Idāni rūpamabyākataṃ bhājetabbaṃ, tañca kenaci samayavavatthānaṃ katvā na sakkā bhājetuṃ.
Now, form (rūpa), which is indeterminate (abyākata), is to be analyzed. And it is not possible to analyze it by establishing a temporal distinction.
Bây giờ, sắc vô ký phải được phân loại, và điều đó không thể được phân loại bằng cách xác định thời gian.
Na hi rūpassa cittuppādena samayavavatthānaṃ sakkā kātuṃ acittasamuṭṭhānasabbhāvato, cittasamuṭṭhānassa ca anekacittasamuṭṭhānatāya rūpasamuṭṭhāpakacittānañca kesañci katthaci asamuṭṭhāpanatāya vavatthānābhāvato, viññattidvayavajjitassa rūpassa acittasahabhubhāvato ca, na ca rūpānaṃ upasampajja viharaṇena samayavavatthānaṃ yujjati mahaggatappamāṇānaṃ jhānānaṃ viya rūpānaṃ upasampajja vihātabbatābhāvā, upādārūpehi ca na yujjati tesaṃ sahajātādipaccayabhāvena appavattanato, nāpi mahābhūtehi yujjati kesañci mahābhūtānaṃ kehici upādārūpehi vinā pavattito asamānakālānañca sabbhāvato.
Indeed, it is not possible to establish a temporal distinction for form by means of the arising of consciousness, because of the existence of form not produced by consciousness, and because of the non-establishment of distinction due to the production of form by numerous consciousnesses, and because some consciousnesses that produce form do not produce it everywhere, and because of the non-coexistence of form, except for the two intimations, with consciousness. Nor is it appropriate to establish a temporal distinction for forms by dwelling in them, just as there is no dwelling in forms like the immense and immeasurable jhāna states. Nor is it appropriate with derived forms, because they do not arise as a condition of co-nativity, etc. Nor is it appropriate with the great primaries, because some great primaries exist without certain derived forms, and because of the existence of those that are not contemporaneous.
Vì không thể xác định thời gian của sắc bằng sự phát sinh của tâm, do có sự tồn tại của sắc không do tâm sinh, và do sắc do tâm sinh phát sinh từ nhiều tâm, và do một số tâm sinh sắc không phát sinh ở một số nơi, và do sắc trừ hai loại biểu tri (viññatti) là không cùng tồn tại với tâm. Và không hợp lý khi xác định thời gian của sắc bằng cách nhập và an trú, vì sắc không có khả năng nhập và an trú như các thiền vô lượng và quảng đại. Và cũng không hợp lý với các sắc y sinh (upādārūpa) vì chúng không vận hành theo duyên đồng sinh v.v., và cũng không hợp lý với các đại chủng (mahābhūta) vì một số đại chủng vận hành mà không có một số sắc y sinh, và cũng có sự tồn tại của những cái không cùng thời gian.
Na hi ‘‘yasmiṃ samaye pathavīdhātu uppannā hoti, tasmiṃ samaye cakkhāyatanaṃ hotī’’ti sakkā vattuṃ sotādinissayabhūtāya pathaviyā cittādisamuṭṭhānāya ca saha cakkhāyatanassa abhāvā.
It is not possible to say, "At the time when the earth element has arisen, at that time the eye-base exists," because the earth (pathavī) which is the basis of the ear, etc., and that which is produced by consciousness, etc., do not exist together with the eye-base.
Vì không thể nói rằng “tại thời điểm địa đại phát sinh, tại thời điểm đó nhãn xứ tồn tại”, do không có nhãn xứ cùng với địa đại là nơi nương tựa của nhĩ xứ v.v. và do tâm sinh v.v.
Evaṃ sotāyatanādīsupi yojetabbaṃ.
Similarly, this should be applied to the ear-base, etc.
Tương tự, điều này cũng nên được áp dụng cho nhĩ xứ v.v.
Mahābhūtehi asamānakālāni viññattiupacayādīnipi tasmiṃ samaye hontīti na sakkā vattunti.
It is not possible to say that the intimations, growth, etc., which are not contemporaneous with the great primaries, also exist at that time.
Không thể nói rằng các biểu tri, tăng trưởng, v.v., không cùng thời với các đại yếu tố cũng có mặt vào thời điểm đó.
Ekasmiñca kāle anekāni kalāpasahassāni uppajjanti pavattanti ca, na arūpadhammānaṃ viya rūpānaṃ kalāpadvayasahābhāvo atthi.
And at one time, thousands of kalāpas arise and exist; there is no coexistence of two kalāpas of forms, unlike non-material phenomena.
Và vào một thời điểm, hàng ngàn nhóm (sắc) khác nhau sanh khởi và tồn tại, không giống như các pháp vô sắc, không có sự đồng sanh của hai nhóm sắc.
Ekasmiñca kalāpe vattamāne eva aññassa nirodho, aññassa cuppatti hotīti sabbathā rūpābyākataṃ samayavavatthānaṃ katvā na sakkā vibhajituṃ.
And when one kalāpa exists, another ceases, and another arises. Thus, the indeterminate form cannot be analyzed at all by establishing a temporal distinction.
Và khi một nhóm đang tồn tại, sự diệt của nhóm khác và sự sanh của nhóm khác xảy ra, nên không thể phân chia sắc bất định hoàn toàn sau khi xác định thời gian.
Ekakādīhi pana nayehi na hetuādinā sabhāvena vibhajituṃ sakkāti tathā vibhajanatthaṃ cittuppādakaṇḍe tāva avibhattaṃ abyākataṃ atthīti dassetuṃ samayavavatthānena vinā abyākatassa sabhāvatoyeva niddese ekadesaṃ niddisitvā nigamanakaraṇassa anupapattito ca vibhattañca avibhattañca sabbaṃ saṅgaṇhanto āha ‘‘katame dhammā abyākatā?
However, by single and other methods, it is not possible to analyze it by its nature, such as cause, etc. Therefore, to show that there is still an unanalyzed indeterminate state in the Chapter on the Arising of Consciousness for such analysis, and because it is inappropriate to conclude by describing only a part of the indeterminate state by its nature without a temporal distinction, encompassing both analyzed and unanalyzed states, he said: "Which phenomena are indeterminate?
Tuy nhiên, theo các phương pháp như đơn nhất, không thể phân chia theo bản chất như nhân, v.v., nên để phân chia như vậy, và để chỉ ra rằng trong chương về tâm sanh có những pháp bất định chưa được phân chia, và do không thể kết luận sau khi chỉ ra một phần của sự chỉ định về bản chất của pháp bất định mà không xác định thời gian, nên khi bao gồm tất cả, cả đã phân chia và chưa phân chia, Ngài đã nói: “Những pháp nào là bất định?
Kusalā…pe… asaṅkhatā ca dhātu.
Wholesome... etc. ... and the unconditioned element.
Thiện… v.v… và pháp giới vô vi.
Ime dhammā abyākatā’’ti.
These phenomena are indeterminate."
Những pháp này là bất định.”
Avibhatte hi vibhajitabbe dassite vibhajanaṃ yuttaṃ ñātuṃ icchāya uppāditāyāti.
For when that which is to be analyzed in the unanalyzed has been shown, the analysis is appropriate, as a desire for knowledge has been aroused.
Thật vậy, khi những gì cần phân chia được trình bày là chưa phân chia, thì sự phân chia là hợp lý khi mong muốn hiểu biết đã sanh khởi.
Ettha pana vipākakiriyābyākataṃ vibhattattā na vibhajitabbaṃ, asaṅkhatā ca dhātu bhedābhāvato.
Here, however, the indeterminate resultant and functional states are not to be analyzed because they are already analyzed, and the unconditioned element is not to be analyzed because it has no divisions.
Ở đây, pháp bất định thuộc quả và pháp bất định thuộc hành không cần phân chia vì chúng đã được phân chia, và pháp giới vô vi không cần phân chia vì không có sự sai biệt.
Yaṃ panettha bhedayuttattā avibhattattā ca vibhajitabbaṃ, taṃ vibhajanto āha ‘‘tattha katamaṃ sabbaṃ rūpa’’ntiādi.
That which is to be analyzed here, because it is suitable for division and unanalyzed, he says, analyzing it: "Therein, what is all form?" and so on.
Những gì ở đây cần phân chia vì thích hợp để sai biệt và chưa được phân chia, khi phân chia chúng, Ngài nói: “Trong đó, tất cả sắc là gì?” v.v.
Ayamettha pāḷiyojanā.
This is the connection of the Pāli here.
Đây là cách sắp xếp Pāḷi ở đây.
Nayaṃ dassetvāti ettha heṭṭhā gahaṇameva nayadassanaṃ.
In nayaṃ dassetvā (having shown the method), the grasping below is the showing of the method.
Sau khi chỉ ra phương pháp (Nayaṃ dassetvā) ở đây, việc nắm giữ ở phần trước chính là sự chỉ ra phương pháp.
Taṃ vipākesu katvā viññātattā kiriyābyākatesu nissaṭṭhaṃ.
Having done that in the resultants and understood it, it is dismissed in the indeterminate functional states.
Điều đó đã được biết khi áp dụng vào các quả, nên được bỏ qua trong các pháp bất định thuộc hành.
Kāmāvacarādibhāvena vattabbassa kiriyābyākatassa vā dassanaṃ, taṃ katvā kāmāvacarātiādikaṃ gahetvā vuttattā nissaṭṭhaṃ.
Or it is the showing of the indeterminate functional state that is to be spoken of as belonging to the kāma-sphere, etc. Having done that, it is dismissed because it has been spoken of by taking "kāmāvacara" and so on.
Hoặc sự chỉ ra pháp bất định thuộc hành cần được nói theo cách là thuộc cõi dục, v.v., điều đó đã được nói khi nắm giữ các pháp thuộc cõi dục, v.v., nên được bỏ qua.
Pañcavīsati rūpānīti pāḷiyaṃ vuttāni dasāyatanāni pañcadasa ca sukhumarūpāni, upacayasantatiyo vā ekanti katvā hadayavatthuñca.
Pañcavīsati rūpāni (twenty-five forms) refers to the ten bases and the fifteen subtle forms mentioned in the Pāli, or the growth and continuity, considered as one, and the heart-base.
Hai mươi lăm sắc (Pañcavīsati rūpāni) được nói trong Pāḷi là mười xứ và mười lăm sắc tế, hoặc coi sự tăng trưởng và liên tục là một, và cả ý vật (hadayavatthu).
Channavutīti cakkhādidasakā satta utusamuṭṭhānādayo tayo aṭṭhakā utucittajā dve saddā ca.
Channavutī (ninety-six) refers to the ten groups of eye, etc., the seven generated by temperature, etc., the three eights, two sounds generated by temperature and consciousness.
Chín mươi sáu (Channavutī) là mười nhóm như nhãn, bảy nhóm sanh từ thời tiết, ba nhóm khác, hai nhóm sanh từ tâm, và các âm thanh.
Kalāpabhāvena pavattarūparūpāni ‘‘rūpakoṭṭhāsā’’ti vuttāni rūpakalāpakoṭṭhāsabhāvato.
The forms existing as kalāpas are called "rūpakoṭṭhāsā" because they are parts of form-kalāpas.
Các sắc đang tồn tại dưới dạng nhóm được gọi là “các phần của sắc” (rūpakoṭṭhāsā) vì chúng là các phần của nhóm sắc (rūpakalāpa).
Koṭṭhāsāti ca aṃsā, avayavāti attho.
Koṭṭhāsā means parts, or components.
Các phần (Koṭṭhāsā) có nghĩa là các bộ phận, các chi phần.
Koṭṭhanti vā sarīraṃ, tassa aṃsā kesādayo koṭṭhāsāti aññepi avayavā koṭṭhāsā viya koṭṭhāsā.
Or koṭṭha is the body; its parts are hair, etc., like body parts, or other components are like parts.
Hoặc koṭṭha là thân, các bộ phận của nó như tóc, v.v., là các phần (koṭṭhāsā), cũng như các chi phần khác là các phần (koṭṭhāsā).
Nibbānaṃ nippadesato gahitanti sopādisesanirupādisesarāgakkhayādiasaṅkhatādivacanīyabhāvena bhinnaṃ nippadesato gahitaṃ.
Nibbānaṃ nippadesato gahitaṃ (Nibbāna is taken as partless) means it is taken as partless, having been distinguished as having residual substratum and without residual substratum, or as the cessation of craving, etc., or as the unconditioned element, etc.
Niết Bàn được nắm giữ một cách không có bộ phận (Nibbānaṃ nippadesato gahita) có nghĩa là nó được nắm giữ một cách không có bộ phận, khác với các cách gọi như sự diệt tận tham ái có dư y và không dư y, v.v., pháp vô vi, v.v.
Atthato hi ekāva asaṅkhatā dhātūti.
In reality, there is only one unconditioned element.
Thật vậy, về ý nghĩa, pháp giới vô vi chỉ là một.
584. Sabbanti sakalaṃ cakkavāḷaṃ.
584. Sabba (all) means the entire universe.
584. Tất cả (Sabbaṃ) là toàn bộ cõi thế giới (cakkavāḷa).
Parimaṇḍalaṃ parimaṇḍalasaṇṭhānaṃ, parikkhepato chattiṃsa satasahassāni dasa ceva sahassāni aḍḍhacatutthāni ca yojanasatāni hontīti attho.
Parimaṇḍalaṃ (circular) means having a circular shape. It means its circumference is thirty-six hundred thousand, ten thousand, and three and a half hundred yojanas.
Tròn trịa (Parimaṇḍalaṃ) có hình tròn, có nghĩa là chu vi của nó là ba mươi sáu vạn, mười ngàn và ba trăm rưỡi do tuần.
Ettha ca vaṭṭaṃ ‘‘parimaṇḍala’’nti vuttaṃ.
Here, "circular" (vaṭṭa) is called "parimaṇḍala".
Ở đây, hình tròn được gọi là “tròn trịa”.
Cattāri nahutānīti cattālīsa sahassāni.
Cattāri nahutāni (four nahutas) means forty thousand.
Bốn vạn (Cattāri nahutāni) là bốn mươi ngàn.
Nagavhayāti nagāti avhātabbā nagasaddanāmāti attho.
Nagavhayā (named naga) means called naga, having the name "naga."
Được gọi là núi (Nagavhayā) có nghĩa là được gọi là núi, có tên là núi.
Devadānavādīnaṃ tigāvutādisarīravasena mahantāni pātubhūtāni.
Devas and Dānavas, etc., appear in great forms, having bodies of three gāvutas, etc.
Các chúng sanh lớn đã hiện hữu như các deva và dāna, v.v., có thân hình ba do tuần, v.v.
Tatthāyaṃ vacanattho – bhūtāni jātāni nibbattāni mahantāni mahābhūtānīti.
Here is the meaning of the word: existent, arisen, produced, great ones are mahābhūtāni (great primaries).
Ở đây, ý nghĩa của từ là: những chúng sanh đã sanh, đã hiện hữu, lớn, được gọi là đại chúng sanh (mahābhūtāni).
Anekacchariyadassanena anekābhūtavisesadassanavasena ca māyākāro mahanto bhūtoti mahābhūto.
A magician (māyākāro) is a great being (mahābhūto) because of seeing many wonders and seeing many special marvels.
Một ảo thuật gia là một chúng sanh lớn vì anh ta thể hiện nhiều điều kỳ diệu và nhiều sự khác biệt kỳ lạ, nên là đại chúng sanh (mahābhūto).
Yakkhādayo jātivaseneva mahantā bhūtāti mahābhūtā.
Yakkhas, etc., are mahābhūtā (great beings) because they are great by nature of their birth.
Các dạ xoa, v.v., là những chúng sanh lớn ngay từ khi sanh, nên là đại chúng sanh (mahābhūtā).
Niruḷho vā ayaṃ mahābhūtasaddo tesu daṭṭhabbo.
Or this word "mahābhūta" should be understood as established by usage in reference to them.
Hoặc từ “mahābhūta” này được hiểu theo nghĩa cố định đối với chúng.
Pathaviyādayo pana mahābhūtā viya mahābhūtā.
But earth, etc., are mahābhūtā (great primaries) like great beings.
Còn đất, v.v., thì giống như các đại chúng sanh, nên là đại chúng sanh (mahābhūtā).
Bhūtasaddassa ubhayaliṅgattā napuṃsakatā katā.
The neuter gender is used because the word "bhūta" is of both genders.
Vì từ “bhūta” có hai giống, nên nó được dùng ở giống trung tính.
Mahāparihāratoti ettha vacanatthaṃ vadanto āha ‘‘mahantehi bhūtāni, mahāparihārāni vā bhūtānī’’ti.
Expounding the meaning of the word in mahāparihārato (due to great care), he says: "beings by the great, or beings by great care."
Do sự gìn giữ lớn (Mahāparihārato) ở đây, khi nói về ý nghĩa của từ, Ngài nói: “Được sanh ra bởi những cái lớn, hoặc những cái được gìn giữ lớn.”
Tattha pacchimatthe purimapade uttarapadassa parihārasaddassa lopaṃ katvā ‘‘mahābhūtānī’’ti vuccanti.
Therein, in the latter meaning, by deleting the word "parihāra" (care) in the latter compound, they are called "mahābhūtāni" (great primaries).
Trong đó, ở nghĩa sau, từ “parihāra” của hậu tố trong tiền tố đã bị lược bỏ, nên được gọi là “mahābhūtāni”.
Accimatoti aggissa.
Accimato (of the fiery one) means of fire.
Của lửa (Accimato) là của lửa.
Koṭisatasahassaṃ ekaṃ koṭisatasahassekaṃ.
A hundred thousand crores is one koṭisatasahassekaṃ.
Một trăm ngàn ức là một trăm ngàn ức (koṭisatasahassekaṃ).
Cakkavāḷanti taṃ sabbaṃ āṇākkhettavasena ekaṃ katvā voharanti.
Cakkavāḷaṃ (universe) means they refer to the entire universe as one in terms of its sphere of influence.
Cõi thế giới (Cakkavāḷaṃ) là tất cả được gọi là một theo nghĩa quyền lực.
Vilīyati khārodakena.
Vilīyati (it dissolves) with saline water.
Tan chảy (Vilīyati) bởi nước kiềm.
Vikīratīti viddhaṃsati.
Vikīratīti (it scatters) means it is destroyed.
Phân tán (Vikīratī) là bị hủy diệt.
Upādinnakesu vikāraṃ dassento ‘‘patthaddho’’tiādimāha.
Showing a change in the appropriated (upādinna) forms, he says "patthaddho" (stiffened), etc.
Khi chỉ ra sự biến đổi trong các pháp hữu thọ, Ngài nói: “Cứng đờ” (patthaddho) v.v.
Kaṭṭhamukhena vāti vā-saddo upamattho.
Kaṭṭhamukhena vā (or by a wooden mouth) - the word vā is for comparison.
Hoặc như miệng của khúc gỗ (Kaṭṭhamukhena vā), từ vā có nghĩa là so sánh.
Yathā kaṭṭhamukhasappena daṭṭho patthaddho hoti, evaṃ pathavīdhātuppakopena so kāyo kaṭṭhamukheva hoti, kaṭṭhamukhamukhagato viya patthaddho hotīti attho.
Just as one bitten by a wooden-mouthed snake becomes stiff, so too, due to the agitation of the earth element, that body becomes like a wooden mouth, meaning it becomes stiff as if it were in a wooden mouth.
Giống như người bị rắn hổ mang cắn thì cứng đờ, cũng vậy, do sự rối loạn của địa đại, thân đó trở nên như miệng khúc gỗ, có nghĩa là cứng đờ như thể bị miệng khúc gỗ cắn.
Atha vā vā-saddo evasaddassatthe.
Alternatively, the word vā is in the sense of eva (only).
Hoặc từ vā có nghĩa là “chính là”.
‘‘Pathavīdhātuppakopenā’’ti etassa ca parato āharitvā veditabbo.
And it should be understood by bringing it from "Pathavīdhātuppakopenā" (due to the agitation of the earth element) that follows.
Và từ “do sự rối loạn của địa đại” (Pathavīdhātuppakopenā) cần được hiểu khi đưa nó ra sau.
Tatrāyamattho – ‘‘kaṭṭhamukhena daṭṭhopi kāyo pathavīdhātuppakopeneva patthaddho hoti, tasmā pathavīdhātuyā aviyutto so kāyo sabbadā kaṭṭhamukhamukhagato viya hotī’’ti.
Here is the meaning: "Even if a body is bitten by a stick-mouth, it becomes stiff only due to the agitation of the earth element. Therefore, that body, never separated from the earth element, is always as if it has encountered a stick-mouth."
Ở đây, ý nghĩa là: “Ngay cả thân bị rắn hổ mang cắn cũng cứng đờ chính là do sự rối loạn của địa đại, do đó, thân đó, không tách rời khỏi địa đại, luôn luôn như thể bị miệng rắn hổ mang cắn.”
Atha vā aniyamattho vā-saddo.
Or, the word vā (or) signifies an indeterminate meaning.
Hoặc từ vā có nghĩa là không xác định.
Tatrāyamattho – ‘‘kaṭṭhamukhena daṭṭho kāyo patthaddho hoti vā na vā hoti mantāgadavasena, pathavīdhātuppakopena pana mantāgadarahito so kāyo kaṭṭhamukhamukhagato viya hoti ekantapatthaddho’’ti.
Here is the meaning: "A body bitten by a stick-mouth may or may not become stiff, depending on mantras or antidotes. But due to the agitation of the earth element, that body, devoid of mantras and antidotes, becomes stiff as if it has encountered a stick-mouth, absolutely stiff."
Ở đây, ý nghĩa là: “Thân bị rắn hổ mang cắn có thể cứng đờ hoặc không cứng đờ tùy theo bùa chú, nhưng do sự rối loạn của địa đại, thân đó, không có bùa chú, trở nên cứng đờ hoàn toàn như thể bị miệng rắn hổ mang cắn.”
Pūtiyoti kuthito.
Pūtiyo means decayed.
Thối rữa (Pūtiyo) là bị mục nát.
Mahāvikārāni bhūtānīti mahāvikārāni jātāni, vijjamānānīti vā attho.
Mahāvikārāni bhūtāni means greatly changed things that have arisen, or it means existing ones.
Các chúng sanh biến đổi lớn (Mahāvikārāni bhūtāni) có nghĩa là các chúng sanh đã sanh ra với sự biến đổi lớn, hoặc các chúng sanh đang hiện hữu.
Ettha ca purimapade uttarapadassa vikārasaddassa lopaṃ katvā ‘‘mahābhūtānī’’ti vuttāni.
Here, the word vikāra in the latter part of the previous compound has been dropped, and it is stated as mahābhūtāni.
Ở đây, từ “vikāra” của hậu tố trong tiền tố đã bị lược bỏ, nên được gọi là “mahābhūtāni”.
Pathavītiādinā sabbalokassa pākaṭānipi vipallāsaṃ muñcitvā yathāsabhāvato pariggayhamānāni mahantena vāyāmena vinā na pariggayhantīti pākaṭānipi duviññeyyasabhāvattā ‘‘mahantānī’’ti vuccanti.
Even though they are well-known to the whole world, when the great primary elements, such as earth, are grasped according to their true nature, without delusion, they are not grasped without great effort. Thus, even though they are well-known, they are called mahantāni (great) due to their difficult-to-comprehend nature.
Mặc dù đất, v.v., là những thứ hiển nhiên đối với tất cả thế gian, nhưng nếu không có sự nỗ lực lớn để nắm giữ chúng theo bản chất thực sự mà không bị lầm lẫn, thì chúng không thể được nắm giữ, nên mặc dù hiển nhiên, chúng vẫn được gọi là “lớn” (mahantāni) vì bản chất khó hiểu của chúng.
Tāni hi suviññeyyāni amahantānīti gahetvā ṭhito tesaṃ duppariggahitataṃ disvā ‘‘aho mahantāni etānī’’ti pajānāti.
Indeed, one who holds them to be easily comprehensible and not great, upon seeing their difficulty of comprehension, understands, "Ah, these are great!"
Thật vậy, người nào nắm giữ chúng là dễ hiểu và không lớn, khi thấy sự khó nắm giữ của chúng, sẽ nhận ra: “Ôi, những thứ này thật lớn!”
Upādāyāti etena viññāyamānā pacchimakālakiriyā pavattīti katvā ‘‘pavattarūpa’’nti vuttaṃ.
By upādāyā, it is stated as pavattarūpaṃ (derived form), indicating that the subsequent action of being known occurs.
Nương tựa (Upādāyā) có nghĩa là hành động cuối cùng được hiểu là sự tồn tại, nên được gọi là “sắc tồn tại” (pavattarūpaṃ).
Evañhi ‘‘upādāyā’’ti etena paṭiccasamuppannatā vuttā hotīti.
In this way, by "upādāyā," dependent origination is stated.
Bằng cách này, từ “upādāyā” đã nói lên sự duyên khởi.
Atha vā upādāyati nissayatīti upādāyaṃ, upādāyameva rūpaṃ upādāyarūpaṃ, aññanissayassa ekantanissitassa rūpassetaṃ adhivacanaṃ.
Alternatively, that which depends, that which leans upon, is upādāyaṃ; form that is indeed dependent is upādāyarūpaṃ (derived form). This is a designation for form that is absolutely dependent on another support.
Hoặc, upādāyaṃ là nương tựa, dựa vào, sắc chỉ nương tựa là sắc nương tựa (upādāyarūpaṃ), đây là tên gọi khác của sắc hoàn toàn dựa vào cái khác.
Taṃ pana na sattassa, nāpi vedanādino tadabhāvepi bhāvatoti dassetuṃ ‘‘catunnaṃ mahābhūtāna’’ntiādimāha.
To show that it does not belong to a being, nor to feeling and so forth, even in their absence, it states catunnaṃ mahābhūtānaṃ and so on.
Để chỉ ra rằng điều đó không thuộc về chúng sanh, cũng không thuộc về thọ, v.v., vì nó vẫn tồn tại ngay cả khi chúng không có, Ngài nói: “của bốn đại yếu tố” (catunnaṃ mahābhūtānaṃ) v.v.
Bhavati hi nissayarūpānaṃ sāmibhāvoti.
Indeed, there is ownership of derived forms.
Thật vậy, các sắc nương tựa có tính sở hữu.
585. Pakiṇṇakadukesu ajjhattikadukaṃ muñcitvā añño sabbadukehi tikavasena yojanaṃ gacchanto natthi, viññattiduko ca yojanaṃ na gacchatīti sabbadukayogīsu ādibhūtaṃ ajjhattikadukameva gahetvā sesehi sabbadukehi yojetvā tikā vuttā.
585. Among the miscellaneous dyads, excluding the internal dyad, there is no formation with all other dyads in a triadic manner; and the communicative dyad does not form such a combination. Therefore, taking only the internal dyad as the primary one among all dyadic combinations, the triads are stated by combining it with all other dyads.
585. Trong các cặp hỗn hợp, ngoại trừ cặp nội phần, không có sự kết hợp theo cách tam phần với tất cả các cặp khác, và cặp biểu tri cũng không có sự kết hợp. Vì vậy, chỉ lấy cặp nội phần là cặp đầu tiên trong số các cặp có sự kết hợp với tất cả các cặp, và kết hợp với tất cả các cặp còn lại để tạo thành các tam phần.
Sakkā hi etena nayena aññesampi dukānaṃ dukantarehi labbhamānā tikayojanā viññātunti.
Indeed, by this method, it is possible to understand the triadic combinations of other dyads achievable with other dyads.
Thật vậy, theo cách này, có thể hiểu được sự kết hợp ba (tikayojanā) có được từ các cặp khác thông qua các cặp khác.
586. Catukkesu ekantacittasamuṭṭhānassa viññattidvayabhāvato viññattidukādīhi samānagatiko cittasamuṭṭhānadukoti tena saha upādādukassa yojanāya labbhamānopi catukko na vutto, tathā sanidassanadukādīnaṃ tena tassa ca oḷārikadūradukehi yojanāya labbhamānā na vuttā, dhammānaṃ vā sabhāvakiccāni bodhetabbākārañca yāthāvato jānantena bhagavatā tena aññesaṃ tassa ca aññehi yojanā na katāti kiṃ ettha kāraṇapariyesanāya, addhā sā yojanā na kātabbā, yato bhagavatā na katāti veditabbā.
586. Among the tetrads, since the two kinds of communication (viññatti) arise exclusively from mind, the mind-produced dyad has the same characteristic as the communicative dyad and so forth. Therefore, even though a tetrad could be formed by combining the derived dyad with it, it is not mentioned. Similarly, combinations of the perceptible dyad and so forth with it, and of it with the gross/subtle dyad and the near/far dyad, are not mentioned. Or, for the Blessed One, who truly knows the intrinsic functions of phenomena and how they should be understood, the combination of it with others, and of others with it, was not made. What is the reason for seeking a cause here? It should simply be understood that such a combination is not to be made, since the Blessed One did not make it.
586. Trong các nhóm bốn, nhóm hai về tâm khởi (cittasamuṭṭhānaduka) có cùng tính chất với nhóm hai về biểu tri (viññattiduka), v.v. do có hai biểu tri hoàn toàn do tâm khởi. Vì vậy, nhóm bốn có được do kết hợp nhóm hai về tâm khởi với nhóm hai về sở y (upādāduka) không được đề cập. Tương tự, các nhóm bốn có được do kết hợp nhóm hai về hữu kiến (sanidassanaduka), v.v. với nhóm hai về tâm khởi, và nhóm hai về tâm khởi với các nhóm hai về thô (oḷārika) và xa (dūra) cũng không được đề cập. Hoặc giả, Đức Thế Tôn, người biết rõ bản chất và chức năng của các pháp, cũng như cách thức cần được giác ngộ một cách chân thật, đã không kết hợp nhóm này với các nhóm khác, và nhóm khác với nhóm này. Vậy thì tại sao phải tìm kiếm lý do ở đây? Chắc chắn rằng sự kết hợp đó không nên được thực hiện, vì Đức Thế Tôn đã không làm như vậy.
Aññe pana pakiṇṇakadukā aññehi pakiṇṇakadukehi yojetuṃ yuttā, tehi yojitā eva.
Other miscellaneous dyads, however, are suitable for combination with other miscellaneous dyads, and they have indeed been combined in that way.
Tuy nhiên, các nhóm hai tạp (pakiṇṇakaduka) khác thì thích hợp để kết hợp với các nhóm hai tạp khác, và chúng đã được kết hợp như vậy.
Vatthudukādīsu pana sotasamphassārammaṇadukādayo vajjetvā aññehi ārammaṇabāhirāyatanādilabbhamānadukehi upādinnakadukassa upādinnupādāniyadukassa ca yojanāya catukkā labbhanti, cittasamuṭṭhānadukassa ca sabbārammaṇabāhirāyatanādilabbhamānadukehi.
Among the base-dyads and so forth, excluding the ear-contact-object dyad and others, tetrads are formed by combining the grasped dyad and the grasped-and-graspable dyad with other dyads obtainable from sense objects, external sense bases, and so forth; and by combining the mind-produced dyad with dyads obtainable from all sense objects, external sense bases, and so forth.
Còn trong các nhóm hai về căn (vatthuduka), v.v., ngoại trừ các nhóm hai về đối tượng của xúc giác tai (sotasamphassārammaṇaduka), v.v., thì các nhóm bốn được có được do kết hợp nhóm hai về sở chấp thủ (upādinnakaduka) và nhóm hai về sở chấp thủ và có thể chấp thủ (upādinnupādāniyaduka) với các nhóm hai có được từ đối tượng và ngoại xứ (ārammaṇabāhirāyatanādi). Và các nhóm bốn có được từ nhóm hai về tâm khởi (cittasamuṭṭhānaduka) với các nhóm hai có được từ tất cả đối tượng và ngoại xứ (sabbārammaṇabāhirāyatanādi).
Avasesehi pana tesaṃ aññesañca sabbavatthudukādīhi yojanāya na labbhantīti veditabbā.
It should be understood that no such combinations are formed with the remaining base-dyads and so forth, or with other dyads.
Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng với các nhóm còn lại, không thể có được các nhóm bốn do kết hợp chúng với tất cả các nhóm hai về căn (vatthuduka), v.v. khác.
594. Avijjamānavibhāgassa vibhāgābhāvadassanameva niddeso nicchayakaraṇato, tasmā ‘‘sabbaṃ rūpaṃ na hetumevā’’tiādinā vibhāgābhāvāvadhāraṇena eva-saddena niddesaṃ karoti.
594. Niddesa is the showing of the absence of division for that which has no division, due to its definitive establishment. Therefore, by stating "all form is not merely a cause," and so on, he makes the definition by emphasizing the absence of division with the word eva (only).
594. Việc chỉ ra sự không có phân chia của cái không có phân chia chính là sự xác định (niddesa) do làm cho nó rõ ràng. Vì vậy, với từ eva (chỉ), nó xác định sự không có phân chia bằng cách khẳng định rằng “tất cả sắc pháp không chỉ là nhân”, v.v.
Hetuhetūti mūlahetu, hetupaccayahetūti vā ayamattho.
Hetuhetū means a root-cause, or it means a cause that is a condition, this is the meaning.
Hetuhetū (nhân là nhân) có nghĩa là nhân gốc, hoặc nhân là duyên nhân.
Mahābhūtā hetūti ayamevattho mahābhūtā paccayoti etenapi vuttoti.
The meaning "the great primary elements are the cause" is also expressed by "the great primary elements are the condition."
Mahābhūtā hetū (đại chủng là nhân) có cùng nghĩa với mahābhūtā paccayo (đại chủng là duyên).
Hetupaccayasaddānaṃ samānatthattā paccayo eva hetu paccayahetu.
Since the words hetu (cause) and paccaya (condition) are synonymous, paccaya itself is hetu, hence paccayahetu (condition-cause).
Do các từ hetu và paccaya có cùng nghĩa, nên duyên chính là nhân, paccayahetu (nhân duyên).
Yo ca rūpakkhandhassa hetu, so eva tassa paññāpanāya hetūti vutto tadabhāve abhāvato.
That which is the cause of the form aggregate is also called the cause for its manifestation, since in its absence, it (the form aggregate) would not exist.
Và cái gì là nhân của sắc uẩn, cái đó được gọi là nhân để nhận biết sắc uẩn, vì nếu không có nó thì sắc uẩn không tồn tại.
Atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākanti ettha vijjamānesupi aññesu paccayesu iṭṭhāniṭṭhavipākaniyāmakattā uttamaṃ padhānaṃ kusalākusalaṃ gatiupadhikaālapayogasampattivipattiṭṭhānanipphāditaṃ iṭṭhāniṭṭhārammaṇañca kammamiva padhānattā ‘‘hetū’’ti vuttanti iminā adhippāyena kammārammaṇāni ‘‘uttamahetū’’ti vuttāni.
In the statement " Atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākaṃ" (the result of past, future, and present volitional actions, in terms of its basis and cause), even though other conditions exist, due to its determining desirable and undesirable results, the supreme and principal wholesome and unwholesome kamma, produced by fortunate or unfortunate destinies, bodily conditions, time, and exertion, and also desirable or undesirable objects (ārammaṇa), is called "hetu" (cause) due to its principal nature. With this intention, kamma-objects are called uttamāhetū (supreme causes).
Trong câu ‘‘ Atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākaṃ’’ (quả dị thục theo xứ và nhân của các hành nghiệp quá khứ, vị lai và hiện tại), mặc dù có các duyên khác, nhưng do nghiệp thiện và bất thiện là yếu tố tối thượng và chủ yếu quyết định quả dị thục khả ái hay bất khả ái, được tạo ra bởi các yếu tố như cõi (gati), thân thể (upadhi), thời gian (kāla), phương tiện (payoga), thành tựu (sampatti), thất bại (vipatti), và là đối tượng khả ái hay bất khả ái, nên chúng được gọi là nhân (hetū), theo ý nghĩa này, các đối tượng nghiệp được gọi là nhân tối thượng (uttamahetū).
Vakkhati ca ‘‘gatiupadhikālapayogā vipākassa ṭhānaṃ, kammaṃ hetū’’ti.
And it will be stated: "Destiny, bodily condition, time, and exertion are the basis of the result; kamma is the cause."
Và sẽ được nói rằng: “Cõi, thân thể, thời gian, phương tiện là xứ của quả dị thục; nghiệp là nhân.”
Idha pana kammamiva uttamattā ārammaṇampi hetuvacanaṃ arahatīti ‘‘uttamahetū’’ti vuttaṃ.
Here, however, the object also deserves the designation 'cause' due to its supremacy, like kamma, and thus it is called uttamāhetū.
Ở đây, do đối tượng cũng là tối thượng như nghiệp, nên nó xứng đáng được gọi là nhân, vì vậy nó được gọi là nhân tối thượng (uttamahetū).
Saṅkhārānanti puññābhisaṅkhārādīnaṃ avijjā sādhāraṇapaccayattā ‘‘hetū’’ti vuttā.
Saṅkhārānaṃ refers to the meritorious formations and so forth, which are called "hetū" (causes) because ignorance (avijjā) is a common condition.
Saṅkhārānaṃ (của các hành) – các hành như phước hành, v.v., được gọi là nhân (hetū) vì vô minh là duyên chung.
Pharatīti gacchati pāpuṇāti.
Pharatī means reaches, attains.
Pharatī (lan tỏa) có nghĩa là đi đến, đạt được.
Paṭikkhepaniddesoti idaṃ mātikāya āgatapaṭikkhepavasena vuttaṃ.
Paṭikkhepaniddeso (negation-definition) is stated in accordance with the negation given in the mātikā (matrix).
Paṭikkhepaniddeso (sự xác định phủ định) được nói theo nghĩa phủ định được đề cập trong bản mẫu (mātikā).
Idha pana mātikāya na hetupadādisaṅgahitatā ca rūpassa vuttā taṃtaṃsabhāvattā, avadhāritatā ca anaññasabhāvato.
Here, in the mātikā, the inclusion of form in such categories as the 'not-cause' category, due to its particular nature, and its definite ascertainment, due to its unique nature, are both stated.
Tuy nhiên, ở đây, trong bản mẫu, sự không bao gồm của sắc pháp trong các từ như na hetu (không phải nhân) được nói đến do bản chất của nó, và sự xác định được nói đến do bản chất không phải là của cái khác.
Rūpīduke rūpīpadameva idha ‘‘rūpa’’nti vuttaṃ.
In the dyad of 'form' and 'formless', the word 'form' itself is here referred to by rūpī (having form).
Trong nhóm hai về sắc pháp (rūpīduka), chính từ rūpī ở đây được gọi là rūpa (sắc).
Tena rūpīrūpapadānaṃ ekatthatā siddhā hoti ruppanalakkhaṇayuttasseva rūpīrūpabhāvato.
By this, the sameness of meaning between rūpī and rūpa is established, as only that which possesses the characteristic of being afflicted (ruppana) is 'form' or 'having form'.
Do đó, từ rūpī và rūpa có cùng nghĩa, vì chỉ cái gì có đặc tính bị hoại diệt (ruppana) mới là rūpī và rūpa.
Uppannaṃ chahi viññāṇehi viññeyyanti arūpato vidhuraṃ rūpassa sabhāvaṃ dasseti.
Uppannaṃ chahi viññāṇehi viññeyyaṃ (that which has arisen and is knowable by the six consciousnesses) shows the nature of form as distinct from the formless.
Uppannaṃ chahi viññāṇehi viññeyyaṃ (cái đã sinh có thể được nhận biết bởi sáu thức) chỉ ra bản chất của sắc pháp khác với vô sắc pháp.
Na hi arūpaṃ uppannaṃ chahi viññāṇehi viññeyyaṃ yathā rūpaṃ, tena rūpaṃ uppannaṃ chahi viññāṇehi viññeyyaṃ, na arūpanti arūpato nivattetvā rūpe eva etaṃ sabhāvaṃ niyameti, na rūpaṃ etasmiṃ sabhāve.
Indeed, the formless, having arisen, is not knowable by the six consciousnesses in the way that form is. Therefore, form, having arisen, is knowable by the six consciousnesses, and not the formless. Thus, this nature is limited to form, excluding the formless, but not all form is of this nature.
Vô sắc pháp đã sinh không thể được nhận biết bởi sáu thức như sắc pháp. Vì vậy, sắc pháp đã sinh có thể được nhận biết bởi sáu thức, chứ không phải vô sắc pháp. Điều này khẳng định bản chất này chỉ có ở sắc pháp, loại trừ vô sắc pháp. Tuy nhiên, sắc pháp không phải lúc nào cũng có bản chất này.
Atthi hi rūpaṃ atītānāgataṃ yaṃ uppannaṃ chahi viññāṇehi viññeyyasabhāvaṃ na hotīti.
For there is past and future form which, having arisen, is not of a nature to be knowable by the six consciousnesses.
Thật vậy, có sắc pháp quá khứ và vị lai mà không có bản chất có thể được nhận biết bởi sáu thức khi đã sinh.
Etameva ca niyamaṃ puna evasaddena niyameti ‘‘yathāvutto niyamo rūpe atthi eva, arūpe viya na natthī’’ti.
This very restriction is again emphasized by the word eva (only): "The aforementioned restriction exists only in form, it does not not exist, as in the formless."
Và chính sự quy định này lại được quy định bằng từ eva (chỉ): “Sự quy định đã nói trên chỉ có ở sắc pháp, không phải là không có như ở vô sắc pháp.”
Atha vā sabbaṃ rūpanti bhūtupādāyarūpaṃ kālabhedaṃ anāmasitvā ‘‘sabba’’nti vuttaṃ, taṃ sabbaṃ arūpehi samānaviññeyyasabhāvaṃ atītānāgataṃ nivattetuṃ uppannanti etena viseseti, taṃ uppannaṃ sabbaṃ rūpaṃ chahi viññāṇehi viññeyyamevāti attho.
Alternatively, sabbaṃ rūpaṃ (all form) is stated as "all" without reference to the temporal divisions of primary and derived form. To exclude past and future form from having the same knowable nature as the formless, it is qualified by uppannaṃ (that which has arisen). So, the meaning is that all such arisen form is knowable only by the six consciousnesses.
Hoặc giả, sabbaṃ rūpaṃ (tất cả sắc pháp) được nói đến mà không đề cập đến sự phân chia theo thời gian của sắc đại chủng và sắc sở y, gọi là “tất cả”. Để loại trừ sắc pháp quá khứ và vị lai có bản chất có thể được nhận biết như vô sắc pháp, nó được đặc biệt hóa bằng từ uppanna (đã sinh). Nghĩa là, tất cả sắc pháp đã sinh đều có thể được nhận biết bởi sáu thức.
Nanu evaṃ rūpāyatanassapi sotaviññāṇādīhi viññeyyatā āpajjatīti?
If so, does this mean that even the visible object (rūpāyatana) becomes knowable by ear-consciousness and so forth?
Nếu vậy, chẳng phải sắc xứ cũng có thể được nhận biết bởi nhĩ thức, v.v. sao?
Nāpajjati rūpaṃ sabbaṃ sampiṇḍetvā ekantalakkhaṇadassanavasena ekībhāvena gahetvā arūpato vidhurassa chahi viññāṇehi viññeyyasabhāvassa dassanato.
No, it does not. This is to show that the nature of being knowable by the six consciousnesses is a characteristic of form as a whole, gathered into one unified entity, distinct from the formless.
Không phải vậy, vì nó chỉ ra bản chất có thể được nhận biết bởi sáu thức, khác với vô sắc pháp, bằng cách gom tất cả sắc pháp lại thành một thể thống nhất để chỉ ra đặc tính chung.
Paccuppannarūpameva chahi viññāṇehi viññeyyanti etasmiṃ pana niyame ‘‘sabbaṃ rūpa’’nti etthāyaṃ viññeyyabhāvaniyamo na vutto, atha kho paccuppannanti sabbarūpassa ekantalakkhaṇaniyamo dassito na siyā.
The rule "only present form is knowable by the six consciousnesses" is not where the rule of knowability in "all form" is stated; rather, "present" is not shown as an exclusive characteristic rule of all form.
Tuy nhiên, trong quy định rằng chỉ sắc pháp hiện tại mới có thể được nhận biết bởi sáu thức, sự quy định về khả năng nhận biết này không được nói đến trong “tất cả sắc pháp”, mà là một quy định chung về đặc tính của tất cả sắc pháp hiện tại, điều này sẽ không đúng.
Pāḷiyañca viññeyyamevāti eva-kāro vutto, na uppannamevāti.
And in the Pāḷi, the particle eva is stated as "only knowable," not as "only arisen."
Trong kinh điển Pali, từ eva (chỉ) được nói là viññeyyamevāti (chỉ có thể nhận biết), chứ không phải uppannamevāti (chỉ đã sinh).
Tasmā uppannasseva manoviññeyyaniyamāpatti natthīti kiṃ sotapatitattena, tasmā vuttanayenattho yojetabbo.
Therefore, there is no consequence of the rule that only arisen form is knowable by the mind-consciousness. What is the relevance of being merely an object of hearing/sense? Thus, the meaning should be construed according to the method stated.
Vì vậy, không có sự áp đặt quy định rằng chỉ cái đã sinh mới có thể được ý thức nhận biết, vậy thì tại sao lại là cái rơi vào tai? Do đó, ý nghĩa phải được kết hợp theo cách đã nói.
Kathaṃvidhanti guṇehi kathaṃ saṇṭhitaṃ.
Of what kind means how constituted by qualities.
Kathaṃvidhaṃ (như thế nào) có nghĩa là được thiết lập như thế nào bởi các phẩm chất.
Ñāṇameva ñāṇavatthu.
Knowledge itself is the support for knowledge (ñāṇavatthu).
Trí tuệ chính là ñāṇavatthu (căn cứ của trí tuệ).
Samānajātikānaṃ saṅgaho, samānajātiyā vā saṅgaho sajātisaṅgaho.
The collection of similar kinds, or the collection by means of similar kind, is sajātisaṅgaho (collection by similar nature).
Sự bao gồm những thứ cùng loại, hoặc sự bao gồm của một loại, là sajātisaṅgaho (sự bao gồm cùng loại).
Sañjāyanti etthāti sañjāti, sañjātiyā saṅgaho sañjātisaṅgaho, sañjātidesena saṅgahoti attho.
That wherein things arise is sañjāti; the collection of sañjāti is sañjātisaṅgaho, meaning collection by way of arising.
Cái mà trong đó các pháp sinh khởi là sañjāti (sự sinh khởi), sự bao gồm của sự sinh khởi là sañjātisaṅgaho (sự bao gồm theo sự sinh khởi), nghĩa là sự bao gồm theo xứ sinh khởi.
Aññamaññopakāravasena avippayogena ca samādhidese jātā sammāsatiādayo samādhikkhandhe saṅgahitā.
Right mindfulness and other qualities that arise in the domain of concentration, by way of mutual support and non-separation, are included in the concentration aggregate.
Chánh niệm, v.v. sinh khởi ở xứ định (samādhidesa) do hỗ trợ lẫn nhau và không tách rời, được bao gồm trong uẩn định (samādhikkhandha).
Yattha ca satiādisahāyavato samādhissa attano kiccakaraṇaṃ, so cittuppādo samādhideso.
And that thought-moment (cittuppāda) where concentration, together with mindfulness and its other companions, performs its own function, is the domain of concentration (samādhidesa).
Và cái tâm sinh (cittuppāda) mà trong đó định thực hiện chức năng của nó với sự hỗ trợ của niệm, v.v. chính là xứ định.
Sammāsaṅkappassa ca appanābhāvato paṭivedhasadisaṃ kiccanti samānena paṭivedhakiccena diṭṭhisaṅkappā paññakkhandhe saṅgahitā.
And because right resolve has the nature of absorption (appanā), its function is similar to penetration. Thus, right view and right resolve are included in the wisdom aggregate due to their similar function of penetration.
Và do chánh tư duy (sammāsaṅkappa) không có sự an định (appanā), chức năng của nó giống như sự thâm nhập (paṭivedha), nên tà kiến (diṭṭhi) và tà tư duy (saṅkappa) được bao gồm trong uẩn tuệ (paññakkhandha) với cùng chức năng thâm nhập.
596. Apparajakkhādisattasamūhadassanaṃ buddhacakkhu, chasu asādhāraṇañāṇesu indriyaparopariyattañāṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
596. The seeing of groups of beings with little dust (apparajakkha), etc., is buddhacakkhu (the Buddha's eye); among the six extraordinary knowledges, it should be understood as the knowledge of the faculties' superiority and inferiority (indriyaparopariyattañāṇa).
596. Việc nhìn thấy nhóm chúng sinh có ít bụi trần, v.v. là Phật nhãn (buddhacakkhu), cần được hiểu là trí tuệ về sự sai biệt của căn cơ (indriyaparopariyattañāṇa) trong sáu trí tuệ đặc biệt.
Sabbasaṅkhatāsaṅkhatadassanaṃ samantacakkhu.
The seeing of all conditioned and unconditioned phenomena is samantacakkhu (the all-seeing eye).
Việc nhìn thấy tất cả các pháp hữu vi và vô vi là Toàn giác nhãn (samantacakkhu).
‘‘Dukkhaṃ pariññeyyaṃ pariññāta’’nti (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 15) evamādinā ākārena pavattaṃ ñāṇadassanaṃ ñāṇacakkhu, tampi purimadvayamiva kāmāvacaraṃ.
The vision of knowledge that occurs in the manner of "suffering should be fully understood, it has been fully understood" (Saṃ. Ni. 5.1081; Mahāva. 15), and so on, is ñāṇacakkhu (the eye of knowledge); it too is of the sensuous realm, like the former two.
Trí tuệ và cái thấy phát sinh theo cách “Khổ cần phải được biết, đã được biết” (Saṃ. ni. 5.1081; Mahāva. 15), v.v. là Trí nhãn (ñāṇacakkhu), cái này cũng thuộc cõi dục giới như hai loại trước.
Catusaccadhammadassanaṃ dhammacakkhu.
The seeing of the four noble truths is dhammacakkhu (the eye of Dhamma).
Việc nhìn thấy Tứ Thánh Đế là Pháp nhãn (dhammacakkhu).
Upatthambhabhūtā catusamuṭṭhānikarūpasantatiyo sambhārā.
The four-originated continuities of rūpa that act as supports are sambhārā (materials/constituents).
Các dòng sắc pháp do bốn nhân sinh khởi, đóng vai trò hỗ trợ, là sambhārā (các yếu tố cấu thành).
Saha sambhārehi sasambhāraṃ, sambhāravantaṃ.
With its constituents is sasambhāraṃ, possessing constituents.
Cùng với các yếu tố cấu thành là sasambhāraṃ (có các yếu tố cấu thành), tức là có các yếu tố cấu thành.
Sambhavoti āpodhātumeva sambhavasambhūtamāha.
Sambhavo refers to the water element as that which originates and has arisen.
Sambhavo (sự sinh khởi) chỉ nói đến thủy đại (āpodhātu) là cái sinh khởi và được sinh ra.
Saṇṭhānanti vaṇṇāyatanameva parimaṇḍalādisaṇṭhānabhūtaṃ.
Saṇṭhāna (shape) refers to the colour element (vaṇṇāyatana) itself, which takes the form of circular, etc., shapes.
Saṇṭhānaṃ (hình thái) chính là sắc xứ (vaṇṇāyatana) có các hình thái như hình tròn, v.v.
Tesaṃ pana visuṃ vacanaṃ tathābhūtānaṃ atathābhūtānañca āpodhātuvaṇṇāyatanānaṃ yathāvutte maṃsapiṇḍe vijjamānattā.
Their separate mention is due to the presence of water element and colour element, both as they are and as they are not, in the lump of flesh described above.
Nhưng sự đề cập riêng biệt của chúng là do các yếu tố nước (āpodhātu) và sắc (vaṇṇāyatana), dù có thật hay không có thật, đều hiện diện trong khối thịt đã nói.
Cuddasasambhāro hi maṃsapiṇḍo.
For a lump of flesh is made of fourteen constituents.
Quả thật, khối thịt có mười bốn thành phần.
Sambhavassa catudhātunissitehi saha vuttassa dhātuttayanissitatā yojetabbā.
The dependence of origin (sambhava) on the three elements, when mentioned together with the four elements it relies upon, should be construed.
Đối với sự phát sinh được nói cùng với những thứ nương tựa vào tứ đại, sự nương tựa vào ba đại cần được kết hợp.
Āpodhātuvaṇṇāyatanānameva vā sambhavasaṇṭhānābhāvā visuṃ vuttāti catudhātunissitatā ca na virujjhati.
Or, because the water element and colour element do not inherently possess origin and shape, they are mentioned separately, and thus their dependence on the four elements is not contradicted.
Hoặc do các yếu tố nước (āpodhātu) và sắc (vaṇṇāyatana) không có sự phát sinh và hình thái riêng biệt nên được nói riêng, và sự nương tựa vào tứ đại cũng không mâu thuẫn.
Yaṃ maṃsapiṇḍaṃ setādinā sañjānanto na pasādacakkhuṃ sañjānāti, patthiṇṇatādivisesaṃ vattukāmo ‘‘pathavīpi atthī’’tiādi vuttampi vadati.
When one perceives a lump of flesh as white, etc., one does not perceive it as a sensitive eye. Wishing to speak of particular characteristics like breadth, one also states "there is also earth element," and so on.
Khi nhận biết khối thịt đó bằng màu trắng, v.v., người đó không nhận biết nhãn căn (pasādacakkhu), và khi muốn nói về các đặc tính như sự trải rộng, v.v., người đó cũng nói những điều như "địa đại cũng có" đã được đề cập.
Sarīrasaṇṭhānuppattidesabhūteti etena avasesaṃ kaṇhamaṇḍalaṃ paṭikkhipati.
Sarīrasaṇṭhānuppattidesabhūte (in the place where the bodily structure arises) – with this, it excludes the remaining dark disc.
Với cụm từ "nơi phát sinh hình thể thân" (sarīrasaṇṭhānuppattidesabhūte), nó bác bỏ phần còn lại của vòng đen (kaṇhamaṇḍala).
Snehamiva sattakkhipaṭalāni byāpetvā ṭhitāheva attano nissayabhūtāhi catūhi dhātūhi katūpakāraṃ taṃnissitehi eva āyuvaṇṇādīhi anupālitaparivāritaṃ tisantatirūpasamuṭṭhāpakehi utucittāhārehi upatthambhiyamānaṃ tiṭṭhati.
Like oil pervading the seven eye membranes, it (the eye-sensitivity) persists, having been rendered helpful by the four elements that are its own basis, and being sustained and surrounded by its dependent vitality, complexion, etc., and being supported by season, mind, and food, which are the originators of the three continuities of rūpa.
Như chất lỏng (sneha), nó bao phủ bảy lớp màng mắt và đứng vững, được nuôi dưỡng và bao quanh bởi tuổi thọ (āyu), sắc đẹp (vaṇṇa), v.v. nương tựa vào chính nó, và được duy trì bởi các yếu tố thời tiết (utu), tâm (citta), và thực phẩm (āhāra) là những thứ tạo ra ba mươi hai loại sắc.
Sattakkhipaṭalānaṃ byāpanavacanena ca anekakalāpagatabhāvaṃ cakkhussa dasseti.
By stating the pervading of the seven eye membranes, it shows the eye's manifold nature.
Và bằng cách nói về sự bao phủ của bảy lớp màng mắt, nó cho thấy nhãn căn có nhiều nhóm (kalāpa).
Pamāṇato ūkāsiramattanti ūkāsiramatte padese pavattanato vuttaṃ.
Pamāṇato ūkāsiramatta (in measure, the size of a louse's head) is said because it operates in a space the size of a louse's head.
"Có kích thước bằng đầu con rận" (pamāṇato ūkāsiramattaṃ) được nói là do nó hoạt động trong một khu vực có kích thước bằng đầu con rận.
Rūpāni manupassatīti ma-kāro padasandhikaro.
Rūpāni manupassatī (he sees forms) – the particle ma is a euphonic conjunction.
Trong "rūpāni manupassatī", âm "ma" là âm nối từ.
Atha vā manūti macco.
Alternatively, manū means a human being.
Hoặc "manū" là người phàm.
Upakārabhūtehi saṅgahito.
Saṅgahito (supported) by what is helpful.
Được tập hợp bởi những thứ có ích.
Pariyāyenāti catunnaṃ pasādo tesu ekassa dvinnañcātipi vattuṃ yutto samānadhanānaṃ dhanaṃ viyāti etena pariyāyena.
By way of analogy (pariyāyenā) means by this analogy, as in "the wealth of those with equal wealth," that it is appropriate to speak of the sensitivity of the four, or of one, or of two among them.
"Một cách gián tiếp" (pariyāyena) là bằng cách gián tiếp này, như tài sản của những người có tài sản tương đương, có thể nói rằng nhãn căn là của một, hai hoặc tất cả bốn căn.
Sarīraṃ rūpakkhandho eva.
Sarīraṃ (body) is simply the aggregate of form.
"Thân" (sarīraṃ) chính là sắc uẩn (rūpakkhandho).
Paṭighaṭṭanameva nighaṃso paṭighaṭṭanānighaṃso.
Impact itself is nighaṃso (friction); thus, paṭighaṭṭanānighaṃso (friction of impact).
Sự va chạm (paṭighaṭṭana) chính là sự cọ xát (nighaṃso), "sự cọ xát do va chạm" (paṭighaṭṭanānighaṃso).
Rūpābhimukhabhāvena cakkhuviññāṇassa nissayabhāvāpattisaṅkhāto paṭighaṭṭanato jāto vā nighaṃso paṭighaṭṭanānighaṃso.
Or, the friction arising from impact, which is the attainment of the state of being a basis for eye-consciousness by being directed towards form, is paṭighaṭṭanānighaṃso.
Hoặc sự cọ xát (nighaṃso) sinh ra từ sự va chạm (paṭighaṭṭana) được gọi là "sự cọ xát do va chạm" (paṭighaṭṭanānighaṃso), tức là sự trở thành nơi nương tựa của nhãn thức (cakkhuviññāṇa) do đối diện với sắc.
Parikappavacanaṃ ‘‘sace āpāthaṃ āgaccheyyā’’ti hetukiriyaṃ, ‘‘passeyyā’’ti phalakiriyañca parikappetvā tena parikappena vacanaṃ.
Parikappavacanaṃ (expression of supposition) is the statement made by supposing the causal action "if it were to come into range" and the resultant action "he would see."
"Lời nói giả định" (parikappavacanaṃ) là lời nói bằng cách giả định hành động nguyên nhân "nếu nó đến tầm nhìn" (sace āpāthaṃ āgaccheyyā) và hành động kết quả "nó sẽ thấy" (passeyyā).
Ettha ca hetukiriyā anekattā avuttāpi viññāyatīti daṭṭhabbā.
Here, the causal action, though unstated due to its manifold nature, should be understood as implied.
Ở đây, cần hiểu rằng hành động nguyên nhân, dù không được nói ra, cũng được hiểu do có nhiều nguyên nhân.
‘‘Passe vā’’ti iminā vacanena tīsupi kālesu cakkhuviññāṇassa nissayabhāvaṃ anupagacchantaṃ cakkhuṃ saṅgaṇhāti.
By the phrase "or sees," it includes the eye that does not become a basis for eye-consciousness in any of the three times.
Với lời nói "hoặc thấy" (passe vā), nó bao gồm nhãn căn không trở thành nơi nương tựa của nhãn thức trong cả ba thời.
Dassane pariṇāyakabhāvo dassanapariṇāyakaṭṭho.
The leading role in seeing is dassanapariṇāyakaṭṭho.
Sự lãnh đạo trong việc nhìn thấy là "sự lãnh đạo trong việc nhìn thấy" (dassanapariṇāyakaṭṭho).
Yathā hi issaro ‘‘idañcidañca karothā’’ti vadanto tasmiṃ tasmiṃ kicce sapurise pariṇāyati pavattayati, evamidampi cakkhusamphassādīnaṃ nissayabhāvena te dhamme dassanakicce āṇāpentaṃ viya pariṇāyatīti cakkhūti vuccati.
Just as a lord, saying "do this and that," leads and directs his men in each task, so too this (eye), by being the basis for eye-contact and so on, leads and directs those phenomena in the act of seeing as if commanding them, and thus it is called cakkhu.
Như một vị vua, khi nói "hãy làm điều này và điều này", hướng dẫn và thúc đẩy các thuộc hạ của mình trong từng việc, thì nhãn căn này cũng vậy, bằng cách trở thành nơi nương tựa của nhãn xúc (cakkhusamphassa), v.v., nó hướng dẫn các pháp đó như thể ra lệnh cho chúng trong việc nhìn thấy, nên được gọi là cakkhu.
Cakkhatīti hi cakkhu, yathāvuttena nayena ācikkhati pariṇāyatīti attho.
For it is cakkhu because it "sees," meaning it indicates and directs in the manner described.
Quả thật, nó "thấy" (cakkhati) nên là cakkhu, nghĩa là nó chỉ dẫn, lãnh đạo theo cách đã nói.
Atha vā samavisamāni rūpāni cakkhati ācikkhati, pakāsetīti vā cakkhu.
Alternatively, it is cakkhu because it "sees" or "indicates" or "reveals" even and uneven forms.
Hoặc nó thấy (cakkhati), chỉ dẫn, hoặc làm sáng tỏ các sắc không đều và đều, nên là cakkhu.
Sañjāyanti etthāti sañjāti.
That wherein things arise is sañjāti.
Nơi chúng sinh khởi là "sự sinh khởi" (sañjāti).
Ke sañjāyanti?
What arises?
Những gì sinh khởi?
Phassādīni.
Contact and so on.
Xúc (phassa), v.v.
Tathā samosaraṇaṃ.
Similarly, samosaraṇaṃ (confluence).
Tương tự, "sự hội tụ" (samosaraṇaṃ).
Cakkhusamphassādīnaṃ attano tikkhamandabhāvānupavattanena indaṭṭhaṃ kāretīti.
"It performs the indaṭṭhaṃ (meaning of lord/chief)" by the non-occurrence of its sharpness or dullness for eye-contact and so on.
"Thực hiện chức năng của chủ tể" (indaṭṭhaṃ kāretī) bằng cách không theo sự mạnh yếu của nhãn xúc (cakkhusamphassa), v.v. của chính nó.
Niccaṃ dhuvaṃ attāti gahitassapi lujjanapalujjanaṭṭhena.
Even for that which is grasped as permanent, stable, and self, it is by the lujjanapalujjanaṭṭhena (meaning of decaying and crumbling).
Ngay cả đối với cái được nắm giữ là thường, kiên cố, tự ngã, cũng "theo nghĩa tan rã và biến hoại" (lujjanapalujjanaṭṭhena).
Vaḷañjanti pavisanti etenāti vaḷañjanaṃ, taṃdvārikānaṃ phassādīnaṃ vaḷañjanaṭṭhena.
That through which one enters and goes is vaḷañjanaṃ (passage); thus, by the vaḷañjanaṭṭhena (meaning of passage) for contact and other phenomena that have it as a door.
Chúng đi vào, xâm nhập qua nó nên là lối vào (vaḷañjanaṃ), "theo nghĩa là lối vào" (vaḷañjanaṭṭhena) của xúc (phassa), v.v. theo lối đó.
599. Rūpaṃ ārabbha cakkhusamphassādīnaṃ uppattivacaneneva tesaṃ taṃdvārikānaṃ aññesañca rūpaṃ ārabbha uppatti vuttā hoti.
599. By stating the arising of eye-contact and so on with respect to form, the arising of these and other phenomena, which take form as their door, is stated.
599. Chỉ bằng cách nói về sự sinh khởi của nhãn xúc (cakkhusamphassa), v.v. liên quan đến sắc, thì sự sinh khởi của các pháp khác liên quan đến sắc, bao gồm cả những pháp theo lối đó, cũng được nói đến.
Yathā ca tesaṃ rūpaṃ paccayo hoti, tena paccayena uppatti vuttā hotīti adhippāyena ‘‘iminā’’tiādimāha.
And with the intention that the arising of these is stated by the condition of form, in the way that form is their condition, he says "iminā" (by this) and so on.
Và với ý nghĩa rằng sắc là duyên cho chúng sinh khởi, và sự sinh khởi được nói là do duyên đó, nên Ngài nói "bằng điều này" (iminā), v.v.
Tattha cakkhupasādavatthukānaṃ phassādīnanti iminā vacanena tadālambanarūpārammaṇatāya taṃsadisānaṃ manodhātuādīnañca purejātapaccayena uppatti dassitāti daṭṭhabbā.
Here, by the phrase "of contact and so on, which have eye-sensitivity as their basis" (cakkhupasādavatthukānaṃ phassādīnaṃ), the arising of similar phenomena like mind-element and so on, which have that object-form as their object, by way of the pre-nascent condition, should be understood as shown.
Ở đây, cần hiểu rằng với cụm từ "xúc (phassa), v.v. có nơi nương tựa là nhãn tịnh sắc" (cakkhupasādavatthukānaṃ phassādīnaṃ), sự sinh khởi của chúng và của tâm môn (manodhātu), v.v. tương tự, có đối tượng là sắc đó, được chỉ ra là do duyên tiền sanh.
Yattha pana viseso atthi, taṃ dassetuṃ ‘‘cakkhudvārajavanavīthipariyāpannāna’’ntiādimāha.
But to show where there is a distinction, he says "belonging to the mind-door javana process" (cakkhudvārajavanavīthipariyāpannānaṃ) and so on.
Để chỉ ra điểm khác biệt, Ngài nói "của những thứ thuộc về lộ trình tâm (javana vīthi) của nhãn môn" (cakkhudvārajavanavīthipariyāpannānaṃ), v.v.
Tāni hi rūpaṃ garuṃ katvā pavattamānassādanābhinandanabhūtāni taṃsampayuttāni ca ārammaṇādhipatiārammaṇūpanissayehi uppajjanti, aññāni ārammaṇapurejātenevāti evaṃ ‘‘ārabbhā’’ti vacanaṃ ārammaṇapaccayato aññapaccayabhāvassapi dīpakaṃ, ārammaṇavacanaṃ ārammaṇapaccayabhāvassevāti ayametesaṃ viseso.
For these, being the relishing and rejoicing that arise with form as their primary object, and their associated phenomena, arise by way of object-dominance and object-proximity conditions; while others arise merely by the pre-nascent object condition. Thus, the phrase "with respect to" indicates the existence of conditions other than object-condition, whereas the word "object" indicates only the object-condition. This is the distinction between them.
Vì những thứ đó, khi lấy sắc làm trọng tâm, là sự thưởng thức và hoan hỷ đang diễn ra, và những thứ tương ứng với chúng, sinh khởi bởi duyên đối tượng (ārammaṇādhipati), duyên đối tượng cận y (ārammaṇūpanissaya); còn những thứ khác chỉ sinh khởi bởi duyên đối tượng tiền sanh. Như vậy, lời nói "liên quan đến" (ārabbhā) cũng là để chỉ ra rằng có những duyên khác ngoài duyên đối tượng, còn lời nói "đối tượng" (ārammaṇa) chỉ là duyên đối tượng. Đây là điểm khác biệt của chúng.
600. Suṇātīti sotaviññāṇassa nissayabhāvena suṇāti.
600. Suṇātīti (he hears) means he hears by way of the ear-consciousness being the basis.
600. "Nghe" (suṇāti) là nghe bằng cách trở thành nơi nương tựa của nhĩ thức (sotaviññāṇa).
Jivhāsaddena viññāyamānā kiriyā sāyananti katvā ‘‘sāyanaṭṭhenā’’ti āha.
Taking the action understood by the word "tongue" as "tasting," he says "by the meaning of tasting" (sāyanaṭṭhenā).
Hành động được nhận biết bằng từ "lưỡi" (jivhā) là nếm, nên Ngài nói "theo nghĩa nếm" (sāyanaṭṭhenā).
Kucchitānaṃ dukkhasampayuttaphassādīnaṃ āyoti kāyo, dukkhadukkhavipariṇāmadukkhānaṃ vā.
The body (kāya) is the source (āya) of despised contacts associated with suffering, etc., or of suffering due to pain and suffering due to change.
"Thân" (kāyo) là sự đến (āya) của những xúc (phassa), v.v. xấu xa, khổ đau; hoặc của khổ khổ (dukkha dukkha), hoại khổ (vipariṇāma dukkha) và hành khổ (saṅkhāra dukkha).
Kāyāyatanassa byāpitāya cakkhupasāde kāyapasādabhāvopi atthi, tena cakkhupasādassa anuviddhattā no byāpitā ca na siyā, vuttā ca sā.
Due to the pervasiveness of the body-faculty, there is also the state of body-sensitivity in the eye-sensitivity. Therefore, since the eye-sensitivity is permeated by it, it should not be unpervaded, and that (pervasiveness) is stated.
Do sự bao trùm của thân căn (kāyāyatana), cũng có sự hiện diện của thân tịnh sắc (kāyapasāda) trong nhãn tịnh sắc (cakkhupasāda), do đó nhãn tịnh sắc bị xuyên qua, và sự bao trùm sẽ không có, nhưng nó đã được nói đến.
Tasmā cakkhupasādassa phoṭṭhabbāvabhāsanaṃ kāyapasādassa ca rūpāvabhāsanaṃ āpannanti lakkhaṇasammissataṃ codeti.
Therefore, it implies a confusion of characteristics, that the eye-sensitivity manifests tangibles and the body-sensitivity manifests visuals.
Vì vậy, nó đặt ra vấn đề về sự lẫn lộn đặc tính, rằng sự chiếu sáng xúc chạm của nhãn tịnh sắc và sự chiếu sáng sắc của thân tịnh sắc đã xảy ra.
Cakkhukāyānaṃ aññanissayattā kalāpantaragatatāya ‘‘aññassa aññattha abhāvato’’ti āha.
Since the eye and body are dependent on different things and belong to different kalāpas, it says: "since one is not found in the other."
Do nhãn căn và thân căn có nơi nương tựa khác nhau và thuộc về các nhóm (kalāpa) khác nhau, nên Ngài nói "do sự không hiện diện của cái này trong cái kia" (aññassa aññattha abhāvato).
Rūparasādinidassanaṃ samānanissayānañca aññamaññasabhāvānupagamena aññamaññasmiṃ abhāvo, ko pana vādo asamānanissayānanti dassetuṃ vuttaṃ.
The example of visual forms (rūpa) and tastes (rasa) was given to show that even in cases of things with the same base, there is no adoption of each other's nature, and thus no presence of one in the other; how much more so for things with different bases.
Việc chỉ ra sắc, vị, v.v. được nói là để cho thấy rằng sự không hiện diện của cái này trong cái kia là do các pháp có nơi nương tựa tương tự không đi vào bản chất của nhau, huống chi là các pháp có nơi nương tựa không tương tự.
Rūpābhighātāraho ca so bhūtappasādo cāti rūpābhighātārahabhūtappasādo.
And that sensitive matter (pasāda) is fit for impact by visible form (rūpa) – thus "sensitive matter fit for impact by visible form."
Tịnh sắc (pasāda) đó thích hợp để bị sắc làm tổn hại, nên là "tịnh sắc thích hợp để bị sắc làm tổn hại" (rūpābhighātārahabhūtappasādo).
Evaṃlakkhaṇaṃ cakkhu.
Such is the characteristic of the eye.
Nhãn căn có đặc tính như vậy.
Rūpābhighātoti ca rūpe, rūpassa vā abhighātoti attho.
"Impact by visible form" means impact on visible form, or impact of visible form.
"Sự tổn hại của sắc" (rūpābhighāto) có nghĩa là sự tổn hại trong sắc, hoặc sự tổn hại của sắc.
Paripuṇṇāparipuṇṇāyatanattabhāvanibbattakassa kammassa nidānabhūtā kāmataṇhā rūpataṇhā ca tadāyatanikabhavapatthanābhāvato daṭṭhukāmatādivohāraṃ arahatīti dutiyo nayo sabbattha vutto.
The second method is stated everywhere, indicating that the desire for sense-pleasures (kāmataṇhā) and desire for form (rūpataṇhā), which are the cause of generating karma that completes or incompletely produces the faculties, are not aspirations for existence within those faculties, but rather deserve terms like "desire to see."
Cách thứ hai được nói ở khắp nơi rằng ái dục trong cõi dục (kāmataṇhā) và ái dục trong sắc (rūpataṇhā) là nguyên nhân của nghiệp tạo ra sự đầy đủ hoặc không đầy đủ của căn, xứng đáng với lời nói "mong muốn nhìn thấy", v.v. do không có sự khao khát về hữu (bhava) trong căn đó.
Tattha daṭṭhukāmatānidānaṃ kammaṃ samuṭṭhānametesanti daṭṭhukāmatānidānakammasamuṭṭhānāni, evaṃvidhānaṃ bhūtānaṃ pasādalakkhaṇaṃ cakkhu, evaṃvidho vā bhūtappasādo daṭṭhukāmatāni…pe… pasādo.
Among these, "originated from karma that has its source in the desire to see" refers to things for which karma, whose source is the desire to see, is the origin. The eye, which has the characteristic of sensitivity (pasāda) of such beings, or such sensitive matter, is "sensitive matter whose source is the desire to see..."
Ở đó, những thứ có nghiệp là nguyên nhân của mong muốn nhìn thấy là sự sinh khởi của chúng, nên là "những thứ sinh khởi từ nghiệp có nguyên nhân là mong muốn nhìn thấy" (daṭṭhukāmatānidānakammasamuṭṭhānāni), nhãn căn có đặc tính tịnh sắc của những chúng sinh như vậy, hoặc tịnh sắc như vậy là "tịnh sắc có nguyên nhân là mong muốn nhìn thấy...v.v." (daṭṭhukāmatāni…pe… pasādo).
Evaṃlakkhaṇaṃ cakkhu.
Such is the characteristic of the eye.
Nhãn căn có đặc tính như vậy.
Rūpesu puggalassa vā viññāṇassa vā āviñchanarasaṃ.
The function of drawing in (āviñchanarasaṃ) either the person or consciousness to visible forms.
"Vị kéo" (āviñchanarasaṃ) của người hoặc của thức trong các sắc.
Kāyo sabbesanti ko ettha viseso, nanu tejādiadhikānañca bhūtānaṃ pasādā sabbesaṃyevāti?
"The body for all" – what is the distinction here? Are not the sensitivities of the elements such as heat (teja) also for all?
"Thân là của tất cả" (kāyo sabbesaṃ), ở đây có gì đặc biệt? Chẳng phải tịnh sắc của các đại khác như đại lửa (teja), v.v. cũng là của tất cả sao?
Saccametaṃ, idaṃ pana ‘‘sabbesa’’nti vacanaṃ ‘‘samānāna’’nti imamatthaṃ dīpeti anuvattamānassa ekadesādhikabhāvassa nivāraṇavasena vuttattā.
That is true. But this word "for all" signifies the meaning of "similar," as it is stated to prevent the continuation of a partial excess.
Điều đó đúng, nhưng lời nói "của tất cả" (sabbesaṃ) này chỉ ra ý nghĩa "tương tự" (samānānaṃ), được nói ra để ngăn chặn sự vượt trội của một phần đang tiếp diễn.
Tejādīnanti padīpasaṅkhātassa tejassa obhāsena vāyussa saddena pathaviyā gandhena kheḷasaṅkhātassa udakassa rasenāti purimavāde pacchimavāde ca yathāyogaṃ taṃtaṃbhūtaguṇehi anuggayhabhāvato rūpādiggahaṇe upakaritabbatoti attho.
"Of fire, etc." means that in the former view and the latter view, sound (sadda) in the case of air (vāyu), smell (gandha) in the case of earth (pathavī), taste (rasa) in the case of water (udaka) known as saliva, and light (obhāsa) in the case of fire known as lamp, are helpful in grasping visible forms (rūpa) etc., because they are supported by the respective elemental qualities.
Tejādīnaṃ (của lửa, v.v.) có nghĩa là, trong lập luận đầu tiên và cuối cùng, ánh sáng của lửa được gọi là đèn, âm thanh của gió, mùi của đất, và vị của nước được gọi là nước bọt, v.v., không được hỗ trợ bởi các phẩm chất của các yếu tố tương ứng đó một cách thích hợp, do đó chúng phục vụ để nắm bắt sắc (rūpa), v.v.
Rūpādīnaṃ adhikabhāvadassanatoti aggimhi rūpassa pabhassarassa vāyumhi saddassa sabhāvena suyyamānassa pathaviyā surabhiādino gandhassa āpe ca rasassa madhurassa visesayuttānaṃ dassanato ‘‘rūpādayo tesaṃ guṇā’’ti paṭhamavādī āha.
"Due to the manifestation of the preeminence of visible forms, etc." — The first proponent says that "visible forms etc. are their qualities," referring to the manifestation of specific qualities: lustrous visible form in fire, sound heard inherently in air, fragrant smell etc. in earth, and sweet taste in water.
Rūpādīnaṃ adhikabhāvadassanā (do thấy sự vượt trội của sắc (rūpa), v.v.) là do thấy những đặc tính ưu việt của sắc rực rỡ trong lửa, của âm thanh tự nhiên được nghe thấy trong gió, của mùi thơm, v.v. trong đất, và của vị ngọt trong nước. Vì vậy, người chủ trương thứ nhất nói: “Sắc (rūpa), v.v. là phẩm chất của chúng.”
Tasseva ca ‘‘iccheyyāmā’’tiādinā uttaramāha.
And he further states "we would desire," etc.
Và người ấy (người chủ trương thứ nhất) nói tiếp với câu “iccheyyāmā” (chúng ta sẽ mong muốn), v.v.
Imināvupāyena dutiyavādissapi niggaho hotīti.
In this way, the second proponent is also refuted.
Theo cách này, người chủ trương thứ hai cũng bị bác bỏ.
Atha vā rūpādivisesaguṇehi tejaākāsapathavīāpavāyūhi cakkhādīni katānīti vadantassa kaṇādassa vādaṃ tatiyaṃ uddharitvā taṃ niggahetuṃ ‘‘athāpi vadeyyu’’ntiādi vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Or it should be understood that the third view, that of Kaṇāda, who says that eyes etc. are made by fire, space, earth, water, and air, which have specific qualities of visible forms etc., is cited and refuted by stating "should they say," etc.
Hoặc có thể hiểu rằng, để bác bỏ luận điểm thứ ba của Kaṇāda, người nói rằng các giác quan như mắt, v.v. được tạo ra bởi các phẩm chất đặc biệt của sắc (rūpa), v.v. từ lửa, không gian, đất, nước và gió, nên câu “athāpi vadeyyu” (hoặc họ có thể nói), v.v. đã được nói ra.
Āsave upalabbhamānopi gandho pathaviyā āposaṃyuttāya kappāsato visadisāyāti na kappāsagandhassa adhikabhāvāpattīti ce?
If it is said that the smell found in fermented liquor, being dissimilar to cotton (kappāsa) combined with water, does not lead to the preeminence of cotton's smell?
Nếu nói rằng mùi được tìm thấy trong đồ uống, mặc dù là đất kết hợp với nước, nhưng khác với bông gòn, thì mùi của bông gòn không trở nên vượt trội sao?
Na, anabhibhūtattā.
No, because it is not overwhelmed.
Không, vì nó không bị lấn át.
Āsavehi udakasaṃyuttā pathavī udakena abhibhūtā, na kappāsapathavīti tassāyeva adhikena gandhena bhavitabbanti.
Earth combined with water in fermented liquor is overwhelmed by water, but cotton-earth is not. Therefore, its smell should be predominant.
Đất kết hợp với nước trong đồ uống bị nước lấn át, còn đất trong bông gòn thì không, nên mùi của nó phải vượt trội hơn.
Uṇhodakasaññutto ca aggi upalabbhanīyo mahantoti katvā tassa phasso viya vaṇṇopi pabhassaro upalabbhitabboti uṇhodakavaṇṇato agginā anabhisambandhassa sītudakassa vaṇṇo parihāyetha.
If fire combined with hot water is perceived as great, then just as its touch (phassa) is perceived, so too its color (vaṇṇa) should be lustrous. In that case, the color of cold water, which is not connected with fire, would diminish compared to the color of hot water.
Và lửa kết hợp với nước nóng được xem là lớn, nên màu sắc của nó cũng phải rực rỡ như xúc chạm của nó, thì màu sắc của nước lạnh không liên quan đến lửa sẽ bị suy giảm so với màu sắc của nước nóng.
Tasmāti etassubhayassa abhāvā.
Therefore, due to the absence of both.
Tasmā (Do đó) là do thiếu cả hai điều này.
Tadabhāvena hi rūpādīnaṃ tejādivisesaguṇatā nivattitā, taṃnivattanena ‘‘tejādīnaṃ guṇehi rūpādīhi anuggayhabhāvato’’ti idaṃ kāraṇaṃ nivattitanti.
For by its absence, the specific elemental quality of visible forms etc. is negated, and by that negation, the reason "due to visible forms etc. being supported by the qualities of fire etc." is negated.
Vì thiếu điều đó, phẩm chất đặc biệt của sắc (rūpa), v.v. là lửa, v.v. đã bị loại bỏ, và khi điều đó bị loại bỏ, lý do “do không được hỗ trợ bởi các phẩm chất của lửa, v.v. là sắc (rūpa), v.v.” cũng bị loại bỏ.
Evaṃ paramparāya ubhayābhāvo visesakappanappahānassa kāraṇaṃ hotīti āha ‘‘tasmā pahāyetheta’’ntiādi.
Thus, in this succession, the absence of both becomes the cause for abandoning the postulation of distinctions, as stated "therefore it would be abandoned," etc.
Như vậy, sự thiếu vắng cả hai điều này theo chuỗi là nguyên nhân loại bỏ các giả định đặc biệt, nên đã nói “tasmā pahāyetheta” (do đó điều này sẽ bị loại bỏ), v.v.
Ekakalāpepi rūparasādayo visadisā, ko pana vādo nānākalāpe cakkhādayo bhūtavisesābhāvepīti dassetuṃ rūparasādinidassanaṃ vuttaṃ.
The example of visible form and taste was given to show that even in a single kalāpa, visible forms and tastes are dissimilar; how much more so are eyes etc. in different kalāpas, even if there is no special quality of the elements?
Để chỉ ra rằng sắc (rūpa), vị, v.v. không đồng nhất ngay cả trong một kalāpa, huống hồ là trong các kalāpa khác nhau khi không có các yếu tố đặc biệt, nên đã nói rūparasādinidassanaṃ (ví dụ về sắc, vị, v.v.).
Yadi bhūtaviseso natthi, kiṃ pana cakkhādivisesassa kāraṇanti taṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ aññamaññassā’’tiādimāha.
If there are no special elemental qualities, what then is the cause for the distinctness of eyes etc.? To show this, he says "that which belongs to each other," etc.
Nếu không có yếu tố đặc biệt, thì nguyên nhân nào gây ra sự đặc biệt của mắt, v.v.? Để chỉ ra điều đó, đã nói “yaṃ aññamaññassā” (điều gì của nhau), v.v.
Ekampi kammaṃ pañcāyatanikattabhāvapatthanānipphannaṃ cakkhādīnaṃ visesahetuttā ‘‘aññamaññassa asādhāraṇa’’nti ca ‘‘kammaviseso’’ti ca vuttanti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that even one karma, accomplished through the aspiration for the five faculties, is referred to as "not common to each other" and "difference in karma," because it is the cause for the distinctness of eyes etc.
Một nghiệp duy nhất, được thực hiện với ý nguyện đạt được một sự tồn tại có năm căn, được gọi là “không phổ biến cho nhau” và “nghiệp đặc biệt” vì nó là nguyên nhân của sự đặc biệt của mắt, v.v.
Na hi taṃ yena visesena cakkhussa paccayo, teneva sotassa hoti indriyantarābhāvappattito.
For that by which it is a condition for the eye, it is not by the same that it is a condition for the ear, as that would lead to the non-existence of distinct faculties.
Thật vậy, nghiệp không phải là nhân duyên cho mắt theo cách mà nó là nhân duyên cho tai, vì điều đó sẽ dẫn đến việc không có sự khác biệt giữa các căn.
‘‘Paṭisandhikkhaṇe mahaggatā ekā cetanā kaṭattārūpānaṃ kammapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 2.12.78) vacanena paṭisandhikkhaṇe vijjamānānaṃ sabbesaṃ kaṭattārūpānaṃ ekā cetanā kammapaccayo hotīti viññāyati.
From the statement "At the moment of rebirth-linking, a single wholesome volition (cetanā), which is of the magnified (mahaggata) sphere, is a condition by way of karma for the karma-born material phenomena" (Paṭṭhāna 2.12.78), it is understood that a single volition is a karma-condition for all karma-born material phenomena existing at the moment of rebirth-linking.
Theo lời dạy “Vào khoảnh khắc tái tục, một ý chí (cetanā) siêu thế là nhân duyên nghiệp cho các sắc (rūpa) do nghiệp tạo ra” (Paṭṭhāna 2.12.78), được hiểu rằng vào khoảnh khắc tái tục, một ý chí duy nhất là nhân duyên nghiệp cho tất cả các sắc (rūpa) do nghiệp tạo ra.
Nānācetanāya hi tadā indriyuppattiyaṃ sati parittena ca mahaggatena ca kammunā nibbattitaṃ kaṭattārūpaṃ āpajjeyyāti na cekā paṭisandhi anekakammanibbattā hotīti siddhamekena kammena anekindriyuppatti hotīti.
For if there were different volitions at that time for the arising of faculties, then karma-born material phenomena produced by both lesser and magnified karma would occur; and a single rebirth-linking is not produced by multiple karmas. Thus, it is established that the arising of multiple faculties occurs through a single karma.
Thật vậy, nếu có sự phát sinh các căn vào lúc đó do nhiều ý chí, thì sắc (rūpa) do nghiệp tạo ra có thể được sinh ra bởi nghiệp thấp kém và nghiệp siêu thế, và một sự tái tục không được sinh ra bởi nhiều nghiệp. Như vậy, đã xác định rằng sự phát sinh nhiều căn là do một nghiệp duy nhất.
Anallīno nissayo etassāti anallīnanissayo, rūpasaddasaṅkhāto visayo.
That whose base is not attached is anallīnanissaya (unattached base), meaning the object called visible form and sound.
Anallīnanissayo (không dựa vào) là nơi nương tựa không dính mắc, đối tượng được gọi là sắc (rūpa) và âm thanh.
Gandharasānaṃ nissayā ghānajivhānissaye allīyantīti te nissayavasena allīnā, phoṭṭhabbaṃ sayaṃ kāyanissayaallīnaṃ bhūtattayattā.
The bases of smells and tastes are attached to the bases of the nose and tongue; thus, they are attached in terms of their bases. Tangibles themselves are inherently attached to the body-base, being composed of the three elements.
Các nơi nương tựa của mùi và vị dính mắc vào nơi nương tựa của mũi và lưỡi, nên chúng được gọi là dính mắc theo nơi nương tựa. Xúc chạm tự nó là ba yếu tố dính mắc vào nơi nương tựa thân.
Dūre…pe… sampatto eva nāma paṭighaṭṭananighaṃsajanakatoti adhippāyo.
The intention is that "having reached from afar... indeed," means causing impact and friction.
Dūre…pe… sampatto eva nāma (chỉ khi đến gần) có ý nghĩa là gây ra sự va chạm và ma sát.
Saddo pana dhātuparamparāya vāyu viya āgantvā nissayavasena sotanissaye allīyitvā sotaṃ ghaṭṭetvā vavatthānaṃ gacchanto saṇikaṃ vavatthānaṃ gacchatīti vutto.
But sound, like air, coming by way of successive elements (dhātuparamparāya), and becoming attached to the ear-base by way of its base, strikes the ear and gradually settles, so it is said to "settle slowly."
Còn âm thanh, dhātuparamparāya (theo chuỗi yếu tố) như gió, āgantvā (đến), dính mắc vào nơi nương tựa của tai theo nơi nương tựa, sotaṃ ghaṭṭetvā (va vào tai), và đi đến sự ổn định, nên được gọi là saṇikaṃ vavatthānaṃ gacchatī (dần dần đi đến sự ổn định).
Evaṃ pana saticittasamuṭṭhānaṃ saddāyatanaṃ sotaviññāṇassa kadācipi ārammaṇapaccayo na siyā.
However, in this case, a sound-ayatana originated by mind would never be an object-condition for ear-consciousness.
Tuy nhiên, nếu vậy, âm thanh do tâm phát sinh sẽ không bao giờ là nhân duyên đối tượng cho nhĩ thức.
Na hi bahiddhā cittasamuṭṭhānuppatti upapajjatīti.
For the arising of mind-originated things externally is not possible.
Thật vậy, sự phát sinh do tâm ở bên ngoài không thể xảy ra.
Cirena suyyeyyāti kasmā etaṃ vuttaṃ, nanu dūre ṭhitehi rajakādisaddā cirena suyyantīti?
"It would be heard slowly" - why is this said? Are not the sounds of washermen etc., located far away, heard slowly?
Cirena suyyeyyā (sẽ được nghe thấy sau một thời gian dài) – tại sao điều này được nói ra? Chẳng phải âm thanh của những người giặt giũ, v.v. ở xa được nghe thấy sau một thời gian dài sao?
Na, dūrāsannānaṃ yathāpākaṭe sadde gahaṇavisesato.
No, due to the distinction in apprehending sounds that are clearly present for those far and near.
Không, vì có sự khác biệt trong việc nắm bắt âm thanh rõ ràng đối với những người ở xa và gần.
Yathā hi dūrāsannānaṃ vacanasadde yathā pākaṭībhūte gahaṇavisesato ākāravisesānaṃ aggahaṇaṃ gahaṇañca hoti, evaṃ rajakādisaddepi āsannassa ādito pabhuti yāvāvasānā kamena pākaṭībhūte dūrassa cāvasāne majjhe vā piṇḍavasena pavattipākaṭībhūte nicchayagahaṇānaṃ sotaviññāṇavīthiyā parato pavattānaṃ visesato lahukaṃ suto cirena sutoti abhimāno hoti.
Just as there is a distinction in apprehending sounds of speech for those far and near as they become clear, where certain modes are not grasped or are grasped, so too for the sounds of washermen etc.: for someone near, as the sound gradually becomes clear from beginning to end, and for someone far, as it appears in a mass at the end or in the middle, due to the distinctness of the definitive apprehensions that occur after the ear-consciousness process (sotaviññāṇavīthi), there is a belief that it is heard quickly or heard slowly.
Cũng như có sự không nắm bắt và nắm bắt các khía cạnh đặc biệt của âm thanh lời nói đối với những người ở xa và gần tùy theo mức độ rõ ràng của chúng, tương tự, đối với âm thanh của những người giặt giũ, v.v., những người ở gần sẽ nắm bắt được từ đầu đến cuối một cách rõ ràng theo thứ tự, còn những người ở xa sẽ nắm bắt được ở cuối hoặc giữa dưới dạng một khối âm thanh rõ ràng. Do sự khác biệt của các quyết định nắm bắt xảy ra sau lộ trình nhĩ thức, có một sự ảo tưởng rằng âm thanh được nghe thấy nhanh chóng hoặc được nghe thấy sau một thời gian dài.
So pana saddo yattha uppanno, taṃ nissitova attano vijjamānakkhaṇe sotassa āpāthamāgacchati.
But that sound, wherever it arises, reaches the range of the ear, dependent on that (place of origin), during its moment of existence.
Nhưng âm thanh đó, nơi nó phát sinh, chỉ khi nương tựa vào nơi đó, nó mới đến phạm vi của tai trong khoảnh khắc tồn tại của nó.
Dūre ṭhito pana saddo aññattha paṭighosuppattiyā bhājanādicalanassa ca ayokanto viya ayocalanassa paccayo hotīti daṭṭhabbo.
A sound, however, being far away, should be understood as a condition for the movement of other objects like dishes, and for the movement of iron, just as a magnet is for the movement of iron, due to the production of echoes elsewhere.
Tuy nhiên, âm thanh ở xa được hiểu là nguyên nhân của sự tạo ra tiếng vang ở nơi khác và sự rung chuyển của các vật chứa, v.v., giống như nam châm làm rung chuyển sắt.
Yathā vā ghaṇṭābhighātānujāni bhūtāni anuravassa nissayabhūtāni ghaṭṭanasabhāvāni, evaṃ ghaṭṭanānujāni yāva sotappasādā uppattivasena āgatāni bhūtāni ghaṭṭanasabhāvānevāti taṃnissito saddo nissayavasena dhātuparamparāya ghaṭṭetvā saṇikaṃ vavatthānaṃ gacchatīti vutto.
Just as the elements born from the striking of a bell are of the nature of striking, being the support for the reverberation, so too, the elements that have arisen up to the ear-sensitivity due to striking are also of the nature of striking. Thus, the sound that relies on them, through a succession of elements, by striking, gradually reaches a state of stability.
Hoặc, cũng như các yếu tố vật chất phát sinh sau khi chuông bị đánh là nơi nương tựa của tiếng vang và có tính chất va chạm, tương tự, các yếu tố vật chất phát sinh do va chạm, đi đến nhĩ tịnh sắc, cũng có tính chất va chạm. Do đó, âm thanh nương tựa vào chúng được gọi là ghaṭṭetvā saṇikaṃ vavatthānaṃ gacchatī (sau khi va chạm, dần dần đi đến sự ổn định) theo chuỗi yếu tố.
Asukadisāya nāmāti na paññāyeyya.
It would not be known as coming from such and such a direction.
Asukadisāya nāmāti na paññāyeyya (không thể nhận biết được từ hướng nào).
Sotappadesasseva saddassa gahaṇato.
Because the sound is perceived only at the location of the ear-sensitivity.
Vì âm thanh chỉ được nắm bắt ở vị trí của tai.
Kaṇṇakūpachiddeyeva pavattanato ārammaṇaggahaṇahetuto ca tattheva ‘‘ajjhāsayaṃ karotī’’ti vuttaṃ.
Because it arises only in the cavity of the ear-hole and because it is the cause for grasping the object, it is said that it “makes its inclination” there.
Vì nó chỉ xảy ra trong lỗ tai và là nguyên nhân nắm bắt đối tượng, nên đã nói “ajjhāsayaṃ karotī” (tạo ra ý định) ở đó.
Tassa sotassa sotaviññāṇanissayabhāvena saddasavane.
For that ear, in hearing sound, due to its nature as the support for ear-consciousness.
Trong việc nghe âm thanh, tai đó là nơi nương tựa của nhĩ thức.
Ajaṭākāsopi vaṭṭatīti etassa aṭṭhakathādhippāyena atthaṃ vadanto ‘‘antoleṇasmi’’ntiādimāha.
Speaking of the meaning of “even formless space is suitable” according to the intention of the Aṭṭhakathā, it states “in the inner cave” and so on.
Khi nói về ý nghĩa của “ajaṭākāsopi vaṭṭatī” (không gian không bị rối cũng phù hợp) theo quan điểm của các chú giải, đã nói “antoleṇasmi” (trong hang động), v.v.
Attano adhippāyena vadanto ‘‘kiṃ etāya dhammatāyā’’tiādimavoca.
Speaking of its own intention, it said “what is the use of this phenomenon?” and so on.
Khi nói theo quan điểm của chính mình, đã nói “kiṃ etāya dhammatāyā” (pháp tính này có gì), v.v.
Vātūpanissayo gandho gocaro etassāti vātūpanissayagandhagocaraṃ.
That whose object of perception is scent with wind as its condition is wind-conditioned-scent-object.
Mùi có gió làm nơi nương tựa là đối tượng của nó, nên được gọi là vātūpanissayagandhagocaraṃ (có mùi làm đối tượng nương tựa vào gió).
Ettha ca gandhaggahaṇassa vāto upanissayo, tabbohārena pana gandho ‘‘vātūpanissayo’’ti vutto.
Here, wind is the condition for the perception of scent, but by convention, scent is called "wind-conditioned".
Ở đây, gió là nơi nương tựa của việc nắm bắt mùi, nhưng do cách gọi theo đó, mùi được gọi là “vātūpanissayo” (có gió làm nơi nương tựa).
Atha vā vāto eva upanissayo vātūpanissayo.
Or, wind itself is the condition, the wind-condition.
Hoặc, gió tự nó là nơi nương tựa, vātūpanissayo.
Kassāti?
For whom?
Của ai?
Ghānaviññāṇassa.
For nose-consciousness.
Của khứu thức (ghānaviññāṇa).
So sahakārīpaccayantarabhūto etassa atthīti vātūpanissayo, gandho paccayo.
It has that other co-operative condition, hence it is wind-conditioned; scent is the condition.
Nó có yếu tố hỗ trợ khác, nên được gọi là vātūpanissayo, mùi là nhân duyên.
Āpo ca sahakārīpaccayantarabhūto kheḷādiko.
Water, too, is another co-operative condition, such as saliva.
Và nước là yếu tố hỗ trợ khác, như nước bọt, v.v.
Tathā pathavī.
Similarly, earth.
Cũng vậy là đất.
Gahetabbassa hi phoṭṭhabbassa uppīḷiyamānassa ādhārabhūtā pathavī kāyassa ca phoṭṭhabbena uppīḷiyamānassa nissayabhūtānaṃ ādhārabhūtā sabbadā phoṭṭhabbagahaṇassa upanissayoti.
For the tangible that is to be grasped and pressed, earth is the foundation, and it is always the condition for the perception of the tangible, being the foundation for the body and for those supported by the tangible when pressed.
Quả thật, địa đại là nền tảng của xúc trần cần được nắm giữ khi bị áp bức, đè nén, và là nền tảng của các pháp y chỉ khi thân bị xúc trần áp bức, đè nén; do đó, địa đại luôn là cận y duyên cho sự nắm giữ xúc trần.
Uppīḷanena pana vinā phoṭṭhabbagahaṇe kāyāyatanassa nissayabhūtā pathavī upanissayoti daṭṭhabbā.
However, in the perception of the tangible without pressure, earth, being the support for the body-base, should be understood as the condition.
Tuy nhiên, khi không có sự áp bức, đè nén trong sự nắm giữ xúc trần, địa đại là y chỉ của thân xứ cần phải được xem là cận y duyên.
Sabbadāpi ca tassā upanissayabhāvo yutto eva.
And its nature as a condition is appropriate at all times.
Và sự là cận y duyên của nó luôn luôn hoàn toàn hợp lý.
616. Vaṇṇanibhāti rūpāyatanameva niddiṭṭhanti tadeva apekkhitvā ‘‘sanidassana’’nti napuṃsakaniddeso kato.
616. As “lustrous appearance” refers only to the form-base, the neuter gender designation “with appearance” is used, referring to that very thing.
616. Vaṇṇanibhā (sắc thái) chỉ chính rūpāyatana (sắc xứ); do đó, khi đề cập đến chính nó, danh từ trung tính “sanidassanaṃ” (có thể thấy được) đã được sử dụng.
Tasmāti nippariyāyarūpānaṃ nīlādīnaṃ phusitvā ajānitabbato dīghādīnañca phusitvā jānitabbato na nippariyāyena dīghaṃ rūpāyatanaṃ.
Therefore, because blue and other ultimate forms cannot be known by contact, and long and other forms can be known by contact, long is not ultimately the rūpāyatana.
Tasmā (do đó), vì các sắc pháp không ẩn tàng như màu xanh, v.v., không thể được biết bằng cách xúc chạm, và các sắc pháp như dài, v.v., có thể được biết bằng cách xúc chạm, nên dài không phải là rūpāyatana một cách không ẩn tàng.
Taṃ taṃ nissāyāti dīghādisannivesaṃ bhūtasamudāyaṃ nissāya.
Depending on that means depending on the aggregate of elements that is arranged as long and so on.
Taṃ taṃ nissāya (dựa vào cái đó cái đó) có nghĩa là dựa vào sự kết hợp của các đại hiển sắc như dài, v.v.
Tathā tathā ṭhitanti dīghādisannivesena ṭhitaṃ vaṇṇasamudāyabhūtaṃ rūpāyatanameva dīghādivohārena bhāsitaṃ.
Being situated in such and such a way means the rūpāyatana itself, which is an aggregate of colors situated in the arrangement of long and so on, is spoken of by the designation of long and so on.
Tathā tathā ṭhitaṃ (đứng yên như vậy như vậy) là rūpāyatana tồn tại dưới dạng tập hợp của các màu sắc, được sắp xếp theo kiểu dài, v.v., được gọi bằng các thuật ngữ như dài, v.v.
Aññamaññaparicchinnaṃ ekasmiṃ itarassa abhāvā.
Mutually distinct means the absence of one in the other.
Aññamaññaparicchinnaṃ (tách biệt lẫn nhau) vì cái này không có trong cái kia.
Visayagocarānaṃ viseso anaññatthabhāvo tabbahulacāritā ca cakkhuviññāṇassa.
The distinction of objects, their non-otherness, and their predominant function belong to eye-consciousness.
Sự khác biệt của đối tượng và phạm vi là sự không khác biệt, và sự phổ biến của nó là cakkhuviññāṇa (nhãn thức).
620. Bherisaddādīnañca vāditasaddattā ‘‘vuttāvasesāna’’nti āha.
620. Since the sounds of drums and so on are sounds produced by instruments, it says “the remaining ones mentioned”.
620. Và vì âm thanh của trống, v.v., là âm thanh của nhạc cụ, nên Ngài nói “vuttāvasesānaṃ” (còn lại những gì đã nói).
Amanussavacanena na manussehi aññe pāṇino eva gahitā, atha kho kaṭṭhādayopīti adhippāyena ‘‘seso sabbopī’’ti āha.
By the word "non-human", it is not just other living beings than humans that are taken, but also wood and so on; with this intention, it says “all the rest”.
Với ý nghĩa rằng từ "amanussa" (phi nhân) không chỉ ám chỉ các chúng sanh khác ngoài con người, mà còn bao gồm cả gỗ, v.v., nên Ngài nói “seso sabbopī” (tất cả những cái còn lại).
Evaṃ santepi vatthuvisesakittanavasena pāḷiyaṃ anāgato tathā kittetabbo ye vā panāti vuttoti adhippāyo.
Even so, the meaning is that whatever sounds are worthy of mention but not mentioned in the Pāḷi in terms of specific objects should be mentioned in that way, as stated “or whatever other”.
Ngay cả khi như vậy, ý nghĩa là những gì không được đề cập trong Pāli, nhưng đáng được đề cập theo cách đặc biệt của đối tượng, đã được nói là “ye vā panā” (hoặc bất cứ cái gì khác).
632. Sañjānanti etenāti sañjānanaṃ, upalakkhaṇaṃ.
632. That by which one cognizes is cognition, a distinguishing mark.
632. Sañjānanaṃ (sự nhận biết) là dấu hiệu để nhận biết.
Sakena sakena kammacittādinā paccayena samuṭṭhitānipi itthiliṅgādīni indriyasahite sarīre uppajjamānāni taṃtadākārāni hutvā uppajjantīti ‘‘itthindriyaṃ paṭicca samuṭṭhahantī’’ti vuttāni.
Though female signs and so on arise from their respective conditions like karma and mind, when they arise in a body endowed with faculties, they arise having those respective forms. Thus, they are said to “arise dependent on the female faculty”.
Mặc dù các dấu hiệu giới tính, v.v., phát sinh từ các duyên như nghiệp, tâm, v.v., của riêng chúng, nhưng khi chúng xuất hiện trong thân thể có giới tính, chúng xuất hiện dưới các hình thái đó, nên chúng được nói là “itthindriyaṃ paṭicca samuṭṭhahantī” (phát sinh do nữ quyền).
Itthiliṅgādīsu eva ca adhipatibhāvā etassa indriyatā vuttā, indriyasahite santāne itthiliṅgādiākārarūpapaccayānaṃ aññathā anuppādanato itthiggahaṇassa ca tesaṃ rūpānaṃ paccayabhāvato.
And the faculty-nature of this bhāva rūpa is stated due to its predominant influence specifically over female signs and so on, because the causes of rūpas having the forms of female signs and so on cannot arise otherwise in a continuum endowed with faculties, and because the grasping of femaleness is a condition for those rūpas.
Và sự là indriya (quyền) của nó được nói là do sự thống trị trong các dấu hiệu giới tính, v.v., vì các duyên sắc pháp có hình thái dấu hiệu giới tính, v.v., không phát sinh theo cách khác trong dòng tương tục có indriya, và vì sự nắm giữ giới tính là duyên cho các sắc pháp đó.
Yasmā pana bhāvadasakepi rūpānaṃ itthindriyaṃ na janakaṃ, nāpi anupālakaṃ upatthambhakaṃ vā, na ca aññakalāparūpānaṃ, tasmā taṃ jīvitindriyaṃ viya sakalāparūpānaṃ āhāro viya vā kalāpantararūpānañca indriyaatthiavigatapaccayoti na vuttaṃ.
However, since the female faculty is not the producer, nor the sustainer or supporter of the rūpas even in the decade of bhāva rūpa, nor of rūpas of other kalāpas, it is not said to be a faculty-condition, an existence-condition, or a non-disappearance-condition for the rūpas of its own kalāpa, like the life-faculty, or for the rūpas of other kalāpas, like food.
Tuy nhiên, vì itthindriya (nữ quyền) không phải là tác nhân sinh ra, cũng không phải là người bảo vệ hay hỗ trợ các sắc pháp trong bhāvadasaka (thập pháp giới tính), cũng không phải là các sắc pháp trong các kalāpa khác, nên nó không được nói là indriyaatthiavigatapaccaya (duyên quyền, duyên hiện hữu, duyên bất ly) đối với các sắc pháp trong kalāpa của chính nó như jīvitindriya (mạng quyền), hoặc đối với các sắc pháp trong các kalāpa khác như āhāra (vật thực).
Esa nayo purisindriyepi.
The same method applies to the male faculty.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho purisindriya (nam quyền).
Liṅgādiākāresu rūpesu rūpāyatanassa cakkhuviññeyyattā liṅgādīnaṃ cakkhuviññeyyatā vuttā.
The knowability by eye-consciousness of signs and so on is stated because the form-base, in the rūpas of signs and so on, is knowable by eye-consciousness.
Trong các sắc pháp có hình thái dấu hiệu giới tính, v.v., sự có thể được thấy bằng mắt của các dấu hiệu giới tính, v.v., được nói là do rūpāyatana (sắc xứ) có thể được thấy bằng cakkhuviññāṇa (nhãn thức).
633. Ubhayampi…pe… kusalena patiṭṭhātīti sugatiṃ sandhāya vuttanti veditabbaṃ.
633. The statement “both… are established by wholesome kamma” should be understood as referring to a good destination (sugati).
633. Cần phải biết rằng lời nói “Ubhayampi…pe… kusalena patiṭṭhātī” (cả hai…pe… được thiết lập bởi thiện) được nói ra để chỉ về cõi thiện (sugati).
Duggatiyañhi paṭisandhi akusalenevāti tadā uppajjamāno bhāvopi akusaleneva bhaveyya, paṭisandhiyaṃ viya pavattepīti.
For rebirth in a bad destination (duggati) is only by unwholesome kamma; thus, the bhāva rūpa arising at that time would also be by unwholesome kamma, just as at rebirth, even during life.
Bởi vì trong cõi khổ (duggati), paṭisandhi (tái sinh) chỉ do bất thiện, nên bhāva (giới tính) phát sinh vào lúc đó cũng sẽ do bất thiện, cả trong paṭisandhi lẫn pavatti (sự tồn tại tiếp diễn).
Tayidaṃ dvayaṃ yasmā santāne saha na pavattati ‘‘yassa itthindriyaṃ uppajjati, tassa purisindriyaṃ uppajjatīti?
And because these two (faculties) do not occur simultaneously in a continuum, as stated by the words “If the female faculty arises in someone, does the male faculty arise in him? No” and so on, it is said that only one faculty exists even for one with both sexual characteristics.
Vì hai điều này không cùng tồn tại trong một dòng tương tục, như lời nói “yassa itthindriyaṃ uppajjati, tassa purisindriyaṃ uppajjatīti? No” (Ai có nữ quyền phát sinh, người đó có nam quyền phát sinh chăng? Không.),
No’’tiādivacanato (yama. 3.indriyayamaka.188), tasmā ubhatobyañjanakassapi ekamevindriyaṃ hotīti vuttaṃ.
635. To show the occurrence of the term ‘body’ exclusively in the context of bodily intimation, the supportive Sutta “restraint by body is good” is cited.
do đó, ngay cả đối với người có cả hai dấu hiệu giới tính, cũng được nói là “ekamevindriyaṃ hotī” (chỉ có một indriya).
635. Ekantaṃ kāyaviññattiyaṃ kāyavohārassa pavattidassanatthaṃ ‘‘kāyena saṃvaro sādhū’’ti (dha. pa. 361; saṃ. ni. 1.116) sādhakasuttaṃ āhaṭaṃ.
Copana is the manifestation, the making known, of intention.
635. Để chỉ ra rằng kāyavohāra (ngôn ngữ thân) hoàn toàn diễn ra trong kāyaviññatti (thân biểu tri), kinh điển hỗ trợ “kāyena saṃvaro sādhū” (sự phòng hộ bằng thân là tốt) đã được dẫn ra.
Bhāvassa gamanaṃ pakāsanaṃ copanaṃ.
Thambhanā means the nature of stiffening of the elements predominantly composed of the wind element, which is intimation.
Sự biểu lộ, sự làm cho hiển lộ ý muốn là copanaṃ.
Thambhanāti vāyodhātuadhikānaṃ bhūtānaṃ thambhanākāro viññattīti attho.
For just as upward-going winds and so on, so too, any kalāpa predominant in the wind element, there exists the nature of intimation in its elements.
Thambhanā (sự làm cứng) có nghĩa là kāyaviññatti là trạng thái làm cứng của các đại hiển sắc có vāyodhātu (phong đại) trội hơn.
Uddhaṅgamavātādayo viya hi yo vātādhiko kalāpo, tattha bhūtānaṃ viññattiākāratā hotīti.
For this reason, intimation is called “thambhanā”, meaning ‘making the body stiff and rigid’, in terms of the function of the wind element.
Bởi vì, giống như các luồng gió đi lên, v.v., kalāpa nào có gió trội hơn, thì ở đó có trạng thái biểu tri của các đại hiển sắc.
Teneva ‘‘kāyaṃ thambhetvā thaddhaṃ karotīti thambhanā’’ti vāyodhātukiccavasena viññatti vuttā.
And for this reason, it is also proper to say “bodily intimation is the characteristic of the wind element,” and similarly “verbal intimation is the characteristic of the earth element,” due to the modification of elements predominantly composed of the earth element.
Do đó, kāyaviññatti được nói là “kāyaṃ thambhetvā thaddhaṃ karotīti thambhanā” (làm cho thân cứng lại, làm cho nó trở nên vững chắc, đó là thambhanā) theo chức năng của vāyodhātu.
Tato eva ca ‘‘vāyodhātuyā ākāro kāyaviññattī’’ti ca vattuṃ vaṭṭati, tathā ‘‘pathavīdhātuyā vacīviññattī’’ti pathavīdhātuadhikabhūtavikārato.
636. Speech that has reached differentiation means that which has reached differentiation through tissa and phussa.
Và từ đó, cũng có thể nói rằng “vāyodhātuyā ākāro kāyaviññattī” (hình thái của vāyodhātu là kāyaviññatti), và tương tự, “pathavīdhātuyā vacīviññattī” (hình thái của pathavīdhātu là vacīviññatti) do sự biến đổi của các đại hiển sắc có pathavīdhātu (địa đại) trội hơn.
636. Pabhedagatā vācā evāti tissa phussāti pabhedagatā.
Alternatively, speech that is grasped by the verbal formations, vitakka and vicāra, and is not yet differentiated due to not being brought into the sphere of hearing, but is being brought into that state, is called “verbal differentiation”.
636. Pabhedagatā vācā evā (chính lời nói đã được phân biệt) là lời nói đã được phân biệt thành Tissa và Phussa.
Atha vā vacīsaṅkhārehi vitakkavicārehi pariggahitā savanavisayabhāvaṃ anupanītatāya abhinnā tabbhāvaṃ nīyamānā vācā ‘‘vacībhedo’’ti vuccati.
They also support the postures means they support the postures as they naturally occur.
Hoặc, lời nói (vācā) chưa được phân biệt do chưa được đưa vào phạm vi của thính giác, được nắm giữ bởi các vacīsaṅkhāra (hành ngữ) là vitakka (tầm) và vicāra (tứ), và đang được đưa vào trạng thái đó, được gọi là “vacībhedo” (sự phân biệt lời nói).
Iriyāpathampi upatthambhentīti yathāpavattaṃ iriyāpathaṃ upatthambhenti.
They also support the postures, meaning they support the postures as they occur.
Iriyāpathampi upatthambhentī (cũng hỗ trợ oai nghi) có nghĩa là hỗ trợ oai nghi theo cách nó đang diễn ra.
Yathā hi abbokiṇṇe bhavaṅge vattamāne aṅgāni osīdanti paviṭṭhāni viya honti, na evaṃ ‘‘dvattiṃsa chabbīsā’’ti vuttesu jāgaraṇacittesu vattamānesu.
Just as, when unmixed bhavaṅga is occurring, the limbs recede as if they have entered inwards (as when one is asleep), it is not so when the awakening-consciousnesses, mentioned as thirty-two or twenty-six, are occurring.
Giống như khi bhavaṅga (tâm hộ kiếp) liên tục diễn ra, các chi thể chùng xuống như thể chúng đã chìm vào bên trong, thì không phải như vậy khi các jāgaraṇacitta (tâm thức tỉnh) được nói đến trong “dvattiṃsa chabbīsā” đang diễn ra.
Tesu pana vattamānesu aṅgāni upatthaddhāni yathāpavattiriyāpathabhāveneva pavattantīti.
But when those minds are occurring, the limbs are supported and continue in the state of their respective naturally occurring postures.
Mà khi những tâm đó đang diễn ra, các chi thể được hỗ trợ, và chúng diễn ra theo trạng thái oai nghi đang diễn ra.
Khīṇāsavānaṃ cuticittanti visesetvā vuttaṃ, ‘‘kāmāvacarānaṃ pacchimacittassa uppādakkhaṇe yassa cittassa anantarā kāmāvacarānaṃ pacchimacittaṃ uppajjissati, rūpāvacare arūpāvacare pacchimabhavikānaṃ, ye ca rūpāvacaraṃ arūpāvacaraṃ upapajjitvā parinibbāyissanti, tesaṃ cavantānaṃ tesaṃ vacīsaṅkhāro nirujjhissati, no ca tesaṃ kāyasaṅkhāro nirujjhissatī’’ti (yama. 2.saṅkhārayamaka.88) pana vacanato aññesampi cuticittaṃ rūpaṃ na samuṭṭhāpetīti viññāyati.
The term 'death-consciousness of Arahants' is stated with a specific qualification. However, from the statement, "At the moment of the arising of the last consciousness of Kāma-realm beings, immediately after which the last consciousness of Kāma-realm beings will arise; for those of the Rūpa-realm and Arūpa-realm who are in their last existence, and for those who, having been reborn in the Rūpa-realm or Arūpa-realm, will attain Parinibbāna; for these when they are dying, their verbal formation will cease, but their bodily formation will not cease," it is understood that the death-consciousness of others (not Arahants) also does not produce material form.
Khīṇāsavānaṃ cuticittaṃ (tâm tử của các bậc lậu tận) được nói một cách đặc biệt, nhưng từ lời dạy “kāmāvacarānaṃ pacchimacittassa uppādakkhaṇe yassa cittassa anantarā kāmāvacarānaṃ pacchimacittaṃ uppajjissati, rūpāvacare arūpāvacare pacchimabhavikānaṃ, ye ca rūpāvacaraṃ arūpāvacaraṃ upapajjitvā parinibbāyissanti, tesaṃ cavantānaṃ tesaṃ vacīsaṅkhāro nirujjhissati, no ca tesaṃ kāyasaṅkhāro nirujjhissatī” (vào khoảnh khắc phát sinh của tâm cuối cùng của các chúng sanh dục giới, tâm nào mà sau đó tâm cuối cùng của các chúng sanh dục giới sẽ phát sinh, của những người tái sinh cuối cùng trong sắc giới và vô sắc giới, và những ai sau khi tái sinh vào sắc giới và vô sắc giới sẽ nhập Niết Bàn, khi họ chết, vacīsaṅkhāra của họ sẽ diệt, nhưng kāyasaṅkhāra của họ sẽ không diệt), chúng ta biết rằng tâm tử của những người khác cũng không tạo ra sắc pháp.
Na hi rūpasamuṭṭhāpakacittassa gabbhagamanādivinibaddhābhāvena kāyasaṅkhārāsamuṭṭhāpanaṃ atthi, na ca yuttaṃ ‘‘cuto ca cittasamuṭṭhānañcassa pavattatī’’ti, nāpi ‘‘cuticittaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpetī’’ti pāḷi atthīti.
For indeed, it is not the case that the mind-produced material form, by not being limited by states such as going to the womb, does not produce the bodily formation. Nor is it appropriate to say, "When one dies, mind-produced material form continues for that person." Nor is there a Pāḷi statement, "The death-consciousness produces material form."
Bởi vì không có sự không tạo ra kāyasaṅkhāra do sự không bị ràng buộc bởi sự đi vào bào thai, v.v., của tâm tạo ra sắc pháp, và cũng không hợp lý khi nói “cuto ca cittasamuṭṭhānañcassa pavattati” (người chết và sắc pháp do tâm của người đó tạo ra vẫn tiếp diễn), và cũng không có kinh điển nào nói “cuticittaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpetī” (tâm tử tạo ra sắc pháp).
637. Na kassatīti na vilekhiyati.
637. "Does not scratch" means it is not scratched.
637. Na kassatī (không cày xới) có nghĩa là không bị khắc.
Gatanti viññātaṃ.
"Known" means understood.
Gataṃ (đã đi) có nghĩa là đã biết.
Asamphuṭṭhaṃ catūhi mahābhūtehīti yasmiṃ kalāpe bhūtānaṃ paricchedo, teheva asamphuṭṭhaṃ.
"Untouched by the four great elements" refers to that space in which the great elements are delimited, and it is untouched by those very elements.
Asamphuṭṭhaṃ catūhi mahābhūtehī (không bị bốn đại chạm đến) có nghĩa là không bị chính các đại hiển sắc đó chạm đến, trong kalāpa mà các đại hiển sắc được phân định.
Vijjamānepi hi kalāpantarabhūtānaṃ kalāpantarabhūtasamphuṭṭhabhāve taṃtaṃbhūtavivittatā rūpapariyanto ākāsoti yesaṃ yo paricchedo, tehi so asamphuṭṭhova, aññathā paricchinnabhāvo na siyā tesaṃ bhūtānaṃ byāpitabhāvāpattito.
Even when the great elements of one kalāpa are in contact with the great elements of another kalāpa, the boundary of material form, which is space, is defined as the separation from those respective great elements. Thus, for those (great elements) for whom there is a boundary, that boundary is indeed untouched by them; otherwise, there would be no delimited state for those great elements due to their pervasive nature.
Mặc dù có sự chạm nhau giữa các đại hiển sắc của các kalāpa khác, nhưng ākāsa (không gian) được gọi là rūpapariyanta (giới hạn của sắc pháp), là sự tách biệt khỏi các đại hiển sắc đó; do đó, bất kỳ giới hạn nào của các đại hiển sắc đó, thì giới hạn đó không bị chúng chạm đến, nếu không thì sẽ không có sự phân định do các đại hiển sắc đó sẽ trở nên bao trùm.
Abyāpitā hi asamphuṭṭhatāti.
For non-pervasiveness is the state of being untouched.
Bởi vì sự không bao trùm chính là sự không bị chạm đến.
641. Ādito cayo ācayo, paṭhamuppatti.
641. The accumulation at the beginning is ācaya, the first arising.
641. Sự tích tụ ban đầu là ācaya, sự phát sinh đầu tiên.
Upari cayo upacayo.
The accumulation later is upacaya.
Sự tích tụ tiếp theo là upacaya.
Pabandho santati.
Continuity is santati.
Sự tiếp nối là santati.
Tattha uddese avuttopi ācayo upacayasaddeneva viññāyatīti ‘‘yo āyatanānaṃ ācayo punappunaṃ nibbattamānānaṃ, sova rūpassa upacayo’’ti āha.
Here, though ācaya is not mentioned in the brief statement, it is understood by the word upacaya. Therefore, it is said: "Whatever is the ācaya of the bases (āyatanas), as they arise again and again, that is indeed the upacaya of material form."
Trong đó, dù ācaya không được đề cập trong phần tóm lược (uddesa), nhưng nó được hiểu qua từ upacaya, nên (người biên soạn) đã nói rằng ‘‘cái gì là sự tích tụ của các xứ, sự phát sinh lặp đi lặp lại, thì đó chính là upacaya của sắc’’.
Pāḷiyaṃ pana upa-saddo paṭhamattho upariattho ca hotīti ‘‘ādicayo upacayo, uparicayo santatī’’ti ayamattho viññāyatīti.
In the Pāḷi, the prefix 'upa' has the meaning of 'first' and 'later'. Thus, the meaning understood is "The first accumulation is upacaya, the later accumulation is santati."
Tuy nhiên, trong Pāḷi, tiền tố upa có nghĩa là ban đầu và cũng có nghĩa là tiếp theo, nên ý nghĩa này được hiểu là ‘‘sự tích tụ ban đầu là upacaya, sự tích tụ tiếp theo là santati’’.
Aññathā hi ācayasaṅkhātassa paṭhamuppādassa avuttatā āpajjeyya.
Otherwise, the first arising, referred to as ācaya, would be unstated.
Nếu không, sự phát sinh đầu tiên được gọi là ācaya sẽ không được đề cập.
Evanti ‘‘yo āyatanānaṃ ācayo’’tiādiniddesena kiṃ kathitaṃ hoti?
"Thus" – what is taught by the statement beginning with "whatever is the ācaya of the bases"?
Như vậy, với sự trình bày bắt đầu bằng ‘‘cái gì là sự tích tụ của các xứ’’, thì điều gì đã được nói đến?
Āyatanena ācayo kathito.
Ācaya is taught by the bases.
Ācaya đã được nói đến bởi āyatana.
Ācayūpacayasantatiyo hi nibbattibhāvena ācayo evāti āyatanehi ācayādīnaṃ pakāsitattā tehi ācayo kathito.
For ācaya, upacaya, and santati are all ācaya in terms of their nature of arising; therefore, since ācaya and so on are revealed by the bases, ācaya is taught by them.
Thật vậy, ācaya, upacaya và santati, do bản chất là sự phát sinh, chỉ là ācaya. Vì ācayādi đã được hiển bày bởi các āyatana, nên ācaya đã được nói đến bởi chúng.
Āyatanānaṃ ācayādivacaneneva ācayasabhāvāni uppādadhammāni āyatanānīti ācayena taṃpakatikāni āyatanāni kathitāni.
By merely stating ācaya and so on of the bases, the bases that have the nature of ācaya, which are phenomena of arising, are taught by ācaya as having that nature.
Chỉ bằng cách nói về ācayādi của các āyatana, các āyatana có bản chất ācaya, tức là các pháp phát sinh, đã được nói đến bởi ācaya.
Lakkhaṇañhi uppādo, na rūparūpanti.
For arising is the characteristic, not the material form itself.
Thật vậy, sự phát sinh là đặc tính, chứ không phải là sắc pháp.
Tenevādhippāyenāha ‘‘āyatanameva kathita’’nti.
With this intention, it is said: "The bases themselves are taught."
Với chủ ý đó, (người biên soạn) đã nói rằng ‘‘chỉ có āyatana được nói đến’’.
Ācayañhi lakkhaṇaṃ kathayantena taṃlakkhaṇāni āyatanāneva kathitāni hontīti.
For by teaching ācaya as the characteristic, the bases that possess that characteristic are taught.
Thật vậy, khi nói về ācaya là đặc tính, thì chính các āyatana có đặc tính đó đã được nói đến.
Evampi kiṃ kathitaṃ hotīti āyatanācayehi ācayāyatanehi ācayameva āyatanameva kathentena uddese niddese ca ācayoti idameva avatvā upacayasantatiyo uddisitvā tesaṃ vibhajanavasena āyatanena ācayakathanādinā kiṃ kathitaṃ hotīti adhippāyo.
"Even so, what is taught?" The intention is: when teaching ācaya alone, or the bases alone, by means of ācaya of the bases, or ācaya and bases, what is taught when, without mentioning "ācaya" itself in the brief and detailed statements, upacaya and santati are pointed out and, by way of their division, ācaya is taught through the bases and so on?
Ngay cả như vậy, điều gì đã được nói đến? Ý nghĩa là, khi nói về ācaya bởi āyatana-ācaya, và āyatana bởi ācaya-āyatana, thì điều gì đã được nói đến khi không nói rõ ‘‘ācaya’’ trong phần tóm lược và phần trình bày, mà chỉ đề cập đến upacaya và santati, rồi phân tích chúng bằng cách nói về ācaya bởi āyatana, v.v.
Ācayoti upacayamāha, upacayoti ca santatiṃ.
Ācaya refers to upacaya, and upacaya refers to santati.
Từ ācaya nói về upacaya, và từ upacaya nói về santati.
Tadevubhayaṃ yathākkamaṃ vivaranto ‘‘nibbatti vaḍḍhi kathitā’’ti āha.
Elucidating both in sequence, he states: "Arising and growth are taught."
Để giải thích cả hai điều đó theo thứ tự, (người biên soạn) đã nói rằng ‘‘sự phát sinh và sự tăng trưởng đã được nói đến’’.
Upacayasantatiyo hi atthato ekattā ācayovāti taduddesavibhajanavasena āyatanena ācayakathanādinā nibbattivaḍḍhiākāranānattaṃ ācayassa kathitanti attho.
For upacaya and santati are essentially one, being ācaya itself. Thus, the meaning is that by pointing out and dividing them, the various forms of ācaya, such as arising and growth, are taught through the bases and so on.
Thật vậy, upacaya và santati, về mặt ý nghĩa, là một, và đó chính là ācaya. Do đó, ý nghĩa là sự đa dạng về phương diện phát sinh và tăng trưởng của ācaya đã được nói đến bằng cách trình bày ācaya bởi āyatana, v.v., thông qua việc tóm lược và phân tích upacaya và santati.
Imamevatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘atthato hī’’tiādimāha.
To make this very meaning clear, he states: "For essentially," and so on.
Để làm rõ ý nghĩa này, (người biên soạn) đã nói rằng ‘‘thật vậy, về mặt ý nghĩa’’ và tiếp theo.
Yasmā ca ubhayampi etaṃ jātirūpassevādhivacanaṃ, tasmā jātirūpassa lakkhaṇādivisesesu ācayādīsu pavattiādīsu ca ācayādilakkhaṇādiko upacayo, pavattiādilakkhaṇādikā santatīti veditabbāti attho.
And since both of these (upacaya and santati) are synonymous with jātirūpa, it should be understood that in the various characteristics of jātirūpa, such as ācaya and so on, and occurrence and so on, upacaya has the characteristics of ācaya and so on, and santati has the characteristics of occurrence and so on.
Và vì cả hai điều này đều là đồng nghĩa của jātirūpa, nên cần hiểu rằng trong các đặc tính như lakkhaṇa của jātirūpa, và trong ācayādi và pavattiādi, upacaya có lakkhaṇa là ācayādi, và santati có lakkhaṇa là pavattiādi.
643. Pakatiniddesāti phalavipaccanapakatiyā niddesā, jarāya pāpuṇitabbaṃ phalameva vā pakati.
643. "Specification of nature" means specification of the nature that produces effects such as the decrease of life-span, or the effect to be attained by old age (jarā) itself is the nature.
643. Pakatiniddesā là sự trình bày về bản chất của quả đối nghịch, hoặc chính quả cần đạt được bởi sự lão hóa là bản chất.
Na ca khaṇḍiccādīneva jarāti kalalakālato pabhuti purimarūpānaṃ jarāpattakkhaṇe uppajjamānāni pacchimarūpāni paripakkarūpānurūpāni pariṇatapariṇatāni uppajjantīti anukkamena supariṇatarūpaparipākakāle uppajjamānāni khaṇḍiccādisabhāvāni uppajjanti.
"Nor are fragmentation and so on old age itself." From the time of the kalala (embryonic fluid), the later material forms that arise at the moment of the aging of the earlier material forms arise in conformity with mature material forms, ever more matured. Thus, in the period of maturation of very mature material forms, qualities like fragmentation (of teeth) arise.
Và sự lão hóa không chỉ là sự sứt mẻ, v.v., mà từ thời kỳ kalala, các sắc pháp trước đó khi đạt đến khoảnh khắc lão hóa, các sắc pháp sau đó phát sinh tương ứng với các sắc pháp trưởng thành, càng ngày càng chín muồi. Như vậy, khi các sắc pháp phát sinh vào thời điểm các sắc pháp đã chín muồi hoàn toàn, chúng phát sinh với các đặc tính như sứt mẻ.
Tāni udakādimaggesu tiṇarukkhasaṃbhaggatādayo viya paripākagatamaggasaṅkhātesu paripakkarūpesu uppannāni jarāya gatamaggoicceva vuttāni, na jarāti.
These, like the breaking of grass and trees in water channels and so on, are said to be the "path taken by old age" when they appear in mature material forms, which are called "the path of maturation," but they are not old age itself.
Những điều đó, giống như cỏ cây bị gãy đổ trên đường đi của nước, v.v., được nói là đã đi trên con đường của sự lão hóa khi chúng phát sinh trong các sắc pháp đã chín muồi, được gọi là con đường đã đạt đến sự chín muồi, chứ không phải là sự lão hóa.
Aviññāyamānantarajarā avīcijarā.
The imperceptible immediate old age is avīci-jarā (uninterrupted old age).
Sự lão hóa tức thì không thể nhận biết được là avīci-jarā (lão hóa không gián đoạn).
Maraṇe upanayanarasā.
In death, it has the function of bringing about (upanayanarasā).
Trong sự chết, nó có chức năng dẫn đến (sự chết).
644. Taṃ patvāti taṃ attano eva khayavayasaṅkhātaṃ sabhāvaṃ patvā rūpaṃ khīyati veti bhijjati.
644. "Having reached that" means having reached that inherent nature of itself, which is decay and dissolution, the material form wastes away, vanishes, and breaks up.
644. Đạt đến điều đó có nghĩa là sắc pháp bị suy giảm, biến mất và tan rã khi đạt đến bản chất của chính nó, tức là sự tiêu hoại và biến mất.
Pothetvā pātitassa dubbalatā parādhīnatā sayanaparāyaṇatā ca hoti, tathā jarābhibhūtassāti pothakasadisī jarā.
For one who is struck down and falls, there is weakness, dependence on others, and a tendency to lie down. Similarly, for one overcome by old age. Thus, old age is like one who strikes down.
Người bị đánh ngã sẽ trở nên yếu đuối, phụ thuộc vào người khác và phải nằm liệt giường. Tương tự, người bị lão hóa áp bức cũng vậy, nên sự lão hóa giống như người đánh ngã.
645. Kattabbatoti kattabbasabhāvato.
645. "Due to being something to be done" means due to the nature of being something to be done.
645. Do bản chất cần phải làm có nghĩa là do bản chất của việc cần phải làm.
Visāṇādīnaṃ taracchakheḷatemitānaṃ pāsāṇānaṃ viya thaddhabhāvābhāvato ahivicchikānaṃ viya savisattābhāvato ca sukhumatā vuttā.
The subtlety (sukhumatā) is stated due to the absence of stiffness, like horns and so on moistened by a jackal's saliva, or stones, and due to the absence of poisonousness, like snakes and scorpions.
Sự vi tế được nói đến là do không có sự cứng rắn như sừng, v.v., hoặc đá bị ướt bởi nước dãi của cầy hương, và không có độc tính như rắn và bọ cạp.
Ojālakkhaṇoti ettha aṅgamaṅgānusārino rasassa sāro upatthambhabalakāro bhūtanissito eko viseso ojāti.
In "having the characteristic of nutrient essence" (ojālakkhaṇo), the essence of flavor that follows the parts of the body, which is a supportive and strengthening agent, a unique quality dependent on the great elements, is called oja (nutrient essence).
Trong cụm từ ojālakkhaṇo, oja là một đặc tính đặc biệt, là tinh túy của rasa (vị) thấm nhuần từng bộ phận cơ thể, là sức mạnh hỗ trợ, nương tựa vào các bhūta (đại hiển sắc).
647. Purimā panāti pañcavidhasaṅgahe pathavīdhātuāpodhātutejodhātuvāyodhātūnaṃ purimuddesavasena vuttaṃ.
647. "The former" refers to what was stated by way of the preceding enumeration of earth element, water element, fire element, and air element in the fivefold collection.
647. Purimā pana được nói đến trong pañcavidhasaṅgaha theo thứ tự trình bày trước của địa đại, thủy đại, hỏa đại và phong đại.
Phoṭṭhabbāyatananiddese vā vuttānaṃ pathavīdhātuādīnaṃ purimā uddese vuttā āpodhātūti adhippāyo, vuttassa vā phoṭṭhabbāyatanassa atītatāya pacchimatā, anāgatatāya ca āpodhātuyā purimatā vuttāti daṭṭhabbā.
Alternatively, the intention is that the water element mentioned earlier in the enumeration of earth element and so on, stated in the section on the sense-base of touch, is the former. Or, it should be understood that the posteriority of the sense-base of touch is due to its past nature, and the anteriority of the water element is due to its future nature.
Hoặc ý nghĩa là thủy đại được nói đến trước trong phần tóm lược của các địa đại, v.v., được đề cập trong phần trình bày về xúc xứ; hoặc cần hiểu rằng xúc xứ được nói là ở sau do tính quá khứ của nó, và thủy đại được nói là ở trước do tính vị lai của nó.
Āyūti jīvitindriyaṃ.
"Life-span" refers to the life faculty (jīvitindriya).
Āyu là sinh mạng quyền.
Kammajatejaṃ usmā.
Karma-born fire is heat (usmā).
Hỏa do nghiệp sinh là usmā (hơi ấm).
Yaṃ kiñci dhātuṃ…pe… ekappahārena nuppajjatīti ekasmiṃ khaṇe anekāsu pathavīsu āpāthagatāsu tāsu tāsu saha nuppajjati, tathā tejavāyūsu cāti attho.
"Whatever element... not arisen simultaneously with one stroke" means that consciousness does not arise simultaneously in many different earth elements that have come into contact, and similarly in fire and air elements.
Bất kỳ giới nào… v.v… không phát sinh cùng một lúc có nghĩa là trong một khoảnh khắc, nó không phát sinh cùng lúc trong nhiều địa đại khác nhau xuất hiện trước mắt, và cũng tương tự trong hỏa đại và phong đại.
Anekesu ārammaṇesu sannipatitesu ābhujitavasena ārammaṇapasādādhimattatāvasena ca paṭhamaṃ katthaci uppatti dassitā, aññattha ca pana uppatti atthi eva.
The occurrence* in some one object first was shown in cases where many objects present themselves, due to the method of adverting and due to the extremeness of the object and the sense faculty. However, occurrence in other objects also exists.
Khi nhiều đối tượng tập hợp lại, sự phát sinh ban đầu được chỉ ra ở một nơi nào đó do sự hướng tâm hoặc do sự vượt trội của đối tượng và tịnh sắc, nhưng sự phát sinh cũng có ở những nơi khác.
Sāyaṃ ārammaṇato ārammaṇantarasaṅkanti yena upāyena hoti, tassa vijānanatthaṃ pucchati ‘‘kathaṃ pana cittassa ārammaṇato saṅkanti hotī’’ti.
The question, “How does consciousness transfer from one object to another?” is asked to understand the way in which that transfer from one object to another occurs.
Để biết cách thức mà sự chuyển di từ đối tượng này sang đối tượng khác xảy ra, (người biên soạn) hỏi: ‘‘Vậy thì, sự chuyển di của tâm từ đối tượng này sang đối tượng khác xảy ra như thế nào?’’
651. Ayapiṇḍiādīsu pathavīdhātu tādisāya āpodhātuyā anābaddhā santī visareyya, tasmā ‘‘tāni āpodhātu ābandhitvā baddhāni karotī’’ti vuttaṃ.
651. In iron-balls and so forth, the earth element, if not bound by such water element, would scatter. Therefore, it is said: “The water element binds and makes them solid.”
651. Trong các khối sắt, v.v., nếu địa đại không được thủy đại tương tự kết nối, nó sẽ phân tán. Do đó, (người biên soạn) đã nói rằng ‘‘thủy đại kết nối chúng và làm cho chúng thành khối’’.
Yathā hi yuttappamāṇaṃ udakaṃ paṃsucuṇṇāni ābandhitvā mattikāpiṇḍaṃ katvā ṭhapeti, evaṃ ayopiṇḍiādīsupi tadanurūpapaccayehi tattheva uppannā āpodhātu tathā ābandhitvā ṭhapetīti daṭṭhabbā.
Just as water of an appropriate amount binds particles of dust and makes a lump of clay, so too, in iron-balls and so forth, the water element arising therein due to corresponding conditions binds them in that way, and thus it should be understood.
Giống như nước với lượng thích hợp kết nối các hạt đất sét và tạo thành một khối đất sét, tương tự, thủy đại phát sinh ở đó do các duyên tương ứng cũng kết nối chúng thành khối trong các khối sắt, v.v.
Aphusitvā patiṭṭhā hotīti āpodhātuyā aphoṭṭhabbabhāvato vuttaṃ, tathā ‘‘aphusitvāva ābandhatī’’ti.
It becomes a support without touching is stated because the water element is not tangible. Similarly, “It binds without touching.”
Patiṭṭhā mà không chạm được nói đến do thủy đại không phải là phoṭṭhabba. Tương tự, ‘‘kết nối mà không chạm’’.
Na hi yathā phoṭṭhabbadhātūnaṃ phoṭṭhabbabhāvena aññamaññanissayatā, evaṃ phoṭṭhabbāphoṭṭhabbadhātūnaṃ hotīti adhippāyo veditabbo.
It should be understood that the meaning is that just as there is mutual reliance among tangible elements by virtue of their tangibility, so there is not* between tangible and intangible elements.
Thật vậy, cần hiểu rằng sự nương tựa lẫn nhau của các phoṭṭhabba-dhātu do bản chất là phoṭṭhabba không giống như sự nương tựa của các phoṭṭhabba-dhātu và a-phoṭṭhabba-dhātu.
Avinibbhogavuttīsu hi bhūtesu aññamaññanissayatā aññamaññapaccayabhūtesu na sakkā nivāretuṃ, nāpi sahajātesu avinibbhogatāya ekībhūtesu phusanāphusanāni vicāretuṃ yuttānīti.
For in inseparable elements, mutual reliance among those that are mutually conditioned cannot be prevented, nor is it proper to consider touching and not-touching among those that are conascent and unified by their inseparability.
Thật vậy, trong các đại hiển sắc không thể tách rời, không thể ngăn cản sự nương tựa lẫn nhau của chúng, và cũng không hợp lý để xem xét sự chạm hay không chạm trong các pháp đồng sinh không thể tách rời, đã hợp nhất thành một.
Na uṇhā hutvā jhāyatīti tejosabhāvataṃyeva paṭikkhipati, na sītattaṃ anujānāti, tejosabhāvapaṭikkhepeneva ca sītattañca paṭikkhittaṃ hoti.
“It does not burn being hot” only rejects the nature of heat, it does not approve of coolness. And by the rejection of the nature of heat, coolness is also rejected.
Không nóng mà cháy chỉ bác bỏ bản chất của hỏa đại, không chấp nhận bản chất lạnh. Và bằng cách bác bỏ bản chất của hỏa đại, bản chất lạnh cũng bị bác bỏ.
Tejo eva hi sītaṃ himapātasamayādīsu sītassa paripācakatādassanato, sītuṇhānañca aññamaññapaṭipakkhabhāvato uṇhena saha na sītaṃ bhūtantaraṃ pavattatīti yujjati.
Indeed, heat itself is cold, as seen in the processing of cold during times of snowfall and so forth; and because cold and hot are mutually opposed, it is appropriate that no other element, i.e., cold, exists together with heat.
Thật vậy, hỏa đại chính là lạnh, vì trong các thời điểm như tuyết rơi, chúng ta thấy sự chín muồi của cái lạnh. Và do sự đối nghịch lẫn nhau giữa nóng và lạnh, nên không thể có một đại hiển sắc khác là lạnh cùng tồn tại với nóng. Điều này hợp lý.
Uṇhakalāpe pana sītassa appavatti sītakalāpe ca uṇhassa dvinnaṃ aññamaññapaṭipakkhattā tejovisesabhāve yujjatīti.
However, the non-occurrence of cold in a hot kalāpa and of hot in a cold kalāpa is appropriate due to the mutual opposition of the two, in the specific nature of heat.
Hơn nữa, trong nhóm sắc pháp (kalāpa) nóng thì lạnh không phát sinh, và trong nhóm sắc pháp lạnh thì nóng không phát sinh, vì hai thứ này đối nghịch nhau, nên sự tồn tại của chúng trong trạng thái đặc biệt của lửa (tejo) là hợp lý.
Bhāvaññathattanti kharānaṃ guḷādīnaṃ davatā mudutā rasādīnañca davānaṃ kharatā paccayavisesehi omattādhimattapathavīdhātuādikānaṃ uppatti.
Alteration of state refers to the arising of pathavī elements and so forth, of lesser or greater degree, due to specific conditions, such as the liquidity and softness of hard substances like jaggery, or the hardness of liquids like cane juice.
Bhāvaññathatta (sự thay đổi trạng thái) là sự phát sinh của các yếu tố đất (pathavīdhātu) ở mức độ thấp hoặc cao do các điều kiện đặc biệt, khiến cho những vật cứng như đường thốt nốt trở nên mềm dẻo, và những chất lỏng như nước mía trở nên cứng.
Lakkhaṇaññathattaṃ kakkhaḷādilakkhaṇavijahanaṃ, taṃ etesaṃ na hoti, omattādhimattatāsaṅkhātaṃ bhāvaññathattaṃyeva hotīti attho.
Alteration of characteristic is the abandoning of characteristics like roughness, which does not occur for these*; it is only the alteration of state, which is called being of lesser or greater degree. This is the meaning.
Lakkhaṇaññathattaṃ (sự thay đổi đặc tính) là sự từ bỏ các đặc tính như thô ráp, nhưng điều đó không xảy ra đối với những thứ này; mà chỉ là sự thay đổi trạng thái (bhāvaññathatta) được gọi là mức độ thấp hoặc cao, đó là ý nghĩa.
652. Anupādinnādīnaṃyevāti ekantaanupādinnaekantanacittasamuṭṭhānādīnaṃ niddesesu gahaṇesu gahitāti attho.
652. “Only of the ungrasped and so forth” means that* are taken in the designations of solely ungrasped and solely not consciousness-originated and so forth.
652. Anupādinnādīnaṃyevā có nghĩa là chúng được bao gồm trong các mô tả về những gì hoàn toàn không bị chấp thủ (ekantaanupādinna) và hoàn toàn không do tâm sinh (ekantanacittasamuṭṭhāna), v.v.
Yaṃ vā panaññampīti pana vacanena purimānampi nakammassakatattābhāvādikaṃ dīpeti.
The word ‘pana’ (however/furthermore) in “or whatever else” indicates the non-kamma-origination etc. of the preceding ones as well.
Tuy nhiên, với từ "pana" trong câu Yaṃ vā panaññampī (hoặc bất cứ điều gì khác), nó cũng chỉ ra rằng những điều trước đó (như âm thanh, v.v.) cũng không phải là do nghiệp (nakammassakatattābhāva), v.v.
Tā hi anupādinnādinakammassakatattādivacanānaṃ samānatthattā ekena avattabbatte itarenapi avattabbā siyuṃ, vattabbatte vā vattabbā.
For if those* were not to be stated by one term, they would also not be stated by others, since the terms “ungrasped” etc. and “not kamma-originated” etc. are synonymous; or if they were to be stated, they would be stated by all.
Thật vậy, vì chúng đồng nghĩa với các từ như "anupādinna" (không bị chấp thủ) và "nakammassakatattā" (không do nghiệp), nếu không thể nói bằng một từ, thì cũng không thể nói bằng các từ khác; hoặc nếu có thể nói, thì cũng có thể nói.
Tasmā ekantākammajādīsveva gahetabbattā tā anekantesu na gahitāti daṭṭhabbā.
Therefore, since they are to be taken only in what is exclusively not kamma-originated and so forth, it should be understood that they are not taken in what is not exclusively so.
Do đó, cần hiểu rằng chúng chỉ được bao gồm trong các sắc pháp hoàn toàn không do nghiệp (ekantākammaja), v.v., và không được bao gồm trong các sắc pháp không hoàn toàn (anekanta).
966. Pacchimapadassāti viññātapadassa.
966. “Of the last term” means of the term “known” (viññāta).
966. Pacchimapadassā (của từ cuối cùng) là của từ "viññāta" (được biết đến).
Sabbameva hi rūpaṃ viññātanti tassa abhinditabbattā viññātato aññaṃ diṭṭhaṃ sutaṃ mutañca na hotīti pucchaṃ akatvāva vissajjitaṃ.
Indeed, all form is known, and because it is not to be divided*, there is nothing seen, heard, or cognized other than what is known. Therefore, the answer was given without asking a question.
Thật vậy, tất cả các sắc pháp đều được biết đến (viññāta), và vì chúng không thể phân chia, nên không có sắc pháp nào khác ngoài sắc pháp được biết đến mà lại được thấy, nghe hay ngửi, vì vậy câu hỏi đã được trả lời mà không cần đặt ra.
Na hi sakkā viññātato aññaṃ ‘‘katamaṃ rūpaṃ diṭṭha’’nti pucchitunti adhippāyo.
For it is not possible to ask, "Which form is seen?" other than what is known. This is the intention.
Ý nghĩa là không thể hỏi: "Sắc pháp nào được thấy" ngoài sắc pháp được biết đến.
Yathā hi dvīsu uddiṭṭhesu nopādato aññattaṃ sandhāya ‘‘katamaṃ taṃ rūpaṃ upādā’’ti pucchitaṃ, evaṃ diṭṭhādīsu catūsu uddiṭṭhesu sutādīhi tīhipi aññattaṃ sandhāya ‘‘katamaṃ taṃ rūpaṃ diṭṭha’’nti pucchitabbaṃ siyā, tadabhāvo na pucchitaṃ, evaṃ sutādīsupīti.
Just as, when two* are specified, it is asked, "Which form is derived?" referring to something other than the non-derived, so too, when four* such as "seen" are specified, it should be asked, "Which form is seen?" referring to something other than the other three, "heard" and so forth. The absence of such a difference means no such question was asked, and similarly for "heard" and so forth.
Cũng như khi hai điều được nêu ra, câu hỏi "Sắc pháp nào là upādā (nương tựa)?" được hỏi để chỉ sự khác biệt với nopādā (không nương tựa), thì tương tự, khi bốn điều (thấy, nghe, ngửi, biết) được nêu ra, câu hỏi "Sắc pháp nào được thấy?" lẽ ra phải được hỏi để chỉ sự khác biệt với ba điều còn lại (nghe, ngửi, biết); nhưng vì không có sự khác biệt đó, nên câu hỏi không được đặt ra, và tương tự đối với nghe, v.v.
Dassanādiggahaṇavisesato pana diṭṭhādīhi aññassa viññātassa sabbhāvato ca catukko vutto.
However, the tetrad is stated due to the distinction in the modes of apprehension, such as seeing, and also due to the existence of something known (viññāta) that is distinct from seen, heard, and cognized.
Tuy nhiên, nhóm bốn được nói đến vì có sự khác biệt trong cách nắm bắt (như thấy, v.v.) và vì có sự tồn tại của sắc pháp được biết đến (viññāta) khác với sắc pháp được thấy (diṭṭha), v.v.
969. Tejobhāvaṃ gatanti sabhāveneva tejobhāvaṃ pattanti attho.
969. “Attained the nature of fire” means attained the nature of fire by its very essence.
969. Tejobhāvaṃ gata (đạt đến trạng thái lửa) có nghĩa là đạt đến trạng thái lửa (tejo) bởi chính bản chất của nó.
Vuttassapi aññena pakārena saṅgahārahassa saṅgaṇhanaṃ nayakaraṇaṃ idha daṭṭhabbaṃ, tayidaṃ ‘‘viññāta’’nti catukkapadepi yojetabbaṃ.
The gathering of what has been stated and is worthy of being gathered in another way should be understood here as the establishment of a method. This should also be applied to the term “known” (viññāta) in the tetrad designation.
Ở đây, cần hiểu rằng việc thu thập sắc pháp đã được nói đến nhưng có thể được thu thập theo một cách khác là một phương pháp (naya-karaṇa), và điều này cũng nên được áp dụng cho từ "viññāta" (được biết đến) trong nhóm bốn.
Phoṭṭhabbassa bhedasabbhāvo aṭṭhake nayo.
The existence of the differentiation of the tangible is the method in the Aṭṭhaka.
Sự tồn tại của sự phân biệt trong xúc pháp (phoṭṭhabba) là phương pháp (naya) trong Aṭṭhaka.
975. Natthi nīvaraṇāti vacanena middhassapi nīvaraṇassa pahānaṃ vuttaṃ, na ca rūpaṃ pahātabbaṃ, na ca rūpakāyagelaññaṃ munino natthīti sakkā vattuṃ ‘‘piṭṭhi me āgilāyati, tamahaṃ āyamissāmī’’ti (ma. ni. 2.22) vacanato.
975. By the statement “There are no hindrances,” the abandoning of the hindrance of sloth (middha) is stated. And form is not to be abandoned. And it cannot be said that the Buddha had no bodily ailment, for it is stated, "My back aches, I will stretch it" (MN 2.22).
975. Với câu Natthi nīvaraṇā (không có triền cái), sự loại bỏ triền cái là hôn trầm (middha) cũng được nói đến, nhưng sắc pháp không phải là thứ cần loại bỏ, và không thể nói rằng Đức Phật không có bệnh tật về thân thể (rūpakāya-gelañña) theo lời dạy: "Lưng ta đau nhức, ta sẽ duỗi thẳng nó ra" (Ma. Ni. 2.22).
Saviññāṇakasaddoti viññāṇena pavattito vacīghosādisaddo.
“Conscious sound” refers to a sound, such as vocal sound, produced by consciousness.
Saviññāṇakasaddo (âm thanh có thức) là âm thanh như tiếng nói do thức (viññāṇa) tạo ra.
Na hi etāni jāyantīti paripaccamānassa rūpassa paripaccanaṃ jarā, khīyamānassa khayo aniccatāti rūpabhāvamattāni etāni, na sayaṃ sabhāvavantānīti sandhāya vuttaṃ.
“For these do not arise” is stated with reference to these, i.e., aging (jarā) as the ripening of form that is ripening, and decay (khaya) and impermanence (aniccatā) as the wearing away of form that is wearing away, being merely states of form, not having an essence of their own.
Na hi etāni jāyantī (thật vậy, những điều này không sinh khởi) được nói đến để chỉ rằng sự già nua (jarā) là sự chín muồi của sắc pháp đang chín muồi, sự hoại diệt (khaya) là sự tiêu tan của sắc pháp đang tiêu tan, và vô thường (aniccatā) là những trạng thái đơn thuần của sắc pháp, chứ không phải là những thực thể tự có bản chất.
Tathā jāyamānassa jananaṃ jāti, sā ca rūpabhāvova, na sayaṃ sabhāvavatīti ‘‘na pana paramatthato jāti jāyatī’’ti vuttaṃ.
Similarly, birth (jāti) is the generation of what is arising, and that is merely a state of form, not having an essence of its own. Thus, “But ultimately, birth does not arise” is stated.
Tương tự, sự sinh khởi (janana) của sắc pháp đang sinh khởi là sự sinh (jāti), và sự sinh đó cũng chỉ là trạng thái của sắc pháp, không phải là một thực thể tự có bản chất, vì vậy đã nói "na pana paramatthato jāti jāyatī" (nhưng trên thực tế, sự sinh không tự sinh).
Tesaṃ paccayo etissāti tappaccayā, tappaccayāya bhāvo tappaccayabhāvo, tappaccayabhāvena pavatto vohāro tappaccayabhāvavohāro, taṃ labhati.
The condition for these is "tappaccayā" (having that as condition). The state of having that as condition is "tappaccayabhāvo." The conventional expression occurring by way of the state of having that as condition is "tappaccayabhāvavohāro," and it obtains that*.
Điều kiện của chúng là điều kiện của nó (tappaccayā), trạng thái của điều kiện đó là trạng thái có điều kiện (tappaccayabhāvo), cách nói được thực hiện bởi trạng thái có điều kiện đó là tappaccayabhāvavohāro (cách nói về trạng thái có điều kiện), nó đạt được điều đó.
Abhinibbattitadhammakkhaṇasminti abhinibbattiyamānadhammakkhaṇasminti adhippāyo.
“At the moment of the arisen phenomena” means at the moment of the phenomena being produced. This is the intention.
Abhinibbattitadhammakkhaṇasmiṃ (trong khoảnh khắc của pháp đang được sinh khởi) có nghĩa là trong khoảnh khắc của pháp đang được sinh khởi.
Na hi tadā te dhammā na jāyantīti jāyamānabhāvova jātīti yuttā tassā kammādisamuṭṭhānatā taṃnibbattatā ca, na pana tadā te dhammā jīyanti khīyanti ca, tasmā na tesaṃ te jīraṇabhijjanabhāvā cittādisamuṭṭhānā taṃnibbattā cāti vacanaṃ arahanti.
For it is not that those phenomena do not arise at that time, hence it is appropriate that their arising state is birth (jāti), and that it is kamma-originated and so forth, and produced by them. But at that time, those phenomena do not age or decay, therefore it is not appropriate to say that their states of aging and breaking are citta-originated and so forth, and produced by them.
Thật vậy, vào lúc đó, những pháp ấy không phải là không sinh khởi, nên sự sinh khởi là sự sinh (jāti) là hợp lý, và sự sinh đó có nguyên nhân từ nghiệp (kamma) và các yếu tố khác, và do đó mà sinh ra. Nhưng vào lúc đó, những pháp ấy không già và không hoại diệt, vì vậy không thể nói rằng sự già và sự hoại diệt của chúng là do tâm (citta) và các yếu tố khác tạo ra, và do đó mà sinh ra.
Evamapi upādinna-saddo upetena kammunā ādinnataṃ vadati, na nibbattinti upādinnapākabhedānaṃ upādinnatā tesaṃ vattabbāti ce?
Even so, if it is said that the word upādinna denotes the state of being taken up by kamma accompanied by craving and wrong view, and not the state of being produced, then should not the aging and dissolution of the kamma-born upādinna-materiality also be described as upādinna?
Ngay cả như vậy, nếu từ "upādinna" (bị chấp thủ) chỉ sự chấp thủ bởi nghiệp (kamma) đã được thực hiện, chứ không chỉ sự sinh khởi, thì sự chấp thủ của sự già và sự hoại diệt, là những biến thể của kết quả nghiệp bị chấp thủ, có nên được nói đến không?
Na, ādinna-saddassa nibbattivācakattā.
No, because the word ādinnā signifies 'produced'.
Không, vì từ "ādinna" (bị chấp thủ) có nghĩa là sự sinh khởi.
Upetena nibbattañhi upādinnanti paccayānubhāvakkhaṇañca nibbattiñca gahetvāva pavatto ayaṃ vohāro tadā abhāvā jarāmaraṇe na pavattatīti.
Indeed, that which is produced by kamma accompanied by craving and wrong view is upādinna. This term, arising by taking into account both the moment of the cause's power and the production, does not apply to old age and death because they are absent at that time.
Thật vậy, điều được sinh ra bởi nghiệp đã được thực hiện là "upādinna", và cách nói này, được thực hiện bằng cách nắm bắt cả khoảnh khắc của sự tác động của điều kiện và sự sinh khởi, không xảy ra trong sự già và sự chết vào lúc đó vì không có sự tồn tại.
Paṭiccasamuppannānaṃ dhammānaṃ jarāmaraṇattā tesaṃ uppāde sati jarāmaraṇaṃ hoti, asati na hoti.
Since conditioned phenomena are old age and death, when there is their arising, there is old age and death; when there is no arising, there is no old age and death.
Vì các pháp duyên khởi (paṭiccasamuppanna) là sự già và sự chết, nên khi có sự sinh khởi của chúng, sự già và sự chết xảy ra; khi không có, thì không xảy ra.
Na hi ajātaṃ paripaccati bhijjati vā, tasmā jātipaccayataṃ sandhāya ‘‘jarāmaraṇaṃ paṭiccasamuppanna’’nti vuttaṃ.
For what is not born does not ripen or break up; therefore, it is said “old age and death are dependently arisen” with reference to the conditionality of birth.
Thật vậy, điều chưa sinh thì không chín muồi hay hoại diệt, vì vậy đã nói "jarāmaraṇaṃ paṭiccasamuppannaṃ" (sự già và sự chết là duyên khởi) để chỉ sự sinh là điều kiện.
Nissayapaṭibaddhavuttitoti jāyamānaparipaccamānabhijjamānānaṃ jāyamānādibhāvamattattā jāyamānādinissayapaṭibaddhavuttikā jātiādayoti vuttaṃ hoti.
Because of being expressed as dependent on support, it means that birth and so on are expressed as dependent on the support of being in the process of being born, ripening, and breaking up, simply because they are the nature of phenomena being born, ripening, and breaking up.
Nissayapaṭibaddhavuttito (do sự vận hành phụ thuộc vào các căn cứ) có nghĩa là sự sinh (jāti), v.v. là sự vận hành phụ thuộc vào các căn cứ như sự sinh, v.v., vì các sắc pháp đang sinh, đang chín muồi, đang hoại diệt chỉ là những trạng thái của sự sinh, v.v.
Yadi evaṃ upādāyarūpānañca cakkhāyatanādīnaṃ uppādādisabhāvabhūtā jātiādayo taṃnissitā hontīti bhūtanissitānaṃ tesaṃ lakkhaṇānaṃ upādāyabhāvo viya upādāyarūpanissitānaṃ upādāyupādāyabhāvo āpajjatīti ce?
If that is the case, then just as the dependent rūpa nature is ascribed to those characteristics dependent on the great elements, similarly, the upādāyupādāya nature would be ascribed to these characteristics (jātiādayo) which are the essential nature of generation and so on, pertaining to the dependent rūpas such as the eye-base, and which are dependent on those upādāyarūpas. Is this not so?
Nếu vậy, nếu sự sinh (jāti), v.v., là bản chất của sự sinh khởi, v.v., của các sắc pháp nương tựa (upādāyarūpa) như nhãn xứ (cakkhāyatana), v.v., thì chúng sẽ phụ thuộc vào các sắc pháp nương tựa đó. Điều này có nghĩa là, giống như các đặc tính của sắc pháp nương tựa phụ thuộc vào các đại hiển (bhūta) được gọi là sắc pháp nương tựa, thì các đặc tính phụ thuộc vào các sắc pháp nương tựa cũng sẽ trở thành sắc pháp nương tựa của sắc pháp nương tựa, phải không?
Na, bhūtapaṭibaddhaupādāyarūpalakkhaṇānañca bhūtapaṭibaddhabhāvassa avinivattanato.
No, because the state of being dependent on the great elements does not cease for the characteristics of the dependent rūpas that are connected with the great elements.
Không, vì bản chất phụ thuộc vào các đại hiển của các đặc tính của sắc pháp nương tựa phụ thuộc vào các đại hiển không thay đổi.
Apica ekakalāpapariyāpannānaṃ rūpānaṃ saheva uppādādippavattito ekassa kalāpassa uppādādayo ekekāva hontīti yathā ekekassa kalāpassa jīvitindriyaṃ kalāpānupālakaṃ ‘‘upādāyarūpa’’nti vuccati, evaṃ kalāpuppādādisabhāvā jātiādayo ‘‘upādāyarūpāni’’cceva vuccanti.
Furthermore, since the rūpas belonging to a single kalāpa arise together, the generation and so on of a single kalāpa are each only one. Just as the life faculty of each kalāpa, which sustains the kalāpa, is called an "upādāyarūpa," similarly, generation and so on, which are the essential nature of the kalāpa's arising, are simply called "upādāyarūpas."
Hơn nữa, vì các sắc pháp thuộc cùng một nhóm (kalāpa) sinh khởi cùng lúc, nên sự sinh khởi, v.v., của một nhóm chỉ là một. Do đó, giống như sinh mạng quyền (jīvitindriya) của mỗi nhóm, bảo vệ nhóm, được gọi là "sắc pháp nương tựa", thì sự sinh (jāti), v.v., là bản chất của sự sinh khởi, v.v., của nhóm cũng được gọi là "sắc pháp nương tựa".
Evaṃ vikāraparicchedarūpāni ca yojetabbāni.
In this way, vikāra rūpas and pariccheda rūpas should also be applied.
Tương tự, các sắc pháp biến đổi (vikāra) và sắc pháp giới hạn (pariccheda) cũng nên được áp dụng.
Kammasamuṭṭhānasambandhaṃ utusamuṭṭhānaṃ kammavisesena suvaṇṇadubbaṇṇasusaṇṭhitadussaṇṭhitādivisesaṃ hotīti ‘‘kammapaccaya’’nti vuttaṃ.
It is said “kammapaccaya” (karma-conditioned) because temperature-produced rūpa associated with karma-produced rūpa becomes distinguished by karma, such as being of good or bad complexion, well-formed or ill-formed, and so on.
Kammapaccaya (do nghiệp làm điều kiện) được nói đến vì sắc pháp do thời tiết sinh (utusamuṭṭhāna) có liên hệ với sắc pháp do nghiệp sinh (kammasamuṭṭhāna) sẽ có những đặc điểm riêng biệt như màu sắc đẹp hay xấu, hình dáng cân đối hay không cân đối, v.v., do nghiệp đặc biệt.
Kammavipākānubhavanassa kāraṇabhūtaṃ bāhirautusamuṭṭhānaṃ kammapaccayautusamuṭṭhānaṃ.
The external temperature-produced rūpa which is the cause for experiencing the results of karma is kammapaccayautusamuṭṭhānaṃ (karma-conditioned, temperature-produced).
Sắc pháp do thời tiết bên ngoài sinh (bāhirautusamuṭṭhāna) là nguyên nhân của việc trải nghiệm quả nghiệp (kammavipāka) được gọi là kammapaccayautusamuṭṭhāna (sắc pháp do thời tiết có nghiệp làm điều kiện sinh).
Kammasahāyo paccayo, kammassa vā sahāyabhūto paccayo kammapaccayo, sova utu kammapaccayautu, so samuṭṭhānaṃ etassāti kammapaccayautusamuṭṭhānanti vacanattho.
The meaning of the term kammapaccayautusamuṭṭhāna is: a condition that is a companion to karma, or a condition that is a companion to karma, that very utu is kammapaccaya utu, and that is the origin of this rūpa.
Điều kiện là bạn của nghiệp, hoặc điều kiện là bạn của nghiệp là kammapaccaya (điều kiện do nghiệp). Chính thời tiết đó là kammapaccayautu (thời tiết có nghiệp làm điều kiện). Thời tiết đó là nguyên nhân của nó, đó là ý nghĩa của từ kammapaccayautusamuṭṭhāna.
Sīte uṇhe vā kismiñci utumhi samāgate tato suddhaṭṭhakaṃ uppajjati, tassa so utu samuṭṭhānaṃ.
When a certain temperature, whether cold or hot, occurs, the pure octad (suddhaṭṭhaka) arises from it, and that temperature is its origin.
Khi một thời tiết nào đó, dù lạnh hay nóng, đến, thì từ đó sinh ra một suddhaṭṭhaka (nhóm tám sắc pháp thuần túy), và thời tiết đó là nguyên nhân của nó.
Dutiyassa suddhaṭṭhakassa utusamuṭṭhānikapaṭibandhakassa so eva purimo utu paccayo.
For the second suddhaṭṭhaka, which is a link in the temperature-produced continuity, that very former temperature is the condition.
Đối với suddhaṭṭhaka thứ hai, liên kết với sắc pháp do thời tiết sinh, thời tiết đầu tiên đó chính là điều kiện.
Tatiyaṃ pana suddhaṭṭhakaṃ purimautusahāyena utunā nibbattattā pubbe vuttanayeneva ‘‘utupaccayautusamuṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
However, the third suddhaṭṭhaka is said to be “utupaccayautusamuṭṭhāna” (temperature-conditioned, temperature-produced) in the manner previously stated, because it is produced by the temperature that is a companion to the former temperature.
Tuy nhiên, suddhaṭṭhaka thứ ba được sinh ra bởi thời tiết là bạn của thời tiết đầu tiên, nên nó được gọi là "utupaccayautusamuṭṭhāna" (sắc pháp do thời tiết có thời tiết làm điều kiện sinh) theo cách đã nói trước đó.
Evamayaṃ purimo utu tisso santatiyo ghaṭṭeti, tato paraṃ aññautusamāgame aññasantatittayaṃ, tato ca aññena aññanti evaṃ pavatti daṭṭhabbā.
Thus, this former temperature affects three continuities, and after that, when another temperature arises, another set of three continuities, and then another set by another temperature; the process should be understood in this way.
Như vậy, thời tiết đầu tiên này tác động đến ba dòng liên tục, sau đó khi một thời tiết khác đến, sẽ có ba dòng liên tục khác, và từ đó một dòng khác nữa, v.v., cần hiểu sự vận hành như vậy.
Tadetaṃ sītuṇhānaṃ appabahubhāve taṃsamphassassa acirappavattiyā cirappavattiyā ca veditabbaṃ, anupādinnena dīpanā na santatittayavasena, atha kho meghasamuṭṭhāpakamūlautuvasena pakārantarena daṭṭhabbā, taṃ dassetuṃ ‘‘utusamuṭṭhāno nāma valāhako’’tiādimāha.
This should be understood from the short or long duration of contact with cold and heat, depending on the greater or lesser degree of cold and heat. The explanation using "anupādinna" is not in terms of three continuities, but rather by another method, in terms of the original temperature that gives rise to clouds. To show this, he states, “The temperature-produced, namely, valāhaka,” and so on.
Điều này nên được biết qua sự ít hay nhiều của lạnh và nóng, sự tiếp xúc đó diễn ra nhanh chóng hoặc kéo dài. Sự trình bày bằng các sắc không do chấp thủ (anupādinna) không phải theo cách ba dòng tương tục, mà nên được thấy theo một cách khác, đó là theo mùa gốc phát sinh mây. Để chỉ ra điều đó,* đã nói: “Mây được gọi là do mùa phát sinh” v.v.
Rūparūpānaṃ vikārādimattabhāvato aparinipphannatā vuttā.
The non-accomplished nature of rūpa-rūpas is stated because they are merely modifications and distinctions.
Sự không hoàn thành của các sắc và các sắc được nói là do chúng chỉ là các biến thể v.v.
Tesañhi rūpavikārādibhāvato rūpatāti adhippāyo.
For the meaning is that their rūpa-nature is due to their being rūpa-modifications and so on.
Thật vậy, ý nghĩa là do chúng là các biến thể của sắc v.v. nên chúng là sắc.
Rūpavikārādibhāvato eva pana rūpe sati santi, asati na santīti asaṅkhatabhāvanivāraṇatthaṃ parinipphannatā vuttāti.
And because they are rūpa-modifications and so on, they exist when rūpa exists, and do not exist when it does not exist. Thus, their accomplished nature is stated to preclude the state of being unconditioned (asaṅkhata).
Và để ngăn chặn trạng thái vô vi (asaṅkhata), sự hoàn thành được nói là do, khi có sắc, thì có các biến thể của sắc, và khi không có sắc, thì không có các biến thể của sắc.