato’ (being), and the meaning of ‘sato’ is ‘sambhūtassā’ (having come into being).
Vijjamānassa có nghĩa là của cái đang có (sato), và điều đó có nghĩa là của cái đã sinh khởi (sambhūtassa).
Vijjamānassa satoti vā vijjamānabhūtassāti attho.
Or, “vijjamānassa sato” means ‘being in existence’.
Hoặc vijjamānassa sato có nghĩa là của cái đã trở thành hiện hữu.
Tamevatthaṃ dassento āha ‘‘sambhūtassā’’ti.
Showing that very meaning, he says “sambhūtassā.”
Để làm rõ ý nghĩa đó, ngài nói "sambhūtassā".
Tena avijjamānabhāvaṃ paṭikkhipati.
By that, he refutes the state of non-existence.
Qua đó, ngài phủ định trạng thái không hiện hữu.
Tathā avijjamānassāti yathā kusalādīni akusalādisabhāvato, phassādayo ca vedanādisabhāvato vinivattasabhāvāni vijjanti, tathā avijjamānassa ye dhamme upādāya ‘‘itthī, puriso’’ti upaladdhi hoti, te apanetvā tehi vinivattassa itthiādisabhāvassa abhāvato asambhūtassāti attho.
And “tathā avijjamānassā” means ‘non-existent’ in the sense of 'not having come into being' because, just as kusala and so on exist with a nature distinct from akusala and so on, and contact and so on exist with a nature distinct from feeling and so on, similarly, taking as object those phenomena by which the perception “woman, man” arises, when those are removed, the nature of woman and so on, which is distinct from them, is non-existent.
"Tương tự, của cái không hiện hữu" có nghĩa là: giống như các pháp thiện, v.v., có bản chất khác biệt với bản chất bất thiện, v.v., và các pháp xúc, v.v., có bản chất khác biệt với bản chất thọ, v.v., đều hiện hữu; tương tự, đối với cái không hiện hữu, vì sau khi loại bỏ các pháp mà dựa vào đó có sự nhận thức "người nữ, người nam", thì không có bản chất của người nữ, v.v., khác biệt với chúng, nên nó là cái không sinh khởi.
Yaṃ panetassa ‘‘tenākārena avijjamānassa aññenākārena vijjamānassā’’ti atthaṃ keci vadanti, tattha yaṃ vattabbaṃ, taṃ paññattiduke vuttameva.
As for what some say, that its meaning is “non-existent in that aspect, but existent in another aspect,” what needs to be said there has already been said in the Paññattiduka.
Còn một số người giải thích rằng "không hiện hữu theo cách đó, nhưng hiện hữu theo cách khác", những gì cần nói về điều đó đã được nói trong phần song đề về chế định.
Avijjamānepi sabhāve lokaniruttiṃ anugantvā anabhinivesena cittena ‘‘itthī, puriso’’ti gahaṇasabbhāvā ‘‘lokaniruttimattasiddhassā’’ti āha.
Even when there is no ultimate reality, following worldly convention and with a mind free from clinging, the apprehension of "woman, man" exists, so he says, “lokaniruttimattasiddhassā” (established merely by worldly convention).
Mặc dù bản chất không hiện hữu, nhưng vì có sự nắm bắt "người nữ, người nam" bằng tâm không cố chấp, theo quy ước của thế gian, nên ngài nói "chỉ được thành tựu bởi quy ước thế gian".
Sābhinivesena pana cittena gayhamānaṃ pañcamasaccādikaṃ na sabhāvato, nāpi saṅketena siddhanti ‘‘sabbākārenapi anupalabbhaneyya’’nti vuttaṃ.
However, a fifth truth and so on, apprehended with a clinging mind, is not established by ultimate reality nor by convention, so it is said, “sabbākārenapi anupalabbhaneyya” (not to be found in any aspect at all).
Còn cái được nắm bắt bởi tâm cố chấp, như chân đế thứ năm, v.v., không được thành tựu bởi bản chất hay bởi quy ước, nên được nói là "không thể nhận thức được bằng mọi cách".
Tāsu imasmiṃ…pe… labbhantīti imasmiṃ pakaraṇe sarūpato tissannaṃ āgatataṃ sandhāya vuttaṃ.
“Tāsu imasmiṃ…pe… labbhantī” is stated with reference to the occurrence of three (vijjamānapaññatti, avijjamānapaññatti, and vijjamānena avijjamānapaññatti) in their own nature in this treatise.
"Trong số đó, trong... này... được tìm thấy", câu này được nói đến để chỉ sự xuất hiện của ba loại chế định về mặt hình thức trong bộ luận này.
Yathāvuttassa pana aṭṭhakathānayassa avirodhena ācariyavādā yojetabbā, tasmā paññapetabbaṭṭhena cesā paññattīti etassa sabhāvato avijjamānattā paññapetabbamattaṭṭhena paññattīti attho.
However, the teachings of the teachers (ācariyavādā) should be harmonized so as not to contradict the aforementioned method of the Aṭṭhakathā. Therefore, for the phrase “paññapetabbaṭṭhena cesā paññattīti,” the meaning is 'it is a designation merely by virtue of being designable,' due to its non-existence as ultimate reality.
Tuy nhiên, các quan điểm của các vị thầy cần được dung hòa sao cho không mâu thuẫn với phương pháp của Chú giải đã được nêu. Do đó, câu "chế định này là do đối tượng cần được chế định" có nghĩa là: vì nó không hiện hữu về mặt bản chất, nên nó là chế định do ý nghĩa chỉ là đối tượng cần được chế định.
Paññapetabbampi hi sasabhāvaṃ tajjaparamatthanāmalābhato na parato labhitabbaṃ paññattināmaṃ labhati, nisabhāvaṃ pana sabhāvābhāvato na attano sabhāvena nāmaṃ labhatīti.
Even that which is designable, if it has its own nature, does not acquire the name of designation (paññatti-nāma) that is to be acquired from another, because it obtains the appropriate ultimate reality name. But that which is devoid of its own nature does not acquire a name by its own nature because of the absence of such a nature.
Bởi vì ngay cả đối tượng cần được chế định, nếu có bản chất riêng, thì cũng không nhận được tên gọi "chế định" mà phải được nhận từ nơi khác, vì nó đã có tên gọi chân đế tương ứng. Nhưng cái không có bản chất thì không nhận được tên gọi theo bản chất của nó, vì nó không có bản chất.
Sattotiādikena nāmena paññapitabbamattaṭṭhena paññattīti nāmaṃ labhati, nisabhāvā ca sattādayo.
It acquires the name 'designation' merely by virtue of being designated by names such as 'being,' and beings and so on are devoid of ultimate reality.
Nó nhận được tên gọi "chế định" do ý nghĩa chỉ là đối tượng được chế định bằng các tên gọi như "chúng sanh", v.v., và chúng sanh, v.v., là không có bản chất.
Na hi sasabhāvassa rūpādīhi ekattena aññattena vā anupalabbhasabhāvatā atthīti.
Indeed, there is no such state for that which has its own nature as being unapprehendable as identical with or distinct from rūpa and so on.
Bởi vì đối với cái có bản chất riêng, không có tình trạng không thể nhận thức được là đồng nhất hay khác biệt với sắc, v.v.
Kirīṭaṃ makuṭaṃ, taṃ assa atthīti kirīṭī.
Kirīṭa is a crown; one who has it is kirīṭī.
Kirīṭa là vương miện, người có nó là kirīṭī.
Etasmiñca ācariyavāde anūnena lakkhaṇena bhavitabbanti sabbasamorodho kātabbo.
And in this teaching of the teachers, it should be complete with all characteristics, so all harmonization should be made.
Và trong quan điểm của vị thầy này, cần phải có một đặc điểm không thiếu sót, do đó, cần phải bao hàm tất cả.
Dutiyaṃ tatiyanti evaṃpakārā hi upanidhāpaññatti upanikkhittakapaññatti ca saṅkhātabbappadhānattā chapi paññattiyo bhajatīti yuttaṃ vattuṃ, itarā ca yathāyogaṃ taṃ taṃ paññattinti.
It is appropriate to say that upanidhāpaññatti and upanikkhittakapaññatti of the kind “second, third” attain all six designations due to the predominance of what is to be enumerated; and the others, as appropriate, attain that respective designation.
Bởi vì, các loại chế định như "thứ hai", "thứ ba" này, tức là upanidhāpaññatti và upanikkhittakapaññatti, do có đối tượng được đếm là chính, nên nói rằng chúng thuộc cả sáu loại chế định là hợp lý; còn các loại khác thì tùy theo trường hợp mà thuộc về loại chế định tương ứng.
Dutiyaṃ tatiyaṃ dve tīṇītiādi pana saṅkhā nāma kāci natthīti tāsaṃ upādāsantatipaññattīnaṃ avijjamānapaññattibhāvaṃ, itarāsañca upanidhāpaññattīnaṃ yathānidassitānaṃ avijjamānenaavijjamānapaññattibhāvaṃ maññamāno āha ‘‘sesā avijjamānapakkhañceva avijjamānenaavijjamānapakkhañca bhajantī’’ti.
However, considering that there is no such thing as "second, third, two, three" as a count, and thus these upādāsantatipaññatti are avijjamānapaññatti, and the other upanidhāpaññatti as illustrated are avijjamānenaavijjamānapaññatti, it is said, "The others belong to the category of avijjamānapaññatti and avijjamānenaavijjamānapaññatti."
Tuy nhiên, cho rằng không có một thực thể nào gọi là số đếm như "thứ hai", "thứ ba", "hai", "ba", v.v., nên ngài đã xem các upādā-santati-paññatti ấy là avijjamānapaññatti, và các upanidhāpaññatti khác đã được chỉ ra là avijjamānena-avijjamānapaññatti, rồi nói rằng: “các loại còn lại thuộc về nhóm avijjamāna và nhóm avijjamānena-avijjamāna”.
Dutiyaṃ tatiyaṃ dve tīṇītiādīnaṃ upanidhāupanikkhittakapaññattīnaṃ avijjamānenaavijjamānapaññattibhāvameva maññati.
He regards the upanidhā and upanikkhittaka paññatti like "second, third, two, three" to be avijjamānenaavijjamānapaññatti.
Ngài cho rằng các upanidhā-upanikkhittaka-paññatti như "thứ hai", "thứ ba", "hai", "ba", v.v., chính là avijjamānena-avijjamānapaññatti.
Yañhi paṭhamādikaṃ apekkhitvā yassa cekādikassa upanikkhipitvā paññāpīyati, tañca saṅkhānaṃ kiñci natthīti.
For indeed, that which is designated by relating it to something like 'first' or by juxtaposing it with something like 'one'—that number does not exist as anything whatsoever.
Bởi vì, đối tượng được chế định bằng cách quy chiếu đến "thứ nhất", v.v., hay đặt gần "một", v.v., thì những số đếm ấy cũng không phải là một thực thể nào cả.
Tathā santatipaññattiyā ca.
The same applies to santatipaññatti.
Tương tự như vậy đối với santatipaññatti.
Na hi asīti āsītiko ca vijjamānoti.
For eighty (a cow) and an eighty-year-old person are not existent (in a ultimate sense).
Bởi vì, tám mươi (con bò) và người tám mươi tuổi không phải là thực có.
Ekaccā bhūmipaññattīti kāmāvacarādipaññattiṃ sandhāyāha.
"Some designations of planes" refers to designations such as those of the sensuous plane (kāmāvacara).
Một số bhūmipaññatti là ngài nói nhắm đến chế định về cõi Dục, v.v.
Kāmāvacarādī hi sabhāvadhammāti adhippāyo.
The intention is that sensuous planes, etc., are ultimate realities.
Ý muốn nói, các cõi Dục, v.v., là các pháp có tự tánh.
Kāmoti pana okāse gahite avijjamānenavijjamānapaññatti esā bhavituṃ arahati, kammanibbattakkhandhesu gahitesu vijjamānenavijjamānapaññatti.
However, if "sensual" refers to a realm, this can be an avijjamānena vijjamānapaññatti; if it refers to aggregates produced by kamma, it is a vijjamānena vijjamānapaññatti.
Tuy nhiên, khi từ "kāma" (dục) được hiểu là cảnh giới, thì chế định này có thể là avijjamānena-vijjamānapaññatti; khi được hiểu là các uẩn do nghiệp sanh, thì là vijjamānenavijjamānapaññatti.
Yathā pana vacanasaṅkhātāya vacanasamuṭṭhāpakacetanāsaṅkhātāya vā kiriyāya bhāṇakoti puggalassa paññatti vijjamānenaavijjamānapaññattipakkhaṃ bhajati, evaṃ kiso thūloti rūpāyatanasaṅkhātena saṇṭhānena puggalādīnaṃ paññāpanā vijjamānenaavijjamānapaññatti bhavituṃ arahati.
Just as the designation of a person as "reciter" by means of the action of speech or by means of the volitional impulse that gives rise to speech belongs to the category of vijjamānena avijjamānapaññatti, so too the designation of persons, etc., as "thin" or "fat" by means of form-basis (rūpāyatana)-called configuration, can be vijjamānena avijjamānapaññatti.
Giống như chế định về một người là "người tụng đọc" (bhāṇaka) dựa vào hành động được gọi là lời nói hoặc tư tâm tạo ra lời nói thuộc về nhóm vijjamānena-avijjamānapaññatti, cũng vậy, việc chế định về chúng sanh, v.v., là "gầy", "mập" dựa vào hình dáng được gọi là sắc xứ có thể là vijjamānena-avijjamānapaññatti.
Saṇṭhānanti vā rūpāyatane aggahite avijjamānenaavijjamānapaññatti.
Or, if form-basis is not taken, "configuration" is avijjamānena avijjamānapaññatti.
Hoặc khi "hình dáng" không được hiểu là sắc xứ, thì đó là avijjamānena-avijjamānapaññatti.
Rūpaṃ phassotiādikā pana vijjamānapaññatti ruppanādikiccavasena kiccapaññattiyaṃ, paccattadhammanāmavasena paccattapaññattiyaṃ vā avarodhetabbā.
However, designations such as "form" and "contact" are vijjamānapaññatti and should be included, either in kiccapaññatti by way of their function of being afflicted, etc., or in paccattapaññatti by way of being the names of individual dhammas.
Còn các vijjamānapaññatti như "sắc", "xúc", v.v., nên được bao gồm trong kiccapaññatti theo phương diện phận sự biến hoại, v.v., hoặc trong paccattapaññatti theo phương diện tên gọi của từng pháp riêng biệt.
Vijjamānāvijjamānapaññattīsu ca vuttāsu tāsaṃ vomissatāvasena pavattā itarāpi vuttāyeva hontīti ayampi ācariyavādo sabbasaṅgāhakoti daṭṭhabbo.
And when the vijjamānapaññatti and avijjamānapaññatti are stated, the others arising from their mixture are also stated; thus, this teaching of the Master should be understood as encompassing all.
Và khi đã nói về vijjamāna-paññatti và avijjamāna-paññatti, thì các loại khác phát sinh do sự pha trộn của chúng cũng được xem là đã nói đến. Do đó, cần hiểu rằng quan điểm của vị A-xà-lê này cũng bao hàm tất cả.
2. ‘‘Yāvatā pañcakkhandhā’’tiādikassa atthaṃ dassento ‘‘yattakena paññāpanenā’’tiādimāha.
To show the meaning of "to the extent of the five aggregates" and so forth, he states "by whatever designation" and so forth.
2. Để trình bày ý nghĩa của câu “Yāvatā pañcakkhandhā” (Chừng nào có năm uẩn), v.v., ngài nói “yattakena paññāpanenā” (bởi sự chế định đến mức độ nào), v.v.
Tattha yāvatā pañcakkhandhāti yāvatā rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandhoti khandhānaṃ khandhapaññatti, ettāvatā khandhānaṃ khandhapaññatti, evaṃ pāḷiyojanaṃ katvā saṅkhepappabhedavasena ayaṃ attho vuttoti veditabbo.
There, "to the extent of the five aggregates" means, "to the extent of the aggregate of form... and so on... to the aggregate of consciousness, this is the designation of aggregates for the aggregates"; by thus constructing the Pali, this meaning is stated by way of summary and detail, so it should be understood.
Trong đó, cần hiểu rằng ý nghĩa này được nói theo phương diện tóm tắt và chi tiết, sau khi đã kết hợp văn Pali như sau: yāvatā pañcakkhandhā (chừng nào có năm uẩn), ettāvatā khandhānaṃ khandhapaññatti (chừng đó có sự chế định uẩn của các uẩn); yāvatā rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho (chừng nào có sắc uẩn… cho đến… thức uẩn), ettāvatā khandhānaṃ khandhapaññatti (chừng đó có sự chế định uẩn của các uẩn).
‘‘Yāvatā pañcakkhandhā’’ti, ‘‘khandhānaṃ khandhapaññattī’’ti hi imassa attho ‘‘yattakena paññāpanena saṅkhepato pañcakkhandhāti vā’’ti etena dassito, ‘‘yāvatā rūpakkhandho’’tiādikassa pana ‘‘pabhedato rūpakkhandho’’tiādikenāti.
For the meaning of "to the extent of the five aggregates" and "the designation of aggregates for the aggregates" is shown by "by whatever designation, in brief, the five aggregates are called"; and that of "to the extent of the aggregate of form" and so forth, by "in detail, the aggregate of form" and so forth.
Bởi vì, ý nghĩa của câu “yāvatā pañcakkhandhā” và “khandhānaṃ khandhapaññattī” được trình bày qua câu “yattakena paññāpanena saṅkhepato pañcakkhandhāti vā” (bởi sự chế định đến mức độ nào mà gọi là năm uẩn một cách tóm tắt); còn ý nghĩa của câu “yāvatā rūpakkhandho”, v.v., thì được trình bày qua câu “pabhedato rūpakkhandho” (sắc uẩn một cách chi tiết), v.v.
Tattha rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandhoti pabhedanidassanamattametaṃ.
There, "the aggregate of form... and so on... the aggregate of consciousness" is merely an illustration of the subdivision.
Trong đó, câu rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho (sắc uẩn… cho đến… thức uẩn) chỉ là một ví dụ về sự phân loại chi tiết.
Tena avuttopi sabbo saṅgahito hotīti ‘‘tatrāpi rūpakkhandho kāmāvacaro’’tiādi vuttaṃ.
Thereby, all that is unstated is also included, hence it is said, "Therein, too, the aggregate of form is kāmāvacara," etc.
Do đó, tất cả những gì không được nói đến cũng được bao hàm, nên đã nói “tatrāpi rūpakkhandho kāmāvacaro” (trong đó, sắc uẩn thuộc cõi Dục), v.v.
Ayaṃ vā ettha pāḷiyā atthayojanā – ‘‘yāvatā’’ti idaṃ sabbehi padehi yojetvā yattakā pañcakkhandhā, tattakā khandhānaṃ khandhapaññatti.
Alternatively, this is the construction of the meaning of the Pāḷi here: joining the word "yāvatā" (to the extent that) with all terms, "to the extent that there are five aggregates, to that extent is the designation of aggregates for the aggregates."
Hoặc đây là cách kết hợp ý nghĩa của văn Pali ở đây: từ “yāvatā” nên được kết hợp với tất cả các từ, (có nghĩa là) chừng nào có năm uẩn, chừng đó có sự chế định uẩn của các uẩn.
Yattako pañcannaṃ khandhānaṃ tappabhedānañca rūpakkhandhādīnaṃ pabhedo, tattako khandhānaṃ khandhapaññattiyā pabhedoti pakaraṇantare vuttena vatthubhedena khandhapaññattiyā pabhedaṃ dasseti.
He shows the subdivision of the aggregate-designation by the distinction of bases stated in another treatise, thus: to the extent that there is a subdivision of the five aggregates and their varieties such as the aggregate of form, to that extent is the subdivision of the designation of aggregates.
Chừng nào có sự phân loại của năm uẩn và các chi phần của chúng là sắc uẩn, v.v., chừng đó có sự phân loại của chế định uẩn của các uẩn. Như vậy, ngài trình bày sự phân loại của chế định uẩn thông qua sự phân loại của đối tượng được nói đến trong một bộ luận khác.
Esa nayo ‘‘yāvatā āyatanāna’’ntiādīsupi.
This method also applies to "to the extent of the sense bases" and so forth.
Phương pháp này cũng áp dụng cho các câu như “yāvatā āyatanāna” (chừng nào có các xứ), v.v.
1. Jhānaṅgāneva vimokkhoti iminā adhippāyenāha ‘‘vimokkhasahajātena nāmakāyenā’’ti.
With the intention that the jhāna factors themselves are liberation (vimokkha), he says, "by the name-body conascent with liberation."
1. Với ý định rằng chính các thiền chi là giải thoát, ngài nói “bằng danh thân đồng sanh với giải thoát”.
Yena hi saddhintiādinā paṭhamaṃ samaṅgibhāvatthaṃ vivarati.
By "with which, indeed," etc., he first explains the meaning of being endowed.
Bằng câu Yena hi saddhiṃ (Bởi vì, cùng với cái gì), v.v., trước tiên ngài giải thích ý nghĩa về sự hợp nhất.
Phassenapi phuṭṭhāyeva nāmāti etena ‘‘apicesā’’tiādinā vuttaṃ dutiyaṃ samphassena phusanatthaṃ, itarehi itare kāraṇatthe.
By "they are indeed touched by contact" this means that the second meaning of being touched by contact, stated by "and furthermore," etc., and the other meanings are causative meanings.
Bằng câu Phassenapi phuṭṭhāyeva nāmā (Các pháp danh cũng được xúc chạm bởi xúc), ngài giải thích ý nghĩa thứ hai được nói đến trong câu “apicesā” (hơn nữa), v.v., là sự xúc chạm bởi xúc; còn bằng các câu khác, ngài giải thích các ý nghĩa về nguyên nhân khác.
Samaṅgibhāvaphusanakāraṇabhāvā hi phusanāti vuttāti.
For being endowed, being touched, and being causative are called "touching."
Bởi vì, sự hợp nhất, sự xúc chạm và sự làm nguyên nhân được gọi là “sự xúc chạm” (phusana).
Punapi paṭhamatthameva dubbiññeyyattā vivaranto ‘‘tatrāssā’’tiādimāha.
Again, explaining the first meaning due to its difficulty, he says, "Among them," etc.
Một lần nữa, vì ý nghĩa đầu tiên khó hiểu, ngài giải thích nó và nói “tatrāssā” (trong đó, của nó), v.v.
Ṭhapetvā tāni aṅgāni sesā atirekapaṇṇāsadhammāti ettha vedanāsomanassindriyāni saṅgahitānīti āha ‘‘cattāro khandhā hontī’’ti.
In "excluding those factors, the remaining fifty-plus dhammas," the feelings and faculty of mental pleasure are included, hence it is said, "There are four aggregates."
Ở đây, trong câu Ṭhapetvā tāni aṅgāni sesā atirekapaṇṇāsadhammā (Trừ các chi phần ấy ra, các pháp còn lại là hơn năm mươi), vì thọ và lạc căn đã được bao gồm, nên ngài nói “cattāro khandhā honti” (có bốn uẩn).
Evaṃ sati vedanāsomanassindriyehi sukhassa phusitabbattā tiṇṇañca tesaṃ anaññattā teneva tassa phusanā āpajjatīti?
If that is the case, since happiness is to be touched by the feelings and the faculty of mental pleasure, and since those three are not different, then its touching is implied by that very thing?
Nếu vậy, vì lạc phải được xúc chạm bởi thọ và lạc căn, và vì ba pháp này không khác nhau, liệu có dẫn đến việc lạc xúc chạm chính nó không?
Nāpajjati, vedayitādhipatiyaṭṭhehi upanijjhāyanabhāvapaṭilābhassa vuttattā.
No, it is not implied, because the attainment of the state of intense contemplation has been stated by means of the meanings of feeling and dominance.
Không dẫn đến, vì đã nói rằng sự đạt được trạng thái quán xét sâu sắc là do các ý nghĩa về sự cảm thọ và sự làm chủ.
Atha vā ṭhapetvā tāni aṅgānīti aṅgānaṃ bahuttā bahuvacanaṃ.
Or else, "excluding those factors" uses the plural number due to the multitude of factors.
Hoặc, trong câu ṭhapetvā tāni aṅgāni (trừ các chi phần ấy ra), số nhiều được dùng vì có nhiều chi phần.
Tesu pana paccekampi yojanā kātabbā ‘‘vitakkaṃ ṭhapetvā’’tiādinā.
However, the construction should be made individually for each of them, as in "excluding vitakka," etc.
Tuy nhiên, trong số đó, cần áp dụng cho từng chi phần một, như “trừ tầm ra”, v.v.
Tattha ‘‘sukhaṃ ṭhapetvā’’ti imissā yojanāya sesā tayo khandhā honti, itarāsu cattāroti.
There, in this construction "excluding happiness," there are three remaining aggregates, but in the other constructions, there are four.
Trong đó, với cách áp dụng “trừ lạc ra”, các pháp còn lại là ba uẩn; trong các cách áp dụng khác, là bốn uẩn.
Sabbayojanāsu ca tayo anto katvā ‘‘cattāro khandhā hontī’’ti vuttaṃ.
And in all constructions, by including the three, "There are four aggregates" is stated.
Và trong tất cả các cách áp dụng, bao gồm cả trường hợp ba uẩn, ngài đã nói “cattāro khandhā honti” (có bốn uẩn).
2. Yo asamayavimokkhena ekaccehi āsavehi vimutto asamayavimokkhūpanissayalābhena ca sātisayena samayavimokkhena, so eva samayavimutto.
He who is liberated from some defilements by asamayavimokkha and, through the strong support of asamayavimokkha, is liberated from defilements by samayavimokkha to an exceptional degree, he alone is _samayavimutta_.
2. Vị nào đã giải thoát khỏi một số lậu hoặc bằng asamayavimokkha, và bằng samayavimokkha vượt trội do đã đắc được nhân duyên trợ lực cho asamayavimokkha, vị ấy chính là samayavimutto.
So hi tena vimutto jhānalābhī sekkho rūpārūpabhavato apunarāvaṭṭako kāmarāgādīhi tathāvimuttova hotīti samayavimuttapaññattiṃ laddhuṃ arahati.
For, being liberated by that, he is a jhānalābhi (one who has attained jhāna), a sekha (learner), one who will not return to the form realms and formless realms, and remains liberated from sensual desire (kāmarāga), etc.; therefore, he is worthy of being designated as samayavimutta.
Bởi vì, vị hữu học đắc thiền, đã giải thoát khỏi các lậu hoặc bằng giải thoát đó, không còn quay trở lại từ cõi Sắc và Vô sắc, cũng đã giải thoát khỏi tham dục, v.v., theo cách tương tự, nên xứng đáng được gọi là samayavimutta.
Puthujjano pana jhānalābhī punarāvaṭṭakadhammo puna kāmarāgādisamudācārabhāvato vimutto nāma na hotīti samayavimuttapaññattiṃ nārahati, tena so ‘‘samayavimutto’’ti na vutto.
A worldling (puthujjana), however, who has attained jhāna is a person whose nature is to return, and since sensual desire etc. arise again, he is not considered liberated, and therefore is not worthy of the designation samayavimutta; hence he is not called "samayavimutta."
Còn phàm phu đắc thiền, có pháp quay trở lại, do tham dục, v.v., có thể khởi lên trở lại, nên không được gọi là người đã giải thoát, do đó không xứng đáng được gọi là samayavimutta. Vì vậy, vị ấy không được gọi là “samayavimutto”.
Arahato pana aparikkhīṇā āsavā natthi, yato vimucceyya.
However, an Arahant has no defilements (āsavas) that remain unexhausted from which they could be liberated.
Đối với bậc A-la-hán, không còn lậu hoặc nào chưa được đoạn trừ để cần phải giải thoát khỏi.
Diṭṭhadhammasukhavihāramattā hi tassa aṭṭha vimokkhāti.
For the Arahant, the eight liberations are merely for dwelling happily in this very life.
Bởi vì, tám giải thoát của vị ấy chỉ là để an trú trong hạnh phúc hiện tại.
Tasmā tassa na aṭṭha vimokkhā samayavimuttapaññattibhāvassa asamayavimuttapaññattibhāvassa vā kāraṇaṃ.
Therefore, for him, the eight liberations are not the cause for being designated samayavimutta or asamayavimutta.
Do đó, tám giải thoát của vị ấy không phải là nguyên nhân cho việc được gọi là samayavimutta hay asamayavimutta.
Tadakāraṇabhāvameva dassetuṃ ‘‘na heva kho…pe… viharatī’’ti vuttaṃ, na sukkhavipassakasseva asamayavimuttabhāvaṃ dassetunti daṭṭhabbaṃ.
The statement "Not indeed...pe... dwells" was made to show that they are not a cause for that, not to show that only the dry-insight meditator (sukkhavipassaka) is not liberated in due season (asamayavimutta).
Để chỉ ra rằng chúng không phải là nguyên nhân, câu “na heva kho…pe… viharatī” (chắc chắn không phải… cho đến… an trú) đã được nói đến, chứ không phải chỉ để trình bày rằng chỉ có người thuần quán mới là asamayavimutta, cần phải hiểu như vậy.
Sabbopi hi arahā asamayavimuttoti.
For every arahant is liberated in due season (asamayavimutta).
Bởi vì, mọi bậc A-la-hán đều là asamayavimutta.
Bāhirānanti lokuttarato bahibhūtānaṃ, lokiyānanti attho.
The meaning of "Bāhirāna" is "those that are external to the supramundane," i.e., the mundane.
Bāhirānaṃ (của những pháp bên ngoài) có nghĩa là của các pháp thế gian, nằm ngoài pháp siêu thế.
3. Arūpakkhandhanibbānamattavācako arūpasaddo na hotīti dassanatthaṃ ‘‘rūpato añña’’ntiādi vuttaṃ.
3. To show that the word arūpa is not merely expressive of the formless aggregates and Nibbāna, it is said "different from rūpa", etc.
3. Để chỉ ra rằng từ arūpa không chỉ có nghĩa là các uẩn vô sắc và Niết-bàn, ngài đã nói “rūpato añña” (khác với sắc), v.v.
Cittamañjūsanti samādhiṃ.
"Cittamañjūsa" refers to samādhi.
Cittamañjūsaṃ (cái tráp của tâm) là định.
Abhiññādīnañhi dhammānaṃ pādakabhāvena samādhi mañjūsāsadiso hoti.
Indeed, samādhi is like a casket because it is the basis for abhiññā and other dhammas.
Bởi vì, định là nền tảng cho các pháp như thắng trí, v.v., nên nó giống như cái tráp.
Addhānaṃ pharitunti dīghakālaṃ byāpetuṃ, pavattetunti attho.
By to extend over time means to spread for a long time, to bring about.
Addhānaṃ pharitunti có nghĩa là để lan khắp, để diễn tiến trong một thời gian dài.
‘‘Sammajjitabba’’nti cintetvā tattha ādarassa akatattā vattabhedoti veditabbo.
Thinking 'It should be swept,' (but) due to the lack of respect shown in that sweeping task, it should be understood as a breach of duty.
Nên hiểu rằng, do suy nghĩ ‘‘nên quét dọn’’ rồi không có sự trân trọng ở đó, nên đó là sự vi phạm phận sự.
Evaṃ vattabhedamattena naṭṭhā pana samāpatti kāmacchandādīhi naṭṭhā viya na kiñcena paccāharitabbā hoti mandapāripanthakattā, tasmā vattasamitakaraṇamatteneva paccāharitabbattā ‘‘appentova nisīdī’’ti āha.
However, a samāpatti that is lost merely due to a breach of duty is not to be regained with difficulty, like a samāpatti lost due to sensual desire (kāmacchanda) and so on, because its hindrance is mild. Therefore, because it is to be regained merely by making the duty complete, it is said, "he sat down having applied (his mind)."
Và, sự chứng đắc đã mất đi chỉ do sự vi phạm phận sự như vậy thì không cần phải phục hồi lại bằng cách nào như sự chứng đắc đã mất đi do dục tham v.v..., vì đó là chướng ngại yếu ớt; do đó, vì có thể phục hồi lại chỉ bằng việc làm cho phận sự được quân bình, nên ngài đã nói ‘‘vừa an tọa vừa áp đặt’’.
4. Attano anurūpena pamādena vītināmentānampi samāpatti na kuppatīti parihīno nāma na hoti, tasmiṃ tasmiṃ byāsaṅge paṭisaṃhaṭamatte samāpajjituṃ samatthatāyāti adhippāyo.
4. The meaning of "their samāpatti does not fail even for those who pass their time with an appropriate lapse" is that one is not considered to have declined, because one is capable of entering samāpatti as soon as one has withdrawn from any particular distraction.
4. Sự chứng đắc của những vị đang sống với sự dễ duôi tương xứng với mình cũng không bị hư hoại, ý nói rằng không được gọi là đã bị suy thoái, vì có khả năng chứng nhập ngay khi sự bận rộn trong đối tượng này hay đối tượng khác được thu nhiếp lại.
‘‘Kissa pana, bhante, khīṇāsavassa bhikkhuno lābhasakkārasiloko antarāyāyāti?
But regarding "But why, Venerable Sir, is gain, honour, and fame an obstacle for an Arahant bhikkhu?
‘‘Bạch ngài, tại sao lợi lộc, cung kính, và danh tiếng lại là chướng ngại cho vị tỳ-khưu lậu tận?
Yā hissa sā, ānanda, akuppā cetovimutti, nāhaṃ tassā lābhasakkārasilokaṃ antarāyāya vadāmi.
Ānanda, I do not say that gain, honour, and fame are an obstacle to that unshakeable deliverance of mind (akuppā cetovimutti) which is his.
Này Ānanda, tâm giải thoát bất động nào của vị ấy có, ta không nói lợi lộc, cung kính, và danh tiếng là chướng ngại cho tâm giải thoát ấy.
Ye ca khvassa, ānanda, appamattassa ātāpino pahitattassa viharato diṭṭhadhammasukhavihārā adhigatā, tesāhamassa lābhasakkārasilokaṃ antarāyāya vadāmī’’ti sutte (saṃ. ni. 2.179) pana samayena samayaṃ āpajjanena pariharitabbānaṃ samāpattisukhavihārānaṃ tasmiṃ tasmiṃ byāsaṅgakāle anipphattito lābhasakkārasiloko antarāyoti vuttoti adhippāyenassa tena avirodho veditabbo.
But Ānanda, I say that gain, honour, and fame are an obstacle to those pleasant abiding places in this very life (diṭṭhadhammasukhavihārā) that he has attained, living diligently, ardently, and resolutely," which is stated in the Sutta, the non-contradiction of this statement with that (earlier statement) should be understood as meaning that gain, honour, and fame are an obstacle due to the non-attainment of the pleasant abiding places of samāpattis, which should be practiced from time to time, during any particular period of distraction.
Nhưng này Ānanda, những hiện tại lạc trú nào đã được chứng đắc trong khi vị ấy sống không dễ duôi, tinh cần, có tự ngã được sách tấn, ta nói lợi lộc, cung kính, và danh tiếng là chướng ngại cho những hiện tại lạc trú ấy của vị ấy’’. Trong kinh, nên hiểu rằng không có sự mâu thuẫn với đoạn kinh ấy với ý nghĩa rằng: lợi lộc, cung kính, và danh tiếng được nói là chướng ngại do sự không thành tựu các lạc trú chứng đắc, vốn cần được duy trì bằng cách nhập vào tùy thời điểm, trong thời gian bận rộn với đối tượng này hay đối tượng khác.
5. Dhammānaṃ…pe… pīti ettha ‘‘dhammehī’’ti vattabbaṃ.
5. Here, in "of the states... and non-decline", it should be "by the states."
5. Ở đây, trong câu dhammānaṃ…pe… pī, nên nói là ‘‘dhammehī’’.
Idha hi tāhi samāpattīhi parihāyeyyāti dhammehi puggalassa parihānampi aparihānampi vuttaṃ.
For here, both the decline and non-decline of a person from those samāpattis are spoken of.
Vì ở đây, sự suy thoái và không suy thoái của một người khỏi các pháp được nói đến, với ý nghĩa là người ấy có thể suy thoái khỏi các sự chứng đắc ấy.
Tattha ca puggalassa pamādamāgamma tā samāpattiyo kuppeyyunti dhammānaṃ kuppanaṃ akuppanañca vuttaṃ, puggalassa pana parihānadhammānameva vināsoti vacananānattamattena vacanatthanānattamattena vā pariyāyantaratā vuttāti daṭṭhabbā.
And therein, it is stated that the samāpattis may fail due to a person's heedlessness, thus both the failing and non-failing of the states (dhammas) are mentioned. However, it should be understood that a difference in alternative ways of expression is stated, either by a mere difference in words or by a mere difference in the meaning of the words, in that the person's decline is merely the destruction of the states.
Và ở đó, sự hư hoại và không hư hoại của các pháp được nói đến, với ý nghĩa là các sự chứng đắc ấy có thể bị hư hoại do sự dễ duôi của người đó; nhưng sự suy thoái của một người chính là sự hủy hoại của các pháp, nên cần thấy rằng sự khác biệt về phương pháp diễn đạt được nói đến chỉ do sự khác biệt về cách nói hoặc do sự khác biệt về ý nghĩa của cách nói.
7-8. Cetanā samāpatticetanā tadāyūhanā ca.
7-8. Intention (Cetanā) refers to the intention for samāpatti and the exertion for it.
7-8. Cetanā là tư tác chứng đắc và sự nỗ lực cho điều đó.
Anurakkhaṇā samāpattiupakārānupakārapariggāhikā paññāsahitā sati.
Preservation (Anurakkhaṇā) is mindfulness accompanied by wisdom, discerning what is beneficial and unbeneficial for samāpatti.
Anurakkhaṇā là niệm đi cùng với trí tuệ, có khả năng nắm bắt những gì hữu ích và không hữu ích cho sự chứng đắc.
Tāhi cetiyamānaanurakkhiyamānasamāpattīnaṃ bhabbā cetanābhabbā anurakkhaṇābhabbā.
The "suitable intention" (cetanābhabbā) and "suitable preservation" (anurakkhaṇābhabbā) refer to those intentions and preservation that are fitting for samāpattis that are being intended and preserved.
Những người có khả năng đối với các sự chứng đắc được thúc đẩy và được hộ trì bởi những điều đó là cetanābhabbā (có khả năng nhờ tư tác) và anurakkhaṇābhabbā (có khả năng nhờ hộ trì).
16. Terasasu sīsesu palibodhasīsādīni pavattasīsañca pariyādiyitabbāni, adhimokkhasīsādīni pariyādakāni, pariyādakaphalaṃ gocarasīsaṃ.
16. Among the thirteen "headings" (sīsa), headings such as "obstacle" (palibodhasīsa) and "occurrence" (pavattasīsa) are to be thoroughly consumed (pariyādiyitabbāni); headings such as "determination" (adhimokkhasīsa) are the consumers (pariyādakāni); the fruit of the consumer (pariyādakaphalaṃ) is the "range" heading (gocarasīsa).
16. Trong mười ba đề mục, các đề mục như chướng ngại v.v... và đề mục diễn tiến là những gì cần được đoạn trừ; các đề mục như thắng giải v.v... là những gì đoạn trừ; quả của sự đoạn trừ là đề mục hành xứ.
Tañhi visayajjhattaphalavimokkhoti.
For that is the liberation of the fruit, the sphere, the internal.
Vì đó là quả giải thoát thuộc về nội tâm trong đối tượng.
Pariyādakassa maggassa phalassa ca ārammaṇaṃ saṅkhārasīsaṃ saṅkhāravivekabhūto nirodhoti pariyādiyitabbānaṃ pariyādakaphalārammaṇānaṃ saha viya saṃsiddhidassanena samasīsibhāvaṃ dassetuṃ paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 1.87) terasa sīsāni vuttāni.
In the Paṭisambhidāmagga, thirteen headings are mentioned to show a state of equality (samasīsibhāva), as if by showing the simultaneous accomplishment of what is to be consumed, and the sphere of the fruit of the consumer (i.e., Nibbāna, which is the cessation, the secluded state of formations), which is the object of the path and the fruit, the consumer.
Để chỉ ra sự bình đẳng của các đề mục bằng cách cho thấy sự thành tựu đồng thời của những gì cần được đoạn trừ, quả của sự đoạn trừ và đối tượng của sự đoạn trừ, mười ba đề mục đã được nói đến trong Paṭisambhidāmagga. Đối tượng của đạo và quả, là những gì đoạn trừ, là đề mục về các hành, tức là sự diệt, vốn là sự vắng lặng các hành.
Idha pana ‘‘apubbaṃ acarimaṃ āsavapariyādānañca hoti jīvitapariyādānañcā’’ti vacanato tesu kilesapavattasīsānameva vasena yojanaṃ karonto ‘‘tattha kilesasīsa’’ntiādimāha.
Here, however, he applies the meaning to the headings of defilements and occurrence (kilesapavattasīsā) among them, according to the statement, "And there is both the destruction of defilements that is not before and not after, and the destruction of life," so he begins with "Therein, the heading of defilements..."
Tuy nhiên, ở đây, do lời nói ‘‘sự đoạn trừ các lậu hoặc và sự đoạn trừ mạng sống xảy ra không trước không sau’’, ngài đã thực hiện sự kết hợp chỉ dựa trên các đề mục về phiền não và sự diễn tiến trong số đó, và nói ‘‘tattha kilesasīsa’’ v.v...
Tattha pavattasīsampi vaṭṭato vuṭṭhahanto maggo cutito uddhaṃ appavattikaraṇavasena yadipi pariyādiyati, yāva pana cuti, tāva pavattisabbhāvato ‘‘pavattasīsaṃ jīvitindriyaṃ cuticittaṃ pariyādiyatī’’ti āha.
Therein, although the path, rising from the cycle of existence, eradicates the heading of occurrence by causing non-occurrence after the passing away (cuti), still, because occurrence exists until the passing away, he says, "The heading of occurrence, the life-faculty, is eradicated by the death-consciousness."
Ở đó, mặc dù đạo, khi xuất khởi từ vòng luân hồi, đoạn trừ cả đề mục diễn tiến bằng cách làm cho nó không diễn tiến sau khi chết, nhưng vì sự diễn tiến vẫn tồn tại cho đến khi chết, nên ngài nói ‘‘pavattasīsaṃ jīvitindriyaṃ cuticittaṃ pariyādiyati’’ (đề mục diễn tiến, tức mạng quyền, đoạn trừ tâm tử).
Kilesapariyādānena pana attano anantaraṃ viya nipphādetabbā paccavekkhaṇavārā ca kilesapariyādānasseva vārāti vattabbataṃ arahanti.
The rounds of reviewing (paccavekkhaṇavārā), which are to be accomplished as if immediately after the eradication of defilements, are also worthy of being called the rounds of the eradication of defilements.
Và các lượt quán xét, vốn được thành tựu gần như ngay sau khi đoạn trừ phiền não, cũng xứng đáng được gọi là các lượt của sự đoạn trừ phiền não.
‘‘Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hotī’’ti (ma. ni. 1.78; saṃ. ni. 3.12, 14) vacanato hi paccavekkhaṇaparisamāpanena kilesapariyādānaṃ samāpitaṃ nāma hoti.
For, according to the statement, "When one is liberated, there is the knowledge that one is liberated," the eradication of defilements is considered complete with the completion of reviewing.
Vì theo lời nói ‘‘khi đã giải thoát, có trí tuệ rằng ‘đã giải thoát’’’, sự đoạn trừ phiền não được gọi là đã hoàn tất bằng sự kết thúc của việc quán xét.
Taṃ pana parisamāpanaṃ yadi cuticittena hoti, teneva jīvitaparisamāpanañca hotīti imāya vāracutisamatāya kilesapariyādānajīvitapariyādānānaṃ apubbācarimatā hotīti āha ‘‘vārasamatāyā’’ti.
If that completion occurs with the death-consciousness (cuticitta), then the completion of life also occurs with it. It is by this simultaneity of the rounds and passing away that the non-before-and-not-after quality of the eradication of defilements and the eradication of life occurs. Thus, he says, "by the simultaneity of the rounds."
Và nếu sự kết thúc đó xảy ra cùng với tâm tử, thì sự kết thúc của mạng sống cũng xảy ra cùng với tâm đó. Do sự đồng thời của lượt và sự chết này, sự đoạn trừ phiền não và sự đoạn trừ mạng sống xảy ra không trước không sau, nên ngài nói ‘‘vārasamatāyā’’ (do sự đồng thời của lượt).
Bhavaṅgaṃ otaritvā parinibbāyatīti ettha parinibbānacittameva bhavaṅgotaraṇabhāvena vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Here, in "having descended into the bhavaṅga, one attains final Nibbāna," it should be understood that the parinibbāna-consciousness itself is spoken of as the state of descending into the bhavaṅga.
Ở đây, trong câu bhavaṅgaṃ otaritvā parinibbāyati (sau khi nhập vào bhavaṅga, vị ấy viên tịch), nên hiểu rằng chính tâm viên tịch đã được nói đến như là sự nhập vào bhavaṅga.
24. ‘‘Rūpī rūpāni passatī’’tiādike (ma. ni. 2.248; 3.312; paṭi. ma. 1.209; dha. sa. 248) nirodhasamāpattiante aṭṭha vimokkhe vatvā ‘‘yato kho, ānanda, bhikkhu ime aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti.
24. Although it is stated in the Mahānidāna Sutta, after describing the eight deliverances ending with the attainment of cessation (nirodhasamāpatti) starting from "One endowed with form sees forms," that "Ānanda, when a bhikkhu abides touching these eight deliverances with his body, and having seen them with wisdom, his defilements are eradicated, such a bhikkhu, Ānanda, is called one liberated in both ways (ubhatobhāgavimutto),"
24. Sau khi nói về tám giải thoát kết thúc bằng diệt tận định trong các câu như ‘‘rūpī rūpāni passati’’ v.v..., mặc dù trong kinh Mahānidāna có nói rằng ‘‘Này Ānanda, khi một vị tỳ-khưu sống, sau khi đã tiếp xúc bằng thân với tám giải thoát này, và sau khi đã thấy bằng trí tuệ, các lậu hoặc của vị ấy đã được đoạn tận.
Ayaṃ vuccati, ānanda, bhikkhu ubhatobhāgavimutto’’ti yadipi mahānidānasutte vuttaṃ, taṃ pana ubhatobhāgavimuttaseṭṭhavasena vuttanti idha kīṭāgirisuttavasena sabbaubhatobhāgavimuttasaṅgahatthaṃ ‘‘aṭṭha samāpattiyo sahajātanāmakāyena paṭilabhitvā viharatī’’ti āha.
this was said regarding the best of those liberated in both ways. Therefore, here, in order to include all those liberated in both ways, according to the Kīṭāgiri Sutta, he says, "having attained the eight samāpattis with the body of innate mental formations (sahajātanāmakāyena), he abides."
Này Ānanda, vị tỳ-khưu này được gọi là ubhatobhāgavimutta (người giải thoát cả hai phần)’’, nhưng điều đó được nói theo nghĩa là người ubhatobhāgavimutta tối thượng. Do đó, ở đây, để bao gồm tất cả những người ubhatobhāgavimutta theo kinh Kīṭāgiri, ngài nói ‘‘aṭṭha samāpattiyo sahajātanāmakāyena paṭilabhitvā viharati’’ (sống sau khi đã đạt được tám sự chứng đắc bằng thân danh đồng sanh).
Kīṭāgirisutte hi ‘‘idha, bhikkhave, ekacco puggalo ye te santā vimokkhā atikkamma rūpe āruppā, te kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti.
For in the Kīṭāgiri Sutta, it is stated, "Here, bhikkhus, a certain individual, having transcended the forms of deliverance, abides touching those formless states (āruppā) with his body, and having seen them with wisdom, his defilements are eradicated."
Vì trong kinh Kīṭāgiri có nói: ‘‘Này các tỳ-khưu, ở đây, có người, sau khi vượt qua các sắc, sống tiếp xúc bằng thân với những giải thoát an tịnh, tức là các pháp vô sắc, và sau khi đã thấy bằng trí tuệ, các lậu hoặc của người ấy đã được đoạn tận.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, puggalo ubhatobhāgavimutto’’ti (ma. ni. 2.182) arūpasamāpattivasena cattāro ubhatobhāgavimuttā vuttā, ubhatobhāgavimuttaseṭṭho ca vuttalakkhaṇopapattitoti.
This person, bhikkhus, is called ‘one liberated in both ways’,” thus, four types of ubhatobhāgavimutta are stated by way of the arūpa attainments, and the most excellent ubhatobhāgavimutta is stated as possessing the characteristics mentioned.
Này các Tỳ-khưu, người này được gọi là bậc giải thoát cả hai phương diện (ubhatobhāgavimutto)”, thì bốn bậc giải thoát cả hai phương diện đã được nói đến theo phương pháp các thiền vô sắc, và bậc giải thoát cả hai phương diện tối thượng cũng đã được nói đến theo sự thành tựu các đặc tính đã được nêu. (ma. ni. 2.182).
Kāyasakkhimhipi eseva nayo.
The same method applies to a kāyasakkhī.
Đối với Kāyasakkhī (thân chứng) cũng vậy.
Paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā hontīti na āsavā paññāya passanti, dassanakāraṇā pana parikkhīṇā disvā parikkhīṇāti vuttā.
“ And having seen with wisdom, his taints are exhausted”—the taints do not see with wisdom; rather, because seeing is the cause for their exhaustion, they are said to be ‘exhausted having seen’.
Nhờ tuệ quán thấy mà các lậu hoặc của vị ấy được đoạn tận (Paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti) nghĩa là các lậu hoặc không tự thấy bằng tuệ, nhưng vì sự thấy là nguyên nhân nên đã nói rằng “thấy mà đoạn tận” là các lậu hoặc được đoạn tận.
Dassanāyattaparikkhayattā eva hi dassanaṃ purimakiriyā hotīti.
Indeed, because their exhaustion depends on seeing, seeing becomes the prior action.
Vì sự đoạn tận tùy thuộc vào sự thấy, nên sự thấy là hành động trước tiên.
Nāmanissitako esoti eso ubhatobhāgavimutto rūpato muccitvā nāmaṃ nissāya ṭhito puna tato muccanato ‘‘nāmanissitako’’ti vatvā tassa ca sādhakaṃ suttaṃ vatvā ‘‘kāyadvayato suvimuttattā ubhatobhāgavimutto’’ti āhāti attho.
“This person relies on nāma” means that this ubhatobhāgavimutta, having been freed from rūpa, rests relying on nāma, and then, being freed from that again, is called “one relying on nāma”; having said this, and having mentioned a Sutta that proves it, it means that he is called “ubhatobhāgavimutta because he is well-liberated from both kāyas.”
Người này nương vào danh (Nāmanissitako eso) nghĩa là bậc giải thoát cả hai phương diện này đã thoát khỏi sắc, nương vào danh mà an trú; sau đó lại thoát khỏi danh ấy, nên được gọi là “nương vào danh”. Sau khi nói như vậy và nói đến kinh điển chứng minh điều đó, ý nghĩa là vị ấy đã nói rằng “giải thoát cả hai phương diện” vì đã hoàn toàn giải thoát khỏi hai thân.
Sutte hi ākiñcaññāyatanalābhino upasīvabrāhmaṇassa bhagavatā nāmakāyā vimuttoti ubhatobhāgavimuttoti muni akkhātoti.
For, in the Sutta, regarding the Upasīva brahmin who had attained the dimension of nothingness (ākiñcaññāyatana), the Blessed One declared that a sage liberated from the nāmakāya is an ubhatobhāgavimutta.
Thật vậy, trong kinh, Đức Thế Tôn đã nói với Bà-la-môn Upasīva, người đã đạt được Không vô biên xứ, rằng vị ấy đã giải thoát khỏi thân danh, nên vị ẩn sĩ ấy được gọi là bậc giải thoát cả hai phương diện.
Paṭhamattheravāde dvīhi bhāgehi vimutto ubhatobhāgavimutto, dutiyattheravāde ubhato bhāgato vimuttoti ubhatobhāgavimuttoti, tatiyattheravāde dvīhi bhāgehi dve vāre vimuttoti ayametesaṃ viseso.
In the first elder’s view, ‘ubhatobhāgavimutto’ is one liberated from two aspects; in the second elder’s view, ‘ubhatobhāgavimutto’ is one liberated from both aspects; and in the third elder’s view, ‘ubhatobhāgavimutto’ is one liberated twice by two aspects. This is the distinction among them.
Trong quan điểm của Trưởng lão thứ nhất, người giải thoát khỏi hai phần là bậc giải thoát cả hai phương diện; trong quan điểm của Trưởng lão thứ hai, người giải thoát khỏi cả hai phương diện là bậc giải thoát cả hai phương diện; trong quan điểm của Trưởng lão thứ ba, người giải thoát khỏi hai phần hai lần là bậc giải thoát cả hai phương diện. Đây là sự khác biệt giữa các quan điểm này.
Tattha vimuttoti kilesehi vimutto, kilesavikkhambhanasamucchedanehi vā kāyadvayato vimuttoti attho daṭṭhabbo.
There, ‘liberated’ means liberated from defilements, or it should be understood as liberated from both kāyas by suppression and eradication of defilements.
Ở đây, giải thoát (vimutto) nghĩa là giải thoát khỏi các phiền não, hoặc giải thoát khỏi hai thân bằng cách tạm thời trấn áp và đoạn trừ các phiền não.
Arūpāvacaraṃ pana nāmakāyato ca vimuttanti nīvaraṇasaṅkhātanāmakāyato vimuttanti vuttaṃ hoti.
But “arūpāvacara is also liberated from the nāmakāya” means it is liberated from the nāmakāya, which consists of the hindrances.
Còn thiền vô sắc giải thoát khỏi thân danh (Arūpāvacaraṃ pana nāmakāyato ca vimuttaṃ) nghĩa là đã giải thoát khỏi thân danh được gọi là các triền cái.
Tañhi nīvaraṇadūrībhāvena nāmakāyato rūpataṇhāvikkhambhanena rūpakāyato ca vimuttattā ekadesena ubhatobhāgavimuttaṃ nāma hotīti arahattamaggassa pādakabhūtaṃ ubhatobhāgavimuttanāmalābhassa kāraṇaṃ bhavituṃ yuttanti adhippāyo.
For, being liberated from the nāmakāya by the removal of hindrances, and from the rūpakāya by the suppression of craving for rūpa, it is called ubhatobhāgavimutta in one respect; hence, it is appropriate that it should be a cause for attaining the name ubhatobhāgavimutta, serving as the basis for the Arahantship-path—this is the intention.
Thật vậy, vì thiền vô sắc đã giải thoát khỏi thân danh do sự xa lìa các triền cái, và giải thoát khỏi thân sắc do sự tạm thời trấn áp tham ái sắc, nên nó được gọi là giải thoát cả hai phương diện một phần. Do đó, ý nghĩa là nó phù hợp để trở thành nguyên nhân của sự đạt được danh hiệu bậc giải thoát cả hai phương diện, vốn là nền tảng cho con đường A-la-hán.
25. Etesu hi ekopi aṭṭhavimokkhalābhī na hotīti ubhatobhāgavimuttabhāvassa kāraṇabhūtaṃ rūpakāyato vimuttaṃ ekampi vimokkhaṃ anadhigatoti adhippāyo.
25. “Not even one of these is an attainee of the eight liberations” means that he has not attained even one liberation from the rūpakāya, which is the cause of being an ubhatobhāgavimutta—this is the intention.
25. Thật vậy, không một ai trong số này đạt được tám giải thoát (Etesu hi ekopi aṭṭhavimokkhalābhī na hotī) nghĩa là không đạt được dù chỉ một giải thoát khỏi thân sắc, vốn là nguyên nhân của trạng thái giải thoát cả hai phương diện.
Arūpāvacaresu hi ekampi adhigato ubhatobhāgavimuttabhāvakāraṇapaṭilābhato aṭṭhavimokkhekadesena tena taṃnāmadāne samatthena ‘‘aṭṭhavimokkhalābhī’’tveva vuccati.
Indeed, for those in the arūpa realms, if even one is attained, due to the attainment of the cause for being an ubhatobhāgavimutta, by means of that part of the eight liberations capable of bestowing that name, he is called an “attainee of the eight liberations.”
Thật vậy, người đã đạt được dù chỉ một trong các thiền vô sắc, do đã đạt được nguyên nhân của trạng thái giải thoát cả hai phương diện, và nhờ thiền ấy có khả năng ban cho danh hiệu đó một phần của tám giải thoát, nên chỉ được gọi là “người đạt được tám giải thoát”.
Tenāha ‘‘arūpāvacarajjhānesu panā’’tiādi.
Therefore, he said, “But among the arūpāvacara jhāna,” and so on.
Do đó, kinh nói “còn trong các thiền vô sắc…” (arūpāvacarajjhānesu panā’’tiādi).
26. Phuṭṭhantaṃ sacchikarotīti phuṭṭhānaṃ anto phuṭṭhanto, phuṭṭhānaṃ arūpāvacarajjhānānaṃ anantaro kāloti adhippāyo.
26. “He realizes what has been touched”—‘phuṭṭhanta’ means the end of what has been touched, or the time immediately following the arūpāvacara jhānas that have been touched—this is the intention.
26. Thân chứng (Phuṭṭhantaṃ sacchikaroti) nghĩa là phần cuối của sự xúc chạm, ý nghĩa là thời gian ngay sau các thiền vô sắc đã được xúc chạm.
Accantasaṃyoge cettha upayogavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
And here, the accusative case (upayogavacanaṃ) should be understood in the sense of constant association.
Ở đây, cần hiểu rằng từ ngữ chỉ sự liên hệ tuyệt đối.
Phuṭṭhānantarakālameva sacchikaroti sacchikātabbopāyenāti vuttaṃ hoti.
It means that he realizes immediately after touching, in a way that is fit for realization, or that which is to be realized.
Nghĩa là, ngay sau thời điểm xúc chạm, vị ấy chứng ngộ bằng cách chứng ngộ.
‘‘Ekamantaṃ nisīdī’’tiādīsu (dī. ni. 1.165) viya bhāvanapuṃsakaṃ vā etaṃ.
Or this is a neuter noun expressing an action (bhāvanapuṃsakaṃ), as in “he sat at one side” and so on.
Hoặc từ này là danh từ trung tính chỉ hành động, giống như trong các câu “ngồi một bên” (Ekamantaṃ nisīdī’’tiādīsu) v.v.
Yo hi arūpajjhānena rūpakāyato nāmakāyekadesato ca vikkhambhanavimokkhena vimutto, tena nirodhasaṅkhāto vimokkho ālocito pakāsito viya hoti, na pana kāyena sacchikato.
Indeed, for one who is liberated from the rūpakāya and a part of the nāmakāya by the jhāna of the arūpa realms through the liberation of suppression, the liberation called nirodha is as if indicated or revealed, but not yet realized with the kāya.
Thật vậy, người đã giải thoát khỏi thân sắc và một phần của thân danh bằng sự giải thoát tạm thời trấn áp thông qua thiền vô sắc, thì sự giải thoát được gọi là Diệt (nirodha) đã được vị ấy công bố, như thể đã được trình bày rõ ràng, nhưng chưa được thân chứng bằng thân.
Nirodhaṃ pana ārammaṇaṃ katvā ekaccesu āsavesu khepitesu tena so sacchikato hoti, tasmā so sacchikātabbaṃ nirodhaṃ yathāālocitaṃ nāmakāyena sacchikarotīti kāyasakkhīti vuccati, na tu vimuttoti ekaccānaṃ āsavānaṃ aparikkhīṇattā.
However, when some of the taints are exhausted by taking nirodha as the object, then it is realized by him; therefore, because he realizes with the nāmakāya the nirodha that is to be realized, just as it was indicated, he is called a kāyasakkhī, but not ‘liberated’ because some of the taints are not yet exhausted.
Tuy nhiên, khi vị ấy lấy Diệt làm đối tượng và một số lậu hoặc đã được đoạn trừ, thì Diệt đã được vị ấy chứng ngộ. Do đó, vị ấy được gọi là Kāyasakkhī (thân chứng) vì vị ấy chứng ngộ Diệt cần được chứng ngộ, như đã được công bố, bằng thân danh, chứ không phải là bậc giải thoát vì một số lậu hoặc chưa được đoạn trừ.
27. Diṭṭhattā pattoti etena catusaccadassanasaṅkhātāya diṭṭhiyā nirodhassa pattataṃ dīpeti.
27. “Attained by seeing”—by this, he indicates that Nibbāna is attained by seeing, which is the comprehension of the four Noble Truths.
27. Đã đạt được nhờ sự thấy (Diṭṭhattā patto) – bằng từ này, kinh nói rõ sự đạt được Diệt thông qua sự thấy, tức là sự thấy Tứ Thánh Đế.
‘‘Diṭṭhantaṃ patto’’ti vā pāṭho, dassanasaṅkhātassa sotāpattimaggañāṇassa anantaraṃ pattoti vuttaṃ hoti.
Or the reading is “diṭṭhantaṃ patto,” meaning that he has attained immediately after the Stream-entry path knowledge, which is seeing.
Hoặc có bản đọc là “Diṭṭhantaṃ patto” (đã đạt được sự thấy), nghĩa là đã đạt được ngay sau tuệ đạo Dự lưu, tức là sự thấy.
Paṭhamaphalato paṭṭhāya hi yāva aggamaggā diṭṭhippattoti.
For, from the first fruition up to the highest path, he is a diṭṭhippatta.
Thật vậy, từ quả vị thứ nhất cho đến đạo tối thượng đều là Diṭṭhippatta (đã đạt được sự thấy).
28. Imaṃ pana nayaṃ ‘‘no’’ti paṭikkhipitvāti ettha diṭṭhippattasaddhāvimuttabhāvappattānaṃ paññānānattaṃ vuttaṃ, na pana yena visesena so viseso patto, so vuttoti imaṃ dosaṃ disvā paṭikkhepo katoti daṭṭhabbo.
28. “Having rejected this method saying ‘no’”—here, the diversity of wisdom is stated for those who have attained the state of diṭṭhippatta and saddhāvimutta; however, the special condition by which that special quality is attained is not stated. Seeing this defect, the rejection was made—this should be understood.
28. Sau khi bác bỏ phương pháp này bằng từ “không” (Imaṃ pana nayaṃ ‘‘no’’ti paṭikkhipitvā) – ở đây, sự khác biệt về trí tuệ của những người đã đạt trạng thái Diṭṭhippatta (đã đạt được sự thấy) và Saddhāvimutta (giải thoát bằng đức tin) đã được nói đến, nhưng không nói đến sự đặc biệt mà nhờ đó sự đặc biệt ấy được đạt đến. Cần hiểu rằng sự bác bỏ đã được thực hiện sau khi thấy lỗi này.
Āgamaṭṭhakathāsūti ca vacanena āgamanīyanānattasanniṭṭhānameva thiraṃ karotīti veditabbaṃ.
And by the statement “in the commentaries of the Āgamas,” it should be understood that it confirms the conclusive determination of the diversity to be understood from the Āgamas.
Và bằng lời nói “trong các chú giải của kinh điển” (Āgamaṭṭhakathāsu), cần hiểu rằng điều này chỉ củng cố sự xác định về các loại khác nhau trong kinh điển.
Saddahanto vimuttoti etena sabbathā avimuttassapi saddhāmattena vimuttabhāvaṃ dasseti.
“Liberated by faith”—by this, he shows the state of liberation by mere faith, even for one who is not liberated in all respects.
Người giải thoát bằng đức tin (Saddahanto vimutto) – bằng từ này, kinh cho thấy trạng thái giải thoát chỉ bằng đức tin, ngay cả khi chưa hoàn toàn giải thoát.
Saddhāvimuttoti vā saddhāya adhimuttoti attho.
Or “saddhāvimutto” means one who is firmly resolved by faith.
Hoặc Saddhāvimutto (giải thoát bằng đức tin) có nghĩa là người đã quyết tâm bằng đức tin.
31. Evaṃ maggakkhaṇepīti ayaṃ api-saddo kasmā vutto, nanu ariyena aṭṭhaṅgikena maggena samannāgato maggakkhaṇe eva hotīti tadā eva sotāpanno nāmāti āpannanti?
31. “Even at the moment of the path (maggakkhaṇe)”—why is this word ‘even’ (api) used? Does it not follow that one endowed with the Noble Eightfold Path is only at the moment of the path, and thus is called a Sotāpanna only then?
31. Ngay cả trong khoảnh khắc của đạo lộ (Evaṃ maggakkhaṇepī) – tại sao từ “api” (cũng) được nói đến? Chẳng phải người đã thành tựu Bát Chánh Đạo thì chỉ ở trong khoảnh khắc của đạo lộ mới là Dự lưu sao? Câu hỏi này không phù hợp.
Nāpannaṃ.
It does not follow.
Không phù hợp.
Maggena hi attanā sadisassa aṭṭhaṅgikassa vā sattaṅgikassa vā phalassa sototi nāmaṃ dinnanti tenapi samannāgatassa sotāpannabhāvato, sotena vā maggena pavattetuṃ aparihīnena phalaṭṭhopi samannāgato eva nāma, na ca tena paṭhamamaggakkhaṇe viya soto samāpajjiyamāno, tasmā samāpannasotattā paṭhamaphalato paṭṭhāya ‘‘sotāpanno’’ti vattuṃ yutto.
For, the name ‘sota’ is given to a fruition that is similar to itself, either eight-factored or seven-factored, by the path itself; therefore, due to the state of being a Sotāpanna for one also endowed with that fruition, or because the fruition-attainer is also endowed with the ‘sota’ path, which is not impaired from causing progress, and because he is not entering or fulfilling the ‘sota’ as at the first moment of the path, it is appropriate to call him a “Sotāpanna” from the first fruition onwards, due to having entered the sota.
Thật vậy, đạo lộ đã được đặt tên là “sota” (dòng) cho quả vị tương tự với nó, hoặc có tám chi, hoặc có bảy chi. Do đó, người đã thành tựu quả vị ấy cũng là Dự lưu. Và người ở quả vị cũng được gọi là đã thành tựu đạo lộ, tức là dòng, không bị suy giảm để tiếp tục. Nhưng vị ấy không phải đang nhập dòng như trong khoảnh khắc đạo lộ đầu tiên. Do đó, vì đã nhập dòng, nên từ quả vị thứ nhất trở đi, vị ấy được gọi là “Dự lưu” là hợp lý.
Vuttañhi ‘‘ye keci, bhikkhave, mayi aveccappasannā, sabbe te sotāpannā.
For it has been said, “Bhikkhus, whoever has unwavering faith in me, all of them are Sotāpannas.
Thật vậy, đã nói rằng: “Này các Tỳ-khưu, bất cứ ai có niềm tin bất động nơi Ta, tất cả những người đó đều là Dự lưu.
Tesaṃ sotāpannānaṃ pañcannaṃ idha niṭṭhā, pañcannaṃ idha vihāya niṭṭhā’’ti (a. ni. 10.64).
Among those Sotāpannas, five have their culmination here, and five have their culmination after leaving here.”
Trong số các Dự lưu ấy, năm người có sự kết thúc ở đây, năm người có sự kết thúc sau khi rời bỏ nơi đây” (a. ni. 10.64).
Tattha dutiyaphalaṭṭhādīnaṃ visuṃ nāmaṃ atthīti paṭhamaphalaṭṭho eva itarehi visesiyamāno ‘‘sotāpanno’’ti vattuṃ yuttoti so eva idhādhippeto.
There, since those at the second fruition and so on have distinct names, it is appropriate to call only the first fruition-attainer a “Sotāpanna” when distinguished from the others; hence, only that one is intended here.
Ở đây, những người ở quả vị thứ hai trở đi có tên riêng, nên chỉ người ở quả vị thứ nhất được phân biệt với những người khác và được gọi là “Dự lưu” là hợp lý. Do đó, ở đây chỉ đề cập đến người ấy.
Paṭiladdhamaggena bujjhatīti etena paṭiladdhamaggassa catusaccapaccavekkhaṇādīnaṃ upanissayabhāvaṃ dasseti.
“He awakens by the path he has gained”—by this, he indicates that the gained path serves as a strong condition for reflecting on the four Noble Truths and so on.
Vị ấy giác ngộ bằng đạo lộ đã đạt được (Paṭiladdhamaggena bujjhatī) – bằng từ này, kinh cho thấy đạo lộ đã đạt được là điều kiện hỗ trợ mạnh mẽ cho việc quán xét Tứ Thánh Đế v.v.
Sambodhi paraṃ ayanaṃ nissayo etassāti hi sambodhiparāyaṇoti.
For sambodhiparāyaṇo means that full enlightenment is the ultimate goal or support for him.
Sambodhiparāyaṇo (hướng đến giác ngộ) nghĩa là giác ngộ là nơi nương tựa, là sự đi đến tối thượng của vị ấy.
Dutiyenatthena sambodhi paraṃ ayanaṃ gati etassāti sambodhiparāyaṇo.
By the second meaning, sambodhiparāyaṇo means full enlightenment is his ultimate going or destination.
Theo nghĩa thứ hai, Sambodhiparāyaṇo nghĩa là giác ngộ là sự đi đến, là sự hướng đến tối thượng của vị ấy.
33. Khandhabījaṃ nāma paṭisandhiviññāṇaṃ.
33. Khandhabīja means the paṭisandhi-consciousness (rebirth-consciousness).
33. Hạt giống uẩn (Khandhabījaṃ nāma) là thức tái sinh.
Ihaṭṭhakanijjhānikavaseneva imasmiṃ ṭhāne kathitāti sajjhānako ajjhattasaṃyojanasamucchede akatepi anāgāmisabhāgo anāvattidhammo idha gaṇanūpago na hoti, heṭṭhā upari ca saṃsaraṇako kāmabhavagato hīnajjhānako idha gaṇanūpagoti adhippāyo.
“It is stated in this context only in terms of those who remain here and are meditators” means that a jhānic Sotāpanna, even if the internal fetters are not entirely eradicated, does not count here as one having the nature of an Anāgāmī or one destined not to return; rather, a low-jhāna Sotāpanna who wanders below and above in the kāma realm is counted here—this is the intention.
Ở đây đã được nói đến theo phương pháp của người thiền định ở đời này (Ihaṭṭhakanijjhānikavaseneva imasmiṃ ṭhāne kathitā) nghĩa là Dự lưu có thiền định, ngay cả khi chưa đoạn trừ hoàn toàn các kiết sử nội tại, thì người có bản chất giống như A-na-hàm, người có pháp không trở lại (từ cõi Phạm thiên), không được tính vào đây; còn Dự lưu thấp kém có thiền định, lang thang ở cõi dục giới thấp và cao, thì được tính vào đây.
36. Upapannaṃ vā samanantarāti upapannaṃ vā etena puggalena hoti, atha samanantarā ariyamaggaṃ sañjaneti.
36. “Or having been reborn immediately thereafter” means that this person is reborn, and then immediately thereafter generates the Noble Path.
36. Hoặc ngay sau khi tái sinh (Upapannaṃ vā samanantarā) nghĩa là người này tái sinh, và ngay sau đó phát sinh đạo Thánh.
Appattaṃ vā vemajjhaṃ āyuppamāṇanti āyuppamāṇaṃ tassa puggalassa vemajjhaṃ appattaṃ hoti, etthantare ariyamaggaṃ sañjanetīti ayamettha pāḷiattho.
Or before reaching the middle of the lifespan: the lifespan of that individual has not yet reached its middle, and within this interval, they generate the Noble Path—this is the meaning of the Pali text here.
Hoặc chưa đạt đến giữa chừng tuổi thọ (Appattaṃ vā vemajjhaṃ āyuppamāṇaṃ) có nghĩa là tuổi thọ của cá nhân đó chưa đạt đến giữa chừng, và trong khoảng thời gian này, người đó phát khởi con đường Thánh (ariyamagga). Đây là ý nghĩa của đoạn Pāḷi ở đây.
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘appatvā pabbataṃ nadī’’ti viya āyuppamāṇaṃ vemajjhaṃ appattaṃ vā hutvāti parasaddayoge parato bhūto hutvā saddo vacanasesabhūto payuttoti veditabbo.
However, in the Commentary, it should be understood that, similar to ‘the river not having reached the mountain,’ the word hutvā (having been), which is posterior and a remnant of the phrase, is used in conjunction with a subsequent word, as in ‘the lifespan not having reached the middle, or having been.’
Tuy nhiên, trong Chú Giải, "hoặc tuổi thọ chưa đạt đến giữa chừng" (āyuppamāṇaṃ vemajjhaṃ appattaṃ vā hutvā) được hiểu là từ "hutvā" (trở thành) được sử dụng như một phần còn lại của câu, xuất hiện sau do sự kết hợp với từ sau, giống như trong câu "con sông chưa đến núi" (appatvā pabbataṃ nadī).
40. Uddhaṃvāhibhāvenāti uddhaṃ vahatīti uddhaṃvāhī, taṇhāsotaṃ vaṭṭasotaṃ vā, tassa bhāvo, tena uddhaṃvāhibhāvenāti vuttaṃ hoti.
40. Uddhaṃvāhibhāvenā means uddhaṃvāhī because it carries upwards, referring to the stream of craving or the stream of transmigration; hence, it is called uddhaṃvāhibhāvena (by being an upward carrier).
40. Uddhaṃvāhibhāvenā có nghĩa là "do bản chất chảy lên trên". Uddhaṃvāhī là cái chảy lên trên, đó là dòng ái dục (taṇhāsota) hoặc dòng luân hồi (vaṭṭasota). Do đó, có nghĩa là "do bản chất chảy lên trên".
Avihesu uddhaṃsoto yadipi tattha parinibbāyī na hoti, yattha vā tattha vā gantvā parinibbāyatu, parinibbāyino pana tassa asaṅkhāraparinibbāyitā sasaṅkhāraparinibbāyitā ca atthīti tattha dasa anāgāmino vuttā, evaṃ atappādīsupi.
Even if an uddhaṃsota (one going upstream) in the Avihas (Pure Abodes) does not attain Nibbāna there, let him attain Nibbāna wherever he goes; but such a one, who attains Nibbāna, has the nature of being an asaṅkhāraparinibbāyī (one who attains Nibbāna without much effort) and a sasaṅkhāraparinibbāyī (one who attains Nibbāna with effort). Thus, ten Anāgāmis are mentioned there, and similarly in the Atappas and others.
Mặc dù người Uddhaṃsota (Thượng lưu) không nhập Niết Bàn ở cõi Avihā, nhưng dù ở đâu, người ấy cũng sẽ đi đến và nhập Niết Bàn. Đối với người nhập Niết Bàn đó, có hai loại: Asaṅkhāraparinibbāyī (nhập Niết Bàn không cần nỗ lực) và Sasaṅkhāraparinibbāyī (nhập Niết Bàn cần nỗ lực). Do đó, mười vị Anāgāmī (Bất lai) được đề cập ở đó, và tương tự với các cõi Atappā v.v.
Anupahaccatalāti appattatalā.
Anupahaccatalā means having not reached the bottom.
Anupahaccatalā có nghĩa là "chưa đạt đến đáy".
Asaṅkhārasasaṅkhāraparinibbāyīnaṃ lahusālahusagatikā eva parittavipulatiṇakaṭṭhajhāpakapappaṭikāsadisatā veditabbā, na uppajjitvāva nibbāyanakādīhi adhimattatā viya samuddaṃ patvā nibbāyanakato anadhimattatā viya ca antarā upahaccaparinibbāyīhi uddhaṃsotato ca adhimattānadhimattatā.
The swiftness or slowness of the asaṅkhāraparinibbāyī and sasaṅkhāraparinibbāyī should be understood as being like a spark capable of burning a small or large pile of grass and wood, not as excessive like those who attain Nibbāna immediately upon arising, nor as non-excessive compared to those who attain Nibbāna after reaching the ocean, nor as excessive or non-excessive compared to the antarā-parinibbāyī (one who attains Nibbāna in the interval) and upahacca-parinibbāyī (one who attains Nibbāna by approaching the end of life) and uddhaṃsota (one going upstream).
Sự nhanh chóng hay chậm chạp của những người Asaṅkhāra- và Sasaṅkhāraparinibbāyī nên được hiểu là giống như những tia lửa nhỏ hoặc lớn có thể đốt cháy cỏ và củi, chứ không phải là sự vượt trội như những người nhập Niết Bàn ngay sau khi sinh, hoặc sự không vượt trội như những người nhập Niết Bàn sau khi đến biển, hoặc sự vượt trội hay không vượt trội so với những người Antarā- và Upahacca-parinibbāyī và Uddhaṃsota.
Te eva hi asaṅkhārasasaṅkhāraparinibbāyinoti.
For indeed, only they are asaṅkhāraparinibbāyī and sasaṅkhāraparinibbāyī.
Chính những vị đó là Asaṅkhāra- và Sasaṅkhāraparinibbāyī.
Tato mahantatareti vacanaṃ tiṇakaṭṭhajhāpanasamatthapappaṭikādassanatthaṃ, na adhimatta nādhimattadassanatthanti.
The expression ‘tato mahantatare’ (greater than that) is meant to show a spark capable of burning grass and wood, not to show excessive or non-excessive attributes.
Lời nói "lớn hơn từ đó" (tato mahantatare) là để chỉ những tia lửa có thể đốt cháy cỏ và củi, chứ không phải để chỉ sự vượt trội hay không vượt trội.
No cassa no ca me siyāti avijjāsaṅkhārādikaṃ hetupañcakaṃ no ca assa, viññāṇādikaṃ idaṃ phalapañcakaṃ vattamānaṃ no ca me siyāti attho.
No cassa no ca me siyā means: if the five causes, such as ignorance and mental formations, were not to be, then these five results, such as consciousness, presently existing, would not be for me.
Không có cái đó, và cái đó sẽ không thuộc về tôi (No cassa no ca me siyā) có nghĩa là: nếu năm nhân duyên (hetupañcaka) như vô minh (avijjā) và hành (saṅkhāra) không tồn tại, thì năm quả (phalapañcaka) hiện tại như thức (viññāṇa) sẽ không thuộc về tôi.
Tena atītabhavasaṃsiddhito dukkhasamudayato imassa dukkhassa pavattidassanato paccayasamudayaṭṭhena khandhānaṃ udayadassanapaṭipatti vuttā hoti.
By this, the practice of seeing the arising of the aggregates through the aspect of the origination of conditions, by observing the occurrence of this suffering from the attainment of past existences due to the origination of suffering, is stated.
Do đó, việc thực hành quán sát sự sinh khởi của các uẩn (khandha) theo nghĩa sự sinh khởi của các duyên (paccayasamudayaṭṭhena) được nói đến, qua việc thấy sự phát sinh của khổ (dukkha) này từ sự thành tựu của đời quá khứ, tức là từ sự sinh khởi của khổ.
Na bhavissati, na me bhavissatīti yadi etarahi hetupañcakaṃ na bhavissati, anāgate phalapañcakaṃ na me bhavissatīti attho.
Na bhavissati, na me bhavissatī means: if the five causes are not to be now, then the five results will not be for me in the future.
Sẽ không có, sẽ không thuộc về tôi (Na bhavissati, na me bhavissatī) có nghĩa là: nếu năm nhân duyên hiện tại không tồn tại, thì năm quả trong tương lai sẽ không thuộc về tôi.
Etena paccayanirodhaṭṭhena vayadassanapaṭipatti vuttā hoti, etarahi anāgate ca attattaniyanivāraṇavasena suññatāpaṭipatti vā catūhipi vuttā.
By this, the practice of seeing the passing away of the aggregates through the aspect of the cessation of conditions is stated, or the practice of voidness is stated by all four sentences, in the sense of preventing self and what belongs to self, both now and in the future.
Với điều này, việc thực hành quán sát sự diệt (vayadassanapaṭipatti) theo nghĩa sự diệt của các duyên (paccayanirodhaṭṭhena) được nói đến. Hoặc, việc thực hành Quán Không (suññatāpaṭipatti) bằng cách loại bỏ ý niệm về tự ngã và cái thuộc về tự ngã trong hiện tại và tương lai được nói đến bằng cả bốn câu.
Yadatthīti yaṃ atthi.
Yadatthī means: whatever exists.
Cái gì tồn tại (Yadatthī) là cái gì đang tồn tại.
Bhūtanti sasabhāvaṃ nibbattaṃ vā yathādiṭṭhaudayabbayaṃ yathādiṭṭhasuññataṃ vā khandhapañcakaṃ parikappitaitthipurisasattādibhāvarahitaṃ nāmarūpamattanti attho.
Bhūta means: the five aggregates, which exist in their own nature, or which have arisen, or whose arising and passing away are seen as they are, or whose voidness is seen as it is, are merely name-and-form, devoid of imagined states such as woman, man, or sentient being.
Thực tại (Bhūtaṃ) có nghĩa là năm uẩn (khandhapañcaka) có tự tính, đã được tạo ra, hoặc có sự sinh diệt đã được thấy, hoặc có sự không (suññatā) đã được thấy, chỉ là danh sắc (nāmarūpamattaṃ), không có trạng thái của người, đàn ông, chúng sinh v.v. được tưởng tượng.
Vivaṭṭānupassanāya vivaṭṭamānaso taṃ bhūtaṃ pajahāmīti upekkhaṃ paṭilabhati, saṅkhārupekkhāñāṇena upekkhako hotīti vuttaṃ hoti.
With a mind turning away from saṃsāra through vivaṭṭānupassanā (contemplation of turning away from saṃsāra), one says, “I abandon that bhūta (existence),” and thus attains equanimity; it is said that one becomes equanimous through saṅkhārupekkhā-ñāṇa (knowledge of equanimity towards formations).
Với tâm thoát ly (vivaṭṭamānaso) qua sự quán sát sự thoát ly (vivaṭṭānupassanāya), người ấy đạt được sự xả (upekkhaṃ paṭilabhati) tức là trở nên xả ly (upekkhako) bằng trí tuệ xả hành (saṅkhārupekkhāñāṇena) khi từ bỏ thực tại đó.
Bhave na rajjati, sambhave na rajjatīti avisiṭṭhe visiṭṭhe ca bhave na rajjatīti keci vadanti.
Bhave na rajjati, sambhave na rajjatī (does not delight in existence, does not delight in re-existence) — some say that it means one does not delight in either the general or specific states of existence.
Không dính mắc vào hữu, không dính mắc vào tái hữu (Bhave na rajjati, sambhave na rajjatīti). Một số người nói rằng điều này có nghĩa là không dính mắc vào hữu không phân biệt và hữu đặc biệt.
Paccuppanno pana bhavo bhavo, anāgato jātiyā gahaṇena gahito sambhavoti veditabbo.
However, the present existence is to be understood as bhavo, and the future existence, taken by the inclusion of birth, as sambhavo.
Tuy nhiên, hữu hiện tại được gọi là hữu (bhavo), và hữu tương lai, được nắm giữ bằng sự nắm giữ của tái sinh (jāti), được hiểu là tái hữu (sambhavo).
Atha vā bhavoti bhūtameva vuccati, sambhavo tadāhāro, tasmiṃ dvaye na rajjatīti sekkhapaṭipattiṃ dasseti.
Alternatively, bhavo refers to existence itself (bhūta), and sambhavo is its cause. Not delighting in these two shows the practice of a sekkhapuggala (a learner).
Hoặc, hữu (bhavo) chỉ đơn thuần được gọi là thực tại (bhūtaṃ), còn tái hữu (sambhavo) là thức ăn của nó. Bằng câu này, Đức Phật chỉ ra sự thực hành của bậc Hữu học (sekkhapaṭipatti) là không dính mắc vào hai điều đó.
Bhūte hi sasambhave ca virāgo sekkhapaṭipatti.
For detachment from bhūta (existence) and sasambhava (its cause) is the practice of a learner.
Thật vậy, sự ly tham (virāgo) đối với thực tại (bhūta) và tái hữu (sasambhava) là sự thực hành của bậc Hữu học.
Yathāha ‘‘bhūtamidanti, bhante, yathābhūtaṃ sammappaññāya passati, bhūtamidanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā bhūtassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
As it is said: “‘This, Venerable Sir, is existence’—he sees this as it truly is with right wisdom; having seen ‘this is existence’ as it truly is with right wisdom, he proceeds to dispassion, fading away, and cessation concerning existence.
Như đã nói: "Bạch Thế Tôn, vị Hữu học thấy thực tại này (bhūtamidaṃ) như nó là (yathābhūtaṃ) bằng tuệ tri chân chánh (sammappaññāya). Sau khi thấy thực tại này như nó là bằng tuệ tri chân chánh, vị ấy thực hành để nhàm chán (nibbidāya), ly tham (virāgāya), và đoạn diệt (nirodhāya) thực tại.
Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ…pe… disvā tadāhārasambhavassa nibbidāya…pe… paṭipanno hoti.
‘This has its origin in nutriment’—having seen…(etc.)…as it truly is with right wisdom, he proceeds to dispassion…(etc.)…and cessation concerning that which has its origin in nutriment.
Vị ấy thấy sự tái hữu do thức ăn (tadāhārasambhavaṃ) như nó là... (v.v.)... và sau khi thấy, vị ấy thực hành để nhàm chán... (v.v.)... sự tái hữu do thức ăn.
Tadāhāranirodhāya yaṃ bhūtaṃ, taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ…pe… disvā nirodhadhammassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
‘That existence, by the cessation of its nutriment, is subject to cessation’—having seen…(etc.)…as it truly is with right wisdom, he proceeds to dispassion, fading away, and cessation concerning that which is subject to cessation.
Vị ấy thấy thực tại (bhūtaṃ) nào là pháp đoạn diệt (nirodhadhammaṃ) do sự đoạn diệt của thức ăn đó (tadāhāranirodhāya), như nó là... (v.v.)... và sau khi thấy, vị ấy thực hành để nhàm chán, ly tham và đoạn diệt pháp đoạn diệt.
Evaṃ kho, bhante, sekkho hotī’’ti (saṃ. ni. 2.31).
In this way, Venerable Sir, one is a learner” (Saṃyutta Nikāya 2.31).
Bạch Thế Tôn, một vị Hữu học là như vậy" (Saṃ. Ni. 2.31).
Athuttarīti atha evaṃ arajjamāno uttari santaṃ padaṃ nibbānaṃ anukkamena maggapaññāya sammā passati, tañca khvassa padaṃ na sabbena sabbaṃ sacchikataṃ catutthamaggeneva sacchikātabbassa tassa tena asacchikatattā.
Athuttarī means: then, being thus unattached, he rightly perceives the higher, peaceful state of Nibbāna through the progressive wisdom of the path; and that state is not fully realized by him, as it is to be fully realized only by the fourth path, and he has not yet fully realized it.
Athuttarī có nghĩa là: khi không dính mắc như vậy, vị ấy tuần tự thấy Niết Bàn (nibbānaṃ), là trạng thái an tịnh cao hơn (uttari santaṃ padaṃ), bằng trí tuệ đạo (maggapaññāya) một cách chân chánh. Tuy nhiên, trạng thái đó không phải hoàn toàn được chứng đắc bởi vị ấy, vì nó là cái phải được chứng đắc bằng đạo thứ tư (Arahant-đạo), và vị ấy chưa chứng đắc nó.
63. Kassaci kilesassa avikkhambhitattā kassaci kathañci avimutto kāmabhavo ajjhattaggahaṇassa visesapaccayoti ajjhattaṃ nāma.
63. Ajjhatta (internal) is that sense-sphere existence (kāmabhava) which is not yet thoroughly suppressed by any defilement, and is not yet emancipated in any way from any defilement, thus being a special condition for clinging to self.
63. Ajjhattaṃ (nội) là cõi dục (kāmabhavo) chưa được trấn áp hoàn toàn bởi bất kỳ phiền não (kilesa) nào, và chưa được giải thoát hoàn toàn khỏi bất kỳ phiền não nào, là một điều kiện đặc biệt cho sự chấp thủ tự ngã (ajjhattaggahaṇassa).
Tattha bandhanaṃ ajjhattasaṃyojanaṃ, tena sampayutto ajjhattasaṃyojano.
The bondage therein is ajjhattasaṃyojana (internal fetter), and one associated with it is ajjhattasaṃyojano.
Ở đó, sự ràng buộc là nội kiết sử (ajjhattasaṃyojanaṃ), và người liên hệ với nó là ajjhattasaṃyojano (người bị nội kiết sử ràng buộc).
83. Kāraṇena vinā pavattahitacitto akāraṇavacchalo.
83. One whose mind is kindly disposed without a cause is akāraṇavacchalo (one who is affectionate without cause).
83. Akāraṇavacchalo là người có tâm thiện phát sinh mà không có nguyên nhân (kāraṇa).
Anāgatampi payojanaṃ apekkhamāno purimaggahitaṃ taṃ kataṃ upādāya kataññū eva nāma hoti, na pubbakārīti āha ‘‘karissati me’’tiādi.
One who looks to a future benefit, even if it is similar, and grasps that favor done previously, is only kataññū (grateful), not pubbakārī (one who has done a favor first). Thus, it is said ‘karissati me’ (he will do for me), and so on.
Một người chỉ được gọi là người biết ơn (kataññū) khi mong đợi một lợi ích trong tương lai và dựa vào những điều đã làm trước đó, chứ không phải là người làm ơn trước (pubbakārī). Do đó, có câu "người ấy sẽ làm cho tôi" v.v.
Tamojotiparāyaṇo puññaphalaṃ anupajīvanto eva puññāni karotīti ‘‘pubbakārī’’ti vutto.
Tamojotiparāyaṇo is called ‘pubbakārī’ (one who has done a favor first) because he performs meritorious deeds without relying on the fruits of previous meritorious deeds.
Tamojotiparāyaṇo (người có bóng tối làm nơi nương tựa, ánh sáng làm mục tiêu) được gọi là người làm ơn trước (pubbakārī) vì người ấy làm các việc phước thiện mà không sống dựa vào quả phước.
‘‘Iṇaṃ demī’’ti saññaṃ karotīti evaṃsaññaṃ akarontopi karonto viya hotīti attho.
‘Iṇaṃ demī’ti saññaṃ karotī (he makes the perception ‘I give a debt’) means that even if he does not make such a perception, he is as if he were making it.
Làm dấu hiệu "tôi sẽ trả nợ" (Iṇaṃ demīti saññaṃ karotīti) có nghĩa là dù không làm dấu hiệu như vậy, người ấy vẫn giống như đang làm.
91. Sesasaṃvarabhedenāti manosaṃvarabhedena, satisaṃvarādibhedena vā.
91. Sesasaṃvarabhedenā means by the breaking of mental restraint, or by the breaking of mindfulness-restraint and so on.
91. Sesasaṃvarabhedenā có nghĩa là do sự phá vỡ của sự phòng hộ ý (manosaṃvara) hoặc do sự phá vỡ của sự phòng hộ niệm (satisaṃvara) v.v.
Akusalasīlasamannāgamenāti ‘‘katame ca thapati akusalā sīlā?
Akusalasīlasamannāgamenā means by being endowed with evil morality as stated: “What, carpenter, are evil moralities?
Akusalasīlasamannāgamenā có nghĩa là do sự đầy đủ của những giới bất thiện (akusalā sīlā) như đã nói: "Này thợ mộc, những giới bất thiện là gì? Đó là ác nghiệp thân, ác nghiệp khẩu, và tà mạng."
Akusalaṃ kāyakammaṃ akusalaṃ vacīkammaṃ pāpako ājīvo’’ti vuttehi samannāgamena.
Evil bodily action, evil verbal action, evil livelihood.”
.
Tassa hi…pe… evaṃ sāsaṅkasamācāro hotīti evaṃ sāsaṅko samācāro hotīti attho.
Tassa hi…pe… evaṃ sāsaṅkasamācāro hotī means that his conduct is thus doubtful.
Tassa hi...pe... evaṃ sāsaṅkasamācāro hotī có nghĩa là: sự hành xử của người ấy là đầy nghi ngờ (sāsaṅko samācāro hotī).
108. Ucchaṅgo viya ucchaṅgapañño puggalo daṭṭhabboti ucchaṅgasadisapaññatāya eva paññā viya puggalopi ucchaṅgo viya hoti, tasmiṃ dhammānaṃ aciraṭṭhānatoti adhippāyena vuttaṃ.
108. Ucchaṅgo viya ucchaṅgapañño puggalo daṭṭhabbo (a person whose wisdom is like a lap, like a lap, should be understood) is stated with the intention that just as wisdom is like a lap (due to being ucchaṅgasadisapaññatāya - having wisdom like a lap), so too the person is like a lap, because the Dhamma does not remain long in him.
108. Puggalo daṭṭhabbo ucchaṅgo viya ucchaṅgapañño (người có trí tuệ như lòng, nên được xem như lòng) được nói với ý nghĩa rằng trí tuệ giống như lòng, và cá nhân cũng giống như lòng, vì các pháp không tồn tại lâu dài trong đó.
Vakkhati hi ‘‘ucchaṅgasadisapaññotiattho’’ti.
Indeed, it will be stated: “ucchaṅgasadisapaññoti attho” (the meaning is 'wisdom like a lap').
Thật vậy, sẽ nói rằng "có nghĩa là trí tuệ giống như lòng" (ucchaṅgasadisapaññoti attho).
152. Tanti anantaravacanaṃ vadati.
152. "Taṃ" (that) refers to the immediately following statement.
Tanti (điều đó) là ngài nói về lời nói ngay sau đó.
‘‘Katamo loko’’ti vutte ‘‘pañcupādānakkhandhā’’ti mahantaṃ atthaṃ saṅgahitvā ṭhitavacanaṃ atthayuttaṃ.
When asked "What is the world?", the statement "the five aggregates of clinging" which encompasses a great meaning, is "atthayuttaṃ" (meaningful).
Khi được hỏi "Thế gian là gì?", câu trả lời "Năm uẩn chấp thủ" là lời nói bao hàm ý nghĩa rộng lớn, được gọi là atthayuttaṃ (hợp với ý nghĩa).
Lujjatīti lokoti kāraṇayuttaṃ.
"It disintegrates, therefore it is loka" is "kāraṇayuttaṃ" (reasoned).
Bị hoại diệt nên gọi là thế gian, đây là kāraṇayuttaṃ (hợp với lý do).
156. Sahitāsahitassāti sahitāsahiteti attho, sahitāsahitassa paricchindaneti vā.
156. "Sahitāsahitassa" means "in what is connected and what is not connected", or "in distinguishing between what is connected and what is not connected".
Sahitāsahitassāti có nghĩa là trong (lời nói) có liên quan và không liên quan; hoặc là trong việc phân định điều có liên quan và không liên quan.
Dveyevāti dutiyacatutthāyeva.
"Dveyeva" means only the second and fourth.
Dveyevāti chỉ có người thứ hai và thứ tư.
Desakasāvakasampattiyā bodhetuṃ samatthatāya sabhāvadhammakathikā, saccadhammakathikāti attho.
They are "sabhāvadhammakathikā" (true Dhamma speakers), meaning "saccadhammakathikā" (speakers of the true Dhamma), due to their ability to enlighten through the perfection of the teacher and the listeners.
Do sự viên mãn của người thuyết giảng và người nghe, có khả năng làm cho người khác giác ngộ, nên họ là sabhāvadhammakathikā (người thuyết pháp chân chính), có nghĩa là người thuyết về pháp chân thật.
157. Kusaladhammehi cittassa vāsanābhāvanā vāsadhuraṃ.
157. The cultivation of the mind through wholesome dhammas is "vāsadhuraṃ" (the burden of perfume/habitation).
Việc tẩm ướp, tu tập tâm với các thiện pháp là vāsadhuraṃ (gánh nặng của sự tẩm ướp).
Ayaṃ pāpapuggaloti catuttho vutto, na paṭhamo.
By "this evil person", the fourth person is mentioned, not the first.
Ayaṃ pāpapuggaloti (người ác này) là nói về người thứ tư, không phải người đầu tiên.
Paṭhamo hi avisaṃvādetukāmo verañjabrāhmaṇasadiso adhippetoti.
Indeed, the first is intended to be like the Veranjā Brāhmaṇa, who does not wish to deceive.
Bởi vì người đầu tiên được hiểu là người có ý muốn không lừa dối, giống như vị Bà-la-môn ở Verañjā.
166. Dussīlaṃ ‘‘dussīlo’’ti vadanto bhūtaṃ bhāsati nāma.
166. One who calls an immoral person "immoral" is said to speak what is true.
Người nói người vô giới là "vô giới" thì được gọi là bhūtaṃ bhāsati (nói điều có thật).
Pāṇātipātena dussīlaṃ adinnādānena dussīloti avatvā pāṇātipātenevāti vadanto tacchaṃ bhāsati nāma.
One who, without saying "immoral by killing living beings, immoral by taking what is not given," says "immoral only by killing living beings" is said to speak what is exact.
Không nói người vô giới do sát sanh, vô giới do trộm cắp, mà chỉ nói do sát sanh, thì được gọi là tacchaṃ bhāsati (nói điều chân thật).
Yamidaṃ ‘‘kālenā’’ti vuttaṃ, tatra tasmiṃ vacane, yo ‘‘kālena bhaṇatī’’ti vutto, so kīdisoti dassanatthaṃ ‘‘kālaññū hotī’’tiādi vuttanti dassento ‘‘yamidaṃ kālenāti vuttaṃ, tatra yo puggalo’’tiādimāha.
To show what kind of person is meant by "one who speaks at the right time" in the phrase "at the right time" (kālena), he says "yamidaṃ kālenāti vuttaṃ, tatra yo puggalo" (that which is called ‘at the right time’, the person therein), etc., to show what is stated, such as "one is skilled in timeliness".
Để chỉ ra rằng, trong lời nói "đúng lúc" đã được nói đến, người được gọi là "nói đúng lúc" là người như thế nào, ngài đã nói "kālaññū hoti" (là người biết thời), v.v. và để chỉ ra điều này, ngài đã nói ‘‘yamidaṃ kālenāti vuttaṃ, tatra yo puggalo’’tiādi (điều này được nói là đúng lúc, trong đó người nào... v.v.).
168. Āgamanavipatti nāma kammaṃ, pubbuppannapaccayavipatti sukkasoṇitaṃ.
168. "Āgamanavipatti" refers to kamma, and "pubbuppannapaccayavipatti" refers to semen and blood.
Āgamanavipatti (sự khiếm khuyết của nguồn gốc) là nghiệp; pubbuppannapaccayavipatti (sự khiếm khuyết của duyên đã sinh trước) là tinh huyết.
Pavatte, pavattassa vā paccayā pavattapaccayā, āhārādayo.
The "pavattapaccayā" are the conditions that occur in the present, or the conditions for what occurs, such as food, etc.
Các duyên trong hiện tại, hoặc các duyên của người trong hiện tại là pavattapaccayā, như là vật thực, v.v.
Jotetīti joti, āloko.
That which shines is "joti" (light, radiance).
Chiếu sáng nên là joti, tức là ánh sáng.
Kulasampattiyādīhi jotamāno ca joti viyāti joti.
One who shines with family prosperity, etc., is also "joti", like a light.
Và người tỏa sáng nhờ sự viên mãn về dòng dõi, v.v. cũng giống như ánh sáng, nên là joti.
174. Yāni kānici tantāvutānanti tantāvutānaṃ vatthānaṃ yāni kānici vatthānīti vuttaṃ hoti.
174. "Yāni kānici tantāvutāna" means "whatever cloths are woven by threads".
Yāni kānici tantāvutānanti (bất kỳ loại vải nào được dệt) có nghĩa là bất kỳ loại vải nào trong số các loại vải được dệt.
Sāyaṃ tatiyaṃ assāti sāyatatiyo.
One who takes a third dip in the evening is "sāyatatiyo".
Người có lần thứ ba vào buổi chiều là sāyatatiyo.
Anuyuñjanaṃ anuyogo.
Repeated application is "anuyogo".
Sự chuyên tâm là anuyogo.
Taṃ anuyuttoti upayogavacanaṃ daṭṭhabbaṃ, bhāvanapuṃsakaṃ vā.
That "anuyutto" should be understood as a word of application, or as a neuter noun of state.
Nên hiểu anuyutto (chuyên tâm vào đó) là một từ chỉ sự sử dụng, hoặc là một danh từ trung tính chỉ hành động.
178. Tattha sikkhanabhāvenāti sikkhāya sājīve ca sikkhanabhāvena.
178. "Tattha sikkhanabhāvenā" means by the state of training in both the training (sikkhā) and the livelihood (sājīva).
Tattha sikkhanabhāvenāti (trong đó, do bản chất của việc học) là do bản chất của việc học trong học giới và trong chánh mạng.
Sikkhaṃ paripūrentoti sīlasaṃvaraṃ paripūrento.
"Sikkhaṃ paripūrento" means perfecting the restraint of sīla.
Sikkhaṃ paripūrentoti (làm viên mãn học giới) là làm viên mãn sự thu thúc trong giới.
Sājīvañca avītikkamantoti ‘‘nāmakāyo padakāyo niruttikāyo byañjanakāyo’’ti vuttaṃ sikkhāpadaṃ bhagavato vacanaṃ avītikkamanto hutvāti attho.
"Sājīvañca avītikkamanto" means not transgressing the Buddha's words, which are the training rules called "the body of names, the body of words, the body of expressions, the body of syllables".
Sājīvañca avītikkamantoti (và không vi phạm chánh mạng) có nghĩa là không vi phạm lời dạy của Đức Thế Tôn, tức học giới được gọi là "nāmakāyo padakāyo niruttikāyo byañjanakāyo" (thân danh, thân cú, thân ngữ, thân văn tự).
Idameva ca dvayaṃ ‘‘sikkhana’’nti vuttaṃ.
And these two are called "training".
Và chính hai điều này được gọi là "sikkhana" (sự học).
Tattha sājīvānatikkamo sikkhāpāripūriyā paccayo.
Among them, non-transgression of sājīva is a condition for the perfection of training.
Trong đó, việc không vi phạm chánh mạng là duyên cho sự viên mãn học giới.
Tato hi yāva maggā saṃvarapāripūrī hotīti.
For from that, the perfection of restraint lasts up to the path.
Bởi vì từ đó, sự viên mãn của sự thu thúc có thể đạt đến Đạo.
Vināsanabhāvatoti hiṃsanabhāvato.
"Vināsanabhāvato" means by the state of harming.
Vināsanabhāvatoti (do bản chất hủy hoại) là do bản chất gây tổn hại.
Haliddirāgo viya na thirakatho hotīti ettha kathāya aṭṭhitabhāvena haliddirāgasadisatā veditabbā, na puggalassa.
In "is not firm like a turmeric dye", the resemblance to turmeric dye should be understood as the instability of the talk, not of the person.
Trong câu Haliddirāgo viya na thirakatho hotīti (giống như màu nghệ, lời nói không bền vững), nên hiểu sự tương đồng với màu nghệ là do tính không bền vững của lời nói, không phải của cá nhân.
187. Khandhadhammesu aniccādivasena pavattā vipassanā maggaphalalābhena paṭiladdhā nāma hoti tadalābhena anavaṭṭhānatoti maggaphalalābhī eva ‘‘adhipaññādhammavipassanālābhī’’ti vutto, maggaphalañāṇameva ca adhikapaññābhāvato catusaccadhamme sabbadhammassa vare nibbāne eva vā visiṭṭhadassanabhāvato ca adhipaññādhammavipassanāti daṭṭhabbā.
187. The insight (vipassanā) occurring with respect to the khandha dhammas in terms of impermanence, etc., is said to be attained by the gain of the path and its fruit, because without that gain, it would not be established. Thus, only one who has attained the path and its fruit is called "adhipaññādhammavipassanālābhī". And the knowledge of the path and its fruit should be understood as "adhipaññādhammavipassanā" (insight into Dhamma with higher wisdom) due to its being higher wisdom, and due to its exceptional vision into the four Noble Truths or into Nibbāna, which is supreme among all dhammas.
Vipassanā (minh sát) diễn ra trong các pháp uẩn theo cách vô thường, v.v., được gọi là đã đạt được nhờ sự chứng đắc Đạo và Quả, vì nó không đứng vững nếu không chứng đắc chúng; do đó, chỉ người chứng đắc Đạo và Quả mới được gọi là "adhipaññādhammavipassanālābhī" (người có được minh sát về pháp với trí tuệ ưu việt). Và nên hiểu rằng chính trí tuệ Đạo và Quả, do là trí tuệ ưu việt và do có sự thấy biết đặc biệt trong các pháp Tứ đế hoặc chỉ trong Nibbāna, là pháp tối thượng trong tất cả các pháp, được gọi là adhipaññādhammavipassanā (minh sát về pháp với trí tuệ ưu việt).
191. Paṭhamapañcake uddeseneva puggalavibhāgo viññāyatīti yathā tesu paṭipajjitabbaṃ, tāya paṭipattiyā te vibhajanto ‘‘tatra yvāya’’ntiādimāha.
191. Since the division of persons is understood from the bare statement in the first five-fold section, to divide them by the practice that should be adopted towards them, he says "tatra yvāya" (whichever among these), etc.
Trong ngũ đề đầu tiên, sự phân loại các cá nhân được hiểu chỉ qua phần đề mục, do đó, để phân loại họ theo cách thực hành nên được áp dụng đối với họ, ngài đã nói ‘‘tatra yvāyan’’tiādi (trong đó, người nào... v.v.).
Ārambhasaddoti ārambhakiriyāvācako saddoti attho.
The term " Ārambhasaddo" means a word that denotes the action of beginning.
Ārambhasaddoti (từ "ārambha") có nghĩa là từ chỉ hành động khởi đầu.
Phaluppattiyā maggakiccaṃ niṭṭhitaṃ hotīti ‘‘maggakiccavasena phalameva vutta’’nti āha.
"Because the fruit of Arahantship arises, the function of the path is completed," thus it is said, " only the fruit is mentioned by way of the function of the path."
Do sự phát sinh của Quả, phận sự của Đạo đã hoàn thành, nên ngài nói ‘‘maggakiccavasena phalameva vutta’’nti (chỉ có Quả được nói đến theo phận sự của Đạo).
Āyācanasādhūti na pasaṃsanādisādhūti attho.
The term " Āyācanasādhū" means it is not 'good' in the sense of praise and so forth.
Āyācanasādhūti có nghĩa là không phải là "sādhu" mang ý nghĩa tán thán, v.v.
192. Ādito dheyyaṃ ṭhapetabbaṃ ādheyyaṃ, dassanasavanapaṭivacanadānavasena mukhena viya pavattaṃ gahaṇaṃ mukhanti daṭṭhabbaṃ.
That which should be placed at the beginning is ādheyyaṃ; the taking that occurs as if through the mouth by way of seeing, hearing, responding, and giving, should be understood as mukha.
Điều nên được đặt ở ban đầu là ādheyyaṃ; nên hiểu sự tiếp nhận diễn ra qua việc thấy, nghe, và đáp lời, giống như qua miệng, là mukhaṃ.
Taṃ mukhaṃ ādheyyaṃ, gahaṇatthaṃ pakatimukhameva vā ādheyyaṃ yassa so ādheyyamukho, avicāretvā ādikathāya eva ṭhapitagahaṇoti vuttaṃ hoti.
He whose mouth is that ādheyyaṃ, or whose natural mouth is ādheyyaṃ for the purpose of taking, is ādheyyamukho, meaning that his understanding is based on the initial statement without deliberation.
Miệng đó là ādheyyaṃ; hoặc chính miệng tự nhiên để tiếp nhận là ādheyyaṃ của người đó, nên người đó là ādheyyamukho; có nghĩa là người có sự tiếp nhận được đặt vào lời nói ban đầu mà không cần xem xét.
199. Gavā khīraṃ aggamakkhāyatīti na evaṃ sambandho, uppattito pana pañca gorase dassetvā tesu sappimaṇḍassa aggabhāvadassanatthaṃ ‘‘gavā khīra’’ntiādi vuttaṃ.
199. The connection should not be made as "Milk from a cow is called supreme." Rather, having shown the five products of a cow from their origin, the phrase "milk from a cow" and so on was stated to show the supremacy of the cream of ghee among them.
199. Không nên liên kết theo cách nói rằng sữa từ bò được gọi là cao quý nhất. Thay vào đó, sau khi trình bày năm loại vị từ bò theo thứ tự phát sinh, câu ‘‘gavā khīraṃ’’ (sữa từ bò), v.v... được nói ra nhằm mục đích chỉ ra trạng thái cao quý nhất của bơ lỏng trong số đó.
Tenāha ‘‘gāvito khīraṃ nāma hotī’’tiādi.
Therefore, it is said, "Milk is from a cow," and so on.
Do đó, ngài đã nói ‘‘gāvito khīraṃ nāma hoti’’ (từ bò có sữa), v.v...
202. Chakke ekantato pākaṭā sammāsambuddhādayo te yathāvuttaguṇā puggalāti dassento ‘‘sammāsambuddho tena daṭṭhabbo’’tiādimāha.
202. To show that the perfectly enlightened Buddhas and others, who are definitely manifest in the sixfold exposition, are individuals possessing the qualities described, it is said, "The Perfectly Enlightened One should be seen by that," and so on.
202. Trong chương Sáu Pháp, để chỉ ra rằng các vị Sammāsambuddha (Chánh Đẳng Giác), v.v..., những vị hoàn toàn nổi bật, là những cá nhân có các phẩm chất đã được nêu, ngài đã nói ‘‘sammāsambuddho tena daṭṭhabbo’’ (vị Chánh Đẳng Giác cần được thấy bởi điều đó), v.v...
Tattha tenāti sāmaṃ saccābhisamayo tattha ca sabbaññutappattibalesu ca vasibhāvappattīti etena sabbena samuditena.
Here, by that means by the combination of all these: self-realization of the truths, attainment of omniscience therein, and attainment of mastery in the powers.
Trong đó, tena (bởi điều đó) có nghĩa là bởi tất cả những điều này hợp lại: sự tự mình chứng ngộ chân lý, và trong đó là sự đạt đến toàn giác và sự đạt đến quyền làm chủ đối với các năng lực.
‘‘Sabbaññutaññāṇenā’’ti pana vutte sabbamidaṃ saṅgahitaṃ hoti sāmaṃ saccābhisamayena balesu ca vasibhāvappattiyā ca vinā sabbaññutaññāṇassa abhāvā, tasmā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sabbaññutaññāṇenā’’ti ettakameva vuttaṃ.
However, when it is said "by the knowledge of omniscience," all this is included, because the knowledge of omniscience does not exist without self-realization of the truths and attainment of mastery in the powers. Therefore, the commentary states only "by the knowledge of omniscience."
Tuy nhiên, khi nói ‘‘bởi trí tuệ toàn giác’’, tất cả những điều này đều được bao hàm, vì không có trí tuệ toàn giác nếu không có sự tự mình chứng ngộ chân lý và sự đạt đến quyền làm chủ đối với các năng lực. Do đó, trong bộ Chú giải, chỉ có câu ‘‘sabbaññutaññāṇena’’ (bởi trí tuệ toàn giác) được nói đến.
Tattha anācariyakena attanā uppāditenāti vacanena sabbaññutaññāṇassa sācariyakattaṃ parato uppattiñca paṭisedheti, na sācariyakaṃ parehi uppāditañca sabbaññutaññāṇaṃ.
Here, by the phrase "produced by oneself, without a teacher," omniscience is denied being dependent on a teacher and originating from another. It does not deny omniscience that is with a teacher or produced by others.
Trong đó, qua cụm từ anācariyakena attanā uppāditena (do tự mình phát sinh, không có thầy chỉ dạy), ngài phủ định việc trí tuệ toàn giác có thầy chỉ dạy và phát sinh từ người khác; chứ không phải trí tuệ toàn giác có thầy chỉ dạy và được người khác làm cho phát sinh.
Na hi taṃ tādisaṃ nivāretabbaṃ atthīti.
For there is no such omniscience to be rejected.
Bởi vì không có một trí tuệ như vậy cần phải ngăn cản.
203. Saddhā nāma sādhuladdhikāti ummujjatīti etena kusalesu dhammesu antogadhā, bodhipakkhiyadhammesu vā adhimokkhabhūtā saddhā sādhūti ummujjamānaṃ kusalaṃ dasseti, evaṃ hirīyādīsu ca.
203. By "faith, which is a good doctrine, emerges," is shown the wholesome that emerges as "faith, included in wholesome states or being the determination in the states conducive to enlightenment, is good." Similarly in the case of shame and so on.
203. Bằng câu saddhā nāma sādhuladdhikāti ummujjati (đức tin, với bản chất tốt đẹp, nổi lên), ngài chỉ ra rằng pháp thiện đang nổi lên, nghĩa là đức tin được bao gồm trong các pháp thiện, hoặc là sự quyết đoán trong các pháp trợ Bồ-đề, là tốt đẹp. Tương tự đối với hirī (tàm), v.v...
Kusalesu dhammesūti ettha bhummaniddeso tadantogadhatāya tadupakāratāya vā veditabbo.
Here, in "in wholesome states," the locative case should be understood as indicating inclusion within those states or their benefit.
Ở đây, trong câu kusalesu dhammesu (trong các pháp thiện), việc chỉ định bằng cách sở hữu cách cần được hiểu là do sự bao hàm trong đó hoặc do sự hỗ trợ cho chúng.
Ettha ca ummujjati sāhu saddhā kusalesu dhammesūtiādinā saddhādīnaṃ ummujjanapaññāya saddhādīnaṃ uppattiṃ dasseti.
And here, by "good faith emerges in wholesome states," and so on, the origin of faith and so on is shown by the wisdom of their emergence.
Và ở đây, bằng câu ummujjati sāhu saddhā kusalesu dhammesu (đức tin tốt đẹp nổi lên trong các pháp thiện), v.v..., ngài chỉ ra sự phát sinh của đức tin, v.v..., thông qua trí tuệ làm nổi bật đức tin, v.v...
Teneva ‘‘tassa sā saddhā neva tiṭṭhatī’’tiādi vuttaṃ.
For this very reason, "that faith of his does not remain," and so on, was stated.
Chính vì vậy, câu ‘‘tassa sā saddhā neva tiṭṭhatī’’ (đức tin ấy của người đó không tồn tại), v.v... đã được nói đến.
‘‘Sāhu saddhā kusalesu dhammesū’’ti vā ummujjanassa upakārakaṃ ānisaṃsadassanaṃ vatvā ‘‘ummujjatī’’ti etena saddhāsaṅkhātameva ummujjanaṃ dassitanti veditabbaṃ.
Alternatively, it should be understood that having spoken of the benefit of emergence by "good faith in wholesome states," by "emerges," emergence itself, identified as faith, is shown.
Hoặc, cần hiểu rằng sau khi nói về việc thấy được lợi ích, điều hỗ trợ cho sự nổi lên, bằng câu ‘‘sāhu saddhā kusalesu dhammesu’’ (đức tin tốt đẹp trong các pháp thiện), thì bằng câu ‘‘ummujjatī’’ (nổi lên), ngài đã chỉ ra chính sự nổi lên được gọi là đức tin.
Caṅkavāreti rajakānaṃ khāraparisāvane.
Caṅkavāre means in the washing cloth for lye of the washermen.
Caṅkavāre có nghĩa là trong dụng cụ lọc dung dịch kiềm của thợ giặt.
Ekakammanibbattā paṭisandhibhavaṅgacutisantati eko cittavāroti cutito anantaro yathāgahito dutiyo hotīti āha ‘‘dutiyacittavārenā’’ti.
The continuity of rebirth-linking, life-continuum, and death, produced by a single kamma, is one thought-process. Therefore, the next thought-process taken immediately after death is the second, hence it is said "by the second thought-process."
Chuỗi liên tục của tâm tái tục, tâm hữu phần và tâm tử, được tạo ra bởi cùng một nghiệp, là một vòng tâm. Do đó, vòng tâm thứ hai, được nhận biết ngay sau tâm tử, được gọi là ‘‘dutiyacittavārena’’ (bởi vòng tâm thứ hai).
Ummujjitvā ṭhitādayo cattāro tāya tāya jātiyā arahattaṃ asacchikarontā aneke puggalā veditabbā, sacchikaronto pana ekopi pubbabhāge tatiyapuggalādibhāvaṃ āpajjitvā ante sattamapuggalo hotīti.
The four types of individuals who have emerged and remain, etc., who do not realize Arahantship in this or that birth, should be understood as many. However, the one who does realize Arahantship, though being one, becomes a third individual and so on in the initial stage, and ultimately becomes the seventh individual.
Cần hiểu rằng bốn hạng người, bắt đầu từ người đã nổi lên và đứng vững, là nhiều cá nhân không chứng đắc A-la-hán trong chính kiếp sống đó. Tuy nhiên, người chứng đắc, dù chỉ là một, sau khi đạt đến trạng thái của hạng người thứ ba, v.v..., trong giai đoạn đầu, cuối cùng trở thành hạng người thứ bảy.
209. Pañcannaṃ idha niṭṭhā, pañcannaṃ idha vihāya niṭṭhāti ettha ye sotāpannādayo rūpārūpabhave upapajjitvā parinibbāyissanti, te idha vihāya niṭṭhāpakkhaṃ bhajamānāpi ajjhattasaṃyojanānaṃ asamucchinnattā puthujjanasādhāraṇe ca ṭhāne upapattiyā na gahitā.
209. In "for five, completion here; for five, completion having left here," those stream-enterers and so on who will be reborn in rūpabhava or arūpabhava and attain Parinibbāna, although they may belong to the group of "completion having left here," are not included because their inner fetters are not eradicated and their rebirth is in states common to ordinary individuals.
209. Trong câu Pañcannaṃ idha niṭṭhā, pañcannaṃ idha vihāya niṭṭhā (Năm người đạt đến sự kết thúc ở đây, năm người đạt đến sự kết thúc sau khi rời khỏi đây), những vị từ Tu-đà-hoàn trở lên sẽ nhập Niết-bàn sau khi tái sinh vào cõi Sắc và Vô Sắc, mặc dù thuộc nhóm "đạt đến sự kết thúc sau khi rời khỏi đây", nhưng không được đề cập đến vì các nội kiết sử của họ chưa được đoạn trừ hoàn toàn và vì họ tái sinh ở nơi thông thường với phàm phu.
Asādhāraṇaṭṭhānuppattivasena pana antarāparinibbāyīādayo eva ‘‘idha vihāya niṭṭhā’’ti vuttāti veditabbāti.
However, it should be understood that only the Antarāparinibbāyī and others are referred to as "completion having left here" by virtue of their rebirth in extraordinary states.
Tuy nhiên, cần hiểu rằng chỉ những vị như Antarāparinibbāyī (vị nhập Niết-bàn giữa chừng), v.v..., do tái sinh ở nơi không thông thường (cõi Tịnh Cư), mới được gọi là "đạt đến sự kết thúc sau khi rời khỏi đây".