Samādhīti tāya ānāpānapariggāhikāya satiyā saddhiṃ uppannā cittekaggatā; samādhisīsena cāyaṃ desanā, na satisīsena.
Concentration is the one-pointedness of mind that arises together with that mindfulness which comprehends the in-breath and out-breath. And this teaching is headed by concentration, not by mindfulness.
Samādhī (định): là sự nhất tâm (cittekaggatā) phát sinh cùng với sự chú tâm (sati) nắm bắt hơi thở vào ra; và bài thuyết pháp này được trình bày theo khía cạnh của định, không phải theo khía cạnh của niệm.
Tasmā ānāpānassatiyā yutto samādhi ānāpānassatisamādhi, ānāpānassatiyaṃ vā samādhi ānāpānassatisamādhīti evamettha attho veditabbo.
Therefore, concentration associated with mindfulness of breathing is ānāpānassatisamādhi; or, concentration in mindfulness of breathing is ānāpānassatisamādhi. Thus the meaning should be understood here.
Vì vậy, cần phải hiểu ý nghĩa ở đây là: định đi kèm với niệm hơi thở vào ra là ānāpānassatisamādhi, hoặc định trong niệm hơi thở vào ra là ānāpānassatisamādhi.
Bhāvitoti uppādito vaḍḍhito ca.
Developed means both brought into being and augmented.
Bhāvito (đã tu tập): là đã phát sinh và đã tăng trưởng.
Bahulīkatoti punappunaṃ kato.
Made much of means done again and again.
Bahulīkato (đã thực hành nhiều lần): là đã thực hành lặp đi lặp lại.
Santo ceva paṇīto cāti santo ceva paṇīto ceva, ubhayattha evasaddena niyamo veditabbo.
Both peaceful and sublime means peaceful indeed and sublime indeed; in both cases, the restrictive sense should be understood by the word "indeed" (eva).
Santo ceva paṇīto cā (thanh tịnh và cao quý): là thanh tịnh và cao quý; cần phải hiểu sự xác định bằng từ “eva” (chỉ) ở cả hai nơi.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant by this?
Có nghĩa là gì?
Ayañhi yathā asubhakammaṭṭhānaṃ kevalaṃ paṭivedhavasena santañca paṇītañca oḷārikārammaṇattā pana paṭikūlārammaṇattā ca ārammaṇavasena neva santaṃ na paṇītaṃ, na evaṃ kenaci pariyāyena asanto vā appaṇīto vā, apica kho ārammaṇasantatāyapi santo vūpasanto nibbuto paṭivedhasaṅkhātaaṅgasantatāyapi ārammaṇappaṇītatāyapi paṇīto atittikaro aṅgappaṇītatāyapīti.
For just as the meditation on the foul, by way of penetration alone, is peaceful and sublime, but by way of its object—due to having a gross object and a repulsive object—is neither peaceful nor sublime, so this* is not, in any way, unpeaceful or unsublime. Rather, it is peaceful, fully pacified, and extinguished through the peacefulness of its object and also through the peacefulness of its factors, which are termed ‘penetration’; it is sublime and does not cause satiety through the sublimity of its object and also through the sublimity of its factors.
Thật vậy, giống như pháp hành bất tịnh (asubhakammaṭṭhāna) chỉ là tịch tịnh và vi diệu theo khía cạnh thể nhập (paṭivedha), nhưng theo khía cạnh đối tượng (ārammaṇa) thì không tịch tịnh cũng không vi diệu do đối tượng thô thiển và đáng ghê tởm. Pháp định hơi thở vào ra (ānāpānassatisamādhi) này không bao giờ không tịch tịnh hay không vi diệu theo bất kỳ khía cạnh nào. Hơn nữa, nó là tịch tịnh, an tịnh, và diệt tận theo khía cạnh đối tượng tịch tịnh, và cũng là vi diệu, không bao giờ nhàm chán theo khía cạnh đối tượng vi diệu và khía cạnh chi phần vi diệu, tức là các chi thiền được gọi là sự thể nhập.
Tena vuttaṃ – ‘‘santo ceva paṇīto cā’’ti.
Therefore, it was said: “both peaceful and sublime”.
Vì vậy, đã nói: “tịch tịnh và vi diệu.”
Asecanako ca sukho ca vihāroti ettha pana nāssa secananti asecanako anāsittako abbokiṇṇo pāṭekko āveṇiko, natthettha parikammena vā upacārena vā santatā ādimanasikārato pabhuti attano sabhāveneva santo ca paṇīto cāti attho.
In the phrase a dwelling that is both asecanaka and pleasant, ‘asecanaka’ means there is no sprinkling for it; it is unadulterated, unmixed, separate, and distinct. The meaning is that its peacefulness does not come by way of preliminary work or access concentration; from the very first moment of attention, it is peaceful and sublime by its own intrinsic nature.
Ở đây, trong cụm từ Asecanako ca sukho ca vihāro (trú xứ không cần rưới thêm và an lạc), “asecanako” nghĩa là không cần rưới thêm, không bị hòa lẫn, riêng biệt, độc đáo. Điều này có nghĩa là sự tịch tịnh ở đây không phải do tác ý chuẩn bị (parikamma) hay cận định (upacāra), mà nó tịch tịnh và vi diệu tự thân ngay từ lúc bắt đầu tác ý.
Keci pana asecanakoti anāsittako ojavanto sabhāveneva madhuroti vadanti.
Some, however, say that asecanaka means unadulterated, nutritious, and naturally sweet.
Một số người nói rằng “asecanako” nghĩa là không cần rưới thêm, có hương vị, tự thân nó ngọt ngào.
Evamayaṃ asecanako ca appitappitakkhaṇe kāyikacetasikasukhappaṭilābhāya saṃvattanato sukho ca vihāroti veditabbo.
Thus, it should be understood that this dwelling is both ‘asecanaka’ and ‘pleasant’ because, at the very moment of absorption, it leads to the attainment of bodily and mental pleasure.
Như vậy, trú xứ này được hiểu là “asecanako” (không cần rưới thêm) và “sukho” (an lạc), vì nó dẫn đến sự thành tựu an lạc thân và tâm ngay tại mỗi khoảnh khắc được áp dụng.
Seyyathāpīti opammanidassanametaṃ.
Just as is a demonstration of a simile.
Seyyathāpī (ví như) đây là một sự trình bày ví dụ.
Gimhānaṃ pacchime māseti āsāḷhamāse.
In the last month of the hot season means: in the month of Āsāḷha.
Gimhānaṃ pacchime māse (vào tháng cuối mùa hè) nghĩa là tháng Āsāḷha (tháng sáu âm lịch).
Ūhataṃ rajojallanti addhamāse vātātapasukkhāya gomahiṃsādipādappahārasambhinnāya pathaviyā uddhaṃ hataṃ ūhataṃ ākāse samuṭṭhitaṃ rajañca reṇuñca.
A swirling cloud of dust and dirt means: the dust and grit raised up into the air from the earth, which has been dried by wind and sun for half a month and broken up by the trampling feet of cattle, buffaloes, and so on.
Ūhataṃ rajojallaṃ (bụi bẩn đã bay lên) nghĩa là bụi mịn và bụi thô đã bay lên không trung, do đất bị vỡ vụn bởi sự giẫm đạp của trâu bò, v.v., đã khô cằn bởi gió và nắng suốt nửa tháng.
Mahā akālameghoti sabbaṃ nabhaṃ ajjhottharitvā uṭṭhito āsāḷhajuṇhapakkhe sakalaṃ addhamāsaṃ vassanakamegho.
A great, unseasonal rain cloud means: a rain cloud that rises up covering the entire sky and rains for the whole fortnight of the waxing moon in Āsāḷha.
Mahā akālamegho (một trận mưa lớn trái mùa) nghĩa là một trận mưa lớn bao trùm khắp bầu trời, kéo dài suốt nửa tháng vào kỳ trăng sáng của tháng Āsāḷha.
So hi asampatte vassakāle uppannattā akālameghoti idhādhippeto.
Because it arises before the rainy season has arrived, it is here intended as an ‘unseasonal cloud’.
Ở đây, trận mưa đó được gọi là "mưa trái mùa" vì nó xuất hiện trước thời điểm mùa mưa.
Ṭhānaso antaradhāpeti vūpasametīti khaṇeneva adassanaṃ neti, pathaviyaṃ sannisīdāpeti.
Instantly makes them disappear and pacifies them means: in a single moment, it makes them vanish and causes them to settle on the ground.
Ṭhānaso antaradhāpeti vūpasametī (lập tức làm cho biến mất, làm cho an tịnh) nghĩa là ngay lập tức làm cho không còn thấy được, làm cho lắng xuống đất.
Evameva khoti opammasampaṭipādanametaṃ.
So too is a statement connecting the simile to its subject.
Evameva kho (cũng vậy) đây là sự so sánh ví dụ với điều được ví dụ.
Tato paraṃ vuttanayameva.
What follows is as has been explained.
Các từ sau đó cũng theo cách giải thích tương tự.
Idāni kathaṃ bhāvito ca bhikkhave ānāpānassatisamādhīti ettha kathanti ānāpānassatisamādhibhāvanaṃ nānappakārato vitthāretukamyatāpucchā.
Now, in the phrase And how, bhikkhus, is the concentration through mindfulness of breathing developed, the word how is a question showing the desire to explain the development of concentration through mindfulness of breathing in various ways.
Giờ đây, trong câu kathaṃ bhāvito ca bhikkhave ānāpānassatisamādhī (Này các Tỳ-khưu, thiền định niệm hơi thở vào ra được tu tập như thế nào?), từ kathaṃ là câu hỏi mong muốn trình bày chi tiết sự tu tập thiền định niệm hơi thở vào ra theo nhiều cách khác nhau.
Bhāvito ca bhikkhave ānāpānassatisamādhīti nānappakārato vitthāretukamyatāya puṭṭhadhammanidassanaṃ.
The phrase is the concentration through mindfulness of breathing developed, bhikkhus is a statement of the teaching that was asked about with the desire to explain it in various ways.
Bhāvito ca bhikkhave ānāpānassatisamādhī là sự trình bày pháp được hỏi do mong muốn trình bày chi tiết theo nhiều cách khác nhau.
Esa nayo dutiyapadepi.
This method also applies to the second clause.
Cách này cũng tương tự đối với từ thứ hai.
Ayaṃ panettha saṅkhepattho – bhikkhave kenapakārena kenākārena kena vidhinā bhāvito ānāpānassatisamādhi kenapakārena bahulīkato santo ceva…pe… vūpasametīti.
Here, this is the summary meaning: Bhikkhus, in what manner, in what way, by what method is the concentration through mindfulness of breathing developed and made much of so that it is both peaceful… and so on… and pacifies them?
Đây là ý nghĩa tóm tắt: Này các Tỳ-khưu, thiền định niệm hơi thở vào ra được tu tập và thực hành nhiều lần bằng cách nào, theo cách thức nào, theo phương pháp nào mà trở nên tịch tịnh... (v.v.) ...và làm cho an tịnh?
Idāni tamatthaṃ vitthārento ‘‘idha bhikkhave’’tiādimāha.
Now, explaining that meaning, he said: “Here, bhikkhus,” and so on.
Giờ đây, để trình bày chi tiết ý nghĩa đó, Ngài đã nói “idha bhikkhave” (ở đây, này các Tỳ-khưu) và các từ tiếp theo.
Tattha idha bhikkhave bhikkhūti bhikkhave imasmiṃ sāsane bhikkhu.
Therein, Here, bhikkhus, a bhikkhu means: a bhikkhu in this Sāsana, bhikkhus.
Trong đó, idha bhikkhave bhikkhū (ở đây, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu) nghĩa là: này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu trong giáo pháp này.
Ayañhettha idhasaddo sabbappakāraānāpānassatisamādhinibbattakassa puggalassa sannissayabhūtasāsanaparidīpano aññasāsanassa tathābhāvapaṭisedhano ca.
For here, this word ‘here’ indicates that the Sāsana is the supporting condition for the person who brings to completion the concentration through mindfulness of breathing in all its forms, and it negates the possibility of such a state in any other teaching.
Ở đây, từ “idha” (ở đây) này chỉ rõ giáo pháp là nơi nương tựa của người có thể thành tựu thiền định niệm hơi thở vào ra dưới mọi hình thức, và cũng là sự phủ định rằng điều đó không thể xảy ra trong các giáo pháp khác.
Vuttañhetaṃ – ‘‘idheva, bhikkhave, samaṇo…pe… suññā parappavādā samaṇebhi aññehī’’ti (ma. ni. 1.139).
For it has been said: “It is only here, bhikkhus, that there is a recluse… and so on… other creeds are devoid of true recluses.”
Điều này đã được nói: “Này các Tỳ-khưu, chỉ ở đây mới có Sa-môn... (v.v.) ...các giáo phái khác đều trống rỗng về Sa-môn.”
Tena vuttaṃ – ‘‘imasmiṃ sāsane bhikkhū’’ti.
Therefore, it was said: “a bhikkhu in this Sāsana”.
Vì vậy, đã nói: “một Tỳ-khưu trong giáo pháp này.”
Araññagato vā…pe… suññāgāragato vāti idamassa ānāpānassatisamādhibhāvanānurūpasenāsanapariggahaparidīpanaṃ.
Having gone to the forest… or to an empty dwelling—this indicates his taking up of a dwelling place suitable for the development of concentration through mindfulness of breathing.
Araññagato vā…pe… suññāgāragato vā (đi đến rừng, v.v... hay đi đến trú xứ vắng vẻ) đây là sự chỉ rõ việc chọn lựa chỗ ở phù hợp với sự tu tập thiền định niệm hơi thở vào ra của vị ấy.
Imassa hi bhikkhuno dīgharattaṃ rūpādīsu ārammaṇesu anuvisaṭaṃ cittaṃ ānāpānassatisamādhiārammaṇaṃ abhiruhituṃ na icchati.
For this bhikkhu’s mind, which for a long time has roamed among objects such as visible forms, is unwilling to ascend to the object of concentration through mindfulness of breathing.
Thật vậy, tâm của vị Tỳ-khưu này, đã lang thang trong các đối tượng như sắc, v.v., trong một thời gian dài, không muốn leo lên đối tượng của thiền định niệm hơi thở vào ra.
Kūṭagoṇayuttaratho viya uppathameva dhāvati.
Like a chariot yoked to a rogue bull, it runs only off the path.
Nó chạy lạc đường như một cỗ xe được kéo bởi một con bò ương ngạnh.
Tasmā seyyathāpi nāma gopo kūṭadhenuyā sabbaṃ khīraṃ pivitvā vaḍḍhitaṃ kūṭavacchaṃ dametukāmo dhenuto apanetvā ekamante mahantaṃ thambhaṃ nikhaṇitvā tattha yottena bandheyya.
Therefore, just as a herdsman wishing to tame a rogue calf that has grown up drinking all the milk of a rogue cow would take it away from the cow, drive a large post into the ground in a secluded spot, and tie the calf to it with a rope;
Vì vậy, ví như một người chăn bò muốn thuần hóa một con bê ương ngạnh đã lớn lên nhờ uống hết sữa của con bò mẹ ương ngạnh, anh ta sẽ tách con bê ra khỏi bò mẹ, đào một cái cọc lớn ở một bên và buộc con bê vào đó bằng một sợi dây.
Athassa so vaccho ito cito ca vipphanditvā palāyituṃ asakkonto tameva thambhaṃ upanisīdeyya vā upanipajjeyya vā; evameva imināpi bhikkhunā dīgharattaṃ rūpārammaṇādirasapānavaḍḍhitaṃ duṭṭhacittaṃ dametukāmena rūpādiārammaṇato apanetvā araññaṃ vā…pe… suññāgāraṃ vā pavesetvā tattha assāsapassāsathambhe satiyottena bandhitabbaṃ.
and then that calf, after struggling this way and that, unable to escape, would sit down or lie down right beside that very post; so too, this bhikkhu, wishing to tame his corrupted mind that has long been nurtured by drinking the flavour of objects such as visible forms, should take it away from those objects, lead it into the forest… or to an empty dwelling, and there tie it with the rope of mindfulness to the post of the in-breaths and out-breaths.
Sau đó, con bê đó, không thể chạy trốn sau khi giãy giụa khắp nơi, sẽ ngồi xuống hoặc nằm xuống ngay cạnh cái cọc đó; cũng vậy, vị Tỳ-khưu này, muốn thuần hóa cái tâm xấu đã lớn lên nhờ uống vị của các đối tượng như sắc, v.v., trong một thời gian dài, phải tách nó ra khỏi các đối tượng như sắc, v.v., đưa nó vào rừng... (v.v.) ...hoặc một trú xứ vắng vẻ, và buộc nó vào cái cọc hơi thở vào ra bằng sợi dây chánh niệm.
Evamassa taṃ cittaṃ ito cito ca vipphanditvāpi pubbe āciṇṇārammaṇaṃ alabhamānaṃ satiyottaṃ chinditvā palāyituṃ asakkontaṃ tamevārammaṇaṃ upacārappanāvasena upanisīdati ceva upanipajjati ca.
Thus his mind, though it struggles this way and that, does not find its previously frequented objects and, unable to break the rope of mindfulness and escape, it sits down beside and lies down upon that very object by way of access and absorption concentration.
Như vậy, tâm của vị ấy, dù đã giãy giụa khắp nơi nhưng không tìm thấy đối tượng quen thuộc trước đây, không thể cắt đứt sợi dây chánh niệm mà chạy trốn, sẽ ngồi xuống và nằm xuống ngay cạnh đối tượng đó bằng cách cận định và nhập định.
Tenāhu porāṇā –
Therefore, the ancients said:
Vì vậy, những bậc cổ đức đã nói:
Atha vā yasmā idaṃ kammaṭṭhānappabhede muddhabhūtaṃ sabbaññubuddhapaccekabuddhabuddhasāvakānaṃ visesādhigamadiṭṭhadhammasukhavihārapadaṭṭhānaṃ ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ itthipurisahatthiassādisaddasamākulaṃ gāmantaṃ apariccajitvā na sukaraṃ sampādetuṃ, saddakaṇṭakattā jhānassa.
Alternatively, because this meditation subject of mindfulness of breathing—which is the pinnacle among the various meditation subjects and the basis for the attainment of distinction and for a pleasant abiding in the here-and-now for all Perfectly Enlightened Buddhas, Paccekabuddhas, and disciples of the Buddha—is not easy to accomplish without abandoning a village precinct that is crowded with the sounds of women, men, elephants, horses, and so on, for sound is a thorn to jhāna.
Hoặc là, bởi vì pháp hành niệm hơi thở vào ra này, là đỉnh cao trong các loại pháp hành, là nền tảng cho sự thành tựu đặc biệt và trú xứ an lạc trong hiện tại của chư Phật Toàn Giác, chư Phật Độc Giác và chư Thinh Văn đệ tử của Phật, không dễ dàng thành tựu nếu không từ bỏ làng mạc ồn ào với tiếng người nam, người nữ, tiếng voi, tiếng ngựa, v.v., vì tiếng ồn là chướng ngại của thiền định.
Agāmake pana araññe sukaraṃ yogāvacarena idaṃ kammaṭṭhānaṃ pariggahetvā ānāpānacatutthajjhānaṃ nibbattetvā tadeva ca pādakaṃ katvā saṅkhāre sammasitvā aggaphalaṃ arahattaṃ sampāpuṇituṃ, tasmāssa anurūpaṃsenāsanaṃ dassento bhagavā ‘‘araññagato vā’’tiādimāha.
But in a forest devoid of villages, it is easy for a yogāvacara to take up this meditation subject, produce the fourth jhāna of mindfulness of breathing, and, having made that very jhāna the foundation, to contemplate formations and attain the supreme fruit, arahantship. Therefore, to show him a suitable dwelling, the Blessed One said, “having gone to the forest,” and so on.
Nhưng trong rừng không có làng mạc, hành giả dễ dàng nắm giữ pháp hành này, thành tựu Tứ thiền hơi thở vào ra, và lấy đó làm nền tảng để quán xét các hành, thành tựu quả vị cao nhất là A-la-hán. Vì vậy, để chỉ rõ chỗ ở phù hợp cho vị ấy, Đức Thế Tôn đã nói: “araññagato vā” (đi đến rừng) và các từ tiếp theo.
Vatthuvijjācariyo viya hi bhagavā, so yathā vatthuvijjācariyo nagarabhūmiṃ passitvā suṭṭhu upaparikkhitvā ‘‘ettha nagaraṃ māpethā’’ti upadisati, sotthinā ca nagare niṭṭhite rājakulato mahāsakkāraṃ labhati; evameva yogāvacarassa anurūpasenāsanaṃ upaparikkhitvā ettha kammaṭṭhānaṃ anuyuñjitabbanti upadisati.
The Blessed One is indeed like an expert in site-selection. Just as an expert in site-selection, upon seeing a piece of land for a city, inspects it thoroughly and advises, “Build the city here,” and when the city is safely completed, he receives great honour from the royal family; so too, the Blessed One inspects a suitable dwelling for a yogāvacara and advises, “One should practise the meditation subject here.”
Thật vậy, Đức Thế Tôn giống như một vị thầy địa lý. Như một vị thầy địa lý, sau khi xem xét kỹ lưỡng một khu đất thành phố và hướng dẫn: “Hãy xây dựng thành phố ở đây!”, và khi thành phố hoàn thành một cách an toàn, ông ta nhận được sự tôn kính lớn từ hoàng gia; cũng vậy, Đức Thế Tôn, sau khi xem xét chỗ ở phù hợp cho hành giả, hướng dẫn: “Pháp hành nên được thực hành ở đây!”
Tato tattha kammaṭṭhānaṃ anuyuttena yoginā kamena arahatte patte ‘‘sammāsambuddho vata so bhagavā’’ti mahantaṃ sakkāraṃ labhati.
Then, when the yogī who has practised the meditation subject there gradually attains arahantship, the Blessed One receives great honour, as they think, “Truly, that Blessed One is a Perfectly Enlightened One.”
Sau đó, khi hành giả đã thực hành pháp hành ở đó và tuần tự đạt đến quả vị A-la-hán, Đức Thế Tôn nhận được sự tôn kính lớn với lời tán thán: “Thật vậy, Đức Thế Tôn là bậc Chánh Đẳng Giác!”
Ayaṃ pana bhikkhu ‘‘dīpisadiso’’ti vuccati.
This bhikkhu, however, is said to be “like a leopard”.
Vị Tỳ-khưu này được gọi là “giống như con hổ vằn” (dīpisadiso).
Yathā hi mahādīpirājā araññe tiṇagahanaṃ vā vanagahanaṃ vā pabbatagahanaṃ vā nissāya nilīyitvā vanamahiṃsagokaṇṇasūkarādayo mige gaṇhāti; evamevāyaṃ araññādīsu kammaṭṭhānaṃ anuyuñjanto bhikkhu yathākkamena sotāpattisakadāgāmianāgāmiarahattamagge ceva ariyaphalañca gaṇhātīti veditabbo.
For just as a great leopard king, relying on a grass-thicket, a forest-thicket, or a mountain-thicket in the wilderness, lies in wait and catches animals like wild buffalo, elk, boar, and so on; in the very same way, it should be understood that this bhikkhu, practicing a meditation subject in the wilderness and other such places, successively attains the paths of stream-entry, once-return, non-return, and arahantship, as well as the noble fruits.
Giống như một vị vua hổ lớn ẩn mình trong rừng, nương tựa vào các bụi cỏ rậm, lùm cây rậm, hay khe núi hiểm trở để bắt các loài thú rừng như trâu rừng, nai gokaṇṇa, heo rừng, v.v.; thì cũng vậy, một tỳ khưu chuyên tâm thực hành thiền định (kammaṭṭhāna) ở những nơi như rừng núi, theo thứ tự, đạt được các Đạo Quả của bậc Nhập Lưu (Sotāpatti), Nhất Lai (Sakadāgāmi), Bất Hoàn (Anāgāmi), và A La Hán (Arahatta), cùng với các Thánh Quả (ariyaphala) tương ứng. Điều này cần được hiểu như vậy.
Tenāhu porāṇā –
Therefore, the ancients have said:
Vì thế, các bậc cổ nhân đã nói:
Tattha araññagato vāti araññanti ‘‘nikkhamitvā bahi indakhīlā sabbametaṃ arañña’’nti (vibha. 529) ca ‘‘āraññakaṃ nāma senāsanaṃ pañcadhanusatikaṃ pacchima’’nti (pārā. 653) ca evaṃ vuttalakkhaṇesu araññesu anurūpaṃ yaṃkiñci pavivekasukhaṃ araññaṃ gato.
Therein, gone to the wilderness means gone to any suitable wilderness that is pleasant for seclusion, among the wildernesses with the characteristics described thus: “Having gone out beyond the city-pillar, all of that is wilderness,” and, “The dwelling called ‘in the wilderness’ is at a minimum distance of five hundred bow-lengths.”
Trong đó, araññagato vā (hay đi vào rừng) có nghĩa là đi đến bất kỳ khu rừng nào phù hợp, mang lại sự an lạc của sự độc cư, được định nghĩa là “tất cả những gì bên ngoài cột ranh giới (indakhīla) là rừng” và “nơi ở trong rừng (āraññaka senāsana) là nơi cách xa năm trăm cung (pañcadhanusatika) về phía tây.”
Rukkhamūlagato vāti rukkhasamīpaṃ gato.
Gone to the root of a tree means gone to the vicinity of a tree.
Rukkhamūlagato vā (hay đi đến gốc cây) có nghĩa là đi đến gần một gốc cây.
Suññāgāragato vāti suññaṃ vivittokāsaṃ gato.
Gone to an empty place means gone to an empty, secluded space.
Suññāgāragato vā (hay đi đến nơi vắng vẻ) có nghĩa là đi đến một nơi vắng lặng, độc cư.
Ettha ca ṭhapetvā araññañca rukkhamūlañca avasesasattavidhasenāsanagatopi suññāgāragatoti vattuṃ vaṭṭati.
And here, setting aside the wilderness and the root of a tree, even one who has gone to the remaining seven kinds of dwellings can be said to be “gone to an empty place.”
Ở đây, ngoại trừ rừng và gốc cây, cũng có thể nói rằng vị ấy đi đến nơi vắng vẻ ngay cả khi ở trong bảy loại chỗ ở còn lại.
Evamassa ututtayānukūlaṃ dhātucariyānukūlañca ānāpānassatibhāvanānurūpaṃ senāsanaṃ upadisitvā alīnānuddhaccapakkhikaṃ santamiriyāpathaṃ upadisanto ‘‘nisīdatī’’ti āha.
Thus, having pointed out a dwelling that is suitable for the three seasons, suitable for one’s temperament and constitution, and suitable for the cultivation of mindfulness of breathing, he then said “sits down” to point out a calm posture that is conducive to neither sloth nor restlessness.
Như vậy, sau khi chỉ dẫn chỗ ở phù hợp với ba mùa, phù hợp với hành vi của các yếu tố (dhātucariyā), và phù hợp với sự phát triển thiền quán niệm hơi thở (ānāpānassati-bhāvanā) cho vị ấy, Đức Thế Tôn tiếp tục chỉ dẫn tư thế oai nghi an tĩnh, không chùng xuống cũng không xao động, bằng cách nói “nisīdatī” (ngồi).
Athassa nisajjāya daḷhabhāvaṃ assāsapassāsānaṃ pavattanasukhataṃ ārammaṇapariggahūpāyañca dassento ‘‘pallaṅkaṃ ābhujitvā’’tiādimāha.
Then, to show the firmness of his sitting posture, the ease of the occurrence of the in-breaths and out-breaths, and the method for grasping the meditation subject, he said “having folded his legs crosswise,” and so on.
Sau đó, để chỉ rõ sự vững chắc của tư thế ngồi, sự dễ dàng của việc hơi thở vào ra, và phương pháp nắm giữ đề mục, Ngài đã nói “pallaṅkaṃ ābhujitvā” (kiết già) v.v.
Tattha pallaṅkanti samantato ūrubaddhāsanaṃ.
Therein, crosswise means a seated posture with the thighs bound all around.
Trong đó, pallaṅka (kiết già) là tư thế ngồi bắt chéo đùi (ūrubaddhāsana) một cách toàn diện.
Ābhujitvāti ābandhitvā.
Having folded means having bound them.
Ābhujitvā (kiết) có nghĩa là bắt chéo lại.
Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyāti uparimaṃ sarīraṃ ujukaṃ ṭhapetvā, aṭṭhārasa piṭṭhikaṇṭake koṭiyā koṭiṃ paṭipādetvā.
Having set his body erect means having kept his upper body straight, making the tips of the eighteen vertebrae of the spine meet tip to tip.
Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya (thẳng lưng) có nghĩa là giữ cho phần trên của cơ thể thẳng, xếp mười tám đốt xương sống thẳng hàng từ đốt này sang đốt kia.
Evañhi nisinnassa cammamaṃsanhārūni na paṇamanti.
For when one is seated in this way, the skin, flesh, and sinews do not bend.
Khi ngồi như vậy, da, thịt và gân cốt sẽ không bị cong vẹo.
Athassa yā tesaṃ paṇamanappaccayā khaṇe khaṇe vedanā uppajjeyyuṃ, tā na uppajjanti.
Then, whatever feelings might arise moment by moment due to their bending, those do not arise.
Và những cảm giác đau đớn có thể phát sinh từng khoảnh khắc do sự cong vẹo đó sẽ không phát sinh.
Tāsu anuppajjamānāsu cittaṃ ekaggaṃ hoti.
When those feelings do not arise, the mind becomes one-pointed.
Khi những cảm giác đó không phát sinh, tâm sẽ trở nên định nhất (ekagga).
Kammaṭṭhānaṃ na paripatati.
The meditation subject does not fall away.
Đề mục thiền định (kammaṭṭhāna) sẽ không bị mất đi.
Vuḍḍhiṃ phātiṃ upagacchati.
It reaches growth and increase.
Sự phát triển và tăng trưởng sẽ đạt được.
Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvāti kammaṭṭhānābhimukhaṃ satiṃ ṭhapayitvā.
Having established mindfulness in front of him means having placed mindfulness directed towards the meditation subject.
Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā (thiết lập niệm trước mặt) có nghĩa là đặt niệm hướng về đề mục thiền định (kammaṭṭhāna).
Atha vā ‘‘parī’’ti pariggahaṭṭho; ‘‘mukha’’nti niyyānaṭṭho; ‘‘satī’’ti upaṭṭhānaṭṭho; tena vuccati – ‘‘parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti.
Alternatively, “pari” has the sense of grasping; “mukha” has the sense of deliverance; “sati” has the sense of establishment; for this reason it is said, “having established mindfulness in front of him.”
Hoặc, “parī” có nghĩa là sự nắm giữ; “mukha” có nghĩa là sự thoát ly; “satī” có nghĩa là sự an trú; do đó được gọi là “parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā”.
Evaṃ paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 1.164-165) vuttanayenapettha attho daṭṭhabbo.
In this way, the meaning here should be understood according to the method stated in the Paṭisambhidāmagga.
Theo cách giải thích trong Paṭisambhidāmagga, ý nghĩa ở đây cũng phải được hiểu như vậy.
Tatrāyaṃ saṅkhepo – ‘‘pariggahitaniyyānaṃ satiṃ katvā’’ti.
Therein, this is the summary: “having made mindfulness a grasped deliverance.”
Tóm lại ở đây là: “thiết lập niệm đã được nắm giữ để thoát ly” (pariggahitaniyyānaṃ satiṃ katvā).
So satova assasatīti so bhikkhu evaṃ nisīditvā evañca satiṃ upaṭṭhapetvā taṃ satiṃ avijahanto satoeva assasati, sato passasati, satokārī hotīti vuttaṃ hoti.
He breathes in mindfully: this means that the bhikkhu, having sat down thus and having established mindfulness in this way, not abandoning that mindfulness, breathes in mindfully, breathes out mindfully; he acts with mindfulness.
So satova assasatī (vị ấy chánh niệm khi thở vào) có nghĩa là vị tỳ khưu đó, sau khi ngồi như vậy và thiết lập niệm như vậy, không rời bỏ niệm đó, chánh niệm khi thở vào, chánh niệm khi thở ra, và hành động một cách chánh niệm.
‘‘Bāttiṃsāya ākārehi satokārī hoti.
“He acts with mindfulness in thirty-two ways.
“Hành động chánh niệm theo ba mươi hai cách.
Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti.
When one knows the one-pointedness and non-distraction of the mind by means of a long in-breath, mindfulness is established.
Khi biết được sự định tâm (ekaggatā) và không tán loạn (avikkhepa) của tâm thông qua hơi thở vào dài, niệm được thiết lập.
Tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti.
Through that mindfulness and that knowledge, one acts with mindfulness.
Với niệm đó, với trí tuệ đó, vị ấy hành động một cách chánh niệm.
Dīghaṃ passāsavasena…pe… paṭinissaggānupassī assāsavasena paṭinissaggānupassī passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti.
By means of a long out-breath... and so on... contemplating relinquishment by means of an in-breath, contemplating relinquishment by means of an out-breath, when one knows the one-pointedness and non-distraction of the mind, mindfulness is established.
Thông qua hơi thở ra dài… v.v… khi biết được sự định tâm và không tán loạn của tâm thông qua hơi thở vào quán chiếu sự xả bỏ (paṭinissaggānupassī assāsavasena), thông qua hơi thở ra quán chiếu sự xả bỏ (paṭinissaggānupassī passāsavasena), niệm được thiết lập.
Tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hotī’’ti (paṭi. ma. 1.165).
Through that mindfulness and that knowledge, one acts with mindfulness.”
Với niệm đó, với trí tuệ đó, vị ấy hành động một cách chánh niệm.”
Tattha sabbesampi gabbhaseyyakānaṃ mātukucchito nikkhamanakāle paṭhamaṃ abbhantaravāto bahi nikkhamati.
Therein, for all beings lying in the womb, at the time of emerging from the mother's womb, the internal wind first goes outwards.
Trong số đó, đối với tất cả chúng sinh trong bào thai, khi thoát ra khỏi bụng mẹ, luồng khí bên trong đầu tiên đi ra ngoài.
Pacchā bāhiravāto sukhumaṃ rajaṃ gahetvā abbhantaraṃ pavisanto tāluṃ āhacca nibbāyati.
Afterwards, the external wind, taking in fine dust, enters inside, strikes the palate, and then ceases.
Sau đó, luồng khí bên ngoài mang theo bụi mịn đi vào trong, chạm vào vòm họng và dừng lại.
Evaṃ tāva assāsapassāsā veditabbā.
In this way, first, the in-breaths and out-breaths should be understood.
Như vậy, hơi thở vào và hơi thở ra cần được hiểu.
Yā pana tesaṃ dīgharassatā, sā addhānavasena veditabbā.
As for their length and shortness, that should be understood in terms of duration.
Còn sự dài hay ngắn của chúng, điều đó cần được hiểu theo khía cạnh thời gian.
Yathā hi okāsaddhānaṃ pharitvā ṭhitaṃ udakaṃ vā vālikā vā ‘‘dīghamudakaṃ dīghā vālikā, rassamudakaṃ rassā vālikā’’ti vuccati.
For just as water or sand that is spread out over a spatial distance is called “long water, long sand; short water, short sand;”
Giống như nước hoặc cát trải dài trên một khoảng không gian được gọi là “nước dài, cát dài” hoặc “nước ngắn, cát ngắn”.
Evaṃ cuṇṇavicuṇṇāpi assāsapassāsā hatthisarīre ahisarīre ca tesaṃ attabhāvasaṅkhātaṃ dīghaṃ addhānaṃ saṇikaṃ pūretvā saṇikameva nikkhamanti, tasmā ‘‘dīghā’’ti vuccanti.
in the same way, the in-breaths and out-breaths, though minutely divided, fill the long duration referred to as the physical bodies of elephants and snakes slowly and exit just as slowly; therefore, they are called “long.”
Cũng vậy, hơi thở vào và hơi thở ra, dù rất nhỏ, trong cơ thể voi và rắn, chúng từ từ lấp đầy khoảng thời gian dài được gọi là thân thể của chúng và từ từ đi ra, do đó chúng được gọi là “dài”.
Sunakhasasādīnaṃ attabhāvasaṅkhātaṃ rassaṃ addhānaṃ sīghaṃ pūretvā sīghameva nikkhamanti, tasmā ‘‘rassā’’ti vuccanti.
In creatures like dogs and rabbits, they quickly fill the short duration referred to as their physical bodies and exit just as quickly; therefore, they are called “short.”
Trong cơ thể chó, thỏ, v.v., chúng nhanh chóng lấp đầy khoảng thời gian ngắn được gọi là thân thể của chúng và nhanh chóng đi ra, do đó chúng được gọi là “ngắn”.
Manussesu pana keci hatthiahiādayo viya kāladdhānavasena dīghaṃ assasanti ca passasanti ca.
Among humans, however, some breathe in and out for a long time in terms of temporal duration, like elephants, snakes, and so on.
Tuy nhiên, trong loài người, một số người thở vào và thở ra dài theo thời gian, giống như voi và rắn.
Keci sunakhasasādayo viya rassaṃ.
Some breathe for a short time, like dogs, rabbits, and so on.
Một số người thở ngắn, giống như chó và thỏ.
Tasmā tesaṃ kālavasena dīghamaddhānaṃ nikkhamantā ca pavisantā ca te dīghā.
Therefore, for them, those breaths that exit and enter over a long duration in terms of time are long.
Do đó, những hơi thở vào và hơi thở ra của họ, khi đi ra và đi vào trong một khoảng thời gian dài, được gọi là “dài”.
Ittaramaddhānaṃ nikkhamantā ca pavisantā ca ‘‘rassā’’ti veditabbā.
Those that exit and enter over a short duration should be understood as “short.”
Khi đi ra và đi vào trong một khoảng thời gian ngắn, được gọi là “ngắn”.
Tatrāyaṃ bhikkhu navahākārehi dīghaṃ assasanto ca passasanto ca ‘‘dīghaṃ assasāmi passasāmī’’ti pajānāti.
Therein, this bhikkhu, breathing in and out long in nine ways, knows, “I breathe in long, I breathe out long.”
Trong đó, vị tỳ khưu này, khi thở vào và thở ra dài theo chín cách, biết rằng “tôi thở vào dài, tôi thở ra dài”.
Evaṃ pajānato cassa ekenākārena kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā sampajjatīti veditabbā.
It should be understood that for one who knows in this way, the cultivation of the establishment of mindfulness through contemplation of the body is accomplished in one way.
Khi biết như vậy, sự tu tập Tứ Niệm Xứ quán thân (kāyānupassanā satipaṭṭhāna) của vị ấy được hoàn thành theo một cách.
Yathāha paṭisambhidāyaṃ –
As it is said in the Paṭisambhidāmagga:
Như đã nói trong Paṭisambhidāmagga:
‘‘Kathaṃ dīghaṃ assasanto ‘dīghaṃ assasāmī’ti pajānāti, dīghaṃ passasanto ‘dīghaṃ passasāmī’ti pajānāti?
“How does one, breathing in long, know, ‘I am breathing in long,’ and breathing out long, know, ‘I am breathing out long’?
“Làm thế nào khi thở vào dài, vị ấy biết ‘tôi thở vào dài’; khi thở ra dài, vị ấy biết ‘tôi thở ra dài’?
Dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, dīghaṃ passāsaṃ addhānasaṅkhāte passasati, dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi.
He breathes in a long in-breath in what is reckoned as a duration; he breathes out a long out-breath in what is reckoned as a duration; he both breathes in and breathes out a long in-and-out-breath in what is reckoned as a duration.
Khi thở vào dài trong khoảng thời gian được gọi là dài, khi thở ra dài trong khoảng thời gian được gọi là dài; khi thở vào và thở ra dài trong khoảng thời gian được gọi là dài, vị ấy thở vào và thở ra.
Dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi chando uppajjati; chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ passāsaṃ addhānasaṅkhāte passasati, chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi.
For one who both breathes in and breathes out a long in-and-out-breath in what is reckoned as a duration, desire arises; through that desire, he breathes in an even subtler long in-breath in what is reckoned as a duration; through that desire, he breathes out an even subtler long out-breath in what is reckoned as a duration; through that desire, he both breathes in and breathes out an even subtler long in-and-out-breath in what is reckoned as a duration.
Khi thở vào và thở ra dài trong khoảng thời gian được gọi là dài, ước muốn phát sinh; do ước muốn, vị ấy thở vào dài vi tế hơn trong khoảng thời gian được gọi là dài; do ước muốn, vị ấy thở ra dài vi tế hơn trong khoảng thời gian được gọi là dài; do ước muốn, vị ấy thở vào và thở ra dài vi tế hơn trong khoảng thời gian được gọi là dài.
Chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi pāmojjaṃ uppajjati; pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ passāsaṃ…pe… dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi.
Through the power of desire, joy arises from breathing in and breathing out a long in-breath and out-breath more subtle than that, in what is reckoned as a long duration. Through the power of joy, he breathes in a long in-breath more subtle than that, in what is reckoned as a long duration; through the power of joy, a long out-breath more subtle than that… and so on… he breathes in and breathes out a long in-breath and out-breath in what is reckoned as a long duration.
Do ý muốn, hơi thở ra vào dài, vi tế hơn thế, khi thở vào hay thở ra trong thời gian được gọi là dài, sự hoan hỷ khởi lên; do sự hoan hỷ, hơi thở vào dài vi tế hơn thế khi thở vào trong thời gian được gọi là dài, do sự hoan hỷ, hơi thở ra dài vi tế hơn thế… (tương tự)… hơi thở ra vào dài, vi tế hơn thế khi thở vào hay thở ra trong thời gian được gọi là dài.
Pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi dīghaṃ assāsapassāsā cittaṃ vivattati, upekkhā saṇṭhāti.
Through the power of joy, from breathing in and out a long in-breath and out-breath more subtle than that in what is reckoned as a long duration, the mind turns away from the long in-breath and out-breath, and equanimity is established.
Do sự hoan hỷ, hơi thở ra vào dài, vi tế hơn thế, khi thở vào hay thở ra trong thời gian được gọi là dài, tâm chuyển động, xả an trú.
Imehi navahi ākārehi dīghaṃ assāsapassāsā kāyo; upaṭṭhānaṃ sati; anupassanā ñāṇaṃ; kāyo upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca.
Through these nine modes, the long in-breaths and out-breaths are the body; the establishment is mindfulness; the contemplation is knowledge. The body is an establishment, but not mindfulness; mindfulness is both an establishment and mindfulness.
Với chín phương cách này, hơi thở ra vào dài là thân; sự an trú là niệm; sự quán sát là tuệ; thân là sự an trú, không phải là niệm; niệm là cả sự an trú và niệm.
Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati.
With that mindfulness and with that knowledge, one contemplates that body.
Với niệm ấy, với tuệ ấy, vị ấy quán sát thân ấy.
Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti (paṭi. ma. 1.166).
Therefore, it is said: “the development of the establishment of mindfulness by contemplating the body in the body.”
Vì thế, có lời nói rằng – “sự tu tập niệm xứ quán thân trên thân”.
Eseva nayo rassapadepi.
This same method applies also to the section on the short breath.
Phương pháp này cũng tương tự đối với từ ngắn.
Ayaṃ pana viseso – ‘‘yathā ettha ‘dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte’ti vuttaṃ; evamidha ‘rassaṃ assāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatī’’ti āgataṃ.
This, however, is the difference: just as here it is said, “a long in-breath in what is reckoned as a long duration,” so there it is stated, “he breathes in a short in-breath in what is reckoned as a short duration.”
Tuy nhiên, có sự khác biệt này – “như ở đây đã nói ‘hơi thở vào dài trong thời gian được gọi là dài’; thì ở đây có lời nói ‘hơi thở vào ngắn trong thời gian được gọi là ngắn’”.
Tasmā tassa vasena yāva ‘‘tena vuccati kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti tāva yojetabbaṃ.
Therefore, it should be connected in accordance with that section on the short breath up to “Therefore, it is said: the development of the establishment of mindfulness by contemplating the body in the body.”
Vì vậy, theo đó, cần phải kết hợp cho đến câu “vì thế, có lời nói rằng sự tu tập niệm xứ quán thân trên thân”.
Evamayaṃ addhānavasena ittaravasena ca imehākārehi assāsapassāse pajānanto dīghaṃ vā assasanto ‘‘dīghaṃ assasāmī’’ti pajānāti…pe… rassaṃ vā passasanto ‘‘rassaṃ passasāmī’’ti pajānātīti veditabbo.
Thus, knowing the in-breaths and out-breaths in these ways, by means of the long duration and the short duration, one should be understood as: “Breathing in long, he knows, ‘I am breathing in long’… and so on… or breathing out short, he knows, ‘I am breathing out short.’”
Như vậy, cần phải hiểu rằng vị ấy biết hơi thở ra vào theo thời gian dài và thời gian ngắn bằng những phương cách này, khi thở vào dài thì biết “tôi thở vào dài”… (tương tự)… khi thở ra ngắn thì biết “tôi thở ra ngắn”.
Sabbakāyappaṭisaṃvedī assasissāmi…pe… passasissāmīti sikkhatīti sakalassa assāsakāyassa ādimajjhapariyosānaṃ viditaṃ karonto pākaṭaṃ karonto ‘‘assasissāmī’’ti sikkhati.
He trains, thinking, “I will breathe in… and so on… I will breathe out, sensitive to the entire body,” means he trains thinking, “I will breathe in,” making known, making manifest the beginning, middle, and end of the entire in-breath-body.
“ Tôi sẽ thở vào cảm nhận toàn thân… (tương tự)… tôi sẽ thở ra” – vị ấy thực hành bằng cách làm cho sự khởi đầu, giữa và kết thúc của toàn bộ thân hơi thở vào trở nên rõ ràng, hiển lộ.
Sakalassa passāsakāyassa ādimajjhapariyosānaṃ viditaṃ karonto pākaṭaṃ karonto ‘‘passasissāmī’’ti sikkhati.
He trains thinking, “I will breathe out,” making known, making manifest the beginning, middle, and end of the entire out-breath-body.
Vị ấy thực hành bằng cách làm cho sự khởi đầu, giữa và kết thúc của toàn bộ thân hơi thở ra trở nên rõ ràng, hiển lộ, “tôi sẽ thở ra”.
Evaṃ viditaṃ karonto pākaṭaṃ karonto ñāṇasampayuttacittena assasati ceva passasati ca; tasmā ‘‘assasissāmi passasissāmī’’ti sikkhatīti vuccati.
Thus making it known, making it manifest, he breathes in and breathes out with a mind conjoined with knowledge; therefore it is said, “He trains, ‘I will breathe in, I will breathe out.’”
Khi làm cho rõ ràng, hiển lộ như vậy, vị ấy thở vào và thở ra với tâm tương ưng với tuệ; vì thế, có lời nói rằng “tôi sẽ thở vào, tôi sẽ thở ra” là thực hành.
Ekassa hi bhikkhuno cuṇṇavicuṇṇavisaṭe assāsakāye passāsakāye vā ādi pākaṭo hoti, na majjhapariyosānaṃ.
For one bhikkhu, in the in-breath-body or out-breath-body that is dispersed as fine particles, the beginning is manifest, but not the middle and the end.
Thật vậy, đối với một tỳ khưu, trong thân hơi thở vào hoặc thân hơi thở ra đã tan rã thành những hạt bụi nhỏ, phần đầu thì hiển lộ, nhưng phần giữa và cuối thì không.
So ādimeva pariggahetuṃ sakkoti, majjhapariyosāne kilamati.
He is able to grasp only the beginning; he becomes weary in the middle and at the end.
Vị ấy có thể nắm bắt được phần đầu, nhưng mệt mỏi ở phần giữa và cuối.
Ekassa majjhaṃ pākaṭaṃ hoti, na ādipariyosānaṃ.
For one, the middle is manifest, but not the beginning and the end.
Đối với một vị khác, phần giữa thì hiển lộ, nhưng phần đầu và cuối thì không.
So majjhameva pariggahetuṃ sakkoti, ādipariyosāne kilamati.
He is able to grasp only the middle; he becomes weary at the beginning and the end.
Vị ấy có thể nắm bắt được phần giữa, nhưng mệt mỏi ở phần đầu và cuối.
Ekassa pariyosānaṃ pākaṭaṃ hoti, na ādimajjhaṃ.
For one, the end is manifest, but not the beginning and the middle.
Đối với một vị khác, phần cuối thì hiển lộ, nhưng phần đầu và giữa thì không.
So pariyosānaṃyeva pariggahetuṃ sakkoti, ādimajjhe kilamati.
He is able to grasp only the end; he becomes weary at the beginning and in the middle.
Vị ấy có thể nắm bắt được phần cuối, nhưng mệt mỏi ở phần đầu và giữa.
Ekassa sabbampi pākaṭaṃ hoti, so sabbampi pariggahetuṃ sakkoti, na katthaci kilamati.
For one, the whole is manifest; he is able to grasp the whole and does not become weary at any point.
Đối với một vị khác, tất cả đều hiển lộ, vị ấy có thể nắm bắt được tất cả, không mệt mỏi ở bất cứ phần nào.
Tādisena bhavitabbanti dassento āha – ‘‘sabbakāyappaṭisaṃvedī assasissāmi…pe… passasissāmīti sikkhatī’’ti.
To show that one should be like this, he said: “He trains, ‘I will breathe in… and so on… I will breathe out, sensitive to the entire body.’”
Để chỉ ra rằng nên trở thành người như vậy, Đức Phật đã dạy – “tôi sẽ thở vào cảm nhận toàn thân… (tương tự)… tôi sẽ thở ra là thực hành”.
Tattha sikkhatīti evaṃ ghaṭati vāyamati.
Therein, “he trains” means he strives, he makes an effort in this way.
Trong đó, thực hành nghĩa là nỗ lực, cố gắng như vậy.
Yo vā tathābhūtassa saṃvaro; ayamettha adhisīlasikkhā.
Or, whatever restraint there is for one who is so; this herein is the training in higher virtue.
Hoặc sự phòng hộ của người như vậy; đây là giới học (adhisīlasikkhā) trong trường hợp này.
Yo tathābhūtassa samādhi; ayaṃ adhicittasikkhā.
Whatever concentration there is for one who is so; this is the training in higher mind.
Sự định tâm của người như vậy; đây là tâm học (adhicittasikkhā).
Yā tathābhūtassa paññā; ayaṃ adhipaññāsikkhāti.
Whatever wisdom there is for one who is so; this is the training in higher wisdom.
Tuệ của người như vậy; đây là tuệ học (adhipaññāsikkhā).
Imā tisso sikkhāyo tasmiṃ ārammaṇe tāya satiyā tena manasikārena sikkhati āsevati bhāveti bahulīkarotīti evamettha attho daṭṭhabbo.
In this way, the meaning should be understood herein: he trains in, frequents, develops, and cultivates these three trainings in that object with that mindfulness and with that attention.
Cần phải hiểu ý nghĩa ở đây là vị ấy thực hành, tu tập, phát triển, làm cho sung mãn ba học pháp này trên đối tượng ấy với niệm ấy và tác ý ấy.
Tattha yasmā purimanaye kevalaṃ assasitabbaṃ passasitabbameva ca, na aññaṃ kiñci kātabbaṃ; ito paṭṭhāya pana ñāṇuppādanādīsu yogo karaṇīyo.
Therein, because in the former method there is only breathing in and breathing out, and nothing else to be done; but from this point onwards, effort must be made in the generation of knowledge and so on.
Trong đó, vì trong phương pháp trước chỉ có hơi thở vào và hơi thở ra, không có gì khác cần phải làm; nhưng từ đây trở đi, sự tinh tấn cần được thực hiện trong việc phát sinh tuệ, v.v.
Tasmā tattha ‘‘assasāmīti pajānāti passasāmīti pajānāti’’cceva vattamānakālavasena pāḷiṃ vatvā ito paṭṭhāya kattabbassa ñāṇuppādanādino ākārassa dassanatthaṃ ‘‘sabbakāyappaṭisaṃvedī assasissāmī’’tiādinā nayena anāgatavacanavasena pāḷi āropitāti veditabbā.
Therefore, it should be known that there, having stated the Pali in the present tense as, “he knows, ‘I am breathing in,’ he knows, ‘I am breathing out,’” from this point onwards, to show the mode of generating knowledge and so on that is to be done, the Pali is presented in the future tense with the method beginning, “I will breathe in, sensitive to the entire body.”
Vì vậy, ở đó, sau khi nói Pāḷi theo thì hiện tại “tôi biết tôi thở vào, tôi biết tôi thở ra”, từ đây trở đi, Pāḷi được đưa ra theo thì tương lai “tôi sẽ thở vào cảm nhận toàn thân” theo phương pháp, để chỉ ra cách thức phát sinh tuệ, v.v., cần phải thực hiện.
Tatrevaṃ oḷārikasukhumatā ca passaddhi ca veditabbā.
Therein, coarseness, subtlety, and tranquillity should be understood in this way.
Trong đó, cần phải biết sự thô và vi tế, và sự an tịnh.
Imassa hi bhikkhuno pubbe apariggahitakāle kāyo ca cittañca sadarathā honti.
For this bhikkhu, previously, at a time when they are not yet apprehended, both body and mind are agitated.
Thật vậy, đối với tỳ khưu này, trước đây, khi chưa được nắm giữ, thân và tâm đều có sự bức bách.
Oḷārikānaṃ kāyacittānaṃ oḷārikatte avūpasante assāsapassāsāpi oḷārikā honti, balavatarā hutvā pavattanti, nāsikā nappahoti, mukhena assasantopi passasantopi tiṭṭhati.
When the coarseness of the coarse body and mind has not subsided, the in-breaths and out-breaths are also coarse; they occur with great force, the nostrils are not sufficient, and he has to breathe in and out through the mouth.
Khi sự thô của thân và tâm thô chưa được an tịnh, hơi thở ra vào cũng thô, chúng diễn ra mạnh mẽ hơn, mũi không đủ sức, vị ấy phải thở vào và thở ra bằng miệng.
Yadā panassa kāyopi cittampi pariggahitā honti, tadā te santā honti vūpasantā.
But when his body and mind are apprehended, then they become calm and pacified.
Nhưng khi thân và tâm của vị ấy đã được nắm giữ, thì chúng trở nên an tịnh, hoàn toàn an tịnh.
Tesu vūpasantesu assāsapassāsā sukhumā hutvā pavattanti, ‘‘atthi nu kho natthī’’ti vicetabbākārappattā honti.
When they are pacified, the in-breaths and out-breaths occur with subtlety, reaching a state where one has to investigate whether they exist or not.
Khi chúng đã an tịnh, hơi thở ra vào trở nên vi tế, chúng đạt đến trạng thái cần phải xem xét “có hay không”.
Seyyathāpi purisassa dhāvitvā pabbatā vā orohitvā mahābhāraṃ vā sīsato oropetvā ṭhitassa oḷārikā assāsapassāsā honti, nāsikā nappahoti, mukhena assasantopi passasantopi tiṭṭhati.
Just as for a man who has been running, or descending from a mountain, or putting down a heavy load from his head, his in-breaths and out-breaths are coarse, his nostrils are not sufficient, and he has to breathe in and out through the mouth.
Ví như, hơi thở ra vào của một người đàn ông sau khi chạy, hoặc xuống núi, hoặc đặt gánh nặng lớn khỏi đầu, thì thô, mũi không đủ sức, vị ấy phải thở vào và thở ra bằng miệng.
Yadā panesa taṃ parissamaṃ vinodetvā nhatvā ca pivitvā ca allasāṭakaṃ hadaye katvā sītāya chāyāya nipanno hoti, athassa te assāsapassāsā sukhumā honti, ‘‘atthi nu kho natthī’’ti vicetabbākārappattā.
But when he has dispelled that fatigue, has bathed and drunk, placed a wet cloth on his chest, and is lying down in the cool shade, then his in-breaths and out-breaths become subtle, reaching a state where one has to investigate whether they exist or not.
Nhưng khi người ấy đã xua tan sự mệt mỏi ấy, tắm rửa và uống nước, đặt chiếc áo ướt lên ngực, nằm dưới bóng mát lạnh, thì hơi thở ra vào của người ấy trở nên vi tế, đạt đến trạng thái cần phải xem xét “có hay không”.
Evameva imassa bhikkhuno pubbe apariggahitakāle kāyo ca…pe… vicetabbākārappattā honti.
In the very same way, for this bhikkhu, previously, when his body… and so on… they reach a state where one has to investigate.
Cũng vậy, đối với tỳ khưu này, trước đây, khi chưa được nắm giữ, thân và tâm… (tương tự)… đạt đến trạng thái cần phải xem xét.
Taṃ kissa hetu?
What is the reason for that?
Vì sao lại như vậy?
Tathā hissa pubbe apariggahitakāle ‘‘oḷārikoḷārike kāyasaṅkhāre passambhemī’’ti ābhogasamannāhāramanasikārapaccavekkhaṇā natthi, pariggahitakāle pana atthi.
Because for him, previously, at the time of non-apprehension, there is no directing, repeated attention, mental application, or reflection, thinking, “I will calm the extremely coarse bodily formations”; but at the time of apprehension, there is.
Thật vậy, trước đây, khi chưa được nắm giữ, vị ấy không có sự tác ý ban đầu, sự tác ý lặp đi lặp lại, sự chú tâm, sự quán xét “tôi sẽ làm lắng dịu những hành thân thô”; nhưng khi đã được nắm giữ thì có.
Tenassa apariggahitakālato pariggahitakāle kāyasaṅkhāro sukhumo hoti.
Because of that, for him, the bodily formation at the time of apprehension is more subtle than at the time of non-apprehension.
Vì thế, hành thân của vị ấy trở nên vi tế hơn trong thời gian được nắm giữ so với thời gian chưa được nắm giữ.
Tenāhu porāṇā –
Therefore the ancients said—
Vì thế, những bậc cổ xưa đã nói –
Pariggahepi oḷāriko, paṭhamajjhānūpacāre sukhumo; tasmimpi oḷāriko paṭhamajjhāne sukhumo.
Even in apprehension, it is coarse; in the access to the first jhāna, it is subtle. In that too, it is coarse; in the first jhāna, it is subtle.
Ngay cả trong giai đoạn nắm giữ, nó vẫn thô; trong cận định của sơ thiền, nó vi tế; trong cận định ấy, nó thô, trong sơ thiền, nó vi tế.
Paṭhamajjhāne ca dutiyajjhānūpacāre ca oḷāriko, dutiyajjhāne sukhumo.
In the first jhāna and in the access to the second jhāna, it is coarse; in the second jhāna, it is subtle.
Trong sơ thiền và cận định của nhị thiền, nó thô, trong nhị thiền, nó vi tế.
Dutiyajjhāne ca tatiyajjhānūpacāre ca oḷāriko, tatiyajjhāne sukhumo.
In the second jhāna and in the access to the third jhāna, it is coarse; in the third jhāna, it is subtle.
Trong nhị thiền và cận định của tam thiền, nó thô, trong tam thiền, nó vi tế.
Tatiyajjhāne ca catutthajjhānūpacāre ca oḷāriko, catutthajjhāne atisukhumo appavattimeva pāpuṇāti.
In the third jhāna and in the access to the fourth jhāna, it is coarse; in the fourth jhāna, it is extremely subtle or even reaches non-occurrence.
Trong tam thiền và cận định của tứ thiền, nó thô, trong tứ thiền, nó cực kỳ vi tế, đạt đến trạng thái không còn hoạt động.
Idaṃ tāva dīghabhāṇakasaṃyuttabhāṇakānaṃ mataṃ.
This, for now, is the view of the reciters of the Dīgha Nikāya and the reciters of the Saṃyutta Nikāya.
Đây là quan điểm của những vị tụng đọc Trường Bộ và những vị tụng đọc Tương Ưng Bộ.
Vipassanāyaṃ pana apariggahe pavatto kāyasaṅkhāro oḷāriko, mahābhūtapariggahe sukhumo.
In vipassanā, however, the bodily formation that arises when the great elements (mahābhūta) are not comprehended is coarse, but it is subtle when they are comprehended.
Còn trong pháp quán, thân hành khởi lên khi chưa nắm bắt được đối tượng là thô, khi nắm bắt được các đại chủng thì nó vi tế.
Sopi oḷāriko, upādārūpapariggahe sukhumo.
That (which is coarse) becomes subtle when the derived material phenomena (upādārūpa) are comprehended.
Thân hành đó cũng là thô, khi nắm bắt được các sắc y sinh thì nó vi tế.
Sopi oḷāriko, sakalarūpapariggahe sukhumo.
That (which is coarse) becomes subtle when all material phenomena (sakalarūpa) are comprehended.
Thân hành đó cũng là thô, khi nắm bắt được toàn bộ sắc pháp thì nó vi tế.
Sopi oḷāriko, arūpapariggahe sukhumo.
That (which is coarse) becomes subtle when immaterial phenomena (arūpa) are comprehended.
Thân hành đó cũng là thô, khi nắm bắt được pháp vô sắc thì nó vi tế.
Sopi oḷāriko, rūpārūpapariggahe sukhumo.
That (which is coarse) becomes subtle when material and immaterial phenomena (rūpārūpa) are comprehended.
Thân hành đó cũng là thô, khi nắm bắt được sắc và vô sắc thì nó vi tế.
Sopi oḷāriko, paccayapariggahe sukhumo.
That (which is coarse) becomes subtle when the conditions (paccaya) are comprehended.
Thân hành đó cũng là thô, khi nắm bắt được các duyên thì nó vi tế.
Sopi oḷāriko, sappaccayanāmarūpapariggahe sukhumo.
That (which is coarse) becomes subtle when mind-and-matter with their conditions (sappaccayanāmarūpa) are comprehended.
Thân hành đó cũng là thô, khi nắm bắt được danh-sắc cùng với các duyên của chúng thì nó vi tế.
Sopi oḷāriko, lakkhaṇārammaṇikavipassanāya sukhumo.
That (which is coarse) becomes subtle in vipassanā focused on characteristics (lakkhaṇārammaṇika vipassanā).
Thân hành đó cũng là thô, trong thiền quán lấy các tướng làm đối tượng thì nó vi tế.
Sopi dubbalavipassanāya oḷāriko, balavavipassanāya sukhumo.
That (which is coarse) in weak vipassanā becomes subtle in strong vipassanā.
Thân hành đó cũng là thô trong thiền quán yếu, vi tế trong thiền quán mạnh.
Tattha pubbe vuttanayeneva purimassa purimassa pacchimena pacchimena passaddhi veditabbā.
In this context, the calming (passaddhi) of each preceding one by each succeeding one should be understood in the same way as described previously.
Trong đó, sự an tịnh của cái trước do cái sau cần được hiểu theo phương pháp đã nói ở trên.
Evamettha oḷārikasukhumatā ca passaddhi ca veditabbā.
Thus, coarseness, subtlety, and calming should be understood in this context.
Như vậy, ở đây, tính thô, tính vi tế và sự an tịnh cần được hiểu như thế.
Paṭisambhidāyaṃ panassa saddhiṃ codanāsodhanāhi evamattho vutto – ‘‘kathaṃ passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmi…pe… passasissāmī’’ti sikkhati?
However, in the Paṭisambhidā, its meaning is explained in conjunction with questions and answers, as follows: "How does one train himself, thinking: 'I shall breathe in, calming the bodily formation... I shall breathe out, calming the bodily formation'?"
Còn trong bộ Vô Ngại Giải Đạo, ý nghĩa của điều này đã được giải thích cùng với các phần chất vấn và giải đáp như sau: Vị ấy học tập “Làm thế nào tôi sẽ thở vào, làm an tịnh thân hành… cho đến… tôi sẽ thở ra?”
Katame kāyasaṅkhārā?
What are bodily formations?
Thế nào là các thân hành?
Dīghaṃ assāsā kāyikā ete dhammā kāyappaṭibaddhā kāyasaṅkhārā, te kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati.
Long inhalations, long exhalations, short inhalations, short exhalations, inhalations perceiving the whole body, exhalations perceiving the whole body—these phenomena are physical, bound up with the body; these are bodily formations. One trains himself by calming, ceasing, and tranquillizing these bodily formations.
Hơi thở vào dài là các pháp thuộc về thân, liên quan đến thân, đó là các thân hành; vị ấy học tập bằng cách làm an tịnh, làm cho chấm dứt, làm cho lắng dịu các thân hành ấy.
Dīghaṃ passāsā kāyikā ete dhammā…pe… rassaṃ assāsā…pe… rassaṃ passāsā… sabbakāyappaṭisaṃvedī assāsā… sabbakāyappaṭisaṃvedī passāsā kāyikā ete dhammā kāyappaṭibaddhā kāyasaṅkhārā, te kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati.
Long exhalations are physical phenomena… and so on… short inhalations… and so on… short exhalations… inhalations perceiving the whole body… exhalations perceiving the whole body are physical phenomena, bound up with the body; these are bodily formations. One trains himself by calming, ceasing, and tranquillizing these bodily formations.
Hơi thở ra dài là các pháp thuộc về thân… cho đến… hơi thở vào ngắn… cho đến… hơi thở ra ngắn… hơi thở vào cảm nhận toàn thân… hơi thở ra cảm nhận toàn thân là các pháp thuộc về thân, liên quan đến thân, đó là các thân hành; vị ấy học tập bằng cách làm an tịnh, làm cho chấm dứt, làm cho lắng dịu các thân hành ấy.
Yathā kathaṃ viya?
How is this so?
Ví như thế nào?
Seyyathāpi kaṃse ākoṭite paṭhamaṃ oḷārikā saddā pavattanti, oḷārikānaṃ saddānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi oḷārike sadde atha pacchā sukhumakā saddā pavattanti, sukhumakānaṃ saddānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi sukhumake sadde atha pacchā sukhumasaddanimittārammaṇatāpi cittaṃ pavattati; evameva paṭhamaṃ oḷārikā assāsapassāsā pavattanti, oḷārikānaṃ assāsapassāsānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi oḷārike assāsapassāse atha pacchā sukhumakā assāsapassāsā pavattanti, sukhumakānaṃ assāsapassāsānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi sukhumake assāsapassāse atha pacchā sukhumaassāsapassāsanimittārammaṇatāpi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati.
Just as when a bronze gong is struck, at first coarse sounds arise. When the sign of the coarse sounds has been well apprehended, well attended to, and well comprehended, even after the coarse sounds have ceased, then subtle sounds arise. When the sign of the subtle sounds has been well apprehended, well attended to, and well comprehended, even after the subtle sounds have ceased, then the mind continues to abide in the subtle sound sign as its object; in the same way, at first coarse inhalations and exhalations arise. When the sign of the coarse inhalations and exhalations has been well apprehended, well attended to, and well comprehended, even after the coarse inhalations and exhalations have ceased, then subtle inhalations and exhalations arise. When the sign of the subtle inhalations and exhalations has been well apprehended, well attended to, and well comprehended, even after the subtle inhalations and exhalations have ceased, then the mind does not become distracted, even by the object of the subtle inhalation and exhalation sign.
Ví như khi gõ vào một cái bát đồng, trước tiên các âm thanh thô phát sanh; do vì dấu hiệu của các âm thanh thô đã được nắm bắt kỹ, tác ý kỹ, và ghi nhận kỹ, nên ngay cả khi âm thanh thô đã chấm dứt, sau đó các âm thanh vi tế phát sanh; do vì dấu hiệu của các âm thanh vi tế đã được nắm bắt kỹ, tác ý kỹ, và ghi nhận kỹ, nên ngay cả khi âm thanh vi tế đã chấm dứt, sau đó tâm vẫn tiếp tục vận hành với đối tượng là dấu hiệu của âm thanh vi tế; cũng vậy, trước tiên hơi thở vào-ra thô phát sanh; do vì dấu hiệu của hơi thở vào-ra thô đã được nắm bắt kỹ, tác ý kỹ, và ghi nhận kỹ, nên ngay cả khi hơi thở vào-ra thô đã chấm dứt, sau đó hơi thở vào-ra vi tế phát sanh; do vì dấu hiệu của hơi thở vào-ra vi tế đã được nắm bắt kỹ, tác ý kỹ, và ghi nhận kỹ, nên ngay cả khi hơi thở vào-ra vi tế đã chấm dứt, sau đó tâm vẫn không đi đến tán loạn nhờ có đối tượng là dấu hiệu của hơi thở vào-ra vi tế.
Yasmā panettha idameva catukkaṃ ādikammikassa kammaṭṭhānavasena vuttaṃ, itarāni pana tīṇi catukkāni ettha pattajjhānassa vedanācittadhammānupassanāvasena vuttāni, tasmā idaṃ kammaṭṭhānaṃ bhāvetvā ānāpānassaticatutthajjhānapadaṭṭhānāya vipassanāya saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇitukāmena buddhaputtena yaṃ kātabbaṃ taṃ sabbaṃ idheva tāva ādikammikassa kulaputtassa vasena ādito pabhuti evaṃ veditabbaṃ.
Because only this tetrad is taught here as a meditation subject for the beginner (ādikammika), while the other three tetrads are taught in this context for one who has attained jhāna, in terms of contemplation of feeling, mind, and phenomena, therefore, for a son of the Buddha who, having developed this meditation subject, wishes to attain arahantship together with the paṭisambhidās, with vipassanā as the proximate cause of the fourth jhāna of mindfulness of breathing, everything that should be done must be understood, for the sake of the beginner, starting from the very beginning, as follows:
Bởi vì trong đây, chính bộ bốn này được nói như là đề mục cho người mới bắt đầu, còn ba bộ bốn kia được nói theo phương diện quán thọ, tâm, và pháp cho người đã đắc thiền, do đó, người con Phật muốn tu tập đề mục này để đạt đến A-la-hán cùng với các tuệ phân tích, với thiền thứ tư về niệm hơi thở vào-ra làm nền tảng cho minh sát, thì tất cả những gì cần phải làm nên được hiểu ngay từ đầu theo phương diện của người thiện gia nam tử mới bắt đầu như sau.
Catubbidhaṃ tāva sīlaṃ visodhetabbaṃ.
Firstly, the fourfold morality (sīla) must be purified.
Trước hết, bốn loại giới cần được thanh lọc.
Tattha tividhā visodhanā – anāpajjanaṃ, āpannavuṭṭhānaṃ, kilesehi ca appatipīḷanaṃ.
Among these, there are three kinds of purification: non-transgression, emergence from transgression, and not being oppressed by defilements.
Trong đó, có ba cách thanh lọc: không phạm vào, đã phạm thì ra khỏi, và không bị các phiền não áp bức.
Evaṃ visuddhasīlassa hi bhāvanā sampajjati.
Indeed, for one whose morality is thus purified, development (bhāvanā) is successful.
Vì rằng sự tu tập chỉ thành tựu đối với người có giới đã được thanh lọc như vậy.
Yampidaṃ cetiyaṅgaṇavattaṃ bodhiyaṅgaṇavattaṃ upajjhāyavattaṃ ācariyavattaṃ jantāgharavattaṃ uposathāgāravattaṃ dveasīti khandhakavattāni cuddasavidhaṃ mahāvattanti imesaṃ vasena ābhisamācārikasīlaṃ vuccati, tampi sādhukaṃ paripūretabbaṃ.
And that morality of conduct (ābhisamācārikasīla) which is taught in terms of duties such as the duties concerning the pagoda ground, the Bodhi tree ground, the preceptor, the teacher, the hot-room, the Uposatha hall, the eighty-two Khandhaka duties, and the fourteen great duties—that too must be duly fulfilled.
Cả giới thuộc về hạnh kiểm cao thượng (ābhisamācārikasīla) này, tức là các phận sự như phận sự ở sân bảo tháp, phận sự ở sân cây bồ đề, phận sự đối với thầy tế độ, phận sự đối với thầy dạy học, phận sự ở nhà tắm hơi, phận sự ở nhà bố-tát, tám mươi hai phận sự trong các thiên và mười bốn loại đại phận sự, cũng cần được chu toàn một cách tốt đẹp.
Yo hi ‘‘ahaṃ sīlaṃ rakkhāmi, kiṃ ābhisamācārikena kamma’’nti vadeyya, tassa sīlaṃ paripūressatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
For if one were to say, "I observe morality; what is the purpose of conduct?" it is not possible for his morality to be perfected.
Vị nào nói rằng: “Ta giữ giới, cần gì đến hạnh kiểm cao thượng?”, thì không có lý do gì để giới của vị ấy được chu toàn.
Ābhisamācārikavatte pana paripūre sīlaṃ paripūrati, sīle paripūre samādhi gabbhaṃ gaṇhāti.
But when the duties of conduct are fulfilled, morality is perfected; when morality is perfected, concentration (samādhi) takes root.
Nhưng khi các phận sự thuộc hạnh kiểm cao thượng được chu toàn, giới sẽ được chu toàn; khi giới được chu toàn, định sẽ được hoài thai.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘so vata, bhikkhave, bhikkhu ābhisamācārikaṃ dhammaṃ aparipūretvā ‘sīlāni paripūressatī’ti netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti (a. ni. 5.21) vitthāretabbaṃ.
For this was said by the Blessed One: "Bhikkhus, it is not possible that a bhikkhu, without fulfilling the duties of proper conduct, will fulfill the precepts." This should be elaborated upon.
Đức Thế Tôn đã dạy rằng: "Này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu ấy, nếu không hoàn thành các pháp ābhisamācārika (các giới hạnh căn bản), thì không thể hoàn thành các giới (sīla) được." Điều này cần được giải thích rộng hơn.
Tasmā tena yampidaṃ cetiyaṅgaṇavattādi ābhisamācārikasīlaṃ vuccati, tampi sādhukaṃ paripūretabbaṃ.
Therefore, that which is called the ābhisamācārikasīla, such as the duties in the cetiya courtyard and so forth, should also be properly fulfilled.
Do đó, vị ấy cũng phải hoàn thành tốt đẹp các giới ābhisamācārika như giới hạnh sân chùa (cetiyaṅgaṇavatta) và các giới khác đã được dạy.
Evaṃ upacchinnapalibodhena kammaṭṭhānaṃ uggahetabbaṃ.
Having thus cut off the impediments, a meditation subject should be taken up.
Sau khi đã đoạn trừ chướng ngại như vậy, hành giả phải thọ nhận đề mục thiền định (kammaṭṭhāna).
Tampi duvidhaṃ hoti – sabbatthakakammaṭṭhānañca pārihāriyakammaṭṭhānañca.
That, too, is of two kinds: the meditation subject for all purposes and the personal meditation subject.
Đề mục này cũng có hai loại: đề mục thiền định phổ quát (sabbattha-kammaṭṭhāna) và đề mục thiền định đặc biệt (pārihāriya-kammaṭṭhāna).
Tattha sabbatthakakammaṭṭhānaṃ nāma bhikkhusaṅghādīsu mettā maraṇassati ca asubhasaññātipi eke.
Among them, the meditation subject for all purposes means mettā towards the Saṅgha of bhikkhus and others, mindfulness of death, and, according to some, also the perception of foulness.
Trong đó, đề mục thiền định phổ quát là tâm từ (mettā) đối với Tăng đoàn Tỳ-khưu và các đối tượng khác, niệm chết (maraṇassati), và một số vị còn thêm bất tịnh tưởng (asubhasaññā).
Kammaṭṭhānikena hi bhikkhunā paṭhamaṃ tāva paricchinditvā sīmaṭṭhakabhikkhusaṅghe mettā bhāvetabbā; tato sīmaṭṭhakadevatāsu, tato gocaragāme issarajane, tato tattha manusse upādāya sabbasattesu.
Indeed, a bhikkhu who is a meditator should first develop mettā towards the Saṅgha of bhikkhus within the defined boundary; then towards the deities within the boundary; then towards the influential people in the alms-resort village; then, beginning with the people there, towards all beings.
Thật vậy, một Tỳ-khưu hành thiền trước hết phải tu tập tâm từ, sau khi đã phân định rõ ràng, đối với Tăng đoàn Tỳ-khưu trong khu vực giới hạn (sīmaṭṭhaka); sau đó đối với các vị chư thiên trong khu vực giới hạn; sau đó đối với những người có quyền thế trong làng khất thực; sau đó, bắt đầu từ con người ở đó, đối với tất cả chúng sanh.
So hi bhikkhusaṅghe mettāya sahavāsīnaṃ muducittataṃ janeti, athassa sukhasaṃvāsatā hoti.
For by his mettā towards the Saṅgha of bhikkhus, he generates gentleness of mind in his companions, and then he has pleasant association.
Thật vậy, khi tu tập tâm từ đối với Tăng đoàn Tỳ-khưu, vị ấy làm cho những người cùng sống có tâm hiền hòa, và do đó, vị ấy có được sự chung sống an lạc.
Sīmaṭṭhakadevatāsu mettāya mudukatacittāhi devatāhi dhammikāya rakkhāya susaṃvihitārakkho hoti.
By his mettā towards the deities within the boundary, he is well-protected with righteous protection by deities whose minds have been softened.
Khi tu tập tâm từ đối với các vị chư thiên trong khu vực giới hạn, vị ấy được các vị chư thiên có tâm hiền hòa bảo vệ một cách đúng Pháp, và do đó, vị ấy có được sự bảo vệ chu đáo.
Gocaragāme issarajane mettāya mudukatacittasantānehi issarehi dhammikāya rakkhāya surakkhitaparikkhāro hoti.
By his mettā towards the influential people in the alms-resort village, his requisites are well-protected with righteous protection by influential people whose mental continuum has been softened.
Khi tu tập tâm từ đối với những người có quyền thế trong làng khất thực, vị ấy được những người có quyền thế với tâm ý hiền hòa bảo vệ tài sản một cách đúng Pháp, và do đó, vị ấy có được sự bảo vệ chu đáo về tài sản.
Tattha manussesu mettāya pasāditacittehi tehi aparibhūto hutvā vicarati.
By his mettā towards the people there, he wanders without being dominated by them, their minds having been gladdened.
Khi tu tập tâm từ đối với con người ở đó, vị ấy đi lại mà không bị họ khinh thường, vì họ có tâm hoan hỷ.
Sabbasattesu mettāya sabbattha appaṭihatacāro hoti.
By his mettā towards all beings, his travel is unimpeded everywhere.
Khi tu tập tâm từ đối với tất cả chúng sanh, vị ấy có được sự đi lại không bị chướng ngại ở khắp mọi nơi.
Aṭṭhatiṃsārammaṇesu pana yaṃ yassa caritānukūlaṃ, taṃ tassa niccaṃ pariharitabbattā yathāvutteneva nayena ‘‘pārihāriyakammaṭṭhāna’’ntipi vuccati.
However, among the thirty-eight objects, that which is suitable for one’s particular temperament, because it should be constantly maintained by that person, is also called the “personal meditation subject” in the way already stated.
Còn trong ba mươi tám đề mục thiền định, đề mục nào phù hợp với tánh hạnh của vị nào, thì đề mục đó phải được vị ấy thường xuyên thực hành. Vì lẽ đó, nó cũng được gọi là "đề mục thiền định đặc biệt" (pārihāriya-kammaṭṭhāna) theo cách đã nêu.
Idha pana idameva ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ ‘‘pārihāriyakammaṭṭhāna’’nti vuccati.
But here, this very meditation subject of mindfulness of in-and-out breathing is called the “personal meditation subject.”
Tuy nhiên, ở đây, chính đề mục thiền định niệm hơi thở vô-xuất (ānāpānassati-kammaṭṭhāna) này được gọi là "đề mục thiền định đặc biệt".
Ayamettha saṅkhepo.
This is the summary here.
Đây là phần tóm tắt ở đây.
Vitthāro pana sīlavisodhanakathaṃ palibodhupacchedakathañca icchantena visuddhimaggato gahetabbo.
The detailed account, however, should be taken from the Visuddhimagga by one who desires the discourse on the purification of virtue and the discourse on cutting off impediments.
Còn phần giải thích chi tiết, nếu ai muốn biết về câu chuyện thanh tịnh hóa giới (sīlavisodhanakatha) và câu chuyện đoạn trừ chướng ngại (palibodhupacchedakatha), thì phải lấy từ Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Evaṃ visuddhasīlena pana upacchinnapalibodhena ca idaṃ kammaṭṭhānaṃ uggaṇhantena imināva kammaṭṭhānena catutthajjhānaṃ nibbattetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pattassa buddhaputtassa santike uggahetabbaṃ.
Thus, one with purified virtue and with impediments cut off, when taking up this meditation subject, should learn it from a son of the Buddha who has attained arahatship by producing the fourth jhāna through this very meditation subject and developing insight.
Thật vậy, một vị Tỳ-khưu đã thanh tịnh giới hạnh và đã đoạn trừ chướng ngại, khi thọ nhận đề mục thiền định này, phải thọ nhận từ một vị Phật tử đã đạt đến A-la-hán quả bằng cách phát triển thiền Tứ (catutthajjhāna) và tăng trưởng tuệ quán (vipassanā) với chính đề mục thiền định này.
Taṃ alabhantena anāgāmissa, tampi alabhantena sakadāgāmissa, tampi alabhantena sotāpannassa, tampi alabhantena ānāpānacatutthajjhānalābhissa, tampi alabhantena pāḷiyā aṭṭhakathāya ca asammūḷhassa vinicchayācariyassa santike uggahetabbaṃ.
If one cannot find such a teacher, one should learn it from a non-returner; if not him, from a once-returner; if not him, from a stream-enterer; if not him, from one who has attained the fourth jhāna of mindfulness of in-and-out breathing; if not him, one should learn it from a teacher of textual analysis who is not confused about the Pāḷi and the commentary.
Nếu không tìm được vị đó, thì thọ nhận từ một vị Bất Lai (Anāgāmī); nếu không tìm được vị đó, thì từ một vị Nhất Lai (Sakadāgāmī); nếu không tìm được vị đó, thì từ một vị Nhập Lưu (Sotāpanna); nếu không tìm được vị đó, thì từ một vị đã đạt được Tứ thiền ānāpānassati; nếu cũng không tìm được vị đó, thì phải thọ nhận từ một vị thầy phân định (vinicchayācariya) không lầm lẫn về Pāḷi và Chú giải (Aṭṭhakathā).
Arahantādayo hi attanā adhigatamaggameva ācikkhanti.
For the Arahants and others teach the very path they themselves have realized.
Thật vậy, các vị A-la-hán và những vị khác chỉ dạy con đường mà chính họ đã chứng đắc.
Ayaṃ pana gahanapadese mahāhatthipathaṃ nīharanto viya sabbattha asammūḷho sappāyāsappāyaṃ paricchinditvā katheti.
This one, however, like someone clearing a great elephant path in a thicket, being unconfused in all matters, speaks after distinguishing what is suitable and unsuitable.
Còn vị này thì, giống như người mở đường cho voi lớn trong một khu rừng rậm, không lầm lẫn ở bất cứ đâu, phân định rõ ràng điều gì là thích hợp và không thích hợp rồi mới dạy.
Tatrāyaṃ anupubbikathā – tena bhikkhunā sallahukavuttinā vinayācārasampannena vuttappakāramācariyaṃ upasaṅkamitvā vattapaṭipattiyā ārādhitacittassa tassa santike pañcasandhikaṃ kammaṭṭhānaṃ uggahetabbaṃ.
Regarding this, this is the gradual instruction: that bhikkhu, being of light livelihood and endowed with the conduct of the Vinaya, should approach the aforementioned kind of teacher, and having pleased his mind through the practice of duties, should learn the five-jointed meditation subject from him.
Trong đó, đây là câu chuyện tuần tự (anupubbikathā): Vị Tỳ-khưu ấy, với lối sống giản dị (sallahukavuttī) và đầy đủ oai nghi giới luật (vinayācārasampanna), phải đến gần vị thầy như đã mô tả, làm cho tâm vị ấy hoan hỷ bằng cách thực hành các bổn phận (vatta-paṭipatti), và thọ nhận đề mục thiền định năm phần (pañcasandhikaṃ kammaṭṭhāna) từ vị ấy.
Tatrime pañca sandhayo – uggaho, paripucchā, upaṭṭhānaṃ, appanā, lakkhaṇanti.
Herein, these are the five joints: learning, inquiry, establishment, absorption, and characteristic.
Trong đó, đây là năm phần: thọ nhận (uggaha), hỏi han (paripucchā), hiện khởi (upaṭṭhāna), an định (appanā), và đặc tướng (lakkhaṇa).
Tattha ‘‘uggaho’’ nāma kammaṭṭhānassa uggaṇhanaṃ, ‘‘paripucchā’’ nāma kammaṭṭhānassa paripucchanā, ‘‘upaṭṭhānaṃ’’ nāma kammaṭṭhānassa upaṭṭhānaṃ, ‘‘appanā’’ nāma kammaṭṭhānappanā, ‘‘lakkhaṇaṃ’’ nāma kammaṭṭhānassa lakkhaṇaṃ.
Therein, “ learning” is the learning of the meditation subject; “ inquiry” is the inquiry into the meditation subject; “ establishment” is the establishment of the meditation subject; “ absorption” is the absorption in the meditation subject; “ characteristic” is the characteristic of the meditation subject.
Trong đó, "thọ nhận" (uggaha) là sự thọ nhận đề mục thiền định; "hỏi han" (paripucchā) là sự hỏi han về đề mục thiền định; "hiện khởi" (upaṭṭhāna) là sự hiện khởi của đề mục thiền định; "an định" (appanā) là sự an định đề mục thiền định; "đặc tướng" (lakkhaṇa) là đặc tướng của đề mục thiền định.
‘‘Evaṃlakkhaṇamidaṃ kammaṭṭhāna’’nti kammaṭṭhānasabhāvūpadhāraṇanti vuttaṃ hoti.
This means discerning the nature of the meditation subject, thinking, “This meditation subject has such a characteristic.”
Nghĩa là, sự nhận biết bản chất của đề mục thiền định rằng "đề mục thiền định này có đặc tướng như vậy".
Evaṃ pañcasandhikaṃ kammaṭṭhānaṃ uggaṇhanto attanāpi na kilamati, ācariyampi na viheṭheti; tasmā thokaṃ uddisāpetvā bahukālaṃ sajjhāyitvā evaṃ pañcasandhikaṃ kammaṭṭhānaṃ uggahetvā sace tattha sappāyaṃ hoti, tattheva vasitabbaṃ.
Thus learning the five-jointed meditation subject, he does not tire himself, nor does he trouble his teacher. Therefore, having had a small portion recited and having rehearsed it for a long time, and having thus learned the five-jointed meditation subject, if it is suitable there, he should reside right there.
Khi thọ nhận đề mục thiền định năm phần như vậy, hành giả không tự làm mình mệt mỏi, cũng không làm phiền vị thầy; do đó, sau khi được vị thầy chỉ dạy một ít, và tự ôn luyện trong một thời gian dài, thọ nhận đề mục thiền định năm phần như vậy, nếu nơi đó thích hợp, thì nên ở lại đó.
No ce tattha sappāyaṃ hoti, ācariyaṃ āpucchitvā sace mandapañño yojanaparamaṃ gantvā, sace tikkhapañño dūrampi gantvā aṭṭhārasasenāsanadosavivajjitaṃ, pañcasenāsanaṅgasamannāgataṃ senāsanaṃ upagamma tattha vasantena upacchinnakhuddakapalibodhena katabhattakiccena bhattasammadaṃ paṭivinodetvā ratanattayaguṇānussaraṇena cittaṃ sampahaṃsetvā ācariyuggahato ekapadampi asammussantena idaṃ ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ manasikātabbaṃ.
If it is not suitable there, having taken leave of his teacher, if he is of dull wisdom, he should go a distance of up to a yojana; if of sharp wisdom, he may go even far, and approaching a dwelling place free from the eighteen faults of a lodging and endowed with the five factors of a lodging, and while residing there, with minor impediments cut off, having finished the business of his meal and dispelled the drowsiness from the meal, having gladdened his mind by recollecting the virtues of the Three Jewels, and without forgetting even a single part of what was learned from the teacher, he should direct his mind to this meditation subject of mindfulness of in-and-out breathing.
Nếu nơi đó không thích hợp, sau khi xin phép vị thầy, nếu là người có trí tuệ kém thì đi xa nhất một do-tuần (yojana), nếu là người có trí tuệ sắc bén thì có thể đi xa hơn nữa, đến một nơi ở (senāsana) không có mười tám lỗi của chỗ ở và đầy đủ năm yếu tố của chỗ ở; ở đó, sau khi đã đoạn trừ các chướng ngại nhỏ, hoàn tất việc ăn uống, xua tan sự nặng nề do thức ăn, làm cho tâm hoan hỷ bằng cách niệm ân Tam Bảo, vị ấy phải tác ý đề mục thiền định ānāpānassati này mà không quên dù chỉ một từ đã học từ vị thầy.
Ayamettha saṅkhepo.
This is the summary here.
Đây là phần tóm tắt ở đây.
Vitthāro pana imaṃ kathāmaggaṃ icchantena visuddhimaggato (visuddhi. 1.55) gahetabbo.
The detailed account, however, should be taken from the Visuddhimagga by one who desires this line of discourse.
Còn phần giải thích chi tiết, nếu ai muốn biết về lộ trình câu chuyện này, thì phải lấy từ Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
‘‘Gaṇanā’’ti gaṇanāyeva.
“ Counting” is just counting.
"Đếm" (Gaṇanā) chính là sự đếm.
‘‘Anubandhanā’’ti anuvahanā.
“ Connecting” is following.
"Theo dõi" (Anubandhanā) là sự tiếp tục theo dõi.
‘‘Phusanā’’ti phuṭṭhaṭṭhānaṃ.
“ Touching” is the point of contact.
"Xúc chạm" (Phusanā) là nơi tiếp xúc.
‘‘Ṭhapanā’’ti appanā.
“ Fixing” is absorption.
"An trú" (Ṭhapanā) là sự an định (appanā).
‘‘Sallakkhaṇā’’ti vipassanā.
“ Observing” is insight.
"Quán sát" (Sallakkhaṇā) là tuệ quán (vipassanā).
‘‘Vivaṭṭanā’’ti maggo.
“Turning away” is the path.
"Chuyển hóa" (Vivaṭṭanā) là đạo (magga).
‘‘Pārisuddhī’’ti phalaṃ.
“ Purity” is the fruit.
"Thanh tịnh" (Pārisuddhi) là quả (phala).
‘‘Tesañca paṭipassanā’’ti paccavekkhaṇā.
“ And reviewing them” is reflection.
"Hồi quán chúng" (Tesañca paṭipassanā) là sự quán xét lại (paccavekkhaṇā).
Tattha iminā ādikammikakulaputtena paṭhamaṃ gaṇanāya idaṃ kamaṭṭhānaṃ manasikātabbaṃ.
Among these, this son of a good family who is a beginner should first apply his mind to this meditation subject by means of counting.
Trong đó, vị thiện nam tử mới bắt đầu tu tập này, trước hết phải tác ý đề mục thiền định này bằng cách đếm.
Gaṇentena ca pañcannaṃ heṭṭhā na ṭhapetabbaṃ, dasannaṃ upari na netabbaṃ, antare khaṇḍaṃ na dassetabbaṃ.
When counting, he should not stop below five, nor should he go above ten, nor should he show a break in between.
Khi đếm, không được dừng dưới năm, không được vượt quá mười, không được ngắt quãng ở giữa.
Pañcannaṃ heṭṭhā ṭhapentassa hi sambādhe okāse cittuppādo vipphandati, sambādhe vaje sanniruddhagogaṇo viya.
For one who stops below five, the arising of the mind wavers in a confined space, like a herd of cattle enclosed in a cramped pen.
Vì đối với người dừng dưới năm, tâm thức sẽ dao động trong không gian chật hẹp, giống như đàn bò bị nhốt trong chuồng chật.
Dasannaṃ upari nentassa gaṇanānissitova cittuppādo hoti.
For one who goes above ten, the arising of the mind becomes dependent on the counting itself.
Đối với người vượt quá mười, tâm thức sẽ chỉ bám víu vào việc đếm.
Antarā khaṇḍaṃ dassentassa ‘‘sikhāppattaṃ nu kho me kammaṭṭhānaṃ, no’’ti cittaṃ vikampati.
For one who shows a break in between, the mind wavers, thinking, “Has my meditation subject reached its culmination or not?”
Đối với người ngắt quãng ở giữa, tâm sẽ dao động, tự hỏi: "Đề mục thiền định của mình đã đạt đến đỉnh cao chưa, hay chưa?"
Tasmā ete dose vajjetvā gaṇetabbaṃ.
Therefore, one should count while avoiding these faults.
Do đó, phải tránh những lỗi này khi đếm.
Gaṇentena ca paṭhamaṃ dandhagaṇanāya dhaññamāpakagaṇanāya gaṇetabbaṃ.
And when counting, one should first count with the slow counting of a grain measurer.
Khi đếm, trước tiên phải đếm một cách chậm rãi, theo cách đếm của người đong lúa.
Dhaññamāpako hi nāḷiṃ pūretvā ‘‘eka’’nti vatvā okirati.
For a grain-measurer, having filled the measuring basket, says "one" and pours it out.
Người đong lúa, sau khi đong đầy đấu, nói “một” rồi đổ đi.
Puna pūrento kiñci kacavaraṃ disvā taṃ chaḍḍento ‘‘ekaṃ eka’’nti vadati.
Again, while filling, upon seeing some rubbish and discarding it, he says "one, one."
Khi đong lại, nếu thấy một chút rác, người ấy bỏ rác đi rồi nói “một, một”.
Esa nayo ‘‘dve dve’’tiādīsu.
This is the method for "two, two," and so on.
Cách này cũng tương tự với “hai, hai” và những số tiếp theo.
Evameva imināpi assāsapassāsesu yo upaṭṭhāti taṃ gahetvā ‘‘ekaṃ eka’’nti ādiṃkatvā yāva ‘‘dasa dasā’’ti pavattamānaṃ pavattamānaṃ upalakkhetvāva gaṇetabbaṃ.
In the very same way, this yogi should take whichever in-breath or out-breath appears and, beginning with "one, one," should count by noting the breath as it continually occurs, up to "ten, ten."
Cũng vậy, hành giả này phải đếm hơi thở vào và hơi thở ra nào hiện rõ, lấy hơi thở đó làm đối tượng, bắt đầu từ “một, một” cho đến “mười, mười”, phải ghi nhận từng hơi thở đang xảy ra rồi mới đếm.
Tassevaṃ gaṇayato nikkhamantā ca pavisantā ca assāsapassāsā pākaṭā honti.
As he counts in this way, the out-breaths and in-breaths, those going out and coming in, become distinct.
Khi hành giả đếm như vậy, các hơi thở ra và hơi thở vào trở nên rõ ràng.
Athānena taṃ dandhagaṇanaṃ dhaññamāpakagaṇanaṃ pahāya sīghagaṇanāya gopālakagaṇanāya gaṇetabbaṃ.
Then he should give up that slow counting, the grain-measurer's count, and count with the swift count, the cowherd's count.
Sau đó, hành giả nên từ bỏ cách đếm chậm chạp của người đong lúa, mà nên đếm nhanh theo cách của người chăn bò.
Cheko hi gopālako sakkharāyo ucchaṅgena gahetvā rajjudaṇḍahattho pātova vajaṃ gantvā gāvo piṭṭhiyaṃ paharitvā palighatthambhamatthake nisinno dvāraṃ pattaṃ pattaṃyeva gāvaṃ ‘‘eko dve’’ti sakkharaṃ khipitvā khipitvā gaṇeti.
For a skilled cowherd, taking pebbles in his loincloth and holding a rope and stick in his hand, goes to the pen in the early morning, strikes the cows on their backs, and sitting on top of the gate-post, counts each cow as it reaches the gate, "one, two," by tossing out a pebble for each.
Người chăn bò khéo léo cầm sỏi trong túi, tay cầm gậy có dây buộc, sáng sớm đi đến chuồng bò, vỗ vào lưng bò và ngồi trên đầu cột cổng, đếm từng con bò đi qua cổng bằng cách ném từng viên sỏi, nói “một, hai”.
Tiyāmarattiṃ sambādhe okāse dukkhaṃ vutthagogaṇo nikkhamanto aññamaññaṃ upanighaṃsanto vegena vegena puñjo puñjo hutvā nikkhamati.
The herd of cows, having stayed uncomfortably for the three watches of the night in a confined space, exit in a rush, jostling against one another, coming out swiftly in a great mass.
Đàn bò đã ở trong chuồng chật chội suốt ba canh đêm, khi ra ngoài, chúng chen lấn nhau, từng đàn từng đàn nhanh chóng đi ra.
So vegena vegena ‘‘tīṇi cattāri pañca dasā’’ti gaṇetiyeva.
So he counts very swiftly, "three, four, five ... ten."
Người ấy cứ đếm nhanh chóng “ba, bốn, năm, mười”.
Evamimassāpi purimanayena gaṇayato assāsapassāsā pākaṭā hutvā sīghaṃ sīghaṃ punappunaṃ sañcaranti.
Similarly, for this yogi who is counting in the former way, the in-breaths and out-breaths become distinct and move back and forth swiftly and repeatedly.
Cũng vậy, khi hành giả đếm theo cách trước, các hơi thở vào và hơi thở ra trở nên rõ ràng và di chuyển nhanh chóng, liên tục.
Tato tena ‘‘punappunaṃ sañcarantī’’ti ñatvā anto ca bahi ca aggahetvā dvārappattaṃ dvārappattaṃyeva gahetvā ‘‘eko dve tīṇi cattāri pañca, eko dve tīṇi cattāri pañca cha, eko dve tīṇi cattāri pañca cha satta…pe… aṭṭha… nava… dasā’’ti sīghaṃ sīghaṃ gaṇetabbameva.
Then, having known, "They are moving back and forth repeatedly," without grasping them inside or outside, but taking only what reaches the gate, he should count swiftly: "one, two, three, four, five; one, two, three, four, five, six; one, two, three, four, five, six, seven... eight... nine... ten."
Từ đó, hành giả biết rằng chúng “di chuyển liên tục” và không nắm giữ hơi thở bên trong hay bên ngoài, mà chỉ nắm giữ hơi thở nào đến ngưỡng cửa (mũi), đếm nhanh chóng “một, hai, ba, bốn, năm; một, hai, ba, bốn, năm, sáu; một, hai, ba, bốn, năm, sáu, bảy… tám… chín… mười”.
Gaṇanāpaṭibaddhe hi kammaṭṭhāne gaṇanābaleneva cittaṃ ekaggaṃ hoti arittūpatthambhanavasena caṇḍasote nāvāṭhapanamiva.
For in a meditation subject connected with counting, the mind becomes one-pointed by the power of counting alone, like steadying a boat in a swift current by means of a pole.
Trong đề mục thiền định liên quan đến việc đếm, tâm trở nên nhất tâm chỉ nhờ sức mạnh của việc đếm, giống như việc giữ một con thuyền đứng yên giữa dòng nước xiết bằng cách dùng sào chống.
Tassevaṃ sīghaṃ sīghaṃ gaṇayato kammaṭṭhānaṃ nirantarappavattaṃ viya hutvā upaṭṭhāti.
As he counts thus very swiftly, the meditation subject appears as if occurring without interruption.
Khi hành giả đếm nhanh chóng như vậy, đề mục thiền định hiện lên như thể đang diễn ra liên tục.
Atha ‘‘nirantaraṃ pavattatī’’ti ñatvā anto ca bahi ca vātaṃ apariggahetvā purimanayeneva vegena vegena gaṇetabbaṃ.
Then, having known, "It is occurring without interruption," he should not apprehend the breath inside or outside, but should count swiftly in the same way as before.
Sau đó, khi biết rằng “nó đang diễn ra liên tục”, hành giả không nắm giữ hơi thở bên trong hay bên ngoài, mà nên đếm nhanh chóng theo cách trước.
Antopavisanavātena hi saddhiṃ cittaṃ pavesayato abbhantaraṃ vātabbhāhataṃ medapūritaṃ viya hoti, bahinikkhamanavātena saddhiṃ cittaṃ nīharato bahiddhā puthuttārammaṇe cittaṃ vikkhipati.
For if he lets his mind enter with the in-coming breath, the inside of his body feels as if it were struck by wind and filled with fat; and if he sends his mind out with the out-going breath, his mind becomes distracted by various external objects.
Vì khi tâm được đưa vào cùng với hơi thở đi vào, bên trong cơ thể trở nên như bị gió thổi và đầy mỡ; khi tâm được đưa ra cùng với hơi thở đi ra, tâm sẽ bị phân tán vào các đối tượng đa dạng bên ngoài.
Phuṭṭhokāse pana satiṃ ṭhapetvā bhāventasseva bhāvanā sampajjati.
But for one who develops meditation by placing mindfulness at the point of contact, the meditation succeeds.
Nhưng chỉ khi hành giả đặt niệm vào điểm tiếp xúc và tu tập, thiền định mới thành tựu.
Tena vuttaṃ – ‘‘anto ca bahi ca vātaṃ apariggahetvā purimanayeneva vegena vegena gaṇetabba’’nti.
Therefore it was said: "he should not apprehend the breath inside or outside, but should count swiftly in the same way as before."
Vì vậy, đã nói rằng: “Không nắm giữ hơi thở bên trong hay bên ngoài, mà nên đếm nhanh chóng theo cách trước.”
Evaṃ gaṇanāya manasikatvā anubandhanāya manasikātabbaṃ.
Having thus applied the mind through counting, one should apply the mind through following.
Sau khi tác ý bằng cách đếm như vậy, nên tác ý bằng cách theo dõi (anubandhanā).
Anubandhanā nāma gaṇanaṃ paṭisaṃharitvā satiyā nirantaraṃ assāsapassāsānaṃ anugamanaṃ; tañca kho na ādimajjhapariyosānānugamanavasena.
Following (anubandhanā) means, having set aside counting, to continuously follow the in-breaths and out-breaths with mindfulness; but this is not by way of following them to their beginning, middle, and end.
Theo dõi (anubandhanā) là việc thu lại việc đếm và liên tục theo dõi hơi thở vào và hơi thở ra bằng niệm; tuy nhiên, không phải theo dõi từ đầu, giữa và cuối.
Bahinikkhamanavātassa hi nābhi ādi, hadayaṃ majjhaṃ, nāsikaggaṃ pariyosānaṃ.
For the out-going breath, the navel is the beginning, the heart is the middle, and the tip of the nose is the end.
Vì rốn là khởi điểm của hơi thở ra, tim là trung điểm, và chóp mũi là kết thúc.
Abbhantarapavisanavātassa nāsikaggaṃ ādi, hadayaṃ majjhaṃ, nābhi pariyosānaṃ.
For the in-going breath, the tip of the nose is the beginning, the heart is the middle, and the navel is the end.
Chóp mũi là khởi điểm của hơi thở vào, tim là trung điểm, và rốn là kết thúc.
Tañcassa anugacchato vikkhepagataṃ cittaṃ sāraddhāya ceva hoti iñjanāya ca.
And for one following it thus, the mind becomes distracted, agitated, and tremulous.
Nếu hành giả theo dõi như vậy, tâm sẽ bị phân tán, trở nên xao động và dao động.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Tasmā anubandhanāya manasikarontena na ādimajjhapariyosānavasena manasikātabbaṃ.
Therefore, one applying the mind through following should not apply the mind by way of the beginning, middle, and end.
Vì vậy, khi tác ý bằng cách theo dõi, không nên tác ý theo cách đầu, giữa và cuối.
Apica kho phusanāvasena ca ṭhapanāvasena ca manasikātabbaṃ.
Instead, one should apply the mind by way of touching (phusanā) and by way of fixing (ṭhapanā).
Mà nên tác ý theo cách tiếp xúc (phusanā) và thiết lập (ṭhapanā).
Gaṇanānubandhanāvasena viya hi phusanāṭhapanāvasena visuṃ manasikāro natthi.
There is no separate application of mind by way of touching and fixing, as there is by way of counting and following.
Thật vậy, không có sự tác ý riêng biệt theo cách tiếp xúc và thiết lập như có sự tác ý theo cách đếm và theo dõi.
Phuṭṭhaphuṭṭhaṭṭhāneyeva pana gaṇento gaṇanāya ca phusanāya ca manasi karoti.
Rather, one who counts just at the point of contact is said to "apply the mind through counting and through touching."
Khi đếm tại mỗi điểm tiếp xúc, hành giả tác ý bằng cả việc đếm và tiếp xúc.
Tattheva gaṇanaṃ paṭisaṃharitvā te satiyā anubandhanto appanāvasena ca cittaṃ ṭhapento ‘‘anubandhanāya ca phusanāya ca ṭhapanāya ca manasi karotī’’ti vuccati.
One who, having set aside counting at that very spot, follows them with mindfulness and fixes the mind by way of absorption is said to "apply the mind through following, through touching, and through fixing."
Tại đó, khi thu lại việc đếm và theo dõi hơi thở bằng niệm, đồng thời thiết lập tâm vào trạng thái an chỉ (appanā), hành giả được gọi là “tác ý bằng theo dõi, tiếp xúc và thiết lập”.
Svāyamattho aṭṭhakathāyaṃ vuttapaṅguḷadovārikopamāhi paṭisambhidāyaṃ vuttakakacopamāya ca veditabbo.
This meaning should be understood from the similes of the lame man and the gatekeeper stated in the Commentary, and from the simile of the saw stated in the Paṭisambhidā.
Ý nghĩa này cần được hiểu qua ví dụ về người què và người gác cổng được trình bày trong các Chú Giải (Aṭṭhakathā) và ví dụ về cái cưa được trình bày trong Paṭisambhidāmagga.
Tatrāyaṃ paṅguḷopamā – ‘‘seyyathāpi paṅguḷo dolāya kīḷataṃ mātāputtānaṃ dolaṃ khipitvā tattheva dolatthambhamūle nisinno kamena āgacchantassa ca gacchantassa ca dolāphalakassa ubho koṭiyo majjhañca passati, na ca ubhokoṭimajjhānaṃ dassanatthaṃ byāvaṭo hoti.
Therein, this is the simile of the lame man: "Just as a lame man, having pushed the swing for a mother and son playing on it, sits right there at the foot of the swing-post and sees both ends and the middle of the swing-plank as it comes and goes in sequence, but is not occupied with seeing the two ends and the middle.
Đây là ví dụ về người què: “Ví như một người què, sau khi đẩy chiếc đu của hai mẹ con đang chơi, anh ta ngồi ngay dưới gốc cột đu và lần lượt nhìn thấy hai đầu và giữa của tấm ván đu đang đi tới và đi lui, nhưng anh ta không cố gắng để nhìn thấy hai đầu và giữa đó.
Evamevāyaṃ bhikkhu sativasena upanibandhanatthambhamūle ṭhatvā assāsapassāsadolaṃ khipitvā tattheva nimitte satiyā nisinno kamena āgacchantānañca gacchantānañca phuṭṭhaṭṭhāne assāsapassāsānaṃ ādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchanto tattha ca cittaṃ ṭhapento passati, na ca tesaṃ dassanatthaṃ byāvaṭo hoti.
In the very same way, this bhikkhu, standing at the foot of the binding-post by means of mindfulness, pushes the swing of the in-breaths and out-breaths, and sitting with mindfulness on the sign there, he sees by following with mindfulness the beginning, middle, and end of the in-breaths and out-breaths at the point of contact as they come and go in sequence, and by fixing the mind there, but is not occupied with seeing them.
Cũng vậy, vị Tỳ-khưu này, với niệm, đứng dưới gốc cột buộc tâm (tức là điểm tiếp xúc của hơi thở), sau khi đẩy chiếc đu hơi thở vào và hơi thở ra, anh ta ngồi ngay tại dấu hiệu (nimitta) đó bằng niệm, và lần lượt theo dõi khởi điểm, trung điểm và kết thúc của hơi thở vào và hơi thở ra tại điểm tiếp xúc khi chúng đi tới và đi lui, đồng thời thiết lập tâm tại đó, nhưng anh ta không cố gắng để nhìn thấy chúng.
Ayaṃ paṅguḷopamā.
This is the simile of the lame man.
Đây là ví dụ về người què.
Kathaṃ ime tayo dhammā ekacittassa ārammaṇaṃ na honti, na cime tayo dhammā aviditā honti, na ca cittaṃ vikkhepaṃ gacchati, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti, visesamadhigacchati?
How is it that these three things are not the object of a single mind, yet these three things are not unknown, and the mind does not become distracted, and exertion becomes apparent, and the effort is accomplished, and distinction is attained?
Làm sao ba pháp này không thể là đối tượng của một tâm duy nhất, mà ba pháp này không bị bỏ qua, tâm không bị phân tán, sự tinh tấn được hiển lộ, sự thực hành được hoàn thành, và sự đặc biệt được đạt đến?
Seyyathāpi rukkho same bhūmibhāge nikkhitto, tamenaṃ puriso kakacena chindeyya, rukkhe phuṭṭhakakacadantānaṃ vasena purisassa sati upaṭṭhitā hoti, na āgate vā gate vā kakacadante manasi karoti, na āgatā vā gatā vā kakacadantā aviditā honti, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti.
Just as a log is placed on level ground, and a man might cut it with a saw; the man's mindfulness is established by means of the saw's teeth touching the log, he does not pay attention to the saw's teeth as they come or go, yet the coming and going saw's teeth are not unknown to him, the effort is apparent, and he accomplishes the application.
Ví như một khúc cây được đặt trên mặt đất bằng, một người dùng cưa để cưa nó. Do các răng cưa chạm vào khúc cây, niệm của người ấy được an trú, người ấy không tác ý đến các răng cưa đi tới hay đi lui, nhưng các răng cưa đi tới hay đi lui không phải là không được biết đến, sự nỗ lực được nhận rõ và công việc được hoàn thành.
Yathā rukkho same bhūmibhāge nikkhitto; evaṃ upanibandhananimittaṃ.
Just as the log is placed on level ground, so is the focal point of mindfulness.
Như khúc cây được đặt trên mặt đất bằng, đó là dấu hiệu để cột tâm.
Yathā kakacadantā; evaṃ assāsapassāsā.
Just as the saw's teeth, so are the in-breaths and out-breaths.
Như các răng cưa, đó là hơi thở vào-ra.
Yathā rukkhe phuṭṭhakakacadantānaṃ vasena purisassa sati upaṭṭhitā hoti, na āgate vā gate vā kakacadante manasi karoti, na āgatā vā gatā vā kakacadantā aviditā honti, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti, evameva bhikkhu nāsikagge vā mukhanimitte vā satiṃ upaṭṭhapetvā nisinno hoti, na āgate vā gate vā assāsapassāse manasi karoti, na āgatā vā gatā vā assāsapassāsā aviditā honti, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti, visesamadhigacchati.
Just as the man's mindfulness is established by means of the saw's teeth touching the log, and he does not pay attention to the saw's teeth as they come or go, yet the coming and going saw's teeth are not unknown to him, the effort is apparent, and he accomplishes the application; in the very same way, a bhikkhu sits having established mindfulness at the tip of the nose or at the focal point of the mouth. He does not pay attention to the in-breaths and out-breaths as they come or go, yet the coming and going in-breaths and out-breaths are not unknown to him, the effort is apparent, he accomplishes the application, and he attains a special distinction.
Như do các răng cưa chạm vào khúc cây, niệm của người ấy được an trú, người ấy không tác ý đến các răng cưa đi tới hay đi lui, nhưng các răng cưa đi tới hay đi lui không phải là không được biết đến, sự nỗ lực được nhận rõ và công việc được hoàn thành; cũng vậy, vị tỳ-khưu ngồi với niệm được thiết lập ở chóp mũi hay ở dấu hiệu nơi miệng, không tác ý đến hơi thở vào-ra đi vào hay đi ra, nhưng hơi thở vào-ra đi vào hay đi ra không phải là không được biết đến, sự nỗ lực được nhận rõ, công việc được hoàn thành, và sự chứng đắc đặc biệt được thành tựu.
Padhānanti katamaṃ padhānaṃ?
What is effort?
Nỗ lực là gì?
Āraddhavīriyassa kāyopi cittampi kammaniyaṃ hoti – idaṃ padhānaṃ.
For one with aroused energy, both the body and the mind become workable—this is effort.
Đối với người đã khởi tinh tấn, cả thân và tâm đều trở nên dễ sử dụng – đây là nỗ lực.
Katamo payogo?
What is application?
Công việc là gì?
Āraddhavīriyassa upakkilesā pahīyanti, vitakkā vūpasammanti – ayaṃ payogo.
For one with aroused energy, the corruptions are abandoned, and thoughts are calmed—this is application.
Đối với người đã khởi tinh tấn, các tùy phiền não được từ bỏ, các tầm được lắng dịu – đây là công việc.
Katamo viseso?
What is special distinction?
Sự chứng đắc đặc biệt là gì?
Āraddhavīriyassa saṃyojanā pahīyanti, anusayā byantī honti – ayaṃ viseso.
For one with aroused energy, the fetters are abandoned, and the underlying tendencies come to an end—this is special distinction.
Đối với người đã khởi tinh tấn, các kiết sử được từ bỏ, các tùy miên được chấm dứt – đây là sự chứng đắc đặc biệt.
Evaṃ ime tayo dhammā ekacittassa ārammaṇā na honti, na cime tayo dhammā aviditā honti, na ca cittaṃ vikkhepaṃ gacchati, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti, visesamadhigacchati.
In this way, these three things are not the objects of a single mind-moment, yet these three things are not unknown, nor does the mind become distracted; the effort is apparent, he accomplishes the application, and he attains a special distinction.
Như vậy, ba pháp này không phải là đối tượng của một tâm duy nhất, nhưng ba pháp này không phải là không được biết đến, và tâm không đi đến tán loạn, sự nỗ lực được nhận rõ, công việc được hoàn thành, và sự chứng đắc đặc biệt được thành tựu.
Ayaṃ kakacopamā.
illuminates this world, like the moon freed from a cloud.”
Đây là ví dụ về cái cưa.
Idha panassa āgatāgatavasena amanasikāramattameva payojananti veditabbaṃ.
This is the simile of the saw. Herein, it should be understood that its purpose is only not to pay attention to the coming and going.
Ở đây, cần hiểu rằng mục đích chỉ là việc không tác ý theo sự đi vào và đi ra.
Idaṃ kammaṭṭhānaṃ manasikaroto kassaci nacireneva nimittañca uppajjati, avasesajjhānaṅgapaṭimaṇḍitā appanāsaṅkhātā ṭhapanā ca sampajjati.
For someone contemplating this meditation subject, the sign sometimes arises before long, and the placement, known as absorption, adorned with the remaining jhāna factors, is accomplished.
Khi một người tác ý đến đề mục này, đối với một số người, không lâu sau, dấu hiệu (nimitta) khởi sanh và sự an chỉ (ṭhapanā), tức là an chỉ định (appanā), được trang hoàng bởi các thiền chi còn lại, được thành tựu.
Kassaci pana gaṇanāvaseneva manasikārakālatopabhuti anukkamato oḷārikaassāsapassāsanirodhavasena kāyadarathe vūpasante kāyopi cittampi lahukaṃ hoti, sarīraṃ ākāse laṅghanākārappattaṃ viya hoti.
For another, however, from the time of contemplation by way of counting, as the bodily distress subsides in sequence through the cessation of coarse in-breaths and out-breaths, both body and mind become light; the body feels as if it has reached a state of leaping in the air.
Còn đối với một số người khác, kể từ lúc tác ý bằng phương pháp đếm, tuần tự theo sự chấm dứt của hơi thở vào-ra thô, khi sự bức bối của thân lắng dịu, cả thân và tâm đều trở nên nhẹ nhàng, thân thể dường như có thể nhảy lên không trung.
Yathā sāraddhakāyassa mañce vā pīṭhe vā nisīdato mañcapīṭhaṃ onamati, vikūjati, paccattharaṇaṃ valiṃ gaṇhāti.
Just as when a person with an agitated body sits on a couch or a chair, the couch or chair sags and creaks, and the covering gets wrinkled.
Giống như khi một người có thân căng thẳng ngồi trên giường hay ghế, giường ghế lún xuống, kêu cọt kẹt, và tấm trải giường bị nhăn lại.
Asāraddhakāyassa pana nisīdato neva mañcapīṭhaṃ onamati, na vikūjati, na paccattharaṇaṃ valiṃ gaṇhāti, tūlapicupūritaṃ viya mañcapīṭhaṃ hoti.
But when a person with an unagitated body sits, the couch or chair neither sags nor creaks, nor does the covering get wrinkled; the couch or chair is as if filled with cotton-wool.
Nhưng khi một người có thân không căng thẳng ngồi, giường ghế không lún xuống, không kêu cọt kẹt, tấm trải giường không bị nhăn lại, giường ghế giống như được nhồi đầy bông gòn.
Yasmā asāraddho kāyo lahuko hoti; evameva gaṇanāvasena manasikārakālatopabhuti anukkamato oḷārikaassāsapassāsanirodhavasena kāyadarathe vūpasante kāyopi cittampi lahukaṃ hoti, sarīraṃ ākāse laṅghanākārappattaṃ viya hoti.
Because the unagitated body is light; in the very same way, from the time of contemplation by way of counting, as the bodily distress subsides in sequence through the cessation of coarse in-breaths and out-breaths, both body and mind become light; the body feels as if it has reached a state of leaping in the air.
Bởi vì thân không căng thẳng thì nhẹ nhàng; cũng vậy, kể từ lúc tác ý bằng phương pháp đếm, tuần tự theo sự chấm dứt của hơi thở vào-ra thô, khi sự bức bối của thân lắng dịu, cả thân và tâm đều trở nên nhẹ nhàng, thân thể dường như có thể nhảy lên không trung.
Tassa oḷārike assāsapassāse niruddhe sukhumaassāsapassāsanimittārammaṇaṃ cittaṃ pavattati, tasmimpi niruddhe aparāparaṃ tato sukhumatarasukhumatamanimittārammaṇaṃ pavattatiyeva.
For him, when the coarse in-breaths and out-breaths have ceased, the mind proceeds with the sign of subtle in-breaths and out-breaths as its object. When that too has ceased, it proceeds successively with a sign-object that is ever more and more subtle than that.
Khi hơi thở vào-ra thô của vị ấy đã chấm dứt, tâm vận hành với đối tượng là dấu hiệu của hơi thở vào-ra vi tế; khi đối tượng ấy cũng chấm dứt, tâm vẫn tiếp tục vận hành với đối tượng là dấu hiệu ngày càng vi tế hơn.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Yathā puriso mahatiyā lohasalākāya kaṃsatāḷaṃ ākoṭeyya, ekappahārena mahāsaddo uppajjeyya, tassa oḷārikasaddārammaṇaṃ cittaṃ pavatteyya, niruddhe oḷārike sadde atha pacchā sukhumasaddanimittārammaṇaṃ, tasmimpi niruddhe aparāparaṃ tato sukhumatarasukhumatamasaddanimittārammaṇaṃ cittaṃ pavattateva; evanti veditabbaṃ.
It should be understood to be like this: just as if a man were to strike a bronze gong with a large iron rod, a loud sound would arise with a single strike, and his mind would proceed with the coarse sound as its object; when the coarse sound has ceased, then afterwards, with the sign of a subtle sound as its object; when that too has ceased, the mind proceeds successively with a sign-object of a sound that is ever more and more subtle than that.
Ví như một người dùng một thanh sắt lớn gõ vào một cái chũm đồng, một âm thanh lớn sẽ phát sinh chỉ với một cú đánh, tâm của người ấy sẽ hướng đến đối tượng âm thanh thô; khi âm thanh thô đã diệt, sau đó tâm hướng đến đối tượng là tướng của âm thanh vi tế, khi tướng ấy cũng đã diệt, lần lượt tâm vẫn tiếp tục hướng đến đối tượng là tướng của âm thanh càng ngày càng vi tế hơn; nên hiểu là như vậy.
Vuttampi cetaṃ – ‘‘seyyathāpi kaṃse ākoṭite’’ti (paṭi. ma. 1.171) vitthāro.
And this has been said in detail: “Just as when a bronze gong is struck.”
Điều này cũng đã được nói đến: “Ví như khi một cái chũm được gõ” và phần chi tiết.
Yathā hi aññāni kammaṭṭhānāni uparūpari vibhūtāni honti, na tathā idaṃ.
For other meditation subjects become progressively clearer, but this one does not.
Các đề mục thiền khác càng tu tập lên cao thì càng trở nên rõ ràng, nhưng đề mục này thì không như vậy.
Idaṃ pana uparūpari bhāventassa bhāventassa sukhumattaṃ gacchati, upaṭṭhānampi na upagacchati.
On the contrary, as this one is developed again and again, it becomes subtle and does not even come into appearance.
Trái lại, đề mục này càng tu tập, càng tu tập thì càng trở nên vi tế, và thậm chí không còn hiện khởi nữa.
Evaṃ anupaṭṭhahante pana tasmiṃ na tena bhikkhunā uṭṭhāyāsanā cammakhaṇḍaṃ papphoṭetvā gantabbaṃ.
However, when it does not appear in this way, that bhikkhu should not get up from his seat, shake out his piece of hide, and leave.
Tuy nhiên, khi đề mục không hiện khởi như vậy, vị tỳ khưu ấy không nên đứng dậy khỏi chỗ ngồi, giũ tấm da rồi bỏ đi.
Kiṃ kātabbaṃ?
What should be done?
Phải làm gì?
‘‘Ācariyaṃ pucchissāmī’’ti vā ‘‘naṭṭhaṃ dāni me kammaṭṭhāna’’nti vā na vuṭṭhātabbaṃ, iriyāpathaṃ vikopetvā gacchato hi kammaṭṭhānaṃ navanavameva hoti.
He should not rise thinking, “I will ask the teacher,” or “Now my meditation subject is lost,” for when one goes after breaking the posture, the meditation subject becomes ever new.
Không nên đứng dậy với ý nghĩ “Ta sẽ đi hỏi thầy” hay “Đề mục thiền của ta bây giờ đã mất rồi”, vì đối với người phá vỡ oai nghi rồi đi, đề mục thiền sẽ luôn luôn mới mẻ.
Tasmā yathānisinneneva desato āharitabbaṃ.
Therefore, just as he is seated, he should retrieve it by way of its location.
Vì vậy, nên mang đề mục trở lại từ phương diện vị trí ngay khi đang ngồi như thế.
Tatrāyaṃ āharaṇūpāyo.
Herein, this is the method of retrieval.
Sau đây là phương pháp mang đề mục trở lại.
Tena hi bhikkhunā kammaṭṭhānassa anupaṭṭhahanabhāvaṃ ñatvā iti paṭisañcikkhitabbaṃ – ‘‘ime assāsapassāsā nāma kattha atthi, kattha natthi, kassa vā atthi, kassa vā natthī’’ti.
That bhikkhu, having recognized the non-appearance of the meditation subject, should reflect thus: “These things called in-breaths and out-breaths, where do they exist, where do they not exist, or for whom do they exist, for whom do they not exist?”
Vị tỳ khưu ấy, khi biết rằng đề mục thiền không hiện khởi, nên suy xét như sau: “Hơi thở vào, hơi thở ra này có ở đâu, không có ở đâu, có ở ai, hay không có ở ai?”
Athevaṃ paṭisañcikkhatā ‘‘ime antomātukucchiyaṃ natthi, udake nimuggānaṃ natthi, tathā asaññībhūtānaṃ matānaṃ catutthajjhānasamāpannānaṃ rūpārūpabhavasamaṅgīnaṃ nirodhasamāpannāna’’nti ñatvā evaṃ attanāva attā paṭicodetabbo – ‘‘nanu tvaṃ, paṇḍita, neva mātukucchigato, na udake nimuggo, na asaññībhūto, na mato, na catutthajjhānasamaāpanno, na rūpārūpabhavasamaṅgī, na nirodhasamāpanno, atthiyeva te assāsapassāsā, mandapaññatāya pana pariggahetuṃ na sakkosī’’ti.
Then, reflecting in this way, having known, “These do not exist inside the mother's womb; they do not exist for those submerged in water; likewise for those who have become non-percipient, for the dead, for those who have attained the fourth jhāna, for those endowed with form and formless existence, and for those who have attained cessation,” he should admonish himself with his own self, thus: “Surely, you wise one, you are not in a mother’s womb, nor submerged in water, nor non-percipient, nor dead, nor have you attained the fourth jhāna, nor are you endowed with form and formless existence, nor have you attained cessation. You do have in-breaths and out-breaths, but due to your dull wisdom you are unable to grasp them.”
Khi suy xét như vậy, vị ấy biết rằng: “Những hơi thở này không có trong bụng mẹ, không có ở những người đang lặn dưới nước, cũng như không có ở những chúng sinh vô tưởng, người đã chết, người đã nhập thiền thứ tư, người đang ở trong cõi Sắc và Vô Sắc, và người đã nhập Diệt thọ tưởng định”. Sau khi biết như vậy, vị ấy nên tự mình khiển trách mình rằng: “Này hiền giả, chẳng phải ông không ở trong bụng mẹ, không lặn dưới nước, không phải là chúng sinh vô tưởng, không phải người đã chết, không phải người đã nhập thiền thứ tư, không phải người đang ở trong cõi Sắc và Vô Sắc, cũng không phải người đã nhập Diệt thọ tưởng định sao? Hơi thở vào, hơi thở ra của ông vẫn có đó, nhưng vì trí tuệ yếu kém nên ông không thể nắm bắt được”.
Athānena pakatiphuṭṭhavaseneva cittaṃ ṭhapetvā manasikāro pavattetabbo.
Then he should direct his contemplation by establishing the mind only on the basis of the natural point of contact.
Sau đó, vị ấy nên đặt tâm vào nơi xúc chạm tự nhiên và tiếp tục tác ý.
Ime hi dīghanāsikassa nāsā puṭaṃ ghaṭṭentā pavattanti, rassanāsikassa uttaroṭṭhaṃ.
For these breaths proceed by touching the nostril for one with a long nose, and the upper lip for one with a short nose.
Đối với người có mũi dài, hơi thở đi qua chạm vào cánh mũi; đối với người có mũi ngắn, hơi thở chạm vào môi trên.
Tasmānena imaṃ nāma ṭhānaṃ ghaṭṭentīti nimittaṃ paṭṭhapetabbaṃ.
Therefore, he should establish the sign that “they touch this particular spot.”
Vì vậy, vị ấy nên thiết lập tướng bằng cách ghi nhận “hơi thở chạm vào nơi này”.
Imameva hi atthavasaṃ paṭicca vuttaṃ bhagavatā – ‘‘nāhaṃ, bhikkhave, muṭṭhassatissa asampajānassa ānāpānassatibhāvanaṃ vadāmī’’ti (ma. ni. 3.149; saṃ. ni. 5.992).
It was indeed with reference to this very reason that the Blessed One said: “I do not, bhikkhus, speak of the development of mindfulness of breathing for one who is forgetful and not clearly comprehending.”
Chính vì lý do này mà Đức Thế Tôn đã dạy: “Này các tỳ khưu, Ta không nói rằng việc tu tập niệm hơi thở vào hơi thở ra dành cho người thất niệm, không tỉnh giác”.
Kiñcāpi hi yaṃkiñci kammaṭṭhānaṃ satassa sampajānasseva sampajjati, ito aññaṃ pana manasikarontassa pākaṭaṃ hoti.
Although any meditation subject whatsoever is accomplished only by one who is mindful and clearly comprehending, for one contemplating another subject, it becomes evident.
Mặc dù bất kỳ đề mục thiền nào cũng chỉ thành tựu đối với người có niệm và tỉnh giác, nhưng các đề mục khác khi tác ý thì trở nên rõ ràng.
Idaṃ pana ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ garukaṃ garukabhāvanaṃ buddhapaccekabuddhabuddhaputtānaṃ mahāpurisānameva manasikārabhūmibhūtaṃ, na ceva ittaraṃ, na ca ittarasattasamāsevitaṃ.
This meditation subject of mindfulness of breathing, however, is profound, its development is profound, being the very ground of contemplation for great beings—Buddhas, Paccekabuddhas, and sons of the Buddha—and it is neither insignificant nor practiced by insignificant beings.
Trái lại, đề mục thiền niệm hơi thở vào hơi thở ra này là một đề mục quan trọng, việc tu tập cũng quan trọng, là mảnh đất tác ý của các bậc đại nhân như Chư Phật, Chư Phật Độc Giác và các Phật tử, chứ không phải là đề mục tầm thường, cũng không phải là đề mục được các chúng sinh tầm thường thực hành.
Yathā yathā manasi karīyati, tathā tathā santañceva hoti sukhumañca.
The more it is contemplated, the more peaceful and subtle it becomes.
Càng tác ý, đề mục càng trở nên tĩnh lặng và vi tế.
Tasmā ettha balavatī sati ca paññā ca icchitabbā.
Therefore, in this practice, strong mindfulness and wisdom should be desired.
Vì vậy, ở đây cần có niệm và tuệ mạnh mẽ.
Yathā pana kassako kasiṃ kasitvā balibadde muñcitvā gocarābhimukhe katvā chāyāya nisinno vissameyya, athassa te balibaddā vegena aṭaviṃ paviseyyuṃ.
Just as a farmer, having plowed his field and unyoked his oxen, would let them face the pasture and rest in the shade, and then those oxen might run swiftly into the forest.
Ví như một người nông dân, sau khi cày ruộng, thả đàn bò ra đồng cỏ rồi ngồi nghỉ trong bóng mát. Bỗng đàn bò của ông ta chạy nhanh vào rừng.
Yo hoti cheko kassako so puna te gahetvā yojetukāmo na tesaṃ anupadaṃ gantvā aṭaviṃ āhiṇḍati.
A farmer who is skilled, wishing to catch them again and yoke them, does not wander through the forest following their tracks.
Người nông dân khéo léo đó, khi muốn bắt lại và buộc chúng vào ách, sẽ không đi theo dấu chân chúng vào rừng để tìm kiếm.
Atha kho rasmiñca patodañca gahetvā ujukameva tesaṃ nipātatitthaṃ gantvā nisīdati vā nipajjati vā.
Instead, taking a rope and a goad, he goes straight to their watering hole and either sits or lies down.
Mà ông ta sẽ cầm dây cương và cây roi, đi thẳng đến bến nước nơi chúng thường xuống, rồi ngồi hoặc nằm chờ.
Atha te goṇe divasabhāgaṃ caritvā nipātatitthaṃ otaritvā nhatvā ca pivitvā ca paccuttaritvā ṭhite disvā rasmiyā bandhitvā patodena vijjhanto ānetvā yojetvā puna kammaṃ karoti; evameva tena bhikkhunā na te assāsapassāsā aññatra pakatiphuṭṭhokāsā pariyesitabbā.
Then, seeing the oxen after they have roamed for a good part of the day, gone down to the watering hole, bathed and drunk, and come up to stand on the bank, he ties them with the rope, prods them with the goad, brings them back, yokes them, and resumes his work; in the very same way, that bhikkhu should not seek for those in-breaths and out-breaths in any place other than the spot of natural contact.
Sau đó, khi thấy đàn bò đã ăn cỏ suốt ngày, xuống bến nước tắm rửa, uống nước rồi trở lên đứng đó, ông ta sẽ dùng dây cương buộc chúng lại, dùng cây roi thúc giục chúng, dẫn chúng về buộc vào ách và tiếp tục công việc; cũng vậy, vị tỳ khưu đó không nên tìm kiếm hơi thở vào và hơi thở ra ở bất cứ nơi nào khác ngoài chỗ tiếp xúc tự nhiên.
Satirasmiṃ pana paññāpatodañca gahetvā pakatiphuṭṭhokāse cittaṃ ṭhapetvā manasikāro pavattetabbo.
Rather, taking the rope of mindfulness and the goad of wisdom, and having established the mind at the spot of natural contact, the contemplation should be carried on.
Mà vị ấy nên cầm dây cương chánh niệm (sati) và cây roi tuệ (paññā), đặt tâm vào chỗ tiếp xúc tự nhiên và tiếp tục tác ý.
Evañhissa manasikaroto nacirasseva te upaṭṭhahanti, nipātatitthe viya goṇā.
For as he contemplates in this way, they soon become apparent to him, like the oxen at the watering hole.
Khi vị ấy tác ý như vậy, chẳng bao lâu hơi thở sẽ hiện rõ, như đàn bò ở bến nước.
Tato tena satirasmiyā bandhitvā tasmiṃyeva ṭhāne yojetvā paññāpatodena vijjhantena puna kammaṭṭhānaṃ anuyuñjitabbaṃ; tassevamanuyuñjato nacirasseva nimittaṃ upaṭṭhāti.
Then, having bound them with the rope of mindfulness and yoked them in that very spot, he should, while prodding them with the goad of wisdom, apply himself again to the meditation subject; as he thus applies himself, the nimitta will soon become apparent.
Sau đó, vị ấy nên dùng dây cương chánh niệm buộc hơi thở lại, buộc nó vào chính vị trí đó, dùng cây roi tuệ thúc giục nó, và tiếp tục tu tập đề mục thiền; khi vị ấy tiếp tục tu tập như vậy, chẳng bao lâu tướng (nimitta) sẽ hiện khởi.
Taṃ panetaṃ na sabbesaṃ ekasadisaṃ hoti; apica kho kassaci sukhasamphassaṃ uppādayamāno tūlapicu viya, kappāsapicu viya, vātadhārā viya ca upaṭṭhātīti ekacce āhu.
This, however, is not identical for everyone; indeed, for some, some say, it appears producing a pleasant sensation, like a tuft of cotton, a wad of silk-cotton, or a stream of air.
Tuy nhiên, tướng này không giống nhau ở tất cả mọi người; một số người nói rằng nó hiện ra như một cục bông gòn, một cục bông vải, hoặc một luồng gió, tạo ra cảm giác dễ chịu.
Ayaṃ pana aṭṭhakathāvinicchayo – idañhi kassaci tārakarūpaṃ viya, maṇiguḷikā viya, muttāguḷikā viya ca kassaci kharasamphassaṃ hutvā kappāsaṭṭhi viya, sāradārusūci viya ca kassaci dīghapāmaṅgasuttaṃ viya, kusumadāmaṃ viya, dhūmasikhā viya ca kassaci vitthata makkaṭakasuttaṃ viya, valāhakapaṭalaṃ viya, padumapupphaṃ viya, rathacakkaṃ viya, candamaṇḍalaṃ viya, sūriyamaṇḍalaṃ viya ca upaṭṭhāti.
But this is the decision of the Commentary: for some, it appears like the form of a star, a gem, or a pearl; for some, being coarse to the touch, it appears like a cotton-seed or the point of a piece of heartwood; for some, like a long carpenter's thread, a garland of flowers, or a wisp of smoke; and for some, like a spread-out spider's web, a layer of cloud, a lotus flower, a chariot wheel, the disk of the moon, or the disk of the sun.
Đây là quyết định của chú giải (aṭṭhakathā) – tướng này hiện ra đối với một số người như hình ngôi sao, như viên ngọc, như hạt ngọc trai; đối với một số người, nó có cảm giác thô ráp như hạt bông, như kim gỗ cứng; đối với một số người, nó như sợi chỉ dài của quả dọi, như vòng hoa, như ngọn khói; đối với một số người, nó như mạng nhện giăng rộng, như đám mây, như hoa sen, như bánh xe, như vầng trăng, như vầng mặt trời.
Tañca panetaṃ yathā sambahulesu bhikkhūsu suttantaṃ sajjhāyitvā nisinnesu ekena bhikkhunā ‘‘tumhākaṃ kīdisaṃ hutvā idaṃ suttaṃ upaṭṭhātī’’ti vutte eko ‘‘mayhaṃ mahatī pabbateyyā nadī viya hutvā upaṭṭhātī’’ti āha.
And just as when many bhikkhus were sitting after reciting a sutta, one bhikkhu asked, "In what way does this sutta appear to you?" one replied, "To me, it appears like a great mountain river."
Điều này cũng giống như khi nhiều vị tỳ khưu ngồi tụng một bài kinh, một vị tỳ khưu hỏi: “Thưa các ngài, bài kinh này hiện ra trong tâm các ngài như thế nào?” Một vị trả lời: “Đối với tôi, nó hiện ra như một con sông lớn chảy từ núi.”
Aparo ‘‘mayhaṃ ekā vanarāji viya’’.
Another said, "To me, like a row of trees in a forest."
Vị khác nói: “Đối với tôi, nó như một khu rừng.”
Añño ‘‘mayhaṃ sītacchāyo sākhāsampanno phalabhārabharitarukkho viyā’’ti.
Another said, "To me, like a tree laden with the burden of fruit, endowed with branches, and providing cool shade."
Vị khác nữa nói: “Đối với tôi, nó như một cây đầy cành lá, bóng mát lạnh, trĩu nặng quả.”
Tesañhi taṃ ekameva suttaṃ saññānānatāya nānato upaṭṭhāti.
For them, that one and the same sutta appears in different ways due to the diversity of their perception.
Thật vậy, cùng một bài kinh đó lại hiện ra khác nhau do sự khác biệt trong nhận thức (saññā) của các vị ấy.
Evaṃ ekameva kammaṭṭhānaṃ saññānānatāya nānato upaṭṭhāti.
In the same way, this one and the same meditation subject appears in different ways due to the diversity of perception.
Cũng vậy, cùng một đề mục thiền lại hiện ra khác nhau do sự khác biệt trong nhận thức.
Saññajañhi etaṃ saññānidānaṃ saññāppabhavaṃ tasmā saññānānatāya nānato upaṭṭhātīti veditabbaṃ.
For this is born of perception, has perception as its cause, has perception as its origin; therefore, it should be understood that it appears in different ways due to the diversity of perception.
Thật vậy, tướng này do nhận thức sinh ra, có nhận thức làm nguyên nhân, có nhận thức làm khởi điểm; do đó, cần phải hiểu rằng nó hiện ra khác nhau do sự khác biệt trong nhận thức.
Evaṃ upaṭṭhite pana nimitte tena bhikkhunā ācariyasantikaṃ gantvā ārocetabbaṃ – ‘‘mayhaṃ, bhante, evarūpaṃ nāma upaṭṭhātī’’ti.
When the nimitta has thus appeared, that bhikkhu should go to his teacher and report, "Venerable Sir, an appearance of such-and-such a kind has arisen for me."
Khi tướng đã hiện khởi như vậy, vị tỳ khưu đó nên đến gặp vị thầy và trình bày: “Bạch thầy, con thấy một tướng như thế này.”
Ācariyena pana ‘‘etaṃ nimitta’’nti vā ‘‘na nimitta’’nti vā na vattabbaṃ.
The teacher, however, should not say either, "This is the nimitta," or "This is not the nimitta."
Vị thầy không nên nói: “Đây là tướng” hay “Đây không phải là tướng.”
‘‘Evaṃ hoti, āvuso’’ti vatvā pana ‘‘punappunaṃ manasi karohī’’ti vattabbo.
Rather, having said, "It is so, friend," he should be told, "Contemplate it again and again."
Mà nên nói: “Này hiền giả, điều này thường xảy ra,” rồi bảo: “Hãy tác ý lặp đi lặp lại.”
‘‘Nimitta’’nti hi vutte vosānaṃ āpajjeyya; ‘‘na nimitta’’nti vutte nirāso visīdeyya.
For if he were to say, "It is the nimitta," the meditator might come to a stop; if he were to say, "It is not the nimitta," he might lose hope and become disheartened.
Vì nếu nói “Đây là tướng,” vị ấy có thể trở nên tự mãn; nếu nói “Đây không phải là tướng,” vị ấy có thể thất vọng và chán nản.
Tasmā tadubhayampi avatvā manasikāreyeva niyojetabboti.
Therefore, without saying either of these, he should be urged to simply contemplate it.
Do đó, không nên nói cả hai điều đó, mà chỉ nên hướng dẫn vị ấy tiếp tục tác ý.
Evaṃ tāvadīghabhāṇakā.
Thus say the reciters of the Dīgha Nikāya.
Đây là quan điểm của phái Dīghabhāṇaka.
Majjhimabhāṇakā panāhu – ‘‘nimittamidaṃ, āvuso, kammaṭṭhānaṃ punappunaṃ manasi karohi sappurisāti vattabbo’’ti.
The reciters of the Majjhima Nikāya, however, say, "He should be told, 'Friend, this is the nimitta. Good man, contemplate the meditation subject again and again.'"
Nhưng phái Majjhimabhāṇaka nói: “Này hiền giả, đây là tướng. Này thiện nam tử, hãy tác ý đề mục thiền này lặp đi lặp lại.”
Athānena nimitteyeva cittaṃ ṭhapetabbaṃ.
Then he should establish his mind on the nimitta itself.
Sau đó, vị ấy nên đặt tâm vào chính tướng đó.
Evamassāyaṃ ito pabhuti ṭhapanāvasena bhāvanā hoti.
In this way, from this point onwards, his development is by way of establishment.
Như vậy, từ nay trở đi, sự tu tập của vị ấy là sự tu tập theo cách đặt tâm vào tướng (ṭhapanā-bhāvanā).
Vuttañhetaṃ porāṇehi –
This has been said by the ancients:
Điều này đã được các bậc cổ đức nói:
Tassevaṃ nimittupaṭṭhānato pabhuti nīvaraṇāni vikkhambhitāneva honti kilesā sannisinnāva sati upaṭṭhitāyeva, cittaṃ samāhitameva.
Thus, from the arising of the nimitta onwards, his hindrances are suppressed, the defilements are settled, mindfulness is established, and the mind is concentrated.
Khi tướng đã hiện khởi như vậy, từ đó trở đi, các triền cái (nīvaraṇa) đã bị đẩy lùi, các phiền não đã lắng xuống, chánh niệm đã an trú, và tâm đã được định tĩnh.
Idañhi dvīhākārehi cittaṃ samāhitaṃ nāma hohi – upacārabhūmiyaṃ vā nīvaraṇappahānena, paṭilābhabhūmiyaṃ vā aṅgapātubhāvena.
For this mind is called concentrated in two ways: either in the access stage by the abandoning of the hindrances, or in the attainment stage by the manifestation of the factors.
Thật vậy, tâm được định tĩnh có hai cách: hoặc là do sự đoạn trừ các triền cái ở giai đoạn cận định (upacārabhūmi), hoặc là do sự hiện khởi của các chi thiền (aṅga) ở giai đoạn an chỉ (paṭilābhabhūmi).
Tattha ‘‘upacārabhūmī’’ti upacārasamādhi; ‘‘paṭilābhabhūmī’’ti appanāsamādhi.
Therein, the "access stage" is access concentration; the "attainment stage" is absorption concentration.
Trong đó, “upacārabhūmi” là cận định (upacārasamādhi); “paṭilābhabhūmi” là an chỉ định (appanāsamādhi).
Tesaṃ kiṃ nānākaraṇaṃ?
What is the difference between them?
Sự khác biệt giữa chúng là gì?
Upacārasamādhi kusalavīthiyaṃ javitvā bhavaṅgaṃ otarati, appanāsamādhi divasabhāge appetvā nisinnassa divasabhāgampi kusalavīthiyaṃ javati, na bhavaṅgaṃ otarati.
Access concentration, having run its course in a wholesome cognitive process, descends into bhavaṅga. Absorption concentration, for one sitting having attained it during the day, can run its course in a wholesome cognitive process for the whole day without descending into bhavaṅga.
Cận định, sau khi chạy qua lộ trình thiện (kusalavīthi), sẽ trở về tâm hộ kiếp (bhavaṅga); an chỉ định, nếu đã an chỉ vào buổi sáng, tâm sẽ chạy trên lộ trình thiện suốt cả ngày, không trở về tâm hộ kiếp.
Imesu dvīsu samādhīsu nimittapātubhāvena upacārasamādhinā samāhitaṃ cittaṃ hoti.
Of these two concentrations, the mind becomes concentrated with access concentration through the manifestation of the nimitta.
Trong hai loại định này, khi tướng hiện khởi, tâm được định tĩnh là nhờ cận định.
Athānena taṃ nimittaṃ neva vaṇṇato manasikātabbaṃ, na lakkhaṇato paccavekkhitabbaṃ.
Then he should neither contemplate that nimitta in terms of its color nor reflect upon it in terms of its characteristics.
Sau đó, vị tỳ khưu đó không nên tác ý tướng ấy theo màu sắc, cũng không nên quán sát theo đặc tính.
Apica kho khattiyamahesiyā cakkavattigabbho viya kassakena sāliyavagabbho viya ca appamattena rakkhitabbaṃ; rakkhitaṃ hissa phaladaṃ hoti.
Rather, it should be guarded diligently, just as a chief queen of a khattiya would guard the embryo of a wheel-turning monarch, or as a farmer would guard the ripening grain of rice and barley; for when guarded, it becomes fruitful for him.
Mà vị ấy nên bảo vệ tướng ấy một cách cẩn trọng, như hoàng hậu bảo vệ thai nhi của một vị Chuyển Luân Vương, hoặc như người nông dân bảo vệ vụ lúa gạo.
Tassevaṃ anuyuttassa viharato idāni appanā uppajjissatīti bhavaṅgaṃ vicchinditvā nimittārammaṇaṃ manodvārāvajjanaṃ uppajjati.
For one dwelling thus engaged, when the thought arises, 'Now absorption will arise,' the mind-door-adverting-consciousness arises, taking the sign as its object after cutting off the bhavaṅga.
Khi hành giả ấy đang an trú trong sự tinh tấn như vậy, thì ý môn hướng tâm (manodvārāvajjana) với đối tượng là tướng (nimitta) khởi lên, cắt đứt bhavaṅga, với ý nghĩ rằng: “Bây giờ an chỉ (appanā) sẽ khởi lên.”
Tasmiñca niruddhe tadevārammaṇaṃ gahetvā cattāri pañca vā javanāni, yesaṃ paṭhamaṃ parikammaṃ, dutiyaṃ upacāraṃ, tatiyaṃ anulomaṃ, catutthaṃ gotrabhu, pañcamaṃ appanācittaṃ.
And when that has ceased, taking that very same object, four or five impulsions arise, of which the first is called preparation (parikamma), the second access (upacāra), the third conformity (anuloma), the fourth change-of-lineage (gotrabhu), and the fifth is the absorption-consciousness (appanācitta).
Khi ý môn ấy diệt đi, lấy chính đối tượng ấy làm cảnh, có bốn hoặc năm sát na tâm (javana) khởi lên, trong đó sát na đầu tiên gọi là chuẩn bị (parikamma), thứ hai là cận hành (upacāra), thứ ba là tùy thuận (anuloma), thứ tư là chuyển tộc (gotrabhu), và thứ năm là tâm an chỉ (appanācitta).
Paṭhamaṃ vā parikammañceva upacārañca, dutiyaṃ anulomaṃ, tatiyaṃ gotrabhu, catutthaṃ appanācittanti vuccati.
Or, the first is called both preparation and access, the second conformity, the third change-of-lineage, and the fourth is the absorption-consciousness.
Hoặc nói rằng sát na đầu tiên là cả chuẩn bị và cận hành, thứ hai là tùy thuận, thứ ba là chuyển tộc, thứ tư là tâm an chỉ.
Catutthameva hi pañcamaṃ vā appeti, na chaṭṭhaṃ sattamaṃ vā āsannabhavaṅgapātattā.
For it is the fourth or the fifth that attains absorption, not the sixth or the seventh, because of the imminent falling into bhavaṅga.
Thật vậy, chỉ sát na thứ tư hoặc thứ năm mới là an chỉ, chứ không phải sát na thứ sáu hay thứ bảy, vì bhavaṅga sắp rơi xuống.
Ābhidhammikagodattatthero panāha – ‘‘āsevanapaccayena kusalā dhammā balavanto honti; tasmā chaṭṭhaṃ sattamaṃ vā appetī’’ti.
However, the Elder Ābhidhammika Godatta said: "Through the condition of repetition, wholesome states become strong; therefore, it is the sixth or the seventh that attains absorption."
Tuy nhiên, Trưởng lão Abhidhammika Godatta nói: “Do duyên thói quen (āsevanapaccaya), các pháp thiện trở nên mạnh mẽ; do đó, an chỉ có thể xảy ra ở sát na thứ sáu hoặc thứ bảy.”
Taṃ aṭṭhakathāsu paṭikkhittaṃ.
That has been rejected in the Commentaries.
Lời này đã bị bác bỏ trong các bản Chú giải (Aṭṭhakathā).
Tattha pubbabhāgacittāni kāmāvacarāni honti, appanācittaṃ pana rūpāvacaraṃ.
Therein, the preliminary consciousnesses are of the sense-sphere, but the absorption-consciousness is of the fine-material-sphere.
Trong số các tâm ấy, các tâm phần trước thuộc cõi dục (kāmāvacara), còn tâm an chỉ thì thuộc cõi sắc (rūpāvacara).
Evamanena pañcaṅgavippahīnaṃ, pañcaṅgasamannāgataṃ, dasalakkhaṇasampannaṃ, tividhakalyāṇaṃ, paṭhamajjhānaṃ adhigataṃ hoti.
In this way, the first jhāna—which has five factors abandoned, is endowed with five factors, is possessed of ten characteristics, and is good in three ways—is attained by him.
Như vậy, hành giả ấy đã chứng đắc sơ thiền, là thiền đã đoạn trừ năm chi, có đầy đủ năm chi, có mười đặc điểm, và có ba sự tốt lành.
So tasmiṃyevārammaṇe vitakkādayo vūpasametvā dutiyatatiyacatutthajjhānāni pāpuṇāti.
By calming applied thought and so on in that very same object, he attains the second, third, and fourth jhānas.
Vị ấy, trên cùng đối tượng ấy, làm cho các chi thiền thô thiển như tầm (vitakka) lắng dịu, rồi đạt đến nhị thiền, tam thiền, và tứ thiền.
Ettāvatā ca ṭhapanāvasena bhāvanāya pariyosānappatto hoti.
And by this much, he has reached the culmination of the development by way of establishment.
Đến đây, sự tu tập đã đạt đến đỉnh điểm của sự an chỉ (thapanāvasena).
Ayamettha saṅkhepakathā.
This is the brief account here.
Đây là lời giải thích tóm tắt về vấn đề này.
Vitthāro pana icchantena visuddhimaggato gahetabbo.
But one who desires the detailed account should take it from the Visuddhimagga.
Ai muốn biết chi tiết thì nên tham khảo Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Evaṃ pattacatutthajjhāno panettha bhikkhu sallakkhaṇāvivaṭṭanāvasena kammaṭṭhānaṃ vaḍḍhetvā pārisuddhiṃ pattukāmo tadeva jhānaṃ āvajjanasamāpajjanaadhiṭṭhānavuṭṭhānapaccavekkhaṇasaṅkhātehi pañcahākārehi vasippattaṃ paguṇaṃ katvā arūpapubbaṅgamaṃ vā rūpaṃ, rūpapubbaṅgamaṃ vā arūpanti rūpārūpaṃ pariggahetvā vipassanaṃ paṭṭhapeti.
In this practice, a bhikkhu who has thus attained the fourth jhāna, wishing to attain purification by developing the meditation subject by way of discerning the characteristics and turning away, having made that same jhāna proficient and masterful in the five ways known as adverting, attaining, resolving, emerging, and reviewing, establishes insight after having comprehended materiality-and-mentality, either as materiality preceded by mentality, or mentality preceded by materiality.
Vị tỳ khưu đã đạt đến tứ thiền ở đây, muốn đạt đến sự thanh tịnh hoàn toàn bằng cách phát triển đề mục thiền theo cách quán sát và chuyển hóa, làm cho thiền ấy thuần thục và tinh thông qua năm phương diện: hướng tâm (āvajjana), nhập thiền (samāpajjana), an trụ (adhiṭṭhāna), xuất thiền (vuṭṭhāna) và quán xét (paccavekkhaṇa). Sau đó, vị ấy quán vipassanā bằng cách phân biệt danh sắc (nāmarūpa), hoặc là sắc đi trước danh, hoặc là danh đi trước sắc.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
So hi jhānā vuṭṭhahitvā jhānaṅgāni pariggahetvā tesaṃ nissayaṃ hadayavatthuṃ taṃ nissayāni ca bhūtāni tesañca nissayaṃ sakalampi karajakāyaṃ passati.
Having emerged from jhāna, he comprehends the jhāna factors, their support which is the heart-basis, the primary elements that support it, and the entire physical body which is its support.
Vị ấy xuất thiền, quán xét các chi thiền, rồi quán xét hadayavatthu (tâm sở) là chỗ nương tựa của các chi thiền ấy, và các đại oai nghi (bhūta) nương tựa vào hadayavatthu, và toàn bộ thân thể do nghiệp sinh (karajakāya) là chỗ nương tựa của các đại oai nghi ấy.
Tato ‘‘jhānaṅgāni arūpaṃ, vatthādīni rūpa’’nti rūpārūpaṃ vavatthapeti.
Then he determines materiality-and-mentality thus: "The jhāna factors are mentality; the heart-basis and so on are materiality."
Từ đó, vị ấy phân biệt danh sắc, rằng: “Các chi thiền là danh, còn hadayavatthu và các thứ khác là sắc.”
Evaṃ nāmarūpaṃ vavatthapetvā tassa paccayaṃ pariyesati, pariyesanto ca taṃ disvā tīsupi addhāsu nāmarūpassa pavattiṃ ārabbha kaṅkhaṃ vitarati.
Having thus determined mind-and-matter, he searches for its cause. While searching, he sees it and overcomes doubt concerning the process of mind-and-matter in the three periods of time.
Sau khi phân biệt danh sắc như vậy, vị ấy tìm kiếm các duyên của nó, và khi tìm thấy các duyên ấy, vị ấy vượt qua sự nghi ngờ về sự vận hành của danh sắc trong cả ba thời kỳ (quá khứ, hiện tại, vị lai).
Vitiṇṇakaṅkho kalāpasammasanavasena tilakkhaṇaṃ āropetvā udayabbayānupassanāya pubbabhāge uppanne obhāsādayo dasa vipassanupakkilese pahāya upakkilesavimuttaṃ paṭipadāñāṇaṃ ‘‘maggo’’ti vavatthapetvā udayaṃ pahāya bhaṅgānupassanaṃ patvā nirantaraṃ bhaṅgānupassanena bhayato upaṭṭhitesu sabbasaṅkhāresu nibbindanto virajjanto vimuccanto yathākkamaṃ cattāro ariyamagge pāpuṇitvā arahattaphale patiṭṭhāya ekūnavīsatibhedassa paccavekkhaṇañāṇassa pariyantappatto sadevakassa lokassa aggadakkhiṇeyyo hoti.
Having overcome doubt, he applies the three characteristics by way of comprehension of groups, and when the ten corruptions of insight, such as illumination, have arisen in the preliminary stage of the contemplation of arising and passing away, he abandons them. Having determined that the knowledge of the path, free from corruptions, is 'the path', he abandons arising and reaches the contemplation of dissolution. Through continuous contemplation of dissolution, becoming dispassionate, detached, and liberated from all formations that have appeared as fearful, he progressively attains the four noble paths. Established in the fruit of Arahantship, he reaches the final state of the nineteen kinds of reviewing knowledge and becomes the highest recipient of offerings in the world with its devas.
Sau khi đã vượt qua nghi ngờ, vị ấy áp dụng ba đặc tính (tilakkhaṇa) bằng cách quán sát theo từng nhóm (kalāpasammasana), đoạn trừ mười tạp nhiễm của vipassanā như ánh sáng (obhāsa) v.v. đã khởi lên trong giai đoạn đầu của sự quán chiếu về sinh diệt (udayabbayānupassanā). Vị ấy phân biệt trí tuệ về con đường (paṭipadāñāṇa) đã thoát khỏi tạp nhiễm là “đạo” (magga), đoạn trừ sự sinh (udaya) và đạt đến sự quán chiếu về sự hoại diệt (bhaṅgānupassanā). Bằng cách liên tục quán chiếu về sự hoại diệt, vị ấy trở nên nhàm chán (nibbindanto), ly tham (virajjanto), và giải thoát (vimuccanto) đối với tất cả các hành (saṅkhāra) khi chúng hiện hữu với nỗi sợ hãi. Lần lượt, vị ấy đạt đến bốn thánh đạo (ariyamagga), an trụ trong quả A-la-hán (arahattaphala), và đạt đến đỉnh cao của trí tuệ quán xét (paccavekkhaṇañāṇa) với mười chín loại, trở thành bậc đáng cúng dường tối thượng của thế gian cùng với chư thiên.
Ettāvatā cassa gaṇanaṃ ādiṃ katvā vipassanāpariyosānā ānāpānassatisamādhibhāvanā ca samattā hotīti.
By this much, for him, the development of concentration through mindfulness of breathing, beginning with counting and ending with insight, is completed.
Đến đây, sự tu tập định niệm hơi thở vào ra (ānāpānassatisamādhibhāvanā), bắt đầu từ sự đếm (gaṇana) cho đến cuối vipassanā, đã hoàn tất.
‘‘Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti.
"For one who understands the unification and non-distraction of the mind by means of breathing in long, mindfulness is established.
“Khi vị ấy biết sự nhất tâm và không tán loạn của tâm do hơi thở vào dài, chánh niệm được thiết lập.
Tāya satiyā tena ñāṇena sā pīti paṭisaṃviditā hoti.
By that mindfulness, by that knowledge, that rapture becomes known.
Nhờ chánh niệm ấy, nhờ trí tuệ ấy, hỷ lạc ấy được nhận biết rõ ràng.
Dīghaṃ passāsavasena…pe… rassaṃ assāsavasena… rassaṃ passāsavasena… sabbakāyappaṭisaṃvedī assāsavasena… sabbakāyappaṭisaṃvedī passāsavasena… passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsavasena… passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena sā pīti paṭisaṃviditā hoti.
By means of breathing out long... and so on... by means of breathing in short... by means of breathing out short... by means of breathing in experiencing the whole body... by means of breathing out experiencing the whole body... by means of breathing in calming the bodily formation... for one who understands the unification and non-distraction of the mind by means of breathing out calming the bodily formation, mindfulness is established; by that mindfulness, by that knowledge, that rapture becomes known.
Do hơi thở ra dài… (v.v.)… do hơi thở vào ngắn… do hơi thở ra ngắn… do cảm nhận toàn thân khi thở vào… do cảm nhận toàn thân khi thở ra… do làm cho thân hành lắng dịu khi thở vào… do làm cho thân hành lắng dịu khi thở ra, chánh niệm được thiết lập khi vị ấy biết sự nhất tâm và không tán loạn của tâm, nhờ chánh niệm ấy, nhờ trí tuệ ấy, hỷ lạc ấy được nhận biết rõ ràng.”
Āvajjato sā pīti paṭisaṃviditā hoti jānato… passato… paccavekkhato… cittaṃ adhiṭṭhahato… saddhāya adhimuccato… vīriyaṃ paggaṇhato… satiṃ upaṭṭhāpayato… cittaṃ samādahato… paññāya pajānato… abhiññeyyaṃ abhijānato… pariññeyyaṃ parijānato… pahātabbaṃ pajahato… bhāvetabbaṃ bhāvayato… sacchikātabbaṃ sacchikaroto sā pīti paṭisaṃviditā hoti.
That pīti is distinctly known by one who is adverting… by one who is knowing… by one who is seeing… by one who is reviewing… by one who is resolving upon the mind… by one who is resolving with faith… by one who is exerting energy… by one who is establishing mindfulness… by one who is concentrating the mind… by one who is understanding with wisdom… by one who is directly knowing what is to be directly known… by one who is fully understanding what is to be fully understood… by one who is abandoning what is to be abandoned… by one who is developing what is to be developed… by one who is realizing what is to be realized, that pīti is distinctly known.
Khi quán sát, niềm hỷ ấy được thấu hiểu; khi biết… khi thấy… khi quán xét… khi an trú tâm… khi nương tựa vào tín… khi nỗ lực tinh tấn… khi an trú chánh niệm… khi định tâm… khi biết rõ bằng tuệ… khi liễu tri điều cần phải liễu tri… khi thấu hiểu điều cần phải thấu hiểu… khi từ bỏ điều cần phải từ bỏ… khi tu tập điều cần phải tu tập… khi chứng đạt điều cần phải chứng đạt, niềm hỷ ấy được thấu hiểu.
Evaṃ sā pīti paṭisaṃviditā hotī’’ti (paṭi. ma. 1.172).
Thus that pīti is distinctly known.
Như vậy, niềm hỷ ấy được thấu hiểu”.
Eteneva nayena avasesapadānipi atthato veditabbāni.
In this same way, the remaining phrases should also be understood in terms of their meaning.
Theo phương pháp này, các từ ngữ còn lại cũng phải được hiểu theo nghĩa.
Idaṃ panettha visesamattaṃ.
This here is just the special point.
Ở đây, đây chỉ là một điểm đặc biệt.
Tiṇṇaṃ jhānānaṃ vasena sukhapaṭisaṃveditā catunnampi vasena cittasaṅkhārapaṭisaṃveditā veditabbā.
The experiencing of pleasure (sukhapaṭisaṃveditā) should be understood by way of the three jhānas, and the experiencing of mental formation (cittasaṅkhārapaṭisaṃveditā) should be understood by way of all four jhānas.
Sự thấu hiểu lạc (sukha) phải được hiểu theo ba thiền, và sự thấu hiểu tâm hành (cittasaṅkhāra) phải được hiểu theo cả bốn thiền.
‘‘Cittasaṅkhāro’’ti vedanādayo dve khandhā.
"Mental formation" means the two aggregates beginning with feeling.
“Tâm hành (Cittasaṅkhāra)” là hai uẩn: thọ (vedanā) và tưởng (saññā).
Sukhappaṭisaṃvedipade cettha vipassanābhūmidassanatthaṃ ‘‘sukhanti dve sukhāni – kāyikañca sukhaṃ cetasikañcā’’ti paṭisambhidāyaṃ vuttaṃ.
Here, in the phrase "experiencing pleasure", to show the basis for vipassanā, it is said in the Paṭisambhidāmagga: "Pleasure means two kinds of pleasure—bodily pleasure and mental pleasure."
Trong từ “Thấu hiểu lạc (sukhappaṭisaṃvedi)” ở đây, để chỉ ra cảnh giới của tuệ quán (vipassanā), trong Paṭisambhidā đã nói: “Lạc (sukha) có hai loại lạc – lạc thân (kāyika sukha) và lạc tâm (cetasika sukha)”.
Passambhayaṃ cittasaṅkhāranti oḷārikaṃ oḷārikaṃ cittasaṅkhāraṃ passambhento, nirodhentoti attho.
"Calming the mental formation" means calming, ceasing the ever grosser mental formation; this is the meaning.
“Làm an tịnh tâm hành (Passambhayaṃ cittasaṅkhāra)” có nghĩa là làm cho các tâm hành thô thiển trở nên an tịnh, tức là làm cho chúng chấm dứt.
So vitthārato kāyasaṅkhāre vuttanayeneva veditabbo.
This should be understood in detail in the same way as was explained for the bodily formation.
Điều này phải được hiểu theo cách đã nói về thân hành (kāyasaṅkhāra) một cách chi tiết.
Apicettha pītipade pītisīsena vedanā vuttā.
Moreover, here in the phrase concerning "pīti", feeling is stated with pīti as its heading.
Hơn nữa, ở đây, trong từ “hỷ (pīti)”, thọ (vedanā) được nói đến dưới dạng hỷ.
Sukhapade sarūpeneva vedanā.
In the phrase concerning "pleasure", feeling is stated by its own nature.
Trong từ “lạc (sukha)”, thọ được nói đến theo bản chất của nó.
Dvīsu cittasaṅkhārapadesu ‘‘saññā ca vedanā ca cetasikā ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā’’ti (paṭi. ma. 1.174; ma. ni. 1.463) vacanato saññāsampayuttā vedanāti.
In the two phrases concerning mental formation, because it is said, "Perception and feeling are mental factors; these states are bound up with the mind, they are mental formations," it means feeling associated with perception.
Trong hai từ tâm hành (cittasaṅkhāra), đó là thọ đi kèm với tưởng (saññā) theo lời dạy: “Tưởng (saññā) và thọ (vedanā) là những pháp tâm sở (cetasikā dhammā) này, chúng liên kết với tâm (cittapaṭibaddhā), chúng là tâm hành (cittasaṅkhārā)”.
Evaṃ vedanānupassanānayena idaṃ catukkaṃ bhāsitanti veditabbaṃ.
Thus, it should be understood that this tetrad is taught by way of the contemplation of feeling.
Như vậy, tứ chi (catukka) này được nói đến theo phương pháp quán thọ (vedanānupassanā).
Kathaṃ samādhivasena?
How by way of concentration?
Theo phương diện định như thế nào?
Sappītike dve jhāne samāpajjati, so samāpattikkhaṇe sampayuttāya pītiyā cittaṃ āmodeti pamodeti.
He attains the two jhānas that include pīti. At the moment of attainment, he gladdens and makes the mind joyful through the associated pīti.
Hành giả nhập vào hai thiền có hỷ (sappītike dve jhāne), vào khoảnh khắc nhập định, vị ấy làm cho tâm hoan hỷ và rất hoan hỷ với hỷ đi kèm.
Kathaṃ vipassanāvasena?
How by way of vipassanā?
Theo phương diện tuệ quán như thế nào?
Sappītike dve jhāne samāpajjitvā vuṭṭhāya jhānasampayuttakapītiṃ khayato vayato sammasati; evaṃ vipassanākkhaṇe jhānasampayuttakapītiṃ ārammaṇaṃ katvā cittaṃ āmodeti pamodeti.
Having attained the two jhānas that include pīti and emerged from them, he contemplates the pīti associated with the jhāna as to its exhaustion and passing away; thus, at the moment of vipassanā, having made the pīti associated with the jhāna his object, he gladdens and makes the mind joyful.
Sau khi nhập hai thiền có hỷ và xuất định, vị ấy quán xét hỷ đi kèm với thiền theo sự hoại diệt và biến mất; như vậy, vào khoảnh khắc tuệ quán, vị ấy lấy hỷ đi kèm với thiền làm đối tượng và làm cho tâm hoan hỷ và rất hoan hỷ.
Evaṃ paṭipanno ‘‘abhippamodayaṃ cittaṃ assasissāmi passasissāmīti sikkhatī’’ti vuccati.
One practicing in this way is said to be training himself, "I will breathe in and out gladdening the mind."
Hành giả thực hành như vậy được gọi là “học cách tôi sẽ thở vào, tôi sẽ thở ra, làm cho tâm hoan hỷ”.
Vimocayaṃ cittanti paṭhamajjhānena nīvaraṇehi cittaṃ mocento vimocento, dutiyena vitakkavicārehi, tatiyena pītiyā, catutthena sukhadukkhehi cittaṃ mocento vimocento.
"Liberating the mind": by means of the first jhāna, he trains himself, liberating, freeing the mind from the hindrances; by the second, from applied and sustained thought; by the third, from pīti; by the fourth, liberating, freeing the mind from pleasure and pain.
“Giải thoát tâm (Vimocayaṃ citta)” có nghĩa là hành giả giải thoát tâm khỏi các triền cái bằng thiền thứ nhất; bằng thiền thứ hai, giải thoát khỏi tầm và tứ; bằng thiền thứ ba, giải thoát khỏi hỷ; bằng thiền thứ tư, giải thoát khỏi lạc và khổ.
Tāni vā pana jhānāni samāpajjitvā vuṭṭhāya jhānasampayuttakacittaṃ khayato vayato sammasati.
Or else, having attained those jhānas and emerged from them, he contemplates the mind associated with the jhāna as to its exhaustion and passing away.
Hoặc sau khi nhập các thiền đó và xuất định, vị ấy quán xét tâm đi kèm với thiền theo sự hoại diệt và biến mất.
So vipassanākkhaṇe aniccānupassanāya niccasaññāto cittaṃ mocento vimocento, dukkhānupassanāya sukhasaññāto, anattānupassanāya attasaññāto, nibbidānupassanāya nandito, virāgānupassanāya rāgato, nirodhānupassanāya samudayato, paṭinissaggānupassanāya ādānato cittaṃ mocento vimocento assasati ceva passasati ca.
At the moment of vipassanā, he breathes in and out, liberating, freeing the mind from the perception of permanence by contemplation of impermanence, from the perception of pleasure by contemplation of suffering, from the perception of self by contemplation of not-self, from delight by contemplation of disenchantment, from lust by contemplation of dispassion, from origination by contemplation of cessation, from grasping by contemplation of relinquishment.
Vào khoảnh khắc tuệ quán, vị ấy thở vào và thở ra, giải thoát tâm khỏi tưởng thường (niccasaññā) bằng quán vô thường (aniccānupassanā); khỏi tưởng lạc (sukhasaññā) bằng quán khổ (dukkhānupassanā); khỏi tưởng ngã (attasaññā) bằng quán vô ngã (anattānupassanā); khỏi sự hoan hỷ (nandita) bằng quán nhàm chán (nibbidānupassanā); khỏi tham ái (rāga) bằng quán ly tham (virāgānupassanā); khỏi sự tập khởi (samudaya) bằng quán diệt (nirodhānupassanā); khỏi sự chấp thủ (ādāna) bằng quán xả bỏ (paṭinissaggānupassanā).
Tena vuttaṃ – ‘‘vimocayaṃ cittaṃ assasissāmi passasissāmīti sikkhatī’’ti.
Therefore, it is said: "he trains himself, 'I will breathe in and out liberating the mind.'"
Vì vậy, đã nói: “học cách tôi sẽ thở vào, tôi sẽ thở ra, giải thoát tâm”.
Evaṃ cittānupassanāvasena idaṃ catukkaṃ bhāsitanti veditabbaṃ.
Thus, it should be understood that this tetrad is taught by way of the contemplation of the mind.
Như vậy, tứ chi này được nói đến theo phương pháp quán tâm (cittānupassanā).
Catutthacatukke pana aniccānupassīti ettha tāva aniccaṃ veditabbaṃ, aniccatā veditabbā, aniccānupassanā veditabbā, aniccānupassī veditabbo.
In the fourth tetrad, however, in the phrase "contemplating impermanence", first 'impermanent' should be understood, 'impermanence' should be understood, 'contemplation of impermanence' should be understood, and 'one who contemplates impermanence' should be understood.
Trong tứ chi thứ tư, trước hết, trong từ “quán vô thường (aniccānupassī)”, vô thường (anicca) phải được biết, tánh vô thường (aniccatā) phải được biết, sự quán vô thường (aniccānupassanā) phải được biết, và người quán vô thường (aniccānupassī) phải được biết.
Tattha ‘‘anicca’’nti pañcakkhandhā.
Therein, "impermanent" refers to the five aggregates.
Ở đây, “vô thường (anicca)” là năm uẩn.
Uppādavayaññathattabhāvā.
Because they possess the state of arising, passing away, and otherness.
Vì chúng có sự sinh, diệt và biến đổi.
‘‘Aniccatā’’ti tesaññeva uppādavayaññathattaṃ hutvā abhāvo vā nibbattānaṃ tenevākārena aṭhatvā khaṇabhaṅgena bhedoti attho.
"Impermanence" refers to the arising, passing away, and otherness of those same aggregates, or their non-existence after having been; the meaning is their breaking up through momentary dissolution, not remaining in the same state in which they arose.
“Tánh vô thường (Aniccatā)” là sự sinh, diệt và biến đổi của chính chúng, hoặc sự không tồn tại sau khi đã sinh, hoặc sự tan rã từng khoảnh khắc mà không duy trì trạng thái như khi sinh.
‘‘Aniccānupassanā’’ti tassā aniccatāya vasena rūpādīsu ‘‘anicca’’nti anupassanā; ‘‘aniccānupassī’’ti tāya anupassanāya samannāgato; tasmā evaṃ bhūto assasanto ca passasanto ca idha ‘‘aniccānupassī assasissāmi, passasissāmīti sikkhatī’’ti veditabbo.
"Contemplation of impermanence" is the repeated seeing of material form and so on as "impermanent" by way of that impermanence; "one who contemplates impermanence" is one endowed with that contemplation; therefore, one who is such, while breathing in and out, should here be understood as training himself, "I will breathe in, contemplating impermanence; I will breathe out, contemplating impermanence."
“Quán vô thường (Aniccānupassanā)” là sự quán xét “vô thường” trong sắc, v.v., theo tánh vô thường đó; “người quán vô thường (aniccānupassī)” là người đầy đủ sự quán xét đó; do đó, người thở vào và thở ra với trạng thái như vậy được hiểu là “ở đây, người quán vô thường học cách tôi sẽ thở vào, tôi sẽ thở ra”.
Virāgānupassīti ettha pana dve virāgā – khayavirāgo ca accantavirāgo ca.
But in the phrase "contemplating dispassion", there are two kinds of dispassion: dispassion as destruction and ultimate dispassion.
Trong từ “quán ly tham (Virāgānupassī)”, có hai loại ly tham: ly tham đoạn diệt (khayavirāga) và ly tham tuyệt đối (accantavirāga).
Tattha ‘‘khayavirāgo’’ti saṅkhārānaṃ khaṇabhaṅgo; ‘‘accantavirāgo’’ti nibbānaṃ; ‘‘virāgānupassanā’’ti tadubhayadassanavasena pavattā vipassanā ca maggo ca.
Therein, "dispassion as destruction" is the momentary dissolution of formations; "ultimate dispassion" is Nibbāna; "contemplation of dispassion" is vipassanā and the path, which proceed by way of seeing both of these.
Ở đây, “ly tham đoạn diệt (khayavirāga)” là sự tan rã từng khoảnh khắc của các hành; “ly tham tuyệt đối (accantavirāga)” là Niết Bàn; “quán ly tham (virāgānupassanā)” là tuệ quán và đạo (magga) phát sinh do sự thấy cả hai điều đó.
Tāya duvidhāyapi anupassanāya samannāgato hutvā assasanto ca passasanto ca ‘‘virāgānupassī assasissāmi passasissāmīti sikkhatī’’ti veditabbo.
Being endowed with both kinds of contemplation, while breathing in and out, he should be understood as training himself, "I will breathe in and out contemplating dispassion."
Người đầy đủ cả hai loại quán sát đó, khi thở vào và thở ra, được hiểu là “người quán ly tham học cách tôi sẽ thở vào, tôi sẽ thở ra”.
Nirodhānupassīpadepi eseva nayo.
This same method applies also to the phrase "contemplating cessation."
Trong từ “quán diệt (Nirodhānupassī)” cũng theo phương pháp này.
Paṭinissaggānupassīti etthāpi dve paṭinissaggā – pariccāgapaṭinissaggo ca pakkhandanapaṭinissaggo ca.
In the phrase "contemplating relinquishment", there are also two kinds of relinquishment: relinquishment as abandoning and relinquishment as entering into.
Trong từ “quán xả bỏ (Paṭinissaggānupassī)” cũng có hai loại xả bỏ: xả bỏ từ bỏ (pariccāgapaṭinissaggo) và xả bỏ hướng đến (pakkhandanapaṭinissaggo).
Paṭinissaggoyeva anupassanā paṭinissaggānupassanā; vipassanāmaggānametaṃ adhivacanaṃ.
Relinquishment itself is contemplation, paṭinissaggānupassanā; this is a designation for vipassanā and the path.
Sự xả bỏ chính là sự quán sát (anupassanā); đây là tên gọi của tuệ quán (vipassanā) và đạo (magga).
Vipassanā hi tadaṅgavasena saddhiṃ khandhābhisaṅkhārehi kilese pariccajati, saṅkhatadosadassanena ca tabbiparīte nibbāne tanninnatāya pakkhandatīti pariccāgapaṭinissaggo ceva pakkhandanapaṭinissaggo cāti vuccati.
_Vipassanā_, by way of substitution, abandons the defilements together with the formative activities of the aggregates, and by seeing the fault in conditioned things, it enters into Nibbāna, which is the opposite of them, through its inclination towards it; thus, it is called both relinquishment as abandoning and relinquishment as entering into.
Thật vậy, tuệ quán (vipassanā) từ bỏ các phiền não cùng với các hành uẩn (khandhābhisaṅkhāra) theo phương pháp từng phần (tadaṅgavasena), và do thấy lỗi lầm của các pháp hữu vi (saṅkhata), nó hướng đến Niết Bàn, là điều ngược lại với chúng, và được gọi là xả bỏ từ bỏ (pariccāgapaṭinissaggo) và xả bỏ hướng đến (pakkhandanapaṭinissaggo).
Maggo samucchedavasena saddhiṃ khandhābhisaṅkhārehi kilese pariccajati, ārammaṇakaraṇena ca nibbāne pakkhandatīti pariccāgapaṭinissaggo ceva pakkhandanapaṭinissago cāti vuccati.
The path, by way of eradication, abandons the defilements together with the formative activities of the aggregates, and by making it an object, it enters into Nibbāna; thus, it is called both relinquishment as abandoning and relinquishment as entering into.
Đạo (Magga) từ bỏ các phiền não cùng với các hành uẩn theo phương pháp đoạn diệt (samucchedavasena), và do lấy Niết Bàn làm đối tượng, nó hướng đến Niết Bàn, và được gọi là xả bỏ từ bỏ (pariccāgapaṭinissaggo) và xả bỏ hướng đến (pakkhandanapaṭinissaggo).
Ubhayampi pana purimapurimañāṇānaṃ anuanu passanato anupassanāti vuccati.
However, both are called contemplation (anupassanā) because they repeatedly see what the preceding insights have seen.
Tuy nhiên, cả hai đều được gọi là quán sát (anupassanā) vì chúng quán sát từng tri kiến trước theo sau.
Tāya duvidhāya paṭinissaggānupassanāya samannāgato hutvā assasanto ca passasanto ca paṭinisaggānupassī assasissāmi passasissāmīti sikkhatīti veditabbo.
Being endowed with both kinds of contemplation of relinquishment, while breathing in and out, he should be understood as training himself, "I will breathe in and out contemplating relinquishment."
Người đầy đủ cả hai loại quán xả bỏ đó, khi thở vào và thở ra, được hiểu là “người quán xả bỏ học cách tôi sẽ thở vào, tôi sẽ thở ra”.
Evaṃ bhāvitoti evaṃ soḷasahi ākārehi bhāvito.
"Thus developed" means developed in these sixteen ways.
“Đã tu tập như vậy (Evaṃ bhāvito)” có nghĩa là đã tu tập theo mười sáu phương pháp như vậy.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is just as has been explained.
Phần còn lại là theo phương pháp đã nói.
167. Atha kho bhagavātiādimhi pana ayaṃ saṅkhepattho.
167. The following is a brief explanation of the passage beginning with "Now the Blessed One" (Atha kho Bhagavā).
167. Đây là ý nghĩa tóm tắt trong đoạn bắt đầu bằng Atha kho bhagavā (Khi ấy Đức Thế Tôn).
Evaṃ bhagavā ānāpānassatisamādhikathāya bhikkhū samassāsetvā atha yaṃ taṃ tatiyapārājikapaññattiyā nidānañceva pakaraṇañca uppannaṃ bhikkhūnaṃ aññamaññaṃ jīvitā voropanaṃ, etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe bhikkhusaṅghaṃ sannipātetvā paṭipucchitvā vigarahitvā ca yasmā tattha attanā attānaṃ jīvitā voropanaṃ migalaṇḍikena ca voropāpanaṃ pārājikavatthu na hoti; tasmā taṃ ṭhapetvā pārājikassa vatthubhūtaṃ aññamaññaṃ jīvitā voropanameva gahetvā pārājikaṃ paññapento ‘‘yo pana bhikkhu sañcicca manussaviggaha’’ntiādimāha.
Having thus comforted the bhikkhus with a discourse on the concentration of mindfulness of breathing, the Blessed One then, concerning the incident and the occasion that arose for the third pārājika precept to be laid down—namely, the bhikkhus depriving each other of life—having assembled the Saṅgha of bhikkhus regarding this incident and this occasion, and having questioned and censured them, since in that context, depriving oneself of life or causing oneself to be deprived of life by Migalaṇḍika is not a pārājika offense; therefore, setting that aside, taking only the mutual deprivation of life as the basis of a pārājika, He laid down the pārājika precept, saying the passage beginning with "Any bhikkhu who intentionally deprives a human being of life".
Như vậy, Đức Thế Tôn đã an ủi các Tỳ-khưu bằng bài pháp về định niệm hơi thở vào ra, sau đó, Ngài đã triệu tập Tăng đoàn Tỳ-khưu về nguyên nhân và sự việc phát sinh của giới điều Pārājika thứ ba, tức là việc các Tỳ-khưu tự tước đoạt mạng sống của nhau. Trong nguyên nhân và sự việc này, vì việc tự tước đoạt mạng sống của chính mình và việc để Migalaṇḍika tước đoạt mạng sống không phải là đối tượng của Pārājika, nên Ngài đã loại bỏ điều đó và chỉ lấy việc tước đoạt mạng sống của nhau, vốn là đối tượng của Pārājika, để chế định giới Pārājika, và nói: “Tỳ-khưu nào cố ý tước đoạt mạng sống của người” v.v.
Ariyapuggalamissakattā panettha ‘‘moghapurisā’’ti avatvā ‘‘te bhikkhū’’ti vuttaṃ.
Here, because there were also Noble Ones among them, it was not said "worthless men" (moghapurisā), but "those bhikkhus" (te bhikkhū).
Ở đây, vì có sự pha trộn với các bậc Thánh nhân, nên không nói “những kẻ vô dụng” mà nói “các Tỳ-khưu ấy”.
168. Tattha paṭibaddhacittāti chandarāgena paṭibaddhacittā; sārattā apekkhavantoti attho.
168. Here, "with their minds bound" (paṭibaddhacittā) means with their minds bound by sensual desire; that is, they were attached and desirous.
168. Trong đó, paṭibaddhacittā có nghĩa là tâm bị ràng buộc bởi dục ái; tức là những người quá say mê, có sự mong cầu.
Maraṇavaṇṇaṃ saṃvaṇṇemāti jīvite ādīnavaṃ dassetvā maraṇassa guṇaṃ vaṇṇema; ānisaṃsaṃ dassemāti.
"We praise the advantages of death" (maraṇavaṇṇaṃ saṃvaṇṇemā) means we show the danger in life and praise the virtue of death; we show its advantage.
Maraṇavaṇṇaṃ saṃvaṇṇemā có nghĩa là chúng ta tán thán phẩm chất của cái chết bằng cách chỉ ra sự nguy hiểm trong sự sống; tức là chúng ta chỉ ra lợi ích.
Katakalyāṇotiādīsu ayaṃ padattho – kalyāṇaṃ sucikammaṃ kataṃ tayāti tvaṃ kho asi katakalyāṇo.
Among "You who have done good deeds" (katakalyāṇo) and so on, this is the meaning of the words: "Good, pure deeds have been done by you," therefore, you are "one who has done good deeds" (katakalyāṇo).
Trong các từ katakalyāṇo v.v., ý nghĩa của từ là: điều thiện, hành động trong sạch đã được ngươi thực hiện, nên ngươi là katakalyāṇo (người đã làm điều thiện).
Tathā kusalaṃ anavajjakammaṃ kataṃ tayāti katakusalo.
Similarly, "skillful, blameless deeds have been done by you," therefore, "one who has done skillful deeds" (katakusalo).
Cũng vậy, hành động thiện, không lỗi đã được ngươi thực hiện, nên ngươi là katakusalo (người đã làm điều thiện lành).
Maraṇakāle sampatte yā sattānaṃ uppajjati bhayasaṅkhātā bhīrutā, tato tāyanaṃ rakkhaṇakammaṃ kataṃ tayāti katabhīruttāṇo pāpaṃ.
"Protection, a safeguarding deed, from the fear that arises in beings when the time of death approaches, has been done by you," therefore, "one who has given protection from fear" (katabhīruttāṇo) from evil.
Khi thời điểm cái chết đến, sự sợ hãi, tức là nỗi kinh hoàng, phát sinh ở các chúng sanh. Ngươi đã thực hiện hành động bảo vệ, che chở khỏi nỗi sợ hãi đó, nên ngươi là katabhīruttāṇo (người đã che chở khỏi nỗi sợ hãi).
Lāmakakammaṃ akataṃ tayāti akatapāpo.
"Evil deeds have not been done by you," therefore, "one who has done no evil" (akatapāpo).
Hành động xấu xa, tội lỗi không được ngươi thực hiện, nên ngươi là akatapāpo (người không làm điều ác).
Luddaṃ dāruṇaṃ dussīlyakammaṃ akataṃ tayāti akataluddo.
"Cruel, harsh, immoral deeds have not been done by you," therefore, "one who has done no cruel deeds" (akataluddo).
Hành động tàn ác, hung bạo, phi đạo đức không được ngươi thực hiện, nên ngươi là akataluddo (người không tàn ác).
Kibbisaṃ sāhasikakammaṃ lobhādikilesussadaṃ akataṃ tayāti akatakibbiso.
"Violent, rash deeds, overflowing with defilements such as greed, have not been done by you," therefore, "one who has done no violent deeds" (akatakibbiso).
Hành động bạo ngược, liều lĩnh, tràn đầy các phiền não như tham ái không được ngươi thực hiện, nên ngươi là akatakibbiso (người không làm điều bạo ngược).
Kasmā idaṃ vuccati?
Why is this said?
Tại sao điều này được nói?
Yasmā sabbappakārampi kataṃ tayā kalyāṇaṃ, akataṃ tayā pāpaṃ; tena taṃ vadāma – ‘‘kiṃ tuyhaṃ iminā rogābhibhūtattā lāmakena pāpakena dukkhabahulattā dujjīvitena’’.
Because all kinds of good deeds have been done by you, and no evil deeds have been done by you. Therefore, we say to you, "What benefit is there for you in this miserable, evil life, full of suffering, being afflicted by disease?"
Vì tất cả các loại điều thiện đều do ngươi thực hiện, và điều ác không do ngươi thực hiện; do đó, chúng ta nói với ngươi: “Ngươi được lợi gì với cuộc sống tồi tệ, xấu xa, đầy đau khổ này do bị bệnh tật áp bức?”
Mataṃ te jīvitā seyyoti tava maraṇaṃ jīvitā sundarataraṃ.
"Your death is better than life" (mataṃ te jīvitā seyyo) means your death is better than life.
Mataṃ te jīvitā seyyo có nghĩa là cái chết của ngươi tốt hơn sự sống.
Yasmā ito tvaṃ kālaṅkato katakālo hutvā kālaṃ katvā maritvāti attho.
Because, having passed away from here, having accomplished the time of death, having died, in that sense, you will die.
Vì từ đây, ngươi sẽ chết, tức là sau khi đã chết, đã hoàn thành thời gian sống.
Kāyassa bhedā…pe… upapajjissasi.
Upon the breaking up of the body... (pe) ...you will be reborn.
Do thân hoại mạng chung… v.v… ngươi sẽ tái sanh.
Evaṃ upapanno ca tattha dibbehi devaloke uppannehi pañcahi kāmaguṇehi manāpiyarūpādikehi pañcahi vatthukāmakoṭṭhāsehi samappito samaṅgībhūto paricarissasi sampayutto samodhānagato hutvā ito cito ca carissasi, vicarissasi abhiramissasi vāti attho.
And having been reborn in that divine realm, you will associate and engage with the five divine sense objects (pañcakāmaguṇa) that have arisen in the deva-world, such as pleasing forms, endowed with the five parts of desirable sense objects, becoming one with them, being united, having attained union, you will move about here and there, wander, or rejoice; such is the meaning.
Và khi tái sanh như vậy, ở cõi trời đó, ngươi sẽ được hưởng thụ năm dục lạc thiên thượng, tức là năm phần dục lạc vật chất như sắc đẹp khả ái v.v., được trang bị đầy đủ, được kết hợp, được hòa nhập, ngươi sẽ đi đây đi đó, lang thang, và hoan hỷ, đó là ý nghĩa.
172. Sañciccāti ayaṃ ‘‘sañcicca manussaviggaha’’nti mātikāya vuttassa sañciccapadassa uddhāro.
172. "Intentionally" (Sañcicca): This is the extraction of the word sañcicca stated in the mātikā, "intentionally a human being."
172. Sañciccā là sự trích dẫn từ sañcicca đã được nói trong giới điều ‘‘sañcicca manussaviggahaṃ’’ (cố ý tước đoạt mạng sống người).
Tattha santi upasaggo, tena saddhiṃ ussukkavacanametaṃ sañciccāti; tassa sañcetetvā suṭṭhu cetetvāti attho.
There, saṃ is a prefix, and sañcicca is a word expressing diligent effort (ussukka); its meaning is "having intended, having thoroughly intended."
Trong đó, sa là một tiền tố, từ sañcicca này là lời nói về sự cố gắng; ý nghĩa của nó là cố ý, hoàn toàn cố ý.
Yasmā pana yo sañcicca voropeti, so jānanto sañjānanto hoti, tañcassa voropanaṃ cecca abhivitaritvā vītikkamo hoti.
However, since one who intentionally deprives another of life knows and understands, and their act of depriving life is a transgression committed with conscious deliberation (cecca abhivitaritvā).
Vì người nào cố ý tước đoạt mạng sống, người ấy biết và nhận biết, và sự tước đoạt mạng sống ấy là một sự vi phạm được thực hiện sau khi đã suy tính và quyết định.
Tasmā byañjane ādaraṃ akatvā atthameva dassetuṃ ‘‘jānanto sañjānanto cecca abhivitaritvā vītikkamo’’ti evamassa padabhājanaṃ vuttaṃ.
Therefore, without paying attention to the grammar (byañjana) but only to convey the meaning, its word analysis (padabhājana) is stated as "knowing, understanding, a transgression having deliberated and having resolved (jānanto sañjānanto cecca abhivitaritvā vītikkamo)."
Do đó, để chỉ rõ ý nghĩa mà không quan tâm đến hình thức, phần giải thích từ đã được nói như thế này: ‘‘jānanto sañjānanto cecca abhivitaritvā vītikkamo’’ (biết, nhận biết, cố ý, quyết định, và vi phạm).
Tattha jānantoti ‘‘pāṇo’’ti jānanto.
There, "knowing" (jānanto) means "knowing as a living being" (pāṇo).
Trong đó, jānanto có nghĩa là biết “đây là một chúng sanh”.
Sañjānantoti ‘‘jīvitā voropemī’’ti sañjānanto; teneva pāṇajānanākārena saddhiṃ jānantoti attho.
"Understanding" (sañjānanto) means "understanding 'I am depriving of life'"; that is, knowing with the characteristic of knowing as a living being.
Sañjānanto có nghĩa là nhận biết “ta đang tước đoạt mạng sống”; tức là biết cùng với cách biết về chúng sanh đó.
Ceccāti vadhakacetanāvasena cetetvā pakappetvā.
"Having deliberated" (ceccā) means having intended and planned by way of a murderous volition.
Ceccā có nghĩa là cố ý và quyết định theo ý muốn giết người.
Abhivitaritvāti upakkamavasena maddanto nirāsaṅkacittaṃ pesetvā.
"Having resolved" (abhivitaritvā) means having suppressed through effort and having sent forth a fearless mind.
Abhivitaritvā có nghĩa là áp chế theo cách nỗ lực và gửi đi một tâm không nghi ngờ.
Vītikkamoti evaṃ pavattassa yo vītikkamo ayaṃ sañciccasaddassa sikhāppatto atthoti vuttaṃ hoti.
"Transgression" (vītikkamo) means that the transgression that has thus occurred is the ultimate meaning of the word sañcicca.
Vītikkamo có nghĩa là sự vi phạm xảy ra như vậy là ý nghĩa cao nhất của từ sañcicca.
Idāni ‘‘manussaviggahaṃ jīvitā voropeyyā’’ti ettha vuttaṃ manussattabhāvaṃ ādito paṭṭhāya dassetuṃ ‘‘manussaviggaho nāmā’’tiādimāha.
Now, to show the human state (manussattabhāva) mentioned in "should deprive a human being of life" (manussaviggahaṃ jīvitā voropeyyā) from the very beginning, the passage beginning with "What is meant by a human being?" (manussaviggaho nāmā) is stated.
Bây giờ, để chỉ rõ trạng thái con người được nói trong ‘‘manussaviggahaṃ jīvitā voropeyyā’’ (tước đoạt mạng sống con người) từ ban đầu, Ngài đã nói: ‘‘manussaviggaho nāmā’’ (thân thể con người được gọi là) v.v.
Tattha gabbhaseyyakānaṃ vasena sabbasukhumaattabhāvadassanatthaṃ ‘‘yaṃ mātukucchismi’’nti vuttaṃ.
There, "that which is in the mother's womb" (yaṃ mātukucchismiṃ) is stated to show the subtlest existence of embryo-dwelling beings.
Trong đó, để chỉ ra thân thể vi tế nhất trong số các thân thể của chúng sanh nằm trong bào thai, lời nói ‘‘yaṃ mātukucchismi’’ (cái gì trong bụng mẹ) đã được nói.
Paṭhamaṃ cittanti paṭisandhicittaṃ.
"The first consciousness" (paṭhamaṃ cittaṃ) is the rebirth-linking consciousness (paṭisandhicittaṃ).
Paṭhamaṃ cittaṃ là tâm tái sanh đầu tiên.
Uppannanti jātaṃ.
"Arisen" (uppannaṃ) means generated.
Uppannaṃ là đã phát sanh.
Paṭhamaṃ viññāṇaṃ pātubhūtanti idaṃ tasseva vevacanaṃ.
"The first consciousness that has manifested" (paṭhamaṃ viññāṇaṃ pātubhūtaṃ) is a synonym for that very statement.
Paṭhamaṃ viññāṇaṃ pātubhūtaṃ là từ đồng nghĩa với từ đó.
‘‘Mātukucchismiṃ paṭhamaṃ citta’’nti vacanena cettha sakalāpi pañcavokārapaṭisandhi dassitā hoti.
And here, by the statement "the first consciousness in the mother's womb," the entire five-constituent rebirth-linking (pañcavokārapaṭisandhi) is shown.
Và ở đây, với lời nói ‘‘mātukucchismiṃ paṭhamaṃ cittaṃ’’ (tâm đầu tiên trong bụng mẹ), tất cả sự tái sanh ngũ uẩn cũng được chỉ ra.
Tasmā tañca paṭhamaṃ cittaṃ taṃsampayuttā ca tayo arūpakkhandhā tena saha nibbattañca kalalarūpanti ayaṃ sabbapaṭhamo manussaviggaho.
Therefore, that first consciousness, the three immaterial aggregates (arūpakkhandhā) associated with it, and the kalala form generated along with it—this is the very first human being (manussaviggaha).
Do đó, tâm đầu tiên đó, ba uẩn vô sắc tương ưng với nó, và sắc kalala (hợp chất ban đầu) phát sanh cùng với nó – đây là thân thể con người đầu tiên nhất.
Tattha ‘‘kalalarūpa’’nti itthipurisānaṃ kāyavatthubhāvadasakavasena samatiṃsa rūpāni, napuṃsakānaṃ kāyavatthudasakavasena vīsati.
There, "kalala form" (kalalarūpaṃ) refers to thirty forms for males and females, by way of the body-basis-sex decad (kāyavatthubhāvadasaka), and twenty forms for hermaphrodites, by way of the body-basis decad (kāyavatthudasaka).
Trong đó, ‘‘kalalarūpaṃ’’ (sắc kalala) là ba mươi sắc pháp đối với nam và nữ theo thập pháp thân, thập pháp vật, thập pháp giới tính; hai mươi sắc pháp đối với người lưỡng tính theo thập pháp thân và thập pháp vật.
Tattha itthipurisānaṃ kalalarūpaṃ jātiuṇṇāya ekena aṃsunā uddhaṭatelabindumattaṃ hoti acchaṃ vippasannaṃ.
There, the kalala form of males and females is like a drop of oil drawn out with a single strand of wool from a newborn lamb, clear and translucent.
Trong đó, sắc kalala của nam và nữ có kích thước bằng một giọt dầu được nhấc lên bằng một sợi lông cừu mới sinh, trong suốt và rất trong sạch.
Vuttañcetaṃ aṭṭhakathāyaṃ –
And this is stated in the Commentary (Aṭṭhakathā):
Điều này đã được nói trong Chú giải (Aṭṭhakathā):
Jīvitā voropeyyāti kalalakālepi tāpanamaddanehi vā bhesajjasampadānena vā tato vā uddhampi tadanurūpena upakkamena jīvitā viyojeyyāti attho.
"Should deprive of life" (jīvitā voropeyyā) means to separate from life, even at the kalala stage, by heating or pressing, or by administering medicine, or in later stages (e.g. abbuda), by an appropriate endeavor; such is the meaning.
Jīvitā voropeyyā có nghĩa là, ngay cả trong giai đoạn kalala, tước đoạt mạng sống bằng cách làm nóng, ép nén, hoặc bằng cách dùng thuốc phá thai, hoặc sau đó, trong các giai đoạn tiếp theo, bằng một phương tiện phù hợp.
Yasmā pana jīvitā voropanaṃ nāma atthato jīvitindriyupacchedanameva hoti, tasmā etassa padabhājane ‘‘jīvitindriyaṃ upacchindati uparodheti santatiṃ vikopetī’’ti vuttaṃ.
Since depriving of life is, in essence, the severing of the life faculty (jīvitindriya), therefore, in the word analysis of this term, it is stated: "he severs the life faculty, obstructs it, destroys its continuity" (jīvitindriyaṃ upacchindati uparodheti santatiṃ vikopetī).
Vì việc tước đoạt mạng sống, về bản chất, là sự cắt đứt mạng quyền (jīvitindriya), nên trong phần giải thích từ này đã nói: ‘‘jīvitindriyaṃ upacchindati uparodheti santatiṃ vikopetī’’ (cắt đứt, ngăn chặn, làm gián đoạn sự liên tục của mạng quyền).
Tattha jīvitindriyassa paveṇighaṭanaṃ upacchindanto uparodhento ca ‘‘jīvitindriyaṃ upacchindati uparodhetī’’ti vuccati.
There, one who severs and obstructs the sequential continuation of the life faculty is said to "sever the life faculty, obstruct it."
Trong đó, người cắt đứt và ngăn chặn sự liên tục của mạng quyền được gọi là ‘‘jīvitindriyaṃ upacchindati uparodhetī’’ (cắt đứt, ngăn chặn mạng quyền).
Svāyamattho ‘‘santatiṃ vikopetī’’tipadena dassito.
This meaning is shown by the phrase "destroys its continuity" (santatiṃ vikopetī).
Ý nghĩa này được chỉ ra bằng từ ‘‘santatiṃ vikopetī’’ (làm gián đoạn sự liên tục).
Vikopetīti viyojeti.
"Destroys" (vikopetī) means severs.
Vikopetī có nghĩa là làm gián đoạn.
Tattha duvidhaṃ jīvitindriyaṃ – rūpajīvitindriyaṃ, arūpajīvitindriyañca.
There are two kinds of life faculty: material life faculty (rūpajīvitindriya) and immaterial life faculty (arūpajīvitindriya).
Trong đó, mạng quyền có hai loại: mạng quyền sắc và mạng quyền vô sắc.
Tesu arūpajīvitindriye upakkamo natthi, taṃ voropetuṃ na sakkā.
Among these, there is no endeavor for the immaterial life faculty; it cannot be deprived of life.
Trong số đó, không có sự nỗ lực nào đối với mạng quyền vô sắc, không thể tước đoạt nó.
Rūpajīvitindriye pana atthi, taṃ voropetuṃ sakkā.
However, there is an endeavor for the material life faculty; it can be deprived of life.
Tuy nhiên, có sự nỗ lực đối với mạng quyền sắc, có thể tước đoạt nó.
Taṃ pana voropento arūpajīvitindriyampi voropeti.
But when one deprives the material life faculty of life, one also deprives the immaterial life faculty of life.
Nhưng khi tước đoạt mạng quyền sắc, người ta cũng tước đoạt mạng quyền vô sắc.
Teneva hi saddhiṃ taṃ nirujjhati tadāyattavuttito.
Indeed, it ceases along with the material life faculty, because its existence depends on it.
Vì nó diệt cùng với mạng quyền sắc, do sự tồn tại phụ thuộc vào mạng quyền sắc.
Taṃ pana voropento kiṃ atītaṃ voropeti, anāgataṃ, paccuppannanti?
When depriving it, does one deprive the past, the future, or the present?
Khi người ấy hủy hoại, thì hủy hoại cái gì: quá khứ, vị lai hay hiện tại?
Neva atītaṃ, na anāgataṃ, tesu hi ekaṃ niruddhaṃ ekaṃ anuppannanti ubhapampi asantaṃ, asantattā upakkamo natthi, upakkamassa natthitāya ekampi voropetuṃ na sakkā.
Neither the past nor the future; for of these, one has ceased and one has not yet arisen, thus both are non-existent. Because they are non-existent, there is no effort. Due to the absence of effort, it is not possible to deprive either one.
Không hủy hoại cái quá khứ, cũng không hủy hoại cái vị lai, vì trong hai thứ ấy, một đã diệt, một chưa sinh, cả hai đều không hiện hữu. Do không hiện hữu, không có sự nỗ lực, và do không có sự nỗ lực, không thể hủy hoại dù chỉ một.
Vuttampi cetaṃ –
And this has been said:
Điều này cũng đã được nói:
Paccuppannañca nāmetaṃ khaṇapaccuppannaṃ, santatipaccuppannaṃ, addhāpaccuppannanti tividhaṃ.
This present is threefold: the momentary present (khaṇapaccuppanna), the continuity present (santatipaccuppanna), and the duration present (addhāpaccuppanna).
Cái hiện tại này có ba loại: sát-na hiện tại (khaṇapaccuppanna), liên tục hiện tại (santatipaccuppanna), và thời gian hiện tại (addhāpaccuppanna).
Tattha ‘‘khaṇapaccuppannaṃ’’ nāma uppādajarābhaṅgasamaṅgi, taṃ voropetuṃ na sakkā.
Among these, what is called the “momentary present” is that which is endowed with arising, aging, and dissolution; it is not possible to deprive it.
Trong đó, “sát-na hiện tại” là sự đồng thời của sinh, trụ, diệt; không thể hủy hoại nó được.
Sayameva nirujjhanato.
Because it ceases by itself.
Vì nó tự diệt đi.
‘‘Santatipaccuppannaṃ’’ nāma sattaṭṭhajavanavāramattaṃ sabhāgasantativasena pavattitvā nirujjhanakaṃ, yāva vā uṇhato āgantvā ovarakaṃ pavisitvā nisinnassa andhakāraṃ hoti, sītato vā āgantvā ovarake nisinnassa yāva visabhāgautupātubhāvena purimako utu nappaṭippassambhati, etthantare ‘‘santatipaccuppanna’’nti vuccati.
What is called the “continuity present” is that which, after proceeding for about seven or eight impulsions (javana-vāras) by way of a continuity of a similar nature, ceases; or, for a person who has come from the heat, entered an inner room, and sat down, it is as long as it is dark; or, for a person who has come from the cold and sat down in an inner room, it is as long as the previous temperature has not subsided due to the appearance of a dissimilar temperature. The interval within this is called the “continuity present.”
“Liên tục hiện tại” là sự tiếp diễn của các tâm javana (tốc hành tâm) trong bảy hoặc tám sát-na, diệt đi sau khi đã vận hành theo dòng tương tự; hoặc là khoảng thời gian mà một người từ nơi nóng đi vào phòng và ngồi xuống, vẫn còn cảm thấy tối tăm; hoặc một người từ nơi lạnh đi vào phòng và ngồi xuống, cho đến khi khí hậu không tương tự xuất hiện và khí hậu trước đó chưa lắng dịu. Trong khoảng thời gian này được gọi là “liên tục hiện tại”.
Paṭisandhito pana yāva cuti, etaṃ ‘‘addhāpaccuppannaṃ’’ nāma.
From relinking until the death-moment, this is called the “duration present.”
Còn từ lúc tái sinh (paṭisandhi) cho đến lúc chết (cuti), đó là “thời gian hiện tại”.
Tadubhayampi voropetuṃ sakkā.
It is possible to deprive both of these.
Cả hai loại này đều có thể hủy hoại được.
Tasmiñhi upakkame kate laddhupakkamaṃ jīvitanavakaṃ nirujjhamānaṃ dubbalassa parihīnavegassa santānassa paccayo hoti.
When an effort is made in that regard, the life-nonad (jīvitanavaka), having received the effort, becomes a condition for a weak continuity with diminished force as it ceases.
Khi sự nỗ lực được thực hiện, nhóm sinh mạng (jīvitanavaka) đã bị tác động sẽ diệt đi, trở thành điều kiện cho một dòng sinh mạng yếu ớt, suy giảm sức mạnh.
Tato santatipaccuppannaṃ vā addhāpaccuppannaṃ vā yathāparicchinnaṃ kālaṃ apatvā antarāva nirujjhati.
From that, either the continuity present or the duration present ceases midway, without reaching its determined time.
Từ đó, liên tục hiện tại hoặc thời gian hiện tại sẽ diệt đi giữa chừng, không đạt đến thời gian đã được định trước.
Evaṃ tadubhayampi voropetuṃ sakkā, tasmā tadeva sandhāya ‘‘santatiṃ vikopetī’’ti idaṃ vuttanti veditabbaṃ.
Thus, it is possible to deprive both of these. Therefore, it should be understood that this was said with reference to them: “He damages the continuity.”
Như vậy, cả hai loại này đều có thể hủy hoại được. Do đó, cần phải hiểu rằng lời dạy “làm hư hoại sự tiếp nối” là để chỉ hai điều này.
Imassa panatthassa āvibhāvatthaṃ pāṇo veditabbo, pāṇātipāto veditabbo, pāṇātipāti veditabbo, pāṇātipātassa payogo veditabbo.
To make the meaning of this clear, a living being should be understood, the destruction of a living being should be understood, one who destroys a living being should be understood, and the application for the destruction of a living being should be understood.
Để làm rõ ý nghĩa này, cần phải biết về sinh mạng (pāṇa), cần phải biết về sự sát hại sinh mạng (pāṇātipāta), cần phải biết về người sát hại sinh mạng (pāṇātipātī), cần phải biết về phương tiện sát hại sinh mạng (pāṇātipātassa payoga).
Tattha ‘‘pāṇo’’ti vohārato satto, paramatthato jīvitindriyaṃ.
Therein, “a living being” (pāṇa) is, by convention, a being; in the ultimate sense, it is the life faculty (jīvitindriya).
Trong đó, “sinh mạng” theo cách nói thông thường là chúng sinh, theo nghĩa tối hậu là sinh mạng quyền (jīvitindriya).
Jīvitindriyañhi atipātento ‘‘pāṇaṃ atipātetī’’ti vuccati taṃ vuttappakārameva.
Indeed, one who destroys the life faculty is said to “destroy a living being”; that is as has been explained.
Người hủy hoại sinh mạng quyền được gọi là “sát hại sinh mạng”, điều đó đã được nói rõ như trên.
‘‘Pāṇātipāto’’ti yāya cetanāya jīvitindriyupacchedakaṃ payogaṃ samuṭṭhāpeti, sā vadhakacetanā ‘‘pāṇātipāto’’ti vuccati.
“The destruction of a living being” (pāṇātipāta) refers to the volition of killing with which one initiates the application that cuts off the life faculty; that volition is called pāṇātipāta.
“Sát hại sinh mạng” là ý muốn giết hại (vadhakacetanā) mà nhờ đó người ta khởi lên hành động hủy hoại sinh mạng quyền.
‘‘Pāṇātipātī’’ti vuttacetanāsamaṅgi puggalo daṭṭhabbo.
“One who destroys a living being” (pāṇātipātī) should be seen as a person endowed with the aforesaid volition.
“Người sát hại sinh mạng” cần được hiểu là cá nhân có ý muốn giết hại đã nói trên.
‘‘Pāṇātipātassa payogo’’ti pāṇātipātassa chapayogā – sāhatthiko, āṇattiko, nissaggiyo, thāvaro, vijjāmayo, iddhimayoti.
“The application for the destruction of a living being” (pāṇātipātassa prayoga) refers to the six applications for the destruction of a living being: by one’s own hand (sāhatthika), by command (āṇattika), by releasing (nissaggiya), fixed (thāvara), by knowledge (vijjāmaya), and by psychic power (iddhimaya).
“Phương tiện sát hại sinh mạng” là sáu phương tiện sát hại sinh mạng: tự tay (sāhatthika), ra lệnh (āṇattika), phóng ra (nissaggiya), cố định (thāvara), bằng chú thuật (vijjāmaya), bằng thần thông (iddhimaya).
Tattha ‘‘sāhatthiko’’ti sayaṃ mārentassa kāyena vā kāyappaṭibaddhena vā paharaṇaṃ.
Therein, “by one’s own hand” (sāhatthika) is the striking by the body or by something connected to the body of one who is killing by himself.
Trong đó, “tự tay” là việc tự mình đánh đập bằng thân hoặc bằng vật gắn liền với thân để giết chết.
‘‘Āṇattiko’’ti aññaṃ āṇāpentassa ‘‘evaṃ vijjhitvā vā paharitvā vā mārehī’’ti āṇāpanaṃ.
“By command” (āṇattika) is the commanding by one who orders another, saying, “Kill by piercing or striking in this way.”
“Ra lệnh” là việc ra lệnh cho người khác rằng: “Hãy đâm hoặc đánh mà giết chết như thế này!”
‘‘Nissaggiyo’’ti dūre ṭhitaṃ māretukāmassa kāyena vā kāyappaṭibaddhena vā ususattiyantapāsāṇādīnaṃ nissajjanaṃ.
“By releasing” (nissaggiya) is the discharging of an arrow, spear, machine, stone, and so on, by the body or by something connected to the body of one who desires to kill someone at a distance.
“Phóng ra” là việc ném các vật như cung tên, giáo, máy móc, đá, v.v., bằng thân hoặc bằng vật gắn liền với thân, để giết người ở xa.
‘‘Thāvaro’’ti asañcārimena upakaraṇena māretukāmassa opātaapassenaupanikkhipanaṃ bhesajjasaṃvidhānaṃ.
“Fixed” (thāvara) is the digging of a pitfall, the setting up of a panel trap, the placing of a weapon nearby, or the preparing of a poison, by one who desires to kill by means of a non-movable device.
“Cố định” là việc đặt bẫy, đặt ván tựa, hoặc sắp đặt thuốc độc để giết người bằng dụng cụ không di chuyển được.
Te cattāropi parato pāḷivaṇṇanāyameva vitthārato āvibhavissanti.
All four of these will become clear in detail later in the explanation of the Pāḷi itself.
Bốn loại này sẽ được giải thích chi tiết hơn trong phần chú giải Pāḷi sau.
Vijjāmayaiddhimayā pana pāḷiyaṃ anāgatā.
But the vijjāmaya and iddhimaya are not found in the Pāḷi.
Tuy nhiên, phương tiện bằng chú thuật và bằng thần thông không được đề cập trong Pāḷi.
Te evaṃ veditabbā.
They should be understood as follows.
Chúng cần được hiểu như sau:
Saṅkhepato hi māraṇatthaṃ vijjāparijappanaṃ vijjāmayo payogo.
In brief, the muttering of knowledge for the purpose of killing is the vijjāmaya application.
Tóm lại, việc niệm chú thuật để giết chết là phương tiện bằng chú thuật.
Aṭṭhakathāsu pana ‘‘katamo vijjāmayo payogo?
But in the Commentaries, it is asked, “Which is the vijjāmaya application?
Tuy nhiên, trong các bộ Aṭṭhakathā có nói: “Phương tiện bằng chú thuật là gì?
Āthabbaṇikā āthabbaṇaṃ payojenti; nagare vā ruddhe saṅgāme vā paccupaṭṭhite paṭisenāya paccatthikesu paccāmittesu ītiṃ uppādenti, upaddavaṃ uppādenti, rogaṃ uppādenti, pajjarakaṃ uppādenti, sūcikaṃ karonti, visūcikaṃ karonti, pakkhandiyaṃ karonti.
Practitioners of the Atharva Veda employ the Atharva spell; when a city is besieged or a battle is at hand, they create calamity, they create disaster, they create disease, they create high fever, they cause colic, they cause cholera, they cause dysentery among the hostile forces, the adversaries, the enemies.
Các nhà Atharvan sử dụng chú thuật Atharvan; khi một thành phố bị bao vây hoặc một trận chiến xảy ra, họ gây ra tai họa, phiền nhiễu, bệnh tật, sốt cao, bệnh đau châm chích, bệnh tả, bệnh kiết lỵ cho quân địch.
Evaṃ āthabbaṇikā āthabbaṇaṃ payojenti.
Thus practitioners of the Atharva Veda employ the Atharva spell.
Như vậy, các nhà Atharvan sử dụng chú thuật Atharvan.
Vijjādhārā vijjaṃ parivattetvā nagare vā ruddhe…pe… pakkhandiyaṃ karontī’’ti evaṃ vijjāmayaṃ payogaṃ dassetvā āthabbaṇikehi ca vijjādharehi ca māritānaṃ bahūni vatthūni vuttāni, kiṃ tehi!
Knowledge-holders, having recited a spell, when a city is besieged… and so on … cause dysentery.” Thus, having shown the vijjāmaya application, many stories have been told of those killed by practitioners of the Atharva Veda and by knowledge-holders, but what of them!
Các bậc trì chú xoay chuyển chú thuật, khi một thành phố bị bao vây… (lược bỏ) … gây ra bệnh kiết lỵ.” Như vậy, sau khi trình bày phương tiện bằng chú thuật, nhiều câu chuyện về những người bị giết bởi các nhà Atharvan và các bậc trì chú đã được kể. Cần gì những điều đó!
Idañhettha lakkhaṇaṃ māraṇāya vijjāparijappanaṃ vijjāmayo payogoti.
Herein, this is the characteristic: the muttering of a spell for the purpose of killing is the vijjāmaya application.
Dấu hiệu ở đây là: việc niệm chú thuật để giết chết là phương tiện bằng chú thuật.
Kammavipākajāya iddhiyā payojanaṃ iddhimayo payogo.
The employment of psychic power arisen from the result of kamma is the iddhimaya application.
Việc sử dụng thần thông do quả nghiệp sinh ra là phương tiện bằng thần thông.
Kammavipākajiddhi ca nāmesā nāgānaṃ nāgiddhi, supaṇṇānaṃ supaṇṇiddhi, yakkhānaṃ yakkhiddhi, devānaṃ deviddhi, rājūnaṃ rājiddhīti bahuvidhā.
This psychic power arisen from the result of kamma is of many kinds: the psychic power of nāgas for nāgas, the psychic power of supaṇṇas for supaṇṇas, the psychic power of yakkhas for yakkhas, the psychic power of devas for devas, and the psychic power of kings for kings.
Thần thông do quả nghiệp sinh ra này có nhiều loại: thần thông của loài rắn (nāgiddhi), thần thông của loài đại bàng (supaṇṇiddhi), thần thông của loài dạ xoa (yakkhiddhi), thần thông của chư thiên (deviddhi), thần thông của các vị vua (rājiddhi).
Tattha diṭṭhadaṭṭhaphuṭṭhavisānaṃ nāgānaṃ disvā ḍaṃsitvā phusitvā ca parūpaghātakaraṇe ‘‘nāgiddhi’’ veditabbā.
Therein, in the case of nāgas whose venom is in their sight, bite, and touch, the “psychic power of nāgas” should be understood in their act of harming others by seeing, biting, and touching.
Trong đó, “thần thông của loài rắn” cần được hiểu là việc loài rắn có nọc độc khi nhìn, cắn, hoặc chạm vào, gây hại cho người khác.
Supaṇṇānaṃ mahāsamuddato dvattibyāmasatappamāṇanāguddharaṇe ‘‘supaṇṇiddhi’’ veditabbā.
In the case of supaṇṇas lifting nāgas two or three hundred fathoms in size from the great ocean, the “psychic power of supaṇṇas” should be understood.
“Thần thông của loài đại bàng” cần được hiểu là việc loài đại bàng có thể kéo những con rắn dài hai ba trăm tầm từ biển lớn lên.
Yakkhā pana neva āgacchantā na paharantā dissanti, tehi pahaṭasattā pana tasmiṃyeva ṭhāne maranti, tatra tesaṃ ‘‘yakkhiddhi’’ daṭṭhabbā.
Yakkhas, however, are not seen coming or striking, but beings struck by them die on the very spot; in that, their “psychic power of yakkhas” should be seen.
Còn các loài dạ xoa thì không thấy khi chúng đến hay khi chúng đánh. Nhưng những chúng sinh bị chúng đánh thì chết ngay tại chỗ đó. Ở đây, “thần thông của loài dạ xoa” cần được thấy.
Vessavaṇassa sotāpannakālato pubbe nayanāvudhena olokitakumbhaṇḍānaṃ maraṇe aññesañca devānaṃ yathāsakaṃ iddhānubhāve ‘‘deviddhi’’ veditabbā.
In the death of the kumbhaṇḍas looked at by Vessavaṇa with his eye-weapon before he became a stream-enterer, and in the respective psychic powers of other devas, the “psychic power of devas” should be understood.
“Thần thông của chư thiên” cần được hiểu là việc những Kumbhaṇḍa bị nhìn bởi vũ khí ánh mắt của thần Vessavaṇa trước khi ngài trở thành bậc Nhập Lưu, và việc các chư thiên khác có thần thông riêng của mình.
Rañño cakkavattissa saparisassa ākāsagamanādīsu, asokassa heṭṭhā upari ca yojane āṇāpavattanādīsu, piturañño ca sīhaḷanarindassa dāṭhākoṭanena cūḷasumanakuṭumbiyassamaraṇe ‘‘rājiddhi’’ daṭṭhabbāti.
In the case of the universal monarch traveling through the sky with his retinue and so on; in the case of Asoka’s command being effective for a yojana below and above and so on; and in the death of the householder Cūḷasumana from the grinding of the tusk of King Pitu, the king of the Sinhalese, the “psychic power of kings” should be seen.
“Thần thông của các vị vua” cần được thấy ở việc vua Chakkavatti cùng đoàn tùy tùng bay trên không trung, ở việc vua Asoka có quyền lực ở một dojana phía dưới và phía trên, và ở việc vua cha của vua Tích Lan đã giết chết gia chủ Cūḷasumana bằng cách bẻ răng nanh.
Keci pana ‘‘puna caparaṃ, bhikkhave, samaṇo vā brāhmaṇo vā iddhimā cetovasippatto aññissā kucchigataṃ gabbhaṃ pāpakena manasāanupekkhitā hoti ‘aho vatāyaṃ kucchigato gabbho na sotthinā abhinikkhameyyā’ti.
But some, presenting suttas such as, “Furthermore, monks, a monk or brahmin who possesses psychic power and has attained mastery of the mind, might gaze upon the fetus in another’s womb with a wicked mind, thinking, ‘Oh, may this fetus in the womb not come forth safely!’
Tuy nhiên, một số người, dẫn chứng các kinh như: “Này các tỳ khưu, hơn nữa, một sa-môn hay Bà-la-môn có thần thông, thành tựu quyền năng tâm, quán xét thai nhi trong bụng người khác với ý ác: ‘Ôi, mong sao thai nhi trong bụng này không được sinh ra một cách an toàn!’
Evampi bhikkhave kulumbassa upaghāto hotī’’ti ādikāni suttāni dassetvā bhāvanāmayiddhiyāpi parūpaghātakammaṃ vadanti; saha parūpaghātakaraṇena ca ādittagharūparikhittassa udakaghaṭassa bhedanamiva iddhivināsañca icchanti; taṃ tesaṃ icchāmattameva.
In this way too, monks, there is the destruction of a family,” also say there is the act of harming others by means of psychic power developed through meditation; and along with the act of harming others, they also wish for the destruction of psychic power, like the breaking of a water pot thrown on top of a burning house; but that is merely their wish.
Này các tỳ khưu, ngay cả như vậy, cũng có sự hủy hoại gia đình (hoặc thai nhi)”, cho rằng hành động gây hại cho người khác cũng có thể xảy ra bằng thần thông do tu tập (bhāvanāmayiddhi); và họ cũng mong muốn sự hủy diệt thần thông, giống như việc một cái bình nước bị vứt vào một ngôi nhà đang cháy bị vỡ, cùng với hành động gây hại cho người khác. Đó chỉ là ý muốn của họ.
Yasmā kusalavedanāvitakkaparittattikehi na sameti.
Because it is not consistent with the triads of wholesome states, feeling, and applied thought, and with the triad of the limited.
Vì nó không phù hợp với ba nhóm thiện, thọ, tầm và nhỏ nhặt.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Ayañhi bhāvanāmayiddhi nāma kusalattike kusalā ceva abyākatā ca, pāṇātipāto akusalo.
This psychic power developed through meditation is both wholesome and indeterminate in the wholesome triad; the destruction of a living being is unwholesome.
Thần thông do tu tập này thuộc nhóm thiện (kusalattika) thì là thiện và vô ký, còn sát hại sinh mạng là bất thiện.
Vedanāttike adukkhamasukhasampayuttā pāṇātipāto dukkhasampayutto.
In the feeling triad, it is associated with neither-painful-nor-pleasant feeling; the destruction of a living being is associated with pain.
Trong nhóm thọ (vedanāttika), thần thông do tu tập là tương ưng với thọ không khổ không lạc, còn sát hại sinh mạng là tương ưng với thọ khổ.
Vitakkattike avitakkāvicārā, pāṇātipāto savitakkasavicāro.
In the applied thought triad, it is without applied and sustained thought; the destruction of a living being has applied and sustained thought.
Trong nhóm tầm (vitakkattika), thần thông do tu tập là không tầm không tứ, còn sát hại sinh mạng là có tầm có tứ.
Parittattike mahaggatā, pāṇātipāto parittoti.
In the triad of the limited, it is sublime; the destruction of a living being is limited.
Trong nhóm nhỏ nhặt (parittattika), thần thông do tu tập là đại hành (mahaggata), còn sát hại sinh mạng là nhỏ nhặt (paritta).
Satthahārakaṃ vāssa pariyeseyyāti ettha haratīti hārakaṃ.
In “Or he might search for a weapon-bringer for him,”
Trong cụm từ satthahārakaṃ vāssa pariyeseyyā (hoặc tìm kiếm một vũ khí gây chết người cho người ấy), hārakaṃ nghĩa là “mang đi”.
Kiṃ harati?
What does it bring?
Mang đi cái gì?
Jīvitaṃ.
Life.
Sinh mạng.
Atha vā haritabbanti hārakaṃ; upanikkhipitabbanti attho.
Or else, because it is to be brought, it is a bringer; the meaning is that it is to be placed near.
Hoặc, hārakaṃ nghĩa là “nên được mang đến”; tức là “nên được đặt gần”.
Satthañca taṃ hārakañcāti satthahārakaṃ.
It is a weapon, and that is a bringer; therefore, it is a weapon-bringer.
Satthahārakaṃ là vừa là vũ khí, vừa là vật đoạt mạng sống.
Assāti manussaviggahassa.
His: means of the human form.
Assā có nghĩa là của thân người.
Pariyeseyyāti yathā labhati tathā kareyya; upanikkhipeyyāti attho.
He should search for: means he should act in such a way that he obtains it; the meaning is that he should place it nearby.
Pariyeseyyā có nghĩa là nên làm sao để có được; tức là nên đặt gần đó.
Etena thāvarappayogaṃ dasseti.
By this, it shows an enduring effort.
Bằng cách này, (Đức Phật) trình bày về hành vi cố định (thāvarappayoga).
Itarathā hi pariyiṭṭhamatteneva pārājiko bhaveyya; na cetaṃ yuttaṃ.
For otherwise, he would be defeated by merely having searched for it; and that is not proper.
Vì nếu không như vậy, chỉ cần tìm kiếm thôi thì đã phạm tội Pārājika rồi; điều này không hợp lý.
Pāḷiyaṃ pana sabbaṃ byañjanaṃ anādiyitvā yaṃ ettha thāvarappayogasaṅgahitaṃ satthaṃ, tadeva dassetuṃ ‘‘asiṃ vā…pe… rajjuṃ vā’’ti padabhājanaṃ vuttaṃ.
In the Pali text, however, without taking every term, and only to show the weapon included in the enduring effort here, the classification of terms was stated as “a sword, or… a rope, or.”
Tuy nhiên, trong Pāḷi, không xét đến tất cả các từ ngữ, mà chỉ để trình bày về vũ khí được bao gồm trong hành vi cố định (thāvarappayoga), nên đã nói phần giải thích từ ngữ: “asiṃ vā…pe… rajjuṃ vā” (gươm hay…v.v… dây thừng hay).
Tattha satthanti vuttāvasesaṃ yaṃkiñci samukhaṃ veditabbaṃ.
Therein, whatever remains unstated that has a point should be understood as a weapon.
Trong đó, satthaṃ (vũ khí) nên được hiểu là bất kỳ vật gì còn lại chưa được đề cập trực tiếp, là vật có mũi nhọn.
Laguḷapāsāṇavisarajjūnañca jīvitavināsanabhāvato satthasaṅgaho veditabbo.
And clubs, stones, poison, and ropes should be understood as included under 'weapon' because they cause the destruction of life.
Và việc gậy, đá, thuốc độc, dây thừng được bao gồm trong loại vũ khí nên được hiểu là do chúng có khả năng hủy hoại sự sống.
Maraṇavaṇṇaṃ vāti ettha yasmā ‘‘kiṃ tuyhiminā pāpakena dujjīvitena, yo tvaṃ na labhasi paṇītāni bhojanāni bhuñjitu’’ntiādinā nayena jīvite ādīnavaṃ dassentopi ‘‘tvaṃ khosi upāsaka katakalyāṇo…pe… akataṃ tayā pāpaṃ, mataṃ te jīvitā seyyo, ito tvaṃ kālaṅkato paricarissasi accharāparivuto nandanavane sukhappatto viharissasī’’tiādinā nayena maraṇe vaṇṇaṃ bhaṇantopi maraṇavaṇṇameva saṃvaṇṇeti.
Here in the phrase or praise death: since one who shows the danger in life by the method beginning, “What is the use of this evil, wretched life of yours, you who do not get to eat exquisite foods?” and one who speaks in praise of death by the method beginning, “You, lay follower, have done good deeds… you have not done evil, death is better for you than life, having died from here you will wander attended by a retinue of celestial nymphs, dwelling in the Nandana Grove, having attained happiness,” is indeed praising the virtue of death.
Trong câu “maraṇavaṇṇaṃ vā” (hoặc ca ngợi cái chết), vì dù có trình bày sự nguy hiểm của sự sống theo cách như “Ngươi sống một cuộc đời xấu xa, tội lỗi này để làm gì, khi ngươi không được ăn những món ăn ngon? v.v…” hoặc ca ngợi cái chết theo cách như “Này cư sĩ, ngươi đã làm điều thiện…v.v… ngươi chưa từng làm điều ác, cái chết tốt hơn sự sống. Từ đây, khi ngươi qua đời, ngươi sẽ được vây quanh bởi các tiên nữ, sống an lạc trong vườn Nandana”, thì (người đó) vẫn chỉ đang ca ngợi cái chết.
Tasmā dvidhā bhinditvā padabhājanaṃ vuttaṃ – ‘‘jīvite ādīnavaṃ dasseti, maraṇe vaṇṇaṃ bhaṇatī’’ti.
Therefore, the classification of terms was stated by dividing it into two: “he shows the danger in life, he speaks in praise of death.”
Vì vậy, phần giải thích từ ngữ đã được chia thành hai cách: “jīvite ādīnavaṃ dasseti, maraṇe vaṇṇaṃ bhaṇati” (trình bày sự nguy hiểm của sự sống, ca ngợi cái chết).
Iti cittamanoti iticitto itimano; ‘‘mataṃ te jīvitā seyyo’’ti ettha vuttamaraṇacitto maraṇamanoti attho.
Thus his citta and mano: thus-minded, thus-willed; the meaning is having a mind set on death, a will set on death, as stated in "death is better for you than life."
Iti cittamano có nghĩa là tâm như vậy, ý như vậy; tức là tâm về cái chết, ý về cái chết được nói đến trong câu “cái chết tốt hơn sự sống”.
Yasmā panettha mano cittasaddassa atthadīpanatthaṃ vutto, atthato panetaṃ ubhayampi ekameva, tasmā tassa atthato abhedaṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ cittaṃ taṃ mano, yaṃ mano taṃ citta’’nti vuttaṃ.
Since 'mano' is mentioned here to clarify the meaning of the word 'citta', and in meaning, both are in fact one and the same, to show their sameness in meaning, it was said: “what is citta is mano, what is mano is citta.”
Vì ở đây, từ ‘mano’ (ý) được nói ra để làm rõ nghĩa của từ ‘citta’ (tâm), nhưng về nghĩa thì cả hai đều là một, nên để trình bày sự không khác biệt về nghĩa của chúng, đã nói: “yaṃ cittaṃ taṃ mano, yaṃ mano taṃ cittaṃ” (cái gì là tâm thì đó là ý, cái gì là ý thì đó là tâm).
Itisaddaṃ pana uddharitvāpi na tāva attho vutto.
However, even after extracting the word 'iti', its meaning has not yet been stated.
Tuy nhiên, ngay cả khi từ ‘iti’ (như vậy) được loại bỏ, ý nghĩa vẫn chưa được giải thích.
Cittasaṅkappoti imasmiṃ pade adhikāravasena itisaddo āharitabbo.
Cittasaṅkappo: in this term, the word 'iti' should be supplied by way of the topic.
Trong từ cittasaṅkappo (ý định trong tâm), từ ‘iti’ (như vậy) nên được đưa vào theo ngữ cảnh.
Idañhi ‘‘iticittasaṅkappo’’ti evaṃ avuttampi adhikārato vuttameva hotīti veditabbaṃ.
For this should be understood as having been stated by way of the topic, even if it is not stated as 'iticittasaṅkappo'.
Điều này nên được hiểu là, mặc dù không được nói rõ là “iticittasaṅkappo” (ý định trong tâm như vậy), nhưng nó vẫn được nói đến theo ngữ cảnh.
Tathā hissa tamevaatthaṃ dassento ‘‘maraṇasaññī’’tiādimāha.
For indeed, showing that very meaning of it, he said what begins with “perceiving death.”
Thật vậy, để trình bày cùng một ý nghĩa đó, (Đức Phật) đã nói: “maraṇasaññī” (có ý niệm về cái chết) v.v…
Yasmā cettha ‘‘saṅkappo’’ti nayidaṃ vitakkassa nāmaṃ.
Since herein, this 'saṅkappo' is not a name for thought.
Và ở đây, từ “saṅkappo” (ý định) không phải là tên của sự tầm cầu (vitakka).
Atha kho saṃvidahanamattassetaṃ adhivacanaṃ.
Rather, this is a designation for the act of arranging itself.
Mà nó là tên gọi của sự sắp đặt (saṃvidahana) một cách đơn thuần.
Tañca saṃvidahanaṃ imasmiṃ atthe saññācetanādhippāyehi saṅgahaṃ gacchati.
And that arranging, in this context, is included by way of perception, volition, and intention.
Và sự sắp đặt đó trong ý nghĩa này được bao gồm bởi các yếu tố nhận thức (saññā), ý muốn (cetanā) và ý định (adhippāya).
Tasmā citto nānappakārako saṅkappo assāti cittasaṅkappoti evamattho daṭṭhabbo.
Therefore, the meaning should be seen thus: he has a 'citta', a varied intention of many kinds; thus, he has 'cittasaṅkappo'.
Vì vậy, ý nghĩa nên được hiểu là: “Người có nhiều loại ý định khác nhau trong tâm” là cittasaṅkappo.
Tathā hissa padabhājanampi saññācetanādhippāyavasena vuttaṃ.
For indeed, its classification of terms is also stated by way of perception, volition, and intention.
Thật vậy, phần giải thích từ ngữ của nó cũng được nói đến theo nhận thức, ý muốn và ý định.
Ettha ca ‘‘adhippāyo’’ti vitakko veditabbo.
And here, 'intention' should be understood as thought.
Và ở đây, “adhippāyo” (ý định) nên được hiểu là sự tầm cầu (vitakka).
Sobbhe vā narake vā papāte vāti ettha sobbho nāma samantato chinnataṭo gambhīro āvāṭo.
Here in a pit, a chasm, or a cliff: a pit is a deep hole with sheer sides all around.
Trong câu “Sobbhe vā narake vā papāte vā” (hoặc hố sâu hay địa ngục hay vực thẳm), sobbho là một cái hố sâu, có bờ bị sụt lở xung quanh.
Narako nāma tattha tattha phalantiyā bhūmiyā sayameva nibbattā mahādarī, yattha hatthīpi patanti, corāpi nilīnā tiṭṭhanti.
A chasm is a great ravine that has formed on its own in land that cracks open in various places, into which even elephants fall and thieves remain hidden.
Narako là một khe núi lớn tự nhiên hình thành do đất nứt nẻ ở nhiều nơi, nơi voi cũng có thể rơi xuống và kẻ trộm cũng có thể ẩn náu.
Papātoti pabbatantare vā thalantare vā ekato chinno hoti.
A cliff is sheer on one side, whether between mountains or between plains.
Papāto là một vách đá bị sụt lở một bên, ở giữa núi hoặc giữa vùng đất cao.
Purime upādāyāti methunaṃ dhammaṃ paṭisevitvā adinnañca ādiyitvā pārājikaṃ āpattiṃ āpanne puggale upādāya.
With reference to the previous ones: with reference to the individuals who have fallen into a defeated offense by engaging in sexual intercourse and by taking what was not given.
Purime upādāyā là dựa vào những người đã phạm tội Pārājika do hành dâm hoặc lấy của không cho.
Sesaṃ pubbe vuttanayattā uttānatthattā ca pākaṭamevāti.
The rest is clear, as it follows the method previously stated and because its meaning is plain.
Phần còn lại đã được nói đến theo cách thức trước đây và có ý nghĩa rõ ràng.
174. Evaṃ uddiṭṭhasikkhāpadaṃ padānukkamena vibhajitvā idāni yasmā heṭṭhā padabhājanīyamhi saṅkhepeneva manussaviggahapārājikaṃ dassitaṃ, na vitthārena āpattiṃ āropetvā tanti ṭhapitā.
Having thus analyzed the training rule that was set forth, following the order of the terms, now, since the pārājika concerning a human being was shown only in brief in the classification of terms below, and the canon was not established by assigning the offense in detail;
174. Sau khi phân tích giới bổn đã được chỉ ra theo thứ tự từng từ, bây giờ, vì phần giải thích từ ngữ bên dưới chỉ trình bày tội Pārājika về việc giết người một cách tóm tắt, chứ không thiết lập một quy tắc bằng cách quy kết tội một cách chi tiết.
Saṅkhepadassite ca atthe na sabbākāreneva bhikkhū nayaṃ gahetuṃ sakkonti, anāgate ca pāpapuggalānampi okāso hoti, tasmā bhikkhūnañca sabbākārena nayaggahaṇatthaṃ anāgate ca pāpapuggalānaṃ okāsapaṭibāhanatthaṃ puna ‘‘sāmaṃ adhiṭṭhāyā’’tiādinā nayena mātikaṃ ṭhapetvā vitthārato manussaviggahapārājikaṃ dassento ‘‘sāmanti sayaṃ hanatī’’tiādimāha.
and when a matter is shown in brief, the monks are not able to grasp the method in all its aspects, and in the future, there is an opportunity for evil individuals, therefore, for the monks to grasp the method in all its aspects and to prevent the opportunity for evil individuals in the future, having again laid down a matrix by the method beginning with “by one’s own standing instruction,” he said what begins with “‘By oneself’ means one kills by oneself,” showing the pārājika concerning a human being in detail.
Và khi một ý nghĩa được trình bày tóm tắt, các Tỳ-khưu không thể nắm bắt được tất cả các khía cạnh, và trong tương lai, những người xấu cũng có cơ hội (phạm tội); vì vậy, để các Tỳ-khưu có thể nắm bắt được tất cả các khía cạnh và để ngăn chặn cơ hội cho những người xấu trong tương lai, (Đức Phật) lại thiết lập một tiêu đề (mātika) theo cách như “sāmaṃ adhiṭṭhāyā” (tự mình quyết định) v.v… và trình bày chi tiết tội Pārājika về việc giết người bằng cách nói: “sāmanti sayaṃ hanati” (sāmaṃ là tự mình giết) v.v…
Tattha ekameko uddissānuddissabhedato duvidho.
Therein, each one is twofold, distinguished as targeted and untargeted.
Trong đó, mỗi loại lại có hai phân loại: có mục đích (uddisa) và không có mục đích (anuddisa).
Tattha uddesike yaṃ uddissa paharati, tasseva maraṇena kammunā bajjhati.
Therein, in the targeted case, if he strikes targeting a certain person, he is bound by the kamma through the death of that very person.
Trong trường hợp có mục đích, người đó bị ràng buộc bởi nghiệp khi người mà họ nhắm đến bị giết.
‘‘Yo koci maratū’’ti evaṃ anuddesike pahārappaccayā yassa kassaci maraṇena kammunā bajjhati.
In the untargeted case, thinking “Let anyone die,” he is bound by the kamma through the death of anyone, caused by the strike.
Trong trường hợp không có mục đích, khi nói “ai chết thì chết”, người đó bị ràng buộc bởi nghiệp khi bất kỳ ai chết do cú đánh.
Ubhayathāpi ca paharitamatte vā maratu pacchā vā teneva rogena, paharitamatteyeva kammunā bajjhati.
And in both cases, whether the person dies at the very moment of being struck or later from that same affliction, he is bound by the kamma at the very moment of being struck.
Trong cả hai trường hợp, người đó bị ràng buộc bởi nghiệp ngay khi đánh, dù người đó chết ngay lập tức hay chết sau đó vì cùng một bệnh.
Maraṇādhippāyena ca pahāraṃ datvā tena amatassa puna aññacittena pahāre dinne pacchāpi yadi paṭhamappahāreneva marati, tadā eva kammunā baddho.
And having delivered a blow with the intention of causing death, if that person does not die from it, and a blow is delivered again with a different state of mind, if the person later dies from the first blow, then he is bound by the kamma.
Nếu một người đánh với ý định giết, nhưng người đó không chết, sau đó lại đánh bằng một ý nghĩ khác, nếu người đó chết sau đó do cú đánh đầu tiên, thì người đó bị ràng buộc bởi nghiệp ngay lúc đó.
Atha dutiyappahārena marati, natthi pāṇātipāto.
If he dies from the second blow, there is no taking of life.
Nếu người đó chết do cú đánh thứ hai, thì không có tội pāṇātipāta.
Ubhayehi matepi paṭhamappahāreneva kammunā baddho.
Even if he dies from both, he is bound by the kamma from the first blow alone.
Nếu người đó chết do cả hai cú đánh, thì người đó bị ràng buộc bởi nghiệp ngay từ cú đánh đầu tiên.
Ubhayehi amate nevatthi pāṇātipāto.
If he does not die from either, there is no taking of life.
Nếu người đó không chết do cả hai cú đánh, thì không có tội pāṇātipāta.
Esa nayo bahūhipi ekassa pahāre dinne.
This is the same method when many deliver a blow to one person.
Nguyên tắc này cũng áp dụng khi nhiều người đánh một người.
Tatrāpi hi yassa pahārena marati, tasseva kammunā baddho hotīti.
For in that case too, he whose blow causes the death is the one bound by the kamma.
Trong trường hợp đó, người đó bị ràng buộc bởi nghiệp của người mà cú đánh của họ đã gây ra cái chết.
Kammāpattibyattibhāvatthañcettha eḷakacatukkampi veditabbaṃ.
And here, the tetrad of the ram should also be understood for the purpose of clarifying the distinction between kamma and offense.
Và ở đây, để làm rõ sự khác biệt của nghiệp và tội, câu chuyện về bốn con cừu cũng nên được biết đến.
Yo hi eḷakaṃ ekasmiṃ ṭhāne nipannaṃ upadhāreti ‘‘rattiṃ āgantvā vadhissāmī’’ti.
For a monk notes a ram lying down in a certain place, thinking, "I will come at night and kill it."
Một người quan sát một con cừu đang nằm ở một chỗ và nghĩ: “Đêm nay ta sẽ đến và giết nó”.
Eḷakassa ca nipannokāse tassa mātā vā pitā vā arahā vā paṇḍukāsāvaṃ pārupitvā nipanno hoti.
And in the place where the ram is lying, his mother, father, or an Arahant is lying down, covered in a pale ochre robe.
Nhưng ở chỗ con cừu đang nằm, mẹ hoặc cha của người đó, hoặc một vị A-la-hán, đang đắp y màu vàng nhạt mà nằm.
So rattibhāge āgantvā ‘‘eḷakaṃ māremī’’ti mātaraṃ vā pitaraṃ vā arahantaṃ vā māreti.
Coming in the night, he kills his mother, father, or the Arahant, thinking, "I am killing the ram."
Đêm đến, người đó đến và nghĩ: “Ta sẽ giết con cừu”, rồi giết mẹ hoặc cha hoặc vị A-la-hán.
‘‘Imaṃ vatthuṃ māremī’’ti cetanāya atthibhāvato ghātako ca hoti, anantariyakammañca phusati, pārājikañca āpajjati.
Because of the presence of the intention, "I will kill this being," he becomes a killer, commits a kamma with immediate result, and commits a pārājika offense.
Vì có ý định “ta sẽ giết vật này”, nên người đó là kẻ giết người, phạm tội anantariya-kamma (nghiệp vô gián), và phạm tội Pārājika.
Añño koci āgantuko nipanno hoti, ‘‘eḷakaṃ māremī’’ti taṃ māreti, ghātako ca hoti pārājikañca āpajjati, ānantariyaṃ na phusati.
If another visiting person is lying down, and one kills that person, thinking, "I will kill the sheep," one is a killer and incurs a pārājika offense, but does not incur an ānantariya.
Nếu có một vị Tỳ-khưu khách nào đó đang nằm,* nghĩ rằng ‘ta sẽ giết con cừu này’ và giết vị ấy, thì người ấy là kẻ giết người và phạm tội Pārājika, nhưng không chạm đến nghiệp vô gián.
Yakkho vā peto vā nipanno hoti, ‘‘eḷakaṃ māremī’’ti taṃ māreti ghātakova hoti, na cānantariyaṃ phusati, na ca pārājikaṃ āpajjati, thullaccayaṃ pana hoti.
If a yakkha or a peta is lying down, and one kills that (being), thinking, "I will kill the sheep," one is indeed a killer. One does not incur an ānantariya, nor does one incur a pārājika offense, but it is a thullaccaya offense.
Nếu có một Dạ-xoa hoặc một ngạ quỷ đang nằm,* nghĩ rằng ‘ta sẽ giết con cừu này’ và giết chúng, thì người ấy chỉ là kẻ giết người, không chạm đến nghiệp vô gián, và không phạm tội Pārājika, nhưng phạm tội Thullaccaya.
Añño koci nipanno natthi, eḷakova hoti taṃ māreti, ghātako ca hoti, pācittiyañca āpajjati.
If no other person is lying down, and it is only a sheep, and one kills that (sheep), one is a killer and incurs a pācittiya offense.
Nếu không có ai khác đang nằm, chỉ có con cừu và người ấy giết nó, thì người ấy là kẻ giết người và phạm tội Pācittiya.
‘‘Mātāpituarahantānaṃ aññataraṃ māremī’’ti tesaṃyeva aññataraṃ māreti, ghātako ca hoti, ānantariyañca phusati, pārājikañca āpajjati.
If one thinks, "I will kill one of my mother, father, or an Arahant," and kills one of them, one is a killer, incurs an ānantariya, and incurs a pārājika offense.
Nếu nghĩ rằng ‘ta sẽ giết một trong số cha mẹ hoặc bậc A-la-hán’ và giết chính một trong số họ, thì người ấy là kẻ giết người, chạm đến nghiệp vô gián và phạm tội Pārājika.
‘‘Tesaṃ aññataraṃ māressāmī’’ti aññaṃ āgantukaṃ māreti, yakkhaṃ vā petaṃ vā māreti, eḷakaṃ vā māreti, pubbe vuttanayena veditabbaṃ.
If one thinks, "I will kill one of them," but kills another visiting person, or kills a yakkha or a peta, or kills a sheep, it should be understood according to the method stated previously.
Nếu nghĩ rằng ‘ta sẽ giết một trong số họ’ nhưng lại giết một vị Tỳ-khưu khách khác, hoặc giết một Dạ-xoa, một ngạ quỷ, hoặc giết một con cừu, thì nên hiểu theo phương pháp đã nêu trên.
Idha pana cetanā dāruṇā hotīti.
However, in this case, the intention is heinous.
Tuy nhiên, trong trường hợp này, ý định là tàn ác.
Aññānipi ettha palālapuñjādivatthūni veditabbāni.
Other similar cases, such as those involving piles of straw, should also be understood here.
Các trường hợp khác như đống rơm khô cũng nên được hiểu tương tự.
Yo hi ‘‘lohitakaṃ asiṃ vā sattiṃ vā pucchissāmī’’ti palālapuñje pavesento tattha nipannaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā arahantaṃ vā āgantukapurisaṃ vā yakkhaṃ vā petaṃ vā tiracchānagataṃ vā māreti, vohāravasena ‘‘ghātako’’ti vuccati, vadhakacetanāya pana abhāvato neva kammaṃ phusati, na āpattiṃ āpajjati.
Indeed, if one, intending to wipe a blood-stained sword or spear, thrusts it into a pile of straw and kills one's mother, father, an Arahant, a visiting man, a yakkha, a peta, or an animal lying therein, one is called a "killer" by common usage. However, due to the absence of the intention to kill, one does not incur the corresponding kamma nor an offense.
Nếu một người, nghĩ rằng ‘ta sẽ lau thanh gươm hoặc cây giáo dính máu này’, đâm vào đống rơm khô và giết chết mẹ, cha, bậc A-la-hán, một người khách, một Dạ-xoa, một ngạ quỷ, hay một con vật đang nằm trong đó, thì theo cách gọi thông thường, người ấy được gọi là ‘kẻ giết người’, nhưng do không có ý định giết người, nên không chạm đến nghiệp và không phạm tội.
Yo pana evaṃ pavesento sarīrasamphassaṃ sallakkhetvā ‘‘satto maññe abbhantaragato maratū’’ti pavesetvā māreti, tassa tesaṃ vatthūnaṃ anurūpena kammabaddho ca āpatti ca veditabbā.
But if, while thrusting it in this manner, one perceives a bodily contact, and thinking, "It must be a living being inside, let it die," one thrusts it in and kills, then one's karmic bondage and offense should be understood in accordance with the nature of those beings.
Tuy nhiên, nếu một người khi đâm vào như vậy, nhận biết được sự tiếp xúc của cơ thể và nghĩ rằng ‘có lẽ có một chúng sinh bên trong, hãy để nó chết’, rồi đâm vào và giết chết, thì nghiệp và tội lỗi của người ấy nên được hiểu tương ứng với đối tượng bị giết.
Esa nayo tattha nidahanatthaṃ pavesentassāpi vanappagumbādīsu khipantassāpi.
This method applies also to one who thrusts it in to bury something there, or who throws it into thickets of trees and bushes.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho người đâm vào để cất giấu hoặc ném vào bụi cây, lùm cây, v.v.
Yopi ‘‘coraṃ māremī’’ti coravesena gacchantaṃ pitaraṃ māreti, ānantariyañca phusati, pārājiko ca hoti.
If one, thinking "I will kill a thief," kills one's own father who is walking disguised as a thief, one incurs an ānantariya and is guilty of a pārājika offense.
Người nào nghĩ rằng ‘ta sẽ giết tên trộm này’ và giết cha mình đang đi trong hình dạng của một tên trộm, thì người ấy chạm đến nghiệp vô gián và phạm tội Pārājika.
Yo pana parasenāya aññañca yodhaṃ pitarañca kammaṃ karonte disvā yodhassa usuṃ khipati, ‘‘etaṃ vijjhitvā mama pitaraṃ vijjhissatī’’ti yathādhippāyaṃ gate pitughātako hoti.
However, if one sees an enemy army with both another soldier and one's father fighting, and one shoots an arrow at the soldier, intending, "This (arrow) will first pierce this soldier and then pierce my father," and the arrow goes as intended, one is a parricide.
Tuy nhiên, nếu một người thấy một người lính và cha mình đang chiến đấu trong hàng ngũ quân địch, rồi bắn một mũi tên vào người lính, nghĩ rằng ‘mũi tên này sẽ xuyên qua người lính rồi xuyên qua cha mình’, và mũi tên đi đúng theo ý định, thì người ấy là kẻ giết cha.
‘‘Yodhe viddhe mama pitā palāyissatī’’ti khipati, usu ayathādhippāyaṃ gantvā pitaraṃ māreti, vohāravasena ‘‘pitughātako’’ti vuccati; ānantariyaṃ pana natthīti.
If one shoots, thinking, "If the soldier is pierced, my father will flee," but the arrow goes contrary to the intention and kills the father, one is called a "parricide" by common usage; but there is no ānantariya.
Nếu người ấy bắn mũi tên, nghĩ rằng ‘khi người lính bị bắn, cha mình sẽ bỏ chạy’, nhưng mũi tên lại đi không đúng ý định và giết chết cha mình, thì theo cách gọi thông thường, người ấy được gọi là ‘kẻ giết cha’; nhưng không có nghiệp vô gián.
Adhiṭṭhahitvāti samīpe ṭhatvā.
Having stood over means having stood nearby.
Adhiṭṭhahitvā có nghĩa là đứng gần.
Āṇāpetīti uddissa vā anuddissa vā āṇāpeti.
Commands means commands, either specifically or unspecifically.
Āṇāpeti có nghĩa là ra lệnh, hoặc là chỉ định hoặc không chỉ định.
Tattha parasenāya paccupaṭṭhitāya anuddisseva ‘‘evaṃ vijjha, evaṃ pahara, evaṃ ghātehī’’ti āṇatte yattake āṇatto ghāteti, tattakā ubhinnaṃ pāṇātipātā.
Therein, when an enemy army is present, if one commands unspecifically, saying, "Pierce thus, strike thus, kill thus," then for as many as the commanded person kills, there are acts of taking life for both.
Trong trường hợp quân địch đang đối mặt, nếu ra lệnh không chỉ định rằng ‘hãy bắn như thế này, hãy đánh như thế này, hãy giết như thế này’, thì số lượng sinh mạng mà người được lệnh giết chết sẽ là số lượng tội pāṇātipāta của cả hai người.
Sace tattha āṇāpakassa mātāpitaro honti, ānantariyampi phusati.
If among those killed are the mother or father of the commander, an ānantariya is also incurred.
Nếu cha mẹ của người ra lệnh ở trong số đó, thì cũng chạm đến nghiệp vô gián.
Sace āṇattasseva mātāpitaro, sova ānantariyaṃ phusati.
If they are the mother or father of the commanded person, that person alone incurs the ānantariya.
Nếu cha mẹ của chính người được lệnh*, thì chỉ người đó chạm đến nghiệp vô gián.
Sace arahā hoti, ubhopi ānantariyaṃ phusanti.
If there is an Arahant, both incur the ānantariya.
Nếu là bậc A-la-hán, thì cả hai đều chạm đến nghiệp vô gián.
Uddisitvā pana ‘‘etaṃ dīghaṃ rassaṃ rattakañcukaṃ nīlakañcukaṃ hatthikkhandhe nisinnaṃ majjhe nisinnaṃ vijjha pahara ghātehī’’ti āṇatte sace so tameva ghāteti, ubhinnampi pāṇātipāto; ānantariyavatthumhi ca ānantariyaṃ.
If one commands specifically, saying, "Pierce, strike, kill this tall, short, red-clad, blue-clad person sitting on the elephant's back, or sitting in the middle," and if the commanded person kills that very one, it is an act of taking life for both; and in the case of an ānantariya object, it is an ānantariya.
Tuy nhiên, nếu ra lệnh chỉ định rằng ‘hãy bắn, hãy đánh, hãy giết người cao, người thấp, người mặc áo choàng đỏ, người mặc áo choàng xanh, người ngồi trên lưng voi, người ngồi ở giữa’, và người được lệnh giết chính người đó, thì cả hai đều phạm tội pāṇātipāta; và trong trường hợp đối tượng là nghiệp vô gián, thì chạm đến nghiệp vô gián.
Sace aññaṃ māreti, āṇāpakassa natthi pāṇātipāto.
If one kills another, the commander does not incur the offense of taking life.
Nếu người ấy giết một người khác, thì người ra lệnh không phạm tội pāṇātipāta.
Etena āṇattiko payogo vutto hoti.
By this, the method of commanding is explained.
Bằng cách này, phương pháp ra lệnh đã được giải thích.
Tattha –
Therein –
Trong đó –
Tattha ‘‘vatthū’’ti māretabbo satto.
Therein, “object” is the being to be killed.
Trong đó, “đối tượng” là chúng sinh cần bị giết.
‘‘Kālo’’ti pubbaṇhasāyanhādikālo ca yobbanathāvariyādikālo ca.
“Time” is the time of forenoon or evening, and the time of youth or old age, etc.
“Thời gian” là thời gian buổi sáng, buổi tối, v.v., và thời gian tuổi trẻ, tuổi già, v.v.
‘‘Okāso’’ti gāmo vā vanaṃ vā gehadvāraṃ vā gehamajjhaṃ vā rathikā vā siṅghāṭakaṃ vāti evamādi.
“Place” is a village, a forest, a house-door, the middle of a house, a street, or a crossroad, etc.
“Địa điểm” là làng, rừng, cửa nhà, giữa nhà, đường phố, ngã tư, v.v.
‘‘Āvudha’’nti asi vā usu vā satti vāti evamādi.
“Weapon” is a sword, an arrow, or a spear, etc.
“Vũ khí” là gươm, cung, giáo, v.v.
‘‘Iriyāpatho’’ti māretabbassa gamanaṃ vā nisajjā vāti evamādi.
“Posture” is the going or sitting of the one to be killed, etc.
“Oai nghi” là việc đi, ngồi, v.v. của người cần bị giết.
‘‘Kiriyāviseso’’ti vijjhanaṃ vā chedanaṃ vā bhedanaṃ vā saṅkhamuṇḍakaṃ vāti evamādi.
“Specific action” is piercing, cutting, breaking, or shaving bald like a conch-shell, etc.
“Sự đặc biệt của hành động” là việc đâm, cắt, phá, làm đầu trọc như vỏ ốc, v.v.
Yadi hi vatthuṃ visaṃvādetvā ‘‘yaṃ mārehī’’ti āṇatto tato aññaṃ māreti, ‘‘purato paharitvā mārehī’’ti vā āṇatto pacchato vā passato vā aññasmiṃ vā padese paharitvā māreti.
If, having falsified the object, one is commanded, "Kill this one," but kills another; or if commanded, "Strike and kill from the front," one strikes and kills from the back, side, or another place;
Nếu người được lệnh giết một người khác ngoài đối tượng đã được chỉ định, hoặc nếu được lệnh ‘hãy đánh từ phía trước mà giết’ nhưng lại đánh từ phía sau, từ bên cạnh, hoặc ở một nơi khác mà giết,
Āṇāpakassa natthi kammabandho; āṇattasseva kammabandho.
the commander incurs no karmic bondage; only the commanded person incurs karmic bondage.
thì người ra lệnh không bị ràng buộc bởi nghiệp; chỉ người được lệnh bị ràng buộc bởi nghiệp.
Atha vatthuṃ avisaṃvādetvā yathāṇattiyā māreti, āṇāpakassa āṇattikkhaṇe āṇattassa ca māraṇakkhaṇeti ubhayesampi kammabandho.
However, if one does not falsify the object and kills as commanded, both the commander (at the moment of commanding) and the commanded person (at the moment of killing) incur karmic bondage.
Nếu không làm sai lệch đối tượng và giết theo đúng lệnh, thì cả hai đều bị ràng buộc bởi nghiệp: người ra lệnh vào khoảnh khắc ra lệnh, và người được lệnh vào khoảnh khắc giết.
Vatthuvisesena panettha kammaviseso ca āpattiviseso ca hotīti.
Here, different types of kamma and different types of offenses arise depending on the specific object.
Ở đây, nghiệp đặc biệt và tội lỗi đặc biệt phát sinh tùy theo sự đặc biệt của đối tượng.
Evaṃ tāva vatthumhi saṅketavisaṅketatā veditabbā.
Thus, the agreement and disagreement regarding the object should be understood.
Như vậy, sự phù hợp và không phù hợp với chỉ định đối với đối tượng nên được hiểu.
Kāle pana yo ‘‘ajja sve’’ti aniyametvā ‘‘pubbaṇhe mārehī’’ti āṇatto yadā kadāci pubbaṇhe māreti, natthi visaṅketo.
Regarding time, if one is commanded, "Kill in the forenoon," without specifying "today or tomorrow," and one kills at any forenoon, there is no disagreement.
Đối với thời gian, nếu một người được lệnh ‘hãy giết vào buổi sáng’ mà không chỉ định ‘hôm nay hay ngày mai’, và người ấy giết vào một buổi sáng bất kỳ, thì không có sự không phù hợp.
Yo pana ‘‘ajja pubbaṇhe’’ti vutto majjhanhe vā sāyanhe vā sve vā pubbaṇhe māreti.
But if one is told, "Today in the forenoon," and one kills at noon or in the evening, or tomorrow in the forenoon,
Nếu một người được bảo ‘hôm nay buổi sáng’ nhưng lại giết vào buổi trưa, buổi tối, hoặc buổi sáng ngày mai,
Visaṅketo hoti, āṇāpakassa natthi kammabandho.
there is disagreement, and the commander incurs no karmic bondage.
thì có sự không phù hợp, người ra lệnh không bị ràng buộc bởi nghiệp.
Pubbaṇhe māretuṃ vāyamantassa majjhanhe jātepi eseva nayo.
The same method applies to one who attempts to kill in the forenoon but it becomes noon.
Tương tự, nếu người ấy cố gắng giết vào buổi sáng nhưng đã đến buổi trưa.
Etena nayena sabbakālappabhedesu saṅketavisaṅketatā veditabbā.
By this method, agreement and disagreement in all distinctions of time should be understood.
Theo phương pháp này, sự phù hợp và không phù hợp với chỉ định đối với tất cả các loại thời gian nên được hiểu.
Okāsepi yo ‘‘etaṃ gāme ṭhitaṃ mārehī’’ti aniyametvā āṇatto taṃ yattha katthaci māreti, natthi visaṅketo.
Regarding place, if one is commanded, "Kill this one who is in the village," without specifying, and one kills that person anywhere, there is no disagreement.
Đối với địa điểm, nếu một người được lệnh ‘hãy giết người này đang ở trong làng’ mà không chỉ định rõ, và người ấy giết người đó ở bất cứ đâu, thì không có sự không phù hợp.
Yo pana ‘‘gāmeyevā’’ti niyametvā āṇatto vane māreti, tathā ‘‘vane’’ti āṇatto gāme māreti.
But if one is commanded, specifically, "Only in the village," and one kills in the forest; similarly, if commanded "in the forest," one kills in the village;
Tuy nhiên, nếu một người được lệnh ‘chỉ trong làng’ nhưng lại giết trong rừng, hoặc được lệnh ‘trong rừng’ nhưng lại giết trong làng.
‘‘Antogehadvāre’’ti āṇatto gehamajjhe māreti, visaṅketo.
if commanded, "Within the house-door," one kills in the middle of the house, there is disagreement.
Nếu được lệnh ‘chỉ trong cửa nhà’ nhưng lại giết ở giữa nhà, thì có sự không phù hợp.
Etena nayena sabbokāsabhedesu saṅketavisaṅketatā veditabbā.
By this method, agreement and disagreement in all distinctions of place should be understood.
Theo phương pháp này, sự phù hợp và không phù hợp với chỉ định đối với tất cả các loại địa điểm nên được hiểu.
Āvudhepi yo ‘‘asinā vā usunā vā’’ti aniyametvā ‘‘āvudhena mārehī’’ti āṇatto yena kenaci āvudhena māreti, natthi visaṅketo.
Regarding weapons, if one is commanded, "Kill with a weapon," without specifying "with a sword or with an arrow," and one kills with any weapon, there is no disagreement.
Đối với vũ khí, nếu một người được lệnh ‘hãy giết bằng vũ khí’ mà không chỉ định ‘bằng gươm hay bằng cung’, và người ấy giết bằng bất kỳ vũ khí nào, thì không có sự không phù hợp.
Yo pana ‘‘asinā’’ti vutto usunā, ‘‘iminā vā asinā’’ti vutto aññena asinā māreti.
But if one is told, "With a sword," and one kills with an arrow; or if told, "With this sword," and one kills with another sword;
Tuy nhiên, nếu một người được bảo ‘bằng gươm’ nhưng lại dùng cung, hoặc được bảo ‘bằng thanh gươm này’ nhưng lại dùng một thanh gươm khác mà giết.
Etasseva vā asissa ‘‘imāya dhārāya mārehī’’ti vutto itarāya vā dhārāya talena vā tuṇḍena vā tharunā vā māreti, visaṅketo.
or if told, "With this edge of this sword," and one kills with the other edge, or with the flat side, or with the point, or with the hilt, there is disagreement.
Hoặc nếu được bảo ‘hãy giết bằng lưỡi này của chính thanh gươm đó’ nhưng lại giết bằng lưỡi kia, bằng mặt phẳng, bằng mũi nhọn, hoặc bằng cán, thì có sự không phù hợp.
Etena nayena sabbaāvudhabhedesu saṅketavisaṅketatā veditabbā.
By this method, agreement and disagreement in all distinctions of weapons should be understood.
Theo phương pháp này, sự phù hợp và không phù hợp với chỉ định đối với tất cả các loại vũ khí nên được hiểu.
Iriyāpathe pana yo ‘‘etaṃ gacchantaṃ mārehī’’ti vadati, āṇatto ca naṃ sace gacchantaṃ māreti, natthi visaṅketo.
Regarding posture, if one says, "Kill this one who is going," and the commanded person kills him while he is going, there is no disagreement.
Đối với oai nghi, nếu một người nói ‘hãy giết người này đang đi’, và người được lệnh giết người đó khi đang đi, thì không có sự không phù hợp.
‘‘Gacchantameva mārehī’’ti vutto pana sace nisinnaṃ māreti.
But if one is told, "Kill him only while he is going," and one kills him while he is sitting;
Tuy nhiên, nếu được bảo ‘chỉ giết khi đang đi’ nhưng lại giết khi đang ngồi.
‘‘Nisinnameva vā mārehī’’ti vutto gacchantaṃ māreti, visaṅketo hoti.
or if told, "Kill him only while he is sitting," and one kills him while he is going, there is disagreement.
Hoặc được bảo ‘chỉ giết khi đang ngồi’ nhưng lại giết khi đang đi, thì có sự không phù hợp.
Etena nayena sabbairiyāpathabhedesu saṅketavisaṅketatā veditabbā.
By this method, agreement and disagreement in all distinctions of postures should be understood.
Theo phương pháp này, sự phù hợp và không phù hợp với chỉ định đối với tất cả các loại oai nghi nên được hiểu.
Yo pana liṅgavasena ‘‘dīghaṃ rassaṃ kāḷaṃ odātaṃ kisaṃ thūlaṃ mārehī’’ti aniyametvā āṇāpeti, āṇatto ca yaṃkiñci tādisaṃ māreti, natthi visaṅketo ubhinnaṃ pārājikaṃ.
If, however, one, without specifying, commands based on characteristics, saying, "Kill the tall one, the short one, the black one, the white one, the thin one, the fat one," and the one commanded kills any such person, there is no misinterpretation, and it is a pārājika for both.
Nếu một người ra lệnh giết một người cao, thấp, đen, trắng, gầy, mập mà không chỉ định rõ đặc điểm, và người được lệnh giết bất kỳ người nào có đặc điểm đó, thì không có sự sai lệch, cả hai đều phạm pārājika.
Atha pana so attānaṃ sandhāya āṇāpeti, āṇatto ca ‘‘ayameva īdiso’’ti āṇāpakameva māreti, āṇāpakassa dukkaṭaṃ, vadhakassa pārājikaṃ.
But if that one commands with himself in mind, and the one commanded, thinking, "This is indeed such a person," kills the commander himself, it is a dukkaṭa for the commander and a pārājika for the killer.
Nhưng nếu người ra lệnh nhắm vào chính mình mà ra lệnh, và người được lệnh nghĩ rằng "chính người này là người như vậy" mà giết người ra lệnh, thì người ra lệnh phạm dukkaṭa, người giết phạm pārājika.
Āṇāpako attānaṃ sandhāya āṇāpeti, itaro aññaṃ tādisaṃ māreti, āṇāpako muccati, vadhakasseva pārājikaṃ.
If the commander commands with himself in mind, but the other one kills another such person, the commander is absolved, and it is a pārājika for the killer alone.
Người ra lệnh nhắm vào chính mình mà ra lệnh, nhưng người kia lại giết một người khác có đặc điểm tương tự, thì người ra lệnh được miễn, chỉ người giết phạm pārājika.
Okāsassa aniyamitattā.
Because the place was not specified.
Vì địa điểm không được xác định.
Sace pana attānaṃ sandhāya āṇāpentopi okāsaṃ niyameti, ‘‘asukasmiṃ nāma rattiṭṭhāne vā divāṭṭhāne vā therāsane vā navāsane vā majjhimāsane vā nisinnaṃ evarūpaṃ nāma mārehī’’ti.
However, if the commander, even while commanding with himself in mind, specifies the place, saying, "Kill such and such a person sitting in such and such a night-abode or day-abode, or on the elder's seat, or the junior's seat, or the middle seat,"
Tuy nhiên, nếu người ra lệnh, dù nhắm vào chính mình, vẫn xác định địa điểm, như "hãy giết một người như vậy đang ngồi tại chỗ nghỉ đêm hoặc chỗ nghỉ ngày, trên ghế của trưởng lão, ghế của tỳ-kheo trẻ, hoặc ghế trung bình."
Tattha ca añño nisinno hoti, sace āṇatto taṃ māreti, neva vadhako muccati na āṇāpako.
and another person is sitting there, if the one commanded kills that person, neither the killer nor the commander is absolved.
Và nếu có người khác đang ngồi ở đó, nếu người được lệnh giết người đó, thì cả người giết lẫn người ra lệnh đều không được miễn tội.
Okāsassa niyamitattā.
Because the place was specified.
Vì địa điểm đã được xác định.
Sace pana niyamitokāsato aññatra māreti, āṇāpako muccatīti ayaṃ nayo mahāaṭṭhakathāyaṃ suṭṭhu daḷhaṃ katvā vutto.
If, however, one kills in a place other than the specified one, the commander is absolved. This method has been very firmly stated in the Mahāaṭṭhakathā.
Tuy nhiên, nếu người đó giết ở một nơi khác ngoài địa điểm đã được xác định, thì người ra lệnh được miễn tội. Cách giải thích này đã được Đại Chú Giải giải thích rất rõ ràng và vững chắc.
Tasmā ettha na anādariyaṃ kātabbanti.
Therefore, no disrespect should be shown towards this (method).
Do đó, không nên xem nhẹ điều này.
Idāni ye dūtenāti imassa mātikāpadassa niddesadassanatthaṃ ‘‘bhikkhu bhikkhuṃ āṇāpetī’’tiādayo cattāro vārā vuttā.
Now, to illustrate the explanation of the matrix word dūtena (by a messenger), the four sections beginning with "a bhikkhu commands a bhikkhu" were stated.
Bốn trường hợp đã được nêu ra, bắt đầu bằng "Tỳ-kheo ra lệnh cho tỳ-kheo", để trình bày chi tiết về mātikā-pada (đề mục) "qua người đưa tin".
Tesu so taṃ maññamānoti so āṇatto yo āṇāpakena ‘‘itthannāmo’’ti akkhāto, taṃ maññamāno tameva jīvitā voropeti, ubhinnaṃ pārājikaṃ.
Among these, "so taṃ maññamāno" means that the commanded bhikkhu, thinking the person identified by the commander as "so-and-so" to be that very person, deprives him of life, and it is a pārājika for both.
Trong đó, "người đó nghĩ là người kia" có nghĩa là người được lệnh, nghĩ rằng đó là người mà người ra lệnh đã nói "người tên là...", và giết chính người đó, thì cả hai đều phạm pārājika.
Taṃ maññamāno aññanti ‘‘yaṃ jīvitā voropehī’’ti vutto taṃ maññamāno aññaṃ tādisaṃ jīvitā voropeti, mūlaṭṭhassa anāpatti.
"Taṃ maññamāno aññaṃ" means that, thinking the person designated as "deprive of life" to be that very person, one deprives another similar person of life, in which case the original commander is innocent.
"Nghĩ là người kia mà giết người khác" có nghĩa là người được lệnh giết một người khác có đặc điểm tương tự, nghĩ rằng đó là người đã được bảo "hãy giết người đó", thì người ra lệnh ban đầu không phạm tội.
Aññaṃ maññamāno tanti yo āṇāpakena vutto, tassa balavasahāyaṃ samīpe ṭhitaṃ disvā ‘‘imassa balenāyaṃ gajjati, imaṃ tāva jīvitā voropemī’’ti paharanto itarameva parivattitvā tasmiṃ ṭhāne ṭhitaṃ ‘‘sahāyo’’ti maññamāno jīvitā voropeti, ubhinnaṃ pārājikaṃ.
"Aññaṃ maññamāno taṃ" means that, seeing a strong supporter of the person designated by the commander standing nearby, one thinks, "This fellow is boasting because of this supporter; first, I will deprive this supporter of life," and in striking, one mistakenly thinks that the designated person has rotated and is standing in that spot, and then deprives him of life, resulting in a pārājika for both.
"Nghĩ là người khác mà giết người kia" có nghĩa là theo cách trước, khi người được lệnh thấy một người bạn mạnh mẽ của người được chỉ định đang ở gần, nghĩ rằng "người này hung hăng nhờ sức mạnh của người bạn này, ta hãy giết người bạn này trước", và khi ra tay, người được lệnh lại quay sang giết chính người được chỉ định đang đứng ở vị trí đó, nghĩ rằng đó là người bạn, thì cả hai đều phạm pārājika.
Aññaṃ maññamāno aññanti purimanayeneva ‘‘imaṃ tāvassa sahāyaṃ jīvitā voropemī’’ti sahāyameva voropeti, tasseva pārājikaṃ.
"Aññaṃ maññamāno aññaṃ" means that, following the previous method, one thinks, "First, I will deprive this supporter of his life," and kills the supporter, in which case it is a pārājika for the killer alone.
"Nghĩ là người khác mà giết người khác" có nghĩa là theo cách trước, người được lệnh nghĩ "ta hãy giết người bạn này của hắn trước", và giết chính người bạn đó, thì chỉ người giết phạm pārājika.
Dūtaparamparāpadassa niddesavāre itthannāmassa pāvadātiādīsu eko ācariyo tayo buddharakkhitadhammarakkhitasaṅgharakkhitanāmakā antevāsikā daṭṭhabbā.
In the section explaining the term dūtaparamparā (relay of messengers), among "Itthannāmassa pāvadā" (inform so-and-so) and so forth, one teacher and three disciples named Buddharakkhita, Dhammarakkhita, and Saṅgharakkhita should be understood.
Trong phần giải thích về từ dūtaparamparā (người đưa tin nối tiếp), trong các câu như "Hãy nói với người tên là...", cần hiểu rằng có một vị thầy và ba đệ tử tên là Buddharakkhita, Dhammarakkhita, và Saṅgharakkhita.
Tattha bhikkhu bhikkhuṃ āṇāpetīti ācariyo kañci puggalaṃ mārāpetukāmo tamatthaṃ ācikkhitvā buddharakkhitaṃ āṇāpeti.
There, "a bhikkhu commands a bhikkhu" means the teacher, wishing to have someone killed, explains the matter and commands Buddharakkhita.
Trong đó, "Tỳ-kheo ra lệnh cho tỳ-kheo" có nghĩa là vị thầy, muốn giết một người nào đó, đã nói rõ ý định đó và ra lệnh cho Buddharakkhita.
Itthannāmassa pāvadāti gaccha tvaṃ, buddharakkhita, etamatthaṃ dhammarakkhitassa pāvada.
"Itthannāmassa pāvadā" means, "Go, Buddharakkhita, and convey this matter to Dhammarakkhita."
"Hãy nói với người tên là..." có nghĩa là "Này Buddharakkhita, con hãy đi và nói điều này cho Dhammarakkhita."
Itthannāmo itthannāmassa pāvadatūti dhammarakkhitopi saṅgharakkhitassa pāvadatu.
"Itthannāmo itthannāmassa pāvadatū" means, "And let Dhammarakkhita convey it to Saṅgharakkhita."
"Người tên là... hãy nói với người tên là..." có nghĩa là "Dhammarakkhita cũng hãy nói lại cho Saṅgharakkhita."
Itthannāmo itthannāmaṃ jīvitā voropetūti evaṃ tayā āṇattena dhammarakkhitena āṇatto saṅgharakkhito itthannāmaṃ puggalaṃ jīvitā voropetu; so hi amhesu vīrajātiko paṭibalo imasmiṃ kammeti.
"Itthannāmo itthannāmaṃ jīvitā voropetū" means, "Let Saṅgharakkhita, commanded by Dhammarakkhita who was commanded by you, deprive so-and-so of life; for he is a brave individual among us and capable in this task."
"Người tên là... hãy giết người tên là..." có nghĩa là "Saṅgharakkhita, người đã được Dhammarakkhita ra lệnh theo lời con, hãy giết người tên là...; vì trong số chúng ta, người đó là người dũng cảm và có khả năng thực hiện việc này."
Āpatti dukkaṭassāti evaṃ āṇāpentassa ācariyassa tāva dukkaṭaṃ.
"Āpatti dukkaṭassa" (there is an offense of dukkaṭa) means that the teacher who gives such a command incurs a dukkaṭa first.
"Phạm dukkaṭa" có nghĩa là, vị thầy ra lệnh như vậy thì phạm dukkaṭa.
So itarassa ārocetīti buddharakkhito dhammarakkhitassa, dhammarakkhito ca saṅgharakkhitassa ‘‘amhākaṃ ācariyo evaṃ vadati – ‘itthannāmaṃ kira jīvitā voropehī’ti.
"So itarassa ārocetī" (he informs the other) means Buddharakkhita informs Dhammarakkhita, and Dhammarakkhita informs Saṅgharakkhita, saying, "Our teacher says this: 'Deprive so-and-so of life, they say. You are indeed a brave person among us!'" Thus, they also incur a dukkaṭa.
"Người đó thông báo cho người kia" có nghĩa là Buddharakkhita thông báo cho Dhammarakkhita, và Dhammarakkhita thông báo cho Saṅgharakkhita rằng "Thầy chúng ta nói rằng 'hãy giết người tên là...'.
Tvaṃ kira amhesu vīrapuriso’’ti āroceti; evaṃ tesampi dukkaṭaṃ.
Thus, they too incur a dukkaṭa.
Con là người dũng cảm trong số chúng ta"; như vậy, họ cũng phạm dukkaṭa.
Vadhako paṭiggaṇhātīti ‘‘sādhu voropessāmī’’ti saṅgharakkhito sampaṭicchati.
"Vadhako paṭiggaṇhātī" (the killer accepts) means Saṅgharakkhita accepts, saying, "Very well, I will kill him."
"Người giết chấp nhận" có nghĩa là Saṅgharakkhita chấp nhận lời ra lệnh, nói rằng "được, tôi sẽ giết."
Mūlaṭṭhassa āpatti thullaccayassāti saṅgharakkhitena paṭiggahitamatte ācariyassa thullaccayaṃ.
"Mūlaṭṭhassa āpatti thullaccayassa" (the original commander incurs an offense of thullaccaya) means that as soon as Saṅgharakkhita accepts, the teacher incurs a thullaccaya.
"Người ra lệnh ban đầu phạm thullaccaya" có nghĩa là ngay khi Saṅgharakkhita chấp nhận, vị thầy phạm thullaccaya.
Mahājano hi tena pāpe niyojitoti.
For he has incited many bhikkhus to evil.
Vì ông ta đã xúi giục nhiều người vào tội ác.
So tanti so ce saṅgharakkhito taṃ puggalaṃ jīvitā voropeti, sabbesaṃ catunnampi janānaṃ pārājikaṃ.
"So taṃ" (if he kills him) means if that Saṅgharakkhita deprives that person of life, it is a pārājika for all four individuals.
"Nếu người đó..." có nghĩa là nếu Saṅgharakkhita giết người đó, thì cả bốn người đều phạm pārājika.
Na kevalañca catunnaṃ, etenūpāyena visaṅketaṃ akatvā paramparāya āṇāpentaṃ samaṇasataṃ samaṇasahassaṃ vā hotu sabbesaṃ pārājikameva.
Not only for the four, but if a hundred or a thousand bhikkhus command in a relay, without any misinterpretation by this method, it is a pārājika for all of them.
Không chỉ bốn người, mà theo cách này, nếu hàng trăm hay hàng ngàn sa-môn ra lệnh nối tiếp nhau mà không có sự sai lệch, thì tất cả đều phạm pārājika.
Visakkiyadūtapadaniddese so aññaṃ āṇāpetīti so ācariyena āṇatto buddharakkhito dhammarakkhitaṃ adisvā vā avattukāmo vā hutvā saṅgharakkhitameva upasaṅkamitvā ‘‘amhākaṃ ācariyo evamāha – ‘itthannāmaṃ kira jīvitā voropehī’’ti visaṅketaṃ karonto āṇāpeti.
In the explanation of the visakkiyadūta (disloyal messenger) term, "so aññaṃ āṇāpetī" (he commands another) means that Buddharakkhita, commanded by the teacher, without seeing Dhammarakkhita or not wishing to speak to him, approaches Saṅgharakkhita directly and gives the command, making a misinterpretation, saying, "Our teacher said this: 'Deprive so-and-so of life, they say.'"
Trong phần giải thích về từ visakkiyadūta (người đưa tin sai lệch), "người đó ra lệnh cho người khác" có nghĩa là Buddharakkhita, người được vị thầy ra lệnh, không gặp Dhammarakkhita hoặc không muốn nói với Dhammarakkhita, mà trực tiếp đến gặp Saṅgharakkhita và ra lệnh, gây ra sự sai lệch, rằng "Thầy chúng ta nói thế này: 'hãy giết người tên là...'".
Visaṅketakaraṇeneva hi esa ‘‘visakkiyadūto’’ti vuccati.
Indeed, it is precisely because of this act of misinterpretation that he is called a "visakkiyadūta".
Chính vì hành động gây ra sự sai lệch này mà người này được gọi là "visakkiyadūta" (người đưa tin sai lệch).
Āpatti dukkaṭassāti āṇattiyā tāva buddharakkhitassa dukkaṭaṃ.
"Āpatti dukkaṭassa" (there is an offense of dukkaṭa) means that due to the command, Buddharakkhita first incurs a dukkaṭa.
"Phạm dukkaṭa" có nghĩa là, Buddharakkhita phạm dukkaṭa do việc ra lệnh.
Paṭiggaṇhāti āpatti dukkaṭassāti saṅgharakkhitena sampaṭicchite mūlaṭṭhasseva dukkaṭanti veditabbaṃ.
"Paṭiggaṇhāti āpatti dukkaṭassa" (he accepts, there is an offense of dukkaṭa) means that when Saṅgharakkhita accepts, it should be understood that it is a dukkaṭa for the original commander (Buddharakkhita) alone.
"Chấp nhận thì phạm dukkaṭa" có nghĩa là, khi Saṅgharakkhita chấp nhận, thì người ra lệnh ban đầu cũng phạm dukkaṭa.
Evaṃ sante paṭiggahaṇe āpattiyeva na siyā, sañcaritta paṭiggahaṇamaraṇābhinandanesupi ca āpatti hoti, maraṇapaṭiggahaṇe kathaṃ na siyā tasmā paṭiggaṇhantassevetaṃ dukkaṭaṃ.
If this were the case, there would be no offense merely by acceptance; however, there is an offense even in accepting sañcaritta (acting as an intermediary) and rejoicing in another's death, so how could there not be an offense in accepting to kill? Therefore, this dukkaṭa is for the one who accepts.
Nếu như vậy, thì việc chấp nhận sẽ không có tội, nhưng tội vẫn có trong việc chấp nhận sañcaritta (việc đi lại) và hoan hỷ với cái chết; vậy tại sao lại không có tội khi chấp nhận việc giết người? Do đó, đây là dukkaṭa của chính người chấp nhận.
Tenevettha ‘‘mūlaṭṭhassā’’ti na vuttaṃ.
That is why "for the original commander" is not stated here.
Chính vì thế mà ở đây không nói "của người ra lệnh ban đầu".
Purimanayepi cetaṃ paṭiggaṇhantassa veditabbameva; okāsābhāvena pana na vuttaṃ.
In the previous method too, this should be understood for the one who accepts; however, it was not stated due to lack of opportunity.
Và điều này cũng cần được hiểu là của người chấp nhận trong cách trước; nhưng vì không có chỗ để nói nên đã không được nêu.
Tasmā yo yo paṭiggaṇhāti, tassa tassa tappaccayā āpattiyevāti ayamettha amhākaṃ khanti.
Therefore, our conviction here is that whoever accepts, incurs an offense due to that (acceptance).
Do đó, bất cứ ai chấp nhận, người đó đều phạm tội do nguyên nhân đó, đây là quan điểm của chúng tôi ở đây.
Yathā cettha evaṃ adinnādānepīti.
As it is here, so too in adinnādāna (taking what is not given).
Và như ở đây, thì trong tội adinnādāna (trộm cắp) cũng vậy.
Gatapaccāgatadūtaniddese – so gantvā puna paccāgacchatīti tassa jīvitā voropetabbassa samīpaṃ gantvā susaṃvihitārakkhattā taṃ jīvitā voropetuṃ asakkonto āgacchati.
In the explanation of the gatapaccāgata-dūta (gone-and-returned messenger) term: "so gantvā puna paccāgacchati" (he goes and then returns) means that having gone near the person to be deprived of life, being unable to kill him due to well-arranged security, he returns.
Trong phần giải thích về người đưa tin đi rồi quay lại – "người đó đi rồi quay lại" có nghĩa là, sau khi đến gần người cần giết, người đó không thể giết được vì có sự bảo vệ chặt chẽ, nên quay về.
Yadā sakkosi tadāti kiṃ ajjeva mārito mārito hoti, gaccha yadā sakkosi, tadā naṃ jīvitā voropehīti.
"Yadā sakkosi tadā" (when you are able, then) means, "Is he killed if he is killed today? Go, and when you are able, then deprive him of life."
"Khi nào con có thể, thì lúc đó" có nghĩa là "có phải chỉ hôm nay giết thì mới là giết không? Con hãy đi, khi nào con có thể, thì lúc đó hãy giết người đó đi."
Āpatti dukkaṭassāti evaṃ puna āṇattiyāpi dukkaṭameva hoti.
"Āpatti dukkaṭassa" (there is an offense of dukkaṭa) means that even with such a repeated command, it is still a dukkaṭa.
"Phạm dukkaṭa" có nghĩa là, ngay cả khi ra lệnh lại như vậy, vẫn chỉ phạm dukkaṭa.
Sace pana so avassaṃ jīvitā voropetabbo hoti, atthasādhakacetanā maggānantaraphalasadisā, tasmā ayaṃ āṇattikkhaṇeyeva pārājiko.
If, however, that person must necessarily be deprived of life, the intention to accomplish the goal is like a path followed immediately by its fruit; therefore, this commander becomes liable to pārājika at the very moment of the command.
Tuy nhiên, nếu người đó nhất định phải bị giết, thì ý muốn hoàn thành mục đích tương tự như quả của đạo ngay sau đạo, do đó, người ra lệnh phạm pārājika ngay tại thời điểm ra lệnh.
Sacepi vadhako saṭṭhivassātikkamena taṃ vadhati, āṇāpako ca antarāva kālaṅkaroti, hīnāya vā āvattati, assamaṇova hutvā kālañca karissati, hīnāya vā āvattissati.
Even if the killer kills that person after an interval of sixty years, and the commander dies in the interim, or reverts to a lower state, becoming a non-ascetic, he will still die or revert to a lower state.
Ngay cả khi người giết giết người đó sau sáu mươi năm, và người ra lệnh đã chết hoặc hoàn tục trong khoảng thời gian đó, thì người đó vẫn sẽ chết hoặc hoàn tục mà không còn là sa-môn.
Sace āṇāpako gihikāle mātaraṃ vā pitaraṃ vā arahantaṃ vā sandhāya evaṃ āṇāpetvā pabbajati, tasmiṃ pabbajite āṇatto taṃ māreti, āṇāpako gihikāleyeva mātughātako pitughātako arahantaghātako vā hoti, tasmā nevassa pabbajjā, na upasampadā ruhati.
If an instigator, while still a householder, gives such an order concerning his mother, father, or an arahant and then goes forth, and after he has gone forth the one ordered kills that person, the instigator becomes a killer of his mother, a killer of his father, or a killer of an arahant while still a householder. Therefore, neither his going forth nor his higher ordination is valid.
Nếu người ra lệnh, khi còn là cư sĩ, đã ra lệnh như vậy, nhắm vào mẹ, hoặc cha, hoặc một vị A-la-hán, rồi xuất gia, và sau khi người đó xuất gia, người được lệnh giết người đó (mẹ, cha, hoặc A-la-hán), thì người ra lệnh, ngay khi còn là cư sĩ, đã là kẻ giết mẹ, giết cha, hoặc giết A-la-hán. Do đó, sự xuất gia và sự thọ cụ túc giới của người đó không thành tựu.
Sacepi māretabbapuggalo āṇattikkhaṇe puthujjano, yadā pana naṃ āṇatto māreti tadā arahā hoti, āṇattato vā pahāraṃ labhitvā dukkhamūlikaṃ saddhaṃ nissāya vipassanto arahattaṃ patvā tenevābādhena kālaṃkaroti, āṇāpako āṇattikkhaṇeyeva arahantaghātako.
Even if the person to be killed is an ordinary person at the moment of the order, but when the one ordered kills him he has become an arahant; or having received a blow from the one ordered, he, relying on faith rooted in suffering, develops insight, attains arahantship, and then dies from that very affliction, the instigator is a killer of an arahant from the very moment of giving the order.
Dù người đáng bị giết là phàm phu vào lúc ra lệnh, nhưng khi người được lệnh giết người đó, nếu lúc đó người đó là A-la-hán, hoặc sau khi nhận đòn từ người được lệnh, nương vào niềm tin khởi lên từ khổ đau mà quán sát, đạt đến quả vị A-la-hán rồi chết vì chính cơn bệnh đó, thì người ra lệnh, ngay vào lúc ra lệnh, đã là kẻ giết A-la-hán.
Vadhako pana sabbattha upakkamakaraṇakkhaṇeyeva pārājikoti.
The killer, however, in all cases, commits a pārājika at the very moment of making the attempt.
Còn kẻ sát nhân thì trong mọi trường hợp, ngay vào lúc thực hiện hành vi sát hại, đã phạm pārājika.
175. Araho rahosaññīniddesādīsu arahoti sammukhe.
In the expositions of "perceiving absence in presence," and so on, in presence means face to face.
175. Trong các giải thích về araho rahosaññī (trước mặt mà tưởng sau lưng) v.v., araho có nghĩa là trước mặt.
Rahoti parammukhe.
In absence means not face to face.
Raho có nghĩa là sau lưng.
Tattha yo upaṭṭhānakāle veribhikkhumhi bhikkhūhi saddhiṃ āgantvā purato nisinneyeva andhakāradosena tassa āgatabhāvaṃ ajānanto ‘‘aho vata itthannāmo hato assa, corāpi nāma taṃ na hananti, sappo vā na ḍaṃsati, na satthaṃ vā visaṃ vā āharatī’’ti tassa maraṇaṃ abhinandanto īdisāni vacanāni ullapati, ayaṃ araho rahosaññī ullapati nāma.
In this regard, there is a bhikkhu who, at the time of being attended to, while his enemy bhikkhu has come with other bhikkhus and is sitting right in front, does not know of his arrival due to the fault of darkness. He rejoices in his death, uttering such words as: "Oh, if only so-and-so were killed! Thieves don't even kill him, a snake doesn't bite him, nor does he take up a weapon or poison." This one is called he utters, perceiving absence in presence.
Trong đó, người nào, khi đến giờ hầu hạ, có một tỳ-khưu thù địch đến cùng các tỳ-khưu khác và ngồi trước mặt, nhưng vì bóng tối mà không biết sự hiện diện của người đó, rồi nói những lời như thế này, hoan hỷ về cái chết của người đó: “Ôi, ước gì người tên kia đã bị giết! Sao bọn cướp không giết hắn, sao rắn không cắn hắn, sao hắn không mang vũ khí hay thuốc độc đến mà chết?”, người này được gọi là araho rahosaññī ullapati (nói trước mặt mà tưởng sau lưng).
Sammukheva tasmiṃ parammukhasaññīti attho.
The meaning is that he perceives him as absent while he is right in his presence.
Nghĩa là, người đó tưởng người kia vắng mặt dù đang ở trước mặt.
Yo pana taṃ purato nisinnaṃ disvā puna upaṭṭhānaṃ katvā gatehi bhikkhūhi saddhiṃ gatepi tasmiṃ ‘‘idheva so nisinno’’ti saññī hutvā purimanayeneva ullapati, ayaṃ raho arahosaññī ullapati nāma.
But one who, having seen him sitting in front, then, after he has left with the bhikkhus who attended to him, thinks, "He is still sitting right here," and utters in the same way as before, this one is called he utters, perceiving presence in absence.
Còn người nào, sau khi thấy người đó ngồi trước mặt, rồi sau khi các tỳ-khưu đã hầu hạ và ra về, người đó cũng ra về, nhưng lại tưởng rằng “người đó vẫn còn ngồi ở đây” và nói những lời như trước, người này được gọi là raho arahosaññī ullapati (nói sau lưng mà tưởng trước mặt).
Etenevupāyena araho arahosaññī ca raho rahosaññī ca veditabbo.
By this same method, "perceiving presence in presence" and "perceiving absence in absence" should be understood.
Theo cách này, araho arahosaññī (trước mặt mà tưởng trước mặt) và raho rahosaññī (sau lưng mà tưởng sau lưng) cũng phải được hiểu.
Catunnampi ca etesaṃ vācāya vācāya dukkaṭanti veditabbaṃ.
And it should be known that for all four of these, there is a dukkaṭa for each and every utterance.
Và đối với cả bốn trường hợp này, mỗi lời nói đều phạm dukkaṭa.
Idāni maraṇavaṇṇasaṃvaṇṇanāya vibhāgadassanatthaṃ vuttesu pañcasu kāyena saṃvaṇṇanādimātikāniddesesu – kāyena vikāraṃ karotīti yathā so jānāti ‘‘satthaṃ vā āharitvā visaṃ vā khāditvā rajjuyā vā ubbandhitvā sobbhādīsu vā papatitvā yo marati so kira dhanaṃ vā labhati, yasaṃ vā labhati, saggaṃ vā gacchatīti ayamattho etena vutto’’ti tathā hatthamuddādīhi dasseti.
Now, in the five matrix expositions on commending by body, etc., which were stated to show the analysis of commending the qualities of death— makes a gesture with the body means he indicates with hand signals and so on, in such a way that the other person understands: "The one who dies by taking up a weapon, or eating poison, or hanging himself with a rope, or falling into a chasm and so on, it is said he obtains wealth, or obtains fame, or goes to heaven." This meaning has been conveyed by him.
Bây giờ, trong năm trường hợp mātikā được nói đến về việc tán thán cái chết bằng thân v.v., để trình bày sự phân biệt trong việc tán thán cái chết: kāyena vikāraṃ karoti (làm biến đổi bằng thân) có nghĩa là người đó dùng cử chỉ tay v.v. để diễn tả sao cho người kia hiểu rằng: “Người nào mang vũ khí đến, hoặc nhảy xuống vực, hoặc chết bằng các cách khác như nhảy vào lửa, nhảy xuống nước v.v., người đó sẽ đạt được cái này cái kia” hoặc “người đó sẽ có pháp (đạo lý)”, người này đã nói lên ý nghĩa đó.
Vācāya bhaṇatīti tamevatthaṃ vākyabhedaṃ katvā bhaṇati.
Says with speech means he says that same thing with different phrasing.
Vācāya bhaṇati (nói bằng lời) có nghĩa là nói cùng ý nghĩa đó bằng cách thay đổi cấu trúc câu.
Tatiyavāro ubhayavasena vutto.
The third case is stated in terms of both.
Trường hợp thứ ba được nói đến bằng cả hai cách.
Sabbattha saṃvaṇṇanāya payoge payoge dukkaṭaṃ.
In all cases, there is a dukkaṭa for each and every act of commending.
Trong mọi trường hợp, mỗi lần tán thán đều phạm dukkaṭa.
Tassa dukkhuppattiyaṃ saṃvaṇṇakassa thullaccayaṃ.
Upon the arising of suffering for that person, there is a thullaccaya for the one who commends.
Khi người đó gặp khổ đau, người tán thán phạm thullaccaya.
Yaṃ uddissa saṃvaṇṇanā katā, tasmiṃ mate saṃvaṇṇanakkhaṇeyeva saṃvaṇṇakassa pārājikaṃ.
When the person for whom the commendation was made dies, there is a pārājika for the commender at the very moment of commending.
Khi người được nhắm đến để tán thán chết, người tán thán phạm pārājika ngay vào lúc tán thán.
So taṃ na jānāti añño ñatvā ‘‘laddho vata me sukhuppattiupāyo’’ti tāya saṃvaṇṇanāya marati, anāpatti.
If that person does not understand it, but another, upon understanding it, thinks, "Indeed, I have found a way to attain happiness!" and dies because of that commendation, there is no offense.
Nếu người được nhắm đến không biết điều đó, nhưng một người khác biết và nghĩ rằng “Ôi, ta đã tìm được phương cách để đạt được hạnh phúc rồi!” và chết do lời tán thán đó, thì không phạm tội.
Dvinnaṃ uddissa saṃvaṇṇanāya katāya eko ñatvā marati, pārājikaṃ.
If commendation is made with two people in mind and one, upon understanding, dies, it is a pārājika.
Nếu lời tán thán được thực hiện nhắm vào hai người, và một trong hai người biết rồi chết, thì phạm pārājika.
Dvepi maranti, pārājikañca akusalarāsi ca.
If both die, it is a pārājika and a mass of demerit.
Nếu cả hai đều chết, thì phạm pārājika và tích lũy bất thiện nghiệp.
Esa nayo sambahulesu.
This is the method in cases of many people.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho nhiều người.
Anuddissa maraṇaṃ saṃvaṇṇento āhiṇḍati, yo yo taṃ saṃvaṇṇanaṃ ñatvā marati, sabbo tena mārito hoti.
If he wanders about commending death without a specific person in mind, whoever dies after understanding that commendation is considered to have been killed by him.
Nếu người đó tán thán cái chết mà không nhắm vào ai cụ thể, và bất cứ ai biết lời tán thán đó rồi chết, thì tất cả những người đó đều bị người đó giết.
Dūtena saṃvaṇṇanāyaṃ ‘‘asukaṃ nāma gehaṃ vā gāmaṃ vā gantvā itthannāmassa evaṃ maraṇavaṇṇaṃ saṃvaṇṇehī’’ti sāsane ārocitamatte dukkaṭaṃ.
In commending through a messenger, there is a dukkaṭa as soon as the message is conveyed, saying, "Go to such-and-such a house or village and thus commend the qualities of death to so-and-so."
Trong việc tán thán bằng người đưa tin, chỉ cần lời nhắn “Hãy đến nhà tên kia hoặc làng nọ và tán thán cái chết của người tên kia như thế này” được truyền đạt, thì phạm dukkaṭa.
Yassatthāya pahito tassa dukkhuppattiyā mūlaṭṭhassa thullaccayaṃ, maraṇena pārājikaṃ.
For the one for whose sake he was sent, upon the arising of suffering, there is a thullaccaya for the original instigator, and upon death, a pārājika.
Khi người được sai đi gặp khổ đau, người chủ mưu phạm thullaccaya; khi người đó chết, người chủ mưu phạm pārājika.
Dūto ‘‘ñāto dāni ayaṃ saggamaggo’’ti tassa anārocetvā attano ñātissa vā sālohitassa vā āroceti, tasmiṃ mate visaṅketo hoti, mūlaṭṭho muccati.
If the messenger, thinking, "Now this path to heaven is known," does not inform that person but informs his own relative or kinsman, and that person dies, it is a case of signal disagreement; the original instigator is absolved.
Nếu người đưa tin nghĩ rằng “Bây giờ ta đã biết con đường đến cõi trời này rồi” và không nói cho người được nhắm đến, mà nói cho người thân hoặc người cùng huyết thống của mình, nếu người đó chết, thì đó là sự bất đồng ý, người chủ mưu được thoát tội.
Dūto tatheva cintetvā sayaṃ saṃvaṇṇanāya vuttaṃ katvā marati, visaṅketova.
If the messenger, thinking in the same way, acts upon what was said in the commendation and dies himself, it is still a case of signal disagreement.
Nếu người đưa tin cũng nghĩ như vậy và tự mình thực hiện điều được nói trong lời tán thán rồi chết, thì đó cũng là sự bất đồng ý.
Anuddissa pana sāsane ārocite yattakā dūtassa saṃvaṇṇanāya maranti, tattakā pāṇātipātā.
However, if the message is conveyed without a specific person in mind, there are as many acts of taking life as there are people who die from the messenger's commendation.
Tuy nhiên, nếu lời nhắn được truyền đạt mà không nhắm vào ai cụ thể, thì có bao nhiêu người chết do lời tán thán của người đưa tin, bấy nhiêu là hành vi sát sinh.
Sace mātāpitaro maranti, ānantariyampi hoti.
If his parents die, it is also an act with immediate retribution.
Nếu cha mẹ chết, thì cũng là tội vô gián nghiệp.
176. Lekhāsaṃvaṇṇanāya – lekhaṃ chindatīti paṇṇe vā potthake vā akkharāni likhati – ‘‘yo satthaṃ vā āharitvā papāte vā papatitvā aññehi vā aggippavesanaudakappavesanādīhi upāyehi marati, so idañcidañca labhatī’’ti vā ‘‘tassa dhammo hotī’’ti vāti.
In commendation by writing— he inscribes a text means he writes letters on a leaf or in a book, saying, "Whoever dies by taking up a weapon, or falling from a cliff, or by other means such as entering fire or water, obtains such-and-such," or "it is righteous for him."
176. Trong việc tán thán bằng chữ viết: lekhaṃ chindati (viết thư) có nghĩa là viết chữ trên lá cây hoặc trên sách rằng: “Người nào mang vũ khí đến, hoặc nhảy xuống vực, hoặc chết bằng các cách khác như nhảy vào lửa, nhảy xuống nước v.v., người đó sẽ đạt được cái này cái kia” hoặc “người đó sẽ có pháp (đạo lý)”.
Etthāpi dukkaṭathullaccayā vuttanayeneva veditabbā.
Here too, the dukkaṭa and thullaccaya offenses should be understood in the way already explained.
Ở đây, dukkaṭa và thullaccaya cũng phải được hiểu theo cách đã nói.
Uddissa likhite pana yaṃ uddissa likhitaṃ tasseva maraṇena pārājikaṃ.
However, when it is written for a specific person, a pārājika is incurred only by the death of the person for whom it was written.
Tuy nhiên, nếu viết nhắm vào một người cụ thể, thì khi người được nhắm đến chết, người viết phạm pārājika.
Bahū uddissa likhite yattakā maranti, tattakā pāṇātipātā.
When written for many, there are as many acts of taking life as there are people who die.
Nếu viết nhắm vào nhiều người, thì có bao nhiêu người chết, bấy nhiêu là hành vi sát sinh.
Mātāpitūnaṃ maraṇena ānantariyaṃ.
By the death of one's parents, it becomes an act with immediate retribution.
Khi cha mẹ chết, thì là tội vô gián nghiệp.
Anuddissa likhitepi eseva nayo.
This same method applies even when it is written without a specific person in mind.
Nguyên tắc này cũng áp dụng nếu viết mà không nhắm vào ai cụ thể.
‘‘Bahū marantī’’ti vippaṭisāre uppanne taṃ potthakaṃ jhāpetvā vā yathā vā akkharāni na paññāyanti tathā katvā muccati.
If remorse arises thinking, "Many will die," he is absolved by either burning that book or by acting in such a way that the letters are no longer discernible.
Khi hối hận khởi lên vì “nhiều người đã chết”, người đó được thoát tội bằng cách đốt cuốn sách hoặc làm cho chữ viết không còn nhìn thấy được.
Sace so parassa potthako hoti, uddissa likhito vā hoti anuddissa likhito vā, gahitaṭṭhāne ṭhapetvā muccati.
If that book belongs to another, whether it was written for a specific person or not, he is absolved by placing it back in the place it was taken from.
Nếu đó là sách của người khác, dù viết nhắm vào một người cụ thể hay không nhắm vào ai cụ thể, người đó được thoát tội bằng cách đặt nó lại chỗ cũ.
Sace mūlena kīto hoti, potthakassāmikānaṃ potthakaṃ, yesaṃ hatthato mūlaṃ gahitaṃ, tesaṃ mūlaṃ datvā muccati.
If it was bought for a price, he is absolved by returning the book to the owners of the book and returning the price to those from whose hands the price was taken.
Nếu được mua bằng tiền, thì cuốn sách thuộc về chủ sở hữu sách, người đó được thoát tội bằng cách trả lại tiền cho những người đã nhận tiền.
Sace sambahulā ‘‘maraṇavaṇṇaṃ likhissāmā’’ti ekajjhāsayā hutvā eko tālarukkhaṃ ārohitvā paṇṇaṃ chindati, eko āharati, eko potthakaṃ karoti, eko likhati, eko sace kaṇṭakalekhā hoti, masiṃ makkheti, masiṃ makkhetvā taṃ potthakaṃ sajjetvā sabbeva sabhāyaṃ vā āpaṇe vā yattha vā pana lekhādassanakotūhalakā bahū sannipatanti, tattha ṭhapenti.
If many monks, having a single intention, "We will write a commendation of death," act together, and one climbs a palm tree and cuts a leaf, one brings it, one makes a book, one writes, one—if it is a stylus-inscribed text—applies ink, and having applied ink and prepared that book, all of them place it in an assembly hall, or a market, or wherever many people curious to see writings gather.
Nếu nhiều người có cùng ý định “chúng ta sẽ viết lời tán thán cái chết”, một người trèo lên cây cọ và cắt lá, một người mang về, một người làm thành sách, một người viết, một người, nếu đó là chữ viết bằng gai, thì bôi mực, sau khi bôi mực và hoàn thành cuốn sách, tất cả họ đều đặt nó ở một hội trường, hoặc ở chợ, hoặc ở bất cứ nơi nào mà nhiều người hiếu kỳ muốn xem chữ viết tụ tập.
Taṃ vācetvā sacepi eko marati, sabbesaṃ pārājikaṃ.
After reading it, even if only one person dies, it is a pārājika for all of them.
Nếu một người đọc nó rồi chết, tất cả đều phạm pārājika.
Sace bahukā maranti, vuttasadisova nayo.
If many die, the method is just as has been stated.
Nếu nhiều người chết, thì nguyên tắc tương tự như đã nói.
Vippaṭisāre pana uppanne taṃ potthakaṃ sacepi mañjūsāyaṃ gopenti, añño ca taṃ disvā nīharitvā puna bahūnaṃ dasseti, neva muccanti.
However, if remorse arises, even if they secure that book in a chest, but another person sees it, takes it out, and shows it to many again, they are not absolved.
Tuy nhiên, khi hối hận khởi lên, dù họ giấu cuốn sách trong rương, nhưng nếu người khác thấy và lấy ra rồi lại cho nhiều người xem, thì họ vẫn không được thoát tội.
Tiṭṭhatu mañjūsā, sacepi taṃ potthakaṃ nadiyaṃ vā samudde vā khipanti vā dhovanti vā khaṇḍākhaṇḍaṃ vā chindanti, aggimhi vā jhāpenti, yāva saṅghaṭṭitepi duddhote vā dujjhāpite vā patte akkharāni paññāyanti, tāva na muccanti.
Let alone a chest, even if they throw that book into a river or the sea, or wash it, or cut it into pieces, or burn it in a fire, as long as the letters on the leaf are discernible even when reassembled, badly washed, or badly burnt, they are not absolved.
Hãy bỏ qua rương, dù họ ném cuốn sách xuống sông hoặc biển, hoặc rửa, hoặc cắt thành từng mảnh, hoặc đốt trong lửa, chừng nào chữ viết vẫn còn nhìn thấy được trên những lá đã được ghép lại, hoặc rửa không sạch, hoặc đốt không cháy hết, thì họ vẫn không được thoát tội.
Yathā pana akkharāni na paññāyanti tatheva kate muccantīti.
However, when it is done in such a way that the letters are not discernible, they are absolved.
Tuy nhiên, khi đã làm cho chữ viết không còn nhìn thấy được, thì họ được thoát tội.
Idāni thāvarapayogassa vibhāgadassanatthaṃ vuttesu opātādimātikāniddesesu manussaṃ uddissa opātaṃ khanatīti ‘‘itthannāmo patitvā marissatī’’ti kañci manussaṃ uddisitvā yattha so ekato vicarati, tattha āvāṭaṃ khanati, khanantassa tāva sacepi jātapathaviyā khanati, pāṇātipātassa payogattā payoge payoge dukkaṭaṃ.
Now, to show the analysis of a permanent contrivance, among the expositions of the mātikā headings beginning with "pitfall," as to he digs a pitfall with a human in mind: thinking, "Such-and-such a person will fall and die," he digs a pit, having a certain human in mind, in a place where that person wanders alone. For the one digging, firstly, even if he digs in natural ground, because it is a contrivance for taking life, there is a dukkaṭa offense for each and every effort.
Bây giờ, để trình bày sự phân chia của hành động cố định, trong các chỉ dẫn về các mẫu câu bắt đầu bằng việc đào hố đã được nói đến, khi đào hố nhằm vào một người, tức là, nhắm vào một người nào đó và nghĩ rằng “người tên này sẽ rơi xuống và chết”, rồi đào một cái hố ở nơi người đó thường đi lại một mình. Khi đang đào, dù cho đào trên đất đã có cây cối, do là một hành động sát sinh, nên mỗi lần hành động là một lỗi dukkaṭa.
Yaṃ uddissa khanati, tassa dukkhuppattiyā thullaccayaṃ, maraṇena pārājikaṃ.
For the person for whom he digs, if pain arises, there is a thullaccaya offense; if death occurs, it is a pārājika offense.
Nếu người bị nhắm đến bị đau khổ thì mắc lỗi thullaccaya; nếu người đó chết thì mắc lỗi pārājika.
Aññasmiṃ patitvā mate anāpatti.
If another person falls in and dies, there is no offense.
Nếu người khác rơi xuống và chết thì không phạm lỗi.
Sace anuddissa ‘‘yo koci marissatī’’ti khato hoti, yattakā patitvā maranti, tattakā pāṇātipātā.
If it is dug without a specific target, thinking "Whoever falls will die," then for however many fall and die, there are that many acts of taking life.
Nếu đào mà không nhắm đến ai cả, nghĩ rằng “ai đó sẽ chết”, thì bao nhiêu người rơi xuống và chết, bấy nhiêu hành vi sát sinh.
Ānantariyavatthūsu ca ānantariyaṃ thullaccayapācittiyavatthūsu thullaccayapācittiyāni.
And in cases that are the basis for an ānantariya-kamma, an ānantariya-kamma is incurred; in cases that are the basis for thullaccaya or pācittiya offenses, thullaccaya or pācittiya offenses are incurred.
Trong các trường hợp liên quan đến tội Ānantariya thì mắc tội Ānantariya, trong các trường hợp liên quan đến tội thullaccaya và pācittiya thì mắc tội thullaccaya và pācittiya.
Bahū tattha cetanā; katamāya pārājikaṃ hotīti?
There are many intentions there; due to which intention does a pārājika offense occur?
Có nhiều ý định trong việc đó; do ý định nào mà mắc tội pārājika?
Mahāaṭṭhakathāyaṃ tāva vuttaṃ – ‘‘āvāṭaṃ gambhīrato ca āyāmavitthārato ca khanitvā pamāṇe ṭhapetvā tacchetvā puñchitvā paṃsupacchiṃ uddharantassa sanniṭṭhāpikā atthasādhakacetanā maggānantaraphalasadisā.
Firstly, in the Mahā-aṭṭhakathā it is said: "For one who digs a pit to a certain depth, length, and width, levels it, smooths it, and removes the final basket of soil, the concluding, purpose-fulfilling intention is like the fruit that immediately follows the path.
Trong Mahāaṭṭhakathā đã nói rằng: “Ý định cuối cùng, hoàn thành mục đích, giống như quả của đạo ngay sau đạo, của người đã đào hố sâu, dài, rộng theo kích thước mong muốn, sau đó gọt giũa, làm sạch, và loại bỏ giỏ đất cuối cùng.
Sacepi vassasatassa accayena patitvā avassaṃ maraṇakasatto hoti, sanniṭṭhāpakacetanāyameva pārājika’’nti.
Even if a being who will surely die falls in after a hundred years have passed, the pārājika offense is due to that very concluding intention."
Dù cho một sinh vật chắc chắn sẽ chết khi rơi xuống sau một trăm năm, tội pārājika vẫn phát sinh do ý định cuối cùng đó.”
Mahāpaccariyaṃ pana saṅkhepaṭṭhakathāyañca – ‘‘imasmiṃ āvāṭe patitvā marissatīti ekasmimpi kuddālappahāre dinne sace koci tattha pakkhalito patitvā marati, pārājikameva.
However, in the Mahāpaccarī and the Saṅkhepa-aṭṭhakathā, it is said: "If, after even a single strike of the spade is given with the thought, 'Someone will fall into this pit and die,' someone stumbles, falls in there, and dies, it is indeed a pārājika offense.
Tuy nhiên, trong Mahāpaccariya và Saṅkhepaṭṭhakathā thì nói rằng: “Nếu một người nào đó trượt chân và rơi xuống hố đó mà chết, dù chỉ là một nhát cuốc được đánh xuống với ý định ‘ai đó sẽ rơi xuống hố này mà chết’, thì vẫn là tội pārājika.
Suttantikattherā pana sanniṭṭhāpakacetanaṃ gaṇhantī’’ti vuttaṃ.
But the Suttantika Theras accept the concluding intention."
Còn các Suttantikatthera thì chấp nhận ý định cuối cùng.”
Eko ‘‘opātaṃ khanitvā asukaṃ nāma ānetvā idha pātetvā mārehī’’ti aññaṃ āṇāpeti, so taṃ pātetvā māreti, ubhinnaṃ pārājikaṃ.
A certain monk commands another, saying, "After digging a pitfall, bring so-and-so, make him fall in here, and kill him." That one makes him fall and kills him. It is a pārājika offense for both.
Một người ra lệnh cho người khác: “Hãy đào một cái hố, rồi dẫn người tên kia đến đây, đẩy xuống và giết đi.” Người kia dẫn người đó đến, đẩy xuống và giết. Cả hai đều mắc tội pārājika.
Aññaṃ pātetvā māreti, sayaṃ patitvā marati, añño attano dhammatāya patitvā marati, sabbattha visaṅketo hoti, mūlaṭṭho muccati.
If he makes another person fall and kills him, if he himself falls in and dies, or if another person falls in and dies by happenstance, in all cases it is a mistaken target, and the originator is absolved.
Nếu người kia đẩy người khác xuống và giết, hoặc tự mình rơi xuống mà chết, hoặc người khác tự nhiên rơi xuống mà chết, trong tất cả các trường hợp này, nếu có sự thay đổi ý định, thì người ra lệnh ban đầu được miễn tội.
‘‘Asuko asukaṃ ānetvā idha māressatī’’ti khatepi eseva nayo.
This same principle applies even when the pit is dug thinking, "So-and-so will bring such-and-such a person and kill him here."
Tương tự, nếu đào hố với ý nghĩ “người kia sẽ dẫn người nọ đến đây và giết”.
Maritukāmā idha marissantīti khanati, ekassa maraṇe pārājikaṃ.
He digs thinking, "Those who wish to die will die here." At the death of one, it is a pārājika offense.
Nếu đào hố với ý định “những người muốn chết sẽ chết ở đây”, thì khi một người chết, mắc tội pārājika.
Bahunnaṃ maraṇe akusalarāsi, mātāpitūnaṃ maraṇe ānantariyaṃ, thullaccayapācittiyavatthūsu thullaccayapācittiyāni.
At the death of many, it is a mass of demerit; at the death of one's mother or father, it is an ānantariya-kamma; in cases that are the basis for thullaccaya or pācittiya offenses, thullaccaya or pācittiya offenses are incurred.
Nếu nhiều người chết thì là khối bất thiện, nếu cha mẹ chết thì là tội Ānantariya, trong các trường hợp liên quan đến tội thullaccaya và pācittiya thì mắc tội thullaccaya và pācittiya.
‘‘Ye keci māretukāmā, te idha pātetvā māressantī’’ti khanati, tattha pātetvā mārenti, ekasmiṃ mate pārājikaṃ, bahūsu akusalarāsi, ānantariyādivatthūsu ānantariyādīni.
He digs thinking, "Whoever wishes to kill, they will make someone fall in here and kill them." They make someone fall in there and kill them. When one is killed, it is a pārājika offense; when many are killed, it is a mass of demerit; in cases such as an ānantariya-kamma, an ānantariya-kamma and so on are incurred.
Nếu đào hố với ý định “bất cứ ai muốn giết người sẽ đẩy người khác xuống đây và giết”, thì khi người ta đẩy người khác xuống đó và giết, nếu một người chết thì mắc tội pārājika, nếu nhiều người chết thì là khối bất thiện, trong các trường hợp Ānantariya và các trường hợp khác thì mắc tội Ānantariya và các tội khác.
Idheva arahantāpi saṅgahaṃ gacchanti.
Only in this method are arahants also included.
Chính trong trường hợp này, các vị A-la-hán cũng được bao gồm.
Purimanaye pana ‘‘tesaṃ maritukāmatāya patanaṃ natthī’’ti te na saṅgayhanti.
But in the previous method, because they do not have the desire to die and fall in, they are not included.
Tuy nhiên, theo cách trước, các vị ấy không được bao gồm vì “họ không có ý định muốn chết mà rơi xuống”.
Dvīsupi nayesu attano dhammatāya patitvā mate visaṅketo.
In both methods, if someone falls in and dies by happenstance, it is a mistaken target.
Trong cả hai cách, nếu tự nhiên rơi xuống mà chết thì không có ý định nhắm vào.
‘‘Ye keci attano verike ettha pātetvā māressantī’’ti khanati, tattha ca verikā verike pātetvā mārenti, ekasmiṃ mārite pārājikaṃ, bahūsu akusalarāsi, mātari vā pitari vā arahante vā verikehi ānetvā tattha mārite ānantariyaṃ.
He digs thinking, "Whoever wishes to will make their enemies fall in here and kill them," and enemies do make their enemies fall in there and kill them. When one is killed, it is a pārājika offense; when many are killed, it is a mass of demerit; if one's mother, father, or an arahant is brought by enemies and killed there, it is an ānantariya-kamma.
Nếu đào hố với ý định “bất cứ ai là kẻ thù của mình sẽ đẩy kẻ thù xuống đây và giết”, và ở đó kẻ thù đẩy kẻ thù xuống và giết, nếu một người bị giết thì mắc tội pārājika, nếu nhiều người bị giết thì là khối bất thiện, nếu cha, mẹ hoặc A-la-hán bị kẻ thù dẫn đến đó và giết thì mắc tội Ānantariya.
Attano dhammatāya patitvā matesu visaṅketo.
When they fall in and die by happenstance, it is a mistaken target.
Nếu tự nhiên rơi xuống mà chết thì không có ý định nhắm vào.
Yo pana ‘‘maritukāmā vā amaritukāmā vā māretukāmā vā amāretukāmā vā ye keci ettha patitā vā pātitā vā marissantī’’ti sabbathāpi anuddisseva khanati.
But someone who digs completely without a specific target, thinking, "Whoever, whether wishing to die or not wishing to die, whether wishing to kill or not wishing to kill, falls in or is made to fall in here, will die."
Còn nếu một người đào hố mà không hề nhắm đến ai, với ý nghĩ “bất cứ ai, dù muốn chết hay không muốn chết, dù muốn giết hay không muốn giết, nếu rơi xuống hoặc bị đẩy xuống đây, đều sẽ chết”.
Yo yo marati tassa tassa maraṇena yathānurūpaṃ kammañca phusati, āpattiñca āpajjati.
Whoever dies, according to their respective death, he is touched by the appropriate kamma and commits the offense.
Người nào chết, do cái chết của người đó, người đào hố sẽ gánh chịu nghiệp và mắc tội tương ứng.
Sace gabbhinī patitvā sagabbhā marati, dve pāṇātipātā.
If a pregnant woman falls and dies along with her fetus, it is two acts of taking life.
Nếu một phụ nữ mang thai rơi xuống và chết cùng với thai nhi, thì là hai tội sát sinh.
Gabbhoyeva vinassati, eko.
If only the fetus is destroyed, it is one.
Nếu chỉ thai nhi bị hủy hoại, thì là một tội.
Gabbho na vinassati, mātā marati, ekoyeva.
If the fetus is not destroyed but the mother dies, it is still one.
Nếu thai nhi không bị hủy hoại, nhưng người mẹ chết, thì chỉ là một tội.
Corehi anubaddho patitvā marati, opātakhanakasseva pārājikaṃ.
If someone being pursued by thieves falls in and dies, it is a pārājika offense for the pit-digger himself.
Nếu người bị bọn cướp truy đuổi rơi xuống và chết, thì chỉ người đào hố mắc tội pārājika.
Corā tattha pātetvā mārenti, pārājikameva.
If thieves make someone fall in there and kill them, it is still a pārājika offense.
Nếu bọn cướp đẩy người đó xuống đó và giết, thì vẫn là tội pārājika.
Tattha patitaṃ bahi nīharitvā mārenti, pārājikameva.
If they take someone who has fallen in out and kill them, it is still a pārājika offense.
Nếu kéo người rơi xuống ra ngoài rồi giết, thì vẫn là tội pārājika.
Opāte patitappayogena gahitattā.
Because he has been seized by the contrivance of having fallen into the pit.
Vì người đó đã bị bắt giữ bởi hành động rơi xuống hố.
Opātato nikkhamitvā teneva ābādhena marati, pārājikameva.
If he gets out of the pit but dies from that same injury, it is still a pārājika offense.
Nếu người đó thoát ra khỏi hố nhưng chết vì chính căn bệnh đó, thì vẫn là tội pārājika.
Bahūni vassāni atikkamitvā puna kupitena tenevābādhena marati, pārājikameva.
If he dies from that same injury recurring after many years have passed, it is still a pārājika offense.
Nếu nhiều năm trôi qua, căn bệnh tái phát và người đó chết vì chính căn bệnh đó, thì vẫn là tội pārājika.
Opāte patanappaccayā uppannarogena gilānasseva añño rogo uppajjati, opātarogo balavataro hoti, tena matepi opātakhaṇako na muccati.
If, while sick from a disease that arose due to falling into the pit, another disease arises, and the pit-disease is stronger, and he dies from it, the pit-digger is not absolved.
Nếu một căn bệnh khác phát sinh ở người bệnh do bệnh phát sinh từ việc rơi xuống hố, và bệnh do hố gây ra mạnh hơn, thì dù người đó chết vì bệnh đó, người đào hố cũng không được miễn tội.
Sace pacchā uppannarogo balavā hoti, tena mate muccati.
If the later-arising disease is stronger and he dies from it, he is absolved.
Nếu căn bệnh phát sinh sau đó mạnh hơn, thì khi người đó chết vì bệnh đó, người đào hố được miễn tội.
Ubhohi mate na muccati.
If he dies from both, he is not absolved.
Nếu chết vì cả hai bệnh thì không được miễn tội.
Opāte opapātikamanusso nibbattitvā uttarituṃ asakkonto marati, pārājikameva.
If an spontaneously arisen human is born in the pit and dies, being unable to get out, it is still a pārājika offense.
Nếu một người sinh ra một cách thần thông (opapātika) trong hố và chết vì không thể thoát ra, thì vẫn là tội pārājika.
Manussaṃ uddissa khate yakkhādīsu patitvā matesu anāpatti.
In a pit dug with a human in mind, if yakkhas or others fall in and die, there is no offense.
Nếu hố được đào nhằm vào một người, nhưng các yakkhā (quỷ dạ xoa) hoặc các loài khác rơi xuống và chết thì không phạm lỗi.
Yakkhādayo uddissa khate manussādīsu marantesupi eseva nayo.
This same principle applies if yakkhas or others are the intended target and humans or others die.
Tương tự, nếu hố được đào nhằm vào các yakkhā hoặc các loài khác, nhưng người hoặc các loài khác chết thì cũng vậy.
Yakkhādayo uddissa khanantassa pana khananepi tesaṃ dukkhuppattiyampi dukkaṭameva.
However, for one digging with yakkhas or others in mind, both for the digging and for causing them pain, there is only a dukkaṭa offense.
Tuy nhiên, đối với người đào hố nhằm vào các yakkhā và các loài khác, thì việc đào hố và việc họ đau khổ đều là lỗi dukkaṭa.
Maraṇe vatthuvasena thullaccayaṃ vā pācittiyaṃ vā.
At their death, depending on the object, it is a thullaccaya or a pācittiya offense.
Khi họ chết, tùy theo đối tượng mà mắc tội thullaccaya hoặc pācittiya.
Anuddissa khate opāte yakkharūpena vā petarūpena vā patati, tiracchānarūpena marati, patanarūpaṃ pamāṇaṃ, tasmā thullaccayanti upatissatthero.
If in a pit dug without a target, one falls in the form of a yakkha or a peta, but dies in the form of an animal, the form at the time of falling is the standard; therefore it is a thullaccaya, says the Elder Upatissa.
Nếu trong hố được đào mà không nhắm đến ai, một người rơi xuống dưới hình dạng yakkhā hoặc petā (ngạ quỷ), nhưng chết dưới hình dạng súc vật, thì hình dạng khi rơi xuống là tiêu chuẩn; do đó, là tội thullaccaya, theo Trưởng lão Upatissa.
Maraṇarūpaṃ pamāṇaṃ, tasmā pācittiyanti phussadevatthero.
The form at the time of death is the standard; therefore it is a pācittiya, says the Elder Phussadeva.
Hình dạng khi chết là tiêu chuẩn; do đó, là tội pācittiya, theo Trưởng lão Phussadeva.
Tiracchānarūpena patitvā yakkhapetarūpena matepi eseva nayo.
This same principle applies when one falls in the form of an animal but dies in the form of a yakkha or peta.
Tương tự, nếu rơi xuống dưới hình dạng súc vật nhưng chết dưới hình dạng yakkhā hoặc petā.
Opātakhanako opātaṃ aññassa vikkiṇāti vā mudhā vā deti, yo yo patitvā marati, tappaccayā tasseva āpatti ca kammabandho ca.
If the pit-digger sells the pit to another or gives it away for free, whoever falls in and dies, the offense and the karmic bondage are his alone.
Người đào hố bán hoặc cho người khác cái hố đó, thì bất cứ ai rơi xuống và chết, do nguyên nhân đó, tội và nghiệp ràng buộc đều thuộc về người đào hố.
Yena laddho so niddoso.
The one who received it is blameless.
Người nhận hố thì vô tội.
Atha sopi ‘‘evaṃ patitā uttarituṃ asakkontā nassissanti, suuddharā vā na bhavissantī’’ti taṃ opātaṃ gambhīrataraṃ vā uttānataraṃ vā dīghataraṃ vā rassataraṃ vā vitthatataraṃ vā sambādhataraṃ vā karoti, ubhinnampi āpatti ca kammabandho ca.
But if he too, thinking, "Thus, those who have fallen, unable to get out, will perish, or they will not be easily rescued," makes that pit deeper or shallower, longer or shorter, wider or narrower, then both have the offense and the karmic bondage.
Tuy nhiên, nếu người nhận hố đó làm cho nó sâu hơn hoặc cạn hơn, dài hơn hoặc ngắn hơn, rộng hơn hoặc hẹp hơn, với ý nghĩ “những người rơi xuống sẽ không thể thoát ra và sẽ bị hủy hoại, hoặc sẽ không dễ dàng được cứu vớt”, thì cả hai đều mắc tội và nghiệp ràng buộc.
Bahū marantīti vippaṭisāre uppanne opātaṃ paṃsunā pūreti, sace koci paṃsumhi patitvā marati, pūretvāpi mūlaṭṭho na muccati.
If remorse arises thinking, "Many are dying," and he fills the pit with soil, if someone falls on the soil and dies, even after filling it, the originator is not absolved.
Nếu khi hối hận vì nhiều người đã chết, người đó lấp hố bằng đất, nhưng có người rơi xuống đất đã lấp và chết, thì dù đã lấp, người đào hố ban đầu vẫn không được miễn tội.
Deve vassante kaddamo hoti, tattha laggitvā matepi.
This is also the case if it rains and mud forms, and someone gets stuck in it and dies.
Ngay cả khi trời mưa, hố thành bùn, và có người bị mắc kẹt trong đó mà chết cũng vậy.
Rukkho vā patanto vāto vā vassodakaṃ vā paṃsuṃ harati, kandamūlatthaṃ vā pathaviṃ khanantā tattha āvāṭaṃ karonti.
If a falling tree, the wind, or rainwater carries away the soil, or if those digging the earth for tubers and roots make a pit there.
Nếu cây đổ, gió thổi, hoặc nước mưa cuốn đất đi, hoặc những người đào đất tìm củ rễ tạo thành hố ở đó.
Tattha sace koci laggitvā vā patitvā vā marati, mūlaṭṭho na muccati.
If someone gets stuck or falls in there and dies, the originator is not absolved.
Nếu có người bị mắc kẹt hoặc rơi xuống đó mà chết, thì người đào hố ban đầu vẫn không được miễn tội.
Tasmiṃ pana okāse mahantaṃ taḷākaṃ vā pokkharaṇiṃ vā kāretvā cetiyaṃ vā patiṭṭhāpetvā bodhiṃ vā ropetvā āvāsaṃ vā sakaṭamaggaṃ vā kāretvā muccati.
But he is absolved if in that place he has a large lake or pond made, or establishes a cetiya, or plants a Bodhi tree, or has a monastery or a cart-road made.
Tuy nhiên, nếu ở vị trí đó, người đó xây một cái ao lớn hoặc một hồ sen, hoặc dựng một bảo tháp, hoặc trồng một cây bồ đề, hoặc xây một tu viện hay một con đường xe bò, thì được miễn tội.
Yadāpi thiraṃ katvā pūrite opāte rukkhādīnaṃ mūlāni mūlehi saṃsibbitāni honti, jātapathavī jātā, tadāpi muccati.
Also, when, after the pit has been firmly filled, the roots of trees have intertwined with other roots, and natural ground has formed, then too he is absolved.
Ngay cả khi hố đã được lấp vững chắc, rễ cây đã đan xen vào nhau, và đất đã trở thành đất tự nhiên, thì cũng được miễn tội.
Sacepi nadī āgantvā opātaṃ harati, evampi muccatīti.
Even if a river comes and carries away the pit, in this way too he is absolved.
Ngay cả khi một con sông chảy đến cuốn trôi cái hố, thì cũng được miễn tội.
Ayaṃ tāva opātakathā.
This, for now, is the discourse on pitfalls.
Đây là câu chuyện về cái hố.
Opātasseva pana anulomesu pāsādīsupi yo tāva pāsaṃ oḍḍeti ‘‘ettha bajjhitvā sattā marissantī’’ti avassaṃ bajjhanakasattānaṃ vasena hatthā muttamatte pārājikānantariyathullaccayapācittiyāni veditabbāni.
Furthermore, concerning a trap and similar objects, if a bhikkhu sets a snare, thinking, "Beings will be caught and die in this," as soon as it is released from his hand, depending on the beings certain to be caught, pārājika, anantariya, thullaccaya, and pācittiya offenses are to be understood.
Hơn nữa, ngay cả trong các trường hợp tương tự như bẫy đá, nếu một vị tỳ khưu đặt bẫy với ý nghĩ "chúng sinh sẽ bị mắc kẹt ở đây và chết", thì ngay khi bẫy rời khỏi tay, tùy theo loại chúng sinh chắc chắn sẽ bị mắc kẹt, nên biết là các tội pārājika, ānāntariya, thullaccaya, pācittiya.
Uddissa kate yaṃ uddissa oḍḍito, tato aññesaṃ bandhane anāpatti.
If it is made with a specific target in mind, there is no offense if others are caught.
Nếu bẫy được đặt ra với mục đích cụ thể, thì khi những người khác bị mắc kẹt mà không phải người đã được nhắm đến, thì không phạm tội.
Pāse mūlena vā mudhā vā dinnepi mūlaṭṭhasseva kammabandho.
Even if the snare is given for a price or for free, the karmic bond remains with the original owner.
Ngay cả khi bẫy được cho đi có trả tiền hoặc miễn phí, thì nghiệp ràng buộc vẫn thuộc về người chủ ban đầu.
Sace yena laddho so uggalitaṃ vā pāsaṃ saṇṭhapeti, passena vā gacchante disvā vatiṃ katvā sammukhe paveseti, thaddhataraṃ vā pāsayaṭṭhiṃ ṭhapeti, daḷhataraṃ vā pāsarajjuṃ bandhati, thirataraṃ vā khāṇukaṃ vā ākoṭeti, ubhopi na muccanti.
If the one who received it either sets up a snare that has come loose, or seeing beings passing by, makes a fence and drives them into the snare, or sets the snare-stick more firmly, or ties the snare-rope more tightly, or drives in the stake more securely, neither of them is freed from offense.
Nếu người nhận bẫy sửa lại bẫy bị lỏng, hoặc thấy chúng sinh đi ngang qua thì tạo hàng rào để chúng đi vào bẫy, hoặc đặt cọc bẫy chắc chắn hơn, hoặc buộc dây bẫy chặt hơn, hoặc đóng cọc chắc chắn hơn, thì cả hai đều không thoát tội.
Sace vippaṭisāre uppanne pāsaṃ uggalāpetvā gacchati, taṃ disvā puna aññe saṇṭhapenti, baddhā baddhā maranti, mūlaṭṭho na muccati.
Even if, remorse arising, one lets the snare come loose and departs, and others, seeing it, set it up again, and beings are caught and die, the original owner is not freed.
Nếu hối hận phát sinh và vị ấy tháo bẫy rồi bỏ đi, nhưng người khác thấy và đặt lại, rồi chúng sinh bị mắc kẹt và chết, thì người chủ ban đầu không thoát tội.
Sace pana tena pāsayaṭṭhi sayaṃ akatā hoti, gahitaṭṭhāne ṭhapetvā muccati.
However, if one did not make the snare-stick oneself, one is freed by placing it back where it was taken from.
Tuy nhiên, nếu cọc bẫy không phải do vị ấy tự làm, thì vị ấy thoát tội nếu đặt nó lại chỗ đã lấy.
Tatthajātakayaṭṭhiṃ chinditvā muccati.
One is freed by cutting down a stick that grew in that place.
Vị ấy thoát tội nếu chặt bỏ cọc cây mọc tại chỗ đó.
Sayaṃ katayaṭṭhiṃ pana gopentopi na muccati.
But if one keeps a stick made by oneself, one is not freed.
Nhưng nếu cọc cây do mình tự làm mà giữ lại thì không thoát tội.
Yadi hi taṃ añño gaṇhitvā pāsaṃ saṇṭhapeti, tappaccayā marantesu mūlaṭṭho na muccati.
For if another takes it and sets up a snare, and beings die because of it, the original owner is not freed.
Thật vậy, nếu người khác lấy nó và đặt bẫy, rồi chúng sinh chết vì nguyên nhân đó, thì người chủ ban đầu không thoát tội.
Sace taṃ jhāpetvā alātaṃ katvā chaḍḍeti, tena alātena pahāraṃ laddhā marantesupi na muccati.
If one burns it and discards it as charcoal, one is not freed even if beings are struck by that charcoal and die.
Nếu vị ấy đốt nó thành than và vứt đi, rồi chúng sinh chết vì bị than đó đánh trúng, thì vị ấy cũng không thoát tội.
Sabbaso pana jhāpetvā vā nāsetvā vā muccati, pāsarajjumpi aññehi ca vaṭṭitaṃ gahitaṭṭhāne ṭhapetvā muccati.
However, one is freed by burning it completely or destroying it. One is also freed from offense concerning a snare-rope made by others by placing it back where it was taken from.
Tuy nhiên, vị ấy thoát tội nếu đốt cháy hoặc phá hủy hoàn toàn; đối với dây bẫy do người khác bện, vị ấy cũng thoát tội nếu đặt nó lại chỗ đã lấy.
Rajjuke labhitvā sayaṃ vaṭṭitaṃ ubbaṭṭetvā vāke labhitvā vaṭṭitaṃ hīraṃ hīraṃ katvā muccati.
One is freed from offense concerning a rope made by oneself from small strings by undoing its twists, or concerning one made from bark fibers by separating it into individual strands.
Đối với dây bện từ sợi nhỏ do mình tự làm, vị ấy thoát tội nếu tháo gỡ các sợi xoắn; đối với dây bện từ vỏ cây do mình tự làm, vị ấy thoát tội nếu xé nó thành từng sợi nhỏ.
Araññato pana sayaṃ vāke āharitvā vaṭṭitaṃ gopentopi na muccati.
However, if one gathers bark fibers from the forest oneself and twists them into a rope, one is not freed even by merely keeping it.
Tuy nhiên, nếu vị ấy tự mình mang vỏ cây từ rừng về và bện thành dây mà giữ lại thì không thoát tội.
Sabbaso pana jhāpetvā vā nāsetvā vā muccati.
But one is freed by burning it completely or destroying it.
Tuy nhiên, vị ấy thoát tội nếu đốt cháy hoặc phá hủy hoàn toàn.
Adūhalaṃ sajjento catūsu pādesu adūhalamañcaṃ ṭhapetvā pāsāṇe āropeti, payoge payoge dukkaṭaṃ.
When preparing a pressure-trap (adūhala), one places a pressure-trap bed on four legs and puts stones on it; for each act of preparing, there is a dukkaṭa offense.
Khi chuẩn bị bẫy đá, vị ấy đặt một chiếc giường bẫy đá lên bốn chân và đặt đá lên đó; mỗi lần thực hiện hành động này đều phạm dukkaṭa.
Sabbasajjaṃ katvā hatthato muttamatte avassaṃ ajjhottharitabbakasattānaṃ vasena uddissakānuddissakānurūpena pārājikādīni veditabbāni.
After everything is prepared and it is released from the hand, pārājika and other offenses are to be understood, depending on whether the beings are specifically targeted or not, considering those beings that are certain to be crushed.
Sau khi đã chuẩn bị xong hoàn toàn và vừa rời khỏi tay, thì tùy theo các chúng sinh chắc chắn sẽ bị đè bẹp, và tùy theo có mục đích hay không có mục đích, nên biết là các tội pārājika, v.v.
Adūhale mūlena vā mudhā vā dinnepi mūlaṭṭhasseva kammabaddho.
Even if the pressure-trap is given for a price or for free, the karmic bond lies with the original owner.
Ngay cả khi bẫy đá được cho đi có trả tiền hoặc miễn phí, thì nghiệp ràng buộc vẫn thuộc về người chủ ban đầu.
Sace yena laddhaṃ so patitaṃ vā ukkhipati, aññepi pāsāṇe āropetvā garukataraṃ vā karoti, passena vā gacchante disvā vatiṃ katvā adūhale paveseti, ubhopi na muccanti.
If the one who received it either lifts a fallen trap, or adds more stones to make it heavier, or, seeing beings passing by, makes a fence and drives them into the pressure-trap, both are not freed from offense.
Nếu người nhận bẫy nâng hòn đá đã rơi lên, hoặc đặt thêm đá khác để làm nó nặng hơn, hoặc thấy chúng sinh đi ngang qua thì tạo hàng rào để chúng đi vào bẫy đá, thì cả hai đều không thoát tội.
Sacepi vippaṭisāre uppanne adūhalaṃ pātetvā gacchati, taṃ disvā añño saṇṭhapeti, mūlaṭṭho na muccati.
Even if, remorse arising, one lets the pressure-trap fall and departs, and another, seeing it, sets it up again, the original owner is not freed.
Ngay cả khi hối hận phát sinh và vị ấy làm cho bẫy đá rơi xuống rồi bỏ đi, nhưng người khác thấy và đặt lại, thì người chủ ban đầu không thoát tội.
Pāsāṇe pana gahitaṭṭhāne ṭhapetvā adūhalapāde ca pāsayaṭṭhiyaṃ vuttanayena gahitaṭṭhāne vā ṭhapetvā jhāpetvā vā muccati.
However, one is freed by placing the stones back where they were found, or by placing or burning the legs of the pressure-trap as described for the snare-stick.
Tuy nhiên, vị ấy thoát tội nếu đặt đá lại chỗ đã lấy, hoặc đặt các chân bẫy đá lại chỗ đã lấy theo cách đã nói về cọc bẫy, hoặc đốt cháy chúng.
Sūlaṃ ropentassāpi sabbasajjaṃ katvā hatthato muttamatte sūlamukhe patitvā avassaṃ maraṇakasattānaṃ vasena uddissānuddissānurūpato pārājikādīni veditabbāni.
For one who sets a stake, after all preparations are made and it is released from the hand, pārājika and other offenses are to be understood, depending on whether the beings are specifically targeted or not, considering those beings that are certain to fall onto the point of the stake and die.
Đối với người cắm cọc nhọn, sau khi đã chuẩn bị xong hoàn toàn và vừa rời khỏi tay, thì tùy theo các chúng sinh chắc chắn sẽ chết khi rơi vào đầu cọc nhọn, và tùy theo có mục đích hay không có mục đích, nên biết là các tội pārājika, v.v.
Sūle mūlena vā mudhā vā dinnepi mūlaṭṭhasseva kammabaddho.
Even if the stake is given for a price or for free, the karmic bond lies with the original owner.
Ngay cả khi cọc nhọn được cho đi có trả tiền hoặc miễn phí, thì nghiệp ràng buộc vẫn thuộc về người chủ ban đầu.
Sace yena laddhaṃ so ‘‘ekappahāreneva marissantī’’ti tikhiṇataraṃ vā karoti, ‘‘dukkhaṃ marissantī’’ti kuṇṭhataraṃ vā karoti, ‘‘ucca’’nti sallakkhetvā nīcataraṃ vā ‘‘nīca’’nti sallakkhetvā uccataraṃ vā puna ropeti, vaṅkaṃ vā ujukaṃ atiujukaṃ vā īsakaṃ poṇaṃ karoti, ubhopi na muccanti.
If the one who received it either sharpens it, thinking, "They will die with a single blow," or blunts it, thinking, "They will die in pain," or, perceiving it as too high, re-sets it lower, or perceiving it as too low, re-sets it higher, or straightens a crooked one, or makes an overly straight one slightly bent, both are not freed from offense.
Nếu người nhận cọc nhọn làm cho nó sắc bén hơn với ý nghĩ "chúng sẽ chết ngay lập tức", hoặc làm cho nó cùn hơn với ý nghĩ "chúng sẽ chết một cách đau đớn", hoặc cắm lại nó thấp hơn nếu nghĩ "nó cao quá" hoặc cao hơn nếu nghĩ "nó thấp quá", hoặc làm cho cọc cong trở nên thẳng, hoặc cọc quá thẳng trở nên hơi nghiêng, thì cả hai đều không thoát tội.
Sace pana ‘‘aṭṭhāne ṭhita’’nti aññasmiṃ ṭhāne ṭhapeti, taṃ ce māraṇatthāya ādito pabhuti pariyesitvā kataṃ hoti, mūlaṭṭho na muccati.
However, if one, thinking, "This is in the wrong place," removes it and places it elsewhere, if it was made for the purpose of killing from the very beginning, the original owner is not freed.
Tuy nhiên, nếu vị ấy nghĩ "nó đặt sai chỗ" và đặt nó ở một chỗ khác, nếu cọc đó đã được tìm kiếm và làm ra từ đầu với mục đích giết hại, thì người chủ ban đầu không thoát tội.
Apariyesitvā pana katameva labhitvā ropite mūlaṭṭho muccati.
But if one finds and sets up one that was made without that intention, the original owner is freed.
Nhưng nếu vị ấy lấy một cái cọc đã có sẵn mà không tìm kiếm trước đó rồi cắm, thì người chủ ban đầu thoát tội.
Vippaṭisāre uppanne pāsayaṭṭhiyaṃ vuttanayena gahitaṭṭhāne vā ṭhapetvā jhāpetvā vā muccati.
If remorse arises, one is freed by placing it back where it was found or burning it, as described for the snare-stick.
Nếu hối hận phát sinh, vị ấy thoát tội nếu đặt nó lại chỗ đã lấy theo cách đã nói về cọc bẫy, hoặc đốt cháy nó.
177. Apassene satthaṃ vāti ettha apassenaṃ nāma niccaparibhogo mañco vā pīṭhaṃ vā apassenaphalakaṃ vā divāṭṭhāne nisīdantassa apassenakatthambho vā tatthajātakarukkho vā caṅkame apassāya tiṭṭhantassa ālambanarukkho vā ālambanaphalakaṃ vā sabbampetaṃ apassayanīyaṭṭhena apassenaṃ nāma; tasmiṃ apassene yathā apassayantaṃ vijjhati vā chindati vā tathā katvā vāsipharasusattiārakaṇṭakādīnaṃ aññataraṃ satthaṃ ṭhapeti, dukkaṭaṃ.
Here, in apassenaṃ satthaṃ vā (or a weapon on a backrest), apassenaṃ means a permanent-use couch or chair, a backrest plank, a backrest post for one sitting in a day-shelter, a tree growing in that spot, or a climbing tree or climbing plank for one standing leaning on a walk. All of this is called apassenaṃ because it serves as a support. If one places any weapon such as an axe, adze, spear, needle, or thorn on such a backrest in a way that it will pierce or cut someone leaning on it, it is a dukkaṭa offense.
Trong câu 177. Apassene satthaṃ vā (hoặc vũ khí trên vật tựa), từ apassenaṃ (vật tựa) có nghĩa là một chiếc giường hoặc ghế được sử dụng thường xuyên, một tấm ván tựa lưng, một cây cột tựa lưng hoặc một cây cây mọc tự nhiên tại chỗ ngồi ban ngày, hoặc một cây cây để vị ấy vịn vào khi đứng đi kinh hành, hoặc một tấm ván để vịn vào; tất cả những vật này được gọi là apassenaṃ (vật tựa) vì chúng được dùng để tựa vào; nếu vị ấy đặt một loại vũ khí như rìu, búa, giáo, kim, gai, v.v., trên vật tựa đó sao cho khi người tựa vào sẽ bị đâm hoặc cắt, thì phạm dukkaṭa.
Dhuvaparibhogaṭṭhāne nirāsaṅkassa nisīdato vā nipajjato vā apassayantassa vā satthasamphassapaccayā dukkhuppattiyā thullaccayaṃ, maraṇena pārājikaṃ.
Due to the contact with the weapon, a thullaccaya offense arises from the occurrence of pain for one sitting, lying, or leaning without suspicion in a place of regular use, and a pārājika offense from death.
Khi ngồi, nằm hoặc tựa vào một nơi sử dụng thường xuyên mà không nghi ngờ gì, nếu đau khổ phát sinh do chạm vào vũ khí, thì phạm thullaccaya; nếu chết thì phạm pārājika.
Taṃ ce aññopi tassa veribhikkhu vihāracārikaṃ caranto disvā ‘‘imassa maññe maraṇatthāya idaṃ nikhittaṃ, sādhu suṭṭhu maratū’’ti abhinandanto gacchati, dukkaṭaṃ.
If another bhikkhu, an enemy of that bhikkhu, while making his rounds in the monastery, sees it and goes away, rejoicing, "I suppose this was placed here for his death, good, may he die thoroughly!" it is a dukkaṭa offense.
Nếu một vị tỳ khưu thù địch khác của người đó đi ngang qua tu viện và thấy vật đó, rồi đi tiếp với ý nghĩ "chắc là cái này được đặt ra để giết người này, tốt lắm, hãy chết đi!", thì phạm dukkaṭa.
Sace pana sopi tattha ‘‘evaṃ kate sukataṃ bhavissatī’’ti tikhiṇatarādikaraṇena kiñci kammaṃ karoti, tassāpi pārājikaṃ.
If that bhikkhu also performs some act on it, such as making it sharper, thinking, "Doing so will be well done," then he too incurs a pārājika offense.
Tuy nhiên, nếu vị ấy cũng thực hiện một hành động nào đó ở đó, chẳng hạn như làm cho vũ khí sắc bén hơn, với ý nghĩ "nếu làm như vậy sẽ tốt", thì vị ấy cũng phạm pārājika.
Sace pana ‘‘aṭṭhāne ṭhita’’nti uddharitvā aññasmiṃ ṭhāne ṭhapeti tadatthameva katvā ṭhapite mūlaṭṭho na muccati.
However, if one removes it, thinking, "This is in the wrong place," and places it elsewhere, if it was made for the specific purpose of killing and placed, the original owner is not freed.
Tuy nhiên, nếu vị ấy nghĩ "nó đặt sai chỗ" và lấy nó ra đặt ở một chỗ khác, nếu nó được đặt ra với mục đích giết hại đó, thì người chủ ban đầu không thoát tội.
Pākatikaṃ labhitvā ṭhapitaṃ hoti, muccati.
If it was a normal object that was found and placed there, the original owner is freed.
Nếu nó được lấy và đặt ra một cách bình thường, thì vị ấy thoát tội.
Taṃ apanetvā aññaṃ tikhiṇataraṃ ṭhapeti mūlaṭṭho muccateva.
If one removes that weapon and places another, sharper one, the original owner is indeed freed.
Nếu vị ấy lấy vũ khí đó ra và đặt một vũ khí sắc bén hơn, thì người chủ ban đầu vẫn thoát tội.
Visamakkhanepi yāva maraṇābhinandane dukkaṭaṃ tāva eseva nayo.
The same applies to smearing with poison, up to the point of rejoicing in death, which is a dukkaṭa offense.
Đối với việc bôi thuốc độc, cũng vậy, cho đến khi hoan hỷ với cái chết thì phạm dukkaṭa.
Sace pana sopi khuddakaṃ visamaṇḍalanti sallakkhetvā mahantataraṃ vā karoti, mahantaṃ vā ‘‘atirekaṃ hotī’’ti khuddakaṃ karoti, tanukaṃ vā bahalaṃ; bahalaṃ vā tanukaṃ karoti, agginā tāpetvā heṭṭhā vā upari vā sañcāreti, tassāpi pārājikaṃ.
However, if that bhikkhu, perceiving a small patch of poison, makes it larger, or perceiving a large one as excessive, makes it smaller, or makes a thin one thick, or a thick one thin, or heats it with fire and spreads it below or above, he also incurs a pārājika offense.
Tuy nhiên, nếu vị ấy thấy vòng tròn thuốc độc nhỏ và nghĩ "nó nhỏ quá", rồi làm cho nó lớn hơn, hoặc thấy nó lớn và nghĩ "nó quá nhiều", rồi làm cho nó nhỏ hơn, hoặc làm cho nó mỏng trở nên dày, hoặc dày trở nên mỏng, hoặc nung nóng bằng lửa rồi di chuyển xuống dưới hoặc lên trên, thì vị ấy cũng phạm pārājika.
‘‘Idaṃ aṭhāne ṭhita’’nti sabbameva tacchetvā puñchitvā aññasmiṃ ṭhāne ṭhapeti, attanā bhesajjāni yojetvā kate mūlaṭṭho na muccati, attanā akate muccati.
If one scrapes and wipes away all of it, thinking, "This is in the wrong place," and places it elsewhere, the original owner is not freed if one has prepared the medicines oneself, but is freed if one has not prepared them oneself.
Nếu vị ấy nghĩ "cái này đặt sai chỗ" và cạo sạch, lau sạch toàn bộ rồi đặt ở một chỗ khác, nếu nó được làm ra bằng cách tự mình pha chế thuốc, thì người chủ ban đầu không thoát tội; nếu không phải do mình tự làm thì thoát tội.
Sace pana so ‘‘idaṃ visaṃ atiparitta’’nti aññampi ānetvā pakkhipati, yassa visena marati, tassa pārājikaṃ.
However, if that bhikkhu, thinking, "This poison is too little," brings more and adds it, the one whose poison causes death incurs a pārājika offense.
Tuy nhiên, nếu vị ấy nghĩ "thuốc độc này quá ít" và mang thêm thuốc độc khác vào bỏ vào, thì người nào có thuốc độc làm cho người khác chết, người đó phạm pārājika.
Sace ubhinnampi santakena marati, ubhinnampi pārājikaṃ.
If death occurs from the poison belonging to both, both incur a pārājika offense.
Nếu chết do thuốc độc của cả hai, thì cả hai đều phạm pārājika.
‘‘Idaṃ visaṃ nibbisa’’nti taṃ apanetvā attano visameva ṭhapeti, tasseva pārājikaṃ mūlaṭṭho muccati.
If one, thinking, "This poison is not venomous," removes it and places one's own venomous poison, only that person incurs a pārājika offense, and the original owner is freed.
Nếu vị ấy nghĩ "thuốc độc này không có độc" và lấy nó ra rồi đặt thuốc độc của mình vào, thì chỉ người đặt thuốc độc thật sự đó phạm pārājika, người chủ ban đầu thoát tội.
Dubbalaṃ vā karotīti mañcapīṭhaṃ aṭaniyā heṭṭhābhāge chinditvā vidalehi vā rajjukehi vā yehi vītaṃ hoti, te vā chinditvā appāvasesameva katvā heṭṭhā āvudhaṃ nikkhipati ‘‘ettha patitvā marissatī’’ti.
Or makes it weak means cutting the lower part of a couch or chair frame, or cutting the reeds or ropes with which it is woven, leaving only a small portion, and placing a weapon underneath, thinking, "He will fall on this and die."
Dubbalaṃ vā karotī (hoặc làm cho yếu đi) nghĩa là chặt phần dưới của giường hoặc ghế, hoặc cắt các thanh gỗ hoặc dây thừng đã được đan vào, chỉ để lại một phần nhỏ, rồi đặt vũ khí bên dưới với ý nghĩ "người đó sẽ rơi vào đây và chết".
Apassenaphalakādīnampi caṅkame ālambanarukkhaphalakapariyosānānaṃ parabhāgaṃ chinditvā heṭṭhā āvudhaṃ nikkhipati, sobbhādīsu mañcaṃ vā pīṭhaṃ vā apassenaphalakaṃ vā ānetvā ṭhapeti, yathā tattha nisinnamatto vā apassitamatto vā patati, sobbhādīsu vā sañcaraṇasetu hoti, taṃ dubbalaṃ karoti; evaṃ karontassa karaṇe dukkaṭaṃ.
Or he cuts the far end of leaning-boards and the like, or of handrail-trees, boards, and so on, on a walkway, and places a weapon below. In pits and the like, he brings a bed, a chair, or a leaning-board and places it so that one falls just by sitting or leaning on it. Or there is a footbridge over pits and the like, and he weakens it. For one doing so, there is a dukkaṭa offence in the act of doing it.
Vị ấy cắt bỏ phần sau của các vật như ván tựa lưng, ván kinh hành, ván cây tựa, v.v., rồi đặt vũ khí bên dưới (để người đó rơi xuống vũ khí mà chết). Hoặc vị ấy mang giường, ghế, hay ván tựa lưng đặt vào hố sâu, v.v., làm cho chúng yếu đi, để khi người khác vừa ngồi hoặc vừa tựa vào đó là rơi xuống. Hoặc vị ấy làm yếu một cây cầu đi lại trên hố sâu, v.v. Khi làm như vậy, hành động của vị ấy là dukkaṭa.
Itarassa dukkhuppattiyā thullaccayaṃ, maraṇe pārājikaṃ.
When the other person experiences suffering, it is a thullaccaya offence; upon death, it is a pārājika offence.
Nếu người khác bị đau khổ thì mắc thullaccaya, nếu chết thì mắc pārājika.
Bhikkhuṃ ānetvā sobbhādīnaṃ taṭe ṭhapeti ‘‘disvā bhayena kampento patitvā marissatī’’ti dukkaṭaṃ.
He brings a bhikkhu and places him on the edge of a pit or the like, thinking, “Seeing this, he will tremble with fear, fall, and die”; it is a dukkaṭa offence.
Vị ấy dẫn một tỳ khưu đến và đặt ở bờ hố sâu, v.v., với ý nghĩ: “Khi thấy hố sâu, vị ấy sẽ run sợ mà rơi xuống chết”. Hành động này là dukkaṭa.
So tattheva patati, dukkhuppattiyā thullaccayaṃ, maraṇe pārājikaṃ.
If that person falls there, when suffering arises, it is a thullaccaya offence; upon death, it is a pārājika offence.
Nếu vị ấy rơi xuống đúng như dự định, thì mắc thullaccaya nếu bị đau khổ, và pārājika nếu chết.
Sayaṃ vā pāteti, aññena vā pātāpeti, añño avutto vā attano dhammatāya pāteti, amanusso pāteti, vātappahārena patati, attano dhammatāya patatti, sabbattha maraṇe pārājikaṃ.
Whether he himself causes the fall, or has another cause the fall, or another, uninstructed, causes the fall by their own nature, or a non-human being causes the fall, or the person falls due to a gust of wind, or falls by their own nature—in all cases, upon death, it is a pārājika offence.
Vị ấy tự mình đẩy xuống, hoặc sai người khác đẩy xuống, hoặc người khác tự ý đẩy xuống mà không được bảo, hoặc phi nhân đẩy xuống, hoặc rơi xuống do gió thổi, hoặc tự nhiên rơi xuống, trong tất cả các trường hợp này, nếu chết thì mắc pārājika.
Tassa payogena sobbhāditaṭe ṭhitattā.
Because he was standing on the edge of the pit and the like due to that one's effort.
Vì người đó đứng ở bờ hố sâu, v.v., do hành động của vị tỳ khưu ban đầu.
Upanikkhipanaṃ nāma samīpe nikkhipanaṃ.
Placing nearby means placing in the vicinity.
Upanikkhipanaṃ (đặt gần) có nghĩa là đặt ở gần.
Tattha ‘‘yo iminā asinā mato so dhanaṃ vā labhatī’’tiādinā nayena maraṇavaṇṇaṃ vā saṃvaṇṇetvā ‘‘iminā maraṇatthikā marantu, māraṇatthikā mārentū’’ti vā vatvā asiṃ upanikkhipati, tassa upanikkhipane dukkaṭaṃ.
In this regard, after praising the virtues of death in the manner of, “Whoever dies by this sword will obtain wealth,” and so on, or after saying, “Let those who wish for death die by this; let those who wish to kill, kill,” he places a sword nearby. In the act of placing it nearby, there is a dukkaṭa offence for him.
Ở đây, nếu vị ấy khen ngợi cái chết theo cách như: “Ai chết bởi thanh gươm này sẽ nhận được tài sản”, v.v., hoặc nói: “Những ai muốn chết hãy chết bằng cái này, những ai muốn giết hãy giết bằng cái này”, rồi đặt thanh gươm gần đó, thì hành động đặt gần của vị ấy là dukkaṭa.
Maritukāmo vā tena attānaṃ paharatu, māretukāmo vā aññaṃ paharatu, ubhayathāpi parassa dukkhuppattiyā upanikkhepakassa thullaccayaṃ, maraṇe pārājikaṃ.
Whether one who wishes to die strikes himself with it, or one who wishes to kill strikes another, in both cases, when the other person experiences suffering, it is a thullaccaya offence for the one who placed it nearby; upon death, it is a pārājika offence.
Nếu người muốn chết tự mình đánh vào mình bằng thanh gươm đó, hoặc người muốn giết đánh người khác, trong cả hai trường hợp, nếu người khác bị đau khổ thì người đặt gần mắc thullaccaya, nếu chết thì mắc pārājika.
Anuddissa nikkhitte bahūnaṃ maraṇe akusalarāsi.
When it is placed without a specific target, upon the death of many, it is a mass of demerit.
Nếu đặt mà không nhắm vào ai cụ thể, và nhiều người chết, thì đó là một khối bất thiện nghiệp.
Pārājikādivatthūsu pārājikādīni.
In cases involving pārājika and other offences, the corresponding pārājika and other offences apply.
Trong các trường hợp pārājika, v.v., thì mắc pārājika, v.v.
Vippaṭisāre uppanne asiṃ gahitaṭṭhāne ṭhapetvā muccati.
If remorse arises, he is absolved by returning the sword to the place from where it was taken.
Nếu hối hận, vị ấy đặt thanh gươm trở lại chỗ đã lấy và được giải thoát.
Kiṇitvā gahito hoti, asissāmikānaṃ asiṃ, yesaṃ hatthato mūlaṃ gahitaṃ, tesaṃ mūlaṃ datvā muccati.
If it was obtained by purchase, he is absolved by returning the sword to its owners, or by returning the payment to those from whose hands the payment was received.
Nếu thanh gươm được mua, vị ấy trả lại thanh gươm cho chủ hoặc trả lại tiền cho người đã nhận tiền, và được giải thoát.
Sace lohapiṇḍiṃ vā phālaṃ vā kudālaṃ vā gahetvā asi kārāpito hoti, yaṃ bhaṇḍaṃ gahetvā kārito, tadeva katvā muccati.
If the sword was commissioned by taking a lump of iron, a plowshare, or a hoe, he is absolved by remaking it into whatever item was originally taken.
Nếu vị ấy lấy một cục sắt, lưỡi cày, hoặc cái cuốc để làm thành thanh gươm, thì vị ấy làm lại đúng vật phẩm đã dùng để làm gươm và được giải thoát.
Sace kudālaṃ gahetvā kāritaṃ vināsetvā phālaṃ karoti, phālena pahāraṃ labhitvā marantesupi pāṇātipātato na muccati.
If he took a hoe, had it made into a sword, and then destroys it and makes it into a plowshare, he is not absolved from the act of taking life even if people are struck with that plowshare and die.
Nếu vị ấy lấy cái cuốc đã làm để hủy hoại nó và làm thành lưỡi cày, thì ngay cả khi những người bị đánh bằng lưỡi cày mà chết, vị ấy cũng không thoát khỏi tội sát sinh.
Sace pana lohaṃ samuṭṭhāpetvā upanikkhipanatthameva kārito hoti, arena ghaṃsitvā cuṇṇavicuṇṇaṃ katvā vippakiṇṇe muccati.
However, if he had the iron produced and the sword made for the very purpose of placing it nearby, he is absolved if he grinds it down with a file, reduces it to fine powder, and scatters it.
Nhưng nếu vị ấy chỉ làm ra kim loại với mục đích đặt gần, thì vị ấy mài nó thành bột mịn, rải ra và được giải thoát.
Sacepi saṃvaṇṇanāpotthako viya bahūhi ekajjhāsayehi kato hoti, potthake vuttanayeneva kammabandhavinicchayo veditabbo.
Even if it was done by many with a single intention, like a book of eulogy, the legal decision concerning the bond of kamma should be understood in the same way as stated for the book.
Ngay cả khi nó được nhiều người có cùng ý định làm ra như một cuốn sách ca ngợi, thì sự quyết định về nghiệp ràng buộc cũng phải được hiểu theo cách đã nói trong sách.
Esa nayo sattibheṇḍīsu.
This is the method for spears and javelins.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho satti (giáo) và bheṇḍī (dĩa).
Laguḷe pāsayaṭṭhisadiso vinicchayo.
For a club, the legal decision is similar to that for a snare-stick.
Đối với laguḷa (gậy), sự quyết định tương tự như dây thòng lọng.
Tathā pāsāṇe.
Likewise for a stone.
Cũng vậy đối với pāsāṇa (đá).
Satthe asisadisova.
For a knife, it is similar to that for a sword.
Đối với sattha (dao), tương tự như thanh gươm.
Visaṃ vāti visaṃ upanikkhipantassa vatthuvasena uddissānuddissānurūpato pārājikādivatthūsu pārājikādīni veditabbāni.
Regarding poison, for one who places poison nearby, it should be understood that pārājika and other offences apply in cases involving pārājika and other offences, according to the circumstances, whether with or without a specific target.
Đối với visaṃ vā (hoặc thuốc độc), các tội pārājika, v.v., phải được hiểu tùy theo việc có nhắm mục tiêu hay không nhắm mục tiêu, dựa trên đối tượng của việc đặt thuốc độc gần.
Kiṇitvā ṭhapite purimanayena paṭipākatikaṃ katvā muccati.
If it was purchased and placed, he is absolved by restoring it to its original state according to the preceding method.
Nếu đã mua và đặt, vị ấy làm cho nó trở lại trạng thái ban đầu theo cách đã nói trước đó và được giải thoát.
Sayaṃ bhesajjehi yojite avisaṃ katvā muccati.
If he himself compounded it with medicinal ingredients, he is absolved by rendering it non-poisonous.
Nếu tự mình pha chế bằng thuốc, vị ấy làm cho nó không còn độc và được giải thoát.
Rajjuyā pāsarajjusadisova vinicchayo.
For a rope, the legal decision is the same as that for a snare-rope.
Đối với rajjuyā (dây), sự quyết định tương tự như dây thòng lọng.
178. Rūpūpahāre – upasaṃharatīti paraṃ vā amanāparūpaṃ tassa samīpe ṭhapeti, attanā vā yakkhapetādivesaṃ gahetvā tiṭṭhati, tassa upasaṃhāramatte dukkaṭaṃ.
178. In the presentation of a visible form – presents means he either places an unpleasant visible form near that person, or he himself assumes the guise of a yakkha, a peta, or the like, and stands there. For him, in the mere act of presenting it, there is a dukkaṭa offence.
178. Trong trường hợp Rūpūpahāre (cung cấp hình ảnh): Upasaṃharatī (đem lại gần) có nghĩa là vị ấy đặt một hình ảnh không dễ chịu gần người khác, hoặc tự mình hóa trang thành quỷ, ngạ quỷ, v.v., và đứng đó. Hành động đem lại gần đó của vị ấy là dukkaṭa.
Parassa taṃ rūpaṃ disvā bhayuppattiyaṃ thullaccayaṃ, maraṇe pārājikaṃ.
When fear arises in the other person upon seeing that form, it is a thullaccaya offence; upon death, it is a pārājika offence.
Nếu người khác nhìn thấy hình ảnh đó mà sợ hãi thì mắc thullaccaya, nếu chết thì mắc pārājika.
Sace pana tadeva rūpaṃ ekaccassa manāpaṃ hoti, alābhakena ca sussitvā marati, visaṅketo.
However, if that same form is pleasant to someone, and that person wastes away and dies from not obtaining it, it is a case of mis-signaling.
Nhưng nếu chính hình ảnh đó lại dễ chịu đối với một số người, và người đó chết vì không đạt được (hình ảnh đó) thì đó là một sự nhầm lẫn.
Manāpiyepi eseva nayo.
This same method applies also to a pleasant form.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho manāpiyepi (những hình ảnh dễ chịu).
Tattha pana visesena itthīnaṃ purisarūpaṃ purisānañca itthirūpaṃ manāpaṃ taṃ alaṅkaritvā upasaṃharati, diṭṭhamattakameva karoti, aticiraṃ passitumpi na deti, itaro alābhakena sussitvā marati, pārājikaṃ.
In that case, specifically, a man's form is pleasant to women, and a woman's form to men. He adorns it and presents it, allowing only a glimpse. He does not let them look for very long. The other person wastes away from not obtaining it and dies; it is a pārājika offence.
Ở đây, đặc biệt, hình ảnh đàn ông đối với phụ nữ và hình ảnh phụ nữ đối với đàn ông là dễ chịu. Nếu vị ấy trang điểm và đem lại gần, chỉ cho thấy thoáng qua, không cho nhìn lâu, và người kia chết vì không được nhìn (khát khao) thì mắc pārājika.
Sace uttasitvā marati, visaṅketo.
If the person dies from being terrified, it is a case of mis-signaling.
Nếu người đó chết vì sợ hãi, thì đó là một sự nhầm lẫn.
Atha pana uttasitvā vā alābhakena vāti avicāretvā ‘‘kevalaṃ passitvā marissatī’’ti upasaṃharati, uttasitvā vā sussitvā vā mate pārājikameva.
However, if, without considering whether they might die from terror or from not obtaining it, he presents it thinking, “They will die just from seeing it,” then whether they die from being terrified or from wasting away, it is a pārājika offence indeed.
Tuy nhiên, nếu vị ấy đem lại gần mà không phân biệt là do sợ hãi hay do khát khao, chỉ nghĩ: “Người này sẽ chết khi nhìn thấy”, thì nếu người đó chết vì sợ hãi hay vì khát khao, vẫn mắc pārājika.
Etenevūpāyena saddūpahārādayopi veditabbā.
By this same method, the presentation of sound and so on should also be understood.
Theo cách này, saddūpahārādayopi (cung cấp âm thanh, v.v.) cũng phải được hiểu.
Kevalañhettha amanussasaddādayo utrāsajanakā amanāpasaddā, purisānaṃ itthisaddamadhuragandhabbasaddādayo cittassādakarā manāpasaddā.
The only difference here is that the sounds of non-human beings and so on are fear-inducing, unpleasant sounds; for men, the sounds of women's voices, sweet musical sounds, and so on are mind-pleasing, pleasant sounds.
Ở đây, các âm thanh của phi nhân, v.v., là âm thanh không dễ chịu, gây sợ hãi. Các âm thanh của phụ nữ, tiếng nhạc du dương, v.v., đối với đàn ông là âm thanh dễ chịu, làm hài lòng tâm trí.
Himavante visarukkhānaṃ mūlādigandhā kuṇapagandhā ca amanāpagandhā, kāḷānusārīmūlagandhādayo manāpagandhā.
In the Himalayas, the smells of the roots of poison trees and the smells of corpses are unpleasant smells; the smells of the roots of the kāḷānusārī plant and so on are pleasant smells.
Ở Hy Mã Lạp Sơn, mùi rễ cây độc, v.v., và mùi xác chết là mùi không dễ chịu. Mùi rễ cây kāḷānusārī, v.v., là mùi dễ chịu.
Paṭikūlamūlarasādayo amanāparasā, appaṭikūlamūlarasādayo manāparasā.
The tastes of repulsive roots and so on are unpleasant tastes; the tastes of non-repulsive roots and so on are pleasant tastes.
Vị rễ cây khó chịu, v.v., là vị không dễ chịu. Vị rễ cây không khó chịu, v.v., là vị dễ chịu.
Visaphassamahākacchuphassādayo amanāpaphoṭṭhabbā, cīnapaṭahaṃsapupphatūlikaphassādayo manāpaphoṭṭhabbāti veditabbā.
The touch of poison, the touch of severe scabies, and so on are unpleasant tangible objects; the touch of Chinese silk, swan feathers, cotton, and so on are to be known as pleasant tangible objects.
Xúc chạm của chất độc, xúc chạm của bệnh ghẻ lở lớn, v.v., là xúc chạm không dễ chịu. Xúc chạm của vải lụa Trung Quốc, bông hoa sen, bông gòn, v.v., là xúc chạm dễ chịu.
Dhammūpahāre – dhammoti desanādhammo veditabbo.
In the presentation of Dhamma – by Dhamma is to be understood the Dhamma of a discourse.
Trong trường hợp Dhammūpahāre (cung cấp Pháp): Dhammo (Pháp) phải được hiểu là Pháp thuyết giảng.
Desanāvasena vā niraye ca sagge ca vipattisampattibhedaṃ dhammārammaṇameva.
Or, by way of a discourse, it is a mental object of Dhamma, differentiated by the calamities in hell and the blessings in heaven.
Hoặc theo cách thuyết giảng, đó chỉ là đối tượng Pháp (dhammārammaṇa) của sự suy đồi và thành tựu ở địa ngục và thiên giới.
Nerayikassāti bhinnasaṃvarassa katapāpassa niraye nibbattanārahassa sattassa pañcavidhabandhanakammakaraṇādinirayakathaṃ katheti.
For a hell-bound being means he gives a discourse on hell—such as the five kinds of bondage, the inflicting of kamma, and so on—to a being who has broken moral restraint, has done evil, and is worthy of being reborn in hell.
Nerayikassā (đối với người địa ngục) có nghĩa là vị ấy kể câu chuyện về địa ngục, về năm loại hình phạt và tra tấn, v.v., cho một chúng sinh đã phá giới, đã làm ác, xứng đáng sinh vào địa ngục.
Taṃ ce sutvā so uttasitvā marati, kathikassa pārājikaṃ.
If, upon hearing that, the person becomes terrified and dies, it is a pārājika offence for the speaker.
Nếu người đó nghe xong mà sợ hãi đến chết, thì người thuyết giảng mắc pārājika.
Sace pana so sutvāpi attano dhammatāya marati, anāpatti.
But if, after hearing it, that person dies by their own nature, there is no offence.
Nhưng nếu người đó nghe xong mà chết theo lẽ tự nhiên, thì không phạm tội.
‘‘Idaṃ sutvā evarūpaṃ pāpaṃ na karissati oramissati viramissatī’’ti nirayakathaṃ katheti, taṃ sutvā itaro uttasitvā marati, anāpatti.
If he gives a discourse on hell thinking, “Having heard this, he will not do such evil, he will desist, he will refrain,” and upon hearing it, the other person becomes terrified and dies, there is no offence.
Nếu vị ấy kể câu chuyện về địa ngục với ý nghĩ: “Nghe điều này, người này sẽ không làm ác như vậy, sẽ từ bỏ, sẽ tránh xa”, và người kia nghe xong mà sợ hãi đến chết, thì không phạm tội.
Saggakathanti devanāṭakādīnaṃ nandanavanādīnañca sampattikathaṃ; taṃ sutvā itaro saggādhimutto sīghaṃ taṃ sampattiṃ pāpuṇitukāmo satthāharaṇavisakhādanaāhārupaccheda-assāsapassāsasannirundhanādīhi dukkhaṃ uppādeti, kathikassa thullaccayaṃ, marati pārājikaṃ.
By a discourse on heaven is meant a talk on the blessings of celestial dancers and so on, and of the Nandanavana garden and so on. Upon hearing it, if the other person becomes intent on heaven and, wishing to attain that state of bliss quickly, causes suffering through means such as wielding a weapon, taking poison, abstaining from food, or restraining the in-breaths and out-breaths, it is a thullaccaya offence for the speaker; if the person dies, it is a pārājika offence.
Saggakathaṃ (câu chuyện về thiên giới) là câu chuyện về sự sung túc của các vũ công thiên giới, v.v., và các khu vườn như Nandana, v.v. Nếu người kia nghe xong, vì quá say mê thiên giới, muốn nhanh chóng đạt được sự sung túc đó, mà tự gây đau khổ cho mình bằng cách dùng vũ khí, ăn thuốc độc, nhịn ăn, nín thở, v.v., thì người thuyết giảng mắc thullaccaya, nếu chết thì mắc pārājika.
Sace pana so sutvāpi yāvatāyukaṃ ṭhatvā attano dhammatāya marati, anāpatti.
But if, after hearing it, that person lives out their lifespan and dies by their own nature, there is no offence.
Nhưng nếu người đó nghe xong mà sống hết tuổi thọ và chết theo lẽ tự nhiên, thì không phạm tội.
‘‘Imaṃ sutvā puññāni karissatī’’ti katheti, taṃ sutvā itaro adhimutto kālaṃkaroti, anāpatti.
If he gives the discourse thinking, “Having heard this, he will perform meritorious deeds,” and upon hearing it, the other person becomes intent and passes away, there is no offence.
Nếu vị ấy kể với ý nghĩ: “Nghe điều này, người này sẽ làm các việc phước thiện”, và người kia say mê mà chết, thì không phạm tội.
Evaṃ nānappakārato āpattibhedaṃ dassetvā idāni anāpattibhedaṃ dassento ‘‘anāpatti asañciccā’’tiādimāha.
Having thus shown the division of offenses in various ways, now, showing the division of non-offenses, he said what begins with “there is no offense if unintentional.”
Sau khi trình bày các loại phạm lỗi khác nhau như vậy, bây giờ, để trình bày các loại không phạm lỗi, Ngài nói: “không phạm lỗi do không cố ý”, v.v.
Tattha asañciccāti ‘‘iminā upakkamena imaṃ māremī’’ti acetetvā.
Therein, if unintentional means without having the intention, “By this means, I will cause this person to die.”
Trong đó, asañciccā (không cố ý) nghĩa là không có ý định “tôi sẽ giết người này bằng phương tiện này”.
Evañhi acetetvā katena upakkamena pare matepi anāpatti, vakkhati ca ‘‘anāpatti bhikkhu asañciccā’’ti.
For if, without such an intention, another dies because of a means undertaken, there is no offense, and it will be said, “There is no offense, bhikkhus, if unintentional.”
Quả thật, nếu người khác chết do một hành động không cố ý như vậy, thì không phạm lỗi. Và Ngài sẽ nói: “Tỳ khưu không phạm lỗi do không cố ý”.
Ajānantassāti ‘‘iminā ayaṃ marissatī’’ti ajānantassa upakkamena pare matepi anāpatti, vakkhati ca visagatapiṇḍapātavatthusmiṃ ‘‘anāpatti bhikkhu ajānantassā’’ti.
For one who does not know means there is no offense if another dies by the means of one who does not know that “by this, he will die,” and it will be said in the story of the poisoned alms-food, “There is no offense, bhikkhus, for one who does not know.”
Ajānantassā (không biết) nghĩa là dù người khác chết do một hành động mà vị ấy không biết “người này sẽ chết vì điều này”, thì cũng không phạm lỗi. Và Ngài sẽ nói trong câu chuyện về bát cơm có độc: “Tỳ khưu không phạm lỗi do không biết”.
Namaraṇādhippāyassāti maraṇaṃ anicchantassa.
For one who does not intend death means for one who does not desire death.
Namaraṇādhippāyassā (không có ý định giết chết) nghĩa là không mong muốn cái chết.
Yena hi upakkamena paro marati, tena upakkamena tasmiṃ māritepi namaraṇādhippāyassa anāpatti.
For even if someone is caused to die by a means through which another does die, there is no offense for one who does not intend death.
Quả thật, nếu một người khác chết do hành động của vị ấy, thì vị ấy không phạm lỗi nếu không có ý định giết chết.
Vakkhati ca ‘‘anāpatti bhikkhu namaraṇādhippāyassā’’ti.
And it will be said, “There is no offense, bhikkhus, for one who does not intend death.”
Và Ngài sẽ nói: “Tỳ khưu không phạm lỗi do không có ý định giết chết”.
Ummattakādayo pubbe vuttanayā eva.
A mad person and so on are just as stated before.
Ummattakā (người điên) và những người khác đã được nói đến theo cách thức tương tự như trước đây.
Idha pana ādikammikā aññamaññaṃ jīvitā voropitabhikkhū, tesaṃ anāpatti.
Here, however, the first perpetrators were the bhikkhus who deprived each other of life; for them, there is no offense.
Tuy nhiên, ở đây, những tỳ khưu đầu tiên đã tước đoạt mạng sống của nhau, thì họ không phạm lỗi.
Avasesānaṃ maraṇavaṇṇasaṃvaṇṇanakādīnaṃ āpattiyevāti.
For the remaining ones who praised death and so on, there is indeed an offense.
Đối với những người còn lại, như tán thán cái chết, v.v., thì phạm lỗi.
Samuṭṭhānādīsu – idaṃ sikkhāpadaṃ tisamuṭṭhānaṃ; kāyacittato ca vācācittato ca kāyavācācittato ca samuṭṭhāti.
Among the origins and so on—this training rule has three origins; it originates from body and mind, from speech and mind, and from body, speech, and mind.
Trong các điều về nguồn gốc, v.v.: Điều học này có ba nguồn gốc; nó phát sinh từ thân và tâm, từ lời nói và tâm, và từ thân, lời nói và tâm.
Kiriyaṃ, saññāvimokkhaṃ, sacittakaṃ, lokavajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, akusalacittaṃ, dukkhavedanaṃ.
It is an action, it is exempt by perception, it is intentional, it is a worldly fault, it is a bodily action, it is a verbal action, it is an unwholesome state of mind, it is a painful feeling.
Hành động, giải thoát khỏi tưởng, có tâm, là lỗi thế gian, thân nghiệp, khẩu nghiệp, tâm bất thiện, cảm thọ khổ.
Sacepi hi sirisayanaṃ ārūḷho rajjasampattisukhaṃ anubhavanto rājā ‘‘coro deva ānīto’’ti vutte ‘‘gacchatha naṃ mārethā’’ti hasamānova bhaṇati, domanassacitteneva bhaṇatīti veditabbo.
For even if a king, who has ascended to a glorious couch and is experiencing the bliss of royal fortune, says smilingly, “Go, kill him,” when it is said, “Venerable Sir, a thief has been brought,” it should be understood that he speaks with a mind of displeasure.
Ngay cả khi một vị vua đang hưởng thụ hạnh phúc của vương quyền trên chiếc giường sang trọng, khi được báo “Tâu bệ hạ, kẻ trộm đã bị bắt”, và Ngài nói với nụ cười “Hãy đi giết hắn”, thì điều đó phải được hiểu là Ngài nói với tâm ưu phiền.
Sukhavokiṇṇattā pana anuppabandhābhāvā ca dujjānametaṃ puthujjanehīti.
But because it is interspersed with pleasure and because of the lack of continuity, this is difficult for ordinary people to know.
Tuy nhiên, vì tâm đó bị lẫn lộn với sự vui thích và không có sự liên tục, nên điều này khó mà được người phàm biết đến.
180. Vinītavatthukathāsu paṭhamavatthusmiṃ – kāruññenāti te bhikkhū tassa mahantaṃ gelaññadukkhaṃ disvā kāruññaṃ uppādetvā ‘‘sīlavā tvaṃ katakusalo, kasmā mīyamāno bhāyasi, nanu sīlavato saggo nāma maraṇamattapaṭibaddhoyevā’’ti evaṃ maraṇatthikāva hutvā maraṇatthikabhāvaṃ ajānantā maraṇavaṇṇaṃ saṃvaṇṇesuṃ.
In the accounts of settled cases, in the first case— out of compassion: those bhikkhus, having seen that one’s great suffering from illness, aroused compassion and praised the virtues of death, thinking, “You are virtuous, you have made merit, why do you fear while dying? Indeed, for one who is virtuous, heaven is surely connected only with the matter of death.” Thus, they themselves desired his death, yet not knowing their state of desiring death, they praised the virtues of death.
180. Trong các câu chuyện về Vinīta, trong câu chuyện đầu tiên: Kāruññena (do lòng từ bi) – các tỳ khưu ấy, khi thấy nỗi khổ bệnh tật lớn lao của vị tỳ khưu đó, đã khởi lòng từ bi và tán thán về cái chết, không biết rằng mình đang mong muốn cái chết, nói: “Ngài là người giữ giới, đã tạo công đức, tại sao lại sợ hãi khi chết? Chẳng phải cõi trời đối với người giữ giới chỉ tùy thuộc vào cái chết thôi sao?”
Sopi bhikkhu tesaṃ saṃvaṇṇanāya āhārupacchedaṃ katvā antarāva kālamakāsi.
That bhikkhu, too, because of their praise, cut off his food and passed away prematurely.
Vị tỳ khưu đó, do sự tán thán của họ, đã ngừng ăn và chết giữa chừng.
Tasmā āpattiṃ āpannā.
Therefore, they committed an offense.
Do đó, họ đã phạm lỗi.
Vohāravasena pana vuttaṃ ‘‘kāruññena maraṇavaṇṇaṃ saṃvaṇṇesu’’nti.
But it was said conventionally, “they praised the virtues of death out of compassion.”
Tuy nhiên, theo cách nói thông thường, người ta nói: “Họ đã tán thán về cái chết do lòng từ bi”.
Tasmā idānipi paṇḍitena bhikkhunā gilānassa bhikkhuno evaṃ maraṇavaṇṇo na saṃvaṇṇetabbo.
Therefore, even now, a wise bhikkhu should not praise the virtues of death in this way to a sick bhikkhu.
Vì vậy, ngay cả bây giờ, một tỳ khưu trí tuệ không nên tán thán về cái chết như vậy cho một tỳ khưu bệnh.
Sace hi tassa saṃvaṇṇanaṃ sutvā āhārūpacchedādinā upakkamena ekajavanavārāvasesepi āyusmiṃ antarā kālaṃkaroti, imināva mārito hoti.
For if, after hearing his praise, the sick person passes away prematurely by a means such as cutting off food, even when only one moment of cognitive process remains of his lifespan, he is killed by this very person.
Quả thật, nếu vị ấy nghe lời tán thán đó và chết giữa chừng do một phương tiện như ngừng ăn, ngay cả khi chỉ còn một sát na cuối cùng của mạng sống, thì vị ấy đã bị người kia giết chết.
Iminā pana nayena anusiṭṭhi dātabbā – ‘‘sīlavato nāma anacchariyā maggaphaluppatti, tasmā vihārādīsu āsattiṃ akatvā buddhagataṃ dhammagataṃ saṅghagataṃ kāyagatañca satiṃ upaṭṭhapetvā manasikāre appamādo kātabbo’’ti.
But an exhortation should be given in this manner: “For a virtuous person, the arising of the path and fruit is not surprising. Therefore, without attachment to the monastery and so on, one should be heedful in contemplation, having established mindfulness directed to the Buddha, directed to the Dhamma, directed to the Saṅgha, and directed to the body.”
Tuy nhiên, lời khuyên nên được đưa ra theo cách này: “Sự chứng đắc đạo quả đối với người giữ giới không phải là điều kỳ lạ. Do đó, không nên chấp trước vào các trú xứ, v.v., mà nên thiết lập niệm về Phật, Pháp, Tăng và thân, và nên tinh tấn trong sự tác ý”.
Maraṇavaṇṇe ca saṃvaṇṇitepi yo tāya saṃvaṇṇanāya kañci upakkamaṃ akatvā attano dhammatāya yathāyunā yathānusandhināva marati, tappaccayā saṃvaṇṇako āpattiyā na kāretabboti.
And even when the virtues of death have been praised, if someone dies by his own nature according to his lifespan and according to his continuity, without undertaking any means because of that praise, the one who praised should not be charged with an offense on that account.
Và ngay cả khi cái chết được tán thán, nếu một vị tỳ khưu không thực hiện bất kỳ hành động nào do sự tán thán đó mà chết theo lẽ tự nhiên, theo tuổi thọ và sự tái sinh của mình, thì người tán thán không bị buộc tội phạm lỗi vì điều đó.
Dutiyavatthusmiṃ – na ca bhikkhave appaṭivekkhitvāti ettha kīdisaṃ āsanaṃ paṭivekkhitabbaṃ, kīdisaṃ na paṭivekkhitabbaṃ?
In the second case—here in “And bhikkhus, not without having inspected,” what kind of seat should be inspected, and what kind should not be inspected?
Trong câu chuyện thứ hai: Na ca bhikkhave appaṭivekkhitvā (chư tỳ khưu không nên ngồi mà không xem xét) – ở đây, loại chỗ ngồi nào nên được xem xét, loại nào không nên?
Yaṃ suddhaṃ āsanameva hoti apaccattharaṇakaṃ, yañca āgantvā ṭhitānaṃ passataṃyeva attharīyati, taṃ napaccavekkhitabbaṃ, nisīdituṃ vaṭṭati.
That which is just a bare seat without a covering, and that which is spread while those who have come and are standing are watching, that need not be inspected; it is allowable to sit.
Chỗ ngồi nào chỉ là một chỗ ngồi đơn thuần, không có trải thảm, và chỗ ngồi nào được trải ra ngay trước mắt các tỳ khưu đang đứng khi họ đến, thì không cần xem xét, có thể ngồi.
Yampi manussā sayaṃ hatthena akkamitvā ‘‘idha bhante nisīdathā’’ti denti, tasmimpi vaṭṭati.
And that which people, having pressed down with their own hand, give, saying “Venerable Sirs, sit here,” on that too it is allowable.
Chỗ ngồi nào mà người ta tự tay trải ra và nói: “Bạch chư Tôn giả, xin hãy ngồi đây”, thì cũng có thể ngồi.
Sacepi paṭhamamevāgantvā nisinnā pacchā uddhaṃ vā adho vā saṅkamanti, paccavekkhaṇakiccaṃ natthi.
And if those who arrived first and are seated then move up or down, there is no need to inspect.
Ngay cả khi các tỳ khưu đã ngồi trước đó, sau đó di chuyển lên hoặc xuống, thì không cần phải xem xét.
Yampi tanukena vatthena yathā talaṃ dissati, evaṃ paṭicchannaṃ hoti, tasmimpi paccavekkhaṇakiccaṃ natthi.
And that which is covered with a thin cloth in such a way that the surface beneath is visible, on that too there is no need to inspect.
Chỗ ngồi nào được che phủ bằng một tấm vải mỏng đến mức có thể nhìn thấy mặt dưới, thì cũng không cần phải xem xét.
Yaṃ pana paṭikacceva pāvārakojavādīhi atthataṃ hoti, taṃ hatthena parāmasitvā sallakkhetvā nisīditabbaṃ.
But that which has been spread beforehand with cloaks, carpets, and so on, that should be sat upon after feeling it with the hand and discerning it.
Tuy nhiên, chỗ ngồi nào đã được trải sẵn bằng chăn, thảm, v.v., thì nên dùng tay sờ nắn và xem xét kỹ lưỡng trước khi ngồi.
Mahāpaccariyaṃ pana ‘‘ghanasāṭakenāpi atthate yasmiṃ vali na paññāyati, taṃ nappaṭivekkhitabbanti vuttaṃ.
But in the Mahāpaccarī, it is said, “That on which a crease is not apparent even when spread with a thick cloth need not be inspected.”
Trong Mahāpaccariya thì nói: “Chỗ ngồi nào được trải bằng vải dày đến mức không thấy nếp nhăn, thì không cần xem xét”.
Musalavatthusmiṃ – asañciccoti avadhakacetano viraddhapayogo hi so.
In the story of the pestle— unintentional: for he had no intention to kill and his action was misdirected.
Trong câu chuyện về chày: Asañcicco (không cố ý) – vì vị ấy không có ý định giết người và hành động của vị ấy đã sai lệch.
Tenāha ‘‘asañcicco aha’’nti.
Therefore, he said, “I was unintentional.”
Vì vậy, Ngài nói: “Tôi không cố ý”.
Udukkhalavatthu uttānameva.
The story of the mortar is self-evident.
Câu chuyện về cối thì rõ ràng.
Vuḍḍhapabbajitavatthūsupaṭhamavatthusmiṃ ‘‘bhikkhusaṅghassa paṭibandhaṃ mā akāsī’’ti paṇāmesi.
In the stories of the elderly ordained one, in the first story, he pushed him, saying, “Do not be an obstruction to the community of bhikkhus.”
Trong các câu chuyện về các tỳ khưu lớn tuổi – trong câu chuyện đầu tiên, vị ấy đã đẩy đi với ý “Đừng gây trở ngại cho Tăng đoàn trong việc thọ thực”.
Dutiyavatthusmiṃ – saṅghamajjhepi gaṇamajjhepi ‘‘mahallakattherassa putto’’ti vuccamāno tena vacanena aṭṭīyamāno ‘‘maratu aya’’nti paṇāmesi.
In the second story—being called “the son of the old elder” both in the midst of the Saṅgha and in the midst of a group, and being tormented by that statement, he pushed him, thinking, “May he die.”
Trong câu chuyện thứ hai – vị ấy bị phiền não bởi lời nói “con trai của vị Trưởng lão cao tuổi” khi được gọi như vậy giữa Tăng đoàn hoặc giữa nhóm, và đã đẩy đi với ý “mong cho ông ấy chết”.
Tatiyavatthusmiṃ – tassa dukkhuppādanena thullaccayaṃ.
In the third story—for causing him suffering, there is a grave offense.
Trong câu chuyện thứ ba – do gây ra đau khổ cho vị ấy, thì phạm thullaccaya.
181. Tato parāni tīṇi vatthūni uttānatthāneva.
The three cases after that are self-evident in meaning.
181. Ba câu chuyện tiếp theo cũng rõ ràng.
Visagatapiṇḍapātavatthusmiṃ – sārāṇīyadhammapūrako so bhikkhu aggapiṇḍaṃ sabrahmacārīnaṃ datvāva bhuñjati.
In the story of the poisoned alms-food—that bhikkhu, a fulfiller of the principle of cordiality, eats only after giving the first portion of alms-food to his companions in the holy life.
Trong câu chuyện về bát cơm có độc – vị tỳ khưu đó là người thực hành pháp hòa hợp, chỉ thọ thực sau khi đã cúng dường phần cơm tốt nhất cho các đồng phạm hạnh của mình.
Tena vuttaṃ ‘‘aggakārikaṃ adāsī’’ti.
Therefore, it was said, “he gave the first portion.”
Vì vậy, Ngài nói: “Ngài đã cúng dường phần tốt nhất”.
Aggakārikanti aggakiriyaṃ; paṭhamaṃ laddhapiṇḍapātaṃ aggaggaṃ vā paṇītapaṇītaṃ piṇḍapātanti attho.
The first portion means the first action; the meaning is the first alms-food received, or the choicest, most excellent alms-food.
Aggakārikaṃ (phần tốt nhất) nghĩa là hành động tốt nhất; nghĩa là phần cơm đầu tiên nhận được, hoặc phần cơm ngon nhất, tuyệt hảo nhất.
Yā pana tassa dānasaṅkhātā aggakiriyā, sā na sakkā dātuṃ, piṇḍapātañhi so therāsanato paṭṭhāya adāsi.
But that first action of his, which is called giving, cannot be given, for he gave the alms-food starting from the elder’s seat.
Tuy nhiên, hành động cúng dường tốt nhất của vị ấy thì không thể thực hiện được, vì vị ấy đã cúng dường phần cơm từ chỗ ngồi của vị trưởng lão trở đi.
Te bhikkhūti te therāsanato paṭṭhāya paribhuttapiṇḍapātā bhikkhū; te kira sabbepi kālamakaṃsu.
Those bhikkhus means those bhikkhus who had eaten the alms-food, starting from the elder’s seat; it is said that all of them passed away.
Te bhikkhū (các tỳ khưu đó) nghĩa là các tỳ khưu đã thọ thực phần cơm từ chỗ ngồi của vị trưởng lão trở đi; tất cả họ đều đã qua đời.
Sesamettha uttānameva.
The rest here is self-evident.
Phần còn lại ở đây thì rõ ràng.
Assaddhesu pana micchādiṭṭhikesu kulesu sakkaccaṃ paṇītabhojanaṃ labhitvā anupaparikkhitvā neva attanā paribhuñjitabbaṃ, na paresaṃ dātabbaṃ.
But from faithless families with wrong view, having received excellent food prepared with care, one should neither consume it oneself without investigation nor give it to others.
Tuy nhiên, trong các gia đình không có đức tin và có tà kiến, không nên thọ thực thức ăn ngon đã nhận được một cách cẩn trọng mà không xem xét kỹ lưỡng, cũng không nên cúng dường cho người khác.
Yampi ābhidosikaṃ bhattaṃ vā khajjakaṃ vā tato labhati, tampi na paribhuñjitabbaṃ.
Whatever stale food or snacks one receives from them, that too should not be consumed.
Ngay cả cơm hoặc thức ăn nhẹ đã thiu nhận được từ đó cũng không nên thọ thực.
Apihitavatthumpi hi sappavicchikādīhi adhisayitaṃ chaḍḍanīyadhammaṃ tāni kulāni denti.
For those families give things that should be thrown away, infested by snakes, scorpions, and so on, even if the container is uncovered.
Vì những gia đình đó thường cúng dường những vật phẩm đáng vứt bỏ, ngay cả những vật phẩm không được che đậy mà đã bị rắn, bọ cạp, v.v., trú ngụ.
Gandhahaliddādimakkhitopi tato piṇḍapāto na gahetabbo.
Even alms-food from them smeared with perfumes, turmeric, and so on should not be accepted.
Ngay cả phần cơm đã bị dính hương liệu, bột nghệ, v.v., từ đó cũng không nên nhận.
Sarīre rogaṭṭhānāni puñchitvā ṭhapitabhattampi hi tāni dātabbaṃ maññantīti.
For they consider it proper to give even food that has been set aside after wiping diseased parts of the body.
Vì những gia đình đó nghĩ rằng họ nên cúng dường ngay cả thức ăn đã được dùng để lau chùi những chỗ bệnh trên cơ thể.
Vīmaṃsanavatthusmiṃ – vīmaṃsamāno dve vīmaṃsati – ‘‘sakkoti nu kho imaṃ māretuṃ no’’ti visaṃ vā vīmaṃsati, ‘‘mareyya nu kho ayaṃ imaṃ visaṃ khāditvā no’’ti puggalaṃ vā.
In the story of the investigation—one who is investigating investigates two things: he investigates the poison, thinking, “Is this able to kill or not?” or he investigates the person, “Would this person die after eating this poison or not?”
Trong câu chuyện về sự thử nghiệm – khi thử nghiệm, vị ấy thử nghiệm hai điều: hoặc thử nghiệm chất độc “liệu chất độc này có thể giết chết người này không?”, hoặc thử nghiệm người “liệu người này có chết sau khi ăn chất độc này không?”.
Ubhayathāpi vīmaṃsādhippāyena dinne maratu vā mā vā thullaccayaṃ.
In either case, when given with the intention to investigate, whether he dies or not, there is a grave offense.
Trong cả hai trường hợp, nếu chất độc được cho với ý định thử nghiệm, dù người đó chết hay không chết, thì phạm thullaccaya.
‘‘Idaṃ visaṃ etaṃ māretū’’ti vā ‘‘idaṃ visaṃ khāditvā ayaṃ maratū’’ti vā evaṃ dinne pana sace marati, pārājikaṃ; no ce, thullaccayaṃ.
But when given thinking, “May this poison kill him,” or “May this person die after eating this poison,” if he dies, it is a pārājika; if not, a grave offense.
Tuy nhiên, nếu chất độc được cho với ý định “mong chất độc này giết chết người này” hoặc “mong người này chết sau khi ăn chất độc này”, thì nếu người đó chết, phạm pārājika; nếu không chết, phạm thullaccaya.
Aṭṭakavatthūsu – aṭṭakoti vehāsamañco vuccati; yaṃ setakammamālākammalatākammādīnaṃ atthāya bandhanti.
In the Aṭṭaka stories: Aṭṭaka is called a suspended bed or scaffold; which they tie for the purpose of whitewashing, garland-making, creeper-work, and so forth.
Trong các vật giàn giáo – aṭṭako được gọi là giàn giáo trên cao; thứ mà người ta buộc để làm công việc sơn trắng, công việc trang trí hoa văn, công việc trang trí dây leo, v.v.
Tattha āvuso atraṭṭhito bandhāhīti maraṇādhippāyo yatra ṭhito patitvā khāṇunā vā bhijjeyya, sobbhapapātādīsu vā mareyya, tādisaṃ ṭhānaṃ sandhāyāha.
There, “Friend, tie it from here” refers to a place where, if one with the intention to die were to fall while standing there, one might be impaled by a stake and perish, or die in a chasm or precipice, etc.
Ở đó, câu “Này hiền giả, hãy buộc nó ở chỗ này” ám chỉ một nơi mà nếu người có ý định chết đứng ở đó mà rơi xuống, có thể bị đâm bởi cọc gỗ, hoặc có thể chết trong vực sâu, vách đá, v.v.
Ettha ca koci upariṭhānaṃ niyāmeti ‘‘ito patitvā marissatī’’ti, koci heṭṭhā ṭhānaṃ ‘‘idha patitvā marissatī’’ti, koci ubhayampi ‘‘ito idha patitvā marissatī’’ti.
And in this case, some specify the upper place, thinking, “He will fall from here and die.” Some specify the lower place, thinking, “He will fall here and die.” And some specify both, thinking, “He will fall from here to here and die.”
Ở đây, có người chỉ định vị trí phía trên: “Nếu rơi từ đây sẽ chết”, có người chỉ định vị trí phía dưới: “Nếu rơi xuống đây sẽ chết”, có người chỉ định cả hai: “Nếu rơi từ đây xuống đây sẽ chết”.
Tatra yo upari niyamitaṭṭhānā apatitvā aññato patati, heṭṭhā niyamitaṭṭhāne vā apatitvā aññattha patati, ubhayaniyāme vā yaṃkiñci ekaṃ virādhetvā patati, tasmiṃ mate visaṅketattā anāpatti.
Among these, if one does not fall from the specified upper place but falls from another, or does not fall at the specified lower place but falls elsewhere, or in the case of both specifications, misses one of them and falls, then if that person dies, there is no offense due to the discrepancy in the intention.
Trong trường hợp đó, nếu người đó không rơi từ vị trí đã định ở trên mà rơi từ nơi khác, hoặc không rơi xuống vị trí đã định ở dưới mà rơi xuống nơi khác, hoặc trong trường hợp định cả hai, nếu người đó rơi xuống mà sai lệch một trong hai, thì khi người đó chết, không phạm tội vì sự chỉ định đã bị sai lệch.
Vihāracchādanavatthusmimpi eseva nayo.
And in the story of covering a monastery, the method is the same.
Trong vật che mái tịnh xá cũng vậy.
Anabhirativatthusmiṃ – so kira bhikkhu kāmavitakkādīnaṃ samudācāraṃ disvā nivāretuṃ asakkonto sāsane anabhirato gihibhāvābhimukho jāto.
In the story of discontent: That bhikkhu, seeing the rise of sensual thoughts and similar defilements, was unable to suppress them and became discontented with the Dispensation, inclining towards the lay life.
Trong vật bất an: Vị Tỳ-kheo đó, khi thấy sự khởi lên của các tư duy dục vọng, v.v., không thể ngăn chặn, trở nên bất an trong Giáo Pháp và hướng về đời sống gia đình.
Tato cintesi – ‘‘yāva sīlabhedaṃ na pāpuṇāmi tāva marissāmī’’ti.
Then he thought, “I will die before I incur a breach of sīla.”
Sau đó, ông ta nghĩ: “Ta sẽ chết trước khi phạm giới”.
Atha taṃ pabbataṃ abhiruhitvā papāte papatanto aññataraṃ vilīvakāraṃ ottharitvā māresi.
Then, having climbed that mountain and thrown himself off a precipice, he fell upon and killed a certain bamboo craftsman.
Rồi ông ta leo lên ngọn núi đó, khi nhảy xuống vực sâu, ông ta đã đè lên và giết chết một người thợ đan tre.
Vilīvakāranti veṇukāraṃ.
Vilīvakāra means a bamboo craftsman.
Vilīvakāra là người thợ đan tre.
Na ca bhikkhave attānaṃ pātetabbanti na attā pātetabbo.
“Monks, one should not cast oneself down” means one should not throw oneself down.
Này các Tỳ-kheo, không nên tự mình nhảy xuống có nghĩa là không nên tự mình nhảy xuống.
Vibhattibyattayena panetaṃ vuttaṃ.
But this was stated by an inversion of the case ending.
Điều này được nói bằng cách thay đổi cách dùng ngữ pháp.
Ettha ca na kevalaṃ na pātetabbaṃ, aññenapi yena kenaci upakkamena antamaso āhārupacchedenapi na māretabbo.
And here, not only should one not throw oneself down, but one should not kill oneself by any other means, not even by abstaining from food.
Ở đây, không chỉ không nên tự mình nhảy xuống, mà còn không nên tự mình giết chết bằng bất kỳ phương tiện nào khác, ngay cả bằng cách cắt đứt thức ăn.
Yopi hi gilāno vijjamāne bhesajje ca upaṭṭhākesu ca maritukāmo āhāraṃ upacchindati, dukkaṭameva.
Even if a sick person, with medicine and attendants available, wishes to die and abstains from food, it is a dukkaṭa offense.
Ngay cả nếu một người bệnh, trong khi có thuốc men và người chăm sóc, muốn chết và cắt đứt thức ăn, thì đó cũng là một tội dukkaṭa.
Yassa pana mahāābādho cirānubaddho, bhikkhū upaṭṭhahantā kilamanti jigucchanti ‘‘kadā nu kho gilānato muccissāmā’’ti aṭṭīyanti.
But if one has a severe, prolonged illness, and the bhikkhus attending him are weary and disgusted, thinking with distress, “When will we be free from this sick bhikkhu?”
Nhưng nếu một người có bệnh nặng kéo dài, các Tỳ-kheo chăm sóc họ mệt mỏi và ghê tởm, than vãn: “Khi nào chúng ta mới thoát khỏi người bệnh này?”
Sace so ‘‘ayaṃ attabhāvo paṭijaggiyamānopi na tiṭṭhati, bhikkhū ca kilamantī’’ti āhāraṃ upacchindati, bhesajjaṃ na sevati vaṭṭati.
If such a bhikkhu thinks, “This body will not last even with diligent care, and the bhikkhus are becoming weary,” and abstains from food and does not take medicine, it is allowable.
Nếu người đó nghĩ: “Thân này dù được chăm sóc cũng không thể tồn tại, và các Tỳ-kheo cũng mệt mỏi”, rồi cắt đứt thức ăn và không dùng thuốc, thì điều đó được phép.
Yo pana ‘‘ayaṃ rogo kharo, āyusaṅkhārā na tiṭṭhanti, ayañca me visesādhigamo hatthappatto viya dissatī’’ti upacchindati vaṭṭatiyeva.
But if one thinks, “This illness is severe, the life-span will not endure, and this attainment of special knowledge seems to be within my grasp,” and abstains from food, it is certainly allowable.
Còn nếu người đó nghĩ: “Bệnh này nặng, tuổi thọ không còn, và sự chứng đắc đặc biệt này dường như đã nằm trong tầm tay”, rồi cắt đứt thức ăn, thì điều đó cũng được phép.
Agilānassāpi uppannasaṃvegassa ‘‘āhārapariyesanaṃ nāma papañco, kammaṭṭhānameva anuyuñjissāmī’’ti kammaṭṭhānasīsena upacchindantassa vaṭṭati.
Even for one who is not sick but has aroused a sense of urgency, thinking, “Seeking food is a proliferation; I will devote myself only to meditation,” it is allowable to abstain from food as a means of meditation.
Ngay cả đối với một người không bệnh nhưng đã khởi lên sự xúc động, nếu người đó nghĩ: “Việc tìm kiếm thức ăn là một sự phức tạp, ta sẽ chuyên tâm vào thiền định”, rồi cắt đứt thức ăn với mục đích thiền định, thì điều đó được phép.
Visesādhigamaṃ byākaritvā āhāraṃ upacchindati, na vaṭṭati.
If one declares an attainment of special knowledge and then abstains from food, it is not allowable.
Nếu người đó tuyên bố đã chứng đắc đặc biệt rồi cắt đứt thức ăn, thì điều đó không được phép.
Sabhāgānañhi lajjībhikkhūnaṃ kathetuṃ vaṭṭati.
For it is allowable to tell one’s attainment to like-minded, scrupulous bhikkhus.
Thật vậy, việc nói về sự chứng đắc đặc biệt chỉ được phép với các Tỳ-kheo đồng phạm hạnh có lòng hổ thẹn.
Silāvatthusmiṃ – davāyāti davena hassena; khiḍḍāyāti attho.
In the Sīlā story: Davāya means with sport, with laughter; the meaning is with play.
Trong vật đá – davāya có nghĩa là do vui đùa, do cười giỡn; tức là do chơi đùa.
Silāti pāsāṇo; na kevalañca pāsāṇo, aññampi yaṃkiñci dārukhaṇḍaṃ vā iṭṭhakākhaṇḍaṃ vā hatthena vā yantena vā pavijjhituṃ na vaṭṭati.
Sīlā means a rock; and not only a rock, but also any piece of wood or brick, should not be thrown either by hand or by a machine.
Silā có nghĩa là đá; không chỉ đá, mà bất kỳ khúc gỗ hay mảnh gạch nào cũng không được phép ném bằng tay hay bằng máy móc.
Cetiyādīnaṃ atthāya pāsāṇādayo hasantā hasantā pavaṭṭentipi khipantipi ukkhipantipi kammasamayoti vaṭṭati.
For the sake of cetiyas and the like, rolling, throwing, or lifting rocks and other materials while laughing is allowable, as it is a time for work.
Để xây tháp (cetiya) và các công trình khác, việc cười đùa đẩy, ném, hoặc nâng đá lên là được phép vì đó là thời gian làm việc.
Aññampi īdisaṃ navakammaṃ vā karontā bhaṇḍakaṃ vā dhovantā rukkhaṃ vā dhovanadaṇḍakaṃ vā ukkhipitvā pavijjhanti, vaṭṭati.
It is also allowable for others to lift and throw a log (while constructing new work) or a washing stick (while washing robes) when doing similar new work or washing robes, etc.
Cũng vậy, khi làm công việc mới như vậy, hoặc khi giặt y phục, việc nâng và ném một khúc gỗ hoặc một cây gậy giặt là được phép.
Bhattavissaggakālādīsu kāke vā soṇe vā kaṭṭhaṃ vā kathalaṃ vā khipitvā palāpeti, vaṭṭati.
At meal-serving times or similar occasions, if one throws a stick or a potsherd at crows or dogs to drive them away, it is allowable.
Vào thời điểm xả thức ăn, v.v., việc ném một khúc gỗ hoặc một mảnh sành để xua đuổi quạ hoặc chó là được phép.
185. Jāragabbhinivatthusmiṃ – pavutthapatikāti pavāsaṃ gatapatikā.
185. In the story of the pregnant adulteress: Pavutthapatikā means one whose husband has gone abroad.
185. Trong vật phụ nữ có thai với người ngoài – pavutthapatikā có nghĩa là người phụ nữ có chồng đi vắng.
Gabbhapātananti yena paribhuttena gabbho patati, tādisaṃ bhesajjaṃ.
Gabbhapātanaṃ means medicine, by which, when consumed, a fetus is aborted.
Gabbhapātana là loại thuốc mà khi dùng sẽ làm thai nhi rơi xuống.
Dve pajāpatikavatthūni uttānatthāneva.
The two Pajāpatikā stories are straightforward.
Hai vật vợ lẽ đều có ý nghĩa rõ ràng.
Gabbhamaddanavatthusmiṃ – ‘‘madditvā pātehī’’ti vutte aññena maddāpetvā pāteti, visaṅketaṃ.
In the story of crushing the fetus: If it is said, “Crush and abort it,” and one causes another to crush it and abort it, there is a discrepancy in intention.
Trong vật xoa bóp thai nhi – nếu được nói “Hãy xoa bóp cho nó rơi xuống”, mà người đó lại sai người khác xoa bóp cho rơi xuống, thì có sự sai lệch.
‘‘Maddāpetvā pātāpehī’’ti vuttepi sayaṃ madditvā pāteti, visaṅketameva.
Even if it is said, “Cause it to be crushed and aborted,” and one crushes it oneself and aborts it, there is still a discrepancy in intention.
Ngay cả khi được nói “Hãy sai người xoa bóp cho nó rơi xuống”, mà người đó tự mình xoa bóp cho rơi xuống, thì cũng có sự sai lệch.
Manussaviggahe pariyāyo nāma natthi.
There is no indirect meaning in the context of taking a human life.
Trong trường hợp giết người, không có khái niệm “cách nói gián tiếp”.
Tasmā ‘‘gabbho nāma maddite patatī’’ti vutte sā sayaṃ vā maddatu, aññena vā maddāpetvā pātetu, visaṅketo natthi; pārājikameva tāpanavatthusmimpi eseva nayo.
Therefore, if it is said, “A fetus is aborted when crushed,” whether she crushes it herself or has another crush it and abort it, there is no discrepancy; it is a pārājika offense. And in the story of heating, the method is the same.
Do đó, khi nói “thai nhi sẽ rơi xuống khi bị xoa bóp”, dù người phụ nữ đó tự mình xoa bóp hay sai người khác xoa bóp cho rơi xuống, đều không có sự sai lệch; đó là tội Pārājika. Trong vật nung nóng cũng vậy.
Vañjhitthivatthusmiṃ – vañjhitthī nāma yā gabbhaṃ na gaṇhāti.
In the story of the barren woman: A barren woman is one who does not conceive.
Trong vật phụ nữ hiếm muộn – vañjhitthī là người phụ nữ không thể thụ thai.
Gabbhaṃ agaṇhanakaitthī nāma natthi, yassā pana gahitopi gabbho na saṇṭhāti, taṃyeva sandhāyetaṃ vuttaṃ.
There is no woman who does not conceive; this is said with reference to one whose conceived fetus does not remain.
Không có người phụ nữ nào không thể thụ thai, nhưng câu này ám chỉ người mà thai nhi dù đã thụ thai cũng không thể tồn tại.
Utusamaye kira sabbitthiyo gabbhaṃ gaṇhanti.
At the time of menstruation, all women conceive.
Vào thời kỳ kinh nguyệt, tất cả phụ nữ đều có thể thụ thai.
Yā panāyaṃ ‘‘vañjhā’’ti vuccati, tassā kucchiyaṃ nibbattasattānaṃ akusalavipāko sampāpuṇāti.
But for the one who is called “barren,” the unwholesome kamma-result affects the beings conceived in her womb.
Nhưng đối với người được gọi là “vô sinh”, quả bất thiện nghiệp của chúng sinh được tái sinh trong bụng cô ta sẽ đến.
Te parittakusalavipākena gahitapaṭisandhikā akusalavipākena adhibhūtā vinassanti.
These beings, having taken rebirth with a small wholesome kamma-result, are overwhelmed by the unwholesome kamma-result and perish.
Những chúng sinh đó, do quả thiện nghiệp ít ỏi mà đã thụ thai, bị quả bất thiện nghiệp áp đảo nên bị hủy diệt.
Abhinavapaṭisandhiyaṃyeva hi kammānubhāvena dvīhākārehi gabbho na saṇṭhāti – vātena vā pāṇakehi vā.
Indeed, at the very beginning of conception, due to the power of kamma, the fetus does not remain in two ways—either due to wind or due to insects.
Thật vậy, ngay trong giai đoạn tái sinh ban đầu, do năng lực của nghiệp, thai nhi không thể tồn tại vì hai lý do: hoặc do gió, hoặc do vi sinh vật.
Vāto sosetvā antaradhāpeti, pāṇakā khāditvā.
The wind dries it up and makes it disappear, and insects eat it.
Gió làm khô và biến mất, vi sinh vật ăn và biến mất.
Tassa pana vātassa pāṇakānaṃ vā paṭighātāya bhesajje kate gabbho saṇṭhaheyya; so bhikkhu taṃ akatvā aññaṃ kharabhesajjaṃ adāsi.
But if medicine had been given to counteract that wind or those insects, the fetus might have remained; that bhikkhu, not doing so, gave another harsh medicine.
Nếu thuốc được dùng để chống lại gió hoặc vi sinh vật đó, thai nhi có thể tồn tại; nhưng vị Tỳ-kheo đó đã không làm vậy mà lại cho một loại thuốc mạnh khác.
Tena sā kālamakāsi.
Because of that, she died.
Do đó, người phụ nữ đó đã chết.
Bhagavā bhesajjassa kaṭattā dukkaṭaṃ paññāpesi.
The Blessed One, due to the giving of medicine, prescribed a dukkaṭa offense.
Đức Phật đã chế định tội dukkaṭa vì việc cho thuốc.
Dutiyavatthusmimpi eseva nayo.
And in the second story, the method is the same.
Trong vật thứ hai cũng vậy.
Tasmā āgatāgatassa parajanassa bhesajjaṃ na kātabbaṃ, karonto dukkaṭaṃ āpajjati.
Therefore, medicine should not be given to any stranger who comes; if one does, one incurs a dukkaṭa offense.
Do đó, không nên cho thuốc cho bất kỳ người ngoài nào đến, nếu cho sẽ phạm tội dukkaṭa.
Pañcannaṃ pana sahadhammikānaṃ kātabbaṃ bhikkhussa bhikkhuniyā sikkhamānāya sāmaṇerassa sāmaṇeriyāti.
However, it should be given to five co-Dhamma practitioners: a bhikkhu, a bhikkhunī, a sikkhamānā, a sāmaṇera, and a sāmaṇerī.
Tuy nhiên, nên cho thuốc cho năm vị đồng phạm hạnh: Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni, học giới nữ, Sa-di, và Sa-di-ni.
Samasīlasaddhāpaññānañhi etesaṃ tīsu sikkhāsu yuttānaṃ bhesajjaṃ akātuṃ na labbhati, karontena ca sace tesaṃ atthi, tesaṃ santakaṃ gahetvā yojetvā dātabbaṃ.
Indeed, it is not allowable not to give medicine to these co-Dhamma practitioners who are equal in sīla, saddhā, and paññā, and are engaged in the three trainings; and if, upon giving, they have their own medicine, one should take theirs, compound it, and give it.
Thật vậy, không được phép không cho thuốc cho những vị này, những người có giới đức, niềm tin và trí tuệ tương đương, và đang thực hành ba học pháp; và khi cho, nếu họ có thuốc, hãy lấy thuốc của họ, pha chế và cho họ.
Sace natthi, attano santakaṃ kātabbaṃ.
If they do not have any, one should use one’s own.
Nếu họ không có, hãy dùng thuốc của mình.
Sace attanopi natthi, bhikkhācāravattena vā ñātakapavāritaṭṭhānato vā pariyesitabbaṃ.
If one does not have any either, one should seek it through the practice of alms-round or from relatives or invited benefactors.
Nếu mình cũng không có, hãy tìm kiếm bằng cách đi khất thực hoặc từ những người thân quen đã mời.
Alabhantena gilānassa atthāya akataviññattiyāpi āharitvā kātabbaṃ.
If one cannot obtain it, one should bring it and give it for the sick person’s sake, even without being asked.
Nếu không tìm được, hãy mang về và cho người bệnh, ngay cả khi chưa được thỉnh cầu.
Aparesampi pañcannaṃ kātuṃ vaṭṭati – mātu, pitu, tadupaṭṭhākānaṃ, attano veyyāvaccakarassa, paṇḍupalāsassāti.
It is also allowable to administer to five others: one’s mother, father, their attendants, one’s own attendant, and a paṇḍupalāsa.
Cũng được phép cho thuốc cho năm người khác: mẹ, cha, những người chăm sóc họ, người làm công việc cho mình, và người sắp xuất gia (paṇḍupalāsa).
Paṇḍupalāso nāma yo pabbajjāpekkho yāva pattacīvaraṃ paṭiyādiyati tāva vihāre vasati.
A paṇḍupalāsa is one who, expecting ordination, resides in the monastery until he has prepared his bowl and robes.
Paṇḍupalāsa là người muốn xuất gia, sống trong tịnh xá cho đến khi chuẩn bị xong y bát.
Tesu sace mātāpitaro issarā honti, na paccāsīsanti, akātuṃ vaṭṭati.
Among these, if the parents are rulers and do not request it, it is allowable not to administer medicine.
Trong số đó, nếu cha mẹ là những người có quyền lực và không mong cầu, thì không cho cũng được.
Sace pana rajjepi ṭhitā paccāsīsanti, akātuṃ na vaṭṭati.
But if, even while established in kingship, they expect it, it is not allowable not to do it.
Tuy nhiên, nếu họ là vua chúa mà mong cầu (thuốc), thì không nên không làm.
Bhesajjaṃ paccāsīsantānaṃ bhesajjaṃ dātabbaṃ, yojetuṃ ajānantānaṃ yojetvā dātabbaṃ.
Medicine should be given to those who expect medicine; for those who do not know how to prepare it, it should be prepared and then given.
Đối với những người mong cầu thuốc, nên cấp thuốc; đối với những người không biết cách pha chế, nên pha chế rồi cấp.
Sabbesaṃ atthāya sahadhammikesu vuttanayeneva pariyesitabbaṃ.
For the benefit of all of them, it should be sought in the same way as stated for those who share the Dhamma.
Vì lợi ích của tất cả, nên tìm kiếm theo cách đã nói đối với các đồng Phạm hạnh.
Sace pana mātaraṃ vihāre ānetvā jaggati, sabbaṃ parikammaṃ anāmasantena kātabbaṃ.
But if he looks after his mother by bringing her to the monastery, all personal services must be done without touching her.
Tuy nhiên, nếu đưa mẹ về trú xứ và chăm sóc, thì mọi việc phục vụ nên làm mà không chạm vào thân thể bà.
Khādanīyaṃ bhojanīyaṃ sahatthā dātabbaṃ.
Hard food and soft food should be given with his own hand.
Thức ăn và đồ uống nên tự tay dâng.
Pitā pana yathā sāmaṇero evaṃ sahatthena nhāpanasambāhanādīni katvā upaṭṭhātabbo.
A father, however, should be attended to just like a sāmaṇera, performing services such as bathing and massaging with his own hand.
Đối với cha, nên chăm sóc như một Sa-di, tự tay tắm rửa, xoa bóp, v.v.
Ye ca mātāpitaro upaṭṭhahanti paṭijagganti, tesampi evameva kātabbaṃ.
For those who attend to and look after their parents, it should be done in the very same way.
Đối với những người chăm sóc cha mẹ, cũng nên làm như vậy.
Veyyāvaccakaro nāma yo vetanaṃ gahetvā araññe dārūni vā chindati, aññaṃ vā kiñci kammaṃ karoti, tassa roge uppanne yāva ñātakā na passanti tāva bhesajjaṃ kātabbaṃ.
A veyyāvaccakaro is one who, having received wages, either cuts firewood in the forest or does some other work. If a disease arises in him, medicine should be prepared for as long as his relatives do not see him.
Người làm công quả (veyyāvaccakaro) là người nhận tiền công, đốn củi trong rừng hoặc làm bất kỳ công việc nào khác; nếu người đó bị bệnh, nên cấp thuốc cho đến khi người thân của họ đến thăm.
Yo pana bhikkhunissitakova hutvā sabbakammāni karoti, tassa bhesajjaṃ kātabbameva.
But for one who does all kinds of work while being dependent on a bhikkhu, medicine must certainly be prepared for him.
Tuy nhiên, đối với người chỉ nương tựa vào Tỳ-kheo để làm mọi việc, thì việc cấp thuốc là điều phải làm.
Paṇḍupalāsepi sāmaṇere viya paṭipajjitabbaṃ.
For a paṇḍupalāsa as well, one should act as for a sāmaṇera.
Đối với người xin xuất gia (paṇḍupalāsa), nên đối xử như đối với Sa-di.
Aparesampi dasannaṃ kātuṃ vaṭṭati – jeṭṭhabhātu, kaniṭṭhabhātu, jeṭṭhabhaginiyā, kaniṭṭhabhaginiyā, cūḷamātuyā, mahāmātuyā, cūḷapituno, mahāpituno, pitucchāya, mātulassāti.
It is also allowable to do it for ten others: an elder brother, a younger brother, an elder sister, a younger sister, a younger maternal aunt, an elder maternal aunt, a younger paternal uncle, an elder paternal uncle, a paternal aunt, and a maternal uncle.
Đối với mười người khác cũng được phép làm: anh trai cả, em trai út, chị gái cả, em gái út, dì ruột (em của mẹ), bác gái (chị của mẹ), chú ruột (em của cha), bác trai (anh của cha), cô ruột (chị hay em của cha), và cậu ruột (anh hay em của mẹ).
Tesaṃ pana sabbesampi karontena tesaṃyeva santakaṃ bhesajjaṃ gahetvā kevalaṃ yojetvā dātabbaṃ.
But when doing it for all of them, one should take only their own medicine and simply prepare and give it to them.
Tuy nhiên, khi làm cho tất cả những người này, chỉ nên lấy thuốc của chính họ và pha chế rồi cấp.
Sace pana nappahonti, yācanti ca ‘‘detha no, bhante, tumhākaṃ paṭidassāmā’’ti tāvakālikaṃ dātabbaṃ.
But if they are not able, and if they ask, saying, “Venerable sir, please give to us; we will give back to you,” it should be given for the time being.
Nếu họ không đủ khả năng và cầu xin: “Bạch Thế Tôn, xin hãy cấp cho chúng con, chúng con sẽ trả lại cho ngài,” thì nên cấp tạm thời.
Sacepi na yācanti, ‘‘amhākaṃ bhesajjaṃ atthi, tāvakālikaṃ gaṇhathā’’ti vatvā vā ‘‘yadā nesaṃ bhavissati tadā dassantī’’ti ābhogaṃ vā katvā dātabbaṃ.
Even if they do not ask, it should be given either after saying, “We have medicine, take it for the time being,” or after making the reflection, “When they have it, they will give it back.”
Ngay cả khi họ không cầu xin, cũng nên nói: “Chúng tôi có thuốc, hãy dùng tạm thời,” hoặc nghĩ: “Khi nào họ có thì họ sẽ trả lại,” rồi cấp.
Sace paṭidenti, gahetabbaṃ, no ce denti, na codetabbā.
If they give it back, it should be accepted; if they do not give it back, they should not be pressed.
Nếu họ trả lại, nên nhận; nếu không trả, không nên đòi hỏi.
Ete dasa ñātake ṭhapetvā aññesaṃ na kātabbaṃ.
Apart from these ten relatives, it should not be done for others.
Ngoài mười người thân này, không nên làm cho người khác.
Etesaṃ puttaparamparāya pana yāva sattamo kulaparivaṭṭo tāva cattāro paccaye āharāpentassa akataviññatti vā bhesajjaṃ karontassa vejjakammaṃ vā kuladūsakāpatti vā na hoti.
However, regarding the lineage of their children, for as long as the family line extends to the seventh generation, there is no unmade formal request for one who has the four requisites brought, nor is it medical practice for one preparing medicine, nor is there a kuladūsaka offense.
Tuy nhiên, đối với dòng dõi con cháu của những người này, cho đến bảy đời thân tộc, việc Tỳ-kheo mang bốn vật dụng đến mà không cần thỉnh cầu, hoặc pha chế thuốc, hoặc chữa bệnh, sẽ không bị phạm tội làm ô uế gia đình.
Sace bhātujāyā bhaginisāmiko vā gilānā honti, ñātakā ce, tesampi vaṭṭati.
If a brother’s wife or a sister’s husband becomes ill, if they are relatives, it is allowable for them as well.
Nếu vợ của anh/em trai hoặc chồng của chị/em gái bị bệnh, nếu họ là người thân, thì cũng được phép (chữa bệnh).
Aññātakā ce, bhātu ca bhaginiyā ca katvā dātabbaṃ, ‘‘tumhākaṃ jagganaṭṭhāne dethā’’ti.
If they are not relatives, it should be given having made it the property of the brother and sister, saying, “Give this in your place of care.”
Nếu họ không phải là người thân, thì nên pha chế thuốc của anh/em trai và chị/em gái rồi cấp, nói rằng: “Hãy cấp cho họ tại nơi họ đang chăm sóc.”
Atha vā tesaṃ puttānaṃ katvā dātabbaṃ, ‘‘tumhākaṃ mātāpitūnaṃ dethā’’ti.
Alternatively, it should be given having made it the property of their children, saying, “Give this to your mother and father.”
Hoặc nên pha chế thuốc của con cái họ rồi cấp, nói rằng: “Hãy cấp cho cha mẹ của các con.”
Etenupāyena sabbapadesupi vinicchayo veditabbo.
The decision should be understood in all cases by this method.
Bằng cách này, nên hiểu rõ sự phân định trong tất cả các trường hợp.
Tesaṃ atthāya ca sāmaṇerehi araññato bhesajjaṃ āharāpentena ñātisāmaṇerehi vā āharāpetabbaṃ.
For their benefit, when having sāmaṇeras bring medicine from the forest, it should be brought either by sāmaṇeras who are relatives,
Vì lợi ích của họ, khi một Sa-di mang thuốc từ rừng về, nên nhờ các Sa-di là người thân mang về.
Attano atthāya vā āharāpetvā dātabbaṃ.
or it should be given after having it brought for one’s own sake.
Hoặc nên nhờ mang về vì lợi ích của chính mình rồi cấp.
Tehipi ‘‘upajjhāyassa āharāmā’’ti vattasīsena āharitabbaṃ.
They too should bring it with the thought, “We are bringing it for the preceptor,” making their duty primary.
Các Sa-di đó cũng nên mang về với tâm ý làm bổn phận, nói rằng: “Chúng con mang về cho thầy Upajjhāya.”
Upajjhāyassa mātāpitaro gilānā vihāraṃ āgacchanti, upajjhāyo ca disāpakkanto hoti, saddhivihārikena upajjhāyassa santakaṃ bhesajjaṃ dātabbaṃ.
If the preceptor’s parents become ill and come to the monastery, and the preceptor has gone to another region, the co-resident should give the preceptor’s medicine.
Nếu cha mẹ của thầy Upajjhāya bị bệnh và đến trú xứ, và thầy Upajjhāya đã đi nơi khác, thì đệ tử đồng trú (saddhivihārika) nên cấp thuốc của thầy Upajjhāya.
No ce atthi, attano bhesajjaṃ upajjhāyassa pariccajitvā dātabbaṃ.
If there is none, he should give his own medicine after relinquishing it to the preceptor.
Nếu không có, nên từ bỏ thuốc của mình rồi cấp cho thầy Upajjhāya.
Attanopi asante vuttanayena pariyesitvā upajjhāyassa santakaṃ katvā dātabbaṃ.
If he himself does not have any, he should seek it in the way described, make it the preceptor’s property, and then give it.
Ngay cả khi mình không có, nên tìm kiếm theo cách đã nói, rồi biến thành của thầy Upajjhāya rồi cấp.
Upajjhāyenapi saddhivihārikassa mātāpitūsu evameva paṭipajjitabbaṃ.
The preceptor, too, should act in the very same way towards the parents of his co-resident.
Thầy Upajjhāya cũng nên hành xử tương tự đối với cha mẹ của đệ tử đồng trú.
Esa nayo ācariyantevāsikesupi.
This is the method for teachers and pupils as well.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho thầy A-xà-lê và đệ tử.
Aññopi yo āgantuko vā coro vā yuddhaparājito issaro vā ñātakehi pariccatto kapaṇo vā gamiyamanusso vā gilāno hutvā vihāraṃ pavisati, sabbesaṃ apaccāsīsantena bhesajjaṃ kātabbaṃ.
Also, if any other person—be it a visitor, a thief, a ruler defeated in battle, a destitute person abandoned by relatives, or a traveler—enters the monastery after becoming ill, medicine should be prepared for all of them without expecting anything in return.
Bất kỳ người nào khác, dù là khách lạ, kẻ trộm, vua chúa bị đánh bại, người nghèo bị người thân bỏ rơi, hay người đi đường, nếu bị bệnh và vào trú xứ, thì nên cấp thuốc cho tất cả mà không mong cầu gì.
Saddhaṃ kulaṃ hoti catūhi paccayehi upaṭṭhāyakaṃ bhikkhusaṅghassa mātāpituṭṭhāniyaṃ, tatra ce koci gilāno hoti, tassatthāya vissāsena ‘‘bhesajjaṃ katvā bhante dethā’’ti vadanti, neva dātabbaṃ na kātabbaṃ.
There is a faithful family that supports the Saṅgha of bhikkhus with the four requisites and is in the position of mother and father. If someone there becomes ill, and they say with familiarity, "Venerable sir, please prepare and give medicine for him," it should neither be given nor prepared.
Có một gia đình có đức tin, cúng dường bốn vật dụng cho Tăng đoàn như cha mẹ, nếu có người nào đó trong gia đình đó bị bệnh, và họ thân mật nói: “Bạch Thế Tôn, xin hãy pha chế thuốc rồi cấp cho người đó,” thì không nên cấp cũng không nên pha chế.
Atha pana kappiyaṃ ñatvā evaṃ pucchanti – ‘‘bhante, asukassa nāma rogassa kiṃ bhesajjaṃ karontī’’ti?
But if, knowing what is allowable, they ask thus: "Venerable sir, what medicine do they prepare for such-and-such a disease?"
Tuy nhiên, nếu họ biết điều đó là hợp pháp và hỏi: “Bạch Thế Tôn, người ta pha chế thuốc gì cho bệnh tên là X?”
‘‘Idañcidañca gahetvā karontī’’ti vattuṃ vaṭṭati.
It is allowable to say, "They take such-and-such and prepare it."
Thì được phép nói: “Người ta lấy cái này cái này rồi pha chế.”
‘‘Bhante, mayhaṃ mātā gilānā, bhesajjaṃ tāva ācikkhathā’’ti evaṃ pucchite pana na ācikkhitabbaṃ.
But when asked directly, "Venerable sir, my mother is ill, please tell me the medicine," it should not be told.
Tuy nhiên, nếu họ hỏi trực tiếp: “Bạch Thế Tôn, mẹ con bị bệnh, xin ngài hãy chỉ thuốc cho con,” thì không nên chỉ.
Aññamaññaṃ pana kathā kātabbā – ‘‘āvuso, asukassa nāma bhikkhuno imasmiṃ roge kiṃ bhesajjaṃ kariṃsū’’ti?
However, a conversation should be held among themselves: "Friend, for such-and-such a bhikkhu, what medicine did they prepare for this disease?"
Nhưng nên nói chuyện qua lại với nhau: “Này chư Hiền, Tỳ-kheo tên là X đã được pha chế thuốc gì cho bệnh này?”
‘‘Idañcidañca bhante’’ti.
"Such-and-such, venerable sir."
“Bạch Thế Tôn, cái này cái này.”
Taṃ sutvā itaro mātu bhesajjaṃ karoti, vaṭṭateva.
Hearing that, the other person prepares the medicine for his mother; this is quite allowable.
Nghe vậy, người kia tự pha chế thuốc cho mẹ mình, điều đó là được phép.
Mahāpadumattheropi kira vasabharañño deviyā roge uppanne ekāya itthiyā āgantvā pucchito ‘‘na jānāmī’’ti avatvā evameva bhikkhūhi saddhiṃ samullapesi.
It is said that the Elder Mahāpaduma, when a disease arose in the queen of King Vasabha, was approached and asked by a certain woman. Without saying "I do not know," he conversed with the bhikkhus in this very way.
Tương truyền, khi hoàng hậu của vua Vasabha bị bệnh, một người phụ nữ đến hỏi, Đại trưởng lão Mahāpaduma đã không nói: “Tôi không biết,” mà chỉ nói chuyện với các Tỳ-kheo như vậy.
Taṃ sutvā tassā bhesajjamakaṃsu.
Hearing that, they made medicine for her.
Nghe vậy, họ đã pha chế thuốc cho bà.
Vūpasante ca roge ticīvarena tīhi ca kahāpaṇasatehi saddhiṃ bhesajjacaṅkoṭakaṃ pūretvā āharitvā therassa pādamūle ṭhapetvā ‘‘bhante, pupphapūjaṃ karothā’’ti āhaṃsu.
And when the disease had subsided, they filled a medicine casket with a set of three robes and three hundred kahāpaṇas, brought it, placed it at the Elder's feet, and said, "Venerable sir, please make a flower offering."
Khi bệnh thuyên giảm, họ mang đến ba y và ba trăm đồng kahāpaṇa cùng một hộp thuốc đầy hoa, đặt dưới chân Trưởng lão và nói: “Bạch Thế Tôn, xin ngài hãy cúng dường hoa.”
Thero ‘‘ācariyabhāgo nāmāya’’nti kappiyavasena gāhāpetvā pupphapūjaṃ akāsi.
The Elder, thinking, "This is the teacher's share," had it accepted in an allowable manner and made the flower offering.
Trưởng lão nói: “Đây là phần của thầy A-xà-lê,” rồi cho phép nhận theo cách hợp pháp và cúng dường hoa.
Evaṃ tāva bhesajje paṭipajjitabbaṃ.
Thus, in the first place, one should act in this way regarding medicine.
Đó là cách nên hành xử trong việc cấp thuốc.
Paritte pana ‘‘gilānassa parittaṃ karotha, bhante’’ti vutte na kātabbaṃ, ‘‘bhaṇathā’’ti vutte pana kātabbaṃ.
Regarding paritta, however, when it is said, “Venerable sir, perform a paritta for the sick person,” it should not be done. But when it is said, “Recite,” it should be done.
Tuy nhiên, trong việc trì tụng kinh bảo hộ (paritta), khi được nói: “Bạch Thế Tôn, xin hãy làm lễ kinh bảo hộ cho người bệnh,” thì không nên làm, nhưng khi được nói: “Xin hãy trì tụng,” thì nên làm.
Sace pissa evaṃ hoti ‘‘manussā nāma na jānanti, akayiramāne vippaṭisārino bhavissantī’’ti kātabbaṃ; ‘‘parittodakaṃ parittasuttaṃ katvā dethā’’ti vuttena pana tesaṃyeva udakaṃ hatthena cāletvā suttaṃ parimajjetvā dātabbaṃ.
If it occurs to him, “People do not know; if it is not done, they will be regretful,” it should be done. But when asked, “Make and give us paritta water and a paritta thread,” one should give it after stirring their water with one’s hand and rubbing the thread.
Nếu Tỳ-kheo nghĩ: “Con người không biết (cách thỉnh cầu), nếu không làm thì họ sẽ hối tiếc,” thì nên làm; nhưng khi được nói: “Xin hãy làm nước kinh bảo hộ và chỉ kinh bảo hộ rồi cấp,” thì nên dùng tay khuấy nước của chính họ và xoa sợi chỉ rồi cấp.
Sace vihārato udakaṃ attano santakaṃ vā suttaṃ deti, dukkaṭaṃ.
If one gives water from the monastery or one's own thread, it is a dukkaṭa.
Nếu cấp nước từ trú xứ hoặc sợi chỉ của mình, thì phạm tội dukkaṭa.
Manussā udakañca suttañca gahetvā nisīditvā ‘‘parittaṃ bhaṇathā’’ti vadanti, kātabbaṃ.
If people take water and thread, sit down, and say, “Recite the paritta,” it should be done.
Nếu người ta mang nước và chỉ đến, rồi ngồi xuống nói: “Xin hãy trì tụng kinh bảo hộ,” thì nên làm.
No ce jānanti, ācikkhitabbaṃ.
If they do not know how, they should be told.
Nếu họ không biết cách thỉnh cầu, thì nên chỉ dẫn cho họ.
Bhikkhūnaṃ nisinnānaṃ pādesu udakaṃ ākiritvā suttañca ṭhapetvā gacchanti ‘‘parittaṃ karotha, parittaṃ bhaṇathā’’ti na pādā apanetabbā.
If they pour water on the feet of seated bhikkhus, place a thread, and leave, saying, “Perform the paritta, recite the paritta,” the feet should not be moved away.
Khi Tỳ-kheo đang ngồi, người ta đổ nước dưới chân và đặt sợi chỉ xuống rồi đi, nói: “Xin hãy làm lễ kinh bảo hộ, xin hãy trì tụng kinh bảo hộ,” thì không nên rút chân lại.
Manussā hi vippaṭisārino honti.
For people become regretful.
Vì con người sẽ hối tiếc.
Antogāme gilānassatthāya vihāraṃ pesenti, ‘‘parittaṃ bhaṇantū’’ti bhaṇitabbaṃ.
If they send a message to the monastery for a sick person in the village, saying, “May they recite the paritta,” it should be recited.
Trong làng, người ta sai người đến trú xứ vì lợi ích của người bệnh, nói: “Xin hãy trì tụng kinh bảo hộ,” thì nên trì tụng.
Antogāme rājagehādīsu roge vā upaddave vā uppanne pakkosāpetvā bhaṇāpenti, āṭānāṭiyasuttādīni bhaṇitabbāni.
If, in the village, in places like the king’s palace, a disease or calamity arises, and they have them summoned and made to recite, suttas such as the Āṭānāṭiyasutta should be recited.
Trong làng, khi bệnh tật hoặc tai họa xảy ra ở nhà vua, v.v., người ta thỉnh mời đến trì tụng, thì nên trì tụng các kinh như Āṭānāṭiya Sutta.
‘‘Āgantvā gilānassa sikkhāpadāni dentu, dhammaṃ kathentu.
“Having come, may they give the precepts to the sick person, may they preach the Dhamma.”
“Xin hãy đến cấp giới và thuyết pháp cho người bệnh.
Rājantepure vā amaccagehe vā āgantvā sikkhāpadāni dentu, dhammaṃ kathentū’’ti pesitepi gantvā sikkhāpadāni dātabbāni, dhammo kathetabbo.
Even when a message is sent, “Having come to the royal palace or a minister’s house, may they give the precepts, may they preach the Dhamma,” one should go, give the precepts, and preach the Dhamma.
Ngay cả khi được sai đến cung điện vua hoặc nhà quan đại thần để cấp giới và thuyết pháp, cũng nên đến cấp giới và thuyết pháp.
‘‘Matānaṃ parivāratthaṃ āgacchantū’’ti pakkosanti, na gantabbaṃ.
If they invite, saying, “May they come for the retinue of the deceased,” one should not go.
Nếu họ thỉnh mời: “Xin hãy đến để làm lễ bao quanh cho người chết,” thì không nên đi.
Sīvathikadassane asubhadassane ca maraṇassatiṃ paṭilabhissāmīti kammaṭṭhānasīsena gantuṃ vaṭṭati.
It is allowable to go with the focus on the meditation subject, thinking, “On seeing the charnel ground and on seeing the foul, I will obtain mindfulness of death.”
Tuy nhiên, được phép đi đến nghĩa địa hoặc nhìn thấy thi thể để thực hành niệm chết (maraṇassati) với mục đích tu tập (kammaṭṭhāna).
Evaṃ paritte paṭipajjitabbaṃ.
Thus one should act regarding paritta.
Đó là cách nên hành xử trong việc trì tụng kinh bảo hộ.
Piṇḍapāte pana – anāmaṭṭhapiṇḍapāto kassa dātabbo, kassa na dātabbo?
Regarding piṇḍapāta, however—to whom should untouched almsfood be given, and to whom should it not be given?
Trong việc khất thực (piṇḍapāta), thì đồ cúng dường chưa được chạm vào nên cấp cho ai, và không nên cấp cho ai?
Mātāpitunaṃ tāva dātabbo.
First, it should be given to one's parents.
Trước hết, nên cúng dường cho cha mẹ.
Sacepi kahāpaṇagghanako hoti, saddhādeyyavinipātanaṃ natthi.
Even if it is worth a kahāpaṇa, there is no spoilage of a faith-offering.
Dù là vật thực trị giá một đồng kahāpaṇa, cũng không có sự hủy hoại vật cúng dường do lòng tin.
Mātāpituupaṭṭhākānaṃ veyyāvaccakarassa paṇḍupalāsassāti etesampi dātabbo.
It should also be given to these: to the attendants of one's parents, to one's own attendant, and to a paṇḍupalāsa.
Cũng nên cúng dường cho những người phụng dưỡng cha mẹ, người làm công quả, và cho người mới xuất gia (paṇḍupalāsa).
Tattha paṇḍupalāsassa thālake pakkhipitvāpi dātuṃ vaṭṭati.
Among these, it is permissible to give to a paṇḍupalāsa even after putting it in a monk's bowl.
Trong số đó, đối với người mới xuất gia, cũng được phép đặt vào bát rồi cúng dường.
Taṃ ṭhapetvā aññesaṃ āgārikānaṃ mātāpitunampi na vaṭṭati.
Apart from him, it is not permissible even for the parents of other householders.
Ngoại trừ trường hợp đó, không được phép cúng dường cho bất kỳ người cư sĩ nào khác, kể cả cha mẹ.
Pabbajitaparibhogo hi āgārikānaṃ cetiyaṭṭhāniyo.
Indeed, what is for the use of the ordained is in the position of a cetiya for householders.
Vì vật dụng của người xuất gia đối với người cư sĩ là như một bảo tháp.
Apica anāmaṭṭhapiṇḍapāto nāmesa sampattassa dāmarikacorassāpi issarassāpi dātabbo.
Furthermore, untouched alms-food should be given even to an arriving rebel or thief, and even to a person of authority.
Hơn nữa, vật thực chưa được chạm đến (anāmaṭṭhapiṇḍapāta) nên được cúng dường cho bất kỳ ai đến, dù là kẻ cướp hung ác hay quan chức.
Te hi adīyamānepi ‘‘na dentī’’ti āmasitvā dīyamānepi ‘‘ucchiṭṭhakaṃ dentī’’ti kujjhanti.
For if it is not given, they become angry, thinking, "They do not give." And if it is given after being touched, they become angry, thinking, "They give us leftovers."
Vì nếu không được cúng dường, họ sẽ tức giận nói: “Họ không cho gì cả!”; và nếu được cúng dường, họ cũng sẽ tức giận nói: “Họ cho đồ thừa!”
Kuddhā jīvitāpi voropenti, sāsanassāpi antarāyaṃ karonti.
When angered, they may even take a life, and they may also create danger for the Sāsana.
Khi tức giận, họ có thể cướp đi mạng sống và gây trở ngại cho Giáo Pháp.
Rajjaṃ patthayamānassa vicarato coranāgassa vatthu cettha kathetabbaṃ.
Here, the story of Coranāga, who was wandering while aspiring for the kingdom, should be told.
Ở đây, nên kể câu chuyện về tên cướp Nāga, kẻ lang thang mong muốn vương quốc.
Evaṃ piṇḍapāte paṭipajjitabbaṃ.
Thus should one act regarding alms-food.
Nên hành xử như vậy đối với vật thực.
Paṭisanthāro pana kassa kātabbo, kassa na kātabbo?
To whom, then, should hospitality be shown, and to whom should it not be shown?
Còn sự tiếp đón (paṭisanthāra) thì nên làm cho ai, không nên làm cho ai?
Paṭisanthāro nāma vihāraṃ sampattassa yassa kassaci āgantukassa vā daliddassa vā corassa vā issarassa vā kātabboyeva.
Hospitality should indeed be shown to anyone who has arrived at the monastery, whether a visitor, a poor person, a thief, or a person of authority.
Sự tiếp đón nên được thực hiện cho bất kỳ ai đến tu viện, dù là khách, người nghèo, kẻ cướp hay quan chức.
Āgantukaṃ tāva khīṇaparibbayaṃ vihāraṃ sampattaṃ disvā pānīyaṃ dātabbaṃ, pādamakkhanatelaṃ dātabbaṃ.
First, upon seeing a visitor who has arrived at the monastery with their provisions exhausted, water for drinking should be given, and oil for anointing the feet should be given.
Khi thấy một vị khách đã hết tiền của đến tu viện, nên cúng dường nước uống, cúng dường dầu xoa chân.
Kāle āgatassa yāgubhattaṃ, vikāle āgatassa sace taṇḍulā atthi; taṇḍulā dātabbā.
For one who arrives at the proper time, gruel and rice; for one who arrives at the wrong time, if there is rice, rice should be given.
Nếu khách đến đúng giờ, nên cúng dường cháo và cơm; nếu đến trái giờ và có gạo, nên cúng dường gạo.
Avelāyaṃ sampatto ‘‘gacchāhī’’ti na vattabbo.
One who arrives at an untimely hour should not be told, "Go away."
Không nên nói với khách đến trái giờ: “Hãy đi đi!”
Sayanaṭṭhānaṃ dātabbaṃ.
A place to sleep should be given.
Nên cúng dường chỗ ngủ.
Sabbaṃ apaccāsīsanteneva kātabbaṃ.
Everything should be done without expecting anything in return.
Tất cả mọi việc nên được thực hiện mà không mong cầu điều gì.
‘‘Manussā nāma catupaccayadāyakā evaṃ saṅgahe kayiramāne punappunaṃ pasīditvā upakāraṃ karissantī’’ti cittaṃ na uppādetabbaṃ.
One should not give rise to the thought, "People are donors of the four requisites; when such assistance is given, they will be pleased again and again and will be helpful."
Không nên khởi lên ý nghĩ: “Con người là những người cúng dường bốn vật dụng; nếu được tiếp đãi như vậy, họ sẽ hoan hỷ và giúp đỡ nhiều lần.”
Corānaṃ pana saṅghikampi dātabbaṃ.
To thieves, however, even what belongs to the Saṅgha may be given.
Tuy nhiên, cũng nên cúng dường vật dụng của Tăng đoàn cho kẻ cướp.
Tatrāyaṃ ekavatthudīpanā – sīhaḷadīpe kira abhayo nāma coro pañcasataparivāro ekasmiṃ ṭhāne khandhāvāraṃ bandhitvā samantā tiyojanaṃ ubbāsetvā vasati.
Herein is the illustration of one story: In the island of Sīhaḷa, a thief named Abhaya, with a retinue of five hundred, established a stronghold in one place and lived there, having terrorized the surrounding three yojanas.
Trong số đó, đây là một câu chuyện minh họa: Có một tên cướp tên Abhaya, với năm trăm tùy tùng, đóng trại ở một nơi trên đảo Sīhaḷa, khiến khu vực ba dojana xung quanh không ai dám ở.
Anurādhapuravāsino kadambanadiṃ na uttaranti, cetiyagirimagge janasañcāro upacchinno.
The residents of Anurādhapura did not cross the Kadamba River; the flow of people on the road to Cetiyagiri had ceased.
Dân cư Anurādhapura không dám vượt sông Kadamba, và con đường đến Cetiyagiri bị cắt đứt giao thông.
Athekadivasaṃ coro ‘‘cetiyagiriṃ vilumpissāmī’’ti agamāsi.
Then one day, the thief went, thinking, "I will plunder Cetiyagiri."
Một ngày nọ, tên cướp đến với ý định cướp phá Cetiyagiri.
Ārāmikā disvā dīghabhāṇakaabhayattherassa ārocesuṃ.
The monastery attendants saw him and informed the Elder Dīghabhāṇaka Abhaya.
Các người giữ vườn thấy vậy bèn báo cho Trưởng lão Abhaya, người thuyết pháp dài.
Thero ‘‘sappiphāṇitādīni atthī’’ti pucchi.
The Elder asked, "Is there ghee, molasses, and so on?"
Trưởng lão hỏi: “Có bơ, mật đường, v.v. không?”
‘‘Atthi, bhante’’ti.
"There is, venerable sir," they said.
“Thưa Tôn giả, có ạ.”
‘‘Corānaṃ detha, taṇḍulā atthī’’ti?
"Give it to the thieves. Is there rice?"
“Hãy cho bọn cướp. Có gạo không?”
‘‘Atthi, bhante, saṅghassatthāya āhaṭā taṇḍulā ca pattasākañca goraso cā’’ti.
"There is, venerable sir. There is rice brought for the Saṅgha, and leaf vegetables, and dairy products."
“Thưa Tôn giả, có gạo, rau đã nấu và sản phẩm từ sữa được mang đến cho Tăng đoàn.”
‘‘Bhattaṃ sampādetvā corānaṃ dethā’’ti.
"Prepare a meal and give it to the thieves."
“Hãy chuẩn bị cơm và cho bọn cướp.”
Ārāmikā tathā kariṃsu.
The monastery attendants did so.
Các người giữ vườn đã làm theo.
Corā bhattaṃ bhuñjitvā ‘‘kenāyaṃ paṭisanthāro kato’’ti pucchiṃsu.
Having eaten the meal, the thieves asked, "By whom was this hospitality shown?"
Bọn cướp ăn cơm xong hỏi: “Ai đã làm sự tiếp đón này?”
‘‘Amhākaṃ ayyena abhayattherenā’’ti.
"By our master, the Elder Abhaya."
“Là Trưởng lão Abhaya, bậc thầy của chúng tôi.”
Corā therassa santikaṃ gantvā vanditvā āhaṃsu – ‘‘mayaṃ saṅghassa ca cetiyassa ca santakaṃ acchinditvā gahessāmāti āgatā, tumhākaṃ pana iminā paṭisanthārenamha pasannā, ajja paṭṭhāya vihāre dhammikā rakkhā amhākaṃ āyattā hotu, nāgarā āgantvā dānaṃ dentu, cetiyaṃ vandantū’’ti.
The thieves went to the Elder, paid their respects, and said, "We came with the intention of seizing the property of the Saṅgha and the cetiya, but we are pleased with this hospitality of yours. From today onwards, let the rightful protection in the monastery be our responsibility. Let the townspeople come and give alms and pay homage to the cetiya."
Bọn cướp đến chỗ Trưởng lão, đảnh lễ và nói: “Chúng tôi đến đây để cướp tài sản của Tăng đoàn và bảo tháp, nhưng chúng tôi hoan hỷ vì sự tiếp đón này của Tôn giả. Từ nay, việc bảo vệ hợp pháp trong tu viện sẽ thuộc về chúng tôi. Dân chúng hãy đến cúng dường và đảnh lễ bảo tháp.”
Tato paṭṭhāya ca nāgare dānaṃ dātuṃ āgacchante nadītīreyeva paccuggantvā rakkhantā vihāraṃ nenti, vihārepi dānaṃ dentānaṃ rakkhaṃ katvā tiṭṭhanti.
From then on, when townspeople came to give alms, they would meet them right at the riverbank, and protecting them, would lead them to the monastery. At the monastery too, they stood guard for those giving alms.
Từ đó trở đi, khi dân chúng đến cúng dường, bọn cướp đón họ ngay tại bờ sông, bảo vệ họ và đưa họ đến tu viện, và cũng đứng bảo vệ khi họ cúng dường trong tu viện.
Tepi bhikkhūnaṃ bhuttāvasesaṃ corānaṃ denti.
They, in turn, give the leftovers of the monks' meal to the thieves.
Những người dân đó cũng cúng dường phần còn lại sau khi các Tỳ-kheo ăn cho bọn cướp.
Gamanakālepi te corā nadītīraṃ pāpetvā nivattanti.
At the time of departure, too, those thieves escort them to the riverbank and then turn back.
Khi ra về, bọn cướp cũng đưa họ đến bờ sông rồi quay trở lại.
Athekadivasaṃ bhikkhusaṅghe khīyanakakathā uppannā ‘‘thero issaravatāya saṅghassa santakaṃ corānaṃ adāsī’’ti.
Then one day, disparaging talk arose in the Saṅgha of monks, "The Elder, by his authority, gave the Saṅgha's property to thieves."
Một ngày nọ, trong Tăng đoàn phát sinh lời chỉ trích: “Trưởng lão đã dùng quyền lực của mình để cho bọn cướp tài sản của Tăng đoàn.”
Thero sannipātaṃ kārāpetvā āha – ‘‘corā saṅghassa pakativaṭṭañca cetiyasantakañca acchinditvā gaṇhissāmā’’ti āgamiṃsu.
The Elder, having called a meeting, said, "The thieves came with the intention of seizing the Saṅgha's regular provisions and the cetiya's property."
Trưởng lão triệu tập một cuộc họp Tăng đoàn và nói: “Bọn cướp đã đến để cướp tài sản thông thường của Tăng đoàn và tài sản của bảo tháp.”
Atha nesaṃ mayā evaṃ na harissantīti ettako nāma paṭisanthāro kato, taṃ sabbampi ekato sampiṇḍetvā agghāpetha.
Then, so that they would not take it, I extended this much hospitality to them. Please gather all of that together and have it valued.
“Bấy giờ, tôi đã thực hiện sự tiếp đón như vậy để chúng sẽ không cướp phá. Hãy cộng tất cả lại và định giá.”
Tena kāraṇena aviluttaṃ bhaṇḍaṃ ekato sampiṇḍetvā agghāpethāti.
Because of that, gather the property that was not plundered and have it valued."
“Vì lý do đó, hãy cộng tất cả tài sản không bị cướp phá lại và định giá.”
Tato sabbampi therena dinnakaṃ cetiyaghare ekaṃ varapotthakacittattharaṇaṃ na agghati.
Then, all that had been given by the Elder was not even worth one excellent painted cloth covering in the cetiya-house.
Bấy giờ, tất cả những gì Trưởng lão đã cho không bằng giá một tấm thảm vẽ đẹp trong nhà bảo tháp.
Tato āhaṃsu – ‘‘therena katapaṭisanthāro sukato codetuṃ vā sāretuṃ vā na labbhā, gīvā vā avahāro vā natthī’’ti.
Then they said, "The hospitality shown by the Elder was well done; it cannot be censured or called to mind. There is no misappropriation or theft."
Do đó, họ nói: “Sự tiếp đón của Trưởng lão là tốt đẹp, không thể chỉ trích hay khiển trách được. Không có sự tham ô hay trộm cắp.”
Evaṃ mahānisaṃso paṭisanthāroti sallakkhetvā kattabbo paṇḍitena bhikkhunāti.
Thus, reflecting that hospitality has great benefit, it should be practiced by a wise monk.
Vì vậy, một Tỳ-kheo có trí tuệ nên nhận thức rằng sự tiếp đón có lợi ích lớn như vậy và nên thực hiện nó.
Bhūtavejjakavatthusmiṃ – yakkhaṃ māresīti bhūtavijjākapāṭhakā yakkhagahitaṃ mocetukāmā yakkhaṃ āvāhetvā muñcāti vadanti.
In the case of the Exorcist, he killed a yakkha means: Exorcism-chanters, wishing to free a person possessed by a yakkha, invoke the yakkha and say, "Release him."
Trong câu chuyện về Bhūtavejjaka – yakkhaṃ māresī có nghĩa là các thầy pháp đọc kinh chú giải về Bhūtavejjaka, muốn giải thoát người bị quỷ ám, thường triệu hồi quỷ và nói: “Hãy thả ra!”
No ce muñcati, piṭṭhena vā mattikāya vā rūpaṃ katvā hatthapādādīni chindanti, yaṃ yaṃ tassa chijjati taṃ taṃ yakkhassa chinnameva hoti.
If it does not release the person, they make an effigy out of flour or clay and cut off its hands, feet, and so on. Whichever part of it is cut, that very part of the yakkha becomes severed.
Nếu quỷ không thả, họ làm một hình nộm bằng bột hoặc đất sét và cắt tay chân, v.v. Bất cứ bộ phận nào của hình nộm bị cắt, bộ phận đó của quỷ cũng bị cắt.
Sīse chinne yakkhopi marati.
When the head is severed, the yakkha also dies.
Nếu đầu bị cắt, quỷ cũng chết.
Evaṃ sopi māresi; tasmā thullaccayaṃ vuttaṃ.
Thus, he too killed; therefore, a thullaccaya is stated.
Vị ấy cũng đã giết như vậy; do đó, tội Thullaccaya được nói đến.
Na kevalañca yakkhameva, yopi hi sakkaṃ devarājaṃ māreyya, sopi thullaccayameva āpajjati.
And not only a yakkha, but whoever should kill Sakka, king of the devas, he too would incur only a thullaccaya.
Không chỉ là quỷ, mà ngay cả người nào giết vua trời Sakka, người đó cũng phạm tội Thullaccaya.
Vāḷayakkhavatthusmiṃ – vāḷayakkhavihāranti yasmiṃ vihāre vāḷo caṇḍo yakkho vasati, taṃ vihāraṃ.
In the case of the Fierce Yakkha, a monastery with a fierce yakkha means a monastery where a fierce, savage yakkha resides.
Trong câu chuyện về Vāḷayakkha – vāḷayakkhāvihāraṃ là tu viện nơi có một ác quỷ hung dữ trú ngụ.
Yo hi evarūpaṃ vihāraṃ ajānanto kevalaṃ vasanatthāya peseti, anāpatti.
Indeed, for one who, not knowing it is such a monastery, sends someone there merely for the purpose of residing, there is no offense.
Người nào không biết về một tu viện như vậy mà chỉ gửi người đến để ở, thì không phạm tội.
Yo maraṇādhippāyo peseti, so itarassa maraṇena pārājikaṃ, amaraṇena thullaccayaṃ āpajjati.
One who sends with the intention of causing death incurs a pārājika if the other person dies, and a thullaccaya if he does not die.
Người nào gửi với ý định giết chết, nếu người kia chết thì phạm tội Pārājika, nếu không chết thì phạm tội Thullaccaya.
Yathā ca vāḷayakkhavihāraṃ; evaṃ yattha vāḷasīhabyagghādimigā vā ajagarakaṇhasappādayo dīghajātikā vā vasanti, taṃ vāḷavihāraṃ pesentassāpi āpattānāpattibhedo veditabbo.
And just as with a monastery with a fierce yakkha, so too the distinction between offense and no offense should be understood for one who sends someone to a monastery inhabited by dangerous beasts like fierce lions and tigers, or by long-bodied creatures like pythons and cobras.
Cũng như tu viện của ác quỷ hung dữ (vāḷayakkha), sự phân biệt tội và không tội cũng nên được hiểu khi gửi người đến một tu viện nơi có các loài thú dữ như sư tử, hổ, v.v., hoặc các loài bò sát dài như trăn, rắn hổ mang, v.v.
Ayaṃ pāḷimuttakanayo.
This is a method not found in the Pāḷi.
Đây là phương pháp không nằm trong Paḷi.
Yathā ca bhikkhuṃ vāḷayakkhavihāraṃ pesentassa; evaṃ vāḷayakkhampi bhikkhusantikaṃ pesentassa āpattānāpattibhedo veditabbo.
And just as for one sending a monk to a monastery with a fierce yakkha, so too the distinction between offense and no offense should be understood for one sending a fierce yakkha to a monk.
Cũng như việc gửi một Tỳ-kheo đến tu viện của ác quỷ hung dữ, sự phân biệt tội và không tội cũng nên được hiểu khi gửi một ác quỷ hung dữ đến Tỳ-kheo.
Eseva nayo vāḷakantārādivatthūsupi.
This same method applies also in the cases of a dangerous wilderness, etc.
Nguyên tắc tương tự cũng áp dụng cho các câu chuyện về khu rừng nguy hiểm (vāḷakantāra), v.v.
Kevalañhettha yasmiṃ kantāre vāḷamigā vā dīghajātikā vā atthi, so vāḷakantāro.
Here, it is simply that a wilderness in which there are fierce beasts or long-bodied creatures is a dangerous wilderness.
Tuy nhiên, ở đây, khu rừng nào có thú dữ hoặc bò sát dài, đó là khu rừng nguy hiểm (vāḷakantāra).
Yasmiṃ corā atthi, so corakantāroti evaṃ padatthamattameva nānaṃ.
where there are thieves, that is a corakantāra (thieves’ wilderness) — thus, there is only a difference in the literal meaning of the terms.
Nơi nào có bọn cướp, nơi đó gọi là corakantāra (rừng cướp) – chỉ khác nhau về nghĩa từ như vậy.
Manussaviggahapārājikañca nāmetaṃ saṇhaṃ, pariyāyakathāya na muccati; tasmā yo vadeyya ‘‘asukasmiṃ nāma okāse coro nisinno, yo tassa sīsaṃ chinditvā āharati, so rājato sakkāravisesaṃ labhatī’’ti.
And this Pārājika offence of killing a human being is subtle; it is not escaped by indirect speech. Therefore, if someone were to say, “In a certain place a thief is sitting; whoever cuts off his head and brings it will receive special honor from the king.”
Tội Pārājika về việc giết người này thật vi tế, không thể thoát bằng cách nói ẩn dụ. Do đó, nếu ai nói: “Có một tên cướp đang ẩn náu ở chỗ kia, ai chém đầu hắn mang về sẽ được nhà vua ban thưởng đặc biệt”
Tassa cetaṃ vacanaṃ sutvā koci naṃ gantvā māreti, ayaṃ pārājiko hotīti.
And if, having heard that speech of his, someone goes there and kills him, this monk incurs a Pārājika offence.
Và nếu có người nào nghe lời nói đó rồi đi đến đó giết người ấy, thì người nói lời đó phạm tội Pārājika.
188. Taṃ maññamānoti ādīsu so kira bhikkhu attano veribhikkhuṃ māretukāmo cintesi – ‘‘imaṃ me divā mārentassa na sukaraṃ bhaveyya sotthinā gantuṃ, rattiṃ naṃ māressāmī’’ti sallakkhetvā rattiṃ āgamma bahūnaṃ sayitaṭṭhāne taṃ maññamāno tameva jīvitā voropesi.
188. In phrases such as “mistaking him,” that monk, intending to kill his enemy monk, thought: “If I kill him by day, it would not be easy for me to escape safely. I will kill him by night.” Having observed this, he came at night to the sleeping place of many, and mistaking him, deprived that very one of life.
188. Trong các trường hợp như “cho rằng người đó”, vị Tỳ-khưu kia vì muốn giết Tỳ-khưu thù địch của mình đã suy nghĩ: “Nếu mình giết người này vào ban ngày thì sẽ khó mà thoát thân an toàn, mình sẽ giết người ấy vào ban đêm”. Sau khi ghi nhớ đường đi lối về, vào ban đêm, ông ta đến chỗ nhiều người đang ngủ, và cho rằng đó là người ấy, ông ta đã tước đoạt mạng sống của người ấy.
Aparo taṃ maññamāno aññaṃ, aparo aññaṃ tasseva sahāyaṃ maññamāno taṃ, aparo aññaṃ tasseva sahāyaṃ maññamāno aññaṃ tassa sahāyameva jīvitā voropesi.
Another, mistaking him, killed someone else; another, mistaking someone else to be his companion, killed that one; another, mistaking someone else to be his companion, killed that very companion of his.
Một người khác, cho rằng đó là người ấy, lại giết một người khác; một người khác, cho rằng người khác là bạn của người ấy, lại giết người ấy; một người khác, cho rằng người khác là bạn của người ấy, lại giết một người bạn của người ấy.
Sabbesampi pārājikameva.
All of them incur a Pārājika offence.
Tất cả đều phạm tội Pārājika.
Amanussagahitavatthūsu paṭhame vatthusmiṃ ‘‘yakkhaṃ palāpessāmī’’ti pahāraṃ adāsi, itaro ‘‘na dānāyaṃ virajjhituṃ samattho, māressāmi na’’nti.
In the first of the cases involving possession by non-humans, someone struck, thinking, “I will chase away the yakkha.” The other thought, “This one is no longer able to resist, I will kill him.”
Trong các trường hợp về người bị phi nhân ám ảnh, trong trường hợp đầu tiên, người ấy đánh để “xua đuổi yakkha”, còn người kia thì nghĩ: “Bây giờ yakkha này không thể chống lại được, mình sẽ giết yakkha này”.
Ettha ca namaraṇādhippāyassa anāpatti vuttāti.
And here, the non-offence for one without the intention to kill has been stated.
Ở đây, đã nói rằng không phạm tội nếu không có ý định giết người.
Na ettakeneva amanussagahitassa pahāro dātabbo, tālapaṇṇaṃ pana parittasuttaṃ vā hatthe vā pāde vā bandhitabbaṃ, ratanasuttādīni parittāni bhaṇitabbāni, ‘‘mā sīlavantaṃ bhikkhuṃ viheṭhehī’’ti dhammakathā kātabbāti.
However, a blow should not be given to someone possessed by a non-human merely for this reason; rather, a palm leaf or a protective thread should be tied on the hand or foot, protective suttas such as the Ratana Sutta should be recited, and a Dhamma talk should be given, saying, “Do not harass the virtuous monk.”
Tuy nhiên, không nên đánh người bị phi nhân ám ảnh chỉ vì lý do này, mà nên buộc lá cọ hoặc sợi chỉ Paritta vào tay hoặc chân, tụng các bài Paritta như Ratana Sutta, và thuyết pháp rằng: “Đừng quấy rầy vị Tỳ-khưu có giới hạnh”.
Saggakathādīni uttānatthāni.
Heavenly discourses, etc., have clear meanings.
Các câu chuyện về thiên giới và những câu chuyện tương tự đều có nghĩa rõ ràng.
Yañhettha vattabbaṃ taṃ vuttameva.
What needed to be said here has already been said.
Những gì cần nói ở đây đã được nói rồi.
189. Rukkhacchedanavatthu aṭṭabandhanavatthusadisaṃ.
189. The case of cutting down a tree is similar to the case of the eight-bondage.
189. Trường hợp chặt cây tương tự như trường hợp bị kẹt trong cối giã.
Ayaṃ pana viseso – yo rukkhena otthatopi na marati, sakkā ca hoti ekena passena rukkhaṃ chetvā pathaviṃ vā khanitvā nikkhamituṃ, hatthe cassa vāsi vā kuṭhārī vā atthi, tena api jīvitaṃ pariccajitabbaṃ, na ca rukkho vā chinditabbo, na pathavī vā khaṇitabbā.
However, this is the difference: if a monk, even though crushed by a tree, does not die, and it is possible to get out by cutting the tree from one side or by digging the earth, and he has an adze or an axe in his hand, he should sacrifice his life, but he should not cut the tree or dig the earth.
Tuy nhiên, có một điểm khác biệt: nếu một người bị cây đè mà không chết, và có thể thoát ra bằng cách chặt cây ở một bên hoặc đào đất, và người đó có một cái đục hoặc một cái rìu trong tay, thì người đó nên hy sinh mạng sống của mình, không nên chặt cây hoặc đào đất.
Evaṃ karonto hi pācittiyaṃ āpajjati, buddhassa āṇaṃ bhañjati, na jīvitapariyantaṃ sīlaṃ karoti.
Because by doing so, he incurs a Pācittiya offence, breaks the Buddha’s command, and does not maintain his sīla till the end of his life.
Vì nếu làm như vậy, người đó sẽ phạm tội Pācittiya, vi phạm mệnh lệnh của Đức Phật, và không giữ giới đến cuối đời.
Tasmā api jīvitaṃ pariccajitabbaṃ, na ca sīlanti pariggahetvā na evaṃ kātabbaṃ.
Therefore, he should sacrifice his life, and having understood that sīla should not be abandoned, he should not act in such a way.
Do đó, người đó nên hy sinh mạng sống của mình, nhưng không nên từ bỏ giới hạnh, và không nên làm như vậy.
Aññassa pana bhikkhuno rukkhaṃ vā chinditvā pathaviṃ vā khanitvā taṃ nīharituṃ vaṭṭati.
However, it is permissible for another monk to extract him by cutting the tree or digging the earth.
Tuy nhiên, một Tỳ-khưu khác được phép chặt cây hoặc đào đất để giải thoát người đó.
Sace udukkhalayantakena rukkhaṃ pavaṭṭetvā nīharitabbo hoti, taṃyeva rukkhaṃ chinditvā udukkhalaṃ gahetabbanti mahāsumatthero āha.
If the tree needs to be moved with a mortar-and-pestle mechanism to extract him, then that very tree should be cut to obtain a mortar, said Mahāsumatthera.
Trưởng lão Mahāsumatthera nói rằng: “Nếu cần phải lăn cây ra bằng cối giã, thì nên chặt chính cây đó để lấy cối giã”.
Aññampi chinditvā gahetuṃ vaṭṭatīti mahāpadumatthero.
It is permissible to cut another tree to obtain it, said Mahāpadumatthera.
Trưởng lão Mahāpadumatthera nói rằng: “Cũng được phép chặt cây khác để lấy”.
Sobbhādīsu patitassāpi nisseṇiṃ bandhitvā uttāraṇe eseva nayo.
The same method applies to rescuing someone who has fallen into a pit or similar places by tying a ladder.
Nguyên tắc tương tự cũng áp dụng cho việc đưa người bị rơi xuống giếng hoặc các hố tương tự lên bằng cách buộc thang.
Attanā bhūtagāmaṃ chinditvā nisseṇī na kātabbā, aññesaṃ katvā uddharituṃ vaṭṭatīti.
One should not cut a living plant to make a ladder for oneself, but it is permissible for others to make one and rescue him.
Tự mình không được chặt cây cối để làm thang, nhưng được phép làm thang cho người khác để cứu họ lên.
190. Dāyālimpanavatthūsu – dāyaṃ ālimpesunti vane aggiṃ adaṃsu.
190. In the Dāyālimpana (forest-fire) cases – “they set fire to the forest” means they set fire in the forest.
190. Trong các trường hợp đốt rừng – họ đốt rừng có nghĩa là họ đốt lửa trong rừng.
Ettha pana uddissānuddissavasena pārājikānantariyathullaccayapācittivatthūnaṃ anurūpato pārājikādīni akusalarāsibhāvo ca pubbe vuttanayeneva veditabbo.
Here, the Pārājika and other offences, as well as the nature of unwholesome deeds (akusala-rāsi), should be understood in accordance with the circumstances of intending or not intending, as explained before, for the Pārājika, immediate Thullaccaya, and Pācittiya offences related to these cases.
Ở đây, các tội Pārājika, Thullaccaya, Pācittiya và các tội khác, cũng như sự tích lũy các bất thiện nghiệp, cần được hiểu theo cách đã nói trước đây, tùy theo việc có hay không có ý định cụ thể.
‘‘Allatiṇavanappagumbādayo ḍayhantū’’ti ālimpentassa ca pācittiyaṃ.
And for one who sets fire intending, “Let wet grass, trees, plants, and bushes burn,” there is a Pācittiya offence.
Và người đốt lửa với ý định “mong cho cỏ ướt, cây cối, bụi rậm, v.v. cháy hết” thì phạm tội Pācittiya.
‘‘Dabbūpakaraṇāni vinassantū’’ti ālimpentassa dukkaṭaṃ.
For one who sets fire intending, “Let the timber and implements be destroyed,” there is a Dukkaṭa offence.
Người đốt lửa với ý định “mong cho các vật dụng bằng gỗ bị hư hại” thì phạm tội Dukkaṭa.
Khiḍḍādhippāyenāpi dukkaṭanti saṅkhepaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
Even with the intention of amusement, it is a Dukkaṭa, as stated in the Saṅkhepaṭṭhakathā.
Trong Saṅkhepaṭṭhakathā (Bản Chú Giải Tóm Tắt) có nói rằng ngay cả với ý định vui đùa cũng phạm tội Dukkaṭa.
‘‘Yaṃkiñci allasukkhaṃ saindriyānindriyaṃ ḍayhatū’’ti ālimpentassa vatthuvasena pārājikathullaccayapācittiyadukkaṭāni veditabbāni.
For one who sets fire intending, “Let whatever is wet or dry, animate or inanimate, burn,” Pārājika, Thullaccaya, Pācittiya, and Dukkaṭa offences should be understood according to the object (vatthu).
Người đốt lửa với ý định “mong cho bất cứ thứ gì, dù ướt hay khô, có sinh mạng hay không có sinh mạng, đều cháy hết” thì tùy theo đối tượng mà phạm tội Pārājika, Thullaccaya, Pācittiya hoặc Dukkaṭa.
Paṭaggidānaṃ pana parittakaraṇañca bhagavatā anuññātaṃ, tasmā araññe vanakammikehi vā dinnaṃ sayaṃ vā uṭṭhitaṃ aggiṃ āgacchantaṃ disvā ‘‘tiṇakuṭiyo mā vinassantū’’ti tassa aggino paṭiaggiṃ dātuṃ vaṭṭati, yena saddhiṃ āgacchanto aggi ekato hutvā nirupādāno nibbāti.
However, giving a counter-fire and making a protective measure have been permitted by the Blessed One. Therefore, in a forest, if one sees a fire coming, either set by forest workers or arisen spontaneously, it is permissible to set a counter-fire to that fire, thinking, “May the grass huts not be destroyed,” so that the approaching fire, joining with it, becomes fuel-less and extinguishes.
Tuy nhiên, Đức Thế Tôn đã cho phép đốt lửa đối phó và làm hàng rào bảo vệ. Do đó, khi thấy lửa cháy đến từ những người làm việc trong rừng hoặc lửa tự phát, được phép đốt lửa đối phó để “mong cho các túp lều cỏ không bị hư hại”, nhờ đó lửa cháy đến sẽ gặp lửa đối phó, trở thành một và tắt đi vì không còn nhiên liệu.
Parittampi kātuṃ vaṭṭati tiṇakuṭikānaṃ samantā bhūmitacchanaṃ parikhākhaṇanaṃ vā, yathā āgato aggi upādānaṃ alabhitvā nibbāti.
It is also permissible to make a protective measure, such as clearing the ground around the grass huts or digging a trench, so that the approaching fire, not finding fuel, extinguishes.
Cũng được phép làm hàng rào bảo vệ bằng cách cạo đất hoặc đào hào xung quanh các túp lều cỏ, để lửa cháy đến không tìm được nhiên liệu và tắt đi.
Etañca sabbaṃ uṭṭhiteyeva aggismiṃ kātuṃ vaṭṭati.
And all this is permissible to do only when the fire has already arisen.
Tất cả những điều này chỉ được phép làm khi lửa đã bùng phát.
Anuṭṭhite anupasampannehi kappiyavohārena kāretabbaṃ.
If the fire has not yet arisen, it should be done by unordained persons using appropriate speech (kappiya-vohāra).
Nếu lửa chưa bùng phát, thì nên nhờ những người chưa thọ giới làm theo cách thích hợp.
Udakena pana nibbāpentehi appāṇakameva udakaṃ āsiñcitabbaṃ.
Those who extinguish with water should only pour water that is free from living beings.
Khi dập lửa bằng nước, chỉ nên đổ nước không có sinh vật.
191. Āghātanavatthusmiṃ – yathā ekappahāravacane; evaṃ ‘‘dvīhi pahārehī’’ti ādivacanesupi pārājikaṃ veditabbaṃ.
191. In the case of striking, just as in the statement of a single blow, so too in statements like “with two blows,” a Pārājika offence should be understood.
191. Trong trường hợp cố ý gây hại – tương tự như lời nói “đánh một đòn”, trong các lời nói như “đánh hai đòn”, v.v., cũng cần hiểu là phạm tội Pārājika.
‘‘Dvīhī’’ti vutte ca ekena pahārena māritepi khettameva otiṇṇattā pārājikaṃ, tīhi mārite pana visaṅketaṃ.
And when it is said “with two,” if one kills with a single blow, it is a Pārājika because the domain has been entered; but if one kills with three, it is a Visaṅketa (discrepancy).
Và khi nói “hai đòn”, nếu giết bằng một đòn thì vẫn phạm Pārājika vì đã đi vào phạm vi tội, nhưng nếu giết bằng ba đòn thì là một trường hợp khác biệt.
Iti yathāparicchede vā paricchedabbhantare vā avisaṅketaṃ, paricchedātikkame pana sabbattha visaṅketaṃ hoti, āṇāpako muccati, vadhakasseva doso.
Thus, within the specified limit or within the bounds of the limit, there is no discrepancy; but if the limit is exceeded, there is a discrepancy everywhere, the instigator is absolved, and the fault lies with the killer alone.
Như vậy, trong phạm vi quy định hoặc trong giới hạn của quy định thì không có sự khác biệt, nhưng nếu vượt quá quy định thì ở mọi trường hợp đều có sự khác biệt, người ra lệnh được miễn tội, lỗi thuộc về người thực hiện.
Yathā ca pahāresu; evaṃ purisesupi ‘‘eko māretū’’ti vutte ekeneva mārite pārājikaṃ, dvīhi mārite visaṅketaṃ.
And just as with blows, so too with people: when it is said “let one person kill,” if killed by that one person, it is a Pārājika; if killed by two, it is a Visaṅketa.
Cũng như trong trường hợp đánh đòn, trong trường hợp về người, khi nói “một người hãy giết”, nếu giết bằng một người thì phạm Pārājika, nếu giết bằng hai người thì là một trường hợp khác biệt.
‘‘Dve mārentū’’ti vutte ekena vā dvīhi vā mārite pārājikaṃ, tīhi mārite visaṅketanti veditabbaṃ.
When it is said “let two people kill,” if killed by one or by two, it is a Pārājika; if killed by three, it is a Visaṅketa.
Khi nói “hai người hãy giết”, nếu giết bằng một người hoặc hai người thì phạm Pārājika, nếu giết bằng ba người thì là một trường hợp khác biệt.
Eko saṅgāme vegena dhāvato purisassa sīsaṃ asinā chindati, asīsakaṃ kabandhaṃ dhāvati, tamañño paharitvā pātesi, kassa pārājikanti vutte upaḍḍhā therā ‘‘gamanūpacchedakassā’’ti āhaṃsu.
If one person cuts off the head of a man running swiftly in battle with a sword, and the headless trunk continues to run, and another person strikes it and fells it, when asked whose Pārājika it is, half of the elder monks said it is of the one who cut off the movement.
Một người chém đầu một người đang chạy nhanh trong trận chiến bằng kiếm, thân không đầu vẫn tiếp tục chạy, một người khác đánh và làm cho nó ngã xuống. Khi hỏi ai phạm Pārājika, một nửa các Trưởng lão nói: “Người đã cắt đứt sự di chuyển”.
Ābhidhammikagodattatthero ‘‘sīsacchedakassā’’ti.
Abhidhammika Godattatthera said it is of the one who cut off the head.
Trưởng lão Abhidhammikagodattatthero nói: “Người đã chém đầu”.
Evarūpānipi vatthūni imassa vatthussa atthadīpane vattabbānīti.
Such cases should also be mentioned in explaining the meaning of this case.
Những trường hợp như vậy cũng cần được nói trong việc làm rõ ý nghĩa của trường hợp này.
Loṇasovīrakavatthusmiṃ – loṇasovīrakaṃ nāma sabbarasābhisaṅkhataṃ ekaṃ bhesajjaṃ.
In the case of loṇasovīraka: Loṇasovīraka is a type of medicine compounded with all flavors.
Trong trường hợp Loṇasovīraka – Loṇasovīraka là một loại thuốc được chế biến từ tất cả các loại hương vị.
Taṃ kira karontā harītakāmalakavibhītakakasāve sabbadhaññāni sabbaaparaṇṇāni sattannampi dhaññānaṃ odanaṃ kadaliphalādīni sabbaphalāni vettaketakakhajjūrikaḷīrādayo sabbakaḷīre macchamaṃsakhaṇḍāni anekāni ca madhuphāṇitasindhavaloṇanikaṭukādīni bhesajjāni pakkhipitvā kumbhimukhaṃ limpitvā ekaṃ vā dve vā tīṇi vā saṃvaccharāni ṭhapenti, taṃ paripaccitvā jamburasavaṇṇaṃ hoti.
It is said that those who make it mix kasāvas (astringents) like harītaka (chebulic myrobalan), āmalaka (emblic myrobalan), vibhītaka (beleric myrobalan), all grains, all pulses, rice from all seven grains, all fruits such as bananas, all shoots such as cane shoots, palm shoots, date palm shoots, fish and meat pieces, and many medicines such as honey, jaggery, rock salt, and Trikatu, then seal the mouth of the pot, and keep it for one, two, or three years. When it is fully matured, it becomes the color of jambu juice.
Người ta nói rằng khi làm loại thuốc này, họ cho vào các loại thuốc làm se như quả Harītakā, Āmalaka, Vibhītaka, tất cả các loại ngũ cốc, tất cả các loại đậu, cơm từ bảy loại ngũ cốc, tất cả các loại trái cây như chuối, tất cả các loại chồi như chồi mây, chồi dứa dại, chồi chà là, các miếng cá thịt, và nhiều loại thuốc khác như mật ong, đường thốt nốt, muối đá, Trikatu, v.v., rồi trét kín miệng chum và để một, hai hoặc ba năm, sau đó nó sẽ chín và có màu nước trái cây jambu.
Vātakāsakuṭṭhapaṇḍubhagandarādīnaṃ siniddhabhojanaṃ bhuttānañca uttarapānaṃ bhattajīraṇakabhesajjaṃ tādisaṃ natthi.
For wind-diseases, coughs, leprosy, jaundice, fistulas, and for those who have eaten rich food, there is no better after-drink or digestive medicine like it.
Không có loại thuốc tiêu hóa nào tốt như vậy cho các bệnh như phong thấp, ho, ghẻ lở, thiếu máu, rò hậu môn, v.v., và cũng không có loại đồ uống nào tốt hơn để uống sau khi ăn các món ăn béo ngậy.
Taṃ panetaṃ bhikkhūnaṃ pacchābhattampi vaṭṭati, gilānānaṃ pākatikameva, agilānānaṃ pana udakasambhinnaṃ pānaparibhogenāti.
But this medicine is permissible for bhikkhus even after noon. For the sick, it is permissible in its natural form, but for the healthy, it is permissible as a drink, mixed with water.
Thuốc đó, đối với các tỳ-khưu, có thể dùng vào buổi chiều cũng được. Đối với người bệnh thì dùng nguyên chất (không pha nước). Còn đối với người không bệnh thì phải pha với nước và dùng như thức uống.