1. ‘‘Ye vā pana…pe… arūpino dhammā’’ti idaṃ ‘‘phasso hotī’’ti evamādikaṃ viya na visuṃ ‘‘tepi hontī’’ti hoti-saddena sambandhaṃ katvā vuttaṃ, uddiṭṭhāvasese ca pana gahetvā ‘‘ime dhammā kusalā’’ti appetuṃ vuttanti appanāya avarodhitaṃ.
The phrase "Ye vā pana…pe… arūpino dhammā" is not stated by connecting it with the verb "honti" (are) separately, like "phasso hoti" (contact is), meaning "those too are." Rather, it is stated to conclude by encompassing the remaining (phenomena) that were enumerated, implying "these phenomena are wholesome." In this way, it is included in the concluding statement.
1. Câu "Ye vā pana…pe… arūpino dhammā" (Hoặc bất cứ pháp vô sắc nào khác…) không được nói riêng biệt với động từ "honti" (là) như "phasso hoti" (xúc là), v.v. mà được nói để bao hàm các pháp còn lại chưa được nêu và để kết luận rằng "những pháp này là thiện", do đó nó được bao hàm trong phần kết luận.
Evañca katvā niddesepi etassa padabhājanīyaṃ na vuttanti.
And because of this, its division of terms is not stated in the Niddesa.
Vì vậy, trong phần giải thích (niddesa), phần phân tích từ ngữ (padabhājanīya) của câu này không được nói đến.
Sarūpena pana adassitattā ‘‘atthī’’ti vatvā dutiyena hoti-saddena sambandho niddeso ca na kato, saṅkhepena pana uddisitvā saṅkhepeneva ye vā pana dhammā niddiṭṭhāti etassa dhammassa uddese avarodho yutto.
However, because it is not shown in its intrinsic nature (as with "phasso hoti"), the connection with the second "hoti" and the detailed Niddesa are not made after saying "atthi" (it exists); rather, it is appropriate that these "ye vā pana dhammā" (and whatever other phenomena) are briefly enumerated and then briefly referred to as "niddiṭṭhā" (pointed out) in the enumeration of phenomena.
Tuy nhiên, vì nó không được trình bày rõ ràng dưới dạng tự thân, nên không có sự liên kết với động từ "honti" thứ hai bằng cách nói "atthi" (có) và không có phần giải thích chi tiết. Nhưng sau khi đã nêu tóm tắt, việc bao hàm các pháp "ye vā pana dhammā" (hoặc bất cứ pháp nào khác) trong phần nêu tóm tắt là hợp lý.
Dhammaniddese ca niddesāvasāne vuttassāti.
And in the enumeration of phenomena, it is said at the end of the Niddesa.
Và trong phần giải thích các pháp, điều này được nói ở cuối phần giải thích.
Pucchāparicchedavacaneneva pucchābhāve viññāte pucchāvisesañāpanatthaṃ āha ‘‘ayaṃ kathetukamyatāpucchā’’ti.
Even though the nature of the question is understood from the phrase for defining questions, to make known the specific type of question, it is said: " Ayaṃ kathetukamyatāpucchā (This is a question of desiring to explain)."
Khi đã biết được đó là câu hỏi qua lời nói phân định câu hỏi, để làm rõ loại câu hỏi, đã nói "ayaṃ kathetukamyatāpucchā" (đây là câu hỏi muốn trình bày).
Pañcavidhā hīti mahāniddese (mahāni. 150; cūḷani. puṇṇakamāṇavapucchāniddesa 12; mettagūmāṇavapucchāniddesa 18) āgatā pucchā dasseti.
Pañcavidhā hi (Indeed, there are five kinds) refers to the questions found in the Mahāniddesa.
Pañcavidhā hī (quả thật có năm loại) là để chỉ ra các loại câu hỏi được đề cập trong Mahāniddesa.
Lakkhaṇanti ñātuṃ icchito yo koci sabhāvo.
Lakkhaṇaṃ (characteristic) is any inherent nature desired to be known.
Lakkhaṇaṃ (đặc tính) là bất kỳ bản chất nào muốn được biết đến.
Aññātanti yena kenaci ñāṇena aññātabhāvaṃ āha.
Aññātaṃ (unknown) refers to the state of being unknown by any knowledge.
Aññātaṃ (chưa biết) là chỉ trạng thái chưa được biết đến bởi bất kỳ trí tuệ nào.
Adiṭṭhanti dassanabhūtena ñāṇena paccakkhaṃ viya adiṭṭhataṃ.
Adiṭṭhaṃ (unseen) refers to the state of being unseen directly by the knowledge that serves as seeing.
Adiṭṭhaṃ (chưa thấy) là chỉ trạng thái chưa được thấy một cách trực tiếp như bằng trí tuệ là sự thấy.
Atulitanti ‘‘ettakaṃ ida’’nti tulābhūtāya paññāya atulitataṃ.
Atulita means the immeasurable nature by means of wisdom, which is like a balance, (saying) "this much is this."
Atulitaṃ (chưa cân nhắc) là chỉ trạng thái chưa được cân nhắc bằng trí tuệ như một cái cân, rằng "cái này là chừng mực này".
Atīritanti tīraṇabhūtāya paññāya akatañāṇakiriyāsamāpanataṃ.
Atīrita means the state of not having completed the act of knowledge, by means of discerning wisdom.
Atīritaṃ (chưa được thẩm định) là chỉ trạng thái chưa hoàn thành hành động trí tuệ bằng trí tuệ là sự thẩm định.
Avibhūtanti ñāṇassa apākaṭabhāvaṃ.
Avibhūta means the unmanifest nature of knowledge.
Avibhūtaṃ (chưa rõ ràng) là chỉ trạng thái chưa rõ ràng của trí tuệ.
Avibhāvitanti ñāṇena apākaṭīkatabhāvaṃ.
Avibhāvita means the state of not having been made manifest by knowledge.
Avibhāvitaṃ (chưa được làm cho rõ ràng) là chỉ trạng thái chưa được trí tuệ làm cho rõ ràng.
Adiṭṭhaṃ jotīyati etāyāti adiṭṭhajotanā.
Adiṭṭhajotanā is that by which what is unseen is illuminated.
Adiṭṭhajotanā (sự làm sáng tỏ điều chưa thấy) là nhờ đó mà điều chưa thấy được làm sáng tỏ.
Anumatiyā pucchā anumatipucchā.
A question for concurrence is anumatipucchā.
Câu hỏi về sự đồng thuận là anumatipucchā (câu hỏi đồng thuận).
‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave’’tiādipucchāya hi ‘‘kā tumhākaṃ anumatī’’ti anumati pucchitā hoti.
Indeed, by the question beginning "What do you think, bhikkhus?", concurrence is asked for: "What is your concurrence?"
Quả thật, trong các câu hỏi như "Này các Tỳ-kheo, các ông nghĩ sao?", thì sự đồng thuận của các ông đã được hỏi.
Kathetukamyatāti kathetukamyatāya.
Kathetukamyatā refers to the desire to speak.
Kathetukamyatā (sự muốn trình bày) là do sự muốn trình bày.
Pabhedato dhammānaṃ desananti mātikādesanaṃ āha.
Pabhedato dhammānaṃ desana refers to the teaching of the Mātikā.
Pabhedato dhammānaṃ desana (sự thuyết giảng các pháp theo phân loại) là chỉ sự thuyết giảng mātikā (đề mục).
Tattha hi purato kusalādike pabhede vatvā pacchato dhammā vuttāti ‘‘pabhedavantadassanattha’’nti niddesaṃ āha.
There, having first stated the divisions such as wholesome, the qualities are spoken of afterwards. Thus, it speaks of the designation pabhedavantadassanattha (for showing the qualities with divisions).
Trong đó, sau khi nói các phân loại như thiện, v.v. trước, rồi mới nói các pháp sau, nên đã nói phần giải thích (niddesa) "pabhedavantadassanattha" (để chỉ ra các pháp có phân loại).
Idaṃ vuttaṃ hoti – mātikāya savisesanā dhammā vuttā, te ca visesitabbattā padhānā, padhānañca itikattabbatāya yujjatīti dhammānameva padhānānaṃ pucchitabbatā vissajjitabbatā ca hoti, tasmā te pucchitabbe dassetuṃ ‘‘katame dhammā’’ti vuttaṃ, te pana visesavanto pucchitāti dassetuṃ puna ‘‘kusalā’’ti vuttanti evaṃ pabhedavantadassanatthaṃ ayaṃ padānukkamo katoti.
This is what is said: In the matrix, phenomena with qualifiers are taught, and these phenomena are primary because they are to be qualified. And what is primary is suitable for being questioned and answered in this way. Thus, there is the state of being questionable and the state of being answerable only for these primary phenomena. Therefore, to show those phenomena that are to be questioned, the phrase "Which phenomena?" was said. And to show that those phenomena with qualifiers are questioned, the word "wholesome" was said again. In this way, this sequence of words was made for the purpose of showing phenomena with distinctions.
Điều này có nghĩa là: Trong Mātikā, các pháp được thuyết giảng với những đặc tính riêng biệt; và vì chúng cần được phân biệt nên chúng là chủ yếu (padhāna). Vì pháp chủ yếu phù hợp với việc phải làm (itikattabbatā), nên chỉ những pháp chủ yếu này mới có thể được hỏi và được giải đáp. Do đó, để chỉ ra những pháp cần được hỏi, nên đã nói “Katame dhammā” (Những pháp nào?). Và để chỉ ra rằng những pháp ấy được hỏi với những đặc tính riêng biệt, lại nói “Kusalā” (Là thiện?). Như vậy, trình tự các từ này được sắp xếp để chỉ rõ sự phân loại.
‘‘Ime dhammā kusalā’’ti vissajjanepi evameva yojanā kātabbā.
Even in the answer "These phenomena are wholesome," the application should be made in the same way.
Trong lời giải đáp “Ime dhammā kusalā” (Những pháp này là thiện), cũng nên áp dụng cách giải thích tương tự.
‘‘Pabhedato dhammānaṃ desanaṃ dīpetvā’’ti etassa atthaṃ vivarituṃ ‘‘imasmiñhī’’tiādimāha.
To elucidate the meaning of the phrase "having expounded the teaching of phenomena in detail," the text begins with "For in this..."
Để làm rõ ý nghĩa của cụm từ “Pabhedato dhammānaṃ desanaṃ dīpetvā” (Sau khi trình bày sự phân loại của các pháp), văn bản bắt đầu bằng “Imasmiñhī” (Trong điều này).
Anekappabhedā desetabbāti sambandho.
The connection is: "many kinds of phenomena should be taught."
Có mối liên hệ là các pháp cần được thuyết giảng với nhiều sự phân loại khác nhau.
Tasmāti avohāradesanato dhammānameva desetabbattā tesañca ghanavinibbhogapaṭisambhidāñāṇāvahanato pabhedavantānaṃ desetabbattā ‘‘kusalā…pe… dīpetvā’’ti etena sambandho.
The word "therefore" connects with the phrase "expounding wholesome...*" because phenomena (paramattha-dhammas) alone are to be taught, not being a conventional teaching, and because phenomena with distinctions are to be taught since they lead to the knowledge of analyzing densities and paṭisambhidā.
Tasmā (Do đó) có liên hệ với cụm từ “kusalā…pe… dīpetvā” (là thiện…v.v… sau khi trình bày), vì các pháp được thuyết giảng không phải theo cách thông thường (avohāradesanato), mà chính các pháp cần được thuyết giảng, và việc thuyết giảng chúng với sự phân loại dẫn đến tuệ phân tích sự cô đọng (ghanavinibbhogapaṭisambhidāñāṇa) và các tuệ phân tích khác.
Evameva hi yathāvuttadīpanassa hetuṃ sakāraṇaṃ pakāsetuṃ puna ‘‘dhammāyevā’’tiādi vuttanti.
It is in this very way that the phrase "phenomena alone" and so on was stated again to clarify the reason for the aforementioned exposition, together with its cause.
Quả thực, để làm rõ nguyên nhân có lý do của sự trình bày đã nói ở trên, lại nói “Dhammāyevā” (Chính là các pháp) và tiếp theo.
Dhammāti sāmaññamattavacanena samūhādighanavasena ekattaggahaṇaṃ hotīti ekattavinibbhogakaraṇaṃ ghanavinibbhogañāṇaṃ āvahati pabhedadesanā, tathā kusalādidhammānaṃ abyākatādiatthānañca dīpanato dhammapaṭisambhidādiñāṇañca āvahati.
By the mere generic term "phenomena," the apprehension of unity arises in the sense of a mass or group. Therefore, the teaching of distinctions leads to the knowledge of analyzing densities, which performs the separation of that unity. Similarly, by expounding wholesome phenomena and so on, and the meanings of indeterminate phenomena and so on, it also leads to the knowledge of Dhamma-paṭisambhidā and so on.
Với từ Dhammā (các pháp) chỉ sự chung chung, sự nắm bắt tính đồng nhất theo cách cô đọng như tập hợp v.v… sẽ xảy ra. Do đó, sự thuyết giảng phân loại (pabhedadesanā) dẫn đến tuệ phân tích sự cô đọng (ghanavinibbhogañāṇa), tức là sự phân chia tính đồng nhất. Tương tự, nhờ sự trình bày các pháp thiện v.v… và các ý nghĩa bất định v.v…, nó cũng dẫn đến tuệ phân tích pháp (dhammapaṭisambhidāñāṇa) và các tuệ khác.
‘‘Pabhedavantadassanattha’’nti etaṃ vivarituṃ ‘‘idāni ye tenā’’tiādimāha.
To explain the phrase "for the purpose of showing distinctions," the text says, "Now those which by that..."
Để làm rõ cụm từ “Pabhedavantadassanattha” (để chỉ ra sự phân loại), văn bản bắt đầu bằng “Idāni ye tenā” (Bây giờ, những điều đó).
Pabheda…pe… yujjati itikattabbatāyuttassa visesanattā.
Distinction...*... is appropriate because it is a qualifier of what is fit to be done in this way.
Pabheda…pe… yujjati (sự phân loại…v.v… phù hợp) là do tính chất đặc biệt của pháp phù hợp với việc phải làm.
Atha vā uddeso dhammappadhāno, pucchā saṃsayitappadhānā, na ca dhammabhāvo saṃsayito, kusalādibhedo pana saṃsayitoti nicchitasaṃsayitavasenāyaṃ padānukkamo kato.
Alternatively, the outline (uddesa) is principal in phenomena, and the question (pucchā) is principal in what is doubtful. But the nature of phenomena is not doubtful; rather, the distinction of wholesome and so on is doubtful. Thus, this sequence of words was made based on what is ascertained and what is doubtful, meaning, "What phenomena are wholesome?"
Hoặc, sự trình bày (uddesa) lấy pháp làm chính, câu hỏi (pucchā) lấy điều nghi ngờ làm chính. Và bản chất của pháp không bị nghi ngờ, nhưng sự phân loại thiện v.v… thì bị nghi ngờ. Do đó, trình tự các từ này được sắp xếp dựa trên điều đã được xác định và điều bị nghi ngờ.
Etthāti etasmiṃ vacane.
Here means in this statement.
Etthā (Trong đây): trong câu nói này.
Kimatthamāha bhagavāti taṃ dassetuṃ āha ‘‘samaye niddisi citta’’nti.
To show why the Bhagavā said it, the text states, "He designated citta by samaya."
Để chỉ ra tại sao Đức Thế Tôn lại nói như vậy, văn bản nói “samaye niddisi cittaṃ” (Ngài đã chỉ rõ tâm vào thời điểm đó).
Pariyosāneti samaye cittaniddesassa ‘‘yasmiṃ…pe… ārabbhā’’ti etassa pariyosāne.
At the end refers to the end of the designation of citta by samaya in the phrase "at which...*... refers to."
Pariyosāne (Vào cuối): vào cuối câu “yasmiṃ…pe… ārabbhā” (vào thời điểm…v.v… liên quan đến) của việc chỉ rõ tâm vào thời điểm đó.
Tasmiṃ samayeti tasmiṃ cittuppādasamaye.
At that samaya means at that moment of the arising of citta.
Tasmiṃ samaye (Vào thời điểm đó): vào thời điểm phát sinh tâm đó.
Cittena samayaṃ niyametvāna atha pacchā bodhetunti sambandho.
The connection is: "having first defined the samaya by citta, then he taught."
Có mối liên hệ là, sau khi xác định thời điểm bằng tâm, sau đó sẽ giác ngộ.
Vijjamānepi bhojanagamanādisamayanānatte samavāyādinānatte ca yathāvuttacittaniyamitā visesitā aññasmiṃ samaye yathādhippetānaṃ phassādīnaṃ abhāvā cittaniyamite samaye phassādayo bodhetuṃ visesanameva tāva cittaṃ dassetuṃ samaye cittaṃ niddisīti attho.
Even though there are various samayas, such as the time of eating or going, and various states like samavāya, the meaning is that, starting with that citta that is qualified as mentioned, it is to show citta as a qualifier first, in order to teach the aggregates like phassa in the citta-defined samaya, because the phassa and other intended phenomena do not exist in any other samaya.
Mặc dù có nhiều loại thời điểm khác nhau như thời điểm ăn uống, đi lại, và nhiều loại kết hợp v.v… nhưng vì không có xúc v.v… như đã định vào một thời điểm khác ngoài thời điểm đã được xác định bởi tâm như đã nói, nên Đức Phật đã chỉ rõ tâm là đặc tính riêng biệt trước tiên, để giác ngộ xúc v.v… vào thời điểm đã được xác định bởi tâm. Đó là ý nghĩa.
Visesitabbopi hi samayo attano upakāratthaṃ visesanabhāvaṃ āpajjati, visesanabhūtañca cittaṃ tadupakāratthaṃ visesitabbabhāvanti.
Indeed, even the samaya, which is to be qualified, attains the state of being a qualifier for its own benefit; and citta, being a qualifier, attains the state of being what is to be qualified for the benefit of that (samaya).
Thật vậy, thời điểm cần được đặc biệt hóa cũng mang tính chất đặc biệt để hỗ trợ chính nó, và tâm đã trở thành đặc biệt cũng mang tính chất cần được đặc biệt hóa để hỗ trợ thời điểm đó.
Santatighanādīnaṃ ayaṃ viseso – purimapacchimānaṃ nirantaratāya ekībhūtānamiva pavatti santatighanatā, tathā phassādīnaṃ ekasamūhavasena dubbiññeyyakiccabhedavasena ekārammaṇatāvasena ca ekībhūtānamiva pavatti samūhādighanatāti.
This is the distinction between santati-ghana (continuity density) and so on: the occurrence of prior and posterior (moments of citta) as if they are unified due to their uninterrupted nature is santati-ghanatā. Similarly, the occurrence of phassa and so on as if they are unified, due to their being in a single group, due to the difficulty in discerning their individual functions, and due to their having a single object, is samūha-ādi-ghanatā.
Sự khác biệt của sự cô đọng liên tục (santatighanatā) v.v… là: sự vận hành như thể hợp nhất do sự liên tục của cái trước và cái sau là santatighanatā (sự cô đọng liên tục); tương tự, sự vận hành như thể hợp nhất của xúc v.v… do sự tập hợp thành một nhóm, do sự khác biệt về chức năng khó nhận biết, và do có cùng đối tượng là samūhādighanatā (sự cô đọng của tập hợp v.v…).
Kālañca samayañcāti yuttakālañca paccayasāmaggiñca.
Kāla and samaya mean the appropriate time and the confluence of conditions.
Kālañca samayañcā (Thời gian và thời điểm): thời gian thích hợp và sự tập hợp các điều kiện.
Khaṇoti okāso.
Khaṇa means opportunity.
Khaṇo (Khoảnh khắc): cơ hội.
Tathāgatuppādādiko hi maggabrahmacariyassa okāso tappaccayapaṭilābhahetuttā.
For the arising of a Tathāgata and so on is an opportunity for the path and the holy life, because it is the cause for obtaining the conditions for it.
Thật vậy, sự xuất hiện của Đức Như Lai v.v… là cơ hội cho Phạm hạnh Đạo, vì nó là nguyên nhân để đạt được các điều kiện đó.
Khaṇo eva ca samayo.
And khaṇa itself is samaya.
Chính khaṇa (khoảnh khắc) đó là samayo (thời điểm).
Yo ‘‘khaṇo’’ti ca ‘‘samayo’’ti ca vuccati, so ekovāti attho.
The meaning is that what is called "khaṇa" and "samaya" is one and the same.
Ý nghĩa là, cái được gọi là “khaṇa” và “samayo” đó là ekovā (chỉ một).
Mahāsamayoti mahāsamūho.
Mahāsamaya means a great assembly.
Mahāsamayo (Thời điểm lớn): một tập hợp lớn.
Samayopi khoti sikkhāparipūraṇassa hetupi.
Samayopi kho means also a cause for the completion of training.
Samayopi kho (Thời điểm cũng vậy): cũng là nguyên nhân để hoàn thiện giới luật.
Samayappavādaketi diṭṭhippavādake.
Samayappavādake means a place where views are expounded.
Samayappavādake (Nơi những người thuyết giảng giáo lý): nơi những người thuyết giảng quan điểm.
Tattha hi nisinnā titthiyā attano attano samayaṃ pavadantīti.
For there, sectarians, having sat down, expound their respective views.
Vì ở đó, các ngoại đạo ngồi và thuyết giảng giáo lý của riêng họ.
Atthābhisamayāti hitapaṭilābhā.
Atthābhisamayā means the attainment of benefit.
Atthābhisamayā (Sự thấu hiểu ý nghĩa): sự đạt được lợi ích.
Abhisametabboti abhisamayo, abhisamayo attho abhisamayaṭṭhoti pīḷanādīni abhisamitabbabhāvena ekībhāvaṃ upanetvā vuttāni, abhisamayassa vā paṭivedhassa visayabhūto attho abhisamayaṭṭhoti tāneva tathā ekattena vuttāni.
That which is to be thoroughly understood is abhisamaya. The meaning that is abhisamaya is abhisamayaṭṭha; thus, terms like "oppression" are stated by bringing them into a unified state as things to be thoroughly understood. Or, the meaning that is the object of abhisamaya or penetration is abhisamayaṭṭha; thus, those same terms are stated in that unified way.
Abhisamayo là cái cần được thấu hiểu (abhisametabbo), ý nghĩa cần được thấu hiểu là abhisamayaṭṭho. Do đó, sự bức bách (pīḷana) v.v… được nói đến bằng cách hợp nhất chúng thành một thể như những điều cần được thấu hiểu. Hoặc, ý nghĩa là đối tượng của sự thấu hiểu (paṭivedha) là abhisamayaṭṭho, và những điều đó được nói đến như một thể duy nhất.
Tattha pīḷanaṃ dukkhasaccassa taṃsamaṅgino hiṃ sanaṃ avipphārikatākaraṇaṃ.
Among these, oppression (pīḷanaṃ) is the suffering of the truth of suffering, the torment of one who is endowed with it, making it unexpanded.
Trong đó, pīḷanaṃ (sự bức bách) là sự hành hạ, sự làm cho không thể phát triển của khổ đế và những gì liên quan đến nó.
Santāpo dukkhadukkhatādibhāvena santāpanaṃ paridahanaṃ.
Torment (santāpo) is to burn severely, to scorch all around, in the sense of the suffering of suffering and so on.
Santāpo (sự thiêu đốt) là sự thiêu đốt dữ dội, sự cháy bỏng hoàn toàn dưới dạng khổ khổ (dukkha-dukkhatā) v.v…
‘‘Idhā’’ti vacanaṃ akusalesu abyākatesu ca kesuci khaṇassa asambhavato.
The word "here" is used because a khaṇa is not possible in some unwholesome and indeterminate states.
Từ “Idhā” (ở đây) được nói đến vì khoảnh khắc (khaṇa) không thể xảy ra trong một số pháp bất thiện (akusala) và vô ký (abyākata).
Nanu kusalānañca navamena khaṇena vinā uppatti hotīti?
But do not wholesome states arise without the ninth khaṇa?
Chẳng phải các pháp thiện cũng phát sinh mà không cần khaṇa thứ chín sao?
No na hoti, na pana navamo eva khaṇo, catucakkānipi khaṇoti vuttāni.
No, they do not not arise; but it is not only the ninth khaṇa, the four wheels (catucakka) are also called khaṇa.
Không, không phải là không phát sinh, nhưng khaṇa không chỉ là khaṇa thứ chín; bốn bánh xe (catucakka) cũng được gọi là khaṇa.
Sabbantimena paricchedena attasammāpaṇidhikhaṇamantarena natthi kusalassa uppattīti khaṇo idha gahito.
At the very last limit, wholesome states do not arise without the khaṇa of right aspiration for oneself; therefore, khaṇa is taken here.
Khoảnh khắc (khaṇa) được nắm bắt ở đây vì không có sự phát sinh của pháp thiện nếu không có khoảnh khắc tự mình định hướng đúng đắn (attasammāpaṇidhikhaṇa) theo sự phân định cuối cùng.
Indriyavisayamanasikārādhīnaṃ viññāṇanti evamādi sādhāraṇaphalaṃ daṭṭhabbaṃ.
Consciousness, which is dependent on faculties, objects, and attention, and so on, should be seen as a common result.
Thức (viññāṇa) phụ thuộc vào căn, đối tượng, tác ý (manasikāra) v.v… và những điều tương tự nên được xem là kết quả chung.
Navamoti aṭṭhakkhaṇe upādāya vuttaṃ.
Ninth is stated with reference to the eight inauspicious moments (aṭṭhakkhaṇe).
Navamo (Thứ chín) được nói đến dựa trên tám khaṇa (aṭṭhakkhaṇa).
Catucakkaṃ vattatīti puna patirūpadesavāsādisampatti catucakkaṃ viparivattatīti attho.
The four wheels revolve means again that the four wheels of success, such as residing in a suitable place, revolve repeatedly.
Catucakkaṃ vattatī (Bốn bánh xe vận hành) có nghĩa là bốn bánh xe thành tựu như cư trú ở nơi thích hợp (paṭirūpadesavāsa) v.v… lại xoay chuyển.
Okāsabhūtānīti attano nibbattiyā ‘‘idāni uppajjantu kusalānī’’ti anumatidānaṃ viya bhūtāni.
Being opportunities means that they exist as if giving permission, "Now let wholesome states arise," for their own production.
Okāsabhūtānī (Là những cơ hội) có nghĩa là chúng tồn tại như thể cho phép “Bây giờ, các pháp thiện hãy phát sinh!” để chúng tự phát sinh.
Cittakāloti dhammeneva satā kālo visesito, na tassa pavattittha pavattissati pavattatīti etena avatthāvisesena, nāpi tassa vijānanakiccena, tasmā evaṃvidhe dhamme upādāya paññattoti vutto.
Cittakāla refers to a time distinguished solely by phenomena, not by its temporal states of having occurred in the past, occurring in the future, or occurring in the present, nor by its function of knowing. Therefore, it is said to be designated by taking such phenomena as its basis.
Cittakālo (Thời gian của tâm) có nghĩa là thời gian được xác định chỉ bởi tâm (dhamma), không phải bởi các trạng thái đặc biệt của nó như đã xảy ra trong quá khứ, sẽ xảy ra trong tương lai, hoặc đang xảy ra trong hiện tại, cũng không phải bởi chức năng nhận biết của nó. Do đó, nó được nói là được chế định dựa trên các pháp có bản chất như vậy.
Kamappavattā visesā eva paṭipāṭīti bījabhāvo ca paṭipāṭīti vattumarahatīti iminādhippāyena ‘‘bījakāloti dhammapaṭipāṭiṃ upādāya paññatto’’ti āha.
It is with this intention—that the successive distinctions themselves are a sequence (paṭipāṭi), and also that the state of being a seed can appropriately be called a sequence (paṭipāṭi)—that it is said, "bījakāla is designated by referring to the sequence of phenomena."
Vì các đặc tính phát sinh theo thứ tự là một chuỗi (paṭipāṭī), và bản chất của hạt giống cũng có thể được nói là một chuỗi, với ý định này, văn bản nói “bījakāloti dhammapaṭipāṭiṃ upādāya paññatto” (thời gian hạt giống được chế định dựa trên chuỗi các pháp).
Dhammapaṭipāṭiṃ vāti aṭṭhakalāpadhamme sandhāyāha.
Or by the sequence of phenomena refers to the eight kalāpa-dhammas.
Hoặc Dhammapaṭipāṭiṃ (chuỗi các pháp) được nói đến để chỉ các pháp của tám nhóm (aṭṭhakalāpadhamma).
Sañcitā viya gayhamānakālā eva kālasañcayo, yathā vā tathā vā kāloti ekaṃ sabhāvaṃ gahetvā abhinivesaṃ karontassa tadabhinivesanisedhanatthaṃ ‘‘so panesa sabhāvato avijjamānattā paññattimattako’’ti āha.
The phrase "kālasañcayo" means that periods of time are collected, as if gathered, or that they are periods of time taken as if gathered. And for one who adheres to a single nature, whether true or not, as "time," to prohibit that adherence, it is said, "but this, not existing in reality, is merely a designation."
Kālasañcayo (Sự tích lũy thời gian) là chính những thời gian được nắm giữ như thể được tích lũy. Và để phủ nhận sự chấp thủ của người chấp thủ một bản chất duy nhất là thời gian, dù theo cách này hay cách khác, văn bản nói “so panesa sabhāvato avijjamānattā paññattimattako” (nhưng điều đó chỉ là một chế định vì nó không tồn tại theo bản chất).
Ñatvā viññeyyoti sambandho.
The connection is: "having known, it should be understood."
Có mối liên hệ là: biết rồi nên cần được nhận biết.
Itaro pana hetūti esa samayo paccayova viññeyyo.
The other, however, is a cause; this samaya should be understood as a condition.
Itaro pana hetū (Còn nguyên nhân khác): samaya này chỉ nên được nhận biết là điều kiện.
Etthāti etasmiṃ adhikāre na hetuhetu sādhāraṇahetu cāti attho.
Here, in this context, it means both a cause of causes and a common cause.
Etthā (Trong đây): trong ngữ cảnh này, không phải là nguyên nhân của nguyên nhân hay nguyên nhân chung.
Samavāyo paccayasāmaggī, hetu pana ekeko paccayoti ayametesaṃ viseso veditabbo.
Samavāya means the confluence of conditions, while hetu is each individual condition; this distinction between them should be understood.
Samavāya (sự kết hợp) là sự tập hợp các điều kiện, còn hetu (nguyên nhân) là từng điều kiện riêng lẻ. Đây là sự khác biệt cần được biết giữa chúng.
Cakkhuviññāṇādīnaṃ anekapaccayadassanena taṃtaṃdvārikānaṃ kusalānañca tappaccayataṃ dasseti.
By showing the many conditions of eye-consciousness and so on, it shows that the wholesome states arising through those respective doors are also conditioned by many factors.
Bằng cách chỉ ra nhiều điều kiện cho nhãn thức (cakkhuviññāṇa) v.v…, văn bản chỉ ra rằng các pháp thiện phát sinh từ các căn đó cũng có nhiều điều kiện tương tự.
Pariggaho kato aṭṭhakathācariyehi.
A compilation was made by the Commentarial Masters.
Pariggaho kato (Sự bao gồm đã được thực hiện) bởi các vị sư Aṭṭhakathā.
Ekakāraṇavādoti pakatikāraṇavādo, issarakāraṇavādo vā.
Ekakāraṇavādo means the doctrine of a single natural cause, or the doctrine of an omnipotent cause.
Ekakāraṇavādo (Thuyết duy nhất nguyên nhân): thuyết về nguyên nhân tự nhiên, hoặc thuyết về nguyên nhân là Đấng Tối cao (Issara).
Aññamaññāpekkhoti avayavānaṃ aññamaññāpekkhatāya samudāyo vutto.
Aññamaññāpekkho means that the whole is described by the mutual dependence of its parts.
Aññamaññāpekkho (Sự nương tựa lẫn nhau) được nói đến về tập hợp (samudāya) do sự nương tựa lẫn nhau của các thành phần.
Apekkhā ca yāva sahāyakāraṇasamāgamo na hoti, tāva phalassa anipphādanaṃ samāgame nipphādanasamatthassa nipphādanañca.
And dependence (apekkhā) is the non-production of the result as long as the confluence of assisting causes does not occur, and the production of the result by a cause capable of producing it when the confluence does occur.
Sự nương tựa (apekkhā) là: chừng nào sự kết hợp của các nguyên nhân hỗ trợ chưa xảy ra, thì kết quả không thể phát sinh; và khi sự kết hợp xảy ra, thì khả năng phát sinh kết quả sẽ phát sinh.
Samāgamo ca yesu yujjamānesu nibyāpāresupi phalassa pavatti, tesaṃ sabbhāvoti.
And confluence (samāgamo) is the existence of those causes whose presence leads to the occurrence of the result, even if they are not actively functioning.
Và samāgamo (sự kết hợp) là sự tồn tại của những điều kiện mà khi chúng được kết hợp, kết quả sẽ phát sinh, ngay cả khi chúng không hoạt động.
Asāmaggī…pe… pattitoti cakkhurūpālokamanasikārānaṃ asamavetānaṃ cakkhuviññāṇassa ahetubhāve sati samavetānañca taṃsabhāvāvinivattito hetubhāvānāpattitoti attho.
The term ' Asāmaggī…pe… pattito' means that when the eye-faculty, visible object, light, and attention are unconjoined, eye-consciousness is without a cause, and even when they are conjoined, it does not attain the state of being a cause because it does not depart from that nature of not being a cause.
Asāmaggī…pe… pattito có nghĩa là: khi nhãn căn, sắc, ánh sáng và tác ý không hội đủ, nhãn thức không có nhân; và khi chúng hội đủ, thì không có sự thay đổi khỏi trạng thái không có nhân đó, nên không đạt đến trạng thái có nhân.
Na hi sabhāvantaraṃ aññena sahitaṃ sabhāvantaraṃ hotīti.
For indeed, one kind of phenomenon (such as phassa) combined with another kind of phenomenon (such as vedanā) does not become that other kind of phenomenon.
Quả thật, một yếu tố này, khi kết hợp với một yếu tố khác, không trở thành một yếu tố khác.
Ekasminti andhasate ekekasmiṃ andheti adhippāyo.
The meaning of ' Ekasmiṃ' is "in each blind person among a hundred blind persons."
Ekasmiṃ (trong một) có nghĩa là “trong mỗi người mù” trong số một trăm người mù.
Aññathā yathārutavasena atthe gayhamāne ekassa andhassa dassanāsamatthatā sabbesampi na hoti, nāpi ekassa asamatthatāya sabbesampi asamatthatā vuttā, kintu sabbesaṃ visuṃ asamatthatāya evāti upamāvacanaṃ na yujjeyya, nāpi upamopamitabbasambandho.
Otherwise, if the meaning were taken according to the literal wording, the inability of one blind person to see would not apply to all, nor would the inability of all be stated because of the inability of one; rather, it is due to the individual inability of all, so the simile would not be appropriate, nor would the relationship between the simile and what is being compared.
Nếu không, khi ý nghĩa được hiểu theo cách diễn đạt thông thường, thì sự không có khả năng nhìn thấy của một người mù không phải là sự không có khả năng của tất cả, cũng không phải sự không có khả năng của một người dẫn đến sự không có khả năng của tất cả; mà là do sự không có khả năng riêng biệt của từng người, nên ví dụ này sẽ không phù hợp, cũng không có mối liên hệ giữa ví dụ và điều được ví dụ.
Na hi upamitabbesu cakkhādīsu ekassa asamatthatāya sabbesampi asamatthatā vuttā, kintu sabbesaṃ visuṃ asamatthatāya sahitānaṃ asamatthatāti.
Indeed, among the things being compared, such as the eye-faculty, it is not stated that all are incapable because of the incapability of one; rather, it is the incapability of all when conjoined, due to their individual incapability.
Quả thật, trong các điều được ví dụ như nhãn căn, v.v., sự không có khả năng của một yếu tố không được nói là sự không có khả năng của tất cả, mà là sự không có khả năng của tất cả các yếu tố khi chúng kết hợp với nhau do sự không có khả năng riêng biệt của từng yếu tố.
Andhasataṃ passatīti ca andhasataṃ sahitaṃ passatīti adhippāyo aññathā vuttanayena upamitabbāsamānatāpattito.
And ' Andhasataṃ passatī' (a hundred blind persons see) means that a hundred blind persons, being conjoined, see. Otherwise, as explained, it would lead to a disparity with what is being compared.
Và andhasataṃ passatī (một trăm người mù nhìn thấy) có nghĩa là một trăm người mù cùng nhau nhìn thấy; nếu không, theo cách đã nói, sẽ dẫn đến sự không tương đồng với điều được ví dụ.
Sādhā…pe… ṭhitabhāvoti yesu vijjamānesu phalappavatti tesaṃ samodhāne, yathā pavattamānesu tesu phalappavatti, tathā pavattimāha.
The phrase ' Sādhā…pe… ṭhitabhāvo' (the state of being established) refers to the conjoining of those conditions in whose presence the fruit arises, indicating that just as the fruit arises when those conditions are present, so does that arising. This is the meaning of sāmaggī (conjunction).
Sādhā…pe… ṭhitabhāvo có nghĩa là sự xuất hiện của kết quả xảy ra khi các nhân đó hiện hữu, và sự xuất hiện của kết quả được nói đến như cách mà chúng xuất hiện khi các nhân đó hiện hữu.
Na yesaṃ kesañci anekesaṃ samodhānamattaṃ sāmaggī.
Sāmaggī is not merely the conjunction of any number of conditions.
Sāmaggī không chỉ là sự kết hợp đơn thuần của nhiều yếu tố bất kỳ.
Na hi saddagandharasaphoṭṭhabbasamodhānaṃ cakkhuviññāṇassa, kaṭṭhakapālapāsāṇasamodhānaṃ vā sotaviññāṇassa hetūti.
For indeed, the conjunction of sound, smell, taste, and touch is not a cause for eye-consciousness, nor is the conjunction of wood, potsherds, and stones a cause for ear-consciousness.
Quả thật, sự kết hợp của âm thanh, mùi, vị, xúc không phải là nhân của nhãn thức, hay sự kết hợp của gỗ, mảnh sành, đá không phải là nhân của nhĩ thức.
Tanti taṃ dassanaṃ.
Taṃ (that) refers to that seeing.
Taṃ (điều đó) là sự thấy đó.
Asā…pe… siddhoti nāyamattho sādhetabbo visuṃ ahetūnaṃ cakkhādīnaṃ sahitānaṃ hetubhāvassa paccakkhasiddhattāti attho.
The meaning of ' Asā…pe… siddho' is that this meaning should not be established by reasoning, because the causal nature of the eye-faculty and so on, which are individually causeless but conjoined, is proven by direct perception.
Asā…pe… siddho có nghĩa là ý nghĩa này không cần phải chứng minh, vì trạng thái là nhân của các yếu tố như nhãn căn, v.v., khi chúng tự thân không phải là nhân nhưng kết hợp lại, đã được chứng minh bằng thực chứng.
Na hi paccakkhasiddhe yuttimagganaṃ yuttanti.
Indeed, it is not proper to seek reasoning for what is established by direct perception.
Quả thật, việc tìm kiếm lý lẽ trong những điều đã được chứng minh bằng thực chứng là không phù hợp.
Manussattādīnaṃ khaṇāvayavānaṃ sāmaggī khaṇasāmaggī, taṃ vinā so navamacakkasampattisaṅkhāto khaṇo natthi.
The conjunction of moments and parts, such as the state of being human, is khaṇasāmaggī. Without that, that moment, designated as the attainment of the ninth cakka, does not exist.
Sự hội đủ của các thành phần sát-na như nhân loại, v.v., là khaṇasāmaggī (sự hội đủ sát-na); nếu không có nó, thì sát-na đó, được gọi là sự thành tựu của chín bánh xe, sẽ không tồn tại.
Sā eva hi khaṇasāmaggī so khaṇoti attho.
That very khaṇasāmaggī is that khaṇa (moment); this is the meaning.
Chính khaṇasāmaggī đó là khaṇa, đó là ý nghĩa.
Khaṇa…pe… dīpeti attano dullabhatāyāti attho.
The meaning of ' Khaṇa…pe… dīpeti' is "due to its rarity."
Khaṇa…pe… dīpeti có nghĩa là do sự khó khăn của chính nó.
Khaṇattho vā samayasaddo khaṇasaṅkhāto samayoti vutto.
Or, the word samaya, having the meaning of khaṇa, is referred to as the moment, the samaya.
Hoặc từ samaya có nghĩa là khaṇa (sát-na) được gọi là khaṇa.
So yasmiṃ dullabhe khaṇe satīti imassatthassa vibhāvanavasena tadāyattāya kusaluppattiyā dullabhabhāvaṃ dīpeti.
This samaya, by explaining the meaning that "when that rare moment exists," reveals the rarity of the arising of wholesome states which is dependent on that moment.
Từ samaya đó, bằng cách làm rõ ý nghĩa của "khi có sát-na khó khăn đó", nó làm sáng tỏ sự khó khăn của việc phát sinh thiện pháp, điều phụ thuộc vào sát-na đó.
Etenupāyena samavāya…pe… vuttiṃ dīpetīti ettha ito paresu ca yojanā tassa tassa taṃtaṃdīpane kātabbā.
By this method, the applications in ' Samavāya…pe… vuttiṃ dīpeti' and subsequent passages should be made to illuminate the respective meanings of each term.
Theo phương pháp này, cách áp dụng cho samavāya…pe… vuttiṃ dīpetī và các trường hợp tiếp theo nên được thực hiện để làm sáng tỏ ý nghĩa cụ thể của từng từ.
Tassa purisassāti ‘‘seyyathāpi bhikkhave cattāro daḷhadhammā dhanuggahā sikkhitā katahatthā katupāsanā catuddisā ṭhitā assu, atha puriso āgaccheyya ‘ahaṃ imesaṃ…pe… katupāsanānaṃ kaṇḍe khitte khitte appatiṭṭhite pathaviyaṃ gahetvā āharissāmī’’’ti (saṃ. ni. 2.228) evaṃ vuttajavanapurisassa.
Tassa purisassā (of that man) refers to the swift man mentioned in the passage: "Just as, monks, if there were four archers, strong, trained, skilled in archery, having practised, standing in the four directions; then a man would come, thinking, 'I will take the arrows shot by these... trained archers before they land on the ground, and bring them back.'"
Tassa purisassā (của người đó) là của người nhanh nhẹn đã được nói đến như sau: "Này các Tỳ-khưu, ví như có bốn cung thủ thiện xảo, thành thục, đã luyện tập, đứng ở bốn phương. Rồi có một người đến nói: 'Tôi sẽ bắt và mang về những mũi tên mà những cung thủ thiện xảo, thành thục, đã luyện tập này bắn ra ở bốn phương trước khi chúng rơi xuống đất.'"
Tāva parittakoti gamanassādānaṃ devaputtānaṃ heṭṭhupariyāyena paṭimukhaṃ dhāvantānaṃ sirasi pāde ca baddhakhuradhārāsannipātato ca parittataro kālo.
Tāva parittako (so very short) refers to a time even shorter than the instant when the sharp edges of razors, tied to the heads and feet of devas running face-to-face in an upward-downward sequence, meet.
Tāva parittako (ngắn ngủi như vậy) là khoảng thời gian ngắn hơn cả sự hội tụ của những lưỡi dao cạo buộc vào đầu và chân của các thiên tử đang chạy đối mặt nhau theo chiều ngược xuôi, những người có niềm vui trong việc chạy.
Kālasaṅkhāto samayo cittaparicchinno vuccamāno teneva paricchedakacittena ‘‘evaṃ paritto aha’’nti attano parittataṃ dīpeti.
The samaya, referred to as kāla (time) and defined by consciousness, reveals its own brevity as "I am so brief" by that very defining consciousness.
Thời gian, được gọi là samaya (thời điểm), được phân định bởi tâm thức, và chính bởi tâm thức phân định đó, nó tự làm sáng tỏ sự ngắn ngủi của mình bằng cách nói: "Ta thật ngắn ngủi như vậy."
Yathā cāhaṃ, evaṃ sabbo kusalacittappavattikāloti tassa parittataṃ dīpeti.
And just as I am brief, so is the entire duration of the arising of wholesome consciousness; thus, it reveals its brevity.
Và như ta, tất cả thời gian phát sinh tâm thiện cũng ngắn ngủi như vậy, nên nó làm sáng tỏ sự ngắn ngủi của thời gian đó.
Saddassa dīpanā vuttanayānusārena veditabbā.
The illumination of the word should be understood according to the method already stated.
Sự làm sáng tỏ của từ ngữ nên được hiểu theo cách đã nói.
Pakativādīnaṃ mahato viya aṇuvādīnaṃ dviaṇukassa viya ca ekasseva.
It is only one, like the mahā (great) in the view of the pakativādī (naturalists), and like the dviaṇuka (double atom) in the view of the aṇuvādī (atomists).
Giống như đối với những người theo thuyết tự tánh (pakativādī) là sự vĩ đại, và đối với những người theo thuyết nguyên tử (aṇuvādī) là sự kết hợp của hai nguyên tử, thì chỉ có một.
Hetu…pe… vuttitaṃ dīpetīti paccayāyattavuttidīpanato tapparabhāvā hetusaṅkhātassa parāyattavuttidīpanatā vuttā.
The phrase ' Hetu…pe… vuttitaṃ dīpetī' refers to the explanation of parāyatta-vutti (dependent existence) for hetu (cause), due to the explanation of paccaya-āyatta-vutti (existence dependent on conditions), as hetu is pre-eminent among them.
Hetu…pe… vuttitaṃ dīpetī (làm sáng tỏ trạng thái được nói đến) có nghĩa là do sự làm sáng tỏ sự tồn tại phụ thuộc vào duyên, nên sự làm sáng tỏ sự tồn tại phụ thuộc vào người khác, được gọi là nhân, đã được nói đến.
Sati pana paccayāyattabhāve paccayasāmaggīāyattatā samavāyasaṅkhātena dīpiyatīti atapparabhāvato tassa taṃdīpanatā na vuttā.
However, when there is dependence on conditions, the dependence on the conjunction of conditions is explained by samavāya (conjunction); therefore, its explanation of parāyatta-vutti is not stated as pre-eminent in that context.
Tuy nhiên, khi có trạng thái phụ thuộc vào duyên, sự phụ thuộc vào sự hội đủ của các duyên được làm sáng tỏ bằng samavāya (sự hội tụ); vì vậy, sự làm sáng tỏ trạng thái đó không được nói đến do không vượt trội hơn sự làm sáng tỏ sự phụ thuộc đó.
Anena samayena kattubhūtena, anena samayena vā karaṇabhūtena bhagavatā paṭisedhitoti attho.
The meaning is that the Lord rejected it with this samaya (time) as the agent, or with this samaya as the instrument.
Ý nghĩa là Đức Phật đã bác bỏ điều này bằng samaya (thời điểm) này như là chủ thể hành động, hoặc bằng samaya này như là phương tiện.
Esa nayo purimāsu dīpanāsu.
This method applies to the previous explanations as well.
Đây là phương pháp trong các phần làm sáng tỏ trước đó.
Adhikaraṇavasenāti ādhāravasena.
Adhikaraṇavasena means in the sense of a foundation or support.
Adhikaraṇavasena (theo cách của căn cứ) có nghĩa là theo cách của nơi nương tựa.
Etthāti kālasamūhasaṅkhāte samaye gahiteti attho.
Ettha (here) means when samaya is taken in the sense of a collection of moments.
Ettha (ở đây) có nghĩa là khi samaya được hiểu là tổng thể thời gian.
Kālopi hi cittaparicchinno sabhāvato avijjamānopi ādhārabhāveneva saññāto ‘‘adhikaraṇa’’nti vutto taṃkhaṇappavattānaṃ tato pubbe parato ca abhāvā.
Indeed, even kāla (time), though defined by consciousness and not existing ultimately, is referred to as adhikaraṇa (locus or support) only by being recognized as a foundation, because the phenomena occurring at that very moment do not exist before or after that moment.
Thời gian, mặc dù tự thân không tồn tại về bản chất khi được tâm thức phân định, nhưng vẫn được gọi là "căn cứ" vì nó được nhận thức như một nơi nương tựa, do các pháp phát sinh trong sát-na đó không tồn tại trước hay sau sát-na đó.
Bhāvoti kiriyā.
Bhāvo means action.
Bhāvo (trạng thái) là hành động.
Kiriyāya kiriyantaralakkhaṇaṃ bhāvenabhāvalakkhaṇaṃ.
The distinguishing of one action by another action is bhāvenabhāvalakkhaṇa.
Hành động này là dấu hiệu của hành động khác, trạng thái này là dấu hiệu của trạng thái khác.
Yathā gāvīsu duyhamānāsu gato, duddhāsu āgatoti dohanakiriyā gamanakiriyāya lakkhaṇaṃ hoti, evamihāpi ‘‘yasmiṃ samaye tasmiṃ samaye’’ti ca vutte satīti ayamattho viññāyamāno eva hoti aññakiriyāsambandhābhāvena padatthassa sattāvirahābhāvatoti samayassa sattākiriyāya cittuppādakiriyā phassādibhavanakiriyā ca lakkhīyatīti ubhayattha samayasadde bhummaniddeso kato lakkhaṇabhūtabhāvayuttoti.
Just as when the cows were being milked, he went, and when they were milked, he came, so the action of milking characterizes the action of going, similarly here too, when it is said, "in which samaya, in that samaya," this meaning of "being present" is understood because without a connection to another action, the meaning of the word pada does not exist without the satta (being) action. Thus, the action of the arising of consciousness and the actions of the arising of phassa (contact) and so on are characterized by the satta action of samaya; therefore, in both instances of the word samaya, the locative case is used because it is conjoined with the action (being present) which serves as a characteristic.
Ví dụ, "người đó đã đi khi những con bò đang được vắt sữa, đã về khi chúng đã được vắt sữa" – ở đây, hành động vắt sữa là dấu hiệu cho hành động đi; tương tự, ở đây, khi nói "yasmiṃ samaye tasmiṃ samaye" (trong thời điểm nào, trong thời điểm đó), ý nghĩa "có" được hiểu rõ ràng, vì không có mối liên hệ với hành động khác, nên không có sự vắng mặt của trạng thái hành động của từ ngữ; do đó, hành động phát sinh tâm và hành động phát sinh xúc, v.v., được nhận biết bởi hành động tồn tại của samaya; vì vậy, trong cả hai trường hợp, từ samaya được dùng ở cách sở thuộc (bhummaniddesa) vì nó đi kèm với trạng thái là dấu hiệu.
Uddānatoti uddesato saṅkhepato.
Uddānato means by way of summary, by way of brief statement.
Uddānato (tóm tắt) có nghĩa là theo cách khái quát, tóm lược.
Kilesakāmo vatthukāmabhāvaṃ bhajanto kāmanīyavasena bhajati, na kāmanavasenāti kāmanavasena kilesakāmo eva hoti, na vatthukāmo.
When kilesakāma (defilement-desire) takes on the nature of vatthukāma (object-desire), it does so in the sense of being desirable, not in the sense of desiring. Thus, in the sense of desiring, it is only kilesakāma, not vatthukāma.
Khi kilesakāma (dục phiền não) trở thành vatthukāma (dục đối tượng), nó trở thành theo cách đáng mong muốn, chứ không phải theo cách mong muốn; do đó, theo cách mong muốn, nó chỉ là kilesakāma, không phải vatthukāma.
Duvidhopesoti vacanena duvidhassapi sahitassa avacaraṇappadesaṃ saṅgaṇhāti.
Duvidhopeso (this two-fold) by this expression encompasses the sphere of both types of conjoined kāma.
Duvidhopeso (cả hai loại này) bao gồm phạm vi hoạt động của cả hai loại dục kết hợp.
Tena vatthukāmasseva pavattideso rūpārūpadhātudvayaṃ apanītaṃ hoti.
Therefore, the two realms of rūpa and arūpa are excluded as the sphere of occurrence for vatthukāma alone.
Do đó, hai cõi sắc và vô sắc được loại trừ khỏi phạm vi hoạt động của vatthukāma.
Nanu ca duvidhopi sahito rūpārūpadhātūsu pavattati rūpārūpāvacaradhammānaṃ vatthukāmattā tadārammaṇānaṃ rūpārūparāgānañca kilesakāmabhāvasiddhitoti?
Is it not true that both types of conjoined kāma occur in the rūpa and arūpa realms, because rūpāvacara and arūpāvacara phenomena are vatthukāma, and rūpa-rāga and arūpa-rāga, which have them as their objects, are established as kilesakāma?
Chẳng phải cả hai loại dục kết hợp đều hoạt động trong cõi sắc và vô sắc sao, vì các pháp thuộc cõi sắc và vô sắc là vatthukāma, và các ái dục sắc và vô sắc có các pháp đó làm đối tượng là kilesakāma?
Taṃ na, bahalakilesassa kāmarāgassa kilesakāmabhāvena idha saṅgahitattā.
That is not the case, because here, the dense kāma-rāga (sensual lust) is included as kilesakāma.
Điều đó không đúng, vì ở đây chỉ bao gồm kāmarāga (ái dục) là kilesakāma thô.
Evañca katvā rūpārūpadhātūsu pavattamānesu kāmāvacaradhammesu nikanti idha na saṅgahitā sukhumattā.
And having done so, nikanti (delight) in kāmāvacara phenomena occurring in the rūpa and arūpa realms is not included here due to its subtlety.
Và vì vậy, sự thích thú (nikanti) đối với các pháp dục giới hoạt động trong cõi sắc và vô sắc không được bao gồm ở đây vì nó vi tế.
‘‘Uddānato dve kāmā’’ti sabbakāme uddisitvāpi hi ‘‘duvidhopeso’’ti ettha tadekadesabhūtā aññamaññasahitatāparicchinnā kāmarāgatabbatthukadhammāva saṅgahitāti, niravaseso vā kilesakāmo kāmarāgo kāmataṇhārūpataṇhāarūpataṇhānirodhataṇhābhedo idha pavattatīti anavasesappavattitaṃ sandhāya ‘‘duvidhopeso’’ti vuttaṃ, vatthukāmopi ca appako idhāpi na vattati rūpārūpāvacaravipākamatto, tathāpi paripuṇṇavatthukāmattā kāmāvacaradhammāva idha gahitā.
Indeed, even after stating "two kinds of kāma in brief," in the phrase "this two-fold," only kāma-rāga and the phenomena that are its basis, which are a part of those kāma and mutually conjoined, are included. Or, it is said "this two-fold" with reference to the occurrence of all kilesakāma, namely kāma-rāga, the divisions of kāma-taṇhā, rūpa-taṇhā, arūpa-taṇhā, and nirodha-taṇhā, occurring here without residue. And though a small amount of vatthukāma, namely rūpāvacara and arūpāvacara vipāka only, does not occur here, nevertheless, kāmāvacara phenomena alone are included here due to their being full vatthukāma.
Mặc dù Uddānato dve kāmā (tóm tắt có hai loại dục) đã liệt kê tất cả các loại dục, nhưng ở đây, trong duvidhopeso, chỉ có kāmarāga và các pháp làm đối tượng của kāmarāga, là một phần của các loại dục đó và được phân định bởi sự kết hợp lẫn nhau, được bao gồm; hoặc, nói đến sự hoạt động không còn sót lại của kilesakāma là kāmarāga với các loại ái dục như kāmataṇhā (ái dục giới), rūpataṇhā (ái sắc giới), arūpataṇhā (ái vô sắc giới), nirodhataṇhā (ái diệt), được nói là duvidhopeso; và vatthukāma cũng ít khi hoạt động ở đây, chỉ là kết quả của cõi sắc và vô sắc, tuy nhiên, do các pháp dục giới có vatthukāma đầy đủ, nên các pháp dục giới được bao gồm ở đây.
Evañca katvā sasatthāvacaropamā yuttā hoti.
And having done so, the simile of sasatthāvacara (one's own sphere) becomes appropriate.
Và như vậy, ví dụ về phạm vi hoạt động của chính nó là phù hợp.
‘‘Rūpūpapattiyā maggaṃ bhāvetī’’ti (dha. sa. 163; vibha. 625) ettha rūpabhavo uttarapadalopaṃ katvā ‘‘rūpa’’nti vutto, evamidhāpi uttarapadalopo daṭṭhabbo.
In the phrase "develops the path to rūpa-existence" (rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti), rūpabhava is called rūpa after dropping the latter word (bhava); similarly here too, the dropping of the latter word (avacara) should be seen.
Trong Rūpūpapattiyā maggaṃ bhāvetī (tu tập đạo để tái sinh vào cõi sắc), rūpabhava (sắc hữu) được gọi là "rūpa" sau khi lược bỏ hậu tố; tương tự, ở đây cũng nên hiểu là lược bỏ hậu tố.
Aññathā hi cittaṃ kāmāvacarāvacaranti vucceyyāti.
Otherwise, the mind would be referred to as kāmāvacarāvacara.
Nếu không, tâm sẽ được gọi là kāmāvacarāvacara.
Ārammaṇakaraṇavasenātiādike ‘‘kāmo’’ti sabbaṃ taṇhamāha, tasmā ‘‘kāmañcesā’’tiādi vuttaṃ, ‘‘kāme avacāretīti kāmāvacāra’’nti vattabbe cā-saddassa rassattaṃ kataṃ.
In ārammaṇakaraṇavasenā and so on, the word kāmo (desire) refers to all craving. Therefore, kāmañcesā and so on is stated. In kāme avacāretīti kāmāvacāraṃ, where it should be stated kāme avacāretīti kāmāvacāraṃ, the vowel of the syllable cā is shortened.
Trong đoạn Ārammaṇakaraṇavasenātiādike, từ ‘‘kāmo’’ được nói đến như là tất cả mọi loại tham ái (taṇhā). Do đó, ‘‘kāmañcesā’’tiādi đã được nói. Trong khi lẽ ra phải nói ‘‘kāme avacāretīti kāmāvacāra’’, thì chữ cā đã được rút ngắn nguyên âm.
Ruḷhisaddenāti ñāṇasampayuttesu ruḷhena saddena, ñāṇasampayuttesu vā pavattitvā anavajjasukhavipākatāya taṃsadisesu ñāṇavippayuttesu ruḷhena saddena.
Ruḷhisaddena means by a word that has become established in connection with knowledge, or by a word that, having arisen in connection with knowledge, has become established in things similar to it, unconnected with knowledge, due to their blameless and pleasant result.
Ruḷhisaddenā (theo cách nói quy ước) là từ ngữ được dùng một cách quy ước cho những tâm sở tương ưng với trí tuệ (ñāṇasampayutta), hoặc là từ ngữ được dùng một cách quy ước cho những tâm sở không tương ưng với trí tuệ (ñāṇavippayutta) nhưng tương tự như vậy do kết quả không đáng chê trách và an lạc.
Atha vā kiñci nimittaṃ gahetvā satipi aññasmiṃ taṃnimittayutte kismiñcideva visaye sammutiyā cirakālatāvasena nimittavirahepi pavatti ruḷhi nāma yathā ‘‘mahiyaṃ setīti mahiṃso, gacchantīti gāvo’’ti, evaṃ kusalasaddassapi ruḷhibhāvo veditabbo.
Alternatively, ruḷhi is the occurrence (of a word) by convention, based on taking some sign, even when there is another thing connected to that sign, in some particular object; or it is an occurrence in the original meaning, even without the sign, due to long-standing use, like "one who sleeps on the earth is mahiṃso (buffalo)"; "they go is gāvo (cows)". In the same way, the established nature of the word kusala should be understood.
Hoặc, thuật ngữ ruḷhi là sự diễn đạt một cách quy ước, dựa trên một dấu hiệu nào đó, được áp dụng cho một đối tượng cụ thể dù có những đối tượng khác cũng mang dấu hiệu đó, và theo thời gian, ngay cả khi dấu hiệu đó không còn, từ ngữ vẫn được duy trì, ví dụ như ‘‘mahiyaṃ setīti mahiṃso (con trâu rừng nằm trên đất), gacchantīti gāvo (những con bò đi)’’. Tương tự, cần hiểu rằng từ kusala (thiện) cũng mang tính quy ước như vậy.
Paññāniddese ‘‘kosalla’’nti abhidhamme (dha. sa. 16) vuttaṃ, tassa ca bhāvā kusalasaddappavattīti kosallayogā kusalanti ayaṃ abhidhammapariyāyo hoti.
In the definition of wisdom, kosalla (skill) is stated in the Abhidhamma. And because of the existence of that kosalla, the word kusala arises. Thus, "wholesome due to the connection with skill" is an Abhidhamma expression.
Trong phần giải thích về tuệ (paññā), ‘‘kosalla’’ (sự khéo léo) đã được đề cập trong Abhidhamma (Dhs. 16). Và vì có sự khéo léo đó, nên từ kusala được sử dụng; do đó, ‘‘kosallayogā kusalanti’’ (sự thiện là do có sự khéo léo) là một phương pháp giảng dạy của Abhidhamma.
Kusalanti kusalabhāvaṃ āha.
Kusala refers to the nature of being wholesome.
Kusala (thiện) nói về trạng thái thiện lành.
Vipākādīnaṃ avajjapaṭipakkhatā natthīti kusalameva anavajjalakkhaṇaṃ vuttaṃ.
Since results and so on do not have the opposite quality of blamelessness, only kusala (wholesome) is stated as having the characteristic of blamelessness.
Vì các kết quả (vipāka) và các hành động (kiriya) khác không có tính chất đối lập với sự đáng chê trách, nên chỉ có kusala (thiện) mới được gọi là có đặc tính không đáng chê trách.
Anavajjalakkhaṇamevāti sukhavipākasabhāvassa lakkhaṇabhāvanivāraṇatthaṃ avadhāraṇaṃ kataṃ, taṃnivāraṇañca tassa paccupaṭṭhānataṃ vatthukāmatāya kataṃ.
The emphasizing particle eva (only) in anavajjalakkhaṇamevā is used to prevent the pleasant result from being considered a characteristic. And that prevention is done out of a desire to state its manifestation.
Anavajjalakkhaṇamevā (chỉ có đặc tính không đáng chê trách) – từ ‘‘eva’’ (chỉ) được sử dụng để loại trừ đặc tính của bản chất kết quả an lạc (sukhavipāka). Sự loại trừ đó được thực hiện với ý định nói về sự hiện hữu của nó (kết quả an lạc) như một sự hiện diện (paccupaṭṭhāna) của đối tượng.
Sampattiatthena rasena vodānabhāvarasaṃ.
The essence of purity by way of sampatti (perfection) is vodānabhāvarasaṃ.
Với hương vị là sự thành tựu, đó là vodānabhāvarasaṃ (hương vị của sự thanh tịnh).
Phalaṭṭhena paccupaṭṭhānena iṭṭhavipākapaccupaṭṭhānaṃ.
The manifestation of a desirable result by way of phala (result) is iṭṭhavipākapaccupaṭṭhānaṃ.
Với sự hiện diện là kết quả, đó là iṭṭhavipākapaccupaṭṭhānaṃ (sự hiện diện của kết quả mong muốn).
Sabhāvo kakkhaḷādiphusanādiko asādhāraṇo.
Sabhāvo refers to a unique nature, such as hardness or touch.
Sabhāvo (bản chất riêng) là đặc tính không chung với các pháp khác, như sự thô cứng (kakkhaḷa) hoặc sự xúc chạm (phusanā), v.v.
Sāmaññaṃ sādhāraṇo aniccādisabhāvo.
Sāmaññaṃ refers to a common nature, such as impermanence.
Sāmaññaṃ (bản chất chung) là đặc tính chung như vô thường (anicca), v.v.
Idha ca kusalalakkhaṇaṃ sabbakusalasādhāraṇasabhāvattā sāmaññaṃ daṭṭhabbaṃ, akusalādīhi asādhāraṇatāya sabhāvo vā.
Here, the characteristic of wholesome states should be seen as sāmaññaṃ (common), because it is a nature common to all wholesome states, or as sabhāvo (unique) because it is not common to unwholesome states and so on.
Ở đây, đặc tính của kusala (thiện) cần được xem là sāmaññaṃ (chung) vì nó là bản chất chung của tất cả các thiện pháp, hoặc là sabhāvo (bản chất riêng) vì nó không chung với các bất thiện pháp, v.v.
Upaṭṭhānākāroti gahetabbabhāvena ñāṇassa upaṭṭhahanākāro.
Upaṭṭhānākāro is the manner in which knowledge manifests for the purpose of being apprehended.
Upaṭṭhānākāro (cách thức hiện diện) là cách thức mà trí tuệ hiện diện như một đối tượng cần được nắm bắt.
Phalaṃ pana attano kāraṇaṃ paṭicca tappaṭibimbabhāvena, paṭimukhaṃ vā upaṭṭhātīti paccupaṭṭhānaṃ.
Phalaṃ (result), however, manifests facing its cause, or as a reflection of its cause; therefore, it is called paccupaṭṭhānaṃ (manifestation).
Còn phalaṃ (kết quả) thì hiện diện như một sự phản chiếu của nguyên nhân của chính nó, hoặc hiện diện đối diện với nguyên nhân, nên được gọi là paccupaṭṭhānaṃ (sự hiện hữu).
Vijānātīti saññāpaññākiccavisiṭṭhaṃ visayaggahaṇaṃ āha.
Vijānāti refers to the act of apprehending an object, which is distinguished by the functions of perception and wisdom.
Vijānātī (biết rõ) nói về sự nắm bắt đối tượng đặc biệt với chức năng của tưởng (saññā) và tuệ (paññā).
Sabbacittasādhāraṇattā yattha yattha yathā yathā attho labbhati, tattha tattha tathā tathā gahetabboti.
Since it is common to all minds, wherever and however the meaning is taken, it should be taken in that way.
Vì nó là chung cho tất cả các tâm, nên ở đâu và theo cách nào mà ý nghĩa được hiểu, thì ở đó và theo cách đó nó cần được nắm bắt.
Yaṃ āsevanapaccayabhāvena cinoti, yañca kammunā abhisaṅkhatattā citaṃ, taṃ tathā ‘‘citta’’nti vuttaṃ.
That which accumulates by way of the condition of repeated practice, and that which is accumulated because it is fashioned by kamma, is thus called citta (mind).
Cái gì được tích lũy (cinoti) do duyên của sự thực hành (āsevana), và cái gì đã được tích lũy (citaṃ) do được tạo tác bởi nghiệp (kamma), cái đó được gọi là ‘‘citta’’ (tâm) như vậy.
Yaṃ pana tathā na hoti, taṃ parittakiriyadvayaṃ antimajavanañca labbhamānacintanavicittatādivasena ‘‘citta’’nti veditabbaṃ.
That which is not so, namely the two minor functional types of mind and the last javana, should be understood as citta (mind) due to its variegated nature of thinking and so on that is apprehended.
Còn cái gì không phải như vậy, thì hai hành động hữu hạn (parittakiriyadvaya) và tâm tốc hành cuối cùng (antimajavana) cần được hiểu là ‘‘citta’’ (tâm) theo ý nghĩa của sự suy tư (cintana) và sự đa dạng (vicittatā) có thể có.
Hasituppādo pana aññajavanagatikova.
However, the mind of producing laughter (hasituppāda) follows the same path as other javana processes.
Còn sự phát sinh tiếng cười (hasituppādo) thì chỉ là sự vận hành của các tâm tốc hành khác.
Cittānaṃ panāti vicitrānanti attho.
Cittānaṃ panā means of variegated minds.
Cittānaṃ panā (của các tâm) có nghĩa là của các tâm đa dạng.
Tadantogadhattā hi samudāyavohārena avayavopi ‘‘citta’’nti vuccati yathā pabbatanadīsamuddādiekadesesu diṭṭhesu pabbatādayo diṭṭhāti vuccantīti.
For indeed, being included therein, even a part is called citta by the designation of the whole, just as when parts of mountains, rivers, and oceans are seen, it is said that mountains and so on have been seen.
Vì là một phần của tổng thể, nên một phần cũng được gọi là ‘‘citta’’ (tâm) theo cách nói về tổng thể, giống như khi nhìn thấy một phần của núi, sông, biển, v.v., người ta nói rằng đã nhìn thấy núi, v.v.
Caraṇaṃ nāma gahetvā caritabbacittapaṭo.
Caraṇaṃ refers to a variegated cloth painting that can be carried around.
Caraṇaṃ (hành vi) là một tấm vải vẽ (cittapaṭa) có thể mang theo và di chuyển.
Rūpānīti bimbāni.
Rūpāni means images.
Rūpāni (sắc) là các hình ảnh (bimbāni).
Ajjhattikanti indriyabaddhaṃ vadati.
Ajjhattikaṃ refers to the body bound by the senses.
Ajjhattika (nội tại) nói về cái bị ràng buộc bởi các căn (indriya).
Cittakatamevāti cittassa mūlakāraṇataṃ sandhāya vuttaṃ.
Cittakatamevā is stated with reference to the mind being the fundamental cause.
Cittakatamevā (chỉ do tâm tạo) được nói đến với ý nghĩa tâm là nguyên nhân gốc rễ.
Kammassa hetaṃ cittaṃ kāraṇanti.
For this mind is the cause of kamma.
Vì tâm là nguyên nhân của nghiệp.
Taṃ pana atthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘kāyakammādibheda’’ntiādimāha.
To elaborate on that meaning, he states kāyakammādibheda and so on.
Để làm rõ ý nghĩa đó, Ngài nói ‘‘kāyakammādibheda’’ (sự khác biệt về thân nghiệp, v.v.) và các điều tương tự.
Liṅganānattanti saṇṭhānanānattaṃ, bhinnasaṇṭhānaṅgapaccaṅgavato sarīrassa vā nānattaṃ.
Liṅganānattaṃ means diversity of form, or diversity of the body possessing various shapes of limbs and minor parts.
Liṅganānattaṃ (sự đa dạng về hình tướng) là sự đa dạng về hình dáng, hoặc sự đa dạng của thân thể có các chi và bộ phận với hình dáng khác nhau.
Vohāravasena itthipurisādibhāvena voharitabbesu patthanāvisesā uppajjanti, tato kammavisesā.
According to conventional usage, special aspirations arise in those who are conventionally designated as women, men, and so on; from that, various kammas arise.
Theo cách nói thông thường, những ước muốn đặc biệt phát sinh đối với những gì được gọi là nam, nữ, v.v., từ đó phát sinh những nghiệp đặc biệt.
Evamidaṃ kammanānattaṃ vohāranānattato hoti.
Thus, this kammanānattaṃ (diversity of kamma) arises from diversity of convention.
Như vậy, kammanānattaṃ (sự đa dạng của nghiệp) này là do sự đa dạng của cách gọi tên.
Apā…pe… kāditāti evamādīsu ādi-saddehi gatiyā upapattiyā attabhāve lokadhammesu ca nānākaraṇāni suttāgatāni saṅgaṇhāti.
In phrases like apā...pe... kāditā, the word ādi (etc.) here includes various differentiations mentioned in the Suttas regarding destinies, rebirths, existences, and worldly conditions.
Apā…pe… kāditā (bất hạnh… v.v… bị đốt cháy) – trong những trường hợp như vậy, các từ ādi (v.v.) bao gồm các sự khác biệt về cảnh giới (gati), sự tái sinh (upapatti), thân thể (attabhāva), và các pháp thế gian (lokadhamma) được đề cập trong kinh điển.
Kammanānattādivasenāti ettha kusalākusalavasena kammanānattaṃ veditabbaṃ.
In kammanānattādivasenā, kammanānattaṃ should be understood as based on wholesome and unwholesome states.
Trong Kammanānattādivasenā (theo sự đa dạng của nghiệp, v.v.), kammanānattaṃ (sự đa dạng của nghiệp) cần được hiểu theo sự thiện (kusala) và bất thiện (akusala).
Visadisasabhāvatā hi nānattanti.
For diversity is indeed the state of having dissimilar natures.
Vì sự khác biệt là do bản chất không giống nhau.
Kusalakammassa dānādivasena kāyasucaritādibhāvena ca puthuttaṃ, akusalakammassa ca macchariyādīhi kāyaduccaritādīhi ca puthuttaṃ veditabbaṃ.
The puthuttaṃ (multiplicity) of wholesome kamma should be understood by way of giving and so on, and by way of good conduct in body and so on; and the puthuttaṃ of unwholesome kamma by way of stinginess and so on, and by way of bad conduct in body and so on.
Puthuttaṃ (sự đa dạng) của nghiệp thiện cần được hiểu theo sự bố thí (dāna), v.v., và theo sự hành thiện về thân (kāyasucarita), v.v. Và puthuttaṃ (sự đa dạng) của nghiệp bất thiện cần được hiểu theo sự keo kiệt (macchariya), v.v., và theo sự hành ác về thân (kāyaduccarita), v.v.
Bahuppakāratā hi puthuttanti.
For multiplicity is indeed the state of being of many kinds.
Vì sự đa dạng là do có nhiều loại.
Annadānādivasena dānādīnaṃ pāṇātipātāviratiādivasena kāyasucaritādīnaṃ āvāsamacchariyādivasena macchariyādīnaṃ pāṇātipātādivasena kāyaduccaritādīnañca pabhedo veditabbo.
The pabhedo (division) of giving and so on by way of giving food and so on, of good conduct in body and so on by way of abstaining from killing living beings and so on, of stinginess and so on by way of stinginess regarding dwelling places and so on, and of bad conduct in body and so on by way of killing living beings and so on, should be understood.
Pabhedo (sự phân loại) cần được hiểu về sự bố thí (dāna), v.v., theo cách bố thí thức ăn, v.v.; về sự hành thiện về thân (kāyasucarita), v.v., theo cách không sát sinh, v.v.; về sự keo kiệt (macchariya), v.v., theo cách keo kiệt chỗ ở, v.v.; và về sự hành ác về thân (kāyaduccarita), v.v., theo cách sát sinh, v.v.
Ekekassa hi pakārassa bhedo pabhedoti.
For the division of each kind is pabhedo (sub-division).
Vì sự phân loại là sự khác biệt của từng loại.
Nānattādīnaṃ vavatthānaṃ tathā tathā vavatthitatā nicchitatā.
Vavatthānaṃ (determination) of diversities and so on means their being determined or ascertained in such and such a way.
Vavatthānaṃ (sự xác định) của sự đa dạng (nānatta), v.v., là sự xác định, sự phân biệt như vậy.
Etenupāyena liṅganānattādīni veditabbāni.
By this method, diversity of gender and so on should be understood.
Bằng phương pháp này, cần hiểu về sự đa dạng của hình tướng (liṅganānatta), v.v.
Kammanānattādīhi nibbattāni hi tānīti.
For they are produced by diversities of kamma and so on.
Vì chúng được tạo ra bởi sự đa dạng của nghiệp (kammanānatta), v.v.
Paccuppannassa liṅgassa kammato pavattiṃ tadanukkamena paccuppannakammassa nipphattiñca dassetvā tato anāgataliṅganānattādinipphattidassanena saṃsāraṃ ghaṭento ‘‘kammanānākaraṇaṃ paṭiccā’’tiādimāha.
Having shown the arising of the present gender from past kamma, and the completion of present kamma in that sequence, and then by showing the completion of future gender diversity and so on, he connects the cycle of rebirth (saṃsāra) and states kammanānākaraṇaṃ paṭiccā and so on.
Sau khi trình bày sự phát sinh của hình tướng hiện tại từ nghiệp và sự hoàn thành của nghiệp hiện tại theo thứ tự đó, rồi trình bày sự hoàn thành của sự đa dạng về hình tướng trong tương lai, v.v., để kết nối vòng luân hồi (saṃsāra), Ngài nói ‘‘kammanānākaraṇaṃ paṭiccā’’ (do sự đa dạng của nghiệp, v.v.) và các điều tương tự.
Tattha purimena kammavacanena avijjāsaṅkhārā, liṅgādivacanena viññāṇādīni bhavapariyosānāni, gatiādivacanena jātijarāmaraṇāni gahitānīti daṭṭhabbāni.
There, it should be understood that by the former word "kamma," avijjā and saṅkhārā are taken; by the word "liṅga" and so on, viññāṇa and so on up to bhava are taken; and by the word "gati" and so on, birth, old age, and death are taken.
Ở đó, cần hiểu rằng từ nghiệp (kamma) đầu tiên bao gồm vô minh (avijjā) và hành (saṅkhāra); từ hình tướng (liṅga), v.v., bao gồm thức (viññāṇa), v.v., cho đến sự kết thúc của hữu (bhava); và từ cảnh giới (gati), v.v., bao gồm sinh (jāti), già (jarā), chết (maraṇa).
Tattha gatīti nirayādayo pañca gatiyo vuccanti, tāsaṃ nānākaraṇaṃ apadādibhāvo.
There, gati (destiny) refers to the five destinies such as hell. Their diversity is the state of being footless and so on.
Ở đó, gati (cảnh giới) được gọi là năm cảnh giới như địa ngục, v.v. Sự đa dạng của chúng là trạng thái không chân (apāda), v.v.
Tā hi tathā bhinnāti.
For they are thus divided.
Vì chúng khác nhau như vậy.
Upapattīti gomahiṃsādikhattiyādicātumahārājikādiupapattiyo, tāsaṃ nānākaraṇaṃ uccāditā.
Upapattī (rebirth) refers to rebirths such as in cattle, buffaloes, Khattiyas, and Cātumahārājika devas. Their diversity is being high and so on.
Upapatti (sự tái sinh) là sự tái sinh thành bò, trâu, v.v., thành giai cấp Sát-đế-lợi, v.v., thành chư thiên Tứ Đại Thiên Vương, v.v. Sự đa dạng của chúng là trạng thái cao thấp, v.v.
Khattiyo eva hi ekacco kulabhogaissariyādīhi ucco hoti, ekacco nīco.
For some Khattiyas are ucco (high) by clan, wealth, and sovereignty, while others are nīco (low).
Thật vậy, một số Sát-đế-lợi thì cao quý (ucca) về gia tộc, của cải, quyền lực, v.v., còn một số thì thấp kém (nīca).
Tehi eva hīnatāya hīno, padhānabhāvaṃ nītatāya paṇīto, aḍḍhatāya sugato, daliddatāya duggato.
By these very things, one is hīno (inferior) due to inferiority, paṇīto (excellent) due to having attained prominence, sugato (fortunate) due to affluence, duggato (unfortunate) due to poverty.
Do sự thấp kém về những điều đó, họ là hīnā (hèn hạ); do được đưa đến trạng thái ưu việt, họ là paṇītā (ưu việt); do sự giàu có, họ là sugatā (người có cảnh giới tốt); do sự nghèo khổ, họ là duggatā (người có cảnh giới xấu).
Kulavasena vā uccanīcatā, issariyavasena hīnapaṇītatā, bhogavasena sugataduggatatā yojetabbā.
Alternatively, uccanīcatā (high or low status) should be connected with clan, hīnapaṇītatā (inferior or excellent status) with sovereignty, and sugataduggatatā (fortunate or unfortunate state) with wealth.
Hoặc, sự cao quý và thấp kém (uccanīcatā) cần được kết hợp với gia tộc; sự hèn hạ và ưu việt (hīnapaṇītatā) với quyền lực; sự có cảnh giới tốt và cảnh giới xấu (sugataduggatatā) với của cải.
Suvaṇṇadubbaṇṇatāti odātasāmādivaṇṇasuddhiasuddhivasena vuttaṃ.
Suvaṇṇadubbaṇṇatā (beauty or ugliness of complexion) is stated by way of the purity or impurity of complexion, such as fair or dark.
Suvaṇṇadubbaṇṇatā (sắc đẹp và sắc xấu) được nói đến theo sự thanh tịnh hay không thanh tịnh của màu da như trắng, đen, v.v.
Sujātadujjātatāti nigrodhaparimaṇḍalādiārohapariṇāhehi lakkhaṇehi vā attabhāvaparipuṇṇāparipuṇṇajātatāvasena.
Sujātadujjātatā (good or bad birth) means being born with a perfect or imperfect body, either by bodily proportions such as being well-rounded like a banyan tree, or by marks of distinction.
Sujātadujjātatā (sự sinh ra tốt đẹp và sinh ra xấu xí) là sự sinh ra có thân thể hoàn hảo hay không hoàn hảo, theo chiều cao và hình dáng như tròn trịa như cây bàng, v.v., hoặc theo các tướng tốt.
Susaṇṭhitadussaṇṭhitatāti aṅgapaccaṅgānaṃ saṇṭhānavasena.
Susaṇṭhitadussaṇṭhitatā (well-formed or ill-formed) is by way of the formation of the major and minor limbs.
Susaṇṭhitadussaṇṭhitatā (sự hình thành tốt đẹp và hình thành xấu xí) là theo hình dạng của các chi và bộ phận.
Aparampi vuttaṃ ajjhattikacittassa yathāvuttassa cittakatabhāvasādhakaṃ suttaṃ ‘‘kammato’’tiādi.
Also, another Sutta, starting with ‘kammato’, which establishes the state of being wrought by mind/consciousness for the inner consciousness as previously described, has been stated.
Aparampi vuttaṃ (một điều khác cũng được nói) là kinh điển chứng minh rằng tâm nội tại (ajjhattikacitta) như đã nói là do tâm tạo, bắt đầu bằng ‘‘kammato’’ (từ nghiệp) và các điều tương tự.
Kammañhi cittato nibbattanti tato nipphajjamānaṃ sabbampi cittaṃ cittakatamevāti sādheti.
Indeed, kamma arises from consciousness; therefore, all consciousness that is produced from that (kamma) is wrought by consciousness. This establishes that meaning.
Thật vậy, nghiệp phát sinh từ tâm. Do đó, tất cả những gì phát sinh từ nghiệp đều là do tâm tạo. Điều này chứng minh ý nghĩa đó.
Kammanibbattato liṅgato pavattamānaliṅgasaññā mūlakāraṇato kammato āsannakāraṇato liṅgato ca pavattā hotīti ‘‘kammato…pe… pavattare’’ti āha.
From kamma, as the fundamental cause, and from liṅga, as the proximate cause, arise liṅgasaññā (marks and perceptions) produced by kamma. Therefore, it is said: ‘kammato…pe… pavattare’.
Kammato…pe… pavattare (từ nghiệp… v.v… phát sinh) được nói đến vì các tưởng về hình tướng (liṅgasaññā) phát sinh từ hình tướng (liṅga) được tạo ra bởi nghiệp (kamma), và chúng phát sinh từ nghiệp là nguyên nhân gốc rễ (mūlakāraṇa) và từ hình tướng là nguyên nhân gần (āsannakāraṇa).
Atha vā liṅgañca saññā ca liṅgasaññā, tā yathāsaṅkhyaṃ kammato liṅgato ca pavattareti attho.
Alternatively, liṅga and saññā are liṅgasaññā; they arise from kamma and liṅga respectively, is the meaning.
Hoặc, hình tướng (liṅga) và tưởng (saññā) là liṅgasaññā (tưởng về hình tướng), và chúng phát sinh theo thứ tự từ nghiệp và từ hình tướng.
Saññāto bhedaṃ gacchantīti te itthipurisādiliṅgasaññāto itthipurisādivohārabhedaṃ dhammā gacchanti, tathā tathā voharitabbāti attho.
‘Saññāto bhedaṃ gacchantī’ means that those dhammas attain the distinction of usages like male and female due to the marks and perceptions of male and female, meaning they are to be referred to in such and such ways.
Saññāto bhedaṃ gacchantī (chúng đi đến sự khác biệt từ tưởng) có nghĩa là các pháp đó đi đến sự khác biệt về cách gọi tên như nam, nữ, v.v., từ tưởng về hình tướng nam, nữ, v.v. Có nghĩa là chúng cần được gọi tên như vậy.
Imāya gāthāya atītapaccuppannaddhapaṭiccasamuppādavasena cittakataṃ cittaṃ dassitaṃ.
By this verse, consciousness as being wrought by mind, in terms of the dependent origination of past and present existences, is shown.
Bằng bài kệ này, tâm đã được tạo tác bởi tâm (cittakataṃ cittaṃ) được chỉ ra theo cách duyên khởi (Paṭiccasamuppāda) của quá khứ và hiện tại.
Loko eva pajātattā pajāti purimapādassa vivaraṇaṃ pacchimapādo daṭṭhabbo.
The latter verse, ‘pajā’ (living beings), should be understood as an elaboration of the former verse, ‘loko’ (the world), because the world itself, being born due to kamma, is ‘pajā’.
Loko (thế gian) là chính chúng sinh, vì chúng sinh được sinh ra theo nhiều cách khác nhau do nghiệp, nên được gọi là pajā (chúng sinh). Pāda sau phải được xem là lời giải thích cho pāda trước.
Yathā rathassa āṇi nibandhanā, evaṃ sattalokarathassa kammaṃ nibandhananti upamāsaṃsandanaṃ veditabbaṃ.
Just as the linchpin (āṇi) of a chariot binds it, so too kamma binds the chariot that is the world of beings. This simile should be understood as a comparison.
Cần hiểu sự so sánh ẩn dụ rằng: như chốt trục là vật ràng buộc của cỗ xe, thì nghiệp là vật ràng buộc của cỗ xe chúng sinh.
Imāya ca gāthāya addhadvayavasena cittassa kammaviññāṇakatatā dassitā.
And by this verse, the state of consciousness being wrought by kammaviññāṇa (kamma-consciousness) is shown in terms of the two periods of time (past and present).
Và bằng bài kệ này, tâm đã được tạo tác bởi nghiệp-thức (kammaviññāṇa) được chỉ ra theo hai thời kỳ.
Kittinti parammukhā kittanaṃ patthaṭayasataṃ.
‘Kitti’ means praise spoken in absence, widespread fame.
Kitti (danh tiếng) là lời tán dương khi không có mặt, là sự nổi tiếng lan rộng.
Pasaṃsanti sammukhā pasaṃsanaṃ thutiṃ.
‘Pasaṃsā’ means praise spoken in presence, commendation.
Pasaṃsā (lời khen) là lời tán dương trực tiếp, là lời ca ngợi.
Kammanānākaraṇanti kammato nibbattanānākaraṇaṃ kammajehi anumiyamānaṃ kammasseva vā nānākaraṇaṃ.
‘Kammanānākaraṇa’ means the diversity of results arising from kamma, or the diversity of kamma itself inferred by its kamma-born results.
Kammanānākaraṇa (sự đa dạng của nghiệp) là sự đa dạng của kết quả sinh ra từ nghiệp, hoặc sự đa dạng của chính nghiệp được suy ra từ các kết quả do nghiệp sinh ra.
Kammassakāti kammasayā.
‘Kammassakā’ means having kamma as their possession.
Kammassakā (có nghiệp là sở hữu) nghĩa là có nghiệp làm nơi nương tựa.
Kammassa dāyaṃ tena dātabbaṃ ādiyantīti kammadāyādā.
‘Kammadāyādā’ means those who receive the inheritance of kamma, that which is to be given by kamma.
Họ nhận lấy di sản của nghiệp, di sản mà nghiệp phải trao, nên họ là kammadāyādā (người thừa kế nghiệp).
Aṇḍajādīnañca yonīnaṃ kammato nibbattattā kammameva yoni attabhāvapaṭilābhanimittaṃ etesanti kammayonī.
And since the wombs of egg-born beings, etc., arise from kamma, kamma itself is their womb, the cause for the attainment of existence; hence ‘kammayonī’.
Vì các loài sinh như noãn sinh, v.v., đều sinh ra từ nghiệp, nên nghiệp chính là yoni (nguồn gốc), là nguyên nhân để họ đạt được thân thể, do đó họ là kammayonī (có nghiệp là nguồn gốc).
Bandhanaṭṭhena kammaṃ bandhu etesanti kammabandhū.
Kamma is their kinsman (bandhu) in the sense of binding them; hence ‘kammabandhū’.
Nghiệp là bà con của họ theo nghĩa ràng buộc, nên họ là kammabandhū (có nghiệp là bà con).
Cittassāti kammaviññāṇassa.
‘Cittassa’ refers to kammaviññāṇa.
Cittassa (của tâm) là của nghiệp-thức (kammaviññāṇa).
Tassa pana aladdhokāsatā aññena kammena paṭibāhitattā tadavipaccanokāse puggalassa nibbattattā ca veditabbā.
Its non-obtainment of opportunity (aladdhokāsatā) should be understood as due to being obstructed by another kamma, and due to the individual being reborn in a realm where that kamma cannot ripen.
Sự không có cơ hội của tâm đó cần được hiểu là do bị nghiệp khác ngăn cản, và do người đó sinh ra ở nơi mà nghiệp đó không thể cho quả.
Vijjamānampi aparāpariyavedanīyakammaviññāṇaṃ kālagatipayogādisahakārīpaccayavikalatāya avasesapaccayavekallaṃ daṭṭhabbaṃ.
Even existing, the aparāpariyavedanīyakamma-viññāṇa (consciousness-producing kamma ripening in later existences) should be understood as ‘avasesapaccayavekallaṃ’ (lacking remaining conditions) due to the absence of supporting conditions like time, destiny, and effort.
Ngay cả nghiệp-thức (kammaviññāṇa) có quả chín muồi vào kiếp sau (aparāpariyavedanīya) đang hiện hữu cũng phải được xem là avasesapaccayavekallaṃ (thiếu các duyên còn lại) do thiếu các duyên hỗ trợ như thời gian, cảnh giới, nỗ lực, v.v.
Ekaccacittanti cittena kattabbacitrena ekaccabhūtaṃ tena kattabbacitramāha.
‘Ekaccacittaṃ’ refers to a certain part of the "picture" (citra) to be drawn by consciousness; it means that certain picture to be drawn by that (consciousness).
Ekaccacitta (một số tâm) là một phần của sự đa dạng do tâm tạo tác; nó chỉ sự đa dạng mà tâm phải tạo tác.
Anubhavitvā bhavitvā ca apagataṃ bhūtāpagataṃ.
That which has ceased after having been experienced and having come into existence is ‘bhūtāpagataṃ’.
Bhūtāpagataṃ (đã từng tồn tại và đã qua đi) là đã trải qua và đã qua đi.
Anubhūtabhūtatā hi bhūtatāsāmaññena bhūtasaddena vuttā.
Indeed, the state of having been experienced and having come into existence is expressed by the single word ‘bhūta’ due to the commonality of the state of having come into existence.
Thật vậy, trạng thái đã trải qua và đã tồn tại được nói bằng từ bhūta (đã tồn tại) theo nghĩa chung của sự tồn tại.
Sāmaññameva hi upasaggena visesīyatīti.
Indeed, a general term is specified by a prefix.
Thật vậy, cái chung được đặc biệt hóa bởi tiền tố.
Anubhūtasaddo ca kammavacanicchābhāvato anubhavakavācako daṭṭhabbo.
And the word ‘anubhūta’ should be understood as referring to the experiencer (anubhavaka), due to the absence of the intention to express the meaning of action.
Và từ anubhūta phải được hiểu là chỉ người trải nghiệm, vì không có ý định nói về nghiệp.
Vikappagāhavasena rāgādīhi tabbipakkhehi ca akusalaṃ kusalañca ārammaṇarasaṃ anubhavati, na vipāko kammavegakkhittattā, nāpi kiriyā ahetukānaṃ atidubbalatāya sahetukānañca khīṇakilesassa chaḷaṅgupekkhāvato uppajjamānānaṃ atisantavuttittā.
It experiences the flavor of the object, whether unwholesome or wholesome, by conceiving and grasping it, due to defilements like greed, etc., and their antidotes. It is not vipāka (resultant consciousness) because it is propelled by the force of kamma. Nor is it kiriyā (functional consciousness) because ahetuka (rootless) kiriyā are extremely weak, and sahetuka (with roots) kiriyā arise in Arahants who possess the six-limbed equanimity, being exceedingly tranquil.
Theo cách nắm giữ các biến thể, tâm trải nghiệm hương vị của đối tượng là bất thiện và thiện, do tham ái, v.v., và các đối nghịch của chúng. Nó không phải là quả dị thục (vipāka) vì bị nghiệp lực đẩy đi, cũng không phải là hành động (kiriyā) vì các tâm vô nhân (ahetuka) quá yếu ớt, và các tâm hữu nhân (sahetuka) của vị A-la-hán với sáu chi xả (chaḷaṅgupekkhā) khởi lên với sự yên tĩnh tột độ.
Ettha ca purimanaye kusalākusalameva vattuṃ adhippāyavasena ‘‘bhūtāpagata’’nti vuttaṃ.
Here, however, the expression ‘bhūtāpagata’ is used with the intention of speaking only of wholesome and unwholesome kamma according to the former method.
Ở đây, theo cách trước, chỉ có thiện và bất thiện được nói đến với ý định là bhūtāpagata (đã từng tồn tại và đã qua đi).
Yaṃ ‘‘uppannānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā’’ti (saṃ. ni. 5.651-662; vibha. 390-391) ettha uppannanti gahetvā taṃsadisānaṃ pahānaṃ, vuddhi ca vuttā, pacchimanaye pana ca-saddena kusalākusalañca ākaḍḍhitvā sabbaṃ saṅkhataṃ vuttaṃ bhūtāpagatabhāvābhidhānādhippāyena.
As for what is said in "for the abandoning of unwholesome dhammas that have arisen, and for the maintenance of wholesome dhammas that have arisen" that, taking "arisen," the abandoning and increase of similar ones is stated; but in the latter method, by the particle ‘ca’, wholesome and unwholesome dhammas are also drawn in, and all conditioned dhammas are stated with the intention of describing their state of being bhūtāpagata.
Trong đoạn "để đoạn trừ các pháp bất thiện đã sinh, để duy trì các pháp thiện đã sinh" (Saṃ. Ni. 5.651-662; Vibha. 390-391), từ uppanna (đã sinh) được lấy để nói về sự đoạn trừ và sự tăng trưởng của những pháp tương tự. Còn trong cách sau, bằng từ ca (và), thiện và bất thiện cũng được kéo vào, và tất cả các pháp hữu vi (saṅkhata) được nói đến với ý định chỉ ra trạng thái bhūtāpagata (đã từng tồn tại và đã qua đi).
Vipaccituṃ okāsakaraṇavasena uppatitaṃ atītakammañca tato uppajjituṃ āraddho anāgato vipāko ca ‘‘okāsakatuppanna’’nti vutto.
Past kamma that has arisen (uppatitaṃ) due to making an opportunity for ripening, and future vipāka that has begun to arise from that, is called ‘okāsakatuppannaṃ’.
Nghiệp quá khứ đã khởi lên (uppatitaṃ atītakammaṃ) theo cách tạo cơ hội để cho quả dị thục (vipāka), và quả dị thục vị lai (anāgato vipāko) đã bắt đầu sinh ra từ nghiệp đó, được gọi là okāsakatuppanna (đã tạo cơ hội và đã sinh).
Yaṃ uppannasaddena vināpi viññāyamānaṃ uppannaṃ, taṃ sandhāya ‘‘nāhaṃ, bhikkhave, sañcetanikāna’’ntiādi (a. ni. 10.217, 219) vuttaṃ.
That kamma which, though understood without the word ‘uppanna’ (arisen), is actually ‘uppanna’ (arisen), is referred to in passages like "I do not say, bhikkhus, that conscious (kamma)…" and so on.
Cái đã sinh (uppannaṃ) mà có thể được hiểu ngay cả khi không có từ uppanna, là điều được nói đến trong các câu như "Này các Tỳ-kheo, Ta không nói về những gì có tư ý (sañcetanikānaṃ)..." (A. Ni. 10.217, 219).
Tāsu tāsu bhūmīsūti manussadevādiattabhāvasaṅkhātesu upādānakkhandhesu.
‘Tāsu tāsu bhūmīsu’ means in the aggregates of clinging (upādānakkhandha) referred to as existences such as human and divine.
Tāsu tāsu bhūmīsu (trong các cõi khác nhau) là trong các uẩn chấp thủ (upādānakkhandha) được gọi là các thân thể của loài người, chư thiên, v.v.
Tasmiṃ tasmiṃ santāne anuppattianāpāditatāya asamūhataṃ.
‘Asamūhataṃ’ means not uprooted (by the path), due to not having brought about its non-arising in that particular continuity (of aggregates).
Asamūhataṃ (chưa được nhổ tận gốc) là chưa bị đưa đến trạng thái không sinh lại trong mỗi dòng tương tục đó.
Ettha ca laddhabhūmikaṃ ‘‘bhūmiladdha’’nti vuttaṃ aggiāhito viya.
Here, that which has attained its realm (laddhabhūmikaṃ) is called ‘bhūmiladdhaṃ’, like a fire that has been taken and established.
Ở đây, cái đã đạt được cõi (laddhabhūmikaṃ) được gọi là bhūmiladdha (đã đạt được cõi), giống như ngọn lửa đã được nhóm lên.
Okāsakatuppannasaddepi ca okāso kato etenāti, okāso kato etassāti ca duvidhatthepi evameva katasaddassa paranipāto veditabbo.
In the word ‘okāsakatuppanna’ also, the compound should be understood in two senses: ‘an opportunity has been made by this’ and ‘an opportunity has been made for this’, and in both cases, the suffix of the word ‘kata’ should be known to be posterior.
Trong từ okāsakatuppanna (đã tạo cơ hội và đã sinh) cũng vậy, tiền tố kata (đã làm) phải được hiểu là ở vị trí cuối cùng trong cả hai nghĩa: "cơ hội được tạo ra bởi cái này" và "cơ hội được tạo ra cho cái này".
Sabbadā avattamānampi gamiyacittaṃ paṭipakkhapaccavekkhaṇāya avikkhambhitattā ‘‘uppanna’’nti vuttaṃ.
Even though it does not arise at all times, the mind that intends to go is called ‘uppanna’ (arisen) because it has not been suppressed by the contemplation of its opposite.
Ngay cả tâm đang đi (gamiyacittaṃ) mà không hiện hữu mọi lúc, cũng được gọi là uppanna (đã sinh) vì chưa bị ngăn chặn bởi sự quán xét đối nghịch.
Antaradhāpetīti vikkhambhikā ānāpānassati vikkhambheti.
‘Antaradhāpetī’ means the suppressing ānāpānassati (mindfulness of breathing) suppresses it.
Antaradhāpetī (làm cho biến mất) là hơi thở vào ra (ānāpānassati), có khả năng ngăn chặn, sẽ ngăn chặn.
Antarāyevāti bhūmiladdhe sabhūmiyaṃ abbocchinne vicchinditvāti attho.
‘Antarāyeva’ means having severed it in its own realm (sabhūmiyaṃ) when it is bhūmiladdha (has attained its ground) and not yet cut off.
Antarāyeva (ngay giữa) có nghĩa là cắt đứt ngay cả khi phiền não đã đạt được cõi (bhūmiladdha) chưa bị gián đoạn trong cõi của nó.
Anatītaṃ ananāgatañca khaṇattayekadesagatampi uppajjamānaṃ ‘‘khaṇattayagata’’nti vuttaṃ.
That which is neither past nor future, but arises in a part of the three moments, is called ‘khaṇattayagataṃ’.
Cái đang sinh khởi (uppajjamānaṃ) mà không phải quá khứ cũng không phải vị lai, mà nằm trong một phần của ba sát-na, được gọi là khaṇattayagata (nằm trong ba sát-na).
Desanāya padhānena gahito attho ‘‘sīsa’’nti vuccati.
The meaning grasped as primary in a discourse is called ‘sīsaṃ’ (head/foremost).
Ý nghĩa chính được nắm bắt trong bài giảng được gọi là sīsa (điểm chính).
Lokiyadhammañhi desetabbaṃ patvā desanāya cittaṃ pubbaṅgamaṃ hoti, dhammasabhāvaṃ vā sandhāyetaṃ vuttaṃ.
Indeed, when the mind reaches a worldly dhamma to be taught, it becomes the forerunner of the teaching, or this is said referring to the nature of the dhamma itself.
Thật vậy, khi đạt đến các pháp thế gian cần được thuyết giảng, tâm của bài giảng trở thành tiên phong; hoặc điều này được nói đến để chỉ bản chất của pháp.
Akusalāti sabbepi akusalā dhammā vuttā.
‘Akusalā’ refers to all unwholesome dhammas.
Akusalā (bất thiện) là tất cả các pháp bất thiện được nói đến.
Cetanāti keci.
Some say, ‘cetanā’ (volition).
Một số người nói là tư (cetanā).
Akusalabhāgiyāti rāgādayo ekantaakusalā.
‘Akusalabhāgiyā’ refers to defilements like greed, which are entirely unwholesome.
Akusalabhāgiyā (thuộc phần bất thiện) là tham, v.v., hoàn toàn bất thiện.
Akusalapakkhikāti phassādayopi tappakkhikā.
‘Akusalapakkhikā’ refers to contact (phassa), etc., which belong to that unwholesome side.
Akusalapakkhikā (thuộc phe bất thiện) là xúc, v.v., cũng thuộc phe đó.
Mano tesaṃ dhammānaṃ paṭhamaṃ uppajjatīti sahajātopi mano sampayutte saṅgaṇhitvā adhipatibhāvena pavattamāno paṭhamaṃ uppanno viya hotīti evaṃ vutto.
‘Mano tesaṃ dhammānaṃ paṭhamaṃ uppajjatī’ means that even though mind (mano) arises conascently, by including the conjoined dhammas and acting as their dominant factor (adhipati), it is as if it arose first, and is thus spoken of.
Mano tesaṃ dhammānaṃ paṭhamaṃ uppajjatī (ý sinh khởi trước các pháp đó) được nói như vậy vì ý, mặc dù đồng sinh (sahajāta), nhưng khi vận hành với vai trò chủ đạo bằng cách bao gồm các pháp tương ưng (sampayutta), thì giống như sinh khởi trước tiên.
Sampayuttāpi tadanuvattanatāya anvadeva akusalā dhammāti vuttā, anantarapaccayamanaṃ vā sandhāya manopubbaṅgamatā vuttā.
The conjoined dhammas are also called unwholesome dhammas because they follow the mind, or the mind's being a forerunner is stated with reference to the mind as anantara-paccaya (proximate condition).
Các pháp tương ưng (sampayutta) cũng được gọi là các pháp bất thiện theo sau (anvadeva akusalā dhammā) vì chúng tuân theo tâm đó; hoặc sự tiên phong của ý được nói đến để chỉ tâm là duyên vô gián (anantarapaccaya).
Cittena nīyatīti abhisaṅkhāraviññāṇaṃ sandhāyāha, taṇhāsampayuttaṃ vā.
‘Cittena nīyatī’ refers to abhisaṅkhāraviññāṇa (volitional consciousness), or consciousness conjoined with craving.
Cittena nīyatī (được dẫn dắt bởi tâm) được nói đến để chỉ thức tái sinh (abhisaṅkhāraviññāṇa), hoặc tâm tương ưng với ái (taṇhā).
Pabhassaranti sabhāvapaṇḍarataṃ sandhāyāha.
‘Pabhassaraṃ’ refers to its inherently pure nature.
Pabhassara (quang minh) được nói đến để chỉ bản chất trong sáng.
Arakkhiteti satiyā anunayapaṭighādīhi arakkhite, rāgādīhi byāpanne, tehi eva avassute.
‘Arakkhite’ means unprotected by mindfulness from attachment and aversion, etc.; ‘byāpanne’ means corrupted by greed, etc.; and ‘avassute’ means permeated by them.
Arakkhite (không được bảo vệ) là không được bảo vệ khỏi tham ái, sân hận, v.v., bằng chánh niệm; byāpanne (bị hư hoại) bởi tham ái, v.v.; avassute (bị thấm ướt) bởi chính chúng.
Cittassa pubbaṅgamabhāvasādhane aññamaññaṃ baladānavasena suttānurakkhaṇaṃ, idha vā upasaṃhatānaṃ ābhidhammikehi viññātānaṃ cirakālappavattivasena veditabbaṃ.
In establishing the mind as the forerunner, there is the mutual safeguarding of the Suttas by giving strength to each other, or it should be understood that here the Suttas, having been brought together and understood by the Abhidhamma scholars, have long been in circulation.
Sự bảo vệ các bài kinh lẫn nhau theo cách hỗ trợ lẫn nhau trong việc chứng minh vai trò tiên phong của tâm, hoặc điều này cần được hiểu là do sự vận hành lâu dài của các bài kinh đã được các học giả Abhidhamma tập hợp ở đây.
Sātanti sabhāvavasena vuttaṃ, madhuranti madhuraṃ viyāti upamāvasena.
‘Sāta’ is stated according to its intrinsic nature, while ‘madhura’ is by way of simile, meaning 'like something sweet'.
Sāta (vui thích) được nói theo bản chất, madhura (ngọt ngào) được nói theo nghĩa ví von như ngọt ngào.
Ponobbhavikāti punabbhavakaraṇasīlā.
‘Ponobbhavikā’ means having the characteristic of causing re-existence.
Ponobbhavikā (tái sinh) là có thói quen tạo ra tái sinh.
Tatratatrābhinandanato nandī, nandibhūto rāgo nandirāgo, nandirāgabhāvena sahagatāti nandirāgasahagatāti na ettha sampayogavasena sahagatabhāvo atthīti sahagatasaddo taṇhāya nandirāgabhāvaṃ joteti.
‘Nandirāgasahagatā’ (accompanied by delight and lust): here, the term ‘sahagata’ does not imply conascence in the sense of sampayoga, but rather indicates the nature of craving as delight and lust, due to delighting greatly in various things and various existences. This refers to nandī (delight), which when it becomes rāga (lust), is nandirāga (delightful lust), and the craving is accompanied by this state of being nandirāga.
Nandī (hỷ) là do quá ưa thích ở chỗ này chỗ kia; nandibhūto rāgo là tham ái đã trở thành hỷ, là nandirāgo (tham ái hỷ lạc); nandirāgasahagatā (tương ưng với tham ái hỷ lạc) không có nghĩa là tương ưng theo cách tương ưng (sampayoga) ở đây, mà từ sahagata (tương ưng) chỉ ra trạng thái hỷ lạc tham ái của ái.
Nandirāgabhūtāti cassa attho.
Its meaning is ‘nandirāgabhūtā’ (having become delightful lust).
Nghĩa của nó là nandirāgabhūtā (đã trở thành tham ái hỷ lạc).
Nissayeti pādake.
‘Nissaye’ means in the sense of a foundation (pādaka).
Nissaye (trong sự nương tựa) là trong cái nền tảng.
Rūpārūpārammaṇānanti pathavīkasiṇādiākāsādiārammaṇānaṃ.
Rūpārūpārammaṇāna refers to objects such as the earth kasiṇa and space kasiṇa.
Rūpārūpārammaṇānaṃ (của các đối tượng sắc và vô sắc) là của các đối tượng như địa biến xứ (pathavīkasiṇa), v.v., và không gian (ākāsa), v.v.
Saṃsaṭṭheti khīrodakaṃ viya samodite ekībhāvamiva gate.
Saṃsaṭṭhe means united, like milk and water, having attained a state of oneness.
Saṃsaṭṭhe (hòa trộn) là hòa hợp như sữa và nước, đã đạt đến trạng thái như một.
Sahajāteti sampayuttasahajāte, na sahajātamatte.
Sahajāte refers to conascent with association (sampayuttasahajāte), not merely conascent.
Sahajāte (đồng sinh) là đồng sinh tương ưng (sampayuttasahajāte), không chỉ là đồng sinh đơn thuần.
Idhāpīti ‘‘imasmimpi pade ayameva attho adhippeto’’ti imissā aṭṭhakathāya yathādassitasaṃsaṭṭhasaddo sahajāte adhippetoti.
Idhāpi means that in this commentary, the word saṃsaṭṭha, as shown, is intended in the sense of sahajāta, meaning "this same meaning is intended in this term as well."
Idhāpi (ở đây cũng vậy) có nghĩa là "ý nghĩa này cũng được ngụ ý trong từ này", tức là từ saṃsaṭṭha (hòa trộn) được chỉ ra trong Aṭṭhakathā này được ngụ ý là sahajāte (đồng sinh).
Arūpaṃ rūpenāti paṭisandhikkhaṇe vatthunā.
Arūpaṃ rūpenā means the formless by form, through the base at the moment of rebirth-linking.
Arūpaṃ rūpenā (vô sắc với sắc) là với vật thể (vatthu) vào khoảnh khắc tái sinh (paṭisandhikana).
Ukkaṭṭhaniddesoti anavasesasaṅgahena kato atisayaniddeso.
Ukkaṭṭhaniddeso refers to an excellent exposition made by encompassing all four characteristics without remainder.
Ukkaṭṭhaniddeso (sự chỉ định cao cấp nhất) là sự chỉ định vượt trội được thực hiện bằng cách bao gồm tất cả mà không bỏ sót.
Anābhaṭṭhatāyevāti ‘‘diṭṭhaṃ suta’’ntiādīsu diṭṭhatādayo viya abhāsitabbatā anābhaṭṭhatā.
Anābhaṭṭhatāyeva is the state of not being spoken of, just as in phrases like "seen and heard," the states of being seen and so forth are not mentioned.
Anābhaṭṭhatāyeva (chỉ vì không được nói đến) là sự không cần phải nói đến, giống như sự đã thấy, v.v., trong các câu như "đã thấy, đã nghe", v.v.
Sabbākārena sadisassa dutiyacittassa sasaṅkhārikatāvacanena imassa asaṅkhārikatā viññāyati, tasmā abhāsitabbatāya na gahitoti attho yujjati.
By stating the sasaṅkhārika nature of the second citta, which is similar in all respects, the asaṅkhārika nature of this (first citta) is understood. Therefore, the meaning that it is not taken due to not being spoken of is appropriate.
Do sự diễn tả về trạng thái hữu tác (sasaṅkhārikabhāva) của tâm thứ hai, vốn tương tự về mọi phương diện, mà trạng thái vô tác (asaṅkhārikabhāva) của tâm này được hiểu; do đó, ý nghĩa rằng nó không được đề cập vì không cần phải nói là hợp lý.
Adhippāyo pana pāḷiyaṃ abhāsitattā eva tattha desetabbabhāvena na gahito na saṅgahito na tassatthassa abhāvāti.
However, the intention is that because it is not stated in the Pāḷi, it is not taken (na gahito), not included there as something to be taught, not because that meaning is absent.
Tuy nhiên, ý nghĩa là vì không được nói đến trong Pāḷi, nên nó không được đề cập hay bao gồm trong đó như một điều cần phải giảng giải, chứ không phải vì ý nghĩa đó không tồn tại.
Atha vā pāḷiyaṃ anābhaṭṭhatāya eva aṭṭhakathāyaṃ na gahito na tassattho vutto.
Alternatively, it is not taken in the commentary (na gahito), i.e., that meaning is not explained, precisely because it is not mentioned in the Pāḷi.
Hoặc, vì không được đề cập trong Pāḷi, nên nó không được đề cập trong bản Chú giải, và ý nghĩa đó không được giải thích.
Niyametvāvāti parato evaṃvidhasseva sasaṅkhārikabhāvavacanato idha tadavacaneneva asaṅkhārikabhāvaṃ niyametvā.
Niyametvāvā means to determine the asaṅkhārika nature here by the very fact that its sasaṅkhārika nature is stated later on only for such (a type of citta).
Niyametvāvā (sau khi xác định): Do từ đó về sau chỉ nói về trạng thái hữu tác của loại tâm như vậy, nên ở đây, chỉ bằng việc không nói đến điều đó, trạng thái vô tác (asaṅkhārikabhāva) được xác định.
Manoviññāṇanti ettha dvāraṃ vatthūti vuttaṃ, dvārena vā taṃsahāyabhūtaṃ hadayavatthu vuttaṃ.
In manoviññāṇaṃ, the door (dvāra) is called the base (vatthu), or the heart-base (hadayavatthu) which is associated with that door is meant by the door.
Trong từ manoviññāṇa (ý thức), cửa (dvāra) được nói đến là căn cứ (vatthu), hoặc căn cứ tim (hadayavatthu) được nói đến như là bạn đồng hành của cửa.
Sarasabhāvenāti sakiccabhāvena.
Sarasabhāvenā means by its own function (sakicca-bhāvena).
Sarasabhāvena (với bản chất riêng): với bản chất là chức năng của chính nó.
Avijjā hi saṅkhārānaṃ paccayabhāvakiccā, aññāsādhāraṇo vā rasitabbo viññātabbo bhāvo sarasabhāvo, avijjāsabhāvo saṅkhārasabhāvoti evamādiko.
Avijjā has the function of being a condition for saṅkhāras. Or, sarasabhāva is a state that is to be known as its unique function, such as the nature of avijjā, the nature of saṅkhāras, and so on.
Vô minh (avijjā) có chức năng là nhân duyên cho các hành (saṅkhāra); hoặc, bản chất riêng (sarasabhāva) là trạng thái cần được nhận biết, cần được hiểu, không chung với các pháp khác, chẳng hạn như bản chất của vô minh, bản chất của các hành.
‘‘Sarasasabhāvenā’’tipi pāṭho, soyeva attho.
The reading is also sarasasabhāvenāti, and the meaning is the same.
Cũng có cách đọc là “Sarasasabhāvenā”, ý nghĩa vẫn như vậy.
Avijjāpaccayāti vā sarasena, saṅkhārāti sabhāvena.
Or, avijjāpaccayā (conditioned by ignorance) is by its function (sarasena), and saṅkhārā (volitional formations) is by its nature (sabhāvena).
Hoặc, vô minh là duyên (avijjāpaccayā) là theo bản chất riêng (sarasena), các hành (saṅkhārā) là theo tự tánh (sabhāvena).
Ekasamuṭṭhānāditā rūpadhammesu eva yojetabbā tesu tabbohārabāhullato.
The states of being ekasamuṭṭhānādi (having one origin, etc.) should be applied only to material phenomena, as such terms are predominantly used for them.
Trạng thái đồng khởi sinh (ekasamuṭṭhānāditā) và các trạng thái khác chỉ nên được áp dụng cho các pháp sắc (rūpadhamma), vì các thuật ngữ này được sử dụng phổ biến nhất trong đó.
Atītādibhāvo rūpārūpadhammesu, cittacetasikanibbānānampi vā yathāsabhāvaṃ ekadvinakutocisamuṭṭhānatā yojetabbā.
The states of past, etc., are in both material and immaterial phenomena; or, the states of having one, two, or no origin (ekadvinakutocisamuṭṭhānatā) should be applied to citta, cetasikas, and Nibbāna according to their respective natures.
Trạng thái quá khứ (atīta) và các trạng thái khác được áp dụng cho các pháp sắc và vô sắc (rūpārūpadhamma); hoặc, trạng thái đồng khởi sinh (ekasamuṭṭhānatā), nhị khởi sinh (dvisamuṭṭhānatā) và vô khởi sinh (nakutocisamuṭṭhānatā) của tâm (citta), các tâm sở (cetasika) và Nibbāna cũng nên được áp dụng tùy theo tự tánh của chúng.
Anāpāthagatāti cakkhādīnaṃ agocaragatā sukhumarajādirūpaṃ viya vatthuparittatāya tattāyoguḷe patitodakabindurūpaṃ viya khaṇaparittatāya atidūratāya accāsannāditāya atītānāgatatāya ca.
Anāpāthagatā refers to things that are beyond the range of the eye, etc., such as subtle dust-like forms due to the minuteness of their base, or like a drop of water falling on a hot iron ball due to the brevity of their moment, or due to extreme distance, excessive nearness, and being past or future.
Anāpāthagatā (không nằm trong tầm với): không nằm trong phạm vi của mắt và các giác quan khác, giống như sắc (rūpa) vi tế như hạt bụi nguyên tử (aṇurajā), hạt bụi tajjārī; do đối tượng (vatthu) quá nhỏ; giống như giọt nước rơi trên cục sắt nung đỏ, do khoảnh khắc tồn tại quá ngắn; do quá xa, quá gần, quá khứ, vị lai và các yếu tố khác.
Visayo anaññatthabhāvena, gocaro ca tattha caraṇena vutto, tabbisayanicchayena mano paṭisaraṇaṃ.
Visaya (range) is stated as the state of not being elsewhere, and gocara (domain) is stated as occurring there. The mind is the refuge by its intention concerning that object.
Phạm vi (visaya) được nói đến là trạng thái không ở nơi khác, còn đối tượng (gocara) được nói đến là do sự hoạt động trong đó; ý là nơi nương tựa do quyết định đối tượng đó.
Ayamattho siddho hoti aññathā tesaṃ dhammārammaṇabhāvena ‘‘nesaṃ gocaravisayaṃ paccanubhotī’’ti vacanassa anupapattito.
This meaning is established, otherwise the statement "they experience their domain and range" would be inappropriate if these were merely dhammapārammaṇa (mind-objects).
Ý nghĩa này là đúng, nếu không thì lời nói “trải nghiệm phạm vi đối tượng của chúng” sẽ không hợp lý, vì các pháp đó là đối tượng của pháp (dhammārammaṇa).
Dibbacakkhudibbasotaiddhividhañāṇehi yathāvuttanayena anāpāthagatāni rūpādīni ālambiyamānāni na dhammārammaṇanti katthaci vuccamānāni diṭṭhāni, itarathā ca diṭṭhāni ‘‘dibbena cakkhunā rūpaṃ passatī’’tiādīsūti.
It is seen in some places that visual forms (rūpā) and so forth, when apprehended by divine eye, divine ear, and psychic power knowledge in the manner described, are not dhammapārammaṇa, but it is also seen stated otherwise in phrases like "one sees form with the divine eye."
Có những trường hợp được nói rằng các sắc (rūpa) và các pháp khác không nằm trong tầm với theo cách đã nói, khi được các thiên nhãn (dibbacakkhu), thiên nhĩ (dibbasota) và thần thông trí (iddhividhañāṇa) làm đối tượng, thì chúng không phải là đối tượng của pháp (dhammārammaṇa); và cũng có những trường hợp được thấy nói khác, như trong các câu “Với thiên nhãn, thấy sắc” và các câu tương tự.
Āpāthamāgacchati manasā pañcaviññāṇehi ca gahetabbabhāvūpagamanena.
Āpāthamāgacchati means it comes into range, by becoming capable of being grasped by the mind and the five consciousnesses.
Āpāthamāgacchati (đi vào tầm với): bằng cách trở thành đối tượng có thể được nắm bắt bởi ý (manasā) và năm thức giác quan (pañcaviññāṇa).
Ghaṭṭetvāti paṭimukhabhāvāpāthaṃ gantvā.
Ghaṭṭetvā means having gone into the range of being face-to-face.
Ghaṭṭetvā (sau khi va chạm): sau khi đi đến tầm với của sự đối diện.
Sarabhāṇakassa osārakassa.
Sarabhāṇakassa refers to the reciter who removes (the Pāḷi only).
Sarabhāṇakassa (của người tụng kinh): của người tụng kinh theo giọng.
Pakatiyā diṭṭhādivasena āpāthagamanañca bhojanapariṇāmautubhojanavisesaussāhādīhi kalyaṃ, rogino vātādīhi ca upaddutaṃ vā kāyaṃ anuvattantassa jāgarassa bhavaṅgassa calanapaccayānaṃ kāyikasukhadukkhautubhojanādiupanissayānaṃ cittapaṇidahanasadisāsadisasambandhadassanādipaccayānaṃ, suttassa ca supinadassane dhātukkhobhādipaccayānaṃ vasena veditabbaṃ.
The coming into range, by nature, as something seen, etc., should be understood in terms of a healthy body due to digestion, suitable season, special food, diligence, etc.; or for a sick person, a body afflicted by wind, etc.; and for a waking person, the causes for the oscillation of the bhavaṅga, which are physical happiness and suffering, climate, food, etc. (upanissayas); and the causes such as mental determination, seeing similar or dissimilar connections; and for a sleeping person, the causes for seeing dreams, such as disturbance of the elements.
Sự đi vào tầm với một cách tự nhiên dựa trên những gì đã thấy, đã nghe, v.v., cần được hiểu theo các yếu tố như sự tiêu hóa thức ăn tốt, khí hậu và thức ăn phù hợp, sự nỗ lực, v.v., làm cho cơ thể khỏe mạnh; hoặc cơ thể bị quấy nhiễu bởi gió, v.v., của người bệnh; các yếu tố làm lay động bhavanga của người thức tỉnh; các nhân duyên như thân lạc, thân khổ, khí hậu, thức ăn, v.v., và các nhân duyên như sự định tâm, sự thấy các đối tượng tương tự hoặc không tương tự; và đối với người ngủ, các nhân duyên như sự rối loạn các yếu tố (dhātu) trong giấc mơ.
Adiṭṭhassa asutassa anāgatabuddharūpādino pasādadātukāmatāvatthussa taṃsadisatāsaṅkhātena diṭṭhasutasambandheneva.
For an unseen, unheard object, such as the future Buddha's form, which is a basis for giving rise to faith or the desire to give, it comes into range solely through a connection to what is seen and heard, by being reckoned as similar to it.
Đối với một đối tượng chưa từng thấy, chưa từng nghe, chẳng hạn như hình tướng của một vị Phật tương lai, là đối tượng của sự tịnh tín và mong muốn bố thí, thì chỉ thông qua sự liên hệ với những gì đã thấy và đã nghe, được gọi là sự tương tự.
Na kevalaṃ taṃsadisatāva ubhayasambandho, kintu tabbipakkhatā tadekadesatā taṃsampayuttatādiko ca veditabbo.
Not only similarity is a twofold connection, but also its opposite, a part of it, its association, and so on, should be understood.
Không chỉ sự tương tự đó là mối liên hệ kép, mà còn phải hiểu là sự đối lập, một phần của nó, sự tương ưng với nó, v.v.
Kenaci vutte kismiñci sute avicāretvā saddahanaṃ saddhā, sayameva taṃ vicāretvā rocanaṃ ruci, ‘‘evaṃ vā evaṃ vā bhavissatī’’ti ākāravicāraṇaṃ ākāraparivitakko, vicārentassa katthaci diṭṭhiyā nijjhānakkhamanaṃ diṭṭhinijjhānakkhanti.
Saddhā is trusting without investigating when something is spoken or heard by someone. Ruci is liking it after investigating it oneself. Ākāraparivitakko is investigating the mode, thinking "it will be this way or that way." Diṭṭhinijjhānakkhanti is enduring the contemplation of a view in a certain respect for one who is investigating.
Khi một điều gì đó được người khác nói ra hoặc được nghe, việc tin tưởng mà không suy xét là saddhā (tín); việc tự mình suy xét điều đó rồi chấp nhận là ruci (ưa thích); việc suy xét các khía cạnh “sẽ là thế này hay thế kia” là ākāraparivitakko (suy tư về khía cạnh); việc người suy xét chấp nhận một quan điểm nào đó bằng tuệ quán là diṭṭhinijjhānakkhanti (sự chấp nhận tuệ quán).
Gerukaharitālañjanādidhātūsu.
In minerals like red ochre, orpiment, and collyrium.
Trong các khoáng chất như đất son, hùng hoàng, thuốc mắt, v.v.
Subhanimittaṃ subhaggahaṇassa nimittaṃ.
Subhanimittaṃ is a sign for perceiving it as beautiful.
Subhanimittaṃ (tướng tốt): là tướng của sự nắm giữ cái đẹp.
Taṃ subhanimittattā rañjanīyattā ca lobhassa vatthu.
That (sign), because it is a sign for beauty and is enticing, is a basis for lobha.
Vì là tướng tốt và đáng tham ái, nên nó là vatthu (đối tượng) của lobha (tham ái).
Niyamitassa cittassa vasena niyamitavasena.
Niyamitavasena means according to the determined citta.
Niyamitavasena (theo cách xác định): theo tâm đã được xác định.
Evamitaresu dvīsu.
Similarly in the other two (stages).
Tương tự với hai trường hợp còn lại.
Ābhogo ābhujitaṃ.
Ābhoga is ābhujitaṃ (applied attention).
Ābhoga là ābhujitaṃ (sự chú ý).
Lūkhapuggalā dosabahulā.
Lūkhapuggalā are individuals abundant in dosa.
Lūkhapuggalā (những người thô lỗ): những người có nhiều sân.
Adosabahulā siniddhapuggalā.
Siniddhapuggalā are individuals not abundant in dosa.
Siniddhapuggalā (những người dịu dàng): những người có nhiều vô sân.
Tadadhimuttatāti pītininnacittatā.
Tadadhimuttatā means the state of having a mind inclined towards piti.
Tadadhimuttatā (sự thiên về điều đó): là trạng thái tâm nghiêng về hoan hỷ (pīti).
Imehi…pe… veditabbo pītiyā somanassavippayogāsambhavatoti adhippāyo.
Imehi…pe… veditabbo (by these...etc...is to be understood) means that dissociation from somanassa is impossible for piti.
Imehi…pe… veditabbo (do những điều này… v.v… cần được hiểu): ý nghĩa là không thể có sự ly pīti với somanassa.
Jīvitavuttiyā āyatanabhāvato hatthārohādisippameva sippāyatanaṃ.
The art of elephant-riding, etc., is itself a sippāyatana (skill-domain) because it is a means of livelihood.
Chỉ những nghề nghiệp như huấn luyện voi, v.v., mới là sippāyatanaṃ (nghề nghiệp), vì chúng là căn cứ cho sự sinh kế.
Kasivāṇijjādikammameva kammāyatanaṃ.
Agriculture, trade, etc., is itself a kammāyatana (action-domain).
Chỉ những công việc như nông nghiệp, thương mại, v.v., mới là kammāyatanaṃ (nghề nghiệp).
Āyuvedādivijjā eva vijjāṭṭhānaṃ.
The knowledge of Ayurveda, etc., is itself a vijjāṭṭhānaṃ (knowledge-domain).
Chỉ những kiến thức như y học (āyurveda), v.v., mới là vijjāṭṭhānaṃ (nơi của kiến thức).
Abyāpajjeti domanassabyāpādarahite rūpabhave.
Abyāpajje refers to the rūpabhava (fine-material existence) which is free from domanassa and ill-will (byāpāda).
Abyāpajje (không có ác ý): trong cõi sắc (rūpabhava) không có sầu muộn (domanassa) và ác ý (byāpāda).
Dhammapadāti dhammakoṭṭhāsā.
Dhammapadā refers to sections of the Dhamma.
Dhammapadā (các phần của Pháp): là các phần của Pháp (dhammakoṭṭhāsā).
Pilavantīti upaṭṭhahanti padissanti.
Pilavantī means they appear, they become evident.
Pilavantī (nổi lên): xuất hiện, hiển lộ.
Yogāti bhāvanābhiyogā samādhito.
Yogā refers to exertion in meditation (bhāvanābhiyogā) and samādhi.
Yogā (sự tinh tấn): là sự tinh tấn tu tập (bhāvanābhiyogā) từ định (samādhi).
Vatthuvisadakiriyāti ajjhattikabāhirānaṃ vatthūnaṃ nimmalabhāvakiriyā.
Vatthuvisadakiriyā means the act of purifying the internal and external bases.
Vatthuvisadakiriyā (hành động làm trong sạch đối tượng): là hành động làm cho các đối tượng bên trong (ajjhattika) và bên ngoài (bāhira) trở nên trong sạch.
Saddhādīnaṃ indriyānaṃ aññamaññānativattanaṃ indriyasamattapaṭipādanatā.
Indriyasamattapaṭipādanatā is the non-exceeding of one another by the faculties of saddhā (faith) and so on.
Sự không vượt quá lẫn nhau của các căn (indriya) như tín (saddhā), v.v., là indriyasamattapaṭipādanatā (sự đạt được sự quân bình của các căn).
Gambhīrānaṃ ñāṇena caritabbānaṃ, gambhīrañāṇena vā caritabbānaṃ suttantānaṃ paccavekkhaṇā gambhīrañāṇacariyapaccavekkhaṇā.
Gambhīrañāṇacariyapaccavekkhaṇā is the review of suttantas that are profound and to be practiced with knowledge, or to be practiced with profound knowledge.
Sự quán xét các kinh điển (suttanta) sâu xa cần được thực hành bằng tuệ (ñāṇa), hoặc cần được thực hành bằng tuệ sâu xa, là gambhīrañāṇacariyapaccavekkhaṇā (sự quán xét hành vi tuệ sâu xa).
Vaṃsoti anukkamo.
Vaṃso refers to succession.
Vaṃso (dòng dõi): là sự kế thừa.
Tantīti santati.
Tantī refers to continuity.
Tantī (dây): là sự liên tục.
Paveṇīti sambandho.
Paveṇī refers to connection.
Paveṇī (truyền thống): là sự liên kết.
Sabbametaṃ cārittakiriyāpabandhassa vacanaṃ.
All these terms refer to the continuous practice of conduct.
Tất cả những điều này là lời nói về sự liên tục của hành vi và hành động.
Cārittasīlattā sīlamayaṃ.
It is sīlamayaṃ because of its nature as customary sīla.
Vì là giới luật của hành vi, nên là sīlamayaṃ (thuộc về giới).
‘‘Dassāmī’’ti vacībhedena vatthussa pariṇatattā tato paṭṭhāya dānaṃ āraddhaṃ nāma hoti, yato tassa attano pariṇāmanādīsu āpatti hoti.
When one says "I will give," by this distinction of speech, the object becomes determined (pariṇata), and from that point onwards, the act of giving is said to have begun, because one becomes liable to an offense regarding the determination of that object for oneself and so on.
Khi đối tượng đã được chuyển hóa bằng lời nói “Tôi sẽ cho” (dassāmī), thì sự bố thí được xem là đã bắt đầu từ đó, vì từ đó người đó chịu trách nhiệm về việc chuyển nhượng tài sản của mình, v.v.
Vijjamānavatthusmiṃ cintanakālato paṭṭhāya dānaṃ āraddhanti tattha dānamayaṃ kusalaṃ hotīti adhippāyo.
The intention is that giving begins from the time of contemplating an existing object, and thereby dānamaya kusala arises there.
Ý nghĩa là, khi đối tượng tồn tại, công đức bố thí (dānamayaṃ kusalaṃ) bắt đầu từ lúc suy nghĩ, nên công đức bố thí phát sinh trong trường hợp đó.
Na hi dānavatthuṃ avijjamānakampi saṅkharontassa kusalaṃ na hotīti.
For it is not the case that kusala does not arise for one who arranges a gift-object, even if it does not yet exist.
Thật vậy, ngay cả khi đối tượng bố thí không tồn tại, công đức vẫn không không phát sinh cho người đang chuẩn bị.
Taṃ pana dānamayassa pubbabhāgoti tadeva bhajeyya, vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ.
However, that (merit) is the preliminary part of dānamaya, so it would adhere to that alone, as stated in the commentary.
Tuy nhiên, điều đó là phần trước của công đức bố thí, nên nó nên được bao gồm trong đó, như đã nói trong Chú giải.
Kulavaṃsādivasenāti udāharaṇamattamevetaṃ.
Kulavaṃsādivasenāti — this is merely an example.
Kulavaṃsādivasena (theo dòng dõi gia đình, v.v.): đây chỉ là một ví dụ.
Attanā samādinnavattavasena sappurisavattagāmajanapadavattādivasena ca cārittasīlatā veditabbā.
Customary sīla should be understood in terms of the practice one has undertaken, as well as the practices of good people, villagers, country people, and so on.
Giới luật của hành vi (cārittasīlatā) cần được hiểu theo các giới đã tự mình thọ trì, theo giới của người thiện trí, theo giới của dân làng, dân nước, v.v.
Savatthukanti bheriādivatthusahitaṃ katvā.
Savatthukaṃ means making it accompanied by objects like drums.
Savatthukaṃ (có đối tượng): làm cho nó có đối tượng như trống, v.v.
Vijjamānakavatthunti bheriādivatthuṃ.
Vijjamānakavatthu refers to objects like drums.
Vijjamānakavatthuṃ (đối tượng hiện hữu): là đối tượng như trống, v.v.
Dhammassavanaghosanādīsu ca savatthukaṃ katvā saddassa dānaṃ saddavatthūnaṃ ṭhānakaraṇānaṃ sasaddappavattikaraṇamevāti tassa cintanaṃ vijjamānavatthupariccāgo veditabbo.
In proclaiming the Dhamma-hearing, etc., the giving of sound, making it with objects, is the act of making the places and instruments that are the bases of sound produce sound. Therefore, the contemplation of this should be understood as the relinquishing of an existing object.
Trong việc thông báo thời nghe pháp, v.v., việc bố thí âm thanh bằng cách làm cho nó có đối tượng, là việc tạo ra sự phát ra âm thanh của các vị trí và cách phát âm là nơi nương tựa của âm thanh; do đó, việc suy nghĩ về điều đó được hiểu là sự bố thí đối tượng hiện hữu.
Bhājetvā dassesi dhammarājā idha ca rūpārammaṇādibhāvaṃ, aññattha ca ‘‘tīṇimāni, bhikkhave, puññakiriyavatthūnī’’ti (dī. ni. 3.305) dānamayādibhāvaṃ, aparattha ca ‘‘katame dhammā kusalā?
The King of Dhamma (the Buddha) taught, analyzing here the nature of rūpārammaṇa and so on, and elsewhere the nature of dānamaya and so on, by saying, ‘‘Monks, these are the three bases for meritorious deeds,’’ and in another place, ‘‘What are wholesome phenomena?
Đức Pháp Vương (Dhammarājā) đã phân chia và giảng giải, ở đây là trạng thái của đối tượng sắc (rūpārammaṇa), v.v., ở nơi khác là trạng thái của bố thí (dānamaya), v.v., như trong câu “Này các Tỳ-kheo, có ba nền tảng của hành động công đức này” (Dī. Ni. 3.305), và ở một nơi khác là trạng thái của thân nghiệp (kāyakamma), v.v., như trong câu “Những pháp nào là thiện? Ba… v.v… thân nghiệp khởi sinh từ đó”.
Tīṇi…pe… taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakamma’’ntiādinā kāyakammādibhāvañca vadanto.
Three… (etc.) …bodily action arising from that,’’ thus speaking of the nature of bodily action and so on.
…v.v… và trạng thái của hành động thân (kāyakamma) v.v., phát sinh từ đó, bằng cách nói “hành động thân” v.v.
Apariyāpannā cāti paramatthato avijjamānattā aññāyatanattā ca asaṅgahitā.
Apariyāpannā (not included) are those unincluded (in the dhammāyatana) because they do not exist in the ultimate sense and because they are other āyatanas (not dhammāyatana).
Apariyāpannā cā (và không bao gồm): không được bao gồm vì chúng không tồn tại theo nghĩa tối hậu (paramattha) và vì chúng là các xứ khác (aññāyatana).
Paribhogaraso paribhogapaccayaṃ pītisomanassaṃ.
Paribhogaraso (the delight of enjoyment) is the joy and gladness that is conditioned by enjoyment.
Paribhogaraso (vị của sự hưởng thụ): là sự hoan hỷ và hỷ lạc (pītisomanassa) là nhân duyên cho sự hưởng thụ.
Ayaṃ pana rasasamānatāvasena gahaṇaṃ upādāya rasārammaṇanti vutto, na sabhāvato.
This is called ‘rasārammaṇa’ by taking it according to its similarity to flavour, not in its true nature.
Tuy nhiên, điều này được gọi là đối tượng vị (rasārammaṇa) dựa trên sự tương đồng với vị (rasa), chứ không phải theo tự tánh.
Sabhāvena pana gahaṇaṃ upādāya pītisomanassaṃ dhammārammaṇameva hotīti ‘‘sukhā vedanā dhammārammaṇa’’nti vuttaṃ.
However, taking it in its true nature, joy and gladness is indeed dhammārammaṇa, thus it is said, ‘‘Pleasant feeling is dhammārammaṇa.’’
Tuy nhiên, nếu nắm bắt theo bản chất, thì hỷ lạc chỉ là đối tượng của pháp (dhammārammaṇa) mà thôi. Do đó, đã nói rằng “thọ lạc là đối tượng của pháp”.
Ārammaṇameva nibaddhanti rūpārammaṇaṃ…pe… dhammārammaṇanti evaṃ niyametvā vuttaṃ.
Ārammaṇameva nibaddhaṃ (the object is fixed) means it is stated as fixed thus: rūpārammaṇa… (etc.) …dhammārammaṇa.
Ārammaṇameva nibaddhaṃ (đối tượng là cố định) được nói như vậy khi xác định rằng đối tượng là sắc (rūpārammaṇa)... (vân vân)... đối tượng là pháp (dhammārammaṇa).
Kammassa anibaddhattāti kammassa aniyatattā.
Kammassa anibaddhattā (because kamma is not fixed) means because kamma is not determined.
Kammassa anibaddhattā (do nghiệp không cố định) có nghĩa là nghiệp không nhất định.
Yathā hi rūpādīsu ekārammaṇaṃ cittaṃ anaññārammaṇaṃ hoti, na evaṃ kāyadvārādīsu ekadvārikakammaṃ aññasmiṃ dvāre nuppajjati, tasmā kammassa dvāraniyamarahitattā dvārampi kammaniyamarahitanti idha ārammaṇaṃ viya niyametvā na vuttaṃ.
Just as a citta with one object among rūpa and so on does not have another object, so too a kamma with one door among the body-door and so on does not arise in another door; therefore, because kamma is not restricted to a single door, the door is also not restricted to a kamma, and thus it is not stated as fixed here like the object.
Giống như một tâm có một đối tượng trong các sắc pháp (rūpa) và các pháp khác là không có đối tượng khác, thì một nghiệp chỉ có một cửa trong các cửa thân (kāyadvāra) và các cửa khác không sinh khởi ở một cửa khác. Vì nghiệp không bị giới hạn bởi cửa, nên cửa cũng không bị giới hạn bởi nghiệp. Do đó, ở đây không nói một cách nhất định như đối tượng.
Vinā ārammaṇena anuppajjanatoti etassapi cattho ‘‘yathā kāyakammādīsu ekaṃ kammaṃ tena dvārena vinā aññasmiṃ dvāre carati, na evaṃ rūpādīsu ekārammaṇaṃ cittaṃ tenārammaṇena vinā ārammaṇantare uppajjatī’’ti veditabbo.
Vinā ārammaṇena anuppajjanato (because it does not arise without an object) – the meaning of this also should be understood as: ‘‘Just as a kamma among bodily action and so on can operate through another door without that (specific) door, so too a citta with one object among rūpa and so on does not arise in another object without that (specific) object.’’
Ý nghĩa của vinā ārammaṇena anuppajjanato (do không sinh khởi nếu không có đối tượng) cũng nên hiểu là: “Giống như một nghiệp trong các thân nghiệp (kāyakamma) và các nghiệp khác vận hành ở một cửa khác mà không cần cửa đó, thì một tâm có một đối tượng trong các sắc pháp và các pháp khác không sinh khởi ở một đối tượng khác mà không cần đối tượng đó”.
Na hi yathā vacīdvāre uppajjamānampi ‘‘kāyakamma’’nti vuccati, evaṃ saddārammaṇe uppajjamānaṃ ‘‘rūpārammaṇa’’nti vuccati.
For it is not the case that a kamma arising at the speech-door is called ‘‘bodily action,’’ in the same way that a citta arising at the sound-object is called ‘‘visual object.’’
Không phải giống như nghiệp sinh khởi ở cửa ngữ (vacīdvāra) cũng được gọi là “thân nghiệp”, thì tâm sinh khởi ở đối tượng âm thanh (saddārammaṇa) cũng được gọi là “sắc đối tượng” (rūpārammaṇa).
Paṭhamajavanasamuṭṭhitā vāyodhātu yadipi tasmiṃ khaṇe rūpānaṃ desantaruppattihetubhāvena cāletuṃ na sakkoti, tathāpi viññattivikārasahitāva sā veditabbā.
Although the element of motion (vāyodhātu) arising from the first javana is unable to move the rūpas as a cause for their arising in another place at that moment, nevertheless, it should be understood as accompanied by viññatti-vikāra (communicative modification).
Mặc dù phong đại (vāyodhātu) do tâm tốc hành đầu tiên (paṭhamajavana) sinh ra không thể làm rung chuyển các sắc pháp vào khoảnh khắc đó với tư cách là nguyên nhân sinh khởi ở nơi khác, nhưng nó vẫn phải được hiểu là đi kèm với sắc biến đổi của thân biểu tri (viññattivikāra).
Dasasu hi disāsu yaṃ disaṃ gantukāmo aṅgapaccaṅgāni vā khipitukāmo, taṃdisābhimukhāneva rūpāni sā santhambheti sandhāreti cāti tadabhimukhabhāvavikāravatī hoti, adhippāyasahabhāvī ca vikāro viññattīti.
For in the ten directions, whichever direction one desires to go, or desires to throw one’s limbs, that vāyodhātu supports and holds those rūpas facing that direction, and thus it possesses the modification of facing that direction; and modification co-existent with intention is viññatti.
Thật vậy, phong đại đó giữ vững và duy trì các sắc pháp hướng về phía mà người đó muốn đi hoặc muốn ném các chi thể, do đó nó có sự biến đổi của trạng thái hướng về phía đó, và sự biến đổi đi kèm với ý định là thân biểu tri (viññatti).
Evañca katvā āvajjanassapi viññattisamuṭṭhāpakabhāvo yathādhippāyavikārarūpuppādanena upapanno hoti, yato bāttiṃsa cittāni rūpiriyāpathaviññattijanakāni vuttānīti.
And having done so, the āvajjanā (attending) also becomes capable of generating viññatti by producing modifications according to intention, since thirty-two cittas are said to be generators of rūpa, iriyāpatha (posture), and viññatti.
Và như vậy, trạng thái sinh khởi thân biểu tri của tâm hướng tâm (āvajjana) cũng được chứng minh bằng cách tạo ra các sắc biến đổi theo ý định, vì ba mươi hai tâm đã được nói là sinh ra thân biểu tri của oai nghi (iriyāpatha) hữu sắc (rūpī).
Yojanaṃ gato, dasayojanaṃ gatoti vattabbataṃ āpajjāpeti anekasahassavāraṃ uppannā.
Having arisen many thousands of times, it brings about the state of being called, ‘‘He has gone one yojana, he has gone ten yojanas.’’
Phong đại sinh khởi hàng ngàn lần khiến người ta có thể nói “đã đi một dojana, đã đi mười dojana”.
Vāyodhātuyā…pe… paccayo bhavitunti thambhanacalanesu vāyodhātuyā paccayo bhavituṃ samattho cittasamuṭṭhānamahābhūtānaṃ eko ākāraviseso atthi, ayaṃ viññatti nāma.
Vāyodhātuyā…pe… paccayo bhavituṃ (to be a condition for the vāyodhātu) means there is a special aspect of the citta-born great elements that is capable of being a condition for the vāyodhātu in supporting and moving; this is called viññatti.
Vāyodhātuyā…pe… paccayo bhavituṃ (để trở thành duyên cho phong đại) có nghĩa là có một đặc tính đặc biệt của các đại hiển sắc (mahābhūta) do tâm sinh ra, có khả năng trở thành duyên cho phong đại trong việc giữ vững và làm rung chuyển; đây được gọi là thân biểu tri (viññatti).
Tesañhi tadākārattā vāyodhātu thambheti cāleti cāti.
For because they possess that aspect, the vāyodhātu supports and moves them.
Vì chúng có đặc tính đó, nên phong đại giữ vững và làm rung chuyển.
Na cittasamuṭṭhānāti etena paramatthato abhāvaṃ dasseti.
Na cittasamuṭṭhānā (not citta-born) – by this, its non-existence in the ultimate sense is shown.
Na cittasamuṭṭhānā (không do tâm sinh ra) điều này cho thấy sự không tồn tại của nó về mặt cứu cánh.
Na hi rūpaṃ appaccayaṃ atthi, na ca nibbānavajjo attho nicco atthīti.
For there is no rūpa that is unconditioned, nor is there any phenomenon, apart from Nibbāna, that is permanent.
Thật vậy, không có sắc pháp nào không có duyên, và không có pháp nào thường hằng ngoài Nibbāna.
Viññattitāyāti viññattivikāratāya.
Viññattitāya (by being viññatti) means by being a viññatti-vikāra.
Viññattitāyā (do trạng thái thân biểu tri) có nghĩa là do trạng thái biến đổi của thân biểu tri.
Cittasamuṭṭhānabhāvo viya mahābhūtavikāratāya upādārūpabhāvo ca adhippetoti veditabbo.
It should be understood that the state of being an upādārūpa due to being a modification of the great elements is also intended, just like the state of being citta-born.
Nên hiểu rằng trạng thái do tâm sinh ra cũng như trạng thái là sắc sở y (upādārūpa) do sự biến đổi của các đại hiển sắc cũng được ngụ ý.
Kāyikakaraṇanti kāyadvārappavattaṃ cittakiriyaṃ, adhippāyanti attho.
Kāyikakaraṇaṃ (bodily action) is mental activity occurring through the body-door; it means intention.
Kāyikakaraṇaṃ (hành động của thân) là hành động của tâm diễn ra ở cửa thân (kāyadvāra), có nghĩa là ý định.
Kāreti maññeti etena vaṇṇaggahaṇānusārena gahitāya viññattiyā yaṃ karaṇaṃ viññātabbaṃ, tassa vijānanena viññattiyā viññātattaṃ dasseti.
Kāreti maññe (I think he makes it do) – by this, the state of viññatti being known is shown through the knowing of the action that is to be known by means of viññatti, which is grasped in accordance with the grasping of appearance.
Kāreti maññe (tôi nghĩ người này đang làm) điều này cho thấy trạng thái được biết đến của thân biểu tri thông qua việc nhận biết hành động cần được biết đến của thân biểu tri đã được nắm bắt theo sự nắm bắt sắc pháp (vaṇṇaggahaṇa).
Na hi viññattirahitesu rukkhacalanādīsu ‘‘idamesa kāretī’’ti vijānanaṃ hotīti.
For there is no knowing, ‘‘This causes that,’’ in movements of trees and so on, which are devoid of viññatti.
Thật vậy, trong các trường hợp cây cối rung chuyển và các trường hợp khác không có thân biểu tri, không có sự nhận biết “người này đang làm điều này”.
Cakkhuviññāṇassa hi rūpe abhinipātamattaṃ kiccaṃ, na adhippāyasahabhuno calanavikārassa gahaṇaṃ.
For the function of eye-consciousness is merely to fall upon the visible object, not to grasp the movement-modification co-existent with intention.
Thật vậy, chức năng của nhãn thức (cakkhuviññāṇa) chỉ là hướng đến sắc pháp, chứ không phải nắm bắt sự rung chuyển biến đổi đi kèm với ý định.
Cittassa pana lahuparivattitāya cakkhuviññāṇavīthiyā anantaraṃ manoviññāṇena viññātampi calanaṃ cakkhunā diṭṭhaṃ viya maññanti avisesaviduno, tasmā yathā nīlābhinipātavasappavattāya cakkhuviññāṇavīthiyā nīlanti pavattāya manoviññāṇavīthiyā ca antaraṃ na viññāyati, evaṃ aviññāyamānantarena manodvāraviññāṇena gahite tasmiṃ cittena saheva anuparivatte kāyathambhanavikāracopanasaṅkhāte ‘‘idamesa kāreti, ayamassa adhippāyo’’ti vijānanaṃ hoti.
However, due to the swift changeability of citta, the movement known by mano-viññāṇa immediately after the eye-consciousness process, is thought by those who do not distinguish the particulars to be seen by the eye; therefore, just as no distinction is perceived between the eye-consciousness process that operates by falling upon blue and the mano-viññāṇa process that operates as ‘‘blue,’’ so too, when that modification of bodily support and movement, which follows immediately with the citta, is grasped by mano-dvāra-viññāṇa with an imperceptible interval, there is the knowing, ‘‘This causes that, this is his intention.’’
Do tâm thay đổi nhanh chóng, sự rung chuyển được tâm ý thức (manoviññāṇa) biết đến ngay sau lộ trình nhãn thức (cakkhuviññāṇavīthi) cũng được những người không phân biệt cho là đã được mắt thấy. Do đó, giống như sự khác biệt giữa lộ trình nhãn thức vận hành do hướng đến màu xanh và lộ trình ý thức vận hành là màu xanh không được nhận biết, thì khi tâm ý thức nắm bắt sự rung chuyển đó, được gọi là sự biến đổi của thân, đi kèm với tâm, có sự nhận biết “người này đang làm điều này, đây là ý định của người này”.
Tālapaṇṇādirūpāni disvā tadanantarappavattāya manodvāravīthiyā aviññāyamānantarāya tālapaṇṇādīnaṃ udakādisahacārippakārataṃ saññāṇākāraṃ gahetvā udakādiggahaṇaṃ viya.
Just as having seen the forms of palm leaves and so on, and then by the mano-dvāra-vīthi immediately arising thereafter, with an imperceptible interval, taking the distinguishing characteristic of palm leaves and so on as being associated with water and so on, there is the grasping of water and so on.
Giống như việc nhìn thấy các sắc pháp như lá cọ và các thứ khác, và ngay sau đó, lộ trình ý thức không thể phân biệt được sự khác biệt, nắm bắt đặc tính của lá cọ và các thứ khác đi kèm với nước và các thứ khác, và nắm bắt nước và các thứ khác.
Ettha udakaṃ bhavissatītiādinā ca udakādisambandhanākārena rūpaggahaṇānusāraviññāṇena yaṃ udakādi viññātabbaṃ, tassa vijānanena tadākārassa viññātatā vuttāti daṭṭhabbā.
And by phrases such as Ettha udakaṃ bhavissatī (There will be water here), it should be seen that the knowing of that characteristic has been stated by the knowing of water and so on, which is to be known by the mano-viññāṇa following the grasping of forms in the manner related to water and so on.
Và với ettha udakaṃ bhavissatīti (ở đây sẽ có nước) và vân vân, nên hiểu rằng trạng thái được biết đến của đặc tính đó đã được nói đến thông qua sự nhận biết nước và các thứ khác cần được biết đến bởi tâm ý thức theo sự nắm bắt sắc pháp với đặc tính liên quan đến nước và các thứ khác.
Etassa pana kāyikakaraṇaggahaṇassa udakādiggahaṇassa ca purimasiddhasambandhaggahaṇaṃ upanissayo hotīti daṭṭhabbaṃ.
It should be noted that the grasping of previously established connections is the strong support for this grasping of bodily action and the grasping of water and so on.
Tuy nhiên, nên hiểu rằng sự nắm bắt mối quan hệ đã được thiết lập trước đó là duyên mạnh (upanissaya) cho sự nắm bắt hành động của thân và sự nắm bắt nước và các thứ khác.
Atha pana nālambitāpi viññatti kāyikakaraṇaggahaṇassa ca paccayo purimasiddhasambandhaggahaṇopanissayavasena sādhippāyavikārabhūtavaṇṇaggahaṇānantaraṃ pavattamānassa adhippāyaggahaṇassa adhippāyasahabhūvikārābhāve abhāvato, evaṃ sati vaṇṇaggahaṇānantarena udakādiggahaṇeneva tālapaṇṇādisaññāṇākāro viya vaṇṇaggahaṇānantarena adhippāyaggahaṇeneva viññatti pākaṭā hotīti ‘‘idañcidañca esa kāreti maññe’’ti adhippāyavijānaneneva viññattiyā viññātatā vuttā.
Or, even if viññatti is not made an object, it is still a condition for the grasping of bodily action due to the absence of intention-co-existent modification in the absence of the grasping of intention, which occurs immediately after the grasping of appearance (colour) accompanied by a modification of intention, by means of the strong support of the grasping of previously established connections; in this way, just as the distinguishing characteristic of palm leaves and so on becomes manifest by the grasping of water and so on immediately after the grasping of appearance (colour), so too viññatti becomes manifest by the grasping of intention immediately after the grasping of appearance (colour), and thus it is said that viññatti is known by the knowing of intention, ‘‘I think he makes this and that.’’
Hơn nữa, ngay cả khi thân biểu tri (viññatti) không phải là đối tượng, nó vẫn là duyên cho sự nắm bắt hành động của thân và sự nắm bắt ý định diễn ra ngay sau sự nắm bắt sắc pháp đi kèm với sự biến đổi có ý định, vì sự biến đổi đi kèm với ý định sẽ không tồn tại nếu không có ý định. Trong trường hợp này, thân biểu tri trở nên rõ ràng chỉ bằng sự nắm bắt ý định ngay sau sự nắm bắt sắc pháp, giống như đặc tính của lá cọ và các thứ khác trở nên rõ ràng chỉ bằng sự nắm bắt nước và các thứ khác ngay sau sự nắm bắt sắc pháp. Do đó, trạng thái được biết đến của thân biểu tri đã được nói đến chỉ bằng sự nhận biết ý định, như “tôi nghĩ người này đang làm điều này và điều kia”.
Ayaṃ no paharitukāmoti adhippāyavijānanena viññattiyā pākaṭabhāvaṃ dasseti.
Ayaṃ no paharitukāmo (He intends to strike us) – this shows the manifestation of viññatti through the knowing of intention.
Ayaṃ no paharitukāmo (người này muốn đánh chúng ta) điều này cho thấy sự rõ ràng của thân biểu tri thông qua sự nhận biết ý định.
Na hi tadapākaṭabhāve adhippāyavijānanaṃ hotīti.
For in the absence of its manifestation, there is no knowing of intention.
Thật vậy, nếu thân biểu tri không rõ ràng, thì không có sự nhận biết ý định.
Sammukhī…pe… yeva nāma hotīti asammukhībhūtatāya anāpāthagatānaṃ rūpādīnaṃ cakkhuviññeyyādibhāvo viya sabhāvabhūtaṃ taṃ dvidhā viññattibhāvaṃ sādheti.
Sammukhī…pe… yeva nāma hotī (it is indeed face-to-face… etc.) establishes that viññatti as a true nature exists in two ways, just as the visual cognizable nature of visible objects and so on that are not face-to-face and have not come into range, is established.
Sammukhī…pe… yeva nāma hotī (nó thực sự là hiện tiền) điều này chứng minh trạng thái thân biểu tri hai mặt đó là bản chất, giống như trạng thái nhãn thức nhận biết sắc pháp và các pháp khác không hiện tiền, không nằm trong tầm với do không hiện tiền.
Paraṃ bodhetukāmatāya vināpi abhikkamanādippavattanena so cittasahabhūvikāro adhippāyaṃ viññāpeti, sayañca viññāyatīti dvidhāpi viññattiyevāti veditabbā.
That modification co-existent with citta communicates the intention even without the actual occurrence of going forward and so on, due to the desire to enlighten others; and it is itself known, thus it should be understood that it is indeed viññatti in both ways.
Nên hiểu rằng sự biến đổi đi kèm với tâm đó làm cho ý định được biết đến ngay cả khi không có hành động tiến lên và các hành động khác do mong muốn làm cho người khác hiểu, và bản thân nó cũng được biết đến, do đó nó là thân biểu tri theo cả hai cách.
Tasmiṃ dvāre siddhāti tena dvārena viññātabbabhāvato teneva dvārena nāmalābhato tasmiṃ dvāre pākaṭabhāvavasena siddhā.
"Established in that door": because it is to be known through that physical door, and because it obtains its name through that very door, it is established by means of being manifest in that door.
Tasmiṃ dvāre siddhā (đã được thiết lập ở cửa đó) có nghĩa là đã được thiết lập ở cửa đó theo cách thức rõ ràng ở cửa đó, do trạng thái có thể được biết đến bởi cửa đó và do có tên gọi bởi cửa đó.
Kusalaṃ vā akusalaṃ vāti ṭhapetabbaṃ.
"Skillful or unskillful," should be paused.
Nên đặt là thiện (kusala) hay bất thiện (akusala).
Yasmā paravādino avipākassa kammabhāvo na siddho, itarassa pana siddhoti viññattisamuṭṭhāpakānaṃ ekādasannaṃ kiriyacittānaṃ vasena tikaṃ pūretvā ṭhapetabbaṃ.
Because for the opponent, the state of kamma for non-resultant (kiriya) consciousness is not established, but for the other (the Theravādin), it is established. Therefore, the triad (tika) should be completed and kept, by means of the eleven kiriya-cittas that give rise to viññatti.
Vì đối với những người theo luận thuyết khác (paravādī), trạng thái nghiệp của tâm hành (kiriyacitta) không có quả (avipāka) không được thiết lập, nhưng đối với những người khác thì có. Do đó, nên hoàn thành bộ ba (tika) theo mười một tâm hành sinh ra thân biểu tri.
Dvāre caranti kammānīti ettha ayamadhippāyo – yadi dvārā dvārantaracārino honti, dvārasambhedā kammasambhedopīti kāyakammaṃ kāyakammadvāranti aññamaññavavatthānaṃ na siyā, kammānampi kammantaracaraṇe eseva nayo.
Here, in "Kamma moves through the doors," this is the intention: if doors were to move through other doors, and kamma were to be intermingled due to the intermingling of doors, then there would be no mutual definition such as "body-kamma is the body-kamma-door." The same principle applies if kamma were to move through other kamma.
Trong dvāre caranti kammānī (nghiệp vận hành ở các cửa), ý nghĩa là: nếu các cửa vận hành ở các cửa khác, thì sự phân biệt giữa các cửa và các nghiệp sẽ không tồn tại, và thân nghiệp sẽ không là cửa thân nghiệp. Tương tự đối với việc các nghiệp vận hành ở các nghiệp khác.
Yadi pana dvārānampi dvārabhāvena kammantaracaraṇaṃ kammānañca dvārantaracaraṇaṃ na siyā, suṭṭhutaraṃ kammadvāravavatthānaṃ siyā.
However, if doors were not to move through other doors by way of being doors, and kamma were not to move through other doors, then the definition of kamma-doors would be much better.
Nếu các căn môn (dvāra) không hoạt động như một căn môn trong một hành vi (kamma) khác, và các hành vi (kamma) không hoạt động trong một căn môn khác, thì sự phân định căn môn-hành vi (kammadvāravavatthāna) sẽ rõ ràng hơn rất nhiều.
Na pana kammānaṃ dvārantare acaraṇaṃ atthi, kintu dvāre aññasmiñca caranti kammāni aññānipi.
But it is not the case that kamma does not move through other doors; rather, kamma that regularly occurs in one door, and other kamma, also move through other doors.
Nhưng không phải là các hành vi (kamma) không hoạt động trong một căn môn khác; trái lại, các hành vi (kamma) thông thường và cả các hành vi (kamma) khác đều hoạt động trong căn môn (dvāra) của chúng và trong các căn môn khác.
Yasmā pana dvāre dvārāni na caranti, tasmā advāracārīhi dvārehi kāraṇabhūtehi kammāni dvārantare carantānipi vavatthitāni.
However, since doors do not move within doors, kamma, even if it moves through other doors, is defined by the doors that do not move through other doors, which act as causes.
Tuy nhiên, vì các căn môn (dvāra) không hoạt động trong một căn môn khác, nên các hành vi (kamma), dù có hoạt động trong một căn môn khác, vẫn được phân định thông qua các căn môn (dvāra) không hoạt động như căn môn của hành vi khác, vốn là nguyên nhân.
Na kevalaṃ kammāneva, tehi pana dvārānipīti evaṃ kammadvārāni aññamaññaṃ vavatthitāni ‘‘yebhuyyenavuttitāya tabbahulavuttitāya cā’’ti vuccamānāya vavatthānayuttiyā.
Not only kamma, but also doors are defined by those kamma. Thus, kamma-doors are mutually defined by the reasoning for definition, which states, "by means of predominant occurrence and frequent occurrence."
Không chỉ các hành vi (kamma) được phân định, mà các căn môn (dvāra) cũng được phân định bởi các hành vi (kamma) đó. Như vậy, các căn môn-hành vi (kammadvāra) được phân định lẫn nhau theo lý lẽ phân định được gọi là “do sự phổ biến và sự thường xuyên xảy ra”.
Tattha dvārāpekkhattā kammānaṃ kāyakammādibhāvassa advāracārīhi dvārehi vavatthānaṃ hoti, na pana dvārantaracārīhi kammehi dvārānaṃ avavatthānaṃ kammānapekkhakāyadvārādibhāvehi dvārehi vavatthitānaṃ kāyakammādīnaṃ kāyakammadvārādivavatthānakarattā.
Among these, the state of kamma as body-kamma, etc., is defined by doors that do not move within other doors, because kamma depends on doors. But there is no lack of definition for doors by kamma that moves through other doors, because body-kamma, etc., which are defined by doors such as the body-door that do not depend on kamma, cause the definition of body-kamma-door, etc.
Trong đó, do các hành vi (kamma) tùy thuộc vào các căn môn (dvāra) để có được trạng thái thân nghiệp (kāyakamma) v.v., nên sự phân định được thực hiện bởi các căn môn (dvāra) không hoạt động như căn môn của hành vi khác. Còn sự không phân định các căn môn (dvāra) bởi các hành vi (kamma) hoạt động trong một căn môn khác là do các thân nghiệp (kāyakamma) v.v., đã được phân định bởi các căn môn (dvāra) như thân căn môn (kāyadvāra) không phụ thuộc vào hành vi, chính là điều tạo nên sự phân định thân nghiệp-căn môn (kāyakammadvāra) v.v.
Atha vā dvārantare carantānipi kāyādīhi upalakkhitāneva caranti pāṇātipātādīnaṃ evaṃsabhāvattā āṇattihatthavikārādīhi vuccamānassapi kāyādīhi sādhetabbasabhāvāvabodhato, tasmā na kammantarassa attani carantassapi dvārantaraṃ sanāmaṃ deti, nāpi kammaṃ dvārassa, taṃtaṃdvārameva pana kammassa kammañca dvārantare carantampi attanoyeva dvārassa nāmaṃ detīti siddhaṃ aññamaññavavatthānaṃ.
Alternatively, even if kamma moves through other doors, it moves only as distinguished by the body, etc., because acts like taking life are of this nature, and because even what is expressed by commands, hand gestures, etc., is understood to be accomplishable through the body, etc. Therefore, other kamma, even if it moves within itself, does not give its name to another door; nor does kamma give its name to a door. But each respective door gives its name to kamma, and kamma, even if it moves through another door, gives its name only to its own door. Thus, mutual definition is established.
Hoặc, dù các hành vi (kamma) có hoạt động trong một căn môn khác, chúng vẫn luôn được đặc trưng bởi thân (kāya) v.v., bởi vì sát sinh (pāṇātipāta) v.v., có bản chất như vậy, và ngay cả khi được gọi bằng các từ như ra lệnh, cử chỉ tay v.v., bản chất cần được hoàn thành bởi thân (kāya) v.v., vẫn được hiểu rõ. Do đó, một hành vi (kamma) khác, dù hoạt động trong chính nó, cũng không đặt tên cho một căn môn khác, và một hành vi (kamma) cũng không đặt tên cho một căn môn (dvāra). Tuy nhiên, chính căn môn (dvāra) đó đặt tên cho hành vi (kamma), và hành vi (kamma), dù hoạt động trong một căn môn khác, cũng đặt tên cho chính căn môn (dvāra) của nó. Như vậy, sự phân định lẫn nhau được xác lập.
Pubbe pana dvāresu anibaddhatā kammānaṃ dvārantaracaraṇameva sandhāya vuttā, na etaṃ vavatthānanti.
However, the previous statement about the non-restriction of kamma to doors was made with reference to kamma moving through other doors, and this is not a definition.
Tuy nhiên, việc nói rằng các hành vi (kamma) không bị ràng buộc vào các căn môn (dvāra) trước đây chỉ đề cập đến việc chúng hoạt động trong một căn môn khác, chứ không phải là sự phân định.
Tatthāti tesu dvārakammesu.
"Therein" means among those kamma-doors.
Trong đó – tức là trong các căn môn-hành vi (dvārakamma) đó.
Kāyakammassa uppajjanaṭṭhānanti taṃsahajātā viññattiyeva vuccati.
"The place of origination of body-kamma" refers to the viññatti that arises simultaneously with it.
Nơi phát sinh của thân nghiệp (kāyakamma) – đó chính là thân biểu tri (kāyaviññatti) đồng sinh với nó.
Kiñcāpi hi sā tassa kenaci pakārena paccayo na hoti, tathāpi kammassa visesikā viññatti taṃsahajātā hotīti tassa uppattiṭṭhānabhāvena vuttā yathāvuttaniyamena aññavisesanassa kammassa visesanantare uppattiabhāvā.
Although that (viññatti) is not a condition for that (kamma) in any way, nevertheless, viññatti, which specializes kamma, arises simultaneously with it. Therefore, it is stated as the place of its origination, because kamma, which has other specific characteristics, does not arise within another specific characteristic, according to the rule already stated.
Mặc dù thân biểu tri (kāyaviññatti) không phải là nhân (paccaya) cho thân nghiệp (kamma) theo bất kỳ cách nào, nhưng biểu tri (viññatti) đặc trưng cho hành vi (kamma) đó là đồng sinh với nó. Do đó, nó được gọi là nơi phát sinh của hành vi (kamma) đó, vì theo quy tắc đã nêu, một hành vi (kamma) có đặc tính khác không thể phát sinh trong một đặc tính khác.
Kāyena pana katattāti kāyaviññattiṃ janetvā tāya jīvitindriyupacchedādinipphādanato attano nipphattivasena ‘‘kāyena kataṃ kamma’’nti vuttaṃ.
"Because it is done by the body" means that having produced body-viññatti and then, by means of that, performing acts such as cutting off the life-faculty, it is said, "kamma done by the body," by way of its accomplishment.
Do được thực hiện bằng thân (kāya) – có nghĩa là hành vi (kamma) được thực hiện bằng thân (kāya) theo cách hoàn thành của chính nó, bằng cách tạo ra thân biểu tri (kāyaviññatti) và thông qua đó hoàn thành việc cắt đứt sinh mạng (jīvitindriyupaccheda) v.v.
Kāraṇabhūto hi panettha kāyoti.
For here, the body is the cause.
Ở đây, thân (kāya) là nguyên nhân.
Aññamaññaṃ vavatthitāti ettha kammunā kāyo kāyakammadvāranti evaṃ vavatthito, na kāyo icceva.
In "mutually defined", the body is defined by kamma as "the body-kamma-door," not merely as "body."
Được phân định lẫn nhau (aññamaññaṃ vavatthitā) – Ở đây, thân (kāya) được phân định là thân căn môn-hành vi (kāyakammadvāra) bởi hành vi (kamma), chứ không chỉ là thân (kāya) đơn thuần.
Yathā sūcikammunā sūcikammakaraṇanti vavatthitā, na sūci icceva, tathā idampi daṭṭhabbaṃ.
Just as a needle is defined by the kamma of sewing as "the instrument for sewing," not merely as "needle," so too should this be understood.
Giống như kim được phân định là công cụ làm việc bằng kim (sūcikammakaraṇa) bởi công việc bằng kim (sūcikamma), chứ không chỉ là kim (sūci) đơn thuần, điều này cũng nên được hiểu tương tự.
Aññamaññaṃ vavatthitāti ca aññamaññaṃ visesitāti attho.
And "mutually defined" means mutually distinguished.
Và được phân định lẫn nhau (aññamaññaṃ vavatthitā) có nghĩa là được đặc trưng lẫn nhau.
Evaṃ santeti yathāvuttaṃ vavatthānaniyamaṃ aggahetvā ‘‘dvāre caranti kammānī’’tiādivacanameva gahetvā codeti.
"If that is so" challenges, taking only the statement "Kamma moves through the doors," etc., without grasping the aforementioned rule of definition.
Khi điều này xảy ra (evaṃ sante) – điều này đặt ra một câu hỏi bằng cách chỉ chấp nhận lời nói “các hành vi (kamma) hoạt động trong các căn môn (dvāra)” v.v., mà không chấp nhận quy tắc phân định đã nêu.
Tattha evaṃ santeti kammānaṃ dvāracaraṇe aññamaññena ca vavatthāne nāmalābhe visesane satīti attho.
Here, "if that is so" means if there is the movement of kamma through doors, and if there is mutual definition, and if there is the attainment of names, and if there is distinction.
Trong đó, khi điều này xảy ra (evaṃ sante) có nghĩa là khi có sự phân định và đặt tên cho các hành vi (kamma) hoạt động trong các căn môn (dvāra) và được phân định lẫn nhau.
Catūhi, bhikkhave, aṅgehi samannāgatāti ettha subhāsitabhāsanasaṅkhātā apisuṇavācā, dhammabhāsanasaṅkhāto asamphappalāpo, piyabhāsanasaṅkhātā apharusavācā, saccabhāsanasaṅkhāto amusāvādo cāti etā vācā tathāpavattā cetanā daṭṭhabbā.
In "Endowed with four factors, bhikkhus," the verbal actions to be understood are: not slanderous speech, which is speaking well; not idle chatter, which is speaking Dhamma; not harsh speech, which is speaking pleasantly; and not false speech, which is speaking truthfully. These are the cetanā (volitions) that occur in such ways.
Này các Tỳ-khưu, được đầy đủ bốn chi phần (catūhi, bhikkhave, aṅgehi samannāgatā) – Ở đây, các lời nói như lời nói không nói lời ác khẩu (apisuṇavācā) được gọi là nói lời tốt đẹp (subhāsitabhāsana), lời nói không nói lời vô ích (asamphappalāpa) được gọi là nói lời Pháp (dhammabhāsana), lời nói không nói lời thô ác (apharusavācā) được gọi là nói lời dễ thương (piyabhāsana), và lời nói không nói lời dối trá (amusāvāda) được gọi là nói lời chân thật (saccabhāsana) – những lời nói này phải được hiểu là ý chí (cetanā) phát sinh như vậy.
Sahasaddā panāti tassa vikārassa saddena saha sambhūtattā vuttaṃ.
"Indeed, with sound" is stated because that modification (viññatti) arises together with sound.
Và cùng với âm thanh (sahasaddā pana) – được nói là do sự phát sinh cùng với âm thanh của biến dạng đó.
Cittānuparivattitāya pana so na yāva saddabhāvīti daṭṭhabbo, vitakkavipphārasaddo na sotaviññeyyoti pavattena mahāaṭṭhakathāvādena cittasamuṭṭhānasaddo vināpi viññattighaṭṭanena uppajjatīti āpajjati.
However, it should be understood that it does not exist as sound itself, because it follows the mind. According to the view of the Mahāaṭṭhakathā, which states that the sound originating from vitakka (thought-conception) and vip'phāra (verbalization) is not perceivable by the ear, it follows that sound originating from the mind can arise even without the impact of viññatti.
Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng nó không tồn tại dưới dạng âm thanh vì nó phụ thuộc vào tâm (citta). Theo quan điểm của Đại Chú Giải (Mahāaṭṭhakathā) hiện hành, âm thanh do tâm (cittasamuṭṭhāna) phát sinh không thể nghe được bằng tai (sotaviññeyya) và có thể phát sinh mà không cần sự va chạm của biểu tri (viññattighaṭṭana).
‘‘Yā tāya vācāya viññattī’’ti (dha. sa. 636) hi vacanato asotaviññeyyasaddena saha viññattiyā uppatti natthīti viññāyatīti.
For, by the statement "the viññatti that is with that speech," it is understood that the origination of viññatti does not occur together with a sound not perceivable by the ear.
Thật vậy, theo lời dạy “biểu tri (viññatti) là lời nói đó” (Dhammasaṅgaṇī 636), người ta hiểu rằng không có sự phát sinh của biểu tri (viññatti) cùng với âm thanh không thể nghe được bằng tai (asotaviññeyyasadda).
Cittasamuṭṭhānaṃ saddāyatananti ettha ca na koci cittasamuṭṭhāno saddo asaṅgahito nāma atthīti adhippāyena mahāaṭṭhakathāvādaṃ paṭisedheti.
And here, in "the sound-object originating from the mind," the view of the Mahāaṭṭhakathā is refuted with the intention that there is no sound originating from the mind that is not included.
Âm thanh xứ do tâm phát sinh (cittasamuṭṭhānaṃ saddāyatanaṃ) – Ở đây, Đại Chú Giải (Mahāaṭṭhakathā) bác bỏ quan điểm rằng không có âm thanh nào do tâm (citta) phát sinh mà không được bao gồm.
Chabbidhena rūpasaṅgahādīsu hi ‘‘sotaviññeyya’’nti ‘‘diṭṭhaṃ suta’’nti ettha ‘‘suta’’nti ca na koci saddo na saṅgayhatīti.
For, in the six types of rūpa-saṅgaha (inclusion of material phenomena), etc., with "perceivable by the ear," and in "seen, heard," with "heard," no sound is left unincluded.
Thật vậy, trong các phần như “tập hợp sắc sáu loại” (chabbidhena rūpasaṅgahādīsu), không có âm thanh nào không được bao gồm trong “có thể nghe được bằng tai” (sotaviññeyya) và “đã nghe” (suta) trong “đã thấy, đã nghe” (diṭṭhaṃ sutaṃ).
Mahāaṭṭhakathāyaṃ pana viññattisahajameva jivhātālucalanādikaravitakkasamuṭṭhitaṃ sukhumasaddaṃ ‘‘dibbasotena sutvā ādisatī’’ti sutte paṭṭhāne ca oḷārikasaddaṃ sandhāya ‘‘sotaviññāṇassa ārammaṇapaccayena paccayo’’ti vuttanti iminā adhippāyena asotaviññeyyatā vuttā siyā.
In the Mahāaṭṭhakathā, however, the subtle sound arising simultaneously with viññatti, originating from vitakka causing the movement of the tongue, palate, etc., is said to be "perceived by the divine ear and taught." And in the sutta and paṭṭhāna, it is stated concerning gross sound, "a condition by way of object-condition for ear-consciousness." It might have been said, with this intention, that it is not perceivable by the ear.
Tuy nhiên, trong Đại Chú Giải (Mahāaṭṭhakathā), âm thanh vi tế (sukhumasadda) đồng sinh với biểu tri (viññatti), phát sinh do tư duy (vitakka) gây ra sự chuyển động của lưỡi, vòm miệng v.v., được nói là “nghe bằng thiên nhĩ (dibbasota) và chỉ ra” trong kinh (sutta), và trong Paṭṭhāna, âm thanh thô (oḷārikasadda) được nói là “là nhân duyên cho nhĩ thức (sotaviññāṇa)”. Với ý nghĩa này, việc không thể nghe được bằng tai (asotaviññeyyatā) có thể đã được nói đến.
Saddo ca asotaviññeyyo cāti viruddhametanti pana paṭikkhepo veditabbo.
However, that sound is also not perceivable by the ear is to be understood as a contradiction and thus rejected.
Tuy nhiên, cần hiểu rằng sự bác bỏ này là do mâu thuẫn giữa “âm thanh” (sadda) và “không thể nghe được bằng tai” (asotaviññeyya).
Viññattipaccayā ghaṭṭanā viññattighaṭṭanā.
Viññatti-ghaṭṭanā is the impact caused by viññatti.
Sự va chạm (ghaṭṭanā) do biểu tri (viññatti) làm nhân duyên là sự va chạm của biểu tri (viññattighaṭṭanā).
Viññatti eva vā.
Or it is viññatti itself.
Hoặc chính là biểu tri (viññatti).
Ghaṭṭanākārappavattabhūtavikāro hi ‘‘ghaṭṭanā’’ti vutto.
For the modification that occurs in the manner of impact is called "impact."
Thật vậy, sự biến dạng của các yếu tố vật chất (bhūta) phát sinh dưới dạng va chạm được gọi là “va chạm” (ghaṭṭanā).
Saṅghaṭṭanena saheva saddo uppajjati, na pubbāparabhāvena.
Sound arises simultaneously with collision, not in a prior-posterior sequence.
Âm thanh phát sinh đồng thời với sự va chạm, không phải theo thứ tự trước sau.
Pathavīdhātuyāti idaṃ vāyodhātuyā viya cālanaṃ pathavīdhātuyā saṅghaṭṭanaṃ kiccaṃ adhikanti katvā vuttaṃ, vikārassa ca tappaccayabhāvo vuttanayeneva veditabbo.
"By the earth element" is stated by considering that the function of collision for the earth element is more prominent, like the function of movement for the wind element; and the causal relation of the modification is to be understood in the manner already stated.
Do địa đại (pathavīdhātuyā) – lời này được nói với ý rằng sự va chạm của địa đại (pathavīdhātu) là chức năng chính, giống như sự chuyển động của phong đại (vāyodhātu). Và sự phụ thuộc của biến dạng (vikāra) vào nhân duyên đó cần được hiểu theo cách đã nói.
Tabbikārānañhi bhūtānaṃ aññamaññassa paccayabhāvoti.
For there is a causal relation of the primary elements (bhūtas) that possess those modifications to each other.
Thật vậy, các yếu tố vật chất (bhūta) có những biến dạng đó là nhân duyên cho nhau.
Aññampi sabbaṃ vidhānaṃ kāyaviññattiyaṃ viya veditabbaṃ.
All other arrangements should be understood as in the case of kāyaviññatti.
Tất cả các quy định khác cũng cần được hiểu như trong thân biểu tri (kāyaviññatti).
Tisamuṭṭhānikakāyaṃ…pe… na labbhati.
"The body originating from three causes...is not obtained."
Thân do ba nhân duyên phát sinh… v.v… không được chấp nhận.
Na hi cālanaṃ upādinnaghaṭṭananti.
For movement is not the collision of grasped (upādinna) phenomena.
Thật vậy, sự chuyển động (cālana) không phải là sự va chạm của các yếu tố vật chất đã được chấp thủ (upādinnaghaṭṭana).
Cālanañhi desantaruppādanaparamparatā, ghaṭṭanaṃ paccayavisesena bhūtakalāpānaṃ āsannataruppādoti.
Movement is the continuous production of phenomena in a different location, while collision is the very close production of rūpa-kalāpas due to a specific condition.
Sự chuyển động (cālana) là sự tiếp nối của việc tạo ra ở một nơi khác, còn sự va chạm (ghaṭṭana) là sự tạo ra rất gần của các nhóm yếu tố vật chất (bhūtakalāpa) do một nhân duyên đặc biệt.
Upatthambhanakiccampi natthīti upatthambhanena vinā paṭhamacittasamuṭṭhānāpi ghaṭṭanākārena pavattatīti ghaṭṭanatthaṃ upatthambhanena payojanaṃ natthi, laddhāsevanena citteneva ghaṭṭanassa balavabhāvato cāti adhippāyo.
"There is also no function of support" means that even without support, the initial mind-originated phenomena occur in the manner of impact. So, there is no need for support for impact, and also because the impact is strong due to the mind itself, which has obtained repeated practice. This is the intention.
Cũng không có chức năng hỗ trợ (upatthambhanakiccampi natthī) – có nghĩa là ngay cả khi không có sự hỗ trợ (upatthambhana), các yếu tố phát sinh từ tâm (citta) đầu tiên vẫn hoạt động dưới dạng va chạm (ghaṭṭana). Do đó, không cần sự hỗ trợ (upatthambhana) cho sự va chạm (ghaṭṭana), và sự va chạm (ghaṭṭana) trở nên mạnh mẽ do chính tâm (citta) đã được thực hành nhiều lần.
Upatthambhanaṃ natthi atthīti vicāretvā gahetabbaṃ.
Whether support exists or not should be investigated and understood.
Cần xem xét và chấp nhận liệu có sự hỗ trợ (upatthambhana) hay không.
Ayaṃ nāma cetanā kammaṃ na hotīti na vattabbāti idaṃ yassa dvāraṃ mano, taṃdassanatthaṃ vuttaṃ.
"This volition is not to be called kamma" – this statement was made to show that the mind is the door of that volition.
Không thể nói rằng ý chí (cetanā) này không phải là hành vi (kamma) – Lời này được nói để chỉ ra rằng tâm (mano) là căn môn (dvāra) của nó.
Kappetīti ‘‘tvaṃ phusanaṃ karohi, tvaṃ vedayita’’nti evaṃ kappentaṃ viya pavattatīti attho.
"He arranges" means it proceeds as if arranging, saying: "You, contact, make contact; you, feeling, experience it."
Sắp đặt (kappetī) – có nghĩa là nó hoạt động như thể đang sắp đặt, chẳng hạn như “ngươi hãy làm sự xúc chạm (phusana), ngươi hãy cảm thọ (vedayita)”.
Pakappanañca tadeva.
And pakappana (arranging) is the same.
Và sự sắp đặt (pakappana) chính là điều đó.
Kiṃ piṇḍaṃ karotīti āyūhanatthavasena pucchati.
"What sort of aggregate does it make?" is asked in the sense of exertion (āyūhana).
Nó tạo thành cái gì? (kiṃ piṇḍaṃ karotī) – câu hỏi này được đặt ra theo nghĩa của sự tích lũy (āyūhana).
Phassādidhamme hi avippakiṇṇe katvā sakiccesu pavattanaṃ āyūhanaṃ, tattheva byāpāraṇaṃ cetayanaṃ, tathākaraṇaṃ abhisaṅkharaṇanti.
Indeed, making the phenomena of contact and so forth not scattered but united, and causing them to proceed in their respective functions is exertion (āyūhana); striving therein is volition (cetayana); acting in such a way is conditioning (abhisaṅkharaṇa).
Thật vậy, sự tích lũy (āyūhana) là việc làm cho các pháp như xúc chạm (phassa) v.v., không bị phân tán và hoạt động trong các chức năng riêng của chúng; sự tác ý (cetayana) là sự nỗ lực trong chính các chức năng đó; và sự tạo tác (abhisaṅkharaṇa) là việc làm cho chúng như vậy.
Tebhūmakasseva gahaṇaṃ lokuttarakammassa kammakkhayakarattā.
Only that which is of the three planes of existence is taken, because supramundane kamma brings about the cessation of kamma.
Việc chỉ chấp nhận hành vi (kamma) thuộc ba cõi (tebhūmaka) là do hành vi siêu thế (lokuttarakamma) có khả năng diệt trừ hành vi (kamma).
Cetayitvā kammaṃ karotīti ettha yasmā purimacetanāya cetayitvā sanniṭṭhānakammaṃ karoti, tasmā cetanāpubbakaṃ kammaṃ taṃcetanāsabhāvamevāti cetanaṃ ahaṃ kammaṃ vadāmīti attho.
In "Having willed, one performs kamma," since one performs decisive kamma having willed with previous volition, the kamma preceded by volition is of the nature of that volition. Thus, the meaning is: "I call volition kamma."
Ở đây, về việc Cetayitvā kammaṃ karotī (đã tác ý rồi hành động), vì sau khi tác ý bằng ý định trước, người ta thực hiện hành động quyết định, nên nghiệp (kamma) có ý định (cetanā) làm tiền thân chính là bản chất của ý định đó. Do vậy, ta gọi ý định là nghiệp.
Atha vā samānakālattepi kāraṇakiriyā pubbakālā viya vattuṃ yuttā, phalakiriyā ca aparakālā viya.
Alternatively, even if they are simultaneous, the causal action is suitable to be stated as if it were earlier, and the resultant action as if it were later.
Hoặc, mặc dù cùng thời điểm, hành động nhân quả (kāraṇakiriyā) có thể được nói như là hành động trước (pubbakāla), và hành động kết quả (phalakiriyā) như là hành động sau (aparakāla).
Yasmā ca cetanāya cetayitvā kāyavācāhi copanakiriyaṃ manasā ca abhijjhādikiriyaṃ karoti, tasmā tassā kiriyāya kārikaṃ cetanaṃ ahaṃ kammaṃ vadāmīti attho.
And since one performs the action of urging with body and speech, and the action of covetousness etc. with the mind, having willed with volition, therefore the meaning is: "I call the volition that performs that action kamma."
Và vì người ta tác ý bằng cetanā rồi thực hiện hành động thúc đẩy (copanakiriyaṃ) bằng thân và lời nói, và hành động tham lam (abhijjhādikiriyaṃ) bằng ý, nên ta gọi cetanā, yếu tố tạo ra hành động đó, là nghiệp.
Kāye vāti kāyaviññattisaṅkhāte kāye vā.
"In the body" means in the body, which is termed bodily intimation (kāyaviññatti).
Kāye vā (hoặc trong thân) nghĩa là hoặc trong thân, tức là trong thân biểu tri (kāyaviññatti).
Satīti dharamāne, anirodhite vā.
"Being" means existing, or not yet ceased.
Satī (hiện hữu) nghĩa là đang hiện hữu, hoặc chưa bị diệt.
Kāyasamuṭṭhāpikā cetanā kāyasañcetanā.
The volition that produces bodily intimation is bodily volition (kāyasañcetanā).
Cetanā khởi lên thân biểu tri được gọi là kāyasañcetanā.
Ettha ca sukhadukkhuppādakena kammena bhavitabbaṃ, cetanā ca sukhadukkhuppādikā vuttāti tassā kammabhāvo siddho hoti.
And here, that which produces happiness and suffering must be kamma, and volition is stated to produce happiness and suffering, so its state of being kamma is established.
Và ở đây, pháp tạo ra khổ-lạc phải là nghiệp, và cetanā đã được nói là tạo ra khổ-lạc, nên tính chất nghiệp của nó được thành lập.
Sañcetaniyanti sañcetanasabhāvavantaṃ.
"Volitional" (sañcetaniya) means having the nature of volition.
Sañcetaniyaṃ (có tác ý) nghĩa là có bản chất tác ý.
Samiddhittherena ‘‘sañcetaniyaṃ, āvuso…pe… manasā sukhaṃ so vedayatī’’ti (ma. ni. 3.300; kathā. 539) avibhajitvā byākato.
By the Elder Samiddhi, it was explained without distinction as "Volitional, venerable sir... he experiences happiness mentally."
Vấn đề này đã được Trưởng lão Samiddhi giải thích mà không phân biệt rằng: "Này chư hiền, có tác ý...pe... người ấy cảm thọ lạc bằng ý."
Sukhavedanīyantiādinā pana vibhajitvā byākātabbo so pañho, tasmā sammā byākato nāma na hoti.
However, that question should be explained by distinguishing it as "leading to pleasant feeling" and so forth. Therefore, it is not considered to be rightly explained.
Tuy nhiên, vấn đề đó đáng lẽ phải được giải thích một cách phân biệt bằng cách nói "sukhavedanīyaṃ" (dẫn đến cảm thọ lạc) v.v., do đó nó không được gọi là giải thích đúng đắn.
Itaradvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two.
Đối với hai loại còn lại cũng theo cách tương tự.
Yathā pana suttāni ṭhitāni, tathā copanakiriyānissayabhūtā kāyavācā abhijjhādikiriyānissayo ca manodvārāni, yāya pana cetanāya tehi kāyādīhi karaṇabhūtehi copanābhijjhādikiriyaṃ karonti vāsiādīhi viya chedanādiṃ, sā cetanā kammanti dvārappavattiyampi kammadvārābhedanañca kammadvāravavatthānañca dissati, evañca sati ‘‘kāyena ce kataṃ kamma’’ntiādigāthāyo (dha. sa. aṭṭha. 1 kāyakammadvāra) ativiya yujjanti.
However, just as the suttas are established, so too the body and speech, which are the basis for the action of urging, and the mind, which is the basis for the action of covetousness etc., are the doors. But the volition by which one performs the action of urging, covetousness etc. through these body and so forth, which are instruments, just as one performs cutting etc. with an axe and so forth, that volition is kamma. Thus, even in the occurrence of a door, the non-distinction of kamma-doors and the determination of kamma-doors are seen. And when this is so, the verses like "Kamma done by the body" are very fitting.
Tuy nhiên, theo cách các kinh điển được thiết lập, thân và lời nói là cơ sở của hành động thúc đẩy (copanakiriya), và ý môn là cơ sở của hành động tham lam (abhijjhādikiriya). Và cetanā mà nhờ đó người ta thực hiện hành động thúc đẩy và tham lam bằng thân v.v. như dùng rìu v.v. để chặt, thì cetanā đó là nghiệp. Do đó, ngay cả khi nghiệp khởi lên ở một môn, sự phân biệt giữa các môn nghiệp và sự phân loại các môn nghiệp vẫn được thấy rõ. Và nếu đúng như vậy, thì các bài kệ như "Kamma được thực hiện bằng thân" v.v. rất phù hợp.
Lokuttaramaggo idha lokiyakammakathāyaṃ anadhippetopi bhajāpiyamāno tīṇi kammāni bhajati.
Although the supramundane path is not intended here in the discourse on mundane kamma, when it is included, it is divided into three types of kamma.
Con đường siêu thế (lokuttaramagga), dù không được đề cập trong phần nói về nghiệp thế gian này, khi được đưa vào, nó bao gồm ba nghiệp.
Manena dussīlyanti kāyikavācasikavītikkamavajjaṃ sabbaṃ akusalaṃ saṅgaṇhāti, micchādiṭṭhisaṅkappavāyāmasatisamādhiṃ vā.
"Immorality by mind" includes all unwholesome things that are faults of bodily and verbal transgressions, or wrong view, wrong intention, wrong effort, wrong mindfulness, wrong concentration.
Manena dussīlyaṃ (ác hạnh bằng ý) bao gồm tất cả các bất thiện là lỗi lầm của sự vi phạm thân và lời nói, hoặc tà kiến, tà tư duy, tà tinh tấn, tà niệm, tà định.
Tampi cetaṃ ‘‘manasā saṃvaro sādhū’’ti (saṃ. ni. 1.116; dha. pa. 361) vuttassa saṃvarassa paṭipakkhavasena vuttaṃ, na sīlavipattivasena.
And this is stated in opposition to the restraint mentioned in "Restraint by mind is good," not in the sense of failure in sīla.
Và điều này được nói theo nghĩa đối lập với sự phòng hộ (saṃvara) được đề cập trong "Phòng hộ bằng ý là tốt" v.v., chứ không phải theo nghĩa suy đồi giới hạnh (sīlavipatti).
Na hi sā mānasikā atthīti maggasseva bhajāpanaṃ mahāvisayattā.
For there is no such mental failure in sīla. Therefore, the path alone is included due to its vast scope.
Thật vậy, không có sự suy đồi giới hạnh thuộc về ý, do đó việc đưa con đường vào là do phạm vi rộng lớn của nó.
Bojjhaṅgā hi manokammameva bhajeyyuṃ, na ca na sakkā maggabhajāpaneneva tesaṃ bhajāpanaṃ viññātunti.
For the factors of awakening (bojjhaṅgas) would only relate to mental kamma, and it is not impossible to understand their inclusion by merely including the path.
Thật vậy, các chi giác ngộ (bojjhaṅga) chỉ thuộc về ý nghiệp (manokamma), và không phải là không thể hiểu được việc đưa chúng vào chỉ bằng cách đưa con đường vào.
Kammapathaṃ appattānampi taṃtaṃdvāre saṃsandanaṃ avarodhanaṃ dvārantare kammantaruppattiyampi kammadvārābhedanañca dvārasaṃsandanaṃ nāma.
The interlinking of doors (dvārasaṃsandana) is the connection or inclusion of actions even when they have not reached the full kamma-path, in their respective doors, and the non-division of kamma-doors even when different kamma arises at different doors.
Sự liên kết (saṃsandanaṃ) hoặc sự ngăn chặn (avarodhanaṃ) trong từng môn đối với những nghiệp chưa đạt đến đạo nghiệp (kammapatha), và sự không phân biệt các môn nghiệp (kammadvārābhedanañca) ngay cả khi một nghiệp khác khởi lên ở một môn khác, được gọi là dvārasaṃsandanaṃ.
‘‘Tividhā, bhikkhave, kāyasañcetanā akusalaṃ kāyakamma’’ntiādinā (kathā. 539) kammapathappattāva sanniṭṭhāpakacetanā kammanti vuttāti purimacetanā sabbā kāyakammaṃ na hotīti vuttaṃ.
Since it is stated in "Bhikkhus, there are three kinds of bodily volition, unwholesome bodily kamma" and so forth, that kamma is the volition that reaches the kamma-path, it is said that all prior volition is not bodily kamma.
Vì cetanā quyết định (sanniṭṭhāpakacetanā) đã đạt đến đạo nghiệp mới được gọi là nghiệp theo lời dạy "Này chư Tỳ-kheo, có ba loại thân tác ý là thân nghiệp bất thiện" v.v., nên tất cả các cetanā trước đó không phải là thân nghiệp.
Āṇāpetvā…pe… alabhantassāti āṇattehi amāritabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ, vacīduccaritaṃ nāma hoti akammapathabhāvatoti adhippāyo.
"Having commanded... not obtaining" is stated referring to the fact that those commanded did not kill. The intention is that it is verbal misconduct, but not reaching the kamma-path.
Āṇāpetvā...pe... alabhantassā (sau khi ra lệnh...pe... đối với người không đạt được) được nói liên quan đến việc những người được ra lệnh không bị giết, ý nghĩa là nó là ác hạnh lời nói nhưng không phải là đạo nghiệp.
‘‘Ime sattā haññantū’’ti pavattabyāpādavasena cetanāpakkhikā vā bhavanti kāyakammavohāralābhā.
They become of the volitional class or acquire the designation of bodily kamma, due to the ill-will that arises with the thought, "May these beings be slain!"
Hoặc chúng thuộc về phe cetanā (cetanāpakkhikā vā bhavanti), đạt được danh xưng thân nghiệp, do sự sân hận (byāpāda) khởi lên với ý nghĩ "mong những chúng sanh này bị giết".
Abbohārikā vā manokammavohāravirahā.
Or they are not termed mental kamma, being devoid of the designation of mental kamma.
Hoặc chúng là abbohārikā vā (không có danh xưng) do thiếu danh xưng ý nghiệp.
Sasambhārapathavīādīsu āpādayo ettha nidassanaṃ.
The elements of earth and so forth with their constituents are examples here.
Nước v.v. trên đất có vật chất (sasambhārapathavīādīsu) là ví dụ ở đây.
Kulumbassāti gabbhassa, kulasseva vā.
"Of the womb" (kulumbassa) means of the embryo, or of the family.
Kulumbassā nghĩa là thai nhi (gabbhassa), hoặc của dòng họ (kulassa).
Tissopi saṅgītiyo āruḷhatāya ananujānanato ‘‘tava suttassā’’ti vuttaṃ.
"Your sutta" was stated because of not assenting to its inclusion in all three councils.
Vì không chấp nhận việc nó được đưa vào cả ba kỳ kết tập, nên mới nói "tava suttassā" (kinh của ngươi).
Dasavidhā iddhi paṭisambhidāmagge iddhikathāya gahetabbā.
The ten kinds of psychic power (iddhi) are to be understood from the discourse on psychic power in the Paṭisambhidāmagga.
Mười loại thần thông (dasavidhā iddhi) cần được hiểu từ phần nói về thần thông trong Paṭisambhidāmagga.
Bhāvanāmayanti adhiṭṭhāniddhiṃ sandhāya vadati.
"Born of development" (bhāvanāmaya) refers to the power of resolution (adhiṭṭhāniddhi).
Bhāvanāmayaṃ (do tu tập) được nói liên quan đến thần thông quyết định (adhiṭṭhāniddhi).
Ghaṭabhedo viya parūpaghāto, udakavināso viya iddhivināso ca hotīti upamā saṃsandati.
The simile holds true: harming others is like breaking a pot, and the destruction of psychic power is like the destruction of water.
Sự hủy hoại người khác giống như vỡ bình, và sự hủy hoại thần thông giống như cạn nước, nên ví dụ này phù hợp.
Tava pañhoti bhāvanāmayāya parūpaghāto hotīti vutto ñāpetuṃ icchito attho.
"Your question" is the intended meaning to be made known: that harming others occurs through psychic power born of development.
Tava pañho (vấn đề của ngươi) là ý nghĩa mong muốn được biết rằng sự hủy hoại người khác xảy ra do thần thông do tu tập.
Āthabbaṇiddhi vijjāmayiddhi hoti.
Sorcery (āthabbaṇiddhi) is power born of knowledge (vijjāmayiddhi).
Āthabbaṇiddhi (thần thông Atharva) là thần thông do tri thức (vijjāmayiddhi).
Sattame padeti maṇḍalādito sattame pade.
"In the seventh step" means in the seventh step from the mandala and so forth.
Sattame pade (ở bước thứ bảy) nghĩa là ở bước thứ bảy kể từ vòng tròn v.v.
Vacanantarena gametabbatthaṃ neyyatthaṃ, sayameva gamitabbatthaṃ nītatthaṃ.
What must be understood through another statement is inferential (neyyattha); what can be understood by itself is definitive (nītattha).
Ý nghĩa cần được hiểu qua một lời nói khác là neyyatthaṃ (nghĩa cần dẫn giải), ý nghĩa có thể tự hiểu được là nītatthaṃ (nghĩa đã dẫn giải).
Kiriyato samuṭṭhāti, udāhu akiriyatoti tenādhippetaṃ sampajānamusāvādaṃ sandhāya pucchati, na uposathakkhandhake vuttaṃ.
"Does it arise from action or from non-action?" is asked with reference to the intentional falsehood he refers to, not that mentioned in the Uposathakkhandhaka.
Kiriyato samuṭṭhāti, udāhu akiriyato (khởi lên từ hành động, hay từ không hành động) được hỏi liên quan đến lời nói dối có chủ ý (sampajānamusāvāda) mà người đó muốn nói, chứ không phải lời nói dối được đề cập trong Uposathakkhandhaka.
Tattha avuttameva hi so anariyavohāraṃ vuttanti gahetvā voharatīti.
For he, taking as spoken what was not spoken there, speaks of ignoble speech.
Thật vậy, người đó nói rằng lời nói bất thiện (anariyavohāra) chưa từng được đề cập ở đó đã được nói.
Vācāgiranti vācāsaṅkhātaṃ giraṃ, vācānuccāraṇaṃ vā.
"Vācāgira" means speech, or the utterance of speech.
Vācāgiraṃ nghĩa là lời nói được gọi là vācā, hoặc sự phát ra lời nói.
Khandasivādayo seṭṭhāti khandāti kumārā.
"Khanda, Siva, and others are supreme." Khandas are the Kumāra deities.
Khandasivādayo seṭṭhā (Khanda, Siva v.v. là tối thượng) nghĩa là Khandā là các vị thần Kumāra.
Sivāti mahessarā, micchādiṭṭhiyā nidassanatthamidaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Siva refers to the Mahessara deities. This should be understood as stated to illustrate wrong view.
Sivā là các vị thần Maheṣvara. Điều này cần được hiểu là được nói để minh họa tà kiến.
Natthikadiṭṭhādayo eva hi kammapathappattā kammanti.
For only nihilistic views and so forth, when they reach the kamma-path, are kamma.
Thật vậy, chỉ những tà kiến như thuyết hư vô (natthikadiṭṭhādayo) v.v. khi đạt đến đạo nghiệp mới là nghiệp.
Cetanā panettha abbohārikāti kāyadvāre vacīdvāre ca samuṭṭhitāpi kāyakammaṃ vacīkammanti ca vohāraṃ na labhati abhijjhādippadhānattā.
"Here, volition is not termed" means that even if it arises at the bodily door and verbal door, it does not receive the designation of bodily kamma or verbal kamma, because covetousness etc. are predominant.
Cetanā ở đây là abbohārikā (không có danh xưng) nghĩa là dù khởi lên ở thân môn và ngữ môn, nó không nhận được danh xưng thân nghiệp hoặc ngữ nghiệp do sự ưu thế của tham lam (abhijjhādi).
‘‘Tividhā, bhikkhave, manosañcetanā akusalaṃ manokamma’’nti pana vacanato sabhāveneva sā manokammaṃ, na abhijjhādipakkhikattāti ‘‘abhijjhādipakkhikāvā’’ti na vuttaṃ.
However, by the statement "Bhikkhus, there are three kinds of mental volition, unwholesome mental kamma," that volition is mental kamma by its very nature, not because it belongs to the class of covetousness etc. Therefore, "belonging to the class of covetousness etc." was not stated.
Tuy nhiên, vì được nói rằng "Này chư Tỳ-kheo, có ba loại ý tác ý là ý nghiệp bất thiện", nên cetanā đó tự bản chất là ý nghiệp, chứ không phải vì nó thuộc về phe tham lam v.v. Do đó, không nói "abhijjhādipakkhikāvā" (thuộc về phe tham lam v.v.).
Imasmiṃ pana ṭhāne kāyaṅgavācaṅgāni acopetvā cintanakāle cetanāpi cetanāsampayuttadhammāpi manodvāre eva samuṭṭhahanti, tasmā cetanāya abbohārikabhāvo kathañci natthīti adhippāyo.
But in this context, when the bodily components and verbal components are not activated, both volition and the phenomena associated with volition arise only at the mind-door. Therefore, the intention is that volition's state of not being termed is in no way existent.
Tuy nhiên, ở đây, khi suy nghĩ mà không thúc đẩy các chi thân và chi lời nói, cetanā và các pháp đồng sanh với cetanā đều khởi lên ở ý môn. Do đó, ý nghĩa là không có lý do gì để cetanā không có danh xưng.
‘‘Tividhā, bhikkhave, kāyasañcetanā kusalaṃ kāyakamma’’ntiādivacanato (kathā. 539) pāṇātipātādipaṭipakkhabhūtā tabbirativisiṭṭhā cetanāva pāṇātipātaviratiādikā hontīti ‘‘cetanāpakkhikā vā’’ti vuttaṃ, na ‘‘viratipakkhikā’’ti.
From statements like "Bhikkhus, there are three kinds of bodily volition, wholesome bodily kamma" (Kathāvatthu 539), it is the volitions characterized by abstention from killing etc., which are the opposites of killing etc., that become abstention from killing etc. Thus, it is stated "of the volitional class," not "of the abstention class."
Từ lời dạy "Này chư Tỳ-kheo, có ba loại thân tác ý là thân nghiệp thiện" v.v., chính cetanā đặc biệt với sự từ bỏ các ác hạnh như sát sanh v.v. mới là sự từ bỏ sát sanh v.v. Do đó, nói "cetanāpakkhikā vā" (thuộc về phe cetanā) chứ không nói "viratipakkhikā" (thuộc về phe từ bỏ).
Rakkhatīti avināsetvā katheti.
"He protects" means he speaks without destroying.
Rakkhatī (bảo vệ) nghĩa là nói mà không hủy hoại.
Bhindatīti vināsetvā katheti.
"He breaks" means he speaks having destroyed.
Bhindatī (phá vỡ) nghĩa là nói mà hủy hoại.
Cakkhuviññāṇadvāranti cakkhuviññāṇassa dvāraṃ.
The eye-consciousness door (cakkhuviññāṇadvāra) is the door of eye-consciousness.
Cakkhuviññāṇadvāraṃ (ý môn của nhãn thức) nghĩa là môn của nhãn thức.
Cakkhu ca taṃ viññāṇadvārañcāti vā cakkhuviññāṇadvāraṃ.
Or "the eye-consciousness door" is so called because the eye is also the door to consciousness.
Hoặc, cakkhu (nhãn căn) và cũng là viññāṇadvāra (môn của thức), nên là cakkhuviññāṇadvāraṃ.
Cakkhu viññāṇadvāranti vā asamāsaniddeso.
Or "the eye is the consciousness door" is a non-compound expression.
Hoặc, cakkhu là viññāṇadvāra, đây là một cách diễn đạt không phải là hợp chất.
Taṃ pana cakkhumeva.
But that is the eye itself.
Và nó chính là nhãn căn (cakkhu).
Esa nayo sesesupi.
This method applies to the remaining ones as well.
Cách tương tự cũng áp dụng cho các trường hợp còn lại.
‘‘Cakkhunā saṃvaro sādhū’’tiādikāya (dha. pa. 360) gāthāya pasādakāyacopanakāyasaṃvare ekajjhaṃ katvā kāyena saṃvaro vutto, taṃ idha bhinditvā aṭṭha saṃvarā, tappaṭipakkhabhāvena asaṃvarā aṭṭha kathitā.
In the stanza beginning with "Restraint through the eye is good," bodily restraint (kāyena saṃvaro) is stated by combining pasādakāya-saṃvara and copanakāya-saṃvara. Here, this is divided, and eight types of restraint are expounded, and as their opposites, eight types of non-restraint are stated.
Trong bài kệ "Phòng hộ bằng mắt là tốt" v.v., sự phòng hộ bằng thân (kāyena saṃvaro) được nói bằng cách gộp chung sự phòng hộ thân tịnh tín (pasādakāyasaṃvara) và sự phòng hộ thân thúc đẩy (copanakāyasaṃvara). Ở đây, nó được tách ra và tám loại phòng hộ được nói đến, và tám loại không phòng hộ (asaṃvara) được nói đến theo nghĩa đối lập với chúng.
Sīlasaṃvarādayopi pañceva saṃvarā sabbadvāresu uppajjamānāpi, tappaṭipakkhabhāvena dussīlyādīni asaṃvarāti vuttāni.
Although the five types of restraint, such as sīla-saṃvara, arise at all doors, as their opposites, dussīlya and so forth, are called non-restraint.
Năm loại phòng hộ như giới phòng hộ (sīlasaṃvara) v.v., dù khởi lên ở tất cả các môn, nhưng chỉ có năm loại phòng hộ về bản chất, và các ác hạnh như ác hạnh (dussīlya) v.v. là năm loại không phòng hộ theo nghĩa đối lập với chúng.
Tattha dussīlyaṃ pāṇātipātādicetanā.
Among these, immorality (dussīlyaṃ) is the volition of taking life and so forth.
Trong số đó, dussīlyaṃ (ác hạnh) là cetanā của sát sanh v.v.
Muṭṭhassaccaṃ satipaṭipakkhā akusalā dhammā.
Forgetfulness (muṭṭhassaccaṃ) refers to unwholesome states that are the opposite of mindfulness.
Muṭṭhassaccaṃ (thất niệm) là các pháp bất thiện đối lập với niệm.
Pamādanti keci.
Some say it is heedlessness (pamādaṃ).
Một số người nói là phóng dật (pamādaṃ).
Sītādīsu paṭigho akkhanti.
Aversion to cold and so forth is impatience (akkhanti).
Sự phản kháng (paṭigho) đối với lạnh v.v. là akkhanti (không nhẫn nại).
Thinamiddhaṃ kosajjaṃ.
Sloth and torpor (thinamiddhaṃ) is laziness (kosajjaṃ).
Hôn trầm và thụy miên (thinamiddhaṃ) là kosajjaṃ (biếng nhác).
Vinā vacīdvārena suddhaṃ kāyadvārasaṅkhātanti idaṃ vacīdvārasallakkhitassa musāvādādinopi kāyadvāre pavattisabbhāvā asuddhatā atthīti taṃnivāraṇatthaṃ vuttaṃ.
The statement “pure, referred to as the bodily door, without the verbal door” is made to prevent the impurity that would otherwise exist due to the possibility of lying, etc., which are characterized by the verbal door, occurring at the bodily door. For, that is not a bodily action.
“Thuần túy, được xem là thân môn, không có khẩu môn” – câu này được nói ra để ngăn chặn sự bất tịnh của thân môn, vì ngay cả các hành động như nói dối, vốn được nhận biết qua khẩu môn, cũng có thể biểu hiện qua thân môn, khiến nó trở nên bất tịnh.
Na hi taṃ kāyakammaṃ hoti.
For, that is not a bodily action.
Thật vậy, hành động đó không phải là thân nghiệp.
Suddhavacīdvāropalakkhitaṃ pana vacīkammameva hotīti.
However, what is characterized by a pure verbal door is indeed a verbal action.
Nhưng điều được nhận biết qua khẩu môn thuần túy thì chính là khẩu nghiệp.
Ettha asaṃvaroti etena suddhakāyadvārena upalakkhito asaṃvaro dvārantare uppajjamānopi vutto.
By “non-restraint here” (ettha asaṃvaro), non-restraint characterized by the pure bodily door is stated, even if it arises at another door.
Ở đây, sự không chế ngự – với điều này, sự không chế ngự được nhận biết qua thân môn thuần túy cũng được đề cập, ngay cả khi nó phát sinh ở một môn khác.
Dvārantarānupalakkhitaṃ sabbaṃ taṃdvārikākusalañceti veditabbaṃ.
All unwholesome deeds pertaining to that door, not characterized by another door, should be understood.
Và tất cả những điều bất thiện thuộc về môn đó, không được nhận biết qua một môn khác, cần phải được hiểu như vậy.
Evañca katvā kammapathasaṃsandane ‘‘copanakāyaasaṃvaradvāravasena uppajjamāno asaṃvaro akusalaṃ kāyakammameva hotī’’tiādi ‘‘akusalaṃ kāyakammaṃ copanakāyaasaṃvaradvāravasena vacīasaṃvaravasena ca uppajjatī’’tiādinā saha aviruddhaṃ hoti.
And having done so, in the section on the correlation of kamma-paths, the statement "non-restraint arising by way of the copanakāya-asaṃvara door is simply unwholesome bodily action" and so forth, is not contradictory to "unwholesome bodily action arises by way of the copanakāya-asaṃvara door and by way of verbal non-restraint" and so forth.
Và khi đã làm như vậy, trong phần đối chiếu các nghiệp đạo, câu “sự không chế ngự phát sinh qua thân môn không chế ngự thúc đẩy là thân nghiệp bất thiện” v.v... sẽ không mâu thuẫn với câu “thân nghiệp bất thiện phát sinh qua thân môn không chế ngự thúc đẩy và qua sự không chế ngự về lời nói” v.v...
Asaṃvaro hi dvārantare uppajjamānopi sadvāre evāti vuccati, sadvāravasena uppannoti ca, kammaṃ aññadvāre aññadvāravasena cāti evaṃ aviruddhaṃ.
For, non-restraint, even if it arises at another door, is said to be always at its own door, and to have arisen by way of its own door; and action, though occurring at another door, is said to be by way of that other door, and so it is not contradictory.
Thật vậy, sự không chế ngự, ngay cả khi phát sinh ở một môn khác, vẫn được gọi là thuộc về môn của chính nó, và được cho là phát sinh qua môn của chính nó; nghiệp ở một môn khác và qua một môn khác – như vậy là không mâu thuẫn.
Atha vā etthāti suddhaṃ asuddhanti etaṃ avicāretvā etasmiṃ copaneti vuttaṃ hoti.
Or alternatively, here means without distinguishing between pure and impure, it is stated to be in this copana.
Hoặc là, ở đây có nghĩa là, không phân biệt thuần túy hay không thuần túy, nó được nói đến trong sự thúc đẩy này.
Evaṃ sati dvārantaropalakkhitaṃ kammapathabhāvappattatāya vacīmanokammaṃ copanakāyaasaṃvaradvāre uppannaṃ, sesaṃ sabbaṃ taṃdvāruppannākusalaṃ viya ‘‘copanakāyaasaṃvaro’’ti vuccati.
In that case, verbal and mental actions, characterized by another door, having reached the state of kamma-path, arise in the copanakāya-asaṃvara door, and all the rest is called "copanakāya-asaṃvara", like unwholesome deeds arising through that door.
Trong trường hợp đó, khẩu nghiệp và ý nghiệp được nhận biết qua một môn khác, do đạt đến trạng thái nghiệp đạo, được gọi là “sự không chế ngự thân môn thúc đẩy” giống như tất cả những điều bất thiện khác phát sinh qua môn đó.
Kammapathabhāvappattiyā dvārantaruppannaṃ kāyakammañca tathā na vuccatīti kammapathasaṃsandanavirodho siyā, tadavirodhaṃ tattheva vakkhāma.
However, bodily action arising through another door, having reached the state of kamma-path, is not so called; this would lead to a contradiction with the correlation of kamma-paths, but we will explain its non-contradiction there itself.
Tuy nhiên, thân nghiệp phát sinh qua một môn khác do đạt đến trạng thái nghiệp đạo thì không được gọi như vậy, điều này có thể gây mâu thuẫn với phần đối chiếu nghiệp đạo. Chúng ta sẽ giải thích sự không mâu thuẫn đó ở chính phần đó.
Sīlasaṃvarādayo pañca nikkhepakaṇḍe āvi bhavissanti.
The five types of restraint, such as sīla-saṃvara, will become manifest in the section on enumeration.
Năm loại phòng hộ, như giới phòng hộ, sẽ được trình bày trong chương tóm tắt (Nikkhepa-kaṇḍa).
Tattha ñāṇasaṃvare paccayasannissitasīlassa, vīriyasaṃvare ca ājīvapārisuddhiyā antogadhatā daṭṭhabbā.
Here, the inclusion of paccaya-sannissita-sīla in ñāṇa-saṃvara, and of ājīva-pārisuddhi in vīriya-saṃvara, should be noted.
Trong đó, cần thấy rằng giới nương tựa vào các yếu tố (paccayasannissīta-sīla) được bao gồm trong tuệ phòng hộ (ñāṇasaṃvara), và sự thanh tịnh về sinh kế (ājīvapārisuddhi) được bao gồm trong tinh tấn phòng hộ (vīriyasaṃvara).
Saraseneva ca patanasabhāvassa pāṇassa antarā eva atīva pātanaṃ atipāto, saṇikaṃ patituṃ adatvāva sīghaṃ pātananti attho.
Taking life (atipāto) is causing a being, whose nature it is to fall by its very nature, to fall excessively even before its lifespan ends, meaning to cause it to fall quickly without allowing it to fall slowly.
Sát sinh (atipāto) là sự làm cho chúng sinh, vốn có bản chất tự nhiên là rơi rụng, rơi rụng một cách cực đoan, tức là làm cho rơi rụng nhanh chóng mà không cho phép chúng rơi rụng từ từ.
Atikkamma vā satthādīhi abhibhavitvā pātanaṃ atipāto.
Or, taking life is causing to fall by overpowering with weapons and so forth.
Hoặc sát sinh là sự làm cho rơi rụng bằng cách áp đảo bằng vũ khí v.v...
Payogavatthumahantatādīhi mahāsāvajjatā tehi paccayehi uppajjamānāya cetanāya balavabhāvato.
Great blameworthiness (mahāsāvajjatā) is due to the strong nature of the volition arising from factors such as the magnitude of the effort and the object.
Sự đáng khiển trách lớn (mahāsāvajjatā) là do sự mạnh mẽ của tác ý phát sinh bởi các yếu tố như sự vĩ đại của hành động và đối tượng.
Yathāvuttapaccayavipariyāyepi taṃtaṃpaccayehi uppajjamānāya cetanāya balavābalavavaseneva appasāvajjamahāsāvajjatā veditabbā.
Even in the reverse of the aforementioned factors, the slight or great blameworthiness should be understood based on the strong or weak nature of the volition arising from those respective factors.
Ngay cả khi các yếu tố đã nêu bị đảo ngược, sự đáng khiển trách ít hay đáng khiển trách lớn cần được hiểu tùy thuộc vào sự mạnh hay yếu của tác ý phát sinh bởi các yếu tố tương ứng.
Iddhimayo kammavipākajiddhimayo dāṭhākoṭikādīnaṃ viya.
Power-made (iddhimayo) refers to the power-made (effort) that is born of kamma-result, like that of King Daṭhākoṭika and so forth.
Do thần thông (iddhimayo) là do thần thông sinh ra từ quả của nghiệp, giống như của Dāṭhākoṭika v.v...
Gottarakkhitā sagottehi rakkhitā.
Guarded by kin (gottarakkhitā) means guarded by one's own kin.
Được dòng họ bảo vệ (gottarakkhitā) là được người cùng dòng họ bảo vệ.
Dhammarakkhitā sahadhammikehi rakkhitā.
Guarded by Dhamma (dhammarakkhitā) means guarded by those who share the Dhamma.
Được Pháp bảo vệ (dhammarakkhitā) là được những người cùng tu Pháp bảo vệ.
Sasāmikā sārakkhā.
Protected (sārakkhā) means having an owner.
Có chủ sở hữu là được bảo vệ (sārakkhā).
Yassā gamane raññā daṇḍo ṭhapito, sā saparidaṇḍā.
One for whose movement a penalty is imposed by the king is subject to penalty (saparidaṇḍā).
Người mà vua đã đặt hình phạt cho việc đi lại của nàng là bị hình phạt kèm theo (saparidaṇḍā).
Atthabhañjakoti kammapathappattaṃ vuttaṃ.
The statement " damaging the purpose" refers to reaching the state of kamma-path.
Phá hoại lợi ích (atthabhañjako) được nói đến khi nó đã đạt đến nghiệp đạo.
Kammapathakathā hesāti.
For, this is an exposition of kamma-paths.
Vì đây là một bài luận về nghiệp đạo.
Attano santakaṃ adātukāmatāyātiādi musāvādasāmaññato vuttaṃ.
The phrase "not desiring to give one's own possession" and so forth, is stated in common with false speech.
Do không muốn cho tài sản của mình v.v... được nói đến theo nghĩa chung của nói dối.
Hasādhippāyena visaṃvādanapurekkhārasseva musāvādo.
False speech is only for one who intends to deceive with a jocular intention.
Nói dối là sự lừa dối với ý định đùa giỡn.
Suññabhāvanti pītivirahitatāya rittataṃ.
Emptiness (suññabhāvaṃ) is being devoid due to the absence of joy.
Trạng thái trống rỗng (suññabhāvaṃ) là sự trống rỗng do không có sự hoan hỷ.
Atthavipannatāya na hadayaṅgamā.
Not pleasing to the heart (na hadayaṅgamā) due to being corrupted in meaning.
Không đi vào lòng (na hadayaṅgamā) là do ý nghĩa bị sai lệch.
Aggaṇhanteti asaddahante kammapathabhedo na hoti.
If one does not accept (aggaṇhante) or does not believe, there is no breaking of the kamma-path.
Nếu không chấp nhận (aggaṇhante), tức là không tin, thì không có sự phân biệt nghiệp đạo.
Yo koci pana samphappalāpo dvīhi sambhārehi sijjhatīti.
However, any frivolous talk is accomplished by two constituents.
Tuy nhiên, bất kỳ lời nói phù phiếm nào cũng thành tựu nhờ hai yếu tố.
Attano pariṇāmanaṃ cittenevāti veditabbaṃ.
One's own dedication (of merit) should be understood as done by the mind alone.
Sự hướng tâm của chính mình cần được hiểu là chỉ bằng tâm.
Micchā passatīti vitathaṃ passati.
Sees wrongly (micchā passatī) means sees incorrectly.
Thấy sai lầm (micchā passati) là thấy một cách không đúng sự thật.
Koṭṭhāsatoti phassapañcamakādīsu cittaṅgakoṭṭhāsesu ye koṭṭhāsā honti, tatoti attho.
From a part (koṭṭhāsato) means from those parts that are components of consciousness, such as the five-fold contact (phassa-pañcamakādi).
Từ các phần (koṭṭhāsato) có nghĩa là từ các phần cấu thành của tâm như xúc thứ năm v.v...
Nanu ca cetanā kammapathesu na vuttāti paṭipāṭiyā sattannaṃ kammapathabhāvo na yuttoti?
Is it not that volition (cetanā) is not stated among the kamma-paths, and therefore the sequential inclusion of seven (kamma-paths) is not appropriate?
Chẳng phải tác ý (cetanā) đã không được nói đến trong các nghiệp đạo sao? Vậy thì việc bảy nghiệp đạo được liệt kê theo thứ tự là không hợp lý phải không?
Na, avacanassa aññahetuttā.
No, because the reason for not stating it is different.
Không, vì có một lý do khác cho việc không đề cập đến.
Na hi cetanāya akammapathattā kammapatharāsimhi avacanaṃ, kadāci pana kammapatho hoti, na sabbadāti kammapathabhāvassa aniyatattā avacanaṃ.
Indeed, not stating volition in the aggregate of kamma-paths is not because volition is not a kamma-path, but rather because it is sometimes a kamma-path, not always, and thus, its kamma-path status is not fixed.
Thật vậy, việc tác ý không được đề cập trong nhóm nghiệp đạo không phải vì nó không phải là nghiệp đạo, mà là vì nó đôi khi là nghiệp đạo, không phải luôn luôn, nên việc không đề cập đến là do trạng thái nghiệp đạo của nó không cố định.
Yadā pana kammapatho hoti, tadā kammapatharāsisaṅgaho na nivāritoti.
However, when it is a kamma-path, its inclusion in the aggregate of kamma-paths is not precluded.
Tuy nhiên, khi nó là nghiệp đạo, thì việc bao gồm nó vào nhóm nghiệp đạo không bị ngăn cản.
‘‘Pañca sikkhāpadā parittārammaṇā evā’’ti etena adinnādānādīnaṃ sattārammaṇabhāvavirodhaṃ ‘‘sattasaṅkhāte saṅkhāre eva ārabbha pavattito’’ti sayameva pariharissati.
With the statement "the five precepts have only limited objects," the contradiction of taking what is not given (adinnādāna) having sentient beings as objects will be resolved by the statement "it arises only by having formations (saṅkhārā), reckoned as seven, as objects."
Câu “Năm học giới chỉ có đối tượng hữu hạn” sẽ tự mình bác bỏ sự mâu thuẫn về việc trộm cắp v.v... có chúng sinh làm đối tượng, bằng cách nói “nó phát sinh nhắm vào các hành (saṅkhāra) được tính là chúng sinh”.
‘‘Natthi sattā opapātikā’’ti pavattamānā diṭṭhi tebhūmakadhammavisayāvāti saṅkhārārammaṇatā vuttā.
The view that arises as "there are no spontaneously arisen beings" (natthi sattā opapātikā) is exclusively concerned with the phenomena of the three realms (tebhūmaka-dhamma), and thus its object is stated to be formations (saṅkhārā).
Quan kiến “không có chúng sinh hóa sinh” (Natthi sattā opapātikā) phát sinh được nói là có các hành làm đối tượng, vì nó chỉ liên quan đến các pháp thuộc ba cõi.
Vipākanissandaphalāni yathākkamaṃ nirayādivipākaduggatatādīni.
The vipāka and nissanda results are, respectively, the resultant consciousness in the hells and so forth, and such things as having a bad appearance.
Các quả dị thục và quả tương ưng theo thứ tự là quả dị thục ở địa ngục v.v... và các trạng thái khổ đau v.v...
Pāṇātipātādīhi pana viratiyoti etaṃ yāhi viratīhi sampayuttā cetanā ‘‘kāyavacīkammānī’’ti vuccanti, tāsañca kammapathabhāvo yuttoti katvā vuttaṃ.
The statement "and abstinences from taking life and so forth" is made by considering that the volitions associated with these abstinences are called "bodily and verbal actions" and their status as kamma-paths is appropriate.
Câu “nhưng sự từ bỏ sát sinh v.v...” được nói ra với ý rằng các tác ý đi kèm với sự từ bỏ đó được gọi là “thân nghiệp và khẩu nghiệp”, và việc chúng là nghiệp đạo là hợp lý.
Tathā hi vakkhati ‘‘paṭipāṭiyā satta cetanāpi vaṭṭanti viratiyopī’’ti.
Thus, it will state: "Sequentially, the seven volitions are also included, and so are the abstinences."
Thật vậy, Ngài sẽ nói: “Bảy tác ý và cả sự từ bỏ đều được tính theo thứ tự.”
Allasasamaṃsanti jīvamānakasasamaṃsaṃ.
"Fresh rabbit meat" refers to the meat of a living rabbit.
Thịt thỏ tươi (allasasamaṃsaṃ) là thịt thỏ còn sống.
Voropetā hutvā nābhijānāmi.
"Having taken life, I do not know."
Tôi không biết đã từng sát hại.
Dussīlyādārammaṇā tadārammaṇā.
Those whose objects are immorality and so forth, have those as their objects.
Những điều có đối tượng là ác giới v.v... là những điều có đối tượng đó.
Jīvitindriyādiārammaṇā kathaṃ dussīlyādīni pajahantīti taṃ dassetuṃ ‘‘yathā panā’’tiādi vuttaṃ.
To show how wholesome kamma-paths, whose objects are the faculty of life (jīvitindriya) and so forth, abandon immorality and so forth, the statement "just as..." and so forth is made.
Để chỉ ra rằng “làm thế nào mà những điều có đối tượng là sinh mạng căn v.v... lại từ bỏ được ác giới v.v...”, câu “như vậy, nhưng...” v.v... đã được nói ra.
Anabhijjhā…pe… viramantassāti abhijjhaṃ pajahantassāti attho.
"For one who abstains from covetousness... and so forth" means for one who abandons covetousness.
Không tham lam... v.v... từ bỏ có nghĩa là từ bỏ sự tham lam.
Na hi manoduccaritā virati atthi anabhijjhādīheva tappahānato.
For, there is no abstinence from mental misconduct, as its abandonment is solely through non-covetousness and so forth.
Thật vậy, không có sự từ bỏ ác hạnh ý, vì sự từ bỏ đó chỉ có thể thực hiện được bằng sự không tham lam v.v...
Kammapathappattānaṃ dussīlyādīnaṃ asaṃvarānaṃ tathā duccaritānañca akusalakammapathehi kammapathappattānameva ca susīlyādīnaṃ saṃvarānaṃ tathā sucaritānañca kusalakammapathehi atthato nānattābhāvadassanaṃ.
This is the demonstration of the non-difference in essence between non-restraints, such as immorality, and misconducts that have attained the state of kamma-path, with unwholesome kamma-paths, and likewise, between restraints, such as good conduct, and good conduct that have attained the state of kamma-path, with wholesome kamma-paths.
Sự trình bày về việc không có sự khác biệt về bản chất giữa các ác giới v.v... và sự không chế ngự đã đạt đến nghiệp đạo, cũng như các ác hạnh đã đạt đến nghiệp đạo, với các nghiệp đạo bất thiện; và giữa các thiện giới v.v... và sự chế ngự đã đạt đến nghiệp đạo, cũng như các thiện hạnh đã đạt đến nghiệp đạo, với các nghiệp đạo thiện.
Atha vā tesaṃ phassadvārādīhi avirodhabhāvena dīpanaṃ kammapathasaṃsandananti keci vadanti, tadetaṃ vicāretabbaṃ.
Or, some say that the correlation of kamma-paths is the demonstration of their non-contradiction with the doors of contact (phassadvāra) and so forth, but this should be investigated.
Hoặc một số người nói rằng sự đối chiếu các nghiệp đạo là sự trình bày về việc chúng không mâu thuẫn với các môn xúc v.v... Điều này cần được xem xét.
Na hi pañcaphassadvārapañcaasaṃvaradvārapañcasaṃvaradvāresu uppannānaṃ asaṃvarānaṃ saṃvarānañca kammapathatā atthi pāṇātipātādīnaṃ parasantakavatthulobhaparasattārammaṇabyāpādaahetukadiṭṭhiādīnañca tesu dvāresu anuppattito.
For, there is no kamma-path status for non-restraints and restraints arising in the five doors of contact, the five doors of non-restraint, and the five doors of restraint, because the taking of life and so forth, covetousness regarding another's possessions, malevolence towards another being, and baseless wrong views and so forth, do not arise in those doors.
Thật vậy, không có trạng thái nghiệp đạo cho sự không chế ngự và sự chế ngự phát sinh trong năm môn xúc, năm môn không chế ngự và năm môn chế ngự, vì sát sinh v.v..., lòng tham lam đối với tài sản của người khác, ác ý đối với chúng sinh khác, tà kiến vô nhân v.v... không phát sinh trong các môn đó.
Tividhakaāyaduccaritādīni ca kammapathāti pākaṭā evāti kiṃ tesaṃ kammapathehi nānattābhāvadassanena, na ca duccaritānaṃ sucaritānañca phassadvārādivasena uppatti dīpitā, nāpi asaṃvarānaṃ saṃvarānañca yato tesaṃ phassadvārādīhi avirodhabhāvena dīpanā siyā, kevalaṃ pana phassadvārādivasena uppannānaṃ asaṃvarānaṃ saṃvarānañca kāyakammāditā dīpitā.
And since the three kinds of bodily misconducts, etc., are clearly kammapathas, what is the purpose of showing the absence of difference between them and kammapathas? Neither was the arising of misconducts and good conduct, nor of non-restraints and restraints, by way of the contact-doors, etc., explained, from which there would be a showing of their non-contradiction with the contact-doors, etc. Rather, only the state of being bodily kamma, etc., of non-restraints and restraints that have arisen by way of the contact-doors, etc., was explained.
Và ba loại ác hạnh thân v.v... rõ ràng là các nghiệp đạo, vậy thì việc trình bày về sự không khác biệt của chúng với các nghiệp đạo có ích gì? Và sự phát sinh của các ác hạnh và thiện hạnh qua các môn xúc v.v... cũng không được trình bày, cũng không phải sự phát sinh của sự không chế ngự và sự chế ngự, để có thể có sự trình bày về việc chúng không mâu thuẫn với các môn xúc v.v... Chỉ có trạng thái thân nghiệp v.v... của sự không chế ngự và sự chế ngự phát sinh qua các môn xúc v.v... được trình bày.
Yadi ca ettakaṃ kammapathasaṃsandanaṃ, ‘‘akusalaṃ kāyakammaṃ pañcaphassadvāravasena nuppajjatī’’tiādi kammapathasaṃsandanaṃ na siyā.
And if the kammapatha-correlation were only this much, then the kammapatha-correlation such as, "Unwholesome bodily kamma does not arise by way of the five sense-doors," would not be there.
Và nếu sự đối chiếu các nghiệp đạo chỉ có chừng đó, thì câu “thân nghiệp bất thiện không phát sinh qua năm môn xúc” v.v... sẽ không phải là sự đối chiếu các nghiệp đạo.
Esāpi chaphassadvārādīhi avirodhadīpanāti ce, vuttameva pakārantarena dassetuṃ ‘‘atha vā’’ti na vattabbaṃ.
If it is said that this too is a showing of non-contradiction with the six sense-doors, etc., then "or alternatively" should not be stated to show what has already been stated in another way.
Nếu nói rằng đây cũng là sự trình bày về sự không mâu thuẫn với sáu môn xúc v.v... thì không cần phải nói “hoặc là” để trình bày điều đã nói theo một cách khác.
Samuccayatthe ca atha vā-sadde kammapathappattāneva dussīlyādīni kāyakammādināmehi vadantehi manokammassa chaphassadvāravasena uppatti na vattabbā.
And if the word "or alternatively" has the meaning of aggregation, then those who speak of immorality, etc., which have attained the state of kammapatha, by the names of bodily kamma, etc., should not state that mental kamma arises by way of the six sense-doors.
Và trong nghĩa tập hợp, khi các luận sư nói rằng những sự bất tịnh như ác giới (dussīlya) đã đạt đến đạo nghiệp (kammapatha) là thân nghiệp (kāyakamma) v.v., thì không nên nói rằng ý nghiệp (manokamma) khởi lên do sáu xúc môn (phassadvāra).
Na hi taṃ cakkhudvārādivasena uppajjatīti.
For it does not arise by way of the eye-door, etc.
Vì ý nghiệp ấy không khởi lên do nhãn môn v.v.
Yadi ca kammapathappattā eva asaṃvarādayo gahitā, duccaritehi aññesaṃ asaṃvarānaṃ abhāvā tesañca taṃtaṃkammabhāvassa vuttattā ‘‘copanakāyaasaṃvaradvāravasena uppanno asaṃvaro akusalaṃ kāyakammameva hotī’’tiādi na vattabbaṃ siyā.
And if only non-restraints, etc., that have attained the state of kammapatha are taken, then since there are no other non-restraints apart from misconducts, and since their state of being that particular kamma has been stated, it should not be said, "Non-restraint arising by way of the instigating body-non-restraint door is indeed unwholesome bodily kamma," etc.
Và nếu chỉ những sự bất chế ngự (asaṃvara) đã đạt đến đạo nghiệp (kammapatha) được chấp nhận, thì vì không có những sự bất chế ngự khác ngoài các ác hạnh, và vì đã nói về sự thành tựu của các hành nghiệp ấy, thì không nên nói rằng “sự bất chế ngự khởi lên do môn bất chế ngự thân có tính thúc đẩy là chính thân nghiệp bất thiện” v.v.
Vuccamāne hi tasmiṃ saṅkaro siyā, vacīmanokammānipi hi kāyadvāre uppajjanti, tathā sesadvāresupi kammantarānīti.
If it were said, there would be a mixing, for verbal and mental kammas also arise at the body-door, and likewise other kammas at the other doors.
Vì nếu nói như vậy thì sẽ có sự lẫn lộn, bởi vì khẩu nghiệp và ý nghiệp cũng khởi lên ở thân môn, và các nghiệp khác cũng khởi lên ở các môn còn lại.
Atha pana dvārantare uppajjamānaṃ kammantarampi taṃdvārikakammameva siyā, ‘‘tividhaṃ kāyaduccaritaṃ akusalaṃ kāyakammamevā’’tiādi, ‘‘akusalaṃ kāyakammaṃ copanakāyaasaṃvaradvāravasena vācāasaṃvaradvāravasena ca uppajjatī’’tiādi ca virujjheyya.
But if another kamma arising at another door were also a kamma pertaining to that door, then statements like, "The three kinds of bodily misconduct are indeed unwholesome bodily kamma," and, "Unwholesome bodily kamma arises by way of the instigating body-non-restraint door and by way of the verbal non-restraint door," would be contradictory.
Nếu một nghiệp khác khởi lên ở một môn khác cũng là nghiệp thuộc môn ấy, thì câu “ba loại ác hạnh thân là chính thân nghiệp bất thiện” v.v., và câu “thân nghiệp bất thiện khởi lên do môn bất chế ngự thân có tính thúc đẩy hoặc do môn bất chế ngự khẩu” v.v. sẽ mâu thuẫn.
Duccaritānañhi aññadvāracaraṇaṃ atthi, na cassa dvārantaruppannaṃ kammantaraṃ hotīti.
For misconducts can operate through other doors, yet a different kamma arising at another door does not mean it is a different kamma for them.
Vì các ác hạnh có sự vận hành ở các môn khác, nhưng nghiệp khác khởi lên ở môn khác không phải là nghiệp của nó.
Tasmā heṭṭhā kammapathappattānaṃ eva kāyakammādibhāvassa vuttattā sesānañca taṃtaṃdvāruppannānaṃ kusalākusalānaṃ dvārasaṃsandane taṃtaṃdvārapakkhikabhāvassa katattā idha kammapathaṃ appattānañca cetanābhāvato akammānañca asaṃvarānaṃ saṃvarānañca bhajāpiyamānānaṃ kammapathānaṃ viya kāyakammāditādīpanaṃ, kammapathappattānaṃ tividhakāyaduccaritādīnaṃ tividhakāyasucaritādīnañca dvārantaracaraṇepi kāyakammādibhāvāvijahanadīpanaṃ, yathāpakāsitānañca kammapathabhāvaṃ pattānaṃ apattānañca akusalakāyakammādīnañca kusalakāyakammādīnañca phassadvārādīhi uppattipakāsanañca kammapathasaṃsandanaṃ nāma.
Therefore, since the state of being bodily kamma, etc., has been stated below for those that have attained the state of kammapatha, and the state of pertaining to the respective door has been established in the door-correlation for the remaining wholesome and unwholesome kammas that have arisen at their respective doors, here, kammapatha-correlation means the showing of the state of being bodily kamma, etc., for non-restraints and restraints that have not attained the state of kammapatha, and are not kammas in the sense of cetanā, when they are assigned, like kammapathas; the showing that the three kinds of bodily misconducts, etc., and the three kinds of bodily good conduct, etc., which have attained the state of kammapatha, do not abandon their state of being bodily kamma, etc., even when operating through other doors; and the exposition of the arising of unwholesome bodily kamma, etc., and wholesome bodily kamma, etc., whether they have attained or not attained the state of kammapatha as explained, by way of the contact-doors, etc.
Do đó, sự tương quan đạo nghiệp (kammapathasaṃsandana) là: ở dưới đã nói về sự thành tựu thân nghiệp v.v. của những nghiệp đã đạt đến đạo nghiệp, và trong sự tương quan môn, đã tạo ra sự thuộc về môn tương ứng của những thiện và bất thiện còn lại khởi lên ở môn tương ứng; ở đây, sự chỉ rõ sự thành tựu thân nghiệp v.v. của những sự bất chế ngự và chế ngự không đạt đến đạo nghiệp và không phải là nghiệp do không có tư (cetanā), giống như các đạo nghiệp được gán cho; sự chỉ rõ rằng các ba loại ác hạnh thân v.v. và ba loại thiện hạnh thân v.v. đã đạt đến đạo nghiệp không từ bỏ sự thành tựu thân nghiệp v.v. ngay cả khi chúng vận hành ở các môn khác; và sự công bố sự khởi lên của các thân nghiệp bất thiện v.v. và thân nghiệp thiện v.v. đã đạt hoặc chưa đạt đến trạng thái đạo nghiệp như đã được công bố, thông qua các xúc môn v.v.
Akammapathānaṃ kammapathesu kammapathānañca akammapathesu samānanāmatāvasena, kammapathānaṃ kammapathesu sāmaññanāmāvijahanavasena, ubhayesañca uppattivasena dvāresu ettha saṃsanditattā.
Because here, there is a correlation of non-kammapathas with kammapathas and kammapathas with non-kammapathas by way of having a common name, of kammapathas with kammapathas by way of not abandoning their general name, and of both (types) with doors by way of their arising.
Vì ở đây, sự tương quan được thực hiện ở các môn theo cách có cùng tên gọi của các nghiệp không phải đạo nghiệp trong các đạo nghiệp, và của các đạo nghiệp trong các nghiệp không phải đạo nghiệp; theo cách không từ bỏ tên gọi chung của các đạo nghiệp trong các đạo nghiệp; và theo cách khởi lên của cả hai ở các môn.
Tattha tividhakammadvāravasena uppannānaṃ kammānaṃ ñātakammabhāvatāya taṃtaṃkammabhāvassa avacanīyattā kammadvāresu tesaṃ uppattiyā ca vuttattā pañcaviññāṇadvāravasena asaṃvarādīnaṃ uppattipariyāyavacanābhāvato ca kammadvāraviññāṇadvārāni virajjhitvā ‘‘pañcaphassadvāravasena hi uppanno’’tiādi vuttaṃ.
In this regard, since the state of being those respective kammas is not to be stated for kammas that have arisen by way of the three kamma-doors due to their known kamma-nature, and their arising at the kamma-doors has already been stated, and since there is no statement about the mode of arising of non-restraints, etc., by way of the five consciousness-doors, the statement " indeed, that which arises by way of the five contact-doors," etc., was made, omitting the kamma-doors and consciousness-doors.
Trong đó, vì sự thành tựu nghiệp đã được biết đến của các nghiệp khởi lên do ba loại môn nghiệp, nên không cần phải nói về sự thành tựu nghiệp tương ứng của chúng; và vì đã nói về sự khởi lên của chúng ở các môn nghiệp; và vì không có lời nói về sự khởi lên của các sự bất chế ngự v.v. do năm thức môn, nên đã tránh các môn nghiệp và thức môn mà nói “thật vậy, khởi lên do năm xúc môn” v.v.
‘‘Yampidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati sukhaṃ vā’’tiādinā ‘‘cakkhusamphassapaccayā vedanākkhandho atthi kusalo’’tiādinā ca pañcaphassadvāravasena asaṃvarādīnaṃ uppattipariyāyo vutto, na ca ‘‘yamidaṃ cakkhuviññāṇapaccayā’’tiādivacanaṃ atthīti.
For the mode of arising of non-restraints, etc., by way of the five contact-doors is stated with phrases like, "Whatever pleasant feeling arises dependent on eye-contact," etc., and "There is a wholesome aggregate of feeling dependent on eye-contact," etc., but there is no statement like, "Whatever arises dependent on eye-consciousness," etc.
Bằng câu “cái gì khởi lên do duyên xúc nhãn, hoặc là lạc” v.v., và “có uẩn thọ thiện do duyên xúc nhãn” v.v., đã nói về sự khởi lên của các sự bất chế ngự v.v. do năm xúc môn, và không có câu “cái gì do duyên nhãn thức” v.v.
Vuttampi cetaṃ ‘‘cakkhuviññāṇasahajāto hi phasso cakkhusamphasso’’tiādi (dha. sa. 1 kammakathā; mahāni. aṭṭha. 86).
This has also been stated in the commentarial texts: "Contact co-arisen with eye-consciousness is eye-contact," etc.
Điều này cũng đã được nói: “xúc đồng sinh với nhãn thức là nhãn xúc” v.v. (Dhs. 1, kamakathā; Mahāni. Aṭṭha. 86).
Tena hi asaṃvarānaṃ saṃvarānañca cakkhusamphassādīhi asahajātattā manosamphassasahajātānañca cakkhusamphassadvārādivasena uppatti dīpitāti.
Therefore, it is shown that the arising of non-restraints and restraints, which are not co-arisen with eye-contact, etc., but are co-arisen with mind-contact, is by way of the eye-contact door, etc.
Do đó, đã chỉ rõ rằng các sự bất chế ngự và chế ngự không đồng sinh với nhãn xúc v.v., và sự khởi lên của những điều đồng sinh với ý xúc chỉ xảy ra do môn nhãn xúc v.v.
‘‘So hi kāyadvāre copanaṃ patto akusalaṃ kāyakammaṃ hotī’’tiādinā ‘‘copanakāyaasaṃvaradvāravasena uppanno akusalaṃ kāyakammameva hotī’’tiādinā ca vacīkammādīnañca kammapathappattānaṃ asaṃvarabhūtānaṃ kāyakammādibhāve āpanne ‘‘catubbidhaṃ vacīduccaritaṃ akusalaṃ vacīkammameva hotī’’tiādinā apavādena nivatti daṭṭhabbā.
By statements such as, "When it reaches an instigation at the body-door, it is unwholesome bodily kamma," etc., and, "Non-restraint arising by way of the instigating body-non-restraint door is indeed unwholesome bodily kamma," etc., when verbal kamma, etc., which are non-restraints that have attained the state of kammapatha, acquire the state of bodily kamma, etc., their cessation should be understood by the exception in statements such as, "The four kinds of verbal misconduct are indeed unwholesome verbal kamma."
Bằng câu “thân nghiệp bất chế ngự có tính thúc đẩy ấy khi đạt đến sự thúc đẩy ở thân môn thì là thân nghiệp bất thiện” v.v., và “sự bất chế ngự khởi lên do môn bất chế ngự thân có tính thúc đẩy là chính thân nghiệp bất thiện” v.v., khi các khẩu nghiệp v.v. đã đạt đến đạo nghiệp và là sự bất chế ngự trở thành thân nghiệp v.v., thì sự loại bỏ bằng sự bác bỏ như “bốn loại ác hạnh khẩu là chính khẩu nghiệp bất thiện” v.v. phải được hiểu.
Evañca katvā pubbe dassitesu asaṃvaravinicchayesu dutiyavinicchayesu ca na koci virodho.
Having done so, there is no contradiction in the non-restraint classifications, both the first and second, shown previously.
Và khi đã làm như vậy, không có sự mâu thuẫn nào trong các phán quyết về sự bất chế ngự thứ nhất và thứ hai đã được trình bày trước đây.
Na hi vacīkammādibhūto copanakāyaasaṃvaro kāyakammādi hotīti.
For instigating body-non-restraint, being verbal kamma, etc., is not bodily kamma, etc.
Thật vậy, sự bất chế ngự thân có tính thúc đẩy là khẩu nghiệp v.v. không phải là thân nghiệp v.v.
Akusalaṃ manokammaṃ pana chaphassadvāravasena uppajjati, taṃ kāyavacīdvāresu copanaṃ pattaṃ akusalaṃ kāyavacīkammaṃ hotīti ettha kiṃ taṃ akusalaṃ manokammaṃ nāma, heṭṭhā dassitanayena ca kāyavacīdvāresu uppannaṃ tividhaṃ manoduccaritaṃ copanaṃ appattaṃ sabbākusalañca.
However, regarding the statement, " Unwholesome mental kamma arises by way of the six contact-doors; when it reaches an instigation at the body- and verbal doors, it is unwholesome bodily and verbal kamma," what is that unwholesome mental kamma? It is the three kinds of mental misconduct arising at the body and verbal doors, as explained below, and all unwholesome kamma that has not reached instigation.
Còn về câu “Ý nghiệp bất thiện khởi lên do sáu xúc môn; khi nó đạt đến sự thúc đẩy ở thân và khẩu môn thì nó là thân và khẩu nghiệp bất thiện”, ở đây ý nghiệp bất thiện là gì? Theo cách đã trình bày ở dưới, đó là ba loại ác hạnh ý khởi lên ở thân và khẩu môn mà không đạt đến sự thúc đẩy, và tất cả các bất thiện.
Yadi evaṃ tassa kāyavacīkammabhāvo natthīti ‘‘copanappattaṃ kāyavacīkammaṃ hotī’’ti na yujjatīti?
If so, then that mental kamma has no state of being bodily or verbal kamma. So, "when it reaches instigation, it is bodily and verbal kamma" is not appropriate, is it?
Nếu vậy, thì ý nghiệp ấy không có sự thành tựu thân và khẩu nghiệp, nên câu “khi đạt đến sự thúc đẩy thì là thân và khẩu nghiệp” không hợp lý phải không?
No na yujjati copanappattaṃ kāye vācāya ca akusalaṃ kammaṃ hotīti atthasiddhito.
No, it is not inappropriate, because the meaning is established that unwholesome kamma that has reached instigation at the body or speech is kamma.
Không, nó không phải là không hợp lý, vì ý nghĩa đã được xác lập rằng nghiệp bất thiện đạt đến sự thúc đẩy thì là nghiệp ở thân hoặc khẩu.
Kammaṃ pana hontaṃ kiṃ kammaṃ hotīti?
But what kind of kamma is it when it is kamma?
Nhưng khi nghiệp ấy xảy ra, nó là nghiệp gì?
Manokammameva hotīti.
It is mental kamma itself.
Nó là chính ý nghiệp.
Idaṃ vuttaṃ hoti – copanappattaṃ akusalaṃ kāyadvāre vacīdvāre ca manokammaṃ hotīti.
This is what is meant: unwholesome mental kamma that has reached instigation at the body-door and verbal door is mental kamma.
Điều này có nghĩa là: ý nghiệp bất thiện đạt đến sự thúc đẩy ở thân môn và khẩu môn.
Atha vā taṃ-saddassa manokammena sambandhaṃ akatvā chaphassadvāravasena yaṃ uppajjati, tanti yathāvuttauppādamattaparicchinnena sambandho kātabbo.
Alternatively, without relating the word taṃ (that) to mental kamma, the relation should be made with that which is delimited by the mere arising as stated, meaning "that which arises by way of the six contact-doors."
Hoặc, không liên kết từ “taṃ” (nó) với ý nghiệp, mà liên kết nó với sự khởi lên như đã nói, tức là cái gì khởi lên do sáu xúc môn.
Kiṃ pana tanti?
But what is that?
Vậy cái gì là “nó” (taṃ) ấy?
Kammakathāya pavattamānattā kammanti viññāyati, tañca manosamphassadvāre uppajjamānampi tividhaṃ kammaṃ hotīti.
Since the discussion concerns kamma, it is understood as kamma; and that kamma, even when arising at the mind-contact door, is of three kinds.
Vì đang nói về nghiệp, nên được hiểu là nghiệp; và nghiệp ấy, ngay cả khi khởi lên ở ý xúc môn, cũng có ba loại.
Yathā taṃ hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘kāyavacīdvāresu copanaṃ patta’’ntiādimāha.
To show how it is, the text states, " when it reaches an instigation at the body- and verbal doors," etc.
Để chỉ rõ nghiệp ấy xảy ra như thế nào, câu “khi đạt đến sự thúc đẩy ở thân và khẩu môn” v.v. được nói.
Tattha niyamassa akatattā copanappatti upalakkhaṇabhāvena kāyavacīkammanāmasādhikāva, na pana sabbampi copanappattaṃ kāyavacīkammameva, nāpi kusalapakkhe copanaṃ appattaṃ kāyavacīkammaṃ na hotīti ayamattho siddhova hotīti.
Here, since no restriction is made, the attainment of instigation merely serves as an indicator to establish the names of bodily and verbal kamma, but not all kamma that has attained instigation is bodily and verbal kamma alone, nor is it the case that kamma in the wholesome aspect that has not attained instigation is not bodily or verbal kamma. This meaning is indeed established.
Trong đó, vì không có sự quy định, sự đạt đến thúc đẩy chỉ là một dấu hiệu để xác định tên gọi thân và khẩu nghiệp, nhưng không phải tất cả những gì đạt đến thúc đẩy đều là thân và khẩu nghiệp, cũng như không phải nghiệp không đạt đến thúc đẩy trong phe thiện thì không phải là thân và khẩu nghiệp; ý nghĩa này đã được xác lập.
Atha vā tanti taṃ chaphassadvāravasena uppajjamānaṃ manokammanti sabbaṃ manasāpi nipphajjamānaṃ kammaṃ manokammanti codakādhippāyena gahetvā vadati, na pubbe dassitamanokammanti.
Alternatively, taking the word that (taṃ) to mean "that mental kamma arising by way of the six contact-doors," the text speaks according to the challenger's intention, considering all kamma accomplished by mind as mental kamma, not the mental kamma explained previously.
Hoặc, từ “taṃ” (nó) được hiểu là ý nghiệp khởi lên do sáu xúc môn, và nói rằng tất cả các nghiệp được thực hiện bằng ý cũng là ý nghiệp, theo ý của người đặt câu hỏi, chứ không phải ý nghiệp đã được trình bày trước đây.
Yo hi parassa adhippāyo ‘‘manasā nipphattito sabbena manokammeneva bhavitabbaṃ, na kāyavacīkammenā’’ti, taṃ nivattetvā kammattayaniyamaṃ dassetuṃ idamāraddhaṃ ‘‘taṃ kāyavacīdvāresu copanaṃ patta’’ntiādi.
For indeed, the intention of another (person) is that "all kamma, being accomplished by the mind, should be mental kamma (manokamma) only, and not physical or verbal kamma." This statement, "That which has reached operation in the doors of body and speech," etc., was begun to refute that view and to show the determination of the three kinds of kamma.
Thật vậy, để bác bỏ ý kiến của người khác rằng “tất cả các nghiệp được thực hiện bằng ý phải là ý nghiệp, không phải thân hay khẩu nghiệp”, và để chỉ rõ sự quy định ba loại nghiệp, câu “khi nó đạt đến sự thúc đẩy ở thân và khẩu môn” v.v. đã được bắt đầu.
Ettha ca saṅkarābhāvo purimanayeneva veditabbo.
And here, the absence of confusion (of kamma) should be understood according to the previous method.
Ở đây, sự không lẫn lộn phải được hiểu theo cách đã nói trước đây.
Atha vā kammanti avisesena kammasaddamattena sambandhaṃ katvā yathāvutto kammappabhedo yathā hoti, taṃ pakāraṃ dasseti.
Alternatively, by relating it simply as "kamma" without specifying, it shows the various divisions of kamma as described.
Hoặc, liên kết từ “kamma” (nghiệp) một cách không phân biệt chỉ với từ nghiệp, và trình bày cách mà sự phân loại nghiệp như đã nói xảy ra.
Asaṅkaro ca vuttanayova.
And the absence of confusion is indeed as described.
Sự không lẫn lộn cũng theo cách đã nói.
Yaṃ pana vadanti ‘‘kāyavacīkammasahajātā abhijjhādayo yadā cetanāpakkhikā honti, tadā tāni manokammāni kāyavacīkammāni hontī’’ti, tañca na, cetanāpakkhikānaṃ manokammattābhāvā.
However, what some say, "When covetousness (abhijjhā) and the like, which arise together with bodily and verbal kamma, are associated with cetanā, then those mental kamma become bodily and verbal kamma," that is incorrect, because those associated with cetanā cannot be mental kamma.
Còn về điều mà họ nói rằng “khi các sự tham lam v.v. đồng sinh với thân và khẩu nghiệp thuộc về phe tư (cetanā), thì các ý nghiệp ấy trở thành thân và khẩu nghiệp”, điều đó không đúng, vì các sự tham lam v.v. thuộc về phe tư không phải là ý nghiệp.
Abbohārikatte ca manokammatā suṭṭhutaraṃ natthi.
And when they are non-expressive (abbohārika), there is even less possibility of them being mental kamma.
Và khi không có sự giao dịch (abbohārika), thì sự thành tựu ý nghiệp càng không có.
Vuttampi cetaṃ ‘‘abbohārikā vā’’ti.
This has also been said: "or non-expressive (abbohārikā vā)."
Điều này cũng đã được nói: “hoặc không có sự giao dịch”.
Tasmā manokammassa kāyavacīkammatā na vattabbā.
Therefore, mental kamma should not be said to be bodily or verbal kamma.
Do đó, không nên nói rằng ý nghiệp có sự thành tựu thân và khẩu nghiệp.
Abhijjhādikiriyākārikāya eva cetanāya sampayuttā abhijjhādayo manokammaṃ, na pāṇātipātādikāyavacīkiriyākārikāyāti bhiyyopi tesaṃ manokammatāti na tesaṃ manokammānaṃ sataṃ kāyavacīkammatā vattabbāti.
Covetousness and the like, associated with cetanā that is the agent of actions such as covetousness, are mental kamma, but not those associated with cetanā that is the agent of bodily and verbal actions such as killing; thus, their nature as mental kamma is even more pronounced, and these existing mental kamma should not be described as bodily or verbal kamma.
Do đó, tham lam và các pháp tương ưng với ý chí chỉ có tác động tạo ra hành vi tham lam, v.v., là ý nghiệp, chứ không phải là ý chí có tác động tạo ra hành vi sát sinh, v.v. của thân và khẩu. Vì vậy, các pháp ấy càng thêm là ý nghiệp, và khi chúng là ý nghiệp thì không thể gọi các pháp ấy là thân nghiệp hay khẩu nghiệp.
Evaṃ kammānaṃ dvāresu dvārānañca kammesu aniyatattā dvāranibandhanaṃ na kataṃ.
In this way, because the kamma are not restricted to the doors, and the doors are not restricted to the kamma, no restriction by door was made.
Như vậy, do các nghiệp không cố định ở các cửa, và các cửa không cố định ở các nghiệp, nên sự ràng buộc theo cửa đã không được thiết lập.
Idāni akatepi ca dvāranibandhane yesaṃ dvārānaṃ vasena idaṃ cittaṃ uppajjati, tesaṃ taṃtaṃdvārakammapathānañca vasena uppattiyā yathābhaṭṭhapāḷiyā vuttāya ca dīpanatthaṃ ‘‘tattha kāmāvacara’’ntiādimāha.
Now, even though there is no restriction by door, "Therein, the sensuous consciousness (kāmāvacara)" etc., is said to explain the arising of this consciousness through the doors by which it arises, and also its arising through the kamma-paths of those respective doors, as stated in the excerpted Pāli text.
Bây giờ, dù sự ràng buộc theo cửa không được thiết lập, nhưng để làm rõ sự phát sinh của tâm này theo các cửa mà nó phát sinh, và sự phát sinh của các đạo nghiệp (kammapatha) của từng cửa đó theo như đã được nói trong Pāḷi đã được trích dẫn, nên (luận sư) đã nói “ở đó, Dục giới” và tiếp theo.
Cittaṃ tividhakammadvāravasena uppajjatīti idaṃ manokammadvārabhūtassa tena sabhāvena uppattiṃ gahetvā vuttaṃ.
The statement "consciousness arises through the three kamma-doors" is made by taking the arising of the consciousness that is the mental kamma-door according to its own nature.
Câu “Tâm phát sinh theo ba cửa nghiệp” này được nói bằng cách lấy sự phát sinh của tâm đó theo bản chất là cửa ý nghiệp.
Yathā vā cittaṃ cittādhipateyyanti sampayuttavasena vuccati, evamidhāpīti veditabbaṃ.
Or, just as consciousness is called "predominant consciousness" (cittādhipateyya) by way of association, so too should it be understood here.
Hoặc, như tâm được gọi là “chủ tể của tâm” theo cách tương ưng, thì ở đây cũng nên hiểu như vậy.
Copanadvayarahitassa manopabandhassa manokammadvārabhāve pana vattabbameva natthi.
Regarding the nature of the mental sequence (manopabandha), which is devoid of the two operations (cōpanā), as a mental kamma-door, there is indeed nothing further to be said.
Còn về việc ý hành (manopabandha) không có hai sự thôi thúc (copenadvaya) là cửa ý nghiệp, thì không có gì phải nói thêm.
Ayaṃ yojanāti ‘‘rūpārammaṇaṃ vā…pe… dhammārammaṇaṃ vā’’ti etena saha ‘‘yaṃ yaṃ vā panā’’ti etassa ayaṃ sambandhoti attho.
This conjunction (yojanā) means that "whatever else (yaṃ yaṃ vā pana)" has this connection with "either a visible object...or a dhamma object."
Đây là sự kết nối có nghĩa là: đây là mối liên hệ giữa câu “hoặc đối với sắc trần… (v.v.)… hoặc đối với pháp trần” và câu “hoặc bất cứ cái gì”.
Ko panāyaṃ sambandhoti?
What then is this connection?
Vậy sự kết nối này là gì?
Yena vacanāni aññamaññaṃ sambajjhanti, taṃ pubbāparavacane payojanaṃ sambandho.
The purpose which connects the preceding and succeeding statements is the connection by which the statements are mutually bound.
Sự kết nối là mục đích mà nhờ đó các câu liên kết với nhau, đó là mục đích của các câu trước và sau.
Idha ca sabbārammaṇatādidassanaṃ ‘‘rūpārammaṇaṃ vā…pe… dhammārammaṇaṃ vā’’ti etassa anantaraṃ ‘‘yaṃ yaṃ vā panā’’ti etassa vacane payojanaṃ yojanā daṭṭhabbaṃ.
And here, the showing of the all-object nature, etc., should be seen as the purpose of the statement "whatever else (yaṃ yaṃ vā pana)" immediately after "either a visible object...or a dhamma object," and this is the conjunction.
Ở đây, việc chỉ ra tính phổ quát của đối tượng (sabbārammaṇatā) và các điều khác, là mục đích của câu “hoặc bất cứ cái gì” sau câu “hoặc đối với sắc trần… (v.v.)… hoặc đối với pháp trần”, nên cần được xem là sự kết nối (yojanā).
Tattha ‘‘rūpārammaṇaṃ vā…pe… dhammārammaṇaṃ vā ārabbhā’’ti ettakena āpannaṃ dosaṃ dassetvā tannivattanavasena ‘‘yaṃ yaṃ vā panā’’ti etassa payojanaṃ dassetuṃ ‘‘heṭṭhā’’tiādimāha.
There, to show the fault that arises from "having taken hold of either a visible object...or a dhamma object" up to this point, and to demonstrate the purpose of "whatever else (yaṃ yaṃ vā pana)" in order to eliminate that fault, it states "as said below" and so on.
Ở đó, để chỉ ra lỗi phát sinh từ đoạn “hoặc đối với sắc trần… (v.v.)… hoặc đối với pháp trần” và để chỉ ra mục đích của câu “hoặc bất cứ cái gì” nhằm loại bỏ lỗi đó, nên (luận sư) đã nói “ở dưới” và tiếp theo.
Dutiye atthavikappe ‘‘yaṃ yaṃ vāpanā’’ti etena appadhānampi rūpādiṃ ākaḍḍhati.
In the second interpretation, with "whatever else (yaṃ yaṃ vā pana)," even a subordinate object such as a visible object is drawn in.
Trong cách giải thích thứ hai, câu “hoặc bất cứ cái gì” cũng bao gồm cả sắc trần, v.v., những đối tượng không phải là chính yếu.
Na hi padhānassa cittassa attanoyeva ārammaṇabhāvo atthīti.
For the predominant consciousness (citta) cannot be its own object.
Vì tâm là chính yếu thì không thể tự mình làm đối tượng của chính nó.
Heṭṭhā vuttanayenāti sabbārammaṇatādinayena.
"As said below" refers to the method of the all-object nature (sabbārammaṇatā), etc.
Theo cách đã nói ở dưới có nghĩa là theo cách của tính phổ quát của đối tượng, v.v.
‘‘Heṭṭhā gahitameva gahitanti vatvā tassa vacane payojanaṃ dassetuṃ ‘rūpaṃ vā…pe… idaṃ vā idaṃ vā ārabbhā’ti kathetuṃ idaṃ vutta’’nti vuttaṃ.
It is said: "Having stated that what was taken below is indeed taken, this was said to show the purpose of that statement 'having taken hold of either form...or this or that'."
Đã nói rằng: “Nói rằng những gì đã được nắm giữ ở dưới là đã được nắm giữ, và để chỉ ra mục đích của câu đó, nên đã nói ‘hoặc đối với sắc… (v.v.)… hoặc đối với cái này hoặc cái kia’.”
Tattha idaṃ vā idaṃ vāti etaṃ sabbārammaṇatādiṃ sandhāya kathitanti veditabbaṃ.
There, "this or that" should be understood as referring to the all-object nature (sabbārammaṇatā), etc.
Ở đó, cần hiểu rằng câu “cái này hoặc cái kia” được nói để ám chỉ tính phổ quát của đối tượng, v.v.
Cittassa paṭhamābhinipātattāti sabbe cetasikā cittāyattā cittakiriyābhāvena vuccantīti phasso ‘‘cittassa paṭhamābhinipāto’’ti vutto.
"Because of being the first impact on consciousness" means that since all mental concomitants (cetasikas) are said to be dependent on consciousness and to be functions of consciousness, contact (phassa) is called "the first impact on consciousness."
Do tâm là sự khởi đầu có nghĩa là tất cả các tâm sở được gọi là hành động của tâm, phụ thuộc vào tâm, nên xúc được gọi là “sự khởi đầu của tâm”.
Kāmaṃ uppannaphasso puggalo cittacetasikarāsi vā ārammaṇena phuṭṭho phassasahajātāya vedanāya taṃsamakālameva vedeti, phasso pana obhāsassa padīpo viya vedanādīnaṃ paccayaviseso hotīti purimakālo viya vutto.
It is true that a person in whom contact has arisen, or the aggregate of consciousness and mental concomitants, having been touched by an object, experiences it simultaneously with the feeling (vedanā) that arises with contact; but contact is a special condition for feeling and the like, like a lamp for light, and so it is spoken of as if it were a prior moment.
Mặc dù một người có xúc đã phát sinh, hoặc một khối tâm và tâm sở đã phát sinh xúc, cảm thọ ngay lập tức cùng lúc với xúc đã phát sinh bởi thọ tương ưng với xúc, nhưng xúc lại là một nhân duyên đặc biệt cho thọ, v.v., giống như đèn là nhân duyên cho ánh sáng, nên nó được nói như là thời gian trước.
Gopānasīnaṃ upari tiriyaṃ ṭhapitakaṭṭhaṃ pakkhapāso.
The horizontal plank placed above the rafters (gopānasī) is a pakkhapāso.
Thanh gỗ đặt ngang trên các xà ngang là pakkhapāsa.
Kaṭṭhadvayādi viya ekadesena ekapassena anallīyamānopi rūpena saha phassassa sāmaññaṃ anallīyamānaṃ saṅghaṭṭanameva, na visayabhāvo, saṅghaṭṭanañca phassassa cittārammaṇānaṃ sannipatanabhāvo eva.
Even though it is not adhering on one side with a part, like two pieces of wood, etc., the similarity of contact with form is simply impingement (saṅghaṭṭana), not the state of being an object, and impingement for contact is merely the state of the meeting of consciousness and objects.
Mặc dù không dính chặt ở một phần, một bên như hai thanh gỗ, v.v., nhưng sự tương đồng của xúc với sắc là sự va chạm không dính chặt, chứ không phải là đối tượng. Và sự va chạm của xúc chính là sự hội tụ của tâm và đối tượng.
Vatthārammaṇasannipātena sampajjatīti saṅghaṭṭanasampattiko phasso.
Contact is complete with impingement because it is perfected by the meeting of the basis (vatthu) and the object.
Do sự hội tụ của căn và đối tượng mà xúc được hoàn thành, nên xúc có sự hoàn thành của sự va chạm.
Pāṇidvayassa sannipāto viya cittārammaṇasannipāto phasso cittassa ārammaṇe sannipatitappavattiyā paccayo hotīti kiccaṭṭheneva rasena saṅghaṭṭanaraso.
Contact, being the meeting of consciousness and object, like the meeting of two hands, is a condition for the occurrence of consciousness falling upon the object, hence it has the characteristic of impingement (saṅghaṭṭanaraso) by way of function (kiccaṭṭhena).
Sự hội tụ của tâm và đối tượng, giống như sự hội tụ của hai bàn tay, làm cho xúc trở thành nhân duyên cho sự vận hành của tâm khi hội tụ với đối tượng, nên vị (rasa) của sự va chạm là theo nghĩa chức năng (kiccaṭṭhena).
Tathā paccayabhāvo hi tassa phassassa saṅghaṭṭanakiccanti.
Indeed, that state of being a condition is the function of impingement for that contact.
Vì bản chất nhân duyên đó chính là chức năng va chạm của xúc.
Yathā hi pāṇiyā pāṇimhi saṅghaṭṭanaṃ tabbisesabhūtā rūpadhammā, evaṃ cittassa ārammaṇe saṅghaṭṭanaṃ tabbisesabhūto eko cetasikadhammo daṭṭhabbo.
Just as the impingement of hand on hand refers to the specific form-elements, so too should the impingement of consciousness on an object be seen as a specific mental concomitant (cetasika dhamma).
Thật vậy, như sự va chạm của bàn tay với bàn tay là các pháp sắc đặc biệt của nó, thì sự va chạm của tâm với đối tượng cũng cần được xem là một pháp tâm sở đặc biệt của nó.
Citteyevāti etena cetasikasabhāvataṃ vatthārammaṇehi asaṃsaṭṭhaṃ saṅghaṭṭanaṃ vedanāya dasseti, na pana vatthunissayataṃ paṭikkhipati.
By "in consciousness itself", it shows the nature of contact as a mental concomitant (cetasikasabhāvatā) and impingement (saṅghaṭṭana) as unmixed with the physical basis (vatthu) and object, but it does not deny its dependence on the basis (vatthunissayatā).
Chỉ trong tâm có nghĩa là bằng cách này, (luận sư) chỉ ra bản chất tâm sở của sự va chạm không hòa lẫn với căn và đối tượng cho thọ, chứ không bác bỏ tính nương tựa vào căn.
Tassa phassassa kāraṇabhūto tadanurūpo samannāhāro tajjāsamannāhāro.
The appropriate attention (samannāhāra) that is the cause of that contact is called tajjāsamannāhāra (attention corresponding to it).
Sự chú ý (samannāhāra) phù hợp với xúc đó, là nhân duyên của xúc đó, được gọi là tajjāsamannāhāra.
Indriyassa tadabhimukhabhāvo āvajjanāya ca ārammaṇakaraṇaṃ visayassa parikkhatatā abhisaṅkhatatā viññāṇassa visayabhāvakaraṇanti attho.
The meaning is that the turning of the faculty towards that (object) and the making of the object by advertence (āvajjana) is the preparation or arrangement of the object, and the making of the object for consciousness (viññāṇa) is the bringing to pass of its object-state.
Sự hướng về đối tượng của căn, và việc làm cho đối tượng trở thành đối tượng của sự chú ý, là sự chuẩn bị và sắp xếp đối tượng, là việc làm cho thức trở thành đối tượng. Đó là ý nghĩa.
Sukhavedanāyameva labbhati assādabhāvatoti adhippāyo.
The intention is that the nature of enjoyment is found only in pleasant feeling (sukhavedanā).
Ý nghĩa là sự hưởng thụ chỉ có được trong lạc thọ.
Vissavitāyāti arahatāya.
"By vissavitā" means by arahatta.
Vissavitāya có nghĩa là do sự xứng đáng (arahattā).
Anekatthattā hi dhātūnaṃ arahattho vipubbo susaddo.
For because the roots (dhātu) have many meanings, the word 'su' with the prefix 'vi' means 'arahat'.
Vì các căn có nhiều nghĩa, nên từ su đi trước vi có nghĩa là araha (xứng đáng).
Vissavaṃ vā sajanaṃ vasitā kāmakāritā vissavitā.
Vissavitā is the ability to empower or to act as one wishes.
Hoặc vissavitā là khả năng làm chủ (vasitā) hoặc khả năng hành động theo ý muốn (kāmakāritā) đối với những gì có thể làm được (vissavaṃ).
Ārammaṇarasekadesameva anubhavantīti idaṃ phusanādikiccaṃ ekadesānubhavanamiva hotīti katvā vuttaṃ.
"Experiencing only a part of the object's taste" is said because the function of touching and so on is like experiencing only a part.
Câu “chỉ trải nghiệm một phần của vị đối tượng” được nói vì hành động chạm, v.v., giống như việc trải nghiệm một phần.
Vedayitasabhāvo eva hi anubhavananti.
For experience (anubhavana) is simply the nature of feeling (vedayita).
Vì bản chất của sự cảm thọ chính là sự trải nghiệm.
Phusanādibhāvena vā ārammaṇaggahaṇaṃ ekadesānubhavanaṃ, vedayitabhāvena gahaṇaṃ yathākāmaṃ sabbānubhavanaṃ.
Or, the apprehension of an object by way of touching and so on is a partial experience, while apprehension by way of feeling is a complete experience as one wishes.
Hoặc, việc nắm giữ đối tượng theo bản chất chạm, v.v., là trải nghiệm một phần, còn việc nắm giữ theo bản chất cảm thọ là trải nghiệm toàn bộ theo ý muốn.
Evaṃ sabhāvāneva tāni gahaṇānīti na vedanāya viya phassādīnampi yathāsakakiccakaraṇena sāmibhāvānubhavanaṃ codetabbaṃ.
Since these apprehensions are of such a nature, it should not be argued that contact and the like also experience ownership by performing their respective functions, as feeling does.
Các sự nắm giữ đó có bản chất như vậy, nên không cần phải đặt vấn đề về việc xúc, v.v., cũng trải nghiệm như chủ nhân bằng cách thực hiện các chức năng riêng của chúng như thọ.
Ayaṃ idhāti etena pañcasu vedanāsu imasmiṃ citte adhippetaṃ somanassavedanaṃ vadati, tasmā asomanassavedanaṃ apanetvā gahitāya somanassavedanāya samānā iṭṭhākārasambhogarasatā vuttāti veditabbā.
By "this here", it refers to the somanassavedanā (joyful feeling) intended in this consciousness among the five feelings; therefore, it should be understood that by excluding non-joyful feeling, the equality of the taste of enjoying pleasant aspects for all joyful feelings thus taken is stated.
Bằng câu “Điều này ở đây”, (luận sư) nói về hỷ thọ (somanassavedana) được đề cập trong tâm này trong số năm thọ. Do đó, cần hiểu rằng sau khi loại bỏ các thọ không phải là hỷ thọ và lấy hỷ thọ, thì trạng thái vị hưởng thụ đối tượng khả ái (iṭṭhākārasambhogarasatā) tương tự như hỷ thọ đã được nói đến.
Nimittena punasañjānanakiccā paccābhiññāṇarasā.
The characteristic of recognition (paccābhiññāṇarasā) is the function of re-knowing by means of a sign (nimitta).
Vị của sự nhận biết lại (paccābhiññāṇarasā) là chức năng nhận biết lại bằng dấu hiệu (nimitta).
Punasañjānanassa paccayo punasañjānanapaccayo, tadeva nimittaṃ puna…pe… nimittaṃ, tassa karaṇaṃ puna…pe… karaṇaṃ.
The condition for re-cognition is the re-cognition condition. That very sign*, the making of that*.
Nhân duyên của sự nhận biết lại là nhân duyên nhận biết lại. Chính nó là dấu hiệu, lại… (v.v.)… là dấu hiệu. Việc tạo ra dấu hiệu đó là việc tạo ra dấu hiệu lại… (v.v.).
Punasañjānanapaccayabhūtaṃ vā nimittakaraṇaṃ puna…pe… karaṇaṃ, tadassā kiccanti attho.
Or, the making of the sign that serves as the condition for re-cognition is the making of the re-cognition sign; that is its function, is the meaning.
Hoặc, việc tạo ra dấu hiệu là nhân duyên cho sự nhận biết lại là việc tạo ra dấu hiệu lại… (v.v.), đó là chức năng của nó. Đó là ý nghĩa.
Punasañjānanapaccayanimittakaraṇaṃ nimittakārikāya nimittena sañjānantiyā ca sabbāya saññāya samānaṃ veditabbaṃ.
The making of the sign that conditions re-cognition should be understood as similar to all perception (saññā) that perceives by means of a sign and that forms a sign.
Việc tạo ra dấu hiệu là nhân duyên cho sự nhận biết lại cần được hiểu là tương tự với tất cả các tưởng (saññā) có chức năng tạo ra dấu hiệu và nhận biết bằng dấu hiệu.
Ñāṇameva anuvattati, tasmā abhinivesakārikā viparītaggāhikā ca na hotīti adhippāyo.
Knowledge (ñāṇa) alone continues, therefore the intention is that it does not form an attachment nor does it grasp wrongly.
Chỉ có trí tuệ (ñāṇa) vận hành theo, do đó không có sự chấp thủ sai lầm (abhinivesakārikā) và không có sự nắm bắt sai lệch (viparītaggāhikā). Đó là ý nghĩa.
Etenupāyena samādhisampayuttāya aciraṭṭhānatā ca na hotīti daṭṭhabbā.
By this means, it should be understood that there is also no short-livedness for the perception associated with samādhi.
Bằng cách này, cần thấy rằng tưởng tương ưng với định cũng không có trạng thái không tồn tại lâu dài.
Abhisandahatīti pabandhati pavatteti.
Abhisandahati means it binds, it causes to occur.
Abhisandahati có nghĩa là liên kết, làm cho vận hành.
Cetanābhāvo byāpārabhāvo.
Cetanābhāvo is the state of action.
Bản chất của tư (cetanābhāvo) là bản chất của sự hoạt động (byāpārabhāvo).
Diguṇussāhāti na diguṇaṃ vīriyayogaṃ sandhāya vuttaṃ, attano eva pana byāpārakiccassa mahantabhāvaṃ dīpeti.
Diguṇussāhā is not said with reference to a double application of energy, but rather indicates the greatness of its own function of action.
Diguṇussāhā không được nói để ám chỉ sự kết hợp gấp đôi của tinh tấn, mà để chỉ ra sự vĩ đại của chức năng hoạt động của chính nó.
Ussāhanabhāvenāti ādarabhāvena.
By way of enthusiasm means by way of respect.
Theo bản chất của sự thúc đẩy có nghĩa là theo bản chất của sự quan tâm.
Sā hi sayaṃ ādarabhūtā sampayutte ādarayatīti.
For it, being itself respectful, causes its associated dhammas to be respectful.
Vì chính nó là sự quan tâm, nên nó làm cho các pháp tương ưng quan tâm.
Vijānanaṃ ārammaṇassa upaladdhi.
Vijānanaṃ is the apprehension of the object.
Sự nhận biết (vijānanaṃ) là sự nắm bắt đối tượng.
Sandahanaṃ cittantarassa anuppabandhanaṃ.
Sandahanaṃ is the uninterrupted connection of one mind with another.
Sandahana là sự liên kết không ngừng của tâm này với tâm khác.
Cakkhunā hi diṭṭhanti cakkhunā daṭṭhabbaṃ.
Seen by the eye means what is to be seen by the eye.
Cakkhunā hi diṭṭha (được thấy bằng mắt) có nghĩa là điều đáng được thấy bằng mắt.
Yathā ‘‘diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññāta’’nti daṭṭhabbādi vuccati, evamidhāpi veditabbaṃ.
Just as it is said "seen, heard, sensed, known," referring to what is to be seen and so forth, so too should it be understood here.
Giống như khi nói “được thấy, được nghe, được cảm nhận, được nhận thức” là nói đến điều đáng được thấy, v.v., thì ở đây cũng nên hiểu như vậy.
Cakkhunā hītiādīsu cakkhunā…pe… manasā dvārenāti attho.
In phrases like “By the eye” and so on, it means by the eye... and so on... by the mind-door.
Trong các từ như Cakkhunā hīti, v.v., ý nghĩa là qua nhãn môn... qua ý môn.
Nagaraguttikassa viya cittassa ārammaṇavibhāvanamattaṃ upadhāraṇamattaṃ upaladdhimattaṃ kiccaṃ, ārammaṇapaṭivedhanapaccābhiññāṇādi pana kiccaṃ paññāsaññādīnanti veditabbaṃ.
The function of consciousness is merely the manifestation, the remembrance, the apprehension of the object, like that of a city guard; but the function of penetrating the object, re-cognition, and so on, belongs to wisdom, perception, and so forth, it should be understood.
Chức năng của tâm chỉ là làm rõ đối tượng, ghi nhận đối tượng, và nhận biết đối tượng, giống như người gác cổng thành; còn chức năng của tuệ và tưởng, v.v., là thấu hiểu đối tượng và nhận biết lại, v.v., thì nên hiểu như vậy.
Purimaniddiṭṭhanti samayavavatthāne niddiṭṭhaṃ.
The previously indicated means what was indicated in the "Determination of Time" (samayavavatthāna).
Purimaniddiṭṭha (đã được chỉ rõ trước) có nghĩa là đã được chỉ rõ trong phần phân định thời gian (samayavavatthāna).
Bhāvento viya na na uppajjati, kintu uppajjatīti dassetuṃ ‘‘cittaṃ hotī’’ti vuttanti etaṃ hoti-saddassa uppajjati-saddassa ca samānatthatte sati yujjeyya, tadatthatte ca tattha uppannaṃ hotīti na vucceyya.
This statement, "the mind (citta) exists," was made to show that it does not fail to arise as if it were developing, but rather it arises. This would be appropriate if the word "hoti" (exists) and "uppajjati" (arises) had the same meaning. But if they had that same meaning, it would not be said there "what has arisen, exists."
Để chỉ ra rằng tâm không phải là không sinh khởi như thể đang phát triển, mà là sinh khởi, nên đã nói “cittaṃ hotī” (tâm sinh khởi). Điều này sẽ hợp lý nếu từ “hoti” và từ “uppajjati” có cùng ý nghĩa, và nếu có cùng ý nghĩa đó, thì ở đó sẽ không nói “uppannaṃ hotī” (đã sinh khởi rồi).
Na hi yuttaṃ uppannaṃ uppajjatīti vattuṃ.
For it is not proper to say that what has arisen, arises.
Thật không hợp lý khi nói “cái đã sinh khởi thì lại sinh khởi”.
Cittassa ca uppannatā samayavavatthāne vuttā evāti kiṃ tassa puna uppattidassanena.
And the arising of consciousness has already been stated in the "Determination of Time." So what purpose is served by showing its re-arising?
Và sự sinh khởi của tâm đã được nói đến trong phần phân định thời gian rồi, vậy việc chỉ ra sự sinh khởi của nó một lần nữa có ích gì?
Yena ca samayavavatthānaṃ kataṃ, tassa niddeso na na sakkā kātunti kiṃ taṃ niddesatthaṃ uddesena dutiyena, niddeseneva ca phassādīhi ca aññattaṃ cittassa sijjhatīti kiṃ tadatthena puna vacanena, aññappayojanattā pana purimassa cittavacanassa pacchimaṃ vuttaṃ.
And it is not impossible to indicate that by which the "Determination of Time" was made. So what purpose is served by a second exposition for the sake of indication, by a (mere) statement of "consciousness" (citta)? And by the (original) statement, the distinctness of consciousness from contact (phassa) and so on is accomplished. So what purpose is served by repeating it for that meaning? However, the latter statement was made because the former statement of "consciousness" served a different purpose.
Và cái gì đã được phân định thời gian thì không thể không được diễn tả, vậy việc dùng một từ thứ hai để diễn tả đó có ích gì? Và sự khác biệt của tâm với xúc, v.v., đã được thiết lập rõ ràng qua sự diễn tả rồi, vậy việc lặp lại lời nói đó có ích gì? Tuy nhiên, lời nói về tâm trước đó có mục đích khác, nên lời nói sau đó đã được nói.
Purimañhi samayavavatthānatthameva vuttaṃ, na vavatthitasamaye vijjamānadhammadassanatthaṃ, itarañca tasmiṃ samaye vijjamānadhammadassanatthaṃ vuttaṃ, na samayavavatthānatthaṃ, na ca aññadatthaṃ vacanaṃ aññadatthaṃ vadati, na ca lesena vuttoti katvā mahākāruṇiko atthaṃ pākaṭaṃ na karotīti.
For the former was stated only for the purpose of the "Determination of Time," not for showing the dhamma existing at the determined time. The latter, however, was stated for showing the dhamma existing at that time, not for the "Determination of Time." And a statement for one purpose does not speak for another purpose, nor does the Greatly Compassionate One not make the meaning clear by saying it briefly.
Lời nói trước đó chỉ nhằm mục đích phân định thời gian, không phải để chỉ ra pháp hiện hữu trong thời gian đã được phân định. Còn lời nói sau đó được nói ra để chỉ ra pháp hiện hữu trong thời gian đó, không phải để phân định thời gian. Và một lời nói có mục đích khác thì không nói lên mục đích khác, và cũng không phải vì đã được nói một cách gián tiếp mà vị Đại Bi không làm rõ ý nghĩa.
Vitakketīti dhammato aññassa kattunivattanatthaṃ dhammameva kattāraṃ niddisati.
Vitakketi indicates the dhamma itself as the agent, in order to prevent an agent other than the vitakka dhamma.
Vitakketi (tầm) chỉ ra pháp tự thân là chủ thể, để ngăn chặn chủ thể khác (tức là ngã) không thực hiện hành động.
Tassa pana vasavattibhāvanivāraṇatthaṃ ‘‘vitakkanaṃ vā’’ti bhāvaniddeso.
And to prevent its being uncontrolled, the designation "vitakkanaṃ" (thinking) is given in the abstract noun form.
Còn để ngăn chặn sự chi phối của nó, thì dùng danh từ “vitakkanaṃ vā” (sự tầm cầu).
Rūpaṃ rūpanti pathavī pathavīti vā ākoṭento viya hotīti ākoṭanalakkhaṇo.
It is characterized by striking as if striking "form is form" or "earth is earth."
Nó có đặc tính gõ (ākoṭanalakkhaṇo) như thể đang gõ “sắc là sắc” hay “đất là đất”.
Ādito, abhimukhaṃ vā hananaṃ āhananaṃ, parito, parivattetvā vā āhananaṃ pariyāhananaṃ.
Striking at the beginning or directly is āhananaṃ; striking all around or by revolving is pariyāhananaṃ.
Sự gõ ban đầu, hoặc gõ hướng tới là āhananaṃ (sự đập vào); sự gõ xung quanh, hoặc gõ xoay vòng là pariyāhananaṃ (sự đập vòng quanh).
Vicārato oḷārikaṭṭhena vicārasseva pubbaṅgamaṭṭhena anuravato oḷāriko tassa ca pubbaṅgamo ghaṇṭābhighāto viya hoti vitakko.
Vitakka is like the striking of a bell, which is coarser than vicāra due to its grossness in apprehending the object and due to its being a precursor to vicāra, and is a precursor to the sustained sound due to its grossness.
Tầm (vitakka) giống như tiếng chuông ban đầu (ghaṇṭābhighāto viya), thô thiển hơn so với tứ (vicāra) và đi trước tứ, thô thiển hơn so với tiếng vang và đi trước tiếng vang.
So yathā ghaṇṭābhighāto paṭhamābhinipāto hoti, evaṃ ārammaṇābhimukhaniropanaṭṭhena paṭhamābhinipāto hoti.
Just as the striking of a bell is the first impact, so too is it the first impact in the sense of implanting oneself directly onto the object.
Giống như tiếng chuông ban đầu là cú va chạm đầu tiên, thì tầm cũng là cú va chạm đầu tiên theo nghĩa hướng tâm đến đối tượng.
Vipphāravāti vicalanayutto.
Vipphāravā means endowed with vibration.
Vipphāravā (sự lan tỏa) có nghĩa là sự dao động.
Anuppabandhena pavattiyanti upacāre vā appanāyaṃ vā santānena pavattiyaṃ.
Occurring without interruption means occurring in a continuum, either in access concentration or absorption.
Anuppabandhena pavattiyā (sự tiếp diễn không ngừng) có nghĩa là sự tiếp diễn liên tục trong cận định (upacāra) hoặc trong an định (appanā).
Tattha hi vitakko niccalo hutvā ārammaṇaṃ anupavisitvā pavattati.
For there, vitakka, having become motionless, enters the object and proceeds.
Trong trạng thái đó, tầm duy trì sự bất động và đi sâu vào đối tượng.
Maṇḍalanti khalamaṇḍalaṃ.
Maṇḍala means a threshing floor.
Maṇḍala (vòng tròn) là sân đập lúa.
Piṇayatīti tappeti, vaḍḍheti vā.
Piṇayati means it satisfies, or it increases.
Piṇayati (làm vui thích) có nghĩa là làm thỏa mãn, hoặc làm tăng trưởng.
Pharaṇarasāti paṇītarūpehi kāyassa byāpanarasā.
Pharaṇarasā is the function of pervading the body with subtle forms.
Pharaṇarasā (vị lan tỏa) là vị lan tỏa khắp thân thể bằng những sắc pháp vi tế.
Udaggabhāvo odagyaṃ.
The state of exhilaration is odagyaṃ.
Trạng thái hưng phấn là odagyaṃ.
Khuddikā lahuṃ lomahaṃsanamattaṃ katvā bhinnā na puna uppajjati.
Khuddikā (minor rapture) quickly ceases after merely causing goosebumps and does not arise again.
Khuddikā (hỷ nhỏ) sinh khởi nhanh chóng, chỉ làm dựng tóc gáy rồi biến mất và không sinh khởi lại.
Khaṇikā bahulaṃ uppajjati.
Khaṇikā (momentary rapture) arises frequently.
Khaṇikā (hỷ chốc lát) sinh khởi nhiều lần.
Ubbegato pharaṇā niccalattā ciraṭṭhitikattā ca paṇītatarā.
Pharaṇā (pervading rapture) is more refined than ubbegato (uplifting rapture) due to its stillness and prolonged duration.
Pharaṇā (hỷ lan tỏa) cao quý hơn hỷ hưng phấn (ubbegato) vì sự bất động và sự tồn tại lâu dài của nó.
Passaddhiyā nimittabhāvena gabbhaṃ gaṇhantī.
It takes conception as a sign of tranquility (passaddhi).
Hỷ lan tỏa nắm giữ bào thai (của sự an tịnh) như một dấu hiệu của sự an tịnh (passaddhiyā nimittabhāvena).
Appanāsampayuttāva pīti appanāsamādhipūrikāti katvā sā ṭhapitā.
Appanāsamādhipūrikā (rapture fulfilling absorption samādhi) refers to the joy associated with absorption, therefore it is set aside.
Hỷ tương ứng với an định (appanā) được đặt riêng ra vì nó là appanāsamādhipūrikā (làm đầy đủ định an chỉ).
Itarā dve khaṇikopacārasamādhipūrikā pītī.
The other two are the rapture that fulfills momentary and access samādhi.
Itarā dve (hai loại còn lại) là hỷ làm đầy đủ định sát na (khaṇika) và định cận hành (upacāra).
Samādhicittenāti samādhisahitacittena.
Samādhicittena means with a mind endowed with samādhi.
Samādhicittena (với tâm định) có nghĩa là với tâm có định.
Avisāro attano eva avisaraṇasabhāvo.
Avisāro is the nature of not wandering, belonging to itself.
Avisāro là tính chất không phân tán của chính nó.
Avikkhepo sampayuttānaṃ avikkhittatā.
Avikkhepo is the undistractedness of its associated states.
Avikkhepo là sự không phân tán của các pháp tương ưng.
Yena sampayuttā avikkhittā honti, so dhammo avikkhepoti.
That dhamma by which its associated states are undistracted is avikkhepa.
Pháp nào làm cho các pháp tương ưng không bị phân tán, thì pháp đó là avikkhepa.
Visesatoti yebhuyyena.
Visesato means mostly.
Visesato (đặc biệt) có nghĩa là phần lớn.
Sukhavirahitopi hi atthi samādhīti.
For there is also samādhi devoid of joy.
Vì cũng có định không có lạc.
Padīpanidassanena santānaṭṭhitibhāvaṃ samādhissa dasseti.
By the illustration of a lamp, it shows the continuous stability of samādhi.
Bằng ví dụ ngọn đèn, nó chỉ ra trạng thái duy trì liên tục của định.
Saddahanti etāyāti saddahanakiriyāya pavattamānānaṃ dhammānaṃ tattha ādhipaccabhāvena saddhāya paccayataṃ dasseti.
By which they have faith shows the causal nature of faith (saddhā) to the states associated with the act of having faith, by way of its dominance therein.
Saddahanti etāyā (họ tin tưởng bằng điều này) chỉ ra tính chất là nhân của tín (saddhā) đối với các pháp đang vận hành trong hành động tin tưởng, thông qua vai trò chủ đạo của tín.
Tassā hi dhammānaṃ tathāpaccayabhāve sati ‘‘puggalo saddahatī’’ti vohāro hoti.
For when it thus serves as a condition for the dhammas, the expression "the individual has faith" arises.
Quả thật, khi tín có vai trò là nhân như vậy đối với các pháp, thì mới có cách nói “người đó tin tưởng”.
Pasādanīyaṭṭhānesu pasādassa paṭipakkhabhūtaṃ akusalaṃ assaddhiyaṃ micchādhimokkho ca.
The unwholesome states opposing faith in objects worthy of faith are lack of faith (assaddhiyaṃ) and wrong determination (micchādhimokkha).
Vô tín (assaddhiyaṃ) và tà thắng giải (micchādhimokkho) là những pháp bất thiện đối nghịch với sự tịnh tín (pasāda) trong các đối tượng đáng tịnh tín.
Pasādabhūto nicchayo vatthugato adhimokkhalakkhaṇaṃ, na yevāpanakādhimokkhoti.
The certainty, which is the nature of faith, existing in the object, is the characteristic of adhimokkha (determination), not merely casual determination.
Sự quyết định (nicchayo) mang tính chất tịnh tín (pasādabhūto) và nằm trong đối tượng (vatthugato) là đặc tính của thắng giải (adhimokkha), không phải là thắng giải tùy tiện (yevāpanakādhimokkho).
Indaṭṭhaṃ kāretīti ‘‘maṃ antarena tumhākaṃ adhimuccanaṃ natthi, mayā saddahathā’’ti viya attānaṃ anuvatteti sampayuttadhamme.
Causes to act as an Indra means it causes its associated dhammas to follow it, as if to say, "Without me, there is no determination for you; you must have faith through me."
Indaṭṭhaṃ kāreti (thực hiện chức năng của vị vua) có nghĩa là làm cho các pháp tương ưng tuân theo mình, như thể nói: “Nếu không có ta, các ngươi không thể quyết định được; các ngươi phải tin tưởng bằng ta”.
Evaṃ sesesupi.
The same applies to the rest.
Cũng vậy đối với các căn còn lại.
Pakkhandananti saṃsīdanaṃ.
Pakkhandanaṃ means sinking in properly.
Pakkhandana (sự tiến vào) là sự thâm nhập sâu sắc.
Paṅko kaddamato ghanībhūto hoti.
Paṅko (mud) is denser than ordinary mud (kaddama).
Paṅko (bùn) là bùn trở nên đặc quánh hơn.
Paṇakaṃ picchilaṃ udakamalaṃ.
Paṇakaṃ (slime) is the slimy impurity of water (algae).
Paṇakaṃ (rong rêu) là cặn bẩn trơn trượt của nước.
Pītaṃ udakaṃ.
Pītaṃ udakaṃ is potable water.
Pītaṃ udakaṃ (nước đã uống).
Okappanalakkhaṇāti anupavisitvā evametanti kappanalakkhaṇā.
Okappanalakkhaṇā means characterized by a determining conviction, entering into it and thinking, "This is indeed so."
Okappanalakkhaṇā (đặc tính quyết định) là đặc tính quyết định rằng “điều này là như vậy” sau khi đã thâm nhập.
Akalusabhāvo akālusiyaṃ, anāvilabhāvoti attho.
The unclouded state is akālusiyaṃ, meaning the unagitated state.
Trạng thái không vẩn đục là akālusiyaṃ, tức là trạng thái trong suốt.
Buddhādivatthūni saddheyyāni.
Objects like the Buddha are saddheyyāni (worthy of faith).
Các đối tượng như Phật, v.v., là saddheyyāni (đáng tin tưởng).
Sappurisūpasevanasaddhammasavanayonisomanasikāradhammānudhammapaṭipattiyo sotāpattiyaṅgāni.
Associating with good people, listening to the true Dhamma, wise attention, and practice in accordance with the Dhamma are the factors of stream-entry (sotāpattiyaṅgāni).
Sự thân cận bậc thiện trí, sự nghe chánh pháp, sự tác ý như lý, và sự hành trì pháp tùy thuận pháp là những sotāpattiyaṅgāni (chi phần của bậc Dự Lưu).
Kusaladhammānaṃ ādāne hattho viya, sabbasampattinipphādane vittaṃ viya, amatakasiphalaphalane bījaṃ viya daṭṭhabbā.
They should be seen as like a hand in taking wholesome dhammas, like wealth in bringing about all accomplishments, and like a seed in bearing the fruit of the deathless field.
Nên xem tín như bàn tay trong việc nắm giữ các pháp thiện, như của cải trong việc thành tựu mọi thành tựu, như hạt giống trong việc làm cho quả bất tử (Nibbāna) kết trái.
Vīrabhāvoti yena vīro nāma hoti, so dhammoti attho.
Vīrabhāvo means the dhamma by which one is called a hero.
Vīrabhāvo (sự dũng mãnh) có nghĩa là pháp mà nhờ đó một người được gọi là dũng mãnh.
Anubalappadānaṃ paggaho.
Giving additional strength is paggaho (support/exertion).
Sự hỗ trợ thêm sức mạnh là paggaho (sự nâng đỡ).
Maggo gantabbo hoti, maggo gato, kammaṃ kattabbaṃ, kammaṃ kataṃ, appamattako ābādho uppanno, gilānā vuṭṭhito hoti aciravuṭṭhito gelaññā, gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto na labhati lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ, labhati…pe… pāripūrinti etāni anurūpapaccavekkhaṇāsahitāni aṭṭha vīriyārambhavatthūni taṃmūlakāni vā paccavekkhaṇāni.
The path is to be trodden, the path has been trodden; a task is to be done, a task has been done; a slight ailment has arisen, one has recovered from illness, or one has recovered from illness not long ago; wandering for alms in a village or town, one does not obtain a sufficient quantity of either coarse or choice food; one obtains... (so on) ...fullness. These are the eight grounds for the arousal of energy, accompanied by appropriate reflections, or reflections rooted in those matters.
Con đường phải đi, con đường đã đi, việc phải làm, việc đã làm, bệnh nhỏ sinh khởi, đã khỏi bệnh, mới khỏi bệnh, khi đi khất thực vào làng hay thị trấn mà không nhận được đầy đủ thức ăn thô hay ngon như ý muốn, hoặc nhận được đầy đủ... v.v. Tám đối tượng khởi phát tinh tấn này, cùng với sự quán xét phù hợp, hoặc sự quán xét dựa trên chúng, là những đối tượng khởi phát tinh tấn.
Cirakatādiārammaṇaṃ upagantvā ṭhānaṃ, anissajjanaṃ vā ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ.
Abiding, having approached an object of long-standing or similar, or not abandoning the object, is upaṭṭhāna.
Sự an trú sau khi tiếp cận đối tượng đã thực hiện từ lâu, v.v., hoặc sự không buông bỏ đối tượng là upaṭṭhānaṃ (sự an trú).
Udake alābu viya ārammaṇaṃ pilavitvā gantuṃ appadānaṃ pāsāṇassa viya niccalassa ārammaṇassa ṭhapanaṃ sāraṇaṃ asammuṭṭhatākaraṇaṃ apilāpanaṃ.
Apilāpana is not allowing the object to float away, like a gourd on water, but keeping it steady like a rock, making it remembered, ensuring it is not forgotten.
Sự không để đối tượng trôi nổi như quả bầu trên mặt nước, mà giữ đối tượng vững chắc như đá, sự ghi nhớ, sự không quên là apilāpanaṃ (sự không trôi nổi).
Apilāpe karoti apilāpeti.
Apilāpeti means to make it not float away.
Apilāpe karoti là apilāpeti (làm cho không trôi nổi).
Gatiyoti nipphattiyo sambhavato phalato ca.
Gatiyo means accomplishments, due to their origination and their fruit.
Gatiyo (sự thành tựu) là sự thành tựu từ nhân và từ quả.
Aparo nayoti rasādidassanatthaṃ āraddhaṃ.
Aparo nayo (another method) is introduced to show the taste, and so on.
Aparo nayo (một phương pháp khác) được bắt đầu để chỉ ra vị, v.v.
Sammosapaccanīkaṃ kiccaṃ asammoso, na sammosābhāvamattaṃ.
The function that is an antidote to confusion is asammoso, not merely the absence of confusion.
Hành động đối nghịch với sự lãng quên là asammoso (sự không lãng quên), không chỉ là sự vắng mặt của sự lãng quên.
Satiyā vatthubhūtā kāyādayo kāyādisatipaṭṭhānā, satiyoyeva vā purimā pacchimānaṃ padaṭṭhānaṃ.
The body and so on, which are the basis for mindfulness, are kāyādisatipaṭṭhānā (foundations of mindfulness regarding body, etc.); or, the earlier instances of mindfulness are the proximate cause for the later ones.
Thân, v.v., là đối tượng của niệm là kāyādisatipaṭṭhānā (những niệm xứ về thân, v.v.), hoặc chính niệm trước là nền tảng cho niệm sau.
Vikkhepassa uddhaccassa.
Vikkhepassa means of uddhacca (restlessness).
Vikkhepassa (sự phân tán) là sự phóng dật (uddhaccassa).
Paññāpetīti pakārehi jānāpeti.
Paññāpetī means to make one know in various ways.
Paññāpetī (làm cho biết) có nghĩa là làm cho biết bằng nhiều cách.
Ekālokā hotīti vipassanupakkilesobhāsaṃ sandhāyāha.
Ekālokā hotī (becomes uniformly bright) is stated with reference to the light of the defilements of insight.
Ekālokā hotī (có một ánh sáng duy nhất) được nói đến để chỉ ánh sáng của các tạp nhiễm thiền quán (vipassanupakkilesobhāsaṃ).
Manate vijānāti etenāti vā mano, evañca katvā ‘‘manañca paṭicca dhamme cā’’ti (ma. ni. 1.204, 400; 3.421, 425) kāraṇabhāvena mano vutto.
Or, one discerns, one understands by means of it, hence mano. Having made it so, mano is stated as a cause, as in "dependent on mind and phenomena".
Hoặc, bởi vì nó nhận biết (manate vijānāti) các pháp thông qua điều này, nên nó được gọi là mano (ý). Và khi đã làm như vậy, ý đã được nói đến như là nhân trong câu ‘‘y tùy thuộc vào ý và các pháp’’.
Sabbo hi mano attano anantarassa viññāṇassa kāraṇanti.
Indeed, every mind is a cause for the immediately succeeding consciousness.
Thật vậy, tất cả ý đều là nhân của thức ngay sau nó.
Vijānātīti paricchinnopaladdhivasena jānāti, na saññāpaññā viya sañjānanapaṭivijjhanavasena.
Vijānāti (discerns) means to know by way of definite apprehension, not by way of cognizing or penetrating, as in saññā (perception) and paññā (wisdom).
Từ vijānāti (nhận biết) có nghĩa là nhận biết theo cách nắm bắt đối tượng đã được phân định rõ ràng, không phải theo cách ghi nhận hay thấu triệt như saññā (tưởng) và paññā (tuệ).
Pītisomanassasampayogatoti vutte yena yogā sumano hoti, taṃ somanassanti vuccatīti pītiyā ca somanassabhāvo āpajjati, tasmā vināpi kāyena vatthunā sātavedanāsampayogatoti yojetabbaṃ.
When it is said pītisomanassasampayogato (accompanied by joy and happiness), that by which one becomes happy is called somanassa; thus, the state of happiness arises in joy. Therefore, it should be connected with the accompaniment of pleasant feeling, even without a physical object.
Khi nói pītisomanassasampayogato (do sự hợp với hỷ và hỷ lạc), điều gì mà do sự hợp với nó mà trở nên hoan hỷ (sumano), điều đó được gọi là somanassa (hỷ lạc); do đó, hỷ cũng trở thành trạng thái hỷ lạc. Vì vậy, nên hiểu là ‘‘do sự hợp với thọ lạc (sātavedanā), ngay cả khi không có căn thân (kāya-vatthu)’’. (Trong Chú Giải, nó liên quan đến sumano).
Evañca nippītikaṃ somanassañca saṅgahitaṃ hoti, pītiupalakkhitaṃ vā somanassaṃ sappītikaṃ nippītikañca somanassanti attho daṭṭhabbo.
And in this way, happiness without joy is included, or the meaning should be understood as happiness characterized by joy, being both with joy and without joy.
Và khi hiểu như vậy, hỷ lạc không có hỷ cũng được bao gồm, hoặc hỷ lạc được biểu thị bằng hỷ, có nghĩa là hỷ lạc có hỷ và hỷ lạc không có hỷ.
Pavattasantatādhipateyyanti pavattasaṅkhātāya santatiyā adhipatibhūtaṃ.
Pavattasantatādhipateyyaṃ means the dominance over the continuity called existence.
Pavattasantatādhipateyyaṃ (có quyền chi phối sự liên tục của tiến trình) có nghĩa là điều chi phối sự liên tục được gọi là tiến trình.
Jīvitindriyassa hi attano vijjamānakkhaṇe anupālentassa anantarañca sānupālanānaṃ uppattiyā hetubhūtassa vasena pavattaṃ ciraṭṭhitikaṃ hoti, taṃtaṃkammavisesena visesayuttaṃ yāva cuti avisesena vā yāva parinibbānaṃ avicchinnaṃ pavattati jīvamānatāvisesayuttañcāti rūpārūpajīvitindriyānaṃ samānalakkhaṇādiṃ vattuṃ ‘‘attanā avinibhuttadhammāna’’nti āha.
Indeed, the life-faculty, by maintaining itself in its existing moment and by being the cause for the arising of its immediately subsequent maintaining factors, makes the continuity long-lasting. By specific types of kamma, it is endowed with specific characteristics up to death, or, without specific characteristics, it continues uninterruptedly up to parinibbāna, being endowed with the distinct quality of being alive. Thus, to state the common characteristics, etc., of the material and immaterial life-faculties, it is said "attanā avinibhuttadhammānaṃ" (of phenomena inseparable from itself).
Thật vậy, vì sinh mạng quyền (jīvitindriya) trong khoảnh khắc hiện hữu của nó là duy trì (anupālentassa) và là nhân cho sự sinh khởi của các pháp được duy trì ngay sau nó, nên tiến trình (pavattaṃ) trở nên lâu dài (ciraṭṭhitikaṃ), đặc biệt tùy theo nghiệp riêng biệt, hoặc không đặc biệt, nó tiếp diễn không gián đoạn cho đến khi chết, hoặc cho đến khi Niết bàn, và nó liên quan đến sự sống. Để nói về các đặc tính chung của sinh mạng quyền hữu sắc và vô sắc, nên đã nói ‘‘của các pháp không thể tách rời khỏi nó’’.
Anupāletabbānaṃ atthikkhaṇeyeva.
Atthikkhaṇeyeva means only at the moment of existence of those that are to be maintained.
Chỉ trong khoảnh khắc hiện hữu của những điều cần được duy trì.
Asati hi anupāletabbe uppalādimhi kiṃ udakaṃ anupāleyyāti.
For if there is nothing to maintain, like a lotus and so forth, what would water maintain?
Nếu không có gì để duy trì, như sen, thì nước sẽ duy trì cái gì?
Tassa tassāti anupālanādikassa.
Tassa tassā means of each, such as maintenance and so forth.
Tassa tassā có nghĩa là của sự duy trì, v.v.
Sādhanatoti sādhanena.
Sādhanato means by accomplishment.
Sādhanato có nghĩa là do sự thành tựu.
Taṃsādhanañca jīvamānavisesapaccayabhāvato.
And that accomplishment is due to its being a condition for the distinct quality of being alive.
Và sự thành tựu đó là do nhân của sự sống đặc biệt.
Assaddhiyeti assaddhiyakāraṇā.
Assaddhiye means due to the cause of lack of faith.
Assaddhiye (trong sự vô tín) có nghĩa là do nguyên nhân của sự vô tín.
Ubhayapadavasenāti saddhāpadaṃ balapadanti evamādipadadvayavasena.
Ubhayapadavasena means by way of both terms, such as the term 'faith' and the term 'power'.
Ubhayapadavasenā (theo cách của hai từ) có nghĩa là theo cách của hai từ như từ saddhā (tín) và từ bala (lực).
Niyakajjhattaṃ jātiādisamuṭṭhānaṃ etissāti ajjhattasamuṭṭhānā.
That which has its own inner origin, such as birth, etc., as its source is ajjhattasamuṭṭhānā.
Nguồn gốc nội tại (ajjhatta) của nó, như chủng loại (jāti), v.v., là ajjhattasamuṭṭhānā (có nguồn gốc nội tại).
Garunā kismiñci vutte gāravavasena patissavanaṃ patissavo, saha patissavena sappatissavaṃ, patissavabhūtaṃ taṃsabhāgañca yaṃkiñci gāravanti attho.
When something is said by a teacher, listening respectfully is patissava (receptiveness). Sappatissavaṃ means with patissava, i.e., any respect that is like patissava or related to it.
Khi một vị thầy nói điều gì đó, sự lắng nghe (patissavanaṃ) do sự tôn kính là patissavo (sự vâng lời); cùng với sự vâng lời là sappatissavaṃ (có sự vâng lời), có nghĩa là bất cứ sự tôn kính nào có tính chất vâng lời và tương tự như sự vâng lời.
Jātiādimahattapaccavekkhaṇena uppajjamānā ca hirī tattha gāravavasena pavattatīti ‘‘sappatissavalakkhaṇā’’ti vuccati.
And shame (hirī) that arises from reflecting on the greatness of birth, etc., acts with respect there, and so it is called "sappatissavalakkhaṇā" (characterized by receptiveness).
Và sự tàm (hirī) sinh khởi do quán xét sự cao quý, v.v., của chủng loại (jāti) cũng diễn ra theo cách tôn kính ở đó, nên nó được gọi là ‘‘sappatissavalakkhaṇā’’ (có đặc tính vâng lời).
Vajjaṃ bhāyati tañca bhayato passatīti vajjabhīrukabhayadassāvī.
One fears what is blameable and sees it as dangerous, hence vajjabhīrukabhayadassāvī.
Sợ lỗi lầm và thấy lỗi lầm là nguy hiểm, nên gọi là vajjabhīrukabhayadassāvī (sợ lỗi lầm và thấy lỗi lầm là nguy hiểm).
Evaṃsabhāvaṃ ottappaṃ.
Moral dread (ottappa) has such a nature.
Ottappa (tàm quý) có bản chất như vậy.
Hirī pāpadhamme gūthaṃ viya passati, ottappaṃ uṇhaṃ viya.
Hirī sees evil deeds like excrement, ottappa sees them like a burning fire.
Tàm thấy các pháp ác như phân, còn quý thấy chúng như lửa nóng.
Dāyajjaṃ navalokuttaradhammādi.
Dāyajjaṃ means the nine supramundane qualities and so forth.
Dāyajjaṃ (di sản) là chín pháp siêu thế, v.v.
Ajjhattasamuṭṭhānāditā ca hirīottappānaṃ tattha tattha pākaṭabhāvena vuttā, na pana tesaṃ kadāci aññamaññaṃ vippayogā.
The internal origin, etc., of hirī and ottappa are stated clearly in various places, but there is never any separation between them.
Và nguồn gốc nội tại, v.v., của tàm và quý đã được nói đến rõ ràng ở nhiều nơi, nhưng không phải là chúng không bao giờ tách rời nhau.
Na hi lajjanaṃ nibbhayaṃ pāpabhayaṃ vā alajjanaṃ hotīti.
For there is no shame that is fearless of evil, nor fear of evil that is shameless.
Không có sự hổ thẹn mà không sợ hãi, hoặc sự sợ hãi tội lỗi mà không hổ thẹn.
Agedho anabhijjhanaṃ anabhikaṅkhanaṃ.
Agedho means non-covetousness, non-desire.
Agedho (không tham ái) là không tham lam, không khao khát.
Anallīno bhāvo adhippāyo etassāti anallīnabhāvo, evañhi upamāya sameti.
Anallīnabhāvo means its intention is the state of not clinging; for in this way, it corresponds to the simile.
Ý định của nó là không dính mắc, nên gọi là anallīnabhāvo (trạng thái không dính mắc), như vậy thì phù hợp với ví dụ.
Anukūlamitto anuvattako.
Anukūlamitto means an agreeable friend, one who goes along with one.
Anukūlamitto (bạn tốt) là người thuận theo.
Vinayarasoti vinayanaraso.
Vinayaraso means the taste of dispelling.
Vinayaraso có nghĩa là vinayanaraso (vị của sự loại bỏ).
Adoso dussīlyamalassāti idaṃ dussīlyassa dosasamuṭṭhānataṃ dosūpanissayatañca sandhāya vuttaṃ.
Adoso dussīlyamalassā (non-hatred for the stain of immorality) is stated with reference to immorality having hatred as its origin and being dependent on hatred.
Adoso dussīlyamalassā (không sân hận là sự thanh tịnh của giới xấu) được nói đến để chỉ ra rằng giới xấu có nguồn gốc từ sân hận và có sự nương tựa vào sân hận.
Abhāvanāyāti ‘‘tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanāindriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā tadupagavīriyavāhanaṭṭhena bhāvanā āsevanaṭṭhena bhāvanā’’ti evaṃ vuttāya paññāsādhanāya bhāvanāya appavatti, tappaṭipakkhabhūtā vā akusalā abhāvanā.
Abhāvanāyā means the non-occurrence of the development described as "development by not transgressing the phenomena arisen therein, development by the single essence of the faculties, development by carrying the corresponding energy, development by repeated cultivation," which accomplishes wisdom; or, abhāvanā means unwholesome states that are opposed to it.
Abhāvanāyā (không tu tập) là sự không diễn ra của sự tu tập (bhāvanā) làm thành tựu tuệ (paññā), được nói đến như ‘‘sự tu tập theo nghĩa không vượt qua các pháp đã sinh ở đó, sự tu tập theo nghĩa một vị của các quyền năng, sự tu tập theo nghĩa thúc đẩy tinh tấn tương ứng, sự tu tập theo nghĩa thực hành lặp đi lặp lại’’, hoặc các pháp bất thiện đối nghịch với nó là abhāvanā.
Nigguṇepi guṇaggahaṇaṃ adhikaggahaṇaṃ.
Grasping at qualities even in that which has no qualities is adhikaggahaṇaṃ (over-grasping).
Nắm bắt phẩm chất ngay cả khi không có phẩm chất là adhikaggahaṇaṃ (nắm bắt quá mức).
Vijjamānampi guṇaṃ viddhaṃsetvā gahaṇaṃ ūnaggahaṇaṃ.
Grasping at a quality, even if it exists, by destroying it, is ūnaggahaṇaṃ (under-grasping).
Phá hoại phẩm chất hiện có để nắm bắt là ūnaggahaṇaṃ (nắm bắt thiếu sót).
Catuvipallāsaggahaṇaṃ viparītaggahaṇaṃ.
Grasping at the four perversions is viparītaggahaṇaṃ (perverse grasping).
Nắm bắt bốn sự đảo lộn là viparītaggahaṇaṃ (nắm bắt sai lệch).
Yāthāvasabhāveti ‘‘ettako etassa guṇo, ettako doso’’ti guṇadosānaṃ sabhāve ‘‘jarādhammo jīrati, taṃ kutettha labbhā mā jīrī’’ti evamādipaccavekkhaṇasambhavato.
Yāthāvasabhāve means in the true nature (of good and bad qualities), as in "such is its quality, such is its fault," and from the possibility of reflections such as "what is subject to aging ages, how can it be that it does not age?"
Yāthāvasabhāve (trong bản chất thực sự) có nghĩa là trong bản chất của phẩm chất và lỗi lầm ‘‘phẩm chất của người này là thế này, lỗi lầm là thế này’’, và do khả năng quán xét như ‘‘pháp lão hóa thì lão hóa, làm sao có thể không lão hóa được?’’
Alobhena ca gahaṭṭhānaṃ khettavatthādīsu vivādābhāvato.
Alobhena ca gahaṭṭhānaṃ (and by non-greed for householders) means due to the absence of disputes over fields, property, and so on.
Alobhena ca gahaṭṭhānaṃ (và do không tham) là do không có tranh chấp về ruộng đất, v.v., giữa các gia chủ.
Amohena pabbajitānaṃ diṭṭhigatavivādābhāvato.
Amohena pabbajitānaṃ (and by non-delusion for recluses) means due to the absence of disputes concerning wrong views.
Amohena pabbajitānaṃ (và do không si) là do không có tranh chấp về tà kiến giữa các người xuất gia.
Kāmarāgābhinivesavinibandhā hi gahaṭṭhā gahaṭṭhehi vivadanti, diṭṭhirāgābhinivesavinibandhā samaṇā samaṇehīti.
For householders, bound by the fetters of craving for sensual pleasures, dispute with other householders; recluses, bound by the fetters of craving for views, dispute with other recluses.
Thật vậy, các gia chủ bị ràng buộc bởi sự cố chấp vào dục ái thì tranh chấp với các gia chủ khác; các sa-môn bị ràng buộc bởi sự cố chấp vào kiến ái thì tranh chấp với các sa-môn khác.
Rāgavasena mittasanthavo dosavasena virodho ca tabbisesena upagamāpagamā, ārammaṇe vā rūpādimhi anurodhavirodhā.
Friendship due to craving, and enmity due to hatred, are upagamāpagamā (approach and withdrawal) by specific distinctions thereof, or attraction and aversion towards objects such as sights.
Sự kết bạn do tham ái và sự đối nghịch do sân hận, đặc biệt là upagamāpagamā (sự đến và đi), hoặc sự thuận nghịch đối với đối tượng như sắc, v.v.
Amajjhattabhāvassa paṭighānunayasaṅkhātassa mohena pavatti.
The occurrence of amajjhattabhāvassa (the state of not being neutral), which is called aversion and attachment, is due to delusion.
Sự diễn ra của amajjhattabhāvassa (trạng thái không trung dung), tức là sự sân hận và sự tùy thuận, là do si.
Sukhavipariṇāme dukkhasamāyoge ca paṭighapavattiyaṃ vedanāpariggaho na sijjhatīti adosānubhāvena vedanāsatipaṭṭhānaṃ sijjhati.
When pleasant feelings change and unpleasant feelings are conjoined, the comprehension of feeling does not succeed with the arising of aversion. Therefore, by the power of non-hatred, the foundation of mindfulness on feelings is accomplished.
Khi khổ biến đổi thành lạc và khi khổ kết hợp, sự nắm giữ thọ không thành công khi sân hận diễn ra; do đó, niệm xứ về thọ thành công nhờ năng lực của vô sân.
Dibbavihārassāti catunnaṃ jhānānaṃ.
Dibbavihārassā means of the four jhānas.
Dibbavihārassā (của trú xứ thiên) là của bốn thiền.
Ariyavihāro phalasamāpatti.
Ariyavihāro means the attainment of fruition.
Ariyavihāro (trú xứ thánh) là quả định.
Mohena avicārento udāsīnapakkhesupi sattasaṅkhāresu sabbesu abhisaṅgaṃ karotīti amūḷhassa tadabhāvo veditabbo.
One who does not investigate due to delusion forms extreme attachment to all living beings, even those in neutral positions. Thus, the absence of this attachment should be known for one who is not deluded.
Người không quán xét do si thì tạo ra sự dính mắc vào tất cả các hữu vi chúng sinh, ngay cả những người thuộc phe trung lập; do đó, sự không có điều đó ở người không si cần được hiểu.
Dukkhadassanassa āsannapaṭipakkhattā dosassa tappaṭipakkhena adosena dukkhadassanaṃ hoti.
Due to seeing suffering being the proximate opposite of hatred, the seeing of suffering occurs through non-hatred, which is its opposite.
Vì sự thấy khổ là đối nghịch gần của sân hận, nên sự thấy khổ diễn ra nhờ vô sân, đối nghịch của sân hận.
Daratho sārambho, dukkhadomanassapaccayānaṃ uddhaccādikānaṃ kilesānaṃ catunnaṃ vā khandhānaṃ etaṃ adhivacanaṃ.
Daratho is intense agitation (sārambho). This is a designation for the defilements (kilesā), such as uddhacca (restlessness) and so forth, which have suffering and sorrow as their condition, or for the four aggregates (khandhas).
Daratho (sự xáo động) là sự quấy rối; đây là tên gọi của các phiền não như phóng dật, v.v., là nhân của khổ và ưu, hoặc của bốn uẩn.
Uddhaccappadhānā kilesā uddhaccādikilesā, uddhaccaṃ vā ādiṃ katvā sabbakilese saṅgaṇhāti.
Defilements (kilesā) in which uddhacca is predominant are called uddhaccādikilesā (defilements beginning with uddhacca); or it includes all defilements (sabbakilese) by taking uddhacca as the first.
Các phiền não mà phóng dật là chính yếu là các phiền não phóng dật, hoặc bắt đầu từ phóng dật để bao gồm tất cả các phiền não.
Suvaṇṇavisuddhi viyāti yathā suvaṇṇavisuddhi alaṅkāravikativiniyogakkhamā, evaṃ ayampi hitakiriyāviniyogakkhamā.
Suvaṇṇavisuddhi viyā means that just as purified gold (suvaṇṇavisuddhi) is fit for being fashioned into various ornaments, so too is this (kāya-kammaññatā and citta-kammaññatā) fit for engaging in beneficial actions.
Suvaṇṇavisuddhi viyā (như sự thanh tịnh của vàng) có nghĩa là như sự thanh tịnh của vàng phù hợp để chế tác đồ trang sức, thì điều này cũng phù hợp để thực hiện các hành động lợi ích.
Samaṃ, samantato vā pakārehi jānanaṃ sampajaññaṃ.
Knowing equally or knowing comprehensively (samantato) through various modes is sampajañña (clear comprehension).
Sự nhận biết đồng đều, hoặc nhận biết đầy đủ theo nhiều cách là sampajaññaṃ (chánh tri).
Cetiyavandanādiatthaṃ abhikkamādīsu atthānatthapariggaṇhanaṃ sātthakasampajaññaṃ.
The discernment of what is beneficial and unbeneficial in movements like going to venerate a cetiya is sātthaka-sampajañña (clear comprehension of purpose).
Sự nhận biết điều lợi và không lợi trong các hành vi như đi đến, v.v., vì mục đích đảnh lễ tháp, v.v., là sātthakasampajaññaṃ (chánh tri có lợi ích).
Sati ca atthe sappāyāsappāyarūpādipariggaṇhanaṃ sappāyasampajaññaṃ.
When there is purpose, the discernment of suitable and unsuitable forms, etc., is sappāya-sampajañña (clear comprehension of suitability).
Khi có lợi ích, sự nhận biết các đối tượng như sắc phù hợp và không phù hợp là sappāyasampajaññaṃ (chánh tri phù hợp).
Gocaragāmābhikkamanādīsu kammaṭṭhānāvijahanaṃ gocarasampajaññaṃ.
Not abandoning the meditation object (kammaṭṭhāna) when going for alms or in other activities is gocara-sampajañña (clear comprehension of resort).
Sự không từ bỏ đề mục thiền trong các hành vi như đi đến làng khất thực, v.v., là gocarasampajaññaṃ (chánh tri về phạm vi).
Abhikkamanādīnaṃ dhātuādivasena pavicayo asammohasampajaññaṃ.
The analysis of movements such as going, in terms of elements (dhātu) and so forth, is asammoha-sampajañña (clear comprehension without delusion).
Sự phân tích các hành vi như đi đến, v.v., theo các yếu tố, v.v., là asammohasampajaññaṃ (chánh tri không mê lầm).
Sabbakammaṭṭhānabhāvanānuyuttānaṃ sabbayogīnaṃ sabbadā upakārakā ime dve dhammā pāripanthakaharaṇato bhāvanāvaḍḍhanato ca.
These two qualities are beneficial at all times to all yogis who are devoted to the development of all meditation objects, because they remove obstacles and promote development.
Hai pháp này luôn hữu ích cho tất cả các hành giả chuyên tâm tu tập tất cả các đề mục thiền, vì chúng loại bỏ các chướng ngại và tăng trưởng sự tu tập.
Yathāha ‘‘dve dhammā bahukārā sati ca sampajaññañcā’’ti (dī. ni. 3.352).
As it is said: "These two qualities are greatly helpful: mindfulness and clear comprehension" (Dī. Ni. 3.352).
Như đã nói: ‘‘Hai pháp có nhiều lợi ích là sati (niệm) và sampajañña (chánh tri)’’. (Dī. Ni. 3.352).
Yuge naddhā viyāti yuganaddhā, aññamaññaṃ nimittabhāvena samaṃ pavattāti attho.
Just as two horses yoked (naddhā) to a carriage (yuge), so too are they yuganaddhā (yoked together), meaning they proceed equally by serving as conditions for each other.
Yuganaddhā (kết hợp) có nghĩa là như những con ngựa được buộc vào ách, chúng diễn ra đồng thời như là nhân của nhau.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāvetī’’ti (a. ni. 4.170; paṭi. ma. 2.1) hi sutte etesaṃ yuganaddhatā vuttā.
Indeed, their quality of being yoked together is stated in the Sutta: "Furthermore, friend, a bhikkhu develops samatha and vipassanā yoked together" (A. Ni. 4.170; Paṭi. Ma. 2.1).
Quả thật, trong kinh có nói về sự phối hợp (yuganaddhatā) của chúng, như trong câu: ‘‘Này chư hiền, một tỳ-khưu lại tu tập samatha và vipassanā một cách phối hợp (yuganaddhaṃ bhāvetī)’’.
Sabbakusaladhammesu līnuddhaccābhāvo etehi dvīhi samaṃ yuttehīti ‘‘vīriyasamādhiyojanatthāyā’’ti āha, yogavacanatthāyāti attho.
Since the absence of sluggishness and restlessness in all wholesome states (sabbakusaladhammesu) is due to these two (namely, viriya and samādhi) being equally conjoined, it is said vīriyasamādhiyojanatthāya (for the purpose of yoking energy and concentration), meaning for the purpose of explaining their conjunction.
Vì không có sự co rút hay phóng dật trong tất cả các thiện pháp do hai pháp này (tức tinh tấn và định) được kết hợp đồng đều, nên nói ‘‘vì sự kết hợp tinh tấn và định’’ (vīriyasamādhiyojanatthāya), có nghĩa là vì sự kết hợp.