Table of Contents

⮲

Mahāniddesapāḷi

Edit
4

1. Aṭṭhakavaggo

1. The Aṭṭhaka Vagga

1. Phẩm Tám Bài Kệ
5

1. Kāmasuttaniddeso

1. The Exposition of the Kāma Sutta

1. Phân Tích Kinh Dục
6
1.
1.
1.
7
Kāmaṃ kāmayamānassa, tassa ce taṃ samijjhati;
For one who desires kāma, if that is fulfilled for them;
Với người khao khát dục, nếu điều đó được thành tựu;
8
Addhā pītimano hoti, laddhā macco yadicchati.
Surely they become joyful, having obtained what they desire.
Chắc chắn tâm hoan hỷ, người phàm được điều mong muốn.
9
Kāmaṃ kāmayamānassāti kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca.
Regarding “Kāmaṃ kāmayamānassa”: By way of summary, there are two kinds of kāma: vatthukāma and kilesakāma. What are vatthukāma? Agreeable forms, agreeable sounds, agreeable odors, agreeable tastes, agreeable tactile objects; coverings, cloaks, male and female slaves, goats and sheep, chickens and pigs, elephants, cattle, horses, mares, fields, land, silver, gold, villages, market towns, royal capitals, provinces and districts, treasury and storehouses—whatever object is alluring—these are vatthukāma.
Với người khao khát dục có nghĩa là: dục (kāma), theo cách trình bày, có hai loại – dục đối tượng (vatthukāma) và dục phiền não (kilesakāma).
Katame vatthukāmā? Manāpikā rūpā manāpikā saddā manāpikā gandhā manāpikā rasā manāpikā phoṭṭhabbā; attharaṇā pāvuraṇā* dāsidāsā ajeḷakā kukkuṭasūkarā hatthigavāssavaḷavā khettaṃ vatthu hiraññaṃ suvaṇṇaṃ gāmanigamarājadhāniyo raṭṭhañca janapado ca koso ca koṭṭhāgārañca, yaṃ kiñci rajanīyaṃ vatthu – vatthukāmā.
What are vatthukāma? Agreeable forms, agreeable sounds, agreeable odors, agreeable tastes, agreeable tactile objects; coverings, cloaks, male and female slaves, goats and sheep, chickens and pigs, elephants, cattle, horses, mares, fields, land, silver, gold, villages, market towns, royal capitals, provinces and districts, treasury and storehouses—whatever object is alluring—these are vatthukāma.
Thế nào là dục đối tượng? Các sắc khả ái, các thanh khả ái, các hương khả ái, các vị khả ái, các xúc khả ái; các vật trải, các vật đắp; tôi tớ nam nữ, dê và cừu, gà và heo, voi, bò, ngựa đực, ngựa cái, ruộng, đất, bạc, vàng, làng, thị trấn, kinh đô, xứ, quốc độ, kho tàng và kho lẫm, và bất kỳ vật gì đáng tham luyến – đó là dục đối tượng.
10
Api ca atītā kāmā anāgatā kāmā paccuppannā kāmā; ajjhattā kāmā bahiddhā kāmā ajjhattabahiddhā kāmā; hīnā kāmā majjhimā kāmā paṇītā kāmā; āpāyikā kāmā mānusikā kāmā dibbā kāmā paccupaṭṭhitā kāmā; nimmitā kāmā animmitā kāmā paranimmitā kāmā; pariggahitā kāmā, apariggahitā kāmā, mamāyitā kāmā, amamāyitā kāmā; sabbepi kāmāvacarā dhammā, sabbepi rūpāvacarā dhammā, sabbepi arūpāvacarā dhammā, taṇhāvatthukā taṇhārammaṇā kāmanīyaṭṭhena rajanīyaṭṭhena madanīyaṭṭhena kāmā – ime vuccanti vatthukāmā.
Furthermore, there are past kāma, future kāma, present kāma; internal kāma, external kāma, internal and external kāma; inferior kāma, mediocre kāma, excellent kāma; kāma pertaining to the lower realms, human kāma, divine kāma, manifest kāma; created kāma, uncreated kāma, kāma created by others; kāma that are appropriated, kāma that are unappropriated, kāma that are made one's own, kāma that are not made one's own; all phenomena of the kāma-sphere, all phenomena of the rūpa-sphere, all phenomena of the arūpa-sphere, those that are objects of craving, those that are supports of craving, kāma in the sense of being desirable, in the sense of being alluring, in the sense of being intoxicating—these are called vatthukāma.
Hơn nữa, các dục quá khứ, các dục vị lai, các dục hiện tại; các dục nội tại, các dục ngoại tại, các dục nội tại và ngoại tại; các dục hạ liệt, các dục trung bình, các dục cao thượng; các dục ở cõi khổ, các dục của loài người, các dục của chư thiên; các dục đã hiện khởi, các dục được hóa hiện, các dục không được hóa hiện, các dục được người khác hóa hiện; các dục đã được thủ đắc, các dục chưa được thủ đắc, các dục đã được xem là của ta, các dục không được xem là của ta; tất cả các pháp thuộc cõi dục, tất cả các pháp thuộc cõi sắc, tất cả các pháp thuộc cõi vô sắc, là nền tảng của ái, là đối tượng của ái, do có ý nghĩa đáng khao khát, đáng tham luyến, đáng say đắm, nên được gọi là dục – những điều này được gọi là dục đối tượng.
11
Katame kilesakāmā? Chando kāmo rāgo kāmo chandarāgo kāmo; saṅkappo kāmo rāgo kāmo saṅkapparāgo kāmo; yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasneho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ kāmogho kāmayogo kāmupādānaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ.
What are kilesakāma? Chanda is kāma, rāga is kāma, chandarāga is kāma; saṅkappa is kāma, rāga is kāma, saṅkapparāga is kāma; that kāmacchanda, kāmarāga, kāmanandī, kāmataṇhā, kāmasneho, kāmapariḷāho, kāmamucchā, kāmajjhosānaṃ, kāmogho, kāmayogo, kāmupādānaṃ, kāmacchandanīvaraṇaṃ, which exists in kāma.
Thế nào là dục phiền não? Dục là ý muốn, dục là tham ái, dục là ý muốn và tham ái; dục là tư duy, dục là tham ái, dục là tư duy và tham ái; trong các dục, đó là dục ý, dục tham, dục hỷ, dục ái, dục luyến, dục nhiệt, dục mê, dục chấp, dục bộc, dục ách, dục thủ, dục ý triền cái.
12
‘‘Addasaṃ kāma te mūlaṃ, saṅkappā kāma jāyasi;
“O Kāma, I have seen your root; O Kāma, you arise from saṅkappa;
“Hỡi dục, ta đã thấy gốc rễ của ngươi, ngươi sinh ra từ tư duy;
13
Na taṃ saṅkappayissāmi, evaṃ kāma na hohisī’’ti* –
I will not conceive saṅkappa, thus, O Kāma, you will not be”—
Ta sẽ không tư duy về ngươi, như vậy, hỡi dục, ngươi sẽ không tồn tại.” –
14
Ime vuccanti kilesakāmā.
These are called kilesakāma. Kāmayamānassāti means desiring, wishing, enjoying, longing for, yearning for, coveting—kāmaṃ kāmayamānassa.
Những điều này được gọi là dục phiền não.
Kāmayamānassāti kāmayamānassa icchamānassa sādiyamānassa patthayamānassa pihayamānassa abhijappamānassāti – kāmaṃ kāmayamānassa.
These are called kilesakāma. Kāmayamānassāti means desiring, wishing, enjoying, longing for, yearning for, coveting—kāmaṃ kāmayamānassa.
Với người khao khát có nghĩa là với người khao khát, mong muốn, ưa thích, ước ao, thèm muốn, khao khát mãnh liệt – với người khao khát dục.
15
Tassa ce taṃ samijjhatīti.
Tassa ce taṃ samijjhatīti.
Nếu điều đó được thành tựu cho người ấy có nghĩa là.
Tassa ceti tassa khattiyassa vā brāhmaṇassa vā vessassa vā suddassa vā gahaṭṭhassa vā pabbajitassa vā devassa vā manussassa vā.
Tassa ce means for that khattiya, or brahmin, or vessa, or sudda, or householder, or renunciant, or deva, or human.
Nếu cho người ấy có nghĩa là cho người thuộc dòng dõi Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, Vệ-xá, hay Thủ-đà-la, hoặc tại gia, hoặc xuất gia, hoặc chư thiên, hoặc loài người.
Tanti vatthukāmā vuccanti – manāpikā rūpā manāpikā saddā manāpikā gandhā manāpikā rasā manāpikā phoṭṭhabbā.
Taṃ refers to vatthukāma—agreeable forms, agreeable sounds, agreeable odors, agreeable tastes, agreeable tactile objects.
Điều đó chỉ các dục đối tượng – các sắc khả ái, các thanh khả ái, các hương khả ái, các vị khả ái, các xúc khả ái.
Samijjhatīti ijjhati samijjhati labhati paṭilabhati adhigacchati vindatīti – tassa ce taṃ samijjhati.
Samijjhatīti means it is fulfilled, it is accomplished, one obtains, one acquires, one attains, one finds—tassa ce taṃ samijjhati.
Được thành tựu có nghĩa là thành tựu, thành tựu tốt đẹp, được, đạt được, chứng được, tìm thấy – nếu điều đó được thành tựu cho người ấy.
16
Addhā pītimano hotīti.
Addhā pītimano hotīti.
Chắc chắn tâm hoan hỷ có nghĩa là.
Addhāti ekaṃsavacanaṃ nissaṃsayavacanaṃ nikkaṅkhāvacanaṃ advejjhavacanaṃ adveḷhakavacanaṃ niyogavacanaṃ apaṇṇakavacanaṃ avatthāpanavacanametaṃ – addhāti.
Addhā is a term for certainty, for being without doubt, for being without wavering, for being without duality, for being without indecision, for being definite, for being conclusive, for being firmly established—addhā.
Chắc chắn là một từ khẳng định, một từ không nghi ngờ, một từ không hoài nghi, một từ không lưỡng lự, một từ không phân vân, một từ dứt khoát, một từ không thể khác, một từ xác quyết – đó là chắc chắn.
Pītīti yā pañcakāmaguṇapaṭisaññuttā pīti pāmujjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti tuṭṭhi odagyaṃ attamanatā abhipharaṇatā cittassa.
Pītī refers to the joy, delight, gladness, exhilaration, mirth, cheerfulness, satisfaction, contentment, elation, mental buoyancy, mental pervasion, associated with the five sense pleasures.
Hoan hỷ là hỷ, hân hoan, vui mừng, mừng rỡ, vui vẻ, hớn hở, thích thú, thỏa mãn, phấn khởi, hài lòng, sự tràn ngập của tâm, liên quan đến năm loại dục công đức.
Manoti yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu, ayaṃ vuccati mano.
Mano refers to that citta, mind, mānasa, heart, paṇḍara, mano, manāyatana, manindriya, viññāṇa, viññāṇakkhandha, the corresponding manoviññāṇadhātu; this is called mano.
Tâm là cái được gọi là citta, mano, mānasa, hadaya, paṇḍara, mano, manāyatana, manindriya, viññāṇa, viññāṇakkhandho, và manoviññāṇadhātu tương ứng – đây được gọi là tâm.
Ayaṃ mano imāya pītiyā sahagato hoti sahajāto saṃsaṭṭho sampayutto ekuppādo ekanirodho ekavatthuko ekārammaṇo.
This mind is accompanied by, co-arisen with, conjoined with, associated with, having the same arising, the same cessation, the same basis, the same object as this joy.
Tâm này cùng đi với hỷ này, cùng sinh, cùng hợp, tương ưng, đồng sinh, đồng diệt, cùng một nền tảng, cùng một đối tượng.
Pītimano hotīti pītimano hoti tuṭṭhamano haṭṭhamano pahaṭṭhamano attamano udaggamano muditamano pamoditamano hotīti – addhā pītimano hoti.
Pītimano hotīti means one becomes joyful-minded, contented-minded, delighted-minded, elated-minded, glad-minded, uplifted-minded, joyful-minded, greatly joyful-minded—addhā pītimano hoti.
Tâm hoan hỷ có nghĩa là tâm hoan hỷ, tâm thỏa mãn, tâm vui mừng, tâm hớn hở, tâm hài lòng, tâm phấn khởi, tâm hân hoan, tâm mừng rỡ – chắc chắn tâm hoan hỷ.
17
Laddhā macco yadicchatīti.
Laddhā macco yadicchatīti.
Người phàm được điều mong muốn có nghĩa là.
Laddhāti labhitvā paṭilabhitvā adhigantvā vinditvā.
Laddhā means having obtained, having acquired, having attained, having found.
Được có nghĩa là nhận được, đạt được, chứng được, tìm thấy.
Maccoti satto naro mānavo poso puggalo jīvo jāgu* jantu indagu* manujo.
Macco means a being, a man, a human, a person, an individual, a living being, one who passes from death to rebirth, a creature, one who moves by faculties, a human.
Người phàm là chúng sanh, người, con người, cá nhân, cá thể, sinh linh, sinh vật, sinh vật, sinh linh, con người.
Yadicchatīti yaṃ icchati yaṃ sādiyati yaṃ pattheti yaṃ piheti yaṃ abhijappati, rūpaṃ vā saddaṃ vā gandhaṃ vā rasaṃ vā phoṭṭhabbaṃ vāti, laddhā macco yadicchati.
Yadicchatī means whatever one desires, whatever one enjoys, whatever one longs for, whatever one wishes for, whatever one intensely craves, be it forms, sounds, smells, tastes, or tangibles; thus, having obtained what the mortal desires.
Điều mong muốn có nghĩa là điều mà người ấy mong muốn, điều ưa thích, điều ước ao, điều thèm muốn, điều khao khát mãnh liệt, dù là sắc, thanh, hương, vị, hay xúc – người phàm được điều mong muốn.
18
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã dạy –
19
‘‘Kāmaṃ kāmayamānassa, tassa ce taṃ samijjhati;
“When one desires sensual pleasures, if that desire is fulfilled for them;
“Với người khao khát dục, nếu điều đó được thành tựu;
20
Addhā pītimano hoti, laddhā macco yadicchatī’’ti.
Then truly one becomes joyful, having obtained what the mortal desires.”
Chắc chắn tâm hoan hỷ, người phàm được điều mong muốn.”
21
2.
2.
2.
22
Tassa ce kāmayānassa, chandajātassa jantuno;
But if those sensual pleasures decline for that desiring being,
Nếu với người khao khát ấy, chúng sanh có dục vọng sinh khởi;
23
Te kāmā parihāyanti, sallaviddhova ruppati.
For that creature whose craving has arisen, one suffers as if pierced by a dart.
Các dục ấy lại suy giảm, người ấy đau khổ như bị tên bắn.
24
Tassa ce kāmayānassāti.
For that desiring being.
Nếu với người khao khát ấy có nghĩa là.
Tassa ceti tassa khattiyassa vā brāhmaṇassa vā vessassa vā suddassa vā gahaṭṭhassa vā pabbajitassa vā devassa vā manussassa vā.
Tassa ce means for that khattiya, or brahmin, or vessa, or sudda, or householder, or renunciant, or deva, or human.
Nếu với người ấy có nghĩa là với người thuộc dòng dõi Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, Vệ-xá, hay Thủ-đà-la, hoặc tại gia, hoặc xuất gia, hoặc chư thiên, hoặc loài người.
Kāmayānassāti kāme icchamānassa sādiyamānassa patthayamānassa pihayamānassa abhijappamānassa.
Kāmayānassā means one who desires sensual pleasures, one who enjoys, one who longs for, one who wishes for, one who intensely craves sensual pleasures.
Khao khát có nghĩa là mong muốn, ưa thích, ước ao, thèm muốn, khao khát mãnh liệt các dục.
Atha vā kāmataṇhāya yāyati niyyati vuyhati saṃharīyati.
Alternatively, one is carried, led, borne, and taken away by craving for sensual pleasures.
Hoặc là, người ấy bị ái dục kéo đi, dẫn đi, cuốn đi, mang đi.
Yathā hatthiyānena vā assayānena vā goyānena vā ajayānena vā meṇḍayānena vā oṭṭhayānena vā kharayānena vā yāyati niyyati vuyhati saṃharīyati; evamevaṃ kāmataṇhāya yāyati niyyati vuyhati saṃharīyatīti – tassa ce kāmayānassa.
Just as one is carried, led, borne, and taken away by an elephant-vehicle, or a horse-vehicle, or an ox-vehicle, or a goat-vehicle, or a ram-vehicle, or a camel-vehicle, or a donkey-vehicle; even so, one is carried, led, borne, and taken away by craving for sensual pleasures—this is the meaning of “for that desiring being.”
Giống như người ta đi, được dẫn đi, được cuốn đi, được mang đi bằng xe voi, xe ngựa, xe bò, xe dê, xe cừu, xe lạc đà, hay xe lừa; cũng vậy, người ấy bị ái dục kéo đi, dẫn đi, cuốn đi, mang đi – nếu với người khao khát ấy.
25
Chandajātassa jantunoti.
For that creature whose craving has arisen.
Chúng sanh có dục vọng sinh khởi có nghĩa là.
Chandoti yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasneho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ kāmogho kāmayogo kāmupādānaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ, tassa so kāmacchando jāto hoti sañjāto nibbatto abhinibbatto pātubhūto.
Chando means that sensual desire, sensual passion, sensual delight, sensual craving, sensual affection, sensual fever, sensual infatuation, sensual clinging, the flood of sensuality, the yoke of sensuality, the clinging to sensuality, the hindrance of sensual desire, that sensual desire has arisen, come into being, manifested, appeared, become evident for that person.
Dục vọng là dục ý, dục tham, dục hỷ, dục ái, dục luyến, dục nhiệt, dục mê, dục chấp, dục bộc, dục ách, dục thủ, dục ý triền cái trong các dục. Dục ý ấy đã sinh khởi, đồng sinh khởi, phát sinh, hiển lộ cho người đó.
Jantunoti sattassa narassa mānavassa posassa puggalassa jīvassa jāgussa jantussa indagussa manujassāti – chandajātassa jantuno.
Jantuno means for a being, a man, a human, a person, an individual, a living being, one who passes from death to rebirth, a creature, one who moves by faculties, a human—this is the meaning of “for that creature whose craving has arisen.”
Chúng sanh có nghĩa là chúng sanh, người, con người, cá nhân, cá thể, sinh linh, sinh vật, sinh vật, sinh linh, con người – chúng sanh có dục vọng sinh khởi.
26
Te kāmā parihāyantīti – te vā kāmā parihāyanti, so vā kāmehi parihāyati.
Te kāmā parihāyantī means either those sensual pleasures decline, or that person declines from sensual pleasures.
Các dục ấy lại suy giảm có nghĩa là – hoặc các dục ấy suy giảm, hoặc người ấy bị các dục làm cho suy giảm.
Kathaṃ te kāmā parihāyanti?
How do those sensual pleasures decline?
Làm thế nào các dục ấy suy giảm?
Tassa tiṭṭhantasseva te bhoge rājāno vā haranti, corā vā haranti, aggi vā dahati, udakaṃ vā vahati, appiyā vā dāyādā haranti, nihitaṃ vā nādhigacchati, duppayuttā vā kammantā bhijjanti, kule vā kulaṅgāro uppajjati, yo te bhoge vikirati vidhamati* viddhaṃseti aniccatāyeva aṭṭhamī.
While that person is still alive, kings seize their possessions, or thieves steal them, or fire burns them, or water carries them away, or disliked heirs take them, or what is hidden is not found, or badly managed businesses fail, or a family disgrace arises in the household, who scatters, wastes, and destroys those possessions; impermanence itself is the eighth reason.
Ngay khi người ấy còn đó, tài sản của người ấy hoặc bị vua chúa chiếm đoạt, hoặc bị trộm cướp lấy đi, hoặc bị lửa thiêu, hoặc bị nước cuốn trôi, hoặc bị những người thừa kế không được yêu thích chiếm đoạt, hoặc của cải cất giấu không tìm thấy, hoặc công việc làm ăn thất bại, hoặc trong gia đình xuất hiện kẻ phá gia chi tử, kẻ làm tiêu tan, phá hoại, hủy diệt tài sản ấy, và sự vô thường chính là điều thứ tám.
Evaṃ te kāmā hāyanti parihāyanti paridhaṃsenti paripatanti antaradhāyanti vippalujjanti.
Thus, those sensual pleasures diminish, decline, fall away, perish, disappear, and are utterly destroyed.
Như vậy, các dục ấy suy giảm, suy tàn, tan rã, sụp đổ, biến mất, hủy hoại.
Kathaṃ so kāmehi parihāyati?
How does that person decline from sensual pleasures?
Làm thế nào người ấy bị các dục làm cho suy giảm?
Tiṭṭhanteva te bhoge so cavati marati vippalujjati.
While those possessions still exist, that person passes away, dies, and is utterly destroyed.
Ngay khi tài sản còn đó, người ấy chết, qua đời, hủy hoại.
Evaṃ so kāmehi hāyati parihāyati paridhaṃseti paripatati antaradhāyati vippalujjati.
Thus, that person diminishes, declines, falls away, perishes, disappears, and is utterly destroyed from sensual pleasures.
Như vậy, người ấy bị các dục làm cho suy giảm, suy tàn, tan rã, sụp đổ, biến mất, hủy hoại.
27
Corā haranti rājāno, aggi dahati nassati;
Thieves carry them off, kings carry them off, fire burns them, they are lost;
Trộm cướp lấy đi, vua chúa tịch thu, lửa thiêu rụi, của cải tiêu tan;
28
Atha antena jahati* , sarīraṃ sapariggahaṃ;
Then, in the end, one abandons the body with its belongings;
Sau cùng, vì không thể chịu đựng được, người ta từ bỏ thân xác cùng với tài sản;
29
Etadaññāya medhāvī, bhuñjetha ca dadetha ca.
Knowing this, the wise person should both enjoy and give.
Biết được điều này, người trí tuệ nên vừa hưởng thụ vừa bố thí.
30
Datvā ca bhutvā ca yathānubhāvaṃ, anindito saggamupeti ṭhānanti, te kāmā parihāyanti.
Having given and enjoyed according to one's ability, blameless, one goes to the heavenly abode—thus, those sensual pleasures decline.
Sau khi đã bố thí và hưởng thụ tùy theo khả năng, người ấy không bị chê trách, đi đến cõi trời, nơi an trú của hạnh phúc, những dục lạc ấy sẽ suy giảm.
31
Sallaviddhova ruppatīti.
One suffers as if pierced by a dart.
Như bị mũi tên đâm, người ấy đau khổ.
Yathā ayomayena vā sallena viddho, aṭṭhimayena vā sallena dantamayena vā sallena visāṇamayena vā sallena kaṭṭhamayena vā sallena viddho ruppati kuppati ghaṭṭīyati pīḷīyati, byādhito domanassito hoti, evameva vatthukāmānaṃ vipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā.
Just as one who is pierced by a dart made of iron, or a dart made of bone, or a dart made of ivory, or a dart made of horn, or a dart made of wood, suffers, is afflicted, struck, oppressed, becomes sick and distressed; even so, due to the change and alteration of material sensual pleasures, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair arise.
Giống như người bị mũi tên bằng sắt, hoặc mũi tên bằng xương, mũi tên bằng ngà, mũi tên bằng sừng, hoặc mũi tên bằng gỗ đâm vào, liền bị đau đớn, quằn quại, va chạm, bức bách, bị bệnh tật, ưu phiền; cũng vậy, do sự biến đổi và đổi khác của các đối tượng dục lạc (vatthukāma) mà sầu, bi, khổ, ưu, não khởi lên.
So kāmasallena ca sokasallena ca viddho, ruppati kuppati ghaṭṭīyati pīḷīyati byādhito domanassito hotīti – sallaviddhova ruppati.
That person, pierced by the dart of sensuality and the dart of sorrow, suffers, is afflicted, struck, oppressed, becomes sick and distressed—thus, one suffers as if pierced by a dart.
Người ấy bị mũi tên dục lạc và mũi tên sầu muộn đâm vào, liền bị đau đớn, quằn quại, va chạm, bức bách, bị bệnh tật, ưu phiền – như bị mũi tên đâm, người ấy đau khổ.
32
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy rằng –
33
‘‘Tassa ce kāmayānassa, chandajātassa jantuno;
“But if those sensual pleasures decline for that desiring being, for that creature whose craving has arisen;
‘‘Nếu chúng sinh nào khao khát dục lạc, lòng đầy tham muốn;
34
Te kāmā parihāyanti, sallaviddhova ruppatī’’ti.
One suffers as if pierced by a dart.”
Khi những dục lạc ấy suy giảm, người ấy đau khổ như bị mũi tên đâm’’.
35
3.
3.
3.
36
Yo kāme parivajjeti, sappasseva padā siro;
Whoever avoids sensual pleasures, as one avoids a snake's head with one's foot;
Người nào tránh xa các dục, như chân tránh đầu rắn độc;
37
Somaṃ visattikaṃ loke, sato samativattati.
In the world, the mindful one overcomes this clinging craving.
Người ấy, chánh niệm trong đời, vượt qua sự dính mắc này.
38
Yo kāme parivajjetīti.
Whoever avoids sensual pleasures.
Người nào tránh xa các dục.
Yoti yo yādiso yathāyutto yathāvihito yathāpakāro yaṃṭhānappatto yaṃdhammasamannāgato khattiyo vā brāhmaṇo vā vesso vā suddo vā gahaṭṭho vā pabbajito vā devo vā manusso vā.
“Whoever” means whoever, of whatever kind, however associated, however arranged, however constituted, having attained whatever status, endowed with whatever Dhamma, be it a khattiya, a brāhmaṇa, a vessa, a sudda, a householder, a renunciant, a deva, or a human being.
Người nào là bất cứ ai, bất kể thuộc loại nào, thành phần nào, lối sống nào, tính cách nào, địa vị nào, đã thành tựu pháp nào, dù là Sát-đế-lỵ, Bà-la-môn, Vệ-xá, Thủ-đà-la, tại gia hay xuất gia, chư thiên hay loài người.
Kāme parivajjetīti.
“Avoids sensual pleasures” means:
Tránh xa các dục.
Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā.
“Sensual pleasures” are, in summary, twofold: vatthukāmā (sensual objects) and kilesakāmā (defilements of sensual pleasure)… these are called vatthukāmā… these are called kilesakāmā.
Các dục: Tóm lại, có hai loại dục – đối tượng dục lạc (vatthukāma) và phiền não dục lạc (kilesakāma)...đây gọi là đối tượng dục lạc...đây gọi là phiền não dục lạc.
Kāme parivajjetīti dvīhi kāraṇehi kāme parivajjeti – vikkhambhanato vā samucchedato vā.
“Avoids sensual pleasures” means one avoids sensual pleasures for two reasons: by suppression or by eradication.
Tránh xa các dục: Tránh xa các dục bằng hai cách – bằng cách đè nén (vikkhambhana) hoặc bằng cách đoạn tận (samuccheda).
Kathaṃ vikkhambhanato kāme parivajjeti?
How does one avoid sensual pleasures by suppression?
Thế nào là tránh xa các dục bằng cách đè nén?
‘‘Aṭṭhikaṅkalūpamā kāmā appassādaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeti, ‘‘maṃsapesūpamā kāmā bahusādhāraṇaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeti, ‘‘tiṇukkūpamā kāmā anudahanaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeti, ‘‘aṅgārakāsūpamā kāmā mahāpariḷāhaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeti, ‘‘supinakūpamā kāmā ittarapaccupaṭṭhānaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeti, ‘‘yācitakūpamā kāmā tāvakālikaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeti, ‘‘rukkhaphalūpamā kāmā sambhañjanaparibhañjanaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeti, ‘‘asisūnūpamā kāmā adhikuṭṭanaṭṭhenā’’ti* passanto vikkhambhanato kāme parivajjeti, ‘‘sattisūlūpamā kāmā vinivijjhanaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeti, ‘‘sappasirūpamā kāmā sappaṭibhayaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeti, ‘‘aggikkhandhūpamā kāmā mahābhitāpanaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeti.
Seeing that “sensual pleasures are like a skeleton of bones due to their meager gratification,” one avoids sensual pleasures by suppression; seeing that “sensual pleasures are like a piece of meat due to their being common to many,” one avoids sensual pleasures by suppression; seeing that “sensual pleasures are like a grass torch due to their burning continuously,” one avoids sensual pleasures by suppression; seeing that “sensual pleasures are like a pit of glowing coals due to their great burning torment,” one avoids sensual pleasures by suppression; seeing that “sensual pleasures are like a dream due to their fleeting appearance,” one avoids sensual pleasures by suppression; seeing that “sensual pleasures are like borrowed goods due to their temporary nature,” one avoids sensual pleasures by suppression; seeing that “sensual pleasures are like fruit on a tree due to their being broken and smashed,” one avoids sensual pleasures by suppression; seeing that “sensual pleasures are like a butcher’s block due to their continuous cutting,” one avoids sensual pleasures by suppression; seeing that “sensual pleasures are like a spear and stake due to their piercing through,” one avoids sensual pleasures by suppression; seeing that “sensual pleasures are like a snake's head due to their fearful nature,” one avoids sensual pleasures by suppression; seeing that “sensual pleasures are like a mass of fire due to their great scorching,” one avoids sensual pleasures by suppression.
Thấy rằng "các dục ví như bộ xương, vì ít vị ngọt", người ấy tránh xa các dục bằng cách đè nén; thấy rằng "các dục ví như miếng thịt, vì là của chung cho nhiều người", người ấy tránh xa các dục bằng cách đè nén; thấy rằng "các dục ví như bó đuốc cỏ, vì thiêu đốt", người ấy tránh xa các dục bằng cách đè nén; thấy rằng "các dục ví như hố than hừng, vì gây nóng bức lớn", người ấy tránh xa các dục bằng cách đè nén; thấy rằng "các dục ví như giấc mộng, vì hiện hữu trong chốc lát", người ấy tránh xa các dục bằng cách đè nén; thấy rằng "các dục ví như đồ vay mượn, vì là tạm thời", người ấy tránh xa các dục bằng cách đè nén; thấy rằng "các dục ví như trái cây trên cây, vì bị bẻ gãy, phá hoại", người ấy tránh xa các dục bằng cách đè nén; thấy rằng "các dục ví như con dao và cái thớt, vì bị chặt chém", người ấy tránh xa các dục bằng cách đè nén; thấy rằng "các dục ví như ngọn giáo và cây cọc, vì bị đâm xuyên", người ấy tránh xa các dục bằng cách đè nén; thấy rằng "các dục ví như đầu rắn, vì đáng sợ hãi", người ấy tránh xa các dục bằng cách đè nén; thấy rằng "các dục ví như đống lửa, vì gây nóng bức lớn", người ấy tránh xa các dục bằng cách đè nén.
39
Buddhānussatiṃ bhāventopi vikkhambhanato kāme parivajjeti, dhammānussatiṃ bhāventopi…pe… saṅghānussatiṃ bhāventopi… sīlānussatiṃ bhāventopi… cāgānussatiṃ bhāventopi… devatānussatiṃ bhāventopi… ānāpānassatiṃ* bhāventopi… maraṇassatiṃ bhāventopi… kāyagatāsatiṃ bhāventopi… upasamānussatiṃ bhāventopi vikkhambhanato kāme parivajjeti.
One who cultivates recollection of the Buddha also avoids sensual pleasures by suppression; one who cultivates recollection of the Dhamma also… one who cultivates recollection of the Saṅgha also… one who cultivates recollection of morality also… one who cultivates recollection of generosity also… one who cultivates recollection of devas also… one who cultivates mindfulness of breathing also… one who cultivates mindfulness of death also… one who cultivates mindfulness of the body also… one who cultivates recollection of peace also avoids sensual pleasures by suppression.
Người tu tập niệm Phật cũng tránh xa các dục bằng cách đè nén, người tu tập niệm Pháp... người tu tập niệm Tăng... người tu tập niệm Giới... người tu tập niệm Thí... người tu tập niệm Thiên... người tu tập niệm Hơi thở... người tu tập niệm Chết... người tu tập niệm Thân... người tu tập niệm An tịnh cũng tránh xa các dục bằng cách đè nén.
40
Paṭhamaṃ jhānaṃ bhāventopi vikkhambhanato kāme parivajjeti, dutiyaṃ jhānaṃ bhāventopi…pe… tatiyaṃ jhānaṃ bhāventopi… catutthaṃ jhānaṃ bhāventopi… ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ bhāventopi… viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ bhāventopi… ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ bhāventopi … nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ bhāventopi vikkhambhanato kāme parivajjeti.
One who cultivates the first jhāna also avoids sensual pleasures by suppression; one who cultivates the second jhāna also… one who cultivates the third jhāna also… one who cultivates the fourth jhāna also… one who cultivates the attainment of the sphere of infinite space also… one who cultivates the attainment of the sphere of infinite consciousness also… one who cultivates the attainment of the sphere of nothingness also… one who cultivates the attainment of the sphere of neither perception nor non-perception also avoids sensual pleasures by suppression.
Người tu tập Sơ thiền cũng tránh xa các dục bằng cách đè nén, người tu tập Nhị thiền... người tu tập Tam thiền... người tu tập Tứ thiền... người tu tập Không Vô Biên Xứ định... người tu tập Thức Vô Biên Xứ định... người tu tập Vô Sở Hữu Xứ định... người tu tập Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ định cũng tránh xa các dục bằng cách đè nén.
Evaṃ vikkhambhanato kāme parivajjeti.
Thus, one avoids sensual pleasures by suppression.
Như vậy là tránh xa các dục bằng cách đè nén.
41
Kathaṃ samucchedato kāme parivajjeti?
How does one avoid sensual pleasures by eradication?
Thế nào là tránh xa các dục bằng cách đoạn tận?
Sotāpattimaggaṃ bhāventopi apāyagamanīye kāme samucchedato parivajjeti, sakadāgāmimaggaṃ bhāventopi oḷārike kāme samucchedato parivajjeti, anāgāmimaggaṃ bhāventopi anusahagate kāme samucchedato parivajjeti, arahattamaggaṃ bhāventopi sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ samucchedato kāme parivajjeti.
One who cultivates the Sotāpatti-magga also avoids sensual pleasures leading to the lower realms by eradication; one who cultivates the Sakadāgāmi-magga also avoids coarse sensual pleasures by eradication; one who cultivates the Anāgāmi-magga also avoids subtle sensual pleasures by eradication; one who cultivates the Arahantship-magga also avoids all sensual pleasures completely, in every way, without remainder, without trace, by eradication.
Người tu tập Tu-đà-hoàn đạo cũng đoạn tận các dục dẫn đến ác đạo; người tu tập Tư-đà-hàm đạo cũng đoạn tận các dục thô thiển; người tu tập A-na-hàm đạo cũng đoạn tận các dục vi tế; người tu tập A-la-hán đạo cũng đoạn tận các dục một cách toàn diện, bằng mọi cách, tất cả, không còn sót lại, không còn dấu vết.
Evaṃ samucchedato kāme parivajjetīti – yo kāme parivajjeti.
Thus, one avoids sensual pleasures by eradication – whoever avoids sensual pleasures.
Như vậy là tránh xa các dục bằng cách đoạn tận – đó là người nào tránh xa các dục.
42
Sappasseva padā siroti.
Like a snake's head with the foot.
Như chân tránh đầu rắn độc.
Sappo vuccati ahi.
“Snake” is called ahi.
Rắn được gọi là ahi.
Kenaṭṭhena sappo?
For what reason is it a snake?
Vì sao gọi là rắn (sappo)?
Saṃsappanto gacchatīti sappo; bhujanto gacchatīti bhujago; urena gacchatīti urago; pannasiro gacchatīti pannago; sirena supatīti* sarīsapo* ; bile sayatīti bilāsayo; guhāyaṃ sayatīti guhāsayo; dāṭhā tassa āvudhoti dāṭhāvudho; visaṃ tassa ghoranti ghoraviso; jivhā tassa duvidhāti dvijivho; dvīhi jivhāhi rasaṃ sāyatīti dvirasaññū.
It goes by creeping, thus sappo; it goes crookedly, thus bhujago; it goes with its breast, thus urago; it goes with its head lowered, thus pannago; it sleeps with its head, thus sarīsapo; it sleeps in a hole, thus bilāsayo; it sleeps in a cave, thus guhāsayo; its fangs are its weapon, thus dāṭhāvudho; its poison is terrible, thus ghoraviso; its tongue is twofold, thus dvijivho; it tastes flavor with two tongues, thus dvirasaññū.
Nó đi bằng cách trườn tới, nên gọi là sappo; nó đi uốn lượn, nên gọi là bhujago; nó đi bằng ngực, nên gọi là urago; nó đi với đầu cúi thấp, nên gọi là pannago; nó ngủ với đầu trên thân, nên gọi là sarīsapo; nó ngủ trong hang, nên gọi là bilāsayo; nó ngủ trong hốc, nên gọi là guhāsayo; răng nanh là vũ khí của nó, nên gọi là dāṭhāvudho; nọc độc của nó ghê gớm, nên gọi là ghoraviso; lưỡi của nó có hai nhánh, nên gọi là dvijivho; nó nếm vị bằng hai lưỡi, nên gọi là dvirasaññū.
Yathā puriso jīvitukāmo amaritukāmo sukhakāmo dukkhapaṭikkūlo pādena sappasiraṃ vajjeyya vivajjeyya parivajjeyya abhinivajjeyya; evameva sukhakāmo dukkhapaṭikkūlo kāme vajjeyya vivajjeyya parivajjeyya abhinivajjeyyāti – sappasseva padā siro.
Just as a person desiring to live, not desiring to die, desiring happiness, averse to suffering, would avoid, shun, completely avoid, and utterly avoid a snake's head with his foot; even so, one desiring happiness, averse to suffering, should avoid, shun, completely avoid, and utterly avoid sensual pleasures – just as one avoids the head of a snake.
Giống như người muốn sống, không muốn chết, muốn an lạc, ghét khổ đau, sẽ dùng chân để tránh xa, lánh xa, né xa, tránh khỏi đầu rắn; cũng vậy, người muốn an lạc, ghét khổ đau, nên tránh xa, lánh xa, né xa, tránh khỏi các dục – đó là như chân tránh đầu rắn độc.
43
Somaṃ visattikaṃ loke, sato samativattatīti.
He, being mindful, overcomes this craving in the world.
Người ấy, chánh niệm trong đời, vượt qua sự dính mắc này.
Soti yo kāme parivajjeti.
He means one who avoids sensual pleasures.
Người ấy là người tránh xa các dục.
Visattikā vuccati taṇhā.
Craving is called visattikā.
Sự dính mắc được gọi là ái dục (taṇhā).
Yo rāgo sārāgo anunayo anurodho nandī nandirāgo, cittassa sārāgo icchā mucchā ajjhosānaṃ gedho paligedho* saṅgo paṅko, ejā māyā janikā sañjananī sibbinī jālinī saritā visattikā, suttaṃ visatā āyūhinī* dutiyā paṇidhi bhavanetti, vanaṃ vanatho sandhavo sneho apekkhā paṭibandhu, āsā āsīsanā āsīsitattaṃ, rūpāsā saddāsā gandhāsā rasāsā phoṭṭhabbāsā, lābhāsā janāsā puttāsā jīvitāsā, jappā pajappā abhijappā jappanā jappitattaṃ loluppaṃ loluppāyanā loluppāyitattaṃ pucchañjikatā sādhukamyatā, adhammarāgo visamalobho nikanti nikāmanā patthanā pihanā sampatthanā, kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā, rūpataṇhā arūpataṇhā nirodhataṇhā, rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā, ogho yogo gantho upādānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ chadanaṃ bandhanaṃ, upakkileso anusayo pariyuṭṭhānaṃ latā vevicchaṃ, dukkhamūlaṃ dukkhanidānaṃ dukkhappabhavo mārapāso mārabaḷisaṃ māravisayo, taṇhānadī taṇhājālaṃ taṇhāgaddulaṃ taṇhāsamuddo abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.
That which is lust, intense lust, attachment, compliance, delight, delight-lust, intense lust of the mind, desire, infatuation, clinging, greed, excessive greed, entanglement, mire, agitation, delusion, producer, generator, seamstress, net, river, visattikā, thread, entanglement, instigator, second, aspiration, guide to existence, forest, thicket, attachment, affection, expectation, bond, hope, aspiration, wishing, hope for forms, hope for sounds, hope for smells, hope for tastes, hope for tangibles, hope for gains, hope for people, hope for sons, hope for life, murmuring, persistent murmuring, intense murmuring, murmuring, state of murmuring, excessive craving, state of excessive craving, state of being excessively craving, agitation, desire for good things, unrighteous lust, unwholesome greed, delight, longing, yearning, coveting, intense yearning, craving for sensual pleasures, craving for existence, craving for non-existence, craving for form, craving for the formless, craving for cessation, craving for forms, craving for sounds, craving for smells, craving for tastes, craving for tangibles, craving for mental objects, flood, yoke, fetter, clinging, obstruction, hindrance, covering, bondage, defilement, underlying tendency, preoccupation, creeper, vacillation, root of suffering, cause of suffering, origin of suffering, Māra’s snare, Māra’s hook, Māra’s domain, river of craving, net of craving, tendril of craving, ocean of craving, covetousness, greed, root of unwholesomeness.
Bất cứ tham ái nào, sự tham ái mạnh mẽ, sự quyến luyến, sự ưa thích, sự hoan hỷ, sự tham ái hoan hỷ, sự tham ái mạnh mẽ của tâm, sự mong muốn, sự mê đắm, sự chấp thủ, sự ham muốn, sự ham muốn mãnh liệt, sự dính mắc, sự lún sâu; sự rung động, sự huyễn hoặc, sự sinh khởi, sự tái sinh, sự kết nối, sự giăng mắc, dòng chảy, sự dính mắc; sợi dây, sự lan rộng, sự nỗ lực, sự thứ hai, sự khát khao, sự dẫn dắt đến hữu; sự ham muốn, sự khao khát, sự quyến luyến, sự trì hoãn, sự mong cầu, sự ràng buộc; sự hy vọng, sự ước mong, sự khao khát; sự hy vọng vào sắc, sự hy vọng vào thanh, sự hy vọng vào hương, sự hy vọng vào vị, sự hy vọng vào xúc; sự hy vọng vào lợi lộc, sự hy vọng vào người khác, sự hy vọng vào con cái, sự hy vọng vào sự sống; sự khao khát, sự khao khát mãnh liệt, sự khao khát tột độ, sự khao khát, sự khao khát mãnh liệt, sự tham lam, sự khao khát tham lam, sự khao khát tham lam tột độ, sự dao động, sự mong cầu điều tốt lành; tà tham, phi pháp tham lam, sự hài lòng, sự thích thú, sự ước muốn, sự khao khát, sự khao khát mãnh liệt; dục ái, hữu ái, phi hữu ái; sắc ái, vô sắc ái, diệt ái; sắc ái, thanh ái, hương ái, vị ái, xúc ái, pháp ái; lũ lụt, ràng buộc, nút thắt, chấp thủ, che đậy, chướng ngại, che khuất, trói buộc; ô nhiễm, tùy miên, phiền não, dây leo, sự do dự; cội rễ của khổ, nguyên nhân của khổ, nguồn gốc của khổ, lưới của Ma vương, lưỡi câu của Ma vương, cảnh giới của Ma vương; dòng sông ái, lưới ái, dây ái, biển ái, tham lam, bất thiện căn.
44
Visattikāti.
Visattikā.
Visattikā (Ái Dục).
Kenaṭṭhena visattikā?
For what reason is it visattikā?
Vì ý nghĩa gì mà gọi là visattikā?
Visatāti visattikā; visālāti visattikā; visaṭāti visattikā; visakkatīti visattikā; visaṃharatīti visattikā; visaṃvādikāti visattikā; visamūlāti visattikā; visaphalāti visattikā; visaparibhogoti visattikā; visālā vā pana sā taṇhā rūpe sadde gandhe rase phoṭṭhabbe, kule gaṇe āvāse lābhe yase, pasaṃsāya sukhe cīvare piṇḍapāte senāsane gilānapaccayabhesajjaparikkhāre, kāmadhātuyā rūpadhātuyā arūpadhātuyā, kāmabhave rūpabhave arūpabhave, saññābhave asaññābhave nevasaññānāsaññābhave, ekavokārabhave catuvokārabhave pañcavokārabhave, atīte anāgate paccuppanne, diṭṭhasutamutaviññātabbesu dhammesu visaṭā vitthatāti visattikā.
It spreads, thus visattikā; it is extensive, thus visattikā; it is diffused, thus visattikā; it clings, thus visattikā; it brings forth, thus visattikā; it deceives, thus visattikā; it is the root of poison, thus visattikā; its fruit is poison, thus visattikā; its consumption is poison, thus visattikā. Or that craving is visattikā because it is diffused and spread out in forms, sounds, smells, tastes, tangibles, in families, groups, dwellings, gains, fame, praise, happiness, robes, almsfood, lodgings, requisites for the sick, in the sense-sphere, form-sphere, formless-sphere, in the sense-existence, form-existence, formless-existence, in the existence of perception, existence of non-perception, existence of neither-perception-nor-non-perception, in the one-constituent existence, four-constituent existence, five-constituent existence, in the past, future, present, and in phenomena seen, heard, sensed, and cognized.
Vì nó lan rộng nên gọi là visattikā; vì nó rộng lớn nên gọi là visattikā; vì nó lan tràn nên gọi là visattikā; vì nó di chuyển nên gọi là visattikā; vì nó mang đến điều bất lợi nên gọi là visattikā; vì nó lừa dối nên gọi là visattikā; vì nó là gốc rễ của khổ nên gọi là visattikā; vì nó là quả của khổ nên gọi là visattikā; vì nó hưởng thụ khổ nên gọi là visattikā; hoặc vì ái dục đó lan rộng và phổ biến trong sắc, thanh, hương, vị, xúc; trong gia đình, hội chúng, chỗ ở, lợi lộc, danh tiếng; trong lời khen, sự an lạc, y phục, đồ ăn khất thực, chỗ nằm, chỗ ở, thuốc men và vật dụng cho người bệnh; trong cõi dục, cõi sắc, cõi vô sắc; trong hữu dục, hữu sắc, hữu vô sắc; trong hữu tưởng, hữu vô tưởng, hữu phi tưởng phi phi tưởng; trong hữu một uẩn, hữu bốn uẩn, hữu năm uẩn; trong quá khứ, vị lai, hiện tại; trong các pháp đã thấy, đã nghe, đã cảm nhận và đã biết, nên gọi là visattikā.
45
Loketi apāyaloke manussaloke devaloke, khandhaloke dhātuloke āyatanaloke.
In the world means in the world of suffering, the human world, the divine world, the world of aggregates, the world of elements, the world of sense bases.
Loke (trong đời) là trong cõi đọa xứ, cõi người, cõi trời; trong thế giới uẩn, thế giới giới, thế giới xứ.
Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato, vedanāsu…pe… citte… dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato.
Being mindful means being mindful for four reasons: being mindful by developing the foundation of mindfulness as contemplation of the body in the body; being mindful in feelings... in mind... in phenomena by developing the foundation of mindfulness as contemplation of phenomena.
Sato (người có niệm) là người có niệm do bốn nguyên nhân: người có niệm khi tu tập niệm xứ quán thân trong thân; niệm xứ quán thọ trong thọ; niệm xứ quán tâm trong tâm; niệm xứ quán pháp trong pháp.
46
Aparehipi catūhi kāraṇehi sato – asatiparivajjanāya sato, satikaraṇīyānaṃ dhammānaṃ katattā sato, satiparibandhānaṃ dhammānaṃ hatattā sato, satinimittānaṃ dhammānaṃ asammuṭṭhattā sato.
And being mindful for another four reasons: being mindful by avoiding what is not mindfulness; being mindful due to having performed phenomena that should be done with mindfulness; being mindful due to having destroyed phenomena that obstruct mindfulness; being mindful due to not forgetting phenomena that are the objects of mindfulness.
Người có niệm do bốn nguyên nhân khác: người có niệm do tránh xa sự vô niệm; người có niệm do đã thực hành các pháp cần phải có niệm; người có niệm do đã tiêu diệt các pháp chống đối niệm; người có niệm do không quên các đối tượng của niệm.
47
Aparehipi catūhi kāraṇehi sato – satiyā samannāgatattā sato, satiyā vasitattā sato, satiyā pāguññatāya sato, satiyā apaccorohaṇatāya* sato.
And being mindful for another four reasons: being mindful due to being endowed with mindfulness; being mindful due to being skilled in mindfulness; being mindful due to proficiency in mindfulness; being mindful due to not falling back from mindfulness.
Người có niệm do bốn nguyên nhân khác: người có niệm do được trang bị niệm; người có niệm do thành thạo niệm; người có niệm do tinh thông niệm; người có niệm do không thoái lui khỏi niệm.
48
Aparehipi catūhi kāraṇehi sato – sattattā sato, santattā sato, samitattā sato, santadhammasamannāgatattā sato.
Mindful by four other reasons: mindful by being, mindful by being calmed, mindful by being tranquilized, mindful by being endowed with noble qualities.
Người có niệm do bốn nguyên nhân khác: người có niệm do có bản chất; người có niệm do an tịnh; người có niệm do đã làm cho an tịnh; người có niệm do được trang bị các pháp của bậc thiện nhân.
Buddhānussatiyā sato, dhammānussatiyā sato, saṅghānussatiyā sato, sīlānussatiyā sato, cāgānussatiyā sato, devatānussatiyā sato, ānāpānassatiyā sato, maraṇassatiyā sato, kāyagatāsatiyā sato, upasamānussatiyā sato.
Mindful by recollection of the Buddha, mindful by recollection of the Dhamma, mindful by recollection of the Saṅgha, mindful by recollection of morality, mindful by recollection of generosity, mindful by recollection of devas, mindful by mindfulness of breathing, mindful by mindfulness of death, mindful by mindfulness of the body, mindful by recollection of peace.
Người có niệm do niệm Phật; người có niệm do niệm Pháp; người có niệm do niệm Tăng; người có niệm do niệm Giới; người có niệm do niệm Thí; người có niệm do niệm Thiên; người có niệm do niệm Hơi thở vào ra; người có niệm do niệm Chết; người có niệm do niệm Thân; người có niệm do niệm Sự an tịnh (Niết Bàn).
Yā sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati satisambojjhaṅgo ekāyanamaggo, ayaṃ vuccati sati.
That mindfulness, recollection, repeated recollection, the state of remembering, the state of retaining, non-forgetfulness, non-confusion, the faculty of mindfulness, the power of mindfulness, right mindfulness, the enlightenment factor of mindfulness, the one-way path—this is called mindfulness.
Niệm, sự niệm tưởng, sự nhớ lại, sự ghi nhớ, sự giữ gìn, sự không quên lãng, niệm, niệm căn, niệm lực, chánh niệm, niệm giác chi, con đường độc nhất, đây gọi là niệm.
Imāya satiyā upeto hoti samupeto upagato samupagato upapanno samupapanno samannāgato, so vuccati sato.
Endowed with this mindfulness, he is fully endowed, approached, fully approached, attained, fully attained, possessed; he is called mindful.
Người được trang bị, được trang bị đầy đủ, đạt đến, đạt đến đầy đủ, thành tựu, thành tựu đầy đủ, được trang bị với niệm này, người đó được gọi là người có niệm (sato).
49
Somaṃ visattikaṃ loke, sato samativattatīti.
“Being mindful, he overcomes this entanglement in the world.”
Somaṃ visattikaṃ loke, sato samativattatī (Người có niệm vượt qua ái dục này trong đời).
Loke vā sā visattikā, loke vā taṃ visattikaṃ sato tarati uttarati patarati samatikkamati vītivattatīti – somaṃ visattikaṃ loke, sato samativattati.
This entanglement is in the world, or being mindful, he crosses over, overcomes, passes beyond, thoroughly surpasses, transcends that entanglement in the world—thus, “being mindful, he overcomes this entanglement in the world.”
Ái dục đó hoặc ở trong đời, hoặc người có niệm vượt qua, vượt lên, vượt qua hoàn toàn, vượt qua tột độ, vượt qua hết ái dục đó trong đời – somaṃ visattikaṃ loke, sato samativattati (Người có niệm vượt qua ái dục này trong đời).
50
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Do đó, Thế Tôn đã nói:
51
‘‘Yo kāme parivajjeti, sappasseva padā siro;
“Whoever avoids sensual pleasures, as one avoids a snake’s head,
“Ai tránh xa dục lạc,
52
Somaṃ visattikaṃ loke, sato samativattatī’’ti.
Being mindful, he overcomes this entanglement in the world.”
Như rắn tránh đầu chân,
53
4.
4.
Người ấy có niệm vượt qua ái dục này trong đời.”
54
Khettaṃ vatthuṃ hiraññaṃ vā, gavāssaṃ dāsaporisaṃ;
Field, land, or gold, cattle, horses, slaves, or servants;
Ai là người ham muốn ruộng đất, nhà cửa, vàng bạc, bò ngựa, tôi tớ, phụ nữ, bà con và nhiều dục lạc khác.
55
Thiyo bandhū puthu kāme, yo naro anugijjhati.
Women, relatives, and various sensual pleasures, which a man craves.
Kẻ nào luyến ái vợ con, bà con, và nhiều dục vọng khác.
56
Khettaṃ vatthuṃ hiraññaṃ vāti.
“Field, land, or gold.”
Khettaṃ vatthuṃ hiraññaṃ vā (ruộng đất, nhà cửa, vàng bạc).
Khettanti sālikkhettaṃ vīhikkhettaṃ muggakkhettaṃ māsakkhettaṃ yavakkhettaṃ godhumakkhettaṃ tilakkhettaṃ.
“Field” means a rice field, a paddy field, a mung bean field, a black gram field, a barley field, a wheat field, a sesame field.
Khettaṃ (ruộng đất) là ruộng lúa, ruộng gạo, ruộng đậu xanh, ruộng đậu đen, ruộng lúa mạch, ruộng lúa mì, ruộng mè.
Vatthunti gharavatthuṃ koṭṭhakavatthuṃ purevatthuṃ pacchāvatthuṃ ārāmavatthuṃ vihāravatthuṃ.
“Land” means a house plot, a granary plot, a front plot, a back plot, a park plot, a monastery plot.
Vatthuṃ (nhà cửa) là đất xây nhà, đất xây kho, đất phía trước nhà, đất phía sau nhà, đất xây vườn, đất xây tịnh xá.
Hiraññanti hiraññaṃ vuccati kahāpaṇoti – khettaṃ vatthuṃ hiraññaṃ vā.
“Gold” is called kahāpaṇa—thus, field, land, or gold.
Hiraññaṃ (vàng bạc) được gọi là tiền vàng – ruộng đất, nhà cửa, vàng bạc.
57
Gavāssaṃ dāsaporisanti.
“Cattle, horses, slaves, or servants.”
Gavāssaṃ dāsaporisaṃ (bò ngựa, tôi tớ).
Gavanti gavā* vuccanti.
“Cattle” refers to cows.
Gavaṃ (bò) được gọi là bò.
Assāti pasukādayo vuccanti.
“Horses” refers to goats and other animals.
Assā (ngựa) được gọi là các loại gia súc như dê.
Dāsāti cattāro dāsā – antojātako dāso, dhanakkītako dāso, sāmaṃ vā dāsabyaṃ upeti, akāmako vā dāsavisayaṃ upeti.
“Slaves” are of four kinds: a slave born within the household, a slave bought with money, one who voluntarily enters slavery, or one who enters slavery against their will.
Dāsā (tôi tớ) có bốn loại tôi tớ: tôi tớ sinh ra trong nhà, tôi tớ mua bằng tiền, tôi tớ tự nguyện làm tôi tớ, tôi tớ bị ép buộc làm tôi tớ.
58
‘‘Āmāya dāsāpi bhavanti heke, dhanena kītāpi bhavanti dāsā;
“Some are slaves by birth, some are slaves bought with wealth;
“Một số người sinh ra đã làm tôi tớ, một số người bị mua bằng tiền cũng làm tôi tớ;
59
Sāmañca eke upayanti dāsyaṃ, bhayāpanuṇṇāpi bhavanti dāsā’’ti.
Some voluntarily enter slavery, some become slaves driven by fear.”
Một số người tự nguyện làm tôi tớ, một số người vì sợ hãi cũng làm tôi tớ.”
60
Purisāti tayo purisā – bhatakā, kammakarā, upajīvinoti – gavāssaṃ dāsaporisaṃ.
“Servants” are of three kinds: hired laborers, workers, or dependents—thus, cattle, horses, slaves, or servants.
Purisā (người) có ba loại người: người làm công ăn lương, người lao động, người sống nhờ vào người khác – bò ngựa, tôi tớ.
61
Thiyo bandhū puthu kāmeti.
“Women, relatives, and various sensual pleasures.”
Thiyo bandhū puthu kāme (phụ nữ, bà con, nhiều dục lạc).
Thiyoti itthipariggaho vuccati.
“Women” refers to the possession of women.
Thiyo (phụ nữ) được gọi là người phụ nữ đã có chồng.
Bandhūti cattāro bandhū – ñātibandhavāpi bandhu, gottabandhavāpi bandhu, mantabandhavāpi bandhu, sippabandhavāpi bandhu.
“Relatives” are of four kinds: blood relatives are relatives, clan relatives are relatives, mantra-relatives are relatives, craft-relatives are relatives.
Bandhū (bà con) có bốn loại bà con: bà con huyết thống, bà con cùng dòng tộc, bà con cùng học mantra, bà con cùng học nghề.
Puthu kāmeti bahū kāme.
“Various sensual pleasures” means many sensual pleasures.
Puthu kāme (nhiều dục lạc) là nhiều dục lạc.
Ete puthu kāmā manāpikā rūpā…pe… manāpikā phoṭṭhabbāti – thiyo bandhū puthu kāme.
These various sensual pleasures are agreeable forms… and so on… agreeable tangibles—thus, women, relatives, and various sensual pleasures.
Những dục lạc này là các sắc khả ái… các xúc khả ái – phụ nữ, bà con, nhiều dục lạc.
62
Yo naro anugijjhatīti.
“Which a man craves.”
Yo naro anugijjhatī (Ai là người ham muốn).
Yoti yo yādiso yathāyutto yathāvihito yathāpakāro yaṃṭhānappatto yaṃdhammasamannāgato khattiyo vā brāhmaṇo vā vesso vā suddo vā gahaṭṭho vā pabbajito vā devo vā manusso vā.
“Which” means whoever, whatever kind, however engaged, however arranged, of whatever nature, having reached whatever state, endowed with whatever quality, be it a khattiya, a brāhmaṇa, a vessa, a sudda, a householder, a renunciant, a deva, or a human.
Yo (Ai) là bất cứ người nào, thuộc loại nào, được sắp đặt như thế nào, được sắp xếp như thế nào, thuộc loại nào, đạt đến vị trí nào, được trang bị pháp nào, hoặc là chiến sĩ, hoặc là Bà-la-môn, hoặc là thương gia, hoặc là tiện dân, hoặc là gia chủ, hoặc là người xuất gia, hoặc là chư thiên, hoặc là loài người.
Naroti satto naro mānavo poso puggalo jīvo jāgu jantu indagu manujo.
“Man” refers to a being, a man, a human, a person, an individual, a living being, a creature, a sentient being, an individual, a human being.
Naro (người) là chúng sinh, người, con người, đàn ông, cá nhân, sinh vật, người sống, chúng sinh, người có các căn, người phàm.
Anugijjhatīti kilesakāmena vatthukāmesu gijjhati anugijjhati paligijjhati palibajjhatīti – yo naro anugijjhati.
“Craves” means he craves, repeatedly craves, strongly craves, or is bound by the defilement of craving for material sensual pleasures—thus, which a man craves.
Anugijjhati (ham muốn) là ham muốn, ham muốn mãnh liệt, ham muốn tột độ, bị ràng buộc vào các dục lạc vật chất bởi dục ái phiền não – yo naro anugijjhati (ai là người ham muốn).
63
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Do đó, Thế Tôn đã nói:
64
‘‘Khettaṃ vatthuṃ hiraññaṃ vā, gavāssaṃ dāsaporisaṃ;
“Field, land, or gold, cattle, horses, slaves, or servants;
“Ai là người ham muốn ruộng đất, nhà cửa, vàng bạc, bò ngựa, tôi tớ,
65
Thiyo bandhū puthu kāme, yo naro anugijjhatī’’ti.
Women, relatives, and various sensual pleasures, which a man craves.”
Phụ nữ, bà con và nhiều dục lạc khác.”
66
5.
5.
4.
67
Abalā naṃ balīyanti, maddante naṃ parissayā;
The weak oppress him, dangers crush him;
Những kẻ yếu đuối sẽ bị chúng mạnh hơn áp đảo, những hiểm nguy sẽ giày vò họ.
68
Tato naṃ dukkhamanveti, nāvaṃ bhinnamivodakaṃ.
Then suffering follows him, as water a broken boat.
Từ đó, khổ đau theo đuổi họ, như nước tràn vào thuyền bị vỡ.
69
Abalā naṃ balīyantīti.
“The weak oppress him.”
Abalā naṃ balīyanti (Những kẻ yếu đuối sẽ bị chúng mạnh hơn áp đảo).
Abalāti abalā kilesā dubbalā appabalā appathāmakā hīnā nihīnā ( )* omakā lāmakā chatukkā parittā.
“Weak” refers to weak defilements, feeble, lacking strength, lacking power, inferior, lowly, poor, insignificant, trifling.
Abalā có nghĩa là: các phiền não yếu ớt, suy nhược, ít sức mạnh, ít năng lực, thấp kém, hèn hạ, tầm thường, nhỏ mọn.
Te kilesā taṃ puggalaṃ sahanti parisahanti abhibhavanti ajjhottharanti pariyādiyanti maddantīti, evampi abalā naṃ balīyanti.
These defilements endure him, overcome him, overwhelm him, engulf him, consume him, crush him—thus, “the weak oppress him.”
Những phiền não ấy chịu đựng, kham nhẫn, áp đảo, lấn át, chế ngự, đè nén cá nhân đó; như vậy cũng có nghĩa là kẻ yếu bị kẻ mạnh áp bức.
Atha vā, abalaṃ puggalaṃ dubbalaṃ appabalaṃ appathāmakaṃ hīnaṃ nihīnaṃ omakaṃ lāmakaṃ chatukkaṃ parittaṃ, yassa natthi saddhābalaṃ vīriyabalaṃ satibalaṃ samādhibalaṃ paññābalaṃ hiribalaṃ ottappabalaṃ.
Or, a weak person, a feeble person, a person with little strength, little power, inferior, lowly, mean, contemptible, base, insignificant; one who has no power of faith (saddhābala), power of energy (vīriyabala), power of mindfulness (satibala), power of concentration (samādhibala), power of wisdom (paññābala), power of shame (hiribala), power of dread of wrongdoing (ottappabala).
Hoặc là, một cá nhân yếu ớt, suy nhược, ít sức mạnh, ít năng lực, thấp kém, hèn hạ, tầm thường, nhỏ mọn, người không có tín lực, tấn lực, niệm lực, định lực, tuệ lực, tàm lực, quý lực.
Te kilesā taṃ puggalaṃ sahanti parisahanti abhibhavanti ajjhottharanti pariyādiyanti maddantīti – evampi abalā naṃ balīyantīti.
Those defilements (kilesā) afflict, oppress, overcome, overwhelm, consume, and crush that person. Thus, "the weak are overpowered."
Những phiền não ấy chịu đựng, kham nhẫn, áp đảo, lấn át, chế ngự, đè nén cá nhân đó – như vậy cũng có nghĩa là kẻ yếu bị kẻ mạnh áp bức.
70
Maddante naṃ parissayāti.
"Dangers crush him" (Maddante naṃ parissayā).
Các hiểm nguy đè nén người ấy có nghĩa là:
Dve parissayā – pākaṭaparissayā ca paṭicchannaparissayā ca.
There are two kinds of dangers: manifest dangers and hidden dangers.
Có hai loại hiểm nguy: hiểm nguy hiển lộ và hiểm nguy che giấu.
Katame pākaṭaparissayā?
What are manifest dangers?
Thế nào là hiểm nguy hiển lộ?
Sīhā byagghā dīpī acchā taracchā kokā mahiṃsā* hatthī ahivicchikā satapadī, corā vā assu mānavā vā katakammā vā akatakammā vā, cakkhurogo sotarogo ghānarogo jivhārogo kāyarogo sīsarogo kaṇṇarogo mukharogo dantarogo, kāso sāso pināso ḍāho jaro, kucchirogo mucchā pakkhandikā sūlā visūcikā, kuṭṭhaṃ gaṇḍo kilāso soso apamāro, daddu kaṇḍu kacchu rakhasā* vitacchikā lohitapittaṃ, madhumeho aṃsā piḷakā bhagandalā, pittasamuṭṭhānā ābādhā semhasamuṭṭhānā ābādhā vātasamuṭṭhānā ābādhā sannipātikā ābādhā utupariṇāmajā ābādhā visamaparihārajā ābādhā, opakkamikā ābādhā kammavipākajā ābādhā, sītaṃ uṇhaṃ jighacchā pipāsā uccāro passāvo ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassā iti vā – ime vuccanti pākaṭaparissayā.
Lions, tigers, leopards, bears, hyenas, wolves, buffaloes, elephants, snakes, scorpions, centipedes; or robbers, or humans who have committed deeds, or those who have not committed deeds; eye disease, ear disease, nose disease, tongue disease, body disease, head disease, earache, mouth disease, toothache; cough, asthma, rhinitis, burning fever, fever; abdominal disease, fainting, dysentery, colic, cholera; leprosy, boils, skin discoloration, consumption, epilepsy; ringworm, itching, scabies, skin abrasions, vitiligo, internal bleeding; diabetes, hemorrhoids, carbuncles, anal fistulas; diseases arising from bile, diseases arising from phlegm, diseases arising from wind, diseases arising from a combination of humors, diseases arising from changes in season, diseases arising from improper care; accidental diseases, diseases arising from kamma-result; cold, heat, hunger, thirst, defecation, urination, contact with gnats, mosquitoes, wind, sun, and creeping things—these are called manifest dangers.
Sư tử, cọp, báo, gấu, linh cẩu, chó sói, trâu rừng, voi, rắn, bò cạp, rết; hoặc là kẻ trộm, những người hung bạo, những kẻ đã gây tội ác hoặc chưa gây tội ác; bệnh mắt, bệnh tai, bệnh mũi, bệnh lưỡi, bệnh thân, bệnh đầu, bệnh tai, bệnh miệng, bệnh răng; ho, hen suyễn, sổ mũi, sốt nóng, sốt rét; bệnh dạ dày, ngất xỉu, thổ huyết, đau nhói, bệnh tả; bệnh hủi, bướu, bạch biến, lao phổi, động kinh; ghẻ lở, ngứa, ghẻ ngứa, trầy xước, nứt nẻ, bệnh huyết-đởm; bệnh tiểu đường, mụn nhọt, bệnh trĩ; các bệnh do mật gây ra, các bệnh do đàm gây ra, các bệnh do gió gây ra, các bệnh do sự kết hợp (của mật, đàm, gió) gây ra, các bệnh do thời tiết thay đổi, các bệnh do sinh hoạt không điều độ, các bệnh do bị tấn công, các bệnh do quả của nghiệp; lạnh, nóng, đói, khát, phân, nước tiểu, sự xúc chạm của ruồi, muỗi, gió, nắng, và các loài bò sát – những điều này được gọi là hiểm nguy hiển lộ.
71
Katame paṭicchannaparissayā?
What are hidden dangers?
Thế nào là hiểm nguy che giấu?
Kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritaṃ, kāmacchandanīvaraṇaṃ byāpādanīvaraṇaṃ thinamiddhanīvaraṇaṃ uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ vicikicchānīvaraṇaṃ, rāgo doso moho kodho upanāho makkho paḷāso issā macchariyaṃ, māyā sāṭheyyaṃ thambho sārambho māno atimāno mado pamādo, sabbe kilesā sabbe duccaritā sabbe darathā sabbe pariḷāhā sabbe santāpā sabbākusalābhisaṅkhārā – ime vuccanti paṭicchannaparissayā.
Bodily misconduct, verbal misconduct, mental misconduct; the hindrance of sensual desire (kāmacchandanīvaraṇa), the hindrance of ill-will (byāpādanīvaraṇa), the hindrance of sloth and torpor (thīnamiddhanīvaraṇa), the hindrance of restlessness and remorse (uddhaccakukkuccanīvaraṇa), the hindrance of doubt (vicikicchānīvaraṇa); greed, hatred, delusion, anger, resentment, denigration, insolence, envy, avarice; deceit, craftiness, stubbornness, arrogance, conceit, excessive pride, intoxication, heedlessness; all defilements, all misconducts, all anxieties, all torments, all distresses, all unwholesome volitional formations—these are called hidden dangers.
Thân ác hành, khẩu ác hành, ý ác hành; triền cái tham dục, triền cái sân hận, triền cái hôn trầm-thụy miên, triền cái trạo cử-hối quá, triền cái hoài nghi; tham, sân, si, phẫn, hận, phú, não, tật, xan; man, trá, ngoan cố, cạnh tranh, mạn, quá mạn, kiêu, dật; tất cả các phiền não, tất cả các ác hành, tất cả các phiền muộn, tất cả các nhiệt não, tất cả các thiêu đốt, tất cả các hành bất thiện – những điều này được gọi là hiểm nguy che giấu.
72
Parissayāti kenaṭṭhena parissayā?
"Dangers" (Parissayā)—in what sense are they dangers?
Hiểm nguy (parissayā), do ý nghĩa nào mà gọi là hiểm nguy?
Parisahantīti parissayā, parihānāya saṃvattantīti parissayā, tatrāsayāti parissayā.
They oppress, thus dangers; they lead to decline, thus dangers; they reside therein, thus dangers.
Vì chúng áp đảo nên gọi là hiểm nguy, vì chúng dẫn đến sự suy thoái nên gọi là hiểm nguy, vì chúng trú ngụ ở đó nên gọi là hiểm nguy.
Kathaṃ parisahantīti parissayā?
How do they oppress, thus dangers?
Thế nào là "vì chúng áp đảo nên gọi là hiểm nguy"?
Te parissayā taṃ puggalaṃ sahanti parisahanti abhibhavanti ajjhottharanti pariyādiyanti maddanti.
Those dangers afflict, oppress, overcome, overwhelm, consume, and crush that person.
Những hiểm nguy ấy chịu đựng, kham nhẫn, áp đảo, lấn át, chế ngự, đè nén cá nhân đó.
Evaṃ parisahantīti parissayā.
Thus, they oppress, thus dangers.
Như vậy, vì chúng áp đảo nên gọi là hiểm nguy.
Kathaṃ parihānāya saṃvattantīti parissayā?
How do they lead to decline, thus dangers?
Thế nào là "vì chúng dẫn đến sự suy thoái nên gọi là hiểm nguy"?
Te parissayā kusalānaṃ dhammānaṃ antarāyāya parihānāya saṃvattanti.
Those dangers lead to the obstruction and decline of wholesome states.
Những hiểm nguy ấy dẫn đến sự trở ngại và suy thoái của các pháp thiện.
Katamesaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ?
Of which wholesome states?
Của những pháp thiện nào?
Sammāpaṭipadāya anulomapaṭipadāya apaccanīkapaṭipadāya aviruddhapaṭipadāya anvatthapaṭipadāya dhammānudhammapaṭipadāya, sīlesu paripūrikāritāya indriyesu guttadvāratāya bhojane mattaññutāya, jāgariyānuyogassa satisampajaññassa, catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ bhāvanānuyogassa catunnaṃ sammappadhānānaṃ bhāvanānuyogassa catunnaṃ iddhipādānaṃ bhāvanānuyogassa, pañcannaṃ indriyānaṃ bhāvanānuyogassa pañcannaṃ balānaṃ bhāvanānuyogassa, sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ bhāvanānuyogassa ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa bhāvanānuyogassa – imesaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ antarāyāya parihānāya saṃvattanti.
Of right practice, suitable practice, unopposed practice, unhindered practice, practice conducive to the goal, practice in accordance with the Dhamma and its subsidiary principles; of the fulfillment of moral precepts, of guarding the sense doors, of moderation in eating; of devotion to wakefulness, of mindfulness and clear comprehension; of devotion to the development of the four foundations of mindfulness, of devotion to the development of the four right efforts, of devotion to the development of the four bases of psychic power; of devotion to the development of the five faculties, of devotion to the development of the five powers; of devotion to the development of the seven factors of enlightenment, of devotion to the development of the Noble Eightfold Path—those dangers lead to the obstruction and decline of these wholesome states.
Của chánh hạnh, của thuận hạnh, của vô nghịch hạnh, của vô đối hạnh, của tùy nghĩa hạnh, của pháp tùy pháp hạnh; của sự viên mãn trong các giới, của sự phòng hộ các căn, của sự tiết độ trong ăn uống; của sự chuyên tâm tỉnh thức, của chánh niệm tỉnh giác; của sự chuyên tâm tu tập bốn niệm xứ, của sự chuyên tâm tu tập bốn chánh cần, của sự chuyên tâm tu tập bốn như ý túc; của sự chuyên tâm tu tập năm căn, của sự chuyên tâm tu tập năm lực; của sự chuyên tâm tu tập bảy giác chi, của sự chuyên tâm tu tập Thánh đạo tám ngành – chúng dẫn đến sự trở ngại và suy thoái của những pháp thiện này.
Evaṃ parihānāya saṃvattantīti – parissayā.
Thus, they lead to decline, thus dangers.
Như vậy, vì chúng dẫn đến sự suy thoái nên gọi là hiểm nguy.
73
Kathaṃ tatrāsayāti parissayā?
How do they reside therein, thus dangers?
Thế nào là "vì chúng trú ngụ ở đó nên gọi là hiểm nguy"?
Tatthete pāpakā akusalā dhammā uppajjanti attabhāvasannissayā.
Therein, these evil, unwholesome states arise, dependent on one's own existence.
Ở đó, những pháp ác, bất thiện này khởi sinh, nương vào tự thân.
Yathā bile bilāsayā pāṇā sayanti, dake dakāsayā pāṇā sayanti, vane vanāsayā pāṇā sayanti, rukkhe rukkhāsayā pāṇā sayanti, evameva tatthete pāpakā akusalā dhammā uppajjanti attabhāvasannissayā.
Just as creatures dwelling in holes reside in holes, creatures dwelling in water reside in water, creatures dwelling in forests reside in forests, creatures dwelling in trees reside in trees, even so, these evil, unwholesome states arise there, dependent on one's own existence.
Giống như các loài vật trú trong hang thì ngủ trong hang, các loài vật trú trong nước thì ngủ trong nước, các loài vật trú trong rừng thì ngủ trong rừng, các loài vật trú trên cây thì ngủ trên cây, cũng vậy, ở đó, những pháp ác, bất thiện này khởi sinh, nương vào tự thân.
Evampi tatrāsayāti – parissayā.
Thus, they reside therein, thus dangers.
Như vậy cũng có nghĩa là "vì chúng trú ngụ ở đó nên gọi là hiểm nguy".
74
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
This was said by the Blessed One:
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói đến:
75
‘‘Sāntevāsiko, bhikkhave, bhikkhu sācariyako dukkhaṃ na phāsu viharati.
“Monks, a bhikkhu who is sāntevāsiko and sācariyako dwells in discomfort.
"Này các Tỳ khưu, vị Tỳ khưu sống cùng đệ tử, cùng thầy, sống trong khổ, không an ổn.
Kathañca, bhikkhave, bhikkhu sāntevāsiko sācariyako dukkhaṃ na phāsu viharati?
And how, monks, does a bhikkhu who is sāntevāsiko and sācariyako dwell in discomfort?
Và này các Tỳ khưu, thế nào là vị Tỳ khưu sống cùng đệ tử, cùng thầy, sống trong khổ, không an ổn?
Idha, bhikkhave, bhikkhuno cakkhunā rūpaṃ disvā uppajjanti ye pāpakā akusalā dhammā sarasaṅkappā saññojaniyā, tyassa anto vasanti anvāsavanti pāpakā akusalā dhammāti – tasmā sāntevāsikoti vuccati.
Here, monks, when a bhikkhu sees a form with the eye, those evil, unwholesome states arise that are associated with thoughts and fetters; those evil, unwholesome states dwell within him and pervade him—therefore he is called sāntevāsiko.
Ở đây, này các Tỳ khưu, khi mắt của vị Tỳ khưu thấy sắc, các pháp ác, bất thiện, những tư duy liên quan đến tham ái, những pháp thuộc về kiết sử khởi sinh; những pháp ác, bất thiện ấy sống bên trong, tiềm ẩn bên trong vị ấy – do đó được gọi là 'sống cùng đệ tử' (sāntevāsiko).
Te naṃ samudācaranti.
They afflict him.
Chúng hành xử với vị ấy.
Samudācaranti naṃ pāpakā akusalā dhammāti – tasmā sācariyakoti vuccati.
Those evil, unwholesome states afflict him—therefore he is called sācariyako.
Các pháp ác, bất thiện hành xử với vị ấy – do đó được gọi là 'sống cùng thầy' (sācariyako).
76
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhuno sotena saddaṃ sutvā, ghānena gandhaṃ ghāyitvā, jivhāya rasaṃ sāyitvā, kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā, manasā dhammaṃ viññāya uppajjanti ye pāpakā akusalā dhammā sarasaṅkappā saññojaniyā, tyassa anto vasanti anvāsavanti pāpakā akusalā dhammāti – tasmā sāntevāsikoti vuccati.
“Furthermore, monks, when a bhikkhu hears a sound with the ear, smells an odor with the nose, tastes a flavor with the tongue, touches a tangible object with the body, or cognizes a mental phenomenon with the mind, those evil, unwholesome states arise that are associated with thoughts and fetters; those evil, unwholesome states dwell within him and pervade him—therefore he is called sāntevāsiko.
"Lại nữa, này các Tỳ khưu, khi tai của vị Tỳ khưu nghe tiếng, mũi ngửi mùi, lưỡi nếm vị, thân cảm xúc, ý nhận biết pháp, các pháp ác, bất thiện, những tư duy liên quan đến tham ái, những pháp thuộc về kiết sử khởi sinh; những pháp ác, bất thiện ấy sống bên trong, tiềm ẩn bên trong vị ấy – do đó được gọi là 'sống cùng đệ tử'.
Te naṃ samudācaranti.
They afflict him.
Chúng hành xử với vị ấy.
Samudācaranti naṃ pāpakā akusalā dhammāti – tasmā sācariyakoti vuccati.
Those evil, unwholesome states afflict him—therefore he is called sācariyako.
Các pháp ác, bất thiện hành xử với vị ấy – do đó được gọi là 'sống cùng thầy'.
Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu sāntevāsiko sācariyako dukkhaṃ na phāsu viharatī’’ti.
It is in this way, monks, that a bhikkhu who is sāntevāsiko and sācariyako dwells in discomfort.”
Như vậy đó, này các Tỳ khưu, vị Tỳ khưu sống cùng đệ tử, cùng thầy, sống trong khổ, không an ổn."
Evampi tatrāsayāti – parissayā.
Thus, too, are the perils tatrāsayā.
Như vậy cũng có nghĩa là "vì chúng trú ngụ ở đó nên gọi là hiểm nguy".
77
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
This was said by the Blessed One:
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói đến:
78
‘‘Tayome, bhikkhave, antarāmalā – antarāamittā antarāsapattā antarāvadhakā antarāpaccatthikā.
“Monks, there are these three internal defilements, internal enemies, internal adversaries, internal murderers, internal opponents.
"Này các Tỳ khưu, có ba thứ cấu uế nội tại, kẻ thù nội tại, đối phương nội tại, kẻ sát hại nội tại, địch thủ nội tại này.
Katame tayo?
Which three?
Thế nào là ba?
Lobho, bhikkhave, antarāmalaṃ* antarāamitto antarāsapatto antarāvadhako antarāpaccatthiko.
Greed, monks, is an internal defilement, an internal enemy, an internal adversary, an internal murderer, an internal opponent.
Này các Tỳ khưu, tham là cấu uế nội tại, kẻ thù nội tại, đối phương nội tại, kẻ sát hại nội tại, địch thủ nội tại.
Doso…pe… moho, bhikkhave, antarāmalaṃ antarāamitto antarāsapatto antarāvadhako antarāpaccatthiko.
Hatred… delusion, monks, is an internal defilement, an internal enemy, an internal adversary, an internal murderer, an internal opponent.
Sân... si, này các Tỳ khưu, là cấu uế nội tại, kẻ thù nội tại, đối phương nội tại, kẻ sát hại nội tại, địch thủ nội tại.
Ime kho, bhikkhave, tayo antarāmalā – antarāamittā antarāsapattā antarāvadhakā antarāpaccatthikā.
These, monks, are the three internal defilements, internal enemies, internal adversaries, internal murderers, internal opponents.
Này các Tỳ khưu, đây là ba thứ cấu uế nội tại, kẻ thù nội tại, đối phương nội tại, kẻ sát hại nội tại, địch thủ nội tại.
79
‘‘Anatthajanano lobho, lobho cittappakopano;
“Greed generates harm, greed agitates the mind;
"Tham lam sinh ra điều bất lợi, tham lam làm tâm khuấy động;
80
Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhati.
A danger born from within, that people do not discern.
Nỗi sợ sinh từ bên trong, người đời không nhận biết được.
81
‘‘Luddho atthaṃ na jānāti, luddho dhammaṃ na passati;
“A greedy person does not know what is beneficial, a greedy person does not see the Dhamma;
"Người tham không biết lợi ích, người tham không thấy được Pháp;
82
Andhantamaṃ* tadā hoti, yaṃ lobho sahate naraṃ.
Then there is blinding darkness, when greed overpowers a person.
Khi ấy là bóng tối mịt mù, khi tham lam chế ngự con người.
83
‘‘Anatthajanano doso, doso cittappakopano;
“Hatred generates harm, hatred agitates the mind;
"Sân hận sinh ra điều bất lợi, sân hận làm tâm khuấy động;
84
Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhati.
A danger born from within, that people do not discern.
Nỗi sợ sinh từ bên trong, người đời không nhận biết được.
85
‘‘Kuddho atthaṃ na jānāti, kuddho dhammaṃ na passati;
“An angry person does not know what is beneficial, an angry person does not see the Dhamma;
"Người sân không biết lợi ích, người sân không thấy được Pháp;
86
Andhantamaṃ tadā hoti, yaṃ doso sahate naraṃ.
Then there is blinding darkness, when hatred overpowers a person.
Khi ấy là tăm tối mịt mù, lúc sân hận áp đảo con người.
87
‘‘Anatthajanano moho, moho cittappakopano;
“Delusion generates harm, delusion agitates the mind;
“Si mê sinh ra điều bất lợi, si mê làm khuấy động tâm;
88
Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhati.
A danger born from within, that people do not discern.
Nỗi sợ hãi sinh từ bên trong, người đời không hiểu rõ điều ấy.
89
‘‘Mūḷho atthaṃ na jānāti, mūḷho dhammaṃ na passati;
“A deluded person does not know what is beneficial, a deluded person does not see the Dhamma;
“Người si mê không biết lợi ích, người si mê không thấy được Pháp;
90
Andhantamaṃ tadā hoti, yaṃ moho sahate nara’’nti.
Then there is blinding darkness, when delusion overpowers a person.”
Khi ấy là tăm tối mịt mù, lúc si mê áp đảo con người.”
91
Evampi tatrāsayāti – parissayā.
Thus, too, are the perils tatrāsayā.
Cũng như vậy, đó là những hiểm nguy.
92
Vuttampi hetaṃ bhagavatā – ‘‘tayo kho, mahārāja, purisassa dhammā ajjhattaṃ uppajjamānā uppajjanti, ahitāya dukkhāya aphāsuvihārāya.
This was also said by the Blessed One: “There are, great king, three states that, when arising internally in a person, arise for his harm, for his suffering, for his discomfort.
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói đến: “Này Đại vương, có ba pháp này, khi sinh khởi bên trong một người, chúng sinh khởi vì bất lợi, vì đau khổ, vì không an ổn.
Katame tayo?
Which three?
Thế nào là ba?
Lobho kho, mahārāja, purisassa dhammo ajjhattaṃ uppajjamāno uppajjati, ahitāya dukkhāya aphāsuvihārāya.
Greed, great king, is a state that, when arising internally in a person, arises for his harm, for his suffering, for his discomfort.
Này Đại vương, tham là pháp khi sinh khởi bên trong một người, nó sinh khởi vì bất lợi, vì đau khổ, vì không an ổn.
Doso kho, mahārāja…pe… moho kho, mahārāja, purisassa dhammo ajjhattaṃ uppajjamāno uppajjati, ahitāya dukkhāya aphāsuvihārāya.
Hatred, great king… delusion, great king, is a state that, when arising internally in a person, arises for his harm, for his suffering, for his discomfort.
Này Đại vương, sân... Này Đại vương, si là pháp khi sinh khởi bên trong một người, nó sinh khởi vì bất lợi, vì đau khổ, vì không an ổn.
Ime kho, mahārāja, tayo purisassa dhammā ajjhattaṃ uppajjamānā uppajjanti, ahitāya dukkhāya aphāsuvihārāya.
These, great king, are the three states that, when arising internally in a person, arise for his harm, for his suffering, for his discomfort.
Này Đại vương, ba pháp này, khi sinh khởi bên trong một người, chúng sinh khởi vì bất lợi, vì đau khổ, vì không an ổn.
93
‘‘Lobho doso ca moho ca, purisaṃ pāpacetasaṃ;
“Greed, hatred, and delusion,
“Tham, sân và si, trong người có tâm ác;
94
Hiṃsanti attasambhūtā, tacasāraṃva samphala’’nti.
Born from oneself, they harm the person of evil mind, just as the fruit destroys the bamboo that has its essence in its skin.”
Sinh ra từ tự thân, chúng hủy hoại người ấy, như quả tre hủy hoại cây tre.”
95
Evampi tatrāsayāti – parissayā.
Thus, too, are the perils tatrāsayā.
Cũng như vậy, đó là những hiểm nguy.
96
Vuttampi cetaṃ bhagavatā –
And this was also said by the Blessed One:
Và điều này đã được Đức Thế Tôn nói đến:
97
‘‘Rāgo ca doso ca itonidānā, arati rati lomahaṃso itojā;
“Passion and hatred originate from this, discontent, delight, and hair-raising fear are born from this;
“Tham và sân có nguồn gốc từ đây, bất mãn, hoan hỷ, sởn gai ốc cũng sinh từ đây;
98
Ito samuṭṭhāya manovitakkā, kumārakā dhaṅkamivossajantī’’ti* .
From this arise mental thoughts, like children releasing a crow.”
Từ đây, các tư duy khởi lên, chúng phóng đi như đám trẻ con thả con quạ.”
99
Evampi tatrāsayāti – parissayā.
Thus, too, are the perils tatrāsayā.
Cũng như vậy, đó là những hiểm nguy.
Maddante naṃ parissayāti.
Perils crush him.
Những hiểm nguy ấy chà đạp người đó.
Te parissayā taṃ puggalaṃ sahanti parisahanti abhibhavanti ajjhottharanti pariyādiyanti maddantīti – maddante naṃ parissayā.
Those perils oppress that individual, overpower him, overwhelm him, engulf him, consume him, crush him—thus, perils crush him.
Những hiểm nguy ấy áp đảo, hoàn toàn áp đảo, chế ngự, bao trùm, chiếm đoạt, chà đạp người đó, nên nói là: những hiểm nguy ấy chà đạp người đó.
100
Tato naṃ dukkhamanvetīti.
Thence suffering follows him.
Từ đó, khổ đau theo sau người ấy.
Tatoti tato tato parissayato taṃ puggalaṃ dukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, jātidukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, jarādukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, byādhidukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, maraṇadukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, nerayikaṃ dukkhaṃ, tiracchānayonikaṃ dukkhaṃ, pettivisayikaṃ dukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, mānusikaṃ dukkhaṃ… gabbhokkantimūlakaṃ dukkhaṃ… gabbhe ṭhitimūlakaṃ dukkhaṃ… gabbhā vuṭṭhānamūlakaṃ dukkhaṃ… jātassūpanibandhakaṃ dukkhaṃ… jātassa parādheyyakaṃ dukkhaṃ… attūpakkamaṃ dukkhaṃ… parūpakkamaṃ dukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, dukkhadukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, saṅkhāradukkhaṃ… vipariṇāmadukkhaṃ … cakkhurogo sotarogo ghānarogo jivhārogo kāyarogo sīsarogo kaṇṇarogo mukharogo dantarogo, kāso sāso pināso ḍāho jaro, kucchirogo mucchā pakkhandikā sūlā visūcikā, kuṭṭhaṃ gaṇḍo kilāso soso apamāro, daddu kaṇḍu kacchu rakhasā vitacchikā lohitapittaṃ, madhumeho aṃsā piḷakā bhagandalā pittasamuṭṭhānā ābādhā semhasamuṭṭhānā ābādhā vātasamuṭṭhānā ābādhā sannipātikā ābādhā utupariṇāmajā ābādhā visamaparihārajā ābādhā, opakkamikā ābādhā kammavipākajā ābādhā, sītaṃ uṇhaṃ jighacchā pipāsā uccāro passāvo ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassadukkhaṃ… mātumaraṇaṃ dukkhaṃ… pitumaraṇaṃ dukkhaṃ… bhātumaraṇaṃ dukkhaṃ… bhaginimaraṇaṃ dukkhaṃ… puttamaraṇaṃ dukkhaṃ… dhītumaraṇaṃ dukkhaṃ … ñātibyasanaṃ dukkhaṃ… bhogabyasanaṃ dukkhaṃ… rogabyasanaṃ dukkhaṃ… sīlabyasanaṃ dukkhaṃ… diṭṭhibyasanaṃ dukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hotīti – tato naṃ dukkhamanveti.
Tato means: from this and that danger, suffering follows that person, pursues him, attends him; suffering of birth follows, pursues, attends him; suffering of old age follows, pursues, attends him; suffering of sickness follows, pursues, attends him; suffering of death follows, pursues, attends him; suffering of sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair follows, pursues, attends him; suffering in hell; suffering in the animal realm; suffering in the realm of hungry ghosts follows, pursues, attends him; human suffering… suffering rooted in conception… suffering rooted in existence in the womb… suffering rooted in emergence from the womb… suffering associated with being born… suffering dependent on others for the born… suffering caused by oneself… suffering caused by others follows, pursues, attends him; suffering of pain follows, pursues, attends him; suffering of formations… suffering of change… eye disease, ear disease, nose disease, tongue disease, body disease, head disease, earache, mouth disease, toothache; cough, asthma, nasal catarrh, fever, ague; abdominal disease, fainting, dysentery, colic, cholera; leprosy, boils, ringworm, consumption, epilepsy; ringworm, itching, scabies, rashes, eczema, blood-vomiting; diabetes, piles, carbuncles, fistulas; diseases arising from bile, diseases arising from phlegm, diseases arising from wind, diseases arising from the combination of humours, diseases arising from seasonal changes, diseases arising from improper care, diseases caused by external attacks, diseases caused by kamma-result; cold, heat, hunger, thirst, defecation, urination, suffering from contact with gnats, mosquitoes, wind, sun, and creeping things… suffering from mother’s death… suffering from father’s death… suffering from brother’s death… suffering from sister’s death… suffering from son’s death… suffering from daughter’s death… suffering from loss of relatives… suffering from loss of wealth… suffering from disease… suffering from loss of sīla… suffering from wrong view follows, pursues, attends him – thence suffering follows him.
Từ đó có nghĩa là từ những hiểm nguy đó, khổ đau theo sau, đi theo, bám lấy người đó; khổ sinh theo sau, đi theo, bám lấy; khổ già theo sau, đi theo, bám lấy; khổ bệnh theo sau, đi theo, bám lấy; khổ chết theo sau, đi theo, bám lấy; khổ sầu, bi, khổ, ưu, não theo sau, đi theo, bám lấy; khổ ở địa ngục, khổ ở loài súc sinh, khổ ở cõi ngạ quỷ theo sau, đi theo, bám lấy; khổ ở cõi người... khổ do nhập thai... khổ do ở trong thai... khổ do ra khỏi thai... khổ ràng buộc khi sinh ra... khổ lệ thuộc vào người khác khi sinh ra... khổ do tự mình gây ra... khổ do người khác gây ra theo sau, đi theo, bám lấy; khổ khổ theo sau, đi theo, bám lấy; hành khổ... hoại khổ... bệnh mắt, bệnh tai, bệnh mũi, bệnh lưỡi, bệnh thân, bệnh đầu, bệnh tai, bệnh miệng, bệnh răng, ho, suyễn, sổ mũi, nóng sốt, sốt rét, bệnh bụng, ngất xỉu, kiết lỵ, đau nhói, thổ tả, bệnh hủi, ung nhọt, bạch biến, lao, động kinh, hắc lào, ghẻ ngứa, mụn nhọt, ghẻ lở, nứt nẻ, xuất huyết, tiểu đường, mụn bọc, trĩ, các bệnh do mật gây ra, các bệnh do đờm gây ra, các bệnh do gió gây ra, các bệnh do ba thứ hợp lại, các bệnh do thời tiết thay đổi, các bệnh do sinh hoạt không điều độ, các bệnh do bị tấn công, các bệnh do quả của nghiệp, lạnh, nóng, đói, khát, đại tiện, tiểu tiện, khổ do muỗi, ruồi, gió, nắng, rắn rết xúc chạm... khổ do mẹ chết... khổ do cha chết... khổ do anh em trai chết... khổ do chị em gái chết... khổ do con trai chết... khổ do con gái chết... khổ do mất người thân... khổ do mất tài sản... khổ do bệnh tật... khổ do mất giới hạnh... khổ do mất tri kiến theo sau, đi theo, bám lấy, nên nói là: từ đó, khổ đau theo sau người ấy.
101
Nāvaṃ bhinnamivodakanti.
As water a broken boat.
Như nước vào chiếc thuyền vỡ.
Yathā bhinnaṃ nāvaṃ dakamesiṃ* tato tato udakaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, puratopi udakaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, pacchatopi… heṭṭhatopi… passatopi udakaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti; evameva tato tato parissayato taṃ puggalaṃ dukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, jātidukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti…pe… diṭṭhibyasanaṃ dukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hotīti – nāvaṃ bhinnamivodakaṃ.
Just as water enters a broken boat from every side, follows it, attends it, water follows, pursues, attends it from the front, from the back, from below, from the sides; even so, from this and that danger, suffering follows that person, pursues him, attends him; suffering of birth follows, pursues, attends him… (and so on, as above)… suffering from wrong view follows, pursues, attends him – as water a broken boat.
Giống như nước tràn vào chiếc thuyền vỡ từ mọi phía, nước theo sau, đi theo, bám lấy; nước theo sau, đi theo, bám lấy từ phía trước, từ phía sau... từ phía dưới... từ hai bên; cũng vậy, từ những hiểm nguy đó, khổ đau theo sau, đi theo, bám lấy người đó; khổ sinh theo sau, đi theo, bám lấy... khổ do mất tri kiến theo sau, đi theo, bám lấy, nên nói là: như nước vào chiếc thuyền vỡ.
102
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy:
103
‘‘Abalā naṃ balīyanti, maddante naṃ parissayā;
“The weak are overcome by the strong, dangers oppress them;
“Kẻ yếu bị chúng áp đảo, những hiểm nguy ấy chà đạp người đó;
104
Tato naṃ dukkhamanveti, nāvaṃ bhinnamivodaka’’nti.
Thence suffering follows them, as water a broken boat.”
Từ đó, khổ đau theo sau người ấy, như nước vào chiếc thuyền vỡ.”
105
6.
6.
6.
106
Tasmā jantu sadā sato, kāmāni parivajjaye;
Therefore, a being, ever mindful, should avoid sensual pleasures;
Vì thế, chúng sinh hãy luôn chánh niệm, nên tránh xa các dục vọng;
107
Te pahāya tare oghaṃ, nāvaṃ sitvāva pāragū.
Having abandoned them, he would cross the flood, like one who has reached the other shore by bailing out the boat.
Từ bỏ chúng, vượt qua bộc lưu, như người tát cạn thuyền, đến bờ kia.
108
Tasmā jantu sadā satoti.
Tasmā jantu sadā sato means:
Vì thế, chúng sinh hãy luôn chánh niệm.
Tasmāti tasmā taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā taṃnidānā etaṃ ādīnavaṃ sampassamāno kāmesūti – tasmā.
Tasmā means: for that reason, for that cause, for that condition, for that origin, seeing this danger in sensual pleasures – therefore.
Vì thế có nghĩa là vì lý do đó, vì nguyên nhân đó, vì duyên đó, vì cớ đó, thấy rõ mối nguy hại này trong các dục vọng, nên nói là: vì thế.
Jantūti satto naro mānavo poso puggalo jīvo jāgu jantu indagu manujo.
Jantu means: a being, a man, a youth, a person, an individual, a living being, a creature, a being, a man.
Chúng sinh có nghĩa là chúng sinh, người, thanh niên, nam nhân, cá nhân, sinh linh, sinh vật, chúng sinh, sinh vật, con người.
Sadāti sadā sabbadā sabbakālaṃ niccakālaṃ dhuvakālaṃ satataṃ samitaṃ abbokiṇṇaṃ poṅkhānupoṅkhaṃ udakūmikajātaṃ avīci santati sahitaṃ phassitaṃ* , purebhattaṃ pacchābhattaṃ purimayāmaṃ majjhimayāmaṃ pacchimayāmaṃ, kāḷe juṇhe vasse hemante gimhe, purime vayokhandhe majjhime vayokhandhe pacchime vayokhandhe.
Sadā means: always, at all times, constantly, perpetually, continuously, incessantly, without interruption, like a continuous flow of water, like a constant succession, like a constant contact; before meals, after meals, in the first watch, in the middle watch, in the last watch; in the dark fortnight, in the bright fortnight, in the rainy season, in winter, in summer; in the first stage of life, in the middle stage of life, in the last stage of life.
Luôn có nghĩa là luôn luôn, mọi lúc, mọi thời, thường xuyên, mãi mãi, liên tục, không ngừng, nối tiếp nhau, như sóng nước, không gián đoạn, liên miên, tiếp xúc, trước bữa ăn, sau bữa ăn, canh đầu, canh giữa, canh cuối, mùa lạnh, mùa nóng, mùa mưa, mùa đông, mùa hè, giai đoạn đầu của cuộc đời, giai đoạn giữa của cuộc đời, giai đoạn cuối của cuộc đời.
Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato, vedanāsu… citte… dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato.
Mindful means mindful due to four reasons: mindful by developing the satipaṭṭhāna of contemplation of the body in the body; mindful by developing the satipaṭipaṭṭhāna of contemplation of feelings in feelings… of mind in mind… of phenomena in phenomena.
Chánh niệm có nghĩa là chánh niệm do bốn nguyên nhân: chánh niệm khi tu tập niệm xứ quán thân trên thân, chánh niệm khi tu tập... trên các cảm thọ... trên tâm... trên các pháp.
Aparehi catūhi kāraṇehi sato…pe… so vuccati satoti – tasmā jantu sadā sato.
And mindful due to another four reasons…pe… he is called mindful, thus: "Therefore, a being is always mindful."
Chánh niệm do bốn nguyên nhân khác... người ấy được gọi là người có chánh niệm, nên nói là: vì thế, chúng sinh hãy luôn chánh niệm.
109
Kāmāni parivajjayeti.
"One should avoid sensual pleasures."
Nên tránh xa các dục vọng.
Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā.
Sensual pleasures are, in summary, two kinds of sensual pleasures: vatthukāmā (sensual objects) and kilesakāmā (sensual defilements)…pe… these are called vatthukāmā…pe… these are called kilesakāmā.
Dục vọng theo tóm tắt có hai loại: vật dục và phiền não dục... những thứ này được gọi là vật dục... những thứ này được gọi là phiền não dục.
Kāmāni parivajjayeti dvīhi kāraṇehi kāme parivajjeyya – vikkhambhanato vā samucchedato vā.
"One should avoid sensual pleasures" means one should avoid sensual pleasures for two reasons: by suppression or by eradication.
Nên tránh xa các dục vọng có nghĩa là nên tránh xa các dục vọng bằng hai cách: bằng cách đè nén hoặc bằng cách đoạn trừ.
Kathaṃ vikkhambhanato kāme parivajjeyya?
How does one avoid sensual pleasures by suppression?
Thế nào là tránh xa các dục vọng bằng cách đè nén?
‘‘Aṭṭhikaṅkalūpamā kāmā appassādaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeyya, ‘‘maṃsapesūpamā kāmā bahusādhāraṇaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeyya, ‘‘tiṇukkūpamā kāmā anudahanaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeyya…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ bhāvento vikkhambhanato kāme parivajjeyya.
One avoids sensual pleasures by suppression by seeing: "Sensual pleasures are like a skeleton, in that they are without satisfaction"; one avoids sensual pleasures by suppression by seeing: "Sensual pleasures are like a piece of meat, in that they are common to many"; one avoids sensual pleasures by suppression by seeing: "Sensual pleasures are like a grass-torch, in that they burn oneself"…pe… one avoids sensual pleasures by suppression by developing the attainment of neither-perception-nor-non-perception.
Kẻ thấy rằng ‘các dục giống như bộ xương, vì không có hương vị’, thì nên đoạn trừ các dục bằng cách trấn áp; kẻ thấy rằng ‘các dục giống như miếng thịt, vì có nhiều kẻ chung phần’, thì nên đoạn trừ các dục bằng cách trấn áp; kẻ thấy rằng ‘các dục giống như bó đuốc cỏ, vì có tính đốt cháy’, thì nên đoạn trừ các dục bằng cách trấn áp… (tương tự)… kẻ tu tập thiền chứng Phi tưởng phi phi tưởng xứ, thì nên đoạn trừ các dục bằng cách trấn áp.
Evaṃ vikkhambhanato kāme parivajjeyya…pe… evaṃ samucchedato kāme parivajjeyyāti – kāmāni parivajjaye.
Thus one avoids sensual pleasures by suppression…pe… thus one avoids sensual pleasures by eradication—"one should avoid sensual pleasures."
Như vậy, nên đoạn trừ các dục bằng cách trấn áp… (tương tự)… như vậy, nên đoạn trừ các dục bằng cách đoạn tận – nên đoạn trừ các dục.
110
Te pahāya tare oghanti.
"Having abandoned them, he crosses the flood."
Bỏ chúng đi, vượt qua dòng nước lũ.
Teti vatthukāme parijānitvā kilesakāme pahāya pajahitvā vinodetvā byantiṃ karitvā anabhāvaṃ gamitvā; kāmacchandanīvaraṇaṃ pahāya pajahitvā vinodetvā byantiṃ karitvā anabhāvaṃ gamitvā; byāpādanīvaraṇaṃ…pe… thinamiddhanīvaraṇaṃ… uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ… vicikicchānīvaraṇaṃ pahāya pajahitvā vinodetvā byantiṃ karitvā anabhāvaṃ gamitvā kāmoghaṃ bhavoghaṃ diṭṭhoghaṃ avijjoghaṃ tareyya uttareyya patareyya samatikkameyya vītivatteyyāti – te pahāya tare oghaṃ.
Them means having fully understood vatthukāmā, having abandoned, forsaken, dispelled, made an end of, and brought to non-existence kilesakāmā; having abandoned, forsaken, dispelled, made an end of, and brought to non-existence the hindrance of sensual desire; the hindrance of ill-will…pe… the hindrance of sloth and torpor… the hindrance of restlessness and remorse… the hindrance of doubt; having abandoned, forsaken, dispelled, made an end of, and brought to non-existence these, he would cross, overcome, pass beyond, transcend, and go beyond the flood of sensuality (kāmogha), the flood of becoming (bhavogha), the flood of views (diṭṭhogha), and the flood of ignorance (avijjogha)—"having abandoned them, he crosses the flood."
Chúng (Te) nghĩa là: sau khi liễu tri các dục vật, nên từ bỏ, đoạn trừ, loại bỏ, tiêu diệt, làm cho không còn tồn tại các dục phiền não; sau khi từ bỏ, đoạn trừ, loại bỏ, tiêu diệt, làm cho không còn tồn tại triền cái dục tham; triền cái sân hận… (tương tự)… triền cái hôn trầm thụy miên… triền cái trạo cử hối hận… triền cái nghi ngờ, thì nên vượt qua, đi qua, vượt lên, vượt qua hoàn toàn, thoát ly dòng nước lũ dục, dòng nước lũ hữu, dòng nước lũ tà kiến, dòng nước lũ vô minh – đó là ý nghĩa của bỏ chúng đi, vượt qua dòng nước lũ.
111
Nāvaṃ sitvāva pāragūti.
"Having bailed out the boat, he reaches the far shore."
Như người tát cạn thuyền để đến bờ bên kia.
Yathā garukaṃ nāvaṃ bhārikaṃ udakaṃ sitvā* osiñcitvā chaḍḍetvā lahukāya nāvāya khippaṃ lahuṃ appakasireneva pāraṃ gaccheyya; evameva vatthukāme parijānitvā kilesakāme pahāya pajahitvā vinodetvā byantiṃ karitvā anabhāvaṃ gamitvā; kāmacchandanīvaraṇaṃ… byāpādanīvaraṇaṃ… thinamiddhanīvaraṇaṃ… uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ… vicikicchānīvaraṇaṃ pahāya pajahitvā vinodetvā byantiṃ karitvā anabhāvaṃ gamitvā khippaṃ lahuṃ appakasireneva pāraṃ gaccheyya.
Just as one would bail out and empty a heavy boat of water, and with a light boat quickly, easily, and effortlessly reach the far shore; in the same way, having fully understood vatthukāmā, having abandoned, forsaken, dispelled, made an end of, and brought to non-existence kilesakāmā; having abandoned, forsaken, dispelled, made an end of, and brought to non-existence the hindrance of sensual desire… the hindrance of ill-will… the hindrance of sloth and torpor… the hindrance of restlessness and remorse… the hindrance of doubt, one would quickly, easily, and effortlessly reach the far shore.
Như một người tát cạn, đổ hết nước khỏi con thuyền nặng, con thuyền có tải trọng lớn, để con thuyền nhẹ đi và nhanh chóng, dễ dàng đến được bờ bên kia; cũng vậy, sau khi liễu tri các dục vật, từ bỏ, đoạn trừ, loại bỏ, tiêu diệt, làm cho không còn tồn tại các dục phiền não; sau khi từ bỏ, đoạn trừ, loại bỏ, tiêu diệt, làm cho không còn tồn tại triền cái dục tham… triền cái sân hận… triền cái hôn trầm thụy miên… triền cái trạo cử hối hận… triền cái nghi ngờ, thì nên nhanh chóng, dễ dàng đến được bờ bên kia.
Pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ.
The far shore is called the Deathless, Nibbāna.
Bờ bên kia được gọi là Bất tử, Niết Bàn.
Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ.
That which is the calming of all formations, the relinquishing of all attachments, the destruction of craving, dispassion, cessation, Nibbāna.
Đó là sự an tịnh mọi hành, sự từ bỏ mọi chấp thủ, sự diệt tận tham ái, sự ly tham, sự đoạn diệt, Niết Bàn.
Pāraṃ gaccheyyāti – pāraṃ adhigaccheyya, pāraṃ phuseyya, pāraṃ sacchikareyya.
"He would reach the far shore" means he would attain the far shore, he would touch the far shore, he would realize the far shore.
Đến bờ bên kia (Pāraṃ gaccheyya) nghĩa là: đạt đến bờ bên kia, chạm đến bờ bên kia, chứng ngộ bờ bên kia.
Pāragūti yopi pāraṃ gantukāmo sopi pāragū; yopi pāraṃ gacchati sopi pāragū; yopi pāraṃ gato, sopi pāragū.
"One who reaches the far shore": one who wishes to go to the far shore is also one who reaches the far shore; one who goes to the far shore is also one who reaches the far shore; one who has gone to the far shore is also one who reaches the far shore.
Người đến bờ bên kia (Pāragū) nghĩa là: người muốn đến bờ bên kia cũng là người đến bờ bên kia; người đang đi đến bờ bên kia cũng là người đến bờ bên kia; người đã đến bờ bên kia cũng là người đến bờ bên kia.
112
Vuttampi hetaṃ bhagavatā –
This was also said by the Blessed One:
Đức Thế Tôn cũng đã dạy điều này:
113
Tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇoti.
"Having crossed, having reached the far shore, the brāhmaṇa stands on firm ground."
“Người đã vượt qua, đã đến bờ bên kia, vị Bà-la-môn đứng trên đất liền.”
Brāhmaṇoti kho, bhikkhave, arahato etaṃ adhivacanaṃ.
"Brāhmaṇa," monks, is indeed a designation for an Arahant.
Này các Tỳ-kheo, Bà-la-môn là tên gọi của bậc A-la-hán.
So abhiññāpāragū pariññāpāragū pahānapāragū bhāvanāpāragū sacchikiriyāpāragū samāpattipāragū.
He is one who has reached the far shore through direct knowledge, one who has reached the far shore through full understanding, one who has reached the far shore through abandonment, one who has reached the far shore through development, one who has reached the far shore through realization, one who has reached the far shore through attainments.
Vị ấy là người đã đến bờ bên kia của thắng tri, đã đến bờ bên kia của liễu tri, đã đến bờ bên kia của đoạn trừ, đã đến bờ bên kia của tu tập, đã đến bờ bên kia của chứng ngộ, đã đến bờ bên kia của thiền định.
Abhiññāpāragū sabbadhammānaṃ, pariññāpāragū sabbadukkhānaṃ, pahānapāragū sabbakilesānaṃ, bhāvanāpāragū catunnaṃ ariyamaggānaṃ, sacchikiriyāpāragū nirodhassa, samāpattipāragū sabbasamāpattīnaṃ.
He is one who has reached the far shore through direct knowledge of all phenomena, one who has reached the far shore through full understanding of all suffering, one who has reached the far shore through abandonment of all defilements, one who has reached the far shore through development of the four Noble Paths, one who has reached the far shore through realization of cessation, one who has reached the far shore through all attainments.
Vị ấy là người đã đến bờ bên kia của thắng tri tất cả các pháp, đã đến bờ bên kia của liễu tri tất cả khổ, đã đến bờ bên kia của đoạn trừ tất cả phiền não, đã đến bờ bên kia của tu tập Tứ Thánh Đạo, đã đến bờ bên kia của chứng ngộ Niết Bàn, đã đến bờ bên kia của tất cả các thiền định.
So vasippatto pāramippatto ariyasmiṃ sīlasmiṃ, vasippatto pāramippatto ariyasmiṃ samādhismiṃ, vasippatto pāramippatto ariyāya paññāya, vasippatto pāramippatto ariyāya vimuttiyā.
He has attained mastery, attained the ultimate in noble virtue; he has attained mastery, attained the ultimate in noble concentration; he has attained mastery, attained the ultimate in noble wisdom; he has attained mastery, attained the ultimate in noble liberation.
Vị ấy đã đạt đến sự thành thạo, đã đạt đến sự hoàn hảo trong giới thánh, đã đạt đến sự thành thạo, đã đạt đến sự hoàn hảo trong định thánh, đã đạt đến sự thành thạo, đã đạt đến sự hoàn hảo trong tuệ thánh, đã đạt đến sự thành thạo, đã đạt đến sự hoàn hảo trong giải thoát thánh.
So pāraṃ gato pārappatto antagato antappatto koṭigato koṭippatto pariyantagato pariyantappatto vosānagato vosānappatto tāṇagato tāṇappatto leṇagato leṇappatto saraṇagato saraṇappatto abhayagato abhayappatto accutagato accutappatto amatagato amatappatto nibbānagato nibbānappatto.
He has gone to the other shore, attained the other shore; gone to the end, attained the end; gone to the extremity, attained the extremity; gone to the limit, attained the limit; gone to the cessation, attained the cessation; gone to the refuge, attained the refuge; gone to the shelter, attained the shelter; gone to the protection, attained the protection; gone to the fearless, attained the fearless; gone to the deathless, attained the deathless; gone to Nibbāna, attained Nibbāna.
Vị ấy đã đến bờ bên kia, đã đạt đến bờ bên kia; đã đến điểm cuối, đã đạt đến điểm cuối; đã đến đỉnh cao, đã đạt đến đỉnh cao; đã đến giới hạn, đã đạt đến giới hạn; đã đến sự kết thúc, đã đạt đến sự kết thúc; đã đến nơi nương tựa, đã đạt đến nơi nương tựa; đã đến nơi ẩn náu, đã đạt đến nơi ẩn náu; đã đến nơi quy y, đã đạt đến nơi quy y; đã đến nơi vô úy, đã đạt đến nơi vô úy; đã đến nơi bất biến, đã đạt đến nơi bất biến; đã đến nơi bất tử, đã đạt đến nơi bất tử; đã đến Niết Bàn, đã đạt đến Niết Bàn.
So vuṭṭhavāso ciṇṇacaraṇo gataddho gatadiso gatakoṭiko pālitabrahmacariyo uttamadiṭṭhippatto bhāvitamaggo pahīnakileso paṭividdhākuppo sacchikatanirodho, dukkhaṃ tassa pariññātaṃ, samudayo pahīno, maggo bhāvito, nirodho sacchikato, abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, pariññeyyaṃ pariññātaṃ, pahātabbaṃ pahīnaṃ, bhāvetabbaṃ bhāvitaṃ, sacchikātabbaṃ sacchikataṃ.
He has completed the rains retreat, fulfilled the holy life, traversed the path, reached the destination, reached the end, lived the holy life, attained the highest view, developed the path, abandoned defilements, penetrated the unshakable, realized cessation. Suffering has been fully understood by him, its origin abandoned, the path developed, cessation realized. What is to be directly known has been directly known, what is to be fully understood has been fully understood, what is to be abandoned has been abandoned, what is to be developed has been developed, what is to be realized has been realized.
Vị ấy đã hoàn tất đời sống phạm hạnh, đã thực hành viên mãn, đã đi hết con đường, đã đến phương hướng cuối cùng, đã đến đích cuối cùng, đã giữ gìn phạm hạnh, đã đạt đến chánh kiến tối thượng, đã tu tập con đường, đã đoạn trừ phiền não, đã chứng ngộ sự bất động, đã chứng ngộ Niết Bàn; khổ đã được liễu tri, tập đã được đoạn trừ, đạo đã được tu tập, diệt đã được chứng ngộ; điều cần thắng tri đã được thắng tri, điều cần liễu tri đã được liễu tri, điều cần đoạn trừ đã được đoạn trừ, điều cần tu tập đã được tu tập, điều cần chứng ngộ đã được chứng ngộ.
114
So ukkhittapaligho saṃkiṇṇaparikkho abbuḷhesiko niraggaḷo ariyo pannaddhajo pannabhāro visaññutto pañcaṅgavippahīno chaḷaṅgasamannāgato ekārakkho caturāpasseno panuṇṇapaccekasacco samavayasaṭṭhesano anāvilasaṅkappo passaddhakāyasaṅkhāro suvimuttacitto suvimuttapañño kevalī vusitavā uttamapuriso paramapuriso paramapattippatto.
He has lifted the cross-bar, cleared the moat, pulled out the bolt, removed the bar, is noble, has lowered the banner, laid down the burden, is unyoked, has abandoned the five factors, is endowed with the six factors, has one guard, four supports, has cast off individual truths, has entirely renounced seeking, has an unclouded resolve, a calmed bodily formation, a well-liberated mind, a well-liberated wisdom, is complete, has lived the holy life, is the highest person, the supreme person, one who has attained the supreme attainment, an Arahant.
Vị ấy đã nhổ cây chốt, đã lấp hào sâu, đã nhổ cọc, đã mở chốt; là bậc Thánh, đã bỏ cờ hiệu, đã buông gánh nặng, đã thoát ly, đã đoạn trừ năm chi phần, đã thành tựu sáu chi phần, có một sự bảo vệ, có bốn sự nương tựa, đã loại bỏ mọi tà kiến cá biệt, đã từ bỏ mọi sự tìm cầu và ước muốn, có ý định thanh tịnh, có thân hành đã an tịnh, có tâm giải thoát hoàn toàn, có tuệ giải thoát hoàn toàn, là bậc toàn tri, đã sống phạm hạnh, là bậc tối thượng nhân, là bậc siêu việt nhân, đã đạt đến sự thành tựu tối thượng.
So nevācinati* nāpacinati, apacinitvā ṭhito.
He neither accumulates nor disaccumulates; having disaccumulated, he stands.
Vị ấy không tích lũy cũng không tiêu hủy, vị ấy đứng vững sau khi đã tiêu hủy.
Neva pajahati na upādiyati, pajahitvā ṭhito.
He neither abandons nor grasps; having abandoned, he stands.
Vị ấy không từ bỏ cũng không chấp thủ, vị ấy đứng vững sau khi đã từ bỏ.
Neva saṃsibbati* na ussineti, visinitvā ṭhito.
He neither binds nor unties; having untied, he stands.
Vị ấy không ràng buộc cũng không dấy khởi, vị ấy đứng vững sau khi đã thoát ly.
Neva vidhūpeti na sandhūpeti, vidhūpetvā ṭhito.
He neither dispels nor intensifies; having dispelled, he stands.
Vị ấy không làm tiêu tan cũng không làm bốc lên, vị ấy đứng vững sau khi đã làm tiêu tan.
Asekkhena sīlakkhandhena samannāgatattā ṭhito.
He stands, being endowed with the aggregate of virtue of one beyond training.
Vị ấy đứng vững vì đã thành tựu giới uẩn vô học.
Asekkhena samādhikkhandhena… asekkhena paññākkhandhena… asekkhena vimuttikkhandhena… asekkhena vimuttiñāṇadassanakkhandhena samannāgatattā ṭhito.
He stands, being endowed with the aggregate of concentration of one beyond training… with the aggregate of wisdom of one beyond training… with the aggregate of liberation of one beyond training… with the aggregate of knowledge and vision of liberation of one beyond training.
Vị ấy đứng vững vì đã thành tựu định uẩn vô học… tuệ uẩn vô học… giải thoát uẩn vô học… giải thoát tri kiến uẩn vô học.
Saccaṃ sampaṭipādiyitvā ṭhito.
He stands, having fulfilled the truth.
Vị ấy đứng vững sau khi đã thực hành Chân lý.
Ejaṃ samatikkamitvā ṭhito.
He stands, having overcome agitation.
Vị ấy đứng vững sau khi đã vượt qua sự rung động.
Kilesaggiṃ pariyādiyitvā ṭhito, aparigamanatāya ṭhito, kaṭaṃ samādāya ṭhito, muttipaṭisevanatāya ṭhito, mettāya pārisuddhiyā ṭhito, karuṇāya… muditāya… upekkhāya pārisuddhiyā ṭhito, accantapārisuddhiyā ṭhito, akammayatāya* pārisuddhiyā ṭhito, vimuttattā ṭhito, santussitattā ṭhito, khandhapariyante ṭhito, dhātupariyante ṭhito, āyatanapariyante ṭhito, gatipariyante ṭhito, upapattipariyante ṭhito, paṭisandhipariyante ṭhito, (bhavapariyante ṭhito, saṃsārapariyante ṭhito vaṭṭapariyante ṭhito, antime bhave ṭhito,)* antime samussaye ṭhito, antimadehadharo arahā.
He stands, having consumed the fire of defilements; he stands in non-return; he stands, having taken up the accomplished; he stands, by resorting to liberation; he stands, by the purity of loving-kindness; by the purity of compassion… by the purity of appreciative joy… by the purity of equanimity; he stands, by ultimate purity; he stands, by the purity of non-craving; he stands, being liberated; he stands, being content; he stands at the end of the aggregates; he stands at the end of the elements; he stands at the end of the sense bases; he stands at the end of destinies; he stands at the end of rebirths; he stands at the end of re-linking; he stands at the end of existence; he stands at the end of saṃsāra; he stands at the end of the round; he stands in the final existence; he stands in the final accumulation; he is an Arahant, bearing the final body.
Vị ấy đứng vững sau khi đã dập tắt lửa phiền não, đứng vững vì không còn tái sinh, đứng vững sau khi đã hoàn thành nhiệm vụ, đứng vững vì đã thực hành giải thoát, đứng vững vì đã thanh tịnh trong lòng từ bi, đứng vững vì đã thanh tịnh trong lòng bi mẫn… hoan hỷ… xả, đứng vững vì đã thanh tịnh tuyệt đối, đứng vững vì đã thanh tịnh trong sự không chấp thủ, đứng vững vì đã giải thoát, đứng vững vì đã biết đủ, đứng vững ở điểm cuối của các uẩn, đứng vững ở điểm cuối của các giới, đứng vững ở điểm cuối của các xứ, đứng vững ở điểm cuối của các cõi, đứng vững ở điểm cuối của các sự tái sinh, đứng vững ở điểm cuối của sự tái tục (đứng vững ở điểm cuối của các hữu, đứng vững ở điểm cuối của luân hồi, đứng vững ở điểm cuối của vòng sinh tử, đứng vững ở kiếp cuối cùng), đứng vững ở sự kết thúc của thân thể, là bậc A-la-hán mang thân cuối cùng.
115
‘‘Tassāyaṃ pacchimako bhavo, carimoyaṃ samussayo;
“This is his last existence, this is his final accumulation;
“Đây là kiếp cuối cùng của vị ấy, đây là thân cuối cùng;
116
Jātimaraṇasaṃsāro, natthi tassa punabbhavo’’ti.
There is no further becoming for him, who has traversed the cycle of birth and death.”
Luân hồi sinh tử, không còn tái sinh cho vị ấy.”
117
Nāvaṃ sitvāva pāragūti.
“Having built a boat, he has gone to the other shore.”
Như người tát cạn thuyền để đến bờ bên kia.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy:
118
‘‘Tasmā jantu sadā sato, kāmāni parivajjaye;
“Therefore, a being, ever mindful, should abandon sensual pleasures;
“Vì vậy, chúng sinh hãy luôn tỉnh giác, hãy đoạn trừ các dục;
119
Te pahāya tare oghaṃ, nāvaṃ sitvāva pāragū’’ti.
Having abandoned them, he crosses the flood, having built a boat, he has gone to the other shore.”
Bỏ chúng đi, vượt qua dòng nước lũ, như người tát cạn thuyền để đến bờ bên kia.”
120

2. Guhaṭṭhakasuttaniddeso

2. Exposition of the Guhaṭṭhaka Sutta

2. Giải thích kinh Guhaṭṭhaka

121
Atha guhaṭṭhakasuttaniddesaṃ vakkhati –
Next, the exposition of the Guhaṭṭhaka Sutta will be given –
Sau đây sẽ giải thích kinh Guhaṭṭhaka –
122
7.
7.
7.
123
Satto guhāyaṃ bahunābhichanno, tiṭṭhaṃ naro mohanasmiṃ pagāḷho;
“A being, attached in the cave, greatly covered, a man immersed in delusion, stands;
Bị mắc kẹt trong hang, bị bao phủ bởi nhiều thứ, người ấy chìm sâu trong sự si mê;
124
Dūre vivekā hi tathāvidho so, kāmā hi loke na hi suppahāyā.
Such a one is far from seclusion, for sensual pleasures in the world are not easily abandoned.”
Người như vậy thật xa lánh sự viễn ly, vì các dục trong đời thật khó từ bỏ.
125
Satto guhāyaṃ bahunābhichannoti.
“A being, attached in the cave, greatly covered” –
Bị mắc kẹt trong hang, bị bao phủ bởi nhiều thứ.
Sattoti hi kho vuttaṃ, api ca guhā tāva vattabbā.
“Being” is what is said, but first, the “cave” must be explained.
Bị mắc kẹt đã được nói, nhưng trước hết cần nói về hang.
Guhā vuccati kāyo.
“Cave” is called the body.
Hang được gọi là thân thể.
Kāyoti vā guhāti vā dehoti vā sandehoti vā nāvāti vā rathoti vā dhajoti vā vammikoti vā nagaranti vā niḍḍanti vā kuṭīti vā gaṇḍoti vā kumbhoti vā nāgoti vā kāyassetaṃ adhivacanaṃ.
“Body” or “cave” or “form” or “aggregate” or “boat” or “chariot” or “banner” or “anthill” or “city” or “nest” or “hut” or “tumor” or “pot” or “serpent” – these are all designations for the body.
"Thân" (kāya), hay "hang động" (guhā), hay "thân thể" (deha), hay "khối thân" (sandeha), hay "con thuyền" (nāvā), hay "chiếc xe" (ratha), hay "ngọn cờ" (dhaja), hay "gò mối" (vammika), hay "thành phố" (nagara), hay "tổ chim" (niḍḍa), hay "túp lều" (kuṭī), hay "nhọt" (gaṇḍa), hay "bình" (kumbha), hay "con rắn" (nāga) — đây là những từ đồng nghĩa của thân.
Satto guhāyanti guhāyaṃ satto visatto āsatto laggo laggito palibuddho.
“Attached in the cave” means attached, clinging, fastened, caught, and bound in the cave.
"Chúng sinh bị mắc kẹt trong hang động" (Satto guhāyaṃ) nghĩa là bị mắc kẹt, bị dính chặt, bị dính mắc, bị bám víu, bị trói buộc, bị vướng mắc trong hang động.
Yathā bhittikhile vā nāgadante vā gaṇḍaṃ sattaṃ visattaṃ āsattaṃ laggaṃ laggitaṃ palibuddhaṃ; evameva guhāyaṃ satto visatto āsatto laggo laggito palibuddho.
Just as a knot is attached, specially attached, clinging, clinging to form, clinging to oneself, and entangled on a peg hammered into a wall or on an elephant's tusk; just so is a being attached, specially attached, clinging, clinging to form, clinging to oneself, and entangled in the cave (body).
Giống như một cái nhọt bị mắc kẹt, bị dính chặt, bị dính mắc, bị bám víu, bị trói buộc, bị vướng mắc vào một cái cọc trên tường hoặc một cái ngà voi; cũng vậy, chúng sinh bị mắc kẹt, bị dính chặt, bị dính mắc, bị bám víu, bị trói buộc, bị vướng mắc trong hang động.
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
This was stated by the Blessed One:
Điều này đã được Thế Tôn nói:
126
‘‘Rūpe kho, rādha, yo chando yo rāgo yā nandī yā taṇhā ye upayūpādānā cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā, tatra satto tatra visatto; tasmā sattoti vuccati.
“Whatever desire, Rādha, whatever passion, whatever delight, whatever craving, whatever clinging and attachment, whatever mental inclinations, adherences, and underlying tendencies there are in form — there one is attached, there one is specially attached; therefore, one is called a ‘being’ (satta).
“Này Rādha, đối với sắc, cái dục, cái tham, cái hỷ, cái ái, những sự chấp thủ, những sự an trú, những sự bám víu, những tùy miên của tâm, ở đâu có sự mắc kẹt, ở đó có sự dính chặt; do đó được gọi là chúng sinh (satta).
Vedanāya kho, rādha…pe… saññāya kho, rādha… saṅkhāresu kho, rādha… viññāṇe kho, rādha, yo chando yo rāgo yā nandī yā taṇhā ye upayūpādānā cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā, tatra satto tatra visatto; tasmā sattoti vuccati.
Whatever desire, Rādha, whatever passion, whatever delight, whatever craving, whatever clinging and attachment, whatever mental inclinations, adherences, and underlying tendencies there are in feeling… perception… mental formations… consciousness — there one is attached, there one is specially attached; therefore, one is called a ‘being’ (satta).
Này Rādha, đối với thọ… này Rādha, đối với tưởng… này Rādha, đối với hành… này Rādha, đối với thức, cái dục, cái tham, cái hỷ, cái ái, những sự chấp thủ, những sự an trú, những sự bám víu, những tùy miên của tâm, ở đâu có sự mắc kẹt, ở đó có sự dính chặt; do đó được gọi là chúng sinh.
Sattoti lagganādhivacana’’nti – satto guhāyaṃ.
‘Satta’ is a term for attachment”— thus, ‘a being in the cave’.
Chúng sinh là từ đồng nghĩa của sự bám víu” – chúng sinh bị mắc kẹt trong hang động.
Bahunābhichannoti bahukehi kilesehi channo, rāgena channo dosena channo mohena channo kodhena channo upanāhena channo makkhena channo paḷāsena channo issāya channo macchariyena channo māyāya channo sāṭheyyena channo thambhena channo sārambhena channo mānena channo atimānena channo madena channo pamādena channo.
Bahunābhichanno means covered by many defilements; covered by lust, covered by hatred, covered by delusion, covered by anger, covered by resentment, covered by contempt, covered by insolence, covered by envy, covered by avarice, covered by deceit, covered by craftiness, covered by obstinacy, covered by arrogance, covered by conceit, covered by excessive pride, covered by intoxication, covered by heedlessness.
"Bị che phủ bởi nhiều thứ" (Bahunābhichanno) nghĩa là bị che phủ bởi nhiều phiền não: bị che phủ bởi tham, bị che phủ bởi sân, bị che phủ bởi si, bị che phủ bởi giận dữ, bị che phủ bởi hiềm hận, bị che phủ bởi lừa dối, bị che phủ bởi xảo trá, bị che phủ bởi ganh tị, bị che phủ bởi xan tham, bị che phủ bởi dối trá, bị che phủ bởi lừa lọc, bị che phủ bởi cứng đầu, bị che phủ bởi ngang ngược, bị che phủ bởi kiêu mạn, bị che phủ bởi ngã mạn, bị che phủ bởi say đắm, bị che phủ bởi phóng dật.
Sabbakilesehi sabbaduccaritehi sabbadarathehi sabbapariḷāhehi sabbasantāpehi sabbākusalābhisaṅkhārehi channo vichanno ucchanno āvuto nivuto ovuto* pihito paṭicchanno paṭikujjitoti – satto guhāyaṃ bahunābhichanno.
Covered, thoroughly covered, completely covered, encircled, enveloped, concealed, hidden, shrouded, and obscured by all defilements, by all misconducts, by all anxieties, by all fevers, by all torments, by all unwholesome volitional formations—thus, ‘a being in the cave, covered by much’.
Bị che phủ, bị bao trùm, bị che lấp hoàn toàn, bị vây bọc, bị bao bọc, bị che khuất, bị che đậy, bị giấu kín bởi tất cả phiền não, tất cả ác hạnh, tất cả nỗi sợ hãi, tất cả sự nóng bức, tất cả sự thiêu đốt, tất cả các hành bất thiện – chúng sinh bị mắc kẹt trong hang động và bị che phủ bởi nhiều thứ.
127
Tiṭṭhaṃ naro mohanasmiṃ pagāḷhoti tiṭṭhanto naro ratto rāgavasena tiṭṭhati, duṭṭho dosavasena tiṭṭhati, mūḷho mohavasena tiṭṭhati, vinibaddho mānavasena tiṭṭhati, parāmaṭṭho diṭṭhivasena tiṭṭhati, vikkhepagato uddhaccavasena tiṭṭhati, aniṭṭhaṅgato vicikicchāvasena tiṭṭhati, thāmagato anusayavasena tiṭṭhati.
Tiṭṭhaṃ naro mohanasmiṃ pagāḷho means a person standing, if impassioned, stands by way of passion; if hateful, stands by way of hatred; if deluded, stands by way of delusion; if bound, stands by way of conceit; if wrongly grasped, stands by way of wrong views; if scattered, stands by way of restlessness; if unresolved, stands by way of doubt; if firm, stands by way of underlying tendencies.
"Người đang đứng chìm sâu trong sự mê muội" (Tiṭṭhaṃ naro mohanasmiṃ pagāḷho) nghĩa là người đang đứng, người bị tham ái thì đứng theo cách của tham ái, người bị sân hận thì đứng theo cách của sân hận, người bị si mê thì đứng theo cách của si mê, người bị trói buộc thì đứng theo cách của kiêu mạn, người bị chấp thủ thì đứng theo cách của tà kiến, người bị phân tán thì đứng theo cách của trạo cử, người không quyết đoán thì đứng theo cách của hoài nghi, người kiên cố thì đứng theo cách của tùy miên.
Evampi tiṭṭhaṃ naro.
Thus too, ‘a person standing’.
Người đang đứng cũng là như vậy.
128
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘santi, bhikkhave, cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati.
This was stated by the Blessed One: “Monks, there are forms cognizable by the eye—agreeable, pleasing, charming, delightful, connected with sensual pleasure, and enticing. If a monk delights in them, welcomes them, and remains clinging to them.
Điều này đã được Thế Tôn nói: “Này các Tỳ-kheo, có những sắc do mắt nhận biết, đáng ưa, khả ái, khả hỷ, thuộc loại đáng yêu, liên hệ đến dục, có tính chất lôi cuốn. Nếu Tỳ-kheo hoan hỷ, tán thán, bám víu vào chúng.
Santi, bhikkhave, sotaviññeyyā saddā…pe… ghānaviññeyyā gandhā… jivhāviññeyyā rasā… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā… manoviññeyyā dhammā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhatī’’ti.
Monks, there are sounds cognizable by the ear…pe… odours cognizable by the nose… tastes cognizable by the tongue… tactile objects cognizable by the body… mind-objects cognizable by the mind—agreeable, pleasing, charming, delightful, connected with sensual pleasure, and enticing. If a monk delights in them, welcomes them, and remains clinging to them.”
Này các Tỳ-kheo, có những tiếng do tai nhận biết… những mùi do mũi nhận biết… những vị do lưỡi nhận biết… những xúc do thân nhận biết… những pháp do ý nhận biết, đáng ưa, khả ái, khả hỷ, thuộc loại đáng yêu, liên hệ đến dục, có tính chất lôi cuốn. Nếu Tỳ-kheo hoan hỷ, tán thán, bám víu vào chúng.”
Evampi tiṭṭhaṃ naro.
Thus too, ‘a person standing’.
Người đang đứng cũng là như vậy.
129
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘rūpūpayaṃ vā, bhikkhave, viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭhati, rūpārammaṇaṃ rūpapatiṭṭhaṃ nandūpasecanaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjati.
This was stated by the Blessed One: “Monks, if consciousness stands, it stands attached to form (rūpūpayaṃ), having form as its object, established on form, nourished by delight, it comes to growth, increase, and abundance.
Điều này đã được Thế Tôn nói: “Này các Tỳ-kheo, thức nương tựa vào sắc, khi tồn tại thì tồn tại, lấy sắc làm đối tượng, lấy sắc làm chỗ nương tựa, được tưới tẩm bởi hỷ, đạt đến sự tăng trưởng, sự phát triển, sự sung mãn.
Vedanūpayaṃ vā, bhikkhave…pe… saññūpayaṃ… saṅkhārūpayaṃ vā, bhikkhave, viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭhati, saṅkhārārammaṇaṃ saṅkhārapatiṭṭhaṃ nandūpasecanaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjatī’’ti.
Monks, if consciousness stands, it stands attached to feeling (vedanūpayaṃ)…pe… perception (saññūpayaṃ)… mental formations (saṅkhārūpayaṃ), having mental formations as its object, established on mental formations, nourished by delight, it comes to growth, increase, and abundance.”
Này các Tỳ-kheo, thức nương tựa vào thọ… nương tựa vào tưởng… nương tựa vào hành, khi tồn tại thì tồn tại, lấy hành làm đối tượng, lấy hành làm chỗ nương tựa, được tưới tẩm bởi hỷ, đạt đến sự tăng trưởng, sự phát triển, sự sung mãn.”
Evampi tiṭṭhaṃ naro.
Thus too, ‘a person standing’.
Người đang đứng cũng là như vậy.
130
Vuttampi hetaṃ bhagavatā – ‘‘kabaḷīkāre ce, bhikkhave, āhāre atthi rāgo atthi nandī atthi taṇhā, patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ virūḷhaṃ.
This too was stated by the Blessed One: “Monks, if there is passion, delight, and craving for edible food, then consciousness is established there and grows.
Điều này cũng đã được Thế Tôn nói: “Này các Tỳ-kheo, nếu đối với vật thực là đoàn thực, có tham, có hỷ, có ái, thì thức được an trú và tăng trưởng ở đó.
Yattha patiṭṭhitaṃ viññāṇaṃ virūḷhaṃ, atthi tattha nāmarūpassāvakkanti.
Where consciousness is established and grows, there is a descent of name-and-form.
Ở đâu thức được an trú và tăng trưởng, ở đó có sự tái sinh của danh sắc.
Yattha atthi nāmarūpassāvakkanti, atthi tattha saṅkhārānaṃ vuddhi.
Where there is a descent of name-and-form, there is growth of mental formations.
Ở đâu có sự tái sinh của danh sắc, ở đó có sự tăng trưởng của các hành.
Yattha atthi saṅkhārānaṃ vuddhi, atthi tattha āyatiṃ punabbhavābhinibbatti.
Where there is growth of mental formations, there is the production of renewed existence in the future.
Ở đâu có sự tăng trưởng của các hành, ở đó có sự tái sinh trong tương lai.
Yattha atthi āyatiṃ punabbhavābhinibbatti, atthi tattha āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ.
Where there is the production of renewed existence in the future, there is future birth, aging, and death.
Ở đâu có sự tái sinh trong tương lai, ở đó có sinh, già, chết trong tương lai.
Yattha atthi āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ, sasokaṃ taṃ, bhikkhave, sarajaṃ saupāyāsanti vadāmī’’ti.
Where there is future birth, aging, and death, I say that it is sorrowful, defiled, and distressed, monks.”
Ở đâu có sinh, già, chết trong tương lai, này các Tỳ-kheo, Ta nói rằng điều đó có sầu, có uế, có khổ não.”
Evampi tiṭṭhaṃ naro.
Thus too, ‘a person standing’.
Người đang đứng cũng là như vậy.
131
‘‘Phasse ce, bhikkhave, āhāre…pe… manosañcetanāya ce, bhikkhave, āhāre… viññāṇe ce, bhikkhave, āhāre atthi rāgo atthi nandī atthi taṇhā, patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ virūḷhaṃ.
‘‘Monks, if there is lust, if there is delight, if there is craving in contact as nutriment…in mental volition as nutriment…in consciousness as nutriment, then consciousness is established there and grows.
“Này các Tỳ-kheo, nếu đối với vật thực là xúc… đối với vật thực là tư niệm ý… đối với vật thực là thức, có tham, có hỷ, có ái, thì thức được an trú và tăng trưởng ở đó.
Yattha patiṭṭhitaṃ viññāṇaṃ virūḷhaṃ, atthi tattha nāmarūpassāvakkanti.
Where consciousness is established and grows, there is the descent of name-and-form.
Ở đâu thức được an trú và tăng trưởng, ở đó có sự tái sinh của danh sắc.
Yattha atthi nāmarūpassāvakkanti, atthi tattha saṅkhārānaṃ vuddhi.
Where there is the descent of name-and-form, there is the growth of formations.
Ở đâu có sự tái sinh của danh sắc, ở đó có sự tăng trưởng của các hành.
Yattha atthi saṅkhārānaṃ vuddhi, atthi tattha āyatiṃ punabbhavābhinibbatti.
Where there is the growth of formations, there is the future production of renewed existence.
Ở đâu có sự tăng trưởng của các hành, ở đó có sự tái sinh trong tương lai.
Yattha atthi āyatiṃ punabbhavābhinibbatti, atthi tattha āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ.
Where there is the future production of renewed existence, there is future birth, aging, and death.
Ở đâu có sự tái sinh trong tương lai, ở đó có sinh, già, chết trong tương lai.
Yattha atthi āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ, sasokaṃ taṃ, bhikkhave, sarajaṃ saupāyāsanti vadāmī’’ti.
Where there is future birth, aging, and death, that, monks, I declare to be sorrowful, defiled, and distressed.’’
Ở đâu có sinh, già, chết trong tương lai, này các Tỳ-kheo, Ta nói rằng điều đó có sầu, có uế, có khổ não.”
Evampi tiṭṭhaṃ naro.
Thus, a person stands.
Người đang đứng cũng là như vậy.
132
Mohanasmiṃ pagāḷhoti.
Engulfed in delusion.
"Chìm sâu trong sự mê muội" (Mohanasmiṃ pagāḷho).
Mohanā vuccanti pañca kāmaguṇā.
The five sense pleasures are called delusions.
Năm dục lạc được gọi là sự mê muội (mohana).
Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā; sotaviññeyyā saddā… ghānaviññeyyā gandhā… jivhāviññeyyā rasā… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā.
Forms cognizable by the eye that are desirable, agreeable, charming, lovely, connected with sensual pleasure, and alluring; sounds cognizable by the ear… odours cognizable by the nose… tastes cognizable by the tongue… tangibles cognizable by the body that are desirable, agreeable, charming, lovely, connected with sensual pleasure, and alluring.
Sắc do mắt nhận biết, đáng ưa, khả ái, khả hỷ, thuộc loại đáng yêu, liên hệ đến dục, có tính chất lôi cuốn; tiếng do tai nhận biết… mùi do mũi nhận biết… vị do lưỡi nhận biết… xúc do thân nhận biết, đáng ưa, khả ái, khả hỷ, thuộc loại đáng yêu, liên hệ đến dục, có tính chất lôi cuốn.
Kiṃ kāraṇā mohanā vuccanti pañca kāmaguṇā?
For what reason are the five sense pleasures called delusions?
Vì lý do gì mà năm dục lạc được gọi là sự mê muội?
Yebhuyyena devamanussā pañcasu kāmaguṇesu muyhanti sammuyhanti sampamuyhanti, mūḷhā sammūḷhā sampamūḷhā avijjāya andhīkatā āvutā nivutā ovutā pihitā paṭicchannā paṭikujjitā, taṃ kāraṇā mohanā vuccanti pañca kāmaguṇā.
Mostly, devas and humans are deluded, greatly deluded, completely deluded by the five sense pleasures; they are bewildered, greatly bewildered, completely bewildered, blinded by ignorance, covered, enveloped, shrouded, closed off, concealed, and overturned. For this reason, the five sense pleasures are called delusions.
Đa số chư thiên và loài người bị mê muội, bị hoàn toàn mê muội, bị hoàn toàn chìm đắm trong năm dục lạc, bị si mê, bị hoàn toàn si mê, bị hoàn toàn chìm đắm trong si mê, bị vô minh che mắt, bị vây bọc, bị bao bọc, bị che khuất, bị che đậy, bị giấu kín, bị lật úp. Vì lý do đó, năm dục lạc được gọi là sự mê muội.
Mohanasmiṃ pagāḷhoti mohanasmiṃ pagāḷho ogāḷho ajjhogāḷho nimuggoti – tiṭṭhaṃ naro mohanasmiṃ pagāḷho.
Engulfed in delusion means engulfed, immersed, thoroughly immersed, submerged in delusion—a person stands engulfed in delusion.
"Chìm sâu trong sự mê muội" (Mohanasmiṃ pagāḷho) nghĩa là chìm sâu, lặn sâu, chìm đắm sâu, ngập lặn trong sự mê muội – người đang đứng chìm sâu trong sự mê muội.
133
Dūre vivekā hi tathāvidho soti.
Such a one is far from seclusion.
"Người như vậy thật xa rời sự độc cư" (Dūre vivekā hi tathāvidho so).
Vivekāti tayo vivekā – kāyaviveko, cittaviveko, upadhiviveko.
Seclusion refers to three kinds of seclusion: physical seclusion, mental seclusion, and seclusion from defilements (upadhi).
"Độc cư" (Vivekā) có ba loại độc cư: thân độc cư (kāyaviveka), tâm độc cư (cittaviveka), và yếm ly độc cư (upadhiviveka).
Katamo kāyaviveko?
What is physical seclusion?
Thân độc cư là gì?
Idha bhikkhu vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ.
Here, a bhikkhu resorts to a secluded dwelling: a forest, the root of a tree, a mountain, a ravine, a mountain cave, a charnel ground, a jungle thicket, an open space, a heap of straw.
Ở đây, Tỳ-kheo tìm đến chỗ ở vắng vẻ: rừng, gốc cây, núi, khe núi, hang đá, nghĩa địa, rừng sâu, nơi trống trải, đống rơm.
Kāyena vivitto viharati.
He dwells physically secluded.
Vị ấy sống độc cư về thân.
So eko gacchati, eko tiṭṭhati, eko nisīdati, eko seyyaṃ kappeti, eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati, eko paṭikkamati, eko raho nisīdati, eko caṅkamaṃ adhiṭṭhāti, eko carati viharati iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti.
He walks alone, stands alone, sits alone, lies down alone, enters the village for alms alone, returns alone, sits in solitude alone, undertakes walking meditation alone, and alone he moves, dwells, acts, behaves, maintains, lives, and passes his time.
Vị ấy đi một mình, đứng một mình, ngồi một mình, nằm một mình, vào làng khất thực một mình, trở về một mình, ngồi một mình ở nơi vắng vẻ, đi kinh hành một mình, sống, an trú, hành xử, duy trì, thực hành, trải qua một mình.
Ayaṃ kāyaviveko.
This is physical seclusion.
Đây là thân độc cư.
134
Katamo cittaviveko?
What is mental seclusion?
Tâm độc cư là gì?
Paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa nīvaraṇehi cittaṃ vivittaṃ hoti.
For one who has attained the first jhāna, the mind is secluded from the hindrances.
Khi nhập Sơ Thiền, tâm vị ấy độc cư khỏi các triền cái.
Dutiyaṃ jhānaṃ samāpannassa vitakkavicārehi cittaṃ vivittaṃ hoti.
For one who has attained the second jhāna, the mind is secluded from initial and sustained application.
Khi nhập Nhị Thiền, tâm vị ấy độc cư khỏi tầm và tứ.
Tatiyaṃ jhānaṃ samāpannassa pītiyā cittaṃ vivittaṃ hoti.
For one who has attained the third jhāna, the mind is secluded from rapture.
Khi nhập Tam Thiền, tâm vị ấy độc cư khỏi hỷ.
Catutthaṃ jhānaṃ samāpannassa sukhadukkhehi cittaṃ vivittaṃ hoti.
For one who has attained the fourth jhāna, the mind is secluded from pleasure and pain.
Tâm của người nhập Tứ thiền thì thoát ly khỏi lạc và khổ.
Ākāsānañcāyatanaṃ samāpannassa rūpasaññāya paṭighasaññāya nānattasaññāya cittaṃ vivittaṃ hoti.
For one who has attained the base of infinite space, the mind is secluded from perception of form, perception of sensory impact, and perception of diversity.
Tâm của người nhập Không Vô Biên Xứ thì thoát ly khỏi sắc tưởng, chướng ngại tưởng và dị biệt tưởng.
Viññāṇañcāyatanaṃ samāpannassa ākāsānañcāyatanasaññāya cittaṃ vivittaṃ hoti.
For one who has attained the base of infinite consciousness, the mind is secluded from the perception of the base of infinite space.
Tâm của người nhập Thức Vô Biên Xứ thì thoát ly khỏi Không Vô Biên Xứ tưởng.
Ākiñcaññāyatanaṃ samāpannassa viññāṇañcāyatanasaññāya cittaṃ vivittaṃ hoti.
For one who has attained the base of nothingness, the mind is secluded from the perception of the base of infinite consciousness.
Tâm của người nhập Vô Sở Hữu Xứ thì thoát ly khỏi Thức Vô Biên Xứ tưởng.
Nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpannassa ākiñcaññāyatanasaññāya cittaṃ vivittaṃ hoti.
For one who has attained the base of neither perception nor non-perception, the mind is secluded from the perception of the base of nothingness.
Tâm của người nhập Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ thì thoát ly khỏi Vô Sở Hữu Xứ tưởng.
Sotāpannassa sakkāyadiṭṭhiyā vicikicchāya sīlabbataparāmāsā diṭṭhānusayā vicikicchānusayā, tadekaṭṭhehi ca kilesehi cittaṃ vivittaṃ hoti.
For a Stream-Enterer, the mind is secluded from personality view, doubt, adherence to rites and rituals, the latent tendency to wrong view, the latent tendency to doubt, and the defilements associated therewith.
Tâm của bậc Nhập Lưu (Sotāpanna) thì thoát ly khỏi thân kiến (sakkāyadiṭṭhi), hoài nghi (vicikicchā), giới cấm thủ (sīlabbataparāmāsa), tùy miên tà kiến (diṭṭhānusaya), tùy miên hoài nghi (vicikicchānusaya) và các phiền não đồng sanh với chúng.
Sakadāgāmissa oḷārikā kāmarāgasaññojanā paṭighasaññojanā oḷārikā kāmarāgānusayā paṭighānusayā, tadekaṭṭhehi ca kilesehi cittaṃ vivittaṃ hoti.
For a Once-Returner, the mind is secluded from gross sensual craving fetters, gross aversion fetters, gross latent tendencies to sensual craving, gross latent tendencies to aversion, and the defilements associated therewith.
Tâm của bậc Nhất Lai (Sakadāgāmī) thì thoát ly khỏi các kiết sử dục ái thô thiển, kiết sử sân hận thô thiển, tùy miên dục ái thô thiển, tùy miên sân hận thô thiển và các phiền não đồng sanh với chúng.
Anāgāmissa anusahagatā kāmarāgasaññojanā paṭighasaññojanā anusahagatā kāmarāgānusayā paṭighānusayā, tadekaṭṭhehi ca kilesehi cittaṃ vivittaṃ hoti.
For a Non-Returner, the mind is secluded from subtle sensual craving fetters, subtle aversion fetters, subtle latent tendencies to sensual craving, subtle latent tendencies to aversion, and the defilements associated therewith.
Tâm của bậc Bất Lai (Anāgāmī) thì thoát ly khỏi các kiết sử dục ái vi tế, kiết sử sân hận vi tế, tùy miên dục ái vi tế, tùy miên sân hận vi tế và các phiền não đồng sanh với chúng.
Arahato rūpārūparāgā mānā uddhaccā avijjāya mānānusayā bhavarāgānusayā avijjānusayā, tadekaṭṭhehi ca kilesehi bahiddhā ca sabbanimittehi cittaṃ vivittaṃ hoti.
For an Arahant, the mind is secluded from lust for form and formless existence, conceit, restlessness, ignorance, the latent tendency to conceit, the latent tendency to lust for existence, the latent tendency to ignorance, the defilements associated therewith, and from all external signs.
Tâm của bậc A-la-hán (Arahat) thì thoát ly khỏi ái sắc, ái vô sắc, mạn, trạo cử, vô minh, tùy miên mạn, tùy miên hữu ái, tùy miên vô minh, các phiền não đồng sanh với chúng và tất cả các tướng bên ngoài.
Ayaṃ cittaviveko.
This is mental seclusion.
Đây là sự viễn ly tâm.
135
Katamo upadhiviveko?
What is seclusion from defilements?
Thế nào là sự viễn ly chấp thủ (upadhiviveko)?
Upadhi vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca.
Defilements (upadhi) are called defilements, aggregates, and volitional formations.
Chấp thủ (upadhi) được gọi là các phiền não, các uẩn và các hành.
Upadhiviveko vuccati amataṃ nibbānaṃ.
Upadhiviveka is called the deathless Nibbāna.
Sự viễn ly chấp thủ được gọi là Niết Bàn bất tử.
Yo sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ.
That which is the calming of all formations (saṅkhāra), the relinquishing of all attachments (upadhi), the destruction of craving (taṇhā), dispassion (virāga), cessation (nirodha)—that is Nibbāna.
Đó là sự an tịnh của tất cả các hành, sự từ bỏ tất cả các chấp thủ, sự diệt tận tham ái, sự ly tham, sự đoạn diệt, Niết Bàn.
Ayaṃ upadhiviveko.
This is upadhiviveka.
Đây là sự viễn ly chấp thủ.
Kāyaviveko ca vivekaṭṭhakāyānaṃ* nekkhammābhiratānaṃ, cittaviveko ca parisuddhacittānaṃ paramavodānappattānaṃ, upadhiviveko ca nirūpadhīnaṃ puggalānaṃ visaṅkhāragatānaṃ.
And there is physical seclusion (kāyaviveka) for those whose bodies are secluded and who delight in renunciation; and there is mental seclusion (cittaviveka) for those whose minds are purified and who have attained supreme clarity; and there is seclusion from attachments (upadhiviveka) for those individuals who are without attachments and have gone beyond formations (visaṅkhāra).
Sự viễn ly thân là của những người có thân viễn ly, hoan hỷ với sự xuất ly; sự viễn ly tâm là của những người có tâm hoàn toàn thanh tịnh, đã đạt đến sự thanh tịnh tối thượng; sự viễn ly chấp thủ là của những người không còn chấp thủ, đã đi đến sự đoạn diệt các hành.
136
Dūre vivekā hīti.
Far from seclusion, indeed.
Kẻ xa lìa sự viễn ly, ý nói:
Yo so evaṃ guhāyaṃ satto, evaṃ bahukehi kilesehi channo, evaṃ mohanasmiṃ pagāḷho, so kāyavivekāpi dūre, cittavivekāpi dūre, upadhivivekāpi dūre vidūre suvidūre na santike na sāmantā anāsanne vivekaṭṭhe* .
That person who is thus attached in the cave (body), thus covered by many defilements, thus immersed in delusion, is far from physical seclusion, far from mental seclusion, far from seclusion from attachments—very far, extremely far, not near, not close, not proximate to seclusion.
Người bị buộc chặt trong hang động (thân này) như vậy, bị che lấp bởi vô số phiền não như vậy, bị chìm sâu trong sự mê muội như vậy, thì người ấy xa lìa sự viễn ly thân, xa lìa sự viễn ly tâm, xa lìa sự viễn ly chấp thủ; rất xa, cực kỳ xa, không gần, không lân cận, không kề cận với sự viễn ly.
Tathāvidhoti tādiso tassaṇṭhito tappakāro tappaṭibhāgo yo so mohanasmiṃ pagāḷhoti – dūre vivekā hi tathāvidho so.
Such a one means one who is like that, established in that state, of that kind, of that nature, who is immersed in delusion—such a one is indeed far from seclusion.
Người như vậy là người có phẩm chất như thế, ở trong trạng thái đó, có bản chất như thế, có đặc tính tương tự, tức là người bị chìm sâu trong sự mê muội – kẻ xa lìa sự viễn ly là người như vậy.
137
Kāmā hi loke na hi suppahāyāti.
Indeed, desires in the world are not easy to abandon.
Dục lạc trên đời thật khó từ bỏ.
Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca.
Desires (kāmā) are, in summary, twofold: material desires (vatthukāmā) and defilement desires (kilesakāmā).
Dục lạc được tóm tắt thành hai loại: dục cảnh (vatthukāma) và dục phiền não (kilesakāma).
Katame vatthukāmā?
What are material desires?
Dục cảnh là gì?
Manāpikā rūpā manāpikā saddā manāpikā gandhā manāpikā rasā manāpikā phoṭṭhabbā, attharaṇā pāvuraṇā dāsidāsā ajeḷakā kukkuṭasūkarā hatthigavāssavaḷavā, khettaṃ vatthu hiraññaṃ suvaṇṇaṃ, gāmanigamarājadhāniyo raṭṭhañca janapado ca koso ca koṭṭhāgārañca, yaṃ kiñci rajanīyaṃ vatthu – vatthukāmā.
Pleasant sights, pleasant sounds, pleasant smells, pleasant tastes, pleasant tactile objects; couches, coverings, male and female slaves, goats, sheep, chickens, pigs, elephants, cattle, horses, mares; fields, land, silver, gold; villages, towns, royal capitals, countries, provinces, treasuries, storehouses; whatever is an object of attachment—these are material desires.
Sắc khả ái, âm thanh khả ái, hương khả ái, vị khả ái, xúc khả ái; chăn mền, y phục, tớ trai tớ gái, dê cừu, gà heo, voi bò ngựa cái; ruộng đất, nhà cửa, bạc vàng, làng mạc, thị trấn, kinh đô, quốc gia, xứ sở, kho tàng, nhà kho; bất cứ vật gì đáng tham ái – đó là dục cảnh.
Api ca atītā kāmā anāgatā kāmā paccuppannā kāmā, ajjhattā kāmā bahiddhā kāmā ajjhattabahiddhā kāmā, hīnā kāmā majjhimā kāmā paṇītā kāmā, āpāyikā kāmā mānusikā kāmā dibbā kāmā paccupaṭṭhitā kāmā, nimmitā kāmā animmitā kāmā paranimmitā kāmā, pariggahitā kāmā apariggahitā kāmā, mamāyitā kāmā amamāyitā kāmā, sabbepi kāmāvacarā dhammā, sabbepi rūpāvacarā dhammā, sabbepi arūpāvacarā dhammā, taṇhāvatthukā taṇhārammaṇā kāmanīyaṭṭhena rajanīyaṭṭhena madanīyaṭṭhena kāmā.
Furthermore, past desires, future desires, present desires; internal desires, external desires, internal and external desires; inferior desires, mediocre desires, excellent desires; desires in the lower realms, human desires, divine desires, immediately present desires; created desires, uncreated desires, desires created by others; grasped desires, ungripped desires; desires clung to as 'mine', desires not clung to as 'mine'; all phenomena in the sensuous realm, all phenomena in the fine-material realm, all phenomena in the immaterial realm; those which have craving as their basis, those which have craving as their object, are called desires because they are desirable, attractive, and intoxicating.
Hơn nữa, dục lạc quá khứ, dục lạc vị lai, dục lạc hiện tại; dục lạc nội tại, dục lạc ngoại tại, dục lạc nội ngoại tại; dục lạc hạ liệt, dục lạc trung bình, dục lạc thù thắng; dục lạc trong cõi đọa xứ, dục lạc loài người, dục lạc chư thiên; dục lạc hiện tiền, dục lạc do tự tạo, dục lạc do người khác tạo, dục lạc do người khác tạo; dục lạc bị nắm giữ, dục lạc không bị nắm giữ; dục lạc bị chấp thủ là của mình, dục lạc không bị chấp thủ là của mình; tất cả các pháp thuộc cõi dục, tất cả các pháp thuộc cõi sắc, tất cả các pháp thuộc cõi vô sắc; những gì là đối tượng của tham ái, là cảnh của tham ái, là dục lạc theo nghĩa đáng ước muốn, đáng tham đắm, đáng say mê – đó là dục lạc.
Ime vuccanti vatthukāmā.
These are called material desires.
Những điều này được gọi là dục cảnh.
138
Katame kilesakāmā?
What are defilement desires?
Dục phiền não là gì?
Chando kāmo rāgo kāmo chandarāgo kāmo, saṅkappo kāmo rāgo kāmo saṅkapparāgo kāmo, yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasneho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ kāmogho kāmayogo kāmupādānaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ.
Desire is kāma, lust is kāma, desirous lust is kāma; intention is kāma, lust is kāma, lustful intention is kāma; that sensuous desire for desires, sensuous lust, delight in desires, craving for desires, affection for desires, fever of desires, infatuation with desires, obsession with desires, the flood of desires, the yoke of desires, the clinging to desires, the hindrance of sensuous desire.
Ý muốn là dục, tham là dục, ý muốn và tham là dục; tư duy là dục, tham là dục, tư duy và tham là dục; bất cứ dục tham nào đối với các dục lạc, dục ái, sự hoan hỷ trong dục, khát ái dục, sự dính mắc dục, sự nhiệt não dục, sự mê muội dục, sự đắm chìm dục, dòng chảy dục, sự trói buộc dục, sự chấp thủ dục, sự che chướng dục tham.
139
‘‘Addasaṃ kāma te mūlaṃ, saṅkappā kāma jāyasi;
“I saw your root, O Desire; you arise from intentions;
“Này dục, ta đã thấy gốc rễ của ngươi, này dục, ngươi sanh từ tư duy;
140
Na taṃ saṅkappayissāmi, evaṃ kāma na hohisī’’ti–
I shall not intend you, thus, O Desire, you will not be.”
Ta sẽ không tư duy về ngươi, như vậy, này dục, ngươi sẽ không hiện hữu.”
141
Ime vuccanti kilesakāmā.
These are called defilement desires.
Những điều này được gọi là dục phiền não.
Loketi apāyaloke manussaloke devaloke, khandhaloke dhātuloke āyatanaloke.
In the world means in the world of suffering, the human world, the divine world; in the world of aggregates, the world of elements, the world of sense bases.
Trên đời ý nói: trong cõi đọa xứ, trong cõi người, trong cõi trời; trong thế giới các uẩn, trong thế giới các giới, trong thế giới các xứ.
Kāmā hi loke na hi suppahāyāti.
Indeed, desires in the world are not easy to abandon.
Dục lạc trên đời thật khó từ bỏ.
Kāmā hi loke duppahāyā duccajjā duppariccajjā dunnimmadayā dunniveṭhayā dubbiniveṭhayā duttarā duppatarā dussamatikkamā dubbinivattāti – kāmā hi loke na hi suppahāyā.
Indeed, desires in the world are hard to abandon, hard to renounce, hard to relinquish, hard to suppress, hard to disentangle, hard to extricate, hard to cross, hard to overcome, hard to transcend, hard to turn away from—thus, desires in the world are not easy to abandon.
Dục lạc trên đời thật khó từ bỏ, khó xả bỏ, khó buông bỏ, khó dập tắt, khó gỡ bỏ, khó tháo gỡ, khó vượt qua, khó vượt qua được, khó vượt qua một cách khổ sở, khó thoát khỏi – dục lạc trên đời thật khó từ bỏ.
142
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Vì vậy, Thế Tôn đã nói:
143
‘‘Satto guhāyaṃ bahunābhichanno, tiṭṭhaṃ naro mohanasmiṃ pagāḷho;
“Attached in the cave, covered by much, that person stands immersed in delusion;
“Người bị ràng buộc trong hang động, bị che lấp bởi vô số phiền não, người bị chìm sâu trong sự mê muội;
144
Dūre vivekā hi tathāvidho so, kāmā hi loke na hi suppahāyā’’ti.
Such a one is far from seclusion, for desires in the world are not easy to abandon.”
Người như vậy xa lìa sự viễn ly, dục lạc trên đời thật khó từ bỏ.”
145
8.
8.
8.
146
Icchānidānā bhavasātabaddhā, te duppamuñcā na hi aññamokkhā;
Originating from craving, bound by delight in existence, they are hard to release, for there is no other liberation;
Do ước muốn mà ràng buộc vào sự thỏa mãn của hữu, họ khó thoát ra, không có sự giải thoát nào khác;
147
Pacchā pure vāpi apekkhamānā, ime va kāme purime va jappaṃ.
Whether looking to the past or the future, they yearn for these very desires or those of the past.
Dù là sau hay trước, họ vẫn mong cầu, những dục lạc này và những dục lạc trước đây.
148
Icchānidānā bhavasātabaddhāti.
Originating from craving, bound by delight in existence.
Do ước muốn mà ràng buộc vào sự thỏa mãn của hữu.
Icchā vuccati taṇhā.
Craving is called taṇhā.
Ước muốn được gọi là tham ái.
Yo rāgo sārāgo anunayo anurodho nandī nandirāgo, cittassa sārāgo icchā mucchā ajjhosānaṃ gedho paligedho saṅgo paṅko, ejā māyā janikā sañjananī sibbinī jālinī saritā visattikā, suttaṃ visaṭā āyūhinī dutiyā paṇidhi bhavanetti, vanaṃ vanatho sandhavo sneho apekkhā paṭibandhu, āsā āsīsanā āsīsitattaṃ, rūpāsā saddāsā gandhāsā rasāsā phoṭṭhabbāsā, lābhāsā dhanāsā puttāsā jīvitāsā, jappā pajappā abhijappā jappanā jappitattaṃ loluppaṃ loluppāyanā loluppāyitattaṃ pucchañchikatā sādhukamyatā, adhammarāgo visamalobho nikanti nikāmanā patthanā pihanā sampatthanā, kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā, rūpataṇhā arūpataṇhā nirodhataṇhā, rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā, ogho yogo gantho upādānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ chadanaṃ bandhanaṃ, upakkileso anusayo pariyuṭṭhānaṃ latā vevicchaṃ, dukkhamūlaṃ dukkhanidānaṃ dukkhappabhavo mārapāso mārabaḷisaṃ māravisayo, taṇhānadī taṇhājālaṃ taṇhāgaddulaṃ taṇhāsamuddo abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.
That which is lust, intense lust, compliance, attachment, delight, passionate delight, intense lust of the mind, desire, infatuation, clinging, greed, excessive greed, attachment, defilement; agitation, delusion, producer, generator, seamstress, net, river, sticky creeper; thread, widespread, striving, companion, aspiration, guide to existence; forest, thicket, connection, affection, longing, bond; hope, aspiration, state of aspiring; hope for forms, hope for sounds, hope for odors, hope for tastes, hope for tangibles; hope for gain, hope for wealth, hope for sons, hope for life; yearning, excessive yearning, intense yearning, act of yearning, state of yearning, covetousness, state of covetousness, act of covetousness, restlessness, longing for good things; unrighteous lust, unwholesome greed, delight, longing, aspiration, yearning, intense aspiration; sensual craving, craving for existence, craving for non-existence; craving for forms, craving for formlessness, craving for cessation; craving for forms, craving for sounds, craving for odors, craving for tastes, craving for tangibles, craving for mental objects; flood, yoke, fetter, clinging, obstruction, hindrance, covering, bondage; defilement, underlying tendency, obsession, creeper, vacillation; root of suffering, origin of suffering, source of suffering, Māra's snare, Māra's hook, Māra's domain; river of craving, net of craving, trap of craving, ocean of craving, covetousness, greed, root of unwholesomeness.
Bất cứ tham ái nào, sự say mê, sự thuận theo, sự thích thú, sự hoan hỷ, sự hoan hỷ ái, sự say mê của tâm, sự ước muốn, sự mê muội, sự đắm chìm, sự tham lam, sự bám víu, sự dính mắc, sự uế tạp; sự rung động, sự lừa dối, sự phát sanh, sự tạo tác, sự kết nối, sự giăng mắc, dòng chảy, sự dính mắc, sợi dây, sự lan tỏa, sự nỗ lực, sự thứ hai, sự ước nguyện, sự dẫn đến hữu; rừng, sự khao khát rừng, sự liên kết, sự dính mắc, sự mong đợi, sự ràng buộc; sự hy vọng, sự ước mong, trạng thái ước mong; hy vọng vào sắc, hy vọng vào âm thanh, hy vọng vào hương, hy vọng vào vị, hy vọng vào xúc; hy vọng vào lợi lộc, hy vọng vào tài sản, hy vọng vào con cái, hy vọng vào sự sống; sự thèm muốn, sự khao khát, sự cực kỳ khao khát, sự khao khát, trạng thái khao khát, sự ham muốn, sự ham muốn, trạng thái ham muốn, sự tò mò, sự mong muốn điều tốt đẹp; tham đắm bất chánh, tham lam bất thiện, sự ham thích, sự ước muốn, sự khao khát, sự thèm muốn, sự cực kỳ khao khát; dục ái, hữu ái, phi hữu ái; sắc ái, vô sắc ái, đoạn diệt ái; sắc ái, thanh ái, hương ái, vị ái, xúc ái, pháp ái; lũ lụt, sự trói buộc, gút thắt, sự chấp thủ, sự che chướng, sự ngăn che, sự bao phủ, sự ràng buộc; phiền não phụ, tùy miên, sự vây hãm, dây leo, sự do dự; gốc rễ của khổ, nguyên nhân của khổ, nguồn gốc của khổ, lưới của Ma vương, mồi câu của Ma vương, cảnh giới của Ma vương; sông ái, lưới ái, dây ái, biển ái; tham lam, bất thiện căn.
Icchānidānāti icchānidānakā icchāhetukā icchāpaccayā icchākāraṇā icchāpabhavāti – icchānidānā.
Icchānidānā means having desire as the origin, having desire as the cause, having desire as the condition, having desire as the reason, having desire as the source—thus, icchānidānā.
Do ước muốn là do ước muốn, có nguyên nhân từ ước muốn, có duyên từ ước muốn, có lý do từ ước muốn, có nguồn gốc từ ước muốn – do ước muốn.
149
Bhavasātabaddhāti.
Bound by the pleasures of existence.
Ràng buộc vào sự thỏa mãn của hữu.
Ekaṃ bhavasātaṃ – sukhā vedanā.
One pleasure of existence: pleasant feeling.
Một sự thỏa mãn của hữu là cảm thọ lạc.
Dve bhavasātāni – sukhā ca vedanā iṭṭhañca vatthu.
Two pleasures of existence: pleasant feeling and desirable objects.
Hai sự thỏa mãn của hữu là cảm thọ lạc và vật khả ái.
Tīṇi bhavasātāni – yobbaññaṃ, ārogyaṃ, jīvitaṃ.
Three pleasures of existence: youth, health, life.
Ba sự thỏa mãn của hữu là tuổi trẻ, sức khỏe, sự sống.
Cattāri bhavasātāni – lābho, yaso, pasaṃsā, sukhaṃ.
Four pleasures of existence: gain, fame, praise, happiness.
Bốn sự thỏa mãn của hữu là lợi lộc, danh tiếng, lời khen, sự an lạc.
Pañca bhavasātāni – manāpikā rūpā, manāpikā saddā, manāpikā gandhā, manāpikā rasā, manāpikā phoṭṭhabbā.
Five pleasures of existence: agreeable forms, agreeable sounds, agreeable odors, agreeable tastes, agreeable tangibles.
Năm loại an lạc hữu: sắc khả ái, thanh khả ái, hương khả ái, vị khả ái, xúc khả ái.
Cha bhavasātāni – cakkhusampadā, sotasampadā, ghānasampadā, jivhāsampadā, kāyasampadā, manosampadā.
Six pleasures of existence: perfection of sight, perfection of hearing, perfection of smell, perfection of taste, perfection of body, perfection of mind.
Sáu loại an lạc hữu: sự đầy đủ của mắt, sự đầy đủ của tai, sự đầy đủ của mũi, sự đầy đủ của lưỡi, sự đầy đủ của thân, sự đầy đủ của ý.
Bhavasātabaddhā, sukhāya vedanāya sātabaddhā, iṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ baddhā, yobbaññe baddhā, ārogye baddhā, jīvite baddhā, lābhe baddhā, yase baddhā, pasaṃsāyaṃ baddhā, sukhe baddhā, manāpikesu rūpesu baddhā, saddesu… gandhesu… rasesu… manāpikesu phoṭṭhabbesu baddhā, cakkhusampadāya baddhā, sotaghānajivhākāyamanosampadāya baddhā, vibaddhā ābaddhā laggā laggitā palibaddhāti – icchānidānā bhavasātabaddhā.
Bound by the pleasures of existence, bound by pleasant feeling, bound to desirable objects, bound to youth, bound to health, bound to life, bound to gain, bound to fame, bound to praise, bound to happiness, bound to agreeable forms, bound to sounds… odors… tastes… agreeable tangibles, bound to perfection of sight, bound to perfection of hearing, smell, taste, body, and mind, firmly bound, tightly bound, stuck, entangled, completely bound—thus, icchānidānā bhavasātabaddhā.
Bị ràng buộc bởi an lạc hữu, bị ràng buộc bởi thọ lạc, bị ràng buộc bởi vật khả ái, bị ràng buộc bởi tuổi trẻ, bị ràng buộc bởi sức khỏe, bị ràng buộc bởi sự sống, bị ràng buộc bởi lợi lộc, bị ràng buộc bởi danh tiếng, bị ràng buộc bởi lời khen, bị ràng buộc bởi an lạc, bị ràng buộc bởi sắc khả ái, bởi thanh… bởi hương… bởi vị… bởi xúc khả ái, bị ràng buộc bởi sự đầy đủ của mắt, bị ràng buộc bởi sự đầy đủ của tai, mũi, lưỡi, thân, ý, bị ràng buộc chặt chẽ, bị dính mắc, bị bám víu, bị trói buộc – đó là sự ràng buộc bởi an lạc hữu do tham ái làm nhân.
150
Te duppamuñcā na hi aññamokkhāti te vā bhavasātavatthū duppamuñcā, sattā vā etto dummocayā.
They are hard to release, for there is no other liberation means those pleasures of existence are hard to release, or beings are hard to release from them.
Te duppamuñcā na hi aññamokkhā (Chúng khó thoát ra, không có sự giải thoát nào khác) – hoặc những vật an lạc hữu đó khó thoát ra, hoặc chúng sinh khó được giải thoát khỏi chúng.
Kathaṃ te bhavasātavatthū duppamuñcā?
How are those pleasures of existence hard to release?
Tại sao những vật an lạc hữu đó khó thoát ra?
Sukhā vedanā duppamuñcā, iṭṭhaṃ vatthu duppamuñcaṃ, yobbaññaṃ duppamuñcaṃ, ārogyaṃ duppamuñcaṃ, jīvitaṃ duppamuñcaṃ, lābho duppamuñco, yaso duppamuñco, pasaṃsā duppamuñcā, sukhaṃ duppamuñcaṃ, manāpikā rūpā duppamuñcā, manāpikā saddā… gandhā… rasā… phoṭṭhabbā duppamuñcā, cakkhusampadā duppamuñcā, sotaghānajivhākāyamanosampadā duppamuñcā dummocayā duppamocayā dunniveṭhayā dubbiniveṭhayā, duttarā duppatarā dussamatikkamā dubbinivattā.
Pleasant feeling is hard to release, desirable objects are hard to release, youth is hard to release, health is hard to release, life is hard to release, gain is hard to release, fame is hard to release, praise is hard to release, happiness is hard to release, agreeable forms are hard to release, agreeable sounds… odors… tastes… tangibles are hard to release, perfection of sight is hard to release, perfection of hearing, smell, taste, body, and mind are hard to release, hard to untie, hard to uncoil, hard to extricate, hard to overcome, hard to cross, hard to surmount, hard to turn back from.
Thọ lạc khó thoát, vật ưa thích khó thoát, tuổi trẻ khó thoát, sức khỏe khó thoát, mạng sống khó thoát, lợi lộc khó thoát, danh tiếng khó thoát, lời khen khó thoát, sự an lạc khó thoát, các sắc khả ái khó thoát, các tiếng... các mùi... các vị... các xúc khả ái khó thoát, sự đầy đủ về mắt khó thoát, sự đầy đủ về tai, mũi, lưỡi, thân, ý khó thoát; khó giải thoát, khó thoát ra, khó gỡ ra, khó tháo gỡ, khó vượt qua, khó vượt thoát, khó vượt qua được, khó quay trở lại.
Evaṃ te bhavasātavatthū duppamuñcā.
Thus, those pleasures of existence are hard to release.
Như vậy, những nền tảng của sự an lạc trong hữu này khó thoát.
151
Kathaṃ sattā etto dummocayā?
How are beings hard to release from them?
Làm sao các chúng sanh khó thoát khỏi những điều này?
Sukhāya vedanāya sattā dummocayā, iṭṭhasmā vatthusmā dummocayā, yobbaññā dummocayā, ārogyā dummocayā, jīvitā dummocayā, lābhā dummocayā, yasā dummocayā, pasaṃsāya dummocayā, sukhā dummocayā, manāpikehi rūpehi dummocayā, manāpikehi saddehi… gandhehi… rasehi… phoṭṭhabbehi dummocayā, cakkhusampadāya dummocayā, sotaghānajivhākāyamanosampadāya dummocayā duruddharā* , dussamuddharā dubbuṭṭhāpayā dussamuṭṭhāpayā dunniveṭhayā dubbiniveṭhayā duttarā duppatarā dussamatikkamā dubbinivattā.
Beings are hard to release from pleasant feeling; hard to release from desirable objects; hard to release from youth; hard to release from health; hard to release from life; hard to release from gain; hard to release from fame; hard to release from praise; hard to release from happiness; hard to release from agreeable forms; hard to release from agreeable sounds… agreeable smells… agreeable tastes… agreeable tactile objects; hard to release from the perfection of the eye; hard to release from the perfection of the ear, nose, tongue, body, and mind; hard to extract, hard to rescue, hard to get up, hard to raise up, hard to untangle, hard to disentangle, hard to cross, hard to traverse, hard to overcome, hard to turn back.
Các chúng sanh khó thoát khỏi thọ lạc, khó thoát khỏi vật ưa thích, khó thoát khỏi tuổi trẻ, khó thoát khỏi sức khỏe, khó thoát khỏi mạng sống, khó thoát khỏi lợi lộc, khó thoát khỏi danh tiếng, khó thoát khỏi lời khen, khó thoát khỏi sự an lạc, khó thoát khỏi các sắc khả ái, khó thoát khỏi các tiếng... các mùi... các vị... các xúc khả ái, khó thoát khỏi sự đầy đủ về mắt, khó thoát khỏi sự đầy đủ về tai, mũi, lưỡi, thân, ý; khó nhổ lên, khó nhổ lên được, khó đứng dậy, khó đứng dậy được, khó gỡ ra, khó tháo gỡ, khó vượt qua, khó vượt thoát, khó vượt qua được, khó quay trở lại.
Evaṃ sattā etto dummocayāti – te duppamuñcā.
Thus, beings are hard to release from these things—they are hard to be freed.
Như vậy, các chúng sanh khó thoát khỏi những điều này – chúng khó thoát.
152
Na hi aññamokkhāti te attanā palipapalipannā na sakkonti paraṃ palipapalipannaṃ uddharituṃ.
Indeed, there is no other liberator. Those who are themselves mired in a bog cannot rescue another who is mired in a bog.
Thật vậy, không có ai khác giải thoát nghĩa là chính họ bị sa lầy trong bùn lầy nên không thể kéo người khác đang bị sa lầy lên được.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘so vata, cunda, attanā palipapalipanno paraṃ palipapalipannaṃ uddharissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
For this was said by the Blessed One: “It is not possible, Cunda, that one who is himself mired in a bog will rescue another who is mired in a bog.
Điều này đã được Thế Tôn nói: “Này Cunda, thật không thể có chuyện một người tự mình sa lầy mà lại có thể kéo người khác đang sa lầy lên được.
So vata, cunda, attanā adanto avinīto aparinibbuto paraṃ damessati vinessati parinibbāpessatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti.
It is not possible, Cunda, that one who is himself untamed, undisciplined, and not fully extinguished will tame, discipline, and fully extinguish another.”
Này Cunda, thật không thể có chuyện một người tự mình chưa được điều phục, chưa được rèn luyện, chưa được Niết-bàn hóa mà lại có thể điều phục, rèn luyện, và Niết-bàn hóa người khác được.”
Evampi na hi aññamokkhā.
Thus too, indeed, there is no other liberator.
Cũng vậy, thật không có ai khác giải thoát.
153
Atha vā natthañño koci mocetā.
Alternatively, there is no other liberator.
Hoặc giả, không có ai khác là người giải thoát.
Te yadi muñceyyuṃ, sakena thāmena sakena balena sakena vīriyena sakena parakkamena sakena purisathāmena sakena purisabalena sakena purisavīriyena sakena purisaparakkamena attanā sammāpaṭipadaṃ anulomapaṭipadaṃ apaccanīkapaṭipadaṃ anvatthapaṭipadaṃ dhammānudhammapaṭipadaṃ paṭipajjamānā muñceyyunti.
If they were to be freed, they would be freed by their own strength, their own power, their own energy, their own exertion, their own manly strength, their own manly power, their own manly energy, their own manly exertion, by practicing the right path, the agreeable path, the unopposed path, the suitable path, the path in accordance with the Dhamma, by themselves.
Nếu họ muốn giải thoát, thì chính họ phải thực hành con đường chân chính, con đường thuận theo pháp, con đường không chống đối, con đường phù hợp với mục đích, con đường thuận theo Chánh pháp bằng sức mạnh của chính mình, bằng năng lực của chính mình, bằng tinh tấn của chính mình, bằng nỗ lực của chính mình, bằng sức mạnh nam nhi của chính mình, bằng năng lực nam nhi của chính mình, bằng tinh tấn nam nhi của chính mình, bằng nỗ lực nam nhi của chính mình, thì họ mới có thể giải thoát.
Evampi na hi aññamokkhā.
Thus too, indeed, there is no other liberator.
Cũng vậy, thật không có ai khác giải thoát.
154
Vuttampi hetaṃ bhagavatā –
This too was said by the Blessed One:
Thế Tôn cũng đã nói:
155
‘‘Nāhaṃ sahissāmi pamocanāya, kathaṃkathiṃ dhotaka kiñci loke;
“I will not strive for liberation, Dhotaka, for anyone in the world who is doubtful;
“Ta không thể giúp giải thoát, này Dhotaka, bất cứ ai còn nghi ngờ trên đời;
156
Dhammañca seṭṭhaṃ abhijānamāno, evaṃ tuvaṃ oghamimaṃ taresī’’ti.
But knowing the supreme Dhamma, you yourself will cross this flood.”
Khi đã thấu hiểu Pháp tối thượng, chính ngươi hãy tự mình vượt qua dòng nước lũ này.”
157
Evampi na hi aññamokkhā.
Thus too, indeed, there is no other liberator.
Cũng vậy, thật không có ai khác giải thoát.
158
Vuttampi hetaṃ bhagavatā –
This too was said by the Blessed One:
Thế Tôn cũng đã nói:
159
‘‘Attanāva kataṃ pāpaṃ, attanā saṃkilissati;
“By oneself is evil done, by oneself is one defiled;
“Tự mình làm điều ác, tự mình bị ô nhiễm;
160
Attanā akataṃ pāpaṃ, attanāva visujjhati;
By oneself is evil left undone, by oneself is one purified;
Tự mình không làm điều ác, tự mình được thanh tịnh;
161
Suddhī asuddhi paccattaṃ, nāñño aññaṃ visodhaye’’ti.
Purity and impurity depend on oneself; no one purifies another.”
Thanh tịnh hay ô nhiễm là do tự mình, không ai khác có thể thanh tịnh cho người khác.”
162
Evampi na hi aññamokkhā.
Thus too, indeed, there is no other liberator.
Cũng vậy, thật không có ai khác giải thoát.
163
Vuttampi hetaṃ bhagavatā – ‘‘evameva kho, brāhmaṇa, tiṭṭhateva nibbānaṃ, tiṭṭhati nibbānagāmimaggo, tiṭṭhāmahaṃ samādapetā.
This too was said by the Blessed One: “Even so, brahmin, Nibbāna exists, the path leading to Nibbāna exists, and I, the instructor, exist.
Thế Tôn cũng đã nói: “Này Bà-la-môn, Niết-bàn vẫn tồn tại, con đường dẫn đến Niết-bàn vẫn tồn tại, Ta vẫn ở đây để hướng dẫn.
Atha ca pana mama sāvakā mayā evaṃ ovadiyamānā evaṃ anusāsiyamānā appekacce accantaniṭṭhaṃ nibbānaṃ ārādhenti, ekacce nārādhenti.
Yet, among my disciples, some, when thus advised and instructed by me, attain the ultimate Nibbāna, while others do not.
Tuy nhiên, một số đệ tử của Ta, khi được Ta giáo huấn và chỉ dạy như vậy, đạt được Niết-bàn tối thượng, còn một số thì không đạt được.
Ettha kyāhaṃ, brāhmaṇa, karomi?
What can I do here, brahmin?
Này Bà-la-môn, Ta có thể làm gì trong trường hợp này?
Maggakkhāyī, brāhmaṇa, tathāgato.
The Tathāgata, brahmin, is a proclaimer of the path.
Này Bà-la-môn, Như Lai là người chỉ đường.
Maggaṃ buddho ācikkhati.
The Buddha points out the path.
Đức Phật chỉ dạy con đường.
Attanā paṭipajjamānā muñceyyu’’nti.
They will be freed by practicing themselves.”
Chính họ tự thực hành thì mới giải thoát được.”
Evampi na hi aññamokkhāti – te duppamuñcā na hi aññamokkhā.
Thus too, indeed, there is no other liberator—they are hard to be freed, indeed, there is no other liberator.
Cũng vậy, thật không có ai khác giải thoát – chúng khó thoát, thật không có ai khác giải thoát.
164
Pacchā pure vāpi apekkhamānāti.
Looking back or forward.
Dù mong cầu quá khứ hay vị lai.
Pacchā vuccati anāgataṃ, pure vuccati atītaṃ.
“Forward” refers to the future; “back” refers to the past.
“Pacchā” được gọi là vị lai, “pure” được gọi là quá khứ.
Api ca atītaṃ upādāya anāgatañca paccuppannañca pacchā, anāgataṃ upādāya atītañca paccuppannañca pure.
Moreover, taking the past as a basis, the future and the present are “forward”; taking the future as a basis, the past and the present are “back”.
Hơn nữa, dựa vào quá khứ thì vị lai và hiện tại là “paccha”; dựa vào vị lai thì quá khứ và hiện tại là “pure”.
Kathaṃ pure apekkhaṃ karoti?
How does one look back?
Làm thế nào để mong cầu quá khứ?
‘‘Evaṃrūpo ahosiṃ atītamaddhāna’’nti tattha nandiṃ samannāneti.
“Such was my form in the past”—therein one finds delight.
“Ta đã có hình sắc như vậy trong thời quá khứ” – ở đó, người ấy gắn liền sự hoan hỷ.
‘‘Evaṃvedano ahosiṃ… evaṃsañño ahosiṃ… evaṃsaṅkhāro ahosiṃ… evaṃviññāṇo ahosiṃ atītamaddhāna’’nti tattha nandiṃ samannāneti.
“Such was my feeling… such was my perception… such were my volitional formations… such was my consciousness in the past”—therein one finds delight.
“Ta đã có cảm thọ như vậy... ta đã có tưởng như vậy... ta đã có hành như vậy... ta đã có thức như vậy trong thời quá khứ” – ở đó, người ấy gắn liền sự hoan hỷ.
Evampi pure apekkhaṃ karoti.
Thus too, one looks back.
Cũng vậy, người ấy mong cầu quá khứ.
165
Atha vā ‘‘iti me cakkhu ahosi atītamaddhānaṃ, iti rūpā’’ti – tattha chandarāgapaṭibaddhaṃ hoti viññāṇaṃ.
Alternatively, “Thus was my eye in the past, thus were forms”—therein consciousness is bound by lust and attachment.
Hoặc giả, “mắt ta đã như thế này trong thời quá khứ, các sắc đã như thế này” – ở đó, thức bị ràng buộc bởi dục ái.
Chandarāgapaṭibaddhattā viññāṇassa tadabhinandati.
Because consciousness is bound by lust and attachment, one delights in that.
Do thức bị ràng buộc bởi dục ái, nên người ấy hoan hỷ với điều đó.
Tadabhinandanto evampi pure apekkhaṃ karoti.
Delighting in that, one thus too looks back.
Khi hoan hỷ với điều đó, người ấy cũng mong cầu quá khứ như vậy.
‘‘Iti me sotaṃ ahosi atītamaddhānaṃ, iti saddā’’ti…pe… ‘‘iti me ghānaṃ ahosi atītamaddhānaṃ, iti gandhā’’ti… ‘‘iti me jivhā ahosi atītamaddhānaṃ, iti rasā’’ti… ‘‘iti me kāyo ahosi atītamaddhānaṃ, iti phoṭṭhabbā’’ti… ‘‘iti me mano ahosi atītamaddhānaṃ, iti dhammā’’ti – tattha chandarāgapaṭibaddhaṃ hoti viññāṇaṃ.
‘‘Thus my ear was in the past, thus sounds’’…pe… ‘‘thus my nose was in the past, thus odors’’… ‘‘thus my tongue was in the past, thus tastes’’… ‘‘thus my body was in the past, thus tactile objects’’… ‘‘thus my mind was in the past, thus mental objects’’ – in that, consciousness is bound by sensual desire.
“Tai ta đã như thế này trong thời quá khứ, các tiếng đã như thế này”... “mũi ta đã như thế này trong thời quá khứ, các mùi đã như thế này”... “lưỡi ta đã như thế này trong thời quá khứ, các vị đã như thế này”... “thân ta đã như thế này trong thời quá khứ, các xúc đã như thế này”... “ý ta đã như thế này trong thời quá khứ, các pháp đã như thế này” – ở đó, thức bị ràng buộc bởi dục ái.
Chandarāgapaṭibaddhattā viññāṇassa tadabhinandati.
Because consciousness is bound by sensual desire, one delights in it.
Do thức bị ràng buộc bởi dục ái, nên người ấy hoan hỷ với điều đó.
Tadabhinandanto evampi pure apekkhaṃ karoti.
Delighting in it, one thus looks back to the past.
Khi hoan hỷ với điều đó, người ấy cũng mong cầu quá khứ như vậy.
166
Atha vā yānissa tāni pubbe mātugāmena saddhiṃ hasitalapitakīḷitāni tadassādeti taṃ nikāmeti, tena ca vittiṃ āpajjati.
Or else, those former smiles, talks, and plays he had with women—he savors them, he yearns for them, and thereby he experiences satisfaction.
Hoặc giả, những nụ cười, lời nói, trò đùa mà người ấy đã từng có với phụ nữ trước đây, người ấy thưởng thức, người ấy mong muốn điều đó, và người ấy đạt được sự thỏa mãn từ điều đó.
Evampi pure apekkhaṃ karoti.
Thus too, he looks back to the past.
Cũng vậy, người ấy mong cầu quá khứ.
167
Kathaṃ pacchā apekkhaṃ karoti?
How does one look forward to the future?
Làm thế nào để mong cầu vị lai?
‘‘Evaṃrūpo siyaṃ anāgatamaddhāna’’nti tattha nandiṃ samannāneti.
‘‘May I be of such form in the future’’ – in that, he applies delight.
“Ta sẽ có hình sắc như vậy trong thời vị lai” – ở đó, người ấy gắn liền sự hoan hỷ.
‘‘Evaṃvedano siyaṃ… evaṃsañño siyaṃ… evaṃsaṅkhāro siyaṃ… evaṃviññāṇo siyaṃ anāgatamaddhāna’’nti tattha nandiṃ samannāneti.
‘‘May I be of such feeling… may I be of such perception… may I be of such formations… may I be of such consciousness in the future’’ – in that, he applies delight.
“Ta sẽ có cảm thọ như vậy... ta sẽ có tưởng như vậy... ta sẽ có hành như vậy... ta sẽ có thức như vậy trong thời vị lai” – ở đó, người ấy gắn liền sự hoan hỷ.
Evampi pacchā apekkhaṃ karoti.
Thus too, he looks forward to the future.
Cũng vậy, người ấy mong cầu vị lai.
168
Atha vā ‘‘iti me cakkhu siyā anāgatamaddhānaṃ, iti rūpā’’ti – appaṭiladdhassa paṭilābhāya cittaṃ paṇidahati.
Or else, ‘‘May my eye be thus in the future, thus forms’’ – he directs his mind to the attainment of what is not yet attained.
Hoặc giả, “mắt ta sẽ như thế này trong thời vị lai, các sắc sẽ như thế này” – người ấy đặt tâm mong cầu đạt được những gì chưa đạt được.
Cetaso paṇidhānapaccayā tadabhinandati.
Due to the aspiration of the mind, he delights in it.
Do sự đặt tâm mong cầu, người ấy hoan hỷ với điều đó.
Tadabhinandanto evampi pacchā apekkhaṃ karoti.
Delighting in it, he thus looks forward to the future.
Khi hoan hỷ với điều đó, người ấy cũng mong cầu vị lai như vậy.
‘‘Iti me sotaṃ siyā anāgatamaddhānaṃ, iti saddā’’ti… ‘‘iti me ghānaṃ siyā anāgatamaddhānaṃ, iti gandhā’’ti… ‘‘iti me jivhā siyā anāgatamaddhānaṃ, iti rasā’’ti… ‘‘iti me kāyo siyā anāgatamaddhānaṃ, iti phoṭṭhabbā’’ti… ‘‘iti me mano siyā anāgatamaddhānaṃ, iti dhammā’’ti – appaṭiladdhassa paṭilābhāya cittaṃ paṇidahati.
‘‘May my ear be thus in the future, thus sounds’’… ‘‘may my nose be thus in the future, thus odors’’… ‘‘may my tongue be thus in the future, thus tastes’’… ‘‘may my body be thus in the future, thus tactile objects’’… ‘‘may my mind be thus in the future, thus mental objects’’ – he directs his mind to the attainment of what is not yet attained.
“Tai ta sẽ như thế này trong thời vị lai, các tiếng sẽ như thế này”... “mũi ta sẽ như thế này trong thời vị lai, các mùi sẽ như thế này”... “lưỡi ta sẽ như thế này trong thời vị lai, các vị sẽ như thế này”... “thân ta sẽ như thế này trong thời vị lai, các xúc sẽ như thế này”... “ý ta sẽ như thế này trong thời vị lai, các pháp sẽ như thế này” – người ấy đặt tâm mong cầu đạt được những gì chưa đạt được.
Cetaso paṇidhānapaccayā tadabhinandati.
Due to the aspiration of the mind, he delights in it.
Do sự đặt tâm mong cầu, người ấy hoan hỷ với điều đó.
Tadabhinandanto evampi pacchā apekkhaṃ karoti.
Delighting in it, he thus looks forward to the future.
Khi hoan hỷ với điều đó, người ấy cũng mong cầu vị lai như vậy.
169
Atha vā ‘‘imināhaṃ sīlena vā vatena vā tapena vā brahmacariyena vā devo vā bhavissāmi devaññataro vā’’ti – appaṭiladdhassa paṭilābhāya cittaṃ paṇidahati.
Or else, ‘‘By this virtue or vow or ascetic practice or holy life, I shall become a deva or one of the devas’’ – he directs his mind to the attainment of what is not yet attained.
Hoặc giả, “nhờ giới, hay nhờ hạnh, hay nhờ khổ hạnh, hay nhờ phạm hạnh này, ta sẽ trở thành một vị trời hay một vị nào đó trong số các vị trời” – người ấy đặt tâm mong cầu đạt được những gì chưa đạt được.
Cetaso paṇidhānapaccayā tadabhinandati.
Due to the aspiration of the mind, he delights in it.
Do sự đặt tâm mong cầu, người ấy hoan hỷ với điều đó.
Tadabhinandanto evampi pacchā apekkhaṃ karotīti – pacchā pure vāpi apekkhamānā.
Delighting in it, he thus looks forward to the future – looking back to the past or forward to the future.
Khi hoan hỷ với điều đó, người ấy cũng mong cầu vị lai như vậy – dù mong cầu quá khứ hay vị lai.
170
Ime va kāme purime va jappanti.
These are the sensual pleasures they crave, or those of the past.
Và tham đắm các dục hiện tại hay các dục quá khứ.
Ime va kāmeti paccuppanne pañca kāmaguṇe icchantā sādiyantā patthayantā pihayantā abhijappantā.
These are the sensual pleasures means desiring, savoring, wishing for, longing for, craving for the present five strands of sensual pleasure.
Các dục hiện tại nghĩa là mong muốn, ưa thích, khát khao, yêu thích, tham đắm năm dục trần hiện tại.
Purime va jappanti atīte pañca kāmaguṇe jappantā pajappantā abhijappantāti – ime va kāme purime va jappaṃ.
Or those of the past they crave means craving, strongly craving, intensely craving the past five strands of sensual pleasure – these are the sensual pleasures they crave, or those of the past.
Tham đắm các dục quá khứ nghĩa là tham đắm, khát khao, tham đắm năm dục trần trong quá khứ – và tham đắm các dục hiện tại hay các dục quá khứ.
171
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Do đó, Thế Tôn đã nói:
172
‘‘Icchānidānā bhavasātabaddhā, te duppamuñcā na hi aññamokkhā;
‘‘Bound by craving for existence, rooted in desire, they are hard to release, for there is no other liberation;
“Do khát ái mà bị ràng buộc bởi sự an lạc trong hữu, chúng khó thoát, thật không có ai khác giải thoát;
173
Pacchā pure vāpi apekkhamānā, ime va kāme purime va jappa’’nti.
Looking back to the past or forward to the future, these are the sensual pleasures they crave, or those of the past.’’
Dù mong cầu quá khứ hay vị lai, chúng tham đắm các dục hiện tại hay các dục quá khứ.”
174
9.
9.
9.
175
Kāmesu giddhā pasutā pamūḷhā, avadāniyā te visame niviṭṭhā;
Greedy for sensual pleasures, infatuated, deluded, they are unyielding, entrenched in disparity;
Bị dục trần trói buộc, đắm chìm, si mê, chúng không thể chấp nhận lời dạy, chúng bị vướng vào những điều bất bình đẳng;
176
Dukkhūpanītā paridevayanti, kiṃsū bhavissāma ito cutāse.
Overcome by suffering, they lament, ‘‘What shall we be when we pass away from here?’’
Bị khổ não vây hãm, chúng than khóc, “Sau khi chết, chúng ta sẽ trở thành gì?”
177
Kāmesu giddhā pasutā pamūḷhāti.
Greedy for sensual pleasures, infatuated, deluded.
Bị dục trần trói buộc, đắm chìm, si mê.
Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā.
Sensual pleasures are of two kinds by way of enumeration: object-sensual pleasures (vatthukāmā) and defilement-sensual pleasures (kilesakāmā)…pe… these are called object-sensual pleasures…pe… these are called defilement-sensual pleasures.
Dục trần được tóm tắt thành hai loại: dục trần cảnh và dục trần phiền não... (văn bản bị cắt)... đây được gọi là dục trần cảnh... (văn bản bị cắt)... đây được gọi là dục trần phiền não.
Gedho vuccati taṇhā.
Greed (gedha) is called craving.
“Gedha” được gọi là ái.
Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.
That which is lust (rāga), intense lust (sārāga)…pe… covetousness (abhijjhā), greed (lobha), the root of unwholesome states (akusalamūlaṃ).
Đó là tham, sự tham, ... (văn bản bị cắt)... tham lam, lòng tham, gốc rễ của bất thiện.
Kilesakāmena vatthukāmesu rattā giddhā gadhitā mucchitā ajjhosannā* laggā laggitā palibuddhāti – kāmesu giddhā.
Attached to, greedy for, infatuated with, obsessed with, clinging to, stuck to, entangled in object-sensual pleasures by defilement-sensual pleasure – greedy for sensual pleasures.
Do dục trần phiền não, chúng bị dính mắc, bị trói buộc, bị vướng víu, bị mê mẩn, bị chìm đắm, bị dính chặt, bị mắc kẹt, bị ràng buộc vào các dục trần cảnh – bị dục trần trói buộc.
178
Pasutāti yepi kāme esanti gavesanti pariyesanti, taccaritā tabbahulā taggarukā, tanninnā tappoṇā tappabbhārā tadadhimuttā tadadhipateyyā, tepi kāmapasutā.
Infatuated means those who seek, search for, investigate sensual pleasures; those whose conduct is such, who are devoted to such, who respect such, who incline towards such, who lean towards such, who tend towards such, who are intent on such, who are dominated by such, they too are infatuated with sensual pleasures.
Đắm chìm nghĩa là những ai tìm kiếm, truy cầu, dò xét các dục trần, những người có hành vi đó, thường xuyên làm điều đó, coi trọng điều đó, nghiêng về điều đó, hướng về điều đó, thiên về điều đó, bị chi phối bởi điều đó, thì cũng là những người đắm chìm trong dục trần.
Yepi taṇhāvasena rūpe esanti gavesanti pariyesanti… sadde… gandhe… rase… phoṭṭhabbe…pe… pariyesanti taccaritā tabbahulā taggarukā, tanninnā tappoṇā tappabbhārā tadadhimuttā tadadhipateyyā, tepi kāmapasutā.
Those who, by way of craving, seek, search for, investigate forms… sounds… odors… tastes… tactile objects…pe… investigate; those whose conduct is such, who are devoted to such, who respect such, who incline towards such, who lean towards such, who tend towards such, who are intent on such, who are dominated by such, they too are infatuated with sensual pleasures.
Những ai do sức mạnh của tham ái (taṇhā) mà tìm kiếm, truy cầu, tìm cầu khắp nơi các sắc (rūpa)... các tiếng (sadda)... các mùi (gandha)... các vị (rasa)... các xúc (phoṭṭhabba)... tìm cầu khắp nơi, quen thuộc với chúng, thường xuyên với chúng, xem trọng chúng, nghiêng về chúng, hướng về chúng, thiên về chúng, quyết định theo chúng, lấy chúng làm chủ tể, những người ấy cũng bị dục vọng chi phối.
Yepi taṇhāvasena rūpe paṭilabhanti… sadde… gandhe … rase… phoṭṭhabbe paṭilabhanti taccaritā tabbahulā taggarukā, tanninnā tappoṇā tappabbhārā tadadhimuttā tadadhipateyyā, tepi kāmapasutā.
And those who, by the power of craving, obtain forms, sounds, smells, tastes, tangibles; who are accustomed to them, frequently engaged in them, hold them in high regard, are inclined towards them, lean towards them, gravitate towards them, are devoted to them, and are dominated by them—they too are devoted to sensual pleasures.
Những ai do sức mạnh của tham ái mà đạt được các sắc... các tiếng... các mùi... các vị... các xúc, quen thuộc với chúng, thường xuyên với chúng, xem trọng chúng, nghiêng về chúng, hướng về chúng, thiên về chúng, quyết định theo chúng, lấy chúng làm chủ tể, những người ấy cũng bị dục vọng chi phối.
Yepi taṇhāvasena rūpe paribhuñjanti … sadde… gandhe… rase… phoṭṭhabbe paribhuñjanti taccaritā tabbahulā taggarukā, tanninnā tappoṇā tappabbhārā tadadhimuttā tadadhipateyyā, tepi kāmapasutā.
And those who, by the power of craving, enjoy forms, sounds, smells, tastes, tangibles; who are accustomed to them, frequently engaged in them, hold them in high regard, are inclined towards them, lean towards them, gravitate towards them, are devoted to them, and are dominated by them—they too are devoted to sensual pleasures.
Những ai do sức mạnh của tham ái mà hưởng thụ các sắc... các tiếng... các mùi... các vị... các xúc, quen thuộc với chúng, thường xuyên với chúng, xem trọng chúng, nghiêng về chúng, hướng về chúng, thiên về chúng, quyết định theo chúng, lấy chúng làm chủ tể, những người ấy cũng bị dục vọng chi phối.
Yathā kalahakārako kalahapasuto, kammakārako kammapasuto, gocare caranto gocarapasuto, jhāyī jhānapasuto; evameva yepi kāme esanti gavesati pariyesanti, taccaritā tabbahulā taggarukā tanninnā tappoṇā tappabbhārā tadadhimuttā tadadhipateyyā, tepi kāmapasutā.
Just as a quarrelsome person is devoted to quarreling, a worker is devoted to work, one who roams for pasture is devoted to pasture, a meditator is devoted to meditation; in the same way, those who seek, search for, and thoroughly search for sensual pleasures; who are accustomed to them, frequently engaged in them, hold them in high regard, are inclined towards them, lean towards them, gravitate towards them, are devoted to them, and are dominated by them—they too are devoted to sensual pleasures.
Cũng như kẻ gây tranh chấp thì bị tranh chấp chi phối, kẻ làm việc thì bị công việc chi phối, người chăn bò thì bị việc chăn bò chi phối, thiền giả thì bị thiền định chi phối; cũng vậy, những ai tìm kiếm, truy cầu, tìm cầu khắp nơi các dục, quen thuộc với chúng, thường xuyên với chúng, xem trọng chúng, nghiêng về chúng, hướng về chúng, thiên về chúng, quyết định theo chúng, lấy chúng làm chủ tể, những người ấy cũng bị dục vọng chi phối.
Yepi taṇhāvasena rūpe esanti gavesanti pariyesanti… sadde… gandhe… rase… phoṭṭhabbe…pe… pariyesanti taccaritā tabbahulā taggarukā tanninnā tappoṇā tappabbhārā tadadhimuttā tadadhipateyyā, tepi kāmapasutā.
And those who, by the power of craving, seek, search for, and thoroughly search for forms… sounds… smells… tastes… tangibles… who are accustomed to them, frequently engaged in them, hold them in high regard, are inclined towards them, lean towards them, gravitate towards them, are devoted to them, and are dominated by them—they too are devoted to sensual pleasures.
Những ai do sức mạnh của tham ái mà tìm kiếm, truy cầu, tìm cầu khắp nơi các sắc... các tiếng... các mùi... các vị... các xúc... tìm cầu khắp nơi, quen thuộc với chúng, thường xuyên với chúng, xem trọng chúng, nghiêng về chúng, hướng về chúng, thiên về chúng, quyết định theo chúng, lấy chúng làm chủ tể, những người ấy cũng bị dục vọng chi phối.
Yepi taṇhāvasena rūpe paṭilabhanti… sadde… gandhe… rase… phoṭṭhabbe paṭilabhanti taccaritā tabbahulā taggarukā, tanninnā tappoṇā tappabbhārā tadadhimuttā tadadhipateyyā, tepi kāmapasutā.
And those who, by the power of craving, obtain forms… sounds… smells… tastes… tangibles; who are accustomed to them, frequently engaged in them, hold them in high regard, are inclined towards them, lean towards them, gravitate towards them, are devoted to them, and are dominated by them—they too are devoted to sensual pleasures.
Những ai do sức mạnh của tham ái mà đạt được các sắc... các tiếng... các mùi... các vị... các xúc, quen thuộc với chúng, thường xuyên với chúng, xem trọng chúng, nghiêng về chúng, hướng về chúng, thiên về chúng, quyết định theo chúng, lấy chúng làm chủ tể, những người ấy cũng bị dục vọng chi phối.
Yepi taṇhāvasena rūpe paribhuñjanti… sadde… gandhe… rase… phoṭṭhabbe paribhuñjanti taccaritā tabbahulā taggarukā, tanninnā tappoṇā tappabbhārā tadadhimuttā tadadhipateyyā, tepi kāmapasutā.
And those who, by the power of craving, enjoy forms… sounds… smells… tastes… tangibles; who are accustomed to them, frequently engaged in them, hold them in high regard, are inclined towards them, lean towards them, gravitate towards them, are devoted to them, and are dominated by them—they too are devoted to sensual pleasures.
Những ai do sức mạnh của tham ái mà hưởng thụ các sắc... các tiếng... các mùi... các vị... các xúc, quen thuộc với chúng, thường xuyên với chúng, xem trọng chúng, nghiêng về chúng, hướng về chúng, thiên về chúng, quyết định theo chúng, lấy chúng làm chủ tể, những người ấy cũng bị dục vọng chi phối.
179
Pamūḷhāti yebhuyyena devamanussā pañcasu kāmaguṇesu muyhanti sammuyhanti sampamuyhanti mūḷhā sammūḷhā sampamūḷhā avijjāya andhīkatā āvutā nivutā ovutā pihitā paṭicchannā paṭikujjitāti – kāmesu giddhā pasutā pamūḷhā.
Pamūḷhā means that most devas and humans are bewildered, thoroughly bewildered, completely bewildered by the five strands of sensual pleasure; they are deluded, thoroughly deluded, completely deluded; blinded by avijjā, covered, enveloped, shrouded, closed off, concealed, and turned downwards—thus, "entangled in sensual pleasures, devoted, and deluded."
Pamūḷhā (mê muội) nghĩa là: Phần lớn chư thiên và loài người bị mê muội, hoàn toàn mê muội, hoàn toàn bị che lấp bởi năm dục công đức, bị vô minh làm cho mù quáng, bị bao phủ, bị che kín, bị che lấp, bị bít kín, bị che giấu, bị quay mặt xuống – nên bị tham đắm, bị chi phối, bị mê muội trong các dục.
180
Avadāniyā te visame niviṭṭhāti.
They are unteachable, settled in the uneven.
Avadāniyā te visame niviṭṭhā (Họ là những kẻ không biết nghe lời, bị đắm chìm trong điều bất thiện).
Avadāniyāti avagacchantītipi avadāniyā, maccharinopi vuccanti avadāniyā, buddhānaṃ sāvakānaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusiṭṭhiṃ nādiyantīti – avadāniyā.
Avadāniyā means "they understand" or "they are stingy." They do not heed the words, expressions, teachings, or instructions of the Buddhas and their disciples—thus, avadāniyā.
Avadāniyā (không biết nghe lời) nghĩa là: Những người không hiểu cũng được gọi là avadāniyā; những người keo kiệt cũng được gọi là avadāniyā; những người không chấp nhận lời dạy, lời giải thích, lời giáo huấn của chư Phật và các đệ tử – đó là avadāniyā.
Kathaṃ avagacchantīti avadāniyā?
How are they "avadāniyā" by understanding?
Làm sao những người không hiểu lại được gọi là avadāniyā?
Nirayaṃ gacchanti, tiracchānayoniṃ gacchanti, pettivisayaṃ gacchantīti, evaṃ āgacchantīti – avadāniyā.
They understand that they go to hell, they go to the animal realm, they go to the realm of hungry ghosts—thus, they are avadāniyā by understanding.
Họ đi đến địa ngục, đi đến cảnh giới súc sinh, đi đến cảnh giới ngạ quỷ – vì vậy họ được gọi là avadāniyā.
Kathaṃ maccharino vuccanti avadāniyā?
How are they called "avadāniyā" as stingy ones?
Làm sao những người keo kiệt lại được gọi là avadāniyā?
Pañca macchariyāni – āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, dhammamacchariyaṃ.
There are five types of stinginess: āvāsamacchariya (stinginess regarding dwelling places), kulamacchariya (stinginess regarding families), lābhamacchariya (stinginess regarding gain), vaṇṇamacchariya (stinginess regarding beauty), dhammamacchariya (stinginess regarding the Dhamma).
Có năm sự keo kiệt: keo kiệt về chỗ ở (āvāsamacchariya), keo kiệt về gia đình (kulamacchariya), keo kiệt về lợi lộc (lābhamacchariya), keo kiệt về sắc đẹp (vaṇṇamacchariya), keo kiệt về pháp (dhammamacchariya).
Yaṃ evarūpaṃ macchariyaṃ maccharāyanā maccharāyitattaṃ vevicchaṃ kadariyaṃ kaṭukañcukatā aggahitattaṃ cittassa, idaṃ vuccati macchariyaṃ.
Such stinginess, miserliness, the state of being miserly, grudging, meanness, harshness, and the mind's inability to grasp—this is called macchariya.
Sự keo kiệt, tính keo kiệt, trạng thái keo kiệt, sự ích kỷ, sự bủn xỉn, sự khó chịu, sự không chấp nhận của tâm như vậy – đó được gọi là keo kiệt.
Api ca, khandhamacchariyampi macchariyaṃ, dhātumacchariyampi macchariyaṃ, āyatanamacchariyampi macchariyaṃ gāho.
Moreover, stinginess regarding the khandhas is macchariya, stinginess regarding the dhātus is macchariya, stinginess regarding the āyatanas is macchariya—this is grasping.
Hơn nữa, keo kiệt về các uẩn (khandhamacchariya) cũng là keo kiệt, keo kiệt về các giới (dhātumacchariya) cũng là keo kiệt, keo kiệt về các xứ (āyatanamacchariya) cũng là keo kiệt, sự chấp thủ.
Idaṃ vuccati macchariyaṃ.
This is called macchariya.
Đó được gọi là keo kiệt.
Iminā macchariyena avadaññutāya samannāgatā janā pamattā.
People endowed with this macchariya and unteachability are negligent.
Những người phóng dật bị chi phối bởi sự keo kiệt và sự không hiểu biết này.
Evaṃ maccharino vuccanti avadāniyā.
Thus, stingy ones are called avadāniyā.
Như vậy, những người keo kiệt được gọi là avadāniyā.
Kathaṃ buddhānaṃ sāvakānaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusiṭṭhiṃ nādiyantīti – avadāniyā?
How are they "avadāniyā" by not heeding the words, expressions, teachings, or instructions of the Buddhas and their disciples?
Làm sao những người không chấp nhận lời dạy, lời giải thích, lời giáo huấn của chư Phật và các đệ tử lại được gọi là avadāniyā?
Buddhānaṃ sāvakānaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusiṭṭhiṃ na ādiyanti na sussusanti, na sotaṃ odahanti, na aññā cittaṃ upaṭṭhapenti, anassavā avacanakarā paṭilomavuttino, aññeneva mukhaṃ karonti.
They do not heed, do not listen attentively, do not lend an ear, do not apply their minds to the words, expressions, teachings, or instructions of the Buddhas and their disciples; they are disobedient, uncompliant, act contrary, and turn their faces away.
Họ không chấp nhận, không lắng nghe, không chú tâm, không thiết lập tâm để hiểu lời dạy, lời giải thích, lời giáo huấn của chư Phật và các đệ tử; họ không vâng lời, không làm theo lời, hành xử ngược lại, và quay mặt đi theo hướng khác.
Evaṃ buddhānaṃ sāvakānaṃ* vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusiṭṭhiṃ nādiyantīti avadāniyāti – avadāniyā.
Thus, by not heeding the words, expressions, teachings, or instructions of the Buddhas and their disciples, they are avadāniyā—thus, avadāniyā.
Như vậy, những người không chấp nhận lời dạy, lời giải thích, lời giáo huấn của chư Phật và các đệ tử được gọi là avadāniyā – đó là avadāniyā.
181
Te visame niviṭṭhāti visame kāyakamme niviṭṭhā, visame vacīkamme niviṭṭhā, visame manokamme niviṭṭhā, visame pāṇātipāte niviṭṭhā, visame adinnādāne niviṭṭhā, visame kāmesumicchācāre niviṭṭhā, visame musāvāde niviṭṭhā, visamāya pisuṇāya vācāya niviṭṭhā, visamāya pharusāya vācāya… visame samphappalāpe… visamāya abhijjhāya niviṭṭhā, visame byāpāde… visamāya micchādiṭṭhiyā niviṭṭhā, visamesu saṅkhāresu niviṭṭhā, visamesu pañcasu kāmaguṇesu niviṭṭhā, visamesu pañcasu nīvaraṇesu niviṭṭhā viniviṭṭhā patiṭṭhitā allīnā upagatā ajjhositā adhimuttā laggā laggitā palibuddhāti – avadāniyā te visame niviṭṭhā.
They, engaged in unevenness, means engaged in uneven bodily action, engaged in uneven verbal action, engaged in uneven mental action, engaged in uneven taking of life, engaged in uneven taking of what is not given, engaged in uneven sexual misconduct, engaged in uneven false speech, engaged in uneven slanderous speech… engaged in uneven harsh speech… engaged in uneven frivolous talk… engaged in uneven covetousness, engaged in uneven ill-will… engaged in uneven wrong view, engaged in uneven formations, engaged in the five uneven sense pleasures, engaged in the five uneven hindrances—deeply engaged, established, clinging, resorting, settled, determined, attached, stuck, and entangled. Thus, they are blameworthy, engaged in unevenness.
Te visame niviṭṭhā (Họ bị đắm chìm trong điều bất thiện) nghĩa là: bị đắm chìm trong ác nghiệp thân (visame kāyakamme), bị đắm chìm trong ác nghiệp khẩu (visame vacīkamme), bị đắm chìm trong ác nghiệp ý (visame manokamme), bị đắm chìm trong sát sinh (visame pāṇātipāte), bị đắm chìm trong trộm cắp (visame adinnādāne), bị đắm chìm trong tà dâm (visame kāmesumicchācāre), bị đắm chìm trong nói dối (visame musāvāde), bị đắm chìm trong lời nói chia rẽ (visamāya pisuṇāya vācāya), bị đắm chìm trong lời nói thô ác (visamāya pharusāya vācāya)... bị đắm chìm trong lời nói vô ích (visame samphappalāpe)... bị đắm chìm trong tham lam (visamāya abhijjhāya), bị đắm chìm trong sân hận (visame byāpāde)... bị đắm chìm trong tà kiến (visamāya micchādiṭṭhiyā), bị đắm chìm trong các hành bất thiện (visamesu saṅkhāresu), bị đắm chìm trong năm dục công đức (visamesu pañcasu kāmaguṇesu), bị đắm chìm, bị mắc kẹt, bị an trú, bị dính mắc, bị bám víu, bị chấp thủ, bị quyết định, bị trói buộc, bị ràng buộc trong năm triền cái (visamesu pañcasu nīvaraṇesu) – đó là họ bị đắm chìm trong điều bất thiện.
182
Dukkhūpanītā paridevayantīti.
Afflicted by suffering, they lament.
Dukkhūpanītā paridevayanti (Bị khổ đau vây hãm, họ than khóc).
Dukkhūpanītāti dukkhappattā dukkhasampattā dukkhūpagatā, mārappattā mārasampattā mārūpagatā, maraṇappattā maraṇasampattā maraṇūpagatā.
Afflicted by suffering means attained to suffering, arrived at suffering, come to suffering; attained to Māra, arrived at Māra, come to Māra; attained to death, arrived at death, come to death.
Dukkhūpanītā (bị khổ đau vây hãm) nghĩa là: đã đạt đến khổ đau, đã hoàn toàn đạt đến khổ đau, đã rơi vào khổ đau; đã đạt đến Ma vương, đã hoàn toàn đạt đến Ma vương, đã rơi vào Ma vương; đã đạt đến cái chết, đã hoàn toàn đạt đến cái chết, đã rơi vào cái chết.
Paridevayantīti lapanti lālapanti* , socanti kilamanti paridevanti urattāḷiṃ kandanti sammohaṃ āpajjantīti – dukkhūpanītā paridevayanti.
They lament means they wail, they cry out, they grieve, they are exhausted, they lament, they beat their breasts and cry, they fall into bewilderment. Thus, afflicted by suffering, they lament.
Paridevayanti (họ than khóc) nghĩa là: họ than vãn, họ than khóc thảm thiết, họ sầu muộn, họ mệt mỏi, họ than khóc, họ đấm ngực khóc than, họ rơi vào sự mê loạn – đó là bị khổ đau vây hãm, họ than khóc.
183
Kiṃsū bhavissāma ito cutāseti ito cutā kiṃ bhavissāma?
What then shall we be, having passed away from here? Having passed away from here, what shall we be?
Kiṃsū bhavissāma ito cutāse (Sau khi chết từ đây, chúng ta sẽ trở thành gì)?
Nerayikā bhavissāma, tiracchānayonikā bhavissāma, pettivisayikā bhavissāma, manussā bhavissāma, devā bhavissāma, rūpī bhavissāma, arūpī bhavissāma, saññī bhavissāma, asaññī bhavissāma, nevasaññīnāsaññī bhavissāma, ‘‘bhavissāma nu kho mayaṃ anāgatamaddhānaṃ, nanu kho bhavissāma anāgatamaddhānaṃ, kiṃ nu kho bhavissāma anāgatamaddhānaṃ, kathaṃ nu kho bhavissāma anāgatamaddhānaṃ, kiṃ hutvā kiṃ bhavissāma nu kho mayaṃ anāgatamaddhāna’’nti saṃsayapakkhandā vimatipakkhandā dveḷhakajātā lapanti lālapanti, socanti kilamanti paridevanti urattāḷiṃ kandanti sammohaṃ āpajjantīti – kiṃsū bhavissāma ito cutāse.
Shall we be denizens of hell? Shall we be animals? Shall we be ghosts? Shall we be humans? Shall we be devas? Shall we be with form? Shall we be without form? Shall we be with perception? Shall we be without perception? Shall we be neither with nor without perception? "Shall we exist in the future? Shall we not exist in the future? What shall we exist as in the future? How shall we exist in the future? Having been what, what shall we exist as in the future?" Thus, filled with doubt, filled with perplexity, having fallen into uncertainty, they wail, they cry out, they grieve, they are exhausted, they lament, they beat their breasts and cry, they fall into bewilderment. Thus, what then shall we be, having passed away from here?
Chúng ta sẽ trở thành chúng sinh địa ngục, chúng ta sẽ trở thành chúng sinh súc sinh, chúng ta sẽ trở thành chúng sinh ngạ quỷ, chúng ta sẽ trở thành loài người, chúng ta sẽ trở thành chư thiên, chúng ta sẽ có sắc thân, chúng ta sẽ không có sắc thân, chúng ta sẽ có tưởng, chúng ta sẽ không có tưởng, chúng ta sẽ không có tưởng cũng không không có tưởng, “Liệu chúng ta có tồn tại trong tương lai không? Liệu chúng ta có không tồn tại trong tương lai không? Liệu chúng ta sẽ trở thành gì trong tương lai? Liệu chúng ta sẽ trở thành như thế nào trong tương lai? Sau khi trở thành gì, chúng ta sẽ trở thành gì trong tương lai?” – họ than vãn, than khóc thảm thiết, sầu muộn, mệt mỏi, than khóc, đấm ngực khóc than, rơi vào sự mê loạn do bị hoài nghi bao trùm, bị phân vân bao trùm, bị lưỡng lự – đó là sau khi chết từ đây, chúng ta sẽ trở thành gì.
184
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói:
185
‘‘Kāmesu giddhā pasutā pamūḷhā, avadāniyā te visame niviṭṭhā;
“Greedy for sensual pleasures, obsessed, deluded,
“Tham đắm trong dục, bị dục vọng chi phối, mê muội,
186
Dukkhūpanītā paridevayanti, kiṃsū bhavissāma ito cutāse’’ti.
They are blameworthy, engaged in unevenness;
Họ là những kẻ không biết nghe lời, bị đắm chìm trong điều bất thiện.
187
10.
Afflicted by suffering, they lament,
Bị khổ đau vây hãm, họ than khóc:
188
Tasmā hi sikkhetha idheva jantu, yaṃ kiñci jaññā visamanti loke;
‘What then shall we be, having passed away from here?’”
‘Sau khi chết từ đây, chúng ta sẽ trở thành gì?’”
189
Na tassa hetū visamaṃ careyya, appañhidaṃ jīvitamāhu dhīrā.
Therefore, here and now, a living being should train, whatever he knows to be uneven in the world; he should not act unevenly for its sake, for the wise say that this life is short.
Tasmā hi sikkhetha idheva jantu, yaṃ kiñci jaññā visamanti loke;
190
Tasmā hi sikkhetha idheva jantūti.
Therefore, here and now, a living being should train.
Na tassa hetū visamaṃ careyya, appañhidaṃ jīvitamāhu dhīrā.
Tasmāti taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā tannidānā, etamādīnavaṃ sampassamāno kāmesūti – tasmā.
Therefore means for that reason, for that cause, for that condition, for that origin, seeing this danger in sensual pleasures. Thus, therefore.
Tasmā hi sikkhetha idheva jantu (Do đó, chúng sinh nên học hỏi ngay tại đây).
Sikkhethāti tisso sikkhā – adhisīlasikkhā, adhicittasikkhā, adhipaññāsikkhā.
Should train refers to the three trainings: the training in higher morality (adhisīlasikkhā), the training in higher mind (adhicittasikkhā), and the training in higher wisdom (adhipaññāsikkhā).
Tasmā (Do đó) nghĩa là: vì lý do đó, vì nguyên nhân đó, vì duyên đó, vì nền tảng đó, khi thấy rõ sự nguy hiểm này trong các dục – do đó.
191
Katamā adhisīlasikkhā?
What is the training in higher morality?
Sikkhetha (nên học hỏi) nghĩa là: có ba sự học hỏi (sikkhā) – tăng thượng giới học (adhisīlasikkhā), tăng thượng tâm học (adhicittasikkhā), tăng thượng tuệ học (adhipaññāsikkhā).
Idha bhikkhu sīlavā hoti, pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno, aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu.
Here, a bhikkhu is moral, he dwells restrained by the Pātimokkha restraint, he is endowed with proper conduct and resort, seeing danger in the slightest faults, he undertakes and trains in the training rules.
Tăng thượng giới học là gì?
Khuddako sīlakkhandho, mahanto sīlakkhandho, sīlaṃ patiṭṭhā ādi caraṇaṃ saṃyamo saṃvaro mokkhaṃ pāmokkhaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – ayaṃ adhisīlasikkhā.
The minor collection of sīla, the major collection of sīla, sīla as foundation, origin, practice, restraint, protection, liberation, foremost for the attainment of wholesome states—this is the training in higher morality.
Ở đây, một tỳ khưu có giới hạnh, sống được chế ngự bởi sự phòng hộ của giới bổn Pātimokkha, đầy đủ oai nghi và phạm vi hành vi, thấy sự nguy hiểm trong những lỗi nhỏ nhặt, và chấp nhận học hỏi trong các học giới. Giới uẩn nhỏ, giới uẩn lớn, giới là nền tảng, là khởi đầu, là hành vi, là sự chế ngự, là sự phòng hộ, là sự giải thoát, là sự giải thoát tối thượng để đạt được các pháp thiện – đây là tăng thượng giới học.
192
Katamā adhicittasikkhā?
What is the training in higher mind?
Tăng thượng tâm học là gì?
Idha bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
Here, a bhikkhu, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, enters upon and abides in the first jhāna, which is accompanied by initial application and sustained application, born of seclusion, with rapture and pleasure.
Ở đây, một tỳ khưu ly dục, ly các pháp bất thiện, chứng và an trú thiền thứ nhất với tầm, tứ, hỷ và lạc do viễn ly sinh.
Vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
With the subsiding of initial application and sustained application, he enters upon and abides in the second jhāna, which has internal assurance and unification of mind, is without initial application and sustained application, born of concentration, with rapture and pleasure.
Với sự lắng dịu của tầm và tứ, nội tâm thanh tịnh, tâm chuyên nhất, chứng và an trú thiền thứ hai với hỷ và lạc do định sinh, không tầm không tứ.
Pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘upekkhako satimā sukhavihārī’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
With the fading away of rapture, he dwells in equanimity, mindful and clearly comprehending, and experiences pleasure with the body, of which the Noble Ones declare: ‘He dwells in pleasure with equanimity and mindfulness.’ He enters upon and abides in the third jhāna.
Với sự ly hỷ, vị ấy an trú xả, chánh niệm và tỉnh giác, và cảm nhận sự lạc trong thân, điều mà các bậc Thánh gọi là ‘người an trú xả, chánh niệm, sống an lạc’ – vị ấy chứng và an trú thiền thứ ba.
Sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati – ayaṃ adhicittasikkhā.
And by the abandoning of pleasure and the abandoning of pain, and by the prior passing away of joy and sorrow, he enters upon and dwells in the fourth jhāna, which is neither painful nor pleasant, and is purified by equanimity and mindfulness – this is the training in higher mind.
Do sự từ bỏ lạc thọ và từ bỏ khổ thọ, do sự diệt vong của hỷ và ưu trước đó, vị ấy nhập và an trú Tứ thiền, là trạng thái không khổ không lạc, với sự thanh tịnh của niệm do xả – đây là tăng thượng tâm học (adhicittasikkhā).
193
Katamā adhipaññāsikkhā?
What is the training in higher wisdom?
Thế nào là tăng thượng tuệ học (adhipaññāsikkhā)?
Idha bhikkhu paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato, ariyāya nibbedhikāya sammādukkhakkhayagāminiyā.
Here, a bhikkhu is wise, endowed with wisdom that sees rise and fall, with noble, penetrative wisdom that leads to the right destruction of suffering.
Ở đây, một tỳ khưu có trí tuệ, được phú bẩm trí tuệ quán chiếu sự sanh diệt (udayatthagāminiyā paññāya), trí tuệ thánh, có khả năng xuyên thấu, đưa đến sự chấm dứt khổ đau một cách chân chánh.
So ‘‘idaṃ dukkha’’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhasamudayo’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhanirodho’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands, as it actually is, ‘This is suffering’; he understands, as it actually is, ‘This is the origin of suffering’; he understands, as it actually is, ‘This is the cessation of suffering’; he understands, as it actually is, ‘This is the path leading to the cessation of suffering’.
Vị ấy như thật biết: “Đây là khổ”; như thật biết: “Đây là nguyên nhân của khổ”; như thật biết: “Đây là sự diệt khổ”; như thật biết: “Đây là con đường đưa đến sự diệt khổ”.
‘‘Ime āsavā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ āsavasamudayo’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ āsavanirodho’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti – ayaṃ adhipaññāsikkhā.
He understands, as it actually is, ‘These are the āsavas’; he understands, as it actually is, ‘This is the origin of the āsavas’; he understands, as it actually is, ‘This is the cessation of the āsavas’; he understands, as it actually is, ‘This is the path leading to the cessation of the āsavas’ – this is the training in higher wisdom.
Vị ấy như thật biết: “Đây là các lậu hoặc (āsava)”; như thật biết: “Đây là nguyên nhân của các lậu hoặc”; như thật biết: “Đây là sự diệt trừ các lậu hoặc”; như thật biết: “Đây là con đường đưa đến sự diệt trừ các lậu hoặc” – đây là tăng thượng tuệ học.
194
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkheyya, jānanto sikkheyya, passanto sikkheyya, paccavekkhanto sikkheyya, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkheyya, saddhāya adhimuccanto sikkheyya, vīriyaṃ paggaṇhanto sikkheyya, satiṃ upaṭṭhapento sikkheyya, cittaṃ samādahanto sikkheyya, paññāya pajānanto sikkheyya, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkheyya, pariññeyyaṃ parijānanto sikkheyya, pahātabbaṃ pajahanto sikkheyya, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkheyya, sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkheyya ācareyya samācareyya samādāya vatteyya.
These three trainings should be practiced by reflecting, by knowing, by seeing, by reviewing, by resolving the mind, by resolving with faith, by exerting effort, by establishing mindfulness, by concentrating the mind, by understanding with wisdom, by fully knowing what is to be fully known, by fully comprehending what is to be fully comprehended, by abandoning what is to be abandoned, by developing what is to be developed, by realizing what is to be realized; one should practice, fully practice, and undertake to abide by them.
Khi quán xét, khi hiểu biết, khi thấy rõ, khi quán sát, khi an trú tâm, khi phát khởi niềm tin, khi tinh tấn, khi an lập niệm, khi định tâm, khi dùng tuệ để hiểu biết, khi thấu hiểu những gì cần thấu hiểu, khi liễu tri những gì cần liễu tri, khi từ bỏ những gì cần từ bỏ, khi tu tập những gì cần tu tập, khi chứng ngộ những gì cần chứng ngộ, vị ấy nên học tập, nên thực hành, nên sống thuận theo ba học pháp này.
195
Idhāti imissā diṭṭhiyā imissā khantiyā imissā ruciyā imasmiṃ ādāye imasmiṃ dhamme imasmiṃ vinaye imasmiṃ dhammavinaye imasmiṃ pāvacane imasmiṃ brahmacariye imasmiṃ satthusāsane imasmiṃ attabhāve imasmiṃ manussaloke – tena vuccati idhāti.
Herein (idha) means in this view, in this patience, in this liking, in this acceptance, in this Dhamma, in this Vinaya, in this Dhamma-Vinaya, in this teaching, in this holy life, in this Teacher’s Dispensation, in this existence, in this human world – that is why it is said ‘herein’.
Ở đây (idha): trong quan điểm này, trong sự kiên nhẫn này, trong sự ưa thích này, trong sự nắm giữ này, trong Pháp này, trong Luật này, trong Pháp và Luật này, trong giáo lý này, trong Phạm hạnh này, trong giáo pháp của Bậc Đạo Sư này, trong tự thân này, trong thế giới loài người này – vì vậy được gọi là “ở đây”.
Jantūti satto naro…pe… manujoti – tasmā hi sikkhetha idheva jantu.
Creature (jantu) means a being, a person…pe… a human – therefore, a creature should train right here.
Chúng sanh (jantu): là hữu tình, là người… (còn lại như trên)… là nhân loại – do đó, chúng sanh nên học tập ngay tại đây.
196
Yaṃ kiñci jaññā visamanti loketi.
“Whatever one knows to be uneven in the world.”
Bất cứ điều gì người ấy biết là bất bình đẳng trong thế gian.
Yaṃ kiñcīti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādiyanavacanametaṃ* – yaṃ kiñcīti.
Whatever (yaṃ kiñci) is a word that means all in every way, completely, without remainder, without exception – whatever.
Bất cứ điều gì (yaṃ kiñci): là lời nói bao hàm tất cả, mọi thứ, không còn sót lại, không còn gì cả – “bất cứ điều gì”.
Visamanti jaññāti visamaṃ kāyakammaṃ visamanti jāneyya, visamaṃ vacīkammaṃ visamanti jāneyya, visamaṃ manokammaṃ visamanti jāneyya, visamaṃ pāṇātipātaṃ visamoti jāneyya, visamaṃ adinnādānaṃ visamanti jāneyya, visamaṃ kāmesumicchācāraṃ visamoti jāneyya, visamaṃ musāvādaṃ visamoti jāneyya, visamaṃ pisuṇaṃ vācaṃ visamāti jāneyya, visamaṃ pharusaṃ vācaṃ visamāti jāneyya, visamaṃ samphappalāpaṃ visamoti jāneyya, visamaṃ abhijjhaṃ visamāti jāneyya, visamaṃ byāpādaṃ visamoti jāneyya, visamaṃ micchādiṭṭhiṃ visamāti jāneyya, visame saṅkhāre visamāti jāneyya, visame pañca kāmaguṇe visamāti jāneyya, visame pañca nīvaraṇe visamāti jāneyya ājāneyya vijāneyya paṭivijāneyya paṭivijjheyya.
Knows to be uneven (visamanti jaññā) means one should know uneven bodily action to be uneven; one should know uneven verbal action to be uneven; one should know uneven mental action to be uneven; one should know uneven taking of life to be uneven; one should know uneven taking of what is not given to be uneven; one should know uneven sexual misconduct to be uneven; one should know uneven false speech to be uneven; one should know uneven divisive speech to be uneven; one should know uneven harsh speech to be uneven; one should know uneven idle chatter to be uneven; one should know uneven covetousness to be uneven; one should know uneven ill-will to be uneven; one should know uneven wrong view to be uneven; one should know uneven formations to be uneven; one should know the five uneven sense pleasures to be uneven; one should know the five uneven hindrances to be uneven; one should understand, comprehend, fully comprehend, and penetrate.
Nên biết sự bất bình đẳng là nên biết thân nghiệp bất bình đẳng là bất bình đẳng, nên biết khẩu nghiệp bất bình đẳng là bất bình đẳng, nên biết ý nghiệp bất bình đẳng là bất bình đẳng, nên biết sát sinh bất bình đẳng là bất bình đẳng, nên biết trộm cắp bất bình đẳng là bất bình đẳng, nên biết tà hạnh trong các dục bất bình đẳng là bất bình đẳng, nên biết nói dối bất bình đẳng là bất bình đẳng, nên biết lời nói chia rẽ bất bình đẳng là bất bình đẳng, nên biết lời nói thô ác bất bình đẳng là bất bình đẳng, nên biết lời nói phù phiếm bất bình đẳng là bất bình đẳng, nên biết tham lam bất bình đẳng là bất bình đẳng, nên biết sân hận bất bình đẳng là bất bình đẳng, nên biết tà kiến bất bình đẳng là bất bình đẳng, nên biết các hành (saṅkhāra) bất bình đẳng là bất bình đẳng, nên biết năm dục lạc bất bình đẳng là bất bình đẳng, nên biết năm triền cái (nīvaraṇa) bất bình đẳng là bất bình đẳng; nên biết rõ, nên hiểu rõ, nên thấu hiểu, nên quán triệt.
Loketi apāyaloke…pe… āyatanaloketi – yaṃ kiñci jaññā visamanti loke.
In the world (loke) means in the world of the lower realms…pe… in the world of sense bases – whatever one knows to be uneven in the world.
Trên đời là trong cảnh giới khổ đau (apāya-loka)… cho đến… trong thế giới xứ (āyatana-loka) – bất cứ điều gì nên biết là bất bình đẳng trên đời.
197
Na tassa hetū visamaṃ careyyāti.
“For that reason, one should not act unevenly.”
Không vì nguyên nhân ấy mà hành động bất bình đẳng.
Visamassa kāyakammassa hetu visamaṃ na careyya, visamassa vacīkammassa hetu visamaṃ na careyya, visamassa manokammassa hetu visamaṃ na careyya, visamassa pāṇātipātassa hetu visamaṃ na careyya, visamassa adinnādānassa hetu visamaṃ na careyya, visamassa kāmesumicchācārassa hetu visamaṃ na careyya, visamassa musāvādassa hetu visamaṃ na careyya, visamāya pisuṇāya vācāya hetu visamaṃ na careyya, visamāya pharusāya vācāya hetu visamaṃ na careyya, visamassa samphappalāpassa hetu visamaṃ na careyya, visamāya abhijjhāya hetu visamaṃ na careyya, visamassa byāpādassa hetu visamaṃ na careyya, visamāya micchādiṭṭhiyā hetu visamaṃ na careyya, visamānaṃ saṅkhārānaṃ hetu visamaṃ na careyya, visamānaṃ pañcannaṃ kāmaguṇānaṃ hetu visamaṃ na careyya, visamānaṃ pañcannaṃ nīvaraṇānaṃ hetu visamaṃ na careyya, visamāya cetanāya hetu visamaṃ na careyya, visamāya patthanāya hetu visamaṃ na careyya, visamāya paṇidhiyā hetu visamaṃ na careyya na ācareyya na samācareyya na samādāya vatteyyāti – na tassa hetū visamaṃ careyya.
One should not practice unrighteous conduct due to unrighteous bodily action; one should not practice unrighteous conduct due to unrighteous verbal action; one should not practice unrighteous conduct due to unrighteous mental action; one should not practice unrighteous conduct due to unrighteous taking of life; one should not practice unrighteous conduct due to unrighteous taking of what is not given; one should not practice unrighteous conduct due to unrighteous sexual misconduct; one should not practice unrighteous conduct due to unrighteous false speech; one should not practice unrighteous conduct due to unrighteous slanderous speech; one should not practice unrighteous conduct due to unrighteous harsh speech; one should not practice unrighteous conduct due to unrighteous frivolous talk; one should not practice unrighteous conduct due to unrighteous covetousness; one should not practice unrighteous conduct due to unrighteous ill-will; one should not practice unrighteous conduct due to unrighteous wrong view; one should not practice unrighteous conduct due to unrighteous formations (saṅkhārā); one should not practice unrighteous conduct due to unrighteous five strands of sensual pleasure; one should not practice unrighteous conduct due to unrighteous five hindrances (nīvaraṇā); one should not practice unrighteous conduct due to unrighteous volition (cetanā); one should not practice unrighteous conduct due to unrighteous aspiration; one should not practice unrighteous conduct due to unrighteous resolve—one should not practice unrighteous conduct on account of these.
Không vì nguyên nhân của thân nghiệp bất bình đẳng mà hành động bất bình đẳng, không vì nguyên nhân của khẩu nghiệp bất bình đẳng mà hành động bất bình đẳng, không vì nguyên nhân của ý nghiệp bất bình đẳng mà hành động bất bình đẳng, không vì nguyên nhân của sát sinh bất bình đẳng mà hành động bất bình đẳng, không vì nguyên nhân của trộm cắp bất bình đẳng mà hành động bất bình đẳng, không vì nguyên nhân của tà hạnh trong các dục bất bình đẳng mà hành động bất bình đẳng, không vì nguyên nhân của nói dối bất bình đẳng mà hành động bất bình đẳng, không vì nguyên nhân của lời nói chia rẽ bất bình đẳng mà hành động bất bình đẳng, không vì nguyên nhân của lời nói thô ác bất bình đẳng mà hành động bất bình đẳng, không vì nguyên nhân của lời nói phù phiếm bất bình đẳng mà hành động bất bình đẳng, không vì nguyên nhân của tham lam bất bình đẳng mà hành động bất bình đẳng, không vì nguyên nhân của sân hận bất bình đẳng mà hành động bất bình đẳng, không vì nguyên nhân của tà kiến bất bình đẳng mà hành động bất bình đẳng, không vì nguyên nhân của các hành (saṅkhāra) bất bình đẳng mà hành động bất bình đẳng, không vì nguyên nhân của năm dục lạc bất bình đẳng mà hành động bất bình đẳng, không vì nguyên nhân của năm triền cái (nīvaraṇa) bất bình đẳng mà hành động bất bình đẳng, không vì nguyên nhân của tư (cetanā) bất bình đẳng mà hành động bất bình đẳng, không vì nguyên nhân của ước muốn bất bình đẳng mà hành động bất bình đẳng, không vì nguyên nhân của sự quyết tâm bất bình đẳng mà hành động bất bình đẳng, không nên hành động, không nên thực hành, không nên chấp nhận và duy trì – không vì nguyên nhân ấy mà hành động bất bình đẳng.
198
Appañhidaṃ jīvitamāhu dhīrāti.
“Indeed, the wise say this life is short.”
Các bậc trí nói rằng đời sống này thật ngắn ngủi.
Jīvitanti āyu ṭhiti yapanā yāpanā iriyanā vattanā pālanā jīvitaṃ jīvitindriyaṃ.
Life (jīvita) means existence, duration, maintenance, sustenance, movement, continuity, preservation, life, the faculty of life (jīvitindriya).
Đời sống là tuổi thọ, sự tồn tại, sự duy trì, sự sống còn, sự vận hành, sự tiếp diễn, sự bảo vệ, sự sống, sinh mạng (jīvitindriya).
Api ca, dvīhi kāraṇehi appakaṃ jīvitaṃ – ṭhitiparittatāya vā appakaṃ jīvitaṃ, sarasaparittatāya vā appakaṃ jīvitaṃ.
Furthermore, life is short for two reasons: either life is short due to brevity of duration, or life is short due to brevity of essence.
Hơn nữa, đời sống ngắn ngủi vì hai lý do: hoặc đời sống ngắn ngủi vì thời gian tồn tại rất ít, hoặc đời sống ngắn ngủi vì bản chất rất ít.
Kathaṃ ṭhitiparittatāya appakaṃ jīvitaṃ?
How is life short due to brevity of duration?
Làm sao đời sống lại ngắn ngủi vì thời gian tồn tại rất ít?
Atīte cittakkhaṇe jīvittha, na jīvati na jīvissati; anāgate cittakkhaṇe jīvissati, na jīvati na jīvittha; paccuppanne cittakkhaṇe jīvati, na jīvittha na jīvissati.
In the past moment of consciousness, one lived, one does not live, one will not live; in the future moment of consciousness, one will live, one does not live, one did not live; in the present moment of consciousness, one lives, one did not live, one will not live.
Trong sát-na tâm quá khứ, đã sống, không đang sống, không sẽ sống; trong sát-na tâm vị lai, sẽ sống, không đang sống, không đã sống; trong sát-na tâm hiện tại, đang sống, không đã sống, không sẽ sống.
199
‘‘Jīvitaṃ attabhāvo ca, sukhadukkhā ca kevalā;
“Life and existence, and all joys and sorrows,
“Sinh mạng và thân thể, cùng tất cả khổ và lạc;
200
Ekacittasamāyuttā, lahuso vattate khaṇo.
Are conjoined with a single moment of consciousness; the moment passes swiftly.
Chỉ gắn liền với một tâm, sát-na trôi qua nhanh chóng.
201
‘‘Cullāsītisahassāni, kappā tiṭṭhanti ye marū;
“Even those devas who endure for eighty-four thousand eons,
“Những vị trời sống tám vạn bốn ngàn kiếp;
202
Natveva tepi jīvanti, dvīhi cittehi saṃyutā.
Do not live conjoined with two moments of consciousness.
Họ cũng không sống với hai tâm cùng lúc.
203
‘‘Ye niruddhā marantassa, tiṭṭhamānassa vā idha;
“Whether one is dying or living here,
“Những uẩn đã diệt khi người chết, hay khi người sống ở đây;
204
Sabbepi sadisā khandhā, gatā appaṭisandhikā.
All aggregates that have ceased are alike, having no rebirth.
Tất cả các uẩn đều giống nhau, đã diệt không tái sanh.
205
‘‘Anantarā ca ye bhaggā* , ye ca bhaggā anāgatā;
“And those that ceased immediately, and those that will cease in the future,
“Những gì đã diệt không gián đoạn, và những gì sẽ diệt trong tương lai;
206
Tadantare niruddhānaṃ, vesamaṃ natthi lakkhaṇe.
There is no difference in the characteristic of those that have ceased in between.
Giữa đó, những gì đã diệt, không có sự khác biệt trong đặc tính.
207
‘‘Anibbattena na jāto, paccuppannena jīvati;
“One is not born with what is not yet manifest; one lives with what is present;
“Không sanh bởi cái chưa sanh, sống bởi cái hiện tại;
208
Cittabhaggā mato loko, paññatti paramatthiyā.
The world dies with the cessation of consciousness; this is a conventional truth based on ultimate reality.
Thế gian chết bởi tâm diệt, theo nghĩa tối thượng (paramattha) là khái niệm (paññatti).
209
‘‘Yathā ninnā pavattanti, chandena pariṇāmitā;
“Just as rivers flow, guided by desire,
“Như dòng nước chảy xuống, do ý muốn dẫn dắt;
210
Acchinnadhārā vattanti, saḷāyatanapaccayā.
Unbroken streams flow, conditioned by the six sense bases.
Dòng chảy không ngừng, do duyên sáu xứ (saḷāyatana).
211
‘‘Anidhānagatā bhaggā, puñjo natthi anāgate;
“Aggregates that have ceased are not stored up; there is no accumulation in the future;
“Những gì đã diệt không còn dấu vết, không có sự tích tụ trong tương lai;
212
Nibbattā ye ca* tiṭṭhanti, āragge sāsapūpamā.
Those that arise and exist are like mustard seeds on the tip of an awl.
Những gì đã sanh và tồn tại, giống như hạt cải trên đầu kim.
213
‘‘Nibbattānañca dhammānaṃ, bhaṅgo nesaṃ purakkhato;
“For phenomena that have arisen, their cessation is foremost;
“Đối với các pháp đã sanh, sự diệt của chúng được đặt lên hàng đầu;
214
Palokadhammā tiṭṭhanti, purāṇehi amissitā.
They exist as perishable phenomena, unmixed with the old.
Các pháp có tính chất hoại diệt tồn tại, không lẫn lộn với những cái cũ.
215
‘‘Adassanato āyanti, bhaṅgā gacchanti dassanaṃ;
“They come from the unseen, and having ceased, they go to the unseen;
“Từ chỗ không thấy mà đến, diệt rồi đi vào chỗ không thấy;
216
Vijjuppādova ākāse, uppajjanti vayanti cā’’ti.
Like a flash of lightning in the sky, they arise and vanish.”
Như tia chớp trong không trung, sanh rồi diệt.”
217
Evaṃ ṭhitiparittatāya appakaṃ jīvitaṃ.
Thus, life is short due to the brevity of its duration.
Như vậy, đời sống ngắn ngủi vì thời gian tồn tại rất ít.
218
Kathaṃ sarasaparittatāya appakaṃ jīvitaṃ?
How is life short due to brevity of essence?
Làm sao đời sống lại ngắn ngủi vì bản chất rất ít?
Assāsūpanibandhaṃ jīvitaṃ, passāsūpanibandhaṃ jīvitaṃ, assāsapassāsūpanibandhaṃ jīvitaṃ, mahābhūtūpanibandhaṃ jīvitaṃ, kabaḷīkārāhārūpanibandhaṃ jīvitaṃ, usmūpanibandhaṃ jīvitaṃ, viññāṇūpanibandhaṃ jīvitaṃ.
Life is dependent on inhalation, life is dependent on exhalation, life is dependent on inhalation and exhalation, life is dependent on the great elements, life is dependent on edible food, life is dependent on heat, life is dependent on consciousness.
Đời sống phụ thuộc vào hơi thở vào, đời sống phụ thuộc vào hơi thở ra, đời sống phụ thuộc vào hơi thở vào và hơi thở ra, đời sống phụ thuộc vào các đại chủng (mahābhūta), đời sống phụ thuộc vào thức ăn vật chất (kabaḷīkārāhāra), đời sống phụ thuộc vào nhiệt độ, đời sống phụ thuộc vào thức (viññāṇa).
Mūlampi imesaṃ dubbalaṃ, pubbahetūpi imesaṃ dubbalā.
Their roots are weak, and their past causes are also weak.
Cội rễ của chúng cũng yếu ớt, các nguyên nhân trước đó của chúng cũng yếu ớt.
Ye paccayā tepi dubbalā, yepi pabhāvikā tepi dubbalā.
The conditions are weak, and the producers are also weak.
Các duyên của chúng cũng yếu ớt, những cái tạo ra chúng cũng yếu ớt.
Sahabhūmi imesaṃ dubbalā, sampayogāpi imesaṃ dubbalā, sahajāpi imesaṃ dubbalā, yāpi payojikā sāpi dubbalā, aññamaññaṃ ime niccadubbalā, aññamaññaṃ anavaṭṭhitā ime.
Their co-existence is weak, their association is also weak, their co-arising is also weak, and that which activates them is also weak; they are constantly weak mutually, they are mutually unstable.
Những cái đồng sinh của chúng cũng yếu ớt, những cái tương ưng của chúng cũng yếu ớt, những cái đồng thời sanh của chúng cũng yếu ớt, cái thúc đẩy chúng cũng yếu ớt, chúng luôn luôn yếu ớt lẫn nhau, chúng không ổn định lẫn nhau.
Aññamaññaṃ paripātayanti ime, aññamaññassa hi natthi tāyitā, na cāpi ṭhapenti aññamaññaṃ ime.
They mutually cause each other to fall; there is no protector for each other, nor do they mutually sustain each other.
Chúng làm cho nhau rơi rụng, chúng không có người bảo vệ lẫn nhau, và chúng cũng không giữ vững lẫn nhau.
Yopi nibbattako so na vijjati.
That which produces them does not exist.
Ngay cả cái sinh ra chúng cũng không tồn tại.
219
‘‘Na ca kenaci koci hāyati, gandhabbā ca ime hi sabbaso;
“No one is diminished by anyone, and these gandhabbas are altogether (thus).
“Không có cái gì bị mất đi bởi cái gì, tất cả chúng đều là gandhabba (thức tái sinh);
220
Purimehi pabhāvikā ime, yepi pabhāvikā te pure matā;
These are made manifest by former ones, and those who were made manifest formerly are dead.
Những cái này được tạo ra bởi những cái trước, và những cái tạo ra đó đã chết trước rồi;
221
Purimāpi ca pacchimāpi ca, aññamaññaṃ na kadāci maddasaṃsū’’ti.
Neither the former nor the latter ever saw each other.”
Những cái trước và những cái sau, không bao giờ nhìn thấy nhau.”
222
Evaṃ sarasaparittatāya appakaṃ jīvitaṃ.
Thus, life is short due to the scarcity of its essence.
Như vậy, đời sống ngắn ngủi vì bản chất rất ít.
223
Api ca cātumahārājikānaṃ devānaṃ jīvitaṃ upādāya manussānaṃ appakaṃ jīvitaṃ parittakaṃ jīvitaṃ thokaṃ* jīvitaṃ khaṇikaṃ jīvitaṃ lahukaṃ jīvitaṃ ittaraṃ jīvitaṃ anaddhanīyaṃ jīvitaṃ naciraṭṭhitikaṃ jīvitaṃ.
Moreover, compared to the lifespan of the Cātumahārājika devas, the lifespan of humans is short, meager, brief, momentary, fleeting, transient, not enduring, and not long-lasting.
Hơn nữa, so với tuổi thọ của chư thiên Tứ Đại Thiên Vương, tuổi thọ của loài người là ngắn ngủi, ít ỏi, nhỏ bé, chốc lát, nhanh chóng, tạm bợ, không bền lâu, không tồn tại lâu dài.
Tāvatiṃsānaṃ devānaṃ…pe… yāmānaṃ devānaṃ… tusitānaṃ devānaṃ… nimmānaratīnaṃ devānaṃ… paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ… brahmakāyikānaṃ devānaṃ jīvitaṃ upādāya manussānaṃ appakaṃ jīvitaṃ parittakaṃ jīvitaṃ thokaṃ jīvitaṃ khaṇikaṃ jīvitaṃ lahukaṃ jīvitaṃ ittaraṃ jīvitaṃ anaddhanīyaṃ jīvitaṃ naciraṭṭhitikaṃ jīvitaṃ.
Compared to the lifespan of the Tāvatiṃsa devas… (and so on)… the Yāma devas… the Tusita devas… the Nimmānaratī devas… the Paranimmitavasavattī devas… the Brahmakāyika devas, the lifespan of humans is short, meager, brief, momentary, fleeting, transient, not enduring, and not long-lasting.
So với tuổi thọ của chư thiên Đao Lợi… cho đến… chư thiên Dạ Ma… chư thiên Đâu Suất… chư thiên Hóa Lạc… chư thiên Tha Hóa Tự Tại… chư thiên Phạm Thiên chúng, tuổi thọ của loài người là ngắn ngủi, ít ỏi, nhỏ bé, chốc lát, nhanh chóng, tạm bợ, không bền lâu, không tồn tại lâu dài.
224
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
For this was said by the Blessed One:
Điều này đã được Thế Tôn nói:
225
‘‘Appamidaṃ, bhikkhave, manussānaṃ āyu.
“Short is this human life, bhikkhus.
“Này các Tỳ-kheo, tuổi thọ của loài người thật ngắn ngủi.
Gamaniyo samparāyo mantāya boddhabbaṃ, kattabbaṃ kusalaṃ, caritabbaṃ brahmacariyaṃ, natthi jātassa amaraṇaṃ.
The next world is to be reached; it should be understood with wisdom; wholesome deeds should be done; the holy life should be practiced; there is no immortality for one who is born.
Cảnh giới kế tiếp phải đến, cần phải hiểu bằng trí tuệ, cần phải làm điều thiện, cần phải tu phạm hạnh, không có cái gì đã sanh mà không chết.
Yo, bhikkhave, ciraṃ jīvati so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo’’.
Whoever lives long, bhikkhus, lives a hundred years, or a little more.”
Này các Tỳ-kheo, ai sống lâu thì cũng chỉ một trăm năm, ít hơn hoặc nhiều hơn.”
226
‘‘Appamāyu manussānaṃ, hīḷeyya naṃ suporiso;
“Short is the life of humans; a good person should despise it;
“Tuổi thọ loài người ngắn ngủi, bậc thiện sĩ nên xem thường nó;
227
Careyyādittasīsova natthi maccussanāgamo.
One should fare as if one’s head is aflame; there is no escaping death.
Nên sống như người đầu bị cháy, không có sự thoát khỏi cái chết.
228
‘‘Accayanti ahorattā, jīvitaṃ uparujjhati;
“Days and nights pass by, life ceases;
“Ngày đêm trôi qua, đời sống bị hủy diệt;
229
Āyu khiyyati maccānaṃ, kunnadīnaṃva odaka’’nti.
The lifespan of mortals wastes away, like water in small rivers.”
Tuổi thọ của chúng sinh giảm dần, như nước sông nhỏ cạn khô.”
230
Appañhidaṃ jīvitamāhu dhīrāti.
“Indeed, the wise say this life is short.”
Các bậc trí nói rằng đời sống này thật ngắn ngủi.
Dhīrāti dhīrā, dhitimāti dhīrā, dhitisampannāti dhīrā, dhīkatapāpāti dhīrā.
“Wise” means wise, “wise” means resolute, “wise” means endowed with resolution, “wise” means having evil deeds restrained.
Bậc trí là bậc trí, bậc trí là bậc có sự kiên trì, bậc trí là bậc đầy đủ sự kiên trì, bậc trí là bậc đã ngăn chặn ác nghiệp.
Dhī vuccati paññā.
“Dhī” is said to be wisdom.
Dhī được gọi là paññā (trí tuệ).
Yā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūri medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi, tāya paññāya samannāgatattā dhīrā.
That wisdom is understanding, investigation, thorough investigation, discrimination of phenomena, discernment, observation, repeated observation, sagacity, skill, adroitness, analysis, deliberation, scrutiny, insight, intelligence, leading insight, Vipassanā, clear comprehension, a goad, wisdom, the faculty of wisdom, the power of wisdom, the sword of wisdom, the palace of wisdom, the light of wisdom, the radiance of wisdom, the illumination of wisdom, the gem of wisdom, non-delusion, discrimination of phenomena, right view; being endowed with that wisdom, they are called wise.
Paññā là sự hiểu biết, sự phân tích, sự phân tích sâu sắc, sự trạch pháp, sự nhận biết đặc tính, sự nhận biết cận đặc tính, sự nhận biết lặp đi lặp lại đặc tính, sự thông thái, sự khéo léo, sự tinh xảo, sự phân biệt, sự tư duy, sự quán sát, sự rộng lớn, sự minh mẫn, sự dẫn dắt, tuệ quán, sự tỉnh giác, sự thúc đẩy, trí tuệ, căn trí tuệ, lực trí tuệ, khí giới trí tuệ, lâu đài trí tuệ, ánh sáng trí tuệ, hào quang trí tuệ, ngọn đèn trí tuệ, châu báu trí tuệ, vô si, trạch pháp, chánh kiến. Vì đầy đủ paññā ấy nên họ là bậc trí.
Api ca khandhadhīrā dhātudhīrā āyatanadhīrā, paṭiccasamuppādadhīrā satipaṭṭhānadhīrā sammappadhānadhīrā iddhipādadhīrā, indriyadhīrā baladhīrā bojjhaṅgadhīrā maggadhīrā phaladhīrā nibbānadhīrā.
Moreover, they are wise concerning the aggregates, wise concerning the elements, wise concerning the sense bases, wise concerning dependent origination, wise concerning the establishments of mindfulness, wise concerning the right exertions, wise concerning the bases of psychic power, wise concerning the faculties, wise concerning the powers, wise concerning the factors of enlightenment, wise concerning the path, wise concerning the fruits, wise concerning Nibbāna.
Hơn nữa, họ là bậc trí về các uẩn, bậc trí về các giới, bậc trí về các xứ, bậc trí về duyên khởi, bậc trí về các niệm xứ, bậc trí về các chánh cần, bậc trí về các thần túc, bậc trí về các căn, bậc trí về các lực, bậc trí về các giác chi, bậc trí về đạo, bậc trí về quả, bậc trí về Nibbāna.
Te dhīrā evamāhaṃsu – ‘‘manussānaṃ appakaṃ jīvitaṃ, parittakaṃ jīvitaṃ, thokaṃ jīvitaṃ, khaṇikaṃ jīvitaṃ, lahukaṃ jīvitaṃ, ittaraṃ jīvitaṃ, anaddhanīyaṃ jīvitaṃ, naciraṭṭhitikaṃ jīvita’’nti.
Those wise ones said thus: “The life of humans is short, meager, brief, momentary, fleeting, transient, not enduring, and not long-lasting.”
Những bậc trí ấy đã nói như vầy: “Đời sống của loài người thật ít ỏi, đời sống thật ngắn ngủi, đời sống thật nhỏ nhoi, đời sống chỉ là khoảnh khắc, đời sống thật nhẹ nhàng, đời sống chỉ là tạm bợ, đời sống không bền lâu, đời sống không tồn tại lâu dài.”
Evamāhaṃsu evaṃ kathenti evaṃ bhaṇanti evaṃ dīpayanti evaṃ voharantīti – appañhidaṃ jīvitamāhu dhīrā.
Thus they said, thus they explain, thus they declare, thus they illustrate, thus they speak – “Indeed, the wise say this life is short.”
Họ đã nói như vầy, họ đã giảng giải như vầy, họ đã tuyên bố như vầy, họ đã trình bày như vầy, họ đã gọi như vầy: “Đời sống này thật ít ỏi,” các bậc trí đã nói.
231
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy:
232
‘‘Tasmā hi sikkhetha idheva jantu, yaṃ kiñci jaññā visamanti loke;
“Therefore, here in this world, a being should train, whatever he knows to be uneven in the world;
“Vì vậy, chúng sinh ở đời này hãy học hỏi, bất cứ điều gì biết là bất thiện trên thế gian;
233
Na tassa hetū visamaṃ careyya, appañhidaṃ jīvitamāhu dhīrā’’ti.
He should not act unevenly for that reason, for the wise say this life is short.”
Đừng vì điều ấy mà hành động bất thiện, các bậc trí nói rằng đời sống này thật ít ỏi.”
234
11.
11.
11.
235
Passāmi loke pariphandamānaṃ, pajaṃ imaṃ taṇhagataṃ bhavesu;
I see this populace in the world, agitated, caught by craving for existences;
Ta thấy chúng sinh trên thế gian này đang dao động, bị tham ái cuốn hút vào các cõi hữu;
236
Hīnā narā maccumukhe lapanti, avītataṇhāse bhavābhavesu.
Inferior people lament at the mouth of death, not free from craving for existences and non-existences.
Những người thấp kém đang than khóc trong miệng tử thần, vì tham ái chưa dứt trong các cõi hữu và phi hữu.
237
Passāmi loke pariphandamānanti.
“I see this populace in the world, agitated.”
Ta thấy chúng sinh trên thế gian này đang dao động.
Passāmīti maṃsacakkhunāpi passāmi, dibbacakkhunāpi passāmi, paññācakkhunāpi passāmi, buddhacakkhunāpi passāmi, samantacakkhunāpi passāmi dakkhāmi olokemi nijjhāyāmi upaparikkhāmi.
“I see” means I see with the physical eye, I see with the divine eye, I see with the eye of wisdom, I see with the Buddha-eye, I see with the all-seeing eye; I behold, I observe, I contemplate, I scrutinize.
Ta thấy là ta thấy bằng nhục nhãn, ta thấy bằng thiên nhãn, ta thấy bằng tuệ nhãn, ta thấy bằng Phật nhãn, ta thấy bằng biến tri nhãn; ta sẽ thấy, ta sẽ nhìn, ta sẽ quán sát, ta sẽ thẩm tra.
Loketi apāyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhātuloke āyatanaloke.
“In the world” means in the world of suffering, in the human world, in the deva world, in the world of aggregates, in the world of elements, in the world of sense bases.
Trên thế gian là trong cõi đọa xứ, trong cõi người, trong cõi chư thiên, trong thế gian của các uẩn, trong thế gian của các giới, trong thế gian của các xứ.
238
Pariphandamānanti taṇhāphandanāya phandamānaṃ, diṭṭhiphandanāya phandamānaṃ, kilesaphandanāya phandamānaṃ, payogaphandanāya phandamānaṃ, vipākaphandanāya phandamānaṃ, duccaritaphandanāya phandamānaṃ, rattaṃ rāgena phandamānaṃ, duṭṭhaṃ dosena phandamānaṃ, mūḷhaṃ mohena phandamānaṃ, vinibaddhaṃ mānena phandamānaṃ, parāmaṭṭhaṃ diṭṭhiyā phandamānaṃ, vikkhepagataṃ uddhaccena phandamānaṃ, aniṭṭhaṅgataṃ vicikicchāya phandamānaṃ, thāmagataṃ anusayehi phandamānaṃ, lābhena phandamānaṃ, alābhena phandamānaṃ, yasena phandamānaṃ, ayasena phandamānaṃ, pasaṃsāya phandamānaṃ, nindāya phandamānaṃ, sukhena phandamānaṃ, dukkhena phandamānaṃ, jātiyā phandamānaṃ, jarāya phandamānaṃ, byādhinā phandamānaṃ, maraṇena phandamānaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi phandamānaṃ, nerayikena dukkhena phandamānaṃ, tiracchānayonikena dukkhena phandamānaṃ, pettivisayikena dukkhena phandamānaṃ, mānusikena dukkhena phandamānaṃ, gabbhokkantimūlakena dukkhena phandamānaṃ, gabbhe ṭhitimūlakena dukkhena phandamānaṃ, gabbhā vuṭṭhānamūlakena dukkhena phandamānaṃ, jātassūpanibandhakena dukkhena phandamānaṃ, jātassa parādheyyakena dukkhena phandamānaṃ, attūpakkamena dukkhena phandamānaṃ, parūpakkamena dukkhena phandamānaṃ, dukkhadukkhena phandamānaṃ, saṅkhāradukkhena phandamānaṃ, vipariṇāmadukkhena phandamānaṃ, cakkhurogena dukkhena phandamānaṃ, sotarogena dukkhena phandamānaṃ, ghānarogena dukkhena…pe… jivhārogena… kāyarogena… sīsarogena… kaṇṇarogena… mukharogena… dantarogena… kāsena… sāsena… pināsena… dāhena… jarena… kucchirogena… mucchāya… pakkhandikāya… sūlāya … visucikāya… kuṭṭhena… gaṇḍena… kilāsena… sosena… apamārena… dadduyā… kaṇḍuyā… kacchuyā… rakhasāya… vitacchikāya… lohitena… pittena… madhumehena… aṃsāya… piḷakāya… bhagandalena* … pittasamuṭṭhānena ābādhena… semhasamuṭṭhānena ābādhena… vātasamuṭṭhānena ābādhena… sannipātikena ābādhena… utupariṇāmajena ābādhena… visamaparihārajena ābādhena… opakkamikena ābādhena … kammavipākajena ābādhena… sītena… uṇhena… jighacchāya… pipāsāya … uccārena… passāvena… ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassena dukkhena… mātumaraṇena dukkhena… pitumaraṇena dukkhena… bhātumaraṇena dukkhena… bhaginimaraṇena dukkhena… puttamaraṇena dukkhena… dhītumaraṇena dukkhena… ñātibyasanena… bhogabyasanena… rogabyasanena… sīlabyasanena… diṭṭhibyasanena dukkhena phandamānaṃ samphandamānaṃ vipphandamānaṃ vedhamānaṃ pavedhamānaṃ sampavedhamānaṃ passāmi dakkhāmi olokemi nijjhāyāmi upaparikkhāmīti – passāmi loke pariphandamānaṃ.
Pariphandamāna means trembling with the trembling of craving, trembling with the trembling of wrong view, trembling with the trembling of defilements, trembling with the trembling of exertion, trembling with the trembling of results, trembling with the trembling of misconduct; stained, trembling with lust; malicious, trembling with hatred; deluded, trembling with delusion; bound, trembling with conceit; grasped, trembling with wrong view; scattered, trembling with restlessness; unsettled, trembling with doubt; firmly held, trembling with latent tendencies; trembling with gain, trembling with loss; trembling with fame, trembling with disrepute; trembling with praise, trembling with blame; trembling with pleasure, trembling with pain; trembling with birth, trembling with old age, trembling with sickness, trembling with death; trembling with sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair; trembling with the suffering of hell; trembling with the suffering of the animal realm; trembling with the suffering of the realm of hungry ghosts; trembling with human suffering; trembling with suffering rooted in conception; trembling with suffering rooted in abiding in the womb; trembling with suffering rooted in emergence from the womb; trembling with suffering bound to one who is born; trembling with suffering dependent on others for one who is born; trembling with suffering due to one's own efforts; trembling with suffering due to others' efforts; trembling with suffering-as-suffering; trembling with saṅkhāra-dukkha; trembling with suffering due to change; trembling with suffering due to eye disease; trembling with suffering due to ear disease; trembling with suffering due to nose disease… and so on… due to tongue disease… due to body disease… due to head disease… due to ear disease… due to mouth disease… due to tooth disease… due to cough… due to asthma… due to catarrh… due to fever… due to heat… due to abdominal disease… due to fainting… due to dysentery… due to colic… due to cholera… due to leprosy… due to boils… due to skin discoloration… due to consumption… due to epilepsy… due to ringworm… due to itching… due to scabies… due to sores… due to eczema… due to blood disease… due to bile disease… due to diabetes… due to hemorrhoids… due to pimples… due to anal fistula… due to ailments arising from bile… due to ailments arising from phlegm… due to ailments arising from wind… due to ailments arising from a combination of humors… due to ailments arising from seasonal changes… due to ailments arising from improper care… due to accidental ailments… due to ailments arising from kamma-vipāka; trembling with suffering due to cold… due to heat… due to hunger… due to thirst… due to defecation… due to urination… due to contact with gnats, mosquitoes, wind, sun, and reptiles; trembling with suffering due to the death of a mother… due to the death of a father… due to the death of a brother… due to the death of a sister… due to the death of a son… due to the death of a daughter… due to loss of relatives… due to loss of wealth… due to loss from illness… due to loss of sīla… due to loss of right view; I see, I perceive, I observe, I contemplate, I investigate, I examine this world trembling, greatly trembling, variously trembling, intensely trembling, thoroughly trembling, completely trembling. Thus, I see the world trembling.
Đang dao động là đang dao động bởi sự dao động của tham ái, đang dao động bởi sự dao động của tà kiến, đang dao động bởi sự dao động của phiền não, đang dao động bởi sự dao động của nỗ lực, đang dao động bởi sự dao động của quả báo, đang dao động bởi sự dao động của ác hạnh; đang say đắm bởi tham, đang sân hận bởi sân, đang mê muội bởi si, đang bị trói buộc bởi kiêu mạn, đang bị chấp thủ bởi tà kiến, đang bị phân tán bởi phóng dật, đang bị bất định bởi hoài nghi, đang bị kiên cố bởi tùy miên; đang dao động bởi lợi lộc, đang dao động bởi mất mát, đang dao động bởi danh tiếng, đang dao động bởi tai tiếng, đang dao động bởi lời khen, đang dao động bởi lời chê, đang dao động bởi lạc, đang dao động bởi khổ; đang dao động bởi sinh, đang dao động bởi già, đang dao động bởi bệnh, đang dao động bởi chết, đang dao động bởi sầu, bi, khổ, ưu, não; đang dao động bởi khổ địa ngục, đang dao động bởi khổ súc sinh, đang dao động bởi khổ ngạ quỷ, đang dao động bởi khổ loài người; đang dao động bởi khổ gốc từ sự nhập thai, đang dao động bởi khổ gốc từ sự ở trong thai, đang dao động bởi khổ gốc từ sự ra khỏi thai, đang dao động bởi khổ gắn liền với người đã sinh, đang dao động bởi khổ do người khác gây ra cho người đã sinh; đang dao động bởi khổ do tự mình gây ra, đang dao động bởi khổ do người khác gây ra; đang dao động bởi khổ khổ, đang dao động bởi hành khổ, đang dao động bởi hoại khổ; đang dao động bởi khổ do bệnh mắt, đang dao động bởi khổ do bệnh tai, đang dao động bởi khổ do bệnh mũi... vân vân... đang dao động bởi bệnh lưỡi... bệnh thân... bệnh đầu... bệnh tai... bệnh miệng... bệnh răng... ho... suyễn... viêm mũi... sốt... nóng... bệnh bụng... ngất xỉu... kiết lỵ... đau quặn... tả... phong hủi... bướu... ghẻ lở... lao... động kinh... chàm... ngứa... ghẻ... sán... nứt nẻ... máu... mật... tiểu đường... bướu cổ... mụn nhọt... rò hậu môn... bệnh do mật phát sinh... bệnh do đàm phát sinh... bệnh do phong phát sinh... bệnh do sự kết hợp của các yếu tố phát sinh... bệnh do sự thay đổi thời tiết... bệnh do cách sống không điều độ... bệnh do chấn thương... bệnh do quả báo nghiệp; đang dao động bởi lạnh, đang dao động bởi nóng, đang dao động bởi đói, đang dao động bởi khát... đang dao động bởi đại tiện... tiểu tiện... đang dao động bởi khổ do muỗi, ruồi, gió, nắng, rắn rết tiếp xúc; đang dao động bởi khổ do mẹ chết... đang dao động bởi khổ do cha chết... đang dao động bởi khổ do anh em chết... đang dao động bởi khổ do chị em chết... đang dao động bởi khổ do con trai chết... đang dao động bởi khổ do con gái chết... đang dao động bởi khổ do tai họa thân quyến... đang dao động bởi khổ do tai họa tài sản... đang dao động bởi khổ do tai họa bệnh tật... đang dao động bởi khổ do tai họa giới hạnh... đang dao động bởi khổ do tai họa tà kiến; ta thấy, ta sẽ thấy, ta sẽ nhìn, ta sẽ quán sát, ta sẽ thẩm tra chúng sinh trên thế gian đang dao động.
239
Pajaṃ imaṃ taṇhagataṃ bhavesūti.
This populace, fallen to craving in existences.
Chúng sinh này bị tham ái cuốn hút vào các cõi hữu.
Pajāti sattādhivacanaṃ.
Pajā is a term for beings.
Pajā là từ chỉ chúng sinh.
Taṇhāti rūpataṇhā, saddataṇhā, gandhataṇhā, rasataṇhā, phoṭṭhabbataṇhā, dhammataṇhā.
Taṇhā means craving for forms, craving for sounds, craving for odors, craving for tastes, craving for tangibles, craving for mental objects.
Taṇhā là sắc ái, thanh ái, hương ái, vị ái, xúc ái, pháp ái.
Taṇhagatanti taṇhāgataṃ taṇhānugataṃ taṇhāyānusaṭaṃ taṇhāyāsannaṃ taṇhāya pātitaṃ abhibhūtaṃ pariyādinnacittaṃ.
Taṇhagata means gone to craving, followed by craving, pervaded by craving, sunk in craving, cast down by craving, oppressed by craving, with a mind consumed by craving.
Taṇhagata là bị tham ái xâm chiếm, bị tham ái đi theo, bị tham ái lan tràn, bị tham ái nhấn chìm, bị tham ái đánh đổ, bị tham ái áp đảo, tâm bị tham ái chiếm đoạt hoàn toàn.
Bhavesūti kāmabhave rūpabhave arūpabhaveti – pajaṃ imaṃ taṇhagataṃ bhavesu.
Bhavesu means in the kāma-bhava, in the rūpa-bhava, in the arūpa-bhava. Thus, this populace, fallen to craving in existences.
Bhavesu là trong cõi dục giới, trong cõi sắc giới, trong cõi vô sắc giới – chúng sinh này bị tham ái cuốn hút vào các cõi hữu.
240
Hīnā narā maccumukhe lapantīti.
Wretched people lament at the mouth of death.
Những người thấp kém đang than khóc trong miệng tử thần.
Hīnā narāti hīnā narā hīnena kāyakammena samannāgatāti hīnā narā, hīnena vacīkammena samannāgatāti hīnā narā, hīnena manokammena samannāgatāti hīnā narā, hīnena pāṇātipātena samannāgatāti hīnā narā, hīnena adinnādānena…pe… hīnena kāmesumicchācārena… hīnena musāvādena… hīnāya pisuṇāya vācāya… hīnāya pharusāya vācāya… hīnena samphappalāpena… hīnāya abhijjhāya… hīnena byāpādena… hīnāya micchādiṭṭhiyā… hīnehi saṅkhārehi… hīnehi pañcahi kāmaguṇehi nīvaraṇehi… hīnāya cetanāya… hīnāya patthanāya… hīnāya paṇidhiyā samannāgatāti hīnā narā hīnā nihīnā ohīnā omakā lāmakā chatukkā parittāti – hīnā narā.
Hīnā narā means: Hīnā narā are those endowed with ignoble bodily action; Hīnā narā are those endowed with ignoble verbal action; Hīnā narā are those endowed with ignoble mental action; Hīnā narā are those endowed with ignoble taking of life; ...those endowed with ignoble taking of what is not given... those with ignoble sexual misconduct... those with ignoble false speech... those with ignoble slanderous speech... those with ignoble harsh speech... those with ignoble frivolous talk... those with ignoble covetousness... those with ignoble ill will... those with ignoble wrong view... those with ignoble formations (saṅkhāra)... those with ignoble five strands of sensuality (kāmaguṇa) and hindrances (nīvaraṇa)... those with ignoble volition (cetanā)... those with ignoble aspiration... those with ignoble resolve. Thus, Hīnā narā are ignoble, lowly, inferior, base, wretched, contemptible, insignificant – they are Hīnā narā.
Những người thấp kém là những người thấp kém, những người đầy đủ ác nghiệp thân là những người thấp kém, những người đầy đủ ác nghiệp khẩu là những người thấp kém, những người đầy đủ ác nghiệp ý là những người thấp kém, những người đầy đủ sát sinh thấp kém là những người thấp kém, những người đầy đủ trộm cắp thấp kém... vân vân... những người đầy đủ tà hạnh trong các dục thấp kém... những người đầy đủ nói dối thấp kém... những người đầy đủ lời nói ly gián thấp kém... những người đầy đủ lời nói thô tục thấp kém... những người đầy đủ lời nói phù phiếm thấp kém... những người đầy đủ tham lam thấp kém... những người đầy đủ sân hận thấp kém... những người đầy đủ tà kiến thấp kém... những người đầy đủ các hành thấp kém... những người đầy đủ năm dục lạc và các triền cái thấp kém... những người đầy đủ tư tâm thấp kém... những người đầy đủ ước nguyện thấp kém... những người đầy đủ sự lập chí thấp kém là những người thấp kém, hạ liệt, kém cỏi, thấp kém, hèn mọn, nhỏ bé, ít ỏi – những người thấp kém.
Maccumukhe lapantīti.
Maccumukhe lapantī means:
Maccumukhe lapantīti (Những kẻ rên la trong miệng tử thần).
Maccumukheti māramukhe maraṇamukhe, maccuppattā maccusampattā maccūpāgatā, mārappattā mārasampattā mārūpāgatā, maraṇappattā maraṇasampattā maraṇūpāgatā lapanti lālapanti socanti kilamanti paridevanti urattāḷiṃ kandanti sammohaṃ āpajjantīti – hīnā narā maccumukhe lapanti.
Maccumukhe means at the mouth of Māra, at the mouth of death; those who have reached death, who have attained death, who have approached death; those who have reached Māra, who have attained Māra, who have approached Māra; those who have reached death, who have attained death, who have approached death—they wail, lament, grieve, are distressed, mourn, beat their chests and cry out, and fall into confusion. Thus, Hīnā narā maccumukhe lapanti.
Maccumukhe nghĩa là trong miệng Ma vương, trong cửa tử; đã đến cõi chết, đã đến gần cái chết, đã đi đến cái chết; đã đến chỗ Ma vương, đã đến gần Ma vương, đã đi đến Ma vương; đã đến chỗ chết, đã đến gần cái chết, đã đi đến cái chết, họ rên la, than khóc thảm thiết, sầu muộn, mệt mỏi, than vãn, đấm ngực khóc lóc, rơi vào si mê – những kẻ thấp hèn rên la trong miệng tử thần.
241
Avītataṇhāse bhavābhavesūti.
Avītataṇhāse bhavābhavesu means:
Avītataṇhāse bhavābhavesūti (Chưa thoát khỏi ái dục trong các cõi hữu).
Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā.
Taṇhā means craving for forms (rūpataṇhā)... craving for phenomena (dhammataṇhā).
Taṇhā là ái dục về sắc… (v.v.)… ái dục về pháp.
Bhavābhavesūti bhavābhave kammabhave punabbhave kāmabhave, kammabhave kāmabhave punabbhave rūpabhave, kammabhave rūpabhave punabbhave arūpabhave, kammabhave arūpabhave punabbhave punappunabbhave, punappunagatiyā punappunaupapattiyā punappunapaṭisandhiyā punappunaattabhāvābhinibbattiyā, avītataṇhā avigatataṇhā acattataṇhā avantataṇhā.
Bhavābhavesu means in existences and non-existences, in kamma-existence, in rebirth, in sense-sphere existence; in kamma-existence, in sense-sphere existence, in rebirth, in form-sphere existence; in kamma-existence, in form-sphere existence, in rebirth, in formless-sphere existence; in kamma-existence, in formless-sphere existence, in rebirth, in repeated existences, in repeated destinations, in repeated rebirths, in repeated re-establishments of individuality; they are those whose craving is not dispelled, whose craving is not gone, whose craving is not abandoned, whose craving is not released.
Bhavābhavesūti (trong các cõi hữu) là trong các cõi hữu, trong nghiệp hữu, trong tái hữu, trong dục hữu; trong nghiệp hữu, trong dục hữu, trong tái hữu, trong sắc hữu; trong nghiệp hữu, trong sắc hữu, trong tái hữu, trong vô sắc hữu; trong nghiệp hữu, trong vô sắc hữu, trong tái hữu, trong các kiếp sống nối tiếp; trong sự tái sinh liên tục, trong sự tái sanh liên tục, trong sự nối liền (kiếp sống) liên tục, trong sự hình thành tự thân liên tục, họ chưa thoát khỏi ái dục, chưa lìa ái dục, chưa từ bỏ ái dục, chưa đoạn tận ái dục.
Amuttataṇhā appahīnataṇhā appaṭinissaṭṭhataṇhāti – avītataṇhāse bhavābhavesu.
Whose craving is not freed, whose craving is not given up, whose craving is not relinquished. Thus, avītataṇhāse bhavābhavesu.
Chưa giải thoát khỏi ái dục, chưa đoạn trừ ái dục, chưa xả ly ái dục – đó là ý nghĩa của “chưa thoát khỏi ái dục trong các cõi hữu”.
242
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy rằng:
243
‘‘Passāmi loke pariphandamānaṃ, pajaṃ imaṃ taṇhagataṃ bhavesu;
“I see the world, this populace, agitated, fallen into craving for existences;
“Ta thấy chúng sanh trong đời đang vùng vẫy, bị ái dục dẫn dắt trong các cõi hữu;
244
Hīnā narā maccumukhe lapanti, avītataṇhāse bhavābhavesū’’ti.
Ignoble people lament at the mouth of death, their craving for existences not dispelled.”
Những kẻ thấp hèn rên la trong miệng tử thần, chưa thoát khỏi ái dục trong các cõi hữu.”
245
12.
12.
12.
246
Mamāyite passatha phandamāne, maccheva* appodake khīṇasote;
See those who cling to possessions, agitated, like fish in a small pool with a dried-up stream;
Hãy nhìn những kẻ đang vùng vẫy trong những gì họ chấp thủ, như cá trong vũng nước cạn, dòng đã khô kiệt;
247
Etampi disvā amamo careyya, bhavesu āsattimakubbamāno.
Having seen this too, one should wander without attachment, not creating clinging to existences.
Thấy được điều này, hãy sống không chấp thủ, không tạo ra sự dính mắc trong các cõi hữu.
248
Mamāyite passatha phandamāneti.
Mamāyite passatha phandamāne means:
Mamāyite passatha phandamāneti (Hãy nhìn những kẻ đang vùng vẫy trong những gì họ chấp thủ).
Mamattāti dve mamattā – taṇhāmamattañca diṭṭhimamattañca.
Mamattā means two kinds of possessiveness: craving-possessiveness and view-possessiveness.
Mamatta (sự chấp thủ) có hai loại: sự chấp thủ do ái dục (taṇhāmamatta) và sự chấp thủ do tà kiến (diṭṭhimamatta).
Katamaṃ taṇhāmamattaṃ?
What is craving-possessiveness?
Thế nào là sự chấp thủ do ái dục?
Yāvatā taṇhāsaṅkhātena sīmakataṃ mariyādikataṃ odhikataṃ pariyantakataṃ pariggahitaṃ mamāyitaṃ.
Whatever is delimited, bounded, confined, circumscribed, grasped, and clung to by way of craving.
Bất cứ những gì được phân định, được vạch ranh giới, được xác định giới hạn, được định biên, được chiếm hữu, được chấp thủ bởi cái gọi là ái dục.
Idaṃ mamaṃ, etaṃ mamaṃ, ettakaṃ mamaṃ, ettāvatā mamaṃ, mama rūpā saddā gandhā rasā phoṭṭhabbā, attharaṇā pāvuraṇā dāsidāsā ajeḷakā kukkuṭasūkarā hatthigavāssavaḷavā khettaṃ vatthu hiraññaṃ suvaṇṇaṃ gāmanigamarājadhāniyo raṭṭhañca janapado ca koso ca koṭṭhāgārañca, kevalampi mahāpathaviṃ taṇhāvasena mamāyati.
“This is mine, that is mine, this much is mine, up to this point is mine”; “my forms, sounds, smells, tastes, tangibles; my carpets, robes, male and female slaves, goats and sheep, chickens and pigs, elephants, cattle, horses and mares, fields, land, silver, gold, villages, towns, royal capitals, and kingdom, and country, and treasury, and storehouse.” Even the entire great earth one clings to by way of craving.
Đây là của tôi, cái kia là của tôi, chừng này là của tôi, bấy nhiêu là của tôi; sắc, thanh, hương, vị, xúc của tôi; giường, chăn, tôi trai tớ gái, dê, cừu, gà, heo, voi, bò, ngựa, ngựa cái, ruộng, đất, bạc, vàng, làng, thị trấn, kinh thành, xứ sở, quốc độ, kho tàng, kho lẫm, và ngay cả toàn bộ đại địa này, người ta cũng chấp thủ do ái dục.
Yāvatā aṭṭhasataṃ taṇhāvicaritaṃ, idaṃ taṇhāmamattaṃ.
Whatever is the hundred and eight modes of craving’s proliferation, this is craving-possessiveness.
Bất cứ sự vận hành nào của một trăm lẻ tám loại ái dục, đó là sự chấp thủ do ái dục.
249
Katamaṃ diṭṭhimamattaṃ?
What is view-possessiveness?
Thế nào là sự chấp thủ do tà kiến?
Vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi, dasavatthukā micchādiṭṭhi, dasavatthukā antaggāhikā diṭṭhi; yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphandikaṃ diṭṭhisaññojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesaggāho viparītaggāho vipallāsaggāho micchāgāho ‘‘ayāthāvakasmiṃ yāthāvaka’’nti gāho.
The twenty-fold personality view (sakkāyadiṭṭhi), the ten-fold wrong view (micchādiṭṭhi), the ten-fold view of grasping at extremes (antaggāhikā diṭṭhi); such views, modes of view, thickets of view, wilderness of view, perversions of view, agitations of view, fetters of view; grasping, clinging, adherence, attachment, wrong path, false way, wrongness, sectarian doctrine, wrong apprehension, perverse apprehension, distorted apprehension, false apprehension – the apprehension of "reality" in what is unreal.
Thân kiến có hai mươi loại đối tượng, tà kiến có mười loại đối tượng, biên kiến có mười loại đối tượng; bất cứ loại kiến nào như vậy, là kiến chấp, là rừng rậm tà kiến, là hoang địa tà kiến, là gai nhọn tà kiến, là sự giãy giụa của tà kiến, là kiết sử tà kiến, là sự nắm giữ, sự bám víu, sự cố chấp, sự chấp thủ sai lầm, là con đường xấu, là nẻo đường sai, là tà tính, là nơi nương tựa của ngoại đạo, là sự chấp thủ điên đảo, sự chấp thủ sai lầm, sự chấp thủ lầm lạc, sự chấp thủ sai trái, sự chấp thủ rằng “trong cái không thật có cái thật”.
Yāvatā dvāsaṭṭhidiṭṭhigatāni, idaṃ diṭṭhimamattaṃ.
Whatever are the sixty-two views, this is view-possessiveness.
Bất cứ sáu mươi hai loại tà kiến nào, đó là sự chấp thủ do tà kiến.
Mamāyite passatha phandamāneti mamāyitaṃ vatthuṃ acchedasaṃkinopi phandanti, acchindantepi phandanti, acchinnepi phandanti, mamāyitaṃ vatthuṃ vipariṇāmasaṃkinopi phandanti, vipariṇāmantepi phandanti, vipariṇatepi phandanti paphandanti samphandanti vipphandanti vedhanti* pavedhanti sampavedhanti.
See them trembling with attachment means that those who are apprehensive about losing an object of attachment, those who are being dispossessed, and those who have been dispossessed, all tremble. And those who are apprehensive about the alteration of an object of attachment, those whose objects are altering, and those whose objects have altered, all tremble, quake, shake, quiver, shiver, and are greatly agitated.
Mamāyite passatha phandamāneti (Hãy nhìn những kẻ đang vùng vẫy trong những gì họ chấp thủ), họ vùng vẫy vì nghi ngờ vật sở hữu sẽ bị cướp đoạt, họ vùng vẫy khi (vật) đang bị cướp đoạt, họ vùng vẫy khi (vật) đã bị cướp đoạt; họ vùng vẫy vì nghi ngờ vật sở hữu sẽ biến đổi, họ vùng vẫy khi (vật) đang biến đổi, họ vùng vẫy khi (vật) đã biến đổi, họ giãy giụa, họ run rẩy, họ chao đảo, họ run sợ, họ run bần bật, họ run lẩy bẩy.
Evaṃ phandamāne paphandamāne samphandamāne vipphandamāne vedhamāne pavedhamāne sampavedhamāne passatha dakkhatha oloketha nijjhāyatha upaparikkhathāti – mamāyite passatha phandamāne.
“See them trembling, quaking, shaking, quivering, shivering, greatly agitated” means see, observe, look at, reflect upon, and examine them. Thus: See them trembling with attachment.
Hãy nhìn, hãy thấy, hãy quan sát, hãy chiêm nghiệm, hãy xem xét những kẻ đang vùng vẫy, đang giãy giụa, đang run rẩy, đang chao đảo, đang run sợ, đang run bần bật, đang run lẩy bẩy như vậy – đó là ý nghĩa của “Hãy nhìn những kẻ đang vùng vẫy trong những gì họ chấp thủ”.
250
Maccheva appodake khīṇasoteti.
Like fish in shallow water with a dried-up stream.
Maccheva appodake khīṇasoteti (Như cá trong vũng nước cạn, dòng đã khô kiệt).
Yathā macchā appodake parittodake udakapariyādāne kākehi vā kulalehi vā balākāhi vā paripātiyamānā ukkhipiyamānā khajjamānā phandanti paphandanti samphandanti vipphandanti vedhanti pavedhanti sampavedhanti; evameva pajā mamāyitaṃ vatthuṃ acchedasaṃkinopi phandanti, acchindantepi phandanti, acchinnepi phandanti, mamāyitaṃ vatthuṃ vipariṇāmasaṃkinopi phandanti, vipariṇāmantepi phandanti, vipariṇatepi phandanti paphandanti samphandanti vipphandanti vedhanti pavedhanti sampavedhantīti – maccheva appodake khīṇasote.
Just as fish in shallow water, in little water, in water that has dried up, when harassed and picked up and eaten by crows, kites, or herons, tremble, quake, shake, quiver, shiver, and are greatly agitated; in the same way, beings, when apprehensive about losing an object of attachment, tremble; when being dispossessed, they tremble; when dispossessed, they tremble. When apprehensive about the alteration of an object of attachment, they tremble; when their objects are altering, they tremble; when their objects have altered, they tremble, quake, shake, quiver, shiver, and are greatly agitated. Thus: like fish in shallow water with a dried-up stream.
Giống như cá trong vũng nước cạn, trong vũng nước ít, khi nước đã cạn, bị quạ, diều hâu hay cò mổ, bắt lên và ăn thịt, chúng vùng vẫy, giãy giụa, run rẩy, chao đảo, run sợ, run bần bật, run lẩy bẩy; cũng vậy, chúng sanh vùng vẫy vì nghi ngờ vật sở hữu sẽ bị cướp đoạt, họ vùng vẫy khi (vật) đang bị cướp đoạt, họ vùng vẫy khi (vật) đã bị cướp đoạt; họ vùng vẫy vì nghi ngờ vật sở hữu sẽ biến đổi, họ vùng vẫy khi (vật) đang biến đổi, họ vùng vẫy khi (vật) đã biến đổi, họ giãy giụa, run rẩy, chao đảo, run sợ, run bần bật, run lẩy bẩy – đó là ý nghĩa của “như cá trong vũng nước cạn, dòng đã khô kiệt”.
251
Etampi disvā amamo careyyāti.
Having seen this too, one should live without attachment.
Etampi disvā amamo careyyāti (Thấy được điều này, hãy sống không chấp thủ).
Etaṃ ādīnavaṃ disvā passitvā tulayitvā tīrayitvā* vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā mamattesūti – etampi disvā.
“Having seen this disadvantage, having perceived, weighed, considered, understood, and made clear the attachments” – thus: Having seen this too.
Thấy được, nhận ra, cân nhắc, thẩm xét, làm cho rõ ràng, làm cho hiển lộ sự nguy hại này trong những sự chấp thủ – đó là ý nghĩa của “Thấy được điều này”.
Amamo careyyāti mamattāti dve mamattā – taṇhāmamattañca diṭṭhimamattañca…pe… idaṃ taṇhāmamattaṃ…pe… idaṃ diṭṭhimamattaṃ.
One should live without attachment. There are two kinds of attachment (mamatta): attachment rooted in craving (taṇhāmamatta) and attachment rooted in wrong view (diṭṭhimamatta)… (details omitted)… This is attachment rooted in craving… (details omitted)… This is attachment rooted in wrong view.
Amamo careyyāti (hãy sống không chấp thủ), mamatta (sự chấp thủ) có hai loại: sự chấp thủ do ái dục và sự chấp thủ do tà kiến… (v.v.)… đây là sự chấp thủ do ái dục… (v.v.)… đây là sự chấp thủ do tà kiến.
Taṇhāmamattaṃ pahāya diṭṭhimamattaṃ paṭinissajjitvā cakkhuṃ amamāyanto sotaṃ amamāyanto ghānaṃ amamāyanto jivhaṃ amamāyanto kāyaṃ amamāyanto manaṃ amamāyanto rūpe… sadde… gandhe… rase… phoṭṭhabbe… dhamme… kulaṃ… gaṇaṃ… āvāsaṃ… lābhaṃ… yasaṃ… pasaṃsaṃ… sukhaṃ… cīvaraṃ… piṇḍapātaṃ… senāsanaṃ… gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ… kāmadhātuṃ… rūpadhātuṃ… arūpadhātuṃ… kāmabhavaṃ… rūpabhavaṃ… arūpabhavaṃ… saññābhavaṃ… asaññābhavaṃ… nevasaññānāsaññābhavaṃ… ekavokārabhavaṃ… catuvokārabhavaṃ… pañcavokārabhavaṃ… atītaṃ… anāgataṃ… paccuppannaṃ… diṭṭhasutamutaviññātabbe dhamme amamāyanto agaṇhanto aparāmasanto anabhinivisanto careyya vihareyya iriyeyya vatteyya pāleyya yapeyya yāpeyyāti – etampi disvā amamo careyya.
Having abandoned attachment rooted in craving and relinquished attachment rooted in wrong view, not being attached to the eye, not being attached to the ear, not being attached to the nose, not being attached to the tongue, not being attached to the body, not being attached to the mind; not being attached to forms… sounds… odors… tastes… tactile objects… mental phenomena… family… group… dwelling… gain… fame… praise… happiness… robes… almsfood… lodging… requisites for the sick and medicine… the sense-sphere realm (kāmadhātu)… the fine-material realm (rūpadhātu)… the immaterial realm (arūpadhātu)… the realm of perception (saññābhava)… the realm of non-perception (asaññābhava)… the realm of neither-perception-nor-non-perception (nevasaññānāsaññābhava)… the one-constituent realm (ekavokārabhava)… the four-constituent realm (catuvokārabhava)… the five-constituent realm (pañcavokārabhava)… the past… the future… the present… phenomena seen, heard, sensed, and cognized—not being attached, not grasping, not clinging, not adhering, one should live, abide, behave, act, maintain, sustain, and pass one’s time. Thus: Having seen this too, one should live without attachment.
Sau khi từ bỏ sự chấp thủ do ái dục, xả ly sự chấp thủ do tà kiến, không chấp thủ con mắt, không chấp thủ lỗ tai, không chấp thủ mũi, không chấp thủ lưỡi, không chấp thủ thân, không chấp thủ ý, không chấp thủ sắc… thanh… hương… vị… xúc… pháp… gia tộc… hội chúng… trú xứ… lợi lộc… danh vọng… tán thán… lạc thú… y… vật thực khất thực… sàng tọa… thuốc men trị bệnh và các vật dụng cần thiết… cõi Dục… cõi Sắc… cõi Vô Sắc… Dục hữu… Sắc hữu… Vô Sắc hữu… Tưởng hữu… Vô Tưởng hữu… Phi Tưởng Phi Phi Tưởng hữu… cõi hữu một uẩn… cõi hữu bốn uẩn… cõi hữu năm uẩn… quá khứ… tương lai… hiện tại… các pháp được thấy, nghe, cảm nhận, nhận biết, không chấp thủ, không nắm giữ, không bám víu, không cố chấp, người ấy nên đi, nên sống, nên duy trì oai nghi, nên hành xử, nên bảo hộ, nên nuôi mạng, nên duy trì (sự sống) – đó là ý nghĩa của “Thấy được điều này, hãy sống không chấp thủ”.
252
Bhavesu āsattimakubbamānoti.
Not creating attachment to existences.
Bhavesu āsattimakubbamānoti (Không tạo ra sự dính mắc trong các cõi hữu).
Bhavesūti kāmabhave rūpabhave arūpabhave.
To existences means to the sense-sphere existence (kāmabhava), the fine-material existence (rūpabhava), and the immaterial existence (arūpabhava).
Bhavesūti (trong các cõi hữu) là trong Dục hữu, Sắc hữu, Vô Sắc hữu.
Āsatti vuccati taṇhā.
Attachment is called craving (taṇhā).
Āsatti (sự dính mắc) được gọi là ái dục.
Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.
That which is lust (rāga), intense lust (sārāga)… (details omitted)… covetousness (abhijjhā), greed (lobha), the root of unwholesome actions (akusalamūla).
Đó là tham, tham ái… (v.v.)… tham lam, tham, căn bản bất thiện.
Bhavesu āsattimakubbamānoti.
Not creating attachment to existences.
Bhavesu āsattimakubbamānoti (Không tạo ra sự dính mắc trong các cõi hữu).
Bhavesu āsattiṃ akubbamāno, chandaṃ pemaṃ rāgaṃ khantiṃ akubbamāno ajanayamāno asañjanayamāno anibbattayamāno anabhinibbattayamānoti – bhavesu āsattimakubbamāno.
Not creating attachment to existences, not creating, not generating, not producing, not giving rise to desire, affection, lust, or patience. Thus: Not creating attachment to existences.
Không tạo ra sự dính mắc trong các cõi hữu, không tạo ra dục, ái, tham, nhẫn, không làm phát sanh, không làm sanh khởi, không làm cho hiện hữu, không làm cho nảy sanh – đó là ý nghĩa của “không tạo ra sự dính mắc trong các cõi hữu”.
253
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy rằng:
254
‘‘Mamāyite passatha phandamāne, maccheva appodake khīṇasote;
“See them trembling with attachment,
“Hãy nhìn những kẻ đang vùng vẫy trong những gì họ chấp thủ, như cá trong vũng nước cạn, dòng đã khô kiệt;
255
Etampi disvā amamo careyya, bhavesu āsattimakubbamāno’’ti.
Like fish in shallow water with a dried-up stream;
Thấy được điều này, hãy sống không chấp thủ, không tạo ra sự dính mắc trong các cõi hữu.”
256
13.
Having seen this too, one should live without attachment,
13.
257
Ubhosu antesu vineyya chandaṃ, phassaṃ pariññāya anānugiddho;
Not creating attachment to existences.”
Hãy nhiếp phục dục trong cả hai cực đoan, liễu tri xúc, không tham đắm;
258
Yadattagarahī tadakubbamāno, na limpatī* diṭṭhasutesu dhīro.
13.
Điều gì tự mình chê trách thì không làm, bậc trí không bị nhiễm ô trong những gì được thấy, nghe.
259
Ubhosu antesu vineyya chandanti.
Having removed desire for both extremes, having fully understood contact, not being greedy;
Ubhosu antesu vineyya chandanti (Hãy nhiếp phục dục trong cả hai cực đoan).
Antāti phasso eko anto phassasamudayo dutiyo anto, atīto eko anto anāgato dutiyo anto, sukhā vedanā eko anto dukkhā vedanā dutiyo anto, nāmaṃ eko anto rūpaṃ dutiyo anto, cha ajjhattikāni āyatanāni eko anto cha bāhirāni āyatanāni dutiyo anto, sakkāyo eko anto sakkāyasamudayo dutiyo anto.
Ends means: contact is one end, the origin of contact is the second end; the past is one end, the future is the second end; pleasant feeling is one end, painful feeling is the second end; nāma (mentality) is one end, rūpa (materiality) is the second end; the six internal sense bases are one end, the six external sense bases are the second end; sakkāya (personality) is one end, the origin of sakkāya is the second end.
Các cực đoan là: xúc là một cực đoan, sự tập khởi của xúc là cực đoan thứ hai; quá khứ là một cực đoan, vị lai là cực đoan thứ hai; thọ lạc là một cực đoan, thọ khổ là cực đoan thứ hai; danh là một cực đoan, sắc là cực đoan thứ hai; sáu nội xứ là một cực đoan, sáu ngoại xứ là cực đoan thứ hai; thân kiến là một cực đoan, sự tập khởi của thân kiến là cực đoan thứ hai.
Chandoti yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasneho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ kāmogho kāmayogo kāmupādānaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ.
Desire means: whatever sensual desire, sensual lust, sensual delight, sensual craving, sensual attachment, sensual torment, sensual infatuation, sensual clinging, sensual flood, sensual yoke, sensual clinging (upādāna), sensual desire as a hindrance, regarding sensual objects.
Dục là: phàm có dục tham, dục ái, dục hỷ, dục ái, dục luyến, dục nhiệt não, dục mê say, dục nuốt chửng đối với các dục; là dục bộc, dục ách, dục thủ, dục tham triền cái.
Ubhosu antesu vineyya chandanti ubhosu antesu chandaṃ vineyya paṭivineyya pajaheyya vinodeyya byantiṃ kareyya anabhāvaṃ gameyyāti – ubhosu antesu vineyya chandaṃ.
Having dispelled desire for both ends means: having dispelled, having completely dispelled, having abandoned, having removed, having brought to an end, having caused to vanish desire for both ends.
Sau khi điều phục dục ở cả hai cực đoan nghĩa là: sau khi điều phục, tái điều phục, từ bỏ, loại trừ, chấm dứt, làm cho không còn tồn tại dục ở cả hai cực đoan – ấy là sau khi điều phục dục ở cả hai cực đoan.
260
Phassaṃ pariññāya anānugiddhoti.
Having fully understood contact, unattached.
Sau khi liễu tri xúc, không tham luyến là.
Phassoti cakkhusamphasso sotasamphasso ghānasamphasso jivhāsamphasso kāyasamphasso manosamphasso, adhivacanasamphasso, paṭighasamphasso, sukhavedanīyo samphasso dukkhavedanīyo samphasso adukkhamasukhavedanīyo samphasso, kusalo phasso akusalo phasso abyākato phasso, kāmāvacaro phasso rūpāvacaro phasso arūpāvacaro phasso, suññato phasso animitto phasso appaṇihito phasso, lokiyo phasso lokuttaro phasso, atīto phasso anāgato phasso paccuppanno phasso, yo evarūpo phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ – ayaṃ vuccati phasso.
Contact means: eye-contact, ear-contact, nose-contact, tongue-contact, body-contact, mind-contact; denominational contact, impingement contact; feeling-pleasant contact, feeling-painful contact, feeling-neither-painful-nor-pleasant contact; wholesome contact, unwholesome contact, indeterminate contact; kāma-sphere contact, rūpa-sphere contact, arūpa-sphere contact; void contact, signless contact, desireless contact; mundane contact, supramundane contact; past contact, future contact, present contact. Whatever such contact, touching, complete touching, the state of having completely touched—this is called contact.
Xúc là: nhãn xúc, nhĩ xúc, tỷ xúc, thiệt xúc, thân xúc, ý xúc; danh xưng xúc, đối ngại xúc; xúc tương ưng thọ lạc, xúc tương ưng thọ khổ, xúc tương ưng thọ bất khổ bất lạc; xúc thiện, xúc bất thiện, xúc vô ký; xúc Dục giới, xúc Sắc giới, xúc Vô sắc giới; xúc không, xúc vô tướng, xúc vô nguyện; xúc hiệp thế, xúc siêu thế; xúc quá khứ, xúc vị lai, xúc hiện tại. Phàm có xúc, sự xúc chạm, sự tiếp xúc, trạng thái xúc chạm như vậy – đây được gọi là xúc.
261
Phassaṃ pariññāyāti phassaṃ tīhi pariññāhi parijānitvā – ñātapariññāya, tīraṇapariññāya* , pahānapariññāya.
Having fully understood contact means: having fully understood contact by three kinds of full understanding—understanding by knowing (ñātapariññā), understanding by scrutinizing (tīraṇapariññā), and understanding by abandoning (pahānapariññā).
Sau khi liễu tri xúc là sau khi liễu tri xúc bằng ba loại liễu tri – tri liễu tri, thẩm liễu tri, đoạn liễu tri.
Katamā ñātapariññā?
What is understanding by knowing (ñātapariññā)?
Thế nào là tri liễu tri?
Phassaṃ jānāti – ayaṃ cakkhusamphasso, ayaṃ sotasamphasso, ayaṃ ghānasamphasso, ayaṃ jivhāsamphasso, ayaṃ kāyasamphasso, ayaṃ manosamphasso, ayaṃ adhivacanasamphasso, ayaṃ paṭighasamphasso, ayaṃ sukhavedanīyo phasso, ayaṃ dukkhavedanīyo phasso, ayaṃ adukkhamasukhavedanīyo phasso, ayaṃ kusalo phasso, ayaṃ akusalo phasso, ayaṃ abyākato phasso, ayaṃ kāmāvacaro phasso, ayaṃ rūpāvacaro phasso, ayaṃ arūpāvacaro phasso, ayaṃ suññato phasso, ayaṃ animitto phasso, ayaṃ appaṇihito phasso, ayaṃ lokiyo phasso, ayaṃ lokuttaro phasso, ayaṃ atīto phasso, ayaṃ anāgato phasso, ayaṃ paccuppanno phassoti jānāti passati – ayaṃ ñātapariññā.
One knows contact: ‘This is eye-contact, this is ear-contact, this is nose-contact, this is tongue-contact, this is body-contact, this is mind-contact, this is denominational contact, this is impingement contact, this is feeling-pleasant contact, this is feeling-painful contact, this is feeling-neither-painful-nor-pleasant contact, this is wholesome contact, this is unwholesome contact, this is indeterminate contact, this is kāma-sphere contact, this is rūpa-sphere contact, this is arūpa-sphere contact, this is void contact, this is signless contact, this is desireless contact, this is mundane contact, this is supramundane contact, this is past contact, this is future contact, this is present contact.’ One knows and sees thus—this is understanding by knowing (ñātapariññā).
Vị ấy biết về xúc: đây là nhãn xúc, đây là nhĩ xúc, đây là tỷ xúc, đây là thiệt xúc, đây là thân xúc, đây là ý xúc, đây là danh xưng xúc, đây là đối ngại xúc, đây là xúc tương ưng thọ lạc, đây là xúc tương ưng thọ khổ, đây là xúc tương ưng thọ bất khổ bất lạc, đây là xúc thiện, đây là xúc bất thiện, đây là xúc vô ký, đây là xúc Dục giới, đây là xúc Sắc giới, đây là xúc Vô sắc giới, đây là xúc không, đây là xúc vô tướng, đây là xúc vô nguyện, đây là xúc hiệp thế, đây là xúc siêu thế, đây là xúc quá khứ, đây là xúc vị lai, đây là xúc hiện tại, vị ấy biết, thấy như vậy – đây là tri liễu tri.
262
Katamā tīraṇapariññā?
What is understanding by scrutinizing (tīraṇapariññā)?
Thế nào là thẩm liễu tri?
Evaṃ ñātaṃ katvā phassaṃ tīreti.
Having thus known, one scrutinizes contact.
Sau khi đã biết như vậy, vị ấy thẩm sát xúc.
Aniccato dukkhato rogato gaṇḍato sallato aghato ābādhato parato palokato ītito upaddavato bhayato upasaggato calato pabhaṅguto adhuvato atāṇato aleṇato asaraṇato rittato tucchato suññato anattato ādīnavato vipariṇāmadhammato asārakato aghamūlato vadhakato vibhavato sāsavato saṅkhatato mārāmisato jātijarābyādhimaraṇadhammato sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadhammato saṃkilesadhammato samudayato atthaṅgamato assādato ādīnavato nissaraṇato tīreti – ayaṃ tīraṇapariññā.
One scrutinizes it as impermanent, as suffering, as a disease, as a boil, as a dart, as an affliction, as an ailment, as alien, as disintegrating, as a terror, as a calamity, as a danger, as wavering, as perishing, as unstable, as having no protector, as having no refuge, as having no shelter, as empty, as vain, as void, as not-self, as a drawback, as subject to change, as having no essence, as a root of misfortune, as a killer, as a non-existence, as with influxes (sāsava), as conditioned (saṅkhata), as Māra’s bait, as subject to birth, aging, sickness, and death, as subject to sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair, as subject to defilement, as origin, as disappearance, as gratification, as a drawback, as escape—this is understanding by scrutinizing (tīraṇapariññā).
Vị ấy thẩm sát là vô thường, là khổ, là bệnh, là ung nhọt, là mũi tên, là điều bất hạnh, là tật ách, là của người khác, là hoại diệt, là tai ương, là hiểm họa, là đáng sợ, là phiền não, là biến động, là mong manh, là không bền vững, là không nơi nương tựa, là không nơi ẩn náu, là không nơi quy y, là trống rỗng, là rỗng tuếch, là không, là vô ngã, là nguy hại, là có bản chất biến đổi, là không có cốt lõi, là gốc rễ của bất hạnh, là kẻ sát nhân, là sự hoại diệt, là hữu lậu, là hữu vi, là mồi của ma, là có bản chất sinh, già, bệnh, chết, là có bản chất sầu, bi, khổ, ưu, não, là có bản chất ô nhiễm, là sự tập khởi, là sự đoạn diệt, là vị ngọt, là sự nguy hại, là sự xuất ly – đây là thẩm liễu tri.
263
Katamā pahānapariññā?
What is understanding by abandoning (pahānapariññā)?
Thế nào là đoạn liễu tri?
Evaṃ tīrayitvā phasse chandarāgaṃ pajahati vinodeti byantiṃ karoti anabhāvaṃ gameti.
Having thus scrutinized, one abandons, removes, brings to an end, causes to vanish desire and lust for contact.
Sau khi thẩm sát như vậy, vị ấy từ bỏ, loại trừ, chấm dứt, làm cho không còn tồn tại dục ái đối với xúc.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘yo, bhikkhave, phassesu chandarāgo taṃ pajahatha.
For this was said by the Blessed One: “Monks, whatever desire and lust there is for contacts, abandon that.
Điều này đã được Đức Thế Tôn dạy: “Này các Tỳ khưu, phàm có dục ái nào đối với các xúc, các con hãy từ bỏ nó.
Evaṃ so phasso pahīno bhavissati ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṃ kato āyatiṃ anuppādadhammo’’ti – ayaṃ pahānapariññā.
Thus will that contact be abandoned, its root cut off, made like a palm-stump, brought to non-existence, not liable to arise again in the future”—this is understanding by abandoning (pahānapariññā).
Như vậy, xúc ấy sẽ được từ bỏ, bị nhổ tận gốc, làm cho như cây tala bị chặt ngọn, làm cho không còn tồn tại, có bản chất không sinh khởi trong tương lai” – đây là đoạn liễu tri.
Phassaṃ pariññāyāti.
Having fully understood contact.
Sau khi liễu tri xúc là.
Phassaṃ imāhi tīhi pariññāhi parijānitvā.
Having fully understood contact by these three kinds of full understanding.
Sau khi liễu tri xúc bằng ba loại liễu tri này.
Anānugiddhoti.
Unattached.
Không tham luyến là.
Gedhovuccati taṇhā.
Attachment is called craving.
Sự tham luyến được gọi là ái.
Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.
Whatever is lust, attachment…pe… covetousness, greed, a root of unwholesome states.
Phàm có tham, ái luyến… cho đến… tham dục, tham, căn bất thiện.
Yasseso gedho pahīno samucchinno vūpasanto paṭipassaddho abhabbuppattiko ñāṇagginā daḍḍho, so vuccati agiddho.
He for whom this craving (gedha) has been abandoned, utterly cut off, calmed, subsided, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge, is called one who is not greedy (agiddha).
Người nào đã từ bỏ, đoạn trừ, làm cho lắng dịu, làm cho an tịnh, làm cho không có khả năng sinh khởi, đã thiêu đốt sự tham luyến ấy bằng ngọn lửa trí tuệ, người đó được gọi là không tham luyến.
So rūpe agiddho sadde agiddho gandhe agiddho rase agiddho phoṭṭhabbe agiddho kule… gaṇe… āvāse… lābhe… yase… pasaṃsāya… sukhe… cīvare… piṇḍapāte… senāsane… gilānapaccayabhesajjaparikkhāre agiddho kāmadhātuyā… rūpadhātuyā… arūpadhātuyā… kāmabhave… rūpabhave… arūpabhave… saññābhave… asaññābhave… nevasaññānāsaññābhave… ekavokārabhave… catuvokārabhave… pañcavokārabhave… atīte… anāgate… paccuppanne… diṭṭhasutamutaviññātabbesu dhammesu agiddho agadhito amucchito anajjhāpanno vītagedho vigatagedho cattagedho vantagedho muttagedho pahīnagedho paṭinissaṭṭhagedho vītarāgo vigatarāgo cattarāgo vantarāgo muttarāgo pahīnarāgo paṭinissaṭṭharāgo nicchāto nibbuto sītibhūto sukhapaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharatīti – phassaṃ pariññāya anānugiddho.
Such a one is not greedy for forms, not greedy for sounds, not greedy for odours, not greedy for tastes, not greedy for tangible objects, for family… for groups… for dwellings… for gains… for fame… for praise… for happiness… for robes… for almsfood… for lodgings… for requisites for the sick, such as medicines; not greedy for the sense-sphere (kāmadhātu)… for the form-sphere (rūpadhātu)… for the formless-sphere (arūpadhātu)… for the sense-sphere existence (kāmabhava)… for the form-sphere existence (rūpabhava)… for the formless-sphere existence (arūpabhava)… for the percipient existence (saññābhava)… for the non-percipient existence (asaññābhava)… for the neither-percipient-nor-non-percipient existence (nevasaññānāsaññābhava)… for the one-constituent existence (ekavokārabhave)… for the four-constituent existence (catuvokārabhave)… for the five-constituent existence (pañcavokārabhave)… for the past… for the future… for the present… for phenomena seen, heard, sensed, and cognized; not greedy, not attached, not infatuated, not indulging, with craving (gedha) gone, with craving departed, with craving relinquished, with craving vomited forth, with craving released, with craving abandoned, with craving renounced; with passion (rāga) gone, with passion departed, with passion relinquished, with passion vomited forth, with passion released, with passion abandoned, with passion renounced; unthirsting, extinguished, cool, experiencing happiness, he dwells with a divine self (brahmabhūtena attanā) – having fully understood contact (phassa), he is not attached.
Vị ấy không tham luyến sắc, không tham luyến thanh, không tham luyến hương, không tham luyến vị, không tham luyến xúc, không tham luyến gia tộc… hội chúng… trú xứ… lợi lộc… danh vọng… tán thán… lạc… y… vật thực khất thực… sàng tọa… dược phẩm trị bệnh và các vật dụng khác, không tham luyến Dục giới… Sắc giới… Vô sắc giới… cõi Dục… cõi Sắc… cõi Vô sắc… cõi Tưởng… cõi Vô tưởng… cõi Phi tưởng phi phi tưởng… cõi một uẩn… cõi bốn uẩn… cõi năm uẩn… quá khứ… vị lai… hiện tại… các pháp được thấy, nghe, cảm nhận, nhận biết, không tham luyến, không thèm muốn, không mê đắm, không chìm đắm, đã đoạn trừ tham luyến, đã từ bỏ tham luyến, đã vứt bỏ tham luyến, đã nhổ bỏ tham luyến, đã giải thoát khỏi tham luyến, đã đoạn tận tham luyến, đã xả ly tham luyến, đã ly tham, đã đoạn tham, đã vứt bỏ tham, đã nhổ bỏ tham, đã giải thoát khỏi tham, đã đoạn tận tham, đã xả ly tham, hết khát ái, tịch tịnh, mát mẻ, cảm nhận sự an lạc, sống với tự thân đã trở nên thanh tịnh – ấy là sau khi liễu tri xúc, không tham luyến.
264
Yadattagarahī tadakubbamānoti.
Yadattagarahī tadakubbamāno (Whatever he blames himself for, that he does not do).
Điều gì tự mình chê trách, điều đó không làm là.
Yadanti yaṃ.
Yada means ‘that which’.
Điều gì là cái gì.
Attagarahīti dvīhi kāraṇehi attānaṃ garahati – katattā ca akatattā ca.
Attagarahī means he blames himself for two reasons: for what he has done and for what he has not done.
Tự mình chê trách là tự mình chê trách vì hai lý do: vì đã làm và vì đã không làm.
Kathaṃ katattā ca akatattā ca attānaṃ garahati?
How does he blame himself for what he has done and for what he has not done?
Thế nào là tự mình chê trách vì đã làm và vì đã không làm?
Kataṃ me kāyaduccaritaṃ, akataṃ me kāyasucaritanti – attānaṃ garahati.
‘I have committed bodily misconduct; I have not done bodily good conduct’—thus he blames himself.
Ta đã làm thân ác hạnh, ta đã không làm thân thiện hạnh – tự mình chê trách.
Kataṃ me vacīduccaritaṃ, akataṃ me vacīsucaritanti – attānaṃ garahati.
‘I have committed verbal misconduct; I have not done verbal good conduct’—thus he blames himself.
Ta đã làm khẩu ác hạnh, ta đã không làm khẩu thiện hạnh – tự mình chê trách.
Kataṃ me manoduccaritaṃ, akataṃ me manosucaritanti – attānaṃ garahati.
‘I have committed mental misconduct; I have not done mental good conduct’—thus he blames himself.
Ta đã làm ý ác hạnh, ta đã không làm ý thiện hạnh – tự mình chê trách.
Kato me pāṇātipāto, akatā me pāṇātipātā veramaṇīti – attānaṃ garahati.
‘I have taken life; I have not abstained from taking life’—thus he blames himself.
Ta đã sát sinh, ta đã không từ bỏ sát sinh – tự mình chê trách.
Kataṃ me adinnādānaṃ, akatā me adinnādānā veramaṇīti – attānaṃ garahati.
‘I have taken what is not given; I have not abstained from taking what is not given’—thus he blames himself.
Ta đã lấy của không cho, ta đã không từ bỏ lấy của không cho – tự mình chê trách.
Kato me kāmesumicchācāro, akatā me kāmesumicchācārā veramaṇīti – attānaṃ garahati.
‘I have engaged in sexual misconduct; I have not abstained from sexual misconduct’—thus he blames himself.
Ta đã tà dâm trong các dục, ta đã không từ bỏ tà dâm trong các dục – tự mình chê trách.
Kato me musāvādo, akatā me musāvādā veramaṇīti – attānaṃ garahati.
‘I have spoken falsely; I have not abstained from false speech’—thus he blames himself.
Ta đã nói dối, ta đã không từ bỏ nói dối – tự mình chê trách.
Katā me pisuṇā vācā, akatā me pisuṇāya vācāya veramaṇīti – attānaṃ garahati.
‘I have spoken divisively; I have not abstained from divisive speech’—thus he blames himself.
Ta đã nói lời đâm thọc, ta đã không từ bỏ nói lời đâm thọc – tự mình chê trách.
Katā me pharusā vācā, akatā me pharusāya vācāya veramaṇīti – attānaṃ garahati.
‘I have spoken harshly; I have not abstained from harsh speech’—thus he blames himself.
Ta đã nói lời thô ác, ta đã không từ bỏ nói lời thô ác – tự mình chê trách.
Kato me samphappalāpo, akatā me samphappalāpā veramaṇīti – attānaṃ garahati.
‘I have engaged in idle chatter; I have not abstained from idle chatter’—thus he blames himself.
Ta đã nói lời vô ích, ta đã không từ bỏ nói lời vô ích – tự mình chê trách.
Katā me abhijjhā, akatā me anabhijjhāti – attānaṃ garahati.
‘I have been covetous; I have not been uncovetous’—thus he blames himself.
Ta đã có tham dục, ta đã không có vô tham – tự mình chê trách.
Kato me byāpādo, akato me abyāpādoti – attānaṃ garahati.
‘I have harboured ill-will; I have not harboured good-will’—thus he blames himself.
Ta đã có sân hận, ta đã không có vô sân – tự mình chê trách.
Katā me micchādiṭṭhi, akatā me sammādiṭṭhīti – attānaṃ garahati.
‘I have held wrong view; I have not held right view’—thus he blames himself.
Ta đã có tà kiến, ta đã không có chánh kiến – tự mình chê trách.
Evaṃ katattā ca akatattā ca attānaṃ garahati.
Thus he blames himself for what he has done and for what he has not done.
Như vậy là tự mình chê trách vì đã làm và vì đã không làm.
Atha vā, sīlesumhi na paripūrakārīti – attānaṃ garahati.
Alternatively, ‘I have not been a perfect doer in moral precepts (sīla)’—thus he blames himself.
Hoặc là, ta không phải là người thực hành viên mãn các giới – tự mình chê trách.
Indriyesumhi aguttadvāroti – attānaṃ garahati.
‘I have not guarded the doors of my senses’—thus he blames himself.
Tôi không giữ gìn các căn môn – tự trách mình.
Bhojanemhi* amattaññūti – attānaṃ garahati.
‘I have not known moderation in food’—thus he blames himself.
Tôi không biết tiết độ trong ăn uống – tự trách mình.
Jāgariyaṃ ananuyuttoti – attānaṃ garahati.
‘I have not been devoted to wakefulness’—thus he blames himself.
Tôi không tinh tấn trong sự thức tỉnh – tự trách mình.
Satisampajaññena asamannāgatoti – attānaṃ garahati.
‘I have not been endowed with mindfulness and clear comprehension’—thus he blames himself.
Tôi không đầy đủ chánh niệm và tỉnh giác – tự trách mình.
Abhāvitā me cattāro satipaṭṭhānāti – attānaṃ garahati.
‘The four foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna) have not been developed by me’—thus he blames himself.
Bốn niệm xứ của tôi chưa được tu tập – tự trách mình.
Abhāvitā me cattāro sammappadhānāti – attānaṃ garahati.
‘The four right efforts (sammappadhāna) have not been developed by me’—thus he blames himself.
Bốn chánh cần của tôi chưa được tu tập – tự trách mình.
Abhāvitā me cattāro iddhipādāti – attānaṃ garahati.
‘The four bases of spiritual power (iddhipāda) have not been developed by me’—thus he blames himself.
Bốn thần túc của tôi chưa được tu tập – tự trách mình.
Abhāvitāni me pañcindriyānīti – attānaṃ garahati.
‘The five spiritual faculties (indriya) have not been developed by me’—thus he blames himself.
Năm căn của tôi chưa được tu tập – tự trách mình.
Abhāvitāni me pañca balānīti – attānaṃ garahati.
‘The five spiritual powers (bala) have not been developed by me’—thus he blames himself.
Năm lực của tôi chưa được tu tập – tự trách mình.
Abhāvitā me satta bojjhaṅgāti – attānaṃ garahati.
‘The seven factors of awakening (bojjhaṅga) have not been developed by me’—thus he blames himself.
Bảy giác chi của tôi chưa được tu tập – tự trách mình.
Abhāvito me ariyo aṭṭhaṅgiko maggoti – attānaṃ garahati.
‘The Noble Eightfold Path (ariyo aṭṭhaṅgiko maggo) has not been developed by me’—thus he blames himself.
Bát chánh đạo của bậc Thánh của tôi chưa được tu tập – tự trách mình.
Dukkhaṃ me apariññātanti – attānaṃ garahati.
‘Suffering (dukkha) has not been fully understood by me’—thus he blames himself.
Khổ đế của tôi chưa được liễu tri – tự trách mình.
Samudayo me appahīnoti – attānaṃ garahati.
‘The origin (samudaya) has not been abandoned by me’—thus he blames himself.
Tập đế của tôi chưa được đoạn trừ – tự trách mình.
Maggo me abhāvitoti – attānaṃ garahati.
‘The path (magga) has not been developed by me’—thus he blames himself.
Đạo đế của tôi chưa được tu tập – tự trách mình.
Nirodho me asacchikatoti – attānaṃ garahati.
‘Cessation (nirodha) has not been realized by me’—thus he blames himself.
Diệt đế của tôi chưa được chứng ngộ – tự trách mình.
Evaṃ katattā ca akatattā ca attānaṃ garahati.
Thus he blames himself for what he has done and for what he has not done.
Do đã làm như vậy và chưa làm như vậy, vị ấy tự trách mình.
Evaṃ attagarahitaṃ kammaṃ akubbamāno ajanayamāno asañjanayamāno anibbattayamāno anabhinibbattayamānoti – yadattagarahī tadakubbamāno.
Yadattagarahī tadakubbamāno means not doing, not producing, not generating, not bringing about, not giving rise to such self-blameworthy actions.
Một người không làm, không sinh khởi, không tạo tác, không phát sinh, không làm cho phát sinh những hành động đáng trách như vậy – đó là “không làm những gì đáng tự trách”.
Na limpatī diṭṭhasutesu dhīroti.
Na limpatī diṭṭhasutesu dhīro (The wise one is not stained by what is seen and heard).
Bậc trí không nhiễm trước những gì đã thấy, đã nghe.
Lepoti dve lepā – taṇhālepo ca diṭṭhilepo ca…pe… ayaṃ taṇhālepo…pe… ayaṃ diṭṭhilepo.
Defilement means two defilements: the defilement of craving and the defilement of views… (and so on) … this is the defilement of craving… (and so on) … this is the defilement of views.
Sự nhiễm chấp (lepa) có hai loại nhiễm chấp: nhiễm chấp tham ái (taṇhālepa) và nhiễm chấp tà kiến (diṭṭhilepa)… (tiếp theo)… đây là nhiễm chấp tham ái… (tiếp theo)… đây là nhiễm chấp tà kiến.
Dhīroti paṇḍito paññavā buddhimā ñāṇī vibhāvī medhāvī.
The wise one is sagacious, discerning, intelligent, knowing, understanding, sagacious.
Bậc trí (dhīro) là người hiền trí, có trí tuệ, có trí năng, có tri kiến, có khả năng phân biệt, có óc sáng suốt.
Dhīro taṇhālepaṃ pahāya diṭṭhilepaṃ paṭinissajjitvā diṭṭhe na limpati, sute na limpati, mute na limpati, viññāte na limpati, na palimpati* , na upalimpati.
The wise one, having abandoned the defilement of craving and relinquished the defilement of views, is not defiled by what is seen, is not defiled by what is heard, is not defiled by what is sensed, is not defiled by what is cognized; he is not stained, not thoroughly stained, not clung to.
Bậc trí, sau khi đoạn trừ nhiễm chấp tham ái và từ bỏ nhiễm chấp tà kiến, không nhiễm trước những gì đã thấy, không nhiễm trước những gì đã nghe, không nhiễm trước những gì đã cảm nhận, không nhiễm trước những gì đã nhận biết, không dính mắc, không bám víu, không bị ô nhiễm.
Alitto apalitto* anupalitto nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti – na limpatī diṭṭhasutesu dhīroti.
Undefiled, unstained, unattached, gone forth, released, liberated, disjoined, he dwells with a mind free from limitations—thus, the wise one is not defiled by what is seen and heard.
Không bị nhiễm, không bị dính mắc, không bị ô nhiễm, đã xuất ly, đã thoát ly, đã giải thoát, đã ly hệ, vị ấy an trú với tâm không giới hạn – đó là “bậc trí không nhiễm trước những gì đã thấy, đã nghe”.
265
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy:
266
‘‘Ubhosu antesu vineyya chandaṃ, phassaṃ pariññāya anānugiddho;
“Having subdued desire for both extremes, having fully understood contact, unattached;
“Sau khi dứt bỏ tham ái ở cả hai cực đoan, sau khi liễu tri xúc, không tham đắm;
267
Yadattagarahī tadakubbamāno, na limpatī diṭṭhasutesu dhīro’’ti.
Not doing what one blames oneself for, the wise one is not defiled by what is seen and heard.”
Không làm những gì đáng tự trách, bậc trí không nhiễm trước những gì đã thấy, đã nghe.”
268
14.
14.
14.
269
Saññaṃ pariññā vitareyya oghaṃ, pariggahesu muni nopalitto;
Having fully understood perception, one should cross the flood; the sage, not defiled by attachments;
Sau khi liễu tri tưởng, vị ẩn sĩ vượt qua dòng lũ, không nhiễm trước các sự chấp thủ;
270
Abbūḷhasallo caramappamatto, nāsīsatī lokamimaṃ parañca.
Having drawn out the dart, living heedfully, he does not long for this world or the next.
Mũi tên đã được nhổ, sống không phóng dật, không khao khát thế giới này hay thế giới khác.
271
Saññaṃ pariññā vitareyya oghanti.
Having fully understood perception, one should cross the flood.
Sau khi liễu tri tưởng, vị ấy vượt qua dòng lũ.
Saññāti kāmasaññā byāpādasaññā vihiṃsāsaññā nekkhammasaññā abyāpādasaññā avihiṃsāsaññā rūpasaññā saddasaññā gandhasaññā rasasaññā phoṭṭhabbasaññā dhammasaññā – yā evarūpā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ – ayaṃ vuccati saññā.
Perception means sense-desire perception, ill-will perception, harmful perception, renunciation perception, non-ill-will perception, non-harmful perception, form perception, sound perception, smell perception, taste perception, touch perception, mind-object perception—any such perception, cognizing, the state of having cognized—this is called perception.
Tưởng (saññā) là: tưởng dục, tưởng sân, tưởng hại, tưởng xuất ly, tưởng vô sân, tưởng vô hại, tưởng sắc, tưởng thinh, tưởng hương, tưởng vị, tưởng xúc, tưởng pháp – bất kỳ tưởng nào thuộc loại này, sự nhận biết, trạng thái của sự nhận biết – đây được gọi là tưởng.
Saññaṃ pariññāti saññaṃ tīhi pariññāhi parijānitvā – ñātapariññāya, tīraṇapariññāya, pahānapariññāya.
Having fully understood perception means having fully understood perception through three kinds of full understanding: full understanding by knowing, full understanding by scrutinizing, and full understanding by abandoning.
Sau khi liễu tri tưởng (saññaṃ pariññā) là: sau khi liễu tri tưởng bằng ba loại liễu tri – liễu tri bằng sự hiểu biết, liễu tri bằng sự quán xét, liễu tri bằng sự đoạn trừ.
272
Katamā ñātapariññā?
What is full understanding by knowing?
Thế nào là liễu tri bằng sự hiểu biết (ñātapariññā)?
Saññaṃ jānāti – ayaṃ kāmasaññā, ayaṃ byāpādasaññā, ayaṃ vihiṃsāsaññā, ayaṃ nekkhammasaññā, ayaṃ abyāpādasaññā, ayaṃ avihiṃsāsaññā, ayaṃ rūpasaññā, ayaṃ saddasaññā, ayaṃ gandhasaññā, ayaṃ rasasaññā, ayaṃ phoṭṭhabbasaññā, ayaṃ dhammasaññāti jānāti passati – ayaṃ ñātapariññā.
One knows perception: “This is sense-desire perception, this is ill-will perception, this is harmful perception, this is renunciation perception, this is non-ill-will perception, this is non-harmful perception, this is form perception, this is sound perception, this is smell perception, this is taste perception, this is touch perception, this is mind-object perception”—one knows and sees this. This is full understanding by knowing.
Vị ấy biết tưởng: “Đây là tưởng dục, đây là tưởng sân, đây là tưởng hại, đây là tưởng xuất ly, đây là tưởng vô sân, đây là tưởng vô hại, đây là tưởng sắc, đây là tưởng thinh, đây là tưởng hương, đây là tưởng vị, đây là tưởng xúc, đây là tưởng pháp” – biết và thấy như vậy – đây là liễu tri bằng sự hiểu biết.
273
Katamā tīraṇapariññā?
What is full understanding by scrutinizing?
Thế nào là liễu tri bằng sự quán xét (tīraṇapariññā)?
Evaṃ ñātaṃ katvā saññaṃ tīreti.
Having thus known, one scrutinizes perception.
Sau khi đã biết như vậy, vị ấy quán xét tưởng.
Aniccato dukkhato rogato gaṇḍato sallato aghato ābādhato parato palokato ītito upaddavato bhayato upasaggato calato pabhaṅguto…pe… samudayato atthaṅgamato assādato ādīnavato nissaraṇato tīreti – ayaṃ tīraṇapariññā.
One scrutinizes it as impermanent, as suffering, as a disease, as a boil, as a dart, as a misfortune, as an affliction, as alien, as disintegrating, as a calamity, as a disaster, as a danger, as an obstacle, as trembling, as breaking up… (and so on) … as arising, as passing away, as gratification, as danger, as escape. This is full understanding by scrutinizing.
Vị ấy quán xét tưởng là vô thường, là khổ, là bệnh, là nhọt, là mũi tên, là tai họa, là bệnh hoạn, là của người khác, là hư hoại, là nguy hiểm, là tai ương, là sợ hãi, là chướng ngại, là dao động, là tan rã… (tiếp theo)… là tập khởi, là hoại diệt, là vị ngọt, là hiểm họa, là sự xuất ly – đây là liễu tri bằng sự quán xét.
274
Katamā pahānapariññā?
What is full understanding by abandoning?
Thế nào là liễu tri bằng sự đoạn trừ (pahānapariññā)?
Evaṃ tīrayitvā saññāya chandarāgaṃ pajahati vinodeti anabhāvaṃ gameti.
Having thus scrutinized, one abandons, dispels, and brings to an end the desire-and-lust for perception.
Sau khi đã quán xét như vậy, vị ấy đoạn trừ và loại bỏ tham ái đối với tưởng, đưa nó đến chỗ không còn tồn tại.
Vuttampi hetaṃ bhagavatā – ‘‘yo, bhikkhave, saññāya chandarāgo, taṃ pajahatha.
For this was said by the Blessed One: “Monks, whatever desire-and-lust there is for perception, abandon that.
Điều này cũng đã được Đức Thế Tôn dạy: “Này các Tỳ-kheo, tham ái nào đối với tưởng, hãy đoạn trừ nó.
Evaṃ sā saññā pahīnā bhavissati ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃ katā āyatiṃ anuppādadhammā’’ti – ayaṃ pahānapariññā.
Thus, that perception will be abandoned, its root cut off, made like a palm-stump, brought to an end, no longer subject to future arising.” This is full understanding by abandoning.
Khi ấy, tưởng ấy sẽ được đoạn trừ, bị nhổ tận gốc, như cây thốt nốt bị chặt tận gốc, không còn tồn tại, không còn khả năng sinh khởi trong tương lai” – đây là liễu tri bằng sự đoạn trừ.
Saññaṃ pariññāti saññaṃ imāhi tīhi pariññāhi parijānitvā.
Having fully understood perception means having fully understood perception through these three kinds of full understanding.
Sau khi liễu tri tưởng là: sau khi liễu tri tưởng bằng ba loại liễu tri này.
Vitareyya oghanti kāmoghaṃ bhavoghaṃ diṭṭhoghaṃ avijjoghaṃ tareyya uttareyya patareyya samatikkameyya vītivatteyyāti – saññaṃ pariññā vitareyya oghaṃ.
One should cross the flood means one should cross, overcome, traverse, transcend, and go beyond the flood of sensual desire, the flood of existence, the flood of views, and the flood of ignorance—thus, having fully understood perception, one should cross the flood.
Vượt qua dòng lũ (vitareyya oghaṃ) là: vượt qua, đi qua, vượt lên, vượt qua hoàn toàn, vượt thoát khỏi dòng lũ dục, dòng lũ hữu, dòng lũ tà kiến, dòng lũ vô minh – đó là “sau khi liễu tri tưởng, vị ấy vượt qua dòng lũ”.
275
Pariggahesu muni nopalittoti.
The sage, not defiled by attachments.
Vị ẩn sĩ không nhiễm trước các sự chấp thủ.
Pariggahāti dve pariggahā – taṇhāpariggaho ca diṭṭhipariggaho ca…pe… ayaṃ taṇhāpariggaho…pe… ayaṃ diṭṭhipariggaho.
Attachments means two attachments: the attachment of craving and the attachment of views… (and so on) … this is the attachment of craving… (and so on) … this is the attachment of views.
Các sự chấp thủ (pariggahā) có hai loại chấp thủ: chấp thủ tham ái (taṇhāpariggaho) và chấp thủ tà kiến (diṭṭhipariggaho)… (tiếp theo)… đây là chấp thủ tham ái… (tiếp theo)… đây là chấp thủ tà kiến.
Munīti.
The sage means.
Vị ẩn sĩ (munī).
Monaṃ vuccati ñāṇaṃ.
Silence is called knowledge.
Sự tĩnh lặng (mona) được gọi là trí tuệ.
Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi, tena ñāṇena samannāgato muni monappattoti.
That wisdom, discerning… (and so on) … non-delusion, investigation of phenomena, right view—endowed with that knowledge, he is a sage, one who has attained silence.
Trí tuệ nào là sự hiểu biết, sự nhận biết… (tiếp theo)… sự không si mê, sự trạch pháp, chánh kiến, người đầy đủ trí tuệ ấy là ẩn sĩ, đã đạt được sự tĩnh lặng.
Tīṇi moneyyāni – kāyamoneyyaṃ, vacīmoneyyaṃ, manomoneyyaṃ.
There are three kinds of sagely conduct (moneyya): bodily sagely conduct (kāyamoneyya), verbal sagely conduct (vacīmoneyya), and mental sagely conduct (manomoneyya).
Có ba loại hành trì tĩnh lặng (moneyyāni): hành trì tĩnh lặng thân, hành trì tĩnh lặng lời nói, hành trì tĩnh lặng ý nghĩ.
276
Katamaṃ kāyamoneyyaṃ?
What is bodily sagely conduct?
Thế nào là hành trì tĩnh lặng thân (kāyamoneyyaṃ)?
Tividhakāyaduccaritānaṃ pahānaṃ kāyamoneyyaṃ, tividhaṃ kāyasucaritaṃ kāyamoneyyaṃ, kāyārammaṇe ñāṇaṃ kāyamoneyyaṃ, kāyapariññā kāyamoneyyaṃ, pariññāsahagato maggo kāyamoneyyaṃ, kāye chandarāgassa pahānaṃ kāyamoneyyaṃ, kāyasaṅkhāranirodho catutthajjhānasamāpatti kāyamoneyyaṃ – idaṃ kāyamoneyyaṃ.
The abandonment of the three kinds of bodily misconduct is bodily sagely conduct; the three kinds of bodily good conduct are bodily sagely conduct; knowledge regarding the body as an object is bodily sagely conduct; full understanding of the body is bodily sagely conduct; the path accompanied by full understanding is bodily sagely conduct; the abandonment of desire-and-lust for the body is bodily sagely conduct; the cessation of bodily formations, the attainment of the fourth jhāna, is bodily sagely conduct—this is bodily sagely conduct.
Sự đoạn trừ ba loại ác hạnh thân là hành trì tĩnh lặng thân; ba loại thiện hạnh thân là hành trì tĩnh lặng thân; trí tuệ về đối tượng thân là hành trì tĩnh lặng thân; sự liễu tri thân là hành trì tĩnh lặng thân; đạo đi kèm với liễu tri là hành trì tĩnh lặng thân; sự đoạn trừ tham ái đối với thân là hành trì tĩnh lặng thân; sự diệt trừ các hành thân là sự nhập Tứ thiền là hành trì tĩnh lặng thân – đây là hành trì tĩnh lặng thân.
277
Katamaṃ vacīmoneyyaṃ?
What is verbal sagely conduct?
Thế nào là hành trì tĩnh lặng lời nói (vacīmoneyyaṃ)?
Catubbidhavacīduccaritānaṃ pahānaṃ vacīmoneyyaṃ, catubbidhaṃ vacīsucaritaṃ vacīmoneyyaṃ, vācārammaṇe ñāṇaṃ vacīmoneyyaṃ, vācāpariññā vacīmoneyyaṃ, pariññāsahagato maggo vacīmoneyyaṃ, vācāya chandarāgassa pahānaṃ vacīmoneyyaṃ, vacīsaṅkhāranirodho dutiyajjhānasamāpatti vacīmoneyyaṃ – idaṃ vacīmoneyyaṃ.
The abandoning of the four kinds of verbal misconduct is verbal moneyya; the four kinds of good verbal conduct is verbal moneyya; knowledge regarding speech as an object is verbal moneyya; the full understanding of speech is verbal moneyya; the path accompanied by full understanding is verbal moneyya; the abandoning of passionate desire for speech is verbal moneyya; the cessation of verbal formations, the attainment of the second jhāna, is verbal moneyya – this is verbal moneyya.
Sự đoạn trừ bốn loại ác hạnh lời nói là hành trì tĩnh lặng lời nói; bốn loại thiện hạnh lời nói là hành trì tĩnh lặng lời nói; trí tuệ về đối tượng lời nói là hành trì tĩnh lặng lời nói; sự liễu tri lời nói là hành trì tĩnh lặng lời nói; đạo đi kèm với liễu tri là hành trì tĩnh lặng lời nói; sự đoạn trừ tham ái đối với lời nói là hành trì tĩnh lặng lời nói; sự diệt trừ các hành lời nói là sự nhập Nhị thiền là hành trì tĩnh lặng lời nói – đây là hành trì tĩnh lặng lời nói.
278
Katamaṃ manomoneyyaṃ?
What is mental moneyya?
Thế nào là hành trì tĩnh lặng ý nghĩ (manomoneyyaṃ)?
Tividhamanoduccaritānaṃ pahānaṃ manomoneyyaṃ, tividhaṃ manosucaritaṃ manomoneyyaṃ, cittārammaṇe ñāṇaṃ manomoneyyaṃ, cittapariññā manomoneyyaṃ, pariññāsahagato maggo manomoneyyaṃ, citte chandarāgassa pahānaṃ manomoneyyaṃ, cittasaṅkhāranirodho saññāvedayitanirodhaṃ manomoneyyaṃ – idaṃ manomoneyyaṃ.
The abandoning of the three kinds of mental misconduct is mental moneyya; the three kinds of good mental conduct is mental moneyya; knowledge regarding mind as an object is mental moneyya; the full understanding of mind is mental moneyya; the path accompanied by full understanding is mental moneyya; the abandoning of passionate desire for mind is mental moneyya; the cessation of mental formations, the attainment of the cessation of perception and feeling, is mental moneyya – this is mental moneyya.
Sự đoạn trừ ba loại ác hạnh ý nghĩ là hành trì tĩnh lặng ý nghĩ; ba loại thiện hạnh ý nghĩ là hành trì tĩnh lặng ý nghĩ; trí tuệ về đối tượng tâm là hành trì tĩnh lặng ý nghĩ; sự liễu tri tâm là hành trì tĩnh lặng ý nghĩ; đạo đi kèm với liễu tri là hành trì tĩnh lặng ý nghĩ; sự đoạn trừ tham ái đối với tâm là hành trì tĩnh lặng ý nghĩ; sự diệt trừ các hành ý nghĩ là sự nhập Diệt thọ tưởng định là hành trì tĩnh lặng ý nghĩ – đây là hành trì tĩnh lặng ý nghĩ.
279
‘‘Kāyamuniṃ vācāmuniṃ, manomunimanāsavaṃ;
“A muni in body, a muni in speech, a muni in mind, taintless;
“Vị ẩn sĩ thân hành, vị ẩn sĩ khẩu hành, vị ẩn sĩ ý hành, không lậu hoặc;
280
Muniṃ moneyyasampannaṃ, āhu sabbappahāyinaṃ.
They call him a muni endowed with moneyya, one who has abandoned everything.
Vị ẩn sĩ đầy đủ các hạnh tĩnh lặng, được gọi là người đã đoạn trừ tất cả.
281
‘‘Kāyamuniṃ vācāmuniṃ, manomunimanāsavaṃ;
“A muni in body, a muni in speech, a muni in mind, taintless;
Vị ẩn sĩ thân hành, vị ẩn sĩ khẩu hành, vị ẩn sĩ ý hành, không lậu hoặc;
282
Muniṃ moneyyasampannaṃ, āhu ninhātapāpaka’’nti* .
They call him a muni endowed with moneyya, one who has washed away evil.”
Vị ẩn sĩ đầy đủ các hạnh tĩnh lặng, được gọi là người đã tẩy sạch mọi điều ác.”
283
Imehi tīhi moneyyehi dhammehi samannāgatā cha munino* – agāramunino, anagāramunino, sekhamunino, asekhamunino, paccekamunino, munimuninoti.
Endowed with these three moneyyas, there are six munis: householder munis, homeless munis, learner munis, perfected munis, Paccekabuddha munis, and muni of munis.
Có sáu loại ẩn sĩ đầy đủ các pháp tĩnh lặng này: ẩn sĩ tại gia, ẩn sĩ xuất gia, ẩn sĩ hữu học, ẩn sĩ vô học, ẩn sĩ Độc Giác Phật, và ẩn sĩ tối thượng.
Katame agāramunino?
Who are householder munis?
Thế nào là ẩn sĩ tại gia?
Ye te agārikā diṭṭhapadā viññātasāsanā – ime agāramunino.
Those householders who have seen the path, who have understood the teaching – these are householder munis.
Những người tại gia đã thấy được con đường, đã hiểu được giáo pháp – đây là ẩn sĩ tại gia.
Katame anagāramunino?
Who are homeless munis?
Thế nào là ẩn sĩ xuất gia?
Ye te pabbajitā diṭṭhapadā viññātasāsanā – ime anagāramunino.
Those who have gone forth, who have seen the path, who have understood the teaching – these are homeless munis.
Những người xuất gia đã thấy được con đường, đã hiểu được giáo pháp – đây là ẩn sĩ xuất gia.
Satta sekhā sekhamunino.
The seven learners are learner munis.
Bảy bậc hữu học là ẩn sĩ hữu học.
Arahanto asekhamunino.
Arahants are perfected munis.
A-la-hán là các bậc Thánh giả vô học (asekhamunino).
Paccekabuddhā paccekamunino.
Paccekabuddhas are Paccekabuddha munis.
Các vị Phật Độc Giác là các bậc Thánh giả Độc Giác (paccekamunino).
Munimunino vuccanti tathāgatā arahanto sammāsambuddhā.
The Tathāgatas, Arahants, Perfectly Self-Enlightened Ones, are called munis of munis.
Các bậc Thánh giả của các Thánh giả (munimunino) được gọi là Như Lai, A-la-hán, Chánh Đẳng Giác.
284
‘‘Na monena muni hoti, mūḷharūpo aviddasu;
“Not by silence is one a muni, if confused and ignorant;
“Không phải chỉ im lặng mà thành bậc Thánh giả, kẻ ngu si không hiểu biết;
285
Yo ca tulaṃva paggayha, varamādāya paṇḍito.
But he who, like one holding a scale, takes what is excellent, a wise one,
Mà bậc trí tuệ, như cầm cân mà lựa chọn điều ưu việt,
286
‘‘Pāpāni parivajjeti, sa muni tena so muni;
“Avoids evils; he is a muni, by that is he a muni;
Tránh xa các điều ác, vị ấy là Thánh giả, vì thế vị ấy là Thánh giả;
287
Yo munāti ubho loke, muni tena pavuccati.
He who knows both worlds, by that is he called a muni.
Ai biết rõ cả hai thế gian, vì thế vị ấy được gọi là Thánh giả.
288
‘‘Asatañca satañca ñatvā dhammaṃ, ajjhattaṃ bahiddhā ca sabbaloke;
“Having known the Dhamma of the bad and the good, within and without, in all the world;
Ai biết Pháp của kẻ bất thiện và người thiện, cả nội tại và ngoại tại trong tất cả thế gian;
289
Devamanussehi pūjito yo, saṅgajālamaticca so munī’’ti.
He who is honored by gods and humans, that muni has overcome the net of attachment.”
Người ấy được chư thiên và loài người tôn kính, vị Thánh giả ấy đã vượt qua lưới ràng buộc.”
290
Lepāti dve lepā – taṇhālepo ca diṭṭhilepo ca…pe… ayaṃ taṇhālepo…pe… ayaṃ diṭṭhilepo.
Lepā means two kinds of defilement: the defilement of craving and the defilement of views… (etc.)… this is the defilement of craving… (etc.)… this is the defilement of views.
Sự nhiễm ô (lepā): có hai loại nhiễm ô – nhiễm ô do tham ái (taṇhālepo) và nhiễm ô do tà kiến (diṭṭhilepo)… (còn lại như trên)… đây là nhiễm ô do tham ái… (còn lại như trên)… đây là nhiễm ô do tà kiến.
Muni taṇhālepaṃ pahāya diṭṭhilepaṃ paṭinissajjitvā pariggahesu na limpati na palimpati na upalimpati.
The muni, having abandoned the defilement of craving and renounced the defilement of views, is not stained, not defiled, not smeared by possessions.
Bậc Thánh giả (Muni) đã từ bỏ nhiễm ô tham ái, đã xả bỏ nhiễm ô tà kiến, không bị dính mắc, không bị vấy bẩn, không bị ô nhiễm vào các sự nắm giữ.
Alitto apalitto anupalitto nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti – pariggahesu muni nopalitto.
Unsmeared, undefiled, unattached, gone forth, released, liberated, disjoined, he dwells with a mind that has transcended all boundaries – thus, the muni is not stained by possessions.
Không bị dính mắc, không bị vấy bẩn, không bị ô nhiễm, đã xuất ly, đã thoát ra, đã giải thoát, đã ly kết, an trú với tâm không giới hạn – vì vậy, “bậc Thánh giả không bị dính mắc vào các sự nắm giữ”.
291
Abbūḷhasallo caramappamattoti.
Abbūḷhasallo caramappamatto means:
Đã nhổ mũi tên, sống không phóng dật.
Sallanti satta sallāni – rāgasallaṃ, dosasallaṃ, mohasallaṃ, mānasallaṃ, diṭṭhisallaṃ, sokasallaṃ, kathaṃkathāsallaṃ* .
Salla means seven darts: the dart of lust, the dart of hatred, the dart of delusion, the dart of conceit, the dart of views, the dart of sorrow, the dart of perplexity.
Mũi tên (salla): có bảy mũi tên – mũi tên tham ái (rāgasallaṃ), mũi tên sân hận (dosasallaṃ), mũi tên si mê (mohasallaṃ), mũi tên kiêu mạn (mānasallaṃ), mũi tên tà kiến (diṭṭhisallaṃ), mũi tên sầu muộn (sokasallaṃ), mũi tên hoài nghi (kathaṃkathāsallaṃ).
Yassete sallā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati abbūḷhasallo abbahitasallo uddhatasallo samuddhatasallo uppāṭitasallo samuppāṭitasallo cattasallo vantasallo muttasallo pahīnasallo paṭinissaṭṭhasallo nicchāto nibbuto sītibhūto sukhapaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharatīti – abbūḷhasallo.
He whose darts are abandoned, uprooted, pacified, subsided, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge, is called one with the dart extracted, one with the dart pulled out, one with the dart removed, one with the dart thoroughly removed, one with the dart uprooted, one with the dart thoroughly uprooted, one who has cast off the dart, one who has vomited the dart, one who is freed from the dart, one with the dart abandoned, one with the dart renounced, unthirsting, unagitated, cooled, experiencing happiness, dwelling with a divine self – thus, one with the dart extracted.
Những mũi tên này ở ai đã được đoạn trừ, đã được nhổ tận gốc, đã được an tịnh, đã được lắng dịu, không còn khả năng tái sanh, đã bị đốt cháy bởi lửa trí tuệ, người ấy được gọi là “đã nhổ mũi tên”, đã rút mũi tên, đã bứt mũi tên, đã hoàn toàn bứt mũi tên, đã nhổ bật mũi tên, đã hoàn toàn nhổ bật mũi tên, đã vứt bỏ mũi tên, đã ói bỏ mũi tên, đã giải thoát khỏi mũi tên, đã từ bỏ mũi tên, đã xả bỏ mũi tên, đã không còn khát ái, đã tịch tịnh, đã an tịnh, cảm thọ an lạc, an trú với tự thân đã trở thành Phạm Thiên – đó là “đã nhổ mũi tên”.
292
Caranti caranto viharanto iriyanto vattanto pālento yapento yāpento.
Cara means moving, dwelling, conducting oneself, behaving, protecting, spending time, passing time.
Sống (caraṃ): là đi, là an trú, là cử động, là hành xử, là duy trì, là sống, là trải qua.
Appamattoti sakkaccakārī sātaccakārī aṭṭhitakārī anolīnavuttiko anikkhittacchando anikkhittadhuro kusalesu dhammesu.
Appamatto means one who acts diligently, persistently, steadfastly, without slackening, without abandoning aspiration, without abandoning effort in wholesome states.
Không phóng dật (appamatto): là người làm việc cẩn trọng, làm việc liên tục, làm việc kiên định, không có thái độ lười biếng, không từ bỏ ý chí, không từ bỏ gánh nặng trong các thiện pháp.
‘‘Kathāhaṃ aparipūraṃ vā sīlakkhandhaṃ paripūreyyaṃ, paripūraṃ vā sīlakkhandhaṃ tattha tattha paññāya anuggaṇheyya’’nti yo tattha chando ca vāyāmo ca ussāho ca ussoḷhī ca appaṭivāni ca sati ca sampajaññañca ātappaṃ padhānaṃ adhiṭṭhānaṃ anuyogo appamādo kusalesu dhammesu.
“How can I fulfill the unfulfilled aggregate of virtue, or support the fulfilled aggregate of virtue with wisdom here and there?” – the desire, effort, exertion, energy, unwavering resolve, mindfulness, clear comprehension, ardency, striving, determination, application, and heedfulness in wholesome states.
“Làm sao ta có thể hoàn thiện giới uẩn chưa hoàn thiện, hoặc làm sao ta có thể dùng trí tuệ để hỗ trợ giới uẩn đã hoàn thiện ở từng nơi chốn?” – ý chí, sự tinh tấn, sự nỗ lực, sự hăng hái, sự không lùi bước, niệm, chánh niệm, sự nhiệt tâm, sự tinh cần, sự quyết định, sự thực hành liên tục, sự không phóng dật trong các thiện pháp.
‘‘Kathāhaṃ aparipūraṃ vā samādhikkhandhaṃ paripūreyyaṃ, paripūraṃ vā samādhikkhandhaṃ tattha tattha paññāya anuggaṇheyya’’nti…pe… kusalesu dhammesu.
“How can I complete the uncompleted aggregate of concentration, or, having completed the aggregate of concentration, support it here and there with wisdom?” … in wholesome states.
“Làm sao ta có thể hoàn thiện định uẩn chưa hoàn thiện, hoặc làm sao ta có thể dùng trí tuệ để hỗ trợ định uẩn đã hoàn thiện ở từng nơi chốn?”… (còn lại như trên)… trong các thiện pháp.
‘‘Kathāhaṃ aparipūraṃ vā paññākkhandhaṃ paripūreyyaṃ… vimuttikkhandhaṃ… vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ paripūreyyaṃ, paripūraṃ vā vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ tattha tattha paññāya anuggaṇheyya’’nti yo tattha chando ca vāyāmo ca ussāho ca ussoḷhī ca appaṭivāni ca sati ca sampajaññañca ātappaṃ padhānaṃ adhiṭṭhānaṃ anuyogo appamādo kusalesu dhammesu.
“How can I complete the uncompleted aggregate of wisdom… the aggregate of liberation… the aggregate of the knowledge and vision of liberation, or, having completed the aggregate of the knowledge and vision of liberation, support it here and there with wisdom?”—this is the desire, effort, exertion, endeavor, unwavering persistence, mindfulness, clear comprehension, ardency, striving, determination, application, and heedfulness in wholesome states.
“Làm sao ta có thể hoàn thiện tuệ uẩn chưa hoàn thiện… giải thoát uẩn… giải thoát tri kiến uẩn đã hoàn thiện, hoặc làm sao ta có thể dùng trí tuệ để hỗ trợ giải thoát tri kiến uẩn đã hoàn thiện ở từng nơi chốn?” – ý chí, sự tinh tấn, sự nỗ lực, sự hăng hái, sự không lùi bước, niệm, chánh niệm, sự nhiệt tâm, sự tinh cần, sự quyết định, sự thực hành liên tục, sự không phóng dật trong các thiện pháp.
‘‘Kathāhaṃ apariññātaṃ vā dukkhaṃ parijāneyyaṃ, appahīne vā kilese pajaheyyaṃ, abhāvitaṃ vā maggaṃ bhāveyyaṃ, asacchikataṃ vā nirodhaṃ sacchikareyya’’nti yo tattha chando ca vāyāmo ca ussāho ca ussoḷhī ca appaṭivāni ca sati ca sampajaññañca ātappaṃ padhānaṃ adhiṭṭhānaṃ anuyogo appamādo kusalesu dhammesūti – abbūḷhasallo caramappamatto.
“How can I fully understand suffering that is not fully understood, abandon defilements that are not abandoned, develop the path that is not developed, or realize Nibbāna that is not realized?”—this is the desire, effort, exertion, endeavor, unwavering persistence, mindfulness, clear comprehension, ardency, striving, determination, application, and heedfulness in wholesome states. Thus, one with the arrow extracted, living heedfully.
“Làm sao ta có thể liễu tri khổ chưa được liễu tri, hoặc đoạn trừ các phiền não chưa được đoạn trừ, hoặc tu tập con đường chưa được tu tập, hoặc chứng ngộ sự diệt khổ chưa được chứng ngộ?” – ý chí, sự tinh tấn, sự nỗ lực, sự hăng hái, sự không lùi bước, niệm, chánh niệm, sự nhiệt tâm, sự tinh cần, sự quyết định, sự thực hành liên tục, sự không phóng dật trong các thiện pháp – đó là “đã nhổ mũi tên, sống không phóng dật”.
293
Nāsīsatī lokamimaṃ parañcāti imaṃ lokaṃ nāsīsati sakattabhāvaṃ, paralokaṃ nāsīsati parattabhāvaṃ; imaṃ lokaṃ nāsīsati sakarūpavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇaṃ, paraṃ lokaṃ nāsīsati pararūpavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇaṃ; imaṃ lokaṃ nāsīsati cha ajjhattikāni āyatanāni, paraṃ lokaṃ nāsīsati cha bāhirāni āyatanāni; imaṃ lokaṃ nāsīsati manussalokaṃ, paraṃ lokaṃ nāsīsati devalokaṃ.
Nāsīsatī lokamimaṃ parañcāti: He does not long for this world, referring to his own existence, nor does he long for the other world, referring to another's existence. He does not long for this world, referring to his own rūpa, vedanā, saññā, saṅkhāra, and viññāṇa, nor does he long for the other world, referring to another's rūpa, vedanā, saññā, saṅkhāra, and viññāṇa. He does not long for this world, referring to the six internal sense bases, nor does he long for the other world, referring to the six external sense bases. He does not long for this world, referring to the human realm, nor does he long for the other world, referring to the divine realm.
Không mong cầu thế gian này và thế gian khác (nāsīsatī lokamimaṃ parañcā): không mong cầu thế gian này là tự thân, không mong cầu thế gian khác là thân khác; không mong cầu thế gian này là sắc, thọ, tưởng, hành, thức của mình, không mong cầu thế gian khác là sắc, thọ, tưởng, hành, thức của người khác; không mong cầu thế gian này là sáu nội xứ, không mong cầu thế gian khác là sáu ngoại xứ; không mong cầu thế gian này là thế giới loài người, không mong cầu thế gian khác là thế giới chư thiên.
Imaṃ lokaṃ nāsīsati kāmadhātuṃ, paraṃ lokaṃ nāsīsati rūpadhātuṃ arūpadhātuṃ; imaṃ lokaṃ nāsīsati kāmadhātuṃ rūpadhātuṃ, paraṃ lokaṃ nāsīsati arūpadhātuṃ.
He does not long for this world, referring to the Kāmadhātu, nor does he long for the other world, referring to the Rūpadhātu and Arūpadhātu. He does not long for this world, referring to the Kāmadhātu and Rūpadhātu, nor does he long for the other world, referring to the Arūpadhātu.
Không mong cầu thế gian này là cõi dục, không mong cầu thế gian khác là cõi sắc, cõi vô sắc; không mong cầu thế gian này là cõi dục, cõi sắc, không mong cầu thế gian khác là cõi vô sắc.
Puna gatiṃ vā upapattiṃ vā paṭisandhiṃ vā bhavaṃ vā saṃsāraṃ vā vaṭṭaṃ vā nāsīsati na icchati na sādiyati na pattheti na piheti nātijappatīti – nāsīsatī lokamimaṃ parañcāti.
Furthermore, he does not long for, desire, approve of, aspire to, yearn for, or excessively crave for rebirth, re-existence, reconception, becoming, saṃsāra, or the round of existence. Thus, nāsīsatī lokamimaṃ parañcāti.
Vị ấy không mong cầu, không ước muốn, không chấp nhận, không khát khao, không khao khát quá mức bất kỳ một cõi tái sanh (gati), một sự tái sanh (upapatti), một sự tái tục (paṭisandhi), một hữu (bhava), một luân hồi (saṃsāra), hay một vòng sanh tử (vaṭṭa) nào nữa – đó là “không mong cầu thế gian này và thế gian khác”.
294
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã dạy:
295
‘‘Saññaṃ pariññā vitareyya oghaṃ, pariggahesu muni nopalitto;
“Having fully understood perceptions, one should cross the flood; the sage is not defiled by attachments.
“Đã liễu tri các tưởng, vượt qua dòng nước lũ, bậc Thánh giả không bị dính mắc vào các sự nắm giữ;
296
Abbūḷhasallo caramappamatto, nāsīsatī lokamimaṃ parañcā’’ti.
With the arrow extracted, living heedfully, he does not long for this world or the next.”
Đã nhổ mũi tên, sống không phóng dật, không mong cầu thế gian này và thế gian khác.”
Next Page →

Settings