Dhātukathāpakaraṇaṃ desento bhagavā yasmiṃ samaye desesi, taṃ samayaṃ dassetuṃ, vibhaṅgānantaraṃ desitassa pakaraṇassa dhātukathābhāvaṃ dassetuṃ vā ‘‘aṭṭhārasahī’’tiādimāha.
To show the time when the Blessed One taught the Dhātukathāpakaraṇa, or to show that this treatise, taught after the Vibhaṅga, is the Dhātukathā, the Sāṅgahakāra says, "With eighteen" and so on.
Để chỉ ra thời điểm Đức Thế Tôn đã thuyết giảng bộ Dhātukathā, hoặc để chỉ ra rằng bộ luận được thuyết ngay sau bộ Vibhaṅga chính là Dhātukathā, ngài (kết tập sư) đã nói câu bắt đầu bằng “aṭṭhārasahī”.
Tattha balavidhamanavisayātikkamanavasena devaputtamārassa, appavattikaraṇavasena kilesābhisaṅkhāramārānaṃ, samudayappahānapariññāvasena khandhamārassa, maccumārassa ca bodhimūle eva bhañjitattā parūpanissayarahitaṃ niratisayaṃ taṃ bhañjanaṃ upādāya bhagavā eva ‘‘mārabhañjano’’ti thomito.
Therein, because the Māra of the gods was broken by the overcoming of his power and the transgression of his domain, and the Māra of defilements and formations by preventing their recurrence, and the Māra of aggregates and the Māra of death by the discernment of their origin and cessation, all at the foot of the Bodhi tree, the Blessed One alone is praised as "Mārabhañjana" (Shatterer of Māra), due to that supreme shattering which required no reliance on others.
Trong đó, do đã chiến thắng Thiên tử ma bằng cách hủy diệt năng lực và vượt qua cảnh giới của nó, đã chiến thắng Phiền não ma và Hành ma bằng cách làm cho chúng không khởi lên nữa, và đã chiến thắng Uẩn ma và Tử ma bằng cách đoạn trừ và liễu tri nguyên nhân của chúng ngay tại cội Bồ-đề, nên sự chiến thắng ấy là vô thượng, không cần nương tựa vào người khác. Dựa vào sự chiến thắng đó, chính Đức Thế Tôn đã được tán thán là “mārabhañjano” (Bậc Chiến Thắng Ma Vương).
Tattha māre abhañjesi, mārabhañjanaṃ vā etassa, na pararājādibhañjananti mārabhañjano.
Here, Mārabhañjana means "He shattered Māra," or "This shattering of Māra belongs to him," not the shattering of other kings and so forth.
Trong đó, (Đức Thế Tôn) đã chiến thắng các ma, hoặc sự chiến thắng ma là của vị này, chứ không phải sự chiến thắng các vua chúa khác, nên gọi là mārabhañjano.
Mahāvikkanto mahāvīriyoti mahāvīro.
One who is of great might and great effort is called Mahāvīra (Great Hero).
Bậc có sự dũng mãnh vĩ đại, có tinh tấn vĩ đại, nên gọi là mahāvīro.
Khandhādayo araṇantā dhammā sabhāvaṭṭhena dhātuyo, abhidhammakathādhiṭṭhānaṭṭhena vāti katvā tesaṃ kathanato imassa pakaraṇassa dhātukathāti adhivacanaṃ.
The designation Dhātukathā for this treatise is given because it teaches the dhammas beginning with the aggregates and ending with araṇa, which are elements (dhātu) by way of their intrinsic nature, or by way of being the foundation of Abhidhamma discourse.
Các pháp bắt đầu bằng uẩn và kết thúc bằng araṇa, do ý nghĩa là tự tánh, nên được gọi là các dhātu (giới), hoặc do ý nghĩa là nền tảng của Abhidhammakathā (luận về Vi Diệu Pháp). Vì thuyết giảng về chúng, bộ luận này có tên là Dhātukathā.
Yadipi aññesu ca pakaraṇesu te sabhāvā kathitā, ettha pana tesaṃ sabbesaṃ saṅgahāsaṅgahādīsu cuddasasu nayesu ekekasmiṃ kathitattā sātisayaṃ kathananti idameva evaṃnāmakaṃ.
Although these natures are taught in other treatises as well, here, because all of them are taught in each of the fourteen methods, such as inclusion and non-inclusion, the teaching is special, and thus this very treatise is so named.
Mặc dù trong các bộ luận khác, các tự tánh ấy cũng đã được thuyết giảng, nhưng ở đây, vì tất cả chúng đều được thuyết giảng trong mỗi một trong mười bốn phương pháp như saṅgaha (bao gồm), asaṅgaha (không bao gồm), v.v., nên sự thuyết giảng này là đặc biệt hơn. Do đó, chỉ bộ luận này mới có tên như vậy.
Ekadesakathanameva hi aññattha katanti.
For elsewhere, only a partial teaching is given.
Bởi vì ở những nơi khác, chỉ có sự thuyết giảng một phần được thực hiện.
Khandhāyatanadhātūhi vā khandhādīnaṃ araṇantānaṃ saṅgahāsaṅgahādayo nayā vuttāti tattha mahāvisayānaṃ dhātūnaṃ vasena dhātūhi kathā dhātukathāti evaṃ assa nāmaṃ vuttanti veditabbaṃ.
Alternatively, it should be understood that the methods of inclusion, non-inclusion, etc., of the aggregates and so forth, up to araṇa, are stated by means of the aggregates, sense-bases, and elements; hence, by means of the elements, which have a wide scope, the discourse on elements is called Dhātukathā.
Hoặc nên biết rằng, các phương pháp như saṅgaha, asaṅgaha, v.v., của các pháp bắt đầu bằng uẩn và kết thúc bằng araṇa đã được nói đến thông qua các uẩn, xứ và giới. Do đó, trong số đó, dựa vào các giới có phạm vi rộng lớn, cuộc luận bàn bằng các giới được gọi là Dhātukathā, và tên của bộ luận này được gọi như vậy.
Dvidhā tidhā chadhā aṭṭhārasadhāti anekadhā dhātubhedaṃ pakāsesīti dhātubhedappakāsanoti.
He proclaimed the distinctions of elements in many ways: as twofold, threefold, sixfold, and eighteenfold. Hence, he is called Dhātubhedappakāsana (Proclaimer of the Divisions of Elements).
Đã chỉ rõ sự phân chia các giới theo nhiều cách: hai cách, ba cách, sáu cách, mười tám cách, nên gọi là dhātubhedappakāsano (Bậc làm sáng tỏ sự phân chia các giới).
Tassatthanti tassā dhātukathāya atthaṃ.
Tassatthaṃ means the meaning of that Dhātukathā.
Tassatthanti là nghĩa của Dhātukathā đó.
A-kāre ā-kārassa lopo daṭṭhabbo.
The elision of the vowel ‘a’ in ‘attha’ by the vowel ‘ā’ in ‘tassa’ should be understood.
Nên thấy sự lược bỏ của nguyên âm ā do nguyên âm a.
‘‘Yaṃ dhātukatha’’nti vā ettha pakaraṇanti vacanaseso sattannaṃ pakaraṇānaṃ kamena vaṇṇanāya pavattattāti tena yojanaṃ katvā tassa pakaraṇassa atthaṃ tassatthanti a-kāralopo vā.
Alternatively, in the phrase "yaṃ dhātukathā", the word "pakaraṇaṃ" is a remnant of the expression, as it is used in the sequential elucidation of the seven treatises. So, by connecting it, the meaning of that treatise is "tassatthaṃ", or it is an elision of the vowel 'a'.
Hoặc trong câu “yaṃ dhātukathaṃ”, từ còn thiếu là “pakaraṇaṃ” (bộ luận), vì sự giải thích được tiến hành theo thứ tự của bảy bộ luận. Do đó, sau khi kết hợp như vậy, tassatthanti là nghĩa của bộ luận đó, hoặc là sự lược bỏ nguyên âm a.
Tanti taṃ dīpanaṃ suṇātha, taṃ vā atthaṃ taṃdīpanavacanasavanena upadhārethāti attho.
Taṃ means, "Listen to that exposition," or alternatively, "Contemplate that meaning by listening to that exposition of meaning."
Tanti có nghĩa là hãy lắng nghe sự giải thích đó, hoặc hãy ghi nhớ ý nghĩa đó bằng cách lắng nghe lời giải thích ấy.
Samāhitāti nānākiccehi avikkhittacittā, attano citte āhitāti vā attho.
Samāhitā means having minds undistracted by various activities, or minds placed within oneself.
Samāhitāti có nghĩa là tâm không bị phân tán bởi các công việc khác nhau, hoặc là tâm được đặt vào chính mình.
1. Ko panetassa pakaraṇassa paricchedoti?
1. What, then, is the division of this treatise?
1. Vậy sự phân chia của bộ luận này là gì?
Na so idha vattabbo, aṭṭhasāliniyaṃ (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā) pakaraṇaparicchedo vutto evāti dassento āha ‘‘cuddasavidhena vibhattanti vutta’’nti.
That is not to be stated here. The division of the treatise has already been stated in the Aṭṭhasālinī, as the author of the Saṅgaha indicates by saying: "It is stated as divided in fourteen ways."
Điều đó không cần phải nói ở đây. Để chỉ ra rằng sự phân chia của bộ luận đã được nói đến trong Aṭṭhasālinī, ngài nói “đã được nói là được phân chia theo mười bốn cách”.
Khandhādīnaṃ desanā nīyati pavattīyati etehi, khandhādayo eva vā nīyanti ñāyanti etehi pakārehīti nayā, nayānaṃ mātikā uddeso, nayā eva vā mātikāti nayamātikā.
The nayamātikā is the matrix or outline of the methods (naya), by which the teaching of aggregates and so forth is brought forth and proceeds, or by which the aggregates and so forth themselves are led and understood through these modes, or the methods themselves are the matrix.
Sự thuyết giảng về uẩn, v.v., được dẫn dắt, được tiến hành bởi những điều này; hoặc chính các uẩn, v.v., được dẫn dắt, được biết đến bởi các cách thức này, nên chúng được gọi là naya (phương pháp). Mātikā của các naya là sự đề cập, hoặc chính các naya là mātikā, nên gọi là nayamātikā.
Etesaṃ padānaṃ mūlabhūtattāti ‘‘mūlamātikā’’ti vattabbānaṃ saṅgahāsaṅgahādīnaṃ cuddasannaṃ padānaṃ khandhādidhammavibhajanassa imassa pakaraṇassa mūlabhūtattā nissayabhūtattāti attho.
Because these terms are fundamental means that the fourteen terms such as inclusion and non-inclusion, which are to be called "Mūlamātikā," are fundamental and foundational for this treatise, which analyzes the dhammas like aggregates.
Etesaṃ padānaṃ mūlabhūtattāti có nghĩa là do mười bốn thuật ngữ saṅgaha, asaṅgaha, v.v., vốn được gọi là “mūlamātikā”, là nền tảng, là nơi nương tựa cho bộ luận này, vốn là sự phân tích các pháp như uẩn, v.v.
2. ‘‘Pañcakkhandhā’’tiādīhi rūpakkhandhādipadāni dassitāni, paṭiccasamuppādavacanena ca yesu dvādasasu aṅgesu paccekaṃ paṭiccasamuppādasaddo vattati, tadatthāni dvādasa padāni dassitānīti tesaṃ tathādassitānaṃ sarūpeneva dassitānaṃ phassādīnañca padānaṃ vasena āha ‘‘pañcavīsādhikena padasatenā’’ti.
2. The terms like rūpakkhandha have been presented by phrases such as "pañcakkhandhā" (five aggregates), and by the expression of paṭiccasamuppāda, twelve terms denoting the twelve factors in which the word paṭiccasamuppāda operates individually, along with terms like phassa, which are presented in their own nature. Thus, it is stated "with one hundred and twenty-five terms."
2. Bằng các từ “pañcakkhandhā”, v.v., các thuật ngữ như rūpakkhandha, v.v., đã được chỉ ra. Và bằng từ paṭiccasamuppāda, mười hai thuật ngữ có ý nghĩa tương ứng với mười hai chi phần mà trong mỗi chi phần từ paṭiccasamuppāda được áp dụng, đã được chỉ ra. Dựa vào các thuật ngữ được chỉ ra như vậy và các thuật ngữ như xúc, v.v., được chỉ ra bằng chính hình thức của chúng, ngài nói “bằng một trăm hai mươi lăm thuật ngữ”.
Tattha kammupapattikāmabhavādīnaṃ idha vibhattānaṃ bhāvanabhavanabhāvena bhave viya sokādīnaṃ jarāmaraṇassa viya aniṭṭhattā tannidānadukkhabhāvena ca jarāmaraṇe antogadhatāya paṭiccasamuppādassa dvādasapadatā daṭṭhabbā.
Therein, the twelvefold nature of paṭiccasamuppāda should be understood by noting that the terms kamma-bhava, upapatti-bhava, kāma-bhava, etc., which are analyzed here, are included in bhava in terms of their nature of producing and being produced, just as the sorrows, etc., and old age and death are undesirable, and as the suffering originating from them is included in old age and death.
Trong đó, nên thấy rằng paṭiccasamuppāda có mười hai thuật ngữ là do các loại hữu như nghiệp hữu, sinh hữu, dục hữu, v.v., đã được phân tích ở đây, được bao hàm trong hữu do bản chất là tác thành và được tác thành; và do sầu, v.v., không được mong muốn giống như già-chết, và do bản chất là khổ có nguyên nhân từ đó, nên chúng được bao hàm trong già-chết.
Ettha ca pāḷiyaṃ bhinditvā avissajjitānampi satipaṭṭhānādīnaṃ bhinditvā gahaṇaṃ karonto tesaṃ bhinditvāpi vissajjitabbataṃ dassetīti veditabbaṃ.
And here, it should be understood that by individually taking up the terms like satipaṭṭhāna, which are not individually explained in the Pāḷi, the Buddha shows that they are also to be explained separately.
Và ở đây, nên biết rằng, bằng cách phân chia và trình bày cả những pháp như niệm xứ, v.v., vốn không được phân chia và trả lời trong Chánh tạng, ngài chỉ ra rằng chúng cũng cần được phân chia và trả lời.
Nayamātikādikā lakkhaṇamātikantā mātikā pakaraṇantarāsādhāraṇatāya dhātukathāya mātikā nāma, tassā abbhantare vutto vibhajitabbānaṃ uddeso abbhantaramātikā nāmāti imamatthaṃ pakāsento ‘‘ayañhī’’tiādimāha.
The mātikā, starting from the naya-mātikā up to the lakkhaṇa-mātikā, is called the mātikā of the Dhātukathā due to its uniqueness among treatises. To explain that the summary of what is to be analyzed, stated within that mātikā, is called the Abbhantara-mātikā, he says, "Ayañhi" and so on.
Mātikā bắt đầu từ nayamātikā đến lakkhaṇamātikā, do không chung với các bộ luận khác, nên được gọi là mātikā của Dhātukathā. Sự đề cập đến các pháp cần được phân tích, được nói bên trong mātikā ấy, được gọi là abbhantaramātikā. Để làm sáng tỏ ý nghĩa này, ngài nói “ayañhī”, v.v.
Tattha evaṃ avatvāti yathā ‘‘sabbāpi…pe… mātikā’’ti ayaṃ dhātukathāmātikato bahiddhā vuttā, evaṃ avatvāti attho.
Therein, "without saying thus" means without saying in the way that this mātikā, beginning with "sabbāpi...pe... mātikā," is stated outside the Dhātukathā-mātikā.
Trong đó, evaṃ avatvāti có nghĩa là không nói như cách mātikā “sabbāpi…pe… mātikā” này được nói bên ngoài mātikā của Dhātukathā.
Dhātukathāya abbhantareyevāti ca dhātukathāmātikāya abbhantareyevāti attho daṭṭhabbo.
And "right within the Dhātukathā" should be understood as "right within the Dhātukathā-mātikā."
Và dhātukathāya abbhantareyevāti nên được hiểu là chỉ ở bên trong mātikā của Dhātukathā.
Tadāveṇikamātikāabbhantare hi ṭhapitā tassāyeva abbhantare ṭhapitāti vuttā.
For, being placed within its unique mātikā, it is said to be placed within that very mātikā.
Bởi vì, những gì được đặt bên trong mātikā đặc thù của nó thì được gọi là được đặt bên trong chính nó.
Atha vā evaṃ avatvāti yathā ‘‘sabbāpi…pe… mātikā’’ti etena vacanena dhātukathāto bahibhūtā kusalādiaraṇantā mātikā pakaraṇantaragatā vuttā, evaṃ avatvāti attho.
Alternatively, "without saying thus" means without saying in the way that by the statement "sabbāpi...pe... mātikā," the mātikā starting with wholesome dhammas and ending with araṇa, which is outside the Dhātukathā, is stated as belonging to other treatises.
Hoặc, evaṃ avatvāti có nghĩa là không nói như cách mà bằng câu “sabbāpi…pe… mātikā” này, mātikā bắt đầu bằng thiện và kết thúc bằng araṇa, vốn nằm ngoài Dhātukathā và thuộc về bộ luận khác, đã được nói đến.
Dhātukathāya abbhantareyevāti ca imassa pakaraṇassa abbhantare eva sarūpato dassetvā ṭhapitattāti attho.
And "right within the Dhātukathā" means because it is presented in its own nature and placed right within this treatise.
Và dhātukathāya abbhantareyevāti có nghĩa là do được đặt và chỉ ra bằng chính hình thức của nó chỉ ở bên trong bộ luận này.
Sabbassa abhidhammassa mātikāya asaṅgahitattā vikiṇṇabhāvena pakiṇṇakatā veditabbā.
The miscellaneous nature (pakiṇṇakatā) should be understood as being scattered due to not being included in the mātikā of the entire Abhidhamma.
Do không được bao gồm trong mātikā của toàn bộ Abhidhamma, nên pakiṇṇakatā (sự phân tán) cần được hiểu theo nghĩa là rải rác.
3. Nayānaṃ pavattidvārabhūtā saṅgahāsaṅgahaviyogīsahayogīdhammā nayamukhānīti tesaṃ uddeso nayamukhamātikā.
3. The dhammas of saṅgaha, asaṅgaha, vippayoga, and sampayoga, which are the gateways for the occurrence of the methods (nayā), are the nayamukha (mouths of methods). Their exposition is the nayamukhamātikā.
3. Các pháp saṅgaha (bao gồm), asaṅgaha (không bao gồm), viyogī (không tương ưng), sahayogī (tương ưng) là cửa ngõ cho sự vận hành của các phương pháp (naya), nên được gọi là nayamukha (đầu mối của phương pháp). Sự đề cập đến chúng là nayamukhamātikā.
Cuddasapi hi saṅgahāsaṅgahasampayogavippayogānaṃ vomissakatāvasena pavattāti yehi te cattāropi honti, te dhammā cuddasannampi nayānaṃ mukhāni hontīti.
Indeed, all fourteen methods occur by way of mixing inclusion, non-inclusion, association, and dissociation. Thus, those dhammas by which all four occur are the "mouths" (mukhāni) for all fourteen methods.
Bởi vì tất cả mười bốn phương pháp đều vận hành dựa trên sự hỗn hợp của saṅgaha, asaṅgaha, sampayoga (tương ưng) và vippayoga (bất tương ưng). Do đó, những pháp nào tạo nên cả bốn điều đó, những pháp đó trở thành đầu mối cho cả mười bốn phương pháp.
Tattha saṅgahitenaasaṅgahitapadādīsu saccādīhipi yathāsambhavaṃ saṅgahāsaṅgaho yadipi vutto, so pana saṅgāhakabhūtehi tehi vutto, na saṅgahabhūtehi, sopi ‘‘cakkhāyatanena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā āyatanasaṅgahena asaṅgahitā’’tiādinā pucchitabbavissajjitabbadhammuddhāre tatthāpi khandhādīheva saṅgahehi niyametvā vutto, tasmā ‘‘tīhi saṅgaho, tīhi asaṅgaho’’ti vuttaṃ.
Therein, although inclusion and non-inclusion, as appropriate, are stated even by truths and so forth in terms such as "included and not included," that is stated by those that are the agents of inclusion, not by those that are the objects of inclusion. And that too is specified and stated by the aggregates and so forth as the agents of inclusion in the enumeration of dhammas to be questioned and answered, such as "By the eye-sense-base, which dhammas are included by inclusion of aggregates, and not included by inclusion of sense-bases?" Therefore, it is said, "inclusion by three, non-inclusion by three."
Trong đó, mặc dù trong các thuật ngữ như saṅgahitenaasaṅgahita, v.v., sự bao gồm và không bao gồm cũng được nói đến thông qua các pháp như đế, v.v., tùy theo trường hợp, nhưng điều đó được nói đến bởi các pháp ấy với tư cách là chủ thể bao gồm, chứ không phải với tư cách là công cụ bao gồm. Ngay cả điều đó, trong phần nêu ra các pháp cần hỏi và trả lời bằng cách như “những pháp nào được bao gồm bởi nhãn xứ theo sự bao gồm của uẩn, nhưng không được bao gồm theo sự bao gồm của xứ”, cũng được nói bằng cách quy định bởi chính các công cụ bao gồm là uẩn, v.v. Do đó, đã nói “bao gồm bởi ba, không bao gồm bởi ba”.
Pucchitabbavissajjitabbadhammuddhārepi pana pucchāvissajjanesu ca rūpakkhandhādīnaṃ araṇantānaṃ yathāsambhavaṃ sampayogavippayogā catūheva khandhehi hontīti ‘‘catūhi sampayogo, catūhi vippayogo’’ti vuttaṃ.
And in the enumeration of dhammas to be questioned and answered, and in the questions and answers, the association and dissociation of rūpakkhandha and so forth, up to araṇa, occur, as appropriate, only with the four aggregates (nāma-khandha). Therefore, it is said, "association by four, dissociation by four."
Hơn nữa, ngay cả trong phần nêu ra các pháp cần hỏi và trả lời, và trong các câu hỏi và câu trả lời, sự tương ưng và bất tương ưng của các pháp bắt đầu bằng sắc uẩn và kết thúc bằng araṇa, tùy theo trường hợp, cũng chỉ xảy ra với bốn uẩn. Do đó, đã nói “tương ưng với bốn, bất tương ưng với bốn”.
Nanu ca vippayogo rūpanibbānehipi hoti, kasmā ‘‘catūhi vippayogo’’ti vuttanti?
But does not dissociation also occur with rūpa and Nibbāna? Why is it stated, "dissociation by four"?
Nhưng chẳng phải sự bất tương ưng cũng xảy ra với sắc và Nibbāna hay sao, tại sao lại nói “bất tương ưng với bốn”?
Rūpanibbānehi bhavantassapi catūheva bhāvato.
Because the vippayutta (disassociated phenomena) that exists along with rūpa and Nibbāna also exists only with the four nāma-khandhas.
Bởi vì ngay cả khi hiện hữu cùng với sắc và Nibbāna, nó cũng chỉ là với bốn (uẩn) mà thôi.
Na hi rūpaṃ rūpena nibbānena vā vippayuttaṃ hoti, nibbānaṃ vā rūpena, catūheva pana khandhehi hotīti catunnaṃ khandhānaṃ rūpanibbānehi vippayogopi vippayujjamānehi catūhi khandhehi niyamito tehi vinā vippayogābhāvato.
Indeed, rūpa does not become disassociated from rūpa or Nibbāna; nor is Nibbāna disassociated from rūpa. But it occurs only with the four khandhas. Therefore, the disassociation of the four khandhas from rūpa and Nibbāna is determined by the disassociated four khandhas, because there is no disassociation without them.
Thật vậy, sắc không bất tương ưng với sắc hay với Nibbāna, hoặc Nibbāna (không bất tương ưng) với sắc, mà chỉ (bất tương ưng) với bốn uẩn mà thôi. Do đó, sự bất tương ưng của bốn uẩn với sắc và Nibbāna cũng được quy định bởi bốn uẩn đang bất tương ưng, vì không có sự bất tương ưng nếu không có chúng.
So cāyaṃ vippayogo anārammaṇassa, anārammaṇaanārammaṇamissakehi missakassa ca na hoti, anārammaṇassa pana missakassa ca sārammaṇena, sārammaṇassa sārammaṇena anārammaṇena missakena ca hotīti veditabbo.
And this disassociation does not occur for anārammaṇa (non-object) phenomena with anārammaṇa and anārammaṇa-missaka (mixed non-object phenomena), nor for anārammaṇa-missaka with anārammaṇa and anārammaṇa-missaka. But it should be understood that it occurs for anārammaṇa and anārammaṇa-missaka with sārammaṇa (object-bound phenomena), and for sārammaṇa with sārammaṇa, anārammaṇa, and anārammaṇa-missaka.
Và sự bất tương ưng này cần được hiểu là: của pháp vô cảnh (anārammaṇa) thì không xảy ra với các pháp vô cảnh và các pháp hỗn hợp vô cảnh; của pháp hỗn hợp cũng không (xảy ra với các pháp vô cảnh và các pháp hỗn hợp vô cảnh); nhưng của pháp vô cảnh và của pháp hỗn hợp thì xảy ra với pháp hữu cảnh (sārammaṇa); của pháp hữu cảnh thì xảy ra với pháp hữu cảnh, pháp vô cảnh, và pháp hỗn hợp.
4. Saṅgahoyeva saṅgahanayo.
4. The collection itself is the mode of collection (saṅgaha-nayo).
4. Chính sự thu nhiếp là phương pháp thu nhiếp (saṅgahanaya).
Sabhāgo.
Similar.
Đồng phần (sabhāga).
Visabhāgoti etassa ‘‘tīhi saṅgaho, tīhi asaṅgaho’’ti etena, ‘‘catūhi sampayogo, catūhi vippayogo’’ti etenapi visuṃ yojanā kātabbā.
For "similar" (sabhāgo) and "dissimilar" (visabhāgo), a separate correlation should be made with "collection by three, non-collection by three" and "concomitance by four, disassociation by four."
Dị phần (visabhāga): đối với điều này, cần phải thực hiện sự liên kết riêng biệt với "thu nhiếp bởi ba, không thu nhiếp bởi ba" và cũng với "tương ưng với bốn, bất tương ưng với bốn".
Tena saṅgaho asaṅgaho ca sabhāgo visabhāgo ca bhāvo, tathā sampayogo vippayogo cāti ayamattho viññāyati.
Thus, it is understood that both collection (saṅgaha) and non-collection (asaṅgaha) are phenomena that are similar and dissimilar, and similarly, both concomitance (sampayoga) and disassociation (vippayoga) are also understood as such.
Do đó, ý nghĩa này được hiểu là: sự thu nhiếp và không thu nhiếp là trạng thái đồng phần và dị phần, tương tự như vậy đối với sự tương ưng và bất tương ưng.
Yassa vā saṅgaho ca asaṅgaho ca, so dhammo sabhāgo visabhāgo ca, tathā yassa sampayogo vippayogo ca, sopi sabhāgo visabhāgo cāti.
Or, that phenomenon for which there is both collection and non-collection is both similar and dissimilar; similarly, that for which there is both concomitance and disassociation is also similar and dissimilar.
Hoặc là, pháp nào có sự thu nhiếp và không thu nhiếp, pháp đó là đồng phần và dị phần; tương tự, pháp nào có sự tương ưng và bất tương ưng, pháp đó cũng là đồng phần và dị phần.
Tattha yena rūpakkhandho…pe… manoviññāṇadhātūti dhammā gaṇanaṃ gacchanti, so ruppanādiko samānabhāvo saṅgahe sabhāgatā, ekuppādādiko sampayoge veditabbo.
Among these, the similar nature, such as being subject to affliction (ruppana), by which phenomena like the rūpakkhandha... and the mind-consciousness element are enumerated, should be understood as similarity (sabhāgatā) in the context of collection, and as being of one origin (ekuppāda) etc. in the context of concomitance.
Trong đó, trạng thái tương đồng như là sự biến hoại (ruppana), v.v., nhờ đó các pháp "sắc uẩn... cho đến... ý thức giới" được tính đếm, cần được hiểu là tính đồng phần (sabhāgatā) trong sự thu nhiếp; và trạng thái như là đồng sanh (ekuppāda), v.v., cần được hiểu (là tính đồng phần) trong sự tương ưng.
5. Evaṃ dhātukathāya mātikato bahi ṭhapitattāti ‘‘sabbāpi…pe… mātikā’’ti etena ṭhapanākārena bahi piṭṭhito ṭhapitattāti attho.
5. "Because it is placed outside the Dhātukathā Mātika in this manner" means, because it is placed outside, on the reverse side, by this mode of placement, i.e., "all... the Mātika."
5. Như vậy, do được đặt bên ngoài mātikā của Dhātukathā: có nghĩa là, do được đặt bên ngoài, ở phía sau, theo cách đặt đã nói trong câu "Toàn bộ... cho đến... mātikā".
Etena vā ṭhapanākārena kusalādīnaṃ araṇantānaṃ idha aṭṭhapetvā dhātukathāya mātikato bahi pakaraṇantaramātikāya imassa pakaraṇassa mātikābhāvena ṭhapitattā tathā pakāsitattāti attho.
Or, it means, because the Mātikā terms from wholesome, etc., up to araṇa, are not placed here in their specific forms but are placed outside the Dhātukathā Mātika as the Mātika of another treatise, namely the Mātika of this treatise, and are thus declared.
Hoặc có nghĩa là, theo cách đặt này, do không đặt các pháp từ thiện (kusala) cho đến vô sân (araṇa) ở đây, mà đặt chúng bên ngoài mātikā của Dhātukathā, với tư cách là mātikā của một bộ luận khác, làm mātikā cho bộ luận này, và do được trình bày như vậy.
Saṅgaho asaṅgahotiādīsu saṅgaho ekavidhova, so kasmā ‘‘catubbidho’’ti vuttoti?
Among "collection, non-collection" etc., collection (saṅgaha) is only of one kind; why then is it stated as "fourfold"?
Trong các câu như saṅgaho asaṅgaho (thu nhiếp, không thu nhiếp), v.v., sự thu nhiếp chỉ có một loại, vậy tại sao lại nói là "bốn loại"?
Saṅgahoti atthaṃ avatvā aniddhāritatthassa saddasseva vuttattā.
Because the word saṅgaha is used without stating a specific meaning, and thus refers to a word whose meaning is undetermined.
Vì chỉ nói đến từ ngữ mà ý nghĩa chưa được xác định, chứ không nói đến ý nghĩa "thu nhiếp".
Saṅgaho asaṅgahotiādīsu saddesu saṅgahasaddo tāva attano atthavasena catubbidhoti ayañhetthattho.
The meaning here is that among the terms "collection, non-collection" etc., the word saṅgaha itself is fourfold according to its meanings.
Trong các từ ngữ như saṅgaho asaṅgaho, v.v., từ saṅgaha có bốn loại theo ý nghĩa của nó; đây là ý nghĩa ở đây.
Atthopi vā aniddhāritaviseso sāmaññena gahetabbataṃ patto ‘‘saṅgaho asaṅgaho’’tiādīsu ‘‘saṅgaho’’ti vuttoti na koci doso.
Or, if the meaning, not having its specific details determined, is taken generally as "collection, non-collection" etc., there is no fault.
Hoặc, vì ý nghĩa với đặc tính chưa được xác định đã đạt đến trạng thái cần được hiểu một cách tổng quát, nên khi nói "saṅgaho" trong các câu như "saṅgaho asaṅgaho", v.v., không có lỗi gì.
Niddhārite hi visese tassa ekavidhatā siyā, na tato pubbeti.
For, if the specific details were determined, it would be of one kind, but not before that.
Bởi vì, khi đặc tính đã được xác định, nó có thể là một loại, chứ không phải trước đó.
Jātisaddassa sāpekkhasaddattā ‘‘jātiyā saṅgaho’’ti vutte ‘‘attano jātiyā’’ti viññāyati sambandhārahassa aññassa avuttattāti jātisaṅgahoti rūpakaṇḍe vutto sajātisaṅgaho vutto hoti.
Since the word jāti (class/kind) is a relative term, when "collection by jāti" is stated, it is understood as "collection by its own jāti", because no other suitable correlative is mentioned. Thus, "collection by jāti" in the rūpa section refers to sajāti-saṅgaha (collection by its own class).
Vì từ "jāti" (chủng loại) là một từ có tính tương đối, nên khi nói "thu nhiếp theo chủng loại" (jātiyā saṅgaho), được hiểu là "theo chủng loại của chính nó", do không có từ nào khác thích hợp để liên kết được nói đến. Do đó, khi nói jātisaṅgaho trong chương về sắc (rūpakaṇḍa), tức là đã nói đến sự thu nhiếp cùng chủng loại (sajātisaṅgaho).
Ettha nayamātikāya ‘‘saṅgaho asaṅgaho, sampayogo vippayogo’’ti ime dve pucchitabbavissajjitabbadhammavisesaṃ aniddhāretvā sāmaññena dhammānaṃ pucchanavissajjananayauddesā, avasesā niddhāretvā.
Here, in the Naya Mātika, the two modes, "collection and non-collection," and "concomitance and disassociation," are presented as general outlines for questioning and answering phenomena without determining specific phenomena to be questioned or answered, while the remaining (modes) are presented with such determination.
Ở đây, trong nayamātikā, hai phương pháp này là "saṅgaho asaṅgaho, sampayogo vippayogo" là những đề mục về phương pháp hỏi và trả lời các pháp một cách tổng quát, không xác định đặc tính của pháp cần hỏi và trả lời; các phương pháp còn lại thì có xác định.
‘‘Saṅgahitena asaṅgahita’’nti hi ‘‘saṅgahitena asaṅgahitaṃ asaṅgahita’’nti vattabbe ekassa asaṅgahitasaddassa lopo daṭṭhabbo.
Indeed, in "that which is collected, that which is not collected," the elision of one word "not collected" should be understood, where it should have been stated as "that which is collected, that which is not collected, that which is not collected."
Thật vậy, trong câu "saṅgahitena asaṅgahitaṃ", cần thấy rằng một từ "asaṅgahitaṃ" đã bị lược bỏ, đáng lẽ phải nói là "saṅgahitena asaṅgahitaṃ asaṅgahitaṃ".
Tena saṅgahitavisesavisiṭṭho yo asaṅgahito dhammaviseso, tannissito asaṅgahitatāsaṅkhāto pucchāvissajjananayo uddiṭṭho hoti, ‘‘saṅgahitenā’’ti ca visesane karaṇavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
By that, the mode of questioning and answering, called "non-collection," which is dependent on the specific non-collected phenomenon qualified by the collected specific phenomenon, is indicated. And the instrumental case in "by the collected" should be understood as a qualification.
Do đó, phương pháp hỏi và trả lời, được gọi là "tính không thu nhiếp" (asaṅgahitatā), vốn phụ thuộc vào đặc tính của pháp không được thu nhiếp, mà đặc tính này lại được đặc tả bởi đặc tính của pháp được thu nhiếp, đã được nêu lên; và trong "saṅgahitena", cần thấy đây là công cụ cách (karaṇavacana) trong vai trò đặc tính hóa.
Esa nayo tatiyādīsu dasamāvasānesu nayuddesesu chaṭṭhavajjesu.
This method applies to the mode outlines from the third onwards, up to the tenth, excluding the sixth.
Phương pháp này cũng áp dụng cho các đề mục phương pháp từ thứ ba trở đi cho đến hết thứ mười, trừ phương pháp thứ sáu.
Tesupi hi vuttanayena dvīhi dvīhi padehi pucchitabbavissajjitabbadhammavisesaniddhāraṇaṃ katvā tattha tattha antimapadasadisena tatiyapadena pucchanavissajjananayā uddiṭṭhāti.
For, in those too, the specific phenomena to be questioned and answered are determined by two terms each in the manner stated, and then the modes of questioning and answering are indicated by the third term, which is similar to the last term there.
Bởi vì trong các phương pháp đó, sau khi đã xác định đặc tính của pháp cần hỏi và trả lời bằng hai từ theo cách đã nói, các phương pháp hỏi và trả lời đã được nêu lên bằng từ thứ ba tương tự như từ cuối cùng ở mỗi nơi.
Tattha catutthapañcamesu kattuatthe karaṇaniddeso, sattamādīsu ca catūsu sahayoge daṭṭhabbo, na dutiyatatiyesu viya samānādhikaraṇe visesane.
Among these, in the fourth and fifth, the instrumental case indicates the agent, and in the four from the seventh onwards, it should be understood in the sense of 'together with' (sahayoga), not as a qualification in the same locus (samānādhikaraṇa) as in the second and third.
Trong đó, ở phương pháp thứ tư và thứ năm, sự chỉ định công cụ cách cần được hiểu theo nghĩa chủ thể cách (kattu); và trong bốn phương pháp từ thứ bảy trở đi, cần được hiểu theo nghĩa đồng hành (sahayoga), chứ không phải trong vai trò đặc tính hóa đồng nhất vị trí (samānādhikaraṇa) như ở phương pháp thứ hai và thứ ba.
Tattha hi sabhāvantarena sabhāvantarassa visesanaṃ kataṃ, etesu dhammantarena dhammantarassāti.
For, in those (second and third), one nature qualifies another nature, while in these (fourth, fifth, and seventh onwards), one phenomenon qualifies another phenomenon.
Bởi vì ở đó, sự đặc tính hóa của một bản chất này bởi một bản chất khác đã được thực hiện, còn ở đây là của một pháp này bởi một pháp khác.
Ekādasamādīsu pana catūsu ādipadeneva dhammavisesaniddhāraṇaṃ katvā itarehi pucchanavissajjananayā uddiṭṭhā.
However, in the four from the eleventh onwards, the specific phenomena are determined by the initial term itself, and the other terms indicate the modes of questioning and answering.
Tuy nhiên, trong bốn phương pháp từ thứ mười một trở đi, sau khi đã xác định đặc tính của pháp chỉ bằng từ đầu tiên, các phương pháp hỏi và trả lời đã được nêu lên bằng các từ còn lại.
Visesane eva cettha karaṇavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
And here, the instrumental case should be understood only in the sense of qualification.
Và ở đây, công cụ cách cần được hiểu chính là trong vai trò đặc tính hóa.
Pucchāvissajjanānañhi nissayabhūtā dhammā saṅgahitatādivisesena karaṇabhūtena sampayuttavippayuttādibhāvaṃ attano visesentīti.
For, the phenomena that are the basis of questions and answers qualify their own state of being conjoined or disjoined, etc., by the qualification of being collected, etc., which acts as an instrument.
Bởi vì các pháp làm cơ sở cho việc hỏi và trả lời, thông qua đặc tính làm công cụ như là "tính được thu nhiếp" (saṅgahitatā), v.v., đã làm cho trạng thái tương ưng, bất tương ưng, v.v., của chính chúng trở nên đặc thù.
Vikappatoti vividhakappanato, vibhāgatoti attho.
"By various modes" (Vikappato) means by various arrangements, i.e., by division.
Theo sự phân loại (vikappato): có nghĩa là, do sự sắp xếp đa dạng, do sự phân chia.
Sanniṭṭhānavasenāti adhimokkhasampayogavasena.
"By way of determination" (Sanniṭṭhānavasena) means by way of concomitance with determination (adhimokkha).
Theo phương diện quyết định (sanniṭṭhānavasena): theo phương diện tương ưng với thắng giải (adhimokkha).
Sanniṭṭhānavasena vuttā ca sabbe ca cittuppādā sanniṭṭhānavasena vuttasabbacittuppādā, tesaṃ sādhāraṇavasenāti evamettha attho daṭṭhabbo.
Here, the meaning should be understood as: "all thought-moments stated by way of determination" and "all thought-moments" by way of their commonality.
Ở đây, cần hiểu ý nghĩa như sau: các tâm sở được nói theo phương diện quyết định và tất cả các tâm sở là vuttasabbacittuppādā (các tâm sở được nói và tất cả các tâm sở), theo phương diện phổ thông cho chúng.
Adhimokkho hi sanniṭṭhānavasena vuttānaṃ cittuppādānaṃ sādhāraṇavasena vutto, itare sabbesanti.
For, determination (adhimokkha) is stated by way of commonality for the thought-moments stated by way of determination, and others (like contact, etc.) are common to all.
Bởi vì thắng giải được nói theo phương diện phổ thông cho các tâm sở được nói theo phương diện quyết định, còn các pháp khác thì (phổ thông) cho tất cả.
Tattha sādhāraṇā pasaṭā pākaṭā cāti ādito pariggahetabbā, tasmā tesaṃ saṅgahādipariggahatthaṃ uddeso kato, asādhāraṇāpi pana pariggahetabbāvāti tesu mahāvisayena aññesampi saṅgahādipariggahaṃ dassetuṃ adhimokkho uddiṭṭho.
Among these, the common and prominent (phenomena) should be grasped first, and therefore, an outline is made to grasp their collection, etc. But since even uncommon phenomena should be grasped, determination (adhimokkha) is outlined to show the grasp of collection, etc., even for other (uncommon phenomena) on a broader scope among them.
Trong đó, các pháp phổ thông thì lan rộng và rõ ràng, do đó cần được nắm bắt trước tiên. Vì vậy, đề mục được lập ra để nắm bắt sự thu nhiếp, v.v., của chúng. Tuy nhiên, các pháp không phổ thông cũng cần được nắm bắt, do đó, trong số chúng, thắng giải được nêu lên để chỉ ra sự nắm bắt sự thu nhiếp, v.v., của cả các pháp khác bằng một pháp có phạm vi rộng lớn.
‘‘Sanniṭṭhānavasena vuttā’’ti ca dhammasaṅgahavaṇṇanāyaṃ paṭiccasamuppādavibhaṅge ca vacanaṃ sandhāya vuttanti veditabbaṃ.
And it should be understood that the expression "stated by way of determination" is said with reference to the Elucidation of the Compendium of Phenomena (Dhammasaṅgaha Vaṇṇanā) and the Analysis of Dependent Origination (Paṭiccasamuppāda Vibhaṅga).
Và cần biết rằng câu "được nói theo phương diện quyết định" được nói liên hệ đến lời dạy trong Phần Chú Giải Dhammasaṅgaṇī và trong Phân Tích Duyên Khởi.
Sanniṭṭhānavasena ye vuttā, tesaṃ sabbesaṃ sādhāraṇatoti pana atthe sati sādhāraṇāsādhāraṇesu vattabbesu yo asādhāraṇesu mahāvisayo adhimokkho, tassa vasena vuttasabbacittuppādasādhāraṇato phassādayo sabbasādhāraṇāti adhimokkho ca asādhāraṇesu mahāvisayoti katvā vutto aññassa tādisassa abhāvāti ayamadhippāyo daṭṭhabbo.
However, if the meaning is: "common to all thought-moments stated by way of determination," then the intention should be understood as: determination (adhimokkha), which is of vast scope among the uncommon phenomena, is stated because of the commonality of all stated thought-moments by its power, and thus contact, etc., are common to all; and determination (adhimokkha) is of vast scope among the uncommon phenomena, and there is no other such phenomenon.
Hoặc, khi có ý nghĩa là "do tính phổ thông cho tất cả các pháp được nói theo phương diện quyết định", thì cần hiểu chủ ý này là: trong số các pháp phổ thông và không phổ thông cần được nói đến, thắng giải, vốn có phạm vi rộng lớn trong các pháp không phổ thông, do phương diện của nó mà các pháp như xúc, v.v., trở nên phổ thông cho tất cả các tâm sở được nói đến; và thắng giải được nói đến vì nó có phạm vi rộng lớn trong các pháp không phổ thông, do không có pháp nào khác tương tự.
Jīvitindriyaṃ panettha rūpamissakattā na vuttanti veditabbaṃ, cittekaggatā pana asamādhisabhāvā sāmaññasaddeneva sāmaññavisesasaddehi ca samādhisabhāvā visesasaddavacanīyaṃ aññaṃ byāpetabbaṃ nivattetabbañca natthīti anaññabyāpakanivattakasāmaññavisesadīpanato tasseva dhammassa bhedadīpakehi vattabbā, na sukhādisabhāvā vedanā viya vuttalakkhaṇaviparītehi sāmaññavisesasaddeheva, tasmā ‘‘cittekaggatā’’ti ayaṃ sāmaññasaddo samādhisabhāve visesasaddanirapekkho pavattamāno sayameva visesasaddamāpajjitvā asamādhisabhāvameva pakāseyya, itaro ca samādhisabhāvamevāti dvidhā bhinnā cittekaggatā asādhāraṇā ceva appavisayā cāti idha uddesaṃ na arahati.
But here, the life-faculty (jīvitindriya) is not mentioned because it is mixed with rūpa. Cittekaggatā (one-pointedness of mind), however, being of an undirected nature, should be expressed by the general term itself, and by specific terms for the undirected nature, as there is nothing else to be pervaded or excluded that is expressible by specific terms with the nature of concentration. Thus, from the demonstration of the general and specific that do not pervade or exclude other things, it is these very phenomena that should be expressed by terms indicating their distinctions, and not by general and specific terms that are opposite to the stated characteristics, like feeling (vedanā) of the nature of pleasantness, etc. Therefore, this general term "one-pointedness of mind," operating independently of specific terms for the undirected nature, would itself become a specific term and express only the undirected nature; and the other (specific term) would express only the concentrated nature. Thus, cittekaggatā, being twofold, both uncommon and of limited scope, is not suitable for mention here.
Cần biết rằng, mạng quyền (jīvitindriya) không được nói đến ở đây vì nó có tính hỗn hợp với sắc. Còn nhất tâm (cittekaggatā), thì trạng thái không phải là định (asamādhisabhāva) của nó cần được nói đến chỉ bằng từ chung "nhất tâm"; còn trạng thái là định (samādhisabhāva) của nó thì cần được nói đến bằng các từ chỉ chung và chỉ riêng, vì không có pháp nào khác cần được bao hàm hay loại trừ mà phải dùng từ chỉ riêng để nói. Do đó, (trạng thái là định) cần được nói đến bằng các từ chỉ ra sự phân biệt của chính pháp đó, chứ không phải bằng các từ chỉ chung và chỉ riêng trái với đặc tính đã nói, như thọ có bản chất là lạc, v.v. Vì vậy, từ chung "nhất tâm" này, khi được dùng độc lập với từ chỉ riêng trong trường hợp trạng thái không phải là định, tự nó sẽ trở thành từ chỉ riêng và chỉ biểu thị trạng thái không phải là định; còn từ kia (từ chỉ riêng) thì chỉ biểu thị trạng thái là định. Do đó, nhất tâm được phân chia làm hai, vừa không phổ thông vừa có phạm vi hẹp, nên không đáng được nêu lên trong đề mục ở đây.
Abhinnāpi vā phassādīnaṃ viya pākaṭattābhāvato aññadhammanissayena vattabbato ca sā jīvitañca na arahatīti na uddiṭṭhāti.
Alternatively, although undivided, due to the absence of prominence like that of phassa and so on, and due to being spoken of by means of other dhammas, that (ekaggatā) and jīvita (life faculty) are not fit (to be expounded) and thus are not enumerated.
Hoặc, dù không phân biệt, nhưng do không có tính chất rõ ràng như xúc, v.v., và do phải được nói đến bằng cách nương tựa vào pháp khác, nên pháp ấy (tức nhất tâm) và mạng căn không xứng đáng (được đề cập), vì vậy không được nêu lên.
6. Khandhāyatanadhātuyomahantare abhiññeyyadhammabhāvena vuttā, tesaṃ pana sabhāvato abhiññātānaṃ dhammānaṃ pariññeyyatādivisesadassanatthaṃ saccāni, adhipatiyādikiccavisesadassanatthaṃ indriyādīni ca vuttānīti saccādiviseso viya saṅgahāsaṅgahaviseso ca abhiññeyyanissito vuccamāno suviññeyyo hotīti ‘‘tīhi saṅgaho.
6. The khandhas, āyatanas, and dhātus were spoken of as phenomena to be thoroughly understood. However, in order to show specific characteristics such as their nature as knowable phenomena, the Saccas were stated; and in order to show specific functions such as their nature as controlling faculties (adhipati) and so on, the Indriyas and other terms were stated. Therefore, just as the distinctions of the Saccas and so on, when spoken of in relation to phenomena to be thoroughly understood, are easily understood, so too are the distinctions of saṅgaha and asaṅgaha easily understood when spoken of in relation to phenomena to be thoroughly understood. Therefore, it should be understood that the introductory mātikā was set forth as: "Comprised by three;
6. Các uẩn, xứ, và giới được nói đến với tư cách là các pháp cần được thắng tri; còn đối với các pháp đã được thắng tri về tự tánh ấy, các đế được nói đến nhằm mục đích chỉ ra sự đặc biệt về tính chất cần được biến tri, v.v., và các quyền, v.v., được nói đến nhằm mục đích chỉ ra sự đặc biệt về phận sự như làm chủ, v.v. Do đó, cũng giống như sự đặc biệt của các đế, v.v., khi được nói đến nương vào các pháp cần được thắng tri thì trở nên dễ hiểu, sự đặc biệt về sự bao gồm và không bao gồm cũng vậy, khi được nói đến nương vào các pháp cần được thắng tri thì trở nên dễ hiểu. Vì lý do này, ‘‘bao gồm bởi ba.
Tīhi asaṅgaho’’ti nayamukhamātikā ṭhapitāti veditabbā.
Not comprised by three."
Không bao gồm bởi ba’’ là mātikā mở đầu cho phương pháp đã được thiết lập, cần phải được hiểu như vậy.
Evañca katvā ‘‘catūhī’’ti vuttā sampayogavippayogā ca abhiññeyyanissayena khandhādīheva pucchitvā vissajjitāti.
And having done so, the sampayoga and vippayoga which were spoken of as "by four," were questioned and answered with reference to phenomena to be thoroughly understood, by means of the khandhas and so on.
Và cũng vì vậy, các pháp tương ưng và bất tương ưng được nói đến qua câu ‘‘bởi bốn’’ cũng đã được hỏi và trả lời bằng chính các uẩn, v.v., nương vào các pháp cần được thắng tri.
Rūpakkhandho ekena khandhenāti ye dhammā ‘‘rūpakkhandho’’ti vuccanti, tesaṃ pañcasu khandhesu rūpakkhandhabhāvena sabhāgatā hotīti rūpakkhandhabhāvasaṅkhātena, rūpakkhandhavacanasaṅkhātena vā gaṇanena saṅgahaṃ gaṇanaṃ dasseti.
"The rūpakkhandha by one khandha" means that the rūpakkhandha indicates the inclusion and enumeration (saṅgaha) of those twenty-eight material phenomena that are called "rūpakkhandha", by way of their being of the same kind as the rūpakkhandha among the five khandhas, or by way of the utterance of "rūpakkhandha".
Sắc uẩn bởi một uẩn: Với câu này, ngài chỉ ra sự bao gồm, sự tính đếm, bằng cách đếm theo cách gọi là bản chất sắc uẩn, hoặc theo cách gọi là từ "sắc uẩn", rằng các pháp nào được gọi là "sắc uẩn", trong năm uẩn, chúng có chung bản chất là sắc uẩn.
Tenāha ‘‘yañhi kiñcī’’tiādi.
For this reason, it says: "Whatever" and so on.
Vì thế, ngài đã nói ‘‘Bất cứ cái gì’’ v.v.
Rūpakkhandhoti hi saṅgahitabbadhammo dassito.
Indeed, "rūpakkhandha" indicates the phenomenon to be comprised.
Bởi vì qua từ ‘‘sắc uẩn’’, pháp cần được bao gồm đã được chỉ ra.
Yena saṅgahena saṅgayhati, tassa saṅgahassa dassanaṃ ‘‘ekena khandhenā’’ti vacanaṃ.
The phrase "by one khandha" is a statement showing the saṅgaha by which it is comprised.
Câu ‘‘bởi một uẩn’’ là để chỉ ra sự bao gồm mà qua đó pháp được bao gồm.
Pañcasu khandhagaṇanesu ekena khandhagaṇanena gaṇitoti ayañhettha attho.
The meaning here is that it is enumerated by one kind of khandha enumeration among the five khandha enumerations.
Ở đây, ý nghĩa là: trong năm cách đếm uẩn, nó được đếm bởi một cách đếm uẩn.
Yasmā ca khandhādivacanehi saṅgaho vuccati, tasmā upari ‘‘khandhasaṅgahena saṅgahitā’’tiādiṃ vakkhatīti.
And because saṅgaha is spoken of by the terms khandha and so on, further on it will speak of "comprised by khandha-saṅgaha" and so on.
Và bởi vì sự bao gồm được nói đến qua các từ uẩn, v.v., cho nên ở phần trên, ngài sẽ nói ‘‘được bao gồm bởi sự bao gồm của uẩn’’, v.v.
Asaṅgahanayaniddeseti idaṃ ‘‘saṅgaho asaṅgaho’’ti etasseva nayassa ekadesanayabhāvena vuttaṃ, na nayantaratāyāti daṭṭhabbaṃ.
The statement "in the Asaṅgaha-naya-niddesa" should be understood as having been said as a partial naya of the very naya "saṅgaho asaṅgaho", and not as a different naya.
Trong phần diễn giải về phương pháp không bao gồm: Cần phải thấy rằng điều này được nói đến như là một phương pháp bộ phận của chính phương pháp ‘‘bao gồm, không bao gồm’’, chứ không phải là một phương pháp khác.
Rūpakkhandhamūlakāyeva cettha dukatikacatukkā dassitāti etena vedanākkhandhamūlakā purimena yojiyamāne viseso natthīti pacchimeheva yojetvā tayo dukā dve tikā eko catukko, saññākkhandhamūlakā dve dukā eko tiko, saṅkhārakkhandhamūlako eko dukoti ete labbhantīti dasseti.
By the statement "Here, the dukas, tikas, and catukkas whose root is the rūpakkhandha are shown", it is shown that there is no difference when the statements whose root is the vedanākkhandha are connected with the former (rūpakkhandha), and thus when connected with the latter (saññākkhandha, etc.), three dukas, two tikas, and one catukka are obtained; those whose root is the saññākkhandha yield two dukas and one tika; and that whose root is the saṅkhārakkhandha yields one duka.
Ở đây, các cặp, bộ ba và bộ bốn chỉ được trình bày với sắc uẩn làm gốc: Qua câu này, ngài chỉ ra rằng: vì khi các pháp có thọ uẩn làm gốc được kết hợp với phần trước thì không có gì khác biệt, nên khi kết hợp chúng chỉ với các phần sau, ta có được ba cặp, hai bộ ba và một bộ bốn; đối với các pháp có tưởng uẩn làm gốc, có hai cặp và một bộ ba; đối với các pháp có hành uẩn làm gốc, có một cặp.
Tesaṃ pana bhedato pañcakapucchāvissajjanānantaraṃ pucchāvissajjanaṃ kātabbaṃ saṃkhittanti daṭṭhabbaṃ, vuttanayena vā sakkā ñātunti pāḷiṃ na āropitanti.
It should be understood that the questions and answers to be made after the questions and answers of the pañcakas are condensed due to their distinctions, or it can be known by the method stated, and thus they have not been included in the Pāḷi text.
Tuy nhiên, cần phải thấy rằng phần hỏi-đáp đáng lẽ phải được thực hiện sau phần hỏi-đáp về bộ năm, xét theo sự phân chia của chúng, đã được tóm lược lại; hoặc, vì có thể hiểu được bằng phương pháp đã nêu, nên nó đã không được đưa vào Chánh tạng.
40. Yasmā ca dukatikesūti yadipi ekakepi sadisaṃ vissajjanaṃ, ekake pana sadisavissajjanānaṃ cakkhundriyasotindriyasukhindriyādīnaṃ dukādīsu asadisavissajjanaṃ diṭṭhaṃ.
40. "Because in the dukas and tikas" — Although there is a similar answer even in the ekaka (single items), yet in the ekaka, dissimilar answers are seen in the dukas and so on, for items with similar answers such as the eye-faculty, ear-faculty, pleasure-faculty, and so on.
40. Bởi vì trong các cặp và bộ ba: Mặc dù trong các pháp đơn lẻ cũng có câu trả lời tương tự, nhưng đối với các pháp đơn lẻ có câu trả lời tương tự như nhãn quyền, nhĩ quyền, lạc quyền, v.v., thì trong các cặp, v.v., câu trả lời lại không tương tự đã được thấy.
Na hettha cakkhusotacakkhusukhindriyadukānaṃ aññamaññasadisavissajjanaṃ, nāpi dukehi tikassa, idha pana dukkhasamudayadukkhamaggadukānaṃ aññamaññaṃ tikena ca sadisaṃ vissajjananti dukatikesveva sadisavissajjanataṃ samudayānantaraṃ maggasaccassa vacane kāraṇaṃ vadati.
For here, there is no mutually similar answer for the dukas of eye-ear and eye-pleasure, nor for the tika with the dukas. Here, however, a similar answer is seen for the dukas of suffering-origin and suffering-path mutually and also with the tika. Thus, it states the reason for mentioning the path-truth after the origin-truth for the sameness of answers found in the dukas and tikas alone.
Ở đây, không thấy có câu trả lời tương tự nhau cho các cặp nhãn-nhĩ quyền và nhãn-lạc quyền, cũng không có câu trả lời tương tự giữa các cặp và bộ ba; nhưng ở đây, đối với các cặp khổ-tập và khổ-đạo, câu trả lời của chúng tương tự nhau và cũng tương tự với bộ ba. Vì vậy, ngài nói rằng sự tương tự trong câu trả lời chỉ có trong các cặp và bộ ba là lý do để nói đến đạo đế ngay sau tập đế.
61. ‘‘Pucchaṃ anārabhitvā avijjā ekena khandhena, avijjāpaccayā saṅkhārā ekena khandhenā’’ti likhitabbepi pamādavasena ‘‘avijjā ekena khandhenā’’ti idaṃ na likhitanti daṭṭhabbaṃ.
61. It should be understood that although it should have been written "Not having started the question, ignorance (avijjā) by one khandha, formations (saṅkhārā) conditioned by ignorance (avijjāpaccayā saṅkhārā) by one khandha," due to inadvertence, the phrase "ignorance (avijjā) by one khandha" was not written.
61. Cần phải thấy rằng, mặc dù đáng lẽ phải viết là ‘‘Không cần đặt câu hỏi, vô minh bởi một uẩn, các hành do duyên vô minh bởi một uẩn’’, nhưng do sơ suất, câu ‘‘vô minh bởi một uẩn’’ đã không được viết.
Sarūpekasesaṃ vā katvā avijjāvacanena avijjāvissajjanaṃ dassitanti.
Alternatively, by performing sarūpekasesa, the answer for avijjā is shown by the word avijjā itself.
Hoặc, bằng cách thực hiện phép tỉnh lược đồng dạng (sarūpekasesa), câu trả lời về vô minh đã được chỉ ra qua chính từ vô minh.
Sabbampi vipākaviññāṇanti ettha vipākaggahaṇena visesanaṃ na kātabbaṃ.
In "all resultant consciousness (sabbampi vipākaviññāṇaṃ)", the specification with "resultant" should not be made.
Tất cả thức quả: Ở đây, không nên dùng từ "quả" để làm tính từ đặc tả.
Kusalādīnampi hi viññāṇānaṃ dhātukathāyaṃ saṅkhārapaccayāviññāṇādipadehi saṅgahitatā vippayuttenasaṅgahitāsaṅgahitapadaniddese ‘‘vipākā dhammā’’ti imassa vissajjanāsadisena tesaṃ vissajjanena dassitā, idha ca nāmarūpassa ekādasahāyatanehi saṅgahavacanena akammajānampi saṅgahitatā viññāyatīti.
Indeed, in the Dhātukathā, the inclusion of even wholesome consciousnesses and so on by terms such as "consciousness conditioned by formations" (saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ) is shown by their answer being similar to that of "resultant phenomena" (vipākā dhammā) in the analysis of terms "comprised by the disassociated, not comprised"; and here too, by the statement that nāmarūpa is comprised by eleven āyatanas, the inclusion of non-kamma-born phenomena is also understood.
Bởi vì, việc các thức thiện, v.v., được bao gồm bởi các đề mục như "thức do duyên các hành", v.v., trong Dhātukathā đã được chỉ ra qua câu trả lời của chúng, vốn không tương tự với câu trả lời của đề mục ‘‘các pháp quả’’ trong phần diễn giải về các đề mục được bao gồm và không được bao gồm bởi pháp bất tương ưng; và ở đây, qua việc nói rằng danh-sắc được bao gồm bởi mười một xứ, ta có thể hiểu rằng ngay cả các pháp không do nghiệp sanh cũng được bao gồm.
71. Jāyamānaparipaccamānabhijjamānānaṃ jāyamānādibhāvamattattā jātijarāmaraṇāni paramatthato vinibbhujjitvā anupalabbhamānāni paramatthānaṃ sabhāvamattabhūtāni, tāni rūpassa nibbattipākabhedabhūtāni ruppanabhāvena gayhantīti rūpakkhandhadhammasabhāgāni, arūpānaṃ pana nibbattiādibhūtāni rūpakalāpajātiādīni viya sahuppajjamānacatukkhandhakalāpanibbattiādibhāvato ekekabhūtāni vediyanasañjānanavijānanehi ekantaparamatthakiccehi agayhamānāni saṅkhatābhisaṅkharaṇena anekantaparamatthakiccena gayhantīti saṅkhārakkhandhadhammasabhāgāni, tathā duvidhānipi tāni cakkhāyatanādīhi ekantaparamatthakiccehi agayhamānāni nissattaṭṭhena dhammāyatanadhammadhātudhammehi sabhāgāni, tena tehi khandhādīhi saṅgayhantīti ‘‘jāti dvīhi khandhehī’’tiādimāha.
71. Birth, old age, and death, being merely the states of becoming, ripening, and disintegrating of things that are becoming, ripening, and disintegrating, are not ultimately apprehended by separating them from ultimate realities; they are merely the essential nature of ultimate realities, being the arising, ripening, and breaking up of matter. Thus, they are apprehended as the nature of affliction (ruppana), and therefore are of the same kind as the rūpakkhandha phenomena. For the immaterial, however, being the arising and so on, they are like the arising and so on of material aggregates, being merely individual states due to the arising and so on of the four immaterial khandhas occurring simultaneously. Being unapprehended by the absolutely ultimate functions of feeling, perceiving, and discerning, they are apprehended by the non-absolutely ultimate function of conditioning by formations, and thus are of the same kind as the saṅkhārakkhandha phenomena. Similarly, both kinds of these (birth, old age, death), being unapprehended by the absolutely ultimate functions of the eye-ayatana and so on, are of the same kind as the dhammāyatana, dhammadhātu, and other phenomena by virtue of being devoid of a living being. Therefore, because they are comprised by these khandhas and so on, it says: "Birth by two khandhas" and so on.
71. Vì các pháp đang sanh, đang chín muồi, đang tan rã chỉ là trạng thái đang sanh, v.v., nên sanh, già, chết, khi được tách riêng ra khỏi pháp chân đế, thì không thể tìm thấy được; chúng chỉ là những trạng thái tự nhiên của các pháp chân đế. Chúng, là sự phát sinh, sự chín muồi, và sự tan rã của sắc, được nắm bắt qua bản chất hoại diệt, do đó chúng có cùng bản chất với các pháp thuộc sắc uẩn. Còn đối với các pháp vô sắc, chúng, là sự phát sinh, v.v., cũng giống như sự phát sinh, v.v., của các nhóm sắc, do là trạng thái phát sinh, v.v., của nhóm bốn uẩn đồng sanh, nên chúng là những thực thể riêng biệt. Chúng không được nắm bắt bởi các phận sự hoàn toàn thuộc chân đế như cảm thọ, tưởng tri, thức tri, mà được nắm bắt bởi phận sự không hoàn toàn thuộc chân đế là sự tạo tác các pháp hữu vi, do đó chúng có cùng bản chất với các pháp thuộc hành uẩn. Tương tự, cả hai loại này, vì không được nắm bắt bởi các phận sự hoàn toàn thuộc chân đế như nhãn xứ, v.v., nên chúng có cùng bản chất với các pháp thuộc pháp xứ và pháp giới theo nghĩa là vô ngã. Do đó, chúng được bao gồm bởi các uẩn, v.v., ấy. Vì vậy, ngài đã nói ‘‘Sanh bởi hai uẩn’’, v.v.
171. Saṅgahitenaasaṅgahitapadaniddese yaṃ taṃ uddese asaṅgahitatāya pucchitabbaṃ vissajjitabbañca saṅgahitatāvisiṭṭhaṃ asaṅgahitaṃ dhammajātaṃ niddhāritaṃ, tadeva tāva dassento ‘‘cakkhāyatanena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā āyatanadhātusaṅgahena asaṅgahitā’’ti āha.
171. In the analysis of terms "comprised and not comprised," desiring to first show the aggregate of phenomena that were determined in the enumeration as being not comprised, yet distinguished by being comprised, and thus not comprised, it says: "By the eye-ayatana, which phenomena are comprised by khandha-saṅgaha but not comprised by āyatana-dhātu-saṅgaha?"
171. Trong phần diễn giải về các đề mục về pháp không được bao gồm bởi pháp đã được bao gồm, tập hợp các pháp không được bao gồm, được đặc tả bởi tính chất đã được bao gồm, mà đáng lẽ phải được hỏi và trả lời với tính chất không được bao gồm trong phần đề mục, đã được xác định. Để chỉ ra chính tập hợp pháp đó, ngài đã nói ‘‘Các pháp nào được bao gồm bởi sự bao gồm của uẩn, không được bao gồm bởi sự bao gồm của xứ và giới, bởi nhãn xứ’’.
Sabbattha khandhādisaṅgahasāmaññānaṃ niccaṃ visesāpekkhattā bhedanissitattā ca pucchāvissajjanānaṃ savisesāva khandhādigaṇanā suddhā.
Everywhere, the commonalities of inclusion by khandhas and so on always expect distinctions and depend on differentiation, and thus the enumerations of khandhas and so on in questions and answers are pure but specific.
Ở khắp mọi nơi, vì các sự bao gồm chung của uẩn, v.v., luôn luôn phụ thuộc vào sự đặc biệt, và vì các câu hỏi và câu trả lời đều dựa trên sự phân biệt, nên việc đếm các uẩn, v.v., luôn đi kèm với sự đặc biệt, chứ không phải là sự đếm chung chung thuần túy.
Tattha saṅgahitenaasaṅgahitavacanamattena dhammavisesassa niddhāritattā tīsu saṅgahesu ekena dvīhi vā ye saṅgahitā hutvā aññehi asaṅgahitā, teyeva dhammā ‘‘khandhasaṅgahena saṅgahitā āyatanadhātusaṅgahena asaṅgahitā’’ti ettakeneva dassetabbā siyuṃ, tesaṃ pana evaṃvidhānaṃ asambhavā nayamātikāya ca abbhantarabāhiramātikāpekkhattā uddesepi yaṃ yaṃ rūpakkhandhādīsu araṇantesu saṅgāhakaṃ, taṃ taṃ apekkhitvā saṅgahitenaasaṅgahitaṃ niddhāritanti viññāyatīti tena tena saṅgāhakena yathāniddhāritaṃ dhammaṃ niyametvā dassetuṃ ‘‘cakkhāyatanenā’’tiādimāha.
In that context, since the distinction of phenomena is determined merely by the phrase "comprised and not comprised," those phenomena that are comprised by one or two of the three modes of inclusion (khandhas, āyatanas, dhātus) and not by others, should simply be shown by this much: "comprised by khandha-saṅgaha but not comprised by āyatana-dhātu-saṅgaha." However, since such phenomena are not possible, and since the naya-mātikā also refers to the internal and external mātikās, it is understood that in the enumeration itself, the "comprised and not comprised" is determined by referring to whichever (mode of inclusion) is encompassing among the rūpakkhandhas up to the araṇa-dhamma. Therefore, to specify and show the determined phenomenon by each such encompassing (mode of inclusion), it says: "By the eye-ayatana" and so on.
Trong đó, vì sự đặc biệt của pháp đã được xác định chỉ bằng câu nói "không được bao gồm bởi pháp đã được bao gồm", nên các pháp nào, trong ba loại bao gồm, sau khi được bao gồm bởi một hoặc hai loại, lại không được bao gồm bởi các loại khác, thì chính các pháp ấy đáng lẽ phải được chỉ ra chỉ bằng câu ‘‘được bao gồm bởi sự bao gồm của uẩn, không được bao gồm bởi sự bao gồm của xứ và giới’’. Tuy nhiên, vì các pháp như vậy không thể có, và vì mātikā của phương pháp này phụ thuộc vào mātikā nội và mātikā ngoại, nên có thể hiểu rằng ngay cả trong phần đề mục, pháp không được bao gồm bởi pháp đã được bao gồm đã được xác định bằng cách quy chiếu đến từng pháp bao gồm trong số các pháp như sắc uẩn, v.v., cho đến pháp vô tranh. Do đó, để chỉ ra pháp đã được xác định theo từng pháp bao gồm một cách có quy định, ngài đã nói ‘‘bởi nhãn xứ’’, v.v.
Yattha hi pucchitabbavissajjitabbadhammavisesaniddhāraṇaṃ natthi, tasmiṃ paṭhamanaye chaṭṭhanaye ca pucchitabbavissajjitabbabhāvena, itaresu ca yaṃ yaṃ pucchitabbavissajjitabbaṃ niddhāritaṃ, tassa tassa niyāmakabhāvena rūpakkhandhādayo araṇantā uddiṭṭhāti.
Where there is no definite determination of the specific dhammas to be questioned and answered, in that first method and in the sixth method, the rūpakkhandha and so on, up to araṇa, are set forth as the dhammas to be questioned and answered; and in the other methods, whatever (dhamma) to be questioned and answered is determined, that very (dhamma) is set forth as its regulator.
Bởi vì, ở nơi pháp môn nào không có sự xác định đặc tính của pháp cần hỏi và pháp cần trả lời, thì trong pháp môn thứ nhất và pháp môn thứ sáu đó, các pháp từ sắc uẩn đến vô tranh đã được chỉ ra với tư cách là pháp cần hỏi và pháp cần trả lời; còn trong các pháp môn khác, pháp cần hỏi và pháp cần trả lời nào đã được xác định, thì các pháp từ sắc uẩn đến vô tranh đã được chỉ ra với tư cách là yếu tố quy định cho từng pháp ấy.
Tattha ‘‘cakkhāyatanena…pe… phoṭṭhabbadhātuyā’’ti kattuatthe karaṇaniddeso daṭṭhabbo, ‘‘khandhasaṅgahena āyatanasaṅgahena dhātusaṅgahenā’’ti karaṇatthe.
Therein, the instrumental case designation in the sense of the agent should be understood for ‘‘by the eye-base… up to… by the tangible element’’; and in the sense of the instrument for ‘‘by the inclusion of aggregates, by the inclusion of bases, by the inclusion of elements’’.
Trong đó, ở câu “do nhãn xứ…cho đến… do xúc giới”, nên hiểu là sự chỉ định công cụ cách trong ý nghĩa của chủ thể cách; còn ở câu “do sự bao gồm của uẩn, do sự bao gồm của xứ, do sự bao gồm của giới”, là trong ý nghĩa của công cụ cách.
Ettha ca yena yena saṅgāhakena khandhādisaṅgahesu tena tena saṅgahetabbāsaṅgahetabbaṃ aññaṃ atthi, taṃ tadeva saṅgāhakāsaṅgāhakabhāvena uddhaṭaṃ.
And here, whatever other dhamma should be collected or should not be collected by whichever collector in the inclusions of aggregates, etc., that very (dhamma) has been set forth as a collector or a non-collector.
Và ở đây, đối với mỗi pháp bao gồm nào trong số các sự bao gồm của uẩn v.v..., có pháp khác được nó bao gồm và không được bao gồm, thì chính pháp đó đã được nêu lên với tư cách là pháp bao gồm và pháp không bao gồm.
Rūpakkhandhena pana khandhasaṅgahena saṅgahetabbo añño dhammo natthi, tathā vedanākkhandhādīhi, na ca so eva tassa saṅgāhako asaṅgāhako vā hoti.
However, by the rūpakkhandha, through the inclusion of aggregates, there is no other dhamma that should be collected, and similarly with the vedanākkhandha and so on. Nor can that very (rūpakkhandha itself) be its collector or non-collector.
Tuy nhiên, đối với sắc uẩn, không có pháp nào khác được bao gồm bởi sự bao gồm của uẩn; tương tự như vậy đối với thọ uẩn v.v... Và chính nó không phải là pháp bao gồm hay không bao gồm đối với chính nó.
Yañca ‘‘rūpakkhandho ekena khandhena saṅgahito’’ti vuttaṃ, tañca na tasseva tena saṅgahitataṃ sandhāya vuttaṃ, rūpakkhandhabhāvena pana rūpakkhandhavacanena vā gahitataṃ sandhāya vuttanti pakāsitoyamattho.
And what is said: ‘‘the rūpakkhandha is collected by one aggregate’’, that is not said with reference to that very (rūpakkhandha) being collected by that (rūpakkhandha itself), but rather with reference to its being taken by virtue of its nature as rūpakkhandha or by the word rūpakkhandha. This meaning has been clarified.
Và điều đã được nói rằng “sắc uẩn được bao gồm bởi một uẩn”, điều đó không được nói với ý nghĩa là chính nó được bao gồm bởi chính nó, mà được nói với ý nghĩa là được nắm giữ bởi bản chất của sắc uẩn hoặc bởi từ ngữ sắc uẩn. Ý nghĩa này đã được làm sáng tỏ.
Yadi ca so eva tena saṅgayheyya, saṅgahitenasampayuttavippayuttapadaniddese – ‘‘vedanākkhandhena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā āyatanasaṅgahena saṅgahitā dhātusaṅgahena saṅgahitā, te dhammā tīhi khandhehi ekenāyatanena sattahi dhātūhi sampayuttā’’tiādi vattabbaṃ siyā, na ca vuttaṃ, tasmā yathā cittaṃ cittena sampayuttaṃ vippayuttañca na hoti, evaṃ rūpakkhandho rūpakkhandhena saṅgahito asaṅgahito ca na hoti, tathā vedanākkhandhādayo vedanākkhandhādīhi.
And if that very (aggregate) were to be collected by that (aggregate itself), then in the designation of collected, associated, and dissociated terms, it would have to be said: ‘‘those dhammas that are collected by the vedanākkhandha through the inclusion of aggregates, collected through the inclusion of bases, collected through the inclusion of elements – those dhammas are associated with three aggregates, one base, and seven elements,’’ and so on. But it is not said thus. Therefore, just as citta is neither associated nor dissociated with citta, so too the rūpakkhandha is neither collected nor uncollected by the rūpakkhandha; similarly with the vedanākkhandha and so on, by the vedanākkhandha and so on.
Và nếu chính nó được bao gồm bởi chính nó, thì trong phần chỉ định các mục từ “tương ưng và bất tương ưng với pháp đã được bao gồm”, lẽ ra phải nói rằng: “những pháp nào được bao gồm bởi thọ uẩn theo sự bao gồm của uẩn, được bao gồm theo sự bao gồm của xứ, được bao gồm theo sự bao gồm của giới, thì những pháp ấy tương ưng với ba uẩn, một xứ, bảy giới” v.v...; nhưng điều đó đã không được nói. Do đó, cũng như tâm không tương ưng và cũng không bất tương ưng với chính tâm, sắc uẩn cũng không được bao gồm và cũng không không được bao gồm bởi chính sắc uẩn; tương tự như vậy, thọ uẩn v.v... cũng không (được bao gồm hay không được bao gồm) bởi thọ uẩn v.v...
Na hi so eva tassa sabhāgo visabhāgo cāti.
For indeed, it is not its own similar or dissimilar part.
Bởi vì, chính nó không phải là đồng phần và cũng không phải là dị phần của chính nó.
Teneva na ekadesā viya samudāyassa, samudāyo ekadesānaṃ saṅgāhako asaṅgāhako ca.
Therefore, parts are not collectors or non-collectors of the whole, nor is the whole a collector or non-collector of its parts, just as a part is not like the whole.
Chính vì vậy, giống như các thành phần không phải là pháp bao gồm hay không bao gồm đối với tổng thể, tổng thể cũng không phải là pháp bao gồm hay không bao gồm đối với các thành phần.
Yathā rūpakkhandho cakkhāyatanādīnaṃ, dhammāyatanaṃ vedanākkhandhādīnaṃ, saraṇā dhammā catunnaṃ khandhānaṃ.
For example, the rūpakkhandha is not a collector or non-collector of the eye-base and so on, nor is the dhammāyatana of the vedanākkhandha and so on, nor are the araṇā dhammas of the four aggregates.
Ví như sắc uẩn đối với nhãn xứ v.v..., pháp xứ đối với thọ uẩn v.v..., các pháp vô tranh đối với bốn uẩn.
Samudāyantogadhānañhi ekadesānaṃ na vibhāgo atthi, yena te samudāyassa samudāyo ca tesaṃ sabhāgo visabhāgo ca siyāti, tathā na samudāyo ekadesasabhāgavisabhāgānaṃ saṅgāhako asaṅgāhako ca.
Indeed, there is no distinction for the parts included within the whole, by which they could be similar or dissimilar to the whole, or the whole to them. Similarly, the whole is not a collector or non-collector of parts that are similar or dissimilar to it.
Bởi vì, đối với các thành phần nằm trong tổng thể, không có sự phân chia nào mà do đó chúng có thể là đồng phần hay dị phần của tổng thể, và tổng thể cũng có thể là đồng phần hay dị phần của chúng. Tương tự như vậy, tổng thể không phải là pháp bao gồm hay không bao gồm đối với các pháp đồng phần và dị phần của thành phần.
Yathā dhammāyatanaṃ sukhumarūpasabhāgassa vedanādivisabhāgassa ca rūpakkhandhekadesassa khandhasaṅgahena, jīvitindriyaṃ rūpārūpajīvitasabhāgavisabhāgassa rūpakkhandhekadesassa saṅkhārakkhandhekadesassa ca jīvitavajjassa khandhasaṅgaheneva.
For example, the dhammāyatana is not a collector or non-collector of a portion of the rūpakkhandha, which is similar to subtle matter and dissimilar to vedanā and so on, through the inclusion of aggregates. Nor is the jīvitindriya (life faculty) a collector or non-collector of a portion of the rūpakkhandha and a portion of the saṅkhārakkhandha, excluding jīvitindriya itself, which is similar and dissimilar to rūpa-jīvita and arūpa-jīvita, through the inclusion of aggregates.
Ví như pháp xứ đối với một phần của sắc uẩn, là phần đồng phần với sắc tế và dị phần với thọ v.v..., bằng sự bao gồm của uẩn; hoặc mạng quyền đối với một phần của sắc uẩn và một phần của hành uẩn trừ mạng quyền, là phần đồng phần và dị phần với mạng quyền sắc và mạng quyền phi sắc, cũng bằng sự bao gồm của uẩn.
Na hi ekadesasabhāgaṃ samudāyasabhāgaṃ, nāpi ekadesavisabhāgaṃ samudāyavisabhāganti, tasmā satipi attato attani antogadhato attekadesasabhāgato ca aññassa asaṅgāhakatte saṅgāhakattameva etesaṃ natthi, yena saṅgahitassa asaṅgāhakā siyunti saṅgāhakattābhāvato eva evarūpānaṃ aggahaṇaṃ veditabbaṃ.
For indeed, a part similar (to another part) is not similar to the whole, nor is a part dissimilar (to another part) dissimilar to the whole. Therefore, even though there is no non-collectorship (asaṅgāhakatta) of another (dhamma) from itself, from that which is included within itself, or from a part of itself which is similar, there is no collectorship (saṅgāhakatta) for these (dhamma), due to which they might be non-collectors of what is collected. Thus, it should be understood that such dhammas are not included due to the absence of collectorship.
Bởi vì, pháp đồng phần với thành phần không phải là đồng phần với tổng thể, và pháp dị phần với thành phần cũng không phải là dị phần với tổng thể. Do đó, mặc dù có sự không bao gồm pháp khác từ chính nó, từ pháp nằm trong chính nó, và từ pháp đồng phần với một phần của chính nó, nhưng bản thân chúng không có tư cách là pháp bao gồm, mà do đó chúng có thể là pháp không bao gồm đối với pháp đã được bao gồm. Vì vậy, cần phải hiểu rằng việc không đề cập đến những pháp như vậy là do chúng không có tư cách là pháp bao gồm.
Yaṃ pana ‘‘dhammāyatanaṃ asaṅkhataṃ khandhato ṭhapetvā catūhi khandhehi saṅgahita’’nti (dhātu. 25), ‘‘cakkhāyatanañca sotāyatanañca ekena khandhena saṅgahita’’nti (dhātu. 26) ca vuttaṃ, na tena ekadesānaṃ samudāyasaṅgāhakattaṃ, samudāyassa ca ekadesasaṅgāhakattaṃ dasseti, catukkhandhagaṇanabhedehi pana dhammāyatanassa gaṇetabbāgaṇetabbabhāvena pañcadhā bhinnataṃ, cakkhāyatanādīnaṃ ekakkhandhagaṇanena gaṇetabbatāya ekavidhatañca dasseti.
However, what is stated as: ‘‘the dhammāyatana, excluding the unconditioned, is collected by four aggregates’’ and ‘‘the eye-base and the ear-base are collected by one aggregate’’, does not demonstrate that parts are collectors of the whole, or that the whole is a collector of parts. Rather, it shows the fivefold division of the dhammāyatana into what is to be counted and what is not to be counted, according to the distinctions in counting the four aggregates; and it shows the onefold nature of the eye-base and so on, due to their being counted by counting one aggregate.
Còn điều đã được nói rằng “pháp xứ, trừ pháp vô vi ra khỏi uẩn, được bao gồm bởi bốn uẩn” và “nhãn xứ và nhĩ xứ được bao gồm bởi một uẩn”, điều đó không chỉ ra rằng các thành phần có tư cách bao gồm tổng thể, hay tổng thể có tư cách bao gồm các thành phần. Mà nó chỉ ra rằng pháp xứ được chia thành năm loại do tính chất có thể và không thể được tính bằng các cách đếm của bốn uẩn, và nhãn xứ v.v... là một loại do tính chất có thể được tính bằng cách đếm của một uẩn.
Saṅgāhakāsaṅgāhakanirapekkhānaṃ gaṇetabbāgaṇetabbānaṃ taṃtaṃgaṇanehi gaṇanadassanamattameva hi paṭhamanayo kammakaraṇamattasabbhāvā, dutiyādayo pana saṅgāhakāsaṅgāhakehi saṅgahitāsaṅgahitānaṃ agaṇanādidassanāni kattukaraṇakammattayasabbhāvā.
Indeed, the first method merely shows the counting of what is to be counted and what is not to be counted, without reliance on collectors and non-collectors, being only a matter of action and instrument. The subsequent methods, on the other hand, show the non-counting, etc., of what is collected and uncollected by collectors and non-collectors, being a matter of all three (agent, instrument, and object).
Bởi vì, pháp môn thứ nhất chỉ đơn thuần là sự trình bày việc đếm các pháp có thể và không thể được đếm bằng các cách đếm tương ứng, không phụ thuộc vào các pháp bao gồm và không bao gồm, do chỉ có sự hiện hữu của nghiệp và công cụ. Còn các pháp môn từ thứ hai trở đi là sự trình bày việc không đếm v.v... các pháp đã được bao gồm và không được bao gồm bởi các pháp bao gồm và không bao gồm, do có sự hiện hữu của cả ba yếu tố: chủ thể, công cụ và nghiệp.
Tathā paṭhamanaye tathā tathā gaṇetabbāgaṇetabbabhāvasaṅkhāto taṃtaṃkhandhādibhāvābhāvo sabhāgavisabhāgatā, dutiyādīsu yathāniddhāritadhammadassane saṅgāhakasaṅgahetabbānaṃ samānakkhandhādibhāvo sabhāgatā, tadabhāvo ca visabhāgatā.
Similarly, in the first method, the presence or absence of aggregates, etc., in various ways as what is to be counted or not to be counted, constitutes similarity (sabhāgatā) and dissimilarity (visabhāgatā). In the second and subsequent methods, in presenting the definitely determined dhammas, the sameness of aggregates, etc., of the collector and the collected constitutes similarity, and its absence constitutes dissimilarity.
Tương tự, trong pháp môn thứ nhất, sự có mặt và không có mặt của các uẩn v.v... tương ứng, được gọi là tính chất có thể và không thể được đếm theo các cách khác nhau, chính là tính đồng phần và dị phần. Trong các pháp môn từ thứ hai trở đi, khi xem xét các pháp đã được xác định, sự có mặt của cùng một uẩn v.v... của pháp bao gồm và pháp được bao gồm là tính đồng phần, và sự không có mặt của nó là tính dị phần.
Pucchāvissajjanesu taṃtaṃkhandhādibhāvābhāvo evāti ayametesaṃ visesoti.
In questions and answers, it is simply the presence or absence of aggregates, etc. This is their distinction.
Trong các câu hỏi và câu trả lời, chính sự có mặt và không có mặt của các uẩn v.v... tương ứng (là tính đồng phần và dị phần). Đây là sự khác biệt giữa chúng.
Samudayasaccasukhindriyasadisāni pana tehi saṅgahetabbameva atthi, na saṅgahitaṃ asaṅgahetabbanti asaṅgāhakattābhāvato na uddhaṭāni.
However, those similar to the truth of origin (samudaya sacca) and the faculty of happiness (sukhindriya) have only that which should be collected, not that which is collected yet should not be collected. Thus, due to the absence of non-collectorship, they are not set forth.
Còn các pháp tương tự như tập đế, lạc quyền, chỉ có pháp cần được chúng bao gồm, chứ không có pháp đã được bao gồm mà lại không cần được bao gồm, nên chúng không được nêu lên do không có tư cách là pháp không bao gồm.
Dukkhasaccasadisāni tehi visabhāgasamudāyabhūtehi anekakkhandhehi khandhasaṅgahena saṅgahetabbaṃ, itarehi asaṅgahetabbañca natthīti saṅgāhakattāsaṅgāhakattābhāvato.
Those similar to the truth of suffering (dukkha sacca) — which are dissimilar groups of many aggregates — have nothing that should be collected by the inclusion of aggregates, nor anything that should not be collected by the others. Thus, due to the absence of both collectorship and non-collectorship, they are not set forth.
Các pháp tương tự như khổ đế, do chúng là những tổng thể dị phần gồm nhiều uẩn, không có pháp nào cần được bao gồm bởi sự bao gồm của uẩn mà lại không cần được bao gồm bởi các sự bao gồm khác, nên (chúng không được nêu lên) do không có tư cách là pháp bao gồm và pháp không bao gồm.
Evaṃ saṅgāhakattābhāvato asaṅgāhakattābhāvato ubhayābhāvato ca yathāvuttasadisāni anuddharitvā saṅgāhakattāsaṅgāhakattabhāvato cakkhāyatanādīneva uddhaṭānīti veditabbāni.
Thus, it should be understood that, due to the absence of collectorship, the absence of non-collectorship, and the absence of both, the aforementioned dhammas are not set forth, but only the eye-base and so on are set forth due to the presence of both collectorship and non-collectorship.
Như vậy, cần phải hiểu rằng, do không có tư cách là pháp bao gồm, do không có tư cách là pháp không bao gồm, và do không có cả hai tư cách, nên các pháp tương tự như đã nói đã không được nêu lên; mà chỉ có nhãn xứ v.v... được nêu lên do có tư cách là pháp bao gồm và pháp không bao gồm.
Tattha ‘‘cakkhāyatanena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā’’ti cakkhāyatanavajjā rūpadhammā khandhasaṅgahena saṅgahitāti veditabbā, na rūpakkhandhoti.
Therein, in ‘‘those dhammas that are collected by the eye-base through the inclusion of aggregates’’, it should be understood that the rūpa-dhammas, excluding the eye-base, are collected by the inclusion of aggregates, not the rūpakkhandha itself.
Trong đó, ở câu “những pháp nào được bao gồm bởi nhãn xứ theo sự bao gồm của uẩn”, cần phải hiểu là các pháp sắc trừ nhãn xứ được bao gồm bởi sự bao gồm của uẩn, chứ không phải sắc uẩn.
Na hi ekadeso samudāyasaṅgāhakoti dassitametanti.
For indeed, it has been shown that a part is not a collector of the whole.
Bởi vì, điều này đã được chỉ ra rằng thành phần không phải là pháp bao gồm tổng thể.
Aṭṭhakathāyaṃ pana khandhapadenāti khandhapadasaṅgahenāti attho, na saṅgāhakenāti.
In the Aṭṭhakathā, however, by the word ‘aggregate’ means by the inclusion of the word ‘aggregate’, not by the collector.
Tuy nhiên, trong Chú giải, từ khandhapadena có nghĩa là “do sự bao gồm của mục từ uẩn”, chứ không phải “do pháp bao gồm”.
‘‘Kenaci saṅgāhakenā’’ti idaṃ pana ānetvā vattabbaṃ.
But the phrase ‘‘by some collector’’ should be brought in and stated.
Nhưng cần phải thêm vào và nói rằng “do một pháp bao gồm nào đó”.
Taṃ pana rūpakkhandhādīsu na yujjatīti taṃ vissajjanaṃ rūpakkhandhādīsu saṅgāhakesu na yujjatīti attho.
But that is not appropriate for the rūpakkhandha and so on means that answer is not appropriate for the rūpakkhandha and so on, as collectors.
Taṃ pana rūpakkhandhādīsu na yujjatīti có nghĩa là: câu trả lời đó không hợp lý đối với các pháp bao gồm như sắc uẩn v.v...
Rūpakkhandhena hi…pe… saṅgahitoti etena nayena cakkhāyatanena rūpakkhandhova saṅgahito, so ca aḍḍhekādasahi āyatanadhātūhi asaṅgahito nāma natthīti evaṃ cakkhāyatanādīnipi na gahetabbānīti āpajjatīti ce?
If it is asked, ‘‘According to this method, in ‘for indeed, by the rūpakkhandha… is collected’, only the rūpakkhandha is collected by the eye-base, and that rūpakkhandha is never uncollected by the eleven (and a half) bases and elements; therefore, the eye-base and so on should not be taken in this way?’’
Nếu có người nói rằng: Rūpakkhandhena hi…pe… saṅgahitoti, theo cách này, chính sắc uẩn được bao gồm bởi nhãn xứ, và sắc uẩn đó không có cái gọi là không được bao gồm bởi mười xứ và mười giới rưỡi; do đó, cũng không nên lấy cả nhãn xứ v.v...?
Nāpajjati.
It is not so.
Điều đó không xảy ra.
Na hi aññamattanivāraṇaṃ evasaddassa attho, atha kho saṅgāhakato aññanivāraṇaṃ.
For the meaning of the word ‘eva’ is not merely the exclusion of another (rūpakkhandha), but rather the exclusion of another from being the collector.
Bởi vì, ý nghĩa của từ "eva" không phải là chỉ ngăn chặn các pháp khác, mà là ngăn chặn các pháp khác với pháp bao gồm.
So cātiādi ca na nirapekkhavacanaṃ, atha kho saṅgāhakāpekkhanti.
And ‘that’ and so on is not an independent statement, but rather one dependent on the collector.
Và câu So cāti v.v... không phải là một câu nói độc lập, mà là một câu nói phụ thuộc vào pháp bao gồm.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Rūpakkhandhena hi rūpakkhandhova saṅgahitoti yathā cakkhāyatanena cakkhāyatanato aññampi khandhasaṅgahena saṅgahitaṃ atthi, yaṃ āyatanadhātusaṅgahehi asaṅgahitaṃ hoti, na evaṃ rūpakkhandhena rūpakkhandhato aññaṃ khandhasaṅgahena saṅgahitaṃ atthi, yaṃ āyatanadhātusaṅgahehi asaṅgahitaṃ siyā, rūpakkhandhena pana rūpakkhandhova khandhasaṅgahena saṅgahitoti ayañhettha adhippāyo yutto.
For in the statement ‘‘For indeed, by the rūpakkhandha, only the rūpakkhandha is collected’’, just as there is another (dhamma) apart from the eye-base collected by the eye-base through the inclusion of aggregates, which is uncollected by the inclusions of bases and elements, so too there is no other (dhamma) apart from the rūpakkhandha collected by the rūpakkhandha through the inclusion of aggregates, which could be uncollected by the inclusions of bases and elements. But rather, only the rūpakkhandha is collected by the rūpakkhandha through the inclusion of aggregates – this is the appropriate intention here.
Rūpakkhandhena hi rūpakkhandhova saṅgahitoti, ở đây, ý nghĩa hợp lý là: cũng như đối với nhãn xứ, có pháp khác ngoài nhãn xứ được bao gồm bởi sự bao gồm của uẩn, mà pháp đó không được bao gồm bởi sự bao gồm của xứ và giới; không phải như vậy đối với sắc uẩn, không có pháp nào khác ngoài sắc uẩn được bao gồm bởi sự bao gồm của uẩn, mà pháp đó lại không được bao gồm bởi sự bao gồm của xứ và giới; mà đối với sắc uẩn, chỉ có chính sắc uẩn được bao gồm bởi sự bao gồm của uẩn.
Siyā panetaṃ ‘‘so eva rūpakkhandho rūpakkhandhena āyatanadhātusaṅgahehi asaṅgahito hotū’’ti, taṃ nivārento āha ‘‘so ca aḍḍhekādasahi āyatanadhātūhi asaṅgahito nāma natthī’’ti.
But it might be suggested, "Let that very form aggregate (rūpakkhandha) not be included by the collections of āyatanas and dhātus by means of the form aggregate itself." Preventing that, (the author) says, "And there is no such thing as it being unincluded by the eleven and a half āyatanas and dhātus."
Nhưng có thể có quan điểm này: «Chính sắc uẩn ấy hãy là pháp không được bao gồm bởi các sự bao gồm xứ và giới do sắc uẩn», để bác bỏ điều đó, ngài nói «và sắc uẩn ấy không có cái gọi là không được bao gồm bởi mười một xứ và giới rưỡi».
Ettha ca ‘‘rūpakkhandhenā’’ti ānetvā vattabbaṃ.
And here, the term "by the rūpakkhandha" should be brought in and stated.
Và ở đây, cần phải mang từ «rūpakkhandhenā» (bởi sắc uẩn) đến và nói.
Tattha rūpakkhandho rūpakkhandhassa vā tadekadesānaṃ vā cakkhādīnaṃ āyatanadhātusaṅgahehi saṅgāhako asaṅgāhako ca na hotīti iminā pariyāyena asaṅgahitatāya abhāvo vuttoti yujjati, na rūpakkhandhena rūpakkhandhassa tadekadesānaṃ vā aḍḍhekādasahi āyatanadhātusaṅgahehi saṅgahitatāya.
In that context, it is appropriate (to say) that the non-existence of being unincluded is stated by this method: that the rūpakkhandha is neither a collector nor a non-collector of the rūpakkhandha itself or of its parts, such as the eye-base (cakkhāyatana) and so on, by means of the collections of āyatanas and dhātus; it is not (to say) that the non-existence of being unincluded is due to the rūpakkhandha, or its parts, being included by the eleven and a half āyatanas and dhātus.
Trong đó, việc nói rằng sắc uẩn không phải là pháp bao gồm cũng không phải là pháp không bao gồm chính sắc uẩn hoặc các phần của nó như nhãn xứ v.v. bằng các sự bao gồm xứ và giới, theo phương pháp này, sự không có của trạng thái không được bao gồm đã được nói đến là hợp lý; chứ không phải do trạng thái được bao gồm của sắc uẩn hoặc các phần của nó bởi sắc uẩn thông qua mười một sự bao gồm xứ và giới rưỡi.
Na hi sā saṅgahitatā atthi.
For such inclusion does not exist.
Vì trạng thái được bao gồm đó không tồn tại.
Yadi siyā, saṅgahitenasampayuttavippayuttapadaniddese rūpakkhandhopi uddharitabbo siyā.
If it were, the rūpakkhandha would also have to be mentioned in the description of included-associated-and-disassociated terms.
Nếu có, thì trong phần giải thích các câu "tương ưng và bất tương ưng với pháp được bao gồm", sắc uẩn cũng phải được nêu lên.
Tena hi tīhipi saṅgahehi rūpakkhandho tadekadeso vā saṅgahitā siyuṃ, atthi ca tesaṃ vippayuttatāti.
For then, the rūpakkhandha or its parts would be included by all three collections, and their disassociation exists.
Bởi vì khi đó, sắc uẩn hoặc một phần của nó sẽ được bao gồm bởi cả ba sự bao gồm, và chúng có trạng thái bất tương ưng.
Tattha yaṃ vuttaṃ ‘‘rūpakkhandhena hi rūpakkhandhova saṅgahito’’ti, taṃ teneva tassa saṅgahitattāsaṅgahitattābhāvadassanena nivāritaṃ.
In that context, what was said: "indeed, only the rūpakkhandha is collected by the rūpakkhandha," is refuted by showing the non-existence of its inclusion and non-inclusion by itself.
Trong đó, điều đã được nói «Bởi sắc uẩn, chỉ có sắc uẩn được bao gồm», điều đó đã được bác bỏ bằng cách chỉ ra rằng không có trạng thái được bao gồm và không được bao gồm của chính nó bởi chính nó.
Yañhettha aggahaṇe kāraṇaṃ vuttaṃ, tañca satipi saṅgahitatte asaṅgahitatāya abhāvatoti viññāyamānaṃ samudayasaccādīsu yujjeyya sati tehi saṅgahite tadasaṅgahitattābhāvato.
And the reason given here for non-taking, if understood as "due to the non-existence of non-inclusion even when there is inclusion," would be appropriate in the case of the origin truth (samudayasacca) and so on, because there is no non-inclusion of what is collected by them.
Và nguyên nhân được nêu ra ở đây cho việc không lấy, được hiểu là "do không có trạng thái không được bao gồm ngay cả khi có trạng thái được bao gồm", điều này sẽ phù hợp trong trường hợp của Tập đế v.v., vì khi có pháp được bao gồm bởi chúng, thì không có trạng thái không được bao gồm bởi chúng.
Rūpakkhandhādīhi pana saṅgahitameva natthi, kuto tassa asaṅgahitatā bhavissati, tasmā saṅgāhakattābhāvo evettha aggahaṇe kāraṇanti yuttaṃ.
However, there is nothing at all collected by the rūpakkhandha and so on; how then could there be its non-inclusion? Therefore, it is appropriate (to say) that the non-existence of being a collector is the reason for non-taking here.
Tuy nhiên, bởi sắc uẩn v.v., không có gì được bao gồm cả, làm sao có thể có trạng thái không được bao gồm của nó? Do đó, việc không có tư cách bao gồm chính là nguyên nhân cho việc không lấy ở đây là hợp lý.
Saṅgahitattābhāvena asaṅgahitattaṃ yadipi rūpakkhandhādinā attano attani antogadhassa attekadesasabhāgassa ca natthi, aññassa pana atthīti na dukkhasaccādīsu viya ubhayābhāvo cettha aggahaṇe kāraṇaṃ bhavituṃ yuttoti.
Although non-inclusion by way of non-existence of inclusion does not exist for the rūpakkhandha itself, nor for what is included within itself, nor for what is akin to its own part, there is (non-inclusion) for others. Therefore, it is not appropriate for the non-existence of both (inclusion and non-inclusion) to be the reason for non-taking here, as it is in the case of the suffering truth (dukkhasacca) and so on.
Mặc dù bởi sắc uẩn v.v., không có trạng thái không được bao gồm do không có trạng thái được bao gồm đối với chính nó, đối với pháp nằm trong nó, và đối với pháp tương tự một phần của nó, nhưng đối với pháp khác thì có, do đó, sự không có cả hai (trạng thái được và không được bao gồm) không thể là nguyên nhân cho việc không lấy ở đây, giống như trong trường hợp của Khổ đế v.v.
Dhammāyatanajīvitindriyādīnañca khandhacatukkadukādisaṅgāhakatte sati na tesaṃ saṅgahitānaṃ tehi dhammāyatanajīvitindriyādīhi āyatanadhātusaṅgahehi asaṅgahitatā natthīti asaṅgahitatāya abhāvo anekantiko, tasmā pubbe vuttanayeneva aggahitānaṃ aggahaṇe, gahitānañca gahaṇe kāraṇaṃ veditabbanti.
And when dhammāyatana, jīvitindriya, and so on are capable of collecting (terms like) the four aggregates (khandhacatukka) and the pair of aggregates (dukādisaṅgāhakatte), it is not the case that there is no non-inclusion for those collected by them, by these dhammāyatana, jīvitindriya, and so on, by means of āyatana and dhātu collections; thus, the non-existence of non-inclusion is not invariable. Therefore, the reason for not taking those that are not taken, and for taking those that are taken, should be understood in the manner stated previously.
Và khi pháp xứ, mạng quyền v.v. có tư cách bao gồm bốn uẩn, hai uẩn v.v., thì không phải là không có trạng thái không được bao gồm của các pháp được bao gồm ấy bởi các sự bao gồm xứ và giới do chính pháp xứ, mạng quyền v.v. ấy. Do đó, sự không có của trạng thái không được bao gồm là không chắc chắn. Vì vậy, cần phải hiểu nguyên nhân của việc không lấy các pháp không được lấy và việc lấy các pháp được lấy theo phương pháp đã được nói trước đây.
Anidassanaṃ punadeva sappaṭighanti ettha anidassananti etena ‘‘sanidassanasappaṭigha’’nti ettha vuttena sappaṭighasaddena saddhiṃ yojetvā anidassanasappaṭighā dassitā.
In "Anidassanaṃ punadeva sappaṭighaṃ" (unobservable and again with friction), by this word anidassanaṃ (unobservable) combined with the word sappaṭigha (with friction) mentioned in "sanidassanasappaṭighaṃ" (observable and with friction), the unobservable and with friction (anidassana sappaṭigha) are shown.
Trong câu Anidassanaṃ punadeva sappaṭigha (Vô kiến và hữu đối), ở đây, bằng từ anidassana, các pháp vô kiến hữu đối được chỉ ra bằng cách kết hợp với từ sappaṭigha đã được nói trong câu «sanidassanasappaṭigha».
Punadevāti etena tattheva avisiṭṭhaṃ sanidassanapadaṃ nivattetvā gaṇhanto sanidassanadukapadaṃ dasseti.
And by "punadevā" (again), by eliminating the unspecific term "sanidassana" (observable) in that same place, it shows the pair-term "sanidassana" (observable).
Bằng từ punadeva, ngài chỉ ra câu nhị đề sanidassana bằng cách quay lại lấy từ sanidassana còn lại trong chính câu đó.
‘‘Cakkhāyatanena cakkhāyatanamevekaṃ saṅgahita’’nti idaṃ na sakkā vattuṃ.
This statement, "only the eye-base is included by the eye-base," cannot be made.
Không thể nói rằng: «Bởi nhãn xứ, chỉ có một mình nhãn xứ được bao gồm».
Na hi ‘‘cakkhāyatanena cakkhāyatanaṃ āyatanasaṅgahena saṅgahita’’nti ca ‘‘asaṅgahita’’nti ca vattabbanti dassitoyaṃ nayoti.
For it is not proper to say, "the eye-base is included by the eye-base through the collection of āyatanas" and also "is not included," as this method has been shown.
Vì không thể nói rằng «nhãn xứ được bao gồm bởi nhãn xứ bằng sự bao gồm xứ» và cũng không thể nói «không được bao gồm». Phương pháp này đã được chỉ ra.
Evaṃ sabbattha tasseva samudāyekadesānañca saṅgāhakasaṅgahitanti vacanesu asaṅgāhakaasaṅgahitanti vacanesu ca tadavattabbatā yojetabbā.
In this way, the impropriety of stating that "this is the collector and the collected" and "this is the non-collector and the non-collected" for that same aggregate and its parts should be applied everywhere.
Như vậy, ở mọi nơi, trong các câu nói rằng chính tập hợp đó và các phần của nó là pháp bao gồm và pháp được bao gồm, và trong các câu nói rằng chúng là pháp không bao gồm và pháp không được bao gồm, cần phải áp dụng tính không thể nói được đó.
Asaṅgāhakattābhāvato eva hi cakkhāyatanādīni cakkhāyatanādīhi asaṅgahitānīti na vuccanti, na saṅgāhakattābhāvatoti.
Indeed, the eye-base and so on are not called "unincluded by the eye-base and so on" merely due to the non-existence of being a non-collector, but due to the non-existence of being a collector.
Vì chính do không có tư cách không bao gồm mà nhãn xứ v.v. không được gọi là không được bao gồm bởi nhãn xứ v.v., chứ không phải do không có tư cách bao gồm.
179. Asaṅgahitenasaṅgahitapadaniddese rūpakkhandhena khandhasaṅgahena asaṅgahitesu vedanādīnaṃ tiṇṇaṃ khandhānaṃ nibbānassa ca sukhumarūpena saha āyatanadhātusabhāgatte satipi na sukhumarūpameva rūpakkhandhoti rūpakkhandhena āyatanadhātusabhāgattaṃ natthi, tasmā na tena tāni āyatanadhātusaṅgahehi saṅgahitāni.
In the description of the term "included by what is unincluded": in the case of the three aggregates (vedanā, saññā, saṅkhāra) and Nibbāna, which are unincluded by the rūpakkhandha through the aggregate collection, even though they are similar in nature to an āyatana or dhātu in conjunction with subtle matter (sukhumārūpa), the subtle matter itself is not the rūpakkhandha. Therefore, there is no similarity in āyatana and dhātu with the rūpakkhandha (as a whole). Hence, those (three aggregates and Nibbāna) are not included by the rūpakkhandha by means of āyatana and dhātu collections.
Trong phần giải thích câu "không được bao gồm và được bao gồm", trong số các pháp không được bao gồm bởi sắc uẩn qua sự bao gồm uẩn, mặc dù ba uẩn là thọ v.v. và Niết-bàn cùng với sắc tế có chung bản chất xứ và giới, nhưng vì chỉ sắc tế không phải là sắc uẩn, nên chúng không có chung bản chất xứ và giới với sắc uẩn. Do đó, chúng không được bao gồm bởi sắc uẩn qua các sự bao gồm xứ và giới.
Na kevalaṃ saṅgahitāneva, asaṅgahitānipi tena tāni tehi saṅgahehi na honteva tadekadesena sukhumarūpena āyatanadhātusabhāgattā, saṅgahitābhāvo eva pana idhādhippeto, viññāṇakkhandhacakkhāyatanādīhi pana asaṅgahitā na te tehi kathañci sammissāti sabbathā te tehi na saṅgahitā.
Not only are they not included, but they are also not unincluded by it through those collections (of āyatana and dhātu) because of their similarity in āyatana and dhātu with a part of it, namely subtle matter; but here, the non-existence of inclusion is intended. However, those (vedanā, saññā, saṅkhāra, sukumārūpa, Nibbāna) which are unincluded by the viññāṇakkhandha, cakkhāyatana, and so on, are in no way mixed with those (viññāṇakkhandha, cakkhāyatana, etc.); therefore, they are not collected by them in any way.
Không chỉ là không được bao gồm, mà chúng cũng không phải là không được bao gồm bởi sắc uẩn qua các sự bao gồm ấy, vì chúng có chung bản chất xứ và giới với sắc tế, một phần của sắc uẩn. Tuy nhiên, ở đây chỉ chủ trương sự không có trạng thái được bao gồm. Còn đối với các pháp không được bao gồm bởi thức uẩn, nhãn xứ v.v., chúng không pha trộn với các pháp ấy theo bất kỳ cách nào, do đó, chúng hoàn toàn không được bao gồm bởi các pháp ấy.
Dukkhasaccādīhi ca pañcakkhandhasamudāyabhūtehi khandhasaṅgahena asaṅgahitaṃ nibbānaṃ rūpakkhandhena viya āyatanadhātusaṅgahehi saṅgahitaṃ tehi na hoti, tasmā saṅgāhakattābhāvato eva evarūpānaṃ asaṅgāhakabhāvena aggahaṇaṃ veditabbaṃ, sanibbānapañcakkhandhasamudāyabhūtānaṃ pana abyākatadhammādīnaṃ asaṅgāhakattābhāvatova.
And Nibbāna, which is unincluded by the aggregates collection through the suffering truth (dukkhasacca) and so on, which are the aggregate of the five aggregates, is not included by āyatana and dhātu collections through those (dukkhasacca, etc.) just as it is (not included) by the rūpakkhandha. Therefore, the non-taking of such terms (rūpakkhandha, viññāṇakkhandha, cakkhāyatana, etc.) as non-collectors, due to the non-existence of being a collector, should be understood; and for the unconditioned phenomena (abyākatadhamma) and so on, which are the aggregate of the five aggregates together with Nibbāna, it is due to the non-existence of being a non-collector.
Và Niết-bàn, vốn không được bao gồm bởi Khổ đế v.v. (là tập hợp của năm uẩn) qua sự bao gồm uẩn, cũng không được bao gồm bởi chúng qua các sự bao gồm xứ và giới, giống như trường hợp của sắc uẩn. Do đó, cần phải hiểu rằng việc không lấy các pháp có dạng như vậy với tư cách là pháp không bao gồm là do chúng không có tư cách bao gồm. Còn đối với các pháp vô ký v.v., là tập hợp của năm uẩn cùng với Niết-bàn, (việc không lấy chúng) là do chúng không có tư cách không bao gồm.
Na hi taṃ kañci atthi, yassa te khandhasaṅgahena asaṅgāhakā siyuṃ, na ca attano ekadeso attekadesasabhāgo ca attanā asaṅgahito hotīti attanā asaṅgahitasaṅgāhakattā pana vedanākkhandhādīnaṃ gahaṇaṃ katanti.
For there is nothing by which those (unconditioned phenomena, etc.) would be non-collectors through the aggregate collection, and one's own self, or a part of oneself, or what is akin to a part of oneself, is not unincluded by oneself. However, the taking of the feeling aggregate (vedanākkhandha) and so on is done due to their being collectors of what is unincluded by themselves.
Vì không có pháp nào mà chúng có thể là pháp không bao gồm qua sự bao gồm uẩn, và chính nó, một phần của nó, hay pháp tương tự một phần của nó cũng không phải là không được bao gồm bởi chính nó. Do đó, việc lấy thọ uẩn v.v. đã được thực hiện vì chúng có tư cách bao gồm các pháp không được bao gồm bởi chính chúng.
Yaṃ pana aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ ‘‘ye dhammāyatanena saṅgahitā’’ti, taṃ na sakkā vattuṃ.
However, what was stated in the Commentary as "those dharmas that are included by the dhammāyatana" cannot be said.
Tuy nhiên, điều được nói trong Chú giải «những pháp được bao gồm bởi pháp xứ», điều đó không thể nói được.
Dhammāyatanena hi na koci dhammo kenaci saṅgahena saṅgahito atthi visabhāgakkhandhanibbānasamudāyattā, khandhasaṅgahena sayameva attano saṅgāhakaṃ na hotīti āyatanadhātusaṅgahehi ca saṅgāhakattābhāvatoti dassitoyaṃ nayoti etassa dhammāyatanagaṇanena gaṇitāti attho.
For no dharma is included by the dhammāyatana by any collection, due to its being an aggregate of dissimilar aggregates and Nibbāna, and by the aggregate collection, it itself is not a collector of itself; and (it is not included) by the āyatana and dhātu collections due to the non-existence of being a collector, as this method has been shown. Thus, the meaning is that this statement refers to what is counted by the counting of dhammāyatana.
Vì không có pháp nào được bao gồm bởi pháp xứ qua bất kỳ sự bao gồm nào, do nó là tập hợp của các uẩn và Niết-bàn có bản chất khác nhau. Phương pháp này đã được chỉ ra rằng: qua sự bao gồm uẩn, (nó không được bao gồm) vì chính nó không phải là pháp bao gồm chính nó; và qua các sự bao gồm xứ và giới, (nó không được bao gồm) vì không có tư cách bao gồm. Do đó, ý nghĩa là chúng được tính bằng cách đếm pháp xứ.
Yāni…pe… gahitānīti etena viññāṇasammissaṃ dhammāyatanekadesaṃ dīpentāni iddhipādādipadāni, oḷārikarūpasammissaṃ dīpentāni rūpakkhandhādipadāni, sabbena sabbaṃ dhammāyatanaṃ adīpentāni viññāṇakkhandhacakkhāyatanādipadāni, sakaladhammāyatanadīpakāni dhammāyatanādipadāni ca vajjetvā dhammāyatanekadesaṃ aññāyatanena asammissaṃ dīpentāni gahitānīti dasseti.
By the passage "yāni…pe… gahitānī" (which…and so on…are taken), it shows that, excluding terms like iddhipādā (bases of psychic power) which represent a part of dhammāyatana mixed with consciousness, terms like rūpakkhandha which represent a part of dhammāyatana mixed with gross matter, terms like viññāṇakkhandha and cakkhāyatana which do not represent dhammāyatana completely, and terms like dhammāyatana which represent the whole dhammāyatana, those terms which represent a part of dhammāyatana unmixed with another āyatana are taken.
Bằng câu Yāni…pe… gahitāni (Những pháp nào... đã được lấy), ngài chỉ ra rằng: loại trừ các câu như thần túc v.v. chỉ ra một phần của pháp xứ pha trộn với thức; các câu như sắc uẩn v.v. chỉ ra (một phần của pháp xứ) pha trộn với sắc thô; các câu như thức uẩn, nhãn xứ v.v. không chỉ ra toàn bộ pháp xứ một cách tuyệt đối; và các câu như pháp xứ v.v. chỉ ra toàn bộ pháp xứ; thì những câu chỉ ra một phần của pháp xứ không pha trộn với xứ khác đã được lấy.
191. Saṅgahitenasaṅgahitapadaniddese yasmā yathā dutiyatatiyanayā tiṇṇaṃ saṅgahānaṃ saṅgahaṇāsaṅgahaṇappavattivisesena ‘‘saṅgahitena asaṅgahitaṃ, asaṅgahitena saṅgahita’’nti ca uddiṭṭhā, nevaṃ catutthapañcamā.
In the description of the term "included by what is included": just as the second and third methods were designated as "included by what is unincluded" and "unincluded by what is included" by a specific progression of inclusion and non-inclusion of the three collections, the fourth and fifth methods are not so designated.
Trong phần giải thích câu "được bao gồm và được bao gồm", bởi vì phương pháp thứ hai và thứ ba được nêu ra với sự phân biệt về tiến trình bao gồm và không bao gồm của ba sự bao gồm là «pháp được bao gồm và không được bao gồm» và «pháp không được bao gồm và được bao gồm», nên phương pháp thứ tư và thứ năm không như vậy.
Saṅgahaṇappavattiyā eva hi saṅgahitena saṅgahitaṃ uddiṭṭhaṃ, asaṅgahaṇappavattiyā eva ca asaṅgahitena asaṅgahitanti, tasmā saṅgahaṇappavattivisesavirahe saṅgahitadhammāsaṅgahitadhammavisese nissitā ete dve nayāti ettha kenaci saṅgahitena dhammavisesena puna saṅgahito dhammaviseso saṅgahitena saṅgahito saṅgahitatāya pucchitabbo vissajjitabbo ca, tameva tāva yathāniddhāritaṃ dassento ‘‘samudayasaccena ye dhammā khandha…pe… saṅgahitā, tehi dhammehi ye dhammā khandha…pe… saṅgahitā’’ti āha.
For, it is by the mode of inclusion that 'included by included' is pointed out, and by the mode of non-inclusion that 'not included by not included' is pointed out. Therefore, in the absence of a specific mode of inclusion, these two modes are based on specific included and unincluded phenomena. In this context, a specific phenomenon, if collected by some collected phenomenon (such as the four aggregates of mental formations, etc., collected by the truth of origin, etc.), is called 'collected by collected,' and thus should be inquired about and answered as being collected. To show that very thing as specified, it is first stated: ‘‘By the truth of origin, whatever phenomena are collected in the aggregates… (etc.)… by those phenomena, whatever phenomena are collected in the aggregates… (etc.).’’
Quả vậy, pháp được thu nhiếp bởi pháp đã được thu nhiếp (saṅgahitena saṅgahitaṃ) được trình bày chỉ bằng sự diễn tiến của việc thu nhiếp, và pháp không được thu nhiếp bởi pháp không được thu nhiếp (asaṅgahitena asaṅgahitaṃ) chỉ bằng sự diễn tiến của việc không thu nhiếp; do đó, hai phương pháp này, khi không có sự đặc thù trong diễn tiến của việc thu nhiếp, lại y cứ vào sự đặc thù của các pháp được thu nhiếp và các pháp không được thu nhiếp. Ở đây, một pháp đặc thù nào đó, đã được thu nhiếp bởi một pháp đặc thù nào đó, lại được thu nhiếp một lần nữa, thì pháp đặc thù đó, được gọi là được thu nhiếp bởi pháp đã được thu nhiếp (saṅgahitena saṅgahito), cần được hỏi và trả lời về tính chất được thu nhiếp của nó. Để trình bày chính pháp đó như đã được xác định, Ngài nói: “Những pháp nào được thu nhiếp bởi tập đế theo uẩn...v.v..., những pháp nào được thu nhiếp bởi các pháp ấy theo uẩn...v.v...”.
Ettha ca ye tīhipi saṅgahehi na saṅgāhakā rūpakkhandhaviññāṇakkhandhadhammāyatanadukkhasaccādīni viya, ye ca dvīhāyatanadhātusaṅgahehi asaṅgāhakā cakkhāyatanādīni viya, ye ca ekena khandhasaṅgaheneva dhātusaṅgaheneva ca na saṅgāhakā vedanādikkhandhanirodhasaccajīvitindriyādīni viya cakkhuviññāṇadhātādayo viya ca, te dhammā saṅgāhakattābhāvasabbhāvā saṅgāhakabhāvena na uddhaṭā, tīhipi pana saṅgahehi ye saṅgāhakā, te saṅgāhakattābhāvābhāvato idha uddhaṭā.
And here, those phenomena, like the rūpakkhandha, viññāṇakkhandha, dhammāyatana, and dukkhasacca, etc., which are not collectors by any of the three types of inclusion; and those, like the cakkhāyatana, etc., which are not collectors by two types of inclusion (āyatana and dhātu); and those, like vedanākkhandha, nirodhasacca, and jīvitindriya, etc., or cakkhuviññāṇadhātu, etc., which are not collectors by only one type of inclusion (khandha or dhātu) - these phenomena are not brought up here in the sense of being collectors, due to the absence of the state of being a collector. However, those phenomena which are collectors by all three types of inclusion are brought up here due to the absence of the absence of the state of being a collector.
Và ở đây, những pháp không có khả năng thu nhiếp bởi cả ba loại thu nhiếp, như sắc uẩn, thức uẩn, pháp xứ, khổ đế, v.v.; những pháp không có khả năng thu nhiếp bởi hai loại thu nhiếp xứ và giới, như nhãn xứ, v.v.; và những pháp không có khả năng thu nhiếp chỉ bởi một loại thu nhiếp uẩn hoặc chỉ bởi thu nhiếp giới, như các uẩn thọ, v.v., diệt đế, mạng quyền, v.v., và như nhãn thức giới, v.v.; những pháp ấy, do sự hiện hữu của việc không có khả năng thu nhiếp, không được nêu lên với tư cách là pháp có khả năng thu nhiếp. Trái lại, những pháp nào có khả năng thu nhiếp bởi cả ba loại thu nhiếp, thì do sự không có của việc không có khả năng thu nhiếp, nên được nêu lên ở đây.
Tehi saṅgahitāpi hi ekantena attano saṅgāhakassa saṅgāhakā honti, yassa puna saṅgaho pucchitabbo vissajjitabbo cāti.
Indeed, those phenomena collected by these (three types of inclusion) are invariably collectors of their own collector, regarding which the inclusion should again be inquired about and answered.
Quả vậy, các pháp được thu nhiếp bởi chúng cũng chắc chắn có khả năng thu nhiếp lại chính pháp đã thu nhiếp chúng, là pháp mà sự thu nhiếp của nó cần được hỏi và trả lời.
Aṭṭhakathāyaṃ pana sakalena hi khandhādipadenāti sakalavācakena rūpakkhandhādipadenāti attho.
In the Commentary, "by the entire term khandha, etc." means by the term rūpakkhandha, etc., which denotes the whole.
Tuy nhiên, trong Chú giải, câu “sakalena hi khandhādipadena” có nghĩa là bằng thuật ngữ như sắc uẩn, v.v., vốn là từ chỉ toàn thể.
Yaṃ panetaṃ vuttaṃ ‘‘yaṃ attano saṅgāhakaṃ saṅgaṇhitvā puna teneva saṅgahaṃ gaccheyyā’’ti, taṃ tena khandhādipadenāti evaṃ ayojetvā taṃ aññaṃ saṅgahitaṃ nāma natthīti evaṃ na sakkā vattuṃ.
But as for what was said, "that which, having collected its own collector, would again be collected by that very same (collector)," it is not possible to say this by not associating it as "by that term khandha, etc.," that there is no other collected thing.
Còn điều đã được nói rằng “sau khi thu nhiếp pháp đã thu nhiếp chính nó, lại có thể được thu nhiếp bởi chính pháp ấy”, nếu không liên kết câu đó với “bằng thuật ngữ uẩn, v.v.” thì không thể nói rằng “không có pháp nào khác được thu nhiếp như vậy”.
Na hi yena yaṃ saṅgahitaṃ, teneva tassa saṅgaho pucchito vissajjito, na ca tasseva, atha kho tena saṅgahitassāti.
For, it is not by that by which something is collected that its collection is inquired about and answered, nor is it of that very same (collector), but rather of that which is collected by it.
Quả vậy, pháp nào được thu nhiếp bởi pháp nào, thì sự thu nhiếp của chính pháp đó không được hỏi và trả lời bởi chính pháp ấy; cũng không phải là của chính nó, mà là của pháp đã được thu nhiếp bởi nó.
Yathā vedanā saddo ca khandho āyatanañca, na evaṃ sukhumarūpaṃ, taṃ pana khandhāyatanānaṃ ekadesova, tasmā ‘‘sukhumarūpekadesaṃ vā’’ti avatvā ‘‘sukhumarūpaṃ vā’’ti vuttaṃ.
Just as feeling and sound are both an aggregate and a sense-base, subtle matter is not so; it is merely a part of the aggregates and sense-bases. Therefore, it is said "or subtle matter" without saying "or a part of subtle matter."
Giống như thọ và âm thanh vừa là uẩn vừa là xứ, sắc tế không phải như vậy. Trái lại, nó chỉ là một phần của uẩn và xứ. Do đó, thay vì nói “hoặc một phần của sắc tế”, Ngài đã nói “hoặc sắc tế”.
Sabbattha ca aññena asammissanti yojetabbaṃ.
And everywhere it should be connected as "not mixed with anything else."
Và ở khắp mọi nơi, cần được liên kết với “không bị pha trộn với cái khác”.
Yampi cetaṃ vuttaṃ ‘‘tadeva yehi dhammehi khandhādivasena saṅgahitaṃ, te dhamme sandhāyā’’ti, tampi tathā na sakkā vattuṃ.
And as for what was said, "referring to those phenomena by which that very thing is collected by way of aggregates, etc.," that too cannot be said in that way.
Và điều đã được nói rằng “chính pháp ấy được thu nhiếp bởi những pháp nào theo phương diện uẩn, v.v., thì nhắm đến những pháp ấy”, điều đó cũng không thể nói như vậy.
Na hi saṅgahitena saṅgahitassa saṅgahitena saṅgaho ettha pucchito vissajjito ca, atha kho saṅgahova, tasmā ekena khandhenāti ekena khandhagaṇanenāti ayamevettha attho, na saṅgāhakenāti.
For, it is not the inclusion of the collected by the collected that is inquired about and answered here, but rather simply the inclusion. Therefore, "by one aggregate" here means by reckoning as one aggregate, not as a collector.
Quả vậy, ở đây, sự thu nhiếp của pháp được thu nhiếp bởi pháp đã thu nhiếp không được hỏi và trả lời; mà chỉ là chính sự thu nhiếp. Do đó, “bằng một uẩn” ở đây chỉ có nghĩa là bằng một sự đếm uẩn, chứ không phải bằng một pháp có khả năng thu nhiếp.
Na hi eko khandho attano ekadesassa saṅgāhakoti.
For, one aggregate is not a collector of its own part.
Quả vậy, một uẩn không phải là pháp có khả năng thu nhiếp một phần của chính nó.
193. Asaṅgahitenaasaṅgahitapadaniddesepi vuttanayeneva yathāniddhāritadhammadassanaṃ veditabbaṃ.
In the exposition of the term 'uncollected by uncollected' too, the demonstration of phenomena as specified should be understood by the method already stated.
193. Trong phần trình bày thuật ngữ asaṅgahitena-asaṅgahita, việc trình bày các pháp như đã được xác định cũng cần được hiểu theo phương pháp đã nói.
Ettha ca sasukhumarūpaviññāṇasahitadhammasamudāyā ye te dukkhasaccaanidassanaappaṭighaacetasikānupādāsadisā satipi ekena dvīhi vā saṅgahehi kesañci asaṅgāhakatte tīhipi asaṅgahetabbassa abhāvato paripuṇṇasaṅgahāsaṅgāhakā na honti, abyākatadhammasadisā kenaci saṅgahena asaṅgahetabbabhāvato asaṅgāhakā eva na honti, tena te asaṅgāhakabhāvena na uddhaṭā, itare pana tabbipariyāyena uddhaṭāti.
And here, those groups of phenomena associated with subtle matter and consciousness that are similar to dukkhasacca, anidassana appaṭigha, acetasika, and anupādā, even though they are not collectors for some phenomena by one or two types of inclusion, are not complete non-collectors by inclusion, because there is no phenomenon that cannot be collected by all three. Those similar to abyākatadhamma are not non-collectors, because they cannot be collected by any type of inclusion. Therefore, these are not presented as being non-collectors, whereas others, in contrast to these, are presented.
Và ở đây, những tập hợp pháp đi cùng với sắc tế và thức, tương tự như khổ đế, pháp vô kiến vô đối ngại, pháp phi tâm sở, pháp phi thủ, mặc dù có sự không có khả năng thu nhiếp một số pháp nào đó bằng một hoặc hai loại thu nhiếp, nhưng do không có pháp nào không thể được thu nhiếp bởi cả ba loại thu nhiếp, nên chúng không phải là những pháp thu nhiếp hoàn toàn không có khả năng thu nhiếp. Những pháp tương tự như pháp vô ký, do có pháp không thể được thu nhiếp bởi một loại thu nhiếp nào đó, nên chúng hoàn toàn không phải là pháp có khả năng thu nhiếp. Do đó, chúng không được nêu lên với tư cách là pháp không có khả năng thu nhiếp. Trái lại, các pháp khác được nêu lên theo cách ngược lại.
Yaṃ pana aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tādisena hi padena nibbānaṃ khandhasaṅgahamattaṃ na gaccheyyā’’ti vuttaṃ, taṃ dukkhasaccaṃ sandhāya vuttaṃ.
However, what is stated in the Commentary, "by such a term, Nibbāna would not even attain the mere inclusion in aggregates," is said with reference to Dukkhasacca.
Điều được nói trong Chú giải: “Quả vậy, bằng một thuật ngữ như vậy, Nibbāna sẽ không được thu nhiếp chỉ bằng sự thu nhiếp uẩn”, điều đó được nói nhắm đến khổ đế.
Anidassanaappaṭighesu pana asaṅgāhakesu nibbānaṃ antogadhaṃ, na ca tadeva tassa asaṅgāhakanti.
But Nibbāna is included among the non-collecting anidassana appaṭigha phenomena, and it is not itself a non-collector of itself.
Tuy nhiên, trong các pháp không có khả năng thu nhiếp là vô kiến vô đối ngại, Nibbāna đã được bao hàm, và chính nó không phải là pháp không có khả năng thu nhiếp chính nó.
Sadisavissajjanānaṃ vasena samodhānetvā katehi saddhinti evaṃ katehi dutiyapañhādīhi saddhiṃ paṭhamapañhanāmarūpapañhādayo sabbepi catuttiṃsa hontīti attho.
"Including those formed by combining similar answers" means that when combined with the second question, etc., thus formed by similar answers, all thirty-four questions, including the first question, the nāma-rūpa question, etc., become present.
“Cùng với những câu hỏi được tạo ra bằng cách hợp nhất theo cách trả lời tương tự” có nghĩa là, cùng với những câu hỏi thứ hai, v.v., được tạo ra như vậy, tất cả các câu hỏi, bao gồm câu hỏi đầu tiên, câu hỏi về danh-sắc, v.v., tổng cộng là ba mươi bốn.
Yaṃ pucchāya uddhaṭaṃ padaṃ, tadevāti rūpakkhandhādivisesakapadaṃ vadati, na niddhārite pucchitabbadhamme.
"That very term which is brought up in the question" refers to the specific term like rūpakkhandha, etc., not to the phenomena to be questioned as specified.
“Chính thuật ngữ được nêu lên trong câu hỏi”: câu này chỉ đến thuật ngữ đặc thù như sắc uẩn, v.v., chứ không phải các pháp cần hỏi đã được xác định.
Te hi lakkhaṇato dassitā, na padena sarūpatoti.
For these are shown by their characteristics, not by their terms as their inherent nature.
Quả vậy, chúng được trình bày theo đặc tính, chứ không phải theo bản thể bằng thuật ngữ.
Tattha tadevāti eva-saddena na taṃ kadāci saṅgahitena asaṅgahitaṃ na hotīti uddhaṭasseva asaṅgahitenaasaṅgahitabhāve niyatataṃ aññassa ca aniyatataṃ dassetīti veditabbaṃ.
There, it should be understood that by the word "tadeva" ('that very'), the particle eva indicates the certainty of the "uncollected by uncollected" state of that which is brought up (e.g., the rūpakkhandha), and the uncertainty of this state for anything else (i.e., that which is not brought up).
Ở đó, trong “tadeva”, cần hiểu rằng từ “eva” cho thấy tính chất xác định về việc chính pháp được nêu lên là pháp không được thu nhiếp bởi pháp không được thu nhiếp, và tính chất không xác định của pháp khác, bởi vì “nó không bao giờ không phải là pháp không được thu nhiếp bởi pháp đã thu nhiếp”.
‘‘Tadeva yehi asaṅgahita’’nti ettha hi ‘‘niyamato’’ti sakkā vacanaseso yojetunti.
For here, in "tadeva yehi asaṅgahita" ('that very which is uncollected by'), the remaining part of the sentence can be construed as "necessarily."
Quả vậy, trong câu “chính nó không được thu nhiếp bởi những pháp nào”, có thể thêm từ còn thiếu là “một cách xác định”.
Atha vā tadevāti pucchāya uddhaṭameva evaṃpakārameva hutvā yehi asaṅgahitanti tassa pucchāya uddhaṭabhāvena evaṃ asaṅgahitenaasaṅgahitabhāvaniyamanattho eva-saddo, na aññassa asaṅgahitenaasaṅgahitatānivāraṇatthoti daṭṭhabbo.
Alternatively, "tadeva" (that very) and the particle eva should be understood as meaning that what is brought up in the question, being of this very nature, has its "uncollected by uncollected" state necessarily determined by its being brought up in the question, and not for the purpose of precluding others from being "uncollected by uncollected."
Hoặc, trong “tadeva”, từ “eva” nên được xem là có ý nghĩa xác định tính chất không được thu nhiếp bởi pháp không được thu nhiếp của chính pháp được nêu lên trong câu hỏi, do nó được nêu lên trong câu hỏi như vậy, chứ không có ý nghĩa ngăn cản tính chất không được thu nhiếp bởi pháp không được thu nhiếp của pháp khác.
Pucchāya uddhaṭañhi aññasahitaṃ asahitañca asaṅgahitena asaṅgahitaṃ hoti.
For what is brought up in the question is "uncollected by uncollected" whether it is accompanied by other phenomena or not accompanied by them.
Quả vậy, pháp được nêu lên trong câu hỏi, dù đi cùng hay không đi cùng với pháp khác, đều là pháp không được thu nhiếp bởi pháp không được thu nhiếp.
Rūpakkhandhādīni hi aññasahitāni viññāṇakkhandhādīni asahitānīti.
For rūpakkhandha, etc., are accompanied by other phenomena, while viññāṇakkhandha, etc., are not accompanied by them.
Quả vậy, sắc uẩn, v.v., đi cùng với pháp khác, còn thức uẩn, v.v., không đi cùng với pháp khác.
Avasesā saṅgahitāti idaṃ avasesā asaṅgahitā na hontīti evaṃ daṭṭhabbaṃ.
"The remaining are collected" - this should be understood as "the remaining are not uncollected."
“Các pháp còn lại được thu nhiếp”: điều này nên được hiểu là các pháp còn lại không phải là không được thu nhiếp.
Tehipi viññāṇadhammehi te rūpadhammāva tīhi saṅgahehi asaṅgahitāti pucchāya uddhaṭā tīhipi saṅgahehi asaṅgāhakā hutvā asaṅgahitāti adhippāyo.
"By those consciousness-phenomena, only those material phenomena are uncollected by all three types of inclusion" means that the material phenomena brought up in the question are uncollected, being non-collectors by all three types of inclusion.
“Bởi chính những pháp thức ấy, chỉ có các pháp sắc là không được thu nhiếp bởi ba loại thu nhiếp”: ý muốn nói rằng các pháp được nêu lên trong câu hỏi, vì không có khả năng thu nhiếp bởi cả ba loại thu nhiếp, nên không được thu nhiếp.
Anuddhaṭā vedanādayopi hi asaṅgahitā evāti.
For even feelings, etc., which are not brought up, are indeed uncollected.
Quả vậy, ngay cả thọ, v.v., không được nêu lên, cũng là pháp không được thu nhiếp.
Ettha ca paṭhame naye vedanādayopi viññāṇena asaṅgahitāti vuttā, dutiye rūpadhammāvāti ayaṃ viseso.
And here, in the first mode, even feelings, etc., are stated as uncollected by consciousness; in the second, only material phenomena are, and this is the distinction.
Và ở đây, trong phương pháp thứ nhất, đã nói rằng ngay cả thọ, v.v., cũng không được thu nhiếp bởi thức; trong phương pháp thứ hai, chỉ có các pháp sắc. Đây là điểm khác biệt.
Vedanādayo hi rūpaviññāṇeheva khandhādisaṅgahena asaṅgahitāti oḷārikarūpehi viññāṇena ca tīhipi saṅgahehi asaṅgahitāti attho.
"For feelings, etc., are uncollected by material phenomena and consciousness, by way of aggregates, etc." means that they are uncollected by gross matter and consciousness, by all three types of inclusion.
“Thọ, v.v., không được thu nhiếp bởi sắc và thức theo sự thu nhiếp uẩn, v.v.”: có nghĩa là không được thu nhiếp bởi các sắc thô và thức theo cả ba loại thu nhiếp.
Rūpekadeso hi ettha rūpaggahaṇena gahitoti.
For here, a part of matter is taken by the term "matter."
Quả vậy, ở đây, một phần của sắc được bao hàm bởi từ “sắc”.
196. Catutthapañhe cakkhāyatanaṃ vedanādīhi catūhīti ettha cakkhāyatananti etena pucchāya uddhaṭaṃ asaṅgāhakaṃ dassetīti daṭṭhabbaṃ.
In the fourth question, in "the eye-base (cakkhāyatana) by the four, such as feeling," it should be understood that "cakkhāyatana" shows the non-collector that is brought up in the question.
196. Trong câu hỏi thứ tư, ở câu “nhãn xứ bởi bốn pháp thọ, v.v.”, cần hiểu rằng bằng từ “nhãn xứ”, Ngài chỉ ra pháp không có khả năng thu nhiếp được nêu lên trong câu hỏi.
Cakkhāyatanena pana asaṅgahitena asaṅgahitāni dasa oḷārikāyatanāni na cakkhāyatanamevāti.
However, the ten gross sense-bases that are uncollected by the uncollected eye-base are not just the eye-base itself.
Tuy nhiên, các pháp không được thu nhiếp bởi nhãn xứ, vốn là pháp không được thu nhiếp, là mười xứ thô, chứ không phải chỉ riêng nhãn xứ.
‘‘Rūpañca dhammāyatana’’ntiādinā yehi dhammehi tīhipi saṅgahehi asaṅgahitaṃ taṃ viññāṇameva hoti, asaṅgahitena tena asaṅgahitañca viññāṇavajjaṃ sabbaṃ teva dhamme udāneti.
Through phrases like "material form and the dhamma-base" (rūpañca dhammāyatana), the phenomenon that is uncollected by all three types of inclusion is consciousness itself; and that which is uncollected by that uncollected (consciousness) brings forth all those phenomena excluding consciousness itself.
Bằng câu “sắc và pháp xứ”, v.v., Ngài tóm tắt chính những pháp mà pháp không được thu nhiếp bởi cả ba loại thu nhiếp chỉ là thức, và pháp không được thu nhiếp bởi thức ấy, vốn là pháp không được thu nhiếp, là tất cả các pháp trừ thức.
Sadisavissajjanā hi ekato udānetvā dassetabbā.
Indeed, similar answers should be presented by combining them together.
Quả vậy, các câu trả lời tương tự cần được tóm tắt và trình bày chung với nhau.
Tattha paṭhamena rūpakkhandhena sadisavissajjanesu ekato udānetvā dassitesu aññe visadisavissajjanā nayadānena dassitā honti.
There, when similar answers, starting with the rūpakkhandha, are brought up and presented together, other dissimilar answers are shown by way of exemplification.
Ở đó, khi các câu trả lời tương tự với sắc uẩn đầu tiên được tóm tắt và trình bày chung với nhau, các câu trả lời không tương tự khác được xem như đã được trình bày bằng cách đưa ra phương pháp.
Tenāha ‘‘rūpañca dhammāyatananti…pe… aññenākārena saṅkhipitvā dassitā’’ti.
Therefore, it is said: "matter and the sense-sphere of mental objects... are summarized and shown in another way."
Do đó, người ta nói: “sắc và pháp xứ… (v.v.)… được trình bày tóm tắt theo một cách khác”.
Tattha dve bhavāti asaññekavokārabhavā.
Therein, two existences means the existence of non-percipient beings (asaññībhava) and the single-constituent existence (ekavokārabahva).
Trong đó, “hai cõi hữu” là cõi hữu vô tưởng (asaññībhava) và cõi hữu một uẩn (ekavokārabhava).
Dveti bāhirupādādhamme eva sandhāya vuttaṃ.
Two refers only to external and clung-to phenomena.
Từ “dve” (hai) được nói đến chỉ liên quan đến các pháp ngoại giới và các pháp chấp thủ (upādādhammā).
Yena asaṅgāhakena asaṅgahitena asaṅgahitaṃ pucchitabbaṃ vissajjitabbañca paricchijjati, so rūpakkhandhādiko tassa pucchāvissajjanānañca nissayabhāvato ‘‘visayo’’ti vutto, yathādassitassa pana uddānassa nayadānamattattā ‘‘nayo’’ti vuttaṃ.
That by which what is unincluded and unincluded, what is to be questioned and what is to be answered, is delimited—that, beginning with the rūpakkhandha, is called "domain" (visaya), as it is the basis for those questions and answers. But since it is merely a way of giving a method for the summary thus shown, it is called "method" (naya).
Cái mà bởi một pháp không bao gồm (asaṅgāhaka) không bao gồm (asaṅgahita) được phân định là điều cần hỏi và điều cần trả lời, thì pháp đó, khởi đầu bằng sắc uẩn (rūpakkhandha), được gọi là “visaya” (đối tượng) vì nó là nền tảng cho các câu hỏi và câu trả lời đó. Còn đối với bản tóm tắt (uddāna) đã được trình bày, nó được gọi là “naya” (phương pháp) vì nó chỉ là sự cung cấp phương pháp.
‘‘Dvevīsanayo cā’’tipi pāṭho, dvevīsapadiko esa nayo cāti attho.
"Also the twenty-two-fold method" is another reading; the meaning is "this method is twenty-two-worded."
Cũng có bản đọc là “dvevīsanayo cā” (và phương pháp hai mươi hai), nghĩa là đây là phương pháp gồm hai mươi hai từ.
228. Sampayogavippayogapade yaṃ labbhati, yañca na labbhati, taṃ sabbaṃ pucchāya gahitanti idaṃ na rūpakkhandhādīni padāni sandhāya vuttaṃ, atha kho sampayogapadaṃ vippayogapadañcāti veditabbaṃ.
In the terms "associated" (sampayoga) and "dissociated" (vippayoga), the statement "whatever is obtained and whatever is not obtained, all that is included in the question" is not made with reference to terms like rūpakkhandha, etc., but should be understood as referring to the term "associated" and the term "dissociated".
Trong phần sampayoga và vippayoga, câu “điều gì được tìm thấy và điều gì không được tìm thấy, tất cả đều được bao gồm trong câu hỏi” này không được nói đến để chỉ các từ như sắc uẩn (rūpakkhandha) và các từ khác, mà phải hiểu là chỉ từ sampayoga và từ vippayoga.
Rūpakkhandhādīsu hi yaṃ dhammāyatanādipadaṃ na labbhati, taṃ pucchāyapi na gahitaṃ.
For, among the rūpakkhandha, etc., whatever term, such as dhammāyatana, is not obtained, that is also not included in the question.
Thật vậy, trong sắc uẩn và các pháp khác, từ nào như pháp xứ (dhammāyatana) không được tìm thấy thì cũng không được bao gồm trong câu hỏi.
Sampayogapadaṃ pana rūpakkhandhādīsu alabbhamānampi ‘‘rūpakkhandho katihi…pe… sampayutto’’ti evaṃ pucchāya gahitaṃ, vedanākkhandhādīsu labbhamānaṃ, vippayogapadaṃ pana sabbattha labbhamānamevāti.
However, the term "associated," even if not obtained among the rūpakkhandha, etc., is included in the question, as in "With how many is the rūpakkhandha...pe... associated?"; it is obtained among the vedanākkhandha, etc. And the term "dissociated" is always obtained everywhere.
Tuy nhiên, từ sampayoga, mặc dù không được tìm thấy trong sắc uẩn và các pháp khác, vẫn được bao gồm trong câu hỏi như “sắc uẩn tương ưng với bao nhiêu… (v.v.)…”, trong khi nó được tìm thấy trong thọ uẩn (vedanākkhandha) và các pháp khác. Còn từ vippayoga thì luôn được tìm thấy ở khắp mọi nơi.
Rūpadhammānaṃ pana rūpena nibbānena vā, nibbānassa ca rūpena saddhiṃ sampayogo nāma natthīti ekuppādādisabhāgatāya abhāvato sampayogaṃ nivārentena sā eva ekuppādāditā etesaṃ visabhāgatāti tadabhāvato vippayogopi nivārito eva hotīti daṭṭhabbo.
But there is no such thing as association of material phenomena (rūpadhammā) with matter (rūpa) or Nibbāna, nor of Nibbāna with matter. Therefore, by precluding association due to the absence of the state of being co-arising (ekuppādādi-sabhāgatā), the very state of co-arising, etc., is a dissimilar state (visabhāgatā) for these (phenomena). Thus, the dissociation is also understood to be precluded.
Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng “không có sự tương ưng (sampayoga) giữa các pháp sắc với sắc hoặc Nibbāna, và giữa Nibbāna với sắc” vì không có sự đồng sinh khởi (ekuppāda) và các đặc tính tương tự. Khi bác bỏ sự tương ưng, điều đó cũng đồng nghĩa với việc bác bỏ sự không tương ưng (vippayoga) vì các pháp này có bản chất khác nhau (visabhāgatā) do không có sự đồng sinh khởi và các đặc tính tương tự.
Catūsu hi khandhesu vijjamānā ekuppādāditā tesaṃ aññamaññaṃ sabhāgatā hoti rūpanibbānehi tesaṃ tehi ca rūpanibbānānaṃ visabhāgatā ca, na ca rūpekadesassa nibbānassa vā sā ekuppādāditā atthi, yā rūpekadesena rūpekadesanibbānānaṃ nibbānena ca rūpassa visabhāgatā siyā.
For the state of co-arising, etc., existing in the four aggregates, is their similarity with one another, and their dissimilarity with matter and Nibbāna, and of matter and Nibbāna with them. And that state of co-arising, etc., which would be the dissimilarity of a part of matter with a part of matter and Nibbāna, and of Nibbāna with matter, does not exist for a part of matter or Nibbāna.
Thật vậy, sự đồng sinh khởi và các đặc tính tương tự có trong bốn uẩn (khandha) là bản chất tương đồng (sabhāgatā) của chúng với nhau, và sự khác biệt (visabhāgatā) của chúng với sắc và Nibbāna, cũng như của sắc và Nibbāna với chúng. Không có sự đồng sinh khởi và các đặc tính tương tự nào trong một phần của sắc hoặc Nibbāna để có thể tạo nên sự khác biệt giữa một phần của sắc với một phần của sắc khác và Nibbāna, cũng như giữa Nibbāna với sắc.
Teneva ‘‘catūhi vippayogo’’ti vuttanti.
Hence, it is said, "dissociated from four."
Chính vì thế mà nói “không tương ưng với bốn pháp”.
Sattasu viññāṇadhātūsu ekāyapi avippayutteti yathā rūpabhavo tīhi viññāṇadhātūhi, nevavipākanavipākadhammadhammā pañcahi, avitakkaavicārā ekāya vippayutte anārammaṇamissake dhamme dīpenti, evaṃ adīpetvā ekāyapi vippayutte ahonte sattahipi sampayutte sattapi vā tā dīpentīti adhippāyo.
In "not dissociated from even one of the seven consciousness-elements" (sattasu viññāṇadhātūsu ekāyapi avippayutte), the intention is that it does not refer to the presentation of phenomena, such as that the rūpa-bhava is dissociated from three consciousness-elements, that nevavipāka navipākadhammadhammā are dissociated from five, and that avitakkāvicārā are dissociated from one, mixed with non-objects (anārammaṇa-missaka); rather, it refers to those phenomena associated with all seven, or to all seven (consciousness-elements) themselves, which are not dissociated from even one of them.
Câu “không không tương ưng với một trong bảy thức giới” có nghĩa là, thay vì chỉ ra các pháp không có đối tượng (anārammaṇa) và các pháp hỗn hợp (missaka) như cõi sắc (rūpabhava) không tương ưng với ba thức giới, các pháp không phải là quả và không phải là pháp có quả (nevavipākanavipākadhammadhammā) không tương ưng với năm thức giới, và các pháp không tầm không tứ (avitakkaavicārā) không tương ưng với một thức giới, thì ở đây, nó chỉ ra các pháp không không tương ưng với một thức giới nào, tức là các pháp tương ưng với cả bảy thức giới, hoặc chỉ ra chính bảy thức giới đó.
Avippayutteti hi ye vippayuttā na honti, te dhammeti vuttaṃ hoti, na sampayutteti.
For by "not dissociated" it is said to refer to phenomena that are not dissociated, not that they are associated.
Thật vậy, “avippayutte” (không không tương ưng) có nghĩa là các pháp không phải là không tương ưng, chứ không phải là các pháp tương ưng.
Tena yāni tāhi sampayutte dīpenti dhammāyatanādipadāni, yāni ca sampayuttavippayuttabhāvehi navattabbaṃ dīpenti acetasikādipadāni, yāni ca sampayuttanavattabbāni dīpenti dukkhasaccādipadāni, tesaṃ sabbesaṃ anārammaṇamissakadhammadīpakānaṃ aggahaṇaṃ vuttaṃ hoti.
Therefore, it implies the non-inclusion of all those terms like dhammāyatana, etc., that present associated phenomena, and those terms like acetasikā, etc., that present phenomena not to be spoken of as either associated or dissociated, and those terms like dukkhasacca, etc., that present associated and not-to-be-spoken-of phenomena, all of which present phenomena mixed with non-objects.
Do đó, nó có nghĩa là không bao gồm tất cả các từ như pháp xứ (dhammāyatana) và các từ khác chỉ ra các pháp tương ưng với chúng; các từ như vô tâm sở (acetasika) và các từ khác chỉ ra các pháp không thể nói là tương ưng hay không tương ưng; và các từ như khổ đế (dukkhasacca) và các từ khác chỉ ra các pháp tương ưng và không thể nói. Tất cả những từ này đều chỉ ra các pháp không có đối tượng và hỗn hợp.
Na hi anārammaṇamissakasabbaviññāṇadhātutaṃsampayuttatadubhayasamudāyānaṃ khandhāyatanadhātūsu kenaci sampayogo vippayogo vā atthīti.
For there is no association or dissociation of the aggregates, sense-bases, and elements with the aggregates of non-objective mixed phenomena, all consciousness-elements, those associated with them, or combinations of both.
Thật vậy, không có sự tương ưng hay không tương ưng nào giữa các tập hợp của các thức giới không có đối tượng và hỗn hợp, các pháp tương ưng với chúng, và cả hai tập hợp đó, với các uẩn (khandha), xứ (āyatana) và giới (dhātu) nào cả.
Yadi evaṃ vippayuttenavippayuttapadaniddese ‘‘kusalehi dhammehi ye dhammā vippayuttā, tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā’’ti na vattabbaṃ.
If so, in the designation of "dissociated from dissociated," it should not be said, "from wholesome phenomena, those phenomena that are dissociated; from those phenomena, those phenomena that are dissociated."
Nếu vậy, trong phần trình bày về các từ không tương ưng và không không tương ưng, lẽ ra không nên nói “các pháp không tương ưng với các pháp thiện, các pháp không tương ưng với các pháp đó”.
Akusalābyākatā hi anārammaṇamissobhayadhammāti?
For unwholesome and indeterminate phenomena are both non-objective mixed phenomena, are they not?
Vì các pháp bất thiện và vô ký là các pháp không có đối tượng và hỗn hợp, phải không?
Na, yathāvuttasamudāyānaṃ khandhādīheva sampayogavippayogābhāvavacanato.
No, because it is stated that there is no association or dissociation of the aforementioned aggregates only with the khandhas, etc.
Không, vì đã nói rằng không có sự tương ưng hay không tương ưng nào giữa các tập hợp đã nêu với chính các uẩn và các pháp khác.
Khandhādayo hi tadekadesā tadekadesaññasamudāyā ca, samudāyekadesānañca vibhāgābhāvato na sabhāgavisabhāgatā atthi, tena tesaṃ khandhādīhi sampayogavippayogābhāvo hoti.
For the khandhas, etc., are parts of that (aggregate) and aggregates of other parts of that (aggregate), and since there is no distinction of the parts of an aggregate, there is no similarity or dissimilarity. Therefore, there is no association or dissociation of them with the khandhas, etc.
Thật vậy, các uẩn và các pháp khác là một phần của chúng, và các tập hợp khác là một phần của chúng. Vì không có sự phân biệt giữa các phần của tập hợp, nên không có sự tương đồng hay khác biệt. Do đó, không có sự tương ưng hay không tương ưng giữa chúng với các uẩn và các pháp khác.
Kusalā pana dhammā akusalābyākatehi vibhattā, te ca kusalehi, na tesaṃ samudāyekadesabhāvo tadekadesaññasamudāyabhāvo vā, tasmā khandhādīni anāmasitvā vippayuttatāmattena yathāniddhāritadhammadassane kusalehi itaresaṃ, itarehi ca kusalānaṃ vippayogo na na hoti visabhāgatāsabbhāvatoti tesaṃ aññamaññavippayuttatā vuttā.
However, wholesome phenomena are distinguished from unwholesome and indeterminate phenomena, and these (unwholesome and indeterminate phenomena) are distinguished from wholesome phenomena. There is no state of them being a part of an aggregate or an aggregate of another part of an aggregate. Therefore, in presenting phenomena as defined, merely by their dissociated state, without referring to the khandhas, etc., the dissociation of the others from the wholesome, and of the wholesome from the others, is not non-existent, due to the existence of dissimilarity. Thus, their mutual dissociation is stated.
Tuy nhiên, các pháp thiện được phân biệt với các pháp bất thiện và vô ký, và các pháp đó cũng được phân biệt với các pháp thiện. Không có sự đồng nhất giữa chúng như một phần của tập hợp hoặc một tập hợp của các phần khác. Do đó, khi không đề cập đến các uẩn và các pháp khác, chỉ bằng sự không tương ưng, trong việc trình bày các pháp đã được xác định, thì sự không tương ưng giữa các pháp thiện với các pháp khác, và giữa các pháp khác với các pháp thiện, không phải là không có, vì có sự khác biệt về bản chất. Do đó, sự không tương ưng lẫn nhau của chúng đã được nói đến.
Esa nayo sabbesu evarūpesu.
This method applies to all such cases.
Phương pháp này áp dụng cho tất cả các trường hợp tương tự.
Uddāne pana aṭṭhārasa tato pareti idaṃ ‘‘soḷasā’’ti vattabbaṃ, tevīsanti idañca ‘‘ekavīsa’’nti.
In the summary, the phrase "eighteen beyond that" should be said as "sixteen," and "twenty-three" as "twenty-one."
Trong bản tóm tắt (uddāna), câu “mười tám sau đó” lẽ ra phải là “mười sáu”, và câu “hai mươi ba” lẽ ra phải là “hai mươi mốt”.
Sabbattha ca kālasantānabhedarahitārahitabahudhammasamodhānānaṃ saṅkhārakkhandhadhammāyatanadhammadhātūnaṃ ekadesā samudayasaccavedanākkhandhādayo ekadesasammissā ca iddhipādādayo anārammaṇehi asammissā rūpakkhandhādayo ca sārammaṇehi asammissā sampayogīvippayogībhāvena samānakālasantānehi ca ekadesantarehi vibhattā eva gahitāti tehi te kehici ekadesantarehi vibhattehi yathāyogaṃ sampayogaṃ vippayogañca labhanti.
And everywhere, parts of the saṅkhārakkhandha, dhammāyatana, and dhammadhātu—which are vast assemblages of phenomena, both free from and not free from distinctions of time and continuum—such as the samudayasacca and vedanākkhandha, which are parts of aggregates, and the iddhipādas, etc., which are mixed with parts of aggregates and not mixed with non-objective phenomena, and the rūpakkhandha, etc., which are not mixed with objective phenomena—are all taken as distinguished by their associated and dissociated states, and by parts of aggregates with same time and continuum, and by other parts of aggregates. Therefore, they obtain association and dissociation as appropriate with some other distinguished parts of aggregates.
Và ở khắp mọi nơi, các pháp là một phần của các hành uẩn (saṅkhārakkhandha), pháp xứ (dhammāyatana) và pháp giới (dhammadhātu), là sự kết hợp của nhiều pháp có hoặc không có sự phân biệt về thời gian và dòng tương tục; các pháp như tập đế (samudayasacca) và thọ uẩn (vedanākkhandha) là một phần; các pháp như thần túc (iddhipāda) và các pháp khác là một phần hỗn hợp; các sắc uẩn (rūpakkhandha) và các pháp khác không hỗn hợp với các pháp không có đối tượng (anārammaṇa); và các pháp đó không hỗn hợp với các pháp có đối tượng (sārammaṇa), tất cả đều được chấp nhận là đã được phân biệt bởi trạng thái tương ưng (sampayogī) và không tương ưng (vippayogī) với các phần khác có cùng thời gian và dòng tương tục. Do đó, chúng tương ưng và không tương ưng với các phần khác đã được phân biệt theo cách thích hợp.
Atthi hi tesaṃ ekuppādāditā sabhāgatā visabhāgatā cāti.
For there exists in them the state of co-arising, etc., which is similarity and dissimilarity.
Thật vậy, chúng có sự đồng sinh khởi và các đặc tính tương tự, cũng như sự tương đồng và khác biệt.
Tena tattha tattha ‘‘ekena khandhena ekenāyatanena ekāya dhātuyā kehici sampayutta’’nti ca, ‘‘ekenāyatanena ekāya dhātuyā kehici vippayutta’’nti ca vuttaṃ.
Hence, in various places, it is said, "associated with some one aggregate, one sense-base, one element," and "dissociated from some one sense-base, one element."
Do đó, ở từng nơi, đã nói “tương ưng với một uẩn, một xứ, một giới và một số pháp” và “không tương ưng với một xứ, một giới và một số pháp”.
Bhinnakālasamudāyā eva pana vedanāsaññāviññāṇakkhandhā vattamānā ca ekekadhammā eva, tasmā tesaṃ samānakālassa vibhajitabbassa abhāvato na sukhindriyādīni vedanākkhandhassa vibhāgaṃ karonti, cakkhuviññāṇadhātādayo ca viññāṇakkhandhassa manāyatanassa ca.
However, the vedanā-, saññā-, and viññāṇa-khandhas are only aggregates of distinct times and only individual phenomena in the present. Therefore, since there is no co-existent phenomenon to be differentiated, the sukha-indriya, etc., do not make a distinction of the vedanākkhandha, nor do the cakkhuviññāṇadhātu, etc., make a distinction of the viññāṇakkhandha and manāyatana.
Tuy nhiên, các thọ uẩn (vedanākkhandha), tưởng uẩn (saññākkhandha) và thức uẩn (viññāṇakkhandha) chỉ là các tập hợp có thời gian khác nhau và chỉ là các pháp riêng lẻ hiện tại. Do đó, vì không có sự phân chia theo thời gian đồng nhất của chúng, nên các pháp như lạc căn (sukhindriya) không tạo ra sự phân biệt cho thọ uẩn, và các pháp như nhãn thức giới (cakkhuviññāṇadhātu) không tạo ra sự phân biệt cho thức uẩn và ý xứ (manāyatana).
Tena ‘‘sukhindriyaṃ ekena khandhena kehici vippayutta’’nti, ‘‘cakkhuviññāṇadhātu ekena khandhena ekenāyatanena kehici vippayuttā’’ti ca evamādi na vuttaṃ, khandhāyatanavibhāgavirahitampi pana viññāṇaṃ dhātuvibhāgena vibhattameva vuttanti ‘‘cakkhuviññāṇadhātu…pe… manoviññāṇadhātu soḷasahi dhātūhi vippayuttā’’ti vuttaṃ, evamevaṃ indriyavibhāgena vibhattānaṃ sukhindriyādīnaṃ ‘‘sukhindriyena ye dhammā vippayuttā’’tiādīsu yathāyogaṃ vippayogo daṭṭhabbo, nāvibhattassa vedanākkhandhassāti.
Therefore, statements like "the sukha-indriya is dissociated from some one aggregate" or "the cakkhuviññāṇadhātu is dissociated from some one aggregate, one sense-base" are not made. However, consciousness, even without distinction by aggregates and sense-bases, is spoken of as distinguished by elements. Thus, it is said, "the cakkhuviññāṇadhātu...pe... the manoviññāṇadhātu are dissociated from sixteen elements." Similarly, the dissociation of the sukha-indriya, etc., which are distinguished by the distinction of faculties, should be understood as appropriate in phrases like "those phenomena dissociated from the sukha-indriya," not of the undifferentiated vedanākkhandha.
Do đó, không nói những điều như “lạc căn không tương ưng với một uẩn và một số pháp”, và “nhãn thức giới không tương ưng với một uẩn, một xứ và một số pháp”. Tuy nhiên, thức (viññāṇa), mặc dù không có sự phân biệt theo uẩn và xứ, vẫn được nói là đã được phân biệt theo sự phân biệt giới. Do đó, đã nói “nhãn thức giới… (v.v.)… ý thức giới không tương ưng với mười sáu giới”. Tương tự như vậy, sự không tương ưng của các pháp như lạc căn đã được phân biệt theo sự phân biệt căn, như trong “các pháp không tương ưng với lạc căn”, phải được hiểu theo cách thích hợp, chứ không phải của thọ uẩn chưa được phân biệt.
235. Yathā taṃsampayogībhāvaṃ sandhāya ‘‘samudayasaccaṃ tīhi khandhehi sampayutta’’nti vuttaṃ, evaṃ taṃvippayogībhāvaṃ sandhāya ‘‘tīhi khandhehi vippayutta’’nti kasmā na vuttanti ce?
If it is asked, "Just as it is said, 'the samudayasacca is associated with three aggregates,' referring to its associated state, why is it not said, 'dissociated from three aggregates,' referring to its dissociated state?"
Nếu hỏi: “Tại sao khi nói đến trạng thái tương ưng của nó, đã nói ‘tập đế tương ưng với ba uẩn’, thì khi nói đến trạng thái không tương ưng của nó, lại không nói ‘không tương ưng với ba uẩn’?”,
Avibhāgehi tehi vippayogavacanassa ayuttattā.
Because it is inappropriate to speak of dissociation from them when they are undifferentiated.
Là vì không thích hợp để nói về sự không tương ưng của chúng khi chúng không được phân biệt.
Vibhāge hi sati samudayasaccaṃ sukhadukkhadomanassindriyehi manoviññāṇadhātuto aññaviññāṇadhātūhi vippayuttanti yuttaṃ vattuṃ vibhāgeneva visabhāgatāya saṅgahitattā, vibhāgarahitehi pana vedanākkhandhādīhi na yuttaṃ, tehi vijjamānehi vijjamānassa samudayassa visabhāgabhāvābhāvato.
Truly, when there is differentiation, it is appropriate to say that the Noble Truth of the Origin of Suffering is disassociated from the faculties of pleasure, pain, and dejection, and from other consciousness elements apart from the mind-cognition element, because dissimilarity is included precisely by differentiation. But it is not appropriate with the feeling aggregate and so on, which are without differentiation, because there is no dissimilarity of the existing origin with those existing (aggregates).
Bởi vì khi có sự phân chia, thì việc nói rằng Tập đế bất tương ưng với lạc quyền, khổ quyền, ưu quyền, và với các thức giới khác ngoài ý thức giới là hợp lý, do bởi chính sự phân chia đã bao hàm tính dị biệt. Nhưng đối với thọ uẩn v.v... không có sự phân chia, thì không hợp lý, vì Tập đế đang hiện hữu không có trạng thái dị biệt với các pháp ấy cũng đang hiện hữu.
Yañhi anuppannā dhammā viya āmaṭṭhakālabhedaṃ na hoti saṅkhataṃ uddharitabbaṃ, taṃ paccuppannabhāvaṃ nissāya sampayogīvippayogībhāvena uddharīyati, tañca vibhāgarahitehi khandhādīhi saṅkhatehi paccuppannabhāvameva nissāya anāmaṭṭhakālabhede atthitāya eva nissitabbattā.
For verily, that which is a conditioned phenomenon, to be extracted in this system, which is not of a conceptualized temporal distinction, like phenomena that have not arisen, that is extracted by way of association and disassociation, relying on the state of being present. And that extraction, with conditioned aggregates and so on that are devoid of differentiation, relies solely on the state of being present, because it must be based on existence in a non-conceptualized temporal distinction.
Thật vậy, pháp nào không có sự phân biệt về thời gian được nhận thức, giống như các pháp chưa sanh, là pháp hữu vi cần được nêu lên, pháp ấy được nêu lên bằng trạng thái tương ưng và bất tương ưng, nương vào trạng thái hiện tại. Và điều đó, đối với các uẩn v.v... là pháp hữu vi không có sự phân chia, chỉ nương vào trạng thái hiện tại, vì khi không có sự phân biệt về thời gian được nhận thức, thì chỉ có thể nương vào chính sự hiện hữu.
Avijjamānassa hi avijjamānena, avijjamānassa ca vijjamānena, vijjamānassa ca avijjamānena sampayogo natthi, vippayogo pana avijjamānatādīpake bhede gahite teneva visabhāgatāpi gahitā evāti hoti.
For there is no association of the non-existent with the non-existent, nor of the non-existent with the existent, nor of the existent with the non-existent. However, when the distinction indicating non-existence and so on is taken, dissimilarity is already taken by that very distinction; thus disassociation exists.
Thật vậy, không có sự tương ưng của pháp không hiện hữu với pháp không hiện hữu, của pháp không hiện hữu với pháp hiện hữu, và của pháp hiện hữu với pháp không hiện hữu. Nhưng đối với sự bất tương ưng, khi sự phân biệt chỉ rõ trạng thái không hiện hữu được nắm bắt, thì chính nhờ đó mà tính dị biệt cũng đã được nắm bắt.
Bhede pana aggahite tena tena gahaṇena visabhāgatāya aggahitattā sati sabhāgatte vijjamānatāya eva dhammānaṃ sabhāgassa paricchindanato vijjamānatā dassitāti ekuppādādibhāvasaṅkhātā sabhāgatāpi gahitā eva hoti.
But if the distinction is not taken, since dissimilarity is not taken by that particular taking, then if there is similarity, existence itself is shown through the delimitation of the similar among phenomena by their existence. Thus, similarity, described as having the same origin and so on, is already taken.
Nhưng khi sự phân biệt không được nắm bắt, do sự không nắm bắt tính dị biệt bằng cách nắm bắt này hay cách nắm bắt khác, thì khi có sự đồng nhất, vì sự đồng nhất của các pháp được xác định chỉ bằng sự hiện hữu, nên sự hiện hữu đã được chỉ ra. Do đó, sự đồng nhất, được gọi là trạng thái đồng sanh v.v..., cũng đã được nắm bắt.
Tassā ca gahitattā sampayogova labbhati, na vippayogo, tasmā samudayasaccaṃ vedanākkhandhādīhi sampayuttattena vuttaṃ, na vippayuttattenāti.
And because that (similarity) is taken, only association is obtained, not disassociation. Therefore, the Noble Truth of the Origin of Suffering is stated as being associated with the feeling aggregate and so on, not as disassociated.
Và do sự nắm bắt đó, chỉ có sự tương ưng được tìm thấy, chứ không phải sự bất tương ưng. Vì vậy, Tập đế được nói là tương ưng với thọ uẩn v.v..., chứ không phải là bất tương ưng.
Esa nayo maggasaccādīsupīti.
This method applies also to the Noble Truth of the Path and so on.
Phương pháp này cũng áp dụng cho Đạo đế v.v...
262. ‘‘Dutiyajjhānavicārañhi ṭhapetvā sesā avitakkavicāramattā’’ti aṭṭhakathāvacanaṃ ye padhānā vitakko viya koṭṭhāsantaracittuppādesu alīnā, te eva idha avitakkavicāramattāti adhippetāti dasseti.
The Aṭṭhakathā's statement, "excluding the deliberation of the second jhāna, the rest are merely without initial application and sustained application," shows that only those mental formations of the second jhāna that are prominent and not obscure in other compositional mental states, like initial application, are intended here as "merely without initial application and sustained application."
262. Lời Chú giải: “Trừ tầm của thiền thứ hai, các pháp còn lại là chỉ không tầm có tứ” cho thấy rằng, những pháp nào là chủ yếu, không bị chìm lấp trong các tâm sanh thuộc phần khác như tầm, thì chỉ những pháp ấy ở đây được xem là chỉ không tầm có tứ.
Teneva hi anantaranaye samudayasaccena samānagatikā na savitakkasavicārehīti te na gahitā.
Indeed, it is for this reason that in the immediately following method, those (dhammas) that are concomitant with the Truth of Suffering are not taken as being with initial and sustained application.
Chính vì vậy, trong phương pháp kế tiếp, chúng không được đề cập đến vì không cùng một loại với Tập đế, tức là không cùng loại với các pháp có tầm có tứ.
Dasamosānanayesu ca tehi vippayuttehi vippayuttānaṃ tehi vippayuttānañca soḷasahi dhātūhi vippayogo aṭṭhārasasaṅgahito ca vutto.
And in the tenth and final methods, the disassociation of those disassociated with these (dhammas that are merely without initial and sustained application) and of those disassociated with these (dhammas that are merely without initial and sustained application) from the sixteen elements has been stated as eighteenfold.
Và trong các phương pháp thứ mười và cuối cùng, sự bất tương ưng của các pháp bất tương ưng với chúng và của các pháp bất tương ưng với chúng với mười sáu giới đã được nói đến, và được tổng hợp thành mười tám.
Vitakkasahitesupi pana tesu gahitesu sabbepi te vicārena sampayuttāti ‘‘ekena khandhena kehici sampayuttā’’ti sakkā vattuṃ.
However, even if those (dhammas that are merely without initial and sustained application) that include initial application are taken, all of them are associated with sustained application. Thus, it can be said, "associated with some aggregates."
Tuy nhiên, ngay cả khi bao gồm cả những pháp đi kèm với tầm, tất cả chúng đều tương ưng với tứ, do đó có thể nói rằng “tương ưng với một uẩn và một số pháp”.
So hi samudāyo vicāraṃ vajjetvā aññena kenaci sampayutto na hoti.
For that aggregate is not associated with anything else apart from sustained application.
Bởi vì, tập hợp đó, ngoại trừ tứ, không tương ưng với bất kỳ pháp nào khác.
Na hi tadekadesassa vitakkassa vicārato aññena sampayogo samudāyassa hoti.
Indeed, the initial application, which is a part of that (aggregate), is not associated with anything other than sustained application, as an aggregate.
Vì sự tương ưng của tầm, một phần của tập hợp đó, với một pháp khác ngoài tứ, không phải là sự tương ưng của cả tập hợp.
Yathā nānācittuppādesu uppajjamānānaṃ iddhipādānaṃ samudāyassa iddhipādassa ekadesānaṃ tīhi khandhehi sampayogo samudāyassa na hoti, evamidhāpi daṭṭhabbaṃ.
Just as the aggregate of the bases of psychic power arising in various mental formations is not associated with the three aggregates that are parts of the bases of psychic power, so too should it be understood here.
Giống như sự tương ưng của một số phần của thần túc, là tập hợp của các thần túc sanh khởi trong các tâm sanh khác nhau, với ba uẩn không phải là sự tương ưng của cả tập hợp, ở đây cũng cần được hiểu như vậy.
Yathā pana tesu ekopi vedanāsaññākkhandhehi saṅkhārakkhandhekadesena ca asampayutto nāma natthīti samudāyassa tehi sampayuttatā vuttā, evamidhāpi vicārena asampayuttassa avitakkavicāramattassa kassaci abhāvato samudāyassa tena sampayuttatā na na sakkā vattuṃ.
However, just as it is stated that the aggregate of the bases of psychic power is associated with the feeling aggregate, perception aggregate, and a part of the volitional formations aggregate, because there is no single base of psychic power that is not associated with them, so too here, since there is nothing among the dhammas that are merely without initial application and sustained application that is not associated with sustained application, it cannot but be said that the aggregate is associated with it.
Tuy nhiên, giống như trong số đó, không có một pháp nào gọi là không tương ưng với thọ uẩn, tưởng uẩn và một phần của hành uẩn, nên sự tương ưng của cả tập hợp với chúng đã được nói đến. Tương tự như vậy, ở đây, vì không có bất kỳ pháp nào chỉ không tầm có tứ mà lại không tương ưng với tứ, nên không thể không nói rằng cả tập hợp tương ưng với nó.
Na hi avitakkavicāramattānaṃ dassanenapahātabbahetukādīnaṃ viya sampayuttatā na vattabbā.
Indeed, the association of the dhammas that are merely without initial application and sustained application should not be declared unstatable, like those whose roots are to be abandoned by seeing and so on.
Vì không thể nói rằng sự tương ưng của các pháp chỉ không tầm có tứ là không nên nói đến, giống như các pháp thuộc nhân cần đoạn trừ bằng kiến v.v...
Yathā hi dassanenapahātabbahetukesu keci saṅkhārakkhandhekadesena mohena sampayuttā, keci asampayuttāti na samudāyo tena sampayutto, nāpi añño koci dhammo atthi, yena so samudāyo sampayutto siyāti ‘‘dassanenapahātabbahetukā dhammā sampayuttāti natthī’’ti vuttaṃ, evaṃ bhāvanāyapahātabbahetukasahetukādayopi.
For example, among the roots to be abandoned by seeing, some are associated with delusion, which is a part of the volitional formations aggregate, and some are not. Therefore, the aggregate is not associated with delusion. Nor is there any other phenomenon with which that aggregate could be associated. Thus, it is said, "There are no phenomena whose roots are to be abandoned by seeing that are associated." Similarly for phenomena whose roots are to be abandoned by development, and for concomitant root conditions and so on.
Thật vậy, giống như trong các pháp thuộc nhân cần đoạn trừ bằng kiến, một số tương ưng với si, một phần của hành uẩn, còn một số thì không tương ưng, do đó cả tập hợp không tương ưng với nó, và cũng không có pháp nào khác mà tập hợp đó có thể tương ưng, nên đã nói rằng: “Không có sự tương ưng của các pháp thuộc nhân cần đoạn trừ bằng kiến”. Tương tự như vậy đối với các pháp thuộc nhân cần đoạn trừ bằng tu, các pháp hữu nhân v.v...
Na panevaṃ yena avitakkavicāramattasamudāyo sampayutto siyā, taṃ natthi avitakkavicāramattesu kassaci vicārena asampayuttassa abhāvā, tasmā te ‘‘sampayuttā’’ti na na vattabbāti.
However, it is not the case here that there is nothing with which the aggregate of dhammas that are merely without initial application and sustained application could be associated, because there is no one among the dhammas that are merely without initial application and sustained application who is not associated with sustained application. Therefore, it cannot but be said that they are "associated."
Nhưng không phải như vậy, không phải là không có pháp nào mà tập hợp chỉ không tầm có tứ có thể tương ưng, vì trong các pháp chỉ không tầm có tứ, không có pháp nào không tương ưng với tứ. Do đó, không thể không nói rằng chúng là “tương ưng”.
Sabbattha ca ekadhammepi kehicīti bahuvacananiddeso saṅkhāya aniyamitattā katoti veditabbo.
And it should be understood that the designation in the plural, "with some," even for a single phenomenon in all cases, is made because the number is not fixed.
Và ở khắp mọi nơi, việc dùng số nhiều “với một số” ngay cả đối với một pháp duy nhất, cần được hiểu là được thực hiện do số lượng không được xác định.
306. Sampayuttenavippayuttapadaniddese rūpakkhandhādayo tehi sampayuttābhāvato na gahitā.
In the elucidation of the terms "associated with the disassociated" and "disassociated with the associated," the material aggregate and so on are not taken because they are not associated with these.
306. Trong phần trình bày về bất tương ưng với pháp tương ưng, sắc uẩn v.v... không được đề cập đến vì không có pháp tương ưng với chúng.
Samudayasaccādīni satipi tehi sampayutte, sampayuttehi ca vippayutte sampayuttenavippayuttānaṃ khandhādīhi vippayogābhāvato.
Although the Truth of Suffering and so on exist among those associated with them and among those disassociated with the associated, they are not taken due to the absence of disassociation of the associated with the disassociated from the aggregates and so on.
Tập đế v.v..., mặc dù có pháp tương ưng với chúng, và có pháp bất tương ưng với các pháp tương ưng, nhưng cũng không được đề cập đến, vì các pháp bất tương ưng với pháp tương ưng không có sự bất tương ưng với các uẩn v.v...
Na hi samudayasaccena sampayuttehi lobhasahagatacittuppādehi vippayuttānaṃ tato aññadhammānaṃ khandhādīsu kenaci vippayogo atthi.
Indeed, there is no disassociation of other phenomena from the consciousness states accompanied by greed, which are associated with the Truth of Suffering, with any of the aggregates and so on.
Thật vậy, không có sự bất tương ưng nào của các pháp khác ngoài các tâm sanh đồng hành với tham, là những pháp bất tương ưng với các tâm sanh đồng hành với tham tương ưng với Tập đế, với bất kỳ uẩn nào trong số các uẩn v.v...
Nanu ca te eva cittuppādā cattāro khandhā aḍḍhadutiyāni āyatanāni aḍḍhadutiyā dhātuyo ca hontīti tehi vippayogo vattabboti?
But are not those very consciousness states four aggregates, two and a half sense bases, and two and a half elements? Should not disassociation from them be stated?
Chẳng phải chính những tâm sanh đó là bốn uẩn, một xứ rưỡi, và một giới rưỡi sao? Do đó, chẳng phải nên nói đến sự bất tương ưng với chúng sao?
Na, tadaññadhammānaṃ khandhādibhāvato.
No, because other phenomena also have the nature of aggregates and so on.
Không, vì các pháp khác ngoài chúng cũng có trạng thái là uẩn v.v...
Na hi te eva dhammā cattāro khandhā, atha kho te ca tato aññe ca, tathā aḍḍhadutiyāyatanadhātuyopi.
Indeed, those very phenomena are not merely four aggregates; rather, they and others are, as are the two and a half sense bases and elements.
Không phải chỉ những pháp đó là bốn uẩn, mà là cả chúng và các pháp khác ngoài chúng. Tương tự như vậy đối với một xứ rưỡi và một giới rưỡi.
Na ca tadaññasamudāyehi aññe vippayuttā honti samudāyekadesānaṃ ekadesaññasamudāyānañca vippayogābhāvato.
And others are not disassociated from aggregates of other phenomena, due to the absence of disassociation of parts of aggregates from parts of other aggregates.
Và các pháp khác không bất tương ưng với các tập hợp khác ngoài chúng, vì không có sự bất tương ưng giữa các phần của một tập hợp với một tập hợp khác, và giữa các phần của một tập hợp với các tập hợp khác.
Esa nayo maggasaccasukhindriyādīsu.
This method applies to the Truth of the Path, the faculty of pleasure, and so on.
Phương pháp này cũng áp dụng cho Đạo đế, lạc quyền v.v...
Avitakkavicāramattesupi niravasesesu adhippetesu tesaṃ savitakkasavicārasamānagatikattā aggahaṇe kāraṇaṃ na dissati.
And concerning the dhammas that are merely without initial application and sustained application, if all of them are intended, no reason is seen for their non-inclusion, as they are concomitant with initial application and sustained application.
Ngay cả đối với các pháp chỉ không tầm có tứ, khi tất cả chúng không trừ sót được nhắm đến, thì không thấy có lý do gì để không đề cập đến chúng, vì chúng cùng một loại với các pháp có tầm có tứ.
Aṭṭhakathāyaṃ pana evarūpānīti yathā rūpakkhandhe vissajjanaṃ na yujjati, evaṃ yesu aññesupi na yujjati, tāni vissajjanassa ayogena ‘‘evarūpānī’’ti vuttāni, na sampayuttābhāvenāti daṭṭhabbaṃ.
However, in the Aṭṭhakathā, "such as these" (evarūpāni) refers to those where the question is not appropriate, just as it is not appropriate for the material aggregate. These are called "such as these" due to the inappropriateness of the question, not due to the absence of association.
Tuy nhiên, trong Chú giải, từ “những loại như vậy” cần được hiểu là: giống như việc giải đáp không phù hợp trong trường hợp sắc uẩn, thì những trường hợp khác mà việc giải đáp cũng không phù hợp, chúng được gọi là “những loại như vậy” do sự không phù hợp của việc giải đáp, chứ không phải do không có sự tương ưng.
Yāni pana padāni dhammadhātuyā sampayutte dhamme dīpentīti etena vedanākkhandhādipadāni dasseti, viññāṇañca aññena asammissanti viññāṇakkhandhamanāyatanādipadāni.
By the phrase, "and those terms that indicate phenomena associated with the element of phenomena" (yāni pana padāni dhammadhātuyā sampayutte dhamme dīpentīti etena), it indicates the terms for the feeling aggregate and so on. By "and consciousness unmixed with other" (viññāṇañca aññena asammissanti), it indicates the terms for the consciousness aggregate, mind base, and so on.
“Những đề mục nào chỉ ra các pháp tương ưng với pháp giới”, bằng câu này, ngài chỉ ra các đề mục như thọ uẩn v.v... “Và thức không pha trộn với cái khác”, (bằng câu này, ngài chỉ ra) các đề mục như thức uẩn, ý xứ v.v...
Tattha aññena asammissanti asampayuttena asammissanti attho.
There, "unmixed with other" means "unmixed with the disassociated."
Trong đó, “không pha trộn với cái khác” có nghĩa là không pha trộn với pháp không tương ưng.
Adukkhamasukhāyavedanāyasampayuttapadānipi hi sampayuttehi sammissaviññāṇadīpakāni idha gahitānīti.
For verily, the terms associated with feeling that is neither painful nor pleasant, which indicate consciousness mixed with associated (phenomena), are also included here.
Bởi vì ngay cả các đề mục tương ưng với thọ xả cũng được đề cập ở đây như là những pháp chỉ ra thức có pha trộn với các pháp tương ưng.
Etena ca lakkhaṇena evarūpāneva gahitānīti dasseti, na evarūpāni gahitānevāti samudayasaccādiiddhipādādipadānaṃ asaṅgahitattā.
And by this characteristic, it shows that only "such as these" are included, and not that "such as these" are necessarily included, due to the non-inclusion of terms like the Truth of Suffering, bases of psychic power, and so on.
Và bằng đặc điểm này, ngài cho thấy rằng chỉ những loại như vậy mới được đề cập, chứ không phải tất cả những loại như vậy đều được đề cập, vì các đề mục như Tập đế v.v..., thần túc v.v... không được bao gồm.
‘‘Atha phassasattakaṃ cittaṃ saha yuttapadehi sattā’’ti purāṇapāṭho, ayaṃ pana ūnoti katvā ‘‘atha phassasattakaṃ, tike tayo satta mahantare cā’’ti pāṭho kato.
The old reading was "atha phassasattakaṃ cittaṃ saha yuttapadehi sattā" (then the seven contact-group, mind, with associated terms, seven). But considering this to be deficient, the reading has been made into "atha phassasattakaṃ, tike tayo satta mahantare cā" (then the seven contact-group, in the triads, three, seven in the great middle).
“Bảy pháp xúc, tâm cùng với bảy đề mục tương ưng” là bản văn cũ. Nhưng vì cho rằng bản này thiếu sót, nên bản văn đã được sửa thành: “Bảy pháp xúc, trong tam đề có ba, trong đại đối chiếu có bảy”.
317. Vippayuttenasampayuttapadaniddese rūpakkhandhādīhi vippayuttenasampayuttameva yathāniddhāritaṃ natthīti ‘‘rūpakkhandhena ye dhammā vippayuttā, tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā’’ti avatvā ‘‘rūpakkhandhena ye dhammā vippayuttā, te dhammā katihi khandhehi…pe… sampayuttāti natthī’’ti vuttaṃ.
317. In the exposition of the term "dissociated from, associated with", there is no such thing as "associated with what is dissociated from the rūpakkhandha and so forth", as specified. Therefore, instead of saying, "Which phenomena are dissociated from the aggregate of material form (rūpakkhandha), and which phenomena are associated with those phenomena?", it is said, "Those phenomena that are dissociated from the rūpakkhandha, with how many aggregates are they associated?...etc... there are none associated."
Trong phần chỉ dẫn về mục bất tương ưng-tương ưng, vì không có pháp nào tương ưng với pháp vốn bất tương ưng với sắc uẩn v.v... như đã được xác định, nên không nói rằng “những pháp nào bất tương ưng với sắc uẩn, những pháp nào tương ưng với các pháp ấy”, mà đã nói rằng “những pháp nào bất tương ưng với sắc uẩn, các pháp ấy tương ưng với bao nhiêu uẩn… (v.v.)… là không có”.
Tena rūpakkhandhena vippayuttānaṃ kenaci khandhādinā sampayogābhāvato yathāniddhāritaṃ vippayuttenasampayuttameva natthi, kuto tassa puna khandhādīhi sampayuttatāti dasseti.
This shows that since there is no association of those dissociated from the rūpakkhandha with any aggregate and so forth, there is no such thing as "associated with what is dissociated from" as specified. How then could there be an association of it again with aggregates and so forth?
Qua đó, ngài chỉ ra rằng: do các pháp bất tương ưng với sắc uẩn không có sự tương ưng với bất kỳ uẩn nào, nên không hề có pháp bất tương ưng-tương ưng như đã xác định; huống chi lại có sự tương ưng của pháp ấy với các uẩn v.v...?
319. Sampayuttenasampayuttapadavaṇṇanāyaṃ yaṃkhandhādivasenāti samāsapadaṃ idaṃ daṭṭhabbaṃ, yassa khandhādino vasenāti attho.
319. In this commentary on the term "associated with, associated with", the compound word yaṃkhandhādivasenāti should be understood; its meaning is "by means of which aggregate and so forth".
Trong phần giải về mục tương ưng-tương ưng, nên hiểu đây là một từ ghép “yaṃkhandhādivasena” (theo cách của uẩn nào v.v...), có nghĩa là “theo cách của uẩn v.v... nào”.
Tassevāti ca tasseva khandhādinoti attho.
And tassevāti means "of that same aggregate and so forth".
Và “tassevā” có nghĩa là “của chính uẩn v.v... ấy”.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yaṃ idha sampayuttaṃ vuttaṃ, taṃ rūpakkhandhādīsu araṇantesu yena vedanākkhandhādinā sampayuttaṃ, puna tasseva vedanākkhandhādino khandhādīhi sampayogaṃ pucchitvā vissajjanaṃ kataṃ.
This is what is meant: that which is called "associated" here, among the rūpakkhandha and so forth, ending with araṇa (non-conflict), if it is associated with the vedanākkhandha and so forth, then it is again questioned and answered about the association of that same vedanākkhandha and so forth with aggregates and so forth.
Điều này được nói như sau: Pháp nào ở đây được gọi là tương ưng, pháp ấy tương ưng với thọ uẩn v.v... nào trong số các mục từ sắc uẩn v.v... cho đến mục từ araṇa, rồi sau đó, câu trả lời được đưa ra sau khi đã hỏi về sự tương ưng của chính thọ uẩn v.v... ấy với các uẩn v.v...
Tañhi attanā sampayuttena sampayuttattā ‘‘sampayuttena sampayutta’’nti niddhāritanti.
For that has been defined as "associated with the associated" due to its association with itself.
Bởi vì pháp ấy, do tương ưng với pháp tương ưng với chính nó, nên được xác định là “tương ưng với pháp tương ưng”.
Rūpena vāti etena nirodhasaccaappaccayaasaṅkhatehipi ayogo vutto hotīti daṭṭhabbo, tathā rūpamissakehi vāti etena anupādinnaanupādāniyādīhi nibbānamissakehipi.
And by rūpena vāti, it should be understood that there is no connection even with nirodhasacca, appaccaya, and asaṅkhata. Similarly, by rūpamissakehi vāti, there is no connection even with anupādinna, anupādāniya, and so forth, including Nibbāna.
Qua câu “rūpena vā”, cần hiểu rằng sự không tương ưng với các pháp diệt đế, vô duyên, vô vi cũng đã được nói đến; tương tự, qua câu “rūpamissakehi vā”, (sự không tương ưng) với các pháp anupādinna-anupādāniya v.v... có lẫn Nibbāna cũng vậy.
Vakkhati hi ‘‘nibbānaṃ pana sukhumarūpagatikamevā’’ti.
Indeed, it will be said, "Nibbāna is merely that which belongs to subtle material form."
Vì sẽ được nói rằng “Nibbānaṃ pana sukhumarūpagatikamevā” (còn Nibbāna chỉ có xu hướng như sắc vi tế).
Sabbārūpakkhandhasaṅgāhakehīti vattamānānameva sampayogo labbhatīti vattamānesu ekampi dhammaṃ anapanetvā avikalacatukkhandhasaṅgāhakehi arūpabhavādīhīti attho.
By sabbārūpakkhandhasaṅgāhakehīti, it means that association is found only among present (existing) phenomena, thus (it refers to) the arūpabhava and so forth that encompass the four aggregates without exception, without excluding even a single phenomenon among those that are present.
“Sabbārūpakkhandhasaṅgāhakehī” có nghĩa là: vì sự tương ưng chỉ có thể có ở các pháp hiện tại, nên (câu trả lời không phù hợp) với các pháp như vô sắc hữu v.v... vốn thâu nhiếp bốn uẩn không thiếu sót, không loại trừ bất kỳ pháp nào trong các pháp hiện tại.
Ayaṃ panettha saṅkhepo – ye sampayogaṃ na labhanti rūpakkhandhādayo, te sabbe na gahitā, itare ca vedanākkhandhādayo sabbe gahitāti.
In brief, here it is understood that all phenomena like the rūpakkhandhas that do not admit of association are not included, while all other phenomena like the vedanākkhandhas are included.
Đây là tóm tắt ở đây: Tất cả các pháp không thể có sự tương ưng, như sắc uẩn v.v..., đều không được đề cập đến; còn các pháp khác, như thọ uẩn v.v..., tất cả đều được đề cập đến.
409. Ekādasamanayavaṇṇanāyaṃ ‘‘te ca sesehi tīhi khandhehi ekena manāyatanena sattahi viññāṇadhātūhī’’ti etesaṃ padānaṃ ‘‘sampayuttā nāmā’’ti etena saha sambandho.
409. In the commentary on the Eleventh Method, the connection of the phrases "they are associated with the remaining three aggregates, with one mind-base (manāyatana), and with the seven elements of consciousness (viññāṇadhātu)" is with the phrase "are indeed associated". To show the meaning of "kehicī" (with some), by saying "excluding taṇhā in the saṅkhārakkhandha and in dhammāyatana and dhammadhātu" when "te cā" (and those) is mentioned, it distinguishes the phenomena included by way of samudayasacca and the inclusion of aggregates and so forth. Then, referring to the association of these very distinguished phenomena (with phenomena) worthy of association, namely the remaining saṅkhārakkhandha (excluding themselves) with taṇhā, and in dhammāyatana and dhammadhātu with taṇhā, and with the vedanākkhandha and saññākkhandha, it is said "due to being associated with the remaining (phenomena), they are indeed associated with some".
Trong phần giải về phương pháp thứ mười một, các từ “te ca sesehi tīhi khandhehi ekena manāyatanena sattahi viññāṇadhātūhī” (và chúng với ba uẩn còn lại, với một ý xứ, với bảy thức giới) có liên hệ với từ “sampayuttā nāmā” (được gọi là tương ưng).
‘‘Kehicī’’ti etassa panatthaṃ dassetuṃ ‘‘saṅkhārakkhandhe dhammāyatanadhammadhātūsu ca ṭhapetvā taṇha’’nti etena ‘‘te cā’’ti vutte samudayasaccena khandhādisaṅgahena saṅgahitadhamme visesetvā tesaṃ eva visesitānaṃ attavajjehi sesehi saṅkhārakkhandhe taṇhāya dhammāyatanadhammadhātūsu ca taṇhāya vedanāsaññākkhandhehi sampayogārahehi sampayuttataṃ sandhāyāha ‘‘sesehi sampayuttattā kehici sampayuttā nāmā’’ti.
Furthermore, to show the meaning of "by some," it is said, "Kehici sampayuttā nāma" (They are said to be conjoined with some) by taking into consideration the conjoined state of those particular dhammas, which are included in the aggregates, etc., by way of the truth of origin (Samudaya Sacca), with the remaining saṅkhārakkhandha excluding craving, and with the vedanākkhandha and saññākkhandha in the dhammāyatana and dhammadhātu (excluding craving), which are suitable for conjunction with craving, after distinguishing those dhammas that are included by way of the aggregates, etc., by the truth of origin, from those that exclude themselves.
Còn để chỉ ra ý nghĩa của từ “kehicī” (với một số), sau khi nói “te cā” (và chúng), ngài đã đặc biệt hóa các pháp được thâu nhiếp bởi tập đế qua sự thâu nhiếp của uẩn v.v..., rồi nhắm đến sự tương ưng của chính các pháp đã được đặc biệt hóa ấy với các pháp còn lại ngoại trừ chính chúng, tức là với tham ái trong hành uẩn, và với tham ái trong pháp xứ và pháp giới, cùng với thọ uẩn và tưởng uẩn vốn thích hợp cho sự tương ưng, ngài nói “sesehi sampayuttattā kehici sampayuttā nāmā” (do tương ưng với các pháp còn lại, nên được gọi là tương ưng với một số).
448. Terasamanayavaṇṇanāyaṃ yehi tīhipi saṅgahehi asaṅgahitaṃ viññāṇameva hoti, te pāḷiyaṃ ‘‘rūpañca dhammāyatana’’ntiādiuddānagāthāya dassitā bāvīsa dhammā ‘‘rūpakkhandhena sadisapañhā dhammā’’ti vuttā.
448. In the commentary on the Thirteenth Method, the twenty-two phenomena shown in the summary verse beginning with "rūpañca dhammāyatanaṃ" (material form and mind-object base) in the Pāḷi, which are not included in any of the three inclusions and are only consciousness (viññāṇa) itself, are called "phenomena similar to questions concerning the rūpakkhandha".
Trong phần giải về phương pháp thứ mười ba, những pháp nào mà pháp không được thâu nhiếp bởi cả ba cách thâu nhiếp chỉ là thức, hai mươi hai pháp ấy được chỉ ra trong Pāḷi bằng bài kệ tóm tắt “rūpañca dhammāyatanaṃ” v.v..., được gọi là “các pháp có câu hỏi tương tự sắc uẩn”.
Yehi pana tīhipi saṅgahehi asaṅgahitāni arūpabhavena viya oḷārikāyatanāneva honti, te vuttāvasesā sabbe idha uddhaṭā ‘‘arūpabhavena sadisā’’ti vuttā.
However, all the remaining phenomena here that are not included in any of the three inclusions, and are only gross sense bases (oḷārikāyatanāni) like the arūpabhava, are called "similar to arūpabhava".
Còn những pháp nào mà các pháp không được thâu nhiếp bởi cả ba cách thâu nhiếp chỉ là các xứ thô, giống như trường hợp vô sắc hữu, tất cả các pháp còn lại ngoài những pháp đã nói đều được nêu lên ở đây và được gọi là “tương tự vô sắc hữu”.
Sesāti sesā pañcamanaye āgatā vedanākkhandhādayo satipi asaṅgāhakatte idha vissajjanaṃ na ruhantīti na uddhaṭā.
Sesāti (the remaining ones) refers to the vedanākkhandha and so forth that appeared in the fifth method; even though they are not included, they do not fit into the answer here and are therefore not mentioned.
“Sesā” (còn lại) có nghĩa là: các pháp còn lại như thọ uẩn v.v... đã được đề cập trong phương pháp thứ năm, mặc dù là pháp không thâu nhiếp, nhưng không phù hợp với câu trả lời ở đây, nên không được nêu lên.
Ye pana asaṅgāhakā eva na honti dukkhasaccādidhammā, tesu vattabbameva natthi.
As for phenomena such as dukkhasacca that are not non-includers, there is nothing to be said about them.
Còn đối với các pháp như khổ đế v.v... vốn không phải là pháp không thâu nhiếp, thì không có gì để nói.
Yathā pana vedanākkhandhādayo na ruhanti, taṃ dassetuṃ ‘‘vedanākkhandhena hī’’tiādimāha.
To show why phenomena like the vedanākkhandha do not fit, it states "vedanākkhandhena hī" and so forth.
Để chỉ ra tại sao thọ uẩn v.v... không phù hợp, ngài đã nói bắt đầu bằng “vedanākkhandhena hī” (vì bởi thọ uẩn).
Tattha tesañca sampayogo nāma natthīti rūpārūpadhammānaṃ asampayogehi vomissatāya sampayogo natthīti attho.
There, tesañca sampayogo nāma natthīti means that there is no association of material and immaterial phenomena due to their being mixed with non-associated phenomena.
Trong đó, “tesañca sampayogo nāma natthī” (và chúng không có sự tương ưng) có nghĩa là: do các pháp sắc và vô sắc bị trộn lẫn với các pháp không tương ưng, nên không có sự tương ưng.
Yadi pana te kadāci asabbaviññāṇadhātusampayuttā arūpadhammā rūpadhammā ca siyuṃ, na tesaṃ vippayogo natthīti ‘‘vippayogo ca natthī’’ti na vuttaṃ, na vedanākkhandhena asaṅgahitānaṃ vippayogassa atthitāyāti veditabbaṃ.
If, however, those immaterial phenomena not associated with all viññāṇadhātus, and material phenomena, were to exist at some time, it is not said "vippayogo ca natthi" (and there is no dissociation) because the dissociation of phenomena not included in the vedanākkhandha still exists. This should be understood.
Tuy nhiên, nếu đôi khi chúng là các pháp vô sắc và các pháp sắc không tương ưng với tất cả các thức giới, thì không phải là chúng không có sự bất tương ưng. Vì vậy, câu “vippayogo ca natthī” (và không có sự bất tương ưng) đã không được nói đến. Cần phải hiểu rằng không phải vì các pháp không được thâu nhiếp bởi thọ uẩn có sự bất tương ưng (mà câu đó không được nói).
Ubhayābhāvato hi vedanākkhandhādayo idha na ruhantīti.
For the vedanākkhandha and so forth do not fit here due to the absence of both (association and dissociation).
Vì do không có cả hai (tương ưng và bất tương ưng), nên thọ uẩn v.v... không phù hợp ở đây.
Evaṃ panettha siyā ‘‘vedanākkhandhena hi khandhādivasena anārammaṇamissakā sattaviññāṇadhātudhammā asaṅgahitā honti, tesañca sampayogo vippayogo ca natthī’’ti.
Thus, in this regard, it might be said: "Indeed, by the vedanākkhandha, the seven viññāṇadhātu phenomena mixed with anārammaṇa are not included by way of aggregates and so forth, and there is neither association nor dissociation of these."
Ở đây, có thể hiểu như sau: “Vì bởi thọ uẩn, các pháp của bảy thức giới có lẫn các pháp không có đối tượng là những pháp không được thâu nhiếp theo cách của uẩn v.v..., và chúng không có cả sự tương ưng lẫn sự bất tương ưng.”
Anārammaṇasahitānañhi sabbaviññāṇadhātūnaṃ sabbaviññāṇadhātusampayuttānaṃ tadubhayadhammānañca vedanākkhandhādiviññāṇakkhandhādicakkhāyatanādīhi tīhipi saṅgahehi asaṅgahitānaṃ sampayogavippayogābhāvo aruhaṇe kāraṇaṃ.
For the reason for not fitting (into the answer) is the absence of association and dissociation of all viññāṇadhātus together with anārammaṇa, and of cetasikas associated with all viññāṇadhātus, and of both these types of phenomena, which are not included by any of the three inclusions such as vedanākkhandha and so forth, viññāṇakkhandha and so forth, and cakkhāyatana and so forth.
Vì sự không có tương ưng và bất tương ưng của tất cả các thức giới cùng với các pháp không có đối tượng, của các pháp tương ưng với tất cả các thức giới, và của cả hai loại pháp ấy, vốn không được thâu nhiếp bởi cả ba cách thâu nhiếp là thọ uẩn v.v..., thức uẩn v.v..., và nhãn xứ v.v..., chính là nguyên nhân cho việc không phù hợp (với câu trả lời).
Jātivippayogabhūmikālasantānavippayogato catubbidho vippayogo.
Dissociation (vippayoga) is fourfold: dissociation of kind (jātivippayoga), dissociation of plane (bhūmivippayoga), dissociation of time (kālavippayoga), and dissociation of continuity (santānavippayoga).
Bất tương ưng có bốn loại: bất tương ưng về loại, bất tương ưng về cõi, bất tương ưng về thời, và bất tương ưng về dòng tương tục.
Tattha jātivippayogo ‘‘kusalā dhammā, akusalā dhammā’’tiādi, bhūmivippayogo ‘‘kāmāvacarā, rūpāvacarā’’tiādi, kālavippayogo ‘‘atītā dhammā, anāgatā dhammā’’tiādi, santānavippayogo ‘‘ajjhattā dhammā, bahiddhā dhammā’’tiādi.
Among these, jātivippayoga is "wholesome phenomena, unwholesome phenomena" and so forth; bhūmivippayoga is "kāmāvacara, rūpāvacara" and so forth; kālavippayoga is "past phenomena, future phenomena" and so forth; santānavippayoga is "internal phenomena, external phenomena" and so forth.
Trong đó, bất tương ưng về loại là “các pháp thiện, các pháp bất thiện” v.v...; bất tương ưng về cõi là “thuộc Dục giới, thuộc Sắc giới” v.v...; bất tương ưng về thời là “các pháp quá khứ, các pháp vị lai” v.v...; bất tương ưng về dòng tương tục là “các pháp bên trong, các pháp bên ngoài” v.v...
Evaṃ vippayogo catudhā veditabbo.
Thus, dissociation should be understood as fourfold.
Như vậy, cần hiểu bất tương ưng có bốn loại.
456. Cuddasamanaye dhammāyatanādīnaṃ anārammaṇamissakasabbacittuppādagatadhammabhāvato vippayogassa aruhaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
456. In the fourteenth method, the non-inclusion of dissociation for Dhammāyatana and so on, should be understood as due to their nature as phenomena found in all cittuppādas mixed with non-objects.
456. Trong mười bốn phương pháp, cần hiểu rằng sự bất tương ưng không được áp dụng đối với các pháp như pháp xứ, v.v., vì chúng là các pháp thuộc tất cả các tâm sở, hỗn hợp với các pháp không có đối tượng.
Jātiādittayassa cettha dhammasabhāvamattattā na kathañci sampayogo vippayogo ca ruhati ajjhattabahiddhadhammānaṃ sabbadhammasamodhānattā, anidassanaappaṭighādīnaṃ anārammaṇamissakasabbacittuppādattā.
And here, for the triad beginning with jāti, since they are merely the essential nature of phenomena (dhammasabhāva-matta), neither association nor dissociation is applicable in any way, because all phenomena (dhammas) are comprised of internal and external phenomena. For Anidassana Appaṭigha and so on, it is because they are all cittuppādas mixed with non-objects.
Ở đây, đối với ba pháp bắt đầu bằng sanh (jāti), sự tương ưng và bất tương ưng không thể áp dụng theo bất kỳ cách nào, vì chúng chỉ là bản chất của các pháp. Đối với các pháp nội và ngoại, (sự tương ưng và bất tương ưng không thể áp dụng) vì chúng là sự kết hợp của tất cả các pháp. Đối với các pháp vô kiến vô đối đãi, v.v., (sự tương ưng và bất tương ưng không thể áp dụng) vì chúng thuộc tất cả các tâm sở, hỗn hợp với các pháp không có đối tượng.
Dukkhasaccādidhammāva idha tehi vippayuttānaṃ saṅgahāsaṅgahasabbhāvā gahitāti.
It is due to the existence of inclusion and non-inclusion of phenomena dissociated from them that the Dhammas of Dukkhasacca and so on are taken here.
Ở đây, chỉ có các pháp như khổ đế, v.v., được đề cập, vì có sự tồn tại của việc thu nạp và không thu nạp các pháp bất tương ưng với chúng.
Pāḷiuddānagāthāyaṃ samucchede na labbhantīti pariyosāne naye na labbhantīti attho.
In the Pāli uddāna gāthā, “samucchede na labbhantī” means “they are not found in the final method.”
Trong kệ tóm tắt của Chánh tạng, samucchede na labbhanti có nghĩa là không tìm thấy trong phương pháp cuối cùng.
Moghapucchakena cāti alabbhamānā ca te moghapucchakena hetunā na labbhanti tesaṃ pucchāya moghattāti vuttaṃ hoti.
And by “moghapucchakena ca,” it is said that they are not found because of the 'futile question' as the reason for their not being found, since their question is futile.
Moghapucchakena cā có nghĩa là chúng không được tìm thấy do nguyên nhân là câu hỏi vô ích, tức là câu hỏi về chúng là vô ích.
Atha vā moghapucchako aṭṭhamo nayo, tena ca saha osānanaye ete dhammā vippayogassapi abhāvā sabbathāpi na labbhantīti attho.
Alternatively, “moghapucchako” is the eighth method. And along with that, in the final method, these phenomena are not found in any way at all, due to the absence of even dissociation.
Hoặc, moghapucchako là phương pháp thứ tám, và cùng với phương pháp đó, trong phương pháp cuối cùng, các pháp này hoàn toàn không được tìm thấy vì không có cả sự bất tương ưng.