Vitakkamathitassāti kāmarāgo.
"Tormented by thoughts" means sensual passion.
“Bị khuấy động bởi tầm” là dục tham (kāmarāga).
Subhānupassinoti kāmarāgavatthu.
"Observing what is pleasant" means the object of sensual passion.
“Quán sát điều tốt đẹp” là đối tượng của dục tham.
Bhiyyo taṇhā pavaḍḍhatīti kāmataṇhā.
"Craving grows even more" means sensual craving.
“Khát ái càng tăng trưởng” là dục ái (kāmataṇhā).
Esa gāḷhaṃ karoti bandhananti rāgaṃ, iti yo yo dhammo mūlanikkhitto, so yevettha dhammo uggāvahitabbo* .
"This makes the bond strong" means passion. Thus, whatever dhamma is laid down as a root, that very dhamma should be understood here.
“Điều đó tạo ra sự trói buộc vững chắc” là tham ái (rāga). Như vậy, pháp nào được đặt làm gốc, thì chính pháp đó phải được hiểu ở đây.
Na bhagavā ekaṃ dhammaṃ ārabbha aññaṃ dhammaṃ deseti.
The Blessed One does not teach one dhamma by referring to another dhamma.
Đức Thế Tôn không thuyết giảng một pháp này mà lại nói về một pháp khác.
Yassa vitakketi kāmavitakko tameva vitakkaṃ kāmavitakkena niddisīyati.
The thought that one thinks is a sensual thought; that very thought is designated as a sensual thought.
Tầm nào của người ấy là dục tầm, chính tầm đó được chỉ rõ là dục tầm.
Tibbarāgassāti tasseva vitakkassa vatthuṃ niddisati.
"With intense passion" designates the object of that very thought.
“Với tham ái mãnh liệt” là chỉ rõ đối tượng của chính tầm đó.
Subhānupassino bhiyyo taṇhā pavaḍḍhatīti tameva rāgaṃ kāmataṇhāti niddisati.
"Observing what is pleasant, craving grows even more" designates that very passion as sensual craving.
“Quán sát điều tốt đẹp, khát ái càng tăng trưởng” là chỉ rõ chính tham ái đó là dục ái.
Esa gāḷhaṃ karoti bandhananti tameva taṇhāsaṃyojanaṃ niddisati.
"This makes the bond strong" designates that very craving-fetter.
“Điều đó tạo ra sự trói buộc vững chắc” là chỉ rõ chính kiết sử khát ái đó.
Evaṃ gāthāsu anuminitabbaṃ.
Thus, it should be inferred in verses.
Như vậy, cần phải suy luận trong các bài kệ.
Evaṃ saveyyākaraṇesu.
And similarly in all expositions.
Và cũng vậy trong các bài giảng giải.
Tīṇi bālassa bālalakkhaṇāni – dubbhāsitabhāsī* ca hoti, duccintitacintī ca dukkaṭakammakārī ca.
There are three characteristics of a fool: he speaks ill, he thinks ill, and he performs evil deeds.
Có ba dấu hiệu của người ngu: nói lời nói ác, suy nghĩ điều ác, và làm việc ác.
Tattha yaṃ kāyena ca vācāya ca parakkamati, idamassa dukkaṭakammakārī.
There, what he strives for with body and speech, this is his performance of evil deeds.
Trong đó, việc mà người ấy dùng thân và lời nói để hành động, đó là việc làm ác của người ấy.
Tāyaṃ yathā ca musāvādaṃ bhāsati yathā pubbaniddiṭṭhaṃ, idamassa dubbhāsitā.
In that, how he speaks falsehood, as previously designated, this is his speaking ill.
Việc người ấy nói lời nói dối như đã được chỉ rõ trước đây, đó là lời nói ác của người ấy.
Yañca saṅkappeti manoduccaritaṃ byāpādaṃ, idamassa duccintitacintitā.
And what he resolves, the mental misconduct of ill-will, this is his thinking ill.
Và việc người ấy suy nghĩ về sự ác ý, sự sân hận trong tâm, đó là sự suy nghĩ điều ác của người ấy.
Yaṃ so imehi tīhi bālalakkhaṇehi samannāgato tīṇi tajjāni dukkhāni domanassāni anubhavati, so ca hoti sabhaggato vā parisaggato vā tajjaṃ kathaṃ kathanti.
That he, endowed with these three characteristics of a fool, experiences three corresponding sufferings and distresses, and he is either in an assembly or in a group, saying "How is this?"
Khi người ấy đầy đủ ba dấu hiệu ngu si này, người ấy kinh nghiệm ba nỗi khổ đau và ưu phiền tương ứng. Khi người ấy ở trong hội chúng hay giữa đám đông, người ta nói về những điều tương ứng đó.
Yadā bhavati so ca pāṇātipātādidasaakusalakammapathā, so tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedetīti.
When he is involved in the ten unwholesome courses of action, such as the destruction of life, he experiences suffering and distress originating from that.
Khi người ấy phạm mười ác nghiệp như sát sinh, v.v., người ấy kinh nghiệm khổ đau và ưu phiền do đó mà ra.
Puna caparaṃ yadā passati coraṃ rājāparādhikaṃ raññā gahitaṃ jīvitā voropetaṃ, tassevaṃ bhavati sace mamampi rājā jāneyya mamampi rājā gāhāpetvā jīvitā voropeyyāti, so tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
Furthermore, when he sees a thief, a royal offender, seized by the king and put to death, it occurs to him: ‘If the king were to know me, the king would also have me seized and put to death.’ Because of that, he experiences suffering and dejection.
Hơn nữa, khi người ngu thấy một tên trộm phạm tội bị vua bắt và xử tử, người ấy nghĩ: "Nếu nhà vua biết về ta, nhà vua cũng sẽ bắt ta và xử tử." Người ấy kinh nghiệm khổ đau và ưu phiền do đó mà ra.
Puna caparaṃ bālo yadā bhavati āsanā samārūḷho yāva yā me gati bhavissati ito pecca paraṃ maraṇāti so tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti iti bālalakkhaṇaṃ hetu.
Furthermore, when a fool sits up from his seat, he thinks: ‘What will be my destination after death, after departing from this world?’ Because of that, he experiences suffering and dejection. Thus, the characteristic of a fool is the cause.
Hơn nữa, khi người ngu ngồi trên ghế và nghĩ: "Sau khi chết, ta sẽ đi về đâu?" Người ấy kinh nghiệm khổ đau và ưu phiền do đó mà ra. Như vậy, dấu hiệu của người ngu là nhân.
Tīṇi tajjāni dukkhāni nissando.
The three corresponding sufferings are the consequence (nissanda).
Ba nỗi khổ đau tương ứng là quả thứ sinh (nissanda).
Kāyassa bhedā nirayesu upapajjati, idaṃ phalaṃ.
Upon the breaking up of the body, he is reborn in the hells; this is the result (phala).
Khi thân hoại mạng chung, người ấy tái sinh vào các địa ngục, đây là quả chính (phala).
Idaṃ dosādhiṭṭhānaṃ.
This is the basis of hatred (dosādhiṭṭhāna).
Đây là sự y cứ vào sân hận (dosādhiṭṭhāna).
Yo yaṃ anamataggasaṃsāraṃ samāpanno jāyate ca mīyate ca, ayaṃ avijjāhetukā.
One who has entered this beginningless saṃsāra, is born and dies; this is due to avijjā.
Người nào đã nhập vào vòng luân hồi vô thủy (anamataggasaṃsāra), sinh rồi chết, chết rồi sinh, điều này do vô minh làm nhân (avijjāhetukā).
Yānipi ca saṅkhārānaṃ payojanāni, tānipi avijjāpaccayāni, yaṃ adassanaṃ buddhavacanassa, ayaṃ avijjāsutteyeva niddiṭṭhaṃ.
And whatever purposes there are for saṅkhāras, those too are conditioned by avijjā. The not seeing of the Buddha’s teaching, this avijjā, is indicated in the Sutta itself.
Những mục đích của các hành (saṅkhāra) cũng do vô minh làm duyên (avijjāpaccayāni). Việc không thấy lời Phật dạy, điều này đã được chỉ rõ trong kinh về vô minh (avijjāsutta).
Yo ca saṅkhāre attato harati pañcakkhandhe pañca diṭṭhiyo upagacchati.
And whoever takes the saṅkhāras as self, adheres to the five wrong views regarding the five aggregates.
Và người nào nắm giữ các hành như là tự ngã, chấp vào năm uẩn với năm tà kiến.
‘‘Etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’ti idaṃ suttaṃ avijjāya nikkhittaṃ, avijjāya nikkhipitaṃ.
“This is mine, this I am, this is my self”—this Sutta is placed in avijjā, deposited in avijjā.
"Đây là của tôi, đây là tôi, đây là tự ngã của tôi"—kinh này được đặt trong vô minh, được trình bày về vô minh.
Evaṃ satthā sutte nayena* dhammena niddisati.
Thus, the Teacher expounds the Dhamma in the Sutta by way of method.
Như vậy, bậc Đạo Sư đã chỉ rõ trong kinh theo phương pháp (naya) và giáo pháp (dhamma).
Asādhāraṇena taṃyeva tattha niddisitabbaṃ.
Only that which is not common should be indicated there.
Chỉ những gì không phổ biến mới được chỉ rõ ở đó.
Na aññaṃ.
Not anything else.
Không có gì khác.
Ye hi keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā ‘‘idaṃ dukkha’’nti nappajānanti cattāri saccāni vitthārena, yaṃ tattha appajānanā, idaṃ dukkhaṃ, ayaṃ hetu.
“Monks, whatever recluses or brahmins do not thoroughly understand ‘this is suffering’—the Four Noble Truths in detail—whatever lack of understanding there is in that, this suffering is the cause.”
Này các Tỳ-kheo, bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào không hiểu rõ "Đây là khổ" – bốn sự thật một cách chi tiết, sự không hiểu biết đó là khổ, đây là nhân.
Appajānanto vividhe saṅkhāre abhisaṅkharoti, ayaṃ nissando.
Not understanding, he fabricates various saṅkhāras; this is the consequence (nissanda).
Không hiểu biết, người ấy tạo tác các hành (saṅkhāra) khác nhau, đây là quả thứ sinh (nissanda).
Yañca diṭṭhigatāni parāmasati ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti ayaṃ nissando.
And clinging to wrong views, thinking ‘this alone is true, all else is futile’; this is the consequence (nissanda).
Việc người ấy chấp thủ các tà kiến: "Chỉ điều này là thật, những điều khác là hư vọng," đây là quả thứ sinh.
Yaṃ punabbhavaṃ nibbatteti, idaṃ phalaṃ.
That which brings about renewed existence, this is the result (phala).
Việc người ấy tạo ra sự tái sinh (punabbhava), đây là quả chính (phala).
Ayampi dhammo saniddiṭṭho hetuto ca phalato ca nissandato ca.
This Dhamma is also well-indicated as to its cause (hetu), result (phala), and consequence (nissanda).
Pháp này cũng được chỉ rõ về nhân, quả chính và quả thứ sinh.
Ettha pana keci dhammā sādhāraṇā bhavanti.
Here, some dhammas become common.
Ở đây, có một số pháp là phổ biến.
Hetu khalu āditoyeva sutte nikkhipissanti.
The cause (hetu) will indeed be placed in the Sutta from the very beginning.
Nhân sẽ được trình bày ngay từ đầu trong kinh.
Yathā kiṃ bhave cattārimāni, bhikkhave, agatigamanāni.
For example, ‘Monks, there are these four ways of going astray.’
Ví dụ, này các Tỳ-kheo, có bốn con đường sai trái này.
Tattha yañca chandāgatiṃ gacchati yañca bhayāgatiṃ gacchati, ayaṃ lobho akusalamūlaṃ.
Among these, going astray through desire, and going astray through fear, this is the unwholesome root of greed (lobha).
Trong đó, việc đi theo con đường sai trái do dục vọng (chandāgati) và việc đi theo con đường sai trái do sợ hãi (bhayāgati), đây là gốc rễ bất thiện của tham (lobha).
Yaṃ dosā, ayaṃ dosoyeva.
That which is due to hatred, this is hatred itself.
Việc do sân hận (dosā), đây chính là sân hận.
Yaṃ mohā, ayaṃ mohoyeva.
That which is due to delusion, this is delusion itself.
Việc do si mê (mohā), đây chính là si mê.
Evaṃ imāni tīṇi akusalamūlāni āditoyeva upaparikkhitabbāni.
Thus, these three unwholesome roots should be examined from the very beginning.
Như vậy, ba gốc rễ bất thiện này cần được xem xét ngay từ đầu.
Yattha ekaṃ niddisitabbaṃ, tattha ekaṃ niddisīyati.
Where one is to be indicated, there one is indicated.
Ở đâu cần chỉ rõ một điều, ở đó một điều được chỉ rõ.
Tathā dve yathā tīṇi, na hi ādīhi anikkhitte hetu vā nissando vā phalaṃ vā niddisitabbaṃ.
Similarly, two, as well as three; for a cause, a consequence, or a result should not be indicated if not placed at the beginning.
Cũng vậy, hai điều, ba điều, nhưng nhân, quả thứ sinh hay quả chính không được chỉ rõ nếu chúng không được trình bày ở phần đầu.
Tattha yā asubhāya upaparikkhā, ayaṃ kāmesu ādīnavadassanena pariccāgo.
Here, the investigation of impurity is the relinquishment of sensual pleasures by seeing their danger.
Trong đó, sự quán xét bất tịnh là sự từ bỏ các dục vọng bằng cách thấy được sự nguy hiểm của chúng.
Indriyesu susaṃvuto tasseva alobhassa pāripūriyaṃ mama āyatanasocitaṃ anupādāya.
Being well-restrained in the sense faculties is for the perfection of that very non-greed, not clinging to my sense-sphere.
Việc phòng hộ kỹ càng các căn là để hoàn thiện vô tham của chính người ấy, không chấp thủ các xứ (āyatana) của ta.
Bhojanamhi ca mattaññunti rasataṇhāpahānaṃ.
“Moderate in food” means the abandoning of craving for tastes.
"Biết tiết độ trong ăn uống" là sự đoạn trừ tham ái vị giác.
Iti ayaṃ alobho asubhānupassitāya vatthuto dhārayati, so alobho hetu.
Thus, this non-greed is based on the contemplation of impurity as its foundation; that non-greed is the cause (hetu).
Như vậy, vô tham này duy trì được nhờ quán bất tịnh về mặt đối tượng, vô tham đó là nhân.
Indriyesu guttadvāratāya gocarato dhārayati, bhojanemattaññutāya parato dhārayati, ayaṃ nissando.
It is based on guarding the sense-doors in its sphere of activity, and on moderation in food in relation to others; this is the consequence (nissanda).
Nhờ phòng hộ các căn, người ấy duy trì được về mặt cảnh giới (gocara); nhờ biết tiết độ trong ăn uống, người ấy duy trì được về mặt bảo vệ (parato). Đây là quả thứ sinh (nissanda).
Taṃ ve nappasahati māro, vāto selaṃ va pabbatanti, idaṃ phalaṃ.
“Him Māra surely cannot overcome, just as wind cannot shake a rocky mountain”—this is the result (phala).
"Māra chắc chắn không thể khuất phục người ấy, như gió không thể lay chuyển núi đá." Đây là quả chính (phala).
Iti yoyeva dhammo ādimhi nikkhitto, soyeva majjhe ceva avasāne ca.
Thus, the very Dhamma that is placed at the beginning is also present in the middle and at the end.
Như vậy, pháp đã được trình bày ở phần đầu thì cũng chính là pháp ở giữa và ở cuối.
Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi asamuppannassa kāmacchandassa anuppādāya uppannassa vā pahānāya, yathayidaṃ* asubhanimittaṃ.
Monks, I do not perceive any other single quality for the non-arising of unarisen sensual desire, or for the abandonment of arisen sensual desire, as this unlovely perception (asubhanimitta).
Này các Tỳ-kheo, Ta không thấy một pháp nào khác có thể làm cho dục ái chưa sinh không sinh khởi, hoặc làm cho dục ái đã sinh được đoạn trừ, như là tướng bất tịnh (asubhanimitta).
Tattha asubhanimittaṃ manasikarontassa anuppanno ceva kāmacchando na uppajjati, uppanno ca kāmacchando pahīyati.
There, for one who attends to the unlovely perception, unarisen sensual desire does not arise, and arisen sensual desire is abandoned.
Trong đó, khi người ấy tác ý đến tướng bất tịnh, dục ái chưa sinh sẽ không sinh khởi, và dục ái đã sinh sẽ được đoạn trừ.
Idaṃ alobhassa vatthu.
This is the basis of non-greed (alobha).
Đây là căn bản của vô tham.
Yaṃ puna anuppanno kāmarāgo pariyādiyati rūparāgaṃ arūparāgaṃ, iti phalaṃ.
Furthermore, that unarisen sensual lust (kāmarāga) that encompasses lust for form (rūparāga) and lust for the formless (arūparāga)—this is the result.
Và khi dục ái chưa sinh được đoạn trừ, cả sắc ái (rūparāga) và vô sắc ái (arūparāga) cũng được đoạn trừ. Đây là quả chính.
Iti ayampi ca dhammo niddiṭṭho hetuto ca nissandato ca phalato ca.
Thus, this quality has been expounded in terms of its cause, its consequence, and its result.
Như vậy, pháp này cũng được chỉ rõ về nhân, quả thứ sinh và quả chính.
Idaṃ alobhādhiṭṭhānaṃ.
This is the foundation of non-greed (alobhādhiṭṭhāna).
Đây là sự y cứ vào vô tham (alobhādhiṭṭhāna).
Ekampi ce pāṇamaduṭṭhacitto mettāyatīti ayaṃ adoso.
"If one, with a mind free from ill-will, practices loving-kindness towards even a single being"—this is non-hatred (adosa).
"Nếu với tâm không ác ý, người ấy trải tâm từ đến dù chỉ một chúng sinh"—đây là vô sân.
Nigghātena assādo, kusalo tena hotīti tena kusalena dhammena saṃyutto dhammapaññattiṃ gacchati.
The satisfaction is in not harming. "One becomes skilled thereby"—by that wholesome quality, one attains the designation of a quality.
Sự an lạc do không sát sinh. "Người có thiện xảo sẽ đạt được điều đó" nghĩa là người ấy đạt đến sự chế định pháp (dhammapaññatti) nhờ liên hệ với pháp thiện xảo đó.
Kusaloti yathā paññāya pañño paṇḍiccena paṇḍito.
"Skilled" means wise through wisdom, sagacious through sagacity.
"Thiện xảo" (kusalo) giống như người có trí tuệ nhờ trí tuệ, người thông thái nhờ sự thông thái.
Pahūtamariyo pakaroti puññanti tassāyeva vipāko ayaṃ lokiyassa, na hi lokuttarassa.
"One performs abundant merit"—this is the result of that very worldly (lokiya) state, not of the supramundane (lokuttara).
"Bậc Thánh cao quý sẽ tạo ra vô lượng công đức" là quả dị thục của pháp thế gian này, không phải của pháp xuất thế gian.
Tattha yā mettāyanā, ayaṃ hetu.
There, the practice of loving-kindness (mettāyanā) is the cause.
Trong đó, tâm từ (mettāyanā) là nhân.
Yaṃ kusalo bhavati ayaṃ nissando.
That one becomes skilled is the consequence.
Việc người ấy trở thành thiện xảo là quả thứ sinh (nissanda).
Yāva abyāpajjo bhūmiyaṃ bahupuññaṃ pasavati, idaṃ phalaṃ.
As far as the plane of non-ill-will, one generates much merit—this is the result.
Việc người ấy sinh ra nhiều công đức trên cõi vô sân là quả chính (phala).
Iti adoso niddiṭṭho hetuto ca nissandato ca phalato ca.
Thus, non-hatred has been expounded in terms of its cause, its consequence, and its result.
Như vậy, vô sân được chỉ rõ về nhân, quả thứ sinh và quả chính.
Tīṇimāni, bhikkhave* , indriyāni anaññātaññassāmītindriyaṃ aññindriyaṃ aññātāvindriyaṃ.
Monks, there are these three faculties: the faculty of knowing the unknown, the faculty of knowing, and the faculty of one who knows.
Này các Tỳ-khưu, có ba căn này: căn vị tri tri, căn tri, căn toàn tri.
Tattha katamaṃ anaññātaññassāmītindriyaṃ?
What, then, is the faculty of knowing the unknown?
Trong đó, căn vị tri tri là gì?
Idha, bhikkhave, bhikkhu anabhisametassa dukkhassa ariyasaccassa abhisamayāya chandaṃ janeti vāyamati, vīriyaṃ ārabhati, cittaṃ paggaṇhāti padahati.
Here, monks, a bhikkhu generates desire for the full comprehension of the noble truth of suffering that has not yet been comprehended, he strives, he exerts energy, he uplifts his mind, he applies himself.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu phát sinh ý muốn, cố gắng, nỗ lực, tinh tấn để thấu hiểu Khổ Thánh Đế chưa được thấu hiểu.
Evaṃ catunnaṃ ariyasaccānaṃ kātabbaṃ.
Thus should it be done for the four noble truths.
Cũng vậy đối với bốn Thánh Đế.
Tattha katamaṃ aññindriyaṃ?
What, then, is the faculty of knowing?
Trong đó, căn tri là gì?
Idha, bhikkhave, bhikkhu ‘‘idaṃ dukkhaṃ ariyasacca’’nti yathābhūtaṃ pajānāti, yā ca maggo, idaṃ aññindriyaṃ.
Here, monks, a bhikkhu rightly understands, "This is the noble truth of suffering," and that which is the path—this is the faculty of knowing.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu hiểu biết chân thật rằng: “Đây là Khổ Thánh Đế”, và con đường ấy, đây là căn tri.
Āsavakkhayā anāsavo hoti, idaṃ vuccati aññātāvindriyaṃ.
Through the destruction of the taints (āsavas), one becomes taintless (anāsava)—this is called the faculty of one who knows.
Do sự đoạn tận các lậu hoặc, vị ấy trở thành vô lậu, điều này được gọi là căn toàn tri.
Tathāyaṃ paññā, ayaṃ hetu.
Similarly, this wisdom is the cause.
Cũng vậy, trí tuệ này là nguyên nhân.
Yaṃ chandaṃ janeti vāyamati, yā pajānāti, ayaṃ nissando.
That one generates desire, strives, that one understands—this is the consequence.
Sự phát sinh ý muốn, sự cố gắng, sự hiểu biết này là kết quả.
Yena sabbaso āsavānaṃ khayā hetu, yaṃ khaye ñāṇamuppajjati, anuppāde ñāṇañca, ayaṃ nissando.
That through which, by the complete destruction of the taints, knowledge arises in destruction, and knowledge in non-arising—this is the consequence.
Do sự đoạn tận hoàn toàn các lậu hoặc, trí tuệ về sự đoạn tận phát sinh, và trí tuệ về sự không tái sinh, đây là kết quả.
Yaṃ arahattaṃ, idaṃ phalaṃ.
That which is Arahantship—this is the result.
Quả A-la-hán là thành quả.
Tattha khīṇā me jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyanti, idaṃ khaye ñāṇaṃ.
There, "Birth is destroyed, the holy life has been lived, what was to be done has been done"—this is knowledge in destruction.
Trong đó, “Sự tái sinh của ta đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm”, đây là trí tuệ về sự đoạn tận.
Nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti idaṃ anuppāde ñāṇaṃ.
"I know there is no further state of being"—this is knowledge in non-arising.
“Ta biết rằng không còn tái sinh nữa”, đây là trí tuệ về sự không tái sinh.
Iti imāni indriyāni amoho niddiṭṭho hetunā ca nissandena ca phalena ca.
Thus, these faculties, as non-delusion, have been expounded by their cause, their consequence, and their result.
Như vậy, các căn này là vô si được chỉ rõ bằng nguyên nhân, kết quả và thành quả.
Imāni asādhāraṇāni niddiṭṭhāni.
These uncommon qualities have been expounded.
Những điều này được chỉ rõ là không phổ biến.
Tattha katamāni kusalamūlāni sādhāraṇāni?
What, then, are the common roots of wholesome action (kusalamūlāni sādhāraṇāni)?
Trong đó, những căn lành phổ biến là gì?
Kusalañca vo, bhikkhave, desessāmi kusalamūlañceva.
Monks, I will teach you wholesome action (kusala) and the roots of wholesome action (kusalamūla).
Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông về thiện pháp và căn lành.
Tattha katamaṃ kusalamūlaṃ?
What, then, are the roots of wholesome action?
Trong đó, căn lành là gì?
Alobho adoso amoho.
Non-greed (alobha), non-hatred (adosa), non-delusion (amoha).
Vô tham, vô sân, vô si.
Tattha katamaṃ kusalaṃ?
What, then, is wholesome action?
Trong đó, thiện pháp là gì?
Aṭṭha sammattāni sammādiṭṭhi yāva sammāsamādhi.
The eight perfections, from right view up to right concentration.
Tám chánh, tức là Chánh kiến cho đến Chánh định.
Tattha yāni kusalamūlāni, ayaṃ hetu.
Among these, whatever are the roots of wholesome states, this is the cause.
Trong đó, những căn lành là nguyên nhân.
Yañca alobho tīṇi kammāni samuṭṭhāpeti saṅkappaṃ vāyāmaṃ samādhiñca, ayaṃ alobhassa nissando.
And that non-greed which generates three actions: right intention, right effort, and right concentration—this is the outflow of non-greed.
Vô tham phát sinh ba hành nghiệp: chánh tư duy, chánh tinh tấn và chánh định, đây là kết quả của vô tham.
Tattha yo adoso, ayaṃ hetu.
Among these, whatever is non-hatred, this is the cause.
Trong đó, vô sân là nguyên nhân.
Yaṃ tayo dhamme paṭṭhapeti sammāvācaṃ sammākammantaṃ sammāājīvañca, ayaṃ nissando.
That which establishes three qualities: right speech, right action, and right livelihood—this is the outflow.
Vô sân thiết lập ba pháp: chánh ngữ, chánh nghiệp và chánh mạng, đây là kết quả.
Tattha yo amoho hetu, yaṃ dve dhamme upaṭṭhapeti aviparītadassanampi ca anabhilāpanaṃ, ayaṃ nissando.
Among these, whatever is non-delusion is the cause; that which establishes two qualities: seeing things as they are and not speaking excessively—this is the outflow.
Trong đó, vô si là nguyên nhân, vô si thiết lập hai pháp: thấy không sai lệch và không chấp trước, đây là kết quả.
Imassa brahmacariyassa yaṃ phalaṃ, tā dve vimuttiyo rāgavirāgā cetovimutti avijjā virāgā ca paññāvimutti, idaṃ phalaṃ.
Whatever is the fruit of this holy life, those two liberations—the liberation of mind through the fading away of lust, and the liberation by wisdom through the fading away of ignorance—this is the fruit.
Thành quả của phạm hạnh này là hai sự giải thoát: giải thoát tâm do ly tham và giải thoát tuệ do ly vô minh, đây là thành quả.
Iti imāni tīṇi kusalamūlāni niddiṭṭhāni hetuto ca nissandato ca phalato ca.
Thus, these three roots of wholesome states are indicated as cause, outflow, and fruit.
Như vậy, ba căn lành này được chỉ rõ bằng nguyên nhân, kết quả và thành quả.
Evaṃ sādhāraṇāni kusalāni paṭivijjhitabbāni.
In this way, common wholesome states are to be penetrated.
Như vậy, các thiện pháp phổ biến cần được thấu hiểu.
Tulamatulañca sambhavanti tulasaṅkhataṃ atulasaṅkhataṃ.
‘Tulamatulañca sambhavaṃ’ means the measurable conditioned and the immeasurable unconditioned.
“Sự hiện hữu có thể đo lường và không thể đo lường” có nghĩa là hữu vi có thể đo lường và hữu vi không thể đo lường.
Tattha ye saṅkhatā tulaṃ, te dve dhammā assādo ca ādīnavo ca tulitā bhavanti.
Among these, those conditioned things that are measurable are the two qualities: gratification and danger, which are weighed.
Trong đó, những pháp hữu vi có thể đo lường là hai pháp: vị ngọt và sự nguy hiểm, chúng được cân nhắc.
Ettako kāmesu assādo.
Such is the gratification in sensual pleasures.
Vị ngọt trong các dục là chừng này.
Ettako ādīnavo imassa, idaṃ nissaraṇanti iti nibbānaṃ pajānāti.
Such is the danger of this, and this is the escape—thus one discerns Nibbāna.
Sự nguy hiểm của điều này là chừng này, đây là sự thoát ly, như vậy vị ấy hiểu biết Nibbāna.
Dvīhi kāraṇehi atulaṃ na ca sakkā tulayituṃ.
By two reasons, Nibbāna is immeasurable and cannot be measured.
Do hai nguyên nhân, Nibbāna là không thể đo lường, không thể cân nhắc.
Ettakaṃ etaṃ netaṃ paramatthīti tena atulaṃ.
This Nibbāna is of such a measure of virtue, and there is nothing nobler than this Nibbāna—thus it is immeasurable.
Điều này là chừng này, không có gì cao hơn điều này, do đó là không thể đo lường.
Atha pāpuṇā ratanaṃ karitvā acchariyabhāvena atulaṃ.
Then, by making it a jewel, those who reach Nibbāna by focusing on it, it is immeasurable due to its wondrous nature.
Sau đó, những người đạt đến Nibbāna, coi đó là một viên ngọc quý, do sự kỳ diệu mà nó là không thể đo lường.
Tattha kusalassa ca abhisambhavā jānanā passanā, ayaṃ amoho.
Among these teachings, the understanding and seeing of the arising of wholesome states—this is non-delusion.
Trong đó, sự biết và sự thấy về sự phát sinh của thiện pháp, đây là vô si.
Yaṃ tattha ñātā osiraṇā bhavasaṅkhārānaṃ, ayaṃ alobho.
Among these teachings, the understanding of the formations of existence and the non-clinging to defilements—this is non-greed.
Sự không chấp trước vào các hành hữu đã biết, đây là vô tham.
Yaṃ ajjhattarato samāhitoti vikkhepapaṭisaṃharaṇā, ayaṃ adoso.
‘Ajjhattarato samāhito’ means the withdrawal from distractions (hindrances to concentration)—this is non-hatred.
“An trú trong nội tâm, tâm định tĩnh” là sự thu nhiếp khỏi sự phân tán, đây là vô sân.
Iti imāni tīṇi kusalamūlāni.
Thus, these are the three roots of wholesome states.
Như vậy, đây là ba căn lành.
Tulamatulasambhavanti ayaṃ amoho.
‘Tulamatulasambhavaṃ’—this is non-delusion.
“Sự hiện hữu có thể đo lường và không thể đo lường” đây là vô si.
Yo bhavasaṅkhārānaṃ samosaraṇaṃ lobho sammāsamādhīnaṃ assādo, ayaṃ hetu.
That lust, which is the cause for the accumulation of formations of existence, and the gratification of right concentration—this is the cause.
Sự tập hợp của các hành hữu là tham ái, vị ngọt của chánh định, đây là nguyên nhân.
Yaṃ ajjhattarato avijjaṇḍakosaṃ sambhedo, ayaṃ nissando.
That breaking open of the shell of ignorance by one who delights inwardly—this is the outflow.
Sự phá vỡ lớp vỏ vô minh của người an trú trong nội tâm, đây là kết quả.
Sā pavatti imāni tīṇi niddiṭṭhāni kusalamūlāni hetuto ca nissandato ca phalato ca.
That outflow is called 'occurrence'. These three roots of wholesome states are indicated as cause, outflow, and fruit.
Sự vận hành ấy, ba căn lành này được chỉ rõ bằng nguyên nhân, kết quả và thành quả.
Ettāvatā esā pavatti ca nivatti ca akusalamūlehi pavattati, kusalamūlehi nivattatīti imehi ca tīhi sabbaṃ akusalamūlaṃ samosaraṇaṃ gacchati.
Thus far, this occurrence and cessation. Occurrence arises from unwholesome roots, and cessation arises from wholesome roots. By these three, all unwholesome roots gather together.
Cho đến đây, sự vận hành và sự đoạn diệt này, vận hành do các căn bất thiện, đoạn diệt do các căn lành, và do ba căn này mà tất cả các căn bất thiện đều tập hợp.
So dhamme vā vacanato niddiṭṭho taṇhāti vā kodhoti vā asampajaññanti vā anusayoti vā makkhoti vā paḷāsoti vā assatīti vā issāti vā macchariyanti vā aññāṇanti vā, tehi ye ca vatthūhi niddisitabbaṃ.
That unwholesome root is indicated in the Dhamma by such terms as craving, anger, lack of clear comprehension, underlying tendency, disparagement, contempt, lack of mindfulness, envy, stinginess, or ignorance, and by whatever objects are to be indicated by these words.
Nó được chỉ rõ trong các pháp do sự thuyết giảng là tham ái, hay sân hận, hay không tỉnh giác, hay tùy miên, hay che giấu, hay lừa dối, hay xan tham, hay ghen tị, hay keo kiệt, hay vô minh, những điều này cần được chỉ rõ bằng các đối tượng.
Yassimāni dve vacanāni dhammapadāni niddiṭṭhāni na so atthi kilesā, yo imesu navasu padesu samodhānaṃ samosaraṇaṃ gacchati.
There is no defilement that is not indicated by these two terms, these Dhamma-terms, that does not gather and converge into these nine aspects.
Nơi nào hai lời nói này được chỉ rõ là các pháp cú, không có phiền não nào mà không tập hợp trong chín điều này.
Ayaṃ kileso, na ca lobho, na ca doso, na ca moho.
This is defilement, not greed, not hatred, not delusion.
Đây là phiền não, không phải tham, không phải sân, không phải si.
Tattha katamā kāyakammapārisuddhi?
What is purity of bodily action?
Trong đó, sự thanh tịnh thân nghiệp là gì?
Pāṇātipātā veramaṇī, adinnādānā veramaṇī, kāmesumicchācārā veramaṇī.
Abstention from taking life, abstention from taking what is not given, abstention from sexual misconduct.
Từ bỏ sát sinh, từ bỏ trộm cắp, từ bỏ tà dâm.
Tattha katamā vacīkammapārisuddhi?
What is purity of verbal action?
Trong đó, sự thanh tịnh khẩu nghiệp là gì?
Musāvādā veramaṇī…pe… samphappalāpā veramaṇī.
Abstention from false speech…pe… abstention from frivolous talk.
Tránh nói dối…pe… tránh nói lời vô ích.
Tattha katamā manokammapārisuddhi?
What is purity of mental action?
Trong đó, sự thanh tịnh của ý nghiệp là gì?
Anabhijjhā abyāpādo sammādiṭṭhi.
Non-covetousness, non-ill-will, and right view.
Không tham lam, không ác ý, chánh kiến.
Idaṃ sādhāraṇasuttaṃ.
This is a common sutta.
Đây là một bài kinh chung.
Pañcimāni indriyāni.
These are the five faculties.
Có năm căn này.
Saddhindriyādiindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.
The faculty beginning with the faculty of faith should be understood.
Cần phải xem xét các căn bắt đầu từ Tín căn.
Tīsu aveccappasāde vitthārena suttaṃ kātabbaṃ.
The sutta on unwavering confidence in the three (gems) should be elaborated.
Bài kinh cần được trình bày chi tiết về ba sự tịnh tín bất động.
Imāni sādhāraṇāni indriyādhiṭṭhānāni suttāni.
These are the common suttas on the Adhiṭṭhāna of faculties.
Đây là những bài kinh về sự an trú vào các căn chung.
Yaṃ yassa sambandhaṃ kusalassa vā akusalassa vā tena tena adhiṭṭhānena taṃ suttaṃ niddisitabbaṃ, natthañño dhammo niddisitabbo.
Whatever sutta relates to what is wholesome or unwholesome for whom, that sutta should be explained by that particular Adhiṭṭhāna; no other Dhamma should be explained.
Bài kinh nào liên quan đến điều thiện hay điều bất thiện, thì bài kinh đó cần được trình bày theo sự an trú đó, không được trình bày pháp nào khác.
Tattha sādhāraṇaṃ kusalaṃ nāpi kusalaṃ akusalaṃ yathā sādhāraṇāni ca kusalamūlāni sādhāraṇāni ca akusalamūlāni uppannaṃ kāmavitakkaṃ pajahati…pe… cattāro sammappadhānā kusalaṃ akusalañca.
Here, the uncommon wholesome is not wholesome, the unwholesome is as common wholesome roots and common unwholesome roots; one abandons arisen sensual thoughts…pe… the four right efforts are wholesome and unwholesome.
Trong đó, thiện pháp chung không phải là thiện, bất thiện pháp chung như các căn thiện chung và các căn bất thiện chung. Tư duy dục đã khởi lên được đoạn trừ…pe… bốn Chánh cần là thiện và bất thiện.
Yathā bhagavā kilese ādimhi tattha deseti.
Just as the Blessed One teaches defilements at the beginning.
Như Thế Tôn đã giảng về các phiền não ngay từ đầu.
Kiṃ desitaṃ?
What is taught?
Đã giảng điều gì?
Tesaṃ kilesānaṃ pahānaṃ udāhu no desitanti upaparikkhitabbaṃ.
It should be examined whether the abandonment of those defilements is taught or not.
Cần phải xem xét liệu sự đoạn trừ các phiền não đó đã được giảng hay chưa.
Yadi na desitaṃ bhagavati tesaṃ kilesānaṃ pahānaṃ kusalā dhammā pariyesitabbā yattha te akusalā pahānaṃ gacchanti.
If the abandonment of those defilements is not taught by the Blessed One, then wholesome states should be sought where those unwholesome states are abandoned.
Nếu Thế Tôn chưa giảng về sự đoạn trừ các phiền não đó, thì cần phải tìm kiếm các pháp thiện mà nhờ đó các bất thiện đó được đoạn trừ.
Sace samannehamāno na labhati.
If, while searching, one does not find it.
Nếu tìm kiếm mà không thấy.
Tattha akusalā dhammā apakaḍḍhitabbā vīmaṃsitabbā, saṃkilesabhāgiyasuttaṃ, yadi kilesā apakaḍḍhiyantā.
There, unwholesome states should be removed and investigated, a sutta pertaining to defilement, if defilements are being removed.
Trong đó, các pháp bất thiện cần được loại bỏ và xem xét, đó là bài kinh liên quan đến sự ô nhiễm, nếu các phiền não được loại bỏ.
Ye vā na denti tattha upaparikkhitabbā ariyamaggadhammā tāsu bhūmīsu kilesā pahānaṃ gacchanti, udāhu na gacchantīti.
Or if they do not give, there the noble path states should be examined in those stages: do defilements get abandoned, or do they not?
Hoặc nếu chúng không được cho phép, thì cần phải xem xét liệu các pháp của Thánh đạo trong các địa vị đó có đoạn trừ được các phiền não hay không.
Yattakā pana kilesā desitā.
However many defilements are taught.
Tuy nhiên, có bao nhiêu phiền não đã được giảng.
Na tattakā ariyadhammā desitā.
Not that many noble states are taught.
Không có bấy nhiêu Thánh pháp được giảng.
Yattha kilesā pahānaṃ gacchanti, tattha ye kilesā ariyadhammānaṃ paṭipakkhena na yujjanti, te apakaḍḍhitabbā, sace apakaḍḍhiyantā yojanaṃ deti.
Where defilements are abandoned, there, those defilements that do not accord with the noble states as their opposite should be removed, if, when removed, it gives a connection.
Nơi nào các phiền não được đoạn trừ, thì các phiền não nào không tương ứng với các Thánh pháp đối lập, cần được loại bỏ, nếu việc loại bỏ đó mang lại sự kết nối.
Tattha evaṃ vīmaṃsitabbaṃ.
There, it should be investigated thus.
Trong đó, cần phải xem xét như sau:
Dve tīṇi vā taduttari vā kilesā ekena ariyamaggena pahānaṃ gacchantīti.
Do two or three or more defilements get abandoned by one noble path?
Hai, ba hoặc nhiều phiền não hơn được đoạn trừ bởi một Thánh đạo.
Sace evaṃ vīmaṃsiyantā yojanaṃ deti, tattha upaparikkhitabbaṃ.
If, when investigated thus, it gives a connection, there it should be examined.
Nếu việc xem xét như vậy mang lại sự kết nối, thì cần phải xem xét trong đó.
Paramparāya vā piṭakasampadānena vā suttassa attho ca nattho ca.
The meaning and non-meaning of the sutta, either by tradition or by the transmission of the Piṭaka.
Ý nghĩa của bài kinh có hay không có, theo truyền thống hoặc theo sự truyền thừa của Tạng kinh.
Yaṃ vā na sakkā suttaṃ niddisituṃ neva suttaṃ vicikicchitabbaṃ.
Or if a sutta cannot be pointed out, one should not doubt the sutta itself.
Hoặc nếu không thể trình bày bài kinh, thì không nên nghi ngờ bài kinh.
Evaṃ yathā ādimhi kusalā dhammā honti.
Thus, just as wholesome states exist at the beginning.
Như vậy, ngay từ đầu, các pháp thiện sẽ có.
Ye kilesā te pahīneyyāti.
Those defilements should be abandoned.
Các phiền não đó nên được đoạn trừ.
Te upaparikkhitabbā.
They should be examined.
Chúng cần được xem xét.
Puro vā kusalo paṭipakkhena vā puro desanā, anūnā anadhikā uggahetabbā.
The teaching, whether prior or opposite to prior, should be grasped as neither deficient nor excessive.
Hoặc là thiện pháp ở phía trước, hoặc là lời giảng đối lập ở phía trước, cần được nắm giữ không thiếu không thừa.
Yathā paṭhamo uttilo yesamidāni kilesānaṃ ye ariyadhammā desitā ime kilesā imehi ariyadhammehi pahīyanti, udāhu nappahīyantīti vicinitabbā.
Just as the first excellent one: of these defilements now, which noble states are taught? Are these defilements abandoned by these noble states, or are they not? This should be discerned.
Như trong trường hợp đầu tiên, cần phải xem xét liệu các phiền não mà các Thánh pháp đã được giảng có được đoạn trừ bởi các Thánh pháp này hay không.
Yadi upaparikkhiyamānā yujjanti, gahetabbā.
If, when examined, they accord, they should be taken.
Nếu khi xem xét kỹ lưỡng mà chúng phù hợp, thì cần chấp nhận.
Atha na yujjanti, ye kilesā apaṭipakkhā honti, te kilesā aparipakkhitabbā.
But if they do not accord, those defilements that are not opposites should not be made opposites.
Nếu chúng không phù hợp, thì các phiền não nào không đối lập, thì các phiền não đó không cần phải đối lập.
Ye ca ariyadhammā paṭipakkhā honti, te ariyadhammā apakaḍḍhitabbā.
And those noble states that are opposites should be removed.
Và các Thánh pháp nào đối lập, thì các Thánh pháp đó cần được loại bỏ.
Na hi ariyadhammā anāgāmikilesappahānaṃ gacchanti, nāpi ariyadhammā sabbakilesānaṃ pahānāya saṃvattanti.
For noble states do not lead to the abandonment of anāgāmi defilements, nor do noble states conduce to the abandonment of all defilements.
Bởi vì các Thánh pháp không đoạn trừ các phiền não của bậc Bất Lai, cũng không dẫn đến sự đoạn trừ tất cả các phiền não.
Yathā kusalā mettā akusalo rāgo na tu kusalā mettāti kāretvā akusalassa rāgassa pahānāya sambhavati byāpādo mettāya pahānaṃ gacchati.
Just as wholesome mettā and unwholesome rāga; wholesome mettā does not arise for the abandonment of unwholesome rāga, but ill-will is abandoned by mettā.
Như lòng từ (mettā) là thiện (kusala), tham ái (rāga) là bất thiện (akusala), nhưng không phải lòng từ thiện được dùng để đoạn trừ tham ái bất thiện, mà sân hận (byāpāda) được đoạn trừ bởi lòng từ.
Tasmā ubho kilesā upaparikkhitabbā.
Therefore, both defilements should be examined.
Do đó, cả hai loại phiền não (kilesa) cần phải được xem xét kỹ lưỡng.
Yo yo ca dhammo upadisiyati kusalo vā akusalo vā so apakaḍḍhitabbo.
Whatever state is taught, whether wholesome or unwholesome, it should be removed.
Pháp nào được giảng dạy, dù là thiện hay bất thiện, pháp ấy cần phải được loại bỏ (apakaḍḍhitabba).
Sace te yujjanti apakaḍḍhiyamāno natthi upaparikkhitabbaṃ.
If, when removed, they accord, there is no need to examine.
Nếu chúng (các pháp) phù hợp khi được loại bỏ, thì không cần phải xem xét kỹ lưỡng.
Dve vā kilesā ekena ariyadhammena pahīneyyāti dvīhi vā ariyadhammehi eko vā kileso pahīyatīti.
Whether two defilements are abandoned by one noble state, or one defilement is abandoned by two noble states.
Hoặc hai phiền não được đoạn trừ bởi một Thánh pháp (ariyadhamma), hoặc một phiền não được đoạn trừ bởi hai Thánh pháp.
Atha vā evampi upaparikkhiyamānaṃ yujjati, tattha vīmaṃsitabbaṃ vā yathā yujjati tattha vīmaṃsitabbaṃ vā, yathā nanu sakkā suttaṃ niddisituṃ, na hi sutte vicikicchitabbaṃ.
Or if, when examined thus, it accords, there it should be investigated, or how it accords, there it should be investigated, or how a sutta cannot be pointed out, indeed, one should not doubt the sutta.
Hoặc nếu được xem xét kỹ lưỡng như vậy mà phù hợp, thì cần phải suy xét ở đó, hoặc cần phải suy xét ở đó như thế nào, chẳng lẽ không thể chỉ ra kinh điển sao, vì không nên nghi ngờ kinh điển.
Kileso maṃ ariyadhammesu desitesu ubhayato upaparikkhitabbaṃ.
Defilement (kilesa) should be thoroughly examined by me in two ways in the noble teachings that have been taught.
Khi các Thánh pháp được thuyết giảng, phiền não cần phải được xem xét kỹ lưỡng từ hai phía.
Kira ye vā ime kilesā desitā ye ca ariyadhammā desitā gāthāya vā byākaraṇena vā, kiṃ nu kho ime kilesā imehi ariyadhammehi pahīyanti, udāhu nappahīyanti?
It is said: "Are these defilements that have been taught, and these noble teachings that have been taught, whether in verse or prose, abandoned by these noble teachings, or are they not abandoned?
Chẳng lẽ những phiền não này được thuyết giảng, và những Thánh pháp này được thuyết giảng bằng kệ (gāthā) hay bằng văn xuôi (byākaraṇa), những phiền não này có được đoạn trừ bởi những Thánh pháp này không, hay không được đoạn trừ?
Ime vā ariyadhammā imesaṃ kilesānaṃ pahānāya saṃvattantīti.
Do these noble teachings conduce to the abandonment of these defilements?"
Hay những Thánh pháp này có dẫn đến sự đoạn trừ những phiền não này không?
Kiñcāpi kusalehi dhammehi akusalā dhammā pahānaṃ gacchanti.
Although unwholesome states are abandoned by wholesome states,
Mặc dù các pháp bất thiện được đoạn trừ bởi các pháp thiện.
Na tu sabbehi ariyadhammehi sabbākusalā pahānaṃ gacchanti.
not all unwholesome states are abandoned by all noble teachings.
Nhưng không phải tất cả các pháp bất thiện đều được đoạn trừ bởi tất cả các Thánh pháp.
Yathā mettā kusalo akusalo ca rāgo na tu kusalā mettā akusalo rāgoti kāretvā mettāya rāgo pahānaṃ, byāpādo mettāya pahānaṃ gacchanti.
Just as loving-kindness (mettā) is wholesome, and greed (rāga) is unwholesome; it is not that wholesome loving-kindness is greed, but by determining it as unwholesome greed, greed is abandoned by loving-kindness, and ill-will (byāpāda) is abandoned by loving-kindness.
Ví như lòng từ là thiện, tham ái là bất thiện, nhưng không phải lòng từ thiện được dùng để đoạn trừ tham ái, mà sân hận được đoạn trừ bởi lòng từ.
Evaṃ kilesoti kāretvā suttena pahānaṃ gacchati.
In this way, by determining it as defilement (kilesa), it is abandoned by the Sutta.
Như vậy, phiền não được đoạn trừ bởi kinh điển (sutta) khi được xem xét.
Na sutto dhammoti kāretvā sabbaṃ kilesassa pahānāya saṃvattati.
It is not that by determining the Sutta as Dhamma, it conduces to the abandonment of all defilements.
Không phải tất cả đều dẫn đến sự đoạn trừ phiền não khi kinh điển được xem là Pháp (dhamma).
Yaṃ tu suttassa ariyadhammo saṃkilesapaṭipakkho, so tena pahānaṃ gacchatīti.
Rather, the noble teaching (ariyadhamma) of the Sutta that is opposed to defilement is abandoned by it.
Mà Thánh pháp của kinh điển, là đối nghịch của sự ô nhiễm (saṃkilesa), thì bởi đó mà phiền não được đoạn trừ.
41. Tattha kusale desite sutte byākaraṇe vā saṃkilesā na yujjanti ariyadhammā vā, te mahāpadese niddisitabbāvayavena apakaḍḍhitabbā.
41. When wholesome states, Suttas, or expositions are taught, if defilements or noble teachings do not align, they should be removed as parts of the main section.
41. Ở đó, khi các pháp thiện được thuyết giảng trong kinh điển hay văn xuôi, nếu các ô nhiễm hoặc các Thánh pháp không phù hợp, thì chúng cần phải được chỉ ra theo từng phần và loại bỏ trong các đại xứ (mahāpadesa).
Tattha kilesehi ca desitehi ariyadhammesu ca yadipi tena ariyadhammena te kilesā pahānaṃ gacchanti.
Even if those defilements are abandoned by that noble teaching among the taught defilements and noble teachings,
Ở đó, dù các phiền não được thuyết giảng và các Thánh pháp được thuyết giảng, và nếu các phiền não ấy được đoạn trừ bởi Thánh pháp đó.
Tatthapi uttari upaparikkhitabbaṃ.
it should be further examined.
Thì ở đó cũng cần phải xem xét thêm.
Kena kāraṇena ete kilesā pajahitabbā, kena kāraṇena ariyadhammā desitāti?
For what reason should these defilements be abandoned? For what reason are the noble teachings taught?
Vì lý do gì mà những phiền não này cần phải được từ bỏ, và vì lý do gì mà các Thánh pháp được thuyết giảng?
Yena yena vā ākārena ariyadhammā desitā, tena tena pakārena ayaṃ kileso ṭhito.
The defilement exists in the same way as the noble teachings are taught.
Phiền não này tồn tại theo cách thức mà Thánh pháp đã được thuyết giảng.
Atthi hi eko kileso, tena vā ariyadhammā na aññathā aññathā pahātabbo, yathā diṭṭhi rāgo avijjā ca dassanena pahātabbā.
There is indeed one defilement that should be abandoned by that noble teaching and not otherwise, just as wrong view (diṭṭhi), greed (rāga), and ignorance (avijjā) should be abandoned by insight (dassana).
Thật vậy, có một phiền não, và Thánh pháp đó không được đoạn trừ theo cách này hay cách khác, ví như tà kiến (diṭṭhi), tham ái (rāga) và vô minh (avijjā) cần được đoạn trừ bằng sự thấy (dassana).
Sā ce evañca avijjā bhāvanāya bhūmi vā dhammā bhāvanāya pahātabbā.
If that ignorance is to be abandoned by development (bhāvanā), or by the stages (bhūmi) or states (dhammas) of development,
Nếu vô minh ấy là nền tảng của sự tu tập (bhāvanā), hoặc các pháp cần được đoạn trừ bằng sự tu tập.
Sāyeva uddhaṃbhāgiyaṃ asaṅkhatadassanāya vimuttiyā animittena cetosamādhinā amanasikārena pahīyati.
that very ignorance, being of the higher fetters (uddhambhāgiya), is abandoned by the insight into the unconditioned (asaṅkhata-dassana), by liberation (vimutti), by the signless concentration of mind (animittena cetosamādhinā), and by non-attention (amanasikārena).
Chính vô minh ấy, là phần thượng (uddhaṃbhāgiya), được đoạn trừ bởi sự giải thoát (vimutti) qua sự thấy Niết Bàn (asaṅkhatadassana), bởi định vô tướng (animittena cetosamādhinā), bởi sự không tác ý (amanasikārena).
Evaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ upaparikkhitabbaṃ.
Thus, it should be thoroughly examined with meaning and phrasing.
Như vậy, cần phải xem xét kỹ lưỡng cả về nghĩa (sātthaṃ) và văn (sabyañjanaṃ).
Ye dassanena pahātabbā kilesā dassanākārena ariyadhammo desito, bhāvanāya pahātabbā bhāvanākārena ariyadhammo desito, patisevanā pahātabbā patisevanākārena ariyadhammo desito, evaṃ vinodanapahātabbā yāva satta āsavā kātabbā, yāvaññathā.
If defilements are to be abandoned by insight, the noble teaching is taught in the manner of insight; if they are to be abandoned by development, the noble teaching is taught in the manner of development; if they are to be abandoned by practice, the noble teaching is taught in the manner of practice, and so on, until the seven influxes (āsavas) are to be dealt with, and otherwise.
Những phiền não cần được đoạn trừ bằng sự thấy, thì Thánh pháp được thuyết giảng theo cách thức của sự thấy; những phiền não cần được đoạn trừ bằng sự tu tập, thì Thánh pháp được thuyết giảng theo cách thức của sự tu tập; những phiền não cần được đoạn trừ bằng sự thực hành, thì Thánh pháp được thuyết giảng theo cách thức của sự thực hành. Như vậy, những phiền não cần được loại bỏ cho đến khi bảy lậu hoặc (āsava) được thực hiện, cho đến cách khác.
Aññathā hesa dhammo pahātabbo aññenākārena ariyadhammo desito, so ariyadhammo aññathā pariyesitabbo.
If this Dhamma is to be abandoned in one way, and the noble teaching is taught in another way, then that noble teaching should be sought otherwise.
Nếu pháp này cần được đoạn trừ theo cách khác, và Thánh pháp được thuyết giảng theo cách khác, thì Thánh pháp đó cần được tìm kiếm theo cách khác.
Yadi ayaṃ dhammo pariyesato yo ca deseti yena yenākārena, so ariyadhammo pariyesitabbo, tenākārena kileso pahīyati.
If this Dhamma is sought, and the one who teaches it does so in a certain way, that noble teaching should be sought, and by that way, the defilement is abandoned.
Nếu pháp này được tìm kiếm, và người thuyết giảng theo cách thức nào, thì Thánh pháp đó cần được tìm kiếm, và phiền não được đoạn trừ theo cách thức đó.
So tattha upaparikkhitabbo.
This should be examined there.
Nó cần được xem xét kỹ lưỡng ở đó.
Atha na yujjati yadi hi tena suttena vihitaṃ suttaṃ vīmaṃsitabbaṃ.
If it does not align, then the Sutta prescribed by that Sutta should be investigated.
Nếu không phù hợp, thì kinh điển được quy định bởi kinh điển đó cần được suy xét.
Yathā yujjati, tathā gahetabbaṃ.
It should be accepted if it aligns, and not accepted if it does not align, for certainly, it was not spoken by the Blessed One, or it was misunderstood by the venerable one.
Nó nên được chấp nhận theo cách phù hợp.
Yathā na yujjati, tathā na gahetabbaṃ, addhā etaṃ bhagavatā na bhāsitaṃ, āyasmatā vā duggahitaṃ, yathā mahāpadese niddisitabbaṃ, bhagavatā yathābhūtaṃ desitaṃ, yo ca dhammo desito kusalo ca akusalo ca tassa dhammassa paccayo pariyesitabbo.
As it should be stated in the great authorities (mahāpadese), what was taught by the Blessed One as it actually is, and what Dhamma was taught, wholesome or unwholesome, the condition for that Dhamma should be sought.
Nó không nên được chấp nhận theo cách không phù hợp, chắc chắn điều này không phải do Đức Thế Tôn thuyết giảng, hoặc do Tôn giả đã hiểu sai, như đã được chỉ ra trong các đại xứ, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng đúng như thực. Và pháp nào được thuyết giảng, dù là thiện hay bất thiện, thì nhân duyên của pháp đó cần được tìm kiếm.
Na hi paccayā vinā dhammo appaccayo uppajjati.
For Dhamma does not arise without conditions, without causes.
Thật vậy, không có pháp nào không có nhân duyên mà phát sinh.
Tattha ko ākāro pariyesanāya?
What is the mode of investigation there?
Ở đó, cách thức tìm kiếm là gì?
Tattha tathārūpaṃ sahetu sappaccayaṃ soyaṃ dhammo vuttoti idaṃ vīmaṃsitabbaṃ.
There, it should be investigated whether that Dhamma was spoken with such a cause and condition.
Ở đó, cần phải suy xét điều này: "Pháp này đã được thuyết giảng có nhân có duyên như vậy."
So ca paccayo tividho – mudu majjho adhimatto.
And that condition is of three kinds: mild, moderate, and intense.
Và nhân duyên ấy có ba loại – nhẹ, vừa, mạnh.
Tattha mudumhi paccaye mududhammo gahetabbo, evaṃ satyesa paccayo duvidho paraṃparāpaccayo ca samanantarapaccayo ca.
There, a mild Dhamma should be taken with a mild condition. Thus, this condition is of two kinds: sequential condition (paraṃparāpaccayo) and immediate condition (samanantarapaccayo).
Ở đó, đối với nhân duyên nhẹ, pháp nhẹ cần được chấp nhận. Như vậy, nhân duyên này có hai loại: nhân duyên kế tục (paraṃparāpaccayo) và nhân duyên tức thời (samanantarapaccayo).
So paccayo mudutena byādhimattaṃ pariyesitabbaṃ.
That condition should be sought in its mildness to the extent of its manifestation.
Nhân duyên đó, với sự nhẹ nhàng của nó, cần được tìm kiếm đến mức độ của bệnh.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Vì lý do gì?
Aññataropi paccayo aññehi paccayehi pariyattiṃ vā pāripūriṃ vā gacchati.
Any condition whatsoever attains its full measure or completeness through other conditions.
Ngay cả một nhân duyên cũng đạt đến sự hoàn thành hoặc sự viên mãn bởi các nhân duyên khác.
Tattha yo dhammo desito, tassa dhammassa etena vā kāraṇena vā hetu pariyesitabbo.
There, for the Dhamma that has been taught, its cause should be sought by this reason or by its cause.
Ở đó, pháp nào được thuyết giảng, nhân duyên của pháp đó cần được tìm kiếm bởi lý do hoặc nguyên nhân này.
Yathā paccayo hetunā paccayena ca, so tassa dhammassa nissando pariyesitabbo.
Just as a condition is with a cause and by a condition, so its result (nissanda) should be sought for that Dhamma.
Như nhân duyên bởi nhân và bởi duyên, thì kết quả của pháp đó cần được tìm kiếm.
Yathā niddiṭṭho adhiṭṭhāne padhānaṃ pariyesati, so paccayo pariyesitabbo.
Just as a designated one seeks the principal (padhāna) in a foundation (adhiṭṭhāna), so the condition should be sought.
Như đã được chỉ ra, sự nỗ lực tìm kiếm sự kiên định trong sự thiết lập, thì nhân duyên đó cần được tìm kiếm.
Na hi mudussa dhammassa adhimatto nissando adhimattassa vā nissandassa mududhammo, atha mudussa mudu majjhāya majjho adhimattassa adhimatto yujjati, taṃ gahetabbaṃ, atha na yujjati na gahetabbaṃ.
For indeed, the excellent result is not for the gentle factor, nor is the gentle factor the result of the excellent result. Rather, the gentle is suitable for the gentle, the moderate for the moderate, and the excellent for the excellent. That should be taken. If it is not suitable, it should not be taken.
Thật vậy, kết quả mạnh mẽ không phù hợp với pháp nhẹ, hoặc pháp nhẹ không phù hợp với kết quả mạnh mẽ. Mà pháp nhẹ phù hợp với pháp nhẹ, pháp vừa phù hợp với pháp vừa, pháp mạnh phù hợp với pháp mạnh, điều đó nên được chấp nhận. Nếu không phù hợp, thì không nên chấp nhận.
Yañca bhagavā ārabhati dhammaṃ desetuṃ, taṃyeva dhammaṃ majjhantapariyosānaṃ deseti, yathā suttādhiṭṭhāne dhammā ādimhi niddisati, taṃyeva bahu tassa suttassa pariyosānaṃ.
And whatever Dhamma the Blessed One undertakes to teach, that very Dhamma He teaches from the middle to the end, just as the principles in the Sutta-based Dhamma are indicated at the beginning, and that very principle is the conclusion of much of that Sutta.
Và pháp nào Đức Thế Tôn bắt đầu thuyết giảng, chính pháp ấy Ngài thuyết giảng từ giữa cho đến cuối, như các pháp được thiết lập trong kinh điển được chỉ ra ở phần đầu, thì phần cuối của kinh điển đó cũng là như vậy.
Tassa hi dhammassa vasena taṃ suttaṃ hoti gāthā vā byākaraṇaṃ khuddakaṃ mahantaṃ vā, yathā pana duvidhā anurūpanti vā thapanā ca desanāthapanā.
For that Sutta, whether a verse or an exposition, small or large, is by way of that Dhamma. Just as there are two kinds of conformity: anurūpa-ṭṭhapanā and desanā-ṭṭhapanā.
Thật vậy, kinh điển đó, dù là kệ hay văn xuôi, dù nhỏ hay lớn, đều dựa trên pháp đó, như có hai loại phù hợp hoặc sự thiết lập và sự thiết lập của thuyết giảng.
Rūpantipi dhammassa pariyesitabbā.
The form of the Dhamma should also be sought.
Dạng (rūpa) của pháp cũng cần được tìm kiếm.
Yathā ca bhagavatā pañcannaṃ indriyānaṃ saṃvaraṇaṃ desitaṃ taṇhāya niggahaṇatthaṃ icchāva hoti.
And just as the guarding of the five faculties was taught by the Blessed One for the suppression of craving, it is indeed a desire.
Và như Đức Thế Tôn đã thuyết giảng sự phòng hộ năm căn (indriya) để chế ngự tham ái (taṇhā), thì mong muốn ấy phát sinh.
Deseti yathā gopālakopame sutte aññehipi suttehi bhagavā bhāsati icchāva hoti majjhimanikāye vitakko ayaṃ bhagavato desanānurūpanti iti so dhammo aññesupi veyyākaraṇesu pariyesitabbo.
He teaches, just as in the Sutta on the Cowherd and in other suttas, the Blessed One speaks, it is indeed a desire. In the Majjhima Nikāya, this thought is in conformity with the Blessed One's teaching. Thus, that Dhamma should be sought in other expositions as well.
Ngài thuyết giảng như trong kinh Gopālaka-upama và các kinh khác, Đức Thế Tôn thuyết giảng rằng mong muốn ấy phát sinh trong Trung Bộ (Majjhima Nikāya), đây là sự tương ứng với lời dạy của Đức Thế Tôn. Do đó, pháp ấy cần được tìm kiếm trong các phần giải thích khác.
Na hi ekaṃ hi sutte daṭṭhabbo.
For it should not be seen in just one Sutta.
Thật vậy, không nên chỉ thấy trong một kinh điển.
Yujjanaṃ taṃ gahetabbaṃ.
That which is suitable should be taken.
Điều gì phù hợp thì nên chấp nhận.
42. Tattha katamaṃ anuññātaṃ?
42. What is meant by anuññāta (authorized) here?
42. Ở đó, điều gì được cho phép?
Yaṃ kiñci suttaṃ bhagavatā na bhāsitaṃ tañca suttesuyeva ndissati, evametaṃ dhāretabbaṃ.
Whatever Sutta was not spoken by the Blessed One, yet appears in the Suttas, should be upheld in this way.
Bất kỳ kinh điển nào không phải do Đức Thế Tôn thuyết giảng, nhưng lại được tìm thấy trong các kinh điển, thì điều đó nên được ghi nhớ.
Yathā asukena bhāsitanti, taṃ suttaṃ vīmaṃsitabbaṃ.
It should be investigated, for instance, by whom this Sutta was spoken.
Như đã được thuyết giảng bởi người nào đó, kinh điển đó cần được suy xét.
Kiṃ nu kho imaṃ suttaṃ anuññātaṃ khamaṃ bhagavato udāhu nānuññātaṃ khamaṃ, kiñci rūpañca suttaṃ bhagavato anuññātaṃ khamaṃ kiñci rūpañca nānuññātaṃ khamaṃ?
Is this Sutta authorized and acceptable to the Blessed One, or is it not authorized and acceptable? Some Suttas with a nature of change are authorized and acceptable to the Blessed One, and some Suttas with a nature of change are not authorized and acceptable.
Chẳng lẽ kinh điển này có được Đức Thế Tôn cho phép và chấp nhận không, hay không được cho phép và chấp nhận? Một số dạng kinh điển được Đức Thế Tôn cho phép và chấp nhận, một số dạng khác thì không được cho phép và chấp nhận.
Yaṃ sabbaso anotāretvā dasabalo gocaraṃ deseti, taṃ sabbaṃ suttaṃ bhagavato nānuññātaṃ khamaṃ.
Any Sutta that the Ten-Powered One teaches without descending into wrong knowledge, that entire Sutta is not authorized and acceptable to the Blessed One.
Tất cả những kinh điển mà Bậc Thập Lực (Dasabala) thuyết giảng về đối tượng mà không xem xét kỹ lưỡng, tất cả những kinh điển đó đều không được Đức Thế Tôn cho phép và chấp nhận.
Atthipi so sāvako dasabalānaṃ gocaraṃ jānāti odhiso anodhiso, taṃ pana balaṃ sabbaso na jānāti aññathā nāma savanena, yathā āyasmatā sāriputtena yena brāhmaṇo ovadito, tassa āyasmato natthi indriyabalavemattañāṇaṃ, tena puggalaparo* parañca taṃ ajānanto sati uttarikaraṇīye uppādito, so bhagavatā apasādito.
There is that disciple who knows the domain of the Ten-Powered Ones, both in part and without limit. But that power (of the Buddha) is not known in its entirety, but is known through hearing the discourse of another. For example, when Venerable Sāriputta advised the brahmin Jayana, that Venerable One did not possess the knowledge of the diversity of faculties and powers. Therefore, not knowing the superior nature of the Buddha, he created a further task when there was still work to be done. He was disapproved by the Blessed One.
Có đệ tử ấy biết cảnh giới của mười lực (dasabala) một cách có giới hạn và không giới hạn, nhưng không biết hoàn toàn năng lực ấy một cách khác, tức là bằng sự nghe. Giống như Tôn giả Sāriputta đã giáo huấn vị Bà-la-môn Jayana. Tôn giả ấy không có tuệ phân biệt căn lực, do đó, không biết được sự hơn kém của người khác, và khi có việc cần làm cao hơn thì đã tạo ra. Vị ấy bị Thế Tôn khiển trách.
Yathāva āyasmā mahākassapo bhāgineyyaṃ ovadati anantariyasamannāgato iddhipāṭihīrena aṅguliyo adīpetvā yaṃ sabbesaṃ dhammānaṃ kammasamādānānaṃ hetuso ṭhānaso yathābhūtaṃ ñāṇaṃ, tassa āyasmato saṃvijjate, tena naṃ ovadati, taṃ bhagavā karoti.
And just as Venerable Mahākassapa advises his nephew, being endowed with immediate attainments, without displaying miraculous powers with his fingers, the knowledge of all phenomena, of all actions undertaken, of their causes, of their conditions, as they truly are, exists for that Venerable One. With that, he advises him. The Blessed One approves of that.
Hoặc như Tôn giả Mahākassapa giáo huấn cháu trai của mình, đầy đủ sự chứng đắc liên tục (anantariyasamannāgato), không cần hiển thị thần thông bằng cách chiếu sáng các ngón tay. Tôn giả ấy có trí tuệ như thật về nhân và vị trí của tất cả các pháp và sự chấp nhận nghiệp, nhờ đó mà giáo huấn cháu trai. Điều đó được Thế Tôn chấp nhận.
Tattha katamo suttasaṅkaro?
What is a suttasaṅkara (mixture of suttas) here?
Trong đó, sự lẫn lộn kinh (suttasaṅkaro) là gì?
Pañcavidhaṃ suttaṃ, saṃkilesabhāgiyaṃ vāsanābhāgiyaṃ dassanabhāgiyaṃ bhāvanābhāgiyaṃ asekkhabhāgiyaṃ.
There are five kinds of Suttas: those conducive to defilement (saṃkilesabhāgiya), those conducive to latent tendencies (vāsanābhāgiya), those conducive to insight (dassanabhāgiya), those conducive to development (bhāvanābhāgiya), and those conducive to the unconditioned (asekkhabhāgiya).
Kinh có năm loại: thuộc về ô nhiễm (saṃkilesabhāgiya), thuộc về tập khí (vāsanābhāgiya), thuộc về kiến (dassanabhāgiya), thuộc về tu (bhāvanābhāgiya), và thuộc về vô học (asekkhabhāgiya).
Aññaṃ ārādheyya aññaṃ deseti aññassa ca suttassa atthaṃ aññamhi sutte niddisati.
One might desire one thing, but teach another; and the meaning of one Sutta is indicated in another Sutta.
Ưa thích một điều lại thuyết giảng một điều khác, hoặc chỉ định ý nghĩa của một kinh trong một kinh khác.
Suttassa vā hi anekākāraṃ atthaṃ niddisati.
Or indeed, the meaning of a Sutta is indicated in many ways.
Hoặc chỉ định ý nghĩa của kinh theo nhiều cách khác nhau.
Ariyadhammasādhane atthaṃ vivarati.
He reveals the meaning in the accomplishment of the Noble Dhamma.
Giải thích ý nghĩa trong việc thành tựu Thánh pháp.
Vāsanābhāgiyassa atthaṃ dassanabhāgiyesu niddisati.
The meaning of vāsanābhāgiya is indicated in dassanabhāgiya suttas.
Chỉ định ý nghĩa của kinh thuộc về tập khí trong các kinh thuộc về kiến.
Orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ atthaṃ uddhaṃbhāgiyesu niddisati.
The meaning of the lower fetters (orambhāgiya saṃyojana) is indicated in the higher ones (uddhaṃbhāgiya).
Chỉ định ý nghĩa của các kiết sử thuộc hạ phần trong các kiết sử thuộc thượng phần.
Mudumajjhānaṃ indriyānaṃ adhimattesu suttesu niddisati.
The meaning of gentle and moderate faculties is indicated in suttas for those with keen faculties.
Chỉ định các căn mềm yếu và trung bình trong các kinh về căn sắc bén.
Iti ayaṃ suttaṃ sambhedaṃ hetunā ca nissandena ca phalena ca niddesena ca mudumajjhādhimattatāyapi ca atthena ca byañjanena ca yo sambhedo, ayaṃ vuccati suttasaṅkaro.
Thus, this mixture of suttas, which is a mixture by way of cause, result, fruit, indication, and also by way of gentle, moderate, and keen faculties, and by way of meaning and expression, this is called suttasaṅkara.
Như vậy, sự lẫn lộn kinh, tức là sự lẫn lộn về nhân, về quả liên tục, về quả chính, về sự chỉ định, về sự mềm yếu, trung bình, sắc bén, về ý nghĩa và về văn tự, được gọi là sự lẫn lộn kinh (suttasaṅkaro).
Yo asambhedo, ayaṃ vuccati suttavicayo.
That which is not mixed is called suttavicaya (analysis of suttas).
Sự không lẫn lộn được gọi là sự phân tích kinh (suttavicayo).
43. Tattha katamo hāravibhaṅgo?
43. What is the hāravibhaṅga (analysis of methods) here?
43. Trong đó, sự phân tích phương pháp (hāravibhaṅgo) là gì?
Yattha soḷasa hārā akkharaso bhedaṃ gacchanti.
Where the sixteen hāras are distinguished by their letters.
Là nơi mười sáu phương pháp được phân chia theo từng chữ.
Tattha ādimhi desanāhāro.
Therein, at the beginning, is the Exposition Method (desanāhāro).
Trong đó, ở phần đầu là phương pháp thuyết giảng (desanāhāro).
Tattha ayaṃ gāthā kusalā vā akusalā vā saccāni vā saccekadeso vā.
Therein, this verse is: whether wholesome or unwholesome, whether truths or a part of a truth.
Trong đó, bài kệ này là thiện hay bất thiện, là các sự thật hay một phần của sự thật.
Kiṃ desitanti?
What is taught?
Điều gì đã được thuyết giảng?
Sutte vīmaṃsā desanāhāro.
In the Sutta, investigation is the Exposition Method.
Sự khảo sát trong kinh là phương pháp thuyết giảng.
Yathā ariyasaccāni nikkhepo cattāri saccāni sādhāraṇāni asādhāraṇāni ca.
Just as the noble truths are set forth, the four truths are common and uncommon.
Ví dụ, sự trình bày các Thánh đế, bốn sự thật chung và không chung.
Yāni ca aṭṭhārasa padāni dukkhato satta padāni saṅkhepena kāyikena cetasikena dukkhena, appiyasampayogena piyavippayogena ca tīhi ca saṅkhatāhi.
And the eighteen terms are, in brief, seven terms from suffering, by physical and mental suffering, by association with the unloved and separation from the loved, and by the three conditioned things.
Và mười tám từ về khổ, tóm tắt bảy từ về khổ thân và khổ tâm, về sự kết hợp với điều không ưa thích và sự chia lìa với điều ưa thích, và ba hành.
Tattha tīṇi saṅkhatalakkhaṇāni tisso dukkhatā uppādo saṅkhatalakkhaṇaṃ, saṅkhāradukkhatāya dukkhatā ca saṅkhatalakkhaṇaṃ, vipariṇāmadukkhatāya dukkhatāti aññathatthaṃ ca saṅkhatalakkhaṇaṃ, dukkhadukkhatāya ca dukkhatā, imesaṃ tiṇṇaṃ saṅkhatalakkhaṇānaṃ tīsu vedanābhūmīsu adukkhamasukhā vedanā uppādo saṅkhatalakkhaṇaṃ, saṅkhāradukkhatāya ca dukkhatā tayo saṅkhatalakkhaṇaṃ, sukhā vedanāya ca vipariṇāmadukkhatāya ca dukkhatāti aññathattaṃ saṅkhatalakkhaṇaṃ, dukkhāvedanā dukkhadukkhatā ca dukkhatā imamhi imesu navapadesu paṭhamakesu sattasu padesu soḷasasu padesu dukkhā pariyesitabbā, ekādasa dukkhatāya ca lakkhaṇaṃ niddese niddiṭṭhaṃ.
Therein, the three conditioned characteristics and the three kinds of suffering: arising is a conditioned characteristic; suffering in the suffering of formations (saṅkhāradukkhatā) is also a conditioned characteristic; suffering in the suffering of change (vipariṇāmadukkhatā) is also a conditioned characteristic, being otherwise; and suffering in the suffering of pain (dukkhadukkhatā). Among these three conditioned characteristics, in the three planes of feeling, the feeling that is neither painful nor pleasant, arising is a conditioned characteristic; and suffering in the suffering of formations (saṅkhāradukkhatā) is the three conditioned characteristics, and suffering in the feeling of pleasure and suffering in the suffering of change (vipariṇāmadukkhatā) is a conditioned characteristic, being otherwise; and the feeling of pain, and suffering in the suffering of pain (dukkhadukkhatā). In these nine terms, in the first seven terms, and in the sixteen terms, suffering should be sought. The eleven characteristics of suffering are indicated in the Niddesa.
Trong đó, ba tướng hữu vi và ba khổ. Sự sinh khởi là tướng hữu vi, khổ của hành khổ cũng là tướng hữu vi, khổ của hoại khổ là tướng hữu vi, khổ của khổ khổ cũng là tướng hữu vi. Trong ba tướng hữu vi này, trong ba cõi thọ, thọ không khổ không lạc là tướng hữu vi của sự sinh khởi, khổ của hành khổ và ba tướng hữu vi, khổ của hoại khổ và thọ lạc là tướng hữu vi của sự biến đổi, khổ thọ và khổ của khổ khổ. Trong chín từ này, trong bảy từ đầu tiên, trong mười sáu từ, khổ cần được tìm kiếm. Mười một tướng của khổ đã được chỉ định trong phần chỉ định.
Pātubhāvalakkhaṇā jātiyā ca pātubhāvacutilakkhaṇo cutoti vitthārena pannarasapadāni kattabbāni, evaṃ sādhāraṇāni asādhāraṇāni ca sattasu dasasu padesu saññāsa tividhe ca sāsanappaṭṭhāne aṭṭhārasavidhesu ca suttādhiṭṭhānesu dasavidhesu ca suttavidheyyesu soḷasavidhesu ca hāresu ekavīsatividhāya ca pavicayavīmaṃsāyāti idaṃ desitaṃ.
Birth has the characteristic of appearance, and death has the characteristic of disappearance from appearance. Thus, fifteen terms should be made in detail. In this way, common and uncommon suttas are taught in seven and ten terms, in the three kinds of establishments of the Dispensation (sāsanappaṭṭhāna), in the eighteen kinds of Sutta-foundations (suttādhiṭṭhāna), in the ten kinds of Sutta-arrangements (suttavidheyya), in the sixteen kinds of hāras, and in the twenty-one kinds of analytical investigation (pavicayavīmaṃsā).
Sự sinh là tướng hiện hữu, sự chết là tướng hiện hữu và diệt. Như vậy, mười lăm từ cần được thực hiện một cách chi tiết. Như vậy, các kinh chung và không chung trong bảy và mười từ, trong ba loại niệm và nền tảng giáo pháp, trong mười tám loại nền tảng kinh, trong mười loại điều cần thực hiện trong kinh, trong mười sáu loại phương pháp, và trong hai mươi mốt loại khảo sát phân tích, điều này đã được thuyết giảng.
Yathābhūtañca desitanti, ayaṃ vuccati desanāhāro.
And that which is taught as it truly is, this is called the Exposition Method (desanāhāro).
Và điều đã được thuyết giảng như thật, đây được gọi là phương pháp thuyết giảng.
Pañhāti imāni cattāri padāni.
"Problem" refers to these four terms.
“Vấn đề” là bốn từ này.
Kati pañhā?
How many problems?
Có bao nhiêu vấn đề?
Eko vā dve vā taduttari vā imāni cattāri padāni eko pañho, atthānuparivatti byañjanaṃ hoti, sambahulānipi padāni ekamevatthaṃ pucchati.
One, or two, or more. These four terms constitute one problem, which is a verbal expression following the meaning. Many terms can ask about a single meaning.
Một, hai, hoặc nhiều hơn. Bốn từ này là một vấn đề, văn tự theo ý nghĩa. Nhiều từ cũng hỏi cùng một ý nghĩa.
Imāni cattāri padāni anuparivattīni taṃ byañjanena eko pañhova hoti.
These four terms, following the meaning, constitute one problem through their verbal expression.
Bốn từ này theo ý nghĩa, đó chỉ là một vấn đề.
Kenassu nivuto lokoti lokaṃ sandhāya pucchati, kenassu nappakāsati kissābhilepanaṃ brūsīti taṃyeva pucchati.
"By what is the world enveloped?" asks about the world; "By what does it not shine? What is its defilement, tell me?" asks the same thing.
“Thế gian bị che phủ bởi điều gì?” hỏi về thế gian, “bởi điều gì mà nó không chiếu sáng? Ngươi nói điều gì là lớp che phủ?” cũng hỏi điều đó.
Kiṃsu tassa mahabbhayanti taṃyeva pucchati.
"What is its great fear?" asks the same thing.
“Điều gì là nỗi sợ hãi lớn của nó?” cũng hỏi điều đó.
Evaṃ atthānuparivatti byañjanaṃ eko pañho hoti, so pañho catubbidho ekaṃsabyākaraṇīyo vibhajjabyākaraṇīyo paṭipucchābyākaraṇīyo ṭhapaniyoti.
Thus, a verbal expression that follows the meaning is one problem. That problem is fourfold: to be answered categorically, to be answered analytically, to be answered by a counter-question, and to be set aside.
Như vậy, văn tự theo ý nghĩa là một vấn đề. Vấn đề ấy có bốn loại: cần được giải đáp dứt khoát, cần được giải đáp phân tích, cần được giải đáp bằng cách hỏi lại, và cần được gác lại.
Tattha cakkhu aniccanti ekaṃsabyākaraṇīyo, yaṃ aniccaṃ taṃ dukkhanti vibhajjabyākaraṇīyo, siyā aniccaṃ na cakkhu, yānipi āyatanāni ca na cakkhu, tānipi aniccanti na cakkhuyeva, ayaṃ vibhajjabyākaraṇīyo, yaṃ cakkhu taṃ cakkhundriyaṃ neti paṭipucchābyākaraṇīyo, taṃ cakkhu tathāgatoti ṭhapaniyo.
Therein, "The eye is impermanent" is to be answered categorically; "That which is impermanent is suffering" is to be answered analytically, for it might be impermanent but not the eye, and even those sense-bases that are not the eye are also impermanent, but not the eye itself—this is to be answered analytically; "Is that eye the eye-faculty?" is to be answered by a counter-question; "Is that eye the Tathāgata?" is to be set aside.
Trong đó, “mắt là vô thường” là cần được giải đáp dứt khoát. “Điều gì vô thường thì khổ” là cần được giải đáp phân tích. Có thể là vô thường nhưng không phải là mắt. Các xứ mà không phải là mắt, chúng cũng vô thường nhưng không phải là mắt. Đây là cần được giải đáp phân tích. “Điều gì là mắt, đó là nhãn căn” là cần được giải đáp bằng cách hỏi lại. “Mắt ấy là Như Lai” là cần được gác lại.
Aññatra cakkhunāti ṭhapaniyo pañho.
"Apart from the eye" is a problem to be set aside.
“Ngoài mắt ra” là vấn đề cần gác lại.
Idaṃ pañhaṃ bhagavā kiṃ pucchito, lokassa saṃkileso pucchito.
What was the Blessed One asked about this problem? He was asked about the defilement of the world.
Thế Tôn được hỏi về vấn đề gì? Được hỏi về sự ô nhiễm của thế gian.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Vì lý do gì?
Tividho hi saṃkileso taṇhāsaṃkileso ca diṭṭhisaṃkileso ca duccaritasaṃkileso ca.
For defilement is threefold: defilement of craving, defilement of views, and defilement of misconduct.
Vì sự ô nhiễm có ba loại: ô nhiễm tham ái, ô nhiễm tà kiến, và ô nhiễm ác hạnh.
Tattha avijjāya nivutoti avijjaṃ dasseti, jappāti taṇhaṃ dasseti, mahabbhayanti akusalassa kammassa vipākaṃ dasseti, sotaṃ nāma sukhavedanīyassa kammassa dukkhavedanīyo vipāko bhavissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti bhagavā visajjeti, catūhi yo padehi avijjāya nivuto lokoti…pe… evaṃ vuccati.
Therein, "shrouded by ignorance" shows ignorance; "craving" shows craving; "great danger" shows the result of unwholesome kamma. The stream, indeed, is craving. This is not a possible situation, that the result of kamma leading to pleasant feeling will be a result leading to painful feeling. Thus the Blessed One answers. The world, shrouded by ignorance, with four terms…pe… is thus stated.
Trong đó, “bị vô minh che phủ” chỉ vô minh, “sự thèm khát” chỉ tham ái, “nỗi sợ hãi lớn” chỉ quả báo của nghiệp bất thiện. “Dòng chảy” tức là quả báo khổ của nghiệp tạo ra thọ lạc sẽ không có. Thế Tôn giải đáp bằng bốn từ: “Thế gian bị vô minh che phủ”… v.v… được gọi như vậy.
Imāni cattāri padāni dvīhi padehi visajjeti.
These four terms he answers with two terms.
Bốn câu này được Đức Phật giải thích bằng hai câu.
Idaṃ padanti pucchito, tassa saṃkiliṭṭhassa lokassa vodānaṃ pucchito, sotāni cha taṇhākāyā bahulādhivacanena niddiṭṭhā bhavanti sabbehi āyatanehi.
Being asked "this term," he is asked about the purification of that defiled world. The streams are designated by the abundant expression of the six craving-bodies through all sense-bases.
Khi được hỏi về ý nghĩa của câu này, tức là được hỏi về sự thanh tịnh của thế gian ô nhiễm đó, các dòng chảy được chỉ ra bằng sáu thân ái như là một cách nói phổ biến, thông qua tất cả các xứ.
Tāni sotāni kena nivāriyantīti pariyuṭṭhānapahānaṃ pucchati, kena sotā pidhīyareti anusayasamugghātaṃ pucchati.
He asks about the abandonment of obsessions, saying, "By what are these streams restrained?" He asks about the eradication of underlying tendencies, saying, "By what are the streams closed off?"
“Những dòng chảy đó được ngăn chặn bằng gì?” là hỏi về sự đoạn trừ các phiền não tiềm tàng; “Các dòng chảy được che lấp bằng gì?” là hỏi về sự nhổ tận gốc các tùy miên.
Tattha bhagavā chasu dvāresu satiyā deseti, yo hi sampajāno viharati satidovārike ca tassa indriyāni guttāni sambhavanti.
Therein, the Blessed One teaches mindfulness at the six doors. Indeed, whoever dwells with full comprehension, for him the faculties become guarded by the doorkeeper of mindfulness.
Ở đây, Thế Tôn thuyết giảng về chánh niệm tại sáu cửa giác quan; bởi vì người nào sống với sự hiểu biết rõ ràng và có chánh niệm làm người gác cửa, thì các căn của người ấy được bảo vệ.
Tattha guttesu indriyesu yā yā vipassanā, sā sā tesaṃ tesaṃ sotānaṃ tassā ca avijjāya yo loko nivuto accantapahānāya saṃvattati.
Therein, with the faculties guarded, whatever insight there is, that insight conduces to the complete abandonment of those various streams and of that ignorance by which the world is shrouded.
Khi các căn được bảo vệ, bất cứ tuệ quán nào có mặt, tuệ quán đó dẫn đến sự đoạn trừ hoàn toàn các dòng chảy đó và sự vô minh đã che lấp thế gian.
Evaṃ sotāni pihitānipi bhavanti tato uttari pucchati.
Thus the streams are closed off. Further, he asks again:
Như vậy, các dòng chảy được che lấp; sau đó, câu hỏi được hỏi thêm.
Iminā pañhena kiṃ pucchati?
What does he ask with this question?
Với câu hỏi này, điều gì được hỏi?
Anupādisesanibbānadhātuṃ pucchati, taṃ bhagavā anupādisesāya nibbānadhātuyā visajjeti.
He asks about the Anupādisesa Nibbāna-dhātu. The Blessed One answers with the Anupādisesa Nibbāna-dhātu.
Nó hỏi về Niết Bàn không còn dư y, và Đức Thế Tôn giải thích nó bằng Niết Bàn không còn dư y.
Tattha paṭhamena pañhena saṃkilesaṃ pucchati.
Therein, with the first question, he asks about defilement.
Ở đây, với câu hỏi đầu tiên, nó hỏi về sự ô nhiễm.
Dutiyena pañhena vodānaṃ pucchati.
With the second question, he asks about purification.
Với câu hỏi thứ hai, nó hỏi về sự thanh tịnh.
Tatiyena pañhena sopādisesanibbānadhātuṃ pucchati.
With the third question, he asks about the Sopādisesa Nibbāna-dhātu.
Với câu hỏi thứ ba, nó hỏi về Niết Bàn còn dư y.
Catutthena pañhena anupādisesanibbānadhātuṃ paṭipucchati tato uttari paṭipucchati.
With the fourth question, he asks again about the Anupādisesa Nibbāna-dhātu. Further, he asks again:
Với câu hỏi thứ tư, nó hỏi lại về Niết Bàn không còn dư y; sau đó, nó hỏi thêm.
Imāni cattāri padāni pucchati.
He asks these four terms.
Bốn câu này được hỏi.
Kati ca pana te pañhe saṅkhātadhammā ca arahantā sekkhā ca?
How many questions are there regarding the Arahants who are 'saṅkhātadhammā' and the 'sekkhā'?
Có bao nhiêu câu hỏi về các bậc A-la-hán (saṅkhātadhammā) và các bậc hữu học (sekkhā)?
Kiṃ pubbaṃ kiñca pacchimanti ayamattho.
What is prior and what is later? This is the meaning.
Điều gì là trước, điều gì là sau? Đây là ý nghĩa.
Tattha kataraṃ paṭhamaṃ pucchati, kataraṃ pacchā?
Therein, which does he ask first, and which later?
Ở đây, điều gì được hỏi trước, điều gì được hỏi sau?
Arahantaṃ paṭhamaṃ pucchati.
He asks about the Arahant first.
Bậc A-la-hán được hỏi trước.
Sekkhadhamme tattha kena padena saṅkhātadhammāti arahanto gahitā, puthūti sekkhā gahitā.
Therein, by which term are the 'saṅkhātadhammā' taken as Arahants, and 'puthū' as 'sekkhā'?
Ở đây, với câu nào mà các bậc A-la-hán được gọi là “saṅkhātadhammā”, và các bậc hữu học được gọi là “puthū”?
Tesaṃ me nipakoti sādhāraṇaṃ padaṃ bhagavantaṃ pucchati.
"Tesaṃ me nipako" is a common term, he asks the Blessed One.
“Tesaṃ me nipako” là một câu hỏi chung cho Đức Thế Tôn.
Tassa sādhāraṇāni ca asādhāraṇāni ca pañhesu pucchitabbāni.
Common and uncommon things are to be asked in the questions.
Trong các câu hỏi, những điều chung và không chung cần được hỏi.
Taṃ bhagavā visajjeti.
The Blessed One answers that.
Đức Thế Tôn giải thích điều đó.
Na tathā puṭṭhaṃ, paṭhamaṃ puṭṭhaṃ, taṃ pacchā visajjeti.
It was not asked in that way. What was asked first, he answers later.
Ngài không trả lời câu hỏi đã được hỏi như vậy; Ngài trả lời câu hỏi đã được hỏi trước đó sau.
Yaṃ pacchā pucchitaṃ paṭhamaṃ visajjeti.
What was asked later, he answers first.
Ngài trả lời câu hỏi đã được hỏi sau trước.
Kiñca idaṃ pucchitaṃ visuddhānaṃ visujjhantānañca kā iriyāti idaṃ pucchi, taṃ kāmesu nābhigijjheyya.
And what was asked here is: "What is the conduct of those who are purified and those who are purifying themselves?" This he asked. "He should not crave for sensual pleasures.
Và điều gì đã được hỏi? "Hành vi của những người đã thanh tịnh và đang thanh tịnh là gì?" Điều này đã được hỏi, và câu trả lời là "Không nên tham đắm các dục lạc".
Manasānāvilo siyāti pariyuṭṭhānāni vitakkena ca bhagavā nivāreti, dve pana vitakkaanāvilatāya pariyuṭṭhānaṃ, yathā nīvaraṇesu niddiṭṭhaṃ.
He should be undisturbed in mind." The Blessed One restrains obsessions by thought. The two, however, are obsessions due to being undisturbed by thought, as stated concerning the hindrances.
"Tâm không nên bị xáo động" – Đức Thế Tôn ngăn chặn các phiền não tiềm tàng bằng tư duy (vitakka); hai điều này là sự không xáo động của tư duy, như đã được chỉ ra trong các triền cái.
Kusalā sabbadhammesūti arahantaṃ visajjeti.
"Skilled in all phenomena" he answers for the Arahant.
“Khéo léo trong tất cả các pháp” – Ngài giải thích về bậc A-la-hán.
Kenassu tarati oghanti gāthā, imāni cattāri padāni.
The verse "By what does one cross the flood?" These are four terms.
Bài kệ “Kenassu tarati oghaṃ” gồm bốn câu này.
Cattāroyeva pañhā.
There are only four questions.
Chỉ có bốn câu hỏi.
Kiṃ kāraṇaṃ, na hi ettha atthānuparivatti byañjanaṃ* yathā paṭhamaṃ ajitapañhesu, tassa na ekaṃsena bahūni visajjanāni, bahukā pañhā, ekova na cāpi, sabbe pucchati, pubbe visajjito, yathā catuttho ajitopañhe, yaṃ ettha yathābhūtaṃ pariyesanāpadabandhena visajjanāyo evaṃ yathābhūtaṃ pariyesati.
What is the reason? For here, the expression does not follow the meaning, as in the first questions of Ajita. Therefore, there are not many answers in one aspect, there are many questions, nor is there only one. He asks about all, it was answered before, as in the fourth of Ajita's questions. Whatever is truly sought here by the connection of search-terms, so too are the answers truly sought.
Tại sao? Bởi vì ở đây không có sự diễn đạt theo nghĩa đen như trong các câu hỏi của Ajita trước đây; do đó, không có nhiều câu trả lời tuyệt đối, mà có nhiều câu hỏi, nhưng không phải tất cả đều được hỏi, và câu trả lời đã được đưa ra trước đó, như trong câu hỏi thứ tư của Ajita. Bất cứ điều gì được tìm kiếm một cách chân thực bằng cách sắp xếp các từ để trả lời, thì điều đó được tìm kiếm một cách chân thực.
Yo puna ettha yaṃ evaṃ pucchati tattha ayamākāro pucchanāyaṃ antojaṭā bahijaṭāti gāthā* pucchitavisajjanāya maggitabbā.
Furthermore, regarding whoever asks thus here, the manner of questioning here, 'Internal tangle, external tangle'—that verse (Saṃ. Ni. 1.29) should be sought for the question and answer.
Hơn nữa, ở đây, nếu có ai hỏi như vậy, thì cách hỏi này là bài kệ “Antojaṭā bahijaṭā” (Rối rắm bên trong, rối rắm bên ngoài) cần được tìm kiếm trong phần hỏi và trả lời.
Kathaṃ visajjitāti bhagavāti visajjeti?
How is it answered? The Blessed One answers thus:
Đức Thế Tôn đã trả lời như thế nào?
Sīle patiṭṭhāya naro sapaññoti gāthā.
The verse: "A man endowed with wisdom, established in virtue."
Bài kệ “Người có trí tuệ nương tựa vào giới hạnh”.
Tattha cittabhāvanāya samathā, paññābhāvanāya vipassanā.
Therein, samatha is by the development of mind, vipassanā is by the development of wisdom.
Ở đây, sự phát triển tâm là samatha (chỉ), sự phát triển trí tuệ là vipassanā (quán).
Tattha evaṃ anumīyati, ye dhammā samathena ca vipassanāya ca pahīyanti, te ime antojaṭā bahijaṭā.
Therein, it is thus inferred: those dhammas that are abandoned by samatha and vipassanā, these are the internal tangle and the external tangle.
Ở đây, có thể suy ra rằng những pháp nào được đoạn trừ bằng samatha và vipassanā, thì chúng là “rối rắm bên trong và rối rắm bên ngoài”.
Tattha visajjanaṃ samathena rāgo pahīyati, vipassanāya avijjā.
Therein, the answer is: greed is abandoned by samatha, ignorance by vipassanā.
Ở đây, câu trả lời là: Tham ái được đoạn trừ bằng samatha, và vô minh được đoạn trừ bằng vipassanā.
Ajjhattavatthuko rāgo antojaṭā, bāhiravatthuko rāgo bahijaṭā.
Greed having an internal basis is the internal tangle; greed having an external basis is the external tangle.
Tham ái có đối tượng bên trong là “rối rắm bên trong”, tham ái có đối tượng bên ngoài là “rối rắm bên ngoài”.
Ajjhattavatthukā sakkāyadiṭṭhi, ayaṃ antojaṭā.
Sakkāyadiṭṭhi having an internal basis, this is the internal tangle.
Tà kiến về thân (sakkāyadiṭṭhi) có đối tượng bên trong, đây là “rối rắm bên trong”.
Ekasaṭṭhi diṭṭhigatāni ca bāhiravatthukāni bahijaṭā, yā hi ajjhattavatthukā yā diṭṭhibhāgiyena bhavissati, ayaṃ jaṭā.
The sixty-one wrong views having external bases are the external tangle. Whatever tangle, being related to views, has an internal basis, this is a tangle.
Sáu mươi mốt loại tà kiến có đối tượng bên ngoài là “rối rắm bên ngoài”. Nếu có tà kiến nào có đối tượng bên trong, thì đây sẽ là một sự rối rắm.
Tathā saṃkhittena yā kāci ajjhattavatthukā taṇhā ca diṭṭhi ca, ayaṃ antojaṭā.
Thus, in brief, whatever craving and views have an internal basis, this is the internal tangle.
Tương tự, tóm lại, bất kỳ tham ái và tà kiến nào có đối tượng bên trong, thì đây là “rối rắm bên trong”.
Yā kāci bāhiravatthukā taṇhā ca diṭṭhi ca, ayaṃ bahijaṭā.
Whatever craving and views have an external basis, this is the external tangle.
Bất kỳ tham ái và tà kiến nào có đối tượng bên ngoài, thì đây là “rối rắm bên ngoài”.
Yathā devatā bhagavantaṃ pucchati ‘‘catucakkaṃ navadvāra’’nti gāthā* .
As the devatā asks the Blessed One with the verse, "Four-wheeled, nine-doored" (Saṃyuttanikāya).
Như vị trời hỏi Đức Thế Tôn bằng bài kệ “Chiếc xe bốn bánh, chín cửa” (Saṃyuttanikāya).
Tattha bhagavā visajjeti ‘‘chetvā naddhiṃ varattaṃ cā’’ti gāthā, idaṃ bhagavā dukkhanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ visajjeti.
Therein, the Blessed One answers with the verse, "Having cut the thong and the strap." This is the Blessed One explaining the path leading to the cessation of suffering.
Ở đây, Đức Thế Tôn trả lời bằng bài kệ “Sau khi cắt đứt dây buộc và dây da”, đây là cách Đức Thế Tôn giải thích con đường dẫn đến sự chấm dứt khổ đau.
Imāya visajjanāya bhagavā anumīyati kilese ettha purimāya gāthāya niddisitabbena.
By this answer, the Blessed One infers the defilements to be indicated by the former verse.
Qua lời giải thích này, Đức Thế Tôn có thể được suy ra là đã chỉ ra các phiền não trong bài kệ trước.
Taṃ hi catucakkanti cattāro vā hatthapādā.
Indeed, "four-wheeled" refers to the four hands and feet.
“Chiếc xe bốn bánh” có nghĩa là bốn tay và chân.
Navadvāranti nava vaṇamukhāni.
"Nine-doored" refers to the nine openings of wounds.
“Chín cửa” có nghĩa là chín lỗ hở.
Yathā catucakkanti cattāro upādānā, upādānappaccayā bhavo, upādānanirodhā bhavanirodho.
Another way: "four-wheeled" refers to the four upādānā; from upādāna as condition comes bhava; with the cessation of upādāna comes the cessation of bhava.
Tương tự, “chiếc xe bốn bánh” có nghĩa là bốn sự chấp thủ; do duyên chấp thủ mà có hữu; do sự diệt trừ chấp thủ mà có sự diệt trừ hữu.
Navadvāranti nava mānavidhā, mānajātikāya hi dukkhaṃ seyyenamhi paraso tīṇi tikāni puṇṇaṃ.
"Nine-doored" refers to the nine types of conceit. Indeed, for one of the nature of conceit, suffering arises from the conceit "I am better than others" through the three sets of three, which are complete.
“Chín cửa” có nghĩa là chín loại kiêu mạn; quả thật, do bản chất kiêu mạn mà khổ đau phát sinh. Có ba bộ ba đầy đủ về sự hơn người khác.
Tikena saṃyuttaṃ hi pañcakāmaguṇiko rāgo.
Greed for the five sense pleasures is associated with the three.
Tham ái liên quan đến năm đối tượng dục lạc được kết hợp với bộ ba.
Tattha naddhīti taṇhā visajjīyati.
Therein, "thong" refers to craving, which is answered.
Ở đây, “dây buộc” được giải thích là tham ái.
Varattanti mānaṃ visajjeti, icchā lobho ca pāpakoti pañcakāmaguṇiko rāgo.
"Strap" refers to conceit, which is answered. "Desire and greed are evil" refers to greed for the five sense pleasures.
“Dây da” được giải thích là kiêu mạn; “mong muốn và lòng tham là ác” là tham ái liên quan đến năm đối tượng dục lạc.
Tattha visamalobho pāpakoti niddisiyati samūlataṇhanti.
Therein, unrighteous greed is indicated as "evil" and "craving with its root."
Ở đây, “lòng tham bất chính là ác” và “tham ái tận gốc” được chỉ ra.
Aññāṇamūlakā taṇhāti aññāṇamūlakā taṇhā, taṇhāya ca diṭṭhiyā ca pahānaṃ.
"Craving rooted in ignorance" means craving rooted in ignorance, and the abandonment of craving and views.
“Tham ái có gốc rễ từ vô minh” có nghĩa là tham ái có gốc rễ từ vô minh, và sự đoạn trừ tham ái và tà kiến.
Ye ca puna aññepi keci catucakkayogena teneva kāraṇena ca yujjanti, saṃsāragāmino dhammā sabbe niddisitabbā.
And whatever other dhammas are associated with the four-wheeled metaphor for the same reason, all dhammas leading to saṃsāra should be indicated.
Và bất kỳ pháp nào khác phù hợp với sự kết hợp của “chiếc xe bốn bánh” và cùng một lý do, tất cả các pháp dẫn đến luân hồi đều phải được chỉ ra.
Tatthāyaṃ gāthā visajjanā pucchāya ca visajjanāya sameti* .
Therein, this verse-answer corresponds to the question and answer.
Ở đây, lời giải thích bằng bài kệ này phù hợp với câu hỏi và lời giải thích.
Yaṃ yadi sandena atha saha byākaraṇena anugītiyaṃ ca so vicayoti bhagavā yattakāni padāni nikkhipati, tattakehi anugāyati.
If a verse corresponds with the connection of previous and subsequent meanings, then it corresponds with the explanation and also with the recitation. Whatever words the Blessed One lays down, He recites with that many.
Nếu bài kệ đó phù hợp với sự liên kết và với sự giải thích, thì đó là sự phân tích mà Đức Thế Tôn đã đưa ra, Ngài đã hát lại bằng chính những từ ngữ đó.
Tattha pana bhagavā yattakāni padāni nikkhipati, tattakehi anugāyati.
Therein, the Blessed One recites with as many terms as He lays down.
Trong đó, Đức Thế Tôn đã đặt ra bao nhiêu từ ngữ, thì Ngài lại thuyết lại bằng bấy nhiêu từ ngữ đó.
Sattahi, bhikkhave, aṅgehi samannāgato kalyāṇamitto piyo garubhāvanīyoti vitthārena, idaṃ bhagavā sattahi padehi anugāyati.
"Monks, a good friend endowed with seven qualities is dear, respected, and venerable"—in detail, the Blessed One recites this with seven terms.
Này các Tỳ-khưu, một thiện hữu có bảy chi phần thì đáng yêu, đáng tôn kính – điều này, Đức Thế Tôn đã thuyết lại một cách chi tiết bằng bảy từ ngữ.
Iti bahussutavā anugāyati, appatarakathaṃ padaṃ vā nikkhepo, bahussutavā nava padāni nikkhepo, appatarikā anugītiyā bahutarikā anugāyati.
Thus, one who is learned recites; if fewer words are laid down, one who is learned lays down nine words; if the recitation is shorter, one recites more.
Như vậy, bậc đa văn thuyết lại; hoặc sự đặt để ít từ ngữ; bậc đa văn đặt để chín từ ngữ; sự thuyết lại ít hơn được thuyết lại thành nhiều hơn.
Ayaṃ vuccati te anugīti ca vicayo, ayaṃ vicayo nāma hāro.
This is called anugīti and vicaya; this is the vicaya method.
Điều này được gọi là Anugīti (thuyết lại) và Vicaya (phân tích), đây là phương pháp (hāra) tên là Vicaya.
Yathā hi sahetū sappaccayā sattā saṃkilissanti, atthi hetu atthi paccayo sattānaṃ saṃkilesāya, sahetū sappaccayā sattā visujjhanti, atthi hetu atthi paccayo sattānaṃ visuddhiyā.
Just as beings become defiled with causes and conditions—there is a cause, there is a condition for the defilement of beings; beings become purified with causes and conditions—there is a cause, there is a condition for the purification of beings.
Ví như, chúng sinh bị ô nhiễm do có nguyên nhân và duyên, có nguyên nhân và có duyên cho sự ô nhiễm của chúng sinh; chúng sinh được thanh tịnh do có nguyên nhân và duyên, có nguyên nhân và có duyên cho sự thanh tịnh của chúng sinh.
Sīlavatā, ānanda, puggalena na veyyākaraṇiyā kinti me vippaṭisāro uppādeyya…pe… abyākaraṇaṃ kattabbaṃ, ayaṃ visuddhiyā maggo.
A virtuous person, Ānanda, should not explain, "How might remorse arise in me?"… and so on… non-explanation should be done; this is the path to purification.
Này Ānanda, một người giữ giới không nên trả lời rằng: "Làm sao sự hối tiếc có thể phát sinh trong tôi?"... (v.v.)... nên giữ im lặng, đây là con đường dẫn đến sự thanh tịnh.
Tassa hetu ko paccayo, sīlakkhandhassa cattāri cattāri hetu ca paccayo ca.
What is the cause, what is the condition for that? There are four causes and four conditions for the aggregate of sīla.
Nguyên nhân (hetu) và duyên (paccaya) của điều đó là gì? Đối với giới uẩn (sīlakkhandha), có bốn nguyên nhân và bốn duyên.
Sappurisasaṃsevo yo ca patirūpadesavāso ca, ayaṃ upādāpaccayatā sappaccayo.
Association with good people and dwelling in a suitable place—this is the condition of upādāna (clinging), it has conditions.
Sự giao du với bậc thiện trí (sappurisasaṃseva) và sự cư trú ở nơi thích hợp (patirūpadesavāsa), đây là duyên nương tựa (upādāpaccayatā) có duyên.
Yaṃ porāṇakammaṃ assa vipāko paccayo, tāya paccayāya attasammāpaṇidhi, ayaṃ hetu.
Whatever past kamma is its result is a condition; due to that condition, one's own right resolve—this is the cause.
Nghiệp cũ (porāṇakamma) là quả (vipāka) và duyên (paccaya); do duyên đó, sự tự mình hướng thiện (attasammāpaṇidhi) là nguyên nhân.
Iti sīlakkhandho sahetu sappaccayoti idaṃ lokikaṃ sīlaṃ.
Thus, the aggregate of sīla has causes and conditions; this is mundane sīla.
Như vậy, giới uẩn có nguyên nhân và có duyên, đây là giới thế gian (lokikaṃ sīlaṃ).
Yaṃ pana lokuttaraṃ sīlaṃ, tassa tīṇi indriyāni paccayo – saddhindriyaṃ vīriyindriyaṃ samādhindriyaṃ – ayaṃ paccayo.
As for supramundane sīla, three faculties are its conditions—the faculty of faith, the faculty of energy, the faculty of concentration—this is the condition.
Còn giới siêu thế (lokuttaraṃ sīlaṃ), ba quyền (indriya) là duyên của nó – tín quyền (saddhindriyaṃ), tấn quyền (vīriyindriyaṃ), định quyền (samādhindriyaṃ) – đây là duyên.
Satindriyañca paññindriyañca hetu.
The faculty of mindfulness and the faculty of wisdom are the causes.
Niệm quyền (satindriyañca) và tuệ quyền (paññindriyañca) là nguyên nhân.
Paññāya nibbedhagāminiyā, yaṃ sīlaṃ jāyati.
The sīla that arises from wisdom leading to penetration.
Giới (sīla) phát sinh từ tuệ có khả năng thâm nhập (nibbedhagāminiyā).
Sotāpannassa ca sīlaṃ tenāyaṃ hetu ayaṃ paccayo.
And the sīla of a stream-enterer—therefore, this is the cause, this is the condition.
Giới của bậc Nhập Lưu (Sotāpanna) là nguyên nhân và duyên.
Yaṃ puna samādhino passaddhi ca pīti ca pāmojjaṃ paccayo.
Furthermore, for concentration, tranquility, joy, and delight are conditions.
Còn đối với định (samādhi), sự an tịnh (passaddhi), hỷ (pīti) và hoan hỷ (pāmojjaṃ) là duyên.
Yaṃ sukhaṃ hetu tena samādhikkhandho sahetu sappaccayo.
Whatever happiness is the cause, due to that, the aggregate of concentration has causes and conditions.
Lạc (sukhaṃ) là nguyên nhân, do đó định uẩn (samādhikkhandha) có nguyên nhân và có duyên.
Yaṃ samāhito yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ paññā.
Whatever a concentrated person knows as it truly is—this is wisdom.
Khi người có định (samāhito) biết đúng như thật (yathābhūtaṃ pajānāti), đó là tuệ (paññā).
Tassa paratoghoso ajjhattaṃ ca yoniso manasikāro hetu ca paccayo ca, iti ime tayo khandhā sahetū sappaccayā evaṃ satta paññā.
For this, the voice of another and internal appropriate attention are both cause and condition; thus, these three aggregates have causes and conditions, and so do the seven wisdoms.
Đối với tuệ đó, tiếng nói từ bên ngoài (paratoghoso) và sự tác ý đúng đắn (yoniso manasikāro) từ bên trong là nguyên nhân và duyên; như vậy, ba uẩn này có nguyên nhân và có duyên, và bảy tuệ như thế.
Sattabyākaraṇīsu ca suttesu na yujjati.
It is not appropriate in the seven explanations and suttas.
Và nó không phù hợp trong bảy bản kinh giải thích (sattabyākaraṇīsu ca suttesu).
Ayaṃ yuttihāro.
This is the yutti method.
Đây là phương pháp (hāra) Yutti.
So catūsu mahāpadesesu daṭṭhabbo.
It should be seen in the four great references (mahāpadesas).
Điều này cần được xem xét trong bốn Đại Giáo Giới (mahāpadesa).
Tattha pañcakāmaguṇā kāmarāgassa padaṭṭhānaṃ.
Among these, the five sense pleasures are the padaṭṭhāna for sensual lust (kāmarāga).
Trong đó, năm dục trưởng dưỡng (pañcakāmaguṇā) là cận nhân của dục ái (kāmarāga).
Yesaṃ kesañci kāmarāgo uppajjati uppanno vā uppajjissati vā, etesu yepi pañcasu rūpesu āyatanesu nāññatra etehi kāmarāgassa padaṭṭhānanti.
For anyone in whom sensual lust arises, has arisen, or will arise, it is not elsewhere than in these five forms and sense bases that sensual lust has its padaṭṭhāna.
Dục ái phát sinh, đã phát sinh hoặc sẽ phát sinh ở bất kỳ ai, trong năm sắc (rūpa) này, trong các xứ (āyatana) này, không có cận nhân nào khác cho dục ái ngoài những điều này.
Vuccate, tena pañca kāmaguṇā kāmarāgassa padaṭṭhānaṃ.
Therefore, the five sense pleasures are called the padaṭṭhāna for sensual lust.
Được nói rằng, do đó năm dục trưởng dưỡng là cận nhân của dục ái.
Pañcindriyāni rūparāgassa padaṭṭhānaṃ.
The five faculties are the padaṭṭhāna for lust for form (rūparāga).
Năm căn (pañcindriyāni) là cận nhân của sắc ái (rūparāga).
Manindriyaṃ bhavarāgassa padaṭṭhānaṃ.
The mind-faculty is the padaṭṭhāna for lust for existence (bhavarāga).
Ý căn (manindriyaṃ) là cận nhân của hữu ái (bhavarāga).
Pañcakkhandhā sakkāyadiṭṭhiyā padaṭṭhānaṃ.
The five aggregates are the padaṭṭhāna for personality view (sakkāyadiṭṭhi).
Năm uẩn (pañcakkhandhā) là cận nhân của tà kiến thân kiến (sakkāyadiṭṭhiyā).
Ekasaṭṭhi diṭṭhigatāni diṭṭhirāgassa padaṭṭhānaṃ.
The sixty-two wrong views are the padaṭṭhāna for lust for views (diṭṭhirāga).
Sáu mươi mốt tà kiến (ekasaṭṭhi diṭṭhigatāni) là cận nhân của kiến ái (diṭṭhirāgassa).
Kāmadhātu kāmarāgassa padaṭṭhānaṃ.
The sense-sphere realm (kāmadhātu) is the padaṭṭhāna for sensual lust.
Dục giới (Kāmadhātu) là cận nhân của dục ái.
Arūpadhātu arūparāgassa padaṭṭhānaṃ.
The formless realm (arūpadhātu) is the padaṭṭhāna for lust for the formless (arūparāga).
Vô sắc giới (Arūpadhātu) là cận nhân của vô sắc ái (arūparāgassa).
Sukhasaññā kāmarāgassa padaṭṭhānaṃ.
The perception of happiness is the padaṭṭhāna for sensual lust.
Tưởng lạc (sukhasaññā) là cận nhân của dục ái.
Byāpādasaññā byāpādassa padaṭṭhānaṃ.
The perception of ill-will is the padaṭṭhāna for ill-will.
Tưởng sân hận (byāpādasaññā) là cận nhân của sân hận (byāpādassa).
Asampajaññatā sammohassa padaṭṭhānaṃ.
Lack of clear comprehension is the padaṭṭhāna for delusion.
Sự không tỉnh giác (asampajaññatā) là cận nhân của si mê (sammohassa).
Nava āghātavatthūni byāpādassa padaṭṭhānaṃ.
The nine bases of resentment are the padaṭṭhāna for ill-will.
Chín đối tượng sân hận (nava āghātavatthūni) là cận nhân của sân hận.
Navavidhaṃ mānaṃ* mānassa padaṭṭhānaṃ.
The nine kinds of conceit are the padaṭṭhāna for conceit.
Chín loại kiêu mạn (navavidhaṃ mānaṃ) là cận nhân của kiêu mạn (mānassa).
Sukhā vedanā rāgānusayassa padaṭṭhānaṃ.
Pleasant feeling is the padaṭṭhāna for the underlying tendency of lust (rāgānusaya).
Thọ lạc (sukhā vedanā) là cận nhân của tùy miên tham (rāgānusayassa).
Dukkhā vedanā paṭighānusayassa padaṭṭhānaṃ.
Painful feeling is the padaṭṭhāna for the underlying tendency of aversion (paṭighānusaya).
Thọ khổ (dukkhā vedanā) là cận nhân của tùy miên sân (paṭighānusayassa).
Adukkhamasukhā vedanā avijjānusayassa padaṭṭhānaṃ.
Neither-painful-nor-pleasant feeling is the padaṭṭhāna for the underlying tendency of ignorance (avijjānusaya).
Thọ không khổ không lạc (adukkhamasukhā vedanā) là cận nhân của tùy miên vô minh (avijjānusayassa).
Attavādupādānañca musāvādo ca lobhassa padaṭṭhānaṃ.
The clinging to a doctrine of self and false speech are the padaṭṭhāna for greed.
Chấp thủ ngã kiến (attavādupādānañca) và nói dối (musāvādo ca) là cận nhân của tham (lobhassa).
Pāṇātipāto ca pisuṇavācā ca pharusavācā ca byāpādassa padaṭṭhānaṃ.
Taking life, slanderous speech, and harsh speech are the padaṭṭhāna for ill-will.
Sát sinh (pāṇātipāto ca), nói lời chia rẽ (pisuṇavācā ca) và nói lời thô ác (pharusavācā ca) là cận nhân của sân hận.
Micchattañca samphappalāpo ca mohassa padaṭṭhānaṃ.
Wrongness and frivolous talk are the padaṭṭhāna for delusion.
Tà hạnh (micchattañca) và nói lời vô ích (samphappalāpo ca) là cận nhân của si mê.
Bhavaṃ bhogañca vokāro ahaṃkārassa padaṭṭhānaṃ.
Existence, possessions, and the body are the padaṭṭhāna for egoism (ahaṃkāra).
Hữu (bhavaṃ), tài sản (bhogañca) và thân thể (vokāro) là cận nhân của ngã mạn (ahaṃkārassa).
Bāhirānaṃ pariggaho mamaṃkārassa padaṭṭhānaṃ.
Clinging to external things is the padaṭṭhāna for possessiveness (mamaṃkāra).
Sự chấp thủ những thứ bên ngoài (bāhirānaṃ pariggaho) là cận nhân của "của tôi" (mamaṃkārassa).
Kāyassa saṅgaṃ* diṭṭhiyā padaṭṭhānaṃ.
The body's entanglement is the padaṭṭhāna for wrong view.
Sự chấp trước vào thân (kāyassa saṅgaṃ) là cận nhân của tà kiến (diṭṭhiyā).
Kāyikadoso dosassa padaṭṭhānaṃ.
Bodily fault is the padaṭṭhāna for hatred.
Tội lỗi thân (kāyikadoso) là cận nhân của sân hận.
Kāyikakāsāvo lobhassa padaṭṭhānaṃ.
Bodily stain is the padaṭṭhāna for greed.
Sự ô nhiễm thân (kāyikakāsāvo) là cận nhân của tham.
Yo yo vā pana dhammo yena yena ārammaṇena uppajjati saccādhiṭṭhānena vā dhammādhiṭṭhānena vā anusayanena vā, so dhammo tassa padaṭṭhānaṃ.
Or whatever dhamma arises with whatever object, whether based on truth (saccādhiṭṭhāna) or based on dhamma (dhammādhiṭṭhāna) or as an underlying tendency (anusayana), that dhamma is its padaṭṭhāna.
Hoặc bất kỳ pháp nào phát sinh với bất kỳ đối tượng nào, hoặc với sự chấp trì chân lý (saccādhiṭṭhānena), hoặc với sự chấp trì pháp (dhammādhiṭṭhānena), hoặc với tùy miên (anusayanena), pháp đó là cận nhân của pháp kia.
Tena sārammaṇena so dhammo uppajjati.
That dhamma arises with that object.
Do đó, pháp đó phát sinh cùng với đối tượng.
Yathā manusso purimassa padassa padaṭṭhānaṃ alabhanto dutiyaṃ padaṃ uddharati, so pacchānupadaṃ saṃharati.
Just as a person, not finding a footing for the first foot, lifts the second foot, and then withdraws the trailing foot.
Ví như một người, không tìm được chỗ đặt chân cho bước đi trước, thì nhấc chân thứ hai lên, người đó sau đó thu chân lại.
Yadi pana yo na dutiyapadassa padaṭṭhānaṃ labhati, aparaṃ padaṃ uddharati.
But if one does not find a footing for the second foot, one lifts another foot.
Nếu người đó không tìm được chỗ đặt chân cho bước thứ hai, thì nhấc một chân khác lên.
Tassa yo ceso paccayo bhavati.
And whatever condition arises for him.
Duyên đó trở thành của người ấy.
Evaṃ dhammo kusalo vā akusalo vā abyākato vā padaṭṭhānaṃ alabhanto na pavattati.
Similarly, a dhamma, whether wholesome, unwholesome, or indeterminate, does not proceed if it does not find a footing.
Cũng vậy, một pháp hoặc thiện, hoặc bất thiện, hoặc vô ký, nếu không tìm được cận nhân thì không thể vận hành.
Yathā payuttassa dhammassa yonilābho* , ayaṃ vuccati padaṭṭhāno hāro.
The acquisition of a generative cause for a conjoined dhamma — this is called the Padaṭṭhāna Hāra.
Sự thọ nhận đúng đắn (yonilābho) của pháp được vận dụng, đây được gọi là phương pháp (hāra) Padaṭṭhāna.
Yesañca susamāraddhā, niccaṃ kāyagatāsatīti gāthāya vuttāya kāyagatāsatiyā vuttā vedanāgatā cittagatā dhammagatā ca sati catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ ekena satipaṭṭhānena.
For the mind does not proceed in a single consciousness-station; it proceeds in various courses. When mindfulness of the body is stated, mindfulness of feelings, mindfulness of mind, and mindfulness of dhammas are also stated.
Khi câu kệ "Những ai đã tu tập tốt đẹp, luôn luôn niệm thân hành (kāyagatāsati)" được nói đến, thì niệm về thọ (vedanāgatā), niệm về tâm (cittagatā) và niệm về pháp (dhammagatā) cũng được nói đến qua một trong bốn Tứ Niệm Xứ (satipaṭṭhāna) đó.
Na hi cittaṃ ekasmiṃ viññāṇaṭṭhitiyā pavattati, nānāsu gatīsu pavattati, kāyagatāsatiyā vuttāya vuttā vedanāgatā cittadhammagatā ca.
Indeed, when mindfulness of the body is developed, the four Satipaṭṭhānas do not fail to reach the perfection of development.
Thật vậy, tâm không vận hành trong một trụ xứ của thức (viññāṇaṭṭhitiyā), mà vận hành trong nhiều trạng thái khác nhau; khi niệm thân hành được nói đến, thì niệm về thọ, niệm về tâm và niệm về pháp cũng được nói đến.
Na hi kāyagatāsatiyā bhāvitāya satipaṭṭhānā cattāro bhāvanāpāripūriṃ na gacchanti.
Thus, when similar dhammas are stated, all dhammas are stated.
Thật vậy, khi niệm thân hành được tu tập, bốn Tứ Niệm Xứ không đạt đến sự viên mãn trong tu tập thì không phải vậy (mà chúng đạt đến).
Evaṃ tassadisesu dhammesu vuttesu sabbadhammā vuttā ca bhavanti.
When similar dhammas are stated, all dhammas are stated.
Như vậy, khi các pháp tương tự được nói đến, tất cả các pháp đều được nói đến.
Sacittapariyodāpanaṃ, etaṃ buddhāna sāsananti gāthā cetasikā dhammā vuttā, citte rūpaṃ vuttaṃ.
In the verse "The purification of one's own mind, this is the teaching of the Buddhas," the mental factors are stated, and matter is stated in the mind.
"Làm cho tâm mình thanh tịnh hoàn toàn, đó là lời dạy của chư Phật" – trong câu kệ này, các pháp tâm sở (cetasikā dhammā) được nói đến, sắc trong tâm (citte rūpaṃ) được nói đến.
Idaṃ nāmarūpaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ.
This mind-and-matter is the noble truth of suffering.
Danh sắc (nāmarūpaṃ) này là Khổ Thánh Đế (dukkhaṃ ariyasaccaṃ).
Tato sacittapariyodāpanā yaṃ yaṃ odapeti, taṃ dukkhaṃ.
Therefore, whatever is purified by the purification of one's own mind, that is suffering.
Từ sự làm cho tâm thanh tịnh hoàn toàn, bất cứ điều gì được làm cho thanh tịnh, đó là khổ.
Yena odapeti, so maggo.
By which one purifies, that is the path.
Bằng cách nào làm cho thanh tịnh, đó là Đạo (maggo).
Yato odapanā, so nirodho.
From which there is purification, that is cessation.
Từ đâu sự thanh tịnh, đó là Diệt (nirodho).
Cakkhuṃ ca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ, tattha sahajātā vedanā saññā cetanā phasso manasikāro ete te dhammā ekalakkhaṇā uppādalakkhaṇena.
Depending on the eye and forms, eye-consciousness arises; there, co-arising feelings, perceptions, volitions, contact, and attention—these dhammas share a single characteristic by virtue of the characteristic of arising.
Do mắt và sắc, nhãn thức phát sinh; trong đó, thọ, tưởng, tư, xúc, tác ý đồng sinh, những pháp này có cùng một đặc tính là đặc tính phát sinh (uppādalakkhaṇena).
Yo ca rūpe nibbindati, vedanāya so nibbindati, saññāsaṅkhāraviññāṇesupi so nibbindati.
And whoever becomes dispassionate towards form, he becomes dispassionate towards feeling; he also becomes dispassionate towards perception, volitional formations, and consciousness.
Ai nhàm chán sắc, người đó nhàm chán thọ, người đó cũng nhàm chán tưởng, hành, thức.
Iti ye ekalakkhaṇā dhammā, tesaṃ ekamhi dhamme niddiṭṭhe sabbe dhammā niddiṭṭhā honti, ayaṃ vuccati lakkhaṇo hāro.
Thus, when one of the dhammas that share a single characteristic is pointed out, all dhammas are pointed out; this is called the Lakkhaṇa Hāra.
Như vậy, khi một pháp trong số các pháp có cùng một đặc tính được chỉ ra, tất cả các pháp đều được chỉ ra, đây được gọi là phương pháp (hāra) Lakkhaṇa.
Tattha katamā nirutti, sā kathaṃ pariyesitabbā* ?
Among these, what is etymology? How should it be sought?
Trong đó, thế nào là Niruṭṭi (ngữ pháp), nó cần được tìm cầu như thế nào?
Yathā vuttaṃ bhagavatā ekādasahi aṅgehi samannāgato bhikkhu khippaṃ dhammesu mahattaṃ pāpuṇāti, atthakusalo ca hoti, dhammakusalo ca hoti, niruttikusalo ca hoti, itthādhivacanakusalo ca hoti, purisādhivacanakusalo ca, vipurisādhivacanakusalo ca, atītādhivacanakusalo ca, anāgatādhivacanakusalo ca, paccuppannādhivacanakusalo ca.
As it was said by the Blessed One: "A bhikkhu endowed with eleven factors quickly attains greatness in the dhammas, and he is skilled in meaning, skilled in dhamma, skilled in etymology, skilled in feminine expressions, skilled in masculine expressions, skilled in neuter expressions, skilled in past expressions, skilled in future expressions, and skilled in present expressions."
Như Đức Thế Tôn đã dạy: “Tỳ-khưu nào đầy đủ mười một chi phần, người ấy mau chóng đạt được sự vĩ đại trong các pháp, người ấy khéo léo về ý nghĩa (atthakusalo), khéo léo về giáo pháp (dhammakusalo), khéo léo về ngữ pháp (niruṭṭikusalo), khéo léo về danh xưng giống cái (itthādhivacanakusalo), khéo léo về danh xưng giống đực (purisādhivacanakusalo), khéo léo về danh xưng trung tính (vipurisādhivacanakusalo), khéo léo về danh xưng quá khứ (atītādhivacanakusalo), khéo léo về danh xưng vị lai (anāgatādhivacanakusalo), khéo léo về danh xưng hiện tại (paccuppannādhivacanakusalo).
Ekādhippāyena kusalo nānādhippāyena kusalo.
Skilled in one intention, skilled in various intentions.
Khéo léo với một ý nghĩa, khéo léo với nhiều ý nghĩa.
Kimhi desitaṃ, atītānāgatapaccuppannaṃ.
What was taught concerning the past, future, and present?
Được thuyết giảng về điều gì, quá khứ, vị lai, hiện tại.
Itthādhivacanena purisādhivacanena vipurisādhivacanena sabbaṃ yathāsuttaṃ niddiṭṭhaṃ.
By feminine expressions, by masculine expressions, by neuter expressions, everything is pointed out according to the Sutta.
Với danh xưng giống cái, với danh xưng giống đực, với danh xưng trung tính, tất cả được chỉ định đúng như kinh.
Taṃ byañjanato niruttikosallato yo yaṃ suttassa suniruttidunniruttitaṃ avekkhati, idaṃ evaṃ niropayitabbaṃ.
Whoever examines the good etymology and bad etymology of the Sutta from the perspective of expression and etymological skill,* that this should be established thus.
Người nào xem xét sự đúng ngữ pháp và sai ngữ pháp của kinh ấy từ phương diện từ ngữ và sự khéo léo về ngữ pháp, thì điều này cần được thiết lập như vậy.
Idampi na niropayitabbaṃ.
And this should not be established.
Điều này cũng không cần thiết lập.
Idaṃ vuccate niruttikosallaṃ.
This is called skill in etymology.
Điều này được gọi là sự khéo léo về ngữ pháp (niruṭṭikosallaṃ).
Tattha katamo pubbāparasandhi?
Among these, what is the connection of prior and subsequent (pubbāparasandhi)?
Trong đó, thế nào là sự liên kết trước sau (pubbāparasandhi)?
Yaṃ gāthāyaṃ vā suttesu vā padāni asīti tāni bhavanti evaṃ vā evameti tassā gāthāya suttassa vā yāni purimāni padāni yāni ca pacchimakāni, tāni samosāretabbāni.
Whatever eighty words there are in a stanza or in suttas, and whatever prior words and subsequent words there are in that stanza or sutta, they should be combined.
Trong các bài kệ hay các bài kinh, có tám mươi từ như vậy, thì những từ đầu và những từ cuối của bài kệ hay bài kinh đó cần được nối kết lại.
Evaṃ so pubbāparena sandhi ñāyati.
Thus, that connection of prior and subsequent is known.
Như vậy, sự liên kết trước sau được hiểu rõ.
Yā ekā samāraddhā gāthā dve tīṇi vā tassa mekadese bhāsitānaṃ abhāsitāhi gāthāhi aniddiṭṭho attho bhavati tadupadhāritabbaṃ.
When one stanza, or two, or three, are well-begun, and a part of it is taught, but the meaning is not indicated by the untaught stanzas, that should be inferred.
Khi một bài kệ được bắt đầu, hoặc hai, ba bài kệ, thì ý nghĩa chưa được chỉ rõ của những phần đã được nói trong một phần của nó với những bài kệ chưa được nói, điều đó cần được suy xét.
Yaṃva sabbā* itissa pariyesamānassa pariyesanā kaṅkhā, tassa vā puggalassa paññattīnaṃ apare pariyesitabbaṃ.
Whatever sutta exists, in seeking it completely, the search and doubt of that person's designations should be sought in another sutta.
Tất cả những gì cần nói, khi tìm kiếm sự tìm kiếm, sự hoài nghi của người đó, hoặc những sự chế định của người đó, cần được tìm kiếm ở phần sau.
Idaṃ vuccate pubbāparena sandhi.
This is called the connection of prior and subsequent.
Điều này được gọi là sự liên kết trước sau (pubbāparena sandhi).
Kosallanti vatthuto nidānakosallaṃ.
Kosalla means skill in the origin (nidāna) in terms of the subject matter (vatthu).
Sự khéo léo (kosallaṃ) là sự khéo léo về nguyên nhân (nidānakosallaṃ) từ bản chất.
Byañjanato niruttikosallaṃ.
In terms of expression (byañjana), it is skill in grammar (nirutti).
Sự khéo léo về ngữ pháp (niruttikosallaṃ) từ phương diện từ ngữ.
Desanādhippāyakosallaṃ.
Skill in the intention of the teaching (desanādhippāya).
Sự khéo léo về ý nghĩa của lời dạy (desanādhippāyakosallaṃ).
Pubbāparena sandhikosallaṃ.
Skill in the connection of prior and subsequent (pubbāparasandhi).
Sự khéo léo về liên kết trước sau (pubbāparena sandhikosallaṃ).
Tattha tassa gāthā pariyesitā nidānaṃ vā.
There, when the stanza or the origin of that sutta is sought,
Trong đó, bài kệ của người đó được tìm kiếm hoặc nguyên nhân.
Upalabbhituṃ na attho niddisitabbo vatthuto nidānakosallaṃ atthakosallaṃ imehi catūhi padehi attho pariyesiyanto yathābhūtaṃ pariyiṭṭho hoti.
whether it is found or not found, the meaning should be indicated. Skill in the origin in terms of the subject matter, skill in meaning — by these four terms, when the meaning is sought, it is truly sought.
Nếu không tìm thấy thì ý nghĩa không cần được chỉ ra, sự khéo léo về nguyên nhân từ bản chất, sự khéo léo về ý nghĩa, với bốn phần này, khi ý nghĩa được tìm kiếm, nó sẽ được tìm kiếm đúng như thực.
Atha ca sabbo vatthuto vā nidānena vā yo adhippāyo byañjano nirutti sandhi ca anuttaro eso pubbāparena evaṃ suttatthena desitabbaṃ.
Furthermore, the entire intention, expression, grammar, and the supreme connection of prior and subsequent, whether in terms of subject matter or origin, should be explained with the meaning of the sutta in this way.
Hơn nữa, tất cả ý nghĩa, từ bản chất hoặc từ nguyên nhân, và ý nghĩa, từ ngữ, ngữ pháp, và sự liên kết trước sau là vô thượng, điều này cần được thuyết giảng bằng ý nghĩa của kinh như vậy.
Ayaṃ catubyūho hāro.
This is the fourfold method (catubyūha hāra).
Đây là phương pháp tứ chi (catubyūho hāro).
Yathā kiṃ unnaḷānaṃ pamattānanti gāthāyo.
For example, the stanzas "What is for the arrogant and heedless?"
Ví dụ như các bài kệ: “Của những người kiêu căng, của những người phóng dật.”
Yaṃ pamādo, idaṃ kissa padaṭṭhānaṃ?
What is the basis for heedlessness?
Sự phóng dật này là chỗ đặt từ của điều gì?
Kusalānaṃ dhammānaṃ osaggassa.
The abandonment of wholesome states.
Là sự từ bỏ các pháp thiện lành (kusalānaṃ dhammānaṃ osaggassa).
Kusaladhammosaggo pana kissa padaṭṭhānaṃ?
What is the basis for the abandonment of wholesome states?
Mà sự từ bỏ các pháp thiện lành là chỗ đặt từ của điều gì?
Akusaladhammapaṭisevanāya.
The practice of unwholesome states.
Là sự thực hành các pháp bất thiện (akusaladhammapaṭisevanāya).
Kissa padaṭṭhānaṃ, kusaladhammapaṭisevanāya?
What is the basis for the practice of wholesome states?
Là chỗ đặt từ của điều gì, sự thực hành các pháp thiện lành?
Kissa padaṭṭhānaṃ, kilesavatthupaṭisevanāya?
What is the basis for the practice of defilement-objects?
Là chỗ đặt từ của điều gì, sự thực hành các đối tượng phiền não (kilesavatthupaṭisevanāya)?
Iti pamādena mohapakkhiyā diṭṭhi avijjā chandarāgapakkhiyā.
Thus, through heedlessness, the views belonging to delusion, ignorance, and those belonging to craving and attachment.
Như vậy, do phóng dật, tà kiến thuộc về phe mê mờ (mohapakkhiyā diṭṭhi), vô minh thuộc về phe tham ái (chandarāgapakkhiyā).
Tattha taṇhā ca diṭṭhi cattāro āsavā taṇhā kāmāsavo ca bhavāsavo ca diṭṭhāsavo ca avijjāsavo ca.
There, craving and views are the four āsavas: kāmāsava, bhavāsava, diṭṭhāsava, and avijjāsava.
Trong đó, tham ái (taṇhā) và tà kiến (diṭṭhi), bốn lậu hoặc (āsavā) là lậu hoặc dục (kāmāsavo), lậu hoặc hữu (bhavāsavo), lậu hoặc tà kiến (diṭṭhāsavo), và lậu hoặc vô minh (avijjāsavo).
Tattha citte atthīti diṭṭhi cetasikesu niccanti pañcasu kāmaguṇesu ajjhāvahanena kāmāsavo, upapattīsu āsatti bhavāsavo.
There, diṭṭhi (view) exists in the mind, kāmāsava is by clinging to the five sense-pleasures as permanent in mental factors, bhavāsava is attachment to existences.
Trong đó, tà kiến (diṭṭhi) tồn tại trong tâm (citte), nó là sự thường hằng trong các tâm sở (cetasikesu niccanti), lậu hoặc dục (kāmāsavo) do sự chấp thủ vào năm dục lạc, lậu hoặc hữu (bhavāsavo) là sự chấp trước vào các cõi tái sinh.
Tattha rūpakāyo kāmāsavassa bhavāsavassa ca padaṭṭhānaṃ.
There, the physical body (rūpakāya) is the basis for kāmāsava and bhavāsava.
Trong đó, sắc thân (rūpakāyo) là chỗ đặt từ của lậu hoặc dục (kāmāsavassa) và lậu hoặc hữu (bhavāsavassa).
Nāmakāyo diṭṭhāsavassa avijjāsavassa ca padaṭṭhānaṃ.
The mental body (nāmakāya) is the basis for diṭṭhāsava and avijjāsava.
Danh thân (nāmakāyo) là chỗ đặt từ của lậu hoặc tà kiến (diṭṭhāsavassa) và lậu hoặc vô minh (avijjāsavassa).
Tattha alliyanāya ajjhattavāhanaṃ kāmāsavassa lakkhaṇaṃ.
There, clinging and internal attachment are characteristics of kāmāsava.
Trong đó, sự bám víu và chấp thủ bên trong là đặc tính của lậu hoặc dục (kāmāsavassa lakkhaṇaṃ).
Patthanaganthanaabhisaṅkhārakāyasaṅkhāraṇaṃ bhavāsavassa lakkhaṇaṃ, abhiniveso ca parāmāso ca diṭṭhāsavassa lakkhaṇaṃ.
The longing, binding, and volitional formation of bodily formations are characteristics of bhavāsava; adherence and grasping are characteristics of diṭṭhāsava.
Sự mong cầu, kết nối, và tạo tác các hành thân là đặc tính của lậu hoặc hữu (bhavāsavassa lakkhaṇaṃ), sự chấp trước và bám víu là đặc tính của lậu hoặc tà kiến (diṭṭhāsavassa lakkhaṇaṃ).
Appaṭivedho dhammesu asampajaññā ca avijjāsavassa lakkhaṇaṃ.
Non-penetration into phenomena and lack of clear comprehension are characteristics of avijjāsava.
Sự không thấu hiểu các pháp và sự không tỉnh giác là đặc tính của lậu hoặc vô minh (avijjāsavassa lakkhaṇaṃ).
Ime cattāro āsavā cattāri upādānāni.
These four āsavas are the four upādānas (clingings).
Bốn lậu hoặc này là bốn thủ (upādānāni).
Kāmāsavo kāmupādānaṃ, bhavāsavo bhavupādānaṃ, diṭṭhāsavo diṭṭhupādānaṃ, avijjāsavo attavādupādānaṃ, imehi catūhi upādānehi pañcakkhandhā.
Kāmāsava is kāmupādāna, bhavāsava is bhavupādāna, diṭṭhāsava is diṭṭhupādāna, avijjāsava is attavādupādāna. From these four upādānas arise the five aggregates.
Lậu hoặc dục là dục thủ (kāmupādānaṃ), lậu hoặc hữu là hữu thủ (bhavupādānaṃ), lậu hoặc tà kiến là kiến thủ (diṭṭhupādānaṃ), lậu hoặc vô minh là ngã chấp thủ (attavādupādānaṃ); từ bốn thủ này mà có năm uẩn (pañcakkhandhā).
Tattha avijjāsavo citte pahātabbo, so citte cittānupassissa pahīyati.
There, avijjāsava should be abandoned in the mind; it is abandoned for one who contemplates the mind in the mind (cittānupassī).
Trong đó, lậu hoặc vô minh (avijjāsavo) cần được đoạn trừ trong tâm (citte), nó được đoạn trừ bởi người quán tâm (cittānupassissa).
Diṭṭhāsavo dhammesu pahātabbo, so dhammesu dhammānupassissa pahīyati.
Diṭṭhāsava should be abandoned in phenomena; it is abandoned for one who contemplates phenomena in phenomena (dhammānupassī).
Lậu hoặc tà kiến (diṭṭhāsavo) cần được đoạn trừ trong các pháp (dhammesu), nó được đoạn trừ bởi người quán pháp (dhammānupassissa).
Bhavāsavo āsattiyā pahātabbo, so vedanāsu vedanānupassissa pahīyati.
Bhavāsava should be abandoned in attachment; it is abandoned for one who contemplates feelings in feelings (vedanānupassī).
Lậu hoặc hữu (bhavāsavo) cần được đoạn trừ bởi sự chấp trước (āsattiyā), nó được đoạn trừ bởi người quán cảm thọ (vedanānupassissa).
Kāmāsavo pañcasu kāmaguṇesu pahātabbo, so kāye kāyānupassissa pahīyati.
Kāmāsava should be abandoned in the five sense-pleasures; it is abandoned for one who contemplates the body in the body (kāyānupassī).
Lậu hoặc dục (kāmāsavo) cần được đoạn trừ trong năm dục lạc (pañcasu kāmaguṇesu), nó được đoạn trừ bởi người quán thân (kāyānupassissa).
Tattha kāyānupassanā dukkhamariyasaccaṃ bhajati.
There, contemplation of the body (kāyānupassanā) pertains to the Noble Truth of Suffering.
Trong đó, quán thân (kāyānupassanā) thuộc về Khổ Thánh đế (dukkhamariyasaccaṃ).
Vedanānupassanā pañcannaṃ indriyānaṃ paccayo sukhindriyassa dukkhindriyassa somanassindriyassa domanassindriyassa upekkhindriyassa, sattakilesopacāro tena samudayaṃ bhajati.
Contemplation of feelings (vedanānupassanā) is a condition for the five faculties: the faculty of pleasure, the faculty of pain, the faculty of joy, the faculty of sorrow, and the faculty of equanimity; it pertains to the origin through the seven defilement-occurrences.
Quán cảm thọ (vedanānupassanā) là nhân duyên cho năm căn (indriyānaṃ): lạc căn (sukhindriyassa), khổ căn (dukkhindriyassa), hỷ căn (somanassindriyassa), ưu căn (domanassindriyassa), xả căn (upekkhindriyassa), nó thuộc về tập đế (samudayaṃ) do bảy phiền não phụ.
Citte cittānupassanā nirodhaṃ bhajati.
Contemplation of the mind in the mind (cittānupassanā) pertains to cessation.
Quán tâm (cittānupassanā) thuộc về diệt đế (nirodhaṃ).
Dhammesu dhammānupassanā maggaṃ bhajati.
Contemplation of phenomena in phenomena (dhammānupassanā) pertains to the path.
Quán pháp (dhammānupassanā) thuộc về đạo đế (maggaṃ).
Tenassa catūsu ca dassanena tasseva sabbe pahīyanti, yena niddiṭṭhā paṭhamaṃ unnaḷānaṃ pamattānaṃ tesaṃ vaḍḍhanti āsavā.
Because of which, for those who delight in saṃsāra and are heedless, the āsavas first pointed out to them increase. Therefore, through the vision of the four*, for that very person, all* are abandoned.
Do đó, với sự thấy biết trong bốn điều này, tất cả những gì đã được chỉ rõ ban đầu là lậu hoặc của những người kiêu căng và phóng dật sẽ tăng trưởng, tất cả những điều đó sẽ được đoạn trừ.
Jānato hi passato āsavānaṃ khayo dukkhaṃ samudayo nirodho maggo hi akusalā dhammā.
Indeed, for one who knows and sees, there is the destruction of the āsavas: suffering, its origin, its cessation, and the path. Unwholesome states are indeed*.
Đối với người biết và thấy, sự đoạn tận các lậu hoặc, khổ đau, tập khởi, sự diệt trừ, con đường, đó là các pháp bất thiện.
Evaṃ pariyesitabbā.
Thus should they be sought out.
Cần tìm cầu như vậy.
Yāva tassa akusalassa gati tato paṭipakkhena akusale dhamme pariyesati tesaṃ kilesānaṃ hārena āvaṭṭati.
As far as the range of that unwholesome*, so far does one seek out unwholesome states by their opposite, and it revolves by way of those defilements.
Cho đến khi sự vận hành của điều bất thiện đó, người ấy tìm kiếm các pháp bất thiện theo chiều ngược lại, nó xoay chuyển bởi phương pháp của các phiền não đó.
Ayaṃ vuccate āvaṭṭo hāro.
This is called the Āvaṭṭa-hāra (Revolving Mode).
Điều này được gọi là phương pháp xoay chuyển (āvaṭṭo hāro).
Evaṃ sukkāpi dhammā pariyesitabbā.
In the same way, wholesome states should also be sought out.
Các pháp thiện cũng cần được tìm kiếm như vậy.
Akusaladhamme āgamissa.
Coming to unwholesome states.
Đối với các pháp bất thiện.
Yathā āyasmā sāriputto ekamhi vatthumhi vevacanena nānāvuttena bhagavatā pasaṃsito ‘‘mahāpañño sāriputto hāsapañño javanapañño’’ti idaṃ paññāya vevacanaṃ.
For example, the Venerable Sāriputta was praised by the Blessed One with various synonyms for wisdom concerning one matter: "Sāriputta is greatly wise, joyfully wise, swiftly wise." This is a synonym for wisdom.
Ví dụ, Tôn giả Sāriputta được Đức Thế Tôn khen ngợi bằng nhiều từ đồng nghĩa khác nhau về một vấn đề: “Sāriputta có đại tuệ, có trí tuệ nhanh nhạy, có trí tuệ sắc bén” – đây là từ đồng nghĩa của trí tuệ (paññā).
Yathā ca maggavibhaṅge niyyānattho ekamekaṃ maggaṅgaṃ vevacanehi niddiṭṭhaṃ.
And just as in the Maggavibhaṅga, each factor of the path is designated by synonyms for the purpose of leading out.
Và như trong Maggavibhaṅga, mỗi chi phần của con đường (maggaṅga) được trình bày bằng các từ đồng nghĩa với ý nghĩa dẫn đến sự giải thoát (niyyānattha).
Evaṃ avijjāya vevacanā.
Thus are the synonyms for avijjā.
Tương tự, các từ đồng nghĩa của vô minh (avijjā).
Ekaṃ akusalamūlaṃ tadeva santaṃ tesu tesu janapadesu tena tena pajānanti.
One root of unwholesome states, being the same, is known by different names in different regions.
Một căn bất thiện (akusalamūla) là như vậy, và ở các quốc gia khác nhau, người ta biết đến nó bằng những cách gọi khác nhau.
Na hi anena tadevapi ālapiyanti aññaṃ bhajati.
Indeed, it is not by this that the same is spoken of, but it takes on another meaning.
Không phải vì thế mà người ta nói cùng một điều, mà nó thuộc về một điều khác.
Sabbakāmajahassa bhikkhunoti kāmā ālapitā.
For a bhikkhu who has abandoned all desires, desires are spoken of.
Trong câu “sabbakāmajahassa bhikkhuno” (tỳ-khưu đã từ bỏ mọi dục), các dục (kāma) được đề cập.
Yassa nitthiṇṇo saṅkoti teyeva kāme saṅkāti ālapati.
For whom doubt is overcome, those very desires are spoken of as doubt.
Trong câu “yassa nitthiṇṇo saṅko” (người đã vượt qua sự nghi ngờ), chính những dục đó được đề cập là sự nghi ngờ (saṅkā).
Suṇamānassa puretaraṃ rajjanti teyeva kāme rajjanti ālapati.
For one who delights in what is heard before, those very desires are spoken of as delight.
Trong câu “suṇamānassa puretaraṃ rajjanti” (những người nghe trước đó bị dính mắc), chính những dục đó được đề cập là sự dính mắc (rajjanti).
Evaṃ suttamhi yo dhammo desiyati tassa pariyeṭṭhi ‘‘katamassa dhammassa idaṃ nāmaṃ katamassa idaṃ vevacana’’nti.
Thus, for a dhamma taught in a Sutta, the search is: "What is the name of this dhamma? What is its synonym?"
Như vậy, việc tìm kiếm pháp được thuyết giảng trong kinh là “pháp này có tên gì, từ đồng nghĩa này thuộc về pháp nào”.
Sabbaññū hi yesaṃ yesaṃ yā nirutti hoti, yathāgāmi tena tena desetīti tassa vevacanaṃ pariyesitabbaṃ.
For the Omniscient One, whatever language people have, he teaches by that language; therefore, its synonym should be sought.
Chư Phật Toàn Tri (Sabbaññū) thuyết giảng theo ngôn ngữ (nirutti) của từng người, vì vậy cần phải tìm kiếm các từ đồng nghĩa của nó.
Ayaṃ vevacano hāro.
This is the Vevacana-hāra.
Đây là Vevacana Hāra.
52. Tattha katamo paññatti hāro?
52. Herein, what is the Paññatti-hāra (Designation Mode)?
52. Trong số đó, Paññatti Hāra là gì?
Cattāri ariyasaccānīti suttaṃ niddisati, nikkhepapaññatti.
The Sutta designates "the Four Noble Truths"—this is a designation by way of enumeration.
Kinh chỉ ra “bốn Thánh Đế” (cattāri ariyasaccāni), đó là Nikkhepa Paññatti (sự chế định tóm tắt).
Yā samudayapaññatti.
That which is the designation of origin.
Đó là Samudaya Paññatti (sự chế định về nguyên nhân).
Kabaḷīkāre āhāre atthi chando atthi rāgo yāva patiṭṭhitaṃ.
In edible food, there is desire, there is lust, as long as it is established.
Trong thực phẩm vật chất (kabaḷīkāre āhāre) có dục (chando), có tham (rāgo), cho đến khi thức (viññāṇa) được thiết lập.
Tattha viññāṇaṃ pabhavapaññattiṃ paññapeti.
Therein, consciousness designates the designation of arising.
Ở đó, thức (viññāṇa) chế định Pabhava Paññatti (sự chế định về sự phát sinh).
Kabaḷīkāre āhāre natthi chando…pe… samugghāti paññatti.
In edible food, there is no desire… and so on… the designation of eradication.
Trong thực phẩm vật chất không có dục… (v.v.)… đó là Samugghāti Paññatti (sự chế định về sự diệt trừ).
Tassa kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccatīti pahānapaññattiṃ paññapeti.
"His mind is liberated from the āsava of sensuality, his mind is liberated from the āsava of becoming, his mind is liberated from the āsava of ignorance"—this designates the designation of abandonment.
Tâm của người ấy được giải thoát khỏi lậu hoặc dục (kāmāsavāpi), tâm được giải thoát khỏi lậu hoặc hữu (bhavāsavāpi), tâm được giải thoát khỏi lậu hoặc vô minh (avijjāsavāpi) – điều này chế định Pahāna Paññatti (sự chế định về sự đoạn trừ).
Taṇhā yassa purakkhatā paññā parivattati gāthā manāpapaññattiṃ paññapeti.
The verse "He whose craving is foremost, whose wisdom revolves" designates the designation of delight.
Kệ ngôn “Taṇhā yassa purakkhatā paññā parivattati” (trí tuệ của người có ái dẫn đầu xoay chuyển) chế định Manāpa Paññatti (sự chế định về điều đáng ưa thích).
Evaṃ pana manāpapaññattīti ekadhammaṃ bhagavā paññapeti.
Thus, the Blessed One designates one dhamma as the designation of delight.
Như vậy, Đức Thế Tôn chế định một pháp là Manāpa Paññatti.
Na hi taṇhā dukkhasamudayoti kāretvā sabbattha taṇhāsamudayo niddisitabbo.
Indeed, it is not by making craving the origin of suffering that craving as the origin should be designated everywhere.
Không phải lúc nào cũng phải chỉ ra ái là nguyên nhân của khổ (dukkhasamudaya).
Yathā uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāseti vinodeti pajahatīti paṭikkhepapaññatti.
For example, "He does not tolerate a sensual thought that has arisen, he dispels it, he abandons it"—this is the designation of rejection.
Ví dụ, “không chấp nhận, xua đuổi, từ bỏ ý nghĩ dục vọng đã khởi lên” – đó là Paṭikkhepa Paññatti (sự chế định về sự từ chối).
Evaṃ sabbesaṃ dhammānaṃ kusalānañca akusalānañca yañcassa dhammakkhettaṃ bhavati, so ceva dhammo tattha pavattati.
Thus, for all states, wholesome and unwholesome, whatever becomes its field of dhamma, that very dhamma proceeds there.
Như vậy, đối với tất cả các pháp, thiện và bất thiện, bất cứ pháp nào là lĩnh vực của nó, pháp đó sẽ vận hành ở đó.
Tadavasiṭṭhā dhammā tassānuvattakā honti.
The remaining dhammas are its followers.
Các pháp còn lại là những pháp tùy thuộc vào nó.
Sā duvidhā paññatti – parādhīnapaññatti ca sādhīnapaññatti ca.
That designation is of two kinds: dependent designation and independent designation.
Sự chế định (Paññatti) này có hai loại: Parādhīna Paññatti (chế định tùy thuộc vào cái khác) và Sādhīna Paññatti (chế định tự chủ).
Katamā sādhīnapaññatti?
What is independent designation?
Sādhīna Paññatti là gì?
Samādhiṃ, bhikkhave* , bhāvetha, samāhito, bhikkhave, bhikkhu yathābhūtaṃ pajānāti.
"Develop concentration, bhikkhus; a bhikkhu who is concentrated, bhikkhus, understands things as they truly are."
“Này các Tỳ-khưu, hãy tu tập định (samādhi); này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu có định sẽ thấy biết đúng như thật.
‘‘Rūpaṃ anicca’’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ sādhīnapaññatti parādhīnapaññatti ca, sā paññatti paññāya ca sīlassa ca, yathā cattāri jhānāni bhāvetha.
One understands ‘Form is impermanent’ as it really is. This is a self-dependent designation and also an other-dependent designation. That designation is for wisdom and for morality, just as one develops the four jhāna.
Thấy biết đúng như thật rằng ‘sắc là vô thường’” – đây là Sādhīna Paññatti và Parādhīna Paññatti, sự chế định đó tùy thuộc vào trí tuệ (paññā) và giới (sīla), ví như “hãy tu tập bốn thiền (jhāna)”.
Tassa atthi samādhindriyaṃ mudūni cattāri indriyāni tāni catuparādhīnāni, tīṇi aveccappasādeti parādhīnaṃ samādhindriyaṃ cattāri indriyāni parādhīnāti catūsu ariyasaccesu aparādhīnaṃ paññindriyaṃ satipaṭṭhānesu sammappadhānesu vīriyindriyaṃ.
For him, there is the faculty of concentration; the four faculties are subtle, and those four are dependent on the four (truths). One has unwavering faith in the three (jewels). The faculty of concentration is other-dependent. The four faculties are other-dependent in relation to the four Noble Truths. The faculty of wisdom is not other-dependent. The faculty of energy is a proximate cause in the foundations of mindfulness and right efforts.
Người ấy có định căn (samādhindriya) mềm mại, bốn căn này là bốn cái tùy thuộc (catuparādhīnāni), ba cái là niềm tin bất động (aveccappasādeti) là tùy thuộc, định căn (samādhindriya) và bốn căn là tùy thuộc (parādhīnāti) vào bốn Thánh Đế, trí tuệ căn (paññindriya) không tùy thuộc vào niệm xứ (satipaṭṭhāna) và chánh tinh tấn (sammappadhāna), tinh tấn căn (vīriyindriya).
Iti sake padaṭṭhāne sake khettasādhīno so dhammo, so ca tattha paññāpetabbo.
Thus, that Dhamma is self-dependent in its own proximate cause, in its own domain, and it should be designated there.
Như vậy, pháp đó tự chủ trong vị trí của nó, trong lĩnh vực của nó, và nó phải được chế định ở đó.
Tassa paṭipakkhā nighāto niddisitabbo.
Its opposite, its complete destruction, should be pointed out.
Sự đối nghịch của nó, sự diệt trừ (nighāto), phải được chỉ ra.
Etthāyaṃ anekākārapaññatti kena kāraṇena ayaṃ dhammo paññattoti.
Here, this designation of many aspects: for what reason is this Dhamma designated?
Đây là sự chế định đa dạng này: vì lý do gì mà pháp này được chế định?
Ayaṃ vuccate paññatti.
This is called designation.
Đây được gọi là Paññatti.
53. Tattha katamo otaraṇo hāro?
53. What is the method of inclusion here?
53. Trong số đó, Otaraṇa Hāra là gì?
Chasu dhammesu otāretabbaṃ.
It should be included in the six dhammas.
Phải đưa vào sáu pháp.
Katamesu chasu?
Which six?
Sáu pháp nào?
Khandhesu dhātūsu āyatanesu indriyesu saccesu paṭiccasamuppādesu.
In the aggregates, elements, sense bases, faculties, truths, and dependent origination.
Các uẩn (khandha), các giới (dhātu), các xứ (āyatana), các căn (indriya), các sự thật (sacca), và duyên khởi (paṭiccasamuppāda).
Natthi taṃ suttaṃ vā gāthā vā byākaraṇaṃ vā.
There is no Sutta, Gāthā, or explanation
Không có kinh (sutta), kệ (gāthā) hoặc giải thích (byākaraṇa) nào
Imesu channaṃ dhammānaṃ aññatarasmiṃ na sandissati.
that does not correspond to one of these six dhammas.
không liên quan đến một trong sáu pháp này.
Ettāvatā esa sabbā desanā yā tā khandhā vā dhātuyo vā āyatanāni vā saccāni vā paṭiccasamuppādo vā, tattha pañcannaṃ khandhānaṃ vedanākkhandho rāgadosamohānaṃ padaṭṭhānaṃ.
To this extent, all teachings, whether they be aggregates, elements, sense bases, truths, or dependent origination—among the five aggregates, the feeling aggregate is the proximate cause of greed, hatred, and delusion.
Tất cả những lời dạy đó đều là các uẩn, các giới, các xứ, các sự thật, hoặc duyên khởi; trong đó, thọ uẩn (vedanākkhandho) trong năm uẩn là nền tảng của tham, sân, si.
Tattha tisso vedanāyo tassa sukhāya vedanāya somanasso savicāro, dukkhāya vedanāya domanasso savicāro, adukkhamasukhāya vedanāya upekkho savicāro.
Therein, of the three feelings, with pleasant feeling there is joy accompanied by discursive thought; with painful feeling there is sorrow accompanied by discursive thought; with neither-painful-nor-pleasant feeling there is equanimity accompanied by discursive thought.
Trong đó, ba thọ: với thọ lạc (sukhāya vedanāya) là hỷ (somanasso) có tư duy (savicāro); với thọ khổ (dukkhāya vedanāya) là ưu (domanasso) có tư duy; với thọ không khổ không lạc (adukkhamasukhāya vedanāya) là xả (upekkhā) có tư duy.
Yaṃ puna tattha vedayitaṃ idaṃ dukkhasaccaṃ, khandhesu saṅkhārakkhandho tattha kāyo pamattaṃ saupavattati, tañca saṅkhāragato dvidhā ca bhavaṅgotaraṇaṃ kammaṃ tīṇi ca saṅkhārāni puññābhisaṅkhārā vā apuññā vā āneñjā vā hetu sabbasarāgassa no vītarāgassa, dosassa abhisaṅkhārāni ca avītarāgo ceteti ca pakappeti ca, vītarāgo pana ceteti ca no abhisaṅkharoti, yaṃ uṇhaṃ vajiraṃ kaṭṭhe vā rukkhe vā aññattha vā patantaṃ bhindati ca ḍahati ca, evaṃ sarāgacetanā ceteti ca abhisaṅkharoti ca.
That which is felt there is the Noble Truth of Suffering. Among the aggregates, the volitional formations aggregate: there, the body, being heedless, continues to exist. And that which has gone to volitional formations is twofold: the kamma that leads to rebirth, and the three volitional formations—meritorious, demeritorious, or imperturbable—are the cause for all who are not free from passion. And the volitional formations of hatred are intended and planned by one not free from passion. But one free from passion intends but does not form volitions. Just as a hot diamond falling on wood, a tree, or elsewhere, breaks and burns, so too, volition with passion intends and forms volitions.
Điều gì được cảm thọ ở đó là Khổ Thánh Đế (dukkhasacca); trong các uẩn, hành uẩn (saṅkhārakkhandho) là thân thể bị xao lãng và bị hủy hoại, và hành (saṅkhāra) đó có hai loại: nghiệp dẫn đến tái sinh (bhavaṅgotaraṇaṃ kammaṃ) và ba hành: phước hành (puññābhisaṅkhārā), bất phước hành (apuññā), hoặc bất động hành (āneñjā), là nguyên nhân của tất cả những người còn tham, chứ không phải của những người đã ly tham; các hành của sân (dosassa abhisaṅkhārāni) là do người chưa ly tham suy nghĩ và tạo tác; còn người đã ly tham thì suy nghĩ nhưng không tạo tác hành. Như một viên kim cương nóng rơi vào gỗ, cây cối, hoặc nơi khác, nó sẽ phá vỡ và đốt cháy; tương tự, tư tâm sở (cetanā) của người còn tham thì suy nghĩ và tạo tác hành.
Yathā sataṃ vajiraṃ na bhindati na ca ḍahati, evaṃ vītarāgacetanā ceteti na ca abhisaṅkharoti.
Just as a diamond, when it is (cold), neither breaks nor burns, so too, volition free from passion intends but does not form volitions.
Như một viên kim cương sạch sẽ không phá vỡ cũng không đốt cháy; tương tự, tư tâm sở của người đã ly tham thì suy nghĩ nhưng không tạo tác hành.
Tattha pañcannaṃ khandhānaṃ eko khandho anindriyasarīraṃ saññākkhandho.
Among the five aggregates, one aggregate, the perception aggregate, is a non-faculty body.
Trong đó, một uẩn trong năm uẩn là thân thể không có căn (anindriyasarīraṃ) là tưởng uẩn (saññākkhandho).
Tattha dhātūnaṃ aṭṭhārasa dhātuyo.
Among the elements, there are eighteen elements.
Trong đó, mười tám giới (dhātu).
Tattha yā rūpī dasa dhātuyo, tāsu desiyamānāsu rūpakkhandho niddisitabbo, dukkhaṃ ariyasaccaṃ.
Among them, when the ten material elements are taught, the form aggregate should be pointed out as the Noble Truth of Suffering.
Trong đó, mười giới sắc (rūpī dasa dhātuyo), khi thuyết giảng về chúng, sắc uẩn (rūpakkhandho) phải được chỉ ra là Khổ Thánh Đế (dukkhaṃ ariyasaccaṃ).
Yepi ca cha viññāṇakāyā manodhātusattamā, tattha viññāṇakkhandho ca niddisitabbo, dukkhaṃ ariyasaccaṃ.
And the six consciousness-groups, with the mind-element as the seventh, there the consciousness aggregate should be pointed out as the Noble Truth of Suffering.
Sáu thân thức (cha viññāṇakāyā) cùng với ý giới (manodhātu), ở đó thức uẩn (viññāṇakkhandho) cũng phải được chỉ ra là Khổ Thánh Đế.
Dhammadhātu pana dhammasamosaraṇā, so dhammo hetunā ca nissandena ca phalena ca kiccena ca vevacanena ca yena yena upalabbhati, tena tena niddisitabbo.
The Dhamma-element, however, is a convergence of dhammas. That Dhamma should be pointed out by whatever means it is apprehended: by cause, by outflow, by result, by function, or by synonym.
Pháp giới (dhammadhātu) là nơi hội tụ của các pháp, pháp đó phải được chỉ ra bằng nguyên nhân (hetu), kết quả (nissanda), quả (phala), chức năng (kicca), và từ đồng nghĩa (vevacana), bằng bất cứ cách nào nó được nhận biết.
Yadi vā kusalā yadi vā akusalā yadi vā abyākatā yadi vā asaṅkhatā.
Whether wholesome, unwholesome, indeterminate, or unconditioned.
Dù là thiện (kusalā), bất thiện (akusalā), vô ký (abyākatā), hay vô vi (asaṅkhatā).
Dvādasannaṃ āyatanānaṃ dasa āyatanāni rūpāni taṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ niddisitabbaṃ.
Among the twelve sense bases, the ten material sense bases should be pointed out as the Noble Truth of Suffering.
Trong mười hai xứ (āyatana), mười xứ là sắc (rūpāni), điều đó phải được chỉ ra là Khổ Thánh Đế.
Rūpakkhandho ca manāyatanañca viññāṇakkhandhena niddisitabbaṃ, dukkhaṃ ariyasaccaṃ.
The form aggregate and the mind-base should be pointed out with the consciousness aggregate as the Noble Truth of Suffering.
Sắc uẩn (rūpakkhandho) và ý xứ (manāyatanaṃ) phải được chỉ ra bằng thức uẩn (viññāṇakkhandhena) là Khổ Thánh Đế.
Dhammāyatanaṃ nānādhammasamosaraṇaṃ.
The Dhamma-base is a convergence of various dhammas.
Pháp xứ (dhammāyatanaṃ) là nơi hội tụ của nhiều pháp.
Tattha ye dhammā indriyānaṃ indriyesu niddisitabbā, ye anindriyānaṃ anindriyesu niddisitabbā.
Therein, those dhammas that are faculties should be pointed out among the faculties; those that are not faculties should be pointed out among the non-faculties.
Trong đó, những pháp là căn (indriya) phải được chỉ ra trong các căn, những pháp không phải căn (anindriya) phải được chỉ ra trong các pháp không phải căn.
Pariyāyato ca otāretabbā.
And they should be included by way of explanation.
Và phải được đưa vào theo cách gián tiếp (pariyāya).
Yathā sā dhammadhātu tathā dhammāyatanaṃ pariyesitabbaṃ.
Just as that Dhamma-element is, so too the Dhamma-base should be sought.
Pháp xứ (dhammāyatanaṃ) phải được tìm kiếm tương tự như pháp giới (dhammadhātu).
Yāyeva hi dhammadhātu tadeva dhammāyatanaṃ anūnaṃ anadhikaṃ.
Indeed, what is the Dhamma-element is precisely the Dhamma-base, neither less nor more.
Quả thật, pháp giới (dhammadhātu) nào có, thì chính pháp xứ (dhammāyatana) đó không thiếu, không thừa.
Tattha paṭiccasamuppādo atthi tividho, atthi catubbidho, atthi duvidho.
Therein, dependent origination is threefold, fourfold, and twofold.
Trong đó, duyên khởi (paṭiccasamuppāda) có ba loại, có bốn loại, có hai loại.
Tattha tividho paṭiccasamuppādo hetuphalanissando.
Therein, the threefold dependent origination is cause, result, and outflow.
Trong đó, duyên khởi ba loại là nhân (hetu), quả (phala) và kết quả (nissando).
Avijjā saṅkhārā taṇhā upādānaṃ ca ayaṃ hetu, viññāṇaṃ nāmarūpaṃ saḷāyatanaṃ phasso vedanā ca ayaṃ paccayo, yo bhavo ayaṃ vipāko, yā jāti maraṇaṃ ayaṃ nissando.
Ignorance, volitional formations, craving, and clinging—this is the cause. Consciousness, mentality-materiality, the six sense bases, contact, and feeling—this is the condition. That existence is the result. That birth and death—this is the outflow.
Vô minh (avijjā), hành (saṅkhārā), ái (taṇhā) và thủ (upādāna) – đây là nhân; thức (viññāṇa), danh sắc (nāmarūpa), sáu xứ (saḷāyatana), xúc (phasso) và thọ (vedanā) – đây là duyên (paccaya); hữu (bhava) nào – đây là quả dị thục (vipāka); sinh (jāti) và tử (maraṇa) – đây là kết quả (nissando).
Kathaṃ catubbidho hetu paccayo vipāko nissando ca?
How are root, condition, result, and outflow fourfold?
Duyên khởi bốn loại là nhân, duyên, quả dị thục và kết quả như thế nào?
Avijjā ca taṇhāsaṅkhārā ca upādānaṃ ca – ayaṃ hetu.
Ignorance, craving, volitional formations, and clinging – this is the root.
Vô minh, hành ái và thủ – đây là nhân.
Viññāṇaṃ nāmarūpassa paccayo.
Consciousness is the condition for mind-and-matter.
Thức là duyên cho danh sắc.
Nāmarūpaṃ upapajjati, tathā upapannassa saḷāyatanaṃ phasso vedanā ca – ayaṃ paccayo.
Mind-and-matter arises; for that which has thus arisen, the six sense bases, contact, and feeling – this is the condition.
Danh sắc phát sinh, và đối với danh sắc đã phát sinh ấy, sáu xứ, xúc và thọ – đây là duyên.
Yo bhavo ayaṃ vipāko.
That existence is the result.
Hữu nào – đây là quả dị thục.
Yā jāti yā ca jarāmaraṇaṃ – ayaṃ nissando.
That birth, and aging and death – this is the outflow.
Sinh nào, và già chết nào – đây là kết quả.
Kathaṃ duvidho paṭiccasamuppādo?
How is dependent origination twofold?
Duyên khởi hai loại như thế nào?
Avijjā saṅkhārā taṇhā upādānaṃ – ayaṃ samudayo.
Ignorance, volitional formations, craving, clinging – this is the origin.
Vô minh, hành, ái, thủ – đây là tập khởi (samudaya).
Viññāṇaṃ nāmarūpaṃ saḷāyatanaṃ phasso vedanā bhavo jāti maraṇañca – idaṃ dukkhaṃ.
Consciousness, mind-and-matter, the six sense bases, contact, feeling, existence, birth, and death – this is suffering.
Thức, danh sắc, sáu xứ, xúc, thọ, hữu, sinh và chết – đây là khổ (dukkha).
Yaṃ pana avijjānirodhā saṅkhāranirodho imāni tappaṭipakkhena dve saccāni.
But that cessation of volitional formations through the cessation of ignorance, these are the two truths by way of their opposite.
Tuy nhiên, từ sự diệt vô minh mà diệt hành, đây là hai chân lý đối nghịch.
Tasmā paṭiccasamuppādo yena ākārena niddiṭṭho, tena tena niddisitabbo.
Therefore, dependent origination should be explained in whatever way it is indicated.
Do đó, duyên khởi phải được trình bày theo cách thức mà nó đã được chỉ rõ.
Tathā bāvīsati indriyāni.
Similarly, the twenty-two faculties.
Cũng vậy, hai mươi hai căn (indriya).
Dvādasa indriyāni cakkhundriyāni cakkhundriyaṃ yena domanassindriyaṃ, idaṃ dukkhaṃ.
The twelve faculties are the eye-faculties; the eye-faculty, by which the faculty of mental pain exists, this is suffering.
Mười hai căn là nhãn căn (cakkhundriya), vì nhãn căn mà có ưu căn (domanassindriya) – đây là khổ.
Purisindriyaṃ ca diṭṭhiyā ca taṇhāpadaṭṭhānaṃ.
The male faculty and views are the proximate cause for craving.
Nam căn (purisindriya) và tà kiến (diṭṭhi) là chỗ đứng của ái (taṇhā).
Yato puriso purisakānaṃ taṃ evaṃ kātabbatā.
Because a man's masculinity is to be acted upon in this way.
Vì người nam, đối với phẩm chất nam tính, việc làm như vậy.
Atha ajjhattaṃ sārajjati.
Then he becomes attached internally.
Sau đó, bên trong tâm, người ấy dính mắc.
Ayaṃ ahaṃkāro taṃ yasā sāratto bahiddhā pariyesati, ayaṃ mamaṃkāro evaṃ itthī, tattha sukhindriyaṃ ca somanassindriyaṃ ca purisindriyassānuvattakā honti.
This "I-making" is such that the one attached to fame seeks externally; this "mine-making" is likewise for a woman; there, the faculty of pleasure and the faculty of joy are subservient to the male faculty.
Cái ngã mạn (ahaṃkāro) này, vì tham đắm danh tiếng mà tìm kiếm bên ngoài, cái ngã sở (mamaṃkāro) này cũng vậy đối với phụ nữ; ở đó, lạc căn (sukhindriya) và hỷ căn (somanassindriya) là những cái đi theo nam căn.
Tassa adhippāyaparipuṇṇā lobhadhammā kusalamūle pavaḍḍhenti.
When his intentions are fulfilled, the states of greed increase the roots of unwholesome actions.
Khi ý định của người ấy được thỏa mãn, các pháp tham (lobhadhammā) tăng trưởng nơi thiện căn (kusalamūla).
Tassa ce ayamadhippāyo na pāripūriṃ gacchati.
If this intention of his is not fulfilled,
Nếu ý định của người ấy không được thỏa mãn,
Tassa dukkhindriyaṃ ca domanassindriyaṃ ca vattati.
Then his faculty of pain and faculty of mental pain arise.
thì khổ căn (dukkhindriya) và ưu căn (domanassindriya) của người ấy vận hành.
Doso ca akusalamūlaṃ pavaḍḍhati.
And hatred increases the root of unwholesome action.
Sân (doso) cũng là bất thiện căn (akusalamūla) tăng trưởng.
Sace pana upekkhā bhāveti upekkhindriyassa anuvattakāmā bhavati.
If, however, he develops equanimity, he becomes desirous of being subservient to the faculty of equanimity.
Nếu người ấy tu tập xả (upekkhā), thì người ấy trở thành người đi theo xả căn (upekkhindriya).
Amoho ca kusalamūlaṃ pavaḍḍhati.
And non-delusion increases the root of wholesome action.
Vô si (amoho) cũng là thiện căn tăng trưởng.
Iti satta indriyāni kilesavatthumupādāya ananvemāni avamāni sabbassa vedanā itthindriyaṃ purisindriyaṃ.
Thus, these seven faculties, arising from the basis of defilements, are neither more nor less; for all, feeling, the female faculty, and the male faculty.
Như vậy, bảy căn này, do nương vào các đối tượng phiền não (kilesavatthu), không có sự hơn kém, tất cả đều là thọ (vedanā), nữ căn (itthindriya) và nam căn (purisindriya).
Tattha aṭṭha indriyāni saddhindriyaṃ yāva aññātāvino indriyaṃ, ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā.
Therein, the eight faculties, from the faculty of faith up to the faculty of knowing the unknown, this is the path leading to the cessation of suffering.
Trong đó, tám căn là tín căn (saddhindriya) cho đến vị tri căn (aññātāvino indriya) – đây là con đường đưa đến sự diệt khổ (dukkhanirodhagāminī paṭipadā).
Dasannaṃ paññindriyānaṃ kāmarāgassa padaṭṭhānaṃ.
Among the ten faculties, the wisdom faculties are the proximate cause for sensual passion.
Trong mười tuệ căn (paññindriya), là chỗ đứng của dục ái (kāmarāga).
Manindriyaṃ bhavarāgassa padaṭṭhānaṃ.
The mind faculty is the proximate cause for passion for existence.
Ý căn (manindriya) là chỗ đứng của hữu ái (bhavarāga).
Paññindriyāni rūparāgassa padaṭṭhānaṃ.
The wisdom faculties are the proximate cause for passion for form.
Tuệ căn (paññindriya) là chỗ đứng của sắc ái (rūparāga).
Itthindriyaṃ ca purisindriyaṃ ca satta paññattiyā padaṭṭhānaṃ.
The female faculty and the male faculty are the proximate cause for seven designations.
Nữ căn và nam căn là chỗ đứng của bảy sự chế định (paññatti).
Tattha yena yena indriyena yuttaṃ vā gāthāya otāretuṃ sakkoti, tena tena niddisitabbo.
Therein, it should be indicated by whichever faculty it is associated with or can be introduced into a verse.
Trong đó, căn nào có thể được đưa vào bài kệ, thì phải được trình bày bằng căn đó.
Evaṃ khandhesu dhātūsu āyatanesu saccesu paṭiccasamuppādesu ayaṃ otaraṇo hāro.
Thus, this is the method of introduction into the aggregates, elements, sense bases, truths, and dependent originations.
Như vậy, đây là phương pháp đưa vào (otaraṇo hāro) trong các uẩn (khandha), giới (dhātu), xứ (āyatana), chân lý (sacca) và duyên khởi (paṭiccasamuppāda).
54. Tattha katamo sodhano hāro?
54. Therein, what is the purification method?
54. Trong đó, phương pháp thanh lọc (sodhano hāro) là gì?
Yo gāthā ekena ārambho bhāsissanti.
The verse that will be started with a single utterance.
Bài kệ nào được bắt đầu bằng một câu kệ.
Tattha ekissā bhāsitāya avasiṭṭhāsu bhāsitāsu so attho na niddisitabbo.
Therein, when one utterance has been spoken, that meaning should not be indicated in the remaining utterances.
Trong đó, khi một câu kệ đã được nói, ý nghĩa đó không nên được trình bày trong các câu kệ còn lại đã được nói.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Vì lý do gì?
Na hi tāva so attho bhāsito, so abhāsito na sakkā niddisituṃ.
For that meaning has not yet been spoken; what is unspoken cannot be indicated.
Vì ý nghĩa đó chưa được nói ra, nên không thể trình bày được.
Yathā kiṃ appamādo amataṃ padanti gāthā ayamekā gāthā niddisitabbā.
For instance, the verse "Diligence is the path to the Deathless" – this one verse should be indicated.
Ví dụ, bài kệ “Không phóng dật là con đường bất tử” – đây là một bài kệ cần được trình bày.
Kiṃ kāraṇaṃ, atthikkhātāva imassa ārambhassa anabhāsitaṃ?
What is the reason? The meaning of this beginning is only spoken, not unspoken.
Vì lý do gì? Vì lời nói này đã được nói ra, nhưng sự khởi đầu của nó chưa được nói ra.
Idaṃ abhāsitaṃ.
This is unspoken.
Điều này chưa được nói ra.
Imissāpi gāthāya bhāsitāya attho niddisitabbo.
When this verse is also spoken, its meaning should be indicated.
Khi bài kệ này được nói ra, ý nghĩa của nó phải được trình bày.
Kiṃ kāraṇaṃ, atthi tattha avasiṭṭhaṃ?
What is the reason? Is there anything remaining there?
Vì lý do gì? Vì còn có phần còn lại ở đó.
Te jhāyino* sātatikā, niccaṃ daḷhaparakkamāti gāthā, evaṃ imā gāthāyo upadhāritā yadā bhavanti, tadā attho niddisitabbo.
The verse "Those meditators, constantly persevering with firm effort," – when these verses are thus understood, then the meaning should be indicated.
Bài kệ “Những vị ấy là thiền giả, kiên trì, luôn tinh tấn vững chắc.” Khi những bài kệ này được quán xét, lúc đó ý nghĩa phải được trình bày.
Evaṃ assutapubbesu suttesu byākaraṇesu vā ekuddeso bhāsito.
Thus, in suttas or explanations never heard before, a single teaching is spoken.
Như vậy, trong các bài kinh chưa từng nghe hoặc các bài phân tích, một điểm chính đã được nói ra.
Yā vīmaṃsā tulanā idaṃ atthi kiccaṃ, idaṃ suttaṃ bhāsitaṃ tassa vevacanaṃ niddiṭṭhaṃ vā na vāti.
That examination, comparison, whether this task exists, whether this sutta has been spoken, or its synonym indicated or not.
Sự xem xét, sự cân nhắc này là công việc, liệu bài kinh này đã được nói ra, và từ đồng nghĩa của nó đã được chỉ rõ hay chưa.
Tattha yā vīmaṃsā, ayaṃ vuccate sodhano hāro.
Therein, that examination is called the purification method.
Trong đó, sự xem xét đó được gọi là phương pháp thanh lọc (sodhano hāro).
55. Tattha katamo adhiṭṭhāno hāro?
55. Therein, what is the determination method?
55. Trong đó, phương pháp quyết định (adhiṭṭhāno hāro) là gì?
Ekattatā ca vemattatā ca.
Oneness and manifoldness.
Sự đồng nhất (ekattatā) và sự khác biệt (vemattatā).
Tattha kitapaññatti ca kiccapaññatti ca.
Therein, the designation of action and the designation of function.
Trong đó, có sự chế định về công việc (kitapaññatti) và sự chế định về chức năng (kiccapaññatti).
Sā ekattatā ca vemattatā ca yathā paññatti ekavevacanena vemattatā pajānātīti paññā, sā ca ādhipateyyaṭṭhena paññatti.
That oneness and manifoldness, just as wisdom understands manifoldness by a single designation, that designation is by way of dominance.
Sự đồng nhất và sự khác biệt đó, như tuệ (paññā) là sự hiểu biết sự khác biệt bằng một từ đồng nghĩa theo sự chế định, và tuệ đó là sự chế định theo nghĩa chủ tể.
Yaṃ anomattiyaṭṭhena paññattanti.
That which is designated by way of immeasurability.
Cái được chế định theo nghĩa không kém hơn.
Taṃ anomattiyaṭṭhena paññābalaṃ.
That is the power of wisdom by way of immeasurability.
Đó là sức mạnh của tuệ theo nghĩa không kém hơn.
Tanubhūtā gocarattavasā sevasati tīsu ratanesu anussati buddhānussati dhammānussati saṅghānussati aviparītānussaraṇatāya.
Mindfulness, being in accordance with that object due to dwelling by means of the range (Nibbāna as the object), is mindfulness in the three jewels—mindfulness of the Buddha, mindfulness of the Dhamma, mindfulness of the Saṅgha—due to recollecting repeatedly without distortion.
Do thói quen tiếp xúc với cảnh giới đã trở nên vi tế, sự niệm tưởng ba ngôi báu: Phật niệm (buddhānussati), Pháp niệm (dhammānussati), Tăng niệm (saṅghānussati) do sự nhớ lại không sai lệch.
Sammādiṭṭhi dhammānaṃ pavicayena dhammavicayasambojjhaṅgo abhinīhārato abhiññāti.
Right view, through the discernment of phenomena, is the enlightenment factor of investigation of phenomena (dhammavicayasambojjhaṅga); through directing the mind, it is higher knowledge (abhiññā).
Chánh kiến (sammādiṭṭhi) là chi phần giác ngộ về trạch pháp (dhammavicayasambojjhaṅga) do sự phân tích các pháp, là thắng trí (abhiññā) do sự hướng đến.
Saṅkhepena maggā kā vatthu avikopanatāya ekattā, yathā uṇhena saṃsaṭṭhaṃ uṇhodakaṃ, sītena saṃsaṭṭhaṃ sītodakaṃ khārodakaṃ guḷhodakanti, idaṃ ekattatā vemattatā ca.
Briefly, what is the singleness of paths due to the non-deviation of the object? For example, water mixed with heat is hot water; water mixed with cold is cold water; alkaline water, sweet water. This is singleness and diversity.
Nói tóm lại, các đạo là đồng nhất (ekattā) do không làm hư hoại bản chất, như nước nóng hòa với cái nóng là nước nóng, nước lạnh hòa với cái lạnh là nước lạnh, nước mặn, nước ngọt – đây là sự đồng nhất và khác biệt.
Atthi puna dhammo nānādhammasaṅghato ekato yathārūpaṃ cattāro vāretabbā, tañca rūpanti ekattatā.
There is further a phenomenon that is one from a collection of diverse phenomena, just as the four things to be warded off, that is rūpa (form); this is singleness.
Lại có pháp, từ sự tập hợp nhiều pháp mà thành một, như sắc (rūpa) có bốn cái cần được ngăn chặn, và sắc đó là sự đồng nhất.
Pathavīdhātu āpo tejo vāyodhātūti vemattatā.
Earth element, water, fire, wind element—this is diversity.
Địa đại (pathavīdhātu), thủy đại (āpo), hỏa đại (tejo), phong đại (vāyodhātu) là sự khác biệt.
Evaṃ sabbā catasso dhātuyo rūpanti ekattatā, pathavīdhātu āpo tejo vāyodhātūti vemattatā.
Thus, all four elements are rūpa (form)—this is singleness; earth element, water, fire, wind element—this is diversity.
Như vậy, tất cả bốn đại là sắc là sự đồng nhất, địa đại, thủy đại, hỏa đại, phong đại là sự khác biệt.
Pathavīdhātūti lakkhaṇato ekattatā, saṃkiṇṇavatthuto vemattatā.
Earth element is singleness by characteristic; it is diversity by mixed substance.
Địa đại là sự đồng nhất theo đặc tính, là sự khác biệt theo đối tượng hỗn tạp.
Yaṃ kiñci kakkhaḷalakkhaṇaṃ, sabbaṃ taṃ pathavīdhātūti ekattatā.
Whatever has a rough characteristic, all that is the earth element—this is singleness.
Bất cứ đặc tính cứng rắn nào, tất cả đều là địa đại là sự đồng nhất.
Kesā lomā nakhā dantā chavi cammanti vemattatā.
Hair, body-hair, nails, teeth, thin skin, thick skin—this is diversity.
Tóc, lông, móng, răng, da, da thịt là sự khác biệt.
Evaṃ sabbaṃ catasso dhātuyo rūpanti ekattaṃ.
Thus, all four elements are rūpa (form)—this is singleness.
Như vậy, tất cả bốn đại là sắc là sự đồng nhất.
Saddā gandhā rasā phoṭṭhabbāti vemattatā.
Sounds, smells, tastes, tangibles—this is diversity.
Âm thanh, mùi, vị, xúc chạm là sự khác biệt.
Atthi puna dhammo vemattatā añño nāmaṃ labhati.
There is further a phenomenon that, being diverse, obtains another name.
Lại có pháp khác biệt mà có tên gọi khác.
Yathā kāyānupassanāya navasaññā vinīlakasaññā uddhumātakasaññā, ayaṃ asubhasaññā, yā ekattatā ārammaṇato vemattato, sā evaṃ saññāvedanāsu ādīnavaṃ samanupassato tathādhiṭṭhānaṃ samādhindriyaṃ ca sāyeva dhammesu tattha saññābhāvanā vīriyindriyaṃ ca dhammesu dhammānupassanā citte attasaññaṃ pajahato paññindriyaṃ ca citte cittānupassanā.(Iti)* yo koci ñāṇapacāro sabbaso paññāya gocaro paññā, ayaṃ vemattatā, yathā kāmarāgo bhavarāgo diṭṭhirāgoti vemattatā taṇhāya.
Just as in the contemplation of the body, the nine perceptions (saññā) of the discoloured corpse, the bloated corpse—this is the perception of impurity (asubhasaññā), which is singleness by object, but diverse. That same contemplation of the drawback in perceptions and feelings becomes the faculty of concentration (samādhindriya) through such determination; that very cultivation of the perception of non-self (anattasaññā) in phenomena is the faculty of effort (vīriyindriya); and the contemplation of phenomena in phenomena (dhammānupassanā); and the faculty of wisdom (paññindriya) through abandoning the perception of self in mind; and the contemplation of mind in mind (cittānupassanā). Whatever range of knowledge, in every respect, is the object of wisdom, that wisdom is diversity, just as sensual craving (kāmarāga), craving for existence (bhavarāga), and craving for views (diṭṭhirāga) are diversities of craving.
Như trong quán thân (kāyānupassanā), chín tưởng (navasaññā), tưởng về thi thể xanh bầm (vinīlakasaññā), tưởng về thi thể trương phình (uddhumātakasaññā) – đây là bất tịnh tưởng (asubhasaññā), sự đồng nhất về cảnh (ārammaṇa) là khác biệt, sự tưởng đó là sự quán xét sự nguy hiểm trong các thọ (vedanā), sự quyết định đó là định căn (samādhindriya), sự tu tập tưởng đó trong các pháp là cần căn (vīriyindriya), sự quán pháp trong các pháp (dhammānupassanā), sự từ bỏ ngã tưởng (attasaññā) trong tâm là tuệ căn (paññindriya), sự quán tâm trong tâm (cittānupassanā). Bất cứ sự vận hành tri thức nào, tất cả đều là cảnh giới của tuệ, tuệ đó là sự khác biệt, như dục ái (kāmarāgo), hữu ái (bhavarāgo), tà kiến ái (diṭṭhirāgo) là sự khác biệt của ái (taṇhā).
Iti yaṃ ekattatāya ca vemattatāya ca ñāṇaṃ vīmaṃsanā tulanā.
Thus, the knowledge, examination, and comparison regarding singleness and diversity.
Như vậy, sự hiểu biết, sự xem xét, sự cân nhắc về sự đồng nhất và khác biệt này.
Ayaṃ adhiṭṭhāno hāro.
This is the Adhiṭṭhāna method.
Đây là phương pháp quyết định (adhiṭṭhāno hāro).
Tattha kiṃ nānākaraṇaṃ, hetussa ca paccayassa ca?
What, then, is the difference between a cause and a condition?
Trong đó, sự khác biệt giữa nhân (hetu) và duyên (paccaya) là gì?
Sabhāvo hetu, parabhāvo paccayo.
A cause is inherent nature (sabhāva), a condition is external nature (parabhāva).
Tự tánh là nhân, tha tánh là duyên.
Parabhāvassa paccayo hetupi, sabhāvassa hetuyā parabhāvassa kassaci paccayo avutto hetu, vutto paccayo.
A condition for external nature can also be a cause; for the inherent nature of a cause, a condition for external nature is sometimes not stated as a cause, but as a condition.
Duyên của tha tánh cũng là nhân. Đối với nhân có tự tánh, duyên của tha tánh của một số không được gọi là nhân, mà được gọi là duyên.
Ajjhattiko hetu, bāhiro paccayo.
A cause is internal, a condition is external.
Nội tại là nhân, bên ngoài là duyên.
Sabhāvo hetu, parabhāvo paccayo.
A cause is inherent nature, a condition is external nature.
Tự tánh là nhân, tha tánh là duyên.
Nibbattako hetu, paṭiggāhako* paccayo.
A cause is that which produces, a condition is that which receives.
Sự phát sinh là nhân, sự tiếp nhận là duyên.
Nevāsiko hetu, āgantuko paccayo.
A cause is a resident, a condition is a visitor.
Thường trú là nhân, khách đến là duyên.
Asādhāraṇo hetu, sādhāraṇo paccayo.
A cause is uncommon, a condition is common.
Không phổ biến là nhân, phổ biến là duyên.
Ekoyeva hetu, aparāparo paccayo.
There is only one cause, but many conditions.
Chỉ có một nhân, duyên thì liên tục.
Hetussa upakaraṇaṃ samudānetabbo.
The means for the cause should be assembled.
Phải tập hợp các yếu tố hỗ trợ cho nhân.
Samudānaṃ hetu, tattha duvidho hetu.
The assembling is the cause; there are two kinds of causes.
Sự tập hợp là nhân. Trong đó, nhân có hai loại.
Duvidho paccayo – samanantarapaccayo ca paramparapaccayo ca.
There are two kinds of conditions—contiguous condition and remote condition.
Duyên có hai loại: duyên cận tiếp (samanantarapaccaya) và duyên gián tiếp (paramparapaccaya).
Hetupi duvidho – samanantarahetu ca paramparahetu ca.
There are also two kinds of causes—contiguous cause and remote cause.
Nhân cũng có hai loại: nhân cận tiếp (samanantarahetu) và nhân gián tiếp (paramparahetu).
Tattha katamo paramparapaccayo?
Among these, what is a remote condition?
Trong đó, duyên gián tiếp là gì?
Avijjā nāmarūpassa paramparapaccayo, viññāṇaṃ samanantarapaccayatāya paccayo.
Ignorance is a remote condition for nāmarūpa (mind-and-matter); consciousness is a condition by way of contiguous condition.
Vô minh là duyên gián tiếp của danh sắc, thức là duyên cận tiếp.
Yadi ādimhi avijjānirodho bhavati nāmarūpassa nirodhopi.
If there is cessation of ignorance at the beginning, there is also cessation of nāmarūpa.
Nếu ban đầu vô minh diệt thì danh sắc cũng diệt.
Tattha samanantaraṃ kiṃ kāraṇaṃ paramparapaccayo samanantarapaccayo samuddānito, ayaṃ paccayato.
In this, what is the contiguous cause? The remote condition and the contiguous condition are assembled; this is by way of condition.
Trong đó, nguyên nhân cận tiếp là gì? Duyên gián tiếp được tập hợp thành duyên cận tiếp; đây là từ duyên.
Tattha katamo paramparahetu?
Among these, what is a remote cause?
Trong đó, nhân gián tiếp là gì?
Vijānantassa paramparahetutāya hetu, aññākāro samanantarahetutāya hetu.
For one who knows, it is a cause by way of remote cause; the mode of knowledge is a cause by way of contiguous cause.
Nhân là do sự hiểu biết như một nhân gián tiếp, và sự hiểu biết khác là nhân cận tiếp.
Yassa hi yaṃ samanantaraṃ nibbattati, so tassa hetupi jātinirodhā bahi ākāranirodho, ākāranirodhā daṇḍanirodho, daṇḍanirodhā khaṇḍanirodho.
That which arises immediately after something, that is also its cause. From the cessation of birth, there is the cessation of the mode; from the cessation of the mode, there is the cessation of the stick; from the cessation of the stick, there is the cessation of the fragment.
Quả thật, cái gì phát sinh cận tiếp với người nào, thì cái đó cũng là nhân của người ấy. Do sự diệt của sinh, bên ngoài là sự diệt của hình tướng, do sự diệt của hình tướng là sự diệt của cây gậy, do sự diệt của cây gậy là sự diệt của mảnh vỡ.
Evaṃ hetupi dvidhā so tāhi passitabbo.
Thus, the cause is also twofold; it should be seen in these ways.
Như vậy, nhân cũng được thấy bằng hai cách.
Paṭiccasamuppādo yathā avijjāpaccayo tassa puna kiṃpaccayo, ayoniso manasikāro.
As for dependent origination (paṭiccasamuppāda), what is the condition for ignorance? Unwise attention (ayoniso manasikāra).
Trong duyên khởi, như vô minh là duyên, vậy duyên của nó là gì? Là tác ý phi như lý (ayoniso manasikāra).
So kassa paccayo saṅkhārānaṃ, iti paccayo ca samuppannaṃ ca tassa ko hetu avijjāyeva.
What is that a condition for? For formations (saṅkhāra). Thus, for the condition and the arisen, what is its cause? Ignorance itself.
Nó là duyên của cái gì? Của các hành (saṅkhāra). Vậy, duyên và cái đã sinh khởi của nó, nhân là gì? Chính là vô minh.
Tathā hi purimā koṭi na paññāyati.
Thus, indeed, the prior end is not discerned.
Thật vậy, không thể biết được điểm khởi đầu (purimā koṭi).
Tattha avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānassa hetu purimā hetu pacchā paccayo, sāpi avijjāsaṅkhārānaṃ paccayo catūhi kāraṇehi sahajātapaccayatāya samanantarapaccayatāya abhisandanapaccayatāya patiṭṭhānapaccayatāya.
Therein, the underlying tendency of ignorance is the cause for the obsession of ignorance; the former cause is a condition later. That (ignorance) is also a condition for the volitional formations of ignorance by four modes: by way of conascence condition, by way of contiguity condition, by way of permeation condition, and by way of foundation condition.
Trong đó, tùy miên vô minh (avijjānusaya) là nhân của sự quấy nhiễu vô minh (avijjāpariyuṭṭhāna). Nhân trước là duyên sau. Chính vô minh đó là duyên của các hành do bốn nguyên nhân: duyên đồng sinh (sahajātapaccayatā), duyên cận tiếp (samanantarapaccayatā), duyên chi phối (abhisandanapaccayatāya), duyên nương tựa (patiṭṭhānapaccayatāya).
57. Kathaṃ sahajātapaccayatāya avijjāsaṅkhārānaṃ paccayo?
57. How is ignorance a condition for volitional formations by way of conascence condition?
57. Vô minh là duyên của các hành bằng duyên đồng sinh như thế nào?
Yaṃ cittaṃ rāgapariyuṭṭhaṃ, tattha avijjāpariyuṭṭhānena sabbaṃ paññāya gocaraṃ hanti.
The mind that is obsessed by lust—therein, by the obsession of ignorance, it destroys all objects of wisdom.
Tâm nào bị tham quấy nhiễu, ở đó, do sự quấy nhiễu của vô minh, mọi đối tượng của tuệ đều bị hủy hoại.
Tattha saṅkhārā tipaccayaṭṭhikā addhābhūmikāramahattassa* ayaṃ avijjāsahasamuppannaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullatamāpajjantī catūhi kāraṇehi paññā pahīyati.
Therein, the saṅkhārā, being established by three conditions and having attained the greatness of the sphere of action, this (ignorance) conascient with ignorance, attains growth, development, and fullness; wisdom is abandoned by four reasons.
Trong đó, các hành có ba duyên, đạt được sự vĩ đại của phạm vi thời gian. Vô minh này cùng sinh khởi với sự tăng trưởng, phát triển, và mở rộng, do bốn nguyên nhân mà tuệ bị suy giảm.
Katamehi catūhi?
Which four?
Bốn nguyên nhân nào?
Anusayo pariyuṭṭhānaṃ saṃyojanaṃ upādānaṃ.
The underlying tendency (anusaya), obsession (pariyuṭṭhāna), fetter (saṃyojana), and clinging (upādāna).
Tùy miên (anusaya), quấy nhiễu (pariyuṭṭhāna), kiết sử (saṃyojana), chấp thủ (upādāna).
Tattha anusayo pariyuṭṭhānaṃ jāti pariyuṭṭhitā saṃyujjati saṃyuttā upādiyati upādānapaccayā bhavo.
Therein, the underlying tendency, the obsession, being obsessed by birth, becomes fettered; being fettered, it clings; dependent on clinging, there is becoming.
Trong đó, tùy miên, quấy nhiễu, sự sinh khởi bị quấy nhiễu, bị kiết sử trói buộc, bị trói buộc thì chấp thủ. Do duyên chấp thủ mà có hữu.
Evaṃ te saṅkhārā tividhā uppannā bhūmigatā nāsaññattha ayaṃ maggena vinītattāyāti* te thāmagatā apativinītātipi te saṅkhārāti vuccati, evaṃ sahetusamuppannaṭṭhena atthi meva paccayā saṅkhārānaṃ paccayo niddiṭṭhaṃ apanetvā kusalaṃ akusalaṃ kusalo ca akusalo ca pakkhipitabbo, vipākadhammā apanetvā vacanīyaṃ avacanīyaṃ vacanīyañca avacanīyañca pakkhipitabbaṃ, bhavaapevirittā, sabbasuttaṃ parikkhipitabbaṃ.
Thus, those saṅkhārā, having arisen in three ways, having reached the sphere (of existence), do not exist elsewhere. This (saṅkhārā) is for being distinguished by the path. Thus, being strong and not subdued, they are called saṅkhārā. Thus, by the meaning of having arisen with a cause, there is indeed a condition. Having removed what is designated as wholesome and unwholesome, wholesome and unwholesome should be inserted. Having removed resultant phenomena, what is to be spoken and what is not to be spoken, what is to be spoken and what is not to be spoken should be inserted. Without being separated from becoming, the entire Sutta should be encompassed.
Như vậy, các hành đó, khi đã sinh khởi theo ba cách, đạt đến cảnh giới, không phải ở nơi khác, đây là để được phân tích bằng đạo. Khi đã được phân tích như vậy, các hành đó đã đạt đến sức mạnh, không thể bị điều phục lại, nên chúng được gọi là các hành. Như vậy, do ý nghĩa là sinh khởi có nhân, các duyên của các hành là có. Sau khi loại bỏ thiện và bất thiện đã được chỉ định, thiện và bất thiện phải được thêm vào. Sau khi loại bỏ các pháp dị thục, đáng nói và không đáng nói, đáng nói và không đáng nói phải được thêm vào. Không tách rời khỏi hữu, toàn bộ kinh phải được xem xét.
Dasa tathāgatabalāni cattāri vesārajjāni puññāni anaññākataṃ avijjā samanantarapaccayatāya saṅkhārānaṃ paccayo yena cittena saha samuppannā avijjā tassa cittassa samanantaracittaṃ samuppannanti, tassa yaṃ samanantaracittaṃ samuppannanti, tassa pacchimassa cittassa purimacittaṃ hetupaccayatāya paccayo, tena avijjā hetu tena cittena upādānaṃ anokāsakatā ñāṇaṃ na uppajjanti.
The ten Tathāgata powers, the four kinds of intrepidity, merits, what is not known—ignorance is a condition for saṅkhārā by way of contiguity condition. The ignorance that arises together with a certain mind, the immediately succeeding mind of that mind arises. The immediately succeeding mind that arises for that (mind), the preceding mind is a condition for that last mind by way of root condition. Therefore, ignorance is a root. By that mind, clinging, the absence of opportunity, knowledge does not arise.
Mười lực Như Lai, bốn vô úy, các công đức không bị làm khác. Vô minh là duyên của các hành bằng duyên cận tiếp. Vô minh sinh khởi cùng với tâm nào, thì tâm cận tiếp của tâm đó cũng sinh khởi. Tâm cận tiếp nào sinh khởi với tâm đó, thì tâm trước của tâm sau đó là duyên bằng duyên nhân. Do đó, vô minh là nhân. Do tâm đó, chấp thủ tạo ra sự không có cơ hội, trí tuệ không sinh khởi.
Yā tassa appamādā dhātu abhijjhābhisanditā tahiṃ vipallāsā uppajjanti ‘‘asubhe subha’’nti ‘‘dukkhe sukha’’nti, tattha saṅkhārā uppajjanti rattā duṭṭhā mūlassa cetanā rāgapariyuṭṭhānena byāpādapariyuṭṭhānena avijjāpariyuṭṭhānena diṭṭhivipallāso vatthuniddese niddisitabbo, yaṃ viparītacitto vijānāti ayaṃ cittavipallāso, yā viparītasaññā upaggaṇhāti ayaṃ saññāvipallāso.
That element of heedlessness which is permeated by covetousness—therein, perversions arise, thinking "beautiful in the ugly," "pleasure in suffering." Therein, saṅkhārā arise, stained, defiled, the volition of the root, by the obsession of lust, by the obsession of ill-will, by the obsession of ignorance. The perversion of view should be designated in the exposition of the object. What a perverted mind understands is a perversion of mind. What a perverted perception grasps is a perversion of perception.
Yếu tố không phóng dật của người ấy, bị tham ái chi phối, ở đó, những sự điên đảo sinh khởi: "trong bất tịnh là tịnh", "trong khổ là lạc". Ở đó, các hành sinh khởi, bị tham, sân, si chi phối. Tác ý gốc bị quấy nhiễu bởi tham, bị quấy nhiễu bởi sân, bị quấy nhiễu bởi vô minh. Sự điên đảo về kiến phải được chỉ rõ trong phần mô tả đối tượng. Cái gì mà tâm nhận biết một cách sai lệch, đó là sự điên đảo về tâm. Cái gì mà tưởng nắm giữ một cách sai lệch, đó là sự điên đảo về tưởng.
Yaṃ viparītadiṭṭhi abhinivisati ayaṃ diṭṭhivipallāso.
What a perverted view adheres to is a perversion of view.
Cái gì mà tà kiến chấp thủ một cách sai lệch, đó là sự điên đảo về kiến.
Aṭṭha micchattāni vaḍḍhanti, tīṇi akusalāni ayoniso manasikāre uppannaṃ viññāṇañca vijjañca karonti.
Eight wrong paths increase. Three unwholesome things, arisen from unwise attention, produce both consciousness and knowledge.
Tám tà kiến tăng trưởng, ba bất thiện tạo ra thức và vô minh trong tác ý phi như lý.
Iti pubbāparante akusalānātaritaro saṅkhārā vuddhiṃ vepullataṃ gacchanti.
Thus, in the past and future, unwholesome saṅkhārā successively attain growth and fullness.
Như vậy, ở phần trước và phần sau, các hành bất thiện liên tục tăng trưởng và mở rộng.
Te ca mahatā ca appaṭividitā ponobhavikā* saṅkhārā bhavanti.
And those saṅkhārā, being great and not fully understood, become productive of renewed existence.
Và những hành đó, do không được thấu hiểu đầy đủ, trở thành các hành tái sinh.
Iti evaṃ avijjā sahajātapaccayatāya saṅkhārānaṃ paccayo samanantarapaccayatāya ca.
Thus, ignorance is a condition for saṅkhārā by way of conascence condition and by way of contiguity condition.
Như vậy, vô minh là duyên của các hành bằng duyên đồng sinh và duyên cận tiếp.
Kathaṃ patiṭṭhahanaṭṭhena avijjā saṅkhārānaṃ paccayo?
How is ignorance a condition for saṅkhārā by way of foundation?
Vô minh là duyên của các hành bằng cách nương tựa như thế nào?
Te saṅkhārā avijjāyaṃ nissāya vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullataṃ āpajjanti.
Those saṅkhārā, relying on ignorance, attain growth, development, and fullness.
Các hành đó nương tựa vào vô minh mà tăng trưởng, phát triển và mở rộng.
Seyyathāpi nāma uppalaṃ vā padumaṃ vā pathaviṃ nissāya pathaviṃ patiṭṭhāya vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullataṃ āpajjati.
Just as a blue lotus or a white lotus, relying on the earth, established on the earth, attains growth, development, and fullness.
Ví như hoa sen hoặc hoa súng, nương tựa vào đất, đứng vững trên đất mà tăng trưởng, phát triển và mở rộng.
Ete saṅkhārā avijjāyaṃ patiṭṭhitā avijjāyaṃ nissāya vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullataṃ gacchanti.
These saṅkhārā, established in ignorance, relying on ignorance, attain growth, development, and fullness.
Các hành này nương tựa vào vô minh, đứng vững trên vô minh mà tăng trưởng, phát triển và mở rộng.
Evaṃ patiṭṭhahanaṭṭhena avijjā saṅkhārānaṃ paccayo.
Thus, by way of foundation, ignorance is a condition for saṅkhārā.
Như vậy, vô minh là duyên của các hành bằng cách nương tựa.
Puna rāgasahagatassa kammassa vipākena paṭisandhimhi bhavo nibbattati, taṃ kammassa* sabbaṃ abhiniviṭṭhaṃ aññāṇavasena ponobhavikā saṅkhārāti vuccanti, evampi avijjāpaccayā saṅkhārā atthi.
Again, by the result of kamma accompanied by lust, existence arises at rebirth-linking. All that is established in a new existence, by way of not knowing, is called rebirth-producing saṅkhārā. Thus, saṅkhārā due to avijjā as cause exist.
Lại nữa, do quả của nghiệp đồng hành với tham, hữu sinh khởi trong tái sinh. Tất cả nghiệp đó, do sự không hiểu biết, được gọi là các hành tái sinh. Như vậy, do vô minh làm duyên mà có các hành.
Puna pañcasu ye ca sekkhā puggalā, ye ca asaññisamāpattiṃ samāpannā, ye ca bhavagatā, ye ca antogatāyeva saṃsedajā, ye ca vā pana añño hi koci anāgāmibhūtā na cetenti na ca patthenti, tesaṃ kiṃ paccayā saṅkhārā.
Again, among the five types of individuals, for those who are trainees (sekkhā), and for those who have attained the attainment of non-perception (asaññisamāpatti), and for those who are in existence, and for those who are born of moisture and are within it, and for any other individuals who are Anāgāmī but do not intend or aspire, what is the cause of their saṅkhārā?
Lại nữa, đối với năm hạng người hữu học (sekha), những người nhập bất tưởng định (asaññisamāpatti), những người đã đạt đến hữu (bhava), những người thuộc loại hóa sinh (saṃsedajā) và những người khác không phải là Bất Lai (anāgāmi) không có tác ý và không có ước muốn, các hành của họ do duyên gì?
Puna rāgā atthi tesaṃ saṅkhārāni upādānāni cittamanussarantiyeva avipakkavipākasamūhatā asamucchinnapaccayā tesaṃ puna ca gato bhavati.
Again, lusts exist. Their saṅkhārā and upādāna, remembering the mind repeatedly, are due to the non-removal of unripened results and to unsevered conditions. For them, there is again going to existence.
Lại nữa, tham ái vẫn còn nơi họ. Các hành chấp thủ đó, tâm vẫn nhớ lại, các quả chưa chín muồi được tập hợp, các duyên chưa bị cắt đứt, nên họ lại tái sinh.
Evampi hi avijjāpaccayā saṅkhārā.
Indeed, thus also, saṅkhārā exist with avijjā as their cause.
Như vậy, do vô minh làm duyên mà có các hành.
Puna sā te na upādānā napi saṅkhārā atthi, puna tesaṃ satta anusayā asamūhatā asamucchinnā tadārammaṇaṃ bhavati.
Again, for them, there is no upādāna or saṅkhārā with delight. Again, for these individuals, the seven latent tendencies (anusayā) are unremoved and unsevered; that becomes their object.
Lại nữa, tham ái đó không phải là chấp thủ, cũng không phải là các hành. Lại nữa, bảy tùy miên của họ chưa bị loại bỏ, chưa bị cắt đứt, nên đối tượng đó vẫn còn.
Viññāṇassa patiṭṭhāya viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ.
For the establishment of consciousness, nāmarūpa arises due to consciousness as condition.
Do thức an trú, do duyên thức mà danh sắc.
Evampi avijjāpaccayā saṅkhārā.
Thus also, saṅkhārā exist with avijjā as their cause.
Cũng vậy, do duyên vô minh mà các hành.
Puna sā yaṃ kiñci kammaṃ ācayagāmi sabbaṃ taṃ avijjāvasena abhisaṅkhariyati taṇhāvasena ca allīyati aññāṇavasena ca tattha ādīnavampi na jānāti.
Again, whatever kamma leads to accumulation, all of it is conditioned by way of avijjā, clings by way of craving, and by way of not knowing, one does not even know the danger therein.
Lại nữa, bất cứ nghiệp nào dẫn đến tích tập, tất cả nghiệp ấy được tạo tác do vô minh, dính mắc do ái, và do vô tri nên không biết được sự nguy hiểm trong đó.
Tadeva viññāṇabījaṃ bhavati, sāyeva taṇhāsineho bhavati.
That very consciousness becomes the seed, and that very craving becomes the sap.
Chính điều đó trở thành hạt giống của thức, chính ái đó trở thành chất bôi trơn.
Sāyeva avijjā sammohoti.
That very avijjā is delusion.
Chính vô minh đó là sự si mê.
Evampi avijjāpaccayā saṅkhārā vattabbā.
Thus also, saṅkhārā should be spoken of as having avijjā as their cause.
Cũng vậy, cần phải nói rằng do duyên vô minh mà các hành.
Iti imehi ākārehi avijjā saṅkhārānaṃ paccayo.
Thus, in these ways, avijjā is the condition for saṅkhārā.
Như vậy, bằng những cách này, vô minh là duyên của các hành.
Tattha avijjāya hetu ayoniso manasikāro paccayo hoti.
Therein, the cause for avijjā is unwise attention (ayoniso manasikāro).
Trong đó, đối với vô minh, sự tác ý không như lý là duyên.
Tattha abhicchedo ayaṃ tattha tatiyaṃ balaṃ* nivatti, ayaṃ paṭisandhi.
Therein, this non-severance, this third result, recurs; this is rebirth-linking.
Trong đó, sự đoạn diệt này là sức mạnh thứ ba dẫn đến sự chấm dứt, đây là sự tái tục.
Tattha punabbhavo yo avecchedo asamugghātanaṭṭhena ayaṃ anusayo.
Therein, the continued existence, which is non-severance in the sense of not being uprooted, this is the latent tendency (anusaya).
Trong đó, sự tái sinh, tức là sự không đoạn diệt theo nghĩa không nhổ tận gốc, đây là tùy miên.
Yathā paṭākaṃ vā sāṭakaṃ vā dve janā pīḷesu ca ekā vā balaṃ vā assa nivāṭassesu, na pana pīḷesu soseyya.
Just as if two people were to press a banner or a cloth, or one person or a force were to press it, it would not dry if pressed.
Ví như hai người vắt một tấm vải hay một tấm áo, nếu có một nếp gấp hay một lực nào đó ở những chỗ vắt, thì nó sẽ không khô.
Tattha yaṃ sinehā āpodhātu anupullanā sosetabbā.
Therein, the moisture, the water element, must be dried by spreading it out.
Trong đó, chất lỏng là thủy đại cần được làm khô bằng cách làm cho nó thấm ướt.
Uṇhadhātumāgamma sace puna taṃ ākāse nikkhipeyya taṃ ussāvena yebhuyyataraṃ sinehamāpajjeyya, na hi anāgamma tejodhātuṃ parisesaṃ gaccheyya.
If, having approached the heat element, one were to put it in the air again, it would mostly become moist again due to dampness; it would not become completely dry without the heat element.
Nếu sau đó, dựa vào hỏa đại, người ta lại phơi nó ngoài trời, thì nó sẽ trở nên ẩm ướt hơn do sương, vì nếu không dựa vào hỏa đại, nó sẽ không khô hoàn toàn.
Evameva bhavaggaparamāpi samāpatti na anurūpassa samugghātāya saṃvattati.
Even so, the attainment up to the highest existence (bhavagga) does not lead to the uprooting of what is appropriate.
Cũng vậy, ngay cả sự nhập định tối thượng của cõi hữu cũng không dẫn đến sự nhổ tận gốc những gì tương ứng.
Te hi ālayanti sammasanti, na ca taṇhāya taṇhāpahānaṃ gacchanti.
For they cling and reflect, but they do not abandon craving by means of craving.
Vì những người ấy bám víu và suy xét, nhưng họ không đạt được sự đoạn trừ ái bằng ái.
Tattha so asamugghāto.
Therein, that is non-uprooting.
Trong đó, đó là sự không nhổ tận gốc.
Avijjāya anusayo ca cittassa sampalibodho, idaṃ pariyuṭṭhānaṃ.
The latent tendency of avijjā is the entanglement of the mind; this is the obsession (pariyuṭṭhāna).
Tùy miên của vô minh là sự trói buộc của tâm, đây là sự nhiễu loạn.
Yathābhūtaṃ viññāṇassa appaṭivedho ayaṃ avijjāāsavo avijjāviññāṇabījaṃ bhavati.
The non-penetration of consciousness as it truly is, this avijjā-āsava, becomes the seed of avijjā-consciousness.
Sự không thấu hiểu thức một cách như thật, đây là lậu hoặc vô minh, vô minh trở thành hạt giống của thức.
Yaṃ bījaṃ so hetu na samucchijjati, asamucchijjanto paṭisandehati.
The seed, which is the cause, is not uprooted; being un-uprooted, it links to rebirth.
Hạt giống đó là nhân không bị đoạn diệt, không bị đoạn diệt thì tái tục.
Paṭisandahanto na samugghātaṃ gacchati.
Linking to rebirth, it does not go to uprooting.
Khi tái tục thì không đạt được sự nhổ tận gốc.
Asamugghātaṃ cittaṃ pariyonahati, pariyonaddhacitto yathābhūtaṃ nappajānāti, iti saññāṇassa sāsavattho, avijjattho, hetuattho, avacchedattho, anivattiattho, phalattho paṭisandhiattho, punabbhavattho, asamugghātattho, anusayattho, pariyuṭṭhānattho, apaṭivedhanattho.
Being un-uprooted, it envelops the mind; with an enveloped mind, one does not know things as they truly are. Thus, there is the sense of defilement, the sense of avijjā, the sense of cause, the sense of non-severance, the sense of non-cessation, the sense of result, the sense of rebirth-linking, the sense of renewed existence, the sense of non-uprooting, the sense of latent tendency, the sense of obsession, the sense of non-penetration.
Tâm không bị nhổ tận gốc thì bị che lấp, tâm bị che lấp thì không thấu hiểu như thật, như vậy, đối với thức, có nghĩa là hữu lậu, nghĩa là vô minh, nghĩa là nhân, nghĩa là đoạn diệt, nghĩa là không quay lại, nghĩa là quả, nghĩa là tái tục, nghĩa là tái sinh, nghĩa là không nhổ tận gốc, nghĩa là tùy miên, nghĩa là nhiễu loạn, nghĩa là không thấu hiểu.
Ettāvatā avijjāya khettaṃ niddiṭṭhaṃ bhavati.
To this extent, the field of avijjā is indicated.
Đến đây, lĩnh vực của vô minh đã được chỉ rõ.
Ayaṃ vuccate parikkhāro nāma hāro.
This is called the 'parikkhāra hāra' (mode of accessories).
Đây được gọi là Parikkhāra Hāra.
59. Tattha katamo samāropano hāro?
59. Therein, what is the 'samāropana hāra' (mode of imposition)?
59. Trong đó, Samāropaṇa Hāra là gì?
Ugghaṭitamhi tamhi santañceva ca naṃ vitthāraṃ pana vattabbaṃ.
When it is briefly stated, what is present therein should be elaborated.
Trong trường hợp người có khả năng thấu hiểu nhanh, cần phải nói rõ những gì hiện có.
Vitthāravidhaṃ cittaññā ayaṃ samāropano hāro.
This 'samāropana hāra' is the knowledge of the mind through detailed explanation.
Đây là Samāropaṇa Hāra, biết được cách thức mở rộng tâm.
Tattha nāmaniddeso upaghaṭakā* vatthuniddeso vevacanaṃ vatthubhūto vitthāro.
Therein, the designation of names, the objects of suggestion, synonymy, and the detailed explanation of the object.
Trong đó, việc chỉ định tên, chỉ định đối tượng gây trở ngại là từ đồng nghĩa, sự mở rộng là đối tượng thực sự.
Yathā kiṃ, yā bhikkhūnaṃ vattato* pahātabbo, ayaṃ upaghaṭanā.
For example, what is to be abandoned by the bhikkhus from their conduct? This is the suggestion.
Ví dụ như điều gì, điều mà các tỳ khưu phải từ bỏ trong hành vi của họ, đây là sự gây trở ngại.
Tattha katamo samāropano?
Therein, what is the 'samāropana'?
Trong đó, Samāropaṇa là gì?
Kiñci na vattabbaṃ, rūparāgaṃ vā nāmavantapahātabbaṃ* .
Nothing should be said, or form-lust (rūparāga) should be abandoned by name.
Không có gì phải nói, hoặc là dục ái phải được từ bỏ theo tên gọi.
Yāva viññāṇanti vitthārena kātabbāni.
They should be done in detail up to consciousness.
Cần phải giải thích rộng rãi cho đến thức.
Avijjā tā opammena paññāpetabbā, ayaṃ samāropano.
Avijjā should be taught with similes; this is the 'samāropana'.
Vô minh cần được giải thích bằng ví dụ, đây là Samāropaṇa.
Nissitacittassa ca mattiko ca nissayo taṇhā ca diṭṭhi ca.
And for the dependent mind, the support is craving and wrong view, and it is earthy.
Và đối với tâm nương tựa, sự nương tựa là ái và tà kiến.
Tattha diṭṭhi avijjā taṇhā saṅkhārā.
Therein, wrong view is avijjā, craving is saṅkhārā.
Trong đó, tà kiến là vô minh, ái là các hành.
Tattha diṭṭhipaccayā taṇhā ime avijjāpaccayā saṅkhārā.
Therein, craving conditioned by wrong view—these are saṅkhārā conditioned by avijjā.
Trong đó, do duyên tà kiến mà có ái, đây là các hành do duyên vô minh.
Tattha nissitaṃ viññāṇaṃ idaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ yāva jarāmaraṇaṃ, idaṃ saṃkhittena bhāsite avasiṭṭhaṃ paropayati.
In that, consciousness dependent (on avijjā), this consciousness arising from saṅkhāras, up to old age and death—when this is spoken of in brief, the remainder becomes apparent.
Trong đó, thức nương tựa này là thức do duyên hành cho đến già chết, điều này bổ sung những gì còn lại khi được nói vắn tắt.
Tattha rāgavasena viññāṇassa calitaṃ sapariggaho, tasmiṃ calite asati yo parikilesopacāro tividho aggi paṭippassaddho bhavati.
In that, the agitation of consciousness due to passion is with attachment. When that agitation is absent, the three kinds of fire, which are the approach of defilements, are appeased.
Trong đó, sự xao động của thức do tham ái là sự bám víu. Khi sự xao động đó không còn, thì ba loại lửa phiền não sẽ lắng dịu.
Tenāha calite asante passaddhi hoti.
Therefore, it is said: "When there is no agitation, there is tranquility."
Vì vậy, đã nói rằng khi sự xao động không còn thì có sự an tịnh.
Tattha yaṃ samāropanā passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati.
In that, the one who attributes tranquility of body experiences happiness; the mind of the happy one becomes concentrated.
Trong đó, người có thân an tịnh cảm nhận được hạnh phúc, tâm của người hạnh phúc được định tĩnh.
Yāva vimuttitamiti ñāṇadassanaṃ bhavati.
This knowledge and vision extends up to liberation.
Cho đến khi có tri kiến về sự giải thoát.
So āsavānaṃ khayā ca vimutti no upapajjati.
That one, through the destruction of the āsavas, is liberated and does not arise (again).
Do các lậu hoặc đã diệt, người ấy không còn tái sinh.
Tassa upapattissa āgatigatiyā asantiyā nevidha na huraṃ na ubhayamantarena.
For that one, there is no coming or going, neither here nor beyond, nor in between the two.
Khi người ấy không còn tái sinh, không có đi đến, không ở đây, không ở đó, không ở giữa hai nơi.
Esevanto dukkhassāti anupādisesā nibbānadhātu.
"This is the end of suffering"—this is the Nibbāna-dhātu without residue (anupādisesā nibbānadhātu).
Đây là sự chấm dứt khổ đau, tức là Niết Bàn Vô Dư Y.
Idamassa suttassa majjhe samāropitaṃ paṭiccasamuppāde ca vimuttiyaṃ ca yogo na ca etaṃ tassa saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ vibhajjanti.
This is attributed in the middle of this discourse, and there is a connection to dependent origination and liberation, but it does not expound the meaning of that briefly spoken (discourse) in detail.
Điều này được đưa vào giữa bài kinh này, trong Duyên Khởi và Giải Thoát, nhưng nó không phân tích ý nghĩa của bài kinh đó một cách chi tiết.
Ayaṃ vuccate samāropano hāro.
This is called the samāropana hāra (attribution mode).
Đây được gọi là Samāropaṇa Hāra.
Na ca saṃkilesabhāgiyena suttena saṃkilesabhāgiyo ye ca dhammā samāropayitabbā nāññe.
And by a discourse pertaining to defilement, only those phenomena pertaining to defilement should be attributed, not others.
Và không nên đưa vào bài kinh thuộc phần ô nhiễm những pháp không thuộc phần ô nhiễm.
Evaṃ vāsanābhāgiye nibbedhabhāgiye, ayaṃ samāropano hāro.
Similarly, in a discourse pertaining to wholesome tendencies (vāsanābhāgiye) and penetration (nibbedhabhāgiye), this is the samāropana hāra.
Cũng vậy, trong phần thuộc về tập khí (vāsanābhāgiya) và phần thuộc về sự thâm nhập (nibbedhabhāgiya), đây là Samāropaṇa Hāra.
Ime soḷasa hārā.
These are the sixteen modes.
Đây là mười sáu Hāra.