2. Phusanakavasenāti sante asantepi visaye āpāthagate cittassa sannipatanavasena ‘‘cittaṃ mano’’tiādīsu (dha. sa. 6, 17) viya kiccavisesaṃ, ‘‘mānasa’’ntiādīsu (dha. sa. 6, 17) viya samāne atthe saddavisesaṃ, ‘‘paṇḍara’’ntiādīsu (dha. sa. 6, 17) viya guṇavisesaṃ, ‘‘cetasikaṃ sāta’’ntiādīsu (dha. sa. 2, 18) viya nissayavisesaṃ, ‘‘cittassa ṭhitī’’tiādīsu (dha. sa. 15, 24) viya aññassa avatthābhāvavisesaṃ, ‘‘alubbhanā’’tiādīsu (dha. sa. 32) viya aññassa kiriyābhāvavisesaṃ, ‘‘alubbhitatta’’ntiādīsu (dha. sa. 32) viya aññassa kiriyābhāvabhūtatāvisesantiādikaṃ anapekkhitvā dhammamattadīpanaṃ sabhāvapadaṃ.
2. Phusanakavasena (by way of contacting): this is a term denoting intrinsic nature (sabhāva-pada), indicating merely the phenomenon, without considering specific functions (kiccavisesaṃ) as in "cittaṃ mano" (mind, mental state), specific terms (saddavisesaṃ) for the same meaning as in "mānasaṃ" (mind), specific qualities (guṇavisesaṃ) as in "paṇḍaraṃ" (white, pure), specific supports (nissayavisesaṃ) as in "cetasikaṃ sātaṃ" (mental pleasantness), specific states of absence of another (aññassa avatthābhāvavisesaṃ) as in "cittassa ṭhitī" (steadiness of mind), or specific states of absence of an action of another (aññassa kiriyābhāvavisesaṃ) as in "alubbhanā" (non-greed), or specific states of absence of being a past action of another as in "alubbhitattaṃ" (state of non-greed), and so forth; but simply indicating the essence of the phenomenon as the mind’s falling upon an object when it comes into range, whether that object truly exists or not.
2. Phusanakavasena là một từ bản chất (sabhāvapadaṃ) chỉ sự biểu lộ thuần túy về pháp, không xét đến các đặc điểm như một chức năng đặc biệt như trong ‘‘cittaṃ mano’’ (tâm, ý) khi tâm tiếp xúc với đối tượng đã xuất hiện, dù đối tượng đó tồn tại hay không; một từ đặc biệt có cùng nghĩa như trong ‘‘mānasaṃ’’ (ý); một phẩm chất đặc biệt như trong ‘‘paṇḍaraṃ’’ (trắng); một sự nương tựa đặc biệt như trong ‘‘cetasikaṃ sātaṃ’’ (tâm sở lạc); một trạng thái không tồn tại đặc biệt của cái khác như trong ‘‘cittassa ṭhitī’’ (sự an trụ của tâm); một hành động không tồn tại đặc biệt của cái khác như trong ‘‘alubbhanā’’ (không tham đắm); hoặc một trạng thái tồn tại đặc biệt của hành động không tồn tại của cái khác như trong ‘‘alubbhitattaṃ’’ (trạng thái không tham đắm).
Phusantassa hi cittassa phusanakiriyā phusanākāro.
Indeed, the act of contact of a mind that is touching is phusanākāro (the mode of contact).
Hành động tiếp xúc của tâm đang tiếp xúc chính là phusanākāro (cách tiếp xúc).
Samphusanāti ārammaṇasamāgamaphusanā, na paṭilābhasamphusanā.
Samphusanā (full contact) is the contact that is a coming together with the object, not the contact of acquisition.
Samphusanā là sự tiếp xúc khi đối tượng gặp gỡ, không phải sự tiếp xúc khi đạt được.
Samphusitassa ārammaṇena samāgatassa cittassa bhāvo samphusitattaṃ.
The state of the mind that has made full contact (samphusitassa), that has come together with the object, is samphusitattaṃ (the state of being in full contact).
Trạng thái của tâm đã tiếp xúc, đã gặp gỡ đối tượng, chính là samphusitattaṃ.
Yasmiṃ sati cittaṃ samphusitanti vuccati, so tassa bhāvo.
That state in which the mind is said to be "in full contact" is its state.
Trạng thái mà khi có nó, tâm được gọi là đã tiếp xúc, đó chính là trạng thái của nó.
Evaṃ aññesupi bhāvaniddesesu daṭṭhabbaṃ.
This should be understood in other descriptions of states (bhāva-niddesa) as well.
Tương tự, điều này cũng nên được hiểu trong các giải thích về trạng thái khác.
Aparassa vevacanassa, aparena vā purimatthassa dīpanā aparadīpanā.
The explanation of another synonym, or the explanation of a previous meaning by another (term), is aparadīpanā (further exposition).
Aparadīpanā là sự giải thích một từ đồng nghĩa khác, hoặc sự giải thích ý nghĩa trước đó bằng một từ khác.
‘‘Paṇḍiccaṃ kosalla’’nti evamādayo paññāvisesā nānākāle labbhamānāpi ekasmiṃ citte labbhanti.
Although these specific types of wisdom, such as 'wisdom' (paṇḍiccaṃ) and 'skill' (kosallaṃ), are obtained at different times, they can be obtained in a single moment of consciousness (citta).
Mặc dù các đặc điểm trí tuệ như ‘‘paṇḍiccaṃ kosallaṃ’’ (sự thông thái, sự khéo léo) có thể được đạt được vào những thời điểm khác nhau, nhưng chúng cũng có thể được đạt được trong cùng một tâm.
Ekasmiñca visese itarepi anugatā hontīti dassetuṃ tathā vibhatti atthato vibhatti hoti atthanānattena katattā.
To show that when one specific quality is present, the others are also included, the differentiation (vibhatti) in that manner becomes a differentiation in meaning, because it is made by differences in meaning.
Để chỉ ra rằng các đặc điểm khác cũng bao hàm trong một đặc điểm, sự phân biệt như vậy là sự phân biệt về ý nghĩa, vì nó được thực hiện bằng sự khác biệt về ý nghĩa.
Atha vā yathā ‘‘kodho kujjhanā kujjhitatta’’nti (dha. sa. 1066) sabhāvākārabhāvaniddesehi kodhoti evamākārova attho vutto, na evamidha, idha pana paṇḍitādibhāvākārabhinno attho vuttoti idaṃ vibhattigamanaṃ atthavasena hoti.
Or alternatively, just as in the description of intrinsic nature, mode, and state (sabhāvākārabhāvaniddesehi) for "anger is being angry, the state of being angry" (kodho kujjhanā kujjhitattaṃ), only the meaning of the mode is stated as "anger" (kodho); it is not so here. Here, however, a meaning differentiated by the mode of being learned and so forth is stated, so this progression of differentiation occurs by way of meaning.
Hoặc, như trong ‘‘kodho kujjhanā kujjhitattaṃ’’ (sự sân hận, sự nổi giận, trạng thái nổi giận), ý nghĩa được nói đến là một trạng thái sân hận thông qua các giải thích về bản chất, hình thái và trạng thái; nhưng ở đây thì không như vậy. Ở đây, ý nghĩa được nói đến là khác biệt bởi trạng thái và hình thái của người thông thái, v.v., nên sự phân biệt này là theo ý nghĩa.
Samphusitattanti etthāpi na ‘‘phasso’’ti evamākārova attho vutto.
Even in samphusitattaṃ, the meaning of the mode is not stated as "contact" (phasso).
Ngay cả trong từ samphusitatta, ý nghĩa không chỉ là một trạng thái như ‘‘phasso’’ (sự xúc chạm).
Samphassoti evamākāro pana vuttoti atthato vibhattigamananti vuttaṃ.
However, the mode of samphasso (full contact) is stated; therefore, it is said to be a progression of differentiation by way of meaning.
Tuy nhiên, một trạng thái như samphasso (sự xúc chạm hoàn toàn) đã được nói đến, nên được gọi là sự phân biệt theo ý nghĩa.
Doso byāpādoti uddesepi nāmanānattena nānābhūto uddiṭṭho.
Even in the enumeration doso byāpādo (hatred is ill-will), it is enumerated as distinct due to the difference in names.
Trong phần trình bày (uddesa) về doso byāpādo (sân hận, ác ý), nó được trình bày là khác biệt bởi sự khác biệt về tên.
Niddesepi teneva nānattena niddiṭṭho.
And in the description (niddesa), it is also described as distinct for the same reason of difference (in names).
Trong phần giải thích (niddesa), nó cũng được giải thích là khác biệt bởi chính sự khác biệt đó.
Ekova khandho hotīti ekena khandhasaddena vattabbataṃ sandhāyāha.
"It is only one aggregate" is said with reference to the ability to be designated by a single aggregate term.
Ekova khandho hotī (chỉ có một uẩn) có nghĩa là nó có thể được gọi bằng một từ uẩn duy nhất.
Cetanāti saṅkhārakkhandhaṃ dasseti tappamukhattā.
Intention (cetanā) refers to the Aggregate of Formations (saṅkhārakkhandha), because it is principal among them.
Cetanā (tư) chỉ ra saṅkhārakkhandha (hành uẩn) vì nó là chủ yếu.
Asaddhammāti asataṃ, asanto vā dhammā, na vā saddhammāti asaddhammāti asaddhammavacanīyabhāvena ekībhūtopi asaddhammo kodhagarutādivisiṭṭhena saddhammagarutāpaṭikkhepanānattena nānattaṃ gatoti ‘‘cattāro’’ti vuttaṃ.
Unwholesome states (asaddhammā) are the states of the ignoble, or states that are unpraiseworthy, or states that are not wholesome states (saddhammā). Thus, although a single unwholesome state is spoken of by the term asaddhamma, it attains diversity due to the distinction of kodhagarutā (reverence for anger) and so on, which are characterized by the rejection of saddhammagarutā (reverence for wholesome states). Therefore, it is stated as "four."
Asaddhammā (phi thiện pháp) có nghĩa là pháp của những người không tốt, hoặc pháp không đáng khen, hoặc không phải là saddhamma. Do đó, mặc dù phi thiện pháp là một thể thống nhất về mặt từ ngữ, nhưng nó trở nên khác biệt bởi sự khác biệt trong việc bác bỏ sự tôn kính thiện pháp, được phân biệt bởi sự tôn kính sân hận, v.v., nên nói ‘‘cattāro’’ (bốn).
Na saddhammagarutāti vuccamānā vā asaddhammagarutā asaddhammagarutābhāvena ekībhūtāpi kodhādivisiṭṭhapaṭikkhepanānattena nānattaṃ gatā.
Or, the reverence for unwholesome states (asaddhammagarutā), which is spoken of as “not reverence for wholesome states (saddhammagarutā),” although unified in its nature as reverence for unwholesome states, attains diversity due to the distinction of rejecting anger (kodha) and so on.
Hoặc, những phi thiện pháp được gọi là ‘‘na saddhammagarutā’’ (không tôn kính thiện pháp) cũng là một thể thống nhất về mặt phi thiện pháp, nhưng chúng trở nên khác biệt bởi sự khác biệt trong việc bác bỏ được phân biệt bởi sân hận, v.v.
Paṭipakkho vā paṭikkhipīyati tena, sayaṃ vā paṭikkhipatīti paṭikkhepoti vuccatīti saddhammagarutāpaṭikkhepanānattena asaddhammagarutā asaddhammā vā nānattaṃ gatā.
Or, the opponent is rejected by it, or it itself rejects, hence it is called rejection (paṭikkhepa). Thus, the reverence for unwholesome states (asaddhammagarutā) or unwholesome states (asaddhammā) attain diversity due to the different ways of rejecting reverence for wholesome states (saddhammagarutā).
Hoặc, đối nghịch bị bác bỏ bởi nó, hoặc tự nó bác bỏ nên được gọi là paṭikkhepo (sự bác bỏ), do đó, phi thiện pháp hoặc phi thiện pháp trở nên khác biệt bởi sự khác biệt trong việc bác bỏ sự tôn kính thiện pháp.
Alobhotiādīnaṃ phassādīhi nānattaṃ lobhādivisiṭṭhena paṭikkhepena lobhādipaṭipakkhena vā veditabbaṃ.
The diversity of non-greed (alobha) and so on from contact (phassa) and so on, should be understood through rejection characterized by greed (lobha) and so on, or through being the opposite of greed and so on.
Sự khác biệt của alobho, v.v., so với phassa, v.v., nên được hiểu là do sự bác bỏ được phân biệt bởi lobha, v.v., hoặc do là đối nghịch của lobha, v.v.
Alobhādosāmohānaṃ aññamaññanānattaṃ yathāvuttena paṭikkhepanānattena yojetabbaṃ.
The mutual diversity of non-greed (alobha), non-hatred (adosa), and non-delusion (amoha) should be correlated with the diversity of rejection as stated.
Sự khác biệt lẫn nhau của alobha, adosa, amoha nên được kết nối với sự khác biệt trong việc bác bỏ đã nói.
Padatthassa padantarena vibhāvanaṃ padatthuti.
The elucidation of the meaning of a term by another term is "padatthuti" (elucidation of a term).
Sự giải thích ý nghĩa của một từ bằng một từ khác được gọi là padatthuti (sự tán thán từ ngữ).
Tena hi taṃ padaṃ mahatthanti dīpitaṃ hoti alaṅkatañcāti.
Indeed, by that, that term is shown to be of great meaning and adorned.
Vì vậy, từ đó được chỉ ra là có ý nghĩa lớn và cũng được trang trí.
Atthavisesābhāvepi ābharaṇavasena ca ādaravasena ca puna vacanaṃ daḷhīkammaṃ.
Even in the absence of a special meaning, repeating a statement for the sake of embellishment or out of respect is "daḷhīkammaṃ" (strengthening).
Ngay cả khi không có nghĩa đặc biệt, việc lặp lại lời nói là daḷhīkammaṃ (việc củng cố) do cách trang sức và do sự tôn trọng (đối với người nghe hoặc Pháp).
3. Tajjanti tassa phalassa anucchavikaṃ.
3. Related (tajjaṃ) means suitable for that result.
3. Tajja là thích hợp với quả ấy.
Na kevalaṃ niddisiyamānaṃ sātameva adhikataṃ, atha kho yathāniddiṭṭhāni ārammaṇānipīti ‘‘tehi vā’’tiādi vuttaṃ.
Not only is the pleasurable (sāta) directly indicated emphasized, but also the objects as indicated. Thus, it is stated, "by those* too" and so on.
Không chỉ riêng sāta (sự thỏa mãn) đang được chỉ ra là được đề cập, mà còn là các đối tượng (ārammaṇa) đã được chỉ định, vì vậy câu “tehi vā” (hoặc bởi những điều đó) và vân vân đã được nói.
Tassa vā jātā kāraṇabhāvena phassatthaṃ pavattāti tajjā.
Or, it is related (tajja) because it arises from it, meaning, it occurs for the sake of contact (phassa) in the nature of a cause.
Hoặc là, cái được sinh ra từ nó, tồn tại như một nguyên nhân vì xúc (phassa), nên được gọi là tajjā.
Taṃsamaṅgīpuggalaṃ, sampayuttadhamme vā attani sādayatīti sātaṃ da-kārassa ta-kāraṃ katvā.
It gladdens the person endowed with it, or the associated phenomena, within oneself, hence pleasurable (sātaṃ), by changing the letter ‘d’ to ‘t’.
Thỏa mãn người có đầy đủ điều đó, hoặc các pháp tương ưng trong tự thân, nên gọi là sātaṃ (sự thỏa mãn), sau khi đổi chữ da thành ta.
Suṭṭhu khādati, khaṇati vā dukkhanti sukhaṃ.
It thoroughly consumes or pierces suffering, hence happiness (sukhaṃ).
Nó ăn mòn hoặc đào bới khổ đau một cách triệt để, nên gọi là sukhaṃ (hạnh phúc).
5. Pāsoti rāgapāso.
5. Snare (pāso) refers to the snare of craving (rāga).
5. Pāso là lưới của tham ái (rāga).
So hi nirāvaraṇattā antalikkhacaro.
Indeed, being unobstructed, it moves in the sky (antalikkhacaro).
Vì nó không có chướng ngại, nên nó đi khắp không gian (antalikkhacaro).
Akusalampi paṇḍaranti vuttaṃ, ko pana vādo kusalanti adhippāyo.
It is said that even unwholesome (akusala) is pure (paṇḍaraṃ); what then to say of wholesome (kusala)? This is the intent.
Ngay cả bất thiện cũng được gọi là paṇḍara (trong sạch, trắng), huống chi là thiện, đó là ý nghĩa.
Tañhi paṇḍarato nikkhantaṃ sayañca paṇḍaranti.
Indeed, that (wholesome) emerges from the pure, and is itself pure.
Vì điều đó xuất phát từ sự trong sạch và tự thân nó cũng trong sạch.
Atha vā sabbampi cittaṃ sabhāvato paṇḍarameva, āgantukopakkilesavodānehi pana sāvajjānavajjānaṃ upakkiliṭṭhavisuddhataratā hontīti.
Alternatively, all mind (citta) is by nature pure (paṇḍarameva). However, by adventitious defilements (upakkilesa) and purifications (vodāna), blameworthy (sāvajjā) and blameless (anavajjā) states become defiled or supremely pure, respectively.
Hoặc, tất cả tâm đều tự nhiên trong sạch (paṇḍara); nhưng do các phiền não (upakkilesa) và sự thanh lọc từ bên ngoài, nên có sự ô nhiễm và thanh tịnh hơn của các pháp có tội và không có tội.
Dāruppamāṇesu silādīsu khandhapaññattiyā abhāvā kiñci nimittaṃ anapekkhitvā dārumhi pavattā khandhapaññattīti ‘‘paṇṇattimattaṭṭhenā’’ti vuttaṃ.
Since there is no "aggregate designation" (khandhapaññatti) in objects like stones, gravel, and sand which have the measure of wood, the "aggregate designation" that applies to wood is given without requiring any specific sign. Thus, it is stated, "by way of mere designation."
Trong các vật có kích thước bằng gỗ như đá, v.v., vì không có sự thiết định về uẩn (khandha), nên không cần bất kỳ dấu hiệu nào mà sự thiết định về uẩn tồn tại trong gỗ, vì vậy câu “paññattimattaṭṭhenā” (chỉ với ý nghĩa của sự thiết định) đã được nói.
Taṃ-saddena manoviññāṇadhātuyeva vucceyya niddisitabbattāti na tassā tajjatā.
The term "that" (taṃ) would refer only to the mind-consciousness element (manoviññāṇadhātu) because it is what is to be indicated, but its relatedness (tajjatā) would not apply to it.
Với từ taṃ, chỉ có ý thức hệ (manoviññāṇadhātu) được nói, vì nó là cái cần được chỉ định, nên không có tính tajja của nó.
Tehi ārammaṇehi jātā tajjāti ca vuccamāne samphassajatā na vattabbā.
If it is said that "that which is born from those objects is related (tajjā)," then it should not be described as "born from contact" (samphassajatā).
Khi nói “cái được sinh ra từ những đối tượng đó là tajja”, thì không nên nói là cái được sinh ra từ xúc (samphassa).
Na hi so ārammaṇaṃ, nāpi visesapaccayo.
For it (contact) is neither an object nor a specific condition.
Vì nó không phải là đối tượng, cũng không phải là nhân đặc biệt.
‘‘Tiṇṇaṃ saṅgati phasso’’ti viññāṇameva phassassa visesapaccayoti vuttoti tasmā na viññāṇaṃ visesapaccayabhūtaṃ samphassajatāya tajjāmanoviññāṇadhātusamphassajāpaññattiṃ labhati, na ca tadeva tassa kāraṇabhāvena phalabhāvena ca vuccamānaṃ suviññeyyaṃ hotīti.
As it is stated, "The conjunction of three is contact (phasso)," consciousness (viññāṇa) alone is said to be the specific condition for contact. Therefore, consciousness, being a specific condition, does not obtain the designation "manoviññāṇadhātusamphassajā" (designation of mind-consciousness element born of contact) for being born of contact. Nor is it easily understood when it (consciousness) is spoken of as both its (contact’s) cause and its effect.
Vì đã nói rằng “sự hòa hợp của ba là xúc (phassa)”, và chỉ có ý thức (viññāṇa) là nhân đặc biệt của xúc, nên ý thức không phải là nhân đặc biệt không nhận được sự thiết định là tajjāmanoviññāṇadhātusamphassajā (ý thức hệ sinh ra từ xúc tương ứng), và khi chính điều đó được nói là nhân và quả của nó, thì không dễ hiểu.
Kiṃ vā etena, yathā bhagavatā vuttā taṃsabhāvāyeva te dhammāti na evaṃvidhesu kāraṇaṃ maggitabbaṃ.
What is the use of this? As stated by the Buddha, those phenomena are simply of that nature. Therefore, in such cases, one should not search for a cause.
Hoặc có gì với điều này? Các pháp ấy chỉ có bản chất như Đức Thế Tôn đã nói, nên không cần tìm nguyên nhân trong những trường hợp như vậy.
11. Na balavatī, kasmā avaṭṭhiti vuttāti?
11. It is not strong. Why is it called fixedness (avaṭṭhiti)?
11. Không mạnh mẽ, tại sao lại nói là sự an trụ (avaṭṭhiti)?
Ekaggacittena pāṇavadhādikaraṇe tathā avaṭṭhānamattabhāvato.
Because there is such a degree of fixedness when one commits acts like killing living beings with a concentrated mind.
Vì có sự an trụ như vậy khi thực hiện việc sát sinh, v.v., với tâm nhất điểm (ekaggacitta).
Virūpaṃ, vividhaṃ vā saṃharaṇaṃ vikiraṇaṃ visāhāro, saṃharaṇaṃ vā sampiṇḍanaṃ, tadabhāvo visāhāro.
Diverse or varied collecting is dispersing ( visāhāra). Or, collecting is consolidating, and the absence of that is visāhāra (non-collecting, disunity).
Sự thu thập hoặc phân tán một cách đa dạng (virūpaṃ, vividhaṃ saṃharaṇaṃ vikiraṇaṃ) là visāhāro (sự phân tán); hoặc sự thu thập là sự tổng hợp (sampiṇḍanaṃ), sự thiếu vắng điều đó là visāhāro.
19. Ayantīti ekakammanibbattamanussādisantatiavicchedavasena pavattanti.
19. They proceed (ayanti) means they occur due to the unbroken continuity of human beings and so on, produced by a single kamma.
19. Ayantī (chúng tiếp tục) là chúng tiếp tục theo cách không gián đoạn của dòng dõi con người, v.v., được tạo ra bởi một nghiệp duy nhất.
Kusalākusalesupi hi jīvitaṃ indriyapaccayabhāvena sampayutte pavattayamānameva tadavicchedassa paccayo hoti.
Indeed, even in wholesome and unwholesome states, life (jīvitaṃ), by being a condition for the faculties (indriya), always acting on the associated phenomena, becomes the cause for their continuity.
Ngay cả trong các pháp thiện và bất thiện, mạng quyền (jīvitindriya) khi tồn tại trong các pháp tương ưng như một duyên quyền, thì chính nó là duyên cho sự không gián đoạn của chúng.
42-43. Thinamiddhādipaṭipakkhabhāvena kusaladhamme aniccādimanasikāre ca sīghaṃ sīghaṃ parivattanasamatthatā lahupariṇāmatā, avijjānīvaraṇānañhi taṇhāsaṃyojanānaṃ sattānaṃ akusalappavatti pakatibhūtāti na tattha lahupariṇāmatāya attho.
42-43. The ability to swiftly change in wholesome states and in reflecting on impermanence (anicca) and so on, due to being the opposite of sloth and torpor (thīnamiddha), is "lahupariṇāmatā" (pliancy in change). For beings hindered by ignorance (avijjānīvaraṇa) and fettered by craving (taṇhāsaṃyojana), unwholesome activity is natural. Thus, there is no meaning of pliancy in change there.
42-43. Khả năng thay đổi nhanh chóng trong các pháp thiện và sự tác ý về vô thường, v.v., như một đối nghịch với hôn trầm và thụy miên (thinamiddha) là lahupariṇāmatā (tính dễ thay đổi); vì sự tồn tại của bất thiện là bản chất của chúng sinh bị vô minh che chướng (avijjānīvaraṇa) và tham ái trói buộc (taṇhāsaṃyojana), nên không có ý nghĩa của lahupariṇāmatā ở đó.
Tesañca bhāvo garutāyevāti tabbidhurasabhāvānaṃ lahutā daṭṭhabbā.
And their nature is indeed heaviness (garutā). Therefore, the lightness (lahutā) of states opposite to that should be understood.
Và trạng thái của chúng là sự nặng nề (garutā), nên lahutā (tính nhẹ nhàng) nên được hiểu là bản chất đối lập với điều đó.
Sā hi pavattamānā sīghaṃ bhavaṅgavuṭṭhānassa paccayo hoti.
Indeed, when it arises, it becomes a swift cause for emerging from the life-continuum (bhavaṅga).
Khi nó tồn tại, nó là duyên cho sự thoát ra nhanh chóng khỏi tâm hữu phần (bhavaṅgavuṭṭhāna).
44-45. Ye ca dhammā mohasampayuttā viya avipannalahutā, tesañca kusalakaraṇe appaṭighāto mudutā.
44-45. And those phenomena which are like those associated with delusion (mohasampayuttā), having unimpaired lightness (avipannalahutā), and for them, non-resistance (appaṭighāto) in performing wholesome deeds is softness (mudutā).
44-45. Và những pháp nào có tính nhẹ nhàng không bị hư hoại (avipannalahutā) như những pháp tương ưng với si (mohasampayuttā), và sự không chống đối của chúng trong việc thực hiện thiện pháp là sự mềm mại (mudutā).
Appaṭighātena mudutādirūpasadisatāya arūpadhammānampi mudutā maddavatātiādi vuttaṃ.
It is said that even subtle (arūpa) phenomena have softness and malleability due to non-resistance, similar to the qualities of softness and so on in forms (rūpa).
Do sự không chống đối, và do sự tương tự với các sắc pháp như sự mềm mại, v.v., nên cũng nói rằng sự mềm mại của các pháp vô sắc là mudutā maddavatā và vân vân.
46-47. Sinehavasena kilinnaṃ atimudukaṃ cittaṃ akammaññaṃ hoti vilīnaṃ viya suvaṇṇaṃ, mānādivasena atithaddhañca atāpitaṃ viya suvaṇṇaṃ, yaṃ panānurūpamudutāyuttaṃ, taṃ kammaññaṃ hoti yuttamaddavaṃ viya suvaṇṇaṃ.
46-47. A mind that is wet with affection (sineha), being too soft, is unworkable (akammaññaṃ), like melted gold. And a mind that is too rigid due to conceit (māna) and so on, is like gold that has not been heated. But that which is endowed with appropriate softness is workable (kammaññaṃ), like gold that has been properly softened.
46-47. Tâm bị ẩm ướt do tham ái (sinehavasena), quá mềm mại, trở nên không thích hợp (akammaññaṃ) như vàng bị tan chảy; và tâm quá cứng rắn do kiêu mạn, v.v., như vàng chưa được nung chảy; nhưng tâm nào có sự mềm mại thích hợp, thì nó thích hợp (kammaññaṃ) như vàng có độ mềm vừa phải.
Tasseva mudukassa yo kammaññākāro, sā kammaññatāti mudutāvisiṭṭhā kammaññatā veditabbā.
The state of workability of that very soft (mind) is "kammaññatā" (workability). Thus, kammaññatā characterized by softness should be understood.
Hình thức thích hợp của chính sự mềm mại đó là kammaññatā (tính thích hợp), nên kammaññatā được đặc trưng bởi mudutā nên được hiểu.
50-51. Paccosakkanabhāvena pavattaṃ akusalameva paccosakkanaṃ.
50-51. The unwholesome state itself, occurring by way of drawing back, is "paccosakkanaṃ" (drawing back).
50-51. Chính bất thiện pháp tồn tại dưới dạng thoái lui là paccosakkanaṃ (sự thoái lui).
Ekavīsati anesanā nāma vejjakammaṃ karoti, dūtakammaṃ karoti, pahiṇakammaṃ karoti, gaṇḍaṃ phāleti, arumakkhanaṃ deti, uddhaṃvirecanaṃ deti, adhovirecanaṃ deti, natthutelaṃ pacati, cakkhutelaṃ pacati, veḷudānaṃ deti, paṇṇadānaṃ deti, pupphadānaṃ deti, phaladānaṃ deti, sinānadānaṃ deti, dantakaṭṭhadānaṃ deti, mukhodakadānaṃ deti, cuṇṇadānaṃ deti, mattikādānaṃ deti, cāṭukakammaṃ karoti, muggasūpiyaṃ, pāribhaṭyaṃ, jaṅghapesaniyaṃ dvāvīsatimaṃ dūtakammena sadisaṃ, tasmā ekavīsati.
The twenty-one improper livelihoods (anesanā) are: practicing medicine; acting as a messenger; acting as a go-between; lancing boils; giving ointment for sores; giving emetics; giving purgatives; preparing nose-oil; preparing eye-oil; giving bamboo; giving leaves; giving flowers; giving fruits; giving bathing powder; giving tooth-sticks; giving water for washing the face; giving perfumed powder; giving clay; engaging in flattery; speaking like unripened mung bean soup; acting as a servant; running errands from house to house with one's calves is the twenty-second, but it is similar to acting as a messenger; therefore, there are twenty-one.
Hai mươi mốt anesanā (cách sống không đúng đắn) là: hành nghề y, làm sứ giả, làm người đưa tin, chích mụn nhọt, bôi thuốc mỡ, cho thuốc xổ trên, cho thuốc xổ dưới, nấu dầu thuốc mũi, nấu dầu thuốc mắt, cho tre, cho lá, cho hoa, cho quả, cho xà phòng tắm, cho cây xỉa răng, cho nước rửa mặt, cho bột, cho đất sét, làm nịnh hót, muggasūpiyaṃ (nói lời sai nhiều hơn đúng), pāribhaṭyaṃ (làm người hầu), jaṅghapesaniyaṃ (chạy việc vặt bằng chân) – điều thứ hai mươi hai này tương tự như việc làm sứ giả, do đó có hai mươi mốt.
Cha agocarā vesiyāgocaro, vidhavā, thullakumārī, paṇḍaka, pānāgāra, bhikkhunīagocaroti.
The six improper resorts (agocara) are: a prostitute as an improper resort, a widow, a grown-up virgin, a paṇḍaka, a tavern, and a bhikkhunī as an improper resort.
Sáu agocara (nơi không nên đến) là: nơi của kỹ nữ, nơi của góa phụ, nơi của thiếu nữ đã quá tuổi, nơi của hoạn nhân, quán rượu, và nơi của bhikkhunī.
Saṅkhepatoti sarūpena anuddiṭṭhattā ‘‘tattha katamo chando’’tiādi na sakkā vattunti ‘‘yo chando chandikatā’’tiādiniddesaṃ saṅkhipitvā ‘‘ye vā panā’’ti niddeso katoti attho.
"In brief" (saṅkhepato) means that since it was not explained in its essential nature (sarūpa) in the initial enumeration, it is not possible to say, "What is desire?" and so on. Therefore, the definition "whatever desire, state of desiring" (yo chando chandikatā) and so on, has been condensed, and the exposition "or whatever others" (ye vā pana) has been made. This is the meaning.
Saṅkhepato (tóm tắt) là vì không được chỉ định theo bản chất của nó, không thể nói “chanda nào là chando” và vân vân, nên sau khi tóm tắt sự chỉ định “chando nào là chandikatā” và vân vân, sự chỉ định “ye vā panā” (hoặc bất cứ điều gì khác) đã được thực hiện, đó là ý nghĩa.
58-120. Niddesavāre pucchādīnaṃ paccekaṃ anekattepi pucchādibhāvena ekattaṃ upanetvā catuparicchedatā vuttā.
58-120. In the Niddesa section, even though the questions etc. are individually numerous, by bringing them into a unity as questions etc., a four-fold division (catuparicchedatā) has been stated.
58-120. Trong Niddesavāra, mặc dù các câu hỏi, v.v., có nhiều loại riêng biệt, nhưng chúng được hợp nhất thành một dưới dạng câu hỏi, v.v., và được nói là có bốn phần.
Cattāro dveti evamādikaṃ saṅkhipitvā saha vā gahaṇaṃ saṅgaho.
Compressing "four, two" and so forth, or grasping them together, is compilation (saṅgaho).
Sự tóm tắt hoặc sự bao gồm các điều như “bốn, hai” và vân vân là saṅgaho (sự tổng hợp).
Ṭhapetvā yevāpanaketi saṅgahetabbe sandhāya vuttaṃ.
"Excluding the 'or whatever others'" (ṭhapetvā yevāpanake) is stated with reference to those that should be compiled.
Ṭhapetvā yevāpanake (ngoại trừ những điều khác) được nói đến liên quan đến những điều cần được tổng hợp.
Te hi visuṃ visuṃ uddiṭṭhattā niddiṭṭhattā ca vippakiṇṇāti saṅgahetabbā honti, na yevāpanakā saṅgahagamaneneva tathā avippakiṇṇattā.
For these, being enumerated and defined separately, are scattered and thus should be compiled. But the 'or whatever others' are not scattered in that way, by the very nature of their inclusion (saṅgahagamana).
Thực vậy, những pháp ấy, vì được nêu ra và được chỉ rõ riêng rẽ, nên chúng bị phân tán. Do đó, chúng cần được thâu tóm lại, chứ không phải các pháp yevāpanaka không bị phân tán như vậy chỉ bằng cách được thâu tóm vào.
Yasmā pana saṅkhārakkhandhapariyāpannā honti, tasmā taṃniddese akhandhabhāvanivāraṇatthaṃ yevāpanātveva vuttāti na yevāpanakā ṭhapetabbāti.
However, since they are included in the saṅkhārakkhandha, in that enumeration, to prevent their non-inclusion in the khandha, it is stated "yevāpanā" (or whatever others), meaning that the 'or whatever others' should not be excluded.
Tuy nhiên, bởi vì chúng thuộc về uẩn hành (saṅkhārakkhandha), cho nên trong phần trình bày về uẩn hành, chúng được nói là yevāpanaka để ngăn chặn quan niệm rằng chúng không phải là uẩn. Do đó, các pháp yevāpanaka không nên bị loại bỏ.
Paccayasaṅkhātenāti āhārapaccayasaṅkhātenāti vuttaṃ hoti.
"By way of condition" (paccayasaṅkhātenā) means "by way of the condition of nutriment" (āhārapaccayasaṅkhātenāti).
Do phương tiện duyên có nghĩa là do phương tiện của thực phẩm (āhāra) làm duyên.
Atha vā ‘‘hetu paccayo’’ti etesu dvīsu janako hetu upatthambhako paccayoti evaṃ visesavantesu paccayasaṅkhātena.
Alternatively, among "root (hetu) and condition (paccaya)," where the generator is the root and the supporter is the condition, it is "by way of condition" (paccayasaṅkhātena) in these two distinct types.
Hoặc, trong hai loại này là “nhân (hetu) và duyên (paccaya)”, trong đó nhân là cái sinh ra, duyên là cái hỗ trợ, thì do phương tiện duyên là trong những duyên có sự đặc biệt như vậy.
Yathā hi kabaḷīkārāhāro ojaṭṭhamakarūpāharaṇena rūpakāyaṃ upatthambheti, evamimepi vedanādiāharaṇena nāmakāyanti.
Just as edible food (kabaḷīkārāhāro) supports the physical body (rūpakāyaṃ) by bringing about the eight-fold aggregate of nutritive essence, so too do these (feelings etc.) support the mental body (nāmakāyaṃ) by bringing about feeling (vedanā) and so on.
Giống như thực phẩm vật chất (kabaḷīkārāhāra) hỗ trợ thân vật chất (rūpakāya) bằng cách mang đến các sắc pháp do chất bổ dưỡng thứ tám, thì ba loại thực phẩm danh (nāma-āhāra) này cũng hỗ trợ thân danh (nāmakāya) bằng cách mang đến các kết quả như thọ (vedanā) v.v...
Tathā ca hontīti sādhāraṇe sahajātādipaccaye sandhāyāha.
"And so they are" (tathā ca hontī) is stated with reference to the common co-nascent (sahajātādipaccaye) and other conditions.
Và chúng cũng là như vậy được nói đến các duyên chung như đồng sinh (sahajāta) v.v...
Aññathā cāti aññena ca ekenākārena paccayā hontiyevāti āhārāti vuccantīti attho.
"And otherwise" (aññathā cā) means that they are also conditions in another single way, and thus are called nutriment (āhāra).
Và theo cách khác có nghĩa là chúng cũng là duyên theo một cách khác nữa, nên chúng được gọi là thực phẩm.
Tasmā āharaṇakiccarahitānaṃ hetuadhipatiādīnaṃ natthi āhārabhāvappasaṅgo.
Therefore, there is no possibility of root, dominance (adhipati) and so on, which are devoid of the function of bringing forth, being called nutriment.
Do đó, các pháp như nhân (hetu), tăng thượng (adhipati) v.v... không có chức năng mang đến kết quả, nên không có sự tình cờ trở thành thực phẩm.
Tisso ca vedanā āharatītiādi yathāsambhavavasena vuttaṃ, na imasmiṃyeva citte phassādivasena.
"And three feelings bring forth" (tisso ca vedanā āharatī) and so on, is stated according to what is possible, not in terms of contact (phassa) and so on in this very same mind-moment.
Ba thọ mang đến v.v... được nói theo khả năng tương ứng, không phải theo xúc (phassa) v.v... chỉ trong tâm này.
Tayo ca bhaveti kāmādibhavabhūtaṃ viññāṇaṃ visesena, avisesena ca pañcupādānakkhandhe.
"And three existences" (tayo ca bhave) refers specifically to consciousness (viññāṇa) that has arisen in the kāma and other existences (bhava), and generally to the five clinging-aggregates (pañcupādānakkhandhe).
Và ba hữu đặc biệt là thức (viññāṇa) thuộc về các hữu dục giới (kāma-bhava) v.v..., và nói chung là năm uẩn chấp thủ (pañcupādānakkhandha).
Ārammaṇaṃ upagantvā nijjhāyanaṃ cintanaṃ upanijjhāyanaṃ.
Approaching the object and observing it, contemplating it, is observing intently (upanijjhāyanaṃ).
Tiếp cận đối tượng và quán sát, suy tư là quán sát kỹ lưỡng (upanijjhāyana).
Hetvaṭṭhenāti upāyatthena, na mūlatthena.
"In the sense of cause" (hetvaṭṭhenā) means in the sense of a means (upāya), not in the sense of a root (mūla).
Theo nghĩa nhân là theo nghĩa phương tiện, không phải theo nghĩa gốc.
Pubbabhāge gato paṭipanno nānākkhaṇiko aṭṭhaṅgiko maggo lokuttarakkhaṇeva saha pavatto yathāgatamaggoti vutto.
The Noble Eightfold Path that was practiced in the पूर्वभाग (prior stage), occurring at various moments, and proceeding together with the supramundane moment, is called the path as it went (yathāgatamaggo).
Con đường Bát chánh đạo (aṭṭhaṅgiko maggo) đã được thực hành trong giai đoạn trước, xảy ra trong các khoảnh khắc khác nhau, và tiếp diễn cùng với khoảnh khắc siêu thế, được gọi là con đường đã đến (yathāgatamaggo).
Vipassanākkhaṇato pubbeva kāyakammādīnaṃ suparisuddhatāya aṭṭhaṅgikamaggupanissayassa ‘‘ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvanāpāripūriṃ gacchatī’’ti (ma. ni. 3.431) evaṃ vuttena pariyāyena pubbabhāgamaggassa aṭṭhaṅgikatā yathāgatavacanena dīpitā, na ekakkhaṇe aṭṭhannaṃ aṅgānaṃ sabbhāvāti evamassapi pariyāyadesanatā veditabbā.
The eight-fold nature of the path in the prior stage has been indicated by the term "yathāgata" by way of analogy, as stated in "The Noble Eightfold Path comes to fulfillment of development" (M.N. 3.431), because of the utmost purity of bodily actions etc. even before the moment of insight (vipassanā), which is a strong support for the Eightfold Path; it is not indicated as the existence of eight factors in a single moment. Thus, the teaching by way of analogy should be understood.
Sự trong sạch hoàn toàn của thân nghiệp (kāyakamma) v.v... ngay trước khoảnh khắc tuệ quán (vipassanākkhaṇa) cho thấy tính Bát chánh đạo của con đường giai đoạn trước, như đã nói trong câu “Bát chánh đạo cao quý đạt đến sự viên mãn của sự tu tập” (ma. ni. 3.431), đó là một cách nói ẩn dụ, không phải là sự hiện hữu của tám chi cùng một lúc trong một khoảnh khắc. Do đó, cần hiểu rằng đây là một cách giảng dạy gián tiếp.
Vijānanameva cittavicittatāti ‘‘cittavicittaṭṭhena ekova dhammo viññāṇakkhandho’’ti āha.
That knowing itself is the diversity of mind is why it is said: "Mind (citta) in its diverse nature, is indeed one phenomenon, the aggregate of consciousness (viññāṇakkhandho)".
Chỉ sự hiểu biết đa dạng của tâm là “chỉ có một pháp là uẩn thức (viññāṇakkhandha) theo nghĩa đa dạng của tâm”.
Cattāro khandhā hontītiādīsu vedanākkhandhādīnaṃ saṅgahe katepi puna ‘‘eko vedanākkhandho hotī’’tiādivacanaṃ na aneke vedanākkhandhādayo jātiniddesena idha vuttāti dassanatthaṃ.
Even though the aggregates of feeling and so on are included in phrases like "There are four aggregates" (cattāro khandhā hontītiādi), the repeated statement "There is one aggregate of feeling" (eko vedanākkhandho hotītiādi) is to show that various aggregates of feeling and so on are not stated here by way of genus (jātiniddesa).
Trong các câu như “có bốn uẩn” v.v..., mặc dù các uẩn thọ (vedanākkhandha) v.v... đã được thâu tóm, nhưng việc nói lại “có một uẩn thọ” v.v... là để chỉ ra rằng không phải nhiều uẩn thọ v.v... được nói ở đây theo cách chỉ định chủng loại.
Indriyesu ca ekassa jātiniddesabhāve paṭikkhitte aññesaṃ indriyānaṃ āhārādīnañca tappaṭikkhepo kato hotīti pubbaṅgamassa manindriyasseva katoti daṭṭhabbo.
And when the generic designation of one faculty (indriya) is rejected, the rejection of the generic designation of other faculties and nutriments (āhārādīnañca) is also made. Therefore, it should be understood that the rejection is made only for the leading mental faculty (manindriya).
Và khi tính chỉ định chủng loại của một căn (indriya) bị bác bỏ, thì sự bác bỏ đó cũng được thực hiện đối với các căn khác, các thực phẩm (āhāra) v.v... Do đó, cần hiểu rằng sự bác bỏ này chỉ được thực hiện đối với ý căn (manindriya) là căn đứng đầu.
Apaciti eva apacitisahagataṃ puññakiriyāvatthu yathā ‘‘nandirāgasahagatā’’ti.
Reverence (apaciti) itself is the ground for meritorious deeds associated with reverence (apacitisahagataṃ), just as in "associated with delight and craving" (nandirāgasahagatā).
Chính sự tôn kính là cơ sở tạo công đức đi kèm với sự tôn kính, giống như “đi kèm với tham ái (nandirāgasahagatā)”.
Apaciti vā cetanāsampayuttakadhammā kāyavacīkiriyā vā, taṃsahitā cetanā apacitisahagataṃ.
Alternatively, the mental factors associated with the volition of showing reverence, or the bodily and verbal actions of showing reverence, are reverence. The volition accompanied by these associated factors, or by these bodily and verbal actions, is associated with reverence.
Hoặc, các pháp liên quan đến tư tâm (cetanā) là sự tôn kính, hoặc các hành động thân và khẩu là sự tôn kính, tư tâm đi kèm với chúng là đi kèm với sự tôn kính.
Hitapharaṇenāti desake mettāpharaṇena, ‘‘evaṃ me hitaṃ bhavissatī’’ti pavattena hitacittena vā.
"By spreading welfare" (hitapharaṇenā) means by spreading loving-kindness towards the Dhamma teacher, or by a mind of welfare that thinks, "Thus will welfare come to me."
Với sự lan tỏa lợi ích có nghĩa là với sự lan tỏa tâm từ (mettāpharaṇa) đến người thuyết pháp, hoặc với tâm lợi ích phát sinh rằng “điều này sẽ mang lại lợi ích cho tôi”.
Kammassakatāñāṇaṃ diṭṭhijukammaṃ.
The knowledge of the ownership of kamma (kammassakatāñāṇaṃ) is rectifying one's views (diṭṭhijukammaṃ).
Trí tuệ về nghiệp sở hữu (kammassakatāñāṇa) là nghiệp chánh kiến (diṭṭhijukamma).
Niyamalakkhaṇanti mahapphalatāniyamassa lakkhaṇaṃ.
"Characteristic of certainty" (niyamalakkhaṇa) is the characteristic of certainty regarding great fruitfulness.
Đặc tính quy định là đặc tính của sự quy định về quả lớn.
Sīlamaye saṅgahaṃ gacchanti cārittavasena.
"Are included in morality (sīlamaye saṅgahaṃ gacchanti)" by way of practice (cārittavasena).
Được thâu tóm trong giới hạnh theo cách hành xử.
Anavajjavatthuṃ pariccajanto viya abbhanumodamānopi parassa sampattiyā modatīti abbhanumodanā dānamaye saṅgahitā.
Just as one who gives up a blameless object rejoices, so too one who rejoices in the good fortune of another (abbhanumodanā) rejoices, hence it is included in giving (dānamaye saṅgahitā).
Ngay cả người hoan hỷ cũng vui mừng với sự thành tựu của người khác, như thể đang từ bỏ một vật không có lỗi, nên sự tùy hỷ (abbhanumodanā) được thâu tóm trong bố thí.
Bhāventopīti asamattabhāvanaṃ sandhāyāha.
"Even while developing" (bhāventopī) is stated with reference to incomplete development.
Ngay cả khi đang tu tập được nói đến sự tu tập chưa hoàn thành.
Samattā hi appanā hotīti.
For complete development is absorption (appanā).
Vì sự tu tập hoàn thành là sự an chỉ (appanā).
Aṭṭheva koṭṭhāse katvāti ekassa sattassa ekasmiṃ khaṇe uppannamekaṃ paṭhamacittaṃ dassetvā aññāni tādisāni adassentena sabbāni tāni sarikkhaṭṭhena ekīkatāni honti, tathā sesānipīti evaṃ aṭṭha katvā.
"Having made them into eight parts" (aṭṭheva koṭṭhāse katvā) means that by presenting one first mind-moment arising in one individual at one moment, and not presenting other similar ones, all those (mind-moments) are unified as one because of their similarity, and likewise the remaining ones; thus, they are made into eight (parts).
Chia thành tám phần có nghĩa là sau khi chỉ ra một tâm đầu tiên phát sinh trong một khoảnh khắc của một chúng sinh, và không chỉ ra những tâm tương tự khác, tất cả những tâm đó được hợp nhất thành một theo nghĩa tương đồng, và các tâm còn lại cũng vậy, do đó tạo thành tám phần.