985. Sabbesanti cittuppādavasena rūpāsaṅkhatavasena ca bhinnānaṃ sabbesaṃ phassādicakkhādipadabhājananayena vitthārito.
“Sabbesaṃ” (of all) is elaborated by way of classifying terms such as contact and so on, and eye and so on, for all phenomena differentiated by mental states and by rūpa and the unconditioned.
985. Tất cả (sabbesaṃ) đã được trình bày chi tiết theo cách phân chia các từ như xúc (phassa) v.v., và mắt (cakkhu) v.v., dựa trên sự khác biệt của các tâm sở và các sắc vô vi.
Tattha pana asaṅkhatassa bhedābhāvato asaṅkhatā dhātūtveva padabhājanaṃ daṭṭhabbaṃ.
In this regard, however, since the unconditioned (asaṅkhata) has no distinctions, its classification by terms should be understood as simply "the unconditioned element."
Tuy nhiên, ở đây, vì vô vi (asaṅkhata) không có sự phân chia, nên sự phân chia từ ngữ chỉ nên được hiểu là “giới vô vi” (asaṅkhatā dhātu).
Yevāpanakānaṃ pana sukhumupādāyarūpassa ca indriyavikāraparicchedalakkhaṇarūpupatthambhakabhāvarahitassa hadayavatthussa paduddhārena idha niddesānarahattā niddeso na katoti daṭṭhabbo.
And it should be understood that no mention is made here of yevāpanaka phenomena, or of subtle dependent rūpas, or of the heart-base (hadayavatthu) which is devoid of the nature of sense faculties, modifications, distinctions, or supporting characteristics for rūpa, because they are not fit for detailed exposition by means of extracting terms.
Và nên hiểu rằng ở đây không có sự trình bày về các pháp tùy thuộc (yevāpanaka) và sắc y sinh vi tế (sukhumupādāyarūpa), cũng như vật thể tim (hadayavatthu) không có đặc tính hỗ trợ sắc như sự phân định các căn (indriya), các biến thể và các đặc điểm, vì chúng không xứng đáng được trình bày chi tiết bằng cách trích dẫn các từ ngữ.
Na hi tathāgatassa dhammesu ācariyamuṭṭhi atthīti.
For the Tathāgata has no "teacher's closed hand" regarding the Dhamma (i.e., he withholds nothing).
Thật vậy, không có nắm tay bí mật của bậc Đạo sư (ācariyamuṭṭhi) trong các Pháp của Đức Như Lai.
Nikkhipitvāti vitthāradesanaṃ ṭhapetvā, apanetvāti attho, vitthāradesanaṃ antogadhaṃ katvāti vā.
“Nikkhipitvā” (having summarized) means having set aside the detailed discourse, or having removed it. Or it means having included the detailed discourse within itself.
Tóm lược (Nikkhipitvā) có nghĩa là bỏ qua hoặc loại bỏ sự trình bày chi tiết, hoặc bao gồm sự trình bày chi tiết.
Gāthāttho nidāne vutto eva.
The meaning of the verse has already been stated in the introduction (nidāna).
Ý nghĩa của bài kệ đã được nói trong phần mở đầu.
Mūlavasena paccayabhāvo hetupaccayattho.
The state of being a condition (paccaya) in the sense of a root is hetupaccayattha (root-condition meaning).
Trạng thái là nhân duyên theo cách gốc là ý nghĩa nhân duyên gốc (hetupaccayattho).
Pabhavati etasmāti pabhavo, so eva ‘‘janako’’ti visesito.
That from which something originates is pabhava (origin), and it is further distinguished as “janako” (producer).
Phát sinh từ đó là sự phát sinh (pabhava), điều đó được đặc biệt hóa là “người tạo ra” (janaka).
Samuṭṭhāti etenāti samuṭṭhānaṃ, tassa visesanaṃ nibbattakanti.
That by which something arises is samuṭṭhānaṃ (originator), and its specification is nibbattaka (generator).
Phát sinh bởi điều đó là sự phát khởi (samuṭṭhānaṃ), đặc điểm của nó là sự tạo ra (nibbattaka).
Sabbāni vā etāni pariyāyavacanāni.
Or all these are synonymous terms.
Hoặc tất cả những từ này là từ đồng nghĩa.
Atthavasenāti kasmā vuttaṃ, nanu kusalamūlānaṃ hetubhāvato dhammavasenāti yuttanti?
Why is “atthavasena” (in terms of meaning) stated? Is it not appropriate to say "dhammāvasena" (in terms of phenomena) since wholesome roots are causes?
Tại sao lại nói “theo ý nghĩa” (atthavasenā)? Chẳng phải là hợp lý khi nói “theo pháp” (dhammavasenā) vì các thiện căn là nhân duyên sao?
Saccametaṃ, alobhādīnaṃ pana tiṇṇaṃ samānassa mūlaṭṭhassa vasena dassitataṃ sandhāya ‘‘atthavasenā’’ti vuttaṃ.
That is true. However, it is stated as “atthavasena” with reference to having shown the common root-nature of the three (alobha and so on).
Điều này là đúng, nhưng nó được nói “theo ý nghĩa” (atthavasenā) để chỉ ra rằng ba pháp vô tham (alobha) v.v. có cùng một ý nghĩa gốc.
Iminā dhammoti bhāvo, atthoti dhammakiccaṃ adhippetanti viññāyati.
By this, it is understood that “dhammo” implies intrinsic nature (sabhāva), and “attho” implies the function of phenomena (dhammakicca).
Qua đó, người ta hiểu rằng “pháp” (dhammo) có nghĩa là bản chất, và “ý nghĩa” (attho) có nghĩa là chức năng của pháp.
‘‘Alobho nidānaṃ kammānaṃ samudayāyā’’tiādivacanato (a. ni. 3.34) tāni kusalamūlāni samuṭṭhānaṃ etassātipi taṃsamuṭṭhānaṃ.
From the statement, “Non-greed is the origin of actions, their arising,” and so on, “taṃsamuṭṭhānaṃ” also means that those wholesome roots are the origin of this (karma).
Từ lời dạy “vô tham là nguyên nhân của sự tập khởi các nghiệp” v.v., thì các thiện căn đó cũng là nguyên nhân của điều đó (taṃsamuṭṭhānaṃ).
Taṃ pana tehi samuṭṭhitaṃ hotīti ‘‘alobhādīhi samuṭṭhita’’nti āha.
But since it (karma) arises from them, he says, “arisen from non-greed and so on.”
Và điều đó phát sinh từ những thiện căn đó, nên* nói “phát sinh từ vô tham v.v.” (alobhādīhi samuṭṭhita).
Te kusalamūlataṃsampayuttā samuṭṭhānaṃ etassātipi attho sambhavati.
It is also possible to understand that those (kamma) whose origin consists of the wholesome roots and their concomitants (sampayutta) are meant.
Cũng có ý nghĩa là các thiện căn đó và các pháp tương ưng với chúng là nguyên nhân của điều đó.
Ettha pana cetanaṃ ṭhapetvā aññe ‘‘taṃsampayuttā’’ti samuṭṭhānabhāve vattabbā.
Here, however, excluding cetanā (volition), others should be described as "associated with them" in the sense of being origins.
Tuy nhiên, ở đây, ngoại trừ tư (cetanā), các pháp khác nên được nói là “tương ưng với điều đó” trong trạng thái phát khởi.
Tattha mūlehi attano paccayato kusale pariyādiyati, khandhehi sabhāvato, kammehi aññassa nibbattanakiccato.
In that (section), he delimits wholesome phenomena by their roots in terms of causality, by their aggregates in terms of intrinsic nature, and by their actions in terms of the function of producing something else.
Trong đó, do các căn (mūla),* bao hàm các thiện pháp theo nhân duyên của chúng; do các uẩn (khandha), theo bản chất của chúng; do các nghiệp (kamma), theo chức năng tạo ra kết quả của pháp khác.
Mūlehi ca kusalānaṃ anavajjatāya hetuṃ dasseti, khandhehi taṃsampayogakataṃ anavajjasabhāvaṃ, kammehi sukhavipākataṃ.
By the roots, he shows the cause of their blamelessness. By the aggregates, he shows their blameless nature as associated with them. By the actions, he shows their nature of having pleasant results.
Và do các căn (mūla),* chỉ ra nhân duyên của sự vô tội của các thiện pháp; do các uẩn (khandha), bản chất vô tội được tạo ra bởi sự tương ưng với chúng; do các nghiệp (kamma), kết quả an lạc.
Mūlehi vā nidānasampattiyā ādikalyāṇataṃ, khandhehi sabhāvasampattiyā majjhekalyāṇataṃ, kammehi nibbattisampattiyā pariyosānakalyāṇataṃ.
Or, by the roots, the initial wholesomeness through completeness of cause; by the aggregates, the middle wholesomeness through completeness of intrinsic nature; by the actions, the final wholesomeness through completeness of result.
Hoặc do các căn (mūla), sự tốt đẹp ban đầu do sự thành tựu của nguyên nhân; do các uẩn (khandha), sự tốt đẹp ở giữa do sự thành tựu của bản chất; do các nghiệp (kamma), sự tốt đẹp cuối cùng do sự thành tựu của kết quả.
986. Taṃ …pe… uddhaṃ akusalaṃ nāma natthīti kasmā vuttaṃ, nanu vicikicchuddhaccasahagatamoho atthīti?
986. Why is it said “There is nothing above that (taṃ) which is unwholesome”? Is there not delusion associated with doubt and restlessness?
986. Tại sao lại nói “không có ác pháp nào khác ngoài điều đó” (taṃ …pe… uddhaṃ akusalaṃ nāma natthī)? Chẳng phải còn có si (moha) đi kèm với hoài nghi (vicikicchā) và phóng dật (uddhacca) sao?
Saccametaṃ, tena pana vinā taṃsampayuttatā natthīti taṃsampayuttesu gahitesu moho gahito evāti katvā ‘‘tato uddhaṃ natthī’’ti vuttaṃ aññattha abhāvā.
That is true. But since there is no association with it (moha) without them (vicikicchā and uddhacca), when those associated phenomena are taken, moha is also taken, and hence it is said, "there is nothing above that," because it (moha in that specific form) does not exist elsewhere.
Điều này là đúng, nhưng vì không có sự tương ưng nếu không có si đó, nên khi các pháp tương ưng đó được bao gồm, si cũng đã được bao gồm, và vì không có si ở nơi khác, nên đã nói “không có gì khác ngoài điều đó”.
Ekasmiṃ ṭhitaṃ ekaṭṭhaṃ, sahajabhāvena ekaṭṭhaṃ sahajekaṭṭhaṃ.
That which stands in one (mind-moment or person) is ekaṭṭha (one-abiding). That which is one-abiding by way of co-arising is sahajekaṭṭhaṃ (co-ararisen one-abiding).
Pháp tồn tại trong một là một (ekaṭṭhaṃ), pháp cùng tồn tại là cùng tồn tại một (sahajekaṭṭhaṃ).
Pahātabbanti pahānaṃ, pahānabhāvena ekaṭṭhaṃ pahānekaṭṭhaṃ.
That which is to be abandoned is pahāna (abandonment). That which is one-abiding by way of being abandoned is pahānekaṭṭhaṃ (abandonment one-abiding).
Nên đoạn trừ là sự đoạn trừ (pahānaṃ), pháp cùng tồn tại trong sự đoạn trừ là cùng tồn tại trong sự đoạn trừ (pahānekaṭṭhaṃ).
Yena hi yaṃ saha pahātabbaṃ, tena taṃ ekasmiṃ puggale ṭhitaṃ hoti, ekasmiṃ samucchinne asamucchinne ca itarassa samucchinnatāya asamucchinnatāya ca vasena aññamaññāvirahitato.
For indeed, that which is to be abandoned together with something else, exists in the same person as that other. Because when one is eradicated or not eradicated, the other is also eradicated or not eradicated, they are not separate from each other.
Thật vậy, pháp nào cần được đoạn trừ cùng với pháp nào, thì pháp đó tồn tại trong cùng một người, vì chúng không tách rời nhau khi một pháp bị đoạn trừ hoặc không bị đoạn trừ, thì pháp kia cũng bị đoạn trừ hoặc không bị đoạn trừ.
987. Tīṇi lakkhaṇānīti aniccadukkhaanattatā.
987. “Tīṇi lakkhaṇāni” (three characteristics) are impermanence, suffering, and non-self.
987. Ba đặc tính (tīṇi lakkhaṇāni) là vô thường (anicca), khổ (dukkha) và vô ngã (anattatā).
Nāmakasiṇasattapaññattiyo tisso paññattiyo.
Name-concepts (nāma-paññatti), kasiṇa-concepts (kasiṇa-paññatti), and living-being concepts (satta-paññatti) are tisso paññattiyo (three concepts). It should be understood that the upādāpaññatti (derived concept) such as "monastery" or "bed," which are conventionally spoken of without abandoning ultimate realities, are included in the apprehension of sattapaññatti. And these characteristics and so on are not stated in the two previous chapters like the viññattis and so on, nor are they said to be unobtainable on account of being ultimate phenomena.
Các danh chế định (nāma-paññatti), biến xứ chế định (kasiṇa-paññatti) và chúng sinh chế định (satta-paññatti) là ba loại chế định (tisso paññattiyo).
Paramatthe amuñcitvā vohariyamānā vihāramañcādikā upādāpaññatti sattapaññattiggahaṇena gahitāti veditabbā, etāni ca lakkhaṇādīni heṭṭhā dvīsu kaṇḍesu viññattiādīni viya na vuttāni, na ca sabhāvadhammāti katvā na labbhantīti vuttāni.
It is not appropriate to say that any intrinsic nature is not included in the triad of wholesome phenomena.
Nên biết rằng các chế định y sinh (upādāpaññatti) như tu viện (vihāra) và giường (mañca) v.v., được gọi mà không rời khỏi các thực tại tối hậu (paramattha), được bao gồm trong sự nắm giữ chúng sinh chế định (sattapaññattiggahaṇa). Và các đặc tính này v.v. không được nói trong hai chương dưới đây như các biểu tri (viññatti) v.v., và chúng được nói là không thể có được vì chúng không phải là các pháp bản chất.
Na hi koci sabhāvo kusalattikāsaṅgahitoti vattuṃ yuttanti.
Indeed, it is not proper to say that any intrinsic nature is not included in the triad of wholesome phenomena.
Thật vậy, không hợp lý khi nói rằng không có bản chất nào không được bao gồm trong ba pháp thiện (kusala-ttika).
988. Sukhabhūmīti kāmāvacarādayopi yujjanti.
988. In “sukhabhūmi” (pleasurable plane), the kāmaloka and so on are also applicable.
988. Cõi an lạc (sukhabhūmi) cũng áp dụng cho các cõi dục giới (kāmāvacara) v.v.
Sukhasahagatā hi kāmāvacarādibhūmi sukhabhūmi.
For the kāmaloka and other planes accompanied by pleasure are pleasurable planes.
Thật vậy, cõi dục giới v.v. đi kèm với an lạc là cõi an lạc.
Kāmāvacarādibhūmīti ca kāmāvacarāditāya dhammā eva vuccantīti kāmāvacarādicittuppādesūti atthato viññāyati.
And by “kāmāvacarādibhūmī” (the kāmaloka and other planes), only phenomena are meant by virtue of their being kāmaloka and so on. Thus, it is understood in meaning as "in the kāmaloka and other mental states."
Và “cõi dục giới v.v.” (kāmāvacarādibhūmī) được hiểu theo nghĩa là chỉ các pháp trong các cõi dục giới v.v. được gọi là vậy, tức là trong các tâm sở của dục giới v.v.
Evañca katvā ‘‘sukhabhūmiya’’nti vatvā tassā eva vibhāgadassanatthaṃ ‘‘kāmāvacare’’tiādi vuttaṃ.
And having understood it thus, after saying "in the sukhabhūmi," “kāmāvacare” (in the kāmaloka) and so on are stated to show its division.
Và làm như vậy, sau khi nói “trong cõi an lạc” (sukhabhūmiya),* đã nói “trong dục giới” (kāmāvacare) v.v. để chỉ ra sự phân loại của nó.
Bhūmi-saddo ca abhidhamme kāmāvacarādīsu niruḷhoti ‘‘catūsu bhūmīsu kusala’’ntiādīsu (dha. sa. 1384) aññabhūmiggahaṇaṃ na hotīti.
And the word bhūmi (plane/state) in the Abhidhamma refers clearly to kāmāvacara (sensual plane) and so on. Therefore, in phrases like "skillful in the four planes" and the like, it does not refer to other planes.
Và từ “cõi” (bhūmi) trong Vi Diệu Pháp (Abhidhamma) đã trở nên quen thuộc trong các cõi dục giới v.v., nên trong các câu như “thiện trong bốn cõi” (catūsu bhūmīsu kusala) v.v., không có sự nắm giữ các cõi khác.
Pāḷito cāti ‘‘visiṭṭhānaṃ pākāti vipākā’’tiādivacanatthavibhāvanena pāḷito.
And by way of Pāḷi, this is (explained) by illuminating the meaning of expressions like "Vipāka are the ripenings of the distinguished," thus, by way of Pāḷi.
Và từ Pāḷi (Pāḷito ca) là từ Pāḷi qua sự giải thích ý nghĩa của các câu như “các kết quả của những điều đặc biệt là vipāka” v.v.
‘‘Vipakkabhāvamāpannānaṃ arūpadhammānametaṃ adhivacana’’ntiādinā bhāsitatthavibhāvanena atthato ca.
And by way of meaning, by illuminating the meaning spoken in phrases like "this is a designation for formless phenomena that have attained the state of fruition," and so on.
Và từ ý nghĩa (atthato ca) là qua sự giải thích ý nghĩa đã được nói bởi các câu như “đây là tên gọi của các pháp vô sắc đã đạt đến trạng thái chín muồi” v.v.
Nāmaparicchedādīhi tikadukānaṃ vavatthānadassanena vā pāḷito, tadatthaviññāpanena atthato.
Or, by way of Pāḷi, by showing the distinction of the triplets and couplets through the divisions of names, and so on; and by way of meaning, by making their meanings understood.
Hoặc từ Pāḷi là qua sự chỉ ra sự phân định của các bộ ba và bộ đôi bằng các định nghĩa danh pháp v.v., và từ ý nghĩa là qua sự làm cho ý nghĩa đó được hiểu.
1006. Diṭṭhiyā gahito attā na vijjati.
An attā (self) apprehended by wrong view does not exist.
1006. Không có ngã (attā) bị nắm giữ bởi tà kiến (diṭṭhi).
Yesu pana vipallatthagāho, te upādānakkhandhāva vijjanti.
However, the upādānakkhandhas, in which there is inverted apprehension, do exist.
Tuy nhiên, những gì bị nắm giữ sai lầm là chính các uẩn chấp thủ (upādānakkhandhā).
Tasmā yasmiṃ avijjamānaniccādivipariyāsākāragahaṇaṃ atthi, sova upādānakkhandhapañcakasaṅkhāto kāyo.
Therefore, the body, which is defined as the five upādānakkhandhas, is that in which there is the apprehension of permanent, etc., aspects which do not exist.
Do đó, cái thân (kāya) được gọi là năm uẩn chấp thủ là cái mà trong đó có sự nắm giữ các khía cạnh sai lầm như thường hằng (nicca) v.v., không tồn tại.
Tattha niccādiākārassa avijjamānatādassanatthaṃ ruppanādisabhāvasseva ca vijjamānatādassanatthaṃ vijjamāno kāyoti visesetvā vutto, lokuttarā pana na kadāci avijjamānākārena gayhantīti na idaṃ visesanaṃ arahanti.
In that (body), the word vijjamāno kāyo (existing body) is specifically mentioned to show the non-existence of aspects like permanence and the existence of characteristics such as being afflicted. Supramundane factors, however, are never apprehended by non-existent aspects, so they do not merit this qualification.
Trong đó, để chỉ ra sự không tồn tại của các khía cạnh thường hằng v.v., và sự tồn tại của bản chất bị hoại diệt (ruppanā) v.v., thân được đặc biệt hóa là thân tồn tại (vijjamāno kāyo). Tuy nhiên, các pháp siêu thế (lokuttarā) không bao giờ bị nắm giữ theo khía cạnh không tồn tại, nên chúng không xứng đáng với sự đặc biệt hóa này.
Sakkāye diṭṭhi, satī vā kāye diṭṭhi sakkāyadiṭṭhi.
Sakkāyadiṭṭhi is the view (diṭṭhi) in the existing body (sakkāya), or the view in the existing body.
Tà kiến về thân (sakkāya-diṭṭhi) là tà kiến phát sinh trong thân hiện hữu (sakkāya), hoặc tà kiến trong thân hiện hữu.
Attanā gahitākārassa avijjamānatāya sayameva satī, na tāya gahito attā attaniyaṃ vāti attho.
The meaning is that the self-apprehended aspect does not exist, and only the self-existing (body) exists; neither the self apprehended by that (view) nor anything belonging to the self exists.
Ý nghĩa là do khía cạnh bị nắm giữ bởi chính tà kiến không tồn tại, nên tà kiến đó tự nó tồn tại, và ngã bị nắm giữ bởi tà kiến đó, hoặc cái thuộc về ngã, không tồn tại.
Ayaṃ panattho sambhavatīti katvā vutto, purimo eva pana padhāno.
This meaning is stated as it is possible; however, the former (meaning) is primary.
Tuy nhiên, ý nghĩa này được nói vì nó có thể xảy ra, nhưng ý nghĩa trước đó là chính.
Dutiye hi diṭṭhiyā vatthu avisesitaṃ hoti.
For in the second (meaning), the object of the view is not specified.
Thật vậy, trong ý nghĩa thứ hai, đối tượng của tà kiến không được đặc biệt hóa.
Kāyoti hi khandhapañcake vuccamāne lokuttarāpanayanaṃ natthi.
For when 'body' refers to the five khandhas, there is no exclusion of supramundane factors.
Quả thật, khi nói ‘thân’ trong năm uẩn, thì không có sự loại bỏ các pháp siêu thế.
Na hi lokuttaresu kāya-saddo na vattati.
The word 'kāya' (body) does not fail to apply to supramundane factors.
Vì từ ‘thân’ không phải là không được dùng trong các pháp siêu thế.
Kāyapassaddhiādīsu hi lokuttaresu kāya-saddopi lokuttarakkhandhavācakoti.
For in (terms like) 'kāyapassaddhi' (tranquility of body) and so on, even in relation to supramundane factors, the word 'kāya' refers to the supramundane khandhas.
Thật vậy, trong các pháp siêu thế như ‘kāyapassaddhi’ (thân khinh an) v.v., từ ‘thân’ cũng là từ chỉ các uẩn siêu thế.
Sīlenāti suddhiyā ahetubhūtena sīlena.
By sīla (virtue) means by the sīla (observance) which is not a condition for purity.
Sīlena (giới) là giới không phải là nguyên nhân của sự thanh tịnh.
Gahitasamādānanti uppāditaparāmāsova.
Gahitasamādāna (taken observance) is merely the generated wrong apprehension (parāmāsa).
Gahitasamādāna (sự chấp thủ giới cấm) chính là sự chấp thủ sai lầm đã được tạo ra.
So hi samādiyanti etena kukkurasīlavatādīnīti ‘‘samādāna’’nti vutto.
For it is called "samādāna" because by it dog-like practices (kukkurasīlava) and other observances are undertaken.
Nó được gọi là ‘samādāna’ (sự chấp thủ) vì nhờ nó mà người ta chấp thủ những giới như giới hạnh chó v.v.
Tattha avītikkamanīyatāya sīlaṃ, bhattivasena satataṃ caritabbatāya vataṃ daṭṭhabbaṃ.
Among these, sīla should be understood as non-transgression, and vata (vow) as that which must be constantly practiced by way of devotion.
Trong đó, sīla (giới) cần được hiểu là không thể vi phạm, còn vata (cấm) là cần phải thực hành liên tục như một nghi thức.
1007. Idheva tiṭṭhamānassāti imissāyeva indasālaguhāyaṃ tiṭṭhamānassa.
1006. While remaining right here means while remaining in this very Indasāla Cave.
1007. Idheva tiṭṭhamānassa (trong khi vẫn ở đây) là trong khi vẫn ở chính hang Indasāla này.
Vācuggatakaraṇaṃ uggaho.
Uggaha is making (something) verbally learned.
Uggaha (thọ trì) là việc học thuộc lòng.
Atthaparipucchanaṃ paripucchā.
Paripucchā is repeatedly questioning the meaning.
Paripucchā (hỏi lại) là việc hỏi đi hỏi lại về ý nghĩa.
Kusalehi saha codanāpariharaṇavasena vinicchayakaraṇaṃ vinicchayo.
Vinicchaya is making a decision by way of challenging and refuting with the skillful (wise ones).
Vinicchayo (phán đoán) là việc đưa ra phán quyết thông qua việc chất vấn và giải đáp với những người thiện xảo.
Bahūnaṃ nānappakārānaṃ sakkāyadiṭṭhīnaṃ avihatattā tā janenti, tāhi janitāti vā puthujjanā.
Puthujjanā (ordinary people) are those who generate many diverse sakkāyadiṭṭhis, or those who are generated by them, because these (diṭṭhis) have not been eradicated.
Puthujjanā (phàm phu) là những người tạo ra nhiều loại tà kiến chấp thủ thân kiến (sakkāyadiṭṭhi) vì chúng chưa bị diệt trừ, hoặc là những người bị chúng tạo ra.
Avighātameva vā jana-saddo vadati.
Or, the word 'jana' (generation) here expresses non-destruction itself.
Hoặc từ ‘jana’ chỉ sự không bị diệt trừ.
Puthu satthārānaṃ mukhullokikāti ettha puthū janā etesanti puthujjanāti vacanattho.
In the phrase "Puthu satthārānaṃ mukhullokikā" (looking to the faces of many teachers), the word meaning of puthujjanā is "for whom there are many (puthū) teachers."
Trong câu Puthu satthārānaṃ mukhullokikā (nhìn mặt nhiều bậc đạo sư khác nhau), ý nghĩa của từ ‘puthujjanā’ là “những người có nhiều bậc đạo sư khác nhau”.
Puthu…pe… avuṭṭhitāti ettha janetabbā, jāyanti vā etthāti janā, gatiyo.
In the phrase "Puthu...pe... avuṭṭhitā", 'janā' means the destinations (gatiyo), where one is born or into which one is generated.
Trong câu Puthu…pe… avuṭṭhitā (chưa thoát khỏi nhiều…), ‘janā’ là những cảnh giới (gati) cần được sinh ra, hoặc là những nơi mà người ta sinh ra.
Puthū janā etesanti puthujjanā.
Puthujjanā means "for whom there are many (puthū) destinations."
Puthujjanā (phàm phu) là những người có nhiều cảnh giới như vậy.
Ito pare jāyanti etehīti janā, abhisaṅkhārādayo.
Further, 'janā' means abhisaṅkhāras (volitional formations) and so on, from which one is born.
Hơn nữa, ‘janā’ là những pháp như các hành (abhisaṅkhāra) v.v., mà nhờ chúng người ta sinh ra.
Te etesaṃ puthū vijjantīti puthujjanā.
Puthujjanā means "for whom these (abhisaṅkhāras) exist diversely (puthū)."
Puthujjanā (phàm phu) là những người có nhiều pháp đó.
Abhisaṅkharaṇādiattho eva vā jana-saddo daṭṭhabbo.
Or, the word 'jana' should be understood as having the meaning of abhisaṅkharaṇa (volitional formation) and so on.
Hoặc từ ‘jana’ cần được hiểu là có nghĩa tạo tác v.v.
Rāgaggiādayo santāpā.
Fires such as the fire of lust (rāgaggi) are santāpā (torments).
Santāpā (sự khổ não) là những ngọn lửa tham ái v.v.
Te eva sabbepi vā kilesā pariḷāhā.
These same (fires) or all defilements are pariḷāhā (burnings).
Tất cả những phiền não đó chính là pariḷāhā (sự thiêu đốt).
Puthu pañcasu kāmaguṇesūti ettha jāyatīti jano, ‘‘rāgo gedho’’ti evamādiko.
In the phrase "Puthu pañcasu kāmaguṇesu" (in the five sense objects diversely), 'jano' is that which arises, such as 'rāgo gedho' (lust, greed) and so on.
Trong câu Puthu pañcasu kāmaguṇesu (trong năm dục lạc khác nhau), ‘jana’ là những pháp sinh khởi, như ‘rāga’ (tham), ‘gedha’ (tham lam) v.v.
Puthu jano etesanti puthujjanā.
Puthujjanā means "for whom there are many (puthū) such arising (defilements)."
Puthujjanā (phàm phu) là những người có nhiều pháp sinh khởi đó.
Puthūsu vā janā jātā rattāti evaṃ rāgādiattho eva jana-saddo daṭṭhabbo.
Or, the word 'jana' should be understood as having the meaning of lust (rāga) and so on, as in "those attached (rattā) who are born (jātā) in many (puthū) sense objects."
Hoặc từ ‘jana’ cần được hiểu là có nghĩa tham ái v.v., như “những người sinh ra và tham đắm trong nhiều dục lạc”.
Palibuddhāti sambaddhā upaddutā vā.
Palibuddhā means bound or afflicted.
Palibuddhā (bị trói buộc) là bị ràng buộc hoặc bị quấy nhiễu.
Assutavāti etena andhatā vuttāti ‘‘andhaputhujjano vutto’’ti āha.
Assutavā (uninstructed): By this, blindness is stated; hence, he said "the blind puthujjana is spoken of."
Ông ấy nói “andhaputhujjano vutto” (phàm phu mù quáng được nói đến) vì từ ‘assutavā’ (người không có học) ám chỉ sự mù quáng.
Anayeti avaḍḍhiyaṃ.
Anaye means in ungrowth.
Anaye (sự suy đồi) là sự không tăng trưởng.
Sabbattha niruttilakkhaṇena padasiddhi veditabbā.
The derivation of words should be understood everywhere by the rules of etymology.
Sự thành lập của các từ cần được hiểu theo quy tắc ngữ pháp ở khắp mọi nơi.
Anekesu ca kappasatasahassesu kataṃ jānanti, pākaṭañca karonti upakāraṃ satijananaāmisapaṭiggahaṇādinā paccekasambuddhā, tatheva dukkhitassa sakkaccaṃ kātabbaṃ karonti.
And Paccekabuddhas know the good deeds done over many hundreds of thousands of eons and make them evident by way of generating gratitude, accepting material offerings, and so on. Likewise, they conscientiously do what should be done for the afflicted.
Các vị Độc Giác Phật (Paccekasambuddha) biết được những việc đã làm trong hàng trăm ngàn đại kiếp và làm cho chúng hiển lộ thông qua việc tạo ra sự ghi nhớ về ân đức, chấp nhận vật cúng dường v.v., và cũng làm những việc cần làm một cách cẩn trọng cho những người khổ đau.
Sammāsambuddho pana asaṅkhyeyyaappameyyesupi kataṃ upakāraṃ maggaphalānaṃ upanissayañca jānāti, pākaṭañca karoti, sīho viya ca javaṃ sabbattha sakkaccameva dhammadesanaṃ karoti.
The Sammāsambuddha, however, knows the benefits and the strong support for the paths and fruits done even over immeasurable and incalculable eons, and makes them evident, and like a lion, with speed, diligently gives Dhamma teachings everywhere.
Tuy nhiên, Đức Chánh Đẳng Giác (Sammāsambuddha) biết được những ân đức đã làm và duyên hệ cho các đạo quả trong vô số kiếp không thể đếm được, làm cho chúng hiển lộ, và như một con sư tử, Ngài thuyết pháp một cách cẩn trọng ở khắp mọi nơi.
Ariyabhāvoti yehi yogato ariyā vuccanti, te maggaphaladhammā daṭṭhabbā.
Ariyabhāvo (noble state): The path and fruition factors by virtue of which one is called noble (ariya) should be understood as these.
Ariyabhāvo (trạng thái của bậc Thánh) là những pháp đạo quả mà nhờ sự kết hợp với chúng mà người ta được gọi là bậc Thánh.
Ariyakaradhammā aniccadassanādayo, vipassiyamānā vā aniccādayo.
Ariyakaradhammā (factors that make one noble) are the contemplation of impermanence (aniccadasana) and so on, or impermanence and so on as they are being insightfully contemplated.
Ariyakaradhammā (những pháp làm cho thành bậc Thánh) là sự quán vô thường v.v., hoặc là vô thường v.v. đang được quán chiếu.
Sotānīti taṇhādiṭṭhikilesaduccaritaavijjāsotāni.
Sotāni (streams) means the streams of craving (taṇhā), wrong view (diṭṭhi), defilements (kilesa), misconduct (duccarita), and ignorance (avijjā).
Sotāni (các dòng chảy) là các dòng chảy của tham ái, tà kiến, phiền não, ác nghiệp và vô minh.
‘‘Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmī’’ti vatvā ‘‘paññāyete pidhīyare’’ti vacanena sotānaṃ saṃvaro pidahanaṃ samucchedañāṇanti viññāyati.
By saying "I declare the restraint of the streams" and then "they are shut off by wisdom," it is understood that the restraint (saṃvara) of the streams is the shutting off (pidahana), which is the knowledge of eradication (samucchedañāṇa).
Bằng cách nói “Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmī” (Ta nói về sự chế ngự các dòng chảy) và sau đó nói “paññāyete pidhīyare” (Chúng được đóng lại bằng trí tuệ), người ta hiểu rằng sự chế ngự các dòng chảy, sự đóng lại chúng, là trí tuệ diệt trừ hoàn toàn.
Khantīti adhivāsanā, sā ca tathāpavattā khandhā.
Khantī (patience) is endurance (adhivāsanā), and that, arisen in that way, consists of the khandhas.
Khantī (nhẫn nại) là sự chịu đựng, và đó là các uẩn đã vận hành theo cách đó.
Paññāti eke, adoso eva vā.
Some say it is wisdom (paññā), or simply non-aversion (adoso).
Một số người nói đó là trí tuệ, hoặc đó chính là sự không sân hận.
Kāyaduccaritādīnanti dussīlyasaṅkhātānaṃ kāyavacīduccaritānaṃ muṭṭhassaccasaṅkhātassa pamādassa abhijjhādomanassānaṃ pāpakānaṃ akkhantiaññāṇakosajjānañca.
Kāyaduccaritādīnaṃ (of bodily misconduct and so on) means of bodily and verbal misconduct, which are unvirtuousness; of heedlessness (pamāda), which is the lack of mindfulness; and of evil factors such as covetousness (abhijjhā) and ill-will (domanassa); and also of impatience (akkhanti), ignorance (aññāṇa), and idleness (kosajja).
Kāyaduccaritādīna (của các ác nghiệp thân v.v.) là của các ác nghiệp thân và khẩu được gọi là giới bất thiện, của sự phóng dật được gọi là sự thất niệm, của các pháp bất thiện như tham lam và sân hận, và của sự không nhẫn nại, vô minh và biếng nhác.
Anupekkhā saṅkhārehi avivaṭṭanaṃ, sālayatāti attho.
Anupekkhā is not turning away from the formations (saṅkhāra); the meaning is attachment.
Anupekkhā (sự thờ ơ) là sự không quay lưng lại với các hành, nghĩa là sự bám víu.
Dhammaṭṭhitiyaṃ paṭiccasamuppāde paṭilomabhāvo sassatucchedagāho, tappaṭicchādakamoho vā.
In the stability of Dhamma, the retrogressive aspect (paṭilomabhāvo) in dependent origination (paṭiccasamuppāde) is the view of eternalism or annihilationism (sassatucchedagāho), or the delusion (moho) that covers it.
Trong sự tồn tại của các pháp (dhammaṭṭhiti), sự đối nghịch trong duyên khởi (paṭiccasamuppāda) là sự chấp thủ thường kiến và đoạn kiến, hoặc là sự si mê che lấp duyên khởi đó.
Nibbāne paṭilomabhāvo saṅkhāresu rati, nibbānapaṭicchādako moho vā.
The retrogressive aspect regarding Nibbāna is delight in formations (saṅkhāresu rati), or the delusion that covers Nibbāna.
Nibbāne paṭilomabhāvo (sự đối nghịch với Nibbāna) là sự hoan hỷ trong các hành, hoặc là sự si mê che lấp Nibbāna.
Saṅkhāranimittaggāhoti yādisassa kilesassa appahīnattā vipassanā saṅkhāranimittaṃ na muñcati, so kileso daṭṭhabbo.
Saṅkhāranimittaggāho (apprehension of the sign of formations): The defilement for which vipassanā does not abandon the sign of formations because it has not been abandoned, that defilement should be understood.
Saṅkhāranimittaggāho (sự chấp thủ tướng hành) là phiền não mà vì nó chưa được đoạn trừ, thiền quán không thể buông bỏ tướng hành; phiền não đó cần được hiểu.
Saṅkhāranimittaggahaṇassa atikkamanaṃ vā pahānaṃ.
Or, the transcendence of the apprehension of the sign of formations is abandonment.
Hoặc pahānaṃ (sự đoạn trừ) là sự vượt qua sự chấp thủ tướng hành.
Catunnaṃ ariyamaggānaṃ bhāvitattā accantaṃ appavattibhāvena yaṃ pahānanti yojanā veditabbā.
The connection should be understood as: that abandonment (pahānaṃ) which, due to the cultivation (bhāvitattā) of the four noble paths (ariyamaggānaṃ), results in their complete non-occurrence (accantaṃ appavattibhāvena).
Cần hiểu sự kết nối là sự đoạn trừ đó là sự không còn sinh khởi hoàn toàn do sự tu tập bốn Thánh Đạo.
Kena pana pahānanti?
But by what is it abandoned?
Vậy thì, sự đoạn trừ là do cái gì?
Ariyamaggehevāti viññāyamāno ayamattho tesaṃ bhāvitattā appavattivacanena.
This meaning, which is understood as "by the Noble Paths themselves," is expressed by the statement of their cultivation and non-occurrence.
Ý nghĩa này được hiểu là do các Thánh Đạo, thông qua việc nói về sự không còn sinh khởi do sự tu tập chúng.
Samudayapakkhikassāti ettha cattāropi maggā catusaccābhisamayāti katvā tehi pahātabbena tena tena samudayena saha pahātabbattā samudayasabhāgattā ca saccavibhaṅge ca sabbakilesānaṃ samudayabhāvassa vuttattā ‘‘samudayapakkhikā’’ti diṭṭhiādayo vuccanti.
In the phrase "samudayapakkhikassa" (belonging to the origin side), the wrong views (diṭṭhi) and so on are called "samudayapakkhikā" because all four paths penetrate the four Noble Truths, and therefore, they are to be abandoned together with their respective origins (samudaya), and because they are of the nature of origin, and because the state of origin of all defilements is stated in the Sacca Vibhaṅga.
Trong câu Samudayapakkhikassā (của phe tập khởi), tất cả bốn đạo đều là sự chứng ngộ Tứ Diệu Đế, và vì chúng cần được đoạn trừ cùng với tập khởi tương ứng, và vì chúng có bản chất của tập khởi, và vì tất cả các phiền não được nói là tập khởi trong Phân Tích Sự Thật (Saccavibhaṅga), nên tà kiến v.v. được gọi là ‘samudayapakkhikā’.
Kāyavācācittānaṃ virūpappavattiyā nayanaṃ apayāpanaṃ, kāyaduccaritādīnaṃ vināsanayanaṃ vā vinayo, tesaṃ vā jimhappavattiṃ vicchinditvā ujukanayanaṃ vinayanaṃ.
Vinayanaṃ (removal) is the removal (apayāpanaṃ) of the distorted occurrences (virūpappavattiyā) of body, speech, and mind; or the removal leading to the destruction of bodily misconduct and so on; or the straightening (ujukanayanaṃ) of their crooked occurrences (jimhappavattiṃ) by cutting them off.
Sự dẫn dắt, sự loại bỏ sự vận hành sai trái của thân, khẩu, ý, hoặc sự dẫn dắt sự diệt trừ các ác nghiệp thân v.v., hoặc sự cắt đứt sự vận hành sai trái của chúng và dẫn dắt đến sự ngay thẳng là vinayanaṃ (sự điều phục).
Eseseti eso so eva, atthato anaññoti attho.
Esesa (this very one) means this is indeed that, implying that there is no difference in meaning.
Esese (chính là cái đó) có nghĩa là cái đó chính là cái đó, không khác về ý nghĩa.
Tajjāteti atthato taṃsabhāvova.
Tajjāte (of that kind) means that it is merely of that nature in meaning.
Tajjāte (có cùng bản chất) nghĩa là chính là bản chất đó về ý nghĩa.
Sappuriso ariyasabhāvo, ariyo ca sappurisabhāvoti attho.
The meaning is that a good person (sappurisa) is of noble nature (ariyasabhāva), and a noble one (ariya) is of good person's nature.
Người thiện (sappurisa) có bản chất của bậc Thánh, và bậc Thánh (ariya) có bản chất của người thiện, đó là ý nghĩa.
Advayanti dvayatārahitaṃ, vaṇṇameva ‘‘accī’’ti gahetvā acciṃ vā ‘‘vaṇṇo evā’’ti tesaṃ ekattaṃ passanto viya yathātakkitaṃ attānaṃ ‘‘rūpa’’nti, yathādiṭṭhaṃ vā rūpaṃ ‘‘attā’’ti gahetvā tesaṃ ekattaṃ passanto daṭṭhabbo.
Advaya means free from duality. One should understand this as seeing the self as "form" as one might conceive it, or seeing form as "self" as one might perceive it, just as one might take a color to be a flame, or a flame to be "just a color," thereby seeing their oneness.
Advaya (không hai) là không có tính nhị nguyên; cần hiểu rằng người đó thấy sự đồng nhất của sắc và tự ngã, như thể người đó lấy màu sắc làm ngọn lửa và thấy sự đồng nhất của chúng, hoặc lấy tự ngã đã được suy đoán làm sắc, hoặc lấy sắc đã được thấy làm tự ngã.
Ettha ca ‘‘rūpaṃ attā’’ti imissā pavattiyā abhāvepi rūpe attaggahaṇaṃ pavattamānaṃ acciyaṃ vaṇṇaggahaṇaṃ viya.
Here, even in the absence of the occurrence "form is self," the perception of self in form occurs, like the perception of color in a flame.
Trong trường hợp này, mặc dù không có sự vận hành của “sắc là tự ngã”, nhưng sự chấp thủ tự ngã trong sắc vẫn diễn ra, giống như sự chấp thủ màu sắc trong ngọn lửa.
Upamāyo ca anaññattādiggahaṇanidassanavaseneva vuttā, na vaṇṇādīnaṃ viya attano vijjamānattassa, attano viya vā vaṇṇādīnaṃ avijjamānattassa dassanatthaṃ.
The similes are given only for the purpose of illustrating the perception of non-difference, etc., and not for showing the existence of self as with colors, etc., nor for showing the non-existence of colors, etc., as with the self.
Các ví dụ được đưa ra chỉ nhằm mục đích minh họa sự chấp thủ không khác biệt v.v., chứ không phải để chỉ ra sự tồn tại của tự ngã như màu sắc v.v., hoặc sự không tồn tại của màu sắc v.v. như tự ngã.
1009. Idha anāgatakilesā ‘‘tadekaṭṭhā kilesā’’ti vuccantīti te dassetuṃ ‘‘imissā ca pāḷiyā’’tiādi āraddhaṃ.
1009. Here, future defilements are called "defilements unified with that" (tadekaṭṭhā kilesā); to illustrate these, "imissā ca pāḷiyā" (and by this Pāḷi text), etc., was begun.
1009. Ở đây, các phiền não chưa sinh khởi được gọi là ‘tadekaṭṭhā kilesā’ (các phiền não đồng nhất với cái đó), và để chỉ ra chúng, câu “imissā ca pāḷiyā” (và của đoạn kinh này) v.v. được bắt đầu.
Sahajekaṭṭhavasenāti tattha uppannadiṭṭhiyā sahajekaṭṭhavasenāti atthato viññāyati.
Sahajekaṭṭhavasenā (as being co-arisen and unified in one state) is understood in meaning to be "as being co-arisen and unified in one state with the view arisen there" (in that thought moment of diṭṭhigata-sampayutta asaṅkhārika-citta).
Sahajekaṭṭhavasenā (theo cách đồng sinh và đồng nhất) được hiểu theo nghĩa là theo cách đồng sinh và đồng nhất với tà kiến đã sinh khởi trong đó.
Taṃsampayuttoti tehi saṃyojanakilesehi sampayuttotipi attho yujjati.
Taṃsampayutto (associated with that) means also "associated with those saṃyojana defilements."
Taṃsampayutto (tương ưng với cái đó) cũng có nghĩa là tương ưng với những phiền não kiết sử đó, điều này hợp lý.
Tathā te saṃyojanakilesā samuṭṭhānaṃ etassāti taṃsamuṭṭhānanti vā.
Or, taṃsamuṭṭhāna (arising from that) means that those saṃyojana defilements are its origin.
Hoặc taṃsamuṭṭhāna (do cái đó sinh khởi) là cái mà các phiền não kiết sử đó là nguyên nhân sinh khởi.
Saṃyojanarahitehi ca pana kilesehi sampayuttānaṃ samuṭṭhitānañca sabbhāvato kileseheva yojanā katā.
And the linking (of terms) is done only with defilements, because there exist phenomena associated with and arisen from defilements that are not saṃyojanas.
Và vì có sự tồn tại của các pháp tương ưng và sinh khởi từ các phiền não không phải là kiết sử, nên sự kết nối chỉ được thực hiện với các phiền não.
1013. Hetū cevāti ‘‘pahātabbahetukā’’ti etasmiṃ samāsapade ekadesena samāsapadatthaṃ vadati.
1013. Hetū cevā (and the roots) explains a part of the compound word "pahātabbahetukā" (those whose roots are to be abandoned).
1013. Hetū cevā là nói về ý nghĩa của từ ghép “pahātabbahetukā” (những nhân cần đoạn trừ) trong từ ghép này, một phần.
Ettha ca purimanayena ‘‘ime dhammā dassanenapahātabbahetukā’’ti imeyeva dassanenapahātabbahetukā, na ito aññeti ayaṃ niyamo paññāyati, na ime dassanenapahātabbahetukāyevāti.
Here, by the former method, the rule is understood: "These dhammas are rooted in what is to be abandoned by seeing (dassanenapahātabbahetukā)," meaning these alone are rooted in what is to be abandoned by seeing, and not others from these; it does not mean "these dhammas are only rooted in what is to be abandoned by seeing."
Và ở đây, theo phương pháp trước, sự quy định này được biết rõ: “Những pháp này là những nhân cần đoạn trừ bằng Tuệ quán” thì chỉ những pháp này là những nhân cần đoạn trừ bằng Tuệ quán, không phải những pháp khác; không phải chỉ những pháp này là những nhân cần đoạn trừ bằng Tuệ quán.
Tasmā imesaṃ dassanenapahātabbahetukabhāvo aniyato vicikicchāsahagatamohassa ahetukattāti purimanayo vivaraṇīyatthavā hoti.
Therefore, the non-fixed nature of these being rooted in what is to be abandoned by seeing (dassanenapahātabbahetukabhāvo) is due to the rootlessness of doubt-accompanied delusion (vicikicchāsahagatamoha); thus, the former method has a meaning that needs clarification.
Do đó, phương pháp trước có ý nghĩa cần được giải thích, vì trạng thái là những nhân cần đoạn trừ bằng Tuệ quán của những pháp này là không nhất định, do si mê đi kèm với hoài nghi là vô nhân.
Tasmā purimanayena dhammato dassanenapahātabbahetuke nikkhipitvā atthato nikkhipituṃ dutiyanayo vutto.
Therefore, having set aside those rooted in what is to be abandoned by seeing according to their dhamma-aspect by the former method, the second method is stated to set them aside according to their meaning-aspect.
Vì vậy, để phân loại các nhân cần đoạn trừ bằng Tuệ quán theo ý nghĩa, sau khi đã phân loại theo pháp bằng phương pháp trước, phương pháp thứ hai đã được nói đến.
1035. Anantare niyuttāni, anantaraphalappayojanāni, anantaraphalakaraṇasīlāni vā ānantarikāni.
1035. Ānantarikāni are those actions that are linked to the immediate result, or whose purpose is the immediate result, or whose nature is to produce immediate results.
1035. Ānantarikāni (những nghiệp vô gián) là những nghiệp gắn liền với quả vô gián của sự chết (cuti), hoặc có mục đích là quả vô gián, hoặc có thói quen tạo ra quả vô gián.
Tāni pana paṭipakkhena anivāraṇīyaphalattā antarāyarahitānīti ‘‘anantarāyena phaladāyakānī’’ti vuttaṃ.
Those (actions) are said to be "givers of results without hindrance" because their results cannot be obstructed by an opposing action, being free from obstacles.
Những nghiệp đó được nói là “anantarāyena phaladāyakānī” (những nghiệp cho quả không có chướng ngại) vì quả của chúng không thể bị ngăn cản bởi nghiệp đối nghịch, do đó chúng không có chướng ngại.
Anantarāyāni vā ānantarikānīti niruttivasena padasiddhi veditabbā.
Or, the derivation of the word ānantarikāni (immediate) from "anantarāyāni" (without hindrance) should be understood according to etymology.
Hoặc, sự hình thành từ ngữ nên được hiểu theo ngữ nguyên học (nirutti) là ānantarikāni (vô gián) là những nghiệp không có chướng ngại (anantarāyāni).
Ekasmimpīti pi-saddena anekasmimpi āyūhite vattabbamevanatthīti dasseti.
By the particle pi in ekasmimpī (even in one), it shows that there is nothing to be said (about such hindrance) even if many (actions) are performed.
Từ “pi” trong ekasmimpī (ngay cả trong một) cho thấy rằng không có gì để nói ngay cả khi nhiều nghiệp được thực hiện.
Na ca tesaṃ aññamaññapaṭibāhakattaṃ atthi appaṭipakkhattā, appaṭipakkhatā ca samānaphalattā anubalappadānato ca.
And there is no mutual opposition among them because they are not counteracting forces; and their non-opposition is due to having similar results and providing mutual support.
Và không có sự ngăn cản lẫn nhau giữa chúng, vì chúng không đối nghịch, và sự không đối nghịch là do có cùng quả và do sự hỗ trợ lẫn nhau.
‘‘Natthi hetu natthi paccayo sattānaṃ saṃkilesāyā’’ti (dī. ni. 1.168) evamādiko ahetukavādo.
Ahetukavādo (the doctrine of no cause) is of the kind that states, "There is no cause, no condition for the defilement of beings."
Ahetukavādo (thuyết vô nhân) là những lời như: “Không có nhân, không có duyên cho sự cấu uế của chúng sanh”.
‘‘Karoto kho kārayato chindato chedāpayato…pe… karoto na karīyati pāpa’’nti (dī. ni. 1.166) evamādiko akiriyavādo.
Akiriyavādo (the doctrine of no action) is of the kind that states, "For one who acts or causes to act, cuts or causes to cut... no evil is done."
Akiriyavādo (thuyết vô hành) là những lời như: “Người làm, người sai làm, người chặt, người sai chặt… thì không tạo nghiệp ác”.
‘‘Natthi dinna’’nti (dī. ni. 1.171; ma. ni. 2.94; 3.91) evamādiko natthikavādo.
Natthikavādo (the doctrine of nihilism) is of the kind that states, "There is no gift (result of giving)."
Natthikavādo (thuyết đoạn diệt) là những lời như: “Không có bố thí”.
Etesu purimavādo bandhamokkhānaṃ hetuṃ paṭisedheti, dutiyo kammaṃ, tatiyo vipākanti ayametesaṃ viseso.
Among these, the first doctrine denies the cause of bondage and liberation, the second denies kamma, and the third denies vipāka; this is the difference among them.
Trong số này, thuyết trước phủ nhận nhân của sự trói buộc và giải thoát, thuyết thứ hai phủ nhận nghiệp, thuyết thứ ba phủ nhận quả; đây là sự khác biệt giữa chúng.
Tañhīti ahetukādiniyatamicchādiṭṭhiṃ, na pana niyatabhāvaṃ appattaṃ.
Tañhī (for that) refers to the fixed wrong views of no cause (ahetuka), etc., but not to that which has not attained a fixed state.
Tañhī (chính điều đó) là tà kiến cố định như vô nhân, chứ không phải điều chưa đạt đến trạng thái cố định.
1039. Paccayaṭṭhenāti maggapaccayasaṅkhātena sampayogavisiṭṭhena paccayabhāvenāti veditabbaṃ.
1039. Paccayaṭṭhenā (in the sense of condition) should be understood as "by way of a special state of conditionality, namely the conditionality of the path-condition."
1039. Paccayaṭṭhenā (theo nghĩa duyên) nên được hiểu là theo trạng thái duyên đặc biệt của sự tương ưng, được gọi là duyên Đạo.
Ettha ca maggaṅgānaṃ ṭhapanaṃ maggapaccayabhāvarahite maggahetuke dassetuṃ, tena maggahetuke asaṅkarato vavatthapeti.
Here, the omission of the path-factors is to show the path-roots (maggahetuke) that are devoid of path-conditionality; thereby, it distinguishes the path-roots without admixture (with path-factors).
Và ở đây, việc loại bỏ các chi Đạo là để chỉ ra các nhân Đạo (maggahetu) không có trạng thái duyên Đạo (maggapaccaya), qua đó phân biệt chúng với các chi Đạo mà không có sự lẫn lộn.
Sace pana koci vadeyya ‘‘ekekaṃ aṅgaṃ ṭhapetvā taṃtaṃsampayuttānaṃ maggahetukabhāvepi ‘maggaṅgāni ṭhapetvā’ti idaṃ vacanaṃ yujjatī’’ti.
If someone were to say, "Even if individual factors are omitted, and their associated phenomena are path-roots, this statement 'omitting the path-factors' is appropriate."
Nếu có ai nói rằng: “Ngay cả khi mỗi chi Đạo được loại bỏ, và các pháp tương ưng với chi Đạo đó có trạng thái là nhân Đạo, thì lời nói ‘loại bỏ các chi Đạo’ vẫn hợp lý”.
Evañhi sati tatiyanaye viya idhāpi ‘‘ṭhapetvā’’ti na vattabbaṃ siyā, vuttañcetaṃ, tasmā vuttanayenevattho veditabbo.
If that were the case, then just as in the third method, the word "omitting" (ṭhapetvā) would not need to be stated here either. But it is stated; therefore, the meaning should be understood in the stated way.
Nếu vậy, thì ở đây cũng không nên nói “loại bỏ” như trong phương pháp thứ ba, nhưng điều này đã được nói đến; do đó, ý nghĩa nên được hiểu theo phương pháp đã nói.
Maggaṅgāmaggaṅgānañhi sampayuttānaṃ visesadassanattho ayaṃ nayoti.
For this method is for showing the distinction between path-factors and non-path-factors that are associated.
Vì phương pháp này là để chỉ ra sự khác biệt giữa các chi Đạo và các pháp không phải chi Đạo tương ưng.
Sesamaggaṅgānaṃ pubbe ṭhapitānanti adhippāyo.
Sesamaggaṅgānaṃ (of the remaining path-factors) is the intention, meaning "those that were omitted earlier."
Sesamaggaṅgānaṃ (các chi Đạo còn lại) là ý muốn nói các chi Đạo đã được loại bỏ trước đó.
Phassādīnañhi purimanayepi maggahetukatā siddhāti.
For the path-root nature of contact (phassa), etc., is already established in the former method.
Vì trạng thái nhân Đạo của xúc (phassa) v.v. đã được thiết lập trong phương pháp trước.
Sammādiṭṭhiyā dutiyanayepi ṭhapitāya tatiyanaye sahetukabhāvo dassito.
Even in the second method, where Right View (sammādiṭṭhi) was omitted, its root-status (sahetukabhāvo) is shown in the third method.
Khi chánh kiến đã được loại bỏ trong phương pháp thứ hai, trạng thái có nhân của nó được chỉ ra trong phương pháp thứ ba.
Kathaṃ dassito, nanu ariyamaggasamaṅgissa ‘‘alobho adoso ime dhammā maggahetū’’ti (dha. sa. 1039) avatvā ‘‘alobho adoso amoho ime dhammā maggahetū’’ti visuṃ sammādiṭṭhiādike maggahetū dassetvā ‘‘taṃsampayutto…pe… viññāṇakkhandho’’ti (dha. sa. 1039) visuṃ maggahetukānaṃ dassitattā ‘‘maggahetūsu amoho’’ti (dha. sa. 1039) vuttāya sammādiṭṭhiyā maggahetukatā na dassitā siyā?
How is it shown? Was it not that for one endowed with the Noble Path, instead of saying, "Non-greed (alobha), non-hatred (adosa)—these dhammas are path-roots" (Dhs. 1039), the path-roots such as Right View, etc., were shown separately by saying, "Non-greed, non-hatred, non-delusion (amoha)—these dhammas are path-roots" and then by saying, "The associated... aggregate of consciousness" (Dhs. 1039), the path-rooted dhammas were shown separately, so that the path-root nature of Right View, which is called non-delusion among the path-roots, would not be shown?
Làm thế nào mà nó được chỉ ra? Chẳng phải là đối với người thành tựu Thánh Đạo, thay vì nói “alobha (vô tham), adosa (vô sân) là những nhân Đạo này”, mà lại nói riêng “alobha, adosa, amoho (vô si) là những nhân Đạo này”, và sau khi chỉ ra các nhân Đạo như chánh kiến v.v. một cách riêng biệt, rồi lại nói riêng “tương ưng với chúng… uẩn thức (viññāṇakkhandha)”, thì trạng thái nhân Đạo của chánh kiến, được gọi là vô si, sẽ không được chỉ ra sao?
No na dassitā.
No, it was shown.
Không, không phải là không được chỉ ra.
Yathā hi tīṇi saṃyojanāni dassetvā ‘‘tadekaṭṭho lobho doso moho, ime dhammā dassanena pahātabbahetū’’ti (dha. sa. 1017) visuṃ pahātabbahetū niyametvā ‘‘tadekaṭṭhā ca kilesā’’tiādivacanena (dha. sa. 1017) lobhadosamohā ca aññamaññasahajekaṭṭhā aññamaññasampayuttā saṅkhārakkhandhabhūtā ca dassanenapahātabbahetukāti dassitā honti, evamidhāpi ‘‘alobhādayo ime dhammā maggahetū’’ti nigamitāpi aññamaññasampayuttasaṅkhārakkhandhabhāvato taṃsampayuttasaṅkhārakkhandhavacanena ‘‘maggahetukā’’ti dassitā evāti siddhaṃ hoti, sammādiṭṭhiyāpi amohoti vuttāya maggahetukabhāvadassanaṃ.
For just as, after showing the three fetters (saṃyojanāni), and then defining the roots to be abandoned (pahātabbahetū) separately by saying, "Greed, hatred, delusion, unified with that—these dhammas are roots to be abandoned by seeing" (Dhs. 1017), it is shown by the statement "and defilements unified with that," etc. (Dhs. 1017) that greed, hatred, and delusion, which are mutually co-arisen and unified in one state, mutually associated, and constituted as the aggregate of formations, are roots to be abandoned by seeing; in the same way here too, although non-greed, etc., are concluded as "these dhammas are path-roots," because they are mutually associated aggregates of formations, it is established by the statement "the associated aggregate of formations" that they are "path-roots"; thus, the showing of the path-root nature of Right View, which is called non-delusion, is established.
Cũng như sau khi chỉ ra ba kiết sử, rồi quy định riêng các nhân cần đoạn trừ là “tham (lobha), sân (dosa), si (moha) đồng nhất với chúng, những pháp này là những nhân cần đoạn trừ bằng Tuệ quán”, và bằng lời nói “và các phiền não đồng nhất với chúng” v.v., thì tham, sân, si, là những pháp đồng sanh đồng nhất với nhau, tương ưng với nhau, và là các uẩn hành, được chỉ ra là những nhân cần đoạn trừ bằng Tuệ quán; cũng vậy ở đây, alobha v.v. mặc dù được kết luận là “những pháp này là những nhân Đạo”, nhưng do trạng thái là các uẩn hành tương ưng lẫn nhau, thì bằng lời nói về các uẩn hành tương ưng với chúng, chúng được chỉ ra là “những nhân Đạo” thì đã được thiết lập, và trạng thái nhân Đạo của chánh kiến, được gọi là vô si, cũng được chỉ ra.
Sace pana yo dutiyanaye maggo ceva hetu cāti vutto, tato aññasseva aññena asādhāraṇena pariyāyena maggahetubhāvaṃ dassetvā taṃsampayogato sammādiṭṭhiyā maggahetukabhāvadassanattho tatiyanayo siyā.
If, however, the third method were for showing the path-root nature of something other than that which was called "path and root" in the second method, by a different, uncommon method, and then showing the path-root nature of Right View through its association with that,
Nếu phương pháp thứ ba là để chỉ ra trạng thái nhân Đạo của chánh kiến do sự tương ưng với nó, sau khi đã chỉ ra trạng thái nhân Đạo của một pháp khác, không phải là pháp đã được nói đến trong phương pháp thứ hai là “Đạo và nhân”, bằng một cách khác không phổ biến với pháp khác.
‘‘Ariyamaggasamaṅgissa alobho adoso ime dhammā maggahetū’’tiādi vattabbaṃ siyā.
then it would have to be said, "For one endowed with the Noble Path, non-greed, non-hatred—these dhammas are path-roots," etc.
Thì phải nói rằng: “Đối với người thành tựu Thánh Đạo, alobha, adosa là những nhân Đạo này” v.v.
Yasmā pana ‘‘maggahetū’’ti iminā aññena sādhāraṇena pariyāyena yesaṃ maggahetubhāvo sambhavati, te sabbe ‘‘maggahetū’’ti dassetvā taṃsampayuttānaṃ tesaṃ aññesañca maggahetukabhāvadassanattho tatiyanayo, tasmā tattha ‘‘amoho’’tipi vuttaṃ.
But since the third method is for showing that those path-causes, whose state of being a path-cause is possible by means of another common designation, namely “path-causes,” are all path-causes, and for showing the state of being maggahetuka (having a path-cause) of those hetus associated with them and other hetus, therefore, “non-delusion” (amoho) is also mentioned there.
Nhưng vì phương pháp thứ ba là để chỉ ra tất cả những pháp có thể có trạng thái nhân Đạo bằng một cách phổ biến khác là “nhân Đạo”, và sau đó chỉ ra trạng thái nhân Đạo của những pháp tương ưng với chúng và những pháp khác, nên ở đó cũng nói “vô si”.
Na hi so maggahetu na hotīti.
For it is indeed a path-cause.
Vì vô si không phải là nhân Đạo.
Ime pana tayopi nayā atthavisesavasena nikkhittattā atthato nikkhepā daṭṭhabbā.
However, these three methods, being set forth based on specific meanings, should be understood as classifications by meaning.
Tuy nhiên, cả ba phương pháp này đều được phân loại theo sự khác biệt về ý nghĩa, nên chúng nên được xem là sự phân loại theo ý nghĩa.
Atha vā sarūpena vacanaṃ dhammato nikkhepo, atthena atthatoti evampi yojanā sambhavati.
Alternatively, an expression by way of intrinsic nature is a classification by phenomenon; an expression by way of meaning is a classification by meaning—such a construction is also possible.
Hoặc, lời nói về bản chất là sự phân loại theo pháp, và ý nghĩa theo ý nghĩa, thì sự kết nối như vậy cũng có thể xảy ra.
Tattha dutiyatatiyanayā sarūpato hetuhetumantudassanavasena dhammato nikkhepo.
Among these, the second and third methods are classifications by phenomenon, in that they show the root and what possesses roots by way of their intrinsic nature.
Trong đó, phương pháp thứ hai và thứ ba là sự phân loại theo pháp, dựa trên việc chỉ ra nhân và pháp có nhân theo bản chất.
Paṭhamanayo tathāadassanato atthena ca maggaṅgataṃsampayuttānaṃ hetuhetumantubhāvāvagamanato atthato nikkhepoti.
The first method, because it is not shown in that way, and because the state of having roots and being associated with the factors of the path is understood by way of meaning, is a classification by meaning.
Phương pháp thứ nhất là sự phân loại theo ý nghĩa, vì không chỉ ra như vậy theo bản chất, và vì sự hiểu biết về trạng thái nhân và pháp có nhân của các chi Đạo và các pháp tương ưng với chúng theo ý nghĩa.
1040. Yasmiṃ sabhāvadhamme ninnapoṇapabbhārabhāvena cittaṃ pavattati, so tassa ārammaṇādhipati veditabbo.
1040. The intrinsic phenomenon in which the mind inclines, slopes, and gravitates should be understood as its object-mastery (ārammaṇādhipati).
1040. Pháp tự tánh (sabhāva dhamma) mà tâm vận hành với khuynh hướng nghiêng về, hướng về, chìm đắm vào, thì pháp đó nên được hiểu là Đối tượng Tối thắng (ārammaṇādhipati) của tâm đó.
Cetopariyañāṇena jānitvā paccavekkhamāno tena paccavekkhamānoti vutto.
Having first known it with the knowledge of penetration of others' minds (cetopariyañāṇa), one who contemplates it is said to contemplate with that knowledge.
Người đã biết bằng Tha tâm thông (cetopariyañāṇa) và đang quán xét thì được gọi là người quán xét bằng Tha tâm thông đó.
Etthāpīti etasmimpi aṭṭhakathāvacane, ettha vā paṭṭhāne maggādīni ṭhapetvā aññesaṃ adhipatipaccayabhāvassa avacaneneva paṭikkhepapāḷiyaṃ.
Here too means in this commentary statement, or alternatively, in the Paṭṭhāna, where it is stated in the Pāḷi text denying the Adhipati-conditionality of other things by not mentioning them, apart from the path and so on.
Etthāpī (ở đây cũng vậy) là trong lời chú giải này, hoặc ettha (ở đây) là trong kinh Paṭṭhāna, chỉ bằng việc không nói đến trạng thái duyên tối thắng của các pháp khác ngoài Đạo v.v., thì trong phần phủ định của Paḷi.
Ayamevatthoti attano maggaphalaṃ ṭhapetvāti attho.
This very meaning means, apart from one's own path and fruit.
Ayamevattho (chính ý nghĩa này) có nghĩa là loại bỏ Đạo và quả của chính mình.
Vīmaṃsādhipateyyanti padhānena adhipatinā sahajātādhipati nidassito, tayidaṃ nayadassanamattameva hotīti aññopi evaṃpakāro sahajāto maggādhipati nidassito hoti, tasmā vīriyādhipateyyanti ca yojetabbaṃ.
Investigation as mastery (vīmaṃsādhipateyya) signifies the co-existent mastery (sahajātādhipati) by means of the principal mastery; this is merely a showing of method, and thus another co-existent path-mastery of this kind is also indicated, so it should also be construed as energy as mastery (vīriyādhipateyya).
Vīmaṃsādhipateyyaṃ (Trí tuệ tối thắng) là chỉ ra sự tối thắng đồng sanh (sahajātādhipati) bằng sự tối thắng chính (padhāna adhipati); điều này chỉ là sự chỉ ra phương pháp, do đó, sự tối thắng đồng sanh khác cùng loại như vậy, tức là sự tối thắng tinh tấn (vīriyādhipateyyaṃ), cũng được chỉ ra; vì vậy, cũng nên kết hợp với vīriyādhipateyyaṃ.
Idampi hi atthato vuttamevāti.
This too is indeed stated by way of meaning.
Điều này cũng đã được nói đến theo ý nghĩa.
1041. Attano sabhāvo attabhāvo.
1041. One's own nature is self-existence (attabhāvo).
1041. Tự tánh của chính mình là attabhāvo (sự hiện hữu).
Laddhokāsassa kammassa vipāko kappasahassātikkame uppajjati anekakappasahassāyukānaṃ sattānaṃ, kappasahassātikkamepi vā laddhokāsaṃ yaṃ bhavissati, tadapi laddhokāsamevāti attano vipākaṃ sandhāya vuccati.
The result of kamma that has found opportunity arises after the lapse of thousands of eons for beings whose life span is thousands of eons, or it is said with reference to one's own result that whatever kamma will have found opportunity even after the lapse of thousands of eons is still kamma that has found opportunity.
Quả của nghiệp đã có cơ hội sẽ sanh khởi sau hàng ngàn kiếp đối với chúng sanh có tuổi thọ hàng ngàn kiếp, hoặc ngay cả sau hàng ngàn kiếp, điều gì sẽ xảy ra mà đã có cơ hội, điều đó cũng là đã có cơ hội; điều này được nói đến liên quan đến quả của chính nghiệp đó.
Natthi nāma na hotīti anuppanno nāma na hotīti adhippāyo.
There is nothing that is not means that there is nothing that is unarisen—this is the intention.
Natthi nāma na hotīti có nghĩa là cái gọi là chưa sanh thì không có.
Uppādīsu antogadhattā ‘‘uppādino dhammā’’ti etena vacanena vuccatīti katvā āha ‘‘uppādino dhammā nāma jāto’’ti.
Because they are included in arisings, it is said by the statement "phenomena that arise" that "phenomena that arise are born."
Do được bao gồm trong sanh v.v., nên được gọi bằng câu "các pháp có sanh", vì vậy ngài đã nói "các pháp có sanh tên là đã sanh".
Arūpasaṅkhāto attāti arūpabhavaṅgaṃ āha.
The formless self refers to the arūpabhavaṅga.
Arūpasaṅkhāto attāti là nói đến bhavaṅga (hộ kiếp) vô sắc.
Tattha ākāsānañcāyatanasaññādimayo attāti hi atthato vohāro pavattoti.
Indeed, the term "self" comprising the consciousness of the sphere of infinite space and so on, applies there by way of meaning.
Bởi vì ở đó, cách nói "bản ngã bao gồm tưởng Không Vô Biên Xứ v.v." được lưu hành theo ý nghĩa.
Yadi pana āyū…pe… sabbaṃ vipākaṃ dadeyya, aladdhokāsañca vipākaṃ detīti katvā vipakkavipākañca dadeyya, tato ekasseva kammassa sabbavipākena bhavitabbanti aññassa kammassa okāso na bhaveyya niratthakattā, uppattiyāyeva okāso na bhaveyya, uppannassa vā phaladāne.
If, however, the accumulated... and all kamma were to give result, and if kamma that has not found opportunity were also to give result, and also kamma whose result has already ripened were to give result again, then the entirety of the results would belong to one kamma alone. Then there would be no opportunity for other kamma, being meaningless. There would be no opportunity even for the arising (of kamma), or for the giving of fruit by that which has arisen.
Nếu như nghiệp đã được tạo tác... cho tất cả quả, thì nghiệp chưa có cơ hội cũng sẽ cho quả, và do đó, nghiệp đã chín muồi quả cũng sẽ cho quả nữa. Vì vậy, chỉ có tất cả quả của một nghiệp duy nhất mới nên có, và sẽ không có cơ hội cho nghiệp khác vì nó trở nên vô ích; hoặc sẽ không có cơ hội cho sự sanh khởi của nghiệp khác, hoặc cho việc cho quả của nghiệp đã sanh.
Atha vā aladdhokāsassa vipākadāne paccayantararahitassapi vipākadānaṃ āpannanti avijjātaṇhādipaccayantarakhepakassa aññassa apacayagāmikammassa kammakkhayakarassa okāso na bhaveyya.
Alternatively, if kamma that has not found opportunity were to give result, it would also imply the giving of result by kamma devoid of other conditions, such as ignorance and craving. In that case, there would be no opportunity for other kamma that eliminates such conditions, that leads to the cessation of kamma, and that effects the destruction of kamma.
Hoặc là, khi nghiệp chưa có cơ hội mà cho quả, thì việc cho quả của nghiệp không có các duyên khác cũng sẽ xảy ra. Do đó, sẽ không có cơ hội cho nghiệp giảm thiểu khác (apacayagāmikamma) làm tiêu diệt các duyên khác như vô minh, ái dục v.v., và làm cho nghiệp chấm dứt.
Bhāvitepi magge avijjādipaccayantararahitassa ca kammassa vipaccanato samatthatā na siyāti attho.
It means that even if the path is cultivated, kamma devoid of other conditions like ignorance would still yield results, and thus its power (to cease kamma) would be lost.
Nghĩa là, dù đạo đã được tu tập, nhưng vì nghiệp không có các duyên khác như vô minh v.v. vẫn trổ quả, nên sẽ không có khả năng làm cho nghiệp chấm dứt.
Sabbadā vā vipākappavattiyā eva bhavitabbattā vipākato aññassa pavattiokāso na bhaveyya.
Or, if the results were always to occur, there would be no opportunity for the occurrence of anything else besides the results.
Hoặc là, vì quả phải luôn luôn diễn tiến, nên sẽ không có cơ hội cho sự diễn tiến của pháp nào khác ngoài quả.
Taṃ panāti āyūhitaṃ kammaṃ.
That, however, refers to accumulated kamma.
Taṃ panāti là nghiệp đã được tạo tác.
Idaṃ pana dhuvavipākassa vipākena adhuvavipākassapi laddhokāsassa vipākaṃ uppādīti dassetuṃ āraddhanti daṭṭhabbaṃ.
This is undertaken to show that the result of fixed kamma also brings about the result of unfixed kamma that has found opportunity.
Cần hiểu rằng, điều này được bắt đầu để chỉ ra rằng quả của nghiệp có quả cố định làm sanh khởi quả của nghiệp không có quả cố định nhưng đã có cơ hội.
Aṭṭha samāpattiyo ca balavavirahe aggamaggabhāvanāvirahe ca appahīnasabhāvato dhuvaṃ vipaccantīti dhuvavipākāti vuttā.
The eight attainments are called fixed results (dhuvavipāka) because they invariably yield results, being unabandoned by nature in the absence of strong kamma or in the absence of cultivating the supreme path.
Tám thiền chứng (samāpatti) được gọi là có quả cố định (dhuvavipākā) vì chúng chắc chắn trổ quả do bản chất không bị từ bỏ khi không có (nghiệp) mạnh hơn và khi không có sự tu tập Thánh đạo cao nhất.
Āyūhitakamme vuccamāne anuppannaṃ kasmā vuttanti?
When accumulated kamma is spoken of, why is unarisen kamma also mentioned?
Khi nói về nghiệp đã được tạo tác, tại sao lại nói đến (nghiệp) chưa sanh?
Yaṃ āyūhitaṃ bhavissati, tatthāpi āyūhita-saddappavattisabbhāvā.
Because the word āyūhita can also be applied to kamma that will be accumulated.
Vì ngay cả đối với nghiệp sẽ được tạo tác, thuật ngữ "āyūhita" (đã được tạo tác) vẫn có thể hiện hữu.
1062. Mettāyanavasenāti mettāpharaṇavasena.
1062. By way of mettāyana means by way of spreading loving-kindness.
1062. Mettāyanavasenāti nghĩa là do năng lực biến mãn tâm từ.
‘‘Mettayanavasenā’’ti vattabbe dīghaṃ katvā vuttanti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that it is stated with a long vowel where it should have been stated as “mettayanavasenā”.
Nên hiểu rằng, đáng lẽ phải nói "mettayanavasenā" nhưng đã được nói với nguyên âm dài.
Mettā, medanaṃ vā mettāyanaṃ, tañca sinehavasena.
Mettā, or medana, is mettāyana, and that is by way of affection.
Mettāyana là tâm từ, hoặc sự làm cho mềm dịu, và điều đó là do năng lực của tình thương.
Anudayatīti anudāti vattabbe ‘‘anuddā’’ti da-kārāgamanaṃ katvā vuttaṃ.
Where it should be stated as anuda (protects), it is stated as “anuddā” by adding the consonant 'd'.
Đáng lẽ phải nói là anudayati (thương xót), nhưng đã được nói là "anuddā" với sự thêm vào của phụ âm "da".
Anuddāyanākāroti anurakkhaṇākāro.
The manner of anuddayana is the manner of protecting.
Anuddāyanākāroti là trạng thái bảo hộ.
Rakkhaṇañhi dāyanā.
Indeed, protecting is dayanā.
Vì sự bảo hộ chính là dāyanā.
Anuddāyitassāti anuddāya ayitassa.
Of the anuddayita means of that mind which is produced by protecting.
Anuddāyitassāti có nghĩa là của (tâm) đã trở thành do sự bảo hộ.
‘‘Jātipi dukkhā’’tiādiṃ suṇantassa savane, aniccādito sammasantassa sammasane, maggenettha sammohaṃ viddhaṃsentassa paṭivedhe, paṭivijjhitvā paccavekkhantassa paccavekkhaṇeti catūsu kālesu dukkhe ñāṇaṃ vattati.
Knowledge of suffering occurs at four times: upon hearing such words as "birth too is suffering" for one who listens; upon contemplating impermanence and so on for one who contemplates; upon penetrating for one who dispels delusion from this suffering by the path; and upon reviewing for one who reviews after having penetrated.
Trí tuệ về khổ vận hành trong bốn thời điểm: trong sự lắng nghe của người nghe câu “Sanh cũng là khổ” v.v...; trong sự quán xét của người quán xét theo phương diện vô thường v.v...; trong sự thông đạt của người phá tan si mê nơi khổ này bằng đạo; và trong sự phản khán của người phản khán sau khi đã thông đạt.
1065. Cittassa saṃrañjanaṃ cittassa sārāgo.
1065. The mind's intense attachment is the mind's passion.
Sự nhiễm đắm mãnh liệt của tâm là sự tham ái của tâm (cittassa sārāgo).
Gijjhantīti abhikaṅkhanti.
They are greedy means they greatly desire.
Gijjhanti có nghĩa là mong mỏi, khao khát.
Sañjaṃntīti bandhanti.
They bind means they tie fast.
Sañjanti có nghĩa là trói buộc.
Lagganaṭṭhenāti saṃvaraṇaṭṭhena, olambanaṭṭhena vā.
By way of clinging means by way of restraint, or by way of hanging down.
Lagganaṭṭhenāti có nghĩa là do ý nghĩa bám víu, hoặc do ý nghĩa treo lơ lửng.
Tassa tasseva bhavassāti kāmabhavādisaṅkhātassa vipākakaṭattārūpassa abhinibbattiatthaṃ paṭisandhiyā paccayabhāvavasena parikaḍḍhati.
For each and every existence means it pulls the resultant mind-and-form and kaṭattā-form, designated as the kama-existence and so on, for their arising, by way of being a condition for rebirth-linking.
Tassa tasseva bhavassāti có nghĩa là nó lôi kéo, với năng lực là điều kiện cho sự tái sanh, để làm phát sanh quả là sắc do nghiệp được gọi là cõi dục v.v...
Cittamassa bhavantare vidhāvati nibbattati.
The mind of that being runs to another existence, i.e., it is produced.
Tâm của người ấy (cittamassa) chạy đến (vidhāvati) một cõi khác, tức là được sanh ra.
Taṇhāvipphanditaniveso aṭṭhasatataṇhāvicaritādibhāvena taṇhāpavattiyeva.
The establishment of craving's proliferation is simply the occurrence of craving by way of the one hundred and eight modes of craving's activity and so on.
Sự rung động và an trú của ái (taṇhāvipphanditaniveso) chính là sự vận hành của ái, qua các trạng thái như một trăm lẻ tám loại ái v.v...
Saritānīti rāgavasena allāni.
Saritāni means wet on account of lust.
Saritāni có nghĩa là ướt át do năng lực của tham ái.
Taṃsampayuttapītivasena siniddhāni sinehitāni.
Sinehitāni means smooth and sticky on account of the associated joy.
Sinehitāni có nghĩa là trơn láng, nhờn dính do năng lực của hỷ tương ưng với tham ái ấy.
Visatāti vitthatā.
Visatā means spread out.
Visatā có nghĩa là lan rộng.
Rūpādīsu tebhūmakadhammesu byāpanavasena visaṭā.
Visaṭā means spread out by pervading the three-realm phenomena such as material form.
Visaṭā có nghĩa là lan khắp, do năng lực thâm nhập vào các pháp ba cõi như sắc v.v...
Purimavacanameva ta-kārassa ṭa-kāraṃ katvā vuttaṃ.
It is the previous word stated by changing the 't' to 'ṭ'.
Chính là từ ngữ trước đó được nói bằng cách đổi chữ ta-kāra thành ṭa-kāra.
Visālāti vipulā.
Visālā means widespread.
Visālā có nghĩa là rộng lớn.
Visakkatīti parisappati, sahati vā.
Visakkati means it spreads over objects, or alternatively, it endures.
Visakkati có nghĩa là bò lan, hoặc là chịu đựng.
Ratto hi rāgavatthunā pādena tāliyamānopi sahatīti.
Indeed, one who is attached by lust, even if struck by a foot, endures it.
Bởi vì người có tham ái, dù bị đối tượng của tham ái đá bằng chân, vẫn chịu đựng.
Osakkanaṃ, vipphandanaṃ vā visakkananti vadanti.
Retreating or trembling, they say, is visakkana.
Người ta nói rằng visakkanaṃ có nghĩa là sự thoái lui hoặc sự rung động.
Aniccādiṃ niccādito gaṇhantī visaṃvādikā hoti.
Taking impermanent things as permanent, it is visaṃvādikā (deceptive).
Do nắm giữ những thứ vô thường v.v... là thường hằng v.v..., nó trở thành visaṃvādikā (kẻ lừa dối).
Visaṃharatīti tathā tathā kāmesu ānisaṃsaṃ passantī vividhehākārehi nekkhammābhimukhappavattito cittaṃ saṃharati saṅkhipati.
Visaṃharati means, seeing benefit in sensual pleasures in various ways, she withdraws and retracts her mind from engaging in actions directed towards renunciation.
Visaṃharati có nghĩa là, do thấy được lợi ích trong các dục theo cách này cách khác, nó rút lui, co rút tâm lại khỏi sự vận hành hướng đến xuất ly bằng nhiều cách khác nhau.
Visaṃ vā dukkhaṃ, taṃ harati vahatīti attho.
Or, visaṃ is dukkha, and harati means it bears or carries it; that is the meaning.
Hoặc visaṃ là khổ, ý nghĩa là nó harati, mang đến khổ ấy.
Dukkhanibbattakassa kammassa hetubhāvato visamūlā, visaṃ vā dukkhavedanāmūlaṃ etissāti visamūlā.
Because it is the cause of kamma that produces dukkha, it is visamūlā (having poison as its root); or, the root of this (craving) is dukkha-vedanā, hence visamūlā.
Do là nguyên nhân của nghiệp tạo ra khổ, nó là visamūlā (có gốc rễ là độc); hoặc nó là visamūlā vì khổ thọ là gốc rễ của nó.
Dukkhasamudayattā visaṃ phalaṃ etissāti visaphalā.
Because it is the origin of dukkha, its fruit is dukkha, hence visaphalā (having poison as its fruit).
Do là tập khởi của khổ, quả của nó là độc (khổ), nên nó là visaphalā (có quả là độc).
Taṇhāya rūpādikassa dukkhasseva paribhogo hoti, na amatassāti sā ‘‘visaparibhogā’’ti vuttā.
Since craving experiences only dukkha in material forms and so forth, and not the deathless (Nibbāna), it is called ‘‘visaparibhogā’’ (poison-enjoying).
Với ái, chỉ có sự hưởng thụ khổ là sắc v.v..., chứ không phải bất tử, nên nó được gọi là “visaparibhogā” (sự hưởng thụ chất độc).
Sabbattha niruttivasena padasiddhi veditabbā.
In all words, the derivation of the word should be understood by means of etymology.
Sự hình thành của các từ ở khắp nơi cần được hiểu theo phương pháp ngữ nguyên.
Yo panettha padhāno attho, taṃ dassetuṃ puna ‘‘visatā vā panā’’tiādi vuttaṃ.
And among these meanings, to show which meaning is primary, it is again said, "or visatā," and so on.
Để chỉ ra ý nghĩa chính ở đây, lại nói “visatā vā panā” v.v...
Itthabhāvaññathābhāvanti manussabhāvadevādibhāvabhūtaṃ.
"Itthabhāvaññathābhāva" refers to being in the state of humans, devas, and so on.
Itthabhāvaññathābhāvanti có nghĩa là sự trở thành trạng thái này và trạng thái khác, tức là trạng thái làm người, làm trời v.v...
Paṇidhānakavasenāti cittassa rūpādīsu ṭhapanakavasena.
"Paṇidhānakavasenā" means by way of placing the mind on rūpa and so on.
Paṇidhānakavasenāti có nghĩa là do năng lực đặt tâm vào sắc v.v...
Aññopi bandhu taṇhāya eva hoti, so pana abandhupi hoti.
Even another relative comes into being because of craving; but that relative can also be not a relative.
Người thân khác cũng do ái mà có, nhưng người đó cũng có thể không phải là người thân.
Taṇhā pana niccasannissitāti ‘‘pāṭiyekko bandhū’’ti vuttā.
Craving, however, is a constant associate; hence it is called "a particular relative."
Nhưng ái thì luôn luôn gắn bó, nên được gọi là “pāṭiyekko bandhu” (người thân đặc biệt).
Asanatoti byāpanato bhuñjanato ca.
"Asanato" means by way of pervading and by way of enjoying.
Asanatoti có nghĩa là do sự lan khắp và do sự ăn nuốt.
Tadubhayaṃ dasseti ‘‘ajjhottharaṇato’’tiādinā.
Both of these are shown by "ajjhottharaṇato" and so on.
Ngài chỉ ra cả hai điều đó bằng câu “ajjhottharaṇato” v.v...
Āsīsanavasenāti icchanavasena.
"Āsīsanavasena" means by way of wishing.
Āsīsanavasenāti có nghĩa là do năng lực mong muốn.
Aññenākārenāti jappanājappitattānaṃ jappāya anaññattadassanākārena.
"Aññenākārena" means by way of showing no difference between what is desired and what is gained through desire.
Bằng cách thức khác có nghĩa là bằng cách thức thấy sự không khác biệt đối với sự lẩm bẩm của những điều đã được lẩm bẩm và chưa được lẩm bẩm.
Cittaṃ pariyuṭṭhātīti cittaṃ mūsati.
"Cittaṃ pariyuṭṭhāti" means the mind attacks.
Tâm bị áp đảo có nghĩa là tâm bị cướp đoạt.
Mārapāsoti mārena gahitatāya rāgo mārapāso.
"Mārapāso" means that rāga is Māra's snare because it is seized by Māra.
Tròng thòng lọng của Ma vương có nghĩa là tham ái là tròng thòng lọng của Ma vương do bị Ma vương nắm giữ.
1066. Saṅkhāresu uppanno kammapathabhedaṃ na karotīti etena sattesu uppanno aṭṭhānakopo karotīti viññāyati.
By "saṅkhāresu uppanno kammapathabhedaṃ na karoti," it is understood that ill-will (kopa) that arises towards beings, which is not based on a proper reason, causes the breaking of the path of action.
1066. Khi sanh khởi nơi các pháp hữu vi, nó không tạo ra sự khác biệt về nghiệp đạo, qua câu này, có thể hiểu rằng sự phẫn nộ vô cớ sanh khởi nơi các chúng sanh thì có thể tạo ra.
‘‘Atthaṃ me nācari, na carati, na carissati, piyassa me manāpassa atthaṃ nācari, na carati, na carissati, appiyassa me amanāpassa anatthaṃ nācari, na carati, na carissatī’’ti uppajjamānopi hi kopo avatthusmiṃ uppannattā aṭṭhānakopo eva bhavituṃ yutto.
Indeed, even if ill-will (kopa) arises with thoughts like "He did not act for my welfare, he does not act, he will not act; he did not act for the welfare of my dear and pleasing one, he does not act, he will not act; he did not act against the welfare of my disliked and displeasing one, he does not act, he will not act," it is still an ill-will not based on a proper reason, because it arises on an improper object.
Bởi vì, sự phẫn nộ dù sanh khởi rằng: “Nó đã không làm, không làm, và sẽ không làm lợi ích cho ta; nó đã không làm, không làm, và sẽ không làm lợi ích cho người thân yêu, người khả ý của ta; nó đã không làm, không làm, và sẽ không làm điều bất lợi cho người không thân yêu, người không khả ý của ta”, thì cũng đáng được xem là sự phẫn nộ vô cớ do đã sanh khởi trong trường hợp không có cơ sở.
Āghātentoti hananto.
"Āghātento" means tormenting.
Trong khi gây tổn hại có nghĩa là trong khi sát hại.
Punaruttidoso paṭisedhitoti dosa-padassa paṭivirodha-padassa ca dvikkhattuṃ āgatattā vuttaṃ.
"Punaruttidoso paṭisedhito" is said because the word dosa and the word paṭivirodha appear twice.
Lỗi lặp lại đã được bác bỏ được nói đến do từ dosa (sân) và từ paṭivirodha (đối kháng) đã xuất hiện hai lần.
Paṭighassa vā visesanatthaṃ pubbe ‘‘paṭivirodho’’ti, padosādivisesanatthaṃ ‘‘doso’’ti ca vuttaṃ, dussanādivisesanatthaṃ pacchā ‘‘doso’’ti, virodhavisesanatthañca ‘‘paṭivirodho’’ti vuttanti natthi punaruttidoso.
However, to specify paṭigha, "paṭivirodho" was stated previously, and to specify padosa and so on, "doso" was stated; and afterwards, to specify corrupting and so on, "doso" was stated, and to specify enmity, "paṭivirodho" was stated. So, there is no fault of repetition.
Hoặc, để làm rõ nghĩa cho paṭigha (sân hận), trước đây đã nói là “paṭivirodho” (sự đối kháng), và để làm rõ nghĩa cho padosa (sự phẫn nộ) v.v., đã nói là “doso” (sân); và sau đó, để làm rõ nghĩa cho dussanā (sự làm ô uế) v.v., đã nói là “doso”, và để làm rõ nghĩa cho virodha (sự chống đối), đã nói là “paṭivirodho”, do đó không có lỗi lặp lại.
1091. Aniddhāritaparicchede dhammānaṃ atthitāmattadīpake mātikuddese aparicchedena bahuvacanena uddeso katoti bahuvacaneneva pucchati – ‘‘katame dhammā appaccayā’’ti.
In the mātikuddesa, which indicates only the existence of phenomena with an undefined classification, the enumeration was made with the plural without classification. Therefore, it asks with the plural: "What phenomena are unconditioned?"
Trong phần tóm tắt (mātikuddesa) chỉ rõ sự tồn tại của các pháp (dhammā) mà không xác định rõ ràng, do đã trình bày bằng số nhiều không giới hạn, nên câu hỏi cũng được hỏi bằng số nhiều: “Những pháp nào là vô duyên (appaccayā)?”
Sabhāvasaṅkhāparicchedādivasena hi dhamme ajānantassa vasena uddeso pucchā ca karīyatīti.
Indeed, the enumeration and the question are made for the sake of those who do not yet know the phenomena in terms of their intrinsic nature, classification by number, and so on.
Vì sự trình bày và câu hỏi được thực hiện theo cách mà người nghe không biết các pháp theo sự phân định bản chất (sabhāva), số lượng, v.v.
Tasmā paricchedaṃ akatvā uddiṭṭhā pucchitā ca.
Therefore, they were enumerated and questioned without making a classification.
Do đó, chúng được trình bày và hỏi mà không có sự phân định.
Imeti asaṅkhatadhātuto uddhaṃ natthīti dīpanatthaṃ ekampi taṃ niddisitvā bahuvacaneneva nigamanaṃ kataṃ niddesato pubbe bodhaneyyassa ajānanakālaṃ upādāya.
"Ime" (these) is stated as a conclusion in the plural, even after specifying that one* (asaṅkhata-dhātu), to show that there is nothing beyond the unconditioned element, taking into account the time when the one to be enlightened did not yet know, before the exposition.
Để chỉ ra rằng không có pháp vô duyên (appaccaya) nào cao hơn yếu tố vô điều kiện (asaṅkhata-dhātu), dù chỉ là một, thì sau khi chỉ định yếu tố đó, phần kết luận đã được thực hiện bằng số nhiều ( ime), dựa trên thời điểm mà người cần được giác ngộ chưa biết trước khi trình bày.
1101. Kiṃ pana natthi, kiṃ tena na vuttāti yojanā kātabbā.
The construction should be: "Is there anything not mentioned by it?"
Phải hiểu rằng: “Vậy thì không có gì sao? Điều gì không được nói bởi nó?”
Idameva manoviññeyyanti niyamābhāvo vavatthānābhāvo.
The absence of a fixed rule "only this is mind-cognizable" is "vavatthānābhāvo" (absence of determination).
Sự thiếu vắng sự xác định là sự thiếu vắng sự phân định rằng “chỉ điều này mới là đối tượng của ý thức (manoviññeyya)”.
Cakkhuviññāṇādiviññeyyameva cakkhādiviññeyyanti pāḷiyaṃ vuttanti manoviññāṇaviññeyyenapi manoviññeyyena bhavitabbanti katvā aṭṭhakathāya ‘‘kiṃ pana manoviññāṇenā’’tiādi vuttaṃ.
The Pāḷi states that only what is cognizable by eye-consciousness and so on is cognizable by the eye and so on. Therefore, holding that what is cognizable by mind-consciousness must also be mind-cognizable, the commentary says, "What then of mind-consciousness?" and so on.
Bởi vì trong Pāḷi đã nói rằng “chỉ những gì là đối tượng của nhãn thức (cakkhuviññāṇa), v.v., thì mới là đối tượng của nhãn, v.v.”, nên Aṭṭhakathā (Chú giải) đã nói “kiṃ pana manoviññāṇenā” (Vậy thì với ý thức là gì?) v.v., với ý nghĩa rằng những gì là đối tượng của ý thức (manoviññāṇa) cũng phải là đối tượng của ý thức (manoviññeyya).
Kehici viññeyyā kehici aviññeyyāti idaṃ kāmāvacaraṃ manoviññāṇaṃ ārammaṇādivasena bhinditvā yojetabbaṃ.
The statement "Kehici viññeyyā kehici aviññeyyā" (cognizable by some, not cognizable by some) should be applied by differentiating the kāmacara mind-consciousness in terms of objects and so on.
Câu “Kehici viññeyyā kehici aviññeyyā” (được một số biết, được một số không biết) này phải được kết hợp bằng cách phân chia ý thức dục giới (kāmāvacara manoviññāṇa) theo đối tượng (ārammaṇa), v.v.
Rūpāvacarādiārammaṇena hi kāmāvacaramanoviññāṇena rūparāgādisampayuttena ca kāmāvacaradhammā na viññeyyā, itarena ca viññeyyā.
Indeed, sense-sphere phenomena are not cognizable by sense-sphere mind-consciousness which has rūpāvacara and other objects, nor by that which is associated with rūparāga and so on; but they are cognizable by other types*.
Thật vậy, các pháp dục giới (kāmāvacara dhammā) không được biết bởi ý thức dục giới có đối tượng là sắc giới (rūpāvacara) v.v., và bởi ý thức dục giới liên hợp với ái sắc (rūparāga) v.v.; nhưng chúng được biết bởi ý thức khác.
Evaṃ kāmāvacarānameva ārammaṇānaṃ kesañci saddādīnaṃ rūpārammaṇādīhi aviññeyyatā viññeyyatā ca yojetabbā, tathā dvārabhedavasena.
Similarly, for some sense-sphere objects like sounds and so on, their non-cognizability and cognizability by mind-consciousness with rūpa as object and so on should be applied, as well as by way of door-differentiation.
Tương tự, sự không thể biết và có thể biết của một số đối tượng dục giới như âm thanh (sadda) v.v., bởi các ý thức có đối tượng là sắc (rūpārammaṇa) v.v., phải được kết hợp, cũng như theo sự phân chia các căn môn (dvāra).
Atha vā somanassasahagatasantīraṇaṃ iṭṭhārammaṇamevāti itaraṃ tena na viññeyyaṃ.
Alternatively, the investigating consciousness (santīraṇa) accompanied by joy has only desirable objects, so other objects are not cognizable by it.
Hoặc, sự thẩm sát (santīraṇa) tương ưng với hỷ (somanassa-sahagata) chỉ có đối tượng là điều đáng mong muốn (iṭṭhārammaṇa), nên điều khác không được biết bởi nó.
Evaṃ upekkhāsahagate kusalavipāke akusalavipāke cāti sabbattha yathāyogaṃ yojetabbaṃ.
In this way, in all cases, such as with wholesome and unwholesome resultant consciousness accompanied by equanimity, it should be applied as appropriate.
Tương tự, trong trường hợp thẩm sát tương ưng với xả (upekkhā-sahagata) thuộc thiện quả (kusalavipāka) và bất thiện quả (akusalavipāka), v.v., phải kết hợp một cách thích hợp ở mọi nơi.
Rūpāvacarādayo kāmāvacaravipākādīhi aviññeyyā, kecideva viññeyyā arūpāvacarehīti yojetabbaṃ anuvattamānattā.
Rūpāvacara and other objects are not cognizable by kāmacara resultant consciousness and so on, but only some are cognizable by arūpāvacara consciousness. This should be applied because it follows.
Các pháp sắc giới (rūpāvacara) v.v., không được biết bởi các pháp quả dục giới (kāmāvacara-vipāka) v.v., và chỉ một số ít được biết bởi các pháp vô sắc giới (arūpāvacara); điều này phải được kết hợp vì nó đang tiếp diễn.
Nibbānena aviññeyyattāti ‘‘kehici aviññeyyā’’ti imassa padassa atthasambhavamattaṃ sandhāya vuttaṃ, na nibbānassa anuvattamānamanoviññāṇabhāvato.
"Nibbānena aviññeyyattā" (because it is not cognizable by Nibbāna) is stated with reference to the mere possibility of the meaning of the phrase "kehici aviññeyyā" (not cognizable by some), not because Nibbāna is a mind-consciousness that follows.
Câu “Nibbānena aviññeyyattā” (vì Nibbāna không thể biết được) được nói liên quan đến khả năng ý nghĩa của cụm từ “kehici aviññeyyā” (được một số không biết), chứ không phải vì Nibbāna là một loại ý thức (manoviññāṇa) đang tiếp diễn.
1102. Pañcakāmaguṇikarāgoti ukkaṭṭhavasena vuttaṃ.
"Pañcakāmaguṇiko rāgo" (lust for the five sense pleasures) is stated in the highest sense.
Câu “Pañcakāmaguṇiko rāgo” (ái năm dục trần) được nói theo cách tối thượng.
Bhavāsavaṃ ṭhapetvā sabbo lobho kāmāsavoti yuttaṃ siyā.
It would be appropriate to say that all lobha, except for bhavāsava, is kāmāsava.
Nếu loại bỏ hữu lậu (bhavāsava), thì tất cả tham (lobha) đều là dục lậu (kāmāsava) thì hợp lý hơn.
Sassatadiṭṭhisahagato rāgo bhavadiṭṭhisampayuttattā ‘‘bhavāsavo’’ti aṭṭhakathāyaṃ vutto.
Lust accompanied by eternalism (sassatadiṭṭhi) is called "bhavāsavo" in the commentary because it is associated with the view of existence (bhavadiṭṭhi).
Ái (rāga) tương ưng với thường kiến (sassatadiṭṭhi) được gọi là “hữu lậu” (bhavāsava) trong Aṭṭhakathā vì nó liên hợp với hữu kiến (bhavadiṭṭhi).
Bhavāsavo pana ‘‘diṭṭhigatavippayuttesu eva uppajjatī’’ti pāḷiyaṃ vutto.
However, bhavāsava is said in the Pāḷi to arise only in states dissociated from wrong view (diṭṭhigatavippayutta).
Tuy nhiên, hữu lậu (bhavāsava) được nói trong Pāḷi là “chỉ phát sinh trong những tâm không liên hợp với tà kiến (diṭṭhigata-vippayutta)”.
Sopi rāgo kāmāsavo bhavituṃ yutto.
That lust (rāga) is also fit to be kāmāsava.
Ái đó cũng có thể là dục lậu (kāmāsava).
Diṭṭhadhammikasamparāyikadukkhānaṃ kāraṇabhūtā kāmāsavādayopi dvidhā vuttā.
Kāmāsava and so on, which are causes of suffering in this life and the next, are also stated in two ways.
Dục lậu (kāmāsava) v.v., là nguyên nhân của khổ trong đời hiện tại và đời sau, cũng được nói theo hai cách.
1105. Aññaṃ jīvanti gahaṇaṃ yadipi upādānakkhandhesveva pavattati, rūpe…pe… viññāṇe vā pana na patiṭṭhāti.
Although the grasping of "another living being" occurs only in the aggregates of clinging, it does not become firmly established in rūpa... or in viññāṇa.
Mặc dù sự chấp thủ “aññaṃ jīvaṃ” (một sinh mạng khác) xảy ra trong các uẩn chấp thủ (upādānakkhandha), nhưng nó không an trú trong sắc (rūpa)... v.v... hay thức (viññāṇa).
Tato aññaṃ katvā jīvaṃ gaṇhātīti sassatadiṭṭhi hotīti.
Therefore, taking a living being as something distinct from these constitutes sassatadiṭṭhi (eternalism).
Việc chấp thủ một sinh mạng khác biệt với chúng là thường kiến (sassatadiṭṭhi).
Brahmādiṃ ekaccaṃ attānaṃ ‘‘hotī’’ti niccato aññañca ‘‘na hotī’’ti aniccato gaṇhantassa ‘‘hoti ca na ca hotī’’ti ekaccasassatadiṭṭhi.
For one who grasps some self, such as Brahmā, as "exists" (eternal) and another as "does not exist" (impermanent), there is ekaccasassatadiṭṭhi (partial eternalism), meaning "exists and does not exist."
Đối với người chấp thủ một số tự ngã (atta) như Brahmā v.v., là thường còn (hoti) và một số khác là vô thường (na hoti), thì đó là bán thường kiến (ekaccasassatadiṭṭhi).
‘‘Hotī’’ti ca puṭṭhe ‘‘nevā’’ti, ‘‘na hotī’’ti ca puṭṭhe ‘‘na’’iti sabbattha paṭikkhipantassa amarāvikkhepadiṭṭhi, amarā anupacchedā, amaramacchasadisī vā vikkhepadiṭṭhīti attho.
For one who rejects everything, answering "neither" when asked "does it exist?" and "no" when asked "does it not exist?", there is amarāvikkhepadiṭṭhi (fickle wavering view), meaning it is unbroken like an amara fish, or a wavering view similar to an amara fish.
Đối với người bác bỏ mọi thứ khi được hỏi “có không?” thì trả lời “không phải vậy”, và khi được hỏi “không có không?” thì trả lời “không”, đó là hoài nghi kiến (amarāvikkhepadiṭṭhi), có nghĩa là hoài nghi không gián đoạn, hoặc hoài nghi giống như cá amara.
Pañcakāmaguṇiko rāgo kāmāsavoti vuttoti katvā brahmānaṃ vimānādīsu rāgassa diṭṭhirāgassa ca kāmāsavabhāvaṃ paṭikkhipati.
Since the lust for the five sense objects is called kāmāsava, it rejects the state of lust for the mansions of Brahmās and so on, and lust associated with wrong view, as kāmāsava.
Vì ái (rāga) liên quan đến năm dục trần (pañcakāmaguṇika) được gọi là dục lậu (kāmāsava), nên nó bác bỏ tính chất dục lậu của ái và tà kiến ái (diṭṭhirāga) đối với các cung điện (vimāna) v.v., của các vị Phạm thiên (Brahmā).
Yadi pana lobho kāmāsavabhavāsavavinimutto atthi, so yadā diṭṭhigatavippayuttesu uppajjati, tadā tena sampayutto avijjāsavo āsavavippayuttoti domanassavicikicchuddhaccasampayuttassa viya tassapi āsavavippayuttatā vattabbā siyā ‘‘catūsu diṭṭhigatavippayuttesu lobhasahagatesu cittuppādesu uppanno moho siyā āsavasampayutto siyā āsavavippayutto’’ti.
If there is any greed (lobha) that is free from kāmāsava and bhavāsava, when it arises in states dissociated from wrong view, then avijjāsava associated with that (greed) would be said to be free from āsava, just as it is said for moha associated with dejection, doubt, and restlessness, that "moha arising in the four states of consciousness associated with greed and dissociated from wrong view may be associated with āsava or may be dissociated from āsava."
Tuy nhiên, nếu có tham (lobha) không liên quan đến dục lậu (kāmāsava) và hữu lậu (bhavāsava), thì khi nó phát sinh trong các tâm không liên hợp với tà kiến (diṭṭhigata-vippayutta), vô minh lậu (avijjāsava) liên hợp với tham đó sẽ không liên quan đến lậu (āsava-vippayutta). Khi đó, cũng giống như trường hợp tâm liên hợp với ưu (domanassa), hoài nghi (vicikicchā) và phóng dật (uddhacca), thì tâm đó cũng phải được gọi là không liên quan đến lậu, như đã nói: “Vô minh (moha) phát sinh trong bốn tâm liên hợp với tham, không liên hợp với tà kiến, có thể liên hợp với lậu hoặc không liên hợp với lậu.”
‘‘Kāmāsavo aṭṭhasu lobhasahagatesu cittuppādesu uppajjatī’’ti, ‘‘kāmāsavaṃ paṭicca diṭṭhāsavo avijjāsavo’’ti (paṭṭhā. 3.3.1) ca vacanato diṭṭhisahagato rāgo kāmāsavo na hotīti na sakkā vattuṃ.
It cannot be said that lust accompanied by wrong view is not kāmāsava, because of the sayings "kāmāsava arises in the eight states of consciousness associated with greed" and "diṭṭhāsava and avijjāsava arise dependent on kāmāsava."
Không thể nói rằng ái (rāga) liên hợp với tà kiến (diṭṭhisahagata) không phải là dục lậu (kāmāsava), vì Pāḷi nói rằng “dục lậu phát sinh trong tám tâm liên hợp với tham” và “tà kiến lậu (diṭṭhāsava) và vô minh lậu (avijjāsava) phát sinh do dục lậu”.
Kilesapaṭipāṭiyāpi āharituṃ vaṭṭatīti āsavānaṃ vacanaṃ pahātabbadassanatthanti katvā te pahāne āhariyamānā pahātabbānampi tesaṃ kilesānaṃ uddesakkamena āharituṃ vaṭṭanti pajahanakānaṃ maggānampīti attho.
"It is proper to bring in even by the sequence of defilements" means that since the mention of āsavas is for showing what is to be abandoned, when these āsavas are brought up with respect to abandonment, it is proper to bring them up in the order of exposition of those defilements that are to be abandoned, and also of the paths that abandon them.
Cũng nên trình bày theo thứ tự phiền não (kilesa-paṭipāṭi) có nghĩa là, vì việc nói về các lậu (āsava) là để chỉ ra những gì cần được đoạn trừ, nên khi các lậu đó được trình bày về sự đoạn trừ, thì những phiền não đó cũng cần được trình bày theo thứ tự trình bày của chúng, cũng như các đạo (magga) đoạn trừ chúng.
1121. Paṭhamakamānabhājanīyeti ‘‘seyyohamasmī’’ti mānassa niddese.
"Paṭhamakamānabhājanīye" refers to the exposition of the conceit "I am superior."
Paṭhamakamānabhājanīye là trong phần trình bày về kiêu mạn “tôi tốt hơn”.
Tattha hi ‘‘ekacco jātiyā vā gottena vā kolaputtiyena vā vaṇṇapokkharatāya vā dhanena vā ajjhenena vā kammāyatanena vā sippāyatanena vā vijjāṭṭhānena vā sutena vā paṭibhānena vā aññataraññatarena vā vatthunā mānaṃ jappeti, yo evarūpo māno maññanā…pe… ketukamyatā cittassā’’ti (vibha. 866) seyyassa sadisassa hīnassa ca pavattamāno puggalavisesaṃ anāmasitvā seyyamāno vibhattoti imamatthaṃ sandhāya ‘‘eko māno tiṇṇaṃ janānaṃ uppajjatīti kathito’’ti āha.
There, indeed, it is said: "Some individual generates conceit (māna) by birth, or by lineage, or by being of noble family, or by beauty of complexion, or by wealth, or by study, or by profession, or by skill, or by knowledge, or by learning, or by quick wit, or by some other thing; such a conceit is pride...pe...the mind's desire for eminence." In reference to this meaning, the author states, " One type of māna is said to arise in three kinds of people" because the 'I am superior' conceit (seyyamāna) is analyzed as arising in the superior, the equal, and the inferior, without distinguishing particular individuals.
Ở đó, đã nói: “Một người nào đó tự hào về kiêu mạn của mình do dòng dõi, hoặc gia tộc, hoặc xuất thân cao quý, hoặc vẻ đẹp hình thể, hoặc tài sản, hoặc sự học hỏi, hoặc nghề nghiệp, hoặc kỹ năng, hoặc kiến thức, hoặc sự hiểu biết, hoặc bất kỳ điều gì khác. Kiêu mạn như vậy, sự tự cho mình là hơn, v.v., sự mong muốn được nổi bật của tâm.” (Vibh. 866). Với ý nghĩa này, kiêu mạn về sự hơn được phân loại mà không đề cập đến một loại người cụ thể (người hơn, người bằng, người kém), nên đã nói: “Một loại kiêu mạn được nói là phát sinh ở ba loại người.”
Na kevalañcāyaṃ paṭhamakamānabhājanīye eva evaṃ kathito, dutiyakatatiyakamānabhājanīyepi kathito evāti nidassanamatthaṃ etaṃ daṭṭhabbaṃ.
And this is not merely stated this way in the division concerning the first māna (paṭhamakamānabhājaniya); it is also stated in the divisions concerning the second and third māna. This should be understood as an example.
Và không chỉ kiêu mạn này được nói như vậy trong phần phân loại kiêu mạn thứ nhất (paṭhamakamānabhājanīya), mà nó cũng được nói trong phần phân loại kiêu mạn thứ hai và thứ ba; điều này nên được xem như một ví dụ.
Atha vā puggale anissāya vuttānaṃ tiṇṇampi mānānaṃ bhājanīyaṃ ‘‘paṭhamakamānabhājanīye’’ti āha.
Alternatively, the phrase " paṭhamakamānabhājaniye" refers to the division of all three types of māna that are stated without reference to individuals.
Hoặc, nó nói “paṭhamakamānabhājanīye” về sự phân loại của cả ba loại kiêu mạn được nói mà không dựa vào cá nhân.
Seyyassa ‘‘seyyohamasmīti māno’’tiādīnañhi puggalaṃ āmasitvā vuttānaṃ navannaṃ mānānaṃ bhājanīyaṃ dutiyakamānabhājanīyaṃ hoti, tassa mānarāsissa puggalaṃ anāmasitvā vuttamānarāsito dutiyatatiyakattāti, athāpi ca yathāvutte dutiyakamānabhājanīye ‘‘ekekassa tayo tayo mānā uppajjantīti kathita’’nti idha vuttāya atthavaṇṇanāya samānadassanatthaṃ ‘‘paṭhamakamānabhājanīye’’ti vuttaṃ.
For the division of the nine types of māna that are stated by referring to individuals, such as "the conceit 'I am superior'," is the second mānabhājaniya, because that group of māna is the second from the group of māna stated without referring to individuals. Or, the phrase " paṭhamakamānabhājaniye" is used to show a similar view to the explanation of meaning stated here in the aforementioned second mānabhājaniya, namely, "it is said that three types of māna arise in each individual."
Thật vậy, sự phân loại của chín loại kiêu mạn được nói dựa vào cá nhân, như “kiêu mạn ‘tôi tốt hơn’” của người tốt hơn, v.v., là sự phân loại kiêu mạn thứ hai (dutiyakamānabhājanīya), vì khối kiêu mạn đó là thứ hai và thứ ba so với khối kiêu mạn được nói mà không dựa vào cá nhân. Hoặc, để cho thấy sự tương đồng với lời giải thích ý nghĩa được nói ở đây, “mỗi người có ba loại kiêu mạn phát sinh” trong phần phân loại kiêu mạn thứ hai được nói như đã đề cập, nên đã nói “paṭhamakamānabhājanīye”.
So eva māno idhāgatoti tattha kathito eva attho yujjatīti adhippāyo.
The intention is that the meaning stated there, that the same māna is referred to here, is appropriate.
Ý nghĩa là kiêu mạn đó được nói ở đó phù hợp với điều được nói ở đây.
Mānakaraṇavasenāti ‘‘seyyo’’tiādikiccakaraṇavasena.
By way of causing conceit means by way of performing actions such as "I am superior."
Mānakaraṇavasena có nghĩa là theo cách thực hiện hành động “tôi tốt hơn”, v.v.
Aparāpare upādāyāti idaṃ purimapurimā mānā aparāpare upanissayabhāvena te uppādentā accuggacchantīti imamatthaṃ sandhāya vuttaṃ.
The phrase " depending on one after another" is stated with reference to the meaning that earlier conceits (māna), by producing later ones as strong conditions, grow exceedingly high.
Câu “Aparāpare upādāyā” được nói với ý nghĩa rằng các loại kiêu mạn trước đó tạo ra các loại kiêu mạn sau đó như là những nhân duyên mạnh mẽ, khiến chúng tăng trưởng vượt bậc.
Ketukamyatācittaṃ accuggatabhāvaṃ gacchatīti katvā citteneva visesitaṃ.
The mind's desire for eminence (ketukamyatācitta) reaches an exceedingly high state, hence it is specifically qualified by "mind" (citta).
Vì tâm mong muốn sự cao tột (ketukamyatā) đạt đến trạng thái cực kỳ thăng tiến, nên chỉ đặc biệt nói đến tâm (citta) mà thôi.
1127. Ariyasāvakāti vacanaṃ ‘‘ariyasāvakānaṃyeva paṭivedho atthi, te ca taṃ na maccharāyantī’’ti paṭivedhadhamme macchariyābhāvadassanatthaṃ.
1127. The word " ariyasāvakā" (noble disciples) is used to show the absence of miserliness regarding the dhamma of penetration (paṭivedha-dhamma), as noble disciples alone have penetration, and they are not miserly about it.
1127. Từ ngữ ariyasāvakā (Thanh văn của bậc Thánh) được nói ra để chỉ rõ rằng chỉ có các Thanh văn của bậc Thánh mới có sự thấu đạt (paṭivedha), và họ không hề keo kiệt đối với pháp thấu đạt đó.
Ganthoti pāḷi.
Grantha is the Pāli text.
Gantho (văn bản) là kinh điển.
Kathāmaggoti aṭṭhakathāpabandho.
Kathāmagga is the discourse of the commentaries (aṭṭhakathāpabandha).
Kathāmaggo (con đường luận giải) là sự trình bày của chú giải.
Dhammantaranti kusalādidhammaṃ bhinditvā akusalādiṃ attano lolatāya tathāgatabhāsitaṃ titthiyabhāsitaṃ vā karonto ālolessati.
Dhammantara means that one, through one's own fickleness, will corrupt the dhamma spoken by the Tathāgata or by sectarians, by breaking down wholesome and other dhammas into unwholesome and other kinds.
Dhammantaraṃ (pháp khác) có nghĩa là do sự nông nổi của mình, người đó sẽ làm lẫn lộn các pháp bất thiện, v.v., bằng cách phá vỡ các pháp thiện, v.v., dù là pháp được Đức Như Lai thuyết giảng hay pháp được ngoại đạo thuyết giảng.
Attānaṃ āvikatvāti attānaṃ aññathā santaṃ aññathā pavedayitvā.
Attānaṃ āvikatvā means making oneself appear otherwise than one is.
Attānaṃ āvikatvā (tự mình phơi bày) có nghĩa là tự mình tuyên bố một cách khác với bản chất của mình.
Yo panāti titthiyo gahaṭṭho vā attano samayassa sadosabhāvaṃ daṭṭhuṃ anicchanto aññāṇena abhinivesena vā.
Yo panā means that a sectarian or a householder, not wishing to see the flawed nature of his own doctrine, due to ignorance or stubborn adherence.
Yo panā (người nào khác) có nghĩa là một ngoại đạo hay một cư sĩ, không muốn thấy lỗi lầm trong giáo lý của mình, do vô minh hay chấp thủ.
Byāpitumanicchoti viviccho, tassa bhāvo vevicchaṃ.
Not wishing to expand (his possessions) is viviccha; its state is veviccham.
Người không muốn lan rộng (byāpetuṃ aniccho) là người do dự (viviccho), trạng thái của người đó là vevicchaṃ (sự do dự).
Anādaroti macchariyena dāne ādararahito.
Anādara means one who lacks respect for giving due to miserliness.
Anādaro (không tôn trọng) có nghĩa là người không có sự tôn trọng trong việc bố thí do sự keo kiệt.
Kaṭacchunā gāho bhattassa kaṭacchuggāho, kaṭacchuggāho viya kaṭacchuggāho.
Taking food with a ladle is kaṭacchuggāho; like taking with a ladle, it is kaṭacchuggāho.
Sự lấy cơm bằng muỗng là kaṭacchuggāho (sự lấy bằng muỗng), kaṭacchuggāho giống như sự lấy bằng muỗng.
Yathā hi kaṭacchuggāho yathāvutte bhatte na saṃpasārayati, evaṃ macchariyampi āvāsādīsūti.
Just as taking with a ladle does not spread the food mentioned, so too with miserliness regarding dwellings, etc.
Thật vậy, giống như sự lấy bằng muỗng không lan rộng trong cơm đã nói, sự keo kiệt cũng vậy, đối với trú xứ, v.v.
Gayhati etenāti vā gāho, kaṭacchu eva gāho kaṭacchuggāho.
Or, it is taken by this, hence gāho; a ladle itself is the taking, thus kaṭacchuggāho.
Hoặc cái được lấy bằng nó là gāho (sự lấy), muỗng chính là sự lấy, kaṭacchuggāho (muỗng lấy).
So yathā saṅkuṭitaggo na saṃpasārayati, evaṃ macchariyampīti.
Just as it (the ladle) with its contracted tip does not spread out, so too with miserliness.
Và giống như cái đó, với phần đầu bị co lại, không lan rộng, sự keo kiệt cũng vậy.
Āvaritvā gahitaṃ aggahitaṃ, tassa bhāvo aggahitattaṃ, macchariyaṃ.
What is taken by enclosing is aggahita, its state is aggahitattaṃ, which is miserliness.
Cái được lấy bằng cách che đậy là aggahitaṃ (không được lấy), trạng thái của nó là aggahitattaṃ (trạng thái không được lấy), tức là sự keo kiệt.
‘‘Āvāsādi parehi sādhāraṇamasādhāraṇaṃ vā mayheva hotū’’ti pavattivasena attasampattiggahaṇalakkhaṇatā, ‘‘mā aññassā’’ti pavattivasena attasampattinigūhaṇalakkhaṇatā ca yojetabbā.
It should be connected with the characteristic of taking one's own possessions, by thinking, "May dwellings, etc., whether common with others or not, belong only to me," and with the characteristic of concealing one's own possessions, by thinking, "May they not belong to another."
Đặc tính chiếm hữu tài sản của mình theo cách "hãy là của riêng tôi, dù là chung hay không chung với người khác, như trú xứ, v.v." và đặc tính che giấu tài sản của mình theo cách "đừng là của người khác" nên được kết hợp.
Yaṃ pana ‘‘parasantakaṃ gaṇhitukāmo’’ti vuttaṃ, taṃ macchariyassa parasantakalobhassa upanissayabhāvaṃ dassetuṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
However, what is said as "desirous of taking what belongs to others" should be understood as stated to show that miserliness is a strong condition for covetousness of others' possessions.
Còn điều đã nói là "người muốn lấy tài sản của người khác" thì nên hiểu là được nói ra để chỉ rõ sự keo kiệt là nhân duyên mạnh mẽ cho sự tham lam tài sản của người khác.
Yadi hi taṃ macchariyappavattidassanaṃ, parasampattiggahaṇalakkhaṇatā ca vattabbā siyāti.
For if that were an exposition of the arising of miserliness, then the characteristic of taking others' possessions would also have to be stated.
Nếu điều đó là sự chỉ rõ sự phát sinh của keo kiệt, thì đặc tính chiếm hữu tài sản của người khác cũng nên được nói đến.
1140. Abhijjhākāmarāgānaṃ viseso āsavadvayaekāsavabhāvo siyā, naabhijjhāya noāsavabhāvo cāti noāsavalobhassa sabbhāvo vicāretabbo.
1140. The distinction between covetousness (abhijjhā) and sensual passion (kāmarāga) might be that they are two or one āsava, and the existence of a non-āsava greed (lobha) for covetousness should be investigated.
1140. Sự khác biệt giữa abhijjhā (tham lam) và kāmarāga (dục ái) có thể là trạng thái hai lậu hoặc hoặc một lậu hoặc, và trạng thái abhijjhā không phải là lậu hoặc cũng không có, do đó, sự tồn tại của lobha (tham) không phải là lậu hoặc cần được xem xét.
Na hi atthi ‘‘āsavo ca noāsavo ca dhammā āsavassa dhammassa āsavassa ca noāsavassa ca dhammassa hetupaccayena paccayo’’ti sattamo ca navamo ca pañho.
Indeed, there are no seventh and ninth questions like: "Are dhammas that are āsava and non-āsava conditions for an āsava dhamma, or for an āsava dhamma and a non-āsava dhamma by way of root condition?"
Quả thật, không có câu hỏi thứ bảy và thứ chín là "Các pháp là lậu hoặc và không phải lậu hoặc là duyên cho pháp lậu hoặc và pháp là lậu hoặc và không phải lậu hoặc bằng duyên nhân".
Gaṇanāya ca ‘‘hetuyā sattā’’ti vuttaṃ, na ‘‘navā’’ti.
And in the enumeration, it is said "seven by root," not "nine."
Và trong phần đếm, đã nói "bảy trong duyên nhân", chứ không phải "chín".
Diṭṭhisampayutte pana lobhe noāsave vijjamāne sattamanavamāpi pañhavissajjanaṃ labheyyuṃ, gaṇanā ca ‘‘hetuyā navā’’ti vattabbā siyā.
However, if there were a non-āsava greed associated with wrong view (diṭṭhi), then answers to the seventh and ninth questions could be obtained, and the enumeration could be stated as "nine by root."
Tuy nhiên, nếu có lobha đi kèm với tà kiến mà không phải là lậu hoặc, thì câu trả lời cho câu hỏi thứ bảy và thứ chín cũng có thể được tìm thấy, và trong phần đếm, lẽ ra phải nói "chín trong duyên nhân".
Diṭṭhivippayutte ca lobhe noāsave vijjamāne pubbe dassito dosoti.
And if there were a non-āsava greed dissociated from wrong view, the fault shown earlier would arise.
Và nếu có lobha không đi kèm với tà kiến mà không phải là lậu hoặc, thì lỗi đã được chỉ ra trước đó.
1159. Kāmacchandanīvaraṇaniddese kāmesūti tebhūmakesu sāsavesu sabbesu vatthukāmesu.
1159. In the explanation of the hindrance of sensual desire (kāmacchandanīvaraṇa), kāmesu refers to all object-sensual pleasures (vatthukāmesu) in the three realms (tebhūmaka) that are connected with āsava.
1159. Trong phần giải thích về Kāmacchandanīvaraṇa (triền cái dục ái), kāmesu (trong các dục) có nghĩa là tất cả các đối tượng dục vọng (vatthukāma) trong ba cõi, có lậu hoặc.
Sabbo hi lobho kāmacchandanīvaraṇaṃ.
All greed is the hindrance of sensual desire.
Thật vậy, tất cả mọi tham (lobha) đều là Kāmacchandanīvaraṇa.
Teneva tassa āruppe uppatti vuttā ‘‘nīvaraṇaṃ dhammaṃ paṭicca nīvaraṇo dhammo uppajjati na purejātapaccayā.
Therefore, its arising in the immaterial realms is stated thus: "A hindrance dhamma arises dependent on a hindrance dhamma, not by way of pre-nascence condition.
Chính vì thế, sự phát sinh của nó trong cõi vô sắc đã được nói đến: "Một pháp triền cái phát sinh do một pháp triền cái, không phải do duyên tiền sinh.
Āruppe kāmacchandanīvaraṇaṃ paṭicca uddhaccanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇaṃ.
In the immaterial realms, dependent on the hindrance of sensual desire, the hindrance of restlessness, the hindrance of ignorance.
Trong cõi vô sắc, do Kāmacchandanīvaraṇa mà phát sinh Uddhaccanīvaraṇa (triền cái phóng dật) và Avijjānīvaraṇa (triền cái vô minh).
Āruppe kāmacchandanīvaraṇaṃ paṭicca thinamiddhanīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇa’’nti (paṭṭhā. 3.8.1).
In the immaterial realms, dependent on the hindrance of sensual desire, the hindrance of sloth and torpor, the hindrance of restlessness, the hindrance of ignorance."
Trong cõi vô sắc, do Kāmacchandanīvaraṇa mà phát sinh Thīnamiddhanīvaraṇa (triền cái hôn trầm thụy miên), Uddhaccanīvaraṇa và Avijjānīvaraṇa" (Paṭṭhāna 3.8.1).
1163. Onayhatīti chādeti, avattharati vā.
1163. Onayhatī means to cover or to spread over.
1163. Onayhatī (che phủ) có nghĩa là che đậy, hoặc bao trùm.
Nānārammaṇesu pavattinivāraṇena, vipphārikatānivāraṇeneva vā antosamorodho.
Antosamorodho means inner obstruction, either by preventing activity in various objects or by preventing pervasion.
Antosamorodho (sự ngăn chặn bên trong) là do ngăn chặn sự hoạt động trên các đối tượng khác nhau, hoặc do ngăn chặn sự lan tỏa.
Ekaccānanti sirīsādirukkhānaṃ.
Ekaccānaṃ refers to certain trees, such as the Sirīsa tree.
Ekaccānaṃ (của một số) là của các cây như cây sirīsa, v.v.
Rūpakāyeneva siyuṃ, tena sukhappaṭisaṃvedananibbānasacchikiriyānaṃ rūpatāpatti siyāti adhippāyo.
They would be with the physical body, meaning that the experience of pleasure and the realization of Nibbāna would attain the nature of form (rūpatā), that is the intention.
Rūpakāyeneva siyuṃ (chỉ có thể là do thân sắc), ý muốn nói rằng, do đó, sự cảm thọ lạc và sự chứng ngộ Nibbāna sẽ trở thành sắc pháp.
Tasmāti ‘‘kāyassā’’ti vacanassa rūpattāsādhakattā.
Therefore, because the word "kāyassa" does not prove the nature of form.
Tasmā (do đó) là vì từ "kāyassa" (của thân) không chứng minh được tính chất sắc pháp.
Na hi nāmakāyo supatīti idaṃ thinamiddhasamuṭṭhitarūpehi rūpakāyassa garubhāvappattaṃ aṅgapaccaṅgādīnaṃ saṃsīdanaṃ soppanti sandhāya vuttaṃ, na jāgaraṇacittarahitaṃ bhavaṅgasantatinti.
Na hi nāmakāyo supatī (the mental body does not sleep) is stated in reference to the sinking of the limbs and minor parts of the physical body, which becomes heavy due to the rūpa (physical form) arising from sloth and torpor, not in reference to the bhavanga continuum devoid of waking consciousness.
Na hi nāmakāyo supatī (thân danh không ngủ) được nói đến để chỉ sự chìm đắm của các chi thể, v.v., đạt đến trạng thái nặng nề của thân sắc do các sắc pháp phát sinh từ thīnamiddha, tức là giấc ngủ, chứ không phải là dòng bhavaṅga không có tâm thức tỉnh.
Tassa phalattāti phalūpacārena indriyaṃ viya middhaṃ dassetuṃ middhassa phalattā indriyaniddese viya liṅgādīni middhaniddesepi soppādīni vuttānīti attho.
Because it is its fruit means that to show middha (torpor) like an faculty by way of metaphor of fruit, just as 'liṅga' etc. are mentioned in the Indriya-niddesa, so too 'soppa' etc. are mentioned in the Middha-niddesa, that is the meaning.
Tassa phalattā (vì là quả của nó) có nghĩa là, để chỉ ra middha (thụy miên) như một căn (indriya) theo cách ẩn dụ về quả, giống như trong phần giải thích về căn, các dấu hiệu (liṅga), v.v., đã được nói đến, thì trong phần giải thích về middha, các trạng thái như giấc ngủ (soppa), v.v., cũng được nói đến.
Rūpakāyassa antosamorodho natthīti so nāmakāye vuttoti viññāyati.
There is no inner obstruction of the rūpakāya, so it is understood that this (obstruction) is stated with reference to the nāmakāya.
Sự ngăn chặn bên trong của thân sắc không có, nên được hiểu là đã được nói đến trong thân danh.
Tena saha vuttā onāhapariyonāhā ca.
Onāha and pariyonāha are also stated together with it.
Sự che phủ (onāha) và sự bao trùm (pariyonāha) cũng được nói đến cùng với nó.
Rūpakāyassa vā vipphārikāvipphārikabhāvo nāma attano sabhāvena natthi, nāmakāyassa nāmakāye vipphārike lahuko, avipphārike garukoti avipphārikabhāvena onāhanādi nāmakāyasseva hotīti onāhanādayopi nāmakāye viññāyanti.
The physical body's nature of expanding or not expanding does not exist by its own intrinsic nature. As for the name-body, when the name-body expands, it is light; when it does not expand, it is heavy. Thus, the state of non-expansion, such as being overburdened (onāhana), belongs only to the name-body. Therefore, overburdening and so forth are understood to be in the name-body.
Hoặc, trạng thái lan tỏa hay không lan tỏa của thân sắc vốn không có theo bản chất của nó; thân danh, khi lan tỏa trong thân danh thì nhẹ nhàng, khi không lan tỏa thì nặng nề; do đó, sự che phủ, v.v., do trạng thái không lan tỏa chỉ thuộc về thân danh, nên sự che phủ, v.v., cũng được hiểu là thuộc về thân danh.
Tenāha ‘‘na hi rūpaṃ nāmakāyassa onāho…pe… hotī’’ti.
That is why it is said, ‘‘Indeed, matter is not the overburdening of the name-body… and so forth… it becomes’’.
Vì vậy, đã nói: "Thật vậy, sắc không phải là sự che phủ của thân danh... v.v... là".
Āvaraṇabhāvo viya hi onāhanādibhāvopi nāmakāyasseva hotīti.
The state of being overburdened and so forth belongs only to the name-body, just like the state of being a covering.
Thật vậy, trạng thái che đậy cũng như trạng thái che phủ, v.v., chỉ thuộc về thân danh.
Itaro adhippāyaṃ ajānanto meghādīhi rūpehi rūpānaṃ onāhanādiṃ passanto ‘‘nanu cā’’tiādimāha.
The other (questioner), not understanding the intention, and observing the overburdening of material forms by clouds and so forth, says, ‘‘Is it not so?’’ and so on.
Người khác, không hiểu ý, thấy sự che phủ, v.v., của các sắc pháp bởi mây, v.v., đã nói "Chẳng phải sao..." và tiếp tục.
Yadi evanti yadi rūpassa onāhanāditā siddhā, arūpassa na siyā, setubandhādīsu rūpassa āvaraṇaṃ diṭṭhanti āvaraṇampi arūpassa na bhaveyyāti attho.
‘‘If so’’ means if the state of being overburdened and so forth is established for matter, it would not be so for the immaterial; since obstruction of matter is seen in dams and so forth, obstruction would not exist for the immaterial. That is the meaning.
Yadi evaṃ (nếu vậy) có nghĩa là, nếu tính chất che phủ, v.v., của sắc đã được chứng minh, thì của vô sắc sẽ không có; sự che đậy của sắc được thấy trong việc xây đập, v.v., do đó, sự che đậy cũng sẽ không có đối với vô sắc.
Surāmerayapānaṃ akusalanti katvā yutto tassa upakkilesabhāvo, surā…pe… pamādaṭṭhānānuyogassa ca akusalattā paññāya dubbalīkaraṇabhāvo yutto, tathāpi parassa adhippāyaṃ anujānitvā surāmerayassa upakkilesatā paññāya dubbalīkaraṇatā ca upakkilesānaṃ paññāya dubbalīkaraṇānañca paccayattā phalavohārena vuttāti dassento āha ‘‘na, paccayaniddesato’’ti.
Given that partaking of intoxicants is unwholesome, its state as a defilement is appropriate. And since the indulgence in intoxicants and heedlessness is unwholesome, its state of weakening wisdom is appropriate. Yet, without acknowledging the other's intention, he states that the defilement and weakening of wisdom by intoxicants are spoken of by way of result, due to their being causes of defilements and weakening of wisdom. Thus, he says, ‘‘No, it is by way of indicating the cause’’.
Việc uống rượu bia là bất thiện, do đó, trạng thái cấu uế của nó là hợp lý; và việc say sưa, phóng dật do rượu bia cũng là bất thiện, làm suy yếu trí tuệ, điều này cũng hợp lý. Tuy nhiên, để chấp nhận ý của người khác, và để chỉ ra rằng trạng thái cấu uế và sự suy yếu trí tuệ của rượu bia được nói đến bằng cách ẩn dụ về quả, vì chúng là nhân duyên cho các cấu uế và sự suy yếu trí tuệ, nên đã nói "Không, do sự chỉ rõ nhân duyên".
Evameva khoti yathā jātarūpassa ayo lohaṃ tipu sīsaṃ sajjanti pañcupakkilesehi upakkiliṭṭhaṃ jātarūpaṃ na ceva mudu hoti, na ca kammaniyaṃ, na ca pabhassaraṃ pabhaṅgu ca, na ca sammā upeti kammāya, evameva.
‘‘Just so’’ means: just as pure gold defiled by the five defilements of iron, copper, tin, lead, and silver is neither soft, nor workable, nor radiant, and is brittle, and not properly fit for work, so too is this.
Evameva kho (cũng vậy) có nghĩa là, giống như vàng ròng bị làm ô uế bởi năm loại cấu uế như sắt, đồng, thiếc, chì, bạc, thì vàng ròng đó không mềm dẻo, không dễ uốn nắn, không sáng chói, dễ vỡ, và không phù hợp cho việc chế tác trang sức, thì cũng vậy.
Paccayaniddesatoti upakkilesapaññādubbalīkaraṇānaṃ paccayabhāvaniddesato, paccaye phalaniddesatoti attho.
‘‘By way of indicating the cause’’ means by way of indicating the state of being causes for defilements and the weakening of wisdom; it means indicating the results by means of the causes.
Paccayaniddesato (do sự chỉ rõ nhân duyên) có nghĩa là do sự chỉ rõ trạng thái nhân duyên của các cấu uế và sự suy yếu trí tuệ, tức là do sự chỉ rõ quả trong nhân duyên.
Sayameva kileso upakkilesaniddesesu niddiṭṭhoti adhippāyo.
The intention is that defilement itself is indicated in the expositions of defilements.
Ý muốn nói rằng chính phiền não đã được chỉ rõ trong các phần giải thích về cấu uế.
Nīvaraṇaṃ hutvāva nīvaraṇasampayutte dassiyamāne na nīvaraṇatādassanattho ārambho, atha kho siddhanīvaraṇabhāvassa nīvaraṇasampayuttatādassanatthoti yathālābhavasena ca asampayuttassa vacanaṃ na yujjati.
When a nivaraṇa is shown to be conjoined, having already become a nivaraṇa, the discourse is not for showing its state as a nivaraṇa, but rather for showing the conjoined state of that which is already established as a nivaraṇa. And speaking of the unconjoined is not appropriate in the sense of 'as it is obtained'.
Khi nīvaraṇa đã là nīvaraṇa, và được trình bày là tương ưng với nīvaraṇa, thì sự khởi đầu (của Pāḷi) không có mục đích là chỉ ra trạng thái nīvaraṇa, mà đúng hơn, nó có mục đích là chỉ ra trạng thái tương ưng với nīvaraṇa của thinamiddha, vốn đã là nīvaraṇa. Do đó, việc nói về trạng thái không tương ưng theo cách tùy duyên là không hợp lý.
Yathā hi tiṭṭhantampi carantampīti sippisambukādīsu yathālābhasambhavaṃ taṃ dvayaṃ vuttaṃ, na evaṃ ‘‘thinamiddhanīvaraṇaṃ sampayuttampi asampayuttampī’’ti vacanaṃ atthi, yaṃ yathālābhaṃ sambhaveyyāti.
For instance, the two actions of standing and walking are spoken of ‘‘standing or walking’’ as they are possible in snails and mussels, but there is no such expression as ‘‘sloth and torpor as a nivaraṇa, conjoined or unconjoined,’’ which could be possible 'as it is obtained'.
Như trong trường hợp các loài ốc, sò, v.v., hai trạng thái ‘đứng và đi’ được nói đến tùy theo khả năng xuất hiện, nhưng không có lời nào nói rằng “thina-middha nīvaraṇa là tương ưng và cũng không tương ưng” để có thể xuất hiện tùy theo khả năng.
Cittajassāsambhavavacanatoti ‘‘cattattā’’tiādivacanassa jhānakkhaṇe cittajassa thinamiddhassa asambhavavacanabhāvatoti attho, ‘‘cattattā’’tiādivacanena vā asambhavassa vacanato pakāsanatoti attho.
‘‘Because it is said that mind-born* are impossible’’ means that the mind-born sloth and torpor are said to be impossible during the jhānic moment in statements like ‘‘having given up’’. Or, it means that this impossibility is revealed by statements like ‘‘having given up’’.
Do lời nói về sự không thể xuất hiện của tâm sinh có nghĩa là, lời nói như “cattattā” v.v. là lời nói về sự không thể xuất hiện của thina-middha do tâm sinh trong khoảnh khắc thiền định; hoặc có nghĩa là, sự không thể xuất hiện được làm rõ bởi lời nói như “cattattā” v.v.
Kāmesu kho pana…pe… sudiṭṭhoti iminā kāmādīnave aññāṇassa pahānamāha.
By this, ‘‘And concerning sensual pleasures… clearly seen’’, he speaks of the abandonment of ignorance regarding the danger in sensual pleasures.
Với câu “Kāmesu kho pana…pe… sudiṭṭho” này, Đức Phật nói về sự đoạn trừ vô minh đối với sự nguy hiểm của dục lạc.
Taṃ tattha pahānanti taṃ tattha rūpe pahānanti pahānaṃ apekkhitvā ‘‘ta’’nti vuttaṃ, taṃ vinayananti vā attho.
‘‘That abandonment therein’’ means that particular abandonment in rūpa; the word ‘‘taṃ’’ (that) is used with reference to abandonment, or it means that expulsion.
“Taṃ tattha pahānaṃ” (sự đoạn trừ đó ở đó) – từ “taṃ” được nói đến khi xem xét sự đoạn trừ, có nghĩa là sự đoạn trừ tham ái trong sắc pháp. Hoặc có nghĩa là sự chế ngự đó.
Tena rūpassa appahātabbattameva dasseti, na pana ‘‘cha dhamme pahāyā’’tiādīsu middhassa appahātabbatādassanato añño pakāro vutto.
By this, it only shows that rūpa should not be abandoned; no other way is taught as seen in phrases like ‘‘having abandoned six dhammas,’’ where sloth (middha) should not be abandoned.
Với câu đó, Đức Phật chỉ ra rằng sắc pháp không cần phải đoạn trừ, không phải là một cách khác được nói đến như trong các trường hợp “sáu pháp cần đoạn trừ” v.v., nơi mà middha được xem là không cần đoạn trừ.
Na yathā…pe… vuttanti cha dhammā pañca nīvaraṇāni ca yathā pahātabbāneva hontāni ‘‘pahātabbānī’’ti vuttāni, na evaṃ rūpaṃ pahātabbameva hontaṃ ‘‘pahātabba’’nti vuttanti attho.
‘‘Not as… taught’’ means that just as the six dhammas and the five nivaraṇas, being truly abandonable, are called ‘‘abandonable’’, so rūpa, while being abandonable, is not called ‘‘abandonable’’. That is the meaning.
“Na yathā…pe… vuttaṃ” (không được nói như…) có nghĩa là, sáu pháp và năm triền cái được nói là “cần đoạn trừ” vì chúng thực sự cần được đoạn trừ, nhưng sắc pháp không được nói là “cần đoạn trừ” dù nó thực sự cần được đoạn trừ.
Aññehi ca suttehīti vuttasuttānaṃ dassanatthaṃ ‘‘tathā hī’’tiādimāha.
To show the suttas referred to, he says, ‘‘Thus indeed’’ and so on, by ‘‘and by other suttas’’.
Để chỉ ra các kinh đã nói, Ngài nói “Tathā hi” v.v. với các kinh khác.
Kusalappavattiṃ āvarantīti āvaraṇā.
They obstruct the continuity of wholesome states, hence they are āvaraṇā (hindrances).
Những gì che chắn sự phát triển của thiện pháp được gọi là āvaraṇā (chướng ngại).
Nīvārentīti nīvaraṇā.
They ward off, hence they are nīvaraṇā (hindrances).
Những gì ngăn cản được gọi là nīvaraṇā (triền cái).
Cittaṃ abhibhavantā ārohantīti cetaso ajjhāruhā.
They overcome and ascend into the mind, hence they are cetaso ajjhāruhā (mental invasions).
Những gì chế ngự và chiếm lấy tâm được gọi là cetaso ajjhāruhā (những gì chiếm ngự tâm).
Āvaraṇādikiccañca arūpasseva yujjati, tathā andhakaraṇādikiccaṃ.
The function of obstruction and so forth is appropriate only for the immaterial (arūpa), as is the function of blinding and so forth.
Chức năng che chắn, v.v., chỉ phù hợp với arūpa (phi sắc), cũng như chức năng làm tối tăm, v.v.
Tattha catūsu padesu purimapurimassa pacchimapacchimo attho.
Among the four terms there, the later term is the meaning of the earlier term.
Trong bốn từ đó, từ sau là nghĩa của từ trước.
Saṃsāradukkhaṃ vighāto, taṃjanakatāya vighātapakkhikaṃ.
The suffering of saṃsāra is destruction; because it generates that, it is vighātapakkhikaṃ (belonging to the side of destruction).
Khổ đau trong luân hồi là vighāta (sự hủy hoại), và vì nó sinh ra khổ đau đó nên nó là vighātapakkhikaṃ (thuộc về sự hủy hoại).
Cetaso pariyuṭṭhānaṃ ayonisomanasikārato uppatti akusalarāsibhāvo ca arūpasseva hotīti arūpameva middhaṃ.
Mental preoccupation (pariyuṭṭhāna), the arising from unwise attention (ayoniso manasikāra), and the state of being a mass of unwholesome states belong only to the immaterial; therefore, sloth (middha) is indeed immaterial.
Sự chiếm ngự tâm, sự phát sinh do tác ý không như lý (ayoniso manasikāra), và trạng thái khối bất thiện chỉ thuộc về arūpa. Do đó, middha là arūpa.
1166. Gaṇabhojanādiakappiyabhojanaṃ kappiyasaññī bhuñjitvā puna jānitvā koci vippaṭisārī hoti, anavajjañca bhikkhudassanacetiyavandanādiṃ vajjasaññī akatvā katvā ca koci assaddho vippaṭisārī hoti.
1166. Some, having eaten group meals and other unallowable food, thinking it allowable, later realize it was unallowable and feel remorse. And some, having not performed blameless deeds like seeing monks or venerating stupas, thinking them blameworthy, or having done so without faith, feel remorse.
Một số người, sau khi ăn các món ăn không hợp pháp như gaṇabhojana (thức ăn tập thể) với nhận thức rằng chúng là hợp pháp, sau đó nhận ra và hối hận. Một số người khác, với nhận thức rằng các hành động vô tội như thăm viếng Tỳ-kheo, đảnh lễ tháp, v.v., là có tội, đã không làm và hối hận; hoặc một số người không có đức tin, sau khi làm những điều đó, lại hối hận.
Vatthunti mūlaṃ.
Vatthu means the root.
Vatthu có nghĩa là căn bản (nguồn gốc).
Evarūpanti mūlavasena evaṃpakāranti attho.
Evarūpa means of such a kind in terms of its root; that is the meaning.
Evarūpaṃ có nghĩa là “loại như vậy” theo nghĩa căn bản.
Kukkuccapadaṃ yevāpanakesu ‘‘kucchitaṃ kataṃ kukataṃ, tassa bhāvo’’ti vuttatthameva.
The word kukkucca (remorse) in the list of what should be expelled (yevāpanakesu) has the same meaning as stated: ‘‘kukataṃ (wrongly done) is that which is done badly (kucchitaṃ), and its state is*.’’
Từ kukkucca (hối hận) trong yevāpanakesu (các yếu tố cần loại bỏ) được nói đến với nghĩa “điều xấu đã làm là kukata (việc xấu), trạng thái của nó”.
Kukkuccāyanākāroti kukkuccabhāvanākāro kukkuccakaraṇākāro kukkuccagamanākāro vā.
Kukkuccāyanākāro means the mode of giving rise to remorse, the mode of performing remorse, or the mode of experiencing remorse.
Kukkuccāyanākāro có nghĩa là trạng thái phát sinh kukkucca, trạng thái làm phát sinh kukkucca, hoặc trạng thái dẫn đến kukkucca.
Etena kukkuccaṃ kiriyabhāvena dasseti.
By this, remorse is shown as an active process.
Với điều này, kukkucca được chỉ ra như một trạng thái hành động.
‘‘Kappati na kappatī’’ti pavattacittuppādova vinayakukkuccaṃ.
The thought that arises, ‘‘Is it allowable? Is it not allowable?’’, is vinayakukkuccaṃ (remorse related to Vinaya).
Tâm khởi lên “hợp pháp hay không hợp pháp” chính là vinayakukkuccaṃ (sự hối hận theo giới luật).
1176. Cittavikkhipanakiccasāmaññena uddhaccaṃ kukkuccañca saha vuttanti veditabbaṃ.
1176. It should be understood that restlessness (uddhacca) and remorse (kukkucca) are mentioned together due to their common function of distracting the mind.
Cần biết rằng uddhacca (phóng dật) và kukkucca (hối hận) được nói cùng nhau vì chúng có chung chức năng làm tâm tán loạn.
Kāmacchandassa anāgāmimaggena pahānaṃ ukkaṭṭhanīvaraṇavasena vuttanti veditabbaṃ.
It should be understood that the abandonment of sensual desire (kāmacchanda) by the Anāgāmi path is stated according to the aspect of it being an intense nivaraṇa.
Cần biết rằng sự đoạn trừ kāmacchanda (dục ái) bằng con đường Bất Lai (Anāgāmimagga) được nói đến theo nghĩa là triền cái nổi bật nhất.
Yadi hi lobho nonīvaraṇo siyā, ‘‘nonīvaraṇo dhammo nīvaraṇassa dhammassa hetupaccayena paccayo’’tiādi vattabbaṃ siyā, na cetaṃ vuttaṃ.
For if greed (lobha) were not a nivaraṇa, it would have to be said, ‘‘The dhamma that is not a nivaraṇa is a condition for the dhamma that is a nivaraṇa by way of root-condition’’, and so forth, but this is not said.
Nếu lobha (tham) không phải là nīvaraṇa, thì phải nói rằng “pháp không phải nīvaraṇa là duyên cho pháp nīvaraṇa bằng nhân duyên” v.v., nhưng điều này không được nói đến.
Gaṇanāya ca ‘‘hetuyā cattārī’’ti vuttaṃ, na ‘‘navā’’ti.
And in the enumeration, it is said, ‘‘Four by way of root’’, not ‘‘nine’’.
Trong phần đếm số, chỉ nói “bốn trong nhân duyên”, không phải “chín”.
Tasmā sabbo lobho kāmacchandanīvaraṇanti arahattamaggenassa pahānavacanaṃ yuttaṃ.
Therefore, since all greed is the nivaraṇa of sensual desire, the statement that it is abandoned by the Arahantship path is appropriate.
Do đó, tất cả lobha đều là kāmacchanda nīvaraṇa, và lời nói về sự đoạn trừ nó bằng con đường A-la-hán (Arahattamagga) là hợp lý.
1219. Kāmo cāti kilesakāmo ca.
1219. Kāmo ca means also the defilement of sensual desire (kilesakāma).
Kāmo cā là kāma (dục) do phiền não.
Purimadiṭṭhiṃ uttaradiṭṭhi upādiyatīti purimadiṭṭhiṃ ‘‘sassato’’ti gaṇhantī upādiyati, purimadiṭṭhiākāreneva vā uppajjamānā uttaradiṭṭhi teneva purimadiṭṭhiṃ daḷhaṃ karontī taṃ upādiyatīti vuttaṃ.
‘‘The later view grasps the earlier view’’ means that the later view grasps the earlier view by taking it as ‘‘eternal’’, or it is said that the later view, arising in the same manner as the earlier view, strengthens that earlier view and thereby grasps it.
Purimadiṭṭhiṃ uttaradiṭṭhi upādiyatī có nghĩa là, diṭṭhi (tà kiến) sau chấp thủ diṭṭhi trước bằng cách nắm giữ nó là “thường còn”. Hoặc có nghĩa là, diṭṭhi sau phát sinh theo cách của diṭṭhi trước, và bằng cách đó, nó củng cố diṭṭhi trước, nên được nói là chấp thủ diṭṭhi đó.
Gosīlagovatādīnīti tathābhūtaṃ diṭṭhimāha.
‘‘Gosīla-govatādīnī’’ refers to such a view.
Gosīlagovatādīnī chỉ ra tà kiến như vậy.
Abhinivesatoti abhinivesabhāvato, abhinivisanato vā.
Abhinivesato means due to the state of firm adherence, or due to firmly adhering.
Abhinivesato có nghĩa là do trạng thái chấp thủ, hoặc do sự chấp thủ.
Attavādamattamevāti attassa abhāvā ‘‘attā’’ti idaṃ vacanamattameva.
Attavādamattamevā means just the mere utterance of ‘‘atta’’ (self) due to the absence of a self.
Attavādamattamevā có nghĩa là chỉ là lời nói “attā” (linh hồn/tự ngã) vì không có attā.
Upādiyanti daḷhaṃ gaṇhanti.
Upādiyanti means they firmly grasp.
Upādiyanti có nghĩa là nắm giữ một cách vững chắc.
Kathaṃ?
How?
Làm thế nào?
Attāti.
As ‘‘atta’’ (self).
Attā (là tự ngã).
Attāti hi abhinivisantā vacanameva daḷhaṃ katvā gaṇhantīti attho.
Indeed, those who cling to "self" firmly grasp merely the word itself, having made it strong; this is the meaning.
Thật vậy, những người chấp thủ “attā” củng cố lời nói đó và nắm giữ nó một cách vững chắc. Đó là ý nghĩa.
Evaṃ attavādamattameva upādiyantīti vuttaṃ.
Thus, it is said that they cling merely to the doctrine of self.
Như vậy, được nói là chỉ chấp thủ lời nói về attā.
‘‘Attavādamatta’’nti vā vācāvatthumattamāha.
Or, by "merely the doctrine of self," it refers to merely the subject of speech.
Hoặc “Attavādamattaṃ” chỉ ra đối tượng của lời nói.
Vācāvatthumattameva hi ‘‘attā’’ti upādiyanti atthassa abhāvāti.
For they cling to "self" as merely the subject of speech, because there is no essence (of self).
Thật vậy, họ chỉ chấp thủ đối tượng của lời nói là “attā” vì không có thực thể attā.
1221. Dinnanti dānamāha, taṃ aphalattā rūpaṃ viya dānaṃ nāma na hotīti paṭikkhipati.
1221. By " Dinna" (given), it refers to an act of giving, which, being fruitless, is rejected as not being a gift, just like matter.
Dinnaṃ chỉ ra dāna (bố thí), và bác bỏ nó bằng cách nói rằng bố thí đó không có quả báo, giống như sắc pháp, không được gọi là bố thí.
Mahāvijitayaññasadiso yañño mahāyāgo.
A sacrifice similar to the Mahāvijita sacrifice is a mahāyāgo (great sacrifice).
Lễ tế giống như lễ tế của vua Mahāvijita được gọi là mahāyāgo (đại tế).
Āmantetvā havanaṃ dānaṃ āhunaṃ, pāhunānaṃ atithīnaṃ atithikiriyā pāhunaṃ, āvāhādīsu maṅgalatthaṃ dānaṃ maṅgalakiriyā.
A gift offered after invitation is āhunaṃ (an offering); hospitality shown to guests is pāhunaṃ (a guest-offering); and a gift for auspicious purposes at marriages and the like is maṅgalakiriyā (an auspicious act).
Bố thí bằng cách mời gọi và cúng dường là āhunaṃ (cúng dường); việc tiếp đãi khách là pāhunaṃ; bố thí trong các dịp lễ cưới, v.v., vì mục đích tốt lành là maṅgalakiriyā (hành động tốt lành).
Paraloke ṭhito imaṃ lokaṃ ‘‘natthī’’ti gaṇhātīti imaṃ lokaṃ avekkhitvā paraloko, parañca avekkhitvā ayaṃ loko hoti gantabbato āgantabbato cāti paralokato idhāgamanassa abhāvā tattheva ucchijjanato cittena paraloke ṭhito imaṃ lokaṃ ‘‘natthī’’ti gaṇhātīti attho veditabbo.
"Standing in the other world, one takes this world as ‘non-existent’." This means that, looking at this world, there is another world; and looking at the other (world), this world exists as one to be gone to and one to be come from. Thus, due to the non-existence of coming here from the other world, and due to cessation right there, one who is mentally established in the other world takes this world as 'non-existent'—this meaning should be understood.
Paraloke ṭhito imaṃ lokaṃ ‘‘natthī’’ti gaṇhātī có nghĩa là, một người sống ở thế giới khác, khi nhìn vào thế giới này, hoặc khi nhìn vào thế giới khác, thì thế giới này là thế giới phải đến và thế giới khác là thế giới phải đi. Do không có sự đến từ thế giới khác đến thế giới này, và do sự đoạn diệt ngay tại đó, nên người sống ở thế giới khác bằng tâm thức nắm giữ thế giới này là “không có”. Đó là ý nghĩa cần được hiểu.
Na hi ayaṃ diṭṭhi paraloke nibbattasseva hotīti.
For this view does not arise only in one who has been reborn in the other world.
Thật vậy, tà kiến này không chỉ thuộc về người đã tái sinh ở thế giới khác.
Idhaloke ṭhitoti etthāpi ayameva nayo.
The same method applies to "standing in this world."
Nguyên tắc tương tự cũng áp dụng cho “Idhaloke ṭhito” (người sống ở thế giới này).
Ayaṃ vā ettha attho ‘‘saṃsaraṇappadeso idhaloko ca paraloko ca nāma koci natthi saṃsaraṇassa abhāvā tattha tattheva ucchijjanato’’ti.
Or, the meaning here is: "There is no such thing as 'this world' or 'the other world' as a place of wandering, because wandering does not exist, and there is cessation right there in each individual existence."
Hoặc ý nghĩa ở đây là “không có nơi luân hồi nào gọi là thế giới này và thế giới khác, vì không có sự luân hồi, mà chỉ có sự đoạn diệt ngay tại đó”.
Purimabhavato pacchimabhave upapatanaṃ upapāto, so yesaṃ sīlaṃ, te opapātikā.
Falling into a subsequent existence from a previous existence is upapāta. Those for whom this is their nature are opapātikā.
Sự tái sinh từ kiếp trước sang kiếp sau là upapāta. Những ai có giới hạnh như vậy được gọi là opapātikā (hóa sinh).
Te pana cavanakā upapajjanakā hontīti katvā āha ‘‘cavanakaupapajjanakasattā natthīti gaṇhātī’’ti.
Because these are beings who pass away and are reborn, it is stated: "One takes there to be no beings who pass away and are reborn."
Vì những chúng sinh đó là những người chết đi và tái sinh, nên Ngài nói “cavanakaupapajjanakasattā natthīti gaṇhātī” (nắm giữ rằng không có chúng sinh chết đi và tái sinh).
Anulomappaṭipadanti nibbānānukūlaṃ sīlādippaṭipadaṃ.
Anulomappaṭipadaṃ refers to the path of sīla and so forth, which is conducive to Nibbāna.
Anulomappaṭipadaṃ là con đường thực hành giới hạnh, v.v., phù hợp với Nibbāna.
1301. Vicikicchāsahagato moharaṇo pahānekaṭṭhena diṭṭhisampayuttena rāgaraṇena saraṇo, uddhaccasahagato rūparāgaarūparāgasaṅkhātena.
1301. Moha-raṇa, accompanied by vicikicchā, is saraṇa by being of a single nature for abandonment with the rāga-raṇa associated with diṭṭhi, and accompanied by uddhacca, known as rūparāga and arūparāga.
Moha (si mê) là raṇa (bụi bẩn) đi kèm với vicikicchā (hoài nghi), là saraṇa (có bụi bẩn) với rāgaraṇa (bụi bẩn tham ái) đi kèm với diṭṭhi (tà kiến) với mục đích đoạn trừ. Moha là raṇa đi kèm với uddhacca (phóng dật), được gọi là rūparāga (tham ái sắc) và arūparāga (tham ái vô sắc).
Araṇavibhaṅgasutte (ma. ni. 3.333) pana ‘‘yo kāmapaṭisandhisukhino somanassānuyogo hīno gammo pothujjaniko anariyo anatthasaṃhito, sadukkho eso dhammo saupaghāto saupāyāso sapariḷāho micchāpaṭipadā.
In the Araṇavibhaṅga Sutta, however, it is stated: "That pursuit of happiness rooted in sensual rebirth, which is base, vulgar, common, ignoble, and unbeneficial, that dhamma is sorrowful, harmful, distressful, and full of fever; it is a wrong path. Therefore, that dhamma is saraṇa." From such statements, it is understood that the very state of wrong practice, being the nature of suffering, harm, distress, and fever as results, is called "saraṇa." Thus, the quality of being saraṇa for all unwholesome things is established by these (reasons).
Trong kinh Araṇavibhaṅgasutta (Ma. Ni. 3.333) lại nói: “Sự tùy thuận hỷ lạc (somanassānuyoga) của người hưởng lạc dục (kāmapaṭisandisukhin), là thấp hèn, thuộc phàm phu, không thánh thiện, không liên quan đến lợi ích (anatthasaṃhita), pháp này là khổ (sadukkha), có sự hủy hoại (saupaghāta), có sự phiền não (saupāyāsa), có sự thiêu đốt (sapariḷāha), là tà đạo (micchāpaṭipadā).
Tasmā eso dhammo saraṇo’’tiādivacanato phalabhūtadukkhaupaghātaupāyāsapariḷāhasabhāvabhūto micchāpaṭipadābhāvova ‘‘saraṇo’’ti viññāyatīti tehi sabbākusalānaṃ saraṇatā siddhā hotīti.
Description of the Summary of the Suttanta-Duka
Do đó, pháp này là hữu nhiễm (saraṇa).” Từ lời dạy như vậy, chỉ có trạng thái tà đạo, là bản chất của khổ, sự hủy hoại, phiền não và sự thiêu đốt, vốn là quả, được hiểu là “hữu nhiễm”. Như vậy, sự hữu nhiễm của tất cả các pháp bất thiện được thành tựu.
1313. Ahanti iti-saddaparena ahaṃ-saddena hetubhūtena yo attho viññāyati, so saṃkathīyati, udīrīyatīti attho.
Otherwise, if it were understood differently, then the word-meaning being manifested by the utterance of what is spoken would entail that all wholesome and unwholesome phenomena would possess the quality of being adhivacana and so forth, in the nature of saṅkhā and so on.
Ahaṃ có nghĩa là ý nghĩa được hiểu qua từ “ahaṃ” (tôi) đứng sau từ “iti” (như vậy) và là nhân, được nói đến, được phát biểu.
Aññathā hi vuccamānassa vacanena pakāsiyamānassa padatthassa saṅkhādibhāve sabbesaṃ kusalādidhammānaṃ adhivacanāditā siyāti.
Bhāvo (being/state) - they say this is a synonym for 'satta' (being), or it is a term for a verb root.
Nếu không như vậy, thì đối với ý nghĩa của từ được diễn đạt bằng lời nói, trạng thái saṅkhā (tên gọi) và các trạng thái khác sẽ thuộc về tất cả các pháp thiện, v.v.
Bhāvoti sattavevacananti bhaṇanti, dhātuyā vā etaṃ adhivacanaṃ.
Datto (given) - having shown the concept of 'being' to this extent, in order to show other concepts of 'derivative designation', he states "a couch" and so on.
Bhāvo (trạng thái) được nói là đồng nghĩa với “satta” (chúng sinh), hoặc đây là một tên gọi của căn (dhātu).
Dattoti ettāvatā sattapaññattiṃ dassetvā aññampi upādāpaññattiṃ dassetuṃ ‘‘mañco’’tiādimāha.
The term ahaṃ, which has come into use, is understood by the speaker and listener, having previously grasped the perception (saññā), through the aspect of making the meaning clear.
Datto (được ban cho) có nghĩa là sau khi trình bày khái niệm về chúng sinh (sattapaññatti) đến đây, để trình bày thêm các khái niệm về sự nương tựa (upādāpaññatti), người ta nói “mañco” (giường), v.v.
Ahanti ca pavattaṃ adhivacanaṃ vadantena suṇantena ca pubbe gahitasaññena atthappakāsanabhāvena viññāyati.
For when that (term) is not understood, there is no understanding of its meaning. Therefore, it is specifically said, "It is known, hence samaññā (common designation)."
Ahaṃ (tôi) là một tên gọi đang được sử dụng, được người nói và người nghe hiểu qua sự nhận thức đã được nắm giữ trước đó, với ý nghĩa là sự hiển bày của ý nghĩa.
Na hi tasmiṃ aviññāte tadatthavijānanaṃ atthīti visesena adhivacanaṃ ‘‘ñāyatīti samaññā’’ti vuttaṃ.
Or, this term 'ahaṃ' is a designation for this meaning; thus, it is known, commonly designated, and becomes manifest by way of grasping the perception; hence, samaññā.
Vì nếu không được hiểu như vậy, thì không có sự hiểu biết về ý nghĩa của nó. Do đó, tên gọi được nói đặc biệt là “ñāyati iti samaññā” (được biết đến, đó là samaññā).
Etassatthassa ahanti idaṃ adhivacananti evaṃ vā saññāgahaṇavasena ñāyati samaññāyati pākaṭā hotīti samaññā.
"It is designated" (paññāpīyati) means it is established in such a way that 'this term ahaṃ is a designation for this' (meaning).
Hoặc, “ahaṃ” là tên gọi của ý nghĩa này, được biết đến theo cách nhận thức như vậy, được hiểu rõ, được hiển lộ, nên gọi là samaññā.
Paññāpīyatīti ahanti idaṃ etassa adhivacananti evaṃ ṭhapīyatīti attho.
"It is expressed" (voharīyati) means it is said.
Paññāpīyatī có nghĩa là “ahaṃ” này được thiết lập như là tên gọi của ý nghĩa đó.
Voharīyatīti vuccati.
Uddheyyaṃ is that which should be extracted.
Voharīyatī có nghĩa là được nói đến.
Uddheyyanti uddharitabbaṃ.
"Even by thousands of names" means by many thousands of names.
Uddheyyaṃ có nghĩa là nên được trích dẫn.
Api nāmasahassatoti anekehipi nāmasahassehīti attho.
A name whose nature is to arise spontaneously is called "opapātika-nāma."
Api nāmasahassato có nghĩa là bằng hàng ngàn tên gọi khác nhau.
Sayameva upapatanasīlaṃ nāmaṃ ‘‘opapātikanāma’’nti vuccati.
It is made, thus it is kamma. The name itself is the kamma, nāmakammaṃ.
Tên gọi tự nhiên xuất hiện được gọi là “opapātikanāma”.
Karīyatīti kammaṃ, nāmameva kammaṃ nāmakammaṃ.
Similarly, nāmadheyyaṃ.
Karīyati (được làm) là kamma (hành động), tên gọi chính là kamma, nāmakammaṃ (hành động đặt tên).
Tathā nāmadheyyaṃ.
For the words 'karaṇa' (making) and 'ṭhapana' (establishing) also have the meaning of kamma.
Cũng vậy, nāmadheyyaṃ (tên gọi).
Karaṇaṭhapanasaddāpi hi kammatthā hontīti.
If they have the meaning of 'instrument', then the meaning 'this is called so' is made and established by this (name); thus, 'making' and 'establishing' are names.
Vì các từ karaṇa (làm) và ṭhapana (đặt) cũng có nghĩa là kamma.
Atha karaṇatthā, karīyati ca ṭhapīyati ca etena attho evaṃnāmoti paññāpīyatīti karaṇaṃ ṭhapanañca nāma hoti.
If they have the meaning of 'state of being', then merely the act of knowing is called 'making' and 'establishing'.
Nếu chúng có nghĩa là karaṇa, thì ý nghĩa được thiết lập là có tên gọi như vậy, được làm và được đặt ra bởi nó, nên karaṇa và ṭhapana là tên gọi.
Atha bhāvatthā, ñāpanamattameva karaṇaṃ ṭhapananti ca vuttaṃ.
Nāmanirutti nāmabyañjana (name-etymology, name-expression) means nothing but the name itself.
Nếu chúng có nghĩa là bhāva, thì chỉ sự hiểu biết được gọi là karaṇa và ṭhapana.
Nāmanirutti nāmabyañjananti nāmamicceva vuttaṃ hoti.
For the mere manifestation of meaning, which is called 'earth' (pathavī), does not declare or express the name 'pathavī'. Therefore, to prevent the non-name from becoming etymology and expression, the phrase "nāmanirutti nāmabyañjana" is used.
Nāmanirutti nāmabyañjana (tên gọi, giải thích tên gọi, biểu thị tên gọi) chỉ có nghĩa là tên gọi.
Na hi pathavīsaṅkhātaṃ atthappakāramattaṃ nivadati byañjayati vā pathavīti nāmaṃ nivadati byañjayati vā, tasmā anāmassa niruttibyañjanabhāvanivāraṇatthaṃ ‘‘nāmanirutti nāmabyañjana’’nti vuttaṃ.
The same method applies to nāmābhilāpo (name-utterance).
Vì tên gọi “pathavī” (đất) không nói lên hay biểu thị ý nghĩa của đất, mà chỉ nói lên hay biểu thị chính từ “pathavī”. Do đó, để ngăn chặn việc một cái không phải là tên gọi trở thành nirutti (giải thích) và byañjana (biểu thị), người ta nói “nāmanirutti nāmabyañjana”.
Evaṃ nāmābhilāpoti etthāpi nayo.
Here, however, paññatti is stated (as object of) designation because it is designated by the four terms: saṅkhā, samaññā, paññatti, and vohāra; while by the others, it is designating.
Tương tự, nguyên tắc này cũng áp dụng cho nāmābhilāpo (sự diễn đạt tên gọi).
Ettha pana saṅkhā samaññā paññatti vohāroti catūhi padehi paññāpitabbato paññatti vuttā, itarehi paññāpanato.
Among these, the teachers say: "The former concept of designation (upādāpaññatti) is devoid of the functions of arising and ceasing, established by worldly convention. The latter is name-designation (nāmapaññatti), by which the former designation, as well as rūpa and so on, are designated by the mind-door consciousness continuum which arises immediately after the ear-door consciousness continuum, having grasped a previously adopted convention."
Ở đây, paññatti (khái niệm) được nói đến là paññāpitabba (cái được khái niệm hóa) bởi bốn từ saṅkhā, samaññā, paññatti, vohāra; còn các từ khác là paññāpana (cái khái niệm hóa).
Tattha ca ‘‘purimā upādāpaññatti uppādavayakiccarahitā lokasaṅketasiddhā, pacchimā nāmapaññatti, yāya purimā paññatti rūpādayo ca sotadvāraviññāṇasantānānantaramuppannena gahitapubbasaṅketena manodvāraviññāṇasantānena gahitāya paññāpīyantī’’ti ācariyā vadanti.
However, if this meaning of this Pāḷi and its Aṭṭhakathā is accepted, it would contradict what is stated in the Mātikā: "Designations (adhivacana) are those that arise by merely taking speech as their basis; expressions (abhilāpa) are those that are spoken with a cause; and designations (paññatti) are so called because they make things known in a specific way."
Trong đó, các vị thầy nói rằng: “Paññatti đầu tiên là upādāpaññatti (khái niệm dựa trên), không có chức năng sinh diệt, được thiết lập theo quy ước thế gian. Paññatti sau là nāmapaññatti (khái niệm tên gọi), nhờ đó paññatti đầu tiên và các sắc pháp (rūpa), v.v., được khái niệm hóa bởi dòng tâm thức ý môn (manodvāraviññāṇasantāna) đã nắm giữ quy ước trước đó, phát sinh ngay sau dòng tâm thức nhãn môn (sotadvāraviññāṇasantāna).”
Etasmiṃ pana imissā pāḷiyā aṭṭhakathāya ca atthe sati yaṃ vuttaṃ mātikāyaṃ ‘‘vacanamattameva adhikāraṃ katvā pavattā adhivacanā nāma, sahetukaṃ katvā vuccamānā abhilāpā nirutti nāma, pakārena ñāpanato paññatti nāmā’’ti (dha. sa. aṭṭha. 101-108), tena virodho siyā.
For there is no occurrence of something devoid of the functions of arising and ceasing taking mere speech as its basis, as occurrence exists only for things accompanied by arising, etc. Nor is there the quality of a name, free from word and word-meaning, being definitively spoken with a cause. Nor is there the making known of a word-meaning with an undefined nature by various modes.
Tuy nhiên, nếu ý nghĩa của đoạn Pāḷi này và Chú giải là như vậy, thì sẽ có mâu thuẫn với điều đã nói trong Mātikā (dha. sa. aṭṭha. 101-108): “Chỉ những điều được nói dựa trên lời nói được gọi là adhivacanā (tên gọi). Những điều được nói có nguyên nhân được gọi là abhilāpā nirutti (diễn đạt, giải thích). Vì được làm cho hiểu rõ theo cách thức, nên gọi là paññatti (khái niệm).”
Na hi uppādavayakiccarahitassa vacanamattaṃ adhikāraṃ katvā pavatti atthi uppādādisahitasseva pavattisabbhāvato, na ca vacanavacanatthavimuttassa nāmassa niddhāretvā sahetukaṃ katvā vuccamānatā atthi, nāpi aniddhāritasabhāvassa padatthassa tena tena pakārena ñāpanaṃ atthīti.
Furthermore, the Aṭṭhakathā statement "and this designation is of two kinds, of the aforementioned types" is not found. In the Aṭṭhakathā, however, only six kinds of designations, such as vijjamānapaññatti (existing designation), are stated.
Vì không có sự tồn tại của lời nói chỉ dựa trên điều không có chức năng sinh diệt, vì sự tồn tại chỉ thuộc về điều có sinh diệt, v.v. Cũng không có sự xác định và nói có nguyên nhân của một tên gọi không liên quan đến lời nói và ý nghĩa của lời nói. Cũng không có sự làm cho hiểu rõ ý nghĩa của từ theo từng cách thức khác nhau đối với một bản chất chưa được xác định.
Duvidhā cāyaṃ paññatti yathāvuttappakārāti aṭṭhakathāvacanañca na dissati, aṭṭhakathāyaṃ pana vijjamānapaññattiādayo cha paññattiyova vuttā.
Among them, "rūpa, vedanā" and so forth are vijjamānapaññatti.
Cũng không thấy lời chú giải nói rằng paññatti này có hai loại như đã nói. Trong Chú giải, chỉ có sáu loại paññatti như vijjamānapaññatti, v.v., được nói đến.
Tattha ‘‘rūpaṃ vedanā’’tiādikā vijjamānapaññatti.
"Woman, man" and so forth are avijjamānapaññatti (non-existing designation).
Trong đó, vijjamānapaññatti là “rūpaṃ, vedanā” (sắc, thọ), v.v.
‘‘Itthī puriso’’tiādikā avijjamānapaññatti.
"One with the three knowledges, one with the six supernormal powers" and so forth are vijjamānena avijjamānapaññatti (existing by non-existing designation).
Avijjamānapaññatti là “itthī, puriso” (phụ nữ, đàn ông), v.v.
‘‘Tevijjo chaḷabhiñño’’tiādikā vijjamānena avijjamānapaññatti.
"Sound of a woman, sound of a man" and so forth are avijjamānena vijjamānapaññatti (non-existing by existing designation).
Vijjamānena avijjamānapaññatti là “tevijjo, chaḷabhiñño” (tam minh, lục thông), v.v.
‘‘Itthisaddo purisasaddo’’tiādikā avijjamānena vijjamānapaññatti.
"Eye-consciousness, ear-consciousness" and so forth are vijjamānena vijjamānapaññatti (existing by existing designation).
Avijjamānena vijjamānapaññatti là “itthisaddo, purisasaddo” (âm thanh của phụ nữ, âm thanh của đàn ông), v.v.
‘‘Cakkhuviññāṇaṃ sotaviññāṇa’’ntiādikā vijjamānena vijjamānapaññatti.
"Eye-consciousness, ear-consciousness," and so on, are existing concepts based on existing realities.
Vijjamānena vijjamānapaññatti là “cakkhuviññāṇaṃ, sotaviññāṇaṃ” (nhãn thức, nhĩ thức), v.v.
‘‘Khattiyakumāro brāhmaṇakumāro’’tiādikā avijjamānena avijjamānapaññatti.
The designation ‘‘Khattiya prince, Brahmana prince,’’ etc., is a non-existent designation for a non-existent thing.
Avijjamānena avijjamānapaññatti là “khattiyakumāro, brāhmaṇakumāro” (hoàng tử Sát-đế-lợi, hoàng tử Bà-la-môn), v.v.
Na cettha yathāvuttappakārā duvidhā paññatti vuttāti sakkā viññātuṃ.
And here, it cannot be known that the two kinds of paññatti, as described, have been stated.
Và ở đây, không thể hiểu rằng hai loại paññatti như đã nói đã được đề cập.
Vijjamānassa hi saṅkhā…pe… abhilāpo vijjamānapaññatti.
For the designation (saṅkhā…pe…abhilāpo) of what exists is a designation of what exists (vijjamānapaññatti).
Vì saṅkhā...pe... abhilāpo của một cái hiện hữu là vijjamānapaññatti.
Avijjamānassa ca saṅkhādikā avijjamānapaññatti.
And the designation (saṅkhādikā) of what does not exist is a designation of what does not exist (avijjamānapaññatti).
Và saṅkhā, v.v., của một cái không hiện hữu là avijjamānapaññatti.
Tesaṃyeva visesanavisesitabbabhāvena pavattā saṅkhādayo itarāti.
And those designations (saṅkhādayo) that proceed by way of their being qualifiers and qualified are the others.
Các saṅkhā, v.v., khác là những cái tồn tại dưới dạng đặc tính và cái được đặc tính hóa của chính chúng.
Avijjamānapaññattivacanena paññāpitabbā upādāpaññatti, tassā paññāpanabhūtā nāmapaññatti ca vuttā, itarehi nāmapaññattiyeva yathāvuttāti ce?
If it is argued that by the term "non-existent designation" (avijjamānapaññatti) is meant upādāpaññatti (designation by appropriation) which is to be designated, and nāmapaññatti (name-designation) which is the act of designating it, while by the other terms, only nāmapaññatti as stated, is meant?
Nếu nói rằng upādāpaññatti (khái niệm dựa trên) là cái được khái niệm hóa bằng lời nói avijjamānapaññatti (khái niệm không hiện hữu), và nāmapaññatti (khái niệm tên gọi) là cái khái niệm hóa nó, còn nāmapaññatti đã nói được khái niệm hóa bằng các lời nói khác?
Na, asiddhattā.
No, because it is unproven.
Không, vì điều đó chưa được chứng minh.
Sati hi ujuke purime pāḷianugate atthe ayamattho imāya aṭṭhakathāya vuttoti asiddhametaṃ.
For if there is a straightforward meaning that accords with the original Pāḷi, then this meaning, that the Aṭṭhakathā states these two kinds of paññatti, is unproven.
Nếu có một ý nghĩa trực tiếp phù hợp với Pāḷi trước đó, thì ý nghĩa này được nói trong Chú giải này là chưa được chứng minh.
Yadi ca sattarathaghaṭādidisākālakasiṇaajaṭākāsakasiṇugghāṭimākāsaākiñcaññāyatanavisayanirodhasamāpattiādippakārā upādāpaññatti avijjamānapaññatti, eteneva vacanena tassā avijjamānatā vuttāti na sā atthīti vattabbā.
And if upādāpaññatti of the type such as being a sentient being, a chariot, a pot, etc., a spatial kasina (disākālakasiṇa), a non-existent kasina (ajaṭākāsakasiṇa), a kasina of opened space (ugghāṭimākāsa), the sphere of nothingness (ākiñcaññāyatana), and the attainment of cessation (nirodhasamāpatti) is an avijjamānapaññatti, then by this very statement, its non-existence is stated, and thus it should be said that it does not exist.
Nếu upādāpaññatti như chúng sinh, xe cộ, chum vại, phương hướng, thời gian, kasiṇa, không gian tự nhiên không bị che lấp, kasiṇa không gian vô biên, hư vô xứ, diệt tận định, v.v., là avijjamānapaññatti, thì chính lời nói này đã nói lên sự không hiện hữu của nó, nên không thể nói rằng nó có tồn tại.
Yathā ca paññāpitabbato avijjamānānaṃ sattādīnaṃ avijjamānapaññattibhāvo, evaṃ rūpādīnaṃ vijjamānānaṃ paññapetabbato vijjamānapaññattibhāvo āpajjati.
And just as the designations of sentient beings, etc., which are non-existent, are avijjamānapaññatti because they are to be designated, so too should the designations of rūpa, etc., which are existent, be vijjamānapaññatti because they are to be designated.
Và cũng như sự không hiện hữu của chúng sinh, v.v., là avijjamānapaññatti vì chúng được khái niệm hóa, thì sự hiện hữu của sắc, v.v., cũng trở thành vijjamānapaññatti vì chúng được khái niệm hóa.
Tato ‘‘sabbe dhammā paññattī’’ti paññattipathehi avisiṭṭho paññattidhammaniddeso vattabbo siyā.
Therefore, the description of paññatti-dhamma, "all phenomena are paññatti" (sabbe dhammā paññatti), would have to be said to be indistinguishable from the paths of paññatti (paññattipathā).
Từ đó, cần phải nói rằng “tất cả các pháp là paññatti”, và sự trình bày các pháp paññatti không khác biệt với các con đường paññatti.
Athāpi paññāpitabbapaññāpanavisesadassanattho saṅkhādiniddeso, tathāpi ‘‘ekadhammo sabbadhammesu nipatati, sabbadhammā ekadhammasmiṃ nipatantī’’tiādinā paññāpitabbānaṃ paññattipathabhāvassa dassitattā paññāpitabbānaṃ paññattibhāve paññattipathā paññattisaddeneva vuttāti paññattipathapadaṃ na vattabbaṃ siyā, nāpi sakkā paññāpitabbapaññāpanavisesadassanattho saṅkhādiniddesoti vattuṃ saṅkhādisaddānaṃ samānatthattā.
Even if the description of saṅkhā, etc., is for the purpose of showing the distinction between the designated and the designating, still, since the designation of the designated things as paths of paññatti has been shown by such statements as "one phenomenon falls into all phenomena, all phenomena fall into one phenomenon," if the designated things are paññatti, then the paths of paññatti are stated by the word paññatti itself, and thus the term "paths of paññatti" (paññattipathapadaṃ) should not be used; nor can it be said that the description of saṅkhā, etc., is for showing the distinction between the designated and the designating, because the words saṅkhā, etc., have the same meaning.
Hoặc nếu sự trình bày saṅkhā, v.v., là để chỉ ra sự khác biệt giữa cái được khái niệm hóa và cái khái niệm hóa, thì cũng vậy, vì đã chỉ ra rằng cái được khái niệm hóa là con đường paññatti qua câu “một pháp rơi vào tất cả các pháp, tất cả các pháp rơi vào một pháp”, v.v., nên khi cái được khái niệm hóa là paññatti, thì các con đường paññatti đã được nói bằng chính từ paññatti, do đó không cần phải nói từ “paññattipatha”. Cũng không thể nói rằng sự trình bày saṅkhā, v.v., là để chỉ ra sự khác biệt giữa cái được khái niệm hóa và cái khái niệm hóa, vì các từ saṅkhā, v.v., có cùng ý nghĩa.
Vuttañhi ‘‘maraṇenapi taṃ pahīyati, yaṃ puriso mamidanti maññatī’’ti (mahāni. 41) ettha ‘‘purisoti saṅkhā samaññā…pe… abhilāpo’’ti (mahāni. 41).
For it is said, ‘‘that which a person conceives as ‘this is mine’ is abandoned even by death’’; here, it is stated, ‘‘‘person’ is a designation (saṅkhā, samaññā…pe…abhilāpo).’’
Vì đã được nói rằng: “Điều mà người đời cho là ‘của tôi’ cũng bị từ bỏ bởi cái chết” và ở đây có câu: “‘Người đời’ là tên gọi, là danh xưng… cho đến… là cách nói”.
Tathā ‘‘māgaṇḍiyoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ saṅkhā samaññā’’tiādi (mahāni. 73).
Similarly, ‘‘‘Māgaṇḍiya’ is the name (nāmaṃ, saṅkhā, samaññā) of that brahmin,’’ etc.
Tương tự, “Māgaṇḍiya là tên, sự định danh, sự gọi tên của vị Bà-la-môn ấy” và vân vân.
Na ca ‘‘ayaṃ itthannāmo’’ti saṅketaggahaṇaṃ ‘‘rūpaṃ tisso’’tiādivacanaggahaṇañca muñcitvā aññassa asiddhasabhāvassa atthapaññāpane samatthatā sambhavati, tesañca asamatthatā.
And apart from the grasping of a conventional sign (saṅketaggahaṇaṃ) such as ‘‘this one is named so-and-so’’ and the grasping of an utterance such as ‘‘rūpaṃ tisso’’ (form is three), there cannot be the ability to designate a meaning of another unproven nature, nor is there an inability for these.
Và cũng không thể có khả năng làm rõ ý nghĩa của một sự vật có bản chất chưa được xác lập, nếu bỏ qua việc nhận biết ký hiệu “cái này có tên là như vậy” và việc chấp nhận lời nói như “sắc là ba” và vân vân; và cũng không có khả năng của chúng.
Yadi hi tesaṃ vinā paññattiyā atthapaññāpane asamatthatā siyā, paññattipaññāpane ca asamatthatāti tassā aññā paññatti vattabbā siyā, tassā tassāti anavatthānaṃ, tato atthavijānanameva na siyā, nāpi saṅketaggahaṇaṃ saṅketassa paññattibhāve ‘‘ayaṃ imassa bhāsitassa attho’’ti vā, ‘‘imassatthassa idaṃ vacanaṃ jotaka’’nti vā.
For if they were unable to designate meaning without paññatti, and also unable to designate paññatti, then another paññatti would have to be stated for that, and for that, and so on, leading to an infinite regress (anavatthānaṃ); hence, there would be no comprehension of meaning, nor could there be the grasping of a conventional sign (saṅketaggahaṇaṃ) if the conventional sign were paññatti, either as ‘‘this is the meaning of this utterance’’ or ‘‘this utterance indicates this meaning.’’
Nếu chúng không có khả năng làm rõ ý nghĩa mà không có paññatti (chế định), và cũng không có khả năng làm rõ paññatti, thì phải nói rằng paññatti đó là một paññatti khác, và paññatti đó lại là một paññatti khác, cứ thế mà không có điểm dừng. Do đó, sẽ không có sự hiểu biết về ý nghĩa, cũng không có sự nhận biết ký hiệu, dù là “đây là ý nghĩa của lời nói này” hay “lời nói này là cái chỉ rõ ý nghĩa này” trong trường hợp ký hiệu là paññatti.
Saññuppādamatte pana saṅketaggahaṇe vacanassa vacanatthavinimuttassa kappane payojanaṃ natthi.
However, if the grasping of a conventional sign is merely the arising of a perception, there is no purpose in conceiving a word separate from its meaning.
Tuy nhiên, trong việc nhận biết ký hiệu chỉ ở mức độ phát sinh saññā (tưởng), thì không có mục đích gì trong việc giả định một ký hiệu tách rời khỏi lời nói và ý nghĩa của lời nói.
‘‘Buddhassa bhagavato vohāro lokiye sote paṭihaññati’’ (kathā. 347), ‘‘abhijānāsi no tvaṃ ānanda ito pubbe evarūpaṃ nāmadheyyaṃ sutaṃ yadidaṃ janavasabho’’ti (dī. ni. 2.280), ‘‘nāmañca sāveti koṇḍañño ahaṃ bhagavā’’tiādīhi (saṃ. ni. 1.217) ca paññattiyā vacanabhāvo siddho.
And the verbal nature of paññatti is established by such statements as ‘‘the Buddha’s discourse is understood by the ordinary ear’’; ‘‘do you, Ānanda, remember hearing such a name as Janavasabha before?’’; and ‘‘Kondañña am I, O Bhagavā,’’ thus making known his name.
Và từ các câu như “lời nói của Đức Phật Thế Tôn va chạm vào tai của người thế gian”, “Này Ānanda, trước đây ngươi có nghe một danh xưng nào như Janavasabha này không?”, “Và ta là Koṇḍañña, bạch Thế Tôn”, thì sự tồn tại của paññatti như một lời nói đã được xác lập.
Tasmā pāḷiyā aṭṭhakathāya ca aviruddho attho vicāretvā gahetabbo.
Therefore, a meaning that is not contradictory to both the Pāḷi and the Aṭṭhakathā should be considered and adopted.
Do đó, ý nghĩa không mâu thuẫn với Pāḷi và Aṭṭhakathā cần được xem xét và chấp nhận.
Yadi sattādayo avijjamānapaññatti na honti, kā pana avijjamānapaññatti nāmāti?
If sentient beings, etc., are not avijjamānapaññatti, then what is avijjamānapaññatti?
Nếu chúng sinh và các thứ khác không phải là paññatti không tồn tại, thì paññatti không tồn tại là gì?
Pakāsito ayamattho ‘‘avijjamānānaṃ sattādīnaṃ saṅkhā…pe… abhilāpo avijjamānapaññattī’’ti.
This meaning has been clarified: ‘‘The designation (saṅkhā…pe…abhilāpo) of non-existent sentient beings, etc., is avijjamānapaññatti.’’
Ý nghĩa này đã được làm rõ: “Sự định danh… và sự gọi tên của chúng sinh và các thứ khác không tồn tại là avijjamānapaññatti (chế định không hiện hữu).”
Sattādīnañca avijjamānattā atthitā neva vattabbā, ye ca vadeyyuṃ ‘‘rūpādīni viya avijjamānattā avijjamānatā vuttā, na natthibhāvato’’ti, ayañca vādo hevatthikathāya paṭisiddho, na ca rūpaṃ vedanā na hotīti avijjamānaṃ nāma hoti.
And since sentient beings, etc., are non-existent, their existence should not be asserted; and as for those who would say, ‘‘their non-existence is stated because they are non-existent, like rūpa, etc., not because they utterly do not exist,’’ this view is refuted in the Hevatthakathā, and rūpa is not vedanā, but it is not called non-existent.
Và vì chúng sinh và các thứ khác không tồn tại, nên không thể nói rằng chúng có tồn tại. Và nếu có người nói rằng “sự không tồn tại được nói đến là do chúng không tồn tại như sắc và các thứ khác, chứ không phải do chúng không có gì cả”, thì luận điểm này đã bị bác bỏ trong Hêvatthakathā. Và sắc không phải là thọ, nhưng không phải vì thế mà nó được gọi là không tồn tại.
Evaṃ sattādayopi yadi atthi, rūpādayo na hontīti avijjamānāti na vattabbā.
Similarly, if sentient beings, etc., exist, they should not be called non-existent merely because they are not rūpa, etc.
Cũng vậy, nếu chúng sinh và các thứ khác có tồn tại, thì không thể nói rằng chúng không tồn tại vì chúng không phải là sắc và các thứ khác.
Yasmā pana yesu rūpādīsu cakkhādīsu ca tathā tathā pavattamānesu ‘‘satto itthī ratho ghaṭo’’tiādikā vicittasaññā uppajjati, saññānulomāni ca adhivacanāni, tehi rūpacakkhādīhi añño sattarathādisaññāvalambito vacanattho vijjamāno na hoti, tasmā sattarathādiabhilāpā ‘‘avijjamānapaññattī’’ti vuccanti, na ca te ‘‘musā’’ti vuccanti lokasamaññāvasena pavattattā.
But since, regarding the rūpa and other elements, and the eye and other faculties, as they occur in various ways, diverse perceptions such as ‘‘sentient being, woman, chariot, pot’’ arise, and the conventional terms (adhivacanāni) that correspond to these perceptions, and since a verbal meaning (vacanattho) like sentient being, chariot, etc., which is based on these perceptions, does not exist apart from those rūpa, eye, etc., therefore the expressions for sentient being, chariot, etc., are called ‘‘avijjamānapaññattī’’; and they are not called ‘‘false’’ (musā) because they operate by way of common worldly convention (lokasamaññāvasena).
Tuy nhiên, bởi vì khi sắc và các thứ khác, cũng như mắt và các căn khác, vận hành theo cách này hay cách khác, thì những saññā (tưởng) đa dạng như “chúng sinh, phụ nữ, cỗ xe, cái bình” và vân vân phát sinh, và những từ ngữ (adhivacana) phù hợp với saññā đó cũng phát sinh, và không có ý nghĩa từ ngữ nào khác tồn tại dựa trên saññā về chúng sinh, cỗ xe và các thứ khác ngoài sắc, mắt và các căn đó. Do đó, những danh xưng như chúng sinh, cỗ xe và các thứ khác được gọi là “avijjamānapaññatti” (chế định không hiện hữu), và chúng không được gọi là “sai lầm” vì chúng vận hành theo sự quy ước của thế gian.
Tato eva te abhilāpā ‘‘sammutisacca’’nti vuccanti.
For this very reason, those expressions are called ‘‘sammutisacca’’ (conventional truth).
Chính vì thế mà những danh xưng đó được gọi là “sammutisacca” (chân lý quy ước).
So ca vacanattho sayaṃ avijjamānopi vijjamānassa vacanasseva vasena paññattivohāraṃ labhati, ‘‘sammutisacca’’nti ca vuccati yathāgahitasaññāvasena pavattavacanatthabhāvato.
And that verbal meaning, though in itself non-existent, obtains the designation of paññatti by virtue of being a designation, and it is called ‘‘sammutisacca’’ because it is a verbal meaning that operates by way of the perception that has been grasped.
Và ý nghĩa từ ngữ đó, dù tự thân nó không tồn tại, vẫn nhận được sự quy ước là paññatti (chế định) chỉ dựa vào lời nói hiện hữu, và nó được gọi là “sammutisacca” (chân lý quy ước) vì nó là ý nghĩa từ ngữ vận hành theo saññā (tưởng) đã được nắm giữ.
‘‘Sammutiñāṇaṃ saccārammaṇameva, nāññārammaṇa’’nti (kathā. 434) kathāya ca ‘‘pathavīkasiṇādi cīvarādi ca sammutisaccamhī’’ti imināva adhippāyena vuttanti viññāyati.
And from the discussion ‘‘Sammuti-ñāṇaṃ is only concerned with reality, not with any other object,’’ it is understood that such statements as ‘‘the earth kasina, etc., and robes, etc., are conventional truth’’ are made with this very intent.
Và từ câu nói trong Kathāvatthu: “Sammutiñāṇa (trí tuệ quy ước) chỉ có đối tượng là chân lý, không phải đối tượng khác”, có thể hiểu rằng điều này được nói với ý nghĩa rằng “kasiṇa đất và y phục và các thứ khác là sammutisacca”.
Yasmā rūpādīsu santānena pavattamānesu ekattaggahaṇavasena te amuñcitvā pavattaṃ sattādiggahaṇaṃ cakkhuviññāṇādīni viya rūpādīsu tesu khandhesu cakkhādīsu ca asantaṃ avijjamānaṃ sattarathādiṃ gaṇhāti, tasmā taṃ parittārammaṇādibhāvena na vattabbanti vuttaṃ.
Because when rūpa, etc., continue in a stream, the perception of a sentient being, etc., which arises without abandoning them, by way of taking them as a unity, grasps a non-existent sentient being, chariot, etc., which is not present in those aggregates of rūpa, etc., and in the eye, etc., just as eye-consciousness, etc., grasp their objects, therefore it is stated that it should not be described as having limited objects, etc.
Bởi vì khi sắc và các thứ khác vận hành liên tục, sự chấp thủ chúng sinh và các thứ khác, phát sinh không rời bỏ chúng theo cách chấp thủ tính nhất thể, nắm giữ chúng sinh, cỗ xe và các thứ khác không tồn tại, không hiện hữu trong các uẩn đó, sắc và các thứ khác, mắt và các căn khác, giống như nhãn thức và các thức khác. Do đó, đã nói rằng đối tượng đó không được nói đến dưới hình thức đối tượng nhỏ hẹp và các thứ khác.
Tathā yaṃ khandhasamūhasantānaṃ ekattena gahitaṃ upādāya ‘‘kalyāṇamitto pāpamitto puggalo’’ti gahaṇaṃ paññatti ca pavattati, taṃ tadupādānabhūtaṃ puggalasaññāya sevamānassa kusalākusalānaṃ uppatti hotīti ‘‘puggalopi upanissayapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.9) vuttaṃ.
Similarly, when, by taking as a basis a collection of aggregates continuing in a stream, conceived as a unity, the perception and designation ‘‘a good friend, a bad friend, a person’’ arises, and for one who resorts to the perception of a person which is the basis for that, the arising of wholesome and unwholesome states occurs, it is therefore said, ‘‘a person is also a condition by way of proximate support (upanissayapaccayo).’’
Tương tự, khi sự chấp thủ và paññatti (chế định) về “người bạn tốt, người bạn xấu, cá nhân” vận hành dựa trên sự chấp thủ tính nhất thể của dòng chảy của các nhóm uẩn, thì sự phát sinh của các thiện pháp và bất thiện pháp xảy ra đối với người thực hành saññā (tưởng) về cá nhân dựa trên điều đó. Do đó, đã nói rằng “cá nhân cũng là một duyên theo duyên upanissaya (nương tựa mạnh mẽ)”.
Yasmā pana puggalo nāma koci bhāvo natthi, tasmā yathā āpodhātuādīni cittena vivecetvā pathavīdhātu upalabbhati, na evaṃ rūpādayo khandhe vivecetvā puggalo upalabbhati.
However, since there is no such thing as a person (puggalo nāma koci bhāvo), a person is not found by dissecting the aggregates of rūpa, etc., in the way that the earth element is found by dissecting the water element, etc., with the mind.
Tuy nhiên, bởi vì không có bất kỳ trạng thái nào gọi là cá nhân, nên không thể tìm thấy cá nhân bằng cách phân tích các uẩn như sắc và các thứ khác, giống như cách mà địa đại được tìm thấy bằng cách phân tích các thủy đại và các thứ khác bằng tâm.
Paṭisedhitā ca puggalakathāya puggaladiṭṭhi.
And the view of a person (puggaladiṭṭhi) is refuted in the Puggalakathā.
Và tà kiến về cá nhân đã bị bác bỏ trong Puggalakathā.
Vajirāya ca bhikkhuniyā vuttaṃ –
And it was said by the bhikkhuni Vajirā:
Và Tỳ-khưu-ni Vajirā đã nói:
Yadi puggalo na vijjati, kathaṃ puggalaggahaṇassa sārammaṇatā siyāti?
If there is no person (puggalo) existing, how can the grasping of a person have an object?
Nếu cá nhân không tồn tại, thì làm sao sự chấp thủ cá nhân có thể có đối tượng?
Avijjamānassapi ārammaṇassa gahaṇato.
because it apprehends an object even if it is non-existent.
Là do sự chấp thủ một đối tượng không tồn tại.
Avijjamānampi hi parikappitaṃ lokasaññātaṃ vā vijjamānaṃ vā sabhāvabhūtaṃ ārammaṇaṃ gahetvāva uppajjanato sārammaṇatā vuttā.
For, it is said to be "having an object" because it arises only by apprehending an object, whether it be a concept (parikappita) which is non-existent, or a designation recognized by the world, or a truly existing phenomenon.
Bởi vì đã nói rằng sự có đối tượng là do sự phát sinh của tâm và các pháp tâm sở luôn nắm giữ một đối tượng, dù là đối tượng được tưởng tượng không tồn tại, hay đối tượng được thế gian quy ước, hay đối tượng có bản chất hiện hữu.
Sārammaṇāti hi vacanaṃ cittacetasikānaṃ ārammaṇena vinā appavattiññeva dīpeti, na tehi gahitassa ārammaṇassa vijjamānataṃ avijjamānataṃ vāti.
Indeed, the term "sārammaṇa" (having an object) only indicates the inability of mind and mental factors to arise without an object, and not whether the object apprehended by them is existent or non-existent.
Bởi vì từ “sārammaṇa” (có đối tượng) chỉ có nghĩa là tâm và các pháp tâm sở không thể vận hành mà không có đối tượng, chứ không chỉ ra đối tượng được chúng nắm giữ là tồn tại hay không tồn tại.
Ayaṃ saṅkhatāsaṅkhatavinimuttassa atthitāpaṭisedhaṃ sabbathā anuvattantānaṃ vinicchayo.
This is the decision of those teachers who fully adhere to the denial of the existence of anything apart from the conditioned (saṅkhata) and the unconditioned (asaṅkhata).
Đây là sự phân định của những vị thầy luôn tuân thủ tuyệt đối sự bác bỏ sự tồn tại của một thực thể tách rời khỏi các pháp hữu vi (saṅkhata) và vô vi (asaṅkhata).
1316. Nāmakaraṇaṭṭhenāti aññaṃ anapekkhitvā sayameva attano nāmakaraṇasabhāvatoti attho.
1316. By the meaning of nāmakaraṇaṭṭhena means, by the nature of naming oneself without depending on another.
1316. Nāmakaraṇaṭṭhenāti: Có nghĩa là bản chất của việc tự đặt tên cho chính mình mà không cần dựa vào bất kỳ điều gì khác.
Yañhi parassa nāmaṃ karoti, tassa ca tadapekkhattā aññāpekkhaṃ nāmakaraṇanti nāmakaraṇasabhāvatā na hoti.
For, when something names another, because it depends on that other, it is a naming that depends on another; thus, it does not possess the nature of naming itself.
Bởi vì, nếu đặt tên cho người khác, thì việc đặt tên đó phụ thuộc vào người khác, nên nó là việc đặt tên phụ thuộc vào người khác, và do đó không phải là bản chất tự đặt tên.
Tasmā mahājanassa ñātīnaṃ guṇānañca sāmaññanāmādikārakānaṃ nāmabhāvo nāpajjati.
Therefore, the state of being a name does not apply to the common names, etc., for the populace, relatives, and qualities.
Vì vậy, tên của đại chúng, của người thân, và của các phẩm chất, là những tên chung và các loại tên khác, không phải là Nāma (danh pháp).
Yassa ca aññehi nāmaṃ karīyati, tassa ca nāmakaraṇasabhāvatā natthīti natthiyeva nāmabhāvo, vedanādīnaṃ pana sabhāvasiddhattā vedanādināmassa nāmakaraṇasabhāvato nāmatā vuttā.
And that which is named by others does not possess the nature of naming itself, and thus it is not a name. But the state of being a name is stated for the names like vedanā, etc., because they are self-established by nature, and because they possess the nature of naming vedanā, etc.
Và đối với người được người khác đặt tên, thì không có bản chất tự đặt tên, nên không có Nāma (danh pháp). Tuy nhiên, đối với thọ (vedanā) và các pháp khác, vì chúng có bản chất tự tồn tại, nên đã nói rằng tên của thọ và các pháp khác là Nāma (danh pháp) do có bản chất tự đặt tên.
Pathavīādinidassanena nāmassa sabhāvasiddhataṃyeva nidasseti, na nāmabhāvasāmaññaṃ, niruḷhattā pana nāmasaddo arūpadhammesu eva vutto, na pathavīādīsūti na tesaṃ nāmabhāvo.
By the illustration of earth, etc., it demonstrates only the self-established nature of the name, not the generality of being a name. However, the term "nāma" (name) is applied only to immaterial phenomena due to common usage, not to earth, etc., and thus they do not possess the state of being a name.
Bằng cách đưa ra ví dụ về đất (pathavī) và các thứ khác, chỉ ra rằng tên có bản chất tự tồn tại, chứ không phải sự tương đồng về bản chất của tên. Tuy nhiên, từ “nāma” (tên) chỉ được nói đến trong các pháp vô sắc (arūpadhamma) do sự phổ biến của nó, chứ không phải trong đất và các thứ khác, nên chúng không phải là Nāma (danh pháp).
Mātikāya ca pathavīādīnaṃ nāmatānāpatti vuttāva.
It has already been stated in the mātikā that earth, etc., do not fall under the category of "nāma."
Và trong Mātika, sự không phải là Nāma của đất và các thứ khác đã được nói đến.
Na hi pathavīādināmaṃ vijahitvā kesādināmehi rūpadhammānaṃ viya vedanādināmaṃ vijahitvā aññena nāmena arūpadhammānaṃ voharitabbena piṇḍākārena pavatti atthīti.
For just as the rūpadhammas cannot be spoken of by names like hairs, etc., abandoning the names earth, etc., so too, the arūpadhammas cannot be spoken of by other names abandoning the names vedanā, etc., in the sense of a collective form.
Bởi vì, không có sự vận hành dưới hình thức tổng hợp của các pháp vô sắc được gọi bằng một tên khác sau khi bỏ tên của thọ và các pháp khác, giống như các pháp sắc được gọi bằng tên tóc và các thứ khác sau khi bỏ tên đất và các thứ khác.
Atha vā rūpadhammā cakkhādayo rūpādayo ca tesaṃ pakāsakapakāsitabbabhāvato vinā nāmena pākaṭā honti, na evaṃ arūpadhammāti adhivacanasamphasso viya nāmāyattagahaṇīyabhāvena ‘‘nāma’’nti vuttā, paṭighasamphassopi na cakkhādīni viya nāmena vinā pākaṭoti ‘‘nāma’’nti vutto.
Alternatively, material phenomena such as eyes, etc., and visible objects, etc., are manifest without a name due to their nature of revealing and being revealed. Immaterial phenomena are not so; hence, they are called "nāma" (name) due to their apprehendable nature which depends on names, like verbal contact (adhivacanasamphassa). Even contact of impingement (paṭighasamphassa) is not manifest without a name like eyes, etc., and so it is called "nāma."
Hoặc, các pháp sắc như mắt và các căn khác, và sắc và các đối tượng khác, trở nên rõ ràng mà không cần tên do bản chất của chúng là cái làm rõ và cái được làm rõ. Các pháp vô sắc thì không như vậy. Do đó, chúng được gọi là “Nāma” (danh pháp) do bản chất dễ nắm bắt phụ thuộc vào tên, giống như xúc chạm ngôn ngữ (adhivacanasamphassa). Ngay cả xúc chạm đối kháng (paṭighasamphassa) cũng không rõ ràng nếu không có tên như mắt và các căn khác, nên nó cũng được gọi là “Nāma” (danh pháp).
Arūpatāya vā aññanāmasabhāgattā saṅgahitoyaṃ, aññaphassasabhāgattā vā.
Or, it is included because of its immateriality or because of its nature being similar to other names/contacts.
Hoặc, điều này được bao gồm do bản chất vô sắc, hoặc do có cùng bản chất với các Nāma (danh pháp) khác, hoặc do có cùng bản chất với các xúc chạm khác.
Vacanatthopi hi ‘‘rūpayatīti rūpaṃ, nāmayatīti nāma’’nti idha pacchimapurimānaṃ sambhavati.
Indeed, the etymological meanings "it displays, hence rūpa" and "it causes to bend, hence nāma" are applicable here to the latter and former, respectively.
Thật vậy, ý nghĩa của từ ngữ "rūpayati – hiện bày nên là rūpa (sắc), nāmayati – khiến nghiêng về nên là nāma (danh)" là phù hợp ở đây cho sắc và danh.
Rūpayatīti vināpi nāmena attānaṃ pakāsayatīti attho, nāmayatīti nāmena vinā apākaṭabhāvato attano pakāsakaṃ nāmaṃ karotīti attho.
Rūpayati means "it reveals itself even without a name." Nāmayati means "it makes a name that reveals itself, due to its non-manifest nature without a name."
Rūpayati có nghĩa là tự biểu lộ mà không cần danh; nāmayati có nghĩa là tạo ra danh để biểu lộ bản thân vì nếu không có danh thì không thể hiển lộ.
Ārammaṇādhipatipaccayatāyāti satipi rūpassa ārammaṇādhipatipaccayabhāve na paramassāsabhūtaṃ nibbānaṃ viya sātisayaṃ taṃnāmanasabhāvena paccayoti nibbānameva ‘‘nāma’’nti vuttaṃ.
Regarding ārammaṇādhipatipaccayatāya (due to being an object and dominant condition), even though rūpa can be an object and a dominant condition, it is not a condition in the extraordinary sense of drawing one towards itself, like Nibbāna, which is a supreme comfort. Therefore, only Nibbāna is called "nāma."
Do duyên cảnh làm tăng thượng (ārammaṇādhipati-paccayatā): Mặc dù sắc có trạng thái là duyên cảnh làm tăng thượng, nhưng nó không phải là duyên theo cách đặc biệt như Nibbāna, vốn là nơi nương tựa tối thượng, có bản chất khiến tâm hướng về đó. Vì thế, chỉ Nibbāna mới được gọi là "danh".
1332. Saha sikkhitabbo dhammo sahadhammo, tattha bhavaṃ sahadhammikaṃ.
A saha-dhamma is a quality that should be practiced together; sahadhammikaṃ is what pertains to that (a precept arising therein).
1332. Pháp cần phải học cùng nhau là sahadhamma (pháp đồng hành), điều phát sanh trong đó là sahadhammikaṃ (thuộc về pháp đồng hành).
Kammatthe vattamānato dovacassasaddato āya-saddaṃ anaññatthaṃ katvā ‘‘dovacassāya’’nti vuttanti adhippāyena ‘‘dubbacassa kamma’’nti āha.
With the intention that the word 'āya' after 'dovacassa' (being difficult to admonish) is not distinct in meaning, meaning it is in the sense of an action, he says "dubbacassa kamma" (the action of being difficult to admonish).
Với ý nghĩa rằng từ ngữ "āya" không có nghĩa khác ngoài từ "dovacassa" đang được dùng trong nghĩa nghiệp, nên đã nói "dovacassāyaṃ" (nghiệp khó dạy).
Dovacassassa vā ayanaṃ pavatti dovacassāyaṃ.
Or, dovacassāyaṃ is the occurrence of difficulty in speech.
Hoặc sự vận hành của tính khó dạy là dovacassāyaṃ.
Vacanassa paṭiviruddhavacanaṃ paṭāṇikagahaṇaṃ.
Paṭāṇikagahaṇaṃ is speaking in opposition to what is said.
Lời nói trái ngược với lời nói là paṭāṇikagahaṇaṃ (sự chấp thủ chống đối).
Guṇehi garūsu gāravena vasanaṃ garuvāso.
Garuvāso is dwelling respectfully with those who are worthy of respect due to their virtues.
Sự cư xử với lòng tôn kính đối với những người đáng kính về các đức tính là garuvāso (sự sống với người đáng kính).
Jātiādīhi jeṭṭhakesu paṭissuṇitabbesu vasanaṃ sajeṭṭhakavāso.
Sajeṭṭhakavāso is dwelling with elders who are worthy of being listened to, due to birth and so forth.
Sự cư xử với những người lớn tuổi về tuổi tác v.v... những người đáng được lắng nghe là sajeṭṭhakavāso (sự sống với người lớn tuổi).
Ottappitabbā vā garuno.
Or, those to be feared (with moral dread) are garuno (reverend ones).
Hoặc những người đáng hổ thẹn là garuno (người đáng kính).
Hiriyitabbā jeṭṭhakā.
Those to be ashamed of are jeṭṭhakā (elders).
Những người đáng hổ thẹn là jeṭṭhakā (người lớn tuổi).
Yāya cetanāya dubbaco hoti, sā dovacassatā bhavituṃ arahatīti ‘‘saṅkhārakkhandhoyevā’’ti āha.
He says "saṅkhārakkhandhoyevā" (it is just the aggregate of formations) with the thought that the volition by which one becomes difficult to admonish ought to be dovacassatā.
Ý muốn mà do đó người ta trở nên khó dạy, ý muốn đó có thể là tính khó dạy (dovacassatā); vì thế đã nói "chính là hành uẩn" (saṅkhārakkhandhoyevā).
1336. Vinayoti vibhaṅgakhandhakā vuttā.
1336. Vinayo refers to the Vibhaṅga and Khandhakas.
1336. Vinayo (Giới luật) được nói đến trong Vibhaṅga và Khandhaka.
Vatthuvītikkamato pubbe parato ca āpattiṃ āpajjanto nāma na hotīti saha vatthunā āpattiṃ paricchindati.
One who commits an offense does not do so before or after the transgression of the basic condition (vatthu); therefore, it determines the offense together with the basic condition.
Một người phạm tội không phải là người phạm tội trước hoặc sau khi vi phạm giới bổn (vatthu), vì thế giới bổn xác định tội lỗi cùng với giới bổn.
Tenāha ‘‘saha vatthunā…pe… āpattikusalatā nāmā’’ti.
That is why he says: "saha vatthunā…pe… āpattikusalatā nāmā" (skill in offenses is named…together with the basic condition…).
Do đó đã nói "saha vatthunā...pe... āpattikusalatā nāmā" (sự khéo léo về tội lỗi cùng với giới bổn).
Saha kammavācāyāti abbhānatiṇavatthārakakammavācāya ‘‘ahaṃ, bhante, itthannāmaṃ āpattiṃ āpajji’’ntiādikāya ca.
Saha kammavācāya means together with the formal declaration (kammavācā) for reinstatement (abbhāna) or for spreading grass (tiṇavatthāraka), and also with the declaration "Venerable Sir, I have committed such and such an offense," and so on.
Saha kammavācāyā (cùng với lời tác pháp) có nghĩa là cùng với lời tác pháp của Abbhāna (phục hồi) và Tiṇavatthāraka (phủ cỏ), và các lời nói như "Bạch Tôn giả, con đã phạm tội tên là..."
Saheva hi kammavācāya āpattivuṭṭhānañca paricchindatīti.
For it defines both the offense and the rising from the offense together with the formal declaration.
Thật vậy, sự thoát khỏi tội lỗi được xác định cùng với lời tác pháp.
Āpattiyā vā kāraṇaṃ vatthu, vuṭṭhānassa kāraṇaṃ kammavācāti kāraṇena saha phalassa jānanavasena ‘‘saha vatthunā saha kammavācāyā’’ti vuttaṃ.
Alternatively, vatthu is the cause of an offense, and kammavācā is the cause of rising from it. Thus, "saha vatthunā saha kammavācāya" is stated in the sense of knowing the result together with its cause.
Hoặc nguyên nhân của tội lỗi là vatthu (giới bổn), nguyên nhân của sự thoát khỏi là kammavācā (lời tác pháp); vì thế "saha vatthunā saha kammavācāyā" được nói đến theo cách biết được kết quả cùng với nguyên nhân.
1340. Dhātuvisayā sabbāpi paññā dhātukusalatā, tadekadesā manasikārakusalatāti adhippāyena purimapadepi uggahamanasikārajānanapaññā vuttā.
1340. All wisdom concerning elements (dhātuvisayā paññā) is dhātukusalatā (skill in elements). A part of that, wisdom concerning mental attention (manasikārakusalatā), is uggahamanasikārajānanapaññā (wisdom of knowing apprehension and mental attention), which is stated even in the preceding term, with this intention.
1340. Tất cả trí tuệ liên quan đến các yếu tố (dhātu) là dhātukusalatā (sự khéo léo về các yếu tố), và một phần của nó là manasikārakusalatā (sự khéo léo về tác ý); với ý nghĩa này, uggahamanasikārajānanapaññā (trí tuệ biết về sự nắm bắt và tác ý) cũng được nói đến trong từ ngữ trước.
Purimapade vā vācuggatāya dhātupāḷiyā manasikaraṇaṃ ‘‘manasikāro’’ti vuttaṃ.
Alternatively, in the preceding term, "manasikāro" refers to the mental attention given to the dhātu-pāḷi learned by heart.
Hoặc trong từ ngữ trước, sự tác ý đến các bản Pali về các yếu tố đã được học thuộc lòng được gọi là "manasikāra" (tác ý).
Tattha uggaṇhantī manasikarontī dhātupāḷiyā atthaṃ suṇantī ganthato ca atthato ca dhārentī ‘‘ayaṃ cakkhudhātu nāmā’’tiādinā sabhāvato aṭṭhārasevāti gaṇanato ca paricchedaṃ jānantī ca paññā uggahapaññādikā vuttā.
In that context, the wisdom that learns, pays attention, listens to the meaning of the dhātu-pāḷi, retains it textually and semantically, and knows the classification by counting "this is called the eye-element," and so on, by nature, as eighteen only—such wisdom is called uggahapaññā and so forth.
Trong đó, trí tuệ nắm bắt, tác ý, lắng nghe ý nghĩa của các bản Pali về các yếu tố, ghi nhớ cả văn bản và ý nghĩa, và biết được sự phân loại theo bản chất như "đây là nhãn giới" v.v... và theo số lượng là chỉ có mười tám, được gọi là uggahapaññā (trí tuệ nắm bắt) v.v...
Pacchimapade pañcavidhāpi sā paññā uggahoti tato ca pavatto aniccādimanasikāro ‘‘uggahamanasikāro’’ti vutto, tassa jānanaṃ pavattanameva, yathā pavattaṃ vā uggahaṃ, evameva pavatto uggahoti jānanaṃ uggahajānanaṃ.
In the latter term, that fivefold wisdom is called "uggaha" (apprehension), and the mental attention (manasikāra) that arises from it, such as "anicca" (impermanent), is called uggahamanasikāro. The knowing of that is merely its occurrence. Alternatively, uggahajānanaṃ is knowing the apprehension as it has occurred, i.e., "that which has occurred is apprehension."
Trong từ ngữ sau, tất cả năm loại trí tuệ đó được gọi là uggaha (sự nắm bắt), và tác ý về vô thường v.v... phát sanh từ đó được gọi là "uggahamanasikāra" (tác ý nắm bắt); sự hiểu biết về điều đó chính là sự thực hành. Hoặc sự hiểu biết về sự nắm bắt đã phát sanh như thế nào, và sự nắm bắt đã phát sanh như thế đó, được gọi là uggahajānanaṃ (sự hiểu biết về sự nắm bắt).
Manasikāropi ‘‘evaṃ pavattetabbo evañca pavatto’’ti jānanaṃ manasikārajānanaṃ.
And manasikārajānanaṃ is the knowing (or the wisdom that knows) "this is how mental attention should be developed, and this is how it has occurred."
Tác ý cũng là sự hiểu biết manasikārajānanaṃ (sự hiểu biết về tác ý) rằng "phải thực hành như thế này và đã thực hành như thế này".
Tadubhayampi manasikārakosallanti vuttaṃ.
Both of these are called skill in mental attention (manasikārakosallaṃ).
Cả hai điều đó được gọi là sự khéo léo về tác ý.
Uggahopi hi manasikārasampayogato manasikāraniruttiṃ laddhuṃ yuttoti yo ca manasi kātabbo, yo ca manasikaraṇupāyo, sabbo so manasikāroti vattuṃ vaṭṭatīti.
Indeed, the act of learning (uggaha) is also fit to receive the designation of ‘manasikāra’ due to its association with manasikāra, and it is proper to say that whatever is to be kept in mind, and whatever is the means of keeping in mind, all that is manasikāra.
Thật vậy, sự nắm bắt cũng thích hợp để nhận được tên gọi manasikāra do sự kết hợp với tác ý; và tất cả những gì cần được tác ý và tất cả các phương tiện tác ý đều có thể được gọi là manasikāra.
Tattha ca kosallaṃ manasikārakusalatāti.
And the skill therein is manasikārakusalatā (skill in mental advertence).
Và sự khéo léo trong đó là manasikārakusalatā (sự khéo léo về tác ý).
1342. Tīsupi vā…pe… vaṭṭatīti tassā ca uggahādibhāvo vutto.
1342. By the text Tīsupi vā…pe… vaṭṭatī, the state of learning (uggaha), etc., of that kusallatā is stated.
1342. Tīsupi vā...pe... vaṭṭatī (hoặc trong cả ba...pe... là phù hợp) đã nói về trạng thái của sự nắm bắt v.v... của nó.
Sammasanaṃ paññā, sā maggasampayuttā aniccādisammasanakiccaṃ sādheti niccasaññādipajahanato.
Sammasana (comprehension) is wisdom (paññā); being associated with the path, it accomplishes the task of comprehending impermanence, etc., by abandoning the perception of permanence, etc.
Sammasanaṃ (sự quán xét) là trí tuệ; khi kết hợp với đạo, nó hoàn thành công việc quán xét vô thường v.v... bằng cách từ bỏ các tưởng về thường v.v...
Manasikāro sammasanasampayutto tatheva aniccādimanasikārakiccaṃ maggasampayutto sādheti.
Manasikāra (mental advertence), being associated with comprehension and the path, likewise accomplishes the task of advertence to impermanence, etc.
Manasikāro (tác ý) khi kết hợp với sự quán xét, cũng hoàn thành công việc tác ý về vô thường v.v... khi kết hợp với đạo.
Tenāha ‘‘sammasanamanasikārā lokiyalokuttaramissakā’’ti.
Therefore, it is said: ‘‘Sammasana and manasikāra are both worldly and supramundane (lokiyalokuttaramissakā). ’’
Do đó đã nói "sammasanamanasikārā lokiyalokuttaramissakā" (sự quán xét và tác ý pha trộn giữa thế gian và siêu thế).
Iminā pana paccayena idaṃ hotīti evaṃ avijjādīnaṃ saṅkhārādipaccayuppannassa paccayabhāvajānanaṃ paṭiccasamuppādakusalatāti dasseti.
And by ‘‘iminā pana paccayena idaṃ hotī (by this condition, this comes to be)’’ is shown the paṭiccasamuppādakusalatā (skill in dependent origination), which is the knowledge of the conditionality of avijjā, etc., and the effects produced by conditions, such as saṅkhāra, etc.
Iminā pana paccayena idaṃ hotī (do duyên này mà điều này xảy ra) như vậy, sự hiểu biết về trạng thái duyên của các pháp hữu vi v.v... phát sanh do duyên vô minh v.v... được chỉ rõ là paṭiccasamuppādakusalatā (sự khéo léo về duyên khởi).
1344. Ambabījādīni anupādinnakadassanatthaṃ vuttāni.
1344. Ambabījādīni (mango seeds, etc.) are mentioned to show that they are not karmically acquired.
1344. Ambabījādīni (hạt xoài v.v...) được nói đến để chỉ ra những vật không do nghiệp tạo ra (anupādinnaka).
Sotaviññāṇādīnaṃ visabhāgā ananurūpā anuppādakāyeva cakkhādayo ‘‘visabhāgapaccayā’’ti vuttā, tehi anuppajjamānāneva ca sotaviññāṇādīni ‘‘visabhāgapaccayasamuppannadhammā’’ti.
The eye, etc., which are dissimilar, unsuitable, and non-producers of ear-consciousness, etc., are called ‘‘visabhāgapaccayā’’ (dissimilar conditions), and ear-consciousness, etc., which do not arise from these, are called ‘‘visabhāgapaccayasamuppannadhammā’’ (phenomena arisen from dissimilar conditions).
Các pháp như nhãn v.v... không tương đồng (visabhāgā), không phù hợp (ananurūpā) và chỉ là không tạo ra (anuppādakā) các pháp như nhĩ thức v.v... được gọi là "visabhāgapaccayā" (các duyên không tương đồng); và các pháp như nhĩ thức v.v... không phát sanh từ chúng được gọi là "visabhāgapaccayasamuppannadhammā" (các pháp phát sanh từ duyên không tương đồng).
Sotaviññāṇena vā visabhāgassa cakkhuviññāṇassa paccayoti visabhāgapaccayo, cakkhāyatanassa visabhāgena sotāyatanena paccayena samuppanno visabhāgapaccayasamuppanno.
Or, a dissimilar condition is that which is a condition for eye-consciousness, which is dissimilar to ear-consciousness; visabhāgapaccayasamuppanno (arisen from a dissimilar condition) is that which has arisen through a dissimilar condition, namely the ear-ayatana, which is dissimilar to the eye-ayatana.
Hoặc duyên của nhãn thức không tương đồng với nhĩ thức là duyên không tương đồng (visabhāgapaccayo); pháp phát sanh do duyên nhĩ xứ không tương đồng với nhãn xứ được gọi là visabhāgapaccayasamuppanno (pháp phát sanh từ duyên không tương đồng).
1348. Paresaṃ dukkaṭaṃ duruttañca paṭivirodhākaraṇena attano upari āropetvā vāsenti.
By not opposing the wrong actions and harsh words of others, they make them dwell upon themselves.
1348. Bằng cách không chống đối những hành vi xấu và lời nói thô tục của người khác, họ đặt chúng lên chính mình và an trú.
Cittassa sakamanatāti cittassa abyāpanno sako manobhāvoti attho.
Cittassa sakamanatā means the mind’s own state of being undisturbed.
Cittassa sakamanatā (sự tự tại của tâm) có nghĩa là trạng thái tâm không bị quấy nhiễu, là trạng thái tâm của chính mình.
Cittanti vā cittappabandhaṃ ekattena gahetvā tassa antarā uppannena pītisahagatamanena sakamanattaṃ āha.
Or, taking the continuity of consciousness as a single entity, the state of self-contentment is spoken of with reference to the mind accompanied by joy that arises within that continuity.
Hoặc, bằng cách coi chuỗi tâm là một, nó nói về sự tự tại của tâm thông qua niềm hoan hỷ phát sinh trong chuỗi tâm đó.
Attamano vā puggalo, tassa bhāvo attamanatā.
Or, a person who is content (attamano); the state of that person is attamanatā.
Hoặc, một người có tâm tự tại, trạng thái đó là attamanatā (sự tự tại của người đó).
Sā na sattassāti puggaladiṭṭhinivāraṇattaṃ ‘‘cittassā’’ti vuttaṃ.
It is said ‘‘cittassā’’ to prevent the view of an individual (puggaladiṭṭhi), for it (attamanatā) does not belong to a being (satta).
Để ngăn chặn quan kiến về cá nhân rằng "điều đó không thuộc về chúng sinh", nên đã nói "cittassā" (của tâm).
1350. Sadosavaṇe rukkhe niyyāsapiṇḍiyo, ahicchattakāni vā uṭṭhitāni ‘‘aṇḍakānī’’ti vadanti.
They call the lumps of resin or mushroom-buds that have grown on a diseased tree ‘‘aṇḍakāni’’ (eggs or excrescences).
1350. Những cục nhựa cây hoặc những cây nấm mọc lên trên cây bị hư hại được gọi là "aṇḍaka" (trứng).
Pheggurukkhassa pana kuthitassa aṇḍāni viya uṭṭhitā cuṇṇapiṇḍiyo gaṇṭhiyo vā ‘‘aṇḍakānī’’ti veditabbā.
However, the powdery lumps or knots that have grown on a decaying pheggu tree, like eggs, should be understood as ‘‘aṇḍakāni’’.
Tuy nhiên, những cục bột hoặc những khối u mọc lên từ cây mục nát được hiểu là "aṇḍaka".
Padumanāḷaṃ viya sotaṃ ghaṃsayamānā viya pavisantī kakkasā daṭṭhabbā.
Kakkasā (harsh speech) should be seen as entering the ear as if scratching it, like a lotus stalk.
Lời nói kakkasā (thô cứng) được xem là đi vào tai như thể đang cọ xát, giống như cuống hoa sen.
Kodhena nibbattā tassa parivārabhūtā kodhasāmantā.
Kodhasāmantā (associates of anger) are those born of anger and forming its retinue.
Những lời nói phát sinh từ sự sân hận, là những lời nói phụ thuộc vào sự sân hận, là kodhasāmantā (những lời nói liên quan đến sân hận).
Pure saṃvaḍḍhanārī porī, sā viya sukumārā mudukā vācā porī viyāti porī.
A woman brought up in a city is called a porī; a delicate and soft speech, like such a woman, is called porī.
Người phụ nữ lớn lên trong thành phố là porī (người thành thị), lời nói dịu dàng, mềm mại như người phụ nữ đó, nên gọi là porī.
Tatthā ti ‘‘bhāsitā hotī’’ti vuttāya kiriyāyātipi yojanā sambhavati, tattha vācāyāti vā.
As for Tatthā, a construction with the verb ‘‘bhāsitā hotī’’ (is spoken) is possible, or it means ‘‘in that speech’’ (tattha vācāya).
Tatthā (ở đó): cũng có thể liên kết với hành động "bhāsitā hotī" (được nói ra); hoặc tattha (ở đó) có nghĩa là trong lời nói.
Saṇhavācatātiādinā taṃ vācaṃ pavattayamānaṃ cetanaṃ dasseti.
By Saṇhavācatā and so on, the volition that gives rise to that speech is shown.
Bằng cách nói saṇhavācatā (lời nói dịu dàng), v.v., nó chỉ ra ý định tạo ra lời nói đó.
1351. Āmisālābhena yaṃ chiddaṃ hoti, taṃ āmisālābhena ‘‘chidda’’nti vuttaṃ.
The deficiency that arises from not obtaining material requisites (āmisa) is called ‘‘chidda’’ (flaw) through the non-receipt of material gain.
1351. Khoảng trống do không có vật chất được gọi là "chidda" (lỗ hổng) do không có vật chất.
Dveyeva hīti yathāvuttāni āmisadhammālābhehi pavattamānāni chiddāni āha.
Dveyeva hi refers to the two flaws that arise from not obtaining material and Dhamma gains, as already mentioned.
Dveyeva hī (quả thật chỉ có hai) nói về những lỗ hổng phát sinh do không có vật chất và không có Pháp như đã nói.
Gamanasabhāgenāti gamanamaggassa anucchavikadisābhāgena.
Gamanasabhāgenā means by the suitable direction for the path of going.
Gamanasabhāgenā (bằng phần thích hợp của con đường) có nghĩa là bằng phần hướng thích hợp của con đường đi.
Saṅgahapakkhe ṭhatvāti saṅgahaṃ karomicceva kathetabbaṃ, na lābhasakkārakāmatādīhīti attho.
Saṅgahapakkhe ṭhatvā means one should speak with the intention of doing good, and not out of desire for gain or honour, etc.
Saṅgahapakkhe ṭhatvā (đứng về phía trợ giúp) có nghĩa là chỉ nên nói rằng "tôi sẽ trợ giúp", không phải vì ham muốn lợi lộc, sự tôn kính, v.v.
Avassaṃ kātabbaṃ kiccaṃ, itaraṃ karaṇīyaṃ.
That which must be done is kiccaṃ (a duty); other things are karaṇīyaṃ (to be done).
Việc phải làm là kiccaṃ (bổn phận), việc khác là karaṇīyaṃ (việc cần làm).
Abbhānato aññaṃ āpattivuṭṭhānaṃ ‘‘vuṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
Any emergence from an offense other than abhbhāna is called ‘‘vuṭṭhāna’’ (rising up).
Sự thoát khỏi lỗi lầm không phải là abbhāna (sự phục hồi) được gọi là "vuṭṭhāna" (sự thoát khỏi).
1352. Sasambhārakathāti dassanassa kāraṇasahitāti attho, sasambhārassa vā dassanassa kathā sasambhārakathā.
Sasambhārakathā means a discourse accompanied by the cause of seeing, or a discourse about seeing accompanied by its constituents.
1352. Sasambhārakathā (lời nói có yếu tố) có nghĩa là lời nói có nguyên nhân của sự thấy; hoặc lời nói về sự thấy có yếu tố là sasambhārakathā.
Yassa cakkhundriyāsaṃvarassa hetū ti vatvā puna ‘‘tassa cakkhundriyassa satikavāṭena pidahanatthāyā’’ti vuttaṃ, na asaṃvarassāti.
It is said ‘‘yassa cakkhundriyāsaṃvarassa hetū’’ (the cause of the non-restraint of which eye-faculty), and then again it is said ‘‘tassa cakkhundriyassa satikavāṭena pidahanatthāyā’’ (for the purpose of closing that eye-faculty with the door of mindfulness), not ‘‘for non-restraint’’.
Sau khi nói "yassa cakkhundriyāsaṃvarassa hetū" (do nguyên nhân của sự không phòng hộ nhãn căn), lại nói "tassa cakkhundriyassa satikavāṭena pidahanatthāyā" (để đóng cửa nhãn căn đó bằng cánh cửa chánh niệm), chứ không phải là sự không phòng hộ.
Tadidaṃ yaṃ cakkhundriyāsaṃvarassa hetu abhijjhādianvāssavanaṃ dassitaṃ, taṃ asaṃvutacakkhundriyasseva hetupavattaṃ dassitanti katvā vuttanti veditabbaṃ, yatvādhikaraṇanti hi yassa cakkhundriyassa kāraṇāti attho.
It should be understood that this refers to the covetousness, etc., that were shown as the cause of the non-restraint of the eye-faculty, meaning that they arise as the cause of the unrestrained eye-faculty. For yatvādhikaraṇaṃ means ‘‘the cause of which eye-faculty’’.
Điều này được hiểu là đã được nói ra khi cho rằng sự tham ái, v.v., đã được chỉ ra là nguyên nhân của sự không phòng hộ nhãn căn, là sự theo đuổi phát sinh do nguyên nhân của nhãn căn không được phòng hộ; vì yatvādhikaraṇaṃ có nghĩa là do nguyên nhân của nhãn căn nào.
Kassa ca kāraṇāti?
And the cause of what?
Và do nguyên nhân của cái gì?
Asaṃvutassa.
Of the unrestrained.
Của cái không được phòng hộ.
Kiñca asaṃvutaṃ?
And what is unrestrained?
Và cái gì không được phòng hộ?
Yassa cakkhundriyāsaṃvarassa hetu anvāssavanti tadupalakkhitaṃ, tassa saṃvarāyāti ayamatthayojanā.
That eye-faculty, characterized by which covetousness, etc., flow in, for the restraint of that; this is the meaning of the construction.
Cái được nhận biết bởi sự theo đuổi là nguyên nhân của sự không phòng hộ nhãn căn đó, để phòng hộ cái đó—đây là cách liên kết ý nghĩa.
Javanakkhaṇe pana dussīlyaṃ vātiādi puna avacanatthaṃ idheva sabbaṃ vuttanti chasu dvāresu yathāsambhavaṃ yojetabbaṃ.
And by Javanakkhaṇe pana dussīlyaṃ vā and so on, all is stated here to avoid repetition, and it should be applied to the six doors as appropriate.
Tuy nhiên, javanakkhaṇe pana dussīlyaṃ vā (hoặc sự tà hạnh trong khoảnh khắc javana), v.v., tất cả đã được nói ở đây để không cần nói lại, và nên được liên kết với sáu căn môn tùy theo khả năng.
Na hi pañcadvāre kāyavacīduccaritasaṅkhātaṃ dussīlyaṃ atthīti.
For in the five doors, there is no immorality (dussīlya) reckoned as misconduct of body and speech.
Vì trong năm căn môn không có sự tà hạnh được gọi là ác hạnh thân và ác hạnh khẩu.
Yathā kintiādinā nagaradvāre asaṃvare sati taṃsambandhānaṃ gharādīnaṃ asaṃvutatā viya javane asaṃvare sati taṃsambandhānaṃ dvārādīnaṃ asaṃvutatāti evaṃ aññesaṃ saṃvare, aññesaṃ saṃvutatāsāmaññameva nidasseti, na pubbāparasāmaññaṃ anto bahi sāmaññaṃ vā.
By Yathā kiṃ and so on, it merely illustrates the similarity of being unrestrained for others (like houses, etc., when the city gate is unrestrained) and the similarity of being unrestrained for doors, etc., when impulsion (javana) is unrestrained; it does not indicate similarity of cause and effect, nor similarity of internal and external.
Bằng cách nói yathā ki (như thế nào), v.v., nó chỉ ra sự tương đồng về việc không phòng hộ của các căn môn, v.v., khi không phòng hộ javana, giống như sự không phòng hộ của nhà cửa, v.v., liên quan đến cổng thành khi cổng thành không được phòng hộ; nó chỉ chỉ ra sự tương đồng chung về sự phòng hộ của cái này với cái kia, chứ không phải sự tương đồng về trước sau hay sự tương đồng về trong ngoài.
Sati vā dvārabhavaṅgādike puna uppajjamānaṃ javanaṃ bāhiraṃ viya katvā nagaradvārasamānaṃ vuttaṃ, itarañca antonagaradvārasamānaṃ.
Or, when javana arises again, while the door's bhavaṅga, etc., exist, it is described as being like the outer city gate, and the other (door's bhavaṅga, etc.) is like the inner city gate.
Hoặc, khi có dvārabhavaṅga (tâm hộ kiếp căn môn), v.v., javana phát sinh sau đó được coi như bên ngoài và được so sánh với cổng thành, và những cái khác được so sánh với cổng thành bên trong.
Javane vā asaṃvare uppanne tato paraṃ dvārabhavaṅgādīnaṃ asaṃvarahetubhāvāpattito nagaradvārasadisena javanena pavisitvā dussīlyādicorānaṃ dvārabhavaṅgādimūsanaṃ kusalabhaṇḍavināsanaṃ kathitanti daṭṭhabbaṃ.
Or, it should be seen that when non-restraint arises in javana, due to its becoming the cause of non-restraint for the door's bhavaṅga, etc., that follows, the plundering of the door's bhavaṅga, etc., by thieves of immorality, etc., entering through javana similar to a city gate, is spoken of as the destruction of the treasure of kusala.
Hoặc, khi sự không phòng hộ phát sinh trong javana, thì từ đó trở đi, do sự trở thành nguyên nhân của sự không phòng hộ của dvārabhavaṅga, v.v., nên được hiểu rằng việc những kẻ trộm tà hạnh, v.v., xâm nhập qua javana giống như cổng thành để cướp bóc dvārabhavaṅga, v.v., và phá hủy tài sản thiện lành đã được nói đến.
1355. ‘‘Seyyohamasmī’’tiādinā pavattamānova mānamado.
Mānamado is simply the conceit that arises with thoughts like ‘‘I am superior.’’
1355. Mānamado (sự kiêu mạn) là sự kiêu mạn phát sinh từ "tôi tốt hơn", v.v.
Asaddhammasevanāsamatthataṃ nissāya pavatto māno, rāgo eva vā purisamado.
Purisamado is conceit that arises due to the ability to indulge in unwholesome practices, or it is simply lust (rāga).
Sự kiêu mạn phát sinh do khả năng thực hành tà pháp, hoặc chính tham ái là purisamado (sự kiêu mạn của người).
Sakkarasappikhīrādīni yojetvā bahalapakkaṃ bhojanaṃ piṇḍarasabhojanaṃ, bahalapakkaṃ vā maṃsarasādibhojanaṃ.
Piṇḍarasabhojanaṃ is a thick, cooked meal prepared with sugar, ghee, milk, etc., or a thick, cooked meal with meat broth, etc.
Thức ăn được nấu đặc bằng cách trộn đường, bơ ghee, sữa, v.v., là piṇḍarasabhojanaṃ (thức ăn ngon đặc); hoặc thức ăn được nấu đặc bằng nước thịt, v.v.
Mandanti appaṃ.
Mandaṃ means little.
Mandaṃ (ít) có nghĩa là một lượng nhỏ.
Ṭhitiyāti ṭhitatthaṃ.
Ṭhitiyā means for the purpose of endurance.
Ṭhitiyā (để duy trì) có nghĩa là để tồn tại.
Tadatthañca bhuñjanto yasmā ‘‘kāyaṃ ṭhapessāmī’’ti bhuñjati, tasmā ‘‘ṭhapanatthāyā’’ti vuttaṃ.
And since one eats for that purpose, thinking, ‘‘I will sustain the body,’’ it is said ‘‘ṭhapanatthāyā’’ (for the purpose of sustaining).
Và vì người ăn vì mục đích đó, nghĩ rằng "tôi sẽ duy trì thân này", nên đã nói "ṭhapanatthāyā" (để duy trì).
Abhuttapaccayā uppajjanakāti idaṃ khudāya visesanaṃ yassā appavatti bhojanena kātabbā, tassā dassanatthaṃ.
The phrase 'arising dependent on not having eaten' is an adjective for hunger, meaning for the purpose of showing that hunger, the non-occurrence of which can be effected by food.
Abhuttapaccayā uppajjanakā (phát sinh do không ăn) là một đặc điểm của sự đói, để chỉ ra rằng sự không phát sinh của nó có thể được thực hiện bằng cách ăn uống.
Sakalaṃ sāsananti pāḷidhammampi sabbakusalepi saṅgaṇhāti.
'The entire Dispensation' includes the Pāḷi Dhamma and all wholesome qualities.
Sakalaṃ sāsanaṃ (toàn bộ giáo pháp) bao gồm cả Pháp Pali và tất cả các thiện pháp.
Abhuttapaccayā uppajjanakavedanā, bhuttapaccayā na uppajjanakavedanāti etāsaṃ ko viseso?
What is the difference between feeling that arises dependent on not having eaten, and feeling that does not arise dependent on having eaten?
Cảm thọ phát sinh do không ăn, và cảm thọ không phát sinh do ăn—sự khác biệt giữa chúng là gì?
Purimā yathāpavattā jighacchānimittā vedanā.
The former is a feeling whose cause is hunger, occurring as it naturally does.
Cảm thọ trước là cảm thọ đói khát phát sinh theo cách thông thường.
Sā hi abhuñjantassa bhiyyo pavattanavasena uppajjatīti.
Indeed, that feeling arises in one who does not eat, in the manner of increasing.
Thật vậy, cảm thọ đó phát sinh nhiều hơn ở người không ăn.
Pacchimāpi khudānimittāva aṅgadāhasūlādivedanā appavattā.
The latter, too, is a feeling of burning limbs, pain, etc., whose cause is hunger, which has not yet arisen.
Cảm thọ sau cũng là cảm thọ đói khát, nhưng là cảm thọ đau đớn như nóng rát chân tay, đau nhói, v.v., chưa phát sinh.
Sā hi bhuttapaccayā pubbe anuppannāva na uppajjissati.
Indeed, that feeling, having not arisen before, will not arise due to having eaten.
Thật vậy, cảm thọ đó, do đã ăn, sẽ không phát sinh như trước đây.
Vihiṃsānimittatā cetāsaṃ vihiṃsāya viseso.
The state of having harassment as its cause is the difference between these and harassment.
Sự khác biệt giữa chúng là tính chất gây hại của chúng.
Yātrāti yāpanā vuttā, pubbepi ‘‘yāpanāyā’’ti vuttaṃ, ko ettha viseso?
'Sustenance' is stated as continuance. Earlier, it was also stated as "for continuance." What is the difference here?
Yātrā (sự duy trì) đã được nói đến là sự duy trì; trước đây cũng đã nói "yāpanāyā" (để duy trì), vậy sự khác biệt ở đây là gì?
Pubbe ‘‘yāpanāyāti jīvitindriyayāpanatthāyā’’ti vuttaṃ, idha pana catunnaṃ iriyāpathānaṃ avicchedasaṅkhātā yāpanā yātrāti ayamettha viseso.
Earlier, it was stated as "for continuance means for the continuance of the faculty of life (jīvitindriya)"; here, however, the difference is that yātrā refers to the continuance characterized by the unbrokenness of the four postures.
Trước đây đã nói "yāpanāyāti jīvitindriyayāpanatthāyā" (sự duy trì để duy trì sinh mạng); ở đây, sự khác biệt là yātrā là sự duy trì được gọi là sự không gián đoạn của bốn oai nghi.
Dāyakadeyyadhammānaṃ attano ca pamāṇaṃ ajānitvā paṭiggahaṇaṃ, saddhādeyyavinipātanatthaṃ vā paṭiggahaṇaṃ adhammikapaṭiggahaṇaṃ, yena vā āpattiṃ āpajjeyya.
Receiving gifts without knowing the measure of the donors' generosity, the donated objects, and oneself, or receiving them for the purpose of causing the destruction of faith-gifts, is unrighteous reception, or that by which one incurs an offense.
Việc nhận vật cúng dường mà không biết đến phẩm hạnh của người cúng dường và vật cúng dường, cũng như phẩm hạnh của chính mình; hoặc nhận vật cúng dường để làm hư hoại vật cúng dường bằng đức tin là adhammikapaṭiggahaṇaṃ (sự nhận phi pháp), hoặc do đó mà phạm giới.
Apaccavekkhitaparibhogo adhammena paribhogo.
Consumption without reflection is unrighteous consumption.
Thọ dụng mà không quán xét là adhammena paribhogo (sự thọ dụng phi pháp).
Anavajje aninditabbe paccaye sāvajjaṃ sanindaṃ paribhogena attānaṃ karoti.
One makes oneself blameworthy and censurable by consuming blameless and unblamable requisites.
Người đó tự biến mình thành có lỗi, đáng bị khiển trách, bằng cách thọ dụng những vật phẩm không có lỗi, không đáng bị khiển trách, một cách có lỗi, đáng bị khiển trách.
Anavajjatā ca bhavissatīti attano pakatiaggibalādiṃ jānitvā ‘‘evaṃ me agarahitabbatā ca bhavissatī’’ti pamāṇayuttaṃ āhāretīti attho.
The meaning is that one eats food in a suitable measure, knowing one's natural strength of appetite, etc., reflecting: "And there will be blamelessness for me."
Anavajjatā ca bhavissatī (và sự không có lỗi sẽ có) có nghĩa là người đó ăn uống một cách chừng mực, biết rõ sức khỏe, sức tiêu hóa của mình, nghĩ rằng "như vậy, tôi sẽ không bị khiển trách".